Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalikAla sarvajJa AcArya vijaya hemacandrasUri viracita yogazA (gu rja rA nuM vA da) tho hemacaMdAcAya ma ALLA anuvAdaka 5. pU. AcAryadeva zrI hemasAgarasUri ma.sA. saMpAdaka 5.pU. AcAryadeva zrI muniyandrasUri ma.sA. vimAnAlA mAlAmAla | prAta magA dAna sAgA dahita siMgA dAhana sA jan mary.org Pers Brani
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalikAla sarvajJa zrI hemacandrAcArya viracita svopajJa vivaraNa sahita yogazAstra (gurjarAnuvAda) anuvAdaka ka8 pa. pU. AgamoddhAraka A. bha. zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya pU. AcArya zrI hemasAgarasUri ma.sA. @ saMpAdaka @ AcArya vijaya municandrasUri ma.sA. 6 prakAzaka zae AcArya kArasUri jJAnamaMdira, surata.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ A graMtha : yogazAstra (saTIkano gurjaranuvAda) huM mUlya : 300 na AvRtti : tRtIya Ikala : pa00 : prAptisthAna : surata A. 3OMkArasUri jJAnamaMdira, A. OMkArasUri ArAdhanA bhavana, subhASa coka, gopIpurA, surata-395001 bhIlaDIyAjI vijaya bhadra cerITebala TrasTa hAIve roDa, bhIlaDIyAjI (ba. kA.) amadAvAda vAvapathakanI vADI dazAporavADa, pAlaDI, amadAvAda, amadAvAda sarasvatI pustaka bhaMDAra ratanapoLa, amadAvAda. mudraka 68 rAja ArTsa rAjeza zAha nAraNapurA, solA, amadAvAda. (M) : 094274 70773 E-mail : raj_ancor82@yahoo.co.in
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ divyAzISa u5kA2smaraNa pa. pU. munirAja zrI vinayavijaya ma.sA. saMghasthavira pa. pU. AcArya bhagavaMta zrI bhadrasUrIzvarajI ma.sA. saMgha ekatA saMyojaka pa.pU. AcArya bhagavaMta zrI OMOMkArasUrIzvarajI ma.sA. pUjyonA saMyama jIvananI bhU ibha ianumodanA dIkSA paryAya pa. pU. A. bha. zrI araviMdasUrIzvarajI ma.sA. OM pa. pU. A. bha. zrI yazovijayasUrIzvarajI ma.sA. OM pa. pU. A. bha. zrI municandrasUrIzvarajI ma.sA. 67 varSa 50 varSa 40 varSa pa. pU. munirAja zrI jinacandravijayajI ma.sA. 5. pU. sAdhvIzrI kalpalatAzrIjI ma.sA. (pU. bA. ma.) 40 varSa 40 varSa mahA suda 10nA pavitra divase dIkSA svIkArI nirmaLa saMyama jIvana ArAdhatAM pUjyonA caraNomAM bhAvabharI vaMdanA. da. zrI vAva jaina zve. mU. pU. saMgha mu vAva, ji. banAsakAMThA, vi. saM. 2063
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya svapajJa vivaraNa sAthe yogazAstrano gurjara anuvAda pU. A. bha. zrI hemasAgarasUri ma.sA.e vi.saM. 2025mAM kayo. tenuM prakAzana I.sa. 1969mAM zrI devacaMdalAlabhAI pustakoddhAra phaMDa taraphathI thayuM. e pachI I.sa. 1980mAM A graMthanuM punaH prakAzana zeTha jhaveracaMda pratApacaMda zrI supArzvanAtha jaina saMgha dvArA thayuM. chellAM keTalAka varSothI durlabha banelA A graMthano punaH prakAzana karavA pU. A. bha. municandrasUri ma.sA.e preraNA karI. munirAja zrI amarendrasAgarajI ma.sA. ane munirAja zrI mahAbhadrasAgarajI ma.sA e paNa kArya mATe prasannatA pragaTa karI. - A. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira (kobA) taraphathI kAlikAlasarvajJa hemacandrasUri ma.sA. ane kumArapAla mahArAjAnA phoTAnI sAmagrI maLI che. AbhAra. A graMthanA saMpAdanamAM pU.A.bha. zrI municandrasUri ma.sA. ne teonA ziSyaratna pU. munirAja zrI hrIMkAraratna vi. ma.sA. e sahAya karI che. sAthe sAthe jaNAvatA harSa thAya che ke "yogazAstra aSTama prakAza vivaraNa" graMtha ke jenuM prakAzana "jaina sAhitya vikAsa maMDaLa" dvArA varSo pUrve thayela. tenuM punaH prakAzana paNa ame TUMka samayamAM karavAnA chIe. A graMtha prakAzanano lAbha zrI vAva jaina zve. mU. pU. saMghe jJAnadravyamAMthI lIdho che. khUba khUba anumodanA. - prakAzaka
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA zrI jainapravacananA mahAnuM prabhAvaka, samartha dharmopadeza "kalikAlasarvajJa' birudathI prakhyAta AcArya "zrI hemacaMdrasUrIzvarajI AjathI AThaso varSa pahelAM-vikramanI bAramI ane teramI sadImAM (saMvata 1145 thI 1229mAM) vividha sAhityanI racanA karI samAja para zreSTha upakAra karI gayA-e suvidita che. satkartavyaniSTha, paropakAra-parAyaNa, rAja-mAnya, loka-mAnya,viddhamAnya, zrI saMghamAnya, gujarAtanuM gaurava gujarAtanA e sapata dharmAcAryanI prastuta zreSTha kati saMskRta yogazAstra aparanAma "adhyAtmopaniSada'ne gujarAtI anuvAda sAthe vAMcI vicArI jijJAsu sajjana vAcako pramudita thaze-evI pUrNa AzA che. gUrjarezvara paramahaMta mahArAjA kumArapAlanA paNa ApaNe sau AbhArI chIe ke, jemanI sabhAvanAbharI prArthanA-preraNAne anusarI dharmAcArya zrI hemacaMdrAcArye AvA uttamottama zreSTha zAstranI racanA loka-kalyANa mATe karI. prAcIna samayamAM maharSi pataMjalie saMskRta sUtrAtmaka saMkhya-pravacanarUpa yogAnuzAsana-yogazAstranI racanA karI hatI. jemAM 1 samAdhipAda, 2 sAdhanapAda, 3 vibhUtipAda ane 4 kaivalyapAda evA ja vibhAvo che. tenA upara vyAsanuM bhASya, tathA vAcaspatimizranI vRtti ane dhArezvara mahArAjA bhojadevanI "rAjamArtaDa nAmanI vRtti anyatra prasiddha che. ethI judI zailImAM jainapravacanane anusaratI prastuta yogazAstranI racanA zrI hemacaMdrAcArye 12 prakAzamAM vibhakta karI sugama saMskRta prAsAdika 1009 jeTalAM padyomAM karI che. tenA 1 lA prakAzamAM anurupa zloko 56, rajAmAM zlo. 115, 3 jAmAM 155, 4 thAmAM 136, 5 mAmAM 273, 6 DhAmAM 8, 7 mAmAM 28,8mAmAM 81, 9bhAmAM 16, 10mAmAM 24, 11mAmAM AryA 61 ane 12mAmAM pa3 padyo, chelle 2 zArdUlavikrIDita vRtta-evI rIte 1008 padyomAM A svopajJa mULa yogazAstranI sarasa saMklanA che, tenA upara bArahajAra zloka-pramANa temanuM ja spaSTa svopajJa vivaraNa che. tenA prAraMbhamAM, prAntamAM ane pratyeka prakAzanA aMtamAM A racanAnA preraka, prArthanA karanAra, zravaNa karavA IcchanAra paramAta mahArAjA kumArapAlano ullekha joI zakAya che. yogazAstranI saMkalanA - prastuta yogazAstranA 12 prakAzonI saMkalanA A rIte che - (1lA prakAzamAM-) yoginAtha zrI mahAvIranuM maMgala, abhidheya, saMbaMdha, prayojana darzAvI yoganuM mahAbhyayogano prabhAva darzAvavA daDhaprahArI, cilAtIputra, bharata cakravartI, marudevImAtA vagerenAM dRSTAnto sAthe yoganuM svarUpa samajAvyuM che. "yoga" akSararUpa zalAkA vaDe jenA kAna viMdhAyA nathI, tevA niSphaLa janmavALA, narapazunI utpatti na thAya-e bahettara che-ema jaNAvyuM che. dharma, artha, kAma ane mokSarUpa cAra varga-puruSArthomAM 1. aneka prAcIna-arvAcIna vidvAnoe emanA saMbaMdhamAM caritra-prabaMdha Adi racela che, tathA mAro lekha AcArya zrI hemacaMdra (aitihAsika prAmANika paricaya) "suvAsa' mAsikamAM, saMvata 1995 caitramAM gujarAtI sAhitya pariSadUnA nibaMdha-saMgrahamAM tathA "aitihAsika lekha saMgraha' sayAjI sAhityamAlAmAM puSpa 335, vaDodarA prA. vi. ma. ma. sa. yunivarsiTI - prakAzanamAM vi. saM. 2019mAM prakAzita che. vAcako avazya vAMce. 2. "rAjarSa kumArapAla" nAmano mAro lekha, "svAdhyAya' taimAsika pustaka trIjAnA cothA janmASTamI aMkamAM saM. 2022mAM vaDodarAmAM prakAzita che, vizeSa paricaya mATe jijJAsuoe vAMcavo. lA.bha.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarInuvAda mokSa mukhya che, tenuM kAraNa yoga che ane te samyagujJAna-darzana ane cAritrarUpa ratnatrayAtmaka che. ema jaNAvyA pachI samyaga jJAna, darzana ane cAritranuM svarUpa darzAvatAM pAMca mahAvratonuM saMkSipta svarUpa tathA pAMca samiti ane traNa guptino paricaya karAvyo che. e pachI gRhidharmAdhikArI thavA yogya jIvanamAM jarUrI mArganusArI 35 guNonuM Avazyaka pratipAdana che. (2 jA prakAzamAM-) zrAvakanAM 12 vratono paricaya ApatAM, pahelAM mULa samyaktvanuM svarUpa samajAvatAM mithyAtvanuM svarUpa, evI rIte sudeva sAthe kudeva, suguru sAthe kuguru ane sudharma sAthe kudharmanAM lakSaNo darzAvyAM che, jethI sudeva, suguru ane sudharmane oLakhI, tenA upara zraddhA karI samyaktano svIkAra karI zakAya samyaktvanAM pAMca cihna pAMca bhUSaNa tathA tajavAnA pAMca duSaNo samajAvyAM che. zrAvakoe samyakatvamUlaka bAra vrato svIkAravAnAM hoya che. temAMnAM pAMca aNuvrato samajAvyAM che - (1lA) ahiMsA aNuvratanuM svarUpa samajAvatAM hiMsA tajavA mATe vividha prakArano upadeza, hiMsA karanAranI niMdA, hiMsA karanAra subhUma ane brahmadatta cakravartIne narakamAM javuM paDyuM - tenA kathAnako ApyAM che. kula-kramathI AvelI hiMsAne tajanAra kAlasaukarika kasAInA putra sulasanI prazaMsAtmaka kathA ApI che. hiMsA karanAranA dama, adhyayana, tapa vagere nirarthaka jaNAvyA che. hiMsAnA uttejaka ane upadezaka zAstra racanAranI niMdA, zikArIo dvArA karAtI hiMsA, laukika zrAddhAdimAM thatI hiMsA, devane bheTa dharavAnA ane yajJamAM havana karavAnA bahAne tathA viSNa-zAMti mATe karAtI-vagere sarva prakAranI hiMsA varjanIya jaNAvI che. tathA ahiMsAnI stuti, prazaMsA ane tenAM zubha phalo kahelAM che. (2 jA) aNuvrata (satya)nuM svarUpa samajAvatAM asatyanAM azubha phalo A loka ane paralokamAM kevI rIte bhogavavAM paDe che, te upara zubha phaLavALI kAlakAcAryanI ane azubha phala ApanArI vasurAjanI kathA, parapIDAkArI satya viSayaka kauzikanI kathA ApI che. tathA asatya bolanAranI niMdA ane satya bolanAranI stuti karavAmAM AvI che. (3 jA) aNuvrata (acaurya)nuM svarUpa samajAvatAM apekSAe hiMsA karatAM paNa corImAM adhika doSa, corI karanAra maMDika cora ane tene tajanAra rauhiNeya coranI kramasara azubha-zubha phaLa darzAvanArI kathA jaNAvI che. (4thA) aNuvrata svadArAsaMtoSa ane paradArAgamana-viramaNa)nuM svarUpa samajAvatAM maithunanA, strInA, vezyAnA, paradArAgamana, parastrIramaNa karavAnI abhilASAnA paNa doSo; te saMbaMdhI rAvaNanI ane parastrIno tyAga karanAra sudarzana zeThanI kathA, nArIe parapuruSamAM Asakti tajavI-te saMbaMdhI upadeza, brahmacarya-pAlanathI A loka ane paralokamAM thanAra zreSTha phaLo darzAvyAM che. (pamA) aNuvrata (parigraha-parimANa)nuM svarUpa samajAvatAM parigrahanA doSo, te saMbaMdhamAM sagara cakravartI, kucikarNa, tilaka zeTha ane naMdarAjAnI kathAo, parigraha tajanAra saMtoSI abhayakumAranI kathA jaNAvI saMtoSanI prazaMsA karI che. (trIjA prakAzamAM) zrAvakanAM 3 guNavratono paricaya Apyo che. 1lA diviramaNa guNavrata pachI bIjA bhogopabhoga-viramaNa guNavratano vistArathI khyAla karAvyo che. varjavA yogya vastuomAM madirApAnanA tyAganA aneka prakAre bodha karAvyo che. mAMsAhAranA doSo darzAvI tenA AhArano niSedha karyo che. matAntaranuM khaMDana karyuM che. mAkhaNa, madha, pAMca prakAranAM udumbara-phala-bhakSaNa, anaMtakAya, ajJAta phala-bhakSaNa-niSedha, rAtribhojana-varjana, kAcA gorasa-mizrita dvidala, jantumizra phala, phUla Adi abhakSya tajavA upadeza Apyo che. 3jA anarthadaMDa-viramaNa nAmanA guNavratanuM svarUpa samajAvatAM Arta-raudra nAmanA durgAnane tajavA, pApopadeza
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA ane vividha prakAranA pramAdane pariharavAnI samajAvaTa che. tyAra pachI cAra zikSAvratomAM 1lA sAmAyikanuM svarUpa, tenAthI thatI karma-nirjarAe saMbaMdhamAM caMdrAvataM sukanI kathA, rajA dezAvagAsika vratanuM svarUpa pauSadhavrata nAmanA trIjA zikSAvratanuM svarUpa samajAvI culanI pitAnI kathA, 4 thA atithisaMvibhAganuM svarUpa samajAvatAM supAtradAna viSayaka saMgamakanI kathA kahelI che. zrAvakanAM bAra vratonA aticAro samajAvI paMdara prakAranAM karmAdAnanA vepAra-dhaMdhAno tyAga karavA mATe upadeza Apyo che. mahAzrAvakanI vyAkhyA samajAvatAM potAnuM zubha dravya vAvavAnAM sAta kSetro (1 jinabiMba, 2 jinamaMdira, 3 jinAgama4 sAdhu 5 sAdhvI, 6 zrAvaka ane 7 zrAvikA) vistArathI samajAvyAM che. prAsaMgika digambaramatanI mAnyatAne ayogya sAbita karI che. mahAzrAvakanI dinacaryA, caityapUjA, jinavaMdananI vidhi samajAvI che. utkRSTa Adi caityavaMdana-prasaMge "IriyAvahI' Adi sUtronA, namoghurNa", "arihaMtaceI yANa', logassa puphakharavadIvaDu', "siddhANaM buddhANaM', "jaya viyarAya', 'vaMdanaka' AdI prAkRta sUtronA artha vistArathI samajAvyA che. guruvaMdanavidhi, ubhayakAlapUjA, 25 avazyako, guruvaMdananA 32 doSo, guru-ziSyanA AlApo, 33 AzAtanAo, pratikramaNa-zabdanI vyAkhyA, kAyotsarga-vidhi, kAyotsargamAM tajavAnA ra1 doSo, pratyAkhyAnanuM vistRta svarUpa samajAvyuM che. tyAra pachI rAtri-kRtya samajAvatAM strIonAM aMgonI vairAgyAtmaka tAttvika vicAraNA prasaMge sthUlabhadranI ane vrata-pAlananI daDhatA viSayaka kAmadeva zrAvakanI kathA, uttama manorathonuM ciMtana, zrAvakanI 11 pratimAonuM svarUpa, samAdhi-maraNa te mATe AnaMda zrAvakanI kathA, zrAvakatvanI prazaMsA, zrAvakanI zreSThagati jaNAvI che. (4thA prakAzamAM) AtmAnuM ratnatrayI sAthe aikya, AtmajJAnanI stuti, krodhAdi cAra kaSAyonuM svarUpa, kaSAya ane Indriyo upara vijaya, manaHzuddha vinA tapanI niSphaLatA, vezyAonuM svarUpa, rAga-dveSanI durjayatA, baMnenA vijayanA upAya, samatA(sAmya)no prabhAva, anitya, azaraNa, bhava, ekatva, anyatva, azuci, Azrava, saMvara, nirjarA, dharmasvAgatatA, bodhidurlabhatA, loka ane e bAra bhAvanAonuM vistRta svarUpa, sAmya-phala, dhyAnanuM svarUpa, maitrI, pramoda, kAruNya, mAdhyazma cAra bhAvanAo, dhyAna karanAra yogInuM svarUpa samajAvyuM che. (pamA prakAzamAM) prANAyAma, recaka, kuMbhaka, pUraka vagerenA bhedo, tenI vidhi, tenuM phala, prANanAM sthAna vagere, gamAgama prayoga, dhAraNa, apAna, samAna, udAna, vyAna vAyunuM svarUpa, prANAdi jayanuM phaLa. dhAraNA, vidhi-phala, pavananI ceSTA, pavana-cAra vagere jJAnanuM phaLa, bhaumAdi 4 maMDala,puraMdara vagere cAra vAyu, tena jJAnano upayoga, kAryane anulakSI vAyu-phaLa, nADI-svarUpa ane phaLa, kAla(maraNa)-jJAna, mRtyakAla-nirNaya mATe bAhya lakSaNa, bIjA prakAre kAla-jJAna, svapnadvArA, bIjA nimitto, zakuna, Aturazakuna, upazruti, zanaizcara puruSa, prazna-lagnane anulakSI, meSa vagere rAziomAM lagnAdhipatio, yaMtra, vidyA-dvArA kAlamRtyajJAna, jaya-parAjaya jANavAno upAya, prakArAntare kAlajJAna, pavana-nizcaya ane bindu-nirIkSaNanA upAya, nADI-parAvartana-zuddhi, saMcAra-phaLa, vedhavidhi, parakAya-praveza viSayaka vimarza. (6 kA prakAzamAM) parakAya-praveza apAramArthika jaNAvI, prANAyAma mokSa-hetu nathI-ema sUcavela che. pratyAhAra ane dhAraNAnAM svarUpa tathA phaLa darzAvyAM che. (7mA prakAzamAM) dhyAna karavA IcchanArano krama, dhyAtA ane dhyeyanuM svarUpa, 1 pArthivI, 2 AgneyI, 3 vAyavI, 4 vANI ane 5 tatrabhU dhAraNAnuM svarUpa, piMDastha dhyeyanuM mAhAsya darzAvyuM che. (8mA prakAzamAM) padastha dhyeyanuM lakSaNa, phaLa, padamayI devatA, maMtrarAjanA dhyAnanuM phaLa, parameSThi-vAcaka
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjaranuvAda padamayI devatA, tenA prakAro, sayuSTi-sahita anyamaMtra, tenuM phaLa, prakArAntare dhyAna samajAvela che. (9mA prakAzamAM) rUpastha dhyeya samajAvI azubha dhyAnano niSedha karyo che. (10mA prakAzamAM) rUpAtIta dhyeya 1 AjJAvicaya, 2 apAyaricaya, 3 vipAkavicaya, 4 saMsthAnavicayano paricaya karAvI lokadhyAna, dharmadhyAnanuM svarUpa samajAvela che. (11mA prakAzamAM) zukladhyAna, tenA adhikArI, tenA cAra bhedo, amanaaupaNAmAM paNa kevalInI dhyAnasiddhi zukaladhyAnanA cAra prakAro, dhAtikarmo, tIrthaMkaranA atizayo, sAmAnya-kevalinuM svarUpa, kevali-samudraghAta, zailezIkaraNa, siddhAtmAnA UrdhvagamananAM kAraNo samajAvela che. (12mA prakAzamAM) anubhavasiddha tattvanuM kathana, 1 vikSipta, ra yAtAyAta, 3 zliSTa ane 4 sulIna bhedovALuM citta samajAvI nirAlaMbana dhyAna, yoganuM svarUpa, 1 bAhyAtmA, 2 antarAtmA ane 3 paramAtmAnuM svarUpa, AtmA ane paramAtmAnuM aikya, guru-pArataMtranI AvazyakatA ane guNavattA, gurunA upadezAnusAra yogInuM vartana, audAsInya, tenuM phaLa, Indriya-rodha-niSedha, mananI sthiratAno upAya, mana para jaya meLavavAno vidhi, tenuM phaLa, amanaskapaNAnuM phaLa, upadezanuM sarvasva, yogazAstranI racanAmAM kAraNa, caulukaya mahArAjA kumArapAla bhUpAlanI prArthanA prakAzita karela che. gUrjarezvara mahArAja kumArapAla vi. saM. 1199 thI 1230nA rAjyakAla-samaye rAjarSi, dharmAtmA ane paramAIta tarIke prasiddha thayA. tema ja mAri-arthAt hiMsAnA nivAraka thayA. rAjyamAM sarvatra ahiMsAnI udyoSaNA karAvanAra-paLAvanAra thayA-jIvone abhayadAna ApanAra-apAvanAra thayA. tathA rAjyamAMthI zikAra, jUgAra, madirApAna Adi vyasanone dezavaTo karAvanAra thayA. emAM nimittabhUta saddaguru dharmAcArya zrI hemacaMdrAcArya ane temano saddharmopadeza kahI zakAya. e sadupadezane tattvajJAnamRta-jalanidhirUpa temanA prastuta yogazAstramAM sarasa rIte saMkalita karela che, te sujJa vAcako vAMcI-vicArI zake che. mahArAjA kumArapAle A yogazAstranuM gaurava karI tene "adhyAtmopaniSad' nAmano paTTabaMdha karyo hato. vItarAgastotra-vRtti, kumArapAla-prabaMdha vagere prasthamAM jaNAvela che ke jainadharma svIkAratAM pahelAM koIvAra mahArAja kumArapAle abhakSya-bhakSaNa karyuM haze, tenA prAyazcita tarIke gurujIe temanA mATe racela vItarAgastotranA 20 prakAzo ane prastuta yogazAstranA bAra prakAzanuM pratidIna paThana-pAThana karavA sUcavyuM hatuM, jethI 32 dAMtonI zuddhi sAthe jIvana vizuddha bane. te pramANe mahArAjA svAdhyAya karatA hatA. mahArAjA kumArapAlanA paThana-pAThana mATe vItarAgastotra, yogazAstra vagerenI pratio sonerI akSarothI lakhAyelI hatI-evA ullekho maLe che. vartamAnamAM e aprApya che, tema chatAM temanA svargavAsa pachI ra1mA varSe vi. saM. 1251mAM bhImadeva (bIjA) mahArAjAnA rAjyamAM, darbhavatI (DabhoI)nA zrImALI zrAvaka devadhare lakhAvela ane vaTapadraka(vaDodarA)nA 5. vosarinA hAthe lakhAela savRtti yogazAstranuM tADapatrIya pustaka khaMbhAtanA zrI zAMtinAtha jaina bhaMDAramAM vidyamAna che, teno aMtima ullekha piTarsananA riporTa 3, pR 77mAM che. "vaTapadra (vaDodarA)nA aitihAsika ullekho' nAmanA lekhamAM ane te darzAvyo che. (juo "aitihAsika lekha saMgraha' sayAjI sAhityamAlA puSpa 335, pR. 411-412) pATaNa, khaMbhAta, vaDodarA, jesalamera vagerenA aneka pustaka-bhaMDAromAM-jJAnamaMdiromAM svAdhyAya pustikAomAM, prakaraNasaMgrahomAM, yogazAstra mULanI tathA svapajJa vRttinI aneka pratio maLI Ave che. jesalamera ane pATaNanA jaina graMthabhaMDAronI varNanAtmaka sUcI (gA. o. si. naM. 21, 76) vageremAM ame sUcavela che. mArA smaraNa pramANe 50 varSa pahelAM kalakattA-eziyATika sosAyaTI opha beMgAla taraphathI bibliothekA
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA InDikAmAM I. sa. 1907 thI I. sa. 1921nA gALAmAM A yogazAstra vRtti sAthe prakAzita thatuM hatuM, tyAre saMpAdaka saddagata zrI vijayadharma sUrijIe vizuddha saMpAdana mATe tenI 27 pratio ekatra karI hatI. saM. 1973mAM temanA amarelInA cAturmAsamAM temAMnI keTalIka pratiyo pAThAntaro meLavavA meM joI hatI. e prakAzana pUrNa thayuM jANavAmAM nathI, tema chatAM temanA ziSya sadgata. zrI vijayabhaktisUrijInA sadupadezathI thayelI Arthika sahAya dvArA bhAvanagaranI jainadharma-prasAraka sabhAe I. sa. 1926, vi. saM. 1982mAM vivaraNa-sahita yogazAstra pratAkAre prakAzita karela che. prastuta anuvAdamAM teno upayoga karAyo che. zrI hemacaMdrAcArya svopajJa vivaraNamAM prasaMgAnusAra stuti lAtrizikA, vItarAgastava, abhidhAna ciMtAmaNi koza, zabdAnuzAsana, triSaSTizalAkA puruSa caritra vagere potAnI kRtionAM avataraNo paNa ApyAM che. tenA A gUrjarAnuvAda racI AgamoddhAraka sadgata zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajInA ziSyaratna AcArya zrI hemasAgarasUrijIe jana-samAja upara khAsa karIne gujarAtI vAcako upara mahAn upakAra karyo che. -A pahelAM yogazAstranA bhASAntara mATe keTalAka prayatno thayA che. temAM paM. kesaravijayajI gaNi (pAchaLathI AcArya)no prayatna gaNAvI zakAya. temanuM bAre prakAzanuM bAlAvabodharUpa saMkSipta bhASAntara saMvata 1963mAM prakAzita thayela. jenI saMvata 1980mAM cothI AvRtti muMbaImAM prakAzita thaI hatI. je hAla maLatI nathI. e ja arasAmAM zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI taraphathI saMkSipta bhASAntara sAthe yogazAstranA mULa mAtra cAra prakAzo prakAzita thayelA che. jeno abhyAsa zrI mahAvIra jaina vidyAlayamAM ane tenI zAkhAomAM tathA bIjI pAThazALAomAM vidyArthIone karAvavAmAM Ave che, tathA tene dhArmika parIkSAomAM paNa UMcuM sthAna apAyuM che, paraMtu temAM paNa te prathamanA 4 prakAzonI ja parIkSA thAya che. tema ja vartamAnamAM keTaleka sthaLe cAturmAsamAM munirAjo vyAkhyAna vAMcavA mATe yogazAstranI pasaMdagI kare che, temAM paNa prathamanA cAra prakAzanAM vyAkhyAno vaMcAya che. mULa zloko sAtheno prastuta anuvAda, A. zrI hemacaMdrasUrie svopajJa vivaraNa sAthe racela saMpUrNa yogazAstranA bAre prakAzono-lagabhaga bAra hajAra zlokono anuvAda che. e krAuna pejI sAIjha moTA kadanAM pR. pa68mAM prathama vakhata prakAzita thaI vAcako samakSa raju thAya che. A anuvAda ghaNI sAvadhAnatAthI karelo jANI zakAze ane vAMcatAM-vicAratAM zuddha svarUpamAM jaNAze. paThana-pAThanamAM teno sarvatra pracAra thAya-e Avazyaka che. enA sadupadeza-pracArathI hiMsAo aTake, adhikArIo ane prajAjano satyanA pakSapAtI bane, corIothI aTake, sadAcArI bane, svadArasaMtoSI, parastrI sahodara, nItimAna bane, parigrahanuM parimANa karI nyAyamArge upArjana karela dravyane dharmakartavyomAM ane sanmArgamAM vAparanAra thAya, zikAra, jUgAra, madirApAna Adi durvyasano-durguNone tathA mAMsAhArane tajanAra thAya, sadguNI-susaMskArI bane, ethI pote sukhI thAya ane bIjAne sukhI kare-bIjA jIvone zAMti ApavAthI pote zAMti meLavI zake. e AzA asthAne nathI, saMbhavita che. atyaMta duHkha sAthe jaNAvavuM paDe che ke, vartamAnamAM bhAratamAM-AryadezamAM ahisAne badale hiMsAne uttejano-pralobhano-protsAhano apAI rahyAM che, tenA pracAro thaI rahyA che. mAMsa, matsya, IMDA AdinA abhakSya-anArya AhAra tarapha lalacAvAI rahyA che-mugdha-ajJajano doravAI rahyA che-teo prastuta yogazAstranA sadupadezomAMthI zubha preraNA meLavI ethI virata thAya-ema IcchIe. maharSi pataMjalinA yogAnuzAsanamAM sUcavela yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhyAna, dhAraNA, samAdhi-e aSTAMga yoganuM sAcuM svarUpa zrI hemacandrAcAryanA prastuta yogazAstradvArA samajI sajjano
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 yogazAstrano gurjaranuvAda sAcA yogIo bane. maharSi pataMjalie ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha ene yama kahyA che. zrI hemacandrAcArye ene mahAvrato ane aNuvratonA svarUpamAM samajAvyA che. maharSi pataMjalie "hiMpratiSThA tanathI vairatyA' evuM sUtra racyuM che-arthAt ahiMsAnI pratiSThA thatAM, tenI samIpamAM verano tyAga karavAmAM Ave che. zrI hemacaMdrAcArye lokomAM pracalita vividha prakAranI hiMsA tajavA vistArathI samajAvyuM che, tathA ahiMsAnI pratiSThA karanArA-karAvanArA yogIzvaro-anto-tIrthakaronA sAMnidhyamAM jAtiveravALA prANIo paNa verano tyAga kare che-e darzAvyuM che. evI rIte satyanI, acauryanI, brahmacaryanI ane aparigrahanI pratiSThA thatAM uttama lAbho sUcavyA che. vidyAvyAsaMgI saguNAnurAgI saralaprakRti udAracitta anuvAdaka AcArya zrI hemasAgarasUrijIno yogAzAstrano dhanyavAdAI A anuvAda-parizrama, temanA pahelA prayatno prA. kuvalayamAlAkathAno anuvAda, prA. samarAditya-mahAkathAno anuvAda AdinI jema adhika saphala ane upayogI thAya evI AzA rAkhIe ane AzA che ke-evI rIte zIlAMka zIlAcAryanA prA. 54 mahApuruSonA caritranA emanA anuvAdane thoDA samayamAM prakAzita thayelo ApaNe joI zakIzuM. -AvA atyaMta upayogI zAstranA zubha saMpAdanakAryamAM anuvAdaka AcAryazrIe, vizeSa yogyatA na dharAvanAra mArA sarakhA alpajJane joDyo, ene huM mAruM sadbhAgya samajuM chuM. A zAstranA sahasaMpAdana kAryamAM meM alpamati pramANe zuddhabuddhithI sAvadhAnatAthI yathAzakya prayatna karyo che, tema chatAM maMdamatine lIdhe athavA dRSTidoSathI alanA thaI gaI hoya, ke rahI hoya, tenI huM kSamA yAcuM chuM. zuddhipatra pramANe rahelI skUlanAo zuddha karIne sujJa sajjano vAMce-vicAre ane amane sUcavavA kRpA karaze-to AbhArI thaIzuM. bIjI AvRttiprasaMge sudhArI zakAze. -zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDanA vyavasthApakoe ghaNAM upayogI uttamottama zreSTha granthonuM prakAzana karyuM che. emanA prakAzanomAM vizeSa yazasvi kahI zakAya-evuM A prakAzana gaNAze. zAsana karanArA zAsakomAM-rAjA-prajAmAM susaMskAra sthApana karanAra, uttama preraNA ApanAra, A lokanuM ane paralokanuM hita karanAra AvA granthonA anuvAdo, dezanI aneka bhASAomAM hindI, aMgrejI vageremAM paNa thAya. tathA teno paThana-pAThanAdi pracAra thAya e abhiSTa che, hitAvaha che. A zAstranA paThana-pAThanathI mumukSu sarva koI bhavya AtmA samyaga-jJAna-zraddhA ane cAritrarUpa ratnatrayInuM ArAdhana karI mokSa meLavavA zaktizALI thAya'-evI zubhecchA sAthe viramuM chuM. saMvata 2025 mAdha zu. 5 budha vaDI vADI, rAvapurA, vaDodarA. lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI. (nivRtta "jainapaMDita vaDodarA-rAjya)
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuvAdakIya nivedana matthu te vIrAgANaM / sarvajJa kevalI tIrthaMka2 bhagavaMte nirUpaNa karela anaMta duHkhasvarUpa, duHkhaphala ane duHkhaparaMparAvALA, cAra gati ane 84 lAkha jIvayonisvarUpa A saMsAramAM jIvane bhavitavyatA paripakva thavAnA kAraNe, uttarouttara puNyaprakarSa thavAnA yoge manuSyajanma, AryakSetrAdi dharmAnukUla samagra sAmagrI prApta thaI. sAmagrI prApta thayA chatAM sadguru-samAgama, gItArtha gurumukhathI prabhu-vANInuM zravaNa-pariNamana atyanta durlabha che. pUrvanA mahAgItArtha jJAnI puruSoe bhAvI bhavyAtmAone ane caturvidha zrIsaMghane hitakAraka-upakAraka thAya, tevA zubhahetuthI aneka zAstro, grantho, prakaraNo, caritro vagerenI cAre anuyogagarbhita anupama racanAo karI che. jo ke temAMnI sarva racanAo vartamAnamAM upalabdha nathI; kAlAntare aneka kAraNe e vicchedanaSTa thavA pAmI che, chatAM paNa vartamAna kAlamAM aneka nagaronA prAcIna ane arvAcIna jaina jJAna-bhaMDAromAM AgamAdi zAstronA mudrita ane amudrita pratio ane pustako hajAronI saMkhyAmAM upalabdha che. pUrvanA upakArI mahApuruSa zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa, 1444 granthakartA A. zrI haribhadrasUrIjI ma., kalikAlasarvajJa A. zrI hemacandrAcArya ma., maladhArI zrI hemacaMdrasUrijI, navAMgI TIkAkAra zrI abhayadevasUrija ma. malayagirIjI Adi vidvAn AcAryoe potAnA jIvananI eka paNa paLa saMyamasAdhanA sAthe jJAnopAsanA sivAyanI nirarthaka gumAvI nathI. vartamAnamAM ApaNe jemanA paThana-pAThana-zravaNa dvArA AnaMdarasa AsvAdI rahelA chIe. te paikI kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArye paNa anekAneka viSayonI sarvatomukhI grantharacanAo karelI che. jene samartha vidvAnoe aneka sthaLe prazaMsAnAM puSpothI sanmAnyA che. temAM vizeSa karIne paramArhata kumArapAla bhUpAlane niraMtara svAdhyAya karavA mATe mULa 1200 zloko ane vivaraNa sAthe bAra hajAra zloka-pramANa bAra prakAzavALA A yogazAstranI apUrva racanA karI, jemAM A loka ane paralokanuM jIvana kevI rIte pavitra banAvavuM ? te mATe AcAryazrIe vistArathI hRdayaMgama zailIthI vivecana kareluM che. pahelA prakAzamAM bha. mahAvIranI samabhAvavALI karuNA dRSTAMtapUrvaka samajAvI samyajJAna-darzana ane cAritra e ratnatrayIrUpa yogane mokSanA kAraNarUpe samajAvela che. bIjA ane trIjA prakAzamAM samyaktva, mithyAtvanuM svarUpa samajAvI zrAvakonAM bAra vrato, cothA prakAzamAM krodhAdi kraSAyo para vijaya ane Indriyajya, manaHzuddhi, samabhAva, dhyAna, maitrIAdi cAra ane anityAdi bAra bhAvanAo, dhyAna mATenAM sthaLa ane Asano, pAMcamA ane chaThThA prakAzamAM prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, sAtathI agiyAra sudhInA prakAzamAM piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta, cAra dhyAna uparAMta dharmadhyAna ane zukaladhyAnanuM svarUpa peTAbhedo sahita vistArathI samajAvyuM che. bAramAM prakAzamAM potAnA yogAnubhava, manano jaya, paramAnaMda yoga, abhyAsakrama, tattvajJAna, unmanIbhAva jaNAvI Atmopadeza Apyo che. pAtaMjala yogadarzanamAM kahela ATha yogAMganA kramathI sAdhu ane gRhasthanA jIvananI AcAra-prakriyA-yama-niyamAdinuM jainazailI anusAra varNana kareluM che. tenI sAthe digaMbarAcArya zubhacaMdragaNie racelA jJAnArNava tathA kArtikeyanI anuprekSAmAMnA padasthAdi dhyAnonuM svarUpa
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 ra yogazAstrano gurjarAnuvAda sarakhAvI zakAya. A sivAya AyuSya jANavAnI-kAlajJAnanI rIta, nADI-svarodayajJAna, parakAyapraveza, tathA chelle vikSipta, yAtAyAta, zliSTa ane sulIna evA mananA cAra bhedonuM varNana karI potAno svAnubhava batAvyo che. A yogazAstra e jainonAM tattvajJAnano ane AcArano mahattvano ane AcArano mahattvano pAThyagrantha che. A uparAMta AmAM prasaMgAnusAra daSTAMto, tathA caityavaMdana, guruvaMdana, Avazyaka, pratyAkhyAna(paccakkhANa) Adi sUtronA artho vistArathI samajAvyA che. AmAM zrAvako mATe janmathI maraNa sudhImAM karavA lAyaka tamAma anuSThAnonuM nirUpaNa kareluM che. granthanI mULabhASA saMskRta hovAthI zrAvakone teTalo abhyAsa na hovAthI, jo gujarAtImAM teno anuvAda thAya, to saMskRta bhASAnA anabhijJa-ajANane paNa svAdhyAya-vAMcana sulabha thAya. jo ke pahelAM apUrNa bhASAntaro thayAM che; pa.pU. AgamoddhAraka zAsanasaMrakSaka AcArya zrIsAgarAnaMda sUrIzvarajI ma.nI yogazAstrano saMpUrNa anuvAda karAvI pragaTa karavA preraNA pAmelA zrAddhadharmaparAyaNa motIcaMda maganabhAI coksI taraphathI keTalAMka varSo pahelAM abhyarthanA thayela; paraMtu prAkRta graMthonA anuvAda tarapha vizeSa lakSya javAthI te mATe vilaMba thayo. - prA. kuvalayamAlA mahAkathA, tathA prA. samarAdityamahAkathAnA anuvAda pUrNa thayA bAda teoe punaH smaraNa karAvyuM, jethI te kAryano AraMbha karI, satata kAryazIla banI, dhAryA karatAM TuMka samayamAM samagra anuvAda zAsanadevanI sahAyatAthI, tathA sahavartI ziSyo munirAja zrI manojJasAgarajI, muni zrI nirmaLasAgarajI, munizrInaMdISeNasAgarajI ane muni zrI jayabhadrasAgarajInA sahakArathI pUrNa karyo. temAM koI truTi na rahevA pAme, te mATe paMDitavarya lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI pAse saMzodhana karAvI mudrANakArya zarU karAvyuM, te hAlamAM pUrNa thaI prakAzamAM Ave che. Aje te savivaraNa yogazAstrano anuvAda vAcakavarganA hastakamalamAM samarpaNa karI kRtArthatA anubhavuM chuM. goDIjI jaina upAzraya, muMbaI saMvata 2025 mAdha zu. 5 - li. hemasAgarasUri 1. di. vidvAna zubhacaMdrano jJAnArNava, zrI hemacaMdrAcAryanA prastuta yogazAstra sAthe ghaNAM zlokomAM sAmya dharAve che. keTalAka zubhacaMdrane zrI hemacaMdrAcArya pahelA thaI gayelA samajI tenA graMthamAMthI hemacaMdrAcArye avataraNo-zlokaparAvartano karyA haze - tevI zaMkA kare che. paraMtu amArI samaja pramANe 5. yogI zubhacaMdrano samaya zrI hemacaMdrAcArya pachIno che. paM. AcArya zrI zubhacaMdra racela jJAnArNava (yogapradIpAdhikAra)nuM eka tADapatrIya pustaka je. saM. 1285mAM vai. zu. 10nA gomaMDalamAM lakhAvIne jAhiNi saMyatikAe dhyAnAdhyayanazAlI tapazruta-nidhAna tatvajJa yogI mahAtmA zubhacaMdrane arpaNa karyuM hatuM. te e ja zubhacaMdra jaNAya che. pATaNa (gujarAta)mAM khetaravasI pADAnA jaina bhaMDAramAM naM. 13nI e pratino aMtima ullekha ame pATaNa jaina bhaMDAra-graMthasUcImAM darzAvyo che. (gAyakavADa o. sirIjha naM. 76 juo pR. 276-277) ethI saMbhavita che ke zrI hemacaMdrAcAryanA svopajJa yogazAstranA AdhAre zrI zubhacaMdra jJAnArNavanI racanA karI haze. - lA. bha.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakramaNikA (zrI hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA) AryAvarta tarIke nirdezAtA ane bhavya bhUtakALa tathA gauravAMkita naitiktAdi mATe suprasiddha evA ApaNA A dezanuM "bhArata" varSanuM e ahobhAgya che ke ene samasta jagatamAM mahattvanuM sthAna prApta karAvavAmAM enA "naMdanavana samAna gaNAtI "gUrjara bhUminuM-gujarAtanuM samarpaNa mahAmUlyazALI ane noMdhapAtra che. A gujarAtanA aneka panotAM-puNyazAlI putra-putrIoe potAnAM satkAryothI ene ciraMjIvI satkIrti saMpAdita karAvI che, AvA eka gUrjararatna dhaMdhukAnA naravIra ane "moDha vaNika jJAtinA zaNagArarUpa cAca ane cAhiNI nAmanA janmadAtAonAM nAmone amara karanAra te "kalikAlasarvajJa hemacandrasUri che. A pUrNatala gacchanA dIpake sAhityasarjanadvArA je yaza prApta karyo te temaja emanI vidvattAno je prabhAva paDyo te baMne jaina janatA pUratA maryAdita rahyA nathI. AthI to bhAratIya temaja abhAratIya ajaina sAkSaroe paNa emanAM jIvana ane kavanane uddezIne vividha bhASAmAM anyAnya dRSTikoNathI mananIya kRtio racI che. A dizAmAM meM paNa nIce mujaba namra karyo che : (1) sUrivaryanA jIvanavRttAnta upara prakAza pADanArI eka kAmacalAu sUci meM "caturvizatiprabandhano gujarAtI anuvAda" (1) nAmanI mArI prakRti (pU. ra34)mAM ApI che. (2) A AcArya pravaranI jIvanarekhA ane vizeSataH emanI anekavidha kRtionAM nAmAdi viSe meM kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUri eTale ?"nAmanA lekhamAM vicAra karyo che. emanI pAIya kRtiono saMkSipta paricaya pAIya (prAkRta) bhASAo ane sAhitya nAmanA mArA pustakamAM meM Apyo che. (4) siddhahemazabdAnuzAsana (a. 8)nI svopanna vRttigata "apabhraMza' muktako mArA paghAtmaka anuvAdapUrvaka meM rajU karyA che. (5) jaina saMskRta sAhityano ItihAsa (khaMDa 1-2) mAM A sUrIzvaranI saMskRta racanAonI rUparekhA sAdhanAnusAra viSayadITha meM AlekhI che. muMbaI sarakAranI mAlikInI ane vartamAnamAM "bhAMDArakara prAcyavidyAsaMzodhana maMdiramAM rakhAyelI jaina sAhityanI vividha hastalikhita prationo paricaya ApatI veLA meM keTalIka kRtio viSe paNa Descriptive Catalogne of the Government Collections of Manusreripts (Vols. XVIII & XIX) mAM-varNanAtmaka sUcIpatramAM vicAra karyo che. (2) nainasAhitya | gRhad kRtihAsa nA caturtha bhAga mATe meM je Agamika prakaraNo pUratuM lakhANa gujarAtamAM taiyAra karyuM hatuM, teno hindI anuvAda hAla chapAya che. A lakhANamAM haima kRtionI ane khAsa karIne yogazAstra vagere yogaviSayaka kRtionI meM noMdha lIdhI che. 1. A temaja mArI anya kRtio tathA mArA lekho vagerenA ghaNAM kharAM prakAzanonI noMdha meM hIrakasAhitya-vihAramAM lIdhI che.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 yogazAstrano gurjaranuvAda jai.saM.sA.I. (khaMDa 2, upakhaMDa 2, pR. 142-156)mAM yogazAstra ane enI svopajJavRtti temaja enI yogiramA vagere anya vivaraNAtmaka kRtio viSe meM keTalIka bAbato rajU karI che eTale ahIM to khapapUratI ja binA huM ApuM chuM. jainasAhityamAM ahiMsA, anekAntavAda ane karmasiddhAMtanA nirUpaNanI jema "yoga' paNa viziSTa sthAna bhogave che. e mokSa meLavavAnuM eka anupama sAdhana che. AthI karIne A viSaya hemacandrasUrinA pUrvakAlIna tema ja uttarakAlIna zramaNoe ane amuka aMze zramaNopAsakoe paNa hAtha dharyo che. eno yathAyogya ullekha to sthaLa-saMkocane lIdhe huM jato karuM chuM. prastuta yogazAstrane "adhyAtmopaniSad' tema ja "adhyAtmavidyopaniSad' paNa kahe che. A saMskRta grantha yogopAsanAnA abhilASI paramAIta kumArapALanI abhyarthanAthI zAstra, sadgurunI vANI ane svAnubhavane AdhAre saMskRtamAM racAyo che. e gRhasthone paNa yoganI nisaraNI (niHzreNi) e ArUDha karanAro temaja mumukSa janone vajakavaca jevo che. e nyUnAdhika padyovALA bAra prakAzomAM vibhakta karAyo che. pAMcamo prakAza sauthI moTo ane chaThTho sauthI nAno che. emAM anukrame ra73 ane 8 paDyo che. Azare 1200 padyomAM "anurupa chaMdamAM nibaddha A graMthano moTo bhAga gRhasthonA-zravAkonA dharmane aMgeno che. A samagra graMthane be khaMDamAM vibhakta karI zakAya. (1) prakAza 1-4 ane (2) pra. 5-12. prathama khaMDamAM gRhasthone upayogI thAya evA dharmanuM svarUpa AlekhAyuM che, to dvitIya khaMDamAM prANAyAmAdinuM nirUpaNa che. prathama khaMDanA be upakhaMDo hovAnuM caturthaprakAzanI svopajJa vRttino prAraMbha jotA jaNAya che. emAM kahyuM che ke pra. 1-3mAM AtmAnA jJAnAdi traNa ratnono vicAra dharma ane dharmI vacce bheda mAnI karAyo che, to caturtha prakAzanuM Alekhana A beno abheda mAnI-baMnenI ekatA mAnIne karAya che. Ama hoI e dvitIya upakhaMDa nizcayanA arthIne AnaMdajanaka ane mArgadarzaka thaI paDe tema che. samagra granthanA anya rIte paNa be vibhAga paDI zake che. (1) praNetAe potAnA zratabaLe jANelA temaja gurumukhathI jANelA ane sAMbhaLelA padArthonuM nirUpaNa ane (2) svAnubhavasiddha bAbatonI prarUpaNA. prathama vibhAga pra. 1-11 pUrato che, to dvitIya vibhAga 12mAM prakAzarUpa che. jaina sAhitya caraNa karaNa, dharmakathA, dravya ane gaNita ema cAra anuyogonuM nirUpaNa pUruM pADe che. A yogazAstra ane enI svopajJa vRtti mukhyatayA pahelA be anuyogo sAthe saMbaMdha dharAve che. A "huMDA' avasarpiNImAM ApaNA dezamAM je kauzalika RSabhadevathI mAMDIne zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI sudhI je covIsa tIrthaMkaro thayA temAMnA aMtima ane e dRSTie AsanopakArI mahAvIrasvAmIne prastuta yogazAstranA Adya padyamAM namaskAra karatI veLA hemacandrasUrie emane "yoginAtha' kahyA che. sAthe sAthe cAre mUlAtizayothI eo vibhUSita hovAnuM emaNe atra ghotana karyuM che. yogInuM eka lakSaNa te emano asAdhAraNa samabhAva che, te emanAmAM caritArtha thAya che. e bAbata emanA jIvananA nimnalikhita be prasaMgo dvArA darzAvAya che : 1-2 A baMneno temaja anya haima - kRtiono paricaya hamasamIkSAmAM apAyo che. prastuta lakhANa pR. 248-271mAM che. emAM svopajJavRttinA patro mATe AtmAnaMda jaina sabhAno ullekha che, tene badale "jaina dharma prasAraka sabhA' joIe. A hemasamIkSA i.sa. 1942mAM prakAzita karAI che. tyAra bAda keTalIka navIna bAbato prakAzamAM AvI che. ethI enuM saMzodhita ane saMvardhita saMskaraNa have to taiyAra karAvavuM ghaTe. 3. Ano paricaya zrI jugalakizora mukhAre nimnalikhita lekha dvArA Apyo che- A. zrI hemacaMdra ke yogazAstra para eka prAcIna digambara TIkA' A lekha zramaNa (va. 8, e, 11)mAM chapAyo che. enA AdhAre meM keTalIka vigato jai. saM. sA. i. (khaMDa 2, upakhaMDa 2, pR. 154)mAM ApI che.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakramaNikA 15 (1) daSTiviSa caMDakauzikane emaNe karelA pratibodha. (2) saMgama deve karelA jAtajAtanA pratikULa ane anukULa upasargo vacce paNa emaNe cAlu rAkheluM AdaraNIya dhyAna ane e adhama devanI durgatimAM pote nimitta banyAnuM emane thayeluM duHkha-emanI karuNAdaSTi. kathAo yogazAstranI svopajJa vRttimAM mULamAM bIjarUpe nirdezAelI kathAo pallavita karAI che. kathAo Adya traNa prakAza sAthe saMbaddha che. emAM nAnI moTI ekaMdara 32 kathAo che. sauthI nAnI kathA parapIDAkArI satyano tyAga karanAra kauzikanI che. jyAre moTAmAM moTI kathA bharata cakravartI aMgenI che. A kathAo keTalIka vAra AnuSaMgika rUpe che. e mukhyatayA viSayano bodha karAve che. A kathAo RSabhadeva ane mahAvIra svAmI ema be tIrthakaro brahmadatta, sagara, bharata, sanakumAra ane subhUma e pAMca cakravartIo, rAvaNa nAmanA eka prativAsudeva, saMgamaka nAmanA adhama deva, Adisiddha marudevA, satI sItA ane vanamAlA e traNa strIratno, kAlakAcArya ane sthUlabhadra e be munivaro, rauhiNeya ane maMDika e be coro, zreSThI sudarzana, vasu nRpati, hiMsaka kAlasaukarika tema ja ahiMsAnurAgI sulasa ema vividha vyaktionAM jIvanavRttAMto nyUnAdhika pramANamAM pUrAM pADe che. varNano - kAvyakaLAnA kevaLa rasika janone nahi paNa enA kovidone paNa AsvAdya evAM varNano prasaMgopAtta AlekhAyAM che. jema ke duSTa deve vikaluM vikarALa vetAlanuM rUpa (pR.3-4), cha Rtuo (pR.10) deha (pR. 14-15-19-20), lagnamaMDapa (21), ayodhyA (21-22), samavasaraNa (25-26) ane pizAca (355). nagara nagarIonAM varNanonA prAraMbha bhinna bhinna rIte karAyo che. anekArtha pagho-A yogazAstra anekArthI paghothI vibhUSita che. dA. ta. AnA Adya padyanA lAbhavijaya gaNie 5OO ane vijayasenasUrie 700 artho karyA che. prastuta pustaka pramANe dvitIya prakAzanA dasamA ane mAnasAgaranA mate bAramA padyanA 106 artho mAnasAgare karyA che ane te chapAyA che. A arthonI noMdha meM jai. saM. sA. I. (khaMDa 2, upakhaMDa 1)nA upoddAta pR. 63-64mAM lIdhI che. A uparAMta A dvitIya prakAzanA 85mAM padyane lakSIne jayasuMdarasUrie zatArtha racyAnuM tema ja koIka padyane aMge ajJAtakartaka zatArthI racAyAnA ullekho maLe paNa tenI vAstavikatA vicAravI bAkI rahe che. zaMkAo ane samAdhAno - vRttikAra hemacaMdrasUrie viSayane vizada, rocaka ane sacoTa banAvavA mATe jAte keTalIka vAra prazna upasthita karI eno uttara Apyo che. anya zabdomAM kahuM to zaMkA rajU karI enuM samAdhAna karyuM che. A tamAma zaMkAo ane samAdhAno ekatra karI e prakAzita karAya to eka mahattvanuM bhale nAnuM paNa pustaka taiyAra thAya tema che. e zaMkAo ane samAdhAnono saMkSipta nirdeza atra sthaLa-saMkocane lIdhe karI zakato nathI eTale phakta ene aMgenAM pRSTAMkono ullekha karuM chuM. ke jethI e uparyukta pustaka racanArane sahAyaka thaI paDe - 49, 50, 72, 78, 79, 85, 88, 196, 201,204, 206, 208, 212, 215, 223, 225, 233, 234, 243, 244, 248, 263, 264, 268, 270, 271, 272, 279, 293, 296, 297, 301, 307, 309,310, 323, 322, 333, 339, 341,368, 369, 376, 391,408, 415,419,423, 440, 443, koI koI che. pRimAM eka karatAM vadhAre zaMkA-samAdhAno che. 1. emane aMge "munirAja zrIsthUlabhadranA jIvanano eka prasaMga" nAmano mAro lekha "rja. dha. prakAza" (pu. 55, aM. 4)mAM chapAyo che. jyAre bhadrabAhu svAmIe karelA "mahAprANa' dhyAnano vicAra meM "mahAprANa (saM. mahApAna kivA mahAprANa) dhyAna' nAmanAM lekhamAM karyo che. A lekha jai. dha. pra. (pR. 77 aM. 9)mAM prasiddha thayo che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 6 yogazAstrano gurjaranuvAda arthAntaro - prastuta svopajJavRttimAM keTalAka zabdonA eka karatAM adhika artho matAMtarAdirUpe apAyA che. namUnA tarIke e paikI thoDAka huM atra pRSThaka pUrvaka noMdhuM chuM : anaMga 249 tama 303 raja 301 apadeza 266 dharmadhyAna para1 timira 303 abhaya 288 nirveda 81 dagamaTTI 277 AvyaMtara tapa 419 pratikramaNa 328 vAgubalI 16 uniMga 277 prAyazcita 416 vicikitsA 84 upasarga 364 bhaga 282 zukladhyAna 535 kautkacya 261 bhogopabhoga 197 saMvega 81 cakSu 288 mala 301 samiti 54. cha% 290 mArga 288 sanmAna 296 A uparAMta logassanI gA. 2-4 gatatIrthakaronAM nAmonA sAmAnya tema ja vizeSa artha apAyA che. keTalAka zabdomAM je vizeSatA rahI che te paNa vRttikAre darzAvI che. dA. ta. svayaMbuddha ane pratyekabuddhamAM aMtara (308) vidyA ane maMtramAM bheda (306), divrata ane dezAvagAsikamAM taphAvata (264), zaMkA ane vicikitsAmAM taphAvata (84) temaja mAna ane madamAM taphAvata (70) pAThAMtaro-A vRttimAM koI koI vAra pAThAMtaro apAyA che. jema ke pR. 245mAM vyAkhyAna pR. 301 mA mahiyA ane pR. 326mAM rUchAmi matabhedo - Ane lagatAM keTalAMka pRSThonA aMko nIce mujaba che : 80, 81, 249, 251, 255, 258, 274, 280, 288, 318, 332, 341, 375 ane 492. zaMkA ane samAdhAna mATe je laghu pustaka racAya tenA eka vibhAgarUpe A matAMtaro rajU karAya, to tenI upayogitAmAM vRddhi thaze. vizeSamAM A matAMtarone vizada banAvatI tema ja samanvaya sAdhatI bInAo jo umerAze, to te vizeSa AdaraNIya thaze. nyAyo - A saMbaMdhamAM pR. 261, 334, 343, 400, 407, 415, 421, 440 ItyAdi jovAM ghaTe. subhASito - svopanna vRttimAM keTalIka vAra subhASito najare paDe che. dA. ta. juo pR. 9, 42, 99, 101 ane 178. vizeSa mATe zrIgopAladAsa paTele karelo anuvAda jovo. Asano - pra. 4, glo 124mAM nava AsanonAM nAmo zlo.133 sudhImAM ane enI svopajJa vRttimAM darzAvAyAM che. AgaLa upara e pratyekanuM svarUpa jaNAvAyuM che. svopajJavRttimAM be Asana mATe maharSi pataMjalinAM matAMtara ane be mATe nAmAMtarano ullekha che. glo. 133nI svopajJa vRttimAM thoDAMka adhika AsanonAM nAmo che. amuka Asanono mahAvIra svAmIe upayoga karyAnI vAta paNa atre jaNAvAI che. Asanone aMge meM haima kRtiomAM Asano nAmanA mArA lekhamAM keTalIka vigato ApI che. ane e lekha je che , va pa e kamAM chapAyo paNa che eTale ahIM to anyatra-Agamo vageremAM AsanonAM je keTalAka ullekho mArA jovA-jANavAmAM che, tenI noMdha lauM chuM. ThANa (ThA. 5. u. 1)mAM "ukakuDAsaNiya' zabda vaparAyo che. prastuta sUtra patra 300mAM godohiyAsaNa ane paliyaMkAsaNano ullekha che. AnI vRttimAM abhayadevasUrie keTalAMka AsanonuM svarUpa samajAvyuM che. "ukakuDa" zabda vivAhapaSNatti (sa. 7, u. 6)mAM, nAyAdhammakahA (suya- 1, a. 5) mAM temaja ohaniphphattinA bhAsa (gA. 159)mAM, vaparAyo che 'bhadrAsaNa' zabda nAyA.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakramaNikA 17 (suya 1, a. 5)mAM pahAvAgarA , dAra, 4)mAM vavAya vageremAM najare paDe che. evI rIte daMDAsaNiya' zabda kapUsutta nAmanA cheya suttamAM virAsaNa nAyayA (patra 72)mAM ane paliyaMkAsaNa supAsanAhacariyuM (pR. 665)mAM daSTigocara thAya che. vizeSamAM sAgaracaMdra kRta maMtrAdhirAjakalpa (paTala 5, glo 10)mAM daMDa, svAstika paMkaja, kukakuTa, vaja ane bhadra e cha Asanono ullekha che. - haThayoga-pradIpikA ane gheraMDasaMhitAmAM paNa Asano viSe nirUpaNa che. saMtulana-"yApanIya taMtragata pATha lalitavistarAmAMthI lIdho lAge che. kema ke enI pUrvenA koI upalabdha granthamAM to e nathI. paMcAsaga (paMcA 2, gA. 8-10)no temaja yogabindu (gA. 110)no vRttimAM (pR. 321)mAM ane lalitavistarA-gata "zikastava'nA vivaraNano A pUrve upayoga karAyo che, chatAM haribhadrasUrino ullekha nathI. saMpradAyagamya je kathAo vRttikAre ApI che, te paikI koI koI AgamamAM najare paDe che. yogazAstra pra. 4)nA zlo. 93, 94, 96, 97, 98, 99 ane 112 e siddhasena divAkare racelI manAtI mahAvIrAtrizikA nAmanI 21mI dvAtrizikAnA zloka 19 thI 24 sAthe sAmya dharAve che. jo prastuta dvatrizikA siddhasena divAkaranI ja racelI hoya to ene AdhAre yogazAstramAM uparyukta zloko racAyAnuM manAya. saudharma devalokanA indra nAme za mahAvIra svAmInI pR. 2mAM karelI e stuti namutthaNanuM smaraNa karAve che. bharata cakravartIe kauzalika RSabhadevanI be vAra karelI stutine pR. 26 ane 3pamAM sthAna apAyuM che. A stutio to game te tIrthakarane aMge ghaTI zake tevI che. mahAvIra svAmInA chadmasthapaNAnuM pR. 5mAMnuM Alekhana posaNAkappanuM ane mArgAnusArInA 35 guNo dharmabindunA prAraMbhika bhAganuM smaraNa karAve che. pR. 67 tathA 289 gata buddhinA ATha guNo vise sAvasmaya bhAsanI gA. pa61mImAM darzAvAyA che. e AvasmayanI niSuttinI 21mI gAthA jaNAya che. "agni ne agni ja olave' e pR. 198mAMnuM kathana uttarakAlIna jJAnasAra (a. 22, zlo 7)mAM paNa jovAya che, to Ano sauthI prathama ullekha kayAM che, tenI tapAsa thavI ghaTe. gattA navanni " bolatAM akSaronAM uccAraNa mATe anudAtta svarita ane "udAtta svaro (Accent)no nirdeza karAyo che, paraMtu Aja-kAla pracalita aho kAya, kAyasaMphAsa mATe nathI. A "vattA vagerene lakSIne meM lekha lakhyo che ane e jaina satyaprakAza (va. 10, aM. 7)mAM chapAyo che. yAtrA, yApanIya, avyAbAdha ane prAsuka vihAra paikI ghaNAkharA zabdo nAyAdhammakatAmAM vaparAyA che. IDA, piMgalA ane suSumyA e traNa nADIo paikI kaI nADImAM pavana kyAM sudhI vahe che, te uparathI enuM zubhAzubha phala tema ja mRtyunI AgAhI viSe pAMcamAM prakAzamAM mAhitI apAI che. ahIM je kAlajJAnano vistRta adhikAra che, tenI vigato koSTaka dvArA apAya to te vizeSa upayogI nIvaDe. AThamAM prakAzamAM, 75mAM padyamAM siddhacakrano ullekha che. A "siddhacakra' yaMtra pAdaliptakRta nirvANalikA (patra 3)mAM je 'nityapUjA' yatranuM smaraNa karAve che. pra. 11, zloka 24-47mAM tIrthaMkaranA atizayono nirdeza che. e abhidhAnacintAmaNi (kAM 1, zlo 1. A arthamAM "ukkaDiya' zabda paNa vaparAyo che 2. A vAta vRttimAM bevaDAI che. 3. nIcA svaravALuM 4. udAta ana anudAtta baMnenA lakSaNavALuM 5. UMcA svaravALuM (accute accent) tAnyAvihu moDu sthAne pUrNa thA ninonula:" s. K. "sAhAra: rata: -''Pan, 1
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 yogazAstrano gurjarAnuvAda pa7-64)mAM paNa zrI hemacaMdrasUrie darzAvyA che. A viSaya je vividha kRtiomAM AlekhAyo che, te bAbata meM "tIrthakaranI vibhUti-atizayo ane pratihAryo' nAmanA mArA lekhamAM bIjI paNa keTalIka vigato sahita rajU karI che, A lekha jai. dha. pra. pu. 76, aM. 1-7, 12 ane pu. 77 (a. 1, 2 ane 6-7mAM chapAvyo che. A saMbaMdhamAM mArI eka kavitA nAme tIrthakaranI vibhUti digaMbara jaina' varSa para, aM. 4mAM chapAela che. prakAza 12nA zlo. 12mAM siddharasano ullekha che ene aMge meM 'siddharasa ane rasakUpa' nAmano mAro je lekha "jaina satyaprakAza' (va.14, aM. 7)mAM chapAyo che chapAyo che, temAM keTalIka bInA darzAvI che. prastuta vRtti aneka rIte mahattvanI che. emAM prasaMgopAtta keTalIka bAbato je apAI che, te noMdhapAtra che. jemakepRSThaka bAbata pRSThaka bAbata 29 brahmAMDanI kalpanAno AdikALa 140 coranA sAta prakAra 5 "soma' vaMzanI utpatti 144 zeraDI kema mokalAya 36 "sUrya vaMzanI utpatti 3pa3 brahmAdinI viDaMbanA +44 jIvonA bheda-prabhedo 115 deDakAne jAtismaraNa jJAna 45 cauda guNasthAnako 186 maMtrI mATe parIkSA 45-46 ajIvAdi tattvo +306 siddhanA 11 prakAro, pratyeka prakAranA 46 baMdhanAM pAMca kAraNo siddha tarIke ekaeka vyaktinuM nAma 87, 133 cAvaka 340 uMTaDInA dUdhanuM dahI thatuM nathI. 133 kaulika-pAMcarAtrika 402 mRtyu samaye kIDIone pAMkha Ave 133 aspRzya-anya 402 kIDIone pAMkha mRtyusamaya jaNAvanAra che 373 "jAMguli' vidyA 91 saMsAramocaka 123 ajaina devonAM Ayudho 84 buddhano dharma 77 rudrAdi devonI patnIonAM nAma 122 haraNonI jAtio 130 utkRSTatAnA udAharaNo ra99 vasujAtinA ATha devo 146 vidyullipta karaNa 494 nIrogI puruSanA prANavAyunAM gamana ane AgamananI eka ahorAtra pUratI saMkhyA navInatA - pratikramaNanI eka samaye pracalita vidhine aMge je 33 padyo svopajJavRttimAM apAyAM che. te A vRttinI navInatA-eka prakAranI viziSTatA pUrI pADe che. cittanI vikSipta, yAtAyAta, zliSTa ane sulIna e cAra bhedonuM varNana je svAnubhavane AdhAre karAyuM che, te A yogazAstra pUrvenI koI jainakRtimAM mArA jovAmAM AvyuM nathI. to e na ja hoya to A yogazAstranI apUrvatAnuM ane zrI hemacaMdrAcAryanI kuzaLatAnuM ghotana kare che. piMDasthAdi dhyAno to jJAnArNavamAM jovAya che. e emanA purogAmInI kRti hovA viSe ekvAkyatA nathI. + A nizAnIvALI bAbato dravyAnuyogane lagatI che. 1. A paikI "rUpastha' dhyAnanA nirUpaNamAM bhAvavijaye kalyANa maMdira stotrano zloka 17mo avataraNarUpamAM Apyo che.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakramaNikA 19 prakAzano - yogazAstranA pahelA cAra tema ja enA bAre prakAzo anyAnya sthaLethI, svopajJa vRtti saMpUrNa ane apUrNa ema ubhaya rIte chapAela che. jainadharma prasAraka sabhA taraphathI saMpUrNa ane eziyATika sosAyaTI oNpha beMgAla ta2thI 1907 thI 1921nA gALAmAM kaTake kaTake prasiddha thayA bAda apUrNa rahela che. AMtara zloka - yo. zA.nI svopajJa vRttimAM prasaMgopAtta AMtarazloko che. e paikI je upayogI jaNAyA, te sahita saMpUrNa mULakRti A. zrIdAnasUri graM. mA. ta2phathI I. sa. 1939mAM prakAzita karAI che. anuvAdo - yogazAstranA prakAza 1-4nA gujarAtImAM vividha ane jarmanamAM eka ema anuvAdo uparAMta bAre prakAzanA gujarAtI tema ja hindImAM anuvAda thAya che. vaLI svopaza-vRttino eka apUrNa anuvAda to A pUrve thayelo ja che. eTale prastuta anuvAda saMpUrNa akSarazaH karyAnuM je anuvAdakazrIe kahyuM che, te tema hovAthI AnaMdajanaka gaNAya. A vividha prakAzano paikI ghaNAM kharAMnI noMdha meM hai. saM. sA. I. (khaMDa 2, upakhaMDa 1, pR. 142-144mAM lIdhI che. yogazAstra eka parizIlana nAmanuM pustaka upAdhyAya amaramunie racyuM che ane e 'sanmati jJAnapITha, AgrathI I. sa. 1963mAM prakAzita karAyu che. emAM 'yoga' aMge nirUpaNa che. emAM yogazAstranI prakAza dITha saMkSipta mAhitI apAI che.' svopajJa vRttino anuvAda A vRtti sAthe meLavavAnuM temaja anya anuvAdo sAthe AnI tulanA karavAnuM kArya mane soMpAyuM nathI, eTale A vAta huM jatI karuM te pUrve noMdhIza ke caityano artha eka hindI anuvAdamAM vRttikA2nA matathI bhinna karAyo che. bhojyAbhojyAdi padArtho-AnAM nAmo pR.182, 204, 210, 218, 223 ane 252mAM darzAvAyAM che. e paikI keTalAMkano ullekha vRttimAM nathI, paraMtu anuvAdakazrIe umeryA che. puSponAM nAmo mATe paNa Ama banyuM che. A jAtanA umerA mATe kauMsano upayoga karAyo hota to ThIka thAta. emaNe vistRta viSayasUcIanukramaNikA lakhI che. te A pustakanA mArga-darzananI garaja sAraze. bhASAnI zuddhi ane jhamaka, vAkyonI racanA, Avazyaka avataraNonAM mULano nirdeza, viSayano satvara ane sugama bodha karAvanArI kaMDikAo svopajJa vRttigata mananIyatAo, vistRta ane abhyAsapUrNa upodghAta, saMtulanarUpe TippaNo, pUrvAparanA ullekho (Cross references) upara dhyAna apAyuM hota to A anuvAdanI pAchaLa zrI hemasAgarasUrijIe je parizrama sevyo, te vadhAre sArthaka banata. ane prastuta prakAzananI upayogitAmAM noMdhapAtra vRddhi thAta. game tema paNa savRttika mULano saMpUrNa anuvAda eka paNa thayo jaNAto nathI, tyAre to anuvAdakazrI ane prakAzaka saMsthA paNa dhanyavAdapAtra gaNAya. kemake prastuta anuvAda be rIte upayogI che. (1) jeo saMskRta bhASAnuM yathAyogya jJAna dharAvatA nathI temane A anuvAda AzIrvAdarUpa thaI paDaze ane (2) jeo saMskRta sArI rIte jANe che paraMtu koI kAraNasara A vRttinA lAbhathI vaMcita rahyA che, temane e vRtti vAMcavA vicAravAnI preraNA maLaze. mane to A anuvAda mArA bodhane sateja karavAmAM sahAyaka thayo che. eTale e bAbata huM anuvAdakazrIno AbhAra mAnuM chuM. aMtamAM anuvAdakazrIe potAnA sAMsArika pakSa, abhyAsa ane sAhityaviSayaka pravRttiono nirdeza karyo che, eTale mAre lakhavAnuM rahetuM nathI. e sUcavato ane eo ApaNane emanI zrutabhaktino uttarottara vizeSa lAbha ApatA rahe-e abhilASA darzAvato A upakramaNikA pUrNa karuM chuM. kAyastha mahullA gopIpUrA, surata tA. 29-1-69
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad hemacandrAcArya 1 1 gurU stuti (rAga-kalyANa) kalisarvajJa !, trikAlavaMdana ho !!! siddharAja kumAra pratibodhI, mahimA vadhAryo jainazAsana ho-kali. amAripaDaha vajaDAvI jaMtu, dAna abhaya didhuM hema sudhanya ho-kali. dhavalakIrtigIta gAIe thArAM, gUrjara bAla thaI suprasanna ho-kali 3 'kalikAla sarvajJa'e nAmanuM uttara birUda dharAvanAra, gujarAtanI prajAmAM zrI kumArapALa rAjana dvArA amArIpaDaha vajaDAvI mAMsAhAra, madirApAnane dezavaTo apAvanAra, akhaMDa brahmacArI, zAsanaprabhAvaka mahAt muni zrImad hemacaMdrAcAryathI koNa aparicita che ? jaina temaja jainetarasarva zikSita jagamAM teonuM nAma sajIvana, jvalaMta ane prasiddha che. 1 1. zrImadnA gurU AvA suvikhyAta jayazrIvALA mahAtmAnuM jIvanavRttAMta kaMIpaNa lakhIe, te pahelAM temanA gurunI oLakhANa karIe. (koTika gaNa, vajrazAkhA, caMdrakuLa.) dinnasUrI | yazobhadrasUri. 2 / pradyumnasUri. guNasenasUri. devacaMdrasUri AmAM chellA devacaMdrasUri vihAra karatAM karatAM dhaMdhukAnagara AvyA. teo zrImadnA guru che, tethI temane
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadda hemacandrAcArya 21 ane zrImad guruziSyano saMbaMdha kaI rIte thayo te joIzuM. 2. janma dhaMdhukA nagaramAM cAciga (cAco) zAha nAmano moDha vaNika vasato hato, tene pAhinI (cAhirI) nAmanI strI hatI. tene eka adbhuta svapna AvyuM ke "meM eka amUlya citAmaNi ratna guru mahArAjane samarpaNa karyuM, A svapnanuM phaLa pUchavA te upAzraye gaI. A vakhate uparokta zrI devacaMdrasUri upAzrayamAM birAjatA hatA. temane pUchavAmAM AvatAM kahyuM ke- "he zrAvikA ! tamane eka suMdara puNyazALI ane mahimAvaMto putra thaze, paraMtu te putraratnane tame guru mahArAjane arpaNa karazo ane te zrI jainazAsanano udyota karaze !" guru vihAra karI gayA. A divasathI tene garbha rahyo, ane nava mAsa pUrA thatAM saMvata 1145nA kArtika sudI pUrNimAne dIne putrano janma thayo. mAtapitAe teno utsava karI caMgadeva e nAma ApyuM. 3. dIkSA putra pAMca varSano thayo, tyAre devacaMdrasUri paNa A avasara joI padhAryA. sUrine vaMdavA sarva saMgha gayo, tyAre mAtA paNa A putrane laI vaMdana karavA gaI. A vakhate putra caMgadeva bAlaceSTA karato gurunA AsanapATa upara besI gayo. A joIne AcArye mAtAne kahyuM ke "prathama meM jaNAveluM svapnanuM phaLa yAda che ke? te pUrNa thavAno have avasara Avyo che. to amone te putra bhAvasahita Apo to ghaNuM puNya thaze." pachI bALakanA aMganAM lakSaNo gurue joyAM, ane te parathI kahyuM ke "jo A putra kSatriya kuLamAM janmyo hoya to sArvabhauma rAjA thAya, brAhmaNa yA vaNika kuLamAM janmyo hoya to mahA amAnya thAya. vaNika kuLamAM janmyo che tethI te jo dIkSA grahaNa kare to A kaliyugamAM kRtayuga pravartAve tevo thAya ! tyAre putranI mAtA bolI mAro pati ke je mAhezarI-vaiSNava che te bahAragAma gayela che. jo te kope to tene zo uttara devo?' A saMvAda pachI mAtAe potAnA bhAvollAsapUrvaka putrane gurune soMpyo. gurue tene zo uttara devo?' A saMvAda pachI mAtAe potAnA bhAvollAsapUrvaka putrane gurune soMpyo. gurue tene karNa purImAM udayanamaMtrI pAse tene ghera rAkhyo, ane tyAM vidyAbhyAsa karato vadhavA lAgyo. have ahIM cAco zeTha ghera AvatAM bALakane joyo nahi, eTale strIne pUchatAM thayelI hakIkata sAMbhaLI, tyAre bahu sukheda thayo, ane anna pANIno tyAga kopathI karI zrI gurupAse karNapurI (karNAvati) Avyo; eTale zrI gurumahArAje evo sajjaDa pratibodha Apyo ke teNe pIgaLI jaI potAno putra dIkSA lIe tenI anumati ApI. udayanamaMtrIe zeThane potAne ghera teDI jaI uttama bhojana karAvIne kahyuM ke "he zeTha ! Ape ApanA putra ne gurune Apyo tethI mahAnuM puNya upArjana karyuM che. lyo A traNa lAkha mahora. tethI tame dharma kArya karajo . cAcAzeThe kahyuM ke "me dhanane mATe putradAna karyuM nathI, tethI mAre te mahoro joItI nathI. meM dharmane mATe karela che." Ama kahI te potAne ghera pAcho Avyo. caMgadeva jyAre nava varSano thayo tyAre-saMvata 1154mAM gurue dIkSA ApI, somadeva muni e nAma ApyuM.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 2 yogazAstrano gurjarAnuvAda 4. sUripada eka samaye gurusAthe vihAra karatAM karatAM te somadeva muni nAgapure (nAgapuramAM) AvyA, te vakhate dhanada nAmano vaNika vasato hato. te pUrvabhavanA karmathI ghaNo garIba hato. teNe gharanI jamIna khodI tyAre kolasAno Dhagalo nIkaLI Avyo. A koyalAne teNe gharane AMgaNe bhegA karyA hatA. dhanadane tyAM somadeva muni guru sAthe gocarI mATe padhAryA, ane dharmalAbha Apyo. tyAre dhanade kahyuM ke gharamAM juvAranI gheMsa rAMdhI che, te detAM zarama thAya che, chatAM te sujato (prAsuka) AhAra che te levAnI kRpA karo, tyAre somadevamunie gurumahArAjane gupta rIte kahyuM ke "A vaNikanA AMgaNAmAM to sonA mahorono Dhagalo paDyo che, chatAM te potAne nirdhana kema kahe che?" tyAre guruzrIe jANyuM ke A muninA sparzathI kharekhara A kolasAno Dhagalo sonA mahorono thaze ema vicArI temaNe te DhagalA upara somadeva munine besavAnuM kahyuM ane tema karyAthI turata te kolasAno Dhagalo hemano thaI gayo. dhanade Ama thaye tarata guruzrIne kahyuM ke "zrI somadevamunine sUripada Apo, huM te mahotsava karIza." eTale gurumaharAje ziSyane yogya jANI AcArya padavI ApI temanuM nAma hemacaMdracArya rAkhyuM saMvata 1162 5. maMtrasAdhano pracaMDa brahmacarya zrI hemAcArya kAzmIra bhaNI cAlyA, ane tyAM potAnA baLathI sarasvatI devIne pratyakSa bolAvI tenI pAse vara lIdho. pachI potAnA gurue ApelA siddhacakra maMtra sAdhatA hatA. A sAdhavAmAM zrI devendrasurie tathA malayagIrisUri nAmanA be AcAryono mArgamAM samAgama thayo. traNe kumAra nAmanA saMgrAmamAM AvyA, tyAM eka dhobI pANIne Are lugaDAM dhoto hato; ne lugaDAM upara aneka bhamarAo guMjAvara karI rahyA hatA. zrI hemasUrie eka sADImAM bhamarA joIne te padminI nArInA cIra hovAM joIe, tethI dhobIne te konAM lugaDAM che ema pUchatAM teNe kahyuM ke "A gAmanA rAjAnI ratnAvati nAmanI padminI strI che tenAM che. traNe AcAryo rAjAne tyAM jaI dharmalAbha Apyo. rAjAe niravadya sthAnake utAryA. haMmezAM dezanA samatApoSaka devAvA lAgI. Ama thatAM comAsuM pUruM karI pachI vihAra karavAnuM jaNAvyuM te gAmanA rAjAe ghaNuM rahevAnuM kahyuM, tyAre teo te vinatI svIkArI na zakyA kAraNake eka sthale suvihita muni na rahe ane rahevAthI saMyama na sacavAya ema zAstranI AjJA che. pachI "koI kAma hoya to kaho' ema rAjAe kahetAM zrI deveMdrasuri bolyA ke "eka che to kharuM, paNa jIbha upaDatI nathI. paNa tethI vidyA siddha thAya tema che. pachI Agraha karatAM kahyuM ke tArI strI padminI che, te jo nagnapaNe amArI sanmukha ubhI rahe to ame vidyA sAdhI zakIe. te vakhate tuM paNa talavAra laIne ubho rahe, ane jo ame tana, mana, ane vacanathI kaMI paNa cUkIe, eka romamAM paNa te saMbaMdhI kAma thAya to amone haNI nAkhaje., guNathI rAjI thayela rAjAe hA kahI. pachI AcAryo giranAra AvyA, ane tyAM jinapratimA AgaLa rahI nagna padhini pAse AcAryo maMtra sAdhavA lAgyA, ane nRpa talavAra laI ubho rahyo, meru cUlikA navi caLe, na caLe zeSa phaNIdra; vidhi likhata jima nava caLe, na caLe citta munIMdra. munionuM citta caLyuM nahI, maMtra sadhAyo, ane vimalezvara yakSa AvI ubho rahyo ane vara mAMgavA kahyuM. zrI devendrasUrie kAMtithI jinaprAsAda zrIserIsamemAM lAvavo, ane vidyAvAda potAne Apavo e vara mAgyo. zrI malayagiri sUrie siddhAMtonI vRtti karuM evI zakti mAgI, jyAre zrI hemAcArye huM vacanabaLathI
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad hemacandrAcArya 23 rAjAne bUjhavuM ane tethI zAsanane dIpAvuM evI vidyA ApavA kahyuM te vimaLaza yakSe mAMgelI vidyA traNene dIdhI. pachI zrI AcArya vidyA grahIne guru pAse AvyA, ane vaMdana karyuM, guru harSa pAmI dhyAnamAM besI AMbIlathI cha mAsa sudhI devatAnuM ArAdhana karyuM, eTale zAsanadevI pragaTa thaI ke "ApanA ziSya hemAcArya te padavIne lAyaka che. AthI manamAM je hatuM te devIe kahela che e jANI guruharSita thayA. tyArapachI pote nAgapuri jyAM dhanada nAmano vaNika vasato hato tyAM AvyAM tyAM zrI hemAcAryane pATa para besADI guru ziSya sAthe pATaNamAM AvyA. 6. zrI hemacandrajI ane mahArAjA siddharAja A vakhate mahArAjA siddharAja jayasiMha pATaNamAM rAjya karato hato, tene ane zrI hemAcAryane meLApa thayo. vAtacitaparathI AcAryapara rAjAne bahu prIti thaI, tethI potAne tyAM AvI dharmopadeza karavA rAjAe vinaMti karI. eka vakhata rAjasabhAmAM zrI hemasUri beThA hatA, tyA rAjAe prazna karyo ke "kharo dharma kayo?' sUrie kahyuM ke "dharmanI parIkSA karavI joIe, ane temAM je kasoTI karatAM kharo lAge te kharo. A upara e daSTAMta ApuM chuM, te parathI samajAze yazomati nAmanI nArI eka zaMkha nAmanA vaNikane hatI. te vANIyo bIja paraNyo, ane temAM lubdha rahevA lAgyo. AthI yazomatine dveSa thayo, tethI eka maMtravAdI pAsethI maMtravALI mULI lIdhI ke je khavarAvavAthI dhaNI baLada thAya. yazomatie te potAnA dhaNIne khavarAvI baLada karyo, AthI zokaye rAjAne vAta karI. rAjAe yazomatine te baLada Apyo. have yazomati haMmezA te baLadane cAravA laI jAya che. eka vakhate vidyAdhara ane vidyAdharI vimAnamAM besIne jatAM hatAM, tyAre vidyAdharIe yazomatine rUdana karatI joI ane tenA duHkhanuM kAraNa potAnA svAmI vidyAdharane pUchyuM, teNe kahyuM potAnA dhaNIne baLada karela che te che." tyAre pharI vidyAdharIe dayA lAvI teno upAya pUchyo. tyAre vidyAdhare kahyuM "jyAM te nAra beThI che tyAM eka jaDIbuTTI che. te jo baLadane khavarAve to pharI te puruSa thAya." vidyAdhara potAnI strInI sAthe cAlyo gayo, paNa yazomatie te sAMbhaLyuM eTale jeTalAM ghAsa tyAM ugyAM hatAM te badhAM cuMTI laI dareka choDa baLadane khavarAvavA lAgI. AmA zuddha mULIyuM-jaDI-buTI hatI te khavarAvI, eTale te baLada puruSa thayo. A dRSTAMta uparathI he mahArAja! Apa lakSa ApI darzana che te sarva pArakhIne temAMthI sAco dharma grahaNa karo. AvAM gurunAM vacana sAMbhaLI zrI siddharAja harSita thayo. pachI rAjAe siddhapurImAM rUdramALa nAmanuM maMdira baMdhAvyuM tenI sAthe potAnA Abha maMtrI pAse eka rAyavihAra nAme jinaprAsAda karAvI temAM zrI viraprabhunI mUrti sthApI. . eka vakhata zrI hemasUrine rAjAe pUchyuM ke "Izvara ane arihaMtamAM aMtara zuM? tyAre teNe kahyuM ke Izvara (zaMkaranI upara che tema) nA mastake caMdra rahe che, jyAre arihaMtanA caraNe te caMdra name che." vaLI sutArane teDAvI tene te aMtara pUcho ema kahetAM sutArane rAjAne bolAvyo. teNe kahyuM ke "amArA zAstramAM evuM che ke sAmAnya gharamAM naranI pAMca zAkhA che, rAjAnA bhuvanamAM sAta che, IzvarabhuvanamAM nava ane jinagRhamAM ekavIza hoya che. zivamaMdiramAM eka maMDapa hoya che, jyAre jinagRhamAM ekaso ATha hoya che. jinamudrA padmAsanamAM sthita hoya che ane navagraha temanA caraNane seve che. vaLI tene dekhIne bhaya upajato nathI. jyAre bIjA devonA hAthamAM hathiyAra, pAse nArI vigere hoya che.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda eka vakhata teozrI caturmukha maMdiramAM zrI nemicaritra vAMcatA hatA; temAM temaNe ema kahyuM ke pAMDava zatruMjya caDI siddha thayA. A brAhmaNo khamI na zakAyA, ane temaNe kahyuM ke teo himAlayamAM gaLI mukti pahoMcyA che. tyAre siddharAje pUchyuM 'gururAya ! AmAM zuM satya che ?' tyAre AcArya mahArAja mahAbhAratano zloka bolyA. 24 atra bhImarAtaM dagdhaM / pANDavAnAM rAtatrayam / droNAcAryasahastraM tu / karNasaMkhyAna vidhate / artha - ahiMyAja so bhIma, traNaso pAMDavo, hajA2 droNAcArya marI gayA ane karNa keTalA marI gayA tenI to saMkhyA nathI. A u52thI ema sUcana kIdhuM ke AmAMthI keTalAka pAMDavo jaina hoya ane zatruMjye caDhI muktimAM jAya e asaMbhavita nathI. AthI rAjA harSita thayo. eka divasa brAhmaNo siddharAjane ema kahevA lAgyA. 'jainadharma e Adi dharma nathI . tenuM nAma vedabAhya che,' tyAre rAjAe kahyuM ema zA mATe bolo cho ? vAstu zAstra tapAso. temAM jinamaMdiranA bheda jaNAvela che.' vaLI eka vakhata sarve brAhmaNo potapotAnA sthAne rAjasabhAmAM beThA hatA tevAmAM zrI hemacaMdrasUrine AvatA joI temAMno eka IrSyAthI kahevA lAgyo ke. Agato hemagopAlo daNDakambalabhudvahan / artha - hAthamAM daMDa ane kAmaLI laIne hema nAmano gopAla Avyo. zrI hemacaMdrasUrie jANyuM ke mArI mazkarImAM gopAlanI upamA mane ApI, paNa pote avasa2za hovAthI tarataja teno pratikAra karavA zlokamAM javAba Apyo ke - SaDdarzanapazuprAyAMzcArayan jainavATake // artha - jaina dharma rUpI vADAmAM cha darzana rUpI pazuone carAvanAra huM gopAla chuM. - A sAMbhaLI brAhmaNo Azcaryacakita banI nirUttara thayA. ekadA siddharAja jayasiMhane AcAryazrIe kahyuM ke ''tArI jagatmAM khyAti che te vistAravA mATe huM paMcAMgI vyAkaraNa karuM. rAjAe hA pADI. tyAre hemacaMdrasUrie kahyuM ke 'kAzmiramAM zAradA bhaMDAra che tyAM Adi vyAkaraNanI gaMbhIra prato che ke je bIje koI paNa sthaLe nathI, to te turata maMgAvo to vyAkaraNanI racanA karuM.' rAjAe pradhAnane te levA mokalyA. pradhAnoe tyAM jaIne agaradhUpa AdithI zAradA mAtAne tuSTa karavAthI mAtAe ATha pustako ApyAM, te lAvIne pradhAnoe rAjAne ApyAM, rAjAe sUrine ApyAM. pachI temaNe paMcAMgI vyAkaraNa banAvyuM, ane rAjAe paMDitone teDAvyA. brAhmaNa paMDitoe rAjAne kahyuM ke kAzmiramAMthI zAradAbhaMDAramAMthI lAvelA te pustakonI te nakala che ! kharuM to te tyAre kahevAya ke jo pANImAM nAkhavAthI te vyAkaraNa bhInuM na thAya to, rAjAe jANyuM ke A dveSa che, chatAM AcAryazrIe kahyuM 'khuzInI sAthe, bhale pramANatAnI te kasoTI thAo.' pachI pradhAna Adi nagarajanone laI te vyAkaraNa kuMDamAM naMkhAvyuM, paNa leza mAtra bhInuM thayuM nahi. AthI rAjA ghaNo AnaMdita thayo ane teNe traNa varSa lagI traNaseM drama haMmeza ApI sonAnA akSarathI te vyAkaraNa lakhAvyuM. ane hAthInI aMbADI para te sAmaiyA sAthe padharAvI gAmamAM pheravyuM hatuM.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad hemacandrAcArya 25 pachI hemasUrinA vacanathI jayasiMha rAjAe kara mApha karyo. macchI jALa baMdha karAvI, ane karoDo sonaiyA puNyadAnamAM kharmA. AvI rIte jayasiMha rAjAne daDhadharmI karI AcAryazrIe pATaNathI vihAra karyo. ugra vihAra karatAM karatAM eka avasare eka devatAe madhya rAtre AvI hemasUrine kahyuM ke "anya dezamAM javuM tajo, Apa gujarAtamAM rahezo to ghaNo lAbha thaze.' guru devatAnuM vacana mAnI pATaNamAM pAchA AvyA. 7. zrI hemacandra ane kumArapALano samAgama eka vakhata kumArapALa nAmano siddharAjanA pitarAI bhAI tribhuvanapALano putra* rAjyasabhAmAM Avyo; tyAM teNe siddharAjanI pAse beThelA hemacaMdrasUrine joI vicAravA lAgyo ke A damI muni, rAjAne mAnya che to *vimaLadeva karaNa kSemarAja siddharAja tribhuvanapALa kumArapALa mahipALa kRtapALa premalabAI devalabAI siddharAjanA | sAThaMbarInA senApati kRDha | pUrNa rAjAne devane varI. | varI. sattvazAlI hovA joIe. tethI te paiSadhazALAmAM AcAryazrIne vAMdavA gayo. tyAM vaMdanA karI beTho ane puchyuM ke he mahArAja! nara kayA guNathI zobhe che? tyAre sUrie kahyuM "sattva guNathI ane paradArA tyAgathI" kahyuM che ke - prayAtu lakSmIzcapalasvabhAvA, guNA vivekapramukhA prayAntu / prANAzca gacchantu kRtaprayANAH mA yAtu sattvaM tu nRNAM kadAcit // artha - bhale caMcaLa svabhAvavALI lakSmI jatI rahe, bhale viveka Adi guNo cAlyA jAya, ane prayANa karavAno tatpara evA prANa paNa jAya, paNa manuSyonuM sattva kadApI na nAza pAmazo. pachI arjune hanumAnane jItI sattvanA prabhAve kanaka meLavyuM hatuM te daSTAMta ApyuM, ane kahyuM ke sattva ekalo hoya, ane zIyaLa na hoya to te nakAmuM. pachI zIyalanuM daSTAMta kalikAlamAM thayelasaMgrAma sonI ke jeNe rUta vagara AMbo phaLavALo karyo hato te kahyuM. AthI kumArapALe tyAMja paranArInA tyAgano niyama guru pAsethI lIdhI. pachI haMmeza upadezAmRtanuM pAna karavA kumArapALa upAzraye Avato, ane keTalAeka divasa jayasiMhanI sevAmAM rahI dadhisthaLamAM gayo.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 8. siddharAjanI putranI IcchA ane hemasUri siddharAjane rAja karatAM karatAM vRddhAvasthA AvI, deva devIonI ghaNI mAnatAo karI, paNa putra thayo nahi. Akhare teNe hemasUri sAthe zatruMjya, giranAra vigere tIrthanI yAtrA karI, ane sUrine pUchyuM ke 'mAre have putra thaze ke nahi ? sUrie traNa upavAsa karIne, aMbAdevIne ArAdhI. teNe AvI nA kahI, tethI sUrie kahyuM 'tamone putra thaze nahi, tamAruM rAjya kumArapALane maLaze' 'pachI rAjAe bIjA paMDita jozIne bolAvyAH temaNe paNa tevuMja kahyuM. AthI rAjAne kheda thayo ane kumArapALane marAvI nAMkhavAthI somezvaranI kRpAthI putranI prApti thaze, evI khoTI kalpanA karI kumArapALane mAravA chUpA mArA siddharAje mokalyA, ane laDAI karI tribhuvanapALa (kumA2pALanA pitA)ne mArI naMkhAvyo; jyAre kumArapALanuM puNya prabaLa hovAthI tene kaMI na thayuM, ane sarva upAyo mithyA thayA. kumArapALane saMkaTo ghaNAM paDyA paNa Akhare tene siddharAjanI gAdI maLI. 26 9. kumArapALanAM saMkaTo ane hemacaMdrAcArya kumArapALa prathama potAnA banevI kRSNadevane tyAM pATaNamAM rahyo, paNa siddharAjanA mANasonI najara cukAvavI e mahA muzkela vAta hatI. teNe yogIno veSa lIdho, temAM paNa pakaDAyo. tyAMthI nAzI eka gAmathI bIje gAma pharavA lAgyo. tenAM sarva vitako tathA saMkaTo ahIM aprastuta hovAthI lakhyAM nathI. paNa temAMno eka ke jemAMthI ApaNA caritranAyake kumArapALane bacAvela che tenI noMdha laIe. kumArapALa eka vakhata pharato pharato khaMbhAtanA bahAragAmanA prAsAda AgaLa AvI pahoMcyo, tyAM zrI hemAcArya ke je pATaNathI vihAra karatAM karatAM tyAM AvyA hatA te paNa bahirbhUmi AvyA hatA. sUrizrIe tyAM sarpanA mastaka upara gaMgeTaka nAcato joI anumAna karyuM ke ATalAmAM koI rAjA hovo joIe; te vakhate kumArapALa najare paDyo, ane oLakhyo. kumArapALe AcAryane oLakhyA ane badhI saMkaTanI vAta kahI saMbhaLAvI, ane pUchyuM ke 'A mArA kaSTono aMta kyAre Avaze ? tyAre AcAryazrIe nimitta joI kahyuM ke 'thoDA vakhatamAM eTale vikrama saMvata 1189mAM mAgazara vada-4 ravivAre puSpa nakSatramAM trIje pahore rAjya maLaze.' evAmAM tyAM udayana maMtrI AvI caDyA; tene AcAryazrIe kahyuM ke 'A rAjakumAranuM tamAre rakSaNa karavuM, kemake A rAjakumArathI AgaLa jatAM jainano ghaNo mahimA thavAno che.' pachI udayanamaMtrI kumArapALane potAne ghera laI gayo. evAmAM siddharAjane khabara maLyA ke kumArapALato udayana maMtrIne dhera che. tethI tyAM teNe potAnuM lazkara mokalyuM; tyAre udayanamaMtrIe kumA2pALane kahyuM ke 'have A vakhate tamo ahIMthI cAlyA jAo, nahi to ApaNA baMnenuM mota thaze.' A sAMbhaLI kumArapALa nAsIne hemacaMdrAcArya pAse Avyo, tyAre temaNe upAzrayanA bhoMyarAmAM chupAvyo, tathA upara pustako khaDakI mUkyAM. kumArapALanI zodha mATe Avela siddharAjanAM mANasoe udayana maMtrI tathA hemacaMdrasUrine tyAM ghaNI tapAsa karI, paraMtu tyAM patto nahi maLavAthI nirAza thaI pAchA gayA. pachI kumArapALe videzamAM bhramaNa karavA mAMDyuM. aneka saMkaTo karI sahana karI siddharAja mRtyu pAmyAnI khabara maLatAM pATaNamAM AvyA, ane pradhAnoe kumArapALane AcAryazrIe kahelA divase rAjagAdI ApI. 10. kumArapALa rAjA ane hemacandrAcArya. potAnA saMkaTamAM madada karanAra sarvane kumArapALa rAjAe navAjyA, ane je je vacano bIjAne ApyAM hatAM te pALyAM, paNa daivayoge potAnA kharA upakArI hemacaMdrAcAryazrIne visarI gayo. eka samaye haMmacaMdrajIe udayana maMtrIne bolAvIne kahyuM ke 'Aje kumArapALa rAjAnI navI rANInA mahetalamAM madhyarAtrIe prANaghAtaka upasarga thavAno che, mATe Aje rAjAne tyAM jatAM aTakAvajo; ane A bAbatanI jo vadhAre puchaparacha rAjA kare to mAruM nAma jaNAvo' udayana maMtrIe rAjAne te rAtrIe tyAM jatAM
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad hemacandrAcArya aTakAvyA ane rAtretyAM vIjaLI paDavAthI te rANInuM maraNa thayuM. A vakhate rAjAe udayana maMtrIne bolAvI pUchyuM ke he maMtrI ! Avo bhaviSyajJAnI mANasa tamone koNa maLyo ke jeNe mane Aje jIvitadAna ApyuM.' maMtrIe jaNAvyuM ke ''he rAjan ! ahIM zrI. hemacaMdrAcAryajI padhAryA che, ane temaNe A vAta jaNAvI Apane tyAM jatAM aTakAvyA che.' A sAMbhaLI bahu khuzI thaI rAjAe AcAryazrIne rAjasabhAmAM bolAvyA. hemacaMdrajI tyAM gayA, eTale rAjAe ubhA thaI temane vaMdana karyuM, tathA hAtha joDI AMkhomAM AMsu lAvI kumArapALe kahyuM 'he bhagavana ! Apane mukha dekhADatAM mane zarama Ave che; kAraNa ke AjadinasudhI Apane meM saMbhAryA paNa nahi; ApanA upakArano badalo mArAthI koI rIte vaLI zake tema nathI. mATe he prabho ! Ape prathamathIja mArA para niHkAraNa upakAra karyo che, ane ApanuM te karaja huM kayAre vALIza ? AcAryazrIe tyAre kahyuM ze 'he rAjana ! have dilagIra na thAo. tamane uttama puruSa jANIneja meM upakAra karyo che. have amArA upakAranA badalAmAM tamo phakta jaina dharma samAcAro, eTalI mArI AzISa che' kumArapALe javAbamAM kahyuM ' he bhagavan ! ApanI te AziSa to mane hitakArI che.' ema kahI rAjAe jaina dharma svIkAryo. ' 11. hemacandrasUri ane zivamaMdira eka vakhata eka puruSe rAjasabhAmAM AvI rAjAne vinaMti karI ke 'he mahArAja ! devakIpATaNaprabhAsapATaNanuM somezvaranuM daheruM paDI gayuM che, to teno jIrNoddhAra karAvo.' rAjAe kahyuM ke 'bahu sAruM, jyAM sudhI huM te daheruM na samarAvuM, tyAM sudhI huM mAMsa nahi khAuM.' rAjAe tyArapachI deharAno jIrNoddhAra karAvyo. ane pachI mAMsabhakSaNa cAlu kIdhuM. tyAre hemacaMdrajIe kahyuM 'rAjan ! ApaNe cAlo somezvarane dahere jaIne joI e, ane tyAM sudhI mAMsanI AkhaDI lyo. rAjAe tema karavA hA pADI. 27 prabhAsapATaNa javAnuM sUrie prayANa karyuM. tyAre rAjAe hemacaMdrajI gurune pAlakhImAM besavA kahyuM, paNa guruzrIe te na svIkAryuM kA2Na ke muni hamezAM pageja cAle. pachI AgaLathI javAnuM kahI pote pachI Avaze ema kumArapALa rAjAe kahyuM. sUri zatruMjya, giranAra vigere jaI yAtrA karIdevakIpATaNa Avya, tyAM rAjA paNa AvyA. A vakhate keTalAka dveSI brAhmaNoe kahyuM ke 'rAjana ! sarva koI somezvara devane mAne che, paNa hemasUri zIza namAve tema nathI.' rAjAe zA mATe mahAdevane pUjatA nathI ema pUchatAM sUrizrIe javAba Apyo ke nigraMtha evA yatio mahAdevanI kavyathI pUjA karatAM nathI, paNa teo mAtra bhAvathI ja pUjA kare che. tethI huM mahAdevanI pUjA bhAvathI karIza.' pachI AcAryazrI A vakhate mahAdevastotra devapattanAmAM mahAdevanA sanmukha ubhA rahI derAsaramAMja racanA karI batAve che, temAM jaNAvyuM ke. bhavabIjAMphurajananA, rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA, haro jino vA namastasmai // artha - bhavanA bIjane aMkura utpanna karanAra evA rAgadveSa vigere doSo jenA kSaya pAmyA che te game to brahmA hoya, viSNu hoya, zaMkara hoya, ke jina hoya tene namaskAra karIe chIe. A sAMbhaLI te brAhmaNo cakita thaI gayA, rAjA harSita thayo. pachI sUrie rAjAne tyAM maMtranA prabhAvathI sAkSAt mahAdevanAM darzana karAvyA. mahAdevane kharo dharma zuM che te rAjAe pUchatAM jaNAvyuM ke 'he rAjan ! tane dharmaprApti A brahmA jevA hemacaMdrAcAryathI thaze.' A vakhatathI rAjA atyaMta bhaktithI AcArya sAthe vartavA lAgyA.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 12. brAhmaNo sAthe vAdavivAda kumArapALa rAjAne jaina dharma pALato joI brAhmaNone dveSa thAya te svAbhAvika ja che, tethI temaNe potAnA maMtra taMtravAdI evA devabodhi nAmanA zaMkara AcAryane bolAvyAM. devabodha e zaMkarAcAryanA maThano AcArya hato ema dvAzrayanA bhASAMtaranI prastAvanAmAM sAjhera maNilAla nabhubhAI lakhe che. A AcArye maMtra, taMtra, gAruDI vidyA, IMdrajALa AdI aneka khela karI vAdavivAda karyo, ane rAjAne IMdrajALathI evuM dekhADyuM ke jethI rAjAnA gharaDAM pUrvajo AvIne kahevA lAgya ke 'tuM jaina dharma pALIza to narake jaze.' tyAre AcArye tevIja iMdrajALa karI batAvyuM ke teo kaheche ke 'tuM svarge jaze'ane te uparAMta pratikAra tarIke sAmI badhI vidyA vAparI jaNAvI. AthI te AcArya nirUttara thayo ane cAlyo gayo. 13. AcAryanA anya mahAtkAryo 28 AcAryanA kahevAthI kumArapALa rAjAe mALavAnA rAjA arNorAjane paNa potAno mitra karI tene pratibodhIne jaina dharmI karyo; bAhaDa maMtrIe (udayana maMtrInA putre) saMvata 1214mAM zatruMjyatIrthano uddhAra karyo; tathA hemacaMdrajI mahArAje tyAM pratiSThA karI. vaLI te maMtrInA bhAI aMbaDe bharUcamAM zamaLikAvihAra nAmanA jinamaMdirano jIrNoddhAra saMvata 1220mAM karyo, tathA temAM zrI munisuvrata svAmijInI pratimAnI hemacaMdrajIe pratiSThA karI. kumArapALa rAjAe sUrimahArAjanA upadezathI sarva maLI cauda hajAra navA jinamaMdiro baMdhAvyAM, tathA soLa hajAra jaina maMdirono jIrNoddhAra karyo. tAraMgAjI para ghaNuMja ucuM vistAravALuM jainamaMdira baMdhAvI temAM zrI ajitanAthajInI mUrtinI sthApana karI; tathA hemacaMdrAcAryajInAM caraNonI paNa sthApanA karI. ghaNA nirdhana zrAvakone teNe dravya ApI svAmIvAtsalya karyo. kumArapALa jainadharmI thayo eTalu ja nahi paNa jainadharmane kharI rIte pALI batAvyo. bAravrata agIMkAra kayA, rAjyamAM ahiMsAno pracAra karyo. eka aMgreja vidvAna lakhe che ke - ATaluM to taddana niHzaMsaya che ke kumArapALa kharekharI rIte jaina dharmI thaI gayo hato ane AkhA gujarAtane paNa eka namunedAra jaina rAjya banAvavAno teNe prayAsa karyo hato.' hemacaMdrAcAryanA upadezathI jainadharmamAM niSedha karela nahi khAvA yogya vastuo tathA zikAra vigere mojazokha kumArapALa rAjAe tajI dIdhAM, ane raiyatane paNa iMdriyanigraha rAkhavA pharaja pADI. AkhA rAjyamAM amAripaDaha vagaDAvyo eTale koI paNa jIvane mAravo nahi evo paDo vagaDAvI sarva jaMtune abhayadAna ApyuM. AthI yajJomAM je jIvo balidAna tarIke vaparAtA, te na vaparAtAM baccA, ane tethI yajJo ochA eTaluMja nahi paNa balidAna tarIke jIvone badale bIjI nirjIva cIjo vaparAvA lAgI. loko madyapAna ane mAMsAhArano tyAga karanArA thayA, ane pAlIdeza-2japutAnA dezamAM paNa te niyama pracalita thayo, mRgayAzikAra AjJApatrathI baMdha karavAmAM Avyo tethI kAThIyAvADa (saurASTa)nA zikArI tathA koLIbhIla je hatA teone paNa A AjJApatrathI zikAra baMdha karavo paDyo. khATakI kasAIno dhaMdho bhAgI paDyo (ke jenuM varNana dvAzraya kAvyamAM ApavAmAM AvyuM che) ne tenA badalAmAM tene traNa varasanI pedAza jeTalI rakama teone ekaMda ApavAmAM AvI. rAjA custa jainadharmI banI anargala dravya jinamaMdira, jinapratimA, jinAgama, sAdhu. sAdhvI, zrAvaka, ane zrAvikA e sAta kSetramAM kharyuM ane hamezAM devapUjA, Avazyaka Adi kriyA karato. te rAjAne haMmezAM. svAdhyAya karavA mATe hemacaMdrasUrie yogazAstra e nAmanuM pustaka banAvyuM te ati manohara ane sAdI zailimAM jainadharmanuM rahasya dAkhavanAra, ane AtmAne uMcca pariNatipara lAvanAra graMtha che ke je A sAthe sAmela che eTale vizeSa lakhavAnI jarUra paNa nathI. bIjuM lutA nAmano roga kumArapALanI rAjagAdIpara vaMzaparaMparAthI utarI Avela hato te sUrizrIe
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad hemacandrAcArya 29 * maMtranA prabhAvathI dUra karyo, temaja brAhmaNa dharmanA devabodhi AcArya sAthe vAdavivAda thatAM Aje zuM, tithi che ema pUchatAM te vakhate amAvAsya hatI chatAM pramAdathI pUrNimAM ema AcAryazrIthI kahI javAyuM, eTale brAhmaNoe maskarI karI. A mazkarI TALavA mATe maMtranA prabhAvathI te rAtre pUrNimAnA caMdranI jyoti bAra gAu sudhI pragaTa karI. 14. kAladharma - dehotsarga zrI hemacaMdrAcAryazrIno dehotsarga kaI rIte thayo tene mATe judI judI daMtakathA cAle che. sAkSara maNilAla nabhubhAI potAnA dvAzrayanA gujarAtI bhASAMtaramAM lakhe che ke 'zaMkarAcArye jhera devarAvI mArI nAMkhyA, to koI pAyavagara kahe che ke zaMkarAcAryane ne emane vAda thayelo temAM zaMkarAcArye kumArapALanA mahelane chelle mALathI mAyAvI pralaya dekhADI mAyAvI hoDI temane batAvI, temAM pote besavA gayA eTale nIce paDI chuMdAI muA. paNa e vAto para kazo AdhAra paNa rAkhI zakAya nahi." A vAtamAM bIlakula vajuda ukta bhASAMtarakAre svIkAryuM nathI paNa te sAthe tevI daMtakathA upajAvanAra bIjA koI nahi paNa brAhmaNo hovAthI te dveSanuM ja pariNAma bhAse che. zrI jinaharSasUri potAnA kumArapALa rAsamAM nIce pramANe kahe che : kumArapALa rAjAne ajayapALa nAmano eka bhatrijo hato. teNe jANyuM ke kumArapALane putra nathI to te rAjagAdI potAnI putrInA putra pratApamallane Apaze, to jo huM kumArapALane mArI nAMkhuM to mane rAjagAdI maLe, evo vicAra te haMmezA rAkhyA karato hato. bIjI bAjue hemacaMdrAcAryane bAlacaMdra nAmano ziSya hato, tene ane ajayapALane bahu sArI mitrAcArI hatI, tethI te ema vicArato hato ke jo ajayapALane gAdI maLe to tenA taraphathI jema kumArapALa taraphathI hemacaMdrAcArya pUjAya che tema huM pUjAuM ane mAnasanmAna pAmuM. evAmAM kumArapALe hemacaMdrajIne vinati karI ke 'he bhagavAn ! Ajadina sudhI meM yathAzakti puNyakAryo karyAM, paraMtu jinapratimAonI aMjanazalAkA karavAnI mane ghaNI hoMza che ! tyAre AcAryazrIe kahyuM ke bahu sAruM. pachIe rAjAe suvarNa Adi dhAtuonI pratimAo banAvIne aMjanazalAkA mATe taiyArI karI, tathA te mATeno mahotsava zarU karyo. daivayoge muhUrtanA samayanI khabara rAkhavAnuM kArya sUrizrIe bAlacaMdrane sopyuM, te vakhate ajayapALa paNa tyAM AvI caDyo. tene bAlacaMdre kahyuM ke jo A samaye huM murhutanA vakhatamAM pheraphAra karI nAkhuM to hemacaMdrajInuM tathA rAjAnuM ema baMnenuM thoDA vakhatamAM mRtyu thaze. A sAMbhaLI duSTa ajayapALe paNa tema karavAnuM bAlacaMdrane samajAvyuM, ane kahyuM ke, jo mane rAjya maLaze to huM paNa tamone A hemacaMdrajInI peThe uMce darajje caDAvIza ane pUrNa sanmAna Adara ApIza. pachI te duSTa ziSye te muhUrtanA samayamAM pheraphAra karI nAkhyo; juo ! kIrtilobha mATe manuSyo zuM nathI karatA ? A vAtanI hemacaMdrAcAryane Akhare abara paDI tyAre kumArapALane kahyuM ke 'A bAlacaMdra kuziSya nivaDyo che, ane te ajayapALane aMdarakhAne maLI gayo che, tethI teNe muhUtamAM pheraphAra karI anartha karyo che, to have ApaNA bannenuM mRtyu najIka che, evAmAM tyAM eka yogI AvI caDyo; teNe hema caMdrajInA mastakamAM maNi joyo, tethI te levAnI teNe tadabIra racavA mAMDI. eka divase hemacaMdrajI mahArAjano koIka ziSya AhAra leIne Avato hato, te AhAranI jhoLImAM te yogIe hAtha cAlAkI vAparI jhera nAkhI dIdhuM; tathA te ziSya sAthe te keTalIka mIThI vAto karIne cAlyo gayo. te mugdha munine te bAbatanI khabara na rahevAthI te AhAra temaNe hemacaMdrajIne bhojana mATe Apyo; hemacaMdrArye bhojana karyuM tyAra pachI temanuM zarIra kaMpavA lAgyuM, tyAre turataja temaNe te ziSyane bolAvI pUchyAthI mArgamAM maLelA te yogInI hakIkata mAluma thaI; jethI sUrizrIe vicAryuM ke jema bhAvI bananAra hatuM te banyuM che. pachI temaNe potAnA ziSyone bolAvI kahyuM 'jyAM mArI citA saLagAvo, tyAM mArA mastaka nIce eka dUdhathI bhareluM pAtra rAkhajo, jethI mArA mastakama raheluM maNi temAM paDaze, te maNine tamo sAcavIne rAkhajo, ane koI paNa rIte
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 yogazAstrano gurjarAnuvAda te maNine te yogInA hAthamAM javA dezo nahi." Ama kahI anazana karI hemacaMdrasUri mahArAja corazI varSanuM AyuSya bhogavI vikrama saMvata 1229mAM svarge padhAryA, tyAra pachI kumArapALa rAjAnuM maraNa paNa ajayapALe ApelA jherathI vikrama saMvata 1230mAM thayuM. 15. jainamAM samakAlina prakhara vidvAno - A vakhate tapAgacchanI 40mI pATe zrImad haribhadrasUrie kRta aneka pustako para samartha ane vidvattApUrNa TIkA lakhanAra tArkika ziromaNi zrI municaMdrasUri hatA. temano janma saMvata 1134mAM paNa dIkSA hemacaMdrasUrie lIdhelI dIkSA pachI be varSe eTale saM. 1152mAM, sUripada sa. 1174mAM, ane svargagamana 1220mAM thayuM hatuM. A zrI municaMdrasUrinA ziSyo zrI ajitadevasUri tathA devasUri paNa mahA vidvAna paMDito hatA. temaNe aNahillapura pATaNamAM zrI siddharAja jayasiMha rAjAnI sabhAmAM aneka vidvAno sAthe vAda karI corAzI vAdathI sarva vAdiyone parAjaya pamADyA, te prasaMge digaMbara matanA cakravarti zrI kumudacaMdra AcAryane paNa vAdamAM jItI lIdhA, ane digaMbarono pATaNamAM praveza baMdha karAvyo. A bInA atyAra sudhI prasiddha che. A devasUri bIjA koI nahi paNa je hemacaMdrasUri sAthe maMtra sAdhanA karI vAdi upara jIta meLavavAnuM varadAna meLavyuM hatuM te. malayagirisUri ke jemaNe hemacaMdrasUri sAthe maMtra sAdhI vRttikAranuM mahAnuM varadAna meLavyuM hatuM emaNe mahAnuM sUtro para tathA aneka graMtho para vRttio samartha ane abhUta nyAyapUrvaka racI che. 16. ziSya paraMparA upara kahI gayA te pramANe sUrIzvarajIne rAmacaMdra tathA bAlacaMdra ziSya hatA, temAM rAmacaMdrasUri hatA, te gurune pATe beThA hatA.subhASita koza, kumAra vihAra Adi aneka graMthonA praNetA che. bIjA aneka ziSyo teone hovA joIe, paNa temanA saMbaMdhe kaMI jANavAmAM nathI. 17. sUrizrInI saMskRta kRtio temanI sarva kRtiomAMnI uttamamAM uttama ane mahAbhArata kRti siddhahaimavyAkaraNa che, ke je savAlakSa zloka pramANa paMcAMga vyAkaraNa che. AnA para aneka vidvAnoe TIkA lakhI che, eTaluM ja nahi paraMtu AnA viSe evuM sabhyatAthI kahevAya che ke samartha vyakaraNakAra pANinInuM siddhAMta kaumudivyAkaraNa ke je AnA karatAM moTuM che teno abhyAsa karatAM tenA jJAna karatAM A haimavyAkaraNanuM jJAna caDe che, ane tenI sAthe te karatAM vadhAre sahelAIthI ane ochA vakhatamAM zIkhI zakAya che. te vyAkaraNa saMbaMdhe nIcenI uktio che. kiM stumaH zabdapAthodhehemacaMdrayatermatim / ekenApi hi yenedRk kRtaM zabdAnuzAsanam // artha - zabdarUpI samudrane ullAsamAna karanAra hemacaMdra muninI buddhinI keTalI stuti karIe, kAraNa ke temaNe ekalAeja zabdAnuzAsana racyuM che. vaLI temanA vyAkaraNanAM vakhANa karatAM eka kavi kahe che ke : bhrAtaH pANini ! saMvRNatu pralapitaM, kAtaMtrakathA-kathA mA kArSIH kaTu zAkaTAyana ! vacaH, kSudeNa cAMdreNa kim / kaH kaNThAbharaNAdirbhibaThakarayatyAtmAnamanyairapi zrUyante yadi tAvadarthamadhurAH zrIsiddha hemotkayaH // artha - he bhAI pANini ! have tuM tAro pralApa saMkelI de, kA-taMtra vyAkaraNa to kathA jevuM che (eTale tenuM to zuM kahevuM?) he zAkaTAyana ! tuM tArAM kaTuvacana kADhIzaja nahi, ane zudra cAMda vyAkaraNathI zuM saryuM? jyAM sudhI zrI siddhahemanI uktimAM-siddhahema vyAkaraNamAM arthanI madhuratA saMbhaLAya che. tyAM sudhI kaMThAbharaNAdi
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadda hemacandrAcArya 31 bIjA graMtho bhaNI kayo puruSa potAnI buddhi jaDa kare ?! A vyAkaraNane siddhahema, siddhahema zabdAnuzAsana, haimavyAkaraNa evA nAmothI oLakhavAmAM Ave che. A para aneka vidvAnoe hajAro zloka pramANavALI TIkAo lakhI che (nAma mATe juo jaina graMthAvali pR. 299 thI 303.) te parathI jaNAze ke te kevuM adabhuta ane sArabhUta umadA vyAkaraNa hovuM joIe. 2. anekArtha nAmamALA (sazeSa) zloka 1826. 3. anekArthavRtti svopajJa zloka 6030. 4. abhidhAna ciMtAmaNi nAmamALA zlo 1591. 5. abhidhAna ciMtAmaNi vRtti svopajJa zloka 10OOO. 6. dezI nAmamALA zloka 850. 7. dezI nAmamALA vRtti (ratnAvalI) zloka 3500. 8. zeSanAmamALA zloka 225. 9. nighaMTazeSa. 10. zilocha nAmamALA. 11. vItarAga stotra zloka 474. 12. triSaSThi zalAkA puruSa caritra zloka 34000. 13. dvAzraya saMskRta zloka. 2828. 14. dvAzraya prAkRta zlo. 1500 15. nAbheyanomisiMghAna mahAkAvya. 16. ahaMnnIti zloka 1400. 17. alaMkAra cuDAmaNi vRtti (kAvyAnuzAsana) zloka 2800 18. alaMkAra cUDAmaNi vRtti (vRtti viveka) zloka 4000 19. haima vyAkaraNa uNAdivRtti zloka 3250 20. haima vyAkaraNa laghuvRtti. 21. haima dhAtu pArAyaNa zloka pa600. 22. haima prAkRta vyAkaraNa A siddhahema zabdAnuMzAsanano AThamo adhyAya che. 23. anyayoga vyavaccheda dvAtrizikA-A syAdvAda maMjarInuM mULa che. 24. ayoga vyavaccheda dvAtrizikA. 25. pramANa mimAMsAvRtti sahita. zloka 2500. noTa-2-10 zabdakozanA graMtho che ane tepara paNa aneka vRttio thaI che. 26. yogazAstra zloka 1200. 27. yogazAstra vRtti zloka 12000. 28. AMtara caityavaMdanavRtti. zloka 1011 29. kiMjavadana capeTikA. 30. hemavAdAnuzAsana TIkA sAthe. 31. zabdArNava mahAnyAsa athavA tattva prakAzikA, 32. balabala sUtra bRhavRtti. 33. liMgAnuM zAsana bRhavRtti sAthe.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 18. sUrizrInAM caritra mATe sAdhano zrImad hemacaMdrAcAryanuM saMpUrNa caritra lakhavAmAM Ave to eka moTuM daLadAra pustaka thaI paDe tema che, kAraNa ke temanA saMbaMdhamAM je je jANavA yogya che te ghaNA vidvAna sAdhuo gadyapadyaparUpe noMdhI gayA che. A pustako badhA haju pragaTa thaI bahAra paDyA nathI te mATe dilagIrI che. je sAdhano che te nIce pramANe - somaprabhAcArya kRta hemakumAra caritra. athavA kumArapAla pratibodhaka saMvata 1241 1. 2. merutuMyAcArya kRta prabaMdha ciMtAmaNi. saMvata 1367 3. 4. 5. 6. 7. 8. zrI rAjazekharasUriSkRta caturviMzati prabaMdha saM. 1405, 9. somatilakasUri kRta kumArapALa caritra (A graMtha jaina graMthAvalImAM jaNAvela nathI.) 10. yazapAla maMtrI kRta mohaparAjaya nATaka. 32 zrI jayasiMhasUri kRta kumArapAla caritra. saMvata 1313. zrI cAritrasuMdarasUri kRta kumArapAla caritra. zrI harizcaMdra (digaM-?) kRta kumArapAla caritra (prAkRta). zrI jinamaMDanasUri kRta kumArapAla prabaMdha saM. 1441. zrI prabhAcaMdrAcArya kRta prabhAvaka caritra. saM. 1334 11. jinaprabhasUri kRta tIrthakalpa. 12. zrI RSabhadAsa kRta kumArapALa rAsa (gujarAtI) 13. zrI jinaharSasUri kRta kumArapALa rAsa. (gujarAtI) ahIM u52nA sarva upalabdha na hovAthI. sthaLa saMkoca hovAthI tathA rA. motIcaMda giradhara kApaDIA bI. e. ela. bI. e AkhuM jIvanacaritra lakhavAnuM mAthe laI te saMbaMdhI ghaNuM prakaTa karavAnuM hoI ahIM phakta digdarzanarUpe zrI jinaharSa sUri kRta kumArapAlarAsa, arhannIti (bhASAMtarakAra rA. maNilAla nabhubhAI dvivedI.bI.e.)hrayAzraya mahAkAvya vigeremAMthI sAra laI eka aThavADIAnA TuMka vakhatamAM jeTaluM banyuM teTaluM nivedana karyuM che. doSa, skhalana, ityAdi saMbaMdhe micchAmi duHkakaDaM daI te sudhAranArano upakAra thaze ema kahI, huM viramuM chuM. prinsesa sTrITa-muMbaI. vIrAt 2437 vaizAkha sudi prathamA. guru caraNo pAsaka. mohanalAla dalIcaMda dezAI bI.e.ela.ela.bI. keTalAka zabdomAM sudhAro vadhAro karI yogazAstranI cothI AvRtti mATe prasiddha kartA paM. devavijayajIgaNI muMbaI. 1980 phAgaNa suda 7-budhavAra (ka. sa. hemacandrasUri ma. sA. ane teonA graMtho viSe ghaNAM sthaLethI pragaTa thayuM che. keTalIka vigata A pramANe che.) 1. 2. 3. Life of Hemchandra hemacandrAcArya-dhUmaketu hemasamIkSA-madhasUdana modI (yogazAstra pra. bAlacaMda sAkaracaMda zAha prastAvanAmAMthI sAbhAra)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAhata kumArapALa mahArAjAnuM jIvana vRttAMta parama Ahata mahArAjA kumArapALanuM saMkSepamAM jIvanavRttAMta A pramANe che - siddhapura pAse dadhisthalImAM caulukyavaMzIya tribhuvanapAla rAjAnI kazmIradevI nAme dharmapatnInI kukSithI vikrama saMvata 1149mAM mahArAjA kumArapALano janma thayo hato. yuvAvasthAmAM aNahilapurapattana (pATaNa)mAM teo zrI hemacandrasUri mahArAjanA samAgamamAM AvyA hatA ane temanA dharmopadezathI khUba prabhAvita thayA hatA. vikrama saMvata 1199 mAgasara vadI 4 ravivAre aNahilapurapattana (pATaNa)mAM temano rAjyAbhiSeka thayo hato. pachI digvijaya karIne teo 18 dezanA mahArAjA banyA hatA. zrI hemacandrasUrijI mahArAjanA samAgama ane sadupadezathI teo parama Ahata (parama jaina zrAvaka) thayA hatA. guru zrI hemacandrasUri mahArAja pAse vikrama saMvata 1216mAM temaNe samyatvamUla bAra vratono svIkAra karyo hato. temaNe gAme gAma jinamaMdiro baMdhAvIne pRthvIne jinAyatanamaMDita karIne, jinapratimAonI pratiSThA karIne aneka rIte vizvamAM ahiMsA dharmano - amArino pracAra karIne, prajAmAMthI sAteya vyasano nirmULa karIne svajIvanane ane prajAne paNa dharmavAsita karI dIdhI hatI. ItihAsamAM temanuM nAma suvarNAkSare aMkita thayeluM che. chevaTe temano vikrama saMvata 1230mAM svargavAsa thayo hato. (yogazAstramAMthI, munirAjazrI jaMbUvijayajI ma.sA.)
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMghaekatAsaMyojaka zAsanadhaureya parama pUjya A. bha. zrIkArasUrIzvarajI mahArAjA janma ane zaizava zaMkhezvara mahAtIrthanI pazcima dizAmAM, kacchanA raNane aDIne Avela jhIMjhuvADA nagara. seMkaDo varSa prAcIna gauravavaMtA itihAsanuM sAkSI banela jhIMjhuvADA atyAre paNa prAcIna sthApatyothI ramaNIya gAma che. kALanI thapATo khAIne jIrNa thayela gAma pharato vIMTaLAyelo paththarano killo ane kaLApUrNa pratolikAothI yukta siMhadvAra darzakone caulukyonA gauravapUrNa zAsanakALa sudhI laI jAya che. taLAvanA ghATa pAkA bAMdhelA cha. gAmathI dUra jhIlAdAna sarovara, gaumukhIgaMgA Adi pAMca jaLastroto che, je paMca sarovaranA nAme oLakhAya che. te samaye jainonA 70 gharo hatA ane gAmanI vastI sAta hajAranI hatI, zAMtinAtha dAdAnuM bhavya jInAlaya upara nIce traNa... traNa.. garbhagRha uparAMta upAzraya, pAThazALA, jJAnabhaMDAra, AyaMbila zALA Adi dharmasthAnathI suzobhita hatuM. vi. saM. 1979nA Aso suda terasanA maMgaLamaya prabhAte gurudevonA sAnnidhyamAM upadhAna tapanI nANa maMDAIne ArAdhanAno maMgaLamaya prAraMbha thayo. ane AvA maMgaLamaya divase samI sAMje Aja gAmanA rahevAsI zreSThIvarya zrI IzvaralAlanA dharmapatnI kaMkubahenanI kukSIe putraratnano janma thayo. loko e bALakane upadhAniyA evA nAmathI bolAvavA lAgyA. cInu evuM nAmakaraNa pachI karavAmAM AvyuM. goro ane hasamukho cahero lokone na bolAvavo hoya to paNa parANe bolAvavo game tevo e lAgato hato. jyAre pahelI vakhata bhavatAraka zAMtinAtha dAdAnA darzana karAvI pUjyapAda gurudeva pAse laI javAyo tyAra teoe paNa upadhAniyAne mastake vAsakSepa ThavI paraMparAgata 'nityAraga pAragA hoha !' no maMgaLa AzIrvAda uccAravApUrvaka kahyuM. upadhAnanI nANanA divase avataranAra A bALaka dIkSAnI nANa maMDAvaze. cInu moTo thato jAya che. zALAnA ane pAThazALAnA abhyAsamAM e mokhare raheto hato. eka vakhatanI vAta. cInunuM vaya te vakhate sADA sAtanuM, bhAIbaMdho sAthe taLAve nahAvA gayA. bhAI sAheba kinAre beThA che. taratA AvaDe nahIM paNa hajArone bhaviSyamAM tAranAra A mANasa kinAre Akhare cuppa thaI besI kema zake ? pagathiye pagathiye thoDuMka utaravA vicAryuM, utaravA jatA paga lapasI gayo. sAme agAdha jaLarAzi ane taravAno kakko AvaDe nahIM. e kSaNomAM A bhavavairAgI AtmA zuM vicArato haze ? pAchaLathI temaNe kahyuM hatuM tema e kSaNomAM eka ja vicAra jhabakelo ke mAre to dIkSA levAnI che. have zuM thaze ? ne tyAM ja pANImAM taratA eka chokarAno paga cInunA hAthamAM AvI jAya che paNa pelo chokaroya zikhAu che, e potAno paga choDAvavA mathe che, cInune bhAsa thAya che ke, Ama to kadAca beuM DUbazuM, paNa nA,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 pU. A. zrIOMkArasUri jIvanacaritra e barAbara nathI zA mATe bIjAno jAna jokhamamAM mUkavo ? potAnuM je thavAnuM hoya te thAya ane teNe paga choDI dIdho, mRtyunI najIkanI kSaNonI A vicAradhArA janmAntarIya sAdhanA vinA kema phUre ? paramAtmAnuM nAma laIne have cInukumAra potAnA pagane AmathI tema hiloLe che. ne Azcarya ! paga pagathiye chabe che, pagataLe pagathiyuM AvatAM ja pagathiye pagathiye e bahAra AvI gayo. A ghaTanAe bhItaramAM moTI halacala macAvI. kumaLA hRdayamAM eka vAta nakkara thaI gaI ke dIkSA levA mATe ja navuM jIvana pAmyo chuM. lakSya ekadama spaSTa banI gayuM. pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImad vijaya bhadrasUrIzvarajI mahArAjA sAthe IzvarabhAInA sasarA muni lAbhavijaya ane sALA muni saMyama vijayajI ma.sA.e. dIkSA lIdhelI. pU. A.bha. jhIMjhuvADA padhAryA. emanA satsaMge IzvarabhAInA hRdayamAM vairAgyabhAva daDha thavA mAMDyo. nAnakaDo cInu kahe huM paNa pitAjInI sAthe dIkSA levAno. vi. saM. 1990nA mahA suda dasamanA divase jhIMjhuvADAnI pAvana dharatI para pitA putranI A belaDIe parama gurudeva zrImad vijaya bhadrasUrIzvarajI ma.sA.nA caraNomAM jIvana samarpita karyuM ane tyArathI A parivAramAMthI dIkSAno pravAha cAlyo. pitA IzvaralAlabhAInuM nUtana nAma muni zrI vilAsa vijayajI ane cInukumAranuM nAma zrI OMkAra vijayajI pADavAmAM AvyuM. jyotiSa zAstronA adhyetAone navAI thaI ke mIna rAzimAMthI nAma meSa rAzimAM zI rIte pahoMcyuM? banyuM evuM ke e vakhate vyAkaraNa, sAhitya jyotiSa zAstranA niSNAta paM. varSAnandajI pUjyazrInI sAthe hatA. paMDitajI e ja A nAmAbhidhAna sUcaveluM. emano abhimata e hato ke dIkSA e navo janma che, ethI e samayanI lagnakuMDaLIne AdhAre navuM nAma pADavuM joIe. pUjyazrIe e abhimatane svIkArI lIdho ane cInukumAra banyA muni OMkAra vijaya. dIkSA pachInA thoDA samayamAM ja dAdA gurudevanI AMkho oparezanamAM pheIla thaI gaI. ziSyonI udvignatAno pAra na rahyo. eka AMkha jhAmaramAM gaI, bIjI motiyAnA oparezanamAM gaI. chatAM pUjyazrI prasanna hatA. hasatAM hasatAM ziSyone kahyuM ke - carmacakSu gaI paraMtu AMtaracakSu to khulI ja che ne ! bALamunizrI OMkAra vijayajI dAdA gurujInI zArIrika pIDAnA kAraNe ghaNA ja vyathita hatA. gurudeva temane AzvAsana ApatA kahyuM: jJAnayoga pUrNa thayo dhyAnayoga zaru thayo, AvI ghaTanAono viSAda na hoya. ane kharekhara pUjyazrIe japayajJa zarU karI dIdho. savAre pAMca vAgyAthI zarU thatI jApa rUpI antarayAtrA sAthe sAthe bALamunizrInI jJAnayAtrA paNa cAlavA lAgI. A yAtrA rAtre dasa vAgyA sudhI cAlatI hatI. uttarAdhyayana sUtranI paMktine pote jIvanamAM utArI gurUUTIK gaMtisiya. bAlamuni satata gurudevanI najIka rahetA. pravacana dhArA dikSA pachInA bIjA varSe gurudeve bALamunine najIka bolAvI kahyuM: OMkAra AvatIkAle tAre pravacana ApavAnuM che. haMmezA guruAjJA tahatti karanAra bAlamuni vicAramAM paDI gayA. mArAthI vyAkhyAna kaI rIte apAze, mArI pAse jJAna kayuM? ane gurudevane nA paNa kema kahevAya? "sAhebajI, huM kaI rIte vyAkhyAna vAMcIza ?' sAhebe kahyuM jema mArI pAse gautamapRcchA vAMce che tema basa tAre e rIte vyAkhyAna vAMcavAnuM che, ane te divasathI zarU thayela pravacanadhArA je vi. saM. 2044nA vaizAkha suda 1 sudhI cAlu
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 yogazAstrano gurjarInuvAda rahI. lagabhaga A pravacanadhArA aDadhI sadI sudhI cAlI. tIvra kSayopazama bALa munirAja mATe bihArathI paMDita bolAvyA. abhyAsa ane adhyApana zarU thayuM. bALamunino kSayopazama-grAspiMga pAvara eTalo tIvra ke cha mAsano korsa aDhI mAsamAM pUrNa karyo, ane vihAra hovAthI paMDitajIne bolAvyA sAhebajIe pUchyuM, paMDitanI ! bApA vidyArthI paisA hai ? tyAre saMghanA agraNIo hAjara hatA. paMDitajIe kahyuM mahArAja je vAta muni tIvra meghAvI che. vizvanA hame geralAbha huA hai / cha mAsa kA korsa DhAI mAsa meM pUrA kara diyA / isalie hame DhAI mAsa kI di tArA mitre ! A vArtAlApa sAMbhaLI saMghavALAe cha mAsano pagAra ApI prasanna karyA. adhyayana niSThA paMDitavarya varSAnaMdajI ane choTAlAlajI saMskRta bhASAnA vidvAna paMDito pUjyazrIne bhaNAve. eka vakhata pote ekalA bhaNanAra. pAMcathI cha kalAka pATha-le-Ape. A joI baMne paMDito khuza thaI gayA. rAtre paNa dase kALanA dasagaNanA rUpono svAdhyAya Adi karatA, divase navo pATha levo ane rAtre punarAvartana karavuM. A rIte abhyAsa karatA karatA zAstranA pAragAmI thayA. gurU viraha pU. vilAsa vijaya mahArAje cha varSa saMyama jIvanane pALyuM. jIvanamAM ghaNI tapazcaryA karI. sudIrtha evA 31-4pa-60-70 jevA upavAso karI 1996nA Aso suda 7nA samI mukAme mahAprayANa karyuM. bALamunizrI OMkAra vijayajI pU. dAdA gurunI chatrachAyAmAM rahI adhyayana AdimAM AgaLa vadhyA. ajoDa prabhAvakatA pUjyazrInuM tIvra medhAvI vyaktitva, atyaMta prabhAvazALI vastRtva, atyaMta dhAradAra mudAsara poInTa Tu poInTa pravacana ApatA hatA. te samaye jUnADIsAnA mumukSu sevaMtIbhAI pUjyazrInI pAse abhyAsa karatA hatA. teo pUjyazrInA ziSya muni jayAnaMda vijaya tarIke prasiddha thayA ane dAdA gurUdevane yogyatA dekhAtA muni OMkAra vijayajIne 2005mAM yogoddhahana karAvavA pUrvaka rAdhanapuramAM 2006nA mAgasara suda 5 nA gaNI ane 6nA divase paMnyAsa pade vibhUSita karyA. mahesANAmAM 2009nuM cAturmAsa karI 2010mAM upadhAna tapanI ArAdhanA karAvI. ane tyAM ja 2010nA mahA suda 1nA upadhAna tapanA mALAropaNa prasaMge 10 hajAranI janamedanI vacce pUjyazrIne paMcaparameSThinA tRtIya pade ArUDha karAyA. - gurukRpA ane vidvattAnA kAraNe pUjyazrInI prabhAvakatA khIlI uThI, loko paNa potAnA mahotsava saMghanA anuSThAno pUjyazrI pAse ja karAvavA tevI IcchA darzAvatA hatA. charipAlaka saMgha, pratiSThA, aMjana zalAkA Adi aneka anuSThAno pUjyazrInI nizrAmAM saMpanna thayA. vAva pathaka vi. saM. 2023mAM vAvasaMgha rAdhanapura pUjyazrIne vinaMtI mATe Avela. zAsana prabhAvanAnuM viziSTa kAraNa jANI A. bha. zrI vAva padhAryA. te samaye AcArya tulasInuM paNa vAvamAM Agamana thayeluM ane baMne AcAryanuM milana pAThazALAnA holamAM yojAyela ane jInazAsanane lagatA vividha praznonI carcA karela. pachI vAva saMdhe cArtumAsa mATe vinaMtI karI. junADIsA saMghane rajA Apela. paraMtu vAva saMghano
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. A. zrIkArasUri jIvanacaritra 37 Agraha joI comAsuM vAva karyuM. ane cArtumAsa daramiyAna aneka khAtA joyA ane darekanA bAkI nIkaLatA paisA bharavAnuM sUcana karyuM. ane saMghane devAmAMthI mukta karyo. cAturmAsa pachI vAvapathakanA gAmaDAmAM retALa pradezamAM vicaryA. mADakA, tIrthagAma, beNapa, vAsaraDA, suIgAma, moravADA garAMbaDI, bharaDavA, asArA jelANA Adi aneka gAmamAM vihArayAtrA dvArA dharmano pracAra karyo. ane lokonA utsAhane vadhAryo. jainajainetara vageree niyamo lIdhA. pAMjarApoLamAM suMdara dAna ApyuM. je je gAmamAM jainonI vastI hatI tyAM tyAM pUjyazrInI preraNAthI jInAlayo banyA. vi. saM. 2027 pachI mADakA, bharaDavA, vAva, tIrthagAma Adi kSetromAM pratiSThA karAvavI 2030mAM goDIjInI pratiSThA sAthe sAthe pU. A. bhadrasUri ma.sA.nA janma zatAbdI varSa nimitte 108 choDanuM ujamaNuM karavApUrvaka zAnadAra pratiSThA mahotsava thayo. 2041mAM ajItanAtha dAdAnuM utthApana thayuM. nUtana jInAlayanI zarUAta karAvI ane pUjyazrInA varadhaste aMjanazalAkA-pratiSThA karAvavAnI je saMghanI bhAvanA hatI te pUrNa na thaI. jUnADIsAmAM AdIzvara bhagavAnanA jinAlayanuM zIlA sthApana thayuM, paraMtu pratiSThA pUjyazrInA haste na thaI zakI. te paNa eka bhakta varganuM svapna adhUruM rahyuM. guruviraha junADIsA nagara vi. saM. 2033nA jeTha mahinAmAM pAMthAvADA mahotsavanA chellA divase pUjyazrI derAsaramAM siddhacakra pUjanamAM hatA ane samAcAra AvyA. dAdA gurudeva bImAra che. sAMje ja vihAra karyo ane savAre rastAmAM samAcAra maLyA ke gurudeva cAlyA gayA. AthI virahanI prabaLa vedanA thaI. bhagavAna mahAvIra mATe gautama svAmInI jema. guru ziSyanuM aMtima milana na thaI zakyuM. potAnA bhavodadhi tAraka gurudevanA asIma upakArane teo satata yAda karatA. bhIlaDIyAjI tIrthamAM nUtana dharmazALA mATe preraNA karI ane gurubhaktoe "vijayabhadra ceriTebala TrasTa dvArA "pArtha bhaktinagara" saMkula AkAra karyuM. mADakA, jUnADIsA ane rAdhanapuramAM pU.A. bha. zrI bhadrasUri ma.sA.nA gurumaMdiro pUjyazrInI preraNAthI banyA. pU. A. bha. zrI bhadrasUrIzvarajI ma.sA.nI janmabhUmi rAdhanapuramAM paNa pUjyazrInI smRti jaLavAya tevI preraNA ApI. varSo pachI Aje pU. A. bha. araviMda sUri ma.sA. pU.A. bha. yazovijayasUri ma.sA., pU. A. bha. municaMdrasUri ma.sA. AdinA mArgadarzanathI vijayabhadra sAdhanA saMkulamAM jinAlaya dharmazALA AdinuM nirmANa thaI rahyuM che. garatha gAMThe vidyApADe pUjyazrI ghaNIvAra potAne adhyApana karAvanAra paMDitonI vidvattAnI vAta karatA. paMDita choTAlAla pANinI vyAkaraNanA anuloma ane pratiloma kaDakaDATa bolI jatA. anuloma eTale pahelathI zarU karIne chelle sudhI ane pratiloma eTale chellA sUtrothI uMdhA kramamAM. AvA adhyApako pAse siddhahema vyAkaraNa bhaNelA pUjyazrInI smaraNa zakti apratIma hatI. pUjyazrInA aMtevAsI vidvadvarya zrI municaMdra vijayajI mahArAje teozrInI asAdhAraNa smRtinI vAta kahelI. e mane yAda che vartamAnAcArya zAstra saMzodhaka zrI municaMdrasUri mahArAjanA zabdomAM "vi. saM. 2024nI sAla. mArI dIkSAnuM bIjuM varSa pUjyazrI mane vyAkaraNa bhaNAvatA. "siddhahema vyAkaraNa bhaNyAne 30 varSano gALo thaI gayelo. chatAM huM Azcarya cakti thaIne raheto ke badhA sUtro lagabhaga emane moDhe. zabdasiddhi ke
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 38 rUpasiddhi vakhate AgaLa pAchaLanA je sUtro lAgatA hoya te badhA pUjyazrI phaTAphaTa bolatA. ane huM to AmathI tema ne temathI Ama pAnA pheravye rAkhuM. paNa e pahelAM to pUjyazrI dhaDAdhaDa badhA sUtro bolI de. 'huM pUchato Apane ATalAM badhA lAMbA samayagALA pachI paNa ATaluM badhuM zI rIte yAda rahe che ?' pUjyazrI kahetAH vighApAThe ja zobhe bhAI ! ApaNe tyAM kahevata che ke garatha gAMThe vidyApATe kapaDAMne cheDe gAMTha mArI. paisA rAkhavA eTale garathagAMThe vidyA pAThe. vidyA kaMThastha hovI joIe. jeTalA stavano ane saMjJAyo pUjyazrIne AvaDatA hatA mahinAo sudhI bolavAno prasaMga na Avyo hoya toya game tyAre teo bolatA. tyAre eka paNa bhula na hoya. pathya AhAra pUjyazrIno AhAra parimita. ArAma ocho. satata sakriya, kazuMka karatA ja hoya. rogane davAthI maTADavAM karatAM pathya AhArathI maTADavAno emano Agraha hato. rogano mULagAmI upacAra teo karatAM. esIDiTInI takalIpha thaI tyArathI maracuM saMpUrNa rIte baMdha karI dIdhuM. chellA trIsathI vadhu varSa temaNe maracAMvALI badhI vastu baMdha hatI. DAyAbiTIsanI asara jaNAI tyArathI goLa vigaI mULathI baMdha kara dIdhI. kevo adbhUta svAda-vijaya ? 'AMkhe pANI, dAMte lUNa, jamatA rAkhe khAlI khUNa, DAbuM paDakhuM dAbI sUve tenI nADa vaidya zuM juve ? jevA Arogya zAstranA duhA ghaNIvAra teozrI kahetA. sauthI moTo zikSaka pUjyazrI jyAre potAnA adhyApako varSAnandajI ane choTAlAlajI AdinI asIma vidvattAnI vAta kahetA tyAre eka jijJAsue pUcheluM. sauthI zreSTha zikSaka tarIke Apa kone gaNo cho ? pUjyazrIe hasIne kahyuM, sauthI moTo zikSaka che, gurudeva. temanI kRpAe ja mane vidyAjagatamAM praveza karAvyo che. game tevo agharo graMtha hoya. pUjyazrI kahe ke vAMca, eTale huM vAMcato ane mArA Azcarya vacce mane UMcI kakSAno graMtha paNa gurukRpAthI ekadama saraLa ane sugama thaI jato. pachI haLavekathI teo umaretA. bhavasAgarane pela pAra laI jatI gurukRpA vidyAsamudrane pele pAra laI jAya emAM 'zuM' Azcarya ? ajoDa kuneha dRSTi caudazano divasa. pakSI pratikramaNa pUrNa thayuM. eka munirAja pUjyazrInI pAse AvyA. teo anya samudAyanA hatA. teoe kahyuM. sAhebajI Ape 'pakSIsUtra kahuM ? no Adeza mAgyo, paNa amAre tya vaDIla gurujI 'pakSI sUtra saMbhalemi'no Adeza mAge che ane pakSI sUtra bolanArane 'huM' no Adeza mAge che, 'pUjyazrI kahe, A samAcArInI bAbata che, judA judA samudAyomAM AvI bAbatomAM bhinna praNAlikAo jovA maLe che, amAre tyAM A praNAlikA che, tamAre tyAM tevI hoya. vaDIlonI praNAlikA pramANe ApaNe vartavuM. uttara bahu suMdara hato. paNa munirAja AgaLa vadhyA. teo kahe, beu praNAlikAo kharI. paNa emAM amArI praNAlikA ja tarkasaMgata kahevAyane ? jene bolavuM hoya te kahuM kahe, sAMbhaLavuM hoya te 'saMbhalemi' kahe, badhAnA kAna saravA thayA. pUjyazrI zo javAba Apaze ? maMda maMda smita karatA pUjyazrI bolyAH ApaNe roja devasi pratikramaNamAM 'sajjhAya saMdisAhu' ? ane sajjhAya karuM ? no je Adeza maMgAya che temAM sajjhAya bolanAra judo ane Adeza mAMganAra judo evA Adeza mAMgatA nathI
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. A. zrIOMkArasUri jIvanacaritra 39 munivaranuM mane saMtuSTa thayuM. bIjAnI vAtanuM samanvaya svIkAravAnI udAradaSTinI sAtho sAtha potAnI vAtane tarka zuddha prasthApita karavAnI kuneha pUjyazrImAM hatI. vAda nipuNatA vi. saM. 2014nI sAla amadAvAdamAM muni saMmelananI kAryavAhI cAlatI hatI. pUjyazrI saMmelanamAM upasthita hatA. vidyAzALAe pUjyapAda bApajI mahArAja sAhebane vaMdana karavA pratidina jatA. te vakhate vidyAzALAmAM pUjyapAda vyAkhyAna vAcaspati AcArya deva zrImad vijaya lakSmaNasUrIzvarajI mahArAja birAjamAna hatA. eka vakhata AcAryadevo tithi carcAnI vAte vaLagyA, saMmelana tithi carcA aMge ja hatuM. lakSmaNasUri mahArAja kahe, AmA tame keTalA UMDA utaryA ? pUjyazrI kahe, cAlo ApaNe carcA karIe, tame rAmacaMdrasUri mahArAja thAva ane huM banuM sAgarajI mahArAja. dalIlone e rIte ApaNe joIe. vAta svIkArAI ane sAmasAmI dalIlo cAlI. lakSmaNasUri mahArAje kahyuM tame gajabanI dalIlo karo cho ? tamane jItavA muzkela che. pUjyazrI e tarata bAjI palaTI. lyo tyAre ema karo. have Apa sAgarajI mahArAja thAva ane huM rAmacaMdrasUri mahArAja banuM. pAchI dalIla bAjI cAlI. ne emAM paNa dhAradAra akADhya dalIlo. lakSmaNa sUrIzvarajI mahArAja Azcaryacakita thaI gayA. kamAla che tamArI zaktine ! A hatI pUjyazrInI vAda nipuNatA. nirbhika vRtti vAvanI bAjumAM Avela gAma mADakAmAM bAju bAjumAM be jinAlaya. temAM zrI ciMtAmaNI pArzvanAtha ane zAMtinAtha bhagavAna mULanAyaka hatA. temAM zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM jinAlaya jIrNa thayela hatuM ane pUjya zrI mADakA padhAryA. zAMtinAtha prabhunuM jinAlaya jIrNa thayela joI pUjyapAdazrIe jIrNoddhAra mATe preraNA karI. saMghanA AgevAno kahe, sAhebajI jirNoddhArano vicAra to kyAranoya che, paNa maMDapamAM raMgA bApajI birAjamAna che. have emanuM utthApana thAya nahIM to maMdira navesara kema banAvavuM? utthApana mATe ekavAra prayatna paNa karelo. somapurAe TAMkANuM hAthamAM lIdhuM ne te mAMdo paDyo. rAtre te marI gayo. A pachI bApajIne utthApana karavAno koIe paNa vicAra karyo nathI. prayatna karavAvALAne takalIpho thAya che. pUjyazrI kahe che, jIrNoddhAra mATe tIrthaMkara prabhunI pratimAnuM utthApana thaI zake to anya deva-devIonuM kema na thAya? pUjyapAdazrInA prabhAvathI jANakAra AgevAnoe kahyuM, sAhebajI Apane ucita lAge tema karo. pUjyazrIe kahyuM ApaNe maMtroccAra karI vidhipUrvaka utthApana karavuM eTale vyavasthita kAma thaI jaze. nizcita karelo divasa AvI gayo. jhIjhuvADAnAM be mumukSao rAjendra (hAla paM. rAjeza vi. ma. sA.) ane bharata (hAla paM. bhAgyeza vi. ma. sA.) pUjyazrInI sAthe hatAM. A mumukSuo sAthe pUjyazrI daherAsaramAM padhAryA. mumukSaonA hAthe utthApana karAvI raMgA bApajIne maMdiranA cokamAM ArasanI derImAM padharAvI dIdhA. pachI jinAlayanuM kArya zarU thayuM ane paramatAraka zAMtinAtha prabhunI pratiSThA bhavya mahotsava pUrvaka thaI dhAraNA zakti vi. saM. 2014nI sAla amadAvAdamAM muni saMmelananI kAryavAhI cAlatI hatI. mukhya AcArya bhagavaMto padhArI cUkyA hatA. amadAvAdano ja nahIM AkhA bhAratano jaina samAja A saMmelana sAme mITa
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 yogazAstrano gurjaranuvAda mAMDI beTho hato. pUjyapAda bApajI mahArAja sAheba (pU. saMghasthavira A.bha. siddhisUrIzvarajI mahArAja) vayovRddhavayanA kAraNe saMmelananA sthaLe padhArI zakatA na hatA, pUjyazrI rojanA saMmelanano ahevAla vigatavAra pUjya bApajI mahArAja sAhebane saMbhaLAvatA. pUjyapAda bApajI mahArAja sAheba paNa pUjyazrInA kahevAnI paddhatithI bahu prasanna thaI gayelA. eka be vakhata pUjyazrI moDA paDelA ane bIjA munirAjane thayuM ke huM vAta karuM paNa bApajI mahArAja sAhebe nA pADI dIdhI. hamaNAM 3OMkAra Avaze ane te vigate badhI vAta karaze. tame badhA adhUrI adhUrI vAta karo cho. "kharekhara ! pUjyazrInI dhAraNA zakti ajoDa hatI. je kramamAM saMmelanamAM carcA cAlatI hatI te ja kramamAM pUjyazrI bApajI mahArAjane saMbhaLAvatA hatA, kevI adbhuta zakti ? bhIlaDIyAjI tIrthano punaruddhAra tIrthAdhipati bhIlaDIyAjI pArzvanAthajI bhagavAnanuM jinAlaya jIrNa-zIrNa hAlatamAM hatuM ane tIrthadhipati zrI bhAravaTanI nIce birAjamAna hatA. dAdA gurudevazrIe saMkalpa karyo tIrthanA punuruddhArano ane tIrthAdhipatine mULanAyakanA sthAne birAjita karavAno. bhIlaDIyAjI tIrthanA vyavasthApakazrI jUnADIsA saMgha ane tIrtha kamiTIe pUjyazrInI vAtane vadhAvI lIdhI. navA daherAsaranI vAta nakkI thaI. prazna Avyo bhagavAnanA utthApanano. loko jAta-jAtanI carcA karavA lAgyA. koI kaheH pahelA amuka saMghavALA bhAIo bhagavAnane levA AvelA ane tyAre bhamarA chuTelA. koI kaheH bIjA eka AvA prasaMge nAga-nAgaNInuM joDakuM nIkaLeluM. pachI teo bhaviSyavANI karatA. A vakhate paNa AvuM kaMIka thaze. pUjayazrInI tIvra medhA AvA prasaMge sarasa samAdhAna zodhI ApatI. pUjyazrI A badhI vAto sAMbhaLyA pachI TIppaNI karatAM e samaya ane A samaya judo che. tyAre loko prabhune potAne tyAM laI javA AvelA je adhiSThAyaka devane maMjUra na hoya ane e kAraNe AvI ghaTanAo ghaTI hoya. atyAre ApaNe prabhujIne utthApita karI bIje kyAMya nathI laI javAnA. ahI ja navIna jinAlayamAM paramAtmAne ApaNe birAjamAna karavAnA che. pachI to evo bhAvollAsa umaTyo ke prabhunI e calapratiSThAnA caDAvA bolAyelA. bhavya devavimAna jevA jinAlayamAM tIrthAdhipati bhIlaDIyAjI dAdAnI pratiSThA vi. mAM 2027 jeTha suda 8nA dAdA gurudeva AcArya bhagavaMta bhadrasUrIzvarajI mahArAja, pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImad vijaya OMkArasUrIzvarajI mahArAja ane pUjya AcArya bhagavaMta zrImad subodhasAgara sUrIzvarajI mahArAjanI prabhAvaka nizrAmAM khUba ja utsAhabhera thayelI. bALamuni 3OMkAra vijaya mahArAje vi. saM. 1994nI sAlamAM jhIMjhuvADAnA cAturmAsamAM kalpasUtra subodhikA vAMcela. temanI vAMcana - chaTA ane artha karavAnI nipuNatA joI zrotAo Azcarya vibhora banI gayelA. e comAsuM utarye vihAramAM pATaNamAM viharya paM. zrI kAntivijaya ma.sA. maLelA. vAtavAtamAM paMnyAsajI mahArAje pUchayuM, tame kalpasUtra khimazAhI ja vAMcelu ne? pUjyazrI te vakhate cauda varSanI vayanA bALamuni kahe nA-nA meM to subodhikA vRtti vAMcelI. "are paNa tamane e kevI rIte phAve ?' kema na phAve ?' "sAmo prazna ne lAgatuM ja AmaMtraNa' kalpasUtra subodhikAno agharAmAM agharo bhAga Apo ane juo kevuM kaDakaDATa vAMcu chuM. bhaMDAramAMthI prata maMgAvavAmAM AvI. paMnyAsajIe svapnavarNanano samAsapracUra bhAga Apyo. A bAju pratanuM e pRSTha hAthamAM AvatAM ja jAhanavInA pravAhanI peThe sUtrano ane TIkA pAThano akhkhalita uccAra zarU thayo. e sAthe je mIThI gujarAtImAM anuvAda, paMnyAsajI mahArAja prajJAno A unmeSa joI prasanna thaI gayA.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. A. zrIkArasUri jIvanacaritra madhyAhne sUryAsta vi. saM. 2044nA caitra suda 10nA divase amadAvAda zaheramAM zramaNa saMmelanano prAraMbha thayo. ghaNI rIte A saMmelana apUrva hatuM. arasaparasanA bheda bhAvone dUra karI mahAna AcAryo eka maMca para bhegA thaI saMghanA yoga-kSemanI teoe vicAraNA karI. pAchaLathI guNAnuvAda sabhAmAM aneka pUjyapAda AcArya bhagavaMtoe kaheluM tema saMgha aikayanuM A mahAna kArya pUjyapAda AcArya bhagavaMta vijaya OMkAra sUrIzvarajI mahArAjanI adbhUta kArya kuzalatA vinA zakya nahotuM. zramaNa saMmelanamAM vahelI savArathI moDI rAta sudhI vyasta rahetA hovA chatAM vahelI savAre pUjyazrI haMmezA prasanna vadana svastha lAgatA. jarAya thAka nahIM. vaizAkha suda 1nA divase to hajAro bhAvukonI vacce savA kalAka sudhI aitihAsika zramaNa saMmelana sarvAnumate pasAra karela. bAvIsa TharAvonI pRSThabhU vigate samajAvI. vaizAkha suda 2nI bapore aDhI vAge thoDI asvasthatA AvI gaI. vai. su. 3nI savAre daza vAgye pharI asvasthatA jaNAtA pUjyazrIne hospiTalamAM dAkhala karAyAM. pAMcamanI savAre jarA sAruM lAgyuM. DokTaroe kahyuM ke, thoDo sudhAro thaI rahyo che. pUjyazrInI asvasthatAnA samAcAra sAMbhaLI dUra dUrathI AvelA bhakto pUjyazrInA svAsthyamAM thaI rahela sudhArA joI prasanna ane Azvasta banyA. paNa e vakhate kyAM khyAla hato ke AzA kSaNika hatI. 41 vaizAkha suda pAMcamanI savAre AcArya bhagavaMto sukhazAtA pUchavA AvyA tyAre navavAgye pUjyazrI navakAravALI gaNatA hatA. sAMje thoDAka ArAmamAM hovAthI pratikramaNa thoDuM moDuM zarU karAvyuM. pUjyazrI svasthatAthI pratikramaNa karatA hatA. abbudghio khAmyo. Ayariya uvajjhAya sUtra dvArA kSamApanA karI ane be logassano kAusagga pUjyazrIe zarU karyo. kAussaggadhyAnamAM ja pUjyazrI kALadharma pAmyA. vai. su. 5 guruvAra 21-4-88nI rAtre 9-20 miniTe thayela teo zrImadnI ciravidAyathI kadI na pUrI zakAya tevI khoTa sakaLa saMghane paDI che. gurudeva cAlyA gayA... pATa para besI vAtsalya dhArAthI sahune bhIMjavI detA gurudevanA darzana have nahIM thaI zake, aMtastalamAM joDAyelI emanI pAvana mUrtinA ja darzana have thaI zakaze ane thaze to phoTAo citromAM ja teozrInuM darzana. paMkaja sosAyaTInA upAzrayanA prAMgaNamAM jyAM zramaNa saMmelananA 18 divasa pUjyazrInI DoLI paDI rahetI. je ThekANethI DoLImAMthI nIce utarI saMmelananuM saMcAlana karavA paMkaja upAzrayamAM padhAratA. tyAM ja teozrInI pAlakhI AvI UbhI rahI. agninI lapeTomAM pUjyapAdazrIno pAvana deha bhasmIbhUta thaI gayo. upaniSA RSinA zabdo vAparIne kahIe to 'eko'haM bahusyAma'nI peThe gurudeva eka rUpamAMthI aneka rUpe vilasyA. (aneka rUpe bhaktonA haiye rahelA pUjyapAda gurudevazrI Aje ahIM ja, ApaNI vacce ja che.) gurudeva ! tame ahIM ja cho.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi. saM. 2062nA cAturmAsa saMbhAraNA sUrata amarolI mukAme upadhAnatapanI mALaprasaMge pU. A. bha. zrI araviMdasUri ma. sA. ane pU A. bha zrI yazAvijayasUri ma. sA., pU. mu.zrI. jinacaMdra vijayajI Adine cAturmAsa mATe vinaMtI zra vAvasaMghe karI. pUjyazrI dvArA vinaMtIno svIkAra thatA vAvasaMghanA bhAIonA hRdayamAM AnaMdanI lahero phlAI uThI aSADha su. 10 tA. 6-7-2006 gurUvAre pUjya gurudevonA cAturmAsa praveza mATe dUra-dUrathI bhakta AvavA lAgyA vAvanA vizALa mArgo sAMkaDA banI gayA. megharAjAe paNa pravezanI pUrvasaMdhyAthI ja amI-vRSTi cAlu karI dIdhelI. abhUtapUrva harSollAsa ane jayaghoSanA nAda sAthe zAnadAra cAturmAsa praveza thayo. be AcArya ma. sA., be paMnyAsajI sahita 20 ThANA munirAja, 65 sAdhvIjI bhagavatIona cAturmAsa praveza thatAM ja tapasyA ane ArAdhanAonI helI varasavA lAgI. vi. saM. 2062nuM cAturmAsa aneka navA vikramo sarjIne asmaraNIya banI rahyuM. megharAjA mana mukIne varasyA, chellA 100 varSano rekorDa breka thayo. 75 iMca varSAda noMdhAyo. 51 upavAsanI tapazcaryA vAvatAlukAmAM-samAjanA AMgaNe pahelI ja vAra thavA pAmI. eka-be nahIM traNa traNa tapasvIoe nirvighne 51 upavAsa karyA. 0 51 upavAsanA tapasvIo munizrI DrIMkAraratna vijaya ma.sA. sAdhvIzrI kalparatizrIjI ma. sAdhvIzrI ArjavaratizrIjI ma. 36 upavAsanA tapasvIo sAdhvIzrI prazamaratizrIjI ma. sAdhvIzrI darzanaratizrIjI ma. sAdhvIzrI AjJAratizrIjI ma. Adi mAsakSamaNanA tapasvIo sA. zrI rUcitAzrI Adi * siddhitapanA tapasvIo sA. zrI. mahAyazAzrIjI ma. sA. zrI harSazIlAzrIjI ma. sA. zrI mRgirAzrIjI ma. Adi 50 tapasvIo
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi.saM. 206ranA cAturmAsa saMbhAraNA 43 16 upavAsanA 7 ane ajhAInA 75thI adhika tapasvIoe deva-guru kRpAe nirvibe tapa pUrNa karyo. nAnI nAnI vayanA bALako tapamAM joDAyA ane siddhitapa vageremAM bAla tapasvIonA darzana karatAM mAthuM ahobhAvathI jhukI jatuM. pU. A. bha. yazovijayasUri ma.sA.nI covIsI uparanA pravacano-vAcanAo ane pravacanakAra paM. zrI bhAgyeza vi. ma. nA yogazAstra uparanA pravacanomAM vizALa hola paNa nAno paDato. ArAdhanAthI maghamaghatI cAturmAsanI smRtimAM zrI vAva jaina mU. pU. saMghanA jJAnadravyamAMthI A graMthanuM prakAzana karavAmAM AvyuM che. gauravavaMtu vAva nagara che. zrI vAvanagaramAM ghaNAM varSothI zrI ajitanAtha dAdA ane zrI goDI pArzvanAtha dAdAnA jinAlayomAM aneka jinabiMbonI pUjA-bhakti zrI saMgha karato rahyo che. samaye samaye pArakara (siMdhapradeza-pAkistAna) vagere sthaLothI ahIM prabhunI pratimAnI padharAmaNI thatI rahI. zrI ajitanAtha dAdAnI paMcadhAtunI pratimA 78 semInI UMcAI dharAve che. parikara sAthe 5 bAya 5 phUTa vistAra dharAve che. A parikara upara lekha che. temAM vikrama saMvata 236... varSe ATaluM ja vaMcAya che. ja zrI dharmanAtha bhagavAna, AdIzvara bhagavAna Adi pAkistAnanI racanA thatA nagara pArakaramAMthI vi.saM. 2004mAM lAvela je ajitanAtha jinAlayamAM trIje mALe vi. saM. 2007 mahA su. 13nA roja pU. munirAja zrI lAvaNyavijaya ma.nA varada haste pratiSThita karavAmAM AvI hatI. ja zAMtinAtha dAdA ati prAcIna che. duThavA pArzvanAtha bhagavAna sAMcoranI pAse Avela duThavA gAmamAM jainonI vastI ochI thatAM vi. saM. 2041nA mAgasara su. 10nA vAvamAM lAvela tenI calapratiSThA pU. A. bha. zrI OMkArasUri ma.sA.nA varadhaste karavAmAM Avela. chevi. saM. 1810mAM. pU. munizrI labdhivijayajI ma. sA. vAvanA khImANAvAsamAM comAsuM karI jIvadayAno mahimAM rajU karato "zrI harIbala macchIno rAsa" racelo ane vAvanA rANA gajasiMhane pratibodha karela. ja vi.saM. 1937mAM vAvamAM paM. ratnavijayajIe comAsuM rahI ajitanAtha dAdAnA stavananI racanA karI hatI ane dAdAnI bhakti karatA karatA netro khulI gayA hatA. che. vi. saM. 1986 vai. su. 6nA zrI ajitanAtha dAdA AdinI pratiSThA zrI saMghanA upakArI (te samaye muni hatA) pU. A. bha.zrI matisAgarasUri ma.sA.nA varadhaste thaI ane zrI saMghanuM saMgaThana majabUta thayuM. temanI svargavAsa bhUmi paNa vAva banI. che kALakrame jIrNa thayela ajitanAtha jinAlayane nirakhI jIrNoddhAranI preraNA pU. A.bha. zrI OMkArasUri ma.sA.e karI. zilpa ane sthApatyanI dRSTie ajoDa ane dhavala ArasapahANamAM kamanIya rUpakAmayukta banAvavAnI preraNA zrI saMghe vadhAvI lIdhI. pUjyazrInA ja varadhaste vi. saM. 2041nA vai. va. 6nA ajitanAtha bhagavAna Adi jinabiMbonuM utthApana thayuM. prAcIna jinAlayanA visarjana samaye
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 yogazAstrano gurjarAnuvAda jinAlaya nIce bIjo gabhAro tenI nIce trIjo gabhAro maLI Avela. garbhagRhanI dIvAla upara vi.saM. 1632 phAgaNa suda-2nA rANA raNamalajInA vakhatamAM pratiSThA karavAmAM AvI. A lakhANa sAthe mogala zailInA citro paNa dorela hatA. zrI ajitanAtha mahAprasAda navanirmANa pratiSThA pAvana nizrA preraNA : zAsana prabhAvaka pU. A. bha. zrI OMkArasUrIzvarajI mahArAjA khAta muhUrta : vi. saM. 2041 dvitIya zrAvaNa suda 6 zilA sthApana : vi. saM. 2041 dvitIya zrAvaNa suda 13 vi.saM. 2050no Aso suda 13nA zubhadine bhIlaDIyAjI tIrthe A. bha. yazovijayasUri ma.sA.nI nizrAmAM pratiSThAnuM muhUrta vadhAvavAmAM AvyuM ane teja vakhate eka aitihAsika nirNaya levAmAM Avyo ke pratiSThA prasaMganA tamAma pUjano Adi anuSThAno ane sAdhArmika bhakti vagere badhuM ja zrI saMghanA nAmathI rAkhavuM. vi. saM. 2051nA mahA suda-5nA bapore zrI ajitanAtha bhagavAna Adi jinabiMbonI bhavya rathayAtrA nIkaLelI. vi. saM. 2011nA mahA suda-6 nA divase navanirmita zrI ajitanAtha mahAprasAda mAM zrI ajitanAtha bhagavAna Adi paramAtmAno bhavya praveza thayo. vi. saM. 2051 vaizAkha suda-7. tA. 7-5-1995 ravivAre zrI ajitanAtha prabhu Adi jinabiMbo, dhvajadaMDa, kaLaza AdinI pratiSThA thaI. navanirmita zrI ajitanAtha mahAprasAda aMjanazalAkA pratiSThA - prazasti tapAgacchIya saMghasthavira A.bha. zrI siddhisUrIzvarajI mahArAjAnA paTTa prabhAvaka yugamaharSi A. bha zrI bhadrasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra pU. A. bha. zrI OMkArasUrIzvarajI mahArAjAnI preraNAthI zrI vAva jaina zvetAmbara mU. pU. saMghe navanirmita zrI ajitanAtha mahAprasAdamAM zrI ajitanAthaprabhu Adi jinabiMbonI pratiSThA ane zrI sImaMdharasvAmI bhagavaMta Adi vizaviharamAna zaMkhezvara pArzvanAthanI aMjanazalAkA pratiSThA thaI. pAvana nizrA pU. A. bha. zrI vijaya araviMdasUrIzvarajI mahArAjA, pU. A. bha. zrI yazovijayasUrIzvarajI mahArAjA, pU. A. bha. zrI naradevasAgarasUrIzvarajI mahArAjA, pU. pra. mu jayAnaMdavijayajI mahArAjA, pU. munirAjazrI jinacaMdravijaya ma.sA., pU. paM. zrI municaMdravijaya gaNI, pU. gaNI zrI caMdrakIrtisAgarajI ma. sA. pU. A. bha. zrI araviMdasUri ma.sA.nA AjJAvartinI pravartanI pU. sAdhvIjI zrI manakazrIjI ma., pU. sA. zrI zrImatizrIjI, ma., pU.sA. zrI suvarNAzrIjI ma., pU.sA.zrI dharmaratnAzrIjI ma., pU.sA. zrI nUtanaprabhAzrIjI ma., pU. A. bha. zrI kalApUrNasUri ma.sA.nA AjJAvartinI tapasvInI pU.sAdhvIzrI damayaMtIzrIjI ma. AdinI nizrAmAM.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi.saM. 2062nA cAturmAsa saMbhAraNA 45 zrI saMghe yojela 11 divasanA bhavya prabhubhakti mahotsava paMcakalyANakanI ujavaNI Adi dvArA saMpanna thayela. mahAmahima zrI goDI pArzvanAtha prabhu zrI goDI pArzvanAtha bha.nuM jinAlaya gAmanA chevADe (mAMDavInI poLa) AveluM ane jIrNa thayuM hatuM. vi.saM. 2023mAM pU. A. bha. bhadrasUri ma.sA. tathA pU. A. bha. kArasUri ma.sA.nA comAsAnI jaya bolAvI. ane pachI derAsara vize vArtAlApa thayo. jIrNodvAra vize preraNA karI ane pUjyazrInA mArgadarzana pramANe gAmanI madhyamAM nUtana jinAlaya taiyAra thayuM. jIrNa thayela jinAlayamAMthI paramAtmAne vidhipUrvaka utthApana karI. vi. sa. 2029nA nUtana jinAlayamAM praveza karAvyo te samaye pratimAjInA pAchaLanA bhAgamAM lekha che te khyAla Avyo. jyAre A lekha viSe uMDANathI ciMtana karavAmAM AvyuM tyAre eka vAta spaSTa banI ke pArakaramAM (pAkistAnanA siMgha pradezana umarakoTa tAlukAmAM) goDI gAmamAM meghAzAe banAvelA maMdiramAM varSo sudhI pUjAelA ane varSothI lupta manAtA mULagoDIjInuM ja A biMba che. atyAre paNa tyAM jIrNa maMdira che. tyAMnA loko darzana karavA Ave che. ghumaTamAM citro paNa dorela che. vi. saM. 2030nA thai. su. 10nA pU. A. bha. bhadrasUri ma.sA. pU. A. bha. OMOMkArasUri ma.sA. AdinI nizrAmAM pratiSThA mahotsava thayela ane pUjyazrInA 100 varSanI ujavaNI nimitte 108 choDanuM bhavya ujamaNuM thayela. vi. saM. 2029mAM rAdhanapurathI (bhoMyarA zerImAMthI) mahAvIra svAmI bhagavAna lAvela ane goDI pArzvanAtha bhagavAna sAthe te ja jinAlayanA garbhagRhamAM bAjumAM pratiSThita thayela che. baDabhAgI che vAvazrI saMgha jyAM ajoDa prAcIna adbhUta evA ajitanAthadAdA, goDI pArzvanAtha dAdA, zAMtanAtha dAdA birAjamAna che. goDIjI pArzvanAtha bha. nI. pratimA pAchaLa lekha A pramANe che. vi. saM. 1432 varSe phAgaNa suda bIja bhRguvAsare acalagacche zrImaMta mahendrasUri gacchezituH pipalAcArya abhayadevasUriNAmupadezena usavaMze zaha mepAkena (vizeSa mATe juo 'jaya goDI pArzvanAtha' prAptisthAna - vAva saMgha peDhI)
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ ughaDatA pAne che. [ prathama prakAza pRSTha 1-71] atizayagarbhitA stutirupa maMgalAcaraNa 1 | yoganuM svarUpa caMDakauzikane pratibodha 2 | jJAna, jIvonA bhedo, cauda guNa sthAnako devadamana ajIva tattva saMgamadevanA upasarganA samaya prabhunI bhAvakaruNA Asrava Adi tattvonuM svarUpa yoganuM mAhAtmaya 12 | darzanatattva sanakumAra cakravartInI kathA 13 cAritra tattva vividha labdhionAM nAmo ane tenI vyAkhyA mahAvrato RSabhadeva prabhunA cAra kalyAkonAM vistRta adhikAra 18 | pAMca mahAvratonI bhAvanAo cakravartI bharata karelI prabhu-stuti 26 | uttaraguNo rUpI cAritra bharate karelI cha khaMDanI sAdhanA IrSA samiti, bhASA samiti aMgAradAhanuM udAharaNa 31] eSaNA samiti, tenA 42 doSanI vyAkhyA bAhubali sAthe bhAratanuM yuddha ane bAhubaline... AdAna-nikSepa-samiti bharate karelI bhagavaMtanI stuti 35 | utsarga samiti , traNa guptaonI vyAkhyA daDhaprahArInI kathA dezavirati zrAvaka, kayA guNovALo dharmAdhikArI... cilAtIputranI kathA 40| mArgAnusArInA 35 guNonI vistRta vyAkhyA 63 15 27 32 ( dvitIya prakAza 7 124 samyaktvanuM svarUpa pAMca prakAranAM mithyAtva devanuM svarUpa gurunuM svarUpa dharmanuM svarUpa samyaktvanAM pAMca lakSaNo samyaktvanAM pAMca bhUSaNo samyaktvanA pAMca dUSaNo zrAvakanAM ahiMsAdika pAMca aNuvrato zrAvakanAM prathamavratanA bhAMgA hiMsAnA kaDavAM phala ahiMsA viSayaka AMtarazlokonA artha ahiMsAno upadeza ghorahiMsA karanAra zubham cakravartInI kathA brahmadatta cakravartInI kathA | pRSTha 7ra-194) 72 | hiMsA karanAranI niMdA 112 73 | kAla saukarikaputra sulasanI kathA 113 74 | hiMsaka zastronA upadezako 119 ahiMsAvratanAM phala asatya vacananuM phala pAMca moTA asatyo 125 80) satya upara kAlikAcAryanI kathA 127 | asatya upara vasurAjAnI kathA 128 83 | parapIDAkArI satya paNa na bolavuM 85 | te upara kauzikanI kathA 131 | satyavAdIono prabhAva, bIjA vrata satyane lagatA 132 AMtara zlokonAM artho trIjuM asatyeya vrata | mUladeva ane maMDika coranI kathA 91- rauhiNeya coranI kathA 145 acaurya viSayaka upadeza 149 131 136 135
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ ughaDatA pAne 47 180 pUla brahmacaryavratano adhikAra 150 | pAMcamuM sthUla parigraha-pariNAmavrata 177 abrahma upara rAvaNanI kathA 157 te upara sAgaracakrInI kathA rAma rAvaNanuM yuddha 159 | parigraha upara kucikarNa ane tilaka zeThanI kathA 182 parastrI tyAga upara sudarzananI kathA 167 naMdarAjAnI kathA 183 brahmacaryanA guNo ane tene lagatA 175 saMtoSI abhayakumAranI kathA 184 AMtarazlokonA artho saMtoSanI stuti ane tene lagatA zlokonAM artho 192 (tRtIya prakAza pRSTha 195-367) diziparimANa-prathama guNavata 195] 1lA vratanA aticAro 243 bhogApabhoga viramaNanuM nAmanuM bIjuM guNavrata 197. bIjA vratanA aticAro 245 abhakSya vastuo 198 trIjA vratanA aticAro 246 madirA choDavAnA kAraNo 199 cothA vratanA aticAro 247 mAMsanA doSo 201 pAMcamAM vratanA aticAro 250 mAMsabhakSaNa viSayaka AMtarazlokonA artho 206 ] dhana-dhAnyAdika parigrahanA prakAro ane svarUpa 251 mAkhaNa-madha-bhakSaNanAM doSo 207 chaThThA vratanA aticAro 253 anaMtakAya-tyAga 209 | sAtamA aticAro 253 rAtribhojana-tyAga 211 paMdara karmAdAnanA vepAra kayA? 255 rAtribhojana karavAnA kaTuka phala 212 AThamA vratanA aticAro 261 vidaLa bhojana tyAga 218 navamA vratanA aticAro 262 anarthadaMDa-viramaNa nAmanuM trIjuM guNavrata 219 dazamAM vratanA aticAro 263 Arta-raudra dhyAna 219 | agiyAramAM vratanA aticAro pApopadeza, bIjAne adhikaraNo na ApavAM, 221 | bAramAM vratanA aticAro 265 pramAdAcaraNa-parihAra 221 | mahAzrAvaka koNa kahevAya che? sAta kSetromAM dhana 296 cAra zikSAvrato kema vAvavuM? sAmAyika-sUtra-karomi bhaMte'nA artho 224 jinabiMba 266 sAmAyikamAM mahAnirjarA karanAra caMdrA vataMsaka 227 jinamaMdira 267 rAjAnI kathA jinAgama 269 pauSadha ane atithi saMvibhAga vrata nAmanA 228 | | sAdhu-sAdhvInuM kSetra pauSadhavrata karanAra culanIpitAnuM daSTAMta zrAvaka-zrAvikAnuM kSetra 271 atithisaMvabhAga zikSAvrata 232 bAhyadhana na vAparanAra cAritra kevI rIte laI zakaze 273 sAdhunI bhakti kevA kevA prakAre karavI? 232 | mahAzrAvakanI dinacaryA 273 tenuM vistRta varNana prabhumaMdiramAM kevI rIte javuM? dravya ane bhAva pUjA 274 saMyamamAM sahAya karanAra, AhAra, vastra, auSadha, 235 devavaMdanano vidhi 276 vasati dAna viSayaka AMtarazlokono artha IriyAvahI sUtranA artha 277 uttama, madhyama, jaghanya-pAtra kevA kevA guNavALA 236 ] 'tassa utarI" annattha' sUtranA artho 278 gaNAya? caityavaMdana, "namolyu'nA vistRta artho 280 kupAtranI oLakhANa 236 arihaMta ceiyANaM'nA artha 295 dAnaphaLa upara saMgamaka-zAlibhadranuM daSTAMta 238 | logassa'nA artha 265 223] kama vAva 270 229 297
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 yogazAstrano gurjarInuvAda 'puphakharavaradIvaDha'nA artha 303 | namukkArasI' Adi paccakakhANonA keTalA keTalA 334 'siddhANa buddhANa' sUtranA artha | AgAro? jaya viyarAye' - prArthanA sUtranA artha 311 | brahmacarya upara sthUlabhadranI kathA 343 guruvaMdanA dharmazravaNa dharmanA avirodhapaNe arthaciMtA 312 | duSkara-duSkarAraka 347 madhyAhna ana saMdhyAkALanAM prabhupUjA 313 rathakAra ane kozAnuM kalA-vijJAna 349 cha Avazyaka, vaMdanamAM tajavAnA 32 doSo 314 sthUlabhadra yakSAne batAvela siMhanuM rUpa 351 vaMdanasUtranA artha 317 strIonA aMganI amanoharatA 352 gurunI 33 AzatanAo 322 niMdrA uDI gayA pachI zuM vicAravuM? 353 AlocanA sUtra, artha 324 | kAmadeva zrAvakanI kathA 355 sabUstavi' sUtranA artha 326 | zrAvakanI prAtaHkALanI bhAvanAo 357 abhukio' sUtranA artha 326 | zrAvakanI 11 pratimAo 368 guruvaMdananuM phaLa 326 | zarIra ane kaSAyonI saMkhanA- vartamAna 362 pratikramaNanI vyAkhyA covIzInI bhagavaMtanonI janma ana ane dIkSAnA 362 pratikramaNa-vidhi 330] nagara tathA sthaLo pakakhI Adi pratikramaNanI vizeSAvidhi temanI kevalajJAna ane nirvANa kalyANaka bhUmio 363 kAyotsarganI 21 doSo 331 | | saMlekhananA aticAro paccakkhANa-prakaraNa 332 | bAvIza pariSaho addAkALa paccakhAmanA prakAro 333 | AnaMdazrAvakanI aMta-kriyA 366 327] 330 367 364 ( cotho prakAza | pRSTha 368-45ra 368 | Indriyavijaya viSayaka AMtarazlokArtha 384 370] aniyaMtrita mananA doSo 385 371 | mananI zuddhi 389 373 | vezyAdhikAra lezyA samajavA mATe be daSTAnta 376 | durjaya rAga-dveSanuM svarUpa ane phaLa 398 378 sAmyabhAva adhikAra 391 380 sAmyabhAvane lagatA AMtarazlokonA artha 399 383 AtmAnA jJAnAdi traNeyanuM ekatva kaSAyonA prakAro, tenA adhikArI krodhanuM svarUpa ane phaLa mAnanuM svarUpa ane phaLa mAyAnuM svarUpa ane phaLa lobhakaSAyanuM svarUpa ane phaLa Indriya-jaya adhikAra eka eka IndriyanA doSo 388 bAra bhAvanAo 406 anitya bhAvana, tene lagatA upadeza azaraNa bhAvanA narakagatinA duHkho tiryaMcagatinA duHkho manuSyagatinAM duHkho devagatinAM duHkho ekatva bhAvanA anyatvabhAvanA pRSTha 395-448 395 azubhacibhAvanA 405 396 Asrava bhAvanA 399 saMvarabhAvanA 410 400 nirjarAbhAvanA 412 401 | sakAma-akAma nirjarA, tapanA bAra bhedo 413 401 prAyazcitanA daza prakAro 403 | vaiyAvRtyAdika AtyaMtaratapa 404] dharma-svAkhyAtabhAvanA, daza yati dharmo 420 414 415
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ ughaDatA pAne dharmano prabhAva lokabhAvanA sAthe cauda rAjalokanuM vistRta svarUpa sADIpaccIsa AnaMdezonAM nAma, anArya dezo, chappana aMtaradvIpo AThamA naMdIzvaradvIpanuM vistRta varNana samudronA jaLanA svAdo, siddhazilAnuM pramANa, vimAnonA AkAra, te konA AdhAre rahelAM che ? devAnA prakAro vimAnonI saMkhyA, devAno AhAra-grahaNanuM pAMcamo prakAza prANAyAma recaka, puraka ane kuMbhakanAM lakSaNa pavana-dhAraNAnuM phala maMDalonA nAma ane sthAna pArthiva Adi maMDaLonuM svarUpa kayA vAyumAM kayuM kAma karavuM ? cAre vAyunAM atisUkSma phaLa svarodaya-nADIonAM nAma,lakSaNa, saMcAraphaLa zukala-kRSNa pakSamAM nADInA phalAdeva kAlAna sarakhA rAtri-divasa samaye netra pharakavAnuM phaLa nADI-saMkrAMti-phala, mAsa AzrayI nADIsaMcAra-phala pauSNakAlanuM lakSaNa caMdra-sUrya nADImAM satata pavana-saMcArathI thatuM vividha jIvita-samaya jJAna chaThTho prakAza parakAya-praveza pAramArthika nathI sAtamo prakAza padastha dhyAnanuM lakSaNa padamayI-maMtramayI devatAnA dhyAnanuM vistRta svarUpa praNava (okA2)nuM dhyAna, paMca parameSTinuM dhyAna 423 | ane ucchvAsa-grahaNano kALa, devIonI utpatti 427 kyAM sudhI ? pravIcArI ane apravIcArI devo 434 | lokanuM vizaSa svarUpa 434 | bodhi durlabha bhAvanA 435 sAmyabhAvanA phala 437 438 438 438 dhyAnasvarUpa maitrI Adi cAra bhAvanAonuM svarUpa dhyAna mATe kevA sthAnanI jarUra ? vividha Asano ana tenI vyAkhyAo 453 brAhmakAla-lakSaNa 459 454 | svapnamAM nizAcAra pakSIothI bhakSaNa karAtA ke tuccha pazuothI kheMcAtA dekhAvAnuM phala 460 prakArAntare mRtyu jJAna 460 | kAgaDAnAM zakuna 462 | upazrutithI kAlajJAna 462 | zanaizvara purUSathI kAlajJAna 463 | pRcchA lagnAnusAra kAlajJAna 463 | yaMtrAnusAra kAlajJAna 464 |vidyAthI kAlajJAna 497 464 | jaya-parAjyAdi praRRjJAna, svarodaya AzrIne 465 | zubhAzubha phala, kAryasiddhi, vazIkaraNa-upAya nADI zuddhikaraNa upAya tathA phala 467 468 | vevidhi parakAya praveza dhyAna karanArAnI yogyatA, dhyAnanA bhedo, piMDastha dhyAmAM pArthivI, ApnethI, vAyavI, vAruNI tattvam nAmanI pAMca dhAraNAo, piMDastha dhyAnano prabhAva AThamo prakAza pRSTha 453-496 pratyAhAra, dhAraNAsthAno ane tenuM phala 49 439 439 440 442 443 444 447 448 103 mAyAbIja thrI kAra ane svIM vidyAnuM dhyAna 504 | aSTAkSarI vidyA 505 | keTalAka bIjA maMtro ane vidyAnAM dhyAna 473 476 482 483 483 484 485 486 487 488 pRSTha 497-498 493 494 496 498 pRSTha 499-502 499 pRSTha 503-516 510 514 515
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 navamo prakAza rUpastha dhyAnanuM svarUpa dazamo prakAza rUpAtIta dhyAnanuM svarUpa dharmadhyAnanA bIjA prakAro, AjJAvicaLa, agiyAramo prakAza zukladhyAnuM svarUpa zukladhyAnanA cAre bhedonuM svarUpa mana vagara kevalIne dhyAna kevI rIte hoya ? dhyAna zabdanAM artho zukaladhyAnanAM cAre prakAronI vizeSa samaja bAramo prakAza cittanA cAra prakAronuM svarUpa bahirAtmA ane aMtarAtmA bhedajJAna aMtarAtmAnuM bhedajJAna paramAtmapaNAnI prApti, gurumukha-darzananI anivAryatA layanI prApti kema thAya ? mane sthira karavAno upAya Indriyajayano upAya pRSTha 520-525 520 | apAyavicaya, vipAka-vicaya ane saMsthAnavicaya 522 521 | dharmadhyAnuM phaLa 524 tattvajJAna thayAnI nizAnI yogazAstrano gurjarAnuvAda pRSTha 517-519 527 526 | tIrthaMkara bhagavaMtanA atizayo sAmAnya kevalIonuM svarUpa 529 | kevalisamudraghAtanuM svarUpa 529 | siddhAtmA alokamAM kema jatA nathI ? 529 539 540 | amanaskanuM phaLa pRSTha 526-538 519 sarvopadezano sAra 541 | sadgurunI upAsanA, graMthano upasaMhAra anuvAdaka-prazasti 542 akArAdi anukrama, prakAza 1 thI 4 543 | akArAdi anukrama, prakAza 5 thI 12 544 pRSTha 539-549 531 531 534 536 544 545 546 548 549 558 558
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanAdhipati-zrImahAvIrasvAmine namaH / anantalabdhinidhAnAya zrIgautamagaNadharAya namaH / kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya - racita svopajJa vivaraNa sahita yogazAstrano gurjarAnuvAda prathama prakAza 1 namo durvArarAgAdi - vairivAranivAriNe / arhate yoginAthAya, mahAvIrAya tAyine // 1 // artha: du:khapUrvaka rokI zakAya tevAM rAgAdi zatruonA samUhane aTakAvanArAM, yogIonA nAtha, saMsAra sAgarathI rakSaNa karanArA ne pUjAnA pAtra evA zrI mahAvIra paramAtmAne namaskAra thAo. / 1 / atizayagarbhita stutirUpa maMgalAcaraNa A TIkArya :- zrI yogazAstranA prathama zlokamAM "mahAvIra' pada vizeSya che. temAM vizeSa prakAre karmane dUra karanAra vIra kahevAya. kahyuM che ke :- karmane je vidyAre ane tapathI je virAjamAna thAya, tapasyAmAM vIryathI yukta hoya, te kAraNathI vIra kahevAya che. A pramANe lakSaNa athavA niruktathI "vIra' zabdanI vyAkhyA jaNAvI. bIjAvIranI apekSAe bhagavaMta mahAvIra tarIke zAthI khyAti pAmyA ? te vAta jaNAve che. mahAvIra bhagavaMtanA janmamahotsava samaye "AvA nAnA zarIravALA A bhagavaMta ATalA jaLa-bhArane kevI rIte jhIlIne sahana karI zakaze ? e IndranI zaMkA dUra karavA mATe bhagavaMte DAbA paganA aMguThAthI sumeruparvatane dabAvyo, jethI parvata ane pRthvItala kaMpavA lAgyAM. samudro khaLabhaLavA lAgyA. brahmAMDa zaMkti banI gayuM. A samaye Indra mahArAje avadhijJAnano upayoga mUkyo eTale jANyuM ke, A to bhagavaMtano prabhAvAtizaya che. A samaye Indra bhagavaMtanuM "mahAvIra' evuM nAma sthApana karyuM. te vaLI anAdibhavanAM gADha ane cIkaNA bAMdhelA karmone mULamAMthI ukheDI nAMkhavAnA sAmarthyanI teoe mahAvIra nAmanI sArthakatA karI. mAtA-pitAe "vardhamAna' evuM nAma pADyuM. lokoe "zramaNa" ane "devArya" nAmo pADyAM. temane namaskAra thAo. bAkInA cothI vibhaktivALA vizeSathI pado atizaya dvArA jaNAve che. aMtarAya vighna-apAyabhUta rAgAdika dUra thavAthI bhagavaMtane AtmasvarUpa pragaTa thayuM. apAyApagamAtizaya, samagra devoe asuroe tathA manuSyoe utkRSTa prakAranI pUjA karelI hovAthI 2 pUjAtizayavALA, avadhi Adi jJAnavALA yogIo teonA nAtha nirmala kevalajJAnanA sAmarthyathI lokAlokanA svabhAvane jANanAra bhagavaMto ja hoya che; te dvArA 3 jJAnAtizaya jaNAvyo. 'tAyI' eTale samagra devo, daityo, manuSyo ane tiryaMconA rakSaNa karanAra hovAthI 4 vacanAtizaya, jagatanA samagra jIvone abhayadAna ApavAmAM samartha,
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvA samagra bhASAmAM pariNamanAra dharmadezanA dvArA bhagavaMta rakSaNa karanAra hovAthI bhagavaMta ja sAcA pAla gaNAya. nahitara vAgha siMha vagere paNa potAnA baccAnuM to pAlana kare che. A pramANe cAra atizayotha garbhita bhagavAna mahAvIranI paramArthavALI stuti karI che 1 | have yoga-garbhita stuti karatA jaNAve che. 2 pannage ca surende ca kauzike pAdasaMspRzi / nirvizeSamanaskAya, zrIvIrasvAmine namaH // 2 // artha : caraNano sparza karanArA Indra mahArAjA ane kauzika nAmanA sApanI upara madhyasthabhAvanAthI yukta manane dhAraNa karanArA zrI vIra svAmIne praNAma thAo. | 2 | TIkArya - pUrvabhavanA kauzika gotravALA sarpane "hai kauzika ! tuM pratibodha pAma' e pramANe bhagavaMta bolAvela hato. IndranuM bIjuM nAma "kauzika che. kauzika sarpa DaMkhavAnI buddhithI ane Indra bhaktibuddhithI caraNa-sparza kare che; te baMne pratye bhagavaMta dveSa ke rAgathI rahita-madhyasthabuddhivALA hovAthI samabhAvavALA te mahAvIra paramAtmAne namaskAra thAo. te vAtane dRSTAMta kahevA dvArA samajAve checaMDakauzikane pratibodha pUrvajanmamAM upArjana karela uttama tIrthaMkara-nAmakarmavALA, traNa jJAnathI pavitra AtmAvALA, zrIvI bhagavaMta prANata nAmanA devalokanA puSpottara vimAnathI vI. siddhArtha rAjAnA ghare. sarovaramAM je rAjahaMsa tema trizalArANInI kukSimAM AvyA. te samaye garbhanA prabhAvathI 1. siMha, 2. hAthI, 3 vRSabha, 4. abhiSeka sahita lakSmIdevI, 5. puSpamALA, 6. caMdra 7. sUrya, 8. Indradhvaja 9. pUrNakuMbha 10. padmarovara, 11. samudra 12. devavimAna, 13. ratnarAzi 14. nidhUma agni evA cauda mahAsvapna kramasara devI e dekhyA. tyAra pachI uttama yogavALA divase traNa lokamAM udyota karanAra, devo ane dAnavonA Asanane kaMpAvanAra, nArakI jIvone paNa kSaNavAra sukha ApanAra evA prabhue sukhapUrvaka jana prApta karyo ane tarata ja dikakumArIoe sUtikarmo karyo. tyAra pachI saudharmendra janmAbhiSeka karavA mAM meruparvatanA zikhara upara jagataprabhune khoLAmAM besADI siMhAsana para birAjamAna thayA. "ATalo moTe pANIno bhAra svAmI kevI rIte sahana karI zakaze ? e pramANe bhaktithI komaLa cittavALA IMdramahArAjA zaMkA thaI. te samaye tenI zaMkA dura karavA mATe prabhue lIlAthI DAbA paganA aMguThAthI meruparvata dabAvyo. merunAM zikharo jANe prabhune namana karatAM hoya tema namI gayAM. bhagavAnanI pAse AvavAnI IcchA karatA hoya tema kulaparvato calAyamAna thayA. tathA samudro snAtra karavAnI IcchAvALA hoya tema atizaya uchaLavA lAgyA. pRthvI jANe nRtya karavAnI taiyArI karatI hoya tema tyAM ekadama kaMpavA lAgI are ! aNadhAryuM A zuM? ema vicAratA Indra mahArAjAe avadhijJAnano upayoga mUkIne jANyuM ke, A to bhagavaMtanI lIlA che, AvA prakAranuM bhagavaMtanuM sAmarthya jANI Indra mahArAja prabhune kahevA lAgyA : "he svAmi mArA sarakhA sAmAnyajana ApanuM AvA prakAranuM mAhAbhya kevI rIte jANI zake. ? mATe me je viparIta vicAryuM, tenI kSamA mAMgu chuM" ema bolatA Indra prabhune namaskAra karyo. AnaMdapUrvaka vAjiMtro vAgatA hatA, tyAre Indroe jagadguruno pavitra tIrthonA sugaMdhI jaLathI abhiSeka-mahotsava karyo te abhiSekajaLane devoe, asuroe ane bhavanapati devoe vAraMvAra namana karyuM. ane sarvene chAMTayuM. prabhuna snAtrajaLathI spardhAyelI mATI paNa vaMdanane yogya banI. kAraNa ke, "moTAonI sobatathI nAnAnuM paNa
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.. gaurava vadhe che. tyAra pachI saudharmendra, prabhune IzAna IndranA khoLAmAM besADIne, snAna karAvIne, pUjA karIne, AratI utArI stuti karavA lAgyA. "he arihaMta bhagavaMta ! svayaMbuddha, brahmA, tIrthakara, dharmanI Adi karanArA, purUSomAM uttama evA Apane namaskAra thAo. he lokane prakAzita karanAra ! lokamAM udyota karanAra, lokamAM uttama, lokanA svAmI, lokanuM hita karanAra evA tamone namaskAra ho. purUSomAM zreSTha puMDarIka kamaLa samAna sukha karanAra, purUSomAM advitIya gaMdhahasti samAna, evA tamone namaskAra thAo, cakSu ApanAra, abhaya denAra, bodhi ApanAra, mArga batAvanAra, dharma denAra, dharmano upadeza ApanAra, zaraNa ApanAra, tamone namaskAra thAo, he dharmanA sArathi ! dharmamAM doranAra, dharmanA zreSTha cakravartI ! chadmasthapaNAthI rahita samyagu jJAnadarzana dhAraNa karanAra, rAgAdi arivargane jitanAra ane jitADanAra, saMsAra-samudrathI tarelA ane bIjAone tAranAra, karmathI mukata banelA ane bIjAone mukta banAvanAra, bodha pAmelA ane bodha pamADanAra tamone namaskAra ho. he sarvajJa ! svAmI, sarva dekhanArA, sarva atizayanA adhikArI, AThe karmano cUro karanAra, he bhagavaMta ! tamone namaskAra thAo. uttama puNyabIja vAvavA mATe kSetra, uttama pAtra, tIrtha, paramAtmA, syAdvAda kahenAra vItarAga muni ! tamone namaskAra ho. pUjyonA paNa pUjya moTAothI pUjAela AcAryonA AcArya, moTAthI paNa moTA he bhagavaMta ! tamane namaskAra thAo. kevalajJAnathI vizvamAM vyApelA, yogIonA nAtha ! yogane dhAraNa karanAra svayaM pavitra ane bIjAone pavitra karanAra, anuttara, uttara (zreSTha) evA tamone namaskAra ho. yogAcArya karmamala sApha karanAra zreSTha, agresara, vAcaspati, maMgalasvarUpa he bhagavaMta ! tamane namaskAra thAo. sahuprathama udaya pAmelA, apUrvavara sUrya sarakhA, OM murNavaH svaH evA vacanathI stavavA yogya he bhagavaMta ! tamane namaskAra thAo sarva janonA hitakArI sarva artha sAdhanAra, amRtyune pAmelA, udaya pAmelA brAhmacaryane dhAraNa karanAra, (saMsAra samudrano) pAra pAmelA, kauzalyavALA, nirvikAra, rakSaNa karanAra, vajaRSabhanArA saMdhayaNathI yukta zarIravALA, tattva dekhanAra ! tamone namaskAra thAo. traNa kALane jANanAra jinendra, svayaMbhU jJAna-bala-vIrya-teja-zakti-aizvaryavALA tamone namaskAra thAo. dharmanA Adi puruSa parameSTi maheza (mahAdeva), jyotistatva svarUpa he bhagavaMta ! tamane namaskAra thAo. e pramANe stuti karI. namaskAra karI paramezvarane grahaNa karI pAchA lAvI Indra mahArAjAe te ja kSaNe mAtAne ApyA. potAnA vaMzanI vRddhi thavAthI tene yogya evuM prabhunuM "vardhamAna" nAma mAtApitAe pADyuM. "huM pahelI sevA karuM, huM prathama bhakti karuM e pramANe spardhAthI bhaktivALA devothI ane asurothI sevA karatA, amRtavRSTi karanAra AMkho vaDe karIne jANe pRthvIne siMcatA hoya tevA, temaja eka hajAra ane ATha lakSaNovALA, svAbhAvika guNo vaDe vRddhi pAmelA bhagavAna anukrame vayathI paNa vadhavA lAgyA. devadamana- koIka samaye sarakhI vayavALA rAjaputro sAthe vayane yogya ramatonI ramata ramatAM atula parAkramavALA bhagavaMta krIDA ramavA gayA. te samaye devasabhAmAM Indra avadhijJAnathI jANI "sarva duniyAnA) vIro mahAvIra prabhuthI utaratI koTInA che." ema varNavyuM. te vakhate koI IrSyALu deva "huM tene kSobha pamADIza' ema kahI jyAM prabhu krIDA karatA hatA, tyAM Avyo. rAjaputro sAthe prabhu AmalakI-krIDA ramI rahyA hatA tyAre, te deva kapaTathI sarpa banI jhADa sAthe vIMTaLAI gayo. te vakhate te bhayaMkara sarpane dekhI trAsa pAmelA rAjaputro dareka dizAmAM bhAgI gayA, paraMtu prabhue hAsya karatAM karatAM tene doraDAnI mAphaka bhUmi para paTakyo. lajjA pAmelA rAjakumAro pharI ramavA AvyA. tyAre te deva kumAranuM rUpa dhAraNa karI tyAM Avyo ane te sarve vRkSa para caDI gayA. prabhu to prathamathI ja vRkSanI Toce caDI gayA athavA to
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda lokanA agrabhAga para janAra ne A vRkSAgrano kyo hisAba ? tyAM AgaLa rahelA bhagavAna to meru zikhara para jema sUrya zobhe, tema zobhavA lAgyA. jyAre bIjA kumAro DALI para laTakatA hatA tyAre vAnara jevA dekhAtA hatA. AvI rIte bhagavAna jityA. te ramatamAM evI zarata nakkI karI hatI ke je koI jite te bIjAnI pITha para caDe ane tene hAranAra vahana kare. vIrakumAra paNa pITha para caDIne ghoDA upara svAranI jema kumAronA upara svAra banyA. anukrame mahAparAkramI bhagavAna devanI pITha para caDI beThA. tyAra pachI duSTabuddhivALo deva vikarAla vetAlanuM rUpa karI parvatone paNa hiskAra karato vadhavA lAgyo. pAtAla sarakhA tenA mukhamAM jIbha sarpa sarakhI dekhAvA lAgI, tathA mastakarUpa parvata para pILA ane UMcA kezoe dAvAnaLanuM anukaraNa karyuM. tenI ati bhayaMkara dADhAo karavata sarakhI dekhAvA lAgI, AMkho baLatA aMgArA bharelI sagaDI jevI, naskorAM to jANe mahAghorA parvatanI guphA jevA dekhAvA lAgyAM. bhUkuTI caDAvela bhayaMkara be nAgaNIo hoya, tevA bhavAM dekhAvA lAgyAM. ema vRddhi pAmato te deva aTakyo nahi, tyAre mahAbaLavALA evA prabhue pITha para muSTi-prahAra karI tene vAmana banAvyo. evI rIte Indra varNavela bhagavaMtanA pairyano sAkSAt anubhava karI potAnuM mULarUpa pragaTa karI prabhune namaskAra karI te deva svasthAnake gayo. koIka divase mAtA-pitA bhaNAvavA mATeno nizALa-utsava karatA hatA tyAre Indra mahArAjAe vicAryuM ke, "zuM sarvajJane paNa vidyArthI avasthA !" ema vicArI tyAM AvyA. Indra bhagavaMtane te upAdhyAyanA Asana upara besADI, praNAma karI svAmIne prArthanA karI, eTale bhagavaMte zabdapArAyaNa eTale vyAkaraNazAstra kahyuM. bhagavaMte A zabdAnuzAsana Indrane kahyuM, te sAMbhaLIne upAdhyAye lokomAM tene "aindra vyAkaraNa' tarIke prasiddha karyuM. dIkSAnI utkaMThAvALA prabhu aThThAvIsa varSa sudhI mAtA-pitAnA AgrahathI koI prakAre gRhavAsamAM rahyA. mAtA-pitAnuM AyuSya pUrNa thayuM ane teo devapaNuM pAmyA pachI prabhue rAjya-saMpatti choDI dIkSA levAnI IcchA pragaTa karI. eTale moTAbhAI naMdivardhane kahyuM. he bhAI ! lohI nIkaLatA tAjA ghA upara kSAra nAkhavA sarakhuM atyAre A vacana nA bolo. ema kahI dIkSA letA rokyA. paraMtu prabhu vividha prakAranA AbhUSaNa paherI, citrazALAmAM kAryotsargamAM rahI bhAvathI sAdhu tarIke rAhyA. sAdhune kalpe tevA acitta AhAra-pANIthI vRtti karanAra, mahAAzayavALA, bhagavaMte koI prakAre eka varSa vItAvyuM. te samaye lokontika devoe AvI prabhune abhyarthanA karI ke, "he svAmi ! Apa tIrtha pravartAvo'. tyAra pachI mAganArAonI (varSIdAnI IcchA pramANe dAna ApavAno prAraMbha karyo. bIjA varSamAM pRthvIne karaja vagaranI karIne tRNa sarakhI gaNI rAjyalakSmIno tyAga karyo. sarva nikAyanA devoe prabhuno dIkSA mahotsava karyo. hajAra devatAothI vahana karAtI caMdraprabhA nAmanI pAlakhImAM besI jJAtakhaMDa nAmanA udyAnamAM jaI sarva pApavALA vyApArano tyAga karI divasanA cothA prahare prabhue dIkSA aMgIkAra karI. te samaye bhagavaMtane mana saMbaMdhI bhAvone jANanAra evuM cothuM mana:paryavajJAna pragaTa thayuM. tyAra pachI saMdhyA samaye prabhu kumAragAmanI pAse meruparvata mAphaka aDolapaNe kAussagnamAM ubhA rahyA. rAtre niSkAraNa krodhAyamAna thaelo Atma-zatru govALiyo bhagavaMtane upasarga karavA lAgyo. eTale Indra mahArAje avadhijJAnathI prabhune upadrava karato jANI vicAryuM ke, kharekhara uMdara jema mahAparvatane khodI nAkhavA Icche, tema duSTavartanavALo A govALiyo prabhune upadrava karavA taiyAra thayo che. ! kalyANa karanAra bhaktithI Indra mahArAja prabhunA caraNa pAse pahoMcyA eTale upadrava karanAra govALiyo mAMkaDa mAphaka kyAMya bhAgI gayo.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.2 tyAra pachI traNa pradakSiNA karIne mastakathI praNAma karI Indra prabhune vinaMtI karI ke, "he bhagavaMta ! Apane bAra varSa sudhI upasargonI paraMparA thavAnI che, to te aTakAvavA mATe huM ApanI pAse rahevA mAMguM chuM." samAdhi pUrNa karIne bhagavaMte Indrane kahyuM. "he Indra ! arihaMto kadApi pArakI sahAyanI apekSA rAkhatA nathI. tyAra pachI jagadguru caMdra sarakhI zItala vezyAvALA, sUrya mAphaka tapanA tejathI du:khe karI sAme joI zakAya tevA, hAthI sarakhA baLavALA, meru mAphaka aDola, pRthvI peThe sarva sparza sahana karanAra, samudra sarakhA gaMbhIra, siMha jema nirbhaya, sArI rIte Ahuti karela yajJanA agni mAphaka mithyAdaSTiothI duHkhe karI jovA lAyaka, geMDAnA ziMgaDA mAphaka ekAkI, moTA vRSabha mAphaka baLavALA, kAcabAnI jema gupta IndriyavALA, sarpanI jema ekAnta dRSTivALA, zaMkha mAphaka niraMjana, sonA jevA uttama rUpavALA, pakSI peThe vipramukta, jIva mAphaka skUlanA-rahita gativALA, AkAza mAphaka AlaMbana vagaranA, bhAraMDa pakSI jema apramatta, kamalinIpatra mAphaka lepa vagaranA, zatru ane mitra, tRNa ane suvarNa ane patthara, maNi ane mATI, A loka ane paraloka, sukha ane duHkha, bhava ane mokSa e tamAma padArthomAM sarakhA AzayavALA, niHsvArthabhAve karUNA karavAmAM tatpara manavALA hovAthI, bhava-samudramAM DUbI rahelA jagatanA jIvone uddhAra karavAnI abhilASAvALA prabhu vAyu mAphaka apratibaddha samudranI mekhalAvALI, vividha prakAranAM gAmo, nagaro ane vanovALI pRthvImAM vicaravA lAgyA. koI vakhate dakSiNavAcA nAmanA dezamAM pahoMcI zvetAMbInagarI tarapha jatA hatA, tyAre govALiyAnA bALakoe kahyuM, "he devArya ! zvetAMbI nagarI tarapha A sIdho mArga jAya che. paraMtu AnI vacamAM kanakakhala nAmano tApasa-Azrama che. atyAre tyAM dRSTi-viSa sarpa sthAna karIne rahelo che. tethI tyAM mAtra vAyu sivAya pakSIo paNa pharI zakatA nathI; mATe A mArgane choDIne A vAMkA mArge padhAro, kAraNake kAna tuTI jAya tevA suvarNathI saryuM." bhagavaMte upayoga mukyo eTale te sarpane oLakhyo ke, AgalA janmamAM koI tapasvI sAdhu vahoravA mATe upAzrayathI bahAra gayA. mArgamAM cAlatA eka deDakI para teno paga paDatA mRtyu pAmI. eka nAnA sAdhue AlocanA mATe tene marelI deDakI batAvI. tyAre te tapasvI sAdhue ulTI tene lokoe mArelI deDakI batAvIne kahyuM ke, he adhama kSullaka ! A sarva deDakIo zuM meM mArI nAMkhI che? nirmala buddhivALo nAno sAdhu kaMI paNa javAba Apato nathI, ane ema mAne che ke atyAre A mahAnubhAva bhale na mAne, paNa sAMje to AlocanA karaze. sAMje pratikramaNa-samaye paNa te AlocyA vagara besI gayA, tyAre kSullake vicAryuM, ke te virAdhanAnI vAta bhUlI gayA jaNAya che. teNe pelI deDakAnI virAdhanA yAda karAvIne kahyuM ke, tame tenI AlocanA kema nathI karatA ? te samaye tapasvI sAdhu krodhAyamAna banI kSullaka sAdhune mAravA doDyo. kopAndha banelo tapasvI sAdhu thAMbhalA sAthe evo aphaLAyo ke tyAM ja mRtyu pAmI, zramaNapaNuM virAdhita karI jyotiSka devalokamAM utpanna thayo. tyAMthI cyavI te kanakakhala AzramamAM pAMcaso tapasvInA kulapati strIno kauzika nAmano putra thayo. tyAM kauzikagotravALA bIjA paNa ghaNAM kauziko hatA. A kauzika ghaNo krodhI hovAthI lokoe tenuM nAma "caMDakauzika' pADI dIdhuM, tenA pitA mRtyu pAmyA eTale pachI A caMDakauzika kulapati banyo. te kulapati vanakhaMDanI mUchathI rAta-divasa vanamAM bhamyA karato ane koIne paNa tyAMthI puSpa, mULa, phaLa ke pAMdaDAM levA deto nahi, nAza pAmelA nirupayogI phaLAdikane paNa jo koI grahaNa kare to parazu kuhADI lAkaDI ke DhephAMthI teno ghAta karato. phaLAdi na maLavAthI te tapasvIo sadAvA lAgyA eTale DhekuM paDavAthI jema kAgaDAo uDI jAya tema teo judI judI dizAomAM nAsI gayA. koIka divase kaMdikA mATe kauzika bahAra gayo tyAre zvetAMbIthI AvI rAjakumAroe tene bagIco bhAMgI toDI vera-vikhera karI nAMkhyo. kauzika kaMTikA laI pAcho Avyo tyAre govALoe tene te vAta jaNAvI ke jAvo
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda juvo ! tamAro bagIco koI vinAza kare che. ghIthI jema agni prajvalita thAya. tema krodhathI atyaMta tapelo te kauzika tIkSNa dhAravALo kuhADo ugAmIne doDyo. te samaye bAjapakSIthI jema bIjA pakSIo nAsI jAya tenI mAphaka rAjaputro tyAMthI nAsI gayA. te tapasvI doDatAM doDatAM alanA pAmI yamarAjAnA mukhasarakhA uMDA kUvAmAM paDyo. paDatAM paDatA hAthamAM ugAmela tIkSNa kuhADo mukha sanmukha hovAthI tenAthI mastakanA be TukaDA thaI gayA. aho ! karmanA vipAko kevA bhogavavA paDe che ! te marIne A ja vanamAM atikrodhI daSTiviSa sarpa thayo. 'tIvra anubaMdhavALo krodha bhavAMtaramAM sAthe jAya che." "A avazya pratibodha pAmaze' ema vicArI jagadaguru potAnI pIDAnI avagaNanA karIne te ja saraLa mArge gayA. manuSyonAM paga-saMcAra na hovAthI sarakhI retIvALuM pANI pIvAtuM na hovAthI pravAha vagaranI nIkavALuM, sukAM jIrNa vRkSavALuM, jIrNa pAMdaDAnA DhagalAothI vyApta rAphaDAnA TekarAothI chavAyela, jhuMpaDIonA sthAno nAza pAmI avAvarAM sthaLa banI gayA hatA. evA araNyamAM prabhue praveza karyo ane tyAM yakSamAMDavInA madhyabhAgamAM nAsikAnA agrabhAga para netradaSTi sthApana karI prabhu kAussagga dhyAne rahyA. tyAra pachI ahaMkArI sarpa kAlarAtrinA mukhanI jillAnI jema daramAMthI bahAra pharavA mATe nIkaLyo. te vanamAM pharatA retImAM saMkramaNa thatI dehanI lekhAthI potAnI AjJAno lekha lakhato hoya tema bhramaNa karatA sarve prabhune joyA ane vicAryuM ke, "mane jANyA vagara ke mArI avajJA karIne niHzaMkapaNe ahIM praveza karIne A zaMku mAphaka sthira Ubho rahyo che; mATe hamaNAM ja ene bALI bhasma karI nAkhuM." ema kopathI saLagatA teNe phaNA caDAvI. jvAlA-zreNIne vamatI velaDI vRkSone bALatI najarathI bhayaMkara huMphADA mArato te prabhune jovA lAgyo. AkAzathI parvata para duHkhe karI joI zakAya tevI ulkA jevI tenI saLagatI daSTi-jvAlA bhagavaMtanA zarIra para paDI paraMtu mahAprabhAvavAlA prabhune te kaMI nukazAna karI zakI nahi. game tevo mahAna vAyaro meru ne calAyamAna karavA samartha banI zakto nathI. are ! haju A kASTha mAphaka baLyo nahi ema krodhathI vadhAre tapelo te sUrya tarapha vAraMvAra daSTi karIne pharI daSTi-jvAlA choDavA lAgyo. paraMtu te paNa prabhune jaLadhArA sarakhI banI, eTale nirdaya sarve prabhunA caraNa-kamaLa upara DaMkha mAryo. potAnuM jhera AkaruM che. eTale DaMkha mArI mArIne pote tyAMthI sarakI jAya che, ke rakhene mArA jherathI mUcha pAmelo mane cagadI na nAMkhe. vAraMvAra DaMkhavA chatAM prabhune tenA jheranI kazI asara na thaI. mAtra dUdhanI dhArA sarakhuM ujavala lohI jharavA lAgyuM. tyAra pachI AgaLa AvI A zuM? ema vicArato vilakho banelo sarpa prabhu tarapha jovA lAgyo. pachI jagadagurunA anupama rUpane nIhALIne kAnti ane saumyatA vaDe ekadama tenI baMne AMkho bujhAI gaI. sarpane upazAMta thaelo jANI bhagavaMte tene kahyuM, "he caMDakauzika ! tuM pratibodha pAma, samaja ane moha na pAma." bhagavaMtanA te vAkyane zravaNa karI manamAM te UhApoha karato hato tyAre tene pUrvabhavonuM jAtismaraNa jJAna pragaTa thayuM. tyAra pachI teNe bhagavaMtane traNa pradakSiNA karIne kaSAyothI mukta banI manathI anazana aMgIkAra karyuM. anazanakarma svIkAranAra pApakarma rahita, prazamarasamAM taraboLa banelA te mahAsarpane jANI prabhue tene upadeza Apyo ke, "have tAre kyAMya paNa na javuM." "mArI AMkhamAM bhayaMkara jhera bhareluM che' ema vicArIne te daranI aMdara mukha rAkhIne samatArUpa amRtanuM pAna karavA lAgyo. svAmI paNa tenI anukaMpAthI tyAM ja rokAyA "mahApurUSonI pravRttio bIjAnA upakAra mATe hoya che. ' tevI sthitimAM ubhA rahelA bhagavAnane dekhI Azcaryacakita netravALA govALo ane vAcharaDAM carAvanArAo ekadama tyAM doDI AvyA. vRkSonI vacce saMtAI ne hAthamAM je patharAM-DhephAM AvyA. te vaDe teo mahAtmA sarakhA sarpane nirdayatAthI mAravA lAgyA, to paNa tene aDola
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.3 ane sthira rahela joI vizvAsI evA teo najIka AvI tenA zarI2 52 lAkaDI vaDe sparza karavA lAgyA. govALoe A vAta gAma loko pAse karI eTale loko bhagavaMtanI ane te mahAsarpanI pUjA karavA lAgyA. te mArgethI vecavA jatI govAlaNo nAgane ghI ane mAkhaNa copaDI sparza kare che, te ghInI gaMdhathI AkarA DaMkha detI kIDIoe te sarpanA kalevarane korIne cAlaNI sarakhu karyuM. 'mArA karmanI AgaLa A vedanA keTalI ? e pramANe AtmAne pratibodha karato te mahAnubhAva sarpa ati duHsaha vedanAne sahana karato hato. A vicArI nirbala kIDIo dabAi cagadAI na jAya ema vicArI te mahAsarpa potAnA aMgane bilakula calAyamAna karato na hato. bhagavaMtanI kRpArUpa amRtadRSTithI siMcAela A sarpa paMdara divase mRtyu pAmI sahastrAra nAmanA vaimAnika devalokamAM gayo. potAne vividha upasarga karanAra dRSTiviSa Nidhara ane bhakti karanAra indrane viSe carama tIrthapati traNa jagatanA advitIya baMdhu mahAvIra paramAtmAnI tulya manaskatA kahI. || 2 || trIjA prakAre pharI yogagarbhita stuti kare che. 3 kRtA'parAdhe'pi jane, kRpAmantharatArayoH / ISadbASpArdrayo bhadraM zrIvIrajinetrayoH 11 3 11 artha : aparAdha karanAra saMgama Adiloka upara paNa karUNAthI namelI kIkIvALA ane AMsuthI kaMIka bhInA thayelA zrIvIrajinezvaranA be netrone kalyANa-namaskAra thAo. / / 3 / / 7 TIkArtha : aparAdha karanAra saMgama vagerene viSe jenI kIkIo karUNAthI namelI che tathA jenI AMkho lagAra azrujaLathI bhIMjAelI banI che; evI te vIjinanI AMkhonuM kalyANa thAo arthAt sAmarthyathI namaskAra karyo. te vRttAnta A pramANe saMgama devanA upasargasamaye prabhunI bhAvakarUNA eka gAmathI bIjA gAme ane eka nagarathI bIjA nagare vihAra karatA prabhu koIka samaye aneka mleccha kulovALI daDhabhUmimAM padhAryA. peDhAla gAmanI najIka peDhAla udyAnamAM temaNe akramatapa karIne polAsa nAmanA caityamAM praveza karyo. nirjIva zilAtala upara ubhA rahIne DhIMcaNa sudhI hAtha lAMbA karI kaMIka namelA zarIravALA teo aMtaHkaraNa sthira karI AMkha mIMcyA vagara eka rAtri saMbaMdhI mahApratimA dhAraNa karIne rahelA hatA. te vakhate sudharmA sabhAmAM coryAsI hajAra sAmAnika devothI parivarelA, tetrIza trAyasi~za, traNa, parSadA, cAra lokapAla, asaMkhyAtA prakIrNa devo, cAre dizAmAM majabUta rIte bAMdhelA bannara ane hathiyAravALA cauryAzI hajAra aMgarakSaka devo, senAthI parivarelA sAta senApatio, Abhiyogika, kilbiSika vagere deva-devIo tathA traNa prakAranAM vAMjitro vagerethI parivarelA, vinodathI vakhata pasAra karatAM, dakSiNa lokArdhanuM rakSaNa karanAra zakra nAmanA Indra mahArAjA siMhAsana upara beThA. adhijJAnathI bhagavaMtane tevA prakAranA rahelA jANI ubhA thaI pAdukAno tyAga karI uttarAsaMga karI, DAbo paga bhUmi para sthApana karI, jamaNo paga lagAra UMco karI, bhUtala 52 mastaka namAvI, teNe zakrastavathI bhagavAnanI stuti karI. pachI ubhA thaI sarvAMge romAMcakaMcuka dhAraNa karanAra IndramahArAjAe AkhI sabhAne saMbodhI kyuM. are ! saudharma devalokavAsI sarva uttama devo ! tamo mahAvIra bhagavaMtano adbhUta mahimA sAMbhaLo pAMca samiti dhAraNa karanAra, traNa guptithI pavitra thaelA; krodha, mAna, mAyA, lobhane vaza karanAra, Azrava-rahita, dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI mamatA-vagaranA vRkSa ke eka pudgalamAM diSTa
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda sthApana karI kAussagga dhyAnamAM rahelA vIra bhagavaMtane deva, dAnava, yakSa, rAkSasa, nAgakumAra, manuSya ke traNe loka ekaThA maLe to paNa temane dhyAnathI calAyamAna karavA samartha banI zake nahi. AvA prakAranuM IndranuM vacana sAMbhaLI zakendrano sAmAnika deva lalATapaTTamAM bhUkaTInI racanA karavAthI bhayaMkara, kaMpatA hoThavALo, kopathI lAla AMkhavALo abhavya gADhamithyAtvI saMgama nAmano deva bolyo. "he deva ! zramaNa mAtra eka manuSyane ATaluM varNana karI UMcI Toce caDAvo cho, te satyAsatyanA vivAdamAM svacchaMdatAyukta ApanuM prabhupaNuM ja kAraNa che. Ane devo paNa dhyAnathI calAyamAna karI zake tema nathI. evuM svAmInuM ubhaTa vacana hRdayamAM dhAraNa paNa kevI rIte karI zakAya ? kadAca dhAryuM hoya to bolAya kema ? AkAza sudhI pahoMce tevA UMcA zikharavALA, pAtAla sudhInA mULavALA meruparvatane je devo be hAthathI DhephAM mAphaka phekI zake, kulaparvato sahita pRthvIne DUbADavAnI zaktivALA, mahAsamudrane kogaLA sarakho nAno banAvavAnI tAkAtavALA, aneka parvatayukta pRthvIne pracaMDa banelA eka bhujadaMDathI jeo UMcakI zake che, evA asAdhAraNa RdhdhivALA parAkramI ane IcchA mAtrathI ja jemanI kAryasiddhi thAya che, to devo AgaLa A manuSyamAtra kyA hisAbamAM ? hamaNAM ja huM tene dhyAnathI calAyamAna karIza'- ema kahI hAtha vaDe bhUmi ThokI te sabhAmaMDapamAMthI ubho thayo. 'arihaMto pArakI sahAyathI akhaMDita tapa kare che'- ema rakhe na samaje, te kAraNathI Indra mahArAjAe te durbuddhi devatAnI upekSA karI. tyAra pachI tenA cAlavAnA vegathI pavananA sapATAthI vAdaLAMo paDavA lAgyA. raudra AkRti karelI hovAthI bhayaMkara dekhAtA tenA bhayathI apsarAo AthI khasI gaI. vizALa vakSasthaLa athaDAvA yoge jeNe grahamaMDaLane ekaThA karyA. evo te pApI tyAM Avyo. jyAM paramezvara pratimA dhAraNa karI kAussagna karI rahelA hatA. niSkAraNa jagabaMdhu vIra bhagavaMtane tevA prakAranA nirupadravapaNe rahelA dekhI tene vadhAre IrSyA thaI. duSTa evA te nIca deve jagataprabhunA upara aNadhArI azubha dhULavRSTi varasAvI. rAhu jema caMdrane, meghAMdhakAra jema sUryane, tema dhULavRSTie prabhunA AkhA zarIrane DhAMkI dIdhuM.. cAre bAju dhULavRSTi thavAthI dareka IndriyonAM dvArA purAI gayAM. ane svAmI niHzvAsa-ucchavAsarahita thayA. ATaluM thavA chatAM jagadguru dhyAnathI talamAtra paNa calAyamAna na thayA. moTA hAthIothI kula parvata zuM calAyamAna thAya kharA ke ? tyAra pachI dhULa dUra karIne sarvAge pIDA karanArI vaja sarakhA mukhavALI kIDIo utpanna karI. vastra sIvavA mATe jema soya tema tIkSNa mukhAjhavALI kIDIo svecchAthI aMganA eka bhAga taraphathI praveza karI, ane bIjI taraphathI bahAra nIkaLI, nibhaMgInI vAMchAo jema niSphaLa jAya, tema kIDInA upadravamAM niSphaLatA maLavAthI teNe DAMsonI vimurNA karI. 'durAtmAonA duSkRtyono aMta hoto nathI. temanA eka DaMkhathI gAyanA dUdha sarakhuM lohI vahevA lAgyuM. jethI bhagavAna jharaNA vahetA parvata sarakhA dekhAvA lAgyA. tevA upasargathI paNa prabhu kSobha na pAmyA. eTale te dumati saMgama deve atipracaMDa DaMkha denArI ane duHkhe karI jenuM nivAraNa thAya tevI (lAla raMgavALI) ghImelo vidurthI. prabhunA zarIra para tenAM mukho evA UMDA utarI gayA ke tyAra pachI te ghImelono dekhAva evA prakArano dekhAvA lAgyo ke jANe prabhunA zarIra para romAMca eka sAthe khaDAM thayA che. tevA upasargamAM paNa prabhu potAnA ekAgratAvALA yogamAM acala cittavALA rahyA, tyAre dhyAna-bhaMga karavAnA nizvayavALA te deve moTA vIMchI vikuvya. pralayakALanA agninA taNakhA sarakhI kAntivALA, tapAvelA bANa sarakhA bhayaMkara puMchanA vAMkA kAMTAothI prabhunuM zarIra bhedavA lAgyA. tenAthI paNa nAtha kSobha na pAmyA, tyAre kUTa saMkalpa karanAra teNe dAMtavALA noLiyA vidurgA. khikhi evA zabda karatAM temaNe dADho vaDe bhagavAnanA zarIramAMthI mAMsanA TukaDA toDI toDIne nIce nAMkhyA. temAM paNa tenI IcchA pAra na pAmavAthI kopa pAmelA teNe yamarAjanA bAhu sarakhA bhayaMkara atiutkaTa phaTATopavALA sarpo
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.3. banAvyA. mahAvRkSane jema kaucalatA vIMTaLAI vaLe tema teo evI rIte phaNA-prahAra karavA lAgyA, jethI phaNAo paNa tyAM phUTavA lAgI, tevI rIte DaMkha mAre che, jethI tenA dAMta paNa bhAMgI gayA. teo nirviSa banI doraDA mAphaka nIce DhaLI paDyA, tyAra pachI vaja sarakhA kaThaNa dAMtavALA uMdarone tarata ja vidurgA. teo svAmInA aMgane kaThora nakho, dAMto ane mukhothI korI korIne khAvA lAgyA ane ghA para jema kSAra paDe tema korelA ghA upara mUtaratA hatA. temAM paNa jyAre te sarvathA niSphaLa thayo ane bhagavaMtane dhyAnathI calAyamAna na karI zakyo, tyAre bhUtano Aveza thayo hoya tema krodhathI pracaMDa daMtazULa rUpI muzaLavALuM hAthInuM rUpa vikavyuM. pagalAo pADavA vaDe jANe pRthvIne namAvato hoya tathA nakSatramaMDaLane ane AkAzane toDato hoya tema, te UMcI sUMDha karIne prabhu sanmukha doDyo. te hAthIe pracaMDa sUMDhanA agrabhAgathI prabhune pakaDIne AkAzatalamAM ati UMcA uchALyA. pIMkhAIne AnA TukaDe TukaDA thaI jAya evA kharAba AzayathI daMtazULa UMcA karIne te AkAzamAMthI paDatA prabhune jhIlI le che. dAMtanI aNImAM paDelA bhagavAnane hAthI vAraMvAra vaja sarakhI kaThina chAtImAM vidhe che. jethI temAMthI taNakhA uDatA hatA. te rAMkaDo hAthI kaMI paNa karavA samartha na thayo eTale daiva vairiNI sarakhI hAthaNI banAvI teNe AkhI sUMDha ane dAMtathI bhagavAnanuM zarIra bhedI nAMkhyuM ane icchA pramANe viSa sarakhA zarIranA jaLa vaDe siMcavA lAgI. te hAthaNIno karelo prayoga dhULa bhego thayo, eTale te surAdhame magaranI dADha sarakhA utkaTa dAMtavALA, aneka jvALAmukta agnikuMDa sarakhA bIhAmaNA pahoLA phADela mukha-koTaravALA, yamarAjAnA mahelanA toraNastaMbha sarakhI lAMbI bhujAvALA, UMcA tADa vRkSanI upamAvALA jaMghA-sAthaLavALA, atyaMta aTTahAsa, skAra moTA zabdathI klikilArava karatA, cAmaDAnA vastra paherela, kaTAra dhAraNa karanAra evA pizAcanA rUpanI vimurNA karIne teNe bhagavaMtane ghaNA upadravo karyA. kSINa thaelA telavALo dIpaka jema olavAi jAya. tema te pizAcano upadrava niSphaLa gayo ane krodha bharAelA te nirdaya deve ekadama vAghanuM rUpa taiyAra karyuM. have te vAgha puchaDuM aphaLAvavAthI pRthvIne phADato hoya, bukAra zabdanA paDadAthI pRthvI ane AkAzane rovaDAvato hoya, kAMTAnI zULo sarakhA nakho ane vaja sarakhI dADhA vaDe te vAgha bhagavaMta upara ekasarakhA upadrava karavA lAgyo. temAM dAvAnaLamAM baLI gaelA vRkSa jevA tene niSphaLatA maLavAthI siddhArtharAjA ane trizalAdevInAM rUpo banAvyA. te kahevA lAgyA- "he putra ! AvuM atiduSkara Ape zuM karavA mAMDyuM ! A dIkSA choDI de. amArI prArthanAnI avagaNanA na kara. vRddhAvasthAmAM naMdivardhane amAro tyAga karyo che ane ame zaraNa vagaranA banyA chIe, amArUM tuM rakSaNa karaema atyaMta dIna svarathI vilApa karavA lAgyA. temanA AvA vilApothI paNa prabhunuM mana snehamAM na lepAyuM tyAre durAcArI te deve tyAM sainyano paDAva vikaryo. tyAM rasoyAne cUlo karavA pattharo na maLyA, eTale prabhunA be pagano cUlo banAvI tenA para hAMDalI goThavI. tarata parvatanI taLeTImAM jema dAvAnala tema prabhunA caraNamAM agni saLagAvyo, te adhika saLagavA lAgyo. tapelA suvarNanI mAphaka prabhunI kAMti ochI na thaI. eTale adhama deve bhayaMkara zabda karatuM bhIlonuM raheThANa vikuvyuM. bhIloe prabhunA kaMTha, kAna, bhujA ane aMdhAo viSe zudra pakSIonAM pAMjarA laTakAvyA. pakSIoe cAMca ane nakho vaDe prabhunA zarIramAM kANAM pADyA, jethI prabhunuM zarIra sekaMDo. chidravALuM jANe pAMjaruM hoya tevuM dekhAvA lAgyuM. temAM paNa pAkelA pAMdaDA mAphaka deve kaMI sAra na kADhyo eTale mahA utpAta karanAra kharavAtanI (pracaMDa pavana) vidurNA karI. mahAvRkSone AkAzamAM tRNa mAphaka UMce nIce pheravato ane dareka dizAmAM patthara ane kAMkarA dhULa mAphaka pheMkato, pRthvI ane AkAzamArgane dhamaNa mAphaka pUrato te pavana bhagavaMtane paNa uMcakI uMcakI nIce aphALato hato. te kharavAtathI paNa na phAvyo eTale devanA kulamAM kalaMka samAna evA te deve vaMToLiyo pavana banAvyo. moTA moTA parvatone
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 10 bhamAvavA samartha te vaMToLiyA pavane prabhune paNa cakra para rahelA mATInA piMDa mAphaka bhamAvyA. tevA vaMToLiyA pavanathI samudranA AvartanI jema bhamavA chatAM ekatAnavALA prabhunuM dhyAna lagAra paNa ochuM na thayuM. 'vajra-sarakhA manavALo A pUrUSa aneka prakAre kadarthanA karavA chatAM kSobha pAmato nathI. enuM dhyAna bhagna karyA sivAya bhraSTa pratijJAvALo evo huM sabhAmAM kevI rIte jAuM ? mATe enA prANano nAza karIza, to ja dhyAna nAza pAmaze, nahIMtara nahi,' ema vicArI adhama deve kAla cakra banAvyo tyAra pachI eka hajAra bhAravALA vajana pramANa loDhAnA ghaDelA cakrane rAvaNe jema kailAza parvatane uMcakayo, tema A deve upADayuM. pRthvIne saMpuTa karavA mATe bIjuM puTa jANe taiyAra karyuM na hoya tevuM kAlacakra UMce upADIne prabhunA upara pheMkyuM. uchaLatI jvAlAzreNi vaDe sarva dizAone bhayaMkara karatuM samudramAM jema vaDavAnala tema te prabhunA upara paDayuM. moTA parvatono cUro karavA samartha A cakranA prabhAvathI bhagavaMta ghuMTaNa sudhI pRthvItalamAM khUMpI gayA. AvI sthitimAM paNa bhagavaMta vicAra karavA lAgyA ke, vizvanA samagra jIvone tAravAnI abhilASAvALo hovA chatAM huM A bicArA mATe saMsArano kAraNabhUta banuM chuM. ? saMgamadeve vicAryu ke, chellAmAM chello upAya kAlacakra tenAthI haNavA chatAM paNa A mRtyu na pAmyo. mATe have zastra ke astranA sivAya bIjo kayo upAya karavo ? anukuLa upasarga karavAthI kadAca koI prakAre kSobha pAme evI buddhithI vimAnamAM beThelo te AgaLa AvI kahevA lAgyo - 'he maharSi ! tamArA sattvathI ane prANonI darakAra karyA vagara AraMbhelA ane niravAha karelA tapanA prabhAvathI huM tamArA para tuSTa thayo chuM. have zarIrane kaleza karAvanAra evA A tapathI saryuM, tamo kaho ane mAgaNI karo ke huM tamane zuM ApuM ? A viSayamAM zaMkA na karazo. jyAM IcchA thatAM ja manoratha pUrNa thAya che, evuM svarga tamane A deha dvArA ja prApta karAvuM? athavA to anAdibhavanAM karelA karmothI mukta banavA svarUpa ekAnta paramAnaMdavALA mokSamAM tamane laI jAuM ? athavA samagra rAjAo tamArI AjJA mastake dhAraNa kare evuM akhUTa saMpattivALuM sAmrAjya tamane ApuM ?' A pramANe pralobhananAM vAkyothI prabhunuM mana kSobha na pAmyuM. temaja pratyuttara prApta na thavAthI pApI deve pharI A pramANe vicAryuM ke, 'Ane mArI samagra zaktine niSphaLa banAvI che, to have mAtra eka kAmazAsanano saphaLa upAya che, te ajamAvuM kAraNa ke kAmanA anna sarakhI kaTAkSa karanArI kAmInIonI diSTa paDatAM mahApurUSo paNa puruSavratanuM khaMDana karanArA bane che,' ema cittathI nizcaya karIne devAMganAo ane tenA vilAsanI sahAyaka cha Rtuo paNa sAthe vikrvI. mattakokilAnA madhura zabdothI karelI prastAvanAvALI kAmadeva-nATakanI mukhya naTI sarakhI, vasaMtalakSmI zobhavA lAgI. vikasita kaMdabapuSponA parAgathI mukhanI sugaMdha bahalAvatI dizA-vadhUonI kaLA zIkhelI dAsI sarakhI grISmaRtunI zobhA phlAvA lAgI. kAmadevanA rAjyAbhiSekamAM maMgalatilakarUpa, kevaDA puSpanA bAnAthI romAMcita thaela 'sarvAMgavALI varSARtu zobhatI hatI. navIna nIlakamaLanA bAnAthI hajA2 nayanovALI banI potAnI utkRSTa saMpattine jANe jotI hoya tevI zarada-lakSmI zobhavA lAgI. zveta akSara sarakhI tAjA mogarAnI kaLIo vaDe jANe kAmadevanI jaya-prazasti lakhatI hoya tevI hemaMtalakSmI vikurtI, mogarAnAM aneka sinkuvAranAM puSpothI gaNikA mAphaka AjIvikA karatI heMmata sarakhI sugaMdhIvALI ziziraRtunI zobhA banAvI. A pramANe cAre bAju sarva Rtuo pragaTa thaI, tyAre kAmadevanI dhvajA sarakhI devAMganAo utpanna thaI. tyArapachI bhagavaMta pAse khullA aMgopAMgavALI teNIoe kAmadevane jitavAnuM maMtrANa sarakhuM saMgIta zarU karyuM. keTalIka devAMganAo layanI goThavaNIpUrvaka gAMdhAra grAma vaDe manohara zuddha vINAnI jAtio vagADavApUrvaka, gAyana gAvA lAgI, sulaTA-ulaTA' kramavALA tAna vyakta vyaMjana-dhAtu sahita
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.4 11 saMpUrNa kaLAvALI madhura vINA vagADatI hatI. keTalIka devAMganAo pragaTa takAra, dhokAranA prakArothI meghasarakhA zabdavALA traNe prakAranAM mRdaMgo vagADatI hatI. vaLI keTalIka devIo AkAza ane bhUmi para cAlatI Azcarya karAvanAra hAva-bhAvathI navA navA kaTAkSo karatI nRtya karavA lAgI. vaLI keTalIka to aMganA maroDa karavA pUrvaka abhinaya kare tyAre tUTI jatA tene kaMcukane ane DhIlA thaI gaelA aMboDAne bAMdhatI potAnA bagalane batAvatI hatI. keTalIka lAMbA paganA abhinayanA bAnAthI vAraMvAra manohara gorocananA lepavALA gauravarNavALA sAthaLanA mULane batAvatI hatI. keTalIka devIo caNiyAnI DhIlI paDelI gAMThane majabUta karavAnI lIlAthI vAvaDI sarakhuM nAbhimaMDala pragaTa karatI hatI. keTalIka hastidaMta jevA hastanA abhinayanA bAnAthI vAraMvAra gADha rIte aMganA AliMgananI saMjJA karatI hatI., vaLI keTalIka kammara nIcenA aMdaranA vastranuM nADuM dRDha bAMdhavAnA bAnAthI uparanI sADI khaseDIne nitaMba-biMbone pragaTa karavA lAgI. aMga-maroDanA bAnAthI manohara netravALI keTalIka devIe chAtI para puSTa ane unnata evA stanone lAMbA samaya sudhI batAvavA lAgI. "jo tame vItarAga cho, to amone rAga kema utpanna karo cho ? zarIra tarapha nirapekSa cho, to pachI amane chAtI kema arpaNa karatA nathI ? vaLI jo tame dayALu cho, to pachI acAnaka kheMcelA dhanuSya hathiyA2vALA kAmadevathI amArUM rakSaNa kema karatA nathI ? premanI lAlasAvALI amane kautukathI tarachoDatA ho, to te alpa samaya karavuM yogya gaNAya. paNa maraNa sudhI pakaDI rAkhavuM yogya na gaNAya." keTalIka devIo ema kahevA lAgI. "he svAmi ! kaThorapaNAno tyAga karI komaLa manavALA thAva, amane amArA manoratho pUrNa karo. amArI prArthanAnI upekSA na karo."- e pramANe devAMganAonA gIta, vAMjitra, nRtya, vilAsa, hAvabhAva temaja premanI mIThI vAtothI jagataprabhu kSobha na pAmyA. AvI rIte upasarga sahana karavAmAM AkhI rAtri pUrNa thaI tyAra pachI AhAra vagara vicaratA prabhune surAdhama te saMgamadeve cha mahinA sudhI upadrava karyA 'he bhaTTA2ka ! tamo sukhethI raho ane IcchA pramANe bhramaNa karo. have huM jAuM chuM,' ema kahI kheda pAmelo te saMgamaka cha mahinAnA aMte gayo. AvA prakAranA pApakarma vaDe A bicAro kyAM jaze ? amArA sarakhA tArako vaDe paNa e tArI zakAya tevo nathI' e pramANe bhagavaMta ciMtA karatA hatA, tyAre temanI calita be netra-kIkIo kRpAthI azrubhInI banI hatI || 3 || e pramANe ISTadevane namaskAra karI muktimArganA kAraNabhUta yogane kahevAnI abhilASAvALA te zAstrano prastAva kare che-- 4 zrutAmbhodheradhigamya, svasaMvedanatazcApi, sadguroH 1 viracyate " 4 I artha : zrutarUpa samudrathI, sadgurunI paraMparAthI, temaja svAnubhavathI jANIne huM yogazAstranI racanA karuM chuM. || 4 || sampradAyAcca yogazAstraM TIkArtha : ahIM nirNaya na karAyelA yoganI pada-vAkyonAprabaMdhavALI racanA karavI yogya nathI, tethI traNa hetuvALA yogano nirNaya jaNAvyo. (1) zAstrathI (2) guru-paraMparAthI ane (3) svAnubhavathI ema traNa prakAre yogano nirNaya karI te zAstranI racanA karAya che, e vAtano nirvAha karavA kahe che- zruta samudrathI, svagurunA mukhathI ane svAnubhavathI yogane jANIne, nirNaya karIne te yoganuM zAstra racAya che, e ja aMtamAM kahevAze- "zAstrathI, svagurunA mukhathI ane anubhavathI je kyAMka kaMIka yoganI upaniSad
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 yogazAstrano gurjarAnuvAda jANI. je vivekIonI pariSadnA cittane camatkArI karanArI che, tene zrIcaulukyazavaMzanA kumArapAla rAjAnI atyaMta prArthanAthI hemacaMdrAcArye vANInA mArgamAM sthApana karelI che. || 4 || yoganA ja mAhAtmyane kahe che : 5 yogaH sarvvavipadballI amUlamantratantraM ca vitAne parazuH zitaH / nirvRtizriyaH kArmmaNaM, // k II artha : yoga sarva ApattirUpa velaDInA samUhane kApavA mATe tIkSNa dhAravAlA kuhADA samAna che, tema mULa maMtra taMtra vagaranuM mokSalakSmInuM vazIkaraNa karavAnuM kArpaNa che. // 5 // TIkArtha : AdhyAtmika bhautika, daivika Apattio rUpa velaDIonA samUhane chedavA mATe tIkSNa parazu samAna yoga anarthaphaLano nAza karanAra che, pAchalA ardhA zlokathI paramapuraSArtharUpa mokSanI prApti jaNAve che. jagatamAM kArmaNa karavA mATe mULa, maMtra-taMtronA vidhAna karavA paDe che. paraMtu mULa-maMtra-taMtra rahita yoga e mokSalakSmIne vazIkaraNa karavAno amogha upAya che. | 5 || 6 bhUyAMso'pi hi pApmAnaH, pralayaM yAnti yogataH 1 caNDavAtAd ghanaghanA, ghanAghanaghaTA iva 11 6 11 artha : pracaMDa pavanathI jema gADha vAdaLAnI zreNi vikherAI jAya che, tema yogathI ghaNAM pApo vinAza pAme che. || 6 || TIkArtha : eka janmamAM upArjana karela pApa yogathI nAza pAme, paNa aneka bhava-paraMparAmAM upArjana karelA aneka pApono vinAza yogathI thavo asaMbhava che || 6 || evI zaMkA thAya, tenA samAdhAnamAM jaNAve che- 1 7 kSiNoti yogaH pApAni cirakAlArjitAnyapi pracitAni yathaidhAMsi kSaNAdevAzuzukSaNiH 11 7 " artha : jema agni lAMbA samayathI ekatrita karelA IMdhanane eka kSaNamAM ja bALI nAMkhe che, tema yoga cirakALathI ekaThA karelA pApono kSaya kSaNavAramAM kare che || 7 || TIkArtha : jema lAMbA kALathI ekaThAM karelA IMdhaNane agni kSaNavAramAM bALI nAMkhe che, tema lAMbA kALathI aneka bhavonAM upArjana karelAM pApone paNa kSaNamAtramAM kSaya karavA yoga samartha che. || 7 || yoganuM bIjuM phaLa jaNAve che--- 8 1 sarvoSadhimaharddhayaH yaugaM tANDavaDambaram "I 8 "I artha : kapha, jhADo, ane kAna-nAka Adi zarIranA avayavomAM utpanna thayelo maLa, hAtha Adi aMgono sparza Adi saghaLI auSadhio je moTI RddhirUpa gaNAya che ane saMbhinnazrota labdhi je prApta thAya che, temAM yogano ja parama prabhAva che. || 8 | TIkArtha : kapha, zleSma, viSTA, kAna, dAMta, nAsikA, AMkha jillA ane zarIramAM thaelA melo, hAtha kaphavipruNmalAmarza sambhinnazrotolabdhizca -
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.5-8 13 vagere vaDe sparza karavo. viSTA, mUtra, keza nakha vagere kahelA ane nahi kahelA A sarva padArtho yoganA prabhAvathI auSadhio banI jAya che, eTaluM ja nahi, paraMtu aNimAdi, "saMbhinnazrotAdi vagere labdhio prApta thAya che. te yogano utkRSTa prabhAva che. te A pramANe- sanatakumAra cakravartInI kathA sanatakumAra mAphaka yogIonAM kapha-binduo paNa yoganA prabhAvathI sarva roga dura karanAra bane che. hastinApura nagaramAM pUrva chakhaMDa pRthvIne bhogavanAra sanatakumAra nAmanA cothA cakravartI thayA. koIka samaye sudharmA nAmanI devasabhAmAM Indra mahArAje vismaya pAmIne tenI apratima rUpasaMpattinuM varNana karyuM ke, kuruvaMza-ziromaNi sanatakumAra cakravartInuM je prakAranuM rUpa che, tevuM deva ke manuSyamAM kyAMya nathI. AvA prakAranA rUpanI prazaMsA nahIM mAnanArA vijaya ane vaijyanta nAmanA be devo pRthvI para nIce AvyA. tyAra pachI te baMne devo brAhmaNonuM rUpa karI tenA rUpanI khoLa karavA mATe rAjAnA mahelanA daravAjA pAse dvArapALa pAse rahyA. te samaye sanatakumAra paNa nhAvAnI taiyArI karatA hatA. sarva veSano tyAga karI sarvAge tela mAlisa karAvI rahetA hatA. dvArapALa daravAje ubhelA be brAhmaNanI vAta rAjAne nivedana karI, eTale nyAyavAna cakravartI rAjAe paNa turata ja tyAM temano praveza karAvyo. sanatakumArane dekhIne vismayathI vikasita banelA manavALA te baMne mastaka dhuNAvI vicAra karavA lAgyA. aSTamI rAtrinA caMdra sarakhuM lalATa, kAna sudhI pahoMce tevA be netro, nIlakamaLane jitanAra zarIra-kAMti, pAkelA ciloDA phaLa sarakhI kAMtivALA be hoTha, chIpa sarakhA be kAna, pAMcajanya zaMkhathI caDiyAto kaMTha, airAvaNa hAthInI sUMDhano tiraskAra karanAra be hAtha, meruparvatanI zilAnI zobhAne luMTanAra vakSasthala. siMha baccAnA udara sarakhI keDa, tenA keTalAM aMgo varNavavA? AkhA aMganI zobhA varNavavI te vANInA viSayanI bahAra che. aho ! jayotnA vaDe jema nakSatranI prajA tema AnA aDhaLaka lAvaNya-nadIpravAhamAM abhaMgana paNa jANI zakAtuM nathI. Indra mahArAje jevuM varNana karyuM hatuM te ja pramANe AnuM rUpa che-emAM pheraphAra nathI. mahAtmAo kadApi paNa khoTuM bolatA nathI te zreSTha brAhmaNo ! tame baMne zA mATe ahIM AvyA cho ? e pramANe sanatakumAre puchyuM tyAre teoe kahyuM ke, narasiMha ! carAcara evA A bhuvanamAM tamAruM rUpa lokottara ane Azcarya karanAruM che, te pRthvIndra ! dUradUrathI ApanA rUpanuM varNana sAMbhaLI kutuhala thaI ame jovA mATe AvelA chIe. he rAjan ! lokamAM ame abhUta-rUpa-varNana sAMbhaLyuM. paraMtu tethI paNa tamAruM rUpa vadhAre dekhIe chIe. hAsyathI vikasita thaelA sanatakumAre paNa kahyuM. atyaMga karelA aMganI A kAnti thaI nathI. te uttama brAhmaNo ! A bAjuM thoDIvAra beso ane mAruM snAnakArya pUrNa thAya tyAM sudhI thoDI rAha juo, aneka AzcaryakArI vividha veSabhUSAvALuM ghaNAM AbhUSaNo paherela evA prakAranuM ratnajaDita suvarNa sarakhuM rUpa pharI jo jo, tyAra pachI avanipati sanatakumAra snAna karI veSabhUSA sajI ADaMbarathI caMdra jema AkAzamAM, tema sabhAmAM birAjyA, rAjAe tyAra pachI baMne brAhmaNone bolAvyA, eTale rAjA sAme AvIne rAjAnA rUpane joIne baMne vicAravA lAgyA ke, kSaNavAramAM te rUpa, te kAMti, te lAvaNya kyAM gayuM ? manuSyonAM sarve padArtho kSaNika che. rAjAe temane pUchyuM ke, pahelAM tamo mane dekhIne harSa pAmyA hatA. atyAre ekadama viSAdathI malina mukhavALA kema banI gayA? tyAre te amRta sarakhA vacanathI kahevA lAgyA, he mahAbhAgyazALI ame baMne saudharma devalokavAsI devo chIe. Indra mahArAje deva-parSadAmAM tamArA rUpanI prazaMsA karI, temAM azraddhA karatAM ane manuSyanuM rUpa dhAraNa karI tamArUM rUpa jovA mATe ahIM 1 game te IndriyathI game te Indriyano viSaya jANI zakAya tevI jJAnazakti
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14. yogazAstrano gurjarAnuvAda AvyA, zakramahArAje varNavela rUpavALuM zarIra prathama yathArtha joyuM paraMtu he rAjA ! hAlamAM te viparIta banI gayuM che. atyAre tamAro deha nizvAsathI jema darpaNa tema sarvakAMti haraNa karanAra vyAdhithI cAre bAju AkrAnta thayo che. sAcI hakIkata jaNAvIne te baMne adazya thayA ane rAjAe himathI baLelA vRkSa sarakhA nisteja potAnA dehane joyo ane vicAryuM ke haMmezA roganA ghara sarakhA A zarIrane dhikkAra thAo. tuccha buddhivALA bhoLAo je vagara phogaTanI tenI mamatA kare che. bhayakaMra lAkaDuM korI khAnAra ghuNa kIDAsamudAyathI jema lAkaDuM tema vividha prakAranI vyAdhio zarIramAM utpanna thaI A zarIrane korI khAya che, bahArathI A zarIra bhale game tevuM dekhAya. paNa vaDalAnA phaLa mAphaka to kIDAonAM phalothI vyApta hoya che. jema suzobhita mahAsarovarane pANInI sevAlano jaththo, tema kAyAnI rUpasaMpattine roga tatkAla nAza kare che. zarIra DhIluM thAya che paNa AzA ghaTatI nathI. rUpa cAlyuM jAya che paNa pApabuddhi jatI nathI. jarA vadhatI jAya che paNa jJAnavRddhi pAmatuM nathI. AtmAonAM AvA svarUpane dhikkAra thAo. A saMsAramAM ghAsanA agra bhAga para rahelA jaLabindu sarakhA rUpa, lAvaNya, kAnti, zarIra, dhana, vagere sarva padArtho ciMcaLa che, Aja ke kAla nAza pAmavAnA svabhAvavALA saMsArI AtmAonAM zarIranuM moTuM phaLa hoya to mAtra sakAma nirjarA karanAruM tapa che. A pramANe vairAgyabhAvanA bhAvatAM te rAjA dIkSA levAnI abhilASAvALo thayo ane teNe putrano rAjyAbhiSeka karyo; vinayapUrvaka udyAnamAM jaI vinaMyadhara sUri pAse sarva sAvadhavirati-pradhAnatAvALo tapa aMgIkAra karyo. mahAvratone temaja uttara guNone dhAraNa karanAra eka gAmathI bIjA gAme vihAra karatAM samatAvALA ekAgra cittavALA yukta rAjarSi vicarI rahelA che, tyAre jema hAthInuM ToLuM yuthapatinI pAchaLa jAya, tema gADha anurAgavALuM prajA-maMDaLa pAchaLa pAchaLa gayuM. kaSAya vagaranA udAsIna nirmama niSparigraha evA temanI cha mahinA sevA karI teo koIpaNa prakAre pAchA gayA. yathAvidhi bhikSA grahaNa, akAle apathya bhojana karavA vaDe karIne saMpUrNa dohalA vaDe jema garbha vRddhi pAme tema AnI vyAdhio vRddhi pAmavA lAgI. kharajavuM, sojo, tAva, zvAsa, aruci, peTano vyAdhi ane AMkhanI vedanA evI sAta prakAranI vedanA A mahAtmAe sAtaso varSo sudhI samatApUrvaka sahana karI. dussaha samagra pariSadone sahana karatAM tenA nivAraNano upAya na AcaratAM evA temane labdhio pragaTa thaI. A samaye hRdayamAM camatkAra pAmelA Indra mahArAje devone udezIne tenI prazaMsA karI ke "saLagatA ghAsanA pULAnI mAphaka cakravartIpaNAnI saMpattino tyAga karI A sanatakumAra muni duSkara tapa tape che. tapanA prabhAvathI sarva labdhio prApta thavA chatAM potAnA zarIranI paNa apekSA na karatAM potAnA rogonI cikitsA karatA nathI" A vAtanI azraddhA karatA vijaya ane vaijayanta nAmanA be devo vaidyanuM rUpa dhAraNa karI tenI pAse AvyA ane kahevA lAgyA ke, "he bhAgyazALI ! tame rogothI zA mATe herAnagati bhogavo cho ? ame vaidyo chIe ane amArA auSadha vaDe sarvanI cikitsA karIe chIe. rogagrasta zarIravALA tame amane rajA Apo to te ja divase tamArA rogono upAya karI maTADI daIe te vakhate sanatakumAre pratyuttara Apyo. "he cikitsako ! jIvane be prakAranA rogo hoya che- eka dravya roga ane bIjo bhAvaroga, krodha, mAna, mAyA, lobha vagere bhAvarogo zarIradhArI prANIone hoya che, je hajAro janmo sudhI jIvanI sAthe rahenArA temaja anaMta duHkha denArA che, tevA rogo jo tame maTADI zakatA ho to tame cikitsA karo ane jo tame mAtra zarIranA dravyaroga maTADanArA ho, to tame juo." tyAra pachI saDI gayelI paru jharatI AMgaLI upara potAnA kaphanA binduono lepa karyo eTale siddharasa vaDe jema tAMbAne tema ekadama tene suvarNa kAMtivALI banAvI. tyAra pachI suvarNasaLI sarakhI caLakatI AMgaLIne
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.8 15 dekhI teo tenA pagamAM paDyA ane kahevA lAgyA ke, 'pahelAM ame tamAruM rUpa jovA AvyA hatA, te ja ame baMne devo chIe. Indra mahArAjAe kahyuM ke, labdhio siddha thavA chatAM paNa vyAdhinI pIDAo svecchAe sahana karI sanatakumAra bhagavAna tapa tape che. te kAraNe ame ahIM AvyA ane pratyakSa parIkSA karI.' ema kahI te devo namaskAra karI adazya thayA. kaphalabdhinuM to mAtra tamane dRSTAMta ApyuM. graMthavistAra thavAnA bhayathI bIjI aneka labdhio ahIM kahetA nathI. yoganA prabhAvathI yogI purUSonI viSTA paNa rogonA nAza mATe thAya che ane temAMthI kamaLa sarakhI sugaMdha paNa maheke che. sarva dehadhArIono mala be prakArano mAnelo che. eka kAna, netra, AdimAMthI nIkaLanAro, bIjo zarIra para thayelo. yogIonA yoga-prabhAvathI baMne prakArano mala sarva rogIonA roga dUra karanAra tathA kastUrInA sarakhI sugaMdhavALo hoya che. yogIonI kAyAno saMsparza amRtarasa vaDe jANe siMcAyo hoya tema te ja kSaNe sarva rogono vinAza kare che, yogIonA zarIramAM rahelA nakho, kezo ane dAMto temaja bIjA avayavo auSadhipaNAne dhAraNa kare che; tethI tene sarvoSadhi kahelI che. te A pramANe-tIrthanAthanA ane yoga dhAraNa karanAra cakravartIonA dehanA hADakAnA sarva samUha sarva devalokamAM pUjAya che, vaLI kahyuM che ke- vividha labdhio jemanA zarIranA saMgamAtrathI sparzAela varasAdanuM pANI je nadI ke vAvaDImAM raheluM hoya te pANI sarva rogane haraNa karanAra thAya che. jenA zarIrano sparza jhera vyApelo ke mUrchA pAmelAne aDake to tenA sparza mAtrathI nirviSa ane mUrchA vagarano banI jAya che. jhera-mizrita anna paNa jenA mukhamAM praveza kare. te anna paNa jhera vagaranuM banI jAya che. mahAjhera ane mahAvyAdhithI pIDAtA paNa temanA vacana zravaNathI ane darzana mAtrathI paNa jheranA vikArathI mukta bane che. A sarva sarvoSadhino prakAra che. A kapha vagere moTI Rddhio sarakhA che, athavA to moTI Rddhio judI vaikriya labdhio aneka prakAranI che. aNutva, mahattva, laghutva, gurutva, prApti, prAkAmya, Izitva, vazitva, apratighAtitva, aMtardhAna, kAmarUpitvAdi aneka bhedavALI samajavI. aNu jevaDuM zarIra viSurthIne taMtunA chidramAM praveza karI zake ane tyAM cakravartInA bhogo paNa bhogave. meruthI paNa moTuM zarIra karavAnuM sAmarthya, vAyuthI paNa halaku zarIra banAvavAnI tAkAta, vajrathI paNa vadhAre vajanadAra zarIra banAvI mahAbaLavALA IndrAdikane paNa duHsaha bane, prApti = eTale bhUmi para rahelo AMgaLInA agrabhAgathI meru parvatanA agrabhAgane ane sUryane paNa sparza karI zake tevuM sAmarthya hoya. prAkAmya = eTale pANImAM bhUmi para cAle tema cAlavAnI ane pANInI mAphaka bhUmi para taravAnI ane DUbavAnI zakti, Izitva-traNa lokanI prabhutA-tIrthaMkara ane IndranI Rddhi vipurvaNA karavAnI zakti, vazitva-sarva jIvone vaza karavAnI zakti, apratighAtitva = parvatanI aMdara paNa rokAyA vagara gamana karavAnI zakti. aMtardhAna-adRzya banavAnI zakti. kAmarUpitva-ekI sAthe aneka rUpo karavAnI zakti-e vagere mahARddhio jANavI. athavA prakRSTa zrutAvaraNa ane vIryAntarAya ane karmanA kSayopazamathI pragaTa thaela asAdhAraNa prajJARddhinA lAbhathI bAra ane cauda pUrve bhaNavA chatAM paNa caturdazapUrvI je padArthanuM nirUpaNa kare che, tevA gaMbhIra-agharA arthane nirUpaNa karavAnI buddhivALA prAjJa-zramaNo samajavA, vaLI bIjA vidyAdhara-zramaNo teo kahevAya jeo daza pUrve bhaNelA hoya, rohiNI, prajJapti vagere mahAvidyAo ane anuSTa-prasenikAdi alpavidyA jANanArAonI atyaMta Rddhine paNa AdhIna na thAya teonA viSayamAM na Ave, vidyA-vega dhAraNa karanAra hovAthI. keTalAka bIja, koSTa, padAnusArI buddhinI RddhivALA hoya che. bIjabuddhivALA
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 yogazAstrano gurjarAnuvAda - teo kahevAya, jeo buddhipUrvaka sArI rIte kheDelI jamInavALA kSetramAM phaLadrupa jamIna, varasAdanuM jaLa vagere aneka vizeSa kAraNonI apekSAe bagaDyA vinAnuM eka bIja jema aneka kroDo bIjane ApanAra thAya che. tema jJAnAvaraNAdino kSayopazamanA atizayapaNAnI prApti yoge eka artharUpa bIja-zravaNanA yoge aneka artharUpa bIjonI prApti karanAra, bIjabuddhivALA, koSThabuddhivALA teo kahevAya, jeo kASThAgArie sthApana karelA ekabIjA dhAnyo eka bIjAmAM bhaLI na jAya, saDIne bagaDI na jAya tevI rIte ghaNAM dhAnya bIjA koThAramAM sArI rIte sacavAI-jaLavAI rahe che, tema bIjAnI pAsethI sAMbhaLI avadhAraNa karelA zrutanA artho rUpa graMtha-bIjo aneka hovA chatAM smaraNa karyA vagara tene te ja pramANe yAda rAkhavA. vismaraNa thavA na devo te rUpe arthanuM smaraNa rahela hovAthI koi-buddhivALA. padAnusArI buddhivALA teo kahevAya, jeo te graMthanA prathama pada ke arthane bIjA pAsethI sAMbhaLI antyapada sudhInA AkhA graMthanI vicAraNA karavA samartha atyaMta tIvrabuddhi dharAve. pratizrota padAnusAri buddhivALA teo kahevAya, jeo antyapadanA artha ke graMthane bIjAnI pAsethI sAMbhaLIne Adipada sudhInA artha ke graMthane yAda karavAnI buddhivALA hoya. ubhayapadAnusAri buddhivALA teo kahevAya, jeo graMthanA vacalA artha ke padane bIjAnI pAse jANI AdithI aMta sudhInA tamAma padonA samUho, pratiniyata artharUpI graMtha-samudra pAra pAmavA mATe samartha evI asAdhAraNa atizaya-tIvrabuddhivALA hoya. ekapadano artha jANavAthI aneka artho jANavAnI zaktivALo bIjabuddhivALo ane eka pada jANIne bIjA padone jANanAra padAnusArI buddhivALo kahevAya. ATaluM vizeSa samajavuM tathA mana, vacana ane kAyAnA baLavALA temAM nahi te akSINa mahAnasa labdhi kahevAya, akSINa - mahAnasanI labdhi prApta karI hoya teo je. temAM manobalI te kahevAya jeo ghaNAM jJAnAvaraNa ane vIryAntarAya karmanA kSayopazama-vizeSathI aMtaramuhUrtamAM sArabhUta tatvano uddhAra karI samagra zrutasamudramAM avagAhana ka2vA samartha nirmaLa manane dhAraNa karanAra hoya. eka aMtamuhUrtamAM samagra zrutavastu bolI javA samartha hoya,te vAdbalI kahevAya. athavA pada, vAkya ane alaMkAra sahita vacanonuM uccAraNa karatAM vagara aTakye vANIno pravAha cAlyA kare, kaMThane harakta na Ave te paNa vAgbalI kahevAya. vIryAntarAya karmanA kSayopazamathI pragaTa thaelA asAdhAraNa kAyabalayoge kAussaggamAM ubhA rahevA chatAM thAka ane kleza vagara eka varasa sudhI jema bAhubalI vagare pratimA dhArIne rahyA te kAyabalI kahevAya. tathA kSIra, madha, ghI, amRta, jharAvanAra labdhivALA paNa hoya. jemanA pAtrAmAM paDeluM kharAba anna paNa dUdha, madha, ghI, ane amRtarasa sarakhuM thaI zaktivardhaka bane che. athavA jemanuM vacana zArIrika ane mAnasika duHkha prApta thaelA AtmAone dUdha vagerenI mAphaka AnaMdadAyaka bane che. tyAre teo kSIrAsava labdhivALA madhyAnnava, sarpisrava, amRtAsrava labdhivALA kahevAya. keTalAka akSINa labdhivALA hoya che. te be prakAranA che. eka akSINa-mahAnasa, bIjA akSINa-mahAlaya. asAdhAraNa aMtarAyakarmanA kSayopazama thavAthI jemanA pAtramAM vaherAvela alpamAtra anna paNa gautamasvAmInI mAphaka ghaNAne pIrasavAmAM ke devAmAM Ave to paNa khUTe nahi te akSINa - mahAnasa labdhi kahevAya, akSINa- mahAlayanI Rdhdhi prApta karI hoya teo je je pramANo preta-bhUmi pradezamAM rahelA hoya, tyAM asaMkhyatAdevo tiryaco ke manuSyo saparivAra ekabIjAne agavaDa na paDe tema tIrthaMkaranI parSadAnI mAphaka sukhapUrvaka besI zake. A pramANe prajJAzramaNa vagerenI aMdara mahAprajJAdika mahARddhio batAvI. jenA prabhAvathI eka Indriya sarva IndriyanA viSayo jANI zake, te saMbhinnazroto labdhi kahevAya che // 8 // tathA-- *
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.9 cAraNAzIviSAvadhi yogakalpadR masyaitAH, 11 9 11 artha : vidyAcAraNa, jaMghAcAraNa-labdhi, AzIviSa-labdhi, avadhijJAna, mana:paryAyavajJAnanI saMpattio A sarva labdhio yogarUpI kalpavRkSano vikasita puSponI zobhA che. // 9 | manaHparyAyasampadaH I vikAsikusumaciyaH 17 TIkArtha : atizayavALuM gamana karavAnI labdhi te cAraNa labdhi. AzIviSalabdhi te kahevAya, ke jenAthI bIjA upara apakAra ke upakAra karI zakAya. mUrtadravya-viSayaka 'avadhijJAna.' pariNamelA manodravyane jANI zakavAnI zakti te 'manaHparyavajJAna.' A labdhio yoga-kalpavRkSanA puSpa sarakhI che. phaLa hoya to kevalajJAna athavA mokSa. bharata ane marudevInAM udAharaNa vaDe phaLa AgaLa kahevAze. cAraNa munio be prakAranAM :- jaMghA ane vidyAthI utpanna thaela zaktivALA. temAM jaMghAcAraNa' eka pagale uDIne sahelAIthI sIdhA rucakaddIpe jAya. pAchA vaLatAM rucakIpathI eka pagale uDIne naMdIzvaradvIpe Ave ane bIjA pagale jyAMthI gayA hoya tyAM mULa sthAne pAchA AvI jAya. vaLI te UrdhvagatithI uDIne eka pagale meru parvatanA zikhara para rahelA pAMDukavanamAM jAya che. tyAMthI paNa pAchA vaLIne eka pagale naMdanavanamAM Ave che. ane bIjA pagale UDIne prathama jyAMthI UThyA hatA, te mULa sthAne AvI jAya che. 'vidyA-cAraNa' munio to eka Dagale uDIne mAnuSottara parvate jAya ane bIjA Dagale naMdIzvara dvIpe jAya. tyAMthI eka ja pagale uDIne jyAMthI gayA hoya tyAM pAchA AvI jAya. tathA timbaMgatinA kramathI urdhvamArgamAM paNa Ava-jAva karI zake. vaLI bIjA paNa bahubhedavALA cAraNo hoya che te A pramANe palAThIvALI beThelAM kAryotsarga karatA hoya. pagone uMcA-nIcA karyA vagara AkAzamAM gamana karI zake. keTalAMka to jala, jaMdhA, phaLa, puSpa, patra-zreNi agnizikhA, dhUma, hima, dhUmasamegha-jaLa-dhArA-karoLiyAnI jALa jyotiSa-kiraNa pavana vagerenuM AlaMbana laIne gati karavAmAM kuzaLa, temAM vAvaDI, nadI, samudra vagere jaLAzayamAM akAyAdika jIvanI virAdhanA karyA vagara pANImAM jamIna mAphaka paga uMcA-nIcA sthApana karavAmAM kuzaLa hoya te, 'jalacAraNa' labdhivALA jamIna upara cAra AMgaLa pramANe uMce AkAzamAM jaMdhAne uMce nIce karavAmAM kuzaLa hoya te 'jaMghAcAraNo' kahevAya. judA judA vRkSonA phaLo laIne, phaLano Azraya karIne rahelA prANIone pIDA na thAya tevI rIte phaLanA tala upara AgaLa paga UMcA-nIcA sthApavAmAM kuzaLa te 'phalacAraNo' kahevAya. judA judA prakAranA vRkSalatA, choDanA puSpo grahaNa karIne temAM sUkSma jIvonI virAdhanA karyA vagara puSpatalathI pAMkhaDIonuM avalaMbana karI gati karanAra 'puSpacAraNo' kahevAya. vividha prakAranA choDa velI latA, judA judA prakAranA aMkuro, navA kuMpaLo-taruNa pallavo vagerenuM avalaMbana karIne pAMdaDAnA bArIka jIvone pIDA karyA vagara caraNane uMco-nIco mUke ane cAle temAM je kuzaLa hoya te 'patra-cAraNo' kahevAya. cAraso yojana UMcAIvALA niSadha ke nIlaparvatanI chedAelI zikhara zreNinuM avalaMbana karIne upara ke nIce pagathI caDavA utaravAM nipuNa hoya te zreNi-cAraNo' jANavA. agni-jvAlAnI zikhA grahaNa karIne agnikAya jIvonI virAdhanA karyA vagara ane pote nahIM baLatAM temAM pAda-vihAra karavAnI zaktivALA te 'agnizikhA-cAraNa' kahevAya. dhUmADAnI UMcI ke ticchva zreNInuM avalaMbana karIne askhalita rIte gamana karanAra te 'dhUma-cAraNa' kahevAya. hima-baraphanI madadathI aTkAyanI virAdhanA karyA vagara asaMga gatine pAmelA, 'nIhAra-cAraNa' kahevAya. avazyAya-dhUmasane AzrIne, tenA Azraye rahelA jIvonI
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 yogazAstrano gurjaranuvAda virAdhanA karyA vagara janArA, te "avazyAyacAraNa kahevAya. AkAzamArgamAM vistAra pAmelA megha-samUhamAM jIvone pIDA na thAya tema cAlavAnI zaktivALA, te "meghacAraNa" kahevAya. varSAkALamAM varasAda vagere jaLadhArAnuM avalaMbana karIne prANIone pIDA karyA vagara cAlanArA, te "vAridhArA-cAraNa' kahevAya. vicitra ane junA vRkSonI bakhola jevA sthAnamAM karoLiyAnA gharanI jALanA bArIka tAMtaNAnuM AlaMbana laIne paga uMcakavA-mUkavAnI kriyA karatAM te taMtuone na toDatAM cAle, te "markaTataMtucAraNa" kahevAya. caMdra, sUrya, graha, nakSatra vagere koIpaNa jyotinA kiraNa saMbaMdhathI jamIna mAphaka tenA AdhAre pagathI cAlavAnI zaktivALA, "jyotirazmi-cAraNa" kahevAya. aneka dizAmAM pratikuLa ke anukuLa pavana vAto hoya paNa pavanasaMbaMdhI pradezAvalIne grahaNa karIne gatinuM alana karyA vagara paga sthApana karI cAlavAnI kuzaLatAvALA te vAyu-cAraNa' kahevAya. tapa ane cAritranA prabhAva sivAya bIjA guNonI paNa labdhio ane Rddhio prApta thAya che. 'AzIviSa' labdhivALA apakAra ane upakAra karavAmAM samartha hoya che. mUrtimaMta rUpI dravya saMbaMdhI maryAdAvALuM jJAna sarva prakAre thAya te "avadhijJAna" kahevAya. manuSya kSetravartI-aDhIdvIpamAM rahelA prANIonA manarUpe pariNAmelA manodravyane prakAzita karanAra "manaH paryAyajJAna' tenA Rjumati ane vipulamati evA be prakAro che. vizuddha ane AveluM na jAya, tevA prakAranuM vipulamati vizeSa che . 9 // kevalajJAna-lakSaNa phaLa batAvavA dvArA yoganI ja stuti kare che- 10 aho yogasya mAhAtmyaM prAjyaM sAmrAjyamudvahan / avApa kevalajJAnaM bharato bharatAdhipa : // 10 // artha : aho ! yoganuM mAhAbhya kevuM anupama che ke, vizALa sAmrAjyavALI cakravartInI saMpadAne bhogavatAM bhogavatAM paNa pakhaMDa bharatakSetranA adhipati zrI bharata mahArAjA kevaLajJAnane pAmyA. / 10 TIkArtha : aho ! yogano keTalo mahAprabhAva che ke, puSkaLa sAmrAjyavALI cakravartinI saMpatti bhogavatA bhogavatAM paNa bharatakSetranA svAmI cakravartI bharata mahArAjAe kevalajJAna prApta karyuM. te A pramANe- || 10 ||. RSabha bhagavaMtanA cAra kalyANako A avasarpiNInA suSamasuSama nAmano cAra koDA-koDI sAgaropama pramANavALo pahelo Aro, tyAra pachI traNa koTAkoTI sAgaropama pramANavALo suSama nAmano bIjo Aro ane be koDAkoDI sAgaropamapramANavALA suSamaduHSama nAmanA trIjA ArAmAM palyopamano AThamo bhAga nyUna ATalo kALa gayA pachI 1 vimalavAhana, 2 cakSukhAna, 3. yazasvI 4. abhicaMdra, 5 prasenajit 6 marudeva, ane 7 nAbhi nAmanA sAta kulakaro thayAM. temAM nAbhi kulakarane uttama zIlathI traNa jagatane pavitra karanAra marudevA nAmanI patnI hatI. trIjA ArAmAM corAzI lAkha pUrva, traNa varSa ane sADA ATha mahinA bAkI rahyA tyAre tenI kukSie sarvArtha nAmanA vimAnamAMthI cauda mahAsvapnothI sUcita prathama jinezvara utpanna thayA. te samaye svapnanA arthane nAbhi ane marudevA yathArthapaNe na jANatA hovAthI Indra mahArAje AvIne harSapUrvaka kahI saMbhaLAvyA. tyAra pachI zubha divase paramezvarano janma thayo. tyAre chappana dikakumArIoe sUtikarma karyuM. meru parvata upara prabhune laI jaIne Indra mahArAje potAnA khoLAmAM besADIne tIrthanA jaLathI prabhuno ane harSAzru-jaLathI potAno abhiSeka karyo. tyAra pachI Indra mahArAje mAtAne arpaNa
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.10. 19 karelA prabhunuM sarva dhAtrIkarma devIoe karyuM. prabhunA jamaNA sAthaLamAM RSabhanA AkAranuM lAMchana dekhI mAtA-pitAe harSathI "RSabha' evuM nAma pADyuM. caMdra-kiraNa sarakhA prabhu atizaya AnaMda pamADatA divya AhAra vaDe poSaNa karAtA anukrame vRddhi pAmavA lAgyA. koIka vakhate Indra mahArAja prabhunI sevA mATe AvelA tyAre vicAryuM ke, have ahIM bhagavaMtano vaMza kayo sthApana karavo ? prabhue avadhijJAnathI teno abhiprAya jANIne hAthaNI jema sUMDhane tema tenA hAthamAMthI zeraDIno sAMTho levA mATe hAtha laMbAvyo. prabhune te zeraDI arpaNa karI praNAma karIne te vakhate Indra "IzvAku' evA prakAranA prabhunA vaMzanuM nAma sthApana karyuM. TUMkA kALamAM bAlyakALa vItAvIne madhyAhna kALanA sUrya sarakhA prabhu vibhAgavALA avayava jaNAvanArI bIjI yauvana vayano Azraya karavA lAgyA. yauvana vayamAM paNa prabhunA sarakhA talavAlA baMne paga kamaLa-garbha sarakhA komaLa ane lAla uSNakaMpa vagaranA parasevA-rahita hatA. namana karanArAonI pIDA chedavA mATe hoya, tema prabhune paganA taLiyAmAM cakra, abhiSekayukta lakSmIdevI, hAthaNInI jema puSpamALA, aMkuza dhvajA hoya tevI AkRtio hatI. lakSmIdevInA krIDAgRha mAphaka bhagavaMtanA baMne pAdatalamAM zaMkha ane kaLaza tathA pAnImAM svastika zobhatA hatA. svAmIno aMguSTa mAMsa bharela hovAthI puSTa goLa UMco sarpanI phaNA sarakho, vatsa mAphaka zrIvatsanA cihyathI yukta hato. prabhunA caraNa-kamaLanI aMgulIo pavana vinA niSkapa caLakatI lIpa-zikhA jevI chidra vagaranI ane sIdhI kamaLa-pAMkhaDIo sarakhI hatI. vaLI prabhunI pAdAMgulIonA talamAM naMdAvarta zobhatA hatA ke jeonA pRthvImAM paDelA pratibiMbo dharma-pratiSThAne hetuone pAmyAM. aMgulI parvanA nIce rahelA javo vAvaDI sAthe zobhatA hatA, te jANe prabhunA jagalakSmI sAthe thanArA vivAha mATe jyArA vAvyA na hoya? caraNa-kamaLanA kaMda jevI pAnI goLa lAMbI pahoLI hatI ane nakho jANe aMguThA ane AMgaLIrUpI sarponA mastaka para rahelA maNi jevA jaNAtA hatA. prabhunA paganI ghUMTIo suvarNa-kamalanAM DoDAnI karNikAnI zobhAne atyaMta vistAranI hatI. prabhunA baMne pAda uparathI nIce sudhI anukrame kAcabA jevA unnata jemAM naso dekhAtI na hatI. caLakatI krAMtivALA ane rUMvATA rahita hatA. jagatpatinI jaMghAo evA prakAranI hatI ke aMdaranA hADakAM mAMsamAM magna thaI dekhAtAM na hatA. mAMsathI puSTa kramasara goLa haraNInI jaMghA sarakhI ane gauravarNavALI hatI. prabhunI mAMsapUrNa goLAkAra ghUMTaNo rUthI bharela ozIkAnI aMdara darpaNa jaDeluM hoya tevA dekhAtA hatA temaja temanA komaLa camakatA anukrame puSTa sAthaLo keLanA staMbhanI zobhAne dhAraNa karanAra hatA. svAmInA be vRSaNo hAthInI jema gUDha ane sarakhA temaja kulIna ghoDAnA jevuM puruSacihna atigupta hatuM. vaLI temAM naso dekhAtI na hatI. vaLI te nIcuM nahIM, UMcuM nahIM TUMkuM nahIM, lAbuM nahIM, zlatha nahI, saraLa komala rUMvATIrahita goLa sugaMdhI Indriyayukta, zItaLa pradakSiNAvarta, zabdavALuM, ekadhArayukta bIbhatsa nahIM tevA AvartAkArayukta kozamAM rahelA piMjara (AvaraNa)vALuM hatuM. temaja keDa lAMbI mAMsathI yukta jADI, vizAla, kaThaNa hatI ane madhyabhAga pAtaLo hovAthI IndranA vajanA madhyabhAga jevo hato. nAbhi gaMbhIra ane nadInA AvartanI zobhA dhAraNa karatI hatI tathA kukSio snigdha mAMsavALI komaLa, sarala ane sarakhI hatI. suvarNa zilA sarakhuM vizALa ane unnata zrIvatsaratnanI pIThikA sarakhuM jANe lakSmIdevInI kriIDA karavAnI vedikA na hoya tevuM vakSa:sthaLa hatuM. baLadanA khAMdhanI upamAvALI majabUta, puSTa ane UMcI be khAdho ane alparomavALI gaMdha, parasavo ane melarahita kAkha hatI, sarpanI phaNA sarakhA puSTa hAtha, ghUMTaNa sudhI lAMbI, caMcaLa lakSmIne vaza karavA mATe jANe nAgapAza na hoya tevI be bhujAo hatI. prabhunI hathelIo AmravRkSanA navIna pallava sarakhI lAla, kArya vagara kaThaNa, parasevA vagaranI chidra sahita ane uSNa hatI. vaLI hathelInA taLamAM daMDa, cakra, dhanuSya, matsya, zrIvatsa, vaja, aMkura, dhvaja, kamaLa, cAmara,
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 . yogazAstrano gurjarAnuvAda chatra, zaMkha, kaLaza, samudra, meruparvata, magara, vRSabha, siMha, azva, ratha, svastika, diggaja prAsAda, toraNa, hAthI vagere lakSaNo ane cihanovALA hAtha ane paganA taLIyA hatA. temanA aMguThA ane AMgaLIo lAla, sarala, lAla nakhavALI jANe kalpavRkSanA aMtabhAgamAM mANikyarUpI puSponA aMkurA na hoya tevA zobhatA hatA. svAmInA aMguThAnA parvamAM yavo pragaTa zobhatA hatA ke, je temanA yazarUpI uttama azvanI vizeSa puSTi karavA mATe jANe na hoya ! prabhunI aMgulInA UrdhvabhAgamAM sarva saMpatti jaNAvanAra dakSiNAvarta zaMkha sarakhI rekhAo hatI. A traNa jagatano ghaNA kaSTathI uddhAra karavAno che, eTale tenI saMkhyAnA lekho ja hoya tevI hastakamaLanA mULamAM traNa rekhAo hatI. temano kaMTha goLa bahu lAMbo nahi ane traNa rekhAothI pavitra gaMbhIra zabdavALo zaMkhanuM anukaraNa karato hato. prabhunuM vadana nirmala, goLa, tejasvI jANe lAMchana vagarano bIjo caMdra na hoya ? tevuM hatuM. prabhunA be gAla komaLa mAMsathI bharelA caLakatA jANe sarasvatI ane lakSmInA sAthe rahelA be suvarNa-darpaNo hoya tevA jaNAtA hatA. prabhunA be kAno aMdara rahelA AvartAthI subhaga, khAMdha sudhI laTakIne rahelA jANe prabhunA mukhanI prabhAnA samudra-kinArA para rahelI be chIpo na hoya tevA zobhatA hatA. prabhunA biMbaphaLanI upamAvALA be hoTha, mogarAnA puSpa sarakhA ujjavaLa batrIza dAMta, kramasara, vistArayukta ane kramasara uMcI vaMza sarakhI nAsikA hatI. prabhune bahu lAMbI nahi, bahu TuMkI nahi, mAMsavALI goLa komaLa haDapacI tathA kALI ghaNA kezayukta, caLakatI komaLa dADhI-mUcha hatA. navIna ugelA kalpavRkSanA pallava sarakhI lAla ane komaLa, bahu jADI nahi, bAra aMganA arthane kahenArI prabhunI jillA hatI. prabhunA be netro vacce kALA ane ujjavaLa cheDA lAlaraMgavALA jANe nIla sphaTika ane mANikayaratnanAM banAvyAM hoya tevA dekhAtA hatA vaLI te kAnanA cheDA sudhI lAMbA ane aMjana sarakhI zyAma pAMpaNavALA vikasvara kamaLonI aMdara bhamarAnAM phulo saMtAI gayA na hoya tevA zobhatA hatA. prabhunI be bhamaro zyAma vAMkI evI zobhatI hatI ke jANe dRSTirUpI vAvaDInA kinAre ugelI latAnI zobhA na hoya ? prabhunuM bhAsthaLa aSTamInA caMdra sarakhuM vizAla mAMsayukta goLa suMvALuM ane kaThaNa hatuM. prabhunuM mastaka krame uMcuM jANe nIcA mukhavALuM chatra hoya tenA sarakhuM jaNAtuM hatuM. prabhunuM mastaka chatra viSe jagatanA svAmIpaNAne kahenAra goLa uMcuM kaLazanI zobhA sarakhuM uSNISa-mastaka para rahelA madhyabhAgano Azraya karIne raheluM hatuM. prabhunA mastaka para rahelA kezo bhamarA sarakhA zyAma, kAMsakAthI oLelA hoya tevA komala caLakatA yamunA nadInA taraMga sarakhA dIpatA hatA, traNa jagatanA svAmInA zarIranI tvacA gorocananA garbha sarakhI gauravarNavALI cikAzadAra svaccha suvarNanA pravAhI rasavaDe jANe lepa karyo hoya tema zobhatI hatI. svAmInA zarIra para kamaLataMtu karatA paNa pAtaLA. komaLa bhamarAnA varNa sarakhA zyAma bIjA upagamana vagaranA rUMvADAM ugelA hatA. khIlelA kamaLanI sugaMdha sarakho zvAsa ane durgadha vagaranuM mAMsa tathA gAyanA dUdhanI dhArA sarakhuM prabhunuM lohI hatuM. A vagere asAdhAraNa vividha lakSaNothI yukta prabhu ratno vaDe jema ratnAkara tema kone sevA karavA lAyaka na hatA ? koIka samaye bAlapaNAne yogya mAMhamAMhe krIDA karatuM karatuM koIka yugalIyuM tAlavRkSa nIce AvyuM. te samaye devanA duryogathI eraMDA para jema vIjaLIdaMDa paDe tenI mAphaka te puruSanA mastaka upara moTuM tAlaphala paDyuM. kAkatAlIya-nyAyathI marmasthAnamAM haNAelo te bALaka tarata ja tyAM prathama apamRtyuthI maraNa pAmyo. te bALaka kALadharma pAmyo eTale bIjI bALakI ToLAthI vikhuTI paDelI haraNI mAphaka "have zuM karavuM ?" e muMjhavaNamAM mukAI gaI. akALe vajaghAta sarakhA tenA kumRtyuthI bIjA yugalIyAo paNa
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.10 21 mUcha pAmyA puruSarahita te kanyAne AgaLa karIne have zuM karavuM ? te vAtamAM mUMjhAyelA te yugalIyAo nAbhi kulakara pAse laI gayA. "A kanyA RSabhanAthanI dharmapatnI thAva, ema kahI netrakamaLane vikasvara karanAra caMdrikA sarakhI tene grahaNa karI koIka samaye prabhunA pUrve bAMdhelA zubhakarmanA udayarUpa bhogakarma jANI aneka deva parivAra sAthe IndramahArAja prabhuno vivAha karavA mATe AvyA, tyAra pachI devatAoe suvarNamaya staMbha upara zobhAyamAna ratna-pUtaLIovALo, praveza ane nirgamananAM aneka dhAravALo maMDapa taiyAra karyo. te maMDapa zveta divya vastranA caMdravAnA bAnAthI jANe maMDapanI zobhA jovAnI IcchAthI AkAzamAM rahelI gaMgAthI Azrita karAyo hoya tevo hato. cAre dizAmAM vRkSapallavanI zreNivALA toraNo jANe kAmadeve taiyAra karelA dhanuSyo na hoya tevA bAMdhyA hatA. AkAzamAM uMcI sudhI pahoMcelI ratinA nidhAna jevI cAra ratnakalazonI zreNI devIoe cAre bAju sthApanA karI. maMDapanA dvAramAM megho vastrono varasAda karatA hatA ane devIoe madhyabhAganI bhUmine caMdanarasa vaDe kAdavavALI karI. vAjiMtro vAgI rahelA che. maMgalagIto gavAya che. dizAvapuo tenA paDaghA dvArA vAgavAno ane gAvAno zabda karatI hatI Indra mahArAje prabhuno sumaMgalA ane sunaMdA kanyA sAthe pANigrahaNano mahotsava karyo. tyAra pachI devoe karelA maMgalavALI sumaMgalAdevIe bhArata ane brAhmIne joDalA rUpe janma Apyo. traNe lokane AnaMda utpanna karanAra sunaMdA devIe mahAbaLavALA bAhubalI ane atisuMdara rUpavALI suMdarIne yugalarUpe janma Apyo. pharI sumaMgalAdevIe baLavAna ogaNapacAsa putrone puruSayugala rUpe janma Apyo jeo sAkSAt devonA rUpane anusaranArA hatA. eka divasa bAhu UMcA karatA sarva yugalikoe ekaThA thaI nAbhikulakarane vinaMtI karI anyAya thayo ema pokArIne kahyuM. have akArya karanArA loko hakAra, makAra ane dhikkAra nAmanI suMdara nItione gaNakAratA nathI. tyAre nAbhi kulakare yugalIyAone kahyuM ke, A akAryathI tamAruM rakSaNa karanAra A RSabha che, mATe tenI AjJA pramANe varto, te vakhate kulakaranI AjJAthI pragaTa rAjya sthiti karavA mATe traNa jJAnavALA prabhue yugalone AvI zikhAmaNa ApI. maryAdAno bhaMga karanAra gunegArane rokanAra rAjA hoya ane tene UMcA Asane besADI jaLathI abhiSeka karavo joIe. prabhunA A vacana sAMbhaLI te sarva yugalIyAo temanI zikhAmaNa pramANe patranA paDIyA banAvI jaLa levAnI abhilASAthI jaLAzaya gayA te samaye Asana kaMpavAthI avadhijJAnanA upayogathI bhagavaMtanA rAjyAbhiSekano samaya jANIne IndramahArAja ahIM AvI pahoMcyA. Indra mahArAje prabhune ratnasiMhAsana upara besADI rAjyAbhiSeka karI mugaTa vagere AbhUSaNothI zobhAyamAna karyA. A bAju aMjalimAM dhAraNa karelA kamaLapatranA paDIyAmAM potAnA mana sarakhuM nirmaLa jaLa yugaliko paNa lAvyA. sUryathI jema udayAcalaparvata tema siMhAsana para mugaTa vaDe zobhAyamAna, zaradanA medho vaDe jema AkAza tema atyaMta nirmaLa vastro vaDe zobhatA, haMso vaDe jema zaradakALa tema manohara ujjavaLa cAmarothI viMjAtA ane abhiSeka karAelA prabhune yugaliyAoe Azcarya-pUrvaka joyA. AvA alaMkRta bhagavAnanA mastaka para jaLa nAkhavuM yogya nathI ema mAnIne vinayavALA yugaliyAoe prabhunA caraNa kamaLamAM jaLa reDyuM. A samaye IndramahArAja navayojana pahoLI bAra yojana lAMbI "vinItA' nAmanI nagarI banAvavAnI kuberadevane AjJA ApI pote svasthAne gayA. tyAre kubere paNa mANikyanA mugaTanI upamAvALI ratnamaya bhumivALI zatru jitI na zake tevI "ayodhyA' evA bIjA nAmavALI nagarI banAvI. nagarInuM nirmANa karI saraLa svabhAvI kubera yakSarAjano kSaya na thAya tevA ratno, vastro ane dhana dhAnyo
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22. yogazAstrano gurjarAnuvAda vaDe bharI dIdhI. hIrA, nIlama, vaiDUryaratnanA banAvela mahelanA vividha raMganA kiraNo vaDe AkAzamAM vagara bhittivALuM citra banI gayuM. tenA killA upara tejasvI mANekanA banAvelA kAMgarAnI zreNI lAMbAkALa mATe khecara devonI devAMganA mATe prayatna vagaranA ArilApaNAne pAmI. te nagaranA gRhonAM AMgaNAnI bhUmimAM motInA sAthInA AlekhyA hatA, tenAthI bAlikAo svecchAthI kAMkarA ramavAnI krIDA karatI hatI te nagarInA udyAnamAM rahelA UMcA vRkSonI TocathI alanA pAmatAM khecara devIonAM vimAno haMmezA kSaNavAra pakSIonAM mALApaNAne pAmatAM hatAM. te nagarInA bajAramAM ane mahelamAM moTA ane UMcA rana-DhagalAone dekhIne rohaNAcala parvata e to ukaraDAno Dhagalo che, ema anumAna karavuM paDe che, tyAM jalakrIDAmAM ekAgra banelI strIonAM tUTelA hAranAM motIo vaDe gharanI vAvaDIo tAmraparNInI zobhAne dhAraNa karatI hatI. tyAM moTA dhanADhyo che. temAMthI koI ekAdanI pAse vepAra karavA mATe vaNikaputra kubera gayo haze - ema huM mAnuM chuM. tyAM rAtre caMdrakAnta maNinI bhIMtavALA mahelamAMthI jharatA jaLathI mArganI dhULa sarvatra zAnta karAya che. amRta tulya jaLavALI lAkho, vAvaDI, kUvA, sarovaro, navIna amRtanA kuMDavALA nAgalokane paNa parAbhava pamADatA hatA. te nagarIne alaMkRta karatA te RSabha rAjA potAnA putronI mAphaka prajAnuM pAlana karatA hatA. tyAra pachI lokonA upakAranI icchAthI RSabha rAjAe eka ekanA vIza prakAravALI pAMca zilpI kanyAo utpanna karI. rAjya sthiti mATe gAyo, ghoDAo, hAthIo vagere ekaThA karyA ane sAma vagere upAyavALI rAjyanIti paNa batAvI. bharata putrane botera kaLAono samudAya zIkhavyo ane bhArate paNa potAnA bhAIone ane putrone tathA bIjAone paNa bhaNAvyA. RSabha rAjAe bAhubaline aneka bhedavALA hAthI, ghoDA, strI ane puruSonAM lakSaNo zIkhavyAM. brAhmI putrIne jamaNA hAthathI lipI ane DAbA hAthathI suMdarI putrIne gaNita batAvyuM. varNavyavasthAnI racanA karatA nyAyamArga pravartAvatA nAbhiputre vyAzI lAkha, pUrvo pasAra karyA. kAmadeve karela AvAsa sarakhA vaizAkha mahinAmAM koIka samaye parivAranA AgrahathI prabhu udyAnamAM gayA. khIlelA AMbAnA mora vaDe AnaMda pAmelA bhamarAo guMjArava karavAnA bAnAthI jANe prabhunuM svAgata karatA hoya tevI vasaMtalakSmI pragaTa thaelI hatI. paMcama svarathI TahukA karanAra koyaloe jANe nATakanI prathama prastAvanA zarU karI hoya tema malayanAM sugaMdhI vAyarAe latAne nRtya karatI dekhADI. dareka zAkhAo upara kuhalathI puSpo ekaThAM karatI strIo vaDe vRkSo jANe strI-phaLavALAM hoya tevA banI gayA. puSpanA vAsagRhamAM beThelAM, puSpanA AbharaNothI bhUSita, puSpanA daDAyukta hastavALA prabhu jANe vasaMtano sAkSAtkAra hoya tevA zobhavA lAgyA. tyAM bharata vagere AnaMdapUrvaka ramI rahyA hatA, tyAre svAmIe vicAryuM ke dogaMdaka devone AvA prakAranI krIDA haze kharI ? te samaye prabhune avadhijJAna-yoge anuttara devalokanAM sukho pUrve pote bhogavyA hatA - e vagere AgaLa AgaLanAM devalokonAM sukho jANyAM. pachI paNa jemanuM moha-baMdhana gaLI gayuM che evA prabhue karI paNa ciMtavyuM ke viSayAdhIna evA A AtmAne dhikkAra thAo ke je Atmahita samajato nathI. aho ! A saMsArarUpI kUvAne viSe jIvo karma vaDe araghaTTaghaTI nyAyathI UMcA-nIcA sthAnamAM caDavA-utaravAnI kriyA kare che. e vigere vicArI manathI prabhu bhava parAmukha banyA. teTalAmAM sArasvata vagere lokAMtika devo AvyA ane mastaka para aMjali joDI jANe bIjo mugaTa paheryo hoya tevA thaI, praNAma karI teoe vinaMtI karI ke, "he svAmi ! tIrtha pravartAvo te devo gayA pachI naMdana nAmanA udyAnathI pAchA vaLI nagarImAM pahoMcI rAjAone bolAvyA. moTA putra
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 prathama prakAza, zlo.10 bharatano rAjyAbhiSeka karIne tyAra pachI prabhue bAhubalI vagere putrone paNa rAjya vaheMcIne ApyuM. saMvatsarI-dAna ApIne pRthvIne tevA prakAranI tRpta karI che, jethI karIne "mane ApoevuM dIna vacana kyAMya rahyuM ja nahi. Asana kaMpavAthI sarva Indroe AvI vRSTie jema parvatano tema prabhuno abhiSeka karyo. puSpamALA, sugaMdhI aMgarAga ane devoe sthApana karelAM sugaMdhI puSpa-samUha vaDe prabhu potAnA yaza vaDe jANe na hoya tema zobhavA lAgyA. paherelA vividha vastrothI tathA ratnajaDita AbhUSaNothI prabhu saMdhyA samayanAM vAdaLAM ane tArAgaNathI jema AkAza zobhe tevA zobhavA lAgyA. Indra AkAzamAM devadudubhino nAda karAvyo, jANe potAnA AtmAmAMthI ubharAto AnaMda jagatane ApatA na hoya? Urdhva lokagatino mArga jagatane batAvavA hoya tema devo, dAnavo ane manuSyothI vahana karAtI zibikAmAM prabhue ArohaNa karyuM. A pramANe devo sAthe Indroe prabhuno dIkSA niSkramaNa mahotsava karyo. jene dekhanArAoe potAnI daSTine, nirnimeSavALI banAvIne kRtArtha banAvI. siddhArtha nAmanA udyAnamAM pahoMcIne prabhue kaSAyonI mAphaka puSpo ane AbharaNono sarva prakAre tyAga karyo. cAra mRSTithI kezono loca karyA pachI prabhu pAMcamI muSTi loca mATe taiyArI karatA hatA, tyAre Indra mahArAje vinaMtI karI ke, suvarNakAMtivALA ApanA khabhA upara varNavI na zakAya tevI kezanI laTa atizaya zobhe che. mATe Ama ja rahevA do, eTale svAmIe tene dhAraNa karI rAkhI. potAnA uttarAsaMga vastramAM saudharma Indra prabhunA kezone grahaNa karyA ane te kezone kSIrasamudramAM nAMkhI pAchA AvIne nATakAcAryanI mAphaka muThThI-capaTInI saMjJAthI lokono kolAhala baMdha karAvyo. "huM sarva sAvadyanAM paccakhANa karuM chuM.' e pramANe uccarI prabhu mokSamArge prayANa karavA uttama cAritra-2tha para ArUDha thayA. te samaye prabhune sarva bAjuethI sarva jaMtuonA manodravyane jANanAruM evuM cothuM mana:paryavajJAna pragaTa thayuM. potAnA svAmIne anusaranArA cAra hajAra rAjAoe paNa bhaktithI te vrata aMgIkAra karyuM. kAraNake kulIna puruSono A ja krama che. tyAra pachI sarva Indro potAnA sthAnamAM gayA ane hAthIo sAthe jema yUthapati tema te sarvanI sAthe svAmI vicAravA lAgyA. bhikSA mATe bhramaNa karatA prabhune bhikSA svarUpane nahIM jANanArA loko kanyA, hAthI, ghoDA vagere vastuo sAme dhare che. kharekhara koI vakhata saraLatA paNa tiraskArapAtra bane che.' ucita bhikSA nahi prApta karatAM pariSadone sahana karatAM, dIna mana vagaranA svAmIe maunavratano Azraya karyo. sAthenA kSadhApIDita cAra hajAra sAdhaoe bhagavAnano sAtha choDI. dIdho. "bhagavAna jevA sattvavALA bIjA koNa hoI zake ? vanamAM phula-phalano AhAra karanArA teo to tApaso banI gayA. mokSamArgathI cUkelA ane bhava aTavInA mArgane sevatA evA teone dhikkAra thAo. - have prabhunI AjJAthI kyAMka bahAra gayelA kaccha ane mahAkacchanA putro nami ane vinami pratimApaNe rahelA bhagavaMtanI pAse AvyA. baMnee prabhune praNAma karI vinaMtI karI ke, amArA svAmI bIjA koI nathI. mATe te svAmI ! amane rAjyo Apo. prabhu te baMne sevakone paNa te vakhate kaMI javAba ApatA nathI. "mamatva vagaranA mahApuruSo koI paNa lokonI ciMtAthI lepAtA nathI." ughADI talavAra kheMcI paheregIra banI jema sUrya ane caMdra meruparvatanI, tema baMne haMmezA svAmInI sevA kare che. prabhune vaMdana karavAnI IcchAthI Avela dharaNendra te baMnene pUchyuM ke, ahIM AvavAmAM tamane zuM kAraNa che? tyAre teoe kahyuM ke, A amArA svAmI che, amo temanA sevako chIe, koIka samaye amane bahAra mokalyA hatA, te samaye potAnA sarva putrone rAjya vaheMcI ApyuM. jo ke temaNe sarvasva ApI dIdhuM che, to amane rAjya kevI rIte Apaze ? temanI pAse che ke nathI? enI ciMtA zI karavI? sevakoe to haMmezA sevA
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24. yogazAstrano gurjaranuvAda ja karavAnI hoya ? "A svAmI to mamatA vagaranA ane parigraha rahita che, mATe tamo bharata pAse rAjyanI mAMgaNI karI. A sAdhu tamane zuM ApI zakavAnA che ?' Ama temane kahyuM tyAre teoe dharaNendrane kahyuM. ke "vizvanA svAmI evA prabhune meLavIne have ame bIjAne svAmI karavAnA nathI, kalpavRkSane prApta karIne keraDAnI sevA karavA koNa jAya? paramezvarane choDIne ame bIjA koI pAse mAgavA javAnA nathI, cAtaka varasAdane choDIne bIjA jaLanI yAcanA karato nathI, bharatAdikanuM kalyANa thAo, tamAre paNa zA mATe amArI ciMtA karavI joIe? A svAmithI amAruM je thavAnuM hoya te thAya, amAre bIjAnuM zuM prayojana che ?' temanA pratyuttaro sAMbhaLI khuzI thaelA dharaNenTe kahyuM ke, huM A ja svAmIno sevaka pAtAlapati dharaNendra chuM. e pramANe potAnI oLakha ApI. A ja svAmI sevA karavA yogya che - e tamArI pratijJA bahu suMdara che. svAmisevAnA phaLarUpa vidyAdharonuM aizvarya huM tamane ApuM chuM. tame svAmInI sevAthI ja A meLavyuM che. - ema jANajo, bIjo vicAra na karatA - ema samajAvIne prajJapti vagere vidyAo temane ApI. tyAra pachI tenI rajA prApta karela teo pacAsa yojana vistAravALA pacIza yojana UMcA vaitADhyaparvata para AvyA. tyAM namie daza yojana vistAravALI dakSiNazreNinA madhyabhAgamAM rahelI pacAsa nagarIo vidyAbalathI banAvI. vaLI uttarazreNimAM vidyAdharapati vinamie daza yojanA vistAravALI sATha nagarI vasAvI. te nami ane vinami lAMbA kALa sudhI vidyAdhara rAjAomAM cakravartIpaNuM bhogavavA lAgyA. tevA prakAranI svAmi-sevAthI zuM duSkara hoI zake ? eka varasa sudhI mauna dhAraNa karanAra ane AhAra vagara vicaratA vicaratA bhagavAna RSabhadeva paNa pAraNAnI IcchAthI gajapura-hastinApura padhAryA te samaye somayazAnA putra zreyAMsakumAre svapna dekhyuM ke, zyAma thayelA mene meM amRtanA ghaDAothI pakhALIne ujjavaLa banAvyo. subuddhi nAmanA zeThe paNa svapra dekhyuM ke, "sUryathI kharI paDelA hajAra kiraNone zreyAMse tyAM sthApyAM, tethI te tejasvI thayo." somayazA rAjAe paNa svapna dekhyuM ke "eka rAjA bIjA ghaNA zatruothI gherAyo hato. zreyAMsanI sahAyathI teNe jaya meLavyo." traNe e potapotAnA svamo rAjyasabhAmAM ekabIjAne nivedana karyA paNa tenA phaLAdeza nahIM jANanArA teo potapotAnA sthAne pAchA gayA. te samaye te svapranA nirNaya pragaTa karavA mATe ja hoya tema bhagavAna paNa bhikSA mATe zreyAMsane tyAM gayA. caMdrane dekhIne jema samudra uchaLe, tema bhagavaMtane AvatA dekhIne zreyAMse kalyANanA bhAjanabhUta harSano Azraya karyo. zreyAMsakumArane svAmInA darzana-yoge UhApoha karatAM pUrve khovAyela nidhAnanI jema jAtismaraNa pragaTa thayuM. AgalA janmamAM A vajanAbha nAmanA cakravartI hatA, tyAre huM temano sArathi hato. emanI pAchaLa meM paNa te vakhate dIkSA lIdhI hatI, e vagere yAda AvyuM. tyAra pachI buddhizALI zreyAMsakumAre nirdoSa bhikSA ApavAnI vidhi jANI eTale harSa pAmelA teNe prabhune kalpe tevo prAsuka zeraDIrasa vahorAvyo. ghaNo rasa hato chatAM paNa bhagavaMtanA hasta-pAtramAM te samAI gayo. te samaye zreyAMsanA hRdayamAM harSa na samAyo. te rasa aMjalimAM thIjI gayo hoya ane thaMbhI gayela hoya tema AkAzamAM UMcI zikhAvAlo thayo. kAraNake prabhuno prabhAva acinya zakitavALo hoya che. tyAra pachI te rasathI bhagavaMte pAraNuM karyuM ane devo, asuro ane manuSyonAM netroe temanA darzanAmRtathI pAraNuM karyuM. AkAzamAM devoe meghanI jema duMdubhinAda ane jaLavRSTinI jema ratno ane puSponI vRSTi karI, pachI prabhu bAhubalI rAjAnI takSazIlA nAmanI nagarImAM padhAryA ane tyAM teoe bahAranA udyAnamAM eka rAtri saMbaMdhI pratimAno svIkAra karyo, "huM savAre svAmInAM darzana karI lokone karAvI pavitra thaIza' ema vicAratA bAhubalinI rAtri ekamAsanA sarakhI pasAra thaI, savAre te tyAM jAya che, eTalAmAM to prabhu
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, glo.10 25 bIje sthaLe vihAra karI gayA. tethI caMdra vagaranA AkAza jevA udyAnane nisteja dekhyuM. ukhara-khArI bhUmimAM jema bIja tema mArA hRdayano manoratha nAza pAmyo. pramAdI evA mane dhikkAra thAo" ema kahI te potAnI niMdA karavA lAgyo. jyAM AgaLa prabhue pagalAM sthApana karyA hatA. tyAM bAhubalIe ratnonI vedikA ane hajAra ArAvALuM, sUrya sarakhA tejavALuM dharmacakra banAvyuM. vividha abhigrahavALA svAmI AryadezanI mAphaka adharmavALA pleccha dezomAM vihAra karatA hatA. kAraNake yogIo haMmezA samabhAvavALA hoya che. tyArathI mAMDI pApakArya karanArA anAryo paNa dharmanI Astikaya buddhithI daDha dharmAnuSThAna karanAra banyA. A pramANe vihAra karatA karatAM prabhune eka hajAra varSo pUrNa thayA tyAre svAmI purimatAla nAmanA nagaramAM padhAryA. tenA IzAnadizA-bhAgamAM zakaTAnana nAmanA vanamAM vaDalAnA vRkSa nIce prabhu aThThama tapa karIne kAussagna dhyAne rahyA. prabhu kSapakazreNi para ArUDha thaI apUrvakaraNanA kramathI nirmaLa zukaladhyAnanA madhyabhAgamAM dhyAna karavA lAgyA. tyAra pachI meghanI mAphaka dhAtikarmo vIkharAI gayA, eTale svAmIne kevalajJAna-sUrya pragaTa thayo. ati gIradI hovAnA kAraNe paraspara vimAno athaDAvatA aneka devaparivArasAthe tyAM cosaTha Indro AvyA. potAnA mAnanuM mArjana karanAra vAyukumAra devoe prabhunuM samavasaraNa karavAnA sthAnanuM bhUtala sApha ane sapATa taiyAra karyuM. meghakumAra devoe sugaMdhI jaLanI vRSTi karI pRthvIne siMcI. Rtuoe pRthvI upara DhIMcaNa sudhI puSpo pAtharyA, ema IcchIne ke kharekhara pUjyono saMsarga pUjA mATe thAya che." tyAM vahnikumAra devoe snigdha dhUmanA zreNisamUhe sugaMdhamaya banAvela AkAzavALA dhUpadhANAo taiyAra karyo. Indro ane devoe raMga-beraMgI ratnakAntivaDe seMkaDo IndradhanuSavALuM na hoya tevuM samavasaraNa banAvyuM. bhuvanapati jyotiSka ane vaimAnika devoe rajata, suvarNa ane mANikyanA banAvelA traNa killAo zobhatA hatA. A mArga svargano che. A mArga mokSano che - ema prANIone jANe kahetI na hoya tevI killA upara pharakatI patAkAo zobhatI hatI. gaDha upara ratnanI banAvelI vidyAdharIonI pUtaLIo zobhatI hatI, jANe aMdara samAveza nahi thAya te kAraNathI devoe aMdara praveza karAvyo nahi hoya. harSathI lAMbA kALa sudhI mANikyanA kAMgarA joI rahelI mugdha devAMganAo cAra prakAranA dharmanA cAra gavAkSo sarakhA dareka gaDhanA cAra daravAjA zobhatA hatA. jJAnAdika traNa ratnone anulakSIne hoya tema devoe samavasaraNanI aMdara traNa koza UMco kalpavRkSa banAvyo. te vRkSanI nIce pUrva dizAmAM devoe svarganI zobhA sarakhAM zreSTha pAdapITha sahita ratnasiMhAsana banAvyuM. pUrvanA dvArathI praveza karI "namo tistha' ema tIrthane praNAma karI pUrvAcala upara jema aMdhakAra dUra karanAra sUrya tema prabhu siMhAsana para birAjamAna thayA. te ja samaye devoe bAkInI traNa dizAmAM bhagavaMtanA pratibiMbo siMhAsana upara sthApana karyA. pUrNimAnA caMdramaMDaLane harAvanAra. traNe lokanA svAmIpaNAnA cihanarUpa traNa chatro prabhune zobhatAM hatA. bhagavAna eka ja amArA svAmI che. ema kahevAne ja Indra jANe hAtha UMco karyo hoya tema prabhunI AgaLaratnamaya Indradhvaja zobhato hato. kevalajJAnIomAM cakravartIpaNAne sUcavanAra ati abhUta prabhAsamUhathI yukta dharmacakra prabhu pAse zobhatuM hatuM. vaLI gaMgAnadInA taraMga sarakhA ujjavala be manohara cAmaro prabhunA mukhakamaLa tarapha doDatA haMsa na hoya tevA zobhatA hatA. jenI AgaLa sUryamaMDaLa khajavAnA baccA jevuM lAge evA prakAranuM bhAmaMDala prabhunA zarIra pAchaLa pragaTa thayuM. jenA paDaghA zabdo vaDe cAra dizAone atyaMta zabdamaya karatI meghanI jema gaMbhIra AkAzamAM duMdabhi vAgavA lAgI. zAnti pAmelA loka pratye kAmadeva jema bIjA zastrono tyAga kare, tema devoe cAre bAju nIce DIMTIyA hoya tevA
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 26 4 puSponI vRSTi karI. bhagavaMte traNe lokane upakAra karanAra pAMtrIza guNayukta vANIthI dharmadezanA zarU karI. te samaye bharata rAjAne dUte AvI kahyuM ke, bhagavAnane kevaLajJAna pragaTa thayuM. bIjA dUte AvIne kahyuM ke AyudhazALAmAM cakraratna paNa utpanna thayuM che. pitAjIne kevaLajJAna utpanna thayuM che. A bAju cakraratna AvyuM che. A bemAM prathama pUjA konI karU ? ema kSaNavAra rAjAe vicAryuM, vizvane abhayadAna denAra pitAjI kyAM ! ane prANiono ghAta karanAruM cakra kyAM ! ema vicArI teNe prabhunI pUjA mATe potAnA parivArane hukama karyo. putranA pariSanA samAcAra vaDe duHkhAzruthI utpanna thayela netrarogavALA marudevA mAtA pAse jaI namana karI bharate vinaMtI karI ke, he mAtAjI ! tamo mane haMmezA Thapako ApatA hatA ke mAro sukumAra putra comAsAmAM padmavananI mAphaka pANIno upadrava sahana kare che. vaLI ziyALAmAM araNyamAM mAlatInA choDanI mAphaka hima paDavAnA pariklezavALI avasthA haMmezA anubhave che. vaLI unALAmAM sUryanA ati bhayaMkara uSNa kiraNothI hAthI mAphaka adhika saMtApa anubhave che. A pramANe sarvakAla vanavAsI ekalo mAro putra Azraya vagaranA tucchajana mAphaka duHkha bhogavI rahelo che, to have atyAre traNa lokanAM svAmIpaNAne pAmelA tamArA putranI saMpatti dekhavA cAlo. ema kahIne temane hAthI upara besADyAM. sAkSAt lakSmI sarakhA suvarNa, hIrA, mANakyinA AbhUSaNo paherAvelAM ghoDAM, hAthI, pAyadaLa senA ane ratho sAthe samovasaraNa tarapha bharata cAlyo. AbhUSaNathI ekaThA karelA jaMgama toraNa sarakhA sainyo sAthe jatA rAjAe durathI AgaLa eka ratnano dhvaja dekhyo. eTale bharate marudevAne kahyuM ke mAtAjI ! devatAoe taiyAra karela A prabhunA samavasaraNane juo. pitAjInA caraNa kamaLonI sevA utsava mATe AvelA devonA jaya jayArAva zabda saMbhaLAya che. mAlava kauzikI vagera grAmarAgathI pavitrita banelI karNAmRta samAna dezanA-vANI saMbhaLAya che, mora, sArasa, krauMca, haMsa vagere pakSIonA avAja karatA adhika madhura svaravALI bhagavaMtanI vANI, vismayapUrvaka ekAgratAthI kAna daIne sAMbhaLe che. he devi ! pitAjInI eka yojana sudhI jatI meghanA zabda sarakhI gaMbhI2 vANI sAMbhaLIne vAdaLA mAphaka balavAna mana A tarapha doDI jAya che, marudevA mAtAe traNa lokanA svAmInI gaMbhIra, saMsArathI tAranArI, vAyarA vagaranA dIpaka jevI sthira vANI harSathI sAMbhaLI, prabhuvANI sAMbhaLatA marudevInAM netronAM paDalo AnaMda azrujaLanA pravAhathI kAdava mAphaka sApha thaI gayA. teNe atizayavALI tIrthaMkaranI Rddhi joI. te jovAnA AnaMdanI sthiratAthI tenA karmo vIkharAI gayAM. bhagavaMtanA darzanathI thaelA AnaMda-yogathI sthiratAne pAmelI teNe te ja samaye nirmala kevalajJAna meLavyuM. A avasarpiNInI aMdara A prathama siddha thayA. tyAra pachI devoe temanA zarIrane kSIra samudramAM padharAvIne mokSano mahotsava karyo. teno mokSa thayelo jANI rAjA harSa ane zoka sAthe vAdaLAno chAMyaDo ane sUryano tApa ane baMneno yoga hoya tevA zaradakALane pAmyo-rAjya-cihnono tyAga karI parivAra-sahita page cAlatA rAjAe samavasaraNamAM praveza karyo. daSTirUpI cakorane caMdrasamAna cAra devanikAyothI parivArelA prabhune bharata mahArAjAe joyAM. bhagavaMtane traNa pradakSiNA karI tema ja namaskAra karI mastaka 52 aMjali joDI cakravartI rAjA A pramANe stuti karavA lAgyA. bharate karelI prabhu stuti -- he samagra jagatanA nAtha ! tamAro jaya thAo, AkhA vizvane abhayadAna denArA ! tamAro jaya ho, he prathama jineza ! jaya thAo, he saMsArathI tA2nA2 ! tamAro jaya ho, avasarpiNinA bhavya jIvorUpI padmasarovarane pratibodha karavA mATe sUrya-samAna he prabhu ! Aje tamArA darzana thavAthI aMdhakAra nAza
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.10 karanAra prabhAtano udaya thayo. he nAtha ! bhavya jIvonAM manarUpI jaLane nirmaLa karanAra katakanA cUrNa sarakhI ApanI vANI jaya pAmo. he nAtha ! karUNAnA kSIrasamudra ! tamArA zAsanarUpI mahArathamAM jeo ArUDha thAya che. rAga, dveSa, kaSAyo rUpI zatruo vaDe gherAyelA jagatano uddhAra ApanAthI ja thaze. he nAtha! evA saMsArane paNa ame lokAgra karatAM adhika mAnIe chIe. he svAmI ! tamArA darzananA mahAAnaMdarasamAM sthira banelA netro vaDe, saMsAramAM paNa mokSasukhano AsvAda anubhavAya che, abhayadAna denArA he nAtha ! temane lokAgra dUra nathI. he deva ! niSkAraNa jagatanA baMdhunAM jyAM sAkSAta darzana thAya che. Apa svayaM tattvane samajAvo cho. jAte ja mokSamArga batAvo cho. svayaM vizvanuM rakSaNa karo cho tethI karI Apa sivAya bIjA konI stuti karUM? A pramANe bharata cakravartIe prabhunI stuti karIne be kAnane aMjalIrUpa pyAlo banAvI dezanArUpa vANInuM amRtapAna karyuM. te vakhate RSabhasena vagere corAzI gaNadharone RSabhadeva bhagavaMte svahaste dIkSA ApI. tyAra pachI brAhmIne ane bhAratanA pAMcaso putrone, sAtaso pautrone RSabhadeva bhagavaMte dIkSA ApI. puMDarIka vagere sAdhuo, bAhyI vagere sAdhvIo, zreyAMsa vagere zrAvako ane suMdarI vagere zrAvikAo, e pramANe te samaye prabhue caturvidha zrIsaMghanI sthApanA karI. tyArathI mAMDIne zrI saMghanI te pramANenI vyavasthA cAlyA kare che. pachI prabhu bhavyajIvone pratibodha karavA mATe parivAra sAthe bIje sthaLe vihAra karI gayA. temane praNAma karI bharata mahArAjA paNa ayodhyA nagarImAM gayA. bharate karelI cha khaMDanI sthApanA RSabhadevanA vaMzamAM ratnAkara pratye jema caMdra tenI mAphaka AhvAda karAvanAra sAkSAt dehadhArI nyAya hoya tevA bharata mahArAjAe pRthvInuM yathArtha vidhithI pAlana karyuM. jeonI rUpasaMpattio AgaLa lakSmI to dAsarUpI hatI. evI tene cosaTha hajAra strIo hatI. te IndranI sAthe ardhAsane besato te vakhate baMnenA bheda na samajanArA devo saMzayamAM paDatA hatA. anya tejone jitanAra evA tejathI jagatane prakAzita karato sUrya jema pUrvamAM udaya pAme che, tema teNe pUrva dizAomAMthI digvijaya karavAnI zarUAta karI. kallolarUpI hastothI paravALA uchaLatAM jANe dhana uchaLatA hoya tevA gaMgAnA saMgamathI manohara evA pUrva samudra te pahoMcyo. tyAM mAgadhatIrthanA kumAradevanuM manamAM smaraNa karIne teNe arthasiddhinA prathama dvArarUpa aThThama tapa aMgIkAra karyuM. tarata ja rathamAM besIne jaLacarone trAsa pamADatA mahAbhujAvALA bharate merunI jema samudramAM praveza karyo. rathanI nAbhi sudhInI pANImAM rathane ubho rAkhI potAnA nAmathI aMkita dUta sarakhA bANane bAra yojana dUra mAgadha tarapha mokalyuM. ahIM bANa paDyuM eTale mAgadhatIrthano mAlika deva bhUkuTI caDAvavAthI pragaTa krodhayukta banyo. bANa upara maMtrAkSara sarakhA tenA nAmAkSara joIne nAgakumAra zAMta manavALo thayo. "A prathama cakravartI utpanna thayA che" ema vicArato jANe mUrtimAna vijaya hoya tema te bhArata pAse Avyo. potAnA mastakamAM rahelA maNi sarakhuM lAMbA kALa upArjana karelA teja mAphaka te bANa cakravartI pAse pAchuM lAvyo. sevaka evo huM pUrvadizAno pAlaka chuM. mATe mAre zuM kArya karavuM ? e pramANe vinaMtI karato hato. tyAre mahAparAkramavALA bharate tene jayastaMbhanI mAphaka mAgadhanA adhipati tarIke sthApana karI mAnya karyo. te pUrvasamudranA kinArethI bharata mahArAjA pAchA pharyA. eka pRthvIthI bIjI pRthvImAM parvatone paNa kaMpAyamAna karato caturaMgI senA sAthe te dakSiNa samudra pahoMcyo. bhujA baLavALA te cakravartIe aneka elAyacI, lavaMga, lavalI-cArolI, kakkolakanI vanaspativALA kinArA upara sainyono
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 yogazAstrano gurjaranuvAda paDAva nakhAvyo. tejathI dekhI na zakAya tevA, jANe bIjA sUrya hoya, tevA, mahAbAhuvALA bharata rAjA mATe azvothI yukta mahArathamAM ArUDha thayA tyAra pachI uchaLatA taraMga sarakhA UMcA ghoDA joDelA rathamAM besI rathanI nAbhi sudhInA pANImAM samudranuM laMghana karyuM. tyAM varadAma nAmanA deva tarapha bANa taiyAra karIne dhanurvedanA AkAra sarakho dorIno TaMkAra karyo ane kAna sudhI khecelA dhanuSa para suvarNanA kuMDaLa sarakhA kamaLanA nALa jevA sonAnA bANane dhanuSa para caDAvyuM tyAra pachI Indra sarakhA baLavALA bharata rAjAe varadAma nAmanA tIrthanA svAmI pratye potAnA nAmathI aMkita bANa choDyuM. varadAmanA svAmIe bANa joI ane grahaNa karI prati upAya jANakAra te bheTayuM laI bhArata pAse gayo ane bharatAdhipane kahyuM ke, "Apa ahIM mAre tyAM padhAryA, tethI huM dhanya banyo chuM. Apa sarakhA nAtha vaDe huM sanAtha banyo che. tyAra pachI tene potAne AdhIna banAvI kAryanI kadara karanAra bharatezvara sainyathI pRthvIne kaMpAvato, pazcima dizA tarapha cAlyo. pazcima samudra pahoMcI prabhAsatIrthanA svAmI tarapha jaLahaLatuM vijaLIdaMDa sarakhuM bANa bharate pheMkyu. jo sukhe jIvavAnI IcchA karato hoya, to daMDa Apa ane AjJAno amala karaevA akSaro prabhAsapatie te bANa upara vAMcyA. bharata rAjAne prasanna karavA mATe AzcaryakArI ghaNA bheMTaNAM taiyAra karI te bANa laIne sAme gayo. lAMbA kAlathI upArjana karela potAnA yazanA DhagalA sarakhA samagra barapha sarakhA ujjavaLa manohara motInA) hAra, tathA kaustubhamaNi jenI AgaLa patthara jevo dekhAya tevA prakAranAM maNiratno nara-ziromaNI bharata mahArAjAne arpaNa karyA. vaLI potAnA mUrtateja sarakhA kaDA, kaMdorA, mugaTa, kaustubharatna, suvarNa-sikkAo paNa arpaNa karyA. e pramANe niSkaTapaNe ane bhaktibhAvathI teNe bharata rAjAne prasanna karyA. te pachI bharata tyAMthI uttara dvAra DelI sarakhI sidhunadI tarapha gayA tyAM sindhadevInA maMdira pAse rAjAe sainyanI chAvaNI nAkhIne sindhadevIne udezIne aThThama tapa karyo. potAnuM Asana kaMpAyamAna thavAthI teNe jANyuM ke "cakravartI AvelA che tethI sindhadevI divya bheTaNAo laIne AvI ane bharata mahArAjAnI arcanA karI, tenI sevA svIkArI tene rajA ApIne bharate pAraNuM karyuM ane teno ATha divasano mahotsava karyo. te pachI cakrane anusarato uttara-pUrvanI vaccenI IzAna vidizAmAM jatAM bharata kSetranA be vibhAgane joDanAra vaitADhaya parvata pAse pahoMcyo tyAM tenA dakSiNa vibhAganI taLeTImAM sainya chAvaNI nAMkhIne vaitADhyakumAra devane uddezIne bharatarAjAe aThThamatapa karyo, te paNa avadhijJAnathI jANI tevA tevA divya bheTaNAM laIne Avyo. ane AjJAno svIkAra karyo. tene rajA ApIne rAjAe aThThamatapanuM pAraNuM karyuM. ane yathAvidhi tenA nAme aSTAlikA mahotsava karyo. krAMti vaDe sUrya sarakhA te rAjA tamistrA nAmanI guphA pAse gayA ane najIkamAM sainyano paDAva nAkhyo. kRtamAla nAmanA devane anulakSIne tyAM teNe aThThama karyo eTale Asana kaMpavAthI te Avyo ane rAjAnI sevA svIkArI, tene paNa rajA ApIne aThThama tapanuM pAraNuM karyuM ane tyAra pachI teno aSTADhiAkA mahotsava karyo. bharatanI AjJAthI suSeNa nAmanA senApatie carmaratnanI sahAyathI sidhu nadI oLaMgIne dakSiNa sindhanA niSkaTane tarata jItI lIdho. vaitADhaya parvatanA vajanA dvArathI baMdha karelI tamisrA nAmanI guphAne ughADavA mATe suSeNane RSabhaputra bharate AjJA karI. zeSAnI mAphaka prabhunI AjJAne mastake dhAraNa karato suSeNa senApati paNa tamisrA guphAnI najIkanA pradezamAM gayo. tenA adhiSThAyaka kRtamAla nAmanA devanuM smaraNa karato vizuddha buddhivALo te pauSadhazALAmAM aThThama karIne rahyo. aThThama tapanA aMte snAna karI bAhya ane atyaMtara zauca dhAraNa karanAra teNe pavitra vastro ane vividha AbhUSaNa paheryA. tyAra pachI homakuMDa sarakhA jaLanA agnivALA dhUpadhANAmAM svArtha sAdhavAnI AhutinI jema dhUpanI muSTione pheMkato te
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, glo.10 sthAnathI te guphAnA dvAra tarapha jema bhaMDAranA dvAra tarapha sAvadhAnIthI jAya tema utAvaLathI guphA dvAra kholAvavA mATe gayo. netAnI jema te bAraNAnA yugalane jotAM ja namaskAra karyo. nahitara aMdara praveza kevI rIte thaI zake ? tyAra pachI guphadvAramAM ATha ATha maMgalonA AlekhanapUrvaka potAnA gauravane ucita teNe aThThAI-mahotsava karyo. Indra jema vajane tema senApatie sarva zatrunA nAza karanAra vaja jevA daMDaratnane grahaNa karyuM. vakragrahanI mAphaka keTalAMka pagalA pAchA haThIne daMDaratnathI bAraNAne traNa vakhata jaldI tADana karyuMvajathI jema parvatanI pAMkho tema daMDaratnathI aphaLAyelAM te baMne bAraNAMo taDa karatA chuTA paDI gayA. te khulI gayelA guphadvArathI tarata ja prasanna mukhavALA suSeNa senApatie bharata rAjA pAse jaI namaskAra karI vinaMtI karI. ghaNA tapathI patinA muki jAya tema ApanA prabhAvathI Aje guphAnA dvAra argalA vagaranA banI khulI gayA. airAvata para jema Indra tema tarata ja bharatarAjA gaMdhahastI upara ArUDha thaI guphadvAra tarapha gayA. rAjAe guphAno aMdhakAra dUra karavA mATe pUrvAcala para sUrya jevuM maNiratna hAthInA jamaNA kuMbhasthaLa para sthApana karyuM. tyAra pachI jenI pAchaLa sainya cAlI rahela che, evA krame anusaratA bharata mahArAje meghanI vacamAM sUryanI jema guphAnI aMdara praveza karyo. ane teNe eka eka yojananA aMtare AMtare baMne bAju aMdhakAra dUra karanAra gaumUtrikAnA AkAravALA mAMDalAo kAkiNIratnathI AlekhyA. kAkiNIratnathI karelA sUryamaMDaLa sarakhA udyota karanAra prakAzavALA ogaNapacAsa mAMDalAnAM tejanuM sukha tenI senAe anubhavyuM. pachI rAjAe guphAmAM unmagnA ane nimagnA nAmanI be nadIo joI; je eka nadImAM patthara paNa tare ane bIjImAM tuMbaDuM paNa DubI jAya. mahA muzkelIthI tarI zakAya tevI baMne nadIo hovA chatAM te nadImAM varki ratna vaDe naheranI mAphaka page cAlI zakAya tevI nirdoSa keDI banAvI. keDI vaDe te baMne nadIno pAra pAmI mahomeghamaMDaLamAMthI jema sUrya nIkaLe tema guphAmukhathI rAjA bahAra nIkaLyo. pachI bharate bharatakSetranA uttarakhaMDamAM praveza karyo ane Indra jema dAnavo sAthe tema teNe mleccho sAthe yuddha karyuM. bharata rAjAe zlecchone harAvyA tyAre pharI jIta meLavavAnI abhilASAvALA svecchAe meghakumAra vagere potAnA kula devatAnI upAsanA zarU karI tyAra pachI muzala pramANa dhArAvALo kalpAMtakALanA jevo saMvartaka varasAda cAre bAju varasavA lAgyo. bharata rAjAe nIce jamIna para carmaratna bAra yojana sudhI laMbAvyuM. ane tenI upara chatraratna ane vacce senAne rAkhI. rAjAe mahAaMdhakArane nAza karavA mATe pUrvAcala para jema sUrya hoya tema chatradaMDa upara maNiratna sthApana karyu. carmaratna ane chatraratna be ratnano saMpuTa te taratuM IMDu hoya, tevuM zobhatuM hatuM. tethI tyArathI mAMDI lokamAM "brahmAMDamAM evI kalpanA zarU thaI. vaLI gRhapatine savAre ropelA DAMgara sAMje ugIne taiyAra thaI jatA, eTale bhojana mATe dareka raheThANe pahoMcADI devAtA varasI varasIne kaMTALelA meghakumAroe plecchone kahyuM ke, "A cakravartI che, amArA sarakhAthI tene jItI na zakAya. temanI vANIthI nirAza banelA pleccho bharatane zaraNe gayA. "agnithI dAjhelA hoya, temane agni e ja mahAauSadha che." tyAra pachI sidhu nadInA uttara taraphanA ajeya niSphaTane yogI jema saMsArane jItI le tema svAmInA hukamathI senAnIne jItI lIdho. airAvatanI mAphaka lIlApUrvaka keTalAka prayAso karato rAjAnA himavAna parvatanI dakSiNa taLeTIe pahoMcyo. tyAM bharatarAjAe himavatakumAra devane udezIne aThThama tapa karyo. kAraNake tapa e kAryasiddhinuM prathama maMgala che. aThThama tapanA aMte himavAna parvata para jaIne rAjAonA ziromaNi bharate AMDabara pUrvaka rathanA mastaka vaDe traNa vakhata tADana karyuM. pachI bharata rAjAe nAnA himavAna partavanA zikhara upara bANa pheMkyuM. yojana dUra potAnA nAmavALuM
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 30 * bANa dekhIne himavAnakumAre tarata AvIne bharatanI AjJAne mugaTanI peThe potAnA mastake caDAvI tyAra pachI RSabhakuTa parvata pAse jaIne airAvata hAthI jema daMtazULathI tema 2tha mastakathI traNa vakhata tenA dvAra ThokyAM. 'avasarpiNInI trIjA ArAnA prAnta bhAgamAM bharatamAM huM cakravartI chuM. ema te parvatanA pUrvanA madhyabhAgamAM kAkiNIratnathI akSaro lakhyA. pachI tyAMthI pAchA vaLI te rAjAe potAnI chAvaNImAM AvIne aThThama tapanuM pAraNuM karyuM. pachI nAnA himavatakumAra devane AzrayIne cakravartInI saMpattine anurUpa aThThAI mahotsava karyo. tyAra pachI cakranA mArgane anusarato cakravartInI saMpattine sindhu ane gaMgAnA aMtarane sAMkaDA karato pAcho pharyo. have vaitADhaya parvatanA uttara taraphanA taLeTInA sthaLa pAse te pahoMcyo. tyAM svastha parivAravALA sainyane sthApana karyu. tyAra pachI nami ane vinami nAmanA vidyAdharonA baMne svAmIo tarapha daMDa mAMganArUM bANa mokalavA mATe AjJA karI. daMDa mAMgavAthI kopAyamAna thaelA, vaitADhayaparvatathI nIce utarI vidyAdhara sainyathI parivarelA teo baMne yuddha karavAnI IcchAthI AvyA. maNiratnanA vimAnothI AkAzane ghaNA sUryavALuM camakatA hathiyArothI vijaLImaya, pracaMDa duMdabhinA zabdathI megha garjArava karatuM hoya tevA vidyAdhara sainyane AkAzamAM bharate joyuM. 'he daMDArthI ! tAre amArI pAsethI daMDa levo che. ? ema bolatA te vidyAbhimAnIoe bharatane yuddha mATe AhvAna karyuM. sainya parivAravALA baMne sAthe teNe vividha prakAranAM yuddhothI judAM judAM ane ekI sAthe yuddha karyu. kAraNake 'jayazrI yuddha karIne upArjana karAya che.' te nami ane vinami vidyAdharapatio bAra varasa sudhInA yuddhathI hArI gayA, eTale aMjalipUrvaka namaskAra karI bharata rAjAne kahevA lAgyA, sUrya karatAM caDiyAtuM bIjuM kyuM teja ? vAyu karatAM vegavAna zuM ? mokSa karatA ciDayAtuM sukha kayuM ? ane tamArA karatA vadhAre zUravIra koNa ? he bharata mahArAjA ! Aje tamane dekhavAthI sAkSAt RSabhadeva bhagavaMtanA ja jANe darzana thayA. he kulasvAmi ! ajJAnathI ame tamArI sAthe laDyA, tenI kSamA Apo, have tamArI AjJA, mugaTa mAphaka amArA mastakanuM bhUSaNa che. koza (dhanabhaMDAra) zarIra, putro ane bAkInuM sarva ApanuM ja che. e pramANe bhaktigarbhita vacano kahIne ati vinayavALAM vinamie strIratna ane namie ratnano rAzi bharatane arpaNa karyo. tyAra pachI bharatanI rajA pAmelA vairAgya pAmelA baMnee putrono rAjyAbhiSeka karI RSabhadeva bhagavaMtanI pAse jaI dIkSA aMgIkAra karI. tyAMthI paNa AgaLa cAlatA cakraratnanI pAchaLa jatA bharata rAjAe gaMgAnadIno kinAro prApta karyo. senApati suSeNe tarata gaMgAno uttarapradeza jItI lIdho. 'mahAtmAone zuM asAdhya hoya ?' rAjA e paNa amatapa karIne gaMgAdevInI sAdhanA karI. devIe paNa devatAne yogya evA bheTaNAthI bharatanI pUjA karI. tyAra pachI kamaLonI sugaMdhavALA gaMgA nadInA kinAre pRthvInA Indra-bharata mahArAjA potAnA vAsabhavana mAphaka rahyA. kAmadevanA rUpa lAvaNyathI adhika rUpavALA bharata mahArAjAne dekhI gaMgAdevI paNa kSobhavALI dazA pAmI. muktAmaya AbhUSaNothI sarvAMga zobhAyamAna, jANe vadana caMdranI cAre tarapha caLakatA tArAno piravAra hoya tevI, keLanA garbhanI pAtaLI tvacA sarakhA komaLa bArIka vastra dhAraNa karatI, potAnA pravAha jaLanuM ja hoya tevuM rUpa pariNamAvatI, romAMcita gAtravALI, stananI puSTatAnA yoge jarjarita kaMcukavALI, kaTAkSo karatI gaMgAdevI tarata bharata pAse gaI. premanA gadgad zabdothI rAjAne atizaya prArthanA karI. te rAjAnI sAthe krIDA karavAnI abhilASAvALI potAnA bhavane laI gaI. tenI sAthe vividha prakAranA bhogo bhogavatAM rAjAe eka divasanI mAphaka eka hajAra varSa pasAra karyA. te pachI te sthAnathI hAthI eka vanathI bIjA vanamAM pahoMce tema parAkramI rAjA khaMDaprapAta nAmanI guphAmAM pahoMcyo. kRtamAlanI mAphaka tyAM paNa azrumatapa karIne nATya mAlanI sAdhanA karI ane tenI mAphaka teno paNa ATha divasano mahotsava karyo. suSeNe ughADelA dvAronA kapATavALI te guphAmAM praveza
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 prathama prakAza, zlo.10 karyo eTale tene dakSiNa dvArA potAnI meLe ja ughaDI gayuM. te guphAnA madhyabhAgamAMthI kesarIsiMha mAphaka cakravartI bahAra Avyo ane gaMgAnA pazcima kAMThe sainyano paDAva nAMkhyo. gaMgA-kinAre AvI pahoMcatA cakravartIne te vakhate nAgakumAra devothI adhiSThita thaelA nava nidhio hAjara thaI kahevA lAgyA ke, he mahAbhAgyazALI ! gaMgAnA mukha pAse mAgadhamAM rahenArA, tamArA bhAgyathI vaza karAelA ame tamArI pAse AvyA chIe. amane tamArI IcchA pramANe niraMtara bhogavo, athavA dAna Apo. samudramAM jaLano kadAca kSaya thaze. paNa amAro kSaya thavAno nathI. tamArA kiMkara sarakhA nava hajAra yakSo vaDe haMmezA pUrAtA, ATha cakrothI pratiSThita thaelA. bAra yojanA lAMbA ane nava yojana pahoLA tamArA paheregIra mAphaka rahIne he deva ! ame bhUminI aMdara tamArI sAthe cAlyA karIzuM. pachI suSaNa senApati paNa mahAvAyu jema mahAvanane tema gaMgAnA dakSiNa pradezane verAna jevuM banAvI AvI pahoMcyA. evI rIte sATha hajAra varSa cha khaMDa pRthvIne jitane cakramArganI pAchaLa jatA bharata cakravartI anukrame ayodhyA nagarImAM AvI pahoMcyo. tyAra pachI rAjAoe AvI bAra varasa sudhI bharata mahArAjAno cakravartIpaNAno rAjyAbhiSeka karyo. potAnA kuTuMbanI sAra saMbhALa karatA mAtra hADakAMvALI, dubaLA aMgavALI suMdarIne jovAthI bharatezvara rAjA krodhe bharAyA ane najIka rahelA sevakone kahyuM, are sevako ! mAre tyAM zuM bhojana nathI ke, A AvA prakAranA hADakAM ane cAmaDI mAtra zarIravALI thaI gaI ? ema thavAnuM kAraNa zuM banyuM ? tyAre sevakoe kahyuM ke, he svAmi ! jyArathI tamo vijaya-yAtrAe gayA, tyArathI mAMDIne sundarIe pAraNuM karyA vagara lagATa AMbelanuM tapa cAlu ja rAkhyuM che. A samaye RSabhadeva bhagavaMta pRthvImAM vicarIne aSTApada parvata upara samosaryA. te vAta sAMbhaLI cakravartI bharata mahArAjA prabhune vaMdana karavA mATe tyAM AvyA. prabhunI dezanA sAMbhaLI suMdarIe dIkSA lIdhI. te rAjyAbhiSeka mahotsavamAM bhAIo AvelA nathI, te jANIne bharata rAjAe darekanI pAse dUto mokalyA ane temane kahevarAvyuM ke, "jo rAjyanI IcchA hoya to bhAratanI sevA svIkAro A pramANe dUtathI kahevAelA teo ekaThA thaI vicAra-vinimaya karI javAba kahevarAvyo ke, pitAjIe amane ane bharatane rAjya vaheMcI ApyuM che. bharatanI sevA karavAthI e amane vadhAre zuM karavAno che ? yamarAjA Avaze tyAre zuM tene rokI zakaze ? dehane durbaLa karanArI- jarA rAkSasIo nigraha karaze ? herAnagati pamADanAra vyAdhirUpI zikArIne haNaze kharo ke ! anukrame vRddhi pAmatI tRSNAdevInuM dalana karaze ? AvA prakAranuM sevAphaLa ApavA jo bharata samartha na hoya, to amArAM baMnenuM manuSyapaNuM samAna che, to pachI koNa kone sevA lAyaka che ? ghaNAM rAjya hovA chatAM asaMtoSathI ane baLAtkArathI amAruM rAjya paDAvI leze, to ame jenA putro chIe e ja tAtano te paNa putra che. te dUta ! pitAjIne jaNAvyA vagara sagA moTAbhAI ane tArAsvAmI sAthe ame yuddha karavAnA utsAhavALA nathI. e pramANe dUtane kahIne teo RSabha prabhu pAse gayA ane namIne bharatano je saMdezo Avyo hato, te sarva nivedana karyo. jenA nirmaLa kevaLajJAnarUpI ArisAmAM samagra jagata saMkrAnta thaela che. evA kRpAvALA AdinAtha bhagavaMte teone upadeza Apyo ke, aneka yonimAM janma thavo, anaMtapIDAnuM kAraNa, abhimAna-phaLavALI A rAjyalakSmI chevaTe te paNa cAlI javAnA svabhAvavALI che. vaLI svarganA sukhathI je tRSNA AgalA bhavamAM tRpta na thaI, te tamArI tRSNA aMgAra dAhakanI mAphaka manuSyabhogothI kevI rIta tUTaze ! aMgAradAhakanuM udAharaNa koIka aMgArA pADanAro nagaramAMthI pANInI carmathelI (masaka) laIne nirjala jaMgalamAM aMgArA
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 yogazAstrano gurjarAnuvAda pADavA gayo. te aMgArAnA agninA tApathI ane madhyAhnanA sUryanA taDakAthI bevaDo tarasyo thavAthI lAvela masaka thelInuM sarva pANI pI gayo, to paNa tenI tarasa tRpta na thaI, tyAra pachI UMghI gayo eTale svapnamAM ghare jaIne ghaDA gaLI ane gharanA pANInA bharelA tamAma bhAjanonuM sarva pANI pI gayo. telathI jema agni tRpta na thAya, tema teTalAM pANI pIvAM chatAM tenI tRSNA ochI na thaI, tyAre vAvaDI kUvA taLAvanuM pANI pI pIne khAlI karyA. to paNa atRpta rahyo. nadIe gayo, samudronA jaLanuM pAna karyuM. chatAM narakanI tarasa vedanAnI mAphaka tenI tarasa ochI na thaI. pachI dareka jaLAzayonAM jalapAna karI khAlI karI te mAravADanA kuvAnuM pANI pIvA mATe gayo. doraDAthI eka ghAsano pULo bAMdhI pANI mATe kUvAmAM utAryo. "parezAna thaelo zuM na kare ? mAravADanA kuvAnuM pANI uMDuM ane dUra hovAthI kheMcAtA pULAmAMthI ghaNuM pANI to gaLI gayuM. to paNa jhAkaLanA bindu jevA pULAnA taNakhalA para coTelA binduone nIcovI nIcovI te pIvA lAgyo. je tRSA samudra-jaLathI na chedAI, te pULAnA pANIthI kevI rIte dUra thAya ? tenI mAphaka svarganA sukhothI tamane je tRpti na thaI, to pachI A rAjyalakSmIthI tamArI tRSNA kevI rIte chedAze ? he vatso ? atyaMta AnaMda rasa jharAvanAra ane nirvANa-prAptinA kAraNa-svarUpa saMyama-sAmrAjya ja tamArA sarakhA vivekIne yogya gaNAya. prabhuno A vairAgyamaya upadeza sAMbhaLI te ja samaye vairAgI aThThANuM bhAIoe bhagavaMtanI pAse tarata dIkSA lIdhI. tyAra pachI aho ! temanuM dhairya, aho ! sattva, aho ! vairAgya-buddhi e pramANe tenuM svarUpa ciMtavatA dUtoe rAjAne hakIkata nivedana karI. te sAMbhaLI teonAM rAjyo bharate pote grahaNa karyA. lAbha thAya tema lobhanI vRddhi thAya." ane haMmezA rAjadharmo AvA ja prakAranA hoya che." bAhubalI sAthe yuddha ane tene kevalajJAna have senApatie bharata mahArAjAne vinaMtI karI ke, "he prabhu ! haju paNa ApanI AyudhazALAmAM cakra praveza karatuM nathI. he prabhu ! digvijaya karatAM karatAM koIka rAjAe haju ApanI AjJA svIkArI nathI." - bharate kahyuM ke, hA ! jANyuM lokottara parAkramavALA mArA baMdhu mahAbalavALAM bAhubalI jitavAnAM bAkI che. eka bAju eka garuDa ane bIjI bAju sarpanA kuLo. ekabAju ekalo siMha je kArya karI zake te mRgaToLuM na karI zake. eka bAju sarva devo, dAnavo ane manuSyo hoya ane bIjI bAju ekalo bAhubalI hoya, to tene jitanAra pratimalla koI nathI. eka bAju AyudhazAlAmAM cakra praveza karatuM nathI ane bIjI bAju bAhubalI bIjAnI AjJA svIkAravA taiyAra nathI. kharekhara huM to saMkaTamAM AvI paDelo. chuM zuM A bAhubalI koInI paNa AjJA mAnavA taiyAra che ? koI divasa siMha koInA palANane vahana karI zake kharo ? e vicAratA tene senApatie kahyuM. te svAmi ! tamArA parAkrama AgaLa traNe loka paNa tRNa samAna che. tyAra pachI oramAna nAnAbhAI bAhubalInI rAjadhAnI takSazilA nagarImAM rAjAe dUta mokalI saMdezo kahevarAvyo. parvata-zikhara upara jema siMha tema uMcA siMhAsana para beThelA bAhubalIne praNAma karI dUte yuktiyukta vacana kahyuM. "kharekhara tamo eka prazaMsavA lAyaka cho, jenA moTAbhAI, jagatane jItanArA bharatanA cha khaMDanA svAmI ane lokottara parAkramavALA che. tamArA bhAInA cakravartIpaNAnA abhiSekamAM mAMgalika bheTo laIne ane AjJAkiMta banI kayA rAjAo nathI AvyA? arthAt dareka AvyA che, sUryodaya jema kamala vananA pratye tema bharatano udaya tamArI ja zobhA mATe che. paraMtu tame tenA abhiSekamAM kema nathI AvyA? tethI karIne he kumAra ! tamAruM na AvavAnuM kAraNa jANavA mATe nIti jANakAra rAjAe mane AvavAnI AjJA karI che, tethI huM ApanI pAse Avyo chuM. tame kadAca saraLatAthI
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.10 33 nahiM AvyA hazo, temAM paNa keTalAMka loko tamArI avinItatAne bolaze. kAraNake 'khala puruSo chidra khoLanArA hoya che.' mATe tevA halakA khala purUSone bolavAno vakhata na Ave te vAtanuM yatnapUrvaka rakSaNa karavuM joIe ane tamAre tyAM padhAravuM yogya che. moTAbhAI mahArAjA thAya, tenI upAsanA karavAmAM kaMI zarama naDe ? vaLI huM teno bhAI chuM, ema nirbhaya banI kadAca tame na AvyA, te paNa yogya nathI, kAraNake 'AjJA manAvanAra rAjAo sagA-sabaMdhInI khevanA rAkhatA nathI.' lohacuMbakathI jema loha tema devo, dAnavo ane mAnavo tenA parAkrama ane tejathI AkarSAelA che ane atyAre eka bharatane ja anusare che. Indra mahArAjA paNa jene ardha Asana ApIne mitratA bAMdhe che, to pachI tame sevA mAtrathI kema tene anukuLa thatAM nathI ? vaLI kadAca tame vIramAnIpaNAthI rAjAnI avajJA karatA hazo, to tame tenI AgaLa lazkara sAthe paMcasamudramAM sAthavAnI muThThI jeTalA cho., vaLI temanI pAse airAvaNa jevA corAzI lAkha hAthI che ke jeone jaMgama parvatanI mAphaka calAvavA koNa samartha che ? teTalI ja saMkhyAvALA, azvo tathA ratho che ke je kalpAnta kALanA samudranA kallola sarakhA che, tene aTakAvavA koNa samartha che? te rAjAne channu kroDa gAmo che ane siMha jevI channu kroDa pAyadaLanI senA che, te kone trAsa na pamADe ? vaLI tene hAthamAM daMDavALo yamarAjA sarakho suSeNa nAmano eka senApati che. te devothI ane asurothI paNa sahana karI zakAto nathI. vaLI amogha cakrane dhAraNa karatA bharata cakravartInI AgaLa sUryanI AgaLa jema aMdhakAra-samUha tema traNa loka paNa vIsAtamAM nathI. he bAhubala ! bharata mahArAjA teja ane vayathI sarvathA moTAM che. mATe rAjya ane jIvitanI IcchAvAlA tamAre tenI sevA karavI joIe.'' jeNe bAhubalathI jagatanuM bala dUra karyuM che, evA bAhubalie bhRkuTI caDAvI jANe bIjo samudra hoya tevA zabdothI dUtane kahyuM. " he dUta ! te lobhathI kSobhavALuM vacana kahyuM. paraMtu haMmezA dUto to yathArthapaNe svAmInA vacanano saMdezo pahoMcADanArA hoya che, he dUta ! suro, asuro ane narendrone pUjya uttama parAkramavALA pitAjI nathI ane mAre mATe prazaMsAnA kAraNabhUta bharata che, e vAta te navIna karI. kara ApanArA rAjAo kadAca tenI pAse na Ave paNa balavAna bAhubalI jeno bhAI che te to dekhAto nathI. sUrya ane kamalakhaMDanI mAphaka amArI baMnenI paraspara prIti bhale dUra rahelI to paNa te bhAInA hRdayamAM amAruM sthAna che. tyAM javAthI vadhAre zuM ? amArI prIti to janmathI svAbhAvika che ja. ame saralatAthI nathI AvyA te vAta satya che. temAM bharata sAthe kuTilatA kaI gaNAya. ? vicAra karIne kArya ka2nA2 sajjana purUSo durjananA vacanathI bharamAtA nathI. bhagavaMta RSabhadeva prathama tIrthanAtha e ja ekalA amArAM baMnenA nAtha che, te eka svAmI vijayavaMtA hoya, pachI mAre bIjA svAmI zI rIte hoI zake ? jo bhAI che, to bIka zI ? te AjJA karanArA svAmI che, to bhale AjJA kare, jo sagAno saMbaMdha hoya tethI saryuM. zuM vajra vajrane, hIro hIrAne kApato nathI ? devo dAnavo ane mAnavone sevA karavA lAyaka te hoya ane temanA para prIti rAkhanAro hoya tethI mAre tenI sAthe zuM lAge vaLage ? sIdhA mArgamAM 2tha calAvavo temAM harakta na Ave, paNa ThuMThA ke jhADanA thaDa vacamAM athaDAya to sAro 2tha paNa bhAMgI jAya che. pitAjInA bhakta Indra kadAca pitAnA putrane besavA mATe ardhasana Ape, teTalA mAtramAM te ATalo ahaMkArI banI jAya che ! samudra sarakhA tenA sainya sahita bIjA rAjAo sAthavAnA loTanI muSTi sarakhA che, paraMtu huM to teja vaDe duHsaha evA vaDavAnala sarakho chuM. sUryanA tejamAM bIjA tejonI jema mArA vize tenA pAyadaLa, ghoDAo, ratho, hAthIo, senApati ane bharata paNa pralaya pAmaze. he dUta ! tuM jA, jo tene rAjyanI ane jIvitanI IcchA hoya to bhale laDavA Ave, pitAjIe ApelA
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 yogazAstrano gurjarAnuvAda rAjyanA bhAgathI mane saMtoSa che. meM to tenI pRthvInI upekSA karI che." tyAMthI pAchA pharelA dUte sarva hakIkata jaNAvI eTale te ja kSaNe bAhubalI sAthe yuddha karavAnI abhilASAvALA bharata mahArAjAe senA sAthe prayANa karyuM. comAsAmAM vAdaLAM jema AkAzane DhAMke tema sainya vaDe pRthvIne DhAMkato mahAparAkramI bAhubalI paNa bharata sAme laDavA mATe AvI pahoMcyo. baMnenA sainyonA mahAsubhaTo rUpI jIvajaMtuonA paraspara zastro aphaLAvavA rUpe mojAMono bhayAnaka bheTo thayo. teonA sainikonuM mAMhemAMhe bhAlA sAme bhAlAnuM, bANo sAme bANonuM yamarAjanI hAjarIvALuM yuddha pravaryuM. tyAra pachI mahAbaLavALA bAhubalie rUnA pUMmaDAnI mAphaka samagra sainyane dUra haTAvI bharatane A pramANe kahyuM "are ! hAthI, ghoDA, pAyadala, senAno ghAta karI phogaTa pApa zA mATe upArjana kare che ? jo tuM ekalo laDavA samartha hoya to ekalA mArI sAthe yuddha kara" tyAra pachI bannee eka aMgathI dvandvayuddha karavAnI pratijJA karI ane baMne pakSonA sainikone yuddha karatA nivAraNa karyA. eTale teo sAkSInI mAphaka baMne pakSe jotA ubhA hatA. prathama dRSTiyuddha zarU thayuM. eTale nirnimeSa netravAlA A baMne naradevo devo che.' ema devatAoe paNa anumAna karyuM. jemAM sAkSIo devatA hatA evA te baMnemAM bharata hArI gayo eTale pakSa ane pratipakSa sthApavArUpa vAda-vivAdarUpa vAgyuddha karyuM. temAM paNa bharatano parAjaya thayo. eTale mahAbhujAvALA baMnee bhujAyuddhathI yuddha zarU karyuM. bAhubalIe potAnI bAhu laMbAvI tene bharata vALavA maMDyo. paNa mahAvRkSanI DALI upara vAMdaro laTake tema laTakato dekhAyo. bharatanI moTI bhujAnI baLavAna bAhubalie eka ja hAtha vaDe latAnAlanI mAphaka vALI nAMkhI. muSTiyuddha zarU thayuM. eTale bAhubalInA upara bharata prahAra karavA lAgyo. paNa samudranA mojAM kinArA paranA parvata para athaDAya, tenI mAphaka tenI muSTio niSphaLa thaI. bAhubalie vajra sarakhI muSTino prahAra karyo. eTale bharata potAnA sainyanA azrujaLa sAthe pRthvImAM paDyo; mUrchA utaryA bAda hAthI daMtazULathI parvatane tADana kare tevI rIte bharata abhimAnathI bAhubaline daMDa vaDe tADana karyuM. tyAra pachI bAhubalIe paNa bharatane daMDathI mAryo. jethI te bhUmimAM nAMkhelA khIlA mAphaka jAnuM sudhI khUMcI gayo. pachI bharatane saMzaya thayo ke zuM A cakravartI haze ? teTalAmAM yAda karatA cakra tenA hAthamAM tarata AvI gayuM. mahAkopathI bhUmimAMthI bahAra nIkaLIne bharata mahArAjAe lazkaranA hAhAkara sAthe tevA pracaMDa camakatAM cakrane pheMkyuM. te cakra bAhubaline pradakSiNA karI pAchuM pharyuM. kAraNake devatAthI adhiSThita zastro ekagotravALA svajanono parAbhava karatA nathI. tene anIti karatA dekhIne kopathI lAla nayanavALA bAhubalIe cakra sAthe tene cUrI nAkhuM.' ema vicArI muThThI ugAmI, 'tenI mAphaka huM paNa kaSAyo vaDe bhAIno vadha karavA taiyAra thayo chuM ! mATe Indriyone jItI huM kaSAyone haNuM ! ema vicAratA utpanna thayelA vairAgyavALA bAhubalIe te ja muSThithI mastakanA kezano loca karyo ane tarata sAmAyika cAritra grahaNa karyuM. 'suMdara karyuM, suMda2 karyuM' ema AnaMda-pUrvaka bolatA devatAoe bAhubalinA upara puSpavRSTi karI. bAhubalie manamAM vicAryuM ke, 'bhagavaMtanI pAse jaI jJAnAtizayavALA nAnA bhAIone vaMdanA kevI rIte karuM? mATe kevalajJAna utpanna thayA pachI huM parSadAmAM jaIza.' ema vicArI kRtArtha banelA te tyAM ja pratimA dhAraNa karI maunapaNe kAussagga dhyAne rahyAM. bAhubaline tevI sthitimAM dekhI, ane potAnuM kharAba vartana vicArI, namAvelI grIvAvALo bharata jANe pRthvImAM pesavAnI IcchAvAlo hoya tevo jhaMkhavANo banI gayo. sAkSAt zAntarasavALA baMdhune praNAma karyA. ane bAkI rahelA kopano jANe tyAga karatA hoya tema lagAra uSNa AMsu netramAM bharAI AvyA. praNAma karatAM bharata mahArAjA adhika sevA karavAnI abhilASAthI nakharUpI AdarzamAM pratibiMba paDavAthI jANe vividharUpavALA banI gayA. bAhubala muninA guNa stavanApUrvaka potAnA doSarUpa roganI auSadhi samAna AtmaniMdA karavA lAgyA. kharekhara
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.10 35 tamone dhanya che, jeNe mArI anukaMpA khAtara rAjyano tyAga karyo. kharekhara huM pApI, asaMtoSI ane kharAba ahaMkAravALo chuM ke jeNe tamane upadrava karyA. jeo potAnI zakti jANatA nathI. anyAya mArge pravarte che ane jeo lobhathI jitAyA che, te sarvamAM huM agresara chuM. rAjya e bhava-vRkSanuM bIja che, te vAta jeo samajatA nathI, teo adhama che, tevA rAjyane jANavA chatAM tene na choDavAthI huM adhama karatA paNa vadhAre adhama chuM. pitAno putra kharekhara tuM ja gaNAya ke, je pitAjInA mArge gayo. huM paNa temano to ja putra thAuM. jo tamArA sarakho thAuM." pazcAtApanA pANI vaDe viSAdarUpI kAdavane sApha karI bAhubalinAM putra somayazAne tenI gAdIe rAjyAbhiSeka karyo. tyArathI mAMDIne seMkaDo zAkhAo yukta te purUSa-ratnonI utpattinA eka kAraNarUpa evo somavaMza cAlu thayo. tyAra pachI bAhubaline praNAma karI parivAra sAthe bharata rAjA potAnI rAjyalakSmI sarakhI ayodhyA nagarImAM gayo. duSkara tapa tapatAM bAhubalimunine pUrvabhavanA karma sAthe eka varSano kALa pasAra thayo tyAra pachI mahAjJAnI RSabhadeva bhagavAne brAhmI ane suMdarIne tyAM javA AjJA karI eTale tenI pAse AvI teo kahevA lAgI. "he mahAsattvavALA ! suvarNa ane pattharamAM sarakhA cittavALA ! saMga tyAga karanArane hAthI-skaMdha 52 ArohaNa karavuM yogya na gaNAya. AvA prakAranA tamane kharekhara jJAna kevI rIte pragaTa thAya ? nIce lIMDIno agni hoya evA vRkSane navapallavo ugatA nathI. mATe jo tamAre bhava-samudra taravAnI IcchA hoya to tame jAte ja vicAra karIne loDhAnI nAva sarakhA A hAthI uparathI nIce utaro." tyAra pachI te vicAravA lAgyA ke vRkSa para caDelI velaDI mAphaka mArA zarIrane hAthIno saMgama kevI rIte ? kadAca samudra maryAdA mUke, parvata paNa calAyamAna thAya, to paNa bhagavaMtanI A ziSyAo kadApi asatya na bole. hA jANyuM. athavA to A mAna e hAthI che, ane eNe ja mAruM jJAna-phaLavALuM vinaya-vRkSa nAza pamADyuM che. nAnA bhAIone kevI rIte vaMdana karuM ? evA ciMtanane dhikkAra ho. teo tapa vaDe moTA che, mAruM mithyA-duSkRta thAo. devo ane dAnavone namaskAra yogya evA bhagavaMtanI pAse jaIne te nAnAbhAIonA ziSyonA paNa paramANu sarakho thaI huM temane vaMdana karuM. jeTalAmAM te muni paga upADIne cAlyA. teTalAmAM temaNe nirvANa-bhavananA dvAra sarakhuM kevalajJAna prApta karyuM. hAthamAM rahelA AmalakanI mAphaka kevalajJAna lakSmIthI samasta vizvane jotA te bAhubalimuni bhagavaMta samIpe kevaLIonI parSadAmAM beThA. cauda mahAratno, cosaTha hajA2 aMtaHpuranI strIo, nava nidhAnothI parivarelA bharata mahArAjA paNa sAmrAjya-saMpattirUpI velaDInA phaLasarakhA dharma, artha ane kAmane yathAkAle paraspara hAni na pahoMce tevI rIte bhogavatA hatA, koIka samaye vicaratA vicaratA prabhu aSTApada parvata para padhAryA. tyAre prabhunA caraNa-kamaLane vaMdana karavAnI IcchAvAlo bharata paNa tyAM gayo. devo ane dAnavone pUjA karavA yogya samavasaraNamAM beThelA jagatpatine traNa pradakSiNA karI namaskAra karI bharata rAjAe stuti karI. bharate karelI bhagavaMtanI stuti "he prabhu ! Apa sAkSAt vizvAsanI mUrtirUpe rahelA cho, ekaThA karelA sartanavALA samagra jagatanA jANe eka bAju rahelA na hoya tevA prasAda sarakhA, pratyakSa jJAnanA DhagalA jevA, puNyanA samUha svarUpa sarvalokanuM sarvasva jANe eka jagyA para ekaThuM karela hoya, tevA dehadhArI saMyama sarakhA rUpavALA upakAra sarakhA, pagale cAlatA zIlA sarakhA, dehadhArI kSamAvALA, yoganA rahasya sarakhA, jagatanuM samagra vIrya ekaThuM thaI eka sthAne raheluM hoya tevA, sakaLa siddhinA upAya jevA, samagra kuzaLatAvALA mUrta svarUpavALI maitrI sarakhA, dehavALI jANe karUNA ! piMDasvarUpa muditA jevA, mUrtimAna upekSA hoya tevA
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 yogazAstrano gurjarAnuvAda tapa, prazama, sallAna, yoga vagere ekaThA thayA hoya tevA sAkSAt vinaya sarakhA, sAdhAraNa siddhi sarakhA, sarva zAstra-saMpattio pratye vyApaka hRdaya sarakhA, nama:, svasti, svadhA, svAhA, vaSaDu vagere maMtronA abhinna artha sarakhA, kevala vizuddha dharma-nirmANanA atizaya sarakhA, samagra tapanuM piMDabhUta samagra phaLa hoya tevA, zAzvata samagra guNa-samUha svarUpa, guNotkarSa svarUpa, mokSalakSmInA nirvighna svarUpa, najIkanA Azraya sarakhA, prabhAvanAnA advitIya sthAna svarUpa mokSanA pratibiMba sarakhA, vidyAonAM jANe kulagRha, sarva AziSonA phaLa sarakhA, AryonA zreSTha cAritronuM Atmadarzana karavA mATe zreSTha Adarza sarakhA, jemaNe jagatane darzana ApelA che, evA kuTastha prazama sarakhA, duHkhanI zAMtinA dvAra sarakhA, brahmacarya mAphaka ujjavala, puNyathI prApta kareluM avalokanuM jANe apUrva jIvita hoya tevA, mRtyurUpa vAghanA mukhamAMthI kheMcI levA mATe jANe kRpAlu bhagavaMte hAtha lAMbo karyA hoya evA, samagra jagatane bacAvanArA, jJAnarUpI meruparvatathI valovAela, joya samudramAMthI utpanna thaela, jANe bIjuM amRta hoya, tema prANIonAM amRtyunA kAraNa svarUpa, jemaNe AkhA vizvane abhayadAna ApavA vaDe traNa lokane AzvAsita karela che, evA paramezvara ! huM tamAruM zaraNa pAmyo chuM, to mArA para prasanna thAo. tyAM AgaLa traNa jagatanA nAtha RSabhadeva svAmIne ekAgra manavALA banI bharate lAMbAkALa sudhI upAsanA karI. dIkSA lIdhA pachI lAkha pUrva jeTalo kALa gayA pachI prabhu daza hajAra sAdhuonI sAthe te aSTApada parvata para mokSe gayA, te vakhate zakra vagare devatAoe prabhuno nirvANa mahotsava karyo. mahAzokavALA bharatane paNa Indra mahArAjAe AzvAsana ApI samajAvyA. aSTApada parvata upara bharata mahArAjAe bIjA aSTApada sarakho siMhaniSadyA nAmano ratnamaya prAsAda banAvyo. temAM RSabhadeva bhagavaMtanuM zarIra ane varNasaMsthAnathI zobhita ratnapASANamaya biMba cakravartIe sthApana karyuM. tathA bhAvI trevIsa tIrthaMkara paramAtmAonA zarIra pramANa saMsthAna ane varNa pramANavALA biMbo bharAvI sthApana karyA. navANuM bhAI munivaronAM paNa ratnapASaNanA anupama stUpo bharata mahArAjAe racAvyA. pharI potAnI rAjadhAnImAM AvIne prajAnuM rakSaNa karavA mATe kaTIbaddha banI rAjya-zAsana karyuM. bhogaphalanA karmavALo te bharata cakravartI haMmezA jANe sAkSAta Indra hoya tevA vividha bhogo bhogavato hato. koIka samaye vastra, AbhUSaNAdika paheravA mATe bharata mahArAjA ArIsAbhuvanamAM tArAo vacce jema caMdra tema aMtaHpuranI strIo vacce gayo. tyAM sarvAge paherelAM ratnAbharaNamAM paDelA pratibiMbo vaDe jANe ekI sAthe strIvargane premathI AliMgana karato hoya tema zobhavA lAgyo. AdarzanI aMdara potAne joto hato, tyAre eka AMgaLImAMthI vIMTI sarI paDI. te divase nisteja thayelI caMdrakaLA hoya tevI zobhA vagaranI AMgaLI joI. tyAra pachI utpanna thayelA vairAgyathI dareka aMgethI AbhUSaNo utArI potAnuM pratibiMba jotA kharI paDelA pAMdaDAvALA vRkSa sarakhuM zobhA vagaranuM dekhAyuM tyAre vicAryuM ke aho ! A AbhUSaNo vaDe thaelI zarIranI zobhAne dhikkAra ho. ukharabhUmi jema varasAdanA jaLane tema A zarIra paNa kapUra, kastUrI vagere sArA padArthone dUSita kare che. duHkha dAyaka evA viSayono tyAga karI jeoe mokSaphaLa ApanAra tapanuM sevana karyuM. tattva samajanArA evA teoe ja A zarIranuM phaLa prApta karyuM che. AvI suMdara bhAvanA bhAvatA evA bharata mahArAjAne zukala dhyAnanA yoge kevalajJAna utpanna thayuM. aho yoganuM sAmarthya ! te ja kSaNe vinIta evA Indra mahArAjAe temane rajoharaNa pramukha muniveSa arpaNa karyo. pachI vaMdana karyuM. tenA rAjya upara temanA AdityayazA nAmanA putrane sthApana karyo. tyArathI mAMDI Aja sudhI suryavaMza cAlyA kare che. || 10 || pUrvajanmamAM upArjana karela yoga-samRddhinAM balathI azubha karmane khapAvelAM bharata mahArAjAne kama
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.11-12 37 kaleza apAvavA mATe yoga-prabhAvanuM varNana karavuM yogya gaNAya. paraMtu jeNe janmAMtaramAM darzanAdi traNa ratno meLavyA nathI, ane karma nahIM khapAvela hovAthI jeNe manuSyapaNuM paNa prApta karyuM nathI, te anaMtakAla sudhI ekaThAM karelAM karmano nirmULa nAza kevI rIte karI zake ? A zaMkAno uttara ApatA jaNAve che- 11 pUrvamaprAptadharmApi paramAnandananditA / yogaprabhAvataH prAptaM, marUdevA paraM padam // 11 // artha : pUrvakALamAM dharmane nahi pAmelA tathA parama AnaMdamAM magna thayelA zrI marUdevA mAtA yoganA prabhAvathI muktipadane pAmyA. || 11 || TIkArtha: marudevA mAtA atyAra sudhI saMsAramAM koI vakhata paNa trasapaNe pAmyA na hatA, koI vakhata manuSyapaNAno paNa anubhava karyo na hato, to paNa yoga-balanI samRddhivALA zukala dhyAnanA agni vaDe lAMbA kALanA ekaThAM karelAM karmendhano bALIne bhasma karanAra banyAM. kaheluM che ke 'nara I mavA vyaMta thAvara siddhA' (A.ni. 1036) jema ekalA marudevA anaMtakAya sthAvaramAMthI nIkaLI bIjI kAya ane gatimAM rakhaDyA vagara sIdhA mokSa pAmyAM. marudevAnuM caritra lagabhaga kahevAI gayuM che. || 11 // janmAMtaramAM tevA krUra karma na karanAra marudevA vagereno karmakSepa thavo yogya che, paraMtu jeo atyaMta jUra karma karanArA che, teo paNa yoganI saphaLatA prApta kare che, te jaNAve che- 22 brahma-strI-dhUpa-no-pAta-pAtanArAMtithaH | dRDhaprahAriprabhRte-ryogo hastAvalambanam // 12 // artha : brAhmaNa, strI, garbha ane gAyano ghAta karavA rU5 pApane AcaranArA ane narakanA atithi evA paNa daDhaprahArI Adi pApIone A yoga hastAvalaMbana (hAthanA AlaMbana)rUpa thayo che. / 12 TIkArtha : 1 brAhmaNa 2 brAhmaNI tenA 3 garbhano ane 4 gAyano ema cAra mahAghAta e rUpa pApa jo ke jIvanamAtra sarakhA gaNanArane brAhmaNa ke abrAhmaNa strI, ke puruSa, garbhano, bALakano ke yuvAnano gAyano ke bIjA jAnavarano ghAta karavAthI darekamAM pApa to sAmAnyapaNe baMdhAya ja. kahyuM che ke - koIne paNa na mAravA joIe, rAjA hoya ke pANI bharanAra sevaka hoya. abhayadAna vrata dhAraNa karanAra lokonI upamAvALA na banavuM (upadeza 436) to paNa lokomAM brAhmaNa, strI, bALaka ane gAya A cAranI hatyA karanAra mahApApI gaNAya che, bIjA loko bIjA sarva jIvonI hiMsAmAM teTaluM mahApApa nathI mAnatA jeTaluM A cAranI hiMsAmAM mAne che, tethI ahIM A cAra hatyA kahI che. AvA narake javA yogya daDhaprahArI vagerene yogya hastAvalaMbana thayela che te ja bhave mokSagamana thayuM hovAthI bIjA paNa pApa karanAra ke jemane jinavacana samajAyuM che ane tenAthI yoga-saMpatti prApta karIne naraka-prApti yogya karmone nirmUla karI paramapada-mokSa saMpattine meLavI che. kahyuM che ke - "svabhAvathI dUra hoya, viSayAdhIna paNa banI jAya, chatAM paNa jo teo jinavacanathI bhAvita manavALA banI jAya, to traNa lokanA sukhane bhogavanArA banI zake che." te A pramANe - daDhaprahArI koIka nagaramAM koI tophAnI brAhmaNa hato ane pApabuddhivALo te prajAne anyAya karI herAna karato hato. rAjya rakSaNa karanAra purUSoe tene nagaramAMthI hAMkI kADhyo eTale bAja pakSI jema zikArInI
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 yogazAstrano gurjarInuvAda hAthamAM jAya tema A corapallImAM gayo. tyAM nirdaya caritravALA tenA vartanathI potAnA jevo jANI coranA AgevAne tene putra sarakho mAnyo. te corasenApati mRtyu pAmyo eTale teno putra jANI tenA sthAne A mahAparAkramI che, ema jANI tene sthApana karyo. te dayA rahita banI sarva prANIonI hatyA karato hato, te kAraNathI lokoe tenuM daDhaprahArI evuM nAma pADyuM. eka divasa AkhA vizvane luMTI zake tevA subhaTonA parivAra sAthe te kuzasthala nAmanA gAmane lUMTavA mATe gayo. tyAM AgaLa devazarmA nAmano mahAdaridra brAhmaNa hato. phaLa vinAnA vRkSa pAse phaLanI jema tenI pAse tenA bALakoe kSIra-bhojananI mAMgaNI karI. AkhA gAmamAM rakhaDIne mAMgI mAMgIne kyAMyathI cokhA, kyAMyathI dUdha, kyAMyathI khAMDa ema AjIjI karIne meLavyA ane khIra rAMdhavAnuM kahI pote jeTalAmAM nadIe snAna karavA gayo. teTalAmAM tenA ghare te coro AvI paDyA, "daiva durbalano ghAta karanAra hoya che." te coromAMthI eka cora taiyAra thaelI khIra dekhI eTale sudhAtura preta sarakho te laIne palAyana thayo. potAnA jIvita sarakhI khIra luMTAI javAthI AjhaMdana karatAM brAhmaNanA bALakoe pitAjIne jaIne kahyuM ke, phADelI AMkhavAlAnuM kAjaLa pavana haraNa kare, tema moM phADIne ame khAvAnI rAha joI rahelA hatA; eTalAmAM coro AvI amAruM kSIrabhojana haraNa karI laI gayA. temanuM vacana sAMbhaLI krodhAgnithI saLagelo brAhmaNa yamadUta mAphaka ekadama bhuMgaLa hathiyAra laIne doDyo. krodhavALo te rAkSasa sarakhA AvezathI potAnuM baLa hatuM. te sarva ekaThuM karI pazu mAphaka bhuMgaLathI corone mAravA lAgyo. ukaraDAnA kacarAne pheMke tema sAkSAtu potAnA sAthIdAro corone pheMkAtA joI teno svAmI tene haNavA doDyo, te doDato hato tyAre devayoge tenI gatine rokanAra jANe durgatinA mArgane rokavA mATe hoya tema gAya vacamAM AvI te bIcArI gAyane dayA vagaranA kasAI mAphaka adhama evA te cora agresara bhayaMkara taravAranA eka jhATakAthI mArI nAMkhI tenI sAme AvatA daridra brAhmaNanA mastakane phaNasavRkSanA phaLa mAphaka taravAranA phaTakAthI bhUmi para pADI nAkhyuM. "are nirdaya pApI ? A te zuM karyuM? ema bolatI garbhavALI brAhmaNI tenI sAme AvI tyAre, varu jema garbhavALI bakarIne tema atibhayaMkara evA teNe talavArathI tene cIrIne koLA sarakhA peTanA be TukaDA karyA tyAre jarAya viMTaLAelA tenA garbhanA paNa be TukaDA thaI gayA. velaDInuM jema pAMdaDuM tevA prakAranuM taraphaDatuM bALaka joyuM, AvI rIte taraphaDatA garbhane dekhI dayA vagaranA patthara sarakhA tenA hRdayamAM paNa pASaNamAM pallava ugavA mAphaka karUNA pragaTI. tyAra pachI hA pitAjI ! hA pitAjI ! hA mAtAjI ! mAtAjI ! ema karUNa vilApa karatA brAhmaNanA bALako tarata tyAM AvI pahoMcyA. nagna bhUkhyA dubaLA dehavALA zarIra para mela lAgelo hovAthI kALA raMgavALA bALakone dekhavAthI pazcAttApavALA daDhaprahArIe vicAryuM ke, nirdaya evA meM A brAhmaNa-daMpatino ghAta karyo, have bicArAM A tenA bALako pANI vagaranA jaLAzayamAM jema mAchalAM tema kevI rIte jIvI zakaze ? A kUrakarma have mane durgatimAM kheMcI jaze. A pApathI bhaya pAmelA mane bacavAno kayo upAya ane have mAre konuM zaraNuM ? Ama ciMtavato ane vairAgI banelo hato; daramyAna pAparUpa roga mATe auSadha samAna evA sAdhuone udyAnamAM dekhyA. temane namaskAra karIne daDhaprahArI hatyArAe kahyuM ke, huM pApI chuM eTaluM ja nahi paNa mArI sAthe bolanAra paNa pApI bane che. kAdavathI kharaDAelAne bIjo sparza kare to te, paNa kAdavathI kharaDAya che. bALaka, strI, brAhmaNa, gAya AmAMthI koIpaNa ekano ghAta kare to narakamAM jAya to pachI nirdaya evA meM A cAreno ghAta karyo ? mArA sarakhA AvA nirdaya pApIne, tame sAdhu bhagavaMto rakSaNa karavA samartha cho. varasAda varase tyAre A phaLadrupa ke ukhara bhUmi che, tevo kazo vicAra karatA nathI. have sAdhuoe tene yatidharmano upadeza Apyo
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.13 39 eTale garamIthI tapelo jema chatrane tema pApathI bhaya pAmelA teNe teno svIkAra karyo ane sAthe abhigraha karyo ke je divase A pApa mane yAda Avaze, te divase huM bhojana nahIM karIza ane sarvathA kSamA karIza. je kuzasthaLa gAmamAM teNe pahelA dhADa pADI hatI. te ja gAmamAM karmakSaya karavAnI IcchAvALo mahAmanavALo vihAra karIne gayo "A te ja pelo pApIomAM paNa caDiyAto mahApApI atyAre kapaTathI sAdhu banI gayo che." evA tyAMnA loko dararoja te mahAtmAnI niMdA karatA hatA. "gAya, bALaka, brAhmaNa, ane strInI hatyA karanAra A che' ema loko bolatA ane bhikSA mATe gharomAM praveza kare, tyAre jema kUtarAne DhephA pheMke, tema loko tenA upara paNa DhephA mAratA hatA, A pramANe dararoja saMbhaLAve eTale te pApa tene yAda Ave, samatA rAkhanAra te bhojana karato na hato. "sAhasika AtmAne kaMI duSkara nathI.' koIka vakhate savAre, koIka vAra bapore, koIkavAra sAMje tene gAmaloko pApa yAda karAve che. eTale koIpaNa divase teNe bhojana na karyuM. DhephAM, lAkaDI, dhULavRSTi, muThThI vagerethI tene mAravA chatAM te samatAbhAvathI upadravo sahana kare che ane evI bhAvanA bhAve che ke, "he AtmA ! jevA prakAranuM pApakarma karyuM che, tevA ja prakAranuM phaLa tuM bhogava, jevuM bIja vAvyuM hoya, tevuM ja phaLa prApta thAya che. A loko samatAvALA mArA para je Akroza kare che, tethI vagara prayatna mane A sakAma nirjarAnI siddhi thAya che. jema mArA para Akroza karavAthI temane harSa thAya che, tevI ja rIte huM prItithI sahana karuM chuM tethI mArA karmono paNa kSaya thAya che; te paNa mArA pramodanuM kAraNa che vaLI je mane herAnagati karavAmAM teone sukha thAya che. te paNa Aje bhale thAo. kAraNake saMsAramAM sukha-prApti durlabha che. jema cikitsA karanAra vaidyo kSArathI rogane tema kaThora vacano kahevAthI A loko mArI duSkarmagAMThane maTADavA prayatna karatA hovAthI kharekhara mArA hitaiSI mitro che. agni tApa mela dUra karI suvarNane svaccha kare che, tema A loko mane tADanatarjanA karI mArA AtmAne karmamukta banAvI nirmaLa kare che. prahAro karI durgatirUpI kedakhAnAmAM paDI rahelA mane jeo bahAra kheMcI le, tevA upakArI upara huM kopa kema karI zakuM? jeo potAnA puNyanA bhoge paNa mArAM pApo dUra kare che tenA karatA bIjA kayA moTA baMdhuo gaNAya ? saMsArathI mukta karAvanAra evA vadha, baMdha vagera mane je harSa mATe thAya che, paraMtu te ja teone mATe anaMta saMsAra-vRddhinuM kAraNa thAya che- teno mane khaTako thAya che. keTalAko bIjAnA AnaMda khAtara dhana ane zarIrano paNa tyAga kare che, to pachI teone AnaMda ApanAra Akroza hanana vagere mane kyA hisAbamAM gaNAya ? mAro tiraskAra karyo, paNa mane mAryo nathI. mane mAryo paNa jIvitathI mukta karyo nathI. jIvitathI mukta karyo, chatAM bAMdhavonI mAphaka mane dharmathI dUra nathI karyo. kalyANanA arthIe krodha karanAra, durvacana saMbhaLAvanAra, doraDAthI bAMdhanAra, hathiyArathI herAna karanAra ke mRtyu karanAra sarva upara maitrIbhAva rAkhI sahana karavuM joIe. kAraNake kalyANakArI mArgamAM aneka prakArano duHkhAvo hoya che." AvI suMdara bhAvanA bhAvatA ane potAnA duSkatane niMdatA teNe agni vaDe jema ghAsanI gaMjI tema sarva prakArano karma rAzi bALIne bhasma karI nAMkhI. atidularbha nirmala evuM kevaLajJAna meLavIne ayogi kevali guNasthAnaka sudhI pahoMcI mokSa paNa prApta karyo. yoganA prabhAvathI jevI rIte daDhaprahArI narakanA duHkhathI mukta banI anaMta zAzvata sukha-svarUpa paramapada pAmyo, tevI rIte bIjAo paNa saMzaya rAkhyA vagara A yogamAM prayatna karo // 12 / haju paNa bIjuM daSTAMta kahIne yoganI zraddhA vRddhi pamADe che__ 13 tatkAlakRtaduSkarma - karmaThasya durAtmanaH / gopne cilAtiputrasya, yogAya spRhayenna kaH // 13 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 yogazAstrano gurjarAnuvAda artha : te samaye ja strIvadha karavArUpa pApamAM tatpara banelA ane durAtmA evA cilAtiputrane durgatimAM paDatA rakSaNa karanArA yogane koNa na jhaMkhe ? arthAt tevA yogane sarva hitArthI AtmA jhaMkhe che. || 13 che. TIkArtha : te kALe strIvadha karavA rUpa pApa karavAmAM zUravIra durAtmA cilAtIputrane durgatimAM paDatA rokanAra evA yoganI spRhA koNa na kare ? arthAt tevA yoganI sarve IcchA kare. cilAtIputra kSitipratiSThata nagaramAM yajJadeva nAmano eka brAhmaNa hato. je haMmezA potAne paMDita mAnIne jainazAsananI niMdA karato hato. tene sahana na karI zaktA ane tene jitavAnI IcchA karatA eka ziSya gurue nivAraNa karavA chatAM paNa tenI sAthe vAda-vivAda karavAnuM nakkI karyuM ane te baMne vacce evuM TharAvavAmAM AvyuM ke, "je hArI jAya teNe tenA ziSya thavuM buddhikauzalyavALA A jainavAdIe zAstrArtha karI tene bolato baMdha karyo ane yajJadevane hAra ApI. jitelA ziSya AgaLa karelI pratijJA pramANe yajJadeva brAhmaNane dIkSA ApI. tyAra pachI zAsanadevIe yajJadevane samajAvyo, ke, "cAritra pAmyo che, to have jJAna ane zraddhAvALo thA." tyArathI mAMDI vratanuM yathArtha pAlana karato hovA chatAM vastra ane aMganA melanI niMdA karato hato. pahelAnA paDelA saMskAra chUTavA ghaNA muzkela che. A mahAtmAnA saMsargathI to svajano paNa varSARtunA meghanA saMparkathI sUryanA kiraNo mAphaka koI prakAre zAnta na thayA. jenI sAthe lagna karyA hatA. te strI paNa tenA upara atyaMta anurAgavALI hatI. gaLIthI raMgelI sADI mAphaka teNe tenA parano rAga na choDyo. A mATe svAdhIna thAya ema dhArIne teNIe tenA pAraNAnA bhojanamAM kAmaNa ApyuM. A satya che ke "rAgI ke virAgI evI strIo mArI nAkhyA vagara rahetI nathI' te kArpaNa prayogathI kRSNapakSanA caMdra mAphaka kSINa thato te muni caMdra sUryanA maMDala jevA svargamAM gayo. tenA mRtyuthI vairAgya pAmelI te patnIe paNa manuSyapaNArUpI vRkSanA phalasvarUpa cAritra aMgIkAra karyuM. patine kAmaNa karyuM. tenAthI thaela pApanI AlocanA karyA vagara mRtyu pAmI devaloke gaI. "tapasyAthI zuM meLavI zakAtuM. nathI? have yajJadevano jIva devalokathI cyavIne rAjagRha nagaramAM dhanasArthapatinI cilAtI nAmanI dAsIno putra thayo. A cilAtIno putra che, tethI cilAtIputranA nAmathI tene loko bolAvatA hatA ane tethI bIjuM nAma paNa na pADyuM. yajJadevanI patnIno jIva svargamAMthI cyavIne pAMca putro pachI dhanasArthapatinI bhAryA bhadrAnI susumA nAmanI putrI thaI, dhane potAnI susumAM putrIne sAcavavAnA kAryamAM te cilAtIputrane rokyo. A cilAtIputra lokonA aparAdha karavA lAgyo. ane rAjya sudhI tenI phariyAda pahoMcI. eTale zeThane rAjA taraphathI bhaya lAgyo. kAraNake sevakanA aparAdhathI svAmI daMDapAtra bane che. samajadAra dhana zeThe 'haMmezA upadrava karanAra te dAsIputrane gADika jema sarpane tema gharamAMthI bahAra kADhI mUkyo. te cilAtIputra paNa moTA gunAnIvelaDI samAna siMhaguphA nAmanI corapallImAM gayo. "sarakhA vyasanavALA ke sarakhA aparAdha karanArAonI paraspara prIti thAya che." nirdaya cora-maMDaLI sAthe te durjanane sobata thaI eTale vAyarAthI jema agni vRddhi pAme tema bhayaMkarapaNAthI mahAbhayaMkara banyo. tyAra pachI siMhaguphAno adhIza cora senApati mRtyu pAmyo eTale tenA mATe ja jANe Ane taiyAra karyo hoya tema cilAtiputra have cora senApati thayo. rUpa vagere guNothI zobhatI susumA paNa yauvana pAmI ane aneka kaLA- samudAyathI pUrNa banelI jANe pRthvInI devI hoya tevI dekhAvA lAgI. navA corasenApati cilAtIputre potAnA sevakone kahyuM ke, rAjagRha nagaramAM akhUTa dhanavALo dhanazeTha che. ane tene susumA nAmanI putrI che. te coro !
