Book Title: Atma Siddhi Shastra Vivechan Part 1
Author(s): Shrimad Rajchandra, Rakeshbhai Zaveri
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001134/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad dra praNIta nA vaLa vidhA vivecana T[31 ~~ zI rAkezabhAI jhaverI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra praNIta khA - ui zAstra vivecana bhAga-1 rAja dharamapura pUjya zrI rAkezabhAI jhaverI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : zrImad rAjacaMdra Azrama dharamapura (zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika satsaMga sAdhanA kendra saMcAlita) dharamapura-396050 jIllo valasADa, gujarAta caitra suda 13, mahAvIrajayaMtI vi.saM. 2017 6-4-2001 prathama AvRtti : prata 3000 paDatara kiMmata cAra bhAganA rU.900/vecANa kiMmata cAra bhAganA rU.300/ mudraka : varka senTara oNphaseTa priTarsa (I) prA.li. muMbaI-400013 prApti sthAna : zrImad rAjacaMdra Azrama dharamapura dharamapura-396050 jIllo valasADa, gujarAta Te. naM. (02633) 42969 zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika satsaMga sAdhanA kendra 10-bI, IsTa viMga, bombe mArkeTa epArTamenTa, 78-tAradeva roDa, muMbaI-400034 Te. naM. (022) 491135253 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasiddhizAstra vivecana Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aho ! sarvotkRSTa zAMtarasamaya sanmArga- aho ! te sarvotkRSTa zAMtarasapradhAna mArganA mULa sarvajJadevA:- aho ! te sarvotkRSTa zAMtarasa supratIta karAvyo evA parama kRpALu sadgurudeva-- A vizvamAM sarvakALa tame jayavaMta varto ! jayavaMta varto ! -zrImad rAjacaMdra Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma kArataka suda pUnama 1924 zrImad rAjacaMdra dehavilaya caitra vada pAMcama 1957 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstranuM maMgaLa sarjana Aso vada 1 saM. 1952 naDiyAda. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khA - vidhi Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% eM S, , * <Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ************** ** ******* * ** hi orni - . . i nage. . mms . aura. 8 152111352, . 5. Ran.. -5.ko ni.6 le Ga Inaun 2.6 diyo m5 5 31020, 2063 Gach.. 5 493 11 mi, 5 6 &arti, yo G h EiN, mehta.. ********************************* 2043. 65599, 21100000035, 2005.56 / 65 // 10 aanart535. 12 *****************jjjjjjjjjjjjjjjZhi **** rani naru, 8 (235122 2561 206153 kora, cui .22141. 23 55. 20643 hi, 50 // 810 se ni5 025i , n noint 250 ze 52-57, 5 531 , 5 in nia. Onlyic 5. 5. 2063 ko 2.576 , min65055. prAant 5.5. 15 ************************** Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarga, mata Apa taja, banne 16 tene ukhaDe, ravA mI dhakSe 17 2 lasa, khA lUka, ni Mde nakarIne jALAM 21dgurU 25 11 se jye . 0 2163, upade za o SaLasA, maiM 2977 15, jUna 2e bhagavAna khelo I banato, jAkho ii cautarA, mULaveluM je mArma, je 23bhA. 3,0 13. e vinanano, lAlo ne tAvI daIza ke jALani T gAgala, 1 pUrva lo, ala urU nikSa eDhdai manArthi teTako dAya te 18 homa kuttu ja che, ke eTalara, homa 1 vAge, avaLo le no 23 27 23 jAvAva lA banAva 99 112, te khALe zare 1, Apela niSkuLadharma, jai33mAM prama9. 27 je bnire prakAzane rakaja1Atvi I. ma LavuM, roF heG v *************** Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%% *** 4.****************************** 143 &~ thaang 4 3 4% W. ( e " ruu++ aiy (ekrdtm, * 6 raangeng, hed (9 tud , kheny huuti ekhekh. 53 (19 3-43% + ~dw, 246 10 9 ed++ ph` kd c3 ens, din dieg: ecch. 24 maan khn, thuel 3,541 * naang + eri, rind cchnaa 4 cch. + + 24 x 70, 6+ 144 13: eG wiw e%, 3 myht . 3 % !! << 10ehi, d .techy, nerng ( 4tuenaa, khaaw thaeboh. a 3y ruy 44 404, 28 thaan 4ngen Acc3 hn4ow thii thukekh . Zu Dong Dong Mai Mai Mai Mai Dong Wei Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Dian 4th! :: haaering +, hl~4. ruu" ae9 8 thethaerkh, ehtu * r.5. 33 the (Men + . thech ecch 26tti, A 34. (41, * k 39 18 sect, thae5 khn scch. 31 h, h 31,398, m(+2h Guyeng, g Sex n. x 4.enecch 3% **************** ******* Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ran Lai Lai Lai Lai Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Ran mine Stant, u3 neakk. intineara.amttinin. 39 >> An omni 1031, 301 Watcnt3. on are no . 30 Xiao Tai Tai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Qu Qu sorthd qclainae , ni A me ano out), md %. hauntdt, sai macneteast 37. 3 shut ammolisa, a me , ha h of f1a, hi ... xin anh. 3me of Ma nt>Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Yue Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Jiu ( 35ed. 864 on Agni nika, an res 3k, Mon mame ad, at note": " *Ben Dong Lai Lai Lai Lai Lai Lai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Nian mkk.uv mant, na at fet, Bao , inzh.wu hung maje vs to m ment that, rul dae u? rect mo u t on n. 1 nt one mant, 22. Ales det i da3 37(AC, Ah mee litut. r anbao. ink 43 Get .. mt all banna, wai Want, tuto on, All sekadmin.re ********************************* met Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Que Dian Mai Dong Dong Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Mai Dong Dong Lai Lai Qu Qu Qu Qiu *** httttitik************************ 18 , net & ue, anichen - 8 - one. 23 11 15-10 216 -ch 12 35 24n, M ainmen 58,5. na one, Anar ma, neta hinna, R .1 " 52 mieeni, 254te nance, sole on kI on di. 85 200 li .5 5., kA 5i . cir 65.5. 7 Onement, neem tot, no 12a, m520 me mmt. 18 ************************************ 55. anthuri n ame , in5 te 5.5 , 2 di.2. 84 and in hi, necent rinikane, sona, bho .. . me 524 &000 05105, Mman 576. much art out." 2.mun. ************************* Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ::::::::::::::::::::::::: 8 mA ceta de che. vALa 2 zya. utpana le, jenA anuna ja vama? 6. jenA anubhavo tenuM jJAna, te 1 vinA, 11 1 3 jAna. 3 che to rame che te ja <Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **** ***** ziSya uvAya jo nava TM kuma; ApA 2190 lAla ku N, ku` norma 71 durma, 1 tA 16 vaMza je, re karrala baMdha, abalA Izvarabera(, te khATe ta upamano kurma ni }ni thayuM, koI vi, jarAbara 73 vahelu Aya; 21. nALa 23 javAma vAra 1. 73 kha. 1 melana preraNA, kolA rahe je kurma, DAla nahe ne, jue vArI garbha je me11 620 11, kharatAM to tethI 190 revAdaLI, tenaH- nAte ja 19 7 nra muLa hola 15 me, jArA 1ne? asaMma je rA thaze, rA tannAne tema. 76 ALako re,Izrva2 2 -19, athavA pravaI se gae do diradoSa alAva yetana le kina lAnamA, hutta Ahe 25lAva, 14 nave jALa,OM gaLAva 77 po Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N zikhAma -9 6 kurmAM kudo, pA jo 2110 : 3, {LA pheLavALA Izva1 traNa ja sApahuM 213; 1 sabhya 10 N, taraNuM bha de rahe sTe 1 1 R16 5re ucA 2. jA duni291, 1ATe merU, jaba vo rmI skUla, 189 re ja Izvarana nA veLA, jAmanI he; 50% zune asm shnA, logo sthAna nAhIM aura. 81 te jAneMndra jaLa, 91 11 che. zabda *-* 114 naMbaravA Tore 12 8 era sukha meLa nahIM, khuba badhe badhA; zekha cA kajA rUmavuM, jovApaNuM bhaI khaMDane bhAva nRpa, yo bhahI le lohe kAraNa jUnA 1 suM te te zubhAcavelA 84 kuLada1 21 21, emAM 11 rUra, kurma 1Athe memeM, ke jogama k 81 23 r 86 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * :: ::: * * * gre* * * * * * *2* * * *2* * * * * ** * - jo kaha che, hA te re mA, jA phaLa anaMta 29 jAna che ja. 87 23 ja kare che jema . velA gAma mAM, mA kare 1963La, ne 211 mi. 88 ***** - sAdhAna ja ra ke, jemAM saLa pramANa je nivRta kaLA, 1 mo 13 889 ane phaLa ja che, mAraDa 1, te ja zA che, u12 me 180 Dela vata , vime, mbio 21 rahe, nija mana netra. 91 ** ** * - 66 mola, re re, 11, phare che ane 1, 2 ja che ja, 91. akA mA naka, ane tenA mA 2 , ne e8 kike. 3 pI jami kata che jemAM mota, ene ni2nA bane, bahu jo e 2. 90 ema ke che, tene na je ume; badhI ja va, u u 10 111 98 ******* Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ran Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qiu ca Qaan 5, Ann.La ansfor ing magent, 865 631 3kmit. 5 | 11 n. Kin. | 105933data. to gran sty, muchu tex sola, as thield, alue hin wan () iW-mit minin, tamics Arch, bia and 111, 131 2013:34. cc Da Dong Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Tai Tai Tai Tai Tai Fest at bot , ou witch: sing qissau, ne- + mej.c an onlin a sha 38, to wough, no Arts. loe htent an Shell, ansmilan, on a gon arts a la lol min kini, int admad, h; meth,tudy d. 10 stmed sta, so agath, Q & sanjinme, 6th and-13 Sa ************************************ Qiu Qiu Qiu Qiu Qiu Qiu Qiu Qiu Qiu Qiu Qiu Qiu Qiu Qiu Qiu ********X Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa baMda kopAdi tela, pratyakSa anubhava sarpoTa ? 104 choDI matadarzanato, bhAyala 675 chAre mArga yA dezadezI, kanma neTavara bhae SaT56vA SaT prazvata, pUchayoM hurI diyAra, te 56 vara dezadagitA dezamA 62. duSainaa laMbe pheha kati, deSano lehanArI, umare mArga ke hone sacce te mulI saho bhomA leha na ho. 107 108 16 ozAMtatA, mAna modI maapittaarak, bhAMtara dhyA te hariye kisa deza 108 matadarzana bhAyala taka, varko sadgu delahI, sare zuddha varamaDIta te, nemA lehana dahI kavano AAye ru633koSa, te kiyA ke to pAye samaDItane, daka saMta ra zo6. 1088 110 charko nika sadabhAvako ulavasI pratIta vRtibAre nikalAahi, davamAko samahIta 111 vardhamAna samAhIta 50, rAje midhyAlA udhye Aye sAdibhako dAsa. Ibala nila svabhAva, khaMDa vasAna, chuTdai devaja rAkha te, hue chgaM nirdhAraNa 113 272 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * *************************** ********************************** 5659, oni.m. li . Mukan. 160 2.1. // ho , in. aura looen mowink. he MATED O R1534, in E nj, anchann535. 6 4 -15, 2.55 15655 4. li . 12 dinA no 55. mini unnat anR, 218 NEnt. 8 Rurarianter. 21113 64320,antri orumin. (Pranitaas.52 . . 104-5352, 1935, not AmanAzane, 535.12.. { Mahe manovi.55in, 1 Mini, 5.31 nid,2015, beat G .52514. 122. mo. nazA 55, monest ani, rinori . 153 htttttit****************************** ************************* Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *2***************2622626-22:26: ho! aho! 2642, , 12, Waa ma22 praja, nare! gojAra.14 2 eka . je je kane jAma, - ena. 28 mA deva MALa, 2 ka . 11, chuM. 4 ba 11, 126 ******************* ja-116 112 jaja bIje ja mana kI 1211, ne 6131 19. 127 81 24Lameneja vALa, nA yujha , pa japnAhita che je lo rabaranA" = udaicra na paDe te che, A ja sthAna mAM hiM, ri1 di 2, saMpa 2Te 1 18 "jAMti rAma naTa, re vaidha 1e. 3 tAratama japtana, oNvicALa. 129 ne e pa2A , karo uraga, 34erd ekaaehe 6 aede(c) esaaep 134 ***************** jika u999 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >= 2 * **** ******** ***** Da Tai Tai Tai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu Qu nima ja , 11 nora nija, rALa la , sahana karaja ra1. 131 -1 e kaMi nAM na kahe, baha11, ane 2 rahela. 132 machamatane e kalpanA, ra he , 11 10 ji-32, leninI nAra. 133 saraLa hatA , vartamAna hama, 11 kaLa bhaviSyamAM, narmadA ke, 13ja sarva jhava che , je tamane je , 12 nA jinA, nAnA raNamAM.13 G LanuM laI e je te nimina, che naI trine, raTe ja li 136 nA rasALa ja ne, baMne jUna moha, che jema kaceLa che, neno ka2.137 da, vi, rAma , 21, bha, vairaba, homa phula Tarika, A take rAma. 138 koI nA ya ya nai, hA hoya , te rAna dava, kara jIta 138 ***US************Chong jjjjjjjjjjjjjjjjAA& Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Zhong Wei Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Jiu nin rainawled, mast thino, Airi Motiu, an 4t All Rin..... *hini vid Watch, 95 kg , (th and Ki], mm Men: 13 id ont Pain, et Etta, tit Mai Authi Ueet mucdn.nl htop 63 m, N nt St, iStui, mBott, Q Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Tai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Tai Tai Tai Tai ************************************** Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y=Y= Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) AvakAra AtmArthI bhAIzrI rAkezabhAI jhaverIno pIeca.DI.nI DigrI mATeno zodhaprabaMdha, 'AtmasiddhizAstra - vivecana' rUpe prakAzita thAya che ene AvakAratAM huM atyaMta harSa anubhavuM chuM. bhinna bhinna yunivarsiTIomAM pIeca.DI.nI DigrI mATe suprata thatA ane mAnya rakhAtA badhA ja zodhaprabaMdho enA e ja svarUpe prakAzanakSama hotA nathI ane je hoya che te badhA prakAzita thatA nathI, kAraNa ke AvuM prakAzanakArya kharcALa hoya che ane evA vidvabhogya zodhaprabaMdho vAMcanArano varga sImita hoya che. paraMtu "AtmasiddhizAstra' nI vAta judI che, kAraNa ke A kRtine vAMcanArA, bhaktibhAvapUrvaka ene kaMThastha karanArA aneka che ane enA tattvamAM ruci tathA zraddhA dharAvanAra ane te pramANe jIvana jIvanArA paNa ghaNA hoya che. eTale ja A graMtha prakAzana samayocita che, sArthaka che. bhAIzrI rAkezabhAI, zrI surendrabhAI jhaverI sAthe pahelI vAra mAre ghare AvyA ane paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdrajInA sAhitya upara pIeca.DI. karavA mATe prastAva rajU karyo tyAre teo grejyueTa paNa nahotA. vaLI temaNe abhyAsa saprayojana choDI dIdho hato eTale kaoNlejamAM jaI vargo bharavA teo icchatA paNa nahotA. paraMtu emAMthI mArga nIkaLI zake ema hato. emaNe osmAniyA yunivarsiTImAM bAhya vidyArthI tarIke bI.e.nI parIkSA ApavA mATe nAma noMdhAvyuM ane potAnI asAdhAraNa tejasvitAthI mAtra traNa mAsanA TUMkA gALAmAM pUro abhyAkrama pUrNa karI parIkSAmAM prathama vargamAM uttIrNa thayA. tyArapachI muMbaI yunivarsiTImAMthI emaNe tattvajJAnanA viSayamAM ema.e.nI DIgrI suvarNacaMdraka sahita prApta karI. paraMtu teo pIeca.DI.no abhyAsa zarU kare te pahelAM to huM muMbaI yunivarsiTImAMthI nivRtta thaI cUkyo hato, paNa sadbhAgye zrI surendrabhAI jhaverI tathA zrI mahezabhAI khokhANIe yunivarsiTImAM jaI sarva zakyatAo tapAsI ane pariNAme muMbaI yunivarsiTIe zrI rAkezabhAIne mArgadarzana ApavA mATe mAnAI prAdhyApaka tarIke mArI nimaNUka karI. lagabhaga sADA traNa varSamAM A zodhaprabaMdha lakhavAnuM kArya pUruM thayuM. zrImad rAjacaMdrajInA sAhitya vize ane temAM paNa 'AtmasiddhizAstra' jevI gahana kRti vize zodhaprabaMdha taiyAra karavA-karAvavAnuM kaThina kArya tevA yogabaLa vinA pUrNa thAya nahi. e dhAryA karatAM ochA samayamAM pUrNa thayuM emAM koI daivI saMketa Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) ja rahelo haze! zrI rAkezabhAIne pIeca.DI.nI DigrI prApta thaI, paNa DigrInuM emane mana koI mahattva na hatuM, paraMtu A nimitte eka viSayanI gahanatAmAM saghanatApUrvaka pravezavAno avasara prApta thayo che e eka moTo lAbha che. zrImad rAjacaMdrajI A kALanA eka virala AtmajJAnI mahAtmA che. emanuM sAhitya vAMcatAM pade pade emanI uccatara AtmadazAnI jhAMkhI thAya che. emanI kRtinuM mUlyAMkana karavAnuM ApaNuM te zuM gajuM? topaNa e dizAmAM karelo puruSArtha avazya lAbhakAraka nIvaDe che. jaina dharmamAM bhinna bhinna prakAranA zAsanaprabhAvako batAvavAmAM AvyA che. temAMno eka prakAra te kavi-prabhAvaka' no che. zrImad rAjacaMdrajIne ApaNe A koTimAM gaNAvI zakIe. emanI naisargika pratibhA jJAnIkavinI hatI. yuvAna vaye teo 'kavi rAyacaMda' tarIke jANItA hatA. nAnI vayathI te jIvananA aMta sudhI emane utkRSTa kavitA svayameva spharatI rahI hatI. "Atmasiddhi zAstra', 'apUrva avasara' ane anya keTalIye racanAomAM emanI vANI aMtarAtmAmAMthI cUMTAI ghUMTAIne, saghana banIne prAdurbhAva pAmelI che. "Atmasiddhi zAstra' emanI sarvotkRSTa racanA che. kavitA ane tattvajJAnano emAM subhaga samanvaya saraLa bhASAmAM thayelo che. jagatanA kavi-manISIonI vaikharImAMthI, emanI eka eka padAvalimAMthI vibhinna artho prakAzita thatA rahe che. eTale ja jagatanI tattvajJAnasabhara sarvottama kRtionuM vivecana, arthoddaghATana kyAreya saMpUrNa thaI zake nahi. samaye samaye navA navA pratibhAsaMpanna tattvaciMtako enA para abhinava arthaprakAza pADe che ane rahasyabodha tArave che. Atmasiddhi zAstra'nuM paNa ema ja che. eTale ja potAnA keTalAka purogAmI ciMtakoe enuM savistara vivecana karyuM hovA chatAM zrI rAkezabhAIe A zodhaprabaMdhamAM enA phalakane, zAstrAdhAra sAthe vadhu vyApaka ane gahana banAvyuM che. A mAtra emanA abhyAsanuM ja nahi, emanI AtmasAdhanAnuM paNa pariNAma che. A zodhaprabaMdha yunivarsiTImAM je svarUpe rajU thayo hato temAM AtmArthI vAcakonI daSTie keTalAka pheraphAro Avazyaka ja nahi, anivArya banyA che. eTale A graMtha mULa zodhaprabaMdhanuM navasaMskaraNa che. AvA daLadAra graMthomAM vakhatovakhata zuddhivRddhi thatI rahevAnI. enI upayogitAnuM ja e lakSaNa che. bhAI zrI rAkezabhAI pUrvajanmanA ArAdhaka jIva che ane AtmasAdhanAnuM moTuM bhAthuM sAthe laIne AvyA che enI pratIti to mane emanA saMparkamAM AvatAM ja thaI che. e vinA AbAlavRddha ATalA badhA lokonAM hRdayamAM teo ArAdhya gurudevanuM gauravavaMtuM sthAna anAyAsa prApta na karI zake. emanI paLa paLanI jAgRti, aMtarmukhatA, Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) niHspRhatA, prasannatA, samatA, udAratA, tyAgavairAgya, mitabhASIpaNuM, vatsalatA vagere sadguNonI saurabha anekanA AkarSaNanuM nimitta banI rahe che. sADA traNa varSa cAlelA A zodhaprabaMdhanA lekhanakArya nimitte, emanA mArgadarzaka tarIke emanA pragADha paricayamAM mAre AvavAnuM thayuM emAM pUrvajanmanA RNAnubaMdhano koI saMketa haze ema samajuM chuM. emanI ane emanA parivAranA sabhyo pAsethI tathA emanI preraNAthI sthapAyelI saMsthAnA TrasTIo ane anya mumukSuo taraphathI mane tathA mArAM dharmapatnI tArAbenane haMmezAM uSmAbharyo sadbhAva sAMpaDato rahyo che e amArAM jIvananuM avismaraNIya pAtheya banI rahe ema che eno kRtajJatApUrvaka svIkAra karuM chuM. zakavartI banavAne sarjAyelA A graMthanuM vAMcana, adhyayana, parizIlana, manana aneka mumukSuonA AtmakalyANanuM nimitta banI raho evI zubhakAmanA darzAvatAM harSa anubhavuM chuM. ramaNalAla cI. zAha poSa suda 1, saM. 2017 tA. 26/12/2000 muMbaI Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) purovacana ? mahAdevyAH kukSiratna zabdajItaravAtmajam / rAjacaMdramahaM vaMde tattvalocana dAyakam / / vItarAga dharmanA saMskArone kAraNe mAruM aMtaraMga valaNa bAlyAvasthAthI dharmanA zubha raMgathI raMgAyeluM ja hatuM, tyAM pUrvanA asIma puNyodaye ATha varSanI uMmare yogAnuyoge paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdrajInA citrapaTanA mane darzana thayAM. e yoganA prabhAve adhyAtmajIvana prati mArI ruci ane magnatA vadhatAM tathA kALAnukrame vidha vidha kAraNothI puSTi maLatAM mArAmAM sarvasaMgaparityAganI bhAvanA vizeSapaNe AkAra levA lAgI hatI. mAtA-pitA pAse meM e mATe anujJA prAtha. zramaNamArga pratye temane pUrNa anumodanA hovA chatAM temaNe mane anurodha karyo ke sarvasaMgaparityAga pahelAM vividha Avazyaka viSayono abhyAsa mAre mATe kartavyarUpa che. temaNe evI aMtarecchA darzAvI ke mane priya evA adhyAtmakSetranA koI paNa viSaya upara mAre pahelAM pIeca.DI. sudhIno abhyAsa karavo ane e pachI ja tyAgamArga apanAvavo. temanI e icchA meM bhAvapUrvaka mAnya rAkhI. A vacananA pAlana mATe meM prayatna AdaryA. I.sa. 1983mAM AI.sI.esa.I.nI parIkSAmAM uttIrNa thaIne zaikSaNika abhyAsane tilAMjali apAI cUkI hatI, te abhyAsa meM punaH hAtha dharyo. haidarAbAdanA osmAniyA vizvavidyAlayamAM bAhya abhyAsakrama heThaLa nAma noMdhAvI, I.sa. 1988mAM bI.enI upAdhi meLavI. tyArapachI I.sa. 1989thI muMbaI vizvavidyAlayamAM tattvajJAnano viSaya laI ema.e.no abhyAsa zarU karyo. emAM khAsa viSaya tarIke jaina darzana, vedAMta darzana, nyAya darzana Adi hatAM. I.sa. 1991mAM ema.e.nI parIkSAmAM huM uttIrNa thayo. pIeca.DI. mATenI zaikSaNika yogyatA A rIte prApta thayA pachI zodhaprabaMdha (thesis)nA viSayanI ane mArgadarzakanI pasaMdagIno prazna UThyo. paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdrajI jevo mArA pratye koIe paramopakAra karyo nathI evo akhaMDa nizcaya to A AtmAmAM prathamathI ja hato, temaja temanA sarvazreSTha sAhityasarjana evA 'zrI Atmasiddhi zAstra'no mArA jIvana upara samagrapaNe khUba ja prabhAva rahyo che. tenAthI mane atIva lAbhanI prApti thaI che. sAkSAt mokSamArganI prAptinI saraLatama vidhinuM digdarzana karAvanAra A ananya abhuta zAstrano mahimA duniyAne bhAse ane sarva jIvo teno salAbha uThAvI kalyANamArge ughukta thAya evI abhilASA mArA aMtaramAM niraMtara rahyA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) karatI hatI. pIeca.DI.nA viSayanI pasaMdagI vakhate A aMtaraMga bhAvanA nirNAyaka bhAga bhajavI gaI ane e rIte 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA talasparzI adhyayanano sulAbha mane sAMpaDyo. atyaMta gAMbhIryapUrNa ane paDakArarUpa evA e saMzodhanakAryamAM mAre evA koI vidvAna mArgadarzakanI AvazyakatA hatI ke jemane dharma tathA tattvajJAnanI samaja evam ruci hoya, je paramakRpALudevanA sAhityathI paricita hoya tathA jemanuM bhASA uparanuM prabhutva suMdara hoya. A sarva guNono subhaga samanvaya murabbI zrI DaoN. ramaNabhAI zAhamAM dRSTigocara thato hato, paraMtu tyAM sudhImAM DaoN. ramaNabhAI muMbaI yunivarsiTImAMthI nivRtta thaI cUkyA hatA eTale temanA mArgadarzana heThaLa noMdhaNI zakya na hatI. paraMtu tyArapachI zrI surendrabhAI jhaverI tathA zrI mahezabhAI khokhANInI athAga mahenatathI e kArya paNa zakya banyuM. muMbaI yunivarsiTImAMthI DaoN. ramaNabhAI zAha mane mArgadarzana ApI zake e mATe emane mAnArha prAdhyApaka tarIke vizeSa paravAnagI maLI, pariNAme phebruArI, 1994mAM pIeca.DI mATenA mArA viSayanI vidhisara noMdhaNI karAvI A satkAryano zubhAraMbha karyo. 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI racanAne so varSa pUrAM thAya tyAre ja jo tenI samAlocanA zodhaprabaMdharUpe paramakRpALudevanAM caraNomAM arpaNa karI zakAya to kevuM sAruM? koI paNa mahApuruSanI janmazatAbdI karatAM paNa emanA kAryanI zatAbdInuM mahattva ghaNuM vizeSa che, kAraNa ke janma to Akasmika hoya che, jyAre sarjana e parizramano paripAka che, AMtara cetanAnuM AviSkaraNa che. zrI Atmasiddhi zAstra' e paramakRpALudevanA AdhyAtmika jIvanano nicoDa che, teozrInI AdhyAtmika prajJAnuM apratima pariNAma che. tethI 'zrI Atmasiddhi zAstra'nuM yathArtha bahumAna karavAno A ja avasara che ema nirdhAra karI, divasa-rAta saMzodhanakAryamAM huM parovAI gayo. paramakRpALudevanA yogabaLathI sarva gAthAonI samAlocanAnuM kArya zatAbdIvarSamAM pUruM thaI zakyuM ane Aso vada ekama, 2052(tA.27/10/96)nA zubha divase eTalAM ja (2052) pRSThapramANa samAlocanA paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdrajInA parama pAvanakArI caraNakamaLomAM samarpita karI huM dhanya banyo. tatpazcAt anya AnuSaMgI prakaraNonAM lekhanAdimAM Azare ATha mAsa vyatIta thayA ane gurupUrNimA, tA. 20/7/97nA maMgaLa divase zodhaprabaMdha yunivarsiTImAM suprata karavA mATe pUrNatAne pAmyo. muMbaI yunivarsiTI taraphathI mahAnibaMdhanI cakAsaNInI Avazyaka prakriyA pUrI thayA pachI tA.2/12/98nA roja saMdhyAkALe muMbaI yunivarsiTInA padavIdAna dIkSAMta samAraMbhamAM prastuta zodhaprabaMdha mATe mane pIeca.DInI upAdhi enAyata karavAmAM AvI. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) te ja rAtre e upalabdhinA UgamasamA mArA paramopakArI prabhunA udAtta zrIcaraNomAM te upAdhi meM arpaNa karI dIdhI hatI. - te zodhaprabaMdhanAM prAraMbha, pragati ane pUrNAhuti; tenuM zamaNuM, saMvardhana tathA samApana; tenAM prAdurbhAva, pragabhatA ane pUrti; are! tenAM pratyeka avasara, vicArazreNI ane Alekhana jemanA vinA zakya na hatAM, te paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdrajInAM caraNo sivAya te zodhaprabaMdha anyatra kyAM zobhI zake? e bhagIratha kAryano eka aMza paNa teozrInI asIma kRpA vinA AkAzakusumavat hato. temanA sahaja ugAra che ke "paramAnaMdarUpa harine kSaNa paNa na vIsaravA e amArI sarva kRti, vRtti ane lekhano hetu che." ("zrImad rAjacaMdra', patrAMka-247) A parama gaMbhIra vacanAmRta satata dhruvatArakanI jema mane dizA cIMdhatuM ja rahyuM hatuM. so varSa pahelAMnI te subhaga ghaDIe jo teozrIe 'zrI Atmasiddhi zAstranI racanA karI ja na hota to huM kaI rIte tenAthI lAbhAnvita thaI zakata? te zodhaprabaMdha ane tenuM sarvasva je kaMI che te badhuM ja teozrInA atulya yogabaLanA pratApe ja che ane tethI te zodhaprabaMdhanuM saghaLuM zreya paramakRpALudevanA aciMtya yogabaLane samarpatAM huM mAruM jIvana dhanya thayeluM samajuM chuM. yunivarsiTImAM zodhaprabaMdhanI soMpaNI thayA pachI zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika satsaMga sAdhanA kendranA TrasTIgaNanI tathA aneka sAdhakonI premAsahasabhara vinaMtInA nimitte prastuta vivecanane graMtharUpe prakAzita karavAnI yojanA AkAra pAmI. paramakRpALudevanA parama aizvaryasabhara vArasAnI vadhu ne vadhu prabhAvanA thAya tathA paramakRpALudevanI A paramocca kRtinA arthaprakAzathI jijJAsu jIvo lAbhAnvita thAya e A graMthaprakAzana pAchaLanuM prabhAvaka baLa hatuM. I.sa. 1997nA paryuSaNa parvanI AsapAsa graMthAlekhananI pariyojanA kAryAnvita thaI. yunivarsiTImAM rajUAta pAmela mahAnibaMdha viziSTa zaikSaNika paddhati anusAra taiyAra thayo hato. prAraMbhika kakSAnA jijJAsuthI mAMDI utkRSTa koTinA sAdhaka paryata sarva jIvone te zodhaprabaMdha upayogI thaI zake e mATe temAM ghaNA pheraphAra karavA jarUrI lAgyA. tethI temAMthI amuka prakaraNa AkhAM to amuka aMzataH temaja keTalAMka avataraNo A graMthamAM samAviSTa karyA nathI. jo ke sAdhakIya dRSTie mahattvapUrNa hoya evI uddhationo samAveza karavA uparAMta pratyeka gAthAnA vivecanamAM 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA pUrvavivecanakAromAMthI koI paNa ekanA avataraNane dRSTinI bahoLatAnA lakSe sthAna ApavAmAM AvyuM che. taduparAMta, satyanA anveSakane prayogAtmaka abhyAsanI preraNAmAM tathA pragatimAM sahAyaka sAmagrI aneka jagyAe umeravAmAM AvI che. bahuAyAmI parivartana tathA parizIlana Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) pachI paNa evI lAgaNI rahe che ke "zrI Atmasiddhi zAstramAM gAthAe gAthAe skuTa thato paramakRpALudevano tIvra prajJAtizaya, temanI prathama AdhyAtmikatA, temanuM vilakSaNa AtmasAmarthya..... ane AvA to aneka uccocca guNonI asImatAne zabdonI sImAmAM kyAMthI bAMdhI zakAya? teozrInI caitanya mastI-sabhara rasapracuratAne acetana bhASAprayogathI nyAya kaI rIte ApI zakAya? parama gahana tattvajJAna temaja nizcaya ane vyavahAranI aviruddha saMdhinA utkRSTa dRSTAMtarUpa "zrI Atmasiddhi zAstra'no sarvAgI paricaya ApavAnA prayojanathI prerAIne prastuta graMthanI prabaMdha yojanA tabakkAvAra ghaDAtI gaI ane e saMkalanAnuM aMtima svarUpa A pramANe udaya pAmyuM che - khaMDa-1 'zrI Atmasiddhi zAstra' - graMthaparicaya - prakaraNa-1 graMthasarjana, prakaraNa-2 graMthanAM vivecana ane bhASAMtara. khaMDa-2 'zrI Atmasiddhi zAstra' - pratyeka gAthAnI savistara samAlocanA - prakaraNa-1 upodaghAta, prakaraNa-2 matArthIlakSaNa, prakaraNa-3 AtmArthIlakSaNa, prakaraNa-4 SapadanAmakathana, prakaraNa-5 prathama pada : "AtmA che', prakaraNa-6 dvitIya pada : "AtmA nitya che', prakaraNa-7 tRtIya pada : "AtmA karmano kartA che', prakaraNa-8 caturtha pada : AtmA karmano bhoktA che', prakaraNa-9 paMcama pada : "mokSa che', prakaraNa-10 SaSThama pada : mokSano upAya che', prakaraNa-11 ziSyabodhabIjaprAptikathana, prakaraNa-12 upasaMhAra. mULa zAstra anusAra A khaMDane A pramANe 12 prakaraNamAM vibhakta karyuM che ane pratyeka gAthAnuM vistRta vivecana A prakAre prayojyuM che - (1) bhUmikA (zAstranA saLaMga pravAhane samajavA mATe pUrvanI gAthA sAtheno pUrvApara saMbaMdha), (2) zAstranI mULa gAthA, (3) artha (pUjya zrI aMbAlAlabhAIe karela gadyArtha), (4) bhAvArtha (saMkSipta vivecana), (5) vizeSArtha (gAthA aMtargata prarUpAyelA tathA anya AnuSaMgika prayojanabhUta viSayonuM pratipAdana karatuM vistRta vivecana) ane (6) pAdapUrti. khaMDa-3 'zrI Atmasiddhi zAstra' - eka mUlyAMkana - prakaraNa-1 sAhityika dRSTie mUlyAMkana, prakaraNa-2 AdhyAtmika dRSTie mUlyAMkana. khaMDa-4 pariziSTa - pariziSTa-1 padarzanaparicaya, pariziSTa-2 saMdarbhagraMthasUci, pariziSTa-3 viSayasUci. prastuta saMzodhanakAryanA upakramamAM 'zrI Atmasiddhi zAstranAM sarva pUrvavivecano lAbhakArI thayAM che. bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, zrI kAnajIsvAmI, zrI bhogIlAla gi. zeTha, DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, DaoN. sarayubena mahetA, DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI, Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) zrI dhIrajalAla mahetA Adi sarva pUrvavivecanakartAonAM lakhANo dvArA dizAsUcana prApta thayuM hatuM, te arthe A sarva mahAnubhAvono kRtajJabhAve ullekha karuM chuM. graMthanirmANa daramyAna pratyeka gAthAnA vizeSArthanI yojanA mukhyatAe maulikapaNe racAI che, jyAre bhAvArthamAM pUrvavivecakonA arthaghaTanane samAvavAno saMniSTha prayatna karela che. prastuta zodhaprabaMdha tathA graMthanirmANamAM niraMtara vidvattApUrNa mArgadarzana ApatAM rahenAra viddhavarya DaoN. zrI ramaNabhAI zAhanA RNano huM aMtaHkaraNapUrvaka svIkAra karuM chuM. mArA mATe teo mAtra mArgadarzaka nathI, apitu ethI ghaNuM vizeSa che. aneka kSetromAM temanI bahuzrutatAno lAbha pAmI huM upakRta thayo chuM. atyaMta vyasta hovA chatAM haMmezAM khuba umaMga. cIvaTAI ane sasmatAthI temaNe cakAsaNI karI ApI che. temano niHsvArtha prema, namatApUrNa vyavahAra ane ullAsabharyo sahakAra kyAre paNa bhulAze nahIM. vivecananI hastaprata taiyAra thayA pachI lakhANane kayUTaramAM taiyAra karI, zrImatI smitAbena koThArIe saMzuddhi karI, prakAzana mATe taiyAra karyuM che. samaya ke zramanI darakAra karyA vinA satata pravINatApUrvaka sevA ApatAM rahI temaNe A kAryane vegIluM rAkhyuM che. temanA suputra, bhAI apUrva koThArIe saMzodhanAdi prakIrNa kAryomAM sarvAgI sahAya karI eka bAhoza aMgata sacivanI garaja sArI che. tenI utsAhasabhara, kauzalyapUrNa ane niSThAvaMta sevAe mAro ghaNo samaya ane zakti bacAvyAM che. DaoN. atulabhAI zAha paNa graMthanAM lakhANonI jhINavaTabharI cakAsaNI, bhASAviSayaka sUcana, graMthamAM carcAyela viSayonuM vargIkaraNa Adi graMtha saMbaMdhI vividha prakAranAM kAryomAM temanI cokasAI, khaMta tathA tatparatAnA kAraNe upayogI nIvaDyA che. A traNa sAdhakone temaja zrI rAjubhAI zAhane saMdarbha graMtho upalabdha karI ApavA mATe, kumArI kalpanA dozI ane zrI parAga zAhane jherokSa karI ApavA mATe tathA graMthanirmANanA bhagIratha kAryamAM bhaktisabhara yogadAna ApanAra sarva sAdhakone A avasare abhinaMduM . 