Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र १२० औपनिचिकी क्षेानुपूर्वीनिरूपणम्
५२१
तथाच - तस्यैव रुचकमतरद्वयस्य मध्ये एकस्मादुपरितनमतरादारभ्योध्वं नव योजन शतानि परिहृत्य परतः किंचिन्न्यून सप्तरज्ज्वायत ऊर्ध्वलोकः । ऊर्ध्वम् उपरि व्यवस्थापितो लोक लोकः । अथवा-ऊर्ध्वशब्दः शुभपर्यायः । तत्र क्षेत्रमभा बाद द्रव्याणां प्रायः शुभाएव परिणामा भवन्ति । अतः शुभपरिणामि द्रव्ययों गादूर्ध्व: शुभो लोकः
उक्त'च-' उट्टंति उवरि जंचिय सुभखित्तं खेत्तओ य दव्वगुणा । उपज्जेति सुभा वा तेण तओ उडुलोगोति ॥ "
छाया - ऊर्ध्वमिति उपरि यदेव शुभं क्षेत्रं क्षेत्रतश्च द्रव्यगुणाः । उत्पद्यन्ते शुभा वा तेन स ऊर्ध्वलोक इति ॥ इति ।
-
तथा च पूर्वोक्तयोरधोलोको लोक योरन्तरालेऽष्टादश योजनशतानि तिर्यग्लोकः समय परिभाषया तिर्यगू मध्ये व्यवस्थितो लोकः तिर्यग्लोकः । अथवा तिर्यक्छन्दो योजन छोड़कर उसके आगेऊपर कुछ कम सात राजू लंबा ऊर्ध्वलोक है। ऊपर रहा हुआ जो लोक है उसका नाम ऊर्ध्वलोक है । अथवाऊर्ध्वशब्द यहां शुभ अर्थ का वाचक है। उस ऊर्ध्वलोक में क्षेत्र के प्रभाव से द्रव्यों के परिणाम प्रायः शुभ ही होते हैं इसलिये शुभ परिणामवाले द्रव्यों के संबन्ध से शुभलोक का नाम ऊर्ध्वलोक है। यही बात यहा उक्तंच करके " उति उवरि " इत्यादि गाथा द्वारा प्रकट की गई है। इन पूर्वोक्त अधोलोक और ऊर्ध्वलोक के बीच में १८ सौ योजन प्रमाणवाला तिर्यग्लोक-मध्यलोक है। सिद्धान्त की परिभाषा के अनुसार यहां तिर्यग शब्द का अर्थ मध्य है । इसलिये मध्य मैं व्यवस्थित हुए लोक का नाम तिर्यग् मध्य-लोक है । अथवा तिर्यग
ઉપર જે એ પ્રતરની વાત કરી છે તેમાંના એક ઉપરિતન પ્રતરથી લઈને ૯૦૦ ચૈ!જન ઊંચે જવાથી સાત રાજૂ કરતાં સહેજ એછા વિસ્તારવાળા ઉર્વલક આવે છે. તે લેક ઊંચે આવેલા હૈાવાથી તેનુ નામ ઉર્ધ્વલાક છે. અથવા ‘ ઉર' શબ્દ અહી શુભ અંના વાચક છે તે ઉઘ્ન લેકમાં ક્ષેત્રના પ્રભાવથી દ્રબ્યાનું પરિણામ સામાન્ય રીતે શુભ જ હાય છે આ રીતે શુભ પરિણામવાળાં દ્રચૈાથી યુક્ત હાવાને કારણે તે લેાકનુ નામ ઉધ્વલાક પડયુ છે. એજ વાત સૂત્રકારે નીચેની ગાથા દ્વારા વ્યક્ત કરી છે"उद्धृति उवरि " त्याहि या पूर्वेति सघोस अने उध्वसेोउनी वस्ये ૧૮ સા ચેાજનના પ્રમાણવાળા તિય ગ્લેક-મધ્યલેાક છે. સિદ્ધાંતની પરિભાષા प्रमाणे अडीं' 'तिर्यगू' पहने। अर्थ 'मध्य' थाय छे. तेथी मध्यमां रडेला साउनु नाम तियंग (मध्य) सोङ पड्यु हे अथवा ' तिर्यगू' या यह भ० ६६
For Private and Personal Use Only