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.13 41 ApaNe tyAM jaIe. tyAMthI jeTaluM dhana maLe te tamAre sarvemAM vaheMcI levuM ane huM susumAM kanyAne laIza. e pramANe vyavasthA karIne rAtre dhanane ghera gayA, avasthApinI nAmanI vidyAno prayoga karIne lokone uMghADI potAnuM Agamana jaNAvIne dhana coro pAse grahaNa karAvyuM hatuM ane pote susumAne grahaNa karI. pAMca putro sAthe samagra parivAra sUtelo hato. tyAre eka bAju khasIne ubho rahyo, "nyAyavAnono A ja dharma gaNAya.' jIva mAphaka teNe susumAne grahaNa karI. corelA dhana sAthe coro paNa tenI sAthe palAyana thayA. dhanazeThe koTavALa vagere rakSaNa karanAra purUSone bolAvIne kahyuM ke, coroe lUMTeluM dhana ane susumA putrIne pAchA laI Avo. tyAra pachI koTavALa ane putronA hAthamAM hathiyAra ApIne dhana paNa potAnuM mana AgaLa spardhAthI doDatuM hoya, tema utAvaLathI pAchaLa gayo, jaLa, sthaLa, latA, vRkSo ke mArgamAM je kaMI dekhAya te sarva dhaturo pIvAthI unmAda pAmelAne jema sarva pILA raMgavALuM suvarNa dekhAya, tema A sarve susumA che-tema te dhana dekhavA lAgyo. ahIM jaLapAna karyuM. ahIM bhojana karyuM. ahIM beThA hatA, ahIMthI te gayo-ema bolatA ane DagalA bharatA, coranA pagalAnA anusAra teo coro pAse gayA. "are haNo, haNo, pakaDo pakaDo' ema bolatA rAjapuruSo corone maLyA. tyAra pachI coro dhanano tyAga karIne pakaDAvAnA bhayathI judI judI dizAomAM nAsI gayA. paraMtu cilAtIputre vAgha jema pakaDelI mRgalIne na choDe tema susumAne na choDI. koTavALa vagere rAjyAdhikArIone puSkaLa dhana prApta thavAthI pAchA pharyA. niyama che ke, "svArthasare, eTale sarva lokonI avaLI buddhi thAya che. hAthI jema latAne tema cilAtIputrA susumAne potAnA khabhA upara vahana karatA moTA araNyamAM peTho. rAhunA mukhathI caMdrakaLAne tema coranA paMjAmAMthI putrIne kheMcI lAvavA mATe paMcAnana (siMha) sarakhA pAMca putro sAthe dhana tenI pAchaLa gayo "jo dhana mArI najIka AvI jAya, to mArI A susumA rakhe tenI thaI jAya tevI buddhithI teNe susumAnuM mastaka-kamala chedI nAMkhyuM. khecelI talavAravALo ane mastaka jeNe hAthamAM sthApana karela che, evo te te samaye yamarAjanI nagarInA kSetrapAla jevo banI gayo. A tarapha dhana susumAnA dhaDa pAse ubho rahIne rUdana karato hato. tyAre azrupravAhathI nayana jaLa aMjali arpaNa karato hato. teNInA dhaDano tyAga karI dhana putro sAthe pAcho pharato hato. zokanA kAMTAthI bhokAelA te mahAiTavImAM bhUlo paDyo. lalATa para tapatA sUryanA tejanA tApanA bhayathI ja hoya tema cAre bAju chAyA saMkelIne madhyAhunano sUrya te samaye thayo. dhana ane tenA pAMca putro zoka, zrama, sudhA, tRSNA ane madhyAhuno tApa A pAMca agni vaDe jANe paMcAgni tapa tapatA hoya tema jaNAtAM mArgamAM jaLa nathI, khAvA phaLa nathI, tema jIvana ApanAra koI bIjuM auSadha jovAmAM AvatuM nathI. ulaTAM mRtyu ApanAra hiMsaka phADI khAnArA zvApado jovAmAM AvyA. potAnI tathA putronI AvA prakAranI avasthA joto dhanazeTha lAMbA mArgamAM jatAM jatAM vicAravA lAgyo ke, "mArA sarva dhanano nAza thayo, prANAdhika priya putrI mRtyu pAmI, ame paNa mRtyunA kinAre AvI pahoMcyA chIe. aho ! daivanA AvA vilAsane dhikkAra ho. puruSArtha karavAthI ke buddhi-saMpattithI je padArtha sAdhI zakAtuM nathI tyAre eka mAtra daiva ja ahiM moTAmAM moTuM balavAna che. A daiva dAnathI prasanna karI zakAtuM nathI. vinayathI grahaNa karI zakAtuM nathI. sevAthI vaza karI zakAtuM nathI. A daivane sAdhavuM keTaluM muzkela che ? paMDito paNa jene samajAvI zakatA nathI. parAkramIe paNa jene rokI zakatA nathI. tapasyA karanArAo paNa jene sAdhI zakatA nathI. A daivane jitanAra bIjo samovaDiyo koNa haze ? vaLI A daiva koI vakhata mitra mAphaka maherabAnI kare che, kadAcit zatru mAphaka niHzaMkapaNe haNI nAMkhe che, pitA mAphaka dareka prakAre koI vakhata rakSaNa kare che, to koI vakhata duSTa pitarAI mAphaka pIDA paNa kare che, koI
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 yogazAstrano gurjarAnuvAda ta daiva khoTA mArge gayelAne sArA mArge caDAve che, koI vakhata sArA mArgamAMthI khoTA mArgamAM pravartAve che, koI vakhata dUra rahelI vastune najIka lAve che, ane daiva hAthamAM rahelI vastuno vinAza kare che mAyA ane IndrajALa sarakhA daivanI gati vicitra hoya che. devanI anukULatAmAM purUSone jhera paNa amRta banI jAya che ane pratikULatAmAM vaLI amRta hoya te jhera banI jAya che. A pramANe vicAratAM ja te dhana zeTha rAjagRha nagare pahoMcyA ane zoka sahita susumAM putrInI zarIranI uttarakriyA karI vairAgyA thavAthI zrIvIra prabhunI pAse dIkSA laI duSkara tapa tapIne AyuSya pUrNa thatA svarge gayA. cilAtiputra paNa susumAnA anurAgathI vAraMvAra tenuM mukha joto ane mArganA thAkane na gaNakArato dakSiNa dizA tarapha cAlyo. mArgamAM sarva prakAranA saMtApane dUra karanAra chAyaDAvALA vRkSa sarakhA kAryotsarga karatA eka sAdhunA AgaLa darzana thayA. pachI potAnA A kAryathI uga thaelA manavALA teNe to sAdhune kahyuM ke, "mane TUMkANamAM dharma kaho. nahiMtara A ja taravArathI keLa jevI susumAnI jema tamAruM mastaka chedI nAMkhIza." te munie jJAnathI jANyuM ke, A AtmAmAM ropeluM bodhibIja kyArAmAM ropelA DAMgaranA bIjanI mAphaka jarUra vRddhi pAmaze. "upazama viveka ane saMvara samyagu prakAre karavo joIe." ema kahIne te cAraNamuni pakSI mAphaka AkAzamAM uDI gayA, sAMbhaLelA, te padone maMtra mAphaka vAraMvAra yAda karatA ane parAvartana karatA cilAtIputrane teno bhAvArtha A pramANe samajAyo ke, "DAhyA purUSoe krodhAdika kaSAyono upazama karavo joIe, are re ! sarpo vaDe jema caMdana tema kaSAyarUpa sarSothI huM gherAelo chuM. Aje have huM mahAroganI cikitsA karavA mAphaka ke kaSAyone dUra karavA mATe kSamA, namratA, saraLatA ane saMtoSarUpI mahAauSadhothI cikitsA karIza, vaLI, dhana, dhAnya sonuM vagere padArthonA tyAga svarUpa viveka ke je jJAnarUpI mahAvRkSanuM advitIya bIja che, tene ja svIkArIza, temaja pApa-saMpattinI dhvajA samAna A susumAnuM mastaka ane hAthamAM rahelI taravAra ane sarva dhana teno huM tyAga karuM chuM. Indriyo ane mananA viSayothI pAchA haThavArUpa saMvara temaja saMyama-lakSmInA muguTa samAna evo saMvara Aje meM aMgIkAra karyo che. sarva Indriyone vaza karIne A pramANe padArthonuM ciMtana karatA ekamAtra mananI vicAraNAvALA samAdhine te pAmyA. tyAra pachI durgadhavALA lohInI gaMdhathI AvelI kIDIoe kavaca mAphaka zarIranI cAre bAju vITaLAIne ghuNakIDAo jema kASTane kotarI nAMkhe tema cilAtiputranA zarIramAM seMkaDo chidro karyA. AvA kIDAonA upasargamAM thAMbhalA sarakhA nizcala banI aDhI divasamAM te devaloka gayA. bIjA sUtromAM paNa te mATe adhikAra jaNAvatA kaheluM cheH traNa pado vaDe samyagu prakAre dharma samajanAra, saMyamano svIkAra karanAra, upazama, viveka ane saMvara padavALA cilAtIputrane huM namuM chuM. lohInI gaMdhathI kIDIo jenA pagamAM praveza karI cheka mastaka sudhI pahoMcI aMgane kotarI khAdhuM. tevA duSkarakArakane huM vaMdana karuM chuM. kIDIoe jenA dehane cAlaNI jevo chidravALo karyo ane DaMkho mAryA. to paNa ArAdhanA mArgamAM aDaga rahenAra evA dhIra cilAtIputre aDhI divasamAM aneka apsarA-samudAyathI yukta evuM amarabhavana prApta karyuM." (A. ni. 872-75)vartanathI caMDAla mAphaka dhikkAra padavI pAmela narakagatimAM javA yogya evo cilAtIputra A pramANe yoganuM AlaMbana pAmI devalokanA sukhano adhikArI banyo, e rIte samagra sukhanuM mULa evo te yoga ja vijaya pAme che. te 13 che. pharI paNa yoganI ja stuti kare che-
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.14-16 14 tasyAjananirevAstu, nRpazo rmoghajanmanaH / aviddhakarNo yo yoga ityakSarazalAkayA // 14 // artha : je puruSanA kAna "yoga' akSarorUpI zalAkA-saLIthI vidhAyA nathI, evA niSphaLa janmavALA pazu sarakhA manuSyano janma na thAya te ja suMdara che. 14 che. TIkArtha : bhale loDhAnI soyathI kAna viMdhAyelA hoya paNa "yoga" evA akSararUpI zalAkAthI jenA kAna pavitra thayA nathI, evA pazu sarakhA purUSanA niSphaLa ane viDaMbanAvALA janma karatA teno janma na thAya, te ja vadhAre suMdara gaNAya || 14 ||, pharI paNa ardhA zlokathI yoganI stuti karI pAchalA ardhA zlokathI yoganuM svarUpa kahe che 15 caturvarge'graNIrmokSo, yogastasya ca kAraNam / jJAnazraddhAnacAritra-rUpaM ratnatrayaM ca saH // 15 // artha : dharma, artha, kAma ane mokSarUpa cAra vargamAM mokSa agresara che. te mokSanuM paNa kAraNa yoga che, ane te jJAna, zraddhA ane cAritrarUpa ratnatraya yoga che. | 15 //. TIkArtha : dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra vargamAM mokSa e pradhAna che. artha dhana upArjana karavAmAM ane rakSaNa karavAmAM nAza pAme, kharca thAya tyAre duHkhanA saMsargathI duSita thavAthI te cAra vargamAM agresara nathI. kAma to sukha thoDuM aMdara jaNAya che. tethI artha karatA lagAra caDiyAtuM gaNI zakAya, to paNa teno cheDo duHkhamAM Avato hovAthI ane durgatinuM sAdhana hovAthI te paNa pradhAna na gaNAya. dharma to A loka ane paralokanA sukhanuM kAraNa hovAthI artha ane kAma karatA jo ke caDiyAto che, to paNa suvarNanI beDI samAna puNyakarma baMdhanuM kAraNa hovAthI bhava-bhramaNa karAvanAra che, tethI dharma paNa agresara nathI. mokSa to puNya ane pApanA kSaya thavA svarUpa hovAthI klezavALo nathI, jhera mizrita bhojana mAphaka bhogavatI vakhate manohara ane duSita nathI. tethI karIne parama AnaMdamaya mokSa e cAra vargamAM sauthI mokhare rahelo che. te mokSanuM najIkanuM kAraNa hoya to yoga che. te yoga kevA svarUpavALo che ? jJAna, zraddhA, ane cAritrarUpa ratnatrayIvALo yoga kahelo che. | 15 || traNa ratnamAM prathama jJAnanuM svarUpa kahe che- 16 yathAvasthitatattvAnAM saMkSepAdvistaraNe vA / yo'vabodhastamatrAhuH, samyagjJAnaM manISiNaH // 16 // artha : yathAvasthita tattvono saMkSepa ke vistArathI je avabodha thavo, tene paMDito samyajJAna kahe che. || 16 | TIkArtha : naya, nikSepa, pramANathI siddha thaela svarUpavALA je jIva, ajIva, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa-lakSaNa je tattvo, tenuM je sAcA svarUpavALuM jJAna, kSayopazama-vizeSathI koIkane saMkSepathI ane karmakSaya thavAthI koIkane vistArathI je bodha thAya. te pramANe- jIva, ajIva, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa A sAta tattvo paMDita puruSoe kahelA che. temAM jIvo mukta ane saMsArI ema be bhedavALA samajavA. sarva jIvo anAdi anaMta jJAna-darzana
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda svarUpavALA che. karmathI sarvathA, mukta thayelA tamAma jIvo eka sarakhA svarUpavALA che, temaja teo kAyama mATe janmAdi kaleza ane duHkhothI rahita temaja anaMta darzana, jJAna, zakti ane AnaMdamaya svarUpavALA che. have saMsArIjIvo trasa ane sthAvara ema be bhedavALA che. te baMne vaLI paryApta ane aparyApta evA be prakAranA vizeSa bheTavALA che. paryAptapaNAnA kAraNarUpa A cha paryAptio che. 1 AhAra-paryAmi, 2. zarIra paryApti, 3. Indriya-paryApti 4 zvAsocchavAsa-paryApti 5. bhASA paryApti 6. manaH paryApti eka IndriyavALA prANIone cAra, be, traNa, cAra IndriyavALA vikasendriyone pAMca ane pAMca IndriyavALA prANIone cha paryAptio hoya che. ekendriyavALA sthAvara jIvo pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati. temAM pahelAnA cAra sUkSma ane bAdara bheTavALAM hoya ane vanaspatimAM pratyeka ane sAdhAraNa temAM pratyeka-vanaspati bAdara hoya ane sAdhAraNa-vanaspati sUkSma ane bAdara ema be bhedavALI che. be traNa-cAra ane pAMca IndriyavALA trasajIvo cAra prakAranA che. temAM saMjJI ane asaMjJI ema be bhedavALA paMcendriya jIvo samajavA. zikhAmaNa upadeza AlApa karavA e vagere samaje-jANe te ahI saMjJI jANavA. manaprANa jemane na hoya te asaMjJI paMcendriya sparzana, jIbha, nAsikA, AMkha ane kAna A pAMca Indriyo che. tenA sparza, svAda, gaMdha, rUpa ane zabda anukrame viSayo che. karamIyA zaMkha, koDA, chIpa, porA, jaLokA vagere vividha AkAravALA beIndriya jIvo che. ju, mAMkaDa, maMkoDA, lIkha vagere traNa IndriyavALA pataMgiyA, mAkhI, bhamarA, DAMsa vagere cAra IndriyavALA. bAkInA tiryaMcayonimAM jalacara, sthalacara ane khecaro. nArakIo, manuSyo, devo A sarva pAMca indriyavALA jIvo mAnelA che. mana, bhASA, kAyA rUpa traNa pAMca Indriyo Ayu ane zvAsocchavAsa A dasa prANa kahelA che. sarva jIvone deha, Ayu, ucchavAsa ane Indriyo, vikasendriya ane asaMjJIne bhASA ane paMcendriya saMjJIne mana e pramANe prANo hoya che. upapAta janmavALA devo ane nArakIo temaja garbhathI janmavALA jarAya. potaja ane IMDAthI thavAvALA saMjJI paMcendriya ane bAkInA saMmUcchikapaNe utpanna thanArA asaMzI kahevAya. saMmUchima jIvo ane nArakInA jIvo, pApI napuMsako hoya che. devI strI, puruSavedavALA ane bAkInA manuSyo ane tiryaMco traNa vedavALA hoya che. sarva jIvo vyavahAra rAzi ane avyavahAra-rAzirUpa be bhedamAM vaheMcAyelA che. sUkSmanigodanA jIvo avyavahArIyA, tethI bAkI rahyA te sarva vyavahAriyA samajavA. sacita, acitta, mizra, saMvRtta, vivRtta ane mizra zIta uSNa ane zItoSNa e prakAre jIvonI nava prakAranI yoni arthAt utpatti thavAnA sthAnako che. pRthvI, pANI, vAyu ane agni e dareka sAta lAkha yonio che. pratyeka vanaspatikAyanI dasa lAkha ane anaMtakAyanI cauda lAkha, be, traNa ane cAra IndriyavALA vikalendriya darekanI babbe lAkha, manuSyonI cauda lAkha, nArakI, tiryaMco ane devonI darekanI cAra cAra lAkha e pramANe darekano saravALo karatAM sarva jIvonI kula yoni corAzI lAkha sarvajJoe kahelI che. ekendriya jIvo sUkSma ane bAdara, paMcendriyo saMjJI ane asaMjJI, be traNa ane cAra IndriyavALA paryAptA ane aparyAptA A pramANe jinezvaroe jIvonA cauda sthAnako kahelA che. tevI rIte mArgaNA paNa teTalI ja samajavI. nAmathI mArgaNAo kahe che. 1. gati. 2. Indriya 3. zarIra, 4 yoga, 5 veda, 6 jJAna, 7, krodhAdi kaSAyo 8 saMyama, 9 AhAra, 10 darzana, 11 vezyA, 12 bhavyatva, 13 samyakatva 14 saMjJI, e cauda mArgaNAo che. 1 mithyAtva, 2 sAsvAdana, 3 samyagu-mithyAtva 4, avirati samyagudaSTi 5 dezavirati 6 pramatta, 7. apramatta, 8 nivRtti bAdara 9 anivRtti bAdara 10 sUkSmasaMpAya, 11. upazAMta moha 12 kSINamoha, 13 sayogI kevali, 14 ayogi e cauda guNasthAnako che.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.16 45 1 mithyAdarzananA udayamAM 'mithyASTi guNasthAnaka kahevAya. bhadrakapaNuM AdinI apekSAe tene guNasthAnaka kaheluM che. 2 mithyAtvano udaya na hoya ane anaMtAnubaMdhInI cokaDInA udayamAM utkRSTathI cha AvalikA sudhI rahenAruM "sAsvAdana' nAmanuM bIjuM guNasthAnaka che. 3. samyakatva ane mithyAtvanA yogathI trIjuM "mizra' guNasthAnaka aMtamuhurtanI sthitivALuM che. 4 apratyAkhyAnanA udayamAM avirati samyagudRSTi nAmanuM 5. pratyAkhyAna kaSAyanA udayamAM dezavirati 5 prApta thaelA saMyamavALo je pramAda seve, te pramatta saMyata che. je saMyamI pramAda na seve, te "apramatta-saMyata' A chaThThA sAtamA guNaThANAM vArA pharatI aMtamuhurta kALavALAM che. 8. jenAthI karmonI apUrva sthitino ghAta vagere kare, tenAthI "apUrvakaraNa" nAmanuM AThamuM guNasthAnaka kahevAya ane ahIMthI kSapakazreNi ane upazamazreNi zarU thAya athavA to. udayamAM AvelA bAdara kaSAyanA pariNAmo mAMhomAMhe nirvatana kare, te paNa 'nivRtti bAdara' kahevAya. 9 jemAM prayatnapUrvaka mAMhomAMhe pariNAmo na nivarte, te "anivRtti bAdara' nAmanuM navamuM guNasthAnaka che. temAM paNa baMne zreNi pravarte che. 10 lobha nAmano sUkSma kiTTI karelo kaSAya vartato hoya, te dasamuM sUkSmasaMparAya' guNasthAnaka kahevAya. temAM paNa baMne zreNi hoya. 11 mohano upazama kare, te "upazAntamoha' nAmanuM agiyAramuM ane 12 mohano kSaya kare, te "kSINamoha' nAmanuM bAraNuM guNasthAnaka kahevAya. 13 ghAti karmono kSaya thavAthI teramuM "yogI kevalI' nAmanuM teramuM ane yogono kSaya thAya to te ayogI kevalI nAmanuM caudamuM guNasthAnaka kahevAya. e pramANe jIvatattvanuM svarUpa samajAvyuM. ajIva tattva dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane kAla eTalA padArtho ajIva kahevAya. A pAMca sAthe jIva bheLavIe eTale cha dravyo bhagavaMte prarUpelA che. temAM kALa vagara sarve pradezo ekaThA thavA svarUpa dravyo che ane jIva vagaranAM bAkInA dravyo cetanA vagaranA ane akartArUpa mAnelAM che. kAla vagaranA astikAya ane pudgala vagara bAkInA amUrta svarUpa athavA arUpI dravyo mAnelAM che. te sarva dravyo utpanna thavuM. nAza pAmavuM ane sthira rahevuM tevA svarUpavALAM mAnelA che. pudagalo sparza, rasa, gaMdha ane varNavAlA hoya che. te aNu ane skaMdha ema be prakAranAM che, temAM aNuo chUTA hoya che. baMdhAelA aNuo skaMdha kahevAya che ane gaMdha zabda, sUkSmapaNuM, sthUlapaNuM vagere AkRtivALA tathA aMdhakAra, Atapa, udyota, bheda, chAyA svarUpa paNa hoya, kAmaNavargaNA audArikAdi zarIra mana bhASAnuM pariNamana, AvanAra sukha duHkha jIvita ane mRtyumAM madada karanAra yugala skandho che. dharmAstikAya adharmAstikAya ane zvAsocchavAsa ane AkAza A traNa dravyo eka eka dravya che. temaja te dravyo haMmezA amUrta, niSkriya ane sthira che. eka jIva dravyanA asaMkhyAtA pradezo hoya. teTalA ja pradezo lokAkAza, dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA hoya. temAM eka pradeza vadhAre ke ocho na hoya. jaLacara jIvone jema javA-AvavAmAM pANI sahakAra Ape che, tema cAre bAju jIva ane ajIvane javA-AvavAmAM ke pravRtti karavAmAM dharmAstikAya sahakAra ApI javuM-AvavuM vagere pravRttimAM madadagAra thAya che. mArgamAM cAlanAra musApharane jema chAyaDo sthira thavAmAM sahAyaka bane tema jIva ane pudgalo je pote sthira banyA che. temane sahakAra ApI sthira kare, te adharmAstikAya. sarva jagyA para raheluM. potAmAM pratiSThita, avakAza (jagyA) ApanAra, te AkAza kahevAya. te anaMta pradeza svarUpa loka ane alokamAM vyApIne raheluM che. lokAkAzanA pradezamAM rahelA tenAthI bhinna evA ja kAlanA aNuo padArthonuM parivartana karavAmAM mukhya che, te kAla kahevAya. jema ke navAnuM junuM karavuM, yuvAnane vRddha karavo, te karanAra kAla, jyotiSazAstramAM je samaya, pala, vipala
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 yogazAstrano gurjarAnuvAda ghaDI, muhUrta, pahora, divasa, rAtri, mahino, varSa yuga vagere kALanA mApa kahelA che. te kALane jANanArAoe tene vyavahArika kAlanI saMjJA ApI che. navIna jIrNa, e vagere svarUpavALA padArtho jagatamAM parivartana pAme che, te kALanuM ja sAmarthya samajavuM. kAlakrIDAthI vinaMbita thayelA vartamAna padArtho bhUtapaNAne ane bhAvI padArtho vartamAnapaNAne pAme che. AvI rIte ajIvatatva pUrNa thayuM che. AzravAdi tatvo - have Azrava tattva samajAve che - mana, vacana ane kAyAnA yogathI jIva je karma grahaNa kare, te Azrava kahevAya. zubhakarmano hetu zubha athavA puNya ane azubhakarmano hetu azubha eTale pApa kahevAya. Azrava tatva kahyA pachI have saMvara ane nirjarA kahe che - sarva Azravone rokanAra te saMvara, bhavanA hetabhUta karmone AtmAthI vikhUTA pADyA rUpa nirjarA kahe che- A pramANe saMvara ane nirjarA tatvo sAthe kahyA. Azrava, saMvara ane nirjarAnuM svarUpa ahIM vistArathI nathI kahyuM. kAraNake AgaLa bhAvanAno viSaya kahIzuM tyAre vistArathI samajAvIzuM. eTale punarukti thavAnA kAraNe ahIM TUMkamAM ja mAtra traNe tattvo kahelAM che. - have baMdha tattva jaNAve che - kaSAya sahitapaNAnA yoge jIva karmane yogya pudgalone grahaNa kare te jIvanI parataMtratAnA kAraNa svarUpa baMdha kahevAya. jema beDImAM jakaDAyelo kedI parAdhIna bane. tema karmarUpa beDImAM jakaDAyelo svataMtra AtmA paravaza bane che. te baMdhanA prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza evA cAra bheda che. prakRti eTale karmano svabhAva ane te jJAnAvaraNIyAdi ATha bhedavALI che. 1 jJAnAvaraNIya, 2 darzanAvaraNIya, 3 vedanIya, 4 mohanIya, pa AyuSya 6 nAma, 7 gotra ane 8 aMtarAya, karmanI A ATha mULa prakRtio kahelI che. moTI ane nAnI evA prakAranI karmonI sthiti arthAt karma bhogavavAnA kALano niyama, te karmasthiti kahevAya, anubhAga eTale viSayaka rasa ane pradeza karmanA daLIyAno jaththo samajavo, mithyAtva, avirati, kaSAya, pramAda ane yoga A pAMca kAraNe jIva karmabaMdha kare che, e pramANe baMdhatattvanuM svarUpa kahyuM. - have chelluM mokSatattva kahe che-karmanA baMdhanA hetuono abhAva thavAthI ghAtikarmano kSaya thavAnA yoge kevalajJAna thAya ane tyAra pachI bAkI rahelA cAra karmono kSaya thavAthI jIvono mokSa thAya. A traNa bhuvanamAM devo, asuro ane cakravartIone je prakAranuM sukha che, te mokSa sukhanI saMpattinA anaMtamA bhAge paNa nathI, potAnA AtmAmAM AtmAsvarUpe je pratyakSa kAyamI ane jeno kadApi cheDo na Ave, tevA prakAranuM sukha hovAthI tene cAre vargamAM agresara svarUpa mokSa kahelo che. A pramANe mokSatattva kahyuM. - have pAMca jJAno kahe che- mati, zruta avadhi, mana:paryava ane kevala ema jJAnanA pAMca mukhya bhedo samajavA. e darekanA vaLI peTAbhedo paNa kahIzuM. avagraha IhA, apAya, dhAraNA, bahu bahuvidha vagere bhedayukta, Indriya ane manathI thavAvALuM matijJAna kaheluM che. bIjA zrutajJAna- pUrvo aMgo, upAMgo prakIrNako vaDe vistAra pAmeluM "cAta' padathI yukta arthAta syAdvAda yukta evuM zrutajJAna aneka bhedavALuM che. avadhijJAna be prakAranuM, bhavapratyayika-devatAone ane nArakIone te bhavayoge thanAruM ane bAkInA manuSyone ane tiryaMcone labdhithI thanAruM che bhedavALuM che ane te kSayopazamathI thanAra che. mana:paryavA jJAnanA Rjumati ane vipulamati evA be bheda che. vizuddhivALuM ane AveluM na cAlyuM jAya tevuM vipulamati mana:paryavajJAna samajavuM. jagatanA sarvakALanA sarvadravyonA sarvaparyAyonA viSayavALuM vizvalocana
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.17 47 samAna anaMta, atIndriya, apUrva evuM eka jJAna, te kevalajJAna kahevAya evI rIte pAMca zAnothI sarvatatvo samajI zakAya che. mokSanA kAraNa svarUpa ratnatrayInA prathama bhedano jJAtA banI zake. bhavarUpI vRkSane mULa sahita ukheDI nAMkhavA mATe madonmatta hAthI samAna ajJAna aMdhakAra nAza karavA mATe sUrya samAna jagatanA tatvone prakAzita karavAmAM apUrva netra-samAna ane IndriyorUpI haraNone vaza karavAmAM jALa sarakhuM A sabhyajJAna ja che. // 16 | bIjuM darzana ratna kahe che-- 17 rUcirjinoktatattveSu, samyak zraddhAnamucyate I jAyate tannisargeNa guroradhigamena vA ' 17 // artha : jinezvaroe kahelA tattvomAM ruci thavI te samyag zraddhA kahevAya, ane te sAcI zraddhA svayaM agara gurunA upadezathI thAya che. / / 17 || TIkArtha : jinezvaroe kahelA jIvAdika tatvomAM je ruci tenuM nAma sAcI zraddhA. te ruci vagaranuM jJAna phaLasiddhi karanAra banatuM nathI. zAka, anna, vagerenA svarUpane jANanAra hovA chatAM ruci vagara manuSya tenI tRptine ke svAdanA phaLane meLavI zakato nathI. zrutajJAnavALA aMgAramardaka vagere abhavya ke durbhAvyo jinokta tatvomAM ruci na hovAthI kaheluM phala meLavI zakyA nathI. te zraddhA utpanna thavAnA be prakAra che. gurunA upadeza vagara svabhAvathI ApoApa thaI jAya te. (1) nisargasamyaktva ane gurunA upadezathI ke pratimAnA darzanathI thAya te (2) adhigama-samyaktva kahevAya. anAdi anaMta saMsAra-AvartamAM bhramaNa karatAM jIvone viSe jJAnavaraNIya darzanAvaraNIya, vedanIya ane aMtarAya karmanI utkRSTa sthiti trIza koDAkoDI sAgaropamanI che. gotra ane nAmanI vIza ane mohanIya karmanI sIttera koDAkoDI sAgaropamanI utkRSTa sthiti che. te sthitimAMthI parvata parathI vahetI nadImAM gabaDatA athaDAtA kUTAtA keTalAka pattharo ApoApa sarakhA goLa ghATanA banI jAya che. te nyAye vagara prayatne ApoApa dareka karmanI sthiti tevA prakAranA pariNAmanA yoge ochI thaI jAya ane jyAre mAtra eka koDAkoDI sAgaropamanI paNa aMda2 jeTalI bAkI rahe tyAre dareka saMsArI jIvo yathApravRttakaraNa karavAnA yoge graMthi pradeza sudhI Ave che. duHkhe karIne bhedI zakAya tevo rAga-dveSano pariNAma te graMthi kahevAya. je sadA (rAyaNanI mULanI) gAMTha mAphaka mahAmuzkelIthI chedI zakAya tevI hoya che. A graMthisthAna sudhI pahoMcelo jIva paNa pharI rAgAdikathI prerAIne utkRSTa karmanI sthitino baMdha karanAra ane cAre gatimAM bhramaNa karanAra thAya che. temAM keTalAMka bhAvi kalyANa pAmanArA je bhavyo jIvo hoya che. teo potAnuM mahAvIrya pragaTa karIne apUrvakaraNa karatA duHkhe karI ullaMghana karI zakAya tevI te graMthine ekadama mahA lAMbA paMthane kApI ISTasthAne musAphara pahoMcI jAya tema, ullaMghana karI AgaLa pahoMcI jAya che A apUrvakaraNa kahevAya have tyAra pachI anivRttikaraNa karyA pachI aMta2ka2Na karye chate vedavA lAyaka mithyAtvanAM daLIyAne dUra kare te vakhate aMtamuhurtanI sthitivALuM aupazAmika samyagdarzana prApta kare che. A samyak zraddhAna, te nisarga samyaktva kahevAya. guruno upadeza ke tevA prakAranuM AlaMbana pAmI sarva jIvone je samyak zraddhAna thAya, te bIjuM adhigama-samyaktva kahevAya. A samyagdarzana yama ane prazamanA auSadhasamAna, jJAna-cAritranuM bIja ane tapa tathA zrutAdino hetu che. jJAna ane cAritrathI rahita samyaktva hoya te paNa prazaMsavA yogya che paNa mithyAtvathI duSita jJAna ane cAritra vakhANavA yogya nathI. jJAna ane cAritrathI
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 48 sahita zreNika rAjAe samyaktvanA prabhAvathI tIrthaMkara-nAmakarma upArjana karyuM ema zAstramAM kaheluM che. jJAna ane cAritra nahi dhAraNa karanAra jIvo paNa je samyaktvanA prabhAvathI anupama sukhanA nidhAna sarakhuM mukti-sukha prApta kare che. bhava-samudramAM DUbatAne nAva-samAna, duHkharUpI vanane bALavA mATe dAvAnalasamAna evA samyagdarzana ratnano tame ahIM Azraya karo. / / 17 || have trIjuM cAritraratna kahe che-- 18 sarvasAvadyayogAnAM, tyAgazcAritramiSyate 1 kIrtitaM tadahiMsAdivratabhedena paJcadhA " 18 11 artha : sarva pApavALA yoganA tyAgasvarUpa kaheluM che, te ahiMsA vagere pAMca prakAranuM bhedavALuM jaNAveluM che. // 18 // TIkArtha : sarva sAvadha yogo, nahi ke keTalAka mAtra, evA pApa-vyApArono jJAna ane zraddhApUrvaka je tyAga karavo, te samyak cAritra kahevAya. jJAna ane zraddhA vagara kareluM cAritra samyagyAritra na gaNAya. dezaviratithI juduM pADavA mATe sarva ema jaNAveluM che. mULa ane uttaraguNa-bhedavALuM be prakAranuM cAritra hovAthI mULaguNarUpa cAritra-pAMca mahAvrata grahaNa karavA svarUpe samajavuM. nahIM ke svarUpathI || 18 | cAritranA mULa guNone je kahe che 19 ahiMsAsUnRtAsteyabrahmacaryA'parigrahAH 1 paJcabhiH paJcabhiryuktA bhAvanAbhirvimuktaye // 19 11 artha : pAMca mahAvrato : mahAvrato pAMca prakAranA che. (1) ahiMsA (2) satya, (3) asteya (4) brahmacarya ane (5) aparigraha A pAMceya mahAvratonuM pAlana pAMca pAMca bhAvanAthI yukta karavAmAM Ave che to muktine mATe thAya che. | 19 // TIkArtha : ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e pAMca mahAvrato darekanI pAMca pAMca bhAvanAothI yukta hoya to mukti mATe thAya. ahiMsAdika pAMca mahAvrato darekanI pAMca pAMca bhAvanA eTalA mATe kahevI che ke, jo satata bhAvanAnI jAgRti rahe, to tenAthI mukti prApta thAya che. || 19 || mULa guNarUpa prathama mahAvrata kahe che- jIvitavyaparopaNam 20 na yatpramAdayogena, trasAnAM sthAvarANAM ca tadahiMsAvrataM matam // 20 // artha : pramAdanA yogathI trasa ke sthAvara jIvonA prANonA nAza na karavo te prathama ahiMsA mahAvrata mAneluM che. II 20 TIkArtha : pramAda eTale ajJAna-saMzaya, viparyaya, rAga-dveSa, yAda na rahevuM, mana, vacana ane kAyAnA yoganuM pratikULapaNe vartana thavuM ane dharmano anAdara karavo e ema ATha prakArano pramAda kahelo che. tenA yogathI trasa ke sthAvara jIvonAM prANano viyoga karavo, te hiMsA ane te na karavI ahiMsA // 20
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.18-23 bIjuM mahAvrata kahe che- 21 priyaM pathyaM vacastathyaM sUnRtavratamucyate 1 tattadhyapi no. tathya-mapriyaM cAhita ca yat // 2 // artha : priya hitakArI ane satya vacana bolavuM te sUtRta vrata kahevAya tathya vacana paNa jo apriya ane ahitakara hoya to te satya vacana na kahevAya. // 21 || TIkArtha : amRSAsvarUpa sAcuM vacana bolavuM te sUnRtavrata kahevAya. sAMbhaLatA mAtra je AnaMda Ape te priya ane bhaviSyamAM hitakArI te pathya tevuM vacana tathya kahevAya. ahIM satyavratano adhikArI hovAthI tathya evuM eka vizeSaNa basa che. priya ane pathya evA vizeSaNonI zI jarUra che ? tenuM samAdhAna karatAM jaNAve che. vyavahArathI satya hovA chatAM paNa corane tuM cora, koDhIyAne tuM koDharogavALo kahe te apriya hovAthI sAcuM nathI gaNyuM. sAcuM chatAM ahitakara, jema ke zikArIo jaMgalamAM pUche, ke mRgalAo kaI tarapha gayA ? ene kharI hakIkata kahevAthI mRgalAone hiMsA karI mArI nAMkhe, tethI tene satya nathI gaNyuM || 21 // trIjA mahAvratane kahe che. 22 anAdAnamadattasyA'steyavratamudIritam 49 bAhyAH prANA nRNAmartho haratA taM hatA hi te // 22 // artha : vittanA svAmIe nahi Apela vastu grahaNa na karavI, te asteya nAmanuM trIjuM mahAvrata kaheluM che. dhana e manuSyanA bAhya prANo che ane tenuM haraNa karavAthI teonA prANonA nAza karyo samajavo. // 22 // TIkArya : dhananA mAlike ApyA vagara grahaNa karavuM te adattAnAdAna. 1 svAmI 2 jIva, 3 tIrthaMkara ane 4 guru-adatta ema tenA cAra prakAra che. tRNanI saLI, patthara, kASTa vagere tenA svAmIe na ApelA hoya to te svAmIthI adatta mAlike ApavA chatAM jIva pote na Ape jema ke dIkSAnA pariNAma vagarano jIva hoya tene mAtA-pitA gurune Ape te jIvathI adatta, tIrthakaroe pratiSiddha evA AdhAkarmAdi grahaNa karavA, te tIrthakarathI adatta, mAlike Apela hoya chatAM AdhAkarmAdi, doSa-rahita hoya, paNa gurunI rajA vagara grahaNa kare to te guruthI adatta kahevAya. bAkInA vrato prathama vratanuM rakSaNa karanArAM che. adattAdAnamAM hiMsA kevI rIte gaNAya ? tyAre jaNAvyuM ke, dhana e bAhya prANa che. corI karavI te bAhya prANa lIdhA barAbara che. || 22 cothuM mahAvrata kahe che. 23 divyaudArikakAmAnAM kRtAnumatikAritaiH 1 manovAkkAyatastyAgo brahmASTAdazadhA matam 11 23 It artha : deva saMbaMdhI ane audArika zarIra saMbaMdhI, kAmone mana, vacana ane kAyAthI karavA, karAvavA ane anumodavAnA tyAgarUpa evA aDhAra bhedavALuM brahmavrata kaheluM che. // 23 || TIkArtha : devatAI vaikriya zarIro ane tiryaMco tathA manuSyonA audArika zarIranA kAmono manathI
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 yogazAstrano gurjarAnuvAda vacanathI ane kAyAthI karavA, karAvavA ane anumodavAoM tyAga e pramANe aDhAra bhedavALuM kAmanA tyAgarUpa brahmavrata kaheluM che ke - devatAI kAmanA ratisukhathI trividha trividha virati e pramANe nava, tathA audArika saMbaMdhI paNa te ja pramANe nava maLIne aDhAra prakAravALuM brahmavrata (praza. 177) karavuM, karAvavuM, anumodavuM, mana, vacana ane kAyAthI A vacalA vratamAM kahevAthI pahelAM ane pachI paNa A bhedo joDavA. || 23 || 24 sarvabhAveSu mUrchAyA - styAgaH syAdaparigrahaH / yadasatsvapi jAyeta, mUrcchayA cittaviplavaH // 24 // arthaH sarvapadArtho saMbaMdhI mUchano tyAga, te aparigraha vrata kahevAya. chatAM padArthomAM paNa mUccha thavAthI citta asthira bane che. 24 || TIkArtha : dravya, kSetra, kALa ane bhAvarUpa ane sarva bhAvomAM mUcha ke Asaktino tyAga ekalA padArtha mAtrano tyAga nahi, paNa tenI mUcchano tyAga aparigrahavrata kahevAya. zaMkA kare che ke, parigrahano tyAga karyo eTale aparigravruta thaI gayuM. mUrchA tyAgarUpa tenuM lakSaNa kema kahyuM ? tenA samAdhAnamAM kahe che ke, avidyamAna padArthamAM dravya kSetra, kALa ane bhAvamAM mUrchA thavAthI cittanI azAMti thAya che ane asthira cittavALAthI prazama-sukhano anubhava karI zakAto nathI. dhana na hovA chatAM dhananI tRSNAvALA rAjagRhInA dramakanI mAphaka cittanI malinatA durgatimAM paDavAnuM kAraNa bane. dravya kSetra, kALa, bhAva, lakSaNa sAmagrInI hAjarI chatAM tRSNArUpa kALA sarpanA upadrava vagaranA manavALAone prazama-sukhanI prAptithI cittanI pUrNa sthiratA hoya che. A ja kAraNathI dharmopakaraNa dhAraNa karanAra yatione zarIra ane upakaraNamAM mamatA na hovAthI aparigrahapaNuM jaNAveluM che. kahyuM che ke :- "jema ghoDAne AbhUSaNo hovA chatAM tene tenI maccha hotI nathI, tevI rIte upakaraNavALA nigraMtho paNa temAM rAga karatA nathI. praza. 141) jevI rIte maccha rahita dharmopakaraNavALA munione parigrahadoSa nathI, tevI rIte vrata dhAraNa karanAra sAdhvIo paNa gurunA upadeza anusAra dharmopakaraNa dhAraNa karanArI, traNa ratnavALI nigraMthIone paNa parigrahapaNAno doSa nathI, A kAraNathI sAdhvIo mATe "dharmopakaraNa-parigraha mAtrathI strIone mokSa na hoya tema kahenAra (digambara) mAtra vAcALa che // 24 || pAMca pAMca bhAvanAthI yukta hoya to te, pAMca mahAvrata mukti mATe thAya che, te pUrva kahyuM hatuM, tenI stuti kare che. 25 bhAvanAbhi vitAni, paJcabhiH paJcabhiH kramAt / mahAvratAni no ca, sAtha jyavyayaM pam | 2 | artha : pAMca pAMca bhAvanAthI bhAvita evA mahAvrato dvArA kyA AtmAe muktirUpa avyayapadane sAdhyuM nathI ? arthAt bhAvanAyukta mahAvratone pALanAra anaMtA AtmA akSayapadane (mokSa padane) pAmya che . 25 // TIkArthaH vAsita karAya-guNa vizeSonuM jemAM AropaNa karAya, evA mahAvrato bhAvanAo vaDe daDhapaNe pAlana karI zakAya che. | 25 || have prathamavratanI bhAvanAo kahe che-
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.24-29 51 26 manoguptyeSaNAdAne-ryAbhiH samitibhiH sadA / / dRSTAnnapAnagrahaNe-nA'hiMsAM bhAvayet sudhIH // 26 // artha : subuddhizALI sAdhue 1. manogupti 2. eSaNA samiti, 3. AdAna-nikSepa samiti, 4. IryAsamiti ane pa. daSTithI joIne AhAra-pANI grahaNa karavA dvArA ahiMsA vratane bhAvavuM joIe. || 26 || TIkArtha : managuptirUpa eka bhAvanA- tenuM varNana AgaLa kahevAze. vizuddha-nirdoSa piMDa grahaNa karavAmAM samyaguM sAvadhAnI rAkhavI, pATa-pATalA vagere padArtho levA-mUkavAmAM je jayaNAvALI pravRtti javA AvavAmAM jaNAvALI pravRtti, najara karI AhAra-pANI grahaNa karavAM, tathA upalakSaNathI bhojana karatI vakhate paNa ahiMsA bhAvavI. ahIM gupti ane samitio mahAvratanI bhAvanArUpe jANavI. athavA paMcasamiti ItyAdi graMthathI pharI kathana karavAthI gupti-samitionuM uttaraguNapaNuM jaNAvavA mATe samajavuM kaheluM che ke - "piMDanI vizuddhi, samitio, bhAvanA be prakArano tapa, pratimA ane abhigraha e uttara guNonA prakAra che' (ni. bhA. 6534) ahIM manoguptine bhAvanA jaNAvI te eTalA mATe ke hiMsAmAM manovyApAranuM mukhyapaNuM che. zAstramAM saMbhaLAya che ke prasannacaMdra rAjarSie manogupti vaDe ahiMsAvratane na bhAvyuM tethI hiMsA na karavA chatAM paNa sAtamI naraka yogya pApa ekaThuM karyuM hatuM. eSaNA, AdAna ane IryA-samiti to ahiMsA vratamAM atyaMta upakAra karanArI che ja, tethI tenuM bhAvanApaNuM yogya ja che. dekhelA anna-pANI grahaNa karavA. temAM trasAdika jIvo sahita anna pANInA parihAra karavArUpa ahiMsAvatane upakAraka thAya che. A pAMcamI bhAvanA. / 26 // bIjA mahAvratanI bhAvanAo kahe che- 27 hAsya-lobha-bhaya-krodha pratyAkhyAnairnirantam / mAno mAponApa, mAvahUtivratam | 27 che artha : sadAkALa 1. hAsya, 2. lobha 3. bhaya 4. ane krodhanA pratyAkhyAnathI ane 5. vicAra karIne bolavAthI satyavratane bhAvavuM || 20 || TIkArtha : hasatA-mazkarI karatA asatya bole, lobhAdhIna banyo ke dhananI AkAMkSAthI prANonI rakSAnI IcchAvALo bhayathI, krodhathI caMcaLa mana thavAnA kAraNe juThuM bole, hAsyAdikanA paccakhANa tyAga karavA rUpa cAra, bhAvanA ane samyagRjJAnapUrvaka barAbara vicArI karIne "rakhene ajJAnatAthI pheraphAra na bolI javAya evI rIte bolavuM. te pAMcamI bhAvanA, moha ane mRSAvAdanuM kAraNa prasiddha ja che. kaheluM che rAgathI dveSathI ane moha eTale ajJAnathI je vacana bolAya, te asatya kahevAya' || 27 || trIjA mahAvratanI bhAvanAo kahe che- 28 AlocyAvagrahayAcJA-'bhIkSNAvagrahayAcanam / etAvanmAtramevaitadityavagrahadhAraNam // 28 // 29 samAnadhArmikebhyazca, tathA'vagrahayAcanam / anujJApitapAnAnnAzanamasteyabhAvanAH // 29 // (yugmam)
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 yogazAstrano gurjarAnuvA artha : 1. manathI vicAra karIne avagraha-jagyAnI mAMgaNI karavI 2. vAraMvAra avagrahanI mAMga karavI. 3. ATalI maryAdAvALu sthAna ja mArA upayogI che' - ema vicArIne potAne upayogamAM A teTalA avagrahanI dhAraNA karavI e trIjI bhAvanA che. 4. sAdhArmika evA sAdhuo pAse avagrahane yAcanA karavI ane 5. anujJAthI prApta thaelA anna-pANIne vAparavA e pAMcamI bhAvanA che // 28-29 / TIkArtha : manathI vicAra karI sAdhue rahevA mATenA avagrahanI mAMgaNI karavI. 1. Indra ane 2. cakravartI 3. mAMDalika rAjA 4. makAna-mAlika 5. sAdharmika sAdhu ema pAMca prakAranA avagraho kahelAM che. AgaLa AgaLanA bAdhya che ane pAchaLa pAchaLanA avagraho bAdhaka che. temAM devendrano avagraha evI rIte samajavo ke jema saudharmAdhipati dakSiNalokArdhanA ane IzAnAdhipati uttaralokAInA mAlika gaNAya. tema devendro paNa avagrahanA mAlika gaNAya. rAjA cakravartI tenA avagraha bharatakSetra mAMDalika rAjA tenA tAbAnuM rAjya hoya te, gRhapatino avagraha, zayyAtara vasati-makAnamAM mAlika tenA avagraha, sAdhuo AgaLa AvelA hoya ane temane gRhasthoe utAro ApelA hoya tevA gharo. AvA avagraho jANIne vidhipUrvaka kramasara rahevAnA sthAnanI yAcanA karavI. mAlika pAse yAcanA na karavAthI mAMhomAMhe virodha, vagara kAraNe aNadhAryA kaleza kaMkAsa vagere AlokasaMbaMdhI doSa ubhA thAya. paralokamAM paNa vagara Apelano bhogavaTo karavAthI utpanna thaela pApakarma bhogavavuM paDe. A prathama bhAvanA. mAlike eka vakhata ApelA sthAnanI vAraMvAra mAMgaNI karatA rahevuM. pahelA prApta thaela avagrahamAM vaLI glAna, vRddhanA maLa-mUtra vagere paraThavavA mATe, pAtrAM hAtha-paga dhovAnA sthAnonI mAMgaNI dAtAranA cittanI prasannatA rahe mATe karavI. A bIjI bhAvanA. ATalA pariNAmavALA A sthAnamAM amane mAtra ATalI ja jagyA jarUrI che. vadhArenI jarUra nathI-e pramANe avagrahanI vyavasthA karavA pUrvaka dhAraNa karavI. AvI rIte avagrahane dhAraNa karavAmAM tenI aMdara kAussagna Adi kriyA karavAmAM Ave to dAtArane agavaDa karanAra thato nathI. prathama mAMgaNInA samaye jagyAnI maryAdA nakkI karI na hoya to kadAca dAtAranA manamAM udvega thavAno vakhata Ave ane potAne paNa adatta-paribhogana karmabaMdha thAya. e trIjI bhAvanA dharma pAlana kare, te sAdharmika samAna zAsana pAmelA sAdhuo, pahelA jemaNe A kSetra svIkAreluM hoya, teo pAsethI rajA meLavI tyAM rahevuM. nahitara corI gaNAya. e cothI bhAvanA. sUtramAM kahelI vidhithI acitta, doSarahita eSaNIya, ane kalpanIya AhAra-pANI meLavyA hoya, e lAvIne AlovI, gurune nivedana karI gurunI rajA meLavI mAMDalImAM ke ekalA upalakSaNathI A sAthe ApaNe dhyAnamAM rAkhavuM ke je kAMI audhika, aupagrAhika, bhedavALuM upakaraNa eTale dharma-sAdhana te sarvano gurunI rajA meLavyA pachI ja bhogavaTo karavo-ema karanAra trIjA mahAvratanuM ullaMghana karato nathI. Ama pAMca bhAvanA samajavI | 28-29 // cothA mahAvratanI bhAvanAo kahe che- 30 strISaNDhapazumadvezmA-''sanakuDyAntarojjhanAt / sarAgastrIkathAtyAgAt-prAgratarasmRtivarjanAt // 30 // 31 strIramyAGgekSaNasvAGga - saMskAraparivarjanAt / praNItAtyazanatyAgAd, brahmacaryaM ca bhAvayet // 31 // (yugmam artha : 1- strI, napuMsaka, pazu AdithI yukta, vasati, Asana, ane bhIMtanA AMtarAvALI jagyAno
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.30-33 tyAga karavAthI, 2 rAgane pedA karanArI strI kathAno tyAga karavAthI, 3 - pUrvakALamAM karelI viSayakrIDAnI smRti nahIM karavAthI 4 - strInA ramya aMgo nahi jovApUrvaka aMgonI zobhAno tyAga karavAthI 5 -snigdha tathA pramANAtIta bhojananA tyAga vaDe brahmacarya vratane bhAvavuM // 30-31 || TIkArtha : deva ane manuSya ema be bhedavALI strIo A sajIva, acitta to pUtaLI, lepathI banAvelI citrakarma karelI, acitta, napuMsaka eTale trIjA vedanA udayavALA mahAmohakarmavALA, strI ane puruSa sevana karavAmAM rakta, tathA tiryaMcayonivALA-temAM gAya, bheMsa, ghoDI, gadheDI, bakarI, gheMTI jemAM maithunanI saMbhAvanA hoya tevA strI, napuMsaka ane pazuvALA sthAna, Asana karI je sthAne beThelA hoya, agara temaNe saMthAro vAparelo hoya. jenA AMtare rahevAthI daMpattinA moha utpanna karanAra zabdo saMbhaLAya, brahmacaryanA bhaMganA bhayathI tevA sthAnano tyAga karavo. A prathama bhAvanA rAgapUrvaka strIo sAthe agara strIonI kathA, rAgavALI strIonI sAthe kathA. teno tyAga rAga utpanna karanAra evI deza, jAti, kula, veSabhUSA, bhASA, cAla, hAvabhAva, mana pArakhavuM, hAsya lIlA, kaTAkSa, praNaya-kalaha zRMgArarasavALI vAtacIto paNa pavana mAphaka citta-samudrane kSobha pamADe che A bIjI bhAvanA. dIkSA ke brahmacarya dhAraNa karyA pahelAM gRhasthapaNAmAM strIonI sAthe ratikrIDA-AliMganAdi karyA hoya tenuM smaraNa thAya to, teno tyAga karavo, pUrvanI ratikrIDAnI smaraNarUpa-iMdhaNathI kAmAgni vadhAre teja thAya che. A trIjI bhAvanA. avivekI lokanI apekSAe strIonAM manohara spRhA karAvanArAM AkarSaka mukha, netra, stana sAthaLa vagere aMgo apUrva vismayarasanA pUrNapaNAthI vikasvara nayana karIne nirIkSaNa na karavA. rAga-dveSarahitapaNe mAtra jovuM te kharAba gaNyuM nathI. kahyuM che keH-- 'cakSunA viSayamAM AveluM rUpa tenuM adarzana karavuM te azakya che. paraMtu paMDita purUSe tenA rUpamAM rAga-dveSa sApha karavA oLavA-rUpa saMskAra karavA, strIonAM ramya aMgo tarapha najara karavI, potAnA aMgono saMskAra karavo, te baMneno tyAga karavo, strInA manohara aMgo tarapha STi karavAthI capaLa netravALo banI jema pataMgIyo dIpa-zikhAmAM tema vinAza pAme che. apavitra zarIranA saMskAramAM mUDha banelo tevA unmAdanA vicAro vaDe potAnA AtmAne niSphaLa kaleza pamADe che. A cothI bhAvanA rasavALA vIrya vRddhi karanAra, puSTi ApanAra, madhura rasavALA ane rasa vagaranA hoya to paNa vadhAre pramANamAM levA, lukhAM bhojana paNa kaMTha sudhI dabAvI dabAvI khAvuM tevA bhojanano tyAga karavo, haMmezA zarIra puSTa karanArA, vIryavRddhi karanAra, svAdiSTa cIkAzavALA rasavALA khorAka khAvAthI pradhAna dhAtunuM vizeSa poSaNa thavAthI vedodaya jAgRta thAya ane abrahma paNa sevana kare. vadhAre pramANamAM bhojana karavAthI ekalA brahmacaryano nAza nathI, paraMtu zarIrane paNa nukazAna karatuM hovAthI te tyAga karavAnuM che. kaheluM che keH- sahita khorAka, ardhabhAge, pANInA be bhAge, vAyu karavA mATe chaThTho bhAga uNo rAkhe. (pi.ni. 650) A pAMcamI bhAvanA. evI rIte nava-prakAranI brahmacaryanI guptino saMgraha karIne brahmacarya vratanI pAMca bhAvanA pUrNa karI. II 30-31 // have pAMcamA mahAvratanI bhAvanAo kahe che- 32 sparze rase ca gandhe ca rUpe zabde ca hAriNi / 53 paJcasvitIndriyArtheSu gADhaM gArddhayasya varjanam // 32 // 33 eteSvevAmanojJeSu, sarvathA dveSavarjanam 1 Azcittvavratayaiva, bhAvanA: pannu titAH // 33 // (yugmam)
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 yogazAstrano gurjaranuvAda artha : 1 thI 5 manohara evA sparza-rasa-gaMdha-rUpa ane zabda rUpa pAMceya viSayonI gADha lolupatAno tyAga karavo ane cittane AnaMda na thAya tevA pAMceya viSayomAM sarvathA dveSa na karavo. te aparigraha vratanI pAMca bhAvanA che. || 32-33 || TIkArtha : spardhAdika je gamatA hoya, tevA viSayomAM atirAgano tyAga karavo, Indriyone pratikula evA aNagamatA spardhAdimAM dveSa na karavo. AsaktivALo manuSya manohara viSayomAM rAga ane aNagamatA viSayomAM dveSa kare che. madhyasthane mUrchA na hovAthI nathI kyAMya prIti ke nathI aprIti. rAga thayA pachI vaiSa thato hovAthI veSane pAchaLathI grahaNa karyo. kiMcana eTale bAhya ane atyaMtara parigraharUpa te jene nathI, te akiMcana, teno bhAva te akiMcanya arthAt - aparigrahatA te rUpa mahAvrata tenI A pAMca bhAvanAo jaNAvI | 32-33 mUlaguNarUpa cAritra kahIne uttaraguNarUpa cAritra kahe che34 athavA paJcasamitiguptitrayapavitritam / caritraM samyak cAritra-mityAhurmunipuGgavAH // 34 // artha athavA -pAMca samiti ane traNa guptithI pavitra evI sAdhunI caryAne paNa uttama munioe samyapha cAritra kahyuM che. || 34 || TIkArthaH samiti eTale pAMca ceSTAonI tAMtrika saMjJA athavA ahapravacana anusAra prazasta ceSTA te samiti gupti eTale AtmAnuM saMrakSaNa, mumukSunuM yoga-nigraha, e pAMca samiti e traNa gupti te baMnethI pavitra evI sAdhuonI ceSTA te samyapha cAritra kahevAya. samyag pravRtti svarUpa samiti, ane pravRttithI nivRttilakSaNa gupti. A bemAM ATalI vizeSatA che . 34 || have samiti ane guptionA nAma kahevA pUrvaka jaNAve che__ 35 IryAbhASaiSaNA''dAna-nikSepotsargasaMjJikAH / paJcAhuH-samitIstistro, guptIstriyoganigrahAt // 35 // artha: 1 - iryAsamiti, 2- bhASAsamiti 3- eSaNA samiti 4- AdAna-nikSepa samiti ane papAriSThApanikA samiti - A pAMca samiti che ane mana Adi traNa yoganA nigrahathI traNa prakAranI guptika kahI che ! 35 / TIkArtha: IryAsamiti, bhASAsamiti, eSaNAsamiti, AdAna-nikSepa samiti, pAriSThApanikA samiti, A pAMca samiti ane traNa yogonA nigraha karavA rUpa managupti, vacanagupti ane kAyagupti tIrthakara bhagavaMtoe prarUpelI che. upara kahelI pAMca samiti tathA mana, vacana ane kAyAnA vyApArano pravacanavidhithI nirodha karavo, mana, vacana, kAyAne pravartAvavA, unmArgamAM jatAM traNe yogane aTakAvavAM, te gupti kahevAya. ||35 || IryAsamitinuM lakSaNa kahe che-
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.34-37 36 lokAtivAhite mArge, cumbite bhAsvadaMzubhiH / nannurakSArthamAloca, tirIyAM, matA satAm|| 26 // artha : je mArgamAM lokonI avara-javara thatI hoya, tema ja sUryanA kiraNo jenA upara paDatAM hoya tevA mArgamAM jIvonI rakSA mATe nIce najara karIne gati karavI. tene IryAsamiti mAnelI che. / / 36 || 55 TIkArtha : IryA samiti - trasa ane sthAvara jaMtumAtrane abhayadAna devA mATe dIkSita thaela muni jarUra kare. mATe jatAM-AvatAM jIvonI rakSA mATe, tema ja potAnA zarIranI rakSA mATe paganA agrabhagamAMthI mAMDI dhuMsarA pramANa kSetra sudhI najara karIne cAle te IryA eTale gati, temAM samyak pravRtti karavI. te IryAsamiti kahyuM che ke: 'yugamAtra bhUmine jotA bIja, lIlotarI, jIvo, jaLa, pRthvIkAyane varjato muni jamIna para cAle, khADA-TekarA ThuMThA, kAdavane choDato parAkrama hoya to tevA mArgamAM saMkramaNa karI cAle (daza. 5-1 3-4) gati mArgamAM karAya che, tethI tenI vizeSita karatA kahe che ke lokonA hAlavA-cAlavAthI atyaMta khuMdAyelA ane je mArga upara sUryanA kiraNo sparza karatA hoya arthAt mArga barAbara dekhAto hoya, pahelA vizeSaNathI bIjAe vAparelA mArgane jatAM munie chakAya jIvanI virAdhanA na thAya khoTA mArge paNa na javuM te kahe che. tevA prakAranA mArgamAM rAtre jatA uDIne AvI paDatA saMpAtima, jIvonI virAdhanA thAya. teno parihAra karavA mATe bIjuM vizeSaNa kahyuM. AvA prakAranA upayogavALA munine cAlatA cAlatAM kadAca prANino vadha thAya to paNa prANavadhanuM pApa na lAge. kahyuM che keH-- iryA samitimAM upayogavALo cAlavA mATe paga UMco kare, tema karatAM kadAca koI beindriyAdi jIva te yogane pAmIne marI jAya to zAstramAM te nimitte sUkSma paNa karmabaMdha kahelo nathI. kAraNake sarvabhAvapUrvaka niravadya upayogathI te pravarte che. temaja, ajayaNA ane avidhithI pravRtti karanArathI jIva na paNa mare, athavA marI jAya to tene nakkI hiMsAnuM pApa lAge ane je samyak prakAranA upayogavALo ane jayaNAno prayatna tene nakkI hiMsAnuM pApa lAge ane je samyag prakAranA upayogavALo ane jayaNAno prayatna karanAra hoya tenAthI kadAca hiMsA thaI jAya to paNa tene hiMsAthI karma baMdha thato nathI (ogha. ni. 748-749) || 36 || have bhASAsamiti kahe che- 37 avadyatyAgata: sarva-janInaM mitabhASaNam I priyA vAcaMyamAnAM sA, bhASAsamitirucyate // 37 11 artha : nirdoSa, sarvane hitakArI, pramANasara priya evI rIte sAvadhAnIpUrvaka bolAya, te bhASAsamiti kahevAya. || 37 || TIkArtha : bhASAsamiti - 'vAkyazuddhi nAmanA adhyayanamAM pratipAdana karelA bhASAdoSo, jema ke 'tu dhUrta, mAMsa khAnAra, cora, nAstika cho' Adi durvacanano niSkapaTabhAve tyAga karavo. vacanazuddhivALI bhASA bolavI. sarva lokone hitakArI hoya, thoDuM paNa evA prakAranuM bole jethI ghaNAM prayojana sAdhanArI bane, tevA prakAranuM bolavAnuM kahyuM che keH-- "madhura buddhivALuM alpa, kArya sUjhe teTaluM, garva vagaranuM, udAra AzayavALuM prathama buddhithI goThaveluM ane dharmayukta hoya, te ja vacana bolavuM." (upadeza-80) A prakAre je bolavuM,
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda pada te bhASAmiti kahevAya. bolavAmAM samyak prakAre sAvadhAnI rAkhavI. te bhASA samiti. AvA prakAranI bhASA munivarone ISTa che, kaheluM che keH- "buddhizALIe te bhASA na bolavI ke je, satyA, satyAkRSA ke mRSA hoya ane paMDitoe na AcarelI hoya, tevI bhASA na bole' (daza. 7-2) | 37 || eSaNAsamiti kahe che-- 38 dvicatvAriMzatA bhikSAdoSairnitya dUSitam / muniryadannamAdatte, saiSaNAsamitirmatAH 11 38 ' artha : muni sadAkALa bhikSAnA beMtAlIza doSathI rahita evuM ja anna grahaNa kare che, tene eSaNAsamiti kahevAya // 38 // TIkArtha : kahelA beMtAlIza doSothI rahita bhikSA-muni grahaNa kare, tene eSaNAsamiti mAnelI che. eSaNAsamiti- betAlIza doSo traNa vibhAgamAM vaheMcAyelA che. udgama utpAdanA ane eSaNA svarUpa, temAM udgama doSo gRhasthathI thaelA soLa doSo te A pramANe - AdhAkarma, audezika, pUtikarma mizrajAta, prAbhUtikA, prAduSkAra, kharIdela, lAvela, adalo-badalo karela. sAme lAvela, ubhinna mALa parathI lAvela, chInavI lIdheluM. anisRSTa, adhyava pUraka soLamo bheda. (piM.ni. 92-93) 1 AdhAkarma - manamAM sAdhuno saMkalpa karIne sacitta-acitta dhAnyadikane sAdhu mATe rAMdhavuM te nirukta arthathI AdhAkarma. - 2 uddeza - 'sAdhune vahorAvIza' evA saMkalpa karavA pUrvaka sAdhune uddezIne pahelAM ja rAMdhIne taiyAra karyA hoya, temAM cokhA, lADu, loTa, vagere nAMkhavA. dahIM agara goLa nAMkhI tene saMskAra ApavA. 3 pUtikarma - AdhAkarmI bhojana sAthe bhaLeluM zuddha hoya to paNa te pavitra dravya sAthe apavitra dravya bheguM thAya, te pUtikarma kahevAya. 4 mizrajAta - te kahevAya che ke, je, potAnA mATe sAdhu mATe zarUthI ja ekaThuM karI raMdhAya. sAdhu mAMgaNI kare tevA dUdha vagerene judA karI potAnA bhAjanamAM alaga sthApana 5 sthApanA karavuM. 6 prAkRtikA - te kahevAya ke sAMsArika-vivAhAdika prasaMgo je kALAMtare karavAnA hoya, paNa atyAre sAdhu najIkamAM che, temanA paNa upayogamAM AvI zake tevI buddhithI hamaNAM ja A prasaMga ubho karI lAbha laIe, tene zAstra-paribhASAvALI prAkRtikA kaheluM che athavA najIkanA samayamAM hoya to, sAdhu Ave tyAre karIzuM ema karI prasaMga dUra laI jAya. 7 prAduSkaraNa - aMdhakAramAM rahela padArthane agni dIvo ke maNinA prakAza vaDe khoLI lAvavo, bhIMta dUra karIne bahAra kADhI lAvavuM pragaTa karavuM. 8 krIta sAdhu mATe mUlya kharacI vecAtuM lAvavuM. 9 prAmitya - sAdhu mATe udhAra lAvI apAya te. 10 parivartita - potAnI cIja ApI tenA jevuM pAkuM dravya lAvI je apAya. 11 abhyAhata gharathI ke bIjA gAmathI sAdhu mATe sAme lAvelA hoya te. - -
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.38 pa7 12 ubhinna - baraNI ke tevA bhAjanamAMthI ghI vagere dAna mATe kADhavA. tenA paranI mATI khodI dUra karavI. 13 mAlApahata - je mALIyA ke zIkA uparathI agara bhoMyarAmAMthI lAvI sAdhune Ape. 14 Adya - pArakI vastu baLAtkAre chInavI zeTha, rAjA ke corane Ape. 15 anikRSTa - ghaNA ekaThA maLIne ujANI ke maMDaLanA jamaNamAMthI bIjAnI marajI na hoya ane temAMthI eka sabhya Ape. 16 adhyavapUraka - potAnA mATe khetaramAM dhAnya vAvato hoya, paNa sAdhu bhagavaMto padhAravAnA che. temanA mATe paNa pharI dhAnyAdi vAve. utpAdananA doSo paNa soLa che ane te sAdhuthI thavA saMbhavita che. te A pramANe - (1) dhAtrIpiMDa (2) dUtapiMDa (3) nimittapiMDa (4) AjIva (5) vanapaka, (6) cikitsA, (7) krodha, (8) mAna, (9) mAyA, (10) lobha, (11) pUrva-pazcAta saMstava (12) vidyA, (13) maMtra, (14) cUrNa (15) yoga ane (16) mULakarma doSa. (pi. ni. 408-409) 1 dhAtrIpiMDa - bALakane dhavarAvavuM ke dUdha pAvuM snAna karAvavu. vastra-AbhUSaNa paherAvI zobhA karavI, ramADavuM. khoLAmAM besADavuM. A kAryo karanArI dhAvamAtAo pAMca prakAranI hoya che. bhikSA meLavavA mATe bALakane mATe muni A kAryo kare, to dhAtrIpiMDa nAmano doSa lAge. 2 dUtIpiMDa - bhikSA mATe ekabIjAnA saMdezA laI jAya. 3 nimittapiMDa - bhUta, bhAvI ane vartamAnakALamAM vepArAdi kAryamAM lAbha-nukazAna jaNAvanAra nimittanuM kathana kare. (darekamAM bhikSA mATe samajI levuM.) 4 AjIvapiMDa - bhikSA meLavavA mATe jAti, kula, guNa, karma, zilpa, kaLA Adi potAnA tevA guNone AgaLa karato hoya. pa vanIpakapiMDa - zramaNa, brAhmaNa, kSapa, atithi, zvAna vagerenAM bhaktanI AgaLa ke bhaktanI pAse jaI piMDa mATe pote darzana Ape. 6 cikitsApiMDa - vaidya banI ulaTI julAba, bastikarma vagere karAvIne auSadhAdikanI preraNA Ape. 7 krodhapiMDa - vidyA tapa prabhAva jaNAvavA, rAjA taraphathI thatI pUjA kahevI. krodhanA phaLa batAvavA 8 mAnapiMDa - labdhi, prazaMsA na pacAvI zake tevo chIcharo - agaMbhIra, bIjAe vakhANakaryo ke vakhoDyo hoya, to paNa gRhastha pAse abhimAna kare. 9 mAyApiMDa - bhikSA meLavavA mATe judA judA veSa-palaTA ke bhASA-palaTA kare. 10 lobhapiMDa - aMtilAlaca ke lobhathI bhikSA mATe rakhaDe. 11 pUrvapazcAt saMstavapiMDa - pUrva paricayavALA mAtA-pitA vagere ane pAchaLathI thaelA paricayavALA sAsu-sasarA vigere bhikSA mATe ene anurUpa oLakhANa kare. 12 vidyApiMDa - strIdevatAthI adhiSThita AdhIna maMtra, japa, homAdithI sAdhI zakAya te vidyA. 13 maMtrapiDa - pATha mAtrathI siddha thanArA puruSadevatA adhiSThAyakavALo maMtra
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 14 cUrNapiMDa - netramAM aMjana karavuM. adRzya thavuM evA phaLavALu cUrNa. 15 yogapiMDa - saubhAgya-durbhAgya karanArA. page lepa lagADI vismaya pamADavo. 16 mUlakarmapiMDa - garbha-staMbhana, garbhAdAna, prasRti, snepanakriyA, mULa khavaDAvavA ke bAMdhavA, rakSA dorA bAMdhavA vagere kAryo bhikSA meLavavA mATe kare. gRhastha ane sAdhu bannethI thanArA daza eSaNAdoSo A pramANeH-- (1) zaMkita (2) prakSita (3) nikSipta (4) pihita (5) saMhata (6) dAyaka, (7) unmizra (8) apariNata, (9) lipta (10) chardita e pramANe eSaNAdoSo daza che. (pi. naM. 520) yogazAstrano gurjarAnuvAda 1 zaMkita - AdhAkarma vagere doSonI zaMkAthI kaluSita thaI je AhArAdika grahaNa kare. je doSanI zaMkA kare te doSa lAge. 2 prakSita - pRthvI, pANI, vanaspati, sacitta ke madha, madirA Adi kharAba acitta padArtho lAgelA ke kharaDAelA evA AhAra annAdi. 3 nikSipta - pRthvI, jaLa, agni, vAyu ane vanaspati ke trasata jIvo viSe je acitta anya vagere sthApana karela hoya. 4 pihita - sacitta phaLAdithI DhAMkelA. 5 saMhata dAna ApavAnA pAtramAMthI nakAmuM, baLeluM, ayogya hoya evuM tathA sacitta pRthvI pANI ke agnimAM nAMkhelI evI kaDachI vagerethI bhojana vahorAve te - 6 dAyaka bALaka, ativRddha, napuMsaka, dhrujato, tAvavALo aMdha, ahaMkArI, gAMDo, hAtha-paga chedAela hoya, keDathI jakaDAyela, pAdukA para caDelo, khAMDato daLato, bhuMjato, kAtarato, piMjato vIMjato, bhojana karato cha jIvanikAyanI virAdhanA karato hoya, tevA dAtAra sAdhune dAna ApavA mATe niSedha karela che. najIkamAM prakRti thavAnI hoya te strI, bALaka uMcakela strI, bALaka dhavAtI strI. A dareka pAsethI bhikSA vagere grahaNa karavuM sAdhune kalpe nahi. 7 unmizra ApavA yogya dravya khAMDa sAkara vagare sacitta dhAnyanA dANAothI bhaLelA hoya te 8 aparaNita * ApavA lAyaka acittapaNe na pariNamela hoya, 9 lipta - carabI vagerethI kharaDAyelA hoya te pAtrathI vastu Ape. 10 chardita - ghI vagere nIce DhoLatA Ape. ghI dUdha vagere nIce verato hoya.tevI rIte ApatA tyAM rahelA ke bIjA AvanArA sarva jaMtuonI madhubindunA udAharaNathI virAdhanA thavAno saMbhava che. AvI rIte udgama utpAdana ane eSaNAnA doSono saravALo karatA betAlIzanI kula saMkhyA thAya che, te doSothI adUSita azana, khAdya, svAgha bhedavALA ane upalakSaNathI sauvIra Adi pANI, tathA rajoharaNa, mukhavastikA, colapaTTaka, pAtrA vagere sthavikalpIne yogya cauda prakAranI aughika upadhi, jinakalpIne yogya bAra prakAranI upadhi, sAdhvIne yogya paccIza prakAranI ane aupagrahika saMthAro, pATapATiyAM, pATalA, carma, daMDa, daMDAsaNa vagere upalakSaNavALI grahaNa karAya che. rajoharaNa Adi aughogika upakaraNa. kuMDI, pATa-pATalA, zaiyyA Adi aupagrahika. upakaraNa vagara ziyALA ane unALAmAM tathA varSAkALamAM varasAda AdithI jaLamaya bhUmimAM mahAvratanuM rakSaNa karavuM azakya che. A sarve kahelA doSa
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.39 59 vagaranA nirdoSa vizuddha annAdika munio grahaNa kare, tenA mATe zodha kare te eSaNA. AgamamAM kahelI vidhithI annAdikanuM anveSaNa karavuM. tene viSe samyak prakAranA upayogapUrvaka jayaNAthI pravartavuM. te eSaNA-samiti A gaveSaNArUpa eSaNA. upalakSaNathI grAsaiSaNA paNa samajI tenA pAMca doSa varlDavA 1 saMyojana, 2 pramANAtiriktatA, 3 aMgAra, 4 dhUmra, 5. kAraNAbhAva, temAM svAda-rasa dharAvavAnA lobhathI gocarImAM rAbaDI, osAmaNAdi padArthamAM khAMDa, ghI vagere bIjA padArtho upAzrayamAM ke bahAra bhegA karavA te. 1 saMyojana doSa. dhRti, baLa saMyama tathA mana, vacana ane kAyAnA yogone harakata na Ave teTalo AhAra grahaNa karavo. te AhAranuM pramANa gaNAya. vadhAre pramANamAM AhAra karavAmAM Ave to ulaTI, vyAdhi ke mRtyu mATe thAya. mATe pramANa karatAM vadhAre AhAra na levo. le to 2. pramANAtiriktatA doSa. svAdavALuM bhojana ke te denAranI prazaMsA karato bhojana kare to rAgarUpI agni vaDe cAritrarUpa IMdhaNAnA aMgArA karanAra hovAthI 3 aMgAra doSa. AhAranI niMdA karato vaLI cAritra IMdhanane bALato dhumADAvALuM cAritra karato 4 dhUmra doSa utpanna kare che. ATalA kAraNe sAdhune bhojana karavAnuM hoya : kSudhAvedanA sahana karI zake nahi. bhUkhyo vaiyAvacca karI zake nahi. IryAsamiti vizuddha pAlana karavA mATe prekSA-utprekSA saMyamanuM pAlana karI zakAya nahi. kSudhAthI pIDA pAmelAno prabala jaTharAgninA udayathI prANaharaNa thavAnI zaMkA thAya. Arta raudra dhyAnano tyAga karI dharmadhyAnamAM sthiratA lAvavA mATe, A sarva bhojana ka2vAnA kAraNo che. A kAraNo sivAya bhojana karanArane 5 kAraNAbhAva doSa lAge che. kahyuM che ke H - - utpAdana, udgama, eSaNA, dhUmra, aMgAra, pramANa, kAraNAbhAva, saMyojanA doSothI rahita piMDane zodhatA munione eSaNAsamiti kahelI che // 38 // AdAna-nikSepa samiti kahe che-- 39 AsAnAdIni saMvIkSya, pratilikhya ca yatnataH I gRhNIyAnikSipedvAyatsAdAnasamitiH smRtA 11 39 II artha : Asana vagere najarathI joI ane rajoharaNathI puMjIne yatnapUrvaka jayaNAthI levA-mUkavAM te AdAna-samiti kahelI che. // 39 || TIkArtha : besavAnI bhUmi ke pATa, AdizabdathI vastra, pAtra, pATiyA, dAMDA vagere grahaNa karavA. te sarve AMkhathI najara karI jotA jIva-jaMtu na dekhAya, to paNa rajoharaNathI prayatnapUrvaka jayaNA ane upayogathI pramArjanA karavI joIe.e pramANe karavAmAM na Ave to samyak pratilekhanA na thAya. kahyuM che ke : - paDilehaNA karato mAMhemAMhe vAto kare, kathA ke dezanI kathA kare, paccakkhANa Ape, pote vAcanA Ape ke le, to te pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati ane trasakAya ema chae kAyanI virAdhanA karanAra paDilehaNamAM pramAda karanAra kahelo che (ogha. ni. 273-274) mATe je kaMI le ke mUke tyAre prathama dRSTithI najara kare. pachI oghAthI pramArjanA karIne grahaNa kare te sthApana kare, te AdAna-nikSepa samiti, bhIma ane bhImasena e nyAyathI 'AdAna' evA TUMkA zabdano prayoga karyo che. II 39 || utsargasamiti kahe che -
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 40 kaphamUtramalaprAyaM, yatnAdyadutsRjetsAdhuH ' 40 11 artha : sAdhu, kapha, mUtra, mala vagere paraThavavA yogya padArthone jIva-jaMtu rahita pRthvItala upara jayaNAthI vidhipUrvaka yatnathI tyAga kare, te utsarga samiti kahevAya. // 40 // nirjantujagatItale sotsargasamitirbhavet TIkArtha : mukha ane nAsikAmAMthI nIkaLatA kapha, zleSma, mUtra viSTA, prAyaHzabda grahaNa karavAthI paraThavavA yogya vastra, pAtra, bhojana, pANI Adi samajavA. trasa sthAvara jaMtuthI rahita temaja pote acitta hoya tevI pRthvI tenA talamAM jayaNAthI upayoga pUrvaka sAdhu tyAga kare paraThave, te utsargasamiti kahevAya // 40 || have guptionI vyAkhyA karatA manogupti kahe che-- yogazAstrano gurjarAnuvAda 42 saMjJAdiparihAreNa 41 vimuktakalpanAjAlaM samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastajjJai - manoguptirudAhRtA 11 41 11 artha : kalpanAothI rahita, samapaNAmAM sthira ane Atmika guNomAM ramaNatA karanArA manane mano guptivAna mahAtmAoe manogupti kahI che // 41 // TIkArtha : ahIM manogupti traNa prakAravALI A pramANe samajavI. Arta ane raudra dhyAnanI paraMparA svarUpa kalpanAono viyoga thavA rUpa prathama zAstrAnusArI, paraloka sAdhI ApanAra dharmadhyAna karAvanArI mAdhyastha-pariNiti svarUpa bIjI, kuzaLa-akuzaLa manovRttinA nirodha karavA pUrvaka yoga-nirodhanI avasthA karanArI AtmArAmatA trIjI, A traNene zlokamAM traNa vizeSaNo jaNAvIne kahe che ke, ke Arta-raudradhyAnano tyAga karI AtmAne samabhAvamAM sthApana kare ane AtmaguNomAM ramaNatA kare. AvA prakAranuM mana nizcala kare, te manogupti kahevAya // 41 // vApti kahe che-- yanmaunasyAvalambanam 1 vAgvRteH saMvRtirvA yA sA vAgguptirihocyate // 42 11 artha : hAthanI tathA mukhanI ceSTA dvArA saMjJAno tyAga karI maunapaNAnuM AlaMbana karavuM. athavA vAcAno nirodha karavo, te vAngupti kahevAya // 42 || -- TIkArtha : saMjJA eTale mukha, netra, bhavAM caDAvavAM, AMgaLI batAvavI, capaTI vagADavI, sAmAne sUcana thAya tevI ceSTA karavI. Adi zabda kahevAthI kAMkaro pheMkavo, moTethI udharasa khAvI. huMkAra karavo, AvI saMjJAono tyAga karI je bolavApaNuM baMdha karavuM. mauna rahevuM teno abhigraha karavo saMjJAdithI prayojana jaNAve to e mauna niSphaLa gaNAya. A eka vAggupti Agama sUtrAdinI vAcanA ApavI ke te saMbaMdhI zaMkA pUchavI. pUchelAno javAba ApavAmAM loka ane Agamano virodha na Ave tevI rIte mukhavastikA mukha pAse rAkhI bolanArane vANInuM niyaMtraNa thatuM hovAthI bIjI vAggupti A baMne bhedo va sarvathA vANIno nirodha vAnguptithI karavo-e svarUpa pratipAdana karyuM. bhASA samitimAM to samyak prakAre bolavuM. samyak prakAre vANInI pravRtti karavI. Ama vAggupti bhASAsamiti baMnemAM pharaka che. kahyuM che :
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.40-44 ke, "samitivALo nakkI guptivALo che. guptivALo samiti viSe bhajanAvALo che. kuzala vANIne bolato vAguptivALo e bhASA samitivALo paNa che. (bu. ka. mA. 4451) 42 | kAyagupti be prakAranI che. eka ceSTA vinAnI ane bIjI niyamita ceSTAvALI, temAM pahelI jaNAve che. 43 upasargaprasaGge'pi kAyotsargajuSo muneH / sthirIbhAvaH zarIrasya, kAyaguptirnigadyate // .. 43 // artha : kAryotsargavALo muni upasarganA prasaMgamAM paNa zarIranI nizcalatA rAkhe, te kAyagupti kahevAya. || 43 // TIkArtha : devatAoe, manuSyoe ane tiryaMcoe karelA upadravo temaja upalakSaNathI sudhA, tRSA vagere pariSahonA prasaMgamAM api zabdathI tenA abhAvanA prasaMgamAM paNa muninI kAyAno tyAga, kAyAnI nirapekSatA svarUpa kAyotsarga tenI nizcalatA athavA yoga-nirodha kare tyAre sarvathA zarIraceSTAno tyAga, te kAyagupti || 43 . bIjI kAyagupti kahe che- 44 zayanA''sananikSepA''dAnacakramaNeSu yaH / sthAney ceSTaniyama:, citiMtu sADA 44 . artha : suvuM, besavuM, mUkavuM, levuM, cAlavuM A kAryomAM ceSTAmAM niyamita banavuM. svacchaMdavRttino tyAga karavo, te bIjA prakAranI kAmagupti che. te 44 || TIkArya : AgamamAM kahelo nidrAkALa rAtre ja che. sAdhune mukhyatAe divase zayana karavAnuM na hoya. mAMdagI, vihArano thAka, vRddhapaNuM Adi kAraNa sivAya temAM paNa rAtrino prathama prahara pUrNa thayA pachI gurune pUchIne pramANavALI jagyAmAM najara karI bhUmine puMjIne saMthAro ane uttarapaTTo kholIne tathA pAtharIne uparanI kAyAne mukhavastrikAthI ane paga sahita nIcenI kAyAne rajoharaNathI prArthanA karIne saMthAro karavA mATe gurunI rajA laIne namaskAramaMtra ane "karemi bhaMte' sAmAyikasUtranuM paThana karIne, DAbA hAthanuM ozIkuM karI, paga saMkocI athavA kUkaDI mAphaka AkAzamAM pasArela jaMghAvALo, prArthanA karelI bhUmi para sthApana karela caraNavALo, vaLI pharI saMkoca karavAnA samaye rajoharaNanI daziyothI prArthanA karanAro paDakhA pheravatI vakhate mukhavastrikAthI kAyAne pramArjato, ati tIvra nidrA na karato zayana kare. pramANayukta vasati, te traNa hAtha pramANavALA bhUmipradezamAM dareka sAdhune potAnA pAtrAdika upakaraNo jyAM rahevAnuM thAya ane sakala avakAza temAM purAI jAya. Asana eTale je sthAnamAM besavAnI IcchA kare, tene cakSuthI nirIkSaNa karI. rajoharaNathI prArthanA karI bahAranuM rajoharaNa saMbaMdhI nizIthiyuM. pAtharI bese beThA pachI paNa paga lAMbA karavA ke saMkocavA hoya to AgaLa kahyA pramANe nirIkSaNa pramArjanA kare. comAsAnA kALamAM sAdaDI, darbhAsana, pATa vagare upara kahelI samAcArIthI bese dAMDA vagere upakaraNanA viSayamAM paNa najara karavI ane pramArjanA karavI. jarUrI kArya mATe sAdhune bahAra gamana karavuM hoya to, AgaLa dhuMsarA-pramANa pradezamAM daSTi sthApana karavI. apramattapaNe trasa ane sthAvara jIvonuM rakSaNa karatAM utAvaLa vagara dhImI gatithI cAlavuM prazasta che. kAussagna karIne UbhA rahevAnA ke Teko daIne besavAnA sthAne pahelA najarathI paDilaheNA ane daMDAsaNathI prArthanA karelI hovI joIe. A sarvemAM ceSTAno
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 niyama, svacchaMda--ceSTAno tyAga te bIjA prakAranI kAyagupti // 44 // pAMca samiti ane traNa guptinuM Agamaprasiddha mAtApaNuM batAve che-- 45 etAzcAritragAtrasya, jananAtparipAlanAt / saMzodhanAcca sAdhUnAM mAtaro'STau prakIrtitAH // 45 I artha : A uparyukta pAMca samiti ane traNa gupti cAritrarUpa zarIrane utpanna karanAra, pAla karanAra ane samyag rIte zuddhakaranAra hovAthI te ATheyane pravacanamAtAnI upamA ApI che. // 45 | TIkArtha : A samiti tathA guptione zAstramAM ATha mAtAo kahelI che. mAtApaNAnA hetu jaNAvatA kahe che ke, sAdhuone cAritra e ja zarIra che. te cAritra-zarIrane janma ApanAra hovAtha cAritra-zarIrano janma thayA pachI sarva upadravonuM nivAraNa karI pAlana karanAra hovAthI temaja poSa karI cAritra-zarIrane vadhAranAra hovAthI cAritragAtra aticArathI mAlina thAya to tene sApha rAkhI nirma karanAra hovAthI A aSTa pravacanamAtAo che // 45 // cAritranI vyAkhyA karI upasaMhAra kare che - 46 sarvAtmanA yatIndrANA - metaccAritramIritam yogazAstrano gurjarAnuvAda 1 yatidharmAnuraktAnAM, dezataH syAdagAriNAm // 46 11 artha : sarva sAvadhayoganI virati svarUpa upara varNavela cAritra, te uttama munivarone kaheluM che ane yatidharma tarapha atyaMta anurAgavALA gRhasthone dezathI dezavirati cAritra hoya che. II 46 II TIkArtha : sarvavirati ane dezavirati ema be prakAravALuM cAritra che. sarva sAvadha vyApArano sarvaprakA tyAga karavo. te sarvavirati cAritra mULaguNa ane uttaraguNa sahita uttama sAdhu bhagavaMtone hoya che dezacAritranA adhikArI koNa gaNAya ? te jaNAvatA kahe che ke, gRhasthone deza cAritra hoya che. gRhastha kevA hoya ? saMghaNayAdi doSathI sarvavirati na karI zakatA hovA chatAM sarvavirati cAritramAM atyaM anurAgavALA hoya che. kahyuM che ke - dezavirati-pariNAmavALo zrAvaka sarvaviratinI abhilASAvALo ja hoya. yatidharmanA anurAga vagaranA gRhastha zrAvakone kadAca zrAvakanA vrato hoya, to paNa tenuM zrAvakapa barAbara nathI. // 46 || dezavirati cAritramAM jevA prakArano gRhastha dharmAdhikArI banI zake te batAvavA mATe tAhi kahIne prastAvanA kare che- 47 nyAyasampannavibhavaH 1 ziSTAcAraprazaMsaka : 2 1 kRtodvAho'nyagotrajai: 3 II 47 II kulazIlasamaiH sArddhaM pApabhIru : 4 prasiddhaM ca dezAcAraM samAcaran5 / avarNavAdI na kvApi rAjAdiSu vizeSataH 6 // 48 11 49 anativyaktagupte ca, sthAne suprAtivezmike / anekanirgamadvAravivarjitaniketanaH 7 // 41 // 48 7
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.45-56 / // 60 / // 51 // / // kr // 1 50 kRtasaGgaH sadAcArai8 rmAtApitrozca pUjakaH 9 tyajannupaplutaM sthAna10 mapravRtazca garhite 11 vyayamAyocitaM kurvan12 veSaM vittAnusArataH 13 aSTabhirdhIguNairyuktaH 14 zRNvAno dharmamanvaham 15 ajIrNe bhojanatyAgI16 kAle bhoktA ca sAtmyataH 17 anyo'nyApratibandhena, trivargamapi sAdhayan 18 yathAvadatithau sAdhau, dIne ca pratipattikRt 19 sadA'nabhiniviSTazca 20 pakSapAtI guNeSu ca21 // 53 " adezAkAlayozcaryAM, 22 tyajan jAnan balAbalam23 / vRttasthajJAnavRddhAnAM, pUna:24 poSyapoSa:2 // 4 // dIrghadarzI 26 vizeSajJaH 27 kRtajJo28 lokavallabhaH 29 / salajjaH 30 sadayaH 31 saumyaH 32 paropakRtikarmaThaH 33 // 55 // antaraGgAriSaDvarga-parihAraparAyaNaH 34 vazIkRtendriyagrAmo, 35 gRhidharmAya kalpate // 6 // // kRti prathama prAzaH || artha : je (1) nyAyathI prApta karelA dhanavALo hoya, (2) ziSTa puruSonA AcAranI prazaMsA karanAro, (3) kula tathA zIlathI samAna ane anya gotramAM utpanna thayelI kanyA sAthe vivAha karanAro hoya, (4) pApabhIruM, (5) prakhyAta evA dezAcAranuM pAlana karanAro, (6) rAjA-maMtrI Adi koIno paNa avarNavAda nahi karanAro, (7) ati spaSTa ke ati gupta doSathI varjita, suMdara pADozIothI yukta ane parimita dvArathI surakSita evA sthAnamAM rahelA gharamAM rahenAro, (8) sadAcArI puruSonI sAthe mitratA karanAro, (9) mAtA-pitAno pUjaka, (10) upadravavALA sthAnano tyAga karanAro, (11) niMgha kAryono parityAga karanAro, (12) dhananI prApti thAya te pramANe dhanano vyaya karanAro, (13) dhanane anusAre veSane dhAraNa karanAro, (14) buddhinA ATha guNathIyukta, (15) sadAkALa dharmanuM zravaNakaranAro, (16) ajIrNanA rogamAM bhojanano tyAgI, (17) yogya kALe parimita bhojana karanAro, (18) ekabIjAne bAdhA na thAya tema arthAdi traNeya puruSArthane sAdhanAro, (19) atithi, sAdhu ane daridrajananI yathocita bhakti karanAro, (20) sadAkALa kadAgrahathI rahita, (21) guNono pakSapAtI, (22) adeza ane akALanI caryAno tyAga karanAro, (23) balAbalano jJAtA, (24) sadAcArI ane vizeSajJAnI evA puruSono pUjaka, (25) strI-putra-Adi parivAranuM poSaNa karanAro, (26) dIrgha (bhAvi) kALane jonAro, (27) vizeSajJa, (28) kRtajJa, (29) lokamAM priya, (30) lajjALu, (31) dayALu, (32) saumya svabhAvavALo, (33) paropakAramAM parAyaNa, (34) kAma-krodhAdiSaT AMtarazatruono vinAza karavAmAM tatpara ane (35) 51 52 53 54 55 56 63 "I
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 yogazAstrano gurjarAnuvAda pAMceya Indriyone kAbumAM rAkhanAro hoya te AtmA ja gRhasthadharmane AdaravA mATe yogya rahyo che. / 47 thI pa6 || TIkArthaH (1) nyAyasaMpanna-vaibhava - svAmidroha, mitradoha, vizvAsuno vizvAsaghAta tathA corI vagere niMdanIya apAyono tyAga karI dhana upArjana karavAnA kAraNabhUta, potapotAnA varNane baMdha besatA sadAcAra ane nyAyathI upArjana karela vaibhavavALo, A lokamAM hitakArI bane che. koIne zaMkA na thAya te rIte potAnA zarIrathI tenA phaLane bhogavanAra bane che ane mitro tathA svajanomAM paNa yathAyogya vaheMcaNI karI zake che. kahevuM che ke - "potAnA karma ane balathI garvita dhIra puruSo dareka sthaLe pavitra ane niHzaMka hoya che, kharAba kArya karanAra ane potAnA AtmAne kukarmathI malina karanAra pApIo dareka sthAnamAM zaMkAvALA hoya che." paralokanA hita mATe sAta kSetrarUpa satpAtramAM potAnA nyAyavALA dhanano viniyoga karavAthI tathA dIna, anAthAdikane anukaMpAthI ApavAthI, anyAyathI ekaThA karela dhanathI to baMne lokonuM ahita ja thAya che. loka-viruddha kArya karanArAone A lokamAM vadha, baMdhana, apakIrti ane paralokamAM tevA pApathI narakAdika durgatimAM gamana karavuM paDe che. jo ke koIkane pApAnubaMdhI puNya karmanA yoge A lokamAM vipatti na dekhAya, to paNa bhAvI kALa ke bhavamAM te nakkI vipatti pAmavAno ja. kahyuM che ke - "arthamAM rAgAndha banelo prANI pApa karIne koI vakhata phaLa prApta kare che, paraMtu kAMTAmAM parovela mAMsa mAphaka teno nAza karyA vagara te pApano aMta Avato nathI." mATe nyAya ja paramArthathI dhana upArjana karavAno zreSTha upAya che. je mATe kahyuM che ke - "havADA tarapha jema deDakAo, pUrNa sarovara tarapha pakSIo jAya, tema zubhakarmavALA tarapha sarva saMpattio vaza thaIne cAlI Ave che." gRhasthone vaibhava e pradhAna kAraNa hovAthI prathama nyAyasaMpannavaibhava nAmano guNa jaNAvyo. tathA (2) ziSTAcAra-prazaMsaka - vrata-tapa karanAra jJAnavRddhanI sevA karatAM prApta karela vizuddha zikhAmaNavALo ziSTa puSavizeSa, tenuM suMdara vartana-jema ke :-"lokanA apavAdathI DaranAro, dIna du:khInA uddhAra karavAmAM AdaravALI, karelA guNano jANanAra, sArA dAkSiNya guNavALo" (yogabindu 126) A sarvane sadAcAravALA kahelA che. tenI prazaMsA karanAra. jema ke - "Apatti-samaye uttama sthAnane na choDavuM. mahApuruSone anusaravuM. darekane priya ane prAmANika vRttithI jIvana-nirvAha karavo, prANonA tyAga prasaMge paNa niMdanIya kArya na karavuM. darjana pAse kadApi prArthanA na karavI, mitro pAse lagAra paNa dhana na mAMgavuM. du:khe karI nirvAha karI zakAya tevA prakAranuM asidhArA para cAlavA sarakhuM A vrata sajjana puruSone koNe zIkhavyuM haze ?" tathA (3) samAna kula ane zIlavALA sAthe vivAha - pitA, dAdA Adi pUrva puruSonA vaMza te kula ane magha mAMsa-rAtribhojanAdinA tyAgarUpa zIla-rUpa sarakhA AcAra te samAna kula-zIla kahevAya. tevA prakAranA eka purUSathI thaela vaMza temAM janmelA eka gotravALA kahevAya, tethI bhinna anya gotravALA sAthe vivAha karavo. agni devatAdikanI sAkSIe pANigrahaNa karavuM. te vivAha kahevAya. lokamAM te ATha prakArano kahelo che. 1. vastrAbhUSaNathI zaNagAra sajAvaTa karI kanyAdAna karavuM te brAhya nAmano vivAha. 2. vaibhavano viniyoga karI kanyAdAna thAya, te prajApatya 3. gAya, baLadanA dAnapUrvakanA Arya, 4 yajJa karavA mATe yajJakriyA karAvanArane dakSiNAmAM kanyAdAna apAya te daiva. A cAra dharme vivAha kahevAya. 5. mAtA-pitA ke bhAIonI rajA sivAya parasparanA anurAgathI mAhomAMhe saMbaMdha karavo te gAMdharvavivAha. 6. zaratathI baMdhanamAM AvI kanyApradAna karavuM te AsuravivAha7. baLAtkAre kanyA grahaNa karavI te
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.pa6 65 rAkSasa vivAha. 8. sUtelI ke pramattadazAmAM kanyAne grahaNa karavI te pizAcavivAha. A pAchaLanA cAre adhArmika vivAha che. jo vara ane kanyA baMne paraspara rAjIkhuzI hoya to, adhArmika vivAha paNa dhArmika banI jAya che. zuddha strInA lAbha-phaLavALo vivAha che. azuddha bhAryAdinA yogamAM naraka ja maLe che. vadhunuM rakSaNa karanAra, suMdara putronI saMtati, akhaMDa cittanI zAMti, gharanA kAryonI saMbhALa kare, uttamakuLanA AcAranI vizuddhatA jALave, deva, guru atithi, bAMdhavo, sagA-vhAlA, mitro Adino rUDI rIte satkAra kare. A zuddha kalatranA phaLo che. vadhune rakSaNa karavAnA upAyo jaNAve che-1 gharanA kAryomAM joDI devI. 2. pramANopeta dhana soMpavuM. 3. svataMtratA na ApavI. 4. mAtA tulya strIloka vacce rAkhavI. (4) pApabhIrU - dekhAtAM ane na dekhAtAM nukazAna karanAra pApakAryo, tethI DaranAra, temAM corI paradArI (jArI), jugAra ramavo vagere A lokamAM paNa dekhItA nukasAna karanAra sakala lokamAM prasiddha pApo che. vaLI, aneka dunyavI viDaMbanA pamADanAra pratyakSa kAraNo che. madyapAna karavuM, mAMsAhAra karavo vagerethI narakamAM javuM paDe che ane tyAMnI pArAvAra vedanA bhogavavAnI zAstramAM paNa kahela che. e parokSa nukazAnanA kAraNo samajavAM. (5) prasiddha dezAcAra pALavA - tathA prakAranA bIjA ziSTapuruSone mAnya ane ghaNA kALathI rUDhIthI cAlyA AvatA dezanA bhojana, kapaDAM paheravA vagere vividha kriyAtmaka samagra jJAti maMDaLano rIta-rivAja samyan rIte Acarato hoya. te deza ke jJAtinA AcAranuM ullaMghana karavAthI te deza ke jJAtinA lokono virodha thavAthI akalyANa prApta thAya. (6) na avarNavAdI - koIno paNa avarNavAda na bolavo , pachI bhalene jadhanya madhyama ke uttama hoya. pArakA (bIjAnA) avarNavAda-niMdA karavAmAM ghaNAM doSo cheH- pArakAnI niMdA ane potAnI prazaMsA karavAthI nIcagotra baMdhAya che - je dareka bhavamAM udaya Ave che ane karoDo bhave paNa te nIcagotra chUTI zakatuM nathI. (prathama. 100) A pramANe sakala loka saMbaMdhI avarNavAda nukazAna kare che, to pachI rAjA pradhAna, purohita vagere ghaNA lokone mAnya evA AgevAna puruSanA avarNavAdano vizeSa prakAre tyAga karavo. rAjAdikano arvaNavAda karavAthI dhana ane prANono nAza thAya che. (7) raheThANa sthAna kevuM hovuM joIe ? :- aneka praveza ane nirgamana dvArothI rahita ghara hoya. makAnamAM vadhAre javA AvavAnA daravAjA hoya to, ApaNI jANa bahAra duSTa loko AvI, strI, dhana vagereno vinAza kare. aneka kArano niSedha kahIne vidhi jaNAve che ke, gRhastha niyamita ochA dvAravALA surakSita gharavALA banavuM, tevA prakAranuM ghara paNa yogya sthAnamAM vasAvavuM, paNa asthAnamAM vasAvavuM nahi. je sthAnamAM hADakAM vagere zalya hoya tevA sthAnathI rahita temaja ghaNI dhro, ghA, pravAla, choDavA, prazasta vanaspati ugatI hoya. sArA varNa e gaMdhayukta maToDovALI hoya tathA jyAM svAdavALuM pANI nIkaLatuM hoya. nidhAnavALI jagyAne sArA sthAnamAM gaNI che. sthAnanA guNa-doSo zakuna svapna ane te viSayanAM zAstro vagere nimittanA balathI jANI zakAya che. sthAnane vizeSa prakAre varNave che. atipragaTa ke atigupta na hoya. bahu pragaTa hoya to, AsapAsa najIkamAM bIjA ghara na hovAthI cAre bAju khulluM hovAthI cora vagere upadrava kare. bahugupta hoya to cAre bAju bIjA gharothI gherAI jAya to, potAnA gharanI zobhA na dekhAya. Aga lAge to muzkelathI bahAra nIkaLAya. sthAna kevuM hoya ? sArA vartAvavALA pADozIno jyAM vAsa hoya. kharAba AcAravALA pADozI hoya to teno vArtAlApa sAMbhaLI tenI ceSTAo dekhI guNavALAonA paNa guNonI hAni thAya. zAstramAM kharAba paDozIyo A pramANe jaNAvela cheH- vezyA,
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjaranuvAda dAsI, napuMsaka, tAlAcara, zramaNa, brAhmaNa, cAMDAla, jALa nAMkhanAra, zikAra karanAra, gArUDI, aMtyaja (harijana), bhIla, mAchImAra vagereno pADoza na karavo (o. ni. 767) (2) sadAcArI sAthe sobata - A loka ane paralokamAM hitakArI pravRtti karanAra sAthe sobata karavI. paraMtu khala, ThagArA, jAra, bhATa sainika, bhAMDa-bhavAyA, naTa AdinI sAthe sobata karavAthI zIla hoya te paNa vinAza pAme che. kahyuM che ke - "jo sajjana purUSono samAgama karIza, to tAro bhaviSyakALa sudharI jaze ane jo durjana sAthe sobata karIza, to tArUM patana thaze, saMga e sarvaprakAre tyAga karavA lAyaka che, paraMtu te tyAga karavA samartha na banI zake to sajjana sAthe karaje, kAraNake saMganuM auSadha saMtapurUSo che." (9) mAtA-pitAno pUjaka - traNe saMdhyA samaye mAtA-pitAne praNAma karI pUjA karanAra, temaja temane paralokanA hitakArI dharmAnuSThAnamAM joDanAra, tathA dareka kAryamAM temanI AjJAthI pravRtti karanAra, sArA varNa ane gaMdhavALA puSpa, phaLAdika temane ApyA pachI pote vAparanAra tathA temane jamADI jamanAra hoya. tema na kare to anucita gaNAya. mAtA vadhAre pUjanIya hovAthI pitA-mAtA ema na kahetA "mAtApitA" ema kahIne mAtAne prathama sthApana karela che. manusmRtimAM kahyuM che - daza upAdhyAya barAbara eka AcArya, so AcArya barAbara eka pitA, hajAra pitA barAbara eka mAtA, te gauravathI vadhI jAya che." (manu 2/145). (10) upadravavALA sthAnano tyAga - potAnA ke zatrurAjAno bhaya hoya, dukALa, marakI roga lokono virodha thavAthI sthAna, gAma, nagara azAMtivALuM banI gayuM hoya, to tevA upadravavALA sthAnano tyAga karanAra, tevA sthAnano tyAga na kare to pahelA upArjana karela dharma, artha ane kAma vinAza pAme che ane navIna upArjana na karavAthI baMne loka bagaDe che. (11) niMdanIya kAryamAM na pravartanAra - deza jAti, kulanI apekSAe niMdita kAryamAM pravRtti nA karanAra, deza-gahita jema ke sauvIradezamAM khetI ane lATadezamAM madirA pAna kharAba gaNAya. jAtinI apekSAe jema brAhmaNa surApAna kare. tala, lavaNa Adino vepAra kare. kulanI apekSA jema caulukya vaMzamAM madirA pAnarUpa niMdanIya kArya karanAra bIjA sArAM dhArmika kAryo kare, to paNa lokomAM hAMsIpAtra bane che, tathA- (12) Avaka anusAra kharca karanAra :- poSaNa karavA yogya AzritonuM bharaNa-poSaNa potAno bhogavaTo, devatA ane atithinA pUjana-satkAramAM dravyano kharca karavo te vyaya, khetI, pazupAlana, vepAra, kharca, nokarI, vagerethI je dravya-prApti thAya. tene anurUpa kharca pakaravo. kahyuM che ke- "vepArAdikamAM je kamANI thAya tene anusAre dAna karavuM, ucita bhogavavuM ane ucita rakama bacAvIne anAmatarUpa nidhi kare. keTalAko kamANInA anusAre cotho bhAga vyaya karavA kahe che (paMca sU.2) te A pramANe - "AvakamAMthI cotho bhAga bhaMDAramAM, cotho bhAga vyAja ke vepAramAM, cotho bhAga dharma ane upabhogamAM ane cotho bhAga bharaNa-poSaNa karavA yogyanA poSaNamAM vaheMcI nAMkhe." vaLI keTalAka kahe che ke, "Avaka thaI hoya temAMthI ardha uparAMta dharmamAM vAparavuM. bAkI vadhelAthI prayatnapUrvaka tuccha evA AlokanA kAryamAM vApare. AvakathI jo anucita rIte kharca vadhAre karavAmAM Ave, to roga jema zarIrane durbaLa banAve che. tema samagra vaibhava paNa badhA vyavahAra mATe puruSane asamartha banAve che. kahevuM che ke- "Avaka ane kharcano hisAba gaNyA vagara je kuberanI mAphaka moTo kharca rAkhe che, te ahIM TUMkA kALamAM kharekhara bhIkha mAMganAra thAya che" tathA
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 prathama prakAza, zlo.56 (13) saMpatti anusAra veSa rAkhanAra :- vastra, alaMkAra Adino bhogavaTo dhana, vaya, avasthA, deza, kALa, jAti AdinA anusAra karavo. vaibhava anusAra veSa na dhAraNa karanAra lokomAM hAMsIpAtra thAya che. tenI tucchatA, teNe anyAya karyo haze evI saMbhAvanA thAya vagere doSo che athavA kharca Avaka pramANe veSa, vaibhava anusAra karato, evo bIjo artha karavo Avaka thatI hovA chatAM je kaMjusAIthI kharce nahi. vaibhava hovA chatAM kharAba vastra paherato hoya te lokomAM niMdApAtra banI dharmamAM paNa adhikArI na bane. (14) buddhinA ATha guNavALo - suzruSA Adi buddhinA ATha guNavALo hoya. te guNo A pramANe-1. zAstra sAMbhaLavavAnI abhilASA. 2. zravaNa karavuM. 3. zravaNa karI grahaNa karavuM. 4. bhUlI na jatAM tene dhAraNa karI rAkhavuM. 5. jANelA arthanA AdhAre bIjA arthano tarka karavo. 6. apoha eTale ukti ane yuktithI viruddha arthavALA hiMsAdika AtmAne nukazAna karanAranI saMbhAvanAthI pAchA haThavuM. athavA Uha-sAmAnyajJAna ane apoha vizeSajJAna, 7. artha-vijJAna eTale UhApohanA yogathI moha ane saMdeha dUra thAya tethI samyajJAna pragaTa thAya. 8. tattva jJAna eTale Uha-apohanA vizeSa prakAranA jJAnathI vizuddhivALuM nizcayajJAna- A Ama ja che. evo ja nizcaya zuzruSAdi guNo vaDe jeNe buddhiprakarSa prApta karyo hoya, tevo purUSa kadApi akalyANa na pAme, A ATha buddhiguNo yathAsaMbhava dekhavA. (15) dararoja dharma zravaNa karanAra :- abhyadaya ane mokSanA kAraNa svarUpa dharmane haMmezA zravaNa karavAmAM tatpara, dharmanuM zravaNa karanAra mananI azAMti dUra karI AnaMdano anubhava kare che. kahyuM che ke, dharma-vyAkhyAna zravaNa, upayogI subhASita, e kaMTALelAnA khedane dUra kare che. tapelAne ThaMDo kare che. mUDhane bodha pamADe che. avyavasthita caMcaLane sthira kare che" dararoja dharma zravaNa karavAthI uttarottara guNonI prAptimAM sahAyabhUta thAya che. buddhinA guNomAM jaNAvela mAtra zravaNathI Ano bheda che. (16) ajIrNamAM bhojana tyAga karanAra - pahelA bhojana karyuM hoya te pacyuM na hoya, tyAre navA bhojanano tyAga kare evA svabhAvavALo. sarva rogonuM mULa hoya to ajIrNa ane temAM bhojana kare to tenI vRddhi karI gaNAya. roga ajIrNathI thavAvALA che' ema vaidakamAM kaheluM che. ajIrNa tenA cinDathI jANI zakAya che. mala ane vAchUTanI gaMdha vadhAre durgadhavALI hoya. viSTAno bheda, zarIra bhAre lAge bhojananI aruci, khATA ane kharAba oDakAra Ave-ajIrNanA A cha pragaTa cihno che. (17) niyamita kALe pathya bhojana karanAra :- bhUkha lAge tyAre AhAra lenAra Asakti rahitapaNe jaTharAgni anusAra pramANasara bhojana kare. vadhAre pramANamAM bhojana karavAthI ulaTI ke jhADA ane kadAca maraNa paNa thaI jAya, tethI te ThIka gaNAtuM nathI. je pramANopeta khAya, teNe ghaNuM khAdhuM, vagara bhUkhamAM amRta khAya to paNa jherarUpa thAya tathA sudhAkAla vItI gayA pachI khAya to anna upara dveSa ane zarIramAM pIDA thAya. agni olavAI gayA pachI iMdhaNA zuM kAma lAge ? AhAra-pANI paNa potAnA zarIrane mAphaka Ave tevA ja sukhI thavA mATe grahaNa karavA yogya che ane te sAtvika kahevAya. AvA prakAranA sAmya-lakSaNathI jIMdagI sudhI mApasara kareluM bhojana viSa hoya to paNa hitakArI bane che. atisAtvika paNa pathyanuM ja sevana kare. nahi ke sAmya-mAphaka hoya to paNa apathya-ahitakArI na sevana kare. 'baLavAnane sarvapathya che." ema mAnI kAlakuTa na khAya. vijataMtrane jANanAro sArI rIte niSNAta thayo hoya to paNa kadAcita viSathI mRtyu pAme che.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda (18) abAdhita traNa varga sAdhanAra :- dharma, artha ane kAma e traNa varga kahevAya. jethI abhyadaya ane mokSanI siddhi thAya te dharma. jenAthI, sarva prayojana siddha thAya te artha. abhimAnathI utpanna thatA rasa sAthe bhaLelI sarva Indriya-sukha viSayaka prIti, te kAma A traNe varga ekabIjAne paraspara harakata na Ave tevI rIte traNe varga sAdhavA paNa eka eka sAdhavA, ema nahi. kahyuM che ke- "je koIne paNa traNa varganI sAdhanA karyA vagaranA zUnya divaso Ave ane jAya che, te luhAranI dhamaNa mAphaka zvAsa levA chatAM paNa jIvato nathI. temAM dharma ane arthanA upaghAta karIne atAtvika viSaya-sukhamAM lubdha banelA vanaNAthI samAna koNa ApattinA sthAnane nathI pAmatA ? jene viSaya-bhogamAM atyaMta-Asakti hoya che, tene dhana, dharma ke zarIra nathI. dharmathI ja kAmano atikrama thAya to upArjana karela dhana bIjAo bhogave. siMha hAthIno vadha karIne jema mAtra pApAdhikArI bane che, tema pote mAtra pApano adhikArI bane che artha ane kAmanuM ullaMghana karIne-dharma, ane sevA sAdhuono ja dharma kahI zakAya. gRhasthono dharma na hoya, dharmane harakata Ave tema artha, kAma na sevavA, vAvavAnA bIjanuM bhojana karanAra kheDUtanA kuTuMba mAphaka adhArmika bhAvI kaMI paNa kalyANa thatuM nathI. kharekhara sukhI te kahevAya che ke, AvatA bhavanA sukhane bAdhA na pahoMce tema A lokanA sukhano anubhava evI rIte artha upArjana karavAmAM bAdhA karIne dharma ane kAma bannenuM sevana karanAra devuM vadhAre che. kAmane harakata pahoce tema dharma ane arthanuM sevana karanArane gRhasthapaNuM TakatuM nathI. evI rIte tAtvika, mUlahara ane kadaryane viSe dharma, artha ane kAma e traNemAM ekabIjAne harakata AvavI te sulabha che te A pramANe- tAtvika te kahevAya ke je kaMI paNa vicAra karyA vagara upArjana karela dhanane phAve tema kharacI nAMkhe, mUlahara te kahevAya ke je pitA, dAdA ke pUrvajoe upArjana karela dhana anyAyathI bhakSaNa karI puruM kare, kadarya-kaMjUsa te kahevAya ke je nokaro ane pote aneka pIDA sahana karI dhana ekaThuM kare, paraMtu kayAMya paNa kharce nahi. temAM dhana nAza pAmavAthI dharma ane kAmano vinAza thavAthI tAtvika ane mUlahara baMnenuM kalyANa thatuM nathI. kaMjUsa-lobhIno artha-saMgraha rAjA, pitrAIo ke coro mATe te nidhi bane che. paraMtu te dhana dharma ane kAmanA hetabhUta banI zakatuM nathI. Ama kahIne gRhastha traNa varSanI bAdhA karavI te anucita che- ema pratipAdana karyuM. have kadAca daivayoge temAM bAdhA ubhI thavAno vakhata Ave to uttarottaranI bAdhAmAM pUrva pUrvanI bAdhAnuM rakSaNa karavuM. te A pramANe kAmanI bAdhAmAM dharma ane arthanI bAdhAnuM rakSaNa karavuM te benI hAjarImAM kAma sukhethI utpanna karI zakAya che. kAma ane arthanI bAdhAmAM dharmanuM rakSaNa karavuM. kAraNake artha ane kAmano hetu hoya to dharma che. kahyuM che ke- "khappara mAtrathI AjIvikA karato hato ane jo dharma sIdAto na hoya to huM mahA dhanADhaya chuM - ema samajavuM' sAdhuo haMmezA dharma-dhanavALA hoya che. (19) atithi Adino pUjaka :- satata pravRttimAM suMdara ekAgratA yukta anuSThAna karavApaNAthI tithi dinano jene vibhAga nathI te atithi, kaheluM che ke - "tithi ane parvonA utsavono je mahAtmAe tyAga karyo che. tene atithi jANavA ane te sivAya bAkInAne abhyAgata paroNA jANavA" sAdhu bhagavaMto suMdara AcAramAM tallIna temaja samagra lokamAM prazaMsA karavA yogya hoya che. "dI dhAtu kSaya thavAnA arthamAM hovAthI jenI dharma, artha ane kAmanI ArAdhanA karavAnI samagra zakti kSINa thaI che, tevA dIna, jaNAvelI vyAkhyAvALA atithi sAdhu teone ucita rItie anna-pAnAdi satkArabhakti pUrvaka ApavA kahyuM che ke, "eka bAju eka mAtra aucitya ane bIjI bAju karoDo guNo. aucitya-rahita guNa-samudAya
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, glo.pa6 69 jhera sarakhuM AcaraNa kare che. eTale guNavAna atithi sAdhubhagavaMtone bhaktithI ane dIna, duHkhI anAtha, pAMgaLAne anukaMpAthI ApavuM te ucita rIti. (20) abhinivezathI rahita - nItimArgamAM ajJAta bIjAno parAbhava karavAnA pariNAmavALo kAryano AraMbha kare, te tuccha mANasane abhiniveza hoya te mATe kahe che- "ahaMkAra nIcapuruSone niSphaLatA, anIti, durguNo ane duSkara kAryAraMbha vaDe kheda pamADe che. ulaTA pravAhamAM taravAno vyasanI jaLacara jaMtu vaDe herAnagati pAme che, tenI mAphaka abhimAnI potAnA ja durgaNathI parezAna thAya che. mATe abhiniveza-kadAgrahathI rahita banavuM. kadAgrahathI rahitapaNuM prapaMcathI nIcomAM paNa koIka vakhate saMbhave che mATe "haMmezA' ema jaNAvyuM. (21) guNa-pakSapAta karanAra - saujanya, dAkSiNya, audArya, dhairya, tathA AvanArane priya zabdathI padhAro ema prathama bolavavA vagere; tathA sva- para upakAra karanAra Atma-dharma svarUpa guNo viSe pakSapAta eTale bahumAna tenI prazaMsA, sahAyaka banavuM vagere anukula pravRtti guNonA pakSa karanAra jIvo avaMdhya puNyabIja vAvavA vaDe nakkI paralokamAM guNa samudAyanI saMpatti meLavanAra thAya che. (22) pratiSiddha deza-kALa caryA-parihAra - je deza ane kALamAM je AcAra niSedha karela hoya, tene choDatA te pramANe varte to cora, dhADapADu AdithI nakkI upadrava pAme che. (23) balAbalano jANakAra - potAnI ane bIjAnI dravya, kSetra, kALa, bhAva svarUpa je zakti tene jANato, tevI ja rIte nirbaLatAne balAbalano vicAra karIne sarva kAryano AraMbha karavo, nahitara pariNAma viparIta Ave. kahyuM che ke - "chatI zaktimAM sahana karanArAone zakti pramANe sthAnamAM sahana karavAthI tenI vRddhi ane kasarata karavAthI zarIra vRddhi pAme che. paraMtu bala vagarano kAryAraMbha kare, to saMpattiono kSaya karanAra bane che" (24) vRttasthAno ane jJAnavRddhono pUjaka - vRtta anAcArano parihAra ane sArA AcAronuM pAlana temAM rahelA te vRttaUo. tyAga karavA yogya, AdaravA yogya vastuno nirNaya te rUpa jJAna, tethI moTA, je vRtto sadAcArI hoya, tema ja, jeo jJAnavRddho hoya, teonI pUjA karanAra pUjA te kahevAya ke sevA karavI, be hAthanI aMjali karavI. Asana ApavuM, ubhA thavuM, vRttasthonI ane jJAnavRddhonI pUjA vagere karavAthI nakkI kalpavRkSa mAphaka temanA sadopadezAdi phaLanI prApti thAya che. (25) poSyano poSaka - mAtA-pitA, patnI putra-putrI, vagerene yoga-kSema karavA rUpa poSaNa karavuM. (26) dIrghadarzI :- bhAvI dIrghakAla saMbaMdhI lAbha-alAbhano vicAra karanAra (27) vizeSajJa - vastu, avastu, kRtya-akRtya sva-para vacceno pharaka jANanAra ane teno nizcaya karanAra. be vacceno taphAvata na samajanAra puruSa ane pazumAM taphAvata nathI. athavA khAsa karIne AtmAnA ja guNo ane doSo jANanAra e vizeSajJa gaNAya. kahyuM che ke "manuSya haMmezA potAnuM cAritra tapAsavuM joIe ke, mAruM AcaraNa zuM pazu sarakhuM che ? ke satparUSo sarakhuM che ? (28) kRtajJa - pArakAe karela upakArane jANanAro, kRtajJa mANasa tene bhUlI na jAya, evI rIte upakArI taraphathI je kalyANano lAbha thAya, tenuM bahumAna kare, kRtadhvane to badalo vALavAno hoya ja nahi, kahyuM che ke, "kRtaghna badalo vALavAno na hoya (29) loka-vallabha - vinayAdika guNo vaDe viziSTa lokane priya banelo hoya. guNavAna pratyekone
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 70 prIti na thAya ? je lokone vallabha na thAya, te mAtra potAne nahi paNa potAnuM dharmAnuSThAna paNa bIjA vaDe duSita karato bIjAne bodhilAbhathI bhraSTa karavAnA kAraNabhUta bane che. (30) lajjAvALo :~ lajjA eTale za2ma. lajjAvALo prANano nAza thAya to paNa aMgIkAra karelano tyAga karato nathI. kahyuM che ke, lajjA e guNa-samUhane janma ApanArI atyaMta zuddha hRdayavALI AryA mAtA sarakhI che. aneka guNone janma ApanArI evI lajjAne pAmelA, satya siddhAMtane vaLagI rahevAnA vyasanavALA sattvazALI mahApurUSo sukha ane prANono paNa tyAga kare che, paraMtu aMgIkAra karelI pratijJAno tyAga karatA nathI. : (31) dayAvALo du:khI jIvonA duHkha dUra karavAnI abhilASAvALo, dharmanuM mULa dayA mAnelI che, mATe avazya dayA kare, (prazama. 168) kahyuM che ke "jema potAnA prANo potAne priya che, tevI rIte dareka bhUtone paNa potAnA prANo teTalA ja priya che. mATe manuSya AtmAnI upamAthI dareka jIvonI dayA karavI joIe. - (32) saumya :- akrUra AkAravALo - krUra e darekane udvega karAvanAra thAya che. 1 (33) paropakAra karavAmAM tatpara :- 52 u5kA2 ka2vA mATe zUravIra. paropakAra karanAra mANasa sarvanA netramAM amRtAMjana sarakho che. (34) aMtaraMga zatru-parihAra parAyaNa :- aMtaraMga cha zatruono parihAra karavA tatpara banelo hoya. temAM ayuktithI ayogya rIte karelA kAma, krodha, lobha, mAna, mada ane harSa e ziSTa gRhasthone mATe ataraMga cha zatruono varga kahelo che. temAM kAma te kahevAya. je bIjAnI mAlikInI agara-vagara paraNelI strInI IcchA karavI. potAnuM ke sAmAnuM nukazAna vicAryA vagara krodha karavo te krodha, dAna devA yogyane viSe potAnuM dhana na ApavuM ane niSkAraNa pArakuM dhana grahaNa karavuM te lobha. yukti-pUrvaka koIe zikhAmaNa ApI to paNa khoTo Agraha rAkhI na svIkAravI te mAna, kula, bala, aizvarya, rUpa, vidyA vagere vaDe ahaMkA2 ka2vo, athavA bIjAno tiraskAra karavo, te mada, vagara kAraNe bIjAne duHkha utpanna karIne tathA jugAra, zikAra vagere anarthakArI kAryo karIne manano pramoda karavo te harSa nukazAna karanArA hovAthI tyAga karavA lAyaka che. kahyuM che ke (1) kAmathI brAhmaNanI kanyAne balAtkArathI sattAvAra dAMDakya nAmano bhoja baMdhuo ane rASTra sAthe vinAza pAmyo hato. vaideha karAla paNa (2) krodhathI brAhmaNo para vikrama karanAra janmejaya ane bhRguo para vikrama darzAvanAra tAlajaya vinAza pAmyo (3) lobhathI cAre varNone abhyAhAra karAvanAra aila (pururavA) ane sauvIra (dezano) ajabiMdu vinAza pAmyo. (4) mAnathI parastrIne na ApatAM rAvaNa ane duryodhana rAjyathI bhraSTa thayA. (5) madathI aMbhodabhava ane bhUtAvamAnI haihaya (kArtarvIya) arjuna vinAza pAmyo. (5) harSathI agastyane prApta karatAM vAtApi ane dvaipAyane na prApta karatAM vodRSTi saMgha vinAza pAmyo' (35) Indriya-samudAyane vaza karanAra :- vaza karavI arthAt jeNe Indriyo pAse svacchaMdapaNAno tyAga karAvyo che. atyaMta AsaktinA tyAga karavApUrvaka sparzanAdi IndriyonA vikArane rokanAra Indriyono jaya ka2vo te puruSone mahAsaMpatti mATe thAya che. kahyuM che ke, Indriyono asaMyama e Apattino mArga che ane teno jaya karavo te saMpattino mArga che. ISTa lAge, te mArge jAva. A Indriyo che te ja sarva che. svarga ane naraka te baMne paNa te ja che, jo vaza kare to svarga maLe che ane chUTI mUke naraka maLe.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza, zlo.56 71 che. sarvathA IndriyonA rodharUpa dharma yationo ja hoI zake, ahiM to zrAvakadharmane ucita gRhasthadharmasvarUpano adhikAra cAle che, tethI A pramANe kahyuM che. II 47-56 | AvA prakArano pAMtrIza guNavALo manuSya gRhastha-dharma yogya adhikArI gaNAya. 56 A pramANe 52mArhat zrIkumArapALa mahArAjAne AcArya zrIhemacaMdrasUrie racela. jene 'adhyAtmopaniSad' nAmano paTTabaMdha thayela che. tevA aparanAmavALA pote racela vivaraNavALA svopajJa zrIyogazAstrano prathama prakAza samApta thayo. AgamodvAraka AcArya zrIAnaMdasAgarasUrIzvarajInA ziSya A. zrIhemasAgarasUrIzvare uparyukta saMskRta mATe saTIka yogazAstranA prathama prakAzano gujarAtI anuvAda muMbaImAM pAyadhunI goDIjI jaina upAzrayamAM zarU karyo. saM. 2022, mahA zudi 8 ravivAre pUrNa karyo. (1)
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza. samyakatvanuM svarUpa - gRhastha-dharma mATe adhikArI che, ema pahelAM kahI gayA. gRhasthadharma eTale zrAvakadharma ane te samyakta mULavALAM bAra vrato che. te ja kahe che 57 samyaktvamUlAni paJcANu - vratAni guNAstrayaH / zikSApadAni catvAri - vratAni gRhamedhinAm // 1 // artha : samyakatva mULavALAM pAMca aNuvrato, traNa guNavrato ane cAra zikSAvrato A pramANe zrAvaka dharmanA bAra vrato che. | 1 || TIkA : samyakatva mULa kAraNa che jeone evAM te bAre vrato samyaktasahita hoya. mahAvratanI apekSAe nAnAM ahiMsAdika pAMca vrato te mUlaguNo che. dizAparimANAdika traNa uttaraguNasvarUpa guNavrato che. zIkhavuM abhyAsa-mahAvaro pADavo, te svarUpa sAmAyikAdi haMmezAM abhyAsa karavA lAyaka cAra zikSAvrato che, tethI guNavratothI judo bheda pADyo. gRhasthone guNavrato ghaNe bhAge jIMdagI sudhInA hoya che. samyaktva mULavALAM vrato ema kahyuM, temAM samyaktanuM svarUpa samajAve che // 1 / 58 yA deve devatAbuddhi - gurau ca gurutAmatiH / tharTe 2 tharmathI zuddhA, avanimucyate | 2 | artha : jemanuM svarUpa AgaLa samajAvIzuM, tevA deva, gurU ane dharmamAM kramasara devabuddhi, gurUbuddhi ane dharmabuddhi nirmaLa hoya, te samyakta kahevAya || 2 || TIkArtha : AgaLa jaNAvIzuM tevA lakSaNavALA devatva, gurUtva ane dharmatvanI deva, gurU ane dharmamAM nizcayapUrvakanI zraddhA, te paNa ajJAna, saMzaya ane viparyayathI rahita evI nirmala hoya, te samyakta, jo ke jinokta tattvamAM yati ane zrAvakone sarakhI ja ruci hoya ane te paNa samyakta-lakSaNa kaheluM che to paNa gRhasthone deva, gurU ane dharmamAM pUjyatva upAsanA tenA anuSThAnomAM pharaka hovAthI ane upayogI hovAthI deva, gurU ane dharma tattvanI pratipatti lakSaNa samyakta pharI kaheluM che. zaMkA karI ke tattvabhUta padArthonI ruci lakSaNa samayakatvamAM deva, gurU ane dharmano kayA tattvamAM samAveza thAya ? samAdhAna karyuM ke, deva ane gurUo jIvatattvamAM, ane dharma zubha Azrava ane saMvaramAM samAI jAya. 1 aupathamika, 2 kSAyopathamika ane 3 kSAyika ema samyaktanA traNa bheda che temAM rAkhathI DhAMkelA agninI mAphaka mithyAtvamohanIyakarma tathA anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobhanI anudayAvasthA, te upazama, upazama jenuM prayojana che, te aupazamika, te samyakta anAdinA mithyAdaSTi AtmAne traNa karaNa pUrvaka
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.1-3 44 aMtarmuhUrta-pramANa kALa mATe thanAruM cAre gatimAM rahenArA jantune thAya che. athavA to upazamazreNimAM caDelAne thAya che. kahyuM che ke, upazama zreNimAM caDelAne aupazamika samyaktva thAya che, athavA jeNe traNa puMja nathI karyA ane mithyAtva khapAvyuM hoya, te samyaktva meLave che. (pR.bhA. 118) bIjuM kSAyopamikaudayamAM AvelA mithyAtvamohanIya ane anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyono dezathI nirmUla nAza karavA rUpa kSaya karavo ane udayamAM nahi AvelAno upazama karavo-kSayathI yukta upazama, te kSayopazama, te jenuM prayojana che, te kSAyopazamika samyaktva, te samyaktva vedanIya rUpa satkarmanA vedavA svarUpa hovAthI vedaka paNa kahevAya. aupamika to satkarma vedavAthI rahita che, mATe aupamika ane kSAyopazamikamAM A taphAvata che. kaheluM che ke jyAre jIva kSAyopazamikamAM satkarma vede che, paraMtu te rasodayathI nahiM, upazAMta thayelA kaSAyavALo to pharI satkarma vedato nathI. (vi.bhA. 1290) kSAyopazamika samyaktvanI sthiti chAsaTha sAgaropamathI kaMIka adhika che. kaheluM che ke :- be vakhata vijyAdikamAM gayelo hoya athavA traNa vakhata acyuta nAmanA bAramA devaloke gayo hoya ane vadhArAno narabhava maLI upara kahelI sthiti pUrI kare. (vi.bhA. 434) ane sarvajIvone AzrIne sarvakALa e samyaktva hoya. trIjuM kSAyika samyaktva-mithyAtvamohanIya ane anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyono nirmUla nAza thAya, kSaya jenuM prayojana che, te kSAyika samyaktva sAdi anaMta che. ahIM Antara zlokothI samyaktvanI uttamatA jaNAve che A samyaktva bodhivRkSanuM mUla,puNya nagaranuM dvAra, nirvANamahelanI pIThikA, sarva saMpattiono bhaMDAra, sarva guNono AdhAra, ratnono sAgara, cAritra-dhananuM pAtra che. AvA samyaktvanI prazaMsA koNa na kare ? samyaktvathI vAsita AtmAmAM ajJAna rahetuM nathI, jagatamAM sUryano udaya thAya, pachI aMdhakArano phelAvo kevI rIte TakI zake ? tiryaMca ane narakagatinA dvA2mAM majabUta argalA hoya to samyaktva ane deva manuSya tathA nirvANa-sukhanA dvAranI kuMcI hoya to samyaktva che. samyaktvathI vAsita AtmA jo tene vame nahi, agara pahelAM AyuSya-baMdha na karyo hoya, to avazya vaimAnika devagati ja pAme. je jIva eka aMtarmuhUrta jeTalo paNa kALa samyaktvanI upAsanA kare ane nirmala samyaktva-ratnano tarata kadAca tyAga kare, to paNa te AtmA lAMbA kALa sudhI bhava-mArgamAM rakhaDato nathI, mATe lAMbA kALa sudhI tene dhAraNa karI rAkho. tamArA sarakhA samajIne vadhAre bIjuM zuM kahevuM ? // 2 // 73 vipakSanuM jJAna hoya to samyaktvanuM svarUpa sArI rIte samajI zakAya che, tethI samyaktvanA vipakSa rUpa mithyAtvanuM svarUpa kahIe chIe 59 adeve devabuddhiryA gurudhIragurau ca yA I adharme dharmabuddhizca, mithyAtvaM tadviparyayAt // 3 // artha : adevamAM je devapaNAnI buddhi agurumAM je gurupaNAnI ane adharmamAM je dharmapaNAnI buddhi thAya, te samyaktvathI viparIta hovAthI mithyAtva kahevAya che / / 3 / TIkArtha : adevamAM ja devabuddhi, agurumAM je gurUbuddhi ane adharmamAM je dharmabuddhi thAya, te mithyAtva. te samyaktvathI viparIta svarUpa hovAthI, AgaLa jeonuM lakSaNa kahevAze, tevA adeva, agurU ane adharma temanI mAnyatA svarUpa mithyAtva tenuM lakSaNa samyaktvathI viparItapaNuM hovAthI samyaktva-viparyaya svarUpa samajavuM tathA A paNa grahaNa kareluM che ke devamAM adevatva, gurUmAM agurUtva, dharmamAM adharmatvanI mAnyatA.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 yogazAstrano gurjarAnuvAda vaLI mithyAtva pAMca prakAranuM che. 1 Abhigrahika, 2 anabhigrahika, 3 Abhinivezika, 4 sAMzayika ane 5 anAbhogika. 1 abhigrahika- te kahevAya ke pAkhaMDIo potAnA zAstranA jJAnane jANanAra hoya ane parapakSano pratikAra karavAmAM dakSa hoya, temane - 2. anAbhigrahika - sAmAnya akeLavAyelA lokone "sarva devo vaMdanIya che', temanI niMdA na karavI, evI ja rIte sarva gurUo ane sarva dharmo saMbaMdhI samaje, temane anAbhigrahika mithyAtva. 3. Abhinivezika- yathArtha vastu aMdarathI samajavA chatAM paNa khoTA kadAgrahane AdhIna banI jamAli mAphaka sAcAne khoTuM kahevAno kadAgraha kare. 4. sAMzayika- deva, gurU ane dharmanA viSayamAM A sAcA haze ke A sAcA haze ? evA saMzayavALAne sAMzayika mithyAtva 5. anAbhogika - ekendriyAdika vicAra-zUnya ane vizeSa jJAnathI rahita hoya tevAne te hoya che kahyuM che ke :-"Abhigrahika, anAbhigrahika Abhinivezika, sAMzayika ane anAbhoga ema mithyAtva pAMca prakAranuM che. paMca-saM. 186 AMtarazloko kahe che mithyAtva e mahAroga che, mithyAtva mahAaMdhakAra, mithyAtva moTo zatru che, mithyAtva mahAviSa che. roga, aMdhakAra ane jhera janmanI aMdara eka vakhata duHkha ApanAra thAya, paraMtu mithyAtva roganI cikitsA karavAmAM na Ave to hajAro bhavo sudhI tenI vedanA bhogavavI paDe che. gADhamithyAtvathI gherAela cittavALA jIvo tattva ane atattvano bheda jANatA nathI. je janmathI aMdha hoya, te koI paNa vastunI manoharatA ke amanoharatA spaSTa rIte kevI rIte jANI zake ? || 3 || have deva ane adeva, gurU ane agurU, tathA dharma ane adharmanAM lakSaNa jaNAvatA devanuM svarUpa jaNAve chedevanuM svarUpa 60 sarvajJo jitarAgAdi-doSastrailokyapUjitaH / yathAsthitArthavAdI ca, devo'rhan paramezvaraH // 4 // 61 dhyAtavyo'yamupAsyo'ya-mayaM zaraNamiSyatAm / asyaiva pratipattavyaM, zAsanaM cetanAsti cet // 5 // artha : sarvajJa, rAgAdi doSone jItanArAM, traNeya lokathI pUjita, yathArtha padArtha svarUpa yathAsthita arthane kahenArA, pUjA karavA yogya ane paramezvara hoya te ja sudeva kahevAya. AvA guNasaMpanna sudeva ja dhyAna karavA yogya che tathA upAsanA karavA lAyaka che, tevA devanuM ja zaraNa svIkAro ! ane jo cetanA hoya to tevA sudevanI AjJA ja svIkAravA yogya che ! 4-5 || TIkArtha : sarvajJa, rAgAdi 18 doSothI rahita, traNe lokathI pUjita, yathArtha padArtha svarUpa kahenArA, evA ahaMnuM arihaMta paramezvara deva kahevAya. devanA devatva viSayaka cAra atizayo vicakSaNa purUSo kahe che. te A pramANe-1 jJAnAtizaya, 2 apAyApagamAtizaya 3 pUjAtizaya, ane 4 vacanAtizaya. 'temAM
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.4-5 75 * 'sarvajJa' e zabda jaNAvIne samagra jIva, ajIvAdi tattvane jANavApaNAthI jJAnAtizayane kahe che paraMtu potAnAM racelAM zAstromAM paraspara virodha vacana kahenArA anya darzanIonI mAphaka nahiM :-- (bauddho kahe che ke) 'sarva juo ke na juvo, mAtra ISTa tattvane dekho, daramAM keTalI kIDIo che, tenuM jJAna ApaNane zuM upayogI che ? dUra dekho ke na dekho ApaNane prayojana hoya, tene ja dekho, dUra dekhanArAne jo pramANabhUta gaNatA ho to A dUra dekhanAra gIdhaDAnI upAsanA karIe.' (prA.vA. 1/33-35) vivakSita eka ISTa padArthanuM jJAna samagra padArthanA jJAna vagara thaI zakatuM nathI. dareka bhAvo bIjA bhAvonI sAthe sAdhAraNa ane asAdhAraNarUpe samagra jJAna vagara lakSaNasahita ane tethI viparIta anvayavyatireka svarUpe eka paNa padArtha jANI zakAto nathI. kaheluM che ke- jeNe sarva prakAre eka bhAva dekhyo che, teNe tattvathI sarve bhAvo (dravya-guNa-paryAyasvarUpa sarva bhAvo) jANyA che. jeNe sarva bhAvo sarva prakAre dekhyA che, teNe tattvathI eka bhAva dekhyo che.'' jeNe rAgAdi doSa jitelA che' ema kahevA dvArA apAyApagamAtizayane kahe che. temAM A vAta sarvajana-prasiddha che ke rAga-dveSAdiko te AtmAne dUSita karanArA hovAthI doSo che. pratipakSa sevana karavA dvArA bhagavaMte teone jitelA che, mATe 'jitarAgAdi doSaH' ema kaheluM che. haMmezAM rAgAdi-rahita koI purUSa che ema kahevuM to mAtra vANIvilAsa che. rAgAdikane na jitelA hoya evA ApaNA sa2khAne devapaNuM nathI. 'traNe lokathI pUjAelA' e vacanathI pUjAtizaya kahe che. keTalAka ThagAyelA bhoLI buddhivALAnI pUjAmAM devatva na Ave paraMtu jyAre calAyamAna thayelA AsanavALA devo ane asuro, vividha dezabhASA bolanArA buddhizALI manuSyo, parasparanuM jAtivaira choDIne maitrIbhAva pAmelA evA tiryaMco samavasaraNamAM 'huM pahelo pahocuM, huM prathama jauM' evI rIte AvatA sevA, aMjali, pUjA, guNastotro, dharmadezanArUpa amRtano AsvAda karatA loko vaDe bhagavAna pUjAya, tyAre temanuM devapaNuM che. yathAsthita artha kahenArA' e padavaDe vANIno atizaya jaNAve che. je padArtha je svarUpe hoya evA sadbhUta padArthane kahenArA che mATe yathArthavAdI. ame stuti karatAM kaheluM che :-"pakSapAta vinA parIkSA karatAM ame bannenuM tulanA na karI zakAya tevuM pratIti pUrvaka jANIe chIe. tamArUM A yathArtha sthita artha-prathama (yathAyogya padArtha-pratipAdana) ane bIjAono asthAne nirbandha rasa. (ayoga batrIzI 22) athavA- bIjAonI saMdeza karavAmAM Ave, paraMtu tamArA A yathAsthita vastunA kathanane 525kSIo vaDe kevI rIte avagaNI zakAze ? (ayoga-12) stuti karAya, pUjAya evA arthavALA 'div' dhAtuthI deva zabda bane. te sAmarthyathI arhat paramezvara ja deva che, bIjA koI deva hoI zake nahiM. cAra atizayavALA devanI upAsanA karavA temanuM zAsana svIkAravA dhyAna dharavA temane zaraNe javA adhikSepa (Agraha) pUrvaka upadeza Ape che. AvA prakAranA atizayavALA devanuM piMDastha, padastha, rUpastha, rUpAtIta rUpa dhyAna zreNika mAphaka karavuM joIe. zreNikarAjA mahAvIra bhagavaMtanA varNa, pramANa, saMsthAna, saMghayaNa, cotrIza atizayavALA yoga Adi guNo dvArA temanuM dhyAna karatA hatA. tenA prabhAvathI temanA ja varNa, pramANa, saMsthAna, saMghayaNa ane atizayayukta AvatI covIzImAM padmanAbha tIrthaMkara thaze. AgaLa ame stuti karatAM kahyuM che, :"tame pahelAM tanmaya manavALA thaI vIrajinanuM dhyAna kareluM che, jethI tame nakkI temanA jevA ja svarUpavALA bhagavaMta thavAnA cho. aho 'yogano prabhAva kevo che ? AgamamAM paNa jaNAveluM che ke,:- arihaMta mahAvIra tIrthaMkara bhagavaMta jevA prakAranA zIla samAcAravALA che, kharekhara tevA ja zIla samAcArIvALA prabhu padmanAbha arihaMta thaze. sevA karavI, aMjali joDIne A ja deva upAsanA karavA lAyaka che, ApaNe
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda karelA duSkRtanI gartA, sukRtanI anumodanA karavA pUrvaka Aja mAtra deva bhavanA bhayanI pIDA dUra karanArA che, e pramANe temanA ja zaraNanI abhilASA karo. kahelA lakSaNavALA devanA zAsananI AjJAno svIkAra karavo, atizaya vagaranA purUSoe prarUpelAM bIjAM zAsano svIkAravA yogya nathI. jo tamArAmAM cetanA hoya to pUrvokta lakSaNavALA devanuM dhyAna dharo, tenI upAsanA karo, tene zaraNe jAva, tenuM zAsana svIkAro. cetanAvALAne karelo upadeza saphaLa thAya che, acetanAvALA pratye karelo upadeza prayAsa niSphaLa jAya che kahyuM che keH "araNyamAM kareluM rUdana, maDadAnA zarIrane mAlIza karavuM, kutarAnI pUMchaDIne sIdhI karavI. baherA pAse saMgIta karavuM, sthalamAM kamaLa ropavuM, ukhara bhUmimAM lAMbAkALa sudhI jaLavRSTi karavI, aMdhanA mukhanuM maMDana karavA samAna ajJAnI jana pAse bhASaNa niSphaLa thAya che. te 4-5 /. adevanuM lakSaNa kahe che 62 ye strIzastrAkSasUtrAdi-rAgAdyaGkakalaGkitAH / nigrahAnugrahaparA-ste devAH syuna muktaye // 6 // artha : jeo strI, zastra, japamAlAdi rAgAdi sUcavanArAM cihnovALA che, tathA varadAna ane zrApa ApanArA che, tevA devo mukti mATe thatA nathI. || 6 || TIkArtha : strI eTale kAminI, zastra trizUlAdivALA, japamAlA AdithI nATaka, aTTahAsya karanArA hoya. rAga-dveSa-mohane sUcana karanAra, strI e rAga sUcavanAra che, zastra dveSanuM cihna che, japamAlA ajJAnanuM cihna che. vItarAga hoya te strInA saMgavALA na hoya. dveSa vagaranA hoya te zastra zA mATe dhAraNa kare ? ajJAna-rahita hoya te viskRtinAM cihnasvarUpa japamALA zA mATe rAkhe ? rAga, dveSa ane moha vaDe ja sarva doSo ekaThA thAya che. sarva doSonuM mULa hoya to te traNa ja che. nigraha eTale vadha-baMdhana karavuM, anugraha eTale varadAna ApavuM, te karavAmAM tatpara, nigraha ane anugraha karavA te paNa rAga-dveSanAM cihyo che. je AvA prakAranA hoya, te mukti mATe kAraNabhUta banatA nathI. krIDA karanArA preta, pizAcAdikanI mAphaka devatvamAtrane nivArI zakAtuM nathI. | 6 || muktinA kAraNano abhAva pragaTa kare che. 63 nATyATTahAsasaMgItA-dhupaplavavisaMsthulAH nAmayuH parva zAnta, prapanAna, prApina: tham ? 7 | artha : nATaka, nRtya aTTahAsya, saMgIta Adi rAgavALA kAryathI asthira cittavALA teo bIjA prANIone zAntapada svarUpa muktisthAnane kevI rIte pamADI zake ? || 7 || TIkArtha : ahIM samagra sAMsArika ALa jALa vagaranuM mukti kevaLajJAna vigere zabdathI samajI zakAya tavuM zAntapada mokSa nATaka, nRtya aTTahAsya, saMgIta Adi sAMsArika upAdhithI DAmADoLa cittavRttivALA devo Azrita vargane te kevI rIte pamADI zake ? eraMDAnuM jhADa kalpavRkSanI barAbarI karI zake nahi. tethI rAga-dveSa-mohanA doSathI rahita evA jina ekaja mukti mATe thAya che. paraMtu doSothI duSita thayelA bIjA devo mukti mATe thatA nathI. ahIM te mATe upayogI keTalAka zloko jaNAve che
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.6-8 khoTI ayogya pravRttio karanAra hovAthI sAmAnya manuSya karatAM paNa utaratI kakSAnA zaMka2, brahmA ane viSNu sarvajJa ke rAga vagaranA nathI. strIno saMga, kAma, hathIyAra saMgraha dveSa, japamALA ajJAna, ane kamaMDaLa azaucanuM sUcana kare che. rudrane gaurI, bRhaspattine tArA, brahmAne sAvitrI, zrIkRSNane lakSmI, Indrane zacI, sUryane rannAdevI, caMdrane dakSaputrI rohiNI, agnine svAhA, kAmadevane rati, yamadevane, dhUmorNA, Ama devone strIono saMga pragaTa che vaLI dareka pAse zastra ane hathIyAro che temaja darekamAM mohano vilAsa hovAthI devapaNAno saMdeha che. teo devapadavIne sparzatA nathI. ajJAnatAthI zUnyatA kahenArA buddhamAM paNa devapaNuM ghaTatuM nathI, zUnyatva pramANathI siddha thayA pachI zUnyavAdanI kathA karavI nakAmI che vaLI pramANa hote chate pramANa vinA paranI paNa zUnyasiddhi thaI zake nahiM, to potAnA pakSanI to siddhi zI rIte thaI zake ? buddha sarva bhAvomAM kSaNikatA mAnavAvALA che, to sAdhakane phaLa sAthe saMbaMdha kevI rIte joDAya ? kSaNikavAdIone vadha karanAra hiMsAno hetu kevI rIte thAya ? tema tenI smRti tene oLakhAvanArI tathA vyavahAra karanArI kema thAya ? kRmi Adi jIvothI bharelI potAnI kAyAne vAghaNane soMpI detA deya-adeyanA viveka-zUnya evA buddhanI dayA paNa kevI vicitra che ? vaLI potAnA janma vakhate ja potAnI mAtAnuM udara cIranAra tathA mAMsa khAvAno upadeza ApanAra evA buddhane dayA kevI rIte kahI zakAya ? vaLI je prakRtinA dharmane nirarthakapaNe jJAna kahe che, temaja nirguNa, niSkriya ane mUDha evA kapilane deva kevI rIte manAya ? sarva doSonA Azraya samAna gaNapati, skaMda-kArtikeyasvAmI, pavana vagerene devo kevI rIte kahI zakAya ? vaLI je gAya pazu che, viSTA khAnArI potAnA ja putra sAthe maithuna seve che, ane ziMgaDAothI jaMtuono ghAta kare che, tene vaMdana kema karAya ? dUdha ApanAra che, mATe jo vaMdanIya gaNo, to bheMza namana karavA yogya kema nahi ? bheMza karatAM gAyamAM kaMIpaNa vizeSatA nathI. vaLI jo gAyane dareka tIrtha, RSi ane devonuM sthAnaka mAnatA ho, to pachI tene veco cho, doho cho, ane haNo cho kema ? vaLI jeoe sAMbelA, khANIyA, phUlo, uMbaro, pIpaLo, jaLa, liMbaDo AkaDo e vagerene devasvarUpe jeoe kahelA che, temAMthI kono temaNe tyAga karyo che ? vItarAgastotramAM paNa ame kahyuM cheH "udara ane upastha-IndriyavargathI viDambita thayelA devothI mRtakRtya banelA anya devAstiko-ame devane mAnanArA chIe-evI buddhi dhAraNa karanArA kutIrthiko-ApanA jevAno apalApa kare e-kharekhara duHkhano viSaya che." (vItarAgastotra 6/8) | 7 || gurUnuM lakSaNa kahe cheH 64 mahAvratadharA dhIrA, bhaikSamAtropajIvinaH sAmAyikasthA dharmopadezakA guravo matAH 1 11 2 11 gurUnuM svarUpa artha : mahAvrata dhAraNa karanArA, upasargo ane pariSahomAM dhairya dhAraNa karanArA, bhikSAmAtrathI AjIvikA nabhAvanArA sAmAyika cAritramAM rahelA, zuddha mokSamArgano dharmopadeza ApanArA gurUo mAnelA che. // 8 // 66 TIkArtha : ahiMsAdika mahAvratane dhAraNa karanAra, ApattikALamAM upasarga ke pariSahamAM paNa kAyaratA vagara akhaMDita mahAvratane TakAvI rAkhanArA, mULaguNadhArIpaNuM jaNAvIne uttaraguNa-dhArIpaNuM jaNAvavA kahe che ke anna, pAna, dharmopakaraNa mAtra lokonI pAsethI meLavI bhikSAvRttithI nirvAha calAvanArA, nahiM ke
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 yogazAstrano gurjarAnuvAda dhana, dhAnya, sonuM, gAma ke nagarAdikano parigraha rAkhanArA, mUlaguNa ane uttaraguNa dhAraNa karavAmAM kAraNabhUta guNane jaNAvatA kahe che ke, sAmAyika cAritramAM rahelA sAmAyikamAM rahelA hoya te mUlaguNa ane uttaraguNanA bhedavALuM cAritra pALavA samartha thaI zake che. A sarva munionuM sAdhAraNa lakSaNa che. gurUnuM asAdhAraNa lakSaNa kahe che, saMvara-nirjarA svarUpa agara sAdhu-zrAvaka-svarUpa dharmano upadeza ApanArA, abhidhAna-ciMtAmaNimAM ame kaheluM che ke- ('gurU emane kahevAya, jeo dharmano upadeza Ape.' sadbhUta zAstranA arthane jeo kahe, te gurUo.) | 8 | have agurunuM lakSaNa kahe che I abrahmacAriNo mithyopadezA guravo na tu // 1 // artha : sarvanI abhilASA karanArA, sarva prakAranA bhojana karanArA, sarva prakAranA parigrahavALA, tethI ja abrahmacArI, khoTo upadeza denArAone gurU mAnyA nathI. | 9 || 65 sarvAbhilASiNaH sarvabhojinaH saparigrahAH TIkArtha : bhaktanA strI, dhana, dhAnya, suvarNa, kSetra, makAna, copagAM jAnavara vagere sarvanI abhilASA karavAnA svabhAvavALA, tathA madirA, madha, mAMsa, anaMtakAya vagere khAvAnI TevavALA hovAthI sarvaprakAranuM bhojana karanArA, putra, strI, AdinA parigrahavALA, te kAraNe abrahmacArI, A mahAdoSa hovAthI abrahmacArI vizeSaNa jUduM jaNAvyuM. agurUpaNAnuM asAdhAraNa kAraNa kahe che- khoTo dharmopadeza ApanArA, Ama purUSanA upadezathI rahita dharmopadeza hoya, te dharmano upadeza na kahevAya. AvA hoya te, gurU na kahevAya. || 9 || zaMkA karI ke dharmopadeza Ape che, to temanuM gurUpaNuM che, niSparigrahatva Adi guNonI gaveSaNA karavAnI zI jarUra che ? tenuM samAdhAna ApatAM jaNAve che 66 parigrahArambhamagnA - stArayeyuH kathaM parAn ? svayaM daridro na paramIzvarIkartumIzvaraH 1 // 2 // artha : parigraha ane AraMbhamAM DUbI gayelAo bIjAne kevI rIte tArI zake ? pote daradra hoya, te bIjAne zrImaMta banAvI zakato nathI. || 10 || TIkArtha : strI Adino parigraha, jaMtuonI hiMsAnuM kAraNa thanAro AraMbha, sarvanI abhilASA rAkhanAra, sarva bhojana karanArA hovAthI, bhava-samudramAM DUbI gayelA hoya, te bIjAne bhavasamudramAMthI tAravA mATe kevI rIte samartha bane ? || 10 || have dharmanuM lakSaNa kahe che dharmanuM svarUpa durgatiprapatatprANi-dhAraNAddharma ucyate 1 saMyamAdirdazavidhaH sarvajJokto vimuktaye // zo 5 artha : durgatimAM paDatA prANIne dhAraNa karI rAkhanAra hovAthI dharma kahevAya ane te sarvajJoe kahela saMyama Adi dazaprakArano che. / 11 / 67
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo. 9-12 79 TIkArtha : naraka, tiryaMca svarUpa durgatimAM paDatA prANIone dhAraNa karI rAkhanAra hovAthI dharma kahevAya. A zabdArtha kahyo, ane dharmanuM lakSaNa paNa A ja che. manuSya, deva ane mokSasthAnamAM prANIone sthApana kare, te nirukatArthathI dharma, kahyuM che ke- "durgatimAM paDatA jaMtuone dhArI rAkhe ane teone zubhasthAnamAM sthApana kare, tethI tene dharma kahelo che." te to AgaLa kahIzuM tevo saMyamaAdi daza prakAravALo che, te sarvaze kahela hovAthI mukti mATe thAya che. bIjA devatAonuM asarvajJapaNuM hovAthI temanuM kathana pramANabhUta na gaNAya. ahIM vAdI zaMkA kare che ke, sarva kahelAM vacanano abhAva hovA chatAM purUSa vinA kahelA vedavAkyarUpa dharmanuM pramANapaNuM ho. kahyuM che ke, "preraNA-bhUtakALa, vartamAnakALa ane bhaviSyakALa, sUkSma, moTA AMtare rahelA dUranA padArthone jANavA mATe samartha banI zake che, paNa Indriyo kaMI jANavA samartha nathI. (zAbara bhA. 1, 1,2) preraNA-vaidika dharma apauruSeya hovAthI purUSasaMbaMdhI doSono temAM praveza nathI, tethI te pramANabhUta ja che kahyuM che ke -"bolanArane AdhIna zabda hoya, temAM doSa thavApaNuM che, koI vakhata guNavAna vaktAthI paNa doSano abhAva thAya che. tevA guNothI rahita hoya, temanA zabdamAM doSa saMkrAnta thavAno saMbhava hovAthI. athavA vaktAnA abhAvamAM Azraya vagaranAM doSo rahI zakatA nathI. (mI.glo.vA. 1-1-ra-62/63) vaLI doSo che, agara nathI, te purUSanA vacanomAM saMbhave che, vedamAM kartAno abhAva hovAthI doSa thavAnI amane bilakula zaMkA nathI. + 11 | A zaMkAnuM samAdhAna karatAM kahe che 68 apauruSeyaM vacana-masambhavi bhavedyadi na pramANaM bhavedvAcAM hyAptAdhInA pramANatA // 12 // artha : purUSa vagaranuM vacana asaMbhavita gaNAya, ane kadAca hoya to te pramANa nathI, kAraNa ke vacanonI pramANatA yathArtha vaktA-AkhapurUSane AdhIna che | 12 // TIkArtha : purUSa vaDe bolAela te purUSasaMbaMdhI vacana, te nahi te apauruSeya vacana, kaMTha vagere sthAna, karaNa, abhighAta pUrvaka bolAya, te vacana. apauruSeya ane vacana te paraspara viruddha che. AkAzamAM trasareNu mAphaka vacanano saMbhava nathI temaja amUrtanuM adarzana kahevuM yukta nathI, pramANa na hovAthI, capaTI vagADavA rUpa zabda-zravaNane ja pramANa gaNatA ho to, te ThIka nathI. kAraNa ke tema mAnavAmAM paNa tenI utpatti siddha thAya che. tALI pADavI, capaTI vagADavI te rIte zabdanI utpatti mAnavAmAM to ulaTo apauruSeyapaNAno doSa Ave che eka zabda mATe kaMThasthAna, karaNa, abhighAtanI jarUra jaNAI, tyAre tenA jevA bIjA zabdo pragaTa karavA mATe paNa sthAnAdinI jarUra paDe. bIjA vyaMgyomAM te jovAmAM na AvatI hovAthI zabdonI pratiniyata vyaMjaka vyaMgyatA nathI. vaLI gRhastha gharamAM dahIMnI maTakI jovA mATe dIpaka pragaTAvyo, te vaDe karIne tenA sarakhA puDalAne paNa te dekhADe che. tethI A rIte vacananI apauruSeyatA saMbhavatI nathI. (nyAyama pR. 195) vaLI jo aprAmANikapaNAnI TekanA balathI AkAzAdi mAphaka zabdanI apauruSeyatA mAnIe, to paNa te pramANa nathI. kAraNa ke, pramANika-AkhapurUSanA mukhamAMthI nIkaLelI vANI pramANabhUta gaNAya, te sivAyanI pramANa na gaNAya. kAraNa ke "zabdamAM guNanI utpatti to kahenArane AdhIna hoya che, paNa doSayukta bolanArathI to guNano abhAva che. te doSothI rahitanA zabdamAM to saMkrAntino asaMbhava che. arthAt tevA
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 yogazAstrano gurjarAnuvAda zabdonI pratIti thatI nathI, athavA kahenAra na hovAthI Azraya vagara guNo rahI zakatA nathI. vaLI A canomAM guNa che ke nathI, te paNa pauruSeya vacanomAM nakkI karI zakAya che, vedamAM to kartAno abhAva hovAthI temAM guNo che-evI amane zaMkA paNa thatI nathI." | 12 // e pramANe apauruSeya vacana-kathananI asaMbhAvanA vagere vaDe teno abhAva jaNAvIne asarvajJa purUSa kahelA dharmanuM aprAmANikapaNuM jaNAve che 69 mithyAdRSTibhirAmnAto-hiMsAdyaiH kaluSIkRtaH / sa dharma iti vitto'pi, bhavabhramaNakAraNam // 13 // artha : mithyAdaSTioe pravartAvelo, hiMsAdika vaDe kaluSita karelo dharma tarIke prasiddhi pAmavA chatAM te bhava-bhramaNanA kAraNa svarUpa samajavo. | 13 // TIkArya : hari, mahAdeva, brahmA, kapila, buddha vagere mithyAdaSTioe pravartAvela, jene bhoLI buddhivALAoe dharma tarIke svIkAryo che, paraMtu te to bhava-bramaNanuM kAraNa hovAthI adharma ja che kevI rIte? te kahe che, hiMsA vagerethI dUSita banAvyo che. mithyAdaSTie banAvelAM zAstro hiMsAdika doSothI dUSita che. || 13 ||. have adeva, agurU ane adharmanA tiraskAra pUrvaka khaMDana kare che 70 sarAgo'pi hi devazced guru rabrahmacAryapi / kRpAhIno'pi dharmaH syAt kaSTaM naSTaM hahA jagat // 14 // artha : jo rAgI deva hoya, abrahmacArI paNa gurU hoya ane jo dayAhIna paNa dharma hoya, to to pachI khedanI vAta che ke A jagatu vinAza pAmyuM che. || 14 | TIkArtha : rAga, dveSa ane mohavALA deva hoya, prANAtipAta vagere pAMca mahApApo sevanArA gurU hoya, mUla ane uttaraguNathI rahita jo dharma hoya to, amane pArAvAra kheda ane aphasosa thAya che ke deva, gurU ane dharma vagaranuM durgati gamana karanAra jagat vinAzanA pAmyuM che kaheluM che ke- "he sakhi ! jo deva rAgI hoya, dveSI deva hoya, deva zUnya paNa hoya, madirApAnamAM dharma hoya, mAMsamAM dharma hoya, jIvahiMsAmAM dharma hoya gurUo viSayomAM rakta, kAmamAM matta ane kAntAmAM Asakta banelA hoya, tevA paNa vaLI pUjya gaNAtA hoya to khedanI vAta che ke Ama-tema game-tema vartatA loko vinAzanA mArge jaI rahelA che. A pramANe adeva, agurU, adharmanA parihAra-pUrvaka deva, guru ane dharmanI pratIti svarUpa samyaktanI suMdara vyavasthA samajAvI, te zubha Atma-pariNAmarUpa che, ApaNA sarakhAne parokSa, mAtra tenAM cihno dvArA jANI zakAya che, te jaNAvavA kahe che | 14 || samyaktanuM svarUpa : 71 zamasaMveganirvedA-'nukampA''stikyalakSaNaiH / lakSaNaiH paJcabhiH samyak samyaktvamupalakSyate // 15 // artha : 1. zam 2. saMvega, 3. nirveda, 4. anukaMpA ane 5. Astikya A pAMca lakSaNo dvArA samyaka rIte samyakta oLakhI zakAya 15 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.13-15 81 TIkArtha : bIjA AtmAmAM raheluM agara ApaNA AtmAmAM raheluM parokSa paNa samyakta zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya svarUpa pAMca liMgothI jANI zakAya che. 1 zama - eTale prazama arthAt krUra anaMtAnubaMdhI kaSAyono anudaya, te svabhAvathI athavA kaSAyapariNatinAM kaDavAM phala jovAthI kaSAyonI udayAvasthA roke. kahyuM che ke :- karma-prakRtionA azubha vipAko jANIne AtmAno upazamabhAva keLavIne haMmezAM aparAdha karanAra upara paNa kopa na kare. (zrA.pra. pa5) keTalAka vaLI krodha-khaMjavALa ane viSaya-tRSNAnA upazamane zama kahe che. samyagdarzana pAmelo ane sAdhuonI sevA karanAra krodha khaMjavALa ane viSayatRSNAvALo kevI rIte bane? bIjI bAju e baMnenA upazamane zama kahIzuM, to pachI aparAdhI ane niraparAdhI upara krodha karanAra kRSNa ane zreNika jeo viSayanI tRSNA ane krodhanI khaMjavALavALA che, teone zama kevI rIte mAnI zakAya ? zamanA abhAvamAM samyakta na mAnavuM ? ema nahIM luhAranI bhaThThImAM dhUmADA vagarano rAkhathI DhaMkAyela agni hoya che, te agnimAM lagAra paNa dhUmADo hoto nathI te saMbaMdhI niyama evA prakArano che ke, cihna liMganI parIkSA cokkasa karI hoya to, liMgI avazya hoya ja kahyuM che ke :- "cihna hoya to cihnavALo avazya hoya ja. ane cihnavALAmAM cihnanI bhajanA samajavI.' jema ke dhUma cihna hoya, tyAM dhUma cihnavALo agni hoya ja, paNa lAla aMgArAvALo ekalo agni dhUmADA vagarano hoya, tyAM dhUma cihna hovAno niyama nathI. liMgaliMgIno saMbaMdha niyamanA viparyAsamAM hoya che kRSNa, zreNikane saMjvalana kaSAyanA udayathI krodha khaMjavALa ane viSayatRSNA thayela che saMjvalana evA kaSAyo paNa tIvrapaNAthI anaMtAnubaMdhI sarakhA vipAkavALA hoya che. A spaSTa hakIkata che. - 2 saMvega - eTale mokSanI ja abhilASA. samyagdaSTi AtmA rAjAnAM ane IndranAM viSaya sukhone duHkha-mizrita hovAthI duHkhasvarUpa mAnanAro ane mokSasukhane ja sukhasvarUpa mAnanAro ane abhilASA karanAro hoya che. kahyuM che ke manuSyonAM ane IndranAM sukhane bhAvathI duHkha mAnato saMvegathI mokSa sivAya bIjI koI prArthanA karato nathI." (zrA.pra.56) 3 nirveda - eTale bhavano kaMTALo. samyagdarzanI AtmA duHkha ane durgatithI gahana svarUpa bhavarUpI kedakhAnAmAM karmarUpI daMDapAziko vaDe tevI tevI kadarthanAo sahana karato teno pratikAra karavA asamartha mamatvanA jheranA vegarahita nirvedathI duHkha anubhavato rahe che. (zrA.pra.57) keTalAka AcAryo saMvega ane nirvedanA artho viparIta kare che, saMvega eTale bhavano vairAgya ane nirveda eTale mokSAbhilASa 4. anukaMpA - eTale duHkhI prANIo upara A mAro saMbaMdhI che, evA prakAranA pakSapAtarahita banI du:khInA du:khane nAza karavAnI IcchA. pakSapAtathI karuNA to vAgha, siMha vagerene paNa potAnAM baccAM upara hoya che. te anukaMpA dravya ane bhAva ema be bhedavALI che. dravyathI anukaMpA te kahevAya ke, potAnI zakti hoya to sAmAnA duHkhano pratikAra karI duHkha dUra karavuM ane bhAvathI-komaLa hRdayathI je mATe kahyuM che - bhayaMkara bhava-samudramAM duHkha anubhavatA jIvasamUhane dekhI pakSapAta vagaranI baMne prakAranI anukaMpA potAnA sAmarthya anusAra karavI. (zrA.pra.59) 5. AstiSpa- jIva,devaloka, nArakI, paraloka, karma, tenAM phaLa e vagere che-evA prakAranI jenI mati che, te Astika, teno bhAva ke karma te Astikya bIjA dharmanAM tattva svarUpa sAMbhaLavA chatAM paNa
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 yogazAstrano gurjarAnuvAda bIjA dharmanI abhilASA na thAya. jIvano dharma samyakta parokSa hovA chatAM paNa AstikyathI oLakhI zakAya che. tevA samyaktavALo Astika kahevAya che. "jinezvaroe je prarUpeluM che. te ja satya ane zaMkA vagaranuM che' evA zubha pariNAmavALo ane kAMkSAdi doSathI rahita hoya, te samyaktI gaNAya che. vaLI keTalAka AcArya zama Adi liMgonI vyAkhyA judI rIte kare che. sArI rIte parIkSA karela vaktAnA racelA AgamonAM tattvomAM Agraha rAkhI mithyA abhinivezano upazama karavo, te zama. te samyagdarzananuM lakSaNa che. je atattvano tyAga karI tattvane pAmela che, te samyagdarzanavALo che. saMvega eTale bhayathI jinapravacanane anasaranAra ane tenI zraddhA karanAra. narakomAM zArIrika, mAnasika, zIta ane uSNAdikathI thayela vedanA saMkilaSTa pariNAmavALA paramAdhAmIo ane pUrvabhavanA veravALA bIjA nArakIo paraspara udIraNA karatAM | vedanAo. tiryaMcagatimAM bhAra UMcakavAnuM, parAdhInatA, lAkaDI, cAbukanA mAra khAvA manuSyomAM daridratA, durbhagatA, roga vagere viTaMbaNA dekhIne tenAthI bhaya pAmelA, tenI zAMtinA upAyabhUta dharmAnuSThAna karatA evAnuM samyagdarzana jaNAya che athavA Ane samyagdarzane varte che. nirveda eTale viSayamAM anAsakti, jema ke "A lokamAM jIvone duraMta kAmabhogamAM Asakti, te aneka upadrava-phaLavALI che ane paralokamAM tekaTuka naraka, tiryaMca, manuSya janma phalane ApanAra che, mATe A kAmabhogothI saryuM. A choDavA lAyaka ja che. AvA prakAranA nirvedathI paNa Ane samyagdarzana che-ema nakkI karI zakAya che anukaMpA eTale kRpA, jema ke sarva jIvo sukhanA arthI ane duHkhathI dUra bhAganArA che, mATe mAre temane pIDA nA karavI. AthI paNa AnAmAM samyagdarzana che-ema samajI zakAya che. jinendranA pravacanamAM upadezelA atIndriya evA jIva, karma, paraloka, puNya, pApa Adika bhAvo nakkI che ja-evA pariNAma hoya te Astikya. A Astikya vaDe karIne paNa A samyagdarzanavALo che-ema nirNaya karI zakAya che. je 15 // samyaktanAM pAMca liMgo kahIne have tenAM bhUSaNo jaNAve chesamyattvanAM pAMca bhUSaNo 72 sthairya prabhAvanA bhaktiH kauzalaM jinazAsane / tIrthasevA ca paJcAsya, bhUSaNAni pracakSate // 16 // artha : 1. jinazAsanamAM sthiratA, 2. prabhAvanA, 3. bhakti, 4. jinazAsanamAM kuzaLatA ane 5. tIrthonI sevA. A pAMca samyaktvanAM bhUSaNo kahyAM che. || 16 | TIkArtha : jenAthI zobhA karAya, te bhUSaNo kahevAya. A jinazAsanane zobhAvanAra pAMca bhUSaNo kahelAM che. jainadharma saMbaMdhI je sthiratA, bIjA calAyamAna cittavALA thayA hoya, tene paNa sthira banAvavA, bIjA anya darzanIonI Rddhi-samRddhi ke camatkAra dekhIne paNa jinazAsana pratye niSpakaMpatA jainazAsana na pAmelAone jainendrazAsananI prabhAvanA dvArA teo paNa A zAsana pratye anurAgavALA thAya, tevA prakAranAM nimittothI temane prabhAvita karavA rUpa prabhAvanA. te ATha prakAranI che. 1 pravacanI, 2 dharmakathI, 3 vAdI, 4 naimittika, 5 tapasvI, 6 vidyAvALA, 7 siddha, ane 8 kavi e ATha prabhAvako che. vya.bhA.) temAM je dvAdazAMgI rUpa pravacana athavA gaNipiTaka evA atizayavALA jJAnane dhAraNa karanAra, tene yugapradhAnAgama paNa kahI zakAya te prathama pravacanI jene dharmopadeza ApavAnI suMdara zakti hoya jenI madhura vANIthI anekane dharmano pratibodha thAya te, bIjo dharmakathI. vAdI, prativAdI, sabhya ane sabhApati lakSaNavALI caturaMgI sabhAmAM pratipakSanuM khaMDana karI potAnA pakSanuM sthApana karavAnA sAmarthyavALo
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.16-17 83 trIjo vAdI. traNekALa saMbaMdhI lAbhAlAbhane jaNAvanAra nimittazAstra bhaNelA hoya, cotho naimittika, aThThamaAdi vikRSTa-kaThora tapa karanAra pAMcamo tapasvI. prajJapti, rohiNI Adi vidyAdevIo jemAM sahAya karanAra hoya tevI prajJapti rohiNI vidyAvALo te chaThTho. aMjana, pAdalepa, tilaka karavAnI guTikA, samagra lokone AkarSaNa karavAnI, Azcarya pamADavAnI tathA vaikriya labdhi vagere siddhio prApta karI hoya, te sAtamo siddha. gadya-padyAdi varNanAtmaka prabaMdho ke kAvyonI racanA karanAra AThamo kavi. A pravacanI Adi ATha prakAre bhagavaMtanA zAsananI potAnI zakti anusAra, deza-kALAdikane anurUpa sahAya karanAra prabhAvaka, teonuM karma te prabhAvanA. bIjuM bhUSaNa bhakti-vinaya, vaiyAvRtya karavA rUpa, samyagdarzana, jJAna ane cAritra dvArA guNAdhikane viSe, Ave tyAre ubhA thavuM, sAme javuM, mastake aMjali karavI, pote Asana ApavuM, guNAdhike Asana svIkAryA pachI pote Asana grahaNa karavuM, vaMdanA, paryupAsanA, anugamanapAchaLa cAlavuM, ATha prakAranAM karmane dUra karanAra hovAthI ATha prakArano upacAra karavA rUpa vinaya karavo, vaiyAvacca AcArya, upAdhyAya, tapasvI, navIna sAdhu, mAMdo, kula, gaNa, saMgha, sAdhu samanojJa eTale manohara jJAnAdikavALA. A dazane anna, pAna, vastra, pAtra upAzraya, pATa-pATalA-pATIyAM, saMstAraka vagere dharmanAM sAdhano ApavAM, sevA auSidha ApavI, muzkelIvALA mArgamAM sahAyaka banavuM, upasarganivAraNarUpa vaiyAvRtya karavuM. jinazAsananA viSayamAM nipuNatAvALA banavuM, jema anAryadezavAsI ArdrakumArane zreNikaputra abhayakumAre kuzaLatAthI pratibodha karyo. nadI Adi sukhapUrvaka utaravA mATe jema ghATa hoya, tema saMsAra pAra pAmavA mATe sukhethI pAra pAmavAno mArga tIrtha kahevAya. dravya ane bhAva ema be bhedavALuM tIrtha. tIrthaMkaronA janma. dIkSA, kevalajJAna, nirvANasthAna e dravya-tIrtha kahevAya je mATe kaheluM che ke :--"tIrthaMkara mahAnubhAvonA janma, dIkSA, jJAna ane nirvANa jyAM thayAM hoya, te sthAna dravyatIrtha kahevAya, tenAM darzana avazya karavAM joIe":- bhAvatIrthaM to caturvidha saMgha, zramaNasaMgha, ke prathamagaNadha2. kahyuM che ke- "he bhagavaMta ! tIrtha tIrthaMkara ke tIrtha ? he gauttama ! arhanto to nakkI tIrthaMkara che ja, cAra varNavALo zramaNasaMgha, athavA pahelA gaNadhara, te tIrtha. (bhaga. 682) AvA tIrthanI sevA, te tIrtha-sevA. || 16 || A pramANe samyaktvanAM bhUSaNo kahIne tenAM dUSaNo kahe chesamyaktvanAM pAMca dUSaNo 73 zaGkA - kAGkSAvicikitsA - mithyAdRSTiprazaMsanam / tatsaMstavazca paJcApi, samyaktvaM dUSayantyamI // 17 // artha : 1. zaMkA, 2. kAMkSA, 3. vicikitsA, 4. mithyAdaeNSTinI prazaMsA ane 5. mithyAdRSTithI paricaya karavo. A pAMceya samyaktvane dUSita karanArAM che || 17 // TIkArtha : zaMkAdika pAMce dUSaNo nirdoSa evA samyaktvane atizayapaNe dUSita kare che zaMkA- eTale saMdeha thavo, te sarvaviSaya ane dezaviSaya, sarvaviSaya zaMkA- 'dharma haze ke nahi ?' ane dezaviSaya zaMkA-dharma viSayaka koI ekAda vastumAM zaMkA thAya. jema ke A jIva che, paNa te sarvagata ke asarvagata ? pradezavALo ke apradezavALo haze ? A baMne prakAranI zaMkA arihaMta bhagavaMte prarUpelA pravacanamAM avizvAsarUpa hovAthI samyaktvane malina kare che. mAtra AgamathI jANI zakAya tevA paNa padArtho ApaNA sarakhAnI pramANa parIkSAmAM nirapekSa Apta purUSoe prarUpela hovAthI zaMkA karavA yogya
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 yogazAstrano gurjarAnuvAda nathI jyAM kadAca mohavaza koIka saMzaya pragaTa thAya, to tyAM paNa na tUTe tevI argalA A pramANe dhAraNa karavI koIka tevA gaMbhIra viSayamAM ApaNI durbala matinA kAraNe, tevA prakAranA samAdhAna ApanAra AcAryanA virahamAM samajavA yogya padArthanA gahanapaNAne aMge, ApaNA jJAnAvaraNanA udayathI, hetu, udAharaNanA asaMbhavamAM, ApaNAthI barAbara tevo artha na samajI zakAya, to buddhizALI zraddhALu ema ciMtana kare ke- sarvajJa bhagavaMto yathArtha padArtha kathana karanArA hoya che. koInA taraphathI uparanI AzAapekSA vagara bIjAo para upakAra karavAmAM parAyaNa, jagatamAM sarvazreSTha evA jinezvaro rAga, dveSa ane mohane jitelA hovAthI kadApi anyathA kathana karanAra-pheraphAra kahenArA hotA nathI. (dhyAna zataka 4748-49) sUtramAM kahela eka akSaranI paNa azraddhA thAya, to te manuSya mithyASTi thAya che. jinezvaroe kahela hovAthI sUtra ApaNane pramANa che. kAMkSA- eTale bIjAM bIjAM darzananI IcchA, te paNa sarva ane deza viSayavALI be prakAre samajavI, sarvaviSayaka to sarva pAkhaMDIonA dharmanI AkAMkSA thavArUpa, ane dezakAMkSA to ekAda darzana-viSayaka, jema ke, "sugata buddha bhikSuone vagara kalezavALo dharma upadezyo ane vaLI temAM paNa snAna karavAnuM, bhAvatAM bhojana-pINAM, vastro, zayana vagere sukhano anubhava karI zakAya, tevo sahelo dhamamArga kahyo.' kahyuM che ke- "komaLa-mulAyama zayAmAM zayana karavuM, savAre uThIne mIThI rAba pIvI, divasanA madhyabhAge bhojana, pAchalA pahore madhura pINAM levAM, madhyarAtre drAkSa ane sAkara, A sarvane cheDe zAkyasiMhe mokSa dekhelo che" A paNa vAta phAvatI AvatI hovAthI temane ghaTe che. vaLI parivrAjaka, bhauta, brAhmaNa Adi viSayone bhogavanAra ja paralokamAM sukha sAthe saMbaMdhavALA thAya che eTale A dharma paNa sAdhavA yogya che." evI rIte kAMkSA paNa paramArthathI bhagavaMta arihaMtoe prarUpelA AgamamAM avizvAsarUpa hovAthI samyaktane dUSita kare che. vicikitsA - eTale cittanI asthiratA, yukti ane AgamathI yukta jinadharmamAM A retInA kavala sarakhA svAda vagaranA moTA tapanA kalezanuM phaLa maLaze ke tapa niSphaLa jaze ? A tapa to kaleza-svarUpa ane nirjarAnA phaLathI rahita che. kheDUta mAphaka A tapanI kriyA saphaLa ane niSphala baMne prakAravALI dekhAya che, tema AmAM paNa thaze to ? kahevuM che ke - "pUrvanA purUSo yathocita mArganuM sevana karanArA hatA tethI temane to phalano yoga ghaTI zake, paraMtu buddhi ane saMghayaNathI rahita amane temanA sarakhA phaLanI prApti na thAya." A vicikitsA paNa bhagavaMtanA vacanamAM azraddhAsvarUpa hovAthI samyaktano doSa che zaMkAthI A judI paDatI nathI ema na vicAravuM. zaMkA haMmezAM samagra ane asamagra padArtha viSayavALI, dravya, guNa saMbaMdhI hoya. jyAre A to kriyA saMbaMdhI vicikitsA samajavI. athavA vicikitsA sArA AcAravALA muni saMbaMdhI niMdA karavI che. jema ke, "A munio snAna vagaranA hovAthI parasevAnA lIdhe melavALA ane durgadhI dehavALA che jo acitta pANIthI aMga dhove, to temAM kayo doSa lAgavAno hato ?' A paNa tattvathI bhagavaMtanA dharmamAM azraddhAsvarUpa hovAthI samyaktano doSa che. anyamata-prazaMsA-jinAgamathI viparIta darzanavALA-mithyAdarzanavALAnI prazaMsA karavI, te sarvathI ane dezathI ema be prakAranI che. temAM sarvaviSayaka prazaMsA A pramANe : "kapila Adi sarvadarzano yuktiyukta che'- ema mAdhyazma bhAva jaNAvanArI stuti karavI, te samyaktanuM dUSaNa che. ame stutimAM kaheluM chehe nAtha ! te vAta atyaMta nizcayavALI che ke, te paramatavALA matsara karanAra lokanI mudrA-AkRti karatAM
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.18 85 tamArI mudrAne atizayavALI mAnatA nathI. mAdhyasthya aMgIkAra karI jeo parIkSako banyA che, teone maNi ane kAcanA kaTakAmAM pharaka jaNAto nathI.' (ayoga 27) dezaviSayaka to, 'A buddhanuM vacana athavA sAMkhya, kaNAda vagerenuM vacana ja tattva che' A to samyaktvanuM pragaTa dUSaNa che. mithyArdaSTi-pariyaca- tevA mithyAdaSTio sAthe eka sthAnamAM saMvAsa karavo, paraspara AlApa-saMlApa vagere vyavahAra vadhArIne temano paricaya karavo eka sthAnamAM sAthe rahevAmAM temanI prakriyA sAMbhaLavAthI ke dekhavAthI dRDha samyaktvavALo paNa dRSTibhedavALo banI javA saMbhava che, to pachI maMdabuddhivALo ke navIna dharmavALo tevo bane, tenI zI vAta karavI ? temano paricaya e paNa samyaktvanuM dUSaNa che AvA prakAranuM samyaktva viziSTa prakAranA dravya, kSetra, kALa, bhAvarUpa sAmagrI prApta thaI hoya to gurUnI samIpe vidhi pUrvaka grahaNa karI yathArthapaNe tenuM pAlana kare. kaheluM che ke, = "zramaNopAsaka tyAM mithyAtvathI pAcho haThe, dravya ane bhAvathI pahelAM samyaktva aMgIkAra kare tene paratIrthIonAM, temanA devonAM, teonI mAlikInAM caityonAM prabhAvanA, vaMdanA, pUjAdika kAryo karavAM na kalpa. laukika tIrthomAM snAna, tema ja dAna, piMDapradAna, yajJa karAvavA, temanAM vrato, tapa, tathA saMkrAntI, caMdra-grahaNa, sUrya-grahaNa Adi ghaNA lokonAM pravAhakRtyo karavAM na kalpe. (mUla zuddhi pra. 4-5) AvI rIte mithyAtvamohanIya karmanI kaMIka nyUna eka sAgaropama koTAkoTI sthiti bAkI rahe, tyAre jIva samyaktva pAme che, te bAkI rahelI sthitimAMthI vaLI bethI nava palyopamanI sthiti jyAre khapAve, tyAre dezavirati pAme kahyuM che ke :- "samyaktva prApta karyA pachI palyopamapRthakatvamAM arthAt upara kahyA pramANe bethI nava palyopamanI sthiti vaLI khapAve, tyAre vratadhArI zrAvaka thAya. | 17 // samyaktva-mULavALAM pAMca aNuvrato ema kahyuM hatuM, temAM samyaktvanuM svarUpa vistArathI kahIne have aNuvratonuM svarUpa kahe che 74 viratiM sthUlahiMsAde - dvividhatrividhAdinA I ahiMsAdIni paJcANu - vratAni jagadurjinA: / / 8 / artha : mana, vacana ane kAyAthI karavuM nahiM, karAvavuM nahiM, evA cha bhedavaDe sthUla hiMsAdikathI viramavuM, tene jinezvaroe pAMca aNuvrato kahelA che. / / 18 I TIkArtha mithyArdaSTiomAM paNa hiMsApaNe prasiddha evI je hiMsA, te sthUlahiMsA, athavA trasa jIvonI hiMsA, te sthUlahiMsA, sthUla grahaNa karI upalakSaNathI niraparAdhInI saMkalpa pUrvakanI hiMsAnuM grahaNa ane Adi zabdathI sthUla jUTha, corI, abrahmacarya ane parigrahano paNa saMgraha karavo. A pAMce sthUla hiMsAdikathI je viramavuM athavA nivRtti karavI, te ahiMsA, sUnRta, asteya, brahmacarya, aparigraha nAmanAM pAMca aNuvrato che-ema tIrthaMkaroe pratipAdana karela che zuM sAmAnyapaNe virati jaNAvI che ? nahiM, dvivadha, trividha evA bhAMgAovALI virati, temAM dvivadha eTale karavuM ane karAvavuM, trividha eTale mana, vacana ane kAyAnA bhedavaDe, evI rIte A samajavuM ke, sthUlahiMsA huM karuM nahi ane bIjA pAse karAvu nahi, mana, vacana ane kAyAthI, AnI anumatino pratiSedha nathI karyo, kAraNa ke kuTuMba, putrAdika parigrahano sadbhAva hovAthI teo hiMsAdi kare, temAM anumati AvI jatI hovAthI nahiMtara parigraha ane aparigraha vacce pharaka na rahevAthI dIkSita ane adIkSitano bheda rahe nahi zaMkA kare che ke bhagavatI Adi AgamamAM zrAvakone paNa trividha trividha pratyAkhyAna kaheluM che te to zAstramAM kahela hovAthI anavadya ja che, to te
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 86 kema nathI kahetA ? tenA samAdhAnamAM kahe che ke, vizeSa viSayavALI hakIkata A pramANe che- je koI dIkSA levAnI abhilASAvALo che ane putrAdikanA parivArane pAlana karavA pratimA aMgIkAra kare che, athavA je svayaMbhUramaNAdi samudramAM rahelA matsyAdinAM mAMsa tathA tenI skUla hiMsAdikanAM koIka tevI vizeSa avasthAmAM pratyAkhyAna kare, te AvI rIte trividha trividha pratyAkhyAna kare che. A ghaNA ochA viSayavALuM hovAthI kahyuM nathI moTA bhAge zrAvakane dvividha trividhanAM paccakkhANa hoya che. have bIjA bhAMgAmAM vidha dvividha A pramANe-sthUlahiMsA na kare, na karAve, manathI, vacanathI athavA mana ke kAyAthI athavA vacana ke kAyAthI, temAM jyAre mana ane vacanathI na kare, na karAve tyAre manathI abhiprAya vagarano thaI vacanathI paNa hiMsAne na bolato kAyAthI asaMjJI jIvanI mAphaka pApaceSTA kare che jyAre mana ane kAyAthI na kare, na karAve, tyAre mananA hiMsAnA abhiprAyathI rahita thaI kAyAthI pApa-ceSTAno tyAga karato, 'anupayogathI vAcAthI ja ghAta karuM chuM.' ema bole jyAre vacana ane kAyAthI na kare ke na karAve, tyAre manathI ja abhiprAya karIne hiMsA kare ke karAve. anumati to traNe prakAranI sarvamAM nathI. AvI rIte bAkInA vikalpo paNa vicAravA vidha-ekavidha e trIjo prakAra dvividha karaNa ane karAvavuM ane ekavidhamAM mana, vacana, kAyAmAMthI koI eka prakAra. ekavidha-trividha e cotho prakAra. ekavidhamAM karavuM agara karAvavuM mana, vacana ane kAyAthI. ekavidha-vidha e pAMcamo prakAra-ekavidhamAM karavuM agara karAvavuM, dvividhamAM mana ane vacana, athavA mana ane kAyA, agara vacana ane kAyAthI. ekavidha-ekavidha e chaThTho prakAra ekavidhamAM karavuM athavA to karAvavuM, ekavidhamAM kAM to manathI, kAMto vacanathI, athavA kAM to kAyAthI kaheluM che ke- ("dvividha-trividha e prathama bhaMga, dvividha-dvividha e bIjo, dvividha-ekavidha trIjo ekavidha-trividha e cotho, ekavidha-vidha pAMcamo ane eka-eka prakAravALo chaThTho bhAMgo thAya che.) (A.ni. 15580-59) A bhAMgAo traNa karaNa ane traNayoga sAthe gaNitanI rItie to tenA kula 49 bhedo thAya che. te A pramANe mana, vacana, kAyAthI, hiMsA na kare, mana ane vacanathI, mana ane kAyAthI, vacana ane kAyAthI, mana, vacana ane kAyAthI, A karaNanA sAta bhAMgA, evI rIte karAvavAnA sAta, anumatinA sAta. A prakAre-hiMsA na kare, na karAve manathI, vacanathI, kAyAthI, mana-vacanathI, mana-kAyAthI, vacanakAyAthI, mana, vacana ane kAyAthI. A karaNa-kAraNathI thanAra sAta bhAMgA evI rIte karaNa anumatithI sAta bhAMgA, kAraNa anumatithI sAta, karaNa-kAraNa ane anumatithI sAta, karaNa-kAraNa ane anumatithI thanAra sAta, e sarva ekaThA karatAM sarva 49 ogaNapacAsa bhAMgA thAya. A traNe kALa viSayaka hovAthI paccakkhANane traNe kALathI guNatAM 147 ekaso suDatAlIza thAya kaheluM che ke :--"jeNe paccakakhANamAM 147 ekaso suDatAlIza mAMgA prApta karyA hoya, te paccakkhANa kuzaLa gaNAya tethI ochA bhAMgAvALA sarva bhAMgAo akuzaLa paccakkhANarUpa gaNAya. trikALa viSaya AvI rIte ke- atItakALamAM je pApo thayAM hoya, tenI niMdA, vartamAnakALano saMva2 ka2vo ane bhaviSyakALa mATe pApanAM paccakrRkhANa karavAM kaheluM che ke- "atIta kALanuM niMdana, vartamAnanuM pApa rokavuM ane bhaviSyakALanA pApanuM paccakkhANa karuM chuM. A bhAMgAo ahiMsA vratane AzrIne jaNAvyA che, bIjA vratomAM A pramANe bhedo samajI levA. || 18 || AvI rIte sAmAnyathI hiMsA Adi saMbaMdhI viratine batAvI dareka hiMsAdikamAM te batAvavAnI
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.19 icchAvALA hiMsAnAM kevAM phaLa anubhavavAM paDe che te kahe che 75 paGga-kuSThikuNitvAdi dRSTvA hiMsAphalaM sudhIH / / niraTIRganUnAM, hiMsA satpatisyane- 5 21 artha : pAMgaLApaNuM koDhIyApaNuM ane hAtharahitapaNuM Adi hiMsAnA phaLane joIne buddhizALI puruSe niraparAdhI evA trasa prANIonI hiMsAne saMkalpa mAtrathI tyajavI joIe // 19 || TIkArtha : ahIM pApanuM phaLa joyuM na hoya to manuSya pApathI haThato nathI tethI pApanAM phaLa batAvIne hiMsAnI viratino upadeza Ape che. paga hovA chatAM cAlavA mATe asamartha hoya, te pAMgaLo-laMgaDo, cAmaDInA koDharogavALo, hAtha vagarano ThuMTho, Adi zabdathI zarIrano nIceno bhAga kharAba hoya, bIjA paNa aneka rogavALo kAyAnA uparanA bhAgamAM nirguNatAvALo thAya, te sarva phaLa hiMsAnuM che.- ema dekhI buddhizALI purUSa hoya te to zAstrabalathI A hiMsAnuM phaLa bhogavI rahelA che-ema nizcaya karI hiMsAno tyAga kare. konI ? niraparAdhI trasAdika beIndriyAdika jIvo, teonI hiMsAno niyama kare aparAdhI mATeno niyama nathI karyo. trasa grahaNa karavAthI ekendriya viSayaka hiMsAno niyama ke aparAdhI mATeno niyama nathI karyo. trasa grahaNa karavAthI ekendriya viSayaka hiMsAno niyama levA asamartha che, tathA saMkalpathI ema kahyuM, eTale "A jIvane mAMsAdinI jarUra mATe haNuM' evA saMkalpa karavA pUrvaka hiMsA choDe. AraMbhathI thanArI hiMsAnAM paccakakhANa levA-pALavA azakaya che, tyAM haMmezAM yatanA karavI. A viSayane lagatA AMtara zlokonA artha kahe che have jeo jIvane tathA zarIrane ekAMte judA mAnanArA che, temanA mate dehanA vinAzamAM paNa jIvano vinAza ke hiMsA thatI nathI. vaLI jIva tathA zarIrano ekAMte abheda mAnavAthI dehanA nAzamAM jIvano paNa nAza thAya, eTale teno paraloka nathI tethI syAdvAdathI jIvane bhedAbheda mAnavAmAM dehanA nAzamAM je pIDA thAya, te hiMsA kahevAya che. mATe je hiMsAmAM maranArane duHkhotpatti, manano kaleza ane tenA paryAyano nAza thAya, tevI hiMsAne paMDita purUSa prayatna pUrvaka taje. je prANI pramAdathI bIjAnA prANano vinAza kare, tene jJAnI purUSoe saMsAravRkSanA bIjabhUta hiMsA kahelI che. prANI mare ke na mare, to paNa pramAda karanArane nakkI hiMsA lAge che, paraMtu pramodathI rahitane to prANanAza thAya, to paNa hiMsA lAgatI nathI. nitya apariNAmI jIvanI hiMsA thatI nathI, ane kSaNika jIva kSaNamAM nAza pAmato hovAthI tenI hiMsA kevI rIte lAge ? mATe jIvane nityAnitya ane pariNAmI mAnIe to kAyAnA viyogathI pIDA thavAnA yoge pApanA kAraNabhUta hiMsA thAya che. keTalAka evuM kathana kare che ke, "prANIonA ghAta karanAra evA vAgha, siMha, sarpa vagerene haNavA joIe, evA eka hiMsakano ghAta karavAthI ghaNA jIvonuM rakSaNa thAya che'- e vAta ayogya che kAraNa ke sarva prANIo bIjAno nAza karanArA che, potAnA jIvana mATe sarvanI saMtavyatA thaI jAya ane temAM thoDo lAbha thatAM mUlamUDIno pragaTa vinAza che. ahiMsAthI thanAro dharma, te hiMsAthI kevI rIte thaI zake ? jaLamAM utpanna thanArAM kamaLa agnimAM kevI rIte uge ? pApanA hetubhUta vadhe, te pApane chedavA mATe kevI rIte samartha banI zake ? mRtyunA kAraNabhUta kAlakUTa jhera jIvana ApanAra banatuM nathI. saMsAra-mocaka nAmano nAstika kahe che ke, "duHkhIono vadha thAya, tema icchA karo, duHkhInA vinAzathI nakkI duHkhano vinAza thAya che. te kathana paNa barAbara nathI, kAraNa ke tevA jIvo mRtyu pAmyA pachI narakagAmI bane che, ane alpaduHkhavALA anaMtA duHkhamAM joDAya
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 yogazAstrano gurjaranuvAda che. vaLI sukhavALA prANIono ghAta karavAthI teone pApathI rokavAthI dharma thAya che-AvAM te kutIrthikonAM vacano vicArIne choDI devA yogya che. cArvAka nAmano nAstika paNa kahe che ke- "mULamAM AtmA ja koI prakAre nathI, te AtmA vagara hiMsA konI ? ane tenuM hiMsAphala koNa bhogave? piSTAdikamAMthI jema mada, tema pAMca bhUtomAMthI caitanya pragaTa thAya che ane pAMca bhUtono samUha nAza pAme, tyAre paMcatva pAmyoema kahevAya. AtmAnA abhAvamAM tenA mUlarUpa paraloka ghaTI zakato nathI. paralokanA abhAvamAM puNyapApanI kathA karavI nakAmI che. tapasyA e vicitra yAtanA bhogavavA samAna che. saMyama e maLelA bhogothI ThagAvA sarakhuM che." AvAM AvAM nAstikapaNAnAM maMtavyo bIjAne ThasAve che. have nAstikane zAstrakAra yuktithI uttara ApI tene nirUttara kare che. potAnA zarIramAM svAnubhavathI AtmAnI siddhi thayelI che, "huM du:khI chuM, huM sukhI chuM' evA prakAranI pratItinA yogathI 'huM ghaTane jANuM chuM emAM traNa vastunuM jJAna thAya che karma, kriyA ane kartA. temAM kartAno niSedha kevI rIte karAze ? vaLI jo zarIrane ja kartA mAne, to te kartA acetana nathI. ane bhUta tathA caitanyanA yogathI jo mAne, to te asaMgata che vaLI temane eka kartApaNAno abhAva hovAthI "meM dekhyuM, sAMbhaLyuM, sparza karyo, saMdhyuM, cAkhyuM, yAda karyuM e vagere bolavuM bhUta ane caitanyanA abheda mAnanArane ghaTI zakatuM nathI. A pramANe svAnubhavathI potAnA zarIramAM cetanA svarUpa AtmA siddha thayo, tema bIjAnA dehamAM paNa tenI siddhinA anumAnathI AtmA sAdhI zakAya che. vaLI potAnA dehamAM buddhipUrvaka thatI kriyAne joIne, bIjAomAM paNa tevI ja rIte jANavI. ema pramANathI siddha thayelI kriyAne koNa nivArI zake ? tethI paralokamAM janAra jIvanI siddhi thatAM paraloka mAnavo durghaTa nathI tevI rIte puNya-pApa vagere sarva ApoApa svIkArI levAya che. tapasyAo te yAtanAo che-e vagere kathana unmatta avivekInuM che, cetanAvALA kayA DAhyAne tenuM kathana hAsya mATe na thAya ? tethI jIva bAdhArahitapaNe sthiti, utpAdana ane vyayasvarUpa che ane jJAtA, dekhanAra, guNavALo, bhokatA, kartA ane kAyA jeTalA pramANavALo che. A pramANe AtmAnI siddhi thatAM hiMsA kema na ghaTe ? tenA parihAra karavArUpa ahiMsAvrata kahevAyuM. | 19 / hiMsAnA niyamamAM spaSTa dRSTAMta jaNAve che 76 AtmavatsarvabhUteSu sukhaduHkhe priyApriye / / cintayannAtmano'niSTAM, hiMsAmanyasya nAcerat // 20 // artha : jema potAne sukha priya che ane duHkha apriya che, tema sarva bhUtone sukha priya ane duHkha apriya hoya che. Ama vicArato bIjAne aniSTa evI hiMsA na Acare. | 20 || TIkArtha : sukha-zabdathI sukhanAM sAdhana anna, jaLa, puSpamALA, caMdanAdi grahaNa karavAM, duHkha-zabdathI du:khanAM sAdhana vadha, baMdha mAraNa vagere vicAravA tethI jema duHkha sAdhano potAnA AtmAne apriya che, tema sarva jIvonA viSayamAM e pramANe vicArato duHkhanAM sAdhano bIjAne paNa apriya che, mATe hiMsA na karavI. sukha grahaNa daSTAMta samajAvavA kahyuM che, jema potAne sukha-sAdhana priya che ane du:kha-sAdhana apriya che, laukiko paNa kahe che: "dharmano sAra tame sAMbhaLo ane sAMbhaLIne tame barAbara avadhAraNa karo ke, potAnA AtmAne je pratikULa hoya, te bIjA pratye tame na Acaro.' || 20 || zaMkA kare che ke zAstramAM pratiSedhela AcaravAmAM Ave, to doSa lAge trasajIvonI hiMsA pratiSedhelA
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.20-23 **44HZ 89 che, paNa sthAvaronI hiMsAno pratiSedha karela nathI, mATe te viSayamAM game tema IcchA pramANe gRhastho hiMsAnI ceSTA kare, to vAMdho nathI ne ? tenA javAbamAM kahe che 77 nirarthikAM na kurvIta, jIveSu sthAvareSvapi 1 hiMsAmahiMsAdharmajJaH kAGkSanmokSamupAsakaH 5 21 // artha : ahiMsA dharmane samajanA2, mokSanI IcchA karato zrAvaka sthAvara jIvone viSe paNa binajarUrI hiMsA na kare. // 21 || TIkArtha : mATI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatinA jIvonI hiMsA na karavI joIe. zarIra, kuTuMbanA nirvAha mATe paNa binajarUrI hiMsAno niSedha karelo che. zarIra, kuTuMbanA prayojana vagaranI hoya tevI hiMsA zrAvaka na kare. ahiMsA-lakSaNa dharmane jANanAra pratiSiddha vastu viSayaka ja ahiMsA dharma che, eTaluM nahi, paNa apratiSiddhamAM te yatanArUpa ahiMsA dharma che, tethI tathAprakAre dharmane samajato sthAvonI paNa binajarUrI nirarthaka hiMsA na kare. zaMkA kare che ke, pratiSedhela viSayavALI ahiMsA ho, ATalI jhINavaTavALI najara zA mATe karavI ? mokSanI abhilASA karato zrAvaka sAdhu mAphaka zA mATe vagara phogaTanI hiMsA Acare ? | 21 || zaMkA pUrvaka kahe che ke, niraMtara hiMsA karavAmAM tatpara banelo potAnuM sarvadhana ane sarvasva ApIne pApanI vizuddhi kare, A hiMsA parIhAranA kalezathI saryuM. tenA javAbamAM kahe chepraannii prANitalobhena, yo rAjyamapi muJcati 1 tadvadhotthamaghaM sarvo-vadAne'pi na zAmyati 78 5 22 5 artha : je jIva jIvavAnA lobhathI AkhA rAjyano paNa tyAga kare che, tevA jIvano vadha karavAthI utpanna thayela pApa sarva pRthvInuM dAna kare to paNa hiMsAnA pApathI chUTI zakAtuM nathI. // 22 // TIkArtha : maratA jIvane suvarNanA parvato ke rAjya Apo, to paNa te jIva aniSTano tyAga karI jIvavAnI abhilASA kare che, tethI jIvana priya gaNanArA prANIonA vadhathI utpanna thayela pApa, samagra pRthvInuM dAna ApavAthI paNa zAnta thatuM nathI, zrutimAM kaheluM che ke, bhUdAna e samagra dAnomAM caDIyAtu che. || 22 || have cAra zlokathI hiMsA karanAranI niMdA kahe che 79 vane niraparAdhAnAM vAyutoyatRNAzinAm 1 nighnan mRgANAM mAMsArthI viziSyeta kathaM zunaH ? // 23 // artha : vanamAM rahenAro niraparAdhI ane havA, pANI tathA ghAsa khAnArAM pazuone haNanAro mAMsano arthI AtmA kutarAthI vizeSa kevI rIte hoya ? || 23 || " TIkArtha : vanamAM vAsa karanAra, nahiM ke pArakuM paDAvI lenAra bhUmivAsIo. tevA paNa kadAca aparAdha karanAra hoya, te mATe kahe che ke, paradhana-haraNa, pArakAnAM ghara bhAMgavAM, bIjAne mAravA, lUMTavA vagere aparAdhathI rahita niraparAdhapaNAmAM hetu jaNAve che ke vAyu, jaLa ane tRNabhakSaNa karanAra, A traNe pArakAM na hovAthI tenuM bhakSaNa karanAra aparAdhI nathI. mAMsArthI te ahIM mRganA mAMsano artha ema saMbaMdha
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90. yogazAstrano gurjarInuvAda karavo. mRga kahevAthI ahIM aTavImAM pharatA prANIo grahaNa karavA AvI rIte mRganA mAMsa khAvAno arthI niraparAdhI mRgono vadha karavAmAM tatpara manuSyanI piMDInA mAMsamAM lubdha kUtarAthI kaI rIte ocho gaNAya ? arthAt te kUtarA sarakho samajavo. || 23 / 80 tIrthamaUT: zenApi, yaH vAke unta tUrta | nirmantUn sa kathaM jantU-nantayennizitAyudhaiH // 24 // artha : je AtmA potAnA zarIramAM bhoMkAtI ghAsanI saLIthI duHkhI thAya che. tevo AtmA tIkSNa hathiyAro vaDe aparAdha vagaranA prANIone zA mATe mAre ? | 24 | TIkArtha : jo DAbhanI aNI potAnA zarIramAM bhoMkAya che, to pote kharekhara teTalA mAtrathI dUbhAya che, to pachI te tIkSNa hathIyArothI niraparAdhI jantuonA prANa kema haNI zake ? AtmAnusAra parapIDAne na jANanAra niMdApAtra che. temaja zikAranA vyasanI kSatriyone koIke kahyuM che ke, "A viSayamAM parAkrama hoya te rasAtala pAmo, azaraNa, nirdoSa ane atinirbalane je adhika baLavALo haNe, A nIti kayA prakAranI samajavI.? mahAkhedanI vAta che ke A jagat arAjakatAvALuM thaI gayuM che." | 24 || 81 nirmAtuM krUrakarmANaH kSaNikAmAtmano dhRtim / samApayanti sakalaM, janmAnyasya zarIriNaH // 25 // artha : zikAra Adi krUra kArya karanArAM puraSo potAnA kSaNavAranI dhIraja mATe anya AtmAnA saMpUrNa janmano nAza kare che || 25 / TIkArtha : hiMsAdika raudra karma karanAra pAradhI (zikArI) Adi potAne kSaNika tRmi zAMti meLavavA mATe bIjA prANIonA janmane samApti pamADe che. kahevAno matalaba ke bIjA prANInA mAMsathI thanArI kSaNika tRptinA kAraNe bIjA jIvanuM samagra jIvana samApta kare che. A eka mahAna krUratA che. kahyuM che ke "je krUra manuSya ane jenuM mAMsa khAya che, te baMne vaccenuM aMtarUM vicAro, ekane kSaNamAtra-tRpti, jyAre bIjo sarva prANono viyoga pAme che." | ra5 82 mriyasvetyucyamAno'pi, dehI bhavati duHkhitaH / mArthanA : praha-tA : sa the bhavet ? radda | artha : "tuM marI jA' eTaluM ja mAtra kahevAelo prANI duHkhI thAya che, to pachI bhayaMkara hathIyArothI marAtA prANInI kevI hAlata thAya ? || 26 || TIkArtha : "tuM mRtyu pAma'- mAtra e pramANe kahevAelo, nahi ke mArI naMkhAto jaMtu, mRtyu sarakhA duHkhane anubhave che ane te vAta dareka prANIne anubhava-siddha che. to pachI bhAlAM, barachI Adika hathiyArothI mArI naMkhAto te bicAro kevo duHkhI thAya ? arthAt mahAduHkhI thAya. jo maravAnA vacanathI paNa dUbhAya che, to pachI tIkSNa hathiyArathI kayo samaju tene mAre ? // ra6 || daSTAMta dvArA hiMsAnuM phaLa kahe che
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.24-27 - 91 83 zrUyate prANighAtena, raudradhyAnaparAyaNau / subUmo dRttiza, saptamaM nara satI | 27 | artha : AgamamAM saMbhaLAya che ke - prANighAtathI raudradhyAnamAM tatpara thayelA subhUma ane brahmadatta cakrI AyuSya pUrNa karIne sAtamI narakamAM gayA || 27 | TIkArya : raudradhyAna vagaranI ekalI hiMsA narakagamana hetu banatI nathI, nahitara siMhano vadha karanAra tapasvI sAdhu paNa narake jAya, mATe raudradhyAna-parAyaNa arthAt hiMsAnubaMdhI raudradhyAnavALA te baMne jevI rIte narake gayA, te kathAnaka dvArA batAve che- || 27 // subhUma cakravartInI kathA vasaMtapura nAmanA nagaramAM jemanA vaMzamAM koI rahela nathI, jANe AkAzamAMthI AvIne paDyo hoya tevo agnika nAmano bALaka hato. koIka divase te sthAnathI bIjA deza tarapha cAlI nIkaLyo. ema karatAM sArtha vagarano rakhaDato rakhaDato te tApasInA AzramamAM AvI pahoMcyo. jama nAmanA kulapatie e agnine putra tarIke grahaNa karyo. tyAra pachI lokomAM te jamadagni evA nAmathI sAkSAt agni sarakho tIrNa tapa tapatAM duHsaha evA teja vaDe pRthvItalamAM prasiddhi pAmyo. A samaye vaizvAnAra nAmano mahAzrAvaka deva ane tApasa-bhakta dhanavaMtari deva baMne vacce vivAda thayo. zrAvaka deve kahyuM ke "arahitano dharma pramANabhUta che, jyAre bIjA tApasabhakta deve kahyuM ke, "tApasano dharma pramANa che." A prakAranA vivAdamAM baMnee evo nirNaya karyo ke, jainonA sAdhumAM je jaghanya hoya ane tApasImAM je caDIyAto gaNAto hoya tenI ApaNe parIkSA karavI ke guNomAM caDIyAto koNa che ? te samaye mithilA nagarImAM navIna dharma pAmelo pAratha nAmano rAjA prayANa karato karato zrIvAsupUjya svAmI pAse dIkSA levAne mATe bhAvayati banI caMpApurI tarapha jaI rahyo hato. tene mArgamAM te baMne devoe dekhyo. parIkSA karavAnI IcchAthI te baMne devoe rAjAne pANI ane bhojana ApyAM chatAM sudhA-tRSAvALA rAjAe teno tyAga karyo. vIrapurUSo potAnA sattvathI calAyamAna thatA nathI." manuSyomAM devasamAna te rAjAnA komaLa caraNakamaLamAM karavata sarakhA krUra aNIyAlA ke karA ane kAMTA vaDe pIDA kare che. lohInI dhArA vahetA evA be paga vaDe tevA mArgamAM taLAInA talasarakho jANe komaLa mArga hoya tevI rIte cAle che. tyAra pachI rAjAne kSobha pamADavA mATe te devoe gIta, nRtya vagere karyo, paraMtu eka gotravALAne jema divyAstra cakra tema te upAya paNa niSphaLa nIvaDyA. tyAra pachI te baMne devo siddhaputranA rUpamAM AgaLa AvI kahevA lAgyA ke, "he mahAbhAgyazALI ! haju tuM ! mahAAyuSyavALo ane yuvAna cho, mATe tArI IcchA pramANe bhogo bhogava. A yauvanamAM tane tapanI buddhi kema thaI ? ughogI paNa rAtrinuM kArya prAtaHkALamAM na kare, mATe yauvana pUrNa thayA pachI te tAta ! deha durbaLatAnA kAraNabhUta bIjA ghaDapaNa samAna tapa tame ghaDapaNamAM karajo. rAjAe pratyuttara Apyo, ke "jo bahu AyuSya haze, to bahu puNya thaze, jaLa-pramANa haze, tenA anusAra kamaLa-nALa paNa vRddhi pAmaze. capaLa IndriyavALA yauvanamAM je tapa sevana karavAmAM Ave, te ja kharekhara tapa che. bhayaMkara zastravALA yuddhamAM je zUravIra hoya, te sAco zUravIra kahevAya. te tenA sattvathI lagAra paNa calAyamAna na thayA, tyAre zAbAza zAbAza ! ema dhanyavAda ApatA baMne devo tApasomAM caDIyAtA evA jamadagnInI parIkSA karavA mATe gayA. tyAM vaDalAnA vRkSanI mAphaka vistAravALI bhUtalane sparza karatI jaTAvALA ane rAphaDAthI DhaMkAelA pagavALA te tapasvIne joyo. tenI dADhIrUpa latAjALamAM
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92. yogazAstrano gurjarAnuvAda mAyAthI mALo banAvIne te baMne devo cakalAnuM yugala banI temAM rahyAM. cakalAe cakalIne kahyuM ke, "huM himavAna parvata upara jAuM chuM. tyAre cakalIe kahyuM ke, tuM tyAM jaI bIjI cakalInA premamAM paDe ane pAcho na Ave, tethI javAnI anumati na ApuM. he priyA ! jo huM pAcho na AvuM to gohatyA- gAyanA ghAtanuM pApa mane lAge. A pramANe sogana khAnArA cakalAne cakalIe kahyuM ke "he priya ! jo A RSinA pApanA sogana khAva, to huM tamane rajA ApuM, tamAro mArga kalyANakArI bano.' A vacana sAMbhaLI krodhavALA tApase baMne pakSIone be hAthe pakaDyA. tyArapachI teoe kahyuM ke, 'huM ATaluM duSkara tapa karuM chuM. pachI sUryanI hAjarImAM jema aMdhakAra na hoya, tema mArAmAM pApa kevI rIte hoya ? pachI cakalAe RSine kahyuM ke, 'tame krodha na karazo, tamAruM tapa nakAmuM che. "putra vagaranAnI gati nathI.' e zruti zuM tame sAMbhaLI nathI ?" te vAtane yathArtha mAnIne tApase vicAryuM ke "huM strI ane putra vagarano hovAthI mAruM tapa to pANInA pravAhamAM taNAI gayuM.' kSobha pAmelA tApasane oLakhIne dhanvatari deva vicAra karavA lAgyo ke, kharekhara tApasoe mane bharamAvyo temane dhikkAra ho, ane te zrAvaka banyo. khAtrI thayA pachI kone vizvAsa na bese ? te devatAo adRzya thayA. A tarapha jamadagni nemikoSTaka nAmanA nagaramAM pahoMcyo. tyAM aneka kanyAvALo jitazatru rAjA hato. eka kanyA meLavavAnI IcchAvALo te mahAdeva jema dakSa pAse jAya, tema tenI pAse gayo. rAjAe ubhA thaI tenuM sanmAna karyuM ane aMjali karI pUchyuM ke, Apane padhAravAnuM prayojana hoya te kaho ane huM zuM karuM ? te kaho. tApase kahyuM ke, huM kanyA mATe Avelo chuM. eTale rAjAe kahyuM ke, mArI A so kanyA che, temAMthI je tamane Icche, tene grahaNa karo. tApase kanyAonA aMtaHpuramAM jaIne rAjakanyAone kahyuM ke, 'tamArAmAMthI koI mArI dharmapatnI thAva." are ! jaTAdhArI ane paLIyA-sapheda vALA, durbala, bhikSAthI jIvanArA Ama bolatAM tamane zarama nathI AvatI ? ema kahIne rAjakanyAo tenA upara thuMkI. eTale pavananI jema krodhI banelA jamadagni munie te kanyAone khecelA dhanuSya sarakhI kUbaDI banAvI dIdhI. have tyAM AMgaNAmAM dhULanA DhagalAthI krIDA karatI eka kanyAne dekhI, eTale tene reNukA kahIne bolAvI. teNe tene kahyuM ke, "tuM Icche che ?' ema kahI mAtuliMga (bIjAro)nuM phaLa batAvyuM. teNe paNa pANigrahaNa sUcavanAra hAtha lAMbo karyo. daridra jema dhanane tema munie paNa bAlikAne chAtIe grahaNa karI. eTale rAjAe vidhithI gAyonA dAna sAthe tene ApI. sALIonA sneha-saMbaMdhathI teNe navANuM kanyAone pAchI potAnI tapazaktithI hatI tevI sArI banAvI dIdhI. mUDhonA tapanA vyayane dhikkAra thAo. mugdha ane suMdara AkRtivALI teNIne te Azrama sthAnamAM laI gayo ane capaLa netravALI haraNI jevI te kanyAne premathI munie moTI karI. AMgaLIthI gaNatarI karatA tapasvInA divaso pasAra thayA ane kAmadevanA krIDAvana sarakhuM. manohara yauvana te pAmI. jamadagni munie agnine sAkSI karavA pUrvaka pArvatIne jema mahAdeve tema yathArtha rIte lagna karyA. Rtusamaye munie tene kahyuM ke, tArA mATe maMtra-sAdhanA karI caru taiyAra karuM chuM. jethI tane brAhmaNomAM zreSTha dhanya putra utpanna thAya. tyAre reNukAe tApasane kahyuM ke, hastinApuramAM anaMtavIrya rAjAnI patnI mArI bahena che, to tenA mATe paNa kSAtra-carunI sAdhanA karajo teNe potAnI patnI mATe brAhmacaru ane sALI mATe kSAtraca putra utpanna karavA mATe taiyAra karyA. reNukAe vicAra karyo ke, "huM to aTavI mRgalI sarakhI banI chuM to mAro putra rakhe tevo thAya' ema vicArI teNe kSAtracarunuM bhakSaNa karyuM ane brAhma-caru bahenane Apyo. baMnene putro janmyA, temAM reNukAnA putranuM nAma rAma ane tenI
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.27 93 *4*44 bahenanA putranuM nAma kRtavIrya pADyuM. pitA RSi hovA chatAM paNa jaLamAM jema vaDavAnala tema kSAtra teja batAvato jamadagnino putra rAma krame karI vRddhi pAmavA lAgyo. tyAM koIka divase koI vidyAdhara Avyo, atisAra nAmanA vyAdhipIDAthI te AkAzagAminI vidyA bhUlI gayo. rAme bhAI mAphaka auSadha AdithI tenI sAravAra karI eTale sevA karanAra rAmane teNe parazu saMbaMdhI pArazavI nAmanI vidyA ApI. zaravananI aMdara jaI teNe te vidyAnI sAdhanA karI, tyAra pachI rAma parazurAma tarIke prasiddhi pAmyo. koIka samaye bahenane maLavAnI utkaMThAvALI reNukA patine pUchIne hastinApure gaI. 'premIone kaMIpaNa dUra nathI.' A mArI sALI che, ema capaLa netravALI reNukAne lAlana karatA anaMtavIrye tenI sAthe kAmakrIDA karI. kAraNa ke 'kAma e niraMkuza che.' ahalyA sAthe jema Indre tema RSipatnI sAthe teNe IcchA pramANe saMbhoga-sukhanI saMpattino anubhava karyo. bRhaspatine mamatA patnIthI jema tathya thayo, tema anaMtavIryathI reNukAne putra janmyo. muni reNukAne te putra sAthe laI Avyo 'strImAM premAsakta banelo mANasa ghaNe bhAge doSa dekhato nathI.' akALe phaLelI velaDI mAphaka putra sahita reNukAne krodha pAmelA parazurAme parazuvaDe chedI nAMkhI. A hakIkata tenI bahene anaMtavIryane kahI eTale pavana jema agnine tema tenA kopane uttejita karyo. te pachI atiparAkramI bAhuvIryavALA anaMtavIrya rAjAe jamadagninA Azrame jaI matta hAthInI jema tenA Azramane veravikhera karI bhAMgI nAkhyo. tApasone trAsa pamADI tenI gAyo vagere kabaje karI kesarI mAphaka dhIme dhIme cAlato pAcho Avyo. trAsa pAmatA tapasvIonA kolAhalavALA yuddhane sAMbhaLI ane te vAta jANIne krodha pAmelo sAkSAt yamarAjA sarakho parazurAma doDayo. aneka subhaTonA yuddha jovA mATe kutUhalavALA jamadagni putra parazurAme bhayaMkara pazu vaDe kASThanI mAphaka te (anaMtavIrya)nA TUkaDA karI nAkhyA. tenI prajAnA AgevAnoe mahAparAkramI kRtavIryane rAjyagAdIe besADyo. te haju nAnI vayano hato, mAtAnI pAsethI pitAnA mRtyunI hakIkata sAMbhaLI AjJA pAmelA sarpanI mAphaka teNe jamadagnine mArI nAkhyo. pitAnA vadhathI krodha pAmelA parazurAme tarata hastinApura jaI kRtavIryane mArI nAkhyo. 'yamarAjAne zuM dUra hoya ?' tyAra pachI parazurAma jAte rAjyagAdI para besI gayo. 'rAjya e parAkramAdhIna che, temAM paraMparAgata krama pramANa nathI.' parazurAme kabaje karelI nagarIthI kRtavIryanI garbhiNI rANI vAghavALA vanathI haraNI bhAge tema bhAgIne tApasonA AzramamAM gaI. kRpAbhaMDAra evA tApasoe nidhAnanI mAphaka tene bhoMyarAmAM rAkhI krUra parazurAmathI tenuM rakSaNa karyuM. tene cauda mahAsvaprothI sUcita putra janmyo, te sukhathI bhUmine grahaNa karato hovAthI tenuM 'subhUma' evuM nAma pADyuM. jyAM jyAM kSatriyo hatA. tyAM tyAM sAkSAt kopAgnimUrtisvarUpa hoya tema parazurAmano parazu saLagavA lAgyo. koIka vakhata parazurAma te AzramamAM gayo, jyAM dhUma jema agnine tema kSatriyane sUcavanAra parza tyAre saLagavA lAgyo. tyAre teNe tApasone pUchyuM ke ahiM koI kSatriyo che ke zuM ? tyAre teoe kahyuM ke, ame kSatriyo ja tApasa thayA chIe. parazurAme paNa krodhathI dAvAnala jema parvata-TekarIne ghAsa rahita banAve, tema pRthvIne sAta vakhata niHkSatriya banAvI. vinAza pAmelA kSatriyonI dADhAothI parazurAme pUrNa thayelI IcchAvALA yamarAjAnA pUrNapAtranI zobhAne dhAraNa karatAM thAlane pUrNa karyo. koIka samaye teNe nimittiyAone pUchyuM ke, mAro vadha konAthI thaze ? vaira ubhuM karanArAone haMmezAM bIjA zatruthI mRtyu thavAnI zaMkA hoya che.' tyAre teoe kahyuM ke, A dADhAo jyAre khIra banI jaze ane A siMhAsana para beThelo je tenuM bhakSaNa karaze, te tAro bhAvImAM vadha karanAra thaze. have rAme eka evI dAnazALA karAvI ke jemAM koIpaNa AvI chUTathI dAna grahaNa karI zake. AgaLa siMhAsana sthApana
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 yogazAstrano gurjaranuvAda karAvI thALane goThavyo. have AzramamAM pratidivasa tApaso vaDe lAlana pAlana karAto subhUma AMgaNAmAM ropelA vRkSanI mAphaka adbhuta vRddhi pAmyo. meghanAda nAmanA vidyAre koI vakhata nimittiyAne pUchayuM ke, "A mArI padmazrIkanyA kone ApavI?' tyAre teoe zreSTha khabhAvALA subhUma varane batAvyo, tene kanyA ApIne tyAra pachI teno sevaka banI sAthe rahyo hato. kUvAnA deDakA mAphaka bIje sthaLe na javAvALA subhUme mAtAne pUchayuM ke, "zuM ATalo ja mAtra loka che ke adhika che ?' mAtAe kahyuM ke, he vatsa ! loka to cheDA vagarano che. lokanA madhya bhAgamAM mAkhInA pagalA jeTalo A Azrama che. A lokamAM prasiddha hastinApura nAmanuM nagara che, ane tyAM mahAparAkramI kRtavIrya nAmanA rAjA tArA pitA hatA. tArA pitAne haNIne parazurAma potAnI meLe rAjya upara caDI beTho, ane A pRthvIne teNe kSatriya vagaranI banAvI che. tenA bhayathI ApaNe ahIM rahelA chIe. tarata ja maMgalagraha mAphaka bALato vairI para krodha pAmelo sulUma hastinApura gayo. kSatriya teja kharekhara durdhara hoya che. siMha mAphaka te dAnazALAmAM gayo ane siMhAsana para beTho. dADhAo kSIra svarUpa banI gaI ane parAkramI subhUma te khAI gayo. yuddha mATe ubhA thayelA je brAhmaNo tyAM rakSako hatA, teone vAgha jema haraNone tema meghanAde haNI nAkhyA. jenI dADho ane kezo skurAyamAna thayA che, evo dAMtathI hoTha karaDato parazurAma krodhathI jANe kALapAzathI kheMcAelo hoya tema tyAM Avyo. parazurAme roSathI te subhUma tarapha nIce parazu choDI tyAre teja kSaNe jaLamAM agninI jema te olavAI gaI. te vakhate bIjuM koI zastra na hovAthI subhUme paNa dADhavALo thALa uMcakayo eTale te tatkAla cakra banI gayo. puNyasaMpattithI zuM asAdhya che ?' pachI te AThamA cakravartIe tejasvI evA te cakrathI kamaLane chede tema parazurAmanuM mastaka chedI nAkhyuM. jema parazurAme pRthvIne sAta vakhata kSatriya vagaranI karI, tema subhUme pRthvIne ekavIza vakhata brAhmaNa vagaranI banAvI, subhUme haNelA rAjAo, hAthIo, ghoDAo, pAyadaLonA samUhanA lohI vaDe navI nadIo vahevarAvatAM navIna senAne vahana karatA teNe pramatha pUrvadizA sAdhI. aneka subhaTonAM chedI nAkhelAM mastakothI pRthvIne zobhAyamAna banAvanAra evA teNe jANe bIjo dakSiNadizApati hoya tema dakSiNadizAmAM paNa jya meLavyo. subhaTonAM hADakAMo vaDe karI jANe chIpo ane zaMkho cAre bAju patharAI gayA hoya tevA samudranA kinArAvALI pazcima dizAmAM paNa teNe jaya meLavyo. lIlA mAtramAM vaitADhyaguphAne ughADanAra meru sarakhA parAkramavALA teNe mlecchone jItavA mATe bharatanA uttarAkhaMDamAM praveza karyo, e pramANe cAre dizAmAM bhramaNa karatA, ghara jema caNAne tema subhaTo tathA pRthvIne dalana karatA teNe cha khaMDone sAdhyA. haMmezAM jIvonI hatyA karato raudradhyAna-agnithI satata aMtarAtmAne bALako subhUma cakravartI kAla-pariNAmane AdhIna banI sAtamI nArakabhUmimAM gayo. Iti subhama cakravartInI kathA brahmadatta cakravartInI kathA pahelAM sAketa nAmanA nagaramAM caMdrAvatasaMkano putra caMdra sarakhI manohara AkRtivALo municaMdra nAmano putra hato. bhArathI jema bhAravALo kaMTALe, tema kAmabhogathI kaMTALelA teNe sAgaracaMdra muni pAse jaI dIkSA aMgIkAra karI. jagatane pUjya evI pravrajyAnuM pAlana karato koIka samaye dezAntaramAM vihAra karavA mATe te gurUnI sAthe cAlyo. bhikSAnimitte mArganA gAmamAM teNe praveza karyo, paraMtu ToLAthI vikhUTA paDela hariNa mAphaka sAthathI chUTo paDelo aTavImAM bhamavA lAgyo. tyAM AgaLa bhUkha-tRSAthI parezAna thayelo te
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo. 27 95 bimAra paDyo eTale bAMdhava mAphaka cAra govALoe tenI sevA karI. temanA para upakAra karavA mATe teNe temane dharmopadeza Apyo. "sajjana purUSo apakAra karanAra upara kRpA karanAra hoya, to pachI upakArI para kema na kare ?" vairAgya pAmelA teo cAra prakAranA dharmanI cAra mUrti hoya tevA cAree temanI pAse dIkSA aMgIkAra karI, teo samyak prakAre vratanuM pAlana karatA hatA, paraMtu temAMnA be dharmanI jugupsA karatA hatA. 'jIvonI manovRtti vicitra hoya che.' te baMne jugupsA karanAra paNa devalokamAM gayA. eka divasanuM karela tapa paNa nakkI svarga mATe thAya che.' devalokamAMthI avIne dazapura nagaramAM zAMDilya brAhmaNanI jayavatI nAmanI dAsInA garbhamAM yugalarUpe be putro thayA anukrame yauvana pAmelA te baMne pitAe Adeza ryA pramANe kSetranuM rakSaNa karavA mATe jatA hatA. "dAsIputrone AvAM ja kArya soMpavAnAM hoya." te baMne sUtelA hatA, tyAre rAtre vaDalAnI bakholamAMthI eka kALo sarpa nIkaLyo ane yamarAjanA baMdhu sakhA teNe ekane DaMkha Apyo. tyAra pachI te sarpane meLavavA mATe bIjo bhAI tyAM bhamato hato, tyAre vairathI ja hoya tema te duSTa sarpe tarata bIjAne DaMkha mAryo. koIe temanAM jhera utAravA mATe tatkALa upAya na karavAthI bicArA te baMne mRtyu pAmyA ane jevA AvyA hatA tevA ja gayA. 'niSphaLa janmavALAnA janmane dhikkAra ho." tyArapachI kAliMjara parvatanA sapATa sthaLamAM mRgalInA yugalarUpe be mRgo tarIke janmyA ane sAthe vRddhi pAmI rahelA hatA teo prIti pUrvaka sAthe caratA hatA, tyAre koIka zikArIe ekaja bANathI baMne mRgone evI rIte haNyA ke jethI baMne kAladharmane pAmyA. tyAMthI vaLI mRtagaMgA nadImAM rAjahaMsikAnA garbhamAM pUrvajanma mAphaka yugalarUpe putrapaNe utpanna thayA. eka pradezamAM baMne krIDA karatA hatA, tyAre eka jALavALA pAradhie jALamAM pakaDI, Doka maraDIne teono ghAta karyo. "dharmahInonI AvI ja gati thAya che. tyAra pachI vArAsaNImAM mahAdhanathI samRddha bhUtadatta nAmanA mAtaMgonA adhipatinA putrapaNe thayA. citra ane saMbhUti e be nAmanA teo mAMhomAMhe atyaMta snehavALA hatA, nakha ane mAMsa mAphaka saMbaMdhavALA teo kadApi vikhUTA paDatA na hatA. te vakhate vArANasImAM zaMkha nAmano rAjA hato, tene prasiddha namuci nAmano pradhAna hato. koIka divase mahArAjAe moTA aparAdhanA kAraNe vadha karavA mATe bhUtadatta nAmanA vadha karanArane namuci arpaNa karyo. teNe namucine kahyuM, jo tuM mArA putrone guptapaNe bhoMyarAmAM bhaNAve, to huM mArA baMdhu mAphake tAruM rakSaNa karuM, namucie mAtaMgapatinuM te vacana svIkAryuM. kAraNa ke, jIvitArthI mANasa evuM kaMI nathI, je na kare.' citra ane saMbhUti baMnene te aneka prakAranI vividha kaLAo bhaNAvato hato. daramyAna mAtaMgapatinI bhAryA sAthe anurAga pUrvaka ramaNa-krIDA karavA lAgyo. A vAta bhUtadattanA jANavAmAM AvI, eTale te tene mArI nAkhavA taiyAra thayo. potAnI patnI viSe pAradArika (jAnakarma) upadrava koNa sahana karI zake?" mAtaMgaputroe A vAta jANIne te namucine dUra khaseDI nAkhyo ane tene prANarakSaNarUpa dakSiNA ApI. tyAMthI nIkaLI namuci hastinApura gayo ane sanakumAra cakrIe tene potAno maMtrI banAvyo. A bAju navayauvana pAmelA citra ane saMbhUti koIpaNa kAraNathI azvinIkumAra devonI mAphaka pRthvImAM pharatA pharatA ahIM AvyA. hAhA-hUhU devagAMdharvothI paNa caDIyAtuM madhura gIta gAvA lAgyA, tumbaru ane nArada karatAM paNa caDIyAtI vINA vagADavA lAgyA. gIta-prabaMdhamAM gavAtA spaSTa sAta svaro vaDe teo je vINA vagADatA hatA, tenI AgaLa kinnara devo paNa hisAbamAM na hatA. jyAre te baMne dhIra ghoSavALuM mRdaMga vagADatA hatA, tyAre mura daityanA kaMkAla-asthipiMjararUpa vAjiMtrane grahaNa karelA kRSNanuM anukaraNa karatA hatA.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda mahAdeva(ziva) urvazI, raMbhA, muMja, kezI, tilottamA paNa je nATayanA ajANa hatA, tevuM nATaya paNa te karatA hatA. sarva gAMdharvanuM sarvasva hoya tevuM apUrva vizvane kArmaNa karanAruM ane jAheramAM prakAzita karanAra teonuM saMgIta konA manane na haraNa kare ? te nagarImAM koI samaye madana-mahotsava pravartato hato, tyAre suMdara saMgIta karanArI nagara-maMDaLIo tyAM bahAra nIkaLelI. A saMgIta-maMDaLIo tyAM nIkaLI, jyAM citra ane saMbhUti hatA. mRgalAo sarakhA nagaraloko paNa tenA gItathI AkarSAIne tyAM ja gayA. nagaralokoe rAjAne vinaMti karI ke be mAtaMgo tevAM koI gIta-gAna karIne potAnI mAphaka sarva lokone malina karI rahelA che. rAjAe paNa nagaranA moTA koTavAlane ThapakA sAthe AjJA karI ke, A baMnene koI vakhata nagarImAM praveza karavA devo nahi. tyArathI mAMDI te banne vArANasIthI dUra rahetA hatA. tyAM nagaramAM eka vakhata kaumudIno pa2motsava pravarto, tyAre rAja AjJAnuM ullaMghana karI capala IndriyavALA te baMnee hAthInI gaMDasthalImAM bhamarAnI jema nagarImAM praveza karyo AkhA aMgapara burakho paherelA te baMne utsava jotA jotA coranI mAphaka chUpI rIte pharatA hatA. ziyALanA zabdathI ziyALa mAphaka nagaranA gItathI baMne atyaMta madhura kaMThathI gAvA lAgyA. 'bhavitavyatA ullaMghana karI zakAtI nathI.' nagaranA yuvAno tenA karNamadhura gIta sAMbhaLIne madhapUDAnI AsapAsa madhamAkhonI jema mAtaMgonI cAre bAju vIMTaLAI gayA. are ! A che koNa ? e jANavA mATe lokoe temanA burakhA kheMcyA 'are ! A to te ja pelA be cAMDAlo che.' ema kahI Thapako Apyo. keTalAka nagara-lokoe to lAkaDI ane DhephAMovaDe temane mAra mAryo, jethI zvAna DokI namAvIne jema gharamAMthI jAya tema teo nagarImAMthI bahAra nIkaLI gayA. sainyanAM sasalA mAphaka loko vaDe mAra khAtA, pagale pagale skhalanA pAmatA teo mahAmuzIbate gaMbhIra nAmanA udyAnamAM AvyA. 32 te baMne bhAIo ema vicAratA hatA ke, sarve saMdhelA dUdhanI mAphaka kharAba jJAtithI dUSita ApaNAM kaLA kauzalya, rUpa Adine dhikkAra ho. guNo vaDe upakAra thavAnI vAta to dUra rahI, paraMtu ApaNA upara ulaTo apakAra thAya che. A to 'zAMti karatAM vetAla gusse thAya che !' kaLA, lAvaNya, rUpa zarIra sAthe jaDAelA che ane te to anarthanuM ghara hovAthI tRNanI mAphaka kSaNamAM teno tyAga karIe ema nizcaya karI prANa-parihAra mATe taiyAra thayelA jANe sAkSAt mRtyune jovA mATe ja jatA hoya, tema dakSiNadizA tarapha cAlyAM tyAMthI dUra cAlatAM cAlatAM teoe eka parvata dekhyo jyAM upara caDIne bhUmi tarapha najara karIe to, hAthI bhUMDanA baccA jeTalo dekhAya. bhRgupAta karavAnI IcchAthI parvata para caDatAM teoe te parvata upara jaMgama guNa-parvata sarakhA mahAmunine dekhyA. parvatanA zIkhara para varasAdanA vAdaLA sarakhA munine dekhIne teo baMne zoka-saMtApathI mukta banyA. AnaMdAzru-jaLanA bAnAthI jANe pahelAnAM duHkhono tyAga karatA hoya tevA te baMne tarata bhamarA jema kamaLa upara tema muninA caraNa-kamaLamAM paDayA. munie dhyAna pUrNa karI 'tamo koNa cho ? ahIM kema AvyA cho ?' ema pUchyuM eTale teoe potAno vRttAnta jaNAvyo. munie temane kahyuM ke, bhRgupAta karavAthI zarIrano vinAza jarUra karI zakAya che, paraMtu pahelA seMkaDo bhavonAM upArjana karela azubha karmano vinAza karI zakAto nathI. jo tamAre A zarIrano tyAga ja karavo hoya, to pachI zarIranuM phaLa meLavo, ane te to mokSa ane svarga vagerenuM moTuM kAraNa evuM tapa che. e vagere dezanA-vAkaya rUpI amRta vaDe nirmaLa banelA manavALA te baMnee te muni pAse yatidharmano svIkAra karyo. anukrame zAstronuM adhyayana karI gItArtha thayA. catura purUSo AdarapUrvaka jeno svIkAra kare che, tenAthI zuM prApta thatuM nathI ?' chaThTha aThThama Adi atyaMta kaThora tapa vaDe teoe pUrvanA karma sAthe dehane
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo. 27 paNa durbaLa karI nAkhyo. tyAra pachI eka gAmathI bIje gAma ane eka nagarathI bIje nagare vihAra karatAM karatAM koIka vakhate teo hastinApura nagaramAM pahoMcyA. tyAM te baMne rucira nAmanA udyAnamAM duSkara tapanI ArAdhanA karatA hatA, zAnta cittavALAone saMbhoga-bhUmio paNa tapa mATe thAya che. koIka samaye saMbhUtamunie mAsakSamaNanA pAraNe bhikSA mATe jIvomAM yati dharmanI jema nagarImAM praveza karyo. eka gharathI bIjA ghare IryAsamiti pUrvaka paribhramaNa karatA rAjamArgamAM cAlatA hatA, tyAre teo namuci maMtrInA jovAmAM AvyA. "A te mAtaMgaputro che, kadAca mAro vRttAnta pragaTa karaze" ema maMtrIe vicAryuM. kAraNa ke, "pApI loko haMmezAM zaMkAvALA hoya che. mArI gupta hakIkata ahIM koI pAse pragaTa na kare, te pahelAM huM temane nagaramAMthI bahAra kaDhAvI mUkuM ema vicArI eka sainikane e kAma soMpyuM. jIvita dAna ApavA vaDe pUrvanA upakArI hovA chatAM te temane mAra mAravA lAgyo, kAraNa ke, durjana para karelo upakAra sarpane dUdhapAna karAvavA sarakho thAya che. anAja-bIjane jema dhokA vaDe, tema temane lAkaDInA prahArathI mAryA eTale te sthAnathI te munio utAvaLA dUra cAlyA gayA. te vakhate munio bahAra nIkaLI rahyA hatA chatAM paNa mAranArAo temane choDatA na hatA tyAre muni zAnta hovA chatAM paNa kopAyamAna banyA. 'zItaLa pANI paNa agninA tApathI ukaLe che tyAra pachI muninA mukhamAMthI cAre bAju phelAto vAdaLI raMgano dhUmADo nIkaLyo, jANe akALe AkAzamAM caDI AvelAM vAdaLAMno dekhAva na hoya ! jvAlA-samUhavALI, vIjaLI-maMDaLIthI saMkIrNa, AkAza tarapha vegathI AgaLa vadhatI tejovezyA ullAsa pAmI. viSNakumArathI paNa adhika tejolezyA dhAraNa karanAra te munine prasanna karavA mATe bhaya ane kautukavALA nagaraloko AvyA. rAjA sanakumAra paNa A hakIkata jANIne tyAM Avyo, kAraNa ke, DAhyo mANasa jyAMthI agni pragaTa thayo hoya, tyAM ja olavavAno prayatna kare." rAjAe munine namaskAra karI kahyuM ke, he bhagavAna ! A kArya zuM Apane ucita gaNAya ? sUryakiraNothI tapelo hoya to paNa caMdrakAnta maNi kadApi agni jharAvato nathI. A sarvee Apano aparAdha karyo che, tethI Apane kopa thayo che, kSIrasamudranuM maMthana karatAM zuM kAlakUTa aMdarathI prApta na thayuM? sajjana purUSone khalanA sneha sarakho krodha thAya nahi, kadAca thaI jAya to lAMbo kALa na Take, kadAca lAMbo kALa rahe, to paNa phaLamAM judo ja paDe mATe A viSayamAM Apa sarakhAne amAre zuM kahevAnuM hoya ? to paNa he nAtha ! Apane huM prArthanA karuM chuM ke amane ucita evA kopano Apa tyAga karo. Apa sarakhA to apakArI ane upakArI upara samAna daSTivALA cho. A vakhate citramuni paNa hakIkata jANIne saMbhUtimunine zAnta karavA mATe AvyA. bhadratAthI mAphaka madhura vacanothI zAstrAnusArI vAkyothI meghanA jaLasamUhathI jema parvatano dAvAnala tema teno kopa zAMta karyo. pUrNimAnA caMdra mAphaka mahAkoparUpI aMdhakArathI mukta banelA te mahAmuni kSaNavAramAM prasanna thayA. pachI vaMdana karI khamAvIne loko te sthAnathI potAne sthAne gayA ane citramuni saMbhUtimunine udyAnamAM laI gayA. te baMne munivaro pazcAttApa karavA lAgyA ke, AhAra khAtara ghare ghare pharavAthI mahAduHkha prApta thAya che. AhArathI poSeluM A zarIra cAlyA javAnA svabhAvavALuM che, evA A zarIranI ane AhAranI yogIone zI jarUra che ? manamAM AvA prakArano nizcaya karIne te baMne munioe saMlekhanApUrvaka cAra prakAranA AhAranAM paccakakhANa karyA. huM pRthvInuM pAlana karanAra hovA chatAM sAdhuno parAbhava karanAra koNa che ? e pramANe jANavAnI IcchAvALA rAjAne koI ke maMtrI jaNAvyo. "je pUjavA yogya che, tenI pUjA na kare, te paNa pApI che, to pachI tene haNe che, tene kevo gaNavo ?' ema kahI tene cora mAphaka pakaDIne rAjAe potAnI
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 98 pAse bolAvyo. bIjo koI rakhe A pramANe sAdhune parezAna na kare tevI zuddhabuddhivALo rAjA naga2 vaccethI bAMdhIne tene sAdhu pAse laI gayo. namana karatA rAjAnA mastakanA mugaTa ratnathI jaLamaya pRthvIne karatA hoya tema cakravartI rAjAe baMne munivarone vaMdana karyuM. DAbA hAthamAM grahaNa karelI mukhasrikAthI DhAMkela mukhavALA, te baMne munivaro jamaNo hAtha uMco karI rAjAne AzIrvAda ApI prazaMsA karavA lAgyA. rAjAe kahyuM ke, je ApanA aparAdhI che, te tenA karmanuM phaLa bhogavanAra thAva' ema kahI munione sanatkumAre namucine batAvyo. vadha karavA yogya chatAM gurUnI AjJA mAnya karavA yogya hovAthI rAjAe tene choDI dIdho. sarpa gurUDa pAsethI tema sanatkumAra ane munio pAsethI chUTIne namuci paMcatva pAmyA sarakhI dazAne pAmelo caMDAla mAphaka karmacaMDAla nagaramAMthI dezavaTo pAmyo. cosaThahajAra bIjI zokayonA parivAra sAthe cakravartInI mukhya paTarANI sunaMdA baMne munivarone vaMdanA karavA gaI. te strIratna saMbhUtimuninA caraNa-kamaLamAM kezano sparza thAya tevI rIte page paDI, jANe pRthvIne caMdravALI banAvatI na hoya ? te strIratnanA kezanA sparzano anubhava karatA saMbhUtimuni tatkAla romAMcita thayA. kAmadeva haMmezAM chala zodhanAro hoya che' have aMtaHpura sahita mukhya paTarANIe temanI AjJA laI javA IcchA karI, tyAre rAgathI parAjita thayelA saMbhUtimunie A pramANe niyANuM karyuM ke, duSkara evA mArA tapanuM jo kaMI phaLa hoya to bhAvI janmamAM huM tevA prakAranAM strIratnano pati thAuM. citre tene kahyuM ke, mokSa ApanAra tapathI tuM AvA phaLanI IcchA rAkhe che ! mastakane yogya ratna vaDe tuM pAdapITha kema kare che ? mohathI kareluM niyANuM haju paNa choDI de, tArA sarakhAe AmAM muMjhAvuM na joIe ane 'mithyA duSkRta AnuM thAo. A pramANe citrasAdhue nivAraNa karavA chatAM paNa saMbhUtimunie niyANAno tyAga na karyo. 'viSayanI icchA ghaNI baLavatI hoya che.' anazana-vidhino barAbara nirvAha karIne, AyuSyakarmano kSaya karIne, saudharma nAmanA suMdara vimAnamAM baMne devapaNe utpanna thayA. citrano jIva prathama devalokathI cyavIne purimatAla nAmanA nagaramAM eka zeThaputra tarIke janmyo. saMbhUtino jIva paNa avIne kAMpilyanagaramAM brahmarAjAnI bhAryA culanIdevInI kukSimAM avataryo. cauda mahAsvaprothI sUcita bhAvI vaibhavavALo pUrvadizAne jema sUrya tema tene putra janmyo. AnaMdathI brahmamAM magna hoya tema brahmarAjAe brahmAMDamAM prasiddha evuM tenuM brahmadatta nAma pADyuM. jagatanA netrakamaLane harSa Apato te kaLA-samudAyathI poSAto nirmaLa caMdranI mAphaka vRddhi pAmavA lAgyo. brahmAnA cAra mukha samAna brahmarAjAne cAra priya mitro hatA. temAM eka kAzidezano rAjA kaTaka, hastinApurano rAjA kaNerudatta, kozalano rAjA dIrgha ane caMpAno svAmI puSpacUlaka, te pAMce eka bIjAnA snehathI eka eka varSa eka nagaramAM naMdanavanamAM jema kalpa vRkSa tema sAthe rahetA hatA. koIka samaye brahmanA nagaramAM vArA pramANe AvelA hatA, tyAM kriDA karatAM temano keTaloka kALa pasAra thayo. brahmadattane bAra varSa thayAM, tyAre brahmarAjA mastakarogathI paralokanI gatine pAmyA. brahmarAjAnI maraNottara kriyA karIne mUrta upAya sarakhA cAre kaTaka vagere rAjAoe maMtraNA karI ke, brahmadatta jyAM sudhI bALaka che, tyAM sudhI ahIM ApaNe prAharika mAphaka dareka varSe rakSaka banavuM. mitranA rAjyanI rakSA karavA mATe teoe dIrghane nakkI karyo, bAkInA traNe rAjAo te sthAnathI potapotAnA sthAne gayA. TUMkI buddhivALo dIrgha paNa godho jema arakSita kSetrane tema brahmarAjAnI rAjya-saMpattine svacchaMdapaNe bhogavavA lAgyo lAMbA kALathI gupta rAkhelo dhanabhaMDAra paNa durjana pArakA marmane khoLe, tema durbuddhivALA teNe tapAsa karAvI zodhI kADhyo. pahelAnA paricayathI aMtaHpuramAM paNa te niraMkuzatAthI pharavA lAgyo 'Adhipatya e manuSyone kharekhara ghaNebhAge aMdha karanAra
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo. 27. 99 bane che' ekAMtamAM culanIdevI sAthe te ekalo kAma-bANone pheMkavA sarakhA hAsya ane prItanAM vacano vaDe karI maMtraNA karavA lAgyo potAnI pharaja, brahmarAjAno upakAra ane lokanI avagaNanA karIne te culanImAM Asakta banyo. "kharekhara Indriyo vaza karavI ghaNI muzkela che. culanIe brahmarAjAnA patipremano, ane dIrdha rAjAe mitra-snehano tyAga karyo. "kharekhara kAmadeva sarva vinAza karanAra thAya che" IcchA pramANe sukhe vilAsa karatA evA teonA ghaNA divaso muhUrta mAphaka pasAra thayA. brahmarAjAnA bIjA hRdaya sarakhA dhanamaMtrInI najaramAM te baMnenuM khulluM kharAba vartana AvI gayuM maMtrIe vicAryuM ke, culanI strIsvabhAvathI akArya Acare che. "kharekhara satI strIo bahu virala hoya che. je rAjyakoSa ane aMtaHpura vizvAsathI sAcavavA ane rakSaNa karavA thApaNa tarIke arpaNa karyuM dIrgharAjA teno Aje vidroha karI vinAza kare che, tene kaMI paNa akArya nathI. mATe have te kumAranuM kaMI viparIta karaze, bilADA mAphaka durjana poSaNa karanArane paNa potAno gaNato nathI. ema vicArI varadhanu nAmanA potAnA putrane AjJA karI ke, haMmezAM tAre samAcAro jaNAvatA rahevuM ane brahmadattanI sevA karavI. maMtrIputre jyAre kumArane vRttAMta jaNAvyo tyAre brahmadatta paNa navayuvAna hAthI mAphaka dhIme dhIme kopa dekhADavA lAgyo tyAre pachI brahmadatta mAtAnuM duzvaritra nahi sahana karato kAgaDAne ane koyalane laIne aMtaHpuramAM gayo ane tyAM mAtA ane dIrgha sAMbhaLe tevI rIte bolavA lAgyo ke, "varNa-saMkarapaNAthI A baMne ane AvAM bIjA koI haze to te paNa vadha karavA yogya che. nakkI teone huM zikSA karIza. tyAra pachI dIrgha rAjAe culanIne kahyuM che ke, huM kAgaDo ane tuM koyala che ApaNe baMnene A keda karaze. tyAre devIe kahyuM ke, bALakanA bolavAthI bhaya pAmavAnI jarUra nathI. eka vakhate bhadra hAthaNI sAthe muMDane laI jaI ThapakA pUrvaka kumAre AgaLa mAphaka zikSAvacano kahyAM e pramANe pharI sAMbhaLIne dIrthe kahyuM ke, bALaka ApaNane abhiprAya pUrvaka saMbhaLAve che. tyAre culanIe kahyuM ke, are ! tema paNa hoya tethI zuM? koI divase haMsI sAthe bagalAne bAMdhIne brahmadatte saMbhaLAvyuM ke, A haMsI sAthe A bagalo krIDA kare che, paNa koInuM AvA prakAranuM vartana huM sahana nahi karIza. tyAre dIrdha kahyuM, he devI ! bALaka evA tArA putranI aMdara pragaTela roSAgninA dhUmADA nIkaLavA sarakhI vANI sAMbhaLa. vayathI vRddhi pAmato A kumAra nakkI hAthI ane hAthaNI mATe jema kesarI tema ApaNA baMne mATe vighnarUpa thaze. jyAM sudhImAM kumAra yuvAna parAkramI na thAya, tyAM sudhImAM viSavRkSa mAphaka A bALakano uccheda karavo joIe. culanIe kahyuM ke, rAjyadhara putrano vinAza kema karAya? tiryaMco paNa potAnA prANanI jema putronuM rakSaNa kare che. dIrthe kahyuM ke, putra utpanna karavAno tAro kALa to A Avelo ja che, tuM ciMtA na kara, huM chuM eTale tAre putro durlabha nathI. zAkinI sarakhI culanIe paNa putra-vAtsalyano tyAga karI ratikrIDA ane snehamAM paravaza banI tenI vAtano svIkAra karyo. culanIe maMtraNA karI ke, apakIrti na thAya tema Ano vinAza karavo. AMbAnA vanane siMcavuM paNa kharuM ane pitRtarpaNa paNa karavuM A mATe kayo upAya ? athavA A kumAranAM lagna karavAM ane vAsagRhanA bAnAthI tenA mATe gupta praveza-nirgamanA dvAravALuM lAkSAghara taiyAra karAvavuM, tyAra pachI temAM vivAha pachI tenI patnI sAthe praveza karAvavo. teo baMne aMdara UMghI gayA hoya, tyAre rAtre agni saLagAvI bALavo. A pramANe baMnee gupta maMtraNA karI puSpacUla rAjAnI kanyA sAthe vivAha karyo ane vivAha karavAnI sarva sAmagrI taiyAra karAvI te baMneno krUra abhiprAya jANIne dhanumaMtrIe dIrgha rAjAne aMjali karI vinaMti karI ke, mAro varadhanu putra kalAo jANanAra ane nItikuzaLa banI gayo che ane have te ja tamArI
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 yogazAstrano gurjarAnuvAda AjJArUpI rathaghurAne vahana karanAra yuvAna vRSabha sarakho yogya che. huM to have gharaDA vRSabha jevo AvavAjavAmAM asamartha chuM, tamArI sammatithI kayAMka jaIne chellI jiMdagInuM anuSThAna karuM "A mAyAvI kayAMya bIje jaIne kaMI paNa anartha karaze." evI zaMkA dIrgha rAjAne thaI. "buddhizALI mATe kone zaMkA na thAya?" have mAyA karI dhIThA banelA dIrdha rAjAe pradhAnane kahyuM ke, caMdra vagaranI rAtrI mAphaka tamArA vagaranA A rAjyathI amane saryuM tame ahIM ja dAnazALA karAvI dharma karo, bIje na jazo, suMdara vRkSo vaDe jema tamArA sarakhA vaDe A rAjya zobhe che tyAra pachI bhAgIrathI nadInA kinAre sadbuddhivALA dhanumaMtrIe dharmanA ja mahAchatra sarakho pavitra dAnamaMDapa baMdhAvyo. evA prakAranI gaMgAnA pravAha mAphaka akhaMDita dAnazALA calAvI, jemAM mArganA musApharone anna-pAna vagere apAtAM hatAM. dAna, mAna ane upakAra vaDe vizvAsu banAvelA purUSo dvArA teNe be koza pramANa laMbAIvALI lAkSAgRha sudhInI suraMga khodAvI. bIjIbAju maitrI vRkSane siMcavA mATe jaLa sarakhA guptalekhathI A vRttAnta dhanumaMtrIe puSpacUla rAjAne jaNAvyo. buddhizALI puSpacUle paNa sAcI hakIkata jANIne potAnI putrInA sthAnamAM haMsInA sthAnamAM bagalI mAphaka eka dAsIputrIne mokalI. rasela pittaLamAM suvarNabuddhi thAya tema "ratnamaNijaDita bhUSaNovALI A puSpacUlanI putrI che' tema oLakhAtI kanyAe nagaramAM praveza karyo. suMdara maMgalagIto ane vAjitronA zabdathI pUrNa AkAzatala banela hatuM. harSathI te kanyAnAM brahmadatta sAthe lagna karyAM. anya sarva parivArane rajA ApIne culanIe vadhU sAthe kumArane paNa rAtrInA AraMbha samaye lAkSAgharamAM mokalyo anya parivAra-rahita vadhU sAthe kumAra paNa potAnI chAyA sarakhA varadhana sAthe tyAM Avyo. maMtriputra sAthe vArtA karavAmAM jAgatA brahmadattanI ardharAtrI pasAra thaI. "mahAtmAone nidrA kayAMthI Ave ?' culanIe saLagAvavA mATe AjJA karelA sevako vaDe saLagAvo' eTalI mAtra preraNA thatAM ja vAsagRhamAM agni saLagyo, tyAra pachI calanInA lAMbA duSkarmanI apakIrti lAvavA sarakhA dhUma-samUhe cAre bAju AkAza pUrI dIdhuM. bhUkhyo thayo hoya tema sarvane bhakSaNa karavA mATe jvAlA-samUho vaDe je agni sAta 0i hato, te kroDa jillAvALo banyo. A zuM ? ema brahmadatte maMtrI putrane pUchyuM tyAre culanInuM duSTavartana saMkSepathI kahyuM. hAthInI sUMDhamAMthI suMdarIne tema tamane ahIMthI bahAra nIkaLavA mATe dAnazALA sudhInI eka suraMga pitAjIe ApelI che. ahIM pATu mArIne kSaNavAramAM te kholI nAkha ane yogI jema chidra dvAramAM tema tarata suraMganA dvAramAM praveza kara. mATInA zakorAnA banAvela saMpuTa vAjiMtra mAphaka paga aphALIne bhoMyaruM kholIne te mitra sAthe jema ratnachidramAM doro nIkaLe tema nIkaLI gayo. suraMganA nAkA para dhanumaMtrIe be ghoDA taiyAra rakhAvelA hatA. tenA upara suryaputranI zobhAne anusaratA rAjakumAra ane maMtrIkumAra ArUDha thayA. pacAsa yojana eka koza mAphaka pAMcamI dhArA gatithI eka zvAse ghoDAo doDatA hatA, tyAM baMne ghoDAo paMcatva pAmyA. te pachI page cAlatA prANa-rakSaNa karavAmAM tatpara banelA teo muzIbate koSTaka nAmanA gAma najIka pahoMcyA. tyAM brahmadatte kahyuM, "he mitra varadhanuM ! atyAre paraspara karatI hoya tema mane bhUkha ane tarasa baMne atyaMta pIDA kare che." maMtrIputra rAjaputrane "kSaNavAra ahIM tuM rokAI jA'. ema kahIne tenA mastake muMDana karAvavAnI IcchAthI gAmamAMthI eka hajAmane bolAvI lAvyo. maMtriputranA vacanathI brahmadatte tyAM ja mAtra eka coTI rAkhIne hajAmata karAvI nAkhI tathA bhagavA raMganAM pavitra vastrone dhAraNa karato te saMdhyA-samayanA vAdaLAmAM chUpAelA sUryanI zobhAne anusarato hato. varadhanue tenA kaMThamAM brahmasUtra dhAraNa karAvyuM eTale brahmarAjAnA putre brahmaputra tarIkenI sarakhAmaNI yathArtha vahana karI. varSA RtumAM meghavaDe jema sUrya DhaMkAI jAya, tema maMtrIputre brahmadattanA zrIvatsayukta
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.27 101 vakSasthalane paTTa vaDe DhAMkI dIdhuM. evI rIte sUtradhAra mAphaka brahmaputrano vezapalaTo karAvyo ane paDakhe rahenAra maMtrIputre paNa te ja pramANe karyuM. tyAra pachI pUrNimAnA caMdra ane sUrya sa2khA baMnee gAmamAM praveza karyo. tyAM koIka brAhmaNe bhojana mATe nimaMtraNa karyuM. teNe rAjAne anurUpa evI bhaktithI bhojana karAvyuM 'ghaNe bhAge mukhanA tejanA anusAra satkAra thAya che.' brAhmaNapatnI kumAranA mastaka para akSata vadhAvatI zvetavastra-yugala paherela apsarA samAna rUpavALI kanyA lAvI. eTale varadhanue tene kahyuM ke, he mUDha ! AkhalAnA gaLe gAya vaLagADavA mAphaka kalAhIna evA A baTukane gaLe Ane kema bAMdhe che ? tyAre uttama brAhmaNe kahyuM ke, guNo vaDe manohara A baMdhumatI nAmanI mArI kanyA che ane AnA vagara bIjo koI tene yogya vara nathI. "Ano pati cha khaMDa pRthvInuM rakSaNa karanAra cakravartI thaze" ema nimitta jANakAroe kaheluM che ane A te ja che. teoe vaLI ema paNa mane kahyuM ke, zrIvatsanI nizAnI paTTathI DhAMkI haze ane tArA ghare je bhojana ka2ze, tene A kanyA ApavI. te vakhate te kanyA sAthe brahmadattano vivAha thayo. 'bhogIone vagara ciMtavelA atyaMta bhogo prApta thAya che.' te rAtri tyAM rahIne ane baMdhumatIne AzvAsana ApIne kumAra bIje cAlyo gayo. 'jene zatru hoya, temane eka sthaLe rahevAnuM kyAMthI hoya ?' savAre eka gAme pahoMcyA. tyAM temaNe sAMbhaLyuM ke dIrgharAjAe brahmadattane pakaDavA mATe sarve mArgo para cokI paherA goThavI dIdhelA che. eTale ADo mArga pakaDI cAlatA hatA. tyAre dIrghanA bhayaMkara sainika sarakhA zvApadovALI mahAaTavImAM AvI paDyA. tyAM tRSAvALA kumArane vaDanA vRkSa nIce mUkIne varadhanu manasarakhA vegathI pANI levA gayo. eTale 'A varadhanu che' ema oLakhIne varAhanA baccAne jema kUtarAo tema dIrgha rAjAnA purUSoe roSathI tene gherI pakaDI lIdho. 'are ! Ane pakaDo pakaDo, mArI nAMkho, mArI nAMkho' ema bhayaMkara rIte bolatA teoe varadhanune pakaDI lIdho ane bAMdhyo. teNe brahmadattane evI saMjJA karI ke, tuM ahIMthI nAsI chUTa, kumAra paNa palAyana thaI gayo. 'samaya Ave tyAre parAkramanI parIkSA thAya che.' tyAra pachI te aTavIthI mahAaTavInI aMdara vegathI vagara thAkye pahoMcyo ane vaLI eka AzramathI bIjA Azrame pahoMcyo. tyAM teNe svAdavagaranAM ane agamatAM phaLonAM AhAra karyo ane trIjA divase AgaLa eka tApasane dekhyo. eTale he bhagavaMta ! Apano Azrama kyAM che ? ema pUchyuM eTale te tApasa tene potAnA Azrama sthAne laI gayo. kAraNake 'tApasone atithio priya hoya che' kumAre kulapatine dekhyA eTale harSathI pitA mApha: vaMdana karyuM. 'ajANI vastu mATe aMtaHkaraNa pramANa gaNAya che. kulapatie kahyuM 'he vatsa ! mAravADamAM kalpavRkSa mAphaka suMdara AkRtivALA tAre ahIM AvavAnuM prayojana zuM thayuM ?' tyAra pachI te mahAtmAmAM vizvAsa rAkhanAra brahmaputre potAno vRttAnta jaNAvyo., kAraNa ke ghaNe bhAge tevAo pAse kaMI chupAvavAnuM na hoya. tyAra pachI harSita thaelA kulapatie gadgad akSare kahyuM ke huM tArA pitAno laghubaMdhu chuM. ame dehathI bhinna hatA paNa amAro AtmA to eka ja hato mATe he vatsa ! tArA ghara mAphaka ahIM tArI IcchA pramANe rahe, temaja amArA manoratho sAthe amArA tapo vaDe paNa tuM vRddhi pAma. lokonAM netrone atizaya AnaMda karAvato sarvane vallabha te AzramamAM rahelo hato, eTalAmAM varSAkALa paNa prApta thayo. tyAM rahelA tene baladeve jema kRSNane tema te kulapatie sarva zAstro, zastro ane astro bhaNAvyAM. baMdhu jema sArasa pakSIonA madhura zabdovALI varSo vItyA pachI zaradaRtu AvatA tApaso phaLo levA mATe vanamAM cAlyA. kulapatie AdarapUrvaka rokavA chatAM paNa baccAo sAthe jema hAthI tema tApaso sAthe brahmadatta paNa vanamAM gayo.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda vanamAM Amatema bhamatAM tyAM koI hAthInA tAjAM maLa ane mUtra jovAmAM AvyAM, tethI teNe mAnyuM ke ahIMthI dUra koI hAthI hovo joIe. tApasoe tene ghaNo rokavA chatAM tenA pagale pagale pAMca yojananA aMte teNe parvata sarakhA hAthIne joyo. niHzaMkapaNe kachoTo vALI parAkramavALI garjanA karato mallu jema mallane tema manuSyomAM hAthI samAna brahmadatte hAthIne AhvAna karyuM. eTale krodhAyamAna banI sarva aMgone dhUNAvato, sUMDha laMbAvato, kAnane sthira karato, lAlamukhavALo hAthI kumAra tarapha doDyo. jeTalAmAM hAthI kumAranI pAse AvI gayo, teTalAmAM bALakane chetaravA mATe hoya tema hAthIne chetaravA mATe teNe vacamAM eka vastra pheMkyuM. AkAzamAMthI eka AkAza-khaMDa tUTavA sarakhA ujjavaLa vastune atiroSa pAmelA hAthIe be daMtazULathI kSaNavAramAM jhIlI lIdhuM. AvA prakAranI ceSTA vaDe kumAre te hAthIne madArI jema sarpane tema lIlAthI khelAvyo. A samaye brahmadattano bIjo mitra hoya tema garjanA karatA varasAde jaLadhArAthI te hAthIne upadrava karyo, tyAra pachI virasa cIsa pADIne hAthI mRganI gatithI nAsI gayo. kumAra paNa bhamato parvatanI dizA tarapha eka nadI pAse pahoMcyo. kumAra sAkSAt Apatti sarakhI nadI utarI gayo ane tene kinAre eka ujjaDa junuM nagara dekhyuM. aMdara praveza karatAM kumAre eka vaMzajALI ane temAM utpAta karanAra ketu ane caMdra sarakhA talavAra ane DhAla dekhyA. te baMne grahaNa karIne zasrakautukI kumAre talavArathI te mahAvAMsanI jALIne keLa mAphaka chedI nAMkhI. vAMsanI jALInI aMdara teNe pRthvImAM sthaLakamaLa sarakhA sphurAyamAna oSThadalayukta paDelAM mastakane joyuM. vaLI samyak prakAre najara karatAM teNe UMdhA mastake dhUmrapAna karanAra koIkanuM tyAM dhaDa joyuM. 'arere ! koIka vidyA sAdhana karatA niraparAdhIne mRtyu pamADyo, dhikkAra ho mane' ema kahI potAnI niMdA karI. 102 jeTalAmAM AgaLa jAya che. teTalAmAM devalokathI pRthvImAM utareluM naMdanavana na hoya tevuM ughAna dekhyuM. temAM praveza karatAM AgaLa sAtalokanI zobhAthI mUrchA pAmelo hoya tevo sAta mALavALo mahela joyo. ati UMcA te mahelamAM ArUDha thatA hatheLImAM mastaka sthApana karIne beThelI khecarI sarakhI eka nArI jovAmAM AvI. lagAra AgaLa vadhIne kumAre tene svaccha vANIthI puchyuM ke, 'tuM ekAkI kema ane tane zokanuM kAraNa zuM banyuM che ?' have bhayavALI teNe gadgadAkSare pratyuttara Apyo ke, mArI hakIkata ghaNI lAMbI che, paraMtu tame koNa cho ? ane kema AvyA cho ? tyAre kumAre javAba Apyo ke, 'huM paMcAlanA brahmarAjAno brahmadatta nAmano putra chuM' eTaluM kahetAnI sAthe ja harSathI te UbhI thaI, jenI locana aMjalimAMthI AnaMdAzrujaLa TapakI rahelAM che, jANe pAdazauca karatI hoya tema tenA pagamAM paDI 'he kumAra ! samudramAM DUbatAne nAva maLe tema azaraNa evI mane Apa zaraNa maLI gayA. ema bolatI te rudana karavA lAgI. kumArathI pUchAelI teNe paNa kahyuM ke, tamArI mAtAnA bhAI puSpacUlanI huM puSpavatI nAmanI putrI chuM. huM kanyA chuM. tamane apAyelI chuM. vivAha divasanI rAha jotI huM haMsI mAphaka udyAnamAM vAvaDI kinAre krIDA karavA gaI hatI. koI nATyonmatta nAmano duSTa vidyAdhara rAvaNa jema sItAnuM haraNa karI lAvyo tema mane ahIM haraNa karI lAvyo che. mArI najara sahana nahIM karI zakato hovAthI vidyA sAdhavA mATe zUrpanakhAnA putra mAphaka teNe vAMsanI jALImAM praveza karyo che. dhUmanuM pAna karato UMcA paga rAkhIne sAdhanA karI rahyo che, tene Aje vidyA siddha thaze. eTale zaktivALo vidyAsiddha thayelo te nakkI Aje mane paraNaze. tyAra pachI kumAre teno vadha saMbaMdhI vRttAnta jaNAvyo eTale priyanI prApti ane apriyano vinAza thavAthI harSanA u52 harSanI vRddhi thaI. ekabIjA paraspara anurAgavALA baMneno gAMdharvavivAha thayo. kSatriyomAM pota potAnI IcchAthI vagara maMtrano A vivAha uttama gaNAya che. vividha prakAranA
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.27 103 vacanothI madhurapaNe tenI sAthe ratikrIDA karatA karatA temaNe AkhI rAtri eka pahora pramANavALI hoya tema pasAra karI. te vakhate prabhAta samaye AkAzamAM brahmadatte kurarI pakSiNI sarakho khecarastrIono zabda sAMbhaLyo. vAdaLA vagaranI vRSTi mAphaka akasmAta AkAzamAM A zabda kema utpanna thayo ? A pramANe puchAelI gabharAelI puSpavatIe kahyuM. "A to tamArA zatru nATyonmattanI be baheno khaMDA ane vizAkhA nAmanI vidyAdharakamArIo AvI rahelI che. vagara phogaTano tenA mATe vivAhanI sAmagrI hAthamAM laIne Ave che. judA prakAre ciMtavela kArya deva tenI viparIta ghaTanA kare che." tamo thoDo samaya ahIMthI khasI jAva, tamArA guNakIrtana karIne tamArA viSe temane rAga ke virAga thAya che ? evo temano bhAva jANI lauM, jo teo rAga karaze, to huM lAla dhvajA calAvIza to tame bIje cAlyA jajo, brahmadatte tene kahyuM tuM bhaya na rAkha, zuM huM brahmaputra bIkaNa chuM. tuSTa thAya ke ruSTa thAya to paNa te zuM karI zakavAnI che? puSpavatIe kahyuM ke temanAthI tamane bhaya che, ema huM nathI kahetI, paraMtu tenA saMbaMdhI evA vidyAdharo tamArA sAthe virodhavALA na thAya. tenA cittanI anuvRttithI te tyAM ja eka bAju chupAI rahyo. have puSpapatIe sapheda dhvajA calAvI. eTale kumAra te dekhIne tyAMthI dhIme dhIme priyAnA Agrahane AdhIna banI gayo. tevA prakAranA manuSyone bhaya hoto nathI. AkAzamAM jema pakSI, sAMje sUrya jema samudramAM tema araNya pasAra karI eka mahAsarovara pAse kumAra pahoMcyo. airAvaNa jema mAnasa sarovaramAM tema kumAre temAM praveza karIne snAna karI IcchA pramANe amRta sarakhuM jaLapAna karyuM. brahmadatta jaLamAMthI bahAra nIkaLI vAyavya dizAnA kinAre lattAnI aMdara guMjArava karatA bhamarAonA zabdanA bAnAthI sArI rIte snAna karyuM? ema pUchatI hoya tema AvI pahoMcyo. tyAM AgaLa teNe vRkSa ane latAnI jhADImAM puSpo vINatI sAkSAt vanadevI sarakhI koI suMdarI dekhI. kumAra paNa vicAra karavA lAgyo ke, brahmAe janmathI mAMDI aneka rUpo banAvavAno abhyAsa karyo haze, tyAre ja AmAM ATaluM rUpa- kauzalya lAvI zakyA haze. dAsI sAthe vAto karatI te mogarA sarakhA ujjavala kaTAkSo vaDe kaMThamAM varamALA pheMkatI hoya tema tene jotI bIjI bAju gaI. kumAra paNa te jotA jeTalAmAM bIjI tarapha javA prayANa kare che, teTalAmAM vastra, bhUSaNa, tAMbUla sAthe dAsI AvI. dAsIe vastra vagere arpaNa karIne kahyuM ke, Ape ahIM jene dekhI hatI, teNe A svArtha-siddhinA bAnA tarIke ApanA upara mokalyuM che ane mane AjJA karI che ke emane pitAjInA maMtrIne tyAM mahemAnagati mATe laI jaje. sAcI hakIkata to te ja yathArtha jANe che. te paNa dAsI sAthe nAgadevamaMtrInA ghare gayo. amAtya paNa jANe tenA guNothI ja AkarSAyo hoya tema ubho thayo. dAsIe maMtrIne kahyuM ke rAjaputrI zrIkAntAe rahevA mATe A bhAgyazALIne tamAre tyAM mokalyA che, ema saMdezo ApIne dAsI gaI. te maMtrIe svAmInI mAphaka tenI vividha prakAranI paroNAgata karI ane kSaNa mAphaka AkhI rAtri khapAvI. rAtri pUrNa thayA pachI maMtrI kumArane rAjakulamAM laI gayo. jyAM rAjAe bAlasUrya mAphaka ardha AdikathI teno Adara karyo vaMzAdi pUchyA vagara rAjAe kumArane putrI ApI. tevA prakAranA purUSo AkRtithI ja sarva jANI jAya che. kumAre hasta vaDe hasta-pIDana karatAM tenI sAthe lagna karyuM. jANe anyonya ekabIjAnA anurAgane sarva dizAmAM saMkramatA na hoya ? eka vakhata ekAMtamAM krIDA karatAM brahmadatte tene puchayuM ke jenA vaMzAdika jANyA nathI, evA ajJAta mane pitAjIe tane zA mATe ApI haze ?" eTale manohara daMtakiraNo vaDe svaccha thayelA oSThadalavALI zrIkAntAe kahyuM ke, vasaMtapura pattanamAM zabarasena nAmanA rAjA hatA, tenA putra mArA pitAne krUragotravALA rAjAoe rAjyagAdI uparathI dUra karyA tyAra pachI mArA pitAe bala-vAhana-sahita A pallIno Azraya
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda ** 104 karyo che. vAyuvega jema netarane tema bhillone namAvIne ahIM grAmono nAza karavA, dhADa pADavI ityAdi vaDe pitAjI potAnA parivAranuM poSaNa kare che. saMpatti meLavavAnA cAra upAya sarakhA cAra putro pachI pitAjIne atyaMta vallabha evI eka putrI janmI, je huM pote ja chuM. yauvanavayavALI mane pitAjIe kahyuM ke, sarva rAjAo mArA dveSI che. ahIM rahIne tAre va2nI tapAsa karatA rahevuM ane tane je mAnya hoya, te mane jaNAvaje, cakravAkI mAphaka sarovara-kAMThe haMmezA rahelI hatI, tyArathI mAMDI mArge AvatA aneka musApharone joyA karuM chuM. karelA manorathanI prApti svapramAM paNa atyaMta durlabha hoya che., paraMtu he Aryuputra ! mArA bhAgyanI prabaLatAthI tamo ahIM AvI pahoMcyA. te pallIpati koIka divase gAmano nAza karavA mATe gayA tyAre tenI sAthe kumAra paNa gayo. kAraNake, kSatriyono A krama che. gAma luMTAtuM hatuM. tyAre sarova2-kinAre varadhanuM haMsa mAphaka kumAranA caraNa-kamaLamAM AvIne paDyo. kumAranA kaMThanuM AlaMbana karI varadhanuM mukta kaMThathI rudana karavA lAgyo. ISTanA darzana thatAM duHkho aMdarathI ubharAI jAya che. tyAra pachI amRtanA kogaLA sarakhA atimadhura vArtAlApa vaDe AzvAsana ApI kumAre pUchelo teno atyAra sudhIno vRtAMta kahyo ke, he nAtha ! vaDanA vRkSataLe tamane te vakhate mUkIne huM tamArA mATe jaLanI tapAsa karavA gayo. kaMIka AgaLa amRtanA kuMDa sarakhuM eka sarovara joyuM. huM tamArA mATe kamalinI patranA paDIyAmAM pANI bharIne lAvato hato. tyAre yamanA dUta sarakhA bakhtara paherelA subhaToe AvI mane gherI lIdho ane pUchyuM, 'are varadhanu ! brahmadatta kyAM che ? te kahe.' ema teoe mane pUchyuM tyAre meM kahyuM ke, mane khabara nathI. coranI mAphaka niHzaMkapaNe teo mAratA hatA, tyAre meM kahyuM ke, brahmadattane vAdhe phADI khAdho che, te sthAna batAva, ema kahevAelA meM kapaTathI Ama tema pharatAM tamArI najaramAM AvI tamane palAyana thavAnI saMjJA karI.' parivrAjake ApelI eka guTikA mukhamAM mUkI eTale tenA prabhAvathI huM ceSTA ane bhAna vagarano thaI gayo. 'A marI gayo.' ema dhArI teoe mane choDI dIdho. teo gayA pachI lAMbA kALe meM mukhamAMthI guTikA bahAra kADhI ane khovAelA padArtha mAphaka tamane khoLavA mATe huM koIka gAmamAM gayo. tyAM sAkSAt tapasyAnA DhagalA sarakhA eka parivrAjaka mahAtmAnA darzana karyA ane namaskAra karyA tyAra pachI parivrAjake mane kahyuM ke he vadhuna ! huM dhanano mitra vasubhAga chuM. pRthvImAM bhAgyazALI evA baDabhAgI brahmadatta atyAre kyAM vartatA haze ? meM paNa tenA para vizvAsa rAkhI sAcI vAta jaNAvI. mArI duHkhanI kathAnA dhUmADAthI myAnamukhavALA banI pharI teNe mane kahyuM ke - te samaye lAkSAghara baLI gayA pachI dIrgharAjAe savA2e tapAsa karAvI to baLI gayela eka zaba maLyuM. paNa traNa zaba na jaNAyAM. tyAM suraMga dekhI ane temAM cheDe azvanAM pagalAM paNa dekhyA. A dhanunI buddhithI nAsI gayA che, eTale dhanumaMtrI upara kopAyamAna banyo ane AjJA karI ke, sUryateja mAphaka askhalita prayANo karanAra lazkaro dareka dizAmAM mokalI temane baMnene bAMdhIne ahIM lAvo. dhanumaMtrI palAyana thayo ane tArI mAtAne to dIrgharAjAe naraka sarakhA cAMDAlanA pADAmAM nAkhI che. phollA upara bIjo phollo thAya tevI vAtothI duHkha pAmelo duHkha upara bIjuM duHkha utpanna thavAthI hu kAmpilya nagara tarapha gayo. kapaTathI kApAlika sAdhuno veSa dhAraNa karI tyAM cAMDAlanA pADAmAM sasalA mAphaka ghare ghare praveza karato rahyo. loko mane ahIM bhramaNa karavAnuM kAraNa pUchavA lAgyA, tyAre me kahyuM ke, 'mAro mAtaMgI vidyAno kalpa AvA prakArano che. 'tyAM A pramANe bhramaNa karatAM karatA vizvAsapAtra evA koTavAla sAthe maitrI thaI. mAyAthI zuM na sAdhI zakAya ? koIka divase koTavAla dvArA mAtAne meM kaherAvyuM ke, 'tamArA putranA mitra mahAvartI kauDinya tApasa tamane vaMdana kare che. bIjA divase jAte jaIne mAtAjIne guTikA sahita bIjoruM ApyuM. te khAvAthI te
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.27 105 nizcetana jevI jaDa banI gaI. koTavALe rAjAne jaIne kahyuM ke, mRtyu pAmI. rAjAe potAnA sevakone agni-saMskAra karavA mATe hukama karyo. te vakhate huM tyAM Avyo ane meM kahyuM ke, jo A kSaNe Ano saMskAra karazo, to tamArA rAjAne mahAanartha thaze.' eTale teo potAnA sthAne gayA. pachI koTavAlane meM kahyuM ke, jo tuM sahAya kare to huM sarvalakSaNa yukta AnA zabathI eka maMtra siddha karuM koTavAle te vAtano svIkAra karyo ane tenI ja sAthe huM mAtAne sAMje smazAnamAM dUra laI gayo. eka tevA bhUmisthAnamAM kapaTathI meM maMDalAdika AlekhIne nagaradevIone bali ApavA mATe koTavAlane mokalyo, te gayo eTale mAtAne bIjI guTikA ApI. nidrA uDI javA mAphakha bagAsuM khAtI cetanAvALI te ubhI thai. potAnI oLakhANa ApI. rudana nivAraNa karI tene kaccha grAmamAM pitAjInA mitra devazarmAnA ghare laI gayo tamane khoLavA mATe Ama tema bhaTakato huM ahiM Avyo. bhAgya-yoge sAkSAt mArA puNyarAzi sarakhA tamArA darzana atyAre mane thayAM. he nAtha ! tyAra pachI tame kyAM prayANa karyuM ? ane kyAM rokAyA ? ema tenAthI pUchAelA kumAre paNa potAno vRttAnta nivedana karyo. have koIe AvIne baMnene kahyuM ke, gAmanI aMdara dIrgharAjAnA subhaTo tamArA sarakhI AkRtivALA citrapaTa lAvIne batAvatA kahe che ke, 'AvI AkRtivALA koI be mANasa ahIM AvyA hatA ?' ema temanI vANI sAMbhaLIne meM tamane baMnene joyA, 'have tamone jema ruce tema karo' te gayA pachI araNyamAM teo hAthInA baccA sarakhA doDatA doDatA krame karI kauzAMbI nagarIe pahoMcyA. tyAM udyAnamAM sAgaradatta zeTha tathA buddhilane lAkhanI zaratavALuM kUkaDAnuM yuddha karAvatuM jotA hatA te kUkaDAo uDI uDIne prANa kheMcanA2 aNIyALA hathiyA2 sarakhA nakho vaDe tathA cAMco vaDe yuddha karI rahelA hatA. temAM sAgaradattanA bhadrahAthI sarakhA uttama jAtavAna sakta kukkuTane madhyama prakAranA hAthI sarakhA buddhilanA kUkaDAe harAvyo. tyAre varadhanue kahyuM, 'he sAgara ! tAro uttama jAtino phUkaDo hovA chatAM paNa kema nAsIpAsa thayo ? A kAraNathI jo tuM Icchato hoya to huM enI tapAsa karuM 'sAgaranI anumatithI teNe buddhilanA kurkuTane joyo, to tenA pagamAM yamadUtI sarakhI loDhAnI soyo joI. buddhila paNa aMdarathI samajI gayo ke, 'mAruM kapaTa A jANI gayo che' eTale chAnI rIte ardholAkha ApavA IcchA jaNAvI. teNe paNa A hakIkata kumArane ekAMtamAM jaNAvI. kumAre paNa lohasoya kheMcI lIdhI ane sAgarazeThanA kUkaDAnI sAthe pharI yuddha karAvyuM. to soya vagarano te buddhilano kukakuTa tenI sAthe yuddha karatAM kSaNavAramAM hArI gayo. 'kapaTa karanAra halakA mANasono jaya kevI rIte thAya ? khuza thayelA sAgaradatta vijayadAna apAvanAra baMnene potAnA rathamAM besADI potAnA ghare laI gayo. tyAM potAnA ghara mAphaka rahelA hatA, tyAre varadhanunI pAse AvIne buddhilanA kiMkare kaMIka kahyuM. te gayA pachI varadhanue kumArane kahyuM ke, buddhile te samaye ardhalAkha ApavAnI IcchA karI hatI, te vAta Aje tuM joje, tyAre pachI teNe nirmala, moTA, goLa motIo vaDe jANe zukramaMDalanI zobhA karI hoya tevo hAra batAvyo. kumAre hAra upara bAMdhelo potAnA nAmano lekha joyo ane sAkSAta vAcika lekha hoya tevI vatsA nAmanI tApasI AvI. teo baMnenA mastaka upara akSato nAMkhI-vadhAvIne AzIrvAda ApavA sAthe varadhanune eka bAju laI jaI kaMIka kahIne te cAlI gaI. maMtrIputre brahmadattene te vAta jaNAvI ke, hAra sAthe bAMdhelA lekhanano pratilekha e mAgatI hatI. zrIbrahmadatta nAmAMkita A lekha tene Apo, meM tene pUchyuM. 'brahmadatta koNa ?' tyAre teNe A nagaramAM pRthvImAM potAnA rUpanuM parivartana karI rati jANe kanyApaNuM pAmI na hoya evI ratnavatI nAmanI zeThaputrI che. potAnA bhAI sAgaradatta ane buddhilanA kUkaDAonA yuddhamAM teNe te divase kahyuM 1
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 yogazAstrano gurjarAnuvAda A brahmadattane joyo hato, tyArathI mAMDI jhUratI kAmathI pIDAtI te koI rIte zAMti pAmatI nathI ane rAta divasa mane brahmadattanuM zaraNa che evo jApa karyA kare che. eka divase pote lakhelA lekha sAthe hAra brahmadattane arpaNa karo' ema kahI teNe mane pahoMcADavA Apyo, koI sevaka dvArA meM lekha mokalAvyo hato ema kahIne ubhI rahI. tyAre meM paNa pratyuttarano lekha arpaNa karI tene rajA ApI. te divasathI kumAra paNa madhyAhunanA sUryakiraNathI tapelA hAthI mAphaka duHkhe nivAraNa karI zakAya tevA kAmasaMtApavALo sukha pAmato nathI. bIjI bAju dIrgharAjAe mokalelA kauzAmbI nagarInA rAjapuruSo aMgamAM bharAyela zalya sarakhA te baMnene khoLavA mATe AvyA. rAjAnI AjJAthI kauzAmbI nagarImAM te baMnenI zodha cAlI, tyAre sAgare nidhAna mAphaka potAnA bhoyarAmAM chapAvIne temanuM rakSaNa karyuM. rAtre bahAra javAnI. temane rathamAM besADI sAgara keTalAka mArga sudhI sAthe gayo ane pachI pAcho vaLyo. tyAra pachI teo AgaLa jatA hatA tyAre naMdanavanamAM jema amarIne tema udyAnamAM astro sAthe rathamAM ArUDha thayelI eka nArIne teoe joI. "tamane ATalo samaya kema thayo ?' ema Adara parvaka teNe kahyuM. tyAre A baMnee pUchyuM ke, "amo koNa chIe ? te tuM amane jANe che ? tyAre teNe pratyuttara Apyo ke, A nagaramAM kuberano bIjo bhAI hoya tevo mahAnavALo dhanapravara nAmano zeTha che. buddhinA ATha guNo upara jema viveka tema te zreSThInA ATha putro upara vivekathI nAmanI huM putrI janmI chuM. juvAna evI meM A udyAnamAM yakSanI ghaNI ArAdhanA karI ke. "mane ati uttama varanI prApti thAo.' ghaNe bhAge strIone A sivAya bIjo manoratha hoto nathI. bhaktithI tuSTa thaelA A uttama yakSe "brahmadatta cakravartI tAro bhartAra thaze." e pramANe mane varadAna ApyuM. "sAgara ane buddhila zeThanA kUkaDAnA yuddhamAM zrIvatsavALo sarakhA rUpavALo je mitra sahita Avaze. tene tAro vara samajavo. mArA maMdiramAM tu vartatI haIza. tyAre brahmadattanI ra prathama melApa thaze.' tethI huM jANuM chuM ke, he suMdara ! te tame ja cho. mATe cAlo. lAMbA samayathI virahAgnithI pIDAtI mane jaLanA para sarakhA saMgama vaDe atyAre zAMti pamADo. "ThIka' e pramANe kahI tenA atyaMta anurAga mAphaka teno svIkAra karI te rathamAM ArUDha thayo ane kyAM javuM che? ema teNIne paDyuM tyAre teNe kahyuM ke, magadhapuramAM mAro pitarAI bhAI dhanAvaha nAmano che te ApaNo ghaNo satkAra karaze, mATe ahIMthI tyAM javuM e pramANe ratnavatInA vacanathI maMtrIputra sArathIe azvone preya, brahmaputra kauzAmbI dezanuM ullaMghana karI kSaNavAramAM yamarAjAnI krIDAbhUmi sarakhI bhayaMkara aTavImAM Avyo. tyAM AgaLa sukaMTaka ane kaMTaka nAmanA cora senApatie mahAvarAhane jema zvAno tema brahmadattane rokatA hatA. sainya sAthe ekI vakhate kAlarAtriAnA putra sarakhA utkaTa baMne bhAIo bANo vaDe AkAzamaMDapane AcchAdana karavA lAgyA. dhanuSya grahaNa karela garjanA karato kumAra paNa megha ghaNI dhArA vaDe jema agnine tema bANanI dhArA vaDe cora-senAne rokato hato. kumAra jyAre bANavRSTi karavA lAgyo, tyAre baMne coro sainya sAthe nAsI gayA. "prahAra karanAra jyAM siMha hoya tyAM haraNiyA kevI rIte TakI zake ?' maMtrIputre kumArane kahyuM ke, yuddha karIne tame thAkI gayA cho, to te svAmi ! tame A rathamAM rahI muhurta sUI jAva. parvatanI taLeTImAM jema yuvAna hAthaNI sAthe hAthI tema brahmadatta paNa rathamAM ratnavatI sAthe suI gayo. jAgyo tyAre rathamAM maMtrIputrane na dekhyo, eTale zuM pANI levA gayo haze ? ema dhArIne ghaNI vakhata tene bUma pADI. sAmethI javAba na maLyo ane rathano Agalo bhAga lohIthI kharaDAelo dekhIne arere ! huM haNAyo, ema vilApa karatAM mUcha pAmyo ane rathamAM paTakAyo. cetanA AvI eTale ubho thayo ho hA he mitra varadhanuM ! tuM kyAM gayo ? ema loka mAphaka AkaMdana karatAM tene ratnavatIe samajAvyo ke, "tamArA mitra mRtyu pAmyA jaNAtA nathI. he nAtha ! te mATe amAMgalika evA zabdo paNa bolavA yogya nathI. tamArA kArya
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo. 27 107 mATe te kyAMya gayA jaNAya che. saMzaya vagaranI vAta che, ke "maMtrIo svAmInA kArya mATe pUchyA vagara paNa jAya che. tamArA viSayanI bhaktithI ja rakSAelo te nakkI pAcho Avaze ja. svAmi-bhaktino prabhAva evo che ke, te sevako mATe bakhtara sarakhuM kArya kare che. sthAne pahoMcyA pachI sevako dvArA tenI zodha karAvIzuM. yamarAjAnA vanasarakhA A vanamAM rokAI rahevA yogya nathI." tenA vacanathI azvone calAvyA eTale magadharAjAnA sImADAnA gAma pahoMcyA. azvone ane vAyarAne vaLI dura zuM hoya ? makAnamAM rahelA gAmanA mukhIe temane joyA eTale te potAnA ghare laI gayo. "ajANyA mahApuruSo AkRtinAM darzana mAtrathI pUjA pAme che." gAmamukhIe temane pUchayuM ke, tamArA caherAthI tamo zokavALA jaNAvo cho, tyAre kahyuM ke mAro mitra coro sAthe yuddha karatAM karatAM kyAMya gayo che, eTale mukhIe kahyuM ke, 'hanumAna jema sItAnI tema tenI bhALa zodhI lAvIza' ema kahIne grAmajano AkhI mahAiTavIne khuMdI vaLyA. grAma-netAe pAchA AvIne kahyuM ke, vanamAM to prahArathI ghAyala thayelo koI dekhAyo nahi, paraMtu A eka bANa maLyuM che. nakkI varadhanu haNAyo ema citavatA brahmadattane zoka mAphaka aMdhakAra svarUpa rAtri-samaya thayo. rAtrinA cothA pahore tyAM coro trATakyA. paMratu jema kAmathI pravAsIe tema kumArathI teo bhAgI gayA. tyAra pachI gAma-netAthI anusarAto te krame karI rAjagRha gayo ane tenI bahAra tApasanA AzramamAM ratnavatIne mUkI. nagaramAM praveza karatAM teNe eka mahelanI bArImAM ubhelI sAkSAta rati-prIti sarakhI navayauvanavaya pAmelI be kAminIone dekhI. te baMnee kumArane kahyuM ke, "prema rAkhanAra janano tyAga karI cAlyA javuM. te tamArA sarakhAne yogya gaNAya ?' kumAre kahyuM ke, prema rAkhanAra jana koNa che ? ane meM kyAre temano tyAga karyo ? ane tame koNa cho ? tamo prasanna thAva he nAtha ! tamo Avo ane vizrAma karo' evA vacano bolatA temaNe brahmadattane mananI mAphaka gharamAM praveza karAvyo. pachI snAna, bhojana karI rahelA brahmadattane teo potAnI yathArtha kathA kahevA lAgI - jyAM vidyAdharonA AvAso che, te suvarNa (rUpA) sarakhI zilAvALo pRthvInA tilaka samAna vaitADhaya nAmano parvata che. tenI dakSiNa zreNImAM zivamaMdira nAmanA nagaramAM alakAmAM jema guhyaka tema jvalanazikha nAmano rAjA che. te vidyAdhara rAjAne tejasvI mukhakAMtivALI meghane jema vIjaLI, tema vidyutazikhi nAmanI priyA hatI. temanA nATyagRtta putranI pachI janmelI khaMDA ane vizAkhA nAmanI prANAdhika priya evI be ame putrIo chIe. koIka divase mahelamAM pitAjI agnizikha mitra sAthe vArtAlApa karatA hatA, tyAre aSTApadaparvata para jatA devone AkAzamAM joyA. tyAra pachI mitrane sAthe laI ame tIrthayAtrA karavA mATe cAlyA. "snehIo hoya, temane dharmamAM joDavA joIe. amo aSTApade pahoMcyA. tyAM maNiratnanI banAvelI pramANa ane varNayukta tIrthaMkara paramAtmAnI pratimAonAM darzana karyA. temaja vidhi pramANe abhiSeka, vilepana pUjA karIne temane traNa pradakSiNA karI ekAgracitte caityavaMdanarUpa vaMdanA karI. maMdiramAMthI ame bahAra nIkaLatA hatA. tyAre lAla azokavRkSa nIce mUrti svarUpa tapa ane zama sarakhA be cAraNa zramaNone joyA. temane praNAma karI temanI pAse besIne ame zraddhApUrvaka ajJAna-aMdhakAra dUra karanAra caMdrajyotnA sarakhI dharmadezanA sAMbhaLI. tyAra pachI agnizikhe temane puchyuM ke, A be kanyAno pati koNa thaze ? temaNe kahyuM ke, je A benA bhAIne mAranAra haze te thaze. te vAta sAMbhaLIne himathI jema caMdra tema pitAjI ane ame baMne udAsIna banyA, ane vairAgya-garbhita vacano vaDe ame kahyuM ke, he pitAjI ! saMsAranI asAratavALI dezanA Aje je ApaNe sAMbhaLI, to pachI A viSAdarUpa niSAdacaMDAlathI kema parAbhava pAmo cho ? AvA prakAranA viSayathI utpanna thayelA sukhathI amane saryuM. tyArathI