'zrI Atmasiddhi zAstra' viSeno zodhaprabaMdha ane tyArapachI graMthaprakAzananI yojanA jemanAM preraNA, premAnurodha tathA snehAziSa vagara prAgaTya na pAmata, te mArAM dAdImA zrImatI suzIlAbena jhaverI ane mArAM mAtA-pitA zrImatI rekhAbena tathA zrI dilIpabhAI lallubhAI jhaverI pratye savizeSa kRtajJatAnI lAgaNI vyakta karuM chuM. zodhaprabaMdha tathA graMthaprakAzananA puNyakAryamAM sarva parivArasadasyoe Apela protsAhana, anumodanA temaja sahayoga badala te sarvano upakAra veduM chuM. A saMzodhana kAryamAM tathA sadbhutasevAne saphaLatApUrvaka pAra pADavAmAM jemanuM tana, mana ane dhanathI aneruM yogadAna rahyuM hovA chatAM jemaNe svArthapUrti, khyAtiprApti ke pratyupakAranI khevanA rAkhI nathI evAM sahu svajano ane AtmArthIono AbhAra Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) mAnuM chuM ane bhAvanA bhAvuM chuM ke paramakRpALudevanuM yogabaLa e sarvanA AtmotthAnamAM preraNArUpa tathA kalyANakArI bano. prastuta graMthanuM Alekhana vividha dRSTikoNathI karyuM hovAthI temAM keTalIka vAra amuka vicAraNA ke muddAonuM punarAvartana anivArya banyuM che, je sujJajanone sahaja svIkArya lAgaze ja. chadmasthAvasthAnA yoge temAM koI paNa kSati rahevA pAmI hoya athavA jinAjJAviruddha lakhANa thayuM hoya to sarva jJAnI bhagavaMtonI sAkSIe kSamA yAcuM chuM. 'zrI Atmasiddhi zAstra'no A sudIrghakAlIna ane ati vistRta saMzodhanAtmaka abhyAsa mArI AtmadazAnA UrdhIkaraNamAM atyaMta lAbhaprada nIvaDyo ja che ane mane zraddhA che ke anya sahune paNa te AtmotkarSakArI nIvaDaze ja. sau abhyAsI AtmAone tenuM anuzIlana Atmazuddhi evam AtmasiddhinA puruSArthamAM sahAyarUpa thAo e ja paramakRpALudevanA zrIcaraNomAM prArthanA. mahA suda 5, vasaMtapaMcamI vi.saM.2057 tA. 29/1/2001 muMbaI rAkeza jhaverI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) ke prakAzakIya nivedana ajJAnatimirAndhAnAM , jJAnAMjanazalAkayA / cakSurunmIlitaM yena, tasmai zrI gurave namaH / / vizvavatsala bhagavAna mahAvIrasvAmInA dharmazAsanamAM chellAM aDhI hajAra varSanA itihAsamAM aneka dharmaprabhAvaka satparuSo thaI gayA che, thatA rahyA che; paraMtu e sarvamAM paNa potAnI asAdhAraNa pratibhA, viziSTa zAsanaprabhAvanA, vipula sAhityasarjana Adine kAraNe AgaLa tarI AvatA samartha puruSonI paraMparAmAM jemanuM zubha nAma AdarapUrvaka levAmAM Ave che te paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdrajI sAMprata kALanA divya yugAvatAra, samartha jyotirdhara, mUrtimAna adhyAtma ane anupama maMgaLamUrti che. temanuM jIvana eTale adhyAtmanI akhaMDa ane pracaMDa sAdhanA. temanuM astitva eTale jJAna, bhakti ane vairAgyano subhaga samanvaya. temanuM vyaktitva eTale niSkAraNa karuNAno UchaLato udadhi. apUrva AtmaparAkramI, parama mahimatizayasaMpanna, apramatta yogIzvara, parama pUjya paramakRpALudevano bodha ane Azraya mumukSu jIvono parama prANAdhAra che, bhISaNa ane bhayaMkara paribhramaNamAMthI chUTavAno sugama upAya che. - virala prajJAtizaya, pratibhAzIla sarjanazakti ane utkRSTa AtmadazAnA phaLasvarUpe sarjAyeluM paramakRpALudevanuM samasta sAhitya AtmArthI jIvone svonnatinA patha upara atizaya avalaMbanabhUta che ane temAM paNa mUrdhanyasthAne birAje che temanI amara kRti - 'zrI Atmasiddhi zAstra'. teozrInA adhyAtmarasapariNata hRdayamAMthI anubhavolgArarUpe pragaTela A zuddha caitanyarasanI amRtasaritAnuM avataraNa zrI naDiyAda kSetre vi.saM. 195ranI Aso vada ekamanA divase thayuM hatuM. sakaLa mokSamArganuM mAtra 142 gAthAomAM nidarzana karAvanAruM A zAstra SaDradarzanano sAra che. dravyAnuyogano niSkarSa che, samasta tattvajJAnano nicoDa che. parama gahana tattvajJAna temaja paramocca gurubhaktinuM utkRSTa ane saraLatama nirUpaNa karanAra 'zrI Atmasiddhi zAstra'nuM parizIlana, avagAhana, anubhAvana karanAra sAdhaka avazya sajAgatA sAdhI, AtmadharmanI ekaniSTha upAsanAmAM lAgI, iSTa phaLanI prApti - Atmasiddhi karaze, evuM A zAstramAM koI parama daivata raheluM che. 'zrI Atmasiddhi zAstra praNIta saspaMthane AtmasAt karI anyamAM tenI ruci jagADanAra, paramakRpALudevanA parama bhakta tathA zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika satsaMga Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39). sAdhanA kendranA praNetA evam saMsthApaka pUjya zrI rAkezabhAInI samartha nizrAmAM Aje aneka sAdhako adhyAtmarucinI puSTi karI AtmavikAsa sAdhI rahyA che. temanA saMparkamAM AvanAra sarva koI upara temanA pratibhAyukta vyaktitvano, temanI premasamRddha vartanAno prabhAva paDyA vinA raheto nathI. jaina ane jainetara, bALako, yuvAno ane vRddho - tamAmane A niHspRha saMta premAmRtanA baLa vaDe zuddha dharmanI ArAdhanAmAM ughukta karI rahyA che. potAnA gurudeva zrImad rAjacaMdrajI pratyenI pragADha premapracuratA vaDe saMtapada pAmanAra A bhaktavatsala premanA prabaLa AMdolano sarvatra relAvatA jAya che, mahAmeghanI mAphaka alaukika premanI anarAdhAra varSA varasAvIne aneka tRSAvaMta jIvonI tRSA chipAvatA jAya che. 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA vivecanakAryamAM atyaMta vyasta rahetA hovA chatAM temaNe saMghahitanAM vividha kAryo prati kyAre paNa upekSA sevI nathI temaja sAdhanA saMbaMdhI mArgadarzanane haMmezAM agrimatA ApI che. A ja temanI karuNAzIlatA ane temano zAsanaprema sUcave che. paramakRpALudevanA parama bhakta pUjya zrI rAkezabhAI upara 'zrI Atmasiddhi zAstra'no anero prabhAva hovAthI teozrIe enuM vivecanakArya hAtha dharyuM. eka adhyAtmayugapravartaka jJAnAvatAranAM vacanonI samajaNa eka anubhavI saMta dvArA prApta thAya tyAre sonAmAM sugaMdha bhaLe che. zrI Atmasiddhi zAstra'nI bhASA saraLa hovA chatAM tenA bhAvo atizaya gaMbhIra che. vItarAgapathanA pradarzaka pUjya zrI rAkezabhAIe 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA vivecana dvArA enI pratyeka gAthAnA paDepaDa kholIne emAM rahelAM sUkSma gUDha rahasyone supere vyakta karyA che. prastuta vivecanamAM adhyAtmapathanA abhyAsIne joItI sarva sAmagrI, sAdhanA saMbaMdhI aneka upayogI muddAonA khulAsA ucitapaNe samAveza pAmyAM che. jANe adhyAtmano encyclopaedia ja joI lo! saraLa sahaja bhASA, sacoTa hRdayaMgama zailI, ekatAra gurubhaktinI kalama ane sudaDha AtmasAdhanAnI zAhIthI AlekhAyela ane khAsa to paramakRpALudevanA parama anugrahathI sarjAyela A anupameya vivecanagraMthanA pratyeka pRSThanuM anuzIlana AtmArthInA aMtaramAM AtmaguNonI avinAzI mALA gUMthaze. e mAtra vivecanagraMtha nathI paNa vivecanakAranA bhaktimaya prANathI siMcita thayeluM vAmaya tIrtha che. 'zrI Atmasiddhi zAstra' rUpa apUrva AtmasAdhananuM bhAvabhAsana saraLa banAvanAra vivecana jo graMtharUpe prakAzita thAya to mumukSu samAjane ghaNA lAbhanuM kAraNa thAya - AtmapipAsu jIva e dvArA mULa zAstrano gahana marma pAmI AtmasiddhinI ruci jagADe, daDha kare ane sAcI AdhyAtmika dizAmAM pragati kare - e bhAvanAvaza ame pUjyazrIne tadarthe anumati ApavAnI vinaMtI karI. amArI prArthanAno svIkAra khacakATa sahita Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) karatAM A mArdavamUrtie kahyuM, 'AvA gahana Azayayukta zAstranuM saMpUrNa vivecana karavAnI kSamatA mArAmAM kyAMthI? A to ghUghavatA samaMdaranuM saMgIta sAMbhaLavA mATe chIpane kAne dharavA jevI ceSTA che! huM to mAtra pIpaLAnuM eka pAMdaDuM dekhADIne pIpaLAno saMketa ApI zakuM.....' ane ame graMthaprakAzananI taiyArImAM lAgI gayA. paramakRpALudevanI samAdhizatAbdInA puSpavarSamAM be mahatuM kArya karavAnI amArI abhilASA hatI - zrI dharamapura tIrthakSetre paramakRpALudevanA kalyANakArI nAme AzramanI zarUAta tathA A jJAnaprakAzamaya graMthanuM prAgaTya. zrI mahAvIra jayaMtInA maMgaLa divase e banne bhAvanA ekasAthe pUrNa thaI rahI che, ethI aMtaramAM atIva prasannatA evam dhanyatA anubhavAya che. paramakRpALudevanI parama preraka ane pavitra smRtine AvA ajoDa sAhitya-sumananuM temaja amArA jIvana-upavananuM artha arpaNa karavAno avasara prApta thavo e jIvananuM moTuM sadbhAgya che. graMthanirmANanuM A vizALa kArya aneka vyaktionAM sneha, sadbhAva, kuzaLatA, bhakti ane sahayoganA kAraNe saMpanna thaI zakyuM che. tethI A avasare e sarvano AbhAra mAnIe chIe - graMthanirmANanA bhagIratha kAryamAM premaparizrama laI niHspRhabhAve yogadAna ApanAra AdaraNIya vidvadvarya DaoN. zrI ramaNabhAI zAhane abhyAsanA AraMbhathI graMthanI prasiddhi paryata vidvattApUrNa mArgadarzana temaja sonerI salAha-sUcano mATe; zrImatI smitAbena koThArIne hastapratasaMzuddhi tathA kayUTarakAryanI bahumUlya sevA mATe; zrI apUrva koThArIne saMzodhanakArya tathA graMthanirmANanAM anekavidha kAryomAM Apela satata sahAya mATe; DaoN. atulabhAI zAhane zuddhikaraNa, pariziSTa vagere prakIrNa kAryomAM Apela sevA mATe; kumArI rImA parIkhane kayUTaranA TAIpiMganI tathA avataraNonI prupha sudhAraNA mATe; zrI dinakarabhAI koThArI, zrI atulabhAI koThArI, zrImatI lInAbena gAlA tathA zrImatI nalinIbena gaDAne graMthaprakAzana aMgenI prakIrNa kAmagIrImAM madadarUpa thavA mATe; mudraNa samitinA sabhyo zrI manojabhAI zAha, zrI pramezabhAI zAha, zrI rAhula jhaverI, zrI zreyAMsa zAha, zrI bhAvina rUpANIne graMthane suMdara, sughaDa, suzobhita svarUpa ApavA mATe; graMthaprakAzanamAM udAratAthI Arthika sahayoga ApanArAone - graMtha paDatara kiMmata karatAM ghaNA ochA mUlya prastuti pAmI zakyo te mATe tathA anya aneka nAmI-anAmI mumukSu bhAI-bahenone zrutavatsalatA tathA gurubhaktinAM ujvaLa pariNAmo badala aMtaHkaraNanAM abhinaMdana pAThavIe chIe. - Atmasiddhino sanmArga prakAzanAra A graMthanuM UMDuM svalakSI adhyayana karavAthI 'zuddha, buddha, caitanyaghana'nI ruci, 'satya puruSArtha'nI vRddhi ane nija svabhAvano Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) anubhava' thaze evI pratIti che. jJAnI mahAtmAonI anubhavamUlaka ArSa vANInA sAtizaya prabhAvathI sarva AtmArthI jIvo Atmasiddhi lahI kRtakRtya thAo, e ja bhAvanA. sapuruSonuM yogabaLa jagatanuM kalyANa karo.' mahA vada 13, vi.saM. 2057. tA. 21/2/2001 muMbaI vinIta, TrasTIgaNa, zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika satsaMga sAdhanA kendra, muMbaI Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) graMthamAM samAviSTa viSayo khaMDa - 1 : graMthaparicaya prakaraNa - 1 graMthasarjana prakaraNa - 2 graMthanAM vivecana ane bhASAMtara khaMDa - 2 : "zrI Atmasiddhi zAstra'nI pratyeka gAthAnI savistara samAlocanA prakaraNa - 1 upodaghAta..... ......... (gAthA 1- 23) prakaraNa - 2 matArthIlakSaNa ... .... (gAthA 24- 33) prakaraNa - 3 AtmArthIlakSaNa. ..... (gAthA 34- 42) prakaraNa - 4 SapadanAmakathana. ......... . (gAthA 43- 44) prakaraNa - 5 prathama pada - 'AtmA che' ............. (gAthA 45- 58) prakaraNa - 6 dvitIya pada - 'AtmA nitya che ................. (gAthA 59- 70) prakaraNa - 7 tRtIya pada - 'AtmA karmano kartA che.............. (gAthA 71- 78) prakaraNa - 8 caturtha pada - 'AtmA karmano bhoktA che........ (gAthA 79- 86) prakaraNa - 9 paMcama pada - "mokSa che' ......... ........ (gAthA 87- 91) prakaraNa -10 pappama pada - "mokSano upAya che ... ...... (gAthA 92-118) prakaraNa -11 ziSyabodhabIjaprAptikathana........ ....... (gAthA 119-127) prakaraNa -12 upasaMhAra....................... ......... (gAthA 128-142) khaMDa - 3 : "zrI Atmasiddhi zAstra' - eka mUlyAMkana prakaraNa - 1 sAhityika daSTie mUlyAMkana prakaraNa - 2 AdhyAtmika dRSTie mUlyAMkana khaMDa - 4 : pariziSTa pariziSTa-1 paDradarzanaparicaya pariziSTa-2 saMdarbhagraMthasUci pariziSTa-3 viSayasUci bhAga-1 bhAga-2 bhAga-3 bhAga-4 khaMDa-1 (prakaraNa 1-2), khaMDa-2 (prakaraNa 1-3) khaMDa-2 (prakaraNa 4-8) khaMDa-2 (prakaraNa 9-11) khaMDa-2 (prakaraNa 12), khaMDa-3 (prakaraNa 1-2), khaMDa-4 (pariziSTa 1-3) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) khaMDa - 1 : zrI Atmasiddhi zAstra' bhUmikA prakaraNa-1 graMthasarjana.. graMthazIrSakanI sArthakatA graMthasarjananuM nimitta graMtharacanAno prasaMga graMthaviSaya graMthazailI - graMthano adhikArI varga graMthano adhikArI varga upara paDelo prabhAva prakaraNa-2 graMthanAM vivecana ane bhASAMtara graMthanAM vivecana anukramaNikA samApana... (I) 'zrI Atmasiddhi zAstra' upara lakhAyelAM svataMtra pustaka (II) 'zrI Atmasiddhi zAstra' upara lakhAyelAM prakaraNa ityAdi graMthanAM bhASAMtara (I) saMskRta anuvAda (II) hiMdI anuvAda (III) marAThI anuvAda (IV) baMgALI anuvAda (V) (VI) kannaDa anuvAda aMgrejI anuvAda bhUmikA prakaraNa-1 upodghAta gAthA gAthA graMthaparicaya khaMDa 2 : 'zrI Atmasiddhi zAstra' pratyeka gAthAnI savistara samAlocanA - 1 je svarUpa samajyA vinA 2 vartamAna A kALamAM . 3 9 11 13 16 18 21 26 29 35 37 41 54 63 65 66 68 70 71 72 79 83 91 93 121 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...... .............. (45) gAthA - 3 koI kriyAjaDa thaI rahyA .... ........ 133 gAthA - 4 bAhya kriyAmAM rAcatA .. 145 gAthA - 5 baMdha mokSa che kalpanA 1pa9 gAthA - 6 vairAgyAdi saphaLa to 173 gAthA - 7 tyAga virAga na cittamAM 189 gAthA - 8 jyAM jyAM je je yogya che ............................... 20pa gAthA - 9 seve sadgurucaraNane ...................................... 219 gAthA - 10 AtmajJAna samadarzitA......................................... 239 gAthA - 11 pratyakSa sadguru sama nahIM ............... .... 265 gAthA - 12 sadgurunA upadeza vaNa ...... 281 gAthA - 13 AtmAdi astitvanAM ...... 293 gAthA - 14 athavA sadgurue kahyAM ................ 307 gAthA - 15 roke jIva svachaMda to ............... ................ 319 gAthA - 16 pratyakSa saguru yogathI ......... ...... 331 gAthA - 17 svacchaMda, mata Agraha tajI . ............ ........ 347 gAthA - 18 mAnAdika zatru mahA ........ ......... 361 gAthA - 19 je sadguru upadezathI . 375 gAthA - 20 evo mArga vinaya taNo . 389 gAthA - 21 asaguru e vinayano ... 403 gAthA - 22 hoya mumukSu jIva te ....... ........ 417 gAthA - 23 hoya matArthI tehane ........ 435 prakaraNa-2 matAthalakSaNa .............. ........ 447 gAthA - 24 bAhyatyAga paNa jJAna nahi ................ ....... 449 gAthA - 25 jinadeha pramANa ne......... ........469 gAthA - 26 pratyakSa sadguruyogamAM ................... gAthA - 27 devAdi gati bhaMgamAM ................ .......... 503 gAthA - 28 lahyuM svarUpa na vRttinuM .. ........ 519 gAthA - 29 athavA nizcaya naya rahe 533 gAthA - 30 jJAnadazA pAme nahIM . papa1 gAthA - 31 e paNa jIva matArthamAM ......... pa67 gAthA - 32 nahi kaSAya upazAMtatA 577 gAthA - 33 lakSaNa kahyAM matArthInAM ...... ............. 595 ..... 491 ....... Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) prakaraNa-3 AtmArthIlakSaNa .... 607 gAthA - 34 AtmajJAna tyAM munipaNuM 6i09 gAthA - 35 pratyakSa sadguru prAptino ..........627 gAthA - 36 eka hoya traNa kALamAM ............................................643 gAthA - 37 ema vicArI aMtare.... ..........655 gAthA - 38 kaSAyanI upazAMtatA ...........................................671 gAthA - 39 dazA na evI jyAM sudhI ............. gAthA - 40 Ave jyAM evI dazA ..... gAthA - 41 jyAM pragaTe suvicAraNA ......... .......... 717 gAthA - 42 Upaje te suvicAraNA ............. ......... 731 ................ ..691 ................. 703 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa - 1 "zrI Atmasiddhi zAstra' - graMthaparicaya Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA anAdi kALathI jIva A jagatamAM caturgatiparibhramaNa karI rahyo che, je daramyAna janma-maraNanA mahAduHkhadAyI patha upara te anaMta niSphaLa pherA pharato rahyo che; paraMtu jyAre e niSphaLatAthI trAsI te jAgRta thAya che, tyAre ekAda janmAro te evo jIvI jAya che ke teno janma sArthaka thaI jAya che, tenuM paribhramaNa sAMta thAya che ane tyAre tenuM jIvana anyane mATe paNa dIvAdAMDIrUpa bane che. svapakalyANazilpanA AvA anerA ghaDavaiyAomAM - parama maMgaLakArI virala divyAtmAomAM samartha jJAnAvatAra ane adhyAtmayugasaSTA zrImad rAjacaMdrajInuM sthAna viziSTa garimAyukta ane ciraMtana che. rAga-dveSa-ajJAnajanita saMsAratApagnine nivArI; atyaMta zAMta, zItaLa, svarUpastha dazAne pAmI, zrImad rAjacaMdrajI potAnuM to sarvotkRSTa zreya sAdhI ja gayA che, sAthe sAthe AgAmI kALanA sarva saMsAdhakone mArgadarzaka rUpa nIvaDe evuM tattvalakSI ane sAdhanApradhAna sAhitya paNa niSkAraNa karUNAzIlatAthI bakSI gayA che, je temano sAMprata mumukSusamAja upara aparimita upakAra che. zrImad atyAre dehadhArI svarUpe nathI, chatAM paNa temano amUlya akSaradeha kalyANAbhilASI bhavya jIvone niraMtara jJAnaprakAza Apato rahe che. temanA sarvottama sAhityano AdhAra AvA duSama kALamAM AtmahitavAMchu mumukSune mATe parama AzIrvAdarUpa che. zrImanuM jIvana adhyAtmanI akhaMDa sAdhanArUpa hatuM. temanuM vyaktitva apUrva AtmaparAkramanA darpaNarUpa hatuM. temanI vilakSaNa atyaMtara dazAno nicoDa temanAM preraka lakhANomAM mUrtasvarUpa pAmyo che. temano jIvanasaMdeza jIvanamAM utAravA, temanA aMtaraAzayane samyakapaNe samajavA tathA temanI tIvra jJAnamaya AtmadazAne oLakhavA mATe temanA A apratima sAhityano yathArtha abhyAsa avazya karavA yogya che. zrImadbhA lakhANamAM eka evuM parama daivata raheluM che ke je satujijJAsuone svasvarUpanI sanmukha thavAmAM atyaMta sahAyakArI nIvaDe che. temanA pratyeka vAkya, pratyeka zabda adhyAtmanA raMgathI raMgAyelAM jovA maLe che. zrImadranAM sarva lakhANonuM saMgRhIta rUpa - zrImad rAjacaMdra' graMtha sAdhaMta vAMcI janAra upara pahelI chApa to temanI AdhyAtmikatAnI ja paDe che. puSpamALA'thI mAMDIne aMtima saMdeza' sudhInuM koI paNa lakhANa jotAM jaNAya che ke temaNe adhyAtma sivAya bIjI koI vAta karI nathI. temanAM badhAM ja lakhANomAM AtmA ja kendrasthAne rahyo che. temanuM samasta sAhitya AtmArtha Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana poSaka che, temanI sarva racanA arthagaMbhIra che. temanI padyakRtio mAtra zabdasAmarthya ane kavitvazaktinA saMyojananI nIpaja nathI, paraMtu zuddha AtmAnA anubhavollAsathI prerAyelI aMtaravAyA che. zrImannAM vacanAmRto sAdhakane AtmavikAsanI ghaNI ja UMcI bhUmikA paryata laI javAmAM sakSama che ema bhAsyA vinA rahetuM nathI. zrImad rAjacaMdrajInA akSaradehanI kIrtisuvAsa Aje sarvatra prasaratI jAya che. vizvanI A alaukika virala vItarAgavibhUtinAM viziSTa sadguNo tathA lokottara vizeSatAothI AkarSAI, temanAM addabhUta vacanothI mugdha banI Aje aneka adhyAtmarasika jijJAsao temanA sAhityanAM abhyAsa, vAMcana, manana, parizIlana AdithI svapazreya sAdhavA mATe utsuka banyA che; ane tenI vicAraNAmAM nimagna rahI, svarUpasiddhi sAdhavA mATe sadA prayatnazIla rahe che. A vacanAmRtono vipula vAraso aneka jIvone AtmajAgRti tathA AtmakalyANa sAdhavAmAM atyaMta upakAraka banyo che, banI rahyo che ane banaze. zrImanuM samasta sAhitya AtmArthI jIvone sva-anveSaNa ane svanirIkSaNa mATe atizaya lAbhadAyaka che; ane temAM paNa temanA sAhityanI sauthI mahattvanI kati. ogaNatrIsa varSanI uMmare temaNe lakhela 'zrI Atmasiddhi zAstra', parama kalyANakArI che. zrImadranI sarva AtmopakArI kRtiomAM temanI A padyakRti mUrdhanyasthAne birAje che. AtmAnA viSayamAM mahAgItAsamuM ane AtmopaniSadarUpa 'zrI Atmasiddhi zAstra' zrImaddanA sAhityamAM mugaTamaNi samAna che. zrImaddI ucca AtmadazA ane prabaLa sarjanazaktino purAvo ApatI tathA zAstrIya viSaya upara suvyavasthita rIte lakhAyelI A uttamottama kRti temanA samagra sAhityamAM anokhI bhAta pADe che. ajJAnI jIvo potAmAM avasthita zuddhAtmatattva pratye prema jAgRta karI zake ane tenI sAthe ekarasa thaI zake te arthe temaNe ati saraLa ane prauDha mAtRbhASAmAM 'zrI Atmasiddhi zAstra ne alaMkRta karI ajoDa banAvyuM che. zrI mukulabhAI kalArthI lakhe che - 'tattvajJAnanA mahAna praznone AvI saraLa bhASAmAM vyakta karavA e kharekhara mahAprajJAvaMtanuM kArya che. zrImanAM bIjAM badhAM lakhANo karatAM "AtmasiddhizAstra'nI racanA judI ja tarI Ave che. TUMkA saraLa zabdo sahita, naya ke nyAyanAM aTapaTAM anumAno ke khaMDanamaMDananI kliSTatArahita, sau koI mumukSu jIvane bhogya, zreyaskara sAmagrIthI samRddha evo A graMtha zrImadgI Atmonnatikara sAdhanAnA paripAkasamo che." gRhasthadharma svIkAryA pachI, eTale ke vIsa varSanI uMmara pachInAM dasa varSanA gALAmAM zrImanuM AMtara jIvana uttarottara vikAsa pAmatuM jatuM hatuM. peDhI upara jhaverAtano 1- zrI mukulabhAI kalArthI, zrImad rAjacaMdra jIvana-sAdhanA', pR.191-192 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthaparicaya - bhUmikA vepAra karatAM karatAM paNa teo potAnI jJAnavRddhi karatA jatA hatA. kyAreka badhuM choDI ekAMta sthaLomAM, vanomAM, pahADomAM teo ekalA cAlyA jatA hatA ane khAsa sUcanA ApatA ke jyAM sudhI teo jaNAve nahIM tyAM sudhI temanI sAthe koIe patravyavahAra paNa karavo nahIM. carotara, iDara vagere pradezomAM potAne koI oLakhI na jAya e rIte gupta rahI teo AtmasAdhanA karatA. ekAMtacaryA vakhate ghaNI vAra ciMtanamAM ke dhyAnamAM teo evA lIna thaI jatA ke dehanuM paNa bhAna rahetuM nahIM. Ama, atyaMta tIvra, satata ane athAka nijapuruSArthathI zrImade sahaja vItarAgapariNati pragaTAvI hatI. temanuM AdhyAtmika jIvana eTalI hada sudhInI UMcAI AMbI gayuM hatuM ke vi.saM. 195ranA caiitra suda 13(mahAvIra jayaMtI)nA divase potAnI svarUpadRSTinI mastI darzAvatAM zrImad lakhe che - "jenI mokSa sivAya koI paNa vastunI icchA ke spRhA nahotI ane akhaMDa svarUpamAM ramaNatA thavAthI mokSanI icchA paNa nivRtta thaI che, tene he nAtha! tuM tuSTamAna thaIne paNa bIjuM zuM ApavAno hato? he kRpALa! tArA abheda svarUpamAM ja mAro nivAsa che tyAM have to levA devAnI paNa kaDAkUTathI chUTA thayA chIe ane e ja amAro paramAnaMda che." Ama, nijasvarUpamAM ramaNatA dvArA mokSaprAptinA vikalpo paNa nivRtta thaI jAya ane kRtakRtya evA AtmasvarUpamAM abheda thaI javAya evI utkRSTa AtmadazA pAmIne zrImada "zrI Atmasiddhi zAstranI racanA karI che ane tethI teozrInA sarva anubhavono sAra svAbhAvikapaNe temAM samAviSTa thavA pAmyo che. upara nirdiSTa patrano 'zrI Atmasiddhi zAstra' sAtheno saMbaMdha jaNAvatAM bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI lakhe che - A patra caitra mahine lakhyo, pachI Aso mahine Atmasiddhi lakhI che. kevI dazA pAmIne Atmasiddhi lakhI che te A patra parathI jaNAya che. akhaMDasvarUpamAM ramaNatA eTalI badhI thayA pachI Atmasiddhi lakhI che. ethI emAM mahAvIranAM ja vacana che. sahajasvabhAve AtmasiddhimAM kaheluM che. TheTha sudhI kAma Ave evI che. badhAthI mukAvI AtmA para lAvI mUke evI Atmasiddhi che. A patra sAthe Atmasiddhine saMbaMdha che.'2 paramAtmasvarUpamAM abhedatA prApta karI zrImade 'zrI Atmasiddhi zAstrInuM sarjana karyuM hovAthI A zAstra parama AtmAnubhUtidazAsaMpanna zrImannA divya AtmAnuM tAdaza 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.499 (patrAMka-680) ra- 'bodhAmRta' , bhAga-2, bIjI AvRtti, pR. 291 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pratibiMba pADe che. zrImad Atmasiddhi pAmelA puruSa hovAthI temanI A anupama kRtinA akSare akSare temanA anubhavanI chApa pragaTa anubhavAya che ane tethI ja "zrI Atmasiddhi zAstra' koI paNa sAcA mumukSune AtmAnI sAkSAt siddhi pamADavA pUrNapaNe samartha che. zrImadnne svarUpasamAdhino AnaMda jeTalo sahaja hato, teTalo ja karuNAno udraka paNa sahaja hato. AtmakalyANane jhaMkhatA hovA chatAM, mithyAgrahomAM aTavAI bhavabhramaNa karatA ajJAnI jIvo pratye temanA aMtaramAM asmalita karuNAno jharo niraMtara vaheto hato. Atmavizuddhi arthe upadiSTa zAzvata vItarAga sanmArgane aneka gaccha-matAdimAM - ekAMtika matikalpanAthI UpajelA vividha mithyA mArgomAM chinnabhinna thayelo joI niSkAraNa karuNAsAgara evA zrImad hRdaya dravI UThatuM. caitra suda 13 nA pUrvanirdiSTa patramAM zrImad AgaLa prakAze che ke - kalyANanA mArgane ane paramArtha svarUpane yathArtha rIte nahIM samajanArA ajJAnI jIvo, potAnI mati kalpanAthI mokSamArgane kalpI, vividha upAyomAM pravartana karatA chatAM mokSa pAmavAne badale saMsAra paribhramaNa karatA jANI niSkAraNa karuNAzIla evuM amAruM hRdaya raDe che.' mokSamArgane yathArtha rIte nahIM samajanArA ajJAnI jIvone joI, vi.saM. 1952nA Aso suda 1 nA divase, eTale ke 'zrI Atmasiddhi zAstranI racanAthI 15 divasa pahelAM, ANaMdamAM 'mULa mArga rahasya' nAmanuM kAvya zrImade racyuM hatuM. "sagarzana-jJAnavAritrAuna mokSamaH '2 e sUtra anusAra mokSamArganuM saphaLa rahasya teozrIe A kAvyamAM saMkSepamAM darzAvyuM che. 22 paMktinuM A kAvya "zrI Atmasiddhi zAstranI pUrva bhUmikArUpe gaNI zakAya. "mULa mArga rahasya'nI A kAvyakRtimAM darzAvyuM che ke dehAdithI bhinna, upayogI ane sadA avinAzI AtmA potAnI meLe samajAto nathI; te svaccheda ane pratibaMdha choDIne zrIguruno upadeza yathArthapaNe avadhAravo joIe. pAtratA kaI rIte pragaTAvavI ane AtmasvarUpano - jinamArgano tAga kevI rIte pAmavo, tenI vigatavAra samajaNa A kRtimAM ApI zakAI nathI. tethI "mULa mArga rahasya' nI racanAthI zrImanA AtmAne saMtoSa na thatAM, temaNe AtmabhAvanA parama ullAsathI AdhyAtmika vAbhayamAM yugapravartaka evA "zrI Atmasiddhi zAstra'nuM hRdayaMgama sarjana karyuM, je temanA sAhityane sarvotkRSTa kIrti apAvatAM sarvocca kaLaza samAna jhaLahaLI rahela che. zrI rAvajIbhAI desAI lakhe che - 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.499 (patrAMka-680) 2- AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra', adhyAya 1, sUtra 1 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthaparicaya - bhUmikA .... ati unnata himagiri sadaza zAMta zItaLa ujvaLa AtmadazAmAM nimagna A kAramUrti mahAtmAe "Atmasiddhi' zAstra cAlu kalamanI eka ja dhArAe doDheka kalAkamAM lakhIne saMsAratApathI tapelA mokSArthIone zAMta zItaLa svAtmastha karavA mATe divya jJAnagaMgAno pavitra pravAha A avani upara avatAryo; ane temAM mokSamArga spaSTa ane sugama rIte saraLa bhASAmAM 142 doharAmAM darzAvyo; je A kALamAM taqsAdhakone apUrva amUlya anupama Atmazreyaskara bheTarUpe prApta thayo; tema ja jemAM nitya pratye niyamita avagAhana karIne hajAro AtmArthIo Aje AtmasAdhanAmAM apUrva zAMti ane AnaMdano AsvAda laI rahyA che." A prakaraNamAM "zrI Atmasiddhi zAstra' saMbaMdhI aneka vigatonuM avalokana karIzuM, jema ke graMthazIrSakanI sArthakatA, tenI racanAnuM nimitta, sarjanasthaLa ane prasaMga, adhikArI varga ane tenA upara paDelo prabhAva, vastunirUpaNa zailI, vastuviSaya, graMthaprasiddhi, tenAM vivecana ane bhASAMtara. 1- zrImad rAjacaMdra janma zatAbdI aMka', 5.88, zrI rAvajIbhAI desAIno lekha Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa - 1 prakaraNa - 1 graMthasarjana Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthasarjana graMthazIrSakanI sArthakatA 'zrI Atmasiddhi zAstra' nAmathI prakhyAti pAmelI zrImadranI A paramArthagaMbhIra padyaracanA adbhuta tattvakaLAthI gUMthAyelI che. seMkaDo paMDito sAthe maLIne game teTaluM mathe topaNa potAnI racelI tarkapradhAna kRtio dvArA je tattvaniSkarSa na ANI zake, tenA karatAM paNa UMco tattvaniSkarSa mAtra 142 gAthAnA A zAstramAM sacoTapaNe temaja saraLa bhASAmAM prakAzita thavA pAmyo che. 