Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगद्वारसूत्रे परमाणुपुद्गलास्तु अनानुपूज्यों भवन्ति । द्विप्रदेशिकानि-द्वयणुकस्कन्धद्रव्याणि आनुपूर्वितयाऽनानुपूर्वितया वा अवक्तव्यकानि भवन्ति । ___ अत्रेदं बोध्यम्-आनुपूर्वी परिपाटीत्युच्यते । सा च यत्रैवादि मध्यान्तलक्षणः सम्पूर्णो गणनानुक्रमोऽस्ति तत्रैवोपपद्यते, नान्यत्र । एवं च यत्र स्कन्ध आदिमध्यो. ऽन्तश्च भवति स स्कन्ध आनुपूर्वीत्युच्यते । आदिश्च यस्मात्परमस्ति पूर्व नास्ति स बोध्यः । मध्यश्च यस्मात् पूर्वमस्ति परमप्यस्ति स बोध्यः। अन्तश्च यस्मात्पूर्वमस्ति पर नास्ति स बोध्यः। एतत्त्रितयं तु त्रिपदेशिकायनन्तप्रेदेशिकान्तेषु पोग्गला अणाणुपुव्वीओ, दुपएसियाइंअवत्तव्ययाई) जो भिन्न २ असंबद्ध अवस्थावाले-पुद्गल परमाणु हैं वे आनुपूर्वियां नहीं हैं । (दुपएसियाई अवत्तव्ययाई) और जो दो प्रदेशवाले पुद्गल स्कंध हैं वे आनुपूर्वी रूप से और अनानुपूर्वी रूप से वक्तव्य नहीं होने के कारण अवक्तव्य हैं। ___ यहां यह समझना चाहिये-कि आनुपूर्वी नाम परिपाटी का है। यह परिपाटीरूप आनुपूर्वी वहीं पर होती है कि जहां पर आदि मध्य
और अन्त रूप गणना का संपूर्ण अनुक्रम होता है । अन्यत्र नहीं होती। इस प्रकार जहां स्कंध में आदि, मध्य और अंत होता है। वह स्कंध आनुपूर्वी ऐसा कहलाता है। जिससे पर है और पूर्व नहीं है वह आदि शब्दकाबाच्यार्थ-पदका अर्थ है । जिससे पूर्व है और पर भी है वह मध्य शब्द का वाच्यार्थ है । और जिससे पूर्व है परन्तु पर नहीं है-वह अन्त
(परमाणुगोग्गला अणाणुपुब्बीओ, दुपएसियाई अक्त्तव्वयाइ) 2 मिन्न ભિન્ન–અસંબદ્ધ અવસ્થાવાળા પુલ પરમાણુઓ છે તેઓ આનુપૂર્વીઓ રૂપ નથી, અને જે બે પ્રદેશેવાળા પુલસ્ક છે તેમને આનુપૂર્વી રૂપ અને અનાનુપૂર રૂપે વ્યક્ત કરી શકાય એવાં ન હોવાથી અવકતવ્ય છે.
અહીં આનુપૂર્વાને અર્થ પરિપાટી સમજે તે પરિપાટી રૂપ આનુપૂવીને ત્યાં જ સદૂભાવ હોય છે કે જ્યાં આદિ, મધ્ય અને અન્ત રૂપ ગણનાનો સંપૂર્ણ અનુક્રમ શકય હોય છે-જ્યાં આ અનુક્રમ સંભવિત હોતો નથી ત્યાં આનુપૂવી પણ સંભવી શકતી નથી આ પ્રકારે જે કંધમાં આદિ, મધ્ય અને અન્ત હોય છે, તે સ્કન્ધને આનુપૂવરૂપ કહી શકાય છે. જેની પ કંઈ ન હોય પણ પછી કંઈક હેય, એ “આદિ' પદને વાચાર્ય છે. જેની પૂર્વે કંઈક હોય અને પછી પણ કંઈક હોય, એ મધ્ય' પદને વાગ્યાર્થ છે. જેની પૂર્વે કઈક હોય પણ પછી કઈ પણ ન હય, એ
For Private and Personal Use Only