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda --- mAMDI ame amArA bhAInuM rakSaNa karavAmAM pravRtti karatA hatA. eka vakhate amArA bhAIe bhramaNa karatAM karatAM tamArA mAmA puSpacUlanI puSpavatI nAmanI kanyAne joI, adbhuta lAvaNyavALA rUpathI AkarSita thayelA mAnasavALA te durbuddhie te kanyAnuM haraNa karyuM. 'karmanA anusAre buddhi utpanna thAya che' kanyAnI najara sahana na karavAthI pote vidyA-sAdhanA karavA gayo. tyAra pachInI hakIkata to Apa jANo ja cho te samaye puSpavatIe amane bhAInA maraNa saMbaMdhI zokane dUra karanAra dharmAkSaro saMbhaLAvyA. vaLI, puSpavatIe kahyuM ke, tamane ISTa bhartAra thanAra brahmadatta te ahIM AvelA che. 'muninI vANImAM pharaka paDe ja nahi' te vAtano ame svIkAra karyo, paraMtu utAvaLamAM lAlane badale ujjavala patAkA calAyamAna karavAthI amane choDIne tame tyAMthI cAlyA gayA. amArA bhAgyanI pratikULatAthI tame AvyA nahi ke, pAchA dekhAyA nahi. ame dareka jagyA para rakhaDI rakhaDIne kaMTALI gayA, tyAre pAchA ahIM AvyA. puNyayoge ahIM Apa AvI gayA. pahelA puSpavatInA vacanathI ame tamone varelI ja chIe ane tamoja amArI baMnenI gati cho. tyAra pachI teNe gAMdharva-vivAhathI baMne sAthe lagna karyA. 'saritAono sAgara tema strIonA bhAjana bhogIo bane che' gaMgA ane pArvatI sAthe jema mahAdeva tema te baMnenI sAthe krIDA karatA brahmadatte te rAtri tyAM pasAra karI. 'jyAM sudhI mane rAjya-prApti na thAya, tyAM sudhI tamAre puSpavatI pAse rahevuM' ema kahIne temane rajA ApI. te pramANe tenI AjJAne baMnee mAnya karI. tyAra pachI gaMdharvanagaranI jema loko sAthe te maMdira ane sarva adazya thayuM. 108 * have brahmadatta ratnavatInI tapAsa karavA mATe AzramamAM gayo. tyAM na dekhavAthI zubhAkRtivALA eka purUSane pUchyuM ke, mahAbhAgyazALI ! divya vastro paharela ratnAbhUSaNothI zobhAyamAna evI koI strIne Aje agara gaIkAle tame dekhI che ? tyAre teNe kahyuM ke, he nAtha ! rudana ane vilApa karatI eka strIne meM joI hatI. paraMtu te bhatrIjI thatI hovAthI tene oLakhIne tenA kAkAne samarpaNa karI dIdhI. ratnavatInA kAkAe paNa brahmadattane bolAvyo.. moTI RddhivALA dhanikone sarva vastu najIvI lAge che. tenI sAthe viSaya-sukha anubhavatAM have eka divase varadhanunuM maraNottara kArya zarU karyuM. have jyAre bIjA divase brAhmaNone jamavA besADyA, tyAre brAhmaNa veSadhArI varadhanuM tyAM AvI A pramANe kahevA lAgyo ke, 'jo mane bhojana Apazo, to sAkSAt e varadhanune' e pramANe kAnane amRta samAna evI vANI brahmaputre sAMbhaLI, te paNa tene dekhIne AliMgana karI jANe AtmAne eka svarUpa banAvato hoya ane harSAzru vaDe navaDAvato hoya tema gharanI aMdara laI gayo. tyAra pachI kumAra vaDe pUchAelA evA teNe potAno vRttAMta kahyo ke, tame suI gayA pachI dIrghanA sauniko mAphaka coroe mane dherI lIdho. vRkSonA AMtarAmAM saMtAelA eka core eka bANathI mane evI rIte haNyo ke jethI huM pRthvI para paDyo ane lattAnI aMdara chupAI gayo. coro gayA pachI vRkSanI bakholamAM, jaLamAM jema AtipakSI saMtAya tema saMtAI gayo. anukrame gAmamAM pahoMcyo. gAmanA mukhI pAsethI tamArA samAcAra jANIne huM ahIM Avyo ane bhAgyayoge mo2 jema meghane tema tamane meM joyA. brahmadatte tene kahyuM ke, have ApaNe purUSArtha vagara kAyaro mAphaka kyAM sudhI rahIzuM ? A samaye kAmadevane sAmrAjya prApta karAvanAra, madirA mAphaka yuvAnane mada karAvanAra vasaMtotsava pragaTyo. te vakhate rAjAno mattahAthI staMbha toDIne sAMkaLa rahita thaI samagra lokone trAsa pamADato mRtyuno jANe nAno bhAI hoya tema bahAra nIkaLyo. tyAra pachI nitaMbanA bhAranI pIDAthI skhalanA pAmatI gativALI koIka kanyAne hAthIe suMDhathI kamalinI mAphaka pakaDI. zaraNArthI AkraMdana karatI dInanetravALI te kanyAnI viSama sthiti thavAthI sarva du:khanA bIjAkSara samAna hAhArava uchaLyo. he
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 dvitIya prakAza, zlo.27 mAtaMga ! tArUM mAtaMga eTale caMDALa nAma sArthaka che. strIne pakaDatA tane lajjA AvatI nathI ?' ema kahevAelA te hAthI pAsethI tene mukta karAvI kumAra tenA sAme gayo. ekadama kUdako mArIne dAMta upara pagathiyAnI mAphaka paga sthApana karI sahelAIthI kumAre tenA upara ArohaNa karyuM ane Asana karI besI gayo. vANI ane paga dabAvavArUpa aMkuza vaDe yoga jANanAra yoga vaDe AtmAne tema te kumAre te hAthIne tarata vaza karyo. "bahu sAruM karyuM, bahu sAruM karyuM, zAbAza, zAbAza !' e pramANe loko vaDe kumArano jaya jayakAra pravarto, kumAre paNa tene thAMbhalA pAse laI jaI hAthaNI mAphaka bAMdhI dIdho. tyAra pachI rAjA tyAM Avyo ane tene dekhIne vismaya pAmyo. tenI AkRti ane parAkramathI koNa Azcarya na pAme ? A chUpo purUSa koNa haze ? ane kyAMthI Avyo haze ? athavA to A sUrya ke Indra haze ? ema rAjAe kahyuM, eTale ratnavatInA kAkAe tene kahyuM, tyAra pachI puNya mAnI rAjAe utsavapUrvaka dakSarAjAe jema caMdrane tema kanyAo brahmadattane ApI. temanI sAthe lagna karIne sukhapUrvaka te tyAM rahelo hato, tyAre koIka samaye vastrano cheDo bhamAvIne eka gharaDI strIe AvIne kahyuM ke, A nagaramAM jANe lakSmIthI bIjo kubera hoya tevo dhanADhya vaizramaNa nAmano zeTha che, tene samudrane jema lakSmI tema zrImatI nAmanI putrI che. rAhuthI jema caMdrakaLAne tema tene tame hAthI pAsethI choDAvI, te tamane ja manathI varelI che ane tyArathI te jhUre che. jema tame hAthIthI ugArI, tema have tene kAmathI paNa bacAvo, jevI rIte hRdayamAM tamane grahaNa karyA che, tevI ja rIte tame tenA hastane svIkAro. vivAhanA vividha maMgalo sAthe kumAra tene paraNyo ane subuddhi maMtrInI naMdA nAmanI kanyAne vaLI varadhanuM paraNyo. zaktithI prakhyAti pAmelA te baMne pRthvImAM bhramaNa karatA ane udyama karatA prayANa karatA hatA. tyAra pachI brahmadattane vArANasI tarapha AvatA sAMbhaLI teno rAjA brahmA mAphaka gaurava karIne sAmo jaIne potAne tyAM laI gayo. te kaTaka rAjAe potAnI kaTakavatI nAmanI putrI tathA sAkSAt jayalakSmI sarakhI caturaMga senA ApI. caMpAnA svAmI kareNudatta, dhanamaMtrI tathA bhagadatta vagere rAjAo tenuM Agamana sAMbhaLIne AvyA. bharate jema suSeNane tema varadhanune senAdhipita banAvI dIrgharAjAne lAMbA paMthe mokalavA mATe brahmaputre laDAI mATe prayANa karyuM. dIrgharAjAnA dUte kaTakarAjA pAse AvIne A pramANe kahyuM ke, dIrgharAjA sAthenI bAlyakALanI maitrI choDavI yogya nathI. tyAre kaTake kahyuM ke, brahmarAjA sahita AgaLa ApaNe sagA bhAIo jevA pAMce mitro hatA. brahmarAjAe maraNa samaye putra ane rAjyanuM rakSaNa karavA mATe ApaNane soMpaNI karI hatI. dhikkArela samarpaNa karelane zAkinI paNa khAtI nathI. brahmarAjAnA putra bhAMDa tarapha dIrgharAjAe lAMbo vicAra na karyo ane atizaya pApa AcaryuM. tevuM pApa caMDALa paNa zuM Acare ? mATe tuM jA ane dIrdhane kahe ke brahmadatta tArI sAme AvI rahyo che. yuddha kara, athavA to nAsI jA, ema kahIne dUtane rajA ApI. tyAra pachI rokANa vagara prayANa karato karato brahmaputra kAmpilyapura Avyo ane megha jema sUrya sahita AkAzane tema teNe dIrghasahita nagara para ghero ghAlyo. daMDathI IjA pAmelA mahAsarpa daramAMthI bahAra nIkaLe tema dIrgharAjA potAnA sarva parivAra sAthe ane yuddha-sAmagrI sahita nagaramAMthI bahAra nIkaLyo. culanIe pachI atyaMta vairAgya pAmavAthI purNAnAmanI pravartinI pAse dIkSA lIdhI ane anukrame mukti pAmI. nadInA jaLacaro jema samudranA jaLacaro vaDe tema dIrgharAjAnA AgaLa AvelA sainiko brahmadattanA sainiko vaDe ghAyala thayA. krodhathI dAMta kacakacAvato bhayaMkara mukhAkRtivALA varAhanI mAphaka dIrgharAjA doDIne zatrune haNavA mATe pravarto. brahmadattanA pAyadaLo, rathasainya ane azvasvAra sainyo lAMbA vegavALA nadIpura mAphaka cAre bAju pharI vaLyAM, tyAra pachI krodhathI lAlanetravALo banelo brahmadatta garjanA
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 yogazAstrano gurjarAnuvAda karatA hAthI sAthe jema hAthI-tema garjanA karatA dIrgharAjA sAthe jAte yuddha karavA lAgyo. pralayakALanA khaLabhaLelA samudra sarakhA baLavAna te baMne mojA vaDe jema mojAne tema astro vaDe astrone pheMkatA hatA. have avasara thayo che, ema jANI levaka mAphaka phelAtA prakAzavALuM sarva dizAone jItavAnA svabhAvavALuM cakra brahmadattane pragaTa thayuM. brahmadare te cakraratnathI turata ja dIrvane haNI nAMkhyo. ghone mRtyu pADavAmAM vIjaLIne kayo parizrama-vilaMba thAya ? stuti karatA mAgo mAphaka "A cakravartI jaya pAmo" ema bolatA devoe brahmadattanA upara puSpavRSTi karI. nagaraloko, pitA, mAtA, devatA mAphaka tene jovA lAgyA ane Indra jema amarAvatImAM tema teNe kapilyapuramAM praveza karyo. brahmadatta rAjAe pUrva paraNelI patnIone sarvasthAnethI teDAvI ane puSpavatI nAmanI rANIne strIratna tarIke sthApanA karI. judA judA svAmIonI sImAo nirmula karIne cha khaMDone sAdhIne pRthvI eka khaMDa svarUpa banAvI. arthAt eka chatravALA cakravartInA rAjyanI sthApanA karI. bAra varasa sudhI sarva dizAnA rAjAoe AvI AvIne rAjAoe jema bharatano tema teno paNa abhiSeka karyo. cosaTha hajAra aMtaHpuranI strIothI parivarelo te pUrvabhavamAM karelA tapavRkSanA phaLasvarUpa rAjyasukhane bhogavato hato. koIka divase nATaka saMgIta cAlI rahelA hatA, tyAre tenI dAsIe devAMganAe guMthela hoya tevA AzcaryakArI puSpano daDo samarpaNa karyo. brahmadatte tene dekhIne meM pUrve kyAMya paNa AvA prakArano daDo dekhyo che," ema manamAM vAraMvAra UhApoha karyo, pahelAnA pAMca janmanA smaraNo tatkAla utpanna thayA ane A saudharma devalokamAM meM dekhyo hato, tema rAjAe jANyuM, te caMdana jaLa vaDe siMcAyo hoI svastha banI vicAra karavA lAgyo ke, mArA pUrvabhavano sagobhAI mane kavI rIte maLaze? tene oLakhavA mATe mAdha tA 5 ', mattivama" ardhA zlokavAnI samasyA ApI. "A mArI samasyAne je ardhAzlokathI pUrNa karaze, tene mAruM adhuM rAjya ApIza" evI nagaramAM udghoSaNA karAvI. sarva nagaralokoe paNa A ardha zlokane potAnA nAma mAphaka mukhapATha karyo, paNa te samasyAne koIe pUrNa na karI, te samaye parimatAlathI citrano jIva zeTha-putra jAtismaraNavALo thaI. dIkSA laI. vihAra karatAM karatAM eka vakhate tyAM Avyo. tyAM koIka udyAnamAM nirjIva bhUmimAM rahelA te munie koIka reMTa calAvatA ane arthe zloka paThana karatA puruSa pAse te pado sAMbhaLyA, eTale bAkI rahelA pado teNe bolAvIne gokhAvyA. 8aa gaticArgo viyo .. pachI te raMTa calAvanAra rAjA pAse jaIne bolI gayo. eTale rAjAe pUchyuM ke, e pada joDanArA kavi koNa che ? eTale teNe muninuM nAma ApyuM. tene rAjAe bakSIza ApI ane te udyAnamAM dharmavRkSa ugeluM hoya tema, munine jovA mATe gayo. harSAzru-pUrNa netravALA rAjAe te munie vaMdanA karI. tyAM pUrvajanma mAphaka snehavAlo te najIkamAM besI gayo. kRpArasa-samudra munie AzIrvAda ApIne rAjAnA upakAra mATe dharmadezanA zarU karI- "he rAjan ! asAra evA A saMsAramAM kaMI sAra nathI, sArabhUta hoya to kAdavamAM jema kamaLa tema mAtra dharma ja eka mAtra sAra che. zarIra, yauvana, lakSmI, svAmIpaNuM, mitro ane baMdhuo e sarve pavanathI pharakatI dhvajA sarakhA caMcaLa che. jevI rIte pRthvI sAdhavA mATe bAhya zatruone jItyA, tema mokSa sAdhavA mATe aMtaraMga zatruo para paNa jaya meLava. bAhya ane atyaMtara zatruono viveka karI mahAzatru sarakhA atyaMtara zatruno tyAga karo. rAjahaMsa jema kSIra ane pANIno vibhAga karI dUdhane ja grahaNa kare che, tema tame paNa yatidharmane grahaNa karo." brahmadatte kahyuM, "he baMdhu ! bhAgyayoge Aje tamArA darzana thayAM A rAjya tamAruM ja che, mATe tamArI IcchA pramANe bhogo bhogavo. tapasyAnuM phaLa hoya to bhogo, te
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, glo.ra7 111 maLyA pachI zA mATe tapa karavuM ? prayojananI siddhi ApoApa thayA pachI prayatna karavA koNa udyama kare ?" munie kahyuM ke, "mane paNa kubera sarakhI saMpattio maLI hatI, paraMtu bhava-bhramaNanA bhayavALA meM teno tRNa mAphaka tyAga karyo che. saudharma devalokathI phINapuSyavALo A pRthvItalamAM Avyo che, ane ahIMthI ghaTelA puNyavALo he rAjan ! rakhe tuM adhogatimAM jAya. AryadezamAM, zreSTha kulamAM, mokSa ApanAra manuSyapaNuM pAmIne tuM amRtathI gudAzauca karavA mAphaka A janma vaDe tuM bhogonI sAdhanA kare che ! svargamAMthI cyavIne ghaTelA puNyavALA ApaNe kuyoniomAM bhaTakyA. vagere vAto yAda karAvavA haju tuM bALaka mAphaka kema muMjhAya che ?" AvI rIte teNe pratibodha karyo. to paNa rAjA na samajyo. 'jemaNe niyANuM karyuM hoya, tene bodhibIjanI prApti kyAMthI thAya ? A nahi samaje tema jANI muni bIjI tarapha vihAra karI gayA. kAladiSTajAtinA sarSe DaMkhyA hoya pachI gADiko rokAIne zuM kare ? ghotikarmono kSaya karI uttama kevalajJAna pAmIne bhava sudhI rahenArAM karmone paNa haNIne te muni muktipada pAmyA. saMsAranA sukhAnubhavamAM lIna banelA brahmadatte paNa sAtaso varSa anukrame pasAra karyA. tyAre koIka pahelAno paricita eka brAhmaNa tenI pAse Avyo, ane teNe kahyuM ke, tame pote je bhojana karo cho, te mane Apo. brahmadatte tene kahyuM ke "mAruM bhojana pacAvavuM tAre mATe muzkela che, lAMbA kALe pacanAruM ane mahAunmAda karAvanAruM che', "annadAna devAmAM paNa tame kRpaNa cho ! dhikkAra thAo tamane" ema bolatA tene tenA kuTuMba-parivAra sAthe rAjAe potAnuM bhojana karAvyuM. have rAtrie te brAhmaNane bIja mAphaka ke bhAtanA bhojanathI so zAkhAvALo kAmonmAda vRkSa atizaya pragaTa thayo. mAtA, bena, putrI, putravadhU vagerenA bheda vagara mAMhomAMhe pazu mAphaka putra sahita brAhmaNe ratikrIDAnI pravRtti karI. rAtri pUrNa thayA pachI te brAhmaNa ane gharanA loko zaramathI potAnuM mukha eka bIjAne batAvavA zaktimAna na banyA. "kUra evA rAjAe mane AkhA kuTuMba sahita viDaMbanA pamADyo" ema ciMtavato brAhmaNa krodhathI nagara bahAra nIkaLI gayo. bahAra bhramaNa karatAM teNe durathI pIpaLAnA jhADanA pAMdaDAmAM kAMkarAo vaDe chidra pADatA evA koIka bakarAM pALanAra rabArIne joyo. "mArA verano badalo vALavA mATe A sAdhana basa che' ema vicArI mUlya jevA satkArathI tene kharIdI laI kahyuM ke, "A rAjamArga uparathI hAthI para besI chatra-cAmara sAthe je jAya tenI AMkho be golikA pheMkI phoDI nAMkhavI." rabArIe brAhmaNanuM te pramANe vacana svIkAryuM. kAraNa ke, pazu jevA pazupAlo vicAra karI kArya karanArA hotA nathI. pachI te rabArIe be bhIMta vacce rahIne be goLI barAbara pheMkIne rAjAnI be AMkho phoDI nAMkhI. devanI AjJA nakkI ullaMghana karI zakAtI nathI." bAjapakSI vaDe jema kAgaDo tema aMgarakSako vaDe te rabArI pakaDAyo. khUba mAra mAryo tyAre apriya karAvanAra brAhmaNane jaNAvyo. te sAMbhaLI rAjAe kahyuM ke, "brAhmaNanI jAtinI dhikkAra thAo ke, te pApIo jyAM bhojana kare che, tyAM ja bhAjana bhAMge che. je dAtAra pratye svAmIbhAva rAkhe che, evA kUtarAne ApeluM sAruM. paraMtu kadApi kRtaghna evA brAhmaNone ApavuM ucita nathI. ThaganArA krUra vyApado mAMsAhArI brAhmaNonI utpatti jemaNe karI, te ja prathama zikSA karavA lAyaka che' ema bolatA atizaya krodhavALA rAjAe putra, mitra ane baMdhu sahita te brAhmaNano muThThImAM AvelA macchara mAphaka ghAta karAvyo. teNe pradhAnane AjJA karI ke, ghAyala karAelA brAhmaNonAM netro vaDe vizAla thALa bharIne mArI pAse sthApana karavo. maMtrIo rAjAno raudra adhyavasAya jANI guMdAnAM phaLothI bharI thALane dharatA hatA, "brAhmaNonAM netrothI thALa sArI rIte pUrNa banyo che.' ema bolato brahmadattarAjA te thALane ane netrone vAraMvAra masaLe che. brahmadattane strIratnarUpa puSpavatInA sparzamAM je AnaMda Avato na hato, tenA karatAM vadhAre AnaMda te thALanA sparzamAM thato hato. madirAnA vyasanavALo jema madirApAtrane tema durgatinA kAraNabhUta evA te thALane kadApi paNa potAnI
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 112 - AgaLathI khaseDato na hato. phalAbhimukha pApavRkSanA dohalAne taiyAra karato hoya tema brAhmaNonAM netronI buddhithI zleSma sarakhA cikaNA ane cakSu jevaDAM guMdAphaLanA ThaLiyAne te masaLato hato tethI pAcho nahIM haThelo raudradhyAnano pariNAma atyaMta vRddhi pAmavA lAgyo. "zubha ke azubha game te hoya, paraMtu te sarva moTAne moTuM ja hoya che" A pramANe pAparUpa kAdavamAM varAha sarakhA te cakravartInA raudradhyAnanA paraMparAvALA karma bAMdhanA2 soLa varSo vItI gayAM. te brahmadatta cakravartI sAtaso soLa varSanuM AyuSya pUrNa karI hisAnabuMdhI pariNAmanA phaLa anurUpa sAtamI nArakI pRthvImAM gayo. // Iti brahmadatta cakravartInI kathA | || 27 || hiMsA karanAranI niMdA : 84 kuNirvaraM varaM paGgu-razarIrI varaM pumAn / api sampUrNasarvAGgo, na tu hiMsAparAyaNaH 5 28 // artha : hiMsA na karanAra, ThuMThA, laMgaDA ane koDhiyA sArA che, paraMtu saMpUrNa aMgavALA hiMsA karanArA sArA nathI. // 28 || TIkArtha : hAtha-paga vagaranA, kharAba dehavALA kuSTa rogI, aMgarahita ahiMsako sArA che. paNa sarvAMga saMpUrNa hiMsA karanAra sAro nathI. // 28 // 'raudra dhyAna-parAyaNa purUSa je zAMti nimitte prAyazcitabhUta evI, athavA kulakramathI cAlI AvatI mAchImAro vagere je hiMsAo kare che, te raudradhyAna vagaranI hovAthI pApa mATe thatI nathI.' AvI zaMkA karanArane kahe che-- 85 hiMsA vighnAya jAyeta / vighnazAntyai kRtA'pi hi / kulAcAradhiyA'pyeSA kRtA kulavinAzinI // 29 // artha : "vighnothI zAMti thAya", te mATe paNa karAyelI hiMsA vighna ApanArI bane che ane kuLanA AcArane pALavAnI buddhinI karAyelI hiMsA paNa kuLano vinAza karanArI thAya che. / / 29 || TIkArtha : raudradhyAna vagaranI, avivekathI ke lobhathI je zAMti-nimitte ke kula-paraMparAthI cAlI AvelI hiMsA e ekalA pApanA hetu svarUpa nathI, paraMtu vighna-zAMti mATe karAtI hiMsA samarAdityakathAmAM kahela yazodharanA jIva surendradattanI jema loTanA banAvelA kukaDAnA vadha karavA svarUpa bhava-paraMparA vadhAranAra vighnarUpa thAya che. 'A amArA kuLano rivAja che.' evI buddhithI karelI hiMsA kuLano ja vinAza karanArI thAya che. || 29 || have kuLakramathI AvelI hiMsAno paNa tyAga karato purUSa prazaMsavA yogya che te kahe che-- api vaMzakramAyAtAM yastu hiMsAM parityajet / 86 sa zreSTha sulasa iva, kAlasaukarikAtmajaH // 30 // artha : vaMza arthAt kula-kramathI cAlI AvelI hiMsAno je tyAga kare che, te kAlasaukarika khATakInA putra sulasanI mAphaka zreSTha che | 30 || TIkArtha : sadgatino mArga sArI rIte jANanAra kasAInA putra sulasanI jema maraNane Icche che, paNa manathI paNa pa2pIDA karato nathI, saMpradAya-gamya sulasanI kathA A pramANe cheH--
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.28-30 113 kAlasaukarikaputra sulasanI kathA : magadhadezamAM mahARddhi yukta rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. tyAM vIra bhagavaMtanA caraNa-kamaLamAM bhramara jevo zreNika rAjA hato. tene kRSNapitA vasudevane jema devakI ane rohiNI tema zIlAlaMkAravALI naMdA ane cellaNA nAmanI be priyatamA hatI. vizvarUpa kumudane AnaMda ApanAra caMdra sarakho bane kuLamAM bhUSaNa samAna abhayakumAra nAmano naMdAne putra hato, rAjAe tenuM utkRSTa buddhi-kauzalya jANIne sarvAdhikArIpaNe tenI nimaNUMka karI. "guNo e gauravanuM sthAna che. koIka samaye jagabhUjya zrI mahAvIra bhagavaMta te nagaramAM AvI samavasaryA. jaMgama kalpavRkSa samAna evA svAmIne AvelA jANIne potAne kRtArtha mAnato harSita thayelo zreNika rAjA tyAM Avyo. devAdika parSadA potapotAnA sthAne besI gayA pachI jaMgagurue pApanAza karanArI dharmadezanA zarU karI. te vakhate koDhanI rasI gaLatI kAyAvALo koIka AvIne, praNAma karIne bhUmitalamAM jema haDakAyo zvAna tema prabhunI pAse AvIne besI gayo. tyAra pachI bhagavaMtanA baMne paga upara te niHzaMkapaNe caMdanarasa mAphaka potAnA ghaNA parUrasathI lepa karavA lAgyo. tene dekhI krodha pAmelA zreNika rAjA vicAra karavA lAgyo ke, jagadgurunI AzAtanA karanAra A pApI ahIMthI ubho thAya, eTale vadha karavAnI zikSAne yogya che. A vakhate bhagavaMte chIMka khAdhI, eTale te koDhiyAe kahyuM ke, 'tame marI jAva' zreNike khAdhI, eTale tene "jIvo', abhayakumAre chIMka khAdhI, eTale 'tame jIvo agara mRtyu pAmo ane kAlasaukarikane chIMka AvatA kahyuM ke, 'tuM jIvIza nahi ane marIza nahi prabhu pratye 'tame marI jAva' evA vacanathI roSa pAmelA rAjAe potAnA sainikone AjJA karI ke, A sthAnathI ubho thAya eTale tene pakaDI levo. dezanA pUrNa thayA pachI mahAvIra bhagavaMtane namaskAra karI, kuSThI ubho thayo, eTale bhIlo jema Dukkarane tema zreNikanA sevakoe tene gherI lIdho. divyarUpa dhAraNa karanAra sUryabiMbanuM anukaraNa karatA te teonAM dekhatAM ja kSaNavAramAM AkAzamAM UDI gayo. sevakoe A vAta rAjAne kahI, eTale rAjAe vismayathI bhagavaMtane pUchyuM ke, "A koNa che ?" tyAre bhagavaMte kahyuM ke, "A deva che' pharI sarvajJa bhagavaMtane pUchyuM ke, "jo deva che, to pachI kayA kAraNathI e kuThI banyo ? eTale bhagavaMte pratyuttara Apyo ke, vatsadezamAM kauzAmbI nAmanI prasiddha nagarI che, temAM zatAnIka nAmano rAjA thaI gayo. te nagarImAM haMmezAno mahAdaridra ane mahAmUrkha eDuka nAmano brAhmaNa hato. koIka vakhate tenI garbhiNI patnIe kahyuM ke, "najIkamAM sUvAvaDa AvavAnI che, to mArA mATe ghI lAvo, nahitara mArAthI vedanA sahana nahi thAya. tyAre teNe brAhmaNIne javAba Apyo, " he priyA ! mArAmAM koI prakAranI AvaData ke kaLA nathI, jethI huM kyAMyathI paNa thoDuM meLavI zakuM. zrImaMto kaLAthI grahaNa karI zakAya che. tyAre brAhmaNIe kahyuM, "he svAmi ! tame rAjAnI sevA karo, A pRthvImAM rAjAthI bIjo koI kalpavRkSa nathI.' ThIka' ema tenI vAtano svIkAra karI ratna meLavavAnI IcchAvALo jema sAgaranI sevA kare, tema te brAhmaNa puSpa, phaLa AdithI rAjAnI sevA karavA lAgyo. have koIka samaye varSARtu jema meghavaDe cArebAjuthI AkAzane ghere, tema caMpAnA rAjAe moTA sainyathI kauzAMbIne ghero ghAlyo. daramAM rahelA sarpa jema samayanI rAha jue, tema lazkara sahita zatAnIka kauzAMbInI madhyamAM rahIne samayanI rAha joto hato. lAMbA kALe caMpAno rAjA paNa sainiko ghaTI gayelA hovAthI varSAkALamAM rAjahaMsa mAphaka potAnA sthAne javA pravaryo, te samaye puSpo levA mATe udyAnamAM gayelA saMDuke savAre nisteja graha sarakhA ghI gayela sainikavALA te rAjAne joyo. tarata ja AvIne teNe zatAnIka rAjAne nivedana karyuM ke, "bhAMgelA dAMtavALA sarpanI mAphaka Apano zatru jaI rahyo che. jo Aje
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 yogazAstrano gurjaranuvAda tame tenA tarapha yuddha karavA jazo to, tene sukhapUrvaka pakaDI zakazo. game teTalo baLavAna hoya paNa khinna thayA pachI parAkramathI parAbhava pADI zakAya che" tenA vacanane sAruM mAnanAra rAjA bANavRSTi vaDe sArabhUta agrasainyavALo hovAthI bhayaMkara sarvarsanyAdi sAmagrI sahita bahAra nIkaLyo. tyAra pachI pAchaLa joyA vagara caMpAnA rAjasainiko nAsavA lAgyA. aNadhArI vIjaLI paDe tyAre jovA mATe koNa samartha bane? "kaMI dizAmAM javuM ?' ema vicArato caMpAno adhipati ekalo ja palAyana thayo tenA hAthI, azvo, koza vagere kauzAMbInA rAjAe grahaNa karyA. harSa pAmelA mahA AzayavALA zatAnIka rAjAe kauzAMbImAM praveza karIne setuka viprane kahyuM, bola, tane zuM ApuM? vikhe tene kahyuM, huM mArI kuTuMbane puchIne yAcanA karIza. gRhasthone gRhINI vagara bIjuM para karavAnuM sthAna hotuM nathI. harSa pAmelA bhaTTa bhaTTiNI pAse jaI sarva hakIkata kahI, tyAre buddhizALI evI teNe A pramANe vicAryuM ke, jo AnI pAse rAjA pAsethI prAmAdika grahaNa karAvIza. to e bIjI patnI paraNaze. kAraNa ke, vaibhava e ahaMkAra karAvanAra thAya che. dararoja eka eka re jaI bhojana karavuM tathA dakSiNAmAM eka sonAmahora mAMgavI." e pramANe patine zikhAmaNa ApI. te pramANe vipre mAMgaNI karI ane rAjAe paNa bolyA pramANe ApyuM. "samudra maLavA chatAM paNa ghaDo potAnI yogyatA pramANe jaLaprApti kare che." haMmezA te pramANe te prApta karato hato ane vaLI te sAthe Adara paNa meLavato hato. "rAjaprasAda purUSone mahAgaurava karanAra thAya che' A rAjamAnya che. ema dha loko tene nimaMtraNa karavA lAgyA, jenA para rAjA prasanna thAya teno sevaka koNa na thAya ? prathama pa vamana karI te vAraMvAra bhojana karato hato. kAraNake dararoja vadhArAmAM dakSiNA maLatI hatI. "brAhmaNonA lobhane dhikkAra thAo." vividha dakSiNAnA dhana vaDe te vipra dhanavAna banyo ane jema vaDalo mULa, DALa ane vaDavAI vaDe tema putra-pautrothI te vistAra pAmyo. te vipra haMmezA ajIrNa, anna-vamana, oDakAra, Amarasa vaDe lAkha vaDe pIpaLAnI jema te cAmaDInA rogavALo banyo tethI karIne te saDelA nAka, paga ane hAthavALo kuSThI banI gayo. tema chatAM agni mAphaka atRpta te, rAjAnI pAse jaIne paNa tevI rIte bhojana karato hato. eka vakhata maMtrIoe rAjAne vinaMtI karI ke, he deva ! A kuThI che ane teno roga cepI che, mATe ahIM bhojana kare che, te yogya nathI. tenA putro nirogI che. temAMthI koIne paNa bhojana karAvo. "khaMDita thayelI pratimAnA sthAne bIjI sthApana karavI joIe." e pramANe maMtrIoe kahyuM, te vAtano rAjAe svIkAra karyo. potAnA sthAne putrane sthApana karI vipra pote ghare rahyo. zuddha mAkhIonA ToLAthI parivarela madhapUDA mAphaka pitAne putroe ghara bahAra eka jhuMpaDImAM rAkhyo. bahAra rahelA pitAnI AjJAne putro sAMbhaLatA ke karatA na hatA. eTaluM ja nahi paNa zvAna mAphaka tene bhojana kASThapAtramAM ApatA hatA ane putravadhuo paNa jugupsA karatI, bhojana pIrasatI mAM pheravIne UbhI rahetI ane nAka macakoDatI hatI. teNe vicAra karyo ke, "A putrone meM dhanavAna banAvyA. tyAre temaNe samudrapAra karAvanAra vahANanI mAphaka mAro anAdara karI mAro ja tyAga karyo. vacanathI paNa teo mane saMtoSa ApatA nathI, eTaluM ja nahi paNa kuThI, krodhI, asaMtuSTa ayogya e vigere anucita zabdo bolI A putro mane krodha karAve che. A putro, jevI rIte mArI dhRNA kare che, tema teo paNa dhRNApAtra bane tema game tema karI huM karIza. ema vicArI putrone kahyuM ke, have huM jIvavAthI kaMTALyo chuM. he putro ! ApaNA kulAcAra evA prakArano che ke, maravAnI IcchAvALAe kuTuMbane eka maMtrelo pazu Apavo joIe. mATe eka pazu lAvo' e sAMbhaLI
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo. 30. 115 anumodana ApanAra pazusarakhI buddhivALA te putro pazu lAvyA. tyAra pachI teNe potAnA aMga paranI rasI luchI luchIne pazunA cArAmAM mizraNa karIne pazune tyAM sudhI khavarAvyuM ke jyAM sudhI te pazu kuSThI na banyo tyAra pachI vipre potAnA putrone pazu Apyo. pitAno Azaya na samajanArA bhoLA putroe koIka divase te pazune haNIne tenuM bhojana karyuM. have huM Atma-kalyANa mATe tIrthabhUmie jAuM chuM. ema putrone pUchIne 'have mAre araNyanuM zaraNa che." ema vicArato te uMcAmukhavALo vipra cAlyo. aTavImAM jatAM jatAM tene atyaMta tRSA lAgI ane pANI mATe rakhaDatAM rakhaDatAM teNe vividha vRkSavALA pradezamAM mitra sarakhA drahane dekhyo. te drahanA kinArA paranA vRkSothI kharI paDelA pAMdaDA, puSpo ane phaLavALA unALAnA madhyakALanA sUryakiraNothI ukaLelA, kaDhelA ukALA sarakhA jaLanuM pAna vipre karyuM jema jema te pANI pIe che, tema tema vAraMvAra tRSA vadhatI jAya ane vAraMvAra pANI pIe che, tema tema tene kRmi sahita reca lAge che. te drahanA jaLapAnathI keTalAka divase te nirogI thayo ane vasantamAM jema vRkSa tema manohara sarva avayavavALo banyo. Arogya pAmavAthI harSita thayelo vipra ekadama ghare pAcho karyo. "janmabhUmie purUSone zarIrano vizeSa prakArano utpanna thayela zaNagAra che.' te nagaramAM praveza karato hato, tyAre vismaya pAmelA nagaralokoe kAMcaLI vagaranA sarpa mAphaka rogamukta ane dekhAvaDA dekhAtA dehavALA tene joyo. nagaralokoe pUchayuM ke, pharI janmelA mAphaka tuM nirogI kevI rIte thayo ? tyAre vipre kahyuM ke, "devatAnI ArAdhanA karavAthI' pachI potAnA ghare jaIne potAnA kuSTha rogavALA putrone harSathI dekhyA ane teone kahyuM ke, "mArI avajJA karavAnuM phaLa ThIka maLyuM tyAre putroe tene kahyuM, "he pitAjI ! vizvAsu amArA viSe tame zatru mAphaka A nirdaya kArya kema karyuM? tyAra pachI lokothI tiraskAra pAmelA Azraya vagaranA teNe he rAjan ! tArA nagaramAM AvIne jIvikAnA dvAra sarakhA dvArapALano Azraya karyo. te samaye ahIM ame AvyA hatA eTale dvArapALa amArI dharmadezanA sAMbhaLavA mATe potAnuM sthAna viprane soMpIne gayo. dvAra pAse beThelA teNe dvAra pAse AvatA pakSIo mATe nAkhela bali jANe jIMdagImAM AvuM dekhyuM na hoya te kaSTavALI bhUkhathI IcchA pramANe khAdhuM. gaLADUba kaMTha sudhI bhojana karavAthI grISmanA tApathI mAravADanA musAphara mAphaka khUba tarasa utpanna thavAthI AkuLavyAkuLa banI gayo. chatAM paNa dvArapALanA bhayathI sthAna choDIne parabaDI ke jaLAzaya tarapha na gayo ane tuSApIDita te jaLacara jIvone dhanya mAnavA lAgyo. 'pANI pANI' ema buma mArato mArato mRtyu pAmyo ane ahIM ja nagaranA daravAjA pAsenI vAvaDImAM deDako thayo. ame pharI vakhata vihAra karatA karatA ahIM A ja nagaramAM AvyA eTale amane vaMdana karavA mATe loko utAvaLA utAvaLA AvavA lAgyA. amArA AgamanA samAcAra panIhArIonA mukhamAMthI sAMbhaLI te deDakAe Ama vicAryuM ke, AvuM pahelA kayAMya paNa sAMbhaLyuM che vAraMvAra UhApoha karatA tene svapra-smaraNa karavA mAphaka te ja kSaNe jAtismaraNa jJAna pragaTa thayuM. deDakAe ema vicAryuM ke pahelA mane daravAjAmAM rokIne dvArapALa je bhagavAnane vaMdana karavA gayo hato. te ahIM padhAryA che. jevI rIte loko temanA darzana karavA jAya che. tevI rIte huM paNa jAuM, "gaMgA nadI sarva mATe sAdhAraNa che, e koInA bApanI mAlikInI nathI" amane vaMdana karavAnA kAraNathI kudI kudIne te mArgamAM Avato hato, eTalAmAM tamArA ghoDAnI paganI kharIthI chuMdAIne te deDako mRtyu pAmyo. amArI bhaktithI bhAvita manavALo te dardarAMka devapaNe utpanna thayo. vagara anuSThAnanI bhAvanA paNa phaLavatI thAya che. IndrarAjAe sabhAmAM kahyuM ke, zrAvakomAM zreSTha zreNika daDha zraddhAvALo che, te kAraNe A deva tenI parIkSA karavA mATe Avyo hato. gozISacaMdana vaDe teNe mArA caraNanI pUjA karI
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda pharI zreNika rAjAe bhagavaMtane prazna karyo ke, Apane chIMka AvI tyAre amAMgalika zabda ane bIjAone chIMko AvI tyAre mAMgalika amAMgalika zabda kema bolyo ? pachI bhagavaMte kahyuM ke mane teNe ema kahyuM ke, 'haju sudhI bhavamAM tame kema paDI rahelA cho ? tame jaldIthI mokSamAM prayAsa karo eTale mane 'mRtyu pAmo' ema kahyuM ane tamane ema kahyuM ke 'tame jIvatA raho' kAraNa ke, 'he narasiMha ! tamane ahIM sukha che, marazo eTale tamArA mATe narakati che' jIvo agara mRtyu pAmo ema abhayane eTalA mATe kahyuM ke, te jIvatAM dharma ka2ze ane mRtyu pAmatAM anuttara vimAnamAM jaze. kAlasaurikane 'jIvato nahi, ke marato nahi' kema ke jIvato rahe to aneka jIvone mAranAra thAya, ane marIne sAtamI narake jAya. te sAMbhaLI zreNike prabhune namaskAra karI vinaMtI karI ke, tamArA sarakhA nAtha hovA chatAM mane narakagati kevI rIte thAya ? bhagavaMte kahyuM ke, tame pahelAM narakAyu bAMdhyuM che, jethI avazya tyAM javuM ja paDaze. 'pahelAM bAMdhelA zubha ke azubha karmanuM phala bhogavavuM ja joIe' temAM ame paNa anyathA ka2vA zaktimAna nathI. tame AvatI covIzImAM padmanAbha nAmanA prathama tIrthaMkara thazo, mATe kheda na karazo, tyAre zreNika kahyuM, 'he nAtha ! jema aMdhArA kUvAmAMthI AMdhaLAnuM tema narakamAMthI mAruM rakSaNa thAya tevo koI upAya che kharo ?' tyAre bhagavaMte kahyuM, jo bhaktipUrvaka kapilA brAhmaNI pAse harSathI sAdhune dAna apAve to, athavA to kAlasaukarika kasAI pAsethI prANIone choDAve to tAro narakamAMthI chuTakAro thAya. nahitara na thAya. A pramANeno samyag upadeza hAra mAphaka hRdayamAM dhAraNa karatA mahArAjA zreNika zrImahAvIrane praNAma karI potAnA mahela tarapha cAlyo. A samaye mArgamAM rAjAnI parIkSA karavA mATe dardurAMka deve mAchImAranI mAphaka akArya karanAra sAdhune batAvyo. tene dekhIne zAsananI malinatA na thAya e kAraNe tene samajAvIne akAryathI nivAraNa karI rAjA potAnA ghare gayA. te deve pharI garbhiNI sAdhvIne batAvI. zreNika rAjAe zAsananI bhaktithI potAne tyAM tenuM rakSaNa karyuM. 'Indra mahArAjAe sabhAmAM jevA prakAranA kahyA hatA, tevA ja tamane dekhyA che. tevA prakAranA purUSonAM vacano khoTAM hotA nathI' ema kahI divase banAvelI nakSatrakSeNi sarakho hAra tathA be goLA zreNika rAjAne te deve ApyA. A tUTelA hArane je sAMdhI Apaze, te mRtyu pAmaze. ema kahIne dekhelA svapna mAphaka te deva adRzya thayo. cellaNA devIne divya manohara hAra Apyo ane be goLA hatA te rAjAe harSathI naMdAne ApyA. manasvI ane IrSALu naMdA rANIe vicAryuM ke, AvA dAna mATe ja huM yogya chuM' ema kahI baMne goLA staMbha sAthe aphALyA. eka goLAmAMthI caMdrayugala sarakhuM nirmala kuMDalayugala ane bIjA goLAmAMthI dedIpyamAna divya vastra-yugala nIkaLyuM. te divya ratno naMdAe AnaMdathI grahaNa karyA. mahAna vyaktine vaga2 mAMge aNaciMtavela lAbha thAya che. 116 ** tamArI diSTane mUMjhavavA mATe bIjuM sarva vaikiya svarUpe karyuM. rAjAe kapilA pAse mAgaNI karI ke, 'jo tuM zraddhApUrvaka sAdhuone bhikSAdAna de to tane puSkaLa dhana ApIne tAruM dAsIpaNuM dura karuM' tyAre kapilAe kahyuM, 'kadAca mane AkhI suvarNamaya banAvI do. athavA to mane prANathI paNa mArI nAMkho to paNa akArya huM nahi karuM.' te pachI kAlasaukarikane kahyuM ke, 'A jIvone choDI de, tuM dhananA lobhathI A kArya kare che, to huM tane dhana ApuM.' tyAre kAlasaukarike kahyuM ke, kadApi paNa huM jIva mAravAnuM kArya nahi choDIza. jenAthI mAnavo jIve che, tevI hiMsAmAM kayo doSa gaNAya ?' rAjAe tene aMdhArA kUvAmAM nAMkhIne eka rAtri-divasa hiMsA karato rokyo ke have A ahIM hiMsAno dhaMdho kevI rIte karaze ? pachI zreNike jaI bhagavaMtane vinaMti karI ke, 'he bhagavaMt ! meM eka rAtri-divasa saunika (kasAI) pAse hiMsA tyajAvI che.' sarvajJa bhagavaMte kahyuM ke rAjan ! aMdhArA
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.30 117 kUvAmAM paNa teNe svayaM banAvIne mATInA pAMcaso pADAone haNyA che tyAM jaIne joyuM to te pramANe dekhyuM tyAra pachI pote udvega karavA lAgyA ke 'mArA pUrva karelA karmane dhikkAra thAo, sarvajJa bhagavaMtanI vANI pheraphAravALI hotI nathI.' da22oja pAMcaso-pAMcaso pADAone mAratA A kAlasaukarikane mahApApano Dhagalo vRddhi pAmyo. naraka-prApti thaI tyAM sudhI A lokamAM paNa tene atibhayaMkaramAM bhayaMkara evA rogo utpanna thayA. cheDe naraka prAptinI upara ukaLelAM dAruNa pApo vaDe vadha karAtAM Dukkara mAphaka vyAdhinI pIDAthI kadarthanA pAmelo o bApa ! o mA ! e pramANe cIso pADato hato. te strI, taLAI, puSpo, vINAno zabda ke zIkhaMDanI anukuLa sukha-sAmagrIno AMkha, cAmaDI, nAsikA, kAna, jiAmAM zulo bhoMkavA sarakhuM duHkha mAnato hato. tyAra pachI tenA putra sulase tenuM samagra svarUpa jagatamAM Apta ane abhayadAna denAra evA abhayakumArane kahyuM tyAre abhaye tene jaNAvyuM ke, tArA pitAe je hiMsAdika pApa kAryo karyA che, tenuM AvuM phaLa che. e hakIkata satya che ke, 'ati ugra pAponuM phaLa ahIM ja prApta thAya che' to paNa tene prIti mATe Ama kara. IndriyonA viparIta padArthothI tene zAMti thaze. viSTAnI durgaMdha nAza karavAnuM jaLa auSadha nathI. have sulase AvIne tene kaDavA ane tIkhAM bhojano karAvyAM ane tapelA tAMbAnA rasa sarakhA pANInuM pAna karAvyuM. ghaNI viSTA lAvI tenA AkhA zarIra para lepo karyA, uMcA kAMTAnI banAvelI zayyAmAM tene suvADyo. gadheDAnA ane uMTonA kaTu zabdo tene saMbhaLAvyA. rAkSasa, vetAla, hADapiMjara jevA bhayaMkara rUpo tene batAvyAM. tevA prakAranA pratikuLa viSayothI khuza thayelA teNe putrane kahyuM ke, lAMbA kALe Aje svAdiSTa bhojana ThaMDuM jaLa, komaLa zayyA, sugaMdhI vilepana, kAnane amRta samAna zabda, AvA prakAranA suMdara rUpo dekhavAnuM netrasukha mane prApta karAvyuM. ATalA lAMbA samaya sudhI te AvA bhojanAdinA sukhathI mane vaMcita kema rAkhyo ? te sAMbhaLI sulasa putre vicAryuM ke, aho ! A ja janmamAM pApanuM phaLa bhogave che, to narakamAM tenuM zuM thaze ? sulasa Ama vicArI rahyo hato, tyAM te marIne apratiSThAna nAmanI sAtamI nArakImAM bhayaMkara nArakIpaNAne pAmyo. 'have tuM pitAnA sthAnano Azraya kara, k pitAnI maraNottara kriyA pachI svajanoe sulasane kahyuM ke, jethI karIne tArA vaDe ame sanAtha banIe.' teone sulase kahyuM ke, ' e kArya huM kadApi nahi karIza' pitAe ahIM ja lagAra ane AvatA janmamAM AnuM mahAkaTu phaLa meLavyuM che. jema mane mArA prANo priya che. tevI rIte bIjAM prANIone paNa potAnA prANo priya ja hoya che. potAnA prANa TakAvavA mATe pArakA prANono nAza karanArane dhikkAra ho. hiMsAnuM AvA prakAranuM phaLa dekhIne hiMsAnI AjIvikAthI koNa jIve ? jenuM ekAMta phala maraNa che, te jANyA pachI kiMpAka-phaLa koNa khAya ? pachI te svajano tene kahevA lAgyA ke, 'prANIvadhamAM ja pApa thaze, te jema gotrIo pitAnuM vArasamAM maLela suvarNa vaheMcI le tenI mAphaka pApano bhAga vaheMcI laIzuM.' tuM prathama eka pADAne haNa bIjAone pachI ame haNIzuM. tethI kharekhara tane ghaNuM alpa pApa thaze. te samaye pitAno kuhADo hAtha vaDe grahaNa karIne sulase tene potAnI jaMdhAmAM mAryo jethI mUrchA khAIne te nIce paDyo. mUrchA utarI ane cetanA AvI eTale AkraMdanapUrvaka karuNa svarathI bolyo ke arere ! kaThora kuThAraghAtathI huM bahu pIDA pAmyo chuM. he baMdhuo ! A mArI vedanAne bhAga pADIne tame laI lo. jethI mArI vedanA ochI thAya, pIDA pAmatA mane bacAvo ! kheda pAmelA manavALA te baMdhuoe sulasane kahyu ke, 'koInI pIDA koI laI zake kharo ?' mArI ATalI mAtra pIDA paNa tame laI zakatA nathI to pachI tame narakapIDA kevI rIte laI zakazo ? kuTuMba mATe pApa karIne
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ * +44 yogazAstrano gurjarAnuvAda ghora naraka vedanA ekalo huM ja paralokamAM sahana karIza baMdhuo to ahiM ja rahevAnA che mATe bhale vaMzaparaMparAmAM hiMsA cAlI AvI hoya to paNa tevI hiMsA sarvathA huM nahi ja karIza. kadAca pitA aMdha thAya, tethI putre paNa aMdha banavuM ? e pramANe kahI rahelA atipIDAvALA sulasanI saMbhALa levA mATe zreNikaputra abhayakumAra tyAM AvyA. 118 sulasane abhayakumAre AliMgana karI kahyuM, bahu sAruM, bahu sAruM. tArI sarva hakIkata ame sAMbhaLI tethI harSa pAmI ame AvyA chIe. vaMzaparaMparAnA pApathI kAdava mAphaka durathI je pAcho haThe che, te mATe kharekha2 tuM dhanya prazaMsApAtra cho. ame guNo tarapha pakSapAta karanAra chIe. dharmavatsala te rAjakumAra abhaya madhura AlApothI tenuM bahumAna karI potAne sthAne gayo. durgatithI bhaya pAmelo sulasa potAnA baMdhuono anAdara karI bAra vrato grahaNa karI daridra jema IzvaramAM tema jainadharmane viSe sthAna pAmyo. kAlasaurikanA putra sulasanI jema jeo kulaparaMparAthI thavAvALI hiMsAno tyAga kare che, tene svargasaMpattio dUra nathI te zreyakAryano adhikArI bane che. || 30 | hiMsA karavA chatAM paNa damAdika karavAthI puNya upArjana kare ja che ane pApanI paNa vizuddhi kare che ? te saMbaMdhamAM kahe che-- 87 damo devagurupAsti-rdAnamadhyayanaM tapaH sarvamapyetadaphalaM hiMsAM cenna parityajet 1 // 21 // artha : jo hiMsAno tyAga karavAmAM na Ave to IndriyanuM damana, deva-gurunI upAsanA, dAna, svAdhyAya ane tapAdi sarva paNa dharmAnuSThAno niSphaLa bane che. II 31 // TIkArtha : jo zAMtinA kAraNabhUta athavA kulakramathI cAlI AvatI hiMsAno tyAga na kare to Indriyono jaya karavA rUpa dama, deva ane gurUnI sevA, supAtramAM dAna ApavuM. dharmazAstrAdikanuM paThana karavuM, cAMdrAyaNa Adi kaThora tapa karavA, vagere zubha dharmAnuSThAno paNa puNya upArjana ane pApakSayAdi phaLa vagaranA samajavA. A pramANe mAMsalubdha zAMtinA arthI ane kulAcAra pAlana mATe karAtI hiMsAno pratiSedha karyo. // 31 || have zAstrIya hiMsAno pratiSedha karatA zAstrathI ja tenuM khaMDana kare che-- 88 vizvasto mugdhadhI - rlokaH pAtyate narakAvanau ' aho nRzaMsairlobhAndhai-hiMsAzAstropadezakaiH // 22 // artha : AzcaryanI vAta e che ke hiMsA zAstronA upadeza ApanArAM tathA lobhathI aMdha banelA nirdaya puruSo hiMsAmAM dharma samajAvIne bhoLA ane vizvAsu lokone narakanI pRthvImAM pheMke che. // 32 || TIkArtha : nirdaya ane lobhAMdha evA manu vagere hiMsAzAstronA upadeza karanArA, dayAvALA to hiMsAno upadeza ke tenA zAstro race ja nahi. mAMsakhAvAnA lobhamAM aMdha banelAo vizvAsavALA bhadrika janone narakapRthvImAM pheMke che. lobhamAM aMdha kema kahyA ? te mATe jaNAve che svAbhAvika viveka ane vivekInA saMsargarUpe cakSuthI rahita hovAthI, kahyuM che ke, "svAbhAvika viveka e ja eka nirmala cakSu che, tema ja tevA vivekavALA sAthe saMvAsa, te bIju cakSu che. A baMne jagatamAM jene nathI. te tattvathI aMdha che ane te khoTA mArge pravarte temAM kono aparAdha gaNavo ?' catura buddhivALo kAryAkAryano viveka
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, glo.31-36 119 rAkhanAra chetaranAranA vacanomAM vizvAsa rAkhato nathI. || 30 || jemaNe hiMsAzAstra kahela che, te jaNAvI teno nirdeza kare che- 89 'yajJArthaM pazavo sRSTAH svayameva svayambhuvA / yajJoDI mUtye sarvaNa tamAdya vaDavadha:' | rUrU manu pa3i9 artha : have manusmRtinA vacanothI manunA matane jaNAve che ke, brahmAe pote ja yajJa mATe pazuonuM sarjana karyuM ane A yajJa sarva jagatanI AbAdI mATe che, tethI yajJamAM thayelo vadha e vadha na kahevAya // 33 / TIkArtha : "brahmAe pote ja yajJa mATe pazuo banAvyAM che. yajJa A jagatane mATe kalyANa ane AbAdI karanAra che, te kAraNe temAM thatI hiMsA e hiMsA nathI. hiMsAthI thanArA pApanI temAM utpatti nathI." temAM ema kahevAya che ke, "yajJamAM hiMsAno doSa kema nathI ?' tenA javAbamAM teo kahe che ke, jenI hiMsA karavAmAM Ave, tenA prANaviyogathI putra, strI, dhana vagerenA viyogathI mahAna apakAra thAya che athavA sarva artha utpanna karanAra duSkRta-pApa thAya. narakAdika phaLa bhogavavA paDe, paraMtu yajJamAM haNAelA jIvo upara upakAra thAya che. narakAdika phaLa na maLatAM hovAthI apakAra thato nathI. || 33 / te ja kahe che90 auSadhyaH pazavo vRkSA-stiryaJcaH pakSiNastathA / yajJArtha nidhana prAptA: prAnudjyuskUtiM puna: 34 mana pa/40 artha : vaLI je auSadhi, pazuo, vRkSo ane tiryaMca evA pakSIo yajJane mATe maraNa pAmyA, teonI paNa unnati thaI che. I 34 | TIkArtha : "darbha vagere auSadhio, bakarA vagere pazuo, yUpa vagere vRkSo, baLada, ghoDA vagere tiryaMco, kapiMjala vagere pakSIo, yajJa nimitte nidhana (vinAza-pIDA) pAme che, te pharI utkarSane pAme che. deva, gaMdharva-yonipaNAne ane uttarakuru vageremAM lAMbA AyuSyane pAme che." || 34 che. 91 madhuparke ca yajJe ca, pitrye daivatakarmaNi / treva pAvo hiMDyA-rAtre vanmanuM rU manu pa/41 92 eSvartheSu pazUn hiMsan, vedatattvArthavidvijaH / AtmAnaM pava, matyuttamAM tim rUdda emanu pa/42 artha : "dahIM-dUdha Adi pAMca padArthanA mizraNa rUpa madhuparkanI kriyAmAM, azvamegha Adi yajJomAM, devonA mahAyajJAdi kAryomAM ane pitAdinA zrAddha pUjAnA prasaMge ja pazuonI hiMsA karavI, paNa bIjA koI kAryomAM nahi" A pramANe manue kahyuM che te 35 || upara kahelA anuSThAnomAM pazuonI hiMsA karato ane vedazAstranA rahasyone jANanAro brAhmaNa potAne ane pazuone uttama gatimAM pahoMcADe che. || 36 //. TIkArya : madhuparka eka prakAranI kriyA, temAM go-vadhanuM vidhAna kaheluM che, jyotiSamAM yajJa vageremAM
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 20 yogazAstrano gurjarInuvAda pazuvadha karavAnuM kaheluM che, jemAM mAtA-pitA devatAo che, evA prakAranI kriyAo te rUpa zrAddha karma pitRo tathA devatAonuM mahAyajJAdi karma, A kahelA vidhAnamAM pazuonI hiMsA karavI, te sivAya pazuonI hiMsA na karavI tema manue kaheluM che. A kahelAM kAryo sAdhavA mATe pazuonI hiMsA karatAM brAhmaNa potAne ane pazuone svarga ane mokSa uttama gati pamADe che. vedanA paramArthane jANanAra dvija vidvAnono A adhikAra che || 35-36 / hiMsAzAstranI vAta bAju para rAkhI tenA upadeza karanArAo kevA prakAranA che. te kahe che- 93 ye cakruH krUrakarmANaH zAstraM hiMsopadezakam / / kva te yAsyanti narake nAstikebhyo'pi nAstikAH // 37 // artha : krUra karma karanArA manu Adi je puruSoe hiMsAno upadeza ApanArAM zAstrone banAvyA che. te badhA kaI narakamAM jaze? kema ke, teo to nAstikomAM paNa nAstika che . 37 || TIkArthaH manu vagere jeoe nirdaya krUra karma karavAnA smRti vagere himopadezaka zAstro karyA che, te kaI narakamAM jaze ? teo dekhavAmAM Astika lAgatA chatAM nAstikathI paNa mahAnAstika che || 37 | 94 'varaM varAkazcArvAko, yo'sau prakaTanAstikaH / vedoktitApasacchadma - cchannaM rakSo na jaiminiH // 38 // artha : pragaTa nAstika daMbha vagarano bicAro cArvAka kaMIka sAro gaNAya, paraMtu tApasanA veSamAM chupAelA ane vedamAM Ama kahyuM che ema kahI vedazAstranA nAme lokone bhamAvato rAkSasa sarakho jaimini sAro nathI || 38 che. TIkArtha : jaimininI apekSAe cArvAka ke lokAtika daMbha vagarano hovAthI anukaMpA karavA yogya kaMIka ThIka gaNAya, paraMtu je veda-vacana AgaLa karanAra ane tApasanA veSamAM chupAelA sakala prANIone ThaganAra te rAkSasa jevo che. kahyuM che ke, "yajJa mATe pazuone utpanna karyA che te to mAtra vANIno vilAsa che. kharI rIte to pote potAnA karmAnusAra judA judA prakAranI yonimAM jIvo utpanna thAya che." Ama hovAthI koIkano sRSTivAda khoTo mArga che. vizvanI sarvanI AbAdI mATe yajJa, ema kahIne arthavAda e pakSapAta mAtra che. "vadha vadha nathI' e hAsyavacana samajavuM. yajJa mATe mArelA ane auSadhi AdikanA jIvone uttamagatinI prApti te mAtra tenI zraddhA karanAranuM vacana samajavuM. paraMtu sukRta karyA vagara yajJanA vadha mAtrathI UMcI gati maLI zakatI nathI ane yajJamAM haNavA mAtrathI jo uMcI gati maLatI hoya, to pachI yajJamAM mAtApitAdikano vadha kema karato nathI ? ethI kahevuM che keH "huM svarganI bhoganI tRSNAvALo nathI, meM tArI pAse tevI koI mAMgaNI karI nathI, huM to haMmezA tRNa bhojanamAM saMtoSa mAnanAro chuM mATe he bhalA purUSa ! Ama karavuM tane yogya nathI. yajJanI aMdara haNAelA prANIo jo nakkI svargamAM ja jatA hoya, to pachI tame mAtA-pitA, putra ane baMdhuothI yajJa kema karatA nathI ?" "madhuparyAdikamAM hiMsA kalyANa karanArI thAya che, bIjAmAM nahi" e svachaMdInuM vacana samajavuM, hiMsAmAM pharaka kema pADyo? jethI eka kalyANa karanArI ane bIjI tevI nathI ! puNyAtmAoe to sarva prakAranI hiMsA na karavI joIe, jema ke "sarva jIvo jIvavAnI ja IcchA kare che, maravAnI nahi, te kAraNathI nigraMtha munivaro ghora prANivadha karatA nathI" (daza. 6/11) vaLI pUrva kahI gayA ke, "AtmAne ane pazune uttama
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, glo.30-42 121 gati pamADe che." A ati sAhasika sivAya bIjo koNa bolavA taiyAra thAya ? haju ahiMsaka pazune akAmanirjarAthI uttama-gatinI prApti thAya, paraMtu yajJa karanAra brAhmaNane to kasAI mAphaka tIkSNa talavAranA prahArapUrvaka nirdayatAthI hiMsA karanArane uttama gatinI saMbhAvanA paNa kevI rIte hoya ? | 38 che. A ja vAtane vizeSa kahevA pUrvaka upasaMhAra karatA kahe che- 95 devopahAravyAjena, yajJavyAjena ye'thavA / nanti jantUn gataghRNA, ghorAM te yAnti durgatim // 39 // artha : mithyAtvI devone bali ApavAnA bahAnAthI athavA yajJakarmanA bahAnAthI je nirdaya puruSo prANIone haNe che, teo ghora durgatimAM jAya che. || 39 // TIkArtha : mahAnavamI, mAghaaSTamI, caitra aSTamI, zrAvaNa zukla ekAdazInA divasomAM bhairava, caMDikA, Adi devone balinA bAnAthI ke devapUjAnA nimitte dayA vagaranA jeo jIvaghAta karanArA che, teo bhayaMkara narakAdi durgatimAM jAya che, ahi devane bheTa dharAvavA rUpa vizeSa kathana ane yajJanA bahAnAthI upasaMhAra jaNAvyo. nirdoSa ane svAdhIna dharmasAdhana hoya, pachI sadoSa ane parAdhIna dharmasAdhana pakaDavuM -e hitakArI na gaNAya. kahyuM che ke, "AMgaNAmAM jo madha maLI jatuM hoya, to pachI te mATe parvata para javA koNa prayAsa kare ? // 39 // e ja kahe che - 96 zamazIladayAmUlaM, hitvA dharmaM jagaddhitam / aho hiMsA'pi dharmAya, jagade mandabuddhibhiH // 40 // artha : jemAM upazama, zIla ane dayAguNa che, tevA jagatanA hitakArI evA dharmano tyAga karI maMdabuddhivALA puruSoe hiMsAne paNa dharma kahyo che, te khedanI vAta che. || 40 || TIkArtha : kaSAya ane IndriyonA jayarUpa zama, suMdara svabhAvarUpa zIla, prANInI anukaMpA svarUpa dayA, A traNa mULa kAraNa jenA che, te abhyadaya ane mokSanA kAraNarUpa dharma che, AvA prakArano dharma jagatanA jIvone hita karanAra thAya che, paraMtu khedanI vAta che ke zama, zIla, dayA Adi dharmanA sAdhanono tyAga karIne hiMsAdikane jeo dharma-sAdhano gaNAve che ane dharmanA sAdhanonI upekSA kare che - evA prakAre pratipAdana karanArAonI maMda buddhi pragaTa che. || 40 || A pramANe lobhamUlaka, zAMti-nimitte kula-paraMparAvALI, yajJa-nimitte, devane bheTa ApavA nimitte jaNAvelI hiMsAno pratiSedha jaNAvyo. have pitR viSayaka hiMsA bAkI che, te bIjA zAstromAM kahI che, teno cha zlokomAM anuvAda kare che- 97 haviyaccirarAtrAya, yaccAntyAya kalpate / pitRbhyo vidhivaddattaM tatpravakSyAmyazeSataH // 41 // 98 tilaiz2ahiyavairmASai-radbhirmUlaphalena vA / dattena mAsaM prIyante vidhivat pitaro nRNAm // 42 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 yogazAstrano gurjarInuvAda 99 dvau mAsau matsyamAMsena trIn, mAsAn hAriNena tu / aurabhreNAtha caturaH, zAkuneneha paJca tu // 43 // 100 SaNmAsAMzchAgamAMsena, pArSateneha sapta vai / / aSTAveNasya mAMsena, rauraveNa navaiva tu // 44 // 101 daza mAsAMstu tRpyanti, varAhamahiSAmiSaiH / zazakUrmayostumAMsena, mAsAnekAdazaiva tu // 45 // 102 saMvatsaraM tuM gavyena, payasA pAyasena tu / manu. 3 vArthIpAsamANena, tRtivazavArSivI che 46 che 266-271 artha : zrAddhanA divase pitAdine vidhipUrvaka apAyelo koIka bali dIrdhakALanI tRpti mATe thAya che ane koIka balithI anaMtakALa sudhI tRpti thAya che, have te banne balinuM kathana kare che. tala cokhA, java, aDada, pANI, kaMda ane phaLo - A badhI vastuo balimAM vidhisahita ApavAthI pitA eka mahinA sudhI tRpta thAya che. mAchalAnA mAMsathI be mahinA sudhI tRpta thAya che, haraNanA mAMsathI traNa mahinA sudhI tuSTa thAya che. UMTanA mAMsathI cAra mahinA sudhI saMtuSTa thAya che. zakunI jaMgalanA pakSInA mAMsathI pAMca mahinA sudhI tRpta thAya che. bakarAnA mAMsathI cha mahinA sudhI tuSTa thAya che. pArSata nAmanA haraNanA mAMsathI sAta mahinA sudhI saMtuSTa thAya che. kALA haraNanA mAMsathI ATha mahinA sudhI tRpta thAya che. raurava nAmanA haraNanA mAMsathI nava mahinA sudhI tRpta thAya che. vaLI Dukkara ane pADAnA mAMsathI daza mahinAnI tRpti pAme che tathA sasalA ane kAcabAnA mAMsathI agiyAra mahinA sudhI tRpta thAya che. gAyanA dUdhathI ane (dUdhathI banelI) khIrathI eka varSa sudhI tRpta thAya che ane geMDAnA mAMsathI bAra varSanI tRpti thAya che. // 41-46 // TIkArtha : zruta ane anumati bemAM zrutasaMbaMdha baLavAna hovAthI gavya eTale dUdha ke khIrano saMbaMdha samajavo. paNa prakaraNathI mAMsa na levuM. keTalAka ema vyAkhyA kare che ke, mAMsa sAthe dUdha athavA dUdhamAMthI banelA dahIM vagere, dUdhamAM pakAvelA cokhA athavA khIra ke dUdhapAka e paNa pAyasa kahevAya, gharaDo bokaDo jaLapAna karatAM jenA eka jIbha ane be kAna traNa jaLa-sparza kare, kaheluM che ke, "jenuM Indriya-bala kSINa thayeluM che, evA prakAranA zveta bokaDAne pitRkarmamAM vArSINasa yajJa karanArAo kahe che. tenA mAMsathI pitAdika pUrvajone bAra varasa tRpti thAya che." | 41-46 / pitR-nimittaka hiMsAnA upadeza karanArAM zAstro jaNAvIne hiMsAnA dUSaNo kahe che- 103 iti smRtyanusAreNa, pitRNAM tarpaNAya yA / pUDharvithI te hiMsA, sADapi Tutidetave che 47 che artha : A pramANe smRti zAstranA anusAra mUDha puruSo pitAdinA saMtoSa mATe je hiMsA kare che te hiMsA paNa durgatinuM kAraNa thAya che 47 || TIkArthaH pUrva jaNAvelA smRti-dharmasaMhitA vagerenA anusAre pitRo-pitAnA vaMzajo "zrutimAM kahyuM
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.43-50 123 che ke, pitAne, dAdAne ane vaDadAdAne piMDa arpaNa kare." teonuM tarpaNa karavA mATe mUDhapurUSo je hiMsA kare che, te mAtra mAMsalobhAdinA nimittavALI nathI, paNa narakAdika durgatinA kAraNavALI che, thoDI paNa koIka hiMsA e naraka-kAraNa nathI thatI ema na mAnavuM vaLI je pitAdika pUrvajonI tRpti mATe vistArathI varNavelI, te bhoLA lokonI buddhimAM bhrama karAvanArI che, tala, DAMgara vagere tathA matyAdinA mAMsathI mRtyu pAmelA pitAdikane tRpti thAya che !" te mATe kahe che ke "jo marelA prANIone paNa ahIM tRpti thatI hoya to nirvANa pAmelA dIvAnuM sneha-tela dIpakanI zikhAne jarUra vRddhi pamADe ekalI hiMsA durgitanA kAraNabhUta ja che, tema nahi, paraMtu hiMsA karatA jaMtuo sAthe vera virodha thato hovAthI A loka ane paralokamAM hiMsAnA kAraNathI bhayahetu bane che. | 47 || ahiMsakane te sarva jIvone abhayadAna ApavAmAM zUravIra hovAthI koInA paNa taraphathI bhaya raheto nathI, te jaNAve che- 104 yo bhUteSvabhayaM dadyAd bhUtebhyastasya no bhayam / yAdRgvitIryate dAnaM, tAdRgAsAdyate phalam // 48 // artha : je puruSa jIvone abhayadAna Ape che. te puruSane anya jIvothI bhaya utpanna thato nathI. jevuM dAna apAya che. tevuM phaLa prApta thAya che || 48 | TIkArtha : jeo jIvone abhaya Ape che, tene temanA taraphathI bhaya hoto nathI. jevA prakAranuM dAna Ape, tevA ja prakAranuM phaLa meLave che. // 48 || A pramANe hiMsAmAM tatpara banelA manuSyone narakAdika durgatirUpa hiMsAnuM phaLa jaNAvyuM. hiMsaka evA niMdApAtra caritravALA devonA paNa mUDhajana-prasiddha pUjyatvanI niMdA kare che. 105 kodaNDadaNDacakrAsi-zUlazaktidharAH surAH / hiMsakA api hA kaSTaM, pUjyante devatAdhiyA // 49 // artha : dhanuSya daMDa, cakra, talavAra, phUla ane zakti nAmanA zastro dhAraNa karanArA hiMsaka evA paNa devI devatAnI buddhithI pUjAya che te duHkhanI vAta che ! | 49 //. TIkArtha : atizaya khedanI vAta che ke rudrAdika devo hiMsA karanArA hovA chatAM ajJAna, aNakeLavAelA sAmAnya loko vaDe vividha puSpa, phaLa bheTa vagerethI pUjAya che, te mATe devatAbuddhithI hiMsakapaNAnA hetabhUta vizeSaNa kahe che. dhanuSya daMDa, cakra, talavAra, zUla ane zakti hathiyAra dharanAra hovAthI hiMsA karanAra. hiMsA na karanArA hoya to dhanuSAdika dhAraNa karavuM ayukta che. dhanuSadhArI zaMkara, daMDa rAkhanAra yama, cakra ane talavAra dhAraNa karanAra viSNu, zUladhArI ziva ane zivA, zaktidhara, kumAra, upalakSaNathI bIjA zastro dhAraNa karanAra devo paNa samajI levA // 49 || A pramANe vistArathI hiMsAno pratiSedha karI pratipakSabhUta ahiMsAvratanI be zloko vaDe stuti kare che- 106 mAteva sarvabhUtAnA-mahiMsA hitakAriNI / ahiMsaiva hiM saMsAra-marAvamRtasAraNiH
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 24 yogazAstrano gurjarAnuvAda 107 ahiMsA duHkhadAvAgni-prAvRSeNyaghanAvalI / bhavabhramirugA nA-mahiMsA paramauSadhI // 51 // artha : ahiMsA mAtAnI jema sarva jIvonuM hita karanArI che, kharekhara ahiMsA ja saMsArarUpI marUbhUmimAM amRtanI nIka tulya che . 50 | vaLI - ahiMsA du:kharUpI dAvAnalane bujhavavA mATe varSARtunA megha samAna che tathA bhavabhramaNanA rogathI pIDAtAM AtmAone Adarza auSadha tulya ahiMsA ja che. | 51 || TIkArtha : ahiMsA e mAtAnI jema sarva jIvonI hita karanArI che ahiMsA e kharekhara saMsArarUpI marabhUmimAM amRtanI nIka che. ahiMsA e du:khadAvAgnine olavanAra megha-paMkti che, ane ahiMsA e bhavabhramaNarUpI cakranA rogathI pIDitone paramauSadhi samAna che. | 50-51 | ahiMsAvratanA phaLane batAve che- 108 dIrghamAyuH paraM rUpa-mArogyaM zlAghanIyatA / / ahiMsAyAH phalaM sarvaM, kimanyat kAmadaiva sA // 52 // artha : ahiMsA pAlana karanArane lAMbA AyuSyanI prApti, uttamarUpa, nirogatA, prazaMsanIyatA vagere phaLo maLe che. vadhAre keTaluM kahIe ? e manoratha pUrNa karanAra che. || para // TIkArtha : ahiMsAmAM tatpara banelo nakkI bIjAnuM AyuSya vadhArato janma-janmAMtaramAM lAMbu AyuSya bhogave che, temaja pArakAnA rUpane nAza nahi karato te uttamarUpa prApta kare che. asvasthatAnA kAraNabhUta hiMsAno tyAga karato parama svAthyarUpa Arogya meLave che ane sarva jIvone abhayadAna ApanAro thavAthI temanAthI potAnI prazaMsA prApta kare che. A sarva ahiMsAnuM phaLa che. te ahiMsA je je prakAranI abhilASA thAya, tene tene prApta karAve che, upalakSaNathI na Icchala svarga ane mokSa phaLa ApanAra thAya che. A viSayamAM zloka jaNAve che - "parvatomAM meru, devomAM Indra, manuSyomAM cakravartI, jyotiSamAM caMdra, vRkSomAM kalpavRkSa, grahomAM sUrya, jaLAzayomAM samudra, asuro suro ane maryonA adhipomAM jinapati, tema sarvavratomAM adhipatinuM sthAna ahiMsA prApta kare che. vadhAre keTaluM kahevuM ? | para || A pramANe vistArathI ahiMsAvrata kahyuM. have satyavratano avasara hovAthI tene kahe che. jUThanI virati vagara te vrata prApta thaI zakatuM nathI. tenuM phaLa batAvyA vagara jUThathI viramavAnuM zakya nathI, mATe khoTA vacananuM phaLa batAvIne tenI viratine batAve che- 109 manmanattvaM kAhalatvaM mUkatvaM mukharogitAm / vIkSyA'satyaphalaM kanyA-lIkAdyasatyamutsRjet // 53 // artha : bobaDApaNuM aspaSTa bolavApaNuM, mUMgApaNuM ane mukhanA rogo asatyanA phaLa kahyAM che, ema joI-jANIne kanyA-alIka Adi asatyano tyAga karavo // pa3 || TiIkArtha : bIjo sAMbhaLanAra na samajI zake tevA vacana bolavAnA yoge te purUSa paNa mansana bobaDo
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.51-55 125 kahevAya, aspaSTa bolavApaNuM. mUMgApaNuM, mukharogavALo ke bIjI jIbhavALo thAya, A sarve asatya vacana bolavAnAM phaLa jANIne zAstrabalathI asatyanuM svarUpa samajIne zrAvaka moTAM asatyo bolavAno tyAga kare. kahyuM che ke, "asatya vacana bolanAra mUMgA, jaDabuddhivALA, aMga-vikala bobaDA ke jenuM boleluM koIne na game tevA, durgaMdha nIkaLatA mukhavALA thAya che. '' || 53 | kanyAdi saMbaMdhI asatya je AgaLa kahevAnA chIe, te kahe che-- 110 kanyAgo bhUmyanIkAni, nyAsApaharaNaM tathA 1 kUTasAkSyaM ca paJceti, sthUlAsatyAnyakIrttayan // 54 // artha : asatya pAMca prakAranA che : (1) kanyA-asatya (2) gAya-asatya, (3) bhUmi asatya (4) thApaNane chupAvavI ane (5) khoTI sAkSI bharavI. A pAMca sthUla asatya kahyAM che. II 54 II TIkArtha : 1. kanyA-viSayaka, 2. gAya-viSayaka, 3. bhUmi viSayaka, 4. thApaNa pAchI na ApavA viSayaka, 5. khoTI sAkSI pUravI, A pAMcane jinezvaroe pAMca moTA asatyo kahelAM che. 1. kanyA saMbaMdhI asatya te kahevAya ke, sArI kanyAne kharAba kahevI, kharAbane sArI, (judIne) judI nahi tene judI kanyA kahevI, te viSayamAM viparIta kahevuM. kanyA zabdathI sarva kumArAdi be pagavALA manuSyo saMbaMdhI samajI levuM. 2. gAya saMbaMdhI asatya te kahevAya ke, alpa dUdha ApanArIne bahu dUdha ApanArI. bahu dUdha ApanArI mATe alpa dUdha ApanArI-ema viparIta kathana karavuM. upalakSaNathI cAra pagavALA sarva mATe samajI levuM. 3 bhUmi saMbaMdhI asatya te kahevAya ke, pArakI jamInane paNa potAnI kahevI agara viparIta kahevuM. A bAkInA vRkSAdi padArtho saMbaMdhI paNa upalakSaNathI samajI levuM. koI zaMkA kare ke, be pagavALA, cAra pagavAlAM ke apada ema kema grahaNa na karyAM ? javAba Ape che ke, kanyAlIkAdika lokamAM atiniMdApAtra tarIke prasiddha che. 4 rakSaNa mATe bIjAne soMpavuM te nyAsa. suvarNa Adi anAmata rAkhI mUkavA mATe ApavA, te thApaNa rAkhyA pachI viparIta bolavuM. te moTo mRSAvAda 5. ApaNane prAmANika gaNI sthApana karyA hoya paraMtu lAMca-rUzvata ke IrSyA-adekhAIthI khoTI sAkSI pUravI. jema ke, 'huM' AmAM sAkSI chuM' pArakAnA pApanuM samarthana karavArUpa lakSaNavizeSa AzrIne pUrvathI A juduM jaNAveluM che. A pAMce kilaSTa AzayathI utpanna thanArAM hovAthI sthUla asatyo samajavAM. // 54 // A pAMca moTAM asatyono vizeSaNa dvArA hetu sthApIne teno pratiSedha batAve che-- 111 sarvalokavirUddhaM ya-dyadvizvasitaghAtakam I yadvipakSazca puNyasya, na vadettadasUnRtam " ka " artha : je sarva lokathI viruddha che, vizvAsano ghAta karanAruM che ane puNyano zatru che, tevA asatyane bolavuM nahi || 55 || TIkArtha : kanyA, gAya, bhUmi-viSayaka asatyo sarva lokamAM viruddha hovAthI na bolavAM. vizvAsano ghAta karanAra hovAthI thApaNa mATe asatya na bolavuM. puNya dharmano vipakSa adharma, pramANabhUta gaNIne bharoso rAkhIne satya kahevA mATe vivAdIo vaDe prArthanA karAya, te rUpa dharma ane dharmano vipakSa adharma hovAthI khoTI sAkSI na pUre || 55 || asatyanA phaLo batAvatAM teno parihAra karavA mATe upadeza Ape che--
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 yogazAstrano gurjarAnuvAda 112 asatyato laghIyastva-masatyAdvacanIyatA / adhogatirasatyAcca, tadasatyaM parityajet // 56 // artha : asatyathI laghutA thAya che, asatyathI niMdAno doSa utpanna thAya che ane adhogati paNa asatyathI thAya che, mATe asatyano tyAga karavo // pa6 // TIkArtha : asatya bolavAthI A lokamAM apakIrti, halakAI ane AvatA bhavamAM durgati thAya che, mATe asatya bolavAno tyAga karavo // pada // kilaSTa Azaya pUrvaka asatya bolavAno bhale niSedha hoya, paraMtu pramAdathI bolI javAya to zI harakata ? e saMbaMdhamAM kahe che 113 asatyavacanaM prAjJaH, pramAdenApi no vadet / zreyAMsi yena bhajyante, vAtyayeva mahAdrumAH // 57 // artha : jema pavanathI moTA vRkSo bhAMgI jAya che, tema asatya vacanathI sarva kalyANa nAza pAme che, tethI buddhizALI purUSe pramAdathI paNa asatya na bolavuM. | pa7 || TIkArtha : kilaSTa Azaya pUrvakanA asatya vacananI vAta bAju para rAkho, paraMtu ajJAna saMzayAdika pramAdathI paNa asatya na bolavuM. pramAdathI bolAelA asatya vacanathI mahAvAyarAthI jema mahAvRkSo tema zreya kAryo mULa sAthe ukhaDI vinAza pAme che. maharSioe kaheluM che ke - atIta, vartamAna ane bhaviSyakALamAM thayelA je arthane na jANe, tene "A ema ja che' ema na bole atIta, vartamAna ane bhaviSyakALamAM thayelA A padArthamAM zaMkA thAya, tene "A ema ja che" ema kathana na kare. atIta, vartamAna ane bhaviSyakALamAM thayelA je padArthamAM niHzakapaNuM thayuM hoya tyAM "A Ama che' ema nirdeza kare.A asatya cAra prakAranuM bhUtano apalApa karI padArthane chUpAvavo, (daza. 98,9,10) na hoya tevo padArtha ubho karavo, arthAntara ane gartA, bhUtanindava A pramANe - "AtmA nathI, puNya-pApa, paralokAdi nathI" abhUtobhAvana jema ke, AtmA sarvagata che, athavA zyAmaka jAtinA taMdula sarakho AtmA che. arthAntara eTale baLadane ghoDo vagere kahevA ane gaI traNa prakAranI eka pApavALA vyApAra pravartAvanArI jema ke, "khetara kheDo' vagere bIjI apriyA. kANAne kANo kahevA rUpa. trIjI Akroza karavA svarUpa. jema ke, "are kulaTAputra !" vagere // pa7 || asatya vacana atiparihAra karavA yogya che, ema batAvatA vaLI A lokanA doSone batAve che 114 asatyavacanAdvaira-viSAdApratyayAdayaH __ prAduHSanti na ke doSAH kupathyAd vyAdhayo yathA // 58 // artha : eka asatya vacanathI vaira, viSAda, avizvAsa Adi kyA doSo utpanna nathI thatA ? arthAta jema kupaththanA sevanathI aneka vyAdhio pedA thAya che, tema asatya vacanathI bIjA aneka doSo upasthita thAya che. || 58 || TIkArtha : asatya vacana bolavAthI vaira, virodha, pazcAttApa, avizvAsa, rAjyAdikamAM amAnya vagere kupathya bhojanathI jema vyAdhio thAya che, tenI mAphaka upara kahelA doSo utpanna thAya che. // pa8
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.56-60. 127 parabhavamAM mRSAvAdanuM phala jaNAve che- 115 nigodeSvatha tiryakSu, tathA narakavAsiSu / utpadyante mRSAvAda-prasAdena zarIriNaH // 59 // artha : jagatanA jIvo asatya vacananA prabhAvathI nigoda, tiryaMca, ane narakagatimAM utpanna thAya che. / 59 || TIkArthaH asatya bolavAnA prabhAvathI prANIo anaMtakAya jIvavALA nigodamAM, gAya-baLada Adi tiryacayoniomAM ane naraka-vAsIomAM utpanna thAya che. e 59 / have asatya bolavAnA tyAgamAM sulaTA ulaTA be prakAre kAlikAcAryanuM ane vasurAjAnuM e be daSTAMta kahe che- 116 brUyAdbhiyoparodhAdvA nAsatyaM kAlikAryavat / yastu brUte sa narakaM, prayAti vasurAjavat // 60 // artha AcAryadevazrI kAlikasUri ma.nI jema bhayathI ke AgrahathI asatya na bolavuM ane bhaya Adi gADha kAraNathI je jIva asatya bole che, te vasu rAjAnI mAphaka narakamAM jAya che. te 60 || TIkArya : maraNAdika bhaya ke koInA dAkSiNyathI kAlikAcArya mAphaka asatya na bolavuM ane upara kahelA kAraNo bhaya ke dAkSiNyathI asatya vacana bole to, vasurAjA mAphaka narake jAya, te A pramANe- satya upara kAlikAcAryanI kathA : pRthvIrUpa ramaNInA mugaTamaNi samAna turamaNI nAmanI nagarI hatI. tyAM nAma pramANe guNavALo jItazatru nAmano rAjA hato. tyAM rudrA nAmanI prasiddha brAhmaNIne datta nAmano putra hato. datta atyaMta uzRMkhala, haMmezA jugAra ramavo, madyapAna karavuM emAM ja majA mAnato. IcchA pramANe chUTathI vartana karavA mATe te rAjAnI sevA karavA lAgyo. rAjAe paNa tene chAyA mAphaka joDIdAromAM mukhya banAvyo. "vRddhi pAmatI viSavelaDIne AgaLa vadhavA ke upara caDavA mATe vRkSa kAma lAge che' A datte prajAne bhedanItithI game tema uzkerIne rAjAne dezavaTo apAvyo. pApAtmAo ane kapota potAnA Azrayano uccheda karanArA hoya che te durAtmA A rAjAnA rAjya para pote ja besI gayo. "halakA mANasane pagano agra bhAga Apyo, to mAthA sudhI caDI bese che" sAkSAt pAparUpa dhUmathI vizvane malina karato hoya tema, te dharmabuddhithI pazuonI hiMsAvALA moTA yajJo karavA lAgyo. koIka samaye saMyama deha svarUpa hoya tevA, te dattanA mAmA kAlikAcArya nAmanA AcArya vihAra karatA tyAM AvyA. mithyAtva-mohita hovAthI AcAryanI pAse javAnI IcchA na hatI. chatAM paNa mAtAe atizaya dabANa karyuM. jethI te mAmAnI pAse Avyo. madirA pAna karelA mAphaka pramatta sarakhA teNe ubhaTapaNAthI temane pUchyuM, "he AcArya ! jo jANakAra ho to yajJonuM phaLa kaho' kAlikAcArye kahyuM ke, jo tuM dharma pUche che, to te sAMbhaLa- potAne je je apriya hoya, te bIjAne na karavuM' are ! huM to yajJanuM phaLa puchuM chuM e pramANe pharI kahyuM, eTale AcArye kahyuM 'hiMsAdi e zreya karanAra nahi, paNa pApa baMdhAvanAra thAya che.' pharI durbuddhi datte te ja prazna niMdApUrvaka pUchayo. chatAM AcArye sajjanatApUrvaka uttara Apyo ke, "yajJonuM phala naraka che' krodha pAmelA datte kahyuM ke, A viSayamAM khAtrI kaI ? te kaho. AcArye kahyuM ke, AjathI sAtame divase tuM caMDAlanI zvAna-kuMbhamAM
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 ** yogazAstrano gurjarAnuvAda raMdhAIza. kopathI bhavAM caDAvIne ane AMkha lAla karIne bhUtano vaLagADa thayo hoya tevo te pUche che ke temAM zuM pramANa ? have kAlikAcArye paNa kahyuM ke, 'caMDALanI zvAnakuMbhImAM raMdhAvA pahelA te ja divase aNadhArI rIte tArA mukhamAM viSTAno praveza thaze' roSamAM AvelA datte kahyuM ke, 'tamAruM mRtyu konAthI ane kyAre thaze ?' tyAre AcArye kahyu ke, koIthI paNa nahi, paNa potAnA samaye huM svargamAM jaIza' ema munie kahyuM. tyAre roSa pAmelA datte potAnA sevakone AjJA karI ke, A durbuddhine pakaDI lo, e pramANe AjJA pAmelA sevakoe kAlikAcAryane pakaDI keda karyA have pApakarmI dattathI kaMTALelA sAmaMtoe pahelAnA rAjAne bolAvIne rAjya arpaNa ka2vA nirNaya karyo. zaMkAvALo datta paNa siMhanI garjanAthI trAsa pAmelA ane jhADImAM saMtAI rahelA hAthI mAphaka potAnA gharamAM chupAI gayo. daivayoge sAtamo divasa kayo ? te khyAlamAM na rahetA sAtamA divase bahAra nIkaLavA mATe koTavALa Adi pAse rAjamArga para cokI pahero goThavAvI rAjamArganuM rakSaNa karyuM. tyAM AgaLa eka mALI puSpano karaMDiyo laIne prAtaHkALamAM nagara-prevaza karato hato. tyAre eNe jhADAnA vegathI mArgamAM ja viSTA karI ane bhaya pAmelA teNe puSpothI DhAMkI dIdhI. 'A ja divase duSTa munine pazu mAphaka haNIza' ema vicArato datta paNa ghoDesvAro sAthe bahAra nIkaLyo. doDatA eka azvanI kharI vaDe chaLelI viSTA dattanA mukhamAM paDI. 'vratadhArI saMyamInI vANI asatya thatI nathI.' zilA sAthe aphaLAyAnI mAphaka DhIlA dehavALo hatAza banI gayo ane tyAra pachI sAmaMtone kahyA vagara potAnA ghara tarapha cAlyo. have prajAlokoe ANe ApaNI maMtraNA jANI nathI.' ema vicArI e gharamAM praveza kare, te pahelAM to tene baLada mAphaka bAMdhIne pakaDyo. have rAtri pUrNa thAya eTale jema sUrya potAnuM teja pragaTa kare, tema pahelAno rAjA te vakhate pragaTa thayo. karaMDiyAthI chuTelA sarpa mAphaka dUrathI krodhathI saLagatA te rAjAe narakanI kuMbhI sarakhI caMDALanI kuMbhImAM dattane nAMkhyo. kuMbhI nIce agni saLagAvyo kuMbhI tapatI hatI tyAre vacamAM zvAno rahelA hatA. paramAdhArmikoe jema nArakIone tema dattane pIgaLAvI mArI nAMkhyo. rAjAnA bhaya ane Agrahane AdhIna na thatAM satyavratanuM rakSaNa karavA mATenI pratijJAvALA kAlikAcArya mAphaka buddhizALI purUSa kadApi asatya na bole. A pramANe kAlikAcAryanuM kathAnaka kahyuM. asatya upara vasurAjAnI kathA H cedI dezamAM zuktimatI nadInA kAMThe krIDA sarakhI suprasiddha zuktimatI nAmanI nagarI hatI. pRthvInA mugaTa samAna te nagarImAM tejathI adbhuta mANikyaratna mAphaka abhicaMdra nAmano rAjA hato. pAMDurAjAne jema yudhiSThira tema te rAjAne mahAbuddhizAlI satya vacana bolanAra vasu nAmano putra janmyo hato. kSIrakadaMbaka guru pAse teno putra parvata, rAjaputra vasu ane vidyArthI nArada ema traNa sahAdhyAyIo paThana karatA hatA. bhaNanArA A traNe bhaNavAnA zramathI rAtre makAnanI agAsImAM uMghI gayA hatA. tyAre AkAzamAM jatA cAraNa munio mAMhomAMhe ema bolyA ke, 'AmAMthI eka svargamAM ane bIjA be narakamAM jaze' e vAta kSIrakadaMbake sAMbhaLI, te sAMbhaLI kheda pAmelA kSIrakaMdabake vicAryuM ke, 'huM bhaNAvanAra houM ane mArA ziSyo narake jAya, te vAta khedanI gaNAya' AmAMthI svargamAM koNa ane narakamAM kayA be jaze? te jANavAnI IcchAvALA upAdhyAye traNene sAthe bolAvyA ane lAkhanA rasathI bharelA pIThAloTanA kUkaDA darekane eka eka ApIne kahyuM ke, 'Ano tyAM vadhu karavo, jyAM koI na dekhe' temAM vasu ane parvata baMnee tevA zUnya ekAMta pradezamAM jaIne potAnI gati mAphaka pIThAnA kUkaDAono vadha karyo. mahAtmA nArade nagara bahAra jaI tyAM ubhA rahIne ekAMta pradezamAM dizA joIne tarka karyo. gurujIe te pramANe AjJA
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.60 129 karI che ke he vatsa ! tAre Ano vadha tyAM karavo ke, jyAM koI A kUkaDAne na dekhe, A kUkaDAne te dekhe che huM dekhuM chuM, khecaro dekhe che, lokapAlo dekhe che ane evA jJAnIo dekhe che. tevuM koIpaNa sthAna che ja nahi ke jyAM koI na dekhe. gurUnI vANInuM tAtparya kharekhara kUkaDAno vadha na karavAnuM che. guru bhagavaMto haMmezA dayALu hoya che ane hiMsAthI parAbhukha che, amArI buddhinI parIkSA karavA mATe A AjJA karI che' ema vicArI kUkaDAne haNyA vagara ja te pAcho Avyo ane kUkaDAne na haNavAnuM te kAraNa paNa gurUne nivedana karyuM. 'A svargamAM jaze' ema nizcaya karIne gurUe nAradane snehathI AliMgana karyuM ane 'bahu sAruM bahu sAruM' ema kahyuM, vasu ane parvatake pAchA AvIne kahyuM ke, jyAM koI dekhatuM na hatuM, tyAM ame be kUkaDAne haNyA, 'are ! tame baMne dekhatA hatA ! he pApIo ! khecarAdikanA dekhatA tame baMnene kema haNyA ? ' ema kahI Thapako Apyo. ' tyAra pachI khedathI jene bhaNAvavAnI buddhi cAlI gaI che, evA upAdhyAye vicAryu ke, 'vasu ane parvatane bhaNAvavAno mAro zrama niSphaLa gayo. kharekhara guruno upadeza paNa pAtra anusAre pariName che' meghanuM jaLa sthAnanA bhedathI muktAphala ane lavaNapaNAne pAme che. priyaputra parvataka ane putra karatAM paNa adhika vasu narake jaze, mATe AvA gRhavAsathI zo lAbha ? te vakhate vairAgyathI upAdhyAye dIkSA grahaNa karI ane tenA sthAne vyAkhyA karavAmAM vicakSaNa evo parvata beTho. guru-kRpAthI sarva zAstramAM vizArada banIne zAradanA megha samAna nirmala buddhivALo nArada potAnI janmabhUmimAM gayo. rAjAomAM caMdrasamAna abhicaMdra rAjAe paNa te samaye dIkSA lIdhI tyAra pachI zobhA vaDe vAsudeva samAna evo vasu rAjA rAjA thayo. teNe pRthvItalamAM satyavAdI tarIkenI prasiddhi meLavI ane te prasiddhinuM rakSaNa karavA mATe te satya ja bolato hato. have eka vakhate zikAra karavA nIkaLelA zikArIe mRgalA mATe vindhyaparvatamAM bANa pheMkyuM tyAre te vacamAM ja skhalanA pAmyuM. bANa skhalanA pAmavAnuM kAraNa jANavA mATe te tyAM gayo to hAthathI sparza karatAM AkAza sarakhI svaccha sphaTika-zIlA jANavAmAM AvI. eTale teNe vicAryuM ke, A zilAnI bIjI bAju caMdranI aMdara jema bhUminI chAyA tema tenI mAphaka saMkrAnta thaelA cAlatA mRgalAne meM joyo hato. hAthathI sparza karyA vagara koI paNa prakAre sarvathA A jANI zakAya tema nathI, mATe avazya A zilA vasurAjAne mATe yogya che.' te zikArIe guptapaNe rAjA pAse jaIne te zilAnI hakIkata jaNAvI. khuza thayelA rAjAe te grahaNa karI ane tene ghaNuM dhana ApyuM. rAjAe guptapaNe rAjasabhAmAM besavA yogya tenI vedikA ghaDAvI ane ghaDanAra kArIgarone mArI naMkhAvyA, 'rAjAo kadApi koInA thatA nathI' te vedI upara cedI rAjAnuM siMhAsana sthApana karyu. ajJAna loko ema samajavA lAgyA ke, 'satyanA prabhAvathI siMhAsana AkAzamAM addhara raheluM che. kharekhara satyathI tRSTa thayelA devatAo A rAjAnuM sAnidhya kare che' evA prakAranI tenI atizaya ujjavala prasiddhi dareka dizAmAM phelAI. te prasiddhithI bhaya pAmelA rAjAo tene AdhIna banyA, 'sAcI ke mithyA prasiddhio rAjAone vijaya ApanArI thAya che' koIka samaye nArada tyAM AvyA tyAre teNe buddhizALI ziSyo pAse RgvedanI vyAkhyA karatA parvatane joyo. anairyanRtyam A sUtranI vyAkhyAmAM 'aja' eTale bakaro evo artha samajAvatAM parvatane nArade kahyuM, he baMdhu ! A kahevAmAM bhrAntithI tArI bhula thAya che. traNa varasa thayA hoya, tevA dhAnyo ugatA nathI, te 'ajo' kahevAya. gurujIe A pramANe ja ApaNane vyAkhyA karI hatI, tene tuM kema bhulI gayo ? tyAra pachI parvate kahyuM ke, pitAjIe A artha nathI kahyo, paNa 'ajo' eTale bakarA kahyA hatA ane te ja pramANe koSomAM paNa artha kahelo che. pachI nArade kahyuM. 'A pramANe zabdonA arthanI gauNa ane mukhya
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 yogazAstrano gurjarAnuvAda be vicAraNA hoya che. temAM A viSayamAM gurUjIe gauNa artha kahyo hato. gurujI dharmano upadeza karanArA hatA. zruti paNa dharmasvarUpa ja che. baMne viparIta karIne he mitra ! tuM pApa upArjana na kara' AgrahapUrvaka parvate kahyuM ke gurUjIe "manI pAna' "aja' eTale bakarAM kahelA che, gurUe kahelA zabdanA arthanuM ullaMghana karavAthI tu dharma upArjana kare che kharo? khoTA abhimAnavALI vANI manuSyane daMDa ke bhaya ApanArI thatI nathI ? parvate kahyuM, "potAnA pakSanI sthApanA karavAmAM je niSphaLa thAya. teNe jIhyA cheda svIkAravo-evI ApaNI vacce zarata ho' A viSayamAM ApaNA be vacce sAthe abhyAsa karanAra vasurAjAne prAmANika nirNaya ApanAra tarIke mAnya karavA. nArade te vAtano svIkAra karyo. kAraNake satya bolanArAne kSobha thato nathI. khAnagImA parvatanI mAtAe putrane kahyuM. "huM gharakAryamAM parovAyelI hatI, tyAre "ajA' eTale "traNa varasanA dhAnyo" evo artha meM tArA pitAjI pAsethI sAMbhaLyo hato. tamoe jidvA-chedanI zarata abhimAnathI karI, te kArya ayogya karyuM. vagara vicAryuM kArya karanAra ApattinA sthAnane prApta kare che. parvate kahyuM, "A pramANe meM karyuM to che ja, te mAtAjI ! meM eka vakhata game te karI nAMkhyuM. have teno koI upAya che ke nahi ? pachI te parvatanI ApattinI pIDA vaDe hRdayamAM zalya pAmelI mAtA vasurAjA pAse gaI "putra khAtara zuM na karAya ?' teNe kahyuM, he mAtAjI ! tamane dekhavAthI Aje kharekhara mane gurUjI kSIrakadaMbakanA ja darzana thayAM. bolo zuM karuM ? athavA zuM ApuM ? tyAre teNe kahyuM, he pRthvI pati ! mane putrabhikSA Apa, he putra ! putra vagara dhana, dhAnya ke bIjI vastuonuM mAre zuM prayojana che? vasue kahyuM, he mAtAjI ! parvata mane pUjya ane pAlana karavA yogya ja che, zruti paNa ema ja kahe che. gurunA putra sAthe gurUnI jema vartavuM." akAle roSa karanAra yamarAjAe Aje konI ciThThI uMcakI ? he mAtA ! mArA baMdhune mAravAnI IcchAvALo koNa che ? te mane kaho. tame zA mATe phikara karo cho ? "aja' zabdanI vyAkhyAnI hakIkata tathA potAnA putre karelI zarata, tamane temAM nirNaya karanAra pramANapurUSa tarIke mAnya che, mATe tamArI pAse prArthanA karuM chuM ke, baMdhunuM rakSaNa karavA mATe "aja' eTale bakaro evo artha tamAre kahevo. mahApurUSo prANo ApIne paNa paropakAra karanArA hoya che, to pachI vANIthI kema nahi?' vasue kahyuM "he mAtAjI ! huM asatya vacana kema boluM ? satya vacana bolanArA prANanA nAzamAM paNa asatya bolatA nathI. vaLI bIjuM kaMIka bolavuM paNa pApathI DaranArAe asatya to na ja bolavuM. vaLI gurU vacanathI virUddha bolavAnI ke khoTI sAkSI pUravAnI vAta to kevI rIte karI zakAya? tyAre mAtAe kahyuM "gurunA putranuM ghaNuM karyuM ! athavA to satyavratano Agraha rAkha' e pramANe jyAre roSathI kahyuM, tyAre vasurAjAe tenuM vacana mAnya karyuM. tyAra pachI harSa pAmelI phIrakadaMbakanI patnI gaI ane vidvAna evA nArada ane parvata rAjasabhAmAM AvyA, sabhAmAM baMne vAdIonA satya ane asatyarUpa kSIra ane nIrano sArI rIte vibhAga karanAra ujjavaLa prabhAvazALI madhyastha guNavALA sabhyo ekaThA thayA. pRthvI ane AkAza baMne vacce jema sUrya tema AkAza sarakhA svaccha sphaTikanI zilAnI vedikA upara sthApana karela siMhAsanane sabhApati vasurAjAe zobhAyamAna karyuM. tyAra pachI nArade ane parvate rAjA pAse potapotAnI vyAkhyAnI sthApanA karI, ane kahyuM ke, have tame satya artha kaho. brAhmaNa-vRddhoe kahyuM ke, svarga ane pRthvI e baMne vacce jema sUrya tevI rIte "A baMne vacce vivAda che, te tamAre viSe pramANa che. ghaTa vagere divyo kharekhara Aje satyathI ja vartI rahelA che, satyathI varasAda varase che ane satyathI devatAo paNa vaza thAya che, he rAjan ! tame ja lokone satyamAM sthApana karo cho, to A viSayamAM Apane zuM kahIe ? satyavratane ucita evo nirNaya
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.61-62 131 Apo." vRddhonuM vacana na sAMbhaLyuM hoya, tema potAnI prasiddhino paNa khyAla karyA vagara vasue kahyuM ke, gurUjIe "ajAnuM meSA" arthAt "ajo' eTale gheTA evI vyAkhyA karI hatI ema kahIne sAkSI ApI tenA asatya vacanathI devatAo krodhAyamAna thayA ane devatAoe AkAza jevI nirmala sphaTikazilAnI vedikAvALuM siMhAsana cUrI nAkhyuM. vasumatIno svAmI vasurAjA tyAra pachI tatkAla narakapAtanI prastAvanA karato hoya tema pRthvItalamAM paDyo. khoTI sAkSI ApanAra caMDAla mAphaka tAruM mukha koNa dekhe ? ema vasune tiraskArato nArada potAnA sthAnake gayo. asatya vacana bolavAthI kopAyamAna thayelA devatAoe paTakAvela vasurAjA ghora narakamAM gayo. aparAdhI te vasurAjAno je je putra rAjya para besato hato, tene tene devatAo haNatA hatA, evI rIte ATha haNyA hatA. A pramANe vasurAjAne asatya vacana bolavAnuM phala sAMbhaLIne jinavacana zravaNa karela AtmAe koInA paNa Agrahane vaza na banatAM prANonA saMzayamAM paNa asatya na ja bolavuM. iti nArada-parvata kathA. || 60 || "sajjanone hita karanAra' te satya-evI vyutpattithI yathArtha vacana hovA chatAM paNa bIjAne pIDA karanAra vacana paNa asatya ja gaNeluM che, mATe satya paNa evA prakAranuM na bolavuM joIe. 117 na satyamapi bhASeta, parapIDAkaraM vacaH / loke'pi zrUyate yasmAt kauziko narakaM gataH // 61 // artha : anyane pIDA thAya tevuM satya vacana paNa na bolavuM. jethI lokamAM paNa saMbhaLAya che kekauzika tApasa satyathI narakamAM gayo . 61 || TIkArtha : lokavyavahArathI satya dekhAvA chatAM paramArthathI vicAra karIe to te parapIDA karanAra hovAthI te vacana asatya ja che, tevA vacano na bolavA joIe. tevuM vacana bolavAthI narakagamana thAya che. lokamAM ane bIjAmatanA zAstromAM paNa te vAta saMbhaLAya che ke, bIjAne pIDA karanAra satya vacana bolavAthI kauzika narakamAM gayo. kauzikanI vAta saMpradAyathI A pramANe samajavI- satya e ja dhanavALo kauzika nAmano koIka tApasa gAmanA saMbaMdhano tyAga karI gaMgA nadI pAse rahevA gayo. kaMdamULAdino AhAra karanArA mamatva-rahita parigraha vagaranA evA teNe satyavAdI tarIke ghaNI nAmanA meLavI. eka vakhata gAma lUMTIne te tApasa dekhe tevI rIte te coro daramAM jema sarpa tema Azrama najIkamAM vananI jhADImAM bharAI gayA. coronA pagalAMnA anusAre gAmalokoe tApasane pUchyuM ke, "tame satyavAdI cho, kaho ke coro kyAM gayA ?' dharmatattvanA marmane na jANanArA kauzike kahyuM ke, "A gADha jhADInI aMdara coroe praveza karyo che. tenA kahevAthI hAthamAM hathiyArothI sajja banI gAmalokoe vanamAM praveza karI zikArIo jema mRgalAne tema corone mArI nAkhyA. bIjAne pIDA karanAra' evuM satyavacana bolanAra potAnuM AyuSya pUrNa karIne kauzika tApasa pragaTa nArakImAM gayo. || 61 || alpa paNa asatya bolavAno pratiSedha karIne mahAasatya bolanArA mATe kheda kare che- 118 alpAdapi mRSAvAdAd rauravAdiSu saMbhavaH / anyathA vadatAM jainI, vAcaM tvahaha kA gatiH // 62 // artha : alpa mRSAvAdathI paNa raurava Adi narakomAM jIvanI utpatti thAya che, to pachI khedanI vAta che ke zrI jinarAjanI vANIne viparItapaNe kahenArAM nihanava Adi puruSonI kaI gati thAya ? | 62
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 yogazAstrano gurjarAnuvAda TIkArtha : A lokanA alpa lAbha karanAra thoDA asatyathI raurava, mahAraurava vagere nArakImAM utpanna thAya che. raurava e nArakI arthamAM lokomAM pracalita che, nahiMtara sarva narakamAM ema kahe. te jinezvaranI vANIne viparIta arthamAM kahenAra ane asatya kathana karanAra kutIrthiko tathA svamatamAM nilavo vagerenI zI gati thaze ! naraka karatAM paNa adhika adhama gati pAmaze. teone rokavA azakya che mATe kharekhara teo zoka ane kheda karavA lAyaka che. kahevuM che ke - ahAhA ! bIjAM anya sarva pApo karatAM prabhumArgathI thoDuM paNa viparIta bolavuM ke prarUpaNA karavI-e mahA bhayaMkara che. marIcinA bhavamAM upArjana karelA avazeSamAtra pApanA yoge devothI jenA guNonI prazaMsA thaelI hovA chatAM, traNe bhuvanamAM ajoDa malla sarakhA tIrthakara hovA chatAM paNa traNa jagatanA prabhu ! tame aneka vakhata govALIyA AdikathI kadarthanA pAmyA !" strI, gAya, brAhmaNa ane garbhanA jIvonI hatyA karanAra dRDhaprahArI sarakhA keTalAka ghaNA pApa karavA chatAM te bhavamAM siddhi pAmyA che, te vAta prasiddha che || 62 | asatyavAdIone niMdIne satyavAdIonI stuti kare che- 119 jJAnacAritrayormUlaM, satyameva vadanti ye / dhAtrI pavitrIkriyate, teSAM caraNareNubhiH // 63 // artha : je purUSo jJAna ane cAritranA mULa hetu samAna satya vacanane ja bole che. te uttama puruSonA caraNanI reNuthI - dhULathI pRthvI paNa pavitra thAya che || 63 | TIkArtha : jJAna ane cAritra baMnenA mUlakAraNa svarUpa satya ja jeo bole che. teonA caraNanI rajathI A pRthvI pavitra thAya che. jJAna ane cAritra eTalA mATe kahyuM ke nA vikariyAmoDyAM (vi.bhA.3) e bhagavAn bhASyakAranA vacanano anuvAda karavA mATe jJAna grahaNa karavAthI darzana paNa AvI jAya. darzana vagaranuM jJAna e ajJAna gaNeluM che. mithyASTi jIvo sad asad padArthoviparIta jANe che. tenuM jJAna bhavatAraNavALuM ane svacchaMdapaNe arthakathana karanAra nirapekSatAvALuM hovAthI temane jJAnanuM phaLa thatuM nathI. kahevu che ke sAcA ane khoTAmAM taphAvata na hovAthI bhavanA kAraNabhUta, potAnI matikalpanA pramANe artha karatA hovAthI, zAstranI parAdhInatA ke sApekSatA na hovAthI, jJAnanA phaLa-svarUpa viratino abhAva hovAthI, mithyASTinuM jJAna ajJAnarUpe mAneluM che." || 63 che. satyavAdIono A lokamAM paNa prabhAva batAve che. 120 alIkaM ye na bhASante, satyavratamahAdhanAH / nAparArdhamalaM tebhyo-bhUtapretoragAdayaH // 64 // artha : satyavrata rUpa mahAdhanavAna evA ja purUSo asatya nathI bolatA, teone bhUta-preta, sApa Adi koI paNa prANI upasarga karavA zaktizALI banatA nathI. / 64 || TIkArtha: bhUta, preta vyaMtara, kuTuMbIo jeo potAnA saMbaMdhIone herAna-parezAna kare che, upalakSaNathI sarpo, vAgho vagere paNa samajavA. paraMtu satyavrata rUpI mahAjanavALA jeo asatya bolatA nathI, temane herAna karavA bhUtAdika samartha thaI zaktA nathI, Ane lagatA bIjA zloko paNa kahe che- bIjA vrato ahiMsA-jaLanuM rakSaNa karanAra taLAvanI pALa sarakhA che. satyavratanA bhaMga thavA yoge pALa tUTI jAya to te ahiMsA-jaLa rakSaNa vagaranuM banI vinAza pAme. sarva jIvone upakAraka evuM satya
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.63-66 133 44 ja DAhyA purUSe bolavuM, athavA sarva arthane sAdhI ApanAru evuM maunapaNAnuM AlaMbana karI rahevuM. koI pUche to paNa vairanA kAraNabhUta, koInI gupta vAta pragaTa karanAra, kaThora, zaMkA utpanna karanAra ke zaMkAspada, hiMsA karAvanAruM ke cADI karanAruM evuM vacana na bolavuM, paraMtu dharmano nAza thato hoya, kriyAno lopa, sAcA siddhAMtano artha mAryo jato hoya, to zaktivALAoe tenA niSedha mATe vagara pUchyuM paNa bolavuM'' cArvAka-nAstiko kauliko, vipro, bauddho, pAMcarAtriko vageree asatyathI AkramaNa karI jagatane viDaMbanA pamADyuM che, kharekhara, teonA mukhamAMthI je vANI bahAra nIkaLe che, te nagaranI khALa (gaTara)nA pravAha sarakhI kAdava-mizrita durgaMdha jaLanI upamAvALI che. dAvAnaLamAM baLIne saLagI gayeluM vRkSa pharI ghaTAvALuM lIluMchama taiyAra banI jAya che, paraMtu durvacana-agnithI baLelo loka sAco dharma mArga pAmI pallavita thato nathI. caMdana, caMdrikA, caMdrakAntamaNi, motInI mALAo teTalo AhlAda ApatI nathI, jeTalo AhlAda manuSyonI sAcI vANI Ape che. zIkhavALo, muMDamastakavALo, jaTAvALo, nagna ke vastra dhAraNa karanAra tapasvI evo paNa jo asatya bole, to te aspRzya aMtyaja karatAM paNa niMdanIya che. trAjavAnA eka pallAmAM asatya vacanathI utpanna thayeluM pApa ane bIjA pallAmAM bAkInuM sarva pApa tola karavAmAM Ave, to prathamanuM palluM vajanadAra thaze. paradAragamana, corI be pApo choDavA mATenAM pratividhAno koIka maLaze, paraMtu asatya vacana bolanAra purUSono pratikAra karanAra upAya nathI. devo paNa jemano pakSapAta kare che, rAjAo paNa jenI AjJA uThAve che, agni Adika upadravo paNa jenAthI zAnta banI jAya che- A sarva satya vANInuM ja phaLa samajavuM. A pramANe bIjuM vrata pUrNa thayuM // 64 // have trIjuM asteyavrata kahevAya che. temAM paNa phaLa batAvyA vagara manuSya corIthI aTakato nathI. mATe phaLa batAvavA pUrvaka corInI nivRtti kahe che-- 121 daurbhAgyaM preSyatA dAsya- maGgacchedaM daridratAm 1 gattAttAM jJAtvA, sthUlasteyaM vivarnayet // 6pa // artha : durbhAgya, nokarapaNuM, dAsapaNuM, aMgacheda ane daridratAne adattAdAnanuM phaLa jANIne sthUlathI adattano tyAga karavo || 65 || TIkArtha : daurbhAgya-bIjAne udvega pamADanAra, pArakAne tyAM nokara banI tenAM kAma karavAM, DAma ApI gulAma banAve, zarIranI parAdhInatA, aMganA avayavonA cheda, hAtha paga Adino cheda, nirdhanatA, vagere ane paralokamAM vagara ApelI vastu grahaNa karavA rUpa adattAdAnanAM phaLo zAsrathI ane gurUnA mukhathI jANIne moTI corI karavA rUpa ane 'cora' evA zabdathI vyavahAra thAya tevAM kAryo zrAvaka tyAga kare. || 65 || tene je vistArathI kahe che-- 122 patitaM vismRtaM naSTaM sthitaM sthApitamAhitam / avRtta nAvarIta sva, pALIyacakSudhI: // 66 // artha : bhUmi para paDeluM, bhUlAyeluM, khovAyeluM, koI sthAnamAM rAkheluM, thApaNanuM ane jamInamAM dATeluM, bIjAnuM dhana jo mAlika Ape nahi to buddhizALI puruSe kyAreya grahaNa na karavuM. // 66 // TIkArtha : vAhana jatuM hoya temAMthI paDI gayeluM, mAlike mUkyuM hoya, paNa te bhUlI gayA hoya,
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 yogazAstrano gurjarAnuvAda khovAI gayuM hoya ane mAlikane tenI khabara na hoya, anAmata-thApaNa sAcavavA mUkI hoya, jamInamAM dATeluM hoya, A vagere pArakI mAlikInI cIjavastuo vagere ApelI grahaNa karavI, te rUpa corI buddhizALI game tevA dravya, kSetra, kALa, bhAva ApattivALA hoya to paNa na kare. | 66 || have corI karanAranI niMdA kare che- 123 ayaM lokaH paraloko-dharmo dhairyaM dhRtirmatiH / muSNatA parakIyaM svaM, muSitaM sarvamapyadaH // 67 // artha: pArakA dhananI corI karanAro A loka, paraloka, dharma, dhairya, svasthatA ane buddhi A sarva vastune gumAve che. 67 || TIkArtha : pArakA dhananI corI karanAre potAnuM sarva gumAvyuM, kevI rIte ? pratyakSa prApta thayela A lokano janma janmAMtaramAM puNya, dhairya, ApattimAM sahanazIlatA, svasthatA, kAryAkAryano viveka A rUpa bhAvadhana gumAvyuM. / 67 || hiMsA karanAra karatAM paNa corI karanAranA ghaNA doSo kahe che- 124 ekasyaikaM kSaNaM duHkhaM mAryamANasya jAyate / saputrapautrI puna-vaknIva hRte ne 5 68 che artha : je eka jIvane mAravAmAM Ave che, tene to eka kSaNanuM ja duHkha thAya che, paraMtu jenuM dhana lUMTavAmAM Ave che, tenA putra-pautrAdi saghaLA kuTuMbone duHkha thAya che. | 68 || TIkArtha : jenI hiMsA karavAmAM Ave che, tene bahu lAMbo kALa nahi, paNa eka kSaNanuM duHkha thAya che, paraMtu jenuM dhana haraNa karavAmAM Ave che, tene tenA putro, pautro ane AkhA kuTuMbane jiMdagI sudhI te du:khano ghA rUjhato nathI. te 68 || corInA phaLane vistArathI kahe che- 125 cauryapApadrumasyeha, vadhabandhAdikaM phalam / jAyate paraloke tu, phalaM narakavedanA // 69 // artha H corI rUpa pApavRkSanuM A lokamAM phaLa vadha-baMdha Adi prApta thAya che ane paralokamAM narakanI vedanA rUpa phaLa prApta thAya che. te 69 // TIkArtha : corI rU5 pApavRkSanuM phaLa A lokamAM vadha, bandhanAdika che ane AvatA janmamAM narakamAM vedanArUpa phaLa maLe che. te 69 che. have kadAcita bhAgyayoge ke rAjA AdikanA pramAdathI na pakaDAya, to paNa manamAM pakaDAI javAnI bIka, asvasthatA, apakIrti Adi A lokanA mAThAM phaLa batAve che- 126 divase vA rajanyAM vA, svapne vA jAgare'pi vA / sazalya iva cauryeNa, naiti svAsthyaM naraH kvacit // 70 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, glo.67-72 135 artha : cora corInA yoge zalyavALA puruSanI jema divase ke rAtrimAM ane svapnamAM ke jAgRta. avasthAmAM kyAMya zAMti pAmato nathI || 70 || TIkArya : cora rAte ke divase, svapnamAM ke jAgatAmAM paNa zalyavALA mAphaka kyAMya paNa corInA kAraNe zAMti anubhavI zakato nathI. je 70 / corI karanArane ekalI zAMti ja nahIM paraMtu baMdhuvarga paNa teno tyAga kare che- 127 mitraputrakalatrANi bhrAtaraH pitaro'pi hi / saMsajanti kSaNamapi, na mlecchairiva taskaraiH // 71 // arthaH mitra, puruSa, strI, bhAIo ane pitA coronI sAthe svecchanI mAphaka eka kSaNa paNa saMbaMdha karato nathI. | 71 || TIkArya mitro, putra, patnIo bhAIo, pitA, kAkA vagere sagA vhAlAo paNa mlecchonA saMsarga mAphaka kSaNavAra paNa tenA saMsargane karatA nathI. kahyuM che ke, brahmahatyA, madirApAna, corI, gurUpatnI sAthe saMbhoga ane AvA pApakarma karanArA sAthe saMsarga karavo-A pAMca mahApApo kahelAM che athavA rAjadaMDanA bhayathI kahevuM che ke - "corI karanAra ane karAvanAra, salAha ApanAra, rahasya jANanAra, corIno mAla kharIda karanAra, karAvanAra, sthAna ApanAra, bhojana ApanAra Ama sAta prakAranA cora kahelA che. corI karavAmAM pravartamAnA doSo ane nivRtta thayelAnA guNo, darekanA dRSTAMtathI samajAve che- || 71 | 128 saMbandhyapi nigRhyeta, cauryAnmaNDikavannRpaiH / cauro'pi tyaktacauryaM syAt svargabhAg rauhiNeyavat // 72 // artha : corI karavAthI saMbadhI paNa maMDikakumAranI jema rAjA vaDe pakaDAya che tathA corane paNa corIno tyAga kare to rauhiNIyA coranI jema svargane pAme che. / 72 // TIkArtha : corI karavAthI saMbaMdhI hoya to paNa rAjA vaDe maMDika mAphaka pakaDAya che ane cora chatAM corIno tyAga karanAra rohiNIyAnI mAphaka svargasukha bhogavanAra thAya che. baMnenA saMpradAyathI AvelA dRSTAMto A pramANe jANavAM - mUladeva ane maMDika coranI kathA : samudranA jaLa mAphaka jeno madhya pradeza jANI zakAto nathI, evuM gauDadezamAM pATaliputra nAmanuM pattana hatuM. tyAM aneka kalAonA AzrayasthAna, sAhasika buddhinA mUla, samAna, mUladeva nAmano rAjaputra hato. dhUrtavidyA-ziromaNi, kRpaNo ane anAthono baMdhu, kUTa ceSTA karanAramAM kRSNa sarakho, rUpa ane lAvaNyamAM kAmadeva samAne, te cora sAthe cora, sAdhu sAthe sAdhu, vAko sAthe vAMko, saraLa sAthe saraLa, gAmaDIyA sAthe gAmaDIyo, catura sAthe catura, jAra sAthe jAra, bhaTa sAthe bhaTa, jugArI sAthe jugArI, vAtoDIyA sAthe vAtoDIyo, sphaTikaratna mAphaka tarata ja bIjAnA svarUpane pakaDI leto hato. tyAM AgaLa AzcaryakArI kutUhalothI lokane vismaya pamADato te mahAbuddhizALI vidyAdharanI mAphaka IcchA pramANe pharato hato. jugAra ramavAnA vyasananA AsaktidoSathI pitAthI apamAna pAmelo te devatAI nagaranI zobhA jitanArI ujjayinI nagarImAM gayo. guTikAnA prayogathI te kUbaDo ane vAmana banIne nagara-lokone Azcarya pamADato kalAothI tyAM te khyAti pAmyo. te nagarImAM rUpa, lAvaNya ane kalA-vijJAnanI kuzaLatA vaDe
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 yogazAstrano gurjarAnuvAda ratine zaramAvanArI devadattA nAmanI uttama gaNikA hatI. kaLA vALAonA je guNa hoya, temAM te niSNAta banI hatI. catura evI tene raMjana karanAra bIjo samovaDIyo koI paNa nahoto tethI karI tenA ghara pAse mULadeve tene kSobha pamADavA mATe prAtaHkALamAM sAkSAt deva-gAMdharva tuMbarU mAphaka teNe gAvAnuM zarU karyuM. devadattAe paNa sAMbhaLIne "A madhura svara kono che ?' ema vismaya pAmIne bahAra tapAsa karAvI. bahAra tapAsa karIne AvelI dAsIe kahyuM ke he devI dekhAvamAM vAmana paNa pUrNa guNavALo hovAthI, A vAmana evo koIka gAyana gAya che tyAra pachI devadattAe mAdhavI nAmanI kUbaDI dAsIne bolAvavA mATe mokalI, "ghaNe bhAge vezyAo kalApriya hoya che' teNe tenI pAse jaIne kahyuM ke, he bhAgyazALI kalAbhaMDAra ! mArI svAmInI tamane gauravathI bolAve che. mUladeva tene kahyuM , ke kunzikA ! huM nahi AvIza, kuTTinIne AdhIna evA vaizyAnA gharamAM svAdhInatAvALo koNa praveza kare ? pAchI pharatI te dAsIne vinoda karavAnI IcchAthI kalA-kauzalanA yogathI nIce aphALIne kamaLanA nALa mAphaka te kUbaDIne sArI sAdhI banAvI. navIna zarIra meLavIne AnaMda pAmelI te dAsIe devadattA pAse pahoMcIne tenI ceSTA jaNAvI. deve ApelA varadAna vaDe jema tenA vaDe paNa te kUbaDI dAsIne sArI banAvelI dekhIne devadattA atyaMta Azcarya pAmI. tyAra pachI devadattAe kahyuM ke, AvA upakArIne tArI AMgaLI chedIne paNa te caturane lAva. tyAra pachI sArI rIte prArthanA karIne madhura ane catura purUSocitta madhura vacanothI prArthanA karIne dAsIe te dhUrtarAjane vezyAnA ghara tarapha calAvyo. teNe batAvela mArge praveza karAvyo ane tyAra pachI rAdhAne tyAM jema mAdhava tema devadattAnA sthAnamAM tene besADyo. kAnti ane lAvaNyathI zobhAyamAna te vAmanane dekhIne tene gupta devatA sarakhA mAnatI teNe Asana para besADyo. tyAra pachI mAMhomAMhe tulya caturAIvALA baMnenA hRdayanI ekatA svarUpa vAtacItovALI suMdara goSThI pravartI. have tyAM AgaLa pravINa buddhivALo eka vINA vagADanAra Avyo, eTale devadattAe tenI pAse atikautukathI vINA vagaDAvI. pragaTa grAma ane zruti-svaravALI vINA te vagADato hato, tyAre devadattA paNa mastaka dhUNAvatI tenI prazaMsA karavA lAgI. lagAra hAsya karatA mUladeve paNa kahyuM ke, ujjayinInA loko kharekhara bahunipuNa ane guNa-avaguNanA taphAvatane samajanAra che ! zaMkAvALI teNe kahyuM ke, zuM AmAM kaI khAmI che ? "caturonI catura prazaMsAmAM upahAsanI zaMkA pragaTe che." teNe kahyuM ke, tamArA sarakhAne zuM khAmI che, ema kahevuM te navAInI vAta che. paraMtu A vINA garbhavALI ane vaLI vAMsa paNa zalyavALo che. kevI rIte jANyuM ? ema pUchAelA teNe vaNA grahaNa karIne vAMsamAMthI pattharano TukaDo kheMcIne keza batAvyo. te vINAne barAbara sarakhI taiyAra karIne zrotAnA kAnamAM amRtanA chAMTaNA pheMkato hoya tema pote, vagADavA lAgyo. tyAre devadattAe tene kahyuM, "he kalAnidhi ! tamo sAmAnya nathI, nararUpa pAmelA tamo sAkSAta sarasvatI cho' vINAvALo tenA pagamAM paDIne kahevA lAgyo, huM svAmi ! huM ApanI pAse vINA vagADavAnuM zikhIza, mATe mArA para kRpA karo. mUladeve kahyuM, huM barAbara jANato nathI, paraMtu jeo sArI rIte vINAvAdana jANe che, temane jANuM chuM tyAre devadattAe tene pUchyuM ke, "teonuM nAma zuM che ? ane kyAM rahe che ?" teNe kahyuM. pUrvamAM pATilaputra pattana che. temAM mahAguNavALA vikramasena nAmanA kalAcArya che. haMmezA temanI pAse rahenAro mULadeva nAmano temano sevaka chuM. A samaye vizvabhUti nAmanA nATyAcArya AvyA tyAre devadattAe tene kahyuM ke, sAkSAta A bharata ja che. mUladeve paNa kahyuM. barAbara A evA ja haze. tamArA sarakhIne teNe kaLAo bhaNAvI jaNAya che. tyAra pachI vizvabhUtie bharata-nATya viSayaka vAto calAvI tyAre tene te ghamaMDI jaNAyo. mAtra bAhya artha jANanArA tevA ja prakAranA hoya che. mUladeve A 'potAne pote vidvAna mAne che, paraMtu tAMbA upara suvarNarasa DhoLyo hoya, tenA sarakhA tene huM
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.72 137 **** aMdaranA darzana karAvuM. svacchaMdapaNe vAcAturI karatAM bharata saMbaMdhI tenA vyAkhyAnamAM pUrvAparanA doSo grahaNa karyAM. tyAra pachI vizvabhUti kopathI vagara saMbaMdhanuM bolavA lAgyo. 'catura ke paMDito vaDe pUchAelA upAdhyAyo krodhathI potAnI ajJAnatA chupAve che.' 'nATya viSayamAM tame strIonAM nATyAcArya cho, paNa bIje nahi' e pramANe mUladeve hAsya karyuM, eTale te mauna thaI gayo. vikasita netravALI devadattA paNa harSathI vAmana tarapha najara karatI upAdhyAyajInA parAbhavane dUra karavA mATe bolI ke, hAla to tamo thoDA samayamAM javAnI IcchAvALA cho, to A praznanA viSayamAM zAMtithI vicAra karIne A vijJAnazAlI purUSane javAba Apajo eTale teNe kahyuM, 'he devadattA ! nATaka bhajavavAno samaya thayo che, eTale atyAre amo jaIe chIe ane tuM paNa taiyAra thA' ema kahIne vizvabhUti gayo. devadattAe dAsIne AjJA karI ke, 'amane baMnene snAna karavA mATe sArI rIte kaLApUrvaka aMga-mardana karanAra koIkane bolAvI lAva.' tyAre A dhUrtarAje kahyuM, he suMdara netravALI ! aMgamardakane na bolAvo, jo huM anumati Ape to tAruM mardana huM karIza. zuM A paNa tame jANo cho ? tyAre teNe kahyuM, huM jANato nathI, paNa tenA jANanAra pAse rahelo chuM. devadattAnI AjJAthI pakAvelAM telo AvI gayAM, eTale mAyAvI vAmane abhaMga karavAnuM kArya zarU karyuM. komaLa, madhyama ene sakhata sthAnane yogya hAthathI masaLatA mULadeve tenA aMgamAM evI rIte mardana karyuM. jethI apUrva sukhano anubhava thayo. ANe sarva viSayamAM kaLAnI caturAI meLavI che, ATalI kaLA bIjA koInAmAM na hoI zake, A sAmAnya mAnavI jaNAto nathI. tenI kaLAthI prabhAvita thayela devadattA pagamAM paDIne kahevA lAgI ke, guNo vaDe tame koI uttama purUSa cho-ema khAtrI thaI che, paraMtu kapaTa karIne vaMcaka tarIke AtmAne kema chUpAvo cho ? kRpA karo ane AtmAne pragaTa karIne darzana Apo, vAraMvAra mUMjhavaNamAM kema nAMkho cho ? devatAo paNa bhaktavarganA AgrahathI sAkSAt thaI darzana Ape che. mukhamAMthI guTikA bahAra kADhIne rUpa badalIne teNe te ja kSaNe naTa mAphaka potAnuM rUpa pragaTa karyuM. kAmadeva sarakhA lAvaNya-pUrNa suMdara aMgavALA ane dekhIne vismaya pAmelI teNe kahyuM ke, mArA upara suMdara kRpA karI. snAna karavA yogya vastra tene ApIne anurAgavALI devadattAe prItipUrvaka potAnA hAthe tenuM abhaMga karyuM. piSTAtaka-sugaMdhI padArthathI mastaka coLavA pUrvaka navazekA pANInI dhArA vaDe baMnee snAna karyuM. devadattAe ApelA be rezamI vastro teNe paheryAM ane baMnee sugaMdhIyukta svAdiSTa bhojana sAthe karyuM. mitra banelA teono ekAMtamAM kalAnAM rahasyonI mAMhomAMhe kathA karavAmAM sukhamaya samaya pasAra thayo. tyAra pachI te kahevA lAgI 'ke, he nAtha ! lokottara guNo vaDe tame mAruM hRdaya haraNa karyuM che, to paNa huM ApanI pAse prArthanA karuM chuM ke, he suMdara ! jevI rIte Ape mArA hRdayamAM sthAna karyuM che, tevI rIte haMmezA A ghare padhAravAnI paNa kRpA karavI' mUladeve paNa tene kahyuM ke, 'nirdhana videzI amArA sarakhA para tamAre A pramANe mamatvabhAva karavo yogya nathI. vaLI vaizyAone jo guNonA pakSapAtanA kAraNe nirdhana upara anurAga thAya, to kamANI vagara tamAruM AkhuM kuTuMba sIdAya,' devadattAe pratyuttara Apyo ke, kesarI jevA tamArA sarakhAne paradeza jevuM zuM ? 'guNI janone sarva svadeza che' je mUrkhAo dhanathI amane Icche che, teo amArA mATe bahAra che. mATe he guNamaMdira ! tamArA vagara mArA aMtaramAM koI praveza meLavI zake nahi. he sobhAgI ! sarvathA tamAre A mAruM vacana svIkAravuM' e pramANe mUladevane vinaMtI karatAM teNe paNa vacanathI svIkAra karyo. tyAra pachI snehapUrvaka vividha vinoda vaDe teo krIDA karI rahyA hatA. tyAre rAjadvArapALe AvIne kahyuM ke, cAlo have nRtya karavAno samaya thaI gayo che. mUladevane chUpAveSamAM rAjasabhAmAM sAthe laI rAjA pAse raMbhA mAphaka hAva-bhAva vagere vaDe ujjavala karaNavALuM nRtya
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 yogazAstrano gurjarAnuvAda zarU karyuM. IndranA duMdubhi vagADanAra jevA tenA dhvanino vistAra karavAmAM catura mUladeve paNa nipuNatAthI duMdubhi vagADI rAjA tenA zAstrIya hAva-bhAvavALA karaNayukta nRtyathI prabhAvita thayo eTale prasAda mAMgavA kahyuM. tyAre tene thApaNa tarIke anAmata rakhAvyuM. pachI bhUladeva sAthe saMgIta ane nRtya karyuM. tuSTa thayelA rAjAe tene paNa paherela AbhuSaNa ApyuM. pATaliputranA rAjAnA dvArapALa vimalasiMhe khuza thaIne rAjAne ema kahyuM ke, pATaliputramAM buddhizALI mUladevano A kalAprakarSa che, athavA tenI pAsethI corela jA koIno paNa nathI Ane mUladeva pachI kaLAvALAomAM prathama pramANapatra ApavuM ane nartana karanArIomAM Ane pramANapatranI patAkA ApavI. tyAra pachI te pramANe rAjA ApavA lAgyA tyAre devadattAe kahyuM "A mArA gurU che, tethI tenI anujJAthI svIkArIza" rAjAe paNa tene kahyuM ke, mahAbhAgyazALI ! tuM tene rajA Apa, dhUrta paNa kahyuM ke, deva je AjJA kare, tema kara. A samaye jANe bIjo devagAMdharva hoya tevI rIte sarvanA manane haraNa karatAM dhUrtarAje svayaM vINA vagADI. tyAra pachI vimalasiMhe kahyuM. "he deva ! nakkI A chupAvelA rUpavAlA mUladeva ja che, AvI kaLA bIjAmAM na saMbhave. vijJAnanA atizayavALA A prakarSane mUladeva sivAya bIjo koI pAmI zake tema nathI mATe he deva ! sarvathA A teja che' rAjAe kahyuM. jo ema che, to tuM pragaTa thA, ratna jevA mUladevanAM darzana karavA huM ghaNo Atura chuM. mUladeve paNa mukhamAMthI guTikA bahAra kADhI eTale te ja vakhate meghamAMthI bahAra nIkaLelA caMdra mAphaka krAMtivALo pragaTa thayo. have barAbara tuM kaLAvALo che ema jaNAyuM ema bolatA vimalasiMhe dhUrtasiMhane AliMgana karyuM. pachI bhUladeve paNa rAjAnA caraNa kamaLamAM paDyo. rAjAe paNa tene prasAda ApavApUrvaka gauravathI pUjyo. e pramANe tenA para anurAgavALI devadattA paNa pururavA sAthe uvarzInI nI sAthe viSaya-sukha anabhavavA lAgI. have maladeva paNa ghatakrIDA karyA vagara rahI zakto nathI. bhavitavyatAnA yoge guNIone paNa koI doSa vaLagelo hoya che. devadattAe paNa mAMgaNI karI ke, "dhUta dhikkAravA yogya che, mATe teno tame tyAga karo' mUladeve teno tyAga na karyo. kAraNake svabhAva e tyAga karavo muzkela che. te nagarImAM dhana vaDe kubera sarakho acala nAmano sArthavAha jANe sAkSAta kAmadeva hoya tevA rUpavALo hato. te mULadevanI pahelA devadattAmAM anurAgavALo ane pagArathI teno svIkAra karI tenI sAthe niraMtara bhoga bhogavato hato. te mUladeva para moTI IrSyA karato ane upadrava karavAnI IcchAthI tenA vAMka khoLato hato. te zaMkA sAthe mUladeva paNa kaMIka bAnAthI tenA ghare gayo. "avihaDa rAgIono rAga ghaNe bhAge paravazatA karAvanAra thAya che. mAtAe devadattAne kahyuM ke, he putrI ! nirdhana jugArI dhUrta mUladevano tuM tyAga kara. dararoja vividha dravya ApanAra A acala upara kuberaputra para jema raMbhA tema tuM nizcala rativALI bana, tyAre devadattAe pratyuttara Apyo ke, "he mAtAjI ! huM ekAntathI dhananI anurAgiNI nathI, paNa guNarAgiNI chuM tyAre kopathI mAtAe kahyuM. A jugArImAM vaLI guNo kevI rIte rahI zake ? eTale devadattAe mAtAne kahyuM. A dhIra, udAra, priya vANI bolanAra, vidyA ane kaLA jANanAra, guNAnurAgI pote guNavALo vizeSa samajanAro zaraNa karavA yogya che. kharekhara Ano tyAga mArAthI thaI zakaze nahi. tyAra pachI kapaTavALI kuTTinIe vairI sarakhI IcchA mujaba vartanArI putrIne dhUrtanI sAthenI prIti choDAvavA mATe upAyo zarU karyA. devadattA jyAre mAtA pAse puSpamALA mAge, tyAre te vAsI puSponI karamAyelI mALA Ape, zarabata mAge, tyAre pANI Ape, zeraDInA TukaDA mAge, tyAre vAMsanA nirasa TukaDA Ape, sukhaDa mAge, tyAre kadaMbano kaTako Ape, kapaTI kuTinIe kopa karatAM kahyuM. "he putri!
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.72 : 139 tuM kopa na karIza, kAraNake ke jevo yakSa hoya, tenA anusAre ja bali apAya. jema latA kAMTALA vRkSane, tema Ane zA mATe vaLagIne rahI che ? mATe apAtra evA mUladeva patino sarvathA tuM tyAga kara.' tyAre devadattAe kahyuM ke, "he mAtA ! tuM muMjhAya che zA mATe ? parIkSA karyA vagara purUSane pAtra ke apAtra kema kahI zakAya ?' tyAre tiraskArapUrvaka mAtAe kahyuM, "to pachI parIkSA karo' harSa pAmelI devadattAe potAnI dAsIne AjJA karI acalane A pramANe kahevarAvyuM ke, devadattAne Aje zeraDI khAvAnI abhilASA thaI che, to tamAre zeraDI mokalI ApavI. dAsIe jaIne sArthavAhane kahyuM eTale potAne dhanya mAnatA teNe harSathI zeraDInA sAMThAnA gADAM bharIne tarata mokalI ApyA. harSa pAmelI kuTTinIe putrIne kahyuM, he putri! ciMtAmaNi jevA acala svAmInA acinya audArya tarapha tuM najara kara." kheda pAmelI devadattAe mAtAne kahyuM ke, "zuM huM hAthaNI chuM? ke mULa ane AgaLanAM pAMdaDAM sAthe AkhIne AkhI zeraDI khAvA mATe pheMkI ! have tame mUladevane A khAvA mATe kahevarAvo, eTale ke mAtAjI ! benA vivekamAM keTaluM aMtara che, te khabara paDaze.' dAsIe mUladevane kahyuM eTale catura evA teNe pAMca cha zeraDI laIne mUla ane agrabhAga kApIne tarata cholI nAMkhI, tenA parvonI gAMTha kaThaNa hovAthI teno tyAga karyo ane babe AMgaLanA TukaDAvALI amRta-kaMDikA sarakhI gaMDerI taiyAra karI. (taja, tamAlapatra, elacI ane nAgakesara) caturthAta vastuthI saMskAra ApI, kapUra vaDe sugaMdhI banAvI, zUlamAM parovI, vardhamAna-zakorAnA saMpuTamAM goThavIne tene mokalAvI. devadattAe paNa tene joIne kuTTaNIne kahyuM, "suvarNa ane pittaLa mAphaka dhUrtarAja ane acalano AMtaro joI le." kuTTaNI vicAravA lAgI, "aho ! mahAmohanA aMdhakAramAM aTavAtI, mRgalI jema jhAMjhavAnA jaLa tarapha tema A putrI paNa dhUrta tarapha doDI rahI che ! atiuSNa jaLa siMcavAthI daramAMthI jema mahAsarpa, tema tevo koI upAya karavo, jethI nagaramAMthI tene hAMkI kaDhAya. kuTTaNIe mUladevane khaseDavA mATe acalane vAta karI ane khAnagI maMtraNA karI nakkI karyuM ke tAre bahAragAma javAnuM banAvaTI bahAnuM batAvavuM. he sArthavAha ! tAre gAma huM jAuM chuM. ema juThuM kahIne devadattAne vizvAsa pamADavI, tyAra pachI tene bahAragAma gayela sAMbhaLIne te dhUrta (mUladeva) nizaMka thaIne devadattA pAse Avaze. jyAre te devadattA sAthe nizcitta banIne krIDA karato hoya, te avasare mArA saMketa pramANe suMdara ! tuM sarva sAmagrI sAthe Avaje, pachI tuM koI paNa prakAre tenuM apamAna karaje, ke jethI te tetara tetarInA jevI devadattAne pharI na bhogavI zake. te pramANe svIkArI "huM gAma jAuM chuM." ema devadattAne kahIne tathA dravya ApIne acala nIkaLI gayo. tyAra pachI teNe nirbhayapaNe mUladevano praveza karAvyo eTale kuTTaNIe tevA prakAranA jApurUSanA sevakothI parivarelA acalane bolAvyo. aNadhAryA tene praveza karato dekhIne devadattAe pAMdaDAnAM karaMDiyA mAphaka mUladevane palaMga nIce saMtADyo. tevA prakAre rahelA mUladevane kuTTaNIe acalane jaNAvyo, eTale hasatA mukhavALo acala palaMga para palAMThI vALIne beTho, banAvaTI nATaka karatAM acale kahyuM, "he devadattA ! huM thAkI gayo chuM. snAna karIza, mATe taiyAra thA, vilakhI banelI ane kutrima hAsya karatI devadattAe kahyuM ke, to pachI Apa snAnane yogya sthAnamAM snAna karavA padhAro, A pramANe AdarapUrvaka devadattAe tyAMthI uThADavA mATe samajAvyA chatAM paNa acala palaMgamAM ja sthira Asana karIne besI rahyo. te vakhate dhUrtarAja tyAM rahevA ke nIkaLI javA mATe asamartha banyo. "ghaNe bhAge mana asvasthapaNAmAM vartatuM hoya, tyAre zaktio paNa ghaTI jAya che." acale kahyuM, "he devadattA ! abhaMga karelA vastrasahita meM A palaMga upara snAna karyuM. evuM mane svapna AvyuM che, te svapnane sArthaka karavA mATe huM Avyo chuM. satya karela A svapna zubha AbAdI karanAruM thAya che, tyAra pachI kuTTinI kahevA lAgI
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 'he putri tArA jIvitezanI AjJAne mAnya kema karatI nathI ? svAminI IcchA pramANe anusaravAnI vAta teM zuM sAMbhaLI nathI ? devatAe kahyuM 'he Arya ! AvI rezamI devadRSyathI banAvelI kiMmatI gAdI vinAza karavI, te tamane yogya gaNAya ?' acale kahyuM 'he bhadrA ! AvI kRpaNatA rAkhavI e tane yogya che ? tArA sarakhI strIo pati khAtara zarIra paNa arpaNa kare che. jeno pati acala che, evI tane bIjI taLAIo nahi maLe ? jeno mitra samudra hoya, te lavaNathI sIdAya kharo ?' tyAra pachI bhATI-dhanathI parAdhIna devadattAe palaMga para beThelA acalane tela-mAlIza tathA snAna karAvyuM tyAra pachI svAmIne snAna karAvatAM mahAdevanAM sevaka caMDa mAphaka mUladeva snAnanA malina jaLAdikathI cAre bAjuthI bhIMjAI gayo. kuTTaNIe acalanA bhaTone dRSTisaMjJAthI bolAvyA ane dhUrtane kheMcI kADhavAnA kArya mATe acalane preraNA ApI. jema kaurave draupadIne keza pakaDIne tema, kopAyamAna banelA acale mUladevane keza pakaDI kheMcyo. tene kahyuM 'tuM nIti jANanAra che, vidvAna buddhizALI che, Aje tArA karmane anurUpa kaI zikSA che ?' te kahe' dhanane AdhIna zarIravALI A vezyAnI sAthe krIDA karavAnI abhilASA rAkhe che ? to gAmanA paTTAnI mAphaka Ane te ghaNA dhanathI kema na kharIdI ?' te vakhate mUladeva paNa stabdha thaI, AMkho baMdha karIne rahyo hato, jANe phALa cUkelo dIpaDo hoya tevI avasthA anubhavato hato. tyAra pachI acala sArthavAha vicAravA lAgyo. A mahAtmA daiva yoge AvI dazA pAmyo che, to te nigraha karavA yogya nathI. teNe mUladevane kahyuM. 'huM A gunAthI tane Aje mukta karuM chuM, tuM kRtajJa che. to samaya Ave tyAre mArA para upakAra karavo' teNe dhUrtarAjAne choDI mUkyo, eTale gharathI nIkaLIne yuddhamAM ghAyala thayelA hAthI mAphaka utAvaLA utAvaLA cAlatA teNe gAmanA cheDe Avela moTA sarovaramAM pahoMcI snAna karyuM. te ja kSaNe dhoelA vastravALo te zaradanA samaya mAphaka zobhavA lAgyo. acalano apakAra ke upakAra karavAnA manorathamAM ArUDha thayelo te dhUrtarAja benAtaTa tarapha cAlyo. potAnI durdazAnI priyasakhI sarakhI phADI khAnArAM jAnavarovALI bAra yojana lAMbI aTavI pAse te AvI pahoMcyo. apAra samudra pAra pAmavAnI IcchAvALo jema nAvaDIne, tema A mahAaTavIno pAra pAmavA koI sathavAro meLavavA mUladeva vicAravA lAgyo, te samaye jANe AkAzamAMthI paDyo hoya tema aNadhAryo hAthamAM bhAtAnI poTalIvALo Takkara nAmano koIka brAhmaNa Avyo. asahAyane sahAya-bhUta evo te viprane Avelo jANI jema vRddha purUSa lAkaDIne meLavIne harSa pAme, tema mUladeva harSa pAmyo. mUladeve te viprane kahyuM, 'aTavImAM sahAyaka meLavavAnI IcchAvALA mane mArI chAyA sarakho bIjo tuM bhAgya yoge maLI Avyo he uttama vipra ! ApaNe baMne IcchA pramANe vAto karatAM karatAM mArga kApIzuM. kAraNa ke mArgamAM vAto e mArgano parizrama dUra karanArI vidyA che.' tyAre vipre kahyuM, he baDabhAgI ! tAre keTale dUra ane kaye sthAne javAnI abhilASA che ? te kahe ane mArganI maitrI vaza kara. vaLI viSe kahyuM ke, huM to A jaMgalane cheDe raheluM vIranidhAna nAmanuM sthAna che, tyAM javAno chuM, have tuM kyAM javAno che ? te kahe. mUladeve kahyuM huM veNAtaTa nagaramAM javAno chuM. tyAre viSe kahyuM, to cAlo, ghaNA dUra sudhI ApaNo eka ja mArga che. baMne maLyA pachI teone cAlatA cAlatAM barAbara mastaka tapAvanArA sUrya madhyAhnamAM Avyo, tyAre temane eka sarovara prApta thayuM. mUladeva hAtha, paga ane mukhane jaLathI dhoIne vacamAM taDakA vagaranI eka sarakhI vRkSa chAyAvALA bhUtalamAM besI gayo. te vipra poTalImAMthI sAthavo kADhI pANI sAthe masaLI rekanI mAphaka ekalo khAvA lAgyo. dhUrte vicAryuM ke, prathama mane bhojana ApyA vagara bhojana karavA maMDyo che, tene atibhUkha lAgI haze, eTale te jamI rahyA pachI mane Apaze, paraMtu vipra to poTalI bAMdhI ubho thayo eTale dhUrte vicAryuM ke, 'Aje na ApyuM to AvatI kAle Apaze' bIjA divase paNa te pramANe ApyA vagara bhojana karyuM. 140
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.72 141 *** mUladeve te ja AzAthI traNa divasa pasAra karyA. 'purUSone AzA ja jIvita che' baMneno mArga badalAvAno samaya Avyo, tyAre viSe dhUrtarAjane kahyuM ke, he bhAgyazALI ! tAruM kalyANa thAo, have huM ahIMthI mArA mArge jaIza, tyAre mUladeve tene kahyuM ke, tArI sahAyathI meM bAra yojana lAMbI aTavI eka koza mAphaka ullaMghI che. huM veNAtaTa nagare jaIza. mAruM nAma mULadeva che, tyAM mane kaMIka kArya hoya te kaheje ane tAruM nAma paNa mane kahe. lokoe nirdhaNazarmA evuM bIjuM nAma pADeluM che ane asala nAma to 'saddhaDa' vipra che' ema kahIne te Takkara sAthIdAra judo paDyo pachI veNAtaTa tarapha jatA mUladeve mArgamAM prANIone vizrAmasthAna sarakhA eka gAmane dekhyuM bhUkhathI UMDI kukSivALA teNe tyAM praveza karyo ane bhikSA mATe bhramaNa karatAM koIka gharethI bAphelA aDada (bAkaLA) prApta karyA gAmamAMthI bahAra nIkaLatAM tene sAme dehadhArI puNyanA DhagalA sarakhA koI mAsopavAsI muni maLyA temane dekhIne harSa pAmyo ke, aho ! mAro puNyakarmodaya ! kharekhara bhavasamudramAMthI tAranAra yAnapAtra sarakhA uttama tapasvI muninuM pAtra mane prApta thayuM che. traNa ratnavALA sAdhu bhagavaMtane aDadanA bAkaLAnuM dAna karIne Aje lAMbA kALanA mArA viveka-vRkSanuM phaLa mane prApta thAo. dAna ApatAM tenI bhAvanAthI harSita thayelA devatAe AkAzavANIthI kahyuM ke, 'he bhadra ! tuM ardhA zlokathI mAgaNI kara ke tane zuM ApavuM ? tarata ja mUladeve te devI pAse prArthanA karI ke khiA tevai nA sahastra rahyaM astu me gaNikA devadattA ane hajAra hAthIovALuM mane rAjya ho. devIe kahyuM, 'bhale ema ho' mUladeve paNa te munine pratilAbhIne ane vaMdana karIne gAmamAM jaI bhikSA lAvIne pote jamyo. Ama mArga vaTAvato krame karIne te veNAtaTa nagare pahoMcyo ane eka dharmazALAmAM sUI gayo ane nidrAsukha pAmyo. sUtelA teNe rAtrinA chellAM pahoramAM eka svapna joyuM ke, pUrNamaMDalavALA caMdre mArA mukhamAM praveza karyo' te ja svapna koI bIjA musAphare paNa tyAre ja dekhyuM. jAgelA teNe te bIjA musApharane kahI dIdhuM. te musApharomAMthI eke e svapna A pramANe vicAryuM ke, najIkanA kALamAM tane khAMDa, ghI sAthe puDalo prApta thaze. harSa pAmelo te musAphara 'ema ho' ema bolyo. kAraNa ke ziyALane to bora maLI jAya, to paNa mahotsava sarakho AnaMda thAya che.' dhUrtarAje potAnuM svapna te ajJAnIone na kahyuM, 'mUrkhAone ratna batAve to A pattharano kaTako che--ema ja kahe.' ghara DhAMkavAnA parva divase musAphare puDalo meLavyo. 'ghaNe bhAge vicAranA anusAre svapna phaLe che.' dhUrta savAre bagIcAmAM jaI puSpo ekaThA karavA mATe mALIne sahAya karavA lAgyo, eTale te khuza thayo. tevA prakAranuM kArya paNa lokonuM prIti karanAra thAya che. te mALI pAsethI puSpo ane phaLo grahaNa karI pavitra thaI, svapna zAsranipuNa paMDitanA ghare gayo. tyAra pachI mUladeve tenA jANakAra upAdhyAyane namana karI puSpo, phalo ApIne potAnuM svapna kahyuM. harSa pAmelA te vidvAne kahyuM., he vatsa ! sArA muhutaeN huM tane svapna phaLa kahIza. Aje tuM amAro atithi bana. mULadevane gauravathI navarAvI bhojana karAvIne upAdhyAya paraNAvavA mATe kanyA lAvyA. mUladeve paNa kahyuM ke, he pitAjI ! ajANyA kuLavALAne tame kanyA Apo cho, to kaMI vicAra kema karatA nathI ? upAdhyAye kahyuM ke, tamArI AkRtithI ja kula ane guNo sarvathA jaNAI gayA che, mATe mArI A kanyAne tame paraNo. tenA vacanathI mUladeve paNa te kanyA sAthe lagna karyA, bhaviSyamAM thanArI kAryasiddhinuM maMgaLa zakuna jANe pragaTa kema na thayuM hoya ? 'sAta divasanI aMdara tuM ahIM rAjA thaze.' e pramANe upAdhyAye tene svapna-phala nivedana karyuM. harSa pAmelo tyAM vasato dhUrtarAja nagara bahAra jaIne pAMcamA divase caMpakavRkSanI nIce suI gayo. te vakhate te nagaramAM mULa vagaranA vRkSa mAphaka putra vagarano Agalo rAjA mRtyu pAmyo, tyAre navIna rAjAnI zodha mATe maMtrathI pavitra karatA hAthI, ghoDA, chatra, kaLaza ane cAmaro sAthe nagaramAM bhamyA paNa rAjya yogya koI nahiM maLyo. 'tevA
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 142 prakAranA purUSa prApta thavo muzkela ja hoya.' tyAra pachI bahAra pharatAM pharatAM teoe caMpakavRkSa najIka naradeva-padane ucita mUladevane dekhyo, ghoDAe heSArava zabda karyo. hAthIe jorathI garjanA karI, kaLaza vaDe tenI pUjA, be cAmarothI vIMjhavAnuM, suvarNadaMDathI zobhAyamAna jANe vIjaLI na hoya tema zaradanA megha sarakhuM ujjavala zveta chatra mastaka upara zobhavA lAgyuM. jyakuMjara hAthIe tene potAnA skaMdhapradeza para besADyo. svAmInI prAptithI harSa pAmelA prajAjano 'jaya jaya' zabda pokAravA lAgyA. moTA vAMjitronA zabdo vaDe dizAo pUratA kube2 jema alakAmAM tema mUladeve nagaramAM praveza karyo, hAthI parathI nIce utarI te rAjamahelamAM siMhAsana para beTho. have AkAzamAM devatAe kahyuM ke, devatAonA prasAdathI kaLAono bhaMDAra A vikramarAja nAmano rAjA thayo che. A rAjAnI AjJAmAM jeo nahi varte, teone parvatane jema vajra cUrI nAkhe, tema huM zIkSA karIza, te devatAnI vANIthI sarva prakRtimaMDala vismaya ane bhaya pAmyuM ane munione jema Indriya-samudAya, tema haMmezA tene vaza banyuM. tyAra pachI viSayasukha anubhavatA te rAjAe ujjayinInA rAjA sAthe mAMhomAMhe vyavahAra karatA prIti karI. te vakhate devadattAe paNa tevA prakAranI mUladevanI viDaMbanA dekhIne tiraskAra pUrvaka acalane kahyuM ke, 'he dhananA ahaMkAramAM aMdha banelA ! zuM huM tArA gharanI kulagRhiNI chuM. ema samaje che ? ke maravAnI icchAvALA mUrkha ! mArA dharamAM te Avo vyavahAra karyo ? have pachI tAre mArA ghare na AvavuM' e pramANe tene gharamAMthI bahAra kADhI rAjA pAse gaI, ane teNe rAjA pAse AgaLa ApeluM varadAna mAgyuM. rAjAe kahyuM, tArI IcchA pramANe mAga, jethI te tane ApuM. 'have Ape mUladeva sivAya bIjA koIne mArA pratye AjJA na karavI ane mArA ghare AvatA A acalane baMdha karavo.' rAjAe kahyuM, bhale ema ho, paraMtu AmA kAraNa zuM ? te pUchyuM, eTale devadattAe netrasaMjJAthI mAdhavIne kahevA jaNAvyuM. eTale teNe sarva hakIkata kahI. A sAMbhaLI kopathI jenI bhUlatA calAyamAna thaI che. evA jItazatru rAjAe te sArthavAhane bolAvI tiraskAra pUrvaka Ama kahyuM ke, mArA nagaranA bIjA ratna sarakhA A baMne AbhUSaNo che, mUrkha evA te dhanamAM abhimAnI banI patthara mAphaka tenI avagaNanA karI. A kAraNe A aparAdhanI zikSA, tArA prANonA nAza karavA huM AzA karuM chuM. A pramANe rAjAe kahyuM, tyAre devadattAe tenuM nivAraNa karAvyuM. tene ANe bacAvyo che, to paNa tAruM rakSaNa tyAre thaze ke game tyAMthI tAre mUladevane pAcho meLavI Apavo. A pramANe rAjAe kahyuM, tyAra pachI rAjAne praNAma karIne te gayo. have sArthavAha khovAelA ratna mAphaka cArebAju mUladevanI zodha karavA lAgyo. eka bAju devadattAnI nyUnatAthI ane mUladevane na dekhavAthI te bhaya pAmyA ane vepAranI vastuo vahANamAM bharIne tarata pArasakula dezamAM gayo. A bAju mUladeva paNa vicAravA lAgyo ke, lavaNa vagaranA bhojananI jema devadattA vagaranI atizaya rAjyalakSmIthI paNa zuM ? tyAra pachI teNa devadattA mATe jitazatru rAjA pAse bheTaNAsahita catura dUtane mokalyo. dUte ujjiyanI nagarImAM pahoMcI jitazatru rAjAne vinaMtI karI ke, devatAe ApelI rAjyalakSmI bhogavato mUladeva Apane A pramANe saMdezo kahevarAve che ke, 'devadattAmAM mAro prema keTalo che ? te Apane vidita che. jo tenI IcchA hoya to Apa tene mokalazo' tyAre avaMtI rAjAe kahyuM, are teNe ATalI prArthanA kema karI ? vikramarAjA sAthe amAre rAjyamAM bheda nathI. ujjayinIpatie devadattAne bolAvI kahyuM ke bhAgyazALI ! bhAgyayoge lAMbA kALe tArA manoratho pUrNa thayA. devanA prasAdathI mUladeva rAjA thayo che ane tane bolAvavA mATe potAnA mukhya purUSone mokalyA che, mATe tuM
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.72 143 tyAM jA. prItithI jItazatrunI AjJAthI devadattA anukrame veNAtaTa nagare pahoMcI. vikramarAjA paNa mahotsavapUrvaka potAnA citta sarakhA vizALa mahelamAM tene laI gayo. jinabhakti karatA ane potAnI prajAnuM samyapha prakAre pAlana karatA, devadattAnI sAthe krIDA karatA traNa vargo bAdhA pAmatA na hatA. A bAju jalathI pUrNa jema megha tema pArasakulathI ghaNI kharIdavA lAyaka vastuo sAthe acala tyAM Avyo. lakSmInA mahattvane kahenAra ratna, maNi, motI, paravALA vagerethI moTo thALa bharIne te rAjA pAse Avyo. rAjAe to acalane tarata oLakhyo. catura purUSone to dekhIne pUrvajanmanA saMbaMdha paNa yAda Ave che. "A mUladeva rAjA che' tema acala oLakhI na zakyo, veSa paherelA naTane alpabuddhivALA jANI zakatA nathI, tuM kyAMthI Ave che ? ema rAjAe pUchatAM teNe pArasakulathI ema javAba Apyo ane paradezathI vecavA mATe lAvelA mAlane jovA mATe paMcakula-mahAjananI mAMgaNI karI. kautukathI rAjAe tene kahyuM ke, "huM jAte jovA AvIza' tyAre teNe "mahAkRpA' ema kahyuM tevA purUSonA kopane koNa samajI zake ? tyAra pachI paMcakula sAthe rAjA tenA Azraye gayo ane teNe paNa majITha, kApaDa, sUtara vagere lAvelo mAla jakAta nakkI karavA batAvyo. rAjAe pUchyuM, "zuM ATalo ja mAla che ? satya kahI do." ema pUchAyelA zeThe kahyuM satya ja kahuM chuM. ATalo ja mAla che. rAjAe pharI kahyuM. barAbara cokasAI karI nivedana karo, kAraNake amArA rAjyamAM dANa-corI karanArane zArIrika zikSA karavAmAM Ave che. acale kahyuM ke, ame bIjA pAse paNa pheraphAra bolatA nathI, to pachI Apa devanI pAse kema anyathA bolAya ? pachI rAjAe kahyuM. "A satya bolanAra zeTha pAsethI arthe dAna levuM ane tenA mAlanI tapAsa barAbara karI levI te pachI paMcakule paganA prahArathI vAMsa aMdara utArIne tapAsyuM. to asAra mAla vacce chupAvelA sArabhUta mAlanI zaMkA thaI utpanna thayelI zaMkAvALA rAjapurUSoe kSaNavAramAM dANacoranA hRdayonI mAphaka cAre bAjuthI kariyANAM rAkhelA sthAno bhedI nAMkhyA. teone jema mAla mATe zaMkA thaI, te ja pramANe dhana mATe zaThatA jaNAI. "adhikArIo haMmezA bIjAnA nagara ane aMtaHkaraNa sudhI pahoMcanArA hoya che." jANI kopAyamAna thayelA rAjAe tarata ja tene baMdhAvyo. sAmaMto paNa rAjAnA AdezathI baMdhAya, to pachI A vepArI kyA hisAbamAM ? tyAra pachI tene mahelamAM laI jaI baMdhana choDAvIne rAjAe pUchyuM ke, mane oLakho cho ? tyAre acale paNa ema kahyuM ke, jagatane prakAzita karanAra sUryane ane Apane kyo evo murkhaziromaNi hoya ke na oLakhe ? have tArA khuzAmatanAM vacano baMdha kara, tuM barAbara mane jANe che ke kema ? te kahe. rAjAe A pramANe acalane kahyuM tyAre javAba Apyo ke huM jANato nathI. devadattAne bolAvIne rAjAe tene dekhADI. mAnIonI mananI siddhi ISTa svajano dekhe, to potAne kRtArtha thayelA samaje che. acala devadattAne dekhIne ekadama zaramAI gayo ane atikaSTavALI dazA pAmyo. "strI AgaLa potAnI apabhrAjanA thAya, te pIDA purUSane maraNa karatAM paNa adhika hoya che." devadattAe acalane kahyuM ke, "A te mUladeva che, jene tame te samaye A pramANe saMkaTa ApyuM hatuM ane mane paNa muzkelImAM mUkI hatI. Aje daivayoge tame paNa saMkaTa pAmyA cho jo ke tame atyAre prANa-saMkaTa pAmyo che, chatAM paNa Aryaputra tamane mApha kare che. AvA mahApurUSo tucchano ghAta karanArA hotA nathI tyAra pachI zaramAI gayela te vepArIe te baMnenA pagamAM paDIne kahyuM ke, " te vakhate karelA mArA sarva aparAdhanI Apa kSamA Apo, te aparAdhathI jitazatru rAjA mArA para ropAyamAna banyA che, te tamArA vacanathI mane ujjayinImAM praveza karavA deze." mUladeve kahyuM ke, jyAre devadattAe tamArA para kRpA karI che. tyAre ja meM tamane kSamA ApI che. tyAra pachI tenA upara rahema najara rAkhI sAthe eka dUta ApIne rAjAe ujjayinI nagarImAM
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 yogazAstrano gurjarAnuvAda javA mATe acalane rajA ApI. mUladevanA vacanathI avaMtinAthe tene avaMtimAM dAkhala karyo. kAraNa kopanuM kAraNa te hato. have koIka divase duHkhathI parezAna thayelA vepArIo ekaThA maLIne prajAnA kArya karavA mATe taiyAra mUladevane vinaMtI karavA lAgyA ke, "he deva ! Apa prajA rakSaNa karavA mATe rAtadivasa jAgrata raho cho. to paNa cora, luMTArA A nagarane cAre bAjuthI corI, lUMTaphATa karI trAsa pamADe che. moTA udara mAphaka dareka rAtrie A nagaramAM coro moTuM khAtara pADe che ane koTavAlo paNa amArA gharanuM rakSaNa karavA samartha banI zakatA nathI. aMjanasiddha sarakhA koIthI na dekhAtA coro potAnA gharanI jema amArA gharamAM bhramaNa kare che "apayaza karAvanAra te corone TUMka samayamAM pakaDI zikSA karIza." e pramANe mUladeve vaNikone kahI sAttvana ApI vidAya karyA. tyAra pachI rAjAe ThapakApUrvaka nagaranA adhyakSane AjJA karI ke, sarva corone khoLIne pakaDo ane sajA karo. have nagaranA moTA adhikArIe kahyuM, he svAmI ! eka evo cora che, je pizAca mAphaka dekhatA dekhatAmAM nAsI jAya che ane te pakaDavo zakya nathI. krodha pAmelo parAkramI te rAjA rAtre nIlavastradhArI bIjA baladeva sarakhA vAdaLI raMganA vastra paherI bahAra nIkaLyo. bAhubaLavALA te rAjA corane rahevAnA zaMkA-sthAnomAM pharyo to paNa AkAzamAM ke jaLamAM sarpanA pagalAM na dekhAya, tema koI corane na dekhyo. rAjA AkhA nagaramAM bhamyo ane thAkelo hovAthI guphAmAM jema kesarI tema koI eka khaMDIyAra devakulamAM sUI gayo. rAtre pharanArA bhUta preta sarakho bhayaMkara koI maMDika nAmano corano AgevAna akasmAta tyA AvI caDyo. tyAra pachI cora svAmIe kahyuM ke, ahIM koNa che ? roSa pAmelA teNe sUtelA vAgha mAphaka rAjAne pagathI pATuM mAryuM. rAjA tenI ceSTA, sthAna ane dhanane jANavAnI IcchAvALo hovAthI kahyuM ke, "huM paradezI musAphara chuM tevA purUSo zAmAM hoMziyAra hotA nathI ?" "he musAphara ! cAla, Aje tane huM dhanavAna banAvI dauM.'ema rAjAne core kahyuM. "madAMdhonI ajJAnatAne dhikkAra ho' dhanano arthI te rAjA pagapALA mAphaka tenI pAchaLa cAlyo. "garaja paDe tyAre janArdana paNa gadheDAnA paganuM mardana kare che. mRtyune jema AtmA tema pAse rahelA te rAjAne na jANato te ghaNI saMpattivALA koI zeThanA gharamAM dAkhala thayo. tyAM hathiyArathI gharamAM khAtara pADIne teNe rAhu jema kuMDamAMthI amRtane grahaNa kare, tema sArabhUta dravya grahaNa karyuM. ajANa core rAjA pAse sarva dravya vahana karAvyuM. zAkinIne peTa batAvavA mAphaka mUDha buddhivALA teNe A batAvI dIdhuM. te corane mULamAMthI ukheDI nAkhavA mATe te bhAra mUladeve vahana karyo. dhUrto kAraNa paDe tyAre namra banI jAya ane kArya-samaye rAkSasa paNa banI jAya." jIrNa udyAnamAM pahoMcI guphA ughADIne teNe aMdara praveza karyo. chANAmAM sthApelA vIMchI mAphaka rAjAne paNa tyAM laI gayo. guphAmAM nAgakumAradevI sarakhA rUpavALI navayauvana, lAvaNya ane pavitra suMdara avayavothI zobhatI kumArI tenI eka bena hatI, bhAIe benane AjJA karI ke, "A paroNAnA be pago dhoI nAkho" tyAra pachI teNe najIkanA kUvA pAse rAjAne eka Asana para besADyA, kamala sarakhA netravALI te kanyA tenA be caraNo prakSAlana karatI hatI tyAre teno komaLa sparza anubhavyo ane sarva aMgo tarapha najara karI. "aho ! A to sAkSAt koI kAmadeva ja che." ema vismaya pAmI tenA tarapha anurAga ane anukaMpAvALI banI. teNIe rAjAne kahyuM ke, paga dhovAnA bAnAthI A kUvAmAM ghaNA mANasone pheMkyA che, te vaDabhAgI ! corone dayA kyAMthI hoya ?tamArA dekhAvathI prabhAvita thayelI huM tamane A kUvAmAM nahi pheMkuM "mahApuruSono prabhAva adbhUta vazIkaraNa che' tethI karI mArA Agraha khAtara he suMdara ! tame ahIMthI ekadama chaTakI jAva, nahitara he nAtha ! ApaNA baMnenuM kuzaLa nahi thAya' tyAra
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.72 145 pachI rAjA paNa vicAra karIne ekadama tyAMthI bahAra nIkaLI gayA, "catura purUSo vikramI hovA chatAM paNa zatruone buddhipUrvaka haNe che' rAjA gayA pachI bahene bUma pADI ke, Ato nAsI gayo. potAnA parIcito ke snehIone bacAvavA mATe buddhizALIone AvA prayatno ke prapaMca karavA paDe che. kheMcela kaMkAlatalavAravALI bahAra labaDatI jillAvALA vetAla mAphaka bhayaMkara banelo utAvaLo utAvaLo maMDika cora rAjAnA pAchaLa doDyo, bRhaspati-buddhivALA rAjAe tene najIka AvI pahoMcelo jANIne cokamAM ubhA karelA poLIyAnA patthara pAchaLa chupAI gayo. kopAMdha nayanavALA teNe A e ja purUSa che-ema mAnI kaMka jAtinA lohanI taravArathI patthara-staMbhane chedIne maMDika cora potAnA dhAmamAM gayo. corano patto lAgavAthI khuza thayela rAjA paNa potAnA mahele gayo. "herAnagati karanAra pakaDAI jAya, to kone sukha na thAya ?' savAre rAjA rAjavATikAe bahAra javAnA bahAnAthI te corane jovA mATe nIkaLyo have kApaDIyAnI dukAnanA dvAra pAse tuNavAnuM kAma karato sAthaLa ane jaMghA upara vastranA cIMtharAnA pATA lapeTI mAM lagAra khulluM rAkhI te cora beThelo hato. vAMsalatAthI yukta kapaTathI dayAmaNI AkRti batAvatA corane dekhIne rAtre dekhela tenA anumAnathI rAjAe oLakhyo. rAjA mahele pAchA pharyA ane sevakone nizAnI batAvI ke, A ThekANethI AvA pATA bAMdhelA puruSane bolAvI lAvavA potAnA sevakone mokalyA. tyAra pachI te sthaLethI tene laI javA mATe rAjapuruSo AvyA ane kahyuM ke, tamane rAjA mAna-pUrvaka bolAve che eTale teNe vicAryuM ke, nakkI te vakhate te purUSa haNAyo nathI tenuM ja A pariNAma che. "coro paNa mahArAjAone oLakhanArA hoya che. tyAra pachI te rAjakulamAM gayo. rAjAe tene potAnI pAsenA Asana para besADyo. "mAravAnI IcchAvALI nIti samajanArA purUSo mahAprasAda karanAra hoya che. prasannatA mukhavALI vANIthI rAjAe tene kahyuM tArI bahena mane Apa. kanyA to ApavA yogya ja hoya che. jarUra mArI bahenane Ape pahelAM dekhI che. bIjo koI tyAMthI gayo nathI. A rAjA e ja che- ema maMDike manamAM nizcaya karyo pachI teNe kahyuM "he deva ! Apa mArI benane grahaNa karo, te ApanI ja che. bIjuM mArI pAse je kaMI che, te paNa ApanuM ja che." e pramANe rAjAne kahyuM. te samaye kRSNa jema rukamaNI sAthe tema rAjAe rUpAtizayathI zobhatI tenI bahena sAthe lagna karyA. rAjAe te corane mahApradhAnapade sthApana karyo. samudranA madhyasthaLa mAphaka rAjAonA bhAvo koNasamajI zake ? tenI pAsethI rAjA haMmezA AbhUSaNo, vastro vagere tenI bahena dvArA maMgAve che. "aho ! dhUrto vaDe je dhUrta ThagAya che' ema karatAM jyAre ghaNuM dravya rAjAe kheMcI lIdhuM tyAra pachI patnIne pUchyuM ke, "have tArA bhAI pAse keTaluM bAkI che ? A coranI bahene kahyuM. "ATaluM ja tenI pAse dhana hatuM. A pramANe rAjAne nivedana karyuM. kAraNake priyatama pAse kaMI chUpAvavAnuM na hoya.' tyAra pachI kaThora AjJAvALA rAjAe aneka viDaMbanA pamADI tene dehAMta daMDanI zikSA karI. "pApa karanArAone kuzaLa kyAMthI hoya? akhaMDa nItivALA vikramarAjAe corI karanAra maMDika sALo hovA chatAM paNa tene pakaDAvI mArI naMkhAvyo, mATe koI paNa prakAre A janmamAM paNa viruddha phala pamADanAra corI DAhyo purUSa na kare. e pramANe mUladeva ane maMDikacoranI kathA pUrNa thaI. rohiNeya coranI kathA amarAvatInI saMpattine jitanAra rAjagRha nAmanA nagaramAM aneka rAjAothI sevAto zreNika nAmano rAjA hato. kRSNane jema pradyumna tema nIti-parAkrama yukta te rAjAne abhayakumAra nAmano putra hato. A bAju te nagaranI najIkanA vaibhAragirinI guphAmAM sAkSAta dehadhArI raudrarasa hoya tevo lohakhura nAmano
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 yogazAstrano gurjarAnuvAda cora hato. rAjagRha nagaramAM nagaraloko utsavomAM rokAelA hoya. tevA samayamAM te haMmezA lAga joIne pizAca mAphaka upadrava karato hato. te cora tyAMthI dravya grahaNa karato ane parastrIo bhogavato. te nagarane potAno bhaMDAra ke ghara ja mAnato hato. tene corIvALI AjIvikA prIti karanAra thatI hatI paNa bIjI vRtti gamatI na hatI. "mAMsAhArIone mAMsa choDIne bIjA bhojanathI tRpti thatI nathI. tene rohiNI bhAryAthI rUpa ane vartanathI potAnA sarakho rohiNeya nAmano eka putra thayo hato. pitAe potAnA mRtyu samaye tene bolAvIne kahyuM. ke "jo huM kahuM te pramANe jarUra karavAno hoya to huM tane upadeza ApuM." "Apa kaho te pramANe mAre avazya karavAnuM ja, A jagatamAM pitAnI AjJA koNa khaMDita kare ?" tema teNe kahyuM. tenA vacanathI harSa pAmelA lohakhure tene hAthathI paMpALIne niSpharapaNe kahyuM ke, "je devatAoe banAvelA samavasaraNamAM beThelA vIra dharmadezanA kare che. tenuM boleluM na sAMbhaLavu." te sivAya bIjuM koI paNa prakAre he vatsa ! tAre svataMtrapaNe karavuM.' e pramANe lohakhura upadeza ApIne mRtyu pAmyo. pitAnuM maraNottara kArya karyA pachI rauhiNeya cora jANe bIjo lohakhura pAkyo hoya, tema rAtadivasa corI karavA lAgyo. potAnA jIvita mAphaka pitAnI AjJA pAlana karato te dAsI putra mAphaka rAjagRha nagaramAM corI karato hato. te vakhate nagaro gAmo ane khANo tarapha vihAra karatA cauda hajAra mahAsAdhuothI parivarelA, manohara devo vaDe calAvatAM suvarNakamalo para pagalA sthApana karatA carama tIrthapati vIra bhagavaMta rAjagRhanagaramAM samavasaryA, vyaMtaro, asuro, jyotiSi ane vaimAniko ema cAre nikAyanA devoe jinapatinuM samasaraNa taiyAra karyuM. eka yojana sudhI saMbhaLAya sarva bhASAmAM pariNamatI evI vANIthI vIra prabhue, dharma dezanA zarU karI. te vakhate rohiNeya cora rAjagRha nagara tarapha jatA mArga vacce samavasaraNa pAse AvI gayo ane te vicAravA lAgyo ke, jo A mArge huM jaIza ane kadAca vIranuM vacana sAMbhaLI levAya, to pitAnI AjJAno bhaMga thaze. paraMtu ahIMthI javAno bIjo mArga paNa nathI. ema vicArI be hAthe be kAna DhAMkIne ekadama rAjagRha tarapha javA lAgyo. e pramANe dararoja jatAM AvatAM koIka divase samavasaraNa pAse pagamAM kAMTo lAgyo. utAvaLathI jatAM pagamAM UMDo kAMTo utarI gayo. bahAra kADhyA sivAya kramapUrvaka pagalAM mAMDI zakAtA nathI. have bIjo koI upAya nathI ema vicArI kAna para DhAMkelA hAthane uThAvIne te hAthathI kAMTo kheMcato hato, tyAM prabhunI vANI A pramANe sAMbhaLI ke, 'devatAo pRthvItalane pagathI sparza karyA vagara cAra AgaLa addhara rahenArA, AMkho na mIMcanArA, vagara karamAelI puSpamALAvALA, parasevA vagaranA, elarahita, zarIravALA hoya che.' bahu saMbhaLAI gayuM. Ane dhikkAra ho, ema jaldI kAMTo kADhIne hAthathI kAna DhAMkIne te ja pramANe te cAlyo gayo. te cora A pramANe dararoja nagaramAM corI karato hato, eTale nagaranA moTA zreSThIoe zreNika pAse AvI A pramANe vinaMtI karI ke, Apa rAjya karI rahyA cho, eTale amane bIjo koI bhaya nathI paraMtu he deva ! amAruM dhana kheMcIne cora mAphaka adazya coro laI jAya che. teonI pIDAthI baMdhu mAphaka duHkhI thayelA rAjAe AkrozavALA banI koTavAlane kahyuM. "cora ke leNadAra banIne mArA taraphathI maLatuM vetana grahaNa karo cho. tame coronI upekSA karo cho, jethI teo prajAnuM dhana laI jAya che. teoe kahyuM "he deva ! rauhiNeya nAmano koI cora nagarajanone lUMTe che, jene pakaDavA mATe dekhavo paNa azakya che. vAMdarAnI jema vighuduslima nAmanA (vIjaLInA jhabakArAnI jevA) karaNathI te kudI kudIne eka gharethI bIje ghare ane tyAMthI sahelAIthI killo ullaMghana kare che. eTalAmAM ame te mArge jaIe teTalAmAM te dekhAto
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.72 147 nathI. ame eka DagaluM cAlIe tyAM to te so DagalAM AgaLa pahoMcI jAya. ame te corane haNavA ke pakaDavA zaktimAna nathI, mATe Apa amAro koTavAlano adhikAra pAcho svIkArI lo. tyAre rAjAe uMcA karelA bhavAnI saMjJAthI abhayane kahyuM ane teNe daMDapAzikane kahyuM ke, caturaMgI senAne taiyAra karI nagara bahAra rAkho. jyAre cora nagaramAM praveza kare, tyAre nagarane sainya cAre bAjuthI gherI levuM. aMdara vighullita karaNa karatAM trAsa pAmelA haraNa jema jALamAM tema e sainyamAM sapaDAI jaze, te Ave tyAre potAnA pagalAM vaDe sAbitI ApatA A mahAna corane apramatta, sainikoe pakaDI levo, ApanI AjJA pramANa" ema kahIne koTavAla nIkaLyo. buddhizALI teNe guptapaNe senAne taiyAra karI. bhAgyayoge te divase rauhiNeya bIje gAma gaelo eTale nagarInA gherAno jANe ajANa hAthI pakaDavAnA khADAmAM jema hAthI tema gherAelI nagarImAM teNe praveza karyo. te upAyathI corane pakaDI ane bAMdhIne lAvI koTavALe rAjAne arpaNa karyo. jema jAya e sajjanonuM rakSaNa karanAra ane durjanone zikSA karanAra che, mATe "Ane zikSA karo' ema rAjAe AjJA karI tyAre abhayakumAre kahyuM ke, haju A corAyelI cIja vagerenI vagarano ekalo pakaDAyo che, mATe vicAra karIne pachI zikSA karavI. have rAjAe tene puchyuM ke, tuM kyAMno ? ane tArI AjIvikA kevI che? kyA kAraNe ahIM Avyo che ? rauhiNeya to nathI ne ? potAnA nAmathI zaMkA pAmelA teNe rAjAne javAba Apyo ke, zAli nAmanA gAmamAM durgacaMDa nAmano huM gRhastha chuM. kaMIka kAraNasara ahIM Avyo ane kautukathI eka devakulamAM AkhI rAtri rokAyo. mArA ghare jato hato, tyAre rAkSasa jevA rAjarakSakoe killo ullaMghana karatA mane pakaDyo. kAraNake prANanI bhIti e moTI bhIti che, vacalA rAkSasathI chUTelA mAchImAranA hAthathI chaTakelo malyu jema jALamAM tema bahAranA rAkSasa-gaNa viSe sapaDAI gayo. tyAra pachI niraparAdhI hovA chatAM A cora jevo che. ema karIne mane ahIM lAvyA che. mATe Apa nyAya karanArA hovAthI vicAro. tyAra pachI rAjAe tene kedakhAnAmAM rAkhI tenI tapAsa karavA eka purUSane te gAme mokalyo. te core pahelAM e gAmane saMketa Apelo hato, kAraNake corone paNa bhAvIno vicAra hoya che. rAjapuruSe tyAM jaI tenuM svarUpa pUchayuM. to teoe kahyuM ke "durgacaMDa ahIM raheto hato, paNa have te bIjA gAma gayo che. tyAMthI AvIne te puruSoe hakIkata kahI eTale abhayakumAre vicAryuM ke, "caturAIthI karelA daMbhano pAra brahmA paNa pAmI zakatA nathI. have abhayakumAre mahAkiMmatI ratnajaDita devonA vimAna sarakho sAta bhUmikAvALo mahela zaNagArI taiyAra karAvyo. apsarA sarakhI ramaNIothI alaMkRta jANe devalokamAMthI amarAvatIno eka khaMDa chUTo paDI gayo kema na hoya ? jyAM gaMdharva-samudAye saMgIta mahotsava pravartAvyo che, te mahele akasmAta abhUta gaMdharvanagaranI zobhAne dhAraNa karI. tyAra pachI abhayakumAre corane madirApAna karAvI mUrzita karyo ane devadUSyanA be vastro paherAvI devA mAphaka zayyAmAM sUvaDAvyo. madirAno nazo pariNamyo ane beTho thayo tyAre te core akasmAtuM AzcaryakArI apUrva divya saMpattio joI. A samaye abhaye AjJA karelA naranArI-samudAya "jaya jaya naMdA' ItyAdi maMgala zabdo moTA uccAro karavApUrvaka bolyA-" A mahAvimAnamAM hamaNAM devatA-svarUpe utpanna thayA cho, tame amArA svAmI cho, ame tamArA kiMkaro chIe, A devAMganAo sAthe Indra mAphaka svarakrIDA karo." e pramANe caturAIthI sneha-garbhita vacano tene kahyA te core ema vicAryuM ke, zuM huM deva thayo chuM? teTalAmAM to sarakhI tALI vagADavApUrvaka teoe saMgIta zarU karyuM. vaLI tyAM teone suvarNa daMDadhArI koI purUSa akasmAtuM AvIne kahevA lAgyo ke, A zuM AvyuM che ? tyAre te pratihArIne kahyuM ke, amArA svAmIne amAruM vijJAna-kauzalya batAvavA mATe,
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 4444 yogazAstrano gurjarAnuvAda tyAra pachI teNe paNa kahyuM. ThIka tamArA svAmIne potAnuM kauzalya batAvo ane devalokanA AcAro temanI pAse karAvo. teoe pUchyuM kevA AcAra ! e sAMbhaLI te purUSe rUAbathI kahyuM, 'zuM A vAta paNa tame bhulI gayA !' ahIM deva utpanna thAya che, te potAnI pahelAnA karelA sArAM ke narasAM kAryo kahe che, pachI svarganA bhogo bhogave che. svAmIno lAbha thayo eTale A vAta vIsarAI gaI ! have he svAmI ! amArA para prasanna thAo ane devalokanI maryAdA ane AcAra che, te karo. teoe rauhiNeyane kahyuM, he svAmi ! ApanA pahelAMnA zubhAzubha je kAryo karyA hoya te Apa amane kaho ane tyAra pachI svargabhogo bhogavo tyAra pachI core vicAryuM ke, zuM A satya haze ? ke mane oLakhavA mATe abhaye A prapaMca racyo haze ? A kevI rIte jANavuM ? ema vicAratAM teNe kAMTo kADhatA sAMbhaLeluM bhagavaMtanuM vacana yAda AvyuM. 'vIra bhagavaMtathI devasvarUpa sAMbhaLyuM che. tene jo maLatuM Ave to satya kahIza, nahiMtara viparIta kahIza' ema buddhi karIne teNe teone joyA to pRthvItalane sparza karatA, parasevAthI malina, karamAyelI puSpamALAvALA ane AMkha mIMcatA dekhAyA. core sarva mAyAjALa jANIne uttara vicAryo. teoe kahyuM, 'he deva ! Apa kaho jANavA mATe A sarve utsuka banyA che. rauhiNeye kahyuM ke, meM pUrvabhavanI aMdara supAtramAM dAna ApyAM che ane jinamaMdiro karAvyA che. temAM prabhubiMbonI pratiSThAo karAvI che ane te biMbonI aSTaprakArI pUjAo karI che, aneka tIrthayAtrAo ane guru bhaktio paNa karI che. A vagere sArAM dharmakRtyo meM karyA che.' ema te bolato hato tyAre paheregIre kahyuM ke, have duSkRta kAryo karyA ho, te paNa kaho, rauhiNeye kahyuM ke, niraMtara sAdhu-samAgama hovAthI meM koI divasa azobhana kArya to karyuM ja nathI. pratihArIe kahyuM. Akho janma eka svabhAvavALo jato nathI mATe corI, paradArAgamana Adi je kharAba kAryo karyA hoya, te kahI nAMkho, rauhiNeye kahyuM ke, zuM evA vartanavALA devaloka pAme kharA ? zuM AMdhaLo parvata para caDe kharo ? tyAra pachI teo abhaya pAse gayA ane A sarva hakIkata nivedana karI. ? tyAra pachI abhaye zreNikane vinaMtI karI ke, AvA upAyo karavA chatAM paNa cora jANI zakAto nathI, te kadAca cora hoya, to paNa choDI mUkavo joIe. kAraNake nIti ullaMghana karAya nahi. rAjAnA hukamathI abhaye rauhiNeyane choDI dIdho. 'ThagavAmAM pravINa hoya, tevAthI koI vakhata hoMziyAra purUSo paNa ThagAya che ne ? tyAra pachI cora vicAra karavA lAgyo ke, mArA pitAnI AjJAne dhikkAra ho, ke jeNe mane lAMbA kALathI bhagavaMtanA vacanAmRtathI vaMcita rAkhyo. jo prabhunA vacano mArA kAnamAM na AvyA hota to huM vividha prakAranA mAra khAIne mRtyu ja pAmata, vagara IcchAe paNa te samaye meM bhagavaMtanuM vacana grahaNa karyuM. to rogIne jema auSadha tema mane jIvADanAruM thayuM. arere ! advaitanA vacanano tyAga karIne atyAra sudhI coranI vANImAM meM rita karI. kharekhara AMbAno tyAga karI kAgaDo lIMbaDAmAM jema AnaMda mAne tema meM paNa pitAnA vacanamAM lAMbAkALa sudhI AnaMda mAnyo. upadezamAMthI mAtra eka dezanuM eTaluM phaLa maLyuM, to pachI samasta prakAre temanA upadezanuM sevana karavAmAM Ave, to keTalo mahAna lAbha thAya ? e pramANe manathI zubha ciMtana karatA bhagavaMta pAse jaIne temanA caraNakamaLamAM namaskAra karIne rauhiNeya vinaMtI karI, bhayaMkara Apattio rUpa jaLacara prANIothI paripUrNa evA saMsAra - samudramAM ApanI yojanagAminI vANI mahAyAnapAtranuM kArya karanArI thAya che. arthAt tAranArI bane che. potAne prAmANika puruSa mAnatA evA anArya pitAe mane ATalo kALa tamAruM vacana sAMbhaLavAno niSedha karyo ane tethI jagadgurunI vANIthI huM vaMcita rahyo traNa lokanA nAtha ! teo kharekhara dhanya che, ke, jeo
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.73 149 zraddhApUrvaka tamArA vacanarUpa amRtanuM karNAMjalipuTathI haMmezA pAna kare, huM to kevo pApI ! ke tamAruM vacana na sAMbhaLavAnI IcchAvALo kAna DhAMkIne sthAna ullaMghI gayo. eka vakhata anicchAe paNa tamAruM eka vacana meM sAMbhaLyuM. to maMtrAkSaranA prabhAvathI ja huM rAja-rAkSasathI bacI gayo, he nAtha ! jevI rIte maraNathI mAruM rakSaNa karyuM tevI rIte he jagatanA svAmI ! saMsAra-sAgaranA AvartamAM DUbI rahelA mane bacAvo tyAre pachI tenI anukaMpAthI prabhue nirvANapadane ApanArI nirmala sAdhudharmanI dezanA karI. tyAra pachI pratibodha pAmelo praNAma karato aihiNeya A pramANe bolyo, 'he prabhu ! huM yatidharmane yogya chuM ke kema ? te Apa kaho ? bhagavaMte kahyuM ke, 'tuM yogya chuM' to he vibhu ! huM vrata aMgIkAra karIza. vacamAM zreNike kahyuM ke, mAre tane kaMIka kahevuM che, ema kahIne corane kahyuM. koI paNa ciMtA karyA vagara ane zaMkA rAkhyA vagara tAre potAnI je hakIkata kahevI hoya te kahe. e pramANe rAjAe kahyuM. tyAre lohakhuranA putra rauhiNeya kahyuM ke, 'he deva ! loko pAsethI tamoe jene sAMbhaLyo che, te ja tamArA nagaramAM corI karanAra huM rauhiNeya cora chuM.' nadI jema nAvaDIthI tema duHkhe karI laMghana karI zakAya tevI abhayakumAranI buddhi meM bhagavaMtanA eka vacanathI ullaMghana karI, 'he rAjyanA sUrya ! A nagaramAM meM ja sarva corI karelI che. bIjA koI coranI gaveSaNA karazo nahIM. koIne paNa mArI sAthe mokalo, jethI corelI sarva vastuo batAvI dauM ane pachI pravajyA grahaNa karIne mAro janma saphala karuM.' pachI zreNikanI AjJAthI abhayakumAra pote ane nagaraloko kautukathI te cora sAthe gayA. tyAra pachI teNe parvata, nadI, vanajhADI, smazAna vagere sthaLamAM dATeluM te dhana abhayakumArane batAvyuM. abhaye paNa je je dhana jenuM hatuM. te tene arpaNa karyuM. nirlobhI ane nIti jANanArA maMtrIonI sthiti bIjI hotI nathI. potAnA saMbaMdhI manuSyone paramArtha kahIne, tathA pratibodha karIne zraddhAvALo rauhiNeya bhagavaMta pAse Avyo tyAra pachI zreNika rAjAe teno dIkSA-mahotsava karyo ane zrI vIrabhagavaMtanA caraNakamaLamAM teNe dIkSA aMgIkAra karI. dIkSA lIdhA pachI eka upavAsathI mAMDI cha mahinA sudhInA nirmaLa tapaHkarma karmano uccheda karavA mATe AraMbhyA. tapasyAthI zarIra kRza ka2Ine bhAva saMlekhanA ArAdhI zrIvIrabhagavaMtane pUchI parvata para pAdapopagamana nAmanuM anazana karyuM. zubha dhyAna karatAM, paMcaparameSTi-namaskAranuM smaraNa karatAM rauhiNeya mahAmuni dehano tyAga karI svargamAM gayA. corIthI nivRtta thayelo aihiNeyanI mAphaka TUMkAkALamAM svarga meLave che mATe buddhizALI puruSa koI prakAre baMne loka bagADanAra corI na kare. e pramANe rauhiNeya kathA-- kahI || 72 || corInA aticAro tyAga karavA mATe kahe che- 129 dUre parasya sarvasvamapahartumupakramaH ' upAdadIta nAdattaM tRNamAtramapi kvacit // 73 // artha : anyanA sarvasva (saghaLI vastuo) ne grahaNa karavAno prayAsa to dUra raho, paraMtu nahIM ApelI tRNa jevI vastune paNa levI nahi. | 73 || TIkArtha : pArakAnA dhana vagere sarvasva haraNa karavAnI vAta to dUra rahI paraMtu vagara Apela taNakhaluM paNa grahaNa na karavuM. te mATe prayatna karavo. // 73 corIthI viramelAone be zlokathI phaLa batAve che--
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa0 yogazAstrano gurjaranuvAda 130 parArthagrahaNe yeSAM, niyamaH zuddhacetasAm / / abhyAyAnti zriyasteSAM, svayameva, svayaMvarAH // 74 // artha : zuddha cittavALA je AtmAone bIjAnuM dhana grahaNa nahi karavAno niyama che, teonI pAse lakSmI svayaMvara-kanyAnI jema svayaM ja sAmethI Ave che. je 74 / TIkArtha : pArakuM dhana haraNa nahi karavAno niyama grahaNa karanAra nirmala cittavALo nahi ke, bakavRttivALA malina manavALA, teonI pAse saMpattio svayaMvarA kanyA mAphaka ApameLe Ave che. nahi ke bIjAnI preraNA ke vepAra-dhaMdhAthI || 74 || tathA131 anarthA dUrato yAnti, sAdhuvAdaH pravarttate / svargasaukhyAni Dhaukante, sphuTamasteyacAriNAm // 75 // artha : asteya vratane dharanArAM AtmAone anartho dUrathI ja cAlyA jAya che, guNanI prazaMsA thAya che ane svarganA sukho prApta thAya che. | 75 / TIkArtha : asteya AcaranArAone vipattio pAse hoya to dUra cAlI jAya che. ane lokomAM "A prAmANika che. evI prazaMsA phelAya che. A lokanuM phala jaNAvIne have paralokanuM phaLa kahe che ke, teo janmAtaramAM svarga-sukho prApta karo prasaMgAnurUpa AMtarazloko kahe che- agnizikhAnuM pAna karavuM, sarpanA mukhe cuMbana karavuM, halAhala jhera cATavuM sAruM paNa pArakuM dhana haraNa na karavuM. pArakA dhananA lobha karanArAnI nirdaya buddhi ghaNe bhAge vRddhi pAme che ane bhAI, pitA, kAkA, mitro, putro, ane guruone haNavA taiyAra thAya che. dUdha pIvAnI IcchAvAlI bilADI upara ugAmelI lAkaDI mAphaka paradhana corI karanAra potAnA vadha-baMdhanane joto nathI. zikArI mAchImArI, bilADI vagere karatA paNa cora AgaLa vadhI gayo che. kAraNake tene rAjA pakaDe che paNa bIjAne nahi, haMmezA buddhizALI puruSo, suvarNa, ratnAdika pArakuM dhana AgaLa paDeluM hovA chatAM tene patthara sarakhuM mAne che. evA prakAranA saMtoSAmRtarasa vaDe tRpta thayelA gRhastho paNa svarga prApta kare che. 75 skUla brahmacaryavrata adhikAra have paraloka ane AlokanA abrahmacarya phalane batAvI gRhastha-yogya brahmacaryavrata nirUpaNa kare che- 132 SaNDhatvamindriyacchedaM vIkSyAbrahmaphalaM sudhIH / bhavet svadArasaMtuSTo-'nyadArAn vA vivarjayet // 76 // artha: samaju puruSa paralokamAM napuMsakapaNuM, A lokamAM rAjAdike karela Indriya-cheda Adika abrahmanAM kaDavAM phaLa dekhIne, ke zAstrathI jANIne anyanI strIono tyAga kare ane potAnI dharmapatnImAM saMtoSa rAkhe. | 76 che. TIkArtha : jo ke gRhastha aMgIkAra karela vratanuM pAlana karato hoya, tene teTalo pApa saMbaMdha thato nathI, to paNa sAdhudharma tarapha anurAgavALo yatidharma prApta karyA pahelAM gRhasthapaNAmAM kAma-bhogathI viramelo thaI zrAvakadharma pAlana kare che, tevAne vairAgyanI parAkASTAe pahoMcADavA mATe sAmAnyapaNe abrahmanAM nukasAna
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.74-79 jaNAve che / / 76 | 133 ramyamApAtamAtre yat pariNAme'tidAruNam kiMpAkaphalasaMkAzaM tatkaH seveta maithunam ? // 77 // artha : prAraMbhamAM ramya, pariNAme ati bhayaMkara vipAkavALA ane kiMpAka vRkSanA phaLa samA maithunane koNa seve ? / / 77 || TIkArtha : kiMpAka nAmanA phaLa sarakhA zarUAtamAM bhogavatI vakhate manohara lAgatA ane bhogavyA pachI kALamAM bhayaMkara duHkha ApanAra evA prakAranA maithunakarmanuM sevana koNa kare ? kiMpAkavRkSanA phaLanuM svarUpa jaNAve che. tenA varNa, gaMdha rasa ane sparza kautuka upajAve tevA suMdara ane svAdiSTa hoya che ane hRdayane saMtoSa pamADe che, paraMtu te khAvAmAM Ave to he putra ! tenA phaLa jANI zakAya che. arthAt khAnAra jIvI zakato nathI, paNa mRtyu pAme che. kiMpAkanA phala khAvA mAphaka jo ke sevana karatI vakhate viSayo mananI zAMti karanAra jaNAya che paNa pAchaLathI tenA pariNAmo ghaNAM bhayaMkara hoya che. // 77 || maithuna sevananA bhayaMkara pariNAma kahe cheH-- 151 134 kampaH svedaH zramo mUrcchA bhramiglAnirbalakSayaH / rAjayakSmAdirogAzca bhaveyumaithunotthitAH / / 78 // artha : kaMpavuM, parasevo thavo, mUrchA, thAka, cakkara, aMgo tUTavA, vIryano nAza ane kSaya Adi aneka rogo maithunasevanathI utpanna thAya che. | 78 || , TIkArtha : maithuna sevana karanArane dhrujArI, parasevo, thAka, mUrchA, cakkara, aMga tUTavuM. balano vinAza kSaya roga, udharasa, dama, zvAsa vagere rogo utpanna thAya che // 78 // bAkInA vrato ahiMsAnA parivArabhUta hovAthI maithunamAM ahiMsAno abhAva kahe che-- 135 yoniyantrasamutpannAH susUkSmA janturAzayaH pIDyamAnA vipadyante, yatra tanmaithuna tyajet 1 / / 71 // artha : je maithunamAM yaMtramAM utpanna thayelA aneka sUkSma jIvonA DhagalA pIDAIne marI jAya che, tevA maithuna pApano tyAga karo // 79 // TIkArtha : jIvane janma ApavAno mArga yoni, te yaMtrAkAra hovAthI yoniyaMtra. temAM svAbhAvika paNe utpanna thanArA saMmUrNima jIvo atisUkSma hovAthI cakSuthI dekhI zakAtA nathI. te vAta jaNAvatAM kahe che-- rUthI bharelI bhuMgaLImAM tapAvela loDhAnA saLiyAnI jema yonimAM rahelA sUkSma jaMtu-samUho puruSacihnathI mardana thatAM maithunamAM vinAza pAme che, mATe aneka jIvonI hiMsA karAvanAra maithunano tyAga karavo || 79 || yonimAM jaMtuono sadbhAva bIjA zAstrothI paNa dRDha kare che jantusadbhAva vAtsyAyano'pyAha / kAmazAstra racanAra vAtsyAyana paNa jaMtuono sadbhAva mAne che, paNa chupAvatA nathI. AthI ema
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 yogazAstrano gurjaranuvAda na samajavuM ke, vAsyAyane pramANabhUta mAnI tenA zAstrano svIkAra karavo. ahIM e kahevA mAMgIe chIe ke, kAmanI pradhAnatA mAnanArAo paNa jIvono sadbhAva svIkAre che, paNa oLakhatA nathI, vAsyAyanano zloka A pramANe 136 raktajAH kRmayaH sUkSmA-mRdumadhyAdhizaktayaH / janmavartmasu, kaNDUrti, janayanti tathAvidhAm // 80 // artha : lohIthI utpanna thayelA ochI madhyama ane adhika zaktivALA, sUkSmakRmi jIvo yonimAM paNa ja utpanna kare che. || 80 || TIkArtha : maithuna sevanane kAmakhvarano pratikAra karanAra cikitsArUpa auSadha sarakhuM mAnanAra pratye upadeza ApatAM rahe che 137 strIsaMbhogena yaH kAmajvaraM praticikIrSati / sa hutAzaM ghRtAhutyA, vidhyApayitumicchati // 81 // artha : je puruSa strInA saMbhogathI kAmakvarane zAMta karavA icche che, te purUSa ghInI AhutithI agnine bujhAvavA Icche che. || 81 || TIkArtha : strI-saMbhoga karavA dvArA jeo kAmajvara zAnta karavA IcchA karatA hoya, teo ghInI Ahuti ApIne agnine olavavAnI abhilASA kare che. arthAt tema karavAthI kAmaphtara ghaTato nathI, paNa vRddhi pAme che. bahAranA paNa kahe che ke, kAmo upabhogathI kadApi paNa zAMta thatA nathI, ghInI AhatithI agni mAphaka kAmo uttejita thAya che. kAmavaranA pratikAra karanAra kaMIka hoya to vairAgya bhAvanA pratipakSa kriyA-sevana, dharmazAstrazravaNa Adika che. | 81 ||. kAmavara prazAnta karavAnA kAraNo hovA chatAM bhavabhramaNanA kAraNa svarUpa mithuna-sevana karavAthI zo lAbha ? e ja kahe che. 138 varaM jvaladayastambha-parirambho vidhIyate na punarnarakadvAra-rAmAjaghanasevanam || 82 || artha : baLatA loDhAnA thAMbhalAne bheTavo sAro, paNa narakanA dvAra samAna strInuM jaghana sevavuM sAruM nathI. || 82 || TIkArtha : tapAvela lAlacoLa lohastaMbhanuM AliMgana karavuM bahu sAruM che, paraMtu narakanA dvAra sarakhA strInA sAthaLanuM sevana bhayaMkara che. bhAvArtha e che ke, eka vakhata kAmavaranI zAMti mATe maithuna e ja upAya hoya, to paNa narakanuM kAraNa hovAthI te prazaMsavA yogya nathI. || 82 vaLI strI-saMbaMdhanA kAraNabhUta saMbhoga ke tenuM smaraNa karavAmAM Ave, to paNa samagra guNa-gauravano vighAta thAya che 139 satAmapi hi vAmabhU-rdadAnA hRdaye padam / abhirAmaM guNagrAmaM, nirvAsayati nizcitam // 83 //
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.80-86 153 artha : sajjanone paNa potAnA hRdayamAM sthAna ApatI strI manohara evA guNagrAmano nAza kare che, te vAta nizcita che. || 83 || TIkArtha : kaTAkSa karanAra evI strIonuM smaraNamAtra karavAthI sajjana puruSonA guNa-samudAyane dezavaTo bhogavavo paDe che, e saMdeha vagaranI vAta samajavI. A kahevAno Azaya e che ke, jema koI kharAba rAjyAdhikArI koI dezamAM rakSaNa karavA nimela hoya paraMtu te rakSaNa karavAne badale lobhabuddhithI ke ajJAnatAthI gAmo ujjaDa karI nAMkhe che. evI rIte hRdayamAM sthAna pAmelI kAminI paNa pAlana karavA yogya guNa-samudAyano mULamAMthI uccheda kare che athavA satpuruSonA guNa-samudAya upara ke tenA hRdaya para paga mUkIne vAmanayanA strI guNone dUra karAve che. | 83 // hRdayamAM sthApana karelI strI ghaNA doSavALI hovAthI guNahAninA kAraNabhUta che. to pachI tenI sAthe ramaNa kema karAya ? te kahe che 140 vaJcakatvaM nRzaMsatvaM, caJcalatvaM kuzIlatA I iti naisargikA doSA yAsAM tAsu rameta kaH ? 5 84 // artha : vaMcakapaNuM, krUratA, caMcaLatA, kuzIlatA Adi svAbhAvika doSo jeomAM che, tevI strIomAM kyo (paMDita) puruSa 2maNatA kare ? / / 84 || TIkArtha : chetaravAno svabhAva, krUratA, caMcaLatA, kuzIlatA, kharAba svabhAva, yonisaMyamano abhAva A vigere tenAmAM svabhAvika doSo che, paNa sakAraNa nathI. tevI halakI strIomAM koNa DAhyo rAgabuddhi karI 2maNa kare ? / / 84 || mAtra ATalA ja doSo samApta thatA nathI. paraMtu mApa vagaranA doSo kahe chepraaptuN pAramapArasya, pArAvArasya pAryate 141 ' strINAM prakRtivatrANAM duzcaritrasya no punaH 11 24 11 artha : apAra evA sAgarano pAra pAmI zakAya, paraMtu svabhAvathI ja vakra evI strIonA duSTa caritrano pAra na pamAya. | 85 || TIkArtha : jeno kinAro dekhAto nathI, evA samudrano pAra pAmavo sahelo che. paraMtu svabhAvathI ja kuTila cAritravALI strIonA kharAba vartanano pAra pAmavo azakya che. | 85 // duritra kahe che 1 142 nitambinyaH patiM putraM pitaraM bhrAtaraM kSaNAt AropayantyakArye'pi durvRttAH prANasaMzaye // 86 // artha : duSTa AcAravALI strIo patine, putrane, pitAne ane bhAIne kSaNavAramAM prANano saMzaya thAya tevA paNa akAryamAM caDAve che - goThave che. II 86 | TIkArtha : nitaMbinI kahevAthI yauvanano unmAda jaNAvavA mATe, duzcaritravALI, nAnA kAryanA ke akAryanA prasaMgamAM paNa patine. putrane. pitAne, bhAIne ke mAtAne kSaNavA2mAM sUryakAntAe jema pradezI rAjAne karyo tema prANanA saMdehavALA akAryamAM AropaNa kare che. kahyuM che ke, IndriyanA doSe nacAvelI
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 yogazAstrano gurjarInuvAda bhAryA paNa suryakAntA rANIe jema pradezI rAjAne mArI nAMkhyo, tema pativadhanuM pApa karanAra thAya che. (u. pra. 148) culanIe jema brahmadatta putrane-potAnI buddhithI kalpelA padArtho pUrNa na thavAthI culanI mAtAe brahmadatta putrane jema saMkaTamAM nAMkho. (u. mA. 145) jIvayazAoe jema jarAsaMghane, patnI padmAvatInA kAraNe kauzike kAlAdika bhAIone akAryamAM joDI mRtyu pamADyA / 86 // mATe ja 143 bhavasya bIjaM naraka-dvAramArgasya dIpikA / __ zucAM kandaH kalermUlaM, duHkhAnAM khAniraGganA // 87 // artha : strI e saMsAranuM bIja che, naraka dhAranA mArganI dIvaDI che, zokano kaMda che, kajIyAnuM mULa che ane duHkhonI khANa che || 87 || TIkArtha : A aMganA saMsAra-aMkuranuM bIja-saMsAra vadhAravAnuM kAraNa strI che. narakanuM pravezadvAra, teno mArga batAvanAra dIpikA, sarakhI zoka-vallIno kaMda, kalaha-vRkSanuM mUla, zArIrika, mAnasika duHkhonI khANa che. A pramANe yatidharmAnurAgI gRhastha mATe sAmAnyathI maithuna ane strIonA doSo kahyA che ke 87 / have svadArA-saMtoSI gRhasthone uddezIne sAdhAraNa strInA doSo pAMca zlokothI kahevAya che- 144 manasyanyadvacasyanya-kriyAyAmanyadeva hi / yAsAM sAdhAraNa strINAM, tAH kathaM sukhahetavaH // 88 // artha : je vezyAonA manamAM juduM hoya, vacanamAM juduM hoya ane kAyAmAM juduM hoya tevI strIo sukhanA hetubhUta kema thAya ? A 88 || TIkArtha : manamAM bIjuM, vacanamAM trIjuM, kriyAmAM cothuM hoya. arthAt jenAM mana, vacana ane kAyA judA judA pravartatA hoya evI vezyA strIo vizvAsanA kAraNabhUta ke sukha mATe thAya nahi. saMketa bIjAne Ape, mAMgaNI bIjA pAse kare, stuti bIjAnI kare, cittamAM bIjo hoya, paDakhe vaLI koI anya hoya; gaNikAonuM caritra kharekhara Azcarya karanAra che. te 88 || temaja- 145 mAMsamizraM surAmizra-manekaviTacumbitam / __ ko vezyAvadanaM cumbe-ducchiSTamiva bhojanam // 89 // artha : mAMsamizrita, madirAthI gaMdhAtu ane aneka viTapuruSoe cuMbana karela vezyAnA moDhAne eMThA bhojananI jema koNa cuMbana kare ? || 89 | TIkArtha: jalacara, sthalacara, khecara jIvonA mAMsa-mizrita durgadhavALuM vezyAo mAMsa khAnAra hovAthI, kASTha, piSTAdikanI banAvelI madirAthI mizrita, teo madirA-pAna karanArI hovAthI, aneka prakAranI jAtivALA viTa-jAra puruSothI cuMbita thayelI, ghaNA bhAge viTomAM AsaktivALI banelI hovAthI, mAMsa madirAthI mizrita-ucchiSTa-eMThA bhojana sarakhI vaizyAnA mukhane koNa cuMbana kare ? | 89 | tema ja-
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.87-93 146 api pradattasarvasvAt kAmukAt kSINasampadaH / vAso'pyAcchettumicchanti gacchataH paNyayoSitaH // 90 // artha : vezyAo saghaluM dhana ApanAra, kSINa thayelI saMpattivALA ane jatA evA kAmI purUSo pAsethI vastra paNa kheMcI levAne IcchanArI hoya che. | 90 // TIkArtha : dhanikapaNAnI avasthAmAM sarvasva samarpaNa karyuM hoya, paraMtu puNya kSINa thavAthI saMpattio cAlI jAya ane paherela vastra bAkI raheluM hoya to baLAtkAre te paNa jhuMTavI levAnI IcchAvALI vezyA hoya che. Ama kahIne te kRtaghna che te jaNAvyuM. kaheluM che ke, potAnA dharmapatnI karatAM paNa adhikapaNe sArasaMbhALa karI hoya, evI vezyA kSINa saMpattivALA puruSanA vastra paNa meLavavAnI abhilASAthI najara kare che. || 90 // tathA-- 147 na devAnna gurunnApi suhRdo na ca bAndhavAn / asatsaGgaratirnityaM, vezyAvazyo hi manyate // 11 // 155 artha : haMmezA durjananA saMgamAM AnaMda mAnanAro ane vezyAne vaza thayelo purUSa deva-guru-mitra ane bhAIone paNa mAnato nathI. II 91 || TIkArtha : vaizyAne AdhIna banelo puruSa devane, gurune, mitra ke baMdhuone mAnato nathI, paNa haMmezA kharAba sobatIonI sobatamAM AnaMda mAne che. II 91 | 148 kuSThino'pi smarasamAn pazyantIM dhanakAGkSayA / tanvantIM kRtrimasnehaM niHsnehAM gaNikAM tyejat // 92 // artha : dhananI IcchAthI koDhiyA puruSane paNa kAmadeva jevA rUpavAna mAnatI ane khoTA snehane karatI sneha vagaranI gaNikAno tyAga karavo. || 92 || TIkArtha : dhana meLavavAnI abhilASAthI koDhiyAne paNa kAmadeva samAna mAnI tenI moTI pratipattisevA, vilAsa kare che, kAraNa ke sneha batAvyAM vagara tenI pAsethI dhana-prApti thatI nathI. AvA prakArano kRtrima sneha karanArI, sneha vagaranI gaNikAno tyAga karavo. A pramANe svadArA-saMtoSI gRhasthe paNNAMganA strInA doSo jANI, teno tyAga karavo // 92 | have parastrI-gamananA doSo kahe che. 149 nAsaktyA sevanIyA hi, svadArA apyupAsakaiH / AkaraH sarvapApAnAM kiM punaH parayoSitaH // 12 // artha : arihaMta AdinI upAsanA karanArA zrAvakoe sarva pAponI khANa samAna potAnI strIne paNa AsaktithI sevavI nahi, to pachI anya strIonI vAta ja zuM karavI ? || 93 // TIkArtha : sAdhupaNuM svIkAra karavAnI abhilASAvALA ane dezivarati dharmanA pariNAmavALA zrAvake gRhasthapaNAmAM paNa vairAgyanI adhikatAthI potAnI strInA viSayamAM paNa Asakti na karavI joIe, to
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 yogazAstrano gurjarAnuvAda pachI pArakI strI to atyaMta sevana karavA yogya nathI, mATe zrAvakone sarva pAponI khANa parastrInuM pApakArIpaNuM batAve che- / 93 | 150 svapati yA parityajya, nistrapopapatiM bhajet / tasyAM kSaNikacittAyAM vizrambhaH ko'nyayoSiti ? // 94 // artha : lajjA vagaranI je strI potAnA patino tyAga karIne anya patine seve che. tevI kSaNika cittavALI bIjI strImAM vizvAsa kema rakhAya ? | 94 TIkArtha : 'bhara e ja devatAM' gaNanArI strIo hoya che, kAraNa ke te zrutinuM vacana che. eTale je potAnA patine devasvarUpe na mAnatAM teno tyAga karIne nirlajja banI bIjA patine seve che. have parastrImAM prasakta banelAne zikhAmaNa Ape che || 94 || 151 bhIrorAkulacittasya, duHsthitasya parastriyAm / ratirna yujyate kartu-mupazUnaM pazoriva // 95 // artha : jema pazune putranI sAthe tema pApathI DaranArAM AkuLa-vyAkuLa cittavALA ane kharAba sthitivALA puruSe anya strImAM AnaMda karavA yogya nathI. | 95 // TIkArya : pati agara rAjA vagerethI bhaya pAmelA, "A mane dekhI gayo che' e mAruM pApa jANI gayo che tethI vyAkuLa cittavALAe katalakhAnA pAse pazune jema rati karavI yogya nathI tema gharabAra zayA Asana vagaranA duHkhI puruSe paNa parastrImAM rati karavA yogya nathI. // 95 // te kAraNathI- 152 prANasaMdehajananaM, paramaM vairakAraNam lokadvayavirUddhaM ca, parastrIgamanaM tyajet // 96 // artha : prANano saMdeha utpanna karanArA, vairanuM viziSTa kAraNa, ane ubhayalokamAM virUddha evA parastrIgamanano parityAga karavo joIe. 96 // TIkArtha : ghaNe bhAge bIjAo pArakI strImAM prasakta banelA puruSano nAza kare che. eTale prANano saMdeha utpanna karanAra, moTA veranuM kAraNa kaheluM che ke, "jenA mULa UMDA gayA che evA vairavRkSanuM moTuM kAraNa strIo che.' A loka-viruddha ane paraloka-viruddha, evuM parastrIgamana tajavuM. / 96 || baMne loka viruddha vizeSaNane spaSTa samajAve che- 153 sarvasvaharaNaM bandhaM, zarIrAvayavacchidAm / mRtaza nara ghora, namate pArivArika | 27 artha : paradArAgamana karanArA puruSa sarvadhanano nAza kare che, baMdhanamAM Ave che, zarIranA avayavono cheda pAme che, ane marelo evo te bhayaMkara narakamAM jAya che. || 97 || TIkArtha : paradAra-gamana karanAra sarva dhananuM haraNa doraDA AdikathI baMdhana, zarIramAM avayavo ke puruSacihnano cheda vagere A lokanA ane marIne parabhavamAM ghora narakamAM mahAduHkho prApta kare che. / 97).
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, glo.94-99 157 yukti-pUrvaka parastrIgamanano niSedha kare che 154 svadArarakSaNe yalaM vidadhAno nirantaram / jAnannapi jano duHkhaM, paradArAn kathaM vrajet ? // 98 // artha : svastrInA rakSaNamAM sadA prayatna karato ane duHkhane jANato evo mANasa anya strI gamana kema kare che ? | 98 // TIkArtha : potAnI patnImAM bIjo Asakti kare, to tenA mATe jema potAne duHkha thAya che. ane potAnI strInuM rakSaNa karavA mATe bhitti, vaDI, koTa, paheregIra AdikathI rAta-divasa rakSaNano pariphleza kare che ane tenuM duHkha pote samaje che, ema AtmAnubhavathI paranA duHkhane dekhato sujJa paradAra-gamana kema kare ? || 98 || parastrI-gamana karavAnI vAta to dUra raho. paraMtu tenI IcchA paNa mahAanartha karanAra thAya che. te kahe che- 155 vikramAkrAntavizvo'pi, parastrISu rimsayA / kRtvA kulakSayaM prApa narakaM dazakandharaH // 99 // artha : parAkramathI AkhAya jagatane svAdhIna karanAro rAvaNa parastrImAM ramavAnI IcchAthI kulano kSaya karIne narakagatine pAmyo. meM 99 / TIkArtha : potAnA parAkramathI vizvane dhrujAvanAra rAvaNa paNa pArakI strI sAthe ramavAnI IcchAthI kulano kSaya karI narake gayo. ATalA parAkramavALAe paNa anartha meLavyo to pachI bIjA mATe zuM kahevuM? // 99 || A vAta saMpradAyathI A pramANe samajavI- rAvaNanI kathA rAkSasa nAmanA dvIpamAM pRthvImAM mugaTamaNi samAna trikUTaparvatanA zikhara upara suvarNamaya laMkA nAmanI vizAla nagarI hatI. te nagarImAM pulasya kulamAM kaustubhamaNi samAna mahAparAkramI vizvane rADa paDAvanArA rAvaNa nAmano vidyAdhara rAjA thayo. tene atizaya baLavALo jANe bIjA be bAhutaMbha hoya tevA kuMbhakarNa ane bibhISaNa nAmanA be bhAIo hatA. koIka divase teNe kuladevatA jevI potAnA pUrvajoe meLavelI navaratnonI mALA mahelamAM joI. bAra sUryo saMbhaLAya che. temAM A nava sUryo ja kema dekhAya che ? ema teNe tyAM vRddhone pUchyuM tyAre teoe tene kahyuM ke, AgaLa tArA pUrvajoe varadAnamAM meLavela mahAsArabhUta mahAkiMmatI ratnamALA che. A mALA je kaMThamAM nAMkhaze te ardhabharatezvara thaze. A pramANeno kulaparaMparAno rivAja cAlyo Ave che te anusAra tArA pUrvajo paNa tenI pUjA kare che. tyAra pachI teNe gaLAmAM paherI eTale navaratnomAM tenA mukhanI chAyA saMkramI, tyArathI tenI dazamukhavALo rAvaNa evI prasiddha thaI. tyAra pachI lokoe jaya jaya evA zabdothI abhinaMdana karyuM tyAre jagatanA vijaya mATe sAkSAt utsAha hoya tema te zobhavA lAgyo. tenI pAse asAdhya sAdhano vaDe prauDha senAo sarakhI prajJapti vagere anavadya vidyAo haMmezA sAthe rahetI hatI tethI du:sAdhya evo ardhabharata eka gAma jItavA mAphaka sahelAIthI teNe jItI lIdho. chatAM paNa bAhubaLanI khaNa apUrNa rahI. AbAju AgalA janmamAM IndrapaNAnI sthitino
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 158 anubhava karanAra aneka vidyAvALo Indra nAmano vidyAdhara rAjA vaitADhaya parvata para hato. vizvamAM aizcaryabalanI adhikatAthI ane AgalA IndrapaNAnA abhyAsathI pote potAne ja IMndra mAnavA lAgyo ke bIjA koI Indra nathI. teNe potAnI mukhya paTTarANInuM nAma zacI, astranuM nAma vajra, paTTahAthInuM nAma airAvata, azvanuM nAma uccaHzravA sArathinuM nAma mAtala, ane cAra mahAsubhaTonAM soma, yama, pAdhara (vaNa) ane kubera e pramANe nAmo rAkhyAM. bAhubalamAM madonmatta banelo te potAne Indra mAnato ane bIjAne taNakhalAM sarakhA gaNato bhayaMkara yuddha karanAra rAvaNane paNa te gaNakArato nahi. eTale tenA para kopa pAmelA yamarAjA sarakhA balavALo rAvaNa zrAvaNanA megha sarakhI garjanA karato laDavA cAlyo. vidyAnA prabhAvathI jaLa, AkAza ane pRthvI para sarakhA vAhanavALA vidyAdharo ane sainya sahita teNe samudranuM laMghana karyuM. kalpAMtakALanA mahAvAyarAnI jema sainyarUpI vaMToLiyAnI uDelI rajazreNi vaDe AkAzane DhAMkI deto te ekadama vaitADhaye pahoMcyo. rAvaNane Avato jANIne Indra paNa ekadama sAme Avyo. kAraNake, 'puruSone maitrI ane vaira baMnemAM sanmukha AvavuM e prathama kArya che.' mahAparAkramI rAvaNe dUrathI ja eka dUta mokalI Indrane madhura zabdothI kahevarAvyuM che. 'ahiM' je keTalAka vidyA ane bhujAbaLathI garvita rAjAo che, temaNe bheTaNA ApavA pUrvaka dazakaMdhara rAvaNa rAjAnI pUjA karI che. rAvaNanI vismRtithI ane tamArI saraLatAthI atyAra sudhIno samaya pasAra thaI gayo. have tamAre sevA karavAno samaya pAkI gayo che. mATe temanA pratye bhakti nahiMtara zakti batAvo. bhakti ane zakti bemAMthI eka paNa nahi batAvo, tamo vinAza pAmazo.' IndrarAjAe ema kahyuM ke, 'bicArA rAMkaDA rAjAoe tenI pUjA karI. eTale rAvaNa madonmatta banI mArI pAsethI paNa pUjAnI abhilASA kare che ! atyAra sudhI to rAvaNano kAla jema tema sukhamAM gayo, paNa have to kAlarUpa teno samaya pAkI gayo che. mATe tuM tArA svAmI pAse jaIne kahe ke, te mArA pratye bhakti ke zakti batAve. jo te bhakti ke zakti vagarano haze to A pramANe vizAna pAmaze.' dUte AvIne rAvaNane jyAre samAcAra saMbhaLAvyA, tyAre krodhathI bhayaMkara banelo rAvaNa pralayakALanA khaLabhaLelA samudra sarakhA anaMta sainyarUpI kallolo sAthe laDavA cAlyo. saMvarta puSkarAvarta megha sarakhA zastronA varasAda karatAM baMne lazkaronuM mAMhomAMhe athaDAmaNavALuM yuddha thayuM. rAvaNaputre rAvaNane namana karIne yuddha karavA mATe Indrane bolAvyo. vIra puruSo yuddhakrIDAmAM koIne agrapada ApatA nathI. tyAra pachI baMne ekAMkI vijaya meLavavAnI abhilASAvALA Indra ane rAvaNaputra sainyone dUra karI ne durdhara banI dvandvayuddha karavA lAgyA. madonmatta be hAthI dvandvayuddha karatAM hoya tevAM A baMne mAMhomAMhe yuddhano pAra pAmavA mATe zastronA prahAra karavA pUrvaka laDatA hatA. ekabIjA vegathI parAvartana pAmI jatA hovAthI rAvaNaputra u52 che ke nIce ? ke Indra upara che ke nIce ? te jANI zakAtuM na hatuM. vijayazrI kSaNavA2 Indrane viSe, kSaNavAra meghanAda viSe ema Ava-jA karatA bahAdura evA baMnethI bhaya pAmI hoya tema javA-AvavA lAgI. tyAra pachI garvathI sarvasAmarthya vaDe meghanAde upadrava karyo. eTale te Indra mazaka jevo nirbala banI gayo. tarata ja rAvaNaputra meghanAde tene nIce pADyo ane bAMdhyo. 'jayanI IcchAvALAone jayamAM prathama hetu utAvaLathI kArya karavApaNuM hoya che.' siMhanAdathI AkAzane paNa gajAvatA meghanAde mUrtimAna jaya mAphaka teNe arpaNa karyo. rAvaNe tene prabala rakSaNavALA kedakhAnAmAM nAMkhyo. baLavAna baMne kArya karanArA hoya che. haNe paNa kharA ane rakSaNa paNa kare. daMDadhara,, soma pAzavAna (varuNa) ane kubera e cAre subhaToe Indrane pakaDavAthI krodhavALA thaI rAvaNane gherI lIdho. jIta pAmelA rAvaNa paNa cAre subhaTonI sAthe cAraguNA utsAhathI laDyo ane daMDavALAno daMDa bhAgI nAMkhyo, gadAvALAnI gadA cUrI
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.99 159 nAkhI, varuNano pAza toDI nAMkhyo, somanuM dhanuSa chedI nAkhyuM. jema moTo hAthI nAnA hAthIone tema prahArothI temane nIce paTakAvyA ane verIno vinAza karanArA rAvaNe pakaDI cArene bAMdhyA. sAta aMgavAlA rAjya sahita te Indrane sAthe rAkhI pAtAlalaMkA jItavA mATe rAvaNa cAlyo. tyAra pachI tyAM caMdrodara rAjAne haNIne tenuM rAjya ane potAnI bena traNa mastakavALA khara dUSaNamAM moTA kharane ApyAM. caMdrodaranuM samagra rAjya kaThora baLavALA khare grahaNa karyuM. paraMtu eka garbhavatI rANI nAsIne game tyAM cAlI gaI. te pachI laMkApati rAvaNa pAtAlalaMkAthI gayo ane devatAone paNa kAMTA samAna teNe potAnuM rAjya niSkaMTaka banAvyuM. koIka samaye rAvaNe puSkara vimAnamAM besIne krIDAthI Amatema pharatA marutarAjAe prAraMbhelA mahAyajJane dekhyo. tyAra pachI te yajJa jovAnI IcchAthI rAvaNa vimAnathI nIce utarIne te sthaLe gayo. eTale te rAjAe siMhAsana para besADavA ItyAdikathI satkAra karyo pachI rAvaNarAjAe marutta rAjAne kahyuM ke, 'are ! narake laI janAra A yajJa kema kare che ?' traNe jagatanuM hita karanArA sarvajJa bhagavaMtoe ahiMsAthI dharma kahyo che. to pachI pazuonI hiMsAvALA yajJathI dharma kevI rIte thAya ? mATe baMne loka bagADanAra zatru sarakho yajJa tuM na karIza, ane jo kadAca karIza A lokamAM mArA kedakhAnAmAM ane paralokamAM narakamAM tAro vAsa thaze. maruttarAjAe tarata ja yajJa baMdha karyo kAraNake vizvane bhayaMkara evI rAvaNanI AjJA mAnavI ja paDe. marutta rAjAnA yajJane baMdha karAvI pavana sarakhA vegavALo te sumeruM ane aSTApadAdika tIrthonI yAtrA karavA gayo. tyAM zAzvatA-azAzvatA caityomAM yAtrA karIne pharI pAcho rAvaNa potAne sthAne Avyo. rAma ane rAvaNanuM yuddha A bAju ayodhyA nagarImAM asIma saMpattinA sthAna svarUpa mahArathI dazaratha nAmano rAjA hato. mUrtimAna cAra dizAlakSmI hoya, tevI rIte kauzalyA, kaikeyI, sumitrA ane suprabhA nAmanI cAra priyAo hatI. kauzalyA rANIe rAmane, kaikayIe bharatane, sumitrAe lakSmaNa ane suprabhAe zatrughna nAmanA putrone janma Apyo. IndranA airAvata hAthInA dAMta mAphaka rAma, lakSmaNa, bharata ane zatrughna zobhatA hatA. janakanI putrI, ane bhAmaMDalanI bena sItA sAthe dhanuSyabANa AropaNakarI rAmabhadre lagna karyA. eka divase dazaratha rAjAe cAre rANIone maMgalasvarUpa jinendra-biMbanuM abhiSeka jaLa mokalAvyuM. potAne te jaLa moDuM maLavAthI rIsAelI kauzalyA rANIne manAvavA mATe rAjA pote gayo. tyAM AgaLa ghaMTanA lolaka sarakhA hAlatA dAMtavALA, calAyamAna mukhavALA, AkhA zarIra para zveta kezavALA, pAMpaNamAM bIDAelI AMkhavALA, Dagale-pagale cAlatA skhalanA pAmatA, maraNanI yAcanA karatA, eka gharaDA-aMtaHpura sevakane rAjAe dekhyo. tene joI rAjAe vicAra karyo ke, jyAM sudhImAM ApaNe AvI dazA na pAmIe, tyAM sudhImAM cothA puruSArtha mokSa mATe prayatna karIe. vrata grahaNanI IcchAvALA teNe potAnA rAjya 52 sthApana karavA mATe rAma ane lakSmaNa putrone bolAvyA. bharatanI mAtA kaikeyIe dhImI vANIthI AgaLa ApelA be varadAnanI satya pratijJAvALA dazaratha pAse mAMgaNI karI. te samaye eka varadAnathI sthira pratijJAvALA dazaratha rAjAe bharatane rAjya arpaNa karyuM. ane bIjA varadAnathI sItA sAthe rAme ane lakSmaNe cauda varSa sudhI vanavAsa bhogavavAnI mAMgaNI karI ane te pramANe AjJA ApI. sItA ane lakSmaNa sAthe rAme tatkAla daMDakAraNyamAM paMcavaTInA AzramamAM nivAsa karyo, tyAM AgaLa koI be cAraNamunio AvyA hatA. temane rAma-lakSmaNe namaskAra karyA ane zraddhAlu sItAe atithibhUta baMne munione zuddhabhikSAthI pratilAbhyA. eTale te vakhate devoe sugaMdhI jaLavRSTi karI eTale tenI sugaMdhathI
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 ***** yogazAstrano gurjarAnuvAda tyAM jaTAyuM nAmano gIdharAjA Avyo. te baMne munioe tyAM dharmadezanA ApI tenAthI te pakSI pratibodha pAmyo. jAti-smaraNa thayuM ane jAnakI pAse haMmezA raheto. rAma tyAM rahelA hatA. phalAdika mATe lakSmaNa bahAra vanamAM gayA hatA. tyAM AgaLa lakSmaNe kutuhalathI eka khaDga dekhyuM ane grahaNa karyu. tenI tIkSNatAnI parIkSA karavA mATe tenAthI te ja kSaNe lakSmaNe najIkamAM rahela vAMsajALImAM prahAra karyo eTale te vaMzajALImAM aMdara rahelA koIka puruSanuM eka mastaka-kamaLa kamalanAla mAphaka chedAIne AgaLa paDeluM joyuM 'yuddha na karatAM zastra vagaranA koI puruSane meM mArI nAMkhyo ! AvuM kArya karavAthI mArA AtmAne dhikkAra thAo.' ema potAnI niMdA karavA lAgyo. rAmabhadra pAse jaIne banelI sarva hakIkata jaNAvI ane talavAra paNa batAvI eTale rAme kahyuM 'A sUryahAsa nAmanI talavAra che, enA sAdhakane te haNI nAMkhyo che; nakkI Ano uttarasAdhaka koI hovo joIe.' evI huM saMbhAvanA karuM chuM. A samaye rAvaNanI caMdranakhA nAmanI bena ane kharanI bhAryA tyAM AvI ane haNAelA putrane dekhyo che vatsa zabUka ! tuM kyAM che? ema rudana karatI teNe lakSmaNanA pagalAnI manohara paMkti joI. jenI A pagalAnI zreNi che, teNe ja mArA putrane haNyo che; eTale caMdranakhA pagalAnA ja mArge AgaLa gaI. jeTalAmAM thoDeka gaI, teTalAmAM teNIe vRkSa nIce netrane manoha2 lAge tevA sItA ane lakSmaNa AgaLa beThelA rAmane joyA. rAmane dekhIne tatkAla tenI sAthe ramaNa karavA vivaza banI gaI. 'kAminIone zokanI adhikatAmAM paNa kAmano abhilASa koI ajaba hoya che !' potAnuM rUpa manohara banAvIne teNe rAmane prArthanA karI ke, mArI sAthe ramaNakrIDA karo tyAre hasatA rAme kahyuM ke, 'huM to bhAryAvALo chuM, mATe lakSmaNanI sevA kara, tene prArthanA karatA teNe paNa uttara Apyo tuM AryanI nArI che, to AvI vAtathI saryuM. prArthanAbhaMga ane putravadhathI adhika roSa pAmelI teNIe potAnA pati khara vagarene jaIne kahyuM ke, lakSmaNe mArA putrane mRtyu pamADyo, eTale parvatane jema hAthIo tevI rIte cauda hajAra vidyAdharonI sAthe te rAmane upadrava karavA Avyo. tyAre lakSmaNe rAmane vinaMtI karI ke, mArI hAjarImAM Apa jAte AvAnI sAthe yuddha karavAnI IcchA rAkho, te Arya mATe yogya che ? ema kahIne temanI sAthe pote laDavA javAnI mAMgaNI karI, he vatsa ! bhale tuM jaya mATe jA, paraMtu jo tane kaMI saMkaTa jaNAya, to mane bolAvavA siMhanAda karaje.' e pramANe lakSmaNane zikhAmaNa ApI. rAmanI AjJA svIkArIne dhanuSa sAthe lakSmaNa tAS nAmano moTo garuDa jema nAnA sarpone tema temane haNavA mAMDyA. yuddha AgaLa vadhavA lAgyuM tyAre potAnA patinA sainikonI vRddhi mATe rAvaNanI bahene utAvaLathI jaIne rAvaNane A pramANe kahyuM ke, daMDakAraNyamAM potAnI jAtanI ajJAnatAvALA rAma-lakSmaNa nAmanA be manuSyo AvyA che. temaNe tamArA bhANejane yamamaMdira pahoMcADyo che. A vAta sAMbhaLI tArA banevI nAnAbhAI ane sainya sAthe lakSmaNanI sAme yuddha karavA gayA che ane atyAre yuddha cAlI rahyuM che. nAnAbhAInA parAkramathI ane potAnI zaktithI garvavALo rAma sItAnI sAthe vilAsa karato pAchaLa rahelo che. strIomAM rUpa lAvaNyanI zobhA vaDe sImA sarakhI sItA nathI devI nathI nAgakumArI ke nathI mAnuSI paraMtu koIka bIjI ja che. traNa lokamAM tenA sarakhuM rUpa kyAMya nathI. eTaluM ja nahi, paraMtu samagra devonI ane asuronI devAMganAonA rUpathI paNa aticaDiyAtA tenA rUpanuM ANIthI paNa varNana karavuM azakya che. he rAjan ! samudra-paryaMta A bhUtalamAM jeTalA ratno che, te sarve . badhu ! tArA mATe adhikA2vAlAM che. jenI rUpasaMpatti netrane vagara biDAye ekI najarathI joyA ja karIe vI che, evA prakAranA strIratnane jo tuM na grahaNa kare, to rAvaNa nathI. A vAta sAMbhaLI tarata puSpaka
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.99 161 - nAmanA vimAnamAM besIne dazakaMdhara rAvaNe AjJA karI ke, 'he vimAnarAja ! utAvaLathI tyAM pahoMcADa ke jyAM jAnakI hoya. dazagrIvanA mananI spardhAmAM hoya tema atyaMta vegapUrvaka jatuM vimAna tyAM jAnakI pAse pahoMcyuM. agnithI jema vAgha tema tene dekhI rAvaNa ugratejavALA rAmathI bhaya pAmI dUra ubho rahyo ane ema vicAryuM ke, A bAju parAkramI rAmane jItavo e muzkela che ane A bAju sItAnuM haraNa karavuM che. eka bAju vAgha che, bIjI bAju pANIthI bharelI nadI che. tyAra pachI teNe vicAra karIne avalokanI nAmanI vidyAnuM smaraNa karyuM eTale tarata aMjalipUrvaka kiMkarI mAphaka AvIne te ubhI rahI. tyAra pachI rAvaNe tatkAla tene AjJA karI ke, 'sItAnuM haraNa karatA mane tuM Aja sahAya kara.' vidyAdevIe tene kahyuM ke, vAsukInA mastakano maNi grahaNa karavo sahelo che. paNa rAma sAthe beThelI sItAne devo ke asuro paNa grahaNa karI zake nahi. mAtra eka upAya che ke, jo rAma tenA bhAInA ja siMhanAdathI lakSmaNa pAse jAya, kAraNake baMne vacce A saMketa thayelo che, to pachI tema kara. A pramANe kahevAelI te vidyAdevIe tyAMthI kaMIka AgaLa jaIne sAkSAt lakSmaNa hoya tema siMhanAda karyo. te sAMbhaLI sItAne tyAM rAkhIne rAma ekadama doDyA. 'mAyAvInI mAyA mahAna puruSone paNa muMjhAvanArI thAya che ! pachI dazagrIva rAvaNa nIce utarI sItAne puSpaka vimAnamAM AropaNa karIne tane haraNa karanAro huM rAvaNa chuM. ema kahIne AkAzamAM uDyo. have sItA vilApa karavA lAgI he nAtha ! he rAma ! he vatsa lakSmaNa ! hA pitAjI ! hA mahAbhujAvALA bhAmaMDalabhAI ! are ! kAgaDo jema balinuM tema A tamArI sItAnuM haraNa kare che. A pramANe jema AkAzane raDAvatI hoya tema moTA zabdathI sItA rudana karavA lAgI. he putrI ! tuM bhaya na pAma, he rAkSasa ! kyAM cAlyo ? roSathI Ama bolato jaTAyuM pakSI tenI pAchaLa doDyo, bhAmaMDalanA koI nAnA eka vidyAdhara moTA agraNIe rAvaNane tiraskAratA kahyuM ke, are ! ubho rahe ubho rahe, jaTAyuM pakSI rAvaNanI chAtImAM potAnA tIkSNa nahorathI haNavA lAgyo tyAra pachI 'he gharaDA gIdhaDA ! have tuM jIvavAthI tRpta banyo che ke zuM ?' ema bolatA rAvaNe caMdrahAsa talavAra kheMcI tene mArI nAMkhyo te vidyAdharanI vidyAnuM paNa rAvaNe haraNa karyuM eTale pAMkha kapAyelA pakSI mAphaka te paNa bhUmi para paDyo. tyAra pachI rAvaNa laMkAmAM gayo ane sItAne bagIcAmAM rAkhI, ane tene pralobhana karAvavA mATe tyAM trijaTA dAsIne mokalI. zatrune haNanAra lakSmaNa rAmane sAme maLyA ane kahyuM ke, 'he Arya ! sItAne ekalI mukIne tame ahIM kema AvyA ? 'tArA saMkaTane jaNAvanAra siMhanAda vaDe bolAvelo huM ahIM Avyo chuM. ema jyAre rAme kahyuM tyAre lakSmaNe kahyuM ke, meM siMhanAda karyo ja nathI ane Arye sAMbhaLyo to nakkI ApaNane koIke ThagyA che. satI evI A AryAnuM haraNa karavA mATe ane upAyathI tamane dUra karavA mATe siMhanAda karavAnuM kAraNa ubhuM karyuM. A vAtamAM lagAra zaMkA na samajavI. rAma paNa ThIka ThIka ema bolatA lakSmaNa sAthe potAnA sthAne gayA ane sItAne na dekhavAthI 'tuM kyAM che ?' ema vilApa karatAM mUrchA pAmI bhUmi para paDyA. mUrchA utarI ane bhAna AvyuM eTale lakSmaNe kahyu ke, raDavAnuM baMdha karo. 'ApattiomAM puruSoe puruSArtha karavo e ja eno sAco upAya che.' A samaye koI eka purUSe AvIne temane namaskAra karyA ane temaNe pUchyuM eTale teNe potAno vRtAnta A pramANe jaNAvyo. 'pAtAlalaMkA'nA svAmI caMdrodara nAmanA mArA pitAne haNIne azvanA sthAne jema gadheDAne tema tenA sthAne kharane rAjA banAvyo. te samaye garbhavatI mArI mAtAe tyAMthI nAsIne
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 ** yogazAstrano gurjarAnuvAda bIjI jagyA para mane janma Apyo ane mAtAjIne koIka munie kahyuM ke, jyAre khara vagerene dazaratha putra rAma haNaze, tyAre te tArA putrane pAtAlalaMkAnI gAdIe besADI rAjA banAvaze temAM saMzaya na rAkhavo tethI Aje samaya prApta karIne Apano Azraya karuM chuM. ane Ape mane pitAnA verIno vadha karIne kharIdelo potAno sevaka jANavo. tyAra pachI mahAbhujAvALA rAme tene pAtAlalaMkA apAvI. samaya jANanArAone svAmIo ApameLe phaLIbhUta thAya che. lakSmaNa sAthe rAme Ane gAdI para sthApana karavA jatA hatA tyAre harAelI vidyAvAlA bhAmaMDalanA sevakane bhUmi para paDelo joyo. rAmane teNe namaskAra karI potAno, jaTAyu sItA ane rAvaNano vRttAnta nivedana karyo. have lakSmaNane sAthe rAkhI rAma pAtAlalaMkAmAM gayA ane satya pratijJAvALA virAdhane pitAnA rAjyanI gAdIe sthApana karyo. A bAju sAhasati nAmano vidyAdhara agresara AkAzamAM bhramaNa karatA karatAM kiSkiMdhinagaranI najIkamAM Avyo. te vakhate kiSkRiSi nagarIno sugrIva nAmano rAjA potAnA parivAra sAthe bahAra krIDA karavA nIkaLyo kAraNake rAjAo AvI sthitivALA hoya che. te vakhate sAhasati aMtaHpuramAM rahelI sugrIvanI suMdara netravALI tArA nAmanI rANIne dekhI te rANInA lAvaNya-nIkamAM krIDA karavAnI IcchAvALA tene garamIthI pIDA pAmelA hAthI mAphaka bIjA sthAne javAnI IcchA na thaI. eTale kSaNavAramAM AgaLa gamana karavAno niSedha karIne jANe sAkSAt kAmadevanI AjJA mAnya karato hoya tema te tyAM ja rokAyo. manohara evI ramaNI sAthe mAre kevI rIte ramaNa karavuM ? evI IcchAmAM vyAkula banelo te kSaNavAra citavavA lAgyo tyAre pAchaLa ekadama strIveza dhAraNa karanAra naTa mAphaka veza ane rUpa badalavAmAM kuzaLa evA te sAhasagatie sugrIva rUpa dhAraNa karyuM. have laMpaTI kRtrima sugrIvane sAco sugrIva mAnanArA aMgarakSakoe sugrIvanA bhavanamAM jato rokyo nahi ane aMtaHpuramAM dvAra pAse javA mATe te jevo utsuka banyo teTalAmAM sAco sugrIva pharIne potAnA bhavana pAse Avyo. paheregIroe sugrIvane aMdara praveza karavA na dIdho ane kahyuM ke, rAjAe to AgaLa praveza karyo che. tuM to koIka bIjo che.' tyAra pachI paheragIroe sAcA sugrIvane bhavanamAM praveza karatA skhalanA karI tyAre maMthana karAtA samudra sarakhuM atula kolAhalavALuM yuddha jAmyuM. bIjA sugrIvane dekhIne zaMkAthI vAliputra aMtaHpuranA upadravanuM rakSaNa karavA tenA dvAra pAse utAvaLathI pahoMcI gayo. nadInA pUrane jema mArgano parvata aTakAve, tema vAliputre khoTA sugrIvane aMtaHpuramAM praveza karatA aTakAvyA. jagatanA sArabhuta evA cauda ratno sarakhA cauda akSauhiNI senAonA sainiko ekaThA maLyA. baMnenA sainiko teonA bhedane na samajI zakatA hovAthI ardhA sAcA sugrIva tarapha ane ardha banAvaTI sugrIva tarapha vaheMcAI gayA. baMnenA sainyonuM yuddha pravartya. tyAre bhAlAo athaDAtA hatA, tyAre AkAza ulkApAtavALuM banyuM hoya tevuM jaNAvA lAgyuM. azvavA2o azvavAro sAthe, hAthI para besanArAo, tenI sAthe, pAyadaLo sainika sAthe, rathavAlA rathiko sAthe yuddha karavA lAgyA, prauDha priya-samAgamathI jema mugdhAramaNI tevI rIte caturaMga senA-samUhanA mardanathI pRthvI kaMpavA lAgI are ! pArakA gharamAM praveza karanArA kUtarA ! tuM mArI sAthe laDavA Ava tema satya sugrIve jArasugrIvane laDavA bolAvyo. tyAra pachI asatya sugrIva tiraskRta thayela madonmatta hAthI mAphaka jorathI garjanA karato yuddha sanmukha banyo. krodhathI lAla locanavALA te baMne mahAyauddhAo jANe yamarAjAnA be sagA bhAIo hoya, tema jagatane trAsa pamADatA hatA. te baMne yuddha-niSNAMto mAMhomAMhe tIkSNa zastrothI dhAsa chedavA jema tIkSNa zAstrone chedatA hatA. be pADAnA yuddhamAM jema vRkSa vana tema be yoddhAonA mahAyuddhamAM uchaLatA zastronA TukaDAothI
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.99 163 khecaradevIo upadrava pAmatI hatI. jaMgama parvata sarakhA mallayuddha karatAM te baMnenA zastro chedAI gayAM. tyAre mAMhomAMhe krodhathI mastaka-mugaTo aphALavA lAgyA. kSaNavAramAM AkAzamAM uDatA, kSaNavAra bhUmi para paDatA te baMne vIracUDAmaNi kUkaDA jevA zobhatA hatA. mahAprANavALA baMne eka bIjAne jItavA samartha na banyA. eTale vRSabhanI jema khasIne dUra ubhA rahyA. thAkI gayela zarIravALo sugrIva pharI yuddha karavA asamartha banyo. eTale kiSkidhApuramAMthI bahAra nIkaLI eka sthAne beTho. tyAM asvastha mAnasavALo banAvaTI sugrIva rahyo. paNa vAliputre aMtaHpuramAM praveza karavA manA karI. nIcuM mastaka karIne sugrIva vicAravA lAgyo ke, "aho ! koIka strIlaMpaTI kapaTa karavAmAM hoMziyAra evo mAro A zatru che. mArA svajanone paNa zatrue prapaMcathI vaza karI pArakA banAvyA, khedanI vAta che ke, potAnA azvoe ja kapaTathI chApo marAvyo. mAyA parAkrama karavAmAM sarvotkRSTa zatruno vadha mAre kevI rIte karavo ? vAlinA nAmane lajavanAra parAkramabhraSTa mane dhikkAra thAo, mahAbaLavALA akhaMDa puruSavratavALA vAli kharekhara dhanya che. jeNe tRNa mAphaka rAjyano tyAga karI paramapadanI prApti karI. jo ke mAro putra caMdrarazmi jagatamAM baLavAna che, paraMtu be vaccenA bhedane na samajanAra te konuM rakSaNa kare ke kone haNe ? paraMtu caMdrarazmie eTaluM sAruM karyuM ke, te pApIno aMtaHpuramAM praveza thavA na dIdho, A zatrune vadha karavA mATe huM kyA baLavAnano Azraya karuM ? kAraNake, "zatruo potAthI athavA bIjA dvArA haNavA yogya che.' pAtAla, bhUmi ane svarga e traNe lokamAM parAkramI mattanA yajJane baMdha karAvanAra rAvaNano zatrunA ghAta mATe Azraya karuM? paraMtu e to svabhAvathI strIlaMpaTa traNa lokamAM kAMTA sarakho che. te vaLI pote ja tene ane mane tarata haNIne tArAne svAdhIna karaze. AvA saMkaTanI prAptimAM to kaThora para sAhAya karavAmAM zaktimAna hato. paraMtu tene to rAme haNI nAMkhyo che, mATe te rAma ane lakSmaNa pAse jaI temanI maitrI karuM. te samaye prApta thaelA virAdhane paNa teoe rAjya apAvyuM hatuM. zaktizALI bhujAbaLavALA teo baMne atyAre to virAdhanA AgrahathI pAtALalaMkAmAM rahelA che? A pramANe sugrIve pote ekAMtamAM vicArIne vizvAsavALA evA dUtane virAdhanI nagarImAM mokalyo. te dUta pAtAlalaMkAmAM jaIne virAdhane praNAma karIne potAnA svAmIne hakIkata kahIne A pramANe jaNAvyuM ke, "amArA svAmI AvA prakAranA saMkaTamAM paDyA che, to te tamArA dvArA raghunaMdananuM zaraNa karavA IcchA rAkhe che. "sugrIva ahIM tarata cAlyo Ave. puruSono samAgama puNyathI thAya che. A pramANe tenAthI kahevAelA dUte AvIne te hakIkata sugrIvane jaNAvI. tyAra pachI azvonA heSAvanA zabdothI sarva dizAone mukharita banAvato vegathI dUrane pAse karato cAlavA lAgyo. pADozInA ghara mAphaka te pAtalalaMkAmAM pahoMcyo ane virAdhane maLyo ane virAdha tene maLyo. virAdhe paNa AgaLa thaI rakSaNa karanAra rAmabhadrane namaskAra karAvyo, ane tenA duHkhanI hakakata jaNAvI. sugrIve paNa e ja pramANe kahyuM ke, A duHkhamAM tamo ja zaraNabhUta cho. "chIMka rokAtA sarvathA muMjhAI gayA hoIe tyAre sUrya ja mAtra zaraNa che atyAre pote saMkaTamAM hovA chatAM paNa teo tenuM duHkha chedavA mATe gayA, kAraNake, "mahApuruSone svakArya karatA paNa parakArya mATe adhika prayatna hoya che.' virAdhe sItAharaNano vRttAnta jaNAvAelA sugrIve be hAtha joDI aMjali karI rAmane vinaMtI karI samagra vizvane prakAzita karatA sUrya jevA Apa to sarvanuM rakSaNa karanAra cho. Apane koInA kAraNa ke sahAyanI apekSA hotI nathI to paNa he deva ! huM Apane vinaMtI karuM chuM ke, ApanI kRpAthI zatrune ThekANe karyA pachI mArA AkhA sainya sAthe huM Apane anusaranAro banI huM tarata sItAnA samAcAra lAvIza. sugrIva sAthe rAmabhadra kinkiMdhA nagara tarapha prayANa karyuM. pAchaLa AvatA
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 yogazAstrano gurjarAnuvAda virAdhane samajAvIne pAcho vALyo. rAmabhadra kiSkridhAnagara pAse lazkarano paDAva naMkhAvyo ane yuddha karavA mATe laMpaTa sugrIvane AhvAna karyuM. AhvAna karavA mAtrathI banAvaTI sugrIva garjanA karato AvI pahoMcyo. kAraNake "bhojana mATe jema brAhmaNo, tema zUrAo yuddha karavA mATe ALasu hotA nathI. madonmata vana hAthI sarakhA te baMne duddhara caraNa sthApana karavAthI pRthvIne kaMpAvatA yuddha karavA lAgyA. sarakhA rUpavALA te baMnene dekhIne ApaNo kyo ane zatru kayo ? e pramANe saMzaya thavAthI kSaNavAra rAma udAsIna jevA thayA. je banavAnuM hoya te bano' ema vicArI rAmabhadra vajAvarta nAmano dhanuSTakAra karyo. tyAra pachI te dhanuSTakArathI kSaNavAramAM sAhasagatinI rUpa-parAvartana karanArI vidyA haraNI mAphaka palAyana thaI gaI. are ! sarvane prapaMcathI muMjhavaNamAM nAMkhIne paradArA sAthe ramaNa karavAnI IcchA kare che ? he pApI ! tAruM dhanuSa taiyAra kara. ema kahI tenI tarjanA karI. rAme eka ja bANathI tenA prANo haraNa karyA. haraNa mAravAmAM siMhane bIjA paMjAnI jarUra paDatI nathI. virAdha mAphaka sugrIvane rAme rAjya para sthApana karyo ane sugrIva paNa pahelAnI jema potAnI prajA vaDe namana karAyo. A bAju virAdha rAmanA kArya mATe sainya laIne Avyo. kAraNake kRtajJa puruSo svAmikArya karyA vagara rahI zakatA nathI. bhAmaMDala paNa vidyAdhara-senA sAthe tyAM Avyo. kulIna puruSone svAmikArya te utsavathI paNa adhika utsava che. sugrIva jAMbuvad hanumAna, nIla, nala vagere prasiddha parAkramavALA potAnA sAmaMtone cAre bAjuthI bolAvyA. vidyAdhara rAjAonAM sainyo cAre bAjuthI AvI gayA pachI sugrIve rAmabhadra pAse AvI A pramANe vinaMtI karI ke, aMjanA ane pavanano putra A vijayI hanumAna ApanI AjJAthI laMkAmAM sItAnA samAcAra meLavavA jaze. rAmathI AjJA pAmelo ane potAne oLakhAvanAra mudrikA ApIne pavanaputra hanumAna pavananI jema AkAza-mArge gayo. kSaNavAramAM laMkAmAM AvI pahoMcyo ane udyAnamAM zizupAvRkSanI nIce maMtra mAphaka rAmanuM dhyAna karatI sItAne joI. vRkSazAkhAmAM adazya banelA hanumAne uparathI sItAnA khoLAmAM oLakha mATe mudrikA, pheMkI, tene dekhI te atyaMta harSa pAmI. tarata ja trijaTAe rAvaNa pAse jaIne vinaMtI karI ke, ATalo kALa to sItA citAvALI hatI, paNa atyAre to AnaMdamAM AvI gaI che. tyAre teNe vicAryuM ke, jarUra have te rAmane bhUlIne mArI sAthe ramaNa karavAnI abhilASAvALI thaI che, ema huM mAnuM chuM mATe tyAM jaI tuM ene samajAva. e pramANe maMdodarIne AjJA karI. tyAra pachI patinA dUta-kArya mATe maMdodarI tyAM gaI ane sItAne pralobhana ApatI vinIta banI A pramANe kahevA lAgI. "A rAvaNa rAjA apUrva aizvarya saundaryAdi aneka guNothI alaMkRta che. rUpa ane lAvaNyanI saMpatti tArA anurUpa che, ajJAnI deve tamArA baMneno yoga na sAdhI Apyo, to paNa atyAre te yoga thAo. mATe tamAruM dhyAna karatA sevavA yogya rAvaNanI pAse jaIne krIDA karo, he suMdara netravALI ! huM ane bIjI sarva rANIo tamArI AjJAne vahana karIzuM tyAre sItAe maMdodarIne tiraskArapUrvaka kahyuM, are ! patinuM dUta kArya karanArI pAriNI ! durmukhi ! tArA pati mAphaka tAruM mukha koNa dekhe che ? huM rAmanI pAse ja rahelI chuM ema jANa, kAraNa ke lakSmaNa ahIM AvelA che, je kharAdikanI jema tArA bAMdhavo sahita tArA patine haNaze. he pApiNI ! tuM ahiMthI UbhI thA, UbhI thA, have tArI sAthe mAre vAta paNa karavI nathI, A pramANe tiraskAra pAmelI kopa karatI te tyAMthI nIkaLI gaI. have hanumAna nIce utarI sItAne namIne be hAthanI aMjali joDI bolyo ke, "he devi ! bhAgyathI lakSmaNa sAthe rAma jayavaMtA varte che. rAmathI AjJA pAmelo huM tamArA samAcAra meLavavA mATe ahIM Avyo
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.99 165 chuM. huM tyAM jaI tamArA samAcAra kahIza, eTale rAma zatruno saMhAra karavA ahIM padhAraze." patinA dUta ane oLakha-mudrA arpaNa karanAra hanumAnane tuSTa thaelI sItAe amogha AzIrvAdathI abhinaMdana ApyuM. hanumAnanA AgrahathI temaja rAmanA samAcAra maLavAthI khuza thaelI sItAe ogaNIza upavAsanA aMte bhojana karI pAraNuM karyuM. pavana mAphaka pavanaputra hanumAne rAvaNanA udyAnane potAnuM baLa batAvavAnA kautukathI bhAMgI-toDI vera-vikhera karI nAMkhyuM. mAna mAphaka te udyAna tenA vaDe bhaMgAtuM joI udyAnapAlakoe rAvaNa pAse AvIne hakIkata jaNAvI. rAvaNe temane te hanumAnane haNavAnI AjJA karAI, eTale teo tyAM AvyA, paraMtu ekalA teNe teone haNyA, yuddhamAM jayanI gati vicitra hoya che.' eTale rAvaNe zakrajitane tene bAMdhavAnI AjJA karI, teNe pAza-baMdhana choDyA eTale te ApoApa baMdhAI gayo tyAra pachI tene rAvaNa pAse laI gayA, to pAza-baMdhana toDIne pagathI rAvaNanA mugaTano cUro karato hanumAna vijaLIdaMDa mAphaka upara kudayo. are ene haNo, pakaDo, ema rAvaNa bolI rahyo hato, tyAre pagathI jema Dhola tema anAtha hoya tevI nagarane teNe bhAMgI nAMkhI, hanumAne A pramANe krIDA karIne garuDa mAphaka uDIne rAma pAse AvI namaskAra karI te vRttAnta jaNAvyo. rAme svaputranI jema tene chAtIthI gADhapaNe AliMgana karI sugrIva vagerene laMkA-vijayanI yAtrA mATe AjJA karI. rAvaNanuM rakSaNa karanAra samudra u pula bAMdhIne sugrIva vagere sAthe vimAnamAM besI rAma laMkA nagarImAM gayA. tyAra pachI haMsIpamAM sainyano paDAva nAMkhI eka nAnA mArga mAphaka sainya vaDe laMkA nagarIne gherI lIdhI. A samaye bibhISaNe rAvaNane praNAma karI kahyuM ke, "he bhAI ! jo ke huM nAno chuM. tamane kahevA lAyaka nathI, chatAM mAruM eka vacana mAnya karo, ahi rAmabhadra AvyA che ane te potAnI bhAryAnI mAMgaNI kare che, to A sItAne arpaNa karI do, jethI dharmane paNa bAdhA na pahoMce" have rAvaNe roSathI kahyuM, "are bibhISaNa ! tuM bhaya pAmato lAge che. jethI mane Ama kAyarapuruSocita upadeza ApavA Avyo che." eTale bibhISaNe kahyuM are ! rAma ane lakSmaNane bAju para rAkho, mAtra teno eka sainika hanumAna tene zuM deve nathI joyo ? eTale rAvaNe kahyuM ke, "tuM amAro zatru ane vipakSano maLatIyo che- e vAta jaNAI gaI. tuM ahIMthI dUra nIkaLa' ema tiraskArI tene kADhI mUkyo eTale bibhISaNa rAma pAse gayo. rAme paNa Ane laMkAnuM rAjya ApavAnuM svIkAryuM. kAraNa ke "mahApuruSo aucitya karavAmAM kadApi muMjhAtA nathI.' kAMsItAla sAthe jema kAMsItAla tema bahAra nIkaLelI rAvaNasenA rAmasenA sAthe pragaTapaNe aphaLAvA lAgI. deNadAra e leNadAranI lakSmI mAphaka prANa ane sarvasva denAra baMne senAonI vijayalakSmI mAMhomAMhe ekabIjAmAM Ava-jA karatI hatI. tyAra pachI mahAsamudramAM jema devo tema zatrusainyamAM rAmanI netrasaMjJAthI AjJA pAmelA hanumAna Adi subhaTo avagAhana karavA lAgyA. duHkhe karI vaza karI zakAya tevA hAthI sarakhA cAre bAju patharAelA rAmanA parAkramI subhaToe keTalAka rAkSasone haNI nAMkhyA, keTalAkane pakaDI keda karyA, keTalAkane nasADI mUkyA A sAMbhaLI saLagatA agni mAphaka krodha pAmelA kuMbhakarNa ane ahaMkArI meghanAde yuddhabhUmimAM praveza karyo. kalpAMta samayanA pavana ane agni sarakhA te baMne e jyAre yuddhamAM jhaMpalAvyuM. tyAre rAmanI senAo lagAra paNa temane sahana karI zakI nahi. have sugrIve paNa roSathI parvatane zilAnI mAphaka upADIne kuMbhakarNa upara pheMkyo. teNe paNa gadAthI teno cUro karI nAMkhyo. pharI gadAnA prahArathI hanumAnane nIce paTakIne kAkhamAM sthApana karI rAvaNa laMkA tarapha cAlyo. tyAra pachI megha mAphaka garjato meghanAda paNa harSa pAmyo ane tIkSNa bANonI vRSTi vaDe vAnarone bhedI nAMkhyA- arthAt ghAyala karyA. have lAla
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 yogazAstrano gurjarAnuvAda netravAlA rAme kuMbhakarNane ane lakSmaNe meghanAdane kahyuM ke, "ubhA raho, ubhA raho' sugrIve paNa jora karIne kUdako mAryo paNa rAvaNanA nAnAbhAIe muThThIthI tene pakaDI rAkhyo, paraMtu pAro muThThImAM keTalo samaya pakaDI rAkhI zakAya ? tyAMthI vaLI kuMbhakarNa pAcho vaLyo ane rAmanI sAthe yuddha karavA lAgyo. ane jagatane lobhAvato, kaMTALyA vagara meghanAda paNa lakSmaNa sAthe laDavA lAgyo. pUrva ane pazcima samudra jevA rAma ane rAvaNa ekaThA maLyA ane uttara ane dakSiNa samudra sarakhA lakSmaNa ane rAvaNaputra zobhatA hatA. pharI rAkSasonA paNa sAcA rAkSasa rAme rAvaNanA nAnA bhAIne ane lakSmaNe rAvaNaputrane pADIne pakaDyo. have airAvaNa sarakho bhuvanane bhaya pamADanAra rAvaNa roSathI samagra vAnarasenA rUpI hAthIone pIsato yuddhabhUmimAM Avyo, tyAre lakSmaNe kahyuM "he Arya ! Apane yuddhamAM utaravAnI jarUra nathI' ema rAmane aTakAvIne dhanuSa aphALatAM pote zatru sanmukha thayo. tyAra pachI lAMbA samaya sudhI astravidyAmAM pravINa rAvaNe samagra astrothI laDIne amogha zakti nAmanA astrathI lakSmaNanI chAtImAM jaldI prahAra karyo. zakti vaDe bhedAyela lakSmaNa pRthvI para paDyo ane rAma paNa jaldI zokAtura thayA. prANo vaDe paNa hita IcchanArA sugrIva vagere subhaToe rAma ane lakSmaNanI cAre bAju sainiko killebaMdhI karI viTaLAI vaLyA. tyAra pachI rAvaNe vicAryuM ke, Aje lakSmaNa mRtyu pAmaze. eTale tenA abhAvamAM rAma paNa e ja dazA pAmaze, to have phogaTa mAre yuddha zA mATe karavuM ? ema vicArIne nagarImAM gayo. rAmane killAo rUpe sainiko vIMTaLAelA che tenA cAra dvAronI cokI rAtre sugrIva vagere karatA hatA. dakSiNa dizAnA dvAranuM rakSaNa karanAra bhAmaMDalane pahelAnA paricita koI vidyAdharAgraNIe AvIne kahyuM ke, ayodhyA nagarIthI bAra yojana dUra kautuka maMDala nAmanuM pattana che, tyAM kaikayIno bhAI droNadhana nAmano rAjA che, tenI vizalyA nAmanI kanyA che, tenA snAna jaLanA sparzathI te ja kSaNe zalya cAlyuM jAya che, jo savAra pahelA lakSmaNane te snAna-jaLano chaMTakAva thaze, to te zalya vagarano thaI jIvI zakaze, nahitara jIvaze nahi mATe mArA vizvAsathI rAmabhadrane jaldI vinaMtI karI ke, koIne paNa te lAvavA AjJA Ape, A svAmi-kArya mATe utAvaLa kara, savAra paDI jaze to zuM thaze ? "gADu ulaLI gayA pachI gaNAdhipa (gaNapati) paNa zuM kare ?' - tyAra pachI bhAmaMDale rAma pAse jaIne A hakIkata nivedana karI eTale rAme te mATe hanumAna sAthe tene javA AjJA karI. pavana sarakhA vegavALA vimAna vaDe teo baMne ayodhyAmAM AvyA, tyAre mahelanI aMdara sutelA bharatane joyo. bharatane jagADavA mATe te baMne madhura gIta gAvA lAgyA. rAjakAryamAM paNa rAjAone upAya karIne jagADAya che." jAgelA bharata AgaLa namaskAra karatA bhAmaMDalane joyo ane kArya pUchayuM eTale bhAmaMDale kArya kahyuM. Apta (hiteSI ISTa)ne ISTa saMbaMdhamAM prarocanA karavAnI na hoya. 'huM tyAM jAte AvIza, to kArya siddha thaze." eTale te vimAnamAM ArUDha thaI kautukamaMgala nagara gayo. droNa dhana rAjA pAse bharate vizalyAnI mAMgaNI karI eTale teNe bolAvI hajAra strI sAthe tene ApI. bhAmaMDala paNa bharatane ayodhyAmAM mUkIne parivAravALI vizalyA sAthe utsukatAthI AvI pahoMcyo. prakAzamAna dIpaka samAna vimAnamAM beThelA bhAmaMDalane kSaNavAra sUryodaya thavAnI bhrAntipUrvaka bhaya pAmelA svajanoe dekhyo pachI bhAmaMDala vizalyAne lakSmaNa pAse laI gayo. teNIe lakSmaNane hAthathI jyAM sparza karyo eTale kSaNavAramAM lAkaDIthI jema moTI sarpiNI tema zakti nIkaLIne kyAMya cAlI gaI. tyAra pachI rAmanI AjJAthI tenA snAna-jaLathI bIjAne paNa chAMTyA eTale navo janma pAmyA hoya tevA sainiko zalya vagaranA thayA. kuMbhakarNa vagerene paNa AnuM snAnajaLa chaMTakAva karavA mATe lAvo" ema rAme AjJA karI.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.100-101 167 he deva ! teoe to te ja kSaNe svayaM dIkSA aMgIkAra karI che, e pramANe dvArapALoe rAmane vinaMtI karI. are ! muktimArga para rahelA teo to vaMdana karavA lAyaka che ane choDI devA yogya che, e pramANe rAmanI AjJAthI te ja kSaNe rakSakoe namaskAra karI tene choDI dIdhA. vizalyA kanyA ane sAthe AvelI bIjI kanyAo sAthe lakSmaNe tyAM lagna karyA ane krodha karavAmAM ziromaNi rAvaNa yuddha karavA mATe Avyo. rAmane praNAma karIne dhanuSya-bANadhArI lakSmaNa yuddhamAM javA taiyAra thayo. kAraNake "parAkramI vIra purUSone vevAhana utsava karatA paNa yuddhano utsava mahAna hoya che." rAvaNe je je bhayaMkara astra choDyuM te lakSmaNanA acce keLanA thaDanI jema chedI nAMkhyuM. potAnA hathiyAro khaMDita thavAthI krodha pAmelA rAvaNe cakra pheMkyuM. te cakra lakSmaNanI chAtI para capeTA mAphaka paDyuM paNa dhArathI vAgyuM nahi. te ja cakra laIne lakSmaNe rAvaNanA mastakano cheda karI nAMkhyo. "keTalIka vakhata potAnA ja azvothI potAne paDavAnuM thAya che." rNanI saLI sarakhI nirmaLa zIlathI zobhatI sItAne rAme grahaNa karI ane bibhISaNane laMkAnI rAjyagAdIe sthApana karyo. zatruno vinAza karI baMdhu, patnI ane mitra sahita rAma potAnI ayodhyA nagarImAM gayA ane pArakI strI sAthe ramaNa karavAnI IcchAthI paNa rAvaNa kulano kSaya karIne narake gayo. A pramANe sItA rAvaNanuM kathAnaka pUrNa thayuM. / 99 || te kAraNathI duryajya evI parastrIno paNa tyAga karavo. 156 lAvaNyapuNyAvayavAM, padaM saundaryasampadaH / nAnA zatnI-papa, nahAt parastriyam | 200 che arthaH lAvayathI pavitra devALI, saundaryanI saMpattinA sthAnabhUta, ane kaLAomAM kuzaLa evI paNa parastrIno tyAga karavo. || 100 // TIkArtha: duryajyapaNAnA kAraNo kahe che- lAvaNya, spRhaNIyA rUpAdi guNothI paNa vadhAre guNavALA pavitra avayavovALI, saundarya-saMpattiyukta strIvargane ucita boterakalA-samUhamAM kuzaLa, pArakI strIomAM lAvaNya, rUpa, caturAI, hovAthI choDavI ghaNI muzkelI che. tethI A hetu kahevA pUrvaka tyAga karavA jaNAvyuM che. || 100 che. parastrI gamananA doSo kahIne parastrIthI viramelAnI prazaMsA kare che- 157 akalaMkamanovRtteH, parastrIsannidhAvapi / sudarzanaca phri jhUma:, sudarzanasamunnattiH ? 202 . arthaH samyagdarzananI unnati karanArA ane parastrInI pAse paNa akalaMka manovRttivALA sudarzana zeThanI to ame vAta zuM karIe ? | 101 || TIkArtha : parastrI pAse rahevA chatAM paNa niSkalaMka cittavRttivALA sudarzana nAmanA mahAzrAvakanI ame keTalI stuti karIe? sudarzananI hakIkata A pramANe saMpradAyathI samajavI - sudarzananI kathA aMgadezamAM alakApurI karatAM caDiyAtI caMpA nAmanI nagarI hatI. tyAM naravAhana (kubera) karatA adhika dadhivAhana nAmavALo rAjA hato tene devAMganAonA lAvaNyane tiraskAra karanAra kaLAomAM kuzaLatAthI abhayA nAmanI mahAdevI hatI.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 yogazAstrano gurjarAnuvAda A bAju te ja nagarImAM samagra vepArIomAM agresara zreSTha kAryo karanAra vRSabhadAsa nAmano zeTha hato. tene yathArtha nAmavALI jainadharmanI upAsanA karanAra, zIla ratnAbhUSaNa dhAraNa karanArI ahadAsI nAmanI bhAryA hatI. te zeThane subhaga nAmano eka bheMso cAranAra nokara hato. je haMmezA bheMsone vanamAM carAvavA laI jato hato. eka vakhata mahA mahine saMdhyA-samaye vanamAMthI pAcho karato hato. tyAre teNe vastra vagaranA ughADA zarIravALA kAryotsarga karatA munine joyA AvI ziyALAnI rAtrimAM ThuMThA mAphaka je sthiratAthI ubhA rahI kAussagna kare che, kharekhara A mahAtmAne dhanya che. ema vicAro te subhaga ghare gayo. jemaNe himanI vedanA gaNakArI nathI, evA te mahAmuninA ciMtanathI komaLa manavALA teNe rAtri pasAra karI. rAtri pUrNa thatA pahelA savAre te bheMsone laIne tyAM gayo. jyAM kAussagnamAM rahelA muni hatA. kalyANI bhaktivALo subhaga temane namana karI upAsanA karavA lAgyo, aho ! tevAomAM paNa koIka svAbhAvika viveka hoya che. jANe zraddhAthI tenA darzana karavA mATe hoya tema A samaye sUrya udayAcala para ArohaNa karyuM. kAryotsargamAM rahelA muni "namo arihaMtANaM' evA zabdone uccAratA bIjA sUrya hoya tema AkAzatalamAM uDyA. A sAMbhaLI subhage vicAryuM ke, "nakkI A AkAzagAminI vidyA che." evI buddhithI teNe namaskAra-pada hRdayamAM sthApana karyuM. jAgatAM, UMghatA ubhA rahetA, cAlatAM, rAtre ane divasa gharamAM ke bahAra, malina vastra ke zarIra hovA chatAM paNa te "namo arihaMtANaM' pada bolavA lAgyo. "eka ja grahaNa karanArA tevA ja hoya che. tyAra pachI zeThe tene pUchayuM ke, jagatamAM utkRSTa prabhAva karanAra paMcaparameSThi namaskAra pada tene kyAMthI prApta thayuM ? eTale bheMsa cAranAre samagra hakIkata jaNAvI zeThe bahu sAruM bahu sAruM ema kahI tene samajAvyuM ke A mAtra AkAzagamananA kAraNavALI vidyA nathI paNa A vidyA to svarga ane apavarga arthAta mokSanA paNa hetabhUta che. traNe jagatamAM je kaMI suMdara ane durlabha vastu che. te sarva AnA prabhAvathI sahelAIthI maLe che. samudranA jaLanuM mApa karavA koI zaktimAna nathI.' tema A paMcaparameSTi-namaskArano vaibhava-prabhAva mApavA koI samartha nathI. he bhAgyazALI ! te puNyayoge suMdara prApta karyuM. paraMtu malina vastra ke zarIravALA ucchiSToe kadApi gurunAma na bolavuM joIe. tyAre subhage zeThane kahyuM. vyasanI jema vyasanane tema huM kSaNavAra paNa A choDavA zaktimAna nathI. tyAre zeThe harSapUrvaka tene Ama kahyuM ke, tuM A Akho navakAramaMtra zIkhI le, jethI A loka ane paralokamAM tAruM kalyANa thAya. tyAra pachI Akho navakAramaMtra prApta karyo. jANe nidhAna prApta karyuM hoya. tema suMdara AzayavALA subhage tenuM vAraMvAra pArAyaNa zarU karyuM. A bheMsa cAranArane A namaskAramaMtra sudhA-tuSAnI vedanA dUra karanAra thayo. A pramANe A subhaga paMcaparameSThi namaskArano pATha karavAmAM vyasanavALo banI gayo, ema karatAM keTalAMka kALe varSAkALa Avyo. niraMtara phelAtI meghadhArA rUpI bANanI zreNi vaDe jANe navIna megha AkAza ane pRthvIne bAMdhI deto hoya tema karato hato. AvA samaye subhaga paNa gharethI bheso laIne bahAra gayo. carAvIne pAcho pharato hato, tyAre vacamAM mahApuravALI jaLapUrNa nadIne joIne te lagAra bhaya pAmyo ane kaMIka vicArato ubho rahyo. tyAra pachI bheso to nadI tarIne sAme kinAre pahoMcI tyAra pachI AkAzagAminI vidyAnI buddhithI navakAra bhaNato kUdako mArI te uMce uDyo ane nadInA madhyamAM paDyo. tyAM kAdavananI aMdara yamarAjAnA dAMta sarakho majabUta kheranA kASThano khIlo hato, te AnA hRdaya-sthAnamAM pesI gayo, to paNa te ja pramANe te paMcaparameSThi-namaskAranuM smaraNa karyA karato hato. te samaye khIlA vaDe marmasthAna viMdhAvAthI te kAladharma pAmyo. tyAra pachI te zeThANI adAsInI kukSimAM avataryA. namaskAramAM tallIna banelAonI sadgatimAM visaMvAda thato nathI.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.101 169 garbhamAM AvyA pachI traNa mahinA vItyA bAda bhAryAe zeThane potAnA dohalAo jaNAvyA ke, jinezvaronI pratimAone sugaMdhI jaLathI abhiSeka karavAnI, vilepana karavAnI ane puSponI pUjA karavAnI abhilASA thaI che tathA munibhagavaMtone vastrAdikathI pratilAbhavAnI, zrIsaMghanI pUjA karavAnI ane dInone dAna ApavAnI mane IcchA thaI che. vigere tenA dohalA sAMbhaLI harSita manavALA zeThe ciMtAmaNiratna mAphaka pUrNa karyA. tyAra pachI nava mahinA ane sADA sAta divasa gayA pachI zeThANIe zubha lakSaNavALA putrane janma Apyo. tatkALe zeThe harSapUrvaka zubha divase mahotsavapUrvaka putranuM 'sudarzana' evuM yathArtha nAma pADyuM. mAtA-pitAnA uttama manoratha sAthe krame karI vayathI vRddhi pAmatA sudarzanane yathAyogya samagra kaLAo paNa grahaNa karI. sAkSAt lakSmI sarakhI manorama kuLa ane AkRtivALI manoramA nAmanI kanyA sAthe tenA lagna karyA. caMdra jevo saumya AkRtivALo te mAtra mAtA-pitAnA harSa mATe na thayo paNa rAjA ane sarvalokanA harSa mATe thayo. A bAju A nagarImAM rAjAnA hRdayamAM sthAna pAmelo vidyA-samudrano pAragAmI kapila nAmano purohita hato. vasaMta Rtune jema kAmadeva sAthe tema sudarzana sAthe kapilane sarva kALanI vinAza na pAme tevA parama maitrIvALI prIti thaI. jema budha sUryanuM tema A purohita ghaNe bhAge mahAtmA sudarzananuM paDakhuM choDato na hato. kapila purohitane eka divasa kapilA bhAryAe pUchyuM ke, haMmezanA kAryonuM vismaraNa karIne tame ATalo vakhata kyAM pasAra karo cho ? 'huM' sudarzananI pAse rahuM chuM' ema kahyuM eTale sudarzana koNa ? ema kapilAe pUchatAM teNe javAba Apyo ke, sajjana puruSomAM agresara, jagamAM advitIya priya darzana karavA yogya mArA mitra sudarzanane jo tuM nathI jANatI to tuM kaMI jANatI nathI.' to pachI tame tene have oLakhAvo ema kahyuM, eTale kapile kahyuM ke, e RSabhadAsa zeThano buddhizALI putra che. vaLI A rUpathI kAmadeva, kAntithI caMdra tejathI sUrya, gaMbhIratAthI samudra, kSamA vaDe uttamamuni. dAnamAM ciMtAmaNi guNarUpI mANikyano rohaNAcala parvata priya vacana bolavAmAM jANe sudhAkuMDa, pRthvInA mukhanA AbhUSaNa sarakhA enA samagra guNo kahevA koNa samartha che ? te guNa-cuDAmaNInuM zIla kadApi skhalanA pAmatuM nathI.' pati pAsethI tenA guNo sAMbhaLIne kapilA kAvila banI ane tenA upara anurAgavALI thaI. ghaNe bhAge brAhmaNanI strIo capaLa hoya che.' tyAra pachI yoginI jema parabrahmane tema kapilA haMmezA sudarzananA samAgamanA upAyo vicAravA lAgI. koIka divase rAjAnI AjJAthI kapila bIjA koI gAma gayo. tyAre kapilA sudarzananA ghare gaI. kapaTI evI kapilAe sudarzanane kahyuM ke, Aje tamArA mitranuM zarIra barAbara na hovAthI ahIM tamane maLavA AvyA nathI. eka to zarIre kuzaLatA nathI. bIjuM tamArA virahathI paNa dubhAya che, te kAraNe tamane bolAvavA mATe tamArA mitre mane mokalI che, 'mane atyAre sudhI A khabara na hatI.' ema kahIne tarata ja tenA ghare Avyo. 'pote saraLa hoya tevA sajjano bIjAnA kapaTanI zaMkA karatA nathI' tyAM praveza karatAM teNe puchyuM ke, mAro mitra kyAM che ? kapilAe kahyuM. AgaLa cAlo, aMdaranA bhAgamAM tamArA mitra sutelA che. lagAra AgaLa cAlIne sudarzane pUchyuM ke, ahIM paNa kapila nathI, to kyAMya gayA che ? tyAre kapilAe kahyuM ke, zarIra barAbara na hovAthI pavana vagaranA sthAnamAM sutelA che. mATe aMdaranA zayanagRhamAM jaIne tyAM tamArA mitrane maLo. tyAM paNa mitrane na dekhatA pUchyuM ke kapilA ! kapila kyAM che ? ema sa2La AzayavALA sudarzane pUchyuM tyAra pachI te dvAra baMdha karIne kAmadevane uttejita karanAra potAnA manohara aMgo kaMIka khullA karatI ane bArIka vastrathI DhAMkatI majabUta bAMdhelI nIvInI gAMThane paNa DhIlI
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 yogazAstrano gurjarAnuvAda karatI, capaLa netravALI, khaDA thaelAM, romAMca kaMcukavALI kapilAe kahyuM ke, "ahiM kapila nathI, mATe kapilAnI saMbhALa lo. tamane vaLI kapila ke kapilAmAM kyAM bheda che ?' kapilAnI zuM saMbhALa levI joIe? ema bolatA sudarzanane vaLI kapilAe kahyuM ke, jyArathI mAMDI tamArA mitre abhUta guNavALA tamArI prazaMsA mArI pAse karI. tyArathI A kAmakhvara mane herAna-parezAna karI rahyo che. grISmanA tApathI tapelI pRthvIne jema meghano samAgama thAya, tevI rIte mArA bhAgyathI viraha-pIDita mane kapaTathI paNa tamAruM Agamana prApta thayuM che he nAtha ! Aje huM ApanA AdhIna banI chuM. lAMbA kALathI kAmadevanA unmAdathI vyAkuLa banelI mane tamArA AliMganarUpa amRtavRSTi vaDe sAttvana Apo." tyAre sudarzane manamAM vicAryuM ke, daivane paNa muzkelImAM mUkanAra evo Ano prapaMca paNa vicitra che, A strIne dhikkAra thAo, tyAra pachI hAjara buddhivALA teNe Ama kahyuM ke he gAMDI ! yuvAno mATe tArI vAta yogya gaNAya. paraMtu huM to napuMsaka chuM. phogaTa mArA puruSaveSathI tuM ThagAI jaNAya che. tyAra pachI tatkAla virakta banelI teNe ThIka jAo jAo." ema bolatA dvArA ughADyA, eTale sudarzana tenA gharamAMthI bahAra nIkaLI gayo. "A narakAramAMthI mArI thoDAmAM mukti thaI." ema vicAratA sudarzana utAvaLA pagale potAnA ghare pahoMcyA,. kharekhara A strIo kUDa karavAmAM rAkSasIo karatAM paNa caDI jAya tevI che, prapaMcamAM zAkinI jevI, capaLatAmAM vIjaLI sarakhI bhayaMkara che. AvA prakAranI kuTila kapaTI capaLa juThI strIthI mane bhaya lAge che. e pramANe nirNaya karI nakkI karyuM ke, have koIkanA ghare kadApi ekalA na javuM. zubha AkarAM dharmakAryo karato jANe sAkSAt mUrtasvarUpe sajjanano AcAra hoya tevo te koI divasa khoTo AcAra Acarato na hato. eka divasa te nagaramAM tenA yogya samaye samagra jagatane AnaMdanA sthAnarUpa Indra mahotsava pravartI rahyo hato. caMdra ane agastithI virAjita sAkSAt zaradakALa hoya tevA sudarzana ane purohita sAthe rAjA udyAnamAM Avyo. A bAju vimAnamAM jema devI tema pAlakhImAM ArUDha thaI kapilA sAthe abhayArANI rAjAnI pAchaLa cAlI. dehadhArI satIdharmanI jema cha putra sAthe sudarzananI patnI manoramAM paNa vAhanamAM besIne tyAM ughAnamAM gaI. tene joI kapilAe abhyArANIne pUchyuM ke, "svAmini ! rUpa ane lAvaNyanA sarvasva bhaMDAra sarakhI suMdara varNavALI AgaLa janArI A koNa che !' tyAre abhayArANIe kahyuM ke, zuM tuM Ane oLakhatI nathI? A pote gRhalakSmI sarakhI sudarzananI dharmapatnI che te sAMbhaLI vismaya pAmelI kapilAe kahyuM ke, he devI ! jo A sudarzananI gRhiNI hoya to tenuM kauzalya moTuM gaNAya. rANIe pUchyuM ke, tenuM kauzalya moTuM kevI rIte ? tyAre kapilAe kahyuM ke, teNe ATalA putra bhAMDaraNAo janma Apyo te. abhayAe kahyuM ke, svAdhIna pativALI strI putrone janma Ape. temAM kauzalya karyuM ? tyAre kapilAe kahyuM ke, vAta sAcI ke pati puruSa hoya to tema bane, paNa sudarzana to puruSavezamAM dhAraNa karanAra napuMsaka che. te vAta tane kevI rIte khabara paDI ? ema rANIe pUchayuM tyAre sudarzanano je anubhava thayo hato te jaNAvyo. abhayArANIe kapilAne kahyuM ke A rIte thayuM hoya to te chetarAI che. he murkha ! te pArakI strImAM napuMsaka che, paNa potAnI strImAM tevo nathI. tyAra pachI vilakhI thayelI kapilAe IrSyAthI kahyuM ke huM to murkha ThagAI paNa tame catura cho, to tamArAmAM keTalI adhikatA che te joIzuM. tyAre abhayAe jaNAvyuM ke, he bhoLI ! rAgathI hAtha vaDe pakaDelo jaDa patthara paNa pIgaLI jAya, to pachI sajIva puruSanI mArI pAse keTalI tAkAta ? IrSyApUrvaka kapilAe paNa kahyuM ke, Ama phogaTa garva na karo, ane garva vahana karatAM ho to he devI! te sudarzananI sAthe krIDA karI batAvo. eTale rANIe ahaMkArapUrvaka tene jaNAvyuM
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.101 171 ke, ali ! meM sudarzana sAthe ramaNa karI ja lIdhuM ema jANa. catura ramaNIo vaDe kaThora vanavAsI tapasyAo paNa svAdhIna banI gayA, to pachI komaLa manavALo gRhastha kyA hisAbamAM ? jo huM enI sAthe samAgama na kare to mAre agnimAM praveza karavo.' ema vAtacIto karatAM karatAM teo kSaNavAramAM udyAnamAM pahoMcyo. tyAM naMdanavanamAM jema apsarAo IcchA pramANe krIDA kare, tema abhayA sAthe kapilAe kriIDA karI ane thAkI gaelAM baMne pota-potAnA sthAnake gayA. have abhayA rANIe potAnI pratijJA sarva vijJAnamAM niSNAta evI paMDitA nAmanI dhAvamAtAne jaNAvI tyAre paMDitAe kahyuM, are o putri ! te A maMtraNA yogya karI nathI. te ajJa ! tuM mahAtmA puruSonI pairyazakti haju jANatI nathI. jinezvaronI ane munionI sevA-bhaktimAM nizcala manavALo A sudarzana che. A tArI pratijJA tenI AgaLa niSphaLa ane tiraskArapAtra che. bIjo sAmAnya zrAvaka paNa haMmezA paranAra-sahodara hoya, to pachI A mahAsattva-ziromaNi mATe to zuM kahevuM ? haMmezA brahmacarya dhanavALA sAdhuo jenA guruo che, evA mahAzIla Adi vratanI upAsanA karanAra tenuM abrahmanuM sevana kevI rIte karAvAya ? haMmezA gurukulamAM rahenAra sadA dhyAna ane maunano Azraya karanAra hoya tene lAvavA ke tenI pAse javA mATe koNa samartha thaI zake? sarpanI phaNAnA maNine grahaNa karavAnI pratijJA svIkAravI sArI, paraMtu tenA zIlanuM khaMDana karavAnI pratijJA kadApi paNa sArI nathI. have abhayAe dhAvamAtAne kahyuM ke, koI prakAre eka vakhata tuM tene ahIM lAva, tyAra pachI je kaMIpaNa karavAnuM haze, te sarva huM joI laIza, tAre chala karavAnuM nathI. paMDitA manamAM kaIka vicArIne bolI ke, jo tAro A nizcaya ja che, to pachI A eka upAya che ke parva divase te avAvarA khAlI makAna vagere sthalamAM kAussagnamAM rahe che, te sthitimAM hoya tyAre jo lAvavo hoya to lAvI zakAya, paraMtu te sivAya to lAvI zakAya nahi. A upAya barAbara che ane tAre haMmezA A viSayamAM prayatna karavo. A pramANe rANIe kahyuM. tyAre dhAvamAtAe paNa te karavAnuM svIkAryuM tyAra pachI keTalAMka divaso vItyA bAda jagatane AnaMda karAvanAra kaumudI mahotsava AvI pahoMcyo eTale adhika utsava karavAnI IcchAvALA utsuka cittavALA rAjAe rAjyarakSaka purUSone AjJA karI ke "paDato vagADIne nagara lokone jaNAvo ke sarva lokoe sarvaRddhi sAthe kaumudI-mahotsava jovA mATe udyAnamAM AvavuM." e rAjAno hukama che. "AvatIkAle prAtaHkALamAM cAturmAsamAM dharmakriyAo karIza' evA manavALA sudarzane A rAjazAsanamAM sAMbhaLI kheda-pUrvaka vicAryuM ke, "prAtaHkAle mana to caityavaMdana karavA utsuka thAya che ane pracaMDa rAja AjJA udyAnamAM javA mATe thaI che. have kayo upAya karavo? je thavAnuM hoya te thAva' ema vicArI teNe rAjAne bheTavuM ApI vinaMtI karI ke, tamArI kRpAthI AvatIkAle parvadivasa hovAthI huM devArzanAdi karuM. rAjAe tenI vinaMtI mAnya rAkhI. bIjA divase jinezvaronuM bhaktithI snAtra, vilopana ane puSpothI arcana karI caitya-paripATI pharyo tyAra pachI sudarzana rAtre pauSadhavrata aMgIkAra karI nagaranA koIka cokamAM kAryotsarga karI rahyo. dhAvamAtA paMDitAe abhayAne kahyuM ke, tArA manoratho kadAca pUrNa thaze ? paraMtu Aje tuM udyAnamAM na jaIza. "Aje mAruM mastaka duHkhe che. ema rAjAne kahIne rANI rokAI gaI. strIo kharekhara prapaMca karavAnI vidyAne to varelI ja hoya che. tyAra pachI lepanI banAvelI kAmadevanI mUrtine vastrathI DhAMkIne vAhanamAM sthApana karI paMDitA rAjamahelamAM praveza karavA gaI. cokIdArIo pUchyuM ke, "A zuM che ? ema kahI tene rokI tyAre kUTakapaTanI saMpattinI bhAMDAgAriNI paMDitAe skUlanA pAmatA jaNAvyuM ke, zarIra-kAraNe devI Aje udyAnamAM nathI gayA ane kAmadeva AdikanI pUjA paNa mahelamAM ja karavAnAM che, A kAmadevanI mUrtino praveza
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 yogazAstrano gurjaranuvAda karAvIe chIe. temaja Aje bIjA devonI mUrtino paNa praveza karAvAze. lArapAle tene kahyuM ke, A pratimA batAvIne ja jA eTale kAmadevanI mUrti khullI karI batAvI ane gaI. paMDitAe pratihArane gaphalatamAM nAMkhavA mATe be traNa bIjI mUrtio lAvI praveza karAvyo. "aho nArIonI chetaravAnI kaLA-kuzaLatA kevI hoya che ! sudarzanane vAhanamAM sthApana karI khesathI DhAMkI cokIdArothI alanA nahi pAmelI paMDitAe lAvI ayAne arpaNa karyo. tyAra pachI vikAro pradarzita karatI madanAtura banelI teNe sudarzanane aneka prakAre kSobha pamADyA prayatna karyo ane kahyuM, "he nAtha ! A kAmadeva tIkSya bANothI niHzaMkapaNe mane herAna kare che. A kaMdarpanA jevA tame hovAthI me tamAruM zaraNa svIkAryuM che te svAmi ! zaraNa karavA lAyaka ! zaraNa AvelI pIDita evI mane bacAvo. "mahApuruSo pArakA kArya mATe akArya paNa jarUra kare che. tamane kapaTathI ahiM lAvyA chIe, to te viSayamAM tamAre kopa na karavo. pIDA pAmelAnA rakSaNa-kAryamAM kapaTa gaNAtuM nathI." tyAra pachI uMcA prakAre paramArtha vicAravAmAM vicakSaNa sudarzana paNa devatAnI pratimA mAphaka kAryotsargamAM nizcala ubho rahyo. pharI paNa abhayAe kahyuM. "he nAtha ! huM manohara hAvabhAvathI tamane bolAvuM chuM, to mauna banI upekSA kema karo cho ? have kaSTavALA vratano tyAga karo ane havethI tame AvuM kaSTa kArya karazo nahi. mArI prAptithI tamane vratanuM phala ane AtmAnuM kArya siddha thayeluM. samajavuM he mAnada ! jhuratI yAcanA karatI, namra banelI mane svIkAro. svIkAro. devayoge khoLAmAM AvI paDelA ratnane zA mATe grahaNa karatA nathI ? haju kyAM sudhI saubhAgya-garvanuM nATaka karazo?" e pramANe bolatI teNe tenA hAtha vaDe goLa puSTa uMcA stana sakhata grahaNa karAvyA ane padminI kamaLanA dADA sarakhI komaLa be bhujAothI gADhapaNe Alina karyuM. tenA AvA anukaLa upasargomAM paNa dhIra buddhivALo te aDola rahyo. "meruM koI divasa calAyamAna thAya kharo ? sudarzane vicAryuM ke, jo koI prakAre AnAthI mukta thAuM, to ja kAryotsarga pAravo nahitara mane anazana ho. "maravAnI IcchAvALA he murkha ! mAnya karavA yogya evA mAruM tuM apamAna na kara, manuSyone zikSA karavI ke upakAra karavo evA kArya karavAmAM samartha manavALI nArIne zuM tuM jANato nathI ?' he jaDa ! kAmadevane AdhIna thayelI mane tuM AdhIna thA, nahitara tuM yamarAjAno mahemAna banIza, e vAtamAM saMdeha na rAkhIza" A pramANe AvezanI hadamAM jema jema caDavA lAgI tema tema mahAtmA sudarzana dharmadhyAnamAM caDavA lAgyA. A pramANe AkhI rAtri teNe kadarthanA karI, to paNa te dhyAnathI calAyamAna na thayA "nAvaDInA daMDa tADana karavAthI mahAsamudra koI divasa kSobhAyamAna bane kharo ?' tyAra pachI prabhAta joI teNe nakho vaDe potAnuM zarIra valoryuM ane moTA zabdathI cIso pADI ke, "koI purUSe mArA para baLAtkAra karyo. te pachI tyAM utAvaLA cokIdAro AvyA. tyAre teoe kAryotsargamAM rahelA sudarzanane joyA. "Ama A saMbhavatuM nathI. ema mAnI cokIdAroe tarata rAjAne nivedana karyuM. eTale teNe AvI abhayAne pUchyuM. teNe rAjAne jaNAvyuM ke, "he deva ! Apane pUchIne ame ahIM rokAyA, tyAre pizAca sarakho A akasmAta ahIM Avyo eTale tene ema joyo, bokaDAM jevA unmatta kAma vyasanavALA A pApIe ramaNa karavAnI IcchAthI mIThAM vacano vaDe mArI mAMgaNI karI. tyAre meM tene kahyuM are ! asatI mAphaka satInI IcchA na kara. 'caNA mAphaka marI cAvI zakAtA nathI. te pachI teNe baLAtkArathI mArI A sthiti karI. tarata ja meM pokAra karyo. abaLAmAM bIjuM baLa kyAMthI hoya ? sudarzanamAM A vAta asaMbhavita che ema mAnI sudarzanane vAraMvAra puchyuM "A zI hakIkata che ? rAjAe pUchavA chatAM paNa sudarzana kaMIpaNa na bolyo. "atizaya ghaseluM paNa caMdana bIjAnA tApanI zAnti mATe thAya che." "paradAra-gamana karanArA coronuM mauna e paNa lakSaNa che."