'zrI Atmasiddhi zAstranI viziSTatA e che ke te mAtra tArkika upapatti nathI, paNa tenI racanA AtmAnubhavapUrvaka thaI che. pote anubhavelA adhyAtmane zrImade 'zrI Atmasiddhi zAstra'mAM vaheto mUkyo hoya ema spaSTa nihALI zakAya che. potapotAnAM pakSanI ane maMtavyanI siddhi arthe aneka "siddhi graMtho seMkaDo varSothI jaina ane jainetara saMpradAyomAM lakhAtA rahyA che. brahmasiddhi', "advaitasiddhi' Adi vedAMtaviSayaka graMtho suvidita che. naiSkarmesiddhi', "Izvarasiddhi' paNa jANItA che. "sarvArthasiddhi', 'sarvajJasiddhi' vagere graMtho jainaparaMparAmAM lakhAyelA che. AcAryazrI haribhadrasUrijIno 'anekAMtasiddhi', AcAryazrI akalaMkadevano 'siddhivinizcaya', AcAryazrI zivasvAmI racita 'siddhivinizcaya' Adi graMthomAM temane potAne abhipreta hoya evA aneka viSayonI siddhi darzAvavAmAM AvI che. e ja pramANe zrImade paNa 'zrI Atmasiddhi zAstra'mAM AtmAnAM astitvAdi cha padanA nirUpaNa dvArA tarka ane yuktinA baLe AtmatattvanI siddhi karI, tenI prAptino divya mArga abhuta zailIthI anubhavasiddha karI prakAzyo che. je koI sAco mumukSu A kRtinuM yathArtha bhAvana karI tathArUpa pariNamana karaze, te avazya 1- zrImad hastalikhita pratamAM zrImade A kRtinuM zIrSaka "Atmasiddhi ApyuM hatuM. vi.saM. 19paranA Aso vada 10 nA roja (eTale ke "zrI Atmasiddhi zAstranI racanA pachInA navamA divase) zrI lallujI muni uparanA patra(patrAMka-719)mAM zrImade A kRtine "AtmasiddhizAstra' tarIke saMbodhI che. 2- AcAryazrI haribhadrasUrijIe Atmasiddhi' zIrSakavALo eka graMtha paNa racyo hato, jeno ullekha temanA 'anekAMtajayapatAkA' nAmanA graMthanA dvitIya khaMDanI svapajJa vyAkhyAmAM che. A kRti hAla upalabdha nathI. (juo : pro. hIrAlAla kApaDiyA, 'zrI haribhadrasUri', pR.80-81) 3- zrImade A 'zrI Atmasiddhi zAstra' uparAMta 'pratimAsiddhi' graMthanI racanA paNa karI hatI, jeno mahad aMza aprApya rahyo che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Atmasiddhi - AtmaprApti karaze. Ama, jenI gAthAe gAthAe AtmasiddhisaMpanna puruSe AtmAnI prakRSTa siddhi karI che evA A zAstranA adbhuta guNone pratibiMbita karatuM enuM nAma - Atmasiddhi' kharekhara sArthaka ja che! 'zrI Atmasiddhi ne zAstra tarIke kema saMbodhavAmAM Ave che te have joIe. 'zAstra' zabda saMskRtamAM be rIte vyutpanna thAya che - (1) zAsanA zAstram - zAsana kare te zAstra. vyaktine kAM to koI pravRttimAM joDAvAnI preraNA kare athavA to koI kriyAthI aTakavAnuM kahe, arthAtu vidhi-niSedha darzAve te zAstra. (2) zaMsanAta zAstram - zaMsana (kathana) kare te zAstra. koI agocara tattvanuM kathana kare te zAstra. 'zrI Atmasiddhi zAstra' jIvane AtmahitamAM joDAvAnI preraNA kare che tathA temAM nyAyayukta dalIlo dvArA AtmAnAM astitvAdine siddha karI ApyAM che. Ama, banne arthamAM zrImanI A kRtine zAstra kahevuM yogya che. paMDita sukhalAlajI A kRtinA zAstra tarIkenA saMbodhananI sArthakatA batAvatAM kahe che - enuM zAstra nAma sArthaka che. emAM jaina AcAravicAraprakriyA mULa rUpamAM pUrNa AvI jAya che. vicAra parva che. avalokana ane ciMtana vizALa tema ja gaMbhIra che. jene vastu jANavI hoya ane saMskRta-prAkRta graMthonA jaMgalamAM paDyA sivAya sparza karavo hoya, tene vAste A zAstra nitya pAkya che. 'sanmati', "Sadarzanasamuccaya', yogabiMdu', "yogadaSTisamuccaya', "samayasAra', "pravacanasAra' Adi graMthonuM "Atmasiddhi zAstra' tAraNa che; ane chatAMya temAM tAtkAlika gaccha, paMtha ane ekAMta pravRttinuM svAnubhavasiddha varNana ane samAlocana paNa che. sarvasAdhAraNa mATe to nahi, paNa jaina mumukSu mATe te gItAnI garaja sAre tevuM che." zrImanI kRti 'zrI Atmasiddhi zAstrI zrI mahAvIra prabhupraNIta pavitra mokSamArganuM bhAna karAvanAra, dizA dekhADanAra parama zAstra che. A zAstra vAMcanArane anubhava thAya che ke te koI paNa vyAvahArika dharmane vaLagI rahetuM nathI. AtmakalyANanA mArge cAlavAnI jenI jijJAsA che tevA mumukSuo mATe 'zrI Atmasiddhi zAstra' parama hitakArI, adhyAtmavikAsamAM mArgadarzaka, preraka ane udbodhaka che. tenuM avagAhana karI, temAM UMDA UtarI, tene AtmapariNata karavAthI zAMtasudhArasamaya zuddhAtmAnI anubhUti avazya thavA pAme che. A amara kRtinuM maMgala prayojana darzAvatAM zrI bhogIlAla gi. zeTha kahe che - 1- paMDita sukhalAlajI, 'darzana ane ciMtana', bhAga-2, pR.783 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthasarjana 13 'divya cakSunA unmIlanarUpa AtmaprakAza relAvanAra A mokSazAstra pharI pharI zAMta citte vAMcavAthI, tenA para gaMbhIra bhAve ciMtana karavAthI temAM raheluM parama rahasya pragaTa thAya che. AtmasiddhirUpa amRtatattva pamADavuM e ja A amara kRtinuM prayojana che.' zrImade ogaNatrIsa varSanI uMmare racela 'zrI Atmasiddhi zAstra' sAdhakane siddhi mArge prayANa karavAmAM parama pAtheya ane AtmaprAptimAM sahAyabhUta thaI zake evuM amogha zAstra che. graMthasarjananuM nimitta zrImadnA hadayapratibiMbarUpa uttamottama patronA uddabhava mATenA prabaLa nimitta evA saurASTranA sAyalA gAmanA nivAsI zrI saubhAgyabhAI zrImI A kIrtikaLazarUpa ciraMjIva kRtinA preraka nimitta hatA. zrImade temanA hRdayajJa paramArtha premI zrI saubhAgyabhAInI vinaMtI svIkArIne sarva mumukSuonAM kalyANa arthe A graMthanI racanA karI hatI. zAstrakAre zAstraracanA koI anya pAtranI vinaMtInA phaLarUpe karI hoya evA aneka prasaMga bhUtakALamAM banyA che. udAharaNa tarIke - gomaTarAjA(cAmuMDarAya)nA praznathI siddhAMtacakravata zrI nemicandrajIe 'gommadasAra' tathA labdhisAra'nuM nirmANa karyuM hatuM. mahAkavi puSpadaMtakRta apabhraMza bhASAnuM mahAkAvya "mahApurANa' bharata nAmanA maMtrInA anurodhathI racAvAmAM AvyuM hatuM. kumArapALa rAjAnI vijJaptithI kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijIe 'vItarAgastava' ane yogazAstra'nI racanA karI hatI. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje sUrajInA putra zAMtidAsanA hRdayamAM pramodabhAva udbhavavA arthe 'jJAnasAra'no bAlAvabodha racyo hato. amadAvAdanA hemacaMda zeThanA putra tArAcaMdanI vinaMtIne mAnIne upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje "samyakatva jasthAna caupaInA bAlAvabodhanI racanA karI hatI. gaNizrI devacaMdrajI mahArAjanA paNa aneka graMtho A prakAranI vinaMtInA pariNAme racAyA hatA. temaNe rAdhanapuranivAsI zraddhAvaMta zrAvaka zAMtidAsanI vijJaptithI vicArasAra'nI racanA karI hatI temaja bhaNasAlI mIThumala vagere zrAvakonI vinaMtIthI 'dhyAnadIpikA catuSpadI'nI racanA karI hatI; potAnA mitra durgadAsane samajAvavA tathA adhyAtmapremI zrAvaka mIThuMmala, bhairuMdAsa, bheudAsa, mUlacaMda AdinI vinaMtIthI 'dravyaprakAza'nI racanA karI hatI. zrImade paNa soLa varSanI uMmare, bALakathI mAMDIne vRddha sudhInA sau jijJAsu jIvo saraLatAthI samaje evo graMtha lakhavAnI 1- zrI bhogIlAla gi. zeTha, "Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, prastAvanA, pR. 21 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana zrI popaTabhAI daphatarInI vinaMtI svIkArIne mokSamALA' lakhI hatI. tevI ja rIte 'zrI Atmasiddhi zAstranI racanA zrI saubhAgyabhAInI vinaMtIthI karavAmAM AvI hatI. have A anupama kRtinA sarjananA itihAsa tarapha vaLIe. vi.saM. 1951mAM suratamAM zrI lallujI muni 10-12 mAsathI tAvanI bImArIthI rasta hatA. temane koI davAthI phAyado na thayo ane maMdavADa vadhI gayo. te arasAmAM suratanA eka lallubhAI jhaverI 10-12 mAsanI mAMdagI bhogavIne marI gayA. zrI lallujI munine ciMtA thavA lAgI ke temano deha paNa chUTI jaze. tethI temaNe zrIma uparAuparI patro lakhIne vinaMtI karI ke temano deha bace tema lAgatuM nathI ane samakita vinA deha chUTI jaze to temano manuSyabhava vyartha jaze. temaNe zrImane samakita ApavAnI vinaMtI karI. zrImade anaMta kRpA karI te patronA uttaramAM AtmAnAM cha padane samyakapaNe prarUpato ane samyajJAnanA hetubhUta 'cha padano patra' (patrAMka-493) vi.saM. 1951nA vaizAkha mAsamAM lakhyo. zrImad surata padhAryA tyAre temaNe te patranuM vizeSa vivecana karI zrI lallujI munine teno paramArtha samajAvyo ane te patra mukhapAThe karI, tene vAraMvAra vicAravAnI bhalAmaNa karI. prakaraNagraMthamAM gaNanA pAme evA sUtrAtmaka zailIthI lakhAyelA A patramAM sadgurune namaskAra karI, samyagdarzananA nivAsanAM sarvotkRSTa sthAnaka evAM 'AtmA che', "AtmA nitya che', 'AtmA kartA che', 'AtmA bhoktA che', "mokSa che' ane "mokSano upAya che' - A cha padonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. AtmAnI yathArtha oLakhANa thAya tathA samyakatvanI prApti thAya tevI apUrva vANImAM A tattvajJAnano bodha Apyo che. te pachI jIva kaI rIte samyagdarzana pAme ane tenI prApti pachI te jIvanI dazA kevI hoya tenuM eka phakarAmAM varNana karyuM che ane tyArapachI cAra phakarAmAM saghana ane hRdayasparzI zailImAM niSkAraNa karuNAzIla satparuSano mahimA varNavI, temane bhaktirasabharyA adbhuta namaskAra karyA che. A patramAM zrImanI adbhuta AtmavicAradhArA ane temanA parama bhaktimaya AtmAnuM tAdeza darzana thAya che. zrImade ekeka zabda evo toLI toLIne mUkyo che ke A patra yathArtha samajavA mATe tenuM dhIrajathI UMDANapUrvaka manana karavuM Avazyaka che. tenI vicAraNAthI samasta zrutajJAnano udaya thAya evuM apUrva devatA temAM raheluM che. aneka mahAna graMtho je tattvane samajAvavA 1- zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetA dvArA prakAzita 'zrImad rAjacaMdra graMthamAM cha padanA patranI miti vaizAkha vada 7, guru, 1951 che. te pachI paramazrata prabhAvaka maMDaLa taraphathI prakAzita 'zrImad rAjacaMdra' graMthamAM cha padanA patranI miti phAgaNa 1950 lakhI che, je pramANe pachInI dareka AvRttimAM chapAyela che. zrI lallujI muninuM jIvanacaritra jotAM cha padano patra vi.saM. 1951no hovo ghaTe che, kema ke munizrI vi.saM. 1949nuM cAturmAsa muMbaI karI, vihAra karatAM karatAM surata gayA hatA. tyAM 10-12 mAsanI mAMdagI pachI temanI vinaMtIthI zrImade cha padano patra lakhyo hato. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthasarjana 15 lakhAyA che, te tattvane temaNe A patramAM asaMdigdha bhASAmAM ane atyaMta saMkSepamAM samajAvyuM che, je temanI prabaLa zaktino paricaya Ape che. mumukSu jIvane paramArthamArgamAM parama sahAyarUpa thAya tevo A patra che. zrI lallujI munine A adbhuta patranuM khUba mahAbhya hatuM ane teo tene viparIta mAnyatA dUra karanAra, matamatAMtaramAM praveza na thavA denAra tathA camatkArI gaNAvatA. teozrI jaNAve che - cha padano patra amRtavANI che. patro to badhAya sArA che; paNa A to labdhivAkya jevo che! cha mAsa sudhI ene pherave to prabhu, kaMInuM kaMI thaI jAya! game te aDacaNa, vipna Ave, te haDaselI mUkavuM. e divasa pratye eka vakhata vicArI javAno rAkhyo to pachI joI lo. samakitanuM kAraNa che.'' vi.saM. 1951mAM A patra zrImadbhA paramArthasakhA zrI saubhAgyabhAIne mokalavAmAM Avyo hato ane te mukhapATha karI, vAraMvAra vicAravA AjJA thaI hatI. vayovRddha zrI saubhAgyabhAIne A gadhrapatra mukhapATha karatAM muzkelI paDI ane anya mumukSu bhAIone paNa A patra mukhapATha karatAM muzkelI paDaze ema temane lAgyuM. vi.saM. 1952mAM temane zrImano samAgama khaMbhAtamAM thayo tyAre potAnI muzkelI rajU karatAM temaNe kahyuM ke che padano patra gadyamAM hovAthI mukhapATha karavo duSkara che, smaraNamAM raheto nathI. AtmapratIti karAvatA, gadyamAM lakhAyelA A cha padano patra jevo koI padyagraMtha lakhAya to sarva mumukSuo upara ghaNo upakAra thAya ane mukhapATha karavAmAM saraLa paDe. Ama, zrI saubhAgyabhAInI vinaMtInA phaLarUpe zrImanI aMtaraMga parama vizuddhimAMthI, uparokta che padane kAvyabaddha karatuM 'zrI Atmasiddhi zAstra'rUpa amUlya graMtharatna pragaTa thayuM. Ama, cha padano patra ane 'zrI Atmasiddhi zAstra' ekabIjAnA pUraka ane samarthaka che. te banne vacceno saMbaMdha darzAvatAM DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - A SapadanA amRtapatrane zrImannI parama amarakRti A AtmasiddhizAstra sAthe ghaNo gADha - ghaniSTha saMbaMdha che, kAraNa ke bannemAM SaTapadano viSaya sAmAnya (Common) che. A patramAM SaTrapadanuM samagrapaNe sUtrarUpa saMkSepa kathana che, SaTrapada e 1- 'upadezAmRta', pR. 276 2- zrI saubhAgyabhAInI vinaMtI pachI vIseka divasa bAda zrI Atmasiddhi zAstra'nI racanA thaI hatI. (juo : 'bodhAmRta', bhAga-2, bIjI AvRtti, pR.306) maMtharacanAnA tAtkAlika kAraNa saMbaMdhI zrI maNibhAI saubhAgyabhAI jaNAve che ke zrI gosaLiyAnI ekAMta nizcayanI avaLI pakaDa choDAvavA mATenI vinaMtI karato zrI saubhAgyabhAIno patra maLyA pachI thoDA kalAkamAM 'zrI Atmasiddhi zAstranI racanA thavA pAmI hatI. (juo : 'paramakRpALudeva sAthe thayela mumukSuonA samAgamanI noMdha', pR.96, zrI dinezabhAI modIe paNa temanI pustikA 'vyakti ane vyaktitva', 5.22 upara A mAhitIno ullekha karyo che.). Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Atmasiddhino mukhya viSaya hoI AtmasiddhimAM enuM zAstrIya vistarIkaraNa che. AtmasiddhimAM A Sapadano sUkSma tatvavaijJAnika zAstrIya vicAra bahalAvyo che. A SaTrapadapatramAM samyagadarzananA sarvotkRSTa nivAsabhUta Sapadano mahimAtizaya ullacAvyo che. AtmAnI mahAgItA AtmasiddhimAM SaTpada dvArA AtmAnuM divya gAna gAyuM che. A pakSadapatramAM A SaTrapada ane tenI prAptinA mULa saddaguru bhagavAna pratyenI abhuta bhaktinuM amRtapAna pAyuM che. A avaninA amRtasamI Atmasiddhi pUrve traNa varSa pahelAM lakhAyelo A teno purogAmI amRtapatra te amRtarasano jANe pAsvAda - pUrvAsvAda (fore-taste) karAve che!"1 graMtharacanAno prasaMga vi.saM. 19paranA zrAvaNa mAsamAM zrImade nivRtti arthe kAviThA, rALaja Adi kSetre sthiti karI hatI ane pachI gujarAtanA jaMgalomAM AtmadhyAnanimagnapaNe vicarI, ANaMda thaIne Aso mAsamAM teo naDiyAda padhAryA hatA. mahAmumukSu zrI aMbAlAlabhAI temanI sevAmAM rahetA hatA. zaradapUrNimAnA bIjA divase, arthAt Aso vada 1 nA divase zrImad bahAra pharIne mukAme padhAryA tyAre sAMja paDI gaI hatI. zrImade zrI aMbAlAlabhAI pAse phAnasa maMgAvyuM ane teo lakhavA beThA. zrI aMbAlAlabhAI vinayabhakti sahita vinamra bhAve potAnA hAthamAM phAnasa dharIne dIvInI jema UbhA rahyA. zrImanI kalama ekadhArAe cAlI ane temaNe eka ja beThake, mAtra doDha-be kalAkamAM darzananA sArarUpa, sUtraratnAvali samAna "zrI Atmasiddhi zAstra'nI 142 gAthA ekI kalame lakhI. AgamasiMdhunA navanIta jevo A apUrva graMtha zrImadda jevA koI alaukika puruSa ja ATalA alpa samayamAM racI zake. A ghaTanA temanI kavitvapratibhAnI ane lekhanasiddhinI paNa uttama pratIti karAve che. mAtra doDha-be kalAkamAM ja 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR. 206 2- zrImade jyAre zrI Atmasiddhi zAstra'nI racanA karI hatI tyAre temaNe 144 gAthA lakhI hatI, paraMtu te vakhate ja temaNe be gAthA kADhI nAkhI hatI. temAMnI eka gAthA 127mI gAthA pachI racAI hatI ane eka gAthA temaNe 142mI gAthA pachI mUkI hatI. te be gAthA A pramANe che - zrI subhAgya ne zrI acaLa, Adi mumukSu kAja; tathA bhavyatita kAraNe, kahyo bodha sukhasAja." (gAthA 127 pachInI gAthA) sAdhana siddha dazA ahIM, kahI sarva saMkSepa Sadarzana saMkSepamAM, bhAkhyAM nirvikSepa." (gAthA 14ra pachInI gAthA) Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthasarjana 17 sarjana pAmela 'zrI Atmasiddhi zAstrI zrImanuM nAma sarva kALane mATe amara karavAne paryApta che. Ama, zrImad jevA AtmasiddhapuruSanA hRdayamAMthI akhkhalita pravAhe nIkaLelI jagatapAvanI zrutagaMgA avani upara avatarI. anAdinA ajJAnarUpI aMdhakArane dUra karI, AtmapratItirUpa adhyAtmaprakAzathI sahaja AnaMda pragaTAvavA samartha evA 'zrI Atmasiddhi zAstranA avatAranA zrI aMbAlAlabhAI parama bhaktithI darzana karI rahyA hatA ane te saMpUrNa lakhAI rahyuM tyAM sudhI teo phAnasa laIne UbhA rahyA hatA. Ama, zrImaddI A adbhuta kRtinA prathama sAkSI thavAnuM parama saubhAgya zrI aMbAlAlabhAIne prApta thayuM hatuM. 'zrI AtmasiddhijI' nA racanAprasaMgane varNavatAM eka suMdara prabhAtiyAmAM bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI lakhe che - patita jana pAvanI, sura saritA samI, adhama uddhAriNI Atmasiddhi, janma janmAMtaro, jANatA jogIe, Atma anubhava vaDe Aja dIdhI; bhakta bhagIratha samAM, bhAgyazALI mahA, bhavya saubhAgyanI vinatIthI, cArutara bhUminA, nagara naDiyAdamAM, pUrNa kRpA prabhue karI'tI. yAda nadInI dhare, nAma naDiyAda paNa, caraNa cUmI mahApuruSonA, paramakRpALunI caraNaraja saMtanI bhaktibhUmi hare citta saunAM; samIpa rahI eka aMbAlAle tahIM, bhakti karI dIpa hAtha dharIne, ekI kalame karI pUrI kRpALue Aso vada ekame 'siddhijIne.1 Ama, zrImade carotara jillAnA naDiyAda gAmanA nAnA kuMbhanAtha mahAdevanA. maMdiranA eka oraDAmAM vi.saM. 1952nA Aso vada 1, guruvAra, tA. 22-101896nA zubha maMgala divase AtmAnubhavapUrvaka skurAyamAna thayela gahana tattvone zrI Atmasiddhi zAstra' rUpe sAdI, saraLa, bhAvavAhI vANImAM gUMcyAM. svAti nakSatramAM chIpamAM paDeluM meghabiMdu jema suMdara motImAM pariName che, tema zrI saubhAgyabhAI jevA supAtra jIva dvArA koI bhAgyazALI kSaNe thayelI vinaMtInA paripAkarUpe zrImadbhA aMtaramAM 14 pUrvanA sArarUpa 'zrI Atmasiddhi zAstra' rUpI amUlya motI utpanna thayuM. A badala jagata zrI saubhAgyabhAInuM RNI che. zrImade paNa 'zrI Atmasiddhi zAstra'mAM traNa sthaLe temano ullekha karI temane amara karyA che - "mULa hetu e mArgano, samaje koI subhAgya' (gAthA-20) ane "udaya udaya sabhAgya' (gAthA-96), A be gAthAmAM garbhitapaNe ullekha karyo che ane "zrI subhAgya ne zrI acaLa, Adi mumukSa 1- 'bodhAmRta', bhAga-3, trIjI AvRtti, pR.802 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana kAja; tathA bhavyatita kAraNe, kahyo bodha sukhasAja.' e 127mI gAthA pachInI rada karelI gAthAmAM 'zrI Atmasiddhi zAstra' zrI saubhAgyabhAI Adi mATe racyuM hatuM te pragaTapaNe jaNAvyuM che. graMthano adhikArI varga 'zrI Atmasiddhi zAstramAM zrImade AgamanA samasta siddhAMtono nicoDa samAvyo che. temaNe potAnuM jJAna valovI 'zrI Atmasiddhi zAstra'rUpI mAkhaNa kADhyuM che. tethI 'zrI Atmasiddhi zAstra' jevo ucca koTino AtmoddhAraka graMtha ucca koTinA adhikArI varganI apekSA rAkhe e svAbhAvika che. adhikArIpaNuM eTale yogyatA. AtmAnubhava mATe mAtra zAstranI bauddhika mAhitI kAma nathI AvatI. 'sapuruSanI AjJAmAM ja mAruM kalyANa che, mAre sapuruSanI AjJAmAM ja vartavuM che' evo daDha nizcaya tathA tadanurUpa vartana hoya tene jJAna samyapariNAmI thAya che. jene puruSa pratye zraddhA hoya, indriyanigraha thayo hoya, aMtaramAM vairAgya-upazama hoya, AtmAno lakSa hoya te jIva ja bodha grahaNa karI zake che ane te ja adhyAtmagraMthano adhikArI che. je jIvane puruSano mahimA samajAyo nathI, temanA yathArtha vaktApaNA upara vizvAsa nathI, buddhinuM viparyAsapaNuM TaLyuM nathI, ahaMbhAva chUTyo nathI, tIvra jijJAsA jAgI nathI ane AtmArthIpaNArUpa sAcI bhUmikA prApta thaI nathI, saMsAranI mahattA ane mIThAza aMtarathI chUTyAM nathI, janamanaraMjanarUpa dharmanI ADe potAnA AtmadharmanI garaja jAgI nathI tevA mohanidrAmAM sUtelA jIvane upadeza pariNamato nathI, te vastusvarUpane yathArthapaNe jANI zakato nathI. kyAreka to anadhikArI jIvane mahAnirjarAnuM hetubhUta jJAna anarthakAraka paNa thaI paDe che. 'zrI Atmasiddhi zAstra' dravyAnuyogano graMtha hovAthI vizeSa adhikArIpaNuM mAge che. jema yogyatA vinA pravINa vaidya hIrAnI bhasma jevI amUlya vastu game tene ApatA nathI, tema zrImade mAtra cAra jIvone ja adhikArI jANI, zrI Atmasiddhi zAstra'nI zrI aMbAlAlabhAIe nakala karelI cAra prata phakta te cAra jIvonA ja upayoga mATe ApI hatI. eka zrI saubhAgyabhAIne sAyalA, eka zrI lallujI munine khaMbhAta, eka zrImadranA bhAgIdAra zrI mANekalAla ghelAbhAI jhaverIne raMguna ane eka zrI aMbAlAlabhAIne - ema cAra jIvone tenI nakala vAMcana-manana arthe ApavAmAM AvI hatI ane sAthe sAthe tattvajJAnanI gUDha vAto anadhikArI vyakti pAse na jAya e hetuthI zrImade temane 'zrI Atmasiddhi zAstra' viSe jAheramAM nirdeza na karavAno Adeza karyo hato. anadhikArI jIvane te upakAraka nahIM nIvaDe ema jANI temaNe 'zrI Atmasiddhi zAstra bIjA koInA hAthamAM na jAya ke kaze paNa prasiddha na thAya te mATe spaSTa bhalAmaNa karI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthasarjana 19 hatI. zrImannA anya paricita mumukSuone paNa A graMthanA adhyayananI paravAnagI maLI na hatI. zrImanA jIvanakALa daramyAna A graMtha prakAzita thayo na hato ane tethI khUba ochA lokone te viSenI jANa hatI. zrI lallujI muni sAthenA zrI devakaraNajI muni bahu prajJAvALA gaNAtA hatA. jo zrI devakaraNajI munine 'zrI Atmasiddhi zAstra' vAMcavAnI vizeSa AkAMkSA hoya to temaNe A zAstra kaI rIte avagAhavuM, tenuM mArgadarzana ApatAM zrImad 'zrI Atmasiddhi zAstra' sAthe mokalelA vi.saM. 19paranA Aso vada 10 nA patramAM zrI lallujI munine lakhe che - ekAMtamAM avagAhavAne arthe "AtmasiddhizAstra' A joDe mokalyuM che. te hAla zrI lallujIe avagAhavA yogya che. ..... AtmasiddhizAstra zrI devakaraNajIe AgaLa para avagAhavuM vadhAre hitakArI jANI hAla zrI lallujIne mAtra avagAhavAnuM lakhyuM che; topaNa je zrI devakaraNajInI vizeSa AkAMkSA hAla rahe to pratyakSa sanduruSa jevo mArA pratye koIe paramopakAra karyo nathI evo akhaMDa nizcaya AtmAmAM lAvI, ane A dehanA bhaviSya jIvanamAM paNa te akhaMDa nizcaya choDuM to meM AtmArtha ja tyAgyo ane kharA upakArInA upakArane oLavavAno doSa karyo ema ja jANIza, ane AtmAne puruSano nitya AjJAMkita rahevAmAM ja kalyANa che evo, bhinnabhAvarahita, lokasaMbaMdhI bIjA prakAranI sarva kalpanA choDIne, nizcaya vartAvIne, zrI lallujI muninA sahacArIpaNAmAM e graMtha avagAhavAmAM hAla paNa aDacaNa nathI. ghaNI zaMkAonuM samAdhAna thavA yogya che.' zrI DuMgarazIbhAIne 'zrI Atmasiddhi zAstra' moDhe karavAnI icchA thaI hovAthI tenI nakala karavA aMge zrI saubhAgyabhAI dvArA zrImad puchAvatAM zrImade mukhapATha karavA to anumati ApI hatI, paNa bIjI prata utAravAnI rajA ApI na hatI. zrImade vi.saM. 1952nA Aso vada amAsanA patramAM zrI saubhAgyabhAIne lakhyuM hatuM ke - zrI DuMgarane "Atmasiddhi" mukhapATha karavAnI icchA che. te mATe te prata emane ApavA viSe puchAvyuM to tema karavAmAM aDacaNa nathI. zrI DuMgarane e zAstra mukhapATha karavAnI AjJA che, paNa hAla tenI bIjI prata nahIM utAratAM A prata che te uparathI ja mukhapATha karavA yogya che, ane hAla A prata tame zrI DuMgarane Apazo. temane jaNAvazo ke mukhapATha karyA pachI pAchI Apazo, paNa bIjo utAro karazo nahIM. ..... 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.557-558 (patrAMka-719) 2- juo : 'tatkALa mokSa', pR. 221 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Atmasiddhi" saMbaMdhamAM tamArA bannemAMthI koIe AjJA uparAMta vartavuM yogya nathI."1 vi.saM. 1953nA jeTha mAsamAM zrI saubhAgyabhAIno dehavilaya thayA pachI temanA putro - zrI traMbakalAle ane zrI maNilAle, khedanA samaye 'zrI Atmasiddhi zAstra' potAne AzrayarUpa lAgavAthI te graMtha vicAravA mATe zrImadnI rajA mAMgI hatI. paraMtu temane zrImad taraphathI "zrI Atmasiddhi zAstra' vAMcavAnI AjJA maLI na hatI. - zrI aMbAlAlabhAI paNa 'zrI Atmasiddhi zAstra' aMge khUba sAvaceta rahetA. zrImade keTalAka mumukSuone "zrI Atmasiddhi zAstra' ApyuM che tenI jANa thavAthI anya mumukSuo paNa zrImane 'zrI Atmasiddhi zAstra' ApavA mATe vinaMtI karatA. zrImanI AjJA maLe to ja zrI aMbAlAlabhAI bIjA mumukSuone "zrI Atmasiddhi zAstra'nI nakala tathA amuka gAthAo upara zrImadbhA lakhelA patro mokalI ApatA ane te sivAya bIjA koInI pAse na jAya enI pUrNa takedArI rAkhatA. teo 'zrI Atmasiddhi zAstra' bAbata keTalA sAvaceta rahetA tenuM darzana temanA vi.saM. 1953nA vaizAkha vada 5 nA zrImad uparanA patramAM thAya che - atrenA samAgamavAsI mumukSuone prathamanA 42 zloka ane pAchaLanA upasaMhAranA zloko vaMcAvavAnI AjJA thayela te pramANe vaMcAvavA atrenA mumukSaone kahela paNa temanI tevI dazA nahIM hovAthI hAla to zravaNa karavA kahela tethI te siddhizAstra atrenA mumukSuone vaMcAvela paNa nathI.' AnA uparathI 'zrI Atmasiddhi zAstranA adhikArI varga saMbaMdhI zrImanI 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.558-559 (patrAMka-721) 2- zrI maganabhAI kALue zrImadune 'zrI Atmasiddhi zAstra' ApavA vinaMtI karI hatI. vi.saM. 1955nA mahA vada 10 nA temaNe zrImadune lakhelA patramAM teo lakhe che ke - "he bhagavAna! siddhizAstranI to mArA jevA nirbhAgI puruSane prApti kyAMthI thAya? paNa he dayALa! have ghaNA mumukSajIvone te parama pavitra karanAra zAstranI prApti thaI che ema jANI tenI paNa icchA karuM chuM. he nAtha! te icchA pAra paDyethI huM mane dhanya mAnIza. ApanI pAsethI AjJA thavAmAM vilaMba thAya to paNa A dIna kaMgALa dAsane kaMI vikalpo karavA yogya nathI. kAraNa he dayALa! Apa je zAsana vartAvo cho te saraLa ja che. yogyatAvALA bhavya jIvonAM hitane mATe batAvo cho, to he bhagavAna! A dInane emaja dhAravuM che te dayALunAtha jema tAruM hita dekhaze temaja karavA parama kRpAdRSTithI varte che. evA guNa te dayALamAM sahajapaNe rahyA che." - 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', bIjI AvRtti, pR.100 3- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', bIjI AvRtti, pR.61 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 graMthasarjana cokasAIno khyAla Ave che. ATalI badhI cokasAI rAkhavAnuM ekamAtra kAraNa e ja hatuM ke koI ayogya jIvanA hAthamAM jAya ane asavAsanAnA kAraNe jo te jJAnIpuruSanI niMdA kare ke AzAtanA kare to tene khUba nukasAna thAya. zrImad gRhasthaveSamAM hatA ane AtmajJAnanI gUDha vAto potAnI aMtaraMga dazAnA baLe jaNAvatA hatA, paraMtu te samajavA-svIkAravA jevI pAtratA sarva jIvomAM na hatI. koI apAtra jIvanA hAthamAM A graMtha jAya to te kutarka kare ke pote to tyAga-vairAgya grahaNa karatA nathI ane bIjAne teno upadeza Ape che.' AvA kutarkonA kAraNe thatA AzAtanA Adi doSonA nukasAnathI bacAvavA zrImade 'zrI Atmasiddhi zAstranA adhikArI varga bAbata ATalI cokasAI rAkhI hatI. Ama, anadhikArI jIvanA hAthamAM A zAstra na jAya te saMbaMdhI zrImadbhI sAvacetI pAchaLa temanI niSkAraNa karuNAnuM ja darzana thAya che. graMthano adhikArI varga upara paDelo prabhAva zrImade zrI saubhAgyabhAI, zrI lallujI muni, zrI aMbAlAlabhAI ane zrI mANekalAla ghelAbhAI jhaverIne 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA yogya adhikArI gaNI tenI nakala temane ApI hatI. temaNe zrImanI AjJA anusAra A zAstranuM adhyayana karyuM hatuM. A zAstrano temanA upara khUba prabhAva paDyo hato ane enAthI temane khUba lAbha paNa thayo hato. (1) zrImade zrI saubhAgyabhAIne 'zrI Atmasiddhi zAstra' vizeSapaNe vicAravAnI AjJA ApI hatI. tenA abhyAsathI temanI dazA bahu ucca thaI hatI. tenAM darzanasvAdhyAyathI temano AtmA eTalo AnaMdita thaI gayo hato ke zrImad uparanA patromAM tenI mukta kaMThe stuti karatAM teo thAkatA na hatA. temaNe vi.saM. 1953nA kArataka suda 7 nA patramAM zrImane lakhyuM hatuM - Atmasiddhi graMtha cauda pUrvano sAra hoya tevo jaNAya che. huM tathA gosaLiyA nitya vAMcIe chIe. ghaNo AnaMda Ave che. pharI bIjA graMthanI mAgaNI karIe evuM rahyuM nathI.' 