Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुपमद्वारसूर्य
"
श्री ननु यदि क्षेत्रस्यैव मुख्यं क्षेत्रानुपूर्वीत्वं तहिं कथं तत् परित्यज्य तद यस्यानुपूर्वी स्वादिकं चिन्त्यते १ इति चेत्, उच्यते-' संतपयपरूवणया' इस्पाकि वक्ष्यमाणव हुतर विचारविषयत्वेन द्रव्यस्य शिष्यमतिव्युत्पादनार्थत्वात् क्षेत्रस्व तु नित्यत्वेन सदावस्थितमानत्वादचलत्वाच्च प्रायस्तत्रानुपूर्व्यादि कल्पना करणे शिष्यबुद्धेः सम्यक् प्रवेशाभावात् तत्रानुपूर्वीत्वादिकं न चिन्त्यने, अतोऽत्र क्षेत्राव गाढद्रव्यमेव क्षेत्रानुपूर्वीत्वेनोक्तमिति नास्ति कश्चिद् दोषः । एवं चतुष्यदेशाऽत्रगाढद्रव्यादिष्वषि बोध्यम् । 'असंख्येयपदेशावगाढ आनुपूर्वी ' इत्यस्य असंख्येयः को प्रधानता से विवक्षित होनेके कारण से कहा है। अतः द्रव्य में भी उपचार से क्षेत्रानुपूर्वी रूपता विरुद्ध नहीं पड़ती है।
शंका- जब क्षेत्र में ही मुख्य रूप से क्षेत्रानुपूर्वी रूपता है तो फि क्या ऐसा कारण है जो इस मुख्य रूपता का परित्याग कर उपचार को शरण करके तदवगाही द्रव्य में क्षेत्रानुपूर्वी का विचार किया जारहा है ?
उत्तर (संतपयपरूवणया) आदि रूप वक्ष्यमाण बहुतर विचार का विषय द्रव्य होता है और इसी के विचार से शिष्यों की मति व्युत्पन्न बनती है। क्षेत्र तो मित्य है तथा सदा अवस्थित है अचल है इसलिये : प्रायः करके उसमें आनुपूर्वी आदि की कल्पना करने में शिष्यजन की बुद्धिका अच्छी तरह प्रवेश नहीं हो सकता है। इसलिये वहां पर आनु पूर्वी आदि का विचार नहीं किया है। अतः यहाँ पर क्षेत्रावगाही द्रव्य ક્ષેત્રાવગાહ રૂપ પર્યાય મુખ્યત્વે વિક્ષિત હાવાને કારણે કહ્યુ` છે. તેથી દ્રવ્યમાં પશુ ઔપચારિક રૂપે ક્ષેત્રનુપૂર્વી રૂપતા વિરૂદ્ધ પડતી નથી.
શકા—જો ક્ષેત્રમાં જ મુખ્યત્વે ક્ષેત્રાનુપૂર્વીતાના સદૂભાવ હોય તે શા કારણે આ મુખ્યરૂપતાના પરિત્યાગ કરીને ઔપચારિક્તાના આધાર લઈને તહનગાહી (તેમાં મવગાહિત થયેલા રહેતા) દ્રશ્યમાં ક્ષેત્રાનુપૂર્વી ના વિચાર કરવામાં આવી રહ્યો છે ?
ઉત્તર-સપદપ્રરૂપશુતા આદિ રૂપ નીચે દર્શાવેલા ઘણા વિચારાના ક્રિષ્ણ દ્રવ્ય હોય છે, અને તેના જ વિચારથી શિષ્યેની મતિ વ્યુત્પન્ન અને છે. ક્ષેત્ર તા નિત્ય છે તથા સદા મવસ્થિત છે, અને અચલ છે. તેથી સામાન્યતઃ તેમાં માનુવી આતિની કલ્પના કરવાથી એ વાત શિષ્યાના મગજમાં સારી રીતે ઉતરી શકતી નથી તેથી તેને અનુલક્ષીને અાદિના વિચાર કરવામાં આત્મ્ય નથી અહી તા ક્ષેત્રાવગાહી દ્રવ્યને ક્ષેત્રાનુપૂર્વી રૂપે પ્રકટ કરવામાં
For Private and Personal Use Only
| SR No. | 020966 |
| Book Title | Anuyogdwar Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1967 |
| Total Pages | 864 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_anuyogdwar |
| File Size | 25 MB |