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.101 173 ema vicArI rAjAe tenAmAM paNa doSanI saMbhAvanA karI. ane krodhathI rAjAe AkhA nagaramAM tenA doSanI ghoSaNA karAvI ke, A pApI che' ane teno vadha karavA mATe hukama karyo. rAjapuruSoe be hAtha pakaDI tene upADyo. rAjAonI kAryasiddhi vacanathI ane devone manathI ja thAya che.' tenA mukha para meza copaDI. zarIra para lAlacaMdana mastaka para kaNera puSponI mALA, gaLAmAM kaMkolanI mALA, gadheDA para savArI karAvI. supaDAnuM chatra dharAvyuM. Dhola vagADatA vagADatAM nagaramAM bhramaNa karAve che.' Ane rAjAnA aMtaHpu2mAM guno karyo hovAthI teno vadha karavAmAM Ave che. A bAbatamAM rAjAno aparAdha nathI.' evI A ghoSaNA teoe karI. 'A vAta koI prakAre sAcI mAnI zakAya tevI nathI, tema AmAM A kArya saMbhavatuM nathI.' A pramANe loko hAhAravayukta pokAra karavA lAgyA. e pramANe pheravatAM pheravatAM tene potAnA gharanA dvAra bhAgamAM lAvyA. eTale mahAsatI manoramAe tene joyo. te vicAravA lAgI ke "mArA pati to sadAcAravALA che, rAjA paNa AcAra tarapha prema rAkhanAra che. AmAM nakkI deva ja durAcArI che A paNa kharAba che, athavA to nakkI A mahAtmAonA pahelAnA azubha karmonuM phaLa ja prApta thayuM che. Ano koI pratikAra nathI, to paNa A thaze. ema nizcaya karI gharanI, aMdara praveza karI jinezvaranI pUjA karI, tyAra pachI kAryotsarga karIne zAsanadevIne vinaMtI karI, "he bhagavatIo ! mArA patimAM doSanI bilakula saMbhAvanA nathI. mATe A paramazrAvakanuM jo tamo sAnidhya karazo, to ja huM A kAussagga pArIza nahiMtara A sthitimAM ja huM nakkI anazana karIza. dharmanA dhvaMsamAM ke patinA dhvaMsamAM kulIna strIo kevI rIte jIvI zake ? A bAju rAjyarakSaka puruSoe sudarzanane zUlikA 52 sthApana karyo. kAraNake sevakane rAjaAjJA bhayaMkara ane ullaMghana na karavA lAyaka hoya che. paraMtu A mahAtmAnI zailI paNa suvarNanuM kamalAsana banI gayuM. devatAnA prabhAvathI yamarAjAnI dADhA paNa buThThI banI jAya che." teno vadha karavA mATe rAjapuruSoe tIkSNa taravAra daDhapaNe vAparI, paraMtu gaLAmAM paDatA te puSpamALA banI gaI. te dekhI camatkAra pAmelA te puruSoe rAjAne nivedana karyuM. eTale rAjA hAthaNI para ArUDha thaI utAvaLo utAvaLo sudarzana pAse Avyo. rAjAe tene AliMgana karI pazcAttApapUrvaka kahyuM ke, "he zreSThi ! bhAgyayoge tArA potAnA prabhAvathI tu mRtyu na pAmyo. kharekhara pApI adhama kahevAtA rAjAe zuM tAro vinAza nathI karyo ? anAtha sajjana puruSonA nAzamAM dharma sarva prakAre jAgato ja che. strIonA mAyA-pradhAnatAvALA vacanomAM vizvAsa rAkhI vagara vicArye je tane mArI nAMkhe tevo dadhivAhana sivAya bIjo koI pApI nathI. bIjuM kaMIka nahIM. A pApa te paNa mArI pAse karAvyuM che. kAraNake meM tane vAraMvAra pUchavA chatAM paNa he sAdhupuruSa ! te mane javAba na Apyo. A pramANe vArtAlApa karatA rAjAe tene hAthI para besADyo ane mahele laI jaI snAna karAvI, caMdanathI vilepana karAvyuM. vastro alaMkAro paherAvIne rAjAe sudarzanane puchyuM, eTale rAtre je banyuM hatuM te yathArtha rIte kahyuM. pachI rANI pratye krodha pAmelA ane rANIne zikSA karavA taiyAra thayelA rAjAne sudarzane pagamAM paDI aTakAvyo tyAra pachI nyAyathI rakSaNa karanAra rAjAe zeThane hAthI para besADI naga2 vaccethI mahAvibhUtithI ghare pahoMcADyo. abhayAe A vAta sAMbhaLI gaLe phAMso bAMdhI AtmahatyA karI. "paradroha karanArA pApIo potAnI meLe ja patana pAme che' paMDitA paNa tyAMthI bhAgI pATaliputra pattane pahoMcI devadattA gaNikA pAse rahI tyA paNa paMDitA haMmezA sudarzananI prazaMsA karatI hatI jethI devadattAne tenA darzananI atiutkaMThA utpanna thaI. saMsArathI virakata banI sudarzane paNa dIkSA aMgIkAra karI. samudrathI jema ratna tema gurunI pAsethI nIkaLI tapathI kRzakAyAvALA ekAkI vihAra pratimAmAM rahelA te muni anukrame vihAra karatA karatA pATaliputra nagare
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 yogazAstrano gurjarAnuvAda AvyA. bhikSA mATe pharatA tyAM paMDitAe dekhyA. devadattAe kahyuM eTale tenI mAraphata bhikSAnA bAnAthI bolAvyA. muni paNa lAbha nukazAnano vicAra karyA vagara tyAM gayA pachI devadattA dvAra baMdha karI Akho divasa aneka prakAre kadarthanA karI, paNa muni kSobha na pAmyA. have sAMje devadattAe chUTA karyA. tyAre te udyAnamAM gayA. jyAM abhayA marIne vyaMtarI thaI hatI, teNe dekhyA. pUrvanA karmanA smaraNathI teNe paNa kadarthanA zarU karI. kAraNake "jaMtuone devuM ane vera janmAMtaramAM paNa nAza pAmatuM nathI." te vyaMtarIe mahAsattvavALA sudarzanane ghaNA herAna-parezAna karyA, paraMtu te to zubha dhyAna-yoge apUrva karaNanA kramathI kSapakazreNimAM caDyA. tyAra pachI bhagavAne ujjavala kevalajJAna prApta karyuM. tatkAla devoe ane asuroe temanA kevaLajJAnano mahotsava karyo. bhava-samudrathI jIvone uddhAra karavAnI IcchAvALA kevaLajJAnIe dharmadezanA karI. tevA "mahApuruSonA abhyadaya lokonA udaya mATe thAya che." temanI dharmadezanAthI anya anya prANIo ja nahi, paraMtu devadattA paMDitA ane vyaMtarIpaNa pratibodha pAmI. strInI nikaTamAM rahevA chatAM paNa jeno AtmA dUSita thayo nathI, tevA sudarzanamuni zubha dezanAthI jIvone pratibodha pamADI krame karI paramapadane pAmyA. jinendra-zAsana pAmelAne te sthAna prApta thavuM muzkela nathI.' A pramANe sudarzanamuninI kathA pUrNa thaI. || 101 || dharmakAryomAM purUSo ja ekalA adhikArI nathI, paraMtu strIo paNa adhikArI che; kAraNa ke cAravarNavALA saMghamAM teone paNa eka aMga mAneluM che. tethI purUSane paradAdAnA niSedha mAphaka strIone parapurUSanuM gamana niSedha kare che 158 aizvaryarAjarAjo'pi, rUpamInadhvajo'pi ca / / sItA rAva rUva, tyAjyo nA naraH pare ! 202 che. artha : jema sItA satIe rAvaNano tyAga karyo tema aizvaryathI kubera tulya ane rUpathI kAmadeve jevA paNa parapuruSano strIoe tyAga karavo joIe. || 102 || TIkArtha : aizvaryathI kubera jevo hoya, rUpathI kAmadeva jevo hoya, to paNa strIe potAnA pati sivAyanA bIjA purUSono, jema sItAe rAvaNano tyAga karyo, tema tyAga karavo. | 102 // 159 napuMsakatvaM tiryaktvaM daurbhAgyaM ca bhave bhave / bhavennarANAM strINAM cA-nyakAntAsaktacetasAm // 103 // artha? anya strI ane anya purUSamAM Asakta cittavALA strIo ane purUSone bhavobhava napaMsukapaNuM tiryacapaNuM ane dIrbhAgyapaNuM prApta thAya che. / 103 / TIkArtha: bIjAnIstrI ke bIjAnA patimAM Asakti karanAra purUSa ke strIo napuMsakapaNuM, tiryacapaNuM durbhAgya, vacana mAnya na kare tevI anAdeyatA janmAMtaramAM prApta kare che. jyAre strIno adhikAra hoya tyAre bIjAno pati purUSa ane purUSano adhikAra hoya to anyanI strI samajavI / 103 | abrahmanI niMdA karIne brahmacaryanA A loka saMbaMdhI guNo jaNAve che- 160 prANabhUtaM caritrasya parabaukakAraNam samAcaran, brahmacaryaM pUjitairapi pUjyate // 104 // kAraNAma /
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.102-105 175 artha : cAritranA prANa tulya ane mokSanA kAraNabhUta, brahmacarya vratane samyagu rIte Acarato AtmA pUjya evA surendro, asurendro ane cakravartIo dvArA paNa pUjAya che / 104 || TIkArtha : dezavirati ke sarvavirati cAritranA jIvita svarUpa, mokSanuM apUrva kAraNa evA brahmacaryanuM pAlana karato manuSya, ekalA sAmAnya manuSyothI nahi. paraMtu suro, asuro ane manuSyonA IndrothI mana, vacana ane kAyA tathA upacAra pUjA vaDe pUjAya che. || 104 || brahmacaryanA paraloka saMbaMdhI guNo kahe che- 161 cirAyuSaH susaMsthAnA-dRDhasaMhananA narAH / tejasvino mahAvIryA bhaveyubrahmacaryataH 205 | artha : brahmacarya vratanA pAlanathI manuSyo lAMbA AyuSyavALA, suMdara saMsthAnavALA, deDha saMhanane dharanArAM, tejasvI ane mahAparAkramI thAya che. 105 // TIkArtha: anuttara surAdika sthAnamAM utpanna thanAra hovAthI lAMbA AyuSyavALA, samacaturasa saMsthAna vALA, majabUta hADakAnA saMcayarUpa vajaRSabhanArA nAmanA saMghayaNavALA, A saMghayaNa manuSyabhavamAM utpanna thanArane hoya che. devone saMhanana hotA nathI. brahmacaryanA prabhAvathI tejasvI zarIra kAntivALA, tIrthakara, cakravartI Adi e mahAbaLavALA thAya che. brahmacarya viSayaka upayogI zloko - manuSya strIonI sarpAkAravALI kALI vAMkIcukI keza-kabarIne dekhe che paNa tenA rAgathI utpanna thaelI duSkarmanI paraMparAne joto nathI. siMdUra-rajathI pUrNa samantinInA kezano seMtho e sImanna nAmano narakano mArga che. te khyAlamAM rAkhavuM. suMdara varNavALI ramaNIonI bhavAnI vallarI mokSamArge prayANa karI rahelAonI AgaLa A sarpiNIne varNave che, te zuM tame nathI jANatA ? aMganAonA manohara nayananA kaTAkSonuM nirIkSaNa karAya che, paraMtu nirbhAgI potAnA nAza pAmatA jIvitane joto nathI. strIonA saraLa ane unnata nAsikavaMzanI prazaMsA karAya che, paraMtu anurAga karIne bhraSTa karatA potAnA vaMza tarapha jotA nathI, strIonA gAlarUpI arIsAmAM paDelA potAnA pratibiMbane joIne khuza thAya che. paraMtu te jaDa bharata saMsAra-talAvaDInA kAdavamAM DUbatA potAne jANato nathI. ratikrIDAnA sarvamukha samAna buddhithI strIonA lAla hoThanuM pAna kare che, paraMtu yamarAjA rAta-divasa AyuSya-pAna kare che, te samajato nathI, mogarAnA kaLI samAna ujjavala strIonA dAMtane AdarathI jue che, paNa vRddhAvasthA balAtkArathI potAnA dAMta bhAgI nAMkhe che, te dekhatA nathI. strIonA kAnapAzane kAmadevanA hiMDoLAnI buddhithI dekhe che, paraMtu potAnA kaMThe ane garadana para laTakatA kAlapAzone jotA nathI. naSTabuddhivALo manuSya ramaNIonA mukhane dareka kSaNe joyA kare che, paraMtu khedanI vAta che ke, tene yamarAjAnuM mukha jovA mATe samaya nathI. kAmadevathI parAdhIna banelo mANasa strInA kaMThanuM avalaMbana kare che, paraMtu Aja ke kAla mAtra avalaMbana karanArA potAnA prANane jANato nathI. dubuddhi mAnava yuvatIonA bhujArUpI latAnA baMdhanane manohara jANe che. paraMtu karmabaMdhanathI potAno AtmA jakaDAI gayo, teno zoka karato nathI, ramaNIonA hasta-kamaLathI sparzAelo khuza thaelo puruSa romAMca-kaMTakone dhAraNa kare che, paraMtu te nArakInA kUTa zAlmalivRkSanA kAMTAne yAda karato nathI, jaDabuddhivALo puruSa yuvatInA stana-kaLazonuM AliMgana karI sukhapUrvaka zayana kare che, paraMtu nakkI te kuMbhIpAkanI vedanAthI thatI vyathA bhUlI jAya che. alpabuddhivALA prANIo kSaNe kSaNe
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 176 kaTAkSa karanArI strIonA madhyasthAnamAM sthAna kare che, paraMtu e bhavasamudranuM madhya che. teno te viveka karatAM nathI, manuSya 2maNIonI traNa karacalIrUpa trivalInA taraMgothI AkarSAya che. paraMtu trivalInA bAnAthI kharekhara e traNa vaitaraNI nadI che. puruSonuM kAmadevathI pIDita mana strInI nAbhirUpI vAvaDImAM snAna kare che, paraMtu A mana harSanA sthAna svarUpa sAmya-jaLamAM pramAdathI paNa majjana karatuM nathI. strIonI romalatAne kAmadevane caDavAnI nisaraNI jANe che, paraMtu te manuSyo tene saMsAra-kedakhAnAmAM jakaDI rAkhanAra lohasAMkala che, tema jANatA nathI, adhamapuruSo strIonA vizAla jadhananuM harSathI sevana kare che, paraMtu teo A saMsAra-samudrano kinAro che, ema nakkI jANatA nathI. maMdabuddhivALo karabha sarakhA sAthaLavALI yuvatIonA sAthaLanuM sevana kare che paraMtu te strIo sadgati meLavavAmAM vighnabhUta che tema jANatA nathI. strIomAM pAdaprahArathI haNAelo puruSa potAne ati bhAgyazALI mAne che, paraMtu hatAza te samajI zakato nathI ke teo mane adhogatimAM dhakele che. jeno darzana sparzana ane AliMganathI manuSyanuM kAma jIvana haNAI jAya che, tevI strIonA ugra jheravALI nAgiNI mAphaka vivekIoe tyAga karavo joIe. caMdralekhA jevI kuTila, saMdhyA jevI kSaNarAgI ane nadI jema nIcagati karanAra nitaMbinI varSavA yogya che. madanamAM aMdha banelI vAmAo pratiSThA, saujanya, dAna, gaurava, svahita ke parahita kaMI dekhatI nathI. manuSyane krodha pAmelA siMha, vAgha ke sarpa je nukasAna nathI karatA, tenA karatA paNa ati nukasAna niraMkuza nArI kare che, pragaTa thaelA kAmonmAdavALI hAthaNI sarakhI strIo vizvane upaghAta karanArI hoI dUrathI tyajavA yogya che, tevA koIpaNa maMtranuM smaraNa karo. koIpaNa te devanI upAsana karo. jethI A stra pizAcI zIla-jIvitano koLIyo karI na jAya, zAstromAM je saMbhaLAya che, tema ja lokomAM je gavAya che ke nArIo duHzIla ane kAmavivala hoya che, te vAtamAM sarva eka matavALA che, jagatane haNavAnI IcchAvALA krUra brahmAe sarponI dADho, agni yamanI jIbho, viSanA aMkuro, ekaThA karIne jANe nArI banAvI na hoya ! devayoge kadAca vIjaLI sthira thAya, vAyu sthira rahe to paNa nArInuM mana sthiratAvALuM kadApi na thAya. catura puruSo maMtra, taMtra Adi vagara paNa jenAthI ThagAya che, tevuM A IndrajALa nArIo kyAM bhaNI haze ? ramaNIonI jUTha bolavAnI apUrvakaLA che ke je pratyakSa karelA apakRtyone paNa kSaNavAramAM vAtano palaTo karI chupAve che. jene kamaLAno roga thayo hoya, agara je gAMDo banyo hoya tevo manuSya jema DhephAne suvarNa mAne, tevI rIte mohAMdha mAnasavAlo strIsaMgathI thayelA du:khamAM sukha buddhi kare che. jaTAdhArI mastaka muMDAvanAra, coTalI rAkhanAra, maunavrata karanAra, nagnavratI jhADanI chAlarUpa vastra paheranAra, tapasvI ke brahmA game te hoya paraMtu te jo abrahmacArI hoya, teo tene gamatA nathI. khaNanAra khUjalIne khaNatA jema duHkhane sukha mAne che, tevI rIte du:khe karI nivAraNa karI zakAya tevA kAmadevane parAdhIna banelA prANI duHkhasvarUpa maithunane sukharUpa mAne che, je kavio nArIo suvarNa pratimA Adi sAthe tulanA kare che. teo te vastuone AliMgana karI karIne tRpti kema pAmatA nathI ? strIonAM je aMgo durgaMchA karavA yogya ane chupAvA yogya che, temAM ja mANasa rAga kare che to pachI bIjA kayA padArthathI vairAgya pAme ? arere ! du:khanI vAta to e che ke mAnavo ajJAna ane mohathI mAMsa ane hADakAnAM banelA aMgo, caMdra kamaLa, mogarA AdinI sarakhAmaNI karI suMdara padArthone dUSita kare che ! nitaMba, sAthaLa, stana AdinA moTA bhAravALI nArIne mUDhabuddhivALA kAmIo suratakrIDA mATe vakSa:sthaLa upara AropaNa kare che, paraMtu saMsAra samudranI aMdara DUbavA mATe potAnA kaMThe bAMdhelI A zilA che, tema samajatA nathI. he buddhizALI zrAvako ! bhava-samudranI bharatI mAphaka capaLa kAmarUpI zikArInI
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.106 177 lakSyabhUtI hariNI sarakhI, madanI avasthA karAvavAmAM madirA jevI, viSayo rUpI mRgatRSNA-jhAMjhavAnA jaLa mATe mAravADanI bhUmi jevI. mahAmoharUpI aMdhakAranA samUha mATe amAvAsyAnI rAtri jevI vipattionI khANa jevI nArIno tame parihAra karo. te 105 // pAMcamuM aNuvrata have mUcchanA phalane batAvI tene niyaMtraNa karavArUpa pAMcamA aNuvratane jaNAve che- 162 asantoSamavizvAsa-mArambhaM duHkhakAraNam / ___ matvA mUrchAphalaM kuryAt parigrahaniyantraNam // 106 // artha : duHkhanA kAraNabhUta asaMtoSa, avizvAsa ane AraMbha ane mUchanuM phala mAnIne parigrahanI viratirUpa niyaMtraNa karavuM. 106 || TIkArtha: zrAvake duHkhanA nimittabhUta, mUchanA phalasvarUpa parigrahanuM parimANa karavuM, temAM asaMtoSa eTale game teTaluM maLe to paNa tRpti na thAya, tethI duHkhanuM kAraNa che. mUchavAlAne ghaNuM dhana maLI jAya to paNa saMtoSa thato nathI. eTaluM ja nahi, paNa uttarottara adhika meLavavAnI AzAmAM kadarthanA pAmatA duHkhano ja anubhava kare che. pArakAnI adhika saMpatti dekhIne ochI saMpattimAM asaMtoSa mAnI duHkha pAme che. je mATe kahyuM che ke- "asaMtoSavALA puruSane Dagale pagale apamAna thAya che, ane saMtoSarUpI aizvaryanA sukhavALAone durjanabhUmio dUra hoya che. avizvAsa paNa duHkhanuM kAraNa che. avizvAsu hoya te azakanIya purUSothI paNa zaMkA karato svadhananI rakSA karato koIno paNa vizvAsa karato nathI. te mATe kahe che. 'ukheDe, khode, sthApana kare, rAtre uMghe nahi, divase paNa zaMkA karato uMdhe, chANathI lIMpe sthApana kare, haMmezA nizAnI kare, avaLI nizAnI kare. mUccha pAmelo prANAtipAtAdika AraMbha karavAno paNa svIkAra kare, te A pramANa-putra pitAne, pitA putrane, bhAI, sagAbhAIne haNe che, lAMca laIne khoTI sAkSI ApanAra banI ghaNuM juThuM bole che vadhAre baLa hovAthI musApharone pakaDe che, lUMTe che, khAtara pADe dhanalobhathI paradAra-gamana kare, tathA nokarI khetI pazupAlana vepAra vagere kare, mammaNa vaNikanI mAphaka nadI AdikamAM praveza karI kASTho bahAra kheMcI lAve" ziSya zaMkA karI ke, du:kha-kAraNa mUphala samajIne parigrahanuM niyaMtraNa karavuM - A kevA prakAranI vANInI yukti samajavI ? ahIM tenuM samAdhAna Ape che ke mUchanuM kAraNa hovAthI parigraha paNa mUrchA ja che athavA "mUccha prada:' (tattvArtha 7/12) e sUtrakAranA vacanathI mUccha e ja parigraha-e nizcayanaya matathI kahevAya, mUrchA vagara dhana-dhAnyAdika aparigraha che. je mATe kahyuM che ke mamakAravagarano purUSa vastra AbhUSaNa AdithI alaMkRta hoya to paNa aparigraha che. ane mamakAravALo nagna hoya to paNa parigrahavALo che. tathA gAma ke gharamAM praveza karatAM karma ke nokarma (alpakarma)ne grahaNa karavA chatAM te parigraha vagarano-mamatA vagarano che, te sivAya aparigrahavALo hoI zake nahi. tathA je vaLI vastra ke pAtra, kaMbala ke Asana dhAraNa kare te vApare che, te saMyama arthe ane lajjA TALavA mATe che, saMsAra-samudrathI tAranAra evA maharSi vIra bhagavaMte tene parigraha kahyo nathI, paraMtu jo te saMyamanA sAdhanomAM mamatvabuddhi thAya, to tene parigraha jaNAvyo che. (dazarva. 6/20-21) A sarva spaSTa hakIkata che. / 106 || bIjA prakAre parigrahanuM niyaMtraNa jaNAve che-
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 163 parigrahamahattvAddhi majjatyeva bhavA'mbudhau yogazAstrano gurjarAnuvAda 1 mahApota iva prANI, tyajettasmAt parigraham // 107 // artha : AtmA parigrahanA bhArathI ja moTA jahAjanI jema bhavasamudramAM DubI jAya che, tethI parigrahano tyAga karavo. // 107 || TIkArtha : vadhAre bhAravALuM vahANa jema samudramA DUbI jAyache. tema parigrahanI adhikatAthI prANI bhavasamudramAM nakkI DUbI jAya che. jema amaryAdita dhana-dhAnyAdikanA bhArathI bhareluM vahANa samudramAM DUbI jAya, tema jIva paNa amaryAdita dhana, dhAnya, ghara, dukAna, jamIna, khetara AdinI adhikatAthI gajA uparAMtanA parigrahanA bhArathI nakAdika durgatimAM DUbI jAya che. kaheluM che keH "mahAAraMbha, mahAparigraha, mAMsAhAra ane paMcendriya jIvonA vadha ka2vAthI jIvo nA2kAyu upArjana kare che." vandvArama padmihatva dha nArIcAyuSa: (tattvArtha 6/16) bahu AraMbha, bahu parigrahathI nArakanuM AyuSya baMdhAya che. A pramANe hovAthI dhana dhAnyAdi svarUpa parigrahanuM mUrchAnA tyAga karavA rUpa niyaMtraNa kare arthAt vagara jarUriyAtavALA parimANathI adhika parigrahano tyAga kare. // 107 || sAmAnyathI parigrahanA doSo jaNAve che-- 164 trasareNusamo'pyatra, na guNaH ko'pi vidyate 1 doSAstu parvatasthUlAH prAduSyanti parigrahe // 108 // artha : parigrahamAM sUryanA kiraNo vacce uDatA bArIka raja-paramANu jeTalA pramANavALo koI paNa guNa nathI, paraMtu parigrahamAM parvata jevaDA moTA doSo to utpanna thAya ja che. || 108 TIkArtha : parigrahathI gharamAM jALInI aMdarathI AvatA sUryakiraNomAM jaNAtA ghaNA bArIka asthira rajakaNo hoya teTalo paNa koI lAbha thato nathI. parigrahanA balathI parabhavamAM paNa koI puruSArthanI siddhi thatI nathI. bhoga-upabhogAdi karavAmAM Ave che, te guNa nathI, ulaTuM tenI AsaktithI nukazAna ja thAya che. je vaLI, jinabhavana, upAzrayAdika karAvavA rUpa parigrahano guNazAstramAM varNavelo che te guNa nathI paraMtu teno parigraha hoya te to sArA kSetramAM vyaya karI nAkhI parigraha buddhi ghaTADavI. paraMtu jinabhavanAdika baMdhAvA mATe parigraha dhAraNa karavAno Azaya kalyANakArI nathI. kaheluM che keH-- "dharmakArya mATe jeo dhananI IcchA rAkhe che, tenA karatA tevI IcchA na rAkhavI te vadhAre sArI che. kAdavamAM paga kharaDIne sApha karavo. tenA karatAM dUrathI sparza ja na karavo te vadhAre sArI che. kAdavamAM paga kharaDIne sApha karavo, tenA karatA dUrathI sparza na karavo te vadhAre suMdara che tathA suvarNa maNiratnanA pagathiyAvALuM tevA hajAro thAMbhalAvALuM suvarNa bhUmitalayukta je koI jinamaMdira baMdhAve, tenA karatAM paNa tapa, saMyama 'adhika che. (u mAlA. 494) bIjI rIte kahetAM jaNAve che ke, parigraha rAkhavAmAM AgaLa jaNAvIzuM tevA parvata jevaDA moTAM doSo utpanna thAya che. parvata jevA moTA doSo kahyA, tene vistArathI samajAve che / / 108 165 saGgAdbhavantyasanto'pi rAgadveSAdayo dviSaH I munerapi calecceto yattenAndolitAtmanaH // 1 // artha : parigrahanA saMgathI avidyamAna evA rAga-dveSAdi doSo pragaTa thAya che tathA te parigrahanA
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.107-111 179 yogesthira banelA muninuM mana paNa calita thAya che. / 109 / TIkArtha : parigrahanA saMgathI udayAvasthAmAM na AvelA rAga-dveSAdika zatruo na hovA chatAM paNa pragaTa thAya che. tenA saMgavALAne tenA saMbaMdhI roga utpanna thAya che. temAM vighna karanAra ke nukasAna karanAra tarapha dveSa, tema ja moha bhayAdika, vadha-baMdhanAdika ane narakagamanAdika doSo pragaTa thAya che. achatA rAgAdika kema thAya ? teno javAba Ape che ke, bIjAnI vAta to dUra rAkhIe, paraMtu samabhAvI muninA cittamAM rahelI prazama avasthAne paNa calAyamAna kare che. te parigrahanA saMga vaDe mana asthira banI jAya che. saMgavALA muni paNa munipaNAthI bhraSTa thAya che. kahevuM che ke - "arthathI chedana, bhedana, saMkaTa, parizrama, kaleza, bhaya, kaDavAM phaLa, maraNa, dharmathI bhraSTa thavApaNuM, mAnasika arati vagere du:kho. prApta thAya che. "seMkaDo doSonA mULanuM jALuM pUrvanA maharSioe niSedheluM evuM anartha karanAra dhana te eka vakhata vamana karI nAkhyuM che ane vaLI jo have tuM te vahana karavAnI IcchA rAkhe che, to pachI nirarthaka tapa saMyama zA mATe kare che ?" (umAlA. 50-para.) parigrahamAM vadha, baMdhana, mAra khAvo vagere kaMI herAnagati nathI ? ane Avo parigraha chatAM yatidharma karavo, te to kharekhara prapaMca che- sAmAnyapaNe parigrahanA doSo kahIne cAlu zrAvakadharma sAthe tene joDe che- 166 saMsAramUlamArambhA-steSAM hetuH parigrahaH / ___ tasmAdupAsakaH kuryAdalpamalpaM parigraham // 110 // artha : hiMsAdi AraMbho saMsAranuM mULa ane te AraMbhono hetu parigraha che. tethI zrAvake parigraha atyaMta alpa karavo joIe. / 110 || TIkArtha : prANIonuM upamadana, pIDA-Adi thavArUpa AraMbha, te saMsAranuM mULa che. AmAM koIne paNa vivAda nathI, te AraMbhamAM kAraNa hoya to parigraha che te kAraNathI zrAvaka dhana-dhAnyAdika parigraha niyata parimANathI adhika na rAkhe. || 110 | pharI paNa siMhAvalokana karatAM parigrahanA doSone jaNAve che- 167 muSNanti viSayastenA dahati smarapAvakaH / rundhanti vanitAvyAdhAH, saGgairaGgIkRtaM naram // 111 // artha : parigrahanA saMgane vaza thayelA mAnavane viSayorUpa coro lUMTe che. kAmarUpa agni bALe che ane strIrUpe zikArIgaNa aTakAve che. || 111 / TIkArtha : dhana, suvarNAdika parigrahavALA puruSane jaMgalamAM cora-luMTArA lUMTe che. tema saMsArarUpI araNyamAM rahelA prANIone zabdAdika viSayo saMyama-sarvasvane lUMTIne bhikhArI banAve che. athavA to agni saLagyo ke Aga lAgI hoya tyAre ghaNA parigrahavALo nAsI javA mATe azakta banI jAya che. tevI rIte saMsAra-aTavImAM rahelA citA Adi daza prakAranA kAmadevanA agnithI zakAya che. athavA to ghaNA parigrahavALo araNyamAM gayo hoya, tyAM dhana, zarIranA lobhathI luMTArAo tene rokI rAkhe che. AgaLa musApharI karavA detA nathI. tevI rIte bhavarUpI araNyamAM dhana-lubdha kAminIo zarIranA bhoganI IcchAvALI svAtaMtrya vRtti rokIne parigrahanA saMgavAlA puruSane aTakAvI rAkhe che. saMyama mArge AgaLa vadhavA detI nathI.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda game teTalAM parigraha hoya to paNa tenI IcchAnI tRpti thatI nathI, eTaluM ja nahi paNa asaMtoSa vadhato ja jAya che-- 180 'kailAsa-himAlaya sarakhA suvarNa ane cAMdInA asaMkhyAta parvato thaI jAya ane kadAca te lubdha manuSyane prApta thaI jAya che, paNa teTalA parigrahathI paNa IcchApUrNa thatI nathI. kAraNake jema AkAzano cheDo nathI, tema IcchAo paNa aMtavagaranI anaMta che." (u. tta. 9/48) "pazuo sAthe DAMgara athavA suvarNavALI saMpUrNa pRthvI maLI jAya to paNa te ekanI IcchA pUrNa karavA samartha banI zakatI nathI- ema samajI tapazcaryAnuM sevana karavuM. kavioe paNa kaheluM cheH- A tRSNAno khADo eTalo agAdha che, ke aMdara pUravA mATe game teTaluM nAMkhIe to paNa purAto nathI. vaLI navAInI vAta e che ke, te pUrNa karavA mATe moTA moTA puraNo nAMkhIe tema tema aMdara khodAtuM jAya che ane khADo vadhato jAya che tathA ghaNA moTA atiunnata vaibhavo meLavIne paNa tRSNA akhaMDita ja rahe che. mahAparvata para ArUDha thaelo have gaganamAM ArUDha thAuM' evI IcchA rAkhe che. // 111 || e ja kahe che- 168 tRpto na putraiH sagaraH kucikarNo na godhanaiH / na dhAnyaistilaka zreSThI, na nandaH kanakotkaraiH // 112 // artha : sagaracakrI putrothI saMtoSa nathI pAmyo. kucikakarNa vaNika gAyanA dhaNathI tRpta nathI thayo, tilaka zreSThi dhAnyanA DhagalAthI saMtuSTa thayo nathI ane naMdarAjA sonAnA DhagalAthI tRpti pAmyo nathI. // 112 || TIkArtha : bIjA cakravartI sagara sATha hajAra putrothI tRpti na pAmyo, kucikarNa ghaNAM gAyonA gokulothI paNa tRpta na thayo. tilakazeTha dhAnyothI tRpta na thayo. naMdarAjA suvarNanI TekarIo maLavA chatAM paNa tRpti na pAmyo- tethI parigraha e asaMtoSanuM ja kAraNa che. sagarAdikanI saMpradAyathI AvelI kathA A pramANe jANavI-- sagara cakravartInI kathA ayodhyA nagarImAM jitazatru nAmano rAjA ane sumitra nAmano yuvarAja baMne pRthvInuM rakSaNa karatA hatA. jitazatru rAjAne ajitasvAmI tIrthaMkara putra hatA ane mahAbhujAvALA sumitrane sagara cakravartI nAmanA putra hatA. jitazatru ane sumitra baMnee dIkSA aMgIkAra karI tyAra pachI ajitasvAmi rAjA thayA ane sagara yuvarAja thayo. keTaloka kALa gayA pachI ajitasvAmie dIkSA lIdhI ane bharata mAphaka sagara cakravartI rAjA thayo. Azraya karanAra musApharanA thAkane dUra karanAra mahAvRkSanI zAkhA mAphaka te cakravartIne sATha hajAra putro thayA. sagaranA sarva putromAM janu nAmanA moTA putre eka vakhata pitAne game te kAraNe saMtoSa pamADI varadAna prApta karyuM ane varadAnathI cakravartInA daMDAdika ratno sAthe potAnA bAMdhavo sahita pRthvInA paryaTana karavAnI IcchA janukumAre pragaTa karI. sagare paNa te ratno ApyA ane pitAnI rajA meLavI teoe tyAMthI prayANa zarU karyuM. teo sUryathI paNa adhika tejasvI hajAro chatra maMDaLavALI mahARddhithI mahAbhaktithI, dareka jinacaityonI pUjA karatA hatA ane vicaratA vicaratA anukrame aSTApada parvata pAse AvyA. ATha yojana UMcA, cAra yojana pahoLA evA te parvata upara potAnA baMdhuo ane parimita parivAra sAthe janue ArohaNa karyuM. tenA upara eka yojana lAMbuM. ardha yojana pahoLuM, traNa
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.112 181 gAu uMcuM, ane cAra dvAravALuM caitya hatuM. temAM praveza karyo. te caityamAM vartamAna covIzImAM thaelA RSabhAdika covIza arihaMtonA teonA potapotAnI saMsthAna-pramANa varNavALA bibo sthApana karelA hatA. tenI kramasara pUjA karI. tyAra pachI bharatanAM so bhAIonAM pavitra stUpone vaMdanA karI ane zraddhAvALA teNe kaMIka vicArIne Ama kahyuM ke, "aSTApada sarakhuM sthAna kyAMya nathI' ema mAnuM chuM ke, mATe huM paNa AnA jevuM bIjuM caitya karAvuM. bharata cakravartI mukti pAmavA chatAM paNa haju bharatakhaMDanuM cakravartIpaNuM bharatakhaMDanA sArabhUta A parvatanA zikhara para rahela caityanA bahAnAthI TakI raheluM che. emaNe A caitya karAvyuM. have bhaviSyamAM thanArA rAjAo Ano vinAza kare nahi mATe ApaNe tenuM rakSaNa karavAno upAya karI. tyAra pachI hajAra devatAothI adhiSThita daMDaratna hastathI grahaNa karI teNe aSTApadanI cAre bAjuM bhamAvyuM. eTale kahoLA mAphaka eka hajAra yojana bhUmi UMDI khodAI ane evI rIte tenAthI daMDa bhamAvatA nAgadevonAM bhavano paNa bhAMgI gayA. te devo bhaya pAmI potAnA svAmI jvalana prabhune zaraNe gayA. teNe avadhijJAnathI jANI jahu pAse AvI krodhathI ema kahyuM. "are ! matta banI tame niSkAraNa anaMta jaMtuonA ghAta karanArUM bhayaMkara bhUmi-vidAraNa kema karyuM ? ajitasvAminA bhatrIjA ane sagara cakInA putroe AvuM akArya karAya ? kulane kalaMka lagADanArA ! tame A zuM pApa karyuM jahanukumAre kahyuM ke, "meM to ahi AvI caityanA rakSaNa mATe A karyuM. tamArA bhavano vinAza pAmyA. te mArA ajANamAM thayuM che, to e sahI levA vinaMtI karuM chuM" jvalanaprabhu deve kahyuM ke, "ajJAnathI A tArI bhUla thaI che te huM sahI laI jato karUM chuM have pharI AvI bhUla na karIza" ema kahIne te potAnA sthAne gayo. baMdhu sahita jahunukumAre vicAryuM ke, A khAI to karI paNa vakhata jaze, tema te dhULathI pAchI purAI jaze, tethI te daMDathI gaMgAnadIne kheMcI lAvyo ane teno pravAha khAImAM vahevaDAvyo eTale tenA jaLathI nAgakumAronA bhavano pharI upadravavALA banyA." nAgakumAro sAthe krodha pAmelA jvalanaprabhue tyAM AvIne dAvAnala jema vRkSone tema teo sarvane bALI bhasma karI nAMkhyA. 'kAyara sarakhA ApaNA dekhatAM ja ApaNA svAmIne bALI nAMkhyA. ApaNane dhikkAra thAo." ema citavatA zaramathI sainiko ayodhyA najIka AvIne rahelA hatA. ApaNA svAmIne have mukha paNa kevI rIte batAvavuM ? ane A vAta paNa kevI rIte kahevI ? e pramANe teo maMtraNA karatA hatA, tyAre koIka brAhmaNe temane Ama kahyuM ke, A vAta rAjAne huM evI rIte kahIza, jethI temane moha nahi thAya ane tamArA pratyeno roSa paNa utarI jaDe tame gabharAzo nahi. ema te sainikone kahIne eka anAtha mRtaka lAvIne te brAhmaNa rAjakAre gayo ane potAno putra mRtyu pAmyo hoya ema vilApa karavA lAgyo. rAjAe vilApanuM kAraNa pUchatAM teNe kahyuM ke, mAro ekano eka putra sarpa karaDavAthI ceSTA vagarano banI gayo che, mATe he deva ! Ane jIvato karo, pachI rAjAe sarpanuM jhera utAranAra evo narendrone AjJA karI eTale teoe paNa potAnA maMtra-kauzalyano prayoga karyo. paraMtu rAkhamAM nAMkhelA ghInI mAphaka te niSphaLa gayo. A marelAne jIvato karavo zakya nathI, temaja A brAhmaNa paNa sIdhI rIte samajAvI zakAya tevo nathI. ema vicArI teoe kahyuM ke, "atyAra sudhImAM pahelAM jene ghare koI mRtyu pAmyo na hoya tyAMthI tuM ghaNI rAkha lAva to tenAthI ame Ane jIvato karIe tyAra pachI rAjAnA hukamathI dvArapALo nagarIomAM, gAmomAM tapAsa karavA lAgyA, paNa evuM eka ghara na maLyuM ke, atyAra sudhI jene tyAM koI mRtyu pAmyA na hoya. rAjAe paNa kahyuM ke, "mArA kulamAM paNa kulakaro mRtyu pAmyA che. bhagavAna RSabhasvAmI, bharata cakravartI, rAjA bAhubalI, sUyazA, somayazA ane bIjA aneka mRtyu pAmIne koI moze ane keTalAka svargamAM gayA. jitazatru mokSe gayA
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 yogazAstrano gurjarAnuvAda sumitra devaloka gayA. mRtyu sarva mATe sAdhAraNa che. to pachI tArA putranuM mRtyu kema sahana karI leto nathI ?" brAhmaNe kahyuM, tamArI vAta satya che, paNa mAre A eka ja putra che, mATe tamAre bacAvavo ja joIe. 'dIna anAthanuM rakSaNa karavuM e satpuruSono niyama che.' have cakravartIe kahyuM ke brAhmaNa ! tuM mUMjhAIza nahi. maraNanA du:khamAM bhava-vairAgya bhAvanA ja mAtra zaraNa che. tyAre brAhmaNe paNa e ja pramANe kahyuM ke, he pRthvInAtha ! jo A pramANe tame samajelA cho to sATha hajAra putronA maraNathI tame paNa moha na pAmazo. tyAra pachI rAjAe jeTalAmAM pUchyuM ke, 'A zI hakIkata che. ?' teTalAmAM saMketa karelA sainikoe AvI banelI sarva hakIkata kahI saMbhaLAvI. bhayaMkara evA A samAcArathI saga22AjA mUrchA pAmyA ane vajra vaDe jema parvata tema rAjA bhUmi para DhaLI paDyA. mUrchA utarI ane rAjAne bhAna AvyuM, tyAre sAmAnya mAnavI mAphaka kSaNavAra rudana karIne saMsAra tarapha vairAgya utpanna thayo ane te vicAravA lAgyA- 'mArA putro mArA vaMzanI zobhA vadhAraze to mane AnaMda karAvaze-evA prakAranI AzA saMsArane asAra jANavA chatAM paNa meM karI, to mane dhikkAra ho ATalA putrothI mane tRpti na thaI, to bIjAne be-traNa ke traNa-cAra ke cAra-pAMca putrothI kevI rIte thAya ? mArA jIvatA A pramANe aNadhAryA tRpti pAmyA vagaranAnI A gati thaI te ATalA mArA putro hovA chatAM paNa mane tRpta kevI rIte karI zake? putrothI atRptivALA te A pramANe vicArI, te moTA putranA putra bhagIrathano rAjyabhiSeka karI ajitanAtha bhagavaMtanI pAse dIkSA aMgIkAra karI akSayapada pAmyA. e pramANe sagara cakravartInI kathA pUrI thaI. kucikarNanI kathA magadhadezamAM sughoSA nAme gAma hatuM. tyAM kucikarNa nAmano prasiddha grAmavAsI hato. krame karIne tene eka lAkha gAyo ekaThI thaelI TIpe TIpe sarovara AkhuM bharAI jAya. judAM judAM govALone pALavA mATe te gayo arpaNa karI, paraMtu bahAra te govALiyAo A sArI gAya mArI che, A tArI nathI--ema mAMhomAMhe ekabIjA laDavA lAgyA. kucikarNe gAyonA vibhAga pADIne koIkane dhoLI, koIkane kALI, koIkane rAtI, koIkane pILI gAyo evI rIte judA judA araNyomAM gokuLa sthApana karyA ane tyAM vAso karIne te dahI-dUdhanuM bhojana karato raheto hato. dararoja dareka gokuLomAM godhananI vRddhi karato hato. madirAno vyasanI jema madirAthI tema dahIM-dUdhathI te atRpta banyo. ema karatAM tene nIce uMce pharatAthI rasavALuM arjINa thayuM ane AganI aMdara paDyo hoya tevo, aMdara dAha utpanna thayo. 'are ! mArI gAyo ! navA vAcharaDAo ! are mArA baLado ! tamane huM pAchA kyAre meLavIza' e pramANe godhanamAM asaMtoSa pAmelo marIne te tiryaMcagati pAmyo. e pramANenI kucikarNanI kathA. tilaka zeThanI kathA pUrvakAlamAM acalapura nAmanA nagaramAM tilaka nAmano zeTha hato te nagaromAM ane gAmaDAomAM dhAnya saMgraha karato hato. te grAhakone aDada, maga, tala, DAMgara, ghauM, caNA vagere doDhuM levAnI zaratathI vecato hato ane mosama Ave tyAre doDhuM vasula karato hato. dhAnyathI dhAnya, dhanathI dhAnya, pazuthI dhAnya ema game te upAyothI tattvanI mAphaka dhAnyanuM dhyAna karato dhAnya kharIda karato hato. dukALanA samayamAM dhAnyanA vepAramAM upArjana karelA ghaNA dhana vaDe cAre tarapha dhananI jema dhAnyanA koThAro bharI dIdhA. vaLI sukALa samayamAM dhAnya kharIdI kharIdI ekaThuM karyuM. 'puruSe eka vakhata svAda cAkhyo hoya, pachI tenI Asakti chUTatI nathI' dhAnya-saMgrahamAM koDo krIDAono vadhu paNa A gaNakArato na hato, temaja paMcendriya jAnavaro
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.112 183 ane manuSyonA upara anAjanA bhAra upADavAnI pIDA thAya to paNa tene dayA AvatI na hatI. koI nimitta jANanAre tene kahyuM ke, "AvatA varSe dukALa paDavAno che eTale teNe potAnA sarva dhanathI kharIda karyuM to paNa tene saMtoSa na thayo eTale vyAje dravya uchInuM laIne aneka prakAranuM dhAnya kharIda karI saMgraha karyuM. sthAnanA abhAvamAM gharamAM paNa dhAnya nAnuM lobhI mANasa zuM na kare ?" udAsInatAvALo jagatanA zatru samAna A dukALanI mitranI jema IcchA karato haMmezA tenI rAha joyA karato hato. varSAkALanI zarUAtamAM paNa varasAda tenA hRdayane cIrato hoya tema moTI dhArA vaDe cAre dizAmAM varasyo. eTale pote saMgrahelAM ghauM, maga, cokhA, caNA, makAI, aDada, tala tathA bIjA dhAnyo vinAza pAmI atyAre mArA hAthamAMthI cAlyAM jaze ema hAya hAya karato atRpta thayo thako hRdaya phATI javAthI maraNa pAmI narake gayo. e pramANe tilaka zeThanI kathA. naMdarAjAnI kathA pUrvakAlamAM atimanohara IndranagarInuM anukaraNa karatuM pATaliputra nAmanuM zreSTha nagara hatuM. tyAM zatruvargane svAdhIna karavAmAM Indra jevo traNa khaMDano svAmI naMda nAmano rAjA hato. teNe kara na hatA, tyA karI nAkhyA, kara hatA tyAM moTA kara karyA ane moTA kara hatA, tyAM thoDo vadhAro karI rAjyanI Avaka vadhArI, te game te koIka doSa ubhA karIne dhanikonuM dhana paDAvI leto hato. rAjAonA chidro zodhIne "nyAyamAM Ama calAvI na levAya' ema kahIne temanI pAsethI paNa dhana grahaNa karato hato. jaLanuM pAtra jema samudra che, tema arthanuM pAtra rAjA che paNa bIjA nathI.' ema bolato te kRpA vagarano banI sarva upAyathI loko pAsethI dhana paDAvI leto hato. loko pAsethI dhana laI levAthI loko paNa nirdhana banI gayA. gheTAM bakarAMe carelI bhUmimAMthI taNakhaluM paNa meLavI zakAtuM nathI. teNe lokonA levaDa-devaDa vyavahAramAM suvarNa nANAnuM nAma paNa uDAvI dIdhuM ane cAmaDAnA nANAMno vyavahAra pravartAvyo te pAkhaMDIono ane vezyAone daMDa karIne paNa dhana grahaNa karato hato. "sarvabhakSI agni kaMI paNa choDato nathI.' lokavAyakA evI cAlI ke, "zrIvIra paramAtmAnA nirvANa pachI ogaNIsaso varSa pachI kalkI rAjA thavAno che, te to A nahi hoya ? AnA gussAne dekhIne loko vAsaNamAM bhojana karavAne badale bhUmine bhAjana banAvI bhojana karatA hatA. keTalAMke nirbhayatA mATe bhAjana ApI dIdhAM. kAraNa ke bhAjana hoya to bhaya thAya che. teNe suvarNanA parvata banAvyA tathA kUvAomAM paNa suvarNa pUryuM. bhaMDAro paNa suvarNathI bharI dIdhA. chatAM paNa IcchA apUrNa rahI ayodhyAnA hitaiSI rAjA A sarva hakIkata sAMbhaLIne tene samajAvavA mATe eka sArI rIte bolanAra dUtane mokalyo ane te Avyo. sarva prakAre sarvanI lakSmInuM haraNa karavA chatAM paNa zobhA vagaranA te rAjAne teNe joyA ane te namaskAra karI AgaLa beTho. rAjAnI rajA laIne teNe kahyuM ke, "mAruM kathana sAMbhaLI Ape kopa na karavo. "mIThuM bolanArA hitakArI hotA nathI.' lokaparaMparAthI Apano avarNavAda sAMbhaLyo hato ane Aje te pratyakSa anubhavyo. lokavAyakA sarvathA nirmULa hotI nathI. "anyAyathI meLavela dhanano aMza paNa rAjAnA sarva yazano vinAza karanAra thAya che.' tuMbaDI phaLanuM eka bIja, bhAra pramANa vajananA goLano paNa vinAza kare che rAjAoe prajAne potAnA AtmA sarakhI mAnavI joIe rAjAe prajAno cheda karavo yogya na gaNAya. mAMsAhArIo paNa kadApi potAnuM mAMsa khAtA nathI mATe prajAnuM poSaNa karo. poSelI prajA rAjAnuM poSaNa kare che. garIba ane svAdhIna hovA chatAM paNa poSaNa karyA vagaranI gAya dUdha ApatI nathI. sarva doSone utpanna karanAra lobha che. sarva guNono nAza karanAra paNa lobha che mATe teno tyAga karo. ema tamArA hita mATe amArA rAjAe saMdezo
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 yogazAstrano gurjarAnuvAda kahevarAvyo che." - dAvAgnithI baLelI bhUmine pANI jevI te dUtanI vANIthI naMdarAjAe paNa ekadama jANe tene bALavAnI IcchAthI hoya tema ati uSNa vacana-varALa bahAra kADhI ane tene saMbhaLAvyuM ke, tuM rAjadUta hovAthI avadhya che." pachI naMdarAjA ubhA thaIne mastaka pIDAvALAnI jema garbhagRhanI aMdara gayo. tyAra pachI "javAso jema jaLane tema A sadupadezane yogya nathI" - ema vicArato dUta paNa potAnA rAjA pAse gayo. aneka pApa vaDe utpanna thayelA bhayaMkara vedanA ApanArA rogo vaDe te niMdarAjAne ahIM paNa paramAdhAmIoe karelI vedanA jevI vedanA prApta thaI. bhayaMkara vedanAthI pIDAto naMda jema jema AjhaMda karato hato tema tema prajA loka paNa AnaMda anubhavavA lAgyA jANe agnimAM raMdhAto hoya, caNA mAphaka retImAM bhuMjAto hoya, dAjhato hoya tevI vedanA naMda anubhavI. 'tevA prakAranA pApI manavALAne mATe A sarva alpa ja gaNAya' A pRthvI para meM mArA suvarNanA parvato ubhA karyA. tema ja bIjA paNa suvarNanA DhagalA sthApana karyA che. have teno mAlika koNa thaze ? A pramANe mUcha karato tRpti vagarano naMdarAjA marIne aMta vagaranA bhavanA duHkhane pAmyo - e pramANe naMdakathAnaka che. | 112 // lAbhanI IcchAvALA parigraha grahaNa karatA yogIone paNa mUlavratone hAni pahoMce che. te jaNAvatA kahe che - 169 tapaH zrutaparIvArAM, zamasAmrAjyasaMpadam / / parigrahagrahagrastA-styajeyuryogino'pi hi // 113 // artha : parigrahanA grahathI grasta banelA yogIpuruSo paNa tapa ane jJAnAdinA parivAra svarUpa zamarUpa sAmrAjyanI saMpadAne tyajI de che / 113 || TIkArtha : sAmAnya mAnavInI vAta bAju para rAkhIe, paraMtu jJAna-darzana-cAritrarUpa ratnatrayavALA yogIo paNa parigrahanA alpa sukhamAM lubdha bane to pizAcanA vaLagADavALAnI jema svAdhIna evI tapa cAritra zrutajJAna-parivAravALI saMtoSa-sAmrAjyanI saMpattino tyAga kare che. mUlano uccheda karI lAbhanI icchA kare che / 113 || have asaMtoSanA phalane dekhADavA pUrvaka saMtoSanA phaLane jaNAve che- 170 asantoSavataH saukhyaM, na zakrasya na cakriNaH / nantoH santoSano ca-rUma ceva nAyate | 224 / artha : abhayakumAra maMtrInI jema saMtoSI AtmAne je paramasukha prApta thAya che tevuM sukha asaMtuSTa Indra ke cakravartIne paNa maLatuM nathI. | 114 || TIkArtha: asaMtoSavALA cakravartI ane Indrane je sukha nathI, te prakAranuM sukha, saMtoSavALA abhayakumAra jevA saMtoSI AtmAne hoya che. saMpradAya-gamya te kathAnaka kahe che - saMtoSavALA abhayakumAranI kathA A bharata kSetramAM kyArA sarakhA suMdara vizALa koTathI zobhAyamAna rAjagRha nAmanuM nagara che. tyAM samudra sarakho gaMbhIra, samagra rAjAone vaza karanAra prasenajita nAmano rAjA hato. zrI pArzvanAtha jinezvaranA zAsanamAM atyaMta anurAgavALo, samyagdarzana ane aNavratadhArI te paramazrAvaka hato. tene
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.113-114 185 baLa teja ane kAnti vaDe devakumAra sarakhA zreNika vagere aneka putro hatA. 'A sarva putromAM rAjyayogya koNa che?" tenI parIkSA mATe rAjAe eka divasa eka jagyA para bhojana mATe kSIra-bhojananA thALo ApyA. kumAro jyAre bhojana karavA pravaryA. tyAre buddhizALI rAjAe vAgha sarakhA moM phADelA kUtarAone choDI mUkyA. 'zvAno doDI AvyA. eTale buddhi-nidhAna zreNika sivAyanA tamAma kumAro ekadama ubhA thaI gayA ane bahAra nIkaLI gayA. zreNikakumAre bIjA thALomAMthI thoDuM thoDuM kSIrabhojana kUtarAone ApyuM ane kUtarAo jeTalAmAM cATyA kare, teTalAmAM teNe pote bhojana karI lIdhuM. 'A kumAra koI paNa upAyathI zatruone vaza karIne A pRthvI svayaM bhogavaze." te kAraNe rAjA AnaMda pAmyo. rAjAe pharI putronI parIkSA karavA koI divasa sIlabaMdha lADavAnA karaMDIyA ane pANInA bharelA mATInA ghaDA ApyA ane rAjAe temane kahyuM ke, "A karaMDIyAnuM DhAMkaNuM ke tenI mudrA (sIla) toDyA vagara A lADavAnuM bhojana karo ane ghaDAnuM DhAMkaNuM kholyA vagara ke chidra karyA vagara pANI pIo' zreNika vagara temAMthI koIpaNa khAI ke pI zakyA nahi. game tevA baLavALA hoya to paNa buddhithI karI zakAya tevA kAryamAM zuM karI zake ?" have zreNika karaMDIyo khaMkherIne lADavAno bhUkko saLInA polANamAMthI bahAra kharI paDe tene ekaTho karI bhojana karyuM ane pANInA ghaDA nIce pANInA biMduo TapakatA hatA, tene cAMdInI chIpa vaDe jhIlI lIdhA ema karIne teNe pANI paNa pIdhuM. "subuddhizALIonI buddhine du:sAdhya zuM hoya ? te dekhIne khuza thaelA rAjAnA mahelamAM eka divasa Aga lAgI, tyAre putrone kahyuM ke, mArA mahelamAMthI jenA hAthamAM je Ave te laI jAva. ane tenI mAlikI laI janAra putronI. tyAre dareka putro ratnone grahaNa karIne bahAra nIkaLI gayA. ane zreNika to bhaMbhAne laIne tvarAthI bahAra nIkaLyo. zreNikane rAjAe pUchyuM, A zuM kheMcI lAvyo ? tyAre zreNika kahyuM ke, rAjAonA jayanuM prathama cihna A bhaMbhA che. AnA zabdathI rAjAonI vijayayAtrA saphaLa thAya che, mATe te svAmi ! rAjAoe potAnA AtmAnI mAphaka A bhebhAnuM rakSaNa karavuM joIe. parIkSAmAM pAra pAmavAthI tenI buddhi mATe khAtrI thavAthI prIti pAmelA rAjAe tenuM bIjuM nAma "bhaMbhAsAra pADyuM. potAne rAjya yogya mAnanArA bIjA putro rakhe Ane rAjya yogya jANI jAya. A kAraNe rAjA zreNika tarapha bahArathI avajJA batAvato hato. bIjA kumArone judA judA dezo rAjAe ApyA, paNa bhaviSyakALamAM A rAjya enuM thAva' ema vicArI zreNikane kaMI paNa na ApyuM. tyAra pachI araNyamAMthI jema yuvAna hAthI-bALaka tema abhimAnI zreNika potAnA nagarathI nIkaLIne tarata veNAtaTa nAmanA nagaramAM gayo. tyAM praveza karatAM je bhadra nAmanA zeThanI dukAne sAkSAt lAbhodaya karma hoya tema AvIne besI gayo. te vakhate te nagaramAM kAMI moTo mahotsava pravartato hovAthI nagaraloko navIna uttama vastro aMgarAMganA sugaMdhI padArtho Adi kharIda karavAmAM vyAkuLa banyA hatA. ghaNA grAhako AvavAthI te vakhate zeTha vyAkuLa banI gayA eTale kumAra paNa tene paDIkAM vagere bAMdhI bAMdhIne jhaDapI sahAya karavA lAgyo. kumAranA prabhAvathI zeThe ghaNuM dravya upArjana karyuM. "kharekhara puNyazALI puruSone paradezamAM paNa saMpattio sAthe ja cAlanArI thAya che.' zeThe zreNikane pUchayuM ke, Apa Aje kyAM puNyavaMta bhAgyazALInA atithi cho ?'tyAre teNe "ApanA ja' ema uttara Apyo. zeThe manamAM vicAryuM ke, Aje rAtre svapnamAM meM naMdA yogya vara dekhyo, te ja sAkSAt A che. teNe kahyuM ke, 'tame mArA paroNA thayA, tethI huM dhanya banyo, A to ALasune tyAM gaMgAno samAgama thayA jevuM thayuM" dukAna baMdha karIne tene ghare laI jaIne zeThe snAna karAvI, kapaDAM paherAvI, gaurava-pUrvaka bhojana karAvyuM. e pramANe tene tyAM rahetA
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 186 kumArane koI divase zeThe yAcanA karI ke, naMdA nAmanI mArI A kanyA sAthe tame lagna karo. zreNike tene kahyuM ke, ajJAta kuLavALA mane tame putrI kema Apo cho ? tyAre zeThe kahyuM ke, 'tamArA guNothI kuLa jaNAI gayuM che.' tyAra pachI tenA AgrahathI harie jema samudranI putrI (lakSmI) sAthe tema zreNike dhavala maMgaLa pUrvaka te kanyA sAthe lagna karyA. te priyA sAthe vividha bhogo bhogavato zreNika vRkSaghaTAmAM jema hAthI tema tyAM rahyo. prasenajita rAjAe zreNikanI te hakIkata tarata jANI lIdhI. kAraNake rAjAo dhUtonA locano vaDe hajAra AMkhavALA hoya che. prasenajita rAjAne ugra roga utpanna thayo. potAno aMta-samaya najIka jANIne putra zreNikane lAvavA mATe utAvaLA UMTavALAne AjJA karI. UMTavALAoe tyAM pahoMcI pitAnI chellI mAMdagInA samAcAra ApyA eTale snehavALI naMdAne samajAvI tyAMthI zreNike prayANa karyuM. 'ame sapheda bhIMtavALA rAjagRha nagaranA gopAla chIe.' ema bolAvavA mATe maMtrAkSaro arpaNa karyA. rakhe pitAjInI roganI pIDAmAMthI vaLI mArI gerahAjarIthI pIDA na thAya, te kAraNe utAvaLathI UMTaDI para besI rAjagRha nagara pahoMcI gayo. rAjA tene dekhI khuza thayo ane harSAzru sAthe suvarNakalazanA nirmaLa jaLathI teno rAjyAbhiSeka karyo. pachI prasenajita rAjA zrIpArzvanAtha bhagavaMtanuM ane paMcaparameSThi namaskAranuM smaraNa karatA cAra zaraNa svIkAratA samAdhi-maraNa pAmI devaloka thayA. tyAra pachI zreNike paNa samasta rAjyano bhAra dhAraNa karyo, teNe pIyaramAM mUkelI garbhiNI naMdA paNa durraha garbhane dhAraNa karatI hatI. te daramiyAna tene evA dohalA utpanna thayA ke, 'huM hAthI para besI mahAvibhUtithI prANIone abhayadAna ApanArI ane upakAra karanArI thAuM.' tenA pitAe rAjAne vinaMtI karI tenA dohado pUrNa karyA. ane pUrvadizA jema sUryane tema teNe pUrNa samaye bALakane janma Apyo. zubha divase tenA dolAnA anusAre mAtAnA pitAe abhayakumAra evuM nAma pADyuM anukrame moTo thayo eTale nirdoSa vidyAo bhaNyo ane ATha varasanI vayamAM bottera kaLAomAM pravINa banyo sarakhI vayavALA sAthe ramata ramatA tene koIe kopathI tiraskAratAM kahyuM ke, jeno pitA jaNAto nathI, evo tuM mane zuM kahe che ? tyAre abhayakumAre tene kahyuM ke, mArA pitA bhadra che tyAre pelAe pratyuttaramAM jaNAvyuM ke, te to tArI mAtAnA pitA che, tyAre pachI abhaye naMdAne pUchyuM,tyAre teNe A bhadrazeTha tArA pitA che, ema naMdAe kahyuM tyAre 'bhadra to tArA pitA che, mArA pitA hoya te kahe.' A pramANe putra kahevAelI naMdAe udAsIna thaI kahyuM ke, dezAntaramAMthI AvelA koIka sAthe mArA lagna karyA ane tuM garbhamAM hato tyAre keTalAka UMTavALAe AvI ekAMtamAM kAMIka kahyuM, tenI sAthe ja kyAMya gayA. atyAra sudhI mane khabara nathI ke, te koNa ane kyAMnA hatA ? abhaye pUchyuM ke, jatAM jatAM tane kaMI paNa kahyuM hatuM kharuM ? tyAre A akSaro mane lakhIne ApI gayA che ema kahIne patra batAvyo te patrAkSaro vicArIne khuza thaelA abhaye kahyuM ke, 'mArA pitA to rAjagRhamAM rAjA che, have to ApaNe tyAM jaIzuM' bhadra zeThane pUchIne keTalIka sAmagrI sAthe abhayakumAra tenI mAtA sAthe rAjagRha nagare gayo. parivAra sAthe mAtAne nagara bahAra udyAnamAM mUkIne pote alpaparivAra sAthe nagaramAM praveza karyo. A bAju te samaye zreNika rAjAe cAraso navANuM maMtrIo ekaThAM karyA hatA. rAjA pAMcasonI saMkhyA pUrNa karavA mATe lokomAM koIka utkRSTa purUSanI zodha karatA hatA eTale tenI parIkSA ka2vA mATe sukAelA khAlI kUvAmAM potAnI mudrikA nAkhI rAjAe evo Adeza karyo ke, kinArA para rahelo je koI A mudrikAne hAthathI grahaNa kare, to tenA buddhi-kauzalye A mArA maMtrIonI sarvoparitA kharIda karI lIdhI samajavI. teo kahevA lAgyA ke, amArA sarakhA mATe A azakya anuSThAna gaNAya. je koI tArAne
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.114 187 hAthathI kheMce, te ja A mudrikAne paNa grahaNa karI zake. te samaye tyAM AgaLa hasato hasato abhayakumAra paNa Avyo ane kahyuM ke, A zuM grahaNa karI zakAtI nathI ? zuM A paNa duSkara che. ?' tene dekhIne lokoe vicAryuM ke, A koI atizayavALI buddhino svAmI che, samaya Ave tyAre manuSyano mukharAga paNa parAkrama jaNAvanAra thAya che. teoe kahyuM ke, 'he mahAbhAgyazALI ! kahelI zarata pramANe tame mudrikA grahaNa karo ane A mudrikA kheMcavAnI zarata pramANe sarvamaMtrIone viSe agresaratA svIkAro' tyAra pachI abhayakumAre kUvAnA madhyabhAgamAM rahelI mudrikA upara kAMThA para ubhA rahIne lIluM gAyanuM chANa jorathI pheMkyuM. tarata ja tenA upara saLagato ghAsano pULo nAMkhyo, ane te buddhizALIe te chANane sukAvI nAMkhyuM. naMdAnA putre tarata pANInI nIka karAvI ane pANIthI kUvo bharI dIdho te dekhI loko vismaya pAmyA ane vIMTI sAthe chANuM upara taratuM AvI gayuM. eTale zreNikaputra abhaye tarata ja hAthathI te mudrikAvALuM chANuM pakaDI lIdhuM. 'buddhizALIo suMdara upAyanI yojanA kare, to temane kaMIpaNa duSkara nathI.' A sarva hakIkata koTavALa vageree jaIne rAjAne jaNAvI. eTale vismaya pAmelA teNe abhayakumArane potAnI pAse bolAvyo. putra sarakhA snehathI zreNike abhayane AliMgana karyuM. 'saMbaMdha na jANavA chatAM paNa sagapaNavALAne dekhIne mana praphullita thAya che,' zreNika rAjAe pUchyuM ke, tuM kyAMthI Avyo che ? eTale abhaye kahyuM ke, huM veNAtaTathI Avyo chu' rAjAe pUchyuM. 'he bhadramukha ! tyAM bhadra nAmanA prasiddha zeTha che. tene naMdA nAmanI putrI che. teo majAmAM che. ema kahyA pachI pharI paNa rAjAe pUchyuM ke, naMdA garbhavALI hatI, tene zuM janmayuM haMtuM ?' eTale manoharadaMta kiraNanI zreNivALA zreNika-putre ema kahyuM ke, 'he deva ! abhaya nAmanA putrane teNe janma Apyo. rAjAe pUchyuM ke, te kevA rUpa ane guNavALo che ?' abhaye kahyuM ke, 'tame ema ja mAnI lo ke te ja huM chuM eTale tene AliMgana karI khoLAmAM besADI mastaka sUMghIne snehathI jANe navarAvato hoya tema harSanA netrajaLathI tene siMcyo. tArI mAtAne kuzaLa che ne ? e pramANe rAjAe pUchatAM be hAthanI aMjali karavApUrvaka abhaye vinaMtI karI ke, he svAmI ! bhamarInI jema ApanA caraNakamaLanA saMganuM vAraMvAra smaraNa karatI dIrghAyuvALI mArI mAtA atyAre bahAranA udyAnamAM ja varte che. tyAra pachI tene lAvavA mATe ati AnaMdathI romAMcita thaelA rAjAe sarva sAmagrInI sajAvaTa karI. abhayane AgaLa karIne pote paNa ati utkaMThita mAnasavALo banI rAjahaMsa jema kamalanI pratye tema rAjA naMdA sAme gayo. DhIlA paDelA valayavALI, kapALa para laTakatA kezavALI. netramAM aMjana AMjyA vagaranI aMboDAvALI, malina vastra paherelI, bIjanA caMdranI kaLA sarakhI, zarIranI durbaLatAne dhAraNa karatI, udyAnamAM vAsa karatI naMdAne jotA rAjA AnaMda pAmyo. naMdAne AnaMda karAvI rAjA potAne mahele laI gayo ane raghunaMdana rAme jema sItAne tema tene paTTarANI pade sthApana karI. pitA viSe bhaktivALA ane temanI AgaLa potAne padAti paramANuM samAna mAnatA abhaye du:khe karI sAdhI zakAya tevA rAjAone paNa vaza karI tAbe karyA. koIka samaye ujjayinI nagarIthI caMDapradyota rAjA sarva sAmagrI sAthe rAjagRha nagarane ghero ghAlavA cAlyo. 52mAdhArmika sarakhA cauda mugaTabuddha bIjA rAjAo sAthe pradyota rAjAne Avato lokoe joyo cAlatA doDatA azvo jANe pRthvIne cIratA hoya tema AvatA pradyotanane ca2puruSo dvArA zreNike sAMbhaLyo tyAre te kaMIka vicAramAM paDyo ke, krUragraha mAphaka krodha pAmelA ane sAmA AvatA A rAjAne khokharo kevI rIte karavo ? tyAra pachI autpAtikI Adi buddhinA samudra sarakhA abhayakumAranA mukha tarapha amRta sarakhI mIThI najarathI joyuM. eTale yathArtha nAmavALA abhaye rAjAne vinaMtI karI ke, 'ujjayinIno svAmI
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 yogazAstrano gurjarAnuvAda Aje mAro yuddhano paroNo thAya, emAM ATalI ciMtA kema ? buddhisAdhya kAryamAM zastra-astranI kathA karavI nakAmI che." buddhibaLano je huM prayoga karIza.' te buddhi jaya ApavAmAM kAmadhenu che." pachI teNe nagara, bahAra zatru-sainyanA paDAvanI bhUmimAM loDhAnA DAbhaDAnI aMdara suvarNa-mahoro daTAvI. samudra-jaLa jema goLAkAra bhUmine tema pradyotarAjAnAM sainya rAjagRha nagarane gherI lIdhuM. pachI abhaye pradyotarAjAne mIThuM bolanAra gupta jAsuso dvArA A pramANe lekha lakhIne mokalAvyo ke, "zivAdevI ane celaNAnI vacce mane lagAra paNa judAI nathI, tethI zivAdevInA saMbaMdhathI tame mane haMmezA mAnya ja cho, to avantinareza ! huM tamane ekAMta hitabuddhithI salAha ApuM chuM. ke, "A zreNika rAjAe tamArA sarva rAjAone bhedI nAMkhyA che, teone potAne tAbe karavA mATe sonAmahoro mokalI che, te svIkArI tamane bAMdhIne mArA pitAne teo arpaNa karaze. tenI khAtrI mATe tamane jaNAvuM chuM ke, temanA mATe temanA AvAsa sthaLanI nIce sonAmahoro dATelI che. mATe khodAvIne tapAsa karajo. dIvo hAjara hoya, pachI agnithI koNa dekhe?" A jANIne eka rAjAnA paDAva nIce khodAvyuM. to te pramANe sonAmahoro maLI gaI, te dekhI te ekadama palAyana thayo, te nAsI gayo, eTale samagra samudrane jema valove tema tenA samagra sainyane cAre bAjuthI gherI laI tenA sArabhUta hAthI, azvo vagere zreNika kabaje karyA. nAka para AvI gayelA jIvavALo pradyotarAjA vAyuvegavALA azvathI koI prakAre potAnI nagarIe pahoMcI gayo. je cauda rAjAo hatA, tema ja je bIjA mahArathIo hatA. teo paNa kAgaDAnI mAphaka nAsI gayA. kAraNa ke "nAyaka vagaranuM sainya haNAyeluM ja che' vIkharAelA uDatA kezavALA, chatra vagaranA mastakavALA, te rAjAo pradyotarAjAnI pAchaLa ujjayinI nagarIe pahoMcyA. "A to badhA abhayanAM kArasthAno che, ame ema karanArA nathI. ema kahI teoe soganapUrvaka pradyotarAjAne vizvAsa karAvyo. koIka samaye avaMtinareze sabhAmAM krodha karatA kahyuM ke, "je abhayane bAMdhI mane arpaNa kare. tene IcchA pramANe dhana ApIza' koI eka gaNikAe patAkA sarakho hAtha uMco karIne pradyotane vinaMtI karI ke, "A kArya karavAmAM huM samartha chuM. rAjAe te kAryanI tene anumati ApI ke A kArya tu kara ane AmAM dhana vagere je sahAyanI jarUra hoya te kahe. teNe vicAra karyo ke, abhaya bIjA upAyothI pakaDI zakAya tema nathI, mATe dharmanA prapaMcathI mArA kAryanI siddhi karuM. tyAra pachI te gaNikAe bIjI vayavALI be prauDha strIonI mAMgaNI karI. te tathA puSkaLa dravya paNa rAjAe ApyuM. haMmezA saMyata sAdhvIonI upAsanA karatAM karatAM AdaravALI. utkaTa buddhivALI traNe strIo bahuzrutavALI banI gaI. traNa jagatane ThagavA mATe mAyAnI jANe mUrtio hoya tevI te traNe strIo zreNikathI alaMkRta rAjagRha nagaramAM AvI. nagara bahAra udyAnamAM teoe paDAva nAkhyo ane gaNikA ziromaNi caitya-paripATI karavAnI icchAthI nagaramAM gaI. rAjAnA karAvelA caityamAM atizaya vibhUti-pUrvaka teNe te baMnenI sAthe traNa nisihI' kahevA pUrvaka praveza karyo. prabhunI pUjA karIne teNe mAlavaaizikI mukhya bhASAmAM madhura vANIthI devavaMdana karavAnuM zarU karyuM. te samaye tyAM abhayakumAra paNa prabhunI pUjA karavAnI abhilASAthI gayo, tyAre e traNene AgaLa devavaMdana karatA dekhyA. eTale jo huM aMdara praveza karIza, to temane devadarzanamAM aMtarAya thaze, ema dhArIne abhaye raMgamaMDapamAM praveza na karyo ane dvAramAM ja ubho rahyo. muktAzukti mudrAthI praNidhAna stuti karIne jyAre te ubhI thaI tyAre abhaya paNa tenI sAme Avyo. tenI tevA prakAranI bhAvanA ane zAMtaveSa dekhIne abhaye temanI prazaMsA karatA AnaMdapUrvaka temane kahyuM. "he bhadra ! bhAgyayoge Aje tamArA sarakhAM sAdharmikono samAgama thayo. A saMsAramAM vivekI AtmAone sAdhArmikathI adhika bIjo koI baMdhu nathI.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.114 189 tamo koNa cho ? kema AvyA cho ? tamArI vAsabhUmi kaI ? svAti ane vizAkhA nakSatrathI jema caMdralekhA tema je baMnethI tamo zobhI rahyA cho, te A sAthenA be koNa che !' te banAvaTI zrAvikAe kahyuM huM avaMtivAsI eka moTA zeThanI vidhavA patnI chuM. mArA be putronA maraNathI nirAdhAra banelI bhAMgelA vRkSanI chAyA vagaranI latA sarakhI A be mArI vidhavA putravadhuo che. vidhavA thayA pachI vrata levAnI IcchAvALI te baMnee mArI rajA mAgI, kAraNake vidhavA satI strIone dIkSA ja zaraNa che." meM paNa kahyuM ke, huM nirvikArI chuM to paNa gRhasthapaNAnAM phaLarUpa vrata aMgIkAra karIza, paraMtu 'tIrthayAtrA karIne pachI vrata grahaNa karo.' vratamAM to bhAva-pUjA ja karI zakAya. paraMtu dravyapUjA dIkSAmAM na hoya, tethI baMne sAthe huM tIrthayAtrAe nIkaLuM chuM A hakIkata sAMbhaLI abhaye kahyuM ke, "Aje tame amArAM mahemAna thAo. sAdharmika tIrthayAtrA karanAranI paroNAgati te tIrthathI paNa vadhAre pavitra karanArI che. teNe paNa abhayakumArane pratyuttara Apyo ke, "Ape yogya vAta karI, paraMtu Aje tIrthamAM upavAsa karelo hovAthI huM atithi kevI rIte banI zakuM ? tenI dharma bhAvanAthI khuza thaelA abhaye pharIthI kahyuM ke, "to AvatIkAle prAta:kALamAM mArA ghare tamAre jarUra AvavuM ?' teNe paNa kahyuM ke, "eka kSaNamAM paNa jyAM janma pUro thaI jAya che, evI sthitimAM 'huM savAre A karIza" ema buddhizALI kevI rIte bolI zake ?' atyAre A vAta ThIka che, pharI AvatIkAla mATe nimaMtraNa karuM chuM." ema rajA ApI pote caityane vaMdana karI ghare gayo. tene nimaMtrIne abhaye savAre gRhacaityone vaMdana karAvI, bhojanothI ane vastradAnAdithI bhakti karI. teoe paNa eka divasa abhayane nimaMtyo. vizvAsu banI te ekalo gayo. sAdharmikanA AgrahathI tevAo zuM na kare ? teNe paNa vividha prakAranA bhojanothI bhojana karAvyuM. ane caMdrahAsa madirA-mizrita jaLapAna karAvyuM. bhojana karIne uThyA pachI abhaya tarata UMghI gayo, kAraNake madyapAnanI prathama sahacarI nidrA hoya che. AgaLanI karelI vyavasthA pramANe sthAne sthAne sthApelA ratho vaDe na jANI zakAya tevA kapaTanA ghara sarakhI gaNikAe abhayane avaMtI pahoMcADyo. tyAra pachI abhayane khoLavA mATe zreNike mANaso mokalyA. dareka sthAne tapAsa karatAM karatAM khoLanArAo tyAM paNa AvyA. abhaya ahIM Avyo che ? ema pUchatAM gaNikAe jaNAvyuM ke, hA AvyA to hatA, paNa tarata ja gayA. tenA vacanamAM vizvAsa rAkhI khoLanArA bIje sthaLe gayA ane tenA mATe paNa sthAne sthAne sthApana karelA azvo para besI te paNa avaMtI pahoMcI gaI. tyAra pachI pracaMDa kapaTa caturAIvALI teNe paNa abhayane caMDapradyotane arpaNa karyo ane kevI rIte lAvI, tenuM svarUpa paNa jaNAvyuM. caMDapradyote tene kahyuM ke, "dharmanA vizvAsavALA Ane dharmanuM kapaTa karIne lAvI, te kAma ThIka na karyuM." "sittera kathA kahenAra popaTane bilADI jema pakaDe, tema nIti jANanAra evA paNa tane ANe pakaDyo che' ema teNe abhayane kahyuM. abhaye paNa kahyuM ke, "tame paNa kharekhara buddhivALA ja cho ke, AvA prakAranI buddhithI rAjadharma pravartAvo cho' lajjA ane kopa pAmelA te caMDapradyAta jema rAjahaMsane, tema abhayane kATha-paMjaramAM pUryo. caMDapradyota rAjAne potAnA rAjyamAM agnibhIru ratha, zivAdevI, nalagiri hAthI, lohalaMgha lekhavAhaka ratno hatAM. lohajaMghane vAraMvAra rAjA bhRgukaccha mokalato hato. te Ave ane jAya temAM navA navA hukamo lAve tethI tyAMnA lokoe kaMTALIne evI maMtraNA karI ke, A lekha vAhaka eka divasamAM pacIza yojana musApharI kare che ane vAraMvAra ApaNane herAna-parezAna kare che. mATe have tene haNI nAMkhIe, tyAra pachI teoe evo vicAra karIne tenA mArganA khAvAnA bhojanamAM (bhAtAmAM) jhera mizrita lADuo ApyA, ane tenI pAsenuM zaMbala ane bIjuM paNa sarva harAvI lIdhuM. have te lokajaMgha lekhavAhaka keTalAka mArga
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 yogazAstrano gurjarAnuvAda kApIne eka nadI kinAre bhAtuM khAvA mATe beTho, paNa te samaye apazakuna thayA. zakuna samajanAra te tyAMthI bIje dUra gayo ane bhUkhyo thaelo hovAthI khAvAnI IcchAvALAne pharI paNa zakuna eTale pakSIoe rokyo. vaLI dUra jaIne khAvAnI IcchAvALAne paNa pAcho zakunoe rokyo. tyAra pachI caMDapradyota pAse pahoMcI sarva hakIkata-nivedana karI. te pachI rAjAe abhayakumArane bolAvI pUchyuM." eTale thelImAM rahelA bhojanane sUMghIne buddhizALIe A pramANe kahyuM ke, AmAM amuka dravyonA saMyogathI utpanna thayela daSTiviSa sarpa che, jo A cAmaDAnI thelI ughADe to nakkI ja baLIne bhasma thaI jAya. tyAra pachI abhayakumAranA kahevA pramANe avaLuM mukha rAkhI tene jaMgalamAM choDI dIdho eTale tarata tyAM rahelA vRkSo baLI bhasma thaI gayA ane te sarpa mRtyu pAmyo. tyAre khuza thaelA caMDapradyote abhayane kahyuM ke, "baMdhana-mukti sivAya tuM mArI pAse varadAna mAga, tyAre abhaye kahyuM ke, "mAruM varadAna hAla anAmata rahevA do have koI vakhata bAMdhavAnA staMbhane mULamAMthI ukheDI tathA be mahAvatone bhoMya para paTakIne IcchA pramANe nagaramAM bhamatA nilagiri hAthIe nagaralokone kSobha pamADyo, "asvAdhIna hAthIne vaza kevI rIte karavo ?' ema rAjAe abhayane pUchyuM, tyAre teNe kahyuM ke, udayana rAjA saMgIta saMbhaLAve to vaza karI zakAya" vAsavadattA nAmanI putrIne gAMdharvavidyA bhaNAvavA mATe keda karelA udayane vAsavadattA sAthe tyAM saMgIta gAyuM. tenA gIta sAMbhaLavA mATe AkarSAyelA nalagiri hAthIne bAMdhyo. pharI rAjAe varadAna ApyuM. tene paNa abhaye anAmata thApaNa tarIke rakhAvyuM. eka vakhata avaMtimAM olavAya nahi tevo agni pragaTyo. abhayane praghote pratikAra pUchayAM to kahyuM ke, "jherane jhera mAre tema agnine agni ja olave mATe bIjo sAme agni saLagAvo jethI Aga olavAI jAya ? te pramANe rAjAe karyuM eTale te nagarano agni olavAI gayo." te kAraNa trIjuM varadAna abhayane ApyuM, tene paNa AgaLa pramANe anAmata thApaNa tarIke rakhAvyuM. koIka samaye ujjayinI nagarImAM marakIno roga phATI nIkaLyo. tenI zAMti mATe rAjAe abhayane pUchyuM, tyAre teNe kahyuM ke, sarva rANIo vibhUSita banI tamArI pAse aMtaHpuramAM Ave ane je rANI daSTithI tamane jite, te mane jaNAvavI. te pramANe rAjAe karyuM, temAM dareka hArI gaIpaNa zivAdevIe rAjAne jityo ane te vAta abhayane jaNAvI. abhayakumAre kahyuM ke, zivA mahAdevI rAtre jAte kUrabalithI bhUtonuM arcana kare. ane je je bhUta ziyALanuM rUpa karI uThe ane zabda kare, tenA tenA mukhamAM devIe jAte kUrabali nAkhavo. te pramANe zivAdevIe karyuM, eTale azivanI zAMti thaI. rAjAe abhayakumArane cothuM varadAna ApyuM. have abhayakumAre mAMgaNI karI ke, "nalagiri hAthI upara tame mahAvata banelA ho ane huM zivAdevInA khoLAmAM rahelo houM e rIte agnibhIruM rathanA kAThothI karelI citAmAM huM praveza karuM. tyAra pachI varadAna ApavA asamartha mUMjhAelA pradyote hAthanI aMjali karI zreNikaputra abhayane potAnI nagarImAM javA rajA ApI. te samaye abhaye paNa caMDapradyotane A pramANe pratijJA saMbhaLAvI ke, tame mane kapaTathI pakaDI maMgAvyo che, paNa "dhoLA divasa rADa pADatA tamane huM nagaramAMthI laI jaIza.' tyAra pachI anukrame abhaya rAjagRha nagare gayo. mahAmativALo te koI paNa prakAre keTaloka kALa emane ema besI rahyo. have abhayakumAra rUpavatI be gaNikA-putrIone laIne vepArInA veSamAM avaMtimAM gayo ane rAjamArga pAse eka ghara bhADe rAkhyuM. mArgamAM jatAM jatAM pradyote baMnene dekhI. te baMne gaNikAe paNa vilAsavALI. najarathI pradyota tarapha joyuM. pradyota tenA tarapha anurAgavALo thayo eTale mahele jaI te baMnene samajAvavA mATe dUtI mokalI, paraMtu te baMnee teno tiraskAra karyo. vaLI bIjA divase rAjA mATe prArthanA karatI hatI.
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 191 dvitIya prakAza, zlo.114 tyAre roSavALI baMne dUtikA tarapha kaMIka anAdara batAvyo. trIjA divase paNa nirvedathI AvIne dUtikAe yAcanA karI, tyAre te baMnee kahyuM ke sadAcAravALA amAro bhAI amAruM rakSaNa kare che.AjathI sAta divasa pachI te bahAra gayo haze, tyAre gupta rIte rAjA ahiM Avaze, to samAgama thaze. tyAra pachI abhayakumAre pradyotanA rUpa sarakhA potAnA eka purUSane gAMDo banAvyo ane tenuM nAma paNa "pradyota' rAkhyuM. are ! mAro bhAI mane Amatema bhamAvyA kare che. arere ! mAre enuM rakSaNa kevI rIte karavuM ? ema lokone kahevA lAgyo. have abhayakumAre tene mAMcA para suvarAvI rogathI pIDAto hoya tema vaidyanA ghare laI javAnA bAnAthI dararoja bahAra laI jAya che, e gAMDAne jyAre cauTethI laI jAya che, tyAre barADA pADato ane AMsu pADI raDato te kahe che, "are ! huM pradyota chuM. mAruM haraNa thAya che." ema barAbara sAtame divase guptapaNe kAmAMdha hAthI jevo ekalo rAjA tyAM Avyo ane abhayanA mANasoe ene bAMdhyo. "huM Ane vaidyane tyAM laI jAuM chuM." ema bolatA abhaye palaMga sAthe nagaramAM divase te bUma pADato hato. te sthitimAM tenuM haraNa karyuM. koza koza para AgaLathI goThavaNa karyA pramANe sArA azvothI joDAelA rathothI nirbhaya abhaya pradyota rAjAne rAjagRhe lAvyo. tyAra pachI abhaya tene zreNika pAse laI gayo. eTale zreNikarAjA taravAra kheMcIne tenA tarapha doDyA. eTale abhayakumAre zreNika rAjAne samajAvyA eTale sanmAna karI vastra, AbhUSaNa ApI harSathI pradyotarAjAne choDI dIdhA. koIka samaye sudharmAsvAmI gaNadharabhagavaMta pAse koIka vairAgI kaThiyArAe dIkSA lIdhI. te jyAre nagaramAM vicarato hato, tyAre tenI pUrvAvasthA yAda karatA nagara-loko tene pagale pagale tiraskAratA, ThaThThAmazkarI karatA ane niMdA karatA hatA tyAre teNe sudharmAsvAmIne vinaMtI karI ke , ahIM huM avajJA sahana karI zakato na hovAthI bIjA sthAne vicaruM. have A kAraNe sudharmAsvAmI bIjI jagyAe vihAra karavAnI taiyArI karatA hatA. tyAre abhaye pUchatAM gaNadhara bhagavaMte vihAranuM kAraNa jaNAvyuM. tyAre abhayakumAre praNAma karI vinaMtI karI ke eka divasa vadhAre rAha jovA kRpA karo, tyAra pachI Apane je yogya lAge te karazo. abhayakumAre paNa rAjabhaMDAramAMthI kroDa kroDanI kiMmatavALA traNa ratnanA DhagalA bahAra bajAramAM goThavyA ane tyAra pachI paDado vagaDAvI evI ughoSaNA karAvI ke he loko ! A ratnaDhagalAo mATe dAnamAM ApavAnA che, ? tyAre sarva loko tyAM AvyA eTale abhaye temane kahyuM ke, "jala, agni ane strIno tyAga karanAra hoya, tene A ratna Dhagalo Apavo che?' tyAre teoe kahyuM ke, "he svAmI ! A tyAga karanAra hoya, tene A ratna Dhagalo Apavo che tyAre teo kahyuM ke, "he svAmI ! A tyAga karavo ghaNo muzkela che. A lokottara tyAga karavA koNa samartha che ?' A pramANe jyAre teo bolyA tyAre abhaye temane kahyuM ke jo tame koI tevA nathI, to pachI A traNa koTInA ratno jala, agni, strI, choDanAra kASTha kApanAra kaThIyArA mahAmuninA thAo. AvA prakAranA A sAdhu dAna mATe supAtra che, enI tamo nakAmI mazkarI zA mATe karo cho ? ema kahI abhayakumAre lokone samajAvyA ke "havethI tamAre teno tiraskAra avagaNanA ke hAsyAdika na karavA. A pramANe AjJA karAelA loko tenuM vacana svIkArI potapotAnA sthAnake gayA. A pramANe buddhino mahAsamudra, pitRbhaktimAM tatpara, nispRhatAvALo. dharma tarapha anurAgavALo abhayakumAra pitAnA rAjyanuM zAsana pravartAvato hato. je pote dharmamAM pravartato hoya, te prajAne paNa rAjya-kArabhAramAM rAjAne nizcita karyo. tevI rIte te bAra vatavALA zrAvaka-dharmamAM paNa apramatta mAnasavALo banyo.jevI rIte teNe durjaya evA bahAranA zatruone jityA, tevI rIte baMne lokane sAdhanAra teNe aMtaraMga zatruone paNa jityA.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 yogazAstrano gurjaranuvAda eka divasa zreNike tene kahyuM, he vatsa ! have A rAjya tuM grahaNa kara, jethI huM haMmezA zrIvIra bhagavaMtanI sevA karuM pitAnI AjJAnA bhaMga ane saMsAra baMnenA bhIruM evA abhaye kahyuM ke, Ape AjJA suMdara karI che, paraMtu thoDo samaya rokAI jAva. A bAju vIra bhagavaMta udAyana rAjAne dIkSA ApIne marUbhUmithI rAjagRhamAM AvI samavasaryA. tyAM jaIne abhaye namaskAra karI carama jinezvarane pUchyuM ke, chellA rAjarSi koNa ? tenA uttaramAM prabhue "udAyanane chellAM rAjarSi jaNAvyA. tarata zreNika pAse jaIne kahyuM ke, jo huM rAjA thAuM to RSi na thAuM, kAraNa ke zrIvIra bhagavaMte chellA rAjarSi to udAyanane jaNAvela che. vaLI zrIvIra bhagavaMta sarakhA svAmIne prApta karIne tamArA sarakhAnA putra thaIne jo huM nAmathI abhaya chuM. paraMtu have bhavathI atyaMta bhayavALo banyo chuM. mATe mane rajA Apo, jethI bhuvanane abhaya ApanAra evA vIra bhagavaMtano Azraya karuM. abhimAna sukhanA kAraNabhUta evA rAjyathI mane saryuM. kAraNa ke maharSio saMtoSasAravALAM hoya tene ja sukha kahe che, AgrahathI grahaNa karAve che, to paNa jyAre teNe rAjya na grahaNa karyuM, tyAre zreNike harSathI dIkSA levAnI anumati ApI. taNakhalA mAphaka rAjyano tyAga karI saMtoSa-sukhane bhajanArA teNe carama tIrthakara mahAvIra paramAtmAnA caraNa-kamaLamAM dIkSA aMgIkAra karI sukha ApanAra saMtoSane dhAraNa karanAra abhaya mRtyu pAmI sarvArthasiddha nAmanA devalokamAM gayA. A pramANe saMtoSa-sukhanuM avalaMbana karanAra bIjo manuSya paNa tevA uttarottara sukhanI prApti kare che. e pramANe abhayakumAra rAjarSinI kathA ! 114 | cAlu adhikAravALA saMtoSanI ja stuti kare che - 171 sannidhau nidhayastasya, kAmagavyanugAminI / amarAH kiGkarAyante santoSo yasya bhUSaNam // 115 // artha : je AtmA pAse saMtoSarUpa alaMkAra che. te AtmAne navanidhio najIkamAM rahe che kAmadhenu tene anusare che ane devo paNa teno dAsa bane che || 115 / TIkArtha : jenuM hRdaya-kamala saMtoSa AbhUSaNathI alaMkRta hoya, ene mahApadmAdika nava nidhio sAMnidhya kare che, kAmadhenu gAya anusaranArI thAya che, devo paNa sevaka mAphaka hAjarA hajura sevAmAM khaDe page ubhA rahe che te A pramANe- saMtoSavALA munio zamanA prabhAvathI taNakhalAnA agrabhAgathI paNa ratnaDhagalAne varasAve che. IcchA pramANe phaLa ApanAra thAya che ane devatAo paNa tenI huM prathama sevA karuM. huM prathama sevA karuM' evI harIphAI kare che. A viSayamAM kaMI zaMkA nathI. A viSayane lagatA zloko kahe che- dhana, dhAnya, suvarNa, rUpuM, bIjI dhAtuo khetara, makAna be pagavALA manuSyo ane cAra pagavALA pazu ema nava prakArano bAhya parigraha hoya che. rAga, dveSa, cAra, kaSAyo, zoka, hAsya, rati, arati, bhaya, jugupsA, veda ane mithyAtva ema cauda atyaMtara parigraha kahelA che. varasAda, uMdara, haDakAyA kUtarA, jherathI thaelA upadravonI mAphaka bAhya parigrahathI ghaNe bhAge atyaMtara kaSAyo. kopAyamAna thAya che. jenA mULa UMDA gayAM hoya ane sthira banI gayAM hoya evA vairAgya Adi mahAvRkSone paNa parigraharUpI mahAvAya mULamAMthI ukheDI nAMkhe che. parigraha upara besIne je mokSanI abhilASA rAkhe che. kharekhara lohanI nAvamAM besI samudra taravAnI abhilASA kare che. iMdhaNathI jema agni utpanna thAya che. tema puruSone dharmanA dhvaMsa karavAnA kAraNo paNa bAhya parigrahothI utpanna thAya che. je nirbaLa manuSya
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza, zlo.115 193 ke bAhya evA saMgone paNa niyaMtraNa karavA samartha banI zakato nathI, te bicAro A atyaMtara parigrahasenAne kevI rIte jItI zakaze ? parigraha e avidyAone krIDA karavA mATe udyAna, duHkharUpI jaLano samudra tRSNArUpI mahAvelaDIno advitIya kaMda hoya to parigraha che. aho ! Azcarya thAya che ke sarva saMganA tyAga karanArA munione paNa dhana rakSaNa karavAmAM tatpara banelAo dhananA arthIpaNAnI zaMkA kare che, rAjA, cora, kuTuMbI, agni, pANI Adino bhaya rAkhanArA dhanamAM ekatAna banela dhanavAno rAtre paNa uMghatA nathI. dukALa ke sukALamAM vanamAM ke vasatimAM paNa zaMkAnA rogathI sabaDatA dhanavAno dareka sthAnomAM duHkhI hoya che, nirdoSa hoya ke doSavALA hoya, tevA nirdhano sukhethI jIve che, paraMtu dhaniko lokamAM utpanna karelA doSo vaDe du:khI thAya che manuSyone dhana upArjanamAM, rakSaNa karavAmAM, nAza pAme ke kharca karavAmAM darekane duHkha ApanAra thAya che. kAnathI pakaDela rIMchanI lIlAne dhAraNa kare che, mAMsanA eka TukaDAne grahaNa karavAnI IcchAvALA zvAno vaDe jema zvAno, tema svajano vaDe paNa dhanavaMto pIDA pAme che, tevA dhanane dhikkAra thAo, 'huM A pramANe arthanI prApti karuM, Ama rakSaNa karIza, A pramANa temAM vadhAro karIza.' yamarAjAnA dAMtayaMtramAM rahelo hovA chatAM dhanavAna tenI AzA choDato nathI. pizAca sarakhI A dhananI AzA jeTalI uzrRMkhala thAya che, daramiyAna mANasone aneka viDaMbanAo batAve che. jo tame sukha, dharma ane mukti-sAmrAjyanI abhilASA rAkhatA ho, to AtmA sivAyanA para padArthono tyAga karIne eka mAtra AzA-tRSNAne svAdhIna karo. svarga ane apavargarUpa nagaranA pravezane aTakAvanAra vajra sarakhI dhAravALI kuhADIthI bhedI na zakAya tevI AzArUpa mahAargalA che. purUSone AzA ja rAkSasI che. viSamaMjarI ane junI madirA che, sarva doSa utpanna karanArI AzAne dhikkAra ho. te mahAtmAone dhanya che, teo ja puNyavaMta che ane teo duHkhasamudra tarI gayA che, jeoe jagatane mUrcyA utpanna karanAra AzA-sarpiNIne jItelI che. teo sukhethI rahI zake che ke jeoe pApanI velaDI sarakhI, du:khanI khANa, sukhano nAza karanAra agni sarakhI, ane aneka doSo utpanna karanArI AzA tRSNAne nirAzA banAvI che. tRSNA davAgnino mahimA koIka alaukika che ke je dharmamegha sarakhI samAdhine te ja kSaNe olavI nAMkhe che. tRSNA-pizAcIthI parAdhIna banelA puruSo dhanavaMto AgaLa dInavacano bole che. gAyana kare che, nRtya ane hAvabhAva karatA paNa zaramAtA nathI. jyAM AgaLa vAyaro ke sUrya-caMdranA kiraNo praveza karI zakatA nathI, tyAM puruSonA rokaToka vagaranA AzArUpI mahAtaraMgo pahoMcI jAya che, je puruSa AzAne AdhIna banyo che, teNe potAnuM dAsapaNuM meLavyuM che, ane jeNe AzAne potAnI dAsI banAvI che, tenuM traNa jagatamAM svAmIpaNuM che, purUSane viSe AzA naisargikI arthAt svAbhAvika nathI, kAraNake puruSa gharaDo thAya to paNa te gharaDI thatI nathI. A tRSNA evA koI utpAta karAve che ke tenI hAjarImAM koI sukha meLavI zakatuM nathI. puruSone zarIranI karacalIo valaya sarakhI banI gaI hoya, tema ja zyAma kezo sapheda paliyAM thaI gayA hoya, tene puSpanI mALA karI. A maMDana karIne kRtArtha banelI AzA bIjuM kyuM maMDana kare ? AzAe je padArthonA tyAga karyo te prApta thayela arthathI paNa vadhI jAya che. AzA je arthone svIkAre che, te to svapnamAM paNa durlabha che. puruSa je padArthone ghaNA prayatnathI meLavavAnI abhilASA kare che, te ja padArtho AzAne tilAMjali ApanArane vagara prayatne prApta thAya che. jo puruSano puNyodaya jAgato hoya to AzA-pizAcikI nakAmI che, ane jo puNyodaya nathI, to paNa AzA-pizAcikA nakAmI che jeNe tRSNAno tyAga karI saMtoSavRtti svIkArI che, te bhaNelo, paMDita, DAhyo, pApabhIruM ane tapodhana che. saMtoSAkRta dhAraNa karanArane potAne svAdhIna je sukha che, te parAdhIna vRttivALA-asaMtoSavALAne kyAMthI
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 yogazAstrano gurjarInuvAda hoya ? saMtoSa bakhtara dhAraNa karanAra upara tRSNAnAM bANonI zreNi paNa vyartha jAya che. tene kevI rIte AvatI aTakAvavI e viSayamAM tuM Akula na thaIza. karoDo vAkyothI je vAta kahevAnI che, te huM tamane eka ja vAkyathI kahuM chuM ke, jenI tRSNA-pizAcI zAnta banI, teNe paramapada prApta karI lIdhuM. AzAnI parAdhInatAno tyAga karI parigrahanuM pramANa ghaTADI sAdhudharmamAM anurAgavALI buddhi karI bhAvasAdhupaNAnA kAraNarUpa dravyasAdhupaNuM arthAta zrAvakapaNuM sevana karavA tatpara bano. mithyA dRSTio karatAM samyagdarzanavALA jano caDIyAtA gaNelA che, ane teo karatAM paNa parimita AraMbha-parigrahavALA dezavirati-dharmavALA zrAvako uttama che. tIvra tapa sevana karanArA anyatIrthiko je gatine pAme che. te gatine somila mAphaka zrAvakadharma pAlana karanArA agara zrAvakadharma lagAra malinapaNe ke doSovALo paNa pALyo hoya to paNa pAmI zake che. anyamatavALA ajJAnIo mahine mahine DAbhanA agra bhAga para rahela jeTaluM bhojana karI pAraNuM karatA hoya, paraMtu teo saMtoSavratavALA zrAvakanI soLamI kaLAnI tulanAmAM AvI zakatA nathI adbhUta tapasyA karanArA tAmali ke pUraNa para suzrAvakane yogya gati karatAM paNa hInagatine pAmyA che, he cetana ! tuM tRSNA-pizAcInA vaLagADa sarakhuM unmata citta na kara, parigrahanI mUccha ghaTADIne saMtoSa dhAraNa kara yatidharmanI uttamatA viSe zraddhA kara, jethI AThabhavanI aMdara aparvaga arthAta mokSanI prApti karI zako. | iti paramAta zrIkumArapAla rAjAne sAMbhaLavAnI IcchAthI AcArya zrI hemacaMdrasUrie racela, jene adhyAtma-upaniSad nAmano paTTabaMdha thaelo che, te yogazAstranA pote racelA vivaraNanA bIjA prakAzano AgamoddhAraka A zrIAnaMdasAgarasUrIzvarajInA ziSya A. zrI hemasAgarasUrie karela gurjarAnuvAda samApta thayo (2)
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza aNuvratonI vistArathI vyAkhyA samajAvyA bAda have guNavratono avasara prApta thayo temAM prathama guNavrata jaNAve che - ___ 172 dazasvapi kRtA dikSu, yatra sImA na lakSyate / / khyAtaM digviratiriti prathamaM tadguNavatam // 1 // artha : jemAM daze dizAmAM karelI gamana maryAdAnuM ullaMghana na karavuM. te digvirati nAmanuM prathama guNavrata che. || 1 || TIkArthaH pUrva, agni, dakSiNa, naiRtya, pazcima, vAyavya, uttara, urdhva, adhorUpa daze dizAo ke ochI dizA mATe je javAnI maryAdA nakkI karI niyama aMgIkAra karavo, te uttaraguNarUpa hovAthI guNavrata kahevAya. A aNuvratonA rakSaNa karanAra ke guNa athavA upakAra karanAra hovAthI dizA pariNAma virati nAmanuM prathama guNavrata kahevAya / 1 / hiMsAdika pApasthAnakothI viratirUpa aNuvrato kahyAM, te to yukta kahevAya paraMtu divratamAM kayA pApasthAnakanI nivRtti kahI che. jethI tene vrata kahI zakAya ? A praznanA uttaramAM kahe che ke, ahi paNa hiMsAdika pApasthAnakonI virati che, te vAta kahe che. 173 carAcarANAM jIvAnAM, vimardananivarttanAt / taptA'yogolakalpasya, sadvataM gRhiNo'pyadaH // 2 // artha : dizAvirati vratathI trasa-sthAvara jIvonA vinAzano virAma thAya che tethI tapelA loDhAnA goLA samAna gRhasthane guNakArI banavAthI A vratane sadgata kahyuM che. / 2 // TIkArtha: tapelA lohagolaka sarakhA gRhasthane nakkI karelI dizA-maryAdA bahAra rahelA trasa, sthAvara jIvone jatAM-AvatAM je mardana thAya, te rU5 hiMsAnI nivRtti karavI. hiMsAno pratiSedha karanAra hovAthI gRhasthane paNa A guNavrata kahevAya. hiMsAnA pratiSedha sAthe asatya Adi bIjA pAponI paNa nivRtti thAya che. zaMkA karI ke, evI rIte sAdhuone paNa digviramaNa vrata levAno prasaMga Avaze. te mATe jaNAvyuM ke gRhastha AraMbha-parigrahavALo hovAthI jyAM jyAM cAle, bese, uThe, khAya, sUve ke koIpaNa kArya kare, tyAM tapelA loDhAnA goLA gabaDavA mAphaka jIvanI virAdhanA kare che, kahyuM che ke :- tapelo loDhAno goLo jyAM gabaDe, tyAM bALyA sivAya na rahe, tema pramAdI gRhastha tevA kAraNane pAmIne dareka sthAnamAM kayuM pApa na kare ? (zrAvaka prajJapti gA. 281 ), samiti - gupti sahita pradhAna vratavALA sAdhuone A doSa lAgato nathI, tethI temane digviratinI jarUra nathI. / 2 //
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 lobha-lakSaNa pApasthAnanI virati karanAra paNa A vrata che, te kahe che 174 jagadAkramamANasya prasarallo bhavAridheH yogazAstrano gurjarAnuvAda svananaM viSe tena, yena, vivirati: vRttA || rU || artha : je AtmAe dizAvirati rUpa vrata dhAraNa karyuM che. teNe jagata upara AkramaNa karanAra ane cotarapha phelAyelAM lobha samudrane skhalanA karI che. / / 3 || TIkArtha : je puruSe dizA-parimANa vrata aMgIkAra karyuM, eTale tene bahAra na javAthI tyAM rahela suvarNa, rUpuM. dhana-dhAnyAdikane viSe ghaNe bhAge tene lobha thato nathI. lobhAdhIna banelo jIva UrdhvalokamAM devanI saMpatti, madhyalokamAM rahelI cakravartI vagerenI saMpatti ane pAtAla lokamAM rahelA nAgakumArAdi devonI saMpattinI abhilASA karato traNe bhuvanane paNa manoratha vaDe IcchA kare che, tethI lobhane jagatano AkramaNa karanAra jamAvyo. vaLI lobhane samudranI upamAM ApI. jema aneka prakAranA vikalpo rUpI kallolothI AkuLa ane jeno pAra pAmavo muzkela che, evA prakAranA AgaLa vadhatA lobhane skhalanA karanAra digvirati vrata che. A vratane lagatA AMtara zloko : gRhasthone A vrata jIMdagI-paryaMta, cAra mahinA ke ochA kALanuM paNa hoya che. haMmezA sAmAyikamAM rahelA, jayaNA pUrvaka badhI pravRtti karatA sAdhuone to koIpaNa dizA-viSayaka virati-avirati hotI nathI. cAraNa-munione to UrdhvamAM meruzikhara upara, tirachI dizAmAM rucakaparvata upara paNa gamana karavAnuM thAya che. tethI temane digvirati hotI nathI. suMdara buddhivALo je dareka dizAmAM javAnI maryAdA kare, te svargAdikamAM akhUTa saMpattiono svAmI bane che. // 3 // bhogopabhoga nAmanuM bIjuM guNavrata kahe che : 175 bhogopabhogayoH saMkhyA zaktayA yatra vidhIyate / bhogopabhogamAnaM tad dvaitIyIkaM guNavratam // 4 // artha : je vratamAM zakti mujaba bhogopabhoganI saMkhyA karAya. tene bhogopabhogamAna nAmanuM bIjuM guNavrata kahevAya || 4 || TIkArtha : jenA lakSaNo AgaLa jaNAvIzuM tevA bhoga ane upabhoganI je vratamAM zArIrika ke mAnasika zakti anusAra saMkhyAnuM parimANa karAya, te bhogopabhoga-mAna nAmanuM bIjuM guNavrata kahevAya. || 4 || bhoga ane upabhoganI vyAkhyA samajAve che - 176 sakRdeva bhujyate yaH sa bhogo'nnastragAdikaH / punaH punaH punarbhogya - upabhogo'GganAdikaH // k 11 artha : anna, phulamALa, Adi je padArtho ekavAra bhogavAya tene bhoga kahevAya ane strI Adi (alaMkAra, vastra vagere) je padArtho vAraMvAra bhogavAya, te upabhoga kahevAya. || 5 ||
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, glo.1-9 197 TIkArtha: bhAta vagere anna, puSpamALA, tAMbUla, vilepana, udvartana, dhUpa, snAna-pAna vagere je eka ja vakhata bhogavAya te bhoga, strI, vastra, AbhUSaNa, ghara, pathArI, khurazI, koca, ghoDAgADI, vAhanAdika aneka vakhata bhogavAya te upabhoga kahevAya || 5 || A bhogopabhoga-vrata bhogavavA yogya vastunuM parimANa karavAthI thAya che. be zlokothI tyAga karavA yogya abhakSya vastuo jaNAve che- 177 madyaM mAMsa, navanItaM, madhUdumbarapaJcakam / anantakAyamajJAta-phalaM rAtrau ca bhojanam // 6 // 178 AmagorasasampRktadvidalaM puSpitaudanam / dadhyahardvitayAtItaM kuthitAnnaM ca varjayet // 7 // artha : madirA, mAMsa, mAkhaNa, madha, kAkoduMbara, Adi pAMca uduMbara anaMtakAya vastuo, ajJAtaphaLo, rAtri bhojana, kAcA dahIM-dUdha, mizrita kaThoLa, vAsI bhAta, be divasa uparanuM ane saDeluM anna A sarva padArtho abhakSya tathA varksa hovAthI tyAga karavA yogya che / 6-7 | TIkArtha: kASTha ane piSTanI banelI madirA-dArU, jaLacara, sthalacara ane khecara jIvonuM mAMsa, mAMsa sAthe cAmaDuM, lohI, carabI, hADakAM paNa samajavA. gAya, bheMsa, bakarI, gheTI ema cAranuM mAkhaNa, mAkhInuM bhamarInuM kauttaka, ema traNa prakAranAM madha, udumbara Adi pAMca anaMtakAya, ajANyAM phala, ane kRttikanuM rAtribhojana, kAcA, gorasa sAthe, kaThoLa, vAsI bhAta, palALelA phaNagA-aMkura phUTelA kaThoLa, be divasa (dUdha-dahIM) pachInuM dahIM, saDeluM ana vigereno tyAga kare. te 6-7 // temAM daza zlokothI madirA choDavAnA kAraNo jaNAve che - 179 madirApAnamAtreNa, buddhirnazyati dUrataH / vaidagdhIbandhurasyApi daurbhAgyeNeva kAminI // 8 // artha : jema durbhAgyanA yoge buddhinA betAja manuSya pAsethI strI bhAgI jAya che, tema madirA pAna karavAthI buddhi dUrathI ja palAyana thAya che. | 8 | TIkArtha : nidhana ane darbhAgyanA doSathI ghaNA catura puruSanI patnI jema palAyana thAya, tema madirApAna karavA mAtrathI buddhi sarvathA kSaya pAme che. || 8 || 180 pApA: kAdambarIpAna-vivazIkRtacetasaH / jananI hA priyIyanti jananIyanti ca priyAm // 9 // artha : madirApAnathI vivaza cittavALA pApI purUSo mAtAne patnI mAne che ane patnIne mAtA mAne che. || 9 | TIkArtha : madirApAna karavAthI vihyala cittavALA pApIo bhAna gumAvavAthI mAtA sAthe priyAnuM ane priyA sAthe mAtAnuM vartana ema avaLA vartanavALA banI jAya che. || 9 || * 1. tADa vigere jhADanA rasa-tADI, 2. loTa vagere padArtho kahovaDAvIne
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 yogazAstrano gurjarAnuvAda tathA 181 na jAnAti paraM svaM vA, madyAccalitacetanaH / - svAmIti varava: vaM, svAminuM nirIti 20 | artha : madirAthI calacitta thayelo purUSa sva-parano bheda paNa jANato nathI. garIbaDo te potAne svAmI mAne che ane potAnA svAmI sAthe nokara jevo vyavahAra kare che || 10 || TIkArtha : madya-pAna karavAthI avyavasthita cittavALo potAne ke bIjAne oLakhI zakato nathI. bicAro rAMkaDo potAne zeTha mAne che ane zeThane sevaka mAnI kAma karavAnI AjJA kare che. caitanya-hIna banelo hovAthI anukaMpA karavA lAyaka hovAthI varAka arthAta bicAro-rAMkaDo evuM vizeSaNa vAparyuM. || 10 || tathA182 madyapasya zabasyeva luThitasya catuSpathe / mUtrayanti mukhe zvAno, vyAtte vivarazaGkayA // 11 // artha : kUtaro zabanI mAphaka coTAmAM ALoTatAM dArUDiyA purUSanA pahoLA karelA moDhAmAM khADAnI zaMkAthI mUtra kare che / 11 183 madyapAnarase magno-nagnaH svapiti catvare / / __gUDhaM ca svamabhiprAyaM prakAzayati lIlayA // 12 // artha : madirApAnanA svAdamAM lIna banelo coTAmAM nagna thaIne sUI jAya che ane potAnA gupta abhiprAyane paNa ramata mAtramAM pragaTa kare che. || 12 //. TIkArtha: madirA-vyasanI mANasa bajAra vacce paNa potAnA kapaDAnuM bhAna rAkhI zakato nathI. nAgo thaIne sUve che, eTaluM ja nahi, paraMtu rAjadrohAdika gunA karyA hoya, to te baMdhana, tADana vagere paNa sahelAIthI kahI nAMkhe che. | 12 // tathA 184 vArUNIpAnato yAnti, kAntikIrtimatizriyaH / vicitrAzcitraracanA, viluThatkajjalAdiva // 13 // artha : jema DhoLAyelAM kAjaLathI vividha citronI racanA nAza pAme che, tema madirA pAnathI kAMti kIrti, buddhi ane lakSmIno nAza thAya che. je 13 TIkArtha : suMdara kaLAmaya citrAmaNanI racanA jema kAjaLathI vinAza pAme che, tema madirApAnathI zarIranuM teja, yaza, tatkAla javAba ApavAnI buddhi ane saMpattio dUra thAya che. | 13 // tathA- 185 bhUtAttavannarInati, rAraTIti sazokavat / tAdikvArtakULa, surApo nonudIti tra | 4 artha : dArUDiyo manuSya bhUtAdhIna jIvanI jema atyaMta nAce che, zokAkuLa purUSanI mAphaka bUmAbUma kare che ane dAhajvarathI pIDita manuSyanI jema jamIna upara ALoTe che | 14 ||
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.10-17 199 TIkArtha : madirA-pAna karanAro bhUta-pretano vaLagADa mAphaka vAraMvAra atyaMta nAce kUde che. marI gaelAnA zoka mAphaka vAraMvAra rudana kare che ane dAhajvaranI pIDAvALAnI mAphaka vAraMvAra bhUmi 52 ALoTe che. / 14 || tathA 186 vidadhatyaGgazaithilyaM glapayantIndriyANi ca 1 mUrcchAmatucchAM yacchantI hAlA hAlAhalopamA // 15 // artha : halAhala jhera jevI madirA aMgone zithila banAve che. Indriyone nirbaLa kare che ane prabaLa mUrchAne ApanArI che. || 15 || TIkArtha : halAhala nAmanA jheranI upamAvALo dArU zarIranA aMgonI zithilatA karanAra, AMkha vagere IndriyonI kAryazaktine ghaTADanAra, atizaya mUrchA pamADanAra thAya che. jhera ane dArU baMnene sarva vizeSaNo lAgu paDe che // 15 || tathA-- 87 viveja: saMyamo jJAnaM, satyaM zaurya, tyA kSamA / madyAtpralIyate sarvaM tRNyAM vahnikaNAdiva // 16 // 1 artha : jema agninA eka TukaDAthI ghAsano Dhagalo baLI jAya che, tema miMdarAthI viveka, saMyama, jJAna, satya, zauca, dayA ane kSamAdi guNono nAza thAya che. / / 16 | TIkArtha : agninA eka mAtra kaNathI ghAsanI moTI gaMjIo vinAza pAme, tema AdaravA lAyaka ane choDavA lAyaka padArthanA jJAnarUpa viveka, Indriyone vaza karavA svarUpa saMyama, satyavANI, AcAra-zuddhirUpa zauca, karuNA, kSamA, A sarva guNo madyapAna karavAthI vinAza pAme che. / / 16 | 188 doSANAM kAraNaM madyaM madyaM kAraNamApadAm / " rogAtura ivApathyaM tasmAn madyaM vivarjayet // 17 // * artha : madirA doSonuM kAraNa che ane Apattiono mukhya hetu che. mATe rogAtura jema apathyano tyAga kare, tema madirAno tyAga karavo joIe // 17 || TIkArtha : rogI mANasa jema apathya bhojanano tyAga kare, tema corI, paradArAgamana Adi doSone utpanna karanAra madIrApAnano tyAga karavo. madirA vyasanI kayuM akArya karavAmAM bAkI rAkhe ? vaLI tenA kAraNe bIjAM paNa vadha-baMdhana vagere saMkaTo utpanna thAya che. ema samajI koI paNa prakAre madirApAnano sarvathA kAyamI tyAga karavo. Ane lagatA AMta2 zloko kahe che-- madirAmAM tenA rasathI utpanna thanArA aneka jaMtuo hoya che, mATe hiMsAnA pApathI DaranArAo hiMsAnA pApathI bacavA mATe madyapAna na karavuM. asatya bolanAranI mAphaka madyapAna karanAra svacchaMdatAthI rAjya ApyuM hoya, tene nathI ApyuM, grahaNa karyuM hoya, tene grahaNa nathI karyuM, hoya tene nathI karyuM, ema avaLuM bole che. madyapAna karanAro nirbuddhi vadha-baMdhanAdimAM nirbhaya banI gharamAM ke bahAra, mArgamAM paradravyone khUMcavIne grahaNa kare che. bAlikA, yuvatI, vRddhA, brAhmaNI ke cAMDAlastrIne ke game te parastrIne madyapAnanA unmAdathI kadarzita tatkAla bhogave che. miMdarA pAna karanAra pApI naTanI mAphaka babaDato,
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 200 gAto, ALoTato, doDato, kopa karato, khuza thato, roto, hasato, abhimAna karato, namana karato, phudaDI pharato, ubho raheto, aneka prakAranA nATaka kare che. saMbhaLAya che ke, madyapAnathI kRSNaputra zAMbe AkhA yadukulano vinAza karyo ane pitAnI dvArikA nagarIno sarvathA bALIne vinAza karAvyo. yamarAjA mAphaka jIvamAtrano koLIyo karanAra haMmezA vAraMvAra madirApAna karato hovA chatAM tene tRpti thatI nathI. ananya matavALA paurANiko ane laukiko paNa madyapAnamAM ghaNA doSo ana parihArapaNuM jaNAve che koIka RSine tapa tapatA dekhI IndrAsana javAnA bhayathI te RSine kSobha pamADavA mATe Indre tenI pAse devAMganAo mokalI. tenA pAse AvIne, teoe te RSine vinayathI sArI rIte prasanna karIne, varadAna ApavA sanmukha thayelA te RSi mAMsa ane abrahmamAM kahyuM ke, jo amArI sAthe abrahma sevana karo ane IcchA hoya to magha ane mAMsanuM sevana karo. narakanA be kAraNonI zuddhikaraNa AlocanA karI madirAno svIkAra karI te bhogomAM lapaTAyo. madathI dharmanI maryAdA nAza pAmI eTale viSaya-madAMdhe mAMsa khAvA mATe bakarAne haNIne sarva kukRtyo karyA. pApanuM mULa, narakanI keDI, sarva ApattinuM sthAna, apakIrti karAvanAra durjano vaDe sevavA yogya, guNIothI niMdita evuM magha haMmezA zrAvake varjavuM. // 17 || have mAMsanA doSo jaNAve che mAMsanA doSo 189 cikhAdiSati yo mAMsaM prANiprANApahArataH / " unmUlayatyasau mUlaM, dayA'khyadharmazAkhinaH // 18 // artha : je purUSa prANInA prANonAM nAza karIne mAMsanuM bhakSaNa karavA Icche che, te dharmavRkSanA dayA nAmanA mULane ja ukheDI nAMkhe che || 18 // TIkArtha : prANInA prANano nAza karyA vagara mAMsa maLavAno saMbhava nathI ane evA prakAranA mAMsane khAvAnI abhilASA je kare che, te dharmavRkSanA dayA nAmanA mULane ukheDI nAMkhe che. II 18 // mAMsa khAvAnI IcchA karanAra paNa prANIonI dayA karaze--ema kahenArane samajAve che--- 190 azanIyan sadA mAMsaM dayAM yo hi cikIrSati / " jvalati jvalane vallIM, sa ropayitumicchati // 19 // artha : haMmezA mAMsane khAnAra je (pApI mANasa) dayA karavAne Icche che. te baLatA agnimAM velaDIne ugADavA jevuM IcchanAro che. II 19 || TIkArtha : haMmezA mAMsa khAvAnuM kArya cAlu rAkhe ane vaLI dayAnI IcchA rAkhe, te saLagatA agnimAM velaDI ropavAnI IcchA jevuM che, eTale ke mAMsabhakSIoe dayA karavI azakya che. | 19 || zaMkA kare che ke, prANI ghAtaka bIjo ane mAMsabhakSaka bIjo che, to pachI mAMsabhakSakane prANInA prANa apaharaNanuM pApa kevI rIte lAge ? tenA javAbamAM jaNAve che ke, bhakSaka paNa ghAtaka che ja, te vAta jaNAve che-- 191 hantA palasya vikretA, saMskartA bhakSakastathA / kretA 'numantA dAtA ca ghAtakA evaM yanmunuH // 20 //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.18-23 201 ** artha : zastrAdithI jIvone haNanAro, mAMsane vecanAra, mAMsano pakAvanAra, mAMsa khAnAra, mAMsane kharIdanAra, mAMsabhakSaNanI anumodanA karanAra ane mahemAnane mAMsa ApanAra A badhA ja zAstramAM ghAtako kahyAM che. | 20 || TIkArya : zastrAdikathI prANa haraNa karanAra, mAMsa vecanAra, mAMsanI vAnagI banAvanAra, mAMsa khAnAra, kharIda karanAra, tenI anumodanA karanAra, atithi Adikane mAMsa ApanAra A sarve sIdhA ke ADakatarA sAkSAt ke paraMparAe prANInA prANonuM haraNa karanAra hiMsaka ja che. ema manumunie kahela che. || 20 || kaheluM ja siddha kare che-- 192 anumantA vizasitA nihantA krayavikrayI saMskartA copahartA ca, svAzruti dhAtAH 1 // 2 // (manu smR. 5/51) artha : "jIva ghAtakanI anumodanA ka2nA2, aMgono vibhAga karanAra, jIvone haNanAra, mAMsane vecanA2-kharIdanAra, mAMsane pakAvanAra, bIjAne mAMsa ApanAra ane mAMsanu bhakSaNa karanAra, A badhA ja hiMsaka che" | 21 // TIkArtha : haNanAranI anumodanA karanAra aMganA vibhAga karanAra, mAranAra, lenAra, vecanAra, mAMsa pakAvanAra, pIrasanAra, khAnAra A sarve ghAtako che. | 21 || tenA anusaMdhAnamAM bIjo zloka kahe che-- 193 "nA'kRtvA prANinAM hiMsA, mAMsamutpadyate kvacit / na ca prALivadha: svayaM-stasmAtmAMsa, vivarnayet" // 22 // (manu smR. 5/48) artha : vaLI, prANIonI hiMsA vaga2 mAMsa kyAreya utpanna thatuM nathI. temaja prANIvadha svarga ApanAra nathI, tethI mAMsano tyAga karavo. 22 || TIkArtha : atizaya duHkha ApanArI hiMsA karyA vagara, prANIno ghAta karyA vagara mAMsa utpanna thaI zakatuM nathI. temaja prANIvadha svarga ApanAra thato nathI, paNa narakanA duHkhanuM kAraNa che, mATe mAMsano tyAga karavo // 22 // have bIjAno tyAga karI mAMsa-bhakSaNa karanAra ja vadhakAra che, tenI sAbitI karatA kahe che- 194 ye bhakSayantyanyapalaM, svakIyapalapuSTaye 1 ta eva ghAtakA yanna vadhako bhakSakaM vinA // 23 // artha : je pApIo potAnA mAMsanI puSTi mATe bIjAnA mAMsano AhAra kare che, teo ja kharA hiMsaka che, kema ke khAnAra vinA vadha karanAra hoto nathI. II 23 || TIkArtha : potAnA mAMsanI puSTi mATe jeo bIjAnuM mAMsa khAya che, te ja kharekhara paramArthathI ghAtako che, nahiM ke haNanAra, lenAra, vecanAra, kAraNake bhakSaNa karanAra vinA vadha karanAra hotA nathI tethI
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 yogazAstrano gurjarAnuvAda haNanAra, lenAra, vecanAra, vagere karatAM paNa bhakSaNa karanAra moTo pApI che. kAraNa ke te keTalAMka samayanA potAnA jIvita mATe ke potAnA mAMsanI puSTi mATe pArakAnA jIvitano nAza kare che. kahevuM che kebIjAnA prANone haNIne jeo potAne prANavALA banAve che, teo thoDA divaso mATe potAnA AtmAne bhAvI vinAza noMtare che. tathA potAnA ekanA thoDA jIvana khAtara ghaNA jIva-samudAyane duHkha kare che. teo zuM potAnA jIvane zAzvata-ajarAmara mAne che ? || 23 || e ja vAta durgachA sAthe jaNAvatAM kahe che. 195 mi( mRSTAnnAnyapi viSThAsyA-damRtAnyapi mUtrasAt / yutharminasthA , te ja pApamAvat ? | 24 | artha : jemAM miSTabhojano paNa viSTArUpe pariNAme che ane amRta jevAM svAdiSTa pINAM paNa mUtrapaNe pariNAma pAme che. tevA A tuccha tananI puSTi mATe kayo buddhimAna pApanuM AcaraNa kare ? | 24 || TIkArtha : cokhA, maga, aDada, ghauM, vagerenA svAdiSTa bhojano paNa chevaTe viSTApaNe pariName che, dUdha vagere suMdara pINAo mUtra banI jAya che, A zarIra paNa azuciya che, to pachI kayo samaju A zarIra mATe prANighAta karavAnuM pApa Acare ? | 24 || have mAMsabhakSaNamAM doSa nathI. ema kahenArane niMde che 196 mAMsAzane na doSo'stI-tyucyate yairdurAtmabhiH / vyAdhagRdhravRkavyAghra-zRgAlAstairgurUkRtAH // 25 // artha : 'mAMsa khAvAmAM koI doSa nathI AvuM je durAtmA bole che, teoe zikArI, gIdha, varU, vAgha ane ziyALane guru tarIke svIkAryA che. || 25 || TIkArtha : je durAtmAo mAMsa khAvAmAM doSa nathI ema kahe che. jema ke - mAMsa bhakSaNa karavAmAM, madyapAna karavAmAM ane maithuna sevanamAM doSa nathI, kAraNake A to jIvonI pravRtti che, jeo tenI nivRtti kare che, te mahAphaLavALI che' A pramANe kathana karanArAoe kharekhara zikArIo, gidhaDAo, jaMgalI kUtarA, vAgha, ziyALa Adine potAnA upadezaka guruo banAvyA jaNAya che." kahelA zikArIo Adi guruo sivAya AvA prakArano upadeza ke zikSaNa bIjA koI sajjana to na ja Ape. mahAjanane pUjya hoya te Avo upadeza ke zikSaNa to na ja Ape. nivRtti to mahAphaLavALI che. " ema bolanArane "pravRtti doSavALI nathI' emanuM potAnuM vacana ApoApa virodha pragaTa kare che. AvAne vadhAre zuM kahevuM? || 25 // nirukata-balathI paNa mAMsa tyAga karavA lAyaka jaNAve che- 197 "mAM sa bhakSayitA'mUtra, yasya mAMsamihAmyaham ? / etanmAMsasya mAMsatve, niruktaM manurabravIt" // 26 // (manu smR. 5/55) artha : "huM jenuM mAMsa ahIM khAuM chuM. te jIva paralokamAM mAruM mAMsa khAze" A pramANenuM vacana manue mAMsanA mAMsapaNAnI vyAkhyAmAM kahyuM che. || 26 //. TIkArtha : je manue paNa mAMsa zabdanA akSaro chUTA pADIne nirukta artha A pramANe kahelo che ke,
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.24-29 203 jenuM mAMsa huM ahIM khAuM chuM. te AvatA bhavamAM mane bhakSaNa karanAro thaze." || 26 | mAMsa-bhakSaNanA mahAdoSa kahe che198 mAMsAsvAdanalubdhasya, dehinaM dehinaM prati / hantuM pravartate buddhiH, zAkinyA iva durdhiyaH // 27 // artha : jema duSTa buddhivALI zAkinIne bIjAne mAravAnI buddhi thAya che, tema mAMsanA svAdamAM lubdha banelA purUSane paNa pratyeka prANIne mAravAnI buddhi utpanna thAya che. || 27 | TIkArtha : jema zAkinI je je puruSane strIne ke anya prANIne dekhe che, tene tene haNavAnI tenI buddhi pravarte che, tevI rIte mAMsanA svAdamAM laMpaTa banelA durbuddhivALA puruSane je je matsAdika jaLacara, mRgalA, DukkarAdika, gheTAM, bakarAM vagere sthaLacara ane tetara, lAvaka Adi khecara ke uMdara Adine paNa mAravAnI buddhi thAya che. ra7 | vaLI mAMsAhArIo uttama padArthono tyAga karI halakA padArtha grahaNa kare che, tenI buddhinI adhamatAne batAvatA jaNAve che- 199 ye bhakSayanti pizitaM, divyabhojyeSu satsvapi / sudhArasaM parityajya, bhuJjate te halAhalam // 28 // artha : jeo divyabhojano pAse hovA chatAM mAMsane khAya che, teo amRtanA rasane choDIne halAhala jhera khAya che. || 28 || TIkArthaH sarva dhAtuonuM poSaNa karanAra, sarva Indriyone prIti ApanAra dUdha, dUdhapAka, mAvo, barapha, peMDA, zikhaMDa, dahIM, lADavA, puDalA, ghebara, goLapApaDI, vaDI, pUraNa, vaDAM, pApaDa, zeraDI, goLa, sAkara, drAkSa, AMbA (kerI), keLAM, dADama, nALiyera, nAraMgI, khajUra, akharoTa, rAyaNa, phaNasa Adi aneka divya sAmagrI hovA chatAM teno anAdara karIne mUrkha manuSyo kharAba gaMdhavALAM, dekhavA paNa na game tevA ulaTI thAya tevAM, Dukkara vagerenA mAMsa khAya che, teo kharekhara jIvitanI vRddhi mATe amRtarasano tyAga karIne jIvitano aMta karanAra halAhala jheranuM pAna kare che. nAnA bALaka paNa pattharano parihAra karI suvarNane ja pakaDe che, tevA bALakathI paNa mAMsa bhakSaNa karanAra vadhAre bAliza che. / 28 / bIjA prakAre mAMsa bhakSaNanA doSa kahe che- 200 na dharmo nirdayasyAsti, palAdasya kuto dayA ? / patnanuSyo ne tatti, vidyApavizenadi che 21 che artha : nirdaya puruSamAM dharma nathI hoto ane mAMsa khAnArane dayA kyAMthI ? mAMsa bhakSaNano lobhI uparanI vAta jANato nathI. mAMsanA doSa jANe to paNa te bIjAne te doSa kaheto nathI. / 29 TIkArtha : dharmanu mUla dayA che, tethI kRpA-rahitane dharma hoto nathI. mAMsa khAnArane paNa vadha karanAra kahelo hovAthI tene paNa dayA nathI, tethI temAM paNa nidharmanA nAmano doSa che. prazna thayo che ke cetanAvALo purUSa potAnA AtmAmAM dharmonA abhAvano AkSepa kevI rIte sahana karI zake ? teno javAba ApatAM jaNAve che ke, mAMsalaMpaTane dayA ke dharma kazI khabara paDatI nathI. kadAca jANato paNa hoya to paNa pote mAMsa choDI zakato nathI. eTale sarve mArA jevA mAMsa khAvAvALA thAva, e kAraNe cAmaDAvALo mAphaka
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 yogazAstrano gurjarAnuvAda bIjAne mAMsa na khAvAno upadeza Apato nathI. saMbhaLAya che- koIka gAmaDIo mArgamAM jato haze, tene eka sApaNe DaMkhyo. sApaNa "A sarvene karaDo' AvuM vicArIne bIjA koIne te mArge jatA aTakAvyA nahi, sApaNa bIjAne karaDI, teNe paNa bIjA janArane kahyuM nahi, evI rIte sAtane karaDI. mAMsa-bhakSaNa karanAra paNa mAMsa bhakSaNanA pApathI pote narake paDe 'duSTAtmAo pote nAza pAme ane bIjAone paNa nAza pamADe che' e niyama mujaba bIjAone paNa upadeza ApI mAMsAhArathI rokatA nathI. | 20 || 201 kecin mAMsaM mahAmohAdaznanti na paraM svayam / revapatratithiyopi yahUre che 30 artha : keTalAMka loko mAtra mAMsa khAya che, eTaluM ja nahi paNa mahAmohanA prabhAvathI bIjA devapitA-atithi AdinI tRpti mATe mAMsano bali paNa Ape che. | 30 || TIkArtha : kuzAstrothI ThagAelA keTalAMka ajJAnatAthI ekalA pote ja mAMsa khAya che, eTaluM ja nahi, paraMtu devatAone mRtyu pAmelA pitAdika pUrvajone ane AmaMtrelA brAhmaNa atithione kalpanA karI dharAve che. temanA dharma zAstrakAroe AvuM kaheluM che, te vAtanuM samarthana kare che | 30 || 202 "krItvA svayaM vA'pyutpAdya, paropahRtameva vA / revAn pittana samakhyarca, vAvanuM mAMsa na tuSyati'' 32 (manu smR. pa3i2) artha : je manuSya mAMsane kharIdIne athavA pote ja utpanna karIne ke bIjA vaDe balidAna karAyelA mAMsathI deva tathA pitAonI pUjA karIne khAya che te manuSyane doSa lAgato nathI. / 31 // TIkArtha : kasAInI dukAnethI vecAtu le te mAMsa devanI pUjAmAM laI zakAtuM nathI. eTale zikAra karanAra ke jALathI pakSIo pakaDanAra pAradhI pAsethI mRga ke pakSIonAM mAMsa kharIda karIne athavA pote utpanna karIne brAhmaNa mAgIne, kSatriya zikAra karIne athavA bIjAe temane bheTa ApyuM hoya, te mAMsathI devatAnuM ane pitRonuM pUjana karIne pachI khAya to doSa nathI.' A kathana mahAajJAnatAthI bhareluM che, te ame pahelA prANIonAM ghAtanuM kAraNa mAMsa pote khAvuM te ayukta hovAthI, devatAne dharAvavAnI vAta to karI ja kema zakAya ? devatAoe to pUrvanA sukRta puNyayoge dhAturahita vaikriya zarIra meLaveluM che, tema ja teo kavalAhAra vagaranA che, te mAMsa kevI rIte khAya ? je bhakSaNa karanAra nathI tene dharAvavAnI kalpanA karavI, te naryuM ajJAna ja che. pitR Adi pUrvajo potapotAnA sukRta-duSkRta pramANe gati pAmelA hoya ane karmAnusAre phala anubhavatA hoya che, paraMtu putrAdikonA sukRtathI teo tarI zakatA nathI. teone vaLI mAMsa dharAvavAnA pApathI bacAvI ke tArI zakAtA nathI. putrAdikoe kareluM sukRta-puNya teone maLatuM nathI. AMbAne siMcavAthI nALiyerI ke bIjA vRkSo phaLatA nathI. narakamAM pADanAra mAMsa atithine ke paroNAgata karavA yogyane ApavuM e mahAadharma mATe thAya che. A pramANe teonuM vartana paNa ajJAna bhareluM che. have kadAca tame kahezo ke "zruti-smRtimAM vidhAna kareluM hovAthI temAM zaMkA na karavI ane khaMDana na karavuM. to teno parihAra karatAM jaNAve che ke, zrutinA aprAmANika vacanomAM zraddhA karavI azakya che ane tenA A vacano kevI rIte zraddhA karI mAnavA ? jema ke- gAyano sparza pApanAza kare che. vRkSonI pUjA, gheTAM bakarAMno vadha svarga ApanAra thAya che. brAhmaNone bhojana karAvavAthI pitAdika
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.30-33 205 pUrvajone tRpti thAya che. kapaTa karanAra devo e Apto che. agnimAM havana kare, to devatAne prIti karanAra thAya che.' evA prakAranAM zruti-vacanomAM yukti samajanArAM kevI rIte zraddhA kare ? kaheluM che ke- "viSTA bhakSaNa karanArI gAyone sparza pApa haraNa karanAra thAya che. vRkSo pUjavA yogya che, bokaDAno vadha svarga prApta karAve che, brAhmaNone bhojana karAvavAthI pitRo dharAI jAya che, kapaTa karanAra devo Apta gaNAya che. agnimAM havana karela devone pahoMcI jAya che. AvA prakAranI zrutinI asAra vANInI lIlA koNa pAmI zake che ?' tethI karI mAMsathI devapUjA-Adika zAstra-vidhAno e naryuM ajJAna che. vistArathI have saryuM. // 31 || koI zaMkA kare ke maMtrathI saMskArita karelo agni bALato ke pakAvato nathI, tema maMtrathI saMskAra kareluM mAMsa doSa mATe thatuM nathI. kaheluM che ke--, 'zAzvata' veda vidhimAM AsthAvALAe koI prakAre maMtrothI saMskAra karyA vagaranAM pazuonuM bhakSaNa na karavuM paNa maMtrothI saMskAra karelAnuM ja bhakSaNa karavuM.' (manusmRti 5/36) te mATe ahIM jaNAve che-- 203 mantrasaMskRtamapyadyA - dyavAlpamapi no palam bhavejjIvitanAzAya, hAlAhalalavo'pi hi 1 5 32 // artha : maMtrathI pavitra karAyelA javanA dANA jeTalA mAMsane paNa nahiM khAvuM kema ke, halAhala jherano kaNiyo paNa jIvitanA nAzane mATe thAya che. // 32 || TIkArtha : java jeTaluM alpa paNa mAMsa, maMtrathI pavitra kareluM hoya to paNa na khAvuM. agninI dahanazaktine maMtro rokI zake che, tema narakAdi gati prApta karAvanAra mAMsanI zaktine maMtro rokI zakatA nathI. jo ema ja banI zakatuM hoya to sarva pApo karIne pApa nAza karanAra maMtranuM vAraMvAra smaraNa karIne kRtArtha banI zakAya ne maMtrathI ja sarva pApo nAza thatAM hovAthI evI rIte sarva pApono pratiSedha paNa nakAmo banI jAya. have kadAca kahezo ke 'thoDI miMdarA' lIdhI hoya, to te mUrchA pamADatI nathI. tema alpamAMsa pApa mATe thatuM nathI. tenA javAbamAM kahe che ke jherano kaNiyo paNa jIvita nAza karanAra thAya che, tema alpamAMsa paNa durgatimAM laI janAra bane che // 32 // have mAMsano moTAmAM moTo doSa batAvIne upasaMhAra kare che : 204 sadyaH saMmUcchitAnanta- jantusantAnadUSitam / nAdhvani pAtheya, jonIyApizita sudhI: ?5 rUrU // artha : prANIno vadha thatA ja anaMtA saMmUrcchima jIvo jemAM utpanna thAya che. tevA jIvothI dUSita ane narakanA mArgamAM bhAtA samAna mAMsane kayo buddhimAna puruSa khAya ? || 33 || TIkArtha : prANIne kApatAM ke vadhu karatAMnI sAthe ja tarata tenI (mAMsanI) aMdara nigodarUpa anaMtA saMmUcchima jIvo utpanna thAya che ane tenI vAraMvAra utpanna thavAnI paraMparA cAlu ja rahe che. zAstramAM kaheluM che. kAcAM ke rAMdhelA mAMsa ke raMdhAtI mAMsa-pezIomAM nigodanA samUcchima jIvone janma-maraNa satata jaNAvelA che. mATe narakanA mArganuM A pAtheya (bhAtuM) che. A kAraNe kayo samaju narakanA bhAtA sarakhuM mAMsa-bhakSaNa kare ?
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda mAMsane lagatA upayogI AMtara zloko kahe che-- niyaMtraNa vagaranA alpajJa nAstika mAMsa-laMpaTa kuzAstrone racanArAoe dhIThAIthI mAMsa bhakSaNa karavAnuM kaheluM chuM tenA karatAM bIjo koI nirlajja nathI ke je narakAgnimAM Indhana thanArA potAnA mAMsane pArakA mAMsathI poSaNa karavAnI IcchA kare. kharekhara haju to bhUMDa ghaNo sAro gaNAya ke, je manuSyanI viSTAthI potAnI kAyAne puSTa kare che. paraMtu prANighAta karIne tenA mAMsathI potAnuM aMga vadhAranAra nirdaya mANasa sAro nathI. jeoe manuSyone bAkI rAkhI bAkInA sarva jaMtuonA mAMsane bhakSya jaNAveluM che. temAM mane ema zaMkA thAya che ke, temAM tene potAnA vadhano bhaya lAgyo hoya, manuSya mAMsa ane pazumAMsamAM je taphAvata mAnato nathI, tenA jevo koI adhArmika nathI ane tenA jevo koI moTo pApI nathI. manuSyanAM vIrya ane strInA rudhirathI utpanna thaeluM. viSTAnA rasathaI vRddhi pAmeluM. thIjelA lohIvALuM mAMsa kIDA sivAya koNa khAya ? aho ! kheda ane AzcaryanI vAta che ke brAhmaNo-dvijAtio zaucamUla dharma kahe che, chatAM te adhamo sAta dhAtuothI utpanna thaelA mAMsane khAya che. ghAsa khAnArA evA je pazuo temane mAMsa ane anna samAna che, teone jIvita ApanAra amRta ane mRtyu ApanAra jhera samAna che. 'satpuruSone bhAtanI mAphaka prANInuM aMga hovAthI mAMsa bhakSaNa karavA yogya che ? e pramANe je ajJAnI ane jaDa purUSo yuktithI kahenArA che, to pachI gAyathI utpanna thanAra gomUtarane teo dUdhanI mAphaka kema pItA nathI ? bhAta vageremAM prANInA aMganuM nimitta te bhakSapaNAnuM kAraNa nathI. pavitra zaMkho ane prANInA aMgasvarUpa hADakAdika jema sarakhA nathI. tema bhAta vagere bhakSya ane mAMsAdika abhakSya kahelAM che, je prANInA aMga mAtrathI mAMsa ane cokhA samAna gaNAvanArA che, teo strIpaNAnI mAtA ane patnImAM samAnatAnI kalpanA kema nathI karatA ? eka paNa paMcendriya jIva kAraNe vadhamAM ke tenA mAMsa-bhakSaNamAM jevI rIte naraka-gamana jaNAveluM che, tema dhAnya-bhojana karanArane naraka jaNAvela nathI. rasa ane lohInA vikArane utpanna karanAra dhAnya mAMsa na gaNAya tethI mAMsa na khAnArA ane dhAnyanuM bhojana karanArA pApI nathI. dhAnya pakavavAmAM jo ke prANIvadha thaI jAya che, paraMtu, dezavirativALA zrAvakone te eTalo atyaMta bAdhaka nathI. mAMsAhArInI gati vicAranAra ane dhAnya-bhojanamAM saMtoSa mAnanArA saMta purUSo jainazAsana pAmelA gRhastho hovA chatAM paNa UMcA prakAranI sura-saMpattione prApta kare che. II 33 // have krama pramANe AvatA mAkhaNa bhakSaNano doSa kahe che-- 206 205 antarmuhUrttAtparataH, susUkSmA janturAzayaH 1 yaMtra mUrcchanti tanAdya, navanIta viveiima // rU4 // artha : jemAM eka aMtamuhurta bAda turata ja ati sUkSma evA jIvonAM DhagalA utpanna thAya che, tevA mAkhaNane vivekI purUSoe na khAvuM // 34 || TIkArtha : jemAM be ghaDInI aMdaranA samayamAM ati bArIka jaMtuonA samUho utpanna thAya che, tevo mAkhaNa vivekI purUSoe bhakSaNa karavuM na joIe. // 34 // e ja vAta vizeSa vicAre che- 206 ekasyApi hi jIvasya, hiMsane kimaghaM bhavet / jantujAtamayaM tatko, navanItaM niSevate ? // 1 // artha : eka jIvanI hiMsA keTaluM badhuM pApa thAya ? tethI jIvonA samUhathI bharelA mAkhaNanuM sevana
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.34-38 207 ----... kayo vivekI AtmA kare ? || 35 || TIkArtha : mAtra eka ja jIvanA vadhamAM sumAra vagaranuM pApa thatuM hoya, to pachI aneka jIvonA samUhanA ghAtavALuM mAkhaNa kayo samaju bhakSaNa kare ? || 35 // tyAra pachI kramasara AvatA madha-bhakSaNanA doSo kahe che207 anekajantusaGghAta-nighAtanasamudbhavam jugupsanIyaM lAlAvat, kaH svAdayati mAkSikam ? // 36 // arthaH aneka jIvonA nAzathI utpanna thayelA ane lALanI jema niMdanIya evA madhane kayo sacetana purUSa khAya? TIkArtha: aneka jaMtuonA samUhanA vinAzathI taiyAra thayeluM ane mukhanI lALa sarakhuM jAguptanIya, mAkhIonI mukhanI lALa-thuMkathI baneluM madha kayo vicAravaMta purUSa bhakSaNa kare ? upalakSaNathI bhramarAdikanuM madha paNa samajI levuM || 36 have madha bhakSaNa karanArAnuM pApIpaNuM jaNAve che 208 bhakSayanmAkSikaM kSudra-jantulakSayodbhavam / stanatunihantuSya, saunimyotirikta rU7 | artha : lAkhkho tuccha jIvonA vinAzathI utpanna madhane khAnAro purUSa alpa prANIone mAranAra kasAIothI paNa caDhiyAto che || 37 || TIkArthaH hADakAM vagere nA hoya te zudra jaMtu kahevAya, athavA tuccha halakA jIvone paNa zudra gaNelA che, tevA lAkho jIvonA vinAzathI utpanna thavAvALuM madha khAnAro thoDA gaNatarInA pazu haNanArA khATakIo karatAM paNa vadhI jAya che. bhakSaNa karanAra paNa ghAtaka ja che e vAta AgaLa kahevAI gaI che /37 || eThA bhojananA tyAga karanAra laukikone paNa madha eThavADa sarakhuM hovAthI parihAra karavA jaNAve che- 209 ekaikakusumakroDAd-rasamApIya makSikAH / / yadvamanti madhucchiSTaM, tadaznanti na dhArmikAH // 38 // artha : madhamAkhIo eka eka phulanA khoLAmAMthI rasanuM pAna karIne jenuM vamana kare che, tevA eThA madhane dharmAtmAo khAtA nathI. / 38 // TIkArthaH eka eka puSpamAMthI makaraMdarasanuM pAna karIne madhamAkhI tene vamana kare che, tevA madhane eThAM bhojanane na khAnAra dhArmika puruSo khAya nahi. lokomAM paNa "eThuM na hoya tevuM pavitra bhojana karavuM evo ziSTAcAra gaNelo che . 38 | zaMkA karI che ke madha (vAta-pitta-kapha) traNa doSa zamAvanAra che. roganI zAMti mATe AnA karatA caDiyAtuM bIjuM auSadha nathI, to pachI madha khAvAmAM kayo doSa ? tenA pratyuttaramAM jaNAve che-
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 yogazAstrano gurjarAnuvAda 210 apyauSadhakRte jagdhaM, madhu zvabhranibandham / bhakSitaH prANanAzAya, kAlakUTakaNo'pi hi // 39 // artha : auSadha mATe khavAyeluM madha paNa narakagatinuM kAraNa che. khAdhelA kAlakuTa jherano eka kaNIyo paNa prANonA nAza mATe thAya che. || 30 | TIkArthaH rasa-lolupatAnI bAbata bAju para rAkhIe, paraMtu auSadha khAtara-roga maTADanAra madha hoya to paNa madha bhakSaNa karanAra narake jAya che. pramAdathI ke jIvavAnI IcchAthI paNa kAlakuTa jherano nAno kaNIyo paNa khAdho hoya to te prANa nAza karanAra thAya che. || 30 || vaLI prazna karyo ke, khajUra lAkSAdinA rasa mAphakha madha madhura svAdavALuM ane Indriyone AnaMda ApanAra hovAthI kevI rIte tyAga karavuM? tenA uttaramAM jaNAve che - 211 madhuno'pi hi mAdhurya-mabodhairahahocyate AsAdyante yadAsvAdA-cciraM narakavedanAH // 40 // artha : khedanI vAta che ke - jeno svAda karavAthI lAMbA kALa sudhI narakanI vedanAo bhogavavI paDe che. tevA madhane paNa madhura kahenArA bicArAM ajJAnI che | 40 || TIkArtha : vAta sAcI che ke, vyavahArathI madha pratyakSa madhura lAge che, paraMtu paramArthathI vicAratA narakavedanAnuM kAraNa hovAthI atyaMta kaDavuM che, khedanI vAta che ke, pariNAme kaDavAM evA madhane madhura svAda kahenArA ajJAnI che. madhano svAda karanArA nArakanI tIvra vedanA lAMbA kALa sudhI bhogavaze. 40 ! madha pavitra hovAthI devonA abhiSekamAM upayogI che ema mAnanArA pratye hAsya karatAM jaNAve che- 212 makSikAmukhaniSTayUtaM, jantughAtodbhavaM madhu / ho ! pavitra manvInA, sevAne, prayukti che 42 che. artha : mAkhIonA mukhanA ghUMkarUpa ane jIvonA ghAtathI utpanna thaelA madhane pavitra mAnanArA mUDha manuSyo devonA snAnanA upayogamAM paNa tene grahaNa kare che 41 | TIkArtha : aho ! AzcaryanI vAta che ke, mAkhIo mukhamAMthI vamana thaelA ane aneka jaMtuonA ghAtathI taiyAra thayelA apavitra madhane pavitra mAnanArA zaMkara vagere devonA abhiSeka karavAmAM vApare che. aho ! zabda upahAsa-mazkarI arthamAM, jema ke- UMTonA vivAhamAM gadheDAo saMgItakAra tarIke AvelA che, mAMhomAMhe teo ekabIjAnI prazaMsA kare che ke, "aho ! tamAruM rUpa ! " "aho ! tamAro zabda ! | 41 H. have krama pramANe AvelA pAMca udumbaranA doSo jaNAve che- 213 udambavaTaplakSa-kAkodumbarazAkhinAm / _ pippalasya ca nAznIyAt, phalaM kRmikulAkulam // 42 // artha : ahIM udumbara zabdathI pAMca prakAranA vRkSo samajavA, te A pramANe- vaDa, pIpaLo, pArasa pIpaLo, uMbara plekSa, pIpaLAnI eka jAta. A pAMceya prakAranA vRkSanAM phala na khAvAM, kAraNake eka
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.39-46 *** phaLanI aMdara eTalA kIDAo hoya che ke, jenI gaNatarI karI zakAtI nathI. // 42 // TIkArtha laukika zAstromAM paNa kaheluM che ke-- "nathI samajI zakAtuM ke urdubaranA phalamAM rahelA jIvonI sAthe rahelo koI jIva (phala-bhakSaNanA bAnAthI jIva bhakSaNa karanArA) te manuSyanA cittamAM kramathI ke krama vinA, kyAre, kyA mArge ane kevI rIte praveza kare che --- (te bhakSaNa karavAnuM) citta phATI jAya, TukaDA thAya, phuTI jAya, tuTI jAya, cUrAI jAya, atyaMta gaLI jAya ke vidAraNa thaI jAya to paNa te jIva tenA cittamAMthI nIkaLe ke na paNa nIkaLe'' || 42 // pAMca udumbara-phalanA paccakkhANa : 214 aprApnuvannanyabhakSyamapi kSAmo bubhukSayA 209 1 na makSatti puchyAtmA, padmodyumnAnaM tam // 4rU // TIkArya : sulabha dhAnya ane phaLa-samudra deza ke kALamAM je pAMca udumbara phalane khAtA nathI, te vAta to bAju para rAkhIe. paraMtu deza ane kAlanA kAraNe bhakSya dhAnya ke phalanI prApti na thAya, bhUkhathI levAyo hoya ane dubaLo thayo hoya, 'svasthatAvALAne vrata-pAlana karavuM bahu muzkela nathI.' to paNa te puNyAtmA pAMca udumbara-phalonuM bhakSaNa karato nathI. 43. 2 Ardra: ndraH samagropi, sarva: zilayopa / snuhI lavaNavRkSatvak kumArI girikarNikA // 44 // 216 zatAvarI virUDhAni, guDucI komalAlikA / palyaGko'mRtavallI ca, vallaM zUkarasaMjJitaH // 45 // 217 anantakAyA: sUtroktA: apare'pi kRpAparaiH I mithyAdRzAmavijJAnAH varjanIyAH prayatnataH // 46 // artha : sarva bhInA kaMdo, sarva vanaspatinA komaLa pAMdaDA, thoranuM vRkSa, lavaLavRkSanI chAla, kumArI ane girikarNIkA nAmanA vRkSa, zatAvarI nAmanI vela, kaThoLamAM utpanna thatAM aMkurA, gaDUcI nAmanI vela, komaLa AMbalI, pAlakhanI bhAjI, amRtavela, karavela, A sivAya bIjA paNa mithyAdaSTi jIvothI ajJAta evA anaMtakAya padArthono kRpA parAyaNa zrAvakoe teno tyAga karavo joIe // 44-45-46 || TIkArtha : nahi sukAela sarva jAtinA kaMda, sukAelA to nirjIva thavAthI anaMtakAyapaNuM rahetuM nathI. kaMda eTale vRkSanA thaDanI nIce jamInamAM 2helo bhAga, A sarva lIlA kaMdo anaMtakAya che. temAM keTalAMkanA nAmo jaNAve che. suraNa kaMda, jenAthI harasa roganI zAMti thAya che. Adu-lIlI sUMTha, lasaNa, vajakaMda, dareka jAtanI nahi sukAelI haLadara, lIlo-tIkho kacUro, kamalakanda, gAjara, padminI kaMda, kaserU-kharasaIno kaMda, mundara, mustA(motha), mULAnA kaMda, baTAkA, DuMgaLI ratALuM, hastikaMda, manuSyakaMda vagere. kizalaya eTale dareka vanaspatinA prauDha pAMdaDAnI pUrvAvasthAnA komaLa pAMdaDA ke dareka bIjamAMthI prathama nIkaLatAM aMkuro anaMtakAya hoya che. jyAre te vRddhi pAme, komaLatA na rahe ane rUDha bane tyAre te pratyeka vanaspati kahevAya. bAkI dareka vanaspatikAyanI pUrvAvasthA anaMtakAya-svarUpa hoya. snehI eTale vajra, taru thorIyA, hAthIyA-kAMTALA, thora vADamAM upayogI thAya che. te anaMtakAya che. lavaNa nAmanA vRkSanI chAla, ekalI
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 yogazAstrano gurjarAnuvAda chAla ja anaMtakAya che. bAkInA avayavo pratyeka vanaspati che kumArI-kuMAra prasiddha che. jenA patro be dhAromAM kAMTAvALA lAMbA paranALanA AkAranA hoya che. girikarNikA eka jAtanI velaDI jene garamara kahe che. zatAvarI velaDI vizeSa, virUDha eTale kaThoLamAMthI nIkaLatA aMkurA, kaThoLane palALI rAkhe eTale temAM aMkurA nIkaLe te. gaDucI eTale dareka jAtanA gaLonA velA, je lImaDA vagere vRkSo upara hoya che. komaLa AMbalI-bIja na thayA hoya tevI kuNI AMbalI aMnatakAya che. ciciNikA paNa kahevAya che. palthaka-eka jAtanuM pAlakhanuM zAka, amRtavelI nAmanI velaDI zukaravAla-zukravelI, jenI jaMgalamAM moTI velaDIo thAya che. paraMtu dhAnyamAM je vAla gaNAvyA che, te anaMtakAya nathI. A nAmo AryomAM prasiddha che. plecchomAM prasiddha evA nAmo jIvAbhigama nAmanA sUtramAM kahelA che. bIjA bhedavALA anaMtakAya paNa kRpAvaMta zrAvakoe varjavA joIe. mithyASTione to vanaspatimAM ja jIvanI zraddhA na hovAthI anaMtakAyapaNAnI mAnyatA to kyAMthI hoI zake ? || 44-45-46 || have ajJAta phaLa-phula varjavA mATe jaNAve che- 218 svayaM pareNa vA jJAtaM, phalamadyAdvizAradaH / niSiddhe viSaphale vA, mA bhUdasya pravartanam // 47 // artha : buddhimAna puruSe pote ke anya purUSe jANelA phaLa ja khAvA joIe. vaLI niSedha karAyelAM ke viSaphaLamAM buddhimAnanI pravRtti na thAo. / 47 | TIkArtha : pote ke bIjAe na oLakheluM phaLa buddhizALI bhakSaNa na kare, ajANyAM phaLa khAvAno doSa jaNAve che ke, niSedha karelAM, viSaphaLa ane ajANyAM phaLa ane upalakSaNathI ajANyAM patra, phula vagere paNa abhakSya samajavAM, te khAvAthI vratabhaMga thAya che. ane viSaphala khAvAthI jIvitano nAza thAya che. / 47 || have rAtribhojanamAM-niSedha kahe che- 219 annaM pretapizAcAdyaH, saJcaradbhiniraGkuzaiH / ___ ucchiSTaM kriyate yatra, tatra nAdyAd dinAtyaye // 48 // artha : je samayamAM nirakuzapaNe pharanArAM preta-pizAcAdi vaDe anna eThuM karAya che, tevA rAtrinA samaye bhojana na karavuM ! 48 || TIkArthaH nirakuza preta, vyaMtara, pizAca, rAkSaza vagere rAtre pharanArA adhamajAtinA devatAnA sparzAdikathI ucchiSTa baneluM bhojana rAtre na khAvuM joIe kaheluM che ke "rAtrie rAkSaso vagere pRthvI upara sarvatra game tyAM rakhaDe che, ane teo bhojanane abhaDAvI eThuM kare che ane rAtri bhojana karanArane upadrava kare che. || 48 || 220 ghorAndhakArarUddhAkSaiH, patanto yatra jantavaH / __naivabhojye nirIkSyante, tatra bhuJjIta ko nizi? // 49 // artha : je samaye ghora aMdhakArathI vyApta banelI AMkhavALA manuSyo bhojanamAM paDatAM jIvone joI zakatA nathI, tevA rAtrinA samaye koNa khAya ? || 49 /
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.47-52 211 TIkArtha : gADha aMdhakAramAM jyAM AMkhathI ghI, tela, chAza vigere bhojanamAM paDatA kIDI, kIDA, mAkhI ke uDatA jhINA jaMtuo jyAre dekhAtA nathI. evA rAtrikALamAM kayo cetanavALo samaju bhojana kare ? || 49 || rAtri bhojanamAM dekhelA doSa traNa zlokothI kahe che-- 1 221 meghAM pipIlakA hanti, yUkA kuryAjjaladoram / kurUte makSikA vAntiM, kuSTharogaM ca kolikaH // 50 // 222 kaNTako dArUkhaNDaM ca vitanoti galavyathAm / vyaJjanAntirnipatita stAlu vidhyAti vRzcikaH // 51 // 223 vilagnapazca gale vAlaH svarabhaGgAya jAyate I ityAdayo dRSTadoSAH sarveSAM nizi bhojane // 52 // artha : rAtri samaye bhojanamAM paDatA kayA jIvathI kevA roga thAya tenuM varNana karatA jaNAve che : rAtribhojanamAM AvelI kIDI buddhine haNe che, jU jalodara rogane kare che, mAkhI ulaTI karAve che, karoLiyA koDha roga pedA kare che, kAMTo ke lAkaDAno TukaDo gaLAnI pIDA utpanna kare che. zAkamAM paDelo vIMchI tALavAne vIMdhe che, gaLAmAM vaLagelo vALa svaranA bhaMga mATe thAya che. A pramANe sarve mithyAdaSTi matavALAoe paNa rAtribhojanamAM aneka doSo joyA che // 50-51-52 // TIkArya : bhojanamAM kIDI AvI ane te rAtre dekhAya nahi ane khavAI jAya, to tethI khAnAranI buddhi haNAI jAya. temaja jU khavAI to jalodara nAmano peTano roga utpanna thAya, mAkhIthI UlaTI thAya, karoLiyo khavAya to koDha roga, boraDI Adino kAMTo ke lAkaDAno TukaDo gaLAnI vyathA kare, zAkanI aMdara DIMTAnA AkAra sarakho viMchI khavAI jAya to tALavuM vidhI nAMkhe, zaMkA karI kIDI vagere bArIka hovAthI na dekhAya, paraMtu viMchI to moTo hovAthI dekhAya ja ane te kevI rIte bhojanamAM khavAya ? tenA javAbamAM jaNAve che ke, vRMtAkanA DIMTAM viMchInA AkAra sarakhA hoya che, ane kadAca bhojanamAM viMchI AvI paDyo hoya ane teno khyAla na Ave to khavAI javAno saMbhava gaNAya. vALa gaLAmAM coMTI jAya vigere doSo to dareka anya darzanakAro paNa mAne che ! vaLI rAtribhojana karo eTale rasoI karavAmAM cha jIvanIkAyano vadha thavAno ja. vAsaNa sApha karavAmAM dhovAmAM paNa pANImAM rahelo jIvono vinAza thavAno, pANI pheMko eTale bhUmi para rahelA kuMthavA, kIDI Adi jIvono ghAta thavAno, te jIvonA rakSaNa khAtara paNa rAtribhojana na karavuM kaheluM che ke- "rAtri bhojana karavAthI kuMthuAdi jIvono ghAta temaja bhAjana sApha karavA-dhovAM vagere rAtri kAryamAM hiMsA lAge che. evAM rAtribhojananA doSone kahevA koNa samartha thaI zake tema che ? / / 50-51-52 // prazna karyo ke, jemAM anna pakAvavuM na paDe ke vAsaNa dhovAM vagare doSano saMbhava nathI. tevA taiyAra lADu Adi ke khajUra, drokSAdinuM bhakSaNa karanArane kayo doSa lAge ? te kahe che--
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 224 nAprekSya sUkSmajantUni nizyadyAtprAsukAnyapi / apyudyatkevalajJAnairnAdRtaM yannizA'zanam // 12 // yogazAstrano gurjarAnuvAda artha : netrathI na joI zakAya tevA sUkSmajaMtuothI yukta acitta padArtho paNa rAtrie khAvA na joIe. kema ke kevalI bhagavaMtoe paNa rAtribhojana karyuM nathI | 53 || TIkArtha : divase banAvelA-prAsuka ane upalakSaNathI te samaye nahIM pakAvelA hovA chatAM paNa lADu ke phaLa vigere rAtre na khAvA zA mATe ? to game teTalAM bIjA prakAzamAM tevA sUkSma jaMtuo kuMthu, panaka vigere dekhI zakAtA nathI. ethI kevalajJAnI bhagavaMtoe kevaLajJAnanA balathI jANyuM che ke, ghaNA bArIka uDatA ane AvI paDatA jaMtu vagaranA bhojanano abhAva hovAthI temaNe rAtribhojanano Adara karyo nathI. "jo ke lADu vigere prAsuka padArtho rAtre taiyAra na karyA hoya. divase banAvyA hoya, to paNa rAtre kuMthuA lIla phuga Adi nAnA jaMtuo dekhI zakAtA nathI. tethI pratyakSa jJAnavALA kevala-jJAnIo svajJAnabalathI te sUkSmajIvone jANI zake tema hovA chatAM rAtribhojana karatA nathI. jo ke dIvA vagerenA prakAzamAM kIDA vigeremAM jIvo dekhAya che. to paNa viziSTa jJAnIoe mUlavratanI virAdhanA thatI hovAthI AcaryuM nathI.'' (nizIthabhASya 3411/12) | 53 // laukika darzanomAM paNa rAtribhojanano niSedha che-- 225 dharmavinnaiva bhuJjIta kadAcana dinAtyaye 1 bAhyA api nizAbhojyam yadabhojyaM pracakSate // 54 // artha : dharmane jANanAra purUSe kyAreya rAtre na khAvuM. kema ke anya darzanakAro paNa rAtri bhojanane abhojya kahe che | 54 || TIkArtha : jainazAsana nahi pAmelA bIjA loko paNa rAtre bhojana karavAnI nA kahe che, to pachI dharma samajanAra zrAvaka kadApi sUryAsta thayA pachI bhojana kare nahiM. // 54 // je zAstrothI anya matavALA rAtribhojananI manA kare che, te zAstrapATha A pramANe-- 226 trayItejomayo bhAnu-riti vedavido viduH I tatkaraiH pUtamakhilaM zubhaM karma samAcaret // dh // artha : sUrya RgvedAdi traNa tejamaya che, tethI te sUryanA kiraNothI pavitra thayelA sarva zubha kAryone AcaravA joIe.' A vAtane vedanA jJAtAo sArI rIte jANe che || 55 || " TIkArtha : vedanA jANakAro sUryane Rg ane yaju ane sAma A traNe vedanA lakSaNathI yukta evA tejavALo ane 'trayItanuM evuM suryanuM bIjuM nAma sUcave che. te sUryanA kiraNothI pavitra karela sarvazubha' kAryo karavAM. tenA abhAvamAM zubha kAryo na karavA. // 5 // te ja kahe che - 227 naivAhutirna ca snAnaM na zrAddhaM devatArcanam / dAnaM vA vihitaM rAtrau bhojanaM tu vizeSataH // 56 //
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.53-59 213 artha : "rAtrimAM yajJakarma snAna, zrAddhakarma, devArcana ane dAna nathI karAtuM ane vizeSa prakAre bhojana nathI karAtuM. || pa6 || TIkArthaH agnimAM samidha (lAkaDA) AdinI Ahuti ApavI, snAna zrAddha, devapUjA, dAna, Adi, zubha kAryo ane khAsa karIne bhojana rAtre na karavA. prazna karyo ke, "naktabhojana to kalyANakArI che, ema sAMbhaLyuM che ane rAtribhojana vagere te saMbhava nahi,' tenA javAbamAM jaNAvyuM che ke, nakta zabdanA arthane na samajavAthI Ama bolAya che. | pa6 || te ja kahe che. 228 vivasthAIne mA, mandIbhUte viznare ! naktaM tAddhi vijAnIyAnna naktaM nizi bhojanam // 57 // artha : divasano AThamo bhAga (cAra ghaDI) bAkI rahe ne sUrya maMda thAya tene nakta kahevAya che, paNa naktabhojanane rAtribhojana kahevAtuM nathI. / pa7 | TIkArtha : divasanA AThamAM bhAgamAM pAchalA ardha praharamAM je bhojana karAya, te naktabhojana kahevAya. zabdanI mukhya ane gauNa ema be prakAranI pravRtti che. temAM koI vakhata mukhyathI vyavahAra karavo. koIka vakhata mukhArthanI bAdhA thAya, to gauNa pravRtti karavI, naktano mukhya artha karavAmAM rAtribhojana lakSaNa mukhArthanI bAdha thAya che. rAtri bhojanano tyAM tyAM pratiSedha karelo hovAthI nakta zabdano gauNa artha divasa thoDo bAkI rahyo hoya te te samaye bhojana karavuM evA arthamAM nakta-bhojana zabda levo. tyAM jANavuM ke, sUrya ThaMDo paDe tyAre eTale mukhya arthano pratiSedha thavAthI nakta eTale rAtribhojana artha na karavo. | pa7 || rAtribhojanano niSedha bIjAM zAstromAM jaNAvelo che. te be zlokothI jaNAve che ke 229 devaistu bhuktaM pUrvAhne, madhyAhne RSibhistathA / aparAhne tu pitRbhiH, sAyAhne daityadAnavai // 58 // 230 sandhyAyAM yakSarakSobhiH sadA bhuktaM kulodvaha / sarvavelAM vyatikramya, rAtrau bhuktamabhojanam // 59 // artha : he kuloha ! yudhiSThira ! devoe haMmezA pUrvAhna kALamAM khAdhuM che. RSi munioe divasanA madhya samayamAM AhAra karyo che. pitAoe aparAhna kALamAM bhojana karyuM che. detyo tathA dAnavoe sAyAta (vikALa) kALamAM khAdhuM che ane yakSo tathA rAkSasoe saMdhyA (sUryAsta pachInA) kALamAM khAdhuM che. tethI devAdi saghaLAnA avasarane oLaMgIne rAtrimAM khAdheluM anna abhojanarUpa che. || 58-59 // TIkArtha : divasanA prathama praharamAM devoe bhojana karyuM. madhyAhna samaye RSioe pAchalA divase pitRoe sAMje vikAla samaye daityoe ane dAnavoe bhojana karyuM. saMdhyA eTale rAtri, divasano praveza ane nIkaLavAno samaya temAM yakSoe ane rAkSasoe bhojana karyuM. yudhiSThira ! sarva devAdikanI veLAno samaya ullaMghana karI rAtre bhojana karavuM te abhojana gaNAya che 58-59 / (A pramANe purANamAM rAtribhojanano pratiSedha kahIne Ayurveda sAthe sammati jaNAve che. AyurvedamAM A pramANe jaNAveluM che.)
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 yogazAstrano gurjaranuvAda 231 hRnnAbhipadmasaGkoca-zcaNDarocirapAyataH / / ___ ato naktaM na bhoktavyaM, sUkSmajIvAdanAdapi // 60 // artha : sUryanA asta thavAthI hRdaya ane nAbhirUpa be ya kamaLano saMkoca thAya che ane sUkSma jIvonuM paNa anna sAthe bhakSaNa thAya che. A be hetuthI rAtrie khAvuM nahi. // 60 | TIkArya : A zarIramAM nIcA mukhavALuM hRdayapaddha ane UMcA mukhavAle nAbhipadma e be kamaLo che, te rAtre saMkoca pAme che, zAthI? to ke sUryano asta thavAthI. A kAraNe baMne kamaLo saMkocAI jAya che. tethI rAtre bhojana na karavuM. sUkSma jIvonuM bhakSaNa paNa thaI jAya, A bIjuM kAraNa || 60 || parapakSanI sAkSI ApIne svamatanI siddhi kare che 232 saMsRjajjIvasaGghAtaM, bhuJjAnA nizi bhojanam / rAkSasemyo, viziSyanta bhUtAtmAna: the te ? dara artha : (sUkSma) jIvonA samUhathI yukta bhojanane rAtrimAM khAnArA mUDha purUSo rAkSasa karatAM sArA zI rIte kahevAya ? arthAt rAtribhojana karanArA jIvo kharekhara rAkSasa jevA ja che. te 61 / TIkArtha rAtre bhojana sAthe AvatA saMsakta jIvonA samUhanuM bhojana karatA mUDha-jaDa manuSyo kharekhara rAkSaso che. jainadharmayukta manuSyatva prApta thayA pachI virati grahaNa karavI, te ja ucita gaNAya. virati vagarano, ziMgaDA-pUMchaDA vagarano pazu ja che. | 61 ||. e ja vAta kahe che 233 vAsare ca rajanyAM ca, yaH khAdanneva tiSThati / __ zRGgapUcchaparibhraSTaH spaSTaM sa pazureva hi // 62 // TIkArtha : divasa ke rAtrino bheda rAkhyA vagara je khAdhA ja karato hoya, te ziMgaDA ane pUMchaDA vagarano cokhkho pazu ja che. || 62 // rAtribhojanano tyAga karanAra karatAM paNa adhika puNyazALI dekhADe che- 234 ahno mukhe'vasAne ca, yo dve dve ghaTike tyajan / __ nizAbhojanadoSajJo-'thanAtyasau puNyabhAjanam // 63 // artha: rAtribhojananA doSone jANanArA je puruSa divasanA prAraMbhamAM ane aMtamAM be-be ghaDI (48 miniTa)no tyAga karato khAya che, te puNyanuM bhAjana bane che - tene puNyano baMdha thAya che. TIkArtha : divasanA AraMbhamAM ane suryAstanI pahelA eTale ke rAtrinA najIkanA kALamAM babbe ghaDIne choDIne bhojana karato hoya, te puNyazALI AtmA che. te mahAnubhAva rAtribhojananA doSo jANanAra hoya ane tethI rAtri pAsenA muhUrta-muhUrtakALa paNa doSavALA samaje che, A kAraNathI AgamamAM sarva jaghanya pratyAkhyAna muhUrta kALapramANa namaskAra-sahita(navakArAzI;) kaheluM che. zrAvaka chellAM muhurtanI pahelAM bhojana patAvI nAMkhe ane tyAra pachI tivihAra ke covihArarUpa rAtribhojananuM paccakakhANa kare. || 63 //. prazna karyo ke, je divase ja bhojana kare che, tene rAtri bhojananA paccakhANanuM phaLa nathI athavA
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.60-67 215 jo kaMIpaNa phaLa maLatuM hoya to kahI samajAvo, tenA javAbamAM jaNAve che- 235 akRtvA niyamaM doSA-bhojanAdinabhojyapi / naM mana nibaM, vRddhimapirta vinA e 64 che. artha : rAtribhojanano niyama karyA vinA je divase khAya che te purUSa nakkI karyA vinA vyAja na maLe tema (rAtri bhojana) niyamanA vAstavika phaLane pAmato nathI. / 64 / TIkArya : divase bhojana karanAra hovA chatAM te rAtri bhojanano niyama karyA vagara vAstavika phaLa meLavI zakato nathI. kema na meLave ? to ke koIne tyAM vyAje rakama mukI, paNa nakkI karyA vagara maunapaNe rakama ApI, vyAja nakkI na karyuM, to vagara bolelI rakamanuM vyAja koI ApatuM nathI. A vAta lokomAM paNa jANItI che ke, je bolyA hoya te pramANe vyAja maLe. // 64 || kahelI vAtane ulTI rIte jaNAve che- 236 ye vAsaraM parityajya rajanyAmeva bhuJjate / te parityajya mANikyaM kAcamAdadate jar3A // 65 // artha : je jaDa AtmAo divasane choDIne rAtrie khAya che, teo mANikyano tyAga karIne kAcane grahaNa kare che || 65 | TIkArtha : jeo divasano tyAga karIne rAtre ja bhojana kare che. jaDa sarakhA teo mANikya ratnano tyAga karI kAcane grahaNa kare che. || 65 || prazna kare che ke, niyama sarva sthAnamAM phaLa ApanAra thAya tethI jenI "rAtre ja mAre bhojana karavuM paNa divase nahi' evA niyamavALAnI kaI gati thAya ? te kahe che- ___ 237 vAsare sati ye zreyakAmyayA nizi bhuJjate / te vapayUSakSetre, zAstrInuM satyapi pavaeNtre 5 66 . artha : je adhama purUSo kalyANanI kAmanAthI divase bhojana hovA chatAM rAtre khAya che, teo phaLadrupa kyAro hovA chatAM ukhara kSetramAM DAMgara vAvanArA jevA che. | 66 // TIkArtha : jeo kalyANa mATe divase bhojana hovA chatAM paNa kuzAstranA saMskArathI ke mohathI zreyanI IcchAthI rAtre ja bhojana kare, teo DAMgara ropavA yogya phaLadrupa kyAro hovA chatAM paNa ukhara-bhUmimAM DAMgara vAve che. jema ukhara-bhUmimAM zAlidhAnya vAvavuM nirarthaka che, tema "rAtre ja mAre bhojana karavuM ? evo niyama paNa niSphaLa che. adharma rokanAra niyama hoya te phaLavALo gaNAya. A niyama to dharma rokanAra hovAthI niSphaLa ke viparIta phaLavALo gaNAya. / 66 | rAtribhojananuM phaLa kahe che- 238 ulUkakAkamArjAra-gRdhazambarazUkarAH __ ahivRzcikagodhAzca jAyante rAtribhojanAt // 67 // artha : rAtribhojana karanArA jIvo ghuvaDa, kAgaDA, bilADA, gIdhaDA, nAnA haraNa, matsya, bhUMDa,
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 216 sApa, vIMchI ane gho Adi adhama jAtinA pazu-pakSInI gatimAM utpanna thAya che. II 67 II TIkArtha : rAtri bhojana karanAra bhavAMtaramAM dhuvaDa, kAgaDA, bilADA, gIdha, haraNa, maccha, bhUMDa, sApa, vIMchI, gho, noLiyA, gIrolI ane pApabaMdha thAya tevI adhama jAtimAM utpanna thAya che. || 67 || vanamAlAnuM udAharaNa ApIne rAtribhojana-doSanI mahattA batAve che-- 239 zrUyate hyanyazapathA - nanAdRtyaiva lakSmaNaH nizAbhojanazapathaM kArita: vanamAlayA I // 68 // artha : rAmAyaNamAM saMbhaLAya che ke, rAjA dazarathanI putravadhu vanamAlAe lakSmaNajIne bIjA sogaMdano asvIkAra karIne rAtribhojanano sogaMda karAvyo. // 68 // TIkArtha : saMbhaLAya che ke, vanamAlAe bIjA sogaMdhano anAdara karIne lakSmaNajIne rAtribhojananA soMgana karAvyA hatA. rAmAyaNamAM saMbhaLAya che ke, dazarathaputra lakSmaNa pitAnI AjJAthI rAma ane sItA sAthe pharyA tyAra pachI rAma sAthe AgaLa dezAntaramAM jatAM pUrvara (vijaya) nagaramAM mahidhararAjAnI putrI vanamAlAne paraNyo. pachI rAmanI sAthe vanavAsamAM javAnI IcchAvALo lakSmaNa tenI patnI vanamAlAne tyAM mUkato jAya che, tenA virahathI du:khI banelI tenuM pharI Agamana nahi thAya tema saMbhAvanA karatAM teNIe lakSmaNane sogana apAvyAM. 'he priyA ! rAmane tenA IcchelA dezamAM sthApana karIne jo huM tane mArA darzana ApIne khuza na karuM, to prANAtipAta Adi pApa karanArAnI je gati thAya, te gatine huM pAmuM ?' vanamAlAne te soganathI saMtoSa na thayo ane 'jo tame rAtribhojana karanArAnI gatinA sogana karo. to ja huM mane rajA ApuM, nahiMtara nahi. ema kahyuM eTale te pramANe svIkArI teNe AgaLa bIjA deza tarapha prayANa karyuM. A pramANe bIjA soganano anAdara karI vanamAlAe lakSmaNane rAtribhojana saMbaMdhI sogana karAvyA. A viSayanI vadhAre hakIkata graMtha vadhI jAya te kAraNe ahIM lakhI nathI || 68 || zAstra-nidarzana vagara samagra lokonuM anubhavasiddha rAtribhojana-viratinuM phaLa kahe che 240 karoti viratiM dhanyo, yaH sadA nizi bhojanAt / so'rddha puruSAyuSasya syAdavazyamupoSitaH // 6 // artha : je dhanyapurUSa sadAkALa rAtribhojananI viratine kare che. te (so varSavALA) purUSa AyuSyanAM ardhA (pacAsa varSa jeTalA) upavAsanA phaLane prApta kare che. II 69 || TIkArtha : je koI dharmArAdhaka rAtribhojanano paccakkhANa kare te purUSanuM ardha AyuSya to upavAsavALuM gaNAya. eka upavAsa paNa nirjarAnuM kAraNa hovAthI mahAphaLavALuM che. so varSanA AyuSyavALAne lagabhaga pacAsa varSa upavAsano saravALo thAya. to tenuM keTaluM phaLa thAya ? A to so varSavALAnI vAta karI, paraMtu pUrvakoTI varSa jIvanArane to ardho kALa upavAsa rAtri-bhojananI viratimAM thAya. // 69 || A pramANe rAtribhojananA ghaNAM doSo jaNAvyA, tenA tyAgamAM guNo che, tene kahevA e amArI zaktinI bahAranI vAta che--
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.68-72 217 241 rajanIbhojanatyAge, ye guNAH parito'pi tAn / na sarvajJAdRte kazcidaparo vaktumIzvaraH TIkArtha : rAtribhojana tyAga karavAnA je sarvaprakAranA guNo che, tene kevaLI sivAya bIjo koI kahevA samartha nathI. || 70 || // 70 // have krama pramANe kAcA dUdha, dahIM, chAza, Adi-go2sa sAthe bhegA thaelA kaThoLanA banelA bhojanano pratiSedha jaNAve che 242 AmagorasasaMpRkta-dvidalAdiSu jantavaH tA: timi: sUkSmA-stasmAttAni vivartayet // 9 // artha : kevaLajJAnI bhagavaMtoe kAcA dahIM-dUdha, AdithI mizrita dvidaLa vagere bhojanamAM sUkSma jaMtuo joyA che, tethI dvidaLa Adi bhojanano tyAga karavo. // 71 || TIkArtha : kAcA gorasamAM kaThoLa ke tenA avayavo bhegA thAya, to temAM kevaLI bhagavaMtoe sUkSmajIvo dekhelA che, mATe teno tyAga karavo. A jainazAsananI AvA prakAranI maryAdA che ke 'AgamathI jANI zakAya temAM hetuone pratipAdana kare, ane hetuothI jANI zakAya tevA padArthomAM mAtra Agamane AgaLa karI pratipAdana kare tevA padArthonuM pratipAdana karanAra AjJA-virAdhaka kahelo che. je hetuvAda pakSamAM hetuthI ane AgamamAM AgamathI e pramANe prabhu-zAsananA siddhAMto prarUpe te AjJAArAdhaka che ane tethI viparIta rIte prarUpaNA karanAra siddhAMta-virAdhaka che' (sanmati, 142), A niyamAnusAra kAcA gorasamAM bhaLelA kaThoLa AdimAM hetuthI jANI zakAya tevo jIvono sadbhAva nathI paNa te jIvo AgamathI ja jANI zraddhA karavA yogya che. te anna temAM je jaMtuo che, te kevaLI bhagavaMtoe dekhyA che, tethI te jaMtu-mizrita tathA kAcA go2sa sAthe kaThoLa mizrita bhojananI vAnagIno tyAga karavo, tevuM bhojana karavAthI prANAtipAta nAmanuM prathama pApasthAnaka lAge che. kevaLIonAM vacano nirdoSa hovAthI Apta-prAmANika purUSonAM vacanathI viparIta na hoya || 71 || temaja ema na samajavuM ke magha vigerethI mAMDI kohavAyela svAda vigere bagaDI gayA hoya ke vAsI anna vagere ja abhakSya che paraMtu ghaNAM jIvonA saMbaMdhavALA hoya tevAM bIjA paNa abhakSyone AgamathI jANIne tyAga karavo joIe, te kahe che 243 jantumizraM phalaM puSpaM patraM cAnyadapi tyajet / sandhAnamapi saMsaktaM, jinadharmaparAyaNaH / / 72 / / artha : zrI jinadharmamAM parAyaNa evA purUSe bIjA paNa jIvayukta phaLa, phula, pAMdaDA ane (kerI AdinA) jaMtu mizrita boLa-athANAMnuM paNa varjana karavuM. // 72 // TIkArtha : jainadharma-parAyaNa dayALu zrAvaka bIjA jIvonA saMsargavALA phaLa, phula, pAMdaDA, ke tevI bIjI vastuo tathA boLa athANAno tyAga kare. phaLa sivAyanA bIjA trasa jIvothI yukta mahuDAM, bIlIphaLa, Adi phaLo, zakti, saragava, ke mahuDAM
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 218 44 vrata kahyuM. bhogopabhoganuM kAraNa ghanopArjana paNa bhogopabhoga upacArathI kahevAya. tenuM parimANa paNa bhogopabhogavrata kahevAya. tethI zrAvakane kharakarmano parihAra karIne bIjA nirdoSa kAryathI AjIvikA karavAnI hoya. A ahIM saMkSepamAM jaNAvyuM. aticAranA adhikAramAM vizeSa kahIzuM. bhogopabhogavrata samajAvyuM. // 72 // trIjuM guNavrata anarthadaMDa-viramaNa have anarthadaMDa-viramaNa nAmanuM trIjuM guNavrata kahevAno avasa2 thayo, tenA cAra prakAra be zlokothI samajAve che-- 244 ArtaraudramapadhyAnaM, pApakarmopadezitA I // 72 // 1 yo'narthadaNDastyAga-stRtIyaM tu guNavratam 5 74 // artha : anarthadaMDa cAra prakAranA che. (1) Arta-raudradhyAna (2) pApakarmano upadeza Apavo (3) hiMsAtmaka zastrAdinuM dAna karavuM ne (4) pramAdonuM sevana karavuM. zarIrAdinA arthadaMDanA pratipakSa rUpa anarthadaMDano tyAga karavo, te trIjuM guNavrata kahevAya. || 73-74 || hiMstropakAridAnaM ca pramAdAcaraNaM tathA 245 zarIrAdyarthadaNDasya pratipakSatayA sthitaH TIkArtha : Arta-raudra svarUpa apadhyAna karavuM, pApakAryono upadeza ke preraNA ApavI, hiMsAnA sAdhano bIjAne ApavA, ane pramAda sevavo. A cAra prakAranA anarthadaMDa kahevAya. zarIra AdinA kAraNe je pApa karavuM paDe, te arthadaMDa ane jemAM potAne ke bIjAne kaMI lAbha na thAya ane vagara kAraNe AtmA pApathI daMDAya arthadaMDathI viparItapaNe rahelo anarthadaMDa, teno tyAga karavo, te trIjuM guNavrata kahevAya. kharAba dhyAna karavuM te anarthadaMDano prathamabheda, teno Arta ane raudra evA be bheda che. Rta eTale duHkha temAM thavAvALuM athavA arti, pIDA, yAtanA temAM thavAvALuM dhyAna te ArtadhyAna, tenA cAra prakAra che. (dhyAnazataka 6-10) 1. aNagamatA zabdAdika viSayonA saMyogamAM tenA viyoga ciMtavavA svarUpa ane vaLI tenA asaMyoganI prArthanA, te prathamabheda, 2. zUla vigere roga thayA hoya tyAre tenA viyoga saMbaMdhI vicA2o ka2vA ane pharI tenI prApti na thAya tenI ciMtA karavI, te ArtadhyAnano bIjo bheda. 3. managamatA ISTa zabdAdika viSayo tathA zAtAvedanIya aviyoganA pariNAma-svarUpa saMprayoga abhilASa nAmano trIjo bheda 4. devendra cakravartI AdinA vaibhavanI prArthanArUpa, niyANuM, te cothA prakAranuM ArtadhyAna che. je mATe kaheluM che-- ArtadhyAna dveSamalinatAvALA jIvane zabdAdika viSayavALA aNagamatA padArtho mATe atizaya viyoga ciMtavana ane pharI teno saMyoga na thAya tevI ciMtA karavI. tathA peTanuM zUla, mastaka Adi vedanAno viyoga thAya tenuM ekAgrapaNe dhyAna karavuM ane tenA asaMyoganI ciMtA, tenA pratikAra mATe AkuLa manavALA banavuM. ISTa anukuLa viSayo ane zAtA vedanIyamAM rAgavALA banI tenA aviyoganuM dhyAna karavuM tathA tenA saMyoganI abhilASA karavI. devendra, cakravartI, AdinA guNonI - samRddhinI prArthanA svarUpa atyaMta ajJAnabhUta adhama niyANuM ciMtavavuM. rAga, dveSa, ajJAna yukta jIvane A cAre prakAranuM ArtadhyAna saMsAra
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.73-76 219 vadhAranAra ane tiryaMcagatinuM kAraNa che. raudradhyAna bIjAne rovaDAve che te rudra - duHkhanuM kAraNa, tenAthI kareluM athavA tenuM karma te raudra dhyAna cAra prakAranuM che. 1. hiMsAnuMbaMdhI 2. mRSAnubaMdhI 3. teyAnubaMdhI ane 4. dhana-saMrakSaNAnuM baMdhI. te mATe kaheluM che. "jIvano vadha, baMdhana, DAma devo, nizAnI karavI, mAravA viSayaka citavavuM. atikrodharUpI grahathI grasta thaeluM. nirdaya manavALuM. adhamavipAkavALuM, hiMsAnuMbaMdhI raudradhyAna kahevAya. 2. cADI khAvI, asabhUta, khoTA ALa ApavAM, prANighAta Adi vacananuM praNidhAna karavuM, mAyAvI chUpA pApa karanAra, pratijJA toDanArane A dhyAna hoya. 3. tathA tIvra krodha ane lobhAkula cittavALAne prANIne mAravAnA anArya pariNAma thavAM. paradravya haraNa karavAnuM citta karavuM. paralokanA nukazAnanA vicAra vagaranAne AvA pariNAma thAya 4. zAbdika viSayanA sAdhano tathA dhana rakSaNa karavAmAM sAvadhAnI rAkhanAra, dareka taraphathI tenA haraNanI zaMkA ane laI janAra ne mArI nAMkhavAnA krUra pariNAmavALuM citta karavuM. rAga, dveSa ane mohanA vikAravAlA jIvane narakagatinA kAraNarUpa saMsAra vadhAranAra evuM A cAra prakAranuM raudra dhyAna hoya che." (dhyAnAzataka 18-24), A pramANe Arta ane raudra svarUpa apadhyAna, te anarthadaMDano prathama bheda. pApakarmano upadeza athavA preraNA ApavI, te bIjo bheda, hiMsAnA upakaraNo-charI, cappa, talavAra, agni, ghaMTI Adi adhikaraNa bIjAne ApavAM te trIjo bheda ane gIta, nRtya Adi rAgAdi vadhAranAra pramAdanuM sevana karavuM. te anarthadaMDano cotho bheda. zarIra kuTuMbAdi nimitte prANI daMDAya, te prayojana kAraNavALo hovAthI arthadaMDa kahevAya ane jemAM kaMI prayojana na hoya. arthadaMDathI je pratipakSarUpe hoya te anarthadaMDa teno je tyAga te anarthadaMDa-virati nAmanuM, trIjuM guNavrata kahevAya. kahyuM che ke :- "je Indriya ane svajana Adine nimitte pApa karavuM paDe, te arthadaMDa, ane te sivAyanuM anarthadaMDa kahevAya. | 73-74 ||. apadhyAnanuM svarUpa ane parimANa kahe che- 246 vairighAto narendratvaM puraghAtAgnidIpane khecaratvAdyapadhyAnaM, muhUrtAtparatastyajet // 75 // artha : vairIno nAza, rAjApaNAno upabhoga, nagarano vinAza, agni saLagAvavo, vidyAdharapaNuM bhogavavuM Adi duSTa ciMtanane azubhadhyAna kahevAya. te azubhadhyAnano eka aMtarmuhUrta (48 miniTa) ke tethI vadhAre samaya tyAga karavo. || 75 || TIkArtha : zatruno ghAta karavAno saMkalpa, tema nagara-nAza agni-dAha devAno vicAra te rUpa raudra dhyAna. cakravartI ke AkAzagAminI vidyAvALo thAuM, devaRddhi apsarA-devAMganA vidyAdharIo bhogavanAro thAuM, te rUpa ArtadhyAna. tenA pariNAma-vicAra-dhyAnanA tyAgarUpa vrata, eka muhurtathI vadhAre kALa mATe je tyAga karavo, te apadhyAna-viratirUpa anarthadaMDa-viratino prathama bheda. || 75 have pApopadeza svarUpanI virati jaNAve che- 247 vRSabhAn damaya kSetraM, kRSa SaSDhaya vAjinaH / dAkSiNyAviSaye pApo-padezo'yaM na kalpate // 76 //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda ****** : artha : "tuM baLadonuM damana kara, khetarane kheDa, ghoDAone naMpusaka banAva" ItyAdi pApopadeza dAkSiNyanA viSaya vinAnA kAryamAM zrAvakoe na karavo joIe. / / 76 / / 220 TIkArtha : 'tAre tyAM nAnA vAcharaDA che, tene kema damato nathI ? damana kara 'are ! have varasAda samaya najIka Avyo eTale dhAnya vAvavA mATe khetara kheDIne taiyAra kara' 'varasAda varasyo, vAvaNInI mosama cAlI jaze' 'khetaro pAkI gayA che, to laNI lo' 'sADA traNa divasamAM DAMgara vAvI do' have najIkanA samayamAM rAjAne ghoDAnI jarUra paDaze, to khasI karI damana karo.' upalakSaNathI grISmakALamAM khetaramAM agni devarAvavo, AvA prakArano pApopadeza zrAvakathI na karAya, baMdhu putra AdinA viSayamAM dAkSiNyanA kAraNe tema preraNA ApavI paDe to te azakya-parihAra. dAkSiNyanA prasaMga sivAya jema Ave tema bolI mukharatAthI pApa-preraNA na karavI. // 76 | have hiMsAnA sAdhanabhUta adhikaraNo na ApavA mATe jaNAve che-- 1 248 yaMtralAGgalazastrAgni- muzalodUkhalAdikam dAkSiNyAviSaye hiMstraM, nArpayetyakaruNAparaH 5 77 / / artha : karUNAmAM parAyaNa dAkSiNya viSaya sivAya bIjAM koIne yaMtra haLa, zastro, agni, sAMbeluM, khAMDaNIyuM, Adi hiMsaka vastuo na Ape. // 77 || TIkArtha : gADAM, yaMtra, haLa, taravAra Adi zasra, agni, sAbeluM, khAMDaNIo, dasto, Adi zabdathI dhanuSa dhamaNa Adi hiMsA karanArI vastuo, dayAvaMta zrAvaka dAkSiNyatAnA viSayane choDI bIjAne na Ape. || 6 || / / 78 // have pramAdAcaraNarUpa anarthadaMDanA cothA bhedane tathA tenA parihArane traNa zlokothI samajAve che 249 kutUhalAdgItanRtta-nATakAdinirIkSaNam kAmazAstraprasaktizca, dyUtamadyAdisevanam 250 jalakrIDA''ndolanAdi - vinodo jantuyodhanam 1 ripoH sutAdinA vairaM, bhaktastrIdezarATkathAH // 79 251 rogamArgazramau muktvA, svApazca sakalAM nizAm / 11 evamAdi pariharet, pramAdAcaraNaM sudhIH // 80 // artha : buddhivAna zrAvake saghaLAya pramAdarUpa AcaraNano tyAga karavo. kutuhalathI gIta, nRtya, nATakAdine jovA, kAmazAstranA vAMcanamAM Asakti, jugA2-madirA Adi vyasanonuM sevana karavuM. jalakrIDA karavI, hIMcakA khAvA Adino AnaMda mANavo. jIvone paraspara laDAvavA, zatrunA putrAdi sAthe vera rAkhavuM. 'bhojana-strI-deza ane rAjakathA' A cAra prakAranA vikathA karavI. roga samaye ane mArganA thAkane mUkIne AkhI rAta niMdrA karavI' ityAdi saghaLAya pramAdarUpa AcaraNano tyAga karavo. // 78 79 80 | TIkArtha : kautukathI te te IndriyonA viSayono yathAyogya bhoga karavo. arthAt kutuhalathI gIta sAMbhaLavA. nATaka-sarakasa Adi jovAM, kutuhala grahaNa karavAthI nimitta vinA jinayAtrAdi kAraNake lagnAdi
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, glo.77-81 2 21 prasaMge aucitya khAtara prAsaMgika jovAmAM pramAdAcaraNa nathI. tathA vAtsyAyana Adie karelAM kAmazAstrane vAraMvAra vAMcavuM. temAM vadhAre rasa laI Asakti karavI, tathA pAsA Adika vaDe ghU-jugAra ramata ramavI, madirApAna, Adi, zabdathI zikAra khelavo, A vagerenuM sevana tathA jalakrIDA-taLAva, nadI, phuvArAmAM taravuM, DubavuM, picakArIo chAMTavI, vRkSanI DALIo upara hiMcakA khAvA, puSpocUMTavA vagere kukaDA vagere hiMsaka prANione paraspara laDAvavA, zatrunA putra ane pautro sAthe vera TakAvI rAkhavuM. have koI sAthe vera cAlyuM Ave che, teno koI rIte tyAga karI zakato nathI. eTale tenA putra-pautrAdinI sAthe ja vera rAkhavuM te pramAdAcaraNa tathA vikathA cAra prakAranI che - prathama bhakta kathA. A pakAvela mAMsa, aDada, lADavA vagere sAruM bhojana che, Ane sAruM jamaNa jamADyuM, huM paNa tema bhojana karAvIza e vigere. bIjI strI kathA-strI paheraveza tenA aMgopAMganI suMdaratA tenA hAvabhAvanA vakhANa karavA, karNATaka dezanI strIo kAmakAjamAM hoMziyAra ane lATadezanI strIo catura ane premALa hoya che.' e vagere kathA, te strIkathA. kahevAya tathA trIjI dezakathA-'dakSiNa dezamAM anAja-pANI ghaNAM sulabha hoya che. ane tyAMnA vatanIo strIsaMbhoga karanArA vizeSa hoya che. pUrvadezamAM vividha vastro, goLa, khAMDa, cokhA, madya vigere ghaNAM maLe che. uttaradezamAM loko zUravIra, tyAMnA ghoDAo vegavALA hoya che, tyAM ghauM ghaNAM pAke che ane kesara vigere padArtho sastA sulabhatAthI maLe che. tyAMnI drAkSa ane dADamo, koThA, madhu svAdavALA hoya che. pazcima taraphanA dezamAM vastro komaLa suMvALA hoya che, zeraDI ghaNI maLe che, pANI paNa ThaMDu hoya che, vigere kathana karavuM, te deza kathA. cothI rAjakathA - jema ke amArA rAjA bahAdura che, cauDadezano rAjA ghaNA dhanavALo che, goDadezanA rAjA pAse ghaNA hAthIo che. turkastAnanA rAjA pAse turki ghoDA ghaNA che vigere tathA pratikula paNa bhojana AdinI kathA karavI te sarve vikathA kahevAya tathA rogAdi kAraNa vagara ke mArganA thAka vagara AkhI rAtri nidrA karavI. (roga ane mArgazramamAM pramAdAcaraNa na kahevAya) A kahelA ane tevA pramAdAcaraNano zrAvake tyAga karavo, vaLI bIjA prakAre pramAdAcaraNa jaNAve che. "madyapAna, viSayo, kaSAyo, nidrA, vikathA A pAMca pramAdo jIvane saMsAramAM gabaDAve che. (utta. ni. 180) A pramANe pAMca prakAranA pramAdano vistAra kahyo. || 78-79-80 || dezavizeSamAM pramAdano tyAga kahe che- ra12 vinA sAnidhUta - nidrAkSanahatutha | jinendra bhavanasyAnta-rAhAraM ca caturvidham // 81 // artha : vaLI zrI jinezvara devanA maMdiramAM viSaya-ceSTA hAsya karavuM. gUMkavuM, nidrA levI, kajIyo karavo, duSTakathAo karavI ane anAdi cAre ya prakArano AhAra karavo vagere pramAdAcaraNano parihAra karavo. || 81 ||. TIkArtha : zrIjinabhavanamAM kAmaceSTAnA vilAsa karavA, khaDakhaDa hAsya karavuM. thuMkavuM. nidrA karavI, kajIyo karavo, cora-pAradArikanI kathA karavI, azana, pAna, khAdya, svAdya cAra prakArano AhAra karavo, A sarva kAryo paNa pramAdAcaraNa kahevAya. zrAvake teno tyAga karavo. temAM azana cokhA vigere, maga vigere kaThoLa, sAthavo, rAbaDI, modaka, dUdhapAka, sUraNa vigere kaMdo, puDalA Adi. kaheluM che- "cokhA, sAthavo, maga, juvAra, rAMdhelo khorAka, khIra, dUdhapAka, suraNakaMdAdi, puDalAM, vaDAM vagere
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 2 2 yogazAstrano gurjarAnuvAda azana jANavA. sauvIra rAbaDI-kAjI java vagerenuM dhovaNa, madirA, sarva prakAranA aSkAya, kAkaDI Adi phaLanA rasonuM pAna jANavA. zekelA dhAnya, goLapApaDI, khajUra, nALiyera, phaLa, drAkSa, kAkaDI, kerI, phaNasa Adi dareka jAtanA phaLo Adi khAdya samajavA. dAMtama ane taMbola tulasikA, jeThImadha, ajamo, pIpara, sUMTha, marI, jIrU, haraDe, baheDAM, AmaLAM vigere svAdya kahevAya" (paMcAzaka 5/27-30), A pramANe traNa guNavrato kahyAM | 81 || cAra zikSAvato - have cAra zikSAvrato kahevAya che. te sAmAyika dezAvakAzika, pauSadhopAsa, atithisaMvibhAga che. temAM prathama sAmiyaka zikSAvrata kahevAya che 253 tyaktAtaraudradhyAnasya, tyaktasAvadyakarmaNaH / muhUrta samati thI tAM, vihu sAmayivratam che 82 artha : 'Arta-raudradhyAnano tyAga karanAra ane sAvadya (pApa) vyApArano parityAga karanAra zrAvakane je eka muhurtanI samatA prApta thAya, tene sAmAyika vrata kahyuM che. || 82 ||. TIkArya : Arta ane raudra baMne prakAranA azubha dhyAne dUra karI, mana, vacana, kAyAnA sarva pApavyApAra choDI, be ghaDI samabhAva rAkhavo, te sAmAyika kahevAya. eka muhurta eTale be ghaDI kALa sudhI samabhAva eTale rAga ane dveSa na karavArUpa madhyastha-bhAvamAM rahevuM te sAmAyika vrata kahevAya. have sAmAyika zabdanI vyutpatti karI tenA arthanI vyAkhyA kare che "sama" eTale rAgadveSathI mukta bananArane "Aya" eTale jJAnAdikano lAbha thAya arthAt parama-sukha anubhavAya, te "samAya' samAya e ja "sAmAyika' vyAkaraNanA niyamathI IkaNa pratyaya Avyo eTale "sAmAyika' evuM niyamathI rUpa taiyAra thayuM. te sAmAyika mana, vacana, kAyAnI ceSTAno parihAra karyA sivAya na banI zake. te mATe Arta raudra dhyAna tyAga karanArane sAmAyika thAya che. tema ja vAcika ane kAyika pApakarma tyAga karanArane ja sAmAyika hoya che. sAmAyikamAM rahelo zrAvaka paNa yati sarakho ja thAya che. je mATe kaheluM che ke - "zrAvaka jyAre sAmAyikamAM hoya tyAre sAdhunI mAphaka niSpApravRttivALo banI jAya che, A kAraNathI zrAvake vAraMvAra sAmAyika karavuM joIe" (A.ni. 801) A ja kAraNathI tene sAmAyikamAM deva-snAtra-pUjAdikano adhikAra nathI. prazna : deva-snAtra ke pUjA-kArya dharmakArya gaNAya che. to te kArya sAmAyikamAM karavAthI kayo doSa lAge che ? sAmAyika to pApa-vyApAra niSedha karavA rUpa ane niravagha vyApAra sevavArUpa che, to svAdhyAya bhaNavuM, parAvartana karavuM, ityAdi mAphaka devapUjAdi dharmakArya karavAmAM kyo doSa lAge ? uttara : ema nathI sAdhunI mAphaka sAmAyikamAM rahela zrAvakane deva-snAtra-pUjAdikamAM adhikAra nathI. bhAvapUjA mATe dravya pUjA e kAraNa che. sAmAyikamAM hoya tyAre bhAvastava prApta thaela che. tenuM dravyastavanuM prayojana nathI. kaheluM che ke, "pUjA be prakAranI eka dravyastava ane bIjI bhAvastava svarUpa. temAM jo dravyastava ghaNA guNavALuM che." evI buddhi thAya to "A ajJAnI jananuM vacana che." ema ja jIvanikAyanA hitakArI jinezvaroe kahela che. (1) vizaSa mATe juo "dharmasaMgraha' bhA. 1 gA. 37
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.82 2 23 ahIM sAmAyika karanAra zrAvaka be prakAranA hoya. RddhivALo ane Rddhi vagarano, je Rddhi vagarano che te cAra sthAnamAM sAmAyika kare, jinamaMdiramAM sAdhu-samIpamAM, pauSadhazAlAmAM ke potAnA ghare athavA jyAM visAmo leto hoya ke, vyApAra vagarano hoya, tyAM paNa kare, temAM sAdhu samIpe kare, tyAre A vidhi-jo koI taraphathI bhaya na hoya, koI sAthe vivAda na hoya, devAdAra na hoya, te nimitte bolAcAlI kheMcatANa, ke citta-saMkaleza na thAya tema hoya to potAnA ghare sAmAyika karIne IrSA samiti zodhato pApavALI bhASA pariharato, kASTha, DhekuM ke jarUrI vastunuM kArya paDe to mAlikanI rajA laI cakSuthI pratilekhana ane caravaLAthI pramArjana karI grahaNa karato, thuMka, baLakho ke nAsikAnA melano jayaNApUrvaka tyAga karato, jagyAne barAbara tapAsI pramArjana karavA pUrvaka pAMca samiti ane traNa guptinuM yathArtha pAlana karato, sAdhu rahelA upAzrayamAM jaIne sAdhune namaskAra karI sAmAyika kare, te A pramANe- ahIM AkhuM karemi bhaMte' sUtra bolavuM. sAmAyika sUtra have ahIM sAmAyika sUtrano artha kahe che "karemi' kahetA huM svIkAra karuM chuM. "bhaMte' e gurUnuM AmaMtraNa che, he bhedata ! bhadaMta eTale, he sukhavALA-kalyANavALA madhuH "dhAtu sukha ane kalyANa arthamAM che. tene auNAdikano "anta" pratyaya lAgyo. nipAtanathI "bhadanta' rUpa taiyAra thayuM. (dhA. pA. 722), AmaMtraNa pratyakSa guru hoya tene karAya. athavA parokSa hoya to pote buddhithI potAnI sAme pratyakSa che, ema kalpanA karI hoya, A rItie gurue potAnI sanmukha rAkhavAmAM saghaLo dharma gurunI nizrAmAM ane sAkSAt gurunA abhAve, jema jinezvaronA abhAvamAM jina-pratimAmAM jinatvano Aropa karI stuti, pUjA, saMbaMdhonAdika thAya che. tema sAkSAt gurunA abhAvamAM teonI sthApanA samakSa karelo dharma phaLIbhUta thAya che. dareka dharmakriyAo tenI AjJApUrvaka karavAnI hoya. te batAvavA mATe "bhaMte' zabda AmaMtraNamAM vAparyo. je mATe kaheluM che "je AtmA gurukulavAsamAM rahe che, te jJAnapAtra bane che ane darzana tathA cAritramAM atisthira banI jAya che. tethI bhAgyazALI uttama AtmAo, jAvajIva sudhI gurukulavAsagurunI nizrAne choDatA nathI' (vi.bhA. 34/59) athavA "mane' pada pUrva maharSioe kareluM hovAthI prAkRtanA niyama pramANe mArSam' sUtranA AdhAre "bhavAnta padanA vaccenA varNano lopa karatA zrIsiddhahemanA 8-4-287 nA sUtranA AdhAre ardhamAgadhImAM prathama vibhaktinA ekavacanamAM ekAra thAya che. te pramANe karatAM "mavA ' nuM paNa "mano' thaI zake che, e pramANe eno bIjo artha "mane' = "bhavAnta' eTale saMsAranA pArane pAmelA" evo paNa thAya che. sAmAM romi' no artha pahelAM kahevAI gayo che, te pramANe "AtmAne samabhAvamAM sthira karUM chuM." ema jANavo. have AtmAne samabhAvamAM kevI rItie sthira karUM chuM. te kahevAya che- te sAvai no pazvaravAmi' - sAvadya eTale pApayukta je yogo, (mana, vacana ane kAyAnI pApa pravRttirUpa vyApAra) teno "paccakhAmi' eTale "tyAga karUM chuM - sAvadya pravRttinI virUddhamAM nirNaya karuM chuM athavA tene nahi karavAno AdarapUrvaka nirNaya karuM chuM. kyAM sudhI ? te niyama batAve che ke nAva sAdU juvAsAna' - jyAM sudhI sAdhunI paryApAsanA karuM tyAM sudhI (ahIM sAdhunI parkapAsanA karuM tyAM sudhI. ema kahevAthI sAmAyikamAM sAdhunI AjJA-pAlanarUpa upAsanA karavI e mukhyatA kahelI che ane bIjI kAlanI maryAdA kahI che. A kALa maryAdA mATe hAlamAM banAva niyama' bolAya che. vRddha
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 24 yogazAstrano gurjarAnuvAda paraMparAthI te pramANa ochAmAM ochuM eka muhurta jeTaluM hovAthI sAmAyikano kALa vartamAnamAM vyavahArathI be ghaDIno cAlu hoya ema samajAya che. mATe be ghaDI sudhI te pApavyApArane choDuM chuM, ahIM tyAM sudhI mATe je yAvat kahyuM che, tenA traNa artho thAya che, eka parimANa, bIjo maryAdA ane trIjo avadhAraNAnizcaya e traNeya artho ahIM A rIte samajavA, pahelAM parimANa- bIjo maryAdA ane trIjo avadhAraNA nizcaya. arthamAM "jyAM sudhI sAdhunI paryApAsanA karuM tyAM sudhI pApa-vyApArane tyajuM chuM. ema samajavuM. bIjo maryAdA arthamAM "sAdhunI paryApAsanA zarU karyuM te pahelAM' eTale ke sAmAyika zarU karatAM pahelAMthI pApa-vyApArane tyaju chuM ema samajavuM. ane trIjA avadhAraNA arthamAM "sAdhunI papAsanA karUM tyAM sudhI mATe ja pApa-vyApAra tajuM te pachI nahi. ema jAva' zabdanA traNa arthothI ema samajavuM ke sAmAyika letAM pahelAMthI zarU karIne sAmiyaka puruM thAya tyAM sudhI pApa-vyApArano tyAga karavAmAM Ave che, te pachInA mATe nahi. have te pApavyApAra kevI rIte tajuM chuM teno AkAra-maryAdA batAve che. vi6 tivi' - arthathI 'vidha' eTale be prakAranA pApavyApArane ane trividhena' eTale traNa prakAre traNa sAdhana dvArA tajuM . temAM pahelAM A traNa prakAra batAve che. "mA vAyA argui' eTale manathI, vacanathI ane kAyAthI, arthAt mana, vacana, ane kAyA e traNa pApanA sAdhano che, te traNa sAdhano paikI eka paNa sAdhanathI pApa nahi karuM te pachI be sAdhana batAve che. "zarama, ra veni' eTale huM svayaM pApavyApAra karIza nahi ane bIjA pAse karAvIza nahi ema pote karavA ane bIjA pAse karAvavA rUpa be prakAranA pApavyApArano tyAga karU chuM. anumodanarUpa pApa-vyApArano nahi, kAraNake pote nahi karavA chatAM paNa putra, naukara vigere je pApa karma kare, tenI anumodanAno tyAga gRsthane karavo azakya che. ahIM e prazna thAya che ke, sUtramAM to pahelAM vida' zabdathI pApanA be prakAro kahIne pachI tivi' kahI traNa sAdhano kahyAM che, e anukramathI to "ra ma, jAni anevi vAyA, zA ema pATha rAkhavo joIe, kAraNake- "thoddezAM nirveza:' e vyAkhyA karavAno nyAya che, tene choDIne ahIM ulaTo krama kema rAkhyo che ? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke- sAdhanonI prAdhAnyatA jaNAvavA sAdhano kahyA che, ane pApavyApAranI gauNatA jaNAvavA pachI pApavyApAra kahyA che. vastutaH yApAra pApasAdhanone Adhina che. kAraNa ke sAdhana hoya to pApa vyApAra thAya ane sAdhana na hoya to pApavyApAra thaI zake nahi. ahIM 'mo, vAyANa, lu' ema kahI mana, vacana ane kAyA dvArA vomi, na rami' ema kahyuM, temAM mana, vacana, ane kAyAnI pApavyApAramAM mukhyatA che. pApavyApAro te te yogane AdhIna che-ema jaNAvavA utkrama rAkhelo che. have e pApa-vyApAranA traNa kALanI apekSAe traNa vibhAgo-avayavo thAya che, temAM bhUtakALamAM karelA pApAvyApArane aMge kahe che ke- tI aMte ! pahimimi nivA iriAmi arthAta bhaMte ! eTale he bhagavaMta ! tassa eTale te pApavyApAranA traNekALa AzrIne traNa avayavo paikI bhUtakALamAM karelA pApAvyApAranuM "pratikramAmi' eTale pratikramaNa karuM chuM. tenAthI pAcho haThuM chuM - dUra thAuM chuM athavA te pApane dUra karuM che ane "gahami' eTale tene Apa gurUnI sAkSIe pragaTa karuM chuM. ahIM prazna thaze ke sUtranA zarUAtamAM eka vAra maMte' zabdathI gurumahArAjane AmaMtraNa to karyuM che, to pharI bhaMte ! zabda kema kahyo ? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke, "guru pratye bhakti batAvavAnA
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.82 225 AzayathI pharI AmaMtraNa karyuM, athavA to pratyarpaNa eTale sAmAyikanuM kArya meM ApanI kRpAthI karyuM. teno yaza Apane ghaTe che, ItyAdi kRtajJatA jaNAvavA punaH AmaMtraNa karyuM che. bhASyakAra bhagavaMte kahyuM che keathavA A bhadaMta-bhaMte zabda sAmAyikanA pratyarpaNano paNa vAcaka che, ema samajavuM A pratyarpaNa zabdathI ema jANavuM ke sarva kriyAne aMte pratyarpaNa karavuM joIe. (vi.bhA.3571) 'pApa' vosirAmi' = "mAtmAnaM vyasRnAma" eTale bhUtakALamAM pApavyApAra karanArA te mArA AtmAne vividha ke vizeSa chuM' - ahiM sAmAyika karavAnA samaye AtmAno pApayukta je pUrvaparyAya teno tyAga ane jJAna-darzana-cAritra e ratnamaya AtmAno navo paryAya tenI utpatti thatI hovAthI te pUrvaparyAyI AtmAne tajuM chuM ema kahI zakAya che. kAraNake paryAyo eTale bhinna bhinna kramazaH pragaTa thatI AtmAnI avasthAo ane paryAyI eTale te avasthAono AdhAra AtmA. e paryAyo ane paryAyI banne apekSAe bhinna hovAthI mArA AtmAne huM tajuM chuM- huM navo utpanna thayo ema kahevuM te asatyarUpa nathI. AcArAMga sUtramAM kahyuM che ke, "mAyA sAmai' arthAt - "AtmA e ja sAmAyika che tAtparya ke jema sAmAyika e AtmAno eka paryAya che ane potAnA e paryAyathI AtmA kathaMcita abhinna che, ema mAnI tyAM AtmAne ja sAmAyikarUpe kahyo che, tema ahIM apekSAe paryAyano bheda mAnIne "huM mArA te AtmAne vosirAvuM chuM." ema kahyuM che, temAM tAtparya e che ke huM mArA pUrvanA te pApI paryAyane vosirAvuM chuM. A sAmAyika sUtrathI traNa kALaviSayaka pApavyApAranuM paccakakhANa kevI rIte thAya che, te batAve che. "vAra ' ! sAmayiM e pAThathI vartamAnakALa saMbaMdhI pApavyApArano, 'vaidyAmi' e pAThathI bhaviSyakALanA pApavyApArano ane "tasa maMte' "paDikSamA' vigere pAthI bhUtakALamAM karelA pApavyApArano ema traNe kALanA pApavyApArano tyAga thAya che. kahyuM che ke - gadya nindrApi, paDDapanna saMvama, maUITyaM paagfpa arthAt - bhUtakALanA pApanI niMdA, vartamAnakALa mATe saMvara ane bhaviSyakALa mATenA pApavyApArano tyAga karuM chuM. e rItie potAnA gharethI sAmAyika laIne Avelo zrAvaka gurunI samakSa paNa punaH sAmAyika uccarIne iriyAvahI pratikramaNa kare, te pachI "gamaNAgamaNe AloIne yathAkrama AcArya mahArAja vigere sarva munivaryone vaMdana kare ane pharI paNa gurUmahArAjane vaMdana karIne paDilehaNA karelA Asana-kaTAsaNA para besI dharmazravaNa kare tyAM A vidhi samajavo. paraMtu jyAre pauSadhazAlA ke potAnA ghare sAmAyika laIne tyAM ja rahe tyAre to anyatra javAnuM hoya nahi. e pramANe sAmAnya zrAvakano sAmAyika-vidhi jaNAvyo. rAjA Adi mahaddhika zrAvaka mATe to evo vidhi che- rAjA hAthI Adi uttama vAhana para besIne chatra, cAmarAdi rAjacihano tathA alaMkArothI suzobhita thaI, hAthI ghoDA, ratha ane pAyadaLa rUpa caturaMgI senA sahita bherI vigere uttama vAjiMtronA nAdathI AkAza gajavato, dAna lenArAne harSa karAvato, maMDalezvara rAjAo spardhApUrvaka jenA darzana karatA hoya tevA ADambarapUrvaka vaLI A mahAnubhAva zraddhALu ane dharmAtmA che ema potAnI AMgaLIthI prajAjano bIjAne oLakha karAvatA hoya, ame paNa kyAre AvI rItie dharma karIe-tema tene joIne loko dharmanA manoratha karatA hoya, hAtha joDIne praNAma karatA akSatAdikathI vadhAvatA, te lokAnA praNAmothI pote paNa dharmanI anumodanA karato, sAmAnya manuSyo dvArA "aho ! A dharmane dhanya che ke, jenI AvI mahAna AtmAo paNa sevA kare che e pramANe dharmanI prazaMsA
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 yogazAstrano gurjaranuvAda karAvato, ema moTA ThAThathI potAnA sthAnethI sAmAyika karyA vinA ja zrIjinamaMdira (sabhAmaMDapamAM) ke sAdhu mahArAjano nivAsa hoya, te sthAne jAya, tyAM jaIne chatra, cAmara, pagarakhA, mugaTa ane khaga ane rAjya-cihno taje. jinezvaranI pUjA ke sAdhuvaMdana kare, jo sAmAyika karIne jAya to hAthI, ghoDA AdithI adhikaraNa thAya, sAmAyikamAM te karavuM ucita na gaNAya. tathA sAmAyika karIne to page cAlIne ja javAya ane te rAjA mATe anucita gaNAya. A pramANe Avelo hoya te zrAvaka hoya to koIe ubhA thaI satkAra na karavo. have jo yathAbhadraka hoya to tenA mATe agAuthI besavA mATe Asana taiyAra karAvI rAkhavuM ane te rUpa satkAra pUjA karavI, AcAryoe to pahelAMthI ubhA thaI teTalAmAM pharavuM jethI rAjA Ave tyAre ubhA thayA ke na thayA te viSayanI carcA ke doSa ubho na thAya. A pramANe AvelA te rAjA ke mahartika pUrva jaNAvelI vidhithI sAmAyika kare. || 82 || sAmAyikamAM rahelAne mahAnirjarA thAya te daSTAMtathI jaNAve che- 254 sAmAyikavratasthasya gRhiNo'pi sthirAtmanaH / / candrAvataMsakasyeva kSIyate karma saJcitam // 83 // artha : sAmAyika vratamAM rahelA ane sthira svarUpavAlA gRhasthane paNa caMdrAvataMsa rAjAnI jema pUrvasaMcita karmo kSaya pAme che. / 83 | TIkArtha : gRhastha hovA chatAM paNa sthira manavALA sAmAyika karanAra caMdrAvataMsaka rAjA mAphaka pUrvanA ekaThA karelA karmano kSaya kare che te udAharaNa gurUparaMparAthI A pramANe che- lakSmInA saMketanA sthAna sarakhuM ujjavala jinacaityonI dhvajA vaDe IndrapurInI zobhA tarapha hAsya karanAra sAketanagara nAmanuM nagara hatuM. tyAM AgaLa lokonI daSTine AnaMda ApanAra bIjanA caMdra sarakho jANe pRthvIno mugaTa hoya tevo caMdrAvatuMsaka nAmano rAjA hato. te buddhizALI jevI rIte rakSaNa dhAraNa karato hato tevI ja rIte cAra tIkSNa kaThora zikSAvratone paNa dhAraNa karato hato. eka divasa mahA mahinAmAM rAtre potAnA vAsabhavanamAM dIvo saLagato rahe tyAM sudhI sAmAyikamAM rahIza" ema saMkalpa karIne kAussagna karavA ubhA rahyA. A bAju zavyApAlikAe vicAryuM ke, svAmIne aMdhArU na thAo ema samajIne rAtrinA prathama pahoramAM dIvAmAM tela reDyuM. ema bIjA pahoramAM paNa svAmInI bhaktithI jAgatI rahI teNe pharIthI tela pUryuM. tevI ja rIte rAtrinA trIjA pahora kAussagga cAlu hovAthI ane tenA abhigrahano khyAla na hovAthI dIpakanA pAtramAM tela pUryA karyuM. rAtri pUrNa thaI. savAra paDI gaI tyAre zramathI thayelI vyathAthI parezAna rAjA dIpaka mAphaka olavAI gayo. arthAt mRtyu pAmyo. jema sAmAyika vrata prApta karI karmane vinAza pamADI caMdrAvataMsaka rAjA svarge gayA tevI rIte gRhastha paNa jo sAmAyikavratane aMgIkAra kare to tatkAla karma samUhano kSaya karI sadgati meLave che. Iti caMdrAvataMsaka rAjarSinI kathA. | 83 // bIjuM dezAvakAzika nAmanuM zikSavrata kahe che 255 digvrate parimANaM yat tasya saMkSepaNaM punaH / dine rAtrau ca dezAva-kAzikavratamucyate // 84 // artha : divrata nAmanA bIjA guNavratamAM karelA gamanAdinA parimANano divase tathA rAtrimAM saMkSepa
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.83-85 227 karavA tene dezAvakAsika nAmanuM zikSAvrata kahevAya che || 84 || TIkArtha : dizAvratamAM-daza dizAmAM gamana - parimANa nakkI kareluM hoya te A vratamAM divase, rAtre ke eka pahora mATe vizeSa saMkSepa karavo, te dezAvakAsika nAmanuM bIjuM zikSAvrata kahevAya. ahIM dizAvatano saMkSepa rahevAthI upalakSaNathI bIjAM aNuvratono paNa saMkSepa karavo. dareka vratamAM saMkSepa karavAnuM kahIe to judAM judAM vratonI saMkhyA vadhI jAya, ane bAra vratanI saMkhyAno virodha thAya // 84 || trIjuM pauSadha zikSAvrata kahe che 256 catuSpA caturthAdi-kuvyApAraniSedhanam / brahmacarya kriyAsnAnA-dityAgAH pauSadhavratam // 85 // artha : AThama Adi cAre parvanI tithimAM eka-be Adi upavAsa karavA, kuvyApArano tyAga karavo (2) brahmacaryanuM pAlana (3) ane snAnAdi dvArA zarIra-satkArano tyAga (4) karavA rUpa cAra prakArano pauSadha grahaNa karavo e trIjuM zikSAvrata che 85 // TIkArtha : aSTamI, caturdazI, pUrNimA, amAvAsyA, rUpa cAra parvonA divasomAM upavAsa Adi tapa, pApavALA vyApAra baMdha karI, brahmacarya vrata dhAraNa karI temaja snAnAdi, zarIranI TApaTIpa Adino tyAga ane Adi zabdathI tela coLavuM. vilepana, puSpa, gaMdha, viziSTa vastra-alaMkArAdino tyAga karavo, te rUpa A pauSadha vrata nAmanuM zikSAvrata che. AThama, caudaza, pUrNimA ane amAvAsyArUpa cAra parvo, temAM upavAsa Adi tapa, pApavyApAra baMdha karavA, brahmacarya-pAlana, snAnAdika zarIra-saMskAra karavAno tyAga, Adi zabdothI tela mAliza karAvavuM. meMdI vagerethI raMgavuM. caMdana, barAsa lagADavuM. mAthAmAM puSpo ke tenA hAra paheravA, attara, sugaMdhI padArtha lagADavA, uttama koTInA vastra, alaMkAra paheravArUpa zarIra-saMskAra ke TApaTIpano tyAga karavo, ane jemAM dharmanI puSTi thAya tevuM A pauSadhavrata che. te pauSadhavrata dezathI ane sarvathI ema be prakAre kaheluM che. temAM AhAra pauSadha dezathI te kahevAya ke jemAM amuka vigaIno tyAga, AyaMbila, ekAsaNuM karAya. eka divasa rAta cAre AhAranA tyAgarUpa upavAsa te sarvathI, bIjA divasanA savAra sudhInA paccakkhANa karavA, dezathI pApavyApAra niSedha te pauSadha kahevAya jemAM koIpaNa cokkasathI eka ke be pApa-vyApArano tyAga karAya. khetI, nokarI, vepAra, pazupAlana, gharakAma Adi sarva pApavyApArano tyAga, te sarvathI vyApArapauSadha brahmacarya-pauSadha paNa deza ane sarvathI tema eka ke be vakhata sivAya vadhAre strI-sevananA tyAgarUpa, ane Akho divasa-rAta sarvathA brahmacarya pALavuM. te anukrame deza ane sarvathI brahmacarya-pauSadha, snAnAdika dezathI ekAda be vakhata sivAyano tyAga ane sarvathA eka rAtridivasa snAna Adi zarIra saMskArano tyAga karavo. ahIM dezathI kavyApAra-pApavyApAra-niSedharUpa pauSadha jyAre kare tyAre sAmAyika kare ke na paNa kare, paraMtu sarvathI tyAga kare tyAre to sAmAyika nakkI kare ja. na kare to tene phaLathI vaMcita rahe che. sarva prakAre pauSadhavrata kare tyAre jinamaMdira, sAdhuvALA upAzraye ke pauSadhazALA ke gharanA ekAMta sthalamAM ratnasuvarNanA alaMkAronA tyAga karavA pUrvaka, puSpamALA, vilepana vagere tathA hathiyArano tyAga karIne te vrata aMgIkAra kare. sarvathI pauSadhavrata aMgIkAra karIne navo dhArmika abhyAsa, dhArmika pustakanuM vAMcana ke (1) vizaSa mATe juo dharmasaMgraha bhA. 1, gA. 68
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 yogazAstrano gurjarAnuvAda dharmadhyAna kare, ane bhAvanA bhAve ke, "huM haju maMda bhAgyavALo chuM ke haju A sAdhupaNAnA guNo dhAraNa karavA samartha banI zakato nathI.' ahIM eTaluM vizeSa samajavuM jarUrI che ke-jo AhAra-tyAga, zarIra-saMskAratyAga ane brahmacarya pauSadhanI jema kuvyApAra-pauSadha paNa "annatthaNA bhogeNa" vigere AgAro sahita aMgIkAra karelo hoya. eTale ke-AgAro rAkhelA hoya to tene sAmAyika karavuM sArthaka che. anyathA nahi, kAraNake pauSadhanuM paccakakhANa AgAra-sahita sthUlarUpe che ane sAmAyikavrata to nirAkAra hovAthI sUkSma rUpe che. pauSadhamAM sAvadya vyApArano sarvathA tyAga karyo hoya. to paNa sAmAyika nahIM karavAthI tenA lAbhathI vaMcita rahe (mATe pauSadha sAthe sAmayika karavuM) chatAM jeNe samAcArInI vizeSatAthI pauSadha paNa sAmAyikanI jema vi tivivi ema, mana, vacana ane kAyAthI karavA ane karAvavAnA tyAgarUpe aMgIkAra karyo hoya, tene sAmAyikanuM kAma pauSadha thI ja sare che, mATe sAmAyika khAsa vizeSa mATe thatuM nathI, chatAM "me' pauSadha ane sAmAyika-ema be vrato aMgIkAra karyo ja che evo karanAranA hRdayamAM abhiprAya hoya, to pauSadha ane sAmAyika baMnenuM phaLa maLe che. eTale baMne karavA sArthaka che. 85 / have pauSadhavrata karanAranI prazaMsA kare che- 257 gRhiNo'pi hi dhanyAste puNyaM ye pauSadhaM vratam / duSpAlaM pAlayantyeva, yathA sa culanIpitA // 86 // artha : jeo duSpAla ane pavitra evA pauSadhavratanuM pAlana calanI pitA nAmanA zrAvakanI jema kare che, te gRhastho paNa dhanyavAdane pAtra che. 86 || TIkArtha : sAdhu bhagavaMto to haMmezA dhanya che ja, paraMtu gRhastho paNa dhanya che ke jeo du:khe pAlana karI zakAya evuM pavitra pauSadhavrata culanI pitAnI mAphaka pAlana kare che. saMpradAyagamya te daSTAMta A pramANe samajavuM- culanI pitAnuM dRSTAnta gaMgAnadInA kinArA pAse vicitra racanAothI manohara pRthvInA tilaka sarakhI zobhAvALI vArANasI nAmanI zreSTha nagarI hatI. amarAvatImAM jema Indra, tema te nagarImAM mahAparAkramI jitazatru nAmano zreSTha rAjA hato te nagarImAM culanI pitA nAmano moTo zeTha hato. jANe dharma ja manuSyanuM rUpa laIne Avyo hoya tevo e zeTha dharmaniSTha hato. jagatane AnaMda ApanAra caMdrane jema zyAmA eTale rAtri tema tene maLatAvaDI rUpavaMtI zyAmA nAmanI dharmapatnI hatI. tene ATha kroDa soneyA bhUminidhAnamAM, ATha kroDa vyAjamAM ane ATha kroDa vepAramAM maLI covIza kroDa sonaiyAnI mUDI hatI. daza hajAra gAyonuM eka gokuLa evA ATha gokuLo tema ja ghara vigeranI aDhaLaka saMpatti hatI. te nagarImAM koIka samaye koSTaka nAmanA udyAnamAM caramajinezvara vIra bhagavaMta vicaratA vicaratA samavasaryA hatAM, tyAre bhagavaMtanA caraNakamaLamAM vaMdana karavA mATe suro, asuro sahita Indra mahArAjA tathA jitazatru rAjA tyAM AvyA hatA. AbhUSaNa paherI page cAlatA culanIpitA AnaMda manavALA thaI bhagavaMtane namaskAra karavA AvyA. "bhagavaMtane namaskAra karI tyAM besI culanI pitAe be hAtha joDI parama bhaktithI prabhunI dharma dezanA sAMbhaLI, have parSadA uThI gaI eTale vinayavALA culanIpitAe bhagavaMtanA caraNamAM praNAma karI vinaMtI karI ke he svAmi ! jema sUryane pharavAmAM mAtra jagatane ajavALuM karavuM te sivAya bIjuM koI prayojana nathI tema
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo. 86 229 ** amArA sarakhAne pratibodha karavA mATe ja Apa pRthvImAM vicarI rahelA cho. duniyAmAM dareka pAse prArthanA karAya che, temAMthI koI Ape, koI na paNa Ape, paNa Apa to sAme AvIne dharma Apo cho- emAM mAtra kRpA ja hetu che. huM jANuM chuM ke ApanI pAse huM yatidharma grahaNa karuM paraMtu nirbhAgI evA mArAmAM haju eTalI yogyatA AvI nathI mATe he svAmI ! huM ApanI pAse zrAvakadharmanI yAcanA karuM chuM, to mArA para kRpA karI te dharma Apo. samudra jaLathI paripUrNa hovA chatAM ghaDo potapotAnA pramANamAM ja jaLa grahaNa karI zake che. tyAre 'tArI IcchA pramANe grahaNa kara. e pramANe svAmIthI AjJA pAmelA teNe skUla hiMsA mRSA, corInA tathA potAnI zyAmA bhAryA sivAya pArakI strInA paccakkhANa karyA. nidhi AdimAM rahelA ATha ATha koTithI adhika suvarNa, AThathI vadhAre gokulanAM paNa pratyAkhyAna lIdhAM. pAMcaso haLathI kheDI zakAya te uparAMta jamIna paNa na rAkhavI. pAMcaso gADA dezAntaramAM vepAra mATe jatAM ane pAMcaso gADA bhAra vahana karanArAM tethI adhikanA te mahAmativALAe paccakkhANa karyA. cAra moTA vahANa sivAyanA digyAtrA karanArA vahANa rAkhavAnA paNa niyama aMgIkAra karyo. gaMdhakaSAya vasra sivAya zarIra luchavAnA (TuvAla) vastrano tyAga karyo. +44 mahuDAvRkSanA lIlA dAtaNa sivAya bIjAnA paccakkhANa karyA, AmaLAM sivAyanA phaLo, sahasrapAka ane zatapAka sivAyanAM tela copaDavAnA tathA gaMdhADhaya sivAya zarIra coLavAnA, ATha UMTothI bharAIne lavAyelA pANInA ghaDAthI adhika jaLamAM majjana-snAna karavAnA paccakkhANa karyA. sutarAu be vastra sivAyanA vastronA, kesara, agara, caMdana sivAyanA vilepananA paccakkhANa karyA. kamaLa jAti puSpo sivAyanI puSpamALAnA tathA kAnanuM AbhUSaNa tathA nAmavALI mudrikA sivAya ghareNAnA paccakkhANa karyA agara ane turuSka sivAyanAM dhUpa, kASThanAM ukALA sivAyanAM bIjA pINAno sarvaprakAre tyAga karyo. khAjAM ane ghebara sivAyanAM khAdya tathA kalama sivAyanA sarva paNa cokhAno tyAga karyo. kaThoLa, vaTANA, maga ane aDada, sivAyanuM bAkInA (dALa)no tyAga karyo. zaradakALamAM thaelA gAyanA ghI sivAyanA tamAma ghIno tyAga karyo. pathaMka (pAlakanI bhAjI) ane maMDUkIzAka sivAyanA anya zAka tajyAM, tathA snehAmla ane dAlyAnla (dAsaLa) sivAyanAM sarva tImanone (kaDhI vagerene) paNa tajyAM hatAM. AkAzIjaLa-varasAdanAM jaLa sivAyanAM jaLano, pAMca prakAranA sugaMdhI tAmbrela sivAyanA tAbUlano tyAga karyo. Arta-raudra dhyAna, hiMsAnA upakaraNo ApavA, pramAda Acarita, pApakarmano upadeza ke preraNA ApavI te rUpa anarthadaMDano tyAga karyo. A pramANe bhagavaMtanI pAsethI sarva aticAra-rahita samyaktvapUrvaka zrAvakadharma teNe aMgIkAra karyo. pachI bhagavaMtane namaskAra karI potAnA ghare jaI pote aMgIkAra karelo dharma potAnI dharmapatnIne jaNAvyo. teNe paNa te vrato svIkAravAnI patinI rajA mAMgI pachI rajA pAmelI zyAmAne paNa tarata ja rathamAM besIne bhagavaMtanI pAse AvI ane zrAvakadharmanA vrato svIkAryA. te samaye gautamasvAmIe bhagavaMtane pUchyuM ke, A culanIpitA mahAvrata dhAraNakaranAra kema thato nathI ? eTale svAmIe kahyuM ke, sAdhudharma aMgIkAra karaze nahi, paraMtu zrAvakadharmanA vrata svIkAryA che ane zrAvakadharmamAM tallIna banI mRtyu pAmI saudharma devalokamAM jaze. tyAM aruNAbha vimAnamAM cAra palyoyamanI sthitivALo deva thaze ane tyAMthI cyavI videhamAM janmI nirvANa pAmaze. have culanIpitA potAnA gharano bhAra putra para nAMkhIne pauSadhazAlAmAM pauSadhavrata pAlana karato rahelo hato have koIka mAyA mithyAtvI deve rAtre AvIne tenA pauSadhavratano bhaMga karAvavAnI icchA rAkhI bhayaMkara bihAmaNI rAkSasI AkRtivALA banIne AgaLa Avyo bhISaNa khaDga kheMcIne culanIpitAne A pramANe kahyuM ke-- motanI prArthanA karanAra he
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 230 zrAvaka ! A te zuM AdaryuM che ? mArI AjJAthI A zrAvakanA vratano tyAga kara ane jo A vratano tyAga nahi kare to, tArA moTA putrane koLAnA phaLanI mAphaka talavArathI TukaDe TukaDA karIne mArI nAMkhIza ane tArA dekhatAM ja tArI sanmukha tenA mAMsanA kaTakA ukaLatA kaDAyAmAM rAMdhIza ane te ja kSaNe zUlamAM parovIne bhakSaNa karIza. tema ja tenA mAMsanuM rUdhira - pAna paNa hamaNAM ja karIza ke jene dekhIne tuM mRtyu pAmIza.' tyAM AgaLa A pramANe deve kahyuM. chatAM paNa meghanI gaDagaDATa garjanA thatI hoya, temA siMha kaMpAyamAna na thAya, tema culanI pitA devanI dhamakIthI DaghAyA niha. culanI pitAne aDola dekhI te deva te ja pramANe bIvaDAvavA mATe vAraMvAra kahevA lAgyo. A pramANe bIvaDAvatA devanI sAme hAthI jema zvAna tarapha tema culanIpitAe najara na karI. tyAra pachI culanIpitAnI sAmemoTA putrane virdI nirdaya krUrAtmAe pazu mAphaka cIrI nAMkhyo. tyAra pachI tenA kaTakA kaTakA karIne ukaLatA telanA kaDAyAmAM pakAvIne vaLI keTalAka mAMsa-TukaDA tavAmAM zekIne, tIkSNa phUlo vaDe vIMdhIne te devatA khAvA lAgyo. tattva samajanAra culanIpitAe A sarva kaSTa samatAthI sahana karyuM. kAraNake anyatva bhAvanA bhAvavAvALA AtmAone potAnuM aMga chedAya, to paNa pIDA karanAra thatuM nathI. have te deve kahyuM ke jo haju paNa tuM A vrata nahi choDe, to tArA moTA putra mAphaka vacalA putrano paNa huM vadha karIza. tyAra pachI vacalA putrane te ja pramANe haNyo ane vAraMvAra tenA sAmuM joyuM. paraMtu te kSobha na pAmyo. eTale nAnA putrane paNa te pramANe haNyo. temAM paNa tene kSobha na thayo eTale krodha pAmelA te deva tene kahyuM ke haju paNa tAruM pAkhaMDa choDato nathI to pachI tArI mAtAne paNa A pramANe haNI nAMkhIza.' have culanIpitAnI bhadrA nAmanI mAMdagI bhogavI rahelI ane rudana karatI karUNa hariNI sarakhI vRddha mAtAne viSurvI pharI te deve kahyuM ke A tArAM vratano tyAga kara, potAnA kuTuMbane jIvADavA sarakhuM A vrata che. nahitara kulanA AdhArabhUta haraNI sarakhI tArI mAtAne haNI, bhuMjIne ane rAMdhIne kSaNavAramAM bhojana karIza.' to paNa aDola culanIpitAne dekhI te deva khATakI jema bakarIne, tema hRdayaphATa rudana karatI bhadrAmAtAne vipurvIne kahyuM keH-- 'jeNe' tane bhAra mAphaka uda2thI vahana karyo. to he peTa bharanAra ekalapeTA ! A tArI mAtAne haNAtI jo jo pharI pharI paNa kahyuM, have culanIpitA manathI A pramANe vicAravA lAgyA ke 'aho ! A paramAdhArmikanI upamAvAlo koIka durAtmA che ke, je mArA traNa putrone mArIne khAI gayo ane have kasAI mAphaka mArI mAtAne paNa haNavA taiyAra thayo che. tyAre A mAtAne na haNe tyAM sudhImAM tenuM rakSaNa karuM, evI rIte calAyamAna thayo eTale mahAzabda karato te deva AkAzamAM uDyo. te kolAhala sAMbhaLI bhadrAmAtA tarata tyAM tenI pAse AvyAM ane pUchyuM ke-- 'A zuM hatuM ?' eTale teNe sarva vRtAnta jaNAvyo te pachI bhadrAmAtAe tene kahyuM koIka mithyA dadaSTa deve banAvaTI bhaya batAvIne tArA pauSadhavratamAM vighna karyuM che. pauSadha vrata bhaMganI AlocanA karavAmAM na Ave to aticAranuM pApa lAge che. 'tyAra pachI nirmalabuddhivALA te culanIpitAe tenuM vacana svIkArI vratabhaMganA doSanI AlocanA karI. tyAra pachI teNe svargarUpI mahelamAM caDavAnA pagathiyA sarakhI zrAvakanI agiyAra pratimA kramasara AraMbhI ane bhagavaMtanA vacanAnusAra akhaMDita tIkSNadhArA sarakhI, lAMbA samaya sudhI te pAlana karI. tyAra pachI buddhizALI teNe saMlekhanAka2vApUrvaka anazana aMgIkAra karyuM, tyAra pachI ArAdhanApUrvaka samAdhimaraNa pAmI arUNaprabha nAmanA devalokamAM te utpanna thayo. A pramANe culanI pitAe duSpala pauSavratanuM jevI rIte pAlana karyuM tevI rIte bIjAo paNa jo pAlana kare, to dRDha vratavALA te nakkI mukti pAmanArA thaze. | 86 |
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.87. 231 A pramANe culanI pitAnuM kathAnaka saMpUrNa thayuM. atithi-saMvibhAga zikSAvrata 258 dAnaM caturvidhAhAra-pAtrAcchAdanasadmanAm / atithibhyo'tithisaMvibhAgavratamudIritam // 87 // artha : atithi evA sAdhu mahAtmAone azanAdi cAra prakArano AhAra, pAtra vastra ane ghara Adi saMyamasAdhaka vastuo ApavI, tene atithisaMvibhAga nAmanuM cothuM zikSAvrata kahyuM che || 87 || TIkArtha : sAdhu bhagavaMtarUpa atithione cAre prakAranA AhAra, pAtra vastra ane makAna Adi saMyama sAdhanonuM dAna, tene atithi-saMvibhAga nAmuM cothuM zikSAvrata kaheluM che. tithi parva-utsava rahita evA bhikSAkAle padhArelA sAdhu bhagavaMtone azana, pAna, khAdya ane svAdya rUpa caturvidha AhAranuM dAna, tuMbaDuM Adi pAtronuM, vastra, kAMbalInuM, rahevA makAnanuM ane upalakSaNathI pATa-pATalA, zayA-saMthArA AdikanuM dAna, Ama nAma-nirdeza karIne survaNa-dAnano niSedha jaNAvyo. kAraNake sAdhune te rAkhavAno ke levAno adhikAra nathI. A dAna te atithi-saMvibhAga vrata kahevAya. "atithi saMvibhAga" e zabdanI vyutpatti pUrvakanI vyAkhyA A pramANe samajavI- "atithi' eTale tithio parva divaso ke utsavAdino je mahAtmAone tyAga karyo che. atithi samajavA, bAkInAne abhyAgata (mahemAna) jANavA. tevA atithi arthAta "sAdhune' "saM' eTale samyaAdhAkarma vigere betAlIza doSothI rahita "vi' eTale viziSTa rItithI-sAdhune pazcAtmakarma na lAge ItyAdi doSa-rahita-paNe bhAga" eTale deya vastumAMthI amuka aMza ApavAnuM je vrata te atithi saMvibhAga vrata kahevAya. AhArAdika deya padArtho paNa nyAyopArjita dhanathI meLavelA hoya. 42 doSarahita ane sAdhuguNone poSaNa karanAra, temaja dezakAla, zraddhA, satkAra vidhipUrvaka AtmAnA upakArabuddhithI yatione dAna karavuM, te atithi-saMvibhAga vrata kahevAya. kaheluM che ke - "nyAyathI meLavelA ane sAdhuone kahyuM tevA anna, pANI vigere vastunuM deza, kALa, zraddhA satkAra kramathI uttama bhaktinA pariNAmapUrvaka sva- para kalyANanI buddhithI saMyamIone dAna karavuM atithisaMvibhAga vrata kahevAya. vadhArAmAM jaNAve che : sAdhune nimitte hanana, pAcana, krayaNa na thayuM hoya e prakAre zuddha, acitta, sAdhune lagatA betAlIza doSothI rahita dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI sAdhune kahyuM tevA, potAnI jAte pANI AhArAdika sAmagrI vaDe yogya avasare ghara AMgaNe padhArelA muni bhagavaMtone utkaTa zraddhApUrvaka dAnavidhi sAcavavA pUrvaka koI bhAgyazALI samagra bhojana-sAmagrI rUpa azana, phala, mevA, bhuMjelA ke zekelA svAdya, cUrNa, sopArI, elacI, Adi mukhazuddhi karanAra svAdya tathA pANI, sAdhu-guNa hitakArI vastra pAtra, kAmaLI, Asana, auSadha rahevAnI jagyA, pATa-pATalAdi cAritravRddhinA sAdhano atyaMta prItipUrvaka zrAvakoe sAdhuone pratilAbhavAM joIe - jinezvaranI AjJAnA pAlaka dhIra uttama zrAvake sAdhuone kahyuM tevI cIjo alpamAtra paNa vahorAvavI joIe. koI muni bhagavaMtone vahorAvI na hoya, teno kadI potAnA mATe upayoga karatA nathI. rahevA mATe sthAna, zayyA, Asana AhAra-pANI, rajoharaNa, niSaghA, vastra, pAtra vagere upakaraNo zrAvake pote vipula saMpattivALo na hoya to thoDAmAM thoDAM paNa munine pratilAbhava(u. mA. 239-40)
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 yogazAstrano gurjarAnuvAda vAcakamukhya zrIumAsvAti mahArAje to kahyuM che ke- "AhArAdi piDa, zayA, vastra, pAtra, auSadha vagere koI paNa vastu nirdoSa ane madhya hoya to paNa apekSAe akathya bane che. ane akathya hoya to paNa apekSAe kacya bane che. kAraNake deza, kALa lenAra, denAra, vyakti ane tenI avasthA saMyoga, vastunI jarUriyAta ane hRdayanA bhAvo vagerenI apekSAe lenAra-denArane lAbhanuM saMyamanuM poSaka bane che, te sarva dAna akathya ke kathya hoya to paNa kathya jANavuM ane saMyama-ghAtaka bane, te kathya hoya to paNa akathya jANavuM. (praza. 146-147) zaMkA karI ke zAstramAM AhAra-dAna karanAra jema saMbhaLAya che, tema vastrAdinA dAna karanArA saMbhaLAtA nathI. tema ja vastrAdinA dAnanuM phala paNa zAstramAM saMbhaLAtuM nathI, to vastrAdinuM dAna kevI rIte yogya gaNAya ? tenuM samAdhAna ApatA jaNAve che ke- tema nathI kAraNake bhagavatIjI Adi AgamagraMthomAM vastrAdikanuM dAna spaSTa jaNAveluM che. e pATha A pramANe kahelo che- samaNe NiggaMthe phAsueNaM hasaNijjeNaM asaNa-pANa khAima-sAimeNaM vattha-paDiggaha-kaMbalapAyapuMchaNeNaM pITha-phalaga-sejjA-saMthAraeNaM paDilAbhemANe viharai sUtrArtha : "zramaNa nigraMthone acitta ane nirdoSa AhAra, pANI, khAdya, svAgha, vastra, kAmaLa, rajoharaNa, pATa, pATIyA zamyAM saMthArA vigeranuM dAna karavA pUrvaka uttama zrAvako potAno kALa nirgamana kare che." mATe AhAra-pANI vigeranI jema saMyamanA AdhArabhUta zarIrane upakAraka vastra Adi paNa sAdhuone pratilAbhavA (vahorAvavA) joIe. vastranuM saMyamamAM upakArIpaNuM e. kAraNe jaNAvela che ketRNagrahaNa ke agni sevananA nivAraNa mATe tathA dharma, zukala dhyAna karavA mATe glAna, sAdhunI pIDA dUra karavA mATe, sAdhu mRtakane paraThavavA mATe vastra saMyamamAM upakArI gaNAya che. kaheluM che ke- "tRNa-grahaNa, agnisevanA nivAraNa mATe, dharma-zukala dhyAna sAdhavA mATe, glAna sAdhunI pIDA dUra karavA mATe, sAdhunA mRtakane DhAMkavA mATe vastragrahaNa karavAnI AjJA che. (ova. ni.ja.76) umAvasvAti vAcake paNa jaNAvyuM che ke - "vastra vagara ThaMDI vAyaro, tApa, DAMsa, macchara AdithI kaMTALelAne kadAca samyaktva AdimAM samyagu dhyAnano vikSepa thAya' ityAdi. pAtrano upayoga paNa eTalA mATe jaNAvela che ke azuddha anAdika AvI jAya, to temAM juduM karIne paraThavI zakAya. bIjA jIvayukta annamAM jIvanI virAdhanA TALavA mATe, pramAdathI porAvALuM cokhAnuM osAmaNa ke jaLa AvI gayuM hoya to te sukhethI jayaNApUrvaka paraThavI zakAya, e vigere bIjA paNa pAtra rAkhavAnA guNa che. kahevuM che ke:- jinezvara bhagavaMtoe chakAya jIvonA rakSaNa mATe pAtra grahaNa karavAnI AjJA ApelI che. saMbhogamAM (mAMDalImAM bhAjanamAM) AhAramAM je guNo che, te pAtra-grahaNamAM paNa samajavA. "azaktivALA sAdhu, bAla, vRddha, navInasAdhu paroNAsAdhu, guru, asahiSNavarga ekavasatimAM rahenAra labdhi vagaranA ityAdika mATe (AhAra lAvavA) pAtra grahaNa karavA." (o.ni. 691-92) prazna karyo ke- tIrthakarone vastra-pAtrano paribhoga saMbhaLAto nathI, tIrthakaronA caritranuM tenA ziSyoe anukaraNa karavuM yogya gaNAya kaheluM che ke - "jevA prakAranuM gurunuM liMga hoya, ziSya paNa tevA ja banavuM joIe tenA uttaramAM jaNAve che ke ema na kahIza tIrthakaronA hastakamala chidra-vagaranA hoya che. eTaluM ja nahi. paraMtu temanA khobAmAMthI ke tenA chIdramAMthI eka jala bindu paNa nIce paDatuM nathI. vaLI je khobAmAM paDe tenI zikhA caMdra-sUrya sudhI uMce vadhatI jAya, paNa bahAra nIce na paDe, vaLI cArajJAnanA svAmI hovAthI jIva-saMzakta ke jIva vagaranA anna, trasa jIvavAnuM ke vagaranuM jala vigera jANIne je
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.87 233 nirdoSa hoya, te ja grahaNa kare. A kAraNe temane pAtra dhAraNa karavAmAM guNa nathI. vastra to dIkSAkAle tIrthakaro paNa grahaNa kare che. kaheluM che ke covIza paNa jinezvaroe eka vastra sahita dIkSA lIdhI che, teo anyaliMgamAM ke gRhasthaliMgamAM ke kuliMgamAM hotA nathI. (A. ni. 217) pUrva maharSioe kaheluM che ke - "bhUtakALamAM je jinezvarI thayA, bhaviSyamAM thaze ane vartamAna-kAlamAM vicarI rahelA che. te sarvae-savastra pAtra dharmano upadeza ApavAno hovAthI eka devaduSya grahaNa karIne dIkSA lIdhI, leze ane le che, temanI sevA karuM chuM dIkSA lIdhA pachInA kALamAM sarva parigraha, upasarga pIDA sahana karatA hovAthI vastranuM temane prayojana nathI ane koI prakAre te vastra cAlyuM jAya che. ziSya gurunA liMgane anusaravAnI vAta je jaNAvI. te to sAmAnya hAthIne airAvaNanA anukaraNa karavA jevI vAta che. vaLI tIrthakaranuM anukaraNa karavA IcchanArAone maTha, vasati ke upAzrayamAM vAsa karavo, kAraNe AdhAkarmI bhojana karavuM. mAMdagImAM tela coLavuM. aMgArAnI sagaDInuM sevana, tRNapaTI dhAraNa karavI, kamaMDala rAkhavuM. sAdhuone sAthe vAta karavApaNuM chadmasthoe dharmadezanA karavI, sAdhu-sAdhvIne dIkSAdAna-A sarva karI zakAze nahi ane A to (digaMbara sAdhuo) kare ja che. vaLI kaMbala rAkhavAnI e kAraNe jarUra che ke, varasAda varasato hoya, bahAra gayA hoya, tyAre tarata paDelA varasAdanA aSkAyanA jIvonA rakSaNa mATe kAmaLI jarUrI che. bAlasAdhu, vRddha ke mAMdA sAdhu mATe varasatA varasAdamAM bhikSA levA nIkaLavuM paDe to zarIra para kAmaLI oDhelI hoya to tevI apakAya jIvonI virAdhanA nahi thAya. laghu ke vaDI zaMkA-nimitte bahAra javuM paDe to varasAda ke kALanA samaye bahAra janAre tevI virAdhanAoe kAmaLIthI rokI zakAya che. zaMkA karI ke, "A karatAM to chatrAdikathI zarIra DhAMkI devAya to kAmaLI vagara cAlI zake che. ema kare to zo doSa?' evA praznanA uttaramAM jaNAve che ke- "chattama ya thAraVIThThANa' (daza. 3/4) ema kahIne AgamamAM chatra dhAraNa karavAno niSedha jaNAvelo che. rajoharaNa to sAkSAt jIvarakSA pratilekhanA karavAmAM upayogI hovAthI temAM koI vivAda karI zake tema nathI. mukhavastra arthAta muhapattI paNa uDatA jIvonA rakSaNa mATe, mukhamAMthI garama vAyuthI bahAranA vAyukAyanA jIvonuM rakSaNa karavA, mATe mukhamAM dhULano-rajano praveza aTakAvavA mATe upayogI che. pATa-pATiyAno upayoga e kAraNe karavAno che ke, varSAkALamAM lIla, phuga, kuMthuA Adi vividha saMzakta jIvovALI bhUmimAM zayana karavAno niSedha hovAthI zayana karavuM. Asana karavuM temAM te upayogI che. ziyALA ane unALAmAM zayyA, saMthArA Adikano zayanamAM upayoga thAya che. vasati-upAzraya rahevAnuM sthAna to sAdhune mATe atyaMta upakArI che kaheluM che ke je bhAgyazALI aneka guNa dhAraNa karanAra muni bhagavaMtone vasati-upAzraya ke rahevA mATe sthAna Ape che. teNe vastra, anna pANI, zayana Adi dareka ApyuM che-ema samajavuM kAraNa ke tyAM rahenAra che. te sarva munivaro te vasatino upayoga kare che, vaLI upAzrayamAM potAnuM ane cAritranuM paNa rakSaNa thAya che. jJAna-dhyAnAdikanI sAdhanA thAya che, A kAraNathI vasati ApanAre sarva ApyuM gaNAya. ThaMDI, tApa, cora, DAMsa, maccharothI munionuM rakSaNa karanAra suralokanAM sukhane svAdhIna kare che." evI rIte bIjA paNa audhika ane aupagrahika dharmopakaraNa dhAraNa karavAmAM sAdhune doSa nathI. tenA dAtArane to nakkI pragaTa guNa-lAbha che ja. upakaraNanuM vyakti vizeSa, AzrayIne pramANa jaNAve che ke - "jinakalpIone bAra prakAranAM, sthavirone cauda prakAranAM, ane AryAo, pacIsa upakaraNo rAkhavAnI anujJA che, te uparAMta hoya te upagraha kahevAya (augha. ni. 671) A sarva hakIkata piMDaniyukti oghaniryukti Adi AgamathI
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 yogazAstrano gurjarAnuvAda samajI levuM ahIM graMtha pramANa vadhI javAnA bhayathI vistArathI kahetA nathI. ahIM vRddhoe kahelI sAmAcArI A pramANe jaNAve che ke - zrAvake pauSadha pAryA pachI nakkI sAdhune pratilAvyA pachI bhojana karavuM kevI rIte ? jyAre potAno bhojana-samaya thAya tyAre vibhuSita banI upAzraye jaI sAdhuone bhikSA grahaNa karavA mATe nimaMtraNa kare. A samaye sAdhuonI zI maryAdA ? te kahe che- eka sAdhu pallAM, bIjo muhapatti, trIjo pAtro ema paDilehaNa utAvaLe kare, te upavAsI pauSadhavALAne pAraNAmAM vilaMba ke aMtarAya rakhe na thAya, agara to sthApanA doSa na thAya zrAvaka jo pahelI porasImAM nimaMtraNa karato hoya to ane tene navakArazInuM paccakhANa hoya to vahorI levuM. jo navakArazI paccakakhANa na hoya to grahaNa na karavuM. kAraNake te sAcavI rAkhavuM paDe ane jo vadhAre dabANathI vinaMtI kare to vahorI lAvI sAcavI rAkhe ane porasI paccakakhANa pAranAra koI hoya, to tene ke bIjAne te ApI devuM pAtrA-pallAdika sAthe paDilehaNa karyA pachI vahoravA janAra sAdhu saMghATaka zrAvaka sAthe jAya. ekalAne mokalavo nahi. zrAvaka mArgamAM sAdhunI AgaLa cAle pachI zrAvaka temane ghare laI jAya ane Asana mATe nimaMtraNa kare. jo bese to ThIka, ane jo na bese to paNa vinayano AcAra jALavavo joIe. tyAra pachI zrAvaka jAte AhAra-pANIthI pratilAbhe athavA bIjA vahorAve to pote vastuonuM bhAjana hAthamAM rAkhI gurU mahArAja vahore tyAM sudhI ubhA rahe. sAdhu paNa pazcAtkarma doSa na lAge te mATe gRhasthanA bhAjanamAMthI saMpUrNa vastu na vahoratAM temAM bAkI rAkhe. tyAra pachI vaMdana karI keTalAMka DagalA sudhI pAchaLa vaLAvavA jAya, pachI zrAvaka pote bhojana kare jo te gAmamAM sAdhu bhagavaMtono yoga na hoya, to bhojana-samaye daravAjA bahAra sAdhu mahArAjane AvavAnI dizAmAM najara kare ane vizuddha bhAvathI ciMtave ke jo sAdhu bhagavaMto hota to huM kRtArtha thAta A pauSadhanA pAraNAno vidhi. te sivAyanA kALamAM sAdhune vahorAvIne bhojana karavuM. athavA to bhojana karyA pachI paNa vahorAvavuM. Ane lagatA AMtarazloko : dharmamAM sahAya-upakAra karanAra anna, jaLa, vastra, AdikanuM dAna kaheluM che, paraMtu dharmamAM upakAra na karanAra hoya. tevuM suvarNAdikanuM dAna mAneluM nathI. jenuM dAna devAthI krodha, lobha, kAmAdikanI vRddhi thAya, tevA cAritrano nAza karanAra suvarNAdika cAritravaMta munione na ApavuM je pRthvIne khodavA-kheDavAthI aneka jaMtuo mRtyu pAme che. tevI pRthvInA dAnanI karUNAvALA prazaMsA karatA nathI. je je zastrothI mahAhiMsAo thatI hoya, te te zastronuM kAraNa loha tenuM dAna kevI rIte kare ? laukika parva divase puNya mATe teo mRtyudazA anubhavAtI hoya, tevI ardhavIyAelI gAyanuM dAnakare ! khedanI vAta che ke te paNa dhArmikapaNAnI prazaMsA pAme che ! jenI gudAmAM tIrtho mAnelA che ane je mukhathI azuci padArthanuM bhakSaNa kare che, tevI gAyane pavitra mAnanArA ajJAnIo dharma mATe tenuM dAna kare che. dararoja tene dove tyAre teno vAcharaDo atyaMta pIDA pAme che ane potAnI kharIthI jaMtuono vinAza karatI gAyanuM dAna puNya mATe koNa kare ? suvarNa, cAMdI, tala ane ghInI ema judI judI gAyo banAvIne teno bhogavaTo kare, tevI gAyanuM dAna karanArane zuM phaLa maLe ? kAmazakti karanAra, baMdhu sneha-vRkSane bALavAmAM dAvAnala sarakhI, kaliyuganuM kalivRkSa, durgatinA dvAranI kuMcikA sarakhI mokSa dvAra aTakAvanAra bhugala sarakhI dharmadhanane coranArI, Apatti karanArI evI kanyAnuM dAna te puNya baMdhAvanAra che, ema kathana karanAra te zAstra kevA prakAranuM che ? vivAha-samaye mUDha puruSo dharmabuddhithI je vara-kanyAne paherAmaNI tarIke dAna kare che, te to rAkhamAM ghI homavA sarakhuM samajavuM. je saMkrAntimAM, vyAtipAtamAM, vaidhRti, pUnama ane amAsa parvamAM
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.87. 235 lobhI peTabharAoe dAna pravartAvyuM che. te kharekhara bhadrika janonA dhanabhArane ochuM karanAruM samajavuM. alpabuddhivALAo marelAnI tRpti mATe je dAna devaDAve che, te kharekhara navA pAMdaDA ugADavA mATe muzalane pANI chaMTakAya kare che, brAhmaNone bhojana karAvavAthI jo pUrvajo prIti pAmatA hoya, to pachI eka bhojana kare to bIjo puSTa kema na thAya ? pitA AdikanI pApa mukti mATe putro jo dAna Ape to pachI putra tapa kare to pitA paNa mukti pAme. gaMgA, prayAga, gayA AdikamAM dAna karavAthI pitRo tarI zakatA hoya to baLelA vRkSone paNa navapallava karavA mATe AMgaNamAM ropavA gatAnugatika loko vaDe mAnatA karI je mAMgaNI karavAmAM Ave che. te ApI zakatA nathI. kharekhara puNya ke bhAgya hoya to je te phaLe che, puNya na hoya, to te mAMgaNI niSphaLa jAya che. sonA-cAMdInA devanA biMbo karAvI mAnatA mAno ane tenA bibo tamAruM rakSaNa karaze. te mahAadbhuta che, kAraNake kAla pUrNa thAya, tyAre devo paNa rakSaNa karavA zaktimAna nathI. moTo baLa ke moTo bokaDo kadAca tame kSotriya brAhmaNane Apo, to dAtA potAne ane lenAra pAtrane baMnenA narakanA kUvAmAM pADe che. dharmabuddhithI dAna Apato dAtA tevA pApathI lapAto nathI ke doSa jANavA chatAM paNa mAMsalubdha evA lenAro tevA pApathI levAya che. apAtra prANIone haNIne jeo vaLI pAtrane poSaNa kare che te aneka deDakAno ghAta karIne sarpane khuza kare che suvarNAdika dAno pAtrane ApI zakatA nathI." evo jinezvaronA mata che, mATe paMDita purUSoe supAtramAM AgaLa jaNAvyA pramANe kahyuM tevo annAdikanuM dAna ApavuM. kevA guNavALA, uttama, madhyama, jadhanya pAtra gaNAya ? jJAna, darzana ane cAritrarUpa traNa ratnayukta pAMca samiti, traNa gupti dhAraNa karanArA, mahAvratanA mahAbhAra dhAraNa karavA samartha pariSaha upasargIrUpI zatru-senA para vijaya meLavanAra mahAsubhaTa potAnA zarIra para paNa mamatA vagaranA pachI bIjI vastunA viSayamAM to mamatA kyAMthI hoya ? dharmopakaraNa sivAya parigrahanA tyAgI, betAlIza doSothI rahita bhikSAvRttithI grahaNa karanAra, zarIrane mAtra dharmayAtrAmAM prarvatAvavA mATe ja AhArAdi grahaNa karanArA brahmacaryanI nava guptithI zobhAyamAna, dAMta khotaravAnI saLI jeTalI paNa paravastumAM spRhA vagaranA mAna-apamAnamAM lAbha ke alAbhamAM, sukha ke duHkhamAM prazaMsA ke niMdAmAM harSa ke zokamAM samAna vRttivALA, kRta, kArita, anumati bheTavALA AraMbhathI rahita, ekamAtra mokSa meLavavAnI ja pUrNa abhilASAvALA yati bhagavaMto je uttama supAtra che. samyagdarzana ane bAvrata dhArI ke tethI ochA vrata dhAraNa karanAra dezavirativALo yatidharma meLavavAnI abhilASAvALo gRhastha madhyama pAtra gaNAya. eka mAtra samyakRtva dhAraNa karanAra, bIjA vrata-pAlana ke zIla dhAraNa karavA asamartha, tIrthanI prabhAvanA karavAmAM udyamavALA jadhanya pAtra gaNAya. kupAtranI oLakhANa kuzAstra sAMbhaLavAthI utpanna thayelA vairAgyathI niSparigrahavALA brahmacaryarasika, corI, jUTha, hiMsA na karanArA, potAnI lIdhelI pratijJAnuM pAlana akhaMDitapaNe karanArA, mauna dhAraNa karanArA, kaMda-mUla phalano AhAra karanArA, bhikSAvRtti karanArA, bhUmi ke khetaramAM paDelA dANA ekaThA karI vRtti karanArA, patramAM bhojana karanArA, raMgelA bhagavA vastra paheranArA ke vastra vagaranA nagna coTalI ke jaTA dhAraNa karanArA ke muMDA mastakavALA, ekadaMDa ane tridaMDa dhAraNa karanArA, maTha ke araNyamAM vAsa karanArA unALAmAM paMcAgni tapanI sAdhanA karanArA, ThaMDI RtumAM pANI jharatA pAtrane dhAraNa karanAra, zarIre bhasma coLanArA,
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 ** yogazAstrano gurjarAnuvAda pAyA, koDA, khoparI, hADakAnAM AbhUSaNa dhAraNa karanArAM, potAnI buddhimAM pote dharmavAlA che, paNa mithyAdarzanathI dUSita jinadharmano dveSa karanArA, mUDha evA kutIrthIo kupAtra gaNAya. prANIonA prANa haraNa karanArA, asatya vacana bolanArA, pArakuM dhana haraNa karavAnA udyamavALA, atikAmAsakta gadheDA sarakhA, parigraha-AraMbhamAM rakta, kadApi saMtoSa na pAmanArA, mAMsAhArI, maMdirApAnanA vyasanI krodha karanArA, kajIyo karavAmAM AnaMdI, mAtra kuzAstranA pATha bhaNelA, haMmazA potAne paMDita mAnanAra, tatvathI nAstika evAne apAtra jaNAvelA che. A pramANe A apAtra ane kupAtrano tyAga karIne mokSAbhilASI subuddhivALA vivekI AtmAo pAtra-dAna karavAmAM pravarte che. pAtramAM dAna, Ape to saphaLa thAya kupAtra ke apAtramAM kareluM dAna saphaLa thatuM nathI. pAtramAM kareluM dAna dharma mATe ane bAkI bemAM kareluM dAna adharma karAvanAruM thAya che. sarpane jema dUdhanuM pAna karAvIe to viSa-vRddhi mATe tema kupAtra ke apAtramAM kareluM dAna bhava-vRddhi mATe thAya che. jema madhura dUdha kaDavA tuMbaDAmAM bharyuM hoya to pIvA mATe nakAmuM banI jAya che, tema kupAtra ke apAtramAM zuddha paNa dAna ApavAmAM Ave to te saphaLa banatuM nathI paNa duSita bane che. kupAtra ke apAtrane AkhI pRthvInuM paNa dAna ApavAmAM Ave to phaLa denAruM banatuM nathI paNa zraddhAthI pAtrane alpa AhAra ApavAmAM Ave to mahAphaLa ApanAra thAya che. mokSaphala ApanAra A dAnamAM pAtra apAtranI vicAraNA che, paraMtu dayAthI dAna karavAnuM tattva jANanArAoe kyAMya paNa niSedheluM nathI, pAtra ane dAnanA zuddhi ane azuddhithI karelA cAra bhAMgAomAM prathama bhAMgo zuddha che. bIjo vikalpavALo, bAkInA be bhAMgA niSphaLa samajavA. 'dAna karavAthI bhogonI prApti thAya che.;' e vacana vicAra-zUnya samajavuM. uttama pAtramAM karelA dAnanuM phaLa jo kSudra bhogo ja hoya to te keTaluM mAtra phaLa gaNAya ? khetI karavAmAM jema mukhya phaLa dhAnya-prApti che, tema pAtradAnamAM mukhya phaLa mokSa mAnelo che. palALa (ghAsa) sarakhA bhogo to vacce AvI maLatuM AnuSaMgika phaLa che. A covIzImAM prathama tIrthaMkaranA prathamabhavamAM thayelA dhanAsArthavAhe dAnadharma karavAthI samyakatva-bIja upArjana karI yAvat mokSaphaLanI prApti karI, te RSabhadeva bhagavaMtanA prathama pAraNAmAM bhikSA ApanAra nA rAjamaMdiramAM harSamAM cakacUra banelA devoe tatkAla puSpavRSTi karI. A pramANe ghaNA vistArathI atithisaMvibhAga vrata kahyuM. deya, adeya ! pAtra apAtrane yathArtha samajI yathocita dAna karavuM. // 87 | jo ke vivekavAlA zraddhALuone to supAtra-dAna karavAmAM sAkSAt ke paraMparAe mokSa phala ja mAneluM che, to paNa bhadrika pariNAmavALA madhyama prakAranA jIvone u5kA2ka thAya to mAtra pAtradAnanuM prAsaMgika phaLa jaNAve che:-- 259 pazya saMgama ko nAma, sampadaM vatsapAlakaH I camtkArakarIM prApa munidAnaprabhAvataH 11 22 11 artha : juo ! saMgama nAmanA govALe muninA karelA dAnanA prabhAvathI camatkArane karanArI saMpatti meLavI || 88 I TIkArtha : munidAnanA prabhAvathI pazupAlaka-saMgamake camatkAra karanAra saMpatti prApta karI, te tarapha najara karo. najara karo ema jaNAvIne bhadrikajanone dAna sanmukha kare che, ahIM jo ke saMgamake paraMparAe mokSaphala paNa meLavyuM ja che, to paNa prAsaMgika phala kahevAnA rasamAM te kahyuM nathI. saMgamanuM cAritra saMpradAyathI A
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.88 237 pramANe jANavuMdAnaphala upara saMgamakanuM cAritra magadha nAmanA dezamAM ghaNA ratna samUhathI dedIpyamAna lakSmInA kulagRha sarakhuM samudra sarakhuM rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. svarganagarImAM jema Indra tema bIjA rAjAoe jenuM zAsana mAnya rAkhyuM hatuM. evo zreNika rAjA tyAM rAjya karato hato. A bAju zAligrAma nAmanA gAmamAM koI alpa parivAravALI daridra banelI dhanyA nAmanI strI saMgamaka nAmanA bALakane sAthe laIne ahIM AvI hatI. te nagaramAM nagaralokonA vAcharaDAMone carAvato potAnI AjIvikA calAvato hato. kharekhara garIba bALakone mATe A anurUpa komaLa AjIvikAnuM sAdhana gaNAya. have eka divasa koIka tevA parva-utsavamAM dareka gharamAM khIranuM bhojana khavAtuM saMgame joyuM. potAnA ghare pahoMcI teNe paNa mAtA pAse kSIrabhojananI mAMgaNI karI. tyAre bicArI mAtAe putrane kahyuM ke- huM to nirdhana chuM. mArA gharamAM vaLI kSIra kyAMthI hoya ? te bALaka vAraMvAra mAtA pAse kSIrabhojananI mAMgaNI kare che, eTale potAno AgaLano gumAvelo vaibhava yAda karIne te ekadama jhINuM jhINuM rUdana karavA lAgI. tenA rUdananA duHkhathI jANe hRdayo vidhAyA na hoya tema pADozaNa strIoe AvI duHkha kAraNa pUchyuM eTale gadgad akSare potAnuM duHkha temane jaNAvyuM eTale teoe dUdha, khAMDa, cokhA Adi tene ApyA ane tyAra pachI tenI khIra rAMdhI, khAMDa, ghI, dUdhathI banAvelI kharInI thALI bharIne te bAlakane ApIne koI paNa kAraNathI mAtA gharamAM cAlI gaI. A samaye Ane bhavasamudrathI tAravA mATe nAvaDI samAna evA mahinAnA upavAsavALA muni pAraNe bhikSA levA AvyA. A samaye bALake ciMtavyuM ke, zuM A cetanavaMtu ciMtAmaNiratna che ke jaMgama kalpavRkSa che ke pazu evI A kAmadhenuM che ? aho ! bahu sAruM bahu sAruM thayuM ke mArAM bhAgyathI ja mahAsAdhu bhagavaMta padhAryA, nahitara mArA sarakhA garIbane AvA pAtrano yoga kevI rIte bane ? mArA koIka prabaLa puNyodayathI mane Aje cittA vitta ane pAtrarUpa triveNIno saMyoga prApta thayo. e pramANe thAla UMcakIne tapasvI sAdhune kSIra vahorAvI ane AnA upara upakAra karavAnI buddhithI mahAkarUNAvALA sAdhue paNa te grahaNa karI. te muni to vahorIne cAlI gayA pachI dhanyAmAtA gharamAMthI bahAra nIkaLI mAnyuM ke putra badhI khIra jamI gayo che, eTale vaLI pharI pIrasI. te khIra gaLADUba khUba khAdhI, tethI ajIrNathI rAtre sAdhune dAna ApyAnuM smaraNa karato-karato mRtyu pAmyo. te dAna-prabhAvathI te rAjagRha nagaramAM gobhadra zeThanI bhadrA-bhAryAnI kukSimAM utpanna thayo. bhadrAe svapnamAM zAlinuM kSetra bharapUra pAkeluM joyuM ane te patine kahyuM eTale patie tene putra janmaze" ema kahyuM bhadrAne "huM" dAna-dharmanA kAryo karuM' evA prakAranA dohalA thayA ane bhadrabuddhivALA gobhadra zeThe paNa te pUrNa karyA. bhadrAe pUrNa samaye dizAmukhane vikasvara karanAra jema parvata bhUmi vaiDUryaratnane tema putraratnane janma Apyo. dekhelA svapnanA anusAra zubhadivase mAtA-pitAe te putranuM zAlibhadra evuM zubha nAma pADyuM. pAMca dhAvamAtAthI pAlana karAto anukrame te vRddhi pAmatAM kaMIka nyUna ATha varSano thayo. eTale pitAe kalAbhyAsa karAvyo. yauvanavaya pAmyo ane yuvatIjana-vallabha banyo tyAre navo pradyumna (kAmadeva) hoya tema samAna vayavALA mitro sAthe ramavA lAgyo te nagaranA batrIza zeThiyAoe AvI bhadrAnA patine jaNAvyuM ke, ame amArI batrIza kanyAo ApavAnI tamArI pAse yAcanA karIe chIe. harSa pAmelA gobhadrazeThe AdarapUrvaka sarva lakSaNathI pUrNa kanyAo zAlibhadra sAthe paraNAvI tyAra pachI zAlibhadra manohara vimAnamAM jema Indra tema potAnA manohara maMdiramAM temanI sAthe vilAsa karavA lAgyo. tenA AnaMdamAM magna banelA tene divasa kyAM uge che ane rAtri kyAre paDe che. tenI paNa khabara paDatI
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 yogazAstrano gurjarAnuvAda nathI. tenI bhoga-sAmagrI mAtA-pitA pUrNa kare che, gobhadrazeThe vIraprabhunA caraNakamalamAM dIkSA aMgIkAra karI, anazana karI mRtyu pAmI devaloka gayA. avadhijJAnathI zAlibhadrane potAno putra jANIne tenA puNyathI AkarSAelA putra pratye vAtsalyavALo banyo. te pitA-deve kalpavRkSa mAphaka pratidina tenA mATe ane tenI batrIza bhArthIo mATe divya vastrAdika arpaNa karyA. manuSyane ucita je kArya hoya, te bhadrA pUrA karatI hatI. pUrve ApelA dAnanA prabhAvathI te mAtra bhogo bhogavavA lAgyo. koIka samaye koIka paradezI vepArIo ratnakaMbalo laIne zreNika pAse vecavA AvyA. paraMtu bahukiMmatI hovAthI zreNike te kharIda na karI tyAra pachI te vepArIo zAlibhadranA mahele gayA, kahelI kiMmata bhadrAmAtAe ApIne te sarva ratnakaMbalo kharIdI cellaNAne ratnakaMbalanI khabara paDI, eTale zreNikane kahyuM ke mahAkiMmatI hoya to paNa mArA mATe eka ratna kaMbala laI Apo, tyAre zreNika rAjAe paNa pUrve jaNAvela mUlyathI ratnakaMbalanI mAMgaNI karI tyAre vepArIoe kahyuM ke, ratnakaMbalo bhadrA zeThANIe kharIdI lIdhI. zreNika eka hoMziyAra purUSane mUlya ApIne ratnakaMbala lAvavA mATe bhadrA mAtA pAse mokalyo. bhadrA pAse mAMgaNI karI tyAre kahyuM ke, ratnakaMbalanA TukaDA karI zAlibhadranI patnIone paga lUchavA ApI dIdhA. have jo tevuM jarUrI kArya hoya to vAparelI jIrNa ratnakAmaLIo che, mATe rAjAne pUchIne AvIne laI jaje. pelAe AvIne rAjAne vAta jaNAvI, joDe beThelI cellaNAe rAjAne kahyuM ke, pittaLa ane suvarNanI jema ApaNAmAM ane vaNikomAM taphAvata keTalo che ? te juo, te ja purUSane zreNike kutuhalathI zAlibhadrane bolAvavA mATe mokalyo eTale bhadrAe rAjA pAse AvIne vinaMtI karI ke, he deva ! kadApi mAro putra bahAra jato nathI, mATe Apa mAre tyAM padhAravA kRpA karo. kutUhalathI zreNike paNa AvavAnuM svIkAryuM. temane thoDo vakhata rokAIne AvavA kahyuM. pote AgaLa jaIne vicitra raMgaberaMgI ane mANikya ratnothI potAnA gharathI mAMDI rAjamahela sudhInA rAjamArgonI dukAnonI zobhA karAvI. devoe tatkAla karI hoya tevI dukAna-zobhAne vicArato vicArato AmaMtraNathI rAjA bhadrAnA maMdira Avyo. pRthvI para jANe devavimAnanuM bIjuM pratibiMba hoya, tevA suvarNanA staMbha para IndranIla ratnanA vIMjhAtA toraNovALuM motIonA sAthIo karela dvArabhUtalavAle, divya vastronA bAMdhelA caMdravAvALuM sugaMdhI dravyathI karelA dhUpavALuM, evuM bhadrAnuM maMdira dekhI vismaya vikasita locanavALA rAjAe temAM praveza karyo ane cothA mALa para AvI siMhAsana para besI gayA. sAtamA mALa upara rahelA zAlIbhadra pAse AvI mAtAe kahyuM ke, ApaNA tyAM tane jovA mATe zreNika AMvyA che, to kSaNavAra nIce cAla, eTale putra kahyuM, "he mAtAjI ! tamane badhI khabara che, je kArya hoya te tamo jAte patAvI nAMkho, emAM vaLI mAre zuM karavAnuM ?" tyAre bhadrAe tene kahyuM. A kaMI kharIdI karavAnI vastu nathI. paraMtu A to sarva lokonA ane tArA paNa svAmI che, te sAMbhaLIne zAlibhadra paNa viSAdathI vicAryuM ke - AvA sAMsArika aizvaryane dhikkAra ho, ke mArA paNa vaLI bIjA svAmI che ! sarpanI phaNA sarakhA A bhogothI have mane saryuM. have to jaldI vIraprabhunA caraNa-kamaLamAM dIkSA aMgIkAra karIza.' AvI rIte saMvegayukta hovA chatAM mAtAnA AgrahathI sarva bhAryAo sAthe AvIne vinayavALA teNe rAjAne praNAma karyA. potAnA khoLAmAM beThelA tene zreNike putra mAphaka AliMgana karyuM ane snehathI mastaka sUvuM. kSaNavAramAM to teNe AMsu pADyAM tyAre bhadrAe kahyuM ke, he deva ! have tene choDI do, kAraNake manuSya chatAM paNa manuSyanI puSpamALAnI gaMdhathI paNa A putra bAdhA pAme che, devagati pAmelA tenA pitA haMmezA tenA mATe ane tenI bhAryAo mATe divya paheraveza, vastra, alaMkAra, aMgarAgAdika padArtho Ape che. tyAra pachI rAjAe tene choDI dIdho, eTale sAtamA mALe pahoMcI gayo.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.88 239 bhadrAe ahIM Aje bhojana karavA rAjAne prArthanA karI. bhadrAnA dAkSiNyathI rAjAe svIkAra karyo. teNe paNa tatkAla sarva taiyArI karAvI. "zrImaMtone dhanathI zuM siddha nathI thatuM ! tyAra pachI snAna karavA yogya tela, cUrNa coLI jaldI snAna karyuM. ema karatAM karatAM rAjAnI AMgaLIethI vIMTI krIDAvAvaDImAM paDI. rAjA jeTalAmAM Amatema gote che, tyAre bhadrAe dAsIne AjJA karI ke vAvaDImAMthI pANI bIje vALI khAlI karo. tema teNe karyuM eTale AzcaryakArI divya AbhUSaNothI vacce lAlacoLa saLagatA aMgAra vacce kALo koyalo dekhAya tevI potAnI vIMTI dekhI rAjA vismaya pAmyo. rAjAe dAsIne pUchyuM ke "A zuM che?" tyAre dAsIe kahyuM ke, dararoja zAlibhadra ane tenI bhAryAnA nirmAlyo AmAM naMkhAya che. "kharekhara A dhanya che, atyAre huM paNa dhanya chuM ke jenA rAjyamAM AvA bhAgyazALIo paNa che." e pramANe rAjAe vicAryuM tyAra pachI parivAra sAthe rAjAe tyAM bhojana karyuM. bhadrAe AzcaryakArI alaMkAra vastrAdikathI satkAra karyo eTale rAjA ghare gayA, have zAlibhadra paNa saMsArathI chUTavA abhilASA karI. teTalAmAM dharmamitre AvI A pramANe vinaMtI karI ke, surAsurathI namaskAra karAelA sAkSAt dharmanI mUrti hoya tevA cAra jJAnavALA dharmaghoSa nAmanA muni udyAnamAM padhAryA che. tyAra pachI harSathI zAlibhadra rathamAM besI tyAM gayo ane AcAryanA caraNamAM vaMdana karI temaja sAdhuone vAMdI AgaLa beTho. dezanA karatAM te sUrine teNe pUchyuM "he bhagavaMta ! kyA karmathI bIjo prabhu na thAya ? bhagavaMta kahyuM "je jano dIkSA le che, te samagra jagatanA svAmIbhAvane pAme che ?' he nAtha ! jo ema che, to mArA mAtAjInI rajA laIne huM vrata aMgIkAra karIza- e pramANe zAlibhadra vinaMtI karI, tyAre sUrie kahyuM ke pramAda na karavo. tyAra pachI zAlibhadra ghare jaIne mAtAne namaskAra karI kahyuM ke, Aje samagra jagatanA duHkhathI mukta karAvanAra mokSanA upAya svarUpa dharma meM dharmaghoSa AcAryanA mukhakamalathI sAMbhaLyo, "he vatsa ! dharma zravaNa karyo. te bahu sAruM karyuM tevA pitAno tuM putra che. e pramANe bhadrAe paNa harSathI zAlibhadranI prazaMsA karI teNe paNa kahyuM. he mAtAjI ! e huM te pitAno putra che jo ema ja hoya to mArA para prasanna thA, huM dIkSA grahaNa karIza. mAtAe paNa kahyuM he vatsa ! A vrata levAno tAro udyama yukta che. paraMtu A dIkSAmAM haMmezA loDhAnA caNA cAvavAnA che, tuM svabhAvathI paNa sukumAra zarIravALo che, vaLI divyabhogothI lAlana-pAlana karAyo che, jema vAcharaDo rathane, tema tuM vratane kevI rIte vahana karI zakaze ? zAlibhadra paNa javAba Apyo ke, zuM jemaNe bhogo bhogavelo hoya tevA purUSo vratanA kaSTa sahana karavAmAM kAyara hoya ane zuM bIjA kAyara hotA nathI ? tyAre mAtAe kahyuM ke, krame krame bhogono tyAga kara ane maryalokanI mAlya-gaMdha sahana karavAnI Teva pADa. ema abhyAsa pADIne he vatsa ! dIkSA grahaNa kara. tyAra pachI zAlibhadra paNa mAtA bhadrAnuM vacana mAnIne eka eka bhAryA tathA taLAI dararoja choDavA lAgyo. A bAju te ja nagaramAM zAlibhadranI nAnI benano pati mahAdhanabhaMDAravALo dhanya nAmano raheto hato. azruvALI zAlibhadranI bena dhanyane navaDAvatI hatI, tyAre teNe pUchyuM ke kema rudana kare che ? tyAre A hakIkata gadgad svare jaNAvI ke dIkSA levAnI abhilASAvALo mAro bhAI dararoja eka eka bhAryA ane taLAIno tyAga kare che, te kAraNe raDavuM AvI jAya che. tyAre mazkarI karatAM dhanya ema kahyuM ke, je Ama thoDo thoDo tyAga kare, te ziyALa mAphaka bIkaNa ane hInasattvavALo che. tyAre dhanyane bIjI patnIo paNa majAmAM kahevA lAgI ke, jo vrata grahaNa karavuM saheluM hoya to tame kema nathI karatA? dhanya teone kahyuM ke tame ja vratamAM vighna karanArI hovAthI grahaNa karato na hato. puNyayoge Aje tame mane anumati ApI tethI have vilaMba vagara huM dIkSA aMgIkAra karIza. tyAre teoe kahyuM ke "he svAmI !