'zrI Atmasiddhi zAstrInI potAnA upara kevI prabaLa asara thaI hatI te varNavatAM vi.saM. 1953nA poSa suda 3 nA patramAM temaNe zrImanne lakhyuM hatuM - "gopaLIyA tathA huM hAlamAM Atmasiddhi graMtha vAMcIe chIe. ghaNo AnaMda Ave che. gozaLIe mukhapATha karI dIdho che. mAre paNa dohA 101 mukhapATha thayA che. 1- 'sobhAga pratye', prastAvanA, pR.29 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana bAkInA thoDe thoDe karuM chuM, roja rAta ne divasa temAM ja upayoga rahe che. A graMtha vAMcyA pachI bIjuM vAMcavA mana thatuM nathI. paNa AnI TIkA artha je Ape karela te TIkA artha maherabAnI karI jyAM hoya tyAMthI mokalavA kapA karazo.'1 vaLI, vi.saM. 1953nA poSa vada 10 nA patramAM teo zrImadda "zrI Atmasiddhi zAstra' viSe lakhe che - duhA 134 mukhapATha karyA che, ane vicAratAM ghaNo AnaMda Ave che. vaLI pAMca mahinA thayAM tAva Ave che. te jo Atmasiddhi graMtha Ape mokalAvyo na hota to Aja sudhI deha rahevo muzkela hato. graMtha vAMcI AnaMda Ave che. tethI jIvuM chuM, paNa have Apa kRpA karI TIkAartha mokalavA lakho, te jo have taratamAM Ave to AnaMda levAya, nahItara pachI AMkhe sUjhe nahi tyAM vAMcI zakAya nahi. ane jyAre potAthI vaMcAya nahi tyAre bIjAnA vAMcavAthI tevo AnaMda Ave nahi. mATe kRpA karI mokalazo. ghaNuM zuM lakhuM. Atmasiddhi graMtha vAMcavAthI kAMI prazna pUchavuM rahetuM nathI. sarva khulAso eTalAmAM thAya che... koI pUche ke tame kayA dharmamAM ane tamAro mArga kayo? tene javAba devo ema dhAruM chuM ke amAro mArga Atmasiddhi mAraga che.' zrImade zrI saubhAgyabhAIne 'zrI Atmasiddhi zAstra'mAM upadezelA traNa prakAranA samakita samajAvato patra paNa lakhyo che. vaLI, vi.saM. 1953nI jeTha suda 8 nA divase zrI Atmasiddhi zAstra' graMthanA saMkSipta arthanuM pustaka tathA keTalAka upadezapatronI prata paNa zrI saubhAgyabhAIne mokalI hatI. ahorAtra potAnA upayogane 'zrI Atmasiddhi zAstra'mAM ramADanAra, tenA bodhane ghUMTaDe ghUMTaDe pI janAra ane tenA akSare akSarane pacAvI lenAra zrI saubhAgyabhAIe apUrva AtmaparAkramathI "AtmasiddhinA mArge Daga bharyA, jethI bhavAMta pUrve AtmA ane dehane bephATa pragaTa judA sAkSAt anubhavI teo sAcA arthamAM 'subhAgya' banyA. (2) zrImade zrI lallujI munine ekAMtamAM avagAhana arthe 'zrI Atmasiddhi zAstra' mokalyuM hatuM. potA upara paDelI 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI chApa darzAvatAM teo vi.saM. 1953mAM zrIma lakhe che - he prabhu, Atma-siddhizAstranA bodhabIja-prAptikathana vigere vAMcatAM mAruM hRdaya bharAI Ave che. he nAtha, apUrva vacana darzAvI, bodhabIjanI amRtavANInuM 1- 'tatkALa mokSa', pR.222 2- ejana, pR.224-225 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthasarjana 23 pAna karAvI alabhya alabhya lAbha A dAsIne pamADyo che. he nAtha, parama zAMti laIne A dAsa saMtoSa pAmyo che." vaLI, teozrI zrImad uparanA anya eka patramAM lakhe che ke - 'he prabhu! A raMka dAsa upara kRpA karI apUrva prema rasanuM pAna Atmasiddhi zAstra prakAzI. amUlya vacanAmRtothI A duSTa dAsIe tRptine tRpta karI che. atyaMta AnaMda thayo che.2 teo vanamAM ekalA jaIne tyAM "zrI Atmasiddhi zAstra'no svAdhyAya gAtAM gAtAM karatA. teo tenI UMDI vicAraNA karatA. teo A graMthano mahimA darzAvatAM jaNAve che - 'te vAMcatAM ane koI koI gAthA bolatAM mArA AtmAmAM AnaMdanA UbharA AvatA. eka eka padamAM apUrva mAhAbhya che ema mane lAgyA karatuM. "Atmasiddhi'nuM manana, svAdhyAya niraMtara rahyA karI AtmollAsa thato. koInI sAthe vAta ke bIjI kriyA karatAM "Atmasiddhi'nI smRti rahetI. paramakRpALudevanI zAMta mukhamudrA kiMvA AtmasiddhinI AnaMda ApanArI gAthAnuM smaraNa sahaja rahyA karatuM. anya kazuM gamatuM nahIM. bIjI vAto para tuccha bhAva rahyA karato. mAhAbhya mAtra saguru ane tenA bhAvanuM AtmAmAM bhAsyamAna thatuM hatuM.' zrI lallujI muni "zrI Atmasiddhi zAstra' camatkArI che, labdhiothI bhareluM che, maMtra samAna che ema kahI mumukSuone tenuM avagAhana karavA kahetA ane temAM bodhelA mArganI parama premapUrvaka upAsanA karavA haMmezAM bhalAmaNa karatA. (3) zrutasAgaranA nicoDarUpa "zrI Atmasiddhi zAstra'nuM avataraNa najaronajara nihALanAra zrI aMbAlAlabhAIe atyaMta bhaktipUrvaka tenuM vAMcana-manana karyuM hatuM. ati ati gaMbhIra AzayathI bharela A "zrI Atmasiddhi zAstra'nA temaNe saMkSipta artha paNa karyA hatA, je zrImadbhI najara taLe nIkaLI gayA hatA ane je A graMthane samajavA mATe Aje paNa mumukSu jIvone avalaMbanabhUta che. potAnA upara paDelo teno prabhAva varNavatAM teo vi.saM. 1953nA mahA suda 13 nA patramAM zrImad lakhe che ke - "zrI Atmasiddhi zAstra vAMcatAM mArI alpamatithI vizeSa vistArapUrvaka samajI zakAtuM nathI. paNa mArI sAdhAraNa matithI te uttamottama zAstra vicAratAM mArA mana, 1- 'muni pratye', pR.163 2- 'tatkALa mokSa', pR. 194 3- 'upadezAmRta', jIvanacaritra, pR.11 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vacana, kAyAnA yoga saheje paNa AtmavicAramAM pravartatA hatA. jenuM anuprekSaNa keTaloka vakhata rahevAthI - rahyA karavAthI sAmAnyapaNe paNa bAhya pravartavAmAM mArI sthiti, mArI cittavRtti saheje paNa aTakI jaI AtmavicAramAM rahyA karatI hatI. jethI mArI kalpanA pramANe sahaja svabhAve zAMti rahyA karatI hatI. parizramathI mArA trikaraNa joga koIpaNa padArthanA viSe parama preme sthira nahIM rahI zakelA te yogo, te paramotkRSTa zAstra vicAravAthI sahaja svabhAve paNa AtmavicAramAM, saguru caraNamAM premayukta sthirabhAve rahyA karatA hatA. jethI mArI alpajJa daSTithI ane mArA sAmAnya anubhavathI mArI kalpanA pramANe ema lAge che ke jo tevI rIte te ja zAstranuM vizeSa anuprekSaNa dIrghakALa sudhI rahyA kare to AtmavicAra, AtmaciMtavana sadAya jAgRtapaNe rahyA kare ane mana, vacana, kAyAnA yoga paNa AtmavicAramAM ja varyA kare."1 'zrI Atmasiddhi zAstranA niraMtara ane ahobhAvapUrvaka thatAM avagAhanathI zrI aMbAlAlabhAInI AtmadazAmAM ghaNI vRddhi thaI hatI. A zAstranA bodhane anusarI, zrI sadgurucaraNanI apUrva ane ananya sevAthI temaNe nijapadano lakSa laI paramArthaprApti karI hatI. (4) 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI cothI nakala zrI mANekalAla ghelAbhAI jhaverIne mokalavAmAM AvI hatI. smaraNazaktino garva maTADavA tathA jJAnIno nizcaya thavA arthe temane A zAstra ApavAmAM AvyuM hatuM. A zAstranA bhaktibhAvapUrvakanA abhyAsathI spharelA bhAva 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA vizeSArtharUpe lakhI teo thoDAM thoDAM pAnAM zrI aMbAlAlabhAI upara mokalatA. A lakhANo bAbata zrI aMbAlAlabhAIe zrImad jaNAvyuM hatuM ane te lakhANo zrImanne mokalyAM paNa hatAM. jo ke te lakhANo prasiddha thayAM nathI, paraMtu te aMgenA ullekho zrI mANekalAlabhAInA zrI aMbAlAlabhAI uparanA vi.saM. 1952nA Aso vada 11 nA patramAM tathA zrI aMbAlAlabhAIe zrImad upara lakhelA vi.saM. 1953nA kArataka suda 11 nA, kArataka vada 5 nA, mAgasara suda 2 nA patromAM maLe che. 2 'zrI Atmasiddhi zAstra' maLatAM zrI mANekalAlabhAIne kevo AnaMda thayo hato te darzAvatAM teo vi.saM. 195ranA Aso vada 11 nA zrI aMbAlAlabhAI uparanA patramAM lakhe che - 'paramadurlabha satsaMga prApta aneka guNAlaMkRta bhAIzrI aMbAlAlabhAI, naDiyAda. vizeSa vinaMtI ke, Apano kRpApatra tathA Atmasiddhi graMtha sudhAturane jema 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', bIjI AvRtti, pR.33-34 2- juo : ejana, pR.238, 28, 29,31 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthasarjana 25 bhojana maLe tevo vAMcatA AnaMda prApta thayo che. eka vakhata te graMtha vAMcI gayo chuM. saraLa bhASAmAM atyaMta gaMbhIratAdarzaka ane jenI TIkA ke anuvAda kharekharA jJAnI eTale ke anubhavI tathA zAstrajJAnIthI thAya tevo A graMtha che. mane anubhava nathI, tema zAstrajJAna paNa nathI, ane A gaMbhIra AzayanA graMthano zabdArtha lakhavo ati kaThaNa che. paNa siMhanA prasAdathI jema bakaro hAthInA mastaka upara besI zakyo hato tema vidyamAna sadgurunI sahAyathI AtmasiddhinA anuvAda tarIke dara meLe daza daza patra (pAna) Apane ghaNuM karI bIDIza. mane bhASA jJAna nathI mATe te saMbaMdhI mArA vicAromAM pheraphAra hoya to jaNAvazo." mANekalAlabhAIne zrImad pratye khUba pUjyabhAva hato. temaNe lakhela "svAnubhavadarpaNa' nAmanuM pustaka temaNe zrImadda arpaNa karyuM hatuM. tenI arpaNapatrikAmAM teo lakhe che - paramopakArI pUjya zrImad rAyacaMdra ravajIbhAI, jemanAthI adhyAtmamArgamAM mArI prIti thaI, jemano mamatvano Agraha chUTyo che, jemane sukhadu:khapara udAsInatA rahetI ane jemanA satsaMganA lAbhathI, aneka manuSyoe ghaNA kALano durAgraha mUkI, rAgadveSa ghaTADavAnI pravRtti AdarI che, evA zAnta, dAnta, vairya, gAMbhIryAdi aneka saddaguNAlaMkRta aMtarAtmasvarUpa, AtmA paramAtmAnI aikyatAnA rasika, prasaMgamAM AvanArane zrI vItarAga praNIta, yathArtha mArga jaNAvanAra evA pUjyazrIne hArA uparanA anekAneka upakAranA smaraNArthe A yogIMdra devanA Azayane laI lakhelo graMtha, nijazrInA Azayone ghaNI ghaNI rIte maLatI Ave evI 108 zlokarUpI mALA nijazrIne namrapaNe arpaNa karuM chuM; ane A mALA ghaNA kALathI Apane kaMThe che, chatAM zuddha buddhithI, arpaNa karelI A mALA, jyAM ho tyAM, ApazrInA kaMThane punaH zobhAvo evuM huM icchuM chuM.' Ama, zrImade pasaMda karela "zrI Atmasiddhi zAstranA adhikArI varge A zAstra mATe Apela mUlyavAna abhiprAyathI tathA temanA upara paDela prabhAvanA varNanathI temanI yogyatAno tathA zrImanI parakhazaktino khyAla Ave che. vaLI, e paNa siddha thAya che ke pAtra jIva A graMthanA avalaMbane AtmavikAsa sAdhI ucca dazA pAmI zake tevI A zAstramAM camatkRti che. yathAyogya mumukSutAsaMpanna ane bhaktibhAvayukta jIvone A amRtamaya vacano atyaMta upakArI thavA yogya che ane tethI A zAstrane pAchaLathI jAhera prasiddhi ApavAmAM AvI. 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', bIjI AvRtti, pR.337-338 2- 'zrImAna rAjacaMdranI janmajayaMtI prasaMge thayelAM vyAkhyAno', pR.25 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana graMthaviSaya zrImI svAnubhUtiyukta sahaja AtmadazAnA suMdara paripAkarUpe 'zrI Atmasiddhi zAstranuM prAgaTya thayuM. atyaMta paramArthagaMbhIra, parama bhAvadazA preraka A divya sarjanamAM zrImade cha padano mULa viSaya samajAvIne, AtmAnI siddhino mArga sarva mumukSu jIvo mATe anAvarita karyo che. "AtmA che', 'te nitya che', 'te karmano kartA che', 'te karmano bhoktA che', "mokSa che ane mokSano upAya che' - A cha padanI jJAnIpuruSanA abhiprAya anusAra aviruddha zraddhA thAya to jIva samyagdarzana pAmI, sarva duHkhathI mukta thAya evA uttama aMtara-AzayathI A mahAna zAstranI racanA thavA pAmI che. A zAstra zuddha svabhAvanI sanmukha thavA ane temAM sthira thavA mATe amogha baLa pUruM pADe che. jo ke jaina dharmanA siddhAMtarUpa A cha padanuM tattvajJAna jaina zAstromAM vAraMvAra carcAyuM che, paraMtu te zAstro saMskRta-prAkRta bhASAomAM racAyAM hovAthI sarvasAmAnyavarga te samajI zakato nathI, tethI zrImade te tattvajJAnane gujarAtI bhASAmAM gUMcyuM che. anaMta tIrthakaro je tattvano bodha karI gayA che, te ja tattvane zrImade A zAstramAM saraLatAthI samajAvyuM che ane e rIte tIrthakaronA mArganI prabhAvanA karI che. 142 gAthAnA 'zrI Atmasiddhi zAstramAM cha padanA mULa viSayane samajAvatAM pahelAM zrImade pIThikArUpe prathama 42 gAthAomAM aneka prayojanabhUta bAbato spaSTa karI che. zAstranI prathama gAthAmAM AtmasvarUpa samajAvI, anaMta du:khanI nivRtti karAvanAra zrI sadguru bhagavaMtane bhaktipUrvaka namaskAra karI zrImade maMgaLAcaraNa karyuM che. te pachI temaNe AtmArthI mATe mokSamArgane spaSTapaNe nirUpavAnI pratijJA karI che. vyavahAranayanA ekAMta-AgrahI kriyAjaDa ane nizcayanayanA ekAMta-ArahI zuSkajJAnI bannenuM svarUpa saMkSepamAM jaNAvI, tyAga-vairAgya ane AtmajJAnanI agatyatA darzAvI, zrImade AtmArthInI adbhuta vyAkhyA nirUpI che. paramArthaprAptinA upAyarUpe zrI sadgurunI caraNopAsanA batAvI, sadgurunAM lakSaNo jaNAvI temaNe pratyakSa saguruno ananya upakAra supere gAyo che. sadgurunA pratyakSa yoganA abhAvamAM AtmAdi tattvonuM nirUpaNa karanAra satzAstrono tathA sadgurunA niraMtara satsamAgamanI aprAptimAM temaNe AjJA karela suzAstrono madhyastha buddhie abhyAsa karavAnuM zrImade khAsa sUcavana karyuM che. mokSamArgamAM mahAvinarUpa evA svachaMdanA tyAga upara khAsa bhAra mUkI zrImade te arthe pratyakSa sagurunA AzrayanI anivAryatA samajAvI che. vItarAgapraNIta parama vinayamArganI ghoSaNA karI zrImade e vinayamArgano geralAbha lenAra asagurune kaDaka cetavaNI ApatAM kahyuM che ke yathArtha mumukSu A vinayamArgane samaje che, jyAre matArthI te vinayano khoTo upayoga karI bhavasAgaramAM DUbe che. 'Atmasiddhi rUpa kalpavRkSanuM bIja vAvatAM pahelAM matArthIpaNAnuM Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthasarjana 27 nikaMdana kADhavA zrImade AtmalakSavihoNA matArthI jIvanAM lakSaNo suvyavasthitapaNe prakAzyAM che. kriyAjaDa matArthI jIvanI gurutattva, devatattva tathA dharmatattva saMbaMdhI viparIta mAnyatA, AcaraNA temaja prarUpaNA darzAvI, zrImade zuSkajJAnI matArthInI bhUla batAvI che. nizcaya nayane mAtra vAcAmAM grahaNa karanAra tathA jJAnadazA ane sAdhanadazA bannethI bhraSTa thayela jIva 52mArthane kyAre paNa sAdhI zake nahIM te darzAvI, A banne prakAranA matArthI jIvonAM samuccaya lakSaNo varNavI, te jIvone matArthIpaNuM tyajavAno ane AtmArthIpaNuM bhajavAno upadeza karI, temaNe AtmArthI jIvanAM lakSaNonuM mArmika kathana karyuM che. A anubhavamUlaka AlekhanamAM temaNe jaNAvyuM che ke AtmArthI jIva zrI sadgurunuM svarUpa oLakhI, pratyakSa sadgurune pa2mopakArI jANI, temanI AjJAmAM svacchaMdanirodhapaNe ane traNe yoganA ekatvathI pravarte che. te jIva zuddha paramArthamArgane ane te arthe paramArthapre2ka vyavahArane ArAdhavAnA dRDha nizcayavALo hoya che. kaSAyanI upazAMtatA Adi guNothI yukta evo te AtmArthI jIva sadguruno bodha pAmI, suvicAraNAthI AtmajJAna pragaTAvI nirvANane vare che. suvicAraNA Upaje ane mokSamArga samajAya te arthe guruziSyasaMvAdathI A zAstranA hRdayarUpa Sapada prakAzavAno nirdeza temaNe 42mI gAthAmAM karyo che. gAthA 43 thI 118mAM AtmAnA zuddha svarUpanI oLakhANa thavA mATe zrImade AtmAnAM cha padanuM anubhavasiddha vANImAM varNana karyuM che. A cha pada aMgenI yathArtha samajaNathI viparIta dRSTi TaLI, savaLI dRSTi thAya che. gAthA 43-44mAM zrImade cha padano nAmanirdeza karI, te cha pada ja cha darzana che ema jaNAvyuM che. gAthA 45thI te cha padamAMnA pratyeka pada aMgenI potAnI zaMkAo yogyatAvAna ziSya zrIgurusanmukha saraLatAthI ane vinayapUrvaka pradarzita kare che ane zrIguru potAnI divya madhura vANIthI te sarvanuM dhIrajapUrvaka samAdhAna ApI, tattvarahasya pragaTa karI, ziSyanA hRdayanI graMthio ukelI tene niHzaMka kare che. 'AtmA che' e prathama padamAM zaMkA karato ziSya sadgurune prazno pUche che ane sadguru aneka tarkapUrNa dalIlothI nAstikavAdanuM khaMDana karI AtmAnuM astitva siddha karI batAve che. dehamAM AtmabuddhinA kAraNe AtmA ane deha abhinna bhAsavArUpa mULa bhUla batAvI, zrIguru myAnathI bhinna talavAranI jema dehathI bhinna AtmAnA astitvanuM sthApana kare che. bIjuM pada 'AtmA nitya che' te saMbaMdhI zaMkA karatAM ziSya jaNAve che ke AtmA dehanI sAthe udbhave che ane dehanA vilaya sAthe vilaya pAme che athavA dareka vastu kSaNika che, tethI AtmA paNa vinAzI che. Ama, AtmAnA avinAzIpaNA aMge prazna pUche che. sadguru tenA uttaramAM AtmA trikALavartI padArtha che te yuktio dvArA darzAvI, punarjanma siddha karI AtmAnI nityatAnuM pratipAdana kare che. trIjuM pada Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana 'AtmA karmano karyA che te viSe zaMkA karato ziSya vividha prazno kare che ane sadaguru tenA saraLa uttaro ApatAM kahe che ke jIva vibhAvadazAmAM pravarte tyAre karmano kartA bane che ane potAnA sahaja jJAnAnaMdasvabhAvamAM varte tyAre nijasvarUpano kartA bane che. Ama, trIjA padanI zaMkAonuM samAdhAna kare che. jIvanuM karmanuM kartApaNuM samajAyA pachI ziSya "AtmA karmano bhoktA che' e cothA pada mATenI potAnI zaMkAo rajU kare che ane sadguru saraLa dRSTAMto ApI, gahana vAtonuM saMkSepamAM samAdhAna ApI jIvanA bhoktApaNAno nizcaya karAve che. ziSyane pAMcamA pada "mokSa che' nI yathArthatA viSe zaMkA thAya che ane te mATe te potAnI dalIlo darzAvI, sarva karmathI mukti saMbhavatI nathI ema jaNAve che ane zrIguru tenuM samAdhAna karI mokSapadane sAbita kare che. pAMca padanI zaMkAonA uttarathI saMtoSakAraka samAdhAna pAmelo ziSya, mokSano avirodha upAya na hoya to atyAra sudhI jANeluM vyartha che ema vicArI, "mokSano upAya che' e chaThThA padanI potAnI zaMkAnuM nirAkaraNa karavA saddagurune vinaMtI kare che. mokSano sadupAya jANavAnI tAlAvelI jene lAgI che evA ziSyane sadguru AzIrvAda Ape che ane tenI zaMkAonuM vigatavAra samAdhAna ApatAM karmabaMdhanAM kAraNo tathA karmane haNavAno upAya batAvI yathArtha mokSamArga samajAve che. teo taTasthatAthI jaNAve che ke darzanamoha ane cAritramohane dUra karI, zuddhAtmAne pAmavAnA A mokSamArgane jIva game te mata ke darzanamAM, game te jAti ke veSamAM ArAdhe topaNa avazya mokSane pAme. tyArapachI zrIguru A mokSamArganI prAptino saMpUrNa krama prakAzI, sarva jJAnIonI sAkSI ApI, mauna thaI, sahaja samAdhimAM lIna thAya che. ahIM chaThThA padanI pUrNAhuti thAya che. Ama, zrImade ananya bhAvapUrNa guruziSyasaMvAda dvArA AtmAnAM cha padanI talasparzI mImAMsA karI, te cha padanI apUrva zraddhA karAvI che. cha darzanonA matabhedanI bhAMjagaDamAM paDyA vinA, AtmArthI jIvanuM lakSa sva tarapha dorAya ane tene zuddhAtmatattvano yathArtha bodha thAya te arthe darzanono nAmollekha karyA vinA, SaDradarzana aMtargata AtmA saMbaMdhI vicAraNAnI sabhya 2jUAta karI che gAthA 119 thI 142mAM ziSyane thayela bodhabIjanI prAptinuM varNana ane graMthano upasaMhAra che. SapadanuM bhavya udbodhana karatA sagurunA upadezAmRtanA yathArtha anusaraNathI suziSyane bodhabIjanI prApti thAya che ane parama AtmollAsathI te potAnA hRdayamAM pragaTelo khapadano bodha saMkSepamAM vyakta kare che. amApa karuNAsiMdhu sagurue potA upara karela ananya upakAra mATe ziSya potAnA aMtaramAMthI svayaMskuraNAthI nIkaLatA sadgurunI bhaktirUpa adbhuta udgAromAM Atmanivedana kare che, kRtajJapaNe potAno ahobhAva darzAve che ane sadgurunI AjJAmAM vartavAno daDha saMkalpa karI sagurucaraNe sarvArpaNa kare che. aMtamAM zrImade A "zrI Atmasiddhi zAstrIrUpa maMdiranA kaLazarUpa sarva Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 graMthasarjana mumukSuone mArgadarzaka thaI paDe evo 15 gAthAno atyaMta mananIya upasaMhAra racyo che. temAM mumukSu jIvonA hitArthe bhUlonAM saMbhavita sthAnako spaSTatAthI darzAvI zrImade parama upakAra karyo che. cha padamAM chae darzano samAya che ane teno vistArapUrvaka vicAra karavAthI samyagdarzananAM A SasthAnakamAM niHzaMkatA prApta thaze ema jaNAvyA pachI zrImade AtmabrAMtirUpa mahAvyAdhinI saMpUrNa cikitsA batAvI, puruSArtha dvArA paramArtha sAdhavAnI preraNA karI che. temaNe nizcaya ane vyavahAranA samanvayapUrvaka pravartavAnI zIkha ApI, vyavahArano ke nizcayano ekAMte Agraha na karavAnI cetavaNI ApI che. vaLI, siddhapadanI prApti mATe upAdAna-nimittanI saMdhirUpa mArganuM pratipAdana karyuM che tathA ekAMte upAdAnanuM nAma laI nimittane tajanAra jIvanI avadazAnuM darzana karAvyuM che. aMtaramAM bharapUra moha hoya ane jJAnanI mAtra vAta kare to jJAnInI AzAtanA thAya che ema batAvI temaNe mumukSunAM ane jJAnInAM kasoTImUlaka lakSaNa batAvyAM che. A zAstranI upAMtya gAthAmAM "zrI Atmasiddhi zAstra'nuM maMgala phaLa batAvI temaNe kahyuM ke prathama pAMca pada vicArIne mokSopAyarUpI chaThThA padane samyakapaNe ArAdhanAra niHzaMkapaNe pAMcamuM pada - mokSa pAmaze. aMtima gAthAmAM temaNe dehadhArI kiMtu videhI dazAvAna evA jJAnIpuruSanA caraNakamaLamAM vaMdana karI, aMtya maMgala karI, AtmotthAnamAM parama avalaMbanabhUta evA A "zrI Atmasiddhi zAstranI pUrNAhuti karI che. Ama, mokSamArganA praNetA zrImade mAtra 142 gAthAomAM sarva zAstrono sAra samAvyo che. anya graMthomAM je tattvajJAnanuM vistArathI vivecana che teno sAra atyaMta saraLa bhASAmAM nirUpI, jijJAsu jIvo upara temaNe mahAna upakAra karyo che. AtmAnuM sAcuM svarUpa zuM che enuM pratItijanaka nirUpaNa tathA pradarzananuM samagra vihaMgAvalokana zrI Atmasiddhi zAstra'mAM sAMpaDe che. siddhAMtanI samajUtI Apato graMtha hovA chatAM A zAstramAM saiddhAMtika graMtho jevI kaThinatA nathI. pAThaka bahu sUkSma tarkamAM gUMcavAI na jAya, rUkSa carcAthI kaMTALI na jAya ke ISTa viSayathI dUra ghasaDAI na jAya tathA tene sUkSma vicAraNAnI preraNA maLe ane te vicAraNA jAgatAM pAThaka Atmatattva saMbaMdhI niHzaMkatA svayaM prApta kare tevI saraLa, surekha ane suyukta racanA zrImade adbhuta zailIthI karI che. AvA paramocca 'zrI Atmasiddhi zAstra'no ekAgratApUrvaka abhyAsa karatAM jIva pAvana thAya che, pAtra thAya che ane parama vizuddhine pAme che. tethI A zAstra sau koI kalyANavAMchu mumukSu jIve nitya avagAhana karI aMtaramAM susthita karavA yogya che. graMthazailI 'zrI Atmasiddhi zAstra' e zrImannA AtmAnA anubhavamAMthI prApta thayelI Atma Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana nidhimAMthI sphurelI, asaMkhya bhavyone preraNA ApI sanmArge vALanArI, sahelAIthI kaMThastha karI zakAya evI ane sUtrAtmaka chatAM saraLa ane subodha zailIe lakhAyelI temanI sarvottama kRti che. temAM ziSyanI zaMkA ane gurunA samAdhAnarUpa saMvAdazailI prayukta thaI hovAnA kAraNe graMthaviSaya gahana hovA chatAM bhArekhama ane jaTila na banatAM sugrAhya, subodhaka ane surucipoSaka banyo che. 30 sAhityanA Adi kALathI sabhraMthanA sarjako, vividha bhUmikAnA bhavya jIvo kaI rIte saraLatAthI bodha pAmI zake ane iSTanI pUrti sAdhI zake te lakSamAM rAkhI, vividha prakAranAM bhASAprayoga, rajUAtapaddhati tathA kathanazailI apanAvatA AvyA che. uttama ane amUlya saMskRtionA nidhAnamAM 'zrI Atmasiddhi zAstra' potAnI viziSTa prakAranI nirUpaNazailIthI eka anokhI bhAta pADe che. tenI racanA praznottararUpe thayelI che. A zailInA aneka lAbha che. graMthakartAne vAcaka samakSa je tattvarahasya pragaTa karavuM hoya te teo praznottarazailI dvArA saraLatAthI pragaTa karI zake che, potAnI iSTa paddhati anusAra tene jevo AkAra Apavo hoya te sugamatAthI ApI zake che. saLaMga zailImAM lakhAyelA padya ke gadya graMthomAM kyAMka viSayAMtara to kyAMka kliSTatA, kyAMka viSayasaMkSepa to kyAMka anabhipreta vistArano avakAza saMbhave che. A kAraNe pratyeka vAcaka graMthano marma AsvAdI zakato nathI, jethI graMthanuM vAMcana karavA chatAM tenA yathArtha lAbhathI te vaMcita rahe che. prAraMbhika kakSAnA vAcakone saLaMga graMthanA abhyAsa daramyAna svayaM vicArasphuraNAno avakAza ocho rahe che, jyAre praznottarazailI vAcakanA cittamAM jijJAsA jagADe che. eka praznanI rajUAta thatAM te aMgenI vicAraNA ochAvattA aMze avazya jAge che. A svayaMsphurita suvicAraNA sAdhakane ekAgra thavAmAM uttama nimitta bane che. vaLI, A zailImAM graMthakartA potAnA maMtavyane to rajU kare ja che, paraMtu sAthe te maMtavyathI viruddha prakAranI je dalIlo UThavAno saMbhava hoya te dalIlono paNa pote ja prativAdI vatI ullekha karI, te dalIlonuM tArkika nirasana ApI zake che. Ama, viSayanI rajUAtamAM praznottarazailInuM AgavuM sthAna hovAthI bhUtakALamAM paNa aneka graMthakartAoe saMvAdazailIno Azraya lIdho che. dvAdazAMgImAM mUrdhanya pada dharAvatA paMcama aMga 'zrI bhagavatI sUtra'nI racanA praznottararUpe ja thaI che, jemAM zrI indrabhUti gautame zrI mahAvIrasvAmI bhagavAnane pUchelA 36,000 praznonuM saMkalana che. zrI gautamasvAmI uparAMta zrI agnibhUti, zrI vAyubhUti ane zrI maMDiyaputtanA keTalAka praznonI noMdha paNa A zAstramAM saMvihita che. 'jJAtAdharmakathA', 'anuttaropapAdikadazA', 'vipAkasUtra', 'niryAvalikA' Adi keTalAMka Agamo evAM che jenI prarUpaNA zrI sudharmAsvAmIe zrI jaMbUsvAmInA praznonA AdhAre, bhagavAna zrI mahAvI2 pAsethI te Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthasarjana 31 viSenuM jJAna meLavIne karI che. AcAryazrI jinabhadrajIe 'vizeSAvazyakabhASya'mAM 11 gaNadharo sAthenA vAdamAM zrI mahAvIra prabhu gaNadharonAM manamAM rahelI zaMkAonuM je nirAkaraNa kare che, tenuM nirUpaNa karyuM che. gaNizrI devacaMdrajI mahArAje "vicAraratnasAra graMthamAM A ja zailIno AdhAra laI, sAdhanAmArgamAM sahayogI thAya evA savAlo sajI, tenA anubhavasiddha javAbo paNa svayaM ja ApyA che. praznottarazailIno suMdara upayoga jainetara graMthomAM paNa avAranavAra thato rahyo che. bauddha 'tripiTaka" mAM paNa aneka sthaLe vividha saMvAdonI racanA karavAmAM AvI che. jemAMno grIka samATa minenDara ane AcArya nAgasena vacceno saMvAda bauddha sAhityamAM suprasiddha che. upaniSado tathA 'zrImad bhagavadgItA'mAM paNa A prakAranI saMvAdAtmaka zailI apanAvelI jovA maLe che. zrImad bhagavadgItA'mAM zrI vyAsa munie arjunanA mukhe prazna mUkI, zrIkRSNanA mukhethI uttara apAvyA che. zrI zaMkarAcArye 'upadezasAhasI'mAM guruziSyasaMvAdazailInA Azraye vedAMtanA gUDha tattvonuM gadyamAM vizada varNana karyuM che. kavi akhAkRta 'guruziSya saMvAda' e dohA-copAImAM racAyeluM saMvAdazailInuM kAvya che. dAsI jIvaNadAse paNa guruziSya saMvAda' lakhyo che. kavi dayArAme paNa "rasika vallabha'ne guruziSyasaMvAdarUpe yojyo che. 'zrI Atmasiddhi zAstra'mAM zrImade paNa cha padanI talasparzI mImAMsA guru-ziSyasaMvAdanI viziSTa lAkSaNika zailIthI prakAzI che. zrImade aneka graMthonuM avagAhana karI, mokSamArgane AtmasAt karI, sarva jIvo bhavabaMdhanathI mukta thAya tevI maMgala bhAvanAthI ane ekAMta karuNAbuddhithI A graMthanuM sarjana karyuM che. emAM temaNe AtmAne lagatuM sarva Avazyaka rahasya saMpUrNapaNe samAvI dIdhuM che. sAdhakagaNa samakSa AtmAnAM cha padanuM svarUpa pratipAdana karavA zrImade ziSyamukhe kramazaH eka pachI eka pada viSenI zaMkA rajU karAvI, tatpazcAt zrIgurunA mukhe te te zaMkAonuM samAdhAna darzAvyuM che. pratyeka praznottara sAdhanApatha upara pragati karAvavAmAM sahAyaka bane tevA che. jemane te prakAranI zaMkA hoya che, temane tenuM samAdhAna thAya che ane AtmavikAsanI dizA tathA preraNA prApta thAya che. vaLI, keTalAka jIvone tathArUpa ciMtana-mananano prAdurbhAva na thayo hoya ane tethI tatrakAranA prazno udabhavatA ja na hoya, teo mATe paNa zrImade prayojela A guru-ziSya vacceno saMvAda adhyAtmamAM praveza karavAne eka uttama sopAna bane tema che. yathArtha tattvasamajaNa pAmavAno abhilASI ane sadgurucaraNano upAsaka evo ziSya je vinayapRcchA kare che, te zaMkA zrImade 'ziSya uvAca' (ziSya bolyo) evA padanA nirdezathI parama adbhuta bhAvavAhI zailImAM rajU karI che. tenA uttararUpe, te zaMkAnA sarvAga saMpUrNa samAdhAnamAM "saddaguru uvAca' (sadguru bolyA, ema pratipadanA prayogathI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vaLatI rajUAta karI che. 'ziSya uvAca" tathA "sadguru uvAca'nI A tattva-rasika, subhaga, cittAkarSaka ane bodhaprada zailI "zrImad bhagavadgItA'nI 'arjuna uvAca' tathA 'zrIkRSNa uvAca' zailInuM saheje smaraNa karAve che. zrImade cha padanI carcA zraddhApradhAna nahIM paNa takapradhAna banAvI che. samagra carcA AgamamUlaka hovA chatAM enI siddhi tarkathI karavAmAM AvI che. jema bhagavAna mahAvIre tarkapura:sara dalIlo ApIne gaNadharonI zaMkAonuM nivAraNa karyuM hatuM, tema jijJAsunA manamAM rahelI padaviSayaka zaMkAonuM samAdhAna prathama tarkanA baLe karI, buddhinA stare tene sugrAhya banAvyA pachI ja te padone svIkAravAnI preraNA zrImade karI che. tarkazaktinA dorane buddhinA tala sudhI pahoMcADI zrImade A zAstranI prarUpaNA visaMgatimukta ane nyAyayukta banAvI che. A anupama guruziSyasaMvAdamAM zrImade ziSyamukhe vividha zaMkAo sabaLatAthI upasthita karI che. ziSyanI pratyeka zaMkAmAM parama vinaya nItare che, satya tattva aMgenI apUrva jijJAsA ane muktakaMThe satya svIkAratI adbhuta saralatA camake che. ziSyanI eka eka zaMkAne saMpUrNapaNe TALavAnI sagurunI pUrepUrI cokasAI ane upayogajAgRti vAcakanuM dhyAna kheMce che tathA pUrNa sahAnubhUtibharyA uttara ApI ziSyane sanmArge caDhAvavAnI saddagurunI niSkAraNa karuNA pAThakanA hRdayane AkarSI le che. vaLI, tattvacarcAmAM rocaka dRSTAMta ApavuM e zrImadbhI hRdayaMgama zailInuM AgavuM lakSaNa che. tattvajJAnanA gUDha rahasyane thoDA zabdomAM sAdI ane saraLa bhASAmAM samAvI devAnI zrImanI AzcaryakAraka zaktinI khAtarI paNa thAya che. AtmAnI anubhUti karI hoya te puruSanA hRdayamAMthI ja AvI asAdhAraNa vANI nIkaLI zake evI pratIti vAcakane thayA vinA rahetI nathI. zrImade vItarAga zAsananAM mULabhUta tattvonAM gaMbhIra rahasyone "zrI Atmasiddhi zAstramAM vaNI laI vastusvarUpanuM yathArtha darzana karAvyuM che. zrImade te tattvo Agama, yukti ane svAnubhavathI siddha karyA che ane te pramANita karavAnI temanI zailI marmavedhaka che, bhAvayukta che, AkarSaka ane prabhAvazALI che. bhASAnuM sAmAnya jJAna dharAvanAra paNa saraLatAthI abhyAsa karI zake tevI sugama gujarAtI bhASAno ane saraLa dohA chaMdano zrImade A graMthamAM suMdara upayoga karyo che. utkRSTa siddhAMtane ati sAdI bhASAmAM chatAM asarakAraka rIte kahI zakavAnA adbhuta sAmarthyanuM suMdara dRSTAMta zrImade rajU karyuM che. A bhASAzailInA pratApe 'zrI Atmasiddhi zAstra'mAM sudaDha nyAya, UMDuM tattvarahasya ane virala arthagAMbhIrya saraLa bhASAmAM saMmilita thayAM che ane pariNAme tenI ekeka gAthA evA vismayakAraka sAmarthyathI paripUrNa banI che ke suvicAravAna jIvane jJAnalabdhi pragaTAvAmAM te parama nimitta banI zake che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthasarjana 33 'zrI Atmasiddhi zAstranI pratipAdana zailI jotAM temAM kaze paNa zabdADaMbara ke vAgvilAsa dekhAto nathI. A sUtrAtmaka kRtimAM eka paNa zabda nakAmo nathI, eka paNa nirdeza kaDavAza ke Avezayukta nathI, eka paNa vacana niSpakSapAtatAhIna ke vivekavihIna nathI. tenA zabda zabda mAtra svAtmAnubhavI mahAtmAnA aMtaramAMthI svayameva spharelI zratadhArAnAM darzana thAya che. jema gaMgA nadIno srota jovAthI AMkha Thare che, citta zAMti ane prasannatA anubhave che; tema zrImannA nirmaLa aMtaramAMthI pravahatI A prazamarasathI paripUrNa, "cAtuM' mudrAthI alaMkRta 142 gAthAonI apUrva kRti paThana ke zravaNa karanAranA AtmAne zAMti ane zItaLatA, prasannatA ane pavitratA bakSe che. AbAlagopAla sarvane svayogyatA pramANe parama upakArI thaI zake evI camatkRti tathA AtmAne sparzatA sarva muddAonuM kramabaddha, tarkasaMgata nirUpaNa 'zrI Atmasiddhi zAstra'ne jaina temaja jainetara AtmaviSayaka graMthomAM atyaMta mahattvano ane ucca koTino darajjo apAve che. mata, darzana, saMpradAya, vADA, jAti AdinA AgrahathI upara UThIne sarvagrAhI zailIthI lakhAyelo A uttamottama graMtha AdhyAtmika sAhityamAM amara sthAna levA sarjAyelo che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che ke - gurucaraNane 'upa' - samIpe "niSad' - besI tattvanuM zravaNa karatA ziSyane prApta thatI upaniSadonuM smaraNa karAve evI, A guruziSyasaMvAdathI Atmasiddhi prakAzatI Atmasiddhi kharekhara ! AtmAnI anupama upaniSad - "AtmopaniSad' che; sarva darzanane sanmAnya evI AtmAnI ananya gItA che. parama brahmavidyAnA pArane pAmelA parabrahmaniSTha zrImad jevA ArSadraSTA mahAkavi - brahmAe sarjelI A Atmasiddhi brahmavidyAno arka (essence) che; brahmavidyAnA zabdabrahmano chello zabda evI A Atmasiddhi mumukSuone AtmAnI amRtAnubhUtino amRtakuMbha che. 