Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२६८
अनुयोगद्वारसत्रे द्रव्योपक्रम एवायं न तु क्षेत्रापक्रमः, तहि कथं क्षेत्रोपक्रमः ? इति चेत्, उच्यतेक्षेत्रं हि आकाशमुच्यते, तस्य चामूर्त्तत्वात्तदुपत्रमा न संभवति, तथापि तदाधेयत्वेन स्थितानां पृथिव्यादि द्रव्याणां य उपक्रमः स क्षेत्रोऽप्युपर्यते । लोकेऽपि यथा 'मञ्चाः क्रोशन्ती'-त्यादौ आधेयतधर्माणामाधारे उपचारो भवति । उक्तंचापि
खेत्तमरूत्रं निचं. न तस्स परिकम्मणं न य विणा।।। आहेयगयवसेण उ, करणविणासेवियारो उ" ॥ १ ॥
इसलिये यह क्षेत्रोपक्रम न होपर द्रव्योपक्रम ही हुआ फिर इसे क्षेत्रोपक्रम कैसे कहा
उत्तर-क्षेत्र शब्द का अर्थ आकाश है। और यह आकाशरूप क्षेत्र अमूर्त है-अतः इसका उपक्रम नहीं होसकता है। फिर भी इस में आधेय रूप से वर्तमान जो पृथिविच्यादि द्रव्य है, उनका तो उपक्रम होता है इसलिये उनका उपक्रम आधाररूप आकाश में उपचरितकर लिया जाता है। इसलिये क्षेत्रापक्रम बन जाता है। लोक में भी जैसे "मञ्चा:क्रोशन्ति" मंचबोलते हैं । खेत रक्षा के लिये खेत के लिये खेत के पाली पर जो घरविशेष बनाते हैं उसको मंच कहते हैं, मंच बोलते हैं ऐसा जो कह दिया जाता है-यह आधेय रूष पुरुषादिकों के धर्मों का आधार में उपचरित करके ही कहा जाता है- कहा भी है-'खेत्तमरूवे' इत्यादि-उस का अर्थ यही है-कि क्षेत्र तो अरूपी और नित्य है। उसका न परिकर्म हो सकता है और न विनाश,
જોઈએ. છતાં અહીં તેને ક્ષેત્રપક્રમ રૂપે શા માટે પ્રતિપાદિત કરવામાં આવે છે?
ઉત્તર-ક્ષેત્રા શબ્દનો અર્થ આકાશ થાય છે, અને આ આકાશરૂપ ક્ષેત્ર અમૂર્ત છે તેથી તેને ઉપક્રમ થઈ શકતું નથી. છતાં પણ તેમાં આધેય રૂપે વર્તમાન જે પૃથ્વી આદિ દ્રવ્ય છે તેમને તો ઉપક્રમ થાય છે. તેથી તેમને ઉપક્રમ આધાર રૂપ આકાશમાં ઉપચરિત કરી લેવામાં આવે છે. તેથી ક્ષેત્રોપકમ ઘટિત થઈ orनय . होमी ५५ " मञ्चाः क्रोशन्ति" "भय माले छ," मे ४वामा આવતું હોય છે. ખેતરની રક્ષા માટે એક માંચડો બનાવ્યો હોય છે. ત્યાં બેઠો બેઠે કે પુરુષ ખેતરની રખવાળી કરે છે મંચ પર બેઠેલે પુરુષ બોલતે હોય ત્યારે કેટલીક વખત “મંચ બેલે છે,” આ પ્રકારને પણ વ્યવહાર થતે જોવામાં આવે છે. આધેય રૂપ પુરૂષના ધર્મોને આધાર રૂપ મંચમાં ઉપચરિત કરીને આ प्रमाणे वामां आवे छे. ४थु ५६ छ "खेतमरुवे" त्याह-मा सत्रमा કેને પણ એવો જ અર્થ છે કે ક્ષેત્ર તે અરૂપી અને નિત્ય છે. તેનું પરિકમ
For Private and Personal Use Only
