Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
६०८
अनुयोगद्वारसूत्रे
यावन्तो लोके द्विकयोगाः संभवन्ति तावन्ति प्रत्येकं द्रव्याणि तदारम्भकास्तु प्रदेशा इति । किंच 'सव्वत्थोवाई णेगमववहाराणं अवत्तन्यगदव्त्राई इत्यादि यदुक्तं तत्रोच्यते ननु यदा पूर्वोक्तयुक्त्या एकैको नभःप्रदेशोऽनेकेषु द्विकसंयोगेषूपयुज्यते, तदा अनानुपूर्वी द्रव्येभ्योऽवक्तव्यकद्रव्याणामेव बाहुल्यमुपलभ्यते, पञ्चप्रदेशनभःकल्पनायामपि पञ्चसंख्यकेभ्यो ऽनानुपूर्वी द्रव्येभ्योऽष्टसंख्यकानामवक्तव्य कद्रव्याणामेव आधिक्यदर्शनात्, तत् कथमिहोक्त' 'सव्वत्योवाई गमवत्रहाराणं अवत्तन्त्रगदव्वाई' इति ? अत्रोच्यते - लोकमध्यमात्रमाश्रित्य अवक्तव्यकद्रव्याणामाधिक्यमुक्तम् । परन्तु लोकपर्यन्तस्थित निष्कुटगता ये कण्टआरंभ करने वाले प्रदेश हैं। किंच "सब्वस्थोवाई गमववहाराणं अवक्तव्वगदव्वाई" इत्यादि जो कहा है उसके विषय में शंकाकार का ऐसा कहना है कि पहिले प्रदर्शित युक्ति के अनुसार जब एक एक अकाशप्रदेश अनेक द्विक संयोगों में उपयुक्त होता है तब अनानुपूर्वी द्रव्यों से अवक्तव्यक द्रव्यों की ही बहुला मालुम देती है जैसा पहिले कहा गया है कि आकाश के कल्पित पांच प्रदेशों में एक २ प्रदेश पर अनानुपूर्वी द्रव्य रहता है और आठ अवक्तor द्रव्य रहते हैं । अतः इस कथन से अनानुपूर्वी द्रव्यों की अपेक्षा अवक्तव्यक द्रव्यों की बहुलता पाई जाती है। तो फिर यहां ऐसे कैसे कहा कि नैगमव्यहारनय संमत अवक्तव्यक द्रव्य सर्वस्तोक हैं ?
उत्तर - लोक के मध्य भाग मात्र को आश्रित करके अवक्तव्यक द्रव्यों में अधिकता कही गई है। परन्तु जो एक २ प्रदेश लोक के अन्त तक ४- " सव्वत्थोवाई णेगमववहाराणं अवत्तव्वगदव्वाई” खाये मेनुं જે કહ્યું છે કે નાગમવ્યવહારનયસ'મત અવક્તવ્યક દ્રવ્ય સૌથી ઓછાં છે, પરન્તુ આપનું આ કથન ખરાખર લાગતું નથી પહેલાં આપે જ એ વાતનું પ્રતિપાદન કર્યું છે કે એક એક આકાશપ્રદેશ અનેક દ્વિકસચેગામાં ઉપયુક્ત થાય છે, અને તેથી જ અનાનુપૂર્વી ચૈા કરતાં અવક્તવ્ય દ્રબ્યાની જ અધિકતા હાવી જોઈએ આપે પહેલાં એવુ કહ્યુ` છે કે લેાકના પાંચ પ્રદેશે હાય તા દરેક પ્રદેશમાં એક એક અનાનુપૂર્વી દ્રવ્યની અવગાહના હાય તે પાંચ પ્રદેશમાં પાંચ અનાનુપૂર્વી દ્રવ્ચે હાઇ શકે અને તે પાંચ પ્રદેશેામાં આઠ અવક્તવ્યક ગૈા રહી શકે આપના પૂર્વોક્ત આ કથન દ્વારા તે અવ વ્યક દ્રવ્યે અનાનુપૂર્વી દ્રયૈ કરતાં અશ્વિક હાવાની વાતને જ પુષ્ટિ મળે છે. છતાં અહી' આપે શા કારણે એવુ કથન કર્યું` છે કે નૈગમવ્યવહાર નયસમત અવક્તવ્યક બ્યા સસ્તાક છે ?
ઉત્તર-લાકના મધ્યભાગ માત્રને અનુલક્ષીને અવકતવ્ય દ્રચૈાની અધિહતા ખતાવવામાં આવી છે. પરન્તુ જે એક એક પ્રદેશ લેકના અન્ત પર્યન્ત
For Private and Personal Use Only