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, "adhyAtma rAjacaMdra', trIjI AvRtti, pR.625-626 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa - 1 prakaraNa - 2 graMthanAM vivecana ane bhASAMtara Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara graMthanAM vivecana zrImade 'zrI Atmasiddhi zAstra' gaNatarInI vyaktione ja ApyuM hovAthI ane anadhikArI jIvonA hAthamAM te na jAya tenI khUba sAvacetI rAkhI hovAthI tathA temanA jIvanakALa daramyAna A graMtha prakAzita thayo na hovAthI A graMthanI jANakArI bahu ochI vyaktione hatI. temanA dehavilaya pachI temanA laghubhAtA zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetAne zrImanuM badhuM sAhitya pragaTa karavAnI icchA thatAM, temaNe zrI aMbAlAlabhAI AdinI madada laI te aMgenuM saMzodhana kArya zarU karyuM ane ekatrita thayelA zrImannA sAhityane jyAre vi.saM. 1961mAM 'zrImad rAjacaMdra graMtharUpe prasiddha karyuM tyAre e graMthamAM 'zrI Atmasiddhi zAstrane paNa sthAna ApavAmAM AvyuM hatuM. Ama, 'zrI Atmasiddhi zAstranI racanAnA Azare nava varSa pachI tenI prathama vAra jAhera prasiddhi thaI. te pachI vi.saM. 1964mAM zrI manasukhabhAIe "zrI Atmasiddhi zAstra'ne alaga pustakarUpe chapAvyuM, je "zrI Atmasiddhi zAstra'nuM prathama svataMtra pragaTIkaraNa hatuM. e pustakamAM tenI mULa gAthA uparAMta pratyeka gAthAnA zrI aMbAlAlabhAIe karelA artha tathA zAstranI amuka gAthAonI samajUtI ApatA zrImanA patro ApyA che. e pustakamAM zrI manasukhabhAIe lagabhaga 50 pAnAMno upodughAta lakhyo che. tyArapachI paramazruta prabhAvaka maMDaLa' taraphathI pragaTa thayelI "zrImad rAjacaMdra graMthanI pratyeka AvRttimAM tathA "zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa' taraphathI pragaTa thayelI 'zrImad rAjacaMdra' graMthanI sarva AvRttiomAM paNa 'zrI Atmasiddhi zAstra', zrI aMbAlAlabhAIe karelA artha tathA zrImadddA uparokta patro sahita pragaTa thatuM AvyuM che. vi.saM. 1964 pachI zrImannI atyaMta mahattvanI kRti tarIke judA judA aneka saMgrahomAM te samAveza pAmI che tathA svataMtra pustakarUpe paNa te avAranavAra pragaTa thatI rahI che. keTalAke A zAstrane anya padyagraMthonA saMkalanamAM saMpAdita karyuM che, keTalAke potAnA pustakamAM tene eka prakaraNa tarIke sthAna ApyuM che, keTalAke zrI aMbAlAlabhAInA artha tathA keTalIka TippaNa ane zrImanAM vacano sAthe A graMthane svataMtra pustaka tarIke pragaTa karyuM che, keTalAke tenI pratyeka gAthAnA arthane vistArathI samajAvatA svataMtra pustakanI paNa racanA karI che, to keTalAke potAnA zodhaprabaMdhanA viSaya tarIke Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tenI pasaMdagI karI che. Ama, 'zrI Atmasiddhi zAstra' upara saMkhyAbaMdha pustako pragaTa thayAM che. 'zrI Atmasiddhi zAstra' upara ghaNA pravacanakAroe vyAkhyAno paNa karyA che. tattvarasika bhavya jijJAsuo A graMthano UMDo abhyAsa kare che. aneka mumukSuo dararoja niyamapUrvaka A ati upakArI graMthanuM pArAyaNa kare che. A prakAre 'zrI Atmasiddhi zAstra' vizvaprasiddha banyuM che. have A kRtinA vivecananI upayogitA tathA tenAM upara thayelAM vivecano pratye daSTipAta karIe - zrImade pradarzanamAM mastaka samAna jaina darzananA mULasiddhAMtarUpa AtmAnAM papadane, nizcayanaya ane vyavahAranayano samanvaya karIne anekAMtavAdathI samajAvavA arthe potAnI adbhuta prajJAzaktithI A ajoDa graMthanI racanA karI che. tenI bhASA saraLa hovA chatAM tenA bhAva sAgarasama gaMbhIra che. 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA saMbaMdhamAM zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetA lakhe che ke - "graMthagaurava mAtra 142 doharAnuM che; tathApi jagavikhyAta AcArya bhagavAna zrImAn haribhadrasUri praNIta "Sadarzana samuccaya' graMtha, je mAtra 86 zlokono che; chatAM temAM sarva darzanonuM svarUpa yathAtathya rIte darzAvI tattvajJAnAnubhavIone apratima harSanuM kAraNa ApyuM che, ane tene laIne tenA upara aneka gahana TIkAgraMtho lakhAyA che, tema A graMthanuM gaurava ghaNuM alA chatAM temAM sarva darzanono aMtima hetu pragaTa karI batAvyo che.' AvA AzayagaMbhIra zAstrano yathArtha lAbha meLavavA tenA UMDA avagAhananI AvazyakatA che. vivecana vinA teno paramArtha Azaya samajavo durgamya che. vivecana vinA keTalAka zabdonI pAchaLa rahelA UMDA bhAvothI sAmAnya vAcaka vaMcita rahI jAya che. zrImade AgamanA arkane tarkabharapUra, sAragrAhI ane sUtrAtmaka zailImAM rajU karyo hovAthI teno gUDhArtha samajavA tenA vistAranI AvazyakatA rahe che. tenA vivecana dvArA temAM rahelA sUkSma bhAvo pragaTa thaI mumukSuone vizeSa upakAraka bane e svAbhAvika che. 'zrI Atmasiddhi zAstra'ne samajavA AvA mAdhyamanI ati AvazyakatA che. sAmAnya lekhaka ke vivecanakartAnuM gajuM nathI ke te zrImanAM kathananA bhAvone pUrNatayA kholI zake. AvA mahAsAmarthyathI bharelA graMthanAM rahasyonuM udghATana karavA mATe viziSTa kSayopazama, kuzAgra mati, pracaMDa medhA, sacoTa tarkazakti, UMDuM ane vizALa zAstrajJAna, nirmaLa aMta:karaNa, prabaLa niSThA vagere guNo apekSita che. sAmAnya prakAranA graMthanA vivecananuM kArya paNa kaThina gaNAya che, kAraNa ke vivecakamAM viveka, bhASAjJAna, viSayano talasparzI abhyAsa, buddhinI tIvratA vagere guNo hoya to ja temanA dvArA thayela vivecana vAcakone 1- zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetA, 'Atmasiddhi', prastAvanA, pR.2 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMthanAM vivecana ane bhASAMtara 39 graMthanA viSayanuM yathArtha darzana karAvI zake che; tethI tAtvika graMthanA vivecananA kAryamAM to tenA karatAM paNa uccatara viveka, abhyAsa, prajJA Adi guNo apekSita hoya e samajI zakAya tevI hakIkata che; ane evA vivecaka dvArA thayeluM vivecana ja vAcako temaja vicArakone preraka nIvaDI zake che. mumukSuonA sadbhAgye zrImade keTalAka patromAM amuka gAthAonuM vivecana karyuM che, je svayaM te gAthAonAM rahasyane samajavA mATe prabaLa avalaMbanabhUta ane mahAlAbhanuM kAraNa banyA che. A patro zrImade 'zrI Atmasiddhi zAstra' racyuM tenA bIjA ja divase, eTale ke vi.saM. 19paranI Aso vada 2 ne divase lakhela che. temaNe gAthA 6, 7, 8, 9, 10, 12, 62, 63, 64, 66, 67, 74, 77, 78, 80, 82, 83, 84, 85, 86 ema kula 20 gAthAonA artha karyA che. temAMnA keTalAka artha vistArathI che to keTalAka artha saMkSepamAM che. A uparAMta temaNe vi.saM. 1954mAM 10mI gAthA upara vizeSa spaSTIkaraNa karyuM che. zrImade karelAM vivecanomAM temano divya jJAnaprakAza jhaLahaLato joI zakAya che ane emAM koI saMdeha nathI ke zrImade dareka gAthAno arthaprakAza karyo hota to jagatane 'zrI Atmasiddhi zAstrano paramArtha darzAvanAra alaukika bodhano dhanya lAbha maLyo hota. 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI sarva gAthAone AvarI letuM vivecanakArya sau prathama zrI aMbAlAlabhAIe karyuM che. 'zrI Atmasiddhi zAstranuM avataraNa najaronajara nihALanAra ane prathama cAra nakalamAMthI eka nakala meLavavA bhAgyazALI bananAra zrImannA nikaTa samAgamI mahAmumukSu zrI aMbAlAlabhAIe zrImanI hayAtImAM ja 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI pratyeka gAthAnA saMkSipta artha karyA hatA. zrImannA zrI aMbAlAlabhAI sAthenA patravyavahAramAM A viSeno ullekha jovA maLe che. A artha upara zrImad daSTipAta karI gayA hatA, paraMtu tenA viSeno zrImanno abhiprAya jANavA maLato nathI. alabatta, zrImade te anuvAda tapAsyo hovAthI temAM koI doSa rahevA na ja pAmyo hoya e nizcita che. tethI ja zrI aMbAlAlabhAIe karelA A saMkSipta artha zrImadbhA 'zrI Atmasiddhi zAstra' sAthe lagabhaga badhe sthAna pAme che. A artha jANe zrImade karelA artha hoya teTaluM sanmAna pAme che ane moTAbhAganA vivecakoe paNa A arthane anusarIne ja vivecana karyA che. A rIte zrImannA A mahAgraMthane prathama vAra arthathI vibhUSita karavAno mahAyaza zrI aMbAlAlabhAIne phALe jAya che. vaLI, 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI eka nakala meLavavA sabhAgI thayela zrI mANekalAla ghelAbhAI jhaverIe paNa zrImannI hayAtI daramyAna ja "zrI Atmasiddhi zAstra'nA artha karyA hatA. A artha lakhIne teo 1- juo : "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.562 (patrAMka-730) Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana zrI aMbAlAlabhAIne mokalatA ane zrI aMbAlAlabhAIe te lakhANa zrImane mokalyAM hatAM. A aMgenA ullekho zrI mANekalAlabhAInA zrI aMbAlAlabhAI uparanA patramAM ane zrI aMbAlAlabhAInA zrImad uparanA patromAM jovA maLe che.1 zrI mANekalAlabhAIkRta A vivecana aprApya che ane te aMge vizeSa koI mAhitI upalabdha nathI. Ama, zrImadnI hayAtI daramyAna 'zrI Atmasiddhi zAstra'nAM be vivecana thayAM hatAM. temanA dehavilaya pachI 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI prasiddhi thatAM tenA upara vivecana uparAMta anvayArtha, kiMcit arthaprakAzanA prakAranAM keTalAMka lakhANa thayAM che. A sarva lakhANane be vibhAgamAM vibhAjita karI zakAya. keTalAMka lakhANa svataMtra pustaka tarIke prakAzita thayAM che, jyAre keTalAMka lakhANa lekhakanA pustakanA eka prakaraNa tarIke athavA anyanA pustakanI prastAvanA tarIke prakAzita thayAM che. A be vibhAga aMtargata A sarva lakhANane have kALAnukrame joIe. (I) 'zrI Atmasiddhi zAstra' upara lakhAyelAM svataMtra pustaka prakAzana varSa 1 vi.saM. 1999 2 3 4 5 6 7 pustakanuM nAma Atmasiddhi vivecana vi.saM. 1999 zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano vi.saM. 202 vi.saM. 2017 vi.saM. 2041 vi.saM. 2042 vi.saM. 2046 8 vi.saM. 2048 2 - zrI kAnajIsvAmI zrImad rAjacaMdrapraNIta Atmasiddhi zrI digaMbara jaina svAdhyAya mandira zAstra (artha sahita) TrasTa, sonagaDha zrImad rAjacaMdrapraNIta Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita) zrI bhogIlAla gi. zeTha The Self-Realization huM AtmA chuM Atmasiddhi - bhAvArtha zrImad rAjacaMdrapraNIta Atmasiddhi zAstra (rAjajyoti mahAbhASya) lekhaka brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI vi.saM. 2049 zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti 10 vi.saM. 2049 Atma-siddhi-zAstra 1- juo : rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', bIjI AvRtti, pR.238,28,29,31 zrI dInubhAI paTela DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI zrI pravINakumAra khImajI tejukAyA 'alpazruta' DaoN. bhagavAnadAsa mahetA zrI giradharabhAI zrI dhIrajalAla DAhyAbhAI mahetA Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara 41 (II) "zrI Atmasiddhi zAstra' upara lakhAyelAM prakaraNa ityAdi prakAzana varSa pustakanuM nAma prakaraNa ityAdinA lekhaka vi.saM. 1964 zrI Atmasiddhi zAstra zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetA 2 | vi.saM. 1994 zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA | brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI zrImad rAjacaMdrapraNIta Atmasiddhi 3 | vi.saM. 2010 paMDita sukhalAlajI zAstra 4 | vi.saM. 2021 Philosophy of Srimad zrI zAMtilAla maganalAla paTela Rajchandra vi.saM. 2022 adhyAtma rAjacaMdra DaoN. bhagavAnadAsa mahetA vi.saM. 2026 zrImadbhI jIvanasiddhi DaoN. sarayubena mahetA vi.saM. 205ra Philosophy and Spirituality DaoN. yu.ke. paMgaliyA of Srimad Rajchandra (I) "zrI Atmasiddhi zAstra' upara lakhAyelAM svataMtra pustaka (1) "Atmasiddhi vivecana' - brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI sapuruSArthapreraka adhyAtmavibhUti brahmacArIjI zrI govardhanadAsajIe 'zrI Atmasiddhi zAstra'nuM laghu vivecana vi.saM. 1982mAM karyuM hatuM, jenuM prakAzana te pachI ghaNA arasA bAda vi.saM. 1999(I.sa. 1943)mAM thayuM hatuM. tenI traNa AvRtti prasiddha thaI cUkI che. trIjI AvRtti vi.saM. 2042 (I.sa. 1986)mAM prakAzita thaI hatI. yuvAvayamAM saMsArapravRttino tyAga karI, zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsamAM sthita thayelA bahmacArIjI zrI govardhanadAsajIe potAnuM zeSa jIvana svapakalyANamaya AtmasAdhanAmAM ja vitAvyuM hatuM. temane zrImad pratye khUba ja Adara, atyaMta ahobhAva ane samarpaNapUrvakano bhaktibhAva hato; temaja temano apUrva mahimA hato. potAnA patro tathA bodhamAM teo 'zrI Atmasiddhi zAstranI gAthAone vAraMvAra TAMkatA. teo lakhe che - kRpALudevane ghaNA bhavanuM je jJAna hatuM te badhuM valovI, "Atmasiddhi' rUpI mAkhaNa kADhyuM.' 1- juo : 'pUjyazrI brahmacArIjI janma-zatAbdI smAraka graMtha', pR.79 ra- 'bodhAmRta', bhAga-2, trIjI AvRtti, pR. 265 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana 'A kALamAM ghaNAM zAstro che, paNa "Atmasiddhi' jevuM saraLa bhASAmAM kRpALudeve lakhyuM che tevuM koI zAstra nathI. ..... kRpALudeve ghaNuM, kAma thaI jAya evuM kahyuM che.' jagatane bhUlIne jJAnIne zuM kahevuM che? tenI zodha karavA A AtmasiddhizAstra alaukika daSTie vicAravA yogya che." nAnA kadanAM 131 pAnAMonA A vivecanamAM 'artha' ane 'bhAvArtha' ApavAmAM AvyA che. 'artha'mAM zrI aMbAlAlabhAIe lakhela saMkSipta gadyArtha ApavAmAM Avyo che ane tyArapachI 'bhAvArtha'mAM brahmacArIjI zrI govardhanadAsajIe arthavistAra karyo che. sarva zAstranA sArarUpa A "zrI Atmasiddhi zAstra'nA avagAhanamAM ane temAM bodhelA mArganI parama premapUrvaka upAsanA karavAmAM A vivecana mumukSuone sahAyakArI che. saraLa zailImAM nirUpAyeluM A vivecana suMdara, sacoTa ane arthaprakAzaka che. sadgurudevanI daDha Azrayabhakti pragaTe che tyAre ziSyanuM potAnuM AgavuM kaMI ja rahetuM nathI. enuM je kaMI che te saghaLAmAM zrIgurunI pratibhA jhaLake che. zrI brahmacArIjInA vivecanamAM A tathya pramANita thAya che. jo ke A vivecanamAM zrImannAM vacano alpa pramANamAM TAMkavAmAM AvyAM che, tema chatAM vivecanakartAnA zabdomAM zrImanA bodhanI chAyA sAMgopAMga bhaktibhAvapUrvaka UtarelI jaNAya che. arthanI puSTi mATe kvacit zrImanAM tathA zrI AnaMdaghanajI mahArAjanI kRtiomAMthI avataraNo lIdhAM che, to kyAreka 'samAdhizataka', "samayasAra', 'ATha yogadaSTinI sakjhAya' Adi zAstronI gAthAono AdhAra levAmAM Avyo che. A vivecana ekaMdare surekha ane paddhatipUrvakanuM thayuM che. prastuta vivecana atisaMkSepamAM thayuM hovAnA kAraNe mULa zAstranI badhI gAthAono bhAvArtha UMDANathI thaI zakyo nathI, jethI amuka gAthAonA marmathI tattvAbhyAsI vaMcita rahe che. jo ke A laghu vivecana lakhavA pAchaLa vivecanakartAno Azaya mAtra mumukSuone mULa graMthano paricaya maLe teTalo ja hovAnuM jaNAya che. A vivecana mULa zAstrano prAraMbhika paricaya ApatuM hovAthI vicArabaLanI vRddhi karAvavAmAM avazya upayogI nIvaDe che. (2) "zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano' - zrI kAnajIsvAmI I.sa. 1939mAM zrI kAnajIsvAmInI rAjakoTa kSetre sthiti hatI, te vakhate tyAMnA mumukSuo dvArA 'zrI Atmasiddhi zAstra' upara pravacana karavA mATe temane thayelI vinaMtI 1- bodhAmRta', bhAga-2, trIjI AvRtti, pR.264 2- ejana, pR.265 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara 43 A zAstranA prathama vistRta vivecananuM nimitta banI. rAjakoTamAM teo 'AnaMdakuMja'mAM UtaryA hatA ane tyAM tA. 19-9-1939 (bhAdaravA suda 7, vi.saM. 1995) thI tA. 29-11-39 (kArataka vada 3, vi.saM. 1996) sudhI roja savAre 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI gAthAonI chaNAvaTa dvArA mumukSuonA hRdayamAM temaNe adhyAtma rasano sAgara hiloLA leto karyo hato. 72 divasa paryata cAlelI A pravacanamALAne eka brahmacArI aMtevAsI bhAIe yathAzakti zabdadeha Apyo hato, je vi.saM. 1999mAM Azare 400 jeTalAM pAnAMnA pustakAkAre prasiddhi pAmyo. tyArapachI tenI bIjI ATha AvRtti chapAI che. tenI navamI AvRtti vi.saM. 2047mAM prakAzita thaI hatI. zrI kAnajIsvAmI zrImanAM jIvana tathA sAhityathI atyaMta prabhAvita hatA. samagra jIvanakALa daramyAna temanA pravacanomAM zrImanAM kAvyono, patrono ke jIvanaprasaMgono ullekha teo vAraMvAra premAdarapUrvaka karatA rahyA hatA. 'zrI Atmasiddhi zAstra'nuM temane ghaNuM mahattva hatuM. teo 'zrI Atmasiddhi zAstra'no mahimA darzAvatAM kahe che - 'huM cokkasa kahuM chuM ke gujarAta-kAThiyAvADamAM (saurASTramAM) vartamAnakALamAM mumukSu jIvonA parama upakArI hoya to te zrImad rAjacaMdra che. gujarAtI bhASAmAM Atmasiddhi lakhIne jainazAsananI zobhA vadhArI che. A kALamAM temanA jevA mahatva puruSa meM joyA nathI, temanA ekeka vacanamAM UMDuM rahasya che. te satsamAgama vinA samajAya tema nathI. .... temanI bhASAmAM apUrva bhAva bharyA che, .... UMDA UMDA nyAya, gaMbhIra artha temanA lakhANamAM che. .... koI jJAnabaLanA apUrvayoge e lakhAyA che." zrImade evI apUrva ghaTanA karI che ke temAM koI aMga bAkI na rahe evI rIte saMkSepamAM sAcuM tatva jAhera karyuM che. ..... AtmatatvanI AvI spaSTa vAta gujarAtI bhASAmAM karI, adhyAtmazAstra banAvyuM, tethI ghaNo upakAra bhavya jIvone thayo che. hajAro jIvo te kRpA-prasAdathI AtmazAMtinI bhAvanA seve che." Atmasiddhi upara vizeSa vivecana keTaluM thaI zake? vANIyoga vaDe keTaluM kahI zakAya? temAM AtmAnI je siddhi karI che te kharekhara ema ja che. tene UMDuM avagAhavuM. "zrI Atmasiddhi zAstra'mAM garbhita rahela aneka satuzAstronA niSkarSarUpa adhyAtmajJAnano zrI kAnajIsvAmIe A pravacanomAM maulika rIte vikAsa ane vistAra karyo che. A zAstramAM praNIta thayela vItarAgavijJAnanAM mULabhUta tattvone temaNe zAstrIya pAribhASika zabdono zakya eTalo ocho upayoga karIne vistArapUrvaka paNa saraLatAthI samajAvyAM 1- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.392 2- ejana, pR.243 3- ejana, pR.245 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana che. vizadatAthI temaja judA judA nyAyonI vividhatAthI tathA praznottarI dvArA, koI vAra purANonA preraka daSTAMtathI, to koIka vAra dainika jIvanavyavahAranA prasaMgonAM marmabhedI dRSTAMtothI A vivecana spaSTa temaja rocaka banyuM che. temaNe mahadaMze dravyasvataMtratAnI apekSAe gAthAonuM arthaghaTana karyuM che. prastuta zAstramAM zrImade racelA saMvAdamAMthI zrI kAnajIsvAmIe guru-ziSyanAM ane khAsa to ziSyanAM abhinava lakSaNone suMdara rIte upasAvyAM che. jIvane kevA bhAva rahe tyAre AtmAnAM astitva, nityatva, kartutva tathA bhophtatvano svIkAra karyo kahevAya, mokSa ane mokSanA upAyanI samajaNa thaI gaNAya, te aMge temaNe karelI spaSTatAnA kAraNe zAstranA gahana abhyAsanI ruci jAge che. gAthAno artha vistArathI samajAvavA tathA te vistArane rasika ane pramANabhUta banAvavA zrI kAnajIsvAmIe AcAryazrI kuMdakuMdadeva, AcAryazrI umAsvAtijI, siddhAMtacakravartI zrI nemicaMdrajI, AcAryazrI amRtacandradeva, AcAryazrI padmanaMdisvAmI, paMDita zrI banArasIdAsajI, zrI AnaMdaghanajI mahArAja ane gaNizrI devacaMdrajI mahArAjanI kRtiono vAraMvAra ullekha karyo che. amuka jagyAe saMta kabIrajI tathA saMta tulasIdAsajI jevA jainetara saMtonI racanAono paNa madhyasthatApUrvaka upayoga karyo che. A vivecana dhArAvAhI vyAkhyAnarUpe thayuM hovAthI pratyeka gAthAne phALavAyelI samaya-avadhi (ane tethI pravacananA lakhANamAM pAnAMonI saMkhyA) ochIvattI rahevA pAmI che, arthAt amuka gAthAonI chaNAvaTa khUba vistRtapaNe thaI zakI che (dA.ta. AtmAnA kartutva aMgenI gAthAo), to amuka gAthAonuM mAtra vihaMgAvalokana ja thaI zakyuM che (dA.ta. upasaMhAranI gAthAo). prathama 60 divasamAM 101 gAthAonuM vivecana thayuM hatuM. te pachI vihAra karavAno hovAthI aMtima 12 divasamAM 41 gAthAonuM vivecana pUrNa karavuM paDyuM hatuM, jethI pAchaLanI gAthAonuM vivecana saMkSepamAM thAya te svAbhAvika hatuM. prastuta vivecana sArA evA vistArapUrvaka thayeluM hovA chatAM amuka zabdone vivecanakartAnI vistRta chaNAvaTano lAbha maLI zakyo nathI. zrI kAnajIsvAmInI prarUpaNA digaMbara AmnAyane anusaratI hovAthI tathA arthaghaTana karatI vakhate nizcayanaya upara mukAyela vizeSa bhAranA kAraNe amuka varganA vAcakomAM A vivecanano sarvAgI svIkAra jovA maLato nathI. | 'zrI Atmasiddhi zAstranA prathama vistRta vivecanarUpe, saraLa ane sAdI bhASAmAM thayela vistRta chaNAvaTa tarIke tathA gAthAomAM rahelA adhyAtmanavanItane bahAra kADhavAmAM Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara 45. Apela phALA mATe zrI kAnajIsvAmIe karela A vivecana sadAsmaraNIya raheze. (3) "zrImad rAjacaMdrapraNIta AtmasiddhizAstra (artha sahita)' - prakAzaka : zrI digaMbara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA gujarAtI anvayArthanuM prakAzana vi.saM. 2021(I.sa. 1965)mAM zrI digaMbara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha dvArA karavAmAM AvyuM che. A pustikAmAM arthakAranA nAmano ullekha maLato nathI. saMskRtAdi agharI athavA alpa paricita bhASAonI padyaracanAono ja gujarAtI anvayArtha prAyaH jovAmAM Avato hovAthI, A pustikA jotAM prathama e vicAra sphare che ke gujarAtI padyakRtino anvayArtha gujarAtI bhASAmAM ja ApavAnI jarUra hoya? paraMtu pustikAno abhyAsa karatAM tenI agatyatA samajAya che. zrI Atmasiddhi zAstra' nI gAthAono gahana abhyAsa karanArane suvidita haze ja ke gAthAnuM vivecana kadAcit saraLatAthI thaI zake, paraMtu amuka gAthAmAM pratyeka zabdanI samaja ApavI agharI paDe che, kAraNa ke emAM mULa Azayane anyAya thavAno saMbhava rahe che. e dRSTie anvayArthano A navIna prayAsa prazaMsAne pAtra che. vaLI, svarUpasvAdhInatAno vizeSa bodha thAya eno sabhAna prayatna emAM thayo che. arthakAranI vicAraNAmAM rahela sUkSma dRSTikoNa keTalIka jagyAe suMdara rIte pratibiMbita thayA che. 'zrI Atmasiddhi zAstra'nAM vivecanonI hAramALAmAM potAnI AgavI bhAtathI judo tarI Avato A anvayArtha tenI saraLa bhASA, navatara arthaghaTana tathA tarkasaMgata rajUAtanA pariNAme prAraMbhika bhUmikAnA pAThakagaNane tathA abhyAsI vargane potapotAnI rIte arthasaMdarbhanA abhyAsa mATe upayogI nIvaDe tevo che. (4) zrImad rAjacaMdrapraNIta Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)' - zrI bhogIlAla gi. zeTha zrI bhogIlAla gi. zeThe lakhela 'zrI Atmasiddhi zAstra'nuM vivecana muMbaImAM vi.saM. 2017(I.sa. 1961)mAM eka pustakarUpe prasiddha thayuM hatuM. nAnA kadanAM 423 pAnAMnA A pustakanI racanAmAM temane pAMcathI cha mahinA jeTalo samaya lAgyo hato. atyAra paryata A vivecananI pAMca AvRtti prakAzita thaI cUkI che. pAMcamI AvRtti vi.saM. 2052 (I.sa. 1996)mAM prasiddha thaI hatI. zrI Atmasiddhi zAstranI apUrvatA, mahattA temaja parama upayogitA nihALI zrI bhogIlAla zeThane tenuM vivecana karavAnI preraNA maLI hatI. teo "zrI Atmasiddhi zAstranuM mahattva darzAvatAM lakhe che - Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana 'parama zuddhopayogI, parama anubhavarasabhogI, svarUparamaNI, parama AtmacAritrI zrImadunA AtmapradezonI nirmaLatAne sparzIne sahaja bahAra AvelI, pavitra hRdayamAMthI svayaM nIkaLelI ane A avaninA supAtra janonuM kalyANa karavA sarjAyelI A amRtarasadhArA che." anAdi mohanidrAmAMthI jagADanAra, visArI mUkelAnuM smaraNa karAvanAra, aMtardhAna thaI gayelA AtmAne pragaTa karanAra ane mohAstrane brahmAstrathI parAjita karavAnuM rahasya darzAvanAra A parama pavitra nirmaLa, nirdoSa zAstra che.' prastuta vivecanano abhyAsa karatAM zrI bhogIlAla gi. zeThanA hRdayanA UMDANamAMthI chalakAto zrImad pratyeno bhaktirasa, gAthAno artha samajAvavAnI temanI sacoTa zailI, gAthAonuM Ayojanabaddha vivecana tathA supAtra ziSyanA vinayAdi aneka guNonuM varNana pAThakane prabhAvita karyA vinA rahetuM nathI. pratyeka gAthAnA vivecanano prAraMbha te gAthAnA saMkSipta bhAvArthathI karyo che. zrI aMbAlAlabhAIe karela arthamAM zAbdika pheraphAra karIne temaNe 'bhAvArtha' racyA che. tatpazcAtuM 'vizeSArthamAM temaNe gAthAmAM rahela marmane anAvarita karavA stutya prayAsa karyo che. gAthAnI samajUtI evI saraLa, sIdhI ane saMkSipta bhASAzailImAM ApI che ke gAthAnA viSayanuM grahaNa tvarAthI thaI zake che. jyAM jyAM jarUra hoya tyAM tyAM gAthAnA viSayane saMbaMdhita Avazyaka siddhAMtajJAnanI saMkSipta carcA karI che ke jethI zAstrakartAno Azaya sIdho pakaDAI zake. taduparAMta, gAthAnA vivecananI zarUAtamAM AgalI gAthA sAtheno saMbaMdha mahadaMze samajAvavAmAM Avyo che, je A vivecananuM agatyanuM jamA pAsuM che. 'zrI Atmasiddhi zAstra' jevA adbhuta, tattvajJAnasabhara, gahana saMtha uparanA A vivecanamAM zrI bhogIlAla gi. zeThe potAnI AgavI zaktithI graMthakAre grahaNa karelA viSayanI sAMkaLanI spaSTatA karI che. gAthAnA marmano prakAza tathA vistAra karavA mATe amuka jagyAe temaNe zrImanAM ja anya vacanono suyogya upayoga karyo che. apavAdarUpe 'zrI AcArAMga sUtra' tathA 'zrI tattvArthAdhigama sUtra'nA eka eka ati saMkSipta avataraNa sivAya anya koI zAstrIya avataraNo temaNe ApyAM nathI. amuka gAthAonA arthaghaTanamAM te aMgenAM zrImanAM lakhANa ja temaNe sIdhAM mUkI dIdhAM che. zrImadnAM lakhANathI uttama bIjuM zuM hoI zake? topaNa svIkArelI vivecanazailI anusAra e gAthAo viSe temaNe pote kaMIka vivecana karyuM hota to abhyAsI pAThakane navIna 1- zrI bhogIlAla gi. zeTha, 'Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', bIjI AvRttinI prastAvanA, pR. 17 2- ejana, pR. 18 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara 47 dRSTikoNano lAbha maLata. zrI bhogIlAla gi. zeThe kareluM 'zrI Atmasiddhi zAstranuM A vivecana temanI bhASAnI saraLatA, zailInI pravAhitA, bhaktibhAvanI ArdratA tathA kadanI sapramANatAnA kAraNe mULa zAstranA abhyAsa mATe jijJAsu vargane khUba upayogI nIvaDe che. (5) The Self Realization' - zrI dInubhAI paTela 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA aMgrejI bhASAMtara-arthavistAranuM pustaka "The SelfRealization' zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa dvArA vi.saM. 2041(I.sa. 1985)mAM prakAzita thayuM hatuM, jemAM 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI mULa gAthAono vistRta gadyArtha tattvajJAnanA adhyApaka zrI dInubhAI mULajIbhAI paTela dvArA saMpanna thayo che. zrI dInubhAI prastAvanAmAM lakhe che - 'The great men are the salt of the earth and they are the torchbearers of eternal truths is amply proved by the life and teachings of Shrimad Rajachandra. ..... It is very difficult to complete one's say in spiritual matters in a short composition, but the genius of Shrimad Rajachandra has achieved it with mastery in his Atma-siddhi. ..... It (Atmasiddhi) analyses the causes and effects of the soul's delusion and it suggests the way to dispel it and attain the state of self-realization.' pustakanI zarUAtamAM 54 pRSThapramANa zrImanuM jIvanacaritra ApavAmAM AvyuM che. tatpazcAtuM 'zrI Atmasiddhi zAstranuM 120 pAnAM jeTaluM bhASAMtara-vivecana che, je aMtargata sau prathama devanAgarI lipimAM mULa gujarAtI gAthA chApavAmAM AvI che, tyAra pachI mULa gAthAnA sAcA uccAraNanA nidarzana mATe pharIthI mULa gAthA romana aMgrejI zailImAM ApI che, tyArapachI bahmacArIjI zrI govardhanadAsajIno AMgla padyAnuvAda ane aMte zrI dInubhAIskRta arthavistAra rajU thayela che. "zrI Atmasiddhi zAstra' no gadyArtha aMgrejI bhASAmAM ATalA vistArathI prathama vAra thayelo jaNAya che. prastuta gadyArthavivecana bahmacArIjI zrI govardhanadAsajInA pratyakSa mArgadarzana tathA kaDaka cakAsaNI heThaLa taiyAra thayela hovAthI adhikRtatA pAme che. te mukhyatve zrI aMbAlAlabhAInA saMkSipta gujarAtI gadyArthanuM, zrImadbhA vividha patronuM tathA "zrI Atmasiddhi zAstra'nuM bahmacArIjI zrI govardhanadAsajIkRta gujarAtI vivecananuM kunehabharyuM saMkalana-bhASAMtara hoya ema jaNAya che. 9- Shri Dinubhai Patel, 'The Self Realization', Introduction, Pg.IV-VI Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana AdhyAtmika graMthanA vivecanamAM saraLa aMgrejI bhASAnI apekSA prAyaH rAkhI zakAya nahIM, paraMtu apavAdarUpe prastuta vivecananI bhASA aMgrejInA alpAbhyAsIthI paNa grahaNa thaI zake evI saraLa che. rajUAta rasaprada rIte jakaDI rAkhanAra ane Azcaryajanaka rIte suvyavasthita banI che. paddhatisaranuM Ayojana sarva gAthAonA viSayane pUrato nyAya Ape che. alpasaMkhya kSatione bAda karatAM temAM arthanI chaNAvaTa ekaMdare suMdara rahI che. gAthAomAM carcelA viSayano paNa yathAvakAza vistAra karavAmAM Avyo che. SaTkadanA arthavistAramAM zaMkA-samAdhAnanuM vizleSaNa saraLa ane spaSTa thayuM che. zaMkAnI rajUAta sAthe te kayA darzananA prabhAva heThaLa thaI che enI samajUtI paNa ApavAmAM AvI che. 48 mAtra aMgrejI bhASAnA jANakArane zrImadno AdhyAtmika saMdeza rocaka rIte ane suyogyapaNe pahoMcADavAno A prayAsa avazya ullekhanIya che tathA prazaMsAno adhikArI paNa Thare che. (6) 'huM AtmA chuM' DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI sAdhvIzrI DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjIe madrAsamAM vi.saM. 2042(I.sa. 1986)nA cAturmAsa daramyAna 'zrI Atmasiddhi zAstra' upara Apela pravacanonI saMkalanArUpe A pustaka I.sa. 1987mAM prakAzita thayuM che. gujarAtI bhASAmAM A pustakanI trIjI AvRtti prasiddha thaI che tathA hiMdI temaja aMgrejI bhASAmAM paNa A pustaka prasiddha thayuM che. cAturmAsa daramyAna Azare 107 divasa paryaMta cAlela vyAkhyAnamALAnA A saMkalanamAM Azare eka hajAra pAnAMnuM vivecana che. mULa zAstranA viSaya anusAra traNa pustakomAM A vivecananuM vibhAjana karavAmAM AvyuM che. prathama bhAgamAM 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI gAthA 1 thI 42 uparanAM vyAkhyAno levAmAM AvyAM che, dvitIya bhAgamAM gAthA 43 thI 118 paryaMtanuM vivecana che, jyAre tRtIya bhAgamAM aMtima 24 gAthAo uparanAM pravacana uparAMta mahAsatIjInAM paryuSaNapravacananI tathA sAMvatsarika AlocanAnI noMdhono samAveza thayo che. DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjIne zrImad pratye, zrImadA adhyAtmasAhitya pratye prathamathI UMDo rasa ane Adara hatA. 