Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र ६१ लौकिकमुपक्रमनिरूपणम्
टीका-शिष्या छति-'से किं तं' इत्यादि-अथ कोऽसौ उपक्रमः ? इति । उत्तरमाह-उपक्रमः षधिः प्रज्ञप्तः-नामोपक्रःथापनोपक्रमादिरूपः । तत्र नामोपक्रमस्थापनोपक्रमौ नामावश्यकाथापनावश्यकवद् विज्ञेयौ। सम्प्रति द्रव्योपक्रम प्रश्नपूर्वकं प्रस्तौति-अथ कोऽसौ द्रव्योपक्रमः ? द्रव्योपक्रमो द्विविधः प्रज्ञधः, तद् यथा-आगमतश्व नो आगमतश्च, यावत् ज्ञायक शरीर भव्यशरीश्व्यतिरिक्तो
गोपक्रमः । इह यावच्छन्दे न द्रव्यावश्यकवद् द्रव्योपक्रमव्याख्या बोध्या । तत्र ज्ञायकशरीरभगशरीव्यतिरिक्तो द्रव्योपत्र म त्रिविधः ज्ञप्तः। तद् यथा-सचित्तः, अचित्तः, मिथकः । तत्र सचित्त द्रव्यविषयः सचित्तः, अचित्तद्रव्यविषयोऽचित्त, मिश्रद्रव्यविषयो मिश्रकः ।।मू० ६शा ... वइरित्त दव्योवक्कमे तिविहे पण्णत्ते-तं जहा-सचित्ते अचित्ते मीसए) आगम द्रव्योपक्रम-नोआगम द्रव्योपक्रम । नोआगम द्रव्योपक्रम ३ तीन प्रकार काहैज्ञायकशरीर द्रव्योपक्रम, भव्यशरीर द्रव्योपक्रम और ज्ञायकशरीर भव्यशरीर व्यतिरिक्त द्रव्योपक्रम । इनमें ज्ञायक शरीर, भवियशरीर से व्यतिरिक्त जोद्रव्योरक्रम है वह तीन प्रकार का है। सचित्त, अचित्त और मिश्र । जिस उपक्रम का विषय सवित्त द्रव्य है वह तद्वयतिरिक्त सचिनद्रव्योपक्रम है । जिस उपक्रम का विषय अचित्त द्रव्य है वह तद्वयतिरिक्त अचित्तद्रव्योपक्रम है। और जिसका विषय सचित्त अचित्त दोनों प्रकार का द्रव्य है। वह तद्वयतिरिक्त मिश्र द्रव्योपक्रम है। इस द्रव्योपक्रम की व्याख्या द्रव्यावश्यक की तरह जाननी चाहिये । - भागर्थ--सूत्रकारने यहां पर उपक्रप के ६भेदों को प्रकट करते हुए वक्कमे तिविहे पणत्ते-तं जहा-सचित्ते, अचित्ते भीसए)
. (1) ज्ञाय४२२ ०यो भने. (२) नामासमद्रव्यो५४म. नामागभद्रव्या५४ नीय प्रमाणे त्रए ४२ छ-(१) शायशरीर द्रव्योपभ, (२) भव्यશરીર દ્રવ્યો ક્રમ અને (૩) જ્ઞાયક શરીર અને ભવ્ય શરીરથી તિરિકત (ભિન) દ્રપકમ તેમને જે જ્ઞાયકશરીર ભવ્ય શરીર વ્યતિરિકત દ્રપક્રમ છે તેને નીચે प्रमाणे त्राण प्रा२ छ. (१) सथित्त, (२) अयित्त भने (3) मिश्रले भने। વિષય સચિત્ત દ્રવ્ય છે, તેને તદ્રયતિરિકત સચિત્તદ્રવ્યાપક્રમ કહે છે. જે ઉપક્રમને - વિષવ અચિત્તદ્રવ્ય છે તે ઉપકમને તયતિરિક્ત અચિત્ત દ્રપક્રમ કહે છે. અને
જેને વિષય સચિત્ત અચિત્ત બન્ને પ્રકારનું દ્રવ્ય છે. તે ઉપક્રમને તદ્રયતિરિકત મિશ્ર કપમ કહે છે. આ દ્રપકમની વ્યાખ્યા દ્રવ્યવસ્થાના જેવી જ સમજવી.
ભાવાર્થ–સૂત્રકારે આ સૂત્રમાં ઉપકમના ૬ ભેદને પ્રકટ કર્યા છે. તેમાંથી
For Private and Personal Use Only