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 yogazAstrano gurjarAnuvAda A to ame majAkamAM bolyA chIe, mATe kRpA karIne A haMmezA lAlana karelI lakSmIne ane amane tame na choDazo' A strI ane dhana anitya che, mATe teno tyAga karI zAzvatapadanI IcchAthI huM avazya dIkSA laIza" ema kahIne dhanya ubho thayo tyAre teoe dhanyane kahyuM ke, "tamAruM anukaraNa karI ame paNa dIkSA grahaNa karIzuM." potAne dhanya mAnatA mahAmAnavALA dhanya temane anumati ApI. A bAju vaibhAra parvata upara zrI vIrabhagavaMta samavasaryA eTale dhanyane tenA dharmamitre tarata te samAcAra ApyA. dAna daIne potAnI patnIo sAthe zibikAmAM besI bhavano bhaya pAmelo dhanya mahAvIra bhagavaMtanA caraNakamaLamAM gayo. patnIo sahita teNe bhagavaMta pAse dIkSA aMgIkAra karI. te sAMbhaLI zAlIbhadra paNa "pote pAchaLa rahI gayo' ema mAnI dIkSA mATe tvarA karavA lAgyo. mahAparAkramI zreNikarAjAthI anusarAtA zAlibhadra zrI mahAvIra prabhu pAse AvI temanA caraNakamaLamAM dIkSA aMgIkAra karI. tyAra pachI ToLA sahita jema hastirAja tema siddhArtha-naMdana vIra prabhu parivAra sAthe vihAra karatA karatAM bIje gayA. dhanya ane zAlibhadra banne bahuzruta jJAnI banyA, temaja khadhArA sarakhuM mahAtapa karavA lAgyA zarIranI mamatA rahita baMne pakSa, mahino, be mahinA, traNa mahinA, cAra mahinA AdinA ugra tapa karI pAraNuM karatA tevI ugra tapasyA karatA karatA te baMnenA zarIra mAMsa-lohI vagaranI cAmaDAnI dhamaNa sarakhA banI gayA. koIka samaye zrImahAvIra bhagavaMtanI sAthe te baMne munivaro potAnI janmabhUmimAM rAjagRha nagara AvyA. tyAra pachI samavasaraNamAM rahelA bhagavaMtane vaMdana karavA mATe akhaMDita zraddhAtizaya yoge nagaraloko nagarathI AvavA lAgyA. Aje dhanya ane zAlibhadra baMnenuM pAraNuM hovAthI bhikSA levA nIkaLavAnI AjJA mATe bhagavaMta pAse AvI praNAma karatA hatA. "Aje tArI mAtA pAraNuM karAvaze' ema prabhu vaDe kahevAelA zAlibhadra dhanyamuni sAthe vahoravA nIkaLyAM. bhadrAnA mahelanA daravAjA pAse jaI baMne ubhA rahyA, paraMtu tapathI durbaLa dehavALA banelA temane koIne oLakhyA nahi. Aje bhadrAe paNa zrI vIra prabhu, zAlibhadra ane dhanyane vaMdana karavA javAnI utsukatA ane vyAkulatAmAM hovAthI bane munione na oLakhyA. kSaNavAra tyAM rokAIne tyAMthI baMne munio nIkaLI gayA ane nagaranA daravAjAnI zerImAMthI nIkaLatA hatA. tyAre te nagaramAM dahIM ane ghI vecavA mATe AvatI zAlibhadranI pUrvabha mAtA dhanyA sAme maLI. zAlibhadrane dekhatA ja tenA stanamAMthI dUdha jharavA lAgyuM. baMne munione vaMdana baMnene dahI vahorAvyuM. tyAra pachI vIra bhagavaMtanI pAse jaI gocarI AlovI be hAthanI aMjali karI zAlibhadre kahyuM. "he bhagavaMta ! mAtAthI pAraNuM kevI rIte ? sarvajJa bhagavaMte kahyuM. te zAlibhadra mahAmuni ! tArA AgalA janmanI dhanyAmAtA ane bIjA paNa janmomAM thaelI mAtA, dahIMthI pAraNuM karIne prabhune pUchIne tyAra pachI dhanyamuni sAthe zAlibhadra muni vaibhAragiri upara gayo. dhanya sAthe zAlibhadra zilAtalanuM prati lekhana karI tyAM pAdapopagamana nAmanuM anazana AdaryuM. te vakhate tenI mAtA ka rAjA bhaktithI vIra bhagavaMtanA caraNakamaLa pAse AvyA. bhadrAmAtAe pUchyuM ke "dhanya ane zAlibhadra munio kyAM che ? he prabhu ! amAre tyAM bhikSA mATe kema na padhAryA ? sarvajJa prabhue kahyuM. tamAre ghare baMne munio AvyA hatA, paraMtu ahIM AvavAmAM vyagra banelAM tame temane oLakhyA nahi. pUrvajanmanI mAtA banyA tamArA putrane sAme maLI ne dahIM vahorAvyuM tenAthI baMnee pAraNuM karyuM. mahAsatvavALA bane A bhavano tyAga karavA mATe vaibhAraparvata para gayA che ane tyAM anazanano svIkAra karyo che, zreNika sAthe bhadrA vaibhAra parvata upara pahoMcI ane tyAM pattharanA ghaDelA pUtaLA jevA tathA prakAranA kAussagnamAM rahelA dekhyA. kaSTathI tenA sAmuM joIne tenA AgalA sukho yAda karatI evuM rUdana
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.89 241 karavA lAgI ke tenA paDaghAthI vaibhArigirane jANe raDAvatI na hoya ! he vatsa ! tuM ghare Avyo chatAM alpabhAgyavALI meM tane oLakhyo nahi. mArA pramAdathI tuM mArA para gusso na karIza. jo ke te' annano to tyAga karyo che, to paNa tuM tArA potAnA darzanathI amArA netrone AnaMda karAvaze' evo mane manoratha hato. paraMtu he putra ! zarIra-tyAganA kAraNabhUta A anazananA AraMbhathI te mAro mano2tha paNa atyAre bhaMga karavA taiyAra thayo che. te je prakAranuM tapa AraNyuM che temAM tane vighna karanArI nathI banatI, paraMtu A atyaMta kharabacaDI zilAtalathI A tarapha. have ahIM zreNike bhadrAne kahyuM ke-- "he mAtAjI ! tame harSanA sthAne rUdana kema karo cho ? jene Avo putra che, tethI ka2I strIomAM tame eka ja putravatI cho. A mahAsattvavALA, tattvane jANanArA, tRNa mAphaka lakSmIno tyAga karI sAkSAta mokSa sarakhA svAmInA caraNakamalane pAmyA. ane jagatanA svAmInA ziSyane anurUpa tapa tapI rahelA che, tame phogaTa strI-svabhAvathI manamAM duHkha pAmo cho" A pramANe rAjAe pratibodhelI duHkhI hRdayavALI bhadrA baMne mahAmunione vaMdana karIne potAnA ghare gaI ane sAthe zreNika paNa gayo. kALadharma pAmI baMne sarvArtha siddha nAmanA vimAnamAM tetrIza sAgaropama-pramANa AyuSyavALA uttama deva thayA. jevI rIte bhaviSyamAM vRddhi pAmatI evI ajoDa saMpatti supAtradAnanA phaLathI saMgamake prApta karI, tevI rIte puNyanA arthI purUSoe yathArtha rIte atithisaMvibhAga vratamAM satata prayatna karavo joIe. saMgamakanI kathA saMpUrNa. 11 22 11 A pramANe bAra vratono adhikAra jaNAvyo, have temAM thatAM aticAranuM rakSaNa karavA svarUpa kathana karatAM jaNAve che 260 vratAni sAticAriNa sukRtAya bhavanti na 1 aticArAstato heyAH paJca paJca vrate vrate // 89 // artha : vrato aticAra-sahita pAlana karavAmAM Ave to sukRta-puNya mATe thatA nathI. tethI dareka vratamAM pAMca-pAMca aticArono tyAga karavo // 89 TIkArtha : aticAra eTale vratanI malinatA, malinatAvALA vrato sukRta (puNya) mATe thatAM nathI. te mATe eka eka vratamAM pAMca-pAMca aticAro choDavA joIe. zaMkA karI ke sarvaviratimAM ja aticAro hoya, temane je saMjvalanano udaya kahelo che. kaheluM che ke 'sarva paNa aticAro saMjvalananA udayathI thAya che, bAra kaSAyothI te vaLI mULavratano cheda thAya che.' (A. ni. 112), saMjvalanakaSAyano udaya sarvavirativALAne ja hoya. dezavirativALAne to pratyAkhyAnavaraNa kaSAyano udaya hoya che, tethI dezavirativALA zrAvakane aticAra saMbhavatA nathI.' A vAta yogya ja che tenuM alpapaNuM hovAthI, kaMthavAnA zarIramAM chidranA abhAva mAphaka te A pramANe-- 'prathama aNuvratamAM sthUla, saMkalpa, niraparAdha, dvividha, trividha Adi vikalpovALI ghaNI chUTachATa rAkhelI hovAthI atisUkSmapaNAne pAmelI dezavirata hovAthI temAM dezano abhAva hovAthI dezivarAdhanArUpa aticAro temAM kevI rIte lAge ? teno to sarvanAza ja thAya che. mahAvratomAM to moTAM vrata hovAthI aticAra thavA saMbhave che, hAthInA zarIranA gumaDAnA chidro para malamapaTTo bAMdhavA mAphaka', A zaMkAnA samAdhAnamAM samajAve che ke, "dezaviratimAM aticAro saMbhavatA nathI, te vAta aMgata samajavI. upAsakadazA AdimAM dareka vratanA pAMca-pAMca aticAro jaNAvelA che. have kadAca tame teno bhaMgo kahetA -
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 yogazAstrano gurjarAnuvAda ho ane aticAra na kahetA ho, paNa ema nathI. AgamamAM bhaMgo ane aticAro judA rUpe mAnelA hovAthI je vaLI kaheluM che ke - sarve aticAro saMjvalana kaSAyanA udayathI ja thAya che, te vAta satya che, paraMtu te hakIkta sarvavirati cAritrane AzrIne ja kahelI che, paNa samyakta ane dezaviratine AzrIne kahelI nathI. kAraNa ke "sarve aticAro saMjvalananA udayamAM' ityAdika gAthAmAM A prakAre vyAkhyA che- ke saMjvalana kaSAyanA udayamAM sarvaviratimAM aticAro lAge che ane bAkInA bAra kaSAyonA udayamAM to te sarvaviratinA mUlavratano cheda thAya che. A rIte dezaviratimAM aticArano abhAva nathI." | 89 || temAM prathama vratanA aticAro kahe che : 261 krodhAdbandhazcchavicchedo-'dhikabhArAdhiropaNam / . prahAro'nnAdirodhazcA-hiMsAyAparikIrtitA // 90 // artha : prathama vratanAM pAMca aticAra A pramANe che : (1) krodhathI pazuone bAMdhavA (2) cAmaDIno cheda karavo, (3) zakti karutAM adhika bhAra caDhAvavo (4) lAkaDI AdithI prahAra karavo. (5) pazuone anna-pANI na ApavAM // 90 || TIkArtha : ahiMsArUpa prathama aNuvratamAM A pAMca aticAro-gAya, Dhora Adine doraDAM, sAMkaLa AdithI bAMdhI niyaMtraNa karavuM. vinaya grahaNa karAvavA mATe, unmArge jatA rokavA mATe potAnA putrAdikane paNa baMdhanamAM nAMkhavA paDe, te aticAra nathI, mATe krodhathI ema kahyuM. prabala kaSAyanA udayathI je bAMdhavuM te pahelo aticAra. zarIranI cAmaDIno cheda karavo-chuTI pADavI. te putrAdikane pagamAM vAlmika rasoLI darada thayuM hoya ane cAmaDIno cheda karI kApavI paNa paDe. A kAraNathI 'krodhathI enI anuvRtti dareka aticAramAM samajavI. krodhathI cAmaDIno cheda karavo, te bIjo aticAra. gAya, UMTa, gadheDA, mANasa AdinA khAMdha ke pITha para ke mAthA para athavA gADA-gADInA vAhanamAM vahana karI zake te karatAM vadhAre bhAra lAdavo. ahIM paNa krodhathI vadhAre bhAra lAdavo ane upalakSaNathI lobhathI paNa vadhAre bhAra bharavo te trIjo aticAra. krodhathI lAkaDI, cAbuka, loDhAnI aNIvALI lAkaDI bhoMkavI, cAbuka mAravo DhephAMthI mAra mAravo ItyAdika cotho aticAra, krodhathI annAdika, jaLa, ghAsa-cAro na Apavo te pAMcamo aticAra A viSayamAM Avazyaka cUrNimAM kahelo vidhi :- baMdha be pagavALA manuSyane ke cAra pagavALA pazune hoya ane sArthaka baMdha anarthaka temAM anarthaka baMdha karavo yogya nathI. sArthaka baMdha vaLI be prakAre te paNa sArthaka baMdha ane apekSA vagarano baMdha, temAM je sApekSa baMdha eTale DhIlI doraDAnI gADha bAMdhavI, jethI karIne kadAca aNadhArI Aga lAgI hoya to sahelAIthI gAMTha choDI zakAya te tene mukta karI zakAya. nirapekSa e kahevAya ke, ghaNAM prayatna paNa gAMTha choDavI muzkela paDe ane Aga lAge to na chuTavAthI baLI mare. A cAra pagavALA mATeno baMdha kahyo. be pagavALA dAsa-dAsI, cora, bhaNavAmAM pramAdI putrAdikane je bAMdhavA paDe tyAre sahelAIthI chuTI zake tevI rIte bAMdhavA ane rakSaNa karavuM jethI agninA bhaya Adi prasaMgamAM vinAza na pAme. tema ja zrAvake be pagavALA ane cAra pagavALA evA ja saMgraha karavA. vagara bAMdhelA rahI zake. cAmaDI chedavI va.mA paNa te ja pramANe samajavuM. mAtra nirapekSa te kahevAya, jemAM hAtha, paga, kAna, nAka Adi avayavo nirdayapaNe cheda, sApekSa to vaLI gumaDAM thayAM hoya, temAMthI parU ke pAkelo bhAga ke nakAmA bhAgane chedI ke bALI nAMkhe. tathA adhika bhAra AropaNa karavA e aticAramAM prathama to zrAvake be ke cAra pagavALA vAhananI AjIvikA choDI devI, kadAca bIjI AjIvikA na hoya
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.90 243 tyAre be pagavALo potAnI jAte bhAra uMcake, jAte utAre, teTalo ja bhAra tenI pAse vahana karAvavo. cAra pagavALo pAse to yathocita bhAra karatAM paNa kaMIka ocho bhAra vahana karAvavo, haLa gADAM paNa ratha AdimAM joDyA hoya, to yogya niyata samaye temane choDI mukavA joIe, prahAra paNa tevI ja rIte, paraMtu nirapekSa prahAra-nirdayatAthI tADana karavuM. sApekSa prahAra to zrAvake haMmezA zarUthI ja potAnA Azrito. potAthI DaratAM rahe ane avinayavALA na bane tenI takedArI rAkhavAnI hoya, kadAca koI vinaya na kare, kahyuM na mAne to marmasthAna choDI lAtathI ke doraDIthI eka ke be vakhata ja tADana kare, temaja koIne paNa anna-pANI Adino rodha-niSedha na karavo, kAraNake tIvra bhUkhavALo kadAca mRtyu pAme, potAnAM bhojana samaye tAvavALA ke tevA rogavALA Adine choDI bIjA bAMdhelA ke kAryamAM rokI rAkhelA hoya, tevAne bhojana karAvyA pachI pote bhojana karavuM. annAdikanA rodha paNa baMdha mAphaka sArthaka ane anarthaka ema be bhedAvALo samajavo. paraMtu sApekSa roganI cikitsA mATe hoya. zAnti nimitte upavAsAdika karAve. aparAdha karanArane mAtra vANIthI kahe ke, Aje tane bhojana Adi nahIM apAya. vadhAre keTaluM kahevuM ? ahiMsA lakSaNa mulaguNanA aticAro na thAya, te prakAre jayaNAthI vartavuM. zaMkA karI ke- "zrAvake to hiMsAnA paccakakhANa karyA che, tethI baMdhAdika kare to paNa doSa nathI. hiMsAnI virati to akhaMDita rahelI che. have jo baMdhAdikanAM paccakakhANa karyA hoya to vadha-baMdhAdika kare to viratinuM khaMDana thavAthI vratabhaMga thAya ja. vaLI baMdhAdikanA paccakhANa karavAnuM svIkArIe to vratanI maryAdA tUTI jAya. dareka vratamAM aticAra vratanI adhikatA thaI jAya. che. ema thavAthI baMdhAdikonI aticAratA rahetI nathI" AnA samAdhAnamAM jaNAve che ke- tAruM kathana satya che ke, hiMsAnA ja paccakakhANa karyA che. paNa baMdhAdikanA nahi. mAtra tenA paccakkhANamAM arthapattithI to tenA paNa paccakkhANa karelA samajavA. hiMsAnA te upAyo-kAraNo che. baMdhAdika kare to vratano bhaMga nathI. paraMtu aticAra ja che. kevI rIte ? ahIM vrata be prakAranuM aMtavRttithI ane bahivRttithI temAM huM mAruM evA vikalpa vagara jo kopa ke AvezathI pArakA prANane gaNakAryA vagara baMdhAdikamAM pravarte ane hiMsA na thAya, tyAre nirdayatA ke viratinI nirapekSatAthI pravartato hovAthI aMtavRttithI vratano bhaMga thayo, hiMsAno abhAva hovAthI bahivRtti dezanuM pAlana ane dezathI bhaMga thayo hovAthI aticArano vyapadeza-vyavahAra pravarte che. te mATe kaheluM che ke huM ne mAruM e pramANe karelA vratavALAne mRtyu pAmyA vagara ahIM kyo aticAra lAge ? kopathI vadhAdika kare che, te niyamanI apekSA rAkhato nathI, tene nirapekSa kahevAya. mRtyu thayuM na hovAthI tenA niyama rahelo che, paraMtu krodhathI dayAhInapaNAthI to te bhaMga thayo che. dezathI bhaMga ane dezathI pAlana thayuM hovAthI pUjyo tene aticAra kahe che." je kahyuM hatuM ke- bAra vratanI maryAdA tUTI jAya, te vAta yogya nathI. vizuddha ahiMsAnA abhAvamAM baMdhAdikano abhAva ja che, tethI nakkI thayuM ke, baMdhAdikano aticAra ja che. baMdhAdika grahaNa karela hovAthI upalakSaNathI maMtraprayoga Adi bIjA paNa aticArapaNe jANavA. / 90 || have bIjA vratano aticAra kahe che 262 mithyopadezaH sahasA-'bhyAkhyAnaM guhyabhASaNam / vizvastamantrabhedazca kuTalekhazca sUnRte
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 yogazAstrano gurjarAnuvAda artha : (1) mithyA upadeza karavo (2) anya upara khoTA doSa caDAvavA (3) gupta vAtane pragaTa karavI. (4) vizvAsanA marmane jAhera karavo ane (5) khoTA dasvAveja karavA, A pAMca aticAra bIjA vratanA kahyAM che. || 91 . TIkArtha : mithyA upadeza asadupadeza, satyanA paccakkhANavALAne parapIDA karanAruM vacana asatya ja che, tethI pramAdathI bIjAne pIDA karanAra upadezamAM aticAra lAge che, jema ke - "gadheDA, UMTone besADI kema rAkhyA che ? tenI pAse kAma karAvo, bhAra uMcakAvo, corone haNo" athavA to yathAsthita artha, te tathopadeza te sAdhavA yogya gaNAya. viparIta te ayathArthopadeza : jema ke - bIjA koI saMdehavAlAe prazna karyo, tene sarakho javAba na Apavo. sAcI vAta na kahevI. athavA to vivAdamAM pote ke bIjA dvArA ADA-avaLA koI judA abhiprAyavALA javAba ApavAnI preraNA karavI. te prathama aticAra vagara vicAryuM koInA upara khoTA doSa ke kalaMkanuM AropaNa karavuM. jema ke - tuM cora ke parastrI gamana karanAra che.' keTalAka vaLI sahasA abhyAkhyAnanA sthAnamAM rahasyAbhyAkhAna kahe che. teonuM kathana jaNAve che- raha eTale ekAMta, temAM thavAvALuM ekAMtamAM kahevuM, khoTI prazaMsA karavI, ke khoTA kalaMka caDAvavA, rahasyAbhyAkhAna A pramANe samajavuM ke, jo koI vRddhastrI hoya tene ekAntamAM kahe che ke A tAro-bhartAra taruNa strImAM bahu prema karanAro che. have jo taruNI hoya to tene ema kahe che ke, A tAro pati kAma-kaLAmAM kuzaLa prauDha ceSTAvALI madhyama vayavALI strImAM anurAgI banyo che, tathA A tAro pati bahu viSaya-vAsanAvALo che, athavA mardAnagI vagarano che, ema hAsya kare tathA strI mATe khoTI vAta ubhI karI tenA pati pAse kahe ke, mane ekAMtamAM tArI patnI kahetI hatI ke, tArA atizaya viSaya-sevanathI te bicArI kaMTALI gaI che. athavA to te kahetI hatI. huM mArA patine paNa viSaya-krIDAmAM thakavI nAkhuM chuM athavA daMpatti yugalamAMthI koI strI ke purUSane je prakAre rAganI adhikatA vadhe, te prakAre tevA prakAranA ekAMtamAM aneka rIte viSayanI guptavAto mazkarI vinoda khAtara karavI te aticAra che. jANI-samajI durAgrahathI jUTha bolavAmAM Ave, to vratano bhaMga thAya. kaheluM che ke- "sahasA abhyAkhyAna vigere jo jANavA chatAM karavAmAM Ave to vratabhaMga thAya ane jo upayoga vinA hAMsI ke majAkamAM vagara vicAryuM ALa-kalaMka caDAve, to te aticAra samajavo." A bIjo aticAra have, "guhya bhASaNa' nAmano aticAra samajAvatA kahe che ke-sarvane na jaNAvavA yogya. jema ke rAjAdikanA kArya saMbaMdhI gupta vAto jANavAno adhikAra nathI, paNa IMgita AkArathI bIjA kAraNe te vAta jANI ke anumAnathI samajI bIjAne kahI de ke, amuka mANaso rAjya-virUddha cokkasa kAryo karavAno vicAra karI rahyA che athavA to guhya bhASaNa eTale cADI karavI, jema ke koI be mANaso paraspara prItivALA hoya. temAMthI ekanA mukha-caherAnA ane vartAvanA AdhAre ekano abhiprAya bIjAne tevI yuktipUrvaka jaNAve. jethI tenI prIti tUTI jAya. A trIjo aticAra tathA vizvAsunI gupta maMtraNA jAhera karavI. vizvAsu mitra, strI vagere. teonI gupta khAnagI vAto jAhera karavI. jo ke tenA kahyA pramANe satya hoya tethI aticAra na lAge, to paNa gupta rAkhavAnI hakIkata jAhera karI ane tethI mitra strIne lajjAthI maraNa pAmavAno prasaMga Ave. te kAraNe paramArthathI te asatya che, bhaMgarUpa hovAthI aticAra lAge. guhya bhASaNamAM IMgita AkArAdithI adhikAra na hovA chatAM guhya pragaTa kare che, ahIM to te pote maMtraNA karIne je gupta maMtraNA pragaTa karI - A baMne vacce pharaka che. arthAta eka vizvAsaghAta rUpa ane eka kalaMka cADI rUpa che. e pramANe vizvAsaghAta nAmano cotho aticAra jaNAvyo tathA "phUTa lekha' khoTuM lakhANa. khoTuM dastAveja ke bIjAnA hastAkSara jevA akSaro
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.91-92 245 lakhavA. A aticAramAM jeNe. 'kAyAthI asatya na bolavuM' evA bhAMge vrata lIdhuM hoya ke kAyAthI asatya boluM nahi, bolAvavuM nahi evA bhAMge vrata lIdhuM hoya teone to A vrata khoTA lekha lakhavAthI bhaMga thAya ja che. to paNa vagara vicArye ajANatAM ke atikrama AdithI aticAra lAge che athavA to mAre asatya bolavAno niyama che. A to lakhANa che, tethI mArI jAtane bAdha nathI-evI samajavALAne vratapAlana karavAnI buddhi karavAthI aticAra ja che. ema A pAMcamo aticAra bIjA vratamAM jaNAvyo. || 91 || have trIjA vratanA aticAro kahe che- 263 stenAnujJA tadAnItA - ''dAnaM dviDrAjyalaGghanam / pratirUpakriyA mAnA -nyatvaM cAsteyasaMzritAH // 22 5 artha : (1) corone corI karavAmAM sahAya karavI (2) coroe corelI suvarNAdi vastune mUlyathI kharIdavI. (3) zatrunA rAjyamAM praveza karavo. (4) samAna varNavALI hIna vastu bheLavIne anAja Adi cIjo vecavI ane (5) khoTA tola-mApa karavA- A pAMca aticAra asteya vratanA kahyA che. // 92 || TIkArtha : trIjA sthUla adattAdAna-viramaNanA pAMca aticAro kahelAM che. corone 'corI karo' ema preraNA karavI athavA to corane jarUrI hathiyAro koza, kAtara, zAraDI Adi maphata ke vecAtA ApavA. ahIM jo ke 'huM corI karuM nahi karAvuM nahi' e pramANe vrata aMgIkAra karyuM hoya. tene A aticArathI vrata-bhaMga thAya ja. chatAM paNa 'tame hamaNAM udyama vagaranA kema besI rahelA cho ? jo tamArI pAse bhojanAdi na hoya to huM tamane ApuM. tamArA corelA mAlano kharIdanAro koI nahi haze to huM kharIdI laIza' evA vacanothI corone preraNA Ape. potAnI kalpanAthI ema mAne ke, huM corI karavAnI preraNA nathI Apato, paNa teonI AjIvikAnI preraNA karUM chuM. to tenI vratapAlananI bedarakArI nahi hovAthI A aticAra gaNyo. A pramANe A prathama aticAra. tathA core suvarNAdika corelI vastu ANI hoya. tene mUlya ApI ke phogaTa levI, te ke corelI vastu chAnI grahaNa kare, te cora kahevAya. tethI corI karavAthI vratano bhaMga thayo. 'huM to vepAra karuM chuM paNa corI nathI karato' e pariNAmathI vratanuM sApekSapaNuM hovAthI vrata-bhaMga thato nathI. tethI dezathI pAlana ane dezathI bhaMgarUpa bhaMgAbhaMgarUpa aticAra thayo. ema bIjo aticAra. 'zatrunA rAjyamAM gamana' rAjyanI bAMdhelI hada ke senAno paDAva hoya, tene ullaMghana karavuM, niSedha chatAM zatrunA rAjyamAM javuM. eka-bIjA rAjyoe paraspara karelI vyavasthAnuM ullaMdhana karavuM. eka rAjyano nivAsI bIjA rAjyamAM praveza kare, bIjA rAjyano nivAsI niSedha chatAM praveza kare, ahIM te svAmi adatta, jIva-adatta, tIrthakara-adatta ane guru-adatta A cAra adatto paikI svAmi-adattarUpa che, te e rUpe rAjAnA niSedha chatAM jAya to janArane cora jeTalo daMDa thAya che. mATe vastutaH rAjAnI corIrUpa hovAthI vrata-bhaMga thAya, chatAM janAranA manamAM 'huM to vyApAradi arthe ja gayo chuM.' 'meM corI ke jAsusI karI nathI.' ema vratanI sApekSatA-samajaNa hovAthI vrata rakSaNa karavAnI apekSA gaI nathI. tema ja lokamAM paNa te cora kahevAto nathI, tethI tene aticAra kahelo che. ema trIjo aticAra kahyo. sarakhI halakI vastu sArAmAM bheLaseLa karI ApavI ke sArI vastune badale halakI seravI devI jema ke UMcI jAtanA kramoda cokhAmAM halakI jAtanA cokhA, ghImAM carabI, hiMgamAM kherano bhuko, telamAM mUtara, uttama suvarNamAM bhaLatI
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 yogazAstrano gurjarAnuvAda dhAtu tevI ja rIte cAMdImAM paNa, e vigeramAM tenA sarakhA padArtho bheLavI tene vece athavA gAya vigere bIjA rAjya ke gAmamAMthI haraNa karI lAvyA hoya, tene ziMgaDAne agnimAM pakavelA kAliMganA phala ane varALathI nIcA mukhavALA banAvI athavA tirtho banAvI game-tema pheraphAra karI nAMkhI mAlika na oLakhI zake tema karI sukhethI pote rAkhI ke vecI zake te tatpatirUpaka nAmano cotho aticAra tathA jenAthI mApa karAya. te mApa, kuDAva, pala, tolA, paLI, bhAra, "maNa (grAma, kIlo, mITara) vigere ochA-vadhAre mApanA rAkhe. hIna mApathI Ape. adhika mApathI le. A pAMcamo aticAra. pratirUpa prakriyA ane khoTAM mApa e bIjAne ThagavA rUpa hovAthI ane paradhana grahaNa karavA svarUpa hovAthI vratabhaMga ja che. mAtra khAtara pADavuM vagere corI tarIke prasiddha che. "me to vepAranI kaLA karI che" e bhAvanAthI vratarakSaNa karavA udyamavALo hovAthI baMne aticAro ja che athavA to corane sahAya ApavI Adi pAMce ya kAryo spaSTa corIrUpa ja che. to paNa jyAre vagara vicAryuM ke samaja vinA ajANatAM asAvadhAnIthI te kAryo thAya ke viSayamAM atikrama, vyatikrama ke aticAra thAya, tyAre te pAMceya aticAro samajavA. A pAMceya aticAro (mAtra vepAra karavAmAM thAya che) rAjyanI nokarI AdimAM nathI thatA evuM nathI. prathamanA be aticAro rAjyanI nokarI AdimAM paNa thAya tevA che. zatru rAjyamAM javArUpa trIjo aticAra paNa jyAre rAjAno sAmaMta vigere koI potAnA rAjAthI AjIvikA-Avaka pote oLave ke potAnA rAjAnA virodhI koI zatrurAjAne sahAya kare, tyAre lAge che. mApa-tolAnA pheraphAra tathA pratirUpakriyA e be aticAro anyane to zuM ? rAjAne paNa jyAre potAnA bhaMDAramAM mApanA pheraphAra karAve che ke vastuno pherabadalo vigere karAve, tyAre aticAra lAge che. A pramANe asteyavrata saMbaMdhI pAMca aticAro kahyAM 92 // have cothA vratanA aticAro kahe che- 264 itvarAttAgamo'nAttA-gatiranyavivAhanam madanAtyAgraho'naGga-krIDA ca brahmaNi smRtAH // 93 // artha : 1. amuka kALa mATe pote rAkhelI tathA 2. potAnI paraNelI nahi evI strI sAthe maithuna sevavuM. 3. bIjAnA vivAha karavA. 4. kAmakrIDAmAM tIvra rAga karavo. tathA anaMgakrIDA karavI, e pAMca brahmacaryavratanA aticAro kahelA che. je 93 / TIkArtha : brahmacarya vratanA pAMca aticAro kahelA che. thoDA kAla mATe rAkhelI harakoI purUSa sAthe gamana karanArI arthAta, vezyA, bhADu ke pagAra ApI thoDA kAla mATe rAkhelI agara rokelI ahIM samAsamAM kAlazabdano lopa thavAthI "IvarAttA'- tenI sAthe maithuna sevavuM tAtparya e samajavuM ke rakhAta sAthe viSaya sevanamAM to bhoga bhogavanAra jyAre bhADu ApI thoDA kAla mATe potAnI strI tarIke svIkAra karI vezyAne bhogavato ane manamAM svastrInI kalpanA karato vratanI sApekSatA hovAthI tenA vratano bhaMga thato nathI. alpakAla mATe svIkArela hovAthI vastu svarUpathI bIjAnI strI hovAthI bhaMga thAya che. e pramANe bhaMgAbhaMgarUpa "IvarAttA-gama' nAmano prathama aticAra jANavo. anAjJA eTale aparigRhitA mAlika vinAnI strI arthAt vezyA, svacchaMdacAriNI, pati paradeza gayo hoya tevI kulavatI, vidhavA ke kanyA hoya, e sarva mAlika vinAnI gaNAya tenI sAthe viSayasevana karavuM. A vagara samajaNa AdithI ke atikramAdithI aticAra lAge. svadArA-saMtoSI hoya tene A be aticAra, paNa paradArA-varjakane nahi. vezyA thoDA kAla mATe svIkArelI hovAthI ane bAkInI svanAthapaNAthI bIjAnI dArA hovAthI
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, glo.93 247 bAkInA aticAro baMnene samajavA A mUlasUtrane anusaratuM che, "svadArA-saMtoSa vratavAlAe A pAMca aticAro paNa AcaravA nahi. bIjA AcAryonA mate AgaLa jaNAvyuM tevI samajapUrvaka rakhAtane bhogavavAthI svadArA saMtoSIne aticAra lAge che ane mAlika vinAnI strIne bhogavavAthI paradArAno tyAga karanArane aticAra lAge che. temanuM mAnavuM e pramANe thAya che ke - vezyA mAlika vinAnI chatAM, jo koIka amuka kALa mATe potAnI rakhAta banAvI hoya, to teTalA kALa mATe paNa te parastrI hovAthI vratabhaMga thAya che, ane vastutaH te paradAnA na hovAthI vratabhaMga thato nathI--ema bhaMgAbhagarUpa aticAra che. A bIjo aticAra tathA potAnA sivAya bIjAnA putra, putrI AdikanA vivAha karavA, kanyAphaLanI IcchAthI ke potAnA putrane paNa kanyA maLe athavA sneha-saMbaMdhathI paraNAvavAnI kriyA kare, te "paravivAha-karaNa' kahevAya. A aticAra tene lAge che ke, ke jeNe A vratamAM "mAre mArI potAnI strI sivAya bIjI sAthe maithuna sevavuMsevarAvuM nahi' e bhAMge svadArA-saMtoSa vrata lIdhuM hoya athavA potAnI strI ke vezyA sivAya maithuna sevavuM-sevarAvavuM nahi e bhAge parAdArano tyAga karyo hoya. jo ke e rIte svadArA-saMtoSavatI ke paradAra tyAgIne potAnA niyamamAM bIjAno vivAha karavo, te vastutaH maithuna karAvavArUpa hovAthI teno tyAga ja karelo che ane tethI teno vratano bhaMga thAya chatAM e ema samaje che ke - "huM to vivAha karuM chuM. koI maithuna karAvato nathI, mATe mAruM vrata bhAMgatuM nathI.' jyAre ema potAnA vatanI rakSA karavAnI bhAvanA hoya, tyAre tene A aticAra samajavo, "paravivAha karIne kanyA meLavuM" evI IcchA samyaguSTi jo pote ajJAna hoya to tene saMbhave, agara to samyaktva vagaranA bhadra jIvane upakAra buddhithI vrata uccarAvyuM hoya tevA mithyASTine saMbhave. prazna karyo ke-"bIjAnA saMtAnanA vivAhanI jema potAnA putra-putrI vigerenA paNa vivAha-lagnAdi karavAmAM sarakho ja doSa che, to tethI aticAra kema nahi ?' tenA uttaramAM jaNAve che ke, tamArI vAta sAcI che. paNa potAnI kanyAne jo na paraNAve, to svachaMdacAriNI-vyabhicAriNI banI jAya ane tethI jainazAsananI tathA pote lIdhela vratanI hAMsI-apabhrAjanA thAya. tene paraNAvyA pachI to te potAnA patine svAdhIna hovAthI tema na bane; ane bane to paNa potAnA vrata ke dharmanI niMdA na thAya. che ke - "kumArikA hoya tyAre pitAyuvatI hoya tyAre pati ane vRddhA hoya tyAre putro strInI rakSA kare che. ema strI koI avasthAmAM svataMtratAnI adhikAraNI nathI." (manusmRti 93) vaLI je dazArNa kRSNa ceDA mahArAjAne potAnA saMtAnonA paNa vivAhano niyama hato-ema zAstramAM saMbhaLAya che, te paNa teonA saMtAnonuM vivAha vagerenuM kAma saMbhALanArA bIjAo hovAthI teoe niyama karelo hato, ema samajavuM. Ane aMge bIjA AcArya vaLI ema kahe che ke- 'para eTale bIjI strI' evo artha arthAt potAnI strImAM pUrNa saMtoSa na maLato hovAthI pharI anya strI sAthe pote vivAha karavo, te "paravivAha-karaNa' nAmano aticAra che" ema kahe che. temanA mate A aticAra svadAra-saMtuSTane aMge samajavo. A pramANe trIjo aticAra, "have kAmakrIDAmAM tIvra rAga' nAmanA aticAramAM bIjo sarva kArya-vyApAra choDIne mAtra viSayane ja sevavAnI ciMtAvALA manuSya strInA mukha, kalA, sAthaLamAM ke yonimAM puruSacihna rAkhIne atRptipaNe lAMbA kALa sudhI muDadA mAphaka nizcala paDI rahe, athavA to cakalA-cakalInA maithuna mAphaka vAraMvAra strI upara ArUDha thAya athavA nirbaLa thaI javAthI viSaya-sevana karavAnI zakti meLavavA mATe vAjIkaraNa-rasAyaNonuM sevana kare ane ema mAne ke AvA auSadhAdinuM
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 yogazAstrano gurjarInuvAda sevana karavAthI purUSa hAthIne paNa harAve ene ghoDAono paNa parAbhava kare, tevo baLavAna bane che. A cotho aticAra. tathA "anaMga-krIDA karavI. anaMga eTale IcchA. vedodayathI purUSane strI, purUSa ke napuMsakane bhogavavAnI IcchA strIne purUSa strI ke napuMsaka bhogavavAnI IcchA ane naMpusakane paNa strI purUSa ke napusakane bhogavavAnI IcchA agara bIjI vyAkhyA traNeyanI hastakarmanI vigerenI IcchA. A baMne IcchA, te anaMga-krIDA duSTacALA ke ceSTA karavI te anaMga-krIDA bIjI vyAkhyA pramANe potAnI Indriya AdithI bhoga bhogavA chatAM asaMtoSathI kASTanAM, pustakanA arthAt amuka padArtho ekaThA karI ghATa banAvavAmAM Ave, te pustakanA banAvelAM, ke koI vRkSanAM tevA AkRtivAlAM phaLo, athavA mATI ke cAmaDA (rabbara)thI banAvelA yoni ke purUSacihana jevA sAdhano ke je aMgarUpa nathI, tenAthI strInA yonipradezane vAraMvAra mardana kare. strInA mastakanA keza kheMcavA, pagathI komaLa lAta mAravI. dAMta nakhathI kadarthanA vigere prakAre mohanIyakarmanA udayathI evI krIDA kare, jethI viSayecchA ane baLavAna kAmarAga pragaTa thAya athavA aMga yoni ane purUSaliMga e maithuna sevavAnA aMgo che, te sivAyanA stana, bagala, sAthaLa, mukha, gAla, hoTha vigere aMgo temAM krIDA karavI, te anaMga-krIDA samajavI. ahIM zrAvaka atyaMta pApathI DaranAro hovAthI mukhyapaNe brahmacarya pALavAnI IcchAvALo hoya, chatAM jyAre mohanIyakarma ane vedodayanA vikArane te sahana na karI zake, tyAre kevaLa vikAranI zAMti mATe potAnI strI sivAya anya sarva strIono tyAga kare, athavA tethI paNa vadhAre IcchA rahe to paradArAne taje, temAM paNa mAtra maithunakriyA-soya-dorAnA AkAre viSayasevana karavAthI ja vikAra to zamI jAya, mATe niSkAraNa te anaMga-krIDA ke viSayamAM tIvra rAga na rAkhe. AvI ceSTAo karavI zrAvakane anucita gaNAya. kAraNake akaraNIya che. anaMga-krIDA ke tIvra Asakti-baMnethI koI lAbha to che ja nahi, UlaTuM te kALe zaktino nAza ane pariNAme kSayaroga sarakhA mahAvyAdhio vagere ghaNA doSo utpanna thAya che. evI rIte niSedha karelAnuM sevana karavAthI vratabhaMga thAya che. paNa bIjI bAja niyamane abAdhA hovAthI aticAra lAge che. arthAta maithuna-kriyArUpa na hovAtI vrata bhAMgatA nathI. ema bhaMgArbha aticAro che. bIjA keTalAMka AcAryo to A bannenA aticAronuM svarUpa judA svarUpe jaNAve che- te svadArasaMtoSa vratavALo vezyA ke anya strI sAthe mAre maithunasevanano tyAga che, meM koI AliMgana Adino tyAga karyo nathI ema mAne, ane paradAra-sevanano tyAga karanAra paNa mAne ke-mAre maithuna sevanano tyAga che, AliMgana Adi karavAno mane tyAga nathI. ema mAnato hovAthI baMnene vrata-pAlana karavAnI kaMIka apekSA hovAthI aticAra samajavA. e pramANe svadAra-saMtoSIne pAMca ane paradAra-varjakane to pAchalA traNa ja aticAra lAge. ema nakkI thayuM. vaLI keTalAMka bIjA AcAryo judA prakAre A aticAro vicAre che, te A pramANe - paradArAno tyAga karanArane pAMca ane svadAra-saMtoSIne traNa aticAro lAge, tathA strIne traNa ke pAMca aticAro vikalpa lAge (navapada prakaraNa-54) teo ema mAne che ke-amuka kALa mATe rakhAta rAkhelI vezyAno bhoga karavAthI amuka aMze to rakhAta hovAthI parastrI gaNAya mATe vratano bhaMga thAya ane lokamAM te bIjAnI strI gaNAtI nathI mATe vrata bhaMga na thAya. ema paradAra-sevIne te bhaMgAbhaMgarUpa aticAra lAge. svadAra-saMtoSIne to vratabhaMga ja thAya ane mAlika vinAnI, vidhavA, jeno pati paradeza gayo hoya, je svapatine mAnatI na hoya, tevI strIonI sAthe bhoga bhogavavAthI paradArA-varjana-karanArane aticAra lAge; kAraNa ke lokomAM te amuka strIo che-ema prasiddha che, ane bIjI bAju teone te kALe pati-mAlika nathI. tevo kaMIka aMze parastrI
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.94 249 nathI. jethI tene bhogavatAM aticAra lAge, paNa vratabhaMga na thAya, ema e baMne aticAro paradArA-tyAga karanArane ja ghaTe ane bAkInA paravivAha anaMga-krIDA ane tIvra rAga karavo-e traNa aticAro to baMnene ghaTe. A sarva purUSane AzrIne jaNAvyuM. strIne AzrIne to je svadAra-saMtoSIne traNa aticAro kahyA. te strIne to lAge ja. kAraNake strIone to svapati-saMtoSa ke parapati-tyAga evA bhede A vrata nathI. teNIne to svapurUSa sivAya vidhura ke anya game te sarva parapurUSo ja che. eTale svapurUSa-saMtoSa vrata ja hoya ane tethI traNa aticAro lAge, bAkInA be to lAge agara na paNa lAge, kAraNake jo potAne zokya hoya ane patie vArA bAMdhyA hoya, to potAnI zokyanA vArAmAM potAnA pati sAthe bhoga bhogavatAM vrata bhAMge ane na paNa bhAMge-ema Itara Atta-bhaMgarUpa aticAra lAge ane anAtta-gamanarUpa aticAra to teNIne parapurUSane bhogavAnI IcchA ke upAyo vigere karatAM jyAM sudhI bhogavyo na hoya tyAM sudhI atikrama, vyatikrama ke aticAra dvArA lAge. agara ajANatA nahi oLakhavAthI jo bhogavAya to anAbhoga vigere kAraNethI aticAra lAge. svapati ke svapatnIno tyAga karanAra brahmacArI strIpuruSane to potAnA pati ke strIne paNa sevavAnI IcchArUpa atikrama vigerethI pAMceya aticAro lAge je-je aticAronI IcchA Adi kare, te te aticAro lAge-ema samajavuM. e pramANe bAkInA traNa strIone pUrva mAphaka samajavuM. / 93 | have pAMcamAM vratanA aticAro kahe che :265 dhanadhAnyasya kupyasya, gavAdeH kSetravAstunaH / hiraNyahemnazca saMkhyA-tikramo'tra parigrahe // 94 // artha : ahIM zrAvakadharmane ucita pAMcamA parigraha-viramaNa (parimANa) vratamAM dhana, dhAnya, halakI dhAtuo, gAya Adi cAra-be pagavALA, khetara, makAna, suvarNa, cAMdI AdinuM je pramANe niyama letI vakhate nakkI karyuM hoya, tethI adhika ekaThuM karavuM te rUpa pAMca aticAro / 94 // TIkArya : A zrAvakadharmocita parigrahavratamAM je dhArelI saMkhyAnuM ullaMghana karavuM, te aticAra. temAM dhana, dhAnyAdikanuM svarUpa A pramANe- dhana cAra prakAranuM che. gaNatarIthI levAya, te gaNima, toLIne, mApIne ane parIkSA karIne ApI laI zakAya te, "temAM jAyaphala, sopArI phaLa vigere gaNima. kaMku, goLa Adi tola karIne levAya, vecAya te parima, copaDa tela ghI, lUNa vigere mApIne levAya vecAya te meya ane ratna vastrAdika parIkSA karIne levAya. vecAya te parIkSA karavA yogya (sambodha pra. 53) Ama sarve vastuo A cAra prakAromAM samAtI hovAthI dhananA A cAra prakAra jaNAvyA. dhAnya sattara prakAranuM che. te A pramANe - 1 zAla nAmanA DAMgaranA cokhA, 2 java, 3 masura, 4 ghauM, 5 maga, 6 aDada, 7 tala, 8 caNA, 9 baMTI, 10 kAMga, 11 kodravA, 12 maTha, 13 kalamI cokhA, 14 tuvera, 15 vaTANA, 16 kalathI, 17 aLazI A sivAya paNa bAjaro, juvAra, makAI, coLA, vAla Adi covIsa prakAro paNa graMthAntaramAM jaNAvelA che. dhana ane dhAnya bhegA maLIne eka aticAra gaNyo. parigraha nava prakAre gaNelo hovA chatAM ahIM babbe bhegA karI badhA pAMcamAM samAvyA che. bIjo prakAra kukhya eTale rUpuM ane sonA sivAyanI halakI dhAtu jevI ke kAMsu, loDhuM, trAMbu, sIsuM, jasata vigere dhAtuo ke tenA vAsaNo vigere. mATInA vAsaNo, vAMsanA TopalA,
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 yogazAstrano gurjarAnuvAda khATalA, mAMco-mAcI, cAmaDAnA kuDalAM, (palaMga, khurazI, sophAM Tebala hiMcakA, kabATa, cAkaLA, gAdI, rajAI, zetruMjI, taLAI, ratha, gADAM, moTara, haLa, TrekaTara Adi khetInA sAdhano A sarva rAca-racIluM (pharnicara) kuSya nAmanA bhedamAM samajavuM. gAya AdimAM pazu ane manuSya-cAra ane be pagavALAM. temAM gAya, baLada, bheMsa, pADA, bakarAM, gheTAM, gadheDA, UMTa, sarabha, hAthI, ghoDA vagere sarva cAra pagavALA pazuo samajavAM ane manuSya zabdathI putra, strI, dAsI, dAsa cAkara, vagere manuSyo, popaTa, menA, haMsa mayura, kUkaDA pArevA, cakora (cAtaka) vagere pakSIono saMgraha, khetara eTale dhAnya ugADavAnI bhUmi. te traNa prakAranI setu-ketu ane ubhaya. je khetara, kuvA, vAvaDI vigere jaLAzayomAM reMTa, kroza ke paMpa dvArA pANI kheMcIne dhAnya ugADAya te setu. varasAdanA pANIthI dhAnya ugADAya te ketu ane comAsAmAM varasAdathI ane pachI setu mAphaka dhAnya ugADAya. baMneno Rtu pramANe upayoga kare, te setu-ketu kSetra kahevAya. vAstu eTale rikta ghara ane gAma, zahera jemAM vasavATa thAya, temAM ghara-makAno traNa prakAranA eka jamInamAM bhoyaruM hoya te khAta, bIjuM ghara dukAna, havelI te jamInanA uparanA bhAgamAM hoya, te ucchita ane trIjuM bhoMyarA sAthe UMcI havelI hoya te khAtocchita ema traNa prakAranA ghara, tathA rAjA vigerene gAma zahera sarva vAtuM samajavuM. e kSetra ane vAstu baMne maLI kSetra-vAstu nAmano cotho parigraha-prakAra samajavo tathA hiraNya-eTale ghaDeluM rajata ane tevI ja rIte sonuM. baMne maLI pAMcamo parigrahano hiraNya-savarNa nAmano bheda samajavo. vrata letI vakhate A pAMce saMbaMdhI jeTalA pramANamAM saMkhyA nakkI karI hoya to te comAsA mATe ke jIMdagI mATe te parimANanuM ullaMghana karavuM, te saMkhyAtikrama nAmano aticAra samajavo. || 94 || zaMkA karI ke, svIkArela pratijJAnI saMkhyAno atikrama kare, to vratabhaMga ja thAya to pachI aticAra kema jaNAvyo ? te kahe che- 266 bandhanAd bhAvato garbhA-dyojanAd dAnatastathA / pratipakSavratasyaiSa, paJcadhA'pi na yujyate // 95 // arthaH vratadhArI zrAvake saMgraha karavAthI, bhAvathI (mananA abhiprAyathI), garbhanI gaNatrIthI, yojana vadhAravAthI ane bIjAne ApavA dvArA dhana-dhAnyAdi pAMceyanA parimANanuM ullaMghana karavuM yogya nathI. || 95 ||. TIkArthaH pUrve kahyA pramANenA pAMca prakAranA parigrahamAM anukrame dhana-dhAnyanA baMdhanathI, kSetra-vAstune bhegA karavAthI, rUpA-sonAnuM dAna karavAthI, dvipadAdinA garbhathI ane kuppamAM bhAvathI ema pAMca aticAro lAge che, IcchA parigrahanA parimANa karanAre A aticAro sevavA yogya nathI. AgaLa jaNAvela dhanya-dhAnyAdika parigrahanI saMkhyAnuM sAkSAt ullaMghana karanArane to aticAro manAtA nathI, paNa vratabhaMga ja thAya che, paraMtu vratarakSaNanI bhAvanAvALo vratadhArI baMdhana, yojana vigere karI svabuddhithI mAne ke- huM vratanuM pAlana karuM chuM tene te aticAra gaNAya. te baMdhana vigere A pramANe thaI zake che. jema ke koI vepArIe dhana-dhAnyanuM cokkasa parimANa nakkI karyA pachI koI devAdAra devuM ApavA Avyo ke bheTa lAvyo ane jo svIkAre to niyama-pramANa vadhI jAya, tethI vepArIe vicAryuM ke mAro niyama amuka mahinA sudhIno che, te pachI svIkArIza, agara mArI pAsenuM thoDuM vecAyA pachI laIza. ema vicArI ApanArane thoDA mahinA pachI levAnuM jaNAve, agara tenA upara doraDuM bAMdhI ApanArane
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.95 251 tyAM anAmata mukAve ane potAnI pratijJAno kALa pUro thAya, eTale levAnuM nakkI kare, A baMdhana karI, dhana, dhAnyanA potAnA niyamathI vadhAre rAkhe ane ema mAne ke e to enA thakI che, mAruM nathI; vagere vratapAlananI apekSA hovAthI Ane aticAra kahyo. kuSmano bhAvathI saMkhyAtikrama A pramANeH- kukha eTale ghara-vaparAzanI vastuo te cokkasa pramANathI vadhAre na rAkhavI, evo niyama karyA pachI prabhAvanA ke vArasAmAM bheTa maLyA pachI saMkhyA pramANa vadhI gayuM. bamaNA thaI gayA eTale vrata bhaMganA bhayathI bhAvathI bhAMgI toDIne nAnImAMthI eka moTI banAve, teno ghATa badalAvI saMkhyA' ghaTADI nAMkhe, paraMtu kiMmata pramANa to vadhI javAthI vAstavika vratabhaMga gaNAya-ema bhaMgAbhaMgarUpa A aticAra samajavo, athavA bhAvathI teno arthI hovAthI atyAre niyamabhaMganA bhayathI grahaNa karato nathI, paNa tene kahe ke-- 'amuka samaya pachI huM jarUra laI laIza, mATe tAre bIjAne na ApavAnA abhiprAyathI potAnA mATe saMgraha karAve che. A rIte aticAra kahyo tathA gAya bheMsa ghoDI AdinA garbha na gaNavAthI aticAra thAya che te A rIte-koIe eka ke be varSa mATe gAya, bheMsa ke pazu mATe niyama lIdho ke amuka saMkhyAthI vadhAre na rAkhavAM. pachI vicAra kare ke hAlamAM jo gAya ke bheMsane garbha raheze to mArI mudata pUrNa thayA pahelAM vAcharaDAM ke pADA vigera janmavAthI mArA niyamanI saMkhyA vadhI jaze. to amuka mudata pachI garbhavALA thAya to mArA niyamane vAMdho na Ave. ema vicArI keTaloka kALa gayA pachI garbha grahaNa karAve. ema karavAthI garbhamAM te vAcharaDAM hoya che, tethI vratabhaMga thAya che. chatAM bahAra pratyakSa nahi hovAthI te mAne che kemArI niyama saMkhyA vadhI nathI, mAro niyama akhaMDa che, ema bhaMgAbhaMgarUpa aticAra che tathA kSetra-vAstunuM joDANa kare, jema ke koIe 'mAre cokkasa saMkhyAmAM ghara ke khetara rAkhavA' pachI te vadhavAnA saMyoga thayA, tethI potAno niyama na tUTe, te kAraNe pADozanuM ghara laI vaccenI bhIMta toDI bhegu karI eka karyuM, tevI ja rIte paDozamAM bAjunuM khetara kharIdI vaccenI vADa toDI eka banAvyuM. ema samajIne ke niyamanI saMkhyA vadhI na jAya, tethI vratabhaMga na thayo, chatAM ghara-khetaranI kiMmata to vadhI ja gaI che. tethI maMgAbhaMgarUpa aticAra. vratanI sApekSatA rAkhelI hovAthI. sonA-rUpAnuM dAna karavAthI aticAra lAge te A pramANe-- amuka pramANathI vadhAre sonuM-rUpuM na rAkhavAnI pratijJA karI ane sAthe cAra mahinA Adi kALanI paNa maryAdA rAkhI ane tuSTa thaelA rAjAe tene ApyuM. tethI pratijJAnA pramANathI vadhI gayuM. lobhane aMge vicAra karyo ke laIne gharamAM rAkhIza, to niyama tUTI jaze; mATe vratanI kALa maryAdA pUrNa thaze tyAre gharamAM lAvIza-ema dhAraNA karI, bIjAne tyAM rAkhyuM. e pramANe bIjAne ApavA chatAM mAlikI potAnI hovAthI vrata-bhaMga thAya, ane pote samaje che ke, meM to mArA niyamathI vadhAre rAkhyuM nathI. tethI vratapAlana thAya. ema bhaMgAbhaMgarUpa aticAra samajavo. A pramANe pAMca prakAranA paNa niyama grahaNa karanAra zrAvake tenuM ullaMghana na karavuM. kAraNake tema karavAthI vratanI malinatA thAya che. upalakSaNathI te sivAyanA vagara vicArye ke ajANatAM athavA atikrama vigerethI paNa aticAro lAge che, tema samajavuM, A pramANe A pAMca aNuvratanA darekanA pAMca-pAMca aticAro kahyA. // 95 // have guNavratanA avasaramAM dizAvirati-lakSaNa prathama guNavratanA aticAro jaNAve che-- 267 smRtyantardhAnamUrdhvAdha-stiryagbhAgavyatikramaH ' kSetravRddhizca pazceti smRtA digvirativrate // 16 //
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 yogazAstrano gurjarAnuvAda artha : uparanI nIcenI tirachI evA vibhAgavALI dazeya dizAomAM javA-AvavAnA niyamamAM dhArelI maryAdAnuM ullaMghana karavuM. e traNe ane dizAnI vRddhi karavI tathA bhUlI javuM ema prathama guNavratanA pAMca aticAro samajavA // 96 / TIkArtha : pUrvAcAryoe diviramaNa vratanA pAMca aticAro A pramANe jaNAvelA che. "mRti-braza nAmano prathama aticAra che. te A pramANe samajavAno ke pote je pramANe dhAryuM hoya tene javAnA samaye ativyAkulapaNAthI pramAdathI te yAdazakti na rahevAthI bhUlI jAya. jema ke koIe pUrva dizAmAM so yojana sudhI javAnI maryAdA rAkhI. javAnA samaye spaSTapaNe te yAda na rahyuM ke meM so ke pacAsa yojananuM pramANa karyuM che ? tenI zaMkA paDI, temAM pacAsa yojana upara jAya to aticAra ane so upara jAya to bhaMga, sApekSa ane nirapekSapaNAthI, mATe grahaNa kareluM vrata yAda rAkhavuM. kAraNake sarva dharmAnuSThAna e smaraNa rAkhavA yogya che. A prathama aticAra tathA parvata ane vRkSanAM zikharorUpa Urdhvagamana. adhogamana bhoyarA, kUvA AdirUpa nIce ane pUrva vigere dizAo rUpa tiryadizA, tenuM jeTaluM pramANa nakkI kareluM hoya tenuM ullaMghana karavuM. A traNa aticAro, te mATe sUtramAM kaheluM che ke- "UrdhvadizAmAM pramANamAM atikrama thavAthI, adho-dizAnA pramANamAM atikrama thavAthI ane tirjIdizAnA pramANamAM atikramaNa thavAthI traNa aticAro jANavA" A anAbhoga ke atikrama AdithI thAya to aticAro ane jANI joIne kare, to vratabhaMga thAya. A vratamAM jeo svayaM karIza nahi; athavA anya pAse karAvIza nahi evA bhAge niyama kare, teone to dhArelA pramANa karatAM vadhAre bhUmimAM svayaM javAya nahi ane bIjA dvArA kaMI cIja mokalavAya ke maMgAvAya nahi; mATe teone aticAra lAge, jene mAtra potAnA ja aMge arthAt "huM na karuM e bhAMge paccakhANa karyuM hoya, teone mokalavAnuM ke maMgAvavAnuM paccakhANa na hovAthI bIjA pAse maMgAvavA ke mokalavAmAM doSa nathI. Ama bIjo, trIjo ane cotho ema traNa aticAro jaNAvyA tathA "kSetra-vRddhi nAmano pAMcamo aticAra te kahevAya ke, eka dizAmAM ghaTADI bIjI dizAmAM vRddhi karavI. jema ke koI dizi-parimANa bane ke sarvadizAnuM nakkI karyuM. teNe pUrvamAM ghaTADI pazcima dizAmAM vRddhi karI. te pAMcamo aticAra. te A pramANe-koIka dareka dizAmAM so yojana javAnuM pramANa nakkI karyuM. eka dizAmAM vadhAre dUra javAnuM prayojana ubhuM thavAthI eka dizAmAM thoDA yojano ghaTADI bIjI dizAmAM tUTelA yojano umerIne jAya. baMne bAju baso yojanAnuM mApa kAyama rAkhyuM. Ama kSetramaryAdA sAcavI vrata TakAvavAnA sApekSapaNAthI tene aticAra lAgyo. kadAca anAbhogathI ajANatA kSetrapramANathI AgaLa cAlyo gayo tyAre pAchA pharI javuM, jANyA pachI AgaLa na vadhavuM. bIjAne paNa na mokalavo. vagara AjJAe koI gayo ane teNe je meLavyuM hoya, te pote vismRti yoge gayo ane meLavyuM hoya to te meLavelAno tyAga karavo. || -6 || have bhogapabhoga nAmanA bIjA guNavratanA aticAro kahe che - 268 sacittastenasambaddhaH sammizro'bhiSavastathA / duSpakvAhAra ityete, bhogopabhogamAnagAH // 97 // artha : 1 sacitta eTale jIvasahita, 2 sacitta sAthe lAgeluM acitta, 3 thoDuM sacitta ane thoDuM acitta arthAt mizra, 4 ghaNI vastuo ekaThI karI temAMthI kADhelA Asavo-sattvo vagere. 5.adhuM kAcuMadhuM pAkuM A pAMca prakAranI vastuno upayoga karavo. A pAMca aticAra bIjA guNavratanA jANavA
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.96-97 || 97 || TIkArtha : citta eTale cetanA-jIva te sAthe raheluM hoya arthAt jIvayukta hoya te sacitta kahevAya, vaLI te 'citta' AhAra kahevAya. vaLI tevA citta sAthe joDAeluM hoya. te 'sacitta pratibaddha' mizra eTale kaMIka aMzamAM citta ane kaMIka aMzamAM acitta evI bheLaseLa vastu te 'mizra' kahevAya. aneka cIjo meLavavAthI banelA je Asavo vagere. te 'abhiSava' kahevAya ane je pUrNa pAkeluM na hoya, te 'duSpa' kahevAya. e pAMca vastuno AhAra karavo, te bIjA bhogopabhogaviramaNa vratanA pAMca aticAra jANavA. temAM citta kaMda, mULa, phalAdika, sacitta mATI, mIThuM vagere tathA dareka jAtanAM AkhA-kAcAM anAja vagere citta samajavA. jo ke ahIM jenA paccakkhANa karyA hoya teno AhAra kare, to vratabhaMga ja thAya chatAM ahIM aticAro kahyA che te ajANatAM utAvaLathI vagara vicArye vAparavAthI athavA te te vAparavAnI IcchA ke pravRtti vagere atikrama, vyatikrama karavAthI aticAro kahyA che ema samajavuM. temAM paNa jemaNe sarvathA sacittano tyAga karyo hoya, temane tevI rIte sacitta vaparAI javA vagerethI ke jemaNe sacittanuM amuka parimANa rAkhyuM che, temane rimANathI vadhAre vaparAI javA vagerethI 'sacitta AhAra' nAmano prathama aticAra lAge. bIjo aticAra 'sacitta-pratibaddha AhAra' eTale sajIva vRkSa vageremAM vaLagelo guMdara Adi ke vRkSano vaLagelAM paNa acitta thaI gayelA pAkAM phaLo vagere tathA jenI aMdara bIja, goTalI vagere sacitta hoya tevA khajUra kerI, vagere upalakSaNathI luMbamAM vaLagelAM pAkAM keLAM, bIjavALI pAkI rAyaNa, bIjavALAM pAkAM phaLo, vagere sacitta-pratibaddha kahevAya che, sacitta tyAga karanArane anAbhoga vagerethI eTale ke ajANatAM, utAvaLathI ke bhUlI javAthI khavAI jAya, to sAvadya AhArano upayoga thavAthI aticAra lAge. athavA to sacittano tyAga karanAra bIja citta che, mATe kADhIne garbhano acitta bhAga khAIza'- ema vicAra karIne pAkelA khajUra vagere phaLone mukhamAM nAkhe to aticAra lAge, e 'sacitta-pratibaddha AhAra' nAmano bIjo aticAra kahyo. trIjo aticAra 'saMmizra AhAra' eTale ardha ukaLela-traNa ukALA vagaranuM pANI vagere. lIlA dADama, bIjorAM, cIbhaDAM, vagere sacitta vastuothI banAvelA pUraNa vagere athavA sacitta talathI mizra thaelA, acitta java, dhANA vagere; ajANatAM ke utAvaLathI khavAI jAya, to cittanA tyAga karanArane aticAra lAge, athavA to taratano kAco loTa, bharaDelA kaThoLanI dALo vagere (ke jemAM sacitta nakhIyA vagere hovAno saMbhava che.) vastu 'A to daLeluM bharaDeluM che.' - ema samajI vApare, to saMmizra chatAM vratarakSAnI bhAvanA hovAthI aticAra gaNAya che. cotho aticAra 'abhiSava AhAra' nAmano che. abhiSava eTale aneka dravyo ekaThAM karIne, kahovaDAvIne temAMthI kADhavAmAM AvatA dareka jAtinA raso, Asavo tathA dArU, sauvIra Adi mAMsanA prakAro ke goLa Adi mIThI vastuo dArU tADI ke vagere jemAMthI mAdaka rasa jharato hoya, tathA mahuDA vagere vIrya-vikAranI vRdhdhi karanArI cIjo ajANatAM ke sahasAtkAra vagerethI khavAI jAya, to sAvadha AhAranA tyAga karanAra vratavALAne aticAra lAge, IrAdApUrvaka khAvAthI vratabhaMga thAya. A cotho aticAra kahyo. have pAMcamAM aticAramAM 'duSpAhAra' ardha pAkelo arthAt sekAela poMka, aDadho rAMdhelo tAMdalajo, e pramANe ghauM, java, jADo khAkharo-roTalo, kAcI kAkaDInuM kacuMbara, ahIM kAcuM khAvAthI zarIrane paNa hAni karanAra tathA jeTalA aMzamAM sacetana hoya, teTalA aMzamAM paraloka paNa bagADanAra thAya che. ardha pAkelA poMka, popaTA vagere acitta-buddhithI khAnArane aticAra jANavo. A pAMcamo aticAra jANavo. keTalAkato apAhArane sarvathA kAcI vastune khAvAmAM paNa aticAra kahe che, paNa te agnithI pakAvelI nahi 253
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 yogazAstrano gurjarAnuvAda hovAthI sacitta hoya, tethI "sacitta AhAra' nAmanA pahelA aticAramAM ja AvI jAya che, keTalAka tuccha auSadhi bhakSaNane paNa aticAra kahe che. tuccha auSadhio te maga vigeranI kumaLI zIMgo, phaLIyo vagere gaNAya che. te jo sacitta hoya to prathamaticAramAM ja AvI jAya che ane agniAdithI acitta thaelI hoya to pachI kayo doSa? e pramANe rAtribhojana, madirApAna je je abhakSya Adino tyAga karyo hoya te, te ajANatA ke utAvaLathI ke bhUlathI vaparAI jAya, to aticAra samajavA. A pAMce aticAro bhogopabhoga-parimANa vratanA samajavA. || 97 || have bhogapabhoganA aticArono upasaMhAra karatAM te vratanuM bIjuM lakSaNa ane tenA aticAro batAvavA mATe kahe che : 269 amI bhojanatastyAjyAH karmata: kharakarma tu / tasmin paJcadaza malAn, karmAdAnAni saMtyajeta // 98 // artha: uparyukta bhojananA pAMca aticArano ane kArya saMbaMdhI koTavALapaNuM Adi prANI pIDaka kaThora kAryano tyAga karavo. temAM AvatA paMdara karmAdAnarUpa mala (aticAra)no paNa tyAga karavo. || 98 || TIkArtha : upara jaNAvelA pAMca aticAro bhojanane aMge jaNAvyA, teno tyAga karavo, have bhogopabhoga-pramANa vratanI bIjI vyAkhyA kahe che. bhoga-upabhoganAM sAdhano utpanna karavA mATe je vyApAra karavo paDe, tene paNa bhogopabhoga zabdathI vyavahAra karAya che. kAraNamAM kAryano Aropa karyo. tethI te karmane AzrIne AjIvikA mATe koTavAlapaNuM, phojadAra, sipAI, jela sAcavanAra vagerene AkarI zikSA karavI paDe ane jenAthI jIvone trAsa thAya, tevo kaThora kAryanA tyAga, lakSaNa bhogopabhoga vratanA paMdara aticAro tyAga kare, te paMdara karmAdAna kahevAya che karma eTale pApaprakRtinAM kAraNabhUta hovAthI, te karmAdAna kahevAya || 98 || tene nAma-pUrvaka be zlokothI kahe che :270 aGgAra-vana-zakaTa-bhATaka-skoTa-jIvikA / -nAkSa-rasa-voza-viSa-vANijyani ra | 26 che. 271 yantrapIDA nilAMchana-masatIpoSaNaM tathA / devadAnaM sara: zoSaH iti paJcadaza tyajet // 100 // artha : (1) aMgAra-jIvikA, (2) vanajIvikA (3) zakaTajIvikA (4) bhATaka jIvikA (5) sphoTaka jIvikA (6) daMtavANijya, (7) lAkSAvANijya (8) rasavANijya (9) kezavANijya (10) viSavANijya (11) yaMtrapAlana karma, (12), nilaMchana karma, (13) asatIpoSaNa karma, (14) davadAna karma ane (15) sarovara zoSaNa karma, A paMdara prakAranA karmAdAnano tyAga karavo || 99-10 || TIkArthaH 1. aMgArakarma 2. vanakarma 3. gADAkarma 4. bhADAkarma 5. phoDaNakarma. A karmothI AjIvikA meLavavI. te karmarUpa pAMca aticAro, 6 dAMta, 7 lAkha, 8 rasa, 9 keza, 10 viSa. A pAMcano vepAra karavA rUpa pAMca aticAro tathA 11 yaMtra-mazInarIthI dhaMdho karavo, te yaMtra pIlaNa karma. 12 aMgopAgAdi cheda vagere karavA. te nichana karma, 13 asatI-poSaNa, 14. dava-agni saLagAvavo te davAgni
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.98-102 255 dAnakarma. 15. taLAva sUkavavA Adino dhaMdho karavo-A paMdara karmAdAnarUpa-aticArono tyAga karavo. .. 99-100 se. have kramapUrvaka paMdare aticAronI vyAkhyA karatAM aMgArakarUpa AjIvikAnuM svarUpa kahe che- 272 aGgArabhrASTakaraNaM, kumbhAyaHsvarNakAritA / ThaThAratveSTakApAkA-vitihyaGgArijIvikA // 101 // artha aMgAra banAvavA anAjane, zekavA-mUMjavA, kuMbhArano, luhArano tathA sonIno dhaMdho, kaMsArAno ane ITAdi banAvIne vecavAno vepAra karavo - A badhA dhaMdhAthI jIvana calAvavuM te aMgArajIvikA kahevAya | 101 | TIkArtha : kASTho, bALIne, aMgArA pADavA ane tene vecavA, aMgArA pADavAmAM e jIvanikAyanI virAdhanAno saMbhava thAya che. evI rIte agnivirAdhanA svarUpa je je AraMbho (kolasA) thAya teno aMgArakarmanI aMdara samAveza thAya che. A eka bheda vistArathI samajAvyo. bAkInA bhedo tenI mAphaka samajI levA. anAja zekavAno arthAta bhADabhuMjAno dhaMdho, kuMbhAra-luhAra, sonIno dhaMdho, kaMsArAno IMTanaLiyA-mATInA vAsaNo banAvI, pakAvI vecavAno dhaMdho, mIThAI-pharasANa banAvavA mATe bhaThTho karI, AjIvikA calAvavI te aMgArakarma jIvikA' samajavI. temAM loDhuM sonuM rUpuM Adi garama karavA. gALavA ghATa ghaDavA, tenA kuMbha dAgInA Adi ghaDI ApavA, tathA ThaThArapaNuM eTale trAMbuM, sIsuM kalAI, kAmuM, pittaLa vagere banAvavA, tenA ghATa ghaDAvavAM vagerethI AjIvikA calAvavI. Ama kaMsArAno dhaMdho paNa aMgAra karmano gaNAvelo che. AthI vartamAnakALamAM jemAM agnikAyanI vizeSapaNe virAdhanA thatI hoya tevA enjina calAvavAM, kolasA paDAvavAno IjAro rAkhavo. mahAbhaThThIovALA moTA dhaMdhA karavA, boyalaromAM za pUravuM. ghAsatela, peTrola, kuDa, oIla, chANAM, lAkaDAM photarA vagere baLataNanA dhaMdhA karavA, peTromekSa, IlekTrIka vagere battIo, gyAsanA cUlA, dIvAsaLI Adino dhaMdho karavo, te sarva "aMgArakarma- jIvikA' samajavI.) me 101 che. have vanajIvikA kahe che- 273 chinnAcchinnavanapatra-prasUnaphalavikrayaH ____ kaNAnAM dalanAt peSAd vRttizca-vanajIvikA // 102 // artha : kApelA ke nahi kApelA jaMgalo pAMdaDA lo ane phaLo vecavA dhAnyane daLavAthI tathA pIsavAthI je AjIvikA karavI tene vanajIvikA kahevAya. // 102 / TIkArtha : kApelAM ke nahi kApelAM jaMgalo, jhADo, pAMdaDA, phulo ke phaLo vagere vecavA, tathA anAja daLavA, pIsavAM vagerethI AjIvikA meLavavI, te "vanakarma-jIvikA' kahI che. (upalakSaNathI vepAra mATe jaMgalanA bIDa levAM, vecavA, kapAvavAM, vAvavAM, bagIcA-vADIo vavarAvavAM-cheravAM. kaThoLanI dALo, meMdo-soMjI banAvarAvavAM; daLavAnI ghaMTI, magaphaLI pIlavAnI mIla calAvavI; keLAM zeraDI papaiyA, cAnA bagIcA AdithI AjIvikA calAvavI ItyAdi paNa vanakarma-jIvikAmAM samAI jAya) mukhyatAe jemAM vanaspatikAya jIvonI hiMsA ghaNI thAya. tevA dhaMdhA te vanakarma kahevAya ane AvA kAryomAM vanaspatikAyanA jIvo tathA tene Azrine rahelAM bIjA tra-sthAvarathI mAMDI yAvatu paMcendriya jIvonI paNa hiMsA saMbhavita
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 che. || 102 || 274 zakaTAnAM tadaGgAnAM ghaTanaM kheTanaM tathA vikrayazceti zakaTa- jIvikA parikIrtitA yogazAstrano gurjarAnuvAda 1 // 103 // artha : gADAM ane gADAnA cakra Adi aMgo banAvavA, gADA bIjAne bhADe ApavA ane gADA vecavAthI je vRtti karavI tene zakaTajIvikA kahevAya || 103 || TIkArtha : have zakaTakarma eTale gADA ke tenA avayavo dhUMsarI, paiDA vagere ghaDavA-ghaDAvavAM, vahana karavA-karAvavAM, vecavA-vecAvavA ItyAdi zakaTakarma-jIvikA kahevAya. sakaLa jIvone upamardana karavAnA kAraNabhUta gAya, baLada AdinA baMdha, vadhanA kAraNabhUta 'zakaTajIvikA' che. (upalakSaNathI TAMgA, vIkToriyA, TrAma, basa, moTara, lorI rIkSA, sAIkala, plena, vahANa relavenA DabbA vagere ghaDavAM ghaDAvavAM, vecavA vagereno zakaTa-jIvikAmAM samAveza karavo.) || 103 // have bhATaka-AjIvikA kahe che :- / 275 zakaTokSalulAyoSTra - kharA'zvataravAjinAm bhArasya vAhanAd vRttirbhaved bhATakajIvikA // 104 // artha : gADAM, baLada, pADAM UMTa, gadheDA, khaccara ane ghoDA Adine bhADethI laI te badhA pAse bIjAnA bhAra upaDAvIne je vRtti karavI tene bhATakajIvikA kahI che || 104 || = TIkArtha : bhATaka jIvikA :- gADAM, baLada, UMTa, pADA, gadheDA, khaccara, ghoDAM vagere bhADethI bIjAnA bhAra kheMcavA ke bhAra upaDAvavA, tenAthI je AjIvikA te 'bhATaka-jIvikA' kahevAya. || 104 || have sphoTaka-jIvikA kahe che : 276 saraH kUpAdikhanana - zilAkuTTanakarmabhiH I pRthivyArammatabhUta-nIvana-oTIvidyA || 206 || artha : sarovara-kUvA Adi khodavA, paththara banAvavA vagere pRthvIkAya jIvonA ghAtathI thatA vepArathI AjIvikA karavI. tene sphoTakajIvikA kahI che. || 105 || TIkArtha : sarovara, kUvA, vAvaDI, Adi mATe jamIna khodavI, haLa AdithI khetara AdinI bhUmi ukheDavI, khANamAMthI patthara khodI kaDhAvavAM, ke ghaDavA, jenAthI pRthvIkAyano AraMbha-mardana thAya. upalakSaNathI bhUmi khodavAmAM te sAthe rahelA vanaspati ane trasa jaMtuono paNa ghAta thAya. AvA kAryothI je AjIvikA. te 'sphoTaka-AjIvikA' (upalakSaNathI sonuM, cAMdI, loDhuM Adi dhAtuo, hIrA, kolasA ghAsatela, khanIjatela Adi mATe kUvA khANa, paMpo, borIMgo vagere karAvavAno dhaMdho paNa AmAM ja samAI jAya.) || 105 || have daMta-vANijya kahe che :-- 277 dantakezanakhAsthitvag romNo grahaNamAkare trasAGgAsya vANijyArtha, dantavANijyamucyate , | 206 //
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.103-108 257 ** artha : pazunA aMgone hAthI vagere trasajIvonA dAMta-vALa-nakha-hADakAM-cAmaDI ane rUMvATA Adi aMgone vepAra karavA mATe utpatti sthAnamAMthI grahaNa karavA tene daMtavANijya kahevAya. // 106 // TIkArtha : hAthInA dAMta upalakSaNathI jIvonA zarI2, avayavo, paNa samajI levA. te je sthAnamAM maLatA hoya tyAM jaI kharIda karavA tene 'daMta-vANijya' nAmano aticAra kahela che. gorocana, aMbara, sAbarasiMga, haraNasiMga, AdinA vepAra, camarI gAyanA vALa, vAghanuM carma, kastUrI, samudranA zaMkha, chIpa, mo2-pIMcha A sarva vepAra paNa daMta-vANijyamAM samajavA. manuSya ane pazunA vALa, pakSIonI rUMvATI, nakha, hADakAM, cAmaDAM vecavA ke Una mATe, gheTAM, bakarAM, Adino vepAra, hAthIdAMta Adi vastuo je sthaLe maLatI hoya tyAM jaI dAMta Adi kharIda karavA mATe bhilla Adine prathamathI mUlya ApI zarata kare ke, amuka mudatamAM ATalo mAla pUro pADavo; tethI teo paNa te vecavA mATe hAthI Adi prANIono vadha kare. Aka2-khANa utpattisthAna kahevAthI vagara utpatti-sthAne kharIda karavAmAM doSa nathI. / / 106 || have lAkSAvANijya kahe cheH 278 lAkSAmanaHzilAnIlI dhAtakITaGkaNAdinaH I vikrayaH pApasadanaM lAkSAvANijyamucyate 5 207 // artha : pAponA ghara rUpa lAkSA (lAkha) manaH zilA (pAro) gaLI, dhAtakI, vRkSanA phula Adi ane TaMkaNakhAra vagereno vepAra karavo, te lAkSAvANijya jANavuM. // 107 || TIkArtha : lAkSA ane upalakSaNathI tenA jevA bIjA sAvadya mazilA (pAro) gaLI, dhAtakI vRkSa ke jenI chAla-puSpamAMthI dArU bane che te, TaMkaNakhAra, sAbu banAvavAnA kSAra, A sarve kSAro pApanA kAraNa hovAthI teno vepAra paNa karavA lAyaka nathI. TaMkaNakhAra manaHzilA bIjA jIvono nAza kare che. jaMtunA ghAta sivAya gaLI banI zakatI nathI dhAtakI vRkSa maghanuM kAraNa hovAthI tenA UkALAmAM kIDAo thatA hovAthI pApanuM ghara che, tethI teno vepAra paNa pApanuM ghara hovAthI tyAga karavA lAyaka che. A lAkSAvANijya kahevAya. || 107 || have rasa ane keza vANijya eka zlokathI kahe che 279 navanItavasAkSaudra-madyaprabhRtivikrayaH 1 dvipAccatuSpAdvikrayo, vANijyaM rasakezayoH // 108 // artha : mAkhaNa, carabI, madha madirA Adi rasonuM vecANa karavuM te rasavANijya jANavuM, manuSya vagere dvipada jIvo ane gAya Adi catuSpada prANIono vepAra karavo tene kezavANijya kahevAya. / / 108 TIkArtha : mAkhaNa, carabI, madha, dArU, majjA vagereno vepAra karavo, te 'rasa-vANijya' (upalakSaNathI dareka prakAranAM Asavo, spIrITa, tejAba, athANAM, murabbA, phInAIla, pravAhI padArtho paNa AmAM AvI jAya) tathA be pagavALA manuSyo dAsa-dAsIo, cAra pagavALA-pazuono vepAra karavo, te 'keza-vANijya kahevAya. keTalAka vAla Una, camarI gAyanA vALa kanyA-vikraya, varavikrayane paNa AmAM gaNe che. rasa eTale madha, dArU, mAMsa, mAkhaNa, carabI hADakAMmAM thato cIkaNo rasa, majjA, dUdha, dahIM, ghI, tela vigere rasavALA padArthono vepAra karavo, te aticAra che. chAzamAMthI mAkhaNa chuTuM paDatAM ja temAM aneka saMmUcchima
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 yogazAstrano gurjarInuvAda jaMtuo utpanna thAya che. carabI ane madha jIvonI hiMsAthI ja prApta thAya che. dArUthI unmAda thAya che. temaja temAM rahelA aneka kRmijIvono ghAta thAya che. dUdha vagere pravAhImAM paDatAM uDatAM jIvono nAza thAya che. dahIM jamAvyA pachI be divasa arthAt be rAtri pUrNa thatAM ja asaMkhya adazya jIvo utpanna thAya che. A rasa-vANijya aneka jIvonI hiMsAnuM kAraNa hovAthI vajarya che. be pagavALA manuSyo ane cAra pagavALA jAnavarano tenA vALa mATe vepAra karavo, temAM paNa teone parAdhInatA, vadha, baMdhana, bhUkha, tarasanI pIDA thAya che. A rasa ane kezavANijyano vepAra tyAga karavA lAyaka che. // 108 // have viSavANijya kahe che :280 viSAstrahalayantrAyo-haritAlAdivastunaH / / vikrayo jIvitaghnasya, viSavANijyamucyate // 109 // artha : jIvanano nAza karanArA jhera, bhAlAdi zastro, haLa, Adi yaMtro, kodALA vagere loDhAnA sAdhano ane haritAla vagere vastuono vepAra karavo, te viSavANijya jANavuM. || 109 I. TIkArthaH iMgika Adi jhero, taravAra Adi zastro, haLa, reMTa, koza, kodALA, pAvaDA Adi haratAla ane AdizabdathI vacchanAga somala Adi jherI cIjo, pANIthI bhIMjAelI haratAlamAM mAkhIo paDatAM ja marI jAya che. A sarva 'viSa-vANijya' kahevAya ane zrAvake A vepAra karavAno na hoya. // 109 che. have yaMtra-pIDana karma jaNAve che - 281 tilekSusarSapairaNDa-jalayantrAdipIDanam / dalatailasya ca kRti-yantrapIDA prakIrtitA // 110 // artha : tala-zeraDI-sarasava-eraMDA, pIlavAnuM yaMtra ane pANI kheMcavAnuM yaMtra Adi yaMtro calAvavAno ane talanuM tela banAvavAno vepAra karavo, tene yaMtrapAlana karma kahevAya. / 110 / TIkArtha : tela kADhavAnI ghANI, zeraDI, pIlavAnA kola, sarasava, eraMDA, magaphaLI, vagere pIlavAnA saMcA-yaMtro, jaLayaMtro, tala nAkhIne tela meLavAya tevA yaMtra te yaMtra-pIDA, tala Adi pIlatAM temAM rahelAM trasa jaMtuono vadha thAya che mATe yaMtra-pIDanakarma pApavALuM hovAthI zrAvake karavA lAyaka nathI. lokomAM paNa eka ghANI ke cakrayaMtra calAvavAmAM daza khATakI jeTaluM karma baMdhAvAnuM mAnyuM che. atyAre varALa, krUDa oIla, peTrola ke vIjaLInA baLathI cAlatAM harakoI phekTarIo, mIla, "jIna, presa, khetInA yaMtro e sarva maMtrapAlana karmamAM gaNI zakAya.) || 110 //. have nilaMchana-karma kahe che : 282 nAsAvedho'GkanaM muSka-cchedanaM pRSTagAlanam / karNakambalavicchedo nirlAJchanamudIritam // 111 // artha: nAka vIMdhavuM, zarIramAM cihno karavA, aMDagolane chedavA, pITha gALavI tathA kAna ane gaLA upara thatI gAya baLadanI kaMbala kApavI tene nilaMchana karma kahevAya. | 111 || TIkArtha : spaSTapaNe oLakhI zakAya te pramANe aMga avayavano cheda karavo, te rUpa, AjIvikA, te nilaMchana-karmano vyApAra kahevAya, tenA bhedo kahe che - baLada pADAnA nAka vidhavA, baLada, ghoDAne DAma
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.109-113 ApI nizAnI karavI, teonA aMDakoSa kApavA, UMTanI pITha gALavI, baLada-gAyanA kAna, galakaMbala kApavAM, AmAM jIvone pIDA pragaTa rIte thAya che, tethI zrAvakane A dhaMdho karavo bilakula yogya nathI. (prasaMgopAtta AvA bIjA dhaMdhA paNa na karavA, jevA ke prANIonA kALajAM, aMDakoSa kADhavA, mAchalIomAMthI tela, vAcharaDAM, AdinA lohI kheMcI temAMthI davA banAvavI, garbha gaLAvavA, pADavA, saMtati thatI aTakAvavAnA prayoga karAvavA, maDadAnI khAMpaNa vecavAno dhaMdho karavo, UMdaro, vAMdA, vAMdarA, kUtarA, tIDa Adine mArI nAMkhavAno dhaMdho, maccha2, mAkhI vagerene DI.DI.TI. vagere davAthI mArI nAMkhavA, phInAIna chAMTavA, phUTaNakhAnA calAvavA, AvA dhaMdhA pote karavA, ke temAM bIjAne sahAya karavI, phAMsInI sajA karavI, cora Adine kAtila mAra mAravo. A darekane A karmAdAnamAM gaNI zakAya. pahelA vratanA aticAramAM hiMsA karavI, te aticAra ane ahIM AjIvikA mATe dhaMdho karavo, tevo bheda samajAvo.) | 111 || have asatI-poSaNa kahe che 259 : 283 sArikAzukamArjAra-zvakurkuTakalApinAm 1 poSo dAsyAzca vittArtha - masatIpoSaNaM viduH // 2 // artha : dhanane meLavA mATe menA, popaTa, bilADAM, kUtarA, kUkaDA mora ane dAsInuM poSaNa karavuM tene asatIpoSaNa karma kahyuM che. | 112 // TIkArtha : asatI eTale duSTAcAravALAonuM poSaNa 'keTalAMka zabdonuM liMga aniyata hoya che.' e nyAye purUSaliMgavALA popaTa, sUDA, kUtarA, bilADA, kUkaDA, mora Adi tiryaMconuM poSaNa karavuM tathA bhADuM upajAvavA mATe vyAbhicAraNI strInuM poSaNa karavuM :- ema hiMsaka ane durAcArIonuM poSaNa karavuM, te doSarUpa hovAthI 'asatIpoSaNa' varjana karavA yogya che. II 112 // have davadAna ane sarovara sukAvavA rUpa be aticAro eka zlokathI kahe che : 284 vyasanAt puNyabuddhayA vA davadAnaM bhaved dvidhA / saraH zoSa saraH sindhu hUdAderambusaMplavaH 5 112 // artha : vyasana (kuTeva)thI athavA puNyabaMdhanI matithI davadAnakarma be prakAranuM hoya che ane sarovara nadI-jaLAzaya AdinA pANInuM nahera Adi vaDe zoSaNa karavuM tene saraHzoSaNa karma kahevAya || 113 || TIkArtha 'grAma nagara AdimAM Aga lagADIe, to loko temAM rokAI jAya, to corI-lUMTa sahelAIthI karI zakAya, jaMgalamAM junuM ghAsa saLagAvavAthI navo pAka sAro thAya, to gAyone cAro sAro maLe. khetaramAM sUDa karavAthI kAMTA-jhAMkharA bALI nAMkhavAthI dhAnya sArUM pAke, 'evI buddhithI agni saLagAve. keTalAka kheDUto puNyabuddhithI maraNakALe mArA kalyANa mATe tamAre ATalA dharma-dIpotsava karavA. eTale khetaromAM agnidAha devo. AvA davamAM aneka jIvo baLIne marI jAya, A davadAna karma tathA jaLAzaya jevA ke sarovara, nadI, drahomAM je pANI hoya, tene nIka je dvArA ke naherathI dhAnya ugADavA vahevaDAvavuM. vagara khodeluM sarovara ane khodeluM te taLAva kahevAya. tema karavAmAM pANImAM rahelA jaLajaMtuo temAM taNAI gayelAM bahAranA trasa-jaMtuo e chae jIvanikAyono vadha thAya che. A pramANe sarova2zoSaNano doSa jaNAvyo. A pramANe saMkSepathI dizAmAtra paMdara karmAdAna jaNAvyA paNa gaNanArUpe nahi, kAraNake A sivAya paNa AvA pApakarmo aneka che.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 yogazAstrano gurjarAnuvAda A pramANe sAtamAM vratamAM kula vaza aticAro kahyA temAM tAtparya e che ke bIjA vratomAM pAMcapAMca aticAro kahyAM che, te teTalAM ja mAtra nathI, paNa te te aticAro jevA vratanA pariNAmane kaluSita karanArAM bIjAM paNa pApakaryo che. tene aticArarUpe gaNavA. arthAt pAMcathI vadhAre paNa aticAro saMbhavI zake che. tethI vismRti ke ajANapaNe bhUla thAya, te sarve paNa yathAyogya dareka vratamAM aticAro jANavA, zaMkA karI ke, aMgArakarma vagere karmAdAnone kharakarmamAM arthAt karmAdAnomAM aticAro kema kahyAM ? kAraNa ke, te kAryo svarUpe kharakarmarUpa- karmAdAna rUpa ja che. AnuM samAdhAna karatAM jaNAve che ke, vastutaH te kharakarmarUpa ja che, mATe je ajANatAM, ke smRtibheda Adi kAraNo jaNAvyA che, te kAraNothI thAya to ja kharakarmanA tyAgarUpa vrata aMgIkAra karanArAone te aticAro gaNAya. je IrAdApUrvaka tevAM kAryo kare, tene to vratabhaMga ja thAya. || 113 ll have anarthadaMDa-virati, vratanA aticAro kahe che- 285 saMyuktAdhikaraNatva-mupabhogAtiriktatA / maukharyamatha kautkucyaM, kandarpo'narthadaNDagAH // 114 // artha : (1) be adhikaraNone saMyukta rAkhavA (2) upabhogamAM binajarUrI sAdhano vadhAre rAkhavA, (3) vAcALatA, (bahu bolavApaNuM) (4) AMkha-hoTha Adi aMgopAMganA hAvabhAva karavA te kautkacya ane (5) kAmaceSTA karavI - A pAMca aticAra anarthadaMDa viramaNa vratanA jANavA. || 114 . TIkArtha : anarthadaMDanI virativALAne A pAMca aticAro kahelA che, te A pramANe jenAthI AtmA durgatino adhikArI bane, te adhikaraNa kahevAya; tevA khAMDaNIo ane sAMbelu, haLa sAthe koza, gADAM sAthe dhUsaruM, dhanuSya sAthe bANa, Ama A adhikaraNo joDelAM ke najIka rAkhavA. zrAvake AvA adhikaraNo joDelA na rAkhI mUkavAM, paNa chUTA pADI nAMkhavA, joDelA adhikaraNa paDelAM hoya ane koI mAMgaNI kare to nA paDAya nahi ane ADA avaLAM paDelA hoya, to sukhethI nA pADI zakAya. anarthadaMDano 'hiMgna-pradAna nAmano Adi aticAra samajavo. tyArapachI "bhogapabhoganAM sAdhanonI adhikatA' nAmano bIjo aticAra tene kahevAya ke snAna, pAna, bhojana, caMdana, kesara, kasturI, vastro, AbhUSaNa Adi vastuono potAnI ke kuTuMbanI jarUriyAta karatAM vadhAre saMgraha karavo te, A "pramAdAcaraNa" nAmano aticAra che, A saMbaMdhamAM Avazyaka cUrNi Adi-vRddha paraMparA evA prakAranI che ke taLAva vagere sthAne snAna karavA jatAM jo vadhAre pramANamAM tela, AmaLAM, sAbu Adi vadhAre pramANamAM laI jAya to maphatIyA- maLavAnA lobhathI taLAva para ghaNAM loko snAna karavA Ave ane jethI telamAM rahelA porA Adi jIvonI tathA aplAyanI ghaNI virAdhanA thAya. zrAvakane Ama karavuM kahyuM nahi to pachI kyo vidhi che? temAM mukhyatAe zrAvake ghare ja snAna karavuM. tema sagavaDa na hoya to tela coLavuM. mastake AMbaLAno bhUko coLavo, te pramANe ghare karIne ja jaLAzaye javuM ane taLAva Adi sthAne pahoMcI hAthathI ghasIne bhUko khaMkherI nAkhavo ane taLAva AdikanA kinArA upara besIne aMjali bharI bharIne snAna kare, nahIM ke AkhA jaLAzayamAM besIne, tathA vAparavAnA puSpomAM kuMthuA Adi trasajIvo hoya to teno tyAga karavo. e pramANe bhogopabhoganAM bIjAM sAdhanamAM paNa samajavuM. A bIjo aticAra jaNAvyo. mukharatA eTale vagara vicAryuM bolavuM, tevuM bolanAra mukhara-vAcALa kahevAya. dhIThAIthI asabhya-asaMbaddha bolavuM ane vagara pUchuye atizaya bola bola karavuM. A pApopadeza nAmano trIjo aticAra jANavo. have "kautkacya' nAmano cotho aticAra jaNAve che. bhAMDa-bhavAyA mAphaka bhavAM, netra, hoTha, nAsikA, hAtha-paga ane mukhanA khoTAM cALAM-caTaka karavA, avayavo saMkoca karavA evA arthamAM "kaunucya" evo paNa pATha che, jethI bIjAne hasavuM Ave,
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.114-115 261 potAnI laghutA thAya, tevuM bolavuM ke vartana karavuM. te pramAdAcaraNano cotho aticAra che tathA "kaMdarpa eTale viSaya vAsanA utpanna thAya tevA vikAra vacano bolavA ke viSayanI vAto karavI, te "kaMdarpa nAmano aticAra. A viSayamAM A pramANe samAcArI che ke-zrAvake tevI vAto karavI nahi, jethI bIjAne moha ke viSaya-rAga vadhe baMne pramAdAcaraNanA aticAro samajavA. A pramANe guNavratanA aticAro samajAvyA. // 114 || have zikSAvrato samajAvatAM temAM prathama sAmAyikanA aticAro kahe che : 286 kAyAvAGmanasAM duSTa-praNidhAnamanAdaraH / smRtyanupasthApanaM ca, smRtAH sAmAyikavrate // 115 // artha : (1 thI 3) mana-vacana-kAyAne sAvadha yogamAM pravartAvavA. (4) anuSThAnamAM anAdara ane (5) vismaraNa thavuM. - A pAMca sAmAyika vratanA aticAra kahyA che. // 115 | TIkArtha : mana, vacana ane kAyA e traNa yogone pApa-vyApAramAM joDavA. eTale mana-duSmaNidhAna, vacana-duSmaNidhAna ane kAyAnuM duppaNidhAna, smRti-bhaMza thavo ane anAdara ema sAmAyika vratanA pAMca aticAro che. kAyAne pApavyApAramAM pravartAvavArUpa zarIranA avayavo-hAtha, paga Adine saMkocIne na rAkhatAM vAraMvAra jematema lAMbA TUMkA karyA karavA, te "kAya-dupraNidhAna" bolavAmAM zabdonI vAkyonI ke arthanI yathAsthita goThavaNa na hoya. na samajAya tema bolavuM. bhASA-cApalya thaI cIpI cIpIne bolavuM te "vAgudupraNidhAna" tathA manamAM krodha, lobha, droha, IrSA, abhimAna vagere karavA, sAvagha-pApavyApAramAM cittane AkarSaka karavuM tathA manamAM saMbhrama pedA karavo vagere "manoduSmaNidhAna samajavuM. A traNa aticAro kahyuM che ke - "joyA ke pramAryA vagaranI bhUmimAM besavuM, uThavuM, ubhA rahevuM vagere karanArane hiMsA na thAya to paNa, pramAda sevana karavAthI tenuM sAmAyika gaNAtuM nathI. (zrAvaka prajJapti 313-15) sAmAyika karanAra prathama buddhithI vicAra karIne haMmezA niravadya vacana bole, nahitara sAmAyika thAya nahi; je zrAvaka sAmAyika karIne gharanI ciMtA kare, te ArtadhyAna pAmelo hovAthI tenuM sAmAyika niraMthaka che." anAdara eTale sAmAyika karavAmAM anutsAha, saMyoga chatAM niyamita samaye sAmAyika na karavuM athavA jema tema jyAre tyAre karavuM athavA prabala pramAdAdi doSathI lIdhA pachI tarata ja pArI le. kaheluM che ke- "sAmAyika uccarIne tarata pAre, athavA niyamita samaye nahiM karatAM svecchAthI jyAre-tyAre kare, evA anavasthitaThekANA vagaranA purUSane anAdaranA kAraNe sAmAyika zuddha thatuM nathI" (zrAvaka prajJapti 317), A cotho aticAra, prabaLa pramAdAdinA kAraNe sAmAyika karavAnA samayane bhUlI jAya, meM sAmAyika karyuM che ke nahi? athavA karavAnuM che ke haju bAkI che ? e bhUlI jAya. A "mRtibhraMza" nAmano aticAra gaNAya. kAraNake mokSa-sAdhaka anuSThAnoe smaraNano upayoga ane ekAgratAvALAM che. mATe te vismaraNa thAya to aticAra lAge kahyuM che ke - "je pramAdI potAne sAmAyika kyAre karavAnuM che agara karyuM che ke nahi ? ItyAdi bhUlI jAya, te sAmAyika karyuM chatAM paNa niSphaLa samajavuM ? (zrAvaka prajJapti 316) upalakSaNathI sAmAyika lIdhuM ke nahi ? kyAre lIdhuM, kyAre pUrNa thaze ? e bhUlI jAya to tene paNa aticAra samajavo. A smRti-anupasthApana' nAmano pAMcamo aticAra kahyo. prazna - kAya-duSmaNidhAna AdithI sAmAyika nirarthaka che-ema upara kahyuM, tethI to kharekhara sAmAyikano ja abhAva thayo, ane aticAro to vratamAM malinatA rUpa ja hoya che. jo sAmAyika nathI, to aticAra
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ** yogazAstrano gurjarAnuvAda kema kahevAya ? mATe A aticAro nahi, paNa sAmAyikano bhaMga ja che, ema kahetA ho to teno javAba Ape che ke tamAro prazna ThIka che, paraMtu jANI-samajI nirdhasaMpaNAthI ema kare, to bhaMga thAya, paNa ajANatAM anupayogathI thAya to aticAra lAge. 262 prazna - dvividha-trividhathI pApavyApAra-tyAgarUpa sAmAyika vrata che. temAM 'kAya-dupraNidhAna' vagerethI paccakkhANa-bhaMga thato hovAthI sAmAyikano ja abhAva thAya che, ane tenAM bhaMgathI thayela pApanuM prAyazcita karavuM joIe. vaLI 'caMcaLa manane sthira karavuM azakya che, mATe sAmAyika karavA karatAM na karavuM vadhAre sAruM che. kahyuM paNa che ke, avidhithI karavA karatA na karavuM sArUM. uttara - tamArI vAta barAbara nathI, kAraNake sAmAyika dvividha-trividhathI lIdhuM ke temAM mana, vacana, kAyAthI pApa-vyApAra karavo nahi ane karAvavo nahi, ema kula cha paccakkhANo thayAM. temAMthI ekAdano bhaMga thayo, to paNa bAkInAM akhaMDita rahe che--arthAt sAmAyikano saMpUrNa bhaMga thato nathI, ane dezabhaMga rUpa aticAranI 'micchAmi dukkaDaM' kahI zuddhi karI zakAya che. ane mananA vicAro bagaDavA chatAM tevo IrAdo na hovAthI 'micchAmi dukkaDaM' devAthI zuddha thAya che. ema sAmAyikano sarvathA abhAva nathI, sarvavirati sAmAyikamAM paNa te ja pramANe samajI levuM. kAraNake gupti-bhaMgamAM paNa sAdhuone 'mithyA duSkRta' nAmanuM bIjuM prAyazcita kaheluM che, vaLI bhUlavALI kriyA paNa abhyAsa vadhavAthI lAMbe kALe zuddha bane che. bIjAo paNa kahe che ke 'abhyAsathI kAryanI kuzaLatA AgaLa AgaLa vadhatI jAya che.' jaLabindu eka vakhata mAtra paDavAthI pattharamAM khADo paDI jato nathI, (mATe zuddha kriyA karavAnI bhAvanAe prathama aticAravALI paNa kriyA thAya, te anucita na gaNAya) 'avidhithI karavuM te karatAM nahi karavuM te vadhAre suMdara che" - e vacana (anuSThAna pratye aNagamo ke) IrSyAmAMthI bolAyeluM che-ema siddhAMta jANanArAo kaheluM che, kAraNake anuSThAna nahi karanArane moTuM prAyazcita ane avidhie karanArane nAnuM prAyazcita kaheluM che. arthAt kriyA na karanArAne prabhu AjJAbhaMgano mahAdoSa ane kriyA karanArane mAtra avidhidoSa lAge che" -- vaLI koIka ema kahe che ke-- "poSadhazAlAmAM ekalAe ja sAmAyika karavuM paNa ghaNAM sAthe maLI na karavuM. 'i avI' A vacana pramANa karavAthI. A ekAMte na samajavuM. bIjAM vacano paNa saMbhaLAya che. vyavahArabhASyamAM kaheluM che ke- 'rAjaputrAdika pAMca pauSadhazAlAmAM ekaThA thayA' vadhAre carcAthI sa. || 115 || A pAMca aticAro sAmAyikanA kahyA. have dezAvakAzika vratanA aticAro kahe che 287 preSyaprayogAnayane, pudgalakSepaNaM tathA 1 zabdarUpA'nupAtau ca vrate dezAvakAzike / / 116 // artha : (1) preSya-prayoga karavo arthAt nokara dvArA bIjAne saMdezo mokalavo. (2) anya pAse koI vastu maMgAvavI. (3) bIjAne bolAvavA mATe mATInA DhephA Adi nAMkhavA, (4) chIMka AdithI avAja karIne bIjAne bolAvavA ane (5) rUpa dekhADIne bolAvavA, A pAMca aticAra dezAvakAsika vratanA che. || 116 || TIkArtha : diziparimANa vratanI vizeSatA e ja dezAvakAzika vrata che. AmAM ATalo pharaka samajavo ke-digdata jAvajajIva. varSa ke comAsA puratuM hoya ane dezAvikAzika to divasa. prahara muhurta AdinA
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, glo.116 263 pramANavALuM hoya tenA pAMca aticAro A pramANe - pote niyama karelA kSetranI bahAra kArya karavAnI jarUriyAta UbhI thatAM pote na jatAM bIjAne mokale, pote jAya to vratabhaMga thAya, tethI bIjAne mokale. dezAvakAzika vrata grahaNa eTalA mATe karAya che ke javA-AvavAnA vyApArathI thatI jIvavirAdhanA na thAya. te bIjA pAse karAve ke pote kare temAM pharaka nathI. ulaTo pote IrSAsamiti-pUrvaka jAya to virAdhanAdoSathI bace. bIjAne to samitino khyAla na hovAthI ajayaNA Adika doSo lAge. A prathama aticAra. nakkI karelA niyamathI bahAranA kSetramAM rahelA padArthane bIjAne mokalI maMgAvavo. e buddhithI ke pote jAte jAya to vrata bhaMga thAya ane tethI nokara pAse jo maMgAve to aticAra lAge. e bIjo aticAra tathA paramANuo ekaThA banI taiyAra thaelA pudgala-saMdhAto jevA ke DhephA, IMTa, kAi, saLI Adi pheMkavA, tema karavAthI sAmo samajI jAya ane najIka doDI Ave. eTale tene kArya bhaLAve, paNa pote te kArya na kare, A trIjo aticAra. "zabdAnuM pAta - eTale pote je makAnamAM rahelo hoya, tenI vADa ke koTanI bahAra na javAno niyama rAkhyo. ema chatAM bahAranuM kArya AvI paDe tyAre huM jAte joIza. to mArA niyamano bhaMga thaze." evI samajathI pote jaI zake nahi, tema bahArathI bIjAne bolAvI zake nahi. eTale tyAM ubho rahI bahAranAne bolAvavAnA udezathI chIMka, udharasano zabda karI tene jaNAve. eTale najIka Ave te (khoMkhAro) "zabdAnupAta' nAmano cotho aticAra ane AmAM tevA je kAraNe bahAranAne potAnuM rUpa batAve. tethI pelo najIka Ave, te "rUpAnupAta' nAmano pAMcamo aticAra. AnuM tAtparya e che ke vratanI maryAdA bahAra rahelA koIka purUSane vratabhaMganA bhayathI bolavavA asamartha thAya, tyAre potAno zabda te sAMbhaLe bahAnA agara potAnuM rUpa jue, tene najIka bolAve, tyAre vratanuM sApekSapaNuM hovAthI "zabdAnupAta" ane "rUpAnupAta' nAmanA be aticAro samajavA. A vratamAM prathamanA be aticAra peSaNa ane Anayana tevI zuddha samajaNa na hovAthI agara sahasAtkAra vagerethI thAya che ane chellAM traNa mAyAvipaNAthI thAya che. ATalo bheda samajavo. darekamAM vrata-rakSaNabuddhi hovAthI aticAro che. ahIM pUrvAcAryo kahe che ke dezAvakAzika mAtra divratanA saMkSeparUpa nathI, paNa pAMceya aNuvato vagere sarva vratone saMkSepa karavo, te dezAvakAzika vrata che, kAraNake aNuvrato Adi vratono paNa saMkSepa karavo joIe. A viSayamAM eka prazna utpanna thaze ke aticAro mAtra divratanA ja jaNAvyA che. bIjA vratono saMkSepa karavA saMbaMdhI 'aticAro jaNAvyA nathI. to pachI sarva vratonA saMkSeparUpa dezAvakAzika vrata che- evo vRddhavAda kevI rIte mAnI zakAya ? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke - prANAtipAtAdi bIjAM vratonAM saMkSeparUpa A dezAvakAzika vratamAM te te vratone aMge jaNAvelA vadha, baMdhana vagere aticAro paNa samajavA divratane saMkSepa karavAmAM to bhUminI maryAdAmAM saMkSepa karAto hovAthI peSaNa, nayana vagere judA aticAro kahyAM che ane diSparimANavratanA aticAro uparAMta A aticArono saMbhava hovAthI kahyA che, mATe je pragaTapaNe divratanA saMkSepane dezAvakAzika vrata kaheluM che, tAtparya e ke bIjAM vratomAM saMkSepa karavAthI dezAvakAzika vrata kahevAya ane tenA aticAro te vratamAM jaNAvyA che, te te samajI levA. || 116 // have pauSadhavratanA aticAro kahe che - 288 utsargAdAnasaMstArA-anavekSyApramRjya ca / anAdaraH smRtyanupasthApanaM ceti pauSadhe // 117 // artha : bhUmine joyA ane pramAryA vagara vaDInIti AdinuM visarjana karavuM. (2) joyA ane
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 yogazAstrano gurjarAnuvAda pramAryA vinAnI vastuo grahaNa karavI. (3) joyAne pramAryA vinA saMthAro pAtharavo (4) pauSadhanI kriyAomAM anAdara ane (5) vratanuM vismaraNa thavuM. A pAMca aticAra pauSadha vratanA jANavA. 117 | TIkArtha : jhADo, pezAba, thuMka, glekha ityAdika je jagyA para pAThavavA hoya tyAM netrathI najara karavI vastranA cheDA vastra ke puMjaNIthI jagyAne pUMjavI pachI jayaNAthI paraThave. arthAta vivekathI tyAga kare. ema na karatAM pUMjyA-pramAryA vagara, vagara jayaNAe paraThave, te prathama aticAra. AdAna eTale lAkaDI pATalo, pATaliyo Adi upayogI cIja-vastuo jayaNA vagara, joyA-pramAryA vagara levI-mUkavI te rUpa bIjo aticAra. tathA darbha, kuza, kaMbala, vastra Adi rUpa saMthAro kare che, joyA ke pramArjana karyA vagara pAthare, te rUpa aticAra. ahIM saMthArA sAthe zayyA ane makAna paNa samajI levA. saMthAro aDhI hAthapramANa hoya, zayyA sADA traNa hAtha-pramANa hoya. traNeyane AMkhathI joyA vagara ane caravAlAthI ke daMDAsaNathI pATa, vasati-pauSadhazAlAnuM pramArjana karyA vagara vAparavuM tene "saMsmAraka apratyuprekSaNa ane apramArjana' nAmano trIjo aticAra ahIM joyA vagara bedarakArIthI game tema utAvaLathI jue tathA pramArjana karyA vagara eTale game tema pramArjana thAya te rUpa duSpamArjana ane dUravekSaNa paNa sAthe samajI levuM. pramArjana ane avekSaNa zabdamAM niSedha-arthavAcaka arthAt nam kahelo che, te kutsA arthamAM hovAthI jema kutsita brAhmaNane abrAhmaNa paNa kahevAya. tema samajavuM mULa Agama upAsakadazAMka sUtramAM A vAta kahelI che ke - (sU) "apratilikhita-duSmatilikhita zayyA-saMthAro apramArjita-duSpamArjita zayyA-saMthAro apratilikhita duSpatilikhita, spaMDila-mAnuM paraThavavAnI bhUmi apramArjita-duSpamArjita caMDila-mAguM paraThavavAnI bhUmi." have cothA aticAra kahe che - anAdara - pauSadhavrata levAmAM ane tenA kartavya-anuSThAnomAM anAdara karavo. arthAt ullAsa rahitapaNe, vidhi tarapha anAdara, anicchAe jema-tema veTha tarIke vrata-anuSThAna kare te "anAdara' nAmano cotho aticAra tathA pauSadha karavAnuM bhUlI javuM. amuka vidhi-anuSThAna meM karyuM ke nahi ? te yAda na rahe, te "amRti' nAmano pAMcamo aticAra. jene sarvathI pauSadhavrata hoya tenA A aticAra hoya. dezathI pauSadha hoya tene A aticAro gaNelA nathI. 117 || have atithisaMvibhAga vratanA aticAro kahe che- 289 sacitte kSepaNaM tena, pidhAnaM kAlalaGghanam / matsaroDAza, turyazikSAne mRta: 5 218 | artha: (1) sacitta vastumAM acittano nikSepa (2) acittane sacita vastuthI DhAMkavI (3) bhikSAkALanuM ullaMghana karavuM. (4) yAcaka upara IrSyA karavI ane (5) potAnI vastune "bIjAnI che' - ema kahevA rUpa A pAMca aticAra atithisaMvibhAga vratanA che || 118 || TIkArya atithi-saMvibhAgarUpa cothA guNavratanA pAMca aticAro che. temAM 1 "sacittamAM sthApana" - eTale na devAnI buddhithI sAdhune vahoravA yogya vastu pRthvIkAya. pANInA bhAjana, saLagatA cUlA ke dhAnyamAM sthApana karavI. tucchabuddhivALo ema samaje che ke- sacittane aDakelI vastu sAdhu vahoratA nathI. eTale devA yogya vastu sacittamAM sthApana karI rAkhe ane sAdhuo te grahaNa kare nahi. A lAbha mane thayo. "A prathama aticAra. 2. "sacitta-sthagana" upara pramANenI buddhithI deya vastu upara kaMda, pAMdaDAM, phula, phala vagere sajIva padArtho DhAMke, A bIjo aticAra. sAdhuone bhikSA-ucita kALa vItI gayA pachI
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.117-119 265 ** agara te pahelAM pauSadhavratavALo bhojana kare- A 'kALaullaMghana' nAmano trIjo aticAra. tathA 'matsara' kopa kare arthAt sAdhu mAge eTale kopa kare. chatI vastu mAMgavA chatAM na Ape athavA A sAmAnya sthitivALAe paNa ApyuM. zuM huM tenAthI ocho chuM ? ema bIjA ApanAra upara matsara karI Ape. ahIM bIjAnI unnatinA aMge IrSyA thaI anekArthasaMgraha 3/621 mAM ema kaheluM che ke-- 'bIjAnI saMpatti sahana na karI zakavAthI te saMpattivALA upara kopa karavo, te matsara kahevAya' A cotho aticAra, tathA 'anyaapadeza' sAdhune vahorAvavAnI IcchA na hoya, tyAre 'A bIjAnuM che.' ema bAnuM kADhI na Ape, vyapadeza-bAnuM kADhe. apadeza-zabdanA kAraNa bahAnuM batAvavuM, ane lakSya ApavuM evA traNa-artha thAya che. ema anekArthasaMgraha 4/323 mAM kaheluM che. A pAMcamo aticAra. A pramANe atithisaMvibhAga vratanA pAMca aticAro jaNAvyA. aticAranI bhAvanA A pramANe samajavAnI ke jyAre bhUlacUkathI aNadhAryA doSonuM sevana thaI jAya, to aticAra ane samajapUrvaka sevAya, to vratabhaMga samajavuM. A pramANe samyaktvamUla bAra vrato samajAvyA, temaja tenA aticAro paNa kahyA. // 118 // upara jaNAvelA samyakatva-mUla bAra vratomAM rahelAM zrAvaka sAta kSetromAM bhaktithI potAnuM dhana vAvato ane atidIna du:khIomAM anukaMpAthI Apato te mahAzrAvaka gaNAya che-- 290 evaM vratasthito bhaktyA saptakSetryAM dhanaM vapan / dayayA cAtidIneSu, mahAzrAvaka ucyate 5 232 5 artha : bAravratomAM sthira cittavALo zrAvaka bhakti vaDe sAta kSetromAM ane dayAguNathI ati dIna duHkhI Adi jIvomAM dhanane vAvato (Apato) hoya te mahAzrAvaka kahevAya che || 119 || TIkArtha : A pramANe AgaLa kahI gayA tevA prakAravAlA samyaktva mUlaka aticAra rahita bAra vratomAM nizcala, cittavALo, zrAvaka nyAyathI upArjana kareluM potAnuM dhana jina-biMba, jina-bhavana, jinAgama, sAdhu, sAdhvI zrAvaka ane zrAvikA lakSaNa vALA sAta kSetromAM bhakti ane zraddhAthI vAvato hoya te mahAzrAvaka kahevAya. zlokamAM 'kSetra ane vAvavuM' kahelA che te eTalA mATe ke kSetromAM bIjanuM vAvatera karavAnuM hoya che ane vAvavAnuM uttama kSetramAM hoya che, mATe vAvavuM kahela che ane sAteyane kSetro kahyAM. te jainadarzananI praNAlikAthI samajavA. (1) jinabiMba- viziSTa lakSaNothI yukta dekhatA ja AnaMda upajAve tevI, vajaratna IndranIlaratna, aMjanaratna, caMdrakAntAmaNi, sUryakAntamaNi, riSTharatna, karketanaratna, paravALAM, sonuM, cAMdI, caMdanakAi, uttama pASANa, uttama mATI Adi uttama dravyonI zrIjinapratimA bharAvavI. kahyuM che ke "uttama mATI, nirmala, pASaNa, rUpuM kAi sonuM, ratna, maNi, caMdana vagerethI potAnI saMpatti anusAra jeo zrIjinezvara devanI manohara mUrti karAve che, te manuSyapaNAnAM ane devapaNAnA mahAna sukhone meLave che" (sambodha pra. 1/322), tathA 'AhlAdakAriNI' sarva lakSaNothI yukta, samagra alaMkAravALI, zrIjinapratimAnuM darzana karatAM jema manane adhika AnaMda thAya, tema nirjarA paNa adhika samajavI.' te pramANe zAstrokta vidhithI bharAvelI pratimAnI vidhipUrvaka pratiSThA kare. aSTaprakArI pUjA kare, tenA mahotsavAdi yAtrA kare, viziSTa prakAranA AbhUSaNothI vibhUSita kare, vividha vastro arpaNa kare. A pramANe jinabiMbamAM dhana vAve, arthAt kharce. kaheluM che ke :- jemAMthI ghaNI gaMdha uchaLatI hoya tevA sugaMdhI cUrNo, puSpo akSato, dhUpa, --
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 yogazAstrano gurjarAnuvAda divAo, tAjAM ghIthI banAvelA judA judA prakAranA aneka naivedyo, kudaratI svaMya pAkelA phaLo ane jaLapUrNa kaLazAdi pAtro jinezvaradevane dharIne tenAthI aSTaprakArI pUjA karanAra zrAvako TUMkA samayamAM mokSanA mahAsukhane prApta kare che. prazna-jinabiMbo rAgadveSa vagaranA hovAthI tenI pUjA karavAthI kazo lAbha thato nathI. game tevI uttama pUjA karIe, to paNa te khuza thatA nathI ke tRpta thatA nathI. atRpta ke atuSTa devatA pAsethI kaMI phala maLI zakatuM nathI. Ama kahenArane samAdhAna Ape che ke - A vAta yathArtha nathI ciMtAmaNi vagerethI phala prApta thAya che. ema vItarAgastotra 193 mAM kaheluM che ke - "je prasanna na thAya, tenI pAsethI phala kevI rIte maLe ? A prazna vyAjabI nathI. zuM jaDa chatAM ciMtAmaNiratna vagere phaLa nathI ApatA ? arthAt Ape che. tema zrI jinamUrti paNa phaLa Ape che." tathA "pUjyomAM upakAra karavAno abhAva chatAM pUjakane upakAra thAya che, jema maMtro vagerenuM sevana ke smaraNa karavAthI sarovarane sevavAthI (malanAza ke zItaLatA), agni, Adi sevanathI (garamI Adino) lAbha thAya che, tema ahIM paNa samajavuM. (zrA. 5. 348) A vidhi jaNAvyo, te pote karAvelI mUrtino vidhi kahyo. tevI rIte bIjAoe bharAvela biMbonI temaja koIe nahi karAvelA evA zAzvatA biMbonuM paNa pUjana, vaMdana vigere vidhi yathAyogya karavo. zrIjina-pratimA traNa prakAranI hoya che. (1) bhaktithI karAvelI jinapratimAo ke je pote ke bIjAe bhakti karavA mATe maMdiramAM padharAvelI hoya che, atyAre paNa manuSyo bharAve che. (2) maMgalacaitya ke je gharanA bArasAkhamAM maMgala mATe karAvAya che. (3) zAzvatacaitya ke je koIe karAveluM hotuM nathI. paraMtu anAdikALathI zAzvatarUpe Urdhva, adho, ane tithya lokamAM zAzvata jinamaMdiromAM vidyamAna che. traNa lokamAM evuM koI sthAna nathI. ke je paramAtmAnI jinapratimAthI pavitra banyuM na hoya. jinapratimAonI pUjAvidhi vItarAga svarUpanuM AropaNa karIne karavI yogya che. (2) jinamaMdira - jinabhavana-kSetramAM potAnuM dhana vAvavuM te A pramANe - hADakAM, kolasA Adi amaMgala-zalya-rahita bhUmimAM svabhAvathI prApta thayelA pASANa, kASTha, Adi cIjo grahaNa karIne, zAstravidhi pramANe suthAra, salATa, mistrI, kArIgarone baLAtkAra ke ThagAI karyA vagara adhika mahenatANuM ApIne cha jIvanikAyanA jIvonuM yatanApUrvaka rakSaNa karIne jinabhavana baMdhAvavuM. potAnI pAse dhanasaMpatti sArI hoya to bharata AdinI jema ratnazilA jaDelA suvarNatalavALuM maNionA staMbhavALuM ane pagathiyA paNa tevA ja hoya, ratnamaya seMkaDo to raNakamAnothI suzobhita, vizAla jharUkhAyukta, pUtaLIonI racanAvALA thAMbhalAvALuM ItyAdika uttama zobhAyukta vaLI jemAM kapUra, kastUrI, agara Adi saLagatA sugaMdhI dhUpono dhUmADo AkAzamAM uchaLato hoya ane tethI jANe "A vAdaLAM che' ema mAnI AnaMdathI nRtya karatAM mora vigerenA madhura kekArava zabdo saMbhaLAI rahelA hoya, vaLI jyAM cAreya prakAranA mAMgalika vAMjitronA avAjathI AkAza gAjI raheluM hoya. devaduSya vigerenA vividha vastronA caMdaravA ane temAM TAMkelA motIothI yukta tathA motIonA laTakatA gucchAvALuM hovAthI zobhatuM. jyAM uparathI nIce AvatA ane darzana karIne pAchA upara jatA gAyana gAtA nRtya karatA, kUdatA siMhanAda karatA hoya, ane Avo prabhAva dekhI tenI anumodanAthI harSa pAmatA jana samudAyavALuM vividha dazyavALAM citarAvelAM citro dekhI Azcarya pAmatA aneka lokothI yukta, cAmara, chatra, dhvajA Adi alaMkArothI alaMkRta, zikhara para pharakatA mahAdhvajavALuM temaja aneka ghUgharIovALI nAnI nAnI patAkA pharakavAthI thaelA zabdoe AkAzane mukharita karyuM hoya tevuM kautukathI AkarSAelA devo, asuro ane apsarAono samUha "huM pahelo, huM
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo. 119 267 pahelI' ema spardhA karI saMgIta karatA hoya, gAyakonA madhura gItonA dhvanie devagAMdharva tumbane paNa jhaMkhavANo karI nAkhela hoya, tevuM vaLI jyAM niraMtara kulAMganAo ekaThI thaI tALI pADI rAsalIlA ramatI, dAMDIyA AdinA nRtya karatI, abhinaya-hAvabhAva karatI dekhIne bhavya loko camatkAra pAmatA hoya, abhinayavALA, nATako jovAnA ullAsathI AkarSAelA kroDo rasika loko jyAM utarI Ave che, evA jinamaMdirone uMcA parvatanA zikhara upara, athavA jyAM jyAM jinezvaronA janma, dIkSA, kevalajJAna, nirvANa, thayAM hoya, tevA kalyANaka sthAnamAM sammati mahArAjanI mAphaka dareka nagaramAM, dareka gAmamAM, zerIe zerIe ane sthAne sthAne baMdhAvavA joIe. e mahAzrImaMta zrAvakanuM kartavya che paNa tevo vaibhava na hoya to chevaTe tRNa-kuTIra jevuM paNa jinamaMdira karAvavuM kahyuM che ke - "je jinezvarabhagavaMta mATe mAtra ghAsanI kuTIra jevuM nAnuM maMdira banAve tathA bhaktithI mAtra eka puSpa temane caDAve tenA teTalAM puNyanuM mApa paNa kevI rIte karavuM ? to pachI jeo majabUta nakkara pASANa-zilA-samUhane ghaDAvIne mahAmaMdira baMdhAve, tevA udAra zubhabhAvanAvALA purUSo kharekhara mahAbhAgyazALI che. viziSTa vaibhavavALA rAjA vagere jinamaMdira baMdhAve ane teoe tenA nirvAha ane bhakti mATe gharo bhaMDAra-dhana, gAma, zahera tAluko ke gokula vigerenuM dAna karavuM joIe. A pramANe jinabhavana-rUpa kSetramAM potAnuM dhana vAvavuM tathA jIrNa jUnA thaI gayelAM paDI gaelAM jinamaMdirono jIrNoddhAra karAvavo. nAza pAmelAM ke bIjAnA kabajAmAM gaelAM jinamaMdirono kabajo laI tenuM rakSaNa karavuM. prazna - niravadya arthAt pAparahita jinadharma AcaranAra catura zrAvake jinabhavana, jinabiMba, jinapUjA Adi karavA ucita jaNAtA nathI. kAraNake te karavAmAM chakAya jIvonI virAdhanA thAya che. jamIna khodavI, patthara, IMTa, pATaDA lAvavA, khADA pUravA, IMTo caNavI pANImAM bhIMjAvavI vageremAM vanaspati-trasakAyanI virAdhanA" karyA vagara jinamaMdira baMdhAvI zakatuM nathI. samAdhAna :- je zrAvaka potAnA mATe ane kuTuMba mATe AraMbha parigrahamAM Azakta banI dhanaupArjana kare che tenuM kareluM dhana upArjana niSphaLa na jAya te kAraNe jinabhavana AdikamAM dhanavyaya thAya, te kalyANa ane puNyanuM kAraNa gaNeluM che. "paraMtu dharmamAM kharcavA mATe dhana upArjana karavAnuM hotuM nathI, kAraNake dharma mATe je dhana kamAvavAnI IcchA che, tenA karatA to tevI IcchA na karavI te ja vadhAre sArI gaNAya. kAraNake kAdavAmAM paga kharaDIne dhovo te karatAM kAdavano sparza ja na karavo te uttama che" (mahAbhArata vanaparva 2/49), vaLI jinamaMdira vagere bAMdhavA te vAva, kUvA, taLAva Adi khodAvA mAphaka azubha karmabaMdhanuM kAraNa nathI, kAraNake tyAM to caturvidha zrIsaMghanuM vAraMvAra Agamana, dharmadezanA - zravaNa, vrata svIkAravAM ane evA zubha kalyANa karanAra dharmakAryo ja thAya che ane te zubha puNya ane nirjarAnA hetuo che, vaLI te sthaLamAM cha javanikAyanI virAdhanA thavA chatAM paNa yatanA jALavanArA zrAvako dayAnA parimANavALA hovAthI nAnAmAM nAnA paNa jIvone rakSaNa karavAnI yatanA hovAthI temane virAdhanAnuM pApakarma baMdhAtuM nathI. kahyuM che ke :- "zuddha adhyavasAyavALA tathA sUtramAM kahela vidhirUpa sanmArgane AcaratA evA yatanAvaMta jIvane je virAdhanA thAya, te karmanijarArUpa phalane ApanArI thAya. samasta gaNipiTaka, eTale dvAdazAMgIno sAra jemaNe prApta karyo che, tevA nizcayanayanuM avalaMbana karanAra paramarSionuM e mahAna rahasya che ke - " AtmAnA pariNAmathI je thAya, te pramANarUpa che' arthAta nizcayanayathI jinamaMdirAdi karanArane hiMsAnA pariNAma nathI, paNa bhaktinA pariNAma che, have pratimA aMgIkAra karanAra je potAnA kuTuMba mATe paNa AraMbha karato nathI, te bhale jinabiMbAdi na karAve, te mATe kaheluM
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 ** yogazAstrano gurjarAnuvAda che ke:- 'jeo dehAdi-kAraNe paNa cha kAya-vadhamAM pravarte che, teo 'jinapUjAmAM paNa cha-kAya-vadhu thAya che' (paMcAzaka 4/45) e buddhithI na teM e paNa mahAajJAna samajavuM.' vistArathI saryuM. (3) jinAgama- dharmakSetramAM potAnuM dhana vAvavuM te A pramANeH-- mithyAzAstrothI utpanna thayelA kharAba saMskAra rUpa jherano nAza karavA mATe maMtra sarakhuM, tathA dharma-adharma, karaNIya-akaraNIya, bhakSyaabhakSya, peya-apeya, grahaNa karavA yogya ane choDavA yogya, tattva-atattva vagere jagatanA bhAvonA viveka karanAra, gADha, aMdhakAramAM dIpaka samAna, saMsAra-samudramAM DUbatAne beTa samAna, marubhUmimAM kalpavRkSa samAna, jinAgama saMsAramAM prApta thavuM ghaNuM durlabha che. jinezvaraAdikane batAvanAra hoya to A Agama che. stutimAM paNa ema kahyuM cheH-- "jemanA samyasAmarthyathI Apa sarakhAnuM parama AptapaNuM athavA to paramAtmApaNuM ame samajI zakIe chIe te kuvAsanAnA doSane nAza karanAra ane ApanA zAsanane 'namaskAra thAo' jinAgama pratye AdaravALAone deva-gurU ane dharma vagere upara bahumAna hoya che, eTaluM ja nahi, paNa koIka vakhata kevalajJAna karatAM paNa jinAgamarUpa zrutajJAna pramANa tarIke AgaLa vadhI jAya che. je mATe kahyuM che keH- 'sAmAnyathI zrutopayogane anusAre zrutajJAnI kadAca azuddha AhArane zuddha mAnIne vahorI lAve, tene kevalajJAnI paNa AhArapaNe grahaNa kare, nahitara zrutajJAna apramANa Thare.' (pi.ni. 524), zrIjinAgamanuM eka vacana paNa bhavyajIvonA bhavano nAza karavA samartha che, je mATe kahevAyuM che keH- "jinAgamamAnuM eka pada paNa nirvAha karanAra arthAt mokSa ApavA samartha thAya che. saMbhaLAya che ke-- eka mAtra sAmAyika-padathI anaMtA siddhipadane pAmyA che" (tattvArtha saMbaMdhakArIkA 27) jo ke rogIne pathya khorAka, tema mithyASTine jina-vacananI ruci thatI nathI, to paNa svarga ke apavargano mArga batAvavAmAM jinavacana sivAya bIjuM koI samartha nathI, tethI samyagdaSTioe AdarapUrvaka tenI zraddhA karavI joIe. kA2Nake jemanuM najIkamAM kalyANa thavAnuM hoya. teo ja bhAvapUrvaka jinavacanane svIkAre che. bIjAone to sAMbhaLatAM kAnamAM zUla mAphaka duHkha karanAra hovAthI amRta paNa jherarUpa banI jAya che. jo jagatamAM A jinavacana na hota, to A dharma-adharmanI vyavasthA vagaranA loko bhavarUpa aMdhArA kUvAmAM paData, ane paDyA pachI tyAMthI temano uddhAra kevI rIte thAta ? jema AyurvedamAnA 'virecananI IcchAvALAe haraDenuM bhakSaNa karavuM' e eka vacanathI haraDe bhakSaNa karavAnA prabhAvathI virecana thayuM ane tenA vacana para vizvAsa beTho, eTale te AkhA Ayurvedane pramANarUpa svIkAre che, tathA jema aSTAMga nimittazAstramAM kahelA caMdra, sUrya, graha cAra ke dhAtuvAda-rasa, rasAyaNa e vagere pratyakSa bhAvonA vizvAsathI te zAstra-kathita parokSa bhAvone paNa jaNAvanArAM vacanone prAmANika gaNavAmAM Ave che, tema jinavacana samajavA mATe jeonI maMda buddhi che, teoe paNa temAM kahelA pratyakSa bhAvonI jema parokSa-STi ke buddhithI paNa na samajAya tevA bhAvone paNa satyarUpe nizcita mAnavA joIe. 'A duSaNa kALa-yoge dinapratidina buddhi maMda thavAthI jinavacanono lagabhaga uccheda thaze' ema mAnI zrInAgArjuna zrIskaMdilAcArya vagere pUrvanA mahApurUSoe Agamane pustakamAM sthApana karyuM che tethI jinavacana tarapha bahumAnavALAoe A AgAmAdi zAstro pustakamAM lakhAvavAM ane vastrAdikathI tenI pUjA karavI. kaheluM che keH-- jeo zrIjinezvara devonA vacana-svarUpa AgAmAdi zAstro lakhAve che, te purUSo durgati pAmatA nathI., mUMgA-bobaDA, ke jaDa svabhAvavALA agara akkala vagaranA thatA nathI. tema ja AMdhaLA ke mUrkha thatA nathI" je bhAgyazALI purUSo jinAgamanAM pustako lakhAve che, teo sarva zAstrono pAra pAmI mukti
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.119 269 pAme che, temAM saMzaya nathI, kaheluM che ke - "je svayaM jinavacana bhaNe che, bIjAne bhaNAve che, ane bhaNanArane vastra, bhojana, pustaka ke bhaNavAnI sAmagrI ApavA pUrvaka dararoja tenA para anugraha kare che, te manuSya ahIM sarvajJa thAya che." lakhAvelAM pustakone saMvigna gItArtha munivarone bahumAna-pUrvaka vyAkhyAna karavA dAna karavAM. haMmezA pustakanuM vyAkhyAna karAtuM hoya, tyAre tenI pUjA karavApUrvaka tenuM zravaNa karavuM. A pramANe jinAgama-pustakamAM dhana vAvavuM. (4) sAdhu-kSetra - zrIjinezvara bhagavaMtanI AjJAnusAra samyagu cAritranuM pAlana karatAM ArAdhanA karavA dvArA durlabha manuSya janmane saphaLa karatAM, pote saMsAra-samudrathI taravA sAthe bIjAone paNa tAravA mATe prayatna karatAM, zrItIrthakaro, gaNadharothI mAMDI Aje dIkSita thayA hoya tevA sAmAyika-cAritravaMta dareka sAdhu bhagavaMtonI sevA-bhaktimAM ucita rIte potAnuM dhana vAvavuM. te A pramANe - upakArI evA sAdhu bhagavaMtone kahyuM tevA nirdoSa acitta-AhArAdika, roganAzaka auSadhAdi, TADha, Adi nivAraNa karanAra vastrAdi, pUMjavA-prArthanA karavA mATe rajoharaNa, daMDAsaNa Adi bhojana karavA mATe pAtrAdika, dAMDAdika aupagrahika upakaraNo, tathA rahevA mATe makAna AdinuM dAna karavuM joIe. tevI koI vastu nathI ke je dravya kSetra, kALa, ane bhAvanI apekSAe sAdhuonA upakAramAM na Ave, mATe saMyamamAM upakArI hoya te sarvanuM dAna karavuM. sAdhudharma aMgIkAra karavA taiyAra thaelA potAnA putra-putrIone paNa samarpaNa karavA vadhAre keTaluM kahevuM ? jevI rIte munio nirAbAdhapaNe potAnuM mokSAnuSThAna sAdhI zake, tevI rIte moTA prayatnathI sarva vastuo ApavI. jinAgamanA virodhI ke sAdhudharmanI niMdA karanArAone potAnA chatAM sAmarthyathI aTakAvavA joIe je mATe kaheluM che ke - "te kAraNathI sAmarthyavALA prabhuAjJAthI bhraSTa thayelAnI upekSA na ja karavI, paNa anukuLa ke pratikuLa upAyothI tene zikhAmaNa ke zikSAthI ThekANe lAvavA" tathA- (5) sAdhvI kSetra - jJAna, darzana, cAritrarUpa traNa ratna dhAraNa karanAra sAdhvIrUpa kSetramAM sAdhu mAphaka yathocita AhArAdikanuM dAna ApI potAnuM dhana vAvavuM. zaMkA karI ke "sattva vagaranI, tathA duHzIlapaNAnA kAraNe strIone mokSano adhikAra nathI, to pachI temanuM ApeluM dAna sAdhu sarakhuM kevI rIte gaNAya ? samAdhAna - "strIomAM niHsattvapaNAnI vAta sAcI nathI. kAraNa ke, sukhI gRhavAsano tyAga karI sAdhudharmanI anupama ArAdhanA karanArI brAhmI vagare mahAsattvazALI sAdhvIomAM sattva nathI ema kahevuM yogya nathI kahyuM che ke - "zIla ane sattva guNothI prasiddhi pAmelAM AryA brAhmI, suMdarI, rAmatI ane pravartinI AryA caMdanabAlA Adi devo tathA manuSyothI paNa pUjAyA che,' te sivAya A jagatamAM gRhasthapaNAmAM paNa suMdara sattva ane nirmaLa zIlathI prasiddhi pAmelI sItA vigere strIone sattva vagaranI ke zIla rahita kema kahevAya ? rAjyalakSmI, pati, putra, bhAI, kuTuMba Adi sneha-saMbaMdhonotyAga karI dIkSA-bhAra vahana karanAra satyabhAmAM Adika strIomAM asattvapaNuM kevI rIte kahI zakAya ?" (strI nirvANa 34-36), A kAraNe jJAna, darzana, cAritranI ArAdhanA karanAra prANanA bhoge paNa zIlanuM rakSaNa karanAra, mahAghora tapazcaryA karanAra hovAthI sattva vagaranI ke duzcAritravALI kevI rIte gaNAya ? prazna : "mahApApa ane mithyAtvanI sahAyathI strIpaNuM prApta thAya che. samyakdaSTi kadApi strIpaNuM bAMdhato nathI, to strI-zarIramAM rahelA AtmAnI mukti kevI rIte thAya ? samAdhAna - ema na bolavuM, purUSa mAphaka strIne paNa samyaktva prApta thatI vakhate sarva karmonI sthiti eka koDAkoDI sAgaropamamAMthI ochI thaI jAya ane tethI mithyAtva mohanIya Adino paNa kSaya-yopazama
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27) yogazAstrano gurjaranuvAda vagere thAya che. arthAta strIne paNa samyaktva prApti kALe mithyAtva Adino udaya TaLI jAya che eTale strIne samyaktvanI asaMbhAvanA kahI zakAya nahi tethI strI mokSanI sAdhanA na karI zake-tema bolI zakAya nahi. kahyuM ke:- arthAtu sAdhvIjI jinavacana jANe che, zraddhA kare che, samagra cAritranuM pAlana kare che, A kAraNe temane mokSano asaMbhava nathI. aSTa-virodha gati hoI zake nahi-arthAta mokSanA asaMbhavanuM kAraNa dekhAyA vinA mokSano asaMbhava mAnavo yogya na gaNAya" (strI-nirvANa 4) tethI siddha thayuM ke, mukti-sAdhanArUpa dhanavatI sAdhvIo viSe paNa sAdhu mAphaka svadhana vAvavuM yogya gaNAya" sAdhvIo mATe ATalI vizeSatA, ke durAcArI nAstikanA parAbhavathI sAdhvIonI rakSA karavI. temane potAnA gharanI najIka dareka bAjuthI surakSita ane gupta dhAravALI vasati makAnanuM dAna karavuM eTale utaravA-rahevA mATe sthAna ApavuM. potAnA gharanI strIo dvArA temanI sevA karAvavI. potAnI putrIone temanI pAse rAkhavI, ane paricaya karatA dIkSA levA bhAvanA thAya to temane samarpaNa karavI, teo koI kArya bhUlI jAya, to pachI yAda karI ApavuM. khoTI pravRtti karatAM jaNAya, to temane rokavA. eka vakhatanI bhUlamAM zikhAmaNa, vAraMvAra bhUla kare, to AkarAM vacana kahIne rokavA ane saMyamocitta vastuthI temanI sevA karavI. (6) zrAvaka kSetra - zrAvaka kSetramAM dhana A pramANe vAvavuM. zrAvakane zrAvaka e sAdharmika gaNAya. samAna dharmavALAono samAgama mahApuNya mATe thAya che, to pachI tene anurUpa sevAnI to vAta ja zI karavI ? teonI bhakti karavA mATe potAnA putra, putrI AdikanA janmotsava, vivAhAdi jevA prasaMge ke tevA nimitto hoya, tyAre sAdharmikone nimaMtraNa karavuM. viziSTa prakAranA bhojana, tAbUla, vastra, AbhUSaNa Adi ApavuM. ApattimAM AvI paDelAno potAnuM dhana kharacIne paNa teno uddhAra karavo. aMtarAyakarmanA udayathI teno vaibhava cAlyo gayo hoya to pharI pahelAMnI sthiti pamADavI. dharmamAM sIdAtA hoya to tene te te prakAre sthiratA pamADavA. pramAda karatA hoya tevAne yAda karI ApavuM, nivAraNa karavuM. preraNA karavI, vAraMvAra TokavA, dhArmika abhyAsa karAvavo, praznonA javAbo ApavA, bhaNelAnuM parAvartana, ciMtana, dharmakathA, AdikamAM yathAyogya joDavA, viziSTa dharmAnuSThAnanI kriyAo-sAmudAyika ArAdhanA thAya, te mATe darekanA upayogamAM Ave tevI pauSadhazAlA-vyAkhyAnasabhA karAve. (7) zrAvikA kSetra - zrAvikArUpa sAtamA kSetramAM zrAvaka mAphaka lagAra paNa ochuM ke vadhAre nahi tevI rIte potAnuM dhana vAvavuM. temAM jJAna darzana cAritravALI, zIla ane saMtoSa guNa dhAraNa karanArI cAha sadhavA ke vidhavA hoya, jinazAsanamAM anurAgavALI hoya, tene sAdhArmikapaNe mAnavI zaMkA karI ke strIomAM zIla-pAlana kevI rIte ghaTI zake ? athavA to tene traNa ratnovALI kema gaNavI ? kAraNa ke lokamAM ane lokottaramAM tathA anubhavathI strIo doSa-bhAjana tarIke prasiddhi pAmelI che. kharekhara A strIo bhUmi vagara thaelI viSa-kaMdalI, vagara vAdaLAmAM thaelI "vabhrazani-vIjaLI, nAma vagaranI vyAdhi, niSkAraNa mRtyu, guphA vagaranI vAghaNa, pratyakSa rAkSasI, asatya vacana, sAhasa, baMdhuneha-vighAta ane saMtApa-hetu, nirvikapaNAnA mahAkAraNabhUta hovAthI dUrathI ja tyAga karavA yogya che to pachI teonuM dAna sanmAna, vAtsalya karavuM kevI rIte ucita gaNAya ?" tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke - strIomAM je doSa-bahulatA hoya che, te vAta ekapAkSika na samajavI, purUSomAM paNa A vAta samAna che, teomAM paNa keTalAMka krAzayavALA, nAstika, kRtaghna, svAmIno droha karanArA, deva-gurune ThaganArA jaNAya che. evA keTalAMka dekhAya, tethI mahApurUSonI avajJA karavI yogya nathI. evI rIte strIomAM
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.119 271 koIka tevI hoya, teTalA mAtrathI AkhI jAtine dUSita na karAya. koIka bahudoSavALI hoya, to paNa keTalIka ghaNAguNavALI paNa hoya che, tIrthaMkara paramAtmAnI mAtAo strI hovA chatAM paNa temanA atizAyI guNonA yogathI Indro paNa temanI pUjA kare che, ane munivaro paNa temanI stuti kare che. loko paNa kahe che ke:- "te yuvatI strI tevA koI uttama garbhane dhAraNa kare che, ke je traNa jagatanA paNa gurU thAya che. A kAraNe vidvAna paMDito atizayokta vagara yuvatI strInuM gaurava kathana kare che. keTalIka prabhAvazALI strIo potAnA zIlanA sAmarthyathI agnine jaLa jevo zItala, sarpane doraDA mAphaka jhera vagarano, nadIne sthaLa mAphaka ane jherane amRta mAphaka banAve che. cAra varNavALA zrIcaturvidha saMghamAM cothuM aMga gRhastha strIo che. tIrthakara bhagavaMtoe paNa prazaMsavA lAyaka guNavALI sulasA Adikane vakhANI che. Indro paNa svargalokamAM vAraMvAra temanA cAritronuM bahumAna karyuM che ane prabalamithyAdaSTi devoe paNa samyaktvAdikamAMthI calAyamAna karavA prayatna karyo chatAM te kSobhAyamAna banI nathI. koI koI to te bhavamAM mokSa pAmanArI ya che, vaLI bIjI keTalIka to be traNa bhava pachI mukti pAmanArI zAstramAM saMbhaLAya che. mATe teonuM mAtAonI jema, bahenanI jema ke potAnI putrInI jema vAtsalya karavuM joIe, ema yuktiyukta samajIe chIe. pAMcamA ArAnA aMte eka sAdhu, eka sAdhvI, eka zrAvaka ane eka zrAvikA thavAnA che, te anukrame dukhasahasUri yakSiNI sAthvI, nAgila zrAvaka ane chellI satyazrI zrAvikA thavAnI vanitAnA dRSTAMto ApIne dUSita kema karAya ? mATe temano bilakula parihAra na karavo paraMtu teonuM vAtsalya karavuM, vadhAre kahevAthI saryuM. mAtra ekalA sAta kSetromAM dhana vAvavAthI mahAzrAvaka kahevAto nathI, paraMtu dhana vagaranA nirdhana, AMdhaLA baherA, laMgaDA, rogathI parAbhava pAmelA-evA-dIna:khIyA AdikamAM anukaMpA-dayAbaddhithI dhana vAve te mahAzrAvaka kahevAya. dInAdikamAM bhaktithI nahIM. bhaktipUrvaka dAna to sAta kSetromAM yathA ucita ApavAnuM kaheluM che. atidIna-du:khIyAne viSe to vicAra karyA vagara temaja kalpa na kalpe tevI vicAraNA vagara mAtra karUNAthI ja potAnuM dhana vAvavuM yogya mAneluM che. dIkSA-samaye tIrthakara bhagavaMtoe paNa pAtrApAtranI apekSA rAkhyA vagara ke vibhAga karyA vagara mAtra eka karUNatAthI ja sAMvatsarika dAna ApyuM hatuM tethI karIne sAta kSetramAM bhaktithI ane dInaduHkhIyAmAM atikarUNAthI potAnuM dhana vAvato hoya arthAt vAparato hoya te mahAzrAvakanI koTimAM gaNAya. zaMkA karI ke "zrAvaka' eTaluM ja mAtra kaho. "mahAzrAvaka' ema kahIne "mahA vizeSaNa kayA kAraNathI jaNAvyuM ? tenuM samAdhAna karatAM jaNAve che ke- avirativALA agara ekAda aNuvrata dhAraNa karanAra athavA jinavacana sAMbhaLe, te vyutpattithI zrAvaka kahevAya che. mATe kahevuM che ke - samyagdarzana prApta thayuM hoya ane jeo haMmezA sAdhunA mukhe uttama zrAvakadharmanI sAmAcArI sAMbhaLatA hoya, te kharekhara zrAvaka kahevAya" (zrA.pra.gA.2.) tathA prabhu kathita padArthonuM ciMtana karavAthI svazraddhAne jeo sthira kare che. dararoja supAtramAM dhana vAve che, uttama sAdhuonI sevAthI pApane vikherI nAMkhe che. tene Aje paNa jarUra zrAvaka kahI zakAya che. A nirukti-joDaNI vyAkhyAthI sAmAnya zrAvakapaNuM prasiddha che. jenI ahIM vivekSA karI che, te to niraricAra samagra vrata dhAraNa karanAro kSetromAM dhana vAparato, jaina darzananI prabhAvanA karato, dIna duHkhIyA jIvo pratye atyaMta kRpAvALo hoya, te "mahAzrAvaka' kahevAya, temAM harakata nathI. / 119 || sAta kSetromAM dhana vAvato' e vAta ulaTAvIne samarthana kare che-
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 yogazAstrano gurjarAnuvAda 291 yaH sad bAhyamanityaM ca, kSetreSu na dhanaM vapet / zrayaM varAtri, rukSa sa samAret ? 20 artha : : je purUSa bAhya ane anitya evuM chatuM paNa dhana kSetramAM vAvato nathI, te bicAro duSkara evuM cAritra to kevI rIte AcarI zakaze ? | 120 TIkArtha : na hoya tevA dhananuM dAna saMbhavatuM nathI, mATe chatuM dhana hoya, vaLI zarIra e atyaMtara vastuthI kahevAya, tenI apekSAe dhana e bAhya vastu gaNAya. bAhya hoya ane sadAkALa sthAyI TakavAvALuM hoya to bhale ne Ape, game tevA prayatnathI sAcavI rAkheluM hoya, rakSaNa karatA hoIe to paNa A dhana cora, agni, kuTuMbIo, rAjAo vagere dvArA puNyano kSaya thatA cAlyA javAnA svabhAvavALu che, tethI anitya mAneluM che te mATe amArA gurUjIe paNa kaheluM che ke - dhanane coro corIne ke luMTIne laI jAya che. kuTuMbIo laDIne veDaphI naMkhAve che, rAjA baLAtkAra ke kara nAMkhIne laI jAya che, agni bALI nAMkhe che, jaLapravAha tANI jAya che athavA vyasanAsaktanuM pAchalA bAraNethI cAlI jAya che. bhUmimAM dATIne sArI rIte rakSita rAkhavA chatAM paNa vyaMtara devo harI jAya che, athavA to mRtyu pAmato mAnavI sarva choDIne parabhavamAM jAya che." dhana anitya hovA chatAM paNa thoDuMka khetaramAM vAvI zakAya che, "tela bahu che, mATe parvatone copaDAya nahi A kAraNe "kSetromAM vAvavuM' ema kahyuM. khetara zabda eTalA mATe vAparyo che ke jemAM vAveluM so hajAra lAkha ke kroDagaNuM thAya che. AvA prakAranI chatI sAmagrI hovA chatAM je bicAro na vAve. te sattva vagarano jIva mahAsattvazALIe sevavA yogya duSkara cAritra kevI rIte AcarI zakaze ? dhana jevI tuccha vastumAM lubdha banelo sattva-zUnya sarvasaMganA tyAgarUpa cAritranuM pAlana kevI rIte karaze? cAritranI ArAdhanA karyA vagara sadgati kevI rIte meLavaze ? kharekhara sarvaviratinI prAptirUpa kaLazAropaNa phalavALo zrAvakadharma prAsAda che ke, 120 || have mahAzrAvakanI dinacaryA kahe che - 292 brAhme muhUrta uttiSThet parameSThistutiM paThan / viMtha viMjtnazakSmi chidratoti 4 rajU . 22 che. artha : brAhma muhUrtamAM parameSThi padonI stuti karato tathA huM kyA dharmavALo chuM? mAruM kuLa kayuM? mAre kayA vrato che ? ItyAdika yAda karato jAge. || 121 // TIkArtha : paMdara muhUrtanI rAtri che. temAM caudayuM muhurta brAhma, temAM nidrAno tyAga kare, ane arihaMtAdika pAMca parameSThi-pado temane namaskAra karavA rUpa "namo arihaMtANaM" ItyAdi navakArane atizaya bahumAna pUrvaka paramamaMgala mATe bIjAne na saMbhaLAya tema manamAM smaraNa karavuM. je mATe paMcAzaka vRttimAM kaheluM che ke - zayAmAM rahelAe parameSThi navakAramaMtranuM ciMtavana manamAM karavuM. kAraNake-ema manamAM gaNavAthI maMtrano avinaya thAya nahi. navakAramaMtra prabhAvazALI sarvottama maMtra che. palaMga ke pathArImAM beThAM beThAM uccAra karavAthI avinaya thAya. keTalAka bIjA AcAryono mata evo che ke- spaSTa uccAra karavAmAM paNa vAMdho nathI. evI koI avasthA nathI, jemAM paMcanamaskArarUpa navakAra gaNavAno adhikAra na hoya, ekalo navakAra mAtra bhaNI
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.120-122 273 jAya tema nahi; paraMtu huM kayA dharmavALo chuM? mAruM kuLa kayuM? mAre kayA kayA vrato che ? e sarvane bhAvathI smaraNa karato jAgrata thAya. upalakSaNathI dravyathI mArA guru koNa ? kSetrathI huM kayA gAmamAM ke nagaramAM vasuM chuM? kAlathI A prabhAta kAla che, jaina dharma, IkvAku kula, aNuvratAdika vratonuM smaraNa kare, tethI virUddhano tyAga kare, / 121 // tyAra pachI- 293 zuciH puSpAmiSastotrai-rdevamabhyarcya vezmani / pratyAkhyAnaM yathAzakti, kRtvA devagRhaM vrajet // 122 // artha : zarIra tathA mukha zuddhi dvArA pavitra banI potAnA ghara-deharAsaranA prabhune puSpa, naivedya, stotrothI pUjA karI potAnI zakti anusAra navakArazI AdinA paccakkhANa karI moTA deharAsare darzana mATe jAya. || 122 che. TIkArtha : jaMgala jevuM, dAtaNa karI mukhazuddhi karavI, jIbha parathI ula utAravI, kogaLA karavA. snAna AdikathI zarIranI pavitratA karI. ahIM pavitra banavAnI vAta e zAstrakAra kahetA nathI paNa e lokasiddha mArga hovAthI mAtra teno anuvAda karyo che. loka-siddha padArthamAM upadezanI jarUra hotI nathI. nahIM prApta thayelA padArthamAM zAstranI saphaLatA che. malina dehavALAe snAna karavuM. bhUkhyAe jamavuM-tevA kAryamAM zAstranI jarUra paDatI nathI. AvatA bhava mATe dharma mArga prApta karyo na hoya ane svAbhAvika mohAndhakAramAM jeno jJAna-prakAza cAlyo gayo che, tevA loko mATe zAstra e ja cahyuM che. A pramANe AgaLa paNa aprApta viSayamAM upadeza saphaLa che-ema vicAravuM. pApavALA AraMbha-kAryamAM zAstronA vacanonI anumodanA hoI zakatI nathI je mATe kaheluM che : sAvadya eTale pApavALA ane pApa vagaranA vacanano taphAvata je jANato nathI, tene bolavuM paNa yogya na gaNAya, to pachI dezanA karavAno adhikAra to kyAMthI hoya ?" eTale zucipaNAnI vAta choDIne have gRhacaityarUpa, maMgala caityarUpa arihaMta bhagavaMtanI pUjA karIne pUjAnA prakAro jaNAvatAM kahe che ke :puSpo, naivedya ane stotro vaDe, ahIM puSpa kahevAthI sarva sugaMdhI padArtho samajI levA, jevA ke, vilepana, dhUpa, gaMdhavAsa ane upalakSaNathI vastra, AbhUSaNa levA. AmiSa eTale naivedya ane pIvA yogya jevA ke pakavAna, phala, akSata, dIpa, jaLa, ghIthI bharelA pAtro, stotramAM zakrastavAdi sadabhUta guNona kIrtana svarUpa kAvyo tyAra pachI paccakkhANa uccaravA-jevA ke namaskAra sahita athavA navakArazI, porisI Adi addhArUpa tathA gaMThazI Adi saMketarUpa yathAzakti karIne, pachI bhakticaityarUpa saMghanA devamaMdiramAM jAya. ahIM snAna vilepana, pIThI coLavI, viziSTa vastrAbharaNa, alaMkAra dhAraNa karavA, zastro levAM vAhanamAM besavuM Adi svataHsiddha padArthono upadeza ApavAnI jarUra na hovAthI tevA vidhAno karyA nathI ke upadeza Apyo nathI, na samajAya tevA ja viSayamAM zAstra saphaLa che, ane te vAta amo jaNAvI gayA chIe je deharAsare javAno vidhi A pramANe - "jo rAjA hoya to sarva RdripUrvaka sarva dIpti, sarva dhRti, sarva sainya parivAra, sarva parAkramathI ane mArgamAM dAna Apato, chatra-cAmarAdi rAjaRddhi sAthe, sarvakAnti eTale vastro, AbharaNa, alaMkAro sAthe sarva caturaMgI senA vAjiMtra, mahAjana, AdithI parivarelo e vacanathI prabhAvanA nimitte moTI RddhithI jAya. have jo sAmAnya vaibhavavALo hoya to khoTo ADaMbara karyA vagara lokomAM hAMsIpAtra na thAya tevI rIte jAya. || 122 || tyAra pachI -
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 yogazAstrano gurjarAnuvAda 294 pravizya vidhinA tatra, triHpradakSiNayejjinam / puSpAdibhistamabhyarcya stavanairUttamaiH stuyAt // 123 // artha : vidhithI praveza karIne prabhune traNa pradakSiNA karI, puSpa Adi vaDe prabhunI pUjA karI uttama stavano vaDe stuti karavI / 123 || TIkArtha : prabhu-maMdiramAM vidhipUrvaka praveza karI jinezvara bhagavaMtane traNa pradakSiNA karavI. praveza vidhi A pramANe - puSpa, tAbUla, Adi sacitta dravyo tathA charI, pAdukA Adi acitta padArthono tyAga karI uttarAsaMga (esa) nAMkhIne prabhu darzana thatAM ja hAthane aMjalibaddha karIne tene mastaka para sthApana karato, mananI ekAgratA karato, pAMca abhigama sAcavavA sAthe nisihi kahetA praveza kare. kaheluM che ke :- sacitta vastuono tyAga karIne, acittano tyAga karyA vagara. eka akhaMDa vastranuM uttarAsaMga karIne cakSuthI darzana thatAM ja mastake be hAtha joDIne ane mananI ekAgratA karIne (bhagavatI sUtra ra-5), je rAjA hoya teNe caityabhavanamAM praveza karatI vakhate tarata rAjAcihnono tyAga karavA (vicAra-sAra gA.665) kaheluM che ke - "khaDjha, chatra, pAdarakSaka, mugaTa ane cAmara e pAMca rAjacihnono tyAga karIne, "puSpo vaDe' puSpa kahevAthI "madhya grahaNa karyuM tethI (Adi ane aMtanI vaccenuM grahaNa karyuM tethI) AjubAjunA padArtha paNa grahaNa karI zakAya te nyAye-haMmezA ane parvadivase vizeSa prakAre snAtra-pUrvaka pUjA karavI. snAtra-samaye sugaMdhI sukhaDa vaDe jinabiMbane tilaka karavuM. tyAra pachI kasUrI agarathI sArabhUta sugaMdhI kapUrathI sArI rIte mizraNa karela caMdananA vikAravALA uttama dhUpane prabhu AgaLa ukhevavo-bALavo. (ahaMdu abhiSeka 3 77) e vacanathI dhUpano ullepa karavo. te pachI sarvoSadhi Adi dravyo jalapUrNa kalazamAM nAMkhavA. pachI e kusumAMjali nAMkhavApUrvaka sarvoSadhi kapUra, kezara, sukhaDa, agaru vagere yukta jaLathI, tathA ghI, dUdha, AdithI bhagavaMtanuM snAna karavuM. tyAra pachI sukhaDa ghasI prabhune vilepana karavuM pachI sugaMdhavAlA jAsuda, caMpaka zatapatra mogaro, gulAba, kamala AdinI puSpamAlAothI bhagavaMtanI pUjA karavI. ratna, suvarNa, motInAM AbhUSaNothI alaMkRta karavA. vastrAdinI paherAmaNI karavI. prabhunI AgaLa siddhArtha (sarasava) zAli, taMdula, cokhA AdithI aSTamaMgalanuM Alekhana karavuM tathA AgaLa bali (naivedya) maMgaladIvo, dahIM ghI Adi dharAvavA, bhagavaMtanA bhAlatamAM gorocanathI tilaka karavuM tyAra pachI ArAtrikA (AratI) utAravI je mATe kahyuM che ke - zreSTha gaMdhavALo dhUpa, sarvoSadhi mizrita jaLa, vividha sugaMdhI vilepana, zreSTha puSponI mALA, naivedya, dIpaka, siddhArthaka, dahI, akSata, gorocana, vividha suvarNa, motI, ratnanA hAra Adi uttama dravyothI prabhupUjA karavI. kAraNake zreSTha sAmagrIthI karelI pUjA uttama bhAva pragaTAvanAra thAya che. maLelI lakSmIno A karatAM bIjo kayo sAro upayoga hoI zake ?" A pramANe jinezvara bhagavaMtanI bhaktithI pUjA karIne airyApathikI-pratikramaNa kahevA pUrvaka zakrastava Adi daMDako vaDe caityavaMdana karI uttama kavioe racelA stotro vaDe bhagavaMtanA guNonuM kIrtana karavuM. stotronuM uttamapaNuM A pramANe kaheluM che - jema ke- "bhagavaMtanA deha, kriyA, guNo jaNAvanArAM, gaMbhIra, vividha vargonI goThavaNI karI, racelAM, nirmaLa Azaya utpanna karanArAM, saMvega-vairAgya karAve tevA ane pavitra, potAnA pApa-nivedana karanAra, cittanI ekAgratA karAvanAra AzcaryakArI arthovALAM, asmalita Adi guNayukta, mahAbuddhizALI kavivaroe guMthelA stotro vaDe prabhunI stavanA karavI." (SoDazaka 9/67) paraMtu AgaLa kahIe tevAM doSavALo stotro na kahevA. "dhyAna magna hovAthI eka netra ardha bIDAyeluM vaLI pArvatInA vizAla nitaMba-phalaka upara zRMgArarasanA
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.12 3 275 mArA bhArathI sthiratAthI kaTAkSa karatuM bIjuM netra, dUra sudhI kheMcelA dhanuSa sarakhuM ane kAmadeva 52 karelA krodhAgnithI saLagatuM trIjuM netra, ema samAdhi-samaye bhinna rasone anubhavatAM zaMkaranA traNe netro tamAruM rakSaNa karo" tathA "pArvatI zaMkarane pUche che ke, ApanA mastaka para bhAgyazALI koNa rahelI che ? tyAre zaMkarajIe mULavastu chupAvatA javAba Apyo ke, zazIkalA, pharI pArvatIe pUchyuM ke, to enuM nAma zuM? zaMkare kahyuM ke, nAma paNa te ja. pArvatIe vaLI kahyuM ke, ATalo paricaya hovA chatAM kayA kAraNathI tenuM nAma yAda na rahyuM ? vaLI pArvatIe pUchyuM ke, huM to strInuM nAma puchuM chuM. caMdrane pUchatI nathI. jo tane A caMdra pramANa na hoya to A tArI sakhI vijayAne pUcha ke mastakamAM koNa che ? A pramANe kapaTathI gaMgAnAM nAmane chUpAvavA mATe IcchatA zaMkaranuM zAkya-kapaTabhAva tamArA rakSaNa mATe thAva" tathA "praNaya karatAM kopAyamAna banelI pArvatInA caraNAgrarUpa dasa nakharUpa darpaNamAM pratibiMbarUpe paDelA dAsa ane eka pote maLI agiyAra dehane dhAraNa karanAra rudrane namana karo." kArtikeya pAvartIne pUche che ke, pitAnA mastaka upara A zuM rahela che ? pratyuttara maLe che ke 'caMdrano TukaDo che' lalATamAM vaLI A zuM che ? 'A trIjuM netra che' hAthamAM zuM che ? 'sarpa che. A pramANe digambaraziva saMbaMdhI pUchAyelA praznanA kramasara uttara ApatAM kArtikeyane DAbA hastathI rokatI pArvatI devInuM madhura hAsya tamArUM rakSaNa karo. "suratakrIDAnA aMte zeSanAganA upara eka hAthano bhAra dabAvIne ubhI thatI ane bIjA hAtha vaDe vastranuM sarakhuM dhAraNa karIne vIkharAyelA veNI-kezanI laTanA bhArane khabhA upara vahana karatI, te samaye kAMti vaDe bamaNA thaela saMbhoga-snehavALA zrIkRSNe AliMgana ApI pharI zayyAmAM lAvela ALasa vaDe zobhatA bAhuvALuM lakSmInuM zarIra tamane pavitra karo' A vaDe saMpUrNa vaMdanavidhi samajAvyo. "1. traNa sthAne nisIhi, 2 traNavA2 pradakSiNA, 3. traNavAra praNAma. 4. traNa prakAre pUjA 5. jinezvaranI traNa avasthAo bhAvavI. 6. jinezvara sivAyanI traNa dizAmAM jovuM nahi. 7. traNa vakhata paga ane bhUminI pramArjanA karavI. 8. varNAdi traNanuM AlaMbana karavuM. 9. traNa prakAranI mudrA karavI, ane 10. traNa prakAre praNidhAna karavuM e daza 'trika' kahevAya. - = temAM puSpathI aMga-pUjA naivedyathI agra-pUjA ane stutithI bhAvapUjA ema traNa prakAre jinapUjA thAya ane jinezvara devanuM chadmasthapaNuM kevaeNlIpaNuM ane siddhapaNuM ema traNa avasthA ciMtavavAnI che. caityavaMdanasUtronA pATha, tenA artho, ane pratimAjInA rUpanuM AlaMbana levuM. e varNAdikanuM AlaMbana kahevAya. mana, vacana, kAyAnI ekAgratA karavI e praNidhAna kahevAya. praNAma pAMca aMgothI thAya che, ane stavana bolatAM yogamudrA, vaMdana karatAM jinamudrA, tathA praNidhAnasUtra (jaya vIyarAya) bolatA muktAzakti mudrA ema traNa mudrAo karavAnI kahelI che. be DhIMcaNa, be hAtha, ane mastaka ema pAMceya aMgo pUrNa (jamInane lAge tema) namAvavAthI paMcAga-praNAma kahevAya. be hAthanI dasa AMgaLIo ekabIjI vacce rAkhI kozanA DoDA jevA hatheLIno AkAra karI, be hAthanI be koNIo peTa upara sthApana karavAthI yogamudrA thAya che. jinamudrAmAM be paganA pAnInA taLIyA vacce AgaLa bhAgamAM cAra AgaLa ane pAchaLa cAra AMgaLathI ochuM aMtara rAkhI, be paga sarakhA rAkhI, ubhA rahI be hAtha lAMbA nIce laTakatA rAkhavAmAM Ave che, be hAthanI AMgaLIo ekabIjAnI sAmasAmI rAkhI vaccethI hatheLI polI rAkhI, be hAtha lalATane lagADavAthI, athavA bIjA AcAryanA mate lalATathI thoDAM dUra rAkhavAthI muktAzakti mudrA thAya che ? (paMcAzaka 3/17-21) iriyAvahi sUtranA artha -
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 yogazAstrano gurjarInuvAda AgaLa airyApathikI-pratikramaNa pUrvaka caityavaMdana karavuM, ema kahevuM che. tethI aiyaMpathikI sUtranI vyAkhyA karI samajAvAya che-te "phacchAmi paDavuM' thI zarU karI "tasa micchAmi dukkaDuM' ema aMta sudhI AkhuM sUtra, rUchAmi DimiDuM rUriyAdiyANa viUTU, arthAt - "mArgamAM cAlavAthI thaelI virAdhanA-pApakriyAthI mukta thavAne - pAcho pharavAnI abhilASA karuM chuM. kahevAno bhAvArtha e che ke - IryA eTale gamana karavuM? cAlavuM tenA aMgeno je mArga te iriyApatha kahevAya. temAM thaelI jIvahiMsAdivirAdhanA te dariyApathanI virAdhanA, te pApathI pAchA pharavAne eTale lAgelA pApathI zuddha thavAne IcchA rAkhuM chuM. ema vAkyartha samajavo. have pAThano upara kahyA pramANe je artha karIe to mAtra jatAM-AvatAM thaelI pachI ke anya aneka kAraNe iriyAvahi karavAnuM kaheluM che te vAta na rahe, te mATe bIjA prakAre tenI vyAkhyA samajAve che. IryApatha eTale sAdhuno AcAra, A mati-kalpanAno artha nathI. zAstramAM kaheluM che ke - pathI ththAna-nAvibhikSati' arthAt "IryApatha' eTale dhyAna, maunavrata vagere sAdhunuM AcaraNa" e AcaraNa aMge nadI pAra utaravAthI, zayana karavAthI, eka evA bIjAM kAraNathI je sAdhu - AcAramAM truTi thaI virAdhanA banI hoya te IryApatha - virAdhanA, te pApathI pAchA pharavAne zuddha thavAne IcchuM chuM. ema saMbaMdha joDavo. sAdhunA AcAranuM ullaMghana eTale prANIonAM prANano viyoga karavo, asatya, corI, abrahma, parigraha ItyAdimAM prANAtipAtanuM pApa sarvathI moTuM gaNAya che. bAkInA pApasthAnako to AnI aMdara ADakatarI rIte samAI jAya che mATe prANAtipAta-virAdhanA saMbaMdhI vistArathI uttara jaNAvelo che. kayA kAraNothI virAdhanA thAya ? TIVITUT' arthAt javuM ane pAchA AvavuM, prayojana paDyuM eTale bahAra javuM ane te pUrNa thayuM eTale pAchA potAne sthAne AvavuM. gamanAgamanamAM virAdhanA kevI rIte thAya ? - pazcima, vikadama riyo ', prANa eTale beIndriyathI mADI paMcendriya sudhInA sarva jIvo, bIja eTale sarvasthAvara ekendriya jIvo. sarvaprakAranI lIlI vanaspati emAnA koI paNa jIvane pagathI cAMpyo hoya-dabAvyo hoya, te rUpa virAdhanA thaI hoya, bIya ane hariya kahela hovAthI bIja ane sakala vanaspatimAM paNa jIva mAnelo che. tathA 'mosA tti paNa na maTTI, majjaDA, saMtAna saMzcamana' ThAranuM jaLa, ahIM ThAranuM jaLa eTalA mATe grahaNa karyuM ke, te bahu bArIka bindurUpa hoya che, AthI ema jaNAvyuM ke, sUkSmamAtra, paNa aplAyanI virAdhanA na karavI. 'utiMgA eTale gardabhAkAranA jIvo teo bhUmimAM chidro karIne rahenArA hoya che, athavA teno bIjo artha kIDanagaro, paNaga' eTale pAMceya raMganI lIla-phaga-sevAla, 'dagamaTTI' eTale lokonI avarajavara thaI na hoya te sthAnano kAdava, athavA daga eTale apakAya ane mATI eTale pRthvIkAya; "makkaDA' eTale karoLiyA ane "saMtANA' eTale tenI jALa, bhego artha, karoLiyAnI jALa e pramANe ThArathI mAMDI karoLiyAnI jALa sudhInA jIvone "saMkramaNe" eTale cAMpavAthI-dAbavAthI thaelI virAdhanA. e pramANe nAmavAra keTalA jIvonI gaNatarI karavI ? mATe kahe che ke- 'ne je navA vAhiyA' eTale je koI jIvone me virAdhI duHkha pamADyA hoya,kayAM jIvo te kahe che- fiviyA veviyA, terUMdhiyA ravi padyaviyA arthAta ekalI mAtra cAmaDI sparza IndriyavALA-pRthvI, apu, agni, vAyu, ane vanaspati-kAyAvALA ekendriya javo, sparza ane jIbha ema be IndriyavALA karamIyA, zaMkha vigere, sparzana, rasana, ane nAsikA ema traNa IndriyavALA kIDI Adi jIvo, sparzana, rasana, nAsikA ane AMkharUpa cAra IndriyavALA bhamarA Adi ane upara kahelI cAra ane pAMcamI zravaNendriya umeratA pAMca IndriyavALA uMdara vagere jIvone duHkha pamADyAM hoya. kevI rIte ? te duHkha ApavAnA dasa prakAro jaNAve che- mahayA vattiya siyA
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.123 277 saMghAiyA saMghaTTiyA pariyAviyA kilAmiyA uddaviyA ThANAo ThANaM saMkAmiyA jIviAo vavaviyA' temAM "abhihatA' eTale sAme AvatAne pagathI Thokara lAgI ke, pagathI u ca kI na phekyAM hoya "vartitA': eTale ekaThA karyA ke upara dhULa nAMkhI DhAMkI dIdhA, "zleSitA, eTale jamIna sAthe bhIsyA, ke pIyA ke jamIna AdimAM bheLavI dIdhA, "saMghAtitA ekabIjAnA zarIro mAMhamAMhe saMkaDAI rahe tema saMkaDAvyA, "saMghaphitAH lagAra sparza karyA. "paritApitAH eTale cAre bAjuthI khUba pIDA pamADyA. kalAmitA ' eTale maraNa sarakhI avasthAvALA karyA. "avadrAvitA' eTale atyaMta trAsa pamADyA "svasthAnAta parasthAna saMkrAmitA' eTale potAnA sthAnathI vikhUTA karyA ane bIjA sthAne mUkyA. "jIvitA, vyaparopitAH" arthAta mArI nAkhyA, A daza prakAre jIvone duHkhI karyA hoya ane tenA pApathI jIva lepAyo hoya, tenI zuddhi mATe kahe "tassa micchAmi dukkaDuM' te mAruM pApa mithyA-khoTuM-niSphala thAo- nAza pAmo. A micchAmi dukkaDa' padanI nirukta vyAkhyA Avazyaka-niryuktinA kartA pUrvAcArya A pramANe jaNAve che - nirukta artha eTale dareka zabda chUTA pADI tenA artha kahevAya te mitti miUmaddavatte chatti ya dosANa chAyaNe hoi / tti mArA, himo, Tutti duAMchAmi gaNAi che ? | katti kaDaM meM pAvaM, Datti ya Devemi taM uvasameNaM / eso micchAdukkaDa-payakkharattho samAseNaM (A. ni. 686-687) "ji-chA-fpa-Tu-va-4 e cha akSaromAM prathama 'mi' eTale mArdavapaNuM arthAt kAyAthI namra ane bhAvathI paNa namra banIne, bIjo "cchA' eTale je doSo lAgyA hoya tenuM chAdana karavA mATe - have pharI nahI karavAnI IcchAe, trIjo "mi' eTale maryAdAmAM cAritranA AcAromAM sthira banI, ane cotho 'du eTale durgachA karavI-pApavALA potAnA AtmAnI niMdA karavI, pAMcamo 'ka' eTale meM karelA pApanI kabulAta sAthe ane chaThTho 'De' eTale Dayana upazamana karuM chuM. A pramANe "micchA mi duka' padano artha jaNAvyo. A pramANe AlocanA e pratikramaNarUpa prAyazcita pratipAdana karIne have kAyotsargarUpa prAyazcita kahevAnI abhilASAvALA A sUtrane kahe che - 'ta karInevi, pAchittarapa, vinodiranevi, visallIkaraNeNaM, pAvANaM, kammANaM, nigghAyaNaTThAe ThAmi kAussaggaM / jenuM IriyAvahi sUtrathI Alocana pratikramaNa karyuM. tenI pharI zuddhi karavAnA kAraNabhUta, je kAussagna temAM sthira thAuM chuM. "uttarIvAra' iriyAvahithI pApazuddhi karyA pachI vizeSazuddhi mATe, arthAta tAtparya e che ke - virAdhanA mATe pahelAM AlocanA-pratikramaNa karyA tenA ja mATe pharI kAussagnarUpa pachInuM kArya te uttarakaraNa kahevAya. te kAussaggathI karmano vinAza thAya che. uttarakaraNa prAyazcitakaraNa dvArA thAya che. mATe 'pAchittaznara kahe che. teno bhAvArtha e samajavo ke prAyaHcittane ke jIvane zuddha kare che athavA pApane chede, te prAyazcita te karavAthI vizeSa zuddhi thAya che. vaLI te kAussagna-prAyazcita paNa vizuddhi vaDe thatuM hovAthI jaNAve che ke 'vihira' eTale aticAro dUra karavA vaDe thayelI AtmAnI nirmaLatA vaDe, te nirmalatA paNa zalyanA abhAvamAM thAya che. mATe 'visarjAkSara' eTale mAyA,
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 yogazAstrano gurjaranuvAda nidAna-(niyANa) ane mithyAtatva-e nAmanA traNa zalyathI yukta AtmAne zalyarahita banAvavA dvArA pAvA mApa, fodhAyaUdyA eTale saMsAranA kAraNabhUta jJAnAvaraNIyAdi karmorUpI pApono nAza karavA mATe hAni zal3 dhAtuonA aneka artho thAya che e nyAye ahIM 'ThAmi' eTale karuM chuM ane kAussagga" eTale kAyAnA vyApArano tyAga-zArIrika pravRttiono tyAga karuM chuM. zuM sarvathA ? to kenA, na rokI zakAya tevI keTalIka pravRttionI apavAdarUpe chUTa rAkhIne, te ' stha' sUtrathI jaNAve che. sanastha eTale ATalI mUkIne, kaI kaI mUkIne? siUT thI mAMDIne vADranTiM sudhI kahelI pravRttio mUkIne bAkIno tyAga karuM chuM te A pramANe sApa' eTale UMco-aMdara zvAsa levo, te ucchavAsa, A padomAM jyAM trIjI vibhakti che tyAM paMcamIno artha che. zvAsa rokavo, te azakya che, teno nirodha karavAthI prANa-vighAta thavAno prasaMga Ave te mATe kahevuM che ke - abhigraha karanAra paNa ucchavAsa rokI zakato nathI. ceSTAnI to vAta ja kyAM rahI ? zvAsa rokavAmAM tatkAla mRtyu thAya, mATe jayaNAthI sUkSma udghAsa grahaNa kare. (A. ni. 1524) nIti eTale nIco zvAsa mUkavo arthAt zvAsa bahAra kADhavo te niHzvAsa, ghAsi eTale khAMsI khAvI, chiUgi - chIMka, naMmAphaUT' bagAsuM khAvuM, phaTTA oDakAra khAvo, vAryAnirUpa apAnavAyu chuTavo e kahelA zarIramAM vAyunA kAraNe thAya che. te rokavAmAM zarIramAM roga thAya che, mATe rokavA nahi, paNa mukhe hAtha muhapatti rAkhI yatanA pUrvaka karavA, ane vAta-nisarga paNa avAja na thAya tema karavo, vaLI mamatA eTale akasmAta zarIramAM cakarI AvavI. pittapUchANa eTale pitta-prakopathI saheja mUccha AvavI. ei 3iaa saMvArdi eTale zarIramAM romarAjI vagere sUkSma rIte hAle. suhumadiM ratna saMcAttedi sUkSma rIte zlekhano zarIramAM saMcAra thAya. suhurda ri isaMgrAnTeEi eTale sUkSma rIte AMkhanI pAMpaNa vagere pharake e bAra kAraNone choDIne bAkInI zarIranI kriyAno tyAga karuM chuM. vaphArdi mAei amo virAhimo phukta OM 3o e vigere apavAdo-chuTothI mAro kAussagna sarvathA abhagna-akhaMDa ane lagAra paNa virAdhanAthI rahita-nirdoSa thAo. Adi zabdathI bIjA paNa je vIjaLI, agninI jyotino sparza thAya ane jo oDhavA vastra grahaNa kare to paNa kAussagano bhaMga na thAya. zaMkA kare ke "namo arihaMtANaM kahI pArIne kAmaLI grahaNa kare to bhaMga kema gaNAya ? tema karavAmAM kAussagrano bhaMga jaNAto nathI. samAdhAna :- ahIM kAussagnanuM pramANa mAtra namo arihaMtANaM kahe tyAM sudhInuM ja nathI ke jethI je bolavAthI pUrNa gaNAya. kintu jyAre jeTalA logassa ke navakAra vagere kAussagnamAM gaNavAnuM nakkI hoya, te pUrNa karIne upara 'namo arihaMtANaM kahe tyAre akhaMDapUrNa thAya e kAussagnanuM pramANa che mATe kAussagna puro thavA chatAM namo arihaMtANa na kahe agara 'namo arihaMtANa" kahe paNa gaNavAnuM apUrNa rahe to paNa kAussagnano bhaMga thayo gaNAya tathA bilADI ke uMdara paMcendriya koI vaccethI jAya tethI bacavA mATe khase to bhaMga na thAya tathA cora ke rAjA AdinA bhayamAM ke potAne agara bIjA sAdhune sarpa-daza thAya evA kAraNathI bhaMga na thAya kaheluM che ke - agnino prakAza ke saLage, paMcendriyanI ADa, cora ke rAjAnA upadravamAM sarpa DaMkhe to vagere AgAro chatAM paNa mAro kAussagga akhaMDita rahe, avirAdhita rahela keTalA kALa sudhI ? banAva rihaMtAI mAvaMtAdi namuvArevi na pANi' eTale jyAM sudhI arihaMta bhagavaMtono namaskAra vaDe 'namo arihaMtANaM,
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.123 279 mArI, kAyA - e pada bolIne na pAruM tyAM sudhI mAro kAussagga che, kAussagga kevI rIte karIza ? te kahe che : tAva vhAya DALeLa moLenuM jJAneLa appAnuM vosirAmi' = arthAt tAva = tyAM sudhI appAAM zarIrane, vALeI' ubhA rahevuM vagere kAyAne halAvyA-calAvyA vagara sthirapaNe kAussagga mudrAe rahevuM. mooLa mauna karavA pUrvaka sAmeLa = dhyAna-manamAM zubha ciMtavana karavA vaDe, vosirAmi vosirAvuM chuM. arthAt jyAM sudhI amuka ke paccIsa zvAsozvAsa pramANa kAussagga pUrNa na thAya, tyAM sudhI manathI zubha dhyAna, vacanathI mauna ane kAyAthI sthiratA sivAya bIjI kupravRttino tyAga karuM chuM. keTalAka appAI pATha bolatA nathI. = = - = pacIza zvAsocchvAsa te 'pAyasamA sAmA' arthAt eka padano eka zvAsocchvAsa gaNavo - ema zAstranI maryAdA hovAthI 'logassa ujjoagarethI caMdesu nimmalayA sudhInI eka gAthAnAM cAra pado gaNatA kula 25 padonI saMkhyA thAya mATe IriyAvahImAM pacIsa zlosocchavAsano kAussagga karavAno hovAthI 'caMdesu nimmalayarA' sudhI logassa gaNavo. kAussagga saMpUrNa thayA pachI 'namo arihaMtANaM ema namaskAra-pUrvaka pArIne Akho logassa-bolavo. jo 'guru samakSa hoya to temanI sAme ja kare. gurUnA abhAvamAM manamAM gurUnI sthApanA dhArIne IryApathi-pratikramaNa karIne pachI utkRSTa caityavaMdanano AraMbha kare. jadhanya, madhyama caityavaMdano to IryAvahI vagara paNa karI zakAya che. caityavaMdanA ahIM namaskAra karavA pUrvaka 'namo arihaMtANaM e padathI tathA kavie racelAM AvA prakAranA kAvyathI jadhanya caityavaMdanA thAya che 'he prubha ! Apano A deha ja ApanI vItarAgatAne kahI Ape che. kAraNake je vRkSanI bakholamAM agni rahelo hoya, te khIleluM lIluMchama jaNAtuM nathI. bIjA AcAryo praNAma mAtra karavA tene jadhanyA caityavaMdanA kahe praNAma pAMca prakAranA che. eka mastaka aMga namAvavuM hAtha ane mastaka ema traNe aMgavALo, be hAtha ekAMga praNAma, be hAtha joDavA, te hRyaMga praNAma, ane bejAnuM te cAra aMgovALo ane mastaka be hAtha tathA be paga ema pAMce aMgo namAvavA te paMcAMga praNAma kahevAya. madhyamA caityavaMdanA to arihaMta bhagavaMtonI pratimAonI eka stavadaMDaka ane stuti karavA dvArA thAya che ne je mATe (paMcAzaka 3/2)mAM kaheluM che ke, 'namaskAra karavAthI jadhanyA, daMDaka ane stuti e bethI madhyamAM ane saMpUrNa utkRSTa caityavaMdana to vidhithI je kare te -ema traNa prakAranI samajavI A pramANe utkRSTa caityavaMdana karavAnI IcchAvALo sarvavirati sAdhu ke zrAvaka athavA avirati samyagdaSTi ke apunarbaMdhaka, yathAbhadraka barAbara pratilekhita karelI ane pramArjanA karelI bhUmimAM rahelo hoya, ane bhagavaMtanA upara nayana ane manane sthira banAvela hoya, saMvega-vairAgyathI utpanna thaelA romAMca-kaMcukathI yukta, netramAM harSAzru vahI rahelA hoya, A bhagavaMtanA caraNanuM vaMdana maLavuM atidurlabha che-ema mAnato yogamudrAthI askhalita Adi sUtra bolavAnA guNayukta, sUtranA artha-smaraNa sAthe praNipAta-daMDakasUtra arthAt 'namottha - sUtra bhaNe. temAM tetrIza AlApako-pado che ane be traNa-cAra vigere padonA samUharUpa nava visAmAo (saMpadAo) che. kahyuM che keH-- "be-traNa-cAra-pAMca-pAMca pAMca be cAra ane traNa padonI maLI kula nava saMpadAo ane nava saMpadAonA" kula tetrIsa pado che.' namotthaNanI vistRta vyAkhyA A saMpadAonA nAma tathA pramANa tenA tenA arthaprasaMge yathAsthAne jaNAvAze. zrI 'namotthaNaM
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 yogazAstrano gurjarAnuvAda sUtranI vyAkhyA A pramANe samajavIH- 'namosthuLa arihaMtALa bhavaMtALuM' temAM 'nama: astu aaN amya: mAvaa: ema pAMca pado che. teno kramazaH artha A pramANetemAM 'namas' pUjA karavI evA arthamAM avyaya che. pUjA dravya ane bhAvathI saMkoca-namratA karavI. temAM hAtha, mastaka, paga, vagere zarIranA avayavo namAvavA rUpa dravya-saMkoca, ane vizuddha manano caityavaMdanamAM yoga karavo, te bhAva-saMkoca, 'Rstu' = thAo A prArthanA AzayanI vizuddhi karanAra hovAthI dharmavRkSanuM bIja che. 'f' = vAkyAlaMkAramAM, 'ataMtmya:' atizayavALI pUjAne yogya te arhanta, kaheluM che keH'vaMdana, namaskAra vagere lAyaka pUjA tathA satkArane yogya tathA siddhigatine pAmavA yogya che. tethI teone arhanta kahelA che. (A.ni. 921) A eka vyAkhyA have bIjI vyAkhyA kahe che hema vyAkaraNanAM 'mutyu-dviSAda maMtrizatru stutyuM' | , | 2 | 26 // kRtivartamAnatRN zatrune haNyA tethI 'arhanta' te zatruo mithyAtvamohanIya Adi sampUrAyika karmabaMdhanA kAraNo aneka bhavanAM janmamaraNa sudhI mahAna saMkaTone prApta karAvavAmAM kAraNabhUta mithyAtvAdi karma-zatruone haNavAthI teo 'arihanta' kahevAya che. trIjI vyAkhyA 'rajane haNavAthI arhanta, ahiM raja eTale cAra ghAtikarmo megha-samUhathI DhaMkAI gayelA kiraNo ane suryaprakAza vAdaLamAM hovA chatAM pragaTarUpe dekhAtA nathI, tema cAra ghAtI karmo rUpI rajathI DhaMkAI gayelA AtmAnA jJAna-darzanAdi guNarUpa svabhAva hovA chatAM paNa te guNo atyAre AtmAmAM pragaTa jaNAtA nathI; A AtmaguNone DhAMkanArA ghAtikarmo rUpa dhULano nAza karavAthI teo 'arhanta' kahevAya. cothI vyAkhyA- teothI kaMI paNa 'rahas' eTale chAnuM nathI mATe 'arhanta' kahevAya. te A pramANe - bhagavaMtanA jJAna-darzana guNo tene AvaranArA jJAnAvaraNIyAdi karmonI parAdhInatA sarvathA nAza pAmyA pachI, koIthI haNAya. nahi, tevuM saMpUrNa, anaMta, adbhUta kevalajJAna-darzana utpanna thAya che. te baMnethI teo saMpUrNa jagatane ekI sAthe haMmezA jANe ane dekhe che, tethI teone kaMIpaNa chAnuM nathI. A pramANe teone kaMIpaNa gupta-rahasya na hovAthI arhanta kahevAya. A vyAkhyAomAM vyAkaraNanA 'puSovarAva:' sUtrathI traNa arhat zabdanI siddhi thAya che-- ema samajavuM athavA teo sarvavedI hovAthI teone ekAMtarUpa evo parvata-guphAno koI deza aMta ke madhya bhAga nathI. koI vastu temanAthI chAnI na hovAthI teo 'arahontara' kahevAya. athavA 'samya:' eTale rAga kSINa thavAthI koI paNa padArthamAM Asakti vagaranA, athavA rAga-dveSanA kAraNabhUta gamatA ke aNagamatA padArthonA viSaya-saMparkamAM AvavA chatAM potAnA vItarAgAdi svabhAvano tyAga na ka2nA2, athavA 'arihaMtANaM' ema paNa pATha samajavo, temAM karmarUpI zatrune haNanArA. kaheluM che ke - 'ATheya prakAranuM karma te sarva jIvone zatrurUpa che, te arine haNanArA hovAthI teo arihanta kahevAya (A. ni. 929) vaLI sUtromAM 'anaMtAnaM' ema paNa pAThAntara che. karmabIja kSINa thayeluM hovAthI 'mohamya:' jene saMsArarUpa aMkura pharI ugavAno nathI, arthAt saMsAramAM pharI janma pAmavAnA nathI, teo 'aruhaMta' kahevAya. te mATe kaheluM che ke: 'jema bIja sarvathA baLI gayuM hoya, to temAMthI aMkura pragaTa thato nathI tema karmabIja sarvathA baLI javAthI bhavarUpI aMkuro pragaTa thatAM nathI, arthAt janma thatA nathI. (tattvArtha kArikA-8) - - vyAkaraNakAro to eka ja 'at' zabdanAM ja prAkRtamAM traNa rUpo mAne che. arhat, arihaMta ane (1. hema vyAkaraNanAM 'dUtva: saMyone' sUtronA AdhAre prAkRtamAM joDAkSaranI pUrvanA svara hrasva thAya mATe 'namoDyu' ne badale 'namutyu' paNa bane che.)
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.123 281 aruhatuM ema paNa siddhahema vyAkaraNamAM dhyAti |8 | 2 / 111 | sUtrathI traNeya rUpo siddha karelAM che. te antone namaskAra thAo - ema saMbaMdha jANavo. 'namoDastu' temAM nama: zabdanA yoge caturthI thAya, paNa prAkRtamAM cothIne badale SaSThI vibhaktino prayoga karAya che, te mATe siddhahema vyAkaraNamAM "caturtho pachI' || 8 | 3 | 131 | sUra kaheluM che. mATe mUla sUtramAM dareka jagA para chaThThI vibhakti thI samajavI. bahuvacanano prayoga karyo che. te jeo eka ja Izvara mAnanArA advaitavAdIone rihaMto-Izvaro-ghaNA che-ema siddha karavA mATe tathA ekane badale anekane namaskAra karavAthI vadhAre phaLa maLe che - ema jaNAvavA mATe paNa bahuvacanano prayoga karyo che. A pramANe 'rihaMtA' padano artha pUrNa karyo. have pAMcamuM 'viSyaH ' eTale upara "je arihaMta kahyA, teonuM bhavid' vizeSaNa samajavuM ane te arihaMtanA nAma, sthApanA, dravya ane bhAva vagere aneka bhedo che, temAMthI bhAva- arihaMta levA mATe che, arthAt mAro namaskAra bhAva arihaMtane thAo-ema jaNAvavA mATe A vizeSaNa che. ahIM bhagavad zabdamAM rahelA bhaganA artho 14 thAya che. "bhaga eTale sUrya, jJAna mAhAlya, yaza, vairAgya, mukti, rUpa, vIrya, prayatna, IcchA, zobhA, dharma, aizvarya ane yoni e vacanathI sUrya ane yoni be artha choDIne bAkInA bAra artho levA, arthAt jJAnavALA, aizvaryavALA (1) bhagavaMta-garbhamAM AvyA tyArathI dIkSA sudhI mati, zrata ane avadhijJAnavALA ane dIkSA pachI tarata ghAtikarmanA kSaya sudhI mana:paryavajJAnavALA ane ghAtikarmanA kSaya thayA pachI anaMta vastu-viSayaka samagra bhAva prakAzita karanAra kevalajJAna thayuM. (2) mAhAsya eTale prabhAva-atizaya, arthAt bhagavaMtanA sarvakalyANaka samaye nArakI jIvone paNa sukha utpanna thatuM hovAthI tathA nitya gADha aMdhakAravALI nArakImAM prakAza thato hovAthI, garbhamAM nivAsa thayA pachI kulamAM dhana-samRddhi AdinI vRddhi thavAthI, nahi namatA sAmaMto namavA lAgyA, temaja iti-marakI Adi upadravo-vairarahita rAjya-pAlana, ativRSTi, anAvRSTi vagere upadrava-rahita loko ane dezo hovAthI, Asana calAyamAna thAya tyAre devoe ane asuroe jemanA caraNa-kamaLamAM praNAma karelA che. A rIte temano prabhAvAtizaya samajavo. (3) yaza to rAga-dveSa pariSaha, upasargane parAkramathI jItavAthI utpanna thayela ane haMmezA jenI pratiSThA TakI rahelI che, jene devalokamAM devAMganAo, pAtAlamAM nAgakanyAo gAya che ane devatAo tathA asuro prazaMsA kare che devatA ane rAjAnI Rddhi bhogavavA chatAM temAM lagAra rati nathI, jemAM sAmAnya janane rati utpanna thAya, paraMtu jyAre sarva bhogo ane Rddhi-samRddhino tyAga karI dIkSA aMgIkAra kare, tyAre bhogo ane RddhithI saryuM. tema ja jyAre kSINakarmavALA thAya, tyAre sukha-duHkhamAM, bhava ane mokSamAM udAsInabhAva thAya, e pramANe traNe avasthAmAM vairAgya atizayavALo hoya che te vAta amoe vItarAga stotramAM paNa kahelI che- "he nAtha ! jyAre tame deva ane narendranI lakSmI bhogavo cho, tyAre temAM lagAra paNa tamane AnaMda thato nathI ane tyAre paNa temAM tamone virakti hoya che. kAmabhogothI virakata thaI jyAre tamo yoga-cAritra pAmo cho. vItarAgastotra 12/46 tyAre A bhogothI saryuM, A pramANe tamo vairAgya pAmelA cho tathA sukha-du:khamAM, ke bhava mokSamAM samAnabhAva-audAsInya Iccho cho, tyAre paNa tamo vairAgI cho, tame kaI avasthAmAM vairAgI nathI ? (4) mukti arthAt samagra kaleza nAzarUpa te to najIkamAM rahelI ja che (5) rUpa : kevuM che? to ke sarva devatAonA sArabhUta rUpagrahaNa karI aMguThA-pramANa mAtra rUpa taiyAra kare ane prabhunA caraNanA aMguThA sAthe sarakhAmaNI kare, to jhaLahaLatA aMgArA vacce jema kALo koyalo tema devonuM rUpa jaNAya. A daSTAMtathI rUpa paNa sarva karatAM caDiyAtuM che. (6) meru parvatane daMDa ane pRthvIne chatrarUpa banAvavAnuM
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 yogazAstrano gurjarAnuvAda sAmarthya hoya, mATe vIrya paNa atizayavAnuM che. saMbhaLAya che ke tarata janmelA hovA chatAM zrI mahAvIra bhagavaMte IndranI zaMkA dUra karavA mATe DAbA paganA aMguThAthI meru parvatane kaMpAvyo hato (7) mahAvIryathI utpanna thayelo prayatna-ekarAtriI Adi mahApratimAo-abhigrahonA adhyavasAyomAM hetubhUta evA te te karmono ekI sAthe nAza karavA mATe karelA kevalisamuddAtarUpa prayatna, tathA mana, vacana ane kAya yogono nirodha ane tenA yoge pragaTa karelI meruparvata jevI aDola avasthArUpa zailezIkaraNathI pragaTapaNe oLakhato utkRSTa AtmavIryathI karelo prayatna (8) IcchA-janmAMtaromAM devabhavamAM ane tIrthakarapaNAnA bhavamAM duHkharUpa kAdavamAM khUMcelA jagatane bahAra kheMcI kADhavA mATenI prabaLa IcchA. (9) zrI - kevalalakSmI ghAtI karmono nAza karavA samartha evA parAkramathI prApta karelA saMpUrNa sukhasaMpattithI bharapUra kevalajJAnAdi rUpa (10) dharma to anAzravasvarUpa mahAyogAtmaka samagra karmanI nirjarA karAvanAra phaLavALo sarvottama. (11) AvA prakAranA jJAnAdi bAra prakAranA bhagavALA hovAthI bhagavaMta, tamane namaskAra thAo, ema have pachI AvatAM dareka pada sAthe paNa "namaskAra thAo e pado joDavAM, buddhimaMtoe AvA arihaMtonI ja stuti karavI yogya che. ema A be padothI "namutyusaM' sUtranI prathama stotavyasaMpadA jaNAvI. eTale stuti karavA yogya koNa ? kevA che? te kahyuM. have te arihaMta bhagavaMto kayA hetuthI stuti karavA yogya che ? te jaNAvanArI bIjI hetusaMpadAnuM varNana kare che- - rAI tisthayarI' temAM bAphara' eTale Adi karanArA eTale sarvaprakAranI nItino ane zrutadharmano prathama upadeza ApanArA, temane jo ke, zratadharmarUpa dvAdazAMgI kadI na hoya, na hatI ke nahi haze ema bane nahi, haMmezA hatI, che ane raheze ja. - ema zAzvatI jaNAvelI che, to paNa arthanI apekSAe nitya kahelI che. zabdanI apekSAe to dareka tIrthaMkaranA zAsanamAM dvAdazAMgInI racanA thatI hovAthI ane te racavAmAM temano tevo atizaya kAraNa hovAthI "zratadharmanI Adi karanArA ema kahevAmAM virodha Avato nathI. kevaLIpaNuM thayA pachI tarata mokSa thAya ja' ema mAnanArA keTalAka koIne paNa tIrthakara mAnatA nathI. teo ema mAne che ke jyAM sudhI sarva karmono kSaya na thAya tyAM sudhI kevaLajJAna thAya nahi ane kevaLajJAna thAya. tyAre saMpUrNa karmono kSaya thato hovAthI tarata mokSa thAya ja. pachI teone tIrtha karavAnuM kAraNa rahetu nathI, eTale teo atIrthaMkara hoya. teonA A matane asatya jaNAvavA mATe kahe che ke 'tisthayarI' e- tIrtha sthApanA karanArAone, saMsAra-samudra jenAthI tarAya, te tIrtha kahevAya, zAsananA AdhArabhUta sAdhu sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikArUpa caturvidha saMghane athavA pahelA gaNadharane tIrthasvarUpa kahelA che. zAsana caturvidha zrIsaMghanI ane gaNadharanI sthApanA karanArA te tIrthakaro. je mATe (bhagavatI 20/8)mAM kaheluM che - he bhagavaMta tIrtha kone kahevAya ?" "he gautama ! arihaMto niyamAM tIrthakara che ane caturvidha zrIsaMgha ane pahelA gaNadhara e tIrtha che." saMpUrNa karmono kSaya thayA vagara kevalajJAna na thAya ema nathI. kAraNake ghAtikarmano saMpUrNa kSaya thayA pachI kevalajJAna thAya che. aghAti karmothI tene kAMI bAdha thato nathI ane tethI jJAnAvaraNIyAdi ghAti karmono kSayathI saMpUrNa jJAna pragaTa thaye jJAnathI kevalI thayelA teone tIrtha karavAnuM agara sthApavAnuM kArya ghaTI zake che. temAM koI virodha Avato nathI. e pramANe temane tIrthaMkarapaNuM vyAjabI che. muktakevalI eTale ATha ya karmano kSaya karI muktAvasthA bhogavatA kevalapaNAmAM to jainadarzana paNa tIrthaMkarapaNuM mAnatuM nathI. arthAt sarva karmanA kSayarUpa mukta avasthAmAM tIrtha karavAnuM jainadarzanane mAnya nathI. A pramANe tIrtha
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.1ra3 283 karanArA tIrthakarone namaskAra thAo. A tIrthakaro paNa "sadAzivanI kRpAthI bodha pAme che" - ema keTalAko mAne che. teo kahe che ke 'padezAnu votha - niyamAvati' arthAt mahezanI maherabAnIthI bodha-jJAna ane niyama (zauca, saMtoSa, tapa, sakjhAya, dhyAna) thAya che vagere. teonuM A kathana asatya che- ema jaNAvavA mATe kahe che ke- "svayaMsaMbuddhezya: pArakAnA upadeza vinA ja tathAbhavyatva' vagere kAraNarUpa sAmagrInA paripAkathI jeoe potAnI meLe ja yathArtha svarUpamAM e tattvane jANyuM che, te svayaM bodha pAmelA arihaMta bhagavaMtone mAro namaskAra thAo. jo ke temano AtmA AgalA bIjA bhAvomAM tevA prakAranA guruonI pAse bodha pAmelA hoya che, chatAM tIrthakaranA janmamAM bIjAnA upadezathI nirapekSa ja hoya che. evI rIte chellAM bhavamAM to svayaM bodha pAmelA hoya che. jo ke tIrthakaranA janmamAM lokAntika devo 'mayaa ! tirthI vida' "he bhagavaMta ! tIrtha pravartAvo" ema kahe che. kharA, ane dIkSA paNa le che. paraMtu kAlajJApakavaitAlikanA vacana pachI ja rAjA pravRtti kare-prayANa kare, tenI mAphaka mAtra devo vinaMti kare eTale tIrthakara bhagavaMto, svaye dIkSA grahaNa kare. lokAntika devono vinaMti karavAno mAtra AcAra che. nahi ke devonA kahevAthI ke upadezathI teo dIkSA le che. sAmAnya stotavya-saMpadA kahIne have tenA ja viziSTa hetu-rUpa stotavya vizeSa hetu' nAmanI bIjI saMpadA kahe che. pusuittamavt purisarIhavi purasavarapurImavi parivaradhahasthI' puri eTale zarIramAM zayanAt = zayana karavAthI purUSa kahevAya, arthAt viziSTa puNyakarmanA udayathI uttama AkRtivALA zarIramAM vAsa karanArA jIvo purUSo kahevAya che ane temAM paNa arihaMto uttama hovAthI svAbhAvika potAnA tathA bhavyatva vagere bhAvothI sarvottama hovAthI puruSottama' kahevAya che, te A pramANe - potAnA saMsAranA cheDA sudhI paropakAra karavAnA vyasanI hoya che. potAnA saMsAranA sukhono svArtha temane gauNa hoya che, sarvatra ucita kriyAvALA hoya che, game tevA prasaMgamAM dInatA karatA nathI, saphaLatA maLe tevA ja kAryano AraMbha karanArA hoya che. daDha vicAra karanArA, kRtajJatAnA svAmI, klezarahita cittavALA, deva-gurumAM bahumAnavALA ane gaMbhIra AzayavALA hoya che. khANamAMthI nIkaLela malina ane ghATa vagaranuM hovA chatAM jAtivaMta ratna kAca karatA uttama ja hoya. sarakhA ghATavALo banAvela svaccha hoya to paNa kAca, jAtya ratnanI tulanAmAM AvI zakato nathI. tema arihaMtonA AtmAo pahelAnA kALathI uttama hoya che. ema kahevAthI bauddho je mAne che ke - nAsti 6 zcamana sarva:' eTale prANI mAtra sarvaguNonuM bhAjana che, mATe sarva jIvo buddha thaI zake che, te vAtanuM khaMDana karyuM. arthAt sarva jIvo kadApi arihaMto thaI zakatA nathI. jeo tevA prakAranA tathA bhavyatvavALA che, teo ja arihaMta thaI zake che-ema purisuttamArNa vizeSaNathI jaNAvyuM. vaLI bAhyarthanI sattAne ja satya mAnanArA ane upamAne asatya mAnanArA saMskRtAcAryanA ziSyo ema kahe che- jeo stutine yogya che, teone koInI upamA ApI zakAya nahi, kAraNake nAthigyAmupamAM pRSA' arthAta hIna ke adhika hovAnA kAraNe koInI upamA ApavI te asatya che' ema teo kahe che. temanA e matanuM khaMDana karavA mATe kahe che- "purUSapadekhyaH' eTale pradhAna zaurya Adi guNothI arihaMto puruSa chatAM siMha jevA, mATe puruSomAM siMhasamAna che, teone namaskAra thAo. jema siMhazaurya, krUratA, vIrya, vairya, Adi guNovALA hoya che, tema arihaMto paNa karmarUpa zatruo pratye
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 yogazAstrano gurjarAnuvAda zaurya guNavALA, te karmono uccheda karavAmAM krUratAvALA, parAbhava karanArA krodhAdine sahana nahi karanArA, rAgAdithI parAjaya nahi pAmanArA mATe parAkramavALA vIryavaMta ane tapakarmamAM vIrapaNe khyAti pAmelA che, vaLI teone pariSahono abhAva hoya che. upasargono bhaya temane hoto nathI. teo Indriya varganI ciMtA karatA nathI. saMyama mArgamAM thAkatA nathI. zubha dhyAnamAM nizcala hoya che. teo te guNothI siMha samAna che. A pramANe kahevAthI upamA asatya paNa nathI. kAraNake "siMha jevA" ItyAdi upamA dvArA teonA asAdhAraNa-viziSTa guNo jaNAvavAmAM AvyA che. vaLI A bhagavaMto sajAtIya upamAvALA hovA joIe, 'vijAtIya upamAthI to upamAnanA sarakhA dharmo upameyamAM AvI paDavAthI bhagavaMtanA puruSapaNA Adino abhAva thaze. ema mAnanArA sucArunA ziSyonuM maMtavya che ke- 'viruSkopamAya temapI tavastutvam' arthAt virUddha upamA-yoge upameyamAM upamAnA anya dharmo AvI paDavAthI upameyanI vAstavikatA rahetI nathI. temanA A matanuM khaMDana karavA kahe che- 'puruSavarapuMDarIkhya: "arthAt "puruSa chatAM zreSTha puMDarIka jevA arihaMtone namaskAra thAo. saMsArarUpa pANInA saMga vinAnA" ityAdi dharmo dvArA teo varapuMDarika-pradhAnakamaLa jevA che. jema puMDarIka kamaLo kAdavamAM utpanna thAya che. pANIthI vRddhi pAme che. chatAM baMnene choDIne upara AvI rahe che. te kamaLo svAbhAvika rIte ja suMdara hoya che. tribhuvananI lakSmInuM nivAsasthAna che, cakSu vigerenA AnaMdanuM ghara che, tenA uttama guNonA yoge viziSTa tiryaMco, manuSyo ane devo paNa te kamaLone seve che. jema kamaLo sukhanA hetubhUta che, tema arihaMta bhagavaMto paNa karmarUpa kAdavamAM janmyA. ane daivIbhogo rUpa jaLathI vRddhi pAmyA, chatAM paNa karma ane bhogo baMnene tyajIne alaga rahenArA che. potAnA atizayothI suMdara che. guNorUpI saMpattionuM nivAsasthAna che. paramAnaMdanA heturUpa che. kevalajJAnAdi guNone yoge traNe gatinA bhavya prANIo teonI sevA kare che ane tethI teo mokSasukhanA kAraNa bane che. e pramANe teo puMDarIka kamala sarakhA che. ema bhijAtIya kamalanI upamA ApavA chatAM arthamAM kAMI virodha nahi hovAthI sucArunA ziSyo vijAtIya upamAthI je doSo batAve che. teno saMbhava nathI. jo vijAtIya upamAthI upameyamAM te upamAnA anya dharmo paNa AvI jAya, to siMha vagere sajAtIya upamAthI paNa te siMha vagerenA pazutva vagere dharmo AvI jAya, sajAtIya upamAomAM jema tevuM kaMI banatu nathI, tema vijAtIya upamAthI paNa te doSa Avato nathI. emAM paNa bRhaspatinA ziSyo ema mAne che ke- yathottarakrame guNonuM varNana karavuM joIe. eTale ke- pahelA sAmAnya guNa, pachI tethI viziSTa guNa, pachI tenAthI kaMIka caDhiyAto viziSTaguNa ema yathAkrame AgaLa AgaLanA guNonuM varNana karavuM joIe eTale ke pahelAM hInaguNavALAnI upamA ApIne pachI adhika guNonI upamA ApavI joIe. jo vyAkhyA karavAmAM A krama rAkhavAmAM na Ave, to je padArthanI vyAkhyA karavI hoya, te padArtha paNa krama vinAno banI jAya, ane guNo to kramasara vRddhi pAme che tethI te asat Thare che. teonuM kathana evuM che ke - mavasatuM' arthAt jeo kramapUrvaka vikAsa pAmatA nathI, te vastu asatuM eTale khoTI che.' AthI zrIarihaMta devonA guNono paNa kramasara vikAsa hoI, te jaNAvavA mATe, "pahelAM sAmAnya upamA ane pachI viziSTa upamA ApavI joIe, temanA matanuM khaMDana karavA mATe kahe che ke - "puruSavaracitamyaH A padathI arihaMto devone puruSa chatAM varagandhahastinA jevA' ema upamA ApI che, teone mArA namaskAra thAo. A upamAmAM "zudra hAthIone nasADavA' vagere dharmo dvArA gaMdhahastinI sAthe zrIarihaMta devonuM samAnapaNuM jaNAyuM che. jema gandhahastinI
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.123 285 gaMdha mAtrathI te pradezamAM pharatA-rahetA bIjA zuddha sAmAnya hAthIo bhAgI jAya che, tema dhAnyane nukazAna karanAra tIDa, popaTa, mUSaka-uMdara vagere Itio, kolerA, marakI, plega, Adi jIvaleNa rogo rUpa mArIo, pararAjyanA AkramaNa athavA lokono baLavo, duSkALa e sarva upadravarUpa tuccha hAthIo bhagavaMtanA acijya puNyaprabhAvathI ane temanA vihAranA pavananI gaMdhathI nAsI jAya che. A pramANe arihaMta bhagavaMta zreSTha gaMdhahasti samAna che. ahIM prathama siMha, pachI kamala, pachI gaMdhahastinI upamA ApI temAM gaMdhahastithI paNa siMha balavAna che, jyAre kamalo to sAmAnya che, ethI ahIM prathamasiMha chelle gaMdhahastinI upamA ApI te temanA mate akrama che, chatAM te doSarUpa nathI, kAraNake teo kahe che tema 'vyAkhyAmAM krama na hoya to, vyAkhyaya-padArtha asat kare che e vAta ghaTatI nathI, vastutaH sAmAnya ke viziSTa samasta guNo AtmAmAM paraspara sApekSapaNe sAthe ja rahelA che ane tethI te guNo ke te guNavALA guNI evA bhagavaMtanI stuti kramathI ke utkramathI game te rItie karavAmAM koI doSa nathI. A pramANe "pariguttamA '' vagere cAra padothI zrIarihaMta bhagavaMtonI stuti karavAmAM kayA vizeSa hetu che te jaNAvyuM. AthI A trIjI saMpadAnuM nAma stotavizeSahetu saMpadA" che. have te stuti karavA yogya zrIarihaMta devo sAmAnya rItie lokamAM kevA upayogI che ? te jaNAvanArAM pAMca padothI 'stotavya sAmAnya upayoga" nAmanI cothI saMpadAnuM varNana kare che - 'noputtamavi, nAnIrAI, nodiyA, nokapivAdi no panIra' emAM 'nolottamyaH eTale lokomAM jeo uttama che, teone namaskAra thAo. "je zabdo samUhanA vAcaka hoya che, te zabdo te samUhanA amuka avayavo-aMza vibhAganA paNa vAcaka hoya che." evo vyAkaraNazAstrano nyAya hovAthI jo ke dharmAstikAyAdi pAMca astikAyonA samUhavALA kSetra (cauda rAja) loka kahevAya che. kaheluM che ke, dharmAstikAya vagere dravyo je kSetra arthAt AkAzamAM hoya, te AkAzAstikAya kSetra, te dharmAstikAyAdi dravyo sAthe 'loka' kahevAya che ane tethI viparIta eTale jyAM dharmAstikAyAdi dravyo na vartatA hoya, te kSetrane ekalAM AkAzane "aloka' kahevAya che." to paNa ahi loka zabdathI "sarva bhavya prANIo rUpa loka samajavo. ema kahevAmAM e kAraNa che ke bhagavaMtane ahi uttama kahyA, te samAna jAtivALAomAM uttamatA hoya te vAstavika che, halkI jAtithI ucca jAtimAM uttamatA hovI-emAM khAsa vizeSa nathI, ema to abhavyanI apekSAe sarva bhavyo uttama che ja, te apekSAe bhagavaMtanI uttamatA jaNAvavAmAM kazo ja atizaya nathI. eTalA mATe teo sajAtIya evA bhavya jIvomAM uttama che-ema kahyuM, kAraNake, sarva bhavya prANIomAM sakala kalyANanA kAraNabhUta tathAbhavyatva nAmano bhAva to mAtra bhagavaMtamAM ja rahelo che, evA lokottama bhagavaMtone namaskAra thAo. nonAthebhyaH' eTale lokanA nAthone aprApta vastune prApta karAvavI, te yoga ane prApta thayelI vastunuM rakSaNa karavuM, te kSema kahevAya. e yoga ane kSemane karanArA teo nAtha kahevAya. ahIM bhagavaMtone lokanA nAtha kahyA che, te sarva bhavya prANI rUpa lokanI apekSAe nahi, kAraNake bhavyomAM paNa je jAtibhavya vagere hoya che, teone bhagavaMtathI yoga-kSema thaI zake nahi, jo tema thAya to samagra jIvono mokSa thaI jAya, mATe ahIM bhagavAna te bhavya prANIonA yoga-kSemarUpe nAtha ghaTI zake che, ke jeomAM dharmabIjanI sthApanA vagere guNo pragaTa thaI zake tevI viziSTatA hoya, tethI ahIM tevA viziSTa bhavya prANIo rUpa "loka' samajavo. tevA bhavya jIvomAM bhagavaMto dharmabIjanuM AdhAna-sthApana, dharma-aMkurano prAdurbhAva ane tenuM poSaNa vagere karAvanAra hovAthI yogane karanArA che, tathA tenuM rAga-dveSAdi Antarika
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 yogazAstrano gurjarAnuvAda zatruonA upadravathI rakSaNa karanArA hovAthI kSema karanAra che, eTale tevA viziSTa bhavya prANI rUpa lokanA teo nAtha che, "te lokanAthone namaskAra thAo." nodigiH "eTale ke "lokanA hitakArakone ahIM lokazabdathI "codarAja lokavArtA' ekendriya mAMDI paMcendriya sudhInA sarva vyavahArarAzinA jIvo ema artha karavo. kAraNa ke, bhagavaMta samyagdarzana vagere mokSamArgano upadeza karIne te sarva jIvonuM sva ke parathI thatA duHkhothI rakSaNa karavA rUpa hita karanArA che. mATe teo "sarva vyavahAra rAzinA jIvo rUpa lokanA hitakAraka che, teone mArA namaskAra thAo.' 'nopravIga" eTale "lokane dIpakanI mAphaka prakAza ApanArA bhagavaMtone namaskAra thAo' ahIM loka zabdathI "viziSTa saMjJI paMcendriyajIvo rUpa loka' artha karavo, kAraNake, bhagavaMto tevA viziSTa saMjJIjIvone te te prakAranI dezanArUpI jJAnanA kiraNo vaDe mithyAtvaajJAnarUpa aMdhakArano nAza karIne yathAyogya zeyabhAvano prakAza kare che. tethI viziSTa saMjJI lokane aMge bhagavaMtonuM prakAza karavA rUpa pradIpapaNuM ghaTe che. jema dIpaka paNa aMdhane prakAza karI zakato nathI, temAM tenuM aMdhatva kAraNa che, tema ahIM bhagavaMto paNa tevA ghanamithyAtvAdi-rUpa aMdhatvavALA jIvone pratibodha karI zake nahi. temAM tenA mithyAtvAdirUpa aMdhatva kAraNa samajavuM. mATe viziSTa saMjJI prANIo rUpa lokamAM pradIpa samAna hovAthI bhagavaMto 'lokapradIpa che. temane namaskAra ho tathA- noksapradotaRgya: "lokane sUrya mAphaka pradyota karanArA bhagavaMtone namaskAra thAo' ahIM loka zabdathI viziSTa cauda pUrvanA jJAnavALA (gaNadhara) bhagavaMta levA. kAraNake teomAM vAstavika pradyota karavApaNuM ghaTe che. ahIM prakAza karavA yogya sAta ke nava tattvo samajavo. te tattvone yathArthapaNe teo ja jANI zake che ke, jeomAM viziSTa yogyatA hoya. A tattvono prakAza dareka pUrvadharomAM paNa sarakho hoto nathI. kAraNake pUrvadharo paNa mAMhomAMhe che sthAna vRddhi-hAni-tAratamyavALA hoya che. temAM paNa navapUrvathI adhikajJAnavALA sarve nakkI samyagudRSTi hoya ja. ahIM 'pradyota" eTale "viziSTa prakAranA nayanipAdikathI saMpUrNa tattvajJAnanA anubhavanI yogyatA viziSTa caudapUrvadharone ja hoya. mATe ahIM viziSTa caudapUrvadharo rUpI loka "sUryathI jema sUryavikAsI kamaLa khIle, tema gaNadhara sarakhA viziSTa caudapUrvone jIvAdi tattvono praghAta karanAra bhagavaMtone "lokapradyotakara' jANavA. sAmAnya kamaLo ke bIjA puSpo mATe jema sUrya pradyota karanAra banato nathI, jeTalo sUryavikAsI kamala mATe pradyotakara bane che, tema gaNadhara bhagavaMtonA aMge tIrthakara bhagavaMto jeTalA pramANamAM jIvAdika tattvone praghAta karanAra thAya che, teTalA sAmAnya caudapUrvIo mATe pradyotakara banatA nathI. ema lokottama vagere pAMca prakArothI paropakAra karanAra hovAthI stotavya-saMpadAnI sAmAnya upayoga' nAmanI pAMca padavALI A cothI saMpadA kahI. have A pAMca padavALI upayoga-saMpadAnA je hetuo jaNAvanArI "upayoga-hetu-saMpadA' nAmanI pAMcamI saMpadA kahe che- amApa, gyA" mAyA, saUTU, vodiyA' temAM 'amaya eTale abhaya denAra bhagavaMtone namaskAra thAo. ahIM Alokabhaya, paralokabhaya, AdAnabhaya, akasmAtabhaya, AjIvikAbhaya, maraNabhaya, ane apayazabhaya-ema sAta prakAranA bhaya kahyA che, tenAthI pratipakSamAM bhayanA abhAvane abhaya kahe che. eTale ke saMpUrNa kalyANakArI evA dharmanI bhUmikAmAM kAraNabhUta je viziSTa AtmasvAthya te abhaya kahevAya. keTalAMka tene vairya paNa kahe che. AvA prakAranuM abhaya denArA tIrthakara bhagavaMto ja che. kAraNake teo potAnA guNonA prakarmayoge acinya zaktivALA hoya che. tathA
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.123 287 paropakAra karavAnA svabhAvavALA che. (paropakAra karavAnI bhAvanA chatAM zakti na hoya ane zakti chatAM guNo na hoya to paropakAra thaI zakato nathI. bhagavaMto e sarva atizayavALA hovAthI teo sAcA paropakAra dvArA abhayane-Atma-svAthyane denAra che.) mATe teo abhaya ApanArA che. tevA abhaya denArane namaskAra thAo. cakSamya eTale 'cakSune ApanAra evA bhagavaMtone namaskAra thAo." ahIM tattvajJAnamAM kAraNabhUta viziSTa AtmadharmarUpa cakSu samajavA, bIjAo tene zraddhA kahe che, jema cakSu vinAno bIjAne dekhavA mATe ayogya che, tema zraddhA-rahita AtmA paNa vastu tattvanAM darzana mATe ayogya che- arthAta tattvadarzana pAmI zakato nathI ane tethI kalyANa-cakSu sarakhI e zraddhA pragaTa thatAM jIvane vAstavika vastutatvanuM jJAna-darzana thAya che. dharmarUpa kalpavRkSanA avaSya bIjasvarUpa AvI zraddhA bhagavaMtothI ja thAya che. AvA cakSu ApanArA hovAthI cahyuM ApanAra evA bhagavaMtone namaskAra thAo. mASyi : eTale "mokSamArga denArane namaskAra thAo ahIM mArga eTale sarpanA daranI jema sIdho, viziSTa, guNasthAnakone prApta karAvanAra svarasavAhI arthAt AtmasvarUpano anubhava karAvanAra karmakSayopazama svarUpa samajavo- eTale cittanuM avakragamana-mokSa-sAdhanAne anukuLa cittanI pravRtti tene mArga kahyo che' bIjAonA mate je citta-pravRttinI pAchaLa mokSa hetu hoya, je citta-pravRtti svarUpe mokSasAdhaka hoya ane jenuM pariNAma-phala paNa mokSa hoya-ema hetu svarUpa ane phaLathI je zuddha che, eTale ke hetu, svarUpa ane phaLa traNemAM jyAM mokSa sivAya citta-pravRtti na hoya, tene sukha kahevAmAM Ave che ane te mokSano mArga che. A mArganA abhAvamAM yathAyogya guNasthAnanI prApti thaI zake nahi. kAraNake mArganI viSamatAthI cittanI skUlanA thAya che ane tenAthI guNonI prAptimAM vighna Ave che. Avo sarala-satya mArga bhagavaMtothI ja prApta thAya che. tethI teo mArgadAtA che. teone mAro namaskAra thAo. zaraNyA eTale zaraNa ApanArane namaskAra thAo ahIM 'bhayathI pIDitanI rakSA karavI te zaraNa kahevAya. A saMsArarUpa bhayaMkara aTavImAM atikliSTa-rAgadveSAdithI pIDAtA jIvone duHkhonI paraMparAthI thatA cittanA saMkalezarUpa muMjhavaNamAM AtmAne tattvaciMtananA adhyavasAyo je suMdara AzvAsana ApanAra hovAthI te zaraNa-AzarArUpa che.' bIjAo "zaraNa eTale vizeSa prakAre tattva jANavA IcchA' ema kahe che. e tattvaciMtananA adhyavasAyothI ja jIvane. tattvaprAptimAM kAraNarUpa 1. tattvazravaNanI IcchA, ra tattvanuM zravaNa, 3. tattvanuM grahaNa, 4. tattvanI hRdayamAM dhAraNA, 5. tethI viziSTa jJAna arthAt vijJAna, 6. vijJAnathI vicAraNA-tarka 7. apoha-tattvano nirNaya 8. tattvano daDha rAga-e ATha buddhinA guNo pragaTa thAya che. jo tattvaciMtananA adhyavasAyo ja na hoya to e guNo pragaTe nahi-tevA adhyavasAyo sivAya te buddhinA guNo pragaTe nahi. paNa guNono AbhAsa saMbhave che ane tethI AtmAno koI svArtha sadhAto nathI, vastutaH aneka duHkhomAM muMjhAelA jIvane AzvAsana ApanAra ane buddhinA guNo pragaTAvanAra e tattvanI ciMtA ja che, mATe te sAcuM zaraNa che. e tattva citArUpa zaraNa bhagavaMtothI prApta thAya che, mATe teo zaraNadAtA che, teone mArA namaskAra ho. tathA- vofdhaga: eTale bodhi-jinezvara-kathita dharmanI prApti. A bodhi yathApravRttakaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa adhyavasAyajanya sAmarthyane phoravavAnA yoge pUrva nahi bhedAelI rAga-dveSanI graMthino bheda thavAthI pragaTa thanAruM ane pazcAnupUrvinA krame prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya lakSaNo
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 yogazAstrano gurjarInuvAda jemAM pragaTelAM che te tatvArthanI zraddhArUpa samyagdarzana samajavuM. bIjAo A bodhine "vijJapti' kahe che. upara jaNAvyA te abhaya. cakSu mArga, zaraNa ane bodhi ane pAMceya apunabaMdhakane prApta thAya che. jyAre punabaMdhakane A pAMca yathArtha svarUpamAM pragaTa thatA nathI. mATe bhagavaMto A pAMca bhAvonuM apunabaMdhakane dAna, karanArA che- ema samajavuM. A pAMce bhAvo uttarottara pUrva-pUrvanA phaLarUpa che. te A pramANe - abhayanuM phaLa cakSu, cakSunuM phaLa mArga, mArganuM phaLa zaraNa, ane zaraNanuM phala bodhi che. te bodhi bhagavaMtothI thAya che. mATe teo bodhidAtA che. teone namaskAra ho. A abhayadAna, cakSudAna, mArgadAna, zaraNadAna ane bodhidAnathI pUrva jaNAvI te upayoga saMpadAnI siddhi che, tethI upayoga-saMpadAmAM heturUpa pAMcapadavALI A pAMcamI upayoga-hetusaMpadA' kahI. have 'stotavyasaMpadAnI ja vizeSa upayogarUpa saMpadA kahe che- __'dhammadayANaM, dhammadesayANaM dhammanAyagANaM dhammasArahINaM, dhammavaracAUraMtacakkavaTTINaM temA tha gya eTale "dharmadAtAne namaskAra thAo. ahIM dharma-cAritra viratirUpa jANavo. te dharma, sAdhu ane zrAvaka saMbaMdhI ema be prakArano jANavo. sarvasAvaghanA tyAgarUpa yatidharma, thoDA pApanA tyAgarUpa dezavirati arthAt zrAvaka-dharma A baMne virati-dharma bhagavaMtoe batAvela hovAthI temanAthI ja prApta thAya che. bIjA hetuo hovA chatAM paNa viratidharmanI prAptimAM pradhAna-hetu bhagavaMto ja che, teo dharmadAtA che, tethI temane namaskAra ho. dharmadAyakapaNuM dharmadezanA karavA dvArA thAya che, bIjA prakAre nahi; 1 'ghaziSya: eTale "dharmanI dezanA denArane namaskAra thAo' AgaLa jaNAvyA te be prakAravALA viratidharmanI dezanA jIvone niSphaLa nahi. paraMtu suMdara saphaLa thAya tevI rIte teonI yogyatA pramANe denArA hovAthI bhagavaMto dharmadezaka che, mATe temane namaskAra thAo. gharSanAMkhya arthAtu dharmanA nAyakone namaskAra thAo. upara kahyA te cAritra dharmanA nAyaka bhagavaMto che, kAraNake teoe dharmane AtmasAt karyA che, teo te dharmanA pUrNa utkarSane pAmyA che, tathA uttama phaLane bhogave che, temane te dharmano vighAta ke viraha thato nathI, te kAraNe teo ja dharmanA nAyaka che, teone amArA namaskAra thAo. "thasAraSyiH eTale "dharmanA sArithane namaskAra thAo. bhagavaMto cAritradharmanI sva-paramAM samyapha pravRtti-karAvavAthI tenuM pAlana karavA-karAvavAthI ane IndriyorUpa ghoDAonuM damana karanAra-karAvanAra hovAthI dharma-rathanA sAcA sArathi che, teone amArA namaskAra thAo. dharmavaravaturantavartimyaH eTale "zreSTha caturaMta dharmacakravartIone namaskAra thAo. ahI dharma eTale cAritradharma. te dharma kaSa, cheda ane tApa e traNa kasoTIthI atyaMta zuddha hovAthI bauddha vageree batAvelA dharmacakranI apekSAe zreSTha che. vaLI cakravartInuM cakra mAtra A lokanuM ja hita kare che, jyAre A viratirUpa dharmacakra to ubhaya lokanuM hita kare che, te kAraNe tenAthI zreSTha che. vaLI nAraka, tiryaca, manuSya ane deva ema cAra gatirUpa saMsArano aMta karanAra hovAthI te "caturaMta che. vaLI A viratidharma raudradhyAna, mithyAttva Adi bhAva zatruono nAza karanAra che, mATe cakrasamAna che. e pramANe zreSTha cAturaMta dharmacakavALA dharmacakravartI bhagavaMtone namaskAra thAo. ahIM caturaMtane badale cAturaMta zabda che. temAM cA ne badale cA che, te "samRddhavitvIddAm' si.he. 8-1-48 sUtrathI thAya che. e mujaba "dharmadAtA' vagere pAMca prakAre bhagavaMta vizeSa upayogI che, mATe teo stuti karavA lAyaka che -ema kahI. stotavyasaMpadAnI ja vizeSa upayoga' nAmanI A pAMca padavALI chaThThI saMpadA kahI, have jeo ema mAne che ke
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.123 289 vastuone ke tenA bhAvo-paryAyone jANo ke na jANo, ISTa tattvane to jANo. kIDIo ATalI saMkhyAmAM che e prakAranA IzvaranA kIDInI saMkhyAnA jJAnanuM amAre zuM prayojana che?" (pramANavArtika 1/33) ema mAnanArA bauddho sarvajJane "sarva padArthonuM jJAna nahi mAnatA mAtra ISTatattvanuM ja jJAna mAne che. teonuM khaMDana karatA kahe che keH MhiyavaranA-haMsA tharA vidga-3mari, AtihatavajJAna-varzana regyaH eTale apratikata-mbalanA nahi pAmanArA jJAna-darzanane dhAraNa karanArAne namaskAra thAo. ahIM koI paNa dravya kSetra-kALa, ane bhAvamAM skUlanA nahi pAmanArA mATe "apratihata' tathA sarva AvaraNa-karmono kSaya thavAthI kSAyika bhAve pragaTelAM mATe zreSTha-evAM vizeSabodharUpa kevalajJAnane ane sAmAnya bodharUpa kevaladarzanane jeo dhAraNa kare che, teo apratihata-jJAna-darzanavALA kahevAya. bhagavaMto tevA eTalA mATe kahevAya che. ke, teonA jJAna-darzana-sarvathA AvaraNothI mukta che, ane tethI te sarva viSayonuM jJAna ane darzana pAmelA che. temAM paNa pahelAM jJAna ane pachI darzana kahevAnuM kAraNa e che ke - sarva labdhio jIvane jyAre te sAkAra arthAt jJAnanA upayogamAM hoya che, tyAre pragaTe che. mATe jJAnanI viziSTatA che-ema jaNAvavA mATe prathama jJAna kaheluM che. AvA jJAna-darzanavALAne paNa keTalAko' je Izvarane chadmastha (saMsArI) mAnavAvALA che. teo kahe che- "jJAnI dharmatIrthane karanArA ane paramapada eTale mokSane pAmelA paNa pharI pAchA tIrthanI rakSA karavA mATe saMsAramAM Ave che. vaLI- jeonA karmarUpa IMdhaNI baLI javA chatAM saMsArano nAza karIne punaH saMsAramAM janme che; vaLI pote sthApelA dharma-tIrthane koI nAza karaze' evo bhaya mokSamAM paNa rahevAthI bIkaNa evA temano mokSa paNa asthira che, vaLI pote mukta ane saMsArI paNa che-chatAM bIjAono mokSa karavAmAM jeo zUravIra che. bhagavan! tamArA zAsanathI bhraSTa thaelAonI upara AvA visaMvAdo rUpa mohanuM rAjya athavA to mUDhatA varte che !" A mAnyAtAnA khaMDana mATe jaNAve che - "vyavRtiSThAmyaH chadma eTale AtmAnA jJAnAdiguNone chAdana karanArA-DhAMkanArA jJAnavaraNIya vagere karmo tathA te karmabaMdhane yogya jIvanI saMsArI azuddha avasthA, athavA "karma ane saMsAra. te chadama' A chadama jeone TaLI gayA che. teo "vyAvattachA' kahevAya teone amArA namaskAra ho, ahIM ema samajavuM ke, jyAM sudhI saMsAra-chAno kSaya na thAya, tyAM sudhI mokSa thato nathI ane mokSa thayA pachI janma dhAraNa karavo te banatuM nathI. kAraNake pharI janma levAnuM kAraNa teonuM rahetuM nathI. koI ema kahe ke, "pote sthApana karelA dharmatIrthano nAza, upadrava karanArA jyAre jyAre pAke, tyAre tyAre teono parAbhava karavo te yukta che ane te kAraNathI teo pote pharI janma le che." e bacAva paNa ajJAnarUpa che, kAraNa ke, moha, mamatva vagara tIrthano rAga, teno parAbhava nahi sahevo ke tenI rakSA karavI, vagere vikalpo AtmAne thatA nathI. te vikalpo mohajanya che ane Avo moha hovA chatAM teono mokSa che, athavA mokSa thavA chatAM paNa Avo moha che-ema kahevuM te paNa eka ajJAnajanya pralApa mAtra che ane asatya che. e pramANe apratihata zreSTha jJAna-darzananA dhAraka ane karma tathA saMsAra jemanA naSTa thaI gayA che, mATe te svarUpathI teo stuti karavA lAyaka che, ema kahIne stotavya-saMpadAnuM ja kAraNa svarUpa batAvanArI A "sakAraNa svarUpa saMpadA' nAmanI be padonI sAtamI saMpadA kahI have 'pratimAtramasavidA' arthAt jagata mAtra brAntirUpa che, tethI asat che, avighArUpa che ema samajI sarva bhAvone mAtra jIvanI bhramaNArUpa mAnanArA "avidyAvAdIo' zrI arihaMta devAdine paNa paramArthathI
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 yogazAstrano gurjarAnuvAda kAlpanika asat svarUpa mAne che, teonuM khaMDana karatA kahe che niui nAvayA, vinA, tArayAI vRddhA, vodayA, muttAIi TUT temAM 'vinegyA' eTale rAgAdi zatruone jitelA hovAthI jina, teone namaskAra thAo, prANImAtrane viSe rAga-dveSa vigere anubhavasiddha hovAthI e kAMI bhrama-svarUpa ke kAlpanika nathI. ahIM koI kahe che ke-rAgAdino anubhava thAya che, te paNa bhramaNA che, to te tadana khoTuM che. kAraNake sva anubhavo paNa ema kalpanA mAnavAmAM Ave to jIvane sukha-duHkha vagere anubhavo thAya che, to te bhramapAtra banI jaze ane tethI to mULa siddhAMta ja uDI jaze mATe rAga-dveSa vagere sat che ane tethI teno vijaya karanArA "jina" paNa sat che. - kalpanA-svarUpa nathI, vaLI kApabregya: eTale e jina-bhagavaMto sadupadeza vigere dvArA bIjA AtmAone e ja rAgAdi zatruono vijaya karAvanAra paNa che jethI teo nApa' eTale rAgAdine jitADanArA paNa che, teone namaskAra thAo. vaLI mAtra kALane je dareka kAryomAM kAraNa mAnanArA anaMtanA ziSyo, bhagavaMtone paNa vastutaH saMsAra-samudrathI tarelA mAnatA nathI. kAraNake teo ema mAne che ke- 'vani vuiM naM vartana' arthAta kALathI ja AkhA jagatanA sarva bhAvonuM parAvartana pheraphAra thayA kare che tenuM khaMDana karatA kahe che- ' ta myaH tAragaH ' eTale svayaM saMsAra samudrathI tarelA ane bIjAone tAranArA' evA tamone amArA namaskAra thAo. bhagavaMto samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa vahANa dvArA saMsAra-samudrano pAra pAmelA hovAthI 'tIrNa' che. saMsArathI pAra pAmelA teone pharI saMsAramAM avataravAnuM saMbhavita nathI. teo jo pharI paNa saMsAramAM avatare to mukti ja asatya Thare, mATe mukta AtmA pharI kadI saMsArI banatA nathI. ethI ja teo svarUpe tarelA che. je pramANe pote taryA, tema bIjAne paNa tAre che, mATe tAranArA paNa che. teone namaskAra thAo. A tarelA ane tAranArA bhagavaMtone paNa je amuka mImAMsako jJAnane pratyakSa nahi paNa parokSa mAne che, teo bodhavALA ke bodha karAvanArA mAnatA nathI. teo ema kahe che ke, pratyakSa di no vRddhi pratyakSortha eTale "ApaNane vastu to pratyakSa dekhAya che, paNa buddhi pratyakSa dekhAtI nathI. mATe buddhi AtmAthI parokSa che, "jo te pratyakSa hoya to padArthonI jema te paNa dekhAvI joIe. A teonI mAnyatAne asat jaNAvatA kahe che ke vRSya, vothamyaH arthAta "svayaM bodhavALA ane bIjAne bodha karAvanArane namaskAra thAo. ajJAnatArUpI niMdrAmAM UMdhelA A jagatamAM bhagavaMtoe je jJAna potAne jaNAve che. tathA padArthane paNa jaNAve che. tevA potAnA ja svasaMvidita jJAna dvArA koI bIjAnA upadeza vinA ja jIva, ajIva vagere tatvone jANyA che. tethI teo buddha che. ahIM ema samajavuM ke je jJAnanuM (svanuM) jJAna na thAya, te jJAnathI padArthanuM jJAna paNa thaI zakatuM nathI. jemake dIvo adaSTa rahe ane padArthone batAve tema banatuM nathI, vastutaH dIpaka jema pote potAnuM ane anya padArthonuM ema baMnenuM jJAna karAve che, tema jJAna paNa potAno ane anya padArthono ema sva - para prakAza kare che, ema paNa nahIM kahI zakAya ke - jema indriyo dekhAtI nathI, chatAM padArthonuM jJAna karAve che, tema jJAna paNa parokSa chatAM padArthanuM jJAna karAvI zake che. kAraNa ke padArtha jJAna karAvanAra je indriyo che, te to bhAvarUpa che ane te bhAva indriyo jJAnarUpa hovAthI AtmAne pratyakSa che ja. kahyuM paNa che ke pratyakSopanAmastha nArthaSTi prasiddhati' arthAt "je jJAnano pratyakSa upalaMbha-prApti nathI, tenAthI padArthanuM jJAna paNa thatuM nathI. mATe e pramANe bhagavaMtamAM buddhapaNuM siddha thAya che, vaLI e rItie bIjAone paNa teo bodha kare che mATe bodha karAvanAra bodhaka paNa che,
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.123 291 teone namaskAra thAo. have jeo ema mAne che ke, "jagata kartA-brahmAmAM maLI javuM-e ja mukti che." te saMtapananA ziSyo bhagavaMtane paNa vAstavika "mukta" mAnatA nathI teo kahe che ke- "vradAvat drahAsaktAnAM sthitiH arthAt "jevI brahmanI sthiti che, tevI brahmamAM maLI gaelAnI paNa sthiti thAya che.' teonA e matanuM khaMDana karatA kahe che- "muvocca: vacca: arthAt karma-baMdhanathI pote mukta thayelA ane bIjAone mukta karAvanArAone namaskAra thAo. je karmonuM phaLa cAragati svarUpa saMsAra che, te vicitra karmonA baMdhanathI chuTelA hovAthI bhagavaMto mukta che. kRtakRtya ane teonuM kArya pUrNa siddha thaeluM che. teo mAne che tema jagatakartA-brahmamAM maLI javAthI AtmAnI kArya-pUrNatA thatI nathI. kAraNake-brahmAne to punaH jagata racavAnuM hovAthI teonA mate tenuM kArya adhurUM ja hoya che. eTaluM ja nahi paNa jagata racavAmAM ekanI hIna, ekanI uttama vagere avasthAo banAvavAthI rAga-dveSanI paNa siddhi thAya che. kAraNake rAgadveSa vinA jIvonI evI sukhI, duHkhI vagere avasthAo kema karI zakAya ? vaLI koI koInAmAM bhaLI jAya te paNa asatya che, kAraNake tema thavAmAM kAM to brahmAmAM bhaLanAra AtmAno abhAva thAya che, mATe jagatakartAomAM bhaLavAnuM mAnavuM te ajJAna-mUlaka che-asatya che, tethI AtmA svayaM karmathI mukta thAya che. evI ja rIte bhagavaMto bIjAone paNa karmabaMdhanothI mukta karAve che e siddha che- mATe ja bhagavaMto pote mukta che ane mUkAvanArA che. temane namaskAra thAo. ema jitelA jItADanArA, tarelA-tAranArA bodha pAmelA bodha pamADanArA. mukta ane mukAvanArA hoI potAnI jema bIjAne paNa samAna sukha-phaLa ApanArA che, ema jaNAvatI A cAra padanI 'potAnA sarakhA bIjAne phaLa karanArA' nAmanI AThamI saMpadA kahI. have buddhine yoge jJAna thAya che." ema mAnanArA kApilo-sAMkhyadarzanavALA bhagavaMtone sarvajJa ane sarvadarzI mAnatA nathI. teo ema mAne che ke vRddhavasitamathe purUSatatte arthAt 'buddhie vicArelA arthane AtmA jANe che' arthAt svayaM AtmA jJAna-darzana karI zakato nathI, paNa buddhi dvArA thatAM adhyavasAyothI padArtho jANe che-evI teonI mAnyatAnuM khaMDana karatAM jaNAve che- 'sarvenU sabrarisI' arthAta "sarvane jANe te sarvajJa ane sarvane dekhavAno jemano svabhAva che, te sarvadarzI teone namaskAra thAo, AtmAno svabhAva svayaM jANavA-dekhavAno che ja, paNa kamarUpa AvaraNono paDado ADo AvatAM te potAnA svabhAvano upayoga karI zakato nathI. jyAre e karmAvaraNo khasI jAya tyAre koInI sahAya vagara ja jJAna-darzanarUpa sva-svabhAvathI ja sarva jANe ane dekhe che. kaheluM che ke- "jIva' pote prakRtithI ja nirmala caMdra sarakho che, caMdranA kiraNonI jema AtmAne vijJAna che ane caMdranI ADe AvatAM vAdaLonI jema jIvane karmarUpa vAdaLo che," vaLI ema paNa ekAMta nathI ke buddhirUpI kAraNa vinA AtmAne buddhinA phaLarUpa vijJAna na ja thAya" vastutaH kAraNo kAryanI siddhi sudhI ja upayogI hoya che. pachI tenI AvazyakatA rahetI nathI. jIvane paNa karma-AvaraNo jyAM sudhI tUTyAM na hoya, tyAM sudhI bhale buddhirUpa kAraNanI AvazyakatA rahe, paNa saMpUrNa AvaraNo tUTyA pachI AtmAno jJAna-svabhAva pragaTa thatAM buddhi teone upayogI thatI nathI. jeone taravAnI sahaja zakti nathI. teone bhale tuMbaDuM, nAvaDI vagere upayogI hoya, paNa jeone taravAnI sahaja zakti pragaTI che, tevA tAru manuSyo matsya Adi jaLacaronI jema nAvaDI vagara ja tarI zake che, tema bhagavaMto sahaja jJAna darzana guNo pragaTa thayA pachI buddhi vinA ja sarva jANI-dekhI zake che, mATe buddhirUpa kAraNa vinA ja teo sarvajJa ane sarvadarzI che- e pragaTa satya che.
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292. yogazAstrano gurjarAnuvAda ahIM bIjAo ema paNa kahe che ke-- "jJAnathI sarva padArthomAM vizeSa dharmorUpa pharaka jaNAya che ane darzanathI sarva padArthonA sAmAnya dharmo athavA samAnatA dekhAya che, mATe eka bIjAno viSaya nahi hovAthI "sarva jANe che ane sarva dekhe che" ema kahevuM ayukta che, haju jJAna ane darzana baMne bhegA maLIne sarva jANI-dekhI zake che, te ghaTe che. svataMtrapaNe to nahi ja.' A kathana paNa vyAjabI nathI. kAraNake vastutaH sAmAnya ane vizeSae kAMI bhinna nathI je padArthomAM samAnatA dharma che, te ja padArthomAM viSamatA dharma paNa che, eTale ke samAnatA ane taratamatA dharmo je padArthanA che, te te padArtharUpa AdhAra (dharmI) to eka ja che, ane tethI te ja bhAvone jIva jJAna-svabhAvathI taratamatArUpe ane darzana svabhAvathI samAnarUpe jANe-dekhe che. e rItie jJAna-darzanathI sarva bhAvone jANe-dekhe che, kAraNake sarva padArtho jJAnadarzananA viSaya bane che, e samAdhAnamAM pharI zaMkA kare che ke ema chatAM paNa jJAnathI sarva padArthono vizeSa taratamatArUpe dharmo jaNAya che. paraMtu temAM rahelo chatAM sAmAnya dharma jaNAto nathI. ane darzanathI sarvapadArthomAM samAnatA dharma dekhAya che. paNa temAM rahelo taratamatA dharma dekhAto nathI. ema beya dharmone nahi jaNAvanArA bemAMthI mAtra eka ja dharmane jaNAvanArA jJAnane sarva jaNAvanAruM tathA eka ja dharmane dekhADanArA darzanane sarva dekhADanAruM kahevuM te ayogya che." tenA samAdhAnamAM kahe che ke, e kathana paNa ayogya che, kAraNake samAnatA ane tAratamyatA rUpa dharmo ane tenA AdhArabhUta padArtho rUpa dharmIo ekAnta bhinna ja che. ema nathI; te gauNapaNe samAnatA paNa jemAM che, tevA sarva padArtho jJAnathI vizeSa svarUpe jaNAve che ane gauNapaNe vizeSatA paNa jemAM che, tevA sarva padArtho darzanathI samAnarUpe dekhAya che. ema jJAna paNa sarva padArthonuM jJApaka che ane darzana paNa sarva padArthonuM darzaka che mATe, te rIte bhagavaMto saMpUrNa jJAna darzana guNavALA che, tethI sarvajJa sarvadarzI che- ema kahevAmAM khoTuM nathI. teone amAro namaskAra thAo. ema chatAM paNa AtmAne sarvagata-vyApaka mAnanArAo mukta thayA pachI paNa AtmAne sarvagata mAne che, paraMtu amuka sthAne ja rahe che, ema mAnatA nathI, teo kahe che ke- "mu: sarvatra titti, vyomavat tAparvavatA:' arthAt mukta AtmAo AkAzanI jema sarva saMtApa rahita sarvatra (vyApakapaNe) rahe che, temanA e matanuM khaMDana karatAM kahe che - 'zivamayatnamayamavitamagyamatrIvahiMmapurAvitti-siddhArUnAmatheya TAi saMpattA' arthAt nirupadrava guNovALA mokSasthAnane pAmelA teone mArA namaskAra thAo. te mokSasthAnanuM svarUpa jaNAve che ke, "zivam' eTale sarvaprakAranA upadravo vagaranuM 'manama' eTale potAnA svabhAvathI ke koI prayogathI paNa je calAyamAna thatuM nathI, acala che, 'marUna' eTale "vyAdhi ane vedanAnA kAraNabhUta zarIra ane mana'no tyAM abhAva hovAthI jyAM koI prakAranI vyAdhi ke vedanA nathI. 'anaMtamU' eTale tyAM rahelA AtmAone anaMta jJAna hoya che, mATe te sthAna anaMta che. akSayam eTale nAza pAmavAnA kAraNo na hovAthI kadI nAza nahi thanAruM-zAzvata che, "mavyAvatham' eTale karmo nahi hovAthI koI prakAranI pIDA vinAnuM punarAvRtti' eTale je sthAnethI pharI saMsAramAM AvavAnuM ke avataravAnuM nathI, tathA "siddhivinAmadheyam' eTale tyAM prANIo samApta prayojanavALA eTale ke kRtakRtya hoya che. mATe te sthAna cauda rAjalokanI upara aMtabhAgamAM che, te "siddhigati' evA nAmathI bolAya che- karmathI mukta thaelA AtmAonuM ja tyAM gamana hovAthI te pAMcamI ke AThamI gati kahevAya che, e rItie siddhigati evA uttama nAmavALuM "sthAnam' eTale AtmAo tyAM sthira rahe te mATe "sthAna' vyavahAranayathI je
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.123 293 'siddhikSetra kahevAya che. kahevuM che ke "ahIM manuSyalokamAMnA chellAM zarIrano tyAga karIne tyAM siddhikSetramAM jaIne kAyama mATe sthiratAthI vase che,' nizcayanayathI to AtmA potAnA mULa svarUpamAM ja rahe che, rame che ane sva-svarUpano AnaMda anubhave che. nizcayanayathI to "sarva padArtho potAnA svarUpamAM ja rahe che. koI dravya potAnA mULa svarUpane choDatuM nathI.' ema kaheluM che, AgaLa jaNAvelAM ziva, acala, Adi vizeSaNo paramArthathI sthAnane nahi paNa mukta AtmAne ghaTe che, to paNa sthAna ane sthAnIno abheda hovAthI upacArathI tyAM rahenAra sthAnInAM lakSaNo sthAnamAM paNa ghaTAvI zakAya che. evA prakAranA sthAnane pAmelA arthAt saMpUrNa paNa karmakSaya thavA rUpa saMsArI avasthA nAza thavAthI svAbhAvika AtmasvarUpa pragaTa thavAthI AtmAnuM zuddhasvarUpa pAmelA, AvA AtmAne ja "vibhu-vyApaka mAnIe to upara jaNAvyuM tevA vyavahAra ane nizcayarUpa siddhisthAnanI tene prApti thaI zake nahi, kAraNake sarvagata-vyApaka mAnavAthI te haMmezA sarvatra rahe, koI sthAna badalavAnuM bAkI rahe nahi ane tethI potAno bhAvasvarUpa nAza pAme nahi. badalAya nahi. te nitya kahevAya" Avo vyApaka AtmA sadAkALa eka svarUpe rahevAthI ekAnta nitya gaNAya ethI "tene saMsArI avasthAno nAza ane svasvarUpanI prApti' e pherabadalI temAM ghaTe nahi. AthI e nakkI thayuM ke jeo kSetrathI sarvavyApaka nathI teone ja saMsArI avasthAnA tyAgarUpa mokSa-avasthA yA siddhigati nAmanuM sthAna prApta thAya che. mATe je "vA pramANamAtmA' arthAt "AtmA potAnA zarIra pramANavALo che." ema je kahyuM che, te barAbara che. evA bhagavaMtone namaskAra thAo. buddhimaMta AtmAone evA ja bhagavaMto namaskaraNIya che. A sUtramAM AdimAM ane aMtamAM namaskAra karyo che, tethI vaccenAM padomAM paNa namaskAra saMbadha joDavo. vaLI bhayone jitanArA paNa e arihaMto ja che, bIjA nahi-ema pratipAdana karavA upasaMhAra karatA kahe che- namo niVIri, niyamathAi arthAta jinone bhayo jitanArAone namaskAra thAo." no ane nira' eno artha pahelA kahI gayA, te pramANe jANavo ane vimAnI eTale "saMsArarUpa prapaMcathI nivRtta thaelA hovAthI koIpaNa bhaya jeoe nathI-sarva bhayono jeoe kSaya karelo che- evA arihaMta bhagavaMtone namaskAra thAo. e pramANe "satra thI AraMbhI niyamathI' sudhInA pAThamAM traNa vAkyothI jJAna-darzanAdi pradhAna guNonA kadI kSaya na thAya tevA mokSarUpa pradhAna phaLanI prApti nAmanI navamI saMpadA jaNAvI. ahIM ema zaMkA na karavI ke, eka ja prakAranA vizeSaNothI vAraMvAra stuti karavA rU5 punaruktakti doSa kema na lAge? kAraNake, stuti vAraMvAra karavA chatAM paNa punarukti doSa lAgato nathI. kahyuM che ke - "svAdhyAya dhyAna tapa, auSadha, upadeza, stuti, dAna, vidyamAna, guNonuM kIrtana A sarva vAraMvAra karavA chatAM punarukti doSa manAto nathI." (A. ni.159) A zakastava-"namotthaNe kahyA pachI prANipAta eTale namaskAra karAto hovAthI navasaMpadAvALA A "namotthaNe" sUtranuM "praNipAta deDaka' evuM paNa nAma kahevAya che jinezvarI tIrthanI sthApanA kare te pahelA teonA janma Adi kalyANakonA samaye paNa potAnA vimAnamAM rahyA rahyA zakramahArAjA AnA vaDe te tIrthakara bhagavaMtonI stuti kare che e kAraNathI A sUtranuM zakastava' evuM paNa nAma che. A sUtra ghaNe bhAge bhAva-arihaMtane AzrIne bhaNAya che. chatAM sthApanAarihaMtanI pratimAmAM bhAva arihaMta'no Aropa karIne pratimAjI sanmukha bolavAmAM doSa nathI praNipAta, pachI atIta, anAgata ane vartamAna jinezvarone vaMdana karavA mATe keTalAMka loko A gAthA paNa bhaNe che.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 yogazAstrano gurjarAnuvAda je a aiyA siddhA, je a bhavissaMti NAgae kAle / saMpai a vaTTamANA savve tiviheNa vaMdAmi // 1 // jeo bhUtakALamAM siddha thayA, bhaviSyamAM thaze ane vartamAnamAM vartI rahelA che, te sarvane mana, vacana ane kAyAthI huM vaMdanA karuM chuM. arihaMtaceIyANaM sUtranA artha tyAra pachI ubhA thaI sthApanA pratimA jinane vaMdana karavA mATe jinamudrAthI 'rihaMta-phayA' vagere sUtra bolavuM, ahIM AgaLa jemanuM svarUpa varNavyuM che, te bhAva arihaMtonI pratimArUpa caityone arihaMta caityo jANavA. caitya eTale pratimA teno artha jaNAve che- aMtakaraNa ja citta kahevAya. te (cittano) bhAva ke te cittanuM kArya, te caitya kahevAya. siddhahema vyAkaraNanA "vahAvitvAn ' (7/1, 51) sUtrathI citta zabdane TraNa pratyaya lAgavAthI caitya zabda taiyAra thayo. tene bahuvacanAnta karavAthI caityo thAya. zrI arihaMta devonI pratimAo cittamAM uttama samAdhirUpa bhAvane utpanna karanArI hovAthI sAdhanamAM sAdhyano Aropa karavAthI tene paNa caityo kahevAmAM Ave che e arihaMtonA caityone vaMdana karavA mATe kAussagna karuM chuM- arihaMta-vephasAI varemi 3 arthane jaNAvatuM A pada . have kAussagga zabdano artha kahe che. jyAM sudhI kAussagga mudrAvALA zarIrathI kAussagna karuM tyAM sudhI kAyAthI jinamudrAno AkAra, vacanathI mauna ane manathI ciMtana karAtA sUtranA arthanA AlaMbanarUpa dhyAna A sivAya bAkInI kriyAono huM tyAga karuM chuM evI pratijJA karAya che. have kyA nimitte kAussagna karAya che, te kahe che- vaMtaUvattiyANa vaMna-pratyaya, eTale mana, vacana-ane kAyAnI prazasta pravRttirUpa vaMdana-nimitte kAussagna karuM chuM. arthAta kAussagga dvArA vaMdana thAo. ahiM pratyaya-zabdanuM 'vattiyANa' rUpa ArSa-prayogathI siddha thayuM che. Ama vaMdana karavAnI bhAvanAthI vaMdana-nimitte kAussagna karuM chuM. mane vaMdana-lAbha maLo tathA pUmAvattiyA' = pUnA pratyayam' eTale gaMdha, vAsa, pUSpo AdithI arcana karavuM. te pUjana kahevAya. te nimitte kAussagna karuM chuM temaja sakSaravattiyANa = sAra-pratyayam eTale zreSTha vastra, AbhUSaNAdikathI arcana karavuM, te satkAra te mATe kAussagna karuM chuM. ahi ziSya prazna karyo ke, munine dravya pUjAno adhikAra na hovAthI A gaMdha mAlya vastra AbhUSaNa dravyapUjA che, te kevI rIte karI zake ? vaLI zrAvaka to te dravyathI pUjana satkAra karanAro che, eTale kAussagga dvArA pUjanasatkAranI prArthanA karavI, te teone mATe niSphaLa che, to zA mATe kare ? tenuM samAdhAna karatAM jaNAve che ke sAdhune svayaM dravyapUjana karavAno niSedha che, paNa bIjAo dvArA te karAvavAno ke anumodanAno niSedha nathI. kAraNake dravyastavanA adhikAramAM jaNAvyA pramANe "jeo saMpUrNa virati pAmyA nathI, tevA dezavirati zrAvake saMsAra ghaTADavA mATe A dravyastava karavuM yogya che. ItyAdi vaLI jinamaMdiranA adhikAramAM sAdhue teno upadeza Apavo, jema ke bhaktithI je tRNa kuTIra karI jinamaMdira banAve che, tathA puSpamAtrathI pUjA kare che, tenAthI je puNya baMdhAya che tenuM mApa koNa karI zake ?" A pramANe dravyastava karAvavAno niSedha nathI ane jinezvaradevanI bIjAoe karelI pUjA ke satkAranA darzana karatAM harSathI anumodanA thAya. teno paNa niSedha nathI. mahAvratadhArI vajarSi eTale vajasvAmIe dravyastava karAvavAnuM kArya pote svayaM karyuM che, tathA pU. umAsvAtijI mahArAjanA graMthomAM e viSayamAM dezanA paNa che. A pramANe sAdhune dravyastava karAvavAno ane anumodavAno adhikAra che. mAtra svayaM karavAno niSedha che. tema ja zrAvakane
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 295 svayaM pUjA-satkAra karavAno adhikAra hovAthI pUjA-satkAra karavA chatAM tenA bhAvanI vRddhithI pUjA satkAranuM adhika phaLa meLavavA mATe kAussagga dvArA pUjA-satkAranI prArthanA kare, te niSphaLa nathI. Ama sAdhu ane zrAvakane kAussaggamAM doSa nathI tathA sammAnavattiyANa sanmAna-pratyayam eTale sanmAna-nimitte, stuti-stavanAdi karavA, te sanmAna kahevAya. bIjA AcAryo mAnasika prItine sanmAna mAne che, have A vaMdana pUjana satkAra, sanmAna zA mATe karavAnA che ? te kahe cheH- vohinAmavattiyANa bodhilAbha pratyaya' eTale zrI arihaMta bhagavaMte kahelA dharmanI prAptirUpa bodhilAbha mATe, vaLI, bodhilAbha zA mATe? to kahe cheH- nivavattiyALuM' pratyayam eTale janmAdi upasarganA abhAvavALo je mokSa, te ja mATe bodhilAbha. nirUpasarga tRtIya prakAza, zlo.123 4444 = = zaMkA karI ke sAdhu ane zrAvakane bodhilAbha to che ja to pachI tenI prArthanA zA mATe ? vaLI bodhilAbhanuM phala mokSa che ane te hovAthI mokSa thavAno ja, pachI prArthanA zA mATe ? tenA samAdhAnamAM kahe che- koI AkarA karmodaya yoge teno nAza paNa saMbhave che, mATe nAza na thAya ane nAza pAmeluM pharI prApta thAya, te mATe bodhilAbhanI prArthanA karavI niSphaLa nathI. e bhavAntaramAM thAya, te mATe prArthanA hitakArI che, te mATe kAussagga karavo te yogya che. e pramANe kAryotsarga karavA chatAM paNa tenI sAthe zraddhAdi guNo na hoya to ISTa kArya siddha thatuM nathI mATe kahe che ke :-- 'saddhALu mehAN dhirUpa dhAraTIQ aNuppehAe vaDDhamANIe ThAmi kAussaggaM varddhamAnayA bheTale vRddhi pAmatI sevI zraddhayA medhayA mRtyA dhArAyA anuprekSA eTale zraddhA buddhi, dhIraja, dhAraNA ane anuprekSA vaDe kAussagga karuM chuM. temAM zraddhA eTale mithyAtva mohanIyakarmanA kSayopazama AdithI AtmAmAM pragaTa thanArI ane jaLa nirmaLa karanAra jalakAntamaNi mAphaka cittane nirmaLa karanAra zraddhAthI kAussagga karuM chuM, nahi ke baLAtkArathI ke bIjA kAraNathI te pramANe uttama zAstrone samajavAmAM kuzaLa, pApazAstrone choDI denArI ane jJAnava2NIya karmanA kSayopazamathI pragaTelI buddhi samajavAnI zakti ke medhA kahevAya, te pUrvaka kAussagga karuM chuM nahi, ke jaDatAthI athavA maryAdApUrvaka, nahi ke jema tema tathA mananI samAdhirUpa dhI2ja vaDe nahIM ke rAga-dveSathI AkuLa banIne temaja arihaMtanA guNonuM vismaraNa karyA vagara dhAraNa pUrvaka ke zUnya cittathI tathA arihaMtanA guNonuM vAraMvAra smaraNa karavA pUrvaka nahIM ke anuprekSA vagara. A pramANe vRddhi pAmatI zraddhA, buddhi, dhIraja, dhAraNA ane anuprekSA vaDe kAussagga karuM chuM A zraddhA vigere pAMceya pahelAM pahelAMthI pachI pachIno lAbha thavAvALA che. zraddhA hoya to medhA, medhA hoya to dhIraja, dhIraja hoya to dhAraNA ane dhAraNAthI anuprekSA thAya che, temanI vRddhi paNa e ja krame thAya che. dAmi jADAM' eTale kAussagga karuM chuM ziSye prazna karyo keH- sUtranI zarUmAM mi jADAM ema kahyuM to pharI kAussagga karuM chuM-- ema kahevAnI zI jarUra ? tenA samAdhAnamAM kahe che ke, tamArI vAta satya che, paraMtu zabdazAstranA nyAye je bhaviSyanA najIkanA kAlamAM ja karavAnuM hoya te, 'hamaNAM karuM chuM' ema vartamAnakALamAM bolAya che. 'satlAmIple sav'- 5-4-1, siddhahema sUtranA anusAre vartamAnanI samIpamAM hoya te vartamAnarUpa gaNAya. e nyAye zarUmAM 'kAussagga karuM chuM' ema kahevAmAM pUrva je kAryotsarga mATe AjJA mAMgI te 'AjJArUpa kriyAno kALa ane kriyAnI samAptino kALa-e baMne kacit ekarUpa manAtA hovAthI' vartamAnamAM teno prAraMbha jaNAvavA mATe 'kAussagga karuM chu' ema kaheluM che. zuM kAussaggamAM sarva prakAre zarIrano tyAga kare che ? nA pUrve annatyaM sUtramAM jaNAvelA zvAsocchvAsa
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 *** yogazAstrano gurjarAnuvAda khAMsI vigere, Akasmika prasaMgo ke zarIranI jarUrI hAjato sivAyanA kAyavyApArano tyAga karUM chuM ema jaNAvavA mATe 'annatyannattimAM' vigere sUtra bolavuM ane te pramANe kAussagga karavo. kAussagga ATha zvAsocchvAsa pramANa ka2vo, temAM navakAra ja gaNavo tevo niyama nathI. caityavaMdanA karanAra pote ekalo ja hoya to kAussagane aMte 'namo arihaMtANaM' kahI kAussagga pArI je bhagavAnanI sAme caityavaMdana karato hoya, te bhagavaMtanI stuti bole ane caityavaMdana karanArA ghaNA hoya to eka jaNa pArIne stuti kahe ane bAkInA kAussaggamAM rahIne stuti pUrNa thatA sudhI sAMbhaLe tyAra pachI 'namo arihaMtANaM' kahIne pAre. pachI A avasarpiNImAM bharatakSetramAM je covIza tIrthaMkaro thaI gayA, teo A eka ja kSetramAM ane vartamAna avasarpiNI rUpa eka ja kALamAM thaelA hovAthI bIjA kALa ke bIjA kSetronA tIrthakara karatA Asanna upakArI hovAthI teonI stuti karavA mATe nIce pramANe 'logassacaturvizati stava kahe. logassa sUtrano artha : 1 logassa ujjoagare, dhammatitthayare jiNe arihaMte kittaissaM cauvIsaM pi kevalI // z // = A gAthAmAM arihaMte e vizeSyapada che. tenI vyAkhyA namotpurNa pramANe samajavI. te arihaMtone 'ttirUE' eTale kIrtana karIza Ama kahIne jJAnAtizaya nAmanA uccArapUrvaka stuti karIza. rAjyAdi avasthAomAM teo dravya-tIrthaMkara kahevAya paNa ahiM bhAva-arihaMtanI stuti karavAnI hovAthI kevalajJAna utpanna thaelA evA bhAva-arihaMtone jaNAvyA. teonI saMkhyA jaNAvavA mATe 'covIsane ane 'api' zabdathI te sivAyanA bAkInAne paNa stavIza. te arihaMto kevA prakAranA che ? te kahe che- 'logassa kannoyAre' - loDhyodyotIn' eTale dharmAstikAya vigere pAMca astikAya lokane kevalajJAnathI prakAzita karanAra hovAthI udyota karanArA che. zaMkA karI keH- kevalajJAnI kahevAthI je loka-prakAzakapaNuM AvI jAya che, to 'loka-udyotakara' ema pharI kahevAnuM zuM kAraNa ? samAdhAna karatAM jaNAve che ke tArI vAta satya che, chatAM je vijJAnAdvaitavAdIo ema mAne che ke jagat mAtra jJAnarUpa che. jJAna sivAya anya koI satya nathI je dekhAya che, te sarva bhramaNArUpa che. teone prakAzaka ane prakAzya e baMne judA che. eTale jagata prakAzya ane jJAna prakAzaka ema prakAza karanArA ane prakAza karavAnI vastu judA che. e jaNAvavA mATe 'lokane prakAza karanArA' ema kaheluM che. vaLI loka udyotakarapaNuM stuti karanAra bhaktone upakAraka paNa thAya che. eTale ke lokaprakAzaka dvArA upakAraka hovAthI stuti karanAra bhaktone upakAraka paNa thAya che, eTale lokaprakAzaka dvA2A e upakAraka hovAthI stuti karavA yogya che. anupakArInI stuti koI karatA nathI. AthI temanuM upakArapaNuM jaNAvavA mATe kahe che 'dhammatityayara' eTale dharmapradhAna tIrthane karanArA' AmAM dharmazabdanI vyAkhyA AgaLa kahI gayA chIe ane tIrtha te kahevAya ke jenA dvArA tarI zakAya. dharmanI pradhAnatAvALuM tIrtha hoya. te dharmatIrtha ahIM dharmarUpa tIrtha kahevAnuM e kAraNa samajavuM ke nadIo bhegI thatI hoya; tevA sthAno ke zAkya Adie sthApana karelA adharmapradhAna tIrthonA parihAra karavA mATe 'dharma' zabda vAparyo che. eTale dharma e ja saMsAra-samudra taravAnuM pavitra tIrtha che. evA dharmatIrthane sthApanArA-pravartAvanArAo 'dharmatIrthakara' kahevAya ke jeoe devo, manuSyo ane asuronI parSadA-sabhAmAM potapotAnI bhASAmAM sahu koI samajI zake evI pAMtrIza guNavALI vANI dvArA dharma .
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.123 samajAvI dharmatIrthanI sthApanA karI. A "dharmatIrthakara' vizeSaNathI temanA pUjAtizaya ane vacanAtizaya jaNAvyA. have apAyapagamAtizaya mATe kahe che ke- nipaje - vinAn arthAt rAga-dveSa Adi atyaMtara zatruone jitanArAone A pramANe "logassa' sUtranI prathama gAthAno bhAvartha e che ke- lokane udyota karanArA, dharmatIrthane pravartAvanArA, rAga-dveSa Adi zatruone jitanArA, kevalajJAnI evA covIza arihaMtonI huM stuti karIza. te stuti karatA kahe che- usabhamajiaM ca vaMde, saMbhavamabhiNaMdaNaM ca sumaiM ca / / paumappahaM supAsaM jiNaM ca caMdappahaM vaMde // 2 // suvihiM ca puSpadaMtaM, sIala-sijjaMsa-vAsupujjaM ca / / vimalamaNaM taM ca jiNaM, dhammaM saMtiM ca vaMdAmi // 3 // kuMthu araM ca malliM, vaMde muNisuvvayaM namijiNaM ca / vaMdAmi riTThanemi, pAsaM taha vaddhamANaM ca // 4 // artha : jina evA RSabha ane ajitane huM vAMdu chuM. tathA saMbhavane abhinaMdanane ane sumatine, padmaprabha, ane caMdraprabhune huM vAduM chuM. "puSpadaMta nAmavALA suvidhine zItalane zreyAMsane vAsupUjya tathA vimala, anaMta, dharma, ane zAMtijinane huM vAMduM chuM kuMthu, ara ane malline, munisuvrata ane namijinane huM vAMduM chuM, vaLI ariSTanemi, pArtha tathA vardhamAnane huM vaMdana karuM chuM . 2-3-4 || traNa gAthAno samudAyArtha kahIne have padArtha eTale nAmano artha vibhAgathI kahe che. te artha sAmAnya eTale sarvamAM tevo ane te tIrthaMkara vyaktimAM ja ghaTe tevo vizeSa artha kahevAze. temAM 35 RSama sAmAnyathI "paramapada-mokSane je prApta kare che, te "RSabha" tenuM prAkRtarU5 r traTavA sUtrathI "sa" evuM bane che, bIjA prakAre RSabhanI jema vRSabha" paNa kahe che, eTale "vaIti-ti vRSama:' arthAt duHkharUpa agnithI baLatA jagatane dezanA rUpa pANI varasAvI zAnta kare, te vRSabha vRSake vA vA' siddhahemanA sUtrathI vR nA badale 'sado' ane teno phesama A sAmAnya artha. vizeSa artha to bhagavaMtanA sAthaLamAM vRSabhalAMchana ane marudevA mAtAe prathama svapna vRSabhanuM dekhavAthI bhagavaMtanuM nAma, 'vRSabha' athavA "RSabha" pADyuM. 2 nita - pariSahAdikathI jitAyA na hovAthI ajita e sAmAnya artha ane bhagavaMta garbhamAM hatA tyAre mAtAjI rAjA sAthe pAsA khelatA hatA, te jitAyA nahi, tethI 'ajita' nAma rAkhyuM te vizeSa artha. rU saMbhava - jeomAM cotrIza atizayarUpa guNo vizeSa prakAre saMbhave che, te saMbhava athavA jemanI stuti karavAthI stuti karanAra, za eTale sukha prApta thAya temAM "zaSo :' sUtrathI prAkRta niyama pramANe zaMbhavane badale saMbhava thAya. bhagavaMta garbhamA AvyA tyAre dezamAM adhika dhAnya pAkavAno saMbhava thayo eTale adhika dhAnya pAkya mATe "saMbhava' nAma rAkhyuM. 4 minaMdana - devendrothI jeo abhinaMdana pAmyA hoya, te abhinaMdana tathA prabhu garbhamAM AvyA tyAra pachI IndrAdikoe vAraMvAra mAtAne abhinaMdana ApeluM hovAthI temanuM "abhinaMdana' nAma rAkhyuM.
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 yogazAstrano gurjaranuvAda che sumati - suMdara mati-buddhi hoya, te sumati, bhagavAna garbhamAM hatA tyAre mAtAne suMdara nizcaya karAvanArI mati pragaTI, tethI "sumati' 6 patay - niSpakatA guNanI apekSAe padma samAna prabhA-kAMtivALA hovAthI padmaprabha ane bhagavatta garbhamAM hatA tyAre mAtAne padma-kamaLanI zayyAmAM yuvAno dohalo devatAe pUryo mATe padma ane dehanI kAMti pA-kamaLa samAna lAla hovAthI 'padmaprabha' nAma rAkhyuM 7 supA - suMdara che dehanAM paDakhAM jeonA, te supArtha ane prabhu garbhamAM hatA tyAre mAtA paNa suMdara paDakhAvAlAM thayA mATe 'supArtha" nAma rAkhyuM. 8 caMdramuka caMdranA kiraNo mAphaka jenI prabhA zAnta vezyAvALI hoya, tathA garbhanA yoge mAtAne caMdrapAnano dohalo thayo, tema ja bhagavaMtanA zarIranI prabhA caMdra sarakhI ujjavala hatI. tethI "caMdaprabhu nAma rAkhyuM. 6 suvidhi - su eTale suMdara ane vidhi eTale sarva viSayamAM kuzaLatAvALA prabhu garbhamAM AvyA pachI mAtAne sarva viSayamAM kuzaLatA pragaTa thavAthI bhagavaMtanuM nAma "suvidhi' rAkhyuM tathA bhagavaMtane puSpanI kaLIo sarakhA suMdara dAMta hovAthI bIjuM nAma "puSpadaMtta" paNa thayuM. - 20 zautana - samagra prANIonA saMtApane haraNa karanArA hovAthI tathA zItalatA karanArA hovAthI zItala, tathA prabhu garbhamAM hatA tyAre pitAne pahelA thayela pittadAha koI upAyathI zAnta thato na hato paNa garbha-prabhAve mAtAnA hastasparzathI zAnta thayo, mATe "zItala" nAma pADyuM. - 22 zreyAMsa - samagra jagata karatAM paNa ati prazaMsanIya mATe zreyAna, athavA kalyANakArI khabhAvALA zreya + aMtara = zreyAMsa, tathA prabhu garbhamAM hatA tyAre koIe paNa na vAparela-devatAdhiSThita zavyAno mAtAe upabhoga karavAthI zreya thayuM eTale "zreyAMsa' nAma rAkhyuM. 22 vAsupUjya dhara, dhruva, soma, aha, anila pratyakSa ane prabhAsa ATha vasu jAtinA devone pUjya hovAthI vasupUjya ane "prajJAhUikhyo' evA vyAkaraNasUtrathI vAsupUjya tathA bhagavaMta garbhamAM hatA tyAre vasu arthAt hiraNya vaDe Indra rAjakulanI pUjA karI, tethI vAsupUjya athavA vasupUjya rAjAnA putra hovAthI vyAkaraNa niyamAnusAra aNapratyaya AvavAthI AdisvaranI vRddhi thatAM "vAsupUjya' kahevAya. 23 vimana - gayo che mala jeno te vimala, athavA jJAna-darzanAdi guNo jenA nirmala che te vimala, tathA garbha-prabhAve mAtAne mati tathA zarIra nirmala thayA mATe vimala nAma rAkhyuM. 24 nata anaMta karmo para vijaya meLavanArA athavA anaMta jJAnAdi guNothI vijyavaMtA, te 'anaMtana' garbhamAM hatA tyAre mAtAe anaMtaratnamALA athavA AkAzamAM aMta vagaranuM mahAcakra dekhyuM hovAthI, traNa bhuvanamAM jayavaMtA hovAthI jit ema anaMtajina, bhImasenane badale bhIma paNa kahevAya tema anaMtajit anaMta + jitane badale "anaMta' nAtha paNa kahevAya. 26 thaI - durgatimAM paDatAM jIvone dhAraNa kare, te dharma, ane prabhu garbhamAM AvyA tyArathI mAtA dAnAdi dharmomAM tatpara banyA, mATe "dharma nAma rAkhyuM. 26 zani - zAMtino yoga thavAthI, pote zAntisvarUpa hovAthI ane bIjAone zAMti karanAra
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo. 123 299 hovAthI, zAMti ane bhagavaMtanA garbhanA mahimAthI dezamAM utpanna thayelA marakInA upadravanI zAMti thavAthI putranuM nAma 'zAMti rAkhyuM. - 27 vuju - ku eTale pRthvI; temAM rahelA hovAthI kutyu e nirukta artha samajavo. garbha prabhAvathI mAtAe ratnono kuchyuM eTale Dhagalo dekhyo, "eTale "kuntha' nAma pADyuM. 28 mara - sarvottama mahAsAtvika kuLamAM tenI AbAdIne mATe je utpanna thAya che, temane vRddha purUSoe ara nAma ApeluM che." tathA garbha-prabhAvathI mAtAe svapnamAM ratnono ara eTale Aro dekhyo tethI "ara" nAma ApyuM. 26 patni- pariSaha Adi mallone jItanArA mATe malli A niruktathI artha kahyo tathA prabhu garbhamAM AvyA tyAre mAtAno e RtunAM puSponI sugaMdhamaya mALAonI zayyAmAM suvAno dohalo devo pUrNa karyo, tethI "mallinAma rAkhyuM. 20 munisuvrata - jagatanI trikAla avasthAne jANe-mAne te muni ahIM man dhAtu chatAM 'svatI vIryavA' e vyAkaraNanA niyama anusAra man dhAtune rU pratyaya AvatA upAntaya e no 3 thavAthI muni zabda bane che tathA suMdara vratavALA hovAthI suvrata, e pramANe muni + suvrata ane garbha-prabhAvathI mAtA muninA jevA suMdara vratavALA thayA mATe munisuvrata' nAma rAkhyuM. 22 nami pariSado ane upasargone namAvavAthI-harAvavAthI nami, " tu vA' uNAdi 613. vikalpa upAjyamAM IkAra karavAthI nami rUpa taiyAra thAya che. garbhanA prabhAvathI nagara para caDI AvelA zatru rAjAo paNa namI paDyAM, mATe "nami' nAma rAkhyuM. 22 mi - cakranI nemi-vartulAkAranI mAphaka dharmacakranI nemine karanArA ane garbha-prabhAve mAtAe riSTa ratnono mahAnemi-rela jovAthI riSTanemi tathA tenI pUrve apazcima zabdonI jema niSedha-vAcI "a" lagADavAthI ariSTanemi' nAma rAkhyuM. - rarU pADyuM - je sarva bhAvone pazyati eTale dekhe, te pArtha te nirukatArtha kahIne garbhanA prabhAve mAtAe zayanamAM hatA, tyAre aMdhakAramAM sarpa dekhyo, A garbhano mahimA che- ema jANI pazyati eTale dekhe te "pArtha" nAma pADyuM. tathA pArtha nAmanA vaiyAvacca karanAra yakSanA nAtha hovAthI pArzvanAtha, temAM bhImasena mAphaka pArzvanAthane badale "pArtha" nAma rAkhyuM. 24 vardhamAna - jyArathI utpanna thAya tyArathI jJAnAdi guNo vRddhi pAme eTale vardhamAna. bhagavaMta jyArathI garbhamAM AvyA, tyArathI teonuM jJAtakula dhana, dhAnya Adi samRddhithI vRddhi pAmavA lAgyuM mATe putranuM "vardhamAna' nAma rAkhyuM. A mukhya nAmonA arthane jaNAvanArI zrIbhadrabAhusvAmIe racelI saMgrahaNI (A. ni. 1093 thI 1104) gAthAono artha upara jaNAvela arthamAM AvI jato hovAthI ahIM pharI lakhyo nathI. A pramANe covIza tIrthakaronuM nAmapUrvaka kIrtana karIne have citta-zuddhi mATe prArthanA kare che- parva maNa mathu, vidurga-tha-patnI pachI T-nara-maraVI cauvIsaM pi jiNavarA, titthayarA me pasIyaMtu
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 'a' eTale e pramANe, eTale me 'mayA' eTale nAma uccAravA pUrvaka meM jemanI stuti karI, te jinezvaro mane prasanna thAo, temane vizeSa varNavatA kahe che ke- 'vidhUtaranomAH' eTale raja ane mala rUpa karmone jeoe khaMkherI kaMpAvI dUra karyA che evA ahIM baMdhAyeluM karma te raja ane baMdhAtu karma te mala, athavA gamanAgamana Adi kriyAthI vItarAga-dazAmAM baMdhAtu te raja. ane sarAga-avasthAmAM kaSAyanA udayathI baMdhAtu karma, e mala jANavuM. tevA 2ja ane malarUpa karmano jemaNe nAza karyo che, evA te 'prakSILa-nara-marA:' eTale karmarUpa kAraNonA abhAve jemanA jarA, maraNa Adi duHkho nAza pAmyAM che, evA te 'RtuvijJatirapi' eTale RSabhAdi covIza ane api zabdathI bIjA paNa 'ninavA:' eTale jinezvaro ahiM zrutakevali AdijanomAM kevalI hovAthI pradhAna ane 'tIrthA' eTale tIrtha sthApanArA, te tIrthakaro 'mama' eTale mane 'prasIntu' prasanna thAo jo ke teo rAga-dveSa vagaranA hovAthI stutithI prasanna ke niMdAthI dveSa, pAmatA nathI to paNa stuti karanAra stutinuM phala ane niMdA karanAra niMdAnuM phala avazya pAme che. jema ciMtAmaNi ratna, maMtro vageremAM rAga-dveSa na hovA chatAM tenA ArAdhaka-virAdhakane lAbha-hAnirUpa phaLa maLe che, tema vItarAga kevalI arihaMta mATe paNa samajavuM. 300 vItarAgastavamAM ame kaheluM che keH-- jeo prasanna thAya nahi. teo taraphathI phala kevI rIte maLe ? e kalpanA ayogya che, zuM jaDa chatAM ciMtAmaNi vigere phaLa nathI ApatAM ?" ziSye prazna karyo ke, jeo prasanna thatA nathI, teone 'prasanna thAo' ema phogaTa prArthanAnA pralApo zA mATe karavA ? tenA samAdhAnamAM kahe che ke- ema nathI, kAraNake bhaktinI adhikatAthI ema kahevAmAM doSa nathI, kaheluM che ke, kSINa lezavALA evA te bhagavaMto vItarAga hovAthI bhale prasanna thatA nathI, paNa teonI karelI stuti niSphaLa jatI nathI, kAraNake temanI stuti karanArane bhAvanI zuddhi thAya che, ane tethI karmano vigama thavA rUpa prayojana saphaLa thAya che. AkhI gAthAno saLaMga artha kahe che 'e pramANe meM nAma bolavApUrvaka stuti karelA covIza ane bIjA paNa tIrthaMkaro jemaNe 2ja ane malarUpa sarva karmonA nAza karyo che temaja jarA maraNathI rahita banelA ane jinomAM zreSTha evA tIrtha sthApanAra arihaMto mArA para prasanna thAo.' tathA-- kittiya vaMdia mahiyA, je e logassa uttama siddhA / AruggabohilAbhaM samAhivaramuttamaM diMtu // 6 // jIrtitA eTale darekanA potAnA nAma bolavA pUrvaka kIrtana karAelAM, 'vaMvitA' eTale traNa yoga pUrvaka (mana, vacana ane kAyA vaDe) samyag rIte stuti karAelAM 'mahitA' eTale puSpAdikathI pUjAyelA koIka ThekANe maLyA evo pAThAMtara che, temAM mayA-mayA eTale mArAthI kIrtana. vaMdana stuti karAelAM, evA koNa ? te kahe cheH- 'ce te nosya 3ttamA' eTale jeo sarva jIvalokamAM karma-mela TaLI javAthI uttama che, vaLI 'siddhA' eTale siddha thayAM che, prayojano evA kRtakRtya thaelAM 'Arogya- vodhinAma' eTale ArogyasvarUpa mokSane ane tenA kAraNabhUta bodhilAbhane-samyag dharma-prAptine mane Apo. Avo dharma koIpaNa sAMsarika-paudgalikasukhanI abhilASA vagara mokSa mATe ja karavAmAM Ave to ja te dharma gaNAya tethI ahIM mokSa mATe bodhilAbhanI prAptinI prArthanA ane tenA mATe 'samAdhivara' eTale cittanI parama svasthatArUpa bhAvasamAdhi arthAt AtmAno samabhAva, te paNa taratamabhAva aneka bhedavALI hoya che
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.123 301 44 mATe kahe che ke 'uttamaM' = sarvotkRSTa samAdhine 'tu' = Apo, A pramANe prasanna thatAM nathI, chatAM paNa bhaktithI temanI prArthanA karAya che. A. ni. 1108mAM kahyuM che keH-- 'kSINa rAga-dveSavALA vItarAga samAdhi ke bodhine ApatA nathI, chatAM paNa bhaktithI A pramANe prArthanA mATe bolavuM te asatyAmRSArUpa vyavahA2 bhASA che. (jagatanA sarva vyavahAromAM vyavahArabhASA bolAya che, te bhaktirUpa hovAthI saphaLa che) A pramANe mArA vaDe kIrtana, vaMdana, stuti, karAyelA e jeo A lokane viSe sarvottama siddha thaelA che evA tIrthakara bhagavaMto mane Arogya bodhilAbha ane uttama samAdhi Apo.'6 tathA- caMdesu nimmalayarA Aiccesu, ahiyaM payAsayarA sAgaravaragaMbhIrA siddhA siddhiM mama disantu I / 7 / / ahiM 'caMdrenu' mAM prAkRtabhASAnA niyama pramANe paMcamI vibhaktinA arthamAM saptamI che, mATe 'caMdveSu' ne badale caMdrebhyaH samajavuM nirmajJatAH eTale atinirmaLa arthAta sakala karmamala nAza thavAthI jeo caMdronI nirmalatAthI paNa atinirmaLa temaja 'Avityamya: adhija prAzA: eTale aneka sUryanA prakAza karatA adhika prakAza karanArAM che, sUrya amuka maryAdita kSetromAM ja prakAza karanAra hoya che ane arihaMto kevalajJAnarUpa sUryanA prakAzathI lokAlokanA sarvapadArthone prakAzita karanArA che. kahyuM che keH "caMdra, sUrya ane grahonI prabhA parimita kSetramAM ja prakAza kare che ane kevalajJAnanI prApti to loka tathA alokane sarva prakAre prakAza kare che (A.ni. 112) tathA 'sAravAMmIza' eTale pariSaha-upasargothI kSobha pAmatA na hovAthI svayaMbhUramaNa samudra sarakhA gaMbhIra 'siddhA' karmarahita thavAthI kRtakRtya thaelA eTale siddhi mana vizantu eTale 'paramapada mokSa mane Apo' arthAt 'caMdro katAM adhika nirmaLa, sUryo karAtaM adhika prakAza karanAra svayaMbhUramaNa karatAM gaMbhIra evAM siddha bhagavaMto mane siddhi Apo 7. e pramANe covIsa jinonI stavanA kahIne sarva lokamAM rahelA arihaMtanA biMbone vaMdanAdi karavA mATe kAryotsarga karavA nimitte A pATha bole savvano arihaMta gheJaLa mi jAAELathI mAMDI appAAM vosirAmi sudhI pATha bolavo, temAM arihaMta-ceIANaM ane annattha sUtrano artha pahelAM kahevAI gayo che. mAtra 'sarvAMto' eTale Urdhva, adho ane tirdA loka ema traNa lokamAM camarendra vagerenA bhavanomAM tirhAlokamAM dvIpo, parvato ane jyotiSanA vimAnomAM ane UrdhvalokamAM-saudharma devaloka AdinA vimAnomAM rahelA zAzvatA jinabiMbo che. je dareka maMdiramAM mULabiMba samAdhinuM kAraNa hovAthI pahelI mULanAyakajInI stuti kahI ane sarve arihaMto guNothI eka sarakhA hovAthI sarva lokanA sarva caityonAM, sarva biMbo grahaNa karavA mATe bIjI stutimAM sarva tIrthaMkaranI sAdhAraNa stuti kahevI. kAraNake kAussagga anyane AzrIne ane stuti anyane AzrIne kahevAya to atiprasaMga thAya, te ucita na gaNAya mATe ahIM sarva tIrthaMkaranI sAdhAraNa stuti karavAnI jaNAvI che. pukakharavaradIvaDye sUtranI vyAkhyA have jenAthI te arihaMto ane temaNe kahelA bhAvo spaSTapaNe jANI zakAya, tevA dIpaka sarakhA sabhyazrutanI stavanA karavI joIe. temAM paNa te zrutane kahenArA bhagavaMtanI prathama stuti kare che-
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 yogazAstrano gurjarAnuvAda pukkharavaradIvaDDhe, dhAyaisaNDe a jaMbUdIve a / bharaheravaya-videhe dhammAigare namasAmi // 1 // ahIM maratairavata-vive eTale bharatakSetra airAvatakSetra ane videha zabdathI bhIma kahevAthI bhImasena mAphaka mahAvideha kSetra ema samAhAra dvandrasamAsa karatAM bharatairavata-videha' zabda thayo te sarakhA nAmavALA aneka kSetro hovAthI pAMca bharata pAMca airAvata ane pAMca mahAvideha kSetro che, eTale zratadharmanA eTale sUtrarUpe prathama zarUAta karanArA tIrthakarone "namAmi' eTale namaskAra stuti karuM chuM. have te kSetro kayA che? te jaNAve che ke - "puravaradIpa temAM puSkaro eTale pA kamaLo vaDe zreSTha hovAthI puSkaravara evo jaMbudvIpathI gaNatAM trIjo je dIpa tenA mAnuSottara parvatanI aMdara ardho bhAga te puSkaravara dvIpAI. temAM be bharata, be airAvata ane be mahAvideha kSetro che, ema tenA cha kSetromAM tathA dhAtakI nAmanA vRkSonA khaMDo eTale vanone lIdhe jenuM "ghAtakIkhaMDa' nAma che. jammu nAmanA vRkSathI oLakhAto athavA te vRkSonI pradhAnatAvALo, te "jabudIpa AmAM eka bharata, eka airAvata, eka mahAvideha A sarva maLI paMdara karmabhUmi che ane bAkInI to akarmabhUmio che, je mATe kahyuM che ke - maratairavavihAra mUmayoDacatra revaDuttarAkhyaH (tasvArtha sUtra 226) eTale devakuru ne uttarakuru sivAya bharata, ane mahAvideha kSetro karmabhUmi kahevAya. ahIM pahelA puSkaravaradvIpa pachI dhAtakI pachI jambudvIpa ema avaLA kramathI kahyuM. te kSetronI vizALatAnuM prAdhAnya jaNAvavA mATe samajavuM. vaLI dharmanI Adi karanArA kahevAthI jeo vacanane apauruSeya-anAdi mAne che, tenA khaMDana mATe AgaLa nirNaya karelo che, te pramANe samajavuM. ziSya prazna karyo ke, bhagavaMto dharmanI Adi karanArA che" "ema kevI rIte kahevAya ? kAraNake tatpatrimAM karadayA' te zruta-jJAnanA vacana dvArA e arihaMta thAya che." ema kaheluM hovAthI zrutajJAna paNa arihaMtonI pahelAM anAdinuM che. tenuM samAdhAna karatAM jaNAve che ke ema nathI, paraMtu zrata ane tIrthakarono saMbaMdha bIja ane aMkurAnI jema kAraNa-kArya saMbaMdhavALo che. jema bIjathI aMkuro ane aMkurAthI bIja tema bhagavaMtone paNa AgalA trIjA bhavamAM zrutanA abhyAsathI tIrthakarapaNuM ane tIrthakaro zratadharmanI Adi karanArA che- ema kahevAmAM vAMdho nathI. zratadharmapUrvaka ja ahaMnto thAya che. evo niyama nathI. kAraNake marudevI Adi mRtadharmapUrvakanA abhAvamAM paNa kevaLI thayA saMbhaLAya che. kevalajJAna zabda zravaNa karavAthI ane zrutanA arthamAM pahoMcelA hovAthI temanuM sarvajJapaNuM prApta thayuM che. vadhAre kahevAthI saryuM. puSkaravara dvIpano aMdarano ardhadvIpa ghAtakIkhaMDamAM ane jaMbudvIpamAM rahelA bharata, airavata ane mahAvideha karmabhUmimAM zratadharmanI Adi karanAra tIrthakara bhagavaMtone namaskAra karavA dvArA stuti karuM chuM. have zruta dharmanI stuti karatA kahe che- tamatimirapaDalaviddhaMsaNassa suragaNa nariMdamahiassa / sImAdharassa vaMde, papphoDia-mohajAlassa // 2 // ahIM 'tama-timira-patra-vidhvaMsanI' e prathama caraNamAM tama eTale ajJAna e ja timira eTale aMdhakAra, arthAt ajJAnarUpI aMdhakAra, A eka artha baddha, spaSTa, ane nidhatta evuM jJAnavaraNIya karma, te tamasa ane nikAcita jJAnAvaraNIya karma te timira te rUpanA jJAnavaraNIya karmano je "paTana' eTale samUha tene vizrvasanI' nAza karanArA zrutajJAnane huM vAMduM chuM. ema vAkyono saMbaMdha jANavo. jJAna e
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.123 ***** 303 - ajJAnano ane baddha karmono nAza karanAra che, vaLI AmAM 'sura Anondrahitattva' suragaNa eTale bhavanapati Adi cAreya nikAyonA devono samUha ane narendra cakravartI rAjAo vagerethI pUjAelA zrutajJAnane vAMdu chuM vaLI 'sImAdharasa' = maryAdAne dhAraNa karanArA evA zrutajJAnane vAMdu chuM. maryAdA eTale kArya-akAryabhakSya-abhakSya, heya-upAdeya dharma-adharma Adi sarva vyavasthA zrutajJAnamAM rahelI che. ahIM karma artha (kAraka)mAM dvitIyAne badale SaSThI vibhaktine hovAthI zrutane vAMduM chuM. agara tenA mahimAne vaMdana karuM chuM. praznotimohanAtasya eTale sarvathA toDI nAMkhI che, mithyAtvAdi rUpa mohajALa jeNe evA zrutajJAnane vAMduM chuM. samyag zrutajJAnanI prApti thatAM vivekIomAM khoTA rAga-dveSa kaSAyAdika mUDhatA nakkI vinAza pAme che. A bIjI gAthAno saLaMga bhAvArtha thayo ke-- 'ajJAnAdi tamatimiranA samUhanA nAza karanAra, devonA samUha ane cakravartI AdithI pUjAela, dharma-adharmAdi sarva maryAdAone dhAraNa karanAra, ane mohanI jALano savartho nAza karanArA evA zrutajJAnane huM vaMdana karuM chuM. 'A pramANe zrutanI stuti karIne tenA ja guNo batAvavA dvArA apramAda viSayaka preraNAnuM pratipAdana karatAM kahe che-- nArUM-nA-maraNa-2 -soLa-paLalaLasma, jJApusvata-visAna-muddAvahasse / jo deva-vALava-ta-viJastra, dhammasa sAramuvatA va pamAya // rU // temAM : dharmastha kayo buddhimAna zrutadharmanA, 'sara' sAmarthyane, 'patamya' pAmIne-jANIne te zrutajJAnamAM jaNAvelAM dharmAcaraNomAM pramAN t' = pramAda kare ? arthAt koI samaju pramAda na 'nAti-nA-marA-zo' = janma, vRddhAvasthA, - kare. A zrutadharmanuM sAmarthya kevuM che ? te kahe che maraNa ane manano zoka ItyAdi duHkhono 'prAzanasya' mULamAMthI sarvathA nAza karavAnuM jemAM sAmarthya che. zrutadharmamAM kahelA anuSThAnothI janmAdika nakkI nAza pAme ja che, A vizeSaNathI jJAnamAM sarva anartho nAza karavAnI tAkAta che--ema jaNAvyuM. 'tyALa-puna-vizAta mulrAvakSya' temAM kalpa eTale Arogyane = ati - lAve te kalyANa, mokSa, vaLI pukhta = saMpUrNa lagAra paNa ochuM nahi, paraMtu vistAravALuM muhAvahasya evuM sukha prApta karAvavAnuM jemAM sAmarthya che. zrutadharmamAM kahelA anuSThAna dharmathI kahelA lakSaNavALuM apavarga-mokSanAM sukha prApta thAya ja, A vizeSaNathI A zrutajJAna viziSTa artha pamADanAra che. te kahe che:- vaLI, 'tevavAnava-narendrALA-ciMtasya' devoe dAnavoe ane cakravartIoe jenuM arcana kareluM che evuM zrutajJAna, have saLaMga artha kahe cheH-- janma vRddhA-vasthA, maraNa ane zokane sarvathA nAza karanAra kalyANa eTale mokSarUpa saMpUrNa sukhane prApta karAvanAra, aneka devo, dAnavo ane cakravartI AdinA samudAyathI pUjAela evA zrutajJAnanA prabhAvane jANI kyo buddhimAna temAM batAvelAM anuSThAnomAM pramAda kare ? arthAt buddhizALI koI pramAda na kare' upara jaNAvyA pramANe jJAnanuM acittva sAmarthya che, mATe kahe che keH-- siddhe bho ! payao Namo jiNamae, naMdI sayA saMjame / devaM nAgasuvaNNa kinnaragaNa - sabbhUa - bhAvaccie logo jattha paiTThio jagamiNaM, telukkamaccAsUraM dhammo va sAsao vijayao, dhammuttaraM vaDDau = = // 3 // I // 4 //
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 444 ahIM eTale A jinamata nakkI niHsaMdehapaNe phaLa ApanAra che athavA siddha eTale sarvanayomAM jinamata vyApaka hovAthI eTale sarvanayo jinamatamAM samAelA che tathA kaSa, cheda ane tAparUpa trikoTI (parIkSArthI) zuddharUpe nivaDela hovAthI paNa siddha che, A 'siddha' vizeSaNa zruta-AgamanuM 'mo pazyantu bhavanta:' AdarapUrvaka AmaMtraNa karatA kahe che keH- are tame juo ! ke ATalA kALa sudhI to meM sArI rIte yathAzakti jinamatanI ArAdhanAmAM prayatna karyo. 'namo ninamaste 'te jinamatane mArA namaskAra thAo' e pramANe prayatnavALo bIjAnI sAkSIe prayatnavALo thaI pharI jinamatane namaskAra kare cheH'gamonigama' prAkRta hovAthI caturthI vibhaktinA arthamAM sAtamI vibhakti kahelI che. ema jaNAvI vaLI kahe che keH-- A zrutajJAnayoge 'naddhi sA saMyame' eTale haMmezA saMyama-cAritramAM AnaMda ane saMyama vRddhi thAya che. kaheluM che keH- paDhamaM nALa to thayA eTale dazavaikAlika sUtramAM prathama jJAna ane pachI jJAnathI dayA eTale saMyama prApta thAya che e saMyama dharma kevo che ? te jaNAvatA kahe che keH- tevuM nAsuvaLanirALuM:, sadbhUta mASite 'eTale ke vaimAnika devo, dharaNendra, Adi nAgadevo, suparNakumAra Adi garuDa devo, kinnara eTale vyaMtara devoe upalakSaNathI jyotiSmaAdi sarva devoe je saMyamane sAcA aMtaHkaraNanA bhAvapUrvaka pUjyuM che.' devanA upara anusvAra che, te chaMdazAstranA niyama pramANe mAtrAmeLa mATe samajavo tathA saMyamIo devatAdikothI haMmezA pUjAya che, vaLI jinamatanuM varNana kare che ke - yaMtra noH pratiSThita nAvim' = je jainAgamamAM 'loka' jenAthI jovAya, te loka eTale jJAna' pratiSThita che. te jJAna jainAgamane AdhIna che, ane A jagat jJeyapaNe jemAM raheluM che. kahevAnuM tatva e che ke - jinamatarUpa AgamanI sevA - ArAdhanAthI ja jJAna pragaTe che ane jJAna jainAgamamAM che ane samasta jagata paNa Agama dvArA dekhAya ke samajAya che. tethI A jagata paNa jainAgamamAM ja raheluM che. keTalAko manuSyalokane ja jagata mAne che te khoTuM che, mATe jagatanuM vizeSaNa Ape che ke trailoyamAMsuram - manuSyo devo upalakSaNathI bAkInA sarva jIvo jemAM rahe che, te urdhva, adho ane tirdA lokarUpa AdhAra jagat ane temAM rahelA sarva jIva, ajIvAdi bhAvo rUpa Adheya jagat ema AdhAra-AdheyarUpa sarva jagat jainamatamAM pratiSThita che. evA jainamatarUpa A dharma: eTale zrutadharma 'zAzrvat' = kadI nAza na pAme tema zAzvata rIte 'vadhRtAm' = vRddhi pAme kevI rIte ? 'vinayatAM tharmottara' eTale anya mithyAtvAdIono parAjaya karavApUrvaka temaja zrutadharmathI cAritradharmanI adhikatA je rIte thAya, arthAt zrutanA ArAdhakomAM cAritraguNanI vRddhi thAya, te rIte 'varthatAm' vRddhi pAmo. pharI vRddhi pAmo ema eTalA mATe jaNAvyuM kaheluM che keH-- 'aputtranALALe' eTale apUrva-abhinava-navuM jJAna grahaNa karavAthI tIrthaMkara-nAmakarma baMdhAya che. have saLaMga artha kahe cheH-- "je jinamatamAM jJAnaguNa rahelo che, jemAM AdhAra-Adheya rUpa devo, manuSyo, traNa loka rUpa jagat raheluM che ane vaijJAniko, nAgakumAra, suparNakumAra, vyaMtaro vigera sarva devono samUhathI pUjita evA saMyamadharmanI jenAthI haMmezA vRddhi thAya che. te siddha-yathArtha jinamatane prayatnapUrvaka sevato huM he bhavyo ! punaH namaskAra karuM chuM. e jinamatarUpa zrutadharma anya mithyAvAdIonA vijaya karavA pUrvaka cAritradharmanI jevI rIte vRddhi thAya, tema te jinamata kadI ya nAza na pAme te rIte vRddhi pAmo.' = 304 A prArthanA mokSanA bIja sarakhI hovAthI vAstavika rIte AzaMsA-rahita je praNidhAna-prArthanA karIne zrutane ja vaMdana karavA mATe kAryotsarga-nimitte A pramANeno pATha bole 'suakSa mAvo mi
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.123 305 jAsthaLa vaMLa' vagere 'appAnuM vosirAmi' sudhIno pATha kahevo, jeno artha pahelAM kahevAI gayo che, mAtra zrutasya maLavata' eTale ke prathama sAmAyikasUtra eTale 'karemibhaMte' sUtrathI mAMDIne bindusAra nAmanA dRSTivAdanA chellAM adhyayana sudhI eTale dvAdazAMgIrUpa samagra 'zruta' yaza, prabhAva Adi bhayukta hovAthI 'bhagavat' AvA zruta bhagavaMtanI ArAdhanA mATe kAussagga karuM chuM tyAra pachI pahelAnI mAphaka dhArIne zrutanI stuti bole. zrutanI trIjI stuti kahyA pachI zrutamAM kahelAM anuSThAno paraMparAnA phalarUpa siddha bhagavaMtone namaskAra karavA mATe A pATha bole: siddhANaM, buddhANaM, pAragayANaM paraMparagayANaM lo aggamuvagayANaM, namo sayA savvasiddhANaM // 1 // TIkArtha : ahIM siddha kahetA siddha thaelA--' jene pharI raMdhAvAnuM nathI. evA rAMdhelA bhAtanI jema jeonI potAnA te te guNothI siddha thaelA-pUrNa thayAM, te te viSayamAM have temane kaMI paNa karavAnuM bAkI nathI, teo siddha, teone namaskAra thAo, ema vAkyano saMbaMdha joDavo, emAM paNa sAmAnyathI karma-siddha vagere aneka prakAro paNa kahelA che, kahyuM che ke- 'karma, zilpa, vidyA, maMtra, yoga, Agama, artha, yAtrA abhiprAya, tapa ane karmakSaya-siddha ema agiyAra prakAranA siddho kahelA che,' temAM koI zikhavanAra AcAryanA upadeza vagara ja cAlu thayA hoya jevA ke bhAra upADavo, khetI karavI, vepAra vagere kAryo karma, 'sahyagiri-siddha'nI mAphaka pAraMgata-niSNAMta hoya te karmasiddha kahevAya, (1) koI AcAryanA upadezathI lokomAM cAlu thayuM hoya, te luhAra, citrakAra, mUrti ghaDanAra AdinI kaLAo zilpa kahevAya, temAM kokAsa suthAra mAphaka je niSNAta hoya te zilpasiddha kahevAya (2) jApa, homa AdithI phaLa ApanAra vidyA, jApa AdithI rahita mAtra pATha bolAvavAthI siddha thAya te maMtra, strI adhiSThAyaka devatAvALI vidyA ane purUSa adhiSThAyaka devatAvALo maMtra, temAM Arya khapuTAcArya mAphaka vidyAsiddhi thayA hoya, te vidyAsiddha (3) staMbhakArSakanI jema maMtrasiddha (4) aneka auSadhio bhegI karI lepa, aMjana Adi taiyAra kare te yoga, temAM Arya samitAcArya mAphaka siddha thayA hoya, te yogasiddha kahevAya. (5) Agama eTale bAra aMgo-pravacana temAM asAdhAraNa artha jANanAra siddha hovAthI gautamasvAmI mAphaka Agamasiddha (6) artha eTale dhana te bIjAnI apekSAe mammaNa mAphaka puSkaLa prApta thayuM hoya te arthasiddha (7) jaLamArge ke sthaLamArge jene tuMDika mAphaka musApharI pUrNa thatI hoya te yAtrAsiddha (8) je kArya je rIte karavAno abhiprAya karyo hoya, te rIte abhayakumAra mAphaka siddha kare te abhiprAyasiddha (9) draDhaprahArI mAphaka sarvotkRSTa tapa karavAnuM sAmarthya pragaTa thayuM hoya, te tapasiddha (10) ane marudevA mAtAnI jema jJAnAvaraNIyAdi AThe karma mULathI ukheDI nAza karavA rUpa karmakSayathI je siddha thayA te karmasiddha (11) kahevAya upara jaNAvelA prathamanA daza * eTale ajJAnarUpa nidrAmAM uMghatA jagatamAM bIjAnA upadeza vagara jIvAdi svarUpa jANIne bodha pAmelA, arthAt bodha, pAmyA pachI karmonA sarvathA kSaya karI jeo siddha thayA, temane mAro namaskAra thAo, ahIM keTalAka ema mAnanArA che ke, A siddha siddhapaNAmAM saMsAra ane nirvANano tyAga karIne rahelA hoya che. teo kahe che keH-- 'je bhuvananA kalyANa mATe saMsAra ane nirvANamAM tyAga karIne rahelA hoya che. teo kahe che keH-- 'je bhuvananA kalyANa mATe saMsAra ke nirvANamAM sthira thayA nathI ane loko jenuM svarUpa jANI zakatA nathI. ciMtAmaNImAM ratnathI adhika evA te mahAna - 1
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 yogazAstrano gurjarAnuvAda che.' temanA e matanuM khaMDana karavA mATe kahe che ke- 'pAra klemsaH' saMsAranA pAra arthAta aMtane pAmelA, athavA saMsAranA prayojananA aMtane pAmelA, teone namaskAra thAo. te pAra pAmelA mATe paNa keTalAka yadacchAvAdIo kahe che- "jema koI daridrane ekAeka rAjya maLI jAya, tema jIva paNa Akasmika siddha thAya. temAM krama jevI koI vastu hotI nathI. temanuM khaMDana karatA kahe che ke "paraMparajoga:' eTale paraMparAe siddha thayelAone namaskAra thAo. ahIM paraMparA eTale cauda guNasthAnakonA krame jeno AtmA vikAsa pAmyo che, athavA koI prakAre karmanA kSayopazama AdinI sAmagrInA yoge prathama samyagu pachI samyagujJAna tethI samyaphacAritra evA kramathI jeNe guNa-prApti karI che, te paraMparAthI siddha thayelAone A siddhone keTalAka mokSarUpa niyata sthAnane badale aniyata sthAne rahelA mAne che. teo ema kahe che ke - jyAM AtmAnA saMsAra ke ajJAnarUpa lezonA nAza thAya che, tyAM tenuM vijJAna sthira rahe che ane ane lezonA sarvathA abhAva thavAthI ahIM saMsAramAM tene kadApi leza paNa bAdhA ke duHkha hotA nathI. temanI A mAnyatAno nirAsa karavA mATe kahe che ke- no pramupategya: ahIM lokAgra eTale caudarAjarUpa lokanI upara aMta bhAgamAM rahelI ISataprAgabhArA' nAmanI siddhazilA pRthvI, tenI "upa' eTale samIpe, arthAta, te sivAya bIjA koI sthaLe nahi, paNa sarva karmono kSaya karavA pUrvaka tyAM ja pahoMcelA, tyAM jaIne rahelA evA siddhone kaheluM che ke - "jyAM siddhano eka AtmA che. tyAM saMsArano kSaya thavAthI mukta thayelA anaMtA bIjA siddho ekabIjAne agavaDa karyA vagara anaMtA sukhane pAmelA sukhethI rahelA che. (A. ni. 975) temane namaskAra ho. prazna karyo ke, sarva karmo kSINa thayA pachI te jIvanI lokAgra sudhI gati kevI rIte thAya ? samAdhAna karatA kahe che ke- "pUrva-prayoga Adi kAraNonA yoge teo siddhigati pAme che. kahevuM che ke - 'pUrva prayoganI siddhithI eTale jema dhanuSyamAMthI chUTeluM bANa pUrvaprayogathI svayaM AgaLa jAya che, tema jIva karmathI mukta thatAM ja Urdhvagati kare che, vaLI jema eraMDAnI phaLImAMthI chUTatA ja eraMDAno dANo ApoApa uchaLe che, tema jIva karmarUpabaMdhanamAMthI chUTatA ja Urdhva-gamana kare che, jema mATInA lepathI kharaDAyela tuMbaDuM jaLamAM DubADI devAmAM Ave, tyAra pachI mATI dhovAI jatAM te tarata ja svayaM upara AvI jAya, tema jIvano karmalapa dhovAtA ja asaMga banatA ja jIva Urdhvagamana ja kare che. jIvano Urdhvagamana karavAno sahaja kudaratI svabhAva hovAthI siddho Urdhvagati pAme che." pharI prazna karyo ke- "jIva siddhikSetrathI AgaLa UMce, nIce ke ticcha kema jato nathI ? teno paNa uttara kahe che ke- "gaurava eTale karmano bhAra chuTI javAthI ane nIce javAnA kAraNarUpa bIjA kasAno saMga na hovAthI mukta thaelo jIva nIce jato nathI. jema pANInI sahAyatAnA abhAve pANInI sapATIthI AgaLa uMcANamAM nAvaDI jaI zakatI nathI, tema jIva paNa javA mATe gati-sahAyaka dharmAstiyakAya dravyo upara alokamAM abhAva hovAthI, dharmAstikAya che, tyAM sudhI-eTale lokane jaI aTakI jAya che, tethI upara jato nathI ane tirjI gatinA kAraNabhUta yogo ke tenA vyApArI na hovAthI tiU gamana paNa karato nathI, mATe siddhonI lokanA agrabhAga sudhI ja Urdhvagati che' e pramANe lokanA agrabhAga para rahelA siddhone namaskAra thAo. vaLI- nama: satA sarvasi : eTale jemanA sarva sAdhyo siddha thayAM che, athavA tIrthasiddha Adi bhinna bhinna prakAre jeo siddha thayA che, te sarvasiddhone haMmezA namaskAra thAo kahyuM che ke - (1) tIrthasiddha (2) atIrthasiddha (3) tIrthakara siddha (4) atIrthakara siddha (5) svayaMbuddha siddha (6) pratyekabuddha siddha (7) buddhabodhita siddha(8) strIliMga siddha (9) puruSaliMga siddha (10) napusaMkaliga siddha (11) svaliMga siddha
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.123 307 (12) anyaliMga siddha (13) gRhasthaliMga siddha (14) eka siddha (15) aneka siddha-ema paMdara bhedo jANavA temAM 1. tIrtha eTale caturvidha zramaNasaMdharUpa tIrtha utpanna thayA pachI je siddhi pAmyA. te tIrtha siddho. 2 tIrthano viccheda thayo hoya athavA tIrthanA vaccenA AMtarA kALamAM jyAre sAdhuono viccheda hoya, tyAre jAtismaraNAdi jJAnanA yoge, mokSamArga pAmIne siddha thayelA athavA marudevA-mAtA mAphaka tIrtha sthapAyA pahelA ja siddha thayA hoya, te atIrthasiddha kahevAya 3. tIrthaMka25NuM bhogavIne siddha thaelA tIrthaMkaro te tIrthaMkara siddha 4. bAkInA sAmAnya kevalI thaI siddha thaelA, te sarva atIrthaMkara siddha 5. potAnI meLe bodha pAmI siddha thayA, te svayaMbuddha siddho. 6. pratyekabuddha thaIne siddha thayAM. te pratyekabuddha siddho svayaMbuddha ane pratyekabuddhamAM bodhiprAptinA prakAramAM upAdhimAM zrutajJAna ane veSamAM paraspara phaka hoya che. svayaMbuddha koI bAhya nimitta ke upadeza vinA ja bodha pAme che ane pratyekabuddha jema karaThaMDu baLadanI vRddhAvasthA dekhI bodha pAmyA. tema vairAgyanA koI bAhya nimittathI bodha pAme che. upadhimAM svayaMbuddhane pAtra vigere bAra prakAranI upadhi che ane pratyekabuddhane traNa kapaDAM sivAya nava prakAranI upadhi hoya che. svayaMbuddhane pUrvamAM pUrvenuM bhaNeluM jJAna vartamAnamAM hoya tevo niyama nathI. jyAre pratyekabuddhane te jJAna niyamathI hoya che. svayaMbuddha sAdhuveSa prAyaH gurunI sAMnidhyamAM paNa grahaNa kare che, jyAre pratyekabuddhane niyamathI devatA sAdhuveSa Ape che. A pramANe te bemAM aMtara che. te sivAyanA 'buddha' eTale jJAnI AcArya AdinA upadezathI bodha pAmIne siddha thayA te buddhabodhita kahevAya. e dareka prakAromAM keTalAMka strIliMga siddha thayA, te 8-strIliMga siddha, puruSaliMge mokSa gayA te 9-puruSaliMgasiddha, napuMsakaliMge mokSa gayA, te 10-napuMsakaliMgasiddha. vacamAM ziSye zaMkA karI ke zuM tIrthaMkarIpaNe paNa strIo siddha thAya che ane teonA tIrthamAM sAmAnya kevalipaNe atIrthaMkara ane atIrthaMkarIo paNa siddha thAya che, paraMtu te baMnemAM atIrthaMkarI siddhonuM pramANa vadhAre eTale asaMkhyAtagaNuM che. tIrthaMkarasiddho napuMsakaliMge siddha thatAM ja nathI, tathA pratyekabuddhasidhdhi puruSaliMga ja siddho thAya. 89-10 rajoharaNa Adi dravyaliMgarUpa svaliMge siddha thAya, te svaliMgasiddho 11, parivrAjaka AdinA bIjAnA liMge siddha thAya te, anyaliMgasiddho, 12, marudevI Adi gRhasthaliMge siddha 13, eka samaye eka ja siddha te eka siddha 14, eka samaye 108 siddha thayA te, aneka siddha 15 ema paMdarabhede siddho kahyA, je mATe kaheluM che ke 'ekathI mAMDI bannIzaparyaMta sAthe siddha thanArA utkRSTathI ATha samaya sudhI, tetrIzathI aDatAlIza paryaMta sAthe siddha thanArA utkRSTathI sAta samaya sudhI, ogaNapacAsathI sATha sudhI sAthe siddha thanA2A utkRSTathI cha samaya sudhI, ekasaThathI bahotera paryaMta sAthe siddha thanArA utkRSTathI pAMca samaya sudhI tahoMterathI corAzI paryaMta sAthe siddha thanArA utkRSTathI cArasamaya sudhI, paMcAzIthI chanuM paryaMta sAthe siddha thanArA utkRSTathI traNa samaya sudhI. sattANuMthI ekaso be paryaMta sAthe siddha thanArA utkRSTa be samaya sudhI. ekaso traNathI ATha paryaMta sAthe siddha thanArA utkRSTathI eka samaya sudhI ja mokSamAM jAya che, tyArabAda nakkI vacce aMta2 arthAt gALo paDe. ahiM ziSye prazna karyo ke :- 'A siddhanA paMdara bhedomAM prathama tIrthasiddha ane bIjA atIrthasiddha A be prakAromAM ja bAkInA bheda samAI jAya che. kAraNake tIrthaMkara siddha vigere, kAM to tIrthasiddha hoya ke atIrthasiddha hoya, to bAkInA bhedonuM zuM prayojana che ?' uttara :- 'tamArI vAta satya che. chatAM be ja bheda kahevAmAM bAkInA bhedonuM jJAna thaI zake nahi, mATe navIna vastunuM jJAna karAvavA mATe uttarabhedo
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 yogazAstrano gurjarAnuvAda jaNAvyA te yogya che.' A pramANe A gAthAno saLaMga artha e thayo ke "siddha thaelA, buddha thaelA, saMsAranA pArane pAmelA, paraMparAe siddha thaelA, lokAgra para rahelA, evA sarva siddhone sadA namaskAra thAo.' A pramANe sAmAnyathI sarvasiddhonI stuti karIne najIkanA upakArI vartamAna zAsanAdhipati zrI mahAvIrasvAmI - vardhamAnasvAminI stuti kare che - jo devANa vi devo, jaM devA paMjalI namasaMti / taM devadevamahiaM sirasA vaMde mahAvIraM temAM ':' = je bhagavAna mahAvIra levAnAmapi' eTale bhavanapati vigere sarva devone pUjya hovAthI teonA paNa devaH deva che ane ethI ja 'yaM devI: prAyo nathati' "jeone devo paNa vinayapUrvaka be hAthanI aMjali karIne namaskAra kare che, te devadeva'-hita eTale te devonA paNa deva IndrAdika tenAthI pUjAelA "mahAvIra' = bhagavaMta zrI mahAvIrane rikSA vakve' = mastaka vaDe vaMdana karuM chuM. mastaka vaDe kathana atyaMta Adara batAvavA mATe samajavuM. have mahAvIra kevA ? te kahe che - vizeSa paNa eTale sarvathA karmone IraNa kare eTale nAza kare, athavA jeo vizeSapaNe parAkrama karavA pUrvaka mokSamAM jAya, te vIra ane vIromAM paNa mahAna eTale bhagavaMta hovAthI "mahAvIra' evuM nAma devoe ApeluM che, teone mastakathI vaMdana karuM chuM. saLaMga artha ema thayo ke- je devonA paNa deva che, ane tethI sarve devo jemane be hAthanI aMjali joDIne namaskAra kare che, te Indro vigerethI pUjAelA zrI mahAvIrane huM mastaka vaDe vAMduM chuM." A pramANe stuti karIne pharI teonI stutino mahimA varNavavA dvArA bIjAonA upakAra mATe ane potAnA bhAvanI vRddhi karavA mATe stutinuM phaLa batAvanArI gAthA kahe che - ikko vi namukkAro, jiNavaravasahassa vaddhamANassa / saMsAra-sAgarAo, tArei naraM va nAriM vA // 3 // "oDA nama:' eTale bahu vakhata namaskAranI vAta to dUra rAkhIe, mAtra eka ja vakhata namaskAra-je dravyathI mastakAdi namAvavA rUpa zarIra-saMkoca ane bhAvathI mananI ekAgratArUpa saMkoca lakSaNa, 'binavAravRSamAya' = ahIM jina kahetAM zrutajina, avadhijina vagere temAM paNa "vara' eTale zreSTha sAmAnya kevalI, teomAM vRSabha samAna eTale sAmAnya kevalIomAM paNa tIrthakara nAmakarmanA udayavALA bhagavaMta hovAthI uttama mATe, jinavaramAM vRSabha sarakhA, RSabha Adi sarva tIrthakaro vRSabha sarakhA uttama che, tethI ahIM vizeSanAma kahe che ke- 'vardhamAnAya' "vardhamAnasvAmIne AdarapUrvaka karelo eka paNa namaskAra' ema vAkyartha joDavo, evo karelo namaskAra zuM kArya kare che ? te jaNAve che ke- saMsArasA RI tArati' = tiryaMca, naraka, manuSya ane devarUpe jIvonuM paribhramaNa-saMsaraNa te saMsAra A saMsAra bhavasthiti, kAyasthiti vaDe aneka prakAranI avasthAvALo hovAthI samudra mAphaka teno pAra pAmavo muzkela hovAthI sAgara jevo, mATe saMsAra, e ja sAgara. evA saMsAra-sAgarathI je tAre - pAra pamADe che, kone ? "nara va nAri vIpuruSa ke strIne ahi dharmamAM puruSanI pradhAnatA jaNAvavA mATe prathama "puruSane ema kahyuM che, ane strIone paNa te ja bhavamAM tAre che, athavA saMsArano kSaya karI mokSa pamADe che, te jaNAvavA mATe nAri vA grahaNa karyuM che. digambarono yApanIyataMtra nAmano eka pakSa che ke je strIne mokSa mAne che, temAM kahyuM
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.123 309 +44 che ke strI pote ajIva nathI, tema ja abhavya paNa nathI. tene samyagdarzana na thAya, tema paNa nathI, manuSya nathI ema paNa nathI, anAryapaNe utpanna thayela che tema paNa nathI, asaMkhyAta varSanA AyuSyavALI yugalanI paNa nathI. atikrUra buddhivALI che ema paNa nathI, strIne mohano upazama thato nathI ema paNa nathI, azuddha AcAravALI che- ema paNa nathI, azuddha zarIravALI ke vajaRSabhanArAca saMghayaNa nathI hotu- tema paNa nathI. (dharma) vyApAra-rahita nathI, apUrvakaraNa guNasthAnakanI virodhinI nathI, arthAt tene apUrvakaraNa na ja hoya tema nathI. sarva viratirUpa chaThThA guNasthAnakathI caudamA sudhInA navaguNasthAnako athavA nava eTale navAM navAM guNasthAnakothI rahita ja hoya- ema paNa nathI tema ja akalyANanuM bhAjana che arthAt mokSa mATe ayogya ja che- ema paNa nathI; to te strIo uttamadharmane eTale ke mokSane na ja sAdhe-ema zI rIte kahevAya ? arthAt strIomAM paNa mokSa-sAdhanAne aMge jarUrI bhAvo hoI zake che ane tethI strIo paNa te bhavamAM mokSe jaI zake che. ahiM kahevAnuM tAtparya e che ke 'samyagdarzana pAmyA pachI uttama bhAvanApUrvaka karelo eka ja namaskAra tevA uttama adhyavasAyane pragaTa kare che ke, je adhyavasAyathI 'kSapakazreNine' pAmIne saMsAra-samudrano pAra pAme che' e pramANe mokSa prApta karAvanAra adhyavasAyamAM namaskAra kAraNarUpa che, to paNa upacArathI kAraNane kAryarUpa mAnIne namaskArane ja saMsArathI pAra utAranAra kahyo, ahIM ema prazna thAya ke, namaskArathI mokSa thAya mATe cAritranuM kaMI phala nathI, to e vAta yogya nathI, kAraNa ke namaskArathI prApta thatA mokSaprApaka adhyavasAyo e ja (nizcaya) cAritra che. A gAthonA saLaMga artha ema thayo ke 'jinavaromAM vRSabha sarakhA zrIvardhamAna svAmIne karelo eka namaskAra paNa puruSane athavA strIne saMsAra-samudrathI tAre che' 'siddhANaM buddhANa' sUtranI A traNa gAthAo gaNadharakRta hovAthI niyamathI bolAya che, keTalAka te uparAMta A bIjI be gAthA paNa tenI pachI bole che, te A pramANe cheH-- ujjitaselasihare dikkhA nANaM nisIhiyA jassa / taM dhammacakkavaTTiM ariTThanemiM nama'sAmi cattAriaTTha dasa doa, vaMdiA jiNavarA cauvIsaM / paramaTThanidviaTThA siddhA siddhi mama disaMtu " p 11 ujjayaMta zaila eTale giranAra parvatanA zikhara para jemanA dIkSA, kevala-jJAna ane mokSa kalyANako thayA che, te dharmacakravartI ariSTanemi-neminAtha bhagavaMtane huM namaskAra karuM chuM. 4. aSTApadaparvata upara bharata cakravartIe bharAvelA ane anukrame pUrvAdi dizA sanmukha sthApana karelA cAra, ATha, dasa ane be ema covIza jinavaro, ke jeonA sarva kAryo yathArtha pUrNa thayA che ane tethI jeo siddha thayA che, teone huM vaMdana karuM chuM. teo mane siddhi Apo. - 11 4 11 A pramANe kahyA pachI ekaThA karelA puNya samUhavALo ucita kAryomAM ucita pravRttivALo che- ema jaNAvavA mATe A pATha bole- 'veyAvadhvArALa santivALuM sammiidvasamAhiArAnuM remi vADaAE ' eTale zrI jainazAsananI sevA-rakSArUpa veyAvacca karavAmAM tatpara evA gomukha yakSa apraticakrA-cakrezvarI devI, yakSa-yakSiNIo, sarvalokamAM zAMti karanArA, samyagdaSTi jIvone samAdhimAM sahAya karanArA evA samyagdaSTa zAsanadevone uddezIne kAussagga karuM chuM. ahIM sAtamI vibhaktinA arthamAM chaThThI vibhakti kahelI che mATe, ahiM 'vaMtaLavattimAC' bolavuM nahi paNa lAgaluM ja 'annattha' sUtra bolavuM, kAraNake
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 yogazAstrano gurjarAnuvAda devo avirati hovAthI teone vaMdana-pUjana Adi ghaTatA nathI, e pramANe karavAthI ja teone bhAvanI vRddhi thatI hovAthI smaraNa karanArane upakAradarzaka thAya che. "annattha' nI vyAkhyA pahelA kahI che, tema samajI levI, mAtra teyAvacca karanArA devonI stuti kahevI. pharI te ja vidhithI nIce besIne pahelAnI mAphaka prANipAtadaMDaka-namuskurNa" kahe ane pachI muktAzukti-mudrA-pUrvaka praNidhAna kare arthAt prArthanAsUtra bole, te A pramANeH jaya vIyarAya ! jagaguru ! hou mamaM tuha pabhAvao bhayavaM / bhavanivveo, maggANusAriA iTThaphalasiddhi logaviruddhaccAo gurujaNapuA paratthakaraNaM ca / suhagurujogo tavvayaNasevaNA AbhavamakhaMDA // 2 // TIkArtha : "naya vItarI ! nAiro !' eTale ke vItarAga ! he jagadguru ! Apa jayavaMtA vartA A pramANe bhagavAna trilokanAthane buddhimAM sthApana karavA mATe AmaMtraNa kareluM che. "mavA mama' prArthanA karUM, te mane maLo, "tava pramAvat' = tamArA prabhAvathI mAva' = he bhagavaMta ! bIjI vakhata A saMbodhana karI te potAnI bhaktino atizaya batAve che. zuM maLo ? te mATe kahe che- "mavanirvera' = janma-maraNAdika duHkhavALA saMsArano kaMTALo thavA rUpa bhava-nirveda, bhavano kaMTALo AvyA vagara koI mokSano prayatna karatA nathI. bhavanA nirveda vagara saMsArano rAga hovAthI mokSa mATe prayatna kare, to paNa vAstavika prayatna gaNAto nathI. kAraNa ke te jaDa-kriyA sarakho che, tathA "mAnasaritA' = A durAgrahano tyAga karavApUrvaka tattvabhUta sAcA mArgane anusaravApaNuM tathA "rUddhasiddhi' = A bhavanA ISTa prayojananI prApti te thavAthI cittanI svasthatA thAya ane AtmakalyANanAM kAryomAM pravRtti karI zake. A AzayathI A lokanA ISTaphaLanI siddhinI prArthanA anucita na gaNAya tathA "novi tyAH ' sarva lokanI niMdA Adi ja lokaviruddha kAryo manAyAM hoya, tevI pravRttino tyAga kahyuM che ke koInI paNa niMdA na karavI, temAM guNavAnonI to khAsa na karavI. kAraNake te lokaviruddha che, tema ja saraLa mANasanI dharmakaraNImAM thatI bhUlanI hAMsI karavI, lokomAM mAnanIya pUjanIya hoya, tenI avahelanA-apamAna karavuM, jenA ghaNAM virodhI hoya, tenI sobata karavI, deza-kAla-kula vagerenA AcAronuM ullaMghana karavuM eTale ke vyavahArathI virUddha cAlavuM anArya halakA lokane chAje tevo ubhaTa veSa paheravo,tathA pote karelA dAna, tapa, yAtrAdikanA prasaMgo jAte pragaTa karavA, ke baDAI gAvI, tene paNa keTalAka AcAryo loka-viruddha kahe che tathA sAdhupuruSo upara saMkaTa Ave to khuza thavuM ane sAmarthya chatAM saMkaTamAMthI bacAvavAno udyama na karavo- A jaNAvelAM kAryo lokavirUddha gaNAya-AvA kAmano mAre tyAga karavo" (bIjuM paMcAzaka gAthA 8-9-10) tathA "guruganapUnA' eTale guruvarganI ucita sevArUpa pUjA.. jo ke guru to dharmAcArya ja kahevAya che, to paNa ahiM mAtA-pitA, kalAcArya vagere paNa grahaNa karavA. kahyuM che ke - "mAtA-pitA kalAcArya-vidyAguru temanA saMbaMdhIo tathA vRddho ane dharmopadezako e sarvane sapuruSo guru tarIke mAne che." (yogabiMdu gA. 110) tathA "pArthara, eTale jIvalokamAM sArabhUta bIjA jIvonA kAryo karI ApavAM, te dharmapuruSArthanuM cihna che. pUrva jaNAvyA te guNonI prAptirUpa laukika suMdaratAne pAmela hoya, te ja lokottara dharmano adhikArI bane che. te mATe kahe che ke - "gumagurUyoH "
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.124-126 311 pavitra viziSTa cAritravALA AcAryonA saMbaMdha-nizrA, tathA 'tarasevana' = te sagurunA vacana pramANe vartana karavuM. A guru bhagavaMto kadApi ahitakara upadeza Ape nahi, mATe temanA vacananI sevA mavamavaMDA = jyAM sudhI mokSe na jAuM, tyAM sudhI akhaMDa-saMpUrNa hojo . have saLaMga artha kahe che ItarAga ! he jagadagasa ! Apano jaya thAo. he bhagavaMta ! ApanA prabhAvathI mane saMsArano kaMTALo, satyamArgano svIkAra, lokamAM ISTa prayojananI siddhi loka-viruddha pravRttino tyAga mAtA-pitAdika guruonI sevA, paropakAra karavApaNuM, nirmaLa cAritravaMta uttamaguruno yoga ane jyAM sudhI mokSa na jAuM tyAM sudhI saMpUrNapaNe gurunA vacananI sevA arthAt AjJApAlana ATaluM prApta thAo" A prArthanA prAyaH tyAganI abhilASArUpa hovAthI niyANArUpa gaNAtI nathI ane te paNa apramattasaMyata' nAmanA sAtamA guNasthAnakanI pahelAM ja karavAnI hoya che. kAraNake sAtamA guNasthAnakathI jIvane "saMsAra ke mokSa ekeyanI abhilASA rahetI nathI. teo zubhAzubha sarve bhAvomAM samAna bhAvavALA hoya che. A pramANe zubha phaLanI prArthanArUpa "jaya vayarAya'nI be gAthA sudhI utkRSTa caityavaMdanAno vidhi jANavo. | 123 // have tyAra pachInA kartavyo jaNAve che- 295 tato gurUNAmabhyarNe, pratipattipuraHsaram / vidadhIta vizuddhAtmA, pratyAkhyAnaprakAzanam // 124 // artha: tyArabAda nirmaLa cittavALo te (zrAvaka) vaMdanAdinI bhaktipUrvaka gurubhagavaMta pAse jinamaMdiramAM karelA pratyAkhyAnane pragaTa kare. arthAt gurudevanA zrImukhathI pratyAkhyAna grahaNa kare. || 124 || TIkArtha : devavaMdana karyA pachI devavaMdana karavA AvelA ke snAtrAdi mahotsavanAM darzana ke dharmopadeza ApavA padhArelA athavA to vihAra karIne AvIne rahelA hoya, tevA dharmAcArya-guru bhagavaMtonI pAse sADA traNa hastapramANa kSetranI bahAra vaMdana kare ke vyAkhyAna-zravaNa kare, daMbha vagarano-nirmala cittavALo deva samakSa karelA paccakakhANane guru pAse pragaTa kare, kAraNake pratyAkhAna-vidhi traNa prakArano che. 1. AtmasAkSIvALuM (2) deva sAkSIvALuM (3) guru-sAkSIvALuM. pratipatti pUrvaka ema jaNAvyuM te guru-pratipattivinaya be zlokathI kahe che- 296 abhyutthAnaM tadAloke-'bhiyAnaM ca tadAgame / zirasyaJjalisaMzleSaH, svayamAsanaDhaukanam // 125 // 297 AsAnAbhigraho bhaktyA, vaMdanA, paryupAsanam / tadyAne'nugamazceti, pratipattiriyaM guroH // 126 // artha ? have gurudevanI bhaktinA prakAro jaNAve che : (1) gurudevanA darzana thatAM ja ubhA thavuM. (2) gurudeva Ave tyAre sAme levA javuM. (3) mastaka upara aMjalI joDavI. (4) gurune Asana upara birAjamAna karavA. (5) gurudevanA beThA pachI besavuM. (6) gurudevanI bhaktipUrvaka vaMdanA ane sevA karavI ane (7) gurudeva vihAra kare tyAre temane thoDA pagalA sudhI vaLAvavA javuM. A sarva prakAro gurubhaktinA che. || 125-126 che. TIkArthaH abhutthAna eTale AdarapUrvaka Asanano tyAga karavo, gurune jotAM ja ubhA thaI temanA
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 2 yogazAstrano gurjarAnuvAda sanmukha javuM. AvI gayA hoya, tyAre mastake be hAtha joDI aMjali karavI ane "namo simaUTINE' evo pATha bolavo. A sarva pote karavuM paNa bIjAne na mokalavo ane jAte Asana ApavuM. teo (gurujI) Asana para birAjamAna thayA pachI pote Asana para besavuM. beThA pachI bhaktipUrvaka paccIza Avazyaka vizuddha vaMdanA karavI. javAnuM hoya che, tevAmAM kAryamAM rokAelA na hoya to paryApAsanA-sevA karavI. teo jAya tyAre keTalAMka DagalAM sudhI pAchA vaLAvavA javuM. A dharmAcArya guru mahArAjano upacAra-vinaya samajavo. || 125-126 || 298 tataH pratinivRttaH san, sthAnaM gatvA yathocitam / sudhIrdharmA'virodhena, vidadhItArthacintanam // 127 // artha : te devamaMdiramAMthI pAcho pharelo (te) buddhizALI zrAvaka yathocita sthAnamAM jaI dharmane bAdhA na thAya tema dhananI prAptinA upAyonuM ciMtana kare. # 127 || TIkArtha deharAsarathI pAchA AvIne potapotAne ucita evA sthAne arthAt rAjA hoya to rAjasabhAmAM, pradhAnAdika rAjasevA karatA hoya to rAjakacerImAM, vepArI hoya to dukAne jaIne. jinadharmane bAdhA na pahoMce, te pramANe buddhizALI zrAvaka dhanopArjananI ciMtA kare, ahIM artha-upArjananI ciMtA karI che, te anuvAda samajavo. kAraNake te to dareka vagara preraNAe svayaM siddha che. ahIM vidhAna e samajavAnuM ke dharmanA avirodhapaNe" dharmano avirodha A pramANe rAjA hoya teNe daridra ke zrImaMta hoya. mAnIto ke aNamAnIto hoya, uttama hoya ke nIca hoya, te bheda rAkhyA vagara nyAya Apavo. rAjasevA karanArAo rAjyanI ane prajAnI yathArtha sevA niSThApUrvaka karavI. vepArIoe khoTA tola-mApano tyAga karI paMdara karmAdAnano vepAra baMdha karI arthanI ciMtA karavI. 127 || 299 tato mAdhyAhnikI pUjAM kuryAt kRtvA ca bhojanam / tadvidbhiH saha zAstrArtha-rahasyAni vicArayet // 128 // artha : tyArapachI madhyAhnakALanI pUjA ane bhojana karyA bAda zAstra-rahasyonA jJAtA evA anya zrAvako sAthe zAstrArthanI carcA-vicAraNA kare. / 128 || TIkArtha : tyAra pachI divasanA madhyAhanakALe prabhu pUjA kare ane pachI bhojana kare te anuvAda samajavo. madhyAhnapUjA ane bhojanano koI kAla-niyama nathI. bhojanakAla tene gaNelo che ke jyAre sakhata bhUkha lAge eTale vyavahArathI madhyAhana kALathI pahelA paNa paccakhANa pArIne devapUjA karavA pUrvaka bhojana kare to doSa nathI. ahi A pramANe vidhi che- 'jinapUjA ucitadAna, kuTuMba-parivAranI saMbhALa levI ane tene yogya ucita kartavya-pAlana karavuM. bhUlacUka hoya to zikhAmaNa ke upadeza Apavo. tathA potAne kayuM paccakhANa che, tenuM smaraNa karavuM tathA bhojana karyA pachI potAnI zakti anusAra "gaMThasI, veDhasI, muDhasI" sAthenuM koI paccakakhANa karavuM. 'pramAdityAganI abhilASAvALA AtmAoe kSaNavAra paNa paccakhANa vagara na rahevuM joIe." zAstronA arthonAM rahasyo aidaMparyAyo-tAtparyo-nIcoTanI carcAvicAraNA tevA jANakArono samAgama karI. gurumukhe tevA zAstra-rahasyo sAMbhaLavA chatAM paNa tenuM vAraMvAra parizIlana-ciMtana Adi karavAmAM na Ave to te padArtho manamAM sArI rIte daDha sthApana karI zakAtA nathI. // 128 ||
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.127-129 313 300 tatazca sandhyAsamaye, kRtvA devArcanaM punaH / kRtAvazyakakarmA ca, kuryAt, svAdhyAyamuttamam // 129 // artha : te pachI saMdhyA samaye pharI jinapUjA karI sAmAyikAdi cha Avazyaka kriyA karI zrAvaka uttama koTino (paMcavidha) svAdhyAya kare / 129 If TIkArtha: tyAra pachI je be vakhata bhojana karato hoya te vikAla eTale sAMja samaya be ghaDI pahelAM bhojana karIne saMdhyA-samaye vaLI trIjI vakhata agrapUjArUpa devArcana karI sAdhu pAse jaIne sAmAyika, caturvizatistava, vaMdanaka, pratikramaNa kAryotsarga manathI dhyAna karavuM ane bAkInA kALamAM spaSTa akSaromAM bolavuM. A paNa pahelAM kahevAyuM che. vaMdana eTale vaMdana karavA yogya dharmAcAryone pacIza Avazyakavizuddha, batrIza doSa-rahita namaskAra karavA rUpa vaMdana karavuM. temAM pacIsa Avazyako A pramANe samajavA. (A. ni. 1216). vaMdanamAM be avanana, eka yathAjAta, bAra Avarte, cAra mastaka, traNa gupti, be praveza eka niSkramaNa-ema pacIza avazya karavA yogya Avazyako che temAM be avanamana = potAnI vaMdana karavAnI IcchA pragaTa karavA rUpane gurune jaNAvavA mATe 'rUchAmi uma/samajo vaMtiH nAvAnA nididhyA' he kSamAzramaNa ! huM mArI zaktipUrvaka niSpApapaNe Apane vaMdana karavA IcchuM chuM' ema kahe vakhate "mastaka' ane keDa uparano zarIrano bhAga kaMIka namAvavo te avanata ke avanamana kahevAya . 1 jyAre pharI Avarta karIne pAcho Ave tyAre paNa 'rUcchAmi' vigere kahIne pharI IcchA jaNAve tyAre bIjuM 2. yathAnAta' eTale 'janmanI jema teno bhAvArtha e che ke janma be prakAranA gaNAya che. eka janma thavo e, bIjo dikSA grahaNa karavA rUpa. temAM prasavakALa samaye be hAtha joDIne mastake rAkhelA hoya che ane tevI ja rIte dIkSAkALe paNa rajoharaNa-mukhavannikAvALA be hAtha joDIne mastake rAkhelA hoya. jevI sthitimAM janmayo hato tevI ja sthitimAM guruvaMdana vakhate paNa rahevuM te vaMdana paNa yathAkAta kahevAya. 3. tathA bAra AvartI = guruvaMdana karatAM guru-caraNomAM tathA potAnA mastake hAthathI sparza karavArUpa, temAM prathama praveza kare, tyAre moye e vagere sUtra uccAraNa karavApUrvaka cha Avarto karI pAcho phare, vaLI bIjI vakhata praveza kare. tyAre paNa bIjA vaMdanamAM cha Avarto kare-ema baMne maLI bAra AvartI 15. vasira' jemAM cAra vAra mastako name che arthAt prathama vaMdanamAM "vAmi mANaHUTo' bolatI vakhate prathama ziSya mastaka namAve, te pachI guru paNa 'kavi dvAmi' ema uttara vALatAM kaMIka mastaka namAve ema guru ane ziSyanA be mastakanA namana, be vakhatanA vaMdananA maLI kula cAra mastaka namana samajavA 19. 'trigupta' = mana, vacana ane kAyAthI kAyAnA yogonI vaMdanAmAM ekAgratA karavI aalita zuddhoccAraNa karavuM. avanata yathAjAta AvartAdika saMpUrNa AcaravAM, ema, mana, vacana ane kAyAne vaMdana sivAya bIjAmAM jatA rokavA, te traNa gupta kahevAya.22 'supavesa' guru mahArAjanA AsanathI dareka dizAmAM sADA traNa hAtha sudhInI jagyA guruno avagraha kahevAya. eTale dura rahIne guruno vinaya karavAno hoya che. zArIrika sevA, vaMdana AdI mATe temanI rajA mAMgIne avagrahamAM praveza karavAno hoya. e niyama pramANe vaMdanamAM prathama rajA mAMgIne praveza kare, pachI pAcho nIkaLIne bIjI vakhata praveza kare nima' avagrahamAMthI bahAra nIkaLavuM te niSkramaNa. pahelA vaMdanamAMthI '3mAvasigAI' kahIne
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 yogazAstrano gurjaranuvAda bahAra niSkramaNa karavAnuM hoya. bIjA vaMdanamAM bahAra nIkaLavAnuM na hovAthI niSkramaNa nathI. 25 Ama kula pacIza Avazyaka vaMdananA jANavA. (A. ni. 1221thI 1225) batrIza doSo : 1. annAdata doSa : Adara vagara addhara citte vaMdana karavuM. 2. stabdha doSa H ATha prakAranA madane AdhIna banI vaMdana karavuM. 3. apaviddha doSa : vaMdana apUrNa rAkhI bhAgI javuM. 4. paripiMDita : eka sAmaTu darekane eka sAthe vaMdana karavuM athavA be hAtha, peTa upara tathA be paga bhegA rAkhI vaMdana karavuM ke sUtranA uccAramAM akSaronA saMpadAono yathAsthAne aTakyA vagara aspaSTa bhego uccAra karavo. 5. Tolagati : tIDa mAphaka AgaLa-pAchaLa kUdatAM-kUdatAM asthiratAthI vaMdana karavuM. 6. aMkuza : guru ubhA hoya, sUtelA hoya, anya kAryomAM rokAelA hoya, tyAre temano ogho, colapaTTo vastra ke hAtha pakaDI avajJAthI Asana para besADI aMkuzathI jema hAthIne, tema ubhA rahelA gurune Asana para besADavA pUjya puruSone kadApi kheMcavA yogya nathI, kAraNake tema karavAthI avinaya thAya che athavA aMkuzamAM pIDAelA hAthInI jema vaMdana karatA mastaka UMcuM-nIcuM karavuM. 7. kacchaparIgita H ubhA ubhA "tilanArANa' ityAdi pATha bolatA ke beThA beThA karo zartha #aaN ityAdi sUtra bolatA vinA kAraNe vaMdana karatAM kAcabAnI jema AgaLa-pAchaLa khasyA karavuM. 8. matsyodvartana : jema mAchaluM jaLamAM ekadama nIce jAya, upara Ave ane pAkuM pheravIne ekadama recakAvarta karI bAjumAM pharI jAya, tema vaMdana katAM uchaLIne ubho thAya, paDavA mAphaka besI jAya, ekane vaMdana karI bIjAne bAjumAM khasyA vagara mAchalAM mAphaka paDakhuM pheravI vaMdana kare. 9. manaHpraduSTa : gurue ziSya ke tenA saMbaMdhIne Thapako ke AkarA zabdo kahyA hoya, tethI teo pratye manamAM dveSa rAkhI vaMdana karavuM athavA potAthI te hInaguNavALo hoya tene huM vaMdana kema karuM ? athavA AvA guNahIna chatAM paNa vaMdana devarAve che-ema vicAratAM vaMdana kare. 10. vedikAbaddha : vaMdanamAM Avarta detAM be hAtha, be DhIMcaNa vacce rAkhavA joIe. tene badale be hAtha, be DhIMcaNa upara rAkhe, DhIMcaNa nIce hAtha rAkhe, hAtha khoLAmAM rAkhe, be DhIMcaNa bahAra-paDakhe be hAtha rAkhe, agara be hAtha vacce eka DhIMcaNa rAkhe te rIte vaMdana kare-ema tenA pAMca prakAro che. 11. bhaya : vaMdana nahi karIza to saMgha, samudAya ke gacchamAMthI kSetramAMthI dUra karaze bahAra karazee bhayathI vaMdana karavuM. 12. bhajana : huM vaMdanAdi sevA karuM chuM. tethI guru paNa mArI sevA karaze. mArI sevAthI dabAelA AgaLa mArI sevA karaze- ema samajI thApaNa mUkavA mAphaka vaMdana karavuM. 13. maitrI : A AcAryAdika sAthe mAre maitrI che mATe, agara vaMdana karuM to maitrI thAya, tema samajI viMdana karavuM. 14 gaurava : guru-vaMdana, Adika vidhiomAM huM kuzaLa huM ema AvartAdika sAcavIne bIjAne
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.129 jaNAvavA mATe abhimAna rAkhI vaMdana kare. 15. kAraNa H jJAnAdi kAraNa sivAya vastra, pAtra Adi guru pAsethI meLavavAnA lobhathI vaMdana karavuM agara jJAnAdi guNothI lokomAM pUjA pAmuM, tevA AzayathI jJAnAdi meLavavA vaMdana karavuM. agara vaMdanarUpa mUlyathI vaza thaelA guru mArI prArthanAno bhaMga na kare-te duSTa kAraNothI vaMdana kare. 315 16. skena : huM bIjAne vaMdana karuM e mArI nAnapa gaNAya. tethI cora mAphaka chupAto vaMdana kare. bhAvArtha ema samajavo ke A cora mAphaka jaldI jaldI koI dekhe. koI na dekhe tema vaMdana karI palAyana thAya. 17. pratyenIka : guru AhArAdi kAryamAM vyagra hoya tyAre vaMdana karavuM. kaheluM che ke guru acittavALA hoya, avaLA beThalA hoya, pramAda ke niMdrA karatA hoya, AhAra-nihAra karatA hoya ke karavAnI icchAvALA hoya, tyAre kadApi vaMdana na karavuM. (A. ni. 1212) -- 18. spaSTa H guru kopAyamAna thaelA hoya agara pote krodha karatA hoya tyAre vaMdana karavuM. 19. tarjanA : vaMdana na karavAthI gusso karatA nathI ane karavAthI prasanna thatA nathI eTale vaMdana karanAra ane na karanAranA bheda tame jANI zakatA nathI-ema bolI tarjanA karavI, agara ghaNA lokanI vacamAM mane vaMdana karAvIne halako pADo cho, paNa tame ekalA hazo tyAre khabara pADIza--ema tarjanI aMguli ke mastakathI apamAna karI vaMdana karavuM. 20. zaTha : kapaTathI gurune ke lokone A vinayavALo bhakta che--evI chApa ubhI karavA agara mAMdagI AdinuM bAnuM kADhI jema tema vaMdana karavuM. 22. viparikuMcita : ardhuM vaMdana karI, vacamAM dezakathAdi bIjI vAto karavI. : 21. hIlita : he guru ! he vAcakajI ! tamane vaMdana karavAthI zo lAbha thavAno che ? ema avahelanA karatA vaMdana karavuM. 23. dRSTAdeSTa : ghaNAnI ADamAM na dekhAya ke aMdhAruM hoya tyAre vaMdana na kare- besI rahe ane guru dekhe eTale vaMdana karavA lAge. 24. zRMga : 'ao AyaM' ityAdi Avarto bolIne karato kapALanA madhya bhAgamAM sparza na karato mastakanA DAbA-jamaNA zRMgabhAgamAM sparza karato vaMdana kare. 25. kara : rAjAne ApavAnA karanI mAphaka arihaMta bhagavAnane paNa A vaMdanarUpa kara cUkavavo joIe-ema mAnI vaMdana kare. 26. mukta : dIkSA levAthI rAjA AdikanA laukika karathI to chUTayA, paNa A vaMdana karamAMthI chuTAya tema nathI- ema mAnI vaMdana karavuM. 27. AzliSTAnAzliSTa : 'aho jAya' ityAdi bolIne bAra Avarta karavAnA kahelA che. rajoharaNa, lalATa, be hAthanI hathelIono sparza kare, rajoharaNa sparza kare, lalATa sparza na kare, lalATe sparze, rajoharaNane sparza na kare, baMnene sparze nahi e cAramAM prathama bhAgo nirdoSa che, bAkInA traNa bhAMgAthI A doSa lAge che 28. nyUna : sUtranA akSaro saMpUrNa na uccAravA ke pacIsa Avazyako pUrNa na karavA rUpa vaMdana kare.