'huM koNa?' e sanAtana praznanA samAdhAnanI khojarUpe temaNe 'zrI Atmasiddhi zAstra'nAM agAdha rahasyone ukelavA UMDuM maMthana karyuM hatuM. teo kahe che ke - '(zrImade) A dharA para janma dhAraNa karI janamAnasa para anahada upakAra karyo. pote AtmakArya sAdhI gayA ane anya mATe rAha prazasta karI gayA, teoe mahad upakAra to e karyo ke jinezvaranAM prarUpela tattvone bhASAkIya dRSTie sarala Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara 49 karI ApyAM. ..... kharekhara jenA aMtaramAM mumukSatA jAgI che tenA mATe zrImadjInuM sAhitya atyaMta upakArI che. ..... sarva jIvoe zrImadjInAM zAstronuM zravaNa-ciMtanamanana karavuM paramAvazyaka che. ..... A zAstranA bhAvo ati gaMbhIra che, atyaMta rahasyapUrNa che. jemaNe A zAstra lakhyuM teonI AtmAnubhUtithI nIkaLelA eka-eka zabda aNamUla che.' jaina temaja jainetara zAstro, saMto tathA jJAnIonAM vacano temaja prasaMgo ane daSTAMtothI sabhara prastuta vivecana suvAcya tathA subodha hovAthI sarvasAdhAraNa janasamAja mATe khUba AvakArya tathA upayogI banela che. DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjInI bhAvavAhI bhASA, lokabhogya zailI, UrmizIla janasaMbodhanA, kaTAkSakuzaLatA tathA vidvattApUrNa saraLatAe A vivecanane sugama, saMtoSaprada tathA lokopayogI banAvavAmAM mahad yogadAna ApyuM che. temanA UMDA saghana abhyAsa tathA viSayanI vizada chaNAvaTathI mULa zAstranI gAthAo upara suMdara prakAza paDyo che. prastuta vivecananuM zIrSaka "AtmA chuM' ApIne DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjIe saMketa karyo che ke 'zrI Atmasiddhi zAstra'no yathArtha abhyAsa karI, tenA gahana marmanuM yathAtathya avagAhana karavAthI avazya AtmasiddhinAM phaLa saMprApta thAya che. vyAkhyAnakAra sAdhvIjIe sanAtana jaina darzanane kendramAM rAkhIne matAgrahanuM khaMDana karyuM che, ekAMtavAdane jhATakyo che tathA zvetAMbara-digaMbara ane zAstronAM aneka avataraNo TAMkIne zakya teTalI vicArasaMvAditA sAdhavA prayatna karyo che, je kharekhara prazaMsanIya che. sAMpradAyika kurivAjo upara temaNe karelA mArmika prahAra atyaMta stutya che. DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjIe kareluM 'zrI Atmasiddhi zAstranuM A vivecana tenI dhArAvAhI bhASA tathA rasaprada zailInA kAraNe alpa buddhizaktithI paNa saraLatAthI samajI zakAya evuM banyuM hovAthI mULa zAstrano paramArtha Azaya samajAvavAmAM te saphaLa nIvaDe che. (7) "Atmasiddhi bhAvArtha' - zrI pravINakumAra khImajI tejukAyA 'alpazruta' zrI pravINakumAra khImajI tejukAyA('alpazruta')e muMbaImAM vi.saM. 2046(I.sa. 1990)mAM "zrI Atmasiddhi zAstra'nuM laghu vivecana karyuM hatuM. ardharAtrinA prayAsamAM saMpanna thayela A kArya pa8 pAnAMnI nAnI pustikAno aDadho bhAga roke che. zrI tejukAyA lakhe che jaina tattvano graMthasAgara : cauda pUrvenuM sAtamuM pUrva che - "AtmapravAda', jenuM 1- DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI, 'AtmA chuM' , bhAga-3, pR.126-127 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana saMkSipta svarUpa te "Atmasiddhi zAstra'. jenI racanA paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdrajIe potAnA anaMta zaktimAna AtmasvarUpano svayaM anubhava karIne AtmArthIne AtmAnuM zuddha svarUpa samajAvavA ane AtmAnI anubhUti karAvavA mATe karI che, khAsa karIne A vartamAnakALamAM jyAre mokSamArga lagabhaga bhulAI ja gayo che. .... Atmasiddhi zAstra ghaNuM badhuM guNagarbhita che, enI dareka gAthA eka ladhivAkya jevI che." A laghu vivecanamAM DAbI taraphanA pRSTha upara mULa gAthA ApI che tathA jamaNI taraphanA pRSTha upara te gAthAnI sAme ja teno bhAvArtha cAra cAra lITImAM padyAtmaka goThavaNImAM rajU karyo che. mAtra cAra lITI jeTalI niyata jagyAmAM (na ochI na vadhAre) gAthAno prAyaH pUrNa bhAva utAravAmAM Avyo che te vivecanakartAnI zailInI viziSTatA batAve che. A bhAvArthamAM zrI aMbAlAlabhAIkRta saMkSipta gadyArthIno AdhAra lIdhelo joI zakAya che. teozrInA gadyArthamAM zAbdika pheraphAra karI, zrI tejukAyA A bhAvArthane cokkasa saraLa rUpa ApI zakyA che. adhyAtmavizvamAM pahelI pagalI mAMDatA mumukSuo mATe tathA khAsa to sAMprata zikSaNavyavasthAnA kAraNe gujarAtInuM alpa jJAna dharAvatA vAcaka varga mATe AjanI gujarAtI bhASAmAM rajUAta pAmela zrI tejukAyAkRta "zrI Atmasiddhi zAstra'no saraLa, stutya ane saMkSipta bhAvArtha AtmavicAraNA arthe sahAyaka nIvaDe ema che. (8) "zrImad rAjacaMdrapraNIta Atmasiddhi zAstra' ('rAjajyoti mahAbhASya') - DaoN. bhagavAnadAsa mahetA paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdra pratyeno bhaktibhAva pitA taraphathI vArasAmAM meLavanAra, prasiddha vidvAna sAhityakAra tathA tattvaciMtaka DaoN. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetAe svataMtra pustakarUpe racela "rAjajyoti mahAbhASya' nAmanuM 'zrI Atmasiddhi zAstra'nuM vivecana I.sa. 1992(vi.saM. 2048)mAM prasiddha thayuM hatuM. pa73 pAnAMnA A pustakanA lekhanamAM temane Azare eka varSa jeTalo samaya lAgyo hato. zrImanAM vacanAmRtonA AjIvana upAsaka rahela DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - puNyazloka zrImad rAjacaMdra vizvanI virala vibhUti thaI gayA. A bhAratanA jyotirdhara rAja-caMdra apUrva jJAna-caMdrikA varSAvI divya tattvaprakAza relAvI gayA. tetrIsa yugathI paNa na thAya teTaluM paramArtha kArya teo tetrIsa varSamAM karI gayA. anaMta bhavanuM sATuM eka bhavamAM vALI gayA. parama AtmakalyANa sAdhI AtmakalyANano 1- zrI pravINakumAra khImajI tejukAyA 'alpazruta', 'Atmasiddhi - bhAvArtha', prastAvanA, pR.1 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara sAco rAha batAvI jagata upara apAra upakAra karI gayA. A jagatakalyANakara ..... bhagavAna mahAvIranA mahAna mArganA mahAna uddhAraka thaI gayA che." akSare akSare parama addabhuta zAstrasaMkalanAthI - anupama tattvakaLAthI gUMtheluM A Atmasiddhi zAstra kharekhara! Atmasiddhi karAvanAruM anupama zAstra che." zrI Atmasiddhi zAstra' uparanuM A bhASya zrImad jevI mahAna vibhUtinI mahAnatama kRtinuM AdhyAtmika rahasya samajAvavA saMniSTha prayAsa kare che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetAe pratyeka gAthAnA vivecanamAM prathama zrI aMbAlAbhAIe karela artha Apyo che ane pachI "rAjajyoti mahAbhASya' zIrSaka heThaLa pote karela vivecana ApyuM che. gAthAnA viSayanA saMdarbhamAM zrImadbhA sAhityamAMthI je kaMI prApta thaI zake te ekatrita karI, eka ja jagyAe suyogya rIte temaNe prastuta karyuM hovAthI gAthAnI mImAMsAnA abhyAsa sAthe zrImadbhA sAhityano paricaya paNa rasamaya rIte thaI jAya che. vidvattApUrNa lekhanazailIthI pragaTa thatuM zrImadnAM vacanonuM arthaghaTana, alaMkAranA raMgothI zabdonA sAthiyA pUrIne prabhutvabharI bhASAmAM thayelI viSayanI rajUAta ane UMDA adhyayananA paripAkarUpe thayela gAthAnA bhAvonuM udghATana - A sarva abhyAsapremI jijJAsuvargane avazya AkarSita karaze. prastuta vivecanamAM pUrvanA koI paNa vivecanakartAnI chAyA paDI nathI evuM joI zakAya che. gAthAno arthavistAra tathA be gAthAo vaccenA saMbaMdhano prakAza DaoN. bhagavAnadAse mahetAe svataMtra rIte maulikapaNe karelo jaNAya che. pratyeka gAthAnA prAraMbhe te te gAthAnI zrImadranA mULa hastAkSaranI pratikRti, pRSThanA mathALe "zrI Atmasiddhi zAstra'nA vibhAga(adhikAra)nA nAmano tathA gAthAnA kramAMkano ullekha, sImAMkita karela jagyAmAM te pRSTha upara karelI carcAnuM saMkSepamAM sUcana Adi vizeSatAo sujJa pAThakanuM dhyAna kheMce che. zrImade "zrI Atmasiddhi zAstra'nI racanA vakhate lakhelI, paraMtu pachIthI zAstramAM samAveza na pAmelI be gAthAono arthavistAra paNa A pustakanI vilakSaNatA che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetAnA A vivecanamAM, pUrve jaNAvyuM tema, zrImadranAM vacanonuM bAhulya jovA maLe che; ane e rIte vivecanakArane zrImano mahimA vAraMvAra ane vistArathI gAvAno suMdara lAbha maLyo che, jeno temaNe cokkasa sadupayoga karyo che. vivecana aMtargata DaoN. mahetAe bahusaMkhya zAstronAM aneka avataraNa vAraMvAra TAMkyAM hovAthI sAmAnya vAcaka dvArA gAthAno bhAva sugamatAthI pakaDI zakAto nathI. jo ke abhyAsIone A avataraNo dvArA phalita thatuM temanuM jainetara temaja jainamAM paNa 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', prastAvanA, pR.5 2- ejana, upodghAta, pR.19 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zvetAMbara-digaMbara bane AmnAyanA graMthonuM vizALa vAMcana tathA ciMtana pramodanuM kAraNa bane che. AlaMkArika bhASA, pAMDityapUrNa zailI, maulika vicAraNA, navatara prayogazIlatA, abhyAsapUrNa saMzodhana, bhaktipUrNa parizrama, zrImadranAM tathA anya saMto temaja jJAnIonAM vacanonAM paricaya-adhyayananI taka, tattvajJAnanI pradhAnatA, vibhinna darzano ane mato pratye samajaNapUrvakanI taTasthatA ItyAdi vizeSatAonA kAraNe DaoN. bhagavAnadAsa mahetAnuM A kArya prazastiyogya banyuM che. (9) "zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti' - zrI giradharabhAI 'zrI Atmasiddhi zAstranuM ekamAtra padyAtmaka vivecana racI, A zAstranAM vivecanomAM navI bhAta pADanAra hatA zrI giradharabhAI. tithala mukAme zrImadranAM sAkSAt darzana tathA TUMkA samAgamano lAbha pAmI teo dhanya banyA hatA. jainetara hovA chatAM zrImad rAjacaMdra Azrama - vaDavAmAM rahI, AjIvana saMniSTha dharmArAdhanA karanAra zrI giradharabhAI dvArA vi.saM. 1987mAM 'zrI Atmasiddhi zAstranuM 621 dohApramANa sudIrgha vivecana karavAmAM AvyuM hatuM, je prathama vAra vi.saM. 2049(I.sa. 1993)mAM rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI' pustakamAM prasiddhi pAmyuM che. zrI giradharabhAI maMgalAcaraNamAM Alekhe che - Atma saMpatti saMpUrNa che, sAcuM nijapada rAja, caMdra pare zItaLa sukhada, zrImad sadguru rAja. sarva prakAre mohano, saMga tyajAye sadhya, saddaguru rAja kRpA thakI, thAuM asaMga anavadhya. e muja zuddha svabhAvanI, prApti taNuM nimitta, puSTa lahI paramAtmAne, Atmasiddhi dharuM citta. temAM nirmaLatA lahe, sadguru dharma prabhAva, thIra thAya mana mAMkaDuM, maLyo apUrava dAva." bhAvanAnuM sarvottama vAhana padya hovAthI, 'zrI Atmasiddhi zAstra' viziSTa padyAtmaka svarUpa pAmyuM ane emAM ja A zAstranI sAhajikatA che, tethI tenA arthaprakAza mATe paNa jo padyano Azraya levAmAM Ave to tenI sAhajikatA vadhu prabaLapaNe phuTa 1- "rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.211-212 ('zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrtinA maMgalAcaraNanA doharA 6, 23, 24, 14) Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara 53 thaI zake ema vicArI zrI giradharabhAIe "zrI Atmasiddhi zAstra'nuM vivecana padyAtmaka zailIthI karyuM hoya ema jaNAya che. prathama sadagurunI stuti ane temanA upakAranA mahimAnA saMkIrtanarUpe 27 dohAnuM maMgalAcaraNa karI temaNe zrI Atmasiddhi zAstra'nI 'pAdapUrti' racI che, arthAt mULa gAthAnA cAra caraNamAMthI sau prathama pahelA caraNane zabdazaH laI. tene anusaratA anya traNa caraNa dvArA eka doharAnuM sarjana karavAmAM AvyuM che. tyArapachI anukrame te gAthAnuM bIjuM, trIjuM ane cothuM caraNa laI te pratyeka mATe eka eka doho racyo che, jemAM anukrame tenuM sthAna mULa gAthAnAM caraNasthAne, arthAt bIjA, trIjA ane cothA caraNe rAkhyuM che. Ama, mULa gAthAnA eka eka bhAvane vicArI, tenI puSTirUpe traNa padapramANa bhAva gUMthI, AkhI gAthAne samajAvavA pratyeka mULa gAthA mATe cAra cAra doharA lakhavAmAM AvyA che. graMthanI aMtima gAthAnI pAdapUrti pachI zrI giradharabhAIe ra6 doharAmAM ziSyanI bhakti tathA sadgurunA avalaMbane thato tenI AtmadazAno vikAsakrama gAI, paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdra pAse sevAbhakti-AzIrvAdanI prayAcanA tathA mohakSayanI uttama bhAvanA bhAvI samApana karyuM che. prastuta vivecanamAM zrI aMbAlAlabhAIkRta saMkSipta gadyArthanI gADha chAyA jovAmAM Ave che. pAdapUrti karavA aneka sthaLoe temanA zabdono AdhAra levAmAM Avyo che. padyAtmaka vivecana hovA chatAM te bhArekhama AlaMkArika zabdo ke gUMcavI nAMkhatI zailIthI mukta rahI zakyuM che e tenuM jamA pAsuM che; to niyata zabdomAM arthaprakAza karavAno hovAthI abhivyaktinI saMkaDAza temane naDI hovAnuM jaNAya che. te sAthe rasamaya, saraLa, rocaka lakhANanAM dRSTAMta paNa aneka che. vaLI, sadgurunI bhaktino mahimA gAvAnI eka taka paNa temaNe choDI nathI. judI judI rIte bhaktibhAvanI ullasita abhivyaktimAM teo saphaLa rahyA che. "zrI Atmasiddhi zAstrano saraLa ane rocaka padyAtmaka arthavistAra ApavA uparAMta vividha AdhyAtmika satyonuM vividha dRSTikoNathI suMdara nidarzana karAvanAra zrI giradharabhAInI A pAdapUrti mumukSu jIvone rasapreraka, bodhadAyI ane sanmArgadarzaka hovAthI upayogI ane prazaMsanIya vivecanamAM sthAna pAme che. (10) Atma-siddhi-zAstra - zrI dhIrajalAla DAhyAbhAI mahetA 'zrI Atmasiddhi zAstranuM zrI dhIrajalAla mahetAkRta vivecana vi.saM. 2049(I.sa. 1993)mAM prakAzita thayuM che. 83 pRSThapramANa A vivecanamAM zrI mahetA zrImannI asAmAnya pratibhAno paricaya ApatAM kahe che - 'laghu vayathI vairAgyavAsita AtmA, aneka prakAranAM zAstronA marmone sArI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana rIte jANanAra, vidvAnone paNa Azcarya kare tevuM dohana karIne zAstra ane vANIne prakAzita karanAra, UMDA AtmArthI ane AtmatejasaMpanna puruSa hatA.* 'zrI Atmasiddhi zAstra' mATe teo kahe che - A graMtha taddana saraLa gujarAtI bhASAmAM dohArUpe banAvI AtmatatvanuM jagatanA jIvone yathArtha bhAna karAvela che. ..... A bhaNavAthI AtmA viSenA saMdeho dUra thAya che. zraddhA nirmaLa thAya che. ruci vizeSa vRddhi pAme che.' prastuta vivaraNamAM mULa gAthA pachI prathama saMkSipta gadyArtha ane tatpazcAt kaMIka vistArapUrvaka vizeSArtha Apela che. A vivaraNa jo ke svataMtra rIte thayela che, paraMtu tenA upara zrI aMbAlAlabhAI tathA brahmacArIjI zrI govardhanadAsajIkRta arthaprakAzano prabhAva paDelo jaNAya che. gAthAvAra vivecanano vistAra lagabhaga ekasarakho ane suvyavasthita rIte thayelo che. agharA lAgatA zabdonA artha e ja pRSThanI pAdanoMdhamAM mUkI prAraMbhika kakSAnA pAThaka mATe saraLatA karI ApI che. zrI dhIrajalAla mahetAnI bhASA saraLa che tathA temanI rajUAtanI zailI rasa jagADanArI hovA sAthe gaMbhIra paNa che. vaLI, zrI sadguru pratyenI bhaktinA tathA vairAgyanA temanA udgAro pAThakanuM dhyAna kheMce che. zrIguru aMgenA temanA TUMkA paNa bhaktirasabhInA udgAro prazaMsanIya che. amuka gAthAno arthaprakAza atyaMta suMdara ane rocaka banyo che. - zrI dhIrajalAla mahetAkRta 'zrI Atmasiddhi zAstra'nuM prastuta vivecana eka tarapha arvAcIna gujarAtI bhASAmAM saraLa, suMdara temaja saMkSipta rIte rajU thayela hovAthI alpa bhASAkIya tathA alpa zAstrIya jJAna dharAvanArane paNa upayogI thAya che, to bIjI tarapha abhyAsI jIvono tathA vibhinna dharmapraNAlI anusaranArano rasa paNa jaLavAI rahe e rIte saMpanna thayuM che. (II) "zrI Atmasiddhi zAstra' upara lakhAyelAM prakaraNa (1) "Atmasiddhi zAstra' - zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetA 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI prathama jANa duniyAne vi.saM. 1961mAM 'zrImad 1- 'Atma-siddhi-zAstra', prAsaMgika, vivaraNakartA dhIrajalAla DAhyAbhAI mahetA 2- ejana Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara 55 rAjacaMdra' graMtha dvArA thaI, jenuM prakAzana zrImadjJA laghubhAtA zrI manasukhabhAIe zrI aMbAlAlabhAI AdinI sahAyathI karyuM hatuM. tyArapachI vi.saM. 1964(I.sa. 1908)mAM zrI manasukhabhAIe 'zrI Atmasiddhi zAstra'ne prathama vAra alaga pustakarUpe pragaTa karyuM, jemAM temaNe 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI vivecanAtmaka prastAvanA lakhI hatI. Azare 50 pAnAMnA A upoddhAtanuM zIrSaka che - 'graMthagAMbhIrya ane prakAzakavicAra'. zrI aMbAlAlabhAInA saMkSipta gadyArthIne bAda karatAM, 'zrI Atmasiddhi zAstra' uparanuM A prathama upalabdha vivecana che. A pustaka devanAgarI lipimAM chApavAmAM AvyuM che. zrI manasukhabhAI mahetA graMthaprakAzakanI bhUmikAethI maMtharacanAnuM nimitta tathA graMthakAranI prazasti karI, graMthanuM mAhAtma darzAvanAruM vivecana zarU kare che. zrI Atmasiddhi zAstra'nI prathama gAthAthI zarU karIne aMtima gAthA paryata prAyaH tamAma gAthAono bhAva athavA mahimA yathAsthAna darzAvavAmAM AvyA che. A vivecanamAM temaNe gAthAvAra samajUtI na ApatAM amuka gAthA svataMtrapaNe samajAvI che, to amuka gAthAone samUhamAM laI saMkSiptamAM samajAvI che. prastuta upodaghAtamAM zrI manasukhabhAIe 'zrI Atmasiddhi zAstranI gAthAonA mAhAbhya uparAMta vacce vacce aneka tattvacarcAo vaNI lIdhI che. jinAgamamAMthI lIdhela mAhitIpUrNa avataraNo tathA dRSTAMto, jaina temaja jainetara saMta kavionAM pado, sAMprata kALanI sAMpradAyika vyavasthA uparanA mArmika prahAro, zabdono suMdara upayoga, zailInI pravAhitA vagerethI A lekhane samRddhi sAMpaDI che. vaLI, prastuta lekha zrI manasukhabhAI mahetAnI sAhityanI sUjha, nyAyanI pakaDa tathA padarzananI vizada abhyAsapUrNatA AdinuM suMdara pratibiMba pADe che. guNasthAnakanI chaNAvaTa, kevaLajJAnanI carcA, dravyAnuyoga ane karaNAnuyoganI dRSTie vibhinna muddAonI samajUtI Adi uparathI jaina darzananA aneka viSayo saMbaMdhI zrI manasukhabhAIe karelAM vizALa vAMcana ane gahana ciMtanano spaSTa khyAla AvI zake che. amuka sthaLe, khAsa karIne aMtima 8-10 pAnAMmAM keTalAka itara viSayo upara paNa temaNe carcA karI che. ekaMdare samagra lekha abhyAsI pAThakane jakaDI rAkhavAmAM saphaLa rahe che. upodaghAta pachI 'zrI Atmasiddhi zAstranA vivecanano prAraMbha thAya che. temAM prathama mULa gAthA ane tyArapachI zrI aMbAlAlabhAIe karelA artha chApavAmAM AvyA che. vizeSArthanI jarUra jaNAI tyAM 'samarthana' rUpe te gAthA samajAvatA zrImade lakhelA patro ityAdi ApavAmAM AvyA che, jemAM Sapada aMtargata ziSyanI zaMkA tathA zrIguru dvArA apAyela tenAM samAdhAnanA vizeSArtha spaSTa, saraLa ane suMdara zailInA kAraNe vizeSa dhyAnAkarSaka banyA che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetA dvArA prakAzana pAmela 'zrI Atmasiddhi zAstra'nuM A pustaka te zAstra uparanA prathama vivecanaprayAsa tarIke ghaNuM agatyanuM sthAna dharAve che. vaLI, adhikArI kahI zakAya evI vyakti taraphathI vistRta vidvattApUrNa chaNAvaTarUpe hovAthI tathA te zAstranuM prathama svataMtra pragaTIkaraNa hovAthI ema aneka rIte te khUba mahattvanuM paNa che. (2) 'zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA' brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI munizrI laghurAjasvAmInI chatrachAyAmAM lakhAyela tathA temanI kasoTImAMthI pAra paDela pustaka 'zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA'mAM tenA lekhaka brahmacArIjI zrI govardhanadAsajIe zrImadnAM bAhyAMtara jIvananAM varNana aMtargata eka prakaraNa zrI Atmasiddhi zAstra'ne phALavI A uttama kRtinuM samucita sanmAna karyuM che. vi.saM. 1994mAM zrImad rAjacaMdra maMdira, bhAdaraNanI sthApanAnA mahotsava prasaMge mumukSuone bheTa ApavA A pustakanI prathama AvRtti prasiddha thaI hatI. 56 prakaraNanA prAraMbhe 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA puNyaprAgaTyano tathA zrI aMbAlAlabhAInI parama bhaktino mahimA gAtAM lekhakazrIe zAstranA racanAkALanuM suMdara, bhaktibhAvaprerita, rasikatAsabhara varNana karyuM che. tyArapachI A zAstra kevA jIvane vizeSa upakAraka na nIvaDI zake enA mArmika saMketa sAthe sAhityika temaja AdhyAtmika dRSTie zAstranI vizeSatAonuM zabdacitra AlekhavAmAM AvyuM che. tatpazcAt brahmacArIjI zrI govardhanadAsajIe zAstranA viSayanI vibhAgavAra chaNAvaTa karI che, jemAM potAnI nirmaLa vidvattAnA AdhAre Sapada aMgenA guruziSyasaMvAdane navuM svarUpa ApavAmAM teo saphaLa rahyA che. dareka padanA zaMkAvibhAganI tamAma zaMkAo ekasAthe ane pachI te saghaLI zaMkAonAM samAdhAna ekasAthe ema rajU na karatAM, temaNe dareka zaMkAne alaga alaga tAravI ekasamaye ziSyanI eka zaMkA spaSTapaNe rajU karI che. pachI mAtra te zaMkAne ja lAgu paDatuM sadgurunuM samAdhAna saraLa zabdomAM mUkyuM che. tyArapachI te padanI anya navI zaMkA ane tenuM samAdhAna ApyuM che. A zailInA kAraNe zrImaddno Azaya pakaDavAnuM kArya khUba saraLa bane che. 'ziSyabodhabIjaprAptikathana'nI 9 gAthAone maraNa samaye saMbhaLAvavA yogya tathA samAdhimaraNarUpa mahAlAbhanuM kAraNa gaNI temaNe teno suMdara mahimA gAyo che. aMte zrI saubhAgyabhAI Adi mULa cAra adhikArIonI AtmadazAmAM 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA avalaMbanathI Avela parivartananI noMdha dvArA zAstranI camatkRti darzAvI temaNe suMdara samApana karyuM che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara pa7 bahmacArIjI zrI govardhanadAsajIe 23 pRSThapramANanA saMkSipta prakaraNamAM paNa 'zrI Atmasiddhi zAstranA viSayanI chaNAvaTane tathA sahavartI ghaTanAonA mUlyAMkanane yathAyogya nyAya Apyo che. (3) zrImad rAjacaMdrapraNIta Atmasiddhi zAstra' - paMDita sukhalAlajI zrI Atmasiddhi zAstra' aMgenA zrI mukulabhAI kalArthI saMpAdita tathA I.sa. 1954mAM prakAzita pustaka 'zrImad rAjacaMdrapraNIta Atmasiddhi zAstramAM samAviSTa paMDita sukhalAlajIe vi.saM. 2010(I.sa. 1953)mAM lakhelI prastAvanAnuM zIrSaka che - "zrImad rAjacaMdranI AtmopaniSad'. ucca koTinA vidvAna, vicAraka ane tattvAbhAsI paMDita sukhalAlajI potAnA 14 pAnAMnA lekhanA prAraMbhamAM bhAratanI adhyAtmaparaMparAmAM zrImadnA sthAnano ullekha karI, ullAsa sahita jaNAve che ke - Atmasiddhi' vAMcatAM ane teno artha punaH punaH vicAratAM ema lAgyA vinA nathI rahetuM ke zrI rAjacaMdra A eka nAnakaDI kRtimAM AtmAne lagatuM Avazyaka pUrNa rahasya darzAvI ApyuM che. ..... sarala prasanna zailImAM AtmAne sparzatA aneka muddAonuM kramabaddha tema ja saMgata nirUpaNa jotAM ....... anAyAse kahevAI jAya che ke prastuta "Atmasiddhi' e sAce ja AtmopaniSad che.' "zrI rAjacaMdra prastuta racanA mAtra zAstro vAMcI nathI karI, paNa emaNe sAcA ane utkaTa mumukSu tarIke AtmasvarUpanI spaSTa ane UMDI pratIti mATe je maMthana karyuM, je sAdhanA karI ane je tapa AcaryuM tene pariNAme lAdhelI anubhavapratIti ja AmAM mukhyapaNe nirUpAI che.' tatpazcAtu abhyAsapUrNa zailIthI paMDita sukhalAlajI darzAve che ke jaina, bauddha, sAMkhya - sarva vibhinna paraMparAomAM paNa adhyAtmalakSI nirUpaNa tattvadaSTithI jotAM samAna che. sarva darzanomAM AtmajJAnanuM prAdhAnya che. sarvemAM sAdhanA eka che, potA viSenuM ajJAna nivAravuM ane samyajJAna meLavavuM. paraMtu TUMkI dRSTinA kAraNe jIva abhiniveza ane durAgrahanA zikAra banI bese che, jyAre zrImad jevA viralA adhyAtmajijJAsu, dRSTinI vizALatA ane Atmazuddhi sAdhavAnA uddezane mukhya karI adhyAtmavIra bane che. Ama, zrImanI vivekaprajJA, madhyasthatA ane nikhAlasatAnI prazasti karI paMDita sukhalAlajI kahe che ke A graMtha evo che ke temAM zrImad rAjacaMdranI vicAraNA 1- zrImad rAjacaMdrapraNIta Atmasiddhi zAstra', pR.25 (saMpAdaka : zrI mukulabhAI kalArthI) 2- ejana, pR.29 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana ane sAdhanAnuM UMDAmAM UMDuM sarva rahasya AvI jAya che. 'Atmasiddhi'zabdanI samAlocanA, zrImadnuM maulika nirUpaNa tathA bhAratIya tattvajJAnamAM thatI AtmasvarUpanI prarUpaNA Adi viSayone sparzI paMDitajIe zAstranA viSayanI saMkSipta chatAM sarva vibhAgane pUrNa nyAya ApatI carcA rajU karI che. ziSyabodhabIjaprAptikathana' aMge sAhityapaTutAnI temaja saMvedanazIlatAnI dRSTie apAyela abhiprAya tathA 'upasaMhAra'ne mananIya temaja susaMgata zAstra TheravatI bhAvanA paMDita sukhalAlajIno viziSTa adhyAtma-abhigama darzAve che. aMtamAM, prastAvanAkAra tulanAtmaka abhyAsa dvArA e tAravaNI upara pahoMce che ke AtmavAdI badhAM darzano bhinna bhinna paribhASA dvArA paNa eka ja gIta gAI rahyAM che. game te paraMparAnA sAcA sAdhakanI vicAraNA ke vANIno abhyAsa karIe to bAhya rIti-nItimAM bheda hovA chatAM temanI AMtara bhAvanAmAM kazo ja bhedabhAva jaNAze nahIM. gaMbhIratApUrNa ane madhyasthatApre2ka darzanasamAlocanAnA aMte teo lakhe che 'dareka dharma ane tattvajJAnanA abhyAsIo 'Atmasiddhi'ne udAra daSTithI tema ja tulanA dRSTithI samajaze to emane emAM dharmano marma avazya jaDI Avaze. kharI rIte prastuta graMtha dharma ane tattvajJAnanA abhyAsakramamAM sthAna pAme tevo che. phakta ene samajanAra ane samajAvanArano yoga Avazyaka che.'1 paMDita sukhalAlajInI vidvattAbharI bhASA, prabhutvapUrNa zailI tathA zrImad pratyenI lAgaNInA kAraNe prastuta prastAvanA rasaprada ane surucipoSaka banI che. sAkSarayogya zabdapravAha ane bhASAzailI hovA chatAM emAM kaze paNa kliSTatA ke rasakSatino bhAsa thato nathI. zrImad tathA zrImaddnI A anubhavamUlaka kRtino vizALa sarvagrAhI khyAla ApavAmAM saphaLa rahela A laghu lekha viziSTa rIte ullakhanIya che. (4) 'Philosophy of Srimad Rajchandra' DaoN. zAMtilAla maganalAla paTela zrImad aMge saMzodhanAtmaka abhyAsa karanAra vidvAna DaoN. zAMtilAla maganalAla paTelano aMgrejI bhASAmAM taiyAra karelo zodhaprabaMdha 'Philosophy of Srimad Rajchandra' I.sa. 1965mAM ema. esa. yunivarsiTI, vaDodarAmAM rajU thayo hato. tattvajJAna, dharma ane adhyAtmanAM kSetre zrImaddA amUlya yogadAna aMge zrI paTela lakhe che - 'He mainly sought the essence of all philosophy, life and religion and 1- 'zrImad rAjacaMdrapraNIta Atmasiddhi zAstra', pR.38 (saMpAdaka : zrI mukulabhAI kalArthI) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara pa9 reality by his spiritual search, resulted from his thorough self-sincerity.' potAnA mahAnibaMdhanA (Srimad's Authentic Treatise on soul' nAmanA 150 pRSThapramANa sudIrgha prakaraNanA prAraMbhamAM DaoN. esa. ema. paTele 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI paMDita sukhalAlajIe karelI prazasti uddhata karI, zrImade darzAvela jasthAnakano paricaya Apyo che. lekhakane kadAca "zrI Atmasiddhi zAstra'mAM prabodhAyela tattvadarzananI vicAraNA ja abhipreta hovAthI temaNe carcAno prAraMbha gAthA 45thI karyo che. AtmAnA astitva aMgenI ziSyanI zaMkAone rajU karI saMzodhanakartA kahe che ke A dalIlo agAu paNa aneka darzanakAro taraphathI rajU thaI che, paNa zrImadbhA yuvAkALanA tIvra manomaMthana tathA gahana aMtara-anveSaNanI phaLazrutirUpe udbhavelI hovAnA kAraNe A dalIlo vadhu yuktisaMgata tathA saMgIna lAge che. ziSyanI zaMkAonI lekhake vistAramAM carcA karIne batAvyuM che ke te upaniSada, sAMkhya, vedAMta, jaina tathA naiyAyika mAnyatA sAthe kaI rIte TakarAya che. vividha pramANonI sahAya laI AtmAne oLakhavAnA ziSyanA prayAsa paNa temaNe suMdara rIte varNavyA che. saddagurue ApelA A zaMkAonA tAttvika khulAsAnA vivaraNamAM lekhake DaoN. rAdhAkRSNana vagere aneka darzanazAstrIonA abhiprAya TAMkyA che. AtmAnA nityatva aMge pUrvanA ane pazcimanA prAkRsiddhAMto(hypotheses)nA prakAzamAM vicAraNA karI, cha AryadarzanonI padArthanA parivartanazIla ane zAzvata svabhAva viSenI mAnyatAonuM savistara Alekhana karyuM che. trIjA ane cothA padanI samAlocanA aMtargata zrI paTele vedAMtAdi darzano dvArA AtmAnAM kartRtva ane bhomtatvanI upapatti darzAvI che tathA zrImanAM gAMdhIjI upara lakhAyelA patra tathA anya avataraNo dvArA IzvaranA yathArtha svarUpanI sUkSma vicAraNA karI che. pAMcamA padamAM mukta thayA pachInI AtmAnI pravRtti tathA nirvANa sthaLanI carcA dvArA muktAtmAnI dazA supere samajAvavAmAM AvI che. mokSopAyanA padamAM ziSyanA mukhe samasyAnI gaMbhIratA tathA gUMca darzAvI, lekhake saddagurusamAdhAnanI 40 pAnAMthI vadhu suvistRta carcA karI che. pratyeka gAthAnA UMDANamAM jaIne thayelI A carcA vividha darzanonAM aneka dRSTikoNone AvarI le che. gAthA 101mAM darzAvela AtmAnAM traNa guNonI khUba vigatavAra chaNAvaTa karI, lekhaka e niSkarSa upara AvyA che ke mokSamArga kharekhara sahaja che, saraLa che, sugama che. aneka sthaLe lekhake zrImanAM vibhinna vacanone TAMkIne carcAne sudaDhatA ApI che. upasaMhAramAM zrI paTele gAthA 113 pachI sIdho gAthA 128no ullekha karI 4- Dr. S. M. Patel, 'Philosophy of Srimad Rajchandra' (See : Dr. U. K. Pungaliya, 'Philosophy and Spirituality of Shrimad Rajchandra', Introduction, pg.29) Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zrImaddanA AdhyAtmika abhigamanI vizada carcA karI che. zrImade darzAvela jasthAnakamAM SaDradarzanano samAveza kaI rIte thAya che enuM vidheyAtmaka nirUpaNa A carcAnuM jamA pAsuM che. zrI paTele gAthA 129 thI 142nI carcA karavAnuM prastuta gaNyuM nathI, jyAre gAthA 1 thI 42no (amuka gAthA sivAya) aMgrejI padyAnuvAda trIjA prakaraNa - The path of Self-Realisation'hi Geert sul 9. zrI zAMtilAla paTelakRta prastuta zodhaprabaMdha zrImadranA tattvajJAna upara suMdara prakAza pUro pADe che. jo ke pAribhASika zabdonA prayoganA kAraNe A mahAnibaMdha sarvajanane mATe rocaka ke sugama banI zake ema nathI, paraMtu darzanazAstranA gahana abhyAsIne tenI zailI tathA chaNAvaTa avazya gamaze. zrImadgI tattvamImAMsAnI pUrva-pazcima vizvanA vividha dArzanika siddhAMtonA pariprekSaNamAM vistRta, pramANita, tulanAtmaka ane vizleSaNAtmaka samIkSA te A zodhaprabaMdhanuM atyaMta mahattvanuM yogadAna che. (5) "adhyAtma rAjacaMdra' - DaoN. bhagavAnadAsa mahetA - zrImad rAjacaMdranA adhyAtmajIvananuM Alekhana karato DaoN. bhagavAnadAsa mahetAkRta graMtha "adhyAtma rAjacaMdra' vi.saM. 2022 (I.sa. 1966)mAM prasiddha thayo hato. 108 prakaraNanA A graMthamAM 92muM prakaraNa che - Atmasiddhi zAstranuM sarjana : 'A avaninuM amRta'. 