Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका. सू० ७० नोआगमतो भावोपक्रमनिरूपणम् २८२ पृष्टवान्-मया कदा कारितम् ? इति नो स्मरामि । एवं नृपेणोक्तोऽमात्यः सर्व वृत्तं कथितवान् । राजाऽपि सचिवस्य परचित्ताभिप्रायज्ञानशक्तिं विलोक्य त प्रशस्य तज्जीविकां वर्द्धयामास । इस्थममात्येन पराभिप्रायो ज्ञातः ।।
एतेषां सर्वेषां भावोपक्रमाणां संसारफलत्वाइप्रशस्तत्वम् । नो आगमतः प्रसस्तो भावोपक्रमश्च गुर्वादीनाम् । श्रुतादिपरिज्ञानार्थ यद् गुर्वादीनां भावोपतब अमात्य ने कहा महाराज ! आपने ही बनवाया है, तब राजा के मन में वडा आश्चर्य हुआ और उसने मंत्री से पूछा मैंने यह करवाया हैं ? इस बात की तो मुझे याद ही नहीं है। इस प्रकार राजा से कहे गये अमात्य ने सब यथा स्थितवृत्तान्त उनसे कह दिया ! राजा ने तब मंत्रा की परके चित्त के अभिप्राय को जानने की शक्ति देखकर उसकी बडी प्रशंसा की और उसके वेतनकी वृद्धि करदी और उनका पद बढ़ा दिया इस प्रकार यह परचित के अभिप्राय को जाननेवाले अमात्य की कथा है । कि जिसमें इस प्रकार से अमात्य ने परचित्ताभिप्राय को जाना यह कहा गया है। इन सब भावोपक्रमणों में संसाररूप फल जनकता होने के कारण अप्रशस्तता है । .(पसत्थे गुरुमाईणं) गुरु आदिकों के अभिप्राय को यथावत् जानना यह नोआगम को आश्रित करके प्रशस्त भावोपक्रम है। अर्थात् श्रुत आदिकों के परिज्ञान के ત્યારે અમાત્યે જવાબ આપ્ય-"હે મહારાજા આપે પિતે જ આ જળાશય બંધાથયું છે. ત્યારે રાજાના આશ્ચર્ય પાર ન રહ્યો. તેણે અમાત્યને કહ્યું. “આ જળાશય શું મેં બંધાયું છે? આ જળાશય બંધાવવાને કેઈ આદેશ કર્યાનું મને યાદ નથી!” ત્યારે અમાત્યે આ પ્રમાણે ખુલાસો કર્યો-“હે મહારાજ ઘણા સમય સુધી આ જગ્યાએ ઘોડાના મૂત્રને વિના-સુકાયે પડયું રહેલું જોઈને આપે આ જગ્યાએ જળાશય બંધાવવાનો વિચાર કરે. આપે માનેલું કે આ જગ્યાએ જળાશય ખોદાવવાથી તેમાં પાણી કદી સુકાશે નહીં. આપના આ મને ગત વિચારનેઆપ અકડા કરીને પાછા ફરતી વખતે જે દષ્ટિથી તે અશ્વમત્રની સામે નિરખી રહ્યા હતા તે દૃષ્ટિ દ્વારા જાણી જોઈને મેં આ જળાશય અહીં બંધાવ્યું છે. ” પરનાં ચિત્તને સમજવાની પિતાના અમાત્યની તે શક્તિ જોઈને રાજાને ઘણે હર્ષ થયે તેણે તેની ખૂબ પ્રશંસા કરી અને તેનું વેતન અને તે વધારી દઈને તેની કદર કરી. આ પ્રકારની અન્યના મને ગત ભાવને જાણનાર તે અમાત્યની કથા છે. આ ત્રણે ભાવપક્રમણનાં દૃષ્ટાન્ત છે. આ ભાવપક્રમણમાં સંસારરૂપ ફલજન તાને સદ્ભાવ હોવાથી તેમને અપ્રશસ્ત કહેવામાં આવેલ છે.
(पसत्थे गुरुमाईणं) २३ मानो मालिप्रायने यथार्थ३५.४ ते प्रशस्त ભાપક્રમ છે. એટલે કે મૃત આદિનું પરિજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા ઈચ્છતા શિષ્યાદિને
For Private and Personal Use Only
