Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
३००
अनुयोगद्वारसूत्रे
नच स्कन्धविषये ऽनपनिधि कीत्वं नोपपद्यते, यतः कश्चित् स्कन्धस्त्रिमदेशिकः, कचिचतुःप्रदेशिकः कचित् पञ्चमदेशिकः इत्युत्तरोत्तर सर्वे स्कन्धाः क्रमपूर्वकमेव भवन्ति ततश्च पूर्वानुपूर्व्या व्यवस्थापनस्य सद्भावादनौपनिधिकीत्वमेव तत्रास्ति, नवनौषनिधिकीत्वं तत्र संभवतीति चेत्.
1
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अत्रोच्यते तत्र कस्यचित् स्कन्धस्य पूर्वानुपूर्व्यादि क्रमेण व्यवस्थापनं नान्येन केनचित् क्रियते, सर्वेषां स्कन्धानां विस्रसापरिणामपरिणतस्यात् अतः स्कन्धविषयेनौ निधिकीत्वमुपपद्यते । यत्र तु तीर्थेकरादिना पूर्वानुपूर्व्यादिक्रमेण वस्तुन
शंका- स्कंध में अनौपनिधि की पना नहीं बनता है। क्योंकि कोई स्कंध तीन प्रदेश वाला होता है, कोई चार प्रदेशवाला होता है, कोई पाँच प्रदेशवाला होता है । इस प्रकार उत्तरोत्तर समस्त स्कंध क्रम पूर्वक ही होते हैं इस प्रकार इनमें पूर्वानुपूर्वी के क्रम से स्थापना की स्था का सद्भाव आने से औपनिधि की पना ही आता है, अनोपनिधिकीपना नहीं ।
उत्तर- स्कंधो में जो त्रिप्रवेशिकता आदि है वह किसी के द्वारा वहाँ की हुई नहीं है- अर्थात् ऐसा नहीं है कि त्रिप्रदेशी स्कंध है उसे किसी ने तीन परमाणु पूर्वानुपूर्वी क्रम से रखकर बनाया हो। उसमें त्रिप्रदेशिकता तो स्वभाव से ही है। क्योंकि जितने भी स्कंध हैं वे सब स्वाभाविक परिणाम से परिणत होते रहते हैं। इसलिये स्कंध में ratपनिधिकीपना ही आता है। जहां पर तीर्थ कर आदिकों द्वारा पूर्वा
શકા-સ્કન્ધમાં અનૌપનિધિકીપણું' સ'ભવી શકતુ' નથી, કારણ કે કેાઈ સ્કંધ ત્રણ પ્રદેશવાળા હાય છે, કૈાઈ ચાર પ્રદેશવાળા હોય છે, કાઈ પાંચ પ્રદેશવાળા હાય છે. આ પ્રકારે ઉત્તરોત્તર સમસ્ત સ્કન્ધ ક્રમપૂર્વક જ હોય છે. તેથી તેમાં પૂર્વાનુપૂર્વીના ક્રમપૂર્વક સ્થાપનાની વ્યવસ્થાને સદ્દભાવ હાવાથી ઔપનિધિકી પણ હેાઈ શકતુ નથી.
ઉત્તર-ધામાં જે ત્રિપ્રદેશિકતા આદિ છે તે કાઇના દ્વારા ત્યાં કરાયેલ નથી એટલે કે એવી કેઈ વાત નથી કે ત્રિપ્રદેશી જે સ્કધ છે તેને કેાઈએ ત્રણ પરમાણુ પૂર્વાનુપૂર્વી ક્રમપૂર્વક રાખીને બનાવ્યેા છે. તેમાં તે સ્વભાવથી જ ત્રિપ્રદેશિકતા હાય છે, કારણ કે જેટલાં સ્કન્ધ છે તે બધાં સ્વાભાવિક પશ્વિમ દ્વારા જ પિરત થતા રહે છે. તેથી સ્કંધમાં અનૌનિધિપણુ ઘટાવી શકાય છે જ્યાં તીર્થંકર આદિકા દ્વારા પૂર્વાનુપૂર્વી આદિના ક્રમથી વસ્તુ
of
For Private and Personal Use Only