12 pRSThapramANa A prakaraNamAM DaoN. bhagavAnadAsa mahetA prathama 'zrI Atmasiddhi zAstra' tathA zAstrakartA zrImanI atyaMta ahobhAvabharyA zabdothI prazasti kare che - "jenI nakala karatAM paNa vadhAre samaya lAge evA A AbAlavRddha sarvane upakArI thaI paDe - evA asala graMthanuM soLe kaLAthI pUrNa anupama takaLAthI navasarjana zrImade ATalA TUMkA vakhatamAM karyuM, e kharekhara! parama adabhutonuM parama addabhuta che!' A lekhamAM 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA sarjanano romAMcaka itihAsa varNavIne lekhake A zAstranI saMkalanA ane vastunuM saMkSepamAM digdarzana karyuM che. A prakaraNamAM teo zrImad dvArA uccatama tattvajJAnanuM atyaMta sAdA zabdomAM thayeluM avataraNa, guruziSyasaMvAdazailInI lAkSaNikatA, sadguru tathA suziSyanI viziSTa guNasamRddhi ityAdinuM suMdara zabdo ane AlaMkArika zailIthI yazogAna karI, zrImane tathA temanI A amRtakRtine namaskAra karI temaNe aMtamaMgaLa karyuM che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA "zrI Atmasiddhi zAstra'no suMdara, saMkSipta ane samaya paricaya ApavAmAM saphaLa rahyA che ema kahI zakAya. 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'adhyAtma rAjacaMdra, trIjI AvRtti, pR.626 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara (6) "zrImanI jIvanasiddhi' - DaoN. sarayubena mahetA zrImanA sphaTika samA nirmaLa jIvanane ane temanI hRdayasparzI racanAone Alekhato DaoN. sarayubena mahetAlikhita zodhaprabaMdha "zrImanI jIvanasiddhi' vi.saM. 2021 (I.sa. 1965)mAM pUrNa thayo hato ane vi.saM. 2026(I.sa. 1970)mAM prakAzita thayo hato. A mahAnibaMdhanA pAMcamA prakaraNamAM DaoN. sarayubena mahetAe 'zrI Atmasiddhi zAstra' upara suMdara prakAza nAMkhyo che. 'zrI Atmasiddhi zAstrane dravyAnuyogano graMtha kahI, dravyAnuyoganI vizeSatA zrImannA zabdomAM pradarzita karI, DaoN. sarayubena kahe che - AtmasiddhizAstra'mAM nirUpAyelA viSayomAM sauthI agatyanuM dravya te "AtmA' che. AtmAnI pratIti Ave to samyagdarzana thAya, e daSTie A graMthanuM mahattva keTaluM hovuM joIe?" tatpazcAtuM A zAstranA sarjana mATenuM nimitta, teno adhikArI varga, te adhikArIo upara paDelo zAstrano prabhAva, zAstranI prasiddhi, anuvAda vagereno itihAsa darzAvI, lekhikA "zrI Atmasiddhi zAstra'no viSaya tathA tenI vastunirUpaNazailI upara vistRta abhyAsapUrNa ahevAla Ape che. AmAM mukhyatve maMgalAcaraNa gAthAmAM Sapadano samAveza tathA SapadanI carcAmAM upAdhyAya yazovijayajI mahArAjakRta 'adhyAtmasAra' sAthe "zrI Atmasiddhi zAstrano tulanAtmaka abhyAsa - A be muddAo DaoN. sarayubenano niSThApUrvakano abhyAsa-abhigama sUcave che. vaLI, cha Arya darzanono TUMkamAM paricaya ApI, zrI Atmasiddhi zAstra'ne SaDradarzananA sAranI upamA apAI che te yathArtha che ema paNa teo pramANita kare che. aMtamAM DaoN. sarayubena 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI anubhavapradhAna maulikatA ane saraLatAsaMpanna lokabhogyatAnuM nirUpaNa karI, "zrI Atmasiddhi zAstra'ne zrImaddgI sarvottama kRti Therave che. 48 pAnAMnA A prakaraNamAM 'zrI Atmasiddhi zAstranA mULa viSayanI sudIrgha abhyAsamUlaka carcA dvArA tathA zAstranAM AnuSaMgika sarva pAsAMone vINI vINIne, aneka viSayo uparanAM suyogya avataraNonA sathavAre karela vistRta vicAraNAthI yathAyogya nyAya ApI DaoN. sarayubena mahetAe kharekhara suMdara ane prazaMsanIya kArya karyuM che. (9) Philosophy and Spirituality of Srimad Rajchandra' - si. y. }. DuMgaliyA zrI yu. ke. DuMgaliyAe pUnAmAM I.sa. 1994mAM aMgrejI bhASAmAM lakhela 1- DaoN. sarayubena mahetA, 'zrImanI jIvanasiddhi', trIjI AvRtti, pR.250 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana mahAnibaMdha 'Philosophy and Spirituality of Srimad Rajchandra'mAM temaNe zrI Atmasiddhi zAstranA viSaya upara Azare 40 pAnAnuM vivaraNa Apela che. A mahAnibaMdha pustakAkAre I.sa. 1996mAM prakAzita thayo hato. AdhyAtmika kSetre zrImannA adbhuta yogadAna viSe DaoN. paMgaliyA lakhe che - 'Srimad Rajchandra, one of the greatest yogis and philosophers of last century, has given us a religionless religion. ..... It may be said that hardly any other person has explained the Jina's or Mahavira's philosophy in such rational, pure and simple terms.' zrImadbhI padyakRti "zrI Atmasiddhi zAstra' tathA temanAM anya lakhANa aMge teo lakhe che - "The poem Atma-siddhi is not only a poem; it is a complete and comprehensive science and philosophy of self-realization. ..... They are utterances of a seer. They are expressions of an unfathomable, inexhaustible and almost inexpressible experience of ultimate reality of the self.'? 'zrI Atmasiddhi zAstranA vivecananA prAraMbhamAM AtmajJAnanuM mAhAbhya darzAvI, DaoN. DuMgaliyAe zrImanI tathA temanA tattvajJAnanI prazasti karI che. vaLI, 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI binasAMpradAyikatA tathA tenI AdhyAtmika viziSTatA upara paNa temaNe savizeSa bhAra mUkyo che. tyArapachI zAstranI racanAne lagatI koI paNa ghaTanAno ullekha karyA vinA lekhaka sIdhA zAstranA viSayanirUpaNa upara Ave che. zrImadbhA bodhane samajAvavA mATe prathama SasthAnakano paricaya karAvI, tatpazcAtuM gAthA 1 thI 42 paryata prAyaH sarva gAthAono bhAvArtha ApavAmAM Avyo che. SaTrapada aMgenA guruziSyasaMvAdanuM vibhAgavAra avalokana karavAmAM AvyuM che, emAM zrImannA kathananI upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja tathA AcAryazrI siddhasena divAkarajInI kRtio sAthe karelI tulanA lekhakanA adhyayananI pratIti karAve che. gAthA 104 sudhI adhikAMza gAthAonI samajaNa ApyA pachI temaNe zailI badalI che. tyArapachInI gAthA 105 thI 118no sAra ati saMkSepamAM ApavAmAM Avyo che, jyAre aMtima 24 gAthA vivecanano lAbha pAmI zakI nathI. temaNe SaTrasthAnakamAM cha Arya darzanano samAveza kaI rIte thAya che te darzAvI samApana karyuM che. q- Dr. U. K. Pungaliya, 'Philosophy and Spirituality of Srimad Raj chandra', Preface, Pg. VII,IX 2- ejana, Pg.130,258 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara . yu. ke. DuMgaliyA AdhyAtmika paribhASAnA saMskRta zabdone AMgla bhASAmAM utAravAmAM mahadaMze saphaLa rahyA che. temanI zailI rasika ane susaMgata hovAthI pAThakanA abhyAsamAM vikSepa paDato nathI, rasakSati thatI nathI. mAtra aMgrejI bhASA jANanAra jijJAsu vargane zrImadbho paricaya karAvavA mATe tathA teozrInA A AtmakalyANakArI AtmasiddhidAyI zAstranuM vihaMgAvalokana karAvavA mATe DaoN. paMgaliyAnA A stutya prayAsanI noMdha levI ghaTe che. Ama, zrImad pratyenI bhaktithI prerAIne aneka mahAnubhAvoe "zume thAzavitta caniyam' e uktine anusarIne potAnI zakti anusAra 'zrI Atmasiddhi zAstra'nuM vivecana karyuM che. temaNe yathAzakti - yathAmati 'zrI Atmasiddhi zAstra' rUpa ratnAkaramAM DUbakI mArI, artharatno zodhavAno yatkiMcit prayatna karyo che ane e rIte "zrI Atmasiddhi zAstra'no pratyeka zabda keTalo arthagauravavALo che te darzAvavAno temano prayatna sAce ja stutya che. graMthanAM bhASAMtara sAhityanA kSetramAM bhASAMtara - anuvAdanI pravRtti madhyakALathI cAlI Ave che. madhyakAlIna sAhityamAM mULa kRtinAM keTalAMka sIdhesIdhAM bhASAMtaro maLI Ave che, to vaLI keTalAka bhASAMtarakAroe mULa kRtine zabdazaH pratibiMbita karavAne badale potAnA samayanI bhASAmAM, potAnA samayanA samAjanI kSamatA Adine lakSamAM laI, mULa kRtine parivartita karI, tenuM rUpAMtara karela che. jo ke anuvAdavidyAnI praNAlImAM mULa kRtimAM A pramANe ghaTADo, vadhAro ke pheraphAra karavAnuM kArya e mahadaMze svIkArya ane kvacit anivArya paNa gaNavAmAM AvyuM che. ema chatAM utkRSTa bhASAMtara to e ja kahevAya che ke jemAM parivartananI AvI paddhatithI kiMcitmAtra arthambalanAno uddabhava thavA pAmyo na hoya. arvAcIna kALamAM paNa bhASAMtaranI pravRtti cAlu rahI che ane vikasatI gaI che. zrI Atmasiddhi zAstra' jevI uttamottama kRti vidvAnone tenuM bhASAMtara karavA AkarSe emAM kazuM Azcaryajanaka nathI. tenI mahattA, upayogitA ane lokapriyatAthI prerAIne aneka vyaktioe tenuM bhASAMtara karyuM che. tenuM saMskRta, aMgrejI, marAThI, hiMdI, baMgALI ane kannaDa bhASAmAM bhASAMtara thayuM che. zrImannI vividha racanAono bhinna bhinna bhASAomAM ane khAsa to hiMdImAM anuvAdaprasAra thAya evI mahAtmA gAMdhIjInI abhilASA hatI. temaNe A aMge zrImadnA laghubhAtA zrI manasukhabhAIne eka-be vAra sUcana karyuM hatuM, jene dhyAnamAM laI zrI manasukhabhAIe 'zrI Atmasiddhi Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana zAstra'nAM saMskRta (padya) ane hiMdI (gadya) bhASAMtaronuM prakAzana karyuM hatuM. e ja pramANe zrImad rAjacaMdra Azrama haMpInA saMsthApaka zrI sahajAnaMdaghanajInI paNa prabaLa aMtaraMga bhAvanA hatI ke zrImadbhA sAhityanI suvAsa gujarAta bahAranA pradezomAM dUrasudUra prasaravI joIe. temanI preraNA jhIlIne tathA anya mahAnubhAvonA premAnurodhathI zrI pratApakumAra ToliyA Adi vidvAna bhaktoe "zrI Atmasiddhi zAstrane sapta bhASAmAM prakAzita karavAnuM umadA kArya hAthamAM lIdhuM che. gujarAtI bhASA na jANanAro varga 'zrI Atmasiddhi zAstra' jevA ucca koTinA AdhyAtmika graMthathI vaMcita na rahI jAya ane potAnI bhASAmAM "zrI Atmasiddhi zAstrano abhyAsa karI zake te arthe A anuvAdo upayogI che. te anuvAdo A pramANe che - prakAzana varSa bhASA bhASAMtarakAra | vi.saM. 1975 saMskRta vi.saM. 1979 | aMgrejI paMDita becaradAsajI rAvabahAdUra zrI je. ela. jainI zrI ajJAta vi.saM. 1983 marAThI 4 1 vi.saM. 2024! aMgrejI phAdhara phrAnsisa 5 | vi.saM. 2030 ! hiMdI zrI sahajAnaMdaghanajI vi.saM. 2032 aMgrejI zrI DAhyAbhAI sI. mahetA 7 | vi.saM. 2041 | aMgrejI bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI vi.saM. 205ra hiMdI mahopAdhyAya zrI caMdraprabhasAgarajI vi.saM. 205ra ! baMgALI zrI bhaMvaralAla nAhaTA 10 aprakAzita kannaDa | DaoN. e. ena. upAdhdha ane DaoN. ema.e. jayacaMdra aprakAzita | marAThI zrImatI padmAbAI beDekara 12 aprakAzita | aMgrejI zrI manubhAI dozI aprakAzita aMgrejI mahAtmA gAMdhIjI 13. 1- 'jinabhAratI' - 'vardhamAna bhAratI inTaranezanala phAunDezana', beMgalora dvArA prakAzita thaI rahela 'saptabhASI Atmasiddhi' mudraNaprakriyAmAM che ane te zrImadnA dehavilayanA zatAbdI varSanI pUrNAhuti (eprIla 2001) pUrve prakAzita thavAnI saMbhAvanA che ema zrI pratApakumAra ToliyA sAthenA patravyavahAra dvArA jANavA maLyuM che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara 65 have A anuvAdonuM bhASAnusAra vargIkaraNa karI, prathama saMskRta, pachI aMgrejI, marAThI, hiMdI, baMgALI, kannaDa bhASAmAM thayelAM anuvAdonuM saMkSepamAM avalokana karIe. (I) saMskRta anuvAda (1) 'bAtmasiddhi - paMDita becaradAsajI zrI Atmasiddhi zAstra'no paMDita becaradAsajIkRta saMskRta padyAnuvAda zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetAe vi.saM. 1975(I.sa. 1919)mAM prakAzita karyo hato. anuvAdaka paMDita becaradAsajI nyAyatIrtha tathA vyAkaraNatIrtha hatA ane samakAlIna vidvAnomAM mUrdhanya sthAna bhogavatA hatA. prastuta anuvAdamAM paMDita becaradAsajI mahadaMze zabdazaH anuvAda karI zakyA che, paraMtu amuka sthaLe temane bhAvAnuvAdathI saMtoSa mAnavo paDyo che. mULa kRtino bhAva prAyaH jaLavAyo che, paraMtu bhASAnI maryAdAnA kAraNe amuka sthaLe te bhAva yathArthapaNe jaLavAyo na hovAnuM paNa anubhavAya che. atyaMta alpasaMkhya kSatione bAda karatAM prastuta padyAnuvAda khUba sarasa, saMpUrNa ane paThanIya banyo che. amuka gAthAono anuvAda to eTalI zreSTha kakSAno thayo che ke jANe svayaM zrImannA zrImukhe tenuM uccAraNa thayuM hoya evuM bhAse che. aneka gAthAonA anuvAda A tathyanA AdhArarUpe TAMkI zakAya ema che. temAMnI eka gAthA joIe - nahi kaSAya upazAMtatA, nahi aMtara vairAgya; saraLapaNuM na madhyasthatA, e matAtha durbhAgya." mULa zAstranI A 7ramI gAthAno anuvAda A pramANe che - 'kaSAyopazamo naiva nAntarviraktimat tathA / saralatvaM na mAdhyasthyaM tad daurbhAgyaM matArthinaH / / ' 'zrI Atmasiddhi zAstra'no paMDita becaradAsajIkRta saMskRta padyAnuvAda prazaMsanIya rIte saMpanna thayo che. bhASAnI saraLa pravAhI zailI uparathI anuvAdakanuM saMskRta bhASA uparanuM prabhutva jaNAI Ave che. AjanA yugamAM saMskRta bhASAnuM calaNa ke AkarSaNa khAsa rahyuM nathI, paraMtu prAcIna bhAratIya saMskRtinA saMvahana arthe ane bhASAsamRddhi tathA bhAva-aizvaryanI dRSTie paNa A anuvAda avazya eka suMdara ane stutya satkArya Thare che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana (II) hiMdI anuvAda (1) "gAtmasiddhi - zrI sahajAnaMdaghanajI 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA hiMdI padyAnuvAdanA kartA che zrI sahajAnaMdaghanajI (zrI bhadramuni). zrImad rAjacaMdra Azrama, hampInA teo praNetA hatA. teozrInA dehavilaya pachI temanI kRtionuM saMkalana 'sahajAnaMda sudhA' I.sa. 1974mAM prakAzita thayuM hatuM, jemAM temaNe karela "zrI Atmasiddhi zAstrano padyAnuvAda samAveza pAmyo che. prAcIna hiMdI bhASAmAM dohA chaMdamAM e saMpanna thayo che. zrI sahajAnaMdajIe prastuta anuvAda vi.saM. 2014mAM madhyapradezanA nizrayIjI tIrthamAM ekabeThake pUrNa karyo hato. eka digaMbara bahmacArIjI dvArA thayela vinaMtIne mAna ApIne teozrIe A anuvAda karyo hato. eka bhASAnI kAvyakRtine anya bhASAmAM DhALatAM bhASAkIya maryAdA naDatI hovAthI amuka zAbdika parivartana anivArya thaI paDe che. anuvAdakanuM uttaradAyitva rahe che ke A bhASAMtara daramyAna mULa kRtine koI anyAya ke hAni pahoMcavAM joIe nahIM. prastuta anuvAdamAM amuka gAthAomAM zabdazaH anuvAda maLato nahIM hovA chatAM zrI sahajAnaMdaghanajInI sahaja kavitvazaktinA kAraNe mULa zAstrakartAno Azaya sAMgopAMga sacavAyo hovAnuM pratIta thAya che. temAMnI eka gAthA joIe - jJAnadazA pAme nahIM, sAdhanadazA na kAMI; pAme teno saMga che, te bUDe bhava mAMhI." uparokta gAthA 30no bhAvAnuvAda A pramANe thayo che - 'jJAnadazA pAyI nahIM, sAdhanadazA na aMka / pAve tAva saMga go, so TUMvata bhava- ' hiMdI bhASAnI khAsa jANakArI dharAvatA na hoya te paNa samajI zake evI atyaMta saraLa bhASAmAM ane rasamaya, rocaka tathA pravAhI zailImAM thayeluM A bhASAMtara sarva koI mANI zake evuM banyuM che. bhASA uparanA sahaja prabhutva tathA zabdaprayoganI anerI sUjhabUjhanA kAraNe anuvAdakazrIne zabdonI pasaMdagI ke goThavaNImAM vizeSa zrama karavo paDyo hoya ema lAgatuM nathI, eTaluM ja nahIM paNa amuka sthaLe to jANe zabda ApoApa goThavAtA hoya evo bhAsa thAya che. mATe ja kahI zakAya ke prastuta padyAnuvAda "zrI Atmasiddhi zAstra'nA anuvAdomAM ucca haroLamAM birAjI zake evI samarthatA dharAve che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara (2) 'tmisiddhizAstra' - mahopAdhyAya zrI caMdraprabhasAgarajI zrI candraprabha dhyAna nilayam, indora taraphathI "saMvadhi-sUtra gaura mAtmasiddhizAstra' nAmanI pustikA aMtargata mahopAdhyAya zrI caMdraprabhasAgarajI racita hiMdI kRti "saMbodhisUtra' tathA teozrI dvArA thayela zrImad rAjacaMdrajIpraNIta 'zrI Atmasiddhi zAstra'no hiMdI padyAnuvAda vi.saM. 205ramAM prasiddha karavAmAM Avela che. anuvAdakazrIe A padyAnuvAda AbukSetre vi.saM. 2051mAM karyo hato. A sugama kAvyabhASAMtara mukhyatve zabdAnuvAda che. mahadaMze zrImaddanA zabdo ja temAM yathAvat jALavI rakhAyA che. ema chatAM mULa kRtimAMnA amuka agatyanA zabdo anuvAdamAM sthAna pAmI zakyA nathI, to amuka sthaLe navA zabdo umerAyA che. prastuta padyAnuvAda saraLa ane pravAhI bhASAzailImAM lakhAyo che, paraMtu anuvAdakazrIe ghaNI jagyAe zabdo ane keTalAMka sthaLe to caraNane paNa mULa svarUpamAM ja rahevA dIdhAM che. temAMnI eka gAthA joIe - koI saMyogothI nahi, jenI utpatti thAya; nAza na teno koImAM, tethI nitya sadAya.' uparokta gAthA 66no bhAvAnuvAda A pramANe thayo che - 'mI vikasI saMyoga rase, utpatti nahIM hota; nAza nahIM usakA kabhI, nitya akhaMDita jyota.' prastuta hiMdI padyAnuvAda ekaMdare saraLa, rasaprada temaja pravAhI bhASAzailImAM thayo hovAthI tathA AkarSaka ane spaSTa rIte chapAyo hovAthI prakAzaka saMsthAnA paricitomAM ane anuyAyI vargamAM tathA anyatra A pustikA dvArA "zrI Atmasiddhi zAstra'no paricaya, prasAra tathA prabhAva vadhaze ane te sarvane ciMtananI ucca sAmagrI avazya prApta thaze. 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA uparyukta be hiMdI padyAnuvAda uparAMta cAra anya bhASAMtara paNa hAla upalabdha che. zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetAe vi.saM. 1964mAM 'zrI Atmasiddhi zAstra'nuM prathama vAra svataMtra pustakarUpe prakAzana karyuM hatuM, jemAM temaNe Apela gujarAtI arthavistArano zabdazaH hiMdI gadyAnuvAda paMDita udayalAla kAsalIvAle karyo che. vi.saM. 1975(I.sa. 1919)mAM jyAre zrI manasukhabhAIe paMDita becaradAsajIkRta saMskRta padyAnuvAda prakAzita karyo hato, tyAre saMskRta gAthAnuvAda sAthe uparokta hiMdI saMskaraNa paNa chApavAmAM AvyuM hatuM. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLa, muMbaI dvArA prakAzita tathA zrI manasukhabhAI kiratacaMda mahetA dvArA saMpAdita "zrImad rAjacaMdra' graMthanI bIjI AvRtti vi.saM. 1982mAM prasiddhi pAmI hatI. te graMthano akSarazaH hiMdI anuvAda paMDita jagadIzacaMdra zAstrI dvArA saMpanna thayo, je vi.saM. 1994(I.sa. 1938)mAM "zrImad rAjacaMdra' graMthanA prathama hiMdI saMskaraNa tarIke prasiddhi pAmyo. A graMtha aMtargata "zrI Atmasiddhi zAstra'nI mULa gAthAono hiMdI anuvAda thayo nathI, paraMtu mULa gAthAone devanAgarI lipimAM chApavAmAM AvI che, jyAre zrI aMbAlAlabhAIkRta saMkSipta gadyArthano tathA zAstranI amuka gAthAo saMbaMdhI zrImade lakhelA patrono zabdazaH hiMdI anuvAda zrI zAstrIe karyo che. zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa dvArA prakAzita 'nitya niyamAdi pAThamAM 'zrI Atmasiddhi zAstra'no zrI aMbAlAlabhAIkRta saMkSipta tathA brahmacArIjI zrI govardhanadAsajIkRta vizeSArtha samAviSTa karela che. A 'nitya niyamAdi pAThanuM hiMdI bhASAMtara paMDita zobhAcandrajI bhArilla dvArA thayuM hatuM, je e ja prakAzaka dvArA vi.saM. 2000 (I.sa. 1944)mAM prasiddhi pAmyuM hatuM. A pustaka aMtargata "zrI Atmasiddhi zAstranA prakaraNanA zrI bhAritsakRta hiMdI bhASAMtaramAM mULa gAthAonuM hiMdI bhASAMtara thayuM nathI, jyAre zrI aMbAlAlabhAIkRta saMkSipta gadyArtha tathA brahmacArIjI zrI govardhana-dAsajIkRta vizeSArtha hiMdI bhASAmAM anuvAdita thayA che. zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa taraphathI "zrImad rAjacaMdra' graMthanI prathama gujarAtI Avatti vi.saM. 2007mAM prakAzita thaI hatI. A Avatti zrI haMsarAja jaina hiMdI saMskaraNa pAmI che. vi.saM. 2030(I.sa. 1974)mAM A hiMdI saMskaraNanI prathama AvRtti prasiddha thaI. pUrvapraNAlIne mAna ApI, prastuta hiMdI graMthamAM paNa 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI mULa gAthAo yathAvat rAkhavAmAM AvI ane tenA gadya vibhAganuM hiMdI bhASAMtara karavAmAM AvyuM che. prastuta cAra bhASAMtaronI bhASAzailI te te bhASAMtaranA kALAnusAra saraLa ane yogya hovAthI te bhASAMtaro potapotAnI rIte hiMdIbhASI mumukSu vargane svIkArya ane upayogI banyAM hatAM. (II) marAThI anuvAda (1) 'utsa-siddhi - zrI ajJAta' zrI Atmasiddhi zAstrano marAThI bhASAmAM thayela padyAnuvAda vi.saM. 1983(I.sa. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara 69 1927)mAM 'tmi-siddhi' pustakarUpe prakAzita thayo hato. phona zabda'mAM anuvAdakazrI ajJAta' jaNAve che ke potAnA alpa AyuSyamAM paNa zrImad je apUrva sarjana karI gayA che, te mAtra jaina sAhityamAM ja nahIM, bhAratavarSanA anya AdhyAtmika sAhityamAM paNa ziramora samAna che ane AdhyAtmika graMthonI paMktimAM A graMtha avazya ucca darajjAno che. pustikAnA prAraMbhamAM zrI lakSmaNa bhiDee Azare 16 pRSThapramANa prastAvanAmAM zrImatuM jIvanacaritra AlekhyuM che. marAThI padyAnuvAda pachI devanAgarI lipimAM mULa zAstra ane tatpazcAt 'pariziSTamAM mULa zAstramAM vaparAyela jaina pAribhASika zabdonI tathA SapadanI samaja ApavAmAM AvI che, je prAraMbhika kakSAnA tathA jainetara jijJAsuo mATe ati upayogI che. prastuta anuvAda saraLa ane rojabarojanI kahI zakAya evI marAThI bhASAmAM saMpanna thayo che, jethI te bhASAnA pAThakane mULa kRtino rasAsvAda karAvavAmAM te upayogI nIvaDe che. temAMnI eka gAthA joIe - mAnAdika zatru mahA, nija chaMde na marAya; jAtAM sadaguru zaraNamAM, aA prayAse jAya." mULa zAstranI uparokta 18mI gAthA A rIte anuvAda pAmI che - 'mAnAdika zatrumahA, nijachaMdeM kadhiM na mArileM jAtI / jAtAM zaraNa sugurulA, alpa prayAseM hi naSTa teM hotI / / ' A anuvAdamAM kaMIka purANI kahI zakAya evI marAThI bhASA prayukta thaI che. mULa kRtinA bhAva marAThImAM utAravA zabdomAM puSkaLa chUTachATa levAmAM AvI che. mULa zAstrane doharAnA badale AryAchaMdamAM anuvAdita karyuM hovAthI paNa temAM ghaNA zabdo umeravA paDyA che. amuka pheraphAro jotAM ema lAge che ke prastuta marAThI padyAnuvAda mATe mULa zAstra karatAM paMDita becaradAsanA saMskRta padyAnuvAdano AdhAra vizeSa levAmAM Avyo hovo joIe. 'zrI Atmasiddhi zAstrano marAThI bhASAmAM thayela A saraLa padyAnuvAda gujarAtI bhASAnuM jJAna na dharAvatI marAThI janatAne zrImo tathA temanA udAtta jIvana evam umadA sAhityano paricaya ApavAmAM saphaLa rahyo che. (2) zrImatI padhAbAI beDekara 'zrI Atmasiddhi zAstrano dvitIya marAThI padyAnuvAda zrImatI padmAbAI beDekara Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana dvArA saMpanna thayo che ane te zrI pratApakumAra ToliyA dvArA saMpAdita 'saptabhASI Atmasiddhi mAM sthAna pAmela che. prastuta anuvAdamAM saraLa bhASA ane rocaka zailI prayukta thayAM hovAthI vAcakano rasa jaLavAI rahe che ane ucca koTinI AdhyAtmika kRtimAM teno praveza AphlAdaka bane che. temAMnI eka gAthA joIe - SasthAnaka saMkSepamAM, SaTadarzana paNa teha; samajAvA paramArthane, kahyAM jJAnIe eha." uparokta gAthA 44no padyAnuvAda A pramANe thayo che - 'hyA SaTpada saMkSepI sarvahi SaDdarzana AleM / samajaviNyAsa paramAvati jJAnI he vadale / / ' zAstrakartAnA bhAvane marAThI bhASAmAM utAravA mATe anuvAdakartAne zabdonI pasaMdagImAM tathA goThavaNImAM sArI evI bAMdhachoDa karavI paDI che. mULa zAstranI eka gAthAno anuvAda mAtra eka gAthA athavA niyata paMktiomAM ja racAyo nathI, paraMtu kyAreka amuka gAthAmAM viSayanI spaSTatA mATe, to kyAMka vivecanarUpe, to vaLI amuka sthaLe eka gAthAmAM mULa gAthAno bhAva pUrepUro samAI zakyo na hovAnA kAraNe ekAdhika gAthAomAM anuvAda karavAmAM Avyo che. amuka mULa gAthAnA anuvAda sAthe pAThAMtarano anuvAda paNa karavAmAM Avyo che, to kyAMka mULa zAstramAMthI kADhI naMkhAyelI gAthAnuM AMzika bhASAMtara paNa sthAna pAmela che. zrImatI padmAbAI beDekarakRta prastuta marAThI bhAvAnuvAda AkarSaka ane pravAhI bhASAzailInA kAraNe marAThI bhASAnA paricito mATe paThanIya ane AsvAdya banyo che. (IV) baMgALI anuvAda (1) "Atmasiddhi zAstra' - zrI bhaMvaralAla nAhaTA pazcima baMgALa, kalakattAnA jaina vidvAna zrI bhaMvaralAla nAhaTAkRta 'zrI Atmasiddhi zAstra'no baMgALI padyAnuvAda zrImad rAjacaMdra Azrama, hampI dvArA I.sa. 199pamAM prakAzana pAmyo che. anuvAdakazrI pazcima baMgALa Adi kSetromAM jaina dharmanA pracAraprasAranuM tathA samAjasevAnuM kArya bajAvI rahyA che. 'zrI Atmasiddhi zAstranA abhyAsI, gurubaMdhu ane mitra hovAnA kAraNe zrI pratApabhAI ToliyAe temane "sapta-bhASI Atmasiddhi' mATe baMgALI anuvAda karI ApavA vinaMtI karI hatI. pariNAme temaNe Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMthanAM vivecana ane bhASAMtara bhaktibhAvapUrvaka A anuvAda karI Apyo che. doharA chaMdamAM racAyela tathA saraLa bhASA evam rasaprada zailImAM gUMthAyela prastuta bhAvAnuvAda mULa kRtine yogya nyAya ApI zakyo che. mULa zAstranA zrI sahajAnaMdaghanajIracita prAcIna hiMdI bhASAnA padyAnuvAdanA AdhAre prastuta padyAnuvAda saMpanna thayo hovAnA kAraNe hiMdI bhASAMtaramAM thayela zabdanA umerA ke pheraphAra baMgALI anuvAdamAM paNa sthAna pAmyA che. jo ke baMgALI bhASAmAM navIna saMskaraNa thayuM hovAnA kAraNe bhASAMtarano A prayAsa kharekhara suMdara tathA stutya banyo che. anuvAdakazrInA vizALa abhyAsa tathA dIrghakAlIna satsAhityasevAnA kAraNe anuvAdamAM koI gaMbhIra kSati rahevA pAmI nathI. baMgALanI sAhityarasika prajAne zrImadbhI A apratima kRtino paricaya karAvI, te prajAnA mumukSu vargamAM suvicAraNAnI jyota jagAvavA mATe prastuta anuvAda upayogI nIvaDe ema che. (V) kannaDa anuvAda (1) DaoN. e. ena. upAdhdha ane DaoN. ema. e. jayacaMdra | 'zrI Atmasiddhi zAstra'no kannaDa gadyAnuvAda DaoN. AdinAtha ena. upAdhya dvArA saMpanna thayo che. maisura vizvavidyAlayanA jainavidyA vibhAganA adhyakSanI padavI zobhAvanAra DaoN. e. ena. upAdhye saMskRta, prAkRta, kannaDa Adi bhASAonA prakAMDa vidvAna tathA saMzodhanakartA hatA. teo mAtra sUcita bhAratIya bhASAonA ja nahIM, jaina ane anya darzano (darzanazAstronA paNa mahAvidvAna hatA. prastuta anuvAdamAM prathama mULa gujarAtI gAthAonuM kannaDa lipimAM avataraNa thayuM che. tatpazcAt "zrImad rAjacaMdra' graMthamAM samAviSTa thayela zrI aMbAlAlabhAIkRta saMkSipta gadyArthanuM tathA amuka gAthAonA zrImad dvArA thayela arthavistAranuM akSarazaH kannaDa bhASAMtara saraLa, suMdara ane rocaka bhASAzailImAM rajU thayuM che. prastuta anuvAdanuM navasaMskaraNa mahArANI ArTsa koleja beMgaloranA vidvAna AcArya DaoN. ema. e. jayacaMdra dvArA kuzaLatApUrvaka hAtha dharavAmAM AvyuM che, je saptabhASI Atmasiddhi mAM sthAna pAmyuM che. zrI pratApakumAra ToliyAe Apela mAhitI anusAra DaoN. e. ena. upAdhyakRta kannaDa gadyAnuvAdanuM saMkalana DaoN. jayacaMdra puSkaLa parizrama laI I.sa. 1999mAM saMpanna karyuM che, tathA tene saraLa evam saMkSipta svarUpa paNa ApyuM che. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana (VI) aMgrejI anuvAda (2) 'The Self-Realisation, being the translation of Atma-siddhi of Shrimad Rajchandra' - rAvabahAdUra zrI je. ela. jainI "zrI Atmasiddhi zAstra'no prathama aMgrejI gadyAnuvAda rAvabahAdUra zrI je. ela. jainI dvArA vi.saM. 1979(I.sa. 1923)mAM saMpanna thayo hato. temanA 'The SelfRealisation, being the translation of Atma-siddhi of Shrimad Rajchandra' pustakanI atyAra sudhI Azare cha AvRtti prasiddha thaI cUkI che. nAnA kadanAM Azare 110 pRSThanI A pustikAmAM sau prathama mahAtmA gAMdhIjIno zrImad aMgeno abhiprAya, 'Foreword mAM zrImadbhA tattvajJAnano paricaya, zrImanA suvikhyAta cha padanA patrano DaoN. bhagavAnadAsa mahetAkRta aMgrejI anuvAda ane tatpazcAt Azare 23 pAnAMmAM 'zrI Atmasiddhi zAstra'no paricaya anuvAdaka taraphathI ApavAmAM Avyo che, jemAM mukhyatve pada upara ApelA zaMkA-samAdhAnano savistara ullekha karavAmAM Avyo che. tyArapachI 80 pAnAM jeTalo mULa zAstrano aMgrejImAM anuvAda tathA arthaprakAza che. prastuta pustikAmAM gAthA 1 thI 44mAM mukhyatve gAthA pUrve bhUmikArUpe mathALAM (captions) ApyAM che, je gAthAnA viSayane spaSTa kare che. A paddhati aMtima gAthA sudhI cAlu rahI zakI hota to vadhu upayogI raheta. mULa gAthA ApyA pachI paMDita becaradAsakRta saMskRta padyAnuvAda ane tatpazcAt zrI jainIe karela saMkSipta gadyArtha ApavAmAM AvyA che. A gadyArtha zrI aMbAlAlabhAIkRta gadyArthanA prabhAvathI mukta rahevA pAmyo che e joI zakAya che. tyArapachI 'Commentary'mAM amuka gAthAno arthavistAra karyo che, jemAM jinAgamamAMthI uddhata aneka avataraNa tathA deza-videzanA anya dhArmika paMthono prasaMgocita ullekha zrI jainInI bahuzrutatA darzAve che. AMgla bhASAmAM 'zrI Atmasiddhi zAstranuM A prathama avataraNa che, te dRSTie zrI jainIno A prayAsa atyaMta abhinaMdanIya ane prazaMsanIya che. temaNe karela aneka gAthAono anuvAda saraLa ane suMdara kahI zakAya evo che. temAMnI eka gAthA joIe - deha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM, ho vaMdana agaNita." 