Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगद्वारखेत्र पूर्वपूर्वोऽकृत्स्नो बोध्यो यावत्कृत्स्नता नायाति ! पूर्व विप्रदेशिकादिः सर्वोकृष्टप्रदेशश्च स्कन्धः सामान्येनाचित्ततया प्रोक्तः, इह तु सर्वोत्कृष्टस् कन्धादधोवर्ति एवाचित्तस्कमा उत्तरोत्तरोत्तरापेक्षया पूर्वपूर्वतरा अकृत्स्नस्कस्वत्वेनोक्ता इयुभो दः॥५३॥ अपेक्षा से पूर्व २ का स्कंध अकृत नर कंध जानना चाहिये । यह अकृस्नता तबतक चलती है कि जब तक कृत्रनता नहीं आती है।- द्विप्रदेशिक आदि स्कंध और समस्त और समस्त उकृष्ट प्रदेशवाले ध पहिले सामान्य रूप से अचित्त व हे गये हैं। पर तु इस अकृत्स्न्द्र य कंध के प्रकरण में सर्वोस्कृष्ट कंध से पहिले के ही कंध उत्तरोत्तर की अपेक्षा से अकृत्स्नस्कधरूप से कहे गये हैं। यही इन दोनों में भेद है
भावार्थ--स्त्रकारने इस सूत्रद्वारा अकृत नस्कन्ध का वरूप और अकु(सर कंध में तथा अचित्तस्कंध में क्या अन्तर है यह प्रकट किया है । आपेक्षिक अचित्त स्कन्धों की आरिपूर्णता का नाम अकृत् ता है । यह अकृत्स नता द्विप्रदेशी आदि कथा में त्रिप्रदेशी आदि स्कन्धों की अपेक्षा आती है। और यह आपेक्षिक अकृतनता तबतक मानी जाती है कि जबतक अन्त में करस्नता नहीं आ जाती है। इसके आते ही अन्त का स्कंध कृस्न होने से फिर आगे के लिये अकृत्स्नता की द्वारा रु जाता हैं। इस प्रकार कृस्मता તાની અપેક્ષાએ તેમાં અપરિપૂર્ણતા સમજવી આ અપરિપૂર્ણતાને કારણે જ તેમને અકૃસ્કન્ધ કહેવામાં આવ્યા છે. આ અકૃત્નતા ત્યાં સુધી ચાલુ રહે છે કે જ્યાં सुधी अन्नता (परिपूर्णता) भापती नथी.
દ્વિદેશિક આદિ સ્કન્ધ અને સમસ્ત ઉત્કૃષ્ટ પ્રદેશવાળા સ્કને પહેલાં સામાન્યરૂપે અચિત્ત કહેવામાં આવ્યા છે. પરંતુ આ અકૃત્ન દ્રવ્યસ્કઘના પ્રકરણમાં સર્વોત્કૃષ્ટ સ્કલ્પથી આગળના સ્કન્ધોને ઉત્તરોત્તરની અપેક્ષાએ અકસ્મસ્કલ્પરૂપે કહેવામાં આવ્યા છે. એટલે જ અચિત્તસ્કન્ય અને અકૃતસકલ્પ વચ્ચે તફાવત છે.
ભાવાર્થ-સૂત્રકારે આ સત્ર દ્વારા અન્નકધના સ્વરૂપનું નિરૂપણ કર્યું છે, તથા અકૃત્યનસ્કન્ધ અને અચિત્ત કન્ય વચ્ચે શું તફાવત છે તે પણ પ્રકટ કર્યું છે. આપેક્ષિક અચિત્તકની અપરિપૂર્ણતાનું નામ જ અકૃસ્નતા છે. દ્વિદેશિક આદિ કમાં વિદેશી આદિ અધ કરતાં અસ્નતા (અપરિપૂર્ણતા) રહેલી હોય છે. આ આપેક્ષિક અકૃસ્નતાને સદુભાવ રહે છે કે જયાં સુધી અને કુનતા (પરિપૂર્ણતા) આવી જતી નથી. આ પ્રકારે જ્યારે કૃનતા આવી જાય છે ત્યાર અન્તિમ ઔધ (ઉત્કૃષ્ટ પ્રદેશેવાળે સ્કલ્પ)કૃતન સ્કન્ધ થઈ જવાને કારણે ત્યારબાદ અનતાની ધારા અટકી જાય છે. આ રીતે પૂરન કરતાં પહેલાંના રક
For Private and Personal Use Only
