Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
--
अनुयोगद्वारसूत्रे क्रमणं स प्रशस्तभावोपत्र म हत्यर्थः। नन्वत्रानुयोगद्वारविचारः प्रकृतः, अनुयोगश्च व्याख्यानम्, एवं च यदेवानुयोगद्वारव्याख्य नोपयोगि तदेवात्र वक्तच्यम् । गुरुभावोपक्रमस्तु व्याख्यानानुपयोगित्वादवक्तव्य एवेति चे दुच्यते व्याख्यान हि गुर्वायत्तं भवति । अतो व्याख्यानापलब्धये शिष्याणां गुरे।रभिप्रायज्ञानं परमावश्यकम् । गुबभिप्रायज्ञो हि तदनुकूलाचरणेन गुर प्रसादयति, प्रसादितो गुरुरु तस्मै सरहस्यं शास्त्र प्ररूपयति । एवं गुरुभावो. पक्रमोऽपि व्याख्यानस्याङ्गमेव, अतो गुरुभावापक्रम उचित एव । उक्तं च
"गुर्वायत्ता यस्माच्छोस्त्रारम्भा भवन्ति सर्वेऽपि ।
तस्माद् गुरोधनपरेण हितकाक्षिणा भाव्यम् ॥१॥ लिये जो शिष्यादिको गुरु आदि कों के भाव का यथावत् परिज्ञान होता है-वह प्रशस्त भावोपक्रम हैं।
शंका-यहाँ तो अनुयोगद्वारका विचार चल रहा है। अनुयोग का अर्थ व्याख्यान हैं। इसलिये जो अनुयोगद्वार के व्याख्यान करने में उपयोगी हो वही यहां कहना चाहिये । गुरु भावोपक्रम तो व्याख्यान में अनुपयोगी है। इसलिये उसे यहाँ नही कहना चाहिये ।. उत्तर-व्याख्यान गुरु के आधीन होता है। अतः उस व्याख्यान की प्राप्ति के लिये गुरु के अभिप्राय का ज्ञान करना शिष्यों को परम आवश्यक है। गुरु के अभिप्राय को जानने वाला शिष्य उनको अपने ऊपर अनुकूल आचरण से प्रसन्न करता हैं और प्रसादित हुए वे गुरुजन उसके लिये रहस्य युक्त शास्त्र की प्ररूपणा करते हैं। इस प्रकार गुरुके भावका शिष्य को यथावत् परिज्ञान होना यह भी व्याख्यान का अंग ही है। इसलिये उसका कथन यहां उचित ही है। कहा भी है (गुर्वायत्ता) इत्यादि । शास्त्रों का पढनादिગુઆદિકના ભાવનું જે યથાર્થ પરિસ્સાન થાય છે, તેનું નામ ને આગમની અપેક્ષાએ પ્રશસ્ત ભાવોપકમ છે.
શંકા- અહીં તે અગદ્વારની પ્રરૂપણ ચાલી રહી છે. અનુગને અર્થ વ્યાખ્યાન થાય છે. તેથી અનુગદ્વારનું વ્યાખ્યાન કરવામાં ઉપયુકત હોય તેમનું જ કથન અહીં થવું જોઈએ. ગુરૂભાપક્રમ તે વ્યાખ્યાનમાં અનુપયોગી છે, તેથી અહીં તેનું કથન થવું જોઈએ નહીં. .. उत्तर–व्याभ्यान शुरुने माधीन डाय छ. तथा ते व्याभ्याननी प्रालिन માટે ગુરૂના અભિપ્રાયને જાણી લેવાનું જ્ઞાન શિવેને માટે પરમ આવશ્યક ગણાય છે. ગુરુના અભિપ્રાયને જાણનારે શિષ્ય તેમને અનુકૂળ થઈ પડે એવા પિતાના આચરણથી તેમને ખુશ કરે છે, અને તેના વર્તનથી સંતુષ્ટ થયેલા તે ગુરુ તેની સમક્ષ રહસ્યયુકત શાસ્ત્રની પ્રરૂપણું કરે છે. આ રીતે ગુરૂના ભાવતું શિષ્યને યથાવત પરિજ્ઞાન થવું એ પણ વ્યાખ્યાનના એક અંગરૂપ જ છે. તે કારણે સૂત્રકારનું 6s ४थन थित छे. ४युं ५५ :-(गुर्वायत्ताइत्यादि) शासोनु पनि
For Private and Personal Use Only
