Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र ९० अल्पबहुत्वद्वारनिरूपणम्
३८९
पार्थतया विशेषाधिकानि । आनुपूर्वीद्रव्याणि द्रव्यार्थतया असंख्येयगुणानि । प्रदेशार्थतया सर्वस्तोकानि नैगमव्यवहारयोः अनानुपूर्वीद्रव्याणि अप्रदेशार्थतया
उत्तर- ( गोयमा दव्वट्टयाए णेगमववहाराणं अवन्त्तव्यगदव्वाइं eosस्थो वाइं ) हे गौतम! द्रवार्थता की अपेक्षा से नैगम व्यवहारनय संमत अवक्तव्यक द्रव्य सर्वस्नोक हैं- अनानुपूर्वी द्रव्यों से भी अल्प हैं। (अणाणुपुत्री दबाई दग्बट्टयाए विसेसाहियाई ) तथा अनानुपूर्वी द्रव्य द्रव्यार्थता की अपेक्षा से विसेषाधिक हैं - अवक्तव्यक द्रव्यों से कुछ अधिक हैं। विसेषाधिकता इनमें वस्तुस्थिति के स्वभाव से है । " तदुक्तम्" इन परमाणु पुगलों के और द्विप्रदेशी स्कंधों के बीच में कौन किससे अधिक है ? गौतम ! द्विप्रदेशिक स्कंधों से परमाणु पुगलअधिक हैं । इस कथन के अनुसार अवक्तव्यक द्रव्यों की अपेक्षा पर माणुरूप पुद्गल अधिक प्रमाणित होते हैं। (दव्या आणुवी दवाई असंखेज्जगुणाइं) तथा द्रव्यार्थता की अपेक्षा से आनुपूर्वीद्रव्य असं ख्यात गुणित हैं। तात्पर्य कहने का यह है कि जो अनानुपूर्वी द्रव्य हैं उनमें परमाणुरूप एक एक ही स्थान लभ्य है, एवं जो अवक्तव्यक द्रव्य हैं उनमें भी द्विप्रदेशी स्कंध रूप एक एक स्थान ही लभ्य हैं परन्तु जो
લ્યે
समभवी. "
"
उत्तर- ( गोयमा ! ) हे गौतम ! (दव्वट्टयाए णेगमववहाराणं अवत्तव्वगदुव्वाइ' सव्वत्थ वाई ) द्रयार्थतानी अपेक्षा नैगम भने व्यवहार नयः સંમત અવક્તવ્યક દ્રશ્ય સૌથી અલ્પ છે-એટલે કે અનાનુપૂર્વી વ્યાથી પણ તે पत्रमामां होय छे (अणाणुपुत्रीदव्वाइ, दव्बट्टयाए विसे साहियाई) તથા દ્રવ્યાતાની અપેક્ષાએ અવકતવ્યક દ્રવ્યે કરતાં અનાનુપૂર્વી વિશેષાધિક છે. તેમાં આ વિશેષાધિકતા વસ્તુસ્થિતિના સ્વભાવની અપેક્ષાએ तदुक्तम् કહ્યુ' પણ છે કે “ હું ભગવન્! પરમાણુ પુદ્ગલે અને દ્વિપ્રદેશી કન્યા, આ અન્નેમાંથી કેણુ કાના કરતાં અધિક છે? ઉત્તરહે ગૌતમ ! દ્વિપ્રદેશીક સ્કધા કરતાં પરમાણુ પુદૂગલે અધિક હોય છે, ’' આ કથન અનુસાર દ્વિપ્રદેશી સ્પધા રૂપ અવક્તવ્યકબ્યા કરતાં પરમાણુપુદ્ગલ રૂપ અનાનુપૂર્વી ચે અધિક છે, એ વાત પ્રમાણિત થાય છે (त्रया आणुपुव्वदव्वाई' असंखेज्जगुणाइ) तथा द्रयार्थतानी अपेक्षाखे આનુપૂર્વી લ્યે, અનાનુપૂર્વી દ્રવ્યે કરતાં અસખ્યાત ગણાં છે. આ કથનનું સ્પષ્ટીકરણ નીચે પ્રમાણે છે જે અનાનુપૂર્વી કન્યા છે. તેમાં પરમાણુ રૂપ, એક એક સ્થાન જ લભ્ય ડાય છે, અને જે અવકતવ્યક દ્રવ્યેા છે તેમાં પણ દ્વિદેશી કોંધ રૂપ એક એક જ સ્થાન લભ્ય ડાય છે. પરન્તુ જે,
15
For Private and Personal Use Only