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 29. uttara cUDA : vaMdana karyA pachI moTA zabdathI 'masthaLa vaMmi' ema zikhA caDAvavA mAphaka bolavuM. 316 30. mUka H muMgA mAphaka na samajAya tema sUtranA akSaro AlAvA manamAM ja bolavA pragaTa na bolavA. agara na samajAya tema bolavA. 31. DhaDhara : moTA zabdathI bolI vaMdana karavuM. 32. cUDala doSa : cuDala eTale saLagatuM uMbADIyuM bALaka tene cheDethI pakaDI bhamAve tema oghAne cheDethI pakaDI bhamAvatA sarva sAdhuone vaMdana karuM chuM athavA hAtha lAMbA karI huM vaMdana karuM chuM-ema bolatA vaMdana karavuM. A pramANe guruvaMdana karatA kahelAM batrIsa doSone TALIne vidhipUrvaka zuddha vaMdana karavuM. dareka nAmane 'doSa' joDI devo. vaMdanamAM ziSya gurune cha prazno pUchavA rUpa-7 abhilApo kahe che-- te A pramANe--1 IcchA 2 anujJA, 3 avyAbAdha, 4. saMyamayAtrA 5. samAdhi, 6. aparAdha-kSamAyAcanA kaheluM che ke- 'IcchA anujJA, avyAbAdha, saMyamayAtrA samAdhi ane aparAdhanI kSamA-yAcanA e chane aMge te te pAThathI ziSya prazna kare, (A. ni. 1232) te ziSyanA cha sthAno rUpa guruvaMdananuM dvAra samajavuM.' e chaenA guru uttaro Ape che; te cha guru vacano A pramANe- 1 jevI tArI IcchA, 2 anujJA ApuM chuM, 3 tema ja che, 4 tane paNa varte che ? 5 e ja pramANe che ane 6. huM paNa tamone khamAvuM chuM kaheluM che ke "tArI IcchA pramANe, 2jA ApuM chuM, tema ja tane paNa varte che ? e ja pramANe che ane huM paNa tamone khamAvuM chuM - A prakAre guru cha uttaro Ape" (A. ni. 1238) A baMne yathAsthAne sUtravyAkhyA karIzuM tyAre batAvIzuM sUtra kahe che--- " icchAmi khamAsamaNo ! vaMdiuM jAvaNijjAe nisIhiAe, aNujANaha me miuggahaM, nisIhi / ahokAyaM kAya-saMphAsaM khamiNijjo bhe ! kilAmo, appakilaMtANaM bahusubheNa bhe ! divaso vaktA ? jattA bhe ! javaNijjaM ca bhe ! khAmemi khamAsamaNo ! devasiaM vaikammaM, AvassiyAe paDikkamAmi khamAsamaNANaM devasiAe AsAyaNAe tittIsannayarAe jaM kiMci micchAe maNadukkaDAe, vavatudhADA, nAyaDuvADA, johANa, mALA, mAyA, tomAt, savvAtiJA, samicchovvavArAp savyadhammAikkamaNAe AsAyaNAe jo me aiAro kao, tassa khamAsamaNo ! paDikkamAmi, niMdrAmi, rihAmi, appAnuM vosimi // '' sUtra vyAkhyA : ahIM dvAdazAvarta vaMdana karavAnI IcchAvALo ziSya khamAsamaNarUpa laghuvaMdanapUrvaka saMDAsA pramArjIne beThAM beThAM ja pUrve jaNAvyA pramANe pacIza bolathI mutta ane pacIza bolathI zarIra paDilehe te pachI parama vinayapUrvaka pote mana, vacana ane kAyathI zuddha thaIne gurunA AsanathI potAnA dehapramANamAM bhUmirUpa sADA traNa hAtha avagrahanI bahAra ubho rahIne dorIe caDAvela dhanuSya jema vAMkuM hoya, tema keDa uparanuM ardhuM zarIra mastaka sAthe namAvIne arthAt kAMmUka nIco namIne hAthamAM odho muhapatti laIne vaMdana karavA mATe A pramANe boleH- 'phacchAmi' = huM IcchuM chuM A zabdathI koInA baLAtkArathI vaMdana karato nathI' ema jaNAvyuM have, 'svamAsamo' kSamAzramamAM kSama dhAtune strIliMgano A pratyaya lagADI kSamA zabda taiyAra karyo jeno artha sahana karavuM' evo thAya, tathA zram --
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.129 317 dhAtune kartA arthamAM mana' pratyaya lAgatAM zramaNarUpa taiyAra thayuM. teno artha saMsAranA viSayamAM kheda vALo thaI tapa kare, te zramaNa e baMne zabdo ekaThA karyA eTale kSamApUrvaka jeo tapa kare, te kSamAzramaNa tenuM saMbodhana prAkRtamAM ghamAsamo ! kSamA grahaNa karavAthI mAdava, Arjava Adi guNomAM paNa sAthe grahaNa karavA tAtparya ke kSamA Adi guNothI pradhAna zramaNa eTale yati-sAdhu, te kSamAzramaNa, A vizeSaNathI teo potAnA AvA guNone yoge sAcA vaMdanIya che-ema sUcavyuM. have zuM karavA IcchuM chuM, to ke "vanvitam' = Apane vaMdana karavAne kevI rIte ? yApanIyA nadhikyA emAM niSafdhakyAM e vizeSya che ane thApanIyA e vizeSaNa che. naiSadhakya prANAtipAtAdi pApo jemAM nathI evI kAyA vaDe, ane yApanIya = sazakta kAyA vaDe, samagra vAkyono artha e che ke- "kSamAdi guNayukta he tapasvin! vaMdana karavAmAM hiMsAdi na thAya, te rIte mArI sazakta kAyA vaDe huM tamone vaMdana karavA IcchuM chuM. ahiM vizrAma karavo A vaMdana samaye jo guru bIjA kAryamAM rokAelA hoya, agara bIjI bAdhAvALA hoya to, te kahe ke thoDIvAra pachI. hAla rAha jo. kAraNa kahevA yogya hoya to te jaNAve, nahIMtara na jaNAve evo cUrNikArano mata che. TIkAkArano mata mana, vacana ane kAyA ema trividhi vaMdana karavAno niSedha kare che. tyAre ziSya saMkSepa-vaMdana kare. bIjA kAryamAM rokAyelA na hoya to tene vaMdana karavAnI rajA ApavA mATe guru "chattera = fmaprA ' = tuM mane vaMdana kare, to mane harakata nathI mATe khuzIthI tArI IcchA pramANe kara. tyAra pachI vaMdana karanAra sADA traNa hAtha dUra ubho rahI kahe che ke- 'manugAnIta meM mitAzvagrAm' = mane ApanA avagrahamAM praveza karavAnI rajA Apo. ahIM AcArya mahArAjathI cAre ya dizAmAM potAnA zarIra pramANa- sADA traNa hAtha jamIna te avagraha kahevAya. temAM teonI anumati vagara praveza karAya nahi. kaheluM che ke- cAreya dizAmAM svazarIra pramANa mApavALI bhUmi. te guruno avagraha kahevAya. anumati-rajA meLavyA vagara kadApi tyAM praveza karavo kalpa nahi." tyAra pachI guru kahe che ke- 'anAmi' = huM praveza karavAnI anumati ApuM chuM tyAra pachI ziSya bhUmi pramArjana karIne 'nisadi' kahIne avagrahamAM praveza kare-guru najIka jAya. ahIM nisahino artha "sarva azubha vyApArano tyAga karavA pUrvaka ema jANavo. pachI saMDAsAnI pramArjanA pUrvaka nIce bese ane guru mahArAjanA caraNo pAse jamIna upara odho mUkIne, te oghAmAM dazAonA madhyabhAgamAM gurunA caraNa-yugalanI kalpanAthI sthApanA karI, DAbA hAthe pakaDelI muhapatti vaDe DAbA kAnathI jamaNA kAna sudhI lalATane tathA DAbA DhIMcaNane traNa vakhata pramArjIne muhapatti DAbA DhIMcaNa upara sthApavI te pachI e kAra uccAraNa vakhate ja rajoharaNane be hAthathI sparza karIne do kAra uccAraNa vakhate ja lalATane sparza kare che te pachI Rl akSarano uccAra karatAM punaH te ja pramANe be hAthanI daza aMgulIothI oghAnI dazIono sparza karavo. cuM bolatAM bIjI vakhate lalATe madhyamAM sparza karavo, te pachI saMphAsa bolatA be hAthaane mastakathI rajoharaNane sparza kare. pachI gurumukha sAme daSTi rAkhI "vivo varUkSato sudhIno pATha bole. e padono artha A pramANe che - "vamaLyo che vinAmo A pramANe che. be hAtha ane mastakarUpa mArI kAyA vaDe saMsparza = sparza karuM chuM e adhyAhArathI levuM arthAt ApanA caraNone huM be hAtha ane mastaka vaDe praNAma karuM chuM, enI mane anumati Apo. AgaLa mAMgelI rajA sAthe Ano saMbaMdha paNa samajavo. kAraNake anumati vagara gurune sparza karavAno paNa adhikAra nathI, te pachI "kSamALA' = kSamA karavA yogya che." "mavaH "he bhagavaMta ! Apa nama: = mArA sparzathI ApanA zarIre thatI bAdhAnI Ape
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 mane kSamA ApavI yogya che.' tathA avajJAtAnAm Apano divaso vyatintiH' - bahu sukhapUrvaka me divasa pUrNa thayo. saLaMga artha kahe che bhagavaMta ! alpamAtra bAdhAvALA Apane sukhapUrvaka divasa pUrNa thayo. ahiM divasa grahaNa karavAthI rAtri, pakSa, comAsI, saMvatsarI paNa prasaMgAnurUpa samajI levuM. e pramANe be hAtha joDIne guruno pratyuttara sAMbhaLavAnI IcchAvAlA ziSyane guru kahe che ke 'tadda' tti eTale tema ja arthAt mAro divasa sukhapUrvaka pasAra thayo che. A pramANe AcAryanA zarIranA kuzaLa-samAcAra pUchyAM. have tapa sabaMdhI kuzaLatA pUche - 'khattA me mAM maiM e anudAtta svarathI uccAra karatI vakhate be hathelIonI dazeya AMgaLIothI odhAne sparza karavo, pachI hathelIo savaLI karI lalATa tarapha laI jatA madhyamAM 'ttA' no svarita svara vaDe uccAra karavo, ane potAnI dRSTi gurumukha sAme rAkhI te hathelIomAMthI lalATane sparza karatAM 'udAtta' svarathI 'me' akSara bolavo. ahiM 'nattA' - yAtrA = yAtrA bhavatAM = Apa bhagavaMtane tAtparya ke-he bhagavaMta ! ApanI kSAyika, kSAyopazamika ane aupazamika bhAvavALI saMyama-yAtrA tapa ane niyamarUpa yAtrA vRddhivALI che ? A avasare guru paNa javAba Ape che ke 'tuvyaM pi va' mane to tapa-saMyamanI yAtrAo vRddhi pAme che. paNa tane te yAtrAo AgaLa vRddhi pAmatI haze. = - - yogazAstrano gurjarAnuvAda ***** alpamAtra pIDAvALA Apane 'vartuNumena' = - 1 have nigraha karavA lAyaka padArtha saMbaMdhI kuzaLatA pUchavA mATe pharI paNa ziSya kahe che - 'navantri' ca me !' e pAThamAM anudAtta svarathI 'jJa' kArano uccAra karatAM, pahelAMnI mAphaka be hathelIothI oghAne sparza kare, pachI baMne hathelIo savaLI karI lalATa tarapha laI jato vacce aTakIne svarita svare 'va' kArano uccAra kare ane lalATe udAta svarathI 'f' bole, e traNa akSaro bolavA chatAM prazna adhuro hovAthI javAbanI rAha joyA vinA ja punaH anudAta svarathI 'r' bolatAM be hasta vaDe rajoharaNano sparza karato tyAMthI vaLI lalATa tarapha laI jatAM madhyamAM aTakAvIne svarita svare 'me' akSara bole, te pachInA gurunA javAbanI rAha joto te ja rIte besI rahe, ahIM'naLikhkhuM ca' yApanIyaM kAbumAM rAkhavA lAyaka ApanI Indriyo ane mana upazama vagere prakAronA sevanathI abAdhita che ? tathA vaLI bhe bhavatAM - ApanuM, tAtparya ke ApanA zarIra, Indriyo tathA mana pIDA vagaranA che ne ? pramANe bhaktipUrvaka pUchatAM vinaya karyo gaNAya. ahIM guru javAba Ape che ke- 'vaM' = hA ema ja che, arthAt, IndriyAdikathI huM abAdhita chuM 7 : A te pachI ziSya oghA upara be hAtha ane mastaka lagADIne potAnA aparAdhone khamAvavA mATe A pramANe kahe- 'grAmemi jImAsamaLo ! tevasijha vadhama kSamayAmi kSamAzramaNa ! daivasiMka vyatikramaM kSamAkSamaNa ! huM divasamAM thaelA aparAdhone khamAvuM chuM - arthAt he kSamAdiguNayukta zramaNa ! Aje AkhA divasamAM avazya karavA yogya anuSThAnamAM thaela virAdhanArUpa mArA aparAdhone khamAvuM chuM ApanI pAse tenI kSamA mAguM chuM. ahIM gurU javAbamAM kahe che ke 'api grAmami' atti kSamAmi = huM paNa tamane khamAvuM chuM. arthAt pramAdathI AkhA divasamAM tamArA pratye hitazikSA AdimAM paNa avidhi Adi karavArUpa je koI aparAdha thayo hoya, tene huM khamAvuM chuM. = = he e pramANe praNAma karavApUrvaka khamAvIne paga pAchaLanI bhUmi pramArjana ka2vApUrvaka avagrahamAMthI bahAra nIkaLatAM 'sAvastiJAr' bole, tathA pachI 'pa'imAmi' thI AraMbhI no me gavAro jmo
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.129 319 sudhIno pATha bole A pATha potAnA aparAdho-aticArone nivedana karavA rUpa hovAthI "AlocanA' nAmanA prAyazcitane sUcavanAra sUtra che. te pachInA 'tarasa mAsama ! paDihiAmi' vagere pATha pratikramaNa yogya prAyazcita kahenAra che te "pharI huM evo aparAdha nahIM karuM ane AtmAnI zuddhi karIza' evI buddhithI avagrahamAMthI bahAra nIkaLe bole- 'mAvasiMgApu' - sAvavA : avazya arthAta caraNasittarI karaNasittararUpa avazya karavA yogya kAryone aMge je ayogya vartana thayuM hoya, tenuM 'mini' - pratimA = pratikramaNa karuM chuM arthAt tenAthI pAcho pharuM chuM. Ama sAmAnyarUpe kahIne have vizeSathI spaSTa svarUpe kahe che - "mAsamaUTvi devasijhAgAyiUTIC" kSamakSamaUInAM vaivasa nAtina = kSamAzramaNa eTale guru pratye AkhA divasamAM karelI, jJAnAdi, lAbhone nAza karanArI AzAtanA-khaMDanA-AzAtanA thavA vaDe thaelA aparAdhonuM huM pratikramaNa karuM chuM - ema AgaLanA sarva vAkyomAM saMbaMdha joDavo. have kaI kaI AzAtanAo vaDe ? te jaNAve che - "tirasanayaraI' - traTizacatarathA = eTale gurunI. tetrIza AzAtanAo kahelI che, temAMthI koI paNa eka, be traNa ke tethI adhika jeTalI AzAnatAo thaelI hoya, te dareka AzAtanArUpa aparAdhone ahIM AkhA divasamAM aneka AzAtanAo thavAno saMbhava hovAthI "eka, be, agara saghaLI AzAtanAo ema kahyuM che te AzAtanAo AgaLa kahevAze te saMbaMdhI kAMIka vizeSa kahe che - "ga' &itra micchANa - vat vicit mithyA je kaMI kharAba game tevuM nimitta pakaDIne khoTA bhAvathI karI hoya, tevI AzAtanAthI vaLI 'mahuDI, vahuDI, vAyaduvaDA' - manohuthI vadhudurNatayA yadutaya = duSTa mana ke praSanA kAraNe, duSTa asabhya kaThora vacana bolIne kAyAnI duSTatA eTale najIka besavuM pAse cAlavuM evI zarIranI khoTI pravRtti dvArA thaelI AzAtanAothI temAM paNa "ohANa, mApaIC, mAyA to mANa' thayA, mAnayA, mIyA, nomathA = krodhasahita mAnasahita, mAyAsahita lobhasahita arthAt krodhAdikathI karelI AzAtanAothI vinayabhraMza thavArUpa AzAtanAthI, A pramANe divase thaelI AzAtanA jaNAvI. te pramANe paphakhI comAsI, saMvatsarI saMbaMdhInA kALamAM thayelI tathA A bhava, gatabhavo tathA bhUtakALa, bhaviSyakALa viSayaka thaelI je AzAtanA tenA saMgraha mATe "sabrakSAniyA' sarvAniyA sarva kALa saMbadhI AzAtanA, anAgata-bhaviSyakAlanI AzAtanA kevI rIte thAya ? tenuM samAdhAna karatAM kahe che ke - "AvatIkAle A gurunuM amuka aniSTha nukasAna karavAno chuM ema vicAra karavAthI evI rIte bhavAMtaramAM paNa teno vadha Adi nukasAna karavAnuM niyANuM karavuM saMbhave che ja. ema traNeya kALa saMbaMdhI AzAtanAothI sadgamachoyArI sarvapiththopavAthI - sarva daMbha - kapaTa - mAyApUrNa khoTI pravRttirUpa asankriyA karavArUpa AzAtanAthI tathA satrathamUtramaUIIC - sarvathAtimAthA ! ATha pravacanamAtAnuM pAlana, sAmAnyathI saMyamamAM karavA yogya sarva kAryo te rUpa sarva dharmamAM je atikramaNaullaMghana-virAdhanA te sarva karmamAM thaelI AzAtanAthI "mAsIyAI go mAro go' - bhAzAtanayA yo macADativIra: #d: = e pramANe gurunI AzAtanA dvArA meM je koI aticAra aparAdha karyo hoya. "tasa masamo ! paDiAmAni' - tasya kSamAzrama ! pratimAmi = he kSamAkSamaNa ! huM te aticAronuM-aparAdhonuM tamArI sAkSIe pratikramaNa karuM chu. arthAt pharIthI nahi karavAnI bhAvanApUrvaka te aparAdhothI mArA AtmAne pAcho haThAvuM chuM tathA nimi, hima mA
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 yogazAstrano gurjaranuvAda vosirAmi-nikhvAmi mami - mAtmAna vyavRnAmi te aparAdho karanArA mArA bhUtakALanA pApavALA AtmAne saMsArathI virakata banelo huM prazAnta cittathI vartamAnakAlanA zuddha adhyavasAyo vaDe niMdA karuM chuM. ApanI sAkSIe duSTa kArya karanArA mArA AtmAne gartu chuM ane duSTa kArya karanArA evA mArA te AtmAne tenI anumodanA-tyAga karavA vaDe karIne vosirAvuM chuM e pramANe guruvaMdana-sUtra bolavA pUrvaka prathama vakhata vaMdana karIne punaH tyAM avagraha bahAra ubhA rahIne, ardha zarIra namAvI bIjI vakhata vaMdana karavA mATe "cchAmi ghamAsamauo' thI zarU karIne vosirAmi' sudhI bIjI vakhata saMpUrNa pATha bole, eTaluM vizeSa-samajavuM ke bIjI vakhatanA vaMdanamAM avagrahathI bahAra nIkaLyA vinA ja sAvasiyaNa pATha choDIne bAkIno sarva sutrapATha bole, vaMdanasatranA A vidhine jaNAvanArI gAthAo AgamamAM A pramANe che. tenA artha lakhIe chIe - "AcAranuM mUla vinaya che, te guNavaMtonI pratipatti-sevAthI thAya, te vidhithI gurune vaMdana karavAthI thAya ane te dvAdazAvarta vaMdanano vidhi A pramANe jANavo. 1. vaMdana karavAnI IcchAvAlo yathAjAta arthAt janmasamayanI avasthAvALo banI avagraha bahAra saMDAsAne pramArjIne utkaTikAsane besI muhapatti paDilehI uparanuM ardha aMga pramArjIne 2. pachI ubho thaIne, keDa upara koNIothI colapaTTAne pakaDI (AgaLa kaMdoro vAparato na hato) zarIra namAvIne yuktipUrvaka pAchaLano bhAga dharmanI niMdA na thAya tema DhAMkIne 3. DAbA hAthanI AMgaLIomAM muhapatti tathA be hathelIomAM rajoharaNa pakaDIne ane vaMdanane aMge kahelA batrIza doSo TALIne gurunI sAme A pramANe uccAra pUrvaka bole-4. IcchAmi khamAsamaNothI nisIriAe sudhI bolIne pachI guruno cha' e uttara sAMbhaLIne avagrahanI yAcanA karavA mATe 5. "manAda e miDaduM bole ane guru 'maNunAmi' kahe, tyAre avagrahabhUmimAM praveza karI, saMDAsA pramArjIne nIce bese. 6. te pachI rajoharaNa dazIo sahita pramArjIne mastakane sparza karavA mATe upayogI thaze ema dhArI jamIna para sthApana kare, te pachI prathama 7. DAbA hAthe eka bAjuthI pakaDelI muhapatti vaDe DAbA kAnathI AraMbhIne jamaNA kAna sudhI lalATa pramArja 8. ane saMkocelA DAbA DhIMcaNanA uparanA bhAge pramAjIne tenI upara muhapatti mUke tathA oghAnA madhyabhAgamAM gurunA caraNayuganI sthApanAkalpanA kare. 9. te pachI be hAtha lAMbo karIne be sAthaLonA madhyabhAgano sparza na thAya tema bhegI karelI be hathelIothI 5 kAranuM uccAraNa karato oghAnI dazIno sparza kare 10. te pachI be hatheLIne aMdara mukha tarapha pheravIne ane lalATe sparza karavA mATe UMce laI jaIne do kAra uccAratAM je be hathelIothI lalATane sparza kare. 11. pharI baMne hAtha adhomukhavALA karI kAra bolatAM rajoharaNane sparza kare ane cuM akSaranA uccAra sAthe pharI pahelAM mAphaka lalATane sparza kare. 12. vaLI 1 akSaranA uccAra vakhate trIjIvAra oghAne sparza karIne ya kAra bolatA pharI te ja rIte lalATe sparza kare. 13. pachI saMeri pada bolatA rajoharaNane be hAtha ane mastakathI praNAma karIne mastaka UMcuM karI, be hAtha joDI mastakathI praNAma karIne, mastaka UMcuM karI be hAtha joDI avyAbAdha-sukhazAtA pUchavA mATe 14. "maLio che hinAmo' maMjinnatA vadukhe che vivo' divasa, pakSa ke varSa "vapha#to' ema bole ane pachI mauna kare, 15. jyAre guru tatti' javAba Ape, tyAre punaH saMyamayAtrA ane yApanikA eTale Indriyo ane mananI nirAbAdhatA pUche te vakhate paNa pUrvanI jema bIjI vakhatanA traNa Avarte karavA, tathA temAM svarono yoga karavo 16. tyAM ame prazna pUchIe chIe ke maMdabuddhivALA ziSyonA anugraha
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.129 321 upakAra karavA mATe te svarayoga kevI rIte karavo ? te kahIe chIe ke jaghanya utkRSTa ane madhyama svara avAjathI bolIne yuktio sthApavI. 17. temAM jaghanya eTale anudAtta svara 'rajoharaNa upara' 'utkRSTa = udAtta svara lalATe ane madhyama - svarita svara te benI vacce karavo, 18. anudAtta svarathI na kAra svarita avAjathI ttA ane udAtta svarathI me akSara bolavA; valI e na-va-triNa akSaro paNa e ja pramANe anudAtta vigere uccAraNathI bolavA. 19. trIjI vAra anudAtta nUM svarathI gheM svarita, me udAtta svarathI bolavA e pramANe rajoharaNa upa2 madhyamAM ane lalATe bolavAnAM e svaro jANavA. 20. prathamanA traNa Avarto anukrame babbe akSaronA ane bIjA traNa Avarto traNa-traNa akSaronA banelA che. 21. ema AvartonuM svarUpa jaNAvIne have bIjI vakhatanA traNa Avartono vidhi kahe che ke-be hAthathI rajoharaNa upara na: kAra, madhyamAM aa kAra ane lalATe me kA2 kahIne pachI gurunuM vacana sAMbhaLavuM. 22 guru jyAre tudhna Si vaTTa ema lAge tyAre bAkInA be Avarto karIne jyAM sudhI guru vaM na bole tyAM sudhI mauna rahe, 23. guru vaM bole grAmemi jImAsamo ! kahyA pachI ziSya rajoharaNa upara be hAthanI aMjila ane mastaka lagADIne vinayapUrvaka tevasiyaM vAmAM vagere bole, 24. pachI jyAre guru 'amavi dvrAmemi tumaM' ema kahI khAmaNAnI saMmati jaNAve tyAre ziSya 'AvastimAt' kahIne avagrahamAMthI nIkaLe, 25. pachI namAvelA za2I2pUrvaka sarva aparAdhonA khAmaNAM karIne sarvadoSanI niMdA, garhA ane parihAra kare vosirAve eTale ke e rIte pratikramaNa prAyazcitta kare, 26. ema vinayapUrvaka traNa guptie gupta thaI pahelI vakhata khamAvIne te ja pramANe bIjI vakhata vaMdana kare, temAM paNa avagrahanI yAcanA-praveza vigere sarva pUrvanI mAphaka kare. A be vaMdanamAM thaIne be avanata ane be praveza thAya che. 27. vaMdananA prathama pravezamAM cha Avarto ane bIjA pravezamAM cha Avarto thAya che. te a-do vagere akSarone judA judA bolIne karavAnA bAra AvartI jANavA. 28. prathama pravezamAM be ziranamana ane bIjAmAM paNa e ja pramANe be ziranamana thAya che. tethI cAra zira kahyA ane eka niSkramaNa kahyuM che 29. eka yathAjAta ane traNa gupta e cArane bAkInAmAM nAMkhavAthI be vaMdanamAM kula pacIza Avazyako thAya che. 30' gurunI tetrIza AzAtanAo 'tijJIkSanayA' - ema AgaLa kahI gayA, te guru saMbaMdhI tetrIza AzAtanAo te vistArathI samajAve che --1. 'gurunI AgaLa niSkAraNa cAlavAthI ziSyane vinayabhaMga thavArUpa AzAtanA lAge che. mArga batAvavA ke koI vRddha aMdha vigerene sahAya karavA mATe AgaLa cAlavAmAM doSa nathI. 2 'gurunI sAthe ja bAjue jamaNA ke DAbA paDakhe cAlavAthI' ane 3. gurunI pAchaLa cAlavAthI pAchaLa paNa lagolaga cAlavavAthI niHzvAsa chIMka, zleSma vigera lAgavAno saMbhava hovAthI AzAtanA thAya. e cAlavA mAphaka niSkAraNa gurunI AgaLa barobara bAjumAM ane pAchaLa paNa bahu lagolagamAM ema traNa rIte 'ubhA rahevAthI 4-5-6 ema traNa AzAtanA thAya. vaLI e ja pramANe barAbara joDe ja bahu najIka pAchaLa ema traNa sthAne besavAthI paNa 7-8-9 ema traNa AzAtanA lAge. 10 guru ke AcAryanI sAthe sthaMDilabhUmi gayA hoya ane prathama pote jAya ane pahelAM dehazuddhi kare, 'Acamana' nAmanI. 11. guru sAthe koIkane vAtacIta karavAnI hoya. tenA badale ziSya ja prathama vAtacIta karete pUrvAlApana nAmanI. 12. AcAryanI sAthe bahAra gayo hoya pAcho AvIne AcAryanI pahelAM ja gamanAgamana Aloce. te
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 yogazAstrano gurjarAnuvAda gamanAgamana AlocanA' nAmanI. 13 bhikSA lAvIne guru pahelAM koIka nAnA sAdhu pAse AlovIne pachI guru pAse Alove. 14. e ja pramANe bhikSA lAvI guru pahelAM nAnA sAdhune dekhADI pachI gurune dekhADavI. 15 gocarI lAvIne gurune pUchyA vagara nAnA sAdhuone teonI IcchA pramANe ghaNo AhAra ApI devo. 16. bhikSA lAvIne pahelA koI nAnA sAdhune nimaMtraNa karI pachI gurune nimaMtraNa kare. 17. pote bhikSA lAvIne gurune kaMIka mAtra ApIne uttama varNa, rasa, gaMdha, sparzavALA ghaNI vigaIvALA-manane game tevA svAdiSTa AhAra, zAka Adi pote ja vAparavA. 18. rAtre guru bolAve ke te Arya ! koNa jAge che ? koNa ughe che ? e sAMbhaLavA chatAM ane jAgavA chatAM javAba na Apavo 19. e pramANe divase ke bIjA samaye gurue bolAvavA chatAM javAba na ApavAthI 20 guru bolAve chatAM jyAM beThA ke sutA hoya, tyAMthI ja uttara ApavAthI arthAta guru bolAve tyAre Asana ke zayana uparathI uThIne tyAMthI ja uttara ApavAthI arthAt guru bolAve tyAre Asana ke zayana uparathI uThIne pAse jaI "sthA vaMtAnaema kahIne teo kahe te sAMbhaLavuM joIe ema na kare to AzAtanA 21. guru bolAve tyAre mA vaMtAna' ema kahavAne badale "zuM che ? ema vacana bolavuM. 22. gurune ziSya tuMkAra vaDe apamAnathI bole. 23. guru glAnAdikanI veyAvacca mATe tuM A kArya kara' ema AjJA kare, tyAre tame jAte kema nathI karatA ? tyAre tema jAte kema nathI karatA ? guru kahe-tuM ALasu che tyAre sAmo javAba Ape che ke, "tamo ALasu cho' ema sarakhA ja sAmA javAba Ape te "tajjAvacana' nAmanI AzAtanA 24 guru pAse kaThora vacano moTA avAjathI bolAvA. 25. guru dharmopadeza karatA hoya, tyAre vacamAM vagara pUchyuM, "A Ama che" ema bolavuM 26. guru dharmakathA karatA hoya tyAre, A artha tamane yAda nathI, A artha saMbhavato nathI' ema ziSya vacamAM bole, 27 gura dharmakathA saMbhaLAvatA hoya tyAre temanA pratye manamAM pUjyabhAva na hovAthI ziSya cittamAM prasanna thAya nahi. gurunA vacananI anumodanA kare nahi Ape suMdara samajAvyuM ema prazaMsA kare nahi. te upahatamanasva' nAmanI AzAtanA, 28 jyAre guru dharmakathA karatA hoya tyAre, atyAre to bhikSAno samaya thayo che. sUtra bhaNavAno ke bhojanano vakhata thayo che' vigere kahIne sabhA bhUdavAnI AzAtanA. 29 guru dharmakathA karatA hoya tyAre kathA karIza ema kahI gurunI sabhA ane kathA toDI nAMkhavI. te kathA chedana AzAtanA 30. AcArya dharmopadeza karatA hoya ane sabhA" uThyA pahelA ja sabhAmAM potAnI caturAI batAvavA ziSya vizeSa, vyAkhyA karavI, te AzAtanA, 31 guru AgaLa uMcA ke sarakhA Asane ziSya bese. 32 gurunI zayyA ke saMthArAne paga lagADavo ke tenI rajA vagara hAtha lagADavAthI ane e prakAre karavA chatAM kSamA nahi mAMgavAthI AzAtanA kahyuM che ke- guru ke temanA kapaDAM Adi vastuone zarIrathI sparza thaI jAya ke rajA sivAya aDake to "mArA aparAdhane kSamA karo" ema kahI ziSya kSamA mAge, ane pharI AvI bhUla nahi karuM ema kahe (daza. 9) 2/1) 33 gurunI zayyA, saMthArA, Asana- vigere upara ubhA rahevAthI, besavAthI ke zayana karavAthI upalakSaNathI teonA vastra, pAtrAdi koI vastu pote vAparavAthI AzAtanA thAya che. A tetrIza AzAtanAo jaNAvanArI "puro pavajJA' ityAdi cha gAthAo zAstramAM A pramANe kahelI che. jeno artha uparanA vivecanamAM AvI gayelo hovAthI pharI lakhatA nathI. jo ke A AzAtanAo sAdhune AzrIne jaNAvI che, chatAM zrAvakane paNa thavA saMbhava che. kAraNake ghaNe bhAge sAdhukriyAnA anusAra je zrAvakanI kriyAnI pravRtti pravarte che. zAstramAM saMbhaLAya che ke kRSNavAsudeve
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 323 tRtIya prakAza, zlo.129 dvAdazAvarta vaMdanathI aDhAra hajAra sAdhuone vaMdanA karI che tethI AzAtanAo paNa sAdhu anusAra yathAsaMbhava zrAvakane paNa jANavI. e pramANe vaMdana karIne avagrahamAM ja rahelo aticAronI AlocanA karavAnI IcchAvALo ziSya, zarIrane kAMIka namAvavA pUrvaka gurune A pramANe kahe che--'phAvAreLa saMvisaha, vevasiyaM Anomi' ApanI icchAthI AjJA karo, divasamAM thaelA aticArone ApanI pAse pragaTa karuM. ahiM divasa tathA upalakSaNathI rAtrika, pAkSika, cAturmAsika ke saMvatsarI saMbaMdhI aticAro paNa te samaya mATe samajI levA. AtoSavAmi' emAM A maryAdA-vidhipUrvaka athavA sarvaprakAre ane homi ApanI pAse pragaTa karI saMbhaLAvuM chuM. ahIM divasa vagerenI AlocanAmAM kALa-maryAdA A pramANe che-divasanA madhyabhAgathI AraMbhIne rAtrinA madhyabhAga sudhI devasika, ane rAtrinA madhyabhAgathI AraMbhIne divasanA madhyabhAga sudhI rAtrika aticAronI AlocanA thaI zake che. arthAt devavisa ke rAI paDikkamaNa te pramANe thaI zake che ane pAkSika, cAturmAsika tathA sAMvatsarika AlocanA-pratikramaNa to te pakhavADiyuM, caturmAsa ke varSa pUrNa thAya tyAre thaI zake che. have ahIM 'AtoE= AlocanA karo ema guru-vacana sAMbhaLI tene svIkArato ziSya 'pharjI Alomi' ema ziSya kahe temAM rUccha ApanI AjJA svIkAruM chuM ane AlocavAnI svIkRtino kriyA dvArA prakAza karuM chuM.- A pramANe prAthamika kathana rajU karIne ziSya sAkSAta AlocanA karavA mATe A pATha boleH-- = = 'no me vesio aphasaro jgo, ADyo, vAso, mALattio, smutto, kammo, gaLo, abhingo, vrundrAo, vRiitio gaLAyo maLichidmavyo, asAvA-pALo, nALe haMsaLe, carittAcaritte, sue, sAmAie, tinhaM guttINaM cauNhaM kasAyANaM paJcaNhamaNuvvayANaM tihaM guNavvayANaM caunhaM sikkhAvayANaM bArasavihassa sAvagadhammassa jaM khaMDia jaM virAhiyaM, tassa micchA mi tuvarDa' | A sUtrapAThanI vyAkhyA A pramANe no-me-yo mA = meM jo koI phevasijoticAro tama divasa saMbaMdhI vidhinuM ullaMghana karavA rUpa aticAra o': karyo hoya, te aticAra paNa sAdhana-bhede aneka prakAre thAya. mATe kahe che- 'Ao, vAJo, mAsio= zarIra vacana ke mana dvArA khoTI pravRtti karavA rUpa aticAra thayo hoya, ussutto = sUtra viruddha vacana bolavAthI thayelo aticAra sammo = temAM kSAyopazamika bhAva te mArga, tenuM ullaMghana karavuM te unmArga athavA AtmasvarUpa kSAyopazamika bhAvano tyAga karI mohanIya Adi auyika bhAvamAM pariNAma palaTAya, te rUpa unmArgathI thaela aticAra tathA 'appo ='alpya ahIM kalpa = nyAya vidhi-AcAra, arthAt caraNa karaNano vyApAra, tethI viparIta e akalpa tAtparya ke saMyamanA kAryone yathArtha svarUpe na karavAthI thaelA aticArane : = sAmAnyathI nahi karavA yogya kAryo karavAthI thaelA aticAra upara jaNAvelAM utsUtra vigere prakAro kAryathI nahi karavA yogya kAryo karavAthI thaelo aticAra upara jaNAvelAM utsUtra vigere prakAro kArya kAraNarUpe paraspara saMbaMdhavALA che. jema ke-- utsUtra hoya mATe ja unmArga thAya. unmArga hoya mATe ja akalpa thAya ane akalpa hoya mATe akaraNIya thAya. A pramANe kAyika ane vAcika aticAranuM = =
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 yogazAstrano gurjarAnuvAda vizeSa svarUpa jaNAvavA mATe A usUtrathI unmArgathI vagere kahyuM have mAnasika aticAro aMge vizeSa kahe che "3Amo' = ekAgracitte duSTa dhyAna karavAthI thaelA ArtadhyAna raudradhyAnarUpa aticAra tathA brati = caMcaLa cittathI duSTa ciMtana karavA rUpa aticAra. kahyuM che ke - naMthimavasaTUrtiA naM ratna tathaM vitta' = manano je sthira adhyavyavasAya, te dhyAna' ane je caMcaLa adhyavasAya te 'citta' kahevAya ahIM te sthira ane caMcaLa bheda samajavA. je AvA prakAranA che. tenI anAcaraNIyaAdi kahe che.- 'maUTyAro' = zrAvakane AcaravA lAyaka nahi mATe anAcaraNIya jANavA. vaLI anAcaraNIya mATe je " = " chAvyo' = karavA yogya to nathI ja paNa manathI paNa alpamAtra IcchavA yogya nathI. IcchavA yogya nathI mATe ja 'masAvaI-pADo eTale samyakatva aMgIkAra karyuM hoya, aNuvratAdika aMgIkAra karyA hoya, dararoja sAdhu pAse sAdhuonI ane zrAvakonI sAmAcArI-kartavyo sAMbhaLato hoya, te zrAvaka te mATe aghaTita che e kahIne have aticAra jaNAvavA mATe kahe che- UTUche, haMsa, varittAritte eTale jJAna, tathA darzananA viSayamAM dezaviratirUpa cAritrAcAritranA viSayamAM lAgelA aticAro. have te jJAnAdinA viSayanA aticArone bhedathI judA judA prakAre jaNAve che- "su' - zruttei viSaye zruta jJAna viSayamAM, upalakSaNathI bAkInA cAra jJAnone aMge paNa usUtraprarUpaNA ke kALe svAdhyAya karavo vagere jJAnAcAranA ATha AcArone nahi pALavAthI lAgelA aticAra tathA sAmaphig' = sAmAyikanA viSayamAM ahIM sAmAyika viSayathI samyakta ane dezavirati ema be sAmAyika jANavA. samyaktamAM zaMkA, kAMkSA Adi, aticAra ane dezavirati-sAmAyikanA aticAro kahe che- 'tiSTha puttI' = traNa guptimAM je khaMDanA karI hoya, te rUpa aticAra, ahIM mana, vacana ane kAyAnA yogone gopavavA rUpa traNa guptine aMge zraddhA nahi karavAthI tathA viparIta prarUpaNA karavAthI-e be prakAre khaMDanA-virAdhanA karavAthI tathA vatuur aodha-mAna-mAyA-tnoma-nakSaUInAM vaSAthA eTale krodha, mAna, mAyA, ane lobha e cAra kaSAyomAM je aprazasta kaSAyo karavAno niSedha che, te karavAthI tathA kaSAyonA svarUpanI zraddhA na karavAthI ke tenI viparIta prarUpaNA karavAthI lAgelA aticAro, "pajhAnAmaUNuvratAnAM trayAnAM guNavratAnAM saMtuif zikSAvratAna' eTale zrAvakanAM pAMca aNuvrato traNa guNavrato ane cAra zikSAvrato jenuM svarUpa pahelAM kahevAI gayuM che. aNuvratAdi bhegA karatAM bAra prakArano zrAvaka dharma tenuM dezathI khaMDana karyuM hoya, ghaNuM khaMDana karyuM hoya, mULathI bhaMga na thavA chatAM vadhAre vrata-virAdhanA thaI hoya, te virAdhanA karI hoya, "tasta micchA mi tuva6 = tevA divasa saMbaMdhI jJAnAdika viSayanA tathA traNa gupti cAra kaSAyo bAra prakAranA zrAvakadharmo je khaMDanA-virAdhanA rUpa aticAro lAgyA hoya te mAruM pApa mithyA thAo, A pramANe pApanuM pratikramaNa karuM chuM. mAre te karavA lAyaka nathI; kAraNake duSkartavya che. ahi ziSya adhuM aMga namAvIne uttarottara vadhatA vairAgyavALo mAyA, abhimAna AdithI rahita banI potAnA sarva aticAranI savizeSa vizuddhinI mATe A pramANe sUtra pATha bole - savvasa vi Tesiya ciMtiya kumAsiya kriya rUchI repa vi !' A sarva padomAM chaThThI vibhaktino lopa thayo che, tenA artha A pramANe- AkhA divasa saMbaMdhI aNuvrata vigeremAM karavA yogya karavAthI ane karavA yogya na karavAthI je je aticAro lAgyA hoya, te kevA prakAranA ? te kahe che- "vyatiya = Arta raudra dhyAnarUpa duSTa ciMtavana karavAthI, AthI mAnasika aticAra kahyA tathA kumbhAsiya' = pApa durbhASaNa karavA rUpa aticAra. e vacana-viSayaka aticAro kahyA tathA
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.129 325 "iikraya =niSedha karelA doDavA kudavA vigere rUpa kAyAnI kriyA-ceSTA te kAyika aticAro kahyA. A pramANe divasamAM thayelA aNuvratAdinA virAdhanArUpa mAnasika-vAcika ane kAyika aticAronuM pratikramaNa karavA mATe kahe che- 'rUcchI kyAre saMvida (mAvat !) = eTale "he bhagavaMta ! mArA dabANathI nahi paNa ApanI IcchAthI mane pratikramaNa mATe doSathI pAchA haTavA mATe anumati Apo. "ema kahIne ziSya maunapaNe gurunI sanmukha jotA ubho rahe, tyAre guru "paDadada = pratikramaNa karo-ema kahe, tyAre pote guruvacanano svIkAra karavA mATe "zuM' = mAre ApanI AjJA pramANe che." ema kahI tarasa micchAmi eTale upara jaNAvelAM sarve aticAro rUpI mAruM pApa mithyA thAo-arthAt e aticAronI huM jugupsA karuM chuM (A pachI vaMtita sUtra kahevAya che, te paNa aticAronuM vistArathI pratikramaNa prAyazcita che. e kahyA pachI guru aMge divasamAM thaelA aparAdhone khamAvavA mATe be vakhata vAMdaNA ApavAnA che, temAM bIjuM vaMdana karyA pachI avagrahamAM rahyA rahyAM uparanuM adhuM aMga namAvavA pUrvaka ziSya potAnA aparAdhone khamAvavA mATe gurune A pramANe kahe che- 'rUcchIkSA saMvida = he bhagavaMta durAgrahathI nahi, paNa ApanI icchA pramANe mane rajA Apo' zAnI ? te kahe che- 'mammakirda eTale Apane mArAthI thaelA aparAdhone khamAvavAnI taiyArIvALo chuM. eTale anya IcchAo choDIne khAmaNAnuM kArya karavA tatpara banyo chuM. zAnA khAmaNAM ? te kahe che- bhiMtara-deva svAmi' divasamAM je aticAra thavAno saMbhava hoya tenAM, "ghAni' - kSamathApi' = huM kSamA mAguM chuM. "aticAra' adhyAhArathI samajavuM, anya AcAryo A sthaLe, bIjo pATha kahe che- 'rUchAmi ghamAsama ! muddio ma bhitaraphevasi3 vAOM ahIM rUchAmi = khamAvavA IcchuM chuM. eTale ja nahi paNa khamAvavA mATe taiyAra thayo chuM ema kahIne maunapaNe gurunA AdezanI rAha juve ane guru jyAre kahe ke- "ghAkheda = khamAvo, tyAre gurunA vacanane bahumAna karato kahe che- "rUchuM rAri' = ApanI AjJAno svIkAra karI mArA aparAdhonuM khamAvuM . AthI khamAvavAnI kriyAno prAraMbha jaNAvyo-ema samajavuM tyAra pachI vidhipUrvaka be hAtha, be DhIMcaNa ane eka mastaka jamIna para lagADIne tathA muhapattine mukha pAse rAkhIne A pramANe pATha bole "jaM kiMci apattiyaM parapattiaM bhatte, pANe viNae veyAvacce, AlAve saMlAve uccAsaNe samAsaNe, aMtarabhAsAe, uvaribhAsAe, jaM kiMci majjha viNaya-parihINaM, suhumaM vA vAyaraM vA tubbhe jANaha, ahaM na yA( jA )NAmi, tassa micchA mi dukkaDaM ! vyAkhyArtha - emAM "s ri ' - vat livit = je kAMI sAmAnya-saheja ke sarva, 'apatti' = prAkRta ArSaprayoga pramANe alpa aprItirUpa ane "paraMpatti' = vizeSa aprItirUpa athavA koI bIjAnA nimitte, tathA upalakSaNathI mArA potAnA nimitte paNa ApanA pratye mArAthI ke mArA pratye ApanAthI ema je koI aparAdha thayo hoya, te mithyA-thAo, - ema chellAM pada sAthe arthano saMbaMdha joDavo tathA mattepALa' == bhojana-pANI saMbaMdhI 'vidhA, veyAvacce' - ubhA thavuM vigere vinayamAM tathA auSadha pathya anukuLa AhArAdika sahAya karavArUpa vaiyAvaccamAM sAtniAve saMtAve' ekavAra bolavArUpa AlApa ane paraspara vadhAre vAraMvAra vAta karavA rUpa saMlApamAM je aparAdha thayo hoya te tathA 'plIsa, samAsa = ApanA AsanathI uMcA ke samAna Asanano upayoga karavArUpa aparAdha thayo hoya, vaLI 'aMtaramAsA
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda * 326 uvaribhAsAe' guru vAta karatAM hoya temAM vacce bolavuM. ane gurue vAta kahI hoya temAM vadhAro karI kahevArUpa uparibhASAthI ema 'naM hrivi'je kaMI sahejarUpa athavA sarvaprakAre 'mA viLaya parihIi: mArAthI vinaya-rahitapaNe je thayuM hoya, munnuma vA vAyAM vA' alpa prAyazcitathI zuddha thAya tevuM sUkSma ke vizeSa prAyazcitathI zuddha thAya tevuM bAdara, be 'vA' kahevAthI baMnenA viSayamAM mithyA duSkRta devAnuM che. tume nAbUda ahaM na nALAmi'= samagra bhAva ApanA jANavAmAM hoya tethI mArA aparAdho Apa jANatA hoya. huM mUDha hovAthI huM mArA aparAdha na paNa jANuM tathA me guptapaNe aparAdha karyA hoya te Apa na jANatA ho ane huM to mArA aparAdha jANato houM. vaLI Apa paNa bIjAe karelA hoya vagere kAraNothI jANatA na ho ane huM paNa vismRti AdinA yoge na jANato houM tathA ApanI pratyakSa karelA hovAthI Apa ane huM baMne jANatA hoIe - ema cAreya bhAMge aparAdha karelA hoya te sarve ahiM gaNavA. 'tassa'= ahiM chaThThI-sAtamI vibhaktino abheda hovAthI, temAM eTale aprItiviSayaka ane avinayaviSayaka thaelA aparAdhomAM micchA mi duvADuM mAruM pApa mithyA thAo. potAnA khoTAM AcaraNone pazcAttApa ke kabulAta karavA rUpa pratikramaNa artha kahenAruM jaina pAribhASika vAkya che. 'prayacchAmi'= dauM chuM--e adhyAhArya samajavuM athavA 'tassa micchA mi tutuM e pAThathI bIjo artha e pramANe che ke- taAE vibhaktinA pheraphArathI aprItiviSayaka ane vinayarahitapaNAnA mArA aparAdho me mane mithyA = mokSamArganI sAdhanAmAM virodha karanArA che ane vuDa te pAparUpa che, e pramANe potAnA doSonI kabulAtarUpe pratikramaNa eTale aparAdhanI kSamApanA jANavI. = pahelAM vaMdanAmAM AlocanA ane kSamApanA mATe vaMdana karavAnuM vidhAna kareluM hovAthI vaMdana pachI 'devasiyaM Alou' ane abhuThThio' sUtranI vyAkhyA samajAvI nahi to teno avasara pratikramaNa AvazyakamAM Ave. Ama dvAdazAvarta vaMdanano vidhi kahyo. vaMdana karanArane karmanijarArUpa phalanI prApti thAya che. kahyuM che ke- zrI gautamasvAmIjI mahAvIra bhagavaMtane pUche che ke he bhagavaMta ! guruvaMdana karavAthI jIva zuM meLave ? bhagavAna uttara Ape che ke-- "hai gautama ! jJAnAvaraNIya Adi ATheya karmo gADha baMdhanathI bAMdhyA hoya, te DhIlA baMdhanavAlA kare che. lAMbAkALanI sthiti bAMdhI hoya, te alpakALavALI kare che, tIvra rasavALAM bAMdhelA azubha karmone maMdarasavALA kare che ane ghaNA pradezavALA bAMdhyA hoya tene thoDA pradezavALA kare che ane tethI anAdi anaMta saMsArarUpI aTavImAM te lAMbA kALa bhramaNa karato nathI.'' tathA bIjA praznamAM paNa kahyuM che ke- he bhagavaMta ! guruvaMdana karavAthI jIva zuM phaLa prApta kare ? uttara "he gautama ! guruvaMdanathI jIva nIcagotranuM karma khapAve che, uccagotra karmano baMdha kare che, ane apratihata AjJA phalavALuM eTale ke koI AzA khaMDita na kare, tevuM saubhAgyaphala svarUpavALuM nAmakarma upArjana kare." (uta. 30-10) vinayopacAra karavA yogya guruvarganI sevA ane pUjA tIrthakaronI AjJA, zrutadharmanI ArAdhanA ane kriyA ityAdi svarUpa jaNAvyuM (A ni. 1229) atha pratimA have pratikramaNa kahevAya che temAM prati upasarga che, teno viparIta athavA pratikuLa evo thAya che, tema ja ma evo dhAtu che, teno pAvikSepa-pagasthApana evo artha thAya che. prati upasarga pUrvaka krama dhAtune bhAva arthamAM 'anar'pratyaya AvavAthI pratimA zabda thayo. teno artha evo
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.1 29 327 thayo ke - zubha yogamAMthI azubha yogamAM gaelA AtmAnuM pharI zubha yogomAM pAchuM pharavuM te pratima kahevAya kahyuM ke "pramAdavaza banelo AtmA potAnA sthAnamAMthI parasthAnamAM arthAt svabhAvamAMthI vibhAvamAM gayo hoya, te pharI sthAnamAM AvI jAya, te pratikramaNa kahevAya. pratino viparIta artha karIne A vyAkhyA karI kaheluM che ke- "kSayopazamika bhAvamAMthI audayika bhAvane vaza thaelA AtmAnuM pharI pratikuLa gamana thavuM eTale ke kSayopazamika bhAvamAM pAchA AvavuM te pratikramaNa kahevAya' A to upara pramANe ja artha thayo, mATe kahe che ke = athavA to prati prati maur = pratimaUT mokSaphaladAyaka zubha-yogonI pAse javuM te pratikramaNa kahevAya. kahyuM che ke- "mAyAzalya Adi sarva zalyothI rahita sAdhunuM je mokSaphala ApanArA zubha yogonI tarapha vartana thavuM te pratikramaNa kahevAya A pramANe pratikramaNa zabdanI vyAkhyA kahI. A pratikramaNa bhUta, bhaviSya ane vartamAna ema traNeya kALanA pApakarma-viSayaka hoya che. zaMkA karI ke pratikramaNa bhUtakAla viSaya hoya che. kAraNake kaheluM che ke- bhUtakALamAM karelA pAponuM pratikramaNa karuM chuM. vartamAna kALanA pApane rokuM chuM ane bhaviSyakALanA pApanuM paccakhANa karuM chuM. emAM pratikramaNa to bhUtakALane aMge ja kaheluM che to traNe kALa viSayaka pratikramaNa kevI rIte kahevAya ? samAdhAna karatAM kahe che ke- ahIM pratikramaNa zabdano artha "azubha yogothI nivRtti karavI- aTakavuM. eTalo ja mAtra samajavo kahyuM che ke- "jema mithyAtvanuM pratikramaNa tema asaMyamanuM pratikramaNa. kaSAyonuM pratikramaNa ane aprazasta kharAba yogonuM pratikramaNa-arthAta te darekathI aTakavuM te pratikramaNa kahevAya" (A.ni.). tethI niMdA dvArA azubha yogothI nivRtta thavArUpa bhUtakALa saMbaMdhI pratikramaNa saMvara dvArA vartamAna azubha yogothI nivRtta thavArUpa vartamAnakALanuM pratikramaNa ane paccakakhANa dvArA bhaviSyakALa saMbaMdhI azubha yogothI nivRtta thavArUpa pratikramaNa ema traNeya kALa saMbaMdhI azubha yogothI nivRtta thavArUpa trikALa pratikramaNa thavAmAM koI bAdha nathI. A pratikramaNa devasika Adi-pAMca bhedovALuM che, divasanAM aMte-sAMje thanAruM devasika, rAtrinA aMte thanAruM rAtrika, pakhavADiyA aMte thanAruM pAkSika, cAra mahinAne aMte thanAruM cAturmAsika, ane saMvatsara varSane aMte thavAvALuM sAMvatsarika pratikramaNa kahevAya. pharI te pratikramaNa be prakAranuM dhruva ane adhuva prakAranuM che- bharata ane airAvata kSetromAM pahelAM ane chellAM tIrthakaranA tIrthamAM dhruva, aparAdha thAya ke na thAya to paNa savAra-sAMje ubhayakAla pratikramaNa karavuM joIe. te dhruva, ane madhyama tIrthakaranA tIrthamAM tathA mahAvideha kSetromAM kAraNa hoya eTale ke tevA doSa lAge, tyAre pratikramaNa karavAnuM te adhruva. je mATe kahevuM che ke- "pahelAM ane chellAM jinano dharma pratikramaNa sAtheno che. arthAt temanA zAsanamAM avazya be kALa pratikamaNa karavAnuM che ane madhyama tIrthaMkaranA tIrthamAM kAraNa paDe to pratikramaNa karavAnuM che. pratikramaNa vidhi to pUrvAcAryoe kahelI A gAthAone anusAra samajavo. jenA artho ahIM jaNAvIe chIe (A.ni. 1258) ahIM paMcavidhi AcAranI vizuddhi mATe sAdhu ane zrAvaka paNa gurunI sAthe pratikramaNa kare ane gurunA virahamAM zrAvaka paNa kare 1. temAM pahelAM devavaMdana karIne prAraMbhamAM cAra khamAsamaNa daIne (bhagavAna ha ! vigere kahIne) bhUmitala para mastaka aDADIne (sabasta vi bolIne) samagra aticAronuM micchA mi dukkaDuM Ape. 2. pachI sAmAyika sUtra pUrvaka icchAmi ThAmi kAussagga. vigere sUtra bolIne
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 yogazAstrano gurjaranuvAda be hAtha nIce laMbAvI koNIthI colapaTTAne keDa upara pakaDI dabAvI rAkhe. 3. ane ghoTaka Adi kAussagnanA kahelA 19 doSothI rahita kAussagna kare. temAM coLapaTTo nAbhithI cAra AgaLa nIce jAnathI cAra AgaLa upara rAkhe. (zrAvaka e pramANe dhotIyuM rAkhe) 4. te kAussagna divase karelAM aticArone yathAkrama hRdayamAM dhAre-vicAre ane navakArathI kAussagga pArIne pragaTa-saMpUrNa logassa kahe. 5. pachI saMDAsA pramArjIne nIce besIne be bhujAono sparza na thAya tema tene lAMbI rAkhI pacIza bola vaDe muhapatti ane zarIra paDilehe 6. te pachI ubhA thaIne vidhipUrvaka vinaya sahita batrIza doSa-rahita ane pacIza Avazyakavizuddha vAMdaNA de. 7. te pachI keDa uparanuM aMga sArI rIte namAvIne be hAthamAM muhapatti ane rajoharaNa pakaDIne kAussagnamAM vicArelA aticArone jJAnAdikanA krama pramANe gurunI AgaLa pragaTa rIte jaNAve. 8 pachI jayaNA ane vidhipUrvaka besIne prayatnathI apramatta banIne "karemi bhaMte ityAdi kahevApUrvaka vaMdituM sUtra kahe, temAM ameTrimoni mAraVIIT vigere bAkInuM sUtra bolatAM vidhipUrvaka dravya ane bhAva ema be prakAre ubho thAya. 9 te pachI be vaMdana daI mAMDalimAM pAMca ke tethI vadhAre sAdhu hoya to traNane adbhuddhio bolI khamAve, ane be vAMdaNA ApI "sAyeriya vANa' vigere traNa gAthA kahe. 10 te pachI karemi bhaMte IcchAmi ThAmi.' ityAdi kAussagga sUtro kahIne kAussagga mudrAmAM rahIne cAritranA aticAronI zuddhi mATe be logassa' citave. 11. te pachI vidhipUrvaka kAussagga pArIne samyatvanI zuddhi mATe pragaTa "logassa' bole tathA tenI ja zuddhi mATe "brahnorihaMtAnuM kahIne te cetyonI ArAdhanA mATe kAussagna kare. 12. temAM eka "logassa' ciMtavI darzanazuddhivALo te kAussagna pAre ane zrutajJAnanI zuddhi mATe "puvaravIvalve sUtra bole. 13. pharI "caMdesu nimmalayarA' sudhI pacIsa zvAsocchavAsa pramANa logassano kAussagna kare ane vidhipUrvaka pAre. te pachI samagra kuzaLa-zubha anuSThAnonA phalasvarUpa "siddhANaM-buddhANe siddhastava kahe. 14. tyAra pachI zrutasamRddhinA kAraNabhUta zrutadevatAno kAussagna kare ane temAM navakAra ciMtave. pArI zrutadevatAnI stuti kahe agara sAMbhaLe 15. e pramANe kSetra devatAno paNa kAussagna karI tenI paNa stuti kahe che ke sAMbhaLe, 15. e pramANe kSetra devatAno paNa kAussagna karI tenI paNa stuti kahe ke sAMbhaLe te pachI upara pragaTa navakAramaMtra bolavo. pachI saMDAsA pramAjIne nIce bese. 16. tyAra pachI AgaLa kahelI vidhithI muhapatti paDilehI be vAMdarA ApIne rUchImo gusakuM ema kahIne DhIMcaNanA Teke nIce bese, 17 pachI guru mahArAja namoDastunI eka stuti kahe chate, pachI vadhatA akSaro ane vadhatAM svarathI traNe stutio pUrNa kahe, te pachI zakastava navana bolIne daivasika prAyazcitano kAussagna kare. 18 A pramANe daivasika pratikramaNano krama jANavo. rAIa pratikramaNa paNa e pramANe che. mAtra temAM prathama savyasAvi kahIne micchAmi duva6 thI thApyA pachI zastava bhaNe. 19. pachI ubhA thaI vidhipUrvaka cAritrAcAranI zuddhi mATe kAussagnamAM eka logassa ciMtave, te pachI bIjo kAussagga darzanazuddhi mATe kare. temAM paNa eka logassa ciMtave. 20 trIjA kAussagnamAM kramazaH rAtrinA aticAro ciMtavIne pAre ane siddhAi hukkA bolI saMDAsA pramArjIne ubhaDaka page nIce bese. 21 pahelAM kahyuM che tema muhapatti paDilehe, be vAMdaNA de, rAI aticAranI AlocanA karI "vaMditu sUtra kahe che, te pachI be vAMdaNA de, aSNuDhiothI khAmaNAM kare. pharI be vAMdarA de ane traNa gAthAo vigere kahIne tapaciMtavanano kAussagna kare. 22. te kAussagnamAM mArA saMyamayogomAM hAni na pahoce te rIte huM cha mahinAno tapa karuM-ema nirNaya A pramANe kare-utkRSTa che
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, glo.129 329 mahinAno tapa karavA pote zaktimAna nathI. 23 to eka, be traNa ema eka-eka divasa ocho karatAM cha mahinAmAM ogaNatrIsa divasa ocho tapa karavAnuM ciMtave. 24 teTaluM paNa sAmarthya na hoya to temAM paNa yAvat tera divasa ghaTADato "cotrIza bhakta = soLa upavAsa rUpa tapa ciMtave, tenI zaktinA abhAvamAM babbe bhakta ochAM karatAM yAvat caturthabhakta = eka upavAsa sudhI tapa ciMtave, te sAmarthyanA abhAvamAM AyaMbila Adi tema hoya, te karavAno hRdayamAM nirNaya karI kAussagga pAre. pachI logassa kahI muhapatti paDilehI, be vaMdana ApI niSkapaTapaNe manamAM dhAreluM tapanuM guru pAse paccakhANa grahaNa kare. 26 te pachI 'rUchApo mapuTTa ema bolI nIce besI 'vizAnanovana ItyAdi traNa stutio haLavA svarathI kahe, te pachI zakastava AdithI devavaMdana kare 27. have paphakhI-pAkSika pratikramaNa catudarzInA divase karavuM. temAM prathama AgaLanI jema "naMdinuM sUtra kahevA sudhI daivasika pratikramaNa karIne, te pachI samyaga rIte pakhI pratikramaNa A kramathI kare. 28 pahelAM paphakhI muhapatti paDilehIne vAMdaNA ApI. "saMbuddhA" khAmaNAM kare; pachI (pAkSika aticArothI) AlocanA kare pachI vAMdaNA "pattee pratyeka khAmaNA karI khamAve. pharI vAMdaNA de ane pachI pAkSika-paphakhI sUtra kahe 29 te pachI "vaMditu' sUtra, temAM 'samuni mAraVI pada bolatAM ubhA thaIne 'vaMdituM pUrNa karyA pachI kAussagna kare, pachI muhapatti paDilehaNa karI vAMdaNA ApI "samatta' - samApta khAmaNAM ane cAra thobhavaMdanA kare. 30 te pachI pUrva jaNAvela vidhi pramANe bAkI rahelA daivasika pratikramaNa pUrNa kare paNa zrutadevatAne badale bhuvanadevatAno kAussagga kahe ane stavananA sthAne "ajitazAMti-stava' kahe-eTalo bheda jANavo 31. e pramANe pAkSikanA vidhi pramANe kramazaH cAturmAsika ane sAMvatsarika pratikramaNano vidhi paNa jANavo. mAtra te pAkSika, cAturmAsika ane vArSika pratikramaNomAM nAmo. je je pratikramaNa hoya, te kahevA. 32. tathA kAussagnamAM anukrame bAra, vIza ane navakAra sahita cAlIza logassanA karavA ane "saMbuddhA khAmaNAM traNa, pAMca, sAta sAdhuone yathAkrame abhukrionAM khAmaNAM karavA. 33. 'pratikramaNa vaMdituM sUtranuM vivaraNa graMtha-vistAranA bhayathI ame ahIM kaheluM nathI. 35tha yotsa: - kAyA eTale zarIrano utsarga eTale tyAga karavo te kAyotsarga. te kevI rIte karavo ? te mATe jaNAve che ke, zarIrathI sthAna karI jina mudrAthI ubhA rahevuM. apavAda sthira besavuM vigere. vacanathI mauna ane manathI zubha dhyAna karavuM. taduparAMta "annattha sUtramAM kahelI zvAsocchavAsa Adi anivArya zArIrika ceSTAo sivAyanI mana, vacana ane kAyAnI samagra pravRttiono tyAga karavo te kAyotsarga kahevAya te kAyotsarga keTalA samayano athavA kyAM sudhI karavo ? te mATe kahyuM che ke- je kAussagnamAM jeTalA zvAsocchavAsa pramANa navakAra, logassa Adi jaNAvelA hoya te pUrNa thAya te pachI namo rihaMtAI' ema uccAra kare tyAM sudhI upara kahyA pramANe kAyAno tyAga karavo, te kAyotsarga kahevAya. te kAyotsarga be prakArano-eka ceSTA pravRtti viSayaka. bIjo upasarga-parAbhava thAya tevA prasaMge. temAM javuM AvavuM vigere pravRttine aMge iriyAvahi Adi paDikkamatAM je kAussagna karavAmAM Ave che, te ceSTA pravattine aMge samajavo. ane je Akasmika upasargone jitavA mATe karavAmAM Ave che. te upasarga pravRtti aMge samajavo. kahyuM che ke- "te kAyotsarga ceSTA ane parAbhavathI ema be prakAre jANavo. temAM bhikSA mATe pharavuM ityAdika pravRttio mATe je karAya te pahelo ane upasarga prasaMge je karAya. te bIjo jANavo. temAM ceSTA-kAyotsarga to jaghanya AThathI mAMDIne pacIza. sattAvIza, traNaso pAMcaso ane eka hajAra ane ATha zvAsocchavAsa pramANa sudhIno paNa hoya che ane upasargAdi parAbhavone aMge je
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 330 kAryotsarga kahyo, te eka muhurtathI mAMDIne bAhubalijInI mAphaka eka varSano paNa hoya che. te kAyotsarga vaLI traNa prakA2no-ubhA ubhA karavAno, beThAM beThAM ane sutAM sutAM paNa karI zakAya pharI eka-ekanAM cAra prakAra temAM pahelAM 'ucchitocchita eTale dravyathI ane bhAvathI baMne prakAre ubhA thaIne tAtparya ke dravya-zarIrathI ubhA rahIne ane bhAvathI dharma ke zukala dhyAnamAM rahIne. bIjo 'ucchatonudhrUi' eTale dravyathI ubhA rahIne mATe ucchita ane bhAvathI kRSNAdi azubha lezyAnA pariNAmapUrvaka mATe anucchita trIjo anucchitocchita eTale dravyathI nIce besIne ane bhAvathI dharmadhyAna ke zukaladhyAnamAM rahIne tathA cotho anucchitAnucchita dravyathI-zarIrathI nIce besIne ane bhAvathI paNa kRSNAdi lezyAnA azubha pariNAmavALo, e cAra bhedo umbritanA jaNAvyA e pramANe beThelAnA ane sutelAnA e baMnenA paNa cAra cAra bhedo svayaM vicAravA. kAyotsarganA ekavIza doSo -- doSarahita kAryotsarga karavo joIe tenA ekavIza doSo kahe che- 1. ghoDAnI jema eka paga khoDo rAkhI kAussagga kare, te ghoTaka doSa. 2. sakhata pavanathI kaMpanathI velaDI mAphaka zarIra kaMpAve, te latA doSa. 3-4. bhIMta ke thAMbhale Teko rAkhI kAussagga kare, te staMbha kuDsa doSa. 5. uMce chata ke mALiyAne mastaka aDakADIne kAussagga kare, te mAla doSa. 6. bhIlaDI mAphaka be hAtha guhyapradeza DhAMkavA mAphaka kAussaggamAM rAkhe, te zabarI doSa. 7. kulavadhu navaparaNetara mAphaka mAthuM nIcuM rAkhI kAussagga kara te vadhU doSa. 8. beDImAM jakaDAelA mAphaka be paga pahoLA ke bhegA karI ubhA rahe te nigaDadoSa. 9. nAbhi upara-DhIMcaNa sudhI colapaTTo bAMdhIne kAussagga kare, te laMbottara doSa. 10. vastrAdikathI jema stanane DhAMke tema DAnsa-maccharanA nivAraNa mATe ke ajJAnathI kAussaggamAM stana ke hRdayane DhAMke te stanadoSa athavA dhAvamAtA bALaka mATe stano jema namAve tema stana ke chAtI namAvI kAussagga kare ema keTalAMka A doSane kahe che. 11. gADAnI udhanI mAphaka pAchalanI baMne pAnIo ke Agala aMguThA kare agara baMne chuTA rAkhe te avidhithI kAusga kare, te zakaTordhvi nAmano doSa. 12. sAdhvI mAphaka mastaka vagara AkhA zarIre kapaDuM DhAMke te saMyatI doSa. 13. ghoDAnI lagAmanI jema caravalA ke oghAno guccho pakaDI ubho rahe, te khalIna doSa bIjA AcAryo kahe che kempa lagAmathI pIDA pAmelo ghoDo jema mastaka kaMpAve tema nIce ke uMce kAussaggamAM mastaka kaMpAve, khalanIdoSa. 14. kAgaDAnA mAphaka AMkhano DoLo Ama-tema bhamAvavo ke dizA jovI, te vAyasadoSa. 15. juo thavAnA bhayathI koThAphaLanI mAphaka colapaTTAno goTo karI muThThImAM pakaDI kAussagga kare, te kapitthadoSa evI rIte muThThI baMdha rAkhI ubho rahI kAussagga kare, tene paNa e doSa bIjA kahe che. 16. bhUtanA vaLagADa mAphaka mastaka kaMpAvato kAusagga kare, te zIrSotsaMpati doSa.
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, glo.129 331 17. mUMgA mAphaka na samajAya tema avyakta zabda karato kAussagna kara, te mUkadoSa. 18. kAussagganA logassanI saMkhyA gaNavA mATe AMgaLInA veDhA calAvatA kAussagna kare te aMgulidoSa. 19. bIjA tarapha najara karavA mATe AMkhanI bhramarane nacAve-bhamAve evI rIte kAusagga kare te bhUdoSa. 20. madirA ukaLatA jema buDa buDa zabda saMbhaLAya tema zabdo karatAM kAussagna kare te vAruNIdoSa madirApAna karI matta banelAnI jema ghUmato ghUmato kAussagna kare, tene bIjAM keTalAka vAsaNIdoSa gaNAve che. 21. svAdhyAya karanAranA be hoTha cAlatAM hoya tema hoTha calAvato calAvato kAussagna kare te anuprekSA doSa. te mATe kahevuM che ke- "ghoTaka, lattA, staMbha, kuSya, mAla, zabarI, vadhu nigaDa, laMbottara, stana, urdhva, saMyamI, khalIna, vAyasa, kapittha zIrokaMpati, mUka, aMgulibhRvAruNI, prekSA' koIka AcArya A sivAyanA bIjA paNa doSo jaNAve che jema ke yUkavuM zarIrane sparza karavo khaNavuM. kapaTa-garbhita DoLavALI sthiti rAkhavI. sUtramAM kahelA vidhinI nyUnatA sevavI, vayanI apekSAno tyAga karavo, kAlanI apekSAnuM ullaMghana karavuM, vyApa AsaktivALuM citta rAkhavuM - lobhAkulita citta karavuM, pApakAryomAM udyama karanAra thavuM. kAryAkAryamAM atyaMta ajJAnatAvALo pATa-pATalA upara kAussagna karavo ItyAdi. kAyotsarganuM phaLa paNa nirjarA ja che. je mATe kaheluM che ke "kAyotsargamAM vidhipUrvaka ubhA rahelAnAM zarIranA aMgopAMgo jema jema bhAMge tUTe che, tema tema vidhipUrvaka kAussagna karanAra suvihita AtmAo ATha prakAranA karmasamUhane bhedI nAza kare che." (1648 A. ni.) kAyotsarganA sUtranA artha pahelAM vyAkhyA karI samajAvela che ja. paccakhANa-prakaraNa matha pratyAdhyAnama prati + ma pa dhyAna e traNe zabdothI pratyAkhyAna zabda taiyAra thayo che. prati = pratikuLapaNe mA = amuka maryAdApUrvaka ane rasthAna = kathana karavuM. arthAt bhAvArtha e samajavo ke anAdithI vibhAvadazAmAM vartatA AtmAnI cAlu TevothI pratikuLapaNe cokkasa maryAdApUrvaka pravRttinI kabulAta karavI. te paccakhANa kahevAya te paccakkhANa be prakAranuM che. eka mUlaguNarUpa ane bIjuM uttaraguNa temAM sAdhuone pAMca mahAvrato te mUlaguNa vrato. zrAvakone pAMca aNuvrato te mUlaguNa sAdhuone piDavizuddhi Adi uttara-guNa ane zrAvakone guNavrato, zikSAvrato, uttaraguNa kahevAya.temAM mUlaguNomAM sarva ane deza pratyAkhyAno hiMsAdi pAMca pAponA tyAgarUpa ane sAdhuone piMDavizuddhi Adi. tathA zrAvakone dizivratAdika uttaraguNonA pratyAkhyAno "pratipakSa bhAvonA tyAga karavA rUpa" che. temAM jeNe pahelAM ucitakALe potAnI meLe paccakhANa karyuM hoya tevo paccakkhANanA svarUpano jANakAra pote paccakhANanA arthane jANanAra evA guru pAse vinayapUrvaka upayoganI ekAgratA karIne teo je paccakhANano pATha bole che. te pramANe pote paNa dhImethI temanI sAthe anuvAda karato paccakhANa kare tyAre pote ane paccakakhANa karAvanAra guru baMne jANakAra tarIkeno prathama bhAMgo thayo. 1. guru jANakAra. lenAra ajANa hoya- e bIjo bhAMgo, te samaye ziSyane saMkSepathI samajAvIne jo guru paccakhkhANa karAve to A bhAMgo paNa zuddha che 2. guru anna hoya ane ziSya jANakAra hoya to trIjo bhAgo, A bhAMgo
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 332 paNa tathA prakAranA guruno yoga prApta na thavAthI guru pratye bahumAna hovAthI gurusthAne sAkSI tarIke pitA, kAkA, mAmA, moTAbhAI Adine rAkhI paccakkhANa karanAra trIjA bhAMgomAM paNa zuddha gaNyA 3. A sivAyamAM azuddha baMne ajANa hoya tevo bhAMgo azuddha ja che 4. dararoja upayogI evA uttaraguNa-pratyAkhyAna be prakAranAM che. eka saMketa-pratyAkhyAna bIjuM addhA pratyAkhyAna temAM saMketa-paccakkhANa - zrAvaka porasI Adi pratyAkhyAna karIne bahAra khetara AdimAM gayo hoya ke ghare rahelo hoya tyAre bhojana maLavA pahelAM 'paccakkhANa vagarano na rahuM' e kAraNe aMguTho AdinA saMketavALo paccakkhANa kare. eTale jyAM sudhI aMguTho muThThI ke gAMTha na choDuM athavA gharamAM praveza na karuM jyAM sudhI parasevAnA binduo sukAI na jAya. ATalA zvAsozvAsa na thAya. pANIthI bhIMjAelI mAcI jyAM sudhI sukAelA binduvAlI na thAya, jyAM sudhI dIvo bujhAI na jAya, tyAM sudhI mAre bhojana na karavuM. kaheluM che keH- 'aMguTho muThThI, gAMTha, ghara, parasevo, zvAsocchvAsa binduo dIvo A vigere cinhothI anaMtajJAnI dhIrapuruSoe saMketa-paccakkhANa kahyuM che (A.ni. 1578) have addhA-paccakkhANa te kahevAya. jemAM kALanI maryAdA hoya te dasa prakAranuM A pramANe jANavuM. 1 navakA2-sahita-navakArazI 2. pauruSI 3. pUrvAdha 4. ekAsaNuM 5. ekalaThANuM 6. AyaMbila, 7 upavAsa 8. divasacarama ke bhavacarima 9. abhigraha 10 vigaI saMbaMdhI-ema daza prakAre kALa-paccakkhANo (A. ni.1611) prazna- ekAsaNAdi paccakkhANomAM jo kALanuM niyamana nathI to tene kALa paccakrRkhANa kema kahevAya ? uttara- jarUra kALa niyamana nathI te vAta satya che, paraMtu te paccakkhANo prAyaH ahvA 'pratyAkhyAna' sAthe karAtAM hovAthI te paNa addhA-pratyAkhyAno kahevAya che. paccakkhANo AgAra-sahita karavAM nahitara bhaMga thAya. bhaMga thAya eTale doSa-pApa lAge kaheluM che ke-- "vratabhaMga thavAthI moTo doSa lAge, thoDA nAnA paccakkhANanuM pAlana karavAthI guNa thAya che. tethI dharma karavAmAM lAbha ke hAnino viveka karavo jarUrI che. tethI AgAro kahelA che. (paMcAzaka 5-12) paccakkhANano bhaMga na thAya te mATe rAkhavAmAM AvelI maryAdAvALI chUTachATa tene AgAra kahevAmAM Ave che ane navakArazI AdimAM jeTalI chUTachATaAgAra rAkhavAmAM Ave che, te ahIM jaNAvIe chIe. temAM muhUrtapramANa kALa navakArathI namaskAra uccAraNa karIne pAravAlAyaka paccakkhANamAM be AgAra hoya che. paccakkhANa-bhaMga na thavA mATe karavAmAM AvatI maryAdA te AkAra-AgAra-apavAda chUTachATa kahevAya tevA AgAro keTalA kayA paccakkhANamAM che te AgaLa jaNAvIzuM. zaMkA karI ke kAla na jaNAvelo hovAthI A saMketa paccakkhANa samAdhAna ApatA kahe che ke nA, kAraNake ahIM namukkAra zabdanI sAthe sahita zabda che te muhUrtakALa - pramANanuM vizeSaNa che. vizeSaNathI vizeSyano baMdha thato hovAthI sahita zabda che. muhUrtakALa pramANeno artha nIkaLe che. ahIM evI zaMkA thAya ke muhUrta zabda to che nahi to te vizeSya zI rIte javAbamAM jaNAve che ke zAstramAM tene kALapaccakkhANa gaNeluM che. prahara vigere kALa pramANavALA porisI Adi pratyAkhAno to AgaLa judAM kahevAya che mATe tenI pahelAnuM A pratyAkhyAna muhUrta-pramANanuM ja bAkI rahyuM gaNAya. tethI namaskAra sahita paccakkhANamAM muhUrta-pramANakALamAM che. ema samajavuM pharI zaMkA karI ke be muhUrta kALakrama na grahaNa karavo ? samAdhAna kare che - temAM mAtra be ja AgAra-chUTachATa rAkhelA hovAthI jyAre porasImAM to cha AgAro rAkhelA che. namukkAra-sahitamAM to mAtra be ja AgAro rAkhelA hovAthI tethI kALa paNa alpa ja hovo joIe. te alpakALa ochAmAM ocho 'eka muhurta' pramANa ja ghaTI zake che. mATe A nava
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.129 333 namukkAra-sahitanuM pratyAkhyAna eka muhUrta pramANa kALanuM ja samajavuM. alpakALa paNa namaskAra maMtranI sAthe ja eTale ke sUryodaya thayA pachI muhUrta pUrNa thavA chatAM jyAM sudhI namaskAra maMtrano uccAra na kare tyAM sudhI te pratyAkhyAna pUrNa na thAya ane be ghaDI thayA pahelAM ja jo namaskAramaMtra gaNe to paNa teno kALa apUrNa hovAthI paccakhANano bhaMga thAya tethI siddha thayuM ke sUryodayathI muhUrta-pramANa kALa ane namaskAra maMtranA uccAra sahita namukkArasI pratyAkhyAna che. prathamanuM muhUrta kevI rIte levuM? sUtra-pramANathI porasI mAphaka te sUtra A pramANe - __uggae sUre namokkAra-sahiaM paccakkhAi, cauvvihaM pi AhAraM asaNaM, pANaM, khAimaM sAimaM annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM vosire // vyAkhyArtha? - dUte sUrye = sUryodayathI mAMDIne namAhita' = paMcaparameSThi namaskAra mahAmaMtra sahita ane sarvadhAtuo karavuM e arthamAM vyApaka hovAthI te nyAya pramANe "pratyAti ' = karuM chuM. emAM pratyAkhyAti pratyAkhyAna ApanAra gurue anuvAdarUpe bolavAnuM vacana che - ema samajavuM. teno svIkAra karanAra ziSya to " vyavavAmi pratyArathrApi' = huM pratijJA karuM chuM ema bole e ja pramANe vyutkRnati mAM paNa guru anuvAdarUpe vosira = tyAga karUM chuM ema bole, tyAre teno svIkAra karavA mATe ziSya vosirAmi huM tyAga karUM chuM ema bolavuM zAno tyAga ? tyAre jaNAve che ke cAra prakAranA AhArano tyAga che - evo saMpradAya gata artha che. te jaNAvatAM kahe che ke - te rAtrie karelA caUviha AhAratyAga athavA rAtribhojananA kAMThe pahoMcIne tarI javA samAna che, tema ja sUryodaya pachI eka muhUrta thAya che. be ghaDI ke aDatAlIsa miniTa pramANa kALa pUrNa thayA pachI ja navakAramaMtranA uccArapUrvaka pAravAthI pUrNa thAya che - eTale te pramANe pArI zakAya kamazana ityAdithI cAre prakAranA AhAra jenI vyAkhyA AgaLa kahelI che. ahIM niyama-bhaMganA kAraNe be AgAro jaNAve che. "atyamo sadA revi ahIM paMcamIvibhaktinA arthamAM trIjI vibhakti jaNAvelI che ane temAM anAbhoga ane sahasAkAra e be kAraNo sivAya paccakakhANa bhAMge athavA e be kAraNo sivAya paccakhANa akhaMDita rahe. temAM anAbhoga = atyaMta vismaraNa-paccakakhANa ke tyAga karelI vastu bhulAI javI, sahasAkAra eTale utAvaLe AgaLa vadhI gayelI kAyAne pAchI haThAvI zakAya nahi ityAdi Akasmika evuM thaI jAya. jene rokI zakavAno samaya nathI. jema ke snAna karatAM mukhamAM chAMTo uDe to paccakhANa na bhAMge, vyutkRtipariti = artha AgaLa kahelo che. atha pauruSIpratyAkhyAnam - "paurisiM paccakkhAi - uggae sUre cauvvihaM pi AhAraM, asaNaM, pANaM, khAima, sAimaM, sahasAgAreNaM pacchanna-kAleNaM disAmoheNaM sAhuvayaNeNaM, svvsmaahivattimAre vosira che" pauruSI eTale puruSanA zarIra pramANavALI chAyA tathA te samaye paNa 'pauruSI kahevAya che athavA te pahora paNa bolAya che. teTalA pramANavALA kAla mATe paccakhANa kare te "paSI (pArasI) paccakkhANa kahevAya. temAM zuM kare ? tyAre jaNAve che ke - azana, pAna, khAdya ane svAdya lakSaNa cAra prakAranA AhArano tyAga karuM chuM.-ema chevaTano saMbaMdha joDavo ahIM cha AgAro che, temAM pahelAM be navakArazI mAphaka jANavA ane bAkInA pracchanAna, himoda, sAdhuvana sarvasamAdhi pratyayAira e AgAro rAkhIne paccakakhANa karuM chuM. kAlanI pracchannatA kevI rIte? te kahe che - vAdaLAM, raja ke parvatanI ADa
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 yogazAstrano gurjarAnuvAda AvI javAthI sUrya dekhI zakAya nahi- tevA samaye paDachAyAnA abhAvamAM paccakhANano samaya thaI gayo ema anumAnathI mAnI jo AhAra vApare ema bhUlathI adhUrA samaye paccakakhANa pAre chatAM AgAra hovAthI bhaMga na thAya. paraMtu pachI koI samaye jaNAve. agara potAne sAcA samayano khyAla Ave to ardha jamyA chatAM, aTakI besI rahevuM. pUrNa samaya thAya tyAre bAkInuM bhojana karavuM. apUrNa samaya jANyA chatAM vApare to paccakhANa-bhaMga gaNAya. "himohA" = "dizAno bhrama thavAthI pUrvane pazcima dizA samaje tyAre apUrNa samaye paNa bhojana karavAno vakhata Ave evA prasaMge AgAra hovAthI bhaMga na thAya bhrama TaLI jAya-adhurA samayano khyAla AvI jAya to pahelAMnI mAphaka ardha bhojana karI aTakI javuM. nirapekSapaNe bhojana kare to pratyAkhyAnano bhaMga thAya "sAdhuvacanA-uddhATA paurUSI' e sAdhunA vacananA AdhAre eTale ke sAdhuo paurUSI-paccakakhANa samaya pahelAM muhapatti palavavA-bhaNAvavA mATe bahupaDipunnA porisI' ema moTA zabdothI Adeza mAMge, te sAMbhaLI zrAvaka vicAre ke porasI pratyAkhyAna pAravAno samaya thaI gayo che. - tema vibhramathI paccakkhANa pArI bhojana kare, to bhaMga nathI, khabara paDe aTakI jAya vigere AgaLanA AgAra mAphaka samajI levuM tathA pauruSI pratyAkhyAna karyA bAda tIvra zUlAdika pIDA utpanna thAya. tyAM sudhI pairya TakAvI zake nahi. ArtaraudradhyAna thAya. asamAdhi prasaMga ubho thAya, to AgArathI samaya pahelAM paNa auSadha pathyAdi grahaNa karavA chatAM paNa bhaMga na thAya vaidya Adi bimAranI samAdhi mATe apUrNa samayamAM bhojana karAve to bhaMga nathI ardha jamyA bAda bimArI ghaTI gayA pachI samAdhi thatAM kAraNa utpanna thavAnuM jANyA pachI tevI ja rIte bhojanano tyAga karavo. have "saddhijvarUpI' pratyAkhyAnano artha kahe che. pratyAkhyAnanA AgAro pATha vigere "porisI pratyAkhyAna barAbara hovAthI tenA artho porisI mAphaka jANavA mAtra parisa' ne badale sArDsaporisa bole. kartha pUrvArdha-pratyAdhyAnama have "purimaDakTra pratyAkhyAna kahe che "sUre uggae purimaDDhe paccakkhAi cauvvihaM pi AhAraM asaNaM, pANaM, khAimaM sAimaM, aNatthaNAbhogeNaM, sahasAgAreNaM, pacchannakAleNaM disAmoheNaM, sAhuvayaNeNaM, mahattarAgAreNaM, savvasamAhivattiyAgAreNaM vosiraha pUrva ra ta ra pUrvArtham = divasano prathama ardha bhAga be prahara te purimaDha ke pUrvArdha kahevAya. teTalA samaya mATenuM pratyAkhyAna te prAkRtamAM "purimaDha' - ema kahevAya. tyAM sudhInuM huM paccakhANa karuM chuM. cha AgArono artha pahelAM kahevAI gayo che. ma = aMgIkAra karelA paccakhANanA pAlana karatAM vadhAre karmanirjarArUpa lAbhanuM koI kAraNa Ave to paccakakhANanA samaye pahelA paNa AhArAdi vApare to bhaMga na thAya jema ke koI sAdhunI mAMdagI, saMkaTa, caitya maMdira saMgha AdinA prayojana ke akasmAta samaye te bIjAthI banI zake tema na hoya to, tevA kAraNe A 'mahattarAgArathI pratyAkhyAna vaheluM pANI zakAya. A AgAra navakArazI porazI (pauruSI) AdimAM nathI kahyo. tenuM kAraNa e che ke paccakhANano samaya TUMko che ane Ano samaya lAMbo che. sAtha nityArAnam - have ekAza(sonanAM varNanamAM paccakhANanA ATha AgAro rahelAM. teno pATha A pramANe - - "sinaM paavasthA; briE tivihaM pi vI zAha, sa, pAuM, ghIrUbhaM, sorUma, aNNatthaNAbhogeNaM, sahasAgAreNaM, sAgAriAgAreNaM, AUMTaNapasAreNaNaM, guruabbhuTThANeNaM,
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.1 29 335 pAriTThAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiAgAreNaM vosirai // eka vakhata bhojana karavuM athavA to eka Asane besavAthI arthAt beThakano bhAga Asana parathI calAyamAna thAya nahi - e rIte eka Asane besI bhojana karavuM te baMne prakAre ekAsaNuM jANavuM te ekAsaNAnuM paccakhANa karuM chuM. evo vAkya-saMbaMdha joDavo. ATha AgAromAM pahelAM be ane chellAM be AgAronuM varNana kahevAI gayuM che. vaccenA cAra AgAronuM svarUpa A pramANe samajavuM. 'sarimA ' - sAyari + mAre agAra = ghara te gharavALA sAgarika eTale gharavALo-gRhastha te gRhastha saMbaMdhI chUTa ja rahe. te "sAgarikAgAra' kahevAya. hakIkata evI che ke-gRhasthanA dekhatA sAdhue bhojana karavuM te sAdhu AcAra nathI. kAraNake tema karavAthI zAsana ane dharmanI apabhrAjanA thavAno saMbhava che. mATe ja kaheluM che ke- "chakkAya jIvonI dayA pALavA chatAM paNa sAdhu AhAra ke nihAra-jhADo-pezAba-gRhasthanA dekhatAM kare to tethI zAsananI apabhrAjanA thavAnA kAraNe tathA AhAra-pANI Adi dugaMchita kulomAMthI grahaNa kare. to tene samyakatva-prApti durlabha thAya che." A kAraNathI sAdhuno evo AcAra che ke- pote jyAM bhojana karatAM hoya tyAM jo gRhastha Ave ane jo turata pAcho javAno hoya teTalo samaya rAha jue, paNa vadhAre samaya rokAvAno hoya to teTalA samaya besI rahevAthI svAdhyAya AdimAM khalela paDe. mATe tyAMthI uThIne bIje sthAne bese ane bhojana kare te prasaMge AgAranA kAraNe sAdhunA ekAsaNAnA pratyAkhyAnano bhaMga thato nathI. sAdhune AzrIne A hakIkata kahI. have gRhasthanA ekAsaNAne AzrIne kahe che. ke - je koInA dekhavAthI ke najara lAgavAthI bhojana pace nahi. te sAgarika eTale evA kAraNe gRhastha paNa sthAna badalI bhojana kare, to ekAsaNAno bhaMga na thAya tathA : temAM mIjhaMTA-pasAre | mAdara = jaMghAdikane saMkocavA ane prasAra = TUMkA karelA pagane laMbAvavA-pahoLA karavA arthAta koI sahana na karI zake tevA bhojana kare, tyAM sudhI palAMThI vALI sthirAsane na besI zake ane paga lAMbA-TUMkA pahoLA ane alpamAtra AsanathI calAyamAna thAya to paNa A AgArathI pratyAkhyAnano bhaMga thato nathI tathA "gu mamAivi, gurabyutthAnA sthA-vAryastha = ekAsaNAmAM bhojana karatI vakhate ubhA thavA rUpa vinaya karavA yogya AcArya bhagavaMta ke vihAra karIne AvelA paroNA sAdhu bhagavaMto AvyA hoya, temanA vinaya mATe Asana parathI ubhA thavA chatAM A AgArathI paccakhANano bhaMga thato nathI. ubhA thavA rUpa vinaya avazya karavA yogya hovAthI bhojana karatAM hovA chatAM paNa te ja kartavya ja che tethI bhaMga na thAya. pAriviiArevi - parijhApanaM-sarvathA yenanam arthAta paraThavavuM sarvathA tyAga karavuM te parijhApana kahevAya A AgAra sAdhune AzrIne samajavo. tene prayojana arthamAM 'rUkSana' pratyaya lAgatAM' 'pAriSTApanika' zabda banyo. arthAt sAdhune AhAra vadhI paDe ke bIjA kAraNe teno tyAga karavAnuM prayojana paDe ke prasaMga Ave tyAre te AhAra jeNe paccakakhANathI tyAga karelo hoya tene te vAparavA chatAM paccakhANa bhAMge nahi. AhAra paraThavavAmAM vadhAre doSa che. jyAre siddhAMtanI vidhi pramANe vAparavAmAM guNa che, mATe vadhelo AhAra gurunI AjJAthI pratyAkhAnavALo vApare to bhaMga thato nathI. "vosira' - vyutkRti arthAta e AgArI pUrvaka eka ja Asana ane eka ja vAra AhAra karavA sivAya bAkI Asana ane AhArano tyAga karuM chuM. e pramANe ekAsaNa-paccakkhANanuM svarUpa jaNAvyuM. matha sthAnam have ekasthAnaka-dezI bhASAmAM "ekalaThANuM temAM sAta AgAra che ane teno pATha ekAsaNA pramANe ja che. mAtra "pAsa' ne badale "kRpA' bolavuM ane mAuMTa-pasAra e AgAra sivAya bAkInA AgAro bolavA. AmAM "eka sthAna' eTale zarIranA aMgo je rItie rAkhyA
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 336 hoya, te eka ja rIte rAkhIne jamavuM bhojana purU thatAM sudhI eka sthitimAM aMgopAMga rAkhavA, mAtra eka hAtha ane mukhane halAvyA sivAya bhojana azakya che tethI te baMnene halAvavAno niSedha karyo nathI ahIM ADaMTaLa-pasAreNaM e AcAra choDavAnuM je vidhAna karyuM che. te ekalaThANuM ane ekAsaNa-e beno bheda samajAvavA mATe che. nahitara baMne sarakhA thaI jAya. atha AcAmAmlam - have AyaMbilanuM svarUpa kahe che ww tenA AgAro ATha che ahIM sUtra kahe - "AyabilaM paccakkhAi, aNNatthaNAbhogeNaM, sahasAgAreNaM, levAleveNaM, gihatthasaMsadveNaM ukkhitta-vivegeNaM pAriTThAvaNiyAgAreNaM, mahattarAgAreNaM, savvasamAhivattiAgAreNaM vosirai" 'AvAma:' avastrAvaLam = avasrAvaNa-osAmaNa ane 'amna' pAMca raso paikI cotho khATo rasa' tAtparya ke evI nirasa ane virasa vastuo prAyaH sAdhana tarIke je bhojanamAM hoya tevA bhAta, aDada sAthavo vigere bhojana karI nirvAha karavo. tene jainazAsananI paribhASAmAM 'AyaMbila' kahe che eTale jemAM svAdavALI-rasavALI vikA2ka pauSTika vastuo sivAyanuM lukhkhuM nirasa bhojana karavAnuM hoya te AyaMbila, tenuM paccakkhANa karuM chuM - ema vAkyano saMbaMdha joDavo. AmA prathamanA be ane chellAM traNa AgAronI vyAkhyA pahelAM kahevAI gaI che, vacalA traNa AgAronI vyAkhyAmAM 'tevAtevena lepAlepena 'lepa ane alepathI' evo artha thAya che. eTale ke AyaMbila pratyAkhyAna karanArane na kalpe tevI vastuo ghI, tela, goLa, lIlAM zAka vigerethI kharaDAela vAsaNa hoya, te lepa ane tela, ghI, goLa, AdithI pahelAM lepa thayo hoya, paNa hAtha ke kapaDAMthI luchI sApha karelA bhAjanamAMthI grahaNa karAya to te alepa, AvA vigaI AdithI kharaDAela hoya ke vastrathI lUchelA bhAjanamAMthI vAparavAmAM Ave to teno bhaMga na thAya tathA ziddatyasaMsaLuM - gRhastha- saMpRSThAt = eTale AhAra ApanAra gRhasthanuM kaDachI Adi bhAjana vigaI Adi paccakkhANamAM na khape tevI akalpanIya vastuthI kharaDAyeluM hoya ane tenAthI AyaMbilamAM vAparavAnI vastu vahorAve to na kalpe. tenI vastunA aMzathI bhaLelA AhAra khAvA chatAM temAM teno svAda spaSTa samajavAmAM na Ave to A AgArathI AyaMbila pratyAkhyAnano bhaMga na thAya tathA 'vizrvattavivegenuM 'kSiptaviveona eTale ke AyaMbilamAM vAparI zakAya tevA sukA roTalA roTalI-bhAta Adi vastuo upara AyaMbilamAM vAparavA yogya tevA apravAhI-kaThaNa vigaI, goLa, pakavAna Adi je upADatA pUrepUrI ucakI zakAya ane tenA aMza ke lepa roTalA-bhAtane lAge tema na hoya tevI vastu AgaLa mUkelI hoya, teno 'viveka' upADI lIdhA pachI te roTalA-bhAtane Adi vApare to paNa AyaMbila pratyAkhyAnano bhaMga thato nathI. arthAt kalpsamAM akalpsano sparza AvI jAya to paNa bhaMga na thAya zIrA jevI saMpUrNa upADI zakAtI vastu na hovAthI ane tevI vigaI rahI jAya tevA roTalA-roTalIbhAta khAvAthI bhaMga samajavo. A pramANe AgAro-chUTA rAkhIne bAkI AyaMbilamAM na vaparAya. tevA cAra prakAranA AhArano tyAga karuM chuM. bAkInA padono artha pahelAM kahevAI gayo che, te pramANe jANavo. - graMtha amaoArtha-pratyAghyAnam upavAsa temAM pAMca AgAro che. ahIM sUtra kahe che = '"mUre 355, abbhattaTTaM paccakkhAi cauvvihaM pi AhAraM asaNaM pANaM, khAimaM, sAimaM aNNatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM pAriTThAvaNiyAgAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM vosirai // =
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.129 337 'sUre rAte' sUryoAmAnAramya -- sUryodayathI AraMbhIne Avo artha hovAthI nakkI thayuM ke 'amuka bhojana karyA pachI divasano bAkI samayano' upavAsa karI zakAya nahi, tathA 'amArtha = eTale bhojana karavAnuM jemAM prayojana nathI, te abhaktArtha athavA to bhojana karavAnuM prayojana jemAM nathI tevuM pratyAkhyAna abhaktArtha upavAsa ema bhASAmAM kahevAya che. AgAro pahelAM kahevAI gayAM che, te pramANe ahIM paNa artha samajI levo. 'pArikALiyA' AgAramAM ahIM eTaluM vizeSa samajavAnuM ke-jo tivihAra upavAsa karyo hoya to temAM tene pANI pIvAnI chuTa hovAthI vadhelo AhAra gurunI AjJAthI vAparIne u52 pANI vAparI zake paNa jeNe upavAsa cauhiAra karyo hoya te to pANI ane AhAra baMne vadhyA hoya to ja vAparI zake. pANI vadhyuM na hoya to ekalA AhAra tenAthI vAparI zakAya nahiM. vosirapha prayojanane aMge jarUrI azanAdi AhArane tajuM chuM. bhojananA = athapAnam - have pANInuM paccakkhANa kahe che. temAM porisI, purimaThThANa ekAsaNa ekalaThANa AyaMbila tathA upavAsanA paccakkhANomAM utsarga mArge covihAra paccakkhANa karavuM te vyAjabI che. chatAM jo tivihAra paccakkhANa karavAmAM Ave - (pANInI chUTa rAkhe) to pANInA aMge cha AgAro rAkhavAnA kahelA che te A pramANe "pANassa leveNa vA aleveNa vA accheNa vA, bahuleveNa, sasittheNa vA asitthe vA vosira / porisI vigere AgAromAM aArthe pATha A AgAronI sAthe paNa joDavo ane je trIjI-vibhakti che, te pAMcamInA arthamAM che ema jANavuM tethI 'neveLavA teva%0tAt = osAmaNa AdinA DoLAyeluM pANI ke jenAthI bhAjana vigera kharaDAya, tevA 'lepakRta' pANI sivAyanA trividha AhArano huM tyAga karuM chuM eTale ke tevA lepakRta pANI upavAsa ke bhojana sivAyanA samaye ekAsaNAM vigeremAM vAparavA chatAM paNa paccakkhANa na bhAMge ema artha jANavo. A dareka sAthe vA avyaya che, te lepakRtaalepakRta vigere sarva prakAranA pANI pALaAE pANInAM paccakkhANamAM jaNAvavA mATe samajavuM, e ja pramANe anepatAt vA jenAthI bhAjana vigere na kharaDAya tevAM nItarelAM pANI vigere sivAya, eTale ke AgArathI AvA pANI vAparavAthI paccakkhANa na bhAMge tathA 'aljheLa vA'- sAt vA ukALelAM zuddha nirmala pANI sivAya, 'vahunAt vA' tala, kAcA cokhAnuM dhovANa, 'bahulajaLa' 'gaDulajaLa' kahevAya. 'sasivathAt vA = dhAnyano dANo pANImAM paDyo hoya ke photarAvALuM dhAnya A ke osAmaNavALuM pANI hoya ke tethI rahita hoya te sarva kapaDAMthI gALI pANI pIvAthI pratyAkhyAnano bhaMga thato nathI loTanI kaNakanuM nItareluM pANI paNa AmAM AvI jAya. A pramANe pANInAM cha AgAro jaNAvyA. eka 'atha gharamam' ahiM carama eTale aMtima paccakkhANa samajAvatAM tenA be bheda kahe che divasano chello bhAga ane bIjo bhavano chello bhAga te baMne paccakkhANano divasa-carima ane bhavacarima anukrame kahevAya. temAM bhava carima yAvajjIva-prANa rahe tyAM sudhInuM paccakkhANa samajavuM ane bhedonA cAra cAra AgAro che, teno pATha kare che. "vivasa-mi, bhava-mi vA pathvagrApha-ca ipi-AhAra asaLa, pALa, svAma, -
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 yogazAstrano gurjarAnuvAda sAimaM aNatthaNAbhogeNaM, sahasAgAreNaM mahattarAgAreNaM, savvasamAhivattiAgAreNaM, vosiraha zaMkA - ekAsaNa vigere pratyAkhyAno evI rIte thAya che ke- jemAM visarik nI jarUra rahetI nathI. mATe divasa-carima pratyAkhyAna niSphaLa che. samAdhAna - ema nathI, paNa ekAsaNa vigeremAM ATha vigere AgAro rAkhelAM che ane divasacarimamAM to cAra ja AgAro che, jethI vadhAre apavAda-chUTono saMkSepa thavAthI ochA AgAravALuM A paccakhANa niSphaLa nathI, paNa saphaLa che. vaLI sAdhue rAtribhojanano trividha trividha mAvajIva mATe tyAga karela hovAthI teone mATe ekAsaNa vagere paccakakhANo divasa pUratAM ja ane gRhasthane udezIne te ekAsaNa vigere paccakhANo bIjA divasanA sUryodaya sudhInA hoya che. kAraNake-divasa zabdano artha jema divasa thAya che, tema ahorAtri-rAtri sahita divasa evA paryAyavALo paNa jovAmAM Ave che, temAM jemane rAtribhojanano tyAga hoya tevA sAdhu ke zrAvakane rAtribhojana-tyAga hoya, teone paNa A paccakkhANathI punaH te rAtri bhojana-tyAganuM smaraNa thatu hovAthI saphaLa ja che. 'mavaramam' paccakakhANamAM eTaluM vizeSa che ke- jyAre ema jANavAmAM Ave che ke - "mahattara' ane sarvasamAdhi-pratyaya' AgAronI jarUra nathI, tyAre mAtra "anAbhoga ane sahasAkAra" e be AgArothI paNa bhavacarama pratyAkhyAna thaI zake che. upayoga-zUnyapaNe ke sahasA AMgaLI vigere mukhamAM nAMkhavAno saMbhava hovAthI A be AgAro to jarUrI che ja. AthI ja jo mahattara ane sarvasamAdhi-pratyaya AgAro na rAkhe, to pUrva jaNAvelAM A pratyAkhyAnane anAgAra paccaphakhANa paNa kahevAya. A be AgAronA parihAra karI zakAto na hovAthI. 35tha mAravyAnam ! have abhigraha-pratyAkhyAna kahe che- te "dAMDA pUMjI-pramArjIne levA mUkavA ane ApavA' ityAdi abhigraharUpa evA vividha abhigraho A rIte karI zakAya che. tevA koIpaNa abhigrahavALuM paccakhANa te, "abhigraha-paccakakhANa' kahevAya. temAM cAra AgAro kahelA che. tenA pATha A pramANe - "abhiggahaM paccakkhAi "aNNatthaNAbhogeNaM, sahasAgAreNaM, mahattarAgAreNaM, svvsmaahivattimArevi vosira A abhigraha-pratyAkhyAnamAM vastranA tyAgarUpa abhigraha kare tyAre yonipaTTArevi e pAMcamo AgAra kahelo che, eTale kAraNa paDe to colapaTTo paheravAthI abhigraha-pratyAkhyAnano bhaMga na thAya. 1Na vikRti - pratyAhyAnam A vigaI-paccakakhANamAM ATha ke nava AgAro kahelA che teno pATha A pramANeH vigaIo paccakkhAi aNNathaNAbhogeNaM, sahasAgAreNaM, levAleveNaM gihatthasaMsaTeNaM, ukkhitta vivegeNaM paDuccamakkhivegeNaM pAriTThAvaNiyAgAreNaM, mahattarAgAreNaM, savvasamAhivattiAgAreNaM vosirai 'viti' = manane vikAramAM kAraNabhUta hovAthI vikRti-vigaI kahevAya tenA dasa prakAra che. kaheluM che ke - 1 dUdha 2. dahIM 3 mAkhaNa, 4 thI 5 tela, 6 goLa, 7 madya, 8 madya 9 mAsa, 10 taLeluM (paMcavastu 371) 1 dUdha - gAya, bheMsa, UMTaDI, bakarI ane gheTI-e pAMcanA dUdha te vigaInA pAMca prakAra UMTaDInA dUdhanuM dahIM thatuM na hovAthI te sivAya dahIM, mAkhaNa ane ghI cAra prakAranAM tela-tala, aLazI, laTTA, tathA sarasava e cArenA tela ema telanA cAra prakAra che. bAkInA telone vigaImAM gaNyA nathI. paNa lepakRta jaNAya che. 6 goLa-zeraDIno rasa ukALavAthI bane te dravya narama ane kaThina goLa ema be prakAre
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.129 339 7 magha-surA-dArU vigaInA be prakAra-eka mahuDA, tADI vigerenA rasamAMthI banAvAya che, te kASTajanya ane bIjo loTa kahovaDAvIne banAvAya, te piSTajanya 8. madha-traNa prakAranuM-eka mAkhInuM bIjuM kuMtA nAmanA UDatA jIvoe banAveluM ane trIjuM bhamarIoe banAveluM che. 9 mAMsa traNa prakAranuM-jaLacara, sthaLacara ane khecara Adi jIvonuM athavA bIjA prakAre cAmaDuM lohI ane mAMsa evA paNa traNa prakAro che. 10 taLeluM ghI ke telamAM DubADuba taLelAM jevA ke puDalA, dahItharA, jalebI Adi avagAhima = pakavAnna avagaha zabdane bhAva-arthamAM "rUma' pratyaya AvavAthI avagAhima = (taLeluM) zabda siddha thAya che. enuM svarUpa evuM che ke UMDA tavA ke kaDAyAmAM tela ke ghI bharIne jyAre ukaLe tyAre aMdara taLavA nAMkhelI cIjo upara-nIce calAcala thayA kare ane taLAI jAya, ema ghI umeryA vagara traNa ghANa sudhI pakavAna vigaI kahevAya ane te pachI cothA ghANathI mAMDIne banelI vastu pakavAna vigaInuM niviyAtuM gaNAya. evuM niviyAtuM yogavAhI sAdhuone (matAMtare ayogavAhI) nirvikRtika (nIvI) pratyAkhyAnamAM paNa levuM kalpa che. eTale ke taLelI vigaInA tyAgamAM paNa yoganI nIvImAM traNa ghANa pachInuM taLeluM ke pakavAna vigaI levI kahyuM che. jo vacce ghI ke tela umeryuM na hoya to A viSayamAM evI eka vRddha samAcArI che ke-jo tavI ke kaDAyo jemAM taLavAnuM hoya temAM jo eka ja puDalo evo moTo taLavAmAM Ave ke jethI kaDAyamAM cAre bAjunuM ghI ke tela DhaMkAI jAya to bIjI vakhatanuM pakavAna nirvikRtika pratyAkhyAnamAM yogavAhIne kahyuM che, paNa lepakRta dravya to gaNAya. A daza vigaImAM madirA, mAMsa madha, ane mAkhaNa-e cAra vigaIo abhakSya che, bAkInI cha bhakSya che. temAM bhakSya vigaIomAM eka vigaIthI mAMDI cha vigaInA pratyAkhyAna ane niviyAtI vigaIonAM paccakhANa sAthe paNa laI zakAya che. AgAro pahelAnI mAphaka samajI levA. vizeSamAM 'ditya-saMsada dajja saMsaSThAta gahastha potAnA mATe dudha sAthe bhAta bheLavyo hoya, te dUdhamAM bhAta DubADIne upara cAra aMgula sudhI dUdha caDe, te dUdha vigaI kahevAya nahi, paNa 'saMsRSTa dravya' kahevAya che ane pAMca AMgaLanA AraMbhamAM te "dUdha vigaImAM gaNAya che. te pramANe bIjI vigaIomAM paNa saMsRSTa dravyo AgamazAstrathI jANavA te saMskRSTa dravyo vAparavAM chatAM paNa paccakkhANa na bhAMge evI AgArathI chUTa rahe che. "vivRtta vivevi, 3kSita-vive: AyaMbilanA AgAramAM kahyA pramANe kaThaNa dravya hoya ane AkhuM dravya hoya teno tyAga hoya, eno kaNa kadAca rahI gayo hoya to paNa te vAparavAthI paccakhANa bhaMga thato nathI. e AgAra kaThina vigaI AzrI samajavo. relo thAya ke pravAhI vigaI mATe A chUTa nathI. ya sarvathA lukhA roTalA-roTalI Adine udezathI kaMIka komaLa rAkhavA mATe paDuSya-mavizvAdi pratItya prakSatAt alpamAtra copaDeluM arthAt copaDavA chatAM paNa khAtAM svAda lagAra paNa na jaNAya to kahevAya. luvA para AMgaLIthI alpamAtra copaDe evI roTalI Adi vAparavAmAM AvI jAya to paccakakhANano bhaMga na thAya paNa dhAra karIne nAMkhe to te vigaInA paccakakhANavALAne na kalpe. e pramANe vigaI ane upalakSaNathI nirvigaInA paccakhANanA AgAro kahyAM te pramANe chUTa rAkhIne vosira tyAga karuM chuM. AmA goLanA gAMgaDA hoya tevA kaThina je mUkyA pachI AkhA upADI zakAya, tenA nava ane dUdha AdI pravAhI vigaIonAM ATha AgAro jANavA. kahelI vAtane puSTa karanArI Agama-gAthAonA artha ahIM jaNAve che ke - "namukkArasahi paccakakhANanA be, porisImAM che, purimaDapUrvArdhamAM sAta, ekAsaNAnA ATha, ekalaThANAnA sAta, AyaMbilamAM ATha, upavAsamAM pAMca, pANassanA che, divasa ane bhava-carima paccakakhANamAM cAra, abhigrahamAM pAMca ke cAra nirvikRtikamAM ATha ke nava AgAro che. temAM apAvaraNa abhigrahamAM pAMca ane bAkInA abhigraha paccakakhANamAM cAra AgAro hoya che." (A. ni. 1612 thI 1614)
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda ****** prazna nirvikRtika mATe kahelA A AgAro vigaI-tyAgarUpa pratyAkhyAnamAM kahyA, to amuka vigaIno tyAga karI bAkInI chUTa rAkhI hoya, tevA vigaInA paccakkhANamAM AgAro zA uparathI samajavA ? 340 - uttara - nirvigaInA pratyAkhyAna sAthe upalakSaNathI parimita vigaInA paccakkhANano paNa saMgraha thaI jato hovAthI te ja AgAro levA eTale ke nirvikRtikanA AgAro kahyA te ja vigaI-paccakkhANamAM paNa che. vaLI ekAsaNuM porisI, purimaDhanAM ja paccakkhANo kahyAM che, to paNa te ekAsaNAnI sAthe beAsaNAnuM porisI sAthe sADhaporisInuM ane purimaDha sAthe avarDjhanuM-ema apramattapaNAnI vRddhi mATe hovAthI te te sAthe gaNavAmAM khoTuM nathI. ekAsanAdi saMbaMdhI AgAro paNa samAna hovAthI beAsaNamAM, porisInA sADhaporisImAM puramaDhanA avarDjhamAM samajI levA. kAraNa ke jema covihAramAM je AgAro che, te ja duvihAra, tivihAra, paccakkhANanAM AgAro che. tema beAsaNA AdimAM paNa ekAsaNA AdinA AgAro AsaNa zabdanI samAnatAthI vyAjabI che. prazna - beAsaNA Adika pratyAkhyAno abhigraharUpa che, to tenA cAra ja AgAro hovA joIe. vadhAre zA mATe ? samAdhAna-nahi ekAsaNA AdikanI mAphaka ja grahaNa-pAlana-rakSaNa karavAnuM hovAthI tenI sAthe ja tenI samAnatA che, mATe beAsaNAnA paNa teTalA ja AgAro samajavA. bIjA keTalAMka AcAryonuM mAnavuM che ke-- beAsaNA Adikane paccakkhANomAM gaNatAM tenI mUla saMkhyA kAyamI rahetI nathI, mATe ekAsaNAdika daza ja paccakhANa gaNavAM-te barAbara che. ekAsaNuM vigere karavA azakta hoya te bhAvanAzakti pramANe porisIAdi pratyAkhyAna le, ane temAM paNa vadhAre lAbha meLavavAnI IcchAvALo tenI sAthe gaMThisahita, mukrisahita Adi pratyAkhyAna kare. te yogya gaNAya. kAraNake gaMThisahita Adi pratyAkhyAno apramattadazA vadhAranAra hovAthI phaLadAyI che. A paccakkhANo sparzanAdika guNovALAM hoya to supratyAkhyAna kahevAya. je mATe kaheluM che keH-- 1 phAsia, sparzita 2. pAlita, 3. zobhita, 4. tIrita, 5. kIrtita ane 6 ArAdhita - ema cha prakAre paccakkhANonI zuddhi che." temAM 1. sparzita te kahevAya ke, paccakkhANanA kALe vidhipUrvaka prApta thavuM. 2. pAlita te kahevAya ke, lIdhelA paccakkhANano vAraMvAra upayoga rAkhIne-smaraNa karIne rakSaNa karavA pUrvaka pAlana karavuM. 3. zobhita te kahevAya ke guru tapasvI, bALa, glAna, thAkelA locavALA Adikane ApIne bAkI rahe, tenAthI nirvAha karavo. 4. tIrita te kahevAya ke, paccakkhANano samaya pUrNa thayA pachI thoDo samaya rokAIne pachI pAravuM. 5. kIrtita te kahevAya ke meM amuka paccakkhANa karyuM che, te pharI yAda karI vAparavuM. 6. e sarva prakAranI zuddhipUrvaka pAlana karavuM, te ArAdhita kahevAya. have paccakkhANanAM anaMtara ane paraMpara ema be prakAranA phaLa jaNAve cheH-- "paccakkhANa karavAthI karma AvavAnA dvAro-nimitto baMdha thAya che, ane tethI tRSNAno uccheda thAya che. tRSNAo baMdha thavAthI anupama upazama-bhAva pragaTa thAya che ane tethI kareluM pratyAkhyAna zuddha thAya che. zuddha paccakkhANathI cAritradharma yathArthapaNe prApta thAya che, tethI junAM karmonI nirjarA, tethI uttarottara guNasthAnakonI prApti, tethI kevaLajJAna ane kevaLajJAna thavAthI zAzvatasukhanA sthAnarUpa mokSa prApta thAya che. e pramANe paraMparAe mokSa-phaLanI prApti thAya che-- A pramANe paccakkhANa Avazyaka sAthe cha AvazyakanuM svarUpa samajAvyuM. (A. ni. 1608 thI 1610) kadApi ema na bolavuM ke 'zrAvakane caityavaMdana Adi ja avazya karavA yogya che, A cha Avazyaka
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.130 341 nahi' kahyuM che ke- "zramaNe ke zrAvake rAtre ke divase avazya karavA yogya hovAthI tene "Avazyaka' - pratikramaNa kahe che. A pramANe AgamamAM paNa zrAvaka pratye paNa Avazyaka karavAnuM kaheluM che. ahIM caityavaMdana Adi mAphaka Avazyaka kahevuM ucita nathI. tethI to mo-nisisa = divasa ane rAtrinA aMte ema kahIne be kALa paNa kahelA che ane caityavaMdanA to trikAla karavAnI che. anuyogadvAra AgamasUtramAM paNa A viSayamAM lokottara AvazyakanA lakSaNa jaNAvyuM che ke, "je sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ke zrAvikA te AvazyakasUtra ane tenA arthamAM ekAgra cittavALo tanmaya banelo tenI ja vezyAvALo tenA arthamAM ja upayogavALo, temAM ja traNa karo arpaNa karanAro tenI ja mAtra bhAvanAvALo baMne kALe-AvazyakapratikaNa kare. to lokottara bhAva-Avazyaka samajavuM. e vacanathI zrAvakane paNa Avazyaka pratikramaNa karavAnuM vidhAna kareluM ja che. tyAra pachI ja Avazyaka karanAro zrAvaka svAdhyAya, aNuvratavidhi Adi ke navakAravALI gaNavAnI kriyA kare, athavA pAMca prakAranA vAcanA prazna pUchavA, bhaNeluM, parAvartana karavuM. sUkSma padArthomAM mAMhomAMhe carcA karI niHsaMdeha banavuM ke dharmakathA karavI sAMbhaLavI ityAdi karavAmAM samayanI saphaLatA karavI. have je sAdhuvALA upAzraye jaI zakavA samartha na hoya, athavA rAjA ke mahaddhika hoya ke bahAra nIkaLavAmAM muzkelI hoya, te potAnA ghare ja Avazyaka svAdhyAya kare, 'uttamam - uttamanirnarahetun uttama nirjarAnA kAramabhUta kaheluM che ke, kevali bhagavaMtoe upadezela bAhya ane atyaMtara rUpa bAra prakAranA tapamAM svAdhyAya jevo tapa che nahi, thaze nahi ane thayo nathI (5.ca. va. pa62) tathA svAdhyAyathI prazasta dhyAna thAya, tathA sarva paramAtmA paNa svAdhyAyathI kSaNe-kSaNe vairAgyane prApta kare che (upadezamAlA 338) ItyAdi // 129 // 301 nyAyye kAle tato deva-gurusmRtipavitritaH / nidrAmalyAmupAsIta, prAyeNA'brahmavarjakaH // 130 // artha : tyArabAda niMdrAnA yogya kALamAM rAtrinA prathama pahoramAM) deva-gurUnA smaraNathI pAvana thayelo tathA bahulatAthI abrahmanuM varjana karanAro te alpaniMdrA kare. || 130 // TIkArtha : rAtrinA prathama prahara ke ardharAtri, agara zarIranI svasthatA pramANe svAdhyAya karyA pachI alpaniMdrA-kriyAnI upAsanA karavI. kevI rIte ? to ke bhaTTAraka arihaMtAdi devo, dharmAcArya, guruo temanuM smaraNa manamAM pavitra karelA AtmAvALo upalakSaNathI cAra zaraNa aMgIkAra-duSkatRgaha sukRtAnuMmodana paMcaparameSThi-smaraNa, ityAdi, A sarva smaraNa vagara AtmA pavitra banI zakato nathI. temAM devanI smRti namo vIrA vyApU' tinopUbAdi nahIMvatthavA rUddi "vItarAga sarvajJa traNalokathI pUjita yathArtha vastune kahenArAM tIrthaMkara paramAtmAne namaskAra thAo' "gurusmRti A pramANe- thacAte prAma-nara-nApavA, ceSa mIyA thaHvArya viratti ! "te gAma, nagara, deza Adikane dhanya che. jyAM mArA dharmAcArya guru mahArAja vicarI rahelA che. "alpaniMdrA' "temAM niMdrA e vizeSya, alpa vizeSaNa ahIM alpa e vidhAna jaNAvyuM. 'vizeSaNa-sahita vidhi ane niSedha hoya tyAre te vizeSaNamAM lAgu paDe che' e nyAyathI nidrA karavI ema vidhAna thatuM nathI paNa darzanAvaraNa karmanA udaya vaDe niMdrA ApoApa Ave ja che. "na jANelA padArthomAM zAstra saphaLa gaNAya' e vAta to kahelI ja che, tethI niMdrAmAM alpanuM vidhAna karyuM vaLI bIjuM zuM? to ke gRhastha che, to ghaNe bhAge abrahmano tyAga kare. || 130 || vaLI-
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 yogazAstrano gurjarAnuvAda 302 nidrAcchede yoSidaGga-satatvaM paricintayet / sthUlabhadrAdisAdhUnAM, tannivRttiM parAmRzan // 131 // artha : nidrA pUrNa thAya tyAre sthUlabhadrAdi-mahAmunioe AdarelI strInA zarIranI nivRttinI yAda karato te strInA aMgonuM bibhatsa svarUpe vicAre ! | 131 // TIkArtha : kadAca rAtre nidrA uDI jAya to sthUlabhadra Adi sAdhuoe strIonAM aMgonI malinatA, durgachanIyatA, asAratA, vicArI tenI karelI nivRttinuM smaraNa karato tenA dehanuM yathArtha svarUpa vicAre sthUlabhadramuninuM saMpradAya-gamya caritra A pramANe jANavuM - sthUlabhadra kathA : zakaTAla nAmano sarvazreSTha amAtya hato. tene tIkSNabuddhivAlo, vinayAdi, guNono sthAna suMdara AkRti hovAthI caMdra samAna AlAdaka cUlabhadra nAmano moTo putra hato. temaja nandarAjAnA hRdayane atyaMta AnaMda ApavA mATe gozISacaMdana samAna bhaktivALo zrIyaka nAmano nAno putra hato. te nagaramAM rUpa kAnti vaDe urvazI samAna evI kozA nAmanI vezyA hatI. sthUlabhadra rAtri-divasa vividha prakAranA bhogo bhogavato temAM evo tanmaya banI gayo ke tene tyAM rahetA bAra varasa vItI gayAM. naMdarAjAnA bIjA hRdaya sarakho atyaMta vizvAsapAtra zrIyaka te rAjAno aMgarakSaka banyo. te ja nagaramAM kavio vAdIo ane vaiyAkaraNIomAM mastakanA maNisamAna vararuci nAmano eka brAhmaNa AgevAna hato. buddhizALI te dararoja navanavA ekso ATha kAvyo banAvI banAvIne rAjAnI stuti karato hato. te kavi mithyAdaSTi hovAthI zakaTAla maMtrI kadApi tenI prazaMsA karato na hato ane te kAraNe rAjA tuSTa thavA chatAM paNa taSTi-dAna ApatA na hatA. potAne dAna na maLavAnuM kAraNa jANIne varasacie maMtrInI patnInI ArAdhanA zarU karI. varasacinI sevAthI khuza thaelI maMtrI patnI koIka divase kArya puchyuM tyAre teNe kahyuM ke, "tamArA pati rAjA pAse mArA kAvyanI prazaMsA kare.' teNInA AgrahathI patie tene kahyuM ke te mithyASTinI prazaMsA huM kevI rIte karI zake ? chatAM paNa atyaMta Agrahane vaza banelA maMtrIe te vAta svIkArI. kAraNake aMdha, strI, bALaka ane mukhaonI haTha baLavAna hoya che. koIka vakhate vararuci rAjA pAse kAvya bhaNato hato. tyAre mahAamAtye "aho ! suMdara subhASita ema bolI prazaMsA karI eTale rAjAe tene ekaso ATha suvarNa nANuM ApyuM. kharekhara rAjamAnya puruSanuM anukula vacana paNa jIvita ApanAra bane che. A pramANe dararoja ekaso ATha suvarNa dInAra ApatA hatA, tyAre maMtrIe rAjAne vinaMtI karatA pUchyuM ke Ane zA kAraNe Apo cho ? tyAre rAjAe maMtrIne kahyuM ke, tame prazaMsA karI eTale ApuM chuM. jo mAre ApavA ja hota to pahelA kema na ApyA ? tyAre maMtrIe kahyuM he deva ! meM tenI prazaMsA karI nathI meM to te samaye mAtra bIjAnAM kAvyonI prazaMsA karI hatI. ApanI AgaLa te bIjAnAM banAvelAM kAvya "meM banAvyA che ema kahI bolI jAya che, "zuM A vAta satya che ? ema rAjAe puchyuM" eNe bolelA kAvyo to mArI bAlikAo paNa bolI jAya che ane te huM Apane savAre sAkSAtkAra karAvIza" ema maMtrIe kahyuM. zakaTAla maMtrIne yakSA, yakSadattA, bhUtA, bhUtadattA seNA, veNA ane reNA nAmanI buddhizALI sAta putrIo hatI. emAM yakSA eka vakhata sAMbhaLatA ja. bIjI be vakhata, trIjI traNa vakhata ema kramasara sAtamI sAta vakhate sAMbhaLe to grahaNa karI yAda rAkhI zake tevI catura buddhizALI hatI. bIjA divase maMtrIe te sAtane rAjAnI sAme eka paDadAmAM koI na dekhe tema besADI varasacinI dararojanI jema 108 navA navA zloko banAvIne rAjAne saMbhaLAvyA tyAra pachI sAte kanyAo anukrame te zloko bolI gaI. tyAra pachI roSAyamAna thaelA rAjAe dAna nivAraNa karyuM. "maMtrIo pAse upakAra
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.131 343 ke apakAra karavAnA upAyo hoya ja che tyAra pachI varasacie gaMgAnadIe pahoMcIne gaMgAjaLamAM eka evuM yaMtra goThavyuM. vastramAM bAMdhelA 108 dinAra emAM rAkhelA hatA. tyAra pachI varasacie savAre gaMgAnI stuti karI pagathI yaMtra dabAvyuM. eTale te sarva dinAro chaLIne tenA hAthamAM paDyA. A pramANe te dararoja karI rahyo hato. AthI nagaraloko vismaya pAmyA. rAjAne kAne paNa vAta pahoMcI eTale maMtrI pAse prazaMsA karI. maMtrIe kahyuM ke, "jo vAta satya hoya to savAre ApaNe jAte jovA jaIe' e pramANe kahevAelA rAjAe maMtrInI vAta svIkArI. sAMje maMtrIe eka gupta manuSyane zikhAmaNa ApI nadIe mokalyo ane teNe paNa pakSI mAphaka jhADImAM chupAIne vararuci zuM kare che, tenI bhALa karI, te vakhate vararuci gaMgA nadInA jaLamAM guptapaNe 108 dinAranI poTalI sthApana karI ghare gayo. tenA jIvitanI mAphaka dInAranI poTalI laIne gupta puruSa zakaTAlamaMtrI pAse gayo ane guptapaNe tene arpaNa karI. have rAtri pUrNa thayA pachI chUpI rIte dInAra-poTalI laIne maMtrI rAjA sAthe gaMgA nadIe gayo, tyAre varacie jANyuM ke rAjA jAte jovA padhAryA che, eTale temane dekhI abhimAnI banelA mUDha vararuci vistArathI gaMgAnI stuti karavA lAgyo. stutinA aMte varucie pagathI yaMtra calAyamAna karyuM paNa dinAranI poTalI chaLIne tenA hAthanA khobAmAM na paDI. tyAra pachI jaLamAM hAthathI dravyanI zodha karavA lAgyo. paraMtu dhana na dekhavAthI dhUrta dhITho mauna sevana karavA lAgyo. tyAra pachI mahAmaMtrIe tene kahyuM ke, thApaNa kareluM dravya gaMgA zuM nathI ApatI ? ke jethI vAraMvAra tene khoLe che ? mATe A tAruM dravya oLakhIne grahaNa kara" ema bolatA maMtrIe vararucinA hAthamAM dInAra-poTalI ApI. teNe hRdayanA dhrAskA sarakhI te dInAranI poTalI vaDe maraNathI paNa adhika dusaha dazA prApta karI. pradhAne rAjAne kahyuM ke, lokone ThagavA mATe saMdhyAe dravya aMdara nAMkhe che ane savAre vaLI grahaNa kare che. "tame A prapaMcanI vAta ThIka mane jaNAvI' ema maMtrIne jaNAvIne vismayathI praphulla nayanavALo rAjA potAnA mahele gayo. zakaTAlamaMtrI para krodhe bharAelA, Ano badalo levA mATe vicArI rahelA varasacie maMtrInA gharanI koI dAsIne tenA gharanI hakIkata pUchI tyAre maMtrInI dAsIe tene kahyuM ke, zrIyakaputranA vivAdamAM rAjAne bhojana mATe bolAvaze. te vakhate naMdarAjAne paherAmaNI Adi ApavA mATe maMtrI hathiyAro sajAve che. kAraNake "zastrapriya rAjAone zastronI ja bheTa apAya' maMtrInA chidrane jANI varucie bALako ekaThA karI caNA ApIne bhaNAvyA ke, "rAjAne khabara nathI ke, A zakaTAla maMtrI naMdarAjAne mArIne tenA rAjya para zrIyakane sthApana karaze ? dararoja sthAna sthAna para bALakone Ama bolatA sAMbhaLI ane lokavAyakAthI rAjAe paNa A sAMbhaLyuM ane vicAryuM - "bALako je bole tathA strI je bole tathA autpAtikI je bhASA bolAya, te kadApI niSphaLa na hoya" tenI khAtrI karavA mATe potAnA vizvAsu manuSyane rAjAe maMtrInA ghera mokalyo, tapAsa karIne pAchA AvIne teNe jevuM dekhyuM hatuM tevuM jaNAvyuM. tyAra pachI sevAsamaye AvelA maMtrIe rAjAne praNAma karyA tyAre rAjA avaLuM mukha karIne beTho. tenA bhAvane samajI gaelA zakaTAle ghare AvIne zrIyakane kahyuM ke, koIka dveSIe rAjAnA kAna ApaNA mATe bhaMbheryA jaNAya che ane kopAyamAna thayo che. nakkI te ekadama ApaNA kulano kSaya karaze, mATe he vatsa ! jo mArI AjJA svIkArIza to kulanuM rakSaNa thaze. huM jyAre rAjAne namaskAra karavA mAruM mastaka namAvuM. tyAre talavArathI mArA mastakano cheda karatAM ema kahevuM ke, "bhale pitA hoya paNa svAmIno bhakta na hoya te vadha karavA yogya che ! jo ke have vRddhAvasthA pAmelo chuM ane Ama mRtyu pAmuM to mArA kulagRhanA staMbha sarakho tuM lAMbA kALa sudhI AnaMda karIza." zrIyaka paNa gadgad svare rudana karatA ema bolavA lAgyo ke, "AvuM ghora nIca pApakarma to caMDAla paNa na kare" amAtye kahyuM ke "AvI vicAraNA karIne tuM kharekhara mAtra verIonA manoratho pUrNa kare che. jeTalAmAM jama sarakho rAjA krodhI banI sahakuTuMba mane mArI na nAkhe
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 4444 yogazAstrano gurjarAnuvAda teTalAmAM mArA ekano kSaya karIne AkhA kuTuMba tuM rakSaNa kara. bIjuM huM mArA mukhamAM tAlapuTa jhera sthApana karI rAjAne praNAma karIza, tyAre mRtyu pAmelA mArA mastakane chedaje. jethI tane pitRhatyA na lAge. A pramANe koIpaNa prakAre samajAvelA putre te vAtano svIkAra karyo kAraNa ke buddhizALIo bhAvInA zubha mATe vartamAnanI bhayaMkaratAne paNa Acare che. pitAnI AjJA pramANe zrIyake paNa rAjasabhAmAM rAjA samakSa pitAnA mastakano cheda karyo. rAjAe zrIyakane pUchyuM ke, 'he vatsa ! AvuM duSkara akArya te kema karyuM ? gabharAyelA rAjAthI pUchAelA zrIyake kahyuM ke, Ape jANyuM ke A drohI che, tethI me haNyA, mAlikanA cittanA anusAre ja haMmezA sevakoe pravartavAnuM hoya. ! 344 doSo svayaM jANavAmAM AvI jAya to sevakone vicAraNA karavI e yogya gaNAya, paraMtu svAmInA jANavAmAM Ave to, to pratikAra ja karavo yogya gaNAya nahi ke vicAraNA' zakaTAla mahAmaMtrInI maraNottara kriyA pachI naMdarAjAe zrIyakane kahyuM ke, 'A sarva rAjavyavasthAnA kArya saMbhALanArI mudrA tu grahaNa kara' eTale zrIyake rAjAne praNAma karatAM kahyuM ke, 'pitA sarakhA mArA moTAbhAI sthUlabhadra nAmanA che, je pitAnI kRpAthI AnaMdapUrvaka kozAne tyAM bAra varasathI bhoga bhogavatA rahelA che' tyAra pachI rAjAe sthUlabhadrane bolAvI te mudrA svIkAravA kahyuM tyAre teNe pratyuttara Apyo ke, vicAraNA karI pachI AjJAno amala karIza. rAjAe kahyuM ke, 'vicAraNA Aje ja karI lo' e pramANe kahevAelA sthUlabhadra azoka vanamAM jaI cittathI vicAra karavA lAgyo ke "rAjasevako ridranI jema yogyakALe zayana, bhojana, snAna bIjAM sukhanA sAdhana bhogavI zakatA nathI. pUrNa kuMbhamAM jema pANIno avakAza hoto nathI, tema potAnA rASTranI pararASTranI ciMtAmAM vyagra banelA rAjasevakone cittamAM prANavallabha mATe paNa avakAza raheto nathI. potAnA sarva aMgata svArthano tyAga karIne ekAMta rAjAnI sevA karavA chatAM, bAMdhelA pazuone jema kAgaDo tema cADIyA khalapuruSo rAjasevakone upadrava kare che. jema svadeha ane svadravyano vyaya karIne paNa rAjA mATe prayatna karAya che, tema buddhizALI potAnA AtmArthe kema prayatna nathI karato ? ema vicArI sthUlabhadre pAMca muThThIthI kezano loca karyo ane ratnakaMbalanI dazIonuM rajoharaNa banAvyuM. te pachI te mahAsattvazALIe rAjasabhAmAthI pahoMcI rAjAne kahyuM ke, meM A vicAra karI lIdho ane tamone dharmano lAbha ho' tyAra pachI guphAthI jema kesarIsiMha tema saMsArarUpI hAthIothI roSe pAmelo mahAsattvavALo te rAjasabhAmAMthI bahAra nIkaLyo. zuM A kapaTa karIne pAcho vezyAne tyAM to jato nahi hoya ? e khAtrI karavA mATe rAjA gavAkSamAM rahIne nirIkSaNa karavA lAgyo. durgaMdhI maDadAvALA sthAnamAM nAsikA maraDyA vinA jatA sthUlabhadrane dekhI rAjAe mastaka DolAvyuM ane te vicAravA lAgyo ke bhagavAna nakkI vairAgI ja banelA che. tenA viSayamAM meM khoTuM vicAryuM-ema AtmaniMdA sAthe tene abhinaMdana ApyAM. sthUlabhadre pachI zrIsaMbhUtivijaya AcArya pAse pahoMcI sAmAyika sUtra uccAravA pUrvaka dIkSA aMgIkAra karI. tyAra pachI naMdarAjAe zrIyakane hAthamAM laI gauravapUrvaka samagra rAjya vyavasthAnA kArabhAravALA maMtrImudrA - adhikAramAM niyukta karyo. zrIyaka paNa haMmezA sAkSAt zakaTAla mAphaka zreSTha nyAya kuzaLatAthI rAjyaciMtAmAM sAvadhAnI rAkhato hato. te haMmezA vinayapUrvaka kozAne ghare jato hato. bhAInA snehathI tenI priyAnuM paNa kulIna puruSo bahumAna kare che. sthUlabhadranA viyogathI du:khI thayelI kozA paNa zrIyakane dekhI DUsake DUsake raDavA lAgI. 'iSTane dekhI duHkhI purUSo duHkha dhArI rAkhavA samartha banI zakatA nathI. tyArapachI zrIyake kozAne kahyuM ke, he Arya ! AmAM ApaNe zuM karI zakIe ? pApI evA vararucie ja pitAno ghAta karAvyo che. akALe utpanna thayela vajrAgninI Aga sarakho sthUlabhadrano aNadhAryo viyoga paNa tane teNe ja karAvyo. mATe he manasvini ! jyAM sudhI
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.131 345 . te tArI bahena upakozAmAM rAgavALo che tyAM sudhImAM teno kAMIka pratikAra vicAra ane upakozAne AjJA kara ke koI prakAre varucine kapaTa karI tAre madirApAnanI rUcivALo karavo. potAnA snehInA viyoganA verathI, devaranA dAkSiNyathI teNe te vAta svIkArI ane upakozAne AjJA karI. kozAnI AjJAthI nAnI bahena upakozAe te pramANe karyuM, ane tene madirA-pAna karAvyuM ' strIne AdhIna banelA pAse zuM na karAvI zakAya ? vararuci brAhmaNa pAse potAnI IcchAthI madirApAna karAvyuM e pramANe prAtaHkALamAM upakozAe moTIbahena kozAne jaNAvyuM. have kozAnA mukhathI zrIyake paNa sarva sAMbhaLyuM ane mAnyuM ke pitAnA verano badalo barAbara lIdho. zakATala mahAmaMtrInA maraNathI mAMDIne vararucibhaTTa rAjAnI sevAno samaya sAcavavAmAM barAbara tatpara banyo. te dararoja rAjakulamAM pharaja bajAvavAnA samaye hAjara thaI jato hato ane rAjA tathA loko paNa tene gauravathI jotA hatA. koIka samaye naMdarAjAe zakaTAla maMtrInA guNonuM smaraNa karatAM udAsIna banI sabhAmAM zrIyakane gadgad svare A pramANe kahyuM ke, indrane jema bRhaspati tema mAre haMmezAM bhaktivALo, zaktivALo, mahAbuddhizALI mahAamAtya zakaTAla hato. daivayoge AvI rIte A mRtyu pAmyo ! kharekhara tenA vagara mArI A rAjasabhA mane zUnyakAra lAge che. zrIyake pratyuttara Apyo ke deva ! ApanI vAta yathArtha ja che, paraMtu e viSayamAM zuM karI zakAya ? kharekhara madirApAna karanAra pApI vararucinuM ja A kArya che. zuM e surApAna kare che ? ema rAjAe pUchyuM eTale zrIyake kahyuM ke AvatIkAle tamane huM batAvIza. bIjA divase rAjasabhAmAM AvanAra sarva puruSone eka eka kamaLa ApyuM. potAnA eka vizvAsu puruSa dvArA AgaLathI zIkhavyA pramANe vararucine ApavA mATe suMdara padmakamaLa ApyuM. tatkAla taiyAra karela madanaphala - miMDhola-rasanI bhAvanAyukta te kamaLa durAtmA vararucine arpaNa karyuM. AvA prakAranuM adbhuta sugaMdhavALuM A kamaLa kyAMnuM haze ? ema varNavatA rAjA Adi potapotAnA kamaLane nAsikA pAse laI gayA. vararucibhaTTa paNa suMghavA mATe nAsikA pAse potAnuM kamaLa laI gayo eTale tarata rAtre pIdhela caMdrahAsa madirAnuM vamana thayuM. brAhmaNajJAtimAM vadha karavA yogya madirApAna karanAra Ane dhikkAra ho' - e pramANe sarvathI tiraskAra pAmelo te sabhAmAMthI pAcho cAlyo gayo. teNe potAnI zuddhi mATe brAhmaNa pAse prAyazcita mAMgyuM tyAre teoe madirApAnanA pApane nAza karanAra tapAvela sIsAnA rasanuM pAna prAyazcita tarIke jaNAvyuM. vararuci paNa sIsuM gALavAnI kulaDImAM rasa tapAvIne pI gayo, tatkAla dAjhavAnA bhayathI hoya tema tenA prANo palAyana thayA. duSkara-duSkarakAraka sthUlabhadra muni paNa saMbhUtivijaya AcAryanI pAse dIkSA pAlana karatA zrutasamudranA pAragAmI banyA. varSAkAlamAM koI samaye saMbhUtivijaya gurune praNAma karI eka munie A pramANe abhigraha karyo ke 'huM comAsAnA cAra mahinAnA upavAsa karI siMhAguphAnA dvAramAM kAussagga dhyAne ubho rahIza', bIjA munie cAra mahinAnA upavAsa karIne viSasarpanA dara pAse kAussagga karIne rahIza evo abhigraha karyo. trIjA munie cAra mahinAnA upavAsa karI kUvA uparanA lAkaDA upara maMDUkAsane kAussagga karavAno abhigraha karyo. abhigraha mAnanArA traNe sAdhuone yogya mAnIne temane te mATe gurujIe anumati ApI. eTale sthUlabhadra munie AgaLa AvIne gurune namaskAra karI A pramANe kahyuM ke, 'vicitra kAmazAstramAM kahelA karaNa (Asano), zRMgA22sottejaka citrAmaNavALI kosA vezyAnI citrazALAmAM tapakarma karyA vagara SaDsanuM bhojana karI cAra mahinA rahevuM evA he prabhu ! meM abhigraha karyo che. gurue zrutanA upayogathI te abhigrahane yogya anumati ApI-eTale sarve sAdhuoe aMgIkAra karelA abhigrahone pUrNa karavA mATe potapotAnA sthAne gayA. sthUlabhadramuni paNa kozA vezyAnA mahele pahoMcyA, eTale te AgaLa
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 yogazAstrano gurjarAnuvAda AvI be hAtha joDI sanmAna karavA ubhI thaI. "svabhAvathI sukumAra kAyAvALA keLastaMbha sarakhA sAthaLa vaDe vratabhAra uMcakavAthI kAyara banelA A muni ahIM padhAryA jaNAya che' ema vicArI kahyuM ke, svAmI ! tamAruM svAgata karuM chuM. have Apa mane AjJA karo ke, "huM zuM karuM ? A zarIra, dhana, parivAra sarva ApanA ja che' sthUlabhadra munie kahyuM ke, cAturmAsa rahevA mATe citrazALAnI vastI Apa, javAbamAM kozAe jaNAvyuM. Apa grahaNa karo. kozAe te citrazALA rahevA yogya taiyAra karI, eTale potAnI balavattAthI dharmanI mAphaka bhagavaMte paNa kAmasthAna citrAmaNa zALAmAM praveza karyo. paNa AhAra pachI bhojana karyA. munine kSobha pamADavA mATe zRMgAra sajIne AvI te tenI samakSa beThI. tyAre jANe koI utkRSTa apsarA hoya tema vAraMvAra caturAIthI hAvabhAva-kaTAkSa karavA lAgI. pUrve karela anubhava zRMgArakIDA uddAma suratakrIDAo vigere vAraMvAra yAda karAvyA, te mahAmunine kSobha pamADavA mATe tyAM teNe jeTalA upAyo karyA. te sarva vaja para nakha valoravA mAphaka nakAmA gayA. A pramANe dararoja munine kSobha pamADavA prayatna karatI hatI. paraMtu mahAmakkama manavALA muni lagAra paNa kSobha na pAmyAM. te mahAmunine upasarga karanArI kozAe jema jema anukULa upasargo karyA. tema tema meghajaLa vaDe karIne agni-vIjaLI vizeSa uddIpana thAya tema mahAmunino dhyAnAgni vadhAre dIpavA lAgyo, he svAmI ! ajJAnathI pahelAnI mAphaka tamArI sAthe kriIDA karavAnI IcchAvALI mane dhikkAra thAo' ema AtmAnI niMdA karatI te temanA pagamAM paDI. muninA Indriya jayanI parAkASThAthI camatkAra pAmelI te zrAvakapaNuM pAmI ane A pramANe abhigraha karyo ke, kadApi tuSTa thaela rAjA jo mane koIne arpaNa kare to te eka puruSane choDIne bAkInAno huM niyama karuM chuM. e pramANe potapotAnA abhigraha pUrNa karIne comAsuM pUrNa thayA pachI traNa sAdhuoe paNa anukrame gurunA caraNa-kamaLamAM AvI praNAma karyA te samaye siMhaguphAvAsI sAdhu AvyA tyAre gurue kaMIka ubhA thaI tene kahyuM ke, he duSkarakAraka ! tAruM svAgata karuM chuM. temaja tenI mAphaka bIjA be sAdhuo AvyA tyAre temane paNa sUrijIe duSkarakAraka kahIne svAgata karyuM. "sarakhA pratijJA nirvAha karanArAone svAmIno satkAra paNa samAna ja hoya che. have te pratijJAvALA sthUlabhadramuni paNa pAchA AvyA, tyAre gurue ubhA thaIne 'he duSkara-duSkara mahAtmA ! tamAruM svAgata ho" A sAMbhaLI IvALA thayelA pahelA AvelA sAdhuo manamAM vicAra karavA lagyA ke gurujI A AmaMtraNa A maMtriputra hovAnA kAraNe Ape che. jo cha rasanA AhAra karanArane "duSkara duSkara karyuM.' ema kahyuM to AvatA varSe ame paNa tevI pratijJA karIzuM. e pramANe manamAM nirNaya sthApana karIne IrSAvALA te munioe kramasara ATha mahinA to saMyama pAlana karatAM pasAra karyA. leNadAra sarakho varSAkALa prApta thayo tyAre harSa pAmatA siMhaguphAvAsI sAdhue guru pAse jaIne AvA prakAranI pratijJA karI ke, "he bhagavaMta ! kozA vezyAne ghare haMmezA cha-rasavALuM bhojana karato huM comAsI rahIza" guru mahArAje upayoga mUkIne vicAra karyo ke- "A to mAtra sthUlabhadranI IrSyAthI A abhigraha aMgIkAra karavA taiyAra thayo che ema jANI kahyuM ke he vatsa ! atiduSkara-duSkara evo A abhigraha karavA tuM samartha nathI mATe tuM na karIza. e to meruM sarakhA sthira sthUlabhadra ja mAtra karavA samartha che. tyAre te munie gurune kahyuM ke, "mane to duSkara ja nathI, pachI duSkaraduSkaranI to vAta ja kyAM rahI ? mATe A abhigraha to avazya huM karIza ja, gurue kahyuM ke, A abhigrahathI to bhAvamAM bhraza ane pUrva karelA tapano paNa nAza thaze. kAraNake zakti uparAMta bhAra nAMkhavAthI aMgopAMgano nAza thAya che. potAnA parAkramo gaNatA te muni gurunA vacananI avagaNanA karI kAmadevanA vAsagRha sarakhA kozAnA mahele gayA. "sthUlabhadranI harIphAI karavA A tapasvI muni AvelA jaNAya che" ema mAnuM chuM. paraMtu patana thatAnuM rakSaNa karavuM joIe ema vicArI te ubhI thaI namana kare che. te munie te satI kozA pAse citrazAlAnI yAcanA karI. kozAe tene arpaNa karI, eTale munie
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.131 347 temAM praveza karyo. cha-rasavALo AhAra karI rahyA pachI muninI parIkSA karavA mATe madhyAhuna-samaye lAvaNyanA bhaMDAra sarakhI kozA tenI pAse gaI. padmakamaLa sarakhA nayanavALI tevI kozAne dekhatAM ja ekadama muni to kSobha pAmyAM. kAraNake tevA prakAranI rUpavatI lAvaNyavALI strI, tevA prakAranuM suMdara rasavALuM bhojana maLe. pachI vikAra thavAmAM zo vAMdho Ave ? kAmanI pIDAthI tene prArthanA karI, tyAre kozAe kahyuM ke, "he bhagavaMta ! ame to vezyA kahevAIe ane dhananA dAnathI vaza thanArI chIe.' munie kahyuM, he mRgasarakhA nayanavALI ! tuM mArA para prasanna thA, vAlukAmAM tela mAphaka amArI pAse dhana to kyAMthI ja hoya ! tyAre kozAe pratibodha karavA mATe tene kahyuM ke, "nepAla dezanA rAjA koI prathama vakhata maLavA Ave. jene koI divasa AgaLa joyo na hoya, tevA sAdhune ratnakaMbala Ape che. mATe te laI Avo.' - ema te munine vairAgya lAvavA mATe kahyuM. tyAra pachI bALakanI jema viSnavALo varasAda-kALa hovA chatAM paNa potAnA vrata mAphaka kAdavavALI bhUmimAM alanA pAmatA te muni cAlyA. tyAM pahoMcI rAjA pAsethI ratnakaMbala meLavI muni pAchA pharI rahelA hatA tyAre mArganI vacce coro rahelA hatA tyAre coronA pALelA pakSIe kahyuM ke, lakSamUlyavALo Ave che, tyAre coranA rAjAe vRkSa para beThelA bIjA corane pUchyuM ke, "koNa Ave che ?' tyAre teNe kahyuM ke, koIka bhikSu Ave che, paNa tevo koIka jaNAto nathI.' ema vRkSa para beThalAe cora-senApatine kahyuM. tyAM pelA AvyA. eTale tene pakaDIne barAbara tapAsyA tenI pAse kaMIpaNa na joyuM-eTale coroe tene choDI mUkyA. vaLI pakSI bolyuM ke, "A lakSamUlya cAlyuM jAya che.' eTale cora-senApatie pharI pUchayuM ke, tArI pAse je hoya te satya hakIkata jaNAva, tyAre munie tene kahyuM ke, vezyAne ApavA mATe A pramANe ratnakaMbala meLavI che ane tene vAMza (vAsa)nA polANamAM chupAvI che, eTale cora paNa munine choDI detA te munie kozA pAse pAchA AvIne ratnakaMbala arpaNa karI eTale tarata ja niHzaMkapaNe gharanI khALakuMDImAM phekI tyAre muni kahe he zaMkha sara A te zuM karyuM ? pheMkavAnI na hoya pachI kozAe paNa tene pratyuttara Apyo ke, "he mUDha ! A ratnakaMbalanI ciMtA kare che, paNa guNaratnamaya tuM narakamAM pheMkAI rahelo che tenI ciMtA thAya che ? te sAMbhaLatA ja muni coMkI uThyA ane kahyuM ke, kharekhara te mane pratibodha karyo ane mane saMsArathI barAbara ugArI lIdho. have aticArothI lAgelA pAponuM umUlana karavA mATe gurunA caraNakamaLamAM jaIza. he bhAgyazALI ! tane dharmalAbha ! kozAe paNa temane kahyuM. tamone paNa 'micchAmi dukkaDam' ApuM chuM. kAraNake brahmacarya vratamAM hovA chatAM paNa meM tamane kheda pamADyA. tamArA pratibodha mATe je meM tamArI A AzAtanA karI che, to tenI tamAre kSamA ApavI ane have jaladI gurunI nizrAmAM pahoMcI jAva-ema ja IcchuM chuM. muni guru pAse AvIne AlocanA laI pharI kaThora tapanI sevanA karI. rathakAra ane kozAnuM kalA-vijJAna have koIka samaye tuSTa thaelA rAjAe koIka rathakArane kozA vezyA ApI. paraMtu vezyA rAjAdhIna hovAthI rAga vagara tenI sAthe sahavAsa karatI hatI. vezyA paNa dararoja "sthUlabhadra vagara bIjo koI mahApuruSa nathI.' ema rathakAra pAse varNana karavA lAgI' rathakArane manamAM thayuM ke, Ane kaMIka camatkAra batAvuM to rAga karaze-ema jANI te gRhaudyAnamAM jaI eka palaMga para besI teNe tenA mananuM raMjana karavA mATe potAnuM vijJAna cAturya A pramANe batAvyuM. AMbAnA phaLanI eka luMbIne teNe eka bANathI vIMdhI te bANane bIjA bANathI ema bANonI zreNIthI potAnA hAtha sudhI lAvyo. have luMbInI DAMkhaLIne astrAkaraNa bANathI chedI have eka eka bANa je potAnA hAtha pAse che tema tema kheMcatA luMbIne tyAM ja beThAM beThAM kheMcI lAvI te kozAne samarpaNa karI. tyAra pachI vezyAe paNa kahyuM ke, "have mAruM paNa vijJAna
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 yogazAstrano gurjarAnuvAda jo" ema kahetA eka sarasava dhAnyano Dhagalo karyo ane tenA upara eka soya goThavI ane Akho Dhagalo puSpapAMkhaDIothI DhAMkI dIdho. te soya para evI rIte nRtya karyuM ke soyathI na paga vIMdhAyo ke DhagalAmAMthI eka paNa puSpapAMkhaDI khasI nahi" tuSTa thaelA rathakAre kozAne kahyuM ke, duSkara evA tArA A kAryathI huM tArA para prasanna thayo chuM. mATe mAre svAdhIna vastunI mArI pAse mAMgaNI kara, to nakkI huM tane ApIza. tyAre teNe kahyuM ke, "me evuM zuM duSkara kArya karyuM. jethI tuM ATalo camatkAra pAmyo. A karatAM paNa adhika duSkara abhyAsa karanArane kaMI duSkara hotuM nathI. vaLI A AmralumbI-cheda ke A nRtyu duSkara nathI. kAraNa ke abhyAsa yoge A kaLA siddha karI zakAya che; paraMtu vagara abhyAse sthUlabhadra je karyuM te to kharekhara duSkara ja che. jeNe mArI sAthe jyAM avirata che bhogavyA. te ja citrazALAmAM te akhaMDita vratavALA aMDola rahyA. jyAM noLiyAnI avarajavara hoya tyAM raheluM jema dUdha tema strIvALA sthAnamAM eka mAtra sthUlabhadra mahAmunine bAda karIne yogIonAM mana paNa duSita thayA vagara rahetA nathI. strInI samakSa mAtra eka ja divase tevI rIte rahevA koNa samartha banI zake? jyAre sthUlabhadramuni cAra mahinA sudhI akhaMDita vratavALA vasyA, agni sarakhI strIo pAse dhAtu sarakhA kaThaNa hRdayavALA paNa puruSo pIgaLI jAya che, paraMtu ame to te sthUlabhadrane mahAmunine to kharekhara vajamaya ja mAnIe chIe. 'duSkara duSkara' karanArA evA mahAsattvavALA sthUlabhadra muninuM varNana karyA pachI kharekhara bIjAnuM varNana karavA mATe mukha mudrita ja karavuM. arthAt mauna rahevuM joIe. rathike paNa kozAne pUchyuM ke, tuM jenuM ATaluM varNana kare che, te mahAsatva-ziromaNi A sthUlabhadra koNa che ? tyAre teNe pratyuttara Apyo ke tArA pAse jenuM meM varNana karyuM te naMdarAjAnA maMtrI zakaTAlanA putra sthUlabhadra che. A sAMbhaLI te paNa Azcarya pAmI hAtha joDI kahevA lAgyo ke, te sthUlabhadra mahAmunino huM eka sevaka chuM. vairAgI banelA te rathakArane jANI teNe dharmadezanA ApI mohanidrA dUra karI. saddabuddhivALo te pratibodha pAmyo. pratibodha pAmelA rathakArane jANI potAne abhigraha jaNAvyo. te sAMbhaLI vismayathI vikasvara locanavALA teNe kahyuM ke, "he bhadre ! sthUlabhadranA guNotkIrtana karavA dvArA te mane pratibodha karyo che ane have te batAvelA tenA mArge huM Aja jaIza. he bhadre ! tAruM kalyANa thAo. tArA abhigrahanuM tuM barAbara pAlana kara" ema kahI sadguru pAse jaI teNe dIkSA aMgIkAra karI. bhagavAn sthUlabhadra paNa kaThora vratanuM pAlana karatA hatA te samaye bAra varasano lAga lagATa duSkALa paDyo. te samaye samagra sAdhusaMgha samudra-kinAre gayo ane kAlarAtrI mAphaka bhayaMkara duSkAla-samaya pasAra karyo. sAdhuone AhAra-pANI pUratA na maLavAthI zrutajJAnanuM parAvartana na karI zakavAthI te samaye bhaNeluM zrata paNa bhUlAvA lAgyuM. 'abhyAsa ane parAvartana vagara buddhizALIonA paNa bhaNelA zratano nAza thAya che" "have pATalIputramAM (zramaNa) saMghane ekaTho karyo ane jenI pAse jeTalAM aMga, adhyayana, udezAdika yAda hatA, te grahaNa karI lIdhA ane ema karatAM zrIsaMghe agiyAre aMgo joDIne meLavI dIdhA. have dRSTivAda mATe kaMIka vicAraNA karatA hatA. te samaye saMghane yAda AvyuM ke bhadrabAhu guru daSTivAda dhAraNa karanArA che. temane bolAvavA mATe be munione mokalyA. te baMnee tyAM jaIne temane vaMdana karIne be hAthanI aMjali karavApUrvaka saMdezo jaNAvyo ke zrIsaMgha Apane tyAM AvavA mATe AjJA kare che, tyAre temaNe pratyuttara Apyo ke, "meM mahAprANa dhyAna zarU karela hovAthI tyAM mAre Agamana nahi banI zake' teno javAba laIne te laIne te baMne munio zramaNasaMgha pAse pAchA gayA ane kahelo javAba jaNAvyo. zrIzramaNasaMghe paNa bIjA be munione bolAvIne AjJA karI ke tamAre pahoMcIne AcAryane kahevuM ke- je AcArya
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.131 349 zrIsaMghanI AjJA na mAne tene zuM daMDa hoya ? te amane kaho tyAre tene saMgha-bahAra karavA joIe ema jyAre kahe tyAre tamAre eka sAthe moTA zabdathI AcAryane kahevuM ke to pachItame paNa te daMDapAtra cho' te baMnee tyAM pahoMcI AcAryane te pramANe kahyuM. eTale bhadrabAhu AcArye temane kahyuM ke, 'zrIsaMgha e pramANe na karo, paraMtu Ama karo ke- mArA upara kRpA karI buddhizALI ziSyone ahiM mokale. ahIM teone huM sAta vAcanA ApIza; te A pramANe-temA bhikSAcaryAthI pAchA phare, tyAre eka vAcanA ApIza. bIjI kALavelA-samaye, barhibhUmithI pAcho AvuM tyAre trIjI. vikAlaveLA-vakhate cothI, tathA Avazyaka vakhate traNa-ema sAta vAcanAo apAtA saMdhakArya ane mAruM paNa kArya vagara bAdhAe siddha thaze. te baMnee AvI te pramANe kahyuM. eTale bhAgyazALI banelA zrIsaMghe paNa sthUlabhadra vigere pAMcaso sAdhuone tyAM mokalyA. pAMcaso munione bhadrabAhu AcArya vAcanA ApavA lAgyA; paraMtu te vAcanA ghaNI alpa lAgavAthI udvega pAmI, teo potAnA sthAnamAM cAlyA gayA. paNa sthUlabhadra to tyAM rokAI gayA. tuM kema udvega pAmato nathI ? ema sthUlabhadrane pUchatAM kahyuM ke, huM udvega nathI pAmato paNa vAcanA ghaNI maLe che, surie kahyuM ke, have mAruM dhyAna lagabhaga pUrNa thavA AvyuM che. te pUrNa thayA pachI tArI IcchA pramANe tane vAcanA ApIza. dhyAna pUrNathayA pachI surijIe tenI IcchA pramANe vAcanAo ApI. be vastu nyUna evA dasa pUrva sudhI sthUlabhadra munine bhaNAvyA. siMhanuM rUpa anukrame vihAra karatAM karatAM bhadrabAhu svAmI pATalIputranagara AvyA ane bahAranA udyAnamAM Azraya karyo. A samaye kramasara vihAra karatI sthUlabhadranI sAta baheno paNa AvelI hatI, teo sAdhuone vaMdana karavA mATe AvI. gurune vaMdana karI pUchyuM ke, he prabho ! sthUlabhadramuni kyAM che ? tyAre gurujIe hyuM ke, ahIM upalA upara che-ema teone kahyuM tyAra pachI temane sAme AvatI dekhIne kaMIka Azcarya dekhADavA mATe eka siMhanuM rUpa vikaryu. sAdhvIo to siMhane dekhI bhaya pAmI pAchI AvI. sUrine vinaMtI karI ke, moTAbhAIne siMha khAI gayo lAge che, haju siMha paNa tyAM ja rahelo che. upayoga mUkIne AcArye jANyuM ane AjJA karI ke, tyAM jAva ane moTAbhAI-munine vaMdana karo, te tyAM ja che ane tyAM siMha nathI eTale sAdhvIo pharI tyAM gaI. have pote potAnA mULasvarUpamAM dekhAyA eTale sthUlabhadrane vaMdanA karI ane potAnI vItaka kathA jaNAvI ke zrIyakanI sAthe ame paNa dIkSA lIdhI paraMtu haMmezA kSudhAvALo te eka ekAsaNuM paNa karavA zaktizALI na hato. paryuSaNamAM saMvatsarI mahAparvanA divase meM zrIyakamunine kahyuM ke- bhAI ! Aje mahAparvanA divase navakArazInA badale porasI paccakkhANa kara, eTale teNe te paccakkhANa karyuM te samaya pUrNa thayo, tyAre meM kahyuM, bhAI ! thoDIvAra rokAI jAva ane caitya-paripATImAM darzana karazo eTale purimaDha paccakkhANa AvI jaze, e vAta paNa teNe svIkArI. vaLI traNa pahora sudhInuM avarDjha paccakkhANa karavA mATe kahyuM. pachI kahyuM ke, have TUMkA kALamAM pratikramaNa karI rAtre to suI javAnuM che ane sukhapUrvaka uMghI jazo, eTale rAtri pUrNa thaze mATe have upavAsanuM ja pratyAkhyAna grahaNa karI lo. teNe paNa te pramANe upavAsanuM pratyAkhyAna mArA AgrahathI karyuM tyAra pachI rAtre sudhAthI pIDA pAmelA te deva-guru-navakAranuM smaraNa karato mRtyu pAmI devaloka gayo. mane RSighAtanuM pApa lAgyuM. meM munihatyA karI-e pramANe huM kheda pAmatI hatI tevI avasthAmAM zramaNasaMgha pAse jaIne prAyazcita mAMgaNI karI. tyAre saMdhe (sAdhvIjIne) kahyuM ke tame A zuddha bhAvanAthI kareluM hovAthI A mATe tamAre kaMI paNa prAyazcita karavAnuM hotuM nathI, tyAre meM kahyuM ke, A vAta sAkSAt
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 yogazAstrano gurjarAnuvAda jinezvara bhagavaMta kahe, to ja mArA hRdayane zAMti thAya, nahitara mAruM zalya nahi jAya. A viSayamAM samagra zramaNasaMghe kAryotsarga karyo. eTale zAsanadevI hAjara thaI kahevA lAgI ke"bolo, tamAruM zuM kArya karuM ?" saMghe kahyuM ke, "A sAdhvIjIne prabhu pAse laI jAva. devIe kahyuM nirvina gati mATe tamAre kAugnamAM ja rahevuM. saMghe paNa te vAta kabUla rAkhI ane mane jinezvaranI pAse laI gaI. tyAM me sImaMdhara svAmIne vaMdanA karI, pachI jinezvara sImaMdhara svAmIe kahyuM ke, "bharata kSetrathI AvelI A AryA nirdoSa che.' kRpAthI mArA mATe temaNe be cUlikAnI racanA karI. tyAra pachI niHsaMdehavALI huM devI sAthe pAchI ahI mArA sthAnamAM AvI ane be cUlikA meM saMghane arpaNa karI. e pramANe kahIne sthUlabhadrathI rajA pAmelI te potAnA upAzraye gaI. tyAra pachI sthUlabhadra paNa vAcanA mATe guru pAse gayA. "tuM vAcanA mATe ayogya che." ema kahI gurue vAcanA na ApI eTale teNe dIkSAthI mAMDI Aja sudhInA aparAdho yAda karyA. vicAra karyA chatAM potAnI eka paNa bhUla yAda na AvI eTale teNe kahyuM ke, mane kaMI aparAdha yAda Avato nathI ? eTale gurue kahyuM ke, aparAdha karIne have yAda Avato nathI ? "zAnta pApam' ema gurue kahyuM tyAra pachI sthUlabhadra guno yAda karIne gurunA pagamAM paDyA ane kahyuM ke "pharI have Ama nahIM karIza, mATe mane mApha karo" "have tuM nahi karIza. paraMtu hamaNAM to te aparAdha karyo che, mATe have tane vAcanA ApIza nahi e pramANe AcArye tene kahyuM tyAra pachI sthUlabhadranI vijJaptithI sarva saMdhe gurune vinavaNI karI, "moTA kopa pAme tene prasanna karavA mATe mahApuruSo ja samartha bane che. "sUrie saMghane kahyuM ke, "atyAre AmaNe Ama karyuM. have pachInA mandasattvavALA AtmAo paNa Ama durupayoga karaze. mATe bAkInA pUrvo have mArI pAse bhale rahetA. A bhUlano tene A ja daMDa ho, ane bIjAne bhaNAvavA mATe paNa A daMDa" pachI zramaNa-saMghanA AgrahathI ane upayoga mUkyo eTale jANyuM ke, bAkInA pUrvonA viccheda mArAthI nahi paNa bhAvamAM viccheda thavAno che. have bAkInA pUrve tAre bIjAne na ApavA.' ema nakkI karAvavA pUrvaka bhadrabAhusvAmIe sthUlabhadrane vAcanA ApI. A sthUlabhadra mahAmuni sarva pUrvane dhAraNa karanArA thaI gayA, AcArya pada prApta karIne teoe bhAvi kalyANa pAmanArA jIvone pratibodha pamADyA. strI-saMbaMdhathI nivRtti pAmIne samAdhi bhAvamAM lIna banelA zrIsthUlabhadramuni krame karIne devaloka pAmyA. e pramANe e uttama sAdhu-varganI sarva prakAranI saMsAra-sukhanA tyAgarUpa viratinI bhAvanA buddhizALI bhavyAtmA bhAve + 131 || e pramANe sthUlabhadra-kathAnaka pUrNa thayuM. have strInA aMgonI yathArthatA jaNAve che - 303 yakRcchakRnmala-zleSma-majjA'sthiparipUritAH / snAyusyUtA bahI ramyAH, striyazcarmaprasevikAH // 132 // artha: kalejuM-viSTA-mela-kapha-carabI ane hADakAothI bharelI snAyunA samUhathI saMdhAyelI, cAmaDAnI dhamaNa jevI strIo bahArathI ja ramya dekhAya che. je 13ra / TIkArtha : jema cAmaDAnI mazaka bhIstI-pakhALamAM kAlakhaMDa-mAMsa-TukaDA, viSTA, dAMta-kAna-jIbhano mala, zleSma majjA, vIrya, rUdhira, hADakAM Adi bharapUra bharIne sIvI lIdhI hoya to bahArathI suMdara dekhAya, tema strIo bahAranAM dekhAvathI suMdara lAge paNa snAyuo vaDe jANe sIvAelI hoya, tema bahArathI suMdara dekhAya, paraMtu tenA zarIramAM to mAMsa, viSTA, IndriyonA mela, zleSma, kapha, majjA,
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.132-134 351 carabI, rUdhira, hADakAM Adi bharapUra bharelA che. / 132 | tathA 304 bahirantarviparyAsaH strIzarIrasya ced bhavet / tasyaiva kAmukaH kuryAd-gRdhragomAyugopanam // 133 // artha : jo strInA zarIranA bahAranA ane aMdaranA bhAganA viparyAsa (ulaTasulaTa) karavAmAM Ave to kAmIpurUSe gIdha ane ziyALathI te zarIranuM rakSaNa karavAmAM ja lIna thaI jAya. || 133 // TIkArtha : kadAca jo strI-zarIrano palaTo thaI bahArano bhAga aMdara jAya ane aMdarano bhAga bahAra Ave, to kAmIoe rAta-divasa gIdhaDA ane ziyALathI tenuM rakSaNa karavuM paDe. divase gIdhaDA mAMsa dekhI khAvA Ave ane rAtre ziyALo Ave, teone dUra karavAmAM ja vyAkuLa banavuM paDe. pachI bhoganI vAta to kyAM rahI? rAta-divasa rakSaNa karavAmAM evo vyAkuLa banI jAya, jethI bIbhatsa zarIra sAthe bhoganI cAhanA na kare-bhogakALa meLavI zake nahi. 133 tathI 305 strIzastreNApi cet kAmo-jagadetajjigISati / ___ tucchapicchamayaM zastraM, kiM nAdatte sa mUDhadhI: ? // 134 // artha kAmadeva jo strIrUpa zastrathI ja A jagatane jItavA Icche che, to pachI mUDhabuddhivALo te tuccha pIMchAthI banelA zastrane grahaNa kema nathI karato ? || 134 | TIkArthaH jo kAmadeva, A traNalokarUpa jagatane strIrUpa hathiyArathI jItavAnI IcchA rAkhato hoya, to mUDhabuddhivALo te sulabha kAgaDA AdikanA pIMchAvALA tuccha zastrane kyA kAraNathI grahaNa karato nathI? amArA kahevAnuM tAtparya e che ke - jo saMsAra zleSma kapha Adika, rasa, lohI, mAMsa, meda, hADakAM, majjA zukra Adi azuci padArthonI bharela ghaNA prayAsathI meLavI zakAya tevA strIrUpa hathiyArathI kAmadeva jItavAnI abhilASA kare che, to pachI vagara mahenate sahelAIthI labhya ane apavitratA rahita evA pIcho kema grahaNa karato nathI ? kharekhara te mUrkha A vAta bhUlI gaela jaNAya che. loko A pramANe bole che. ke potAnA ghara-AMgaNe madha maLI jatuM hoya, to kayo mUrkha te parvata upara levA javAno parizrama kare ? ISTa padArthanI siddhi thayA pachI koI paNa paMDita prayatna karato nathI ? | 134 ] tathA niMdrA uDI gayA pachI A paNa ciMtave- 306 saGkalpayoninA'nena hahA ! vizvaM viDambitam / tadutkhanAmi saGkalpaM, mUlamasyeti cintayet // 135 // artha : "saMkalparUpa kAraNane dharanArAM A kAmadeva AkhAya vizvane viDaMbita karyuM che-malina karyu che tethI huM tenA kAmadevanA) mULabhUta saMkalpone ukheDI nAkhuM. te zrAvaka AvI bhAvanA paNa bhAve. // 135 //. TIkArtha : "kAmanI kalpanA ke vicAra mAtra karavo te vAstavika kAraNa na gaNAya. chatAM paNa saMkalpa e paNa tenI yonikAraNa che, tevI samagra jagatane anubhavasiddha evA A kAmadeve samagra jagatane parezAna karavAmAM kazI kamInA rAkhI nathI mATe huM temanA saMkalparUpa mULane ja ukheDI nAkhuM." ema bhAvanA bhAve.
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 yogazAstrano gurjarAnuvAda samagra vizva eTalA mATe jaNAvyuM ke, brahmA, Indra,mahAdeva Adi strInA darzana AliMgana, smaraNa Adi prakArothI viDaMbanA pAmyA che. purANomAM saMbhaLAya che ke- "mahAdeva ane gaurInA vivAhamAM brahmAjI purohita banyA. pArvatInA praNayanI prArthanAmAM mahAdeva, gopIonI khuzAmata karavI ItyAdikathI zrIpati, (viSNu) gautama RSinI bhAryA sAthe krIDA karanAra Indra, bRhaspati deva gurunI bhAryA tArAmAM caMdra, athAmAM sUrya paNa anukrame viDaMbanA pAmyA." tethI karIne AvA asAra hetuo ubhA karIne je kAmadeva jagatane parezAna kare che. te yogya na gaNAya mATe have jagatane viDaMbanA pamADanAra A viSayanA kAraNabhUta saMkalpane ja huM mULamAMthI ukheDI nAkhuM. e pramANe strI-zarIravALuM azucipaNuM, asArapaNuM, saMkalpayoni (kAma)nuM sAdhana che- ItyAdika citavavuM. 135 / tathA nidrA uDI gayA pachI A paNa vicAravuM - 307 yoH yaH syAdbAdhako doSa-stasya-tasya pratikriyAm / cintayed doSamukteSu, pramodaM yatiSu vrajan // 136 // artha: vaLI-doSothI mukta thayelA sAdhuomAM pramodabhAvane pAmatAM te zrAvaka je je doSa samabhAvamAM bAdhaka hoya, te te doSanA nAzaka upAyonuM ciMtana kare || 136 / TIkArtha : rAga-dveSAdika doSarahita munio tathA temanA guNomAM harSa pAmato AtmaguNamAM harSa pAmato-Atma-guNabAdhaka je je doSo hoya, tenI pratikriyA vicAre. citta-prazAMtavAhikanA bAdhaka je je doSo-jevA ke rAga-dveSa, krodha, mAna, mAyA, lobha, moha, kAma, IrSyA, matsarAdika doSo teno pratikAra vicAravo. te A pramANe-rAgano pratipakSa vairAgya, dveSa thAya tyAM maitrIbhAvanA krodha mATe kSamA, mAna mATe namratA, mAyA mATe saraLatA, lobha mATe saMtoSa, moha mATe viveka, kAmadeva mATe strI zarIra viSayaka azaucabhAvanA. ISya mATe IrSAno abhAva, pArakAnI saMpattinA utkarSamAM cittamAM duHkha na lAvavuM- A pramANe dareka doSonI pratikriyA mAnelI che A karavuM azakya che- ema na mAnavuM. jagatamAM evA aneka munivaro dekhAya che ke, jemaNe tevA tevA doSono tyAga karIne, tevAM tevAM guNo prApta karIne tevo guNamaya AtmA banAvyo che. mATe kahyuM che ke- doSarahita evA munio pratye pramoda pAmato upara jaNAvyA pramANe bAdhaka doSonI pratikriyA ciMtave. doSamukta muninA daSTAMtathI AtmAmAM pramoda thAya ane AtmAmAM rahelA doSo choDavA sahelA bane. | 136 // tathA 308 duHsthAM bhavasthitiM sthemnA sarvajIveSu cintayan / nisargasukhasargaM te-Svapavarga vimArgayet // 137 // artha : tana - mananI sthiratApUrvaka sarvajIvonI duHkhaphalaka bhavasthitino vicAra karato te jagatanA sarva jIvo svAbhAvika sukhanA saMgavALA mokSane kevI rIte pAme " AvI manokAmanA kare || 137 || TIkArtha : nArakI, tiryaMca, manuSya ane devarUpa cAra gatinA jIvo saMbaMdhI duHkhanA kAraNa svarUpa bhavasthiti vicArato, te jIvo zAzvata svAbhAvika mokSasukha kevI rIte prApta kare ? athavA to samagra sAMsArika duHkhathI kevI rIte mukta thAya ? te vicAre - bhavasthiti eTale tiryaMcagatimAM vadha, baMdha, mAra khAvo, paravazatA, bhUkha, tarasa, atibhAra uMcakavo
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.135-138 353 paDe, aMga-avayavanuM chedana AdinuM duHkha sahevuM paDe. nArakI gatimAM svAbhAvika ekabIjAnI udIkaraNAthI paramAdhAmI devatAoe karelA. kSetranAM lIdhe thaelA da:khonI vedanA anubhavavI. karavatathI kapAvuM raMdhAvuM. kharAba kAMTALA, zAlmalI vRkSo sAthe AliMgana vaitaraNI nadImAM taravuM. ItyAdika narabhavamAM daridratA vyAdhi-roga, parazavatA, vadha, baMdhana vigere devabhavamAM IrSyA, viSAda bIjAonI saMpatti dekhI baLavuM. maraNanA duHkhano saMtApa-A vigere kAraNothI duHkha kAraNa evI bhAvasthitine dhairyathI vicArato, tathA saMsAranA sarva jIvo saMsAranA janma, maraNAdi sarva duHkhothI mukta banI mokSanI sAthe kevI rIte yoga pAme-e vicAre // 137 || jAgyA pachI A paNa vicAre 309 saMsarge'pyupasargANAM, dRDhavrataparAyaNAH dhanyAste kAmadevAdyAH zlAghyAstIrthakRtAmapi // 138 // artha vaLI - te zrAvaka ema bhAvanA bhAve ke - upasargonA prasaMge paNa deDha evA vratapAlanamAM parAyaNa ane tIrthaMkara devonI prazaMsAnA pAtrabhUta te kAmadeva Adi zrAvako dhanya che. || 138 . TIkArtha : devatA Adie karelA upasargo thavA chatAM paNa potAnA vratamAM makkama rahelA, tIrthakara bhagavaMtoe paNa jemanI prazaMsA karelI che-evA kAmadeva Adi zrAvako kharekhara dhanya che. saMpradAya-gamya kAmadevanI kathA A pramANe jANavI- kAmadevanI kathA gaMgA nadInA kinArA pAse namelI vAMsa-paMkti mAphaka manohara caityadhvajAothI zobhAyamAna caMpA nAmanI mahAnagarI hatI. tyAM sarpanA deha sarakhA lAMbA bhujAtaMbhavALo, lakSmInA kulagRha-samAna jitazatru nAmano rAjA hato. te nagaramAM mArganA moTAM vRkSa mAphaka aneka lokone AzrayasthAna evo buddhizALI kAmadeva nAmano eka gRhastha raheto hato. sthirIbhUta lakSmI jevI rUpa lAvaNyathI zobhatI uttama AkRtivALI bhadrA nAmanI tene dharmapatnI hatI tene cha kroDa suvarNadhana bhUmimAM dATeluM. teTaluM ja vyAje pharatuM. eTaluM ja vepAramAM ane daza hajAra gAyanuM eka gokuLa evA che gokuLo hatAM. te samaye pRthvInA mukhanI zobhA karanAra pUrNabhadra nAmanA udyAnamAM vasuMdharAmAM vihAra karatA hatA. zrI vIraprabhu samosaryA, kAmadeva paNa bhagavaMtanI pAse cAlIne Avyo ane karNAmRta sarakhI dharmadezanA sAMbhaLI, tyAra pachI devatAonAM manuSyonAM ane asuronA guru vIra bhagavaMta pAsethI nirmaLa buddhivALA kAmadeve bAra prakArano gRhasthadharma aMgIkAra karyo. te kAmadeva bhadrA sivAya sarvastrIonAM cha gokuLo sivAyanA sarva gokuLo ane nidhi, vyAja ane vepAra e darekamAM cha cha kroDa sivAya bAkInA sarva dhananA paccakhANa karyA. pAMcaso haLa choDIne bAkInA haLone pAMcaso khetara teTalA ja gADAM ane teTalAM ja paradezathI mAla lAvanArA gADAne choDIne bAkInAno tyAga karyo. paradezathI mAla lAvanAra laI janAra cAra cAra vahANone choDI bAkInA vahANono tyAga karyo. eka gaMdhakASAya aMga luchavAnA vastra sivAya bAkInAno lIlI madhuSTi (jeThImadha) sivAya bAkInAM dAtaNano kSIra-amalaka sivAya bAkInAM phaLono tyAga karyo tathA tela mardana karavA mATe sahasrapAka ane zatapAka sivAyanA telono tyAga karyo. sugaMdhI gaMdhayukta coLavAnI (mATI) sivAyanA udvartanano tyAga karyo. temaja ATha ghaDAthI vadhAre pANInA snAnano tyAga, caMdana agaranA ghaselA lepa sivAyanA lepa, jAtipuSpanI mALA ane padmakamaLa sivAyanAM puSpono tyAga karyo tathA karNAbhUSaNa ane nAmavALI mudrA sivAyanA AbhUSaNo, tathA dazAMga ane agaranA dhUpa sivAya bAkInA dhUpavidhino tyAga
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 yogazAstrano gurjarInuvAda karyo. ghebara ane khAjA sivAya bAkInI sarva mIThAIono tyAga, pIparAmULa, Adi kASTha ukALIne taiyAra karelI kASThapeya (rAba) kalama sivAyanAM cokhA, aDada, maga ane vaTANA dALanAM sUpa sivAya bAkInA sUpano tyAga, zarada RtunA banelA gAyanA ghI sivAya anya ghIno tyAga, svastika (sAthiyo), maMDukI (DoDakI) palaMka (pallakanI bhAjI) sivAyanA zAkano tyAga, varasAdanA jaLa ane sugaMdhI tAbUla sivAya, bAkInA jaLa ane mukhavAsano tyAga karyo. tyAra pachI prabhune vaMdanA karI potAnA ghare gayo. tenI dharmapatnIe paNa svAmI pAse AvI zrAvakanA vrata aMgIkAra karyA. kuTuMbano bhAra moTA putra upara nAMkhI pote. pauSadhazALAmAM vratomAM apramattapaNe raheto hato. te kAmadeva zrAvaka pauSadhazAlAmAM kAussagga dhyAnamAM rahelA hatA. tyAre rAtre tene kSobha pamADavA mATe koI mithyAdaSTi deva pizAcanuM rUpa dhAraNa karIne Avyo. tenA mastakanA keza barachaTa pILI kAntivALA ane kyArAmAM pAkelA DAMgaranI saLIo sarakhA dekhAtA hatA. kapALa ghaDAnI ThIbaDI sarakhuM tathA bhramara noLiyAnI puMchaDI sarakhA kAna supaDAnA AkAra jevA hatA. joDiyA cUlA jevA be naskorAM hatA. uMTanA jevA be hoTha haLa sarakhA dAMta hatA. jihuvA sarpa sarakhI ane mUcha ghoDAnA pUMchaDA sarakhI hatI. tapAvela kulaDI sarakhI pILI be AMkho hatI. haDapacI siMhanI haDapacI jevI hatI. hoThanI nIcenI bhAga "cibuka' te haLanA mukha sarakho hato. Doka UMTanA jevI hatI. chAtI nagara-daravAjA sarakhI hatI. sarpa sarakhI bhayaMkara be bhujAo hatI. be hAtha pattharanI nizA - orasiyA sarakhA hatA pAtAla sarakhuM uMDuM peTa, kUpa sarakhI nAbhi, ajagara sarakhuM puruSa cinha ane carmapAtra-kuDalA sarakhA vRSaNo hatA. tADanA vRkSa jevI be jaMghA, parvatanI zilA sarakhA be pago, akAMDe-aNadhAryA vIjaLInA kaDAkA sarakho teno kolAhala zabda bhayaMkara hato, mastaka para uMdaranI mALA, DokamAM saraDA-kAMcaDAnI banAvelI mALA dhAraNa karato, karNAbhUSaNasthAne noLiyA, bAjubaMdha-sthAne sarpone dhAraNa karelo te krodhavALo banI tarjanI AMgaLI sarakho cAbuka bhayaMkara rIte ugAmIne tathA myAnamAMthI taravAra bahAra kheMcato kAmadevane ema kahevA lAgyo - are ! prArthanA karanAra ! A te zuM mAMDyuM che ? he rAMkaDA ! tArA sarakhAne vaLI svarga ke mokSanI abhilASA thaI che ? A zarU karela kAryano tyAga kara. nahitara jhADanI DALa parathI jema phaLa paDe tema A tIkSNa talavArathI tArA mastakane bhoya para ragadoLI pADIza. A pramANe pizAce tarjanA karavA chatAM paNa kAmadeva potAnI samAdhithI lagAra paNa calAyamAna na thayo. zuM aSTApada pADAnA zabdothI kadApi kSobha pAme kharo? kAmadeva zrAvaka potAnA zubhadhyAnathI bilakula calAyamana na thayo, tyAre adhama deve be traNa vakhata te pramANe kahyuM. tethI paNa kSobha na pAmyo, eTale vaLI kSobha pamADavA mATe teNe hAthInuM zarIra banAvyuM. kAraNake "khalapuruSo potAnI zaktino cheDo dekhyA sivAya adhamakAryathI aTakatA nathI.' sajaLa megha sarakhuM. zyAma ati uMcuM ane jANe cAre bAjuthI mithyAtva eka DhagalAmAM AvIne ekaThuM thayuM hoya tevuM zarIra dhAraNa karyuM. teNe lAMbA bhayaMkara AkAravALAM ane jANe yamarAjanA be bhujAdaMDa hoya tevA daMtazULa-yugalane dhAraNa karyuM tathA kALa-pAza sarakhI sUMDhane uMcI laMbAvIne kAmadevane ema kahyuM ke, A kayA pAkhaMDI tyAga kara. he mAyAvI ! A mAyAno tyAga kara ane mArI AjJAthI sukhethI rahe, ke, kayA pAkhaMDI gurue A pramANe tene bharamAvyo che ? jo tuM A dharmano tyAga nahIM kare, to mArA sUMDharUpa daMDa vaDe tane ekadama A sthAnathI (chALIne AkAza sudhI laI jaIza ane vaLI AkAzathI nIce paDIza tyAre A daMtazULamAM evI rIte jhIlIza ke tArA zarIramAM daMtazULo ArapAra bhoMkAIne pachI lAkaDA cIravA mAphaka tane cIrI nAMkhaze. kuMbhAra jema mATIne guMde tema paga vaDe evI rIte tArA dehanuM mardana karIza. jethI tuM nirdayapaNe mRtyu pAmI talavaTInA cUraNa mAphaka ke ghANImAM pIlAela khoLa mAphaka kSaNavAramAM eka piMDa svarUpa banI jaze. unmatta evA teNe bhayaMkarapaNe bhayanAM vacano kahyAM. chatAM dhyAnamagna banelA kAmadeva zrAvake tene
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 355 pratyuttara bilakula na Apyo. daMDhAzayavALA kAmadevane akSobhita-aDola dekhIne te duSTAzayavALA adhama deve e ja pramANe be-traNa vakhata vaLI saMbhaLAvyuM te vacanothI paNa kSobha na pAmyo, tyAre sUMDha daMDathI tene bhIMsamAM laI AkAzamAM uchALyo ane pULo uchALe pachI jhIlI le, tema jhIlI lIdho. daMtazULothI vIMdhI nAkhyo, pagathI cagadIne mardana karyuM. 'dharmakAryonA virodhI durAtmAone zuM akArya hoya ? mahAsattvavALA kAmadeve A sahana karyuM. parvata mAphaka sthira rahI lagAra paNa sthiratA na choDI. AvA kAryathI paNa te dhyAnathI calAyamAna na thayA, eTale ahaMkArI te adhamadeve sarpanuM rUpa vikug. AgaLanI jema pharI paNa te deve tene bIvaDAvavA mATe e pramANe kahyuM paNa dhyAnamAM ekAgra banelo te dhI2 lagAra paNa bhaya na pAmyo. vAraMvAra te ja vacanothI nirbhaya banelA tene joIne te surAdhama tabalAne jema vAdhara tema sarparUpe tenA dehe bharaDo laI tene bhIMsamAM lIdho. sarpa nirdaya banI dAMtothI tene khUba DaMkhyo. chatAM paNa teNe potAnA dhyAnAmRtamAM masta banI vedanAne na gaNakArI. tyAra pachI potAnuM divyarUpa dhAraNa karI dizAomAM ajavALuM phelAvato te deva pauSadhazALAmAM praveza karI ema kahevA lAgyo ke, 'he kAmadeva ! kharekhara tame dhanya cho, Indra mahArAje devasabhAmAM tamArI prazaMsA karI che, te huM sahana karI zakyo nahi, tethI ahIM tamane calAyamAna karavA Avyo. kAraNake 'keTalIka vakhata svAmIo potAnI moTAIthI achatI vastunA paNa khoTAM varNana kare che' te kAraNe vividha rUponI vikurvaNA karIne meM tamArI parIkSA karI. Indre jevA prakAranI tamArI prazaMsA karI hatI, tevA ja tame kharekhara niHzaMka dharmamAM dhIratAvALA cho. parIkSA karatAM tamane meM je herAna karyA te aparAdhanI kSamA mAMgu chuM,' A pramANe deva kAmadevane kahIne potAnA bhavanamAM cAlyo gayo, ane akhaMDadratavALA teNe potAnI pratimA-kAussagga pAryo. guNa pratye vatsalavALA vIra bhagavaMte paNa samavasaraNanI sabhAmAM upasarga sahana karavAvALA kAmadevanI prazaMsA karI. bIjA divase kAmadeva zrAvaka traNe jagatanA svAmI vIraprabhunA caraNa kamaLanA vaMdana mATe Avyo. bhagavaMte paNa gautama Adika munivarone A pramANe kahyuM ke, 'gRhastha-dharmamAM paNa kAmadeva AvA upasargo samabhAvathI nirbhayapaNe sahana karyAM. to pachI sarva saMgano tyAga karanAra yatidharmamAM tatpara tamArA sarakhAe to tevA upasargo vizeSa prakAre sahevA joIe' kAmadeva zrAvake karmane nirmUlana karavAnA upAyabhUta evI zrAvakanI agiyAre pratimAo kramasara vahana karI. aMte saMlekhanA karI. tyAra pachI teNe anazanavrata aMgIkAra karyuM. uttama prakAranI samAdhi prApti karI kAladharma pAmIne aruNAbha nAmanA vimAnamAM cAra palyopamanA AyuSyavALo deva thayo. tyAMthI AvI mahAvideha kSetramAM siddhi pAmaze. jevI rIte kAmadeva upasargamAM paNa potAnA vratamAM aDaga rahI svAbhAvika dhairya dhAraNa karyuM, tethI tIrthaMkara bhagavaMte paNa tenI prazaMsA karI; tevI rIte bIjA uttama AtmAoe paNa tevA prakAre aDaga vrata dhAraNa karanAra banavuM. e pramANe kAmadevanI kathA kahI || 138 || jAge tyAre A paNa vicAravuM- tRtIya prakAza, zlo.138 **** 310 jino devaH kRpA dharmo, guravo yatra sAdhavaH / zrAvAya stam, na htAyetAvimUDhathI: ? | 232 5 artha : tathA - je (zrAvakapaNA)mAM rAgAdi zatruone jItanArA 'deva' che. kRpA e 'dharma' che ane mokSamArgane sAdhanArA (sAdhuo) 'guru' che. tevA zrAvakapaNAnI prazaMsA karato nirmaLa buddhivALo gRhastha na kare ? / / 139 || TIkArtha : je zrAvakadharmamAM rAgAdi zatruone jItanArA deva che. duHkhInA duHkhane dura karavAnI abhilASArUpa kRpA dharma che, paMcamahAvratamAM tallIna guruvaryo dharmopadezako che; kayo tattva samajanAra tevA
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa6 yogazAstrano gurjarInuvAda zrAvakadharmanI prazaMsA na kare? rAgAdivALA devo pUjanIya deva nathI. hiMsAdisvarUpa yajJAdi dharma nathI ane parigraha ane AraMbhavALA guru nathI. tevA deva, guru, dharma na kahevAya. || 139 // tathA niMdrA uDI gayA pachI zrAvake bhAvavA yogya bhAvanAo sAta zlokothI jaNAve che - 311 jinadharmavinirmukto, mA bhUvaM cakravartyapi / syAM ceTo'pi daridro'pi jinadharmAdhivAsitaH // 140 // artha: huM jinadharmathI rahita cakravartI paNa na thAuM, paraMtu jinadharmathI yukta dAsa ane daridrI thavAnuM paNa mane mAnya che.' || 140 || TIkArtha : jJAna-darzana-cAritrarUpa jinadharmathI rahita 'cakravartIpaNuM mane maLatuM hoya, to na joIe. kAraNa ke dharma vagaranuM te narakamAM laI jAya che. paraMtu jaina dharmanA daDha saMskAravALA kuTuMbamAM daridra nokara thAuM to te paNa mane ghaNuM ISTa che, ke jyAM dharma-prApti sulabha che. [ 140 | tathA312 tyaktasaGgo jIrNavAsA, malaklinnakalevaraH / bhajan mAdhukarI vRttiM, municaryAM kadA zraye ? // 141 // artha : sarvasaMgatA tyAgI, jIrNa, vastro dhAraNa karanAro melathI vyApta zarIravALo ane mAdhukarI bhikSAne bhajanAro (grahaNa karanAro) huM municaryA (sAdhvAcAra)ne kyAre pAmIza ? | 141 / TIkArtha : mArA mATe Avo zubha samaya kyAre Avaze ke, huM sarva-saMgano tyAga karanAro thAuM, junA kapaDAMvALo, melayukta zarIravALo thaI mAdhukarIvRttine bhajanAro bane ? je mATe kaheluM che ke - "jevI rIte bIjA mATe ugADelA vRkSanAM puSpomAMthI bhamaro rasa-pAna kare che, paraMtu puSpone lagAra paNa pADA karato nathI ane potAnA AtmAne saMtoSa pamADe che. evI rIte gahasthoe potA mATe karelA AhAramAMthI thoDo thoDo AhAra temane aMtarAya ke pIDA na thAya. tema dAnaiSaNA ane bhaktaSaNA karavA ravA pUrvaka grahaNa kare che. jeo A lokamAM bAhya ane atyaMtara parigrahathI mukta che, teo zramaNa kahevAya che." evI poApa sahaja taiyAra thayelAM puSpo viSe jema bhamarA tema sAdhuo paNa svAbhAvika rIte prApta thaelAM AhArathI zarIra ane saMyamayAtrA sAdhIza. paraMtu koIpaNa prakAre bhamarAnI upamAthI bIjA jIvone AghAta pahoMcADIzuM nahi." AnuM nAma mAdhukarIvRtti. mUlaguNa ane uttaraguNavALI AvI munionI carcAnuM sevana huM kyAre kahIza ? || 141 || tathA- 313 tyajan duHzIlasaMsarga, gurUpAdarajaH spRzan / kadA'haM. yogamabhyasyan prabhaveyaM bhavacchide // 142 // artha: durAcArInA saMsargano parityAga karato, guru bhagavaMtanA caraNanI rajane sparza karato ane yogano abhyAsa karato huM saMsArano uccheda karavA samartha kyAre banIza ? / 142 || TIkArtha : jArapuruSa, sainika, bhAMDa-bhavAyA, gaNikA vagere laukika duHzIlavALA ane pAsatthA, sannA, kuzIla, saMsakta, yathAcchadaMka te lokottara duHzIla-temanA sAthe sahavAsa-saMsarga karavo, te duHzIla
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.139-145 3pa7 saMsarga, teno tyAga karIne gurumahArAjanA caraNa-rajane sparzato arthAta, satparUSono saMsarga karato; traNa yogono vAraMvAra abhyAsa karIne bhavano uccheda karavA mATe huM kyAre zaktizALI banIza ? / 142 // tathI 314 mahAnizAyAM prakRte, kAryotsarge purAd bahiH / stabbavat caiSavi, vRSA : sa ya che 24rU II artha : nagaranA bAhya pradezamAM bhayaMkara rAtrinA samaye kAyotsargano prAraMbha karanAra mArA zarIrane baLado thAMbhalAnI mAphaka mAnIne potAnA khabhAnI sAthe ghasanArA kyAre thaze ? || 143 // TIkArtha: rAtrie nagara bahAranA pradezamAM zrAvakanI pratimArUpa kAyotsarga karato houM, tyAre koI baLada ke pazu AvI mane zilAkhaMbha ke vRkSa-dhaDa mAnI kyAre potAnI garadananI khUgha mArA zarIra sAthe ghasIne dUra karaze ? pratimA vahana karanAra zrAvaka nagara bahAra kAyotsarga ekAgratAthI kare, tyAre zilAtaMbhanI bhrAntithI vRSabho potAnI garadana ghase che, yati thavAnI abhilASAvALI apekSAe A samajavuM. jinakalpI sAdhuone to haMmezA kAyotsargano saMbhava hoya che. te 143 // tathA 315 vane padmAsanAsInaM kroDasthitamRgArbhakam / kadA''ghrAsyanti vaktre mAM, jaranto mRgayUthapAH // 144 // artha : haraNanA yuthapati evA vRddha haraNo jaMgalamAM padmAsanamAM beThelA ane khoLAmAM rahelA bALaharaNavALA mArA moDhAne kyAre suMghaze ? || 144 || TIkArya : huM vanamAM padmAsana karIne beThalo houM, tyAre mRga baccAo vizvAsapUrvaka mArA khoLAmAM AvI kyAre krIDA karaze ? A prakAre mArA zarIranI paNa saMbhALa na leto houM-evA zarIranI darakAra vagaranA mArA mukhane vRddha mRgo kyAre vizvAsapUrvaka saMghaze ? vRddhamRga kahevAnuM prayojana e samajavuM ke, saheje teo koIno ekadama vizvAsa na kare, paNa parama samAdhinI nizcalatA dekhI tevA vRddha mRgalAo paNa evA vizvAsu banI jAya ke nirbhayatAthI mukha cATe ke suMghe . 144 II tathA 316 zatrau mitre tRNe straiNe, svarNe'zmani maNau mRdi / mokSe bhave bhaviSyAmi, nirvizeSamatiH kadA ? // 145 // artha: vaLI - huM zatrumAM ane mitramAM, ghAsamAM ane strIjanamAM, suvarNa ane paththaramAM, maNimAM ane mATImAM tathA mokSamAM ane saMsAramAM samabhAvavALo kyAre banIza ? || 145 // TIkArya : have huM zatru ane mitramAM tRNa ane strIsamudAya viSe suvarNa ke patthara, maNi ke mATImAM , mokSa athavA bhavamAM kyAre samAna buddhivALo banIza? zatru-mitrAdikathI mAMDI maNi ane mATImAM to haju bIjAo samAna buddhi karanAra maLI Ave, paNa paramavairAgya pAmelA AtmAone to mokSa ane bhavamAM paNa kazo pharaka lAgato nathI. je mATe kaheluM che ke- "mokSe ma sarvatra, ni:spRho muna
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda ,, sattamaH = 'muniomAM je uttama hoya, teone to mokSa ke saMsAra darekamAM niHspRha bhAva hoya che.' A manoratho kramasara AgaLa AgaLanA ciDayAtA hoya che, te A pramANe prathama zlokamAM jinadharmanA anurAgano manoratha, bIjAmAM sAdhudharma, grahaNa karavAno manoratha, trIjAmAM sAdhudharmanI caryAmAM utkRSTakoTInuM cAritra prApta karavAnA manoratha, cothamAM kAyotsargAdimAM niSkapabhAva meLavavAnA manoratha, pAMcamAmAM parvata, guphA Adi nirjana sthaLamAM rahIne municaryA pALavAnA manoratha, chaThThAmAM' parama sAmAyika sudhI pahoMcavAnA manoratha kahelA che. || 145 || have upasaMhAra karatA kahe che- 358 317 adhirohuM guNazreNiM nizreNIM muktivezmanaH / parAnandalatAkandAn, kuryAditi, manorathAn // 46 // artha : A pramANe zrAvake muktimahelanI nisaraNI samAna guNasthAnanI zreNI upara caDavA mATe paramAnaMdarUpe lattAnA aMkurA tulya manoratho karavA joIe // 146 || TIkArtha : mokSarUpI mahelamAM caDavA mATe guNorUpI nisaraNInA pagathiyA svarUpa AvA prakAranA manoratho karavA vaLI manoratho kevA ? jema kaMdathI latA taiyAra thAya che. tema A jaNAvelA manorathothI paramasAmAyika svarUpa je paramAnaMda te pragaTa thAya che. 140 thI 146 sudhI sAta zlokono artha samajAvyo. // 146 || upasaMhAra kare che-- 318 ityAhorAtrikIM caryA - -mapramataH samAcaran 1 yathAvastuvRttastho, gRhasthopi vizudhdhati // 247 // artha : A mujaba ahorAtrikI (rAta divasanI) caryAne Acarato ane jinAgamakathita zubha anuSThAnomAM tatpara evo apramAdI gRhastha paNa pApakarmathI vizuddha thAya che pApano vinAza kare che || 147 || TIkArtha : A pramANe divasa ane rAtrinI zrAvakanI carcA apramattapaNe samyak prakAre Acarato ane jinAgamamAM kahelI zrAvakanI agiyAra pratimA te rUpa vratamAM rahelo yathAvat samyag vidhithI tene ArAdhanA karato sAdhu thayo na hovA chatAM paNa gRhasthapaNAmAM alpapApavALo thaI nirmaLatA prApta kare che. agiyAra pratimA = have te pratimAo kaI jemAM rahelo gRhastha paNa nirmaLa thAya che te kahe che- 1. darzana pratimA- zaMkAdi doSa rahita, prazamAdi lakSaNothI yukta thairyAdi bhUSaNothI bhUSita, evuM mokSamArganA mahelanA pAyArUpa samyagdarzana. tenuM bhaya, lobha, lajjAdi vighnothI koIpaNa aticAranuM sevana karyA vagara niraticA25Ne eka mahinA sudhI lAgalagATa pAlana karavuM. - 2. bIjI vrata pratimA - pUrvanI pratimAnI anuSThAna sAthe niraticAra paNe bAre vrato be mahinA sudhI lAgalagATa aviratapaNe pAlana karavA rUpa. 3. trIjI sAmAyika pratimA traNa mahinA sudhI baMne kALe apramatapaNe AgaLanI pratimAonA
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.146-147 3pa9 anuSThAna sahita sAmAyikanA doSo TALIne sAmAyika karavuM. 4. cothI pauSadha pratimA - cAra mahinA dareka catuSkarvImAM pUrva anuSThAna sahita ATha pahoranA pauSadhanuM niraticArapaNe pAlana karavuM. 5. pAMcamI kAryotsarga pratimA - AgaLa kahela cAreya pratimAonA anuSThAna pAlana karavA pUrvaka pAMca mahinA sudhI cAre parvomAM gharamAM, gharanA dvAramAM ke cauTA ke cokamAM pariSaha upasargamAM AkhI rAtri thayA vagara kAyAne vosirAvavArUpa kAryotsargamAM rahevuM. Ama AgaLa AgaLanI dareka pratimAonI aMdara pahelA pahelAnI pratimAonAM anuSThAna, niraticAratA pratimA pramANe samaya-kALamaryAdA teTalA mahinAnI samajI levI. temaja AgaLa kahIzuM, pratimAmAM paNa pahelAnI pratimAnuM anuSThAna samajI levuM. 6. brahmacarya pratimA - cha mahinA sudhI trikaraNa yoge niraticAra brahmacarya-pAlana 7. sacittavarjana pratimA - sAta mahinA sudhI sacittano tyAga 8. AraMbha-varjana pratimA - ATha mahinA sudhI pote AraMbha na kare. 9. zreSya-varjana pratimA - nava mahinA sudhI bIjA pAse paNa AraMbha na karAve. 10. udiSTa varjana pratimA - daza mahinA sudhI potAne mATe rAMdhelo ke taiyAra karelo AhAra paNa pote na vApare. 11. zramaNabhUta pratimA - agiyAra mahinA sudhI svajanAdikano saMga choDI, rajoharaNAdi sAdhuveSa dhArI, kezano loca karI, gokula Adika potAnA svAdhIna sthAnamAM rahelo "tima pratipanIya zramaNopAsavAya mikSa dvatta' arthAt pratimadhArI zrAvakane bhikSA Apo." ema bolato AhAra ApanArane dharmalAbha" zabdanuM uccAraNa karyA vagara susAdhu mAphaka suMdara AcAronuM pAlana karavuM. kaheluM samyatvavaMta AtmAnI kAyA-zarIra mithyAtvano kSayopazama thavAthI zAstra-viruddha durAgraha kalaMkathI rahita hoya te ahIM darzanapratimA samajavI.(paMcAzaka 10,4) niraticAra aNuvratAdika bAra vrato pALavAM. te bIjI vratapratimA, sAmAyikanuM zuddhapaNe pAlana karavuM te trIjI sAmAyika pratimA, AgaLa kahelA sarva anuSThAno sAthe be aSTamI, be caturdazI, pUrNimA ane amAvasyArUpa catuSparvamAM samyagu rItie pauSadhapAlana, te cauthI pauSadha pratimA pUrva kahelA sarva anuSThAnothI yukta cAra parvarAtrimAM ghare. gharanA dvAre ke cauTAmAM pariSaha-upasargamAM niSphapapaNe kAryotsarge pratimA dhAraNa karIne aDaga rahe. te pAMcamI pratimA. (A pratimA aMge ATaluM vizeSa paNa jANavuM ke AmAM snAna na karavAnuM rAtre cAre AhArano tyAga, dhotIne kaccha vAge nahi. cAra parva divase saMpUrNa brahmacarya-pAlana ane te sivAyanA divasomAM rAtrimAM strI ane bhoganuM pramANa nakkI kare. kAussagnamAM jinezvaronuM dhyAna kare. pAMca mahinA sudhI kAmanI niMdA kare (paMcAzaka) chaThThI pratimAmAM brahmacarya-pAlana, sAtamImAM acitta AhArano ja upayoga kare, AThamImAM sAvadyAraMbhano tyAga, navamImAM bIjA pAse paNa AraMbha na karAve. dasamImAM potAnA nimitte karelo AhAra na khAya. agiyAramI pratimAmAM niHsaMga banI sAdhuveSa dhAraNa karI kASTapAtra dhAraNa kare, mastake kezano loca kare, susAdhu mAphaka pUrve jaNAvelA guNamAM AdaravALI bane che 147 |
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 have pAMca zlokothI vizeSa vidhi kahe che-- yogazAstrano gurjarAnuvAda 319 so'thAvazyakayogAnAM bhaGge mRtyorathAgame 1 tvA saMkhevanAmAvo, pratipadya = saMyamam // z48 // 320 janmadIkSAjJAnamokSa - sthAneSu zrImadarhatAm 1 1 tadabhAve gRhe'raNye, sthaNDile jantuvarjite // 149 // 321 tyaktvA caturvidhA''hAraM, namaskAraparAyaNaH ArAdhanAM vidhAyoccaizcatuH zaraNAmAzritaH 322 ihaloke paraloke, jIvite maraNe tathA || 60 // I tyavatvADAMmAM, nidrAnuM vra, samAdhisudhayokSitaH // 2 // 323 parISahopasargebhyo nirbhIko jinabhaktibhAk I pratipadyeta maraNa-mAnandaH zrAvako yathAH // 2 // artha : have maraNa samayanI ArAdhanA kevI rIte sAdhavI tene pAMca zlokothI jaNAve che have (te zrAvaka) saMyamAdi Avazyaka yogonA bhaMgarUpa (azakti) ane mRtyunA AgamanarUpa be hetuthI prAraMbhamAM saMlekhanA saha saMyamano svIkAra karIne zrI tIrthaMkara paramAtmAono janma-dIkSA-kevaLajJAna ane nirvANa kalyANakanI bhUmimAM. tenA abhAvamAM gharamAM athavA jaMgalamAM azanAdi cAreya AhArane tyajIne namaskAranA smaraNamAM uttama koTinI ArAdhanA karIne cAra zaraNane svIkAranAro, Aloka-paralokajIvana ane maraNanI AzaMsA (IcchA)no tyAga karIne samAdhirUpa amRtathI siMcAyelo pariSaho ane upasargothI nirbhaya ane jinabhaktimAM parAyaNa evo zrAvaka 'AnaMda' nAmanA zramaNopAsakanI jema samAdhimaraNane sAdhe - prApta kare // 148-149-150-151-152 || = TIkArtha : saMlekhanAnA karaNo te zrAvaka avazya karavA yogya yogo arthAt saMyama-vyApAro te zarIranI zakti na hovAthI teno bhaMga thAya te eka kAraNa bIjuM mRtyu samaya prApta thayo hovAthI saMlekhanA karavI. arthAt zarI2 ane kaSAyo pAtaLA karavA te saMlekhanA temAM zarIra-saMlekhanA te kahevAya. jemAM kramasara bhojanano tyAga karavAmAM Ave. kaSAya saMlekhanA eTale krodhAdi kaSAyono parihAra karavo. temAM prathama zarIra-saMlekhanAnuM A kAraNa zarIranI saMlekhanA eTale pAtaLuM karavuM - zarIranI saMlekhanA karavAmAM na Ave to, akasmAta dhAtuono kSobha thavAthI chellAM samayamAM zarIradhArI jIvone ArtadhyAna thaI jAya (paMcavastu -1507) bIjI kaSAya- saMlekhanAnuM vaLI A kAraNa samajavuM ke (vyavahAra bhASya 10/463) "te tapazcaryA karIne zarIra kRza karI nAMkhyuM tenI prazaMsA huM karato nathI. A tArI AMgaLI zA kAraNe bhAMgI gaI te samaja ! mATe bhAva-saMlekhanA kara, anazana karavAnI utAvaLa na kara' e vigere vistArathI kahyuM. yathAaucityathI saMyama paNa aMgIkAra kare" temAM A samAcArI samajavI. zrAvaka samagra zrAvaka-dharmanA udyApana mATe ja jANe hoya tema chevaTe saMyama aMgIkAra kare. tevA zrAvakane aMte kahe che ke saMyama dharmanA bAkI rahela dharmasvarUpa saMlekhanA' aMgIkAra karavI yogya che je mATe kaheluM che ke saMsnehA 3 aMte, na niomA neLa
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.148-152 pavyayaH joDuM / (paMcAzaka 1/40) tyAra pachI je aMta samaye paNa aMgIkAra kare. te saMyama lIdhA pachInA kALamAM saMlekhanA karIne maraNa aMgIkAra kare. je saMyama aMgIkAra na kare. tenA mATe samagra graMtha 'jema AnaMda zrAvaka' tyAM sudhIno saMbaMdha levo. 361 - janmadIkSA jyAM zrIarihanta bhaTTArakanA janma, dIkSA, kevalajJAna, mokSa kalyANako thayAM hoya sthAnakomAM temAM janmasthAnako kyAM ? RSabhAdika jinezvaronI janmabhUmio anukrame A pramANe jANavI : - 1 IkSvAkubhUmi. 2. ayodhyA, 3. zrAvastI, 4. vinItA 5. kauzalapura 6. kauzAmbI 7. vArANasI 8. caMdrAnanA 9. kAkaMdI, 10 dilapura 1.1 siMhapura 12. campA, 13. kapilA, 14. ayodhyA, 15. ratnapura, 16-17-18 gajapura 19 mithilA, 20 rAjagRha, 21 mithilA, 22 zaurya nagara 23 vArANasI ane 24 kuMDapura, (A.ni. 382-384) temanA dIkSAsthAno - : RSabhadeva bhagavaMte vinitA nagarImAM, ariSTanema bhagavaMte dvArAvatImAM bAkInA tIrthakaroe potAnI janmabhUmimAM dIkSA lIdhI. RSabhadeve siddhArthavanamAM vAsupujya bha.e. vihAragRhamAM dharmanAtha bhagavaMte vapragAmAM munisuvrata bha.e, nIlaguphAmAM pArzvanAtha bhagavaMte AzramapadamAM vIra bhagavaMte jJAta khaMDamAM ane bAkInA tIrthakaroe sahasrAmravana udyAnamAM dIkSA lIdhI. (A. ni. 229 thI 231) kaivala jJAnakalyANaka-bhUmio-RSabhadeva bhagavaMtane purimatAlamAM vIra bhagavaMtane RjuvAlukA nadInA kAMThe, bAkInAone je udyAnomAM dIkSA lIdhI, sthaLe ja kevalajJAna (A. ni. 254) mokSakalyANaka-bhUmio :- RSabhadeva bha. aSTApadaparvata upara, vAsupUjya bha. caMpAnagarImAM neminAtha raivatAcalagiri para vIraprabhu pAvApurImAM bAkInA vIza prabhuo saMmeta zailazikhara upara mokSe gayA. (A. ni. 307) tyAM maraNarUpa aMtakriyAno svIkAra kare. tevA janma, dIkSA, jJAna, mokSa kalyANaka-sthAna na maLe to gharamAM agara sAdhunI vasati-upAzrayamAM araNyamAM ke zaMtrujyAdika siddhikSetramAM te sthAnomAM bhUmine puMjI-pramArjIne eTale jIva-jaMturahita evI jagyAmAM janmakalyANaka bhUmi AdimAM paNa jIvajaMturahita pUMjI-pramArjIne ema samajI levuM. azana, pAna, khAdya svAdyarUpa caturvidha AhArano tyAga karIne namaskAra parameSThi mahAmaMtra stavananuM smaraNa karato karato. jJAnAdikanI ArAdhanAno tenA aticArano parihAra-pUrvaka karato arihaMta, siddhi, sAdhu ane dharmarUpa cAra zaraNone svIkArato athavA potAnA AtmAne temana samarpaNa karato arihaMte saraNaM pavajjAmi siddhe saraNaM pavajjAmi sAhu saraNaM pavajjAmi, kevalipannataM dhammaM saraNaM pavannami|'' 'huM arihaMta bhagavaMtonuM zaraNa aMgIkAra karuM chuM. siddha bhagavaMtonuM zaraNa svIkAruM chuM. sAdhu bhagavaMtone zaraNe jAuM chuM ane kevalIbhagavaMte kahela dharma, e ja mane zaraNa hojo' pAMca prakAranA aticArano tyAga karavA pUrvaka AhAra-tyAgano svIkAra karavo. te ja vAta kahe che-- A lokanA lAbharUpa dhana, pUjA, kIrti AdinI abhilASA na rAkhavI. saMlekhanA anazana, karavAthI AvatA bhavamAM devaloka AdinI Rddhi samRddhi prApta thaze vadhAre samaya jIvavAnI abhilASA eTalA mATe thAya che ke potAnI pUjA prazaMsA vadhAre thatI dekhAya te mATe, ghaNA lokone potAnA darzane AvatA joIne, sarva lokane prazaMsA sAMbhaLIne ema mAne che ke, 'jIvavuM e ja zreya che' cAre AhAranA paccakkhANanA karyA hovA chatAM paNa AvA prakAranI vibhUti mArA nimitte ja pravarte che, e rUpa AzaMsA, maraNa eTale
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 yogazAstrano gurjarAnuvAda prANano tyAga karavo - temAM koIke anazana karyuM. paraMtu tenA tarapha koI AdarabhAva, pUjA-bhAvanA karatuM nathI ke prazaMsA karatA nathI. tyAre manamAM ema vicAre ke, jo huM jaldI marI jAuM to ThIka tevI AzaMsAno tyAga kare, niyANuM eTale ke pote duSkaratapa karyuM hoya, tenA badalAmAM tapanA phaLarUpa janmAntaramAM huM cakravartI vAsudeva, maMDalAdhipati, saubhAgI, rUpavALo thAuM.' evI prArthanAno tyAga karavo. pharI kevA prakArano ? te mATe jaNAve che ke samAdhi pa2ma svasthatA te ja amRta, tenAthI siMcAelo. tathA pariSaha upasarga Ave, to paNa nirbhayatAvALo temA mArgathI na khasI javA mATe ke karmanI nirjarA karavA mATe sahana karAya, te pariSaho kahevAya. te bAvIza che te A pramANe 22 pariSaho : *. -vadha " kSutpipAsA zItoSNa daMza-mazaka - nAgnyArati - strI caryA niSadyAzayyA''kroza-va yAjbADatAma-roLa-tRLasparza: mana sAra: prajJA-jJAna-darzananakSa: / '' A pramANe bAvIsa pariSaho kahyA, tenA para jaya meLavavo te A pramANe :-- 1. kSudhA-pariSaha- kSudhAthI pIDAelo zaktivALo vivekI sAdhu gocarInI eSaNAnuM ullaMghana karyA vagara. dInatA lAvyA sivAya ke akaLAyA vagara mAtra potAnI saMyamayAtrAnA nirvAha mATe bhikSA mATe phare. 2. tRSA-pariSaha-- tattva samajanAra evo tarasyo thaela muni mArgamAM cAlatA taLAva, vAvaDInuM jaLa dekhI, te pIvAnI icchA na kare, paraMtu dInatAno tyAga karI acitta jaLanI gaveSaNA kare. 3. zIta-pariSaha ThaMDIthI pIDAto hovA chatAM, pAse vastra, kaMbala na hoya to paNa na kalpe tevA vastra grahaNa kare nahi ke ThaMDI dUra karavA agni na saLagAve. 4. uSNa-pariSaha - jamIna tapelI hoya ke baphAro thato hoya to garamInI niMdA kare nahi. temaja vIMjaNo-paMkho snAna ke gAtra dhovAnI abhilASA kare nahi. 5. DAMsa-macchara mAMkaDa ke tevI jIvAto DaMkha mAratI hoya kAraNake dareka jIvone AhAra priya che mATe temane trAsa na pamADavA, dveSa na karavo ke nirAza na karavA paNa temanI upekSA karavI. ema 6. nAgya-pariSaha vastra na hoya ke azubha vastra hoya athavA A sAruM A kharAba che na Icche; mAtra lAbhAlAbhanI vicitratAno vicAra kare, paNa vastra rahitapaNAthI du:kha na lAve. 7. ati pariSaha dharma bagIcAmAM AnaMda karato yati vihAra karatAM, besatAM, uThatAM ke saMyama anuSThAna karatAM kadApi ati-kaMTALo na kare. haMmezA svasthatAno ja Azraya kare. -- 8. strI-pariSaha - durdhyAna utpanna karAvanAra, saMgarUpa, karmakiccaDamAM malina karanAra, mokSamArgamAM vighna karAvanAra hovAthI argalA-samAna evI strIo yAda karavA mAtrathI dharmano nAza karanAra thAya che mATe tene yAda ja na karavI. 9. carcA-pariSaha gAma, nagara, zahera AdimAM aniyatapaNe rahenA2 koIpaNa sthAnanI mamatA vagarano, vividha abhigrahone dhAraNa karato ekalo hoya to paNa dareka mahine sthAnAntara kare. 10. niSadyA-pariSaha - smazAnadika je sthaLamAM rahevAya te niSadyA, te strI, pazu napuMsakarahita sthAna hoya temAM anukuLa ke pratikuLa upasarga thAya to paNa nirbhayatAthI rahe. = 11. zayyA-pariSaha zubha ke azubha zayyAmAM sukha-duHkhamAM rAga-dveSa karyA vagara 'savAre to choDavAnI che' ema mAnI harSa-zoka na karavo.
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.15ra 363 12. Akroza-pariSaha - Akroza karanAra upara paNa krodha na kare ane "kSamAM rAkhanAra-kSamA ApanAra zramaNa che" ema jANanAra Akroza karanAra para paNa upakArIpaNAnI buddhi kare. 13. vadha-pariSaha - munine koI haNe, to paNa jIvano nAza na hovAthI, krodhanI duSTatA hovAthI ane kSamA vaDe guNopArjana hovAthI sAme haNavA jAya nahi ane vadha--pariSaha sahana kare. 14. yAcanA-pariSaha - bIjAoe Apela padArthonI AjIvikA karanAra yatioe yAcanA karavAmAM duHkha na mAnavuM ane gRhasthapaNuM na IcchavuM gRhasthanI pAse mAMgatA zarama na rAkhavI joIe. 15. alAbha-pariSaha - bIjA pAsethI potA ke bIjA mATe AhArAdi na prApta na kare agara prApta kare to prApta thavAthI abhimAna na kare ane na prApta thavAthI potAne ke bIjAne niMde nahi. 16. roga-pariSaha - rogo thayA hoya to tenAthI uga na pAme ke tenI cikitsA karavAnI abhilASA na rAkhe ane dInatA rAkhyA vagara deha ane AtmAno bheda samajanAro tene sahana kare. 17. tRNasparza-pariSaha - thoDA agara pAtaLA vastramAM tRNAdika pAtharyA hoya ane tenI aNInA sparzanA du:khane sahana kare, paNa te komaLa na Icche. 18. mala-pariSaha - grISmano tApa lAgavAthI ke parasevAthI sarva zarIra para mela coMTI jAya, tethI muni udvega na pAme ke snAnanI IcchA na kare, ke mela dhasIne dUra na kare. 19. satkAra-pariSaha-koInA taraphanA vinayana, pUjAnI ke dAnanI abhilASA sAdhue na rAkhavI, te satkAra na thAya, temAM dInatA na karavI ke thAya to harSa ke abhimAna na karavuM. 20. prajJA-pariSaha - bIjA adhika buddhivALAnI buddhi dekhIne potAnI alpabuddhi jANato manamAM kheda na kare, ke vadhAre buddhi hoya to abhimAna na kare. 21. ajJAna-pariSaha - 'jJAna ane cAritrayukta hovA chatAM paNa huM haju chamastha chuM. ema ajJAna sahana kare ane manamAM vicAre ke jJAna krame krame prApta thAya che. 22. samyaktva - pariSaha - samyakatva prApta thaela AtmAe ema vicAravuM ke, jine kahelA jIva, dharma, adharma bhavAntara Adi parokSa hovA chatAM te khoTA nathI ja ema-vicAre. A pramANe nirbhaya, Indriyone vaza karanAra, mana, vacana, kAyAne kAbumAM rAkhanAra muni zArIrika ke mAnasika kudaratI ke bIjAe karelA pariSahone karma nirjarA mATe samatAbhAvathI sahana kare. jJAnAvaraNIya, vedanIya, mohanIya ane aMtarAya karmonA udayathI pariSado thAya che. vedanIyakarmathI kSudhA tRSA zIta, uSNa, daMzAdi, caryA, zayyA, vadha, roga tRNasparza mala parISaNo utpanna thAya. jJAnavaraNakarmanA udayathI prajJA ane ajJAna, tathA aMtarAya-karmanA udayathI alAbha A cauda parISaho chadmasthane thAya ane vedanIya karmanA udayathI sudhA, tRSA, zIta, uSNa daMza, caryA, vadha, mala, zavyA roga, tRNasparza jinone-kevaLIone paNa saMbhave tathA upasargomAM nirbhaya rahe temAM 35 samIpamAM thavAvALA, te upasargo athavA jemanA vaDe herAna karAya, te upasargo, te cAra prakAranA A pramANe- 1. divya, 2. manuSya karelA 3. tiryaMce karelA ane 4. potAthI thaelA vaLI darekanA cAra prakAra - 1. hAsyathI 2. dveSathI 3. vimarza-parIkSA karavA mATe. 4. A sarva ekaThA thavAthI-mizrarUpe thavAthI devatAI upasargo saMbhave che. manuSya saMbaMdhI upasargo hAsya, vaiSa vimarza duHzIlasaMgathI tiryaMca viSayaka upasargo, bhaya, krodha, AhAra, ke parivAranA rakSaNa mATe mAre Thoke, roke, coTe pADe, zarIranI vedanAo kare, athavA vAta, pitta, kapha, sanepAta thavAthI A upasargo utpanna thAya che. Ama pariSaha-upasargone sahana karanAra, ArAdhanA karanAra jinezvaro vize bhaktivALo,
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 364 kahyuM che ke- 'saMsArasamudra pA2 pAmanArAM jinezvaroe paNa paryaMta ArAdhanAnuM anuSThAna ArAdhyuM che' evA bahumAnathI tathA kaheluM che ke 'prathama tIrthaMkara bhagavaMte nirvANa aMtakriyA cha upavAsanuM anazana, vIrabhagavaMte chaThTha ane bAkInA bAvIza tIrthaMkara bhagavaMtoe mAsika anazanarUpa aMtakriyA karI AvA prakArano thayo thako samAdhi-maraNa AnaMda zrAvaka mAphaka svIkAre tenI kathA saMpradAyathI A pramANe jANavI. AnaMdazrAvakanI aMtakriyA - bIjAM nagaro karatAM caDiyAtI Rddhi samRddhivALuM vANijaka nAmanuM prasiddha mahAnagara hatuM tyAM pUjAnuM vidhipUrvaka pAlana karato, pitA sarakho jitazatru nAmano vikhyAta rAjA hato. te nagaramAM nayanane AnaMda ApanAra jenuM darzana che, jANe pRthvImAM caMdra Avyo hoya tevA'AnaMda' nAmano kaTuMbI raheto hato. caMdrane jema rohiNI tema tene rUpa lAvaNyathI manohara evI zivanaMdA nAmanI dharmapatnI hatI. tenI jamInamAM nidhAnarUpe tathA vyAje pharatI ane vepAramAM rokelI ema cAra cAra suvarNakoTio hatI ane gAyonA moTAM cAra gokuLo hatAM. te nagaranA vAyavyakoNa dizA-vibhAgamAM kollAka nAmanA upanagaramAM AnaMdanA ghaNA sagAsaMbaMdhIo rahetA hatA, te samaye pRthvItala para vihAra karatAM siddhArthanaMdana-vardhamAna svAmI te nagaranA krUtipalAza nAmanA udyAnamAM samavasaryAM. jitazatrurAjAe prabhunA AgamananA samAcAra jANyA eTale parivAra sAthe utAvaLo, utAvaLo vaMdana karavA mATe gayo. AnaMda paNa page cAlIne prabhunA caraNa-kamaLa samIpa gayo ane kAnane game tevI. amRtapAna sarakhI dharmadezanA sAMbhaLI tyAM AgaLa prabhunA caraNamAM namaskAra karI mahAmanavALA te AnaMde prabhu pAse bAra vratarUpa gRhidharma aMgIkAra karyo. zivanaMdA strI sivAya bIjI strIono tathA nidhAna, vyAja ane vepAramAM rokela cAra cAra koDa suvarNa sivAyanA dravyano tyAga karyo. cAra gokuLa sivAya bIjA gokuLono tathA pAMcaso haLathI kheDAya te sivAyanA khetaronA tyAga, vepAra mATe mAla vahana karanArAM pAMcaso gADA sivAya bAkInAM gADAono tyAga tathA digyAtrA eTale dareka dizAmAM vepAra mATe mAla lAvavA laI janArA cAra vahANa sivAya bAkInAno tyAga karyo. tema ja gaMdhakASAya sivAya bAkInA zarIra lUchavAnA TuvAla vastrono tyAga, lIlA madhu jeThImadha vRkSanA dAtaNa sivAya bIjA dAtaNano tyAga, kSIra, amalaka sivAya bAkIno phaLono tyAga, sahasrapAka ane zatapAka sivAya bAkInAM tela-mAlisano tyAga karyo. sugaMdhI coLavA yogya padArtha sivAya bAkInA urtana karavAnA padArthono tyAga karyo. snAna karavAmAM ATha ghaDA sivAya vadhArAnA jaLano tyAga, sutarAu vasra-joDI sivAya vastro tyAga, sukhaDa, agaru ane kesaranA lepa sivAyanA vilepanano tyAga mAlatI-puSpanI mALA sivAya ane padma sivAyanAM puSpono tyAga karNAbhUSaNa mudrikA sivAyanAM sarva AbhUSaNono tyAga karyo. dazAMgadhUpa, agarano dhUpa, te sivAya dhUpavidhino tyAga karyo. ghebara ane khAjAM sivAyanI mIThAIono tyAga,kASThamAMthI taiyAra karelAM pINAM ane klamathI anya pINAM ane cokhAno tyAga, aDada- maga-vaTANAnA sUpa sivAya anya sUpano tyAga, zaradaRtunA banelA gAyanA ghI sivAya anya ghIno tyAga, svastika (sAthiyo), mahUMkI (DoDakI), pathaMka (pallakanI bhAjI)sivAyanA zAkano tyAga, snehAla-dAlyAmla (dAsaLa) sivAyanA sarva tImanono tyAga karyo, varasAda sivAyanA anya jaLa ane paMcasugaMdhI tAmbUla sivAyanA anya mukhavAsano tyAga karyo. pachI AnaMde zivanaMdA pAse AvI harSapUrvaka samagra gRhasthadharma kahyo, eTale te sAMbhaLI kalyANa mATe gRhasthadharma aMgIkAra karavAnI abhilASAvALI zivanaMdA paNa vAhanamAM besI tarata ja bhagavAnanA caraNakamaLa pAse pahoMcI. tribhuvanagurunA caraNamAM namaskAra karI sAvadhAnatAthI zivanaMdAe paNa zrAvakadharma aMgIkAra karyo. bhagavaMtanI vANIrUpI sudhAnuM pAna karavAthI harSa pAmatI vimAna sarakhA tejasvI vAhanamAM
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, glo.15ra 365 besI te ghare pahoMcI. have gautamasvAmIe sarvajJa bhagavaMtane pUchayuM ke, A mahAtmA AnaMda zrAvaka yatidharma aMgIkAra karaze kharo ke nahi ? traNe kALa dekhavAnA svabhAvavALA bhagavaMte pratyuttara Apyo ke AnaMda ghaNA lAMbA samaya sudhI zrAvakanAM vratonuM pAlana karaze, tyAra pachI saudharmakalpa nAmanA pahelA devalokanA aruNaprabha nAmanA vimAnamAM cAra palyopamanI sthitivALo zreSTha deva thaze. bAra vrata-pAlanamAM satata sAvadhAnI rAkhanAra AnaMda zrAvakane cauda varSo vItI gayAM. nirmaLa buddhivALA teNe eka divasa rAtrinA aMtabhAgamAM vicAra karyo ke, "huM A nagaramAM ghaNA zrImaMtono Azraya sthAna sarakho chuM. teonI ciMtA karatAM karatAM rakhe kyAMka huM khalanA pAyuM, to sarvajJa-kathita aMgIkAra karelA dharmamAM mane aticArAdi doSo lAgI jAya' ityAdi manamAM zubha bhAvanA bhAvIne kArya samajanAra te AnaMda zrAvaka prAta:kALamAM uThIne kollAka sannivezamAM ativizAla pauSadhazALA karAvI ane tyAM mitro, saMbaMdhIo, baMdhuo Adine nimaMtraNa karI, bhojana karAvI, potAnA kuTuMbano bhAra jyeSTha putra upara AropaNa karyo. tyAra pachI putra, mitrAdika sarvanuM sanmAna karI temanI anumati pUrvaka dharma-kArya karavAnI abhilASAthI te pauSadhazALAmAM gayA. tyAM karmanI jema zarIrane kRza karatA A AnaMda mahAtmA bhagavaMte kahelA dharmane AtmAnI mAphaka pAlana karatA rahelA hatA. svarga ane mokSamAM caDavA mATe nisaraNI sarakhI zrAvakanI agiyAra pratimAonI zreNIe te kramasara caDavA lAgyA. tIvra tapazcaryA karatAM karatAM mahAsattvavALA teNe zarIramAM lohI, mAMsa sukAvI nAkhyAM. cAmaDAthI vIMTALela lAkaDI sarakhA zarIravALA te dekhAvA lAgyA. koIka divase rAtri-samaye dharmajAgarikAthI jAgatA ane satata tapazcaryAnA AnaMdamAM mahAlatA te ema vicAravA lAgyA ke, "jyAM sudhI haju UbhA thavAnI zaktivALo chuM. bIjAne bolAvavA mATe paNa samartha chuM, temaja mArA dharmAcArya vicare che, tyAM sudhImAM baMne prakAranI mAraNAntika saMkhanA karIne cAra prakAranA AhAranAM huM pratyAkhyAna karuM." e pramANe vicAra karI AnaMda zrAvake teno amala paNa karyo. 'mahAtmA puruSonA vicAra ane vartamAnamAM kadApi judAI hotI nathI.' maraNanA viSayamAM nispRhatA ane samabhAvanA adhyavasAyavALA tene avadhijJAnAvaraNa karmanA kSayopazamathI avadhijJAna pragaTa thayuM. vihAra karatA karatAM bhagavAna vIra svAmI tyAM AgaLa dUtipalAza udyAnamAM samavasaryA ane dharmadezanA ApI. te samaye gautama gaNadharabhagavaMte te bhikSAcaryA mATe nagaramAM praveza karyo ane AnaMdazrAvakathI bhUSita kollAka sannivezamAM AhAra-pANI grahaNa karavA padhAryA. gautamasvAmInA AgamanathI lokone Azcarya thayuM. tyAM ghaNA loko ekaThA thayA ane gautamasvAmIne kahyuM ke, vIrabhagavaMtanA puNyazALI zrAvaka-ziSya AnaMda anazanavrata aMgIkAra kareluM che, jene koI paNa prakAranI saMsAra-sukhanI abhilASA nathI, te ahIM rahelA che. te sAMbhaLI gautamasvAmIe vicAryuM ke, "te zrAvakane jouM' evI buddhithI tenI pauSadhazALAmAM gayA. akasmAta, aciMtita ratnavRSTi varase tema temanAM darzana thavAthI AnaMdazrAvake harSita banI vaMdanA karIne Ama kahyuM, he bhagavaMta ! A kliSTa anazana tapa karavAthI ubhA thavAnI zakti rahI nathI, tethI Apa ahIM ApanI IcchAthI mArI pAse najIkamAM padhAro, jethI huM ApanA caraNa-kamaLane sparza karuM eTale mahAmuni tenI pAse AvI ubhA rahyA, tyAre temanA caraNone mastakathI sparza karatA karatAM AnaMde trikaraNa zuddhithI vaMdana karyuM ane temane prazna karyo ke, "he bhagavaMta ! gRhasthane avadhijJAna thAya ?' tenA pratyuttaramAM gaNadharabhagavaMte jaNAvyuM ke, hA, thAya. 'tyAre AnaMdazrAvake kahyuM "he bhagavaMta ! guru-kRpAthI gRhastha evA mane avadhijJAna utpanna thayuM che. pUrva, dakSiNa ane pazcima ema traNa dizAmAM ekso yojana sudhI, te te samudronuM jaLa ane uttaradizAmAM himavAna parvata sudhI huM dekhuM chuM. he bhagavaMta ! upara saudharma devaloka sudhI ane nIce ratnaprabhA pRthvInA lolupa vana sudhI huM avadhijJAnathI dekhuM chuM. tyAre gautamasvAmIe AnaMdazrAvakane kahyuM ke, gRhasthane avadhijJAna jarUra thAya, paNa ATalA viSaya sudhInuM na thAya, mATe A sthAnanI AlocanA
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 yogazAstrano gurjarAnuvAda karo.' tyAre AnaMda paNa kahyuM ke "mane teTaluM avadhijJAna che ane zuM vidyamAna padArtho kahevAmAM paNa AlocanA hoI zake ? ane alocanA jo levAnI hoya to A sthAnanI tamo atyAre AlocanA lo." A pramANe gautamasvAmIne jyAre AnaMde kahyuM. tyAre teo paNa zaMkAvAlA thayA ane vIraparamAtmA pAse jaI AkAra pANI batAvyAM. ane AnaMdanA avadhijJAnanA viSayamAM je azraddhA hatI, te vAta vIrabhagavaMta pAse pragaTa karI ane puchyuM ke ahiM AnaMde ke mAre AlocanA karavAnI che ?' ema gautama svAmIe vinaMtI karatAM prabhue AjJA karI ke "tAre micchA mi dukkaDam ApavAnuM che te pramANe prabhunI AjJA mAnya karI kSamAnA bhaMDAra gautamasvAmIe AnaMdazrAvakane khamAvyA. e pramANe AnaMda zrAvaka vIza varasa zrAvakadharmanuM pAlana karI, ane anazana karavA pUrvaka mRtyu pAmI aNavara nAmanA vimAnamAM deva thayAM. tyAMthI cyavI mahAvideha utpanna thaI tyAMnI parama-pada mokSa prApta karaze. / 148-149-150-1511521ii. e pramANe anazana karanAra AnaMdazrAvakanI kathA kahI. upara jaNAvyA pramANe te zrAvakanI bhAvi gati be zlokothI varNave che- 324 prAptaH sa kalpeSvindratva-manyadvA sthAnamuttamam / molatenuttarapraja-puSyasamAramA tataH | zarU II 325 cyutvotpadya manuSyeSu bhuktvA bhogAn sudurlabhAn / / virakto muktimApnoti zuddhAtmAntarbhavASTakam // 154 // artha : samAdhimaraNano sAdhaka evo te zrAvaka devalokamAM IndrapaNuM athavA bIjA uttama padane prApta kare che ane anuttara tathA vizALa puNyanA prabhArane bhogAvanAro te pramodane pAme che | 153 // devalokamAMthI avIne nIkaLIne manuSya jAtimAM janma laI sudurlabha bhogone bhogavIne virAgI tathA karmamaLane dura karavAthI vizuddha evo te zrAvaka (e ja bhavamAM athavA) ATha bhavanI aMdara muktine pAme che ! 154 / TIkArtha : te zrAvaka ahI zAstramAM kahelA zrAvakadharmanuM yathArtha pAlana karavAthI saudharmAdika bAra devalokavALA vaimAnika nikAyamAM utpanna thAya che. samyagdaSTio bIjA utaratA devalokamAM utpanna thatA nathI. tyAM paNa IndrapaNuM sAmAjika trAyanniza, parSadAmAM besavAvALA, lokapAla Adi sthAnane pAmavAvALA 'uttama' kahevAthI nokara-hukama uThAvanAra evA halakA devamAM utpanna na thAya tyAM utpanna thaelA vaLA, jaNAvelAM kAraNo prApta karIne AnaMdano anubhava kare che. uttama ratnonAM banAvelAM vimAno, mahAudyAna snAna karavAnI vAvaDIo vicitra ratna, vastra, AbhUSaNo prApta thavAthI devAMganAo cAmara vIjaMNA, vIMjavAnA bAnAthI, kalpavRkSanAM puSponI mALA upara AvatAM bhamarAone rokavA mATe huM prathama sevAno lAbha meLavuM. "ema paraspara sevA meLavavAnI abhilASAthI harIphAI karatI hoya, tathA koDo bIjA devatAo paNa jayajayArava karIne AkAzamAM paDagho pADatA hoya, jyAM manathI ja mAtra abhilASA karatAnI sAthe ja samagra prakAranA viSaya-sukhanI prApti thAya che. vividha prakAranAM siddhAyatanonI yAtrAmAM atyaMta harSa utpanna thAya che. evA prakArano jyAM AnaMda utpanna thAya che. A puNya prApta thavAmAM hetu jaNAve che. ke ananya asAdhAraNa atizaya evo je puNya-praka" tene anubhave che. || 153 // te vaimAnika devalokamAMthI AvyA pachI manuSyabhavamAM viziSTa deza, jAti, kula, bala, aizvarya, rUpa
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza, zlo.153-155 367 Adi prApta karIne audArika zarIrapaNe janma dhAraNa karI zabda rUpa, rasa, gaMdha, sparza, lakSaNa bhogo bhogavIne kaMIka tevA prakAranuM vairAgyanuM nimitta meLavIne sAMsArika sukhathI viraktabhAva pAmI. sarvavirati svIkArIne te ja janmamAM kSapakazreNinA krame kevalajJAna utpanna karIne samagra karma nirmula karIne zuddhAtma svarUpa banelA AtmA mukti meLave che. kadAca te janmamAM mukti na pAme, to pachI keTalA janmAtaramAM mukti pAme ? tyAre jaNAve che ke ATha bhavanI aMdara jarUra mukti pAme / 15pa || 326 iti saMkSepataH samyag-ratnatrayamudIritam / / sarvo'pi yadanAsAdya nAsAdayati nirvRtim // 155 // artha : koIpaNa AtmA jene grahaNa karyA vinA nirvANapadane pAmato nathI, tevA jJAnAdi rUpa ratnatrayInuM svarUpa A rIte sArI rIte ane saMkSepathI kahyuM. || 155 || TIkArtha : A pramANe traNa prakAza dvArA jJAna, darzana ane cAritra traNa ratna svarUpa yoganuM svarUpa jaNAyuM che kevI rIte ? jinAgamamAM virodha na Ave tevI rIte, saMkSepathI kema karyuM ? chadmastha vistArathI kahevuM azakya hovAthI, traNa ratna vagara bIjA kAraNathI nirvANa-prAptinI zaMkAvALAne jaNAve che ke sarva paNa ekanI vAta to dUra rahI. te mATe kahe che ke kAkatAlIya-nyAye paNa traNa ratna prApta karyA sivAya koI mukti meLavI zake ja nahi. jeNe tattvo jANyA nathI, je jIvAdika padArthonI zraddhA karato nathI. te navA karma bAMdhe che. junA karma zukaladhyAnanA bala sivAya khapAvI zakato nathI ane saMsAranA baMdhanathI chUTI mukti meLavI zakato nathI, mATe sarva kahIne jJAna, darzana ane cAritranI saMyukta ArAdhanAthI ja mokSa meLavI zakAya che || 156 || e pramANe paramAta kumArapALa bhUpALane zravaNa karavAnI abhilASAthI AcArya zrI hemacaMdrasurie racelA e "adhyAtma upaniSad nAmo jene paTTabaMdha prApta thayelo che, tevA pote racelA yogazAstranI svopajJavivRttimAM trIjo prakAza pUro thayo. AgamodvAraka AcArya zrIAnaMdasAgarasUrIzvarajInA ziSya A. hemasAgarasurie zreSThI zrIdevacaMda lAlabhAI jaina pustako dvArA phaMDanA mukhya kAryavAhaka surata nivAsI cokasI motIcaMda maganabhAInA uparodhathI teno karelo gurjara anuvAda pUrNa thayo. (3)
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ cotho prakAza dharma ane dharmInA bhedanayane AzrIne AtmAnAM jJAnAdi traNa ratno muktinA kAraNapaNe nirUpaNa karAyA. have abhedanayane AzrIne AtmAnA jJAnAdi traNa ratnonuM ekatva jaNAve che- 327 Atmaiva darzanajJAna-cAritrANyathavA yateH / / yattadAtmaka evaiSa-zarIramadhitiSThati // 1 // artha : sAdhuno AtmA ja jJAna-darzana-cAritrarUpa che. kema ke ratnatrayIrUpa AtmA ja zarIramAM rahe che. / 1 / TIkArtha : mULa zlokamAM "athavA zabda abheda evo bIjo prakAra jaNAvavA mATe che. AtmA darzana, jJAna cAritra svarUpa che, darzanAdi AtmAthI judAM nathI. yatino AtmA ema saMbaMdha joDavo. darzana, jJAna, cAritra svarUpa AtmA ja yatinA zarIramAM rahelo che. jJAnAdika AtmAthI judAM nathI, AtmasvarUpa che, tethI ja muktinAM kAraNa bane che. AtmAthI judAM hoya to te muktinAM kAraNa bane nahi. devadattanAM jJAnAdi yajJadattane mukti ApanAra thAya nahi, tema / 1 // abhedanuM samarthana karavA kahe che - 328 AtmAnamAtmanA vetti, mohatyAgAdya Atmani / tadeva tasya cAritraM, tajjJAnaM tacca darzanam // 2 // artha : je (AtmA) mohanA tyAgathI AtmAmAM AtmA vaDe AtmAnAM svarUpane jANe che, te AtmajJAna ja AtmAnuM cAritra-jJAna ane darzanarUpa che. | 2 || TIkArthaH karmavALA AtmAne AtmA pote ja jANe che. AvuM jJAna mUDhajIvone hoI zakatuM nathI. mATe kahe che ke mohanA tyAgathI thatuM jJAna te AtmajJAna anAzravarUpa hovAthI cAritra che, te ja jJAna che ane zraddhArUpa hovAthI te ja darzana che. || 2 || AtmajJAnanI stuti kare che- 329 AtmA'jJAnabhavaM duHkha-mAtmajJAnena hanyate / tapasApyAtmavijJAna-hInaizchettuM na zakyate // 3 // artha : AtmAnA ajJAnathI utpanna thayeluM duHkha AtmajJAnathI ja nAza pAme che. AtmajJAnathI rahita jIvo vaDe tapadharma vaDe paNa te du:khano nAza thaI zakato nathI. || 3 || TIkArtha : A saMsAramAM AtmAnI samajaNa vagaranAne sarva prakAranAM duHkho thAya che. jema prakAzathI
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.1-5 369 aMdhakArano tema tenA pratipakSabhUta AtmajJAna vaDe karIne duHkhano kSaya thAya che. zaMkA karI ke karmakSayanuM mukhya kAraNa to tapa kaheluM che. je mATe kaheluM che ke - "pUrve kharAba vartananA yoge bAMdhelA karma jenuM pratikramaNa kareluM nathI, tevA karmo bhogavyA pachI ja mukti maLe che. paNa bhogavyA sivAya mukti nathI. athavA to tapasyA karIne karma khapAve, to mukti thAya' (dazarva. cUlikA) tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke, AtmAnA ajJAnathI thavAvALuM duHkha AtmAnA vizuddha jJAna vagara thatI tapasyA ke bIjAM anuSThAna vaDe chedI zakAtuM nathI. kAraNake jJAna vagaranuM tapa alpa phaLa ApanAra che. kahevuM che ke - ajJAnI kroDo varSo sudhI tapa karIne je karma khapAve, te karmane traNa guptithI gupta evo jJAnI eka zvAsocchavAsa mAtramAM khapAve che." (bRha-kalpa-bhA. 1170) AthI nakkI thayuM ke bAhya padArtho ke IndriyonA viSayono tyAga karI ratnatrayanA sarvasvabhUta evA AtmajJAnamAM prayatna karavo joIe. je mATe bIjAmatavALAo paNa kahe che ke- "are ! AtmA zravaNa karavA yogya che, mAnavA-manana karavA lAyaka che ane dhyAna karavA lAyaka che. (bRhadAraNya 4/5/6) AtmajJAna AtmAthI lagAra paNa juduM nathI, paraMtu jJAnasvarUpa AtmAnAM potAnA anubhavarUpe ja jANI zakAya che. AthI AnAthI bIjuM koI AtmajJAna nathI, e pramANe darzana ne cAritra paNa AtmAthI judAM nathI. AvA prakArano citUpa AtmA jJAnAdi nAmothI paNa bolAvAya che. zaMkA karI ke, bIjA viSayono tyAga karI AtmajJAna ja kema khoLAya che? bIjA viSayonuM jJAna paNa ajJAnarUpa duHkhano cheda karanAra nathI ? samAdhAna karatAM jaNAve che ke; nahi, sarva viSayomAM AtmAnuM ja pradhAnapaNuM che. karmanA kAraNabhUta zarIranA parigrahamAM AtmA ja duHkhI thAya che ane karmano kSaya thAya to te ja AtmA siddhasvarUpa thavAthI sukhI thAya che. || 3 || e ja vAta jaNAve che - __330 ayamAtmaiva cidrUpaH, zarIrI karmayogataH dhyAnAgnidagdhakarmA tu, siddhAtmA syAniraJjanaH // 4 // artha : cetana svarUpI A AtmA karmanA yogathI zarIradhArI che tathA dhyAnarUpa agnithI karmane bALanAro ane niraMjana evo A AtmA ja siddhasvarUpI (azarIrI) che. || 4 || TIkArtha : sakala pramANothI siddha thayelo A AtmA cetana-jJAnasvabhAvavALo che. kAraNake jIva upayoga-lakSaNavALo che. tema ja eno e jIva karmanA yogathI zarIravALo thAya che, paNa bIjA viSayo tema banatA nathI. tethI bIjAM viSayonuM jJAna meLavavAnI jarUra nathI. AtmA ja zukaladhyAnAgnithI karma IMdhanane bALIne zarIrarahita thAya che, tyAre muktasvarUpa niraMjana nirmaLa thAya che. || 4 || tathA- 331 ayamAtmaiva saMsAraH, kaSAyendriyanirjitaH / tameva tadvijetAraM mokSamAhurmanISiNaH // 5 // artha : kaSAyo ane IndriyothI jItAyelo A AtmA ja saMsAra che tathA Indriyono vijaya karanArA atmAne ja paMDita purUSoe mokSa kahyo che || 5 | TIkArtha : kaSAyo ane Indriyone vaza banelo A AtmA ja naraka, tiryaMca, manuSya ane devarUpa saMsAra che, ane teno te ja AtmA jo kaSAyo ane Indriyone jitanAra thAya, to te ja mokSa che. svasvarUpanI prApti sivAya bIjo koI mokSa nathI." je AnaMdasvarUpatA che. te AtmAnuM potAnuM svarUpa
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 yogazAstrano gurjarAnuvAda meLavavuM te ja che. mATe AtmajJAnanI upAsanA karavI. darzana ane cAritra paNa tenAthI ja prApta thAya che. || 5 || kaSAyo ane IndriyothI jitAelo" ema kahyuM temAM pahelAM kaSAyone vistArathI samajAve che332 syuH kaSAyAH krodhamAnamAyAlobhAH zarIriNAm / caturvidhAste pratyekaM bhedaiH saMjvalanAdibhiH // 6 // artha : saMsArI jIvone krodha-mAna-mAyA ane lobha e cAra kaSAyo hoya che. saMjvalanAdi bhedathI te cAreya kaSAya cAra cAra bhedavALA che | 6 || TIkArtha : krodha, mAna, mAyA ane lobha te "kaSAya' zabdathI bolAya che athavA jemAM ke jenA vaDe prANIonI hiMsA karAya, te kaSa eTale saMsAra athavA karma ane teno Aya eTale prApti te kaSAya. athavA jenA vaDe saMsAranI prApti thAya te kaSAyo zarIradhArI saMsArIone hoya, muktAtmAone kaSAyo hotA nathI. te dareka krodhAdika saMjvalanAdika bhedo vaDe cAra cAra prakAravALA hoya che. temAM saMjvalana krodha, pratyAkhyAnAvaraNa krodha, apratyAkhyAnAvaraNa krodha ane anaMtAnubaMdhI krodha. evI ja rIte mAna. mAyA, ane lobha paNa cAra cAra prakAranA samajavAM. + 6 || saMjvalana Adi kaSAyonAM lakSaNa kahe che333 pakSaM saMjvalanaH, pratyA-khyAno mAsacatuSTayam / apratyAkhyAnako varSa janmAnantAnubandhaH // 7 // artha : saMjvalana kaSAya eka pakhavADiyA sudhI rahe che, pratyAkhyAna kaSAya cAra mahinA sudhI Take che, apratyAkhyAna kaSAya eka varSa sudhI rahe che ane anaMtAnubaMdhI kaSAya mAvajIva jIvanI sAthe rahe che. TIkArtha : saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha paMdara divasa sudhI rahenArA hoya che. te ghAsanA agni mAphaka, alpa samaya bALanAra athavA parISahAdi prApta thatAM bALavAnAM svabhAvavALo che. 'pratyAkhyAna' bhImasenane "bhIma' nAmathI bolAvAya, tema pratyAkhyAnAvaraNa zabdane TUMkA "pratyAkhyAna' zabdathI vyavahAra karAya che. A pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya sarvavirati pratyAkhyAnane roke che ane cAra mahinA sudhI rahenAra che. apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya zabdamAM "naga' alpa arthamAM hovAthI alpa paNa eTale dezavirati pratyAkhyAnane rokanAra che ane eka varSa sudhI rahenAra che. anaMtAnubaMdhI kaSAya mithyAtva-sahita hovAthI anaMtA bhava baMdhAvanAra, ane AkhA janma sudhI rahenAra hoya che. prasannacaMdra Adika keTalAkane kSaNamAtra sthiti hovA chatAM paNa te anaMtAnubaMdhI kaSAya che. nahitara narakayogya karma upArjana karavAno vakhata Ave nahi. || 7 . A pramANe kAlano niyama karavA chatAM saMjvalana AdinA lakSaNamAM haju apUrNatA jaNAvAthI bIjuM lakSaNa jaNAve che 334 vItarAgayatizrAddha-samyagdRSTitvaghAtakAH / te devatva-manuSyatva-tiryaktvanarakapradAH | 8 |
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.6-9 371 artha : te saMjvalanAdi cAre kaSAyo anukrame vItarAgapaNuM, sAdhupaNuM, zrAvakapaNuM ane samyatvanA ghAta karanArA che tathA devapaNuM, manuSyapaNuM, tiryacapaNuM ane narakapaNuM ApanAra che. | 8 || TIkArtha : 'tva pratyaya dareka sAthe joDavAthI vitarAgapaNAno, yatipaNAno, zrAvakapaNAno ane samyagdaSTipaNAno kramasara ghAta karanAra che. te A pramANe-saMjvalana krodhAdika kaSAyonA udayamAM yatipaNuM hoya che paNa vItarAgapaNuM hoI zakatuM nathI. pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyanA udayamAM zrAvakapaNuM hoya, paNa yatipaNuM na hoya. apratyAkhyAnAvaraNanA udayamAM samyagdaSTipaNuM hoya paNa dezavirati-zrAvakapaNAnuM pAMcamuM guNasthAnaka na hoya. anaMtAnubaMdhI kaSAyonA udayamAM samyagdaSTipaNuM na hoya. e pramANe vItarAgapaNAno ghAta karanAra saMjavalana, yatipaNAno ghAta karanAra pratyAkhyAnAvaraNa "zrAvakapaNAno ghAta karanAra apratyAkhyAnAvaraNa ane samyaktvano ghAta karanAra anaMtAnubaMdhI cAre kaSAyo - A pramANe spaSTa lakSaNa nakkI thayuM. A zlokanA uttarArdhathI te kaSAyonAM phaLa jaNAve che. te saMjvalanAdika kaSAyo devapaNuM Adika phaLa ApanAra thAya che. te A pramANe :- saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha devagatine, pratyAkhyAnAvaraNa krodhAdika manuSyagatine, apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyo tiryaMcagatine, anaMtAnubaMdhI kaSAyo narakagatine ApanAra thAya che. A saMjvalanAdika cAre kaSAyonAM svarUpa spaSTa dRSTAnta kahevA dvArA samajAve che- saMjvalana Adi cAre prakAranA krodha, anukrame, jala-rekhA, retI-rekhA, pRthvI-rekhA ane parvata-rekhA sarakhA hoya. temaja cAre prakAranA mAna netara-latA, kASTa, hADakA ane parvatanA thAMbhalA sarakhA hoya. cAre prakAranI mAyA raMdhAthI cholelI lAkaDAnI chAla, go-mUtrikA, gheTAnuM zIgaDuM, ane vAMsanA mUla jevI hoya che. tathA cAre prakAranA lobha haLadara, gADAnI maLI, kAdava, kiramajI raMga sarakhA hoya che. je mATe kaheluM che ke - 'pANI, retI, pRthvI ane parvatanI zilAnI rekhA samAna cAre prakArano krodha, netaralatA, kASTha, hADakAM ane pattharanA thAMbhalA sarakho mAna, kASThakola, gomUtrikA, meMDhAnuM ziMgaDuM, sajjaDa majabUta vAMsanA mULa sarakhI mAyA, haLadara, meza, kAdava, kRmirAga sarakho lobha kramasara samajavo. | 8 || have kapAyAdhIna thanArane doSa batAvatA kahe che ke 335 tatropatApakaH krodhaH, krodho vairasya kAraNam / turvartanI tha:, koi: zamasudyAnA che ? / artha : krodha zarIra ane manane tapAvanAro che. krodha veranuM kAraNa che, krodha durgatino mArga che ane krodha e prazama sukhanI argalA-mUMgaLa (AgaLIyo) che. | 9 | TIkArtha : te kaSAyomAM prathama kaSAya krodha e zarIra ane manane upatApa kare che, tathA te krodha subhuma ane parazurAma mAphaka ekabIjAne upaghAta karavAnA kAraNabhUta vaira utpanna karanAra che, narakagatirUpa durgatinI keDI arthAta te mArge laI janAra che tathA AtmAmAM prazamanA AnaMdano praveza thato hoya, to tene rokanAra argalA samAna A krodha che. A zlokamAM vAraMvAra krodha zabda grahaNa karavAthI samajavuM ke A krodha atiduSTa ane nukasAna karanAra che. / 9 // A krodha agninA dRSTAntathI potAno ane pAse rahelA bIjAno paNa nAza karanAra thAya che. temAM potAne kevI rIte bALe che tenuM samarthana kare che-
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 yogazAstrano gurjarAnuvAda 336 utpadyamAnaH prathamaM dahatyeva svamAzrayam / krodhaH kRzAnuvatpazcAdanyaM dahati vA na vA // 10 // artha : utpanna thato krodha agninI jema prathama potAnA sthAnane bALe ja che pachI bIjAne bALe ane na paNa bALa. | 10 || TIkArtha : tevA prakAranuM nimitta pAmIne utpanna thaelo krodha agni mAphaka potAnuM AzrayasthAna eTale jemAM te utpanna thAya tene nakkI bALe che, tyAra pachI agninI mAphaka bIjA bALavA yogyane bALe ke nahIM paNa bALe. jo sAmo AtmA kSamA rAkhavAnA svabhAvavALo hoya, ghATilA lIlA vRkSa mAphaka to tene bALI zakato nathI. ahIM krodhaviSayane lagatA zlokono bhAvArtha jaNAvatA kahe che ke krodharUpI agni ATha varSa jUna pUrvakoTI varSo sudhI pALelA cAritrane ane teTalAM varSo sudhI karelA tapane eka kSaNamAM ghAsanI gaMjI mAphaka bALIne bhasma karI nAMkhe che. atipuNyanA samudAyathI bharapUra ekaThuM kareluM samatArUpa jaLa (dUdha), krodharUpa jheranA saMparka mAtrathI kSaNavAramAM abhogya banI jAya che. krodhAgnino dhUmADo phelAto phelAto rasoDAnI mAphaka AzcaryakArI guNone dhAraNa karanAra cAritrarUpI citrazALAne atyaMta zyAma karI nAMkhe che. vairAgyarUpa zamIvRkSanAM nAnAM nAnAM pAMdaDAM vaDe samarasa upArjana karyo hoya arthAt ghaNAM lAMbA kALe zamAmRta AtmAmAM ekaThuM karyuM hoya teno khAkharAnA moTA pAMdaDAnA paDIyA sarakhA krodha vaDe karIne kema tyAga karAya ? vRddhi pAmato A krodha zuM akArya-AcaraNa na kare ? taipAyanaRSinA krodhAgnimAM yAdavakuLa ane prajA Adi sahita dvArakA nagarI baLIne bhasma thaI gaI. krodha karavAthI je kAryasiddhi thAya che te krodhanA nimittavALI nathI, paraMtu kharekhara te janmAMtaramAM upArjana karela baLavAna puNyakarmanuM phaLa samajavuM. potAnA baMne bhava bagADanAra, potAnA ane pArakAnA arthano nAza karanAra evA krodhane je prANIo potAnA zarIramAM dhAraNa kare che, tene dhikkAra ho. krodhAndha banelA nirdaya AtmAo pitA, mAtA, guru, mitra, sagAbhAI, patnI ane potAnA AtmAno vinAza kare che ! tene juo. || 10 || krodhanuM svarUpa jaNAvIne teno jaya karavA mATe upadeza kare che - 337 krodhavatestadahnAya, zamanAya zubhAtmabhiH / zrIyA kSavi, saMmAramAra : | 26 che. artha : puNyazALI AtmAe krodharUpI agnine tatkAla zAnta karavA mATe saMyama-bagIcA mATe nIka samAna evI eka kSamAno ja Azraya karavo joIe. / 11 || TIkArtha : zarUAtathI ja krodhane rokavAmAM na Ave to vRddhi pAmatA dAvAnalanI mAphaka pAchaLathI nivAraNa karavuM azakya thAya che. kaheluM che ke - "thoDuM paNa traNa (ghA), thoDo paNa agni ane thoDo paNa kaSAya, teno tamAre lagAra paNa vizvAsa na karavo, kAraNake temAM thoDAmAMthI virATa thatAM vAra lAgatI nathI. (A.ni. 120) tevA samaye kSamAno ja Azraya karavo. A jagatamAM krodhane upazAMta karavAno kSamA sivAya bIjo koI upAya nathI. krodhanA phaLanuM saMpradAna-vaira-nimittaka hovAthI ulaTuM te krodhane vadhAravAmAM kAraNa che, nahi ke zamAvanAra thAya, mATe ekalI kSamA ja krodhane zAnta karanAra che. kSamA kevI ? te varNavatA jaNAve che ke-saMyamarUpI bagIcA mATe nIka samAna evI kSamA, navAM navAM saMyamasthAno adhyavasAya
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, slo.10-12 373 +44 sthAnakarUpa sthAnako, te rUpa vRkSone ropavA, tenI vRddhi karavI. bagIcAnI aMdara aneka prakAranAM vRkSono samUha ugADavAmAM Ave che. vaLI temAM pANInI nIka vahevaDAvavAthI vRkSone puSpo, phaLo AdikanI vRddhi thAya che. kSamA e prazAntavAhitA-svarUpa cittanI pariNati che. tene nIkanuM rUpa ApI navI navI prazamapariNatine utpanna karanAra che-ema jaNAvyuM. A viSayane lagatA zlokonA bhAvArthane kahe che : apakArIvarga u52 kopathI aTakavuM zakya nathI. sivAya ke potAnI sahanazaktinAM prabhAvathI athavA AvA prakAranI bhAvanAthI, ke je potA mATe pApano svIkAra karI mane pIDA karavA Icche che, te bicAro potAnA karmathI ja haNAelo che. tevA upara kyo bAliza manuSya kopa kare ? 'huM apakArI upara kopa karuM' evA prakArano jo tAro Azaya thAya, to pachI duHkhanA kAraNabhUta evA tArA potAnA karma upara krodha kema karato nathI ? kUtaro DhekuM pheMkanAra tarapha upekSA karIne DhephAne karaDavA jAya che. jyAre siMha bANa tarapha najara karyA vagara bANa pheMkanArano pIcho pakaDe che. krUra evA je karmothI prerAelo mAro AtmA kopa kare che, te karmonI upekSA karIne bIjA upara krodha karato tuM bhasavAno Azraya kema kare che ? sAMbhaLIe chIe ke zrImahAvIra bhagavaMta sahana karavAnI buddhithI mleccha dezamAM gayA arthAt te mATe prayatna karyo. to pachI vagara prayatne AvelI kSamA vahana karavA kema Icchato nathI ? jeo traNe lokanA pralaya ke rakSaNa karavA samartha che, teo jo kSamAno Azraya karatA hoya, to pachI keLa sarakhA alpasattvavALA tArA jevAne kSamA rAkhavI te zuM yukta nathI ? tevA prakAranuM puNya kema nathI karato ? jethI karI koI pIDA na kare, have to tArA pramAdane niMdato kSamA kema aMgIkAra karato nathI ? krodhamAM aMdha banelA muni ane kopa karanAra caMDAlamAM koI prakA2no taphAvata nathI mATe krodhano tyAga karIne ujjavala buddhinA sthAna svarUpa kSamAnuM sevana kara. krodhavALA mahA tapasvI mahAmuni hatA ane krodha vagaranA kuragaDu muni navakArazI mAtra paccakkhANa karanAra hatA. devatAoe mahAtapasvI munine choDIne kuragaDu munine vaMdanA karI. marmasthAna viMdhAya tevA vacana-zastrothI kleza pAmato vicAre ke, kahenAra mane satya kahe che, to kopa zA mATe karavo ? ane khoTuM kaheto hoya to tene unmatta gAMDAnA vacana gaNavA. koIka vadha karavA mATe Avyo, to vismaya pAmelo tenA tarapha hAsya kare ke vadha to mArA bAMdhelA karmathI thavAno che. A mUrkhazekhara phogaTa nRtya kare che. koIka haNavA mATe taiyAra thAya, tyAre AtmAe ema vicAravuM ke, mArA AyuSya karmano kSaya thayo che. tema vicAravAthI pote pApathI nirbhaya bane che. A bicAro marelAne mAre che. sarva puruSArtha coranAra evA krodha upa2 tane jo kopa nathI thato, to pachI svalpa aparAdhavALA bIjA upara tuM ATalo kopa ka2nA2 kema bane che ? mATe tane dhikkA2 thAo. sarva Indriyone glAni pamADanAra ugrasarpa mAphaka AgaLa vadhatA kopane jItavA mATe buddhizALI jAMgulividyA jevI nirdoSa kSamAnuM satata sevana kare. / / 11 / / have mAna-kaSAyanuM svarUpa jaNAve che- 338 vinayazrutazIlAnAM trivargasya ca ghAtakaH 1 vivekalocanaM lumpan, mAno'ndhaGkaraNo nRNAm // 12 // artha : vinaya, vidyA, suMdara svabhAva, tathA dharma, artha, kAmarUpa traNa vargano nAza karanAra, viveka cakSuno lopa karI manuSyone aMdha banAvanAra mAna kaSAya che. | 12 || TIkArtha : mAna e guruAdi vaDIlono vinaya, zruta eTale vidyA, zIla eTale sAro svabhAva, suMdara vartana, teono ghAta karanAra che. jAti AdinA madamAM abhimAnI banelo, pizAca sarakho guru Adikano
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 ****** yogazAstrano gurjarAnuvAda vinaya karato nathI. avinayavALo gurUnI sevA na karato hovAthI vidyA prApta karI zakato nathI, tethI karIne sarva lokonI avajJA karanAro potAno duHsvabhAva pragaTa kare che. mAna ekalA vinayAdikano ghAtaka che, ema nahi. paraMtu dharma, artha ane kAmarUpa traNe vargano paNa ghAtaka bane che. ahaMkAravALo hovAthI Indriyono jaya karI zakato nathI. tethI te dharma paNa kevI rIte karI zake ? mAnI purUSa akkaDa hovAthI rAjAdikanI sevAmAM parAyaNa na thato hovAthI artha paNa kevI rIte prApta karI zake ? kAma prApta karavAmAM to mArdavatA hoya, to ja te meLavI zakAya. ThuMThA mAphaka mAnamAM akkaDa banelAne kAmapurUSArtha kevI rIte siddha thAya ? vaLI pahelAM dekhato hoya ane pAchaLathI jenA vaDe aMdha thAya, te aMdhApo karanAra mAna kaSAya che. kone ? to ke manuSyone, kRtya akRtyanI vicAraNA karavArUpa viveka-locanane lopa karato- 'eka nirmaLa cakSu te kahevAya ke jemAM svAbhAvika viveka hoya' e vacanathI viveka e locana kahevAya. mAnavALo vRddhonI sevA na karato hovAthI te viveka locanano lopa karanAro avazya bane che. te pramANe hovAthI 'mAna e aMdha karanAra che' ema saheje samajI zakAya tevI vAta che. || 12 || have mAnanA bhedo batAvI tenA phaLane jaNAve che-- 339 jAtilAbhakulaizvarya-balarupatapazrutaiH 1 kurvan madaM punastAni, hInAni labhate janaH // 1 // artha : jAti, lAbha kula, aizvarya, bala, rUpa, tapa ane jJAna, teo vaDe abhimAna karanAra manuSya pharI janmAMtaramAM hInajAti AdipaNAne pAme che. // 13 // TIkArtha : A viSayane lagatA AMta2 zlokono bhAvArtha kahe cheH-- uttama, madhyama ane adhama Adi aneka jAtibhedo dekhIne kyo DAhyo purUSa kadApi jAtimada kare ? zubhakarmanA yoge uttamajAti pAmyA, pachI vaLI azubhakarmanA yoge hInajAti prApta kare che-- AvI azAzvatI jAti pAmIne te mATe koNa abhimAna kare ? aMtarAyakarmano kSaya thavAthI ja lAbha thAya che. te sivAya lAbha thato nathI. tethI karIne vastusvarUpa samajanAro lAbhamada vahana na kare. pArakIkRpA ke bIjAnA prayatna AdithI moTA prakArano lAbha thAya, to paNa mahApurUSo koI paNa prakAre lAbhano mada karatA nathI. akulInone paNa prajJA-lakSmI-zIlavaMta joIne mahAkulamAM je janmyA hoya, teo kulamada na kare. 'kuzIlavALAne kulathI zuM ? ane suzIlavALAne paNa tenAthI zuM ? ema samajato vicakSaNa purUSa kulano mada na kare. vajra dhAraNa karanAra IndranI traNe lokanI aizvarya-saMpatti sAMbhaLIne nagara, gAmaDA ke dhana AdikanA aizvaryamAM mada kaI rIte thAya ? kuzIla strI mAphaka nirmala guNavALA pAsethI paNa aizvarya cAlyuM jAya ane doSavALAno paNa Azraya kare che; mATe vivekIoe aizvaryano mada na karavo. mahAbaLavALo paNa rogAdika kAraNe kSaNamAM nirbaLa karAya che. Ama puruSamAM baLanI anityatA hovAthI baLamada karavo yogya nathI. baLavAno paNa vRddhAvasthAmAM mRtyu-samaye ke bIjA karmaphaLanA udayakALe nirbaLa banatA dekhAya che, tethI kharekhara teoe baLamada karavo nirarthaka che. sAta dhAtuothI pUrNa, vadhavA ne ghaTavAnA svabhAvavALA dehamAM vRddhAvasthA, roga jemAM vyApelA che, tevA rUpano mada koNa vahana kare ? sanatkumAranuM rUpa, temaja tenA rUpano kSaya vicAranAra ko DAhyo purUSa svapnathI paNa rUpano mada kare ? RSabhadeva ane zrIvIrabhagavaMtanA tapanI parAkASThA sAMbhaLIne potAnA atialpa tapamAM koNa abhimAna kare ? je tapasyA vaDe ekadama karmano samUha tUTI jAya che, paraMtu abhimAnathI kharaDAelA te tapathI ja karma-samUha vRddhi pAme che. bIjAoe racelA zAstrono abhyAsa
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo, 13-14 - 375 karIne potAnI buddhithI alpa prayatna vaDe graMtho taiyAra karyA ane tethI pote sarvajJa-paNAnuM abhimAna kare te potAnA aMgonuM ja bhakSaNa kare che. zrIgaNadhara bhagavaMtonI dvAdazAMgInI nirmANazakti ane dhAraNAzakti sAMbhaLIne kayo buddhizALI purUSa zrutamadano Azraya kare ? keTalAka AcAryo aizvarya ane tapasyAnA sthAne vallabhatA ane buddhi mada kahe che ane e pramANe upadeza Ape che ke- daridra puruSa upakAranimitte duSTakarma karIne bIjA manuSyanI vallabhatA meLave che, tenAthI mada kema karI zakAya ? bIjAnI kRpA meLavavA rUpa vallabhatA, tenAthI je garva kare che. paraMtu te vallabhatA jyAre cAlI jAya che, tyAre te zokasamudAyamAM DUbI jAya che. tathA buddhinA aMgo, vidhi, vikalpo, anaMta paryAyomAM vRddhi pAmatA arthAt SasthAnapatita bhAMgAvALA anaMtaguNa vRddhivALA sUtranA artho grahaNa karavA, grahaNa karAvavA, navIna racanAo karavI, artha-vicAraNA, arthanI avadhAraNA Adi viSayomAM pUrvanA mahApuruSomAM siMha samAna evA teonA anaMta vijJAnAtizaya sAMbhaLI atyAranA alpa buddhivALA puruSo potAnI buddhino ahaMkAra kevI rIte karI zake ? (pra.za. 91 thI 94) || 13|| mAnanuM svarUpa tenA bhedo pratipAdana karIne jaNAvyuM te mAnanA pratipakSabhUta mArdava-namratA, je mAna para jaya meLavavAnA upAyabhUta che. teno upadeza Ape che-- 340 utsarpayan doSazAkhAguNamUlAnyadho nayan 1 unmUlanIyo mAnadrustanmArdavasaritplavaiH // 4 // artha : doSorUpa zAkhAoe UMce laI jatA ane guNorUpa mULiyAoe nIce laI jatA mAnavRkSane komaLatArUpa nadInA pUra vaDe ukheDavuM joIe. / / 14 / TIkArtha : mAnane vRkSanI upamAM ApI baMnenI samAnatA jaNAve che ke mAnavALA purUSanA doSo vRkSanI zAkhA mAphaka uMcANamAM phelAya che ane guNo e vRkSanA mULanI jema nIce jAya che. arthAt doSanuM dhoraNa vadhatuM jAya che ane guNonuM dhoraNa ghaTatuM jAya che. AvA prakAranuM mAnavRkSa che. teno uccheda kevI rIte karavo ? te jaNAve che- mArdava-namratA rUpI satata pravAhavALI nadInA vegathI. madavRkSa jema jema vRddhi pAme che tema tema guNamUlo chupAI jAya che ane doSanI DALIo vistAra pAme che. te kuhADA AdithI ukhaDevI azakya che. namratA bhAvanA rUpI nadInA jaLapravAhathI mULa sahita ukheDI zakAya che. ahIM AMtarazlokono artha jaNAve che-- mArdava eTale mRdatA-uddhatAIno tyAga uddhatAI e mAnanuM svAbhAvika upAdhi vagaranuM svarUpa che. je je viSayamAM jAti Adi saMbaMdhI abhimAna pragaTa thatuM hoya, temAM tenA pratikAra mATe namratAno Azraya karavo. dareka sthAnamAM komaLatA, namratA, vinaya karavo ane pUjya puruSone vize to vizeSa prakAre vinaya karavo. jethI karIne pUjya purUSonI pUjA karavAthI dhovAI jatAM pApothI mukta thAya che. bAhubalI abhimAnathI pAparUpI velaDIo vaDe baMdhAyA ane manamAM namratA ciMtavI, to tarata ja mukta banI kevaLajJAna pAmyA. cakravartI saMsArasaMgano tyAga karI vairIonA ghare paNa bhikSA mATe jAya che ! kharekhara mAna chedanAruM temanuM mArdava paNa kaThora che. tatkAla dIkSA lIdhela ka sAdhune paNa cakravartI vaMdana kare che, mAnano tyAga karIne dIrdhakALa sudhI tenI sevA kare che. e pramANe mAna saMbaMdhI doSo vicArIne ane namratA sevana karavAthI utpanna thayelA guNone jANIne mAna-tyAga karIne yatidharmamAM vizeSa rUpa mArdavamAM ekatAnavALA thaIne tatkAla teno Azraya karo. // 14 ||
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 yogazAstrano gurjaranuvAda have mAyA kaSAyanA svarUpane jaNAve che :341 asUnRtasya jananI, parazuH zIlazAkhinaH / / janmabhUmiravidyAnAM mAyA durgatikAraNam // 15 // artha : mAyA asatyane pedA karanArI mAtA che. zIlarUpa vRkSane ukheDavA mATe kuhADA jevI che, mithyAjJAnanuM janmasthAna che ane durgatinuM kAraNa che || 15 || TIkArtha : jUThane utpanna karanAra hovAthI mAtAnI mAphaka tenI mAtA, ghaNe bhAge mAyA vagara jUThano abhAva che. mAyA eTale bIjAne chetaravAnA pariNAma, zIla eTale suMdara svabhAva, te rUpa vRkSa tene chedanAra kuhADI sarakhI, avidyA eTale mithyAjJAnonuM utpatti sthAna, evI mAyA durgatinuM kAraNa che ema kahI mAyAnA phaLano nirdeza karyo || 15 // bIjAne ThagavA mATe karelI mAyAthI paramArthathI te potAne ja Thage che, te rUpa phala jaNAve che : 342 kauTilyapaTavaH pApA mAyayA bakavRttayaH / __ bhuvanaM vaJcayamAnA, vaJcayante svameva hi // 16 // artha : mAyAthI bagalAnA svabhAvavALA, prapaMco karavAmAM hoMziyAra evA pApI jIvo jagatane ThagatAM pote ja kharekhara ThagAya che ke 16 // TIkArtha : trIjA kaSAyarUpa mAyAthI jagatane chetaranArAo potAnA AtmAne ja Thage che. potAnAM pApakAryane chUpAvavAnI vRttivALA hovAthI bakavRttivALA evA te pApakarma karanArA che. jema bagalo matsya Adine ThagavA mATe dhImI dhImI ceSTA kare che, tevI rIte teo paNa jagatane ThagavA mATe bagalA sarakhI ceSTA kare che. zaMkA karI ke, mAyAthI jagatane Thage che ane te mAyAne chapAve che. ATalo bhAra lo bhAra vahana karavA te kevI rIte samartha bane ? te mATe jaNAve che ke, ThagavAnI catarAI vagarano kadApi bIjAne ThagI : nathI ke kadApi chUpAvI zakato nathI, kuTilatA karavAmAM nipuNa hoya, temAM bIjAne ThagavAnuM ane vaLI tene chUpAvavAnuM ema baMne hoya che ahIM AMtara zlokono bhAvArtha kahe che : - - rAjAo kUTa paatra guNayoga vaDe kapaTathI vizvastano ghAta karavAthI, dhananA lobhathI samagra lokone Thage che. brAhmaNo tilaka karavA vaDe, caherA ane hAthanI mudrAo karavA vaDe ane maMtronA jApa tathA durbaLatAno dekhAva karI aMdara hRdayamAM zUnya, bahArano DoLa karIne lokone Thage che vaNika loka khoTAM tola mApa, utAvaLA tola-mApa karavAnI kriyA karavAnA yogathI kapaTa karIne bhoLA lokone chetare che. mastake jaTA dhAraNa karavI, mastaka muMDAvI nAkhavuM, coTalI rAkhavI, bhasma lagADavI, bhagavAM vastra paheravAM ke nagnapaNe rahevuM evA, hRdayamAM nAstika pAkhaMDIo bhadrika zraddhALu yajamAnone chetare che. vezyAo sneha vagaranI, hAva-bhAva-vilAsavALI gati, kaTAkSathI avalokana karavuM ItyAdika vilAsothI kAmIone raMjana karatI jagatane Thage che. khoTA sogana khAvA paDe ane kUTa koDI ane pAsA banAvavA vaDe karIne jugAra ramanArAo dhanavaMtone Thage che. daMpatI, mAtA-pitAo, putro, sagAbhAIo, mitro, svajano, zeThiyAo, nokaro tathA bIjAo paraspara eka bIjAne ThaganArA hoya che. dhanalubdha puruSo, lajjA vagaranA khuzAmatIyA coro haMmezA sAvadhAna hoya che ane pramAdIone chetarI jAya che. kArIgaro, cAMDAlo potAnA bApa-dAdAnA dhaMdhAthI AjIvikA karanArA hoya che. teo mAyAthI khoTA sogana khAIne sArA sAdhu puruSone Thage che.
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.15-17 377 krUra vyaMtara Adi kuyonimAM rahelA bhUta, pizAca, rAkSasAdi pramAdIone dekhIne ghaNe bhAge mAnavone ane pazuone aneka prakAre herAna kare che. matsAdika jaLacaro prapaMcathI potAnAM ja baccAMonuM bhakSaNa karanArA hoya che, vaLI teone paNa kapaTathI dhIvara jALa vigere dvArA sapaDAve che. ThagavAmAM catura evA zikArIo judA judA upAyo yojIne nibuddhi sthaLacara prANIone jALamAM bAMdhe che ane mArI nAkhe che. AkAzamAM uDatA evA bicArA lAvaka, cakalA-cakalI, menA-popaTa Adi aneka bhedavALA pakSIone mAyAthI atikrUra ane alpamAtra mAMsa khAvAmAM AsaktivALA, jALa dhAraNa karanArA hiMsaka pAradhIo nirdayatAthI bAMdhe che. A pramANe sarva lokamAM paNa bIjAone chetaravAmAM parAyaNa banI. Atma-vaMcako potAnA dharmano ane sadgatino nAza kare che. tathA buddhizALI puruSoe tiryaMca-jAtimAM utpanna thavAnA bIjabhUta, apavarganagarInI argalA, vizvAsa-vRkSa mATe dAvAgni samAna evI mAyAno tyAga karavo joIe. pUrvabhavamAM mallinAtha bhagavaMte eka nAnI mAyA karIne e mAyAzalya dUra na karyuM arthAta AlocyuM nahi eTale e mAyAnA yoge tIrthakara sarakhA AtmAe paNa strIpaNuM meLavyuM ! |16 || have mAyAne jItavA tenI pratipakSabhUta saraLatAno upadeza ApatA jaNAve che :343 tadArjavamahauSadhyA jagadAnandahetunA jayejjagaddohakarI mAyAM viSadharImiva // 17 // arthaH tethI jagatano droha karanArI ane sApaNa jevI mAyAne jagatanA AnaMdanA hetabhUta saraLatArUpa mahAprabhAvazALI auSadhI vaDe jItavI | 17 || TIkArtha : mAyA ane sarpiNI banI samAnatA samajAve che ke, jaMgama lokano droha eTale apakAra karavAnA svabhAvavALI hovAthI te sarpiNI jevI che. jagata-drohakArI tene zenAthI jItavI ? to ke saraLatArUpI mahAauSadhi vaDe. te baMnenuM paNa sAdharma kahe che. jaMgalokane kAya-Arogya karanAra prItivizeSa je vaMcakatAnA parihAra karavA pUrvaka kaSAyano jaya karavAthI mokSanA kAraNarUpa bane che. ahi AMtarazlokono bhAvArtha kahe che : bIjA matavALAo paNa kahe che ke, mukti-nagarIno sIdho mArga hoya, to te saraLatA che, bAkI AcArano vistAra che. "sarvaprakAranuM kapaTa karavuM te mRtyusthAna ane saraLatA e ajarAmara sthAna samajavuM, ATaluM ja jJAna basa che. bAkIno sarva pralApa samajavo' jagatamAM paNa saraLatAvALo prItinuM kAraNa bane che ane sarpa jevA kuTila manuSyathI to prANIo udvega pAme che. saraLatAvALI citta-vRttivALA mahAtmA puruSone bhagavAsamAM rahevA chatAM paNa anubhavavA yogya svAbhAvika muktisukhano anubhava thAya che. kuTilatA rUpI zaMku vaDe ghavAelA kliSTa manavALA ThaganArAone zikAra karavAnA vyasanIonI mAphaka svapramAM paNa sukha kayAMthI hoya ? samagra kaLAmAM catura, samagra vidyAno pAragAmI paNa banyo hoya, paraMtu bhAgyazALI hoya, tene ja bALako sarakhuM Arjava prApta thAya che. ajJAnI evA bALakonI saraLatA prItinuM kAraNa thAya che, to pachI sarva zAstrono pAra pAmelA hoya, tenA mATe to zuM kahevuM ? saraLatA e svAbhAvika che, kuTilatA e kRtrima che, tethI karI svAbhAvika dharmano tyAga karI kRtrima ane adharmarUpa mAyAno Azraya koNa kare ? chala, prapaMca, cADI-cugalI, vakrokti, vaMcanA Adi karavAmAM niSNAta banelA lokanA saMparkamAM AvavA chatAM keTalAka bhAgyazALIo suvarNa-pratimA mAphaka nirvikAra rahelA hoya che. gautama gaNadhara bhagavaMta zruta-samudrano pAra pAmavA chatAM paNa AzcaryanI vAta che ke, navA dIkSita ziSyanI
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 ****** yogazAstrano gurjarAnuvAda mAphaka saraLatAthI bhagavaMtanI vANI sAMbhaLatA hatA. game tevAM duSkarmo karyA pachI saraLatAthI samagra duSkarmonI AlocanA karanAra sarvakarma khapAvI nAkhe che ane lakSmaNA sAdhvInI mAphaka kuTila daMbhapUrvakanI AlocanA alpamAtra pApa hoya, to paNa saMsAra vadhAranAra thAya che. kAyAmAM, cittamAM ke vacanamAM kuTilAtmAono koIpaNa prakAre mokSa nathI, paraMtu mokSa to dareka prakAre saraLa AtmAono ja thAya che. A pramANe kuTilatA sevanArAonuM ugrakarma ane saraLatA pariNatinuM sevana karanArAnuM nirdoSa caritra kahyuM, te baMneno buddhithI viveka karato zuddhabuddhivALo mumukSu nirupama saraLabhAvano Azraya kare. / / 17 II have lobhakaSAyanuM svarUpa jaNAve che : 344 AkaraH sarvadoSANAM guNasaMgrasanarAkSasaH 1 kandovyasanavallInAM lobhaH sarvArthabAdhakaH // 18 // artha : lobha e sarva doSonI khANa che, guNono koLiyo karavA rAkSasa tulya che, saMkaTorUpa velaDInA kaMda jevo che ane sarva purUSArthone bAdhA karanAro che. // 18 / " TIkArtha : loDhuM Adi dhAtuonI khANa mAphaka prANAtipAtAdika sarva doSonI khANa, jJAnAdika guNono koLIyo karI janAra rAkSasa, duHkharUpa velaDInA kaMda sarakho lobha dharma, artha, kAma ane mokSa lakSaNa sarva arthono pratikUla che. arthAt sarva doSonI khANa, sarvaguNano ghAta karanAra, sarvaduHkhano hetu ane sarva puruSArthano ghAta karanAra hoya, to A lobha kaSAya che. / / 18 // lobhanuM durjeyapaNuM traNa zlokothI kahe che : 345 dhanahInaH zatamekaM sahastraM zatavAnapi 1 // 22 // 1 cakravartI ca devatvaM, devo'pIndratvamicchati // 20 ' 347 indratve'pi hi saMprApte, yadicchA na nivartate 1 mUle ladhIyAMstallobhaH zarAva iva vardhate // 2 // artha : nirdhana purUSa sone Icche che, so vALo hajArane vAMche che, hajAravALo lAkhane icche che. lakhapati karoDane vAMche che. koTipati rAjA thavA icche che. rAjA cakravartI banavA vAMche che. cakravartIne deva banavAnI IcchA thAya che. devane IndrapaNAnI vAMchA thAya che. IndrapaNuM maLavA chatAM paNa duSTa IcchAo pUrI thatI nathI, tethI mULamAM nAno sarakho lobha mATInA zakorAnI jema vadhe che. | 19-20-21 || " sahastrAdhipatirlakSaM, koTiM lakSezvaro'pi ca 346 koTIzvaro narendratvaM narendra zvakravartitAm TIkArtha : dhana vagarano purUSa abhilASA kare ke so maLI jAya to basa saMtoSa, paNa so maLI gayA pachI vaLI hajAranI IcchA kare, hajAravALo lAkhanI, lAkha rUpiyA maLI gayA pachI kroDa meLavavAnI, koTIzvara rAjApaNAnI, rAjA cakravartIpaNAnI, cakravartI devapaNAnI, deva IndrapaNAnI abhilASA kare, IndrapaNuM maLavA chatAM haju IcchA pUrNa thatI nathI. zarUAtamAM lobha nAno sarakho hoya che, paNa mATInA cAkaDAnA sarAvalA mAphaka lobha AgaLa AgaLa vRddhi pAmato jAya che.
