Anuyogdwar Sutram Part 01

Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 627
________________

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
६१०
अनुयोगद्वारसूत्रे
चतुरस्रम् | अनयोः कर्मधारयः । तुल्यारोहपरिणाहः सम्पूर्णलक्षणोपेताङ्गोपाङ्गावयवः स्वालाष्टाधिकशतोच्छ्रायः सर्वसंस्थानेषु मुख्यः पञ्चेन्द्रियजीवशरीराकारविशेष और हुंड संस्थान । आकृति विशेष का नाम संस्थान है । इन संस्थानों की जो परिपाटी है उसका नाम आनुपूर्वी है । यद्यपि ये संस्थान जीव और अजीव के संबन्धी होने से दो प्रकार के हैं तो भी " इस प्रकार के कथन से यहाँ जीव संबन्धी ही ग्रहण किये गये हैं । जिस संस्थान में नाभि से ऊपर के और नीचे के समस्त अवयव सामुद्रिक शास्त्र के अनुसार अपने २ प्रमाण से युक्त हों, हीनाधिक न हों उसका नाम सम'चतुस्र है, " समं चतुस्रम् यस् तत् समचतुरस्रम् " यह इसकी व्युत्पत्ति है । इसका तात्पर्य यह है कि इस संस्थान में जितने भी शरीर के नाभि से ऊपर नीचे के अंग उपांग रूप अवयव होते हैं वे सब समस्त लक्षणों से सहित होते हैं। न्यूनाधिक भाव इनमें नहीं होता है शरीर के चारों कोने इसमें बराबर होते हैं । इस संस्थान में आरोह और परिणाह - उतार चढाव - एकसा होता है। सामुद्रिक शास्त्र में सुहावने शरीर के जितने भी लक्षण कहे गये हैं वे सब लक्षण इस संस्थान वाले शरीर के अंग और આ ક્રમ સૉંસ્થાના વિન્યાસ કરવે તેને સંસ્થાનાનુપૂર્વીના પ્રથમ ભેદ રૂપ પૂર્વાનુપૂર્વી કહે છે.
સસ્થાન એટલે આકાર આ આકારોની જે પરિપાટી તેનું નામ આનુ પૂર્વી છે જો કે આ સસ્થાન જીવ અને અજીવ વિષયક હાવાને કારણે મુખ્ય એ પ્રકારનું હાય છે, પરન્તુ " समचउरंसे " त्यहि જીવસ બધી સ`સ્થાનાને ગ્રહણ કરવામાં આવેલ છે,
हो द्वारा यहीं
સમચતુરસ્ક્રૂ સ’સ્થાન જે સંસ્થાનમાં (આકાર વિશેષમાં) નાભિની નીચેના અને નાભિની ઉપરનાં સમસ્ત અવયવે સામુદ્રિક શાસ્ત્રમાં ખતાવ્યા પ્રમાણેના તપેાતાનાં પ્રમાણવાળાં હાય છે—હીન અથવા અધિક પ્રમાણવાળાં હાતાં નથી, તે સંસ્થાનને સમચતુરસ્ર સંસ્થાન કહે છે. તેની વ્યુત્પત્તિ આ પ્રમાણે થાય છે—
" समं चतुस्रम् यस्य तत् समचतुरस्रम् " मा उथनना लावार्थ नीचे आभाषे છે—આ સસ્થાનમાં નાભિની ઉપરનાં અને નચેનાં સમસ્ત અંગ ઉપાંગે સમસ્ત લક્ષણેાથી યુક્ત ડાય છે. કોઈ પણ અંગ ઉપાંગ ન્યૂન અથવા અધિકપ્રમાણુવાળું હતું નથી, પશુ સપ્રમાણ હાય છે તેમાં શરીરના ચારે ખૂણુા ખરાખર હાય છે આ સસ્થાનમાં આરાહુ અને અવરાહ-ચઢાવ અને ઉતાર-એક સરખા હૈાય છે. સામુદ્રિક શાસ્ત્રમાં સુંદર શરીરના જેટલાં લક્ષણેા કહ્યાં છે, તે બધાં લક્ષણા આ શરીરના અંગઉપાંગામાં જોવામાં આવે છે. આ સસ્થા
For Private and Personal Use Only


Page Navigation
1 ... 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864