Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगद्वारी दिवसमहोरत्तपक्खमासाय' इत्यागमसिद्ध आवलिकादिकालः कथमुपपद्येत ? इति चेत् , उच्यते-व्यवहारनयमाश्रित्य-आवलिकादिसत्ता स्वीक्रियते। निश्चय नयमते तु तदसत्वमेव । नहि पुद्गलस्कन्धे परमाणुसङ्घात इवावलिकादिषु समयसङ्घातः कश्चिदस्थितोऽस्ति, अतो व्यवहारनयमतेन तत्कथनमस्तीति न कविद् दोष इति । तदेतदुपसंहरन्नाह-' से तं' इत्यादि, सैषा पूर्वानुपूर्वीति । अथ पश्चानुपूर्वी निरूपयितुमाह-' से कि तं' इत्यादि । अथ का सा पश्चानुपर्छ ? इति शिष्य प्रश्नः। उत्तरमाह-'पच्छानुपुव्वी' इत्यादिना। पश्चानुपूर्वीहि'अद्धासमयः, पुद्गलास्तिकायः, जीवास्तिकायः, आकाशास्तिकायः, अधर्मास्तिस महोरत्तपक्खमासाय" इत्यादि आवलिकारूप काल जो कि आगम सिद्ध है कैसे संगत माना जा सकता है ?
उत्तर-व्यवहारनय को लेकर ही आवलिकादिरूप की सत्ता स्वीकृत हुई है। निश्चयनय के मत को लेकर नहीं। क्योंकि इस मत में तो आवलिकादि रूप कालका सत्व नहीं माना गया है। जिस प्रकार से पुगलस्कंध में परमाणुओं का संघात अवस्थित है उस प्रकार से आव. लिकादिकों में कोई समय संघात अवस्थित नहीं है । इसलिये मानना चाहिये यह आवलिकादिरूप काल का कथन व्यवहारनय के मत से है। इसलिये इसमें कोई दोष नहीं है । (से तं पुव्वानुपुव्वी) इस प्रकार यह पूर्वानुपूर्वी का स्वरूप है । " से किं तं पच्छानुपुव्वी" पश्चानुपूर्वी क्या है?
उत्तर-(पच्छौणुपुव्वी) पश्चानुपूर्वी इस प्रकार से हैं-(अद्धासमए लियमुडुत्ता दिवसमहोत्तपक्खमासा य” मलित, मुहूत, हिस, रात, પક્ષ, માસ આદિ રૂપ કાળ કે જે આગમ દ્વારા સિદ્ધ થયેલ છે, તેને કેવી રીતે સંગત માની શકાય ?
ઉત્તર-વ્યવહાર નયની દૃષ્ટિએ જ આવલિકાદિ રૂપ કાળની સત્તા (સમયનું અસ્તિત્વ) સ્વીકૃત થઈ છે-નિશ્ચયનયની માન્યતા અનુસાર તે આવલિકા આદિ રૂપ કાળનું અસ્તિત્વ જ સ્વીકારવામાં આવ્યું નથી જે પ્રકારે पुरव२४i ५२भाशुमान सघात (सयो) मपस्थित (विद्यमान) छे, એ પ્રમાણે આવલિકાદિકમાં કઈ સમયને સંધાત અવસ્થિત નથી તેથી એવું માનવું જોઈએ કે આ આવલિકાદિ રૂપ કાળનું કથન વ્યવહાર નયના મતાનુસારનું કથન છે. તે કારણે આ પ્રકારના કથનમાં કઈ દોષ નથી. (से त पुव्वानुपुत्री) मा १२नु पूर्वानुवा नु २१३५ छे.
પ્રશ્ન-હે ભગવન ! પશ્ચાનુપૂવનું કેવું સ્વરૂપ છે? उत्तर-(पच्छाणुपुव्वी) पश्चानुभूती मा ४२नी ४४ ४-(अद्धासमए,
For Private and Personal Use Only