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.18-22 379 ahiM lobhane lagatA AMtarazlokono bhAvArtha kahevAya che : sarva pApomAM jema hiMsA, karmamAM mithyAtva, rogomAM kSayaroga, tema sarva avaguNomAM lobha e mahAna che, aho ! A mahItalamAM lobhanuM sAmrAjya ekachatravALuM che ke, vRkSo paNa nidhAna prApta karIne tene potAnAM mULIyAMthI DhAMkI de che. dravyanA lobhathI be traNa cAra IndriyavALA jIvo paNa pote dATelA nidhAna upara mUcchathI sthAna karIne rahe che. sarpa, gharanI gho, uMdara vagere paMcendriya jIvo paNa dhananA lobhathI nidhAna-sthAnavALI bhUmimAM mUcchathI vAsa kare che. pizAca, mugala, preta, bhUta, yakSa vagere potAnA ke pArakAnA dhananA lobhathI mUrchA karI tyAM vAsa kare che. AbhUSaNa, udyAna, vAvaDI AdimAM mUrchAvaza banelA devo paNa avIne te pRthvIkAyAdiyonivALA AbhUSaNAdikamAM ja utpanna thAya che. upazAntamoha guNasthAnaka pAmI krodhAdikano vijaya karavA chatAM ekamAtra lobhano atialpa doSa bAkI rahevAthI sAdhuo paNa nIcenA guNasthAne paDe che. eka mAMsanA TukaDA mATe jema zvAno, tema alpa dhana grahaNa karavAnI abhilASAthI eka mAtAnI kukSie janmelA be sagA bhAIo paNa mAMhomAMhe laDe che. lobhAdhIna thavAthI gAmaDAM, parvata ke jaMgalanI sarahada mATe sahRdayatAno tyAga karI gAmavAsIo, rAjyAdhikArIo, dezavAsIo ke rAjAo paraspara virodhavALA thaI vairInuM AcaraNa kare che. AtmAmAM hAsya, zoka, dveSa ke harSa na hovA chatAM paNa lobhavALA manuSyo svAmI AgaLa naTa mAphaka pragaTapaNe nATaka karI batAve che. lobhano khADo pUravA mATe jema jema AraMbha karavAmAM Ave che, tema tema AzcaryanI vAta che ke, e khADo vadhato jAya che. haju kadAca samudra jaLavaDe pUrNa thaI jAya, paraMtu traNe lokanuM rAjya prApta thAya to paNa lobha pUrNa thato nathI. bhojana, kapaDAM, viSayo, dravyanA DhagalA anaMtA bhogavyA to paNa lobhano aMza haju pUrAyo nathI. jo lobhano tame tyAga karyo che, to pachI niSphala tapa vaDe saryuM ane jo lobhano tyAga nathI karyo, to pachI niSphaLa tapanuM zuM prayojana che? sarvazAstronA paramArthonuM maMthana karI meM eTalo nirNaya karyo ke mahAmativALAe ekamAtra lobhanA nAza mATe prayatna karavo joIe. || 19-20-21 || lobhanA svarUpanuM nirUpaNa karI tenA jayanA upAyo kahe che348 lobhasAgaramuDhela-mativelaM mahAmatiH / santoSasetubandhena, prasarantaM nivArayet // 22 // artha: tethI mahAbuddhizALI munie atizaya ghaNAM UMce uchaLatA mojAvALA ane cAre bAju phelAtA lobhasAgarane saMtoSarUpa pALanA baMdha vaDe aTakAvavo joIe. || 20 || TIkArtha : mahAbuddhizALI evA muni, lobha-samudra ke jeno pAra pAmI zakAto nathI ane tenI bharatInA uchaLatA ane vRddhi pAmatAM-phelAtAM mojAMonuM nivAraNa karI zakAtuM nathI, tene saMtoSarUpa setubaMdha vaDe AgaLa vadhatA nivAraNa kare. saMtoSa e lobhano pratipakSabhUta manodharma che ane jaLane lanA karavA mATe jema pAlI-baMdha, tema lobha kaSAyano jaya karavA mATe saMtoSa e paramopAya che. ahIM AMtara zlokono bhAvArtha jaNAvAya che manuSyomAM jema cakravartI, devomAM Indra, tema sarva guNomAM sarvathI caDIyAto guNa hoya to saMtoSa che. saMtoSaguNavALo yati ane asaMtuSTa cakravartI A baMnenA sukha-duHkhanI tulanA karavAmAM Ave to, ekane sukhano prakarSa che ane bIjAne duHkhano prakarSa che, saMtoSAmRtanI abhilASAthI svAdhIna evA cha khaMDanA rAjyano tyAga karIne kSaNavAramAM cakravartIo niHsaMgapaNAno svIkAra kare che. dhananI IcchA nivRtta banI
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 yogazAstrano gurjarAnuvAda eTale saMpattio najIkamAM AvI ubhI rahe che. AMgaLI vaDe DhAMkelA kAnamAM zabdonuM advaitapaNuM vRddhi pAme che. je zabdo kAnathI dUra hatA, te ApoApa aMdara guMje che. "saMtoSa prApta thayo, eTale dareka vastumAM vairAgya thAya che. be AMkha DhAMkI dIdhI eTale kharekhara carAcara AkhuM vizva paNa DhaMkAI gayuM." ekalI IndriyonuM damana karavAthI ke kAyAnI pIDA sahana karavAthI zuM ? eka mAtra jo saMtoSa guNa prApta thayo, to nakkI mukti-lakSmInA mukhanuM darzana thAya. jeo saMsAramAM jIvana dhAraNa karavA chatAM paNa lobha-nirmukta banelA che, teo ahi ja mukti-sukhano anubhava kare che. zuM muktinA mastaka para koI ziMgaDuM varte che? rAga-dveSanA bheLaseLavALA ke viSayothI utpanna thayelA sukhathI saryuM. zuM saMtoSathI utpanna thayela sukha ziva-sukha karatAM kAMI kama che ? bIjAne vizvAsa pamADanAra asAra zAstranAM subhASitothI kayuM sukha thavAnuM che ? be AMkho baMdha karIne saMtoSa svAdathI thayeluM sukha manamAM vicAro jo tame kAraNane anurUpa kArya svIkAratA ho, to saMtoSa-AnaMdathI thayeluM je mokSAnandanuM sukha tenI pratIti karo. jo tame karmane nirmUlana karavA mATe tIvratapa kahetA ho, to te satya che, paraMtu te paNa saMtoSa rahita tapa hoya, to niSphaLa samajavuM. sukhanA arthIone khetI, nokarI, pazu-pAlana ke vepAra karavAthI kayuM sukha thavAnuM che ? zuM saMtoSAmRtanuM pAna karavAthI AtmA nivRtti-sukha meLavI zakato nathI ? ghAsanA saMthArA para zayana karanArA saMtoSavALAne je sukha hoya che, tevA prakAranuM sukha, palaMga para poDhanArA, taLAImAM zayana karanArA saMtoSa vagaranAne kayAMthI hoya ? asaMtoSavALA dhaniko paNa potAnA svAmI pAse tRNa sarakhA che ane saMtoSavALAnI AgaLa te svAmIo paNa tRNa sarakhA che. cakravartInI ane IndranI saMpattio parizramathI prApta thavAvALI ane chevaTe nazvara che, paraMtu saMtoSathI thavAvALuM sukha parizrama vagaranuM ane zAzvata che. A pramANe lobhanA samagra pratipakSarUpa ane paramasukhanA sAmrAjya-svarUpa saMtoSa meM jaNAvyo, mATe lobhAgninA phelAtA paritApane zamAvavA mATe saMtoSAmRta rasamaya evA A AtmagRhamAM rati karo. || 22 // A pramANe kahelI hakIkatane eka zlokamAM saMgraha karIne kahe che :349 kSAntyA krodho mRdutvena mAno mAyA''rjavena ca / lobhazcAnIhayA jeyAH, kaSAyA iti saMGgrahaH // 23 // artha : kSamA vaDe krodhajaya karavo, namratAthI mAnajaya karavo, saraLatAthI mAyAjaya karavo ane saMtoSathI lobhanaya karavo, A pramANe kaSAyono jaya karavo. A pUrvokta padArthono saMgraha che. te 23|| TIkArtha : kSAntithI krodhane, namratAthI mAnane, saraLatAthI mAyAne, ane niHspRhatAthI lobhane, A pramANe kahelA upAyothI kaSAyone jitavA-e pramANe saMgraharUpe jaNAvyuM. pUrve jaNAvelA padArtho ahIM saMgraharUpe kahyA. || 3 jo ke tulyayogipaNAthI kaSAya-jaya ane Indriyono jaya mokSarUpe ja kahelA che, to paNa te bemAM kaSAyajaya mukhya che ane Indrijaya to tenA kAraNabhUta che. te ja vAta have jaNAve che 350 vinendriyajayaM naiva, kaSAyAn jetumIzvaraH / hanyate haimanaM jADyaM, na vinA jvalitAnalam // 24 // artha : jema agninA tApa vinA ziyALAnI ThaMDI dUra thatI nathI, tema IndriyonA jaya vinA kaSAyono jaya thaI zakato nathI | 24 ||
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.ra3-26 381 TIkArtha : kaSAyajaya ane Indriyajaya eka kALe thavAvALA hovA chatAM paNa pradIpa ane prakAza mAphaka kArya-kAraNabhAvavALA bane che, mATe jaNAvyuM ke, Indriyajaya vagara kaSAyajaya karavA samartha banI zakAtuM nathI. saLagatA agni sivAya ziyALAnI ThaMDI haNI zakAtI nathI. hemaMtaRtunI ThaMDI samAna kaSAyo ane saLagatA agni samAna Indriya-jaya samajavo. || 24 || Indriyono jaya, kaSAyajyanA kAraNapaNe jaNAvyo. jemaNe Indriyo jitelI nathI, teone kaSAya jaya thato nathI, ulaTo apAya-ApattinuM kAraNa thAya che, te kahe che 351 adAntairindriyahayai-zcalairapathagAmibhiH mASya narennAthe, gat sapaddhi nIyate || rapa che arthaH adAMta (na jItAyelA) caMcaLa ane unmArgagAmI IndriyorUpI ghoDAo jIvane tatkAla ghasaDIne narakarUpa jaMgalamAM laI jAya che. || 25 //. TIkArtha : unmArge gamana karanAra Indriyo rUpI azvo, azvonI upamA eTale ApI ke, teo svabhAvathI asthira svabhAvavALA hoya che ane te azvo baLAtkAre prANIne vividha bhayavALA araNyamAM tatkALa kheMcI jAya che, tevI rIte vaza karelI na hoya tevI Indriyo unmArga kheMcI jAya che ane baLAtkAre jIvane ekadama narakamAM dhakele che. || rapa || Indriyo na jitelI hoya, to narake kema laI jAya che ? te kahe che - rU5 2 rvinito natu , pAvaifmUyate | vIra cheSTha pUrva vAda : vizvane ucatte ? ra6 artha : IndriyothI jItAyelo AtmA kaSAyothI paNa parAjita bane che. zUravIre prathama kheMcelI ITavALo killo konA konAthI khaMDita nathI karAto ? || 26 | TIkArtha : je AtmA Indriyono jaya karI zakato nathI, te kaSAyothI paNa parAbhava pAme che. eka tAkAtavALA manuSya killAnI eka IMTa kheMcI, pachI sAmAnya-tAkAta vagaranA mANasone paNa pachInI IMTo kramasara pADatAM pADatAM Akho killo khaMDita karatAM vAra lAgatI nathI. tema kaSAyone jItavA mATe Indriyono jaya karavA upadeza apAya che, kAraNake te Indriyo vaDe ja kaSAyone AdhIna banI narake jAya che. zaMkA karI ke Indriyajaya karavA mATe azakata hoya, tevo jIva IndriyathI thayelI bAdhA bhale pAme, tene kaSAya-bAdhA kayo avasara che ? te zaMkA dara karavA dRSTAnta Ape che- eka bahAdura puruSe killAnI eka IMTa kheMcI, pachI to vagara tAkAtavALo paNa eka eka IMTa kheMcI kheMcI Akho killo khaMDita karI nAkhe che. bhAvArtha e che ke-jema vIrapuruSe killAmAM eka kANuM pADyuM, pachI nokara sarakhAne paNa killo toDatAM muzIbata paDatI nathI, tema IndriyothI hArelo hoya, te sAmAnya puruSa sarakhA kaSAyothI bAdhA pAme che, kAraNa ke kaSAyo Indriyone anusaranArA che. te 26 // Indriyo vaza karyA vagaranI hoya ane kaSAyothI parAbhava pAmelo hoya, tenAthI jaMtune narake javuM paDe che eTaluM ja nahi, paraMtu Indriyo na jItelI hoya, to tenA geraphAyadA-nukasAna AlokamAM paNa che, te batAve che
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 yogazAstrano gurjarAnuvAda 353 kulaghAtAya pAtAya, bandhAya ca vadhAya ca / anirjitAni jAyante karaNAni zarIriNAm 5 27 / / artha : jIvothI nahi jItAyelI Indriyo kuLanA nAza mATe, patana mATe, baMdha ane vadhanA hetarUpa thAya che. // 27 TIkArtha : nahiM vaza karelI Indriyo prANIone kevA kevA AlokanA apAyanuM kAraNa bane che, te jaNAve che- kulaghAta eTale vaMzano uccheda thavo, rAjyathI bhraSTa banavuM, kedakhAnAnA baMdhanamAM jakaDAvuM, prANa cAlyA javA. temAM kulaghAta karanAra rAvaNanI jema, Indriyo na jItavAthI parastrI sAthe 2maNa karavAnI abhilASA karavAthI rAma-lakSmaNe tenA kulano kSaya karyo, je hakIkata pahelAM kahevAelI che. Indriyo patana mATe sodAsanI mAphaka AvI rIte thAya che ke, te rAjya pAlana karato hato, tyAre mAMsamAM Asakta IndriyavALo thavAthI te judA judA prakAranAM mAMsa khAIne AtmAne khuza karato. eka vakhata rasoIyAe mAMsa rAMdhI taiyAra karyuM, paraMtu bilADI Adi mAMsa bhakSaNa karI gaI. vaLI te divase zraddhALu zrAvakoe rAjAne prasanna karI amAripaDaha devarAvyo hato, eTale jIvavadha na thavAthI bIjA mAMsanI prApti na thavAthI koInuM bALaka sulabhatAthI maLI gayuM ane tenuM mAMsa pIrasIne rasoIyAe rAjAne khuza karyo. rAjAe ekAMtamAM sogana ApavA pUrvaka pUchyuM, eTale rasoIyAe banelI yathArtha hakIkata jaNAvI eTale te manuSyanA mAMsamAM atyaMta Asakata banyo. AkhA nagaramAM bALaka manuSyone levA mATe sevako niyata karyA. nagaralokone A vAtanI khabara paDI, eTale maMtrI, nagaraloko vigere ekImate nakkI karI madyapAnamAM mUrchAvALA te rAjAne bAMdhI-jakaDIne jaMgalamAM mUkI AvyA, jillA Indriyane vaza thayelo te sodAsa rAjyathI, kuLathI, parivArathI vikhUTo paDI jaMgalamAM zvApadanI mAphaka duHkha bhogavanAra banyo. Indriyo caMDapradyotanI mAphaka baMdhana mATe thAya che, Indriyo rAvaNanI mAphaka mRtyu mATe thAya che, je pahelAM kahevAI gayuM che. ahIM AMtara zlokono bhAvArtha kahevAya che == IndriyonA viSayomAM vivaza banelA koNa viDaMbanA pAmatA nathI ? are ! zAstronA paramArtha jANanArA paNa bALaka mAphaka ceSTA kare che. are ! AnA karatAM bIjuM caDiyAtuM IndriyonuM dhRNAsthAna kayuM pragaTa karavuM ? ke je banyuM bAhubalinI upara bharate mahAasra-cakra pheMkayuM. vaLI je bAhubalino jaya ane bharatano parAjaya ema jaya ane hAra thayA, te sarva IndriyonuM nATaka che. caramabhavavALA hovA chatAM paNa jeo zastro ane astrothI yuddha kare che ! te kharekhara duranta evI IndriyonA prabhAvathI lajajA pAmavAnuM thAya che. pazuo ane ajJAnI loko caMDacaritravALI IndriyothI daMDAya, te samajI zakAya tevI hakIkata che, paraMtu zAntamohavALA, pUrvanA jJAnavALA IndriyothI daMDAya che, te vAta adbhUta che. devo, dAnavo ane mAnavo IndriyothI atizaya parAbhava pAmyA che, paraMtu khedanI vAta che ke bicArA keTalAka tapasvIo hovA chatAM paNa ghRNA karavA yogya kAryo karavAmAM pAchA paDatA nathI. Indriyone vaza paDelA manuSyo na khAvA yogyanuM bhakSaNa kare che, na pIvA yogyanuM pAna kare che, na sevavA yogyanuM sevana kare che. Indriyavaza banelA pAmaro potAnAM kula ane zIlano tyAga karIne nirlajja banI vezyAnAM nIca kAryo ane temanI gulAmI paNa kare che. mohathI aMdha banelA manavALA puruSonI paradravyamAM ane parastrImAM je pravRtti che, te asvAdhIna IndriyonuM nATaka samajavuM. prANIo jenAthI hAtha, paga, Indriya ane avayavonA chedane tathA
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo. 27-32 44. maraNane prApta kare che, tevI Indriyone (nava gajanA) namaskAra ho! jeo bIjAone vinaya grahaNa karAve che, ane pote to IndriyothI parAbhava pAmelA che, temane vivekI purUSo hAthathI moM DhAMkIne hase che. A jagatamAM IndrathI mAMDIne kIDA sudhInA je jaMtuo che te sarve, eka mAtra vItarAgane choDIne IndriyothI parAbhava pAmelA che. / / 27 || 383 -- A pramANe sAmAnyathI IndriyonA doSo kahIne sparzana Adi IndriyonA doSo pAMca zlokothI kahe che 354 vazAsparzasukhAsvAda - prasAritakaraH karI 1 AlAnabandhanakleza-mAsAdayati tatkSaNAt 5 28 // 355 payasyagAdhe vicaran gilan galagatAmiSam 1 menisya reTIno, mIna: pati nizcitam // 21 // 356 nipatan mattamAtaGga - kapole gandhalolupaH 1 karNatAlatalAghAtAd, mRtyumApnoti SaTpadaH // 30 // 357 kanakacchedasaGkAzaziravA''lokavimohitaH 1 " rabhasena patan dIpe zalabho labhate mRtim // 31 // 358 hariNo hAriNaM, gItimAkarNayitumuddharaH 1 (pazcami: ALAM dhRSApasya, yAti vyAdhaya vaidhyatAm // rU2 // kutam) artha : (1) sparzendriya : hAthaNInA sparza-sukhano AsvAda mANavA sUMDha lAMbI karanAro hAthI te ja kSaNe AlAnasthaMbhanA baMdhanarUpa klezane pAme che. // 28 // (2) rasendriya : samudra vagerenA agAdha pANImAM pharato mAchalo kAMTAmAM rahelA mAMsanA TukaDAne gaLato ane dIna evo nizce mAchImAranA hAthamAM AvI jAya che || 29 || (3) ghrANendriya : madonmatta hAthInA gaMDasthaLa upara beThelo gaMdhalolupI bhamaro kAnanA taLiyArUpa capeTAnA ghAtathI mRtyu pAme che II 30 I (4) cakSurindriya : suvarNanA cheda jevI agninI zikhAne jovAthI muMjhAyelo paMtagiyo utAvaLathI dIvA upara paDatAM ja mRtyu pAme che // 31 // (5) zrotrendriya : manohara gItane sAMbhaLavA mATe tatpara thayelo haraNa kAna sudhI kheMcelA bANavALA zikArInA vIMdhavAnA lakSyabhUta bane che II 32 // TIkArtha : hAthaNIno sparza karavA rUpa sukhanA AsvAda mATe lAMbI karelI sUMDhavALo hAthI kSaNavAramAM hastIzALAnA khIle baMdhAvAno kaleza prApta kare che. pANInA uMDANamAM vicarato matsya doraDA sAthe bAMdhelAM mAMsa-TukaDA sahita kAMTAnuM bhakSaNa karavA jatAM bicAro mAchImAranA hAthamAM nakkI pakaDAIne mRtyu pAme che. madavALA hAthInA gaMDasthaLamAM gaMdhanI AsaktithI bhamaro gaMdha levA uDe che, paraMtu hAthInA kAna sAthe athaDAvAnA ghAtathI tarata ja tyAM mRtyu pAme che. suvarNanA cheda sarakhI dIpazikhAnA tejamAM mUrchA pAmelo
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 yogazAstrano gurjarAnuvAda pataMgIyo dIvAmAM utAvaLathI jhaMpalAvatAM mRtyune AdhIna thAya che. haraNIyuM manohara gIta zravaNa karavAmAM tanmaya baneluM hoya, tyAre kAna sudhI khecelA bANavALA zikArIno zikAra bane che. || 28-3ra // upasaMhAra karatA kahe che359 evaM viSaya ekaikaH, paJcatvAya niSevitaH / kathaM hi yugapat paJca, paJcatvAya bhavanti na ? // 33 // artha : A pramANe sevana karAyela eka-eka viSaya paNa jo mRtyu mATe thato hoya, to ekI sAthe sevAyelA pAMca viSayo maraNano hetu kema na bane ? || 33 || TIkArtha : eka eka IndriyanA viSayane sevanAra mRtyu pAmanAra bane che, to pachI eka sAthe pAMce IndriyonA viSayone sevanAra mRtyu pAmanAra kema na bane ? arthAta mRtyu pAme ja. kaheluM che ke- ekekamAM Asakta banelAM pAMca vinAza pAme che paraMtu eka ja jo pAMce IndriyonA viSayomAM mUDha banI Asakata bane, to te mRtyu pAmI bhasmIbhUta (rAkharUpa) thAya che. // 33 // IndriyonA doSo kahIne tenA jaya mATe upadeza Ape che360 tadindriyajayaM kuryAd, mana:zuddhayA mahAmatiH / yaM vinA yamaniyamaiH, kAyaklezo vRthA nRNAm // 34 // artha : mATe karIne mahAmativALo muni mananI zuddhithI Indriyono jaya kare, kAraNa ke, IndriyonA jaya vagara manuSyoe karelA yama-niyamo e phogaTa kAyakalezarUpa bane che ! 34 || TIkArtha Indriyo dravya ane bhAva ema be prakAravALI che. cAmaDI, jIbha, nAsikA, AMkha ane kAna e AkArarUpe pariNata thayelI pudgala dravyarUpa dravya-Indriyo che ane sparza, rasa, gaMdha, darzana, zravaNarUpa viSayonI abhilASA karavI, te rUpa bhAva-Indriyo che, tenI Asaktino tyAga karavo, te rUpa teno jaya karavo. Ane lagatA AMtarazlokono bhAvArtha A pramANe : Indriya-samudAyathI parAbhava pAmelo prANI aneka duHkhothI parezAna thAya che, mATe sarva duHkhothI mukta banavA mATe Indriyone vaza karavI. tenA viSayomAM sarvathA na pravartavuM- e ja Indriyono vijaya nathI, paraMtu rAga-dveSa rahitapaNe temAM pravRtti thAya, to paNa teno jaya thayo gaNAya. IndriyonI samIpamAM rahelA viSayono saMyoga TALavo azakaya che, paraMtu buddhizALI tenA viSayamAM thatA rAga-dveSono tyAga kare. saMyamI yogIonI Indriyo haMmezAM haNAelI ane vagara haNAelI hoya che. hitakArI saMyamayogomAM haNAyA vagaranI ane pramAdAdi ahita padArthomAM haNAelI hoya che. jitelI Indriyo mokSa ApanAra ane na jItelI Indriyo saMsAramAM rakhaDAvanAra thAya che. baMnenuM aMtara samajIne je yukta ane hitakArI lAge, teno amala kara. rUnI taLAI AdinA komaLa sparzamAM ane pattharanA kaThora sparzamAM thanArI rati ane aratino tyAga karIne te sparza-Indriyane jitanAro bana. bhakSaNa karavA yogya svAdiSTa rasamAM ane bIjA virasa padArthamAM prIti ke aprIti karyA vagara uttama prakAre tuM jillA-Indriya para jaya pAmanAro thA. sugaMdhI sthAnane prApta karI zubha gaMdhamAM ke tethI viparIta durgadhI prApta karIne azubha gaMdhamAM, vastunA paryAyo ane
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.33-36 385 * pariNAmo samajI rAga-dveSa karyA vagara tuM nAsikA-Indriya pa2 jaya meLava. manohara mana ane nayanane gamatuM rUpa nIhALIne ke tenAthI viruddha aNagamatuM rUpa joIne harSa ke ghRNA karyA vagara tuM nayana-Indriyano jaya kara. vINA Adika vAjiMtronA zravaNa karavA yogya susvaramAM ke gadheDA ke uMTanA du:svaramAM rati ane aNagamo karyA vagara tuM karmendriyano jaya meLava. A jagatamAM evo koI manohara ke tethI viparIta viSaya nathI, ke je Indriyoe Aja sudhInA tamAma bhavamAM na anubhavyo hoya, to pachI temAM madhyasthabhAva kema nathI sevato ? zubha viSayo paNa azubhapaNAne ane azubha viSayo paNa zubhapaNAne pAme che, to pachI Indriyoe kayAM rAga ane virAga karavo ? jo hetuthI te ja viSaya ruci karavA yogya ke dveSa karavA yogya hoya, to bhAvonuM zubhAzubhapaNuM kadAcit tattvathI hotuM nathI. e pramANe viSayone AzrIne rAga-dveSano tyAga kara ane tuM IndriyonA jaya mATe abhilASAvALo thA. have A pramANe durraya evI IndriyonA jaya mATe asAdhAraNa upAya kayo ? te mATe kahe che ke mananI nirmaLatA sAthe bIjA paNa, jevA ke yamo, niyamo, vRddhonI sevA, zAstrAbhyAsa vagere indriyajayanAM kAraNo che, paraMtu asAdhAraNa najIkanuM kAraNa hoya to mananI zuddhi ja che. bIjAM kAraNo ekAntaka ke AtyaMtika nathI. mananI nirmaLatA vagaranA yama-niyamAdika hovA chatAM paNa te IndriyajayanAM kAraNo banatAM nathI e ja vAta kahe che ke- yamo eTale pAMca mahAvratarUpa, mULaguNo, niyamo eTale piMDavizuddhi, samiti-guptirUpa, upalakSaNathI vRddhAdikanI sevA vagere kAya-parizrama A sarva, mananI zuddhi vagara purUSone niSphaLa che. A mananI zuddhi marudevA AdikanI mAphaka keTalAkane svabhAvathI ja thAya che, ane keTalAkone yama, niyama Adi upAyonA baLathI niyaMtrita karelA manathI thAya che. // 34 || vagara kabaje kareluM mana je kare che, te kahe che 361 manaHkSapAcaro bhrAmya-nnapazaGkaM niraGkuzaH prapAtayati saMsArA-vartagarte jagattrayIm 1 // 1 // artha : zaMkA vinA paribhramaNa karato ane nirakuMza manarUpa rAkSasa traNe ya vizvane saMsArarUpa AvartavALA khADAmAM pADe che. | 35 || TIkArtha : niraMkuza mana-nizAcara niHzaMkapaNe traNe jagatane bhamAvato saMsAra-AvartanA khADAmAM gabaDAvI dhakelI de che. ahiM dravya ane bhAva ema mana be prakAranuM che. temAM viziSTa AkAramAM pariNamelA pudgalo, te dravyamana che ane bhAvamana to te pudgala-dravyanI upAdhithI thayelA saMkalparUpa AtmAnA pariNAma che. mana eja saMkalparUpa rAkSasa aviSayamAM paNa pravRtti karavAnA svabhAvavALu hovAthI, te te viSayamAM svairyanuM avalaMbana na karanAra hovAthI bhaTakatuM mana kevI rIte bhaTake che ? to kahe che ke, nirbhayapaNe, svarUpabhAvanAo jemAMthI cAlI gaI che, evuM niraMkuza mana saMsArarUpa cakkaravALA khADAmAM evI rIte pADe che, jyAMthI bahAra nIkaLavuM atyaMta muzkela paDe, traNe jagatane eTale traNe jagatamAM evo koI jIva nathI, ke je niraMkuza mana vaDe saMsA2 AvartamAM na paDe. / / 35 // pharI paNa aniyaMtrita mana-viSayaka doSa jaNAve che . 362 tapyamAnAMstapo muktau, gantukAmAn zarIriNaH / vAtyeva taralaM cetaH, kSipatyanyatra kutracit // 6 //
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda artha : caMcaLa evuM citta muktimAM javAnI bhAvanAvALA tapadharmane karanAra jIvone vAyunA samUhanI mAphaka koI anya gatimAM ja pheMke che || 36 || TIkArtha H muktimAM javAnI abhilASAthI ja tapa tapatA evA manuSyone A asthira citta eTale bhAvamana vaMToLIyA mAphaka dhArela sthAna karatAM bIjA koIpaNa narakAdi sthAnamAM pheMkI de che. / / 36 || pharI paNa aniyaMtrita mananA doSa kahe che 363 aniruddhamanaskaH san yogazraddhAM dadhAti yaH / 386 padbhyAM jigamiSurgrAmaM sa paGguriva hasyate // 37 // artha : mananI capaLatAne nahi rokanAro je purUSa yoganI zraddhA dhAraNa kare che, te be pagathI gAmamAM javAnI IcchAvALA pAMgaLA purUSanI jema hAMsIpAtra bane che // 37 || TIkArtha : laMgaDo manuSya page cAlIne bIje gAme javAnI abhilASA kare, tenI mAphaka huM yogI chuM evuM abhimAna karanAra jo manane na roke to tevo yogI hovA chatAM vivekIone hAsyapAtra thAya che. page cAlavArUpa manano rodha ane tenA abhAvamAM laMgaDo grAmAntara javAnI abhilASA kare, tenA sarakhI yoga-zraddhA samajavI || 37 || mana-nirodha na karanArane mAtra yoga-zraddhA niSphaLa che, eTaluM ja nahi, paraMtu ghaNAM ja azubha pApakarmo utpanna thAya che-ema uttarArdhathI jaNAve che ane pUrvArdhathI mananA nirodhanuM phaLa jaNAve che H364 manorodhe nirudhyante, karmANyapi samantataH 1 aniruddhamanaskasya, prasaranti hi tAnyapi 5 28 // artha : mananA nirodhathI (viSayothI pAchuM pharavAthI) karmono paNa saMpUrNa nirodha thAya che, paraMtu manano nirodha na karanArane te karmo cAra taraphathI phlAya che - vRddhi pAme che. II 38 || TIkArtha : viSayothI manano rodha karavAthI, Azravano nirodha karavAthI, prabaLa jJAnAvaraNIyAdi karmo paNa AvatAM rokAya che, kAraNa ke karmono rodha manorodhane AdhIna che. cAlu viSayano saMbaMdha joDatAM kahe che ke- viSayo tarapha jatA manane na rokanAra purUSane te karmo vadhAre vRddhi pAme che kAraNa ke karma bAMdhavAM e niraMkuza manane AdhIna che. // 38 | mATe A nizcaya karIne manane kabajAmAM lAvavA mATe yatna karavo joIe te vAta jaNAve che 365 manaH kapirayaM vizva- paribhramaNalampaTaH I niyantraNIyo yatnena, muktimicchubhirAtmanaH // 22 | artha : AtmAnI muktine IcchanArA purUSoe vizvanAM paribhramaNamAM laMpaTa evA A manarUpa mAMkaDAnuMvAMdarAnuM niyaMtraNa karavuM. // 39 || TIkArtha : bhAvamana eja mAMkaDuM- A vAta darekane anubhavasiddha che, mana ane mAkaDAnuM sarakhApaNuM kahe che- mAkaDAo jema aTavImAM bhramaNa kare, emane bhramaNa karatAM koI niyaMtraNa hotuM nathI, tema mana paNa AkhA vizvamAM vagara roka-Toke bhramaNa karyA kare che. tethI kahe che ke, judA judA viSayo pakaDI asthirapaNe bhramaNa karavAmAM lolupa che tevA aniyaMtrita manane capalatAno tyAga karAvI ucita viSayamAM sthApana karavuM
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.30-42 387 kevI rIte ? to kahe che- abhyAsa karavA rUpa prayatnathI, koNe ? AtmAnI mukti IcchanArAoe. mananI capaLatA rokanAra mukti sAdhI zakavA samartha banI zake che. || 30 || have IndriyajayanA kAraNabhUta manazuddhinI stuti kare che__366 dIpikA khalvanirvANA, nirvANapathadarzinI / ekaiva manasaH zuddhi samAmnAtA manISibhiH // 40 // artha : "ekalI mananI zuddhi ja nirvANapathane darzAvanArI tathA sadAkALa jalatI dIpikA che." ema pUrvAcAryoe pharamAvyuM che. te 40 || TIkArtha: yama-niyamAdithI rahita ekalI mAtra mananI zuddhi aNaolavAela dIvaDI sarakhI mokSanA mArgane dekhADanArI che-ema pUrvAcAryoe kaheluM che. jJAna, dhyAna, dAna, mAna, mana AvA zubha yogomAM haMmezAM udyamavALo hoya, paNa jo mana nirmaLa na hoya to te samagra rAkhamAM ghI homavA samAna samajavuM. ne 40 || anvaya-vyatirekathI mana-zuddhinA guNAntara dekhADavA dvArA upadeza Ape che 367 satyAM hi manasaH zuddhau santyasanto'pi yadguNAH / santo'pyasatyAM no santi, saiva kAryA budhaistataH // 41 // artha : mananI zuddhi hote chate avidyamAna hovA chatAM paNa kSamAdi guNonI samRddhinI) prApti thAya che ane manazuddhi na hoya to vidyamAna guNo paNa niSphaLa che. tethI prAjJa purUSoe mananI zuddhimAM ja yatna karavo. || 41 // TIkArtha: mananI zuddhi hoya ane bIjA guNo na hoya, to paNa tenA phaLano sadbhAva hovAthI kSatti Adi guNo che. bIjA guNo hovA chatAM paNa mananI zuddhi na hoya to te chatAM guNo paNa nathI ja, kAraNa ke tenA phaLano abhAva che. Ama sulaTA-ulaTA tarkanA AdhAre nizcita phaLavALI mananI zuddhi vivekIoe karavI joIe. | 41 || jeo kahe ke- mana-zuddhinI zI jarUra che? tapanA baLathI ame mukti sAdhIzuM - ema pratipAdana karanArA pratye kahe che 368 manaH zuddhimabibhrANA ye tapasyanti muktaye / tyaktvA nAvaM bhujAbhyAM te, titIrSanti mahArNavam // 42 // artha : manaHzuddhine dhAraNa nahi karanAra jeo mukti mATe tapadharmane Adare che, teo nAvane choDI be bhujA vaDe samudrane taravAnI IcchA rAkhe che ! | 42 / TIkArtha : mananI zuddhi karyA vagara jeo mukti mATe tapano parizrama anubhave che, te kharekhara grahanA vaLagADavALA ke gAMDA mANasanI mAphaka pAse rahelI nAvaDIno tyAga karIne be bhujAthI mahAsamudrane taravA, mATe taiyAra thAya che. || 4ra // vaLI jeo tapa sahita dhyAna e mukti ApanAra che-ema bolanArA manaHzuddhinI upekSA kare che ane dhyAna ja karma-kSayanuM kAraNa che- ema pratipAdana kare che, tenA pratye kahe che
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 yogazAstrano gurjarAnuvAda ___ 369 tapasvino manaHzuddhivinAbhUtasya sarvathA / dhyAnaM khalu mudhA cakSu-vikalasyeva darpaNaH // 43 // artha : jevI rIte netra vinAnA purUSane ArasI nakAmI che, tevI ja rIte saheja paNa mananI zuddhi vagaranA tapasvIne dhyAna AvavuM - prApta thavuM kharekhara phogaTa che || 43 || TIkArtha : AMdhaLAne jema ArasI, tema tapasvIne mana zuddhi vagara kareluM dhyAna sarvathA niSphaLa samajavuM. jo ke mananI zuddhi vagara tapa ane dhyAnanA baLathI navamA saiveyaka sudhInI gati saMbhaLAya che, to paNa te prAyika samajavI ane raiveyakanA phaLanI gaNatarI jainazAsana svIkAratuM nathI. mokSa e ja phaLa mAneluM che. mATe mananI zuddhi vagaranuM dhyAna mokSaphaLanI apekSAe phogaTa samajavuM. jo ke darpaNa rUpa jovAnuM sAdhana che, paNa AMkha na hoya tene nakAmuM che, tema dhyAna mATe paNa samajavuM. // 43 / have upasaMhAra kare che370 tadavazyaM manaHzuddhiH, kartavyA siddhimicchatA / tapa:zratayamaprArtha: caii : zAya nai. ke 44 che. artha : tethI siddhipadanI abhilASA karanArA purUSe avazya mananI zuddhi karavI. bIjA tapa-jJAnayama-niyamAdi kAyAne daMDanArA-pIDA ApanArA anuSThAnothI zuM | 44 || TIkArtha : mATe mokSAbhilASI AtmAoe mananI zuddhi avazya karavI. anazanarUpa tapa, Agamazruta, mahAvrato-yamo ane bIjA niyamo rUpa anya anuSThAnonA kAyakalaza karavAthI zo lAbha ? ahIM A paNa vAta joDavI- A mananI zuddhi kevI rIte thAya ? legyAnI vizuddhithI mananI nirmaLatA thAya. lezyAdhikAra vaLI lezyAo kaI kaI ? 1. kRSNa, 2. nIla, 3. kApota, 4. taijasa, 5 padma ane 6. zukalabe cha lezyA. tevA prakAranA varNavALA dravyanA sahakArathI AtmAnA tenA anurUpa pariNAma. kahevuM che kekRSNa Adi dravyonI sahAyathI AtmAnA sphaTika mAphaka je pariNAma pariNamavA, teno vezyA zabdathI vyavahAra karAya che. temAM kALA varNanA pudgalonA saMnidhAnamAM AtmAnA azuddhatama pariNAma, te kRSNa lezyA. nIlavarNavALA dravyonA saMnnidhAnamAM je AtmAnA azuddhatara pariNAma, te nIlalezyA, kApota varNavALA dravyonA saMnnidhAnathI tenA anurUpa azuddha Atma pariNAma te kApotalezyA. tejovarNavALA dravyanA sAMnidhyathI tenA anurUpa zuddha Atma-pariNAma te tejolezyA, padmavarNavALA dravyonA sAMnidhyathI tenA anurUpa vadhAre zuddha Atma-pariNAma te padmavezyA, zuklavarNavALA dravyonA sAMnidhyathI ekadama zuddha Atma-pariNAma te zuklalezyA, kRSNa Adi dravyo samagra karmaprakRtinA niyaMda eTale sArabhUta che. tenI upAdhithI utpanna thanArI bhAvalezyA, te karmanI sthitimAM kAraNa che. kaheluM che ke- te kRSNa, nIla, kApota, taijasa, padma ane zukala nAmanI cha lezyAo varNana baMdhane karanAra zleSanI mAphaka karmabaMdhanI sthitine utpanna karanArI che. (praza.-38) A kahelI vezyAo azuddhatamAM, azuddhatarA, azuddhA, zuddhA, zuddhatA ane zuddhatamAM evA Atma-pariNAmavALI jAMbUphaLa khAnAranA daSTAntathI tathA grAmaghAtakanA dRSTAMtathI samajavI. A viSayane samajAvanArI AgamanI gAthAono artha ahIM kahIe chIe
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.43-45 - lezyA samajavA mATe be dRSTAMta 1. jema sArI rIte pAkelAM phaLothI paripUrNa, tethI jenI zAkhAo namI gayelI che, evA prakAranuM eka jambuvRkSa cha purUSonA dekhavAmAM AvyuM. tyAre teo bolavA lAgyA ke, A phaLonuM bhakSaNa karIe. kevI rIte ? tyAre eke kahyuM ke, upara caDIe to jIvanuM jokhama che, mATe mULamAMthI chedI AkhuM vRkSa pADIne jAMbuphaLa khAIe. bIjA puruSe kahyuM ke, ATalA moTA AkhA vRkSane chedavAnuM ApaNane zuM prayojana che ? mATe eka moTI DALI chedo. trIjAe kahyuM ke, mAtra nAnI DALI chedo. cothAe kahyuM ke, phaLanA gucchA toDo. pAMcamAe mAtra phaLo ane chaThThAe kahyuM ke, bhoMya para paDelAM phaLone ja mAtra grahaNa karIne khAva. A dRSTAntano upanaya kahe che ke- jeNe kahyuM ke, vRkSane mULamAMthI chedo, te kRSNalezyAmAM varte che. moTI zAkhA kahI hatI, te nIlalezyAmAM, nAnI zAkhA kahenAra kApotalezyAmAM, gucchA kahenAra taijasa lezyAmAM, phaLa kahenAra padmalezyAmAM ane bhUmi para svAbhAvika paDelAM phaLo levAnuM kahenAra zuklalezyAvALo samajavo. athavA bIjuM udAharaNa kahe che 389 2. coro gAmane lUMTavA mATe vadha karavA nIkaLyA. temAM eke kahyuM ke, gAmamAM je be ke cAra pagavALA dekho, te sarvano ghAta karo. bIjo kahe ke, ekalA manuSyone, trIjo kahe, ekalA purUSone, cotho kahe ke, hathIyAravALA purUSone, pAMcamo kahe ke, yuddha karavA Ave tene haNo, vaLI tyAM chaThTho A pramANe kahe che ke, ekaluM mAtra dhana haraNa karo, paNa koIne mArazo nahiM. mAtra dhana laI lo. teono upasaMhAra A pramANe-sarvane mAro ema kahenAra kRSNalezyAnA pariNAmavALo, A pramANe kramasara bAkInA paNa samajavA. chello zuklalezyAvALo che. A chamAM prathamanI traNa lezyA aprazasta arthAt kharAba samajavI. chellI traNa prazasta eTale sArI samajavI. manuSyomAM A parivartamAna-pheraphAra thayA kare che. tethI chellI traNa AtmAne hoya, tyAre vizuddhi varte che-ema kahevAya. maraNakALe je lezyA vartatI hoya, tene anurUpa gatimAM AtmA prayANa kare che- ema samajavuM che temAM kRSNa, nIla ane kApota lezyAmAM pariNata jIva naraka ane tiryaMca gatimAM utpanna thAya che. pIta, padma ane zukalalezyAmAM pariNata thayelo jIva manuSya ke devalokamAM utpanna thAya che. bhagavaMte pharamAveluM che ke-te mApha, tachetemu vavajJarU je lezyAmAM mRtyu pAme, tevI lezyAvALI gatimAM utpanna thAya. laukiko paNa kahe che ke- anta = bharatazreSTha ! yA matiH sA gatinuMLAm / eTale ke he bharatazreSTha ! aMta vakhate jevI mati hoya, tevI jIvanI gati thAya. ahIM je mati eTale cetanAmAtra, tyAre jevI mati tevI gati, A vAta konI sAthe saMgata thAya ? azuddhatama Adi pariNAmayukata matinI vyAkhyA karAya, tyAre A paramaRSinuM vacana barAbara che. vadhAre kahevAthI saryuM. A pramANe azuddha lezyAno tyAga ane vizuddha lezyAno svIkAra karavAthI mananI zuddhi jaNAvI. // 44 // have manaHzuddhi nimitte bIjo nAno upAya kahe che 371 manaH zuddhayai ca kartavyo rAgadveSavinirjayaH 1 kAluSyaM yena hitvA''tmA, svasvarUpe'vatiSThate // 45 // artha : mananI zuddhi mATe rAga-dveSano vijaya karavo, jenA yoge AtmA azuddhatAne tyajI sva-svarUpa AtmasvabhAvamAM sthira thAya che // 45 // TIkArtha : AtmasvarUpa bhAvamananI zuddhi mATe prIti-aprIti svarUpa rAga-dveSano nirodha karavo joIe. udayamAM AvelAne niSphaLa karavA, udayamAM na AvelAne utpanna na thavA devA, tema karavAthI zuM thAya ?
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 yogazAstrano gurjarAnuvAda azuddhatAno tyAga karI, bhAvamana svarUpa AtmA potAnI svarUpa avasthAmAM sthira TakI rahe che. / 45 // have rAgadveSa durvyaya che, te traNa zlokathI samajAve che- 372 AtmAyattamapi svAntaM kurvatAmapi yoginAm / rAgAdibhiH samAkramya parAyattaM vidhIyate // 46 // artha : jagatamAM phelAyelA rAgAdi zatruo svAdhIna thayelA ane te mATe prayatna karatA evA paNa yogIonA cittane potAnA parAkrama dvArA parAdhIna banAve che. // 46 || TIkArtha: A jagatamAM yogIo sarakhA paNa potAnA svAdhIna evA manane jItavA mATe prayatna karavA chatAM rAga, dveSa, mohathI dabAIne kSaNamAM rakta, dveSI ane mUDhatAvALuM parAdhIna karI nAkhe che. / 46 ! tathA 373 rakSyamANamapi svAntaM samAdAya manAg miSam / pizAca rUva rAda-chatranti muhurkhaduH 47 | artha : pizAca jevA rAgAdi doSo alpa chaLane pAmIne rakSaNa karAtA manane paNa vAraMvAra potAne AdhIna kare che - paravaza banAve che. || 47 || TIkArtha : bhAvamananuM yama-niyamAdi vaDe rakSaNa karavA chatAM paNa, kaMIka pramAdane AgaLa karIne vAraMvAra pizAconI mAphaka rAgAdika yogIonA manane chaLe che. maMtra-taMtrAdikathI pizAcothI rakSaNa karavA chatAM paNa chaLa prApta karIne pizAco sAdhakane paravaza banAve che, tevI rIte rAgAdi pizAco paNa yogIonAM manane chaLe che. || 47 || tathA374 rAgAditimiradhvasta-jJAnena manasA janaH / andhenAndhaivA''kRSTaH pAtyate narakAvaTe artha : jema aMdhapurUSa dvArA kheMcAto - laI javAto AMdhaLo kUvAmAM paDAya che. tema rAgAdi rUpa aMdhakArathI nAza pAmelA jJAnarUpa netravALAM mana vaDe kheMcAyelo dharmIloka narakarUpa (aMdhArA) kUvAmAM paDAya che. arthAt ajJAna narakamAM laI janAruM che. / 48 | TIkArtha : rAgAdika samyagdarzanano vighAta karanArA che, aMdhakAra AMkhane upadrava karanAra che tema rAgAdika aMdhakArathI tattva-zraddhA ane jJAna jemanAM nAza pAmyA che, tevA prakArano samyagdarzana ane jJAna vagarano yogI manathI kheMcAIne narakarUpa kUvAmAM paDe che. konI mAphaka ? AMdhaLAthI jema AMdhaLo, rAgAdika vaDe aMdha karAyelo-e mAnasika rIte aMdha ja che. ahIM AMdhaLo ja mArgadarzaka hovAthI, tethI karIne aMdha kheMcAya, to kUvAmAM ja paTakAya, tema mana vaDe aMdha manuSya paNa narakarUpa kUvAmAM paDe che. AMtarazlokono bhAvArtha kahevAya che dravyAdikamAM rati-prIti thAya, te rAga kahevAya. temAM ja arati-aprIti thAya, tene paMDitapurUSo dveSa kahe che. sarva jIvone A rAga-dveSa e be mahAbaMdhana ane sarvaduHkhorUpI vRkSonAM mULa ane kaMda kahelAM che.
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.46-50 391 4 jo A jagatamAM rAga ane dveSa be na hota, to sukhamA koNa vismaya ane harSa pAmata ? tathA duHkhamAM koNa dIna banata ? ane mokSa koNa na meLavata ? rAga vagarano ekalo dveSa hoto nathI ane dveSa vagarano rAga hoto nathI. bemAMthI game te ekano tyAga thAya, to baMneno tyAga thayelo gaNAya. kAma vigere doSo rAganA sevako che ane mithyAbhimAna Adine dveSano parivAra che. te rAga ane dveSanA pitA, bIja, nAyaka, 52mezvara, te baMnethI abhinna, te baMnethI rakSAela ane sarva doSono dAdo hoya to moha che. A pramANe A traNa ja doSo che, A sivAya bIjo koI doSa nathI, teothI A jagatanA sarva jaMtuo bhavasamudramAM bhramaNa karI rahelA che. svabhAve to A jIva sphaTikaratna sarakho taddana nirmaLa che, paraMtu A rAgAdikanI upAdhiothI te rAgAdika svarUpavALo oLakhAya che. aho ! A dekhatAM haraNa karanArA rAgAdika coro vaDe A vizva arAjaka thayuM che ke je jIvonuM sarvasvarUpe raheluM sarva jJAna haraNa kare che. nigodomAM je jIvo che, tathA je jIvo najIkamAM muktigAmI che, te sarva jIvone viSe A mohArdikanI niSkaruNa senA paDe che. zuM temane mukti sAthe, ke muktinI icchAvALA sAthe vera che ? ke teo baMnenA thatA yogane roke che ? doSo kSaya karavAmAM samartha arihaMtonI zuM upekSA ke kSamA che ke jeoe jagatane bALI nAkhanAra evI doSarUpI Agane zAnta na karI ? vAgha, sarpa, jaLa ane agnithI muni bhaya pAmatA nathI, tema baMne lokamAM apakAra karanAra rAgAdikathI paNa muni bhaya pAmatA nathI. kharekhara jenI paDakhe rAga, dveSarUpa siMha ane vAgha rahelA che, evA prakArano atisaMkaTavALo mArga yogIoe svIkAryo che. || 48 // have rAga-dveSano jaya karavAnA upAyano upadeza Ape che 375 astatandrairataH pumbhi- rnirvANapadakAGkSibhiH ' vidhAtavya: samatvana, rAga-dveSadviSajnmaya: // 41 || artha : A ja kAraNe nirvANapadanI abhilASAvALA ane apramAdI evA purUSoe samabhAvathI rAgadveSarUpa zatruono jaya karavo. // 49 || TIkArtha : rAga-dveSa AvA prakAranA che, mATe nirvANapadanA abhilASI evA parAkramI yogIpuruSoe rAga, dveSa e upatApa karAvanAra hovAthI zatrubhUta che, teno mAdhyasthyabhAvathI parAbhava karavo joIe. || 49 || rAga-dveSano jaya karavA sAmya upAya jevA prakArano che, te kahe che 376 amandAnandajanane, sAmyavAriNi majjatAm / jAyate sahasA puMsAM, rAgadveSamalakSayaH // 1 // artha : atyaMta AnaMdane utpanna karanAra samatArUpa pANImAM snAna karanArAM purUSonAM rAgadveSa rUpa mela jaldIthI nAza pAme che. || 50 || TIkArtha : jema jaLamAM snAna karanArano mela dUra thAya che, tema atizaya AnaMda utpanna karAvanAra sAmya-samatAbhAva, te AtmAne atyaMta zItaLa karanAra hovAthI jaLasvarUpa che, temAM snAna karavAthI purUSonA rAga-dveSarUpa maLano ekadama kSaya thAya che. sAmyabhAvamAM lIna thanAranA rAga-dveSa baMne kSaya pAme che. || 50 ||
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 yogazAstrano gurjarAnuvAda sAmyabhAva mAtra ekalA rAga, dveSane ja dUra karanAra che, ema nathI, paraMtu sarva karmone paNa dUra karanAra che, te kahe che 377 praNihanti kSaNArdhena, sAmyamAlambya karma tat / yanna hanyAnnarastIvra-tapasA janmakoTibhiH // 51 // artha : manuSya karoDo janmamAM AdarelA tIvratapathI je karmane khapAvato nathI. te karmane kSaNArdha - eka aMtarmuhartakALanI samatAnA AlaMbanathI - AdhArathI kSaya kare che. meM pa1 || TIkArtha : jJAnAvaraNIyAdI je karma, kroDo janma sudhI anazanAdi rUpa tIvra tapazcaryA karIne samatA vagara khapAvI zakAtuM nathI, tevuM karma samatAnuM AlaMbana karIne aMtarmuhUrtamAM khapAvI nAza karI zakAya che. | 51 che. sAmya aMtarmuhUrtamAM kevI rIte sarva karma dUra karAvanAra thAya che, te kahe che378 karma jIvaM ca saMzliSTaM, parijJAtAtmanizcayaH / viminIne sAtha, sAmayikSazatAya che che artha: AtmasvarUpano jJAtA thayelo sAdhu joDAyelA jIva ane karmane sAmAyikarUpa zalAkAthI-saLIthI judA kare che || para | TIkArtha : jIva ane karma baMneno saMyoga thayo che, baMne judA che, eka nathI-evA prakArano Atmanizcaya jeNe jANelo che, tevA prakArano muni sAmAyikarUpI saLI vaDe jIva ane karmane judA pADe che. sAmAyika samabhAva e ja vAMsa vagerenI saLI, tenAthI coTelA jIva ane karmane chUTA pADe, jema cIkAzavALAM dravyo sAthe coMTelAM pAtrAdika zalAkA-saLI vaDe judAM karAya che, tevI rIte jIva ane karmano paNa tAdAmya saMbaMdha sAmAyikathI judo pADI zakAya che. AnuM ja nAma karmakSaya kahevAya. koI divasa pudagalono AyantikasarvathA kSaya nathI, kAraNa te dravya nitya che. AtmAthI karma-pudgalo judAM paDI jAya, tene karmano kSaya thayoema kahevAya che. zaMkA kare che ke, sAdhu sAmAyika-zalAkAthI karmo chUTAM pADe che-e to mAtra vANIno vilAsa che, tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke- AtmajJAnano abhyAsa karatAM, tevA prakAranAM AvaraNakarma dUra thavAthI jeNe Atma-nirNaya sArI rIte jANelo-anubhavelo che, tevA prakArano AtmA jIva ane karmane sAmAyika-zalAkAthI judA pADe che. tathA pharI pharI svasaMvedana-AtmAnubhavathI AtmAno nizcaya daDha kare che ke, "AtmasvarUpathI AtmasvarUpane AvanArA karmo bhinnasvarUpavALAM che ane te parama sAmAyikanA baLathI nirbhare che- vikhUTAM pADe che. // para // Atmanizcaya-baLathI ekalAM karmone ja judAM kare che, ema nahi, paraMtu AtmAne paramAtma-darzana sudhI paNa pahoMcADe che, te kahe che 379 rAgAdidhvAntavidhvaMse kRte sAmAyikAMzunA / svasmin - svarUpaM pazyanti yoginaH paramAtmanaH // 53 // artha : yogIpurUSo sAmAyikarUpa sUryathI rAgAdi-aMdhakArano nAza karIne AtmAmAM ja paramAtmAnA svarUpane jue che, dekhe che. / pa3 ||
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.51-54 393 TIkArtha : sAmAyikarUpI sUrya vaDe rAgAdika aMdhakArano nAza thavAthI yogIpurUSo potAmAM ja paramAtmasvarUpanAM darzana kare che. rAgAdika Atma-svarUpano rodha karatA hovAthI, rAgAdika eja aMdhakAra, teno sAmAyikarUpa sUrya nAza karanAra che. eTale dareka AtmAmAM paramAtmasvarUpa svAbhAvika raheluM che, tene tevA yogI purUSo dekhe che. tattvathI vicArIe to, sarve AtmA paramAtmA ja che, darekamAM kevalajJAnanA aMzo rahelA ja che. AgamamAM parama maharSioe kaheluM che ke -, "sarva jIvone akSarano anaMtamo bhAga haMmezAM AvaraNa vagarano khullo-ughADo hoya che ja." (nandI sU. 77) mAtra rAgAdika doSothI kaluSita thayela hovAthI sAkSAt paramAtma-svarUpa pragaTa jaNAtuM nathI. sAmAyikarUpI sUryano prakAza thavAthI, rAgAdika aMdhakAra dUra thavAthI AtmAmAM ja paramAtma-svarUpe pragaTa thAya che. || pa3 // have sAmyano prabhAva varNave che380 snihyanti jantavo nityaM, vairiNo'pi parasparam / api svArthakRte sAmya-bhAjaH sAdhoH prabhAvataH // 54 // artha : sadAkALa vairI prANIo, svArthanuM nimitta hovA chatAM samatAzALI sAdhunA prabhAvathI paraspara sneha kare che, maitrI kare che. || 54 | TIkArtha jo ke svArtha-nimitte sAmAyika kareluM hovA chatAM paNa sAmyayukta sAdhunA prabhAvathI janmathI nirarthaka vairavALA sarpa - noLIyA, mRga ke siMha evA hiMsaka prANIo, virodhI vairavALA jIvo paNa ekabIjA jAnavaro pratye sneha kare che, maitrI bAMdhe che. kahevAnuM tAtparya ke sAmyano AvA prakArano prabhAva che ke, pote potAnA nimitte sAmya kareluM che, paraMtu nitya vairI evA bIjAomAM paNa maitrIbhAva pragaTa thAya che je mATe paMDito stuti kare che ke- "he deva! hAthI kesarIno paga sUMDhathI kheMcIne kapolasthaLa sAthe khaMjavALe che, sarpa noLiyAno mArga rokIne ubho rahelo che. moM phADIne vizALa mukha-guphA taiyAra karI che evA vAghane mRgaluM vAraMvAra vizvAsathI suMghe che. jyAM AvA kUra pazuo paNa zAntamanavALA banI jAya che, evA tamArA sAmyasthAnanI-samavasaraNa bhUminI huM prArthanA karuM chuM. laukiko paNa sAmyavALA yogIonI stuti A pramANe kare che ke temanI-yogIonI samIpamAM vairano tyAga thAya che' (pAtaMjala - ra/35) AMtarazlokArdha kahevAya che cetana ke acetana padArthomAM, ISTa ke aniSTapaNe jenuM mana muMjhAtuM nathI, te sAmya kahevAya che. koIka AvI gozIrSa-caMdanano zarIre lepa kare, ke koIka vAMsalAthI bhujAo che, to paNa cittavRtti bhedavALIrAga-dveSavALI na thAya, te anuttara sAmya kahevAya. koI tamArI stuti kare, to tamane prIti na thAya, ane zrApa Ape, to veSa na thAya, paraMtu baMne tarapha samAna citta rahe, to te sAmyanuM avagAhana kare che. jemAM kaMIka havana, tapa ke dAna karavuM paDatuM nathI, kharekhara A nivRttinI nimUlya kharIdI sAmyamAtrathI ja thAya che. utkRSTa ane AkarA prayatnavALI rAgAdikanI upAsanA karavAthI saryuM, kAraNa ke vagara prayatna maLanAruM A manohara ane sukha ApanAra sAmya che, teno tuM Azraya kara. parokSa padArtha na mAnanAra nAstika, svarga ane mokSane nahi mAnaze, paNa svAnubhava-janya sAmya-sukhano te apalApa nahi kare. kavionA pralApamAM rUDha thayela evA amRtamAM kema muMjhAya che ? he mUDha ! AtmasaMvedya rasarUpa sAmyAmRta-rasAyananuM tuM pAna kara. khAvA lAyaka, cATavA lAyaka, cUsavA lAyaka, pIvA lAyaka rasothI vimukha banelA hovA chatAM paNa yatio vAraMvAra svecchAe sAmyAmRtarasanuM pAna kare che. kaMThapITha para sarpa ke kalpavRkSanAM puSponI mALA laTakatI
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 yogazAstrano gurjarAnuvAda hoya to paNa jene aprIti ke prIti hotI nathI te samatAno svAmI che. A sAmya koI gUDha ke koI AcAryanI muSTirUpa upadeza ke bIjuM kaMI paNa nathI. bALaka hoya ke paMDita hoya, baMne mATe eka sAmya ja bhava-roga maTADanAra auSadha che. zAMta evA paNa yogIonuM A atyaMta krUra karma che ke, teo sAmyazastra vaDe rAga vagerenAM kuLone haNe che ! samabhAvanA A parama prabhAvanI tame pratIti karI ke, je kSaNavAramAM prANIone paNa paramasthAna prApta karAve che. je samabhAvanI hAjarImAM ratnatrayI saphalatAne pAme che ane samabhAvanI gerahAjarImAM niSphaLa nIvaDe che, tevA mahAbaLavALA te samabhAvane namaskAra thAo. sarva zAstronuM ane tenA arthonuM avagAhana karIne moTA zabdothI bUma pADIne tamane jaNAvuM chuM ke, A loka ke paralokamAM potAnuM ke bIjAnuM sAmya sivAya bIjuM koI sukha karanAra nathI. upasargonA prasaMgamAM ke mRtyu-samaye, te kAlocita sAmya sivAya bIjo koI upAya nathI. rAga-dveSa Adi zatruono nAza karavAmAM nipuNa evI sAmya-sAmrAjyalakSmInuM sevana karIne aneka prANIo zAzvata zubhagatirUpa ane padavIne pAmyA che, tethI karI A manuSyapaNuM saphaLa banAvavAnI IcchAvALAe niHsIma sukha-samudAyathI bharapUra evA A sAmyamAM pramAda na karavo. | pa4 || zaMkA karI ke, sarva doSonuM nivAraNa karavAnuM kAraNa samatva e ame samajyA. ame prasanna thayA chIe. jo te sAmya prati koI upAya hoya ane te upAyanA paNa bIjA upAyo hoya ane te sahaja karI zakAya tevA hoya, to ame AkAMkSA vagaranA thaI AnaMda pAmIe-ema manamAM vicArIne be zloko jaNAve che 381 sAmyaM syAd nirmamatvena, tatkRte bhAvanAH zrayet / anityatAzaraNaM bhavamekatvamanyatAm 382 azaucamAzravavidhiM saMvaraM karmanirjarAm / __ dharmasvAkhyAtatAM lokaM, dvAdazI bodhibhAvanAm // 56 // artha : samatAnI prApti nirmamatvathI thAya che tathA nirmamatvane pAmavA bAra bhAvanAono Azraya karavo. te bhAvanAo A mujaba che. (1) anitya-bhAvanA (2) azaraNa (3) saMsAra (4) ekatva (5) anyatva (6) azucita (7) Azrava (8) saMvara (9) nirjarA (10) dharmavAkhyAta (11) loka ane (12) bodhidurlabha bhAvanA. || papa-pa6 || TIkArtha : jenuM svarUpa kahevAI gayuM che evuM sAmya nirmamatva upAyathI thAya che. zaMkA karI ke, sAmya ane nirmamatva emAM zo taphAvata ? samAdhAna kare che ke-rAga-dveSa baMnenA pratipakSabhUta sAmya che ane nirmamatva to ekalA rAgano pratipakSa che. mATe baMne doSanuM nivAraNa karavA mATe sAmya karavAnI IcchA karI. eTale balavattara rAganA pratipakSabhUta nirmamatva upAya paNa aMdara samAI jAya che. jema baLavAna senA hoya, temAM koI baLavAnano vinAza thayo, eTale bIjAno paNa vinAza karatAM muzIbata paDatI nathI, tevI rIte rAgano nigraha hetu nirmamatva te hInabaLavALA dveSAdikanA vinAza mATe thAya che, mATe vadhArethI saryuM. nirmamatvano upAya batAve che te nirmamatva nimitte yogI anuprekSA-bhAvanAono Azraya kare. e bhAvanAo nAmathI kahe che
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.55-59 4444 bAra bhAvanAo 1. anityabhAvanA, 2. azaraNa, 3. saMsAra, 4. ekatva, 5. anyatva, 6. azauca, 7 Azrava, 8. saMvara, 9. nirjarA, 10. dharmasvAkhyAtatA, 11. loka, ane 12 bodhibhAvanA. // 55-56 // 'te A pramANe' ema kahIne prathama anityabhAvanAnuM svarUpa batAve che 383 yatprAtastanna madhyAhne yanmadhyAhne na tannizi ' nirIkSyate bhave'smin hI ! padArthAnAmanityatA // 57 // 384 zarIraM dehinAM sarva-puruSArthanibandhanam I pracaNDapavanoddhUta-ghanAghanavinazvaram 385 kallolacapalA lakSmI: saMgamAH svapnasaMnibhAH / 395 // 18 // vAtyAvyatikarotkSipta- tUlatulyaM ca yauvanam // 59 // artha : je padArtho savAre che, te madhyAhnakALamAM nathI. je madhyAhnamAM che, te rAtrimAM nathI. kharekhara, A saMsAramAM padArthonI anityatA dekhAya che. || 57 || sarva puruSArthanA hetubhUta jIvonuM zarIra pracaMDa pavanathI vikharAyelA vAdaLa jevuM vinazvara che. // 58 // saMpatti samudranA mojAM jevI capaLa che, saMyogo svapna jevA che ane yauvana puSkaLa pavanathI UMce pheMkAyelA kapAsa tulya che. // 59 // TIkArtha : je savAre hoya che, te madhyAhne hotuM nathI. madhyAhne hoya, te rAtre hotuM nathI. A bhavamAM ja Ama padArthonI anityatA dekhAya che. dareka dehadhArIone A zarIra sarva puruSArthonuM kAraNa che, paraMtu te zarIra to pracaMDa vAyarAthI vikharAelA meghanI mAphaka nAza pAmavAnA svabhAvavALuM che. pANInAM mojAM sarakhI lakSmI capaLa che. saMgamo svapna jevA che. ane yauvana vaMToLIAe uDADelA rU sarakhuM capaLa che. Ane lagatA AMta2 zlokono artha jaNAve che potAthI ke bIjAthI sarva dizAothI Apattio AvyA ja kare che. yamarAjAnA dAMtanA cokaThAmAM rahelA jaMtuo kaSTathI jIvI rahelA che. cakravartI, IndrAdikanA vajra sarakhA zarIramAM paNa anityatA rahelI che, to pachI keLanA garbha sarakhA asAra zarIravALAonI kathA karavAnI ja kayAM rahI ? je asAra evA zarIramAM rahevAnI IcchA kare che te kharekhara jIrNa, saDI gayelAM sUkAM pAMdaDAMnA banAvelA cADIyA purUSanA zarIramAM rahevA jevI abhilASA kare che. maraNarUpa vAghanA mukha-koTaramAM rahelA zarIradhArIone maMtra-taMtra ke auSadha rakSaNa karavA samartha nathI. vRddhi pAmatA jIvane prathama vRddhAvasthA ane tyAra pachI yamarAjA koLIyo karavAnI utAvaLa kare che. dhikkAra thAo A jIvonA janmone ! yamarAjAne AdhIna A jIvane barAbara jANI levAya to eka koLIyo paNa grahaNa kevI rIte karAya ? pachI pApakarma viSayanI vAta ja kayAM rahI? jema pANImAM parapoTA utpanna thaI thaIne vinAza pAme che, tema kSaNavAramAM ja prANIonAM zarIro utpanna thaI vinAza pAme che. dhanavAna ke daridra, rAjA ke raMka, paMDita ke mUrkha, sajjana ke durjanane ekasarakhI rIte haraNa karavA mATe yamarAjA pravarte che. tene guNomAM dAkSiNya nathI, doSomAM dveSa nathI. jema davAgni araNyone, tema yamarAjA lokono vinAza kare che. kuzAstromAM muMjhAelo tuM evI zaMkA na karIza
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 yogazAstrano gurjaranuvAda ke, koIpaNa upAyathI kAyA Apatti vagaranI thAya. jeo meruparvatane daMDa ane pRthvIne chatrarUpa banAvavA samartha che, teo paNa potAne ke bIjAne mRtyuthI bacAvavA samartha nathI. kIDAthI mAMDI devendra sudhI koIpaNa DAhyo mANasa kadApi ema nahi bole ke, "yamarAjAnA zAsanamAM huM kAlane vaMcana karIza." vaLI buddhizALIo yauvanane paNa anitya ja mAne. kAraNa ke, baLa ane rUpanuM haraNa karanAra vRddhAvasthA tene jarjarita karI nAMkhe che. yauvana vayamAM je kAminIo kAmanI IcchAthI tamArI abhilASA karatI hatI te vRddhAvasthAmAM atyaMta dhUtkAra karatI tamAro tyAga kare che. je dhana ghaNA ja kaleza-pUrvaka upArjana karyuM, bhogavyA vagara rakSaNa karyuM, evuM dhanikonuM dhana kSaNavAramAM nAza pAme che. A dhanane phINanI, parapoTAnI ke vIjaLInI zAnI upamA ApavI ? ke, je dekhatAM ja tarata avazya nAza pAme che. mitro, baMdhuo ke potAnA saMbaMdhIo sAthenA samAgamo paNa viyogavALA ja che. potAno ke bIjAno nAza thAya, vikRti thAya ke apakAramAM viyoga thAya. A pramANe haMmezAM anityatAne vicAranAra AtmA putra mRtyu pAme to paNa zoka na kare. nityatAnA graha-vaLagADavALA mUDha to bhIMta bhAMge to paNa rUdana karavA lAge. A jagatamAM jIvone A zarIra, dhana, yauvana, bAMdhavo vagere mAtra anitya nathI, paraMtu sacetana ane acetana samagra vizva paNa utpatti dharmavALuM hoI anitya che-ema santa purUSo kahe che. te pa7-58-59 // anityabhAvanAno upasaMhAra karatA upadeza Ape che386 ityanityaM jagadvRtaM sthiracittaH pratikSaNam / tRSNAkRSNAhimantrAya, nirmamatvAya cintayet // 60 // artha : sthira cittavALA purUSe A mujaba rAgarUpa kALotarA sApane mATe taMtrataMtra samAna nirmamatAne meLavavA mATe anitya evA jagatanA svarUpanuM pratikSaNa ciMtavana karavuM joIe. || 60 || TIkArya : A pramANe sthira cittavALo banI nirmamatva meLavavA mATe dareka kSaNe jagatanuM anitya svarUpa ciMtave, nirmamatva kevuM? te kahe che- tRSNA eTale rAga, te ja kALo sarpa, tenA mATe maMtra-samAna evuM nirmamatva. 60 anityabhAvanA kahI. have azaraNabhAvanA kahe che387 indropendrAdayo'pyete yanmRtyoryAnti gocaram / / maho ! tevata : zaraSaH zarIriUTIK ? | gha | artha : aho ! indra vAsudevAdi saghaLAya je mRtyune vaza thAya che, te mRtyuno bhaya pedA thAya tyAre jIvone zaraNarUpa koNa ? | 61 || TIkArtha H Indra, vAsudeva, devatAo, manuSyo vigerene mRtyune AdhIna thavuM paDe che. A kAraNathI aMtasamaye jIvone koNa zaraNabhUta thAya? arthAt Indra sarakhAne paNa maraNa samaye koI zaraNabhUta thatuM nathI. || 61 // tathA 388 piturmAtuH svasurdhAtu-stanayAnAM ca pazyatAm / __ atrANo nIyate jantuH, karmabhiryamasadmani // 62 // artha: A azaraNa AtmA karmo dvArA pitA-mAtA-bhaginI-brAtA ane putronAM dekhatAM ja yamarAjAnAM
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.60-64 397 gharamAM laI javAya che. || 62 // TIkArtha : pitA, mAtA, bahena, bhAI ke putrano anAdara karIne zaraNavagarano jIva zubhAzubha karma vaDe yamarAjAne tyAM laI javAya che. lokonI vAta pramANe Ama bolAya che. vAstavika to caturgatirUpa saMsAramAM potAnA karmanA anusAra te te gatimAM laI javAya che. || 62 / tathA389 zocanti svajanAnantaM nIyamAnAn svakarmabhiH / neSyamANaM tu zocanti nAtmAnaM mUDhabuddhayaH // 63 // arthaH mUDha buddhivALA manuSyo sva-karmo vaDe mRtyu avasthAne pAmatA svajanono zoka kare che, paraMtu sva-karmathI mRtyu pAmanArA potAnA AtmAno zoka nathI karatAM. / 63 // TIkArtha : mUDha buddhi manuSyo potAnAM karmo vaDe aMta (mRtyu) tarapha laI javAtA svajanono zoka kare che, paraMtu bhaviSyamAM potAne te tarapha laI javAze, teno zoka karatA nathI. / 63 / 390 saMsAre duHkhadAvAgni-jvalajjvAlAkarAlite / vane mRgArbhakasyeva, zaraNaM nAsti dehinaH // 64 // artha : vanamAM rahelA haraNanA baccAnI jema duHkha-dAvAgninI baLatI jvALAothI bhayaMkara evA A saMsAramAM jIvone koInuM zaraNa nathI. | 64 || TIkArtha : duHkharUpI dAvAgninI javAlAothI bhayaMkara evA saMsArarUpI vanamAM mRgabaccAMnI mAphaka jIvane koInuM zaraNa nathI. mRgabALaka eTalA mATe kahyuM ke, siMha mRgalAnA ToLAmAMthI bhoLA bALakane kheMcI jAya, tyAre koI paNa tene zaraNa banI bacAvI zakatuM nathI. azaraNabhAvanA jaNAvI. AMtara zlokono bhAvArtha kahevAya che : aSTAMgabhedavALuM Ayurveda, jIvana ApanAra auSadhio, mRtyuMjaya Adi maMtro vaDe mRtyuthI koI bacAvI zakAtuM nathI, cAre bAju khullI taravAranuM pAMjaruM taiyAra karyuM hoya, ane caturaMga senA vIMTaLAIne rakSaNa karatI hoya, evo rakSAelo rAjA paNa raMkanI mAphaka baLAtkArathI yamasevako vaDe kheMcIne laI javAya che. pANInA madhyabhAgamAM rahelA staMbhanA upalA bhAgamAM rAkhelA pAMjarAmAM surakSita rAkhelA rAjAnA priyaputrane mRtyu kheMcI jAya, pachI bIjAnI vAta kayAM karavI ? sagara cakravartInA sAThahajAra putrone zaraNarahitapaNe jvalanamabhadeve tRNamAphaka kSaNavAramAM sAmaTA bALI nAkhyA ! yamasarakhA pAlake skaMdakAcAryane jakaDIne temanA pAMcaso ziSyone AcAryanA dekhatAM ja ghANImAM pIlIne mArI nAkhyA ! tyAre teone koI zaraNabhUta na thayuM. jema pazuo mRtyuno pratikAra jANatA nathI, tema paMDita thavA chatAM paNa mRtyuno pratikAra jANatA nathI, tevI mUDhatAne dhikkAra ho ! keTalAka evA parAkramI hoya che ke, mAtra eka taravArathI pRthvIne niSphaTaka banAve che, paraMtu tevA paNa yamarAjAnI bhUkuTInI bhayaMkara racanAthI bhaya pAmI mukhamAM AMgaLI karaDe che ! IndramahArAjAe paNa jene nehathI bheTIne potAnA ardhAsane besADayA, evA zreNikarAjA paNa zaraNa vagaranA thaI na sAMbhaLI zakAya tevI kharAba dazAne pAmyA. asidhArA sarakhA vrata pAlana karanArA munio, ke jeo jIvanamAM pApa karatA nathI, pavitra hovA chatAM paNa teo maraNano pratikAra karavA samartha nathI. kharekhara, A jagata zaraNa vagaranuM, arAjaka, nAyaka vagaranuM che. teno koI pratikAra karI zakatuM
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 yogazAstrano gurjarAnuvAda nathI ane yamarAkSasa vaDe teno koLIyo thayA kare che. vaLI, je dharma pratikAra gaNAya che, te paNa maraNano pratikAra nathI, te zubha gati ApanAra ke zubha gatino kartA gaNAya che. A pramANe niHzaMkapaNe brahmAthI mAMDI kIDA sudhInA tamAma jIvovALA AkhA jagatano koLIyo karato traNe lokamAM bhayaMkara evo yamarAjA koI prakAre thAkato nathI. AnA pratikAra kAryamAM Indra paNa samartha nathI. kharekhara, azaraNa evuM AkhuM jagata tenAthI parezAna thayuM che. azaraNabhAvanA kahI / 64 || have traNa zlokothI saMsArabhAvanA kahe che___391 zrotriyaH zvapacaH svAmI, pattirbrahmA kRmizca saH / / saMsAranADhya naravat saMsArI datta ! gheete che | artha : vedavettA, cAMDAla, svAmI, sevaka, brahmA ane kIDAnA bhavane pAmato te saMsArI AtmA saMsAranATakamAM naTanI jema vividha ceSTA kare che / 65 / TIkArtha : vividha yonimAM rakhaDavuM, te rU5 nATaka. saMsArIjIva vividha ceSTA karIne naTanI mAphaka nATaka kare che. veda-pAragAmI brAhmaNa hoya te cAmaDAM cUMthanAra caMDALa thAya che, svAmI hoya te sevaka ane brahmA e kRmirUpe thAya che. jema nATakIyo judA judA veza bhajave che, tema vicitra karma-upAdhithI brAhmaNAdikane kahelI sthiti anubhavavI paDe che. paramArthathI tenuM rUpa tevA prakAranuM nathI || 65 | tathA392 na yAti katamAM yoni, katamAM vA na muJcati / saMsArI karmasambandhA-davakrayakuTImiva // 66 // artha : saMsArI jIva karmanA saMbaMdhane kAraNe bhADUtI jhuMpaDAnI jema kaI yonimAM jato nathI ane kaI yonine mUkato nathI ? || 66 | TIkArtha : saMsArI jIva A saMsAramAM ekendriyAdika corAzI lAkha yonimAMthI kaI yonimAM nathI gayo? ane teNe kaI yonino tyAga karyo nathI ? arthAt sarvayonimAM gayo che ane te choDI che. tevA prakAranA karma-saMbaMdhathI bhADAnI jhUMpaDI mAphaka. tevA prakAranA koI upayoga-kAraNe gRhastha eka jhuMpaDI bha rAkhe. jarUra na hoya tyAre te choDI de ane bIjAmAM praveza kare. ema niyata karmanA upayoga mATe eka yonimAM jIva praveza kare ane tevAM karmane bhogavyA pachI tene choDI de ane bIjI yoni pakaDe, pharI teno tyAga kare, paNa koI niyata yoni pakaDI rAkhI zakato nathI. || 66 || tathI 393 samastalokAkAze'pi nAnArUpaiH, svakarmataH / vAlAgramapi tannAsti yanna spRSTaM zarIribhiH // 67 // artha : jIvoe sva-karmanA yoge aneka rUpa vaDe sarva lokAkAzamAM te koI vAlAjha-sUkSma vALa jeTaluM sthAna nathI ke jene sparza na karyo hoya. / 67 | TIkArtha : samagra caudarAja lokAkAzamAM vAlAjha jeTalo paNa pradeza nathI, jene jIvoe judAM judAM potAnAM karmathI prApta karelAM zarIro vaDe janmatAM ane maratAM sparza karyo na hoya.
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.65-67 399 ahIM AkAza be prakAranuM lokAkAza ane alokAkAza. jemAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIva ane pudgalono saMbhava che, te lokAkAza ane te sivAyanuM alokAkAza. kahevuM che ke- "dharmAstikAya Adi dravyonI vRtti je kSetramAM hoya, te dravyasahita loka kahevAya ane ethI viparIta, te aloka kahevAya', sUkSma bAdara, pratyaka, sAdhAraNarUpa ekendriyanA bhedothI tathA be, traNa, cAra, pAMca IndriyavALA judA judA bhedavALA jIvo, potAnA karmathI, nahi ke IzvarAdikanI preraNAthI samagra lokAkAzane janma-maraNa dvArA sparza karyo che. bIjAo kahe che ke "ajJAnI jIva potAnA sukha-duHkhanA viSayamAM asamartha che, tethI IzvaranI preraNAthI svargamAM ke narakamAM jAya che' (mahAbhArata 31-27) temAM IzvaranI preraNA jo karmathI nirapekSa mAnavamAM Ave, to vizvanuM vividharUpa vilaya pAme. karmanI sApekSatA mAnIe to IzvaranI asvataMtratA ke niSphaLatA thAya. karmo ja mAtra preraka che, vacamAM IzvaranI zI jarUra che ? vitarAgastotra 7pa mAM ame kaheluM ja che ke, "karmanI apekSAe kartA jo Izvara mAnIe, to te amArI mAphaka svataMtra nathI ane jagatanuM vaicitrya karmathI svIkArIe to pachI vacce e zikhaMDI (napuMsaka)nuM zuM prayojana che ? ahIM AMtarazlokono bhAvArtha kahevAya che :nArakIgatinAM duHkho ghaNA bhAge jemAM ghaNAM du:kho rahelAM che. karmanA saMbaMdhathI pIDA pAmatA saMsArI jIvonA nArakI, tiryaMca, manuSya ane devatArUpa cAra bhedo kahelA che. prathamanI traNa narakamAM uSNavedanA, bAkInI cAramAM zItavedanA, cothImAM zIta ane uSNavedanA, nArakInA jIvone A pramANe kSetrathI utpanna thayeluM duHkha hoya che. uSNa ane zIta vedanAvALI narakamAM kadAca jo lohano parvata paDe, to te bhUmi sudhI pahoMcyA pahelAM ja ogaLI ke vikharAI jAya. vaLI nArakInA jIvo mAMhomAMhe eka-bIjAne duHkhanI udIraNA kare che, temaja paramAdhArmika devo vaDe duHkha apAtA te jIvo traNa prakAranA du:khanI pIDA pAmatA narakamRthvImAM vAsa kare che. kuMbhIyaMtramAM utpanna thayelA te nArakI jIvone te asuro baLAtkArathI nAnA dvAramAMthI sIsAnI saLI mAphaka bahAra kheMcI kADhe che. dhobIo jema zilApITha upara kapaDAne jhIMke, tema paramAdhAmIo hAtha, paga vagere pakaDIne vajana kAMTAvALI zilA upara aphALe che. jema karavata vaDe lAkaDAM vidAraNa karAya, tema bhayaMkara karavatathI te nArakIone devo vidAre che. tema ja jema tala pIsIne ghANImAMthI tela kaDhAya, tema yaMtrothI te jIvone pIle che. tRSAthI pIDAtA temane bicArAne vaLI tapAvelA sIsA ke tAMbAnA rasa vahetI vaitaraNI nadImAM vahevaDAve che. taDakAmAM dAjhatAM chAMyaDAmAM javAnI abhilASA kare, to asivanamAM chAMyaDAmAM pahoMcatAM ja uparathI talavAranI dhAra sarakhAM pAMdaDAM paDavAthI temanA zarIranA tala sarakhA sekaDo TukaDA thaI jAya che. pahelAnA bhavomAM pArakI strI sAthenA ramaNa-prasaMgo yAda ApIne vaja kAMTAvALI zAlmalI vRkSanI DALIo tathA tapAvelI loha-pUtaLIo sAthe AliMgana karAve che. pahelAnAM mAMsa khAvAnA prasaMgo yAda ApIne tathA madirA-vyasananI lolupatA jaNAvIne temane potAnAM aMgomAMthI mAMsa kApIne khavaDAve che tathA tapAvelA sIsAnA rasanuM pAna karAve che. aMgArAmAM zekAvuM, daDA mAphaka chALavuM, mahAzULImAM bhoMkAvuM, kuMbhIpAkanI vedanA, ukaLatA telamAM taLAvuM, garama retImAM pANI mAphaka bhuMjAvu ItyAdika satata vedanAo parAdhInatAe pApakarmI AtmAone narakamAM raDatAM raDatAM anubhavavI paDe che. bagalA, kaMkapakSI ItyAdi hiMsaka pakSIo temanAM zarIrane chinna-bhinna karI nAkhe che, AMkha vigere Indriyo paNa kheMcI kADhe che, temanA chUTA paDelA zarIranA avayavo pAchA bhegA maLI jAya che A pramANe mahAduHkhathI haNAelA sukhanA aMzathI varjita jIvo tetrIsa sAgaropama jeTalo lAMbo kALa narakamAM pasAra kare che.
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 yogazAstrano gurjarAnuvAda tiryaca-gatinAM duHkho tiryaMca gati pAmelA keTalAka ekendriyamAM pRthvIkAyapaNuM pAme che. haLa vagere zastrothI khodAvuM, hAthIothI, ghoDAothI cagadAyuM, jaLa-pravAhathI bhIMjAvuM, davAgnithI baLavuM, lavaNa, khaTAza, mUtrAdika jaLathI vyathA pAmavI. tathA lavaNajaLamAM tathA ukaLatA pANImAM kaDhAvuM, kuMbhAra vagere nIbhADAmAM agnithI pakAve, tyAre ghaDA, IMTa, tAvaDI vagere rUpamAM pakAvuM, kAdavarUpa banatAM tene bhIMtamAM caNI levAya che. keTalAka puthvIkAya, jevA ke hIrA, ratna, pAnAM vagerene sarANa para ghasAvuM paDe che. mATInI kaDalImAM savarNane gALe tyAre agnimAM dAjhavuM paDe. tema ja sakhata pattharone TAMkaNAthI vidArAvuM paDe ane nadInA pUrathI parvatone bhedAvuM paDe che. apUkAyapaNuM pAmIne sUryanAM uSNa kiraNomAM tapAvuM paDe, himamAM barapha banI thIjAvuM paDe, dhULamAM zoSAvuM paDe, khArAM, khATAM, vijAtIya jaLa paraspara ekaThAM thavAthI tathA hAMDalImAM raMdhAIne ane tRSAvALAo vaDe pIvAthI apakAya jIvo mRtyu pAme che. agnipaNuM pAmelA jIvone jaLAdikathI olavAvuM, ghaNa AdithI kUTAvuM, IndraNAdikathI baLavuM ItyAdika agnikAyanI vedanA che. vAyukAyapaNAne tA jIvo vIMjaNA-paMkhAdikathI haNAya che, zIta uSNa Adi dravyonA yogathI kSaNe kSaNe mRtyu pAme che. judI judI pUrvAdi dizAonA sarve vAyukAyanA jIvo paraspara ekaThA thavAthI virAdhanA pAme che mukha, nAsikA AdinA vAyuvaDe virAdhanA thAya che, tathA sarpAdikathI pAna karAya che. kanda vagere dasa prakAranuM vanaspatipaNuM pAmelA ekendriya jIvo chedAvuM, bhedAvuM, agninA yogathI raMdhAvuM, sukAvuM, pIlAvuM, anyoanya ghasAvuM, kSArAdikathI dajhAvuM-baLavuM ane khAnArA vaDe AhArarUpa banavuM, sarva avasthAmAM khavAvuM, bhujanArA vaDe bhuMjAvuM, dAvAnalathI rAkhoDArUpa banavuM, nadI-pravAhathI mULamAMthI ukhaDI javuM, sarva vanaspatio sarva jIvone bhojanarUpa bananArI che, tethI sarva prakAranAM zastro vaDe haMmezAM kaleza-paraMparA anubhave che. beIndriyapaNAmAM paNa tapavuM paDe che, porAo pANI sAthe pIvAya che, kRmio paga vaDe hUMdAya che, cakalA, kUkaDAdika vaDe bhakSaNa karAya che. zaMkhAdika khodI naMkhAya che ane jaLo nIcovAya che, auSadha vigerethI peTanAM karamIyAM Adine pADIne mArI naMkhAya che traNaIndriyapaNuM pAmelA jIvo jU, mAMkaDa Adika masaLAvuM, zarIrathI dabAI javuM, taDakAmAM tapavuM, uSNajaLamAM dAjhavuM, kIDIo pagathI caMpAya, agara sAvaraNIthI sApha karatAM kacarA sAthe vaLAvuM, na dekhAya tevA kuMthuA AdIne Asana AdithI cagadAI javuM paDe che ItyAdi vedanA ane maraNa-duHkha anubhavavAM. cAraIndriyavALA jIvo jevA ke madhamAkho, bhamarA AdIne madha bhakSaNa karanArAo lAkaDI,DhephAM vigerethI tADana karI virAdhanA kare che, tADanA paMkhA AdikathI DAMsa, macchara Adikane tADana kare che. tathA gIrolI, godhA Adi mAkha, maMkoDA AdinuM bhakSaNa kare che, paMcendriya jaLacara jIvo utsukatAthI eka-bIjAne matsyagalAgala nyAye khAI jAya che tathA mAchImAro jALamAM pakaDe che ane bagalAo mAchalIone gaLI jAya che. cAmaDI ukheDIne, tenA mAMsanI vAnagIo banAvI khAya che ane carabInA arthIo temAMthI carabI kADhI le che. sthaLacaramAM utpanna thayelA nirbaLa mRgalA vagere baLavAna siMha AdithI mAMsa khAvAnI IcchAthI mArI naMkhAya che. zikAra karavAnA vyasanIo temAM Asakta banelAM, keTalAka krIDAnA zokhathI, keTalAka mAMsanI IcchAthI tevA tevA upAyo karIne aparAdha vagaranA te prANIonI hiMsA kare che. A bicArA sthaLacara pazuo bhUkha, tarasa, ThaMDI, tApa, atibhAra uMcakavo, cAbuka, aMkuza, paroNI AdinI vedanA ane mAra sahana kare che. AkAzamAM uDanArA pakSIo tetara, popaTa, pArevA, cakalA vigere sIMcANA, bAja, gIdha Adika mAMsabhakSI pakSIothI bhakSaNa karAya che. mAMsalubdha kasAIo, zikArIo vividha upAyothI ane prapaMcathI vividha vedanAo karavA vaDe teone
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.67 401 pakaDe che ane haNe che. A bicArA rAMkaDA tiryaMcone jaLa, agni, zastrAdithI thanArA bhaya sarva bAjuthI hoya che, temanA potapotAnA karmabaMdhanA kAraNabhUta keTalAkanuM varNana karavuM ? manuSyagatinAM duHkho manuSyapaNAmAM anAryadezamAM utpanna thayelA prANIo tevAM tevAM pApakarmo kare che, je bolavAM paNa zakaya nathI. AryadezamAM janmavA chatAM paNa cAMDAla, bhaMgI ane kasAIo pApakarmo kare che ane duHkho anubhave che. AryavaMzamAM utpanna thayelA hovA chatAM paNa anAryanI ceSTA karanArA, duHkha, dAriye, durbhAgyathI baLI-jhaLI rahelA duHkha bhogave che. pArakI saMpattithI potAnI saMpatti ochI dekhIne pArakI gulAmI karavAthI manamAM dUbhAtA mAnavIo duHkhethI jIve che. roga, vRddhAvasthA, maraNAdi duHkhothI gherAyelA nIcakarma karavAthI kadarzana pAmelA tevA tevA prakAranI dayAmaNI duHkha-dazA pAme che. vRddhAvasthA, roga, maraNa, gulAmI tevA duHkha karanArA nathI, jeTalo narakAvAsa jevo garbhAvAsa che. yoniyaMtramAMthI jyAre bahAra nIkaLe che, te samaye je duHkhAnubhava thAya che, te kharekhara garbhAvAsanA duHkha karatAM paNa anaMtagaNuM duHkha che. bALapaNamAM mUtaramAM ane viSTAmAM ALoTavAnuM, yauvanamAM maithunanI ceSTAo ane vRddhAvasthAmAM zvAsa, dama, udharasa, AdithI A jIva lajjA pAmato nathI. prathama vayamAM viSTAno bhuMDa, pachI madanano gadheDo, pachI gharaDo bela-A purUSa te kadApi purUSa hoto nathI ! A mUrkha manuSya bAlyakALamAM mAtAnA mukha tarapha najara karanAro, yauvanamAM yuvatInAM mukha jonAro ane vRddhabhAvamAM putrAdikanAM mukha jonAro thAya che, paraMtu kadApi aMtarmukha-Atma-sanmukha thato nathI. dhananI AzAmAM vyAkuLa banelo A jIva nokarI, khetI, vepAra, pazupAlana Adi kAryamAM potAno janma niSphaLa banAve che. koIka vakhata corI, koI vakhata jugAra, koI vakhata nI sAthe durjanatA karavI, vagere A manuSyone pharI bhava-bhramaNanAM kAraNo sevavAM paDe che. sukhI thayo hoya to kAmavilAsamAM, du:khIpaNAmAM dainya ane rudana karavAmAM, mohabdha purUSo potAno janma pasAra kare che. paraMtu temane dharmakArya sujhatuM nathI. kSaNamAM anaMtakarma-samUhano kSaya karavA samartha manuSyapaNuM prApta karIne pApI AtmAo pApo kare che. jJAna, darzana ane cAritrarUpa traNa ratnonA AdhArabhUta manuSyapaNuM pAmIne kharekhara suvarNanA bhAjanamAM surAnI upamAvALA pApakarmane seve che. saMsAra-samudramAM rahelA jIve koI prakAre mahAmuzIbate dhUMsaruM ane khIlInA yoga mAphaka ciMtAmaNiratnathI adhika manuSyapaNuM meLavyuM, paraMtu te kAgaDo uDADavA mATe pheMkelA ratnanI mAphaka hArI jAya che. svarga ane mokSanI prAptinA asAdhAraNa kAraNarUpa manuSyapaNuM pAmavA chatAM paNa narakAdikanI prAptinA upAyabhUta kAryo karavA mATe manuSya taiyAra thAya che. anuttaravimAnavAsI devatAo paNa je manuSyagati mATe prayatna-pUrvaka AzA rAkhe che, paraMtu pApI manuSyo te manuSyapaNAno pApamAM ja upayoga kare che. narakanAM duHkha parokSa che, narajanmamAM to pratyakSa che, teno prapaMca vistArathI kevI rIte varNavavo ? devagatinAM duHkho zoka, krodha, viSAda, IrSA, dainya AdithI haNAelI buddhivALA devomAM paNa du:khanuM sAmrAjya vartI raheluM che. bIjAnI moTI samRddhi dekhIne pUrvajanmamAM upArjana karela alpa sukRta jANIne devo lAMbA kALa sudhI teno zoka kare che. bIjA baLavAne pAcho pADayo hoya, teno pratikAra karavA mATe asamartha thayo hoya, tyAre tINa krodha-zalyathI haNAelo manamAM niraMtara dubhAyA kare che ke meM AgaLa kaMI sukRta karyuM nathI, tethI
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 yogazAstrano gurjarAnuvAda ahi hukama uThAvanAra sevaka deva thayo ane bIjAonI vadhAre vadhAre samRddhi dekhI devo viSAda pAme che. bIjA devonAM vimAno, devIo, ratno ane upavanonI saMpatti dekhIne AkhI jIMdagI sudhI saLagatI IrSyA-agninI jvALAothI zekAyA kare che. "hA, prANeza ! he deva ! mArA para prasanna thAva' ema gagadAkSare bIjAthI lUMTAyA hoya ane sarva samRddhi gumAvI hoya, tyAre dInavRttivALA karagare che. te kAMdarSika Adi devoe puNyathI svarga prApta kareluM hovA chatAM paNa kAma, krodha ane bhayathI pIDA pAmatA svasthatAne pAmatA nathI. te devalokamAMthI cyavI javAnAM cihno dekhIne vilApa kare che ke, have ahIMthI vilaya pAmI kayAM garbhamAM sthAna pAmIzuM ? te A pramANe- kalpavRkSamAM utpanna thayelI, kadI nahIM karamAtI evI puSpamALA devonA vadana-kamaLa sAthe ja karamAvA mAMDe che. hRdaya sAthe samagra saMdhi-baMdhano DhIlAM paDe che ane mahAbaLavALAthI paNa na kaMpe tevA kalpavRkSo dhrUjavA mAMDe che, akAla-samaye svIkArelI priyAnI sAthe ja jANe hoya tevI zobhA ane lajjA guno karelA devatA mAphaka choDIne cAlI jAya che vastronI nirmaLa zobhA kSaNavAramAM malina banI jAya che. akasmAta phelAtA zyAma meghavaDe jema AkAza, tema pApavaDe nisteja banI jAya che. je dInatA vagaranA hatA, te dInatAyukta, nidrA vagaranA paNa nidrAyukta, mRtyakALa kIDIone pAMkha Ave tema dInatA ane nidrAno Azraya kare che, nyAya dharmanuM ullaMghana karIne viSayomAM atirAga karanArA thAya che ane yatnapUrvaka karavAnI IcchAvALA apathyane paNa Icche che. bhAvi durgati thavAnI che ane tenI vedanAmAM vivaza banelA mAphaka nIrogI hovA chatAM paNa sarva aMgonA ane upAMgonA sAMdhAo tUTe che, akasmAt padArtha samajavAnI paTubuddhi paNa cAlI jAya che ane bIjAnI saMpattino utkarSa dekhavA mATe paNa asamartha banI jAya che. have bhAvamAM garbhAvAsanuM duHkha AvavAnuM che, tenA bhayathI hoya tema potAnAM aMgone kaMpAvato bIjAne paNa bIvaDAve che. potAnAM cyavananAM nizcita lakSaNo jANIne aMgArAne AliMgana karavA mAphaka vimAnamAM, naMdanavanamAM ke vAvaDImAM kayAMya paNa rati prApta karato nathI. hA priyA ! hA mArAM vimAno ! hA vAvaDIo ! hA kalpavRkSo ! mArUM daiva haNAyA pachI ane tamAro viyoga thayA pachI pharI tamane kayAre dekhIza? aho ! amRtavRSTi sarakhuM hAsya, aho ! amRta sarakhA lAlahoTha, aho ! amRta jharanArI vANI, amRtamaya vallabhA ! hA ! ratnonA ghaDelA staMbho, hA ! maNijaDita kuTimatala, hA ! ratnamaya vedikA, have tame kono Azraya karazo ? hA ! ratna-pagathIyAvALI, kamaLo ane utpalothI zobhAyamAna evI A pUrNa vAvaDIo konA upabhoga mATe thaze? he pArijAta! mandAra ! saMtAna ! haricaMdana ! kalpavRkSo ! tame sarva paNa mane choDI dezo ? are re ! strInA garbhAvAsarUpa narakamAM parAdhInapaNe mAre vAsa karavo paDaze ! are re ! tyAM paNa vAraMvAra azuci rasano AsvAda karavo paDaze ! are re ! jaTharAgninI sagaDImAM zekAvA rUpa duHkha mArAM karelAM karmathI mAre bhogavavuM paDaze ! ratinA nidhAna sarakhI te te devAMganAo kayAM ! ane azuci jharatI bIbhatsa mAnuSI strI kayAM ! A pramANe devatAo devalokanI vastuone yAda karI karIne vilApa kare che ane tema karatAM kSaNamAM dIvA mAphaka olavAI jAya che. A pramANe cAre gatimAM rahelA saMsArI jIvone ahIM saMsAramAM sukhano chAMTo paNa nathI. eTaluM ja nahI, paraMtu kevaLa mAnasika ane zArIrika atizaya duHkha ja che, ema samajIne mamatAne dUra karavA mATe satata zuddhAzayathI jo tame bhavanA bhayane uccheda karavA taiyAra thayA hoya to saMsArabhAvanAnuM dhyAna karo. saMsAra-bhAvanA kahI. che 67 | have ekatva-bhAvanA kahe che -
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.68-69 394 eka utpadyate jantu - reka eva vipadyate I karmANyanubhavatyekaH, pracitAni bhavAntare 5 68 // artha : jIva ekalo ja utpanna thAya che, ekalo ja mRtyu pAme che ane bhavAMta2mAM ekaThA karelA karmone ekalo ja anubhave che sahana kare che. II 68 || - 403 TIkArya : A saMsAramAM koInI sahAya vagara A jIva ekalo ja zarIranA saMbaMdhano anubhava kare che. ekalo ja zarIrano viyoga eTale mRtyu pAme che. pUrve pote bAMdhelAM jJAnAvaraNIyAdi karmo pote ekalo ja bhogave che. bhavAMtaramAM ema kahyuM, te upalakSaNathI samajavu. kAraNa ke A janmamAM karelAM karma A janmamAM paNa bhogavavAM paDe che. bhagavaMte kaheluM che ke, 'paralokamAM karelAM karmo AlokamAM bhogavAya che, tathA AlokamAM karelAM karmo paNa AlokamAM bhogavAya che' ! 68 // tathA 395 anyaistenArjitaM vittaM bhUyaH sambhUya bhujyate 1 sa vejo noke, vijJayate ninamaMmiH 5 61 // artha : te jIve meLaveluM dhana bIjAo bhegA thaIne bhogave che, paraMtu te ekalo ja narakanA khoLAmAM potAnA karmonA udayathI kleza pAme che. || 69 | TIkArtha : mahAAraMbha ane parigrahAdithI upArjana karela dhanano, saMbaMdhI, baMdhuo, nokaro Adi ekaThA thaI bhogavaTo bhAga-vaheMcaNI Adi kare che ane pApa karIne dhana upArjana karanAra ekalo (dhana bhogavanAra loka sivAyano) narakamAM potAnA karelAM pApakarmathI du:kho bhogavIne kleza anubhave che. AMtarazlokono bhAvArtha duHkha-dAvAnaLathI bhayaMkara vizALa bhava-araNyamAM karmAdhIna A ekalo jIva rakhaDapaTTI kare che. bhale baMdhu Adi saMbaMdhIo jIvanA sahAyako thatA nathI, paraMtu sukha-duHkhano anubhava ApanAra A zarIra to sahAyaka che ne ? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke, A kAyA AgalA bhavamAM sAthe AvatI nathI ke bhavAMtaramAM sAthe jatI nathI, to pachI A aNagamatI rIte bheTI gayelI kAyA sahAyaka kevI rIte thAya? dharma ane adharma e be to najIkanA sahAyako che, evI jo tamArI mati hoya to A vAta satya nathI, kAraNa ke, mokSamAM dharma ke adharmanI sahAyatA nathI. tethI zubhAzubha karma karato jIva ekalo ja saMsAramAM paribhramaNa kare che ane te karmane anurUpa zubhAzubha phaLa bhogave che tathA anuttara evI mokSalakSmI ekalo ja grahaNa kare che. tyAM koI saMbaMdha hoto nathI. je bhavamAM thanArUM duHkha, temaja mokSamAM thanArUM sukha te ekalo ja bhogave che temAM koI sahAyaka hotuM nathI. jema taranAra ekalo hoya to moTA samudrano te kSaNavAramAM pAra pAmI jAya che, paNa hRdaya, hAtha, paga Adi ekaThA karI joDI rAkhelA hoya, agara sAthe bIjo parigraha rAkhyo hoya to pAra pAmI zakato nathI. tevI ja rIte dhana, deha AdithI vimukha banelo svastha ekalo bhava-samudrano pAra pAmI jAya che. ekalo pApa karavAthI narakamAM paDe che. puNya karanAra svargamAM ekalo jAya che ane puNyapApanA samUhano kSaya thavAthI mokSe paNa ekalo ja jAya che. Ama samajIne lAMbA kALa sudhI nirmamatva meLavavA mATe ekatva nAmanI bhAvanAnuM dhyAna karo. ekatva-bhAvanA kahI.. || 69 ||
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 yogazAstrano gurjaranuvAda have anyatvabhAvanA kahe che. ___396 yatrAnyatvaM zarIrasya vaisadRzyAccharIriNaH / dhanabandhusahAyAnAM tatrAnyatvaM na durvacam // 70 // artha : jemAM asamAnatAnA yoge AtmAthI deha bhinna che te yuktimAM dhana-baMdhu-mitro Adi paNa AtmAthI anya che, ema kahevAmAM duSTatA nathI. | 70 || TIkArtha : jyAM zarIra ane jIvanuM AdhAra-Adheya, mUrta-amUrta, acetana-cetana, anitya-nitya, bIjA bhavamAM agamana-gamana vaDe karIne judApaNuM che, to pachI dhana, baMdhu, mAtApitA, mitro, sevako, patnI, putro e judA che-ema bolavuM e khoTuM kathana nathI. kahevAno bhAva e che ke, jo sAthe rahenAra zarIra yuktithI juduM svIkAryuM, pachI dhanAdika padArtho judA svIkAravAmAM harakata AvatI nathI | 70 || anyatva-bhAvanAthI mAtra nirmamatva phaLa che, ema nathI, paraMtu bIjuM paNa phaLa che, te kahe che - 397 yo dehadhanabandhubhyo, bhinnamAtmAnamIkSate / kva zokazaGkanA tasya, hantAtaGka: pratanyate // 71 // " artha : je purUSa AtmAne deha-dhana-baMdhu vagerethI bhinna mAne che, tene zoka-zaMku saMtApa kyAMthI Ape ? || 71 che. TIkArtha : je vivekI AtmA vivekanA ajavALAthI deha, dhana ane svajanothI AtmAne bhinna svarUpe dekhe che, te AtmAne zokanI phAcara pIDA karatI nathI. ahIM AMtara zlokono bhAvArtha anyatva eTale bheda, jemAM visamAnatA hoya, te AtmA ane deha, dhana, svajanAdikanI sAkSAt pratIti thAya che. zaMkA karI ke dehAdika padArtho IndriyathI jANI zakAya che ane AtmA-anubhavaviSayaka che, to pachI tenuM ekapaNuM kevI rIte ghaTI zake ? jo AtmA ane deha Adi bhAvonuM anyatva spaSTa che, to dehamAM mahArAdi vAgavAthI AtmA kema pIDA pAme che? satya vAta che. jemane zarIrAdimAM bhedabuddhi vartatI nathI, teone dehamAM prahAra vAgavAthI AtmapIDA anubhavAya che. paraMtu jeo deha ane AtmAno samyapha prakAre bheda mAne che, teone dehamAM prahAra vAge, to paNa AtmA pIDA pAmato nathI. dUdhapAkamAM loDhAno tavetho pharato hoya, paNa te svAda cAkhI zakato nathI, tema chellA tIrthaMkara paramAtmAne bAra varasamAM ghaNA upasargo, zArIrika pIDAo thaI, chatAM teo AtmA ane dehano bheda jANanAra hovAthI temanA AtmAne pIDA thaI nathI. namirAjA dhana ane AtmAno bheda jANanAra hatA. tethI nagara baLatuM hatuM, tyAre Indrane kahyuM ke, "mithilA nagarIno dAha thavA chatAM mAruM kaMI paNa baLatuM nathI." bhedajJAnavALo AtmA pitAnA duHkhamAM paNa duHkha pAmato nathI jyAre bhedajJAna vagarano AtmA nokarane duHkha thAya ane temAM AtmIyatA hoya to AtmIya abhimAnanA yoge muMjhAya che. putra paNa potAno nathI, pArako ja che ane sevakane svakIya tarIke svIkAre to tenA upara putrAdhika prIti thAya che. ahIM rAjabhaMDArI pArakuM dhana bAMdhIne dhAraNa kare che, tema pArakA padArthamAM mArApaNAnI buddhino Azraya karanArA he bhavyAtmAo ! tame A vastuno viveka karo ane avaLI bhAvanAno tyAga karI mamatA chedanAra anyatva-bhAvanAnuM satata sevana karo. anyatva bhAvanA kahI. ||. 71 ||
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.70-73 have azuci-bhAvanA kahe che 398 rasA'sRgmAMsamedo'sthi-majjAzukrAntravarcasAm 405 1 azucInAM padaM kAyaH zucitvaM tasya tat kutaH ? // 72 // artha : rasa, lohI, mAMsa, meda, hADakAM, majjA, zukra, AMtaraDA, viSTArUpI azucInA sthAnabhUta zarIra che to pachI te zarIranuM pavitrapaNuM kyAMthI ? // 72 // TIkArtha : khAdhelA-pIdhelA AhAra-pANInA pariNamana thavAthI thayelo rasa, rasamAMthI thayeluM lohI, lohImAMthI thayeluM mAMsa, mAMsamAMthI taiyAra thayelI carabI, medamAMthI thayelAM hADakAM, medamAMthI hADakAM thAya che, majjAthI vIrya, AMtaraDAM, viSTA A sarva azuci padArthonuM sthAna hoya to kAyA che. te kAyAnI pavitratA keTalI hoya ? arthAt kAyAnI bIlakula pavitratA nathI. || 72 || jeo kAyAmAM pavitratA mAnanArA che, tene Thapako ApatA kahe che 399 navastrota: sravadvisra- rasaniH syandapicchile 1 dehe'pi zaucasaGkalpo, mahanmohavijRmbhitam // 72 || artha : netra-kAna-nAka-mukha-gudA ane liMga A 9 azuddhi jharanAra dvA2omAMthI nIkaLatAM durgaMdhI padArthathI kharaDAyelA zarIramAM pavitrapaNAnuM abhimAna karavuM - e kharekhara mahAmohanuM sAmrAjya samajavuM. || 73 || TIkArtha : netra, kAna, nAsikA, mukha, gudA ane liMga A nava azuci jharanAra dvAro, temAMthI nIkaLato durgaMdhI padArtha, tethI kharaDAeluM zarIra, temAM pavitrapaNAnuM abhimAna karavuM-e mahAmohanuM sAmrAjya samajavuM. ahIM Ane lagatA AMta2zlokono bhAvArtha jaNAvAya che : vIrya ane lohIthI utpanna thanAra, maLanA rasathI vRddhi pAmeluM, garbhamAM jarAyuthI vIMTaLAI DhaMkAyeluM zarIra pavitra kevI rIta hoI zake ? mAtAe khAdhelA anna-jaLa-pAnanA rasathI utpanna thayela ane nADI dvArA Avela rasa pI pIne vRddhi pAmela zarIramAM pavitratA koNa mAne ? azuci doSo, dhAtu, malathI vyApta ane karamIyA, gaMDolane rahevAnA sthAnarUpa, rogarUpI sarpa-samudAyathI khavAyela zarIrane pavitra koNa kahI zake ? vilepana karavA mATe copaDela sugaMdhI padArtho kapUra, agara, kakkola, kastUrI ane caMdana ghasIne taiyA2 karela yakSakardama jyAM ekadama malina banI jAya evA zarIramAM zauca kevI rIte hoya ? sugaMdhI tAmbrela khAIne rAtre sUI gayo ane prabhAte jAgyA pachI mukhanA gaMdhanI jugupsA jyAM karAya, evA zarIrane pavitra kevI rIte gaNavuM ? svabhAvathI sugaMdhavALA gaMdha, dhUpa, puSpamALAo Adi jenA saMgathI durgaMdhI thAya, te kAyA pavitra kevI rIte kahevAya ? gaMdA dArunA ghaDAnI mAphaka A kAyA atyaMgana karavA chatAM, ke vilepana karavA chatAM, ke kroDo dhaDA bharIne dhovA chatAM paNa pavitratA pAmatI nathI. jeo mATI, jaLa, agni, vAyu, sUryakiraNa vaDe kAyAnuM zauca kahenArA che, te to gatAnugatika kahenArA samajavA. teo to mAtra photarAM khAMDanArAnA prayatna jevA samajavA. mada, abhimAna, kAmadevanA doSane nAza karanAra zarIranI azauca-bhAvanA A pramANe bhAvato nirmamatvanA mahAbhArane vahana karavA samartha thAya che. vadhAre keTaluM kahevuM ? azauca-bhAvanA kahI. || 73 ||
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 yogazAstrano gurjarAnuvAda have Azrava-bhAvanA kahe che400 manovAkkAyakarmANi yogAH karma zubhAzubham / yadAsravanti jantUnA-mAsravAstena kIrtitAH // 74 // artha : jIvonA mana-vacana-kAyAnA vyApArarUpI yogo zubhAzubha karmane utpanna kare che tethI te yogane ja Azrava kahyA che. || 74 || TIkArtha : mana, vacana ane kAyAnA vyApAro, te yoga kahevAya. A yogo zubha ane azubha karma jIvomAM utpanna kare che, tethI tene Azrava kahevAya. temAM, zarIradhArI AtmA sarva Atma-pradezo vaDe grahaNa karelA manoyogya pudgalo zubha vagere manana karavA mATe karaNabhAvanuM AlaMbana kare, tenA saMbaMdhathI AtmAno parAkramavizeSa te manoyoga. te manavALA paMcendriyane hoya che. tathA dehadhArI AtmA vacana-yogya pudgalo grahaNa karI choDI de, te vacanapaNe karaNatA pAme, te vacanakaraNanA saMbaMdhathI AtmAnuM bolavAnI zakti, te vacanayoga. te beIndriyAdika jIvone hoya che. kAya eTale AtmAnuM nivAsa-sthAna, tenA yogathI jIvano vIrya-pariNAma, te kAyayoga. A mana, vacana ane kAyA traNenA saMbaMdhathI agni-saMbaMdhathI IMTa Adi lAlaraMga pAme tema AtmAnI vIrya-pariNati vizeSa yogo kahevAya. kaheluM che ke "yoga, vIrya, sthAna, utsAha, parAkrama, ceSTA, zakti, sAmarthya A zabdo yoganA paryAyavAcaka jANavA." (paMcasaMgraha gA. 396) A yogo durbaLa ke vRddhane lAkaDInA TekA mAphaka jIvane upakAra karanArA che. temAM manoyogya pudgalo Atma-pradezamAM pariNamAvavA, te manoyoga. bhASAyogya pudgalone bhASApaNe pariNamAvavA, te vacana-yoga. kAyA yogya pudgalone gamanAdi yoga-kriyAnA heturUpapaNe pariNAvavA, te kAyayoga. A yogo zubha ane azubha, zatAvedanIya ane azAtA vedanIya karmane utpanna kare che, te kAraNe Azrava kahevAya. jenA vaDe karma AtmAmAM AvyA kare, te Azrava kahevAya. | 74 || zubhAzubha karmano Azrava karAve, te yoga' ema kahyuM, kAraNane anurUpa kArya hoya che, tethI zubha ane azubha karmanA hetuo vivekathI batAve che 401 maitryAdivAsitaM cetaH, karma sUte zubhAtmakam / kaSAyaviSayAkrAntaM vitanotyazubhaM punaH // 75 // artha : maitrI Adi bhAvanAthI vAsita citta zubhakarmane baMdhAve che ane viSaya kaSAyathI vyApta citta azubha karmane baMdhAve che || 75 / TIkArtha : maitrI, pramoda, karuNA ane upekSA lakSaNa cAra bhAvanAothI bhAvita citta puNyasvarUpa karma bAMdhe che. te karma kyA kayA te jaNAve che- zAtavedanIya , samyakatva, hAsya, rati, purUSaveda, zubhAyu, zubhanAma, zubhagotra. te ja mana krodhAdika kaSAyamAM joDAyeluM hoya, sparzAdika IndriyonA viSayonI abhilASA karatuM hoya, kaSAyo ane viSayomAM parAdhIna banyuM hoya, to azAtAvedanIyAdi azubha karma upArjana kare che. || 75 / tathA -
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.74-78 407 402 zubhArjanAya nirmithyaM, zrutajJAnAzritaM vacaH / viparItaM punarjeya-mazubhArjanahetave // 76 // artha : zrutajJAnayukta satya vacana zubhakarmanA upArjana mATe thAya che ane tenAthI viparIta vacana azubha karmane baMdhAve che 76 | TIkArthaH dvAdazAMgI-gaNipiTakarUpa zrutajJAnane anusaratuM yathArtha vacana, te rU5 vacanayoga. te zubhakarma upArjana karAvanAra thAya. ane tethI viparIta-zrutajJAnavirodhI vacana, te azubhakarma baMdhAvanAra thAya. || 76 || tathA403 zarIreNa suguptena, zarIrI cinute zubham / satatArambhiNA jantu-ghAtakenAzubhaM punaH // 77 // artha : AtmA sugupta zarIra dvArA zubhakarmane ekatra kare che ane satata AraMbhavALA prANighAtaka zarIrathI azubha karma ekatrita kare che. 77 ||. TIkArtha : sArI rIte gopavela, khoTI ceSTAthI rahita, kAyotsarga Adi zubha avasthAmAM nizceSTapaNe kAyA pravartAve, to te kAyayogathI jIva zAtAvedanIyAdi zubha puNyakarma upArjana kare ane mahAAraMbha, satata AraMbha karavA vaDe ane tenAthI jIvonI virAdhanA karavAthI azAtA vedanIya pApakarma ekaThuM kare che. A pramANe zubhAzubha yoganA mULapaNe zubhAzubha karmanuM utpanna thavuM-ema pratipAdana karavAthI kAryakAraNa-bhAvano virodha thato nathI. || 77 || zubhayogo zubhaphaLanA hetuo thAya che--e prasaMgathI jaNAvyuM. bhAvanA-prakaraNamAM to azubha yogonuM azubha-phaLahetupaNa vairAgya utpanna karavA mATe pratipAdana karavuM joIe, tethI kahyA sivAyanA paNa azubha hetuono saMgraha karI kahe che 404 pAyA viSaya yor:, pramAvitI tathA | mithyAtvamArttaraudre cetyazubhaM prati hetavaH // 78 // artha : koSAdika kaSAyo, pAMca indriyonA viSayo, azubha yogo, pramAda, avirati, mithyAtva tathA Arta-raudradhyAna, A azubhakarmabaMdhanA hetuo jANavA // 78 || TIkArtha : krodha, mAna, mAyA ane lobha-lakSaNa cAra kaSAyo; kaSAyonI sAthe rahenArA hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA tathA purUSa, strI ane napuMsaka e traNa veda maLI nava nokaSAyo; sparzAdika IcchA karavA yogya viSayo; mana, vacana ane kAyAnA karma-lakSaNa traNa yogo; ajJAna, saMzaya, viparyaya, rAga, dveSa, smRtibhraMza, dharmano anAdara, yogomAM barAbara vartana na karavuM te rUpa ATha prakArano pramAda; pApanAM paccakhANa na karavA rUpa avirati; mithyAdarzana; Arta ane raudra dhyAna je pahelAM kahevAI gayAM che, A sarve azubha karma AvavAnAM kAraNo che. prazna karyo ke, A sarve bandhane anulakSIne hetuo kahyA, vAcaka-mukhya umAsvAtijIe kaheluM che ke miththAnAvitipratiSAyatholAvatava : (tatvArtha 8/1) eTale mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 yogazAstrano gurjarAnuvAda ane yoga karmabaMdhanA hetuo che. to Azrava bhAvanAmAM A baMdhanA hetuo kema kahyA ? samAdhAna karatAM jaNAve che ke-tamAro prazna satya che. paraMtu mahApuruSoe Azrava bhAvanA ja kahelI che, baMdhabhAvanA bhAvanArUpe kahelI nathI, AvabhAvanAmAM ja te samajAI jAya che. Azrava vaDe grahaNa karelAM karma-pugalo AtmAnI sAthe saMbaMdha pAmatAM "baMdha" ema kahevAya che. je mATe kaheluM che ke "sAtvijJIva: varSo yothAt purtiAnAnnei, sa vaca: (tatvArtha 8/2-3) kaSAyasahita jIva karma-yogya pudgalone grahaNa kare che te karmano baMdha kahevAya. tethI baMdha ane AzravanA bhedanI virakSA karI nathI. vaLI, zaMkA karI ke, kSIranIranyAye AtmAnI sAthe karma-pugalonuM ekameka banavu te baMdha kahevAya, to pachI Azrava e baMdha kema kahevAya ? samAdhAna karatAM kahe che ke tamArI vAta sAcI ane yuktivALI che to paNa Azrava vaDe nahIM grahaNa karAyelAM karma-pudgalono baMdha kevI rIte thAya? A kAraNe paNa karma-pudgalo grahaNa karavAnA heturUpa AzravamAM baMdha hetuonuM kathana aduSTa samajavuM. zaMkA karI che, to paNa baMdha hetuno pATha nakAmo che. javAba Ape che ke-nahi, baMdha ane Azrava ekasvarUpe kahelA che, mATe Azrava-hetuono A pATha e pramANe che te sarva yathArtha samajavuM. ahIM AMtarazlokono bhAvArtha karma-pugalo grahaNa karavAnAM kAraNo te Azrava kahevAya. jJAnAvaraNIya Adi bhedathI karmo ATha prakAranAM jANavA. jJAna ane darzana guNanA ane tenI jema tenA hetuono je aMtarAya karavo, oLavavA, cADI khAvI, AzAtanA karavI, ghAta karavo, adekhAI karavI, te jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa karmanA hetulakSaNa Azrava samajavA. devanI pUjA, gurUonI vaiyAvacca, supAtradAna, dayA, kSamA, sarAgasaMyama, dezavirati, akAmanirjarA, karmathI malina na banavArUpa zauca, bAlatapazcaryA A zAtAvedanIya puNyakarmanA Azravo samajavA. potAne, bIjAne ke ubhayane duHkhe karavuM, zoka karavo- karAvavo, vadha, upatApa, Akrandana, pastAvo karavo-karAvavo, te azAtAvedanIya pApakarmanA Azravo che. vItarAga, zrutajJAna, saMgha, dharma, sarva devatAono avarNavAda-niMdA karavI; tIvra mithyAtvanA pariNAma thavA; sarvajJa, siddha, deva mATe apalApa karavo ke oLavavA, dhArmika purUSanAM dUSaNa bolavAM, khoTA mArganI dezanA ApavI, khoTo Agraha pakaDI rAkhavo, asaMyatanI pUjA, vagara vicAryuM kArya karavuM, gurnAdikanuM apamAna ItyAdika darzanamohanIya karmanA Azravo kahelA che. AvAM kArya karanArane samyagdarzana meLavatA ghaNI muzkelI paDe che. tIvra kaSAyanA udayathI AtmAno je tIvra pariNAma te cAritramohanIyakarmano Azrava jaNAvelo che. jIvane cAritra-ratna prApta thavAmAM muzkelI ubhI thAya. hAsyane uttejana, kAmadeva saMbaMdhI upahAsa karavo, hasavAnI Teva, bahu bolabola karavuM, dInatAvALAM vacana bolavAM ItyAdika hAsyamohanIya nokaSAyanA Azravo samajavA. navA navA deza, gAma, nagarAdika jovAnI utkaMThA, citrAmaNo jovAM, ramato ramavI, krIDAo karavI, pArakAnA cittanuM AkarSaNa karavuM, A sarva rati nokaSAyanA Azravo che. IrSA, pApakAryo karavAno svabhAva rAkhavo, pArakI ratino nAza karavo, akuzaLa kAryomAM protsAhana ApavuM, A sarve arati nokaSAyanA Azravo samajavA. pote bhaya pariNAmavALA thavuM, bIjAne bIvaDAvavA, trAsa Apavo, nirdaya banavuM te bhaya mATenA Azravo che. bIjAne zoka utpanna karavo, pote zoka karavo, zoka utpanna thayo temAM ciMtA karavI, sadana karavuM, temAM magna banavuM A sarve zokanA Azravo che. cAra prakAranA varNavALA zrIsaMghanA avarNavAda, niMdA jugupsA, sadAcAranI jugupsA, te jugupsA nokaSAyanA Azrava che. IrSyA, viSayanI vRdhdhi, jUTha bolavuM, ativakratA rAkhavI, mAyA karavI, paradAra-sevanamAM Asakti karavI A strIveda baMdhAvanAra AzravanAM
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.78 4 409 kAraNo samajavA. potAnI strImAM ja saMtoSI, IrSyA-rahitapaNuM, maMdakaSAyatA, suMdara AcAranuM sevana e purUSaveda bAMdhavAnA Azravo che. strI-purUSa sAthe anaMga-sevA, ugra kaSAyo, tIvra kAmAbhilASa, pAkhaMDa (vratadhArI) strInA vratano bhaMga-A napusaMkavedanA Azravo che. tathA sAdhuonI niMdA, dharma sanmukha banelAone dharma karavAmAM vighna karavAM, madya-mAMsanI virati karanAra pAse aviratinAM vakhANa ka2vAM, zrAvakadharmamAM aMtarAya karavo, acAritranA guNa varNavavA, tathA cAritranA doSa bolavA, bIjA jIvonA kaSAya nokaSAyanI udIraNA karavI A sarve sAmAnyathI cAritramohanIya karmanA Azravo samajavA. AyuSyakarmanA Azravo paMcendriya jIvono vadha, bahu AraMbha-parigraha, anupakAra, mAMsa-bhojana, kAyama vaira TakAvI rAkhavuM, raudradhyAna, mithyAtvAnuMbadhI kaSAyatA, kRSNa-nIla-kApota lezyA, jUTha bolavuM, pArakA dravyanuM apaharaNa, vAraMvAra maithuna-sevana, IndriyonI niraMkuzatA-A narakAyuSyanA Azravo jANavA. unmArganI dezanA, mArgano nAza, mUDhacittatA, ArtadhyAna, zalya-sahitapaNuM, mAyA, AraMbha ane parigraha, aticAravALu zIlavrata, nIla-kApota lezyA, apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyo e tiryaMca-AyuSyanA Azravo jANavA. alpa parigraha ane AraMbha, svAbhAvika namratA ane saraLatA, kApota ane pItalezyA, dharmadhyAnamAM anurAgitA, pratyAkhyAnakaSAyo, madhyama pariNAma, paroNAgati karavI, deva-gurunuM pUjana, AvanArane prathama bolAvavuM, priya tathA sukhapUrvaka samajAvI zakAya tevuM bolavuM, loyAtrAmAM madhyasthabhAva A manuSya AyuSyano Azrava che. sarAgasaMyama, dezasaMyama, akAmanirjarA, kalyANamitrono saMparka, dharma zravaNa karavAnA svabhAvavALo, pAtre dAna, tapa, zraddhA, ratnatrayInI avirAdhanA, mRtyukALe padma-pItalezyAno pariNAma, bAlatapa, agni, jaLa Adi sAdhanathI prANatyAga karanAra, avyakta sAmAyika A devanA AyuSyanA Azravo che. azubha nAmakarmanA Azravo mana, vacana ane kAyAnI vakratA, bIjAne chetaravA, mAyA-prayoga karavo, mithyAtva, cADI, calacittatA, suvarNa AdinI nakalo banAvavI, khoTI sAkSI, varNa, gaMdha rasa, sparzada saMbaMdhI pheraphAra kathana karavuM, koInAM aMgono ke upAMgono vinAza karavo, yaMtrakarma ke pakSIone pAMjarAmAM pUravAM, khoTAM tola-mApa rAkhavAM, bIjAnI niMdA, potAnI prazaMsA, hiMsA, jUTha, corI, abrahma, mahAAraMbha-parigraha, kaThora ke asabhya vacana bolavAM, sAro pavitra veSa dhAraNa karyAno ahaMkAra, jema Ave tema bola bola karavuM, Akroza ka2vo, saubhAgyano upaghAta, kAmaNa-sUMbaNa karavAM, bIjAne kutUhala utpanna karAvavuM, mazkarI, herAnagati karavI, vezyAdikane AbhUSaNonuM dAna, dAvAgni saLagAvavo, devAdikanA bahAne gaMdhAdikanI corI, tIvra kaSAyatA, derAsara, upAzraya, bagIcA, pratimAono vinAza karavo, aMgArA pADavAno dhaMdho ane tevI kriyAo karavI-te azubhanAmakarmanA Azravo jANavA. zubha nAmakarmanA Azravo upara kahyA, tethI viparIta tathA saMsArabhIrutA, pramAda-tyAga, sadbhAva-pUrNa arpaNa thavuM, kSamAdika guNa dhAraNa karavA, dhArmika purUSonA darzanamAM Adara ane svAgata kriyA karavI ItyAdika zubha nAmakarmanA Azravo samajavA. tIrthaMkara-nAmakarmanA Azravo arihaMto, siddho, guruo, sthaviro, bahuzruta, gaccha, zrutajJAna, tapasvIo viSe bhakti, Avazyaka
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 yogazAstrano gurjarAnuvAda kriyAmAM, vrato ane (AcAramAM) zIlamAM apramAda, vinItapaNuM, jJAnAbhyAsa, tapa, tyAga, vAraMvAra dhyAna, tIrthaprabhAvanA, saMghamAM samAdhi utpanna karavI, sAdhunI vaiyAvacca, apUrva-navInajJAna-grahaNa ane darzananI vizuddhi- A vIza sthAnako tIrthaMkara nAmakarmanA Azrava che. prathama zrI RSabhadeva bhagavaMta ane chellA zrIvIra paramAtmAe A vIze sthAnakonI ArAdhanA karI hatI ane bAkInA jinezvaroe eka, be ke traNa agara sarvanI sAdhanA karI hatI. gotrakarmanA Azravo pArakAnI niMdA, avajJA-anAdara, mazkarI, sadgaNono lopa karavo, chatA ke achatA doSonuM kathana karavu, Atma-prazaMsA, tathA potAnA chatA ke achatA guNo kathana karavA, potAnA chatA doSo DhAMkavA, jAti AdinAM abhimAna karavAM-A sarva nIcagotranA Azravo che. nIcagotra AzravonuM viparItapaNuM, garvarahitapaNuM, vacana, kAyA ane manathI vinaya karavo, te uccagotranA Azravo che. aMtarAyakarmanA Azravo dAna, lAbha, vIrya, bhoga-upabhogamAM nimitte ke vagara nimitte viddha karavuM, te aMtarAyakarmanA Azravo samajavA. prasaMgopAta AmAM zubha Azrava jaNAvyA, bAkI A jIvone vairAgyanuM kAraNa nathI. A pramANe azubha Azrava jANIne bhavya jIvoe nirmamatA-nimitte Azrava-bhAvanA vicAravI. A pramANe Azrava bhAvanA jANavI. || 78 || have saMvara-bhAvanA kahe cheH405 sarveSAmAzravANAM, tu nirodhaH saMvaraH smRtaH / sa punarbhidyate dvedhA, dravyabhAvavibhedataH // 79 // artha : sarva Azravano rodha-aTakAva karavo, tene saMvara kahyo che, te saMvara dravyathI ane bhAvathI be prakArano che. || 79 || TIkArtha : pUrve jaNAvelA sarva AzravonAM dvAro baMdha karavAM, te saMvara kahevAya. te to ayogi kevalione ja hoya. A sarvasaMvaranI vAta che. eka, be, traNa Adi Azravone rokavA rUpa sAmarthyathI dezasaMvara kahevAya. sarvasaMvara ayogikevali nAmanA caudamAM guNasthAnake hoya. sarvasaMvara ane dezasaMvara baMne dravya ane bhAva evA babbe prakAravALA che || 79 || be prakAra kahe che406 yaH karmapudgalAdAnacchedaH sa davyasaMvaraH mahetayityi:, te purbhAvasaMvara: | 80 che. artha : grahaNa karAtAM karmapudgalono cheda karavo tene dravya saMvara kahevAya ane saMsAranA kAraNabhUta kriyAono tyAga karavo tene bhAvasaMvara kahyo che . 80 || TIkArya : AzravadvAra vaDe karmapudgalonuM grahaNa karavuM ke AtmAmAM praveza thavo, te jenA vaDe chedAya, te dravyano saMvara hovAthI dravyasaMvara. bhAvasaMvara te kahevAya ke, je saMsAranA kAraNabhUta AtmavyApArarUpa kriyAono tyAga. || 80 ||
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.79-84 411 have kaSAyo, viSayo, yogo ItyAdi vaDe kahelA azubhakarma-hetuonA pratipakSabhUta arthAt virodhI upAyonI stuti kare cheH 407 yena yena hyupAyena rudhyate yo ya AzravaH / tasya tasya nirodhAya sa sa yojyo manISibhiH // 81 // artha : buddhizALI purUSoe je je upAyathI je je Azrava rokAya, te te AzravanAM nirodha mATe te te upAyano prayoga karavo. || 81 || TIkArtha : je je upAyathI je je Azrava rokI zakAya, tene rokavA mATe DAhyA purUSoe te upAya yojavo joIe. // 81 || upAyo jaNAve che : 408 kSamayA mRdubhAvena RjutvenA'pyanIhayA 1 krodhaM mAnaM tathA mAyAM, lobhaM rUndhyAdhe yathAkramam // 82 // artha : kSamAthI, komaLatAthI, saraLatAthI ane nirlobhatAthI krodha-mAna-mAyA ane lobhane yathAkrame rokavA || 82 || TIkArtha : saMyama mATe prayatna karatA yogIe kSamA vaDe krodhane, namratAthI mAnane, saraLatAthI mAyAne ane saMtoSathI lobhane rokavo. // 82 kaSAyono pratipakSathI kSaya jaNAvI viSayono saMvara kahe che : 409 asaMyamakRtotsekAn viSayAn viSasaMnnibhAn I nirAkuryAdakhaNDena saMyamena mahAmatiH // 82 | artha : mahAbuddhivALAe asaMyamathI ullAsa pAmelA, viSa jevA viSayone akhaMDa saMyamathI rokavA joIe. // 83 TIkArya : bhogavatI vakhate madhura lAgatA, pariNAme bhayaMkara viSa sarakhA che. AvA sparzadi IndriyonA viSayonA unmAdane-unmArge jatAM IndriyanA sAmarthyane Indriyono jaya karIne mahAbuddhizALI muni akhaMDa saMyamI bane. // 83 || have yoga, pramAda, aviratinA pratipakSane kahe che: 410 tisRbhirguptibhiryogAn, pramAdaM cApramAdataH 1 sAvadyayogahAnenA'viratiM cApi sAdhayet // 84 // artha : managupti Adi traNa guptithI traNa azubha yogone, apramAdathI pramAdane ane sAvadya yogonA tyAgathI aviratinA vijayane sAdhavo. // 84 // TIkArtha : mana, vacana ane kAyAnA vyApAra lakSaNa traNa yogone mana, vacana ane kAyAnA rakSaNarUpa guptio vaDe; madyapAna, viSaya-sevana, kaSAya, nidrA, vikathA-lakSaNa pAMca prakAranA ke ajJAna, saMzaya, viparyaya, rAga, dveSa, smRtibhraMza, dharmamAM anAdara, yogone kharAba rIte pravartAvavA-ema ATha prakAranA
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 412 pramAdane tenA pratipakSI-virodhI apramAda vaDe jIte. pApavyApAravALA yogono tyAga karI aviratine virati vaDe jIte // 84 || have mithyAtva, Arta-raudra-dhyAnanA pratipakSa kahe che: 411 saddarzanena mithyAtvaM zubhasthairyeNa cetasaH 1 vinayetA'ttarItre tra, saMvArtha nRtodyamaH // 8x II artha : saMvara mATe udyama karanAra purUSe samyagdarzanathI mithyAtvano ane cittanI zubha sthiratAthI Arna-raudradhyAnano vijaya karavo. // 85 // TIkArtha : saMvara mATe udyama karanAra yogI samyagdarzanathI mithyAtvano vijaya kare ane dharmadhyAna, zukaladhyAnarUpa cittanI sthiratAthI Arta-raudradhyAnano vijya kare. ahIM AMtarazlokono bhAvArtha jaNAvAya cheH jema cAre bAju rAjamArga hoya ane ghaNA dvArovALuM ghara hoya, bAraNAM baMdha karyAM na hoya ane khullAM hoya, to nakkI temAM dhULano praveza thAya che ane temAMya jo aMdara bhIMta ke bArI-bAraNAM telavALAM ke cIkAzavALAM hoya dhULa te sAthe barAbara coMTIne tanmaya banI jAya che paraMtu temAMya te dvAro baMdha karyAM hoya to dhULa aMdara praveza na kare, tela sAthe ekarUpa banI coMTI na jAya. athavA jema taLAvamAM pANI AvavAnA sarva mArgo khullA hoya to temAMthI pANI praveza kare, paNa dvAro baMdha karyAM hoya to lagAra paNa pANIno praveza na thAya athavA jema nAvaDImAM chidra paDeluM hoya, to temAMthI pANI nAvaDImAM praveza kare, paraMtu chidra pUrI dIdhuM hoya ke DhAMkI dIdhuM hoya to lagAra paNa pANIno praveza na thAya. e pramANe, AzravadvArarUpa yogone sarva bAjuthI rokavAmAM Ave, to saMvara-svarUpa AtmAmAM karma-dravyano praveza na thAya. saMva2 ka2vAthI AzravadvA2no nirodha thAya. vaLI, saMvara kSAnti Adi bhedothI ghaNA prakAravALo te ja pramANe pratipAdana karelo che. guNasthAnako viSe jeno jeno saMvara thAya, te te saMvara kahevAya. mithyAtvano anudaya thAya, te AgaLa AgaLanA guNasthAnakomAM mithyAtva-saMvara kahevAya. tathA dezivarati AdimAM aviratino saMvara ane apramattasaMyatAdimAM pramAdasaMvara mAnelo che. prazAnta ane kSINamohAdikamAM kaSAyasaMvara, ayogikevalimAM saMpUrNa yogano saMvara che. e pramANe, AzravanirodhanA kAraNarUpa saMvara vistArathI varNavyo. bhAvanA-gaNamAM ziromaNi evI saMvarabhAvanA bhavyajIvoe ahIM bhAvavI joIe. saMvara-bhAvanA jaNAvI. // 85 // have nirjarAbhAvanA kahe che 412 saMsArabIjabhUtAnAM karmaNAM jaraNAdiha , nirjarA sA smRtA dvedhA, sakAmA kAmavarjitA // 86 // artha : saMsAranA bIjabhUta karmonA nAzathI nirjarA kahI che, te be prakAranI che. sakAma nirjarA ane akAma nirjarA // 86 || TIkArtha : cAre gatimAM bhramaNa karavA svarUpa saMsAranA bIjabhUta karmonuM Atma-pradezothI rasa anubhavavApUrvaka karma-pudgalanuM kharI paDavuM - chUTA paDavuM, te pravacanamAM nirjarA kahevAya che. te nirjarA be prakAranI che. "mArA karmanI nirjarA thAva' evI IcchApUrvakanI te sakAma-nirjarA che, paraMtu A loka ke paralokanA phaLAdinI IcchAvALI nirjarA sakAma nirjarA nathI. kAraNa ke tevI IcchA karavAno to pratiSedha
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.85-88 413 * karelo che. kaheluM che ke- "A lokanA sukhanI abhilASAthI tapa-anuSThAna na karavuM. paralokamAM ISTa sukho meLavavA mATe tapa na karavuM. kIrti prazaMsA, varNa, zabda, vakhANa mATe tapa na karavuM. nirjarAnA lAbha sivAya bIjA mATe tapa na karavuM." (daza. vai.9/4.) A eka sakAma nAmanI nirjarA. bIjI pUrve jaNAvelI abhilASA vagaranI akAmanirjarA, jemAM mArAM pApakarmono nAza thAya' tevI abhilASA-vagaranI akAmanirjarA, ahIM mULa-zlokamAM cakAra na kahevA chatAM paNa samuccaya arthavALo cakAra adhyAhArathI samajI levo. tethI sakAmA ane akAmA vacce cakAra kahela nathI. // 86 / / baMne nirjarAnI vyAkhyA kare cheH 413 jJeyA sakAmA yaminAmakAmA tvanyadehinAm / karmaNAM phalavat pAko, yadupAyAt svato'pi hi // 87 // artha : sAdhuone sakAma nirjarA ane bIjA jIvone akAma nirjarA thAya che. phaLanI jema karmono paripAka upAyathI ane svAbhAvika ema be rIte thAya che. // 87 || TIkArtha : 'mane nirjarA thAva' evI abhilASApUrvaka je yatio karmakSaya karavA mATe ja tapanuM sevana kare che, emane bIjA koI paNa A loka ke paralokanA saMsAranA sukhanI abhilASA hotI nathI, te sakAma nirjarA. yati sivAyanA bIjA ekendriyAdika prANIone karmakSaya-phaLathI nirapekSa nirjarA, te akAmanirjarA. te A pramANe-pRthvIkAyathI mAMDI vanaspati sudhInA ekendriya jIvo ThaMDI, garamI, varasAda, jaLa, agni, zasra AdinA ghA, cheda-bheda vagerethI AzAtAvedanIya karmano anubhava karI nirasa karma potAnA AtmapradezathI chUTuM pADe che. vikalendriya jIvo kSudhA, tRSNA, ThaMDI, garamI Adi vaDe; paMcendriya tiryaMco chedabheda thavo, dAjhavuM, zastrAdikathI; nArakIo traNa prakAranI vedanA anubhavIne; manuSyo bhUkha-tarasa, vyAdhi, daridratA Adi duHkho vaDe azAtA bhogavIne, devatAo bIjAnA hukamo kidhdhiSatvAdi vaDe azAtA-vedanIya karma anubhavI potAnA AtmapradezathI vikhUTA karI nAkhe che. A pramANe vaga2 IcchAe AvI paDelAM duHkho parAdhInapaNe bhogavI le ane Atma-pradezathI karma chUTAM paDI jAya, te akAmanirjarA kahevAya. prazna karyo ke, sakAma ane akAma nirjarAnuM be prakAranuM svarUpa kayAMya dekhyuM che ? A pramANenA praznano spaSTa dAkhalo (dRSTAMta) kahe che : azAtAvedanIya karmo phaLonI mAphaka potAnI meLe ke upAyathI pakAvAya che. jema vAyA vagaranA sthAnamAM-bAphamAM palAla-ghAsa DhAMkIne kerI Adi phaLa pakAvavAmAM Ave che, agara kALa thAya tyAre ApoApa sAkha kerI jhADa para pAkI jAya che. jema phaLonuM pAkavuM ApoApa ane upAyathI prakAre thAya che tema karmamAM tapazcaryAdika upAyothI vahelAM paNa nirjarA karI zakAya che. tethI nirjarAnA sakAma ane akAma evA be prakAra kahyA. zaMkA karI ke, phaLa be prakAre pAke che, temAM karmonA pAkano zo saMbaMdha ? ahIM pAkavuM, te nirjarArUpa che. tethI jema phaLapAka be prakAre thAya che, tema karma-nirjarA paNa be prakAre samajavI. // 87 | have sakAmanirjarAno hetu spaSTa dRSTAMtathI jaNAve che 414 sadoSamapi dIptena suvarNaM vahninA yathA I tapogninA tapyamAna- stathA jIvo vizudhyati // 88 //
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** yogazAstrano gurjarAnuvAda artha : jema dIptimAna agnithI doSayukta suvarNa zuddha thAya che, tema taparUpa agnithI jIva paNa vizuddha thAya che. II 88 // 414 mela ke halakI dhAtuthI yukta suvarNa agnivaDe tapAvavAmAM Ave, to mela ke halakI dhAtu baLI javAthI suvarNa cokhkhuM ane vizuddha thAya che. tevI rIte asaaghAdi-azubha-karmonA doSavALo jIva taparUpa agni vaDe tapAvavAmAM Ave, to nirmaLa bane che. jenA vaDe rasAdi dhAtuo ane karmo tape te tapa kahevAya. kaheluM che ke- 'rasa, rudhira, mAMsa, meda-carabI, hADakAM, majjA, zukra vagere ane azubha karmo tapIne bhasma thAya, te niruktathI tapa kahevAya.' te ja nirjarAhetu che. kaheluM che ke- jema puSTa hovA chatAM paNa yatnapUrvaka zoSaNa karavAthI doSo nAza pAme che, tenI mAphaka ekaThAM karelAM karmo tapasyA vaDe saMvRta thayelo AtmA bALI nAkhe che' (praza. 159) // 88 II te tapa bAhya ane atyaMtara ema be prakAravALuM che. temAM bAhya tapanA bhedo jaNAve chetapanA bAra bhedo : I 415 anazanamaunodaryaM vRtteH saMkSepaNaM tathA rasatyAgastanuklezo, lInateti bahistapaH || 81 11 artha : 1. anazana, 2. uttodarI, 3. vRtti saMkSepa, 4. rasatyAga 5. kAyakaleza ane 6.saMlInatAA cha prakArano bAhyatapa kahyo che. II 89 || TIkArya : 1. anazana - be prakAranuM. eka thoDA kALa mATenuM itvarika ane bIjuM jIMdagI sudhInuM yAvatkathika. namaskAra-sahita vagere zrImahAvIra prabhunA tIrthamAM cha mAsa sudhInuM, RSabhadevanA tIrthamAM eka varasa sudhInuM, madhyama tIrthaMkaronA tIrthomAM ATha mahinA sudhInuM itvarika anazana hoya che. jIMdagI sudhInuM anazana to traNa prakAravALuM che. te A pramANe-pAdapopagamana, IMginI ane bhakta-pratyAkhyAna. temAM pAdapopagamananA be bheda-vyAghAtavALuM. ane vyAghAta vagaranuM. temAM AyuSya hovA chatAM paNa vyAdhi utpanna thavAthI herAnagati bhogavato hoya ke mahAvedanA anubhavato hoya, to prANono tyAga karavAmAM Ave, te vyAghAtavALuM. ane nirvyAghAta to A pramANeH- 'mahAbhAgyazALI gacchanuM sArI rIte pAlana karyuM, ugra vihAra karyo, have maraNa mATe taiyAra thayo chuM.' A pramANe vaya pAkI thAya tyAre trasa, sthAvara jIva-rahita bhUmimAM vRkSamAphaka ceSTA vagarano evA saMsthAnathI rahe, jethI karIne citta prazasta dhyAnamAM parovAeluM TakI rahe ane prANa chUTatAM sudhI tevI sthiti TakI rahe. Ama pAdapopagamana anazana be prakAranuM che. IMginImaraNazrutamAM kahela kriyAvizeSathI yukta anazana, te IMginI. A maraNano svIkAranAra te ja kramathI AyuSyanI parihANi jANIne tathAprakA2nI sthaMDila-bhUmimAM ekalo cAre AhArano tyAga karIne chAyAmAMthI taDakAmAM ane taDakAmAMthI chAyAmAM jato Avato-sthAnanI pherabadalI karato, ceSTAvALo sArA dhyAnamAM parAyaNa banelo prANono tyAga kare, te A IMginIrUpa anazana. je gaccha-samudAya vacce rahIne, komaLa saMthArAno Azraya karIne zarIra ane upakaraNonI mamatAno tyAga karI, cAre AhAranAM paccakkhANa kare ane pote jAte namaskAra bole, agara najIka rahelA sAdhuo navakAra saMbhaLAve, paDakhuM pheravato hoya ane samAdhithI kALa pAme, te bhakta-pratyAkhyAna anazana kahevAya. 2. unodarI - uNuM udara je rAkhe te unodara. teno bhAva te aunodarya. tenA cAra prakAra-alpAhAra unodarI, ardhAthI ochI uttodarI, ardha unodarI ane pramANa-prApta AhArathI kaMIka ochI unodarI. temAM
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.89-90 415 purUSano AhAra batrIza koLIyA pramANa gaNAya che. ahIM utkRSTa ane jaghanya choDIne madhyama koLIyA grahaNa karavAM. jemAM mukha vikRtivALuM na dekhAya tevA mukhanA vivara pramANe koLIyo levo. temAM ATha koLIyAnuM bhojana karavuM, te alpAhAra uNodarI. ardhanI samIpamAM hoya te upAdha, temAM bAra koLIyA hoya, kAraNa ke temAM cAra koLIyA umeravAthI saMpUrNa ardha kahevAya, tethI bAra koLIyA te adhathI ochI unodarI. soLa koLIyA, te ardha unodarI. pramANa prApta AhAra batrIza koLIyA-pramANa gaNAya. temAM eka Adi koLIyo ocho karatAM karatAM covIza koLIyA sudhI pramANa-prApta eTale tenAthI kaMIka nyUna uNodarI. cAre prakAramAM paNa eka eka koLIyo ocho karavAthI ghaNA sthAnavALI uNodarI thAya. A sarve unodarIvizeSo che. strIone aThThAvIza kavala-pramANa AhAra hoya. kaheluM che ke purUSane batrIza koLIyA AhAra kukSi-pUraka kahelo che ane strIne aThThAvIza koLIyA samajavA." (piMDa. ni. 642) purUSane anusAra strInuM nyUna AhAradika samajI levuM. 3. vRtti-saMkSepa - vRtti eTale bhaizya, teno saMkSepa karavo te dattiparimANarUpa. eka, be, traNa Adi gharono niyama; tathA zerI, gAma, ardhagAmano niyama. AmAM ja dravya, kSetra, kALa, bhAvarUpa abhigraho samAI jAya che. 4. rasatyAga - viziSTa rasavALI, vikAranA kAraNabhUta evI 'vikRti' zabdathI jeno vyavahAra karAya che, te madha, mAMsa, madha, mAkhaNa tathA dUdha, dahIM, ghI, tela, gaLapaNa, taLeluM e dasa vigaya che. eno tyAga karavo. 5. kAyakleza - zAstrathI abAdhita rIte kAyAnuM kaSTa sahana karavuM. zaMkA karI ke, "zarIra to acetana hovAthI tene kevI rIte kleza saMbhave ?" samAdhAna kare che ke- zarIra ane zarIravALo jIva teno kSIranIranyAye abheda saMbaMdha hovAthI AtmAnA klezane tanukleza kahI zakAya che. mATe tenuphleza eTale kAyakleza. te viziSTa Asana karavAthI, zarIranI TApaTIpa-saMskAra na karavA rUpa, keza-loca karavo ItyAdirUpa che. zaMkA karI ke, "parISahamAM ane AmAM kayo vizeSa samajavo ?" samAdhAna kare che ke, pote jAte kleza svecchAe svIkAravo, te tanukleza, ane anicchAe bIjAe karelA kleza-duHkha anubhavavAM, te parISaha - A pramANe beno pharaka samajavo. 6. salInatA - vivikta Asana-zadhyatA. te to ekAMta, bAdhA vagaranA, strI, pazu, napuMsakathI rahita zUnyadhara, devakula, sabhA, parvata, guphA, AdimAMthI koIpaNa sthAnamAM rahevuM, te sAthe mana, vacana, kAyA, kaSAya, Indriyo gopavavI, te saMlInatA. A cha prakArano bAhya tapa. bAhya dravyanI apekSA rAkhanAra hovAthI, bIjAne pratyakSa thavAthI, kutIrthikone ane gRhasthone paNa karavA yogya hovAthI tenuM bAhyapaNuM che. A chae prakAranA bAhyatapathI saMgatyAga, zarIranuM halakApaNuM, Indriyono vijaya, saMyama-rakSaNa ane karmanirjarA thAya che. || 89 . have atyaMtara tapa kahe che416 prAyazcitaM vaiyAvRttyaM svAdhyAyo vinayo'pi ca / vyutsargo'tha zubhaM dhyAnaM SoDhetyAbhyantaraM tapaH // 90 // artha: 1. prAyazcitta, 2. vaiyAvacca, 3. svAdhyAya 4. vinaya 5. kAyotsarga ane zubhadhyAna - A cha bheTavALo atyaMtara tapa che. || 90 ||
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda TIkArtha H prAyazcitta, vaiyAvRtta, svAdhyAya, vinaya, vyutsarga ane zubhadhyAna e atyaMtara tapanA cha ****** : bheda jANavA. 416 prAyazcitta- mULa ane uttaraguNamAM atialpa paNa aticAra guNone malina kare che, te mATe tenI zuddhi mATe prAyazcitta. athavA moTA pramANamAM jemAMthI AcAradharma cAlyo jAya, te ghaNe bhAge muniloka hoya, teo vaDe aticAranI vizuddhi mATe je vicArAya, smaraNa karAya, te prAyazcitta anuSThAna-vizeSa athavA prAye eTale ghaNe bhAge manamAM vratAticAra jANe che ane citta pharI te aticArone AcaratuM nathI mATe te prAyazcitta. athavA prAyaH eTale aparAdha, te jenAthI vizuddha thAya te prAyazcitta. 'citI' dhAtu saMjJA ane vizuddhi arthamAM (tatvArtha bhASya 9/22) che. prAyazcitta dasa prakAranAM che 1. Alocana, 2. pratikramaNa, 3. mizraNa, 4. viveka, 5. vyutsarga, 6. tapa, 7. cheda, 8. mULa, 9. anavasthApya ane 10. pArAMcika temAM 1. Alocana - eTale gurU sanmukha potAnA aparAdha pragaTa karavA. te je pramANe sevana karyA hoya, te krame athavA jemAM prAyazcitta vadhAre Ave, te pahelAM AlovavuM te krame cheka nAnA prAyazcitta sudhI pahoMcAya, te prAyazcittanA krame AlovavuM. Asevana-Anulomya eTale krame aticAra sevyo hoya, te ja krame gurU AgaLa doSa pragaTa karavo ane prAyazcitta Anulomya e gItArtha ziSyane hoya. te paMcaka, dazaka, paMcadaza kramavaDe gurU, laghu aparAdhane anurUpa jANIne je moTo aparAdha hoya, te prathama pragaTa kare, pachI nAno, pachI vadhAre nAno e krame AlocanA karavI. 2. pratikramaNa - aticAranA parihAra-pUrvaka pAchA pharavuM, te pratikramaNa. te paNa mithyA duSkRta-yukta hRdayanA sAcA pApanA pazcAttApa sAthe ane pharI Avu pApa have huM nahiM karIza' e pariNAmavALuM joIe. 3. mizra - Alocana ane pratikramaNa baMne sAthe. pahelAM gurU pAse Alovavu, pachI gurUnI AjJA pramANe pratikramaNa karavuM. 4. viveka jIvAdikathI yukta anna, pAna, upakaraNa, zayyAdi padArthono tyAga. 5. vyutsarga - kAyotsarga. aneSaNIya-doSita vastuono tyAga karavAmAM, jatAM-AvatAM, pApavALAM svapra-darzana thatAM, nAvaDImAM besI sAme pAra jatAM, sthaMDila mAruM karatAM, viziSTa praNidhAnapUrvaka kAyA, vacana, mananA vyApArono tyAga karavArUpa eTale ke te doSo TALavA mATe kAussagga karavArUpa prAyazcitta. 6. tapa - chedagraMtha ke jItakalpasUtranA anusAre je koI tapathI vizuddhi thAya, te devuM ane sevana karavuM. - 7. cheda - tapasyAthI jene kAbumAM na laI zakya tevA ullaMTha ziSyane pAMca rAtri-divasanA kramathI sAdhupaNAnA paryAyano cheda karavo. . 8. mULa mahAvrato mULathI pharI vakhata ApavAM. 9 anavasthApya - atiduSTa pariNAmavALo, tapavizeSa karato nathI, tevAne vrato ApavA. pUrve tene evuM tapa karAvavuM ke pote uThavA-besavA mATe paNa azakta banI jAya, tyAM sudhI tapa karAvavuM. jyAre te uThavA-besavA mATe azakta banyo hoya, tyAre bIjAne prArthanA kare ke, 'he Aryo ! mAre ubhA thavuM che' tyAre te sAdhuo tenI sAthe kAMI paNa vAtacIta karyA vagara tenAM kAryo karI Ape. kaheluM che ke ' mane ubho
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.90 417 karo, besADo, bhikSA jAva, pAtra palevo" ema kahe tyAre kopAyamAna priya bAMdhava mAphaka maunapaNe bIjo sAdhu kArya karI Ape. (vyavahAra bhASya 1/368) ATaluM tapa kare tyAre pharI vaDI dIkSA apAya. 10. pArAMcita - prAyazcittono pAra athavA cheDo eTale ke tenAthI caDIyAtA prAyazcittano abhAva, athavA aparAdhono cheDo pAmavo, te ja pArAMcita. te moTo aparAdha thAya, tyAre veSathI, kulathI, gaNathI ke saMghathI teno bahiSkAra karavo. A cheda sudhInAM prAyazcitto gumaDAMnI cikitsA sarakhAM pUrvAcAryoe kahelAM che. temAM bahu ja nAnuM zalya-nAnI phAMsa - ke zarIramAM je lohI sudhI pahoMcI nathI, mAtra cAmaDI sAthe lAgelI hoya tevA prakAranI phAMsa - zalya ke DAbhanI aNI cAmaDImAM lAgelI hoya, te zarIramAMthI bahAra kADhI zakAya che. tyAM je chidra paDeluM hoya, tenuM mardana karavAnI jarUra nathI kAraNa ke zalya alpa hovAthI chidra paNa nAnuM che. bIjuM zalya eTale phAMsa bahAra kADhI to chidranuM mardana karavuM paDe. paNa kAnanA melathI chidra pUravAnI jarUra rahetI nathI. trIjA prakAramAM zalya vadhAre UMDuM gayuM hoya, tene bahAra kADhayA pachI zalya-sthAnanuM chidranuM mardana karavuM paDe ane kAnano mela chidramAM pUravo paDe. cothAmAM zalya kheMcI kADhavuM, mardana karavuM, ane vedanA dUra karavA mATe lohI paNa dAbIne bahAra kADhI nAkhavuM. pAMcamAmAM to ati uMDANamAM gayeluM zalya, teno uddhAra karavAno hoya to temAM gamana karavuM, javA-AvavAnuM, cAlavAnuM vagere kriyAo baMdha karavI. chaThThAmAM zalyano uddhAra karyA pachI mAtra hita, mita, pathya bhojana agara abhojanavALA rahevuM. sAtamAM prakAramAM to zalyano uddhAra karyA pachI jyAM sudhI zalyavaDe mAMsa, lohI Adi dUSita thayAM hoya tyAM sudhI teno cheda karavo-khodI nAkhavu. sarpa, gho prANI karaDI gayuM hoya, ke darAja-khUjalI Adi darada thayuM hoya te, pUrve jaNAvelI kriyAthI paNa maTatAM na hoya ane vRddhi pAmatAM hoya, to bAkInA avayavonuM rakSaNa karavA mATe hADakAM-sahita aMgano cheda karavo paDe. A dravyavraNanA dRSTAntathI mULaguNa ane uttaraguNarUpa cAritra-purUSanA aparAdharUpa vraNa-chidra-phollo tenI cikitsA-zuddhi AlocanAthI mAMDI cheda sudhInA prAyazcittavidhithI karavI. pUjya bhagavAna bhadrabAhusvAmIe kaheluM che ke "nAno, bArIka, aNI vagarano, vagara lohIno mAtra cAmaDI sAthe ja lAgelo kAMTo kheMcI kADhI pheMkI devAya che ane traNa-mardana karAtuM nathI. bIjAmAM zalya kheMcIne mardana karAya che. ane zalya tethI vadhAre uMDuM gayuM hoya tevA trIjAmAM zalyane bahAra kADhavAnuM, mardana ane mala-pUraNa karavAnuM. cothA prakAramAM kheMcyA pachI vedanA na thAya, te mATe taduparAMta lohI paNa dAbIne kADhI nAkhavuM. pAMcamA prakAramAM nAnI ceSTAo paNa rokavI. chaThThAmAM vraNanI rujha lAvavA mATe hita, mita, pathya bhojana karanAro ke bhojana nahi karanAro hoya. sAtamAM prakAramAM teTaluM mAtra saDI ke bagaDI gayeluM mAMsa kApI nAkhavuM, to paNa darada AgaLa vadhatuM na aTake paNa sarpabhakSaNa, darAja ke kharajavuM ke tevA saDavA jevA roga thayA hoya to bAkInA aMganI rakSA mATe hADakA-sahIta te aMgano cheda karavo. mULa ane uttara guNo rUpa paramacaraNa-purUSanuM rakSaNa karanAra, aparAdharUpa zalyathI thavAvALuM bhAvavraNa samajavuM. bhikSAcaryAdino koI aticAra AlocanAgurU pAse mAtra aticAra pragaTa karavA mAtrathI ja zuddha thAya. bIjAmAM samiti vagarano ke akasmAta guptivagarano, trIjAmAM zabdAdika viSayomAM lagAra rAga-draSavALo thayo ane cothAmAM aSaNIya AhArAdi jANIne teno viveka karavo. koIka aticAra kAyotsargathI ane koIka tapathI zuddha thAya che. tethI paNa zuddha na thAya, to cheda vizeSa prAyazcittathI zuddha thAya che." (A. ni. 1434-1442) pramAda doSano tyAga, bhAvanI prasannatAvaDe, zalya, anavasthA dUra karavAM, maryAdAno tyAga na karavo, saMyamanI daDhatApUrvaka ArAdhanA vagere prAyazcitanuM
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 yogazAstrano gurjarAnuvAda phaLa che. 2. vaiyAvRtya - pravacanamAM kahelI kriyAnA anuSThAnamAM pravRtti karato, teno bhAva te vaiyAvRjya. vyAdhi, parISaha, mithyAtva AdinA upadravamAM teno pratikAra tathA bAhya takalIphanA abhAvamAM potAnI kAyAthI tene anukula je anuSThAna. te AcArya, upAdhyAya, sthavira, tapasvI, navadIkSita, bimAra sAdhu, samAnadharmI, kula, gaNa ane saMgha ema dasanuM vaiyAvacca viSaya-bhedathI jaNAveluM che. - temAM pote pAMca prakAranA AcAro pALe ane bIjAne paLAve, athavA jenI sevA karAya, te AcArya. tenA pAMca prakAra A pramANe- 1. pravrAjaka AcArya arthAt dIkSA ApanAra, 2. digAcArya, 3. yogAdika kriyA karAvanAra udezakAcArya, 4. sUtranA samudeza-anujJA karAvanAra AcArya 5. paraMparAthI sUtra AvelAM hoya, tene ApanAra vAcanAcArya. temAM sAmAyika-vratAdi AropaNa karanAra pravrAjakAcArya. sacitta, acitta, mizra vastunI anujJA ApanAra digAcArya. prathama zrutajJAnano udezo karanAra udezAcArya. udeza karanAra gurUnA abhAvamAM te ja zrutanA samadeza ane anujJAnI vidhi karAvanAra samudezAnujJAcArya utsarga, apavAdalakSaNa paraMparAthI AvelA arthanI je vyAkhyAo Ape, pravacananA artha kahevA dvArA upakAra karanArA. akSa, niSadyA AdinI anujJA ApanAra, AmnAyanA artho jaNAvanAra AmnAyArtha vAcakAcArya AcAraviSayaka ke svAdhyAya kathana karanAra evA pAMca prakAranA AcAryo. AcArye ApelI anujJAthI sAdhuo jenI pAse vinayathI abhyAsa kare, te upAdhyAya. sthavira eTale vRddha sAdhu tenA traNa bheda A pramANezrata, paryAya ane vayathI vira. samavAyAMga sudhInA abhyAsI sAdhu zrutasthavira. dIkSA lIdhAne vaza varSa thayAM hoya, te paryAya-sthavira. sIttera varSa ke tethI adhika vayavALA vayasthavira kahevAya. cAra upavAsathI mAMDI kaMIka nyUna chamAsa sudhInuM tapa karanArA tapasvI kahevAya. tAjI dIkSA lenAra zikSAyogya tevA navadIkSita. rogAdikathI nirbaLa tAkAtavALA te glAna. samAna dharmavALA-bAra prakAranA saMbhogavALA-levaDadevaDa-vyavahAravALA evA sAdharmiko. eka jAti-sAmAcArI-AcaraNAvALA ghaNA gacchono samudAya te caMdrAdi nAmavALAM kula kahevAya. eka AcAryanI nizrAmAM rahenAra sAdhu-samudAya te gaccha. kulano samudAya te koTika Adi gaNa. sAdhu sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikoono samudAya, te saMgha. A AcAryAdikone anna, pAna, vastra, pAtra, upAzraya, pATa, pATalA, saMsmAraka Adi dharma-sAdhano pratilAbhavAM; temanI bheSaja-auSadha zazraSA-sevA-bhakti-vaiyAvaca karavI: jaMgala vaTAvavAmAM sahAyatAH roga, upasargAdikamAM sArasaMbhALa rAkhavI ItyAdi vaiyAvRjya. 3. svAdhyAya - maryAdAthI kALaveLA tyAga karIne pauruSI Adi apekSAe sUtrAdinuM adhyayana karavuM. tenA pAMca prakAra che - vAcanA, pracchanA, anuprakSA, parAvartana ane dharmopadeza karavo. temAM ziSyone sUtrAdika bhaNAvavAM te vAcanA. graMthanA ane arthanA saMdeha chedavA mATe ke nizcita artha-baLa sthApana karavA mATe bIjA pAse vyAkhyA karAvavI ke pUchavI te pracchanA. graMtha ane arthanuM manathI ciMtana karavuM, te anuprekSA. vizuddha uccArathI parAvarta-guNana karavuM te parAvartana AkhyAna. dharmopadeza, arthopadeza, vyAkhyAna ApavuM, anuyoga varNana karavuM, te sarva dharmopadezamAM AvI jAya. 4. vinaya - ATha prakAranAM karmo jenAthI dUra karAya, te vinaya. te cAra prakArano che. jJAna-vinaya, darzana-vinaya, cAritra-vinaya ane upacAra-vinaya. temAM bahumAna-sahita jJAna grahaNa karavuM, abhyAsa karavo, yAda rAkhavuM, te jJAna-vinaya. sAmAyikasUtrathI mAMDI lokabindusAra sudhInA zrutajJAnamAM bhagavaMte kahelA padArthomAM lagAra paNa pheraphAra nathI ja evA prakAranI niHzaMkti zraddhAvALA thavuM, te darzana-vinaya.
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.91 419 cAritravALAmAM ane cAritramAM AdaravALA-sadbhAvavALA thavuM te cAritra vinaya. sAmA javuM, aMjali joDavI ItyAdika upacAra-vinaya. parokSamAM paNa teo mATe kAyA, vacana, manathI aMjali-kriyA, guNa - saMkIrtana ane smaraNa Adi karavAM, te upacAra-vinaya. 5. vyutsarga - vosarAvavA yogyano tyAga, te vyutsarga. te bAhya ane atyaMtara ema be prakArano che. temAM bAhya bAra prakAranI upAdhithI vadhArAnI upadhino tyAga athavA aneSaNIya ke jIva-jaMtuthI sacitta padArtho yukta anna-pAnAdikano tyAga kaSAyono tyAga tathA mRtyakAle zarIrano tyAga, te atyaMtara vyutsarga. zaMkA karI ke, "butsarga prAyazcittanI aMdara kahelo ja che, vaLI ahIM bIjI vakhata zA mATe kahyuM? samAdhAna kare che ke, "barAbara, tyAM aticAranI vizuddhi mATe kahela che, ahIM to sAmAnya nirjarA mATe kahela hovAthI punarukta nathI." 6. zubha dhyAna - Arta, raudra choDIne dharma ane zukla evA be zubhadhyAna dhyAvAM. Arta ane raudra dhyAnanI vyAkhyA pahelA kahevAI gaI che ane dharma tathA zukla plAnanI vyAkhyA AgaLa kahevAze. A pramANe cha prakAranuM atyaMtara tapa. atyaMtarakarmano tapAvanAra-bALanAra hovAthI athavA aMtarmukha banyA hoya tevA kevalajJAnI bhagavaMtothI jANI zakAya tevuM hovAthI Ane atyaMtara tapa kahyuM che. sarvathI chello sarva tapanA upara dhyAnano pATha rAkhyo, te eTalA mATe ke mokSa-sAdhanomAM dhyAnanuM mukhyapaNuM che. kaheluM che ke - "jo ke saMvara, nirjarA, mokSanA mArgo che, paNa te be karatAM paNa tapa pradhAna che. tapamAM paNa dhyAna pradhAna che, tethI dhyAna mokSano hetu che. (dhyAnezataka gA. 96) | 90 //. have temane nirjarAnuM kAraNa pragaTa karatA kahe che- 417 dIpyamAne tapovahnau, bAhye cAbhyantare'pi ca / yamI jarati karmANi, durjarANyapi tatkSaNAt // 91 // artha : bAhya-abhyatara taparUpa agni dIptimAna hovAthI sAdhu duHkhapUrvaka nAza pAme tevA karmone te ja kSaNamAM khapAve che. 91 ||. TIkArtha : tArUpa agni-pAparUpa vanane bALI nAMkhanAra hovAthI tapa-agni. te jyAre prabaLa bane che tyAre saMyamavALo AtmA duHkhe kSaya karI zakAya tevA jJAnAvaraNIyAdi karmone tapasyAthI bALIne bhasma karI nAMkhe che. tapa nirjarA-hetu che, te upalakSaNa che. bAkI to saMvarano paNa hetu che. vAcakamukhya umAsvAtijIe kaheluM che ke- 'tapathI saMvara ane nirjarA thAya che' (tattvArtha 94) tapa e saMvara karanAra hovAthI AvatA navIna karmasamUhane aTakAvanAra ane jUnA karmonI nirjarA karAvanAra che tathA nirvANa pamADanAra che. ahIM AMtarazlokono bhAvArtha kahe cheH jema sarovaranA dvArA cAre bAjuthI upAya pUrvaka baMdha karyA hoya to navA jaLapravAhathI sarovara pUratuM nathI, te ja pramANe Azrava-nirodha karavAthI saMvarathI samAvRtta thaelo AtmA navA navA karmadravyo vaDe pUrAto nathI. jevI rIte pahelAnuM ekaThuM thaeluM sarovaranuM jaLa sUryanA pracaMDa tApathI saMtApa pAmI vAraMvAra zoSAyA kare che, tevI rIte jIve pahelA bAMdhelA sarva karmo tapa vaDe zoSavAmAM Ave, to kSaNavAramAM sukAIne kSaya pAme che. bAhyatapa karatAM atyaMtaratA nirjarAnuM zreSTha kAraNa che. temAM paNa dhyAnatapane eka chatrarUpa munioe kaheluM che. lAMbA kALanA upArjana karelA ghaNAM ane prabaLa karmano dhyAnazALI yogI tatkAla kSaya kare che. jema puSTa thaela doSa laMghana karavAthI zoSAI jAya che, tevI ja rIte pUrva ekaThA karela
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 yogazAstrano gurjarInuvAda karma tapathI kSaya pAme che. jemAM pracaMDa pavanathI athaDAelA vAdaLanA samUho Ama tema vikharAI jAya, tema tapasyAthI karmo paNa Ama-tema vikherAI jAya che. jo ke saMvara-nirjarA dareka kSaNe cAlu hovA chatAM paNa jyAre prakarSa pAme, tyAre ja te saMvara-nirjarA dhruvapaNe mokSane utpanna kare che. baMne prakAranA tapa vaDe nirjarA karato, nirmaLa buddhivALo AtmA sarva karmanA kSayasvarUpa muktine pAme che. A prakAre tapa vaDe puSTa karelI, samagra karmano vighAta karanArI, bhava-samudra taravA mATe setu-samAna, mamatAno ghAta karavAmAM kAraNabhUta evI nirjarAnuM dhyAna karo. ema nirjarA-bhAvanA kahI. || 91 / have dharma-svAkhyAta-bhAvanA kahe che418 svAkhyAtaH, khalu dharmo'yaM bhagavadbhirjinottamaiH / yaM samAlambamAno hi, na ca majjed bhavasAgare // 92 // artha : jinamAM uttama evA zrI arihaMta bhagavaMtoe A dharma kharekhara evo kahyo che ke, jenuM AlaMbana karanAra AtmA bhavasAgaramAM DUbe nahi. || 92 || TIkArtha : dharma su-AkhyAta-kutIrthika dharmanI apekSAe pradhAnatAvALo, vidhi-pratiSedha-maryAdA vaDe kahelo evo dharma, vidvAnonA cittamAM vartato evo A dharma, koNe kahelo ? avadhijina AdikathI paNa caDiyAtA kevalI-bhagavaMtoe kahelo, jenuM AlaMbana lenAra jIva bhavasamudramAM DUbato nathI. 92 / sArI rIte kahelA dharmanA dasa prakAro kahe che :419 saMyamaH sUnRtaM zaucaM, brahmA'kiJcanatA tapaH / / kSAntirmArdavamRjutA muktizca sa dazadhA tu // 93 // artha : te dharma daza prakArano che : 1. saMyama, 2. satya, 3. zauca, 4. brahmacarya 5. akiMcana 6. tapa 7. kSamA 8. mArdava 9. saraLatA ane 10. mukti. / 93 // TIkArya : sattara prakArano saMyama-dharma, satya, zauca, brahmacarya, akiMcanatA, tapa, kSAnti, mArdava, saraLatA, nirlobhatA, A dasa prakArano dharma che, temAM 1. saMyama - eTale prANi-dayA. te sattara prakArano che. pRthvI, apu, agni, vAyu ane vanaspati tathA be, traNa, cAra, pAMca IndriyovALA jIvonuM mana, vacana ane kAyA dvArA karaNa, karAvaNa ane anumodana vaDe saMraMbha, samAraMbha ane AraMbhano tyAga karavo-ema navaprakAra. avarUpa pustakAdino paNa saMyama. duHSamakALanA doSathI buddhibaLa ghaTatuM javAthI, ziSyonA upakAra mATe yatanA-pUrvaka pratilekhanA, pramArjanA sahita pustakAdi dhAraNa kare to ajIva-saMyama. tathA prekSA-saMyama, AMkhathI bIja-jaMtu, lIlotarI AdithI rahita aMDilabhUmi dekhIne, tyAM zayana, Asana Adi karavA. sAvadya vyApAra karanArA gRhasthone na preratA, tenI upekSA karavA rUpa upekSA-saMyama. dRSTi-paDilehaNa karelI bhUmimAM zayana, AsanAdi karatAM rajoharaNAdithI prArthanA karato, tathA eka sthaLethI bIje sthaLe cAlatA, sacitta, acitta ke mizra pRthvImAM cAlatA raja ke dhULavALA caraNo thayA hoya, tene pramArjana karI AgaLa jAya to pramArjanA-saMyama. doSita aneSaNIya bhojana-pANI, anupakAraka vastra-pAtro ke jIvothI saMsakta hoya tevA anna, pANI, vastrAdikane nirjIva sthAnamAM paraThavato pariThApanA-saMyama. koInuM nukasAna, abhimAna, IrSAdikanI nivRtti karI, manane dharmadhyAnAdikamAM pravartAvavuM, te manaH saMyama, hiMsaka-kaThora, kaDavA vagere prakAranA vacanothI nivRtti
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.92-93 421 karI. zubhabhASAmAM vacananI pravRtti karavI, te vacana-saMyama. doDavuM, kUdavuM, vaLagavuM Adi pApa-pravRtti baMdha karI kAyAne zubhakriyAmAM pravartAvavI, te kAya-saMyama. e pramANe prANAtipAta nivRttirUpa sattara prakArano saMyama. kaheluM che ke- 'pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati, be, traNa, cAra, pAMca IndriyavALA jIvo, ajIva, prekSA, upekSA, pramArjanA, pAriSThApanikA, mana, vacana ane kAyAno sattara prakArano saMyama che. (Avazyaka saM.) 2. sUtRta - priya-satya vacana. te to kaThoratA, cADI, asabhya, capaLatA, cAvIne bolavuM, spaSTa gabharAmaNa, utAvaLa, saMdeha, grAmya, rAga-dveSa-yukta, kapaTa-pApayukta, niMdAdika doSa vagaranuM tathA mAdhurya, audArya, spaSTa, uttama padArtha pragaTa karanAra, arihaMta paramAtmAnA vacanane anusaranAra, arthI loko bhAva grahaNa karI zake evuM, deza kAlane anurUpa, saMyamavALAne mitAkSara, hitakArI guNothI yukta vAcanA, prazna pUchelAnA uttaro ApavA rUpa mRSAvAda-rahita te satya vacana. 3. zauca - saMyamane pApakarmano lepa na lAgavArUpa, adattAdAna tyAga karavA rUpa te zauca che. lobha vaza banelo pArakA dhanane levA IcchA karato saMyamane malina kare che. laukiko paNa kahe che ke- "sarve zaucomAM artha-zauca mahAna kahela che, je arthamAM zuci thayo te zuci che. mATI ke jaLa vaDe je zuci thayo, te zuci nathI." (manusmRti pa/106) azucivALo A loka ke paralokamAM bhAva-maLarUpa karmo ekaThAM kare nathI. eTalA mATe adattAdAnanA parihArarUpa zauca dharma jaNAvyo che. 4. brahmacarya - nava prakAranI brahmacaryaguptithI yukta upastha-saMyama, guptendriya viSayaka saMyama. bhImasenane bhIma' e TUMkA nAmathI bolAya, te nyAyAnusAre brahma paNa bolAya'. brahmacarya mahAna hovAthI brahmacarya eTale AtmArAmatA, tenA mATe gurukulavAsa sevana paNa brahmacarya abrahmanI nivRttirUpa paNa brahmacarya. 5. akiMcanatA - jenI pAse kaMI paNa dravya nathI te akiMcana. teno bhAva te akiMcanatA. upalakSaNathI zarIra, dharmopakaraNAdimAM nirmamattva hoya. zarIra dhAraNa karanArA munio mamatA vagaranA hovAthI teo parigraha vagaranA che ane bhojanAdika paNa saMyama-yAtrAnA nirvAha pUratA ja gADAnA paiDAne dIvelanA lepa mAphaka mUcha vagara grahaNa kare che. rajoharaNa ane upakaraNo paNa saMyamanA rakSaNa mATe tathA vastra, pAtrAdika saMyama-zarIranA rakSaNa mATe dhAraNa kare che paNa lobha ke mamatAthI nahi mATe niSparigrahI ja che. e pramANe parigraha parihArarUpa akiMcanatA. 6. tapa - saMvara ane nirjarAnA heturUpa hovAthI jo ke pahelAM kahevAI gayo che. te bAra prakArano che paNa prakIrNarUpa aneka prakArano paNa che. te A pramANe yavamadhya, vajamaya, cAndrAyaNa, kanakAvali, ratnAvali, muktAvali, siMhavikrIDita be prakAranA, sAta saptamikAdi cAra pratimAmAM sarvatobhadra, bhadrottara, vardhamAna AyaMbilatapa vagere bAra bhikSu-pratimAo eka mahinAthI mAMDI sAta mahinAnI sAta, sAta rAtri saMbaMdhI traNa, eka divasa-rAtrinI, eka rAtrinI. 7. kSAnti-kSamA - zakta ke azakta hoya tenuM sahana karI levAnA pariNAma karavA te kSamA. te krodhanimittano AtmAmAM bhAva ke abhAva vicAravAthI, krodha karavAnA doSo vicAravAthI, bALa-svabhAva vicAravAthI, pote karelAM karmanA phaLo udayamAM AvyAnuM citavavAthI, kSamAguNa rAkhavAnA lAbha vicAravAthI, kSamA utpanna thAya che. temAM je doSanA kAraNe mArA para bIjo Akroza kare che te mArAmAM hoya to te
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 2 yogazAstrano gurjaranuvAda mANasa sabhUta padArtha jaNAve che, teno emAM kayo doSa ? have jo potAnAmAM te doSa nathI, to te asatya bole che, mATe mAre tene kSamA ApavI. kaheluM che ke - "koI Akroza kare to te buddhizALI samajue yathArtha tattvanI vicAraNA karavI. jo satya hoya to kopa kema thAya ? ane asatya hoya to ajJAnI sAthe kopa karavAthI zo phAyado?' krodha karavAnuM nukasAna ciMtavavAthI paNa khamI khAvuM joIe. krodha karanArane to nakkI pApakarmano baMdha thAya che ja. tethI bIjAne mAravAnuM thAya, tethI ahiMsAvratano lopa thAya, krodhamAM ADuM avaLuM bolavAthI bIjA vratano paNa lopa thAya. krodhamAM dIkSA lIdhAnI vAta bhUlI jAya to vagara ApeluM levAthI adatta paNa grahaNa kare - eTale trIjA vratano lopa thAya. dveSathI parapAkhaMDinI(strI) sAthe abrahma sevanathI cothA vratano lopa thAya, atyaMta krodhI banavA yoge aviratagRhasthonI sahAyabuddhithI temanA upara mamatAbhAva-mUcha paNa thAya, eTale pAMcamA vratano lopa. uttaraguNonA bhaMganI vAta to rahI ja kayAM? krodhI AtmA gurunI paNa AzAtanA kare ane apamAna ke tiraskAra paNa kare. e pramANe krodhanA doSo vicAre. bALa-svabhAva ciMtavavAthI paNa kSamA rAkhavI. bALa eTale aNasamaju, teno svabhAva. A pramANe vicAre ke, bALajIva koI vakhata parokSa ane koI vakhata pratyakSa Akroza kare. koI vakhata parokSa Akroza karatA mAne ke mArI pAchaLa Akroza kare che, sanmukha ke pratyakSa to kaMI kaheto nathI ne ! eTalo bhalo che. kadAca pratyakSa Akroza karato hoya to kahe che ke, bhalo A mANasa mukhathI AkrozanA zabdo bole che paNa mArato to nathI ne? mArato hoya to prANa to leto nathI ne ? prANa paNa leto hoya to, mane dharmathI bhraSTa karato nathI ne ! ema AgaLa AgaLanA abhAvamAM potAne lAbha mAne che. kahevuM che ke, "Akroza kare, haNe, prANa le, dharmabhraSTa kare- A vagere ajJAnI AtmAone sulabha che. dhIra samaju AtmA AgaLa AgaLanA bhAva-abhAvamAM pote lAbha mAne che." e pramANe bALa-svabhAva vicAravo. pote karelA karmanuM phaLa udayamAM AvyuM che. ema ciMtavavAthI paNa kSamA thAya che. pUrve karelA karmanA phaLanuM AvavuM A pramANe thAya che. karmanuM phaLa bhogavyA vagara ke tapa karyA vagara nikAcita karmano kSaya thato nathI. avazya bhogavavA lAyaka phaLa-viSayamAM bIjo to mAtra nimitta che. kahevuM che ke "sarve koI pUrve karelA karmano phaLa - vipAka pAme che. aparAdha thavAmAM ke upakAra-guNa thavAmAM bIjo to mAtra nimittabhUta che.' A pramANe pote karelA karma-phaLano udayakALa vicAravo. kSamAguNanI vicAraNA karavAthI kSamA pragaTa thAya che zramano abhAva, vagara prayAse krodha-nimittanA prAyazcittano abhAva, zubhadhyAnano adhyavasAya, paramasamAdhinI utpatti, sthira prasannatAvALo aMtarAtmA, koIne mAravA mATe hathiyAra zodhavAnA prayatnano abhAva, Aveza na karavApaNuM, mukhanI prasannatA, krodha karavAthI AMkha lAla thAya ane na karavAthI ujjavala rahe, parasevo na thavo, kaMpArI na thavI, bIjAne prahAra karavAnI vedanAno abhAva-e pramANe kSamAM rAkhavAnA guNo jANavA. Ama krodhano pratipakSa, te kSamA dharma. 8. mArdava - namratA. namratAvALA, abhimAna vagaranA thavuM. baMne ahaMkArano nigraha karavAthI thAya che. te mada jAtimada Adi ATha prakAranA pahelAM kahevAI gayA che :- tethI "jAti, kula, rUpa, baLa, lAbha, buddhi, vallabhatA ane zratamadamAM aMdha banelA purUSArtha-hIna-purUSo A loka ane paralokamAM hitakArI padArtha paNa dekhatA nathI." (pazamarati-80) e vagere madanA doSa-parihAranA kAraNabhUta mAnano pratipakSa mArdava dharma.. 9 saraLatA - mana, vacana ane kAyAnA kAryonI ekarUpatA, te rUpa saraLatA arthAt mAyA-rahitapaNuM. mAyAthI potAnI pratijJA ke bolavA pramANe vartato na hovAthI darekane zaMkAnuM sthAna-avizvAsavALo thAya
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.94-95 4 23 che. kaheluM che ke- "mAyAthI purUSa jo ke aparAdha na kare to paNa potAnA doSa vaDe sarpa mAphaka darekane avizvAsu thAya che." (prazamarati/28) A pramANe mAyAnI pratipakSabhUta saraLatA dharma 10. mukti - nirlobhatA eTale bAhya ke atyaMtara padArtha-viSayaka tRSNAno viccheda thavo arthAt lobha ane AzAno abhAva. lobhAdhIna thaelo AtmA krodha, mAna, mAyA, hiMsA, asatya, corI, abrahma, parigraha rUpa doSa-samudAyathI puSTa thAya che. kahevuM che ke- "sarva vinAzanuM AzrayasthAna, sarva du:khano eka rAjamArga evA lobhanA mukhamAM gayelo lobhI purUSa kSaNe kSaNe navA navA duHkho prApta karyA kare che. (prazamarati 29) e pramANe lobhanA tyAgarUpa nirbhayatA, sva-para-hita AtmapravRtti, mamatvano abhAva, niHsaMgatA, bIjAno droha na karavApaNuM, rajoharaNa Adi saMyamanA upakaraNomAM paNa rAgarahitapaNuM e vigere rUpa muktidharma - A pramANe daza prakArano dharma kahyo. prazna karyo ke, saMyama, satya, zauca, brahma, akiMcanatAne mahAvratomAM tathA kSamA, mArdava, Arjava, muktine saMvara-prakaraNamAM ane tapane saMvara ane nirjarAnA kAraNarUpa kahelo hovAthI dharma-pratipAdananA prakaraNamAM pharI kahevAthI punaruktatA thaI. tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke, ahIM saMyamAdinuM pharI kathana karavuM ema adhikAra nathI. paraMtu saMyama Adi daza prakAranA dharma-pratipAdananA prakAra vaDe arihaMta bhagavaMtoe sArI rIte kahelA dharmanI vicAraNA ja che. dharmonA guNapaNAne aMge tenI vyAkhyA karanArA bhagavaMtonI anuprekSA-nimitte stuti thAya che, mATe kaheluM sarva vAstavika samajavuM. / 93 / A dharmano prabhAva kahe che- 420 dharmaprabhAvataH kalpa-drumAdyA dadatIpsitam / gocera'pi na te yatsyu-radharmAdhiSThitAtmanAm // 94 // artha : dharmanA prabhAvathI kalpavRkSa Adi uttama vastuo paNa ISTa padArtho Ape che, paraMtu adharmano Azaro lenAra purUSone te kalpadrumAdi svapna paNa dekhAtA nathI. || 94 || TIkArtha : dharmanA prabhAvathI kalpavRkSo, AdithI ciMtAmaNiratna vigere suSamAdika kALamAM thanArA je vanaspatirUpa ane pASANarUpa hovA chatAM dharmavALA jIvone ISTa phaLa ApanArA thAya che. te ja ka duHSamAdi kALamAM thanArA dharmahInone dRSTinA viSayamAM paNa AvatA nathI, to pachI tenAthI abhiSTanI prApti to kyAM ja rahI ? ahIM artha-prApti phaLa kahyuM // 94 || pavRkSa tathA 421 apAre vyasanAbhbhodhau, patantaM pAti dehinam / ___ sadA savidhavatryaika-bandhurdharmo'tivatsalaH // 15 // arthaH sadA najIkamAM rahenAro ane ati vatsala baMdhu jevo dharma apAra duHkhasAgaramAM paDatAM prANInuM rakSaNa kare che. | 5 || TIkArtha : dharma e najIka rahelo ativatsalatAvALo haMmezanA baMdhusamAna che. tathA pAra vagaranA duHkhasamudramAM paDatAM evA prANInuM rakSaNa kare che. ahIM anartha-parihAra phaLa jaNAvyuM ke 95 / tathA
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424 422 AplAvayati nAmbhodhi-rAzvAsayati cAmbudaH / yogazAstrano gurjarAnuvAda yanmahIM sa prabhAvo'yaM dhruvaM dharmasya kevalaH // 96 // artha : je samudra DubADato nathI, megha A pRthvIne je AzvAsana Ape che, te nizce prabhAva kevala dharmano che. | 96 || TIkArtha : A pRthvIne samudra DubADI deto nathI, tathA megha A jagata upara upakAra che, te mAtra jo prabhAva hoya to ekalA dharmano ja che. ahIM anartha-parihAra ane artha-prApti baMne phaLo jaNAvyA. || 96 || have sAdhAraNa dharmanuM sAdhAraNa phala kahe che-- 423 na jvalatyanalastiryag, yadUrdhvaM vAti nAnilaH / acittvamahimA taMtra, dharma va nivasthanam // 17 // artha : je agni tIrtho baLato nathI, je pavana u52 vAto nathI, tyAM acittva mahimAvALo dharma eka ja kAraNabhUta che. || 97 || TIkArtha : jagatamAM agni tirthro saLagato nathI ane vAyu upara AkAzamAM vAto nathI, te acintya prabhAva hoya to ane temAM kharUM kAraNa hoya to te eka dharmanuM ja samajavuM. mithyArdaSTio paNa kahe che ke, 'agni urdhva saLage che, pavana tirthro vAya che, temAM koI adRSTa ja kAraNa samajavuM. // 97 // tathA-- 1 424 nirAlambA nirAdhArA, vizvAdhArA vasundharA yaccAvatiSThate tatra dharmAdanyanna kAraNam 5 18 // artha : vizvanA AdhArabhUta pRthvI AlaMbana ane AdhAra vinA rahe che, temAM paNa dharma sivAya bIjo koI hetu nathI. // 98 // TIkArtha : doraDA Adi AlaMbana vagaranI, zeSanAga, kUrma, varAha, diggajo-dizAhAthI AdinA AdhAra vagaranI, (teo hovAmAM kaMI paNa pramANa maLatuM na hovAthI), A carAcara jagata-vizvanA AdhArarUpa pRthvI adhdhara TakI rahelI che, nIce paDatI nathI, temAM dharma sivAya bIjuM kAraNa nathI. anvayavyatirekathI vicAratA dharma sivAya koI paNa TakAvanAra hetu nathI. // 98 // tathA-- 425 sUryAcandramasAvetau, vizvopakRtihetave 1 udayete jagatyasmin nUnaM dharmasya zAsanAt 5 11 // artha : kharekhara dharmanA zAsanathI-hukamathI ja sUrya ane caMdra vizvanA upakAra mATe A jagatamAM udaya pAme che. / / 99 || TIkArtha : A sUrya ane caMdra baMne jagatanA paropakAra mATe A lokamAM udaya pAme che, nakkI temAM koI prabhAva hoya to A dharmanA zAsanano ja prabhAva che. | 99 |
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.96-102 425 tathA- 426 abandhUnAmasau bandhu-rasakhInAmasau sakhA / anAthAnAmasau nAtho, dharmo vizvaikavatsalaH // 100 // artha : jagatamAM eka vatsalarUpa jinadharma baMdhu vinAnA jIvo mATe badhu tulya che, mitra vagaranA AtmAono mitra che ane anAtha AtmAono nAtha che. | 100 || TIkArya : A dharma baMdha vagaranAo mATe baMdhu che. kAraNake je vipattimAM sahAya karanAra, temAMthI pAra utAranAra hoya che, te baMdhu che. tenuM kArya karanAra, prIti utpanna karanAra hovAthI mitra vagaranAo mATe A mitra che. yoga ane kSema baMne karanAra hovAthI nAtha vagaranAo mATe e nAtha che. kaheluM che ke "yogakSema karanAra hoya, te nAtha kahevAya." ahIM hetu kahe che- jagatamAM advitIya vatsala koI hoya, to te dharma che. gAya vAcharaDAne snehathI grahaNa kare che tethI vatsala gaNAya che; tenI mAphaka samagra jagatane prItinuM kAraNa hovAthI dharma paNa vatsala che. || 100 // have anarthaphaLanI nivRtti thatI hovAthI abhaNa sAmAnyajano paNa dharma karavAnI abhilASA rAkhe che, tethI dharmanuM phaLa kahe che. 427 rakSoyakSoragavyAghra-vyAlA'nalagarAdayaH / nApavatuM << teSAM, caiI, zaray fzrataH | 102 che artha : je jIvoe dharmanA zaraNano svIkAra karyo che, teone rAkSasa, yakSa, sApa, vAgha, unmatta hAthI, agni ane jhera Adi koIpaNa apakAra karavA samartha banatA nathI. // 101 // TIkArtha : jeoe A dharmanuM zaraNa svIkAryuM che, teone rAkSasa, yakSa, sarpa, vAgha, siMha, agni, jhera vagere kazo paNa upadrava karavA samartha thaI zakatA nathI. // 101 || have pradhAnabhUta anartha TALavApaNuM ane uttama padArthanI prAptirUpa dharmanuM phaLa kahe che428 dharmo narakapAtAla - pAtAdavati dehinaH / dharmo nirupamaM yaccha-tyapi sarvajJavaibhavam // 102 // artha : zrI jinadharma AtmAne narakarUpa pAtALamAM paDavAthI bacAve che ane dharma nirUpama koTinA sarvajJatvanA vaibhavane paNa Ape che. 102 / TIkArtha : kahelo dharma narakamAM paDavAthI rakSaNa karanAra, te rUpa nukasAnathI aTakAvanAra, tema ja sarvajJanA vaibhavane paNa prApta karAvanAra pradhAnaphaLanI prAptirUpa dharma che. bAkInuM to AnuSaMgika phaLa samajavuM. ahIM AMtara zlokono bhAvArtha jaNAvAya che A daza prakAranA yatidharmane mithyASTioe dekhyo nathI ane je koIke kyAMka kahela che te paNa mAtra vANIthI varNana karavA pUratuM samajavuM. tattvonA artho vANImAM darekane hoya, keTalAkane manamAM hoya, paraMtu kriyAthI paNa haMmezA amala karatA hoya to jinamata mAnanAra samajavA. vedazAstromAM parAdhIna buddhivALA ane tenA sUtro kaMThe mukhapATha rAkhanArA tattvathI leza paNa dharmaratnane jANatA nathI. gomedha, naramadha, azvamedha vigere yajJa karAvanArA-prANIono ghAta karanArA ane karAvanArA yAjJikone dharma kevI rIte hoya?
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 426 yogazAstrano gurjaranuvAda ne zraddhA na karavA yogya asatya ane paraspara virodhi vastuno pralApa karanArA purANa karanArA paurANikone dharma kayo ? kevo ? khoTI vyavasthAo vaDe bIjAnuM dravya paDAvanArA, mATI, jaLa AdithI zaucadharma jaNAvanArA smArtA vagerene dharma kevI rIte saMbhave ? RtukALa vItyA pachI garbhahatyA ke bALahatyA karanAra, brahmacaryano apalApa karanAra brAhmaNone brahma eTale dharma kevI rIte saMbhave ? na devAnI IcchAvALA yajamAna pAsethI paNa sarva jhuTavI levAnI icchAvALA, dhana mATe prANa-tyAga karanArA brAhmaNone akiMcanapaNuM kevI rIte hoya ? rAtre ane divase mukhane pUchIne bhakSaNa karanArA, bhakSyAbhaDhyanA viveka vagaranA saugatonebauddhadharmavALAne tapadharma ja kayAM che ? "komaLa zayyA, savAre mIThArasanuM pAna, baporanA bhojana, sAMje ThaMDu pINuM, madhyarAtre drAkSA ane sAkara, IcchA pramANe khAvA-pIvAmAM zAkya suMdara dharma jaNAvelo che !" najIvA evA aparAdhamAM kSaNavAramAM zApa ApatA laukika RSiomAM kSamAdharmano aMza paNa saMbhavato nathI. 'potAnI brAhmaNa jAti sarvottama che." evA jAti AdinA madavALA durvartanavALA ane tevA ja cittavALA cAra AzramamAM vartatA brAhmaNone mArdavadharma kyAMthI hoya ? hRdayamAM daMbhanA pariNAma vahetA hoya, bahArathI bakavRtti dhAraNa karanAra, pAkhaMDa-vrata dhAraNa karanArAone saraLatAno leza paNa kyAMthI hoya? patnI, ghara, putrAdi parivAra ane sadA parigrahavALA lobhanA ekamAtra kulagRha evA brAhmaNone muktidharma kevI rIte hoya? tethI karIne rAgadveSa-moha vagaranA kevaLajJAnavALA arihaMta bhagavaMtonI A dharmasvAkhyAtanA bhAvanA vicAravI. rAgathI, dveSathI ke moha-ajJAnathI pheraphAra-vitartha bolavAnuM thAya. tenA abhAvamAM arihaMtonI vitakavAditA kevI rIte hoya? jeo rAgAdika doSo vaDe kaluSita cittavALA hoya, teonA mukhamAMthI satyavANI kadApi nIkaLatI nathI. te A pramANe yajJa karAvavo, havana karavuM ItyAdi tathA aneka vAvaDI, kUvA, taLAva, sarovara Adi ISTApUrta kAryo karatAM, pazuono ghAta karavAthI svargalokanA sukhanI prApti batAvatA brAhmaNone bhojana ApavAthI, pitRone tRpti karAvavAnI abhilASAvALA, ghInI yoni Adi karAvavI te rUpa prAyazcitta karAvanArA, pAMca ApattinA kAraNe strIonA pharI lagna karAvanArAM, putra na thatAM hoya tevI strIo viSe kSetraja apatya (bIjA purUSa dvArA utpanna)nuM kathana karanArA, doSita strIonI rajothI zuddhi kahenArA, kalyANabuddhithI yajJamAM haNelA bokaDA AdinA liMgathI AjIvikA calAvanArA, sautrAmaNiyajJamAM sAta peDhI sudhI madirApAna karanArA, viSTAbhakSaNa karanArI, gAyane sparza karavAthI pavitratA mAnanArA, jaLAdikanA jJAnamAtrathI pApazuddhi kahenArA, vaDalA, pIpaLA, koDa, AmaLA, AMbalI Adi vRkSonI pUjA karAvanArA ane karanArA, agnimAM ghI AdinA havana vaDe deva-devIone khuza karavAnuM mAnanArA, bhUmi para gAyane dohana karavAthI amaMgaLanI zAMti mAnanArA, strIone viDaMbanA ApavA sarakhA vrata ane dharmano upadeza karanArA, tathA jaTA dhAraNa karavI, kAnamAM paTala, zarIre bhasma lagADavI, laMgoTI paheravI, AkaDA, dhatUrA, bIlIpatra, tulasI AdithI devapUjA karanArA, kulA (nitaMba) vagADatA, gIta-nRtyAdi vAraMvAra karatA ane vadananA zabdathI vAjiMtranA zabdo karatA, asatyabhASA bolavA pUrvaka munio, devo ane lokone haNatA, vratabhaMga karI dAsapaNuM ane dAsIpaNuM IcchatA, vAraMvAra pAzupata-vrata grahaNa karatA ane vaLI choDatA, auSadhAdinA prayoga karavA vaDe jU-lIkhone mArI nAMkhatA, manuSyanA hADakAnAM AbhUSaNo dhAraNa karatA, zULa ane khaTvAMgane vahana karatA, khappara (khoparI)mAM bhojana karatA, ghaMTArUpa nUpUra dhAraNa karatA, madirA, mAMsa ane strInA bhogamAM Asakta banelA, niraMtara nitaMba (kulA) upara ghaMTa bAMdhI vAraMvAra gAyana nRtya karanArA, teone dharma kevI rIte saMbhave ? tathA anaMtakAya-kandAdi phaLa, mULa ane patronuM bhojana karanArA, vaLI strI-yukta vanavAsa
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.103-104 427 svIkAra karanArA tathA bhakSyAbhaDhya, payAreya, ke AcaravA yogya ke na AcaravA yogya sarvamAM samAna bhAvavALA, yogI nAmathI prasiddhi pAmelA kaulAcAryanA antavAsI ziSyo tathA bIjAo ke jeoe jainendra-zAsanano marma jANyo nathI, tevAone dharma zuM ? tenuM phaLa zuM che ? e tenI suMdara maryAdAvALI kathana-rIti kevI ? te to kyAMthI jANI hoya ? jinezvara bhagavaMtanA dharmanuM A loka ane paralokamAM je phaLa che, te to gauNa phaLa che. mukhya phaLa to mokSa kahelo che. kheDUta khetI karatAM, dhAnya vAvatAM dhAnya meLavavAnI IcchA rAkhe che, vacamAM ghAsa-palALA Adika to AnuSaMgika phaLa che. tema dharmanuM yathArtha phaLa to apavarga-mokSa che, ane sAMsArIka phala to AnuSaMgika samajavuM. jinezvara bhagavaMtoe kahelA dharmane Azrita svAkhyAtanA bhAvanAne vAraMvAra bhAvatA thakA mamatvarUpa viSa-veganA vikAra-doSothI mukta banI parama prakarSavALI sAmyapadavIne pAme che. e pramANe dharma-svAkhyatatA bhAvanA kahI. || 102 || have loka-bhAvanA kahe che. 429 kaTisthakaravaizAkha-sthAnakasthanarAkRtim / dravyaiHpUrNaM smarellokaM, sthityutpattivyayAtmakaiH // 103 // artha : keDa upara rAkhelA hAtha ane vaizAkha sthAnamAM rahelA-pahoLA karelA pagavALA manuSyanI AkRtivALA tathA sthiti-utpatti-vyayasvarUpa dravyothI pUrNa evA jIvalokane ciMtavavo tene lokabhAvanA kahe che. 103 . TIkArtha : keDa upara be hAtha TekavIne rAkhelA hoya ane vaizAkha-saMsthAnathI be paga pahoLA karelA hoya evA prakAranA AkAre ubhelo eka purUSa, tevI, cauda rAjalokanA AkAza-kSetranI AkRtinuM smaraNa karavuM. lokAkAza kSetra kevuM ? tyAre jaNAve che ke sthiti, utpAda ane vyaya svarUpa dravyothI pUrNa kSetra. sthiti eTale dhruvatA, utpatti eTale utpanna thavuM, vyaya eTale vinAza. jagatanI tamAma vastuo sthiti, utpAda ane vyaya-svarUpa che. tattvArtha-sUtramAM kahevuM che ke, "tyAdri-vyaya-dhrauvyayukta sat' (tatvArtha pa-29) AkAzAdi paNa nityAnityapaNAthI prasiddha che te dareka kSaNe te te paryAyathI utpanna thAya che ane nAza pAme che. pradIpa vagere paNa utpAdaka ane vinAzanA yogavALA banIne rahe che. paNa ekAMtasthitiyogavALuM ke utpAdavinAzayogI kaMI paNa nathI. (anyayogavyavaccheda dvAaizikAmAM) ema kahyuM che ke: "dIvAthI laIne AkAza sudhI sarva vastu sarakhA svabhAvavALI che. syAdvAdanI mudrAne ullaMghana na kare tevI che. temAMthI eka vastu nitya ja che ane bIjI vastu anitya ja che evA pralApo tamArI AjJAnA dveSIonA che." || 103 || lokasvarUpa ja kahe che- 430 loko jagattrayAkIrNo, bhuvaH saptAtra veSTitAH / ghanAmbhodhimahAvAta-tanuvAtairmahAbalaiH // 104 // artha : A jIvaloka traNa jagatathI bharelo che, temAM rahelI sAta pRthvIo mahAbaLavAna evA ghanodadhi, ghanavAna ane tanuvAtathI vIMTaLAyelI che. te 104 | TIkArtha : kahelI AkRti ane svarUpavALo loka adhaH, tiryagu ane urdhva ema traNa lokathI vyApta che, te lokamAM ratnaprabhA, zarkarAmabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tamaHprabhA, mahAtama:prabhA
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 yogazAstrano gurjarAnuvAda yathArthanAmavALI pRthvIo che. tathA anAdikALathI prasiddha niranvarthaka nAmavALI che - te A pramANe dharmA, vaMzA, zailA, aMjanA, ariSThA,mAghavyA ane mAdhavI. dareka ratnaprabhAthI nIce nIce vadhAre vadhAre pahoLI che. temAM anukrame 30 lAkha, 25 lAkha, paMdara lAkha, daza lAkha, traNa lAkha, pAMcansUna eka lAkha ane pAMca ja evA nArakAvAso che. te nIce ane paDakhethI cAre bAju goLAkAra vIMTaLAyelI che. konAthI ? pravAha nahi paNa kaThaNa samudra, mahAbaLavAna evA ghanavAta ane tanuvAtathI, 'mahAbaLa' kahevAthI pRthvI dhAraNa karavA samartha. temAM dareka pRthvInI nIce ghanodadhi madhyabhAgamAM vIza hajAra yojana jADo che ane mahAvAyunI jADAI dhanodadhi karatAM madhyabhAgamAM asaMkhyAtA hajAra yojananI ane tanuvAta mahAvAyu karatAM asaMkhyAta yojananI jADAIvALo che. tyAra pachI asaMkhyAtA yojanasahasra AkAza che. A vaccenI jADAInuM mApa samajavuM. tyAra pachI krame krame baMne bAju ghaTatuM ghaTatuM chevaTe valayanA sarakhA mApavALuM thAya che. ratnaprabhAnA ghanodadhivalayanuM pahoLAInuM mAna cha yojananuM, ghanavAtavalayanuM pahoLAInuM mAna sADAcAra yojana ane tanuvAta valayanuM pahoLAInuM mAna doDha yojana samajavuM. ratnaprabhAnA valayamAnanI upara ghanodadhimAM yojanano trIjo bhAga, ghanavAtamAM eka gAu, tanuvAtamAM gAuno trIjo bhAga hoya che. e pramANe zarkarAprabhAmAM valayamAna jANavuM. evI rIte zarkarAprabhAnA valayamAnathI upara A pramANe prakSepa arthAt umero karavo. ema pahelA pahelAnA valayamAnathI upara A pramANe sAtamI pRthvI sudhI umeratAM umeratAM AgaLa javuM. kaheluM che ke, pahoLAImAM 'dharmAnA prathama valayanI pahoLAImAM yojanano trIjobhAga, bIjA valayanI pahoLAImAM eka gAu, chellA valayanI pahoLAImAM gAuno trIjo bhAga, Adi dhruvamAM umeratA javuM, evI rIte sAtamI pRthvI sudhI umeravuM. prakSepa karyA pachI valayanI pahoLAInuM mApa A pramANe jANavuM. bIjI vaMzA nAmanI pRthvImAM pahelA valayano viSphabha-pahoLAI cha yojana ane eka yojanano trIjo bhAga arthAt 6, yojana, bIjA valayamAM poNApAMca yojana ane trIjA valayamAM yojana, ema sarva saravALo ekaTho karavAthI zarkarAprabhA - vaMzA bIjI nAraka pRthvInA cheDAthI bAra pUrNAMka be tRtIyAMza yojananA cheDe aloka che. vAlukAprabhA - zailA nAmanI trIjI nArakInA pahelA valayano vikhaMbha 6 yojana, bIjA valayano 5 yojana ane trIjA valayano 1 yojana ema 12 2 2 1 saravALo karatAM 13 - yojane vAlukAprabhAno sImADo pUrNa thAya. tyAMthI AgaLa pharato aloka che. cothI paMkaprabhA-aMjanA nAmanI nArakInA valayomAM prathamano viSphabha sAta yojana, bIjA valayano savA pAMca yojana ane trIjAno poNA be yojana maLI cauda yojana pachI aloka Ave che. have dhUmaprabhA - riSTA 1 1 p 3 2 E nAmanI pAMcamI narakamAM traNa valayonuM anukrame 7 5 1 yojana vikhaMbha jANavuM. arthAt 14 yojana pachI aloka pharato hoya che. have tamaHprabhA-meghA nAmanI chaThThI naraka pRthvIne pharatAM traNa valayo che. temAM prathama ghanodadhi-valayano vistAra 7 bIjAno 5 poNA cha yojana ane trIjAno 2 3 11 1 12 yojana che. arthAt 15 yojana pachI karato aloka che. have tamaH-tamaprabhA-mAdhavatI nAmanI sAtamI nArakInA prathama valayanuM mAna ATha yojana, bIjA valayanuM cha yojana ane trIjA valayanuM be yojana vikhaMbha - pramANa samajavuM - eTale soLa yojana pachI pharato aloka samajavo. (bRhatsaMgrahaNI 245251) pRthvInA AdhArabhUta ghanoSi, ghanavAta, tanuvAtathI A valayo pRthvInI cAre bAju valayAkArathI cheDAnA bhAga sudhI eTalI pahoLAIthI pRthvInI uMcAI jeTalA tenA paNa mApa samajavAM. // 104 // pharI lokanuM svarUpa kahe che -
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.105 429 431 vetrAsanasamo'dhastAn madhyato jhallarInibhaH / agre murajasaGkAzo, lokaH syAdevamAkRtiH // 105 // artha : vaLI - A loka nIcethI trAsana jevo, madhyabhAge jhAlara jevo ane uparathI muraja nAmanA vAjiMtranI AkRtivALo che. || 105 / TIkArthaH vetrAsana jevo nIceno bhAga. cheka nIceno bhAga vadhAre pahoLo hoya, upara uparano bhAga sAMkaDo thato jAya, tenA jevo nIceno AkAra, madhyano bhAga jhAlara-vAjiMtra-vizeSa tenA jevo AkAra, madhyalokanI uparano bhAga mRdaMga jevo eTale ke upara-nIce sAMkaDo, vacamAM pahoLo bhAga - ema traNa AkAravALo loka samajavo. kaheluM che ke - "temAM udhuM sarAvaluM hoya, tevo adholoka, thALa jevo tiryazloka, ane be sarAvalAno saMpuTa banAve, tevA AkAravALo urdhvaloka hoya" (prazama. 251) ahi, adhaH, tiryaMga, urdhvaloka e rucaka pradezonI apekSAe, meruparvatanA barAbara madhyabhAgamAM gAyanA stanAkAre cAra AkAza pradezo nIcenA bhAgamAM, tenA ja uparanA bhAgamAM te ja pramANe cAra bIjA rucaka-pradezo, ema ATha nIce uparanA AkAza-pradezo te caka pradezo che. kahevuM che ke- "tiraskRlokanA barAbara madhyabhAgamAM ATha caka-pradezo che, tenAthI ja dizAo ane vidizAonI utpatti che." (A. ni. 42) temAM rucaka-pradezanI nIce ane upara navaso navaso yojana tiththaloka che, jenI jADAI aDhAraso yojana pramANa che. tirjIlokanI nIce navaso yojana choDyA pachI lokanA aMta sudhIno bhAga, te sAtarAja pramANa adholoka che. temAM kahelA svarUpavALI sAta pRthvIo che, temAM prathama ratnaprabhA nAmanI pRthvImAM eka lAkha eMzI hajAra yojana uMcAI kaho ke jADAI kaho, tenA upara ane nIcenA eka eka hajAra yojana choDIne vacce 1 lAkha, 78 hajAra yojananI aMdara bhavanapati-devonA bhavano che. teo asura, nAga, vidyuta, suparNa, agni, vAyu, svanita, udadhi, dIpa ane dikumAra nAmanA bhavanapati-devo che. teo cUDAmaNi, sarpa, vaja, garuDa, ghaTa, azva, vardhamAna, magara, siMha ane hAthInA cihanavALA che. temAM bhavanapati-devo dakSiNa ane uttara dizAmAM vyavasthita thaelA be be Indro hoya che. temAM camarendra ane balIndra nAmanA be Indro asurakumAra devonA che. dharaNendra ane bhUtAnaMdaindra nAgakumAra devonA che, hari ane harIsaha nAmanA be Indro vidyutakumAra devonA che. veNudeva ane veNudAli nAmanA be Indro suparNakumAra devonA, agnizikha ane agnimANava nAmanA be Indro agnikumAra devonA, velaMba ane prabhaMjana vAtakumAra devonA Indro, sughoSa ane mahAghoSa svanitakumAra devonA Indro, jalakAtta ane jalaprabha Indra udadhikumAra devonA, pUrNa ane viziSTa nAmanA be indro dvIpakumAra devonA, amita ane amitavAhana nAmanA be Indro dikumAra devonA jANavA. A ja ratnaprabhA pRthvInA uparanA eka hajAra yojanamAM upara ane nIcenA so so yojana choDIne vacalA AThaso yojanamAM ATha prakAranA pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kinnara, kimburuSa, moraga ane gaMdharva anukrame kadaMbavRkSa, sulasavRkSa, vaDalAnuM vRkSa, khaTvAMga (tApasa upakaraNa), azokavRkSa, campakavRkSa, nAgavRkSa, tumbavRkSanA cihnavALA, tiskRlokamAM vAsa karanArA vyaMtara devonA nagaro che. temAM paNa dakSiNa ane uttara dizAmAM babbe IndronI vyavasthA che. temAM pizAconAM kAla ane mahAkAla, bhUtonA sarUpa ane pratirUpa, yakSonA pUrNabhadra ane mANibhadra, rAkSasonA bhIma ane mahAbhIma, kinnaronA kinnara ane kiMpuruSa, kiMguruSonA sapuruSa ane mahApuruSa, mahoragonA atikAya ane mahAkAya, gaMdharvonA gItarati ane gItayazA nAmanA Indro che. tema ja ratnaprabhAmAM pahelA
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 yogazAstrano gurjarInuvAda so yojanA nIcenA ane uparanA daza daza yojana choDI vacalA eMzI yojanamAM aNapatnI-papatnI vagere dakSiNa ane uttara dizAmAM vyavasthita banelA ATha vANavyaMtara nikAyanA devonA baLe Indro che. tathA ratnaprabhA pRthvInA samatalapradezanI upara sAtaso nevuM yojane jyotiSkonI nIceno pradeza tenI upara daza yojanamAM sUrya, tenI upara eMzI yojane caMdra, tenI upara vIza yojane tArA ane graho, e pramANe jyotiSaloka eksone daza yojana jADAIvALo che. agiyArasone ekvIza yojana jaMbudvIpanA merune aDakyA vagara ane lokanA cheDAthI agiyAraso agiyAra yojana sparza karyA vagara sarvadizAmAM maMDalAkAre vyavasthita rIte dhruvane choDIne jyotiSacakra bhramaNa kare che. kahevuM che ke, "agiyAraso ekavIza ane agiyAraso agiyAra ema meru ane aloka e baMnenA bahAranA bhAgamAM jyotiSacakra pharatu rahe che." ahiM sarvanA upara svAtinakSatra, sarvanI nIce bharaNi nakSatra, sarvanI dakSiNamAM mUla, sarvanI uttaramAM abhIjita nakSatra che. temAM jaMbudvIpamAM be caMdra ane be sUrya, lavaNasamudramAM cAra caMdra ane cAra sUrya, dhAtakIkhaMDamAM bAra caMdra ane bAra sUrya, kAlodadhisamudramAM betAlIza caMdra ane sUrya puSkavarArdhamAM boMtera caMdra ane sUrya, e pramANe manuSyalokamAM ekaso batrIza caMdra ane ekso batrIsa sUrya thayA. aThyAsI graho, aThThAvIsa nakSatro, chAsaTha hajAra, navaso, paMcotera adhika tArAonI koTi koTi pramANa eka eka caMdrano parivAra che. pa661 yojana laMbAI-pahoLAI pramANavALuM caMdranuM vimAna, 4861 yojana laMbAI-pahoLAI pramANayukta sUryanuM vimAna, ardhayojana-pramANa grahonuM vimAna, nakSatronuM eka gAu-pramANa vimAna, sarvotkRSTa AyuSyavALA tArAnuM aIkroza, sarvajadhanya AyuSyavALAne pAMcaso dhanuSya-pramANa vimAna hoya, sarva vimAnonuM bAhalya-jADAI pahoLAIthI ardha-pramANa hoya che. A vimAno pistAlIza lAkha yojana pramANavALA manuSyakSetramAM hoya. caMdrAdika vimAna vAhanonI AgaLa pUrvamAM siMho, dakSiNe hAthIo, pazcimamAM vRSabho ane uttara tarapha azvo hoya che. sUrya ane caMdrane soLa hajAra hukama uThAvanArA Abhiyogika devo hoya che. grahone ATha hajAra, nakSatrone cAra hajAra, tArakone be hajAra Abhiyogika parivAra hoya che. potAnI devagati ane devapuNya hovA chatAM teo Abhiyogya karma-vazathI tyAM te siMha, vRSabha Adi rUpe upasthita thAya che. mAnuSottara parvata pachI pacAsa hajAra yojana kSetra-paridhinI vRddhi vaDe saMkhyAthI vRddhi pAmatA lezyavALA graho, nakSatra, tArAnA parivAravALA gheTAnA AkAra sarakhA asaMkhyAtA, svayaMbhUramaNa samudrathI lAkha yojana AMtarAvALI zreNiomAM rahelA hoya che madhyalokamAM to jaMbUdvIpa ane lavaNAdika samudro sArA sArA nAmavALA, AgalAM AgalAnI paridhithI bamaNI bamaNI paridhi-vyAsa-goLAIvALA, asaMkhyAtA valayAkAravALA dvIpo ane samudro che. chello svayaMbhUramaNa samudra che. jaMbUdvIpanA madhyabhAgamAM meruparvata suvarNakALa sarakho goLa eka hajAra yojana nIce pRthvImAM chupAI rahelo, navANuM hajAra yojana uMco, mULamAM dasa hajAra nevuM yojana adhika 10090 vistAravALo dharaNitaLamAM dasa hajAra yojana vistAravALo, upara hajAra yojana pahoLo, traNa kAMDa-vibhAgavALo adholokamAM 1OO yojana, tiSNulokamAM 1800 yojana ane UrdhvalokamAM 9810) yojana e pramANe traNe lokanA vibhAga karanAra, bhadrazAla, naMdana, saumanasa ane pAMDuka e nAmanAM cAra vanothI parivarelo che. temAM zuddhapRthvI, pASANa, vaja (hIrA), kAMkarAonI bahulatAvALo eka hajAra yojana pramANavALo prathama kAMDa che. rUpuM, sonuM, aMka ane sphaTikaratnanI bahulatAvALo tresaTha hajAra yojana pramANavALo bIjo
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.105 431 kAMDa, suvarNanI bahulatAvALo chatrIsa hajAra yojana-pramANavALo trIjo kAMDa che. vaiDUryaratnanI bahulatAvALI, cALIza yojana UMcI tenI cUlikA che. je mULamAM bAra yojana lAMbI, madhye ATha yojana ane upara cAra yojana lAMbI che. merunI taLeTImAM valAyAkAre bhadrazAlavana che. bhadrazAlavanathI pAMcaso yojana upara gayA pachI pAMcaso yojana vistAravALuM prathama mekhalAmAM valayAkRtivALuM naMdanavana che. tyArapachI sADI bAsaTha hajAra yojana uMce gayA pachI bIjI mekhalAmAM pAMcaso yojana vistAravALuM valayAkRtivALu saumanasa vana che. tyAra pachI chatrIsa hajAra yojana upara gayA pachI trIjI mekhalAmAM cAraso corANuM yojana vistAravALuM valayAkRtiyukta menA zikhara upara pAMDakavana che. A jaMbUdvIpamAM sAta kSetro che. temAM dakSiNa bAju bharatakSetra, tenI uttare haimavatakSetra, tyAra pachI harivarSa kSetra tyAra pachI mahAvideha, te pachI ramyaka kSetra, tyAra pachI hairaNyavata kSetra, tyArapachI airAvata kSetra che. dareka kSetrono vibhAga karanAra himavaMta, mahAhimavaMta, niSadha, nIla, rukamI ane zikharI e nAmanA parvato che. anukrame teo hema, arjuna, tapanIya (suvarNa), vaiDUrya, cAMdI ane tapanIyamaya vicitra maNiratnothI zobhAyamAna paDakhAvALA, mULa ane upalA bhAgamAM samAna vistAravALA che. temAM himavaMta parvata pacIsa yojana jamInamAM ane so yojana uMco, mahAhimavaMta tenAthI bamaNo eTale baso yojana uMco, niSadhaparvata cAraso yojana uMco, nIlaparvata paNa teTalo eTale cAraso yojana uMcA, rukti mahAhimavaMta jeTalo, zikharI himavaMta jeTalo che. te parvato upara padha, mahApadma, tigiccha, kezarI, mahApuMDarIka ane puMDarIka nAmanA anukrame sarovaro che. prathama hajAra yojana lAMbuM ane pAMcaso yojana pahoLuM. bIjuM tethI bamaNI laMbAI-pahoLAIvALuM, trIjuM tethI bamaNI laMbAI-pahoLAIvALuM che. uttaramAM puMDarIka Adi dakSiNanI mAphaka sarakhA che. dareka sarovaromAM daza yojananI avagAhanAvALAM pAkamaLo che ane tenA upara nivAsa karanArI anukrame zrIdevI, phriIdevI, dhRtidevI, kIrtidevI, buddhidevI ane lakSmIdevIo che. temanuM AyuSya eka palyopamanuM, tema ja teo sAmAnika devo, parSadA devo tathA AtmarakSaka devothI parivarelI hoya che. tyAM bhAratamAM gaMgA ane sidhu nAmanI be moTI nadIo che. hemavatamAM rohitAzA ane rohitA harivarSamAM harikAntA ane haritA, mahAvidehamAM zItA ane zItodA, ramyaphamAM nArIkAntA ane narakAntA hairaNyavaMtamAM suvarNakUlA ane rUkhakUlA, airAvatamAM raktA ane raktodA nAmanI nadIo che. teomAM pahelI kahI, te nadI pUrva tarapha vahana thanArI ane bIjI pazcimamAM vahenArI jANavI. temAM gaMgA ane sikyu baMne nadIo cauda hajAra nadIonA parivAravALI, rohitAzA ane rohitA baMne aThThAvIza hajAra nadIonA parivAravALI, harikAntA ane haritA baMne chappana hajAra nadIonA parivAravALI, zItA ane zItodA baMne nadIo pAMca lAkha, batrIsa hajAra nadIonA parivAravALI che. uttaranI nadIono parivAra dakSiNanI mAphaka tenA sarakho samajavo. temAM bharatakSetrano vistAra pAMcaso chavvIza yojana ane eka yojananA ogaNIza bhAga karIe, tenA cha bhAga arthAta 6/19 yojana, tyAra pachI anukrame bamaNA bamaNA vistAravALA parvato ane kSetro mahAvideha sudhInA ane uttaranA dareka kSetro ane parvato dakSiNa sarakhA samajavA. mahAvidehamAM niSadha parvatanI uttare ane merunI dakSiNa pazcima ane pUrvamAM vidyu--bha ane saumanasa nAmanA niSadhanI aMdara rahelA gajadaMta AkRtivALA parvatothI vIMTaLAelAM, zItodA nadI vaDe vibhAga pAmelA pAMca pAMca kuMDo ane tenI baMne paDakhe rahelA daza daza kAMcana parvato vaDe zobhAyamAna, zItodA nadInA pUrva-pazcima baMne kAMThe rahelA eka hajAra yojana UMcA, teTalA ja nIce vistAravALA ane tethI
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 ****** yogazAstrano gurjarAnuvAda ardhapramANa upara vistAravALA vicitrakUTa ane citrakUTathI zobhAyamAna devakuruo 11842 2/19 yojanapramANa che. merunI uttare ane nIlaparvatanI dakSiNe gandhamAdana ane mAlya parvata, jenI AkRti hAthInA dAMta sarakhI che. tenAthI vIMTaLAyelA meru ane nIla parvatanI vacce rahelI zItA nadI vaDe vibhAga pAmelA pAMca kuMDanA baMne paDakhe rahelA so kaMcanaparvatayukta, zItA nadInA baMne kinAre rahelA vicitrakuTa ane citrakUTa sarakhA suvarNanA yamaka parvatothI zobhAyamAna uttarakuruo paNa 11842 2/19 yojanA pramANa che. devakuru ane uttarakuruthI pUrva tarapha pUrva mahAvideha ane pazcima tarapha pazcima mahAvideha che. pUrva videhamAM cakravartIone jItavA yogya, nadI ane parvatothI vibhAjita thaelI paraspara ekabIjAmAM jaI na zakAya tevI soLa vijyo che, evI ja rIte pazcima videhamAM paNa soLa vijyo che. bharata kSetranA madhyabhAgamAM pUrva ane pazcima baMne tarapha samudrane aDakIne rahelo, dakSiNa ane uttara evA bharatanA ardha vibhAga karanAra, tamisrA ane khaMDaprapAtA e nAmanI be guphAothI zobhAyamAna, savA cha yojana jamInamAM rahelo, pacAsa yojana vistAravALo, pacIza yojana uMco vaitADhaya parvata che. A ja parvatanA dakSiNa ana uttaranA paDakhAomAM bhUmithI daza yojana UMce, dazayojana vistAravALI vidyAdharazreNIo che. temAM dakSiNa dizAmAM dezo sahita pacAsa nagaro che, uttara dizAmAM to sATha nagaro che. vidyAdhara-zreNiothI UMce baMne bAju dazayojana pachI tiryaMgajhuMbhaka vyaMtaradevonI zreNIo che. temAM vyaMtaradevonA AvAso che. vyataMra zreNIonI u52 pAMca yojanamAM nava phuTo che. vaitADhayanI vaktavyatA airAvata kSetramAM paNa sarakhI samajavI. jaMbUddIpanI cAre bAjue koTa sarakhI vajramaya ATha yojana uMcI jagatI che. mULamAM bAra yojana vikhaMbha eTale pahoLAI che, vacce ATha yojana ane upara cAra yojana vidhvaMbha che. tenA upara be gAu uMce jAlakaTaka nAmanuM vidyAdharone ramavAnuM krIDAsthaLa che. tenA uparanA bhAgamAM padmavaravedikA nAmanI devonI bhogabhUmi che. A jagatIne pUrvAdika dareka dizAmAM anusme vijaya, vaijyaMta, jyanta ane aparAjita nAmanA cAra dvAro che. himavaMta ane mahAhimavaMta e baMne parvatonI vacce zabdApAtI nAmano vRtta vaitADhaya parvata che. rukamI ane zikharI vacce vikaTApAtI, mahAhimavAn ane niSadhanA AMtarAmAM gandhApAtI, nIla ane rukimanA AMtaramAM mAlyavAna, e sarve eka hajAra yojana uMcA ane pyAlAnI AkRtivALA che. tathA jaMbUdvIpane cAre bAju vIMTaLAIne rahelo tenA karatAM bamaNAM eTale be lAkha yojanAvALA vistAravALo, madhyamAM dazahajAra yojananA vistAramAM eka hajAra yojana UMDo ane temAM paMcANuM hajAra yojana baMne bAju ane tenA madhyamAM uMce vRddhi pAmatA jaLano vistAra soLa hajAra yojana pramANa uMco hoya che. tenA upara rAta ane divasanA samaye be gAu sudhI ghaTato ane vRddhi pAmato, lavaNa samudra che. tenA madhyabhAgamAM cAre dizAmAM lakSayojana pramANavALA pUrvamAM vaDavAmukha, dakSiNamAM keyUpa, pazcimamAM yUpa ane utta2mAM Izvara e nAmanA hajAra yojana ThIkarInI jADAIvALA tathA daza hajAra yojananA mukha tathA taLiyAvALA kAla, mahAkAla, velamba ane prabhaMjana devonA AvAsavALA, mahA uMDANavALA khADA sarakhA nIcenA trIjA bhAgamAM vAyuvALA, madhyanA trIjA bhAgamAM vAyu ane jaLavALA ane uparanA trIjA bhAgamAM jaLavALA pAtAlakaLazo che. bIjA nAnA kaLazo hajAra yojana pramANavALA, nIce mukhamAM so yojana vistAravALA, daza yojananI jADI ThIkarIvALA, 333 1/3 yojana uparanA bhAgamAM jaLa, madhyamAM vAyu ane jaLa ane nIce vAyu hoya che. jaMbudvIpamAM praveza karatI veLAne rokanArA 7884 devo tathA
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.105 433 aMtarveLAne rokanAra 42000 nAgakumAra devo ane bAhya veLA rokanAra 72OOO devo ane zikhAvelA rokanAra 6OOO0 devo hoya che. gostUpa, udakAbhAsa, zaMkha ane dakasIma e nAmanA cAra AvAsa-parvato velaMdharadevanA che. suvarNa, aMtaratna, cAMdI ane sphaTikamaya gostUpa, zivaka zaMkha, manaHzila nAmanA adhipati devonA AvAso che, tenI UMcAI 1721 yojana, nIce 1022 yojana vistAravALA upara 424 yojana pramANa vistAra che. tenA upara prAsAda che. karkoTaka, kardama, kailAsa ane aruNaprabha e nAmanA jenA adhipatio che. evA karkoTaka, vidyutajillA, kailAsa ane aruNaprabha nAmanA AvAsovALA nAnI veLA rokanAra sarvaratnamaya parvato che tathA vidizAomAM bAra hajAra yojanamAM teTalA ja lAMbA-pahoLA caMdra dvIpo ane teTalA ja sUryanA dvIpo che, tathA gautama dvIpa ane susthita AvAsa paNa teTalA ja pramANavALo che tathA aMtara ane bAhya lavaNasamudranA caMdra ane sUrya saMbaMdhI (?) (dvIpo) ane sarvakSetromAM prAsAdo che ane lavaNasamudramAM lavaNarasa che. lavaNasamudranI cAre bAju pharato ane tenAthI bamaNA pramANavALo dhAtakI khaMDa che. je meru ane bIjA varSaghara parvato tathA kSetro jebUdvIpamAM kahyA, tenA karatAM bamaNA dhAtakIkhaMDamAM samajavA. dakSiNa ane uttaramAM lAMbA evA be ISakAra parvatothI judA paDelA be dhAtakI khaMDo, jaMbUdvIpanA ja parvatAdinA nAma ane saMkhyAvALA, pUrvArdha ane pazcimadhamAM cakranA ArA pramANe rahelA jebUdvIpanA niSadhAdinI UMcAIvALA, kAlodadhi ane lavaNanA jaLano sparza karanArA, ISanA AkAravALA parvato sahita parvato che. kSetro ArAnA vacalA bhAgamAM rahelA che. dhAtakIkhaMDanI cAre bAju vIMTaLAIne rahelo, ATha lAkha yojana pahoLAIvALo kAlodadhi samudra che. kAlodadhi samudranI cAre bAju vIMTaLAIne rahelo, tenAM karatAM bamaNA vistAravALo puSkaravara dvIpa che. tenA ardha-pramANa sudhI manuSyakSetra che. dhAtakIkhaMDamAM meru vagere tathA ISakAra parvato AdinI saMkhyA che, te ja saMkhyA-pramANavALA puSkaravarArdhamAM kSetra, parvatAdi jANavA. dhAtakIkhaMDanA kSetrAdi vistArathI bamaNA, kSetrAdi vistAra jANavA. dhAtakIkhaMDa ane puSkarAdhanA cAra nAnA meruo mahAmeru karatAM paMdarahajAra yojana hIna UMcAIvALA arthAt 85000 yojananI UMcAIvALA tathA pRthvItaLamAM chaso yojana hIna vikhaMbhavALA che. teonA prathamakAMDa, moTA meru sarakho che. bIjo kAMDa, sAta hajAra yojana ocho eTale chappana hajAra yojanano trIjo ATha hajAra yojana ocho eTale aThThAvIsa hajAra yojanano che. bhadrazAla, naMdanavana mahAmeru mAphaka che. sADA paMcAvana hajAra yojana upara pAMcaso yojana vistAravALuM saumanasavana che. tyAra pachI aThThAvIsa hajAra yojana upara 494 yojana vistAravALuM pAMDukavana che. upara nIceno vikhaMbha ane avagAha mahAmeru mAphaka ane cUlikA paNa te pramANe. A pramANe aDhI dvIpa ane be samudro e manuSyakSetra kahevAya, temAM pAMca meruo, pAMtrIza kSetro, trIza varSadhara parvato, pAMca devakuruo, pAMca uttarakuruo ane ekso sATha vijayo che. mahAnagarane gherAto killo hoya, tema puSkaradvIpAIne pharato, manuSyalokane vIMTaLAIne rahelo suvarNamaya mAnuSottara parvata 1721 yojana UMco, 430 yojana ane eka kroza nIce jamInamAM, 1022 yojanA mULamAM vistAravALo 723 yojana madhyamAM, 424 yojanA uparanA bhAgamAM vistAravALo che. A parvata pachInA kSetramAM kadApi manuSyo janma ke mare nahi. je cAraNa ke vidyAdhara labdhivALA hoya, tevA manuSyo te parvatanuM ullaMghana karI AgaLa gayA hoya, to paNa tyAM teo mRtyu pAmatA nathI. A kAraNe je te mAnuSottara' parvata kahevAya che. te parvatathI AgaLa bAdara agnikAya, megha, vIjaLI, nadI, kALa,
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 yogazAstrano gurjarInuvAda pariveSAdika nathI. manuSyakSetranI aMdara pAMtrIza kSetromAM tathA AMtara dIpomAM janmathI manuSyo hoya che. saMharaNavidyA ane RddhiyogathI sarva manuSyo aDhI dvIpomAM, meruonA zikhara upara ane be samudromAM jAya. A bharatakSetranA, A haimavaMta kSetranA, A jaMbUdvIpanA, A lavaNasamudranA aMtaradvIpanA manuSyo che. A pramANe dvIpo ane samudranA vibhAgothI manuSyo oLakhAya che. te Arya ane pleccha ema be prakAranA che. temAM Aryo sADI paccIza dezomAM utpanna thaelA hoya che. viziSTa nagarothI oLakhAtA te dezo A pramANeH 1. magadhadeza rAjagRhanagarathI, 2 aMgadeza caMpAnagarathI, 3 baMgadeza tAmraliptithI, 4. kaliMgadeza kAMcanapurathI 5. kAzIdeza vArANasIthI, 6. kozala sAketanagarathI, 7. kurudeza gajapurathI, 8. kuzArtadeza zauryapurathI, 9 paMcAla kaMpilyanagarathI, 10 jaMgala ahicchatrAthI, 11 saurASTra dvArAvatInagarathI, 12. videha mithilAthI, 13 vatsadeza kauzAMbIthI, 14 zAMDilya nandIpurathI 15 malaya bhadilapurathI, 16 matsyadeza virATa nagarIthI, 20, acchedeza varuNAnagarIthI, dazArNa kRttikAvatI nagarIthI, cedI zuktimatI nagarIthI, siMdhusauvira vItabhayathI, ra1. zUrasena mathurAthI, 22 bhaMgA pApaLIthI 23, vartA moSapurIthI 24. kuNAla zrAvastIthI ra5, lATa koTivarSathI, 26 kaikayano ardhadeza zaitAmbikA nagarIthI oLakhAya che. A sADA paccIza dezo Aryadeza kahevAya, ke jyAM jinezvaro, cakravartIo, baLadevo ane vAsudevonA janma thatA hoya. zaka, yavana, Adi dezo anAryadezo kahevAya. te A pramANe zaka, yavana, zabara, kAyamusaMDa uDDaDa, gauNa, pakavaNa, AkhyAna, hUNa, romaza, pArasa, khasa, kauzika, dumbali, lakuza, bukkasa, bhilla, AMdha, pulindra, kauMca, bhramaNa, ruci, kApota, cIna, caMcuka, mAlava, draviTha, kulattha, kaikeya, kirAta, yamukha, svaramukha, gajamukha, taraMgamukha, meMDhamukha hayakarNa, gajakarNae sivAyanA paNa aneka anArya manuSyo che. teo pApakarma karanArA pracaMDa svabhAvavALA, nirdaya, pazcAttApa vagaranA ane dharma evo zabda paNa jemane svapnamAM paNa jANavAmAM Avyo na hoya evA che. A sivAya aMtaradvIpamAM thaelA yugalika manuSyo paNa anArya samajavA. chappana aMtaradvIpo A pramANe samajavA - himavAnuM parvatanA AgalA ane pAchaLA bhAgamAM IzAna Adi cAre vidizAomAM lavaNasamudranI aMdara IzAna khUNAmAM traNaso yojana avagAhana karIne, traNaso yojana lAMbo-pahoLo ekorUka nAmano prathama aMtaradvIpa rahelo che. tyAM ekorUka puruSono vAsa che. dvIponAM nAma pramANe puruSonAM nAmo che. puruSo to sarva aMga-upAMge suMdara che paNa eka urUkavAlA nathI. e ja pramANe bIjA mATe paNa samajavuM. agni khUNAmAM traNaso yojana lavaNasamudramAM aMdara gayA pachI traNaso yojana laMbAI-pahoLAIvALo ane AbhASika puruSone rahevAnA sthAnarUpa prathama AbhASika nAmano aMtaradvIpa che tathA neRtya khUNAmAM te ja pramANe lavaNasamudramAM avagAhana karIne traNaso yojana laMbAI pahoLAIvALo lAMgUlika manuSyone rehavA lAyaka lAgUlika nAmano prathama aMtaradvIpa che tathA vAyavya khUNAmAM traNaso yojana lavaNasamudramAM gayA pachI traNaso yojana lAMbo-pahoLo vaiSANika manuSyone rahevA yogya vaiSANika nAmano prathama aMtaradvIpa che. e pramANe pahelA cAra aMtaradvIpa che. tyAra pachI cAraso yojana AgaLa jaIne, cAraso yojana laMbAI pahoLAIvALA e ja pramANe hayakarNa, gajakarNa, gokarNa, zaSphalIkarNa e nAmanA bIjA cAra aMtaradvIpo che. tyAra pachI pAMcaso yojana avagAhI, pAMcaso yojana lAMbA pahoLA Adarzamukha, meSamukha, hayamukha, gajamukha nAmanA trIjA cAra aMtaradvIpo che. tyAra pachI
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.10pa 435 chaso yojana avagAhIne teTalI ja laMbAI-pahoLAI pramANavALA azvamukha, hastimukha, siMhamukha, vyAdhramukha nAmanA cAra aMtaradvIpo che. tyAra pachI sAtaso yojana lavaNa samudramAM AgaLa jaIne, teTalI laMbAI pahoLAI-pramANa azvakarNa, siMhakarNa, hastikarNa, karNapravAraNa nAmanA pAMcamA cAra AMtaradvIpo che. pachI AThaso yojana e ja pramANe avagAhana karIne, teTalA ja laMbAI-pahoLAIvALA, ulkAmukha, vidyutajihA, meSamukha, vidhuraMta nAmanA chaThThA cAra aMtaradvIpo che. tyAra pachI navaso yojane lavaNasamudramAM avagAhana karIne, teTalA laMbAI-pahoLAIvALA dhanadaMta, gUDhadaMta, zreSThadaMta, zuddhadaMta nAmanA sAtamA cAra aMtaradvIpo che. A aMtaradvIpomAM janma pAmanArA, joDIyA-yugalIyA manuSyo palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAganA AyuSyavALA, AThaso dhanuSyanI UMcI kAyAvALA hoya che. tevI ja rIte airAvata kSetrano vibhAga karanAra zikharI parvatathI paNa IzAnAdi vidizAomAM A ja kramathI nAmonA samudAyathI aThThAvIza aMtaradvIpo che. e sarva ekaThA karavAthI chappana aMtaradvIpo thAya che. mAnuSottara parvata pachIno puSkaravaradIpano ardho bojo bhAga, puSkaravaradvIpathI cAre bAju pharato dviIpa karatAM bamaNAM vistAravALo puSkaroda samudra, tyAra pachI vANIvara dvIpa ane samudra, te pachI kSIravara dviIpa ane samudra, dhRtavara dvIpa ane samudra, IkSuvara dvIpa ane samudra, AThamo naMdIzvara dvIpa che. te 1638400000 yojana-pramANavALo, vividha prakAranI suMdara goThavaNIvALA bagIcAvALA devalokanI spardhA karanAra, jinendradevonI pratimAnI pUjAmAM ekatAna banelA devonA AgamanathI manohara, tema ja IcchA pramANe vividha krIDA karatAM devonA ekaThA thavAthI ramaNIya che. tyAM tenA madhyabhAgamAM cAre dizAmAM aMjana sarakhA varNavALA, nAnAmeru sarakhA eTale 84000 yojana UMcAIvALA, nIce daza hajAra yojanathI adhika ane upara eka hajAra yojana vistAravALA cAra aMjanagirio che, tenA anukrame devaramaNa, nityodyota, svayaMprabha ane ramaNIya nAmo che, temAM so yojana lAMbA, pacAsa yojana pahoLA ane bahoMtera yojana uMcA jinAlayo che, tyAM soLa yojana UMcA, ATha yojana vistAravALA, ATha yojana praveza karavA yogya deva, asura, nAga, ane suparNa devatAonA temanA ja nAmavALA AvAso ane cAra dvAro che tenI madhyamAM soLa yojana lAMbI pahoLI, ATha yojana UMcI eka pIThIkA che. tenA upara kaMIka adhika lAMbA pahoLA devacchedako che. te darekamAM RSabha, vartumAna, vAriSaNa ane caMdrAnana e nAmanI cAra paryakAsane birAjamAna temaja ekaso AThano darekano parivAra hoya tevI zAzvata jinapratimAo hoya che. dareka pratimAne be nAgadevanI pratimA, be yakSapratimA, be bhUtapratimA, be kuMDa (kaLaza) dhara pratimA, be cAmara dhAraNa karanAra devonI pratimA hoya che ane pAchaLa eka chatradharanI pratimA hoya che. te pratimAo puSpamALA, ghaMTA, kuMbha, dhUpaghaTikA, aSTamaMgaLa, toraNa, dhvajA, puSpacaMgerikA, darpaNa, paTala, chatra ane AsanathI yukta hoya che. prAsAdabhUmi para suvarNanI manohara jhINI retI pAtharelI hoya che tathA soLa pUrNakaLazothI zobhAyamAna, jinamaMdiranA mApavALA AgaLane maMDapo, prekSAmaMDapa, akSavATaka-gavAkSa, maNipIThikA, sUpa, caityavRkSa, Indradhvaja, vAvaDI AdikanI kramasara racanAo hoya che. dareka aMjanagiri parvatanI pUrvAdi cAra dizAomAM cAra cAra vAvaDIo che. tenA nAma anukrame naMdiSeNA, amoghA, gostUpA, sudarzanA, naMdottarA, naMdA, sunaMdA, naMdivardhanA, bhadrA, vizAlA, kumudA, paMDirIkiNI, vijyA, vaiyaMtI, caMti, aparAjitA. te dareka vAvaDInI AgaLa pAMcaso yojana pachI lAkha yojana lAMbA, pAMcaso yojana pahoLA, azoka, saptacchada, caMpaka, AMbA AdinA nAmavALAM udyAno che. vAvaDIonA madhyabhAgamAM sphaTikaratnamaya dadhimukha parvato, suMdara vedikA, udyAna AdithI yukta
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 yogazAstrano gurjarAnuvAda cosaThahajAra yojana uMcA, eka hajAra yojana uDA, daza hajAra yojana nIcenAM vistAravALAM, teTalAM ja upara vistAravALA ane palya AkAravALA parvato che. keTalAka to ema kahe che ke - vAvaDIonI vacce vacce babbe parvato che, ratikara parvato, daza hajAra yojana lAMbA-pahoLA, hajAra yojana uMcA, sarvaratnamaya jhAlaraghaMTanI AkRtivALA parvato che. tyAM dakSiNamAM zakra IndranI ane uttaranAM be parvatomAM IzAna IndranI ATha agra mahAdevIonI cAre dizAmAM lAkhayojana pramANavALI, darake jinAyatanothI vibhUSita evI ATha ATha rAjadhAnIo che. tenAM nAmo anukrame A pramANe jANavA sujAtA, saumanasA, arci, mAlI, prabhAkarA, padmA, zivA, zuci, aMjanA, bhUtA, bhUtAvataMsA, gaustUpa, sudarzana, amalA, apsarA, rohiNI, navamI, tathA ratnA, ratnoccayA, sarvaratnA, ratnasaMcayA, vasu, vasumitrA, vasuMdharA, naMdottarA, naMdA, uttarakuru, devakuruM, kRSNA, kRSNarAji, rAmA, rAmarakSitA; agnikhUNAnA kramathI jANavI. tyAM sarvasaMpattivaMta devo potapotAnA parivAra sAthe puNya-parva divasomAM AvIne devo, asuro ane vidyAdharAdikone pUjanIya evA jinamaMdiromAM harSita manavALA thaI aSTAddhikA-mahotsavo kare che. ahiM aMjanagirimAM cAra ane dadhimukha parvatomAM soLa maLI vIza jinAyatano tathA ratikara parvato para batrIza e pramANe girizikharomAM bAvana ane rAjadhAnIomAM batrIza jinAyatano che. keTalAka to soLa mAne che. A arthane puSTa karanArI pUrvAcAryonI gAthAonA artha kahevAya che.: jyAM haMmezA deva-samudAyo vilAsa ane prabhubhaktimAM AnaMda mANI rahela che, evo naMdIzvara nAmano AThamo dvIpa 1638400000 ekso tresaTha kroDa corAsI lAkha yojana laMbAI-pramANa che. tyAM pUrvAdi cAre dizAmAM pADAnA ziMgaDA sarakhA zyAmavarNavALA 84000 yojana uMcA, eka hajAra yojana mULamAM, bhUmitaLamAM dasa hajAra ane tenI uparanA bhAgomAM corANeso ane cheka upara eka hajAra yojana pahoLA, 3/28, kSayavRddhi-adhikatAvALA pUrva dizAmAM devaramaNa, dakSiNamAM nityodUdhota, pazcimamAM svayaMprabha, uttaradizAmAM ramaNIya evA cAra parvato che. aMjanaparvatothI eka lAkha yojana dUra cAra dizAmAM hajAra yojana UMDAI vALI, matsya vagaranA nirmaLa jaLavALI vAvaDIo che. pUrvAdi pratyeka dizAomAM cAra cAra vAvaDIonAM nAmo anukrame A pramANe jANavAM 1 naMdiSeNA 2 amodhA, 3 gostupA 4. sudarzanA, 5 naMdottarA, 6 naMdA, 7 sunaMdA, 8 naMdivardhanA, 9 bhadrA, 10 vizAlA, 11, kumudA, 12 puMDarIkiNI, 13 vijyA, 14 vaijvatI, 15 jayaMtI, 16 aparAjitA, tyAMthI AgaLa pAMcaso yojanA gayA pachI lAkha yojanA lAMbA ane pAMcaso yojana pahoLA vanakhaMDo che. pUrvamAM azokavana, dakSiNamAM saptaparNavana, pazcimamAM caMpakavana ane uttaramAM Amravana nAmanA vano che, vAvaDIonA madhyabhAgamAM pAlA AkAra sarakhA, sphaTika ratnamaya, daza hajAra yojana pahoLA, eka hajAra yojana jamInamAM mULamAM, cosaTha hajAra yojana UMcA soLa dadhimukha parvato che. aMjana ane dadhimukha parvato upara so yojana lAMbA, pacAsa yojana pahoLAM, bahotera yojanA UMcAM, vividha prakAranI zobhAvALAM, suMdara goThavaNIvALAM, nRtya, gIta, saMgIta Adi seMkaDo prakAranI bhaktithI yukta, toraNa, dhvajA, maMgalAdi sahita jinabhavano che. e bhavanomAM devo, asuro, nAgakumAro, suparNakumAro, evA devatAnA nAmavALA koTanA daravAjA che, jenI UMcAI soLa yojana ane pahoLAI ATha yojana che. dareka dhAro, kaLazo vigere, Agalo maMDapa, prekSAmaMDapa, gavAkSo, maNipITha, stUpo, pratimAo, caityavRkSo, dhvajAo ane vAvaDIomAMthI zobhAyamAna che. tenA upara jinamaMdiranA garbhagRhamAM 8 yojana UMcI, 16 yojana lAMbI, ATha yojana pahoLI maNipIThikA che ane adhika pramANavALA ratnamaya devacchedo che. temAM (1) RSabha (2) vardhamAna (3) caMdrAnana ane (4)
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.105 437 vAriSaNa nAmanA jinezvaronI palyakAsanavALI 108 zAzvatI pratimAo che. dareka pratimA AgaLa babbe nAgakumAro, yakSo, bhUto, kuMDadharonI pratimAo, be bAju be cAmara dharanArA ane pAchaLa eka chatra dharanAranI pratimA che. tathA ghaMTA, caMdana-ghaTa, bhaMgAra, darpaNa Adi bhadrAsana, maMgaLo, puSpa-caMgerI,, paTalaka, chatra, Asana paNa sAthe hoya che. ahiM, sUtramAM kahelA AdezathI balba vAvaDIonA AMtare AMtare babbe babbe ratikara nAmanA parvato che, te batrIza parvato upara AgaLa kahyA pramANe jinabhavano che. mahAparvanA pavitra divase vaMdana, namaskAra karatAM, stuti karatA, pUjA karatAM, jatA-AvatA, evA vidyAdharo tathA devatAo jenA mahotsava kare che- evI jinapratimAo temAM birAjamAna che tathA hajAra yojana UMcA, daza hajAra jojana lAMbA-pahoLA, jhallarI sarakhA, ratnamaya ratikara nAmanA parvato dIpanI vidizAmAM zobhI rahelA che. te parvatonI cAra dizAomAM jaMbUdvIpa sarakhA lAkha yojanamAM zakra ane IzAna IndranI agradevIonI ATha ATha rAjadhAnIo che. te rAjadhAnIo nirmaLa maNiratnothI zobhAyamAna pharatA koTanA valayovALI che ane temAM anupama, atyaMta ramaNIya evI ratnamaya pratimAothI pratiSThita jinamaMdiro che. A pramANe vIza ane bAvana zikharo upara rahelAM jinAyatanonI ame stuti karIe chIe, athavA IndrANIonI rAjadhAnImAM rahelA batrIza ke soLa jinAyatanone huM namaskAra karuM chuM. naMdIzvaradvIpanI cAre bAju valayAkAra pharato naMdIzvara samudra che. tyAra pachI aruNadvIpa, aNasamudra, pachI aruNAbhAsa dvIpa, aruNAbhAsa samudra, pachI kuMDala dvIpa, kuMDala samudra; pachI rucaka dvIpa, secaka samudra; tyAra pachI arUNavara dIpa arUNavara samudra e pramANe prazasta nAmavALA bamaNA bamaNA mApavALA dIpo ane samudro jANavA chello svayaMbhUramaNa samudra che. A dvIpasamudronI aMdara aDhI dvIpamAM devakuru ane uttarakuru sivAya bharata, airAvata ane mahAvideha e karmabhUmio che. kAlodadhi, puSkara samudra ane svayaMbhUramaNa samudranA jaLano svAda jaLa jevo che. lavaNa samudranA jaLano svAda lavaNarasa sarakho che. vAruNodadhi vividha prakAranA madirApAna sarakhA svAdavALo che, kSIrasamudranuM jaLa, khAMDa ane ghI-Adi sAthe cothA bhAganuM gAyanuM dUdha hoya, tenA sarakhA svAdavALuM che. dhRta samudranuM jaLa sArI rIte pakAvelA tAjA ghInA sarakhA svAdavALuM hoya che. bAkInA samudronuM jaLa taja, tamAlapatra, elacI ane nAgakesarathI mizrita, tatkAla chedelI zeraDIno rasa trIjA bhAge jemAM hoya tevA svAdavALuM hoya che. lavaNa, kAlodadhi ane svayaMbhUramaNa samudramAM ghaNA malyo ane kAcabA Adi hoya che. paraMtu bIjAmAM hotA nathI. tathA jaMbUdvIpamAM jadhanyathI cAra tIrthakaro, cakravartIo, baLadevo ane vAsudevo haMmezA hoya che utkRSTathI cotrIza tIrthakaro ane trIza cakravartIo hoya che. dhAtakIkhaMDamAM ane puSpakarAI khaMDamAM tenAthI bamaNA samajavA. ticchalokathI upara navaso yojana nyUna sAta rAja-pramANa Urvaloka che. temAM saudharma, IzAna, sanakumAra, mAhendra, brahmaloka, lAntaka, mahAzukra, sahastrAra, Anata, prANata, AraNa ane azruta nAmanA bAra devaloko che. tenA upara nava raiveyaka, tenA upara vijaya, vaijayanta, jayanta ane aparAjita pUrvAdidizAnA krame ane vacce sarvArthasiddha, tenA upara bAra yojana dUra pIstAlIza lAkha lAMbI-pahoLI ISaprAgabhArA nAmanI pRthvI ane teja siddhazilA. tenA paNa uparanA bhAgamAM traNa gAuthI AgaLa cothA gAunA chaThThA bhAgamAM lokanA cheDA sudhI siddho rahelA che. temAM samabhUtala paraNitaLathI saudharma ane IzAna e be devaloka sudhI doDha rAja, sanakumAra ane
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 yogazAstrano gurjarAnuvAda mAhendra sudhI aDhI rAja, sahasrAra devaloka sudhI pAMca rAja, acyuta sudhI cha rAja, lokAnta sudhI sAta rAja samajavA. saudharma ane IzAna devalokanA vimAnanA AkAra caMdramaMDala sarakhA goLa che. temAM dakSiNArdhanA Indra zakra ane uttarArdhanA Indra IzAna che. sanakumAra ane mAhendra paNa e ja pramANe. temAM dakSiNArdhanA sanatkumAra ane uttarArdhanA Indra mAhendra, tyAra pachI, urdhvalokanA madhyabhAgamAM lokapuruSanA koNI sarakhA sthAnamAM rahela brahmaloka tenA Indra brahmadra, tenA eka dezamAM vAsa karanAra evA sArasvata, Aditya, vahni, aruNa, gardatoya, tuSita, avyAbAdha, maruta ane ariSTa nAmanA lokAntika devo che. tenA upara lAntaka ane te nAmanA ja lAntakendra che. tenA upara mahAzukra, te nAmanA ja Indra, tenA upara sahasrAra, te nAmanA ja Indra, tenA paNa upara saudharma, ane IzAna mAphaka caMdrAkAravALA Anata, prANata kalpo, temAM prANatavAsI te nAmanA be kalpanA eka ja Indra, tenA upara AgaLa pramANe caMdrAkAra sarakhA goLa AraNa ane acyuta kalpa, tyAM acyutakalpavAsI te ja nAmanA be kalpanA eka Indra, tyAra pachInA devalokanA devo sarve ahamindro che. temAM pahelAM be kalpo, ghanodadhi ane ghanavAtanA AdhAre rahelA che. tenA u52 AkAzanA AdhAre rahelA che. temAM Indra, sAmAnika, trAyaskvaeNiza, pAriSagha, Atma-rakSaka, lokapAla, anika, prakIrNaka, Abhiyogika, kilbiSika evA devanA daza vibhAgo che, temAM Indrae sAmAnika Adi navenA svAmI che. sAmAnika devo pradhAna, pitA, guru, upAdhyAya, vaDIlo mAphaka hoya, mAtra IndrapaNAthI rahita hoya che, trAyasi~za maMtrI ane purohitanA sthAna sarakhA, pAriSagho mitra sarakhA, AtmarakSaka devo aMgarakSako sarakhA, lokapAlo koTavALa ane dUtakArya karanArA, anika devo sainika-kArya karanArA, tenA adhipatio senAdhipatinuM kArya karanAra, te paNa anikamAM ja levA, prakIrNaka devo eTale nagarajano ane dezavAsIo sarakhA, Abhiyogika devo dAsa - sevaka sarakhA AjJA uThAvanArA, kilbiSika e antyaja sarakhA aspRzya hoya che. vyaMtara ane jyotiSka devalokamAM trAyasi~za ane lokapAlo hotA nathI. te sivAyanA vibhAgo tyAM hoya che. - saudharma devalokamAM batrIza lAkha vimAno, IzAnamAM aThThAvIsa lAkha, sanakumAramAM bAra lAkha, mAhendramAM ATha, brahmalokamAM cAra, lAntakamAM pacAsahajAra, mahAzukramAM cAlIzahajAra, sahasrAramAM cha hajAra, Anata ane prANatanA cAraso, AraNa-acyutanA traNaso vimAno che. pahelA traNa traiveyakamAM ekso daza, vacalA traNa traiveyakamAM ekso sAta, uparanA trikamAM ekso vimAno che. anuttaranAM pAMca ja vimAno che. e pramANe 8497023 sarva vimAno che. vijyAdika cAra anuttara-vimAnavAsI devone chellAM be bhavo bAkI che ane sarvArthasiddhanA devone to have eka chello bhava che. A saudharma devalokathI AraMbhIne sarvArthasiddha sudhInA devo AyuSyasthiti, prabhAva, sukha, kAnti, lezyAM, vizuddhi, IndriyanA viSayo, adhijJAnathI AgaLa AgaLathI uttarottara adhika adhika eTale ciDayAtA caDiyAtA hoya che. gati, zarIra, parigraha ane abhimAnathI hIna ane hInatara hoya che. zvAsocchvAsa to sarva jaghanya sthitivALA bhavanapati Adika devone sAta stoka pachI hoya ane AhAra eka upavAsa jeTalA samaya pachI hoya. palyopama- sthitivALA devono ucchvAsa eka divasanI aMdarano ane bethI nava divasano AhAragrahaNano samaya hoya che. je devanuM jeTalAM sAgaropamanuM AyuSya hoya, tene teTalA pakhavADie ucchvAsa levAno hoya ane teTalA hajAra varSe AhAra levAno hoya. devatAo ghaNe bhAge zAtAvedanIyavALA hoya ane kadAca azAtA thAya, to mAtra aMtarmuhUrta kALa jeTalI ja hoya, vadhAre na hoya.
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.106 439 devIonI utpatti bIjA IzAna devaloka sudhI ja hoya ane devI A khAsa Tevaloka sadhI ja hoya ane devIonuM javuM to bA2mAM azruta devaloka sudhI hoya. anyamatavALA tApaso jyotiSa devaloka sudhI, caraka ane parivrAjako pAMcamAM brahmaloka sudhI, paMcendriya tiryaMco AThamA sahasrarakalpa sudhI, manuSya zrAvako bAramA azruta devaloka sudhI, jinezvara, bhagavaMtanuM cAritra-liMga aMgIkAra karanAra mithyAdeSTi yathArtha samAcArI pAlana karanAra navamAM raiveyaka sudhI, caudapUrvadharo, brahmaloka uparathI sarvArthasiddha sudhI, avirAdhita vratavALA sAdhuo ane zrAvako jaghanyathI saudharma devaloka sudhI jAya. bhavanavAsI AdithI bIjA IzAna devaloko sudhInA devo zarIrathI saMbhoga-sukha bhogavanArA hoya. te devo saMkilaSTa-karmavALA manuSyonI mAphaka maithunasukhamAM gADha prasakta banI tIvrapaNe temAM tallIna bane che ane kAyAnA parizramathI sarva aMgone sparza sukha meLavI prIti pAme che. bAkInA pachInA trIjA-cothA kalpavAsI devo-devIonA sparzathI sukha, pAMcamA chaThThAnA devo devIonAM rUpa jovAthI, sAtamA AThamAnAM devo devIonAM zabda sAMbhaLavAthI tRpta thAya. navamAMthI bAramA sudhInA cAra devalokanAM devo devInuM manathI ciMtana kare, eTale tRpti thaI jAya. tyAra pachInA devo koI paNa prakAre maithuna sevanArA na hoya, paNa pravIcAra karanAra devo karatAM pravIcAra na karanArA devo anaMtagaNuM sukha bhogavanArA hoya. A pramANe adholoka, tiloka ane urdhvaloka ema traNa bhedavALo loka samajAvyo. A lokanA madhyabhAgamAM eka rAja-pramANa lAMbI-pahoLI, upara-nIce maLI cauda rAjaloka-pramANa trasanADI che. jemAM trasa ane sthAvara jIvo che. trasanADInI bahAra ekalA sthAvarajIvo ja hoya che. | 105 || lokanuM vizeSa svarUpa samajAve che. 432 niSpAdito na kenApi, na dhRtaH kenacicca saH / svayaMsiddho nirAdhAro, gagane kintvavasthitaH // 106 // artha : te loka koIe banAvyo nathI ane tene koIe dhAraNa karyo nathI, kintu te svayaMsiddha, nirAdhAra AkAzamAM rahelo che. || 106 . TIkArtha H A lokane koIe paNa banAvyo nathI, koIe dhAraNa karI rAkhyo nathI. svayaMsiddha, AdhAra vagarano AkAzamAM rahelo che. prakRti, Izvara, viSNu, brahmA, puruSa AdimAMthI koIe paNa A loka banAvyo nathI. prakRti acetana hovAthI temAM kartApaNuM saMbhave nahi. IzvarAdikane prayojana na hovAthI temanuM paNa kartApaNuM nathI. "krIDA mATe loka banAvyo' ema jo kahetA ho to, tema paNa nathI, kAraNake krIDA to rAgI kumAra sarakhAne ja hoya, krIDA-sAdhya prIti to temane zAzvatI che. krIDA-nimitte thavAvALI prIti temane jo mAnatA ho, to teone pahelA atRpti hatI tema mAnavuM paDe. jo kRpAthI temaNe loka utpanna karyo, tema mAno to AkhuM jagata sukhI ja hoya, duHkhI na hoya. sukha-duHkha karmanI apekSAvALuM che ema kahetA ho, to pachI karma e ja kAraNa che ane tema mAnavAmAM temanI svataMtratAno nAza thAya che. jagatamAM koI sukhI, koI duHkhI, koI rAjA, koI raMka, nirogI, rogI, saMyogI, viyogI, dhanavAna, daridra, AvI bhAvonI vicitratAmAM ane te paNa karmathI banatI hovAthI IzvarAdikanI jarUra rahetI nathI. have kadAca kahezo ke vagara prayojane teoe jagata nirmANa karyuM che, to te paNa ayukta che. prayojana vagara bALaka paNa koI pravRtti karato nathI. tethI nakkI thayuM ke, A loka koIe utpanna karyo nathI. tema ja koIthI paNa A loka dhAraNa karAto
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 yogazAstrano gurjaranuvAda nathI. keTalAko ema mAne che ke, "zeSanAga, kUrma, varAha Adi A lokane dhAraNa kare che temane pUchavuM ke, to pachI "zeSanAga Adikane koNa dhAraNa kare che.?' javAba maLe ke AkAza, to pachI AkAzane koNa dhAraNa kare che ? pote ja svayaM pratiSThita che." ema kahe,tyAre tene kahevuM ke, "loka paNa te ja pramANe che' Ama hovAthI nirAdhAra che. zaMkA karI ke, "AdhAra vagaranA tene rahevAnuM kyAM ?' javAba maLyo ke, gaganamAM. avasthita svarUpavALA AkAzane viSe ja A loka pratiSThita thaelo che. A viSayane lagatA zlokano artha kahevAya che - zaMkA karI ke "loka-vicAraNAne bhAvanA kevI rIte kahevAya ? javAba Ape che ke, "tethI paNa nirmamatva pariNAma thAya che te sAMbhaLo-sukhanA kAraNabhUta evA koIka bhAvamAM vAraMvAra mana mUcha pAmatuM hoya to A loka-bhAvanAthI atyaMta veravikhera karI zakAya che. "pRthvI, dvIpo, samudro vigere dharmadhyAnanA viSayabhUta che" - ema dhyAnazatakamAM kaheluM che. tenA vagara loka-bhAvanA bhAvI zakAya nahi. jinezvaroe kahela lokarUpa padArthano azakita nizcaya thayA pachI atIndriya mokSamArgane viSe jIvo zraddhA rAkha. e pramANe loka bhAvanA jaNAvI | 106 || have traNa zlokathI bodhi-durlabha bhAvanA jaNAve che- 433 akAmanirjarArUpAt puNyAjjantoH prajAyate / sthAvaratvAt trasatvaM vA, tiryaktvaM vA, kathaJcana // 107 // artha : akAma nirjarArUpa puNyanA udayathI jIvane sthAvarapaNAmAMthI trasapaNuM athavA tiryacapaNuM mahAkaSTathI prApta thAya che. / 107 | TIkArtha : akAmanirjarA rUpa puNyathI jIvane sthAvarapaNAmAMthI trasapaNuM athavA tiryacapaNuM koI rIte prApta thAya che. parvatanI nadImAM vAMkocUko patthara gabaDatAM gabaDatAM, ghasAtAM ghasAtAM, ApoApa vagara prayatna goLa ane sarakho banI jAya che, tevI rIte AvI paDelAM duHkho vagara Icchae sahana karI bhogavIne khapAvyAM, te rUpa akAmanirjarA arthAta, AtmAnI sAthe coTelA karmo kharI paDavArUpa, A puNya prakRti svarUpa nathI, paNa karmanI laghutArUpa puNya eTale ke, akAmanirjarAthI jIva ekendriya jAti sAthe kAyama rahenAra sthAvarapaNuM, te rUpa paryAya choDIne beIndriyapaNAnI sAthe rahenAra trAsapaNAne, ke paMcendriya tiryacapaNAne pAme che. / 107 tathA- 434 mAnuSyamAryadezazca jAtiH sarvAkSapATavam / Ayuzca prApyate tatra, kathaJcitkarmalAghavAt // 108 // artha : temAM paNa vizeSa karmanI laghutAthI manuSya janma, Aryadeza, AryajAti, sarva IndriyonI suMdaratA ane AyuSyanI prApti thAya che. // 108 | TIkArtha : vaLI vizeSa prakAre vadhAre akAmanirjarA thavAthI koIpaNa prakAre svayaMbhUramaNa samudramAM ghUMsarInA chidramAM khIlI parovAI jAya te nyAye manuSyapaNuM tathA zaka, yavana Adi anAryadeza sivAyanA magadhAdi AryadezamAM janma thAya. Aryadeza prApta thavA chatAM anyaja Adi halakI jAtithI rahita uttama jAti-kuLamAM janma thavo, uttama-jAti-kuLa maLavA chatAM sarva IndriyothI saMpUrNatA, temAM sarvaIndriyonI
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.107-109 *** 441 saMpUrNatA-paTutA sAthe lAMbu AyuSya tyAre ja hoya, jo azubha karma ochAM thAya to, upalakSaNathI puNyanI vRddhi thAya, to ja te sarvenI prApti thAya che. TUMkA AyuSyavALo A loka ke paralokanuM kArya karavA samartha banI zakato nathI. vItarAga bhagavaMte paNa 'he AyuSyamAna gautama !' ema bolatAM bIjA guNomAM lAMbA AyuSyanI adhikatA jaNAvI che. // 108 || tathA - 435 prApteSu puNyataH zraddhAkathaka zravaNeSvapi tattvanizcayarUpaM tad bodhiratnaM sudurlabham 1 // z1 // artha : vaLI puNyanA prabaLa udayathI dharmazraddhA, dharmakathaka ane dharmazravaNanI prApti thavA chatAM jinakathita tattvonA nizcayarUpa bodhiratnano yoga sudurlabha che. II 109 | - TIkArtha : karmanI laghutA ane puNya eTale zubhakarmanA udayathI dharmAbhilASa rUpa zraddhA, dharmopadeza karanAra guru, tenA vacananuM zravaNa karavApaNuM prApta karavA chatAM paNa tattvanAM nizcayasvarUpa athavA tattvarUpa, deva guru ane dharmano dRDha anurAga, te rUpa bodhi-samyaktttaratna prApta thavuM atidurlabha che. sthAva2paNAthI trasapaNuM Adi durlabha, tethI bodhiratna durlabha che. 'su' zabda eTalA mATe kahelo che ke-- mithyAdaSTio paNa trasapaNuM AdithI zravaNa-bhUmikA sudhI anaMtI vakhata pahoMce che, paNa bodhiratna prApta karI zakatA nathI. mokSavRkSanA bIjabhUta hoya, to A samyaktva che. AMta2 zlokanA artha kahevAya che-- A jaina pravacanamAM rAjya maLavuM, cakravartI thavuM ke IndrapaNuM meLavavuM durlabha kahyuM nathI, paNa bodhiratna prApta thavuM atyaMta durlabha kaheluM che. sarva jIvoe jagatanA sarva bhAvo pahelAM anaMta vakhata prApta karelA che, paNa kadAcit haju bodhiratna meLavyuM nathI. kAraNake bhavabhramaNa cAlu che ane anaMtAnaMta pudgalaparAvartono kALa gayA pachI ahIM ardhapudgala-parAvarta bAkI rahe, tyAre sarva saMsAranA zarIradhArI jIvone sarva karmonI aMtaHkoTAkoTI sthiti bAkI rahe tyAre koIka jIva graMthino bheda karIne uttama bodhiratna prApta kare che. keTalAka jIvo yathApravRttakaraNa karavA vaDe granthinI najIkanA pradezamAM Ave che paraMtu bodhi prApta karyA vagara pAchA pharI jAya che, keTalAka bodhi prApta kare che, paNa pAchA sIdAya che ane pharI bhavacakramAM bhramaNa kare che. kuzAstronuM zravaNa, mithyAdRSTio sAtheno saMga, kharAbavAsanA, pramAda sevavo e vagere bodhinA vighno samajavA. jo ke cAritra prApti durlabha kahelI che paNa te bodhi-prAptimAM saphaLa che, nahiMtara niSphaLa samajavI. abhavyajIvo paNa cAritra prApta karIne traiveyaka devaloka sudhI jAya che. paraMtu bodhi vagara nivRtti-sukha teo pAmI zakatA nathI. bodhiratna na prApta karanAra cakravartI paNa raMka jevo che ane bodhiratna prApta karanAra raMka paNa cakravartIthI paNa adhika che. samyaktva prApta karela jIvo bhavamAM kyAMya paNa anurAga karatAM nathI. teo mamatA vagaranA hovAthI argalA vagaranI muktinI ArAdhanA kare che. je koIe pahelAM A muktipadanI prApti karelI che, vaLI jeo AgaLa prApta karaze ane vartamAnamAM paNa jeo prApta kare che te sarve paNa anupama prabhAva ane vaibhava svarUpa bodhine pAmIne. uttama bodhinI upAsanA karo, stuti karo, zravaNa karo, bIjAnuM zuM prayojana che ? bAramI bodhi-bhAvanA jaNAvI. || 109 || nirmamatvanA kAraNabhUta bhAvanAno upasaMhAra karatA samatAnA cAlu adhikAra sAthe tene joDe cheH--
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 yogazAstrano gurjarAnuvAda 436 bhAvanAbhiravizrAnta-miti bhAvitamAnasaH / nirmamaH sarvabhAveSu samatvamavalambate artha : A pramANe anityAdi bhAvanAothI niraMtara bhAvita manavALo nirmama AtmA jagatanA tamAma padArthomAM samatAbhAvane dhAraNa kare che || 110 || TIkArtha : niraMtara bhAvanAo vaDe bhAvita karelA manavALo sarva bhAvo viSe mamatA vagarano banI samabhAvanuM avalaMbana kare che. || 110 //. sAmyanAM phalane batAve che- 437 viSayebhyo viraktAnAM sAmyavAsitacetasAm / upazAmyet kaSAyAgni-rbodhidIpaH samunmiSet // 111 // artha : zabdAdi viSayothI virakta ane samatAguNathI vAsita cittavALA yogIono kaSAyarUpa agni upazAMta bane che, bodhi pradIpano udaya thAya che. je 111 // TIkArtha : viSayothI virakta banelA samatAdhArI cittavALA yogI puruSonA kaSAya-agni olavI jAya ane sabhyatva-dIpaka pragaTe che || 111 || e pramANe IndriyonA jayathI kaSAya-jaya, mananI zuddhithI Indriya-jaya, rAga-dveSanA jaya vaDe mana zuddhi, mamatA vaDe rAga-dveSano jaya ane bhAvanA-hetusvarUpa nirmamatvathI samatAnuM pratipAdana karyuM have AgaLanuM prakaraNa pratipAdana kare che. 438 samatvamavalambyAtha, dhyAnaM yogI samAzrayet / vinA samatvamArabdhe dhyAne svAtmA viDambyate // 112 // arthaH yogI samatvanuM AlaMbana laIne dhyAna kare, kema ke samatA vinA dhyAna karavAmAM AtmA pote ja viTaMbaNA pAme che. || 112 // TIkArtha : tyAra pachI yogI-muni potAnA cittamAM dRDhapaNe samatAnuM avalaMbana karI AgaLa kahIzu tevA dhyAnanuM avalaMbana kare. jo ke dhyAna ane samatA baMne eka ja che. to paNa vizeSa prakAranI samatA. te dhyAna kahevAya che. vAraMvAra abhyAsa karavA yogya sAmya te dhyAna-svarUpa che. e ja vAta vyatireka eTale Ave che. anuprekSA Adi balathI prApta karavA yogya samatA vagara dhyAna zarU karavAmAM Ave. to AtmA viDaMbanA pAme che, te A pramANe :- jeNe Indriyone gopavI nathI, tema ja mananI zuddhi karI nathI. rAga-dveSane jItyA nathI, jeNe nirmamatva haju pragaTAvyuM nathI, jeNe samatAno abhyAsa karyo nathI. gatAnugatikapaNAthI je mUDha puruSo dhyAna zarU kare che, teo baMne lokanAM mArgathI cUkI jAya che. yathAvidhi dhyAna karavAmAM Ave, to AtmAnI viDaMbanA thatI nathI, urdu AtmahitakArI thAya che || 112 || te ja vAta kahe che439 mokSaH karmakSayAdeva, sa cAtmajJAnato bhavet / dhyAnasAdhyaM mataM tacca, taddhyAnaM hitamAtmanaH // 113 //
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.110-115 443 artha : mokSa karmakSayathI thAya che ane karmakSaya AtmasvarUpanA jJAnathI thAya che, te jJAna dhyAnathI siddha thAya che ane te dhyAna AtmahitakAraka che. || 113 || - TIkArtha: AtmAnuM potAnuM nirmaLa svarUpa prApta karavA svarUpa mokSa, e AtmasvarUpa rokanAra karmanA kSayathI prApta thAya che. te sivAya nahi, e vivAda vagaranI vAta che. te karmakSaya AtmajJAnathI ja hoya che, A vAtamAM paNa vivAda nathI. te AtmajJAna dhyAnathI ja siddha thAya che. para padArthanA yogano tyAga ane AtmasvarUpa yoganI vyavasthA, te be vaDe dhyAna sAdhI zakAya che. mATe dhyAna e AtmAnuM hita karanAra che. te 113 | zaMkA karI, ke pahelAM arthanI prApti mATe ane anarthanA parivAra mATe sAmya jaNAvyuM. have dhyAna e Atmahita karanAra kaho cho-to AmAM pradhAnatA konI ?' samAdhAna kare ke baMnenI pradhAnatA che, temAM taphAvata nathI, te ja vAta kahe che- 440 na sAmyena vinA dhyAnaM na dhyAnena vinA ca tat / niSkampaM jAyate tasmAd dvayamanyo'nyakAraNam // 114 // artha : samatA vinA dhyAna ane dhyAna vinA samatA niSkampa-sthira thatA nathI tethI (samatA ane dhyAna) te banne ekabIjAnA heturUpa kahyA che || 114 || TIkArtha: sAmya vagara dhyAna nathI ane dhyAna vagara sAmya nathI. e pramANe to ekano Azraya bIjo ane bIjAno Azraya pahelo thaze ? nA" ema nathI, sAmya vagara dhyAna thaI zake, paNa sthiratAvALuM na thAya. A kAraNe itaretarAzraya doSano abhAva che. ema hovAthI A baMne ekabIjAnA kAraNapaNe rahelA che. || 114 || sAmyanI vyAkhyA pahelAM samajAvI gayA chIe have dhyAnanA svarUpanI vyAkhyA kare che- 441 muhUrtAntarmana:sthairya dhyAnaM chadmasthayoginAm / dharmyaM zuklaM ca tad dvedhA, yogarodhastvayoginAm // 115 // artha : eka aMtamuharta jeTalI mananI sthiratA prApta thAya, te chadmastha yogIonuM dhyAna, dharma ane zukalanA bhedathI be prakAranuM che. ayogI kevalI bhagavaMtane yoganirodha rUpa dhyAna hoya che. // 115 // TIkArtha : chadmastha yogIone aMtarmuhUrta kALa sudhI je mananI sthiratA rahevI, te dhyAna kahevAya. te dhyAnanA be prakAra che. eka dharmadhyAna ane bIju zukladhyAna ane ayogIone to yogano nirodha e dhyAna hoya che. ahiM dhyAna karanArA be prakAranA hoya che. eka yogavALA ane bIjA yoga vagaranA ayogIo. yogavALA paNa be prakAranA, chabastho ane kevalIo, temAM chadmastha yogIonA dhyAnanuM A lakSaNa che. aMtarmuhUrta kALa sudhI eka AlaMbanamAM cittanI sthiti. ekAgratApUrvaka cittano nirodha aMtarmuhUrtakALa sudhI karavo tenuM nAma dhyAna, te dhyAna chabastha yogIone be prakAranuM hoya. dharma-dhyAna ane zukala dhyAna. temAM daza prakAranA dharmathI yukta athavA dharma vaDe prApta karavA yogya, te dharma-dhyAna, samagra karma-maLanA kSayanuM kAraNa hovAthI zukla, ujjavaLa, pavitra, nirmaLa, te zukladhyAna, athavA zuklano bIjA prakAre artha samajAve che. - 3 athavA tenA kAraNabhUta ATha prakAranAM karma, vra = zokane vartamati =
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 yogazAstrano gurjarAnuvAda nAza kare te zukla, saMyogI kevalIone to mana, vacana ane kAyAnA yogono virodha karavo-nigraha karavo arthAtu, yogo rokavA rUpa dhyAna samajavuM. sayogI kevalIone to yoga-nirodha-samaye ja dhyAnano saMbhava che, tethI judu na jaNAvyuM. teo to kaMIka nyUna pUrvakoTI sudhI mana, vacana ane kAyAnA yoga-vyApArayukta ja vicare che. nirvANa - samaye yoga - nirodha kare che. || 115 . zaMkA karI ke, "chabastha yogIone jo aMtarmuhUrta kALa dhyAnanI ekAgratA rahe, to tyAra pachI zuM thAya?' te kahe che- 442 muhUrtAtparatazcintA, yadvA dhyAnAntaraM bhavet / bahvArthasaMkrame tu syAd dIrghA'pi dhyAnasaMtatiH // 116 // artha: eka aMtarmuhUrta bAda ciMtavana athavA anya AlaMbananuM dhyAna thAya che. tathA aneka padArthonA ciMtanathI dhyAnanI paraMparA dIrdhakALa paryata paNa rahe che. // 116 || TIkArtha : eka padArthamAM muhUrtakALa dhyAna TakI rahyA pachI ciMtA thAya, agara bIjA padArthanuM AlaMbana kare, paraMtu eka padArthamAM muhUrtakALathI vadhAre dhyAna na hoya, kAraNa ke teno tevA prakArano svabhAva che. evI rIte eka arthathI bIjA arthanuM AlaMbana kare, vaLI trIjA padArthanuM AlaMbana laI dhyAna kare, ema cothAnuM, evI rIte lAMbA kALa sudhI dhyAnanI zreNi cAlu rahe. muhurtakALa pachI prathama dhyAna samApta thayA pachI bIjA arthanuM AlaMbana kare-evI rIte dhyAnanI vRddhi karavA mATe bhAvanA bhAvavI. || 116 || te ja vAta kahe che- maitrI Adi cAra bhAvanAo 443 maitrIpramodakArUNya-mAdhyasthyAni niyojayet / dharmyadhyAnamupaskartu, taddhi tasya rasAyanam // 117 // artha : have maitrI Adi cAra bhAvanAnuM svarUpa kahe che : maitrI-pramoda-karuNA ane mAdhyasthabhAvanAne AtmAmAM sthApana karavI, kema ke bhAvanAo dharmadhyAnane akhaMDa rAkhavAnuM rasAyaNa che. TIkArtha : dharmadhyAna tUTI jatuM hoya to tene sAMdhavA mATe maitrI, pramoda, kAruNya ane mAdhyastha bhAvanA vacamAM joDI devI, kAraNake, jarAthI jarjarita zarIravALAne rasAyana upakAra karanAra thAya, ema maitrI Adi bhAvanAo dhyAna mATe rasAyaNarUpa che. bimikAbU nedane (mi) meti-tisthati rUtti mitrama, eTale sneha kare te mitra, teno bhAva te maitrI, jagatanA tamAma jIva saMbaMdhI sneha-pariNAma karavA, te maitrI (1), potAnA karatAM adhika guNavALAo upara prasannatA rAkhavI, mukhano ceharo praphulla rAkhavo, temanA pratye hRdayamAM bhakti - anurAga pragaTAvavo, te pramoda (2), dIna, duHkhI, anAtha, apaMga, azaraNa jIvo pratye karuNA karavI, te kAruNya athavA anukaMpA (3), rAga-dveSanA madhyabhAgamAM rahelo te madhyastha arthAt rAga-dveSa vagaranI vRttivALo, teno bhAva te mAdhyazma ke upekSA. te cAre bhAvanAone AtmA viSe joDe, zA mATe ? dharmadhyAna tUTI jatuM hoya to bIjA dhyAna sAthe saMdhAna karavA mATe, jema vRddhAvasthAthI khakhaDI gayelA nirbaLa zarIrane rasAyana-auSadha tAkAta Ape che, tema maitrI Adi cAra bhAvanAo tUTatA dharma dhyAnane Teko ApI upakAra kare che. // 117 |
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.116-120 445 te cAra bhAvanA paikI prathama maitrInuM svarUpa kahe che - 444 mA kArSIt ko'pi pApAni, mA ca bhUt ko'pi duHkhitH| mucyatAM jagadapyeSA matimaitrI nigadyate // 118 // artha : "jagatanA koIpaNa jIva pApAcaraNa na karo ane koIpaNa AtmA duHkhI na thAo, A AkhuM ya vizva mukta thAo - mokSane meLavo" AvI buddhine maitrI kahe che ! 118 || TIkArtha : "jagatanA koI paNa prANI pApo na karo, tema ja koI paNa duHkhI na thAo, jagatanA tamAma jIvo saMsAramAMthI chUTI mukti sukha pAmo" AvA prakAranI mati bhAvanA te maitrI kahevAya. upakArI ke apakArI koIpaNa duHkhanA kAraNabhUta pApo na karo. pApo karavAno niSedha karavAthI koI paNa duHkhI na thAo, deva, manuSya, tiryaMca, nAraka ema cAre gatinA paryAyone pAmanArA jagatanA ekeeka prANI saMsAraduHkhathI kAyamanA mukta banI mokSa sukha prApta karo. kahelA svarUpavALI mati te maitrI kahevAya che. koI ekano mitra hoya te mitra nathI. ema to hiMsaka vAgha Adine paNa potanA baccAM upara maitrI hoya che, mATe samagra prANI-viSayaka maitrI jANavI. evI rIte apakArI prANIo pratye paNa mitratA rAkhI, mana,vacana ane kAyA vaDe jemanA upara meM apakAra karyo hoya, temane sarvane huM namAvuM chuM. A maitrI bhAvanA. || 118 che. have pramoda-bhAvanAnuM svarUpa kahe che- 445 apAstAzeSadoSANAM vastutattvAvalokinAm / Thpu pakSapAta yaH sa pramoH prartitaH che 22 che. artha : sarvadoSone dUra karanArA tathA saghaLA padArthanA svarUpane jonArA guNavAna purUSonA guNono pakSapAta karavo, tene pramoda kahyo che. || 119 || TIkArthaH prANI vadhAdika sarva doSo dUra karyA hoya, padArthanA yathArtha svarUpane jANavAnA svabhAvavALA hoya, Ama be vastu kahIne jJAna ane kriyA baMne saMyukta hoya, tene mokSahetu kahelo che. puSyakAra bhagavaMte nA-vizvariyAdi movallo' - jJAna ane kriyAthI baMnethI mokSa thAya che. AvA prakAranA guNavaMta munionA lAyopazimakAdi Atmika guNo tathA zama, dama - IndriyonuM damana, aucitya, gAMbhIrya, vairyAdi guNomAM je pakSapAta karavo, teo pratye vinaya, vaMdana, stuti, guNAnuvAda, veyAvacca Adi karavA vaDe ane bIjAe ane pote ke baMnee karelI pUjAthI utpanna thaelo, sarva IndriyothI pragaTa thato manano ullAsa, te pramoda kahelo che. || 119 | pramodabhAvanA kahI, have kAruNyabhAvanAnuM svarUpa kahe che- 446 dIneSvArteSu bhIteSu, yAcamAneSu jIvitam / pratIkAraparA buddhiH kAruNyamabhidhIyate // 120 // artha : dIna-duHkhI, bhayabhIta ane jIvananI yAcanA karanAra jIvonA duHkhonA pratikAramAM parAyaNa buddhine karUNA kahevAya che. / 120 || TIkArtha : dIna, duHkhI, bhaya pAmelA, jIvitanI yAcanA karanArAo upara temanAM duHkha dUra karavAnI
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446 - buddhi kAruNya-bhAvanA kahevAya. yogazAstrano gurjarAnuvAda 44 mati - zrutaajJAna-vibhaMgajJAnanA baLathI khoTAM hiMsaka zAstronI racanA karI pote to saMsAramAM DUbe che ane bIjA anuyAyIone paNa DUbADanArA thAya che. te bicArA dayAnuM sthAna hovAthI dIna, tathA navA navA viSayo upArjana karanArA, pUrve upArjana karelA viSayone bhogavavAnI tRSNA, te rUpa agnimAM baLI jaLI rahelA du:khIo, hita-prApti ane ahitano tyAga karavAne badale viparIta vartana karanArA, dhana upArjana karavuM, rakSaNa karavuM, bhogamAM kharacavuM ke nAza thaI jAya tethI pIDAvALA duHkhIo viSe, tathA vividha du:khathI pIDAtA anAtha, zaMka, bALaka, vRddha, sevako tathA sarvathI bhaya pAmatA temanA viSe, vairiothI parAbhava pAmelA, rogothI sabaDatA hoya, mRtyunA mukhamAM sUtelA sarakhA jIvitanI yAcanA - prArthanA karatA hoya, prANonuM rakSaNa mAgatA hoya, AvA prakAranA dinAdIka. jeo kuzAstro racanArAo hoya, te bicArA khoTA dharmanI sthApanA karI kevI rIte duHkhathI chUTaze ? bhagavAna mahAvIra sarakhA paNa marIcinA bhavamAM unmArganI dezanAthI koTAkoTI sAgaropama kALa sudhI bhavamAM bhaTakyA, to pachI potAnA pApanI pratikArazakti vagaranA bIjAonI kaI vale thaze ? viSayo pedA karavA, bhogavavA ane temAM ja tallIna hRdayavALA, anaMtA bhavamAM anubhavelA viSayomAM haju paNa atRpta manavALA bhavAbhinaMdI AtmAone prazama-amRtathI tRpta banAvI vItarAgadazA kevI rIte pamADavI ? bALa, vRddhAdiko paNa vividha bhayanA kAraNathI bhayabhIta mAnasavALA banelAne ekAMtika AtyaMtika bhaya-viyoganA adhikArI kevI rIte banAvavA ? tathA matyumukhamAM sUtelA, potAnA dhana, strI, putrAdikanA viyogane sanmukha dekhatA maraNAMtika vedanA anubhavatA prANIone sakala bhayathI rahita jinezvaranAM vacanAmRtano chaMTakAva karI kevI rIte janma, jarA, mRtyu vagaranA nirbhaya sthAnane pamADuM ? A prakAre duHkhanA pratikAra karanArI buddhi karavI, sAkSAt duHkhano pratikAra karavo ema nahi, kAraNa ke sarvajIvone viSe duHkhano pratikAra karavo azakya che. AvA prakAranI buddhine kAruNya-bhAvanA kahelI che. je azakya pratikAra viSayavALI buddhanI karuNA-sarva jaMtuone saMsArathI mukta karI pachI huM mokSe jaIza.' te vAstavika karuNA nathI,paNa mAtra vANIno vilAsa che. saMsArIoe e pramANe karavuM zakya nathI, tema muktimAM mAre pahoMcADavA, te kArya paNa potAnA mATe azakya ja che. eka to saMsAra uccheda thavAno prasaMga Ave ane sarva saMsArIone muktino abhAva che, mATe A to mAtra bhadrika jIvone chetaranAruM saugatonuM-buddhanuM kAruNya samajavu. upara pramANe jaNAvelI karuNA karato hitopadeza Ape, deza ane kALanI apekSAe anna, pAna, Azraya, vastra, davA ApI tevAonA upara upakAra kare che. // 120 have mAdhyastha-bhAvanAnuM svarUpa kahe cheH-- 447 krUrakarmasu niHzaGkaM, devatAgurunindiSu 1 AtmazaMsiSu yopekSA, tanmAdhyasthyamudIritam // 121 // artha : niHzaMkapaNe krUra kAryo karanArA, deva-guranI niMdA karanArA ane AtmAnI prazaMsA karanArA jIvonI upekSA karavI, tene mAdhyastha kahyuM che. // 121 // TIkArtha : niHzaMkapaNe krUra kAryo karanArA, deva ane guruonI niMdA karanArA, AtmaprazaMsA karanArA evA jIvo tarapha je upekSA karavI, tene mAdhyastha-bhAvanA kahelI che
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.121-123 447 abhakSya padArthonuM bhakSaNa karanArA, madirAdinuM pAna karanArA, parastrI-sevana Adi na sevavA yogyanuM sevana karanArA, RSihatyA, bALahatyA, strI hatyA, garbhahatyA Adi kUrakArya karanArA ane vaLI pApano bhaya na rAkhanArA hoya, tevA paNa keTalIka vakhata pApa karyA badala pazcAttApa pAmI saMvega pAmanArA hoya che, to teo upekSA karavA lAyaka nathI. mATe kahe che ke cotrIza atizayavALA vItarAgadevo, temane kahelAM anuSThAnonuM pAlana karanArA ane upadeza karanArA tevA guru mahArAjanI rAga, dveSa, ajJAna ane pahelAnA bharamAvelApaNAthI niMdA karanArAone viSe tevA prakAranA hovA chatAM koI prakAre vairAgyadazA pAmelA. hoya, AtmadoSa dekhanArA hoya, te upekSA karavA lAyaka nathI, mATe kahe che ke, sadoSavALA hovA chatAM potAnA AtmAnI prazaMsA karanArA-potAnA AtmAne sAro mAnanArA hoya tevAone viSe magaroliyo patthara puSkarAvarta meghathI palALI zakAto nathI, tema krUra karma karanArA, devatA ane guruonI niMdA karanArA Atma-prazaMsakone upadeza ApI mArge lAvavA azakya che, tethI tevAo pratye upekSA-mAdhyaDbhAvanA rAkhavI. || 121 || je kaheluM hatuM ke, dharmadhyAnane Teko ApavA mATe - tenuM vivecana kare che- 448 AtmAnaM bhAvayannAbhi-rbhAvanAbhirmahAmatiH / truTitAmapi saMdhatte vizuddhadhyAnasaMtatim // 122 // artha : mahAbuddhivAna AtmA A bhAvanAo vaDe AtmAne bhAvita karato tUTelI vizuddha dhyAnanI paraMparAne sAdhe che, akhaMDa banAve che. meM 122 / TIkArtha : maitrI Adi A bhAvanAo vaDe AtmAne vicArato mahAmativALo uttama AtmA tUTelI vizuddha-dhyAna zreNIne joDI de che. || 122 || dhyAna sAdhavA mATe kevA prakAranA sthAnanI jarUra rahe te kahe che- ___ 449 tIrthaM vA svasthatAhetuM, yattadvA dhyAnasiddhaye / kRtAsanajayo yogI, viviktaM sthAnamAzrayet // 123 // artha: AsanonA abhyAsane sAdhanArA yogIpuruSe tIrtha athavA svasthatAnA kAraNabhUta guphA Adi vijana sthAnano Azraya karavo. || 123 // TIkArtha : tIrthakara bhagavaMtonA janma, dIkSA, kevalajJAna, nirvANarUpa kalyANakabhUmio, tevA sthAnanA abhAvamAM mananI zAMti rahe tevA parvatanI guphA vigere strI, paza, napuMsakAdithI rahita sthAna dhyAna karavA mATe pasaMda kare che. kaheluM che ke - "patio mATe haMmezA yuvati, pazu, napuMsaka, kuzIla AdithI rahita ekAMta sthAnano Azraya karavAnuM kahevuM che" ane vizeSathI to dhyAnakALamAM tevA sthAnano Azraya karavo. jeoe potAnA yogo sthira karelA hoya ane jemanuM dhyAnamAM mana nizcala hoya, tevA munione vasativALA gAmamAM ke zUnya araNyamAM kazo taphAvata nathI. tethI dhyAna karanAre jyAM samAdhi rahe ane mana, vacana tathA kAyAnA yogonI ekAgratA rahe to, bhUta ane prANIonA upadravathI rahita sthAnamAM dhyAna karavuM." sthAna prApta thAya, te kALa dhyAna mATe kahelo che. dhyAna karanAra mATe divasa ke rAtrino koI niyamita kALa gaNelo nathI. dhyAnanI siddhi mATe yogI yogya ekAMta sthAnano Azraya kare che. kevA prakArano yogI? AgaLa jenAM lakSaNo kahIzuM, tevA kAyAnAM viziSTa Asano karavAnA abhyAsavALo yogI vivikta
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 yogazAstrano gurjarInuvAda (ekAMta) sthAnano Azraya kare, te saMbaMdha samajI levo. / 123 || have Asanone kahe che- 450 paryaGkavIravajrAbja-bhadradaNDAsanAni ca / utkaTikA godohikA kAyotsargastathAsanam // 124 // artha : paryakAsana-vIrAsana-vajAsana-kamaLAsana-bhadrAsana-daMDAsana-utkaTikAsana-godotikAsana ane kAyotsargAsana || 124 || TIkArtha : 1, paryakAsana, 2. vIrAsana, 3. vajAsana, 4. kamaLAsana, 5. bhadrAsana, 6. daMDAsana, 7. utkaTikAsana, 8. godohikAsana, 9. kAyotsargAsana. A nAmanA Asano kahelAM che. | 124 / kramapUrvaka dareka AsanonI vyAkhyA samajAve che- 451 syAjjaGghayoradhobhAge, pAdopari kRte sati / parva nimittAna-phittarapAvika che. 221 che artha : be sAthaLano nIcenA bhAga paga upara sthApana karIne nAbhinI najIkamAM jamaNo-DAbo hAtha kramasara catto rAkhavo tene paryakAsana kahevAya || 125 | TIkArtha : jaMdhAnA nIcenA bhAgamAM eTale DhIMcaNa pAse be paganI goThavaNI karyA pachI nAbhi pAse DAbo hAtha jamaNA upara catto rAkhavo, te paryakAsana kahevAya. zAzvata pratimAone ane zrI mahAvIra bhagavaMtanA nirvANa samaye je pramANe paryakAsana hatuM, te pramANe ApaNe samajavuM. pAtaMjalo jAna hAthane lAMbA karI sUvuM tene paryaka kahe che. // 125 / have vIrAsana kahe che452 vAmo'rhirdakSiNorUrdhvaM vAmorUpari dakSiNaH / kriyate yatra tadvIrocitaM vIrAsanaM smRtam // 126 // artha : DAbo paga jamaNA sAthaLa upara ane jamaNo paga DAbA sAthaLa upara sthApana karavo te vIrapuruSone ucita vIrAsana kahevAya || 126 || TIkArtha : DAbo paga jamaNA sAthaLa upara ane DAbA sAthaLa upara jamaNo paga jemAM karAya, te tIrthakara Adi vIra puruSone ucita hovAthI vIrAsana. kAyarone A Asana na hoya. be hAtha AgaLa sthApana karavAnA che, te paryakAsana mAphaka sthApana karavA. keTalAko Ane padmAsana paNa kahe che. eka sAthaLa upara eka paga AropaNa karavAmAM ardhapadmAsana kahevAya. || 126 / vajAsana kahe che- 453 pRSThe vajrAkRtIbhUte dordhyA vIrAsane sati / guhNIyAt pAdayoryatrA-GgaSThau vajrAsanaM tu tat // 127 // artha : upara jaNAvela vIrAsana karyA bAda pIThanA sthAnathI vajAkAre rahelA be hAthathI beya paganA
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.124-130 449 aMguThAne jemAM grahaNa karAya tene vajAsana kahevAya || 127 / TIkArtha : pUrva batAvelI rIta pramANe vIrAsana karyA pachI vajanI AkRti mAphaka pAchaLa baMne hAtha rAkhI te vaDe baMne paganA aMguThA pakaDavA arthAt pITha pAchaLa hAtha karI vIrAsana para rahelA DAbA paganA aMguThAne DAbA hAthathI ane jamaNA paganA aMguThAne jamaNA hAthathI pakaDavA, tene vajAsana kahe che. keTalAka tene vetAlAsana kahe che, saMtAtare vIrAsana kahe che / 127 II 454 siMhAsanAdhirUDhasyA-sanApanayane sati / tathaivAvasthitiryA-tAmanye vIrAsanaM viduH // 128 // artha : siMhAsana upara caDelAne Asana dUra karyA bAda je sthiti rahe, tene bIjA matakAro vIrAsana kahe che || 128 || TIkArtha : siMhAsana ke khurazI upara beThelA hoya, paga nIce bhUmine sparzatA hoya, tyAra pachI koIka siMhAsana ke khurazI kheMcI le ane je sthiti siMhAsananA TekA vagaranI hoya, te pramANe rahevuM, te vIrAsana. siddhAntakAro kAyakleza nAmanA tapanA prakaraNamAM A Asana jaNAve che. pAtaMjalo vIrAsananI vyAkhyAmAM eka paga upara ubhA rahIne, bIjo paga vAMko vALI addhara rAkhavo te kahe che. || 128 | padmAsana kahe che- 455 jaGghAyA madhyabhAge tu, saMzleSo yatra jaGghayA / padmAsanamiti proktaM tadAsanavicakSaNaiH // 129 // artha : jemAM DAbI jaMdhAne jamaNI jaMghA sAthe bhegI karavI tene AsananA jANakAra purUSo pAsana kahe che. || 129 |. TIkArtha : eka jaMghAnA madhyabhAgamAM bIjI jaMghA vaDe ja saMzleSa karavo, tene AsananA jANakAro padmAsana kahe che || 129 che. bhadrAsana kahe che- 456 saMpuTIkRtya muSkAgre, talapAdau tathopari / / pANikacchapikAM kuryA-dyatra bhadrAsanaM tu tat // 130 // artha : jemAM paganA taLiyAne muzkenI AgaLa saMpUTa karIne tenI upara hAthanA AMgaLA ekabIjAmAM goThavavA tene bhadrAsana kahevAya che 130 || TIkArtha : paganA baMne taLiyAM sAma-sAmAM ekaThAM karI aMDakoza AgaLa rAkhI paganA taLIyA para baMne hAthanA AMgaLAM eka-bIjAmAM bhIDAvI goThavavAM, te bhadrAsana kahevAya. pAtaMjala bhadrAsananuM lakSaNa A pramANe kahe che - paganAM taLiyAne vRSaNanI samIpamAM saMpaTarUpa banAvIne tenA upara be hAthane AMgaLIo mAMhomAMhe rAkhI goThavIne rAkhavA. te 130 || daMDAsana kahe che
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 yogazAstrano gurAnuvAda 457 zliSTAGgulI zliSTagulphau, bhUzliSTorU, prasArayet / yatropavizya pAdau tad daNDAsanamudIritam // 131 // artha : jemAM bhUmi upara besIne AMgaLIo, be DhIMcaNa ane be sAthaLayukta pagane pahoLA karavA, tene daMDAsana kahyuM che ke 131 / TIkArtha : paganI aMgulIo ekaThI rAkhI ghuMTIo ekaThI rAkhI bhUmine sparza kare, tema sAthe besIne paga lAMbA kare, te daMDAsana kahevAya. pAtaMjala A pramANe kahe che- besIne AMgaLIo joDAelI rahe, ghuMTIo paNa joDelI hoya, sAthaLa bhUmine sparza karatA hoya, paga lAMbA kare, tevA daMDAsanano abhyAsa karo. / 131 || have utkaTikAsana ane godohikAsana kahe che- 457 putapAOisamAyoge prAhurutkaTikAsanam pArSNabhyAM bhuvastyAge tatsyAdgodohikAsanam // 132 // artha : putta(kulA) ane pAnInA saMyogathI utkaTikAsana thAya ema kahyuM che tathA pAnI dvArA bhUmino tyAga karavo te godotikAsana thAya / 132 // TIkArtha : keDanI nIcenA kulAone paganI pAnI sAthe nIce bhUmi upara aDakAvIne rAkhavA, te utkaTikAsana kahevAya, je AsanamAM prabhu mahAvIrane kevalajJAna utpanna thayuM hatuM. kaheluM che ke "bhikA bahAra RjuvAlikA nadInA kinAre vaizAkha zudi dazamInA divase trIjA pahore cha4tapamAM zAlavRkSa nIce utkaTikAsane rahelA hatA, tyAre kevalajJAna thayuM" e ja AsanamAM be pAnIo bhUmino tyAga kare ane gAya dohanAra je Asane bese, te pramANenuM Asana godotikAsana kahevAya che. pratimAkalpI munioe A Asana karavAnuM hoya che. / 132 || have kAyotsarga kahe che- 459 pralambitabhujadvandva-mUrdhvasthasyAsitasya vA / sthAnaM kAyAnapekSaM, yat kAyotsargaH, sa kIrtitaH // 133 // artha : be hAtha lAMbA laTakatA rAkhIne UbhA, beThA ke sUtAM kAyAnI darakAra vinAnA thavuM te kAyotsargAsana che. te 133 / TIkArtha : UbhA, beThAM ke sUtAM be hAtha lAMbA laTakatA rAkhIne, kAyAnI darakAra vagaranA rahevuM te kAyotsargAsana. jinakalpIo tathA chadmastha tIrthakarone A Asana hoya che. teo ubhA ubhA ja kAyotsarga kare che. sthavirakalpIo to ubhA, beThAM ane upalakSaNathI sUtA sUtA jema samAdhi Take tema yathAzakti kAyotsarga kare. e pramANe sthAna, dhyAna, maunakriyA sAthe kAyAno tyAga, te kAyotsarga. ahIM je Asano batAvyA te to dizA mAtra samajavAM. A sivAya bIjAM paNa aneka Asano che. te A pramANe- AmranA AkArapaNe rahevuM te AmrakubbAsana. jema bhagavAna mahAvIra ekarAtrivALI pratimA dhAraNa karIne rahelA hatA, tyAre adhama asura saMgame vIza upasargo karyA, tene prabhue samatA-pUrvaka sahana karyA, tathA eka paDakhe sUI rahevuM te urdhvamukhavALAne, nIcA mukhavALAne ke tiraskR mukhavALAne hoya che. tathA daMDa mAphaka
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza, zlo.131-134 451 lAMbA sUI javuM. zarIra sIdhuM kareluM hoya ane baMne jaMghA tathA sAthaLo lAMbA karIne ke pahoLA karIne sthira rahenArane hoya che. tathA laMgaDAzIyapaNuM te kahevAya che, jemAM mastaka ane be pAnIo bhUmine sparza kare ane zarIra bhUmine aDake nahi. tathA samasaMsthAna, je pAnIno AgaLano bhAga ane paga vaDe baMne vALavA pUrvaka paraspara dabAvavuM te, tathA duryodhAsana te kahevAya, jemAM bhUmi para mastaka sthApana karIne paga UMce rAkhIne rahevuM, te kapAlIkaraNa ema paNa kahevAya che. te pramANe rahIne jo be jaMghAnuM padmAsana kare, to daMDapadmAsana kahevAya. tathA svastikAsana te kahevAya, jemAM DAbo vALelo paga jamaNI jaMghAnI vacce sthApana kare ane jamaNo vALelo paga DAbI jaMghAmAM vacce sthApana kare, yogapaTTakanA yogathI je thAya te sopAzrayAsana, tathA krauMcaniSadana, haMsa-niSadana, garuDa-niSadana Adi Asano, te te pakSIonI beThaka mAphaka besavuM. tevA AkAravALA Asano samajavA. A pramANe Asanano vidhi vyavasthita nathI. // 133 | 460 jAyate yena yeneha, vihitena sthiraM manaH / tattadeva vidhAtavyamAsanaM dhyAnasAdhanam // 134 // artha je je AdarelA AsanathI mananI sthiratA thAya, dhyAnanA sAdhanabhUta te te AsananuM sevana karavuM. / 134 / TIkArtha: carabIvALA ke carabI vagaranA, baLavALA ke baLa vagaranA puruSone je je Asana karavAthI mananI sthiratA thAya, tevAM tevAM Asano karavA, je mATe kaheluM che ke "zAnta karela che pApo jemaNe evA karma-rahita munioe sarva prakAranA dezamAM, kALamAM ane ceSTAmAM vartatA hatA tyAre uttama kevalajJAna prApta kareluM che, tethI zAstramAM deza, kALa ane ceSTA eTale Asanano niyama nathI. je pramANe yogomAM sArU Take, te pramANe prayatna karavo. Ama kahevAthI AsanonuM kathana karavuM nirarthaka nathI. (dhyAnazataka 40-41) pratimAkalpIone Asano niyamathI karavAnuM vidhAna che tathA bAra bhikSu-pratimAonI aMdara AThamI pratimAmAM paNa Asanano niyama kahela che, te A pramANe : Urdhvamukha eTale catto athavA pAsuM vALIne suve, athavA sarakho bese ke suve- e pramANe sUto, beTho ke ubho rahIne devonA, manuSyonA ke tiryaMconA ghora upasargone mana ane zarIrathI calAyamAna thayA sivAya nizcalapaNe sahana kare. AThamI pratimAmAM A pramANe sAta ahorAtra pramANa kALa gALI bIjI eTale navamI pratimA (jemAM cothabhakta tapane pAraNe AyaMbila ane gAma vigerenI bahAra rahevuM ItyAdi) AThamI mAphaka kare. vizeSa eTalo che ke, A pratimAmAM utkaTa eTale mastaka ane pAnIonA AdhAre mAtra vacce sAthaLa-vAMsAthI addhara rahIne athavA "laMgaDa' eTale vAMkA lAkaDAnI jema kevaLa pITha-vAMsAnA AdhAre (mastaka, paga jamInane na sparze tema athavA daMDanI jema paga lAMbA karIne sUI rahIne upasargAdi sahana kare, dazamImAM A pramANe-trIjI eTale dazamI pratimA paNa e enA jevI ja che. mAtra temAM besavAnI rIta gAyane dohyAnI jema paganAM AMgaLanAM AdhAre ubhaDaka besavAnuM che. athavA vIrAsanathI eTale siMhAsana upara paga nIce laTakatA rAkhIne khurazI para beThA pachI khurazI ke siMhAsana kheMcI levAmAM Ave, chatAM e ja pramANe besI rahe tema, athavA Amra-kerInI jema vakra zarIre besavAnuM che. emAMthI koIpaNa Asane A pratimA vahana karI zakAya. (paMcAzaka 18/15-17) || 134 || have Asano dhyAnamAM sAdhana je pramANe bane che, te be zlokothI kahe che.
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 yogazAstrano gurjarAnuvAda 461 sukhAsanasamAsInaH, suzliSTAdharapallavaH / nAsAgranyastadRgdvandvo, dantairdantAnasaMspRzan // 135 // 462 prasannavadanaH pUrvA-bhimukho vApyudagamukhaH / apramattaH susaMsthAno dhyAtA dhyAnodyato bhavet // 136 // artha : sukhAsanamAM beThelA, be hoThane bIDanArA, nAsikAnA - nAkanA agrabhAga upara be netrone sthApana karanAra, dAMtothI dAMtane sparza na karanAra, prasanna mukhavALA, pUrva athavA uttara dizA sanmukha rahelA, zubha saMsthAnavALA ane apramatta evA dhyAna karanAra purUSe dhyAnayogamAM udyamavaMta banavuM. [ 135136 || TIkArtha : lAMbA samaya sudhI samAdhithI besI rahevAya, tevA Asane besI, sArI rIte oi-pallava joDelA rAkhI, nAsikAnA agrabhAga para baMne dRSTi sthApana karI, uparanA dAMtone nIcenA dAMtono sparza na thAya tevI rIte dAMtone rAkhI, (paraspara dAMtono sparza karavAthI mana asthira thAya che) rajoguNa ane tamoguNa rahita, bhUkuTinA vikSepo vagaranuM prasanna mukha rAkhIne pUrva ke uttara dizA sanmukha besI agara prabhu-pratimA sanmukha besI "pramAda-rahita' ema kahevAthI tevo dhyAnano mukhya adhikArI jaNAve che, kaheluM che ke- "apramatta saMyatane dharmadhyAna hoya che." saraLa athavA merudaMDa mAphaka zarIra nizcala rAkhI dhyAna karavAno udyama kare. A pramANe yati ane zrAvaka viSayaka dhyAnasiddhinA sAdhanabhUta jJAna-darzana-cAritrarUpa ratnatrayanuM kathana karyuM, bIjuM samagra dhyAnanA bhedo vigere AgaLanA ATha prakAzo dvArA prakaTa karela che. || 135136 !! e pramANe paramahaMta zrIkumArapAla mahArAjAne sAMbhaLavAnI IcchA thavAthI AcArya zrI hemacaMdrAcArya racela, jene "adhyAtma upaniSad nAmano paTTabaMdha thayo che, pote racelA svopajJa vivRttivALA te yogazAstranA cothA prakAzano AgamoddhAraka AcArya zrI AnaMdasAgara sUrIzvarajInA ziSya AcArya zrI hemasAgarasUrie karelo anuvAda pUrNa thayo (4)
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo prakAza prANAyAma : OM sarvajJa paramAtmA zrI jinendra bhagavaMtane namaskAra thAo. ahiM pAtaMjala Adi anya matonA yogAcAryoe:- yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi ema yoganAM ATha aMgo mokSanAM aMga tarIke svIkArelAM che. (pAtA. 2/29) paraMtu jainadarzanakAro vAstavika rIte prANAyAmane muktinA sAdhanarUpa dhyAnamAM svIkAratA nathI. kAraNa ke, te abhyAsa vagara asamAdhi karAvanAra thAya che. kahevuM che ke :- abhigraha karanAra paNa zvAsocchavAsa rokI zakato nathI, to pachI bIjI ceSTA karanAra zvAsocchavAsa kevI rIte roke? (haThayoganA abhyAsa sivAya te rokI zakAya nahi) tema karavAthI tatkAla maraNa thavAno saMbhava che. sUkSma ucchavAsa paNa zAstravidhi pramANe jayaNApUrvaka levo joIe. (A.ni.1524) Ama hovA chatAM paNa deha-Arogya, temaja kAlajJAnAdikamAM prANAyAma upayogI hovAthI ame paNa ahi te viSaya kahIe chIe - 463 prANAyAmastataH kaizcid, Azrito dhyAnasiddhaye / zakyo netarathA kartuM, manaH-pavananirjayaH // 1 // TIkArtha:- Asana-jaya karyA pachI dhyAnanI siddhi mATe prANAyAmano pataMjali Adi yogAcAryoe Azraya karelo che. prANAyAma te kahevAya, jemAM mukha ane nAsikAnI aMdara pharatA vAyune sarva prakAre rokavo-tenI gatino cheda karavo, e pramANe karavAmAM na Ave to, mana ane pavanano jaya karI zakAto nathI. // 1 // prazna karyo ke prANAyAmathI pavanano vijaya karI zakAya, te vAta svIkArI laIe, paNa manano vijaya kevI rIte bane? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke - 464 mano yatra maruttatra, marudyatra manastataH / atastulyakriyAvetau, saMvItau kSIranIravat // 2 // TIkArtha-jyAM mana che, tyAM pavana che ane jyAM pavana che, tyAM mana che. A kAraNe samAna kriyAvALA te baMne dUdha-pANI nyAye eka sAthe maLIne ja rahenArA che.ll 2 /.
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 yogazAstrano gurjaranuvAda samAna kriyA samajAve che - 465 ekasya nAze'nyasya syAn, nAzo vRttau ca vartanam / dhvastayorindriyamati-dhvaMsAnmokSazca jAyate // 3 // TIkArtha - mana agara pavana bemAMthI game te ekanA nAzamAM bIjAno nAza thAya che, ekanI pravRtti thAya, to bIjAnI paNa thavAnI ja, mana ane pavananA vinAzamAM Indriya ane matino nAza thAya che ane Indriya ane matinA nAzamAM mokSa thAya che. // 3 /. prANAyAmanuM lakSaNa tathA tenA bhedo kahe che466 prANAyAmo gaticchedaH, zvAsa-prazvAsayormataH / recakaH pUrakazcaiva, kumbhakazceti sa tridhA // 4 // TIkArtha-bahAranA vAyune grahaNa karavo, te zvAsa, udaranA koThAmAM rahelA vAyune bahAra kADhavo, te niH zvAsa agara prazvAsa kahevAya. te baMnenI gatino cheda karavo arthAt rokavA, te prANAyAma. tenA recaka 1., pUraka 2. ane kuMbhaka 3. evA traNa prakAra che. | 4 | bIjA AcAryonA mate tenA sAta prakAro jaNAve che - 467 pratyAhArastathA zAntaH, uttarazcAdharastathA ebhirbhedaizcaturbhistu, saptadhA kIrtyate paraiH TIkArtha:- upara kahelA traNa prakAra sAthe pratyAhAra 4, zAMta 5, uttara 6 ane adhara, A cAra meLavatAM prANAyAmanA sAta prakAro paNa keTalAka kahe che. // pI. have kramasara darekanAM lakSaNa kahe che468 yat koSThAdatiyatnena, nAsA-brahma-purAnanaiH / bahiH prakSepaNaM vAyoH, sa recaka iti smRtaH // 6 // TIkArthaH-nAsikA ane tALavA paranA brahmapra vaDe ane mukhavaDe ati prayatnapUrvaka koThAmAMthI vAyune bahAra pheMkavo, te recaka prANAyAma kahevAya. dA tathA - 469 samAkRSya yadApAnAt, pUraNaM sa tu pUrakaH nAbhipadme sthirIkRtya, rodhanaM sa tu kumbhakaH // 7 // TIkArtha:- bahAranA vAyune kheMcIne koThAmAM gudA sudhI pUravo, te pUraka ane tene nAbhi-kamaLamAM kuMbha mAphaka sthira karavo, te kuMbhaka kahevAya. 7 tathA - 470 sthAnAt sthAnAntarorSa, pratyAhAra: pravartitaH | tAlu-nAsA''nanadvAraihva - nirodhaH zAnta ucyate // 8 // TIkArtha:- nAbhi Adi sthAnathI hRdayAdika bIjA sthAnamAM vAyune kheMcI javo, te pratyAhAra ane tALavuM,
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo prakAza, zlo.1-13 455 nAsikA ane mukhanA dvAro vaDe vAyune rokavo te zAMta. zAMta ane kuMbhakamAM eTalo taphAvata samajavo ke kuMbhakamAM nAbhikamaLamAM pavanane rokavo paDe che, jyAre zAMtamAM tevo niyama nathI, paNa nIkaLavAnA dvArethI pavanane rokavo. | 8 || tathA - 471 ApIyordhvaM yadutkRSya, hRdayAdiSu dhAraNam / uttaraH sa samAkhyAto, viparItastato'dharaH // 9 // TIkArtha - bahAranA vAyunuM pAna karIne UMce kheMcIne hRdayAdikamAM dhAraNa karavo te uttara kahevAya ane UrdhvadizAthI nIce laI javo te adhara kahevAya. zaMkA karI ke recaka AdikamAM prANAyAma kevI rIte saMbhave? kAraNa ke prANAyAma to zvAsa-prazvAsanI gatine rokavA rUpe che, tenA samAdhAnamAM kahe che ke, recakamAM koThAnA vAyune virecana karI bahAra nAsikAnA dvAra AgaLa ja rokavo, aMdara AkarSavo nahIM. te ja zvAsa-prazvAsanI gati vicchedarUpa prANAyAma kahevAya. tathA pUrakamAM bahAranA vAyune dhIme dhIme grahaNa karIne koThAmAM dhAraNa karavo, temAM paNa zvAsa-prazvAsa rokavo ke pUravo nahIM. eTale gativiccheda rUpa prANAyAma thayo, tevI ja rIte kuMbhakAdikamAM paNa samajavuM. // 9 // recaka AdinAM phaLo kahe che - 472 recanAdudaravyAdheH, kaphasya ca parikSayaH puSTiH pUrakayogena, vyAdhighAtazca jAyate vikasatyAzu hatpA, granthirantavibhidyate vana-zairyavivRddhi, manAl mavati puram | 22 | 474 pratyAhArAd balaM kAnti - rdoSazAntizca zAntataH / uttarAdharasevAtaH, sthiratA kumbhakasya tu // 12 // TIkArtha: recaka prANAyAmathI udaranA vyAdhino tathA kapha rogano nAza thAya che. pUrakanA yogathI zarIra puSTa thAya che, tema ja sarva vyAdhiono nAza thAya che. kuMbhaka prANAyAmathI hRdaya-kamaLa tatkAla vikasvara thAya che ane aMdaranI gAMTha bhedAya che. zArIrika balanI vRddhi thAya che, vAyu sthira rahI zake che. pratyAhAra prANAyAmathI zarIramAM baLa, kAMti, utpanna thAya che. zAMta nAmanA prANAyAmathI vAta, pitta ane kapha athavA tridoSa-sannipAta tAvanI zAMti thAya che. uttara ane adhara prANAyAmanA sevanathI kuMbhakanI sthiratA thAya che. 10-12 / A prANAyAmathI ekalA prANano jaya thAya che, ema nahIM, paraMtu pAMca prakAranA vAyuonA jayanA kAraNabhUta che, te vAta kahe che - 475 prANamapAna-samAnAvudAnaM vyAnameva ca prANAyAmairjayet sthAna-varNa-kriyA'rthabIjavit // 13 // TIkArtha:- zvAsa niH zvAsa Adi ghaNo vyApAra kare te prANavAyu, mUtra, viSTA, garbhAdikane bahAra lAve te apAna vAyu, khAdhelA pIdhelA jaLAdika padArthone paripakva karI, temAMthI utpanna thayelA rasane yathAyogya sthAne pahoMcADe te samAna vAyu, rasAdikane UMce laI janAra udAnavAyu, AkhA zarIramAM vyApIne rahenAra vyAnavAyu, A pAMca vAyunAM sthAno, varNa, kriyA, artha ane bIjane jANanAra yogI e recakAdi prANAyAmothI jaya 473
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 meLave. // 13 II temAM prANanAM sthAnAdi jaNAve che - 476 prANo nAsAgrannAbhi-pAdAGguSThAntago harit gamAgamaprayogeNa, tajjayo dhAraNena vA 1 / / 4 / TIkArtha :- prANavAyu nAsikAnA agrabhAga para hRdayamAM, nAbhimAM ane paganA aMgUThA sudhI prasarIne rahelo che. temAM jAya che, te sthAna. navA ugelA tRNa sarakhA lIlA varNavALo che. recaka ane pUraka prayoga vaDe dhArI rAkhavAthI tenA para jaya meLavI zakAya che. artha ane bIja have kahIzuM. // 14 // have gamAgama prayoga, tathA dhAraNa kahe che - 477 nAsAdisthAnayogena pUraNAd recanAnmuhuH I gamAgamaprayogaH syAd, dhAraNaM kumbhanAt punaH || z- | TIkArtha :- nAsikAdi sthAnamAM vAraMvAra vAyu pUravAthI ane recaka karavAthI gamAgama prayoga thAya che ane te vAyune te te ThekANe rokavAthI kuMbhaka karavAthI dhAraNa nAmano prayoga thAya che. / / 15 / apAnavAyunAM varNa-sthAnAdi batAve che - 478 apAnaH kRSNarugmanyA-pRSTha- pRSThAntapASNigaH jeyaH svasthAnayogena, recanAt pUraNAnmuhuH / // 66 // TIkArtha :- apAnavAyuno varNa kALo che. DokanI pAchalI nADImAM pITha, gudA ane pagano pAchalo bhAga je pAnI temAM je jAya, te apAnavAyu, tene potapotAnA sthAnamAM vAraMvAra recaka ane pUraNa vaDe jitavA. // 16 // samAna vAyunA varNAdi kahe che - 479 yogazAstrano gurjarAnuvAda zuklaH samAno hannAbhi-sarvasandhiSvavasthitaH jeyaH svathAnayogenAsakRd recana- pUraNAt / / / 17 // TIkArtha :- samAnavAyuno varNa ujjavala che, nAbhi ane sarva sAMdhAone viSe tene rahevAnuM sthAna che. potapotAnA sthAnamAM vAraMvAra recaka ane pUraka-kuMbhaka karI teno jaya karavo. // 17 / have udAna vAyunA varNa, sthAnAdi kahe che 480 481 rakto hatkaNTha- tAlu- bhrUmadhya-mUrdhani saMsthitaH udAno vazyatAM neyo, gatyAgatiprayogataH I // 28 5 TIkArtha :- udAnavAyu lAla varNavALo che, te hRdaya, kaMTha, tALavu ane bhRkuTinA madhyabhAgamAM tathA mastakamAM rahe che. gati-AgatinA prayogathI tene vaza karavo. // 18 / gati-Agatino prayoga jaNAve che - nAsAkarSaNayogena, sthApayet taM hRdAdiSu 1 vattAnuvRSyamAAM 2, hA-hA vaza nayet // 1 // TIkArtha H- nAsikA vaDe bahAranA pavanane kheMcIne te udAna vAyune hRdayAdika sthAnomAM sthApana karavo. vAyu
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo prakAza, zlo.14-24 4pa7. bIjA sthAnamAM cAlyo jAya, to jorathI te te sthAne vAraMvAra rokIne arthAta kuMbhaka karIne keTaloka vakhata rAkhe, vaLI recaka karI devo, eTale nAsikAnA eka dvArathI dhIme dhIme bahAra kADhI nAkhavo, vaLI teja dvArathI aMdara kheMcI kuMbhaka karavo. A prakAre te te vAyune vaza karI jaya meLavavo. // 19 // have vyAnanA sthAnAdi kahe che - 482 sarvatvagvRttiko vyAnaH, zakakArmukasannibhaH / __ jetavyaH kumbhakAbhyAsAt, saGkoca-prasRtikramAt // 20 // TIkArtha:- vyAna vAyuno varNa vividha raMgavALA IndradhanuSa sarakho che. cAmaDInA sarvasthAnomAM te rahelo che. saMkoca ane phelAvuM (pUraka ane recaka) nA krame kuMbhakanA abhyAsathI te vaza karavA yogya che. | 20 pAMce vAyunAM dhyAna karavA yogya bIjo batAve che - 483 prANA-'pAna-samAnodAna-vyAneSveSu vAyuSu / ya~ maiM va~ rauM lau~ bIjAni, dhyAtavyAni yathAkramam // 21 // TIkArthaH-prANa, apAna, samAna, udAna ane vyAna e pAMce vAyunAte te sthAne jaya karavA mATe pUraka, kuMbhaka ane recaka karatI vakhate prANAdi vAyunA " Adi bIjonuM dhyAna karavuM. eTale ke prANa vAyuno jaya karatI vakhate meM bIja, apAna vAyuno jaya karatI vakhate pai', samAnanuM bIja "vai', udAnanuM bIja "rIM', vyAnanuM bIja 'la'nuM dhyAna karavuM. eTale "" Adi akSaronI AkRtinI kalpanA karI teno jApa pUraka, kuMbhaka ane recaka karatI vakhate karavo. // 21 have traNa zloko vaDe prANAdi jayanA lAbho kahe che - 484 prAbalyaM jATharasyAgne - rdIrghazvAsa-marujjayau / lAghavaM ca zarIrasya, prANasya vijaye bhavet // 22 // TIkArtha:- prANavAyune jitavAthI eTale svAdhIna karavAthI jaTharAgninI prabaLatA, lAMbo zvAsa cAle, damana caDe, vAyu jaya eTale - sarva vAyuo prANAdhIna hovAthI tenA jayamAM sarva prakAranA vAyuno jaya thAya che. vaLI zarIra halakuM ane skUrtivALuM bane che. // 22 . tathA - 485 rohaNaM kSatabhaGgAdeH, udarAgneH pradIpanam / va!'lpatvaM vyAdhighAtaH, samAnA'pAnayorjaye // 23 // TIkArtha:- samAna ane apAna vAyu vaza karavAthI ghA, gumaDAM AdinAM chidro rUjhAI jAya che, hADakAMnI taDo pUrAI jAya che Adi zabdathI tevA prakAranAM bIjA zArIrika duHkho maTI jAya che. udarano agni vRddhi pAme che. mala-mUtrAdi alpa thAya ane vyAdhino vinAza thAya che. te 23 | tathA - 486 utkrAntirvAripaGkAdyaizcA'bAdhodAnanirjaye jaye vyAnasya zItoSNAsaGgaH kAntirarogitA // 24 // TIkArthaH- udAnavAyu vaza karavAthI utkAnti eTale maraNa-samaye dazamA dvArathI prANatyAga karI zakAya che.