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI A 142mI gAthAno anuvAda zrI jainIe A pramANe karyo che - At the feet of that self-knower who has the embodied condition, Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara 73 (but yet) lives (a life) beyond (all attachment for) the body, there are innumerable obeisances from me.' jo ke anuvAdakazrIe mULa zAstranuM zabdazaH bhASAMtara karavAno saMniSTha prayatna karyo che, chatAM keTalIka jagyAe temaNe bAMdhachoDa paNa karavI paDI che. suMdara anuvAdanAM aneka dRSTAMtonI sAthe, zabdonI pasaMdagImAM ke vAkyaracanAmAM kSati thaI hoya evAM udAharaNa paNa maLe che. AdhyAtmika paribhASAnA gujarAtI zabdone aMgrejI bhASAmAM utAravAnI maryAdA temane naDI haze ema jaNAya che. "zrI Atmasiddhi zAstranA prathama AMgla bhASAMtarakAra tarIke rAvabahAdura zrI je. ela. jainIno prastuta prayAsa mAtra aMgrejI bhASAnI jANakArI dharAvanAra vargane zrImaddanAM jIvana, tattvajJAna tathA sAhityano nikaTa paricaya karAvavAmAM avazya upayogI bane che. (2) 'Self-Fulfilment' - phAdhara phrAnsisa zrImannI janma zatAbdI nimitte zrImad rAjacaMdra janma zatAbdI maMDaLa, amadAvAda taraphathI vi.saM. 2024(I.sa. 1967)mAM prakAzita karavAmAM Avela "zrImad rAjacaMdra janma zatAbdI aMkamAM 'Self-Fulfilment' nA zIrSaka heThaLa Fr. Francis X. Whitely SJkRta 'zrI Atmasiddhi zAstra'no aMgrejI padyAnuvAda chApavAmAM Avyo che. 'zrI Atmasiddhi zAstra' no vividha bhASAmAM jaina temaja jainaitara tattvapremIo dvArA anuvAda thato rahyo che. te sau anuvAdako bhAratIya hovAthI AryadarzanathI paricita hoya te svAbhAvika che, paraMtu "zrI Atmasiddhi zAstra'upadiSTa tattvajJAnathI atyaMta prabhAvita thaI phAdhara phrAnsisa jevA IsAI dharmagurunA darajjAnA binabhAratIya tattvapremIe tenuM bhASAMtara karavA prayAsa Adaryo che, te "zrI Atmasiddhi zAstranI binasAMpradAyikatA, tattvasabharatA, lokapriyatA tathA kalyANakAritAnuM asaMdigdha pramANa che. anuvAdakazrInuM bahoLuM zabdabhaMDoLa tathA gUDha AdhyAtmika zAstrane samajI, teno marma aMgrejI bhASAmAM zabdabaddha karavAno temano saMniSTha prayAsa e A anuvAdanAM sabaLa pAsAM che. aneka gAthAono mULa bhAva anuvAdamAM khUba suMdara rIte UtarI zakyo che. temAMnI eka gAthA joIe - aho! aho! zrI saddaguru, karuNAsiMdhu apAra; A pAmara para prabhu karyo, aho! aho! upakAra." uparokta mULa gAthA 124no anuvAda A rIte thayo che - Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana "Oho! oho! True Master; Oh mercy's boundless sea; Wretched one I be, Oh Lord - what grace thou hast done me!' anuvAdakazrInI bhASA eTalI saraLa nathI, paraMtu susaMgata ane sacoTa zabdaprayogathI anuvAda rocaka banI zakyo che. temanA aneka saMniSTha prayAsa chatAM kadAca bhASA, saMskRti AdinA bhedanA kAraNe zAstrakartAnA gUDha Azayane samajavAmAM tathA mULa zAstranA zabdanI temaja bhAvanI camatkRtine aMgrejI bhASAmAM DhALavAmAM aneka sthaLe teozrInAM sAdhano ochAM paDyAM che. phAdhara phrAnsisakRta "zrI Atmasiddhi zAstra'no aMgrejI padyAnuvAda samRddha bhASA, sacoTa zabdaprayoga, prAyaH suMdara zabdAnuvAda tathA rasaprada zailInA kAraNe mANavA yogya banyo che. vaLI, IsAI dharmanI agragaNya vyaktie saMpanna karyo hovAthI A anuvAdanuM khristI dharmAnuyAyI janatAmAM tathA bhAratanI bahAra saheje vadhu vajana paDe e dRSTie A anuvAdanuM mahattva vadhI jAya che. (3) 'Atma-siddhi' - zrI DAhyAbhAI sI. mahetA 'zrI Atmasiddhi zAstra'no aMgrejI anuvAda zrI bhAratIya vidyA bhavana, muMbaI dvArA paNa prakAzita thayo che. suvikhyAta nyAyAdhIza tathA tattvAbhyAsI zrI DAhyAbhAI sI. mahetAkRta A gadyAnuvAda vi.saM. 2032 (I.sa. 1976)mAM 'Atma-siddhi (SelfRealization)nA nAme prasiddha thayo hato. pustikAnA prAraMbhamAM Apela 14 pRSThapramANa Introduction'mAM zrI DAhyAbhAI mahetAe zrImannA AdhyAtmika siddhisabhara jIvananI yazogAthA gAI che, tyArapachI "zrI Atmasiddhi zAstrInI sAMprata jIvanamAM upayuktatA varNavI, tenA viSayano khyAla ApI, aMte ladhutvabhAve prastuta bhASAMtaramAM potAne nimittamAtra jaNAvI, te dvArA sva-parane Atmazuddhi tathA Atmasiddhino lAbha thAya evI bhAvanA bhAvI che. te pachI AMgla bhASAMtara zarU thAya che. 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA prastuta anuvAdane nirvivAdapaNe eka saraLa ane saphaLa gadyAnuvAda lekhI zakAya ema che. zrI DAhyAbhAI mahetAe AdhyAtmika pAribhASika zabdone aMgrejI bhASAmAM khUbIthI DhALyA che. saMkSipta gadyArtharUpa A bhASAMtara eTaluM badhuM suvyavasthita banyuM che ke apavAdarUpa amuka gAthAone bAda karatAM mahadaMze sarva gAthAono bhAva mAtra traNa-cAra lITImAM pUrNapaNe samAveza pAmI zakyo che. AnuM mukhya kAraNa che spaSTa ane sunizcita arthavALA zabdonI yathocita goThavaNI. A tAravaNIne puSTa karatI eka gAthA joIe - Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara 75 AtmAdi astitvanAM, jeha nirUpaka zAstra; pratyakSa saguru yoga nahi, tyAM AdhAra supAtra." uparokta gAthA 13no anuvAda A pramANe karavAmAM Avyo che - 'The scriptures establishing the existence of the soul, etc; are the sustainer of the deserving soul, where there is absence of living true Guru.' zrI Atmasiddhi zAstranA anya bhAvAnuvAdonA pramANamAM zrI DAhyAbhAI mahetAe ghaNI ochI chUTachATa lIdhI che. mULa zAstranA AzayanI adala jALavaNI e prastuta anuvAdanAM samRddha pAsAM che. anuvAdakartA mULa kRtinA zabdone niSThApUrvaka vaLagI rahyA che. jyAM jarUra lAgI tyAM ghaNuM karIne kausamAM spaSTatA ApI che. amuka sthaLe rahevA pAmela atyaMta alpa mAtrAnI bhUlone bAda karatAM, zrI DAhyAbhAI mahetAno aMgrejI bhASA uparano asAdhAraNa kAbU tathA mULa zabdone vaphAdAra rahevAnI temanI zailInA kAraNe prastuta anuvAda gaMbhIra kSatiothI mukta rahevA pAmyo che. zrI DAhyAbhAI sI. mahetAkRta prastuta aMgrejI gadyAnuvAda saraLa, suMdara temaja sacoTa bhASAzailInA prabhAve sarva vargamAM prItikara thaI paDe evo banyo che ane sAthe sAthe saMniSTha anuvAdapaddhatinA pariNAme te upayogI ane adhikRta paNa Thare che. (4) 'The Self Realization' - brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI bahmacArIjI zrI govardhanadAsajIkRta 'zrI Atmasiddhi zAstranA aMgrejI padyAnuvAdano racanAkALa jo ke vi.saM. 1999-2000no che, paNa tenuM prakAzana vi.saM. 2041(I.sa. 1985)mAM 'The Self Realization' nAmanA pustakarUpe thayuM che. bahmacArIjI zrI govardhanadAsajIe I.sa. 1914mAM aMgrejI sAhitya sAthe B.A.nI upAdhi meLavI hatI, to bIjI bAju temanuM samagra jIvana ucca AdhyAtmika sAdhanAmAM vyatIta thayuM hovAthI zabda tathA bhAva ane apekSAe teozrIno A anuvAda sauthI uttama thayo che. 'zrI Atmasiddhi zAstra' jevA avvala darajjAnA AdhyAtmika graMthane aMgrejI jevI sarvathA asamAna bhASAmAM anuvAdita karavAnuM kaparuM kArya temaNe zreSTha rIte pAra pADyuM che. ati kaThina nahIM tevI bhASA, susaMgata zabdonI yathocita goThavaNI, paMktionA aMte saraLapaNe racAto prAsa, zailInI madhuratA tathA sahajatA Adi sabaLa paribaLonA AdhAre prastuta padyAnuvAda prabhAvazALI banI zakyo che. AMgla bhASAnI maryAdAonA kAraNe suyogya abhivyakti mATe anuvAdakazrIne 1- juo : 'pUjyazrI brahmacArIjI janma-zatAbdI smAraka graMtha', pR.86 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana khAsso zrama paDyo hovAnuM jaNAI Ave che. mATe ja prAyaH bhAvAnuvAdano ja AdhAra levAyo che. navIna zabdonI navIna prakAre goThavaNI thatI hovA chatAM zrImadbho mULa Azaya khUba sarasa rIte sacavAyo che. prastuta anuvAdamAM siddhAMtajJAna ke vyAkaraNanI koI kSati daSTigocara thatI nathI. taduparAMta mULa zAstrakartAno Azaya bhaMga pAmyo hoya evo eka paNa dAkhalo jovA maLato nathI. brahmacArIjI zrI govardhanadAsajInuM bhASAprabhutva tathA aMtaraMga bhAvadhanADhyatAnI camatkRti A bhASAMtaramAM jhaLake che. saraLa ane saMpUrNa kahI zakAya evA zabdAnuvAdanI eka gAthA joIe - nizcayavANI sAMbhaLI, sAdhana tajavAM no'ya; nizcaya rAkhI lakSamAM, sAdhana karavAM soya.' uparokta mULa gAthA 131 A pramANe padyAnuvAda pAmI che - By hearing words of view absolute, Let not one give up formal means; Attending to the view absolute, One should perform all freedom-means.' bahmacArIjI zrI govardhanadAsajIkRta 'zrI Atmasiddhi zAstra'no prastuta padyAnuvAda kevaLa aMgrejI bhASA jANanAra jijJAsu vargane paNa khUba upayogI nIvaDe evo che tathA anuvAdakazrInI jIvanasAdhanAnuM suMdara pratibiMba pADanAro banyo che. (5) zrI manubhAI dozI 'zrI Atmasiddhi zAstra'no aMgrejI bhASAmAM chellAmAM chello anuvAda I.sa. 2000mAM racAyo che. zIkAgo (amerikA)sthita zrI manubhAI dozIe A anuvAda sarasa rIte racyo che. prastuta anuvAdamAM prathama AMgla lipimAM mULa gAthA ane te pachI tarata teno aMgrejI anuvAda ApavAmAM Avela che. dareka gAthAno anuvAda mAtra be ja lITImAM saMpanna thayo che ane te paNa mahadaMze paMkti anusAra racI zakAyo che, arthAtu eka nirNata paMktino bhAva eka niyata paMktimAM ja samAvavAmAM anuvAdakazrI saphaLa rahyA che e A anuvAdanI vizeSatA kahI zakAya. ghaNI jagyAe prAsa jaLavAyo na hovA chatAM navIna zabdono suMdara prayoga tathA yathAtathya zabdonI goThavaNI dvArA prastuta anuvAda AhUlAdaka banyo che. temAMnI eka Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAM vivecana ane bhASAMtara gAthA joIe - nizcayavANI sAMbhaLI, sAdhana tajavAM no'ya; nizcaya rAkhI lakSamAM, sAdhana karavAM soya.' uparokta mULa gAthA 131 A pramANe anuvAda pAmI che - 'Having heard the absolute perspective do not reject the means; Keeping the absolute in mind one must make use of the means to it.' zreSTha zabdAnuvAdanI haroLamAM sthAna apAve evuM zabdonuM suMdara saMyojana A anuvAdamAM jovA maLe che. mULa gAthAnuM prAyaH zabdazaH bhASAMtara thayuM che. anuvAda daramyAna koI koI jagyAe navo zabda umerAyo che, paNa mULa gAthAno koI zabda anuvAdita thayo na hoya evuM bhAgye ja banyuM che. mULa zAstranI racanA vakhate gAthA 127 tathA gAthA 142 pachI lakhAyelI vadhArAnI gAthAnuM bhASAMtara paNa atre sthAna pAmyuM che. anya anuvAdako jyAM gUMcavaNa ke mathAmaNa anubhave che evI gAthA(dA.ta. 12, 34 vagere)no anuvAda paNa prazaMsanIya rIte saMpanna thayo che. jo ke AtmA, guru, karma, kevaLajJAna vagere zabdo mULa rUpamAM ja rAkhavAmAM AvyA che. te zabdo aMgrejImAM anuvAdita thayA nathI te pAchaLa anuvAdakanuM kadAca ema mAnavuM hoya ke aMgrejI bhASAmAM have A mULa rUpa pracalita thaI cUkyAM che. vaLI, je zabdo pracalita nathI thayA te pracalita karavAnI temanI icchA che, kAraNa ke tevA zabdonA anuvAdamAM pUrNa bhAva pragaTa nathI thato. sacoTa zabdaprayoga, niSThAsabhara anuvAdazailI, stutya bhASAbhaMDoLa temaja AkarSaka rajUAtanAM kAraNe prastuta aMgrejI anuvAda arvAcIna jagatane zrImanI zreSThatama sAhityakRtino rasAsvAda karAvavAmAM suMdara nimitta banI zake ema che. (6) mahAtmA gAMdhIjI mahAtmA gAMdhIjIe paNa 'zrI Atmasiddhi zAstranuM aMgrejI bhASAMtara karyuM hatuM, paraMtu te aprApya che. vi.saM. 1958mAM teo eka varSa mATe AphrikA gayA hatA tyAre teo zrImadjJA laghubhAtA zrI manasukhabhAI pAsethI maLela 'zrI Atmasiddhi zAstra' potAnI sAthe letA gayA hatA. vi.saM. 196ramAM teo laMDana gayA hatA tyAre temaNe pote kareluM 'zrI Atmasiddhi zAstranuM aMgrejI gadya bhASAMtara temaja zrImadbhA patro laMDananI basamAM bhulAI gayAM hovAthI khovAI gayA hatA, tethI te bhASAMtara prakAzamAM Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana AvyuM nahIM. A aMge zrI mohanalAla dalIcaMda desAI jaNAve che ke mahAtmA gAMdhIjIe "zrI Atmasiddhi zAstra'nuM aMgrejI bhASAMtara taiyAra karI dakSiNa AphrikAthI zrI manasukhabhAI upara te mokalI ApyuM hatuM, paNa darakAranA abhAve gumAI gayuM hatuM. Ama, "zrI Atmasiddhi zAstra'nA saMskRta, aMgrejI, marAThI, hiMdI, baMgALI ane kannaDa bhASAmAM anuvAda maLe che. tenI lokapriyatA kevI vistarI rahI che tenA sUcaka A anuvAdo che. te anuvAdo gujarAtI bhASAmAM racAyela mULa kRtino lAbha na laI zakanArane upayogI thAya tevA che. gujarAtI bhASA na jANanArA te anuvAdonA mAdhyamathI 'zrI Atmasiddhi zAstra'nuM parizIlana karavA sadbhAgI bane che, paraMtu mULa kRtimAM jovA maLatI tattvacamatkRti te anuvAdomAM pUrNapaNe jovA maLatI nathI. bhASAMtarakArone tattvanI gUDha vAtono tathA jaina pAribhASika zabdono anuvAda karavAmAM muzkelI naDI che te spaSTapaNe joI zakAya che. gujarAtI bhASA na jANanAra mATe A bhASAMtaro khUba mUlyavAna che. jo ke tenI kakSA mULa jevI na banI zake e svAbhAvika che. 1- juo : 'zrImad rAjacaMdra ardhazatAbdI smAraka graMtha', pR.73 2- juo : zrI mohanalAla dalIcaMda desAI, 'jaina sAhityano saMkSipta itihAsa', pR.710nI pAdanoMdha Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samApana anAdi kALanI bhramaNAnuM kAraNa mithyAtva che. tenA kAraNe dehamAM AtmabuddhirUpa vizvama Ubho thAya che ane potAnA zuddhacaitanyasvarUpanuM vismaraNa thAya che. je svarUpa samajyA vinA jIva anaMta kALathI saMsArabhramaNanuM duHkha bhogavyA kare che, te svarUpa samajAya evI AtmazreNI prApta karavAno mArga darzAvatuM A 'zrI Atmasiddhi zAstra A kALanI anokhI upalabdhi che. zrImade potAnA anaMtazaktimAna AtmasvarUpano svayaM anubhava karIne AtmArthI jIvane AtmAnuM zuddha svarUpa samajAvavA ane AtmAnI anubhUti karAvavA mATe 'zrI Atmasiddhi zAstrInuM sarjana karyuM che. temAM kRtrimatAno aMza nathI, nirarthaka prayogonI chAMTa nathI. temAM che AtmAnubhavano nakkara AnaMda, AtmAnubhavanI abhivyakti. 'zrI Atmasiddhi zAstramAM zrImaddo ghUMTAI ghaMTAIne Avato anubhavarasa ane gahana siddhAMtabodha dRSTigocara thAya che, kavitA ane tattvajJAna ekarasa thaIne UMcuM stara siddha kare che tathA vicAronI taralatA ane vANInI pravAhitA paNa jovA maLe che. jaina darzananI manorama abhivyakti samAna "zrI Atmasiddhi zAstra' sAdhakane vItarAgatA prati prayANa karavAmAM sahayogI bane che. zrImada bhagavAna mahAvIranA alaukika AdhyAtmika mArgano divya prakAza jhIlI 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA mAdhyamathI tene vizvamAM phelAvavAnuM atyaMta prazaMsanIya kArya karyuM che. pakSapAta ke khaMDana-maMDananI zailI grahaNa karyA vinA mAtra satya vastune sugamapaNe rahaNa karAya te rUpe suMdara padyamAM sarva zAstrono sAra zrImade zrI Atmasiddhi zAstranI 142 gAthAomAM bharI dIdho che. teno UMDo abhyAsa saddagurusamIpe thAya to AtmajJAna - Atmasiddhi pAmavAM sulabha thAya evuM apUrva sAdhana che. A viSama kALamAM sanmArganA jijJAsuonI jijJAsA saMtoSAya ane teo sanmArganA pathika banI sadgati sAdhI zake evuM spaSTa ane subodha mArgadarzana "zrI Atmasiddhi zAstra'mAM ApavAmAM AvyuM che. temAM mokSamArgane abAdhitapaNe kevI rIte ArAdhI zakAya tenuM varNana karyuM che. tenuM mananapUrvaka viziSTa adhyayana thAya to A sarjana sanmArgapremI AtmAone parama AlaMbana pUruM pADe tema che. tenAM vAMcana-vicAra jema jema vRddhi pAme, tema tema jIva svarUpasanmukha thato jAya evuM adbhuta sAmarthya te dharAve che. zrI laghurAjasvAmI lakhe che - Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 "zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana "zrI AtmasiddhimAM AtmA gAyo che. temAM koI dharmanI niMdA nathI. sarva dharma mAnanArane vicAravA yogya che. ApaNe paNa AtmA oLakhavo hoya to teno vAraMvAra vicAra karavA yogya che. cauda pUrvano sAra temAM che. ApaNane ApaNI yogyatA pramANe vicAravAthI ghaNo lAbha thAya tevuM che. emAM je gahana marma bharyo che te to jJAnIgamya che, koI sapuruSanA samAgame sAMbhaLIne mAnya karavA yogya che. paNa jeTalo artha ApaNane samajAya teTalo samajavA puruSArtha kartavya che. ..... bIjI vAtomAM khoTI na thatAM ghera, bahAra, kAma upara ke navarAzamAM jyAM hoIe tyAM AtmasiddhinI koI koI gAthA bolatA rahevAnI Teva rAkhI hoya to teno vicAra karavAno prasaMga Ave ane vizeSa samajAtuM jAya tathA AtmAnuM mAhAbhya pragaTa thAya.' je kalyANakAmI jIvo 'zrI Atmasiddhi zAstra' nuM adhyayana, parizIlana, ciMtana, manana, bhAvana karaze teo avazya sanmArga pAmI kalyANa sAdhI zakaze. tenuM UMDuM avagAhana karavAthI AtmajAgRti thayA vinA raheze nahIM. 'zrI Atmasiddhi zAstra' dvArA zrImade Apela divya saMdeza, nirmaLa upadeza niraMtara vicAravA yogya che. kalpavRkSa sama 'zrI Atmasiddhi zAstranI ekaniSThAe upAsanA karavAmAM Ave to icchita phaLanI prApti - AtmAnI siddhi avazya thAya ema che. zrImad jevA paramArtha girirAja himAlayamAMthI patitajanapAvanI, adhamoddhAriNI, zivasukhakAriNI 'zrI Atmasiddhi zAstra' rUpa pavitra bhAgIrathI zItaLa, zAMta amRtarasa relAvatI pravahI rahI che ane anekAneka sasAdhakonAM saMsAratApa, pApa ane azuddhine TALI; temane niSpApa, nirmaLa, zAMta ane zItaLa karI; sanAtana sukhanidhAnarUpa mokSanI prAptinA mArgamAM pragati karAvavA parama upakArabhUta banI rahI che. zrImadbhA A parama upakArane zata zata vaMdana. * * * 1- 'upadezAmRta', pR. 102 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa - 2 "zrI Atmasiddhi zAstra' - pratyeka gAthAnI savistara samAlocanA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA zramaNa bhagavAna mahAvIre praNIta karelA lokottara mokSamArganA udyotakara parama tattvajJa zrImad rAjacaMdrajIe "zrI Atmasiddhi zAstramAM AdhyAtmika zailIthI mokSamArganuM surekha nirUpaNa karyuM che. temAM nirUpAyelA tattvajJAnanAM gUDha rahasyonA kAraNe A graMtha tattvajJAnanA zreSTha graMthonI haroLamAM besI zake ema che. adhyAtmarasapariNata hRdayamAMthI anubhavanA udgArarUpe nIkaLela A zuddha caitanyarasanI amRtasaritArUpa 'zrI Atmasiddhi zAstra'mAM zrImade AtmAno mahimA gAyo che. A padyaracanA temanI kRtiomAM sarvazreSTha che. A kRtimAM temaNe tattvajJAnanA viSayonuM dohana karIne, tenAM gUDha rahasyo sAdI saraLa gujarAtI bhASAmAM rajU karyA che. 142 gAthAnI A kRtimAM temaNe "AtmA che', te nitya che', 'te karmano kartA che', 'te karmaphaLano bhoktA che', mokSa che ane "mokSano upAya che' - A cha padane saMkSepamAM chae darzanonA sArarUpa ghaTAvIne, guruziSyasaMvAdazailImAM A adbhuta racanA karI che. AtmatattvanA yathArtha svarUpanuM nirUpaNa karanAra zrImadbho A graMtha sAdhakane parama sAdhanarUpa che. 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI bhASA saraLa hovA chatAM temAM adhyAtmazAstrono niSkarSa hovAthI tenI arthagaMbhIratA ghaNI gahana che. teno UMDo abhyAsa karavAmAM Ave to teno vizeSa paricaya thAya ane temAM samAyelAM adhyAtmaratno prApta thaI zake. 'zrI Atmasiddhi zAstra' eTale jinazAstronuM navanIta, AgamapuSponI mahAmUlo arka, padarzanano sAra, parama jJAnadazA pAmelA zrImanI sAdhanAno paripAka, Atmasiddhi arthe sarva jIvo mATe udghATita thayela mokSamArga. tenuM kada mAtra 14ra gAthAonuM hovA chatAM temAM ghUMTI ghUMTIne tattvajJAna bhareluM che. tenI gAthAo rahasyagarbhita che. hiMdI sAhityanA prasiddha kavi bihArIe potAnA dohAo viSe kahela ukti 'dekhanameM choTe lage, ghAva kare gaMbhIra, 'zrI Atmasiddhi zAstra' mATe paNa sArthaka Thare che. jo koI mahAna tattvajJAnI AdhyAtmika daSTie A "zrI Atmasiddhi zAstra'nuM vivecana karavA dhAre to 142 gAthAomAMnI dareke dareka gAthA upara eka eka judo graMtha racI zakAya ema che. tattvajJAnathI bharapUra A gAthAo rahasyayukta, gaMbhIra ane adbhuta che. "zrI Atmasiddhi zAstra' viSe zrImadrano abhiprAya noMdhatAM zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetA lakhe che ke - A graMthanuM gaurava 142 doharAnuM che, chatAM te upara 14200 zlokonI TIkA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana lakhAI zake tema che; ema eka prasaMge graMthakartApuruSe kahyuM hatuM." bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI paNa lakhe che ke - zrImad rAjacaMdranI A anupama kRti sUtrAtmaka che. teno vistAra vivekI vAcakavarge zAMtipUrvaka kartavya che. teozrIe pote ja jaNAvela che ke AtmasiddhinI 142 kaDIomAMnI dareka kaDI upara so-so kaDIo lakhAya tema che. Avo A gahana grantha che. ema chatAM tene evI zailImAM rajU karela che ke darekane tenI yogyatA pramANe kaMI ne kaMI grahaNa thAya ane jema jema teno abhyAsa vadhe tema tema tenI mahattA paNa vizeSa vizeSa bhAsavA lAge.2 A vacano uparathI A graMthanI gahanatAno khyAla AvI zake che. A graMtha upara game teTaluM lakhAya topaNa e ochuM ja paDe teTaluM tattva temAM bhareluM che. saraLa gurjara bhASAmAM lakhAyela chatAM vivecana dvArA teno viSaya vizeSa spaSTa thaI zake te niHzaMka che. atizaya marmALa evA A graMthanA rahasyArthane udghATita karavAmAM na Ave to saMthakAranA Azayane pAmavo sAmAnya vAcaka mATe duSkara thavo saMbhave che. jema "zrImad bhagavadgItA' Adi graMthonA abhyAsa mATe vedAMtanuM thoDuM-ghaNuM jJAna Avazyaka che, tema 'zrI Atmasiddhi zAstra'no viSaya dArzanika temaja tarkapradhAna hovAthI tenuM adhyayana karanAramAM jaina tattvajJAnanI thoDI ghaNI samajaNa pUrvataiyArIrUpe hovI jarUrI che. tenI gAthAonuM hArda samajavA mATe, tenA rahasyane samajavA mATe kramabaddha, tarkasaMgata, vikAsonmukhI, pUrvApara zRMkhalAbaddha evA suvyavasthita vivecananI AvazyakatA rahe che. kharekhara to zrImannA hRdayanA bhAva paripUrNa rIte prakAzavAnuM kArya sAmAnya manuSyanI zikti bahAranuM che. zrImade to adhyAtmamAM UMDA UtarIne A sarjana karyuM hovAthI adhyAtmajJAnanA adhikArI dharmAtmA ja temAM rahelA paramArthane bahAra lAvI zake. jemaNe adhyAtmazAstronuM ghaNuM manana karyuM hoya, zrImad ane temanI vANI pratye atyaMta bhakti hoya, teo ja zrImannA hRdayamAM UtarIne A zAstranA vAcyArtha temaja anubhavArthano sArI rIte prakAza karI zake. zrImade jainAgaramothI aviruddhapaNe adhyAtma saMbaMdhI je udgAro kADhyA che, te lakSamAM laI bhAvArtha karavAmAM Ave to ja zrImadbho aMtara-Azaya samajAvI zakAya. svAdhyAya, ciMtana Adi dvArA 'zrI Atmasiddhi zAstra'ne hRdayaMgama karyA pachI jo vivecana karavAmAM Ave to te vivecana temAM rahelA adhyAtmanA marmane pragaTa karavAmAM samartha bane. bhAratIya vAkyamAM adhyAtmagraMtha ke anya koI zAstra upara vivecana karavAnI 1- zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetA, 'Atmasiddhi', prastAvanA, pR.46-47 ra- 'zrImad rAjacaMdra ardhazatAbdI smAraka graMtha', pR.43 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyeka gAthAnI savistara samAlocanA bhUmikA 85 prathA prAcIna kALathI pracalita thaI, prauDhatA ane prasiddhine pAmI che. zAstra upara bhASya, TIkA, Tabo, vRtti Adi racavAnI paraMparA prAcIna kALathI cAlI Ave che. zAstranA zabdonuM sarvatomukhI arthaghaTana (vivecana), te dvArA zAstranA siddhAMtono ghaTasphoTa, parapakSanA nirAkaraNapUrvaka svapakSanuM sthApana, tarkapuraHsara dalIlo ane potAno mata zAstrakArane iSTa che tevuM darzAvavAno prayatna A saghaLuM paraMparAthI vivecananAM avibhAjya aMga banI gayela che. keTalIka vAra eka ja zabdanA ekathI vadhu artha thAya temaja keTalIka vAra kartAno Azaya zuM che te mULa graMthathI spaSTa na thAya evuM banavAno saMbhava hovAthI vAcakone te arthAdi spaSTatApUrvaka samajAvavAnA hetuthI vivecana karavAmAM Ave che. te uparAMta padyakRtiomAM viSayanuM nirUpaNa saMkSepamAM hovAthI, temaja paMktiomAM zabdono krama vyAkaraNanA niyama pramANe na rahevAthI vivecananI AvazyakatA rahe che. vivecanakAra mULa kRtimAM nirUpAyela viSaya upara vizeSa prakAza pADe che. kyAreka vivecaka eka karatAM vadhu vivecana lakhe che eka saMkSipta vivecana, sAmAnya vAcako mATe; ane eka savistara vivecana, sujJa vAcako mATe. keTalIka vAra sArA vivecananA kAraNe mULa graMtha vadhu mahattvano banyo hoya ane vAcako te graMthane vAMcavA prerAyA hoya tevuM paNa bane che. khAsa karIne padyakRtio upara thayelAM vivecano khUba upakArI nIvaDyAM che. vivecanoe mULa kRtione vizALa vAcakavarga sudhI pahoMcADavAmAM keTaluM moTuM yogadAna ApyuM che te sAhityano itihAsa jotAM supratIta thAya che. - adhyAtmazAstra uparanA vivecananuM svarUpa sAmAnya rIte kevA prakAranuM hoI zake te mATe tenI paraMparAgata praNAlInuM ahIM pathapradarzana karavAmAM AvyuM che. graMthamAM nirUpaNa karAyelAM aneka sUtrone viSayAnusAra vibhakta karavAmAM Ave che. badhA viSayone saMgRhIta karIne, AtmasAt karI, rajU karelI viSayanI tarkapuraHsara mAMDaNI vAcakane tattvabodhamAM khUba sahAyaka nIvaDe che. graMthane saraLatAthI samajavA mATe tAttvika viSayonA jijJAsu jIvone upayogI thAya tevuM hRdayahArI nirUpaNa karavAmAM Ave che. keTalIka vAra graMthano viSaya sAhityanI apekSAe zuSka nIrasa hoya che, chatAM tenuM vivecana eTalI sarasa ane sugama rIte karavAmAM Ave che ke te graMtha rasapUrNa banI jAya che. upamA, dRSTAMta ApIne vivecaka mULa viSayane samajAvavAno prayatna kare che, jenA kAraNe gUDha ane gaMbhIra viSayo sugama bane che. alabatta, vivecananuM kAma saraLa nathI. vivecanakAra pAse bahoLuM zabdajJAna, eka ja vAkyamAMthI judI judI dRSTie judA judA artho grahaNa karavAnI zakti ane te sacoTapaNe yathAvat vyakta karavAnI AvaData hovI joIe. teNe potAnI sarva zakti Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana niSkAma bhaktibhAve vivecanakAryamAM samarpavI joIe. vivecanakAranuM mULa lakSya mULa kRtinA sarjakanA cittamAM rahelA Azayane spaSTapaNe samajAvavAnuM hoya che. je vivecanakAra te zakti dharAvatA na hoya ane te chatAM jo vivecana lakhyuM hoya to AvI anadhikRta ceSTA vaDe mULa graMtha spaSTa karavAne badale teo aneka prakAranI gUMcavaNa UbhI kare che ane e rIte mULa graMthakartAne anyAya kare che. jo ke adhyAtmazAstra upara vivecana lakhatI vakhate pUrvAcAryonA graMthonA AdhArane sAme rAkhIne lakhanArAone prAyaH mULa vAtathI dUra javAno ke tenI viparIta rajUAtano saMbhava ocho rahe che. vaLI, vivecana karatAM pahelAM graMthakartA kevI AtmasthitimAM vartatA hatA, temanI AjubAjunA saMyogo kevA prakAranA hatA - enI jANakArI vivecanakartAne hoya to te graMthakartAnA hRdayano sAra kheMcI zake ane tethI arthanI leza paNa kSati thayA vinA kartAnA mULa bhAvanI akhaMDita jALavaNI thAya. tema chatAM zabdono bhAva kheMcI vAcakonI AgaLa tAtparyArtha mUkavAnuM A kArya ati durghaTa che. zabdonA sIdhA artha karatAM teno lakSyArtha alaga paNa hoya che, tethI vivecanamAM zabdacAturya karatAM bhAvane prAdhAnya ApavAnI AvazyakatA vadhu rahe che. graMthakartAnA hRdayAzaya pramANe bhAvArtha prakAzavo e ja vivecakanuM mukhya kartavya che. Ama, mULa graMthanA rahasyane udghATita karIne janasAmAnya sudhI pahoMcADavAnA zubha AzayathI vivecananI racanA thAya che. AvA zubha AzayathI Aja paryata aneka vyaktioe potapotAnA kSayopazama anusAra A gahana temaja gaMbhIra arthavALA 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA bhAvane vadhu saraLa banAvI, jijJAsu jIvo rasapUrvaka adhyayana karI, AtmakalyANa kare te mATe tenA upara vivecana karyA che. zrI aMbAlAlabhAI, bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, zrI kAnajIsvAmI, zrI bhogIlAla gi. zeTha, DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI, DaoN. bhagavAnadAsa mahetA Adie gahana arthonA ukela mATe zrI Atmasiddhi zAstra' upara vivaraNa karyuM che. zrImadbhI A yugapravartaka kRti pratye temane kevo paramArthaprema che, A paramapratibhAsaMpanna graMtharAja pratyeno temano premasiMdhu kevo ullasita thaIne chalakAyo che te to 'zrI Atmasiddhi zAstranAM temanAM vivecanothI sahRdayajanone supratIta thavA yogya che. zrImanI A anupama ane advitIya kRtinA artha aneka vivecakonA hRdayamAMthI nIkaLe tyAre tenI mahattA vizeSa samajI zakAya ema che. sujJa vAcakone eka ja vivecanathI saMtoSa na thAya tevI A kRti che. ekathI vadhu vivecano hoya tyAM arthanI bhinnatA sAthe navInatA paNa hoya ja ane tethI ja ghaNAM vivecano hoya to judA judA dRSTikoNanI prApti thatAM zrImanuM hRdaya avagAhavAno prayatna karI zakAya. jo ke "zrI Atmasiddhi zAstra'no paripUrNa bhAvArtha to zrImad pote ja jaNAvI zake. sAmAnya jana temanA AtmapariNata yoge nIkaLelA zabdono lakSyArtha Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyeka gAthAnI savistara samAlocanA - bhUmikA 87 paripUrNa jANavAne azakta che, topaNa "zrI Atmasiddhi zAstra'nA mananathI ane anya zAstronA parizIlanathI zrImaddanA vicAronI dizAmAM bhAvArtha yatkiMcit jANI-pAmI zakAya che. prastuta vivecanamAM zrI Atmasiddhi zAstra'mAM samAyela siMdhune pragaTa karavAno kiMcit prayatna karavAmAM Avyo che. zrImannI A kRtine janasamAja sArI rIte samaje ane bAhya daSTino tyAga karI, samyagdarzana-jJAna-cAritrano lhAvo le te hetuthI A vistRta vivecana karavAmAM AvyuM che. A vivecana pUrve thayelAM vivecanonA nicoDarUpa lakhavA uparAMta temAM AdhyAtmika draSTithI bhAvoddaghATana paNa karyuM che. temAM pUrvAcAryonAM zAstronI sAkSI sahita gAthAono arthavistAra karyo che. zrImade 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI je adbhuta saMkalanAbaddha apUrva racanA karI che te anusAra 142 gAthAnA A saