Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगद्वारसूत्रे भनानुपूर्व्यवक्तव्यकद्रव्यविषयेऽप्येवमेव बोध्यम् । स्पर्शनाद्वारेऽपि एवमेव बोध्यम्। कालद्वारे तु-कालतः आनुपूर्वीत्वानानुपूर्वीत्वावक्तव्यत्वानामव्यवच्छिन्नत्वेन सर्वदाऽवस्थायित्वात् कालत्रयेऽप्येषां सद्धिास्थानं बोध्यम् । अत एवैषां काल तोऽन्तरमपि न भवति, आनुपूर्वीत्वादीनां कालत्रयेऽपि सत्त्वेन व्यवच्छेदाभावात् इत्यन्तरद्वारे भावनीयम् । भागद्वारे त्वेवं विज्ञेयम्-आनुपूर्वीद्रव्येषु प्रत्येकद्रव्याणिक्योंकि आनुपूर्वी त्वरूप सामान्य एक है और वह सर्वलोक व्यापी है इसलिये नियमतः आनुपूर्वी द्रव्य की सत्ता सर्वलोक में हैं । इसी प्रकार से अनानुपूर्वी और अवक्तव्यक द्रव्यों के विषय में इसी प्रकार का कथन जानना चाहिये । तथा स्पर्शना द्वार में भी ऐसा ही मंतव्य जोनना चाहिये । अर्थात् आनुपूर्वी आदि समस्त द्रव्य सर्वलोक का नियम से स्पर्श करते हैं। यही विषय प्रश्नोत्तर पूर्वक ( संगहस्स आणुपुत्वीदब्वाई लोगस्स किं खेज्जइ भागं फुसति ? असंखेज्जइ मागं फुसति संखेज्जे भागे फुसति, असंखेग्जे भागे फुसति ? सव्वलोग फुसति! नो संखेज्जइभागं फुसति, जाव नियमा सव्वलोगं फुसति, एवं दो निवि ) सूत्रकार ने इन पदों द्वारा स्पष्ट किया है । (संगहस्स आणुपुवी. दवाई कालो केवच्चिरं होंनि ? सव्वद्धा एवं दोन्निवि)
प्रश्न- संग्रहनय मान्य समस्त आनुपूर्धी द्रव्य काल को आश्रित करके कितने समय तक आनुपूर्वी रूप से रहते हैं। પૂર્વીવ રૂપ સામાન્ય એક છે અને તે સર્વવ્યાપી છે, તેથી નિયમથી જ આનુપૂવી દ્રવ્યની સત્તા (અસ્તિત્વ) સર્વ લેકમાં છે. આ પ્રકારનું કથન અનાનુપૂર્વી અને અવક્તવ્યક દ્રવ્ય વિષે પણ સમજવું એટલે કે તે બને અસ્તિત્વ પણ નિયમથી જ સમસ્ત લેકમાં છે. સ્પશનને અનુલક્ષીને પણ એવું જ કથન સમજી લેવું. એટલે કે આનુપૂર્વી આદિ સમસ્ત દ્રવ્ય નિયમથી જ સર્વલોકને સ્પર્શ કરે છે. એ જ વિષયનું સૂત્રકારે નીચેના પ્રશ્નોત્તર દ્વારા સ્પષ્ટીકરણ કર્યું. છે
(संगहस्स आणुपुत्वीदव्वाइ' लोगस्स किं संखेजइभागं फुसंति ? असंखेज्जा भागं फुसंति, संखिजे भागे फुसंत, असंखिज्जे भागे फुसंति, सव्य लोग फुसंति? नो संखेज्जइभागं फुसंति, जाव नियमा सव्वलोगं फुसंति, एवं दोन्नि वि.)
પ્રશ્ન-હે ભગવન્! સંગ્રહનયસંમત આનુપૂર્વી દ્રવ્યો શું લેકના સંખ્યાતમાં ભાગને સ્પર્શે છે કે, અસંખ્યાતમાં ભાગને સ્પર્શે છે, કે સમસ્ત લેકને પશે છે ?
For Private and Personal Use Only