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 yogazAstrano gurjarAnuvAda 487 jaLa ane kAdavamAM cAle, to paNa tenAthI sparzAya nahi tathA kAMTA ke agnimAM upadrava pAmyA vagara sIdhA mArga mAphaka cAlI zake tathA vyAna vAyu vaza karavAthI ThaMDI-garamInI asara na thAya, zarIranI kAMti vRddhi pAme ane ArogyatA prApta kare. || 24 || dareka prANa jitavAnAM judAM phala batAvIne sarva vAyu jitavAnuM sAmaTuM phala batAve che - yatra yatra bhavet sthAne, janto rogaH prapIDakaH tacchAntyai dhArayet tatra, prANAdimarutaH sadA // 25 // TIkArya - jIvane zarIranA je je bhAgamAM pIDA karanAra roga thayo hoya, te te roganI zAMti mATe te te ThekANe prANAdi vAyuone haMmezAM rokI rAkhavA. / 25 // AgaLa jaNAvelano upasaMhAra karIne have AgaLa sAthe saMbaMdha joDatAM kahe che - 488 evaM prANAdivijaye, kRtAbhyAsaH pratikSaNam / dhAraNAdikamabhyasyet, manaHsthairyakRte sadA // 26 // TIkArtha:- A pramANe prANAdi vAyuno vijaya karavA mATe vAraMvAra abhyAsa karIne mananI sthiratA karavA mATe dhAraNA Adikano abhyAsa karavo. 26 + have dhAraNA AdinI vidhi pAMca zlokothI samajAve che - 489 uktAsanasamAsIno, recayitvA'nilaM zanaiH ApAdAGguSThaparyantaM, vAmamArgeNa pUrayet pAdAGgaSThe manaH pUrvaM, ruddhvA pAdatale tataH pANI gulphe ca jaGghAyAM, jAnunyUrau gude tataH // 28 // 491 liGge nAbhau ca tunde ca, hRtkaNTha-rasane'pi ca / tAlu-nAsAgra-netre ca, bhruvorbhAle zirasyatha // 29 // 492 evaM razmikrameNaiva, dhArayanmarutA saha sthAnAt sthAnAntaraM nItvA, yAvad brahmapuraM nayet // 30 // 493 tataH krameNa tenaiva, pAdAGgaSThAntamAnayet nAbhipadmAntaraM nItvA, tato vAyuM virecayet // 31 // TIkArya - cothA prakAzanA aMte batAvela Asane besI dhIme dhIme pavana recaka eTale bahAra kADhI, DAbI nAsikAthI pavana aMdara kheMcIne paganA aMguThA upara manane rokavuM. ('mana tyAM pavana' e nyAye pavana paNa te sthaLe rokAya) pachI kramasara paganAM taLIyA upara, pAnImAM, paganI eDImAM, jaMghAmAM, ghUMTaNamAM, sAthaLamAM, gudAmAM, tyAra pachI liMgamAM, nAbhimAM, udaramAM, hRdayamAM, kaMThamAM, jIbha upara, tALavAmAM, nAsikAnA TeravA upara, netramAM, bhUkuTimAM, kapALamAM ane mastakamAM ema eka pachI eka sthAnamAM AgaLa vadhatAM, vAyunI sAthe manane chevaTe brahmaraMdhra paryata laI javuM, tyAra pachI te ja kramathI pAchA pharIne paganA aMguThAmAM mana sAthe pavanane lAvIne tyAMthI nAbhi-kamalamAM laI jaI vAyuno recaka karavo. // 27-28-29-30-31 / have cAra zlokothI dhAraNAnuM phala kahe che - 490
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo prakAza, zlo.25-38 494 495 496 pAdAGguSThAdau jaGghAyAM, jAnUru-guda-meha dhAritaH kramazo vAyuH, zIghragatyai balAya ca nAbhau jvarAdighAtAya, jaThare kAyazuddhaye jJAnAya hRdaye kUrma - nADyAM roga - jarAcchide kaNThe kSuttarSanAzAya, jihvAgre rasasaMvide gandhajJAnAya nAsAgre rUpajJAnAya cakSuSoH bhAle tadroganAzAya, krodhasyopazamAya ca brahmarandhre ca siddhAnAM sAkSAd darzanahetave 497 abhyasya dhAraNAmevaM, siddhInAM kAraNaM param ceSTitaM pavamAnasya jAnIyAd gatasaMzayaH 5 32 1 // 33 1 5 24 nAbherniSkAmatazcAraM hRnmadhye na yato gatim tiSThato dvAdazAnte tu vidyAt sthAnaM nabhasvataH 11 11 1 // rUpa 11 TIkArtha :- paganA aMguThAmAM, jaMghAmAM, ghUMTaNamAM, sAthaLamAM, gudAmAM, liMgamAM anukrame vAyune dhArI rAkhavAthI zIghragati ane baLa-prApti thAya che. nAbhimAM vAyu dhA2Na ka2vAthI tAva vagereno ghAta kare che, jaTharamAM dhAraNa karavAthI maLa sApha thaI zarIra zuddha rahe che. hRdayamAM dhArI rAkhavAthI jJAna-vRddhi thAya che. kUrmanADImAM pavana dhArI rAkhavAthI roga ane jarAno nAza thAya-vRddhAvasthAmAM zarIra yuvAninI mAphaka kAma Ape, kaMThamAM dhA2Na ka2vAthI bhUkha-tarasa lAge nahiM, lAgI hoya to zAMta thAya, jIbhanA TeravA upara vAyu dhArI rAkhavAthI sarva prakAranA rasanuM jJAna thAya. nAsikAnA agrabhAga para dhAraNa karavAthI gaMdhanuM jJAna thAya. cakSumAM dhArI rAkhavAthI rUpanuM jJAna, kapALamAM dhArI rAkhavAthI kapALanA rogano nAza tathA krodhanI zAMti thAya ane brahmaraMdhramAM vAyune rokavAthI sAkSAt siddhanAM darzana thAya. // 32-33-34-35|| dhAraNAno upasaMhAra karI pavananuM ceSTita kahe che - 498 11 459 I tA 36 11 TIkArya :- siddhionA parama kAraNarUpa dhAraNAno A pramANe abhyAsa karIne saMzaya-rahita pavananuM svarUpa jANavuM. // 36 // te A pramANe - 499 I // 27 11 TIkArtha :- nAbhithI pavananuM nIkaLavuM, te cAra, hRdaya madhyamAM javuM, te gati, dvAdazAnta eTale brahmadha. brahmaraMdhramAM rahevuM, te pavananuM sthAna samajavuM. // 37 || te cAra vagerenA jJAnanuM phaLa kahe che - 500 tabbAra-gamana-sthAna-jJAnAbhyAsayogataH 1 jAnIyAt kAlamAyuzca zubhAzubhaphalodayam 5 28 11 TIkArtha :- te vAyunA cAra, gamana ane sthAnanA jJAnanA abhyAsa-yoge zubha ke azubha phaLanA udayavALo ke kALa ane AyuSya jANI zakAya che. A yathAsthAne AgaLa jaNAvIzuM. // 38 II tyAra pachI karavA yogya jaNAve che -
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 yogazAstrano gurjarAnuvAda 501 tataH zanaiH samAkRSya, pavanena samaM manaH / yogI hRdayapadmAntarvinivezya niyantrayet || rU? || TIkArtha:- tyAra pachI dhIme dhIme pavana sAthe manane kheMcIne yogIe tene hRdaya-kamaLamAM praveza karAvIne dhAraNa karI rokI rAkhavuM. / 40 || pavana ane mana jyAre hRdayamAM rahelAM hoya, tenuM phaLa kahe che - 502 tato'vidyA vilIyante, viSayecchA vinazyati / vikalpA vinivartante, jJAnamantarvijRmbhate // 40 // TIkArya - hRdaya-kamaLamAM manane dhArI rAkhavAthI ajJAna-mithyAtvano nAza, pAMca IndriyonA viSayonI abhilASAnI nivRtti, saMkalpa-vikalpo cAlyA jAya che ane AtmAmAM jJAnano vadhAro thAya che. te 40 || mana ane pavana hRdayamAM sthira karavAthI svarUpa-jJAna pragaTe che. 503 kva maNDale gatirvAyoH, saMkramaH kva va vizramaH ? kA ca nADIti jAnIyAt, tatra citte sthirIkRte // 41 // TIkArya -vAyunI gati kayA maMDaLamAM che? kayA tattvamAM saMkrama-praveza ane kyAM jaI vizrAma pAme che? atyAre kaI nADI cAle che? A sarva hRdayamAM pavana ane manane sthira karavAthI jANI zakAya che. / 41 | tenA maMDalo kahe che504 maNDalAni ca catvAri, nAsikAvivare viduH / pau-vI -vAyavyApAraDyAni yathottaram 4ra che TIkArca - pArthiva, vAruNa, vAyavya ane Agneya A cAra maMDalo anukrame nAsikAnA vivaramAM rahelAM jANavAM. || 42 // pArthiva-maMDalanuM svarUpa kahe che - 505 pRthivIbIjasaMpUrNaM, vajralAJchanasaMyutam caturastraM drutasvarNa-prabhaM syAd bhaumamaNDalam // 43 // TIkArya :- kSitilakSaNa pRthivI-bIja, te vaDe jeno madhyabhAga vyApta che, cAra khUNAvALuM khUNAmAM vajanA lAMchanathI yukta, tapAvelA pravAhI suvarNanA varNa sarakhuM pArthiva-maMDala che. je 43/l pArthiva-bIja "a' akSara che, keTalAka 'la' ane 'kSa' paNa kahe che. have vAruNa-maMDalanuM svarUpa kahe che -- 506 syAdardhacandrasaMsthAnaM, vAruNAkSaralAJchitam / candrAbhamamRtasyanda-sAndraM vAruNamaNDalam // 44 // TIkArya - aSTamInA ardhacaMdrAkAra sarakhuM vAruNanA 'va' kAra cihnathI yukta, caMdra sarakhuM ujjavala ane amRta jharavA vaDe karIne tenI bahulatAvALuM vAruNa-maMDala samajavuM. 44 have vAyavyamaMDalanuM svarUpa kahe che -
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAyamo prAza, Reo.3&-51 461 507 snigdhAJjanaghanacchAyaM, suvRttaM bindusaMkulam / durlakSaM pavanAkrAntaM caJcalaM vAyumaNDalam // 45 // TIkArtha:- tela-mizrita aMjana sarakhuM gADha zyAma-kAMtivALuM, goLAkAra, binduonAM cihnothI vyApta, duHkhe 42rI jI zaya tej, yAre mA 5vana-9I04 '4' 12thA mAmej, yaMya, vAyumaMDala cha. / / 45 // have Agneya-maMDalanuM svarUpa kahe che - 508 UrdhvajvAlAcitaM bhIma, trikoNaM svastikAnvitam / sphuliGgapiGgaM tadvIjaM, jJeyamAgneyamaNDalam / // 46 // TIkArtha:- UMce prasaratI jvAlAthI yukta, bhayAnaka, traNa khUNAvALuM, khUNAmAM sAthiyAnA cihnathI yukta, magninA yA sa25 pIpAvavANuM bhane maninAvI4.26' thI. yuta mAgneya maMDala puM. 46 // azraddhAvALAnA bodha mATe kahe che - 509 abhyAsena svasaMvedyaM, syAnmaNDalacatuSTayam / krameNa saMcaraMstatra, vAyurjeyazcaturvidhaH // 47 // TakArtha:- A viSayano abhyAsa karavAthI anubhava dvArA cAre maMDaLo jANI zakAya che. ahIM cAre maMDaLamAM saMcAra thato vAyumaMDalAnA mahothI yAra prA2no thAya che. te masa24 cha. // 47 // 510 nAsikArandhramApUrya, pItavarNaH zanairvahan / kavoSNo'STAGgalaH svaccho, bhaved vAyuH purandaraH // 48 // TIkArtha - pRthivI-tattvano puraMdara nAmano vAyu pILA varNavALo, kaMIka uSNa ane kaMIka zIta-sparzavALo, 187, dhIme dhIme vahana thato, nasinA vivarane pUrIne 16 maga 52 pAuna thAya che. // 48 / / tathA - 511 dhavalaH zItalo'dhastAt, tvaritatvaritaM vahan / dvAdazAGgalamAnazca, vAyurvaruNa ucyate // 49 // TIkArya :- ujjavala varNavALA, ThaMDA sparzavALA, nIce utAvaLA bAra aMgula-pramANa vahana thatA vAyune 4NatatpanI 12 vAyu che. / / 48 / / tathA - 512 uSNaH zItazca kRSNazca, vahan tiryaganAratam / SaDaGgalapramANazca, vAyuH pavanasaMjJitaH // 50 // TIkArtha - pavana nAmano vAyu kaMIka uSNa ane kaMIka ThaMDo, kALA varNavALo hamezA cha aMgula-pramANa ti pauna thaaych.|| 50 // tathA 513 bAlAdityasamajyotiratyuSNazcaturaGgulaH AvartavAn vahannUcaM, pavano dahanaH smRtaH /
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 2 yogazAstrano gurjarAnuvAda 516 TIkArya - agnitattvasvarUpa dahana nAmano vAyu ugatA sUrya-samAna lAla varNavALo, ati uSNa sparzavALo, vaMToLIyA mAphaka uce cAra aMgula vahana thato kahelo che. je 51 // kayA vAyumAM kayuM kArya karavuM? te kahe che - 514 indraM stambhAdikAryeSu, varuNaM zastakarmasu vAyuM malinaloleSu, vazyAdau vahnimAdizet // 52 // TIkArtha:- puraMdara vAyu vahe, tyAre staMbhanAdika kAryo, varuNa vAyumAM sArAM kAryo karavAM, malina ane capaLa kAryo pavana-vAyumAM, vazIkaraNa Adi kAryo agni nAmano vAyu cAlato hoya tyAre karavAM. para have prAraMbha karelA kAryamAM kAryaprazna samaye je vAyu vahana thato hoya, tenuM phala cAra zlokothI kahe che - 515 chatra-cAra-hatya-rAma- rAtisaMpaddam | manISitaM phalaM vAyuH, samAcaSTe purandaraH // 53 // rAma-rInyavisaMpU, putraddhananabanyumiH | sore vastunA vApi, yoga varupa: kSAt | 24 | 517 kRSi-sevAdikaM sarvamapi siddhaM vinazyati mRtyubhI: kalaho vairaM, trAsazca pavane bhavet 518 bhayaM zokaM rujaM duHkhaM, vighnavyUhaparamparAm saMsUcayed vinAzaM ca, dahano dahanAtmakaH // 56 // TIkArtha -puraMdaranAmano vAyu vahana thato hoya te vakhate koI prazna kare to agara pote kAryAraMbha kare to, chatra, cAmara, hAthI, ghoDA, ArAma, rAma, rAjyAdi saMpattinI ane manovAMchita phaLanI prApti thAya che. jaLatattva agara varNavAyu vaheto hoya, tyAre prazna kare ke kAryAraMbha kare to tarata vallabha strI, saMpUrNa rAjyAdi, putra, svajana, baMdhuo ane sArabhUta uttama vastuonI sAthe yoga karAve. prazna ke kAryAraMbha samaye pavana nAmano vAyu vaheto hoya, to taiyAra thayelI khetI, sevA Adi sarva kArya phaLa devAnI taiyArImAM hoya to, te niSphaLa thAya che ane mahenata chUTI paDe che tathA mRtyu-bhaya, kajiyo, vaira ane trAsa thAya che. dahana-svabhAvavALo agni nAmano vAyu vaheto hoya, tyAre prazna ke kAryAraMbha kare to bhaya, zoka, roga, duHkha vidga-samUhanI paraMparA ane dhana-dhAnyAdino vinAza sUcave che. pa3-54-55-56 //. A cAre vAyunuM atisUkSma phaLa batAve che - 519 zazAGka-ravimArgeNa, vAyavo maNDaleSvamI / vizantaH zubhadAH sarve, niSkAmanto'nyathA smRtAH // 57 // TIkArtha:- caMdra ane sUrya eTale DAbI ane jamaNI nADImAM A cAre maMDaLamAM praveza karatA puraMdarAdika sarva vAyuo zubhaphaLa ane bahAra nIkaLatA azubha phaLa ApanAra thAya che. | pa7 II praveza ane nirgamamAM zubha tathA azubhapaNAnuM kAraNa kahe che -
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo prakAza, zlo.para-63 46 3 520 pravezasamaye vAyu vo mRtyustu nirgame / ucyate jJAnibhistAdRk, phalamapyanayostataH // 58 // TIkArtha:- vAyu jyAre maMDaLamAM praveza kare che, tyAre te jIva kahevAya che ane bahAra nIkaLe tyAre, te mRtyu kahevAya. A kAraNe baMnenuM phaLa jJAnIoe tevA prakAranuM kaheluM che. arthAta vAyu pUrakarUpe maMDaLamAM praveza kare, nAsikAnI aMdara grahaNa karato hoya, tyAre jo koI prazna kare ke kAryAraMbha kare to te kArya siddha thAya ane recakarUpe maMDaLa bahAra nIkaLe tyAre prazna kare ke kArya-prAraMbha kare to te kArya siddha na thAya. ne pa8 . have nADInA bhedathI pavananuM zubha, azubha ane madhyamapaNuM be zlokothI kahe che - 521 pathendorindra-varuNau, vizantau sarvasiddhidau / ravimArgeNa niryAntau, pravizantau ca madhyamau // 59 // 522 dakSiNena viniryAntau, vinAzAyA'nilA'nalau / ni:santI vizAnta , madhyamavitare tu / 60 || TIkArtha:-caMdra-DAbI nADInA mArge praveza karatAM puraMdara ane varuNa vAyu sarva siddhio ApanAra thAya che ane sUrya-jamaNI nADInA mArge arthAta jamaNI nAsikAnA vivaramAMthI nIkaLatA ane praveza karatA te baMne vAyuo madhyama phaLa ApanAra thAya che. jamaNI nAsikAmAMthI nIkaLatA pavana ane dahana vAyu dareka kAryanA vinAzaka ane DAbI nAsikAmAMthI nIkaLatA ke praveza karatA te baMne vAyu madhyama phaLa ApanAra thAya che. 59-60 nADIo kahe che523 rU 2 fiAnA vaiva, suSu ti nADiva: | zazi-sUrya-zivAnaM, vAma-lakSaUT-madhyayaH | dUra che TIkArtha-DAbI bAjue rahelI nADIne IDAnADI kahe che ane temAM caMdranuM sthAna che. jamaNI nADIne piMgalA ane temAM sUryanuM sthAna che. baMnenI vacamAM rahelI suSuNNA nADI che, temAM mokSanuM sthAna mAneluM che. I 61 | A traNemAM vAyu-saMcAranAM phaLa be zlokothI jaNAve che - 524 pIyUSamiva varSantI, sarvagA treSu sarvadA vAmA'mRtamayI nADI, saMmatA'bhISTasUcikA // 62 // 525 vahantyaniSTazaMsitrI, saMhI dakSiNA punaH / suSumNA tu bhavet siddhi-nirvANaphalakAraNam // 63 // TIkArca - zarIranAM sarva gAtromAM niraMtara amRta vRSTi karatI hoya, tema manovAMchita kAryane sUcavanArI DAbI nADIne amRtamaya mAnelI che. tathA vahana thatI jamaNI nADI aniSTa phaLa sUcavanArI che. tathA kArya-nAza karanArI che tathA suSuNNA nADI aNimAdi ATha mahAsiddhio tathA mokSanA kAraNarUpa che. Ano paramArtha e samajavo ke suSuNNA nADImAM dhyAna karavAthI TUMkA kALamAM ekAgratA thavA pUrvaka lAMbA samaya sudhI te dhyAna-saMtati TakI rahe che ane tethI thoDA kALamAM ghaNAM karmono nAza thAya che. ane nirjarA meLavI zakAya che. A kAraNathI temAM mokSanuM sthAna mAneluM che. vaLI suSuNNA nADImAM pavananI gati ghaNI maMda hoya che, tethI mana paNa sahelAIthI sthira thAya che. mana ane pavana sthira thavAthI saMyama sahelAIthI sAdhI zakAya che. dhAraNA, dhyAna ane samAdhi eka ja sthaLe
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464 yogazAstrano gurjarAnuvAda karavAmAM Ave, tene saMyama kahe che. A saMyama siddhionuM kAraNa che, mATe ja A nADIne mokSanuM kAraNa gaNeluM che. || 62-63 //. DAbI ane jamaNI nADI vahana thatI hoya, tyAre kayAM kayAM kAryo karavAM, te jaNAve che - 526 vAmaivAbhyudayAdISTa-zastakAryeSu saMmatA dakSiNA tu ratAhAra-yuddhAdau dIptakarmaNi // 64 // TIkArtha:- yAtrA, dAna, vivAha, navIna vastrAbharaNa paheravAM, gAma-nagara-gRha-praveza, svajana-meLApa, zAMtika, pauSTika, yogAbhyAsa, rAjadarzana, navIna maitrI karavI, bIja-vapana vagere abhyadaya ane ISTa kAryonA prAraMbhakALe DAbI nADI ane bhojana, yuddha, maMtra-sAdhanA, dIkSA, sevAkarma, vepAra, auSadha, bhUta-pretAdi sAdhanA bIjAM paNa tevAM raudrAkAryomAM sUryanADI sArI jANavI. / 64 / pharI paNa DAbI jamaNI nADInA viSaya-vibhAga kahe che - 527 vAmA zastodaye pakSe, site kRSNe tu dakSiNA / trINi trINi dinAnIndu-sUryayorudayaH zubhaH // 65 // TIkArtha:- zuklapakSamAM sUryodaya-samaye DAbI nADIno udaya zreSTha che ane kRSNapakSamAM sUryodaya samaye jamaNI nADIno udaya zreSTha che. A baMne nADIno udaya traNa divasa sudhI zubha mAnelo che. vadhAre spaSTatA AgaLa karavAmAM Avaze. || 65 || udayano niyama kahIne astano niyama kahe che - 528 zazAGkenodaye vAyoH, sUryeNAstaM zubhAvaham udaye raviNA tvasya, zazinA'staM zivaM matam // 66 // TIkArtha:- je divase caMdra svaramAM vAyuno udaya zarU thAya ane sUrya svaramAM teno asta thAya, te zubha gaNAya tathA je divase sUryanADImAM pavanano udaya cAlu thAya ane caMdranADImAM asta thAya, te paNa kalyANakArI mAnela che. 66 | e ja hakIkata vistArathI traNa zloko vaDe samajAve che - 529 site pakSe dinArambhe, yatnena pratipadine vAyorvIkSeta saMcAraM, prazastamitaraM tathA || 67 | 530 udeti pavanaH pUrva, zazinyeSa tryahaM tataH saMkrAmati tryahaM sUrye, zazinyeva punastryaham // 68 // 531 vahed yAvad bRhatparva, krameNAnena mArutaH / kRSNapakSe punaH sUryodayapUrvamayaM kramaH // 69 // TIkArya - ajavALiyA pakSanA paDavAnA divase sUryodayanA prAraMbha-samaye yatnapUrvaka prazasta ke aprazasta vAyunA saMcArane jovo. prathama caMdranADImAM pavana vahevo zarU thAya che. te 1-2-3 traNa divasa sudhI sUryodaya vakhate vahana thaze. pachInA 4-5-6 ema traNa divasa sUryodaya-vakhate sUryanADImAM vahana thaze. pharI tyA pachInA 7-89 ema traNa divasa caMdranADImAM pavana vahana thaze. evI rIte pUrNimA sudhI A ja kramathI pavana cAlu raheze,
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo prakAza, zlo.64-74 465 eTale 10-11-12 sUryanADImAM, 13-14-15 caMdranADImAM pavana sUryodaya-samaye vahana thaze. aMdhAriyA pakSamAM prathama 1-2-3 sUryanADImAM pavana cAlu vahe che. pachInA 4-5-6 traNa divasa caMdranADImAM tevI rIte amAvAsyA-paryaMta kramasara cAlu vahe che. A vAyunuM vahana AkhA divasanuM na samajavuM, paraMtu sUryodaya-samaya mATe che. pachI to aDhI aDhI ghaDIe caMdranADImAM ane sUryanADImAM palaTAyA kare. kahelA niyamamAM pheraphAra thAya to tenuM phala azubha duHkhadAyaka samajavuM. || 67-68-69 || 532 A kramamAM pheraphAra ke palaTo thAya, to tenA phaLa mATe be zloko kahe chetriin pakSAnanyathAtve'sya, mAsaSaTkena paJcatA pakSadvayaM viparyAse'bhISTabandhuvipad bhavet 533 1 bhavet tu dAruNo vyAdhirekaM pakSaM viparyaye dvitryAdyaharviparyAse, kalahAdikamuddizet / / 7 / TIkArtha H- pUrve kahela caMdra-sUryanADIno pheraphAra traNa pakhavADiyA sudhI cAlu rahe, to te cha mahinAmAM mRtyu pAme. be pakhavADiyA viparIta cAle to, sneha-baMdhune Apatti Ave. eka pakhavADiyuM tema cAle to, bhayaMkara vyAdhi utpanna thAya ane jo be traNa divasa viparIta cAle to, laha-klezAdi pedA thAya. // 70-71 // tathA - 534 I / / 12 / / TIkArthaH- Akho divasa ane rAtri sUryanADImAM ja pavana cAlu rahe to traNa varasamAM maraNa thAya. te pramANe be rAtri-divasa pavana satata pavana rahe to be varSe maraNa thAya ane AkhA traNa rAtri-divasa cAlu rahe to, eka varSe maraNa thAya ane jo caMdranADImAM teTalo vakhata pavana cAlu rahe to, roga utpanna thAya. II 72 // tathA - ekaM dve trINyahorAtrANyarka eva marud vahan varSaistribhirdvAbhyAmekenA'ntAyendau ruje punaH 535 1 || 70 // / mAsamekaM vAveva, vahan vAyurvinirdizet ahorAtrAvadhiM mRtyuM, zazAGke tu dhanakSayam // 72 // TIkArtha H- eka mahinA sudhI sUryanADImAM ja pavana cAlyA kare to, eka divasa-rAtrimAM tenuM mRtyu thAya, teTalo ja vakhata caMdranADImAM pavana vahevAno cAlu rahe to dhana-nAza thAya. II 73 | tathA - 536 vAstrimArgagaH zaMset, madhyAhnAt parato mRtim dazAhaM tu dvimArgasthaH, saMkrAntau maraNaM dizet I || 74 / / TIkArtha :- IDA, piMgalA ane suSumyA e traNe nADImAM jo pavana sAthe cAle to be pahora pachI mRtyu thAya. IMDA ane piMgalA baMne nADImAM sAthe cAle to, dasa divasamAM maraNa thAya. // 74 // tathA -
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarInuvAda 537 dazAhaM tu vahannindAvevodvega-ruje marut / itazcetazca yAmArdhaM, vahan lAbhA'rcanAdikRt // 75 // TIkArtha:- jo daza divasa sudhI niraMtara caMdranADImAM ja pavana cAle to, udvega ane roga mATe thAya ane sUrya ane caMdra eka eka nADImAM vArA pharatI ardha ardha pahora cAra cAra ghaDI sudhI pavana vahana thAya to, lAbha ane pUjAdikanI prApti thAya. // 75 // tathA - 538 viSuvatsamayaprAptau, spandete yasya cakSuSI / ahorAtreNa jAnIyAt, tasya nAzamasaMzayam // 76 // TIkArtha:- sarakhA rAtri-divasa hoya arthAt barAbara bAra kalAkano divasa ane rAtri paNa barAbara bAra kalAkanI hoya, eka paNa ochuM-vatuM na hoya, te viSuvata divasa kahevAya. varasamAM evA be ja divasa Ave che. tevA samaye jenI AMkho pharake, te eka rAtri-divasamAM mRtyu pAme. temAM saMzaya na rAkhavo. pharakavuM e paNa vAyuno vikAra che, tethI cAlu adhikArano bhaMga thato nathI. / 76 || tathA - 539 paMcAtikramya saMkrAntIrmukhe vAyurvahan dizet / mitrArthAnIniste noDanam saMskRti vinA ! 77 che TIkArya :- pavana eka nADImAMthI bIjI nADImAM jAya tene ahiM saMkrAnti kahe che. tevI uparA upara pAMca saMkrAnti gayA pachI chaThThI saMkrAnti vakhate pavana mukhethI vahana thAya to, mitra ane dhananI hAni, nisteja thavApaNuM, udvega, dezAttara-gamana Adi mRtyu sivAyanA sarva anarthanuM sUcana samajavuM. || 77ii. tathA - 540 saMkrAntIH samatikramya, trayodaza samIraNaH / pravahan vAmanAsAyAM, rogodvegAdi sUcayet // 78 // TIkArtha:- pUrve kahelA lakSaNavALI tera saMkrAnti ullaMghana thayA pachI pavana jo DAbI nAsikAmAMthI cAle to te roga tathA udvega Adi thaze - tema sUcave che. te 78 || tathA - 541 mArgazIrSasya saMkrAnti-kAlAdArabhya mArutaH / vahan paJcAhamAcaSTe, vatsare'STAdaze mRtim // 79 // TIkArtha:- mAgazara mahinAnA prathama divasathI AraMbhI saMkrAnti-kALathI eka ja nADImAM pAMca divasa sudhI pavana vahyA kare, to te divasathI aDhArame varSe maraNa thaze-ema jANavuM. . 79ll tathA - 542 zaratsaMkrAntikAlAcca, paJcAhaM mAruto vahan / tataH paJcAdazAbdAnAm, ante maraNamAdizet // 80 //
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo prakAza, zlo.75-87 467 546 TIkArtha:- Aso mahinAnA prathama divasathI AraMbhIne eka ja nADImAM pAMca divasa sudhI pavana cAlu rahe to paMdara varSane aMte maraNa thAya, ema kahevuM. // 80 tathA - 543 zrAvaNAdeH samArabhya, paJcAhamanilo vahan / ante dvAdazavarSANAM, maraNaM parisUcayet 544 vahan jyeSThAdidivasAda, dazAhAni samIraNaH dizennavamavarSasya, paryante maraNaM dhruvam / 1 82 | 545 Arabhya caitrAdyadinAt, paJcAhaM pavano vahan / paryante varSaSaTkasya, mRtyuM niyatamAdizet // 83 // Arabhya mAghamAsAdeH, paJcAhAni marud vahan / saMvatsaratrayasyAnte, saMsUcayati paJcatAm TIkArtha :- zrAvaNa mahinAnA prathama divasathI pAMca divasa eka nADImAM pavana cAle to te bAra varasa pachI maraNa sUcave che. jeTha mahinAnA prathama divasathI dasa divasa eka ja nADImAM vAyu cAle to navame varSe nakkI tenuM mRtyu thAya, caitra mahinAnA prathama divasathI pAMca divasa eka ja nADImAM pavana vahana thayA kare to cha varSane aMte nakkI maraNa thAya. mahA mahinAnA prathama divasathI pAMca divasa eka ja nADImAM pavana cAle to traNa varSane aMte tenuM maraNa thaze-ema sUcave che. / 81-82-83-84 tathA - 547 sarvatra dvitricaturAn, vAyuzced divasAn vahet / abdabhAgaistu te zodhyA, yathAvadanupUrvazaH // 85 // TIkArtha:- je je mahinAmAM pAMca divasa pavana cAle che tema kahyuM temAM eka ja nADImAM be traNa ke cAra divasa jo vAyu cAle, to AgaLa jaNAvelA varSanA pAMca bhAgo karI temAMthI cAra divasa pavana cAle, to eka bhAga ocho karavo, traNa divasa pavana cAle, to te varSomAMthI be bhAga ghaTADavA-ema yathAyogya kramasara samajI levuM, jema pAMca divasa lAgalagATa vAyu cAle, temAM sAta mahinA, cha divasa ghaTADavAthI cauda varSa, cAra mahinA, covIza divase mRtyu thAya. e mahinAomAM paNa A pramANe gaNatarI samajI levI. / 85 ll have bIjA prakArathI vAyu-nimitte thatuM kAlajJAna jaNAve che - 548 athedAnIM pravakSyAmi, kazcit kAlasya nirNayam / sUryamArga samAzritya, sa ca pauSNe'vagamyate // 86 // TIkArtha :- have huM hamaNAM kaMIka kAla-jJAnano nirNaya kahIza. te kAla-jJAna sUryamArgane AzrayIne poSaNa kALamAM jANI zakAya che. || 86 // pauSaNa kALanuM svarUpa kahe che - 549 janmaRkSagate candre, samasaptagate ravau pauSNanAmA bhavet kAlo, mRtyunirNayakAraNam // 87 //
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468 yogazAstrano gurjarAnuvAda TIkArya - janma nakSatramAM candramAM hoya ane potAnI rAzithI sAtamI rAzie sUrya hoya tathA caMdramAe jeTalI janmarAzi bhogavI, teTalI ja sUrya sAtamI rAzi bhogavI hoya, tyAre pauSNa nAmano kALa kahevAya, te pauSyakALa mRtyuno nirNaya karavAmAM kAraNabhUta che. eTale te kALamAM mRtyuno nirNaya karI zakAya che. [ 87 | tevA kALamAM sUrya nADImAM pavana cAle, te dvArA kAla-jJAna kahe che550 dinArdhaM dinamekaM ca, yadA sUrye marud vahan / caturdaze dvAdaze'bde, mRtyave bhavati kramAt // 88 // TIkArtha:- te pauSNakALamAM jo artho divasa sUryanADImAM pavana cAlu rahe, to caudame varSe ane Akho divasa cAle, to bArame varSe mRtyu thAya. // 88 / tathA - 551 tathaiva ca vahan vAyuH, ahorAtraM dvayahaM tryaham / dazamA'STama-SaSThAbdeSvantAya bhavati kramAt // 89 // TIkArtha:- tevI ja rIte te pauSNakALamAM eka rAtri-divasa, be ke traNa divasa sUryanADImAM pavana cAle, to anukrame dazame, AThame ke chake varSe mRtyu thAya / 89o tathA - 552 vahana dinAni catvAri, turye'bde mRtyave marut / sAzItyahaHsahasre tu, paJcAhAni vahan punaH // 90 // TIkArtha: te ja pramANe cAra divasa sudhI sUryanADImAM pavana cAlu rahe, to cothe varSe ane pAMca divasa cAlu rahe, to eka hajAra, eMzI divase eTale traNa varSe mRtyu thAya. // 90 || tathA - 553 ekadvitricatuHpaMca-caturviMzatyahaHkSayAt SaDAdIn divasAn paJca, zodhayediha tad yathA // 91 // TIkArya - eka sUryanADImAM cha, sAta, ATha, nava, dasa divasa sudhI pavana vahevAno cAlu rahe, to 1080 divasomAMthI eka covIzI, be covIzI, traNa covIzI, cAra covIzI ane pAMca covIzI anukrame ghaTADe ! 91 5. have cAra zloko vaDe vistArathI samajAve che554 SaTakaM dinAnAmadhyarkaM, vahamAne samIraNe jIvatyahAM sahasraM SaTpaJcAzadivasAdhikam // 92 // TIkArya - sUryanADImAM cha divasa pavana cAlu rahe to eka covIzI ochI karavAthI 1056 divasa jIve. | 92 | tathA -
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo prakAza, zlo.88-98 555 556 1 / / 12 / -- TIkArya :- sAta divasa lAgalagATa pavana cAlyA ja kare, to eka hajAra ne ATha divasa tathA ATha divasa cAle to navaso chatrIsa divasa te jIve. II 93 II tathA - 557 sahastraM sASTakaM jIved, vAyau saptAhavAhini saSaT triMzannavazatIM, jIvettvaSTAhavAhini 1 / / 14 / / TIkArtha :- nava divasa sudhI satata pavana sUryanADImAM vahyA kare, to AThaso cAlIza divasa jIve, navaso chatrIzamAMthI cAra covIzI-96 bAda karatAM A saMkhyA Ave che. / / 94 / tathA - 558 ekatraiva navAhAni, tathA vahati mArute ahnAmaSTazatIM jIveccatvAriMzaddinAdhikAm 1 / / 15 / TIkArthaH- tevI ja rIte pauSNa kALamAM eka nADImAM daza divasa vAyu vahana thAya, to sAtaso vIza divasa jIve. AThaso cAlIzamAMthI pAMca covIzI=120 bAda karatAM A ja saMkhyA Ave. // 95 // tathA - tathA - tathaiva vA pravahatyekatra daza vAsarAn viMzatyabhyadhikAmahnAM, jIvet saptazatIM dhruvam 560 ' / / 16 // TIkArtha :- 11-12-13-14-15 divasa sudhI eka nADImAM pavana satata cAlu rahe, to anukrame sAtaso vIzamAMthI anukrame 1-2-3-4-5 covIzInA divaso bAda karavA. II 96 II e ja vAtane spaSTa samajAve che - 559 469 ekadvitricatuH paMca- caturviMzatyahaH kSayAt ekAdazAdipaJcAhAnyatra zodhyAni tad yathA ekAdaza dinAnyarka- nADyAM vahati mArute SaNNavatyadhikAnyahnAM SaT zatAnyeva jIvati 1 / / 13 / TIkArtha H- pauSNa kALamAM sUryanADImAM agIyAra divasa vAyu satata cAlyA kare, to te chaso channu divasa jIve. sAtaso vIzamAMthI eka covIzI bAda karavAthI eTalI saMkhyA Ave. // 97 tathaiva dvAdazAhAni, vAyau vahati jIvati dinAnAM SaTzatImaSTacatvAriMzatsamanvitAm 1 11 82 11 TIkArtha :- te ja pramANe bAra divasa vAyu vahana cAlu rahe, to chaso aDatAlIza divasa jIve. upalI saMkhyAmAMthI be covIzI=48 bAda karatAM A saMkhyA Ave. // 98 // tathA -
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 561 tathA - I / / 11 / TIkArtha :- te ja pramANe te2 divasa sudhI sUryanADImAM satata pavana cAlu rahe, to pAMcaso chottera divasa jIve, chaso aDatAlIzamAMthI traNa covIzI=72 ghaTADavAthI ATalI saMkhyA bAkI rahe. // 99 // 562 t caturdaza dinAnyevaM, pravAhiNi samIraNe azItyabhyadhikaM jIved, ahnAM zatacatuSTayam || z00 || TIkArtha :- te ja pramANe cauda divasa pavana cAlu rahe, to cAraso eMzI divasa jIve. chaso aDatALIzamAMthI cAra covIzI=96 bAda karavAthI ATalI saMkhyA bAkI rahe. / / 100 tathA - 563 trayodaza dinAnyarka - nADIcAriNi mArute jIvet paJcazatImahnAM SaTsaptatidinAdhikAm 564 tathA paMcadazAhAni yAvad vahati mArute jIvet SaSTidinopetaM, divasAnAM zatatrayam ' ||%0%0 // : TIkArtha H- te pramANe paMda2 divasa sudhI pavana cAlu rahe, to traNaso sATha divasa te jIve. cAraso eMzImAMthI pAMcamI covIzI ochI karatAM eTale ekaso vIza divasa bAda karatAM teTalI saMkhyA Ave. II 101 || tathA - yogazAstrano gurjarAnuvAda 566 ekadvitricatuH paJca- dvAdazAhakramakSAt SoDazAdyAni paJcAhAnyatra zodhyAni tad yathA ' // dhr // TIkArtha :- soLathI mAMDI pAMca divasa paryaMta sUryanADImAM pavana cAle, to arthAt soLa, sattara, aDhAra, ogaNIza ane vIza divasa sudhI eka sUryanADImAM pavana satata cAlyA kare, to traNaseM sATha divasomAMthI eka divase eka bA2, bIje divase be bAra, trIjA divase traNa bAra, cothA divase cAra vakhata bAra arthAt 1244=48 ane pAMcamA divase pAMca vakhata bAra (5412=40) ema kramasa2 bAda karatAM bAkI rahelA divaso sudhI te jIve. / / 102 // te have samajAve che 565 1 pravahatyekanAsAyAM, SoDazAhAni mArute jIvet sahASTacatvAriMzataM dinazatatrayIm // 602 // -- TIkArtha :- lAgalagATa soLa divasa sudhI piMgalA ke game te eka nAsikAmAM pavana vahyA kare, to te traNaso aDatAlIza divasa jIve. 360mAMthI eka bA2-12 bAda karatAM teTalI saMkhyA Ave. // 103 || tathA - vahamAne tathA saptadazAhAni samIraNe ahnAM zatatraye mRtyuzcaturviMzatisaMyute || 604 // TIkArya :- te ja pramANe sattara divasa eka nADImAM pavana vaheto rahe, to traNaseM covIza divasa te jIvato rahe. 348mAMthI be bAra-24 bAda karatAM teTalA ja rahe. / / 104 / /
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo prakAza, zlo.99-110 471 tathA - 567 pavane vicaratyaSTAdazAhAni tathaiva ca nAzo'STAzItisaMyukte, gate dinazatadvaye || 20 || TIkArthaH- aDhAra divasa pavana cAlu rahe, to baso aThayAsI divase mRtyu thAya. 324mAMthI traNa bAra=36 bAda karatAM teTalI saMkhyA bAkI rahe. / 105 II tathA - 568 vicaratyanile tadvad, dinAnyekonaviMzatim / catvAriMzadyute yAte, mRtyudinazatadvaye | 206 || TIkArtha:-pUrvanI jema ogaNIza divasa vAyu cAle, to baso cAlIza divasa jIve. baso aDyAzImAMthI cAra guNA bAra-48 bAda karavAthI teTalA divasanI saMkhyA Ave.// 106 // tathA - 569 viMzatiM divasAnekanAsAcAriNi mArute sAzItau vAsarazate, gate mRtyurna saMzayaH | 2017 | TIkArtha - eka ja nADImAM vIsa divasa sudhI pavana cAlyA kare, to ekaso eMzImA divase nakkI mRtyu thAya. baso cAlIzamAMthI pAMca bAra=60 bAda karatAM eTalA ja divasa bAkI rahe. te 107 || tathA - 570 ekadvitricatuHpaJca-dinaSaTka kramakSayAt / ekaviMzAdipaJcAhAnyatra zodhyAni tad yathA // 108 // TIkArtha:- ekavIzathI mAMDI paccIsa divasa sudhI sUryanADImAM pavana cAlu rahe, to kramasara eka, be, traNa, cAra ane pAMca chakkA bAda karavA. 108 II te krama samajAve che - 571 ekaviMzatyahaM tvarka - nADIvAhini mArute / catuHsaptatisaMyukte, mRtyudinazate bhavet // 109 // TIkArtha:- AgaLa kahela pauSNakALamAM ekavIsa divasa sudhI sUryanADImAM pavana cAlato hoya, to ekaso cumotera divase tenuM mRtyu thAya. ekaso eMzImAMthI eka chakko bAda karatAM teTalA ja bAkI rahe. // 109 II tathA - 572 dvAviMzatidinAnyevaM, sa dviSaSTAvahaHzate SadinonaiH paMcamAsaistrayoviMzatyahAnuge TIkArtha :- pramANe bAvIsa divasa pavana cAle, to ekaso bAsaTha divasa jIve, trevIsa divasa pavana eka nADImAM cAle, to cha divasa nyUna pAMca mahinA jIve. be ane traNa chakkA anukrame bAda karavAthI teTalI saMkhyA bAkI rahe. || 110.
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472 yogazAstrano gurjarAnuvAda tathA - 573 tathaiva vAyau vahati, caturviMzativAsarIm / viMzatyabhyadhike mRtyurbhaved dinazate gate // 111 // TIkArtha:- covIza divasa sudhI te pramANe vAyu eka nADImAM vahana cAlu rahe, to ekaso vIsa divase mRtyu thAya. ekaso cummAlIzamAMthI cAra chakkA=24 bAda karavAthI teTalI saMkhyA Ave. / 111 // tathI - 574 paMcaviMzatyahaM caivaM, vAyo mAsatraye mRtiH mAsadvaye punarmRtyu, SaD viMzatidinAnuge || 222 | TIkArtha:-paccIza divasa vAyu cAlu rahe, to traNa mahine mRtyu thAya, ekaso vazamAMthI pAMca chakkA=30 ochA karavAthI teTalA ja bAkI rahe tathA chavvIsa divasa vAyu vahana thAya to be mahine mRtyu thAya. // 112I/ tathA - . 575 saptaviMzatyahavahe, nAzo mAsena jAyate mAsArdhena punarmRtyuraSTAviMzatyahAnuge TIkArtha:sattAvIza divasa pavana cAlu rahe, to eka mahine mRtyu thAya. aThThAvIsa divasa pavana cAle to paMdara divase mRtyu thAya. / 113 tathA - 576 nazi, mRtiH caDhazani ! ___triMzaddinIcare tu syAt, paJcatvaM paMcame'dine // 114 // TIkArtha:- ogaNatrIsa divasa vAyu cAle to dazame divase maraNa ane trIsa divasa sudhI vAyu cAlu rahe, to pAMcame divase mRtyu thAya. // 114 . tathA - 577 ekatriMzadahacare, vAyau mRtyudinatraye / dvitIyadivase nAzo, dvAtriMzadahavAhini // 115 / / TIkArya - ekatrIsa divasa pavana vahe, to traNa divase ane batrIsa divasa pavana vahe, to be divase mRtyu samajavuM. / 11pa have sUryanADInA cArano upasaMhAra karI caMdranADInA cArane kahe che - 578 trayastriMzadahacare, tvekAhenApi paJcatA evaM yadIndunADyAM syAt, tadA vyAdhyAdikaM dizet // 116 // TIkArtha e pramANe sUryanADImAM tetrIza divasa sudhI pavanacAlu rahe, to eka ja dizAmAM mRtyu thAya. caMdranADI eTale DAbI nAsikAmAM e pramANe pavana cAlu rahe to mRtyu na thAya, paraMtu pUrvokta vidhi pramANe vyAdhi, mitranAza, mahAbhaya, svadeza-viraha, dhana-putrAdikano nAza, rAja-vinAza, dukALa Adi thAya. / 116 |
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo prakAza, zlo.111-122 473 upasaMhAra karatAM kahe che - 579 adhyAtmaM vAyumAzritya, pratyekaM sUrya-somayoH / vadhyAlayona, nAnIthAtuM, vatnaniyam | 7 | TIkArtha :- zarIranI aMdara rahelA vAyune AzrIne sUrya-caMdranA vAyuno abhyAsa karI kAlano nirNaya jANavo. || 117 || bAhya kAla-lakSaNa jaNAve che580 AdhyAtmikaviparyAsaH, sambhaved vyAdhito'pi hi / tannizcayAya badhnAmi, bAhyaM kAlasya lakSaNam // 118 // TIkArtha - kadAca vyAdhi ke roga utpanna thavAthI paNa zarIra saMbaMdhI vAyuno pheraphAra thaI jAya che, mATe kAlajJAnano nizcaya karavA kAlanuM bAhya lakSaNa bAMdhuM chuM. / 118 581 netra-zrotra-zirobhedAt, sa ca trividhalakSaNaH / nirIkSyaH sUryamAzritya, yatheSTamaparaH punaH // 119 // TIkArtha :- netra, kALa ane mastakanA bhedathI traNa prakAranA lakSaNane jaNAvanArA A bAhya kALane sUryane avalaMbIne jovo ane te sivAya anya kALanA bhedane potAnI IcchA pramANe jovo. | 119 || temAM netra lakSaNa kahe che582 vAme tatrekSaNe padmaM, SoDazacchadamaindavam jAnIyAd bhAnavIyaM tu, dakSiNe dvAdazacchadam // 120 // TIkArtha :- DAbA netramAM soLa pAMkhaDIvALuM caMdra vikAsI kamaLa vicAravuM. jamaNA netramAM bAra pAMkhaDIvALuM sUrya-vikAsI kamaLa bhAvavuM. te 120 583 khadyotadyutivarNAni, catvAri cchadanAni tu / pratyekaM tatra dRzyAni, svAGgalIvinipIDanAt // 121 // TIkArtha - gurunA upadezAnusAra potAnI aMgulIothI AMkha dabAvIne dareka kamaLanI cAra pAMkhaDIo jhaLahaLatI dekhavI. // 121 ||. temAM - 584 somAdho bhUlatA'pAGga-ghrANAntikadaleSu tu / naI mAmRtyu, patri-yumaimAtaH | 222 . TIkArtha:-caMdra saMbaMdhI kamaLamAM heThaLanI cAra pAMkhaDIo na dekhAya, to cha mahine bhRkuTI pAsenI pAMkhaDI na dekhAya, to traNa mahine, AMkhanA khUNA taraphanI pAMkhaDIo na dekhAya, to be mahine ane nAsikA taraphanI pAMkhaDIo na dekhAya, to eka mahine mRtyu thAya.122 tathA -
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 yogazAstrano gurjarAnuvAda 585 ayameva kramaH padye, bhAnavIye yadA bhavet / draza-pagna-tri-kirti, #mAmRtyuptatA mavet | 223 5 TIkArthaH- e ja krama pramANe sUrya saMbaMdhI kamaLanI pAMkhaDIo na dekhAya, to anukrame daza, pAMca, traNa ane be divase mRtyu thAya.// 123 // tathA - 586 etAnyapIDyamAnAni, dvayorapi hi padmayoH / dalAni yadi vIkSeta, mRtyurdinazatAt tadA // 124 // TIkArca - AMgaLIothI dabAvyA vagara ja jo baMne kamaLonI pAMkhaDIo dekhAya, to so divase mRtyu samajavuM. || 124] have be zlokothI kAnathI thatA AyuSya-jJAnane jaNAve che - 587 dhyAtvA hRdyaSTapatrAbja, zrotre hastAgrapIDite na zrUyetAgnirghoSo, yadi svaH paJca vAsarAn // 125 // 588 daza vA paJcadaza vA, viMzati paJcaviMzatim / tadA paJca-catustridvayekavarSeH maraNaM kamAt || 126 | TIkArtha:- hRdayamAM ATha pAMkhaDIvALuM kamaLa ciMtavIne tarjanI AMgaLIthI baMne kAna dabAvIne jo potAno agni zabda pAMca divasa na sAMbhaLe, to pAMca varSe, jo daza divasa na saMbhaLAya, to cAra varSe, jo paMdara divasa na sAMbhaLe, to traNa varSe, jo vIza divasa na saMbhaLAya, to be varase ane paccIsa divasa na saMbhaLAya, to eka varSe mRtyu thAya. // 125-126 // tathA - 589 eka-dvi-tri-catuH-paMca-caturviMzatyahaHkSayAt / SaDAdi-SoDazadinAnyantarANyapi zodhayet 227 che. TIkArtha:- cha divasathI mAMDI, soLa divasa sudhI kAnamAM agni zabda na saMbhaLAya, to eka, be, traNa, cAra ane pAMca covIzI pramANa divaso ghaTADavAthI kALa-jJAna jANI zakAya. te A pramANe-pAMca divasa kAnamAM zabda na sAMbhaLe, to pAMca varSe mRtyu thAya, e vAta pahelAM kahI gayA chIe. tyAra pachI chaThThA divase agni zabda na sAMbhaLe to pAMca varSanA divasomAMthI eka covIzI bAda karavAthI sattaraso chotteramA divase mRtyu pAme. sAtamA divase na sAMbhaLe, to AgaLanI kahelI saMkhyAmAMthI be covIzI eTale aDatAlIza ochA karatAM sattaro aThThAvIsa divase mRtyu thAya. AThamA divase paNa na saMbhaLAya to bAkI rahelI saMkhyAvALA divasomAMthI traNa covIzI=72 divaso ghaTADavAthI soLaso chappana divase mRtyu thAya. navamA divase paNa na sAMbhaLe, to AgaLanA vadhelA divasomAMthI cAra covIzI-96 divaso ochA karavAthI paMdara so sATha divase mRtyu thAya. dazamA divase paNa na saMbhaLAya to bAkI rahelA te divasomAMthI paMca covIzI=120bAda karatAM 1440 divasa eTale cAra varSe mRtyu thAya. A pramANe agIyAra Adi soLa divaso ekavIza divaso sudhI agni zabda na saMbhaLAya, to te pramANe covIzIo ghaTADavI, ane kAla-jJAna jANavuM. / 127 ||
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMyamo praza, mo. 123-134 475 590 brahmadvAre prasarpantI, paJcAhaM dhUmamAlikAm / na cet pazyettadA jJeyo, mRtyuH saMvatsarastribhiH // 128 // TIkArya :- brahmarazvamAM phelAtI gurunA upadezathI jovA lAyaka evI dhUmarekhAne jo pAMca divasa sudhI na jue, totra varSamA mRtyu thAya. / / 128 / / anya prakAre kAla jJAna 6 zloko dvArA kahe che591 pratipaddivase kAla-cakrajJAnAya zaucavAn / Atmano dakSiNaM pANiM, zuklapakSaM prakalpayet // 129 // TIkArtha :- paDavAne divase pavitra thaI, kAlacakra jANavA mATe, potAnA jamaNA hAthane zuklapakSa tarIke 48. / / 128 // tathA - 592 adho-madhyordhvaparvANi, kaniSThAGgaligAni tu / krameNa pratipatSaSTheyakAdazI: kalpayet tithIH // 130 // avazeSAGgalIparvANyavazeSatithIstathA paMcamI-dazamI-rAkAH, parvANyaGguSThagAni tu // 131 // TIkArca - kaniSTha AMgaLInA nIcenA parvane paDavo, madhya parvane SaSThI tithi, uparanA parvane ekAdazI kalpavI. aMguThA sivAya, bAkInI AMgaLIonAM parvone bAkInI tithio kalpavI. aMguThAnAM parvone paMcamI, zamI, pUrNimA tithimo 5vI. // 130-131 / / 594 vAmapANiM kRSNapakSaM, tithIstadvacca kalpayet / tatazca nirjane deze, baddhapadmAsanaH sudhIH // 132 // prasannaH sitasaMvyAnaH, kozIkRtya karadvayam / tatastadantaH zUnyaM tu, kRSNaM varNaM vicintayet // 133 // TIkArtha tathA DAbA hAthane aMdhArIyA pakSanI ane jamaNA hAthanI mAphaka AMgaLIomAM tithionI kalpanA karavI. tyArapachI buddhizALI nirjana sthaLamAM jaIne padmAsane bese ane prasannatApUrvaka sapheda khesa paherI be hAthane kamaLanA DoDAkAre rAkhI, te hAthanI aMdara kALA varNanuM eka bindu ciMtavavuM. // 132-133 / tathA - 596 udghATitakarAmbhojastato yatrAGgalItithau / vIkSyate kAlabinduH, sa kAla ityatra kIrtyate // 134 // TIkArthaH- tyArapachI hastakamaLa khulluM karatA je AMgaLImAM kalpelI tithimAM kALuM bindu dekhAya, te ahIM kAlaninaavissymaa sa-tithi sama4vI. // 134 // kAla-jJAna viSayaka bIjA upAyo kahe che - 595
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ 476 yogazAstrano gurjarAnuvAda 597 kSuta-viNmeda-mUtrANi, bhavanti yugapad yadi / mAse tatra tithau tatra, varSAnte maraNaM tadA // 135 // TIkArtha:- je manuSyane ekI sAthe chIMka, viSTA, viryasrAva ane mUtra thaI jAya, to tenuM te varSanA aMte, te ja mahine ane te ja divase mRtyu thAya.// 135 /. tathA - 598 rohiNI zazabhRllakSma, mahApathamarundhatIm / dhruvaM ca na yadA pazyed, varSeNa syAt tadA mRtiH // 136 // ("arundhata ghuvaM caiva, viSNastrI pAni | kSINAyuSo na pazyanti, caturthaM mAtRmaNDalam // arundhatI bhavet jihvA, dhruvo nAsAgramucyate / tArA viSNuparva cho , mUvI cAmAtRmAnam ) TIkArya :- rohiNI nakSatra, caMdralAMchana, chAyA patha-AkAza mArga, aruMdhatI (vaziSTha-bhAryA), dhruva, be AMkhano madhya bhAga (nAsAgro, A sarvene ke ekalAne sArI najaravALo na dekhe to eka varSamAM mRtyu thAya. laukiko paNa kahe che ke - "kSINa thayelA AyuSyavALA aruMdhatI eTale jillA, dhruva eTale nAsAgra bhAga, viSNunAM traNa pagalAM AkAza) ane cothuM be AMkhano madhyabhAga na dekhI zake. aruMdhatI eTale jIbha, dhruva eTale nAsikAno agra bhAga, tArA eTale AkAza ane bhU eTale be AMkhano madhyabhAga samajavo. te 136 // svapne svaM bhakSyamANaM zva-gRdhra-kAka-nizAcaraiH / uhyamAnaM kharoSTrAdyairyadA pazyet tadA mRtiH // 137 // TIkArtha:- zvAna, gIdha, kAgaDA, rAtre rakhaDanAra nizAcara Adi vaDe potAne bhakSaNa karAto ke gadheDA, uMTa, kUtarA, varAha Adi vaDe uMcakAto ke kheMcAto svapramAM dekhe to eka varSe mRtyu thAya. varSanI anuvRtti AgalA zlokathI cAlI Ave che. // 137 / tathA - 600 razminirmuktamAdityaM, razmiyuktahavirbhujam / / yadA pazyed vipadyeta, tadaikAdazamAsataH // 138 // TIkArtha:- bIjAo kiraNa-sahita sUryane dekhatA hoya, tyAre pote sUryane kiraNa vagarano jue ane agnine kiraNa-sahita dekhe, to agIyAra mahine mRtyu thAya. // 138 !! tathA - 601 vRkSAgre kutracit pazyed, gandharvanagaraM yadi / pazyet pretAn pizAcAn vA, dazame mAsi tnmRtiH||139 // TIkArthaH- koIka sthAne ke vRkSanI Toce kharekhara nagara sarakhuM gaMdharva-nagara ke preta, pizAcone sAkSAta dekhe, to dasame mahine mRtyu thAya. / 139ll
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMyabho prakAza, so. 135 - 146 tathA - 602 I // 140 // TIkArtha :- svapnabhAM bhe usaTI, bhUtra, viSTA athavA sonuM, 3yuM dukhe, to nava mahinAthI adhika na 29.1198011 tathA - 603 sthUlo'kasmAt kRzo'kasmAdakasmAdatikopanaH / akasmAdatibhIrurvA, mAsAnaSTaiva jIvati TIkArtha :- je vagara kAraNe akasmAta jADo thaI jAya ke durbaLa-pAtaLo thaI jAya, akasmAt bIkaNa ke krodhI svabhAvavANI ardha bhaya, to te sATha 4 mahinA bhave // 141 // tathA - 604 chardirmUtraM purISaM vA, suvarNa rajatAni vA svapne pazyedyadi tadA mAsAn navaiva jIvati 605 606 samagramapi vinyastaM, pAMzau vA kardame'pi vA syAccetkhaNDaM padaM saptamAsyante mriyate tadA / / / 142 / / TIkArthaH- pRthvI 52 dhULa ke kAdavamAM AkhuM pagaluM sthApana karavA chatAM te pagaluM akhaMDa na paDatAM khaMDita paDyuM hoya, to te sAta mahine mRtyu pAme // 142 // tathA - 608 tArAM zyAmAM yadA pazyet, zuSyedadharatAlu ca na svAGgulitrayaM mAyAd, rAjadantadvayAntare / / 141 / / 477 1 / / 143 / / gRdhraH kAkaH kapoto vA, kravyAdo'nyo'pi vA khagaH 1 nilIyeta yadA mUrdhina, SaNmAsyante mRtistadA / / 144 / / TIkArtha:- jo AMkhanI kIkI taddana aMjanavarNa sarakhI zyAma dekhAya tathA hoTha ane tALavuM sukAya, mukha pahoLuM kareluM hoya tyAre nIcenA ane u52nA dAMta vacce potAnI traNa AMgaLI na samAya. gIdha, kAgaDo, kabUtara ke mAMsa khAnAra DoI pakSI mAthA para jesI bhaya, to cha mahinAnA aMte mRtyu thAya // 143-144 / / 607 pratyahaM pazyatA'nabhre 'hanyApUrya jalairmukham vihite pUtkRte zakra - dhanvAntastatra dRzyate yadA na dRzyate tattu, mAsaiH SaDbhirmRtistadA paranetre svadehaM cet, na pazyenmaraNaM tadA I / / 145 / / 1 / / 146 / / TIkArtha :- haMmezAM vAdaLa vagaranA divase mukhamAM pANI bharIne AkAza sAme pIcakArI mAphaka kogaLo karI uchALe, ema keTalAka divasa jotA ke pANImAM IndradhanuSa jevo AkAra dekhAya che, jyAre te AkAra na dekhAya, to cha mahine mRtyu thaze - ema jANavuM tathA bIjAnI AMkhamAM potAnuM zarIra dekhAya nahiM, to paNa cha mahine mRtyu sama4. // 145-146 //
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 tathA - 609 1 / / 148 / / kUrparau nyasya jAnvormUryekIkRtya karau sadA rambhAkozanibhAM chAyAM, lakSayedantarodbhavAm vikAsi ca dalaM tatra, yadaikaM parilakSyate tasyAmeva tithau mRtyuH, SaNmAsyante bhavet tadA TIkArtha :- baMne jAnuo upara baMne hAthanI koNIo sthApana karI hAthanA baMne paMjAo mastaka upara ekaThA karI baMne hAthanA AMtarAmAM keLanA DoDAnA AkAra sarakhI utpanna thatI chAyAne haMmezAM joyA karatAM je divase DoDAnuM eka patra khIleluM dekhAya, to te divase te tithie cha mahinA pachI tenuM maraNa thAya. II 147-148 // indranIlasamacchAyAH, vakrIbhUtAH sahasrazaH muktAphalAlaGkaraNAH, pannagAH sUkSmamUrtayaH divA saMmukhamAyAnto, dRzyante vyomni sannidhau na dRzyante yadA te tu SaNmAsyante mRtistadA 611 I / / 149 / / 1 / / 150 / / TIkArtha H- vAdaLA vagaranA ughADA taDakAvALA svaccha divase IndranIlaratna sarakhI kAMtivALA, vAMkA-cUMkA, hajAro motInA alaMkAravALA, sUkSma AkRtivALA sarpo AkAzamAM sanmukha AvatA dekhAya jyAre tevA sarpo na hejAya, tyAre samabhdhuM cha mahinAnA aMte bharA thaze. / / 148-150 / / tathA - 610 612 613 yogazAstrano gurjarAnuvAda svapne muNDitamabhyaktaM, raktagandhastragambaram 1 pazyed yAmyAM khare yAntaM, svaM yo'bdArthaM sa jIvati / / 151 / / TIkArtha H- je manuSya svapramAM potAnuM mastaka muMDAveluM, telathI mardana karAveluM. rAtA padArthathI zarIra para lepa karela, rAtI mALA paherela, lAla vastra dhAraNa karela, gadheDA para besI dakSiNa dizA tarapha jato potAne dekhe, te ardhuM varSa bhuve // 151 // 614 ghaNTAnAdo ratAnte ced, akasmAdanubhUyate paJcatA paJcamAsyante, tadA bhavati nizcitam 615 1 / / 147 // 1 / / 152 / / TIkArtha :- tathA jene viSaya-sevana karyA pachI akasmAt ghaMTAnA nAda sarakho nAda saMbhaLAya, te nakkI pAMca mahine paMyatva pAme // 152 // tathA - ziro vegAt samAruhya, kRkalAso vrajan yadi dadhyAd varNatrayaM paJca-mAsyante maraNaM tadA 1 / / 153 / / TIkArtha :- kAcuM(kI)Do jhaDapathI jenA mastaka para caDIne jo cAlyo jAya ane jatAM jatAM traNa varNa dhAraNa kare - vividha prahAranI yeSTAoo re, to pAMya mahine tenuM mRtyu thAya // 153 //
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMyamo prAza, zlo. 147 - 162 616 to TIkArtha :- jo nAsikA vAMkI thaI jAya, be AMkho goLa banI jAya, be kAna potAnA sthAnathI bhraSTa thAya, yAra mahine mRtyu thAya. // 154 // tathA - 617 I / / 155 // TIkArtha :- jo svapramAM kALA ane kALA parivAravALA lohadaMDa dhAraNa karanAra mANasane dekhe, to traNa mahine mRtyuthAya // 155 // tathA - 618 619 620 1 / / 156 / / 1 / / 157 / / TIkArtha :- jo caMdramAne uSNa, sUryane zItaLa, pRthvI ane sUryamaMDalamAM chidro jue, jIbhane kALI, mukhane lAlakamaLa sarakhuM dekhe, tALavuM kaMpe, manamAM atizoka thAya, zarIranA varNo aneka jAtanA thayA kare ane akasmAt nAbhithI heDaDI utpanna thAya. khAvA lakSAvANAnuM je mahinAmAM mRtyu thAya // 156-157 // tathA - 621 vakrIbhavati nAsA ced, vartulIbhavato dRzau 1 svasthAnAd bhrazyataH karNau, caturmAsyAM tadA mRtiH / / 154 / / 622 623 kRSNaM kRSNaparIvAraM, lohadaNDadharaM naram yadA svapne nirIkSeta mRtyurmAsaistribhistadA 624 indumuSNaM raviM zItaM, chidraM bhUmau vAvapi jihvAM zyAmAM mukhaM kokanadAbhaM ca yadekSate tAlukampo manaH zoko, varNo'Ggo'nekadhA yadA nAbhezcAsmikI hikkA, mRtyurmAsadvayAt tadA 477 / / 159 / / jihvA nAsvAdamAdatte, muhuH skhalati bhASaNe zrotre na zRNutaH zabda, gandhaM vetti na nAsikA spandete nayane nityaM dRSTavastunyapi bhramaH naktamidradhanuH pazyet, tatholkApatanaM divA na cchAyAmAtmanaH pazyed, darpaNe salile'pi vA anabdAM vidyutaM pazyet, ziro'kasmAdapi jvalet // 160 // haMsa - kAka- mayUrANAM, pazyecca kvApi saMhatim zItoSNa - khara- mRdvAderapi, sparzaM na vetti ca 1 1 / / 161 / / amISAM lakSmaNAM madhyAd, yadaikamapi dRzyate jantorbhavati mAsena, tadA mRtyurna saMzayaH I / / 158 / / 1 / / 162 / / TIkArtha :- jo jIbha svAda jANI zake nahiM, bolatAM bolatAM vAraMvAra skhalanA thAya, kAna zabda na sAMbhaLe, nAsikA gaMdha na pArakhe, niraMtara netro pharakyA kare, dekhelI vastumAM paNa bhrama thAya, ,rAtre IndradhanuSya dekhe, divase ulkA paDatI dekhe, darpaNamAM ke pANImAM potAnuM pratibiMba na dekhe, vAdaLA vagaranI vijaLI dekhe, akasmAta mastaka
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 yogazAstrano gurjarAnuvAda baLe. haMsa, kAgaDA ane moranA samUhane kyAMya paNa dekhe, vAyunA ThaMDA, garama, kaThora ke komaLa sparzane jANI zake nahi, A sarva kahelAM lakSaNomAMthI eka paNa dekhAya, to niHsaMdehapaNe te eka mahine mRtyu pAme. | 158-162 // tathA -- 625 zIte hakAre phUtkAre, coSNe smRti-gatikSaye / aGgapaJcakazaitye ca, syAd dazAhena paJcatA // 163 // TIkArtha:-pahoLA karelA mukhanA vAyu sAthe "hakAra akSara bolatAM je vAyu nIkaLe, te ThaMDo hoya. hoTha pahoLA karI vAyu bahAra kADhI phUtkAra kare te vAyu garama hoya, smaraNano ane gatino bhraza thAya, zarIranAM pAMca aMgo ThaMDA thaI jAya, to daza divasamAM mRtyu thAya. / 163 !! tathA - 6 26 arthoSNamardhazItaM ca, zarIraM jAyate yadA jvAlA'kasmajjvaled vA'Gge, saptAhena tadA mRtiH // 164 // TIkArtha:- jo artha zarIra ThaMDu ane adhuM unuM hoya tathA akasmAtu vagara kAraNe zarIramAM jvAlA baLyA kare, to sAta divasamAM mRtyu thAya. // 164 || tathA - 627 snAtamAtrasya hRtpAdaM, tatkSaNAd yadi zuSyati / divase jAyate SaSThe, tadA mRtyurasaMzayam // 165 // TIkArya - snAna karyA pachI tarata ja jo hRdaya tathA paga sUkAI jAya, to nakkI tenuM chaThThA divase mRtyu thAya. || 165 || tathA - 628 jAyate dantagharSazcet, zavagandhazca duHsahaH / vikRtA bhavati cchAyA, tryahena mriyate tadA // 166 // TIkArtha:- dAMtane kaDakaDa kakaDAvato hoya; maDadA sarakhI zarIramAMthI durgadha nIkaLatI hoya ane jo vAraMvAra zarIranA raMgo badalAyA karatA hoya, to trIjA divase maraNa thAya. || 166 | tathA - 629 na svanAsAM svajihvAM na, na grahAn nAmalA dizaH / nApi sapta RSIn yahi, pazyati mriyate tadA // 167 / / TIkArthaH- je mANasa potAnI nAsikAne, potAnI jIbhane, AkAzamAM grahone, nakSatrone, tArAone nirmaLa dizAone, saptarSi tArAonI zreNIne na dekhI zake, te be divasamAM mRtyu pAme. // 167 tathI -
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ 633 pAMcamo prakAza, zlo.163-176 481 630 prabhAte yadi vA sAyaM, jyotsnAvatyAmatho nizi / pravitatya nijau bAhU, nijacchAyAM vilokya ca // 168 // 631 zanairukSipya netre svacchAyAM pazyet tato'mbare / na ziro dRzyate tasyAM, yadA syAnmaraNaM tadA // 169 // 632 nekSyate vAmabAhuzcet, putra-dArakSayastadA yadi dakSiNabAhurnekSyate bhrAtRkSayastadA // 170 // adRSTe hRdaye mRtyuM, udare ca dhanakSayaH guhye pitRvinAzastu, vyAdhirUruyuge bhavet // 171 // 634 adarzane pAdayozca, videzagamanaM bhavet / adRzyamAne sarvAGge, sadyo maraNamAdizet // 172 // TIkArtha - prabhAte ke saMdhyA samaye agara ajavALI rAtrimAM prakAzamAM ubhA rahI, potAnA be hAtha kAussagga mAphaka lAMbA rAkhI, potAno paDachAyo khullI AMkha rAkhI joyA karavo. tyAra pachI dhIme dhIme netrone chAyA uparathI upADI khullAM netrathI uMce AkAza tarapha najara karavI ane potAno paDachAyo uparanA AkAzamAM jovo. temAM jo mastaka na dekhAya to potAnuM maraNa samajavuM jo te uparanI AkRtimAM DAbo hAtha na dekhAya to putrano ke strIno nAza thAya, jo jamaNo hAtha na dekhAya to bhAInuM maraNa, hRdaya na dekhAya to potAnuM maraNa, peTano bhAga na jaNAya to dhanano nAza, guhya sthAna na dekhAya to potAnA pUjya-varga pitA-Adikano nAza. be sAthaLa na dekhAya to vyAdhi thAya. paga na dekhAya to paradezagamana thAya. AkhuM zarIra na dekhAya to tatkALa maraNa thAya. / / 168-172 // bIjA prakAre kAlajJAna kahe che - 635 vidyayA darpaNAGgaSTha-kuDyAsiSvavatAritA / vidhinA devatA pRSTA, brUte kAlasya nirNayam // 173 / / sUryendugrahaNe vidyA, naravIre ! ThaThetyasau / sAdhyA dazasahasrayA'STottarayA japakarmataH // 174 / / aSTottarasahasrasya, japAt kAryakSaNe punaH / devatA lIyate'syAdau, tataH kanyA''ha nirNayam // 175 // 638 satsAdhakaguNAkRSTA, svayamevAtha devatA trikAlaviSayaM brUte, nirNayaM gatasaMzayam // 176 // TIkArtha:- gurue kahelI vidhi pramANe vidyA vaDe darpaNa, aMguThA, bhIMta, taravAramAM avatArela devatA pUchavAthI mAyuSyano nie[ya cha - sUryagraha, yaMdragraDA Doya tyAre 'OM naravIre ! ThaH ThaH svAhA' me. vidyA dasa hajAra ane ATha vakhata jApa karIne sAdhavI. pachI kAryaprasaMge eka hajAra ane ATha vAra te vidyAno jApa karIne darpaNAdikamAM devatAnuM citra doravuM. tyAra pachI darpaNAdikamAM eka kuMvArI nirdoSa kanyA pAse jovarAvI.
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 yogazAstrano gurjarAnuvAda kanyA dvArA devatAne pUchI kAlano nirNaya karavo athavA uttama prakAranA sAdhakanA guNathI AkarSAyela te devatA potAnA bheNe 4 ni:saM tri.viSaya AyuSya-niya 49||ve. // 173-176 / / 639 athavA zakunAd vidyAt, sajjo vA yadi vaa''turH| svato vA parato vA'pi, gRhe vA yadi vA bahiH // 177 // 640 ahi-vRzcika-kRmyAkhu-gRhagodhA-pipIlikAH yUkA-matkuNa-lUtAzca, valmIko'thopadehikAH // 178 // 641 kITikA dhRtavarNAzca, bhramaryazca yadA'dhikAH / udvega-kalaha-vyAdhi-maraNAni tadA''dizet // 179 // TIkArtha:- athavA nirogI hoya ke rogI hoya, potAthI ke parathI, gharamAM ke bahAra, zakunathI zubhAzubhano niya sapo. sarpa, vIchI, 42bhIyai, 2, girodI, 1mI, ThUo, bhaiz3, roNIyA, 2 / 331, 345, dhImela, bhamarIo jyAre ekadama vadhAre pramANamAM nIkaLI paDe to udvega, kleza, vyAdhi, maraNane sUcavanArAM sama4qi.|| 177-178 / / bIjA prakAre zakuna kahe che642 upAnad-vAhana-cchatra-zastracchAyAGga-kuntalAn / caJcvA cumbed yadA kAkastadA''sannaiva paMcatA // 180 // 643 azrupUrNadRzo gAvo, gADhaM pAdairvasundharAm / khananti cet tadAnIM syAd, rogo mRtyuzca tatprabhoH // 181 // rtha :- 525i, tthI, po. vagaire vAina, chatra, thiyAra, 577|yo, zarIra, uzane 512137 yAMyathA cuMbana kare to te vakhate tenA svAmInuM najIkamAM mRtyu thAya. aznapUrNa netravALI gAyo pagathI gADhapaNe pRthvIne moda, tote samaye tenA svAmIne roga mRtyu thAya. / / 180-181. // anya prakAre kahe che - 644 anAturakRte hyetat, zakunaM parikIrtitam ___ adhunA''turamuddizya, zakunaM parikIrtyate // 182 // TIkArtha :- roga vagaranA hoya tene mATe A zakuna jaNAvyAM, have rogIne udezIne zakuna kahevAya cha. // 182 // rogInA zakunomAM thAna saMbaMdhI zakuno traNa zlokothI kahe che - dakSiNasyAM valitvA cet, zvA gudaM leDhyuro'thavA / lAGgalaM vA tadA mRtyu :, eka-dvi-tridinaiH kramAt // 183 // 646 zete nimittakAle cet, zvA saMkocyAkhilaM vapuH / dhUtvA karNau valitvA'Gga, dhunotyatha tato mRtiH // 184 // 645
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMyabho prAza, zlo. 177-184 647 649 TIkArthaH- rogI jyAre potAnA AyuSya saMbaMdhI zakuno joto hoya tyAre, jo zvAna dakSiNa dizA taraphathI vaLI gudA cArTa athavA chAtI cATe ke pUMchaDI cATe to kramasara eka, be, traNa divase mRtyu thAya. rogI nimitta-kAle jo kUtarAne AkhuM zarIra saMkocI sUtelo dekhe athavA kAnane TaTAra karI zarIra vALI dhUNAve, to mRtyu pAme, athavA mukha pahoLuM karI lALa mUkato AMkho mIMcI, zarIra saMkocI zvAna sUI jAya, to rogInuM nakkI mRtyu thAya. 183 185 // 651 have be zlokothI kAgaDAnAM zakuno jaNAve che - 648 yadyAturagRhasyordhvaM, kAkapakSigaNo milan trisandhyaM dRzyate nUnaM, tadA mRtyurupasthitaH mahAnase'thavA zayyAgAre kAkAH kSipanti cet carmAsthi rajjuM kezAn vA, tadA''sannaiva paMcatA TIkArtha :- jo rogInA makAna upara savAra, bapora ane sAMja ema traNe kALa kAgaDAono samudAya ekaTho thato dekhAya, to nakkI mRtyu AvI pahoMcyuM che - ema samajavuM tathA rogInA rasoDAmAM tathA sUvAnA gharamAM agaDAjo yAma, hADa, choraDI De Deza sAvI jheMDe, to nakammAM paMyatva bhaeAvaM. / / 186-187 / / have nava zlokothI upazrutine AzrayI kAlajJAna kahe che - - 650 athavopazrutervidyAd, vidvAn kAlasya nirNayam prazaste divase svapna - kAle zastAM dizaM zritaH pUtvA paMcanamaskRtyA''cAryamaMtreNa vA zrutI gehAcchannazrutirgacchet, zilpi - catvarabhUmiSu candanenArcayitvA kSmAM, kSiptvA gandhAkSatAdi ca sAvadhAnastatastatropazruteH zRNuyAd dhvanim arthAntarApadezyazca, sarUpazceti sa dvA vimarzagamyastatrAdyaH, sphuToktArtho'paraH punaH yathaiSa bhavanastambhaH, , paMca- SaDbhirayaM dinaiH pakSairmAsairatho varSerbhakSyate yadi vA na vA manoharatarazcAsIt, kintvayaM laghu bhakSyate arthAntarApadezyA syAd, evamAdirupazrutiH eSA strI puruSo vA'sau, sthAnAdasmAnna yAsyati dAsyAmo na vayaM gantuM gantukAmo na cApyayam 652 653 654 yadi vyAttamukho lAlAM, muJcan saMkocitekSaNaH 1 aGga saMkocya zete zvA, tadA mRtyurna saMzayaH 655 / / 185 / / 656 1 / / 186 / / I / / 187 / / I / / 188 / / 1 / / 189 // I / / 190 / / 1 // / 191 // 487 I // / 192 // 1 / / 193 / / I // 194 //
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 657 1 vidyate gantukAmo'yam, ahaM ca preSaNotsukaH tena yAsyatyasau zIghraM syAt sarUpetyupazrutiH / / 11 / " karNodghATanasaMjAtopazrutyantaramAtmanaH 1 / / 6 / / - kuzalAH kAlamAsannam anAsannaM ca jAnate TIkArtha :- athavA vidvAna puruSoe upazrutithI AyuSya-kALano nirNaya karavo. te ja kahe che - bhadrA Adi apayoga na hoya, tevA zubha divase eka pahora rAtri gayA pachI zayanakALe uttara, pUrva ke pazcima dizA tarapha prayANa karavuM. paMcanamaskAra ke sUrimaMtrathI kAnane pavitra banAvI gharamAMthI nIkaLatA rastAmAM koIno zabda kAnamAM na paDe, tema kAnane AMgaLIthI DhAMkI rAkhavo ane zilpa-kArIgaronA ghara tarapha ke cauTA agara bajAra tarapha pUrve kahelI dizAvALI bhUmimAM javuM. tyAM bhUminuM caMdanathI arcana karIne sugaMdhI cUrNa, akSatothI vadhAvI sAvadhAna thaI koI manuSyono zabda thato hoya to kAna mAMDIne sAMbhaLavo. te zabdo be prakAranA hoya che. eka arthAntarApadezya ane bIjo svarUpa-upazruti. pahelA prakArano zabda saMbhaLAya, to teno bIjo artha kalpavo ane bIjo svarUpaupazruti jevo zabda sAMbhaLyo hoya tevo ja artha grahaNa karavo. arthAntara pradeza upazruti vicAra tarka karavAthI jANI zakAya che, jemake A makAnano thAMbhalo pAMca ke cha divase ke teTalAM pakhavADIyAM ke mahinA ke varSo pachI bhAMgaze ke nahiM bhAMge. A ghaNo manohara hato, paNa A nAno che, tethI bhAMgI jaze. A pramANe bIjA padArthanA nimittathI prathama upazruti thAya che. A sAMbhaLI potAnA AyuSyano teTalA divase, pakSe, mAse ke varSe mRtyuno nirNaya karI levo. have bIjI svarUpa-upazruti kahe che - 'A puruSa ke strI A sthAnethI nahiM jAya athavA ame javA daIzuM nahiM. te javA mATe IcchA paNa karato nathI.' 'te javAnI IcchAvALo che ane huM mokalavA paNa IcchA rAkhuM chuM, tethI te ekadama jaze.' A svarUpa upazruti kahevAya. AthI samajavAnuM ke javAnuM sAMbhaLe, to maraNa najIka che ane rahevAnuM sAMbhaLe to maraNa najIkamAM nathI. A pramANe kAna khullA karI sAMbhaLelI upazruti pramANe catura manuSyo potAnuM maraNa najIka ke dUra che, te jANI le. / / 188-196 / / have zanaizvara-puraSathI kAla-jJAna cAra zloko vaDe kahe che - 659 658 660 661 yogazAstrano gurjarAnuvAda 662 zaniH syAd yatra nakSatre, tad dAtavyaM mukhe tataH 1 catvAri dakSiNe pANau, trINi trINi ca pAdayoH // 197 // catvAri vAmahaste tu kramazaH paMca vakSasi trINi zIrSe dRzordve dve, guhya ekaM zanau nare nimittasamaye tatra, patitaM sthApanA - kramAt janma nAmakSaM vA, guhyadeze bhaved yadi dRSTaM zliSTaM grahairduSTaiH, saumyairaprekSitAyutam 1 saptasyApi tavA mRtyuH, vA thA rojJiLa: punaH ? / / 200 // 1 / / 18 5 I / / 111 // TIkArtha H- zanaizvara puruSanI AkRti banAvI, nimitta jANavAnA samaye je nakSatramAM zani hoya, te nakSatra mukhamAM mUkavuM, tyArapachI kramasara AvatAM cAra nakSatro jamaNA hAthamAM sthApana karavAM, traNa traNa nakSatro be pagamAM, cAra DAbA hAthamAM, pAMca chAtImAM traNa mastakamAM, babbe baMne netramAM, eka nakSatra guhyabhAgamAM sthApana karavAM. nimitta jovAnA samaye sthApanAnA anakramathI janma-nakSatra ke nAmanakSatra jo gahyasthAnamAM AvyuM hoya
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo prakAza, zlo.195-207 485 ane duSTa grahonI tenA upara dRSTi paDatI hoya, athavA tenI sAthe meLApa thato hoya ane saumya grahonI dRSTi ke meLApa na thato hoya to te mANasa sAjo-sAro hoya topaNa te tarata mRtyu pAme, to pachI rogI puruSanI to vAta ja zI karavI ? / / 197-200 pRcchA-lagnanA anusAre kAla-jJAna kahe che - 663 pRcchAyAmatha lagnAsta caturthadazamasthitAH 1 grahAH krUrAH zazI SaSThASTamazcet syAt tadA mRtiH // 201 // TIkArtha:- AyuSyanA prazna-samaye krUragraho lagnamAM cothe, sAtame ke dazamA sthAne rahelA hoya tathA caMdra chatre ke AThame sthAne rahelo hoya, to mRtyu thAya. II 201 // 664 pRcchAyAH samaye lagnAdhipatirbhavati grahaH 1 yadi vAstamito mRtyuH, sajjasyApi tadA bhavet // 202 // TIkArtha :- AyuSyanA prazna-samaye jo lagnAdhipati meSAdi rAzimAM, maMgala zukrAdi hoya athavA cAlatA lagnanA adhipati grahano asta thayelo hoya, to te sAjo hoya to paNa tenuM tyAre mRtyu thAya. II 202 // lagnasthazcecchazI sauriH, dvAdazo navamaH kujaH 665 1 aSTamo'rkastadA mRtyuH syAt cenna balavAn guruH // 203 // TIkArtha:- AyuSyanA prazna-samaye caMdramAM lagnamAM rahelo hoya, bArame zani rahelo hoya, navame maMgala, AThame sUrya rahelo hoya ane guru balavAna na hoya, maraNa thAya. | 2035 tathA -- I ravi: SaSThastRtIyo vA, zazI ca dazamasthitaH yadA bhavati mRtyuH syAt, tRtIye divase tadA pApagrahAzcedudayAt, turye vA dvAdaze'thavA dizanti tadvido mRtyuM tRtIye divase tadA TIkArtha :- te pramANe sUrya trIjo ke chaThTho ane caMdra dazame rahelo hoya, to trIjA divase mRtyu samajavuM. jo pApagraho lagnathI cothe ke bArame hoya, to tenA jANakAra puruSo tenuM trIjA divase mRtyu jaNAve che. II 204 // 206 // 205 // 666 667 tathA -- 668 669 udaye paMcame vA'pi, yadi pApagraho bhavet aSTabhirdazabhirvA syAd, divasaiH paMcatA tadA dhanurmithunayoH saptamayoryadyazubhA grahAH / tadA vyAdhirmRtirvA syAt, jyotiSAdveti nirNaya I 5204 // I 5206 // // 207 // TIkArtha :- prazna-samaye cAlatA lagna athavA pApagraha pAMcame hoya, to ATha ke daza divase mRtyu thAya tathA sAtamA sthAnamAM rahelA dhanu rAzi ane mithuna rAzimAM jo azubha graho AvyA hoya, to vyAdhi ke mRtyu thAya.
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 yogazAstrano gurjarAnuvAda bhAvA .2no niyayotiSa 1930no ch.|| 206-207 / / have yaMtradvArathI kAla-jJAna Ai zloko vaDe kahe che -- 670 antasthAdhikRtaprANi-nAmapraNavagarbhitam koNastharephamAgneya-puraM jvAlAzatAkulam // 208 // sAnusvArairakArAdyaiH, SaTsvaraiH pArzvato vRtam svastikAGkabahiHkoNaM svAkSarAntaH pratiSThitam // 209 // 672 catuH pArzvasthaguruyaM, yantraM vAyupurAvRtam kalpayitvA parinyasyet, pAda-hRcchIrSa-sandhiSu // 210 // 673 sUryodayakSaNe sUrya, pRSThe kRtvA tataH sudhIH sva-parAyurvinizcetuM, nijacchAyAM vilokayet // 211 // 674 pUrNAM chAyAM yadIkSeta, tadA varSaM na paMcatA karNAbhAve tu paMcatvaM, varSaMAdazabhirbhavet // 212 // 675 hastAGgali-skandha-keza-pArzva-nAsAkSaye kramAt / dazASTa-sapta-paMca-tryekavarmaraNaM dizet // 213 // 676 SaNmAsyA mriyate nAze, zirasazcibukasya vA / grIvAnAze tu mAsenaikAdazAhena dRkkSaye // 214 / / 677 sacchidre hRdaye mRtyu :, divasaiH saptabhirbhavet / yadi cchAyAdvayaM pazyed, yamapAzrvaM tadA vrajet // 215 // yaH "IALI yaH he madhye yntrmidm| zAM. khaM. saMpU. madhye yntrmidm|
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo prakAza, zlo.208-221 487 TIkArthaH- jenA AyuSyano nirNaya karavo hoya tenuM nAma OMkAra sahita cha khUNAvALA yaMtranI vacce lakhavuM. te yaMtronA khUNAmAM seMkaDo agnijvALAthI yukta rakAra sthApana karavo. anusvAra-sahita akArAdi cha svaro paDakhe pharatA sthApavA, bahAranA khUNAmAM sAthiyAnI AkRti "sva" akSara-sahita karavI. cAre bAju visarga-sahita 'ya' kAra sthApana karavo. te "yaH kAra upara cAre bAju vAyupurathI AvRtti saMlagna cAra rekhA karavI. AvA prakAranA yaMtranI kalpanA karIne, paga, hRdaya, mastaka ane saMdhi-sthAnamAM sthApana karavAM. tyAra pachI sUryodaya samaye sUryane pAchaLa rAkhI, pazcima dizA sanmukha rAkhI, potAnA ke bIjAnA AyuSyano nirNaya karavA mATe potAnI chAyAnuM avalokana karavuM. chAyA pUrNa dekhAya, to eka varSa sudhI maraNa nathI. jo kAna na dekhAya to bArame varSe maraNa samajavuM. hAtha, aMguli, baMdha, keza, paDakhAM, nAsikA jovAmAM na Ave, to anukrame daza, ATha, sAta, pAMca, traNa ane eka varSe maraNa thAya-tema samajavuM. mastaka ke haDapacI na dekhAya, to cha mahine, Doka na dekhAya, to eka mahine, AMkho na dekhAya, to agIyAra divase maraNa thAya, hRdaya chidrayukta dekhAya, to sAta divasa ane be chAyA dekhAya, to te ja samaye yamarAjAno paroNo bane. // 208 thI 215.// 678 iti yantraprayogeNa, jAnIyAt kAlanirNayam / yadi vA vidyayA vidyAd, vakSyamANaprakArayA // 216 // TIkArtha:- yaMtra-prayogano upasaMhAra karatAM vidyAthI kAla-jJAna jaNAve che A pramANe yaMtra-prayogathI kAlanirNaya jANavo athavA to AgaLa kahIe te vidyAthI kAla-nirNaya karavo. | 216 ll sAta zlokothI te vidyA kahe che -- 679 prathamaM carcA cUDAyA, 'va' zabdama, '' ramatiSe. | 'f' netre have 'pa' , nAsthaLe dAkSara tata: | 227 che TIkArtha - prathama coTalImAM hA zabda, mastaka para netra para ula, hRdayamAM uM, nAbhikamaLamAM dA, sthApana karavA. // 217 || 680 ___ "OM juM saH OM mRtyuMjayAya OM vajrapANine zUlapANine hara hara daha daha svarUpaM darzaya darzaya huM phaT" anayA vidyayA'STAgra-zatavAraM vilocane / svacchAyAM cAbhimantryAka~, pRSThe kRtvA'ruNodaye // 218 // 681 paracchAyAM parakRte, svacchAyAM svakRte punaH / samyaktatkRtapUjaH sannupayukto vilokayet // 219 // 682 saMpUrNAM yadi pazyet tAmAvarSaM na mRtistadA ma-ga-nAncamAve, tri-britiH puna: 220 | 683 koramAve tafma:, mASei vATe: punaH | aSTAbhirnavabhirvA'pi, tundAbhAve tu paMcaSaiH // 221 //
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 yogazAstrano gurjarInuvAda 684 grIvA'bhAve catustrivyekamAsaimriyate punaH / kakSAbhAve tu pakSaNa, dazAhena bhujakSaye // 222 // vinaiH nyaThThama: caturthAtha tu hRkSaye | zIrSAbhAve tu yAmAbhyAM, sarvAbhAve tu tatkSaNAt // 223 // TIkArthaH- A vidyA vaDe ekaso ATha vakhata potAnAM be netrone ane chAyAne maMtrI sUryodaya-samaye sUryane pAchaLa rAkhI, eTale pazcima-sanmukha potAnuM mukha rAkhI, bIjA mATe bIjAnI ane potAne mATe potAnI chAyA sArI rIte tenI pUjA karI upayoga-pUrvaka avalokana kare, jo chAyA saMpUrNa jovAmAM Ave, to A cAlu varSamAM maraNa na thAya. paga, jaMghA, ghuMTaNa na dekhAya, to anukrame traNa varSe, be varSe ane eka varSe mRtyu thAya. sAthaLa na dekhAya to daza mahine, kamara na dekhAya to, ATha ke nava mahine ane udara na dekhAya, to pAMca-cha mahine maraNa thAya. Dokana dekhAya, to cAra, traNa, be ke eka mahine maraNa thAya, bagala na dekhAya to, paMdara divase ane bhujA na dekhAya, to daza divase maraNa thAya te chAyAmAM khabhA na dekhAya, to ATha divase, hRdaya na dekhAya, to cAra pahora pachI, mastaka na dekhAya, to be pahore ane sarvathA zarIra na dekhAya, to tarata ja maraNa thAya. // 218-223/ kAlajJAnanA upAyono upasaMhAra kare che -- 686 evamAdhyAtmikaM kAlaM, vinizcetuM prasaGgataH / bAhyasyApi hi kAlasya, nirNayaH paribhASitaH // 224 // TIkArthaH- A pramANe pavanAbhyAsarUpa AdhyAtmika kAla-jJAnano nirNaya karatAM prasaMgopAtta bAhya kAlajJAnano paNa nirNaya jaNAvyo. // 224|| have jaya-parAjayanA jJAnano upAya kahe che -- 687 ko jeSyati dvayoryudhye ?, iti pRcchatyavasthitaH / / jayaH pUrvasya pUrNe syAd, rikte syAditarasya tu // 225 // TIkArtha:- A benA yuddhamAM kono jaya thaze? ema prazna karyo, tyAre svAbhAvika pavana pUraka thato hoya to eTale zvAsa aMdara levAto hoya, to jenuM prathama nAma bolAyuM hoya, teno jaya ane jo nADImAMthI pavana bahAra nIkaLato hoya to, bIjAno jaya thAya. // 225. rikta ane pUrNa nADInuM lakSaNa kahe che -- 688 yat tyajet saMcaran vAyustad, riktamabhidhIyate / saMkramed yatra tu sthAne, tat pUrNaM kathitaM budhaiH // 226 // TIkArtha:-cAlatA pavanane bahAra kADhavo, te rikta kahevAya ane nAsikAmAM pavana praveza kare, tene paMDitoe pUrNa kahela che. // 226 || bIjA prakAre kAla-jJAna kahe che -- 689 praSTA'dau nAma cejjJAtuH, gRhNAtyanvAturasya tu _syAdiSTasya tadA siddhiH, viparyAse viparyayaH // 227 // TIkArtha:- prazna karatI vakhate jANakAranuM nAma prathama bolAya ane rogInuM nAma tyAra pachI bolAya to ISTa
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo prakAza, zlo. 222-232 489 siddhi thAya, rogInuM nAma prathama bolAya ane jANakA2nuM nAma pachI bole, to viparIta phaLa samajavuM. jema ke, he vaidya ! A daradI sAjo thaze ke ?' to rogInI tabIyata sudharI jAya, ane rogI mANasa sAro thaze ke nahi ? vaidya!' to viparyAsa bolavAmAM viparIta phaLa samajavuM arthAt mRtyu thAya. II 227 // tathA -- vAmabAhusthite dUte, samanAmAkSaro jayet dakSiNabAhugetvAja, viSamAkSaranAmakaH / / 228 / / TIkArtha :- yuddhamAM kono jaya thaze ? e prazna karanAra DAbI bAju ubho hoya, to je yuddha karanAranuM nAma bekI akSaravALuM hoya, teno jaya thAya ane jamaNI bAju ubho rahI prazna kare to ekI akSaranA nAmavALAno jaya samajavo. // 228 // tathA 690 691 692 1 || 221 5 TIkArtha:- bhUta AdinA vaLagADavALA ane sarpAdikathI DaMkha pAmelA mATe paNa pUrve kahela vidhi ja mAMtrikoe jANavo. // 229 tathA -- bhUtAdibhirgRhItAnAM dRSTAnAM vA bhujaGgamaiH vidhi: pUrvokta evAsau, vijJeyaH khalu mAntrikaiH 693 I || 220 || TIkArtha :- pahelAM 44mA zlokamAM kahelA vANa-maMDaLa vaDe DAbI nADI pUrNa vahana thatI hoya, to e samaye AraMbhela kArya avazya pAra paDe. // 230 || tathA -- 1 pUrNA saMjAyate vAmA, vizatA varuNena cet kAryANyArabhyamANAni, tadA sidhyantyasaMzayam 694 naya-nIvita-nAmAvi-hAryAni nicchitApi / niSphalAnyeva jAyante, pavane dakSiNAsthite // 232 5 TIkArtha H- jo vANa maMDaLanA udayamAM pavana jamaNI nAsikAmAM vaheto hoya, to vijaya, jIvita, lAbha Adi samagra kAryo niSphaLatAmAM ja pariName che. // 231 || tathA -- jJAnI buddhvA'nilaM samyak, puSpaM hastAt prapAtayet / mRta - jIvita-vijJAne, tataH kurvIta nizcayam / / 232 5 TIkArtha :- jIvita ane maraNano cokkasa nirNaya ka2vA mATe jJAnI puruSe pavanane barAbara jANIne hAthathI puSpa nIce pADIne teno nirNaya karavo. // 232 nirNayane ja jaNAve che --
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 yogazAstrano gurjaranuvAda 695 tvarito varuNe lAbhaH cireNa tu purandare / jAyate pavane svalpaH, siddho'pyagnau vinazyati // 233 // TIkArthaH- (praznano uttara ApanArane) varuNa-maMDaLano udaya cAlato hoya, tarata lAbha thAya, puraMdara-pRthvI maMDaLa cAlatuM hoya, to lAMbA kALa, pavana-maMDaLa cAlatuM hoya, to alpa lAbha thAya ane agni-maMDaLa cAlatuM hoya to, siddha thayela kAryano paNa vinAza thAya. 233 // tathA -- 696 AyAti varuNe yAtaH, tatraivAste sukhaM kSitau / prayAti pavane'nyatra, mRta ityanale vadet 1. 234 che. TIkArtha :- grAmAntara gayelA mATe varuNa-maMDaLa cAlu hoya tyAre prazna kare, to te zIdhra pAcho Avaze. puraMdaramaMDalamAM te jyAM gayo che, tyAM sukhI che, pavana-maMDaLamAM tyAMthI bIje gayo che ane agnimaMDaLamAM mRtyu pAmyAno javAba Apavo. || 234 || tathA -- 697 dahane yuddhapRcchAyAM, yuddhaM bhaGgazca dAruNaH mRtyuH sainyavinAzo vA, pavane jAyate punaH // 235 // TIkArtha:- agnimaMDaLamAM yuddha-viSayaka praznanA pratyuttaramAM bhayaMkara yuddha, hAra maLe, pavana maMDaLamAM prazna kare, to jenA mATe prazna karyo hoya, tenuM maraNa agara sainya-vinAza thAya. / 235 //. tathA -- 698 mahendre vijayo yuddhe, varuNe vAMchitAdhikaH ripubhaGgena sandhirvA, svasiddhiparisUcakaH // 236 // TIkArtha:- mahendra-maMDaLa eTale pRthvItattvamAM prazna kare, to yuddhamAM vijaya, vAruNa-maMDaLamAM manovAMchita karatAM adhika lAbha tathA zatrubhaMga ke suleha vaDe potAnI siddhi sUcave che. ll 236 // tathA -- 699 bhaume varSati parjanyo, varuNe tu manomatam / pavane durdinAmbhodA, vahnau vRSTiH kiyatyapi // 237 // TIkArtha - varasAda-viSayaka prazna pArthiva-maMDaLamAM kare, to varasAda thaze. varuNa-maMDaLamAM prazna kare, to manovAMchitathI adhika varasAda varase, pavana-maMDaLamAM vAdaLAMothI aMdhakAra gherAya, paNa varase nahIM ane agnimaMDaLamAM thoDo varasAda thAya. ! 237 tathA -- 700 varuNe sasyaniSpattiH, atizlAdhyA purandare / madhyasthA pavane ca syAt na svalpA'pi hutAzane // 238 // TIkArthaH- dhAnya niSpatti-viSayaka varuNa-maMDaLamAM prazna kare, to dhAnya-niSpatti thAya. puraMdara-maMDalamAM ghaNI ja
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamo prakAza, zlo. 233-243 491 sArI utpatti thAya, pavana-maMDaLamAM madhyama prakAranI, koIka sthaLe thAya. koIka sthaLe na thAya ane agnimaMDaLamAM thoDuM paNa dhAnya na pAke. || 238 || tathA -- 701 mahendra-varuNau zastau, garbhaprazne sutapradau / samIra-dahanau strIdau, zUnyaM garbhasya nAzakam // 239 // TIkArtha:- garbha-viSayaka praznamAM mahendra ane varuNa-maMDala zreSTha che. temAM prazna kare, to putra prApti thAya, vAyu ane agni-maMDaLamAM putrI ApanAra tathA suSuNNA nADImAM prazna kare to garbhano nAza thAya. // 239 | tathA -- 702 gRhe rAjakulAdau ca, praveze nirgame'thavA pUrNAMgapAdaM purataH, kurva taH syAdabhIpsitam // 240 / TIkArtha:-gharamAM ke rAjakuLAdimAM praveza nirgamana karatAM je taraphanI nAsikAnA chidramAMthI pavana vaheto hoya, te paga prathama upADavAthI Icchita kAryanI siddhi thAya. // 240 || tathI -- 703 guru bandhu-nRpAmAtyAH, anye'pIpsitadAyinaH / pUrNAMge khalu kartavyAH, kAryasiddhimabhIpsatA // 241 // TIkArya - kAryasiddhinI abhilASAvALAe guru, vaDIlo, baMdhu, rAjA, pradhAna ke bIjAo Icchita ApanAra manuSyone pUrNAga tarapha rAkhavA. arthAta je nAsikAnA chidramAMthI pavana vaheto hoya, te tarapha teone rAkhI pote besavuM. . 241 || - tathA -- 704 Asane zayane vA'pi, pUrNAMge vinivezitAH / vazIbhavanti kAminyo, na kArmaNamataH param // 242 // TIkArthaH- Asana ane zayana vakhate paNa je taraphathI nAsikAno pavana jamaNI ke DAbI bAju vaheto hoya te tarapha besADelI strIo svAdhIna thAya che, A sivAya bIjuM koI kAmaNa nathI. || 242 || tathA -- 705 ari-caurA'dhamarNAdyAH, anye'pyutpAtavigrahAH / vartavya nu vitA, naya-nAma-sudyArthifma. e ra4rU che TIkArtha:- jaya, lAbha ane sukhanA arthIoe zatru, cora ane deNadAra vagerene tathA bIjA paNa utpAta, TaMTo vagerethI duHkha ApanArAone khAlI aMga tarapha arthAt je bAju nAsikAmAM pavana na cAlato hoya, te tarapha rAkhavA. AthI teo duHkha ApI zakatA nathI. || 243 || tathA --
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 706 pratipakSaprahArebhyaH, pUrNAGgaM yo'bhirakSati na tasya ripubhiH zaktiH baliSThairapi hanyate 5244 / / TIkArtha :- zatruonA prahArothI je potAnAM pUrNAMganuM rakSaNa kare che, tenI zaktino nAza karavA baLavAna zatru paNa samartha thaI zakato nathI. // 244 // tathA -- 707 708 matAMtara kahe che -- 709 yogazAstrano gurjarAnuvAda vahantIM nAsikAM vAmAM, dakSiNAM vA'bhisaMsthitaH pRcched yadi tadA putro, riktAyAM tu sutA bhavet suSumNAvAhabhAge dvau zizU rikte napuMsakam saMkrAntau garbhahAniH syAt, same kSemamasaMzayam 1 / / 246 / / TIkArtha :- DAbI athavA jamaNI nAsikA vahetI hoya, te sanmukha ubho rahI garbha-viSayaka prazna pUche, to putrajanma jaNAvavo ane khAlI nAsikA tarapha ubho rahI prazna kare, to garbhavatI putrIne janma Apaze-ema kahevuM. jo suSumhA nADImAM pavana vaheto hoya, tyAre prazna kare, to be bALakono janma, zUnya AkAzamaMDaLamAM pavana javA pachI prazna kare to napuMsaka janme, zUnya maMDaLamAMthI bIjI nADImAM saMkramaNa karatA tattvanA vahanamAM prazna kare, to garbhanI hAni ane saMpUrNa tattvanA udaya pachI sAmo rahI prazna kare to niHsaMdehapaNe kSema-kuzaLa thAya. || 245-246 // candre strI: puruSa: sUrye, madhyabhAge napuMsakam praznakAle tu vijJeyamiti kaizcit nigadyate / 712 1 // 246 // 1 55 247 25 TIkArtha :- koIka AcArya caMdrasvara cAlatAM sanmukha rahI prazna kare, to putrI, sUryasvaramAM putra, suSumhA nADImAM napuMsakano janma kahe che. II 247 710 yadA na jJAyate samyak, pavanaH saMcarannapi pIta-zvetAruNa - zyAmairnizcetavyaH sa bindubhiH 1 5248 // TIkArtha :- eka maMDaLamAMthI bIjA maMDaLamAM jatA puraMdarAdi pavanane sArI rIte na jANI zakAya, to pILA, zveta, lAla ane zyAma binduo vaDe teno nizcaya karavo. // 248 // bindu jovAno upAya be zlokothI kahe che - -- 711 aGguSThAbhyAM zrutI madhyAGgulIbhyAM nAsikApuTe antyopAntyAGgulIbhizca, pidhAya vadanAmbujam koNAvakSNornipIDayAdyAGgulIbhyAM zvAsarodhata: yathAvarNaM nirIkSeta, bindumavyagramAnasaH TIkArtha :- be aMguThA vaDe be kAna, be vacalI AMgaLI vaDe be nAsikA-chidro, TacalI ane anAmikA AMgaLIothI vadana-kamaLa DhAMkIne, tarjanIthI AMkhanA khUNAo dabAvIne zvAsocchvAsane rokI rAkhI zAMta 5210 // 1 55 241 // I
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMyamI prAza, zlo. 244 - 258 vittathI bhRkuTimAM ke varganA jindukho jAya, te bhevAM // 249-250 // binduzAnathI pavanano nizcaya kahe che - -- 713 1 / / 251 / / TIartha :- bhe pIjuM jindu hejAya, to puraMdhara vAyu, ghoNA jinduthI vahue vAyu, DRSNa (nIluM) bindu hepAya, to pavana vAyu, lAsa jindu jAya to agni-vAyu che - khema bhAvu . / / 251 // aNagamatI cAlatI nADI rokI, bIjI ISTa nADI calAvavAno upAya kahe che -- 714 1 nirurutsed vahantIM yAM, vAmAM vA dakSiNAmatha tadaGgaM pIDayet sadyo, yathA nADItarAvahet / / 252 / / 715 1 TIkArtha :- vahetI DAbI ke jamaNI nADI rokavAnI abhilASAvALAe beThAM ke sUtAM te taraphanA aMgane paDakhuM pheravI dabAvavAthI tatkAla dabAve, to bIjI nADI zarU thAya, AgalI baMdha thAya. II 252 I agre vAmavibhAge hi, zazikSetraM pracakSate pRSTha dakSiNabhAge tu, ravikSetraM manISiNaH lAbhAlAbha sukhaM duHkhaM, jIvitaM maraNaM tathA vidanti viralAH samyag, vAyusaJcAravedinaH / / 253 / / 716 pItena bindunA bhaumaM sitena varuNaM punaH kRSNena pavanaM vidyAd, aruNena hutAzanam 1 / / 254 / / TIkArtha :- vidvAno zarIranA DAbA vibhAgamAM caMdrakSetra, jamaNA vibhAgamAM pAchaLa sUryanuM kSetra jaNAve che. sArI rIte vAyu-saMcAranA jANakAro koIka ja hoya che ane teo ja lAbha, alAbha, sukha, du:kha, jIvita ane bharAne bhAgI zaDe che. / / 253-254 // -- nADInI zuddhi pavananA saMcArathI jANI zakAya che, te kahe che akhilaM vAyujanmedaM, sAmarthyaM tasya jAyate 717 kartuM nADIvizuddhiyaH, samyag jAnAtyamUDhadhIH I / / 255 / / TIkArya :- je tIkSNa buddhivALo sArI rIte nADInuM vizuddhikaraNa jANe che, tene vAyuthI utpanna thatuM sarva sAmarthya Apta thAya che / / 255 // have nADI-zuddhi karavAnuM cAra zlokothI jaNAve che 718 719 720 483 nAbhyabjakarNikArUDhaM, kalA-bindu - pavitritam / rephAkrAntaM sphuradbhAsaM, hakAraM, paricintayet taM tatazca taDidvegaM sphuliMgArci: zatAJcitam recayet sUryamArgeNa, prApayecca nabhastalam amRtaiH plAvayantaM tam, avatArya zanaistataH candrAbhaM candramArgeNa nAbhipadme nivezayet / / 256 / / I / / 257 / / 1 / / 258 / /
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494 yogazAstrano gurjarAnuvAda 721 niSkramaM ca pravezaM ca, yathAmArgamanAratam / kurvannevaM mahAbhyAso, nADIzuddhimavApnuyAt // 259 // TikArtha:-nAbhikamaLamAM ArUDha thayelo kaLA ane binduthI pavitra, raphathI dabAela, prakAzamAna hakArane ciMtavavo=I. tyAra pachI vIjaLI sarakhA vegavALA seMkaDo agninA kaNIyAo-jvALAothI yukta huM ne saryanADInA mArge recaka-bahAra kADhI. AkAzamAM uMce prApta karavo. evI rIte AkAzamAM tene amRtathI bhIMjAvI. dhIme dhIme nIce utArI, caMdra sarakhA ujjavaLa huM ne caMdranADInA mArge praveza karAvI, nAbhi-kamaLamAM sthApana karavo. A pramANe kahela mArge niraMtara mAabhyAsI puruSa niSkramaNa ane praveza karatAM nADIzuddhi pAme che. | 256 - 2pa9 . nADIsaMcAra-jJAnanuM phaLa kahe che -- 7rara nADIzuddhAviti prajJa , sampannagrAzana: | svecchayA ghaTayed vAyu, puTayostatkSaNAdapi // 260 // TIkArtha:- vicakSaNa puruSo nADI zuddhinAM abhyAsamAM kuzaLatA meLavI potAnI IcchA pramANe tatkALa eka bIjA nAsikAnA chidramAM, nADImAM ke tattvamAM adalAbadalI karI zake che. // 260 || DAbI jamaNI nADImAM rahetA pavananuM kAlamAna kahe che -- 723 dve eva ghaTike sArdhe , ekasyAmavatiSThate tAmutyuparAM nADIma, madhatikRti mAsta: 5 ra6? . 724 SaTzatAbhyadhikAnyAhu :, sahasrANyekaviMzatim / ahorAtre nari svastha, prANavAyomA mam ! raddara | TIkArtha:- eka nADImAM aDhI ghaDI eTale da0 miniTa sudhI vAyu-vahana cAlu rahe che. tyAra pachI te nADIno tyAga karIne bIjI nADImAM pavana cAlu thAya che. e pramANe vArApharatI badalAyA kare che. svastha nirogI puruSamAM eka rAtri-divasa maLI ekavIza hajAra, baso-21600 prANavAyunuM zvAsocchavAsanuM javuM-AvavuM thAya che. // 261 - 262 . vAyu-saMcAra na jANanArane tattvo nirNaya karavAno adhikAra nathI, te kahe che -- 7ra6 mughIrtha sarizya, saMntimapi vetti na | tattvanirNayavArtA sa, kathaM kartuM pravartate? // 263 // TIkArya -mugdha ke alpa buddhivALo je puruSa pavana-saMcArane paNa jANato nathI, te tattva-nirNayanI vArtA karavA mATe kevI rIte pravartI zake? ra63/l. have ATha zlokothI vadhavidhi kahe che -- pUritaM pUrakeNAdho-mukhaM hRtpadmamunmiSet kaazroto mavet tathya, muzmana prodhitam | ra64 5 726
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMyamo prAza, do.258-273 495 728 730 727 AkSipya recakenAtha, karSed vAyuM hRdambujAt / UrdhvazrotaH pathagranthi, bhittvA brahmapuraM nayet // 265 // brahmarandhrAt niSkramayya, yogI kRtakutUhala: samAdhito'rkatUleSu, vedhaM kuryAcchanaiH zanaiH // 266 // 729 muhustatra kRtAbhyAso, mAlatImukulAdiSu sthiralakSatayA vedhaM, sadA kuryAdatandritaH // 267 // dRDhAbhyAsastataH kuryAd, vedhaM varuNavAyunA karpUrAguru kuSThAdi-gandhadravyeSu sarvataH // 268 // 731 eteSu labdhalakSo'tha, vAyusaMyojane paTuH pakSikAyeSu sUkSmeSu, vidadhyAd vedhamudyataH / // 269 // 732 pataGgabhRGgakAyeSu, jAtAbhyAso mRgeSvapi ananyamAnaso dhIraH, saMcared vijitendriyaH / / // 270 // 733 narA'zva-karikAyeSu, pravizan ni:saranniti / kurvIta saMkramaM pustopalarUpeSvapi kramAt // 271 // TIkArtha - pUraka kriyA vaDe vAyune aMdara pUratAM hRdaya-kamaLanuM mukha nIcuM thaI saMkocAya che. te ja hRdaya-kamaLa kuMbhaka karavAthI vikasvara thaI UMcA mukhavALuM thAya che. tyAra pachI hRdaya-kamaLathI vAyune recaka karavA dvArA kheMcavo te vAyune uMce caDAvI vaccenA mArganI graMthine bhedIne brahmapramAM laI javo. tyAM samAdhi thaI zake che. kutUhala karavAnI ke jovAnI IcchAthI yogIoe te pavanane brahmaraMdhramAMthI bahAra kADhI samatAthI AkaDAnAM rU upara dhIme dhIme vedha karavo. eTale ke pavanane te AkaDAnAM rU upara sthApana karavo. vAraMvAra tenA upara tevo levA-mUkavAno abhyAsa karI arthAt brahmaraMdhramAM laI javo, pAcho bahAra kADhavo. pachI mAlatI, jAI, juI, caMbelI AdinAM puSpo upara lakSya sthira rAkhI upayoganI sAvadhAnatAthI vedha karavo. e pramANe haMmezAM daDha abhyAsa karatAM karatAM jyAre varuNa-maMDaLamAM vAyu cAlato hoya, tyAre kapUra, aguru, sugaMdhI cUrNa, kuSThAdi dravyomAM vedha karavo. e pramANe sarva para jaya meLavI upara jaNAvelA sarvemAM vagara parizrame vAyune joDavAmAM pravINa banI nAnA nAnA pakSIonI kAyAmAM vedha karavAno prayatna karavo. pataMgiyAM, bhamarA AdinI kAyAmAM abhyAsa karyA pachI, mRgalA Adikane viSe paNa abhyAsavALA banavuM. pachI ekAgra cittavALo pairya-yukta ane Indriyone jitanAro puruSa manuSya, ghoDA, hAthI vagerenI kAyAmAM praveza-nirgamana karato anukrame pASANa mUrti putalI, devamUrtimAM paNa praveza are. // 264 - 271 // kahelI vAtano upasaMhAra karatAM bAkInuM kahevA yogya jaNAve che -- 734 evaM parAsudeheSu, pravized vAmanAsayA jIvaddehe, pravezastu, nocyate pApazaGkayA // 272 // TIkArtha:- e pramANe mRtyu pAmelAonA nirjIva dehamAM DAbI nAsikAthI praveza karavo. bIjAnA prANano nAza
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ 496 yogazAstrano gurjarAnuvAda thavAnA bhayathI, pApanI zaMkAthI jIvatAnA zarIramAM praveza karavAnuM kahetA nathI. kAraNa ke, zastra-ghAtAdi mAphaka te pApa-svarUpa hovAthI, te kahevA lAyaka nathI. bIjAno upaghAta karyA vagara jIvatA puruSanA zarIramAM praveza karavo asaMbhavita che. te A pramANe samajavuM. bIjAnA nirjIva dehamAM praveza karavAnI vidhi -- brahmaraMdhrathI bahAra nIkaLI bIjAnI kAyAnA apAna-gudAnA mArge praveza karavo. tyAM pahoMcI nAbhikamaLano Azraya laI suSuNNA nADI dvArA hRdayakamaLamAM javuM. tyAM jaI potAnA vAyue tenA prANanA saMcArane rokavo, te vAyu tyAM sudhI rokavo ke dehI ceSTA vagarano thaI nIce paDI jAya. aMtarmuhUrtamAM te dehamAMthI mukta thatAM potAnI IndriyonI kriyA pragaTa thavA yoge yoga-viSayano jANakAra potAnA deha mAphaka sarva kriyAomAM pravRtti kare. buddhizALI te ardho ke Akho divasa bIjAnA zarIramAM krIDA kare ane pachI A ja vidhie pharI potAnA zarIramAM praveza kare' 272 || bIjAnA zarIramAM praveza karavAnuM phala kahe che -- 735 krameNaivaM parapura-pravezAbhyAsazaktitaH vimukta iva nirlepaH, svecchayA saMcaret sudhIH // 273 / / TIkArtha:- buddhizALI puruSa A pramANe bIjAnA zarIramAM praveza karavAnI abhyAsa-zakti utpanna thavAthI mukta thayelA mAphaka nirlepa rahI IcchAnusAra vicarI zake. II 273 // - e pramANe paramAhita kumArapALa rAjAne sAMbhaLavAnI IcchA thavAthI AcAryazrI hemacaMdrasUrie racela, jene adhyAtma upaniSad' nAmano paTTabaMdha thayo che, tevA potAnA racelA zrI yogazAstranA pote banAvela vivaraNanA A. zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajInA paTTadhara A. zrI hemasAgarasUrie karelA anuvAdamAM pAMcamo prakAza pUrNa thayo. (5)
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ parakAya-praveza pAramArthika nathI. 736 iha cAyaM parapura-pravezazcitramAtrakRt sidhyena vA prayAsena, kAlena mahatA'pi hi jitvA'pi pavanaM nAnA-karaNaiH klezakAraNaiH nADIpracAramAyattaM, vidhAyApi vapurgatam azraddheyaM parapure, sAdhayitvA'pi saGkramam vijJAnaikaprasaktasya, mokSamArgo na sidhyati 1 // 2 "I TIkArtha :- ahIM A parakAya-pravezanI hakIkata kahI che, te mAtra Azcarya karanAra che. temAM 52mArtha kazo nathI ane lAMbA kALa sudhI prayAsa karavAthI siddha thAya ke na paNa thAya, mATe muktinI abhilASAvALAe tevA prayAso karavA yukta nathI. klezonA kAraNabhUta aneka kAraNo vaDe tathA AsanAdika vaDe zarIramAM rahelA pavanano jaya karIne, nADI-saMcArane svAdhIna karIne bIjAone mAnavAmAM na Ave tevA bIjAnA zarIramAM praveza karavAnuM kArya siddha karIne tevA pApa vijJAnamAM Asakta thayelAne mokSamArga siddha thato nathI. III 1-2-3|| 737 738 chaThTho prakAza 740 // z 1 / / 2 // 'keTalAka prANAyAmathI dhyAna-siddhi mAne che.' ema pahelAM kaheluM che, te vAtanuM be zlokothI khaMDana kare che - tannApnoti manaHsvAsthyaM, prANAyAmaiH kadarthitam / 739 prANasyA''yamane pIDA, tasyAM syAt cittaviplavaH // 4 11 1 pUraNe kumbhane caiva, recane ca parizramaH cittasaMklezakaraNAt, mukte : pratyUhakAraNam // 6 // TIkArtha :- prANAyAmathI kadarthanA pAmeluM mana svasthatA pAmatuM nathI, kAraNa ke prANano nigraha karavAmAM zarIranI pIDA ane tethI mananI asthiratA thAya che. pUraka, kuMbhaka ane recana-kriyA karatAM parizrama karavo paDe che. tema karavAthI manano saMkleza thAya ane mana-saMkleza e muktinuM vighna che. II 4-5 || ' indriyaiH samamAkRSya, viSayebhyaH prazAntadhIH dharmadhyAnakRte tasmAt, manaH kurvIta nizcalam have ahiM zaMkA karI ke 'prANAyAmathI mananI caMcaLatA thAya to bIjo evo kayo mArga che. jethI mananI caMcaLatA na thAya.' pratyuttara ApatAM jaNAve che ke prANAyAma pachI keTalAka pratyAhAra jaNAve che, te duSTa nathI. tema jaNAvatAM kahe che -- 741 1 // 6 //
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498 yogazAstrano gurjarAnuvAda **** TIkArtha :- :- zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparza rUpa pAMce viSayomAMthI Indriyo sAthe manane barAbara kheMcIne atizaya zAMta buddhivALo jitendriya AtmA dharmadhyAna karavA mATe potAnuM mana nizcala kare. bAhya viSayothI Indriyo sAthe manane kheMcI levuM, te pratyAhAra kahevAya. abhidhAna ciMtAmaNi kozamAM ame kaheluM che ke 'viSayothI Indriyone kheMcI levI, (abhidhAna ci. zlo.83) te pratyAhAra kahevAya.' manane nizcala banAvavuM - eTale pratyAhAra pachI dhAraNA jaNAvavA mATe upakrama karyo. II 6 || dhAraNAnAM sthAno kahe che 742 1 nAmi-ya-nAsAgra-mAna-brU-tAnuM-vRSayaH mukhaM karNau zirazceti, dhyAnasthAnAnyakIrtayan / / 7 / TIkArtha :- nAbhi, hRdaya, nAsikAno agrabhAga, bhAla, bhRkuTI, tAlavuM, netra, mukha, kAna ane mastaka e dhyAna karavA mATe dhAraNA karavAnAM sthAno kahelAM che. dhyAnanA nimittabhUta dhAraNAnAM sthAno samajavAM. // 7 // dhAraNAnuM phala kahe che 743 -- eSAmekatra kutrApi, sthAne sthApayato manaH utpadyante svasaMvitteH bahavaH pratyayAH kila 1 // 8 1 TIkArtha :- upara kahelAM sthaLomAMthI koI paNa eka sthaLe mana vadhAre samaya sthApana karavAthI nakkI potAne anubhavavALA jJAnanI aneka pratIti utpanna thAya. pratyayo AgaLa kahIzuM. | 8 || e pramANe 52mArhat kumArapALa bhUpAlane sAMbhaLavAnI IcchAthI AcArya zrI hemacaMdrasUrie racanA karelA 'adhyAtma upaniSad' nAmanA paTTabaMdhavALA yogazAstranI svopajJa vivRttimAM A. hemasAgarasUrie karelo chaThThA prakAzano anuvAda pUrNa thayo. (6)
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtamo prakAza 746 dhyAna-vidhi karavAnI IcchAvALAno krama kahe che -- 744 dhyAnaM vidhitsatA jJeyaM, dhyAtA dhyeyaM tathA phalam / sidhyanti na hi sAmagrI, vinA kAryANi karhicit // 1 // TIkArthaH- dhyAna karavAnI IcchAvALAe dhyAtA, dhyeya tathA phaLa jANavAM joIe. kAraNa ke kadApi sAmagrI vagara isiddhathata nathI.. // 1 // cha zlokothI dhyAna karanAranuM lakSaNa batAve che -- 745 amuJcan prANanAze'pi, saMyamaikadhurINatAm paramapyAtmavat pazyan, svasvarUpAparicyutaH // 2 // upatApamasamprAptaH, zItavAtA''tapAdibhiH pipAsuramarIkAri, yogAmRtarasAyanam 747 rAgAdibhiranAkrAntaM, krodhAdibhiradUSitam AtmArAmaM manaH kurvan, nirlepaH sarvakarmasu // 4 // 748 virataH kAmabhogebhyaH, svazarIre'pi niHspRhaH / saMvegahudanirmagnaH, sarvatra samatAM zrayan narendre vA daridre vA, tulyakalyANakAmanaH / amAtrakaruNApAtraM, bhavasaukhyaparAGmukhaH // 6 // 750 sumeruriva niSkampaH, zazIvA''ndadAyakaH / samIra iva niHsaGgaH, sudhIrdhyAtA prazasyate // 7 // TIkArtha - prANanA nAzamAM paNa saMyama-dhurAne na choDanAra, bIjA jIvone potAnI mAphaka jonAra, potAnA AtmasvarUpathI na khasanAra, ThaMDI, vAyaro ke tApathI upatApa na pAmanAra, ajarAmara karanAra yogAmRtarasAyananuM pAna karavAnI abhilASAvALo, rAga-dveSa-mohAdikathI nahIM. dabAela, krodhAdika kaSAyothI adUSita, AtmAmAM ramaNatA karanAra, sarva kAryomAM manane nirlepa rAkhanAra, kAmabhogothI virakta banelo, potAnA dehanA viSayamAM paNa mamatA vagarano, saMvegarUpa drahamAM snAna karato. zatru ane mitra, suvarNa ane patthara, tRNa ane maNi AdimAM samabhAvano Azraya karato, niMdA ane stutimAM samAnabhAva dhAraNa karanAra, rAjA ane raMka banelo, meru parvata mAphaka aDola, caMdra mAphaka AnaMda ApanAra, 749
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ 753 500 yogazAstrano gurjaranuvAda pavana mAphaka saMga vagarano, AvA guNavALo buddhimAna dhyAtA dhyAna karavAnI yogyatAvALo gaNAya. / -7 bheda kahevA dvArA dhyeyanuM svarUpa kahe che -- 751 piNDasthaM ca padasthaM ca, rUpasthaM rUpavarjitam / / caturdhA dhyeyamAmnAtaM, dhyAnasyA''lambanaM budhaiH // 8 // TIkArtha -paMDita puruSoe dhyAnanA AlaMbanarUpa piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta evAM cAra prakAranAM dhyeyo mAnelA . ma piMDa seTave zarIra, temA 24, te piMDastha dhyAna. / / 8 / / piMDastha dhyeyane dhAraNAnA bhedothI kahe che -- 752 pArthivI syAdathAgneyI, mArutI vAruNI tathA / tattvabhUH paJcamI ceti, piNDasthe paJca dhAraNAH // 9 // TIkArthaH- piMDastha dhyeyamAM pArthivI, AgneyI, mArutI, vAruNI ane tattva A pAMca dhAraNAo karavAnI cha. // 8 // temAM pArthivI dhAraNAne traNa zlokothI samajAve che -- tiryaglokasamaM dhyAyet, kSIrAbdhi tatra cAmbujam / sahastrapatraM svarNAbhaM, jambUdvIpasamaM smaret // 10 // 754 tatkesarataterantaH, sphurat piGgaprabhAJcitAm / svarNAcalapramANAM ca, karNikAM paricintayet // 11 // zvetasiMhAsanAsInaM, karmanirmUlanodyatam / AtmAnaM cintayettatra, pArthivI dhAraNetyasau // 12 // TIkArtha :- ekarAja-pramANa tiskRloka jevaDo kSIrasamudra manamAM ciMtavavo, temAM lAkha yojana pramANa jaMbUDhIpa-samAna suvarNa kAMtivALuM ane hajAra pAMkhaDIvALuM kamaLa ciMtavavuM. tevA kamaLanA madhyabhAgamAM kesarAo che, tenI aMdara dedIpyamAna pILI kAntivALI svarNAcala pramANavALI eTale ke lAkha yojana UMcI karNikApIThikA citavavI. te karNikA upara ujjavaLa siMhAsana che, tenA upara besI karmone mULamAMthI ukheDI nAkhavAno prayatna karatA potAnA zAMta AtmAne ciMtavavo. A pArthivI dhAraNA kahevAya. / 10-11-12 // have cha zlokothI AgneyI dhAraNA kahe che -- 756 vicintayet tathA nAbhau, kamalaM SoDazacchadam / karNikAyAM mahAmantraM, pratipatraM svarAvalIm // 13 // repha-bindu-kalAkrAntaM, mahAmantre yadakSaram / tasya rephAd viniryAntI, zanai--mazikhAM smaret // 14 // 758 sphuliMgasantatiM dhyAyet, jvAlAmAlAmanantaram / tato jvAlAkalApena, dahet padmaM hadi sthitam // 15 // 755 757
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtamo prakAza, zlo.1-28 501 759 tadaSTakarmanirmANa-maSTapatramadhomukham / dahatyeva mahAmantra-dhyAnotthaH prabalAnalaH // 16 // 760 tato dehAna bahiAyet, tryastraM vahnipuraM jvalat / lAJchitaM svastikenAnte, vahnibIja-samanvitam // 17 // 761 dehaM padmaM ca mantrArci-rantarvahnipura bahiH / kRtvA''zu bhasmasAcchAmyet, syAdAgneyIti dhAraNA // 18 // TIkArthaH- temaja nAbhimAM soLa pAMkhaDIvALuM kamaLa ciMtavavuM, tenI karNikAmAM marNa mahAmaMtra sthApana karavo ane dareka pAMkhaDImAM anukrame 5, mA, rU, rUM, 3, 4, ga - 7, 7, , , , 3au, , jha: anukrame sthApana karavA. mahAmaMtra "' mAM repha, bindu ane kaLAthI dabAela je hakAra akSara che, tenA rephamAMthI dhIme dhIme nIkaLatI dhUmazikhAnuM smaraNa karavuM. pachI temAMthI nIkaLatA agninA kaNIyA ciMtavavA, pachI nIkaLatI aneka agnijvAlA ciMtavavI. tyAra pachI agnijvAlA-samUhathI hRdayamAM rahela ATha pAMkhaDIvALuM ATha karma sthApela kamaLa baLatuM ciMtavavuM. te kamaLanI ATha pAMkhaDIomAM 1 jJAnAvaraNIya, 2 darzanAvaraNIya, 3 vedanIya, 4 mohanIya, 5 AyuSya, 6 nAma, 7 gotra ane 8 aMtarAya - e ATha karmo anukrame sthApana karavAM. te AMThe pAMkhaDIonAM mukha nIcA rAkhelAM hoya tema ciMtavavAM. " ' mahAmaMtranA dhyAnathI utpanna thayela mahAprabaLa. agni ATha karmarUpa adhomukhavALA kamaLane bALI nAkhe che - ema ciMtavavuM, pachI zarIranI bahAra saLagato traNa khUNAvALo agnikuMDa ane sAthiyAnA cihnathI yukta agnibIja kAra sahita ciMtavavo. pachI zarIranI aMdara mahAmaMtranA dhyAnathI utpanna thayela agnijvAlA ane bahAranA agnikuMDanI jvAlA e baMne vaDe karI deha ane ATha karmanuM ciMtavela kamaLa bALIne ekadama bhasmasAt banAvI ApoApa zAMta thavuM - te AgneyI dhAraNA samajavI. mahAmaMtra siddhacakramAM rahela bIjarUpa 'marda ' samajavo. || 13 thI 18 || have be zlokothI vAyavI dhAraNA kahe che -- tatastribhuvanAbhogaM, pUrayantaM samIraNam / cAlayantaM girInabdhIn, kSobhayantaM vicintayet // 19 // 763 tacca bhasmarajastena, zIghramuqhya vAyunA / dRDhAbhyAsaH prazAnti tam, Anayediti mArutI // 20 // TIkArtha - tyAra pachI traNa bhuvananA avakAza-vistArane pUrI detA, parvatone kaMpAyamAna karatA, samudrone kSobha pamADatA - khaLabhaLAvatA vAyune ciMtavavo. AnI pahelAM zarIrane tathA kamaLane bALI rAkha karI nAkhela te rajane tevA vAyu vaDe jaldI uDADI nAkhIne daDha abhyAsa vaDe pAcho vAyune zAMta karavo - e mArutI nAmanI trIjI dhAraNA jANavI. || 19-20| have be zlokothI vAruNI dhAraNA kahe che -- 764 smared varSatsudhAsAraiH, ghanamAlAkulaM nabhaH / / tato'rdhendusamAkrAntaM, maNDalaM varuNAGkitam // 21 // 762
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502 765 1 nabhastalaM sudhAmbhobhiH, plAvayet tatpuraM tataH tadrajaH kAyasambhUtaM, kSAlayediti vAruNI / / 2 / / TIkArtha :- amRta sa2khI vRSTi varasAvanAra megha-paMktiothI vyApta AkAza ciMtavavuM, pachI ardha caMdrAkAra kalA ane binduyukta varuNa-bIja vaiM yAda karavuM. te varuNa bIjathI utpanna thayela amRta sarakhA jaLathI AkAzane pUrNa karI pUrve zarIrathI utpanna thaela raja je AkAzamAM uDADI hatI, tene pANIthI dhoI nAkhavI ane pachI varuNamaMDalane zAMta karavuM, te vAruNI dhAraNA samajavI. // 21-225 766 have tattvabhU dhAraNA upasaMhAra sAthe traNa zlokothI kahe che -- saptadhAtuvinAbhUtaM, pUrNenduvizadadhutim sarvajJakalpamAtmAnaM, zuddhabuddhiH smaret tataH tataH siMhAsanArUDhaM sarvAtizayabhAsuram vidhvastAzeSakarmANaM, kalyANamahimAnvitam svAGgagarbhe nirAkAraM, saMsmarediti tattvabhUH 767 768 yogazAstrano gurjarAnuvAda 770 1 sAbhyAsa iti piNDasthe, yogI zivasukhaM bhajet // 25 // TIkArtha 1 :- cAra dhAraNA ciMtavyA pachI bArIka buddhivALA yogIpuruSe sAta dhAtu rahita pUrNa caMdra sarakhA nirmala kAMtivALA sarvajJa sarakhA potAnA AtmAne ciMtavavo. tyAra pachI siMhAsana para ArUDha thaelA sarva atizayothI suzobhita, sarva karmone nAza karanArA, kalyANakArI prabhAvavALA potAnA dehamAM rahela nirAkAra AtmAne smaraNa karavo - e tattvabhU nAmanI dhAraNA jANavI. A piMDastha dhyAna viSe abhyAsa karanAra yogI mokSasukhano adhikArI bane che. | 23-24-25|| have traNa zlokothI piMDastha dhyeyano mahimA kahe che -- 769 1 // 22 // 1 / / 4 / / 771 azrAntamiti piNDasthe, kRtAbhyAsasya yoginaH 1 prabhavanti na durvidyA - mantramaNDalazaktayaH zAkinyaH kSudrayoginyaH, pizAcAH pizitAzanAH / trasyanti tatkSaNAdeva, tasya tejo'sahiSNavaH duSTAH karaTinaH siMhAH, zarabhAH pannagA api jighAMsavo'pi tiSThanti, stambhitA iva dUrataH / / 6 / / // 27 // I 5 28 // TIkArtha ::- A pramANe niraMtara piMDastha-viSayaka abhyAsa karanAra yogI puruSane uccATana, mAraNa, staMbhana, vidveSaNa Adi duSTa vidyAo, maMtra, maMDala, zaktio parAbhava karI zakatI nathI. zAkinIo, nIca yoginIo, (jogaNIo) pizAco, mAMsAhArIo tenA tejane sahana nahIM karatAM tarata ja trAsa pAme che tathA duSTa hAthIo, siMho, zarabho, sarpo ane mAravAnI IcchAvALAo paNa staMbhita thaelA hoya tema dUra ubhA rahe che. / / 26-27-28 // e pramANe 52mArhata kumArapALa mahArAjAne zravaNa karavAnI abhilASAthI AcArya zrIhemacaMdrasUrIzvarajIe racelA, jene 'adhyAtma upaniSad' nAmano paTTabaMdha thayo che, tevA yogazAstranA svopajJa vivaraNanA A. zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajInA paTTadhara AcArya zrIhemasAgarasUrie karelA gUrjarAnuvAdamAM sAtamo prakAza pUrNa sul. 11911
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThamo prakAza have padastha dhyeyanuM lakSaNa kahe che -- 772 yatpadAni pavitrANi, samAlambya vidhIyate / tatpadasthaM samAkhyAtaM, dhyAnaM siddhAntapAragaiH // 1 // TIkArtha - pavitra maMtrAkSarAdi-padonuM avalaMbana laIne je dhyAna karAya, tene siddhAMtakAro padastha dhyAna kahe che. || 1 | traNa zlokothI vizeSa jaNAve che -- 773 tatra SoDazapatrADhye, nAbhikandagate'mbuje / svaramAlAM yathApatraM, bhramantI paricintayet // 2 // 334 caturviMzatipatraM ca, hadi padmaM sakarNikam / varNAn yathAkramaM tatra, cintayet paJcaviMzatim // 3 // 776 vaktrAbje'STadale varNASTakamanyat tataH smaret / saMsmaran mAtRkAmevaM, syAt zrutajJAnapAragaH // 4 // TIkArtha :- te dhyAnamAM nAbhi-kaMda rahelA soLa pAMkhaDIvALA eka kamaLamAM dareka pAMkhaDI para anukrame bhramaNa karatI "ma, , , , 3, 4, 8 , , , , ,gaM, maH' A soLa svaranI mALA citavavI. hRdayane viSe karNikA sahita covIza pAMkhaDIvALA kamaLamAM kramasara sthApelA ghA para chA ga Dhapata tharathanA vamama e pacIsa vyaMjanone ciMtavavA prathamanA covIzane pAMkhaDIomAM ane e kArane karNikAmAM ciMtavavo tathA ATha pAMkhaDIvALA mukhakamaLamAM ya ra na va za Sa sa da e bAkI rahelA ATha varNone ATha pAMkhaDIomAM smaraNa karavA. A pramANe mAtRkAkSarone ciMtavato-dhyAna karato yogI zrutajJAnano pAragAmI thAya che. // 2-3-4 || tenuM phala kahe che -- 776 dhyAyato'nAdisaMsiddhAn, varNAnetAn yathAvidhi / naSTAdiviSaye jJAnaM, dhyAturutpadyate kSaNAt // 5 // TIkArya - anAdi siddha evA e varNonuM vidhipUrvaka dhyAna karanArane gumAveluM, nAza pAmeluM, khovAeluM, bhUta, vartamAna ane bhAvi-kALanuM jJAna kSaNavAramAM utpanna thAya che. kahevuM che ke, "jApa karavAthI kSayaroga, khorAkanI aruci, agninI maMdatA, kuSTharoga, udararoga, khAMsI, dama vagere para jaya meLave che ane adbhuta vANI bolanAra thAya che. temaja moTAo taraphathI pUjA ane paralokamAM uttama gati ane uttama netA pada prApta
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504 - hure che." // 5 // 778 -1 777 prakArAMtarathI bAra zloko vaDe padamayI-maMtramayI devatAnuM svarUpa dhyeyapaNe jaNAve che athavA nAbhikandAdhaH, padmamaSTadalaM smaret svarAlIkesaraM ramyaM, vargASTakayutairdalaiH dalasandhiSu sarveSu, siddhastutivirAjitam dAgreSu samagreSu, mAyA-praNava- pAvitam tasyAntarantimaM varNam, AdyavarNapuraskRtam rephAkrAntaM kalA-bindu-ramyaM prAleyanirmalam arhamityakSaraM prANa- prAntasaMsparzipAvanam svaM dIrghaM plutaM sUkSmam, atisUkSmaM tataH param granthIn vidArayan nAbhi-kanda- hRd- ghaNTikAdikAn / susUkSmadhvaninA madhya-mArgayAyi smaret tataH 1 // 9 11 // 10 // 779 780 781 782 783 784 785 1 1 atha tasyAntarAtmAnaM, plAvyamAnaM vicintayet bindutaptakalAniryat-kSIragaurAmRtormibhiH tataH sudhAsaraHsUta-SoDazAbjadalodare AtmAnaM nyasya patreSu, vidyAdevIzca SoDaza sphuTasphaTika bhRGgAra-kSarat kSIrasitAmRtaiH AbhirAplAvyamAnaM svaM, ciraM citte vicintayet // 13 // athAsya mantrarAjasyA-bhidheyaM parameSThinam arhantaM mUrdhani dhyAyet, zuddhasphaTikanirmalam taddhyAnAvezataH 'so'haM', 'so'ham' ityAlapan muhuH 1 niHzaGkamekatAM vidyAd, AtmanaH paramAtmanA tato nIrAgamadveSam, amohaM sarvadarzinam surArcya samavasRtau, kurvANaM dharmadezanAm dhyAyannAtmAnamevettham, abhinnaM paramAtmanA labhate paramAtmatvaM, dhyAnI nirdhUtakalmaSaH / / 14 / / / / 15 / / 1 // 17 // TIkArtha :- athavA nAbhikaMdanI nIca ATha pAMkhaDIvALuM eka kamaLa ciMtavavuM. te kamaLanI ATha pAMkhaDIomAM manohara kesarAo rUpa soLa svara-zreNi prathama pAMkhaDImAM ciMtavavI. bAkInI sAta pAMkhaDIomAM kramasa2 A varzonA vargo sthApana jharI ciMtavavA. 1 ka kha ga gha GU, 2 ca cha ja jJa Ja, u Ta Tha Da Dha Na, 4 ta tha da dha na, 5 pa pha ba bha ma ya ra la va 7 za Sa sa ha. kheDa pAMjImAM sarva svaro bhane uDelA vargo 7 pAMgaDImAM ciMtavavA. te 786 yogazAstrano gurjarAnuvAda 787 788 1 // 6 11 I // 7 11 I // 8 11 1 // 11 // 1 / / 12 / / 1 // 16 //
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThamo prakAza, zlo. 1-22 505. pAMkhaDIonA AMtarAmAM huM kAra rUpasiddhanI stuti ciMtavavI ane samagra pAMkhaDIonA uparanA bhAgamAM OM dI sthApana karavA. te kamalanA madhyabhAgamAM pahelo varNa 3 chello darepha kalA ane bindu sahita hima sarakho uvala 'ma sthApana karavo. A 'sarTa'manathI smaraNa karatAM ja pavitra karanAra che. tene prathama hrasva uccAranAda manamAM karavo, pachI dIrgha, plata, sUkSma, atisUkSma nAda karavo, pachI te nAda nAbhi, kaMTha ane hRdayanI ghaMTikAdikane vidAraNa karato sUkSma dhvanivALo thaI te sarvanA madhyamAM thaI AgaLa janAro thAya che - ema citavavuM. pachI te nAdanA binduthI tapelI kaLAmAMthI nIkaLatA dUdha sarakhA ujjavala amRtanA kallola vaDe aMtarAtmAne siMcAto-bhIMjAto ciMtavavo. pachI eka amRta sarovaranI kalpanA karavI ane temAM utpanna thaela, soLa pAMkhaDIvALuM kamaLa ciMtavavuM, temAM vacce potAnuM sthApana karI pAMkhaDIomAM sthApana karelI soLa vidyAdevIone citavavI. pachI dedIpyamAna sphaTikaratnanA bhaMgAra kaLazamAMthI jharatA dUdha sarakhA uvala amRta vaDe potAne lAMbA kALa sudhI sicAto manamAM citave. tyAra pachI have zuddha sphaTika sarakhA nirmala maMtrarAjanA nAmavALA gardata parameSThine mastaka viSe dhyAnamAM ciMtave. dhyAnanA vegathI 'soDadaM toDyuM eTale ke "te vItarAga te ja huM, te ja huM e pramANe vAraMvAra bolatAM emaniHzaMkapaNe AtmAnI ane paramAtmAnI ekatA ciMtave. pachI rAga-dveSa-moha-rahita, sarvadarzI, devothI pUjanIya, samavasaraNamAM dharma-dezanA karatA paramAtmAnI sAthe abhedasvarUpe dhyAna karatA dhyAnI purUSo pApakarmono nAza karI paramAtmapaNAne pAme che. te 6- 17 || pharI paNa bIjA prakAre padamayI devatAne pAMca zloko vaDe kahe che -- 789 yadvA mantrAdhipaM zrImAn, UrdhvAdho-repha-saMyutam / nA-vid-samAntam, nahitayukta tathA 5 28 790 kanakAmbhojagarbhasthaM, sAndracandrAMzunirmalam / gagane saJcarantaM ca, vyApnuvantaM dizaH smaret // 19 // 791 tato vizantaM vaktrAbje, bhramantaM bhUlatAntare sphurantaM netrapatreSu, tiSThantaM bhAlamaNDale || 20 | 792 niryAntaM tAlurandhreNa, sravantaM ca sudhArasam spardhamAnaM zazAGkena, sphurantaM jyotirantare 793 saJcarantaM nabhobhAge, yojayantaM zivazriyA sarvAvayavasaMpUrNaM, kumbhakena vicintayet . ra2 | TIkArtha:- athavA upara ane nIce rephayukta tema ja kalA ane binduthI dabAela anAhata sahita maMtrAdhipa 'mane suvarNa-kamaLamAM rahela, gADha caMdra-kiraNo sarakhA nirmala AkAzamAM saMcAra karato, dizAomAM vyApelo smaraNa karavo. tyAra pachI mukha-kamaLamAM praveza karatA, bhUkuTimAM bhramaNa karatA, netrapatramAM skurAyamAna thatA, bhAla-maMDalamAM rahetA, tALavAnA chidramAMthI bahAra nIkaLatA, amRtarasa jharatA, ujjavalatAmAM caMdra sAthe spardhA karatA, jyotiSamaMDalamAM vizeSa prakAza pAmatA, AkAza-pradezamAM saMcaratA, mokSalakSmI sAthe joDatA, sarva avayavothI saMpUrNa evA ma' maMtrAdhirAjane buddhimAna yogIoe kuMbhaka karIne ciMtavavo kaheluM che ke -- akArAdi-hakArAntaM, rephamadhyaM sabindukam tadeva paramaM tattvaM, yo jAnAti sa tattvavit // 1 //
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ 506 yogazAstrano gurjarInuvAda A kAra jenI AdimAM che, zkAra jenA aMtamAM che ane bindu sahita repha jenA madhyamAM che, te ja 'ma' paramatattva che ane te jANanAra tattvano jANakAra gaNAya che. || 18 - 22 //. maMtrarAjanA dhyAna saMbaMdhI phaLa kahe che -- 794 mahAtattvamidaM yogI, yadaiva dhyAyati sthiraH / tadaivAnandasampadbhUH, muktizrIrupatiSThate TIkArthaH- je yogI sthiracitte A mahAtattva svarUpa 'manuM jyAre dhyAna kare che, te ja vakhate tene AnaMdasaMpattinA kAraNa-svarUpa mokSalakSmI samIpamAM AvI hAjara thAya che. te 23 // tyAra pachInI vidhi kahe che -- 795 repha-bindu-kalAhInaM, zubhraM dhyAyet tato'kSaram / tato'nakSaratAM prAptam, anuccAryaM vicintayet // 24 // TIkArthaH- tyAra pachI repha, bindu, kalAthI hIna ujjavalazvarNanuM dhyAna karavuM ane tyAra pachI tene akSara na hoya, te svarUpe tema ja mukhe uccArI na zakAya tevI rIte ciMtavavo. || 24 / pachI -- 796 nizAkarakalAkAraM, sUkSmaM bhAskarabhAsvaram / anAhatAbhidhaM devaM, visphurantaM vicintayet // 25 // TIkArtha - (bIjanA) caMdranI kaLA AkAra sarakhA, sUryanI prajA mAphaka tejasvI, anAhata nAmanA devane (anuccArya ane anakSaratAnI AkRti pAmelA) dakAra varNane skurAyamAna thato ciMtavavo. / rapa/l 797 tadeva ca kramAt sUkSmaM dhyAyed vAlAgrasannibham / / kSaNamavyaktamIkSeta, jagajjotirmayaM tataH // 26 // TIkArtha:- tyAra pachI te ja anAhatane anukrame vALAgra sarakho sUkSma ciMtavavo, pachI kSaNavAra AkhuM jagata nirAkAra jyotirmaya che - ema jovuM. . ra6 . e pramANe -- 798 pracyAvyamAnasaMlakSyAd, alakSye dadhataH sthiram / jyotirakSayamatyakSam, antarunmIlati kramAt // 27 // TIkArtha - pachIte lakSyathI manane (dhIme dhIme) dUra karIne alakSyamAM sthira karatAM kSaya na thAya tevI ane IndriyonI na jANI zakAya tevI jyoti kramasara aMdara utpanna thAya che. || ra7 II. cAlu viSayano upasaMhAra kare che -- 799 iti lakSyaM samAlambya, lakSyAbhAvaH prakAzitaH / niSaNNamanasastatra, sidhyatyabhimataM muneH // 28 // TIkArtha:- A pramANe lakSyanuM AlaMbana laI nirAlaMba-svarUpa lakSyAbhAvane prakAzita karyo. tevA alakSyanirAlaMbamAM manane sthApana karanAra muninuM mana Icchita kArya phaLIbhUta thAya che. . 28
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThamo prakAza, zlo. 23-34 507 A pramANe anAhata-avyakta maMtrarAja kahyo. pUrve jaNAvela lakSya-AlaMbana grahaNa karI temAM AgaLa vadhatAM krame krame tevAM AlaMbanano tyAga karI nirAlaMbana sthitimAM nizcala banatAM AtmasvarUpa pragaTa thAya che. tethI prathama sAlaMbana dhyAna, pachI nirAlaMbana dhyAna grahaNa karavuM. have bIjA prakAre parameSThi-vAcaka padamayI-maMtramayI-devatAne be zlokothI kahe che tathA hRtpadmamadhyasthaM, zabdabrahmaikakAraNam svara - vyaJjanasaMvItaM, vAcakaM parameSThinaH 200 / / 2 / I mUrdhasaMsthitazItAMzu-kalAmRtarasaplutam kumbhakena mahAmantraM, praNavaM paricintayet || 20 | TIkArtha :- tathA hRdaya-kamaLamAM rahelA vacana-vilAsa svarUpa zabda-brahmanI utpattinuM apUrva kAraNa svaro, vyaMjano maLelA hoya tevA parameSThipadanA vAcaka, mastakamAM rahelA, caMdrakalAmAMthI nIkaLatA, amRtarasathI bhIMjAtA mahAmaMtra OMOM kAra praNavane kuMbhaka eTale zvAsocchvAsane rokI ciMtavavo. // 29-30 tenA dhyeyapaNAmAM bIjA prakAro jaNAve che -- 802 809 pItaM stambhe'ruNaM vazye, kSobhaNe vidrumaprabham 1 kRSNaM vidveSaNe dhyAyet, karmaghAte zaziprabham / / 2 / / TIkArtha :- staMbhana karavAmAM pILA OM kAranuM, vazIkaraNa karavAmAM lAla, kSobha pamADavAmAM paravALAnI kAMti sarakhA, vidveSaNamAM kALA, karmono nAza karavAmAM caMdra-kAMti samAna ujjavala OM kAranuM dhyAna karavuM. joke karmano nAza karavAnI IcchAvALAe caMdrakAnti sarakhA ujjavala OM praNavanuM dhyAna karavuM yogya che, to paNa tevA tevA dravya, kSetra, kAla, bhAva sAmagrInA kAraNe pIta Adi dhyAno paNa koIka vakhata upakAraka thAya che, mATe ahiM te kaheluM che. . // 31 | bIjA prakAre padamaya paMcaparameSThi devatAnI stavanA kare che -- 803 tathA puNyatamaM mantraM, jagat tritayapAvanam yogI paJcaparameSThi- namaskAraM vicintayet 1 // 22 // TIkArtha :- tathA traNa jagatane pavitra karanAra, mahApavitra, paMcaparameSThi namaskAra-maMtrane yogIe vizeSa prakAre ciMtavavo. // 32 // tyAra pachI -- 804 aSTapatre sitAmbhoje, karNikAyAM kRtasthitim 1 AdyaM saptAkSaraM maMtraM, pavitraM cintayet tataH // 23 // TIkArtha :- ATha pAMkhaDIvALuM sapheda kamaLa tenI karNikAmAM sthApana karelo sAta akSaravALo pavitra maMtra namo arihaMtANaM ciMtavavo. / / 33 / / 805 siddhAdikacatuSkaM ca, dikpatreSu yathAkramam cUlApAdacatuSkaM ca vidikpatreSu cintayet 4 / TIkArtha :- pachI siddhAdika cAra maMtrapado anukrame cAre dizAonI pAMkhaDIomAM ane cUlAnAM cAra pado I / /
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ 807 508 yogazAstrano gurjarInuvAda vidizAnI pAMkhaDIomAM ciMtavavAM. namo siddhApa pUrvadizAmAM namo nArAja pada dakSiNa dizAmAM, namo - 3yA pada pazcimadizAmAM namo no sabUdUpa pada uttaradizAmAM tathA vidizAnI cAra pAMkhaDIomAM agnikhUNAmAM paNa paMgha namukSaro naiOMtyamAM savvapAvapUVIo , vAyavyamAM maMtAI vasalvesiM, IzAnamAM paDhamaM vaDuM mai, A pramANe paMcaparameSThi-namaskAranuM dhyAna karavuM. / 34 tenuM phala kahe che -- 806 trizuddhyA cintayaMstasya, zatamaSTottaraM muniH / / bhuJjAno'pi labhetaiva, caturthatapasaH phalam // 35 // TIkArtha:- mana, vacana ane kAyAnI zuddhithI ekAgratApUrvaka teno ekaso ATha vakhata jApa karanAra muni bhojana karavA chatAM paNa eka upavAsanuM phaLa prApta kare ja. // 35 | tathA -- enameva mahAmantraM, samArAdhyeha yoginaH trilokyA'pi mahIyante'dhigatAH paramAM zriyam // 36 // 808 kRtvA pApasahasrANi, hatvA jantuzatAni ca / amuM mantraM samArAdhya, tiryaMco'pi divaM gatAH // 37 // TIkArtha A pramANe A mahAmaMtrane sArI rIte ArAdhIne yogIpuruSo zreSTha lakSmInA adhikArI banyA chatAM traNe loka vaDe pUjAya che. hajAro pApo karIne, seMkaDo jaMtuone haNIne, tiryaMca sarakhA prANIo paNa A maMtranuM suMdara ArAdhana karI svarge gayA che. baLadanA jIva-kambala-zambala, krodha karanAra siMha, caMDakoziyo sarpa ItyAdika devaloka gayA che. te 36-37 || bIjA prakAre paMcaparameSThi-vidyA kahe che -- 809 gurupaMcakanAmotthA, vidyA syAt SoDazAkSarA / japan zatadvayaM tasyAH, caturthasyA''pnuyAt phalam // 38 // TIkArya :- guru parameSThi eTale paMcaparameSThinA nAmathI utpanna thaela "nama:' pada ane vibhakti vagaranAM temanAM nAmo "masviMtasiddhamA3vAsIdu' A pramANe soLa akSaravALI vidyAno jApa baso vakhata kare, to eka upavAsanuM phaLa meLave. || 38 | tathI -- 810 zatAni trINi SaDvarNaM, catvAri caturakSaram / paMcAvaNa japan yogI, caturthaphalamaznute // 39 // TIkArthaH- "arihaMta siddha e cha akSarI vidyA traNaso vakhata, arihaMta' e cAra akSarI vighA cAraso vakhata, masi 3 e paMcAkSarI vidyA athavA 4 kAra maMtrano jApa karanAra yogI eka upavAsanuM phaLa meLave che. ahi upavAsa mAtra phala jaNAvyuM, te sAmAnya bhadrika AtmAone mATe thoDuM ja kaheluM che, mukhya phaLa to svarga ane apavarga-mokSa che. | 30 || e ja kahe che --
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThamo prakAza, zlo.35-45 509 811 pravRttiheturevaitad, amISAM kathitaM phalam / phalaM svargApavargoM tu, vadanti paramArthataH // 40 // TIkArtha:- A sarva maMtrono jApanuM phaLa upavAsa jaNAvyuM, te to bALa jIvone jApamAM joDavA mATe samajavuM. 52bhArthathI to svasine apavarga mAM ch.|| 40 / / bIjA prakAre padamayI-devatAnuM dhyAna kahe che -- 812 paMcavarNamayI paMca-tattvAvidyoddhRtA zrutAt / abhyasyamAnA satataM, bhavaklezaM nirasyati // 41 // artha :- vidyAvA namanA pUrvathA uddharelI pAya vANI, pAMya tatva sva35 "hA~ hA~ hu~ hrau~ haH asi A usA namaH" vidhAno niraMtara // 543, to saMsAranA sezane 62 43 cha. / / 41 // tathA -- 813 maGgalottamazaraNa-padAnyavyagramAnasaH catuHsamAzrayANyeva, smaran mokSaM prapadyate // 42 // TIkArtha:-maMgala, uttama ane zaraNa A traNa pado arihaMta, siddha, sAdhu ane dharma e cAra padonI sAthe ekaThAM karIne ekAgra manathI smaraNa kare to mokSa pAme che. te A pramANe -- __cattAri maMgalaM, arihaMtA maMgalaM, siddhA maMgalaM, sAhU maMgalaM, kevalipannatto dhammo maMgalaM / cattAri loguttamA, arihaMtA loguttamA, siddhA loguttamA, sAhU loguttamA, kevalipannatto dhammo loguttamo / cattAri saraNaM pavajjAmi, arihaMte saraNaM pavajjAmi, siddhe saraNaM pavajjAmi, sAhU saraNaM pavajjAmi, kevalipannattaM dhamma saraNaM pavajjAmi / yAno smaayo| 42vo bheTale saritA yA2no sama4vo. // 42 / / have ardhA zlokathI vidyA ane bAkInA ardhA zlokathI maMtra kahe che -- 814 muktisaukhyapradAM dhyAyed, vidyAM paJcadazAkSarAm / sarvajJAbhaM smarenmantraM, sarvajJAnaprakAzakam // 43 // artha :- musti-supa maapn||2 542 12vANI // "oM arihaMta-siddha-sayogikevalI svAhA" vidhAna dhyAna 2 tathA sarva zAna 15 sarvazatulya 'oM zrI hI aha~ namaH" nAmanA maMtranu sma29 42j. // 43 / / sarvajJa tulya kahyuM, te vicAre che -- 815 vaktuM na kazcidapyasya, prabhAvaM sarvataH kSamaH samaM bhagavatA sAmyaM, sarvajJena bibharti yaH // 44 // TIkArthaH- je sarvajJa bhagavaMta sAthe sAmya dhAraNa kare che, evA koI paNa A vidyA ane maMtranA prabhAvane sarva are vA samartha nathI.. / / 44 / / 816 yadIcched bhavadAvAgne :, samucchedaM kSaNAdapi / smaret tadA''dimantrasya, varNasaptakamAdimam // 45 //
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda TIartha :- bhe lava-hAvAgnine kSAvAramAM ucchevA IcchatA ho, to prathama maMtranA pahelA sAta akSaro 'namo arihaMtANaM tenuM smaraNa ro. // / 45 / / have eka zlokathI be maMtro kahe che 817 510 TIDArtha :- urma nirghAtana DaranAra yAMya varzavANA 'namo siddhANaM' maMtra tathA sarva ajharanA abhayane ApanAra varNonI zreNIvANA "o N namo arhaMte kevaline paramayogine visphuraduruzukladhyAnAgninirdagdhakarmabIjAya prAptAnaMta catuSTayAya saumyAya zAntAya maGgala - varadAya aSTAdazadoSarahitAya svAhA / " khA maMtranuM dhyAna 42. // 46 // phala sahita bIjA dU| kAra maMtrane daza zlokothI kahe che -- 818 819 820 821 822 823 824 825 paMcavarNaM smarenmaMtraM, karmanirghAtakaM tathA / varNamAlAJcitaM mantraM, dhyAyet sarvAbhayapradam // 46 // 826 827 1 dhyAyet sitAbjaM vaktrAntaraSTavargI dalASTake OM namo arihaMtANaM iti varNAnapi kramAt kesarAlIM svaramayIM, sudhAbinduvibhUSitAm karNikAM karNikAyAM ca, candrabimbAt samApatat / / 48 / / saJcaramANaM vaktreNa, prabhAmaNDalamadhyagam sudhAdIdhitisaMkAzaM, mAyAbIjaM vicintayet tato bhramantaM patreSu saJcarantaM nabhastale dhvaMsayantaM manodhvAntaM, sravantaM ca sudhArasam tAlurandhreNa gacchantaM, lasantaM bhrUlatAntare trailokyAcintyamAhAtmyaM jyotirmayamivAdbhutam ityamuM dhyAyato mantraM, puNyamekAgracetasaH vAgmanomalamuktasya, zrutajJAnaM prakAzate 1 // 52 // 1 mAsaiH SaDbhiH kRtAbhyAsaH, sthirIbhUtamanAstataH / niHsarantIM mukhAmbhojAt, zikhAM dhUmasya pazyati // 53 // saMvatsaraM kRtAbhyAsaH, tato jvAlAM vilokate tataH saJjAtasaMvegaH, sarvajJamukhapaGkajam sphuratkalyANamAhAtmyaM, sampannAtizayaM tataH bhAmaNDalagataM sAkSAdiva sarvajJamIkSate // 54 // 1 / / 47 / / I / / 49 / / ' / / 50 / / I // 51 // I / / 55 / / 1 tataH sthirIkRtasvAntaH, tatra saJjAtanizcayaH muktvA saMsArakAntaram, adhyAste siddhimandiram // 56 //
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThamo prakAza, zlo.46-60 511 TIkArtha :- mukhanI aMdara ATha pAMkhaDIvALuM zvetakamaLa ciMtavavuM. ATha pAMkhaDIomAM ATha vargo 2 ma mA rUrUM u U RR la la e ai o au aM aH,2 ka kha ga gha Ga, 3 ca cha ja jha Ja,4 Ta Tha Da Dha Na, 5 ta tha da dha na,6 paNa va ma 5, 7yarata 3, 8 za Sa sa ha anukrame sthApavA tathA ' namo rihaMtAI' A ATha akSaromAMthI eka eka akSara eka eka pAMkhaDImAM kramasara sthApavo. kamaLanA kesarAmAM cAre bAju pharatA ma ma vagere soLa svaro sthApana karavA ane vacalI karNikAne caMdrabiMbathI paDatAM amRta-binduothI vibhUSita karavI. pachI kirNikAmAM mukhe karI saMcaratA-kAMti-maMDalanA madhyabhAgamAM rahelA caMdra sarakhA ujjavala hIM mAyAbIjane ciMtavavuM. pachI dareka pAMkhaDIomAM bhramaNa karatA, AkAzatalamAM saMcaratAM, mananI malinatAno nAza karatA, amRtarasa jharatA tAlukanA mArge jatA, bhRkuTInI aMdara zobhatA, traNa lokamAM acinta mahimAvALA, jyoti mAphaka adbhuta rUpavALA A pavitra maMtranuM ekAgra cittathI dhyAna karatAM mana ane vacananI malinatA dUra thaI zrutajJAna pragaTa thAya che. tyAra pachI sthira manavALA banI cha mahinA sudhI tenI sAdhanA karanAra potAnA mukhakamaLamAMthI nIkaLatI dhUma-zikhAne dekhe che, eka varasa sudhI dhyAna karanAra sAdhaka jvAlA dekhe che ane pachI vizeSa saMvega pAmelo sarvajJanuM mukha-kamala dekhe che. tyAra pachI AgaLa vadhatA vadhatA abhyAsathI kalyANa karanAra, mahimAvALA atizayothI yukta prabhAmaMDaLamAM rahelA jANe sAkSAt sarvajJa ja hoya, tema sarvajJanAM darzana kare che. pachI te sarvajJanA svarUpa viSe sthira mana karIne tevo AtmA saMsAra-aTavIno tyAga karIne siddhi-maMdiramAM ArUDha thAya che. // 47 - pa6 // mAyAbIja phUlaiM jaNAvyuM, have '' vidyA kahe che -- 828 zazibimbAdivodbhUtAM, sravantImamRtaM sadA / / vidAM "pharvI' rUti mAna, then nyApAram | 17 che TIkArtha:- caMdra biMbathI ja utpanna thaelI hoya tevI ujjavala, niraMtara amRta jharatI, 'sva' nAmanI vidyAne potAnA lalATa-sthAnamAM sthApana karI sAdhake kalyANa mATe tenuM dhyAna karavuM. // pa7 || tathA -- 829 kSIrAmbhodherviniryAntI, plAvayantI sudhAmbubhiH / / bhAle zazikalAM dhyAyet, siddhisopAnapaddhatim // 58 // TIkArya - kSIrasamudrathI nIkaLatI, amRtajaLathI bhIMjavatI, mokSarUpa mahelanA pagathiyAnI zreNI sarakhI caMdrakaLAnuM sAdhake lalATanA viSe dhyAna karavuM. // pa8 // AnA dhyAnanuM phala kahe che -- 830 asyAH smaraNamAtreNa, truTyadbhavanibandhanaH / prayAti paramAnanda-kAraNaM padamavyayam TIkArya - sAdhaka caMdrakaLAnA smaraNa mAtrathI saMsAranA kAraNarUpa karmone toDato paramAnaMdanA kAraNarUpa zAzvata padane prApta kare che. A pa9 che tathA -- 831 nAsAgre praNavaH zUnyam, anAhatamiti trayam / . dhyAyan guNASTakaM labdhvA, jJAnamApnoti nirmalam // 60 //
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 2 yogazAstrano gurjaranuvAda TIkArtha:- nAsikAnA agrabhAga para praNava , zUnya 0 ane anAhata dR A traNanuM dhyAna karanAra aNimAdi ATha siddhio meLavIne nirmaLa jJAna prApta kare che. II 60 832 zaGkha-kunda-zazAGkAbhAn, trInamUn dhyAyataH sadA / samagraviSayajJAna-prAgalbhyaM jAyate nRNAm // 61 // TIkArtha :- zaMkha, mogarAnAM phUla ane caMdramAM sarakhuM ujjavala praNava, zUnya ane anAhata A traNenuM niraMtara dhyAna karanArA manuSyane dareka viSayanA jJAnamAM niSNAtapaNuM utpanna thAya che. / 61 | tathA -- 833 dvipArzvapraNavadvandvaM, prAntayormAyayA vRtam 'so'haM' madhye vimUrdhAnaM, 'ahalIMkAraM vicintayet // 62 // TIkArtha:- be paDakhe, baMne A praNava, cheDAnA baMne bhAgamAM kArathI vIMTelA, vacamAM to hRane tenA madhya mAma alI // 2- dhyAna 2j, hI auM A~ so alI haMoM A~ hI bhA prabhArI tivaj. // 12 // tathA 834 kAmadhenumivAcintya-phalasampAdanakSamAm / anavadyAM japed vidyAM, gaNabhRdvadanodgatAm // 63 // TIkArtha:- kAmadhenu mAphaka acinya phala ApavAmAM samartha, gaNadhara bhagavaMtanA mukhamAMthI utpanna thayelI niSi vidyAno 542vo. te mApramANe o~ jogge magge tacce bhUe bhavve bhavisse ante pakkhe jiNapAse svAhA / || 3 || tathA835 SaTkoNe'praticakre phaT'iti pratyekamakSaram / / savye nyasyed 'vicakrAya, svAhA' bAhye'pasavyataH // 64 // 836 bhUtAntaM bindusaMyuktaM , tanmadhye nyasya cintayet / 'namo jiNANaM' ityAdyaiH, auM pUrvairveSTayed bahiH // 65 // sara A stiane namo aNatoMAS "takusalANa namo ni gane mA AgAsagAnA OMOMANKA viulamINa mamA mohijiNA MRAAnamo bI396 bujha 'harANa namo mana panhasamaNA namo pA lakSmI maga namo carasa cAraNANaM pamA svaahaa| 8 POSsapuSvIrNa - saMpa madhye yantramidama,pa.351 BI - saMpU.madhye yantramidam ,pR.311 /
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAmo pradvAza, so. 61-67 837 hI 838 dhRti pattANaM bhaNaDA lamadINaM 9. paramoDijiNANaM Xin Qu bIjabujaNaM sabdhA rANArva 6 OM namo OM namo " h She Jala krA caya E aSTuMgamahAna anaMtohijiNApa AgAsagAma padairyalayaM jsii ta~ namo sambohijiNANaM Str jiNANaM, EUR ring namo sabhinna soyA namo lakSmI namo Tang iti hasamaNANaM sapuSvaNaM panhasa pravINa buddhi evaM catvAri yantrANi catasRSu pUrvAdidikSu dhyeyAni // svAhA UT tA - he. madhye yantramidam, pR. 306/ pUrvAzAbhimukhaH pUrvam adhikRtyA''dimaNDalam / ekAdaza zatAnyaSTAkSaraM mantraM japet tataH TIkArya :- cha jugAvANA kheDa yaMtramAM 'apraticakre phaT,' je cha akSaramAMthI kheDa roDa akSara hare bhUNAmAM bhUsvA, jahAra 'apraticakre ! svAhA' avaNI rIte methI kheDa kheDa akSara hareDa jUsA pAse sthApavo. pachI OM namo jiNANaM " oM namo ohijiNANaM, oM namo paramohi jiNANaM, OM namo savvosahi-jiNANaM, A~ namo aNaMtohijiNANaM, auM namo kuThubuddhINaM, oM namo bIjabuddhINaM, oM namo padAnusArINaM, auM namo saMbhinnasoANaM, A~ namo ujjumadINaM, oM namo viulamadINaM, OM namo dasapuvvINaM, OM namo caudasapuvvINaM, namo agamahAnimitta kusalANaM, oM namo viuvvaNaiDDipattANaM, o namo vijjAharANa ! OM namo cAraNANaM, oM namo paNNAsamaNANaM, OM namo AgAsagAmINaM, au~ jsauM zrI hI dhRti kIrti buddhi lakSmI svAhA / A padothI pAchaluM valaya pUravuM. pachI parameSThi mahAmaMtranA pAMca padone pAMca AMgaLImAM sthApana karavA vaDe salI rAya che. auM namo arihaMtANaM hrI~ svAhA aMgUThe oM namo siddhANaM hrI~ svAhA tanI khAMgajI viSe, morayA haiM svAhA madhyamA mAMgaNI viSe, oM namo uvajjhAyANaM haiM svAhA anAmikA sAMgaNI viSe ne namo loe savvasAhUNaM hU~ svAhA niSThA sAMgaNIne viSe sthApana purIne yaMtranA madhyamAM jindu-sahita * kArane sthApana ka2vo. ema traNa vakhata AMgaLIomAM sthApana karI pachI te yaMtrane mastaka upara pUrva, dakSiNa, pazcima ne uttara hizAnA lAgamAM sthApana urI 45 re - ciMtavavo // 64-65 // tathA -- aSTapatre'mbuje dhyAyed, AtmAnaM dIptatejasam 1 praNavAdyasya mantrasya, varNAn patreSu ca kramAt // 66 // 4 // 67 // 513 mo
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ 514 839 840 841 pUrvAzA'nukramAdevam, uddizyAnyadalAnyapi aSTarAtraM japed yogI, sarvapratyUhazAntaye 842 aSTarAtre vyatikrAnte, kamalasyAsya vartinaH nirUpayati patreSu, varNAnetAnanukramam bhISaNAH siMha- mAtaGga-rakSaH prabhRtayaH kSaNAt zAmyanti vyantarAzcAnye, dhyAnapratyUhahetavaH mantraH praNavapUrvo'yaM, phalamaihikamicchubhiH dhyeyaH praNavahInastu, nirvANapadakAGkSibhiH yogazAstrano gurjarAnuvAda 1 / / 6 / / 1 yA 61 / / 1 / / 2 / / TIkArtha :- ATha pAMkhaDIvALA kamaLane viSe jhaLahaLatA tejavALA AtmAne ciMtavavo ane ae kAra pUrvaka prathama maMtranA A~ namo arihaMtAAM ATha varNIne kramapUrvaka dareka pAMkhaDIo para ekaeka sthApana karavA. prathama pAMkhaDI pUrvadizA taraphanI gaNavI, temAM o mUkavo. pachI anukrame bAkInA akSaro mUkI kamaLamAM rahelA te ATha akSaravALA maMtrano agIAraso vakhata jApa karavo. jema pUrvadizAmAM prathama pAMkhaDIe ae te ja krame bIjI bIjI pAMkhaDIone bIjI dizA ane vidizAomAM sthApana karI sarva prakAranA upadravanI zAMti mATe yogIe ATha divasa sudhI A aSTAkSarI vidyAno jApa karavo. jApa karatAM karatAM ATha rAtri pasAra thayA pachI kamaLanI aMdara rahelI pAMkhaDIone viSe te aSTAkSarI vidyAnA varNo kramasara darzana Apaze. dhyAnamAM upadrava karanAra bhayaMkara siMha, hAthI, rAkSasa, bIjA paNa bhUta, vyaMtara, preta, sarpAdi sarve tenA prabhAvathI zAMta thaI jAya. A namo arihaMtANaM maMtranuM A loka saMbaMdhI phaLanI IcchAvALAe mA~ kAra-sahita dhyAna karavuM, paraMtu mokSanA arthIoe to praNava-rahita padanuM dhyAna karavuM. '* namo arihaMtAnaM' praNavavALo maMtra che. II 66 - 71 || have eka zlokathI maMtra ane vidyA kahe che -- 843 prasIdati manaH sadyaH, pApakAluSyamujjhati prabhAvAtizayAdasyAH, jJAnadIpa: prakAzate 1 || 70 // cintayedanyamapyenaM mantraM karmoghazAntaye 1 smaret sattvopakArAya, vidyAM tAM pApabhakSiNIm // 72 // TIkArtha :- zrImad RRmA-ivardhamAnAntavyo nama: AvA prakAranA A maMtrane paNa karma-samudAyanI zAMti mATe ciMtavavo ane sarva jIvonA upakAra mATe te pApabhakSiNI vidyAnuM smaraNa karavuM. pApabhakSiNI vidyA A pramANe jANavI -- "auM arhanmukhakamalavAsini ! pApAtmakSayaMkAri ! zrutajJAnajvAlAsahastrajvalite ! sarasvatI ! matpApaM hana hana vaha vaha kSA zA aaN kSA kSaH kSIradhavane ! amRtasaMbhave ! vaM vaM haiM hU~svAhA !'' ! 72 // AnuM phala kahe che 844 1 / / 12 / / TIkArtha :- A vidyAnA prabhAvathI mana tatkAla prasanna thAya che, pApanI malinatA chUTI jAya che ane jJAnadIpaka pragaTe che. II 73 // tathA --
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA bho praza, ed.68-81 515 845 jJAnavRddhiH samAmnAtaM, vajrasvAmyAdibhiH sphuTam / / vidyAvAdAt samuddhRtya, bIjabhUtaM zivazriyaH // 74 // 846 janmadAvahutAzasya, prazAntinavavAridam gurUpadezAd vijJAya, siddhacakraM vicintayet // 75 // TIkArtha - vajasvAmI Adi pUrvanA jJAnI puruSoe vidyApravAda nAmanA pUrvamAMthI uddhAra karI pragaTa mokSalakSmInA bIjabhUta mAneluM, janma-maraNanA dAvAnaLane olavavA mATe navIna megha-samAna siddhacakrane gurunA (upazathI sIne (bhakSaya bhATe) tivaj. / / 74-75 / / tathA -- 847 nAbhipadme sthitaM dhyAyed, 'akAraM vizvato mukham / 'si' varNaM mastakAmbhoje, 'A' kAraM vadanAmbuje // 76 // 848 'u' kAraM hRdayAmbhoje, 'sA' kAraM kaNThapaGkaje / sarvakalyANakArINi, bIjAnyanyAnyapi smaret // 77 // TIkArtha:- nAbhi-kamaLamAM rahela sarvavyApI ga kAranuM, mastaka-kamaLa para rahelA si varNane, vadana-kamaLamAM A kArane, hRdaya-kamaLamAM 3 kArane ane kaMTha-kamaLamAM sA kArane ciMtavavA tathA sarva prakAranA kalyANa karanAra anya bI0kSaronuM 555 sm25|| 42j. 'a si A u sA' anya kI 'namaH sarvAsidhdhebhyaH' / / 76-77 // 849 zrutasindhusamudbhUtam, anyadapyakSaraM padam / azeSaM dhyAyamAnaM syAt, nirvANapadasiddhaye // 78 // TIkArya :- upasaMhAra karatAM kahe che ke - zruta-samudramAMthI utpanna thaelA bIjA paNa akSaronuM tathA padonuM e prabho 43j dhyAna nivA5hane bhegavI mApanA2 thAya che. / / 78 / / jcha -- 850 vItarAgo bhaved yogI, yat kiJcidapi cintayet / tadeva dhyAnamAmnAtam, ato'nye granthavistarAH // 79 // 851 evaM ca mantravidyAnAM, varNeSu ca padeSu ca vizleSaM kramazaH kuryAt, lakSmI (kSyI ) bhAvopapattaye // 80 // TIkArtha:- je koI paNa akSara, pada, vAkya, zabda, maMtra, vidyAnuM ciMtana karatAM yogI purUSa rAga-dveSAdikathI rahita bane, tene ja dhyAna mAneluM che. A sivAya graMtha-vistAranA bhayathI amo tevA bIjA padAdi ahiM kahetA nathI. jijJAsuoe bIjA graMthothI jANI levA. lakSIbhAva mokSalakSmInI prApti mATe A pramANe maMtra ane vidyAonA varSo ane padone viSe kramazaH vibhAga vicAravA. [ 79-80 mAzIvAha -- 852 iti gaNadharadhuryAviSkRtAduddhatAni, pravacanajalarAzestattvaratnAnyamUni / hRdayamukuramadhye dhImatAmullasantu, pracitabhavazatotyaklezani zahetoH // 81 //
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ 516 yogazAstrano gurjarAnuvAda TIkArtha:- e pramANe mukhya gaNadhara bhagavaMte pragaTa karelA pravacanarUpa samudramAMthI udbharelAM tattvarUpa A ratno aneka bhavomAM utpanna thaelA phlezonA nAza karavA mATe buddhizALI purUSonAM hRdayarUpa darpaNamAM ullAsa pAmo. // 81 || e pramANe paramAIta zrI kumArapALa bhUpAle sAMbhaLavA Icchela, AcArya zrI hemacaMdra racela, adhyAtmopaniSad' nAmanA paTTa baMdhavALA, svopajJa vivaraNavALA yogazAstranA AThamAM prakAzano A. zrI AnaMdasAgarasUrijInA ziSya A. zrI hemasAgarasUrijIe karela gUrjarAnuvAda pUrNa thayo. If 81
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ have sAta zloko vaDe rUpastha dhyAna kahe che -- 853 854 mokSazrIsanmukhInasya, vidhvastAkhilakarmaNaH caturmukhasya niHzeSa- bhuvanAbhayadAyinaH indumaNDalasaGkAza-cchatratritayazAlinaH lasad bhAmaNDalAbhoga-viDambitavivasvataH divyadundubhinirghoSa - gItasAmrAjyasampadaH raNad dvirephajhaGkAra-mukharAzokazobhinaH siMhAsananiSaNNassa, vIjyamAnasya cAmaraiH surAsuraziroratna-dIprapAdanakhadyuteH divyapuSpotkarAkIrNAsaMkIrNapariSadbhuvaH utkandharairmRgakulaiH, pIyamAnakaladhvaneH zAntavairebhasiMhAdi- samupAsitasannidheH prabhoH samavasaraNa -sthitasya parameSThinaH sarvAtizayayuktasya, kevalajJAnabhAsvataH arhato rUpamAlambya dhyAnaM rUpasthamucyate I // 7 "I TIkArtha :- mokSalakSmI pAmavAnI sanmukha banelA, jemaNe samagra karmano vinAza karyo che, dezanA samaye cAra mukhavALA, traNa bhuvananA samagra jIvone abhayadAna ApanArA ane dezanA dvArA apAvanArA, caMdramaMDaLa sarakhA ujjavala traNa chatrothI zobhAyamAna, sUryamaMDala sarakhI prabhAnuM anukaraNa karatA bhAmaMDaLavALA, divya duMdubhinA zabdovALuM gIta te svarUpa sAmrAjya-saMpattivALA, guMjArava karatA bhamarAnA jhaMkArathI mukhara azokavRkSathI zobhAyamAna, siMhAsana upara birAjamAna, cAmaro vaDe vIMjAtA, devonA ane asuronA muguTonA ratnonI kAnti vaDe jemanA paganA nakhanI kAMti vizeSa jhaLakI rahelI che, divya puSponA DhagalAthI parSadAnI bhUmi patharAI gaI che, UMcI Doka karIne mRga-ToLAMo jemanA madhura upadezanuM pAna karI rahelA che, siMha ane hAthI, sarpa ane noLIyA, vAgha ane ha2Na Adi janma-vairavALA prANIo, potAnuM vaira bhUlIne jemanI najIka besI gayA che, evA samavasaraNamAM beThelA, sarvAtizayothI yukta kevaLajJAnathI zobhatA, evA parameSThI arihaMta prabhunuM khAsaMjana saI ke dhyAna ukhu, te upastha dhyAna hevAya // 1thI 7 // 855 856 857 navamo prakAza 858 859 1 // 1 // 1 // 2 // I // 3 1 11 4 11 I // 5 11 1 // 6 11 11
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 yogazAstrano gurjaranuvAda bIjA prakAre traNa zlokathI rUpastha dhyAnanuM svarUpa jaNAve che -- 860 rAga-dveSa-mahAmoha-vikArairakalaGkitam zAntaM kAntaM manohAri, sarvalakSaNalakSitam // 8 // 861 tIthikai raparijJAta-yogamudrAmanoramam akSNoramandamAnanda-ni:syandaM dadadadbhutam // 9 // jinendrapratimArUpam, api nirmalamAnasaH / nirnimeSadRzA dhyAyan, rUpasthadhyAnavAn bhavet // 10 // TIkArtha:- rAga, dveSa ane mahAmoha-ajJAnAdinA vikArathI rahita, zAnta, kAnta, manohara, AlhAdaka, sarva lakSaNothI yukta, anya darzanakAroe nahIM jANela, yoga-dhyAnamudrAthI manorama-manane AnaMda pamADanArA, netrane akhUTa AnaMdarasa ane abhuta sthiratA ApanAra jinezvara paramAtmAnI pratimAnuM rUpanuM nirmaLa cittathI, AMkha mIMcyA vagara ekI najarathI dhyAna karanAra rUpastha dhyAnavALo kahevAya che. || 8-9-10 || pachI -- 863 yogI cAbhyAsayogena, tanmayatvamupAgataH / sarvajJIbhUtamAtmAnam, avalokayati sphuTam // 11 // 864 sarvajJo bhagavAn yo'yam, ahamevA'smi sa dhruvam / evaM tanmayatAM yAti, sarvavedIti manyate // 12 // TIkArtha:- rUpastha dhyAnanA abhyAsa karavAnA yoge tanmayapaNuM pAmI yogI potAne pragaTapaNe sarvajJa sarakho thayelo dekhe che. "sarvajJa bhagavaMta je che, te nakkI huM, pote ja chuM A pramANe sarvajJa bhagavaMtamAM tanmayatA, pAmelo yogI sarvajJa manAya che. te 11-12 / kevI rIte? te kahe che -- 865 vItarAgo vimucyeta, vItarAgaM vicintayan / rAgiNaM tu samAlambya, rAgI syAt kSobhaNAdikRt // 13 // TIkArya - vItarAga devanuM dhyAna karanAra pote vItarAga thaI karmothI mukta bane che ane rAgI devonuM AlaMbana lenAra ke temanuM ciMtana karanAra kAma, krodha, harSa, zoka, rAga-dveSAdi doSo pAmI sarAgadazAvALo bane che. || 13|| kaheluM che ke -- 866 yena yena hi bhAvena, yujyate yantravAhaka: / tena tanmayatAM yAti, vizvarUpo maNiryathA // 14 // TIkArtha:- sphaTikaratna pAse jevA jevA varNavALI vastu rAkhavAmAM Ave, tevA varNavALuM te dekhAya che, sphaTika sarakhA ApaNA nirmaLa AtmAne jevA jevA bhAvanuM AlaMbana grahaNa karAvIe tevA tevA bhAvanI tanmayatAvALo AtmA thAya che. te 14 || A pramANe sadhyAna kahIne have asadhyAna choDavAnuM kahe che --
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamo prakAza, zlo.1-16 519 867 nAsadhyAnAni sevyAni, kautukenApi kintvihA / svanA vaiva gAyane, sevyanAni tAni vat | 5 | TIkArtha:- ApaNI potAnI IcchA na hoya, to paNa kautukathI paNa kharAba dhyAnonuM avalaMbana levuM nahiM, kAraNa ke, te sevana karavAthI nakkI potAnA vinAza mATe ja thAya che. // 15|| kevI rIte? 868 sidhyanti siddhayaH sarvAH, svayaM mokSAvalambinAm / sandigdhA siddhiranyeSAM, svArthabhraMzastu nizcitaH // 16 // TIkArya -mokSanuM AlaMbana grahaNa karanAra yogI puruSone aSTa mahAsiddhi Adi ane paraMparAe mokSaphaLanI paNa siddhi ApoApa AvI maLe che ane saMsAra-sukhanA abhilASIone phaLa meLavavAmAM saMdeha che. ke ISTa lAbha thAya ke na paNa thAya, paNa svArthabhraMza to nakkI thAya ja. // 16 //. e pramANe paramAta kumArapALa bhUpAlane sAMbhaLavAnI IcchA thavAthI A. zrI hemacaMdrasUrijIe racelA, jene "adhyAtmopaniSad' nAmano paTTabaMdha thayo che, te yogazAstranA pote karelA vivaraNanA navamAM prakAzano AgamoddhAraka A. zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajInA paTTadhara A. zrI hemasAgarasUrie karelo gUrjarAnuvAda pUrNa thayo. || 9 ||
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ have rUpAtIta dhyAnanuM svarUpa kahe che 869 dazamo prakAza == amUrttasya cidAnanda-rUpasya paramAtmanaH 1 niraJjanasya, siddhasya, dhyAnaM syAd rUpavarjitam // 1 "I TIkArtha :- deharahita hovAthI AkRti vagaranA, jJAnAnaMda-svarUpa niraMjana nirAkAra svarUpa siddha paramAtmAnuM dhyAna, te rUpAtIta dhyAna kahevAya. // 1 // 870 ityajastraM smaran yogI, tatsvarUpAvalambana: tanmayatvamavApnoti, grAhya-grAhaka-varjitam 1 // z 11 TIkArtha :- evA niraMjana nirAkAra siddha paramAtmAnA svarUpanuM AlaMbana laIne niraMtara tenuM dhyAna karanAra yogI grAhya-grAhaka (arthAt levuM ke lenAra tevA) - bhAva vagaranuM tanmayapaNuM pAme che. // 2 // ananyazaraNIbhUya, sa tasmin lIyate tathA 871 1 dhyAtR-dhyAnobhayAbhAve, dhyeyenaikyaM yathA vrajet mAr "I TIkArtha :- te siddha paramAtmAnA dhyAnamAM tanmaya banelo yogI jyAre grAhya-grAhakabhAva vinAnuM tanmayapaNuM pAme che, tyAre tene koI paNa AlaMbana raheluM na hovAthI te yogI siddha paramAtmAnA AtmAmAM tanmaya banI jAya che ane dhyAna karanAra ane dhyAna e baMnenA abhAvamAM dhyeya-svarUpa siddha paramAtmAnI sAthe ekarUpa banI jAya 9.113 11 tAtparya kahe che -- 872 so'yaM samarasIbhAvaH, tadekIkaraNaM matam AtmA yadapRthaktvena, lIyate paramAtmani 1 11 8 11 TIkArtha :- rUpAtIta dhyAna karanAra yogI puruSanA mananuM siddha paramAtmAnA niraMjana nirAkAra AtmA sAthe ekIkaraNa-tanmayatA te samarasIbhAva kahevAya, te ja vAstavika ekIkaraNa mAneluM che ke jethI AtmA abhedarUpe paramAtmAmAM lIna bane che. / 4 / / sAra kahe che -- 873 alakSyaM lakSyasambandhAt, sthUlAt sUkSmaM vicintayet / sAlambAcca nirAlambaM tattvavit, tattvamaJjasA // p 11 TIkArtha :- prathama piMDastha vagere lakSyavALAM dhyAna dvArA nirAlaMbanarUpa alakSya dhyAnamAM praveza ka2vo, sthUla --
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamo prakAza, zlo.1-9 521 dhyeyo grahaNa karI anukrame anAhata kalA Adi sUkSma dhyeyonuM ciMtana karavuM ane rUpastha Adi sAlaMbana dhyeyothI siddha paramAtmA svarUpa nirAlaMbana dhyeyamAM javuM. A kramathI dhyAnano abhyAsa karavAmAM Ave, to tattvano jANakAra yogI puruSa alpakALamAM tattvanI prApti kare che. / / 5 / / piMDastha Adi cAre prakAranAM dhyAnano upasaMhAra kare che -- 874 evaM caturvidhadhyAnA - mRtamagnaM munermanaH sAkSAtkRtajagattattvaM, vidhatte zuddhimAtmanaH I // 6 "I TIkArtha H- A pramANe piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta A cAra prakAranA dhyAnAmRtamAM taraboLa banelA yogI muninuM mana jagatnAM tattvono sAkSAtkAra karIne anubhavajJAna meLavIne AtmAnI vizuddhi prApta kare che. || 6 || 875 piMDastha Adi krama vaDe cAra dhyAna kahIne, te ja dharmadhyAnanA bIjA prakAre bhedo kahe che -- AjJA'pAya- vipAkAnAM saMsthAnasya ca cintanAt / itthaM vA dhyeyabhedena, dharmyaM dhyAnaM caturvidham / / 7 / / TIkArtha :- 1. AjJAvicaya, 2. apAyavicaya, 3. vipAkavicaya ane 4. saMsthAnavicaya, e vagerenuM ciMtana karavAthI dhyeyanA bhedathI dharmadhyAna cAra prakAranuM paNa kaheluM che. II 7 II temAM prathama AjJAvicaya dhyAna kahe che -- 876 - AjJAM yatra puraskRtya (samAzritya ), sarvajJAnAmabAdhitAm / tattvatazcintayedarthAn, tadAjJAdhyAnamucyate // 8 " TIkArtha :- ahiM AjJA eTale prAmANika-Ama puruSanuM vacana arthAt sarvajJanuM dvAdazAMgIrUpa pravacana bIjAM pramANothI bAdhA na pAme, eka bIjA vacanomAM paraspara virodha na Ave, koI paNa anya darzanathI khaMDita na thaI zake, tevI AjJAne AgaLa karI je dhyAna karavuM-jIvAdika padArthone ciMtavavA, te AjJAdhyAna kahevAya. II 8 I AjJAnuM abAdhitapaNuM kevI rIte ? te vicAre che 877 sarvajJavacanaM sUkSmaM hanyate yanna hetubhiH tadAjJArUpamAdeyaM, na mRSAbhASiNo jinA: / / 1 / / TIkArtha :- sarvajJa bhagavaMte kaheluM sUkSma vacana che, je hetu ke yuktio vaDe khaMDita karI zakAtuM nathI ke khaMDita thatuM nathI. temaNe je kaheluM che, temAM pheraphAra hoya ja nahiM. kAraNa ke, vItarAga sarvajJa bhagavaMto kadApi pheraphAravALuM bole ja nahi. A rUpe temanI AjJAno svIkAra, te AjJArUpa dhyAna kahevAya. ahIM A viSayane lagatA AMtarazlokonA artha kahevAya che -- Apta eTale pakSapAta rAkhyA vagara, prAmANikapaNe yathArtha kahenArA puruSonAM vacana te Amravacana, be prakAranuM che. prathama Agama-vacana, bIjuM hetu-yuktivAda vacana. zabdothI ja pada ane tenA arthonI svIkRti karAvanAra Agamo, ane bIjAM pramANo, hetuo, yuktionI sarakhAmaNI ke madadathI padArthonI satyatA svIkAravI, te hetuvAda kahevAya. nirdoSa evA A baMne eka sarakhA niHzaMkapaNe pramANabhUta gaNAya che. kAraNa ke, nirdoSa kAraNanA AraMbhavALuM pramANa-lakSaNa kaheluM che. rAga, dveSa ane moha e doSo kahevAya ane arihaMta
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 2 2 yogazAstrano gurjarAnuvAda bhagavaMtomAM te doSI hotA ja nathI. nirdoSa hetuthI utpanna thaeluM vacana hovAthI arihaMtonuM vacana pramANabhUta gaNAya. nayo ane pramANothI siddha thaeluM ane AgaLa-pAchaLa koIpaNa sthAne jeno koIpaNa AgamanA vacanano virodha Ave nahi, koIpaNa anya mata ke baLavAna zAsano vaDe jeno pratikAra karI zakAya nahi, tevA aMga, upAMga, prakIrNaka, mULa, cheda Adi ghaNA bhedarUpa, nadIonA samAgama-sthAnarUpa samudra-svarUpa, aneka mahAsAmrAjya-lakSmIthI zobhAyamAna, durbhavyone prApta thavuM durlabha, bhavyAtmAone atyaMta sulabha, manuSyo ane devo vaDe "gaNipiTaka paNe haMmezAM stuti karatuM, dravyathI nitya, paryAyathI anitya, svasvarUpe sat, parasvarUpe asata padArthonI pratIti karAvanAra Agama tenA AdhAre syAdvAvAda-nyAyayogathI AjJAnuM AlaMbana laIne padArtha-ciMtana karavuM, te "AjJAvicaya' nAmanuM dharmadhyAna kahevAya. / 9 / have apAyaricaya kahe che -- 878 rAsa-dveSa-RSAyAda:, gAyanAn vicintayet | yatrApAyAMstadapAya-vicayadhyAnamiSyate // 10 // TIkArtha:- je dhyAnanI aMdara rAga, dveSa ane krodhAdi kaSAyo, viSayo, pApasthAnakothI utpanna thatAM duHkho, kaSTo, herAnagati Adi vicArAya, te "apAyaricaya dharmadhyAna kahevAya. // 10 tenuM phala kahe che -- 879 aihikAmuSmikApAya-parihAraparAyaNaH / ___tataH pratinivarteta, samantAt pApakarmaNaH // 11 // TIkArya - rAga, dveSa, kaSAyAdithI utpanna thatAM cAre gati saMbaMdhI du:khono vicAra karavAthI A loka ane paralokanAM du:khadAyaka kaSTono parihAra karavA tatpara banI zakAya che ane tethI sarva prakAranAM pApakarmothI pAchA haThAya che. AMtara zlokono bhAvArtha kahevAya che -- vItarAga jinezvaranuM zAsana nahIM pAmelA paramAtmAnA svarUpathI ajANa, nivRtimArganA paramakAraNa svarUpa yatimArganuM sevana je AtmAoe kareluM nathI, tevA AtmAone saMsAramAM hajAro prakAranI Apattio utpanna thAya che. saMsAranI mAyAmAM ane mohAMdhakAramAM jeonuM mana parAdhIna baneluM che, teoe kayuM pApa nathI karyuM? ane kayuM kaSTa sahana nathI karyuM? eTale sarva pApo karyA che ane sarva prakAranAM cAre gatinAM du:kho bhogavyAM che. nArakI, tiryaMca, manuSya gatimAM je je du:kha bhogavyuM-emAM mAro potAno ja pramAda ane mAruM ja duSTacitta kAraNa che. "he prabhu! ApanuM zreSTha samyakta prApta karavA chatAM paNa mana, vacana ane kAyAnI duSTaceSTAo karavA vaDe meM mArA mastaka upara agni saLagAvyo che." muktimArga svAdhIna hovA chatAM paNa te AtmA! te pote ja khoTA mArgo zodhavA dvArA tArA AtmAne duHkhonI gartAmAM dhakelyo che. jema rAjya maLavA chatAM paNa mUrkhaziromaNi mANasa bhikSA meLavavA zerIe zerIe bhramaNa kare, tema mokSanuM sukha svAdhIna chatAM saMsAranA kleza mATe haju te bhramaNa kare che ! A pramANe potAne ane bIjAne mATe cAra gatinA duHkhanI paraMparA-viSayaka "apAyaricaya' nAmanuM dharmadhyAna yogIe vicAravuM. // 11 || have vipAka-vicaya nAmanuM dharmadhyAna kahe che --
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamo prakAza, zlo.10-13 5 23 880 pratikSaNasamudbhUto, yatra karmaphalodayaH cintyate citrarUpaH sa, vipAkavicayo mataH // 12 // 881 yA sampadA'rhato yA ca, vipadA nArakAtmanaH / ekAtapatratA tatra, puNyA'puNyasya karmaNaH // 13 // TIkArya - kSaNe kSaNe utpanna thatA karmaphaLano udaya vividha prakAre ciMtavavo, te 'vipAka-vicaya' dharmadhyAna kahevAya. te ja vAta vicAratAM jaNAve che ke arihaMta bhagavaMta sudhInI je saMpattio tema ja narakanA AtmA sudhInI je vipattio te be, baMne sthaLe anukrame puNya ane pApanuM ja mAtra eka chatra sAmrAjya samajavuM. AMtara zlokono bhAvArtha kahevAya che - dravya, kSetrAdinI sAmagrIthI vicitra prakAranA karmanAM zubhAzubha phaLa anubhavAya che, te ja karmanuM phaLa mAneluM che. temAM strI-AliMgana, puSpamALAno bhoga, managamatA khAdya padArtho AdinA bhoga anubhavavA rUpa zubha puNyakarmano udaya ane sarpa, hathiyAra, agni, jhera Adi pratikULatAvALA padArthothI je duHkhAnubhava thAya, te azubha pApakarmanuM phaLa samajavuM. A dravya-sAmagrI kahI. devavimAna, havelI, baMgalA, mahela, (erakaMDIzana phUleTa), bAga, bagIcAmAM rahevAthI zubha puNyano udaya ane smazAna, jaMgala, raNa vageremAM azubha pApano udaya, kALanI vicAraNAmAM bahu ThaMDI nahIM, bahu garamI na hoya tevA vasaMta ane zarada RtunA AnaMdadAyaka kALamAM zubha puNyodaya ane unALA ke bahu ThaMDInA grISma Rtu ke hemaMta RtumAM bhramaNa karavuM paDe, te azubha pApodaya. bhAva saMbaMdhI vicAratAM mananI prasannatA thAya, saMtoSa, saraLatA, namratA Adi zubha puNyodaya ane krodha, abhimAna, kapaTa, lobha, raudrapaNuM vagere bhAvo azubha pApodaya samajavo. uttama jAtinA deva thavuM, yugalIyAnI bhogabhUmimAM manuSyapaNe thavuM, bhava-viSayaka zubha puNyodaya, vaLI karmonA udaya, kSaya, kSayopazama, upazama Adi bhAvo dravya, kSetra, kALa, bhAva ane bhavane pAmIne paNa thAya che. A pramANe dravyAdi sAmagrInA yogathI jIvonAM karmo potapotAne yogya phaLa Ape che ane te karmo ATha ja prakAranAM A pramANe che - jema AMkhavALA manuSyane AMkhe pATo bAMdhyo hoya, tema sarvajJa-svarUpa evA jIvanuM haMmezAM jJAna DhaMkAI jAya, te jJAnAvaraNIya karmanuM phala samajavuM. mati, zruta, avadhi, mana:paryAya ane kevalajJAna e pAMca jJAna jenAthI avarAI jAya, te jJAnAvaraNa karmanuM phaLa samajavuM. pAMca prakAranI nidrA, cakSu, aca, avadhi ane kevaLa ema cAra darzanane rokanAra karma, te darzanAvaraNIya karmano udaya che. jema svAmInAM darzana karavAnI IcchAvALAne ahiM paheregIra rokato hovAthI darzana pAmI zakato nathI, tema darzanAvaraNIya karmanA udayathI pote potAne paNa dekhI zakato nathI. vedanIyakarma madha copaDelI talavAranI dhAra cATavA sarakhuM, sukha-duHkhanA anubhava karavAnA svabhAva sarakhuM kaheluM che. madhano svAda madhura lAge che, paNa cATatAM dhArathI jIbha kapAya che, tyAre duHkhAnubhava sahevo paDe che. madirApAna karavA sarakhuM mohanIya karma vicakSaNa puruSo jaNAve che ke jenAthI mUDha banelA AtmAone kAryAkAryanAM vivekano khyAla raheto nathI, te karma paNa darzanamohanIya ane cAritramohanIya anukrame mithyAdaSTipaNAnuM phaLa ane vrata-paccakhkhANane rokavA rUpa phaLa ApanAra che. kedakhAnA mAphaka jIvane potAnA sthAnamAM dhArI rAkhanAra manuSya, tiryaMca, nAraka ane devatA ema AyuSyakarma cAra prakAranuM che. vividha prakAranA citrAmaNa karanAra sarakhuM jIvonA zarIramAM gati, jAti, zarIra, saMsthAna, saMghayaNa Adi aneka vicitratA karanAra hoya to nAmakarmano udaya samajavo. dUdha bharavA ane madirA bharavA mATe bhAjana ghaDanAra kuMbhAra sarakhuM ucca ane nIca kuLamAM janma ApanAra gotrakarma jANavuM. dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIrya Adi labdhio je kAraNe phaLIbhUta thatI nathI, te bhaMDArI sarakhuM aMtarAyakarma jANavuM. A pramANe karmanI ATha mULa prakRtionA vipAkonA vicAra karato 'vipAka-vicaya' nAmanuM dharmadhyAna kare che. te 12-13 ll
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ 524 have saMsthAna-vicaya dharmadhyAnanuM svarUpa kahe che 882 1 ? anAdyantasya lokasya sthityutpatti-vyayAtmanaH AkRtiM cintayed yatra, saMsthAnavicayaH sa tu / / 4 / / TIkArtha :- Adi, aMta vagaranA, utpatti, sthiti, nAza svarUpa, dravya, kSetra, kALa, bhAvasvarUpa loka te saMbaMdhI kSetrabhUmio, samudro, dvIpo ItyAdikanI AkRtio vicAravI, te 'saMsthAna-vicaya' dharmadhyAna kahevAya. || 14 || lokadhyAna ka2vAnuM phaLa kahe che -- 883 nAnAdravyagatAnanta- paryAyaparivartane yogazAstrano gurjarAnuvAda ' sadAsaktaM mano naiva, rAgAdyAkulatAM vrajet // 1 // TIkArtha :- vividha prakAranA dravyamAM rahelA anaMtA paryAyo parivartana pAmatA hovAthI tevA dravya saMbaMdhI vAraMvAra vicAraNA karavAthI temAM mana AkuLatA pAmatuM nathI, rAga-dveSAdivALuM thatuM nathI. A viSayane lagatA AMta2 zlokono bhAvArtha kahevAya che -- jo ke pahelAM anityAdi bhAvanAnA prasaMge lokabhAvanAmAM saMsthAna-vicaya ghaNA vistArathI kaheluM che, tethI punarukti doSanA bhayathI ahiM vizeSa varNana karavAnI jarUra nathI. prazna karyo ke lokabhAvanA ane saMsthAnavicaya emAM pharaka kayo che ? jethI baMne judA jaNAvyA ? lokabhAvanA e to vicAra karavA mAtra che ane lokAdi mati te sthira svarUpa che ane tethI te 'saMsthAna-vicaya' dharmadhyAna kahevAya che. 15 dharmadhyAnanuM svarUpa ane vizeSatA kahe che -- 884 dharmadhyAne bhaved bhAvaH, kSAyopazamikAdikaH bhezyA: mavizuddhA:, myu:, pIta-padma-sitA:puna:|| 6 // TIkArtha -- jyAre dharmadhyAna pravartatuM hoya, tyAre AtmasvarUpa evA kSAyopazamika, Adi kahevAthI aupazamika ane kSAyika bhAva AtmAmAM hoya che, paNa paudgalika-svarUpa auyika bhAvano udaya hoto nathI. kaheluM che ke, "apramatta saMyatane tathA upazAMta kaSAyavALAne tathA kSINa kaSAyavALAne dharmadhyAna hoya che. (tattvArtha 9/37-38) dharmadhyAna samaye kramapUrvaka vizuddha traNa lezyAo hoya che. te A pramANe - pItalezyA, tenAthI vadhAre nirmaLa padmalezyA, tenAthI paNa atyaMta vizuddha zuklalezyA. II 16 // cAre prakAranA dharmadhyAnanuM phaLa kahe che - -- 885 asmin nitAntavairAgya- vyatiSaGgataraGgite jAyate dehinAM saukhyaM, svasaMvedyamatIndriyam / / / / 13 / / TIkArtha :- atyaMta vairAgyarasa-pUrNa A dharmadhyAnamAM jyAre ekAgra banI gayo hoya, tyAre IndriyonA viSaya vagaranuM Atmika sukha jIva anubhave che. kaheluM che ke - "viSayomAM anAsakti, Arogya, aniSThuratAkomaLatA-karuNatA, zubhagaMdha, mUtra ane purISa alpa hoya, zarIranI kAMti, vadananI prasannatA, svaramAM saumyatA, A vagere yoganI pravRttinAM zarUAtanAM cihno samajavAM. // 17 // cAra zlokothI paralokanuM phaLa kahe che -
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamo prakAza, zlo.14-24 886 887 888 889 tyaktasaGgAstanuM tyaktvA, dharmadhyAnena yoginaH graiveyakAdisvargeSu bhavanti tridazottamAH mahAmahimasaubhAgyaM, zaraccandranibhaprabham prApnuvanti vapusta, sragbhUSA'mbarabhUSitam viziSTavIryabodhADhyaM, kAmArttijvaravarjitam nirantarAyaM sevante, sukhaM cAnupamaM ciram icchAsampannasarvArtha-manohAri sukhAmRtam nirvighnamupabhuJjAnAH, gataM janma na jAnate 891 I / / 2 / / -- 892 1 / / 11 / / I 5 26 // -- TIkArtha :- sarva saMgano tyAga karanAra te yogI puruSo dharmadhyAna vaDe zarIrano tyAga karI traiveyaka Adi vaimAnika devalokamAM uttama devapaNe utpanna thAya che, tyAM AgaLa mahAna mahimA, mahAna saubhAgya, zaracaMdra sarakhI AhlAdaka kAMti ane puSpamALA, AbhUSaNo ane vastrothI zobhAyamAna vaikriya zarIra prApta kare che. I // 20 // viziSTa prakAranI zarIra-zakti, nirmaLa traNa jJAnavALA, kAmajvaranI pIDAthI rahita, aMtarAya vagaranuM anupama sukha lAMbA kALa sudhI bhogave che. IcchA thatAMnI sAthe ja sarva prakAranA manohara padArthonI prAptivALuM, vighna vagaranuM sukhAmRta bhogavatA te devo gayelA janmane jANatA nathI. / / 18 -21 // tyAra pachI 890 525 divyabhogAvasAne ca, cyutvA tridivatastataH uttamena zarIreNA'vataranti mahItale divyavaMze samutpannAH, nityotsavamanoramAn bhuJjate vividhAn bhogAn, akhaNDitamanorathAH tato vivekamAzritya, virajyAzeSabhogataH dhyAnena dhvastakarmANaH, prayAnti padamavyayam 1 / / 4 / / TIkArya :- divya bhogo pUrNa thayA pachI ane devalokathI cyavyA pachI te bhAgyazALI uttama zarIra dhAraNa karavA pUrvaka manuSyalokamAM avatAra pAme che. haMmezAM jyAM manohara utsavo ujavAtA hoya tevA uttama divya vaMzavALA kuLamAM janmelA akhaMDita manorathavALA vividha prakAranA puNyAnubaMdhI puNyathI prApta karelA bhogo anAsaktithI bhogave che. tyAra pachI vivekano Azraya karI saMsAranA samagra bhogathI virakta banI uttama dhyAna karmano vinAza karI zAzvata sthAnamAM prayANa kare che. // 22 - 24 // samagra 1 / / 2 / / 1 // 22 // - e pramANe 52mArhata kumArapALa bhUpAlane sAMbhaLavAnI abhilASAthI A. zrI hemacaMdrasUrie racela, jene 'adhyAtma upaniSad', nAmano paTTabaMdha thayo che, te yogazAstranA pote racela vivaraNamAM dazamA prakAzano A. zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajInA paTTadhara A. zrIhemasAgarasUrie karela gUrjarAnuvAda pUrNa thayo. (10)
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ agiyAramo prakAza have agiyAramA prakAzamAM dharmadhyAnano upasaMhAra karatA zukladhyAna kahe che -- svargApavargahetuH, dharmadhyAnamiti kIrtitaM tAvat apavargaikanidAnaM, zuklamataH kIrtyate dhyAnam 893 1 / / 1 " TIkArtha :- svarganA kAraNabhUta ane paraMparAe mokSanA kAraNabhUta dharmadhyAnanuM svarUpa varNavyA pachI, have mokSanA advitIya kAraNabhUta zukladhyAnanuM svarUpa kahevAze. zukladhyAnanA cAra bhedo paikI chellA be bhedonI apekSAe mokSanuM asAdhAraNa kAraNa samajavuM. zukladhyAnanA zarUAtanA be bhedo to anuttara vimAnamAM gamana karavAnA kAraNabhUta che kaheluM che ke - "zubha Asava, saMvara, nirjarA, vipula devasukho e uttama dharmadhyAnanAM zubhAnubaMdhI phaLo samajavAM, zukladhyAnanA cAra bhedo paikI prathamanA be bhedonuM phala apUrva teja-vizeSa, apUrva sukhAnubhava, anuttara devatAnuM sukha bhogave che ane chellA be bhedonuM phaLa parinirvANa-mokSa thAya che. (dhyAnazataka 93-94) || 1 || - zukladhyAnanA adhikArInuM nirUpaNa kare che -- 894 idamAdisaMhananA evAlaM pUrvavedinaH kartum I sthiratAM na yAti cittaM, kathamapi yat svalpasattvAnAm // 2 / / TIkArtha::- vajaRSabha nArAca nAmanA prathama saMghayaNavALA ane pUrvanA jJAnane dhAraNa karanArA ja zukladhyAna karavA mATe samartha hoya che. te vagaranA alpasattvavALA koIpaNa prakAre cittanI sthiratA karavA samartha banI zakatA nathI. samagra zrutathI pUrva eTale prathama racanA thayelI hovAthI pUrva ane tene dhAraNa karanArA ke pUrvane jANanAra te pUrvavedI kahevAya . A prAyika vacana samajavuM, kAraNa ke mAsatuSa, marudevI Adi pUrvadhara na hovA chatAM paNa temane zukladhyAnano saMbhava mAnelo che. Adi saMghayaNa vaDe sthiratA TakAvI zakAya che - e hetu jaNAvyo. // 2 // e ja vAta vicAratAM kahe che ke -- 895 - dhatte na khalu svAsthyaM, vyAkulitaM tanumatAM mano viSayaiH / zukladhyAne tasmAd, nAstyadhikAro'lpasArANAm // 3 // TIkArtha viSayothI AkuLa-vyAkuLa thayelAM manuSyonAM mana svAsthya dhAraNa karatAM na hovAthI alpa sattvavALAone zukladhyAna dhyAvAno adhikAra nathI. kaheluM che ke - 'potAne koI hathiyA2thI chede, bhede haNe, bALe to paNa dUra ubhelA prekSakanI mAphaka je joyA kare ane varSA, vAyaro, ThaMDI, garamI Adi duHkhothI je kaMpato nathI, zukladhyAnamAM AtmA lIna banelo hoya, tyAre AMkhathI kaMI dekhe nahIM, kAnathI kAMI paNa sAMbhaLe nahIM, tema ja pASANanI mUrti mAphaka Indriyo saMbaMdhI kaMI paNa jJAna na thAya ane je potAnA dhyAnamAM sthiratA
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ agiyAramo prakAza, zlo.1-6 2124, 11311 zaMkA karI ke, prathama saMghayaNavALAne ja zukladhyAnamAM adhikAra kaho cho, to atyAre to chellAM sevArtasaMghayaNavALA puruSo che, temane zukladhyAnano upadeza ApavAno kayo avasara che ? tenA samAdhAnamAM kahe che -- anavacchittyAmnAyaH samAgato'syeti kIrtyate'smAbhiH / duSkaramapyAdhunikaiH, zukladhyAnaM yathAzAstram 896 11 8 11 TIkArtha :- jo ke zAstramAM kahyA pramANe atyAranA jIvo mATe zukladhyAna dhyAvuM, te atyaMta duSkara che, to paNa zukladhyAnanA saMbaMdhamAM paraMparAthI je AmnAya cAlato Avyo che, te paraMparA tUTI na jAya. te mATe huM tenuM svarUpa kahuM chuM. // 4 // zukladhyAnanA bhedo kahe che 897 -- jJeyaM nAnAtvazrutavicAramaikyaM zrutAvicAraM ca sUkSmakriyamutsannakriyamiti bhedaizcaturdhAt 527 1 // dh 11 TIkArya ::- 1. pRthavruvitarka savicAra zukladhyAna, 2. ekatvavitarka avicAra zukladhyAna 3. sUkSmakriya apratipAti zukladhyAna, 4. vyuparatakriya anivarti zukladhyAna. ahIM nAnAtva eTale vividha-judI judI bAbatonI vicAraNA zAnI ? vitarka eTale zruta-dvAdazAMgI-caudapUrva, vicAra eTale manano vicAra evo artha na karatAM vizeSe karI cAra eTale cAlavuM-eka sthitimAMthI bIjI sthitimAM cAlavuM-javuM, te vicAra eTale ke paramANu, hRyaNuka Adi padArtha,vyaMjana eTale zabda, yoga eTale mana, vacana, kAyAnI pravRtti, teomAM saMkrAnti eTale teomAM AvI pravezavuM ane nIkaLavuM. // 5 // zukladhyAnanA prathama bhedanI vizeSa vyAkhyA kahe che -- 898 ekatra paryAyANAM, vividhanayAnusaraNaM zrutAd dravye / artha-vyaJjana-yogAntareSu saMkramaNayuktamAdyaM tat // 6 II TIkArtha :- eka paramANu Adi dravyamAM utpAda, sthiti, vilaya, mUrtatva, amUrtatvAdi paryAyo, dravyArthika, paryAyArthika nayoe karI pUrvagata zrutAnusAre ciMtana karavuM, te ciMtana, dravya, vyaMjana eTale zabda, mana, vacana, kAyAnA yogonA koI paNa eka yogamAM saMkramaNa thavuM, jemake eka dravyanA ciMtanathI tenA zabdanA ciMtana u52 AvavuM, zabda-ciMtanathI dravya upara AvavuM, manoyogathI kAyayogamAM ke vacanayogamAM AvavuM, evI rIte kAyanA yogathI manoyoga ke vacanayogamAM saMkramaNa karavuM, te zukladhyAnano prathama bheda. kaheluM che ke :- 'pUrvagata zrutAnusAra eka dravyamAM utpAda, sthiti, bhaMga Adi paryAyonI vividha nayAnusAre vicAraNA karavI ane savicAra eTale padArtha, zabda ke traNa yogo paikI eka yogathI game te bIjA yogamAM praveza karavo, nIkaLavuM te vicAra, A pramANe rAga-rahita munine pRthakksa vitarka savicAra zukladhyAna hoya che. (dhyAnazataka 77-78)" prazna karyo ke - padArtha, zabda ke traNe yogomAM saMkramaNa thavAthI mananuM svairya kevI rIte gaNAya ? ane mananI sthiratA vagara dhyAna kevI rIte gaNAya ? samAdhAna kare che ke, eka dravya viSayaka mananI sthiratA utpanna thayelI hovAthI dhyAnapaNuM svIkAravAmAM vAMdho nathI. | 6 | | zukladhyAnano bIjo bheda kahe che --
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ 528 yogazAstrano gurjarAnuvAda 899 . evaM zrutAnusArAd, ekatvavitarkamekaparyAye / artha- na-cogAntarezvasaMmamica7 | 7 | TIkArya :- A ekatvavitarka avicAra nAmanA zukladhyAnanA bIjA bhedamAM pUrvadhara uttama munivaronAM zrutAnusAra koIpaNa eka ja dhyeya rAkhavAnuM hoya che. paramANu, jIva, jJAnAdi guNa, utpAda Adi koI paNa eka paryAya, zabda ke artha, traNamAMthI koI paNa eka yoga dhyeya tarIke hoya che; paNa judA judA hotA nathI. eka ja dhyeya rAkhavAnuM hovAthI vicaraNa hotuM nathI. padArtha, zabda, traNe yogomAM saMkramaNa na thAya, tevA svarUpavALuM, kaheluM che ke "pavana vagaranA sthaLamAM rahela surakSita sthira dIpaka samAna niSkapa A dhyAna hoya che. A dhyAnamAM eka dhyeya uparathI potAnI jAtinA ke bIjA koI paNa dhyeya upara javAnuM - vicaraNa hotuM nathI, paNa utpAda, sthiti, bhaMga Adi koI paNa eka paryAyamAM dhyAna hoya, paNa dhyAnAMtaramAM javAnuM na hoya. pUrvagata zratanA AlaMbanathI eka game te dhyAna hoya, paNa vicaraNa na hoya, eTale A dhyAna nirvikalpaka hoya che, A dhyAna bAramA guNasthAnakanA aMta sudhI hoya che. temAM yathAkhyAta cAritra hoya che. (dhyAnazataka-79-80) A baMne bhedomAM zuklalezyA hoya. // 7 || trIjo bheda kahe che -- 900 nirvANagamanasamaye, kevalino daraniruddhayogasya / sUkSmakriyApratipAti, tRtIyaM kIrtitaM zuklam // 8 // TIkArya - mokSe javAnA atyaMta najIkanA kALamAM sarvajJa kevalI bhagavaMta mana, vacana ane kAyAnI bAdarayoganI pravRttio roke che, mAtra zvAsocchavAsanI sUkSma kriyA rahe che. tethI pAchA pharavAnuM hotuM nathI. e sUkSma kriyA maTIne have kadApi phyUlakriyA thavAnI nathI. mATe tenuM nAma sUkSmakriyA apratipAti che. AtmA vezyA ane yogarahita banato jAya che. zarIra-pravRttithI AtmA chUTato jAya che. sarve karmo, tejasa-kArpaNa zarIra, AyuSya, vacana, kAyAthI nirmala AtmA chUTo paDato jAya che. // 8 || bhupatakriya anivarti nAmano cotho bheda kahe che -- 901 kevalinaH zailezI-gatasya zailavadakampanIyasya / / utsannakriyamapratipAti, turIyaM paramazuklam // 9 // TIkArtha - meruparvata mAphaka aDola zailezIkaraNamAM rahelA kevalIne utsanakriya apratipAti nAmano zukladhyAnano cotho bheda hoya che. tenuM bIjuM nAma suparatakriya-anivarti rAkheluM che. // 9I cAre prakAramAM yoga-saMkhyAnuM nirUpaNa kare che -- 902 eka-triyogabhAjAmAdyaM syAdaparamekayogAnAm / tanuyoginAM tRtIyaM, niryogANAM caturthaM tu // 10 // TIkArtha:- pahelo pRthakvevitarka savicAra nAmano bheda bhaMgika zruta bhaNelAne hoya che ane te mana vagere eka yogavALA ke traNe yogavALAne hoya che. bIjuM etvavitarka avicAra dhyAna, mana vagere yogomAMthI koI paNa eka yogavALAne bIjA yogamAM saMkrama thavAno abhAva hovAthI trIjuM sUkSmakriya anivarti sUkSma kAyayogamAM hoya, paNa bAkInA vacana ane manoyogamAM hoya nahIM. cothuM vyutsatrakriya apratipAti yogarahita ayogI
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ agiyAramo prakAza, zlo.7-13 5 29 kevalIone zailezIkaraNamAM rahelAne hoya. mana, vacana, kAyAnA bhedathI yoga traNa prakArano hoya. temAM audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArmaNa zarIravALA jIvane vIryapariNati-vizeSa kAyayoga che. audArika, vaikriya, AhAraka zarIranI vyApArakriyAthI grahaNa karelAM bhASAvargaNAnAM pudgala dravyonA TekAthI jIvano vyApAra te vacanayoga, te ja dArika, vaikriya ane AhAraka zarIranI vyApArakriyAthI grahaNa karelAM manovargaNAnAM dravyonI madadathI jIvano vyApAra, te manoyoga. / 10|| zaMkA karI ke 'zukladhyAnanA chellA be bhedamAM mana che ja nahIM. kAraNa ke kevalI bhagavaMto mana vagaranA hoya che. dhyAna to mananI sthiratAne gaNeluM che, to A dhyAna kevI rIte bane?" tenA samAdhAnamAM kahe che -- 903 chadmasthitasya yadvat, manaH sthiraM dhyAnamucyate tjjnyaiH| nizcalamaGgaM tadvat, kevalinAM kIrtitaM dhyAnam // 11 // TIkArtha:- jema jJAnIo chadmasthonA mananI sthiratAne dhyAna kahe che, tema kevalionA aMganI nizcalatA, te temanuM dhyAna kaheluM che. zaMkA karI ke "cothA prakAranA zukladhyAnamAM kAyayogano nirodha karelo hovAthI te hoto nathI. yogapaNAno artha dhyAna-zabdathI paNa thAya che.' / 11 || zaMkA karI ke cothA zukladhyAnamAM kAyayogano virodha karelo hovAthI kAyayoga paNa hoto nathI. dhyAna zabdanI vAgyatA kevI rIte hoya? te kahe che -- 904 pUrvAbhyAsAt jIvo-payogataH karmajaraNahetorvA / zabdArthabahutvAd vA, jinavacanAd vA'pyayogino dhyAnam // 12 // TIkArtha:- jema kuMbhAranuM cakra pahelAM bhamAvavA mATe daMDAdikathI bhamAvI vega utpanna karAya che ane pachI diMDAdikanA abhAvamAM pUrve ApelA vegathI vagara daDe paNa bhramaNa cAlu rahe che, tevI rIte mana vagere sarva yogo baMdha thavA chatAM paNa ayogIone pUrvanA abhyAsathI dhyAna hoya che tathA jo ke dravyathI yogo hotA nathI, to paNa jIvanA upayogarUpa bhAvamanano sadbhAva hovAthI yogIone dhyAna hoya che athavA dhyAnakAryanuM phaLa karmanirjarA ane teno hetu dhyAna, jema ke, aputra hoya to paNa putranuM kArya karanAra putra kahevAya che. bhava sudhI rahenArA bhavopagrAhI karmanI nirjarA A dhyAnathI thAya che athavA eka zabdanA ghaNA artha thAya che. jemaka hari zabdanA ghaNA artha thAya che hari eTale sUrya, markaTa, ghoDo, siMha, Indra, kRSNa evA eka zabdanA aneka artho thAya che. e pramANe dhyAna zabdanA paNa ghaNA artho thAya che. te A pramANe "cce rintAyAm' "cce vAyA -nirodhe' tveija' eTale "laiM' dhAtu cintA, vicAra-dhyAna karavuM-kAyayoganA-nirodha arthamAM ane ayogipaNAmAM paNa kahelo che. vyAkaraNakAro ane kozakAro dvArA nipAto tathA upasargo, tema ja dhAtuo te traNanA aneka artho thAya che. pATha e ja enuM daSTAMta che athavA jinAgamathI ayogIne paNa dhyAna kaheluM che. kaheluM che ke - "Agama, yukti, saMpUrNa zraddhA e atIndriya padArthonI sattA svIkAravA mATe pramANabhUta che. // 12 !! ATalI hakIkata jaNAvyA chatAM zukla-dhyAnanA cAra prakAranI vizeSa samaja Ape che -- 905 Adye zrutAvalambana-pUrve pUrvazrutArthasambandhAt / pUrvadharANAM chadmastha-yoginAM prAyazo dhyAne // 13 // TIkArya - zukladhyAnanA cAra prakAra paikI prathamanA be prakAro pUrvadhara chadmastha yogIne zrutajJAnanA avalaMbanathI, pUrvazrutanA arthanA saMbaMdhathI ghaNe bhAge hoya che, ghaNe bhAge pUrvadharone hoya che - tema kahevAthI apUrvadhara evA "mASatuSa' muni ane marudevI mAtAne paNa zukladhyAnano sadubhAva gaNAvelo che. meM 13|
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 tathA - 906 1 sakalAlambanaviraha-prathite dve tvanti samuddiSTe nirmalakevaladRSTi - jJAnAnAM kSINadoSANAm / / 14 / TIkArtha H- zukladhyAnanA chellA be prakAro jemanA sarva doSo kSaya pAmelA hoya, tevA nirmaLa kevalajJAna darzanavANAne usA che // 14 // tathA -- 907 tatra zrutAd gRhItvaikam, arthamarthAd vrajecchabdam zabdAt punarapyarthaM, yogAd yogAntaraM ca sudhIH saGkrAmatyavilambitam, arthaprabhRtiSu yathA kila dhyAnI vyAvartate svayamasau, punarapi tena prakAreNa iti nAnAtve nizitAbhyAsaH saJjAyate yadA yogI AvirbhUtAtmaguNaH, tadaikatAyA bhaved yogyaH utpAda -sthiti-bhaGgAdi-paryAyANAM yadekayogaH san dhyAyati paryayamekaM tat syAdekatvamavicAram trijagadviSayaM dhyAnAdaNusaMsthaM dhArayet krameNa manaH viSamiva sarvAGgagataM, mantrabalAnmAntriko daMze apasAritendhanabharaH, zeSaH stokendhano'nalo jvalitaH tasmAdapanIto vA, nirvAti yathA manastadvat I // 20 // TIkArtha :- te zukladhyAnanA prathama prakAramAM zrutajJAnamAMthI koI eka padArtha grahaNa karIne tenA vicAramAMthI zabdanA vicAramAM javAnuM thAya. vaLI zabdathI padArthanA vicAramAM AvavAnuM thAya, tema ja game te eka yogamAMthI bIjA yogamAM javAnuM AvavuM thAya. je pramANe dhyAnI puruSa vagara vilaMbe artha vageremAM saMkramaNa kare che, te ja pramANe pharI paNa pote tyAMthI pAchA phare che. A pramANe jyAre yogI aneka prakAra viSayaka sUkSma abhyAsavALo thAya che, tyAre AtmaguNa pragaTa karI zukladhyAnathI ekatAne yogya thAya che. eka yogavALo banI padArthonI utpatti, sthiti, nAza Adi paryAyo temAMthI eka paryAyanuM ja dhyAna kare, te ekatva-avicAra zukla-dhyAna kahevAya. maMtra jANanAra maMtranA balathI AkhA zarIramAM vyApelA jherane eka DaMkhanA sthAnamAM lAvI mUke che, tema traNa jagatanA viSayavALA manane dhyAnanA baLe eka 52mANuM viSayaka kramapUrvaka dhyAna kare, saLagatA agnimAM navAM lAkaDAM na umeravAthI agara baLatAM lAkaDAM kheMcI levAthI bAkIno agni ghaTato ghaTato ApoApa olavAI bhaya, tema bhanane pe| viSaya3pa Indhana na bhaNavAthI ApoApa zAMta thaI bhaya che. // 15-20 // have bIjA dhyAnanuM phala kahe che 913 908 909 910 911 yogazAstrano gurjarAnuvAda 912 -- 1 / / 15 / / 1 // 16 // / / / 17 / / / // 18 // 1 // 19 // jvalati tatazca dhyAna- jvalane bhRzamujjvale yatIndrasya / nikhilAni vilIyante, kSaNamAtrAd ghAtikarmANi // 21 //
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ agiyArabho aza, .14-30 531 TIkArthaH- tyAra pachI dhyAnAgni atyaMta utkaTapaNe prajvalita thavAnA yoge uttara munivaranAM samagra ghAtika kSaNavAramAM baLI bhasma thaI jAya che. ra1 || ghAtirbhAnA nAmo Decha -- 914 jJAnAvaraNIyaM dRSTyAvaraNIyaM ca mohanIyaM ca / / vilayaM prayAnti sahasA, sahAntarAyeNa karmANi // 22 // TIkArtha-jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya, e traNe karmo aMtarAya sAthe ekadama vilaya-nAza pAme cha. // 22 // ghAtikarmano kSaya thavAthI phaLa jaNAve che -- 915 saMprApya kevalajJAna-darzane durlabhe tato yogI / jAnAti pazyati tathA lokAlokaM yathAvastham // 23 // TIkArtha tevA prakAranA dhyAnAMtaramAM vartatA yogIne tyAra pachI durlabha kevalajJAna ane kevaladarzana prApta thAya che. tenA prabhAve jevI avasthAmAM loka ane aloka che, te pramANe yathArtha lokAlokane jANe ane dekhe che. 23 / utpanna thayelA kevalajJAnavALA tIrthakara bhagavaMtanA atizayone covIza AryAothI kahe che -- 916 devastadA sa bhagavAn, sarvajJaH sarvadarzyanantaguNaH / viharatyavanIvalayaM, surAsuranaroragaiH praNataH // 24 // 917 vAgjyotsnayA'khilAnyapi, vibodhayati bhavyajantukumudAni / unmUlayati kSaNato, mithyAtvaM dravya-bhAvagatam // 25 // tannAmagrahamAtrAd, anAdisaMsArasambhavaM duHkham / bhavyAtmanAmazeSaM, parikSayaM yAti sahasaiva // 26 // 919 api koTIzatasaMkhyAH, samupAsitumAgatAH sura-narAdyAH / / kSetre yojanamAtre, mAnti tadA'sya prabhAvena // 27 // tridivaukaso manuSyAH, tiryaJco'nye'pyamuSya budhynte| nijanijabhASAnugataM, vacanaM dharmAvabodhakaram // 28 // 921 AyojanazatamugrA, rogAH zAmyanti tatprabhAveNa / / udayini zItamarIcAviva tAparujaH kSiteH paritaH // 29 // 922 mArIti-durbhikSAtivRSTayanAvRSTi-Damara-vairANi / na bhavantyasmin viharati, sahastrarazmau tamAMsIva // 30 // TIkArtha:- kevalajJAna pAmyA pachI sarvajJa sarvadarzI arihaMta bhagavaMta anaMtaguNanidhAna te devAdhideva aneka suro, asuro ane nAgakumAra devo vaDe praNAma karAtA pRthvImaMDaLamAM vicare che. vaLI potAnI vANIrUpa caMdrakiraNanI jyotsA vaDe bhavya jIvo rUpI caMdra-vikAsI kamaLone pratibodha kare che ane temanAmAM rahelA dravya, bhAva mithyAtvarUpa aMdhakArane kSaNavAramAM mULathI ukhADI mUke che. temanA nAma grahaNa karavA mAtrathI anAdi saMsAramAM 920
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ 532 yogazAstrano gurjarInuvAda 926 utpanna thayela bhavya jIvonAM samagra duHkho ekadama nAza pAme che. vaLI te bhagavaMtanI upAsanA karavA mATe AvelA devo, manuSyo ane tiryaMco seMkaDo kroDonI saMkhyAmAM AvelA hoya, te sarve temanA prabhAvathI eka yojanamAtra kSetramAM nirAbAdhapaNe samAI jAya che. dharmano avabodha karanArAM temanAM vacanane devo, manuSyo, tiryaMco ke bIjA koI potapotAnI bhASAmAM samajI zake che. teo je je kSetramAM vicaratA hoya, tenI cAre bAjunA so so yojana pharatA, caMdrano udaya thavAthI jema tApa zAnta thAya, tema temanA prabhAvathI ugra rogo zAnta thAya che. sUryanA udayamAM jema aMdhakAra na hoya, tema A bhagavaMta jyAM jyAM vicaratA hoya, tyAM tyAM marakI, dukALa, ativRSTi, anAvRSTi, yuddha, vai2 mA 75dravo na hoya. / / 24 -30 / / 923 mArtaNDamaNDalazrI-viDambi bhAmaNDalaM vibhoH paritaH / AvirbhavatyanuvapuH prakAzayat sarvato'pi dizaH // 31 // 924 saJcArayanti vikacAnyanupAdanyAsamAzu kamalAni / bhagavati viharati tasmin, kalyANIbhaktayo devAH // 32 // 925 anukulo vAti masta, pradakSiNaM yAntyamuSya zakunAzca / / taravo'pi namanti bhavantyadhomukhAH kaNTakAzca tadA // 33 // Araktapallavo'zoka-pAdapaH smerakusumagandhADhyaH / prakRtastutiriva madhukara-virutairvilasatyupari tasya // 34 // SaDapi samakAlamRtavo, bhagavantaM taM tadopatiSThante smarasAhAyakakaraNa, prAyazcittaM grahItumiva // 35 // asya purastAt ninadan, vijRmbhate dundubhirnabhasi tAram / kurvANo nirvANa-prayANakalyANamiva sadyaH // 36 // 929 paJcApi cendriyArthAH, kSaNAnmanojJI bhavanti tadupAnte / ko vA na guNotkarSa, savidhe mahatAmavApnoti ? // 37 // 930 asya nakhA romANi ca, vardhiSNUnyapi na hi pravardhante / bhavazatasaJcitakarmacchedaM dRSTveva bhItAni // 38 // 931 zamayanti tadabhyarNe, rajAMsi gandhajalavRSTibhirdevAH / / unnidrakusumavRSTibhirazeSataH surabhayanti bhuvam // 39 // 932 chatratrayI pavitrA, vibhorupari bhaktitastridazarAjaiH / gaGgAsrotastritayIva, dhAryate maNDalIkRtya // 40 // TIkArtha:- sUryamaMDalanI zobhAne anusaratuM, sarva dizAone prakAzita karatuM, bhagavaMtanA zarIranI pAchaLa bhAmaMDaLa pragaTa thAya che. bhagavaMta jyAre pRthvItala upara vicaratA hoya tyAre, kalyANa karanArI bhaktivALA devo pagale pagale temane paga sthApana karavA mATe tarata suvarNa kamalono saMcAra karAve che tathA pavana anukUla vAya che. 927 928
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ agiyAramo prakAza, zlo.31-47 533 pakSIo bhagavaMtanI jamaNI bAjuthI pradakSiNA Ape che, vRkSo nIcA thaI namana kare che, te vakhate kAMTA uMdhA thAya che. lAla kuMpaLayukta, vikasita puSponI gaMdhavALo, madhukara-bhramaronA zabdo vaDe svAbhAvika stuti karato hoya tevo azokavRkSa, bhagavaMtanI upara zobhI rahelo hoya che. te samaye, kAmadevane sahAya karavAnA pApanuM prAyazcitta levA jANe AvI hoya, tevI rIte chae Rtuo eka sAmaTI prabhunI AgaLa pragaTa thAya che. jANe mokSa-kalyANaka ujavavA mATe hoya, tema A bhagavaMtanI AgaLa madhura zabda karato devaduMdubhi AkAzamAM pragaTa thAya che. te bhagavaMtanI pAse pAMce IndriyonA pratikULa padArtho paNa kSaNavAramAM manohara banI anukULa thAya che. 'mahApuruSonA sAMnidhyamAM guNotkarSa koNa na pAme ?' arthAt sarva pAme. seMkaDo bhavonAM saMcita karelAM karmono uccheda thayelo joIne bhaya pAmyA hoya, tema vadhavAnA svabhAvavALA, prabhunA nakha ane roma ahiM vRddhi pAmatA nathI. te bhagavaMtanI pAse devo sugaMdhI jaLanI vRSTi karavA vaDe karIne uDavAnA svabhAvavALI dhULane zAMta kare che ane khIlelAM puSponI vRSTithI samagra bhUmine sugaMdhIvALI kare che, Indra mahArAjAe bhaktithI gaMgA nadInA traNa pravAhone jANe vartulAkA2 banAvyA hoya tema traNa pavitra chatrone bhagavaMte mastaka upara dhAraNa karyAM hoya che. || 31 - 40 || 933 934 935 936 937 938 939 ayameka eva naH prabhurityAkhyAtuM biDaujasonnamitaH / aGgulidaNDa ivoccai-zcakAsti ratnadhvajasta asya zaradindudIdhiti - cArUNi ca cAmarANi dhUyante / vadanAravindasampAti - rAjahaMsabhramaM dadhati // 42 / / // 42 // 1 prAkArAstraya uccaiH, vibhAnti samavasaraNasthitasyAsya / kRtavigrahANi samyak cAritra - jJAna- na-darzanAnIva caturAzAvartijanAn, yugapadivAnugrahItukAmasya catvAri bhavanti mukhAnyaGagAni ca dharmamupadizataH / / 44 5 abhivandyamAnapAdaH, surAsuranaroragaistadA bhagavAn siMhAsanamadhitiSThati, bhAsvAniva pUrvagirizRGgam tejaHpuJjaprasara- prakAzitAzeSadikkramasya tadA trailokyacakravartitva-cihnamagre bhavati cakram I 11 84 11 / / 4o // I 5 46 / / bhuvanapati-vimAnati-jyoti:pati-vAnamantarAH viSe / tiSThanti samavasaraNe, jaghanyataH koTiparimANAH / / 47 / / TIkArtha :- 'A amArA eka ja svAmI che. e kahevA mATe jANe Indra mahArAjAe aMgulirUpa daMDa UMco karyo hoya, tema ratnajaDita dhvaja prabhunI pAse zobhI rahelo che. A prabhune zarada RtunA caMdra sarakhA manohara cAmaro viMjAya che, te bhagavaMtanA mukhakamaLa pAse AvatA rAjahaMsonA vibhramane dhAraNa kare che. A samavasaraNamAM rahelA traNa uMcA gaDho jANe jJAna, darzana ane cAritre traNa zarIra dhAraNa karyAM hoya tema sArI rIte zobhe che. cAre dizAmAM rahelA lokone ekI vakhate upakAra karavA mATenI IcchAthI hoya tema dharmopadeza karatA bhagavaMtane cAra zarIro ane cAra mukho thAya che. te samaye devo, asuro, manuSyo ane bhavanapati devo vaDe abhivaMdana karAtA caraNavALA
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ 534 yogazAstrano gurjarAnuvAda bhagavaMta udayAcaLanA zikhara para jema sUrya zobhe tema siMhAsana para birAjamAna thAya che. te avasare tejasamUhano phelAvo karI samagra dizA-samUhane prakAzita karatuM ane traNa lokanA dharmacakravartInA cihnarUpa dharmacakra prabhu AgaLa raheluM hoya che. bhavanapati, vaimAnika, jyotiSka ane vAnarthAtara ema cAre nikAyanA devo samavasaraNanI aMdara bhagavAnanI pAse jaghanyathI koTI saMkhyA-pramANa rahe che. meM 41 - 47 | kevalajJAnI tIrthakara bhagavaMtanA atizayonuM svarUpa kahIne have sAmAnya kevalIonuM svarUpa kahe che -- 940 tIrthaMkaranAmasaMjJaM, na yasya karmAsti so'pi yogabalAt / / utpannakevalaH san satyAyuSi bodhayatyurvIm // 48 // TIkArtha:- jeone tIrthaMkara nAmakarma nathI, teo paNa yoganA balathI kevalajJAna utpanna karyA pachI jo AyuSyakarma bAkI raheluM hoya, to jagatanA jIvone dharmano pratibodha kare che. ll 48 tyAra pachI karavA yogya kahe che - 941 sampannakevalajJAna-darzano'ntarmuhUrttazeSAyuH arhati yogI dhyAnaM, tRtIyamapi kartumacireNa // 49 // TIkArtha - kevalajJAna, kevaladarzana, prApta karela yogInuM AyuSya aMtarmuhUrta bAkI rahe tyAre te tatkAla trIjuM zukladhyAna karavA yogya thAya che. aMtarmuhUrta eTale muhUrtanI aMdarano samaya samajavo. | 49 il zuM sarva yogIo sarakhI rIte trIjuM dhyAna zarU kare? ke temAM kaMI vizeSa hoya? te kahe che -- 942 AyuHkarmasakAzAd, adhikAni syuryadA'nyakarmANi / tatsAmyAya tadopakrameta yogI samuddhAtam // 50 // TIkArtha:- jo bAkI rahelAM bhavopagrAhI karmanI sthiti AyuSyakarma karatAM adhika hoya, tyAre te karmo sAthe bhogavAya, te mATe te yogI kevali samudyAta nAmano prayatna-vizeSa kare. AyuSyakarma jeTalI ja jo bAkInAM karmanI sthiti bAkI hoya to, trIjA dhyAnanI zarUAta kare, paNa AyuSyakarma karatAM bIjA karmonI sthiti lAMbI hoya. tyAre sthiti-ghAta, rasa-ghAta Adi mATe samudaghAta nAmano prayatna-vizeSa kare che. kahevuM che ke - "je kevali bhagavaMtane jo AyuSyakarma karatAM adhika sthitivALuM karma hoya, te bhagavaMta tene sarakhA karavAnI abhilASAthI kevali-samadaghAta nAmano prayatna kare che. prazamarati-ra73) samudhAta eTale samyapha prakAre jeno prAdurbhAva bIjI vakhata na thAya tevI rIte prabaLapaNe ghAta karavo - jIvA pradezone zarIranI bahAra kADhavA. 50 || te samuddhAtanI vidhi batAve che -- 943 i-pade sthAna ca, samaya nirmAya | turye samaye lokaM, ni:zeSaM pUrayed yogI TIkArya - dhyAnastha kevalI bhagavaMta dhyAnanA baLathI potAnA Atmapradezone zarIranI bahAra kADhe che. eTale ke prathama samaye Atmapradezo zarIranI bahAra kADhatAM ja loka-pramANa UMco ane nIco tathA svadeha-pramANa pahoLo Atmapradezono daMDa kare che tathA bIje ja samaye te daMDamAMthI kamADanI jema pahoLAM kamADa thaI jAya che. eTale Atmapradezo AgaLa-pAchaLa lokamAM evI rIte phelAya che, jethI pUrva-pazcima agara uttara-dakSiNa kamADanI AkRti mAphaka goThavAI jAya che. trIjA samaye temAMthI ja Atma-pradezo evI rIte phelAve che ke jethI
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ agiyAramo prakAza, zlo.48-para 535 maMthAna-ravaiyAnA AkAranI mAphaka goThavAI jAya che. evI rIte ghaNo loka pUrAI jAya che. cothe samaye te yogI AMtarA pUrI nAMkhIne AkhA loko potAnA Atma-pradezothI vyApta karI nAkhe che ema ghaNo loka pUratAM anuzreNI sudhI gamana thavAthI lokanA khUNAo paNa Atma-pradezothI pUrI nAkhe che. eTale cAra samayamAM samagra lokAkAzane jIva-pradezothI pUrNa karavAmAM Ave che jeTalA Atma pradezo che teTalAja samagra lokAkAzanA pradezo che. eTale dareka AkAza-pradeze eka eka Atmapradeza goThavAI jAya che. "loka pUraNa karyo ema zravaNa karavAthI bIjAo AtmAne vibhupaNe eTale sarvavyApI mAnanArAo utpanna thayA. teono arthavAda A pramANe che ke "sarva bAju cakSuvALo, sarvatra mukhavALo, sarva bAju bAhuvALo, sarvatra pAdavALo' (zvetAzvataro-313) vagere. // 51 | have cAra samayamAM zuM zuM kare che, te kahe che -- 944 samayaistatazcaturbhiH, nivartate lokapUraNAdasmAt / vihitAyuHsamakarmA, dhyAnI pratilomamArgeNa // 52 // TIkArtha:-cAra samaye samagra loka pUravAnuM kAma samApta karI Ayu-sthiti jeTalAM bAkInAM karmone sarakhAM goThavI dhyAnI muni avaLA kramathI loka pUravAnA kAryathI pAchA phare arthAt pAMcame samaye lokamAM phelAyelA karmavALA Atmapradezone saMharaNa karI saMkocI le. chaThThA samaye maMthAna AkAra sameTI le, gADha saMkoca karavAthI sAtame samaye kamADa-AkAra saMkocI le, AThame samaye daMDa saMkocI zarIramAM ja rahe. samuddhAta samaye mana ane vacananA yogo vyApAra vagaranA ja hoya che. tyAM te baMne yogonuM tevuM koI prayojana nathI, mAtra ekalA kAyayogano ja vyApAra hoya che. temAM paNa pahelA ane AThamA samayamAM audArika kAyAnI pradhAnatA hovAthI audArika kAyayoga ja hoya che. bIjA, chaThThA ane sAtamA samayamAM vaLI audArika zarIrathI bahAra AtmAnuM gamana thavAthI kArpaNa vIryano pariNaMda thavAthI audArika-kAzmaNa mizra yoga hoya che. trIjA, cothA ane pAMcamA samayamAM ghaNA Atmapradezo dArika zarIranA vyApAra vagaranA ane te zarIrathI bahAra hovAthI tenA zarIranI sahAya vagarano ekalo kArpaNa kAyayoga hoya che. kahevuM che ke - pahelA ane AThamA samaye audArika zarIrano vyApAra hovAthI audArika kAyayoga mAnelo che tathA bIjA, chaThThA tathA sAtamA samaye audArika mizra kAyayoga, mAnelo che. trIjA, cothA, pAMcamA samayamAM kArpaNa kAyayoga ane A traNe samayamAM paNa AtmA nakkI anAhArI hoya che. (prathama. 276-277) samudyAtano tyAga karI jarUra paDe to traNe yogano vyApAra kare che. jema ke anuttara-deve koIka tevo manathI prazna pUchyo hoya, to satya ke asatya mRSA manoyoganI pravRtti kare, e pramANe koIkane AmaMtraNa karavA AdimAM tevA ja vacanayogano vyApAra kare, bIjA be bhedono vyApAra na kare, bane paNa dArika kAyayogo phalaka pAchuM arpaNa karavA AdikamAM vyApAra kare. tyAra pachI aMtarmuhUrta mAtra kALamAM yoganirodha zarU kare che. ahIM traNa prakAranA yogo be prakAravALA che. sUkSma ane bAdara. temAM kevalajJAna utpanna thayA pachIno uttarakALa jaghanyathI aMtarmuhUrtano ane utkRSTathI kaMIka nyUna dezona pUrvakoTi. teTalA kALa sudhI sayogIkevalI bhagavaMta vicarI aneka bhavyone pratibodha kare che ane jyAre temanuM AyuSya mAtra aMtarmuhUrta bAkI rahe che, tyAre teo prathama bAdara kAyayogathI bAdaravacana ane manoyoga roke che, tyAra pachI sUkSma kAyayogathI bAdara kAyayogane roke che. bAdara kAyayoga hoya, tyAre sUkSma yoga rokavA azakya che. doDato mANasa dhrUjArIne rokI zakato nathI. tethI sarva bAdara-yogono nirodha karyA pachI sUkSma kAyayogathI sUkSma vacana ane mana yogono nirodha kare che. tyAra pachI sUkSma kriyA anivarti zukladhyAna karato potAnA AtmAthI ja sUkSma kAyayogano nirodha kare che || para /
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ 536 e ja hakIkata traNa AryAthI kahe che |-- 945 946 947 949 yogazAstrano gurjarAnuvAda zrImAnacintyavIryaH, zarIrayoge'tha bAdare sthitvA acirAdeva hi niruNaddhi, bAdarau vAGmanasayogau sUkSmeNa kAyayogena, kAyayogaM sa bAdaraM rundhyAt tasmin aniruddhe sati, zakyo roddhuM na sUkSmatanuyogaH // 54 // 1 vacana- manoyogayugaM, sUkSmaM niruNaddhi sUkSmAt tanuyogAt / vidadhAti tato dhyAnaM, sUkSmakriyamasUkSmatanuyogam tadanantaraM samutsanna-kriyamAvirbhavedayogasya asyAnte kSIyante, tvaghAtikarmANi catvAri TIkArya :- kevalajJAnAdika lakSmIvALA ane acittva zaktivALA te yogI bAda kAyayogamAM rahelA bAdara vacana ane manoyogo ghaNA alpakALamAM roke che. pachI sUkSma kAyayogathI bAdara kAyayogane roke, bAdara tanuyoga rokAyA sivAya sUkSmatattuyoga rokI zakAto nathI, pachI sUkSma tanuyogathI sUkSma vacana ane manoyogo roke che. tyAra pachI sUkSma tanuyoga vagaranuM sUkSma kriyA anivarti nAmanuM dhyAna kare che. samucchinna-kriya evuM tenuM bIjuM nAma paNa kaheluM che. II 53-54-55 948 laghuvarNapaJcakogiraNa-tulyakAlamavApya zailezIm kSapayati yugapat parito, vedyAyurnAma - gotrANi 1 " karai // // 1 // audArika-taijasa-kArmaNAni saMsAramUlakaraNAni hitveha RjuzreNyA, samayenaikena yAti lokAntam // 6 // / / 7 / / TIkArtha :- tyA2e pachI ayogIne samutsannakriya pragaTa thAya che - eTale sarva kriyA baMdha thAya che. AnA aMtamAM cAra aghAti karmono kSaya thAya che. tyAra pachI 'Ja r 3 RtR' e pAMca hrasvAkSara bolAya, teTalo kALa te Take che. meru parvata sa2khI sthira avasthA pAmIne ekI sAmaTA vedanIya, Ayu, nAma ane gotra e cAre karmo khapAvI nAkhe che. II 56-57 || tyAra pachI -- 950 1 // 18 // TIkArtha :- saMsA2nA mULa kAraNabhUta audArika, taijasa ane kAryaNa lakSaNa zarIrono tyAga karIne vigraha vagaranI eka RjuzreNIthI bIjA AkAza-pradezano sparza karyA sivAya eka ja samayamAM eTale ke bIjA samayano paNa sparza karyA sivAya lokanA cheDe rahelA siddhakSetramAM sAkAra upayoga-sahita jAya che. kaheluM che ke "A pRthvItala para chellA zarIrano tyAga karIne tyAM jaIne siddhi pAme che. (A.ni.959) | 58 / zaMkA karI ke, jIva upara jatAM lokAntanI upara AgaLa kema jato nathI ? agara deha tyAganI bhUminI nIce ke tirko kema jato nathI, te kahe che - 951 nordhvamupagrahavirahAd, adho'pi vA naiva gauravAbhAvAt / yogaprayogavigamAt na tiryagapi tasya gatirasti || 12 |
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ agiyAramo prakAza, zlo.pa3-6 1 537 TIkA :- jema matsyane gatimAM sahAyaka jala, tema jIvane gatimAM sahAyaka dharmAstikAya padArtha AgaLa na hovAthI lokanA cheDA pachI te na hovAthI jIva UrdhvamAM jaI zakato nathI, tema ja adhogamananA kAraNabhUta temAM vajana na hovAthI nIce jato nathI. kAyAdi yogo ane tenI preraNA te baMneno abhAva thavAthI tirtho paNa jato nathI. || 59 || ahIM karmathI mukta thayelAne upara javAno pradeza maryAdita hovAthI gati na thavI joIe, tema kahenAra pratye kahe che -- 952 lAghavayogAd dhUmavadalAbuphalavacca saGgaviraheNa / bandhanavirahAderaNDavacca siddhasya gatiruva'm // 60 // TIkArthaH- bhArepaNAnA pratipakSabhUta halakApaNuM tevA pariNAmanA yogathI dhUmADA mAphaka siddhanI Urdhvagati hoya che tathA saMgarahita thavAthI tathAvidha pariNAmathI tuMbaDA upara mATInA kAdavanA uparA upara ATha lepo karyA hoya, tevuM vajanadAra bhArI mATInA saMgavALuM tuMbaDuM pANImAM taLIye DubI jAya, paNa pANImAM bhIMjAvAthI kramasara AThe mATInA lepa dUra thAya, tyAre halakuM tuMbaDuM ApoApa pANInI sapATI upara svAbhAvika AvI jAya, tenI mAphaka siddhano jIva AThe karmonA lepanA bhArathI mukta thavAthI tevI pariNatithI ApoApa lokAnta sudhI pahoMcI jAya che. eraMDI sIMganA baMdhanamAMthI chUTela eraMDa phalanI mAphaka karmabaMdhathI chUTela siddhanI Urdhvagati hoya che. // 60 ane tyAra pachI -- 953 sAdikamanantamanupamam, avyAbAdhaM svabhAvajaM saukhym| prAptaH sakevalajJAna-darzano modate muktaH // 61 // TIkArtha :- Adi sahita hoya te sAdika, saMsAramAM kadAcita paNa AvA sukhano anubhava karyo nathI, mATe sAdika sukha, A siddhisukhano have kadApi aMta AvavAno na hovAthI anaMta sukha, sAdinuM anaMtapaNuM kevI rIte? ema kahetA ho to ghaTAdikanA nAzamAM tema dekhAtuM hovAthI, ghaTAdikano nAza sAdi che, ghaNA AdinA vyApArathI teno nAza utpanna thayo hovAthI kSayano abhAva hovAthI anaMta, paraMtu kSaya thavA chatAM pharI temAMthI ghaTa utpanna thavAno prasaMga hovAthI, anaMta na kahevAya. anupama eTale koI paNa upamAnanA abhAvavALuM sukha, dareka jIvonAM atIta kALanAM, vartamAnakALanAM ane bhaviSyakALanAM sAMsArika sukho ekaThAM karIe to eka siddhanA sukhano anaMtamo bhAga che. temanA sukhamAM koI paNa prakAranI vacce bAdhA hotI nathI, zarIra ane mananI bAdhAnA kAraNono abhAva hovAthI avyAbAdha. svabhAvathI thavAvALuM sukha, AtmasvarUpa mAtrathI ja thanArUM siddhonuM sukha che. AvA prakAranuM sAdi anaMta, anupama, avyAbAdha, svAbhAvika sukha pAmela kevalajJAnadarzanavALo mukta AtmA paramAnaMda bhogavanAra thAya che. Ama kahevAthI keTalAka kahe che ke, "sukha Adi guNothI rahita ane jJAna-darzanarahita muktAtmA hoya che. temanA matane parAsta karyo. vaizeSika darzanavALA kahe che ke buddhi Adi nava guNo hoya che temanA matane parAsta karyo. vaizeSika darzanavALA kahe che ke - "buddhi Adi nava guNo AtmAnA vizeSaguNono atyaMta ucchada, te mokSa' athavA to pradIpanuM nirvANa thavuM, tenA sarakhA abhAvamAtra svarUpa mokSa kahenArAone dUra karyA. buddhi Adi guNonA ucchedarUpa ke AtmAnA ucchedarUpa mokSa IcchavA yogya hoto nathI. kyo vivekI buddhizALI puruSa potAnA guNonA ucchedavAnA AtmAnA ucchaMdavALA mokSane Icche? mATe anaMta-jJAna-darzana-sukha-vIryamaya svarUpavALo sarva pramANathI siddha evo ja mokSa yukta
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstrano gurjarAnuvAda 538 che. || 61 || e pramANe 52mArhata zrI kumArapALa bhUpAlane sAMbhaLavAnI IcchA thavAthI A. zrI hemacandrasUrie racela, jene 'adhyAtmopaniSad' nAmano paTTabaMdha thayo che, te yogazAstrane viSe pote ja racela vivaraNanA agIAramA prakAzano AgamoddhAraka AcArya zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajInA paTTadhara A. zrI hemasAgarasUrie karela gUrjarAnuvAda saMvata-2022, prathama zrAvaNa zudi chaTha ane zanivAra, tA. 23-7-66nA divase muMbaI, pAyadhunI naminAthajInA upAzraya madhye pUrNa karyo.
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAramo prakAza zAstranI zarUAtamAM je kaheluM hatuM ke - potAnA anubhavathI paNa teno vistAra karavA mATe prastAvanA kare 954 zrutasindhorgurumukhato, yadadhigataM tadiha darzitaM samyak / anubhavasiddhamidAnI, prakAzyate tattvamidamamalam // 1 // TIkArtha:- AgamAdi zrutajJAnarUpI samudrathI tathA guru mahArAjanA mukhakamaLathI meM je kAMI jANyuM ke sAMbhaLyuM, te ahIM agviAra prakAzamAM vistArathI sArI rIte batAvyuM. have mane potAne anubhavathI siddha thaeluM yoga viSayakanirmala tattva tene prakAzita karuM chuM.. 1// have uttama padavI para ArUDha thavA mATe cAra prakAravALuM citta jaNAve che -- 955 iha vikSiptaM yAtAyAtaM, zliSTaM tathA sulInaM ca / cetazcatuHprakAraM, tajjJacamatkArakAri bhavet TIkArtha:- ahIM vikSipta, yAtAyAta, zliSTa ane sulIna ema cAra prakAravALuM citta, te viSayanA jANakArane camatkAra karanAruM thAya che. yogAbhyAsanA adhikAramAM citta cAra prakAranuM che, tenI kramasara vyAkhyA kahe che -- 956 vikSiptaM calamiSTaM, yAtAyAtaM ca kimapi sAnandam / prathamAbhyAse dvayamapi, vikalpaviSayagrahaM tat syAt // 3 // TIkArtha - vikSipta citta eTale Amatema bhaTakatuM mana. ghaDIka bahAra jAya, ghaDIka aMdara sthira thAyate yAtAyAta mana, te kaMIka AnaMdadAyaka AtmAmAM thoDI sthiratA thaelI hovAthI, zarUAtanA abhyAsIone A baMne prakAranAM mana hoya che ane temano viSaya vikalpa grahaNa karavAno hoya che. vikalpa eTale bAhya padArtha grahaNa baMnemAM hoya che. / 3 //. tathA -- 957 zliSTaM sthirasAnandaM, sulInamatinizcalaM parAnandam / tanmAtrakaviSayagraham, ubhayamapi budhaistadAmnAtam // 4 // TIkArthaH-zliSTa nAmano manano trIjo prakAra sthiratAyukta ane AnaMdavALo che, tathA sulIna nAmano cotho prakAra nizcala ane paramAnaMdayukta che. A baMne mana potapotAne lAyaka viSaya ja grahaNa kare che, paNa bAhya padArthane nahIM, tethI paMDitoe nAma pramANe ja tenA guNo mAnelA che. te 4. tyAra pachI --
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 yogazAstrano gurjarAnuvAda 958 evaM kramazo'bhyAsAvezAd dhyAnaM bhajet nirAlambam / / samarasabhAvaM yAtaH, paramAnandaM tato'nubhavet TIkArtha:- A pramANe vikSita cittathI yAtAyAta cittano abhyAsa karavo, tenAthI AgaLa zliSTa cittano, tyAra pachI sulInano, e pramANe vAraMvAra abhyAsa karavAthI nirAlaMbana dhyAna sudhI pahoMcavuM. tenAthI samarasabhAvanI prApti, tyAra pachI paramAnaMdano anubhava thAya che. pa | samarasabhAvanI prApti jevI rIte thAya che, te jaNAve che -- 959 bAhyAtmAnamapAsya, prasattibhAjA'ntarAtmanA yogI / satataM paramAtmAnaM, vicintayet tanmayatvAya TIkArthaH-Atma-sukhAbhilASI yogIe aMtarAtmA vaDe bAhya padArthanI IcchAvALA bahirAtmabhAvano tyAga karIne paramAtma-svarUpa meLavavA mATe satata-lagAtAra paramAtmAnuM ciMtana karavuM. // 6 // be AryAthI AtmAnA bahirAdi svarUpane kahe che -- 960 AtmadhiyA samupAttaH, kAyAdiH kIrtyate'tra bahirAtmA / kAyAdeH samadhiSThAyako, bhavatyantarAtmA tu 5 7 | 961 vid rUpAnamayo, niSopAdhavanaMta zuddha pratyakSonantapuna:, paramAtmA titasta: | 8 | TIkArtha :- zarIra, dhana, kuTuMba, strI, putrAdikane mArApaNAnI-mamatAbuddhithI grahaNa kare, tene ahIM bahirAtmA kahelo che ane zarIra to mAre rahevAnuM ghara che. huM rahenAra mAlika chuM. zarIra to rahevA pUratuM bhADutI ghara che, pudgala-svarUpa sukha-du:khanA saMyoga-viyogamAM harSa-zoka na karanAra aMtarAtmA gaNAya. sattAthI kevaLajJAna svarUpa, AnaMdamaya, samagra bAhya upAdhithI rahita, sphaTika sarakho nirmaLa, IndriyothI na jANI zakAya tevo, anaMtA guNavALo, AvA prakArano paramAtma svarUpa AtmA tenA jANakAroe kahelo che. // 7-8 || bahirAtmA ane aMtarAtmAnA bhedajJAnathI je lAbha thAya, te kahe che -- 962 pRthagAtmAnaM kAyAt, pRthak ca vidyAt sadAtmanaH kAyam / ubhayorbhedajJAtA''tmanizcaye na skhaled yogI (tanmadhyAropyAtmani, sAkSINyAste sukhena jaDabuddhiH / vyaktAkSepaH samyak, prApnoti punaH padaM paramam // ) TIkArtha :- AtmAne zarIrathI judo ane zarIrane AtmAthI juduM yathArthapaNe haMmezAM mAnavuM, baMneno bheda samajanAra yogI Atma-svarUpe pragaTa karavAmAM alanA pAmato nathI. // 9 / te A pramANe -- 963 anta:pihitajyotiH, santuSyatyAtmano'nyato mUDhaH / tuSyatyAtmanyeva hi, bahirnivRttabhramo jJAnI | 20 || TIkArtha :- jenI Atmajyoti karmonI aMdara DhaMkAI gaI che tevA ajJAnI jIvo AtmAnA pratipakSabhUta pudgala padArthomAM AnaMda mAne che, tyAre bAhya padArthomAM sukhanI bhrAntithI nivRtta thaelA yogIo potAnA
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAramo prakAza, zlo.1-16 - AtmasvarUpamAM ja AnaMda pAme che. // 10 // te ja kahe che -- 964 1 puMsAmayatnalabhyaM, jJAnavatAmavyayaM padaM nUnam yadyAtmanyAtmajJAnamAtramete samIhante // 1 // TIkArtha :- jo AtmAne viSe AtmajJAna mAtrane ja teo IcchatA hoya, to tevA AtmajJAnavALA puruSone 5ramAtma svarUpa avyayapada vagara prayatne prApta thAya che. / / 11 / te ja spaSTa karatA kahe che 965 zrayate suvarNabhAvaM, siddharasasparzato yathA loham AtmadhyAnAdAtmA, paramAtmatvaM tathA''pnoti I / / 2 / / TIkArtha :- jema sidgharasanA sparzathI loha suvarNapaNAne pAme che, tema AtmadhyAnathI AtmA paramAtmapaNAne pAme che. / / 12 / A ja sujJAna che, te kahe che -- 966 967 janmAntarasaMskArAt, svayameva kila prakAzate tattvam 1 suptotthitasya pUrva-pratyayavat nirupadezamapi athavA guruprasAdAd, ihaiva tattvaM samunmiSati nUnam gurucaraNopAstikRtaH, prazamajuSaH zuddhacittasya baMne janmamAM guru-mukha-darzananI anivAryatA kahe che -- 968 541 / / 4 / / TIkArtha:- nidrAmAMthI jAgelAne sUtAM pahelAM anubhavelAM kAryo kahyA sivAya svayaM potAne yAda Ave che, te ja pramANe yogIone janma-janmAntaranA saMskArathI upadeza vagara ApameLe tattva pragaTa thAya che. eTale je yogIe janmAntaramAM AtmajJAnano abhyAsa karyo hoya, tene nidrAthI jAgelAnI mAphaka AtmajJAna thAya che. athavA janmAntaranA saMskAra sivAya gurunA caraNanI sevA karanArA, zAMta rasavALA, nirmaLa cittavALA yogIne gurukRpAthI ahIM ja nakkI AtmajJAna-svarUpa tattva prApta thAya che. / / 13-14 || tatra prathame tattva-jJAne saMvAdako gururbhavati darzayitA tvaparasmin, gurumeva sadA bhajet tasmAt / / 12 / / 1 yadvat sahasrakiraNaH, prakAzako nicitatimiramagnasya / tadvad gururatra bhaved, ajJAnadhvAntapatitasya 1 // 1 // TIkArtha H- AgalA janmamAM prathama tattvajJAna prApta karAvanAra guru hoya che ane bIjA bhavamAM paNa tattvajJAna batAvanAra guru ja hoya che, te kAraNe temanI haMmezAM sevA karavI. / / 15 / / gurunI stuti kare che -- 969 // 6 // TIkArtha :- jema gADha aMdhakAramAM rahelA padArthane sUrya prakAzita kare che, tema ajJAnarUpa aMdhakAramAM paDelA AtmAne A bhavanI aMdara tattvopadeza samajAvanAra-prakAzita karanAra guru che. II 16 / / tethI --
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ 542 yogazAstrano gurjarInuvAda 970 prANAyAmaprabhRti-klezaparityAgatastato yogI / upadezaM prApya guroH, AtmAbhyAse ratiM kuryAt // 17 // TIkArtha:- prANAyAma vagere klezano tyAga karIne yogI guruno upadeza pAmI AtmasvarUpa samajavAnA abhyAsamA lAsavANo thAya. // 17 // pachI -- 971 vacana-mana:-kAyAnAM, kSobhaM yatnena varjayet zAntaH / rasabhANDamivAtmAnaM, sunizcalaM dhArayet nityam // 18 // 972 audAsInyaparAyaNa-vRttiH kiJcidapi cintayennaiva / yat saGkalpAkulitaM cittaM nAsAdayet sthairyam // 19 // TIkArtha - mana, vacana ane kAyAno kSobha (caMcaLatA) prayatnapUrvaka choDIne, pravAhI rasabharelA bhAjana mAphaka, AtmAne sthira ane zAMta banAvI haMmezAM ati nizcalapaNe dhArI rAkhavo. bAhya padArtho pratye udAsInabhAvaparAyaNa yogIe evA prakAranI koI vicAraNA na karavI ke jenAthI saMkalpa-vikalpathI AkuLa-vyAkuLa baneluM yitta sthairya napAme. / / 18-18 // vyatireka eTale ulaTAvIne kahe che -- 973 yAvat prayatnalezo, yAvat saGkalpakalpanA kA'pi / tAvanna layasyApi, prAptistattvasya kAtu kathA ? // 20 // TIkArya - jyAM sudhI yogaviSayaka koIpaNa prayatna che ane jyAM sudhI koI saMkalpavALI kalpanA cAlu che, tyAM sudhI dayanI pratiyatA nathI, to pachI tatpanI thA to jyAMcI Doya ? / / 20 / / audAsInyanuM phala kahe che - 974 yadidaM taditi na vaktuM, sAkSAd guruNA'pi hanta ! zakyeta / audAsInyaparasya, prakAzate tat svayaM tattvam // 21 // TIkArtha :- "A paramAtma tattva che' ema sAkSAt guru paNa kahevA samartha nathI, te paramatattva paramAtmatattva audAsInyamAM tallIna banelA yogIne ApameLe pragaTa thAya che. || 21 // udAsInatAmAM rahevAthI paramatattvamAM lIna thavAya ane unmanIbhAva prApta thAya, te cAra zlokonA kalApakathI 53 cha -- ekAnte'tipavitre, ramye deze sadA sukhAsInaH A-caraNAgrazikhAgrAt, zithilIbhUtAkhilAvayavaH // 22 // 976 rUpaM kAntaM pazyannapi, zRNvannapi giraM kalamanojJAm / jighrannapi ca sugandhInyapi, bhuJjAno rasAn svAdUn // 23 // 977 bhAvAn spRzannapi, mRdUnavArayannapi ca cetaso vRttim / parikalitaudAsInyaH, praNaSTaviSayabhramo nityam // 24 // 975
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAramo prakAza, zlo.17-30 978 1 / / 1 / / TIkArtha:- ekAMta ati pavitra ramaNIya sthAnamAM haMmezAM lAMbo vakhata besI zakAya tevA dhyAnane anurUpa koI sukhAsane beThelo, paganA aMguThAthI mastakanA agrabhAga sudhI DhIlA rAkhelA avayavavALo, manohara rUpa joto hovA chatAM, madhura manohara vANI sAMbhaLato hovA chatAM, sugaMdhI padArthonI sugaMdha suMdhato hovA chatAM paNa svAdiSTa rasavALAM bhojana khAto hovA chatAM komaLa sparzane prApta karavA chatAM A IndriyonA viSayothI vRtti na vAravA chatAM paNa udAsInatAmAM nirmamatva bhAvamAM upayukta, niraMtara viSayAsaktithI rahita, bAhya ane aMtarathI sarvathA ciMtAthI ane ceSTAthI rahita thayelA yogI tanmayabhAvane prApta karI atyaMta unmanIbhAvane meLave || 22 - 25|| che. bahirantazca samantAt, cintAceSTAparicyuto yogI tanmayabhAvaM prAptaH, kalayati bhRzamunmanIbhAvam IndriyonA vegane na rokavAnuM prayojana kahe che -- 979 981 gRNantu grAhyANi, svAni svAnIndriyANi no rundhyAt / na khalu pravartayed vA, prakAzate tattvamacireNa // 6 // TIkArtha :- potapotAnA viSayo grahaNa karatI Indriyone rokavI nahIM, tema ja viSayomAM pravartAvavI nahIM. ema karatAM alpakALamAM ja tattva pragaTa thaze. vItarAga stotramAM ame kaheluM ja che ke - "Ape Indriyone nivArI nathI ke chUTI mUkI nathI. Ama udAsInapaNe Indriyono jaya karyo che. (vIta.14/2)|| 26 / / -- 980 1 manano jaya paNa sahelAIthI kevI rIte prApta karI zakAya, te be AryAthI jaNAve che - ceto'pi yatra yatra, pravartate no tatastato vAryam adhikIbhavati hi vAritam, avAritaM zAntimupayAti // matto hastI yatnAt nivAryamANo'dhikIbhavati yadvat / anivAritastu kAmAn, labdhvA zAmyati manastadvat // 8 // 27 / / 543 TIkArtha :- citta paNa jyAM jyAM pravartatuM hoya, tyAM tyAM tenuM nivAraNa na karavuM, nivA2Na ka2vAthI vadhAre doDe che ane anivArita mana tarata zAnta thai jAya che. madonmatta hAthI prayatnapUrvaka rokavAthI vadhAre tophAna kare che ane anivA2Na karelA te viSayo prApta karIne zAnta thai jAya che, tenI mAphaka mana paNa te pramANe viSaya-prAptithI zAnta thai jAya che. // 27-28 // je pramANe mana sthira thAya che, te be AryAthI jaNAve che- 982 983 ' yaha yathA yatra yataH, sthirIbhavati yoginazcalaM cetaH 1 tarhi tathA tatra tataH, kathaJcidapi cAlayennaiva 5 21 // anayA yuktyA'bhyAsaM vidadhAnasyAtilolamapi cetaH / aGgulyagrasthApitadaNDa iva sthairyamAzrayati 11 30 11 TIkArtha:- jyAre, jevI rIte, je sthAne ane jenAthI yogInuM caMcaLa citta nizcala thAya, tyAre, te rIte, tyAM ja tenAthI lagAra paNa calAvavuM nahi. A yuktithI abhyAsa karanAranuM mana ati capaLa hoya, to paNa AMgaLInA TeravA para sthApita karela daMDa mAphaka thairyano Azraya kare che. // 29-30 be AryAthI indriya-jaya-vidhi kahe che-
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ 544 yogazAstrano gurjarAnuvAda 984 niHsRtyAdau dRSTiH, saMlInA yatra kutracit sthAne / tatrAsAdya sthairya, zanaiH zanairvilayamApnoti 5 rU2 che. 985 sarvatrApi prasRtA, pratyagbhUtA zanaiH zanairdRSTiH paratattvAmalamukure, nirIkSate hyAtmanA''tmAnam // 32 // TIkArca - zarUAtamAM daSTi nIkaLIne game te sthAnamAM lIna thAya, pachI sthiratA pAmIne tyAM dhIme dhIme vilaya pAme che arthAtu pAchI haThe che, ema sarva jagyA para phelAelI ane dhIme dhIme pAchI pharelI daSTiparamatattva svarUpa svaccha darpaNamAM AtmA vaDe AtmAne dekhe che. // 31-32 || traNa AryAthI manovijayanI vidhi kahe che-- 986 audAsInyanimagnaH, prayatnaparivarjitaH satatamAtmA / bhAvitaparamAnandaH, kvacidapi na mano niyojayati // 33 // 987 karaNAni nAdhitiSThantyupekSitaM cittamAtmanA jAtu / grAhye tato nijanije, karaNAnyapi na pravartante _ rU4 || 988 nAtmA prerayati mano, na manaH prerayati yahi karaNAni / ubhayabhraSTaM tarhi, svayameva vinAzamApnoti TIkArya - niraMtara udAsInabhAvamAM tallIna banelA, prayatna rahita paramAnaMda-dazAthI bhAvita banelA yogI koi paNa sthAnamAM mana na joDe. Ama AtmA vaDe upekSA karAeluM mana kadApi indriyono Azraya karatuM nathI. indriyone mana preratuM nathI ane mananA TekA vagara potapotAnA viSayo grahaNa karanAra indriyo paNa pravarti zakatI nathI, jyAre AtmA manane preraNA karato nathI ane mana jyAre indriyone preraNA karatuM nathI, tyAre baMne bAjuthI bhraSTa thaeluM mana potAnI meLe ja ApoApa vinAza pAme che. . 33-34-35 // manovijayanuM phaLa kahe che-- 989 naSTe manasi samantAt, sakale vilayaM ca sarvato yAte / niSkalamudeti tattvaM, nirvAtasthAyidIpa iva // 36 // TIkArtha - manaviSayaka kAryakAraNabhAva ke preraka-preryabhAva baMne bAjuthI naSTa thayA pachI, eTale bhasmathI DhaMkAela agninI mAphaka cAre bAjuthI tirohita baneluM tathA ciMtA, smRti Adi sAthe vartatuM hoya te sakala mana, jalapravAhamAM taNAtA agni-kaNIyA mAphaka kSaya pAme che, tyAre vAyarA vagaranA sthAnamAM rahelA dIpakanI mAphaka AtmAmAM karmanI kaLA vinAnuM niSkalaMka tattvajJAna udaya pAme che. | 36 / tattvajJAna thayAnI nizAnI kahe che-- 990 mRdutvanA, svetana-mana-vivarganenApa | snigdhIkaraNamatailaM, prakAzamAnaM hi tattvamidam // 37 // TIkArtha-jyAre kahelA prakAranuM tattvajJAna pragaTa thAya che, tyAre vagara parasevAthI ane mardana karyA vagara vinA kAraNe zarIra komaLa thAya che, tela mardana karyA vagara cIkAzadAra thAya che. A tattvajJAna prApta karavAnI nizAnI samajavI. || 37 !
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAramo prakAza, zlo. 31-43 bIjI paNa nizAnIo kahe che- 991 4 // 28 // TIkArtha :- mananuM zalya nAza pAmavAthI, manarahita thavAthI unmanIbhAva utpanna karavA vaDe karIne zarIra chatranI mAphaka stabdhapaNAno tyAga karIne bIDelI chatrI mAphaka zithila banI jAya che. II 38 zalyIbhUtasyAntaHkaraNasya klezadAyinaH satatam amanaskatAM vinA'nyad vizalyakaraNauSadhaM nAsti 992 1 amanaskatayA saJjAyamAnayA nAzite manaH zalye zithilIbhavati zarIraM, chatramiva stabdhatAM tyaktvA 5 31 // : TIkArtha H- zalyarUpa, niraMtara kaleza ApanAra aMtaHkaraNane mATe amanaskabhAva-unmanIbhAva sivAya bIjuM koi vizalya karanAra auSadha nathI. // 39 || amanaska-unmanIbhAvanuM phala kahe che- 993 1 kadalIvaccAvidyA, lolendriya-patralA manaH kandA amanaskaphale dRSTe, nazyati sarvaprakAreNa // 40 // TIkArtha : :- capaLa indriyorUpI pAMdaDAMvALI, manarUpa kaMdavALI, avidyArUpa keLa amanaska phaLa dekhavAthI sarva prakAre nAza pAme che. keLane eka vakhata phaLa AvyA pachI teno nAza thAya che. tene bIjI vakhata phala lAgatAM nathI, tema amanaska phaLa dekhyA pachI bIjAM karma lAgatA nathI. // 40 mananA jayamAM amanaskatA e ja moTuM kAraNa che, te kahe che- 994 aticaJcalamatisUkSmaM, durlakSaM vegavattayA cetaH 1 azrAntamapramAdAd, amanaskazalAkayA bhindyAt // 46 // TIkArtha :- citta aticaMcaLa, atibArIka ane vegavALuM hovAthI du:khe karIne rokI zakAya tevuM che. tevA manane vIsAmo lIdhA vagara apramattapaNe amanaskarUpa zalAkA vaDe vIMdhI nAkhavuM. amanaska e ja zalAkA-hathIAravizeSa. || 41 || pharI amanaskanA udayamAM yogIone phala jaNAve che- 995 tathA- 996 545 vizliSTamiva pluSTamivoDDInamiva pralInamiva kAyam I amanaskodayasamaye, yogI jAnAtyasatkalpam // 42 // TIkArtha H- amanaskanA udayakALe yogI potAnuM zarIra pArAnI mAphaka vikharAi gayuM hoyachUTuM paDI gayuM hoya, baLIne bhasma thai gayuM hoya, uDI gayuM hoya, ogaLI gayuM hoya tema avidhamAna sarakhuM eTale ke potAnI pAse zarIra nathI-tema jANe che. // 42 / / samadairindriyabhujagai rahite vimanaskanavasudhAkuNDe magno'nubhavati yogI, parAmRtAsvAdamasamAnam 1 // 42 //
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ 546 yogazAstrano gurjarInuvAda 998 997 recaka-pUraka-kumbhaka-karaNAbhyAsakramaM vinA'pi khlu| svayameva nazyati marud, vimanaske satyayatnena // 44 // TIkArtha :- madonmatta indriyarUpI sarpa vagaranA, unmanIbhAvarUpa navIna amRtakuMDamAM magna banelo yogI anupama utkRSTa tattvAmRtanA svAdano anubhava kare che tathA amanaskanI prApti thavAthI recaka, pUraka, kuMbhaka ane AsananA abhyAsakrama sivAya paNa ApameLe-prayatna vagara pavana nAza pAme che. // 43-44 . tathA-- ciramAhitaprayatnairapi, dhartuM yo hi zakyate naiva / satyamanaske tiSThati, sa samIrastatkSaNAdeva TIkArtha:- je vAyu ghaNA dIrdhakALanA prayatna vaDe karIne paNa dhAraNa karI zakAto nathI, te amanaskabhAvanI prApti thavAnA yoge kSaNavAramAM eka sthAne thobhAvI zakAya che. 45 // tathA-- 999 jAte'bhyAse sthiratAm, udayati vimale ca niSkale tattve / mukta iva bhAti yogI, samUlamunmUlitazvAsaH // 46 // TIkArtha:- A unmanIbhAvanA abhyAsamAM sthiratA prApta thavAnA yoge tathA nirmala arthAt karmajAla vagaranuM tattva udaya pAmavAnA yoge mUlamAMthI zvAsocchavAsanuM umUlana karI yogI mukta jevo zobhe che. / 46 / tathA-- 1000 yo jAgradavasthAyAM, svasthaH supta iva tiSThati layasthaH / zvAsocchvAsavihInaH, sa hIyate na khalu muktijuSaH // 47 // TIkArya - jAgRta avasthAmAM AtmasvarUpamAM ramaNa karato yogI laya nAmanI dhyAnanI avasthAmAM rahelo hoya, tyAre sUtelA jevo rahe che. zvAsocchavAsa vagaranI layAvasthAmAM te siddhanA jIvo karatAM lagAra paNa utarato nathI. // 47 || tathI 1001 jAgaraNasvapnajuSo, jagatItalavartinaH sadA lokAH / tattvavido layamagnAH, no jAgrati zerate nApi // 48 // 1002 bhavati khalu zUnyabhAvaH, svaje viSayagrahazca jAgaraNe / / etad dvitayamatItyAnandamayamavasthitaM tattvam // 49 // TIkArtha:- A pRthvItala viSe niraMtara jAgRti ane svapradazA anubhava karatA loko rahelA che, paNa layamAM magna thayelA tattvajJAnIo jAgatA paNa nathI ke sUtA paNa nathI. tathA svapradazAmAM kharekhara zUnyabhAva hoya che ane jAgRta avasthAmAM indriyanA viSayonuM grahaNa ane jJAna thAya che. A baMne avasthAnuM ullaMghana thayA pachI AnaMdamaya tattva raheluM che. // 48-49 . have olaMbho ApatA sarva upadezano sAra jaNAvatA kahe che ke-jI
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAramo prakAza, zlo.44-53 547 1003 karmANyapi duHkhakRte, niSkarmatvaM sukhAya viditaM tu / na tataH prayateta kathaM, niSkarmatve sulabhamokSe ? // 50 // TIkArya - karmo duHkha mATe thAya che, eTale duHkhanuM kAraNa ApaNe pote karelAM pApakarma che, ane karmarahita thavuM te sukhane mATe che-e vihita che, to pachI niSkarmarUpa sulabha mokSamArga viSayaka prayatna kema karavAmAM na Ave? | 50 athavA to-- 1004 mokSo'stu mA'stu yadi vA, paramAnandastu vedyate sa khlu| yasmin nikhilasukhAni, pratibhAsante na kiJcidiva // 51 // TakArthaH-mokSa thAo, agara bhale na thAo athavA mokSa vahelo thAva ke lAMbA kALe thAva, paraMtu dhyAnathI thato paramAnaMda to ahIM anubhavAya che, ke jenI AgaLa A jagatanAM tamAma sukho taNakhalA-tulya bhAse che. / 51 || e ja hakIkatanuM spaSTIkaraNa karatA jaNAve che ke-- 1005 madhu na madhuraM naitAH, zItAstviSastuhinadyuteH, amRtamamRtaM nAmaivAsyAH phale tu sudhA mudhA tadalamamunA saMrambheNa, prasIda sakhe manaH phalamavikalaM tvayyevaitat prasAdamupeyuSi TIkArya -A unmanIbhAvanAM phaLa AgaLa madhu e madhura nathI, caMdranI kAMti zItaLa nathI, amRta te to nAma kahevA pUratuM che ane sudhA paNa phalamAM niSphaLa che, mATe he mana mitra! AvA (pariNAme duHkha ApanAra) prayAsathI saryuM, have tuM mArA para prasanna thA, kemake paramAnaMda phaLanI prApti tArA prasanna thavAthI ja thAya che. / 51para che. potAnA jAti anubhavavALA unmanIbhAva saMbaMdhI upadeza ApanAra guruonI vyatireka prakAre stuti kare 1006 satyetasminnaratiratidaM gRhyate vastu dUrAdapyAsanne'pyasati tu manasyApyate naiva kiJcit / puMsAmityapyavagatavatAmunmanIbhAvahetA vicchAbADhaM na bhavati kathaM sadgurupAsanAyAm ? // 53 // TIkArtha-jyAM sudhI mananI hAjarI che, tyAM sudhI aratinA kAraNarUpa vyAdhrAdi ane ratinA kAraNarUpa strI Adi vastu najIka na hoya ane dUra hoya to paNa sukha-duHkhanA kAraNarUpa zeyasvarUpe) grahaNa karAya che ane mananI gerahAjarImAM arati ke rati ApanArI vastu kaMi paNa grahaNa karI zakAtI nathI. sukha-du:kho mana saMbaMdhI vRtti upara AdhAra rAkhanArAM che, paNa viSayonI prApti ke viSaya-bhogathI utpanna thanArAM nathI. A rIte jJAna pAmelA puruSone unmanIbhAvanA kAraNabhUta sadguruonI upAsanA karavAnI atyanta abhilASA kema nahi thatI hoya? || pa3 I. have amanaskapaNAnA upAyabhUta Atma-prasannatA eka zlokathI kahe che--
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ 548 yogazAstrano gurjaranuvAda 1007 tAMstAnAparamezvarAdapi parAn bhAvaiH prasAdaM nayana, taistaistattadupAyamUDha ! bhagavannAtman ! kimAyAsyasi? / hantAtmAnamapi prasAdaya manAga, yenAsatAM sampadaH / sAmrAjyaM parame'pi tejasi tava prAjyaM samujjRmbhate // 54 // TIkArtha:- yathArtha paramAnaMda prApta karavAno upAya na jANanAra he mUDhAtman ! tuM A paramAtmA pAsethI prApta karIne, aparamezvara-svarUpa game te deva pAse jaI iSTa padArthonI bheTa dharavI, mAnatA mAnavI, temanI sevA, pUjA, bhakti Adi upAyathI dhana, yaza, vidyA rAjya, svarga AdinI prArthanA karIne roga, daridratA, tuccha upadrava Adi anartha-parihArarUpa kAraNe tArA AtmAne zA mATe parezAna kare che? te Atma bhagavan! (bhAvimAM pUjya bananAra hovAthI) atyAra sudhI ajJAnathI, kayA upAyathI A ke bIjA paramezvarane prasanna karavA? temAM tuM ThagAyo che, mATe rajoguNa ane tamoguNa dUra karavA pUrvaka arthAtu A loka ke paralokanI sAMsArika sukhAbhilASA dUra karIne zAzvata sukhanA svAmI tArA AtmAne ja kSaNa mAtra prasanna kara, jethI karIne bIjI laukika saMpatti ke anartha-parihArarUpa samRddhionI vAta to dUra rAkhIe arthAta te AnuSaMgika phaLa to maLavAnuM che ja, paraMtu paramajyoti jJAnasvarUpa kevala-jJAna-samRddhinuM svAmIpaNuM tane pragaTa thAya. bhAvArtha e samajavo ke, AkhA jagatane prasannatA karavAnA prayatna vagara eka mAtra potAnA AtmAnI prasannatA vaDe sahelAithI paramezvarapaNAnI saMpattio ane aizvarya prApta thAya che. te sivAyano sarva prayatna niSphala samajavo. AvA prakAranI sAmrAjyasaMpattimAM unmanIbhAva ke amanaskabhAva sulabha bane che. | 54 || have pahelAM pratijJA karI hatI ke zruta-samudra ane gurunA mukhathI ane potAnA anubhavathI je jANyuM ityAdi, teno nirvAha arthAta yogazAstra graMthanI racanA pUrNa thatAM teno upasaMhAra kare che-- 1008 yA zAstrAt sugurormukhAdanubhavAccAjJAyi kiJcit kvacit, yogasyopaniSad vivekipariSaccetazcamatkAriNI / zrIcaulukyakumArapAlanRpateratyarthamabhyarthanAd, AcAryeNa nivezitA pathi girAM zrIhemacandreNa sA // 55 // tathA vivaraNanA aMtamAM-- 1009 zrIcaulukyakSitipatikRtaprArthanAprerito'haM, tattvajJAnAmRtajalanidheryogazAstrasya vRttim svopajJasya vyaracayamimAM tAvadeSA ca nandyAd, yAvajjainapravacanavatI bhUrbhuvaHsvastrayIyam 1010 saMprApi yogazAstrAt, tadvivRtezcApi yanmayA sukRtam / tena jinabodhilAbha-praNayI bhavyo jano bhavatAt // 2 // TIkArtha - bAra aMgarUpa AgamAdi zAstro, Agama ane bIjAM zAstronI yathArtha suMdara vyAkhyA karanArA gItArtha guruonA mukhAraviMdanA upadezathI, tathA mArA potAnA anubhavathI yoganuM je alpa rahasya jANavAmAM AvyuM, te yogarucivALI paMDitonI parSadAnA cittane camatkAra karanAra hovAthI zrIcaulukyavaMzamAM thaelA kumArapAla mahArAjAnI atizaya prArthanAthI AcArya zrI hemacaMdra yogazAstra nAmanA graMthasvarUpe vANInA mArgamAM
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAramo prakAza, zlo.54-55 sthApana karyuM. 55 // kumArapALa mahArAjAne yoganI upAsanA priya hovAthI, teoe bIjAM paNa yogazAstro jANyAM hatAM, tethI pahelAM racAelAM yogazAstra karatAM navIna bhAta pADe tevuM vilakSaNa yogazAstra sAMbhaLavAnI temanI icchAthI ane prArthanAthI vacanano aviSaya hovA chatAM paNa yoganA sArabhUta 'adhyAtma upaniSad' nAmano graMtha racI AcArya zrIhemacaMdre vANInA mArgamAM sthApana karyo. 549 svopajJa vivaraNano upasaMhA2 ka2tAM jaNAve che ke, zrIcaulukayavaMzamAM janmelA kumArapALa mahArAjAe karelI prArthanAthI prerAelA meM tattvajJAnanA amRtasamudra sarakhA pote racelA yogazAstranI vivaraNarUpa A racanA karI che, te svarga, martya ane pAtAlarUpa traNe loka jyAM sudhI jainapravacanamaya rahe, tyAM sudhI jayavaMtI varto 'A yogazAstra ane tenI vivRtinI racanA karI meM je kaMi paNa sukRta-puNyopArjana karyuM hoya, tenAthI bhavyajana jinabodhi-lAbhanA praNayI adhikArI bano.' 1011 iti paramArhatazrIkumArapAla bhUpAlazuzrUSite AcArya zrIhemacandraviracite / adhyAtmopaniSannAmni saMjAtapaTTabandhe zrIyogazAstre dvAdazaprakAzaH // r 11 e pramANe pa2mArhata kumArapALa bhUpALane sAMbhaLavAnI icchA thavAthI AcArya zrIhemacaMdrasUrie racela, jene 'adhyAtmopaniSad' nAmano paTTabaMdha thayo hato, te yogazAstranI svopajJa vivRtinA bAramAM prakAzano AgamodvAraka AcArya zrIAnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjanA paTTadhara A. zrIhemasAgarasUrie karela gUrjanArAnuvAda pUro thayo. (12)
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlo . bh 90 >> 107 lh sh lh mr 100 mr 125 h h h h akArAdi zlokonA krama prakAza 1 thI 4 pra. zlo. 101 api pradattasarvasvAt api vaMzakramAyAtAM apauruSeyaM vacana apyauSadhakRte jagdhaM aprApnuvannanyabhakSya abandhUnAmasau bandhu abhyutthAnaM tadAloke amandAnandajanane amI bhojanatastyAjyA ayaM loka: paraloko ayamAtmaiva cidrUpaH ayamAtmaiva saMsAra: alIkaM ye na bhASante alpAdapi mRSAvAdA avadyatyAgataH sarva azanIyan sadA mAMsaM azaucamAzravavidhi asaMyamakRtotsekAn asatyato laghIyastva asatyavacanaM prAjJaH asatyavacanAdvaira asantoSamavizvAsa asantoSavataH saukhyaM asUnRtasya jananI astatantrairataH puMbhi akalaGkamanovRtteH akAmanirjarArUpAt akRtvA niyamaM doSA aGgAra-bhrASTrakaraNaM aGgAra-vana zakaTa ajIrNe bhojanatyAgI athavA paJcasamiti adAntairindriyahayai adeve devabuddhiryA adezA-'kAlayozcaryAM adhiroDhuM guNazreNiM anativyaktagupte ca anantakAyAH sUtroktA anarthA dUrato yAnti anazanamaunodaryaM vRtteH anAdAnamadattasyA aniruddhamanaskaH san anumantA vizasitA anekajantusaGghAta antaraGgAriSaDvarga antarmuhUrtAt parataH annaM preta-pizAcAdyaiH anyaistenArjitaM vittaM apAre vyasanAmbhodhau apAstAzeSadoSANAM h h __ h h mr 9 >> sh pa sh m lh 58 sh 106 114 >> >> >>
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ akArAdi zlokonA krama, prakAza 1 thI 4 551 s 117 51 >> mr l s m x h blh >> >> llh lh >> >> lh m >> >> m >> h sh s lh lh sh lh ahiMsAsUnRtA-'steya 1 ahiMsAduHkhadAvAgni 2 aho yogasya mAhAtmyaM ahro mukhe'vasAne ca Akara: sarvadoSANAM Atmavat sarvabhUteSu AtmAjJAnabhavaM duHkha AtmAnaM bhAvayannAbhi AtmAnamAtmanA vetti AtmAyattamapi svAntaM Atmaiva darzana-jJAna AplAvayati nAmbhodhi AmagorasasaMpRkta AmagorasasaMpRkta Arta raudramapadhyAnaM ArdraH kandaH samagro'pi AlocyAvagrahayAcyA AsanAdIni saMvIkSya AsanAbhigraho bhaktyA iti saMkSepataH samyag iti smRtyanusAreNa ityanityaM jagadvRttaM ityAhorAtrikI caryA itvarAttAgamo'nAttA indratve'pi hi saMprApte indriyairvijito jantuH indropendrAdayo'pyete iha loke paraloke __ 3 IryA-bhASai-SaNA-''dAna 1 utpadyamAnaH prathama utsargAdAnasaMstArA utsarpayan doSazAkhA udumbara-vaTa-plakSa upasargaprasaGge'pi ulUka-kAka-mArjAra eka utpadyate jantu ekasyApi hi jIvasya ekasyaikaM kSaNaM duHkhaM ekaikakusumakroDA etAzcAritragAtrasya eteSvevAmanojJeSu evaM viSaya ekaika: evaM vratasthito bhaktyA eSvartheSu pazUn hiMsan aizvaryarAjarAjo'pi auSadhyaH pazavo vRkSA kaTisthakaravaizAkha kaNTako dArukhaNDaM ca kanakacchedasaMkAza kanyA-go-bhUmyalIkAni kapha vipuNmalAmarza kapha - mUtramalaprAyaM kampaH svedaH zramo mUcha karoti viratiM dhanyo karma jIvaM ca saMzliSTaM kallolacapalA lakSmIH kaSAyA viSayA yogAH kAyavAGmanasAM duSTa kutUhalAd gIta-nRtta kuNirvaraM varaM paGgu sh m mr >> mr sd lh >> 155 sh ph 47 mr r >> mr s 2 l s >> >> >> >> >> >> 151 lh ls 78 sd >>
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ 552 yogazAstrano gurjarAnuvAda >> 2 " sh 140 llh 139 l 87 h llh 127 llh 3 129 llh 128 m` 89644. Mou llh 124 h h h 34 h kulaghAtAya pAtAya kuSTino'pi smarasamAn kRtasaGgaH sadAcArai kRtAparAghe'pi jane kecinmAMsaM mahAmohA koTIzvaro narendratvaM kodaNDa-daNDa-cakrA'si kauTilyapaTavaH pApA krItvA svayaM vA'pyutpAdya krodhavatestadahrAya krodhAd bandhacchavicchedo kSamayA mRdubhAvena kSAntyA krodho mRdutvena kSINoti yogaH pApAni gRhiNo'pi hi dhanyAste ghorAndhakAraruddhAkSaiH caturvarge'graNIrmokSo catuSpardhyA caturthAdi carAcarANAM jIvAnAM cAraNAzIviSAvadhi cikhAdiSati yo mAMsaM cirAyuSaH susaMsthAnA cauryyapApadrumasyeha cyutvotpadya manuSyeSu chinnAcchinnavana-patra jagadAkramamANasya jaGghAyA madhyabhAge tu jantumizraM phalaM puSpaM janma-dIkSA-jJAna jalakrIDA-''ndolanAdi jAtilAbhakulaizvarya jAyate yena yeneha jinadharmavinirmukto jino devaH kRpA dharmo jJAnacAritrayormUlaM jJeyA sakAmA yaminA tataH pratinivRttaH san tatazca sandhyAsamaye tato mAdhyAhnikI pUjA tatkAlakRtaduSkarma tato gurUNAmabhyarNe tatropatApaka: krodhaH tadavazyaM manaHzuddhiH tadArjavamahauSadhyA tadindriyajayaM kuryAd tapa:zrutaparIvArAM tapasvino manaHzuddhi tapyamAnAMstapo muktau tasyAjananirevAstu tilekSu-sarSapairaNDa tilavrIhi-yavairmASai tisRbhirguptibhiryogAn tIrthaM vA svasthatAhetuM tRpto na putraiH sagaraH tyaktasaGgAstanuM tyaktvA tyaktAta-raudradhyAnasya tyaktvA caturvidhAhAra tyajan duHzIlasaMsarga trayItejomayo bhAnu trasareNusamo'pyatra h 113 h h m 14 110 h 18 h 105 h 69 h 123 154 h 102 18 h lh 129 150 72 sh sr sh 143 149 55 3 bh
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ akArAdi zlokonA krama, prakAza 1 thI 4 553 10 3 2 106 31 >> 97 bh lm sh lh 9 sh lh 103 sh m m sh bh h md h 108 73 >> h >> h >> >> m lh bh lh llh yh danta-keza-nakhA-'sthitvam damo devagurUpAsti dazamAsAMstu tRpyanti dazasvapi kRtA dikSu dAnaM caturvidhAhAra digvrate parimANaM yat divasasyASTame bhAge divase vA rajanyAM vA divyaudArikakAmAnAM dIpikA khalvanirvANA dIpyamAne tapovahnau dIneSvArteSu bhIteSu dIrghadarzI vizeSajJaH dIrghamAyuH paraM rUpa dIryamANaH kuzenApi daHsthAM bhavasthiti sthemrA durgatiprapatatprANi dUre parasya sarvasya devopahAravyAjena devaistu bhuktaM pUrvAhNa doSANAM kAraNaM madyaM daurbhAgyaM preSyatAM dAsya dvicatvAriMzatA bhikSA dvau mAsau matsyamAMsena dhana-dhAnyasya kupyasya dhanahInaH zatamekaM dharmaprabhAvataH kalpadrumA dharmavinaiva bhuJjIta dharmo narakapAtAla dhyAtavyo'yamupAsyo'ya | na jAnAti paraM svaM vA 3 na jvalatyanalastiryag na devAnna gurUnApi na dharmo nirdayasyAsti napuMsakatvaM tiryaktvaM namo durvArarAgAdi na yat pramAdayogena na yAti katamA yoni navanIta-vasA-kSaudra navasrotaHsravadvitra na satyamapi bhASeta na sAmyena vinA dhyAnaM nAkRtvA prANinAM hiMsAM nATyATTahAsa-saGgItA nAprekSya sUkSmajantuni nA''saktyA sevanIyA nAsAvedho'GkanaM muSka nigodeSvatha tiryakSu nitambinyaH patiM putraM nidrAcchede yoSidaGga nipatan mattamAtaGga nirarthikAM na kurvIta nirAlambA nirAdhArA nirmAtuM krUrakarmANaH niSpAdito na kenApi naivAhutirna ca snAnaM nyAyasampannavibhavaH nyAyye lokatato pakSaM saMjvalanaH pratyAkhyAno 4 paGgu-kuSThi-kuNitvAdi 2 lh bh sh sh r r bh lh 86 sh sh 131 h sh lh h m h bh h sh h 106 >> 56 h m >> 47 s lh 130 6 >> bh bh
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ 554 yogazAstrano gurjaranuvAda 2 - 1 12 mm 0 h lh 74 lh 107 bh 10 sh 152 x 124 sh 88 mr h >> 62 >> 132 mr 127 >> patitaM vismRtaM naSTaM pannage ca surendre ca payasyagAdhe vicaran parArthagrahaNe yeSAM parigrahamahattvAddhi parigrahArambhamagnA pariSahopasargebhyo paryaMGka-vIra-vajrA-'bja pazya saGgamako nAma pApabhIruH prasiddhaM ca pApA: kAdambarIpAna piturmAtuH svasurdhAtu putapANisamAyoge pUrvamaprAptadharmApi pRSThe vajrAkRtIbhUte praNihanti kSaNArdhena pralambitabhujadvandva pravizyavidhinA tatra prasannavadanaH pUrvAbhimukho prANabhUtaM caritrasya prANasandehajananaM prANI prANitaMlobhena prAptaH sa kalpeSvindratva prAptuM pAramapArasya prApteSu puNyataH zraddhA prAyazcittaM vaiyAvRtyaM priyaM pathyaM vacastathyaM preSyaprayogAnayane bandhanAd bhAvato garbhAd bahirantaviparyAsaH brahmastrIbhrUNagoghAta brAhma muhUrte uttiSThet brUyAd bhiyoparodhAdvA bhakSayanmAkSikaM kSudra bhavasya bIjaM naraka bhAvanAbhiravizrAnta bhAvanAbhirbhAvitAni bhIrorAkulacittasya bhUtAttavannarInati bhUyAMso'pi hi pApmAnaH bhogopabhogayoH saMkhyA makSikAmukhaniSThyUtaM madirApAnamAtreNa madyaM mAMsaM navanItaM madyapasya zavasyeva madyapAnarase magno madhuno'pi hi mAdhurya madhuparke ca yajJe ca mana:kapirayaM vizva manaHkSapAcaro bhramyan manaHzuddhimabibhrANA manaHzuddhyai ca kartavyo manasyanyadvacasyanyat manoguptyaiSaNAdAne manorodhe nirudhyante manovAkkAyakarmANi mantrasaMskRtamapyadyA manmanatvaM kAhalatvaM mahAnizAyAM prakRte mahAvratadharA dhIrA >> 51 >> 133 123 s >> 136 104 h 96 h h h h >> >> mh 3 95 133
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ akArAdi zlokonA krama, prakAza 1 thI 4 . 555 2 3 2 26 89 h sh 25 h lh h sh s h h 118 50 108 h m h h h h h h h h 136 h 24 h h 101 h h 116 115 h h 111 h 1 70 mAM sa bhakSayitA'mutra mAMsavizraM surAmizra mAMsAzane na doSo'stI mAMsAsvAdanalubdhasya mA kArSIt ko'pi pApAni mAteva sarvabhUtAnA mAnuSyamAryadezazca mitra-putra-kalatrANi mithyAdRSTibhirAmnAto mithyopadezaH sahasA mriyasvetyucyamAno'pi miSTAnnAnyapi viSThAsA muhUrtAt paratazcintA muhUrtAntarmana:sthairya muSNanti viSayastenA medhAM pipIlikA hanti maitrI-pramoda-kAruNya maitryAdivAsitaM cetaH mokSaH karmakSayAdeva yaH karmapudgalAdAna yaH sad bAhyamanityaM ca yakRcchakRnmalazleSma yajJArthaM pazavaH sRSTAH yat prAtastanna madhyAhne yatrAnyatvaM zarIrasya yathAvadatithau sAdhau yathAvasthitatattvAnAM yantrapIDA nirlAJchana yantra-lAGgala-zasrAgni yA deve devatAbuddhi h ye cakruH krUrakarmANaH yena yena hyupAyena ye bhakSayanti pizitaM ye bhakSayantyanyapalaM ye vAsaraM parityajya ye strI-zastrAA'kSasUtrAdi yogaH sarvavipadvallI yo deha-dhana-bandhubhyo yoniyantrasamutpannAH yo bhUteSvabhayaM dadyAd yo yaH syAdvAdhako raktajAH kRmayaH sUkSmA rakSo-yakSoraga-vyAghra rakSyamANamapi svAntaM rajanIbhojanatyAge ramyamApAtamAtre yat rasA-'sRg-mAMsa-medo'sthi rAgAditimiradhvasta rAgAdidhvAntavidhvaMse rucirjinoktatattveSu roga-mArgazramau muktvA lAkSAmanaH zilAnIlI lAvaNyapuNyAvayavAM lokAtivAhite mArge loko jagattrayAkIrNo lobhasAgaramuDhela vaJcakatvaM nRzaMsatvaM vane niraparAdhAnAM vane padmAsanAsInaM varaM jvaladayaHstambha 50 h h >> 117 >> >> 75 >> >> 3 >> >> 80 m` 0) sh 120 llh 80 sh 132 llh 107 100 h 33 2 m h h h 104 w6 m h 22 s mh sh lh lh oo sh 145 bh lh 82
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ 556 yogazAstrano gurjarAnuvAda lh 2 .0 >> >> 6 58 h m WW h 77 h 0 h 122 h h h m lh 4 sh lh 4 .31 llh 76 varaM varAkazcArvAko vazAsparzasukhAsvAda vAmoM'hrirdakSiNorUrdhva vAruNIpAnato yAnti vAsare ca rajanyAM ca vAsare sati ye zreya vikramAkrAntavizvo'pi vidadhatyaGgazaithilyaM vinaya-zruta-zIlAnAM vinendriyajayaM naiva vimuktakalpanAjAlaM viratiM sthUlahiMsAde vilagnazca gale vAlaH vilAsa-hAsa-niSThyUta vivekaH saMyamo jJAnaM vizvasto mugdhadhIrlokaH viSayebhyo viraktAnAM viSA-'stra-hala-yantrA vItarAga-yati-zrAddha vRSabhAn damaya kSetraM vetrAsanasamo'dhastA vairighAto narendratvaM vyayamAyocitaM kurvan vyasanAt puNyabuddhyA vA vratAni sAticArANi zakaTAnAM tadaGgAnAM zakaTokSa-lulAyoSTra zaGkA kAGkSA vicikitsA 2 zatAvarI virUDhAni zatrau mitre tRNe straiNe zama-zIla-dayAmUlaM zama-saMvega-nirvedA zayanA-''sana-nikSepA zarIraM dehinAM sarva zarIrAdyarthadaNDasya zarIreNa suguptena zuciH puSpA-''miSa-stotrai zubhArjanAya nirmithyaM zocanti svajanAnantaM zrutAmbhodheradhigamya zrUyate prANighAtena zrUyate hyanyazapathA zrotriya: zvapacaH svAmI zliSTAGgalI zliSTagulphau SaNDhatvamindriyacchedaM SaNmAsAMcchAgamAMsena saMjJAdiparihAreNa saMpuTIkRtya muSkAgre saMbandhyapi nigRhyeta saMyamaH sUnRtaH zaucaM saMyuktAdhikaraNatva saMvatsaraM tu gavyena saMsajajjIvasaGghAtaM saMsarge'pyupasargANAM saMsArabIjabhUtAnAM saMsAramUlamArambhA saMsAre duHkhadAvAgni sakRdeva bhujyate yaH sa saMkalpayoninAnena saGgAd bhavantyasanto'pi lh 44 >> 111 llh 109 - 0 >> sh >> 114 llh 46 m` 55 sh 113 138 llh 89 86 llh 103 110 s 104 3 sh sh 2 109
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ akArAdi zlokonA krama, prakAza 1 thI 4 557 3 lslh 3 / 112 118 >> 128 >> 135 99 >> llh 148 s 92 m 31 134 h m h h h m sacittastena sambaddhaH sacitte kSepaNaM tena satAmapi hi vAmabhrU satyAM hi manasaH zuddhau sadoSamapi dIptena saddarzanena mithyAtvaM sadyaHsaMmUcchitAnanta sandhyAyAM yakSarakSobhiH sannidhau nidhayastasya samatvamavalambyAtha samastalokAkAze'pi samAnadhArmikebhyazca samyaktvamUlAni sara:-kUpAdikhanana sarAgo'pi hi devazced sarvajJo jitarAgAdi sarvabhAveSu mUrchAyA sarvalokaviruddhaM yad sarvasAvadyayogAnAM sarvasvaharaNaM bandhaM sarvAtizayayuktasya sarvAtmanA yatIndrANA sarvAbhilASiNaH sarva sarveSAmAzravANAM tu sAmAyikavratasthasya sAmyaM syAd nirmamatvena sArikA-zuka-mArjAra siMhAsanAdhirUDhasyA sukhAsanasamAsInaH sUryAcandramasAvetau so'thAvazyakayogAnAM stenAnujJAtadAnItA strIramyAGgekSaNa-svAGga strIzastreNApi cet strI-SaNDha-pazumadvezmA strIMsambhogena yaH sthairya prabhAvanA bhaktiH nihanti jantavo sparze rase ca gandhe ca smRtyantardhAnamUrdhvA syAjjaGghayoradhobhAge syuH kaSAyAH krodha-mAna svadArarakSaNe yatna svapati yA parityajya svayaM pareNa vA jJAtaM svAkhyAtaH khalu dharmo'yaM / hantA palasya vikretA hariNo hAriNI gIti haviryaccirarAtrAya hAsya-lobhabhaya-krodha hiMsA vighnAya jAyeta hanAbhipadmasaMkoca 3 16 h h h h h h h h h h m lh 4 llh
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ akhilaM vAyujanmedaM agre vAmavibhAge hi aGgamRdutvanidAnaM aGguSThAbhyAM zrutI aticaJcalamatisUkSmaM atha tasyAntarAtmAnaM athavA guruprasAdA athavA nAbhikandAdha athavA zakunAd vidyAt athavopazrutervidyAd athAsya mantrarAjasyA athedAnIM pravakSyAmi adarzane pAdayozca addaSTe hRdaye mRtyu adhomadhyordhvaparvANi adhyAtmaM vAyumAzritya ananyazaraNIbhU anayA yuktyA'bhyAsaM anayA vidyayA'STAgra anavacchittyAmnAyaH anAturakRte hyetacchakunaM anAdyantasya lokasya anukUlo vAti marut antaH pihitajyotiH antasthAdhikRtaprANi akArAdi zlokonA krama prakAza 5 thI 12 pra. 5 5 12 5 12 8 12 8 5 5 8 5 5 5 10 12 5 5 11 5 2 or 2 J 10 11 12 5 zlo. 255 253 2 x x x x w z v x w 249 41 11 14 6 177 188 14 86 172 271 130 117 3 30 218 4 apasAritendhanabharaH apAnaH kRSparug manyA api koTIzatasaGkhyA abhivandyamAnapAdaH abhyasya dhAraNAmevaM abhyAsena svasaMvedyaM amanaskatayA saMjAyamAnayA amISAM lakSmaNAM madhyAd amuJcan prANanAze'pi amUrtasya cidAnanda amRtaiH plAvayantaM ayameka eva naH prabhu ayameva krame padme ari-caurA - 'dhamarNAdyA arthAntarApadezyazca ardhoSNamardhazItaM ca arhamityakSaraM prANa alakSyaM lakSyasambandhAt avazeSAGgulIparvANya azraddheyaM parapure azrAntamiti piNDasthe 182 14 azrupUrNadRza gAva 33 aSTapatre'mbuje dhyA aSTapatre sitAmbhoje 10 208 aSTarAtre vyatikrAnte pra. zlo. or 5 or ov 5 5 2 11 11 11 12 5 7 10 5 5 ov 11 5 8 10 5. 6 7 E2 w 2 5 1 & 2 w 8 8 8 20 16 27 45 36 47 38 162 2 1 258 41 123 243 191 164 a s 9 5 131 m 3 26 181 66 33 69
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ akArAdi zlokonA krama, prakAza 5 thI 12 papa9 175 5 10 11 156 52 149 42 206 68 134 aSTottarasahasrasya asminnitAntavairAgya asya nakhA romANi ca asya purastAnninadan asya zaradindudIdhiti asyAH smaraNamAtreNa ahi-vRzcika-kRmyAkhu AkSipya recakenAtha AjJAM yatra puraskRtya AjJApAyavipAkAnAM AtmadhiyA samupAttaH Adye zrutAvalambana AdhyAtmikaviparyAsaH ApIyordhvaM yadutkRSya AyAti varUNe yAtaH AyuHkarmasakAzA AyojanazatamugrA Araktapallavo'zoka Arabhya caitrAdyadinAt Arabhya mAghamAsAdeH Asane zayane vA'pi icchAsaMpannasarvArtha iDA ca piGgalA caiva iti gaNadharadhuryA iti nAnAtve nizitA iti yantraprayogeNa iti lakSyasamAlambya ityajastraM smaran yogI ityamuM dhyAyato mantraM idamAdimasaMhananA : : : : : : : : : : 3 3 3 : : : : : : : : : : : : : : indumaMDalasaMkAza indumuSNaM ravi zItaM indraM stambhAdikAryeSu indranIlasamacchAyA indriyaiH samamAkRSya iha cAyaM parapura iha vikSiptaM yAtAyAtaM ukAraM hRdayAmmoje uktAsanasamAsIno utkrAntirvAri-paGkAdhai utpAdasthitibhaGgAdi udaye paJjame vA'pi udeti pavanaH pUrvaM udghATitakarAmbhoja upatApamasaMprAptaH upAnad-vAhanacchatra uSNaH zItazca kRSNazca UrorabhAve dazabhirmAsai UrdhvajvAlAcitaM bhImaM ekaM dve trINyahorAtrA ekatra paryayANAM ekatriMzadahacare ekatriyogabhAjA ekatraiva navAhAni eka-dvi-tri-catuHpaJca eka-dvi-tri-catuHpaJca eka-dvi-tri-catuHpaJca eka-dvi-tri-catuHpaJca eka-dvi-tri-catuHpaJca | ekaviMzatyahaM tvarka 5 3 3 w w4v 1433 9 3 3 3 34343333333 50 221 15 102 108 127 109
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ 560 yogazAstrano gurjarAnuvAda kh kh kh . 225 h h kh kh kh kh 250 kh 273 kh d d 121 d d d d h l 38 241 224 144 240 ekasya nAze'nyasya ekAdaza dinAnyarka ekAnte'tipavitre ekonatriMzadahage etAnyapIDyamAnAni eteSu labdhalakSo'tha enameva mahAmantraM evaM kramazo'bhyAsA evaM caturvidhadhyAnA evaM ca mantravidyAnAM evaM parAsudeheSu evaM prANAdivijaye evaM razmikrameNaiva evamAdhyAtmikaM kAlaM eSAmekatra kutrApi eSA strI puruSo vA'sau aihikAmuSmikApAya audArikataijasa audAsInyanimagna audAsInyaparAyaNa kaNThe kSuttarSanAzAya kadalIvaccAvidyA lolendriya 12 kanakAmbhojagarbhasthaM karaNAni nAdhitiSThatyu.. karNodghATanasaMjAto karmANyapi duHkhakRte kAmadhenumivAcintya koTIkA ghRtavarNAzca kUrparau nyasya jAnvo kRtvA pApasahastrANi kRSisevAdikaM sarva kRSNaM kRSNaparIvAraM kevalinaH zailezIgatasya 11 kesarAlIM svaramayIM 8 ko jeSyati dvayoryuddhe koNAvakSNonipIDyAdyA krameNaivaM parapura kva maNDale gatirvAyoH kSIrAmbhodherviniryAntIM kSutaviNmedamutrANi khadyotadyutivarNAni gurupaJcakanAmotthA guru-bandhu-nRpA-'mAtyA 5 gRdhraH kAkaH kapoto vA 5 gRhe rAjakulAdau ca 5 gRhNantu grAhyANi svAni 12 granthIn vidArayan nAbhi grIvA'bhAve catustridvaye ghaNTAnAdo ratAnte ce catuHpArzvasthaguruyaM caturAzAvartijanAn caturdaza dinAnyevaM caturviMzatipatraM ca catvAri vAmahaste tu candanenArcayitvA mAM candre strI puruSaH cidrUpAnandamayo ni:zeSo cintayedanyamapyenaM ciramAhitaprayatnairapi 12 ceto'pi yatra yatra pravarttate 12 26 222 152 210 100 III. 3 v 32 198 190 247 434 vi 3 -
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ akArAdi zlokonA krama, prakAza 5 thI 12 561 40 11 11 12 chatra-cAmara-hastyazva chAtrayI pavitrA vibhorupari chadmasthitasya yadvanmanaH chadi mUtraM purISaM vA chinAcchinnavana-patra janmaRkSagate candre janmadAvahutAzasya janmAntarasaMskArAt jaya-jIvita-lAbhAdi jAgaraNasvapnajuSo jagatI jAyate dantagharSazveccha jitvA'pi pavanaM nAnA jinendrapratimArUpa jihvA nA''svAdamAdatte jJAnavadbhiH samAmnAtaM jJAnAvaraNIyaM dRSTayA jJAnI buddhavA'nilaM samyak jJeyaM nAnAtvazruta jvalati tatazca dhyAna taM tatazca taDidvegaM tacca bhasmarajastena taccAra-gamana-sthAna tataH krameNa tenaiva tataH zanaiH samAkRSya tataH siMhAsanArUDhaM tataH sudhAsaraH sUta tataH sthirIkRtasvAnta tatastribhuvanAbhogaM tato dehAd bahirdhyAyet tato nIrAgamadveSa 5 tato bhramantaM patreSu tato'vidyA vilIyante tato vivekamAzritya tato vizantaM vaktrAbje tatkesarataterantaH tatra zrutAd gRhItvaika tatra prathame tattvajJAne tatra SoDazapatrADhye tathA paJcadazAhAni tathA puNyatamaM mantraM tathA hRtpadmamadhyasthaM tathaiva ca vahan vAyu tathaiva dvAdazAhAni tathaiva vAyau pravahatye tathaiva vAyau vahati tadanantaraM samutsannakriya tadaSTakarmanirmANa tadeva ca kramAt sUkSma taddhayAnAvezataH so'haM tannApnoti manaH svAsthyaM tannAmagrahamAtrA tasyAntarantimaM varNa tAMstAnAparamezvarAdapi parAn 12 tArAM zyAmAM yadA pazyet 5 tAlukampo mana:zoko tAlurandhreNa gacchantaM tArthaMkaranAmasaMjJaM na yasya 11 tiryaglokasamaM dhyAyet tIthikairaparijJAta tejaH puJjaprasaraprakAzitA 11 32 4 vs v. 3 33 349 vvw 3 2 3 9 1 3 3 9 v v 9 9 /
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ 562 yogazAstrano gurjarInuvAda 10 5 207 18 116 99 5 34 vs 3 3 233 183 5 11 126 75 tyaktasaGgAstanuM tyaktvA trayastriMzadahacare trayodaza dinAnyarka trijagadviSayaM dhyAnA tridivaukaso manuSyA trizuddhayA cintayastasya trin pakSAnanyathAtve tvarito varuNe lAbha dakSiNasyAM valitvA cet dakSiNena viniryAntau daNDakapATe manthAnakaM ca dalasandhiSu sarveSu daza vA paJjadaza vA dazAhaM tu vahannindA dahane yuddhapRcchAyAM dinArdhaM dinamekaM ca dinaiH skandhakSaye'STA divA saMmukhamAyAntI divyapuppotkarAkIrNA divyabhogAvasAne ca divyavaMze samutpannA duSTA karaTinaH siMhAH ddaDhAbhyAsastataH kuryA ddaSTaM zliSTaM grahairduSTaiH devastadA sa bhagavAn dehaM padmaM ca mantrArci dvAvizatiM dinAnyevaM dvipArzvapraNavadvandvaM dve eva ghaTike sArdhe dhatte na khalu svAsthyaM dhanurmithunayoH saptamayo dharmadhyAne bhavedbhAvaH dhavala: zItalo'dhastAt dhyAtvA hyadyaSTa patrAbjaM dhyAnaM vidhitsatA jJeyaM dhyAyato'nAdisaMsiddhAn dhyAyannAtmAnamevettha dhyAyetsitAbjaM vaktrA na cchAyAmAtmanaH pazyed nabhastalaM sudhAmbhobhiH narA-'zva-karikAyeSu narendre vA daridre vA naSTe manasi samantAtsakale na svanAsAM svajihvAM na nADIzuddhAviti prAjJaH nAtmA prerayati mano nAnAdravyagatAnanta nAbhipadme sthitaM dhyAye nAbhihyadayanAsAgra nAbheniSkrAmatazcAraM nAbhyabjakarNikArUDhaM nAbhaujvarAdighAtAya nAsaddhyAnAni sevyAni nAsAkarSaNayogena nAsAgre praNavaH zUnya nAsAdisthAnayogena nAsikArandhramApUrya niHsRtyAdau dRSTiH saMlInA nimittasamaye tatra niryAntaM tAlurandhreNa 88 223 h h h h h d d d d d d l 39 vvv 1 9 3 94 142 v I 3 1 vs Is v 150 268 200 khh lkh w mh 110 62
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ akArAdi zlokonA krama, prakAza 5 thI 12 563 12 25 8 5 5 67 252 259 202 201 170 h kh kh kh 119 0 6 12 2 3 112 244 kh kh 77 129 145 270 59 12 kh kh kh kh 219 nirvANagamanasamaye nizAkarakalAkAraM niSiSitsed vahantIM yAM niSkramaM ca pravezaM ca nekSyate vAmabAhuzvet netra-zrotra-zirobhedAt nordhvamupagrahavirahA paJcavarNaM smarenmantraM paJcavarNamayI paJcatattvA paJcaviMzatyahaM caivaM paJcAtikramya saMkrAntIrmukhe paJcApi cendriyArthA kSaNAt pataGga-bhRGgakAyeSu pathendorindra-varuNau paracchAyAM parakRte pavane vicaratyaSTA pAdAGguSTAdau jaGghAyAM pAdAGguSThe manaH pUrva pApagrahAzcedudayAt pArthivI syAdathAgneyI piNDasthaM ca padasthaM ca pItaM stambhe'ruNaM vazye pItena bindunA bhauma pIyUSamiva varSantI puMsAmayatnalabhyaM pUtvA paJcanamaskRtyA pUraNe kumbhane caiva pUritaM pUrakeNAdhomukhaM pUrNAM chAyAM yadIkSeta pUrNAM saMjAyate vAmA 217 pUrvAbhyAsAjjIvopayogataH 11 pUrvAzAnukramAdeva pUrvAzAbhimukhaH pUrva pRcchAyAH samaye lagnA pRcchAyAmatha lagnA'sta 5 pRthagAtmAnaM kAyAtpRthak ca pRthivIbIjasaMpUrNa pracyAvya mAnasaM lakSyA 8 pratikSaNasamudbhUto pratipakSaprahArebhyaH pratipaddivase kAlacakra pratyahaM pazyatA'nabhre pratyAhArastathA zAnta pratyAhArAd balaM kAnti 5 prathamaM nyasya cuDAyAM prabhAte yadi vA sAyaM pravahatyekanAsAyAM pravRttiheturevaita pravezasamaye vAyurjIvo praSTA''dau nAma cejjJAtu prasannaH sitasaMvyAnaH prasIdati manaH sadyaH prAkArAstraya uccaivibhAnti prANamapAnasamAnA prANA'pAnasamAnodAna prANAyAmapabhRtikleza prANAyAmastataH kaizci prANAyAmo gati cchedaH prANo nAsAgrahannAbhi prAbalyaM jATharasyA'gne 16 103 40 3 3 3 333 v 3 3 w w kh kh kh 227 133 8 251 h kh kh 62 kh kh kh kh 3 34 3 3 3 1 2 6 212 kh 230
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ 564 yogazAstrano gurjarAnuvAda 25 43 263 267 6 226 192 1 vrri I visi 143 1 3 248 146 bahirantazca samantAccintA 12 bAlAdityasamajyoti bAhyAtmAnamapAsya prasatti 12 brahmadvAre visarpantI brahmarandhrAniSkramayya bhayaM zokaM rujaM duHkhaM 5 bhavati khalu zUnyabhAvaH svapne 12 bhavettu dAruNo vyAdhirekaM 5 bhAle tadroganAzAya bhAvAn spRzannapi mRdU 12 bhISaNaH siMhamAtaGgarakSaH bhuvanapativimAnapatijyoti: bhUtAdibhirgRhItAnAM bhUtAntaM bindusaMyuktaM bhaume varSati parjanyo maGgalottamazaraNa maNDalAni ca catvAri matto hastI yatnAnnivArya madhu na madhuraM naitAH mano yatra maruttatra manoharatarazcAsIt mantraH praNavapUrvo'yaM mahAtattvamidaM yogI mahAnase'thavA zayyAgAre mahAmahimasaubhAgyaM mahendra-varuNau zastau mahendre vijayo yuddhe mArItidurbhikSAtivRSTya mArgazIrSasya saMkrAnti mArtaNDamaNDala zrI mAsamekaM ravAveva mAsaiH SaDbhiH kRtAbhyAsaH 8 21 muktisaukhyapradAM dhyAye mugdhadhIryaH samIrasya muhustatra kRtAbhyAso mUrdhasaMsthitazItAMzu mokSazrIsammukhInasya mokSo'stu mA'stu yadivA 12 yat koSThAdatiyatnena yat tyajet saMcaran vAyu yat padAni pavitrANi yatra yatra bhavet sthAne yathaiSa bhavanastambha yadA na jJAyate samyak yadA na ddazyate tattu yadidaM taditi na vaktuM yadi vyAttamukho lAlAM yadIcchedbhavadAvAgneH yadyAturagRhasyordhvaM yadvatsahasrakiraNaH prakAzako 12 yadvA mantrAdhipaM dhImA yahi yathA yatra yataH yAte'bhyAse sthiratA yAvatprayatnalezo yAvat yA zAstrAtsugurormukhAdanubhavA 12 yA saMpadA'rhato yA ca 10 yogI cAbhyAsayogena yo jAgradavasthAyAM 12 rakto hRt-kaNTha-tAlu raviH SaSThaH tRtIyo vA razminirmuktamAdityaM rAgadveSakaSAyAdyai rAgadveza mahAmohavikArai rAgAdibhiranAkrAntaM 12 vr vs 32.13 0 2 3 14 143 v 187 19 239 236 30 3 3 3 204 138 W Y 93 Y
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ akArAdi zlokonA krama, prakAza 5 thI 12 rAmA-rAjyAdisaMpUrNaiH rUpaM kAntaM pazyannapi cakapUrakakumbhaka recanAdudarakhyAdheH repha-bindu-kalAkrAntaM repha-bindu - kalAhInaM rohaNaM kSata-bhaGgAde rohiNIM zazabhRllakSma lagnasthazcecchazI sauriH laghuvarNapaJcakogiraNa lAghavayogAd dhUmavad lAbhAlAbhau sukhaM duHkhaM liGge nAbhau ca tunde vaktuM na kazcidapyasya vaktrAbje'STale varNA vakrIbhavati nAsA ced vacanamanaHkAyAnAM kSobhaM vacanamanoyogayugaM sUkSmaM varuNe sasyaniSpatti vahan jyeSThAdidivasA vahantIM nAsikAM vAmAM vahantyaniSTazaMsitrI vahan dinAni catvAri vahamAne tathA sapta vahedyAvad bRhatparva vAgjyotsnayA'khilAnyapi vAmapANi kRSNapakSaM vAmAvAhasthite dUte vAmA zasto kSe vAme tatrekSaNe padmaM vAmaivAbhyudayAdISTa vAyustrimArgagaH zaMset viMzatiM divasAneka 5 12 12 5 8 5 5. 5 11 11 5. 5 8 8 5 12 11 5 5 5 5 5 11 5 5 5 5. 5 5 54 23 44 10 14 28 23 136 203 57 60 254 29 44 4 154 18 55 238 82 245 63 90 104 69 25 132 228 65 120 64 74 107 vikasatyAzuhRtpadmaM vikAsi ca dalaM tatra vikSiptaM calamiSTaM yAtA vicaratyanile tadvaddi vicinteyattathA nAbhau vidyate gantukAmo'ya vidyayA darpaNA'GguSTha virataH kAmabhogebhyaH viziSTavIryabodhADhyaM vizliSTamiva pluSTamivoDDIna viSuvatsamayaprAptau vItarAgo vimucyeta vRkSAgre kutracit pazyed zaGkhakundazazAGkA zatAni trINi SaDvarNaM zaniH syAdyatra nakSatre zanairutkSipya netre zamayanti tadabhyarNe rajAMsi zaratsaMkrAntikAlAcca zalyIbhUtasyAntaH karaNasya zazAGka - ravimArgeNa zazAGkenodaye vAyoH zazibimbAdivodbhUtAM zAkinyaH kSudrayoginyaH zAntavairebha-siMhAdi ziro vegAt samAruhya zIte hakAre phutkAre zuklaH samAno hannAbhi zete nimittakAle cet zrayate suvarNabhAvaM siddharasa zrAvaNAdeH samArabhya zrImAnacintyavIryaH zrutasindhusamudbhUta 5 5 12 5 7 5 7 10 12 5 9 5 8 8 5. 5 11 5 12 5 5 8 7 9 5 5 12 5 11 565 * 11 148 3 106 13 195 173 5 20 42 76 13 139 61 39 197 169 39 80 39 57 66 57 27 6 153 163 17 184 12 81 53 78
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ 566 yogazAstrano gurjarInuvAda 12 8 h 9 kh 3 3 3 262 h kh mh 8 35 214 3 3 78 w & kh kh * # kh # 3 10 zrutasindhorgurumukhato zliSTaM sthirasAnandaM zvetasiMhAsanAsInaM SaTkaM dinAnAmadhyarkaM SaTkoNe'praticakre SaTzatAbhyadhikAnyAhuH SaDapi samakAlamRtavo SaNmAsyA mriyate nAze saMkrAntI: samatikramya saMkrAmatyavilambitamartha saMcaranta nabhobhAge saMcaramANaM vaktreNa saMcArayanti vikacAnya saMpannakevalajJAnadarzano saMpUrNAM yadi pazyet saMprApya kevalajJAna saMvatsaraM kRtAbhyAsa sakalAlambanavirahaprathite sacchidre hRdaye mRtyu satyetasminnarati-ratidaM satsAdhakaguNAkRSTA saptadhAtuvinAbhUtaM saptaviMzatyahavahe nAzo samagramapi vinyastaM samadairindriyabhujagai samayaistatazcaturbhi samAkRSya yadA'pAnAt sarvajJavacanaM sUkSma sarvajJo bhagavAn yo'ya sarvatra dvitricaturAn sarvatrApi prasRtA pratyag sarvatvagvRttiko vyAnaH Wom sarvAtizayayuktasya sahasraM sASTakaM jIvedvAyau sAdikamanAntanmanupama sAnusvArairakArAdyaiH siMhAsananiSaNNasya sitapakSe dinArambhe siddhAdikacatuSkaM ca siddhanti siddhayaH sarvAH sumeruriva niSkampaH suSumNAvAhabhAge dvau sUkSmeNa kAyayogena sUryendugrahaNe vidyAM sUryodayakSaNe sUrya pRSThe somAdhobhUlatA'pAGga so'yaM samarasIbhAva sphuTa-sphaTikabhRGgAra sphuratkalyANamAhAtmyaM sphuliGgasantatiM dhyAyet sthAnAt sthAnAntarotkarSaH sthUlo'kasmAt kRzo snAtamAtrasya hRt-pAdaM snigdhAJjana-ghanacchAyaM spandete nayane nityaM smared varSat sudhAsArai syAdardhacandrasaMsthAnaM svapne muNDitamabhyaktaM svapne svaM bhakSyamANaM svargApavargaheturdharma svAGgagarbhe narAkAraM haMsa-kAka-mayUrANAM hastA-'Ggali-skandha-keza 10 w 215 d 53 176 d 141 165 d mm d 45 & : : 3 x 3 9 3 3 3 9 3 mrr 159 142 d d 43 d d h h m 151 d 137 11 h h 12 161 h h 5 213
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAdAtAsAdhagAvAhanAmagAvahatAsAdhanAdA miAnazcarazAninazcamAniAnazcayaniAna vidhAna vidhipratinidhirakSitavidhi aga LejaarjaJalala! mar w arengtober yojazArabha angrance Mr.vaultedmasaaglin.an alance mymavalke at gonegi sam. AlmonAmAmAlanamA aulamvaralafourtheles MarathiThurs Rajarts Created by 09427470773 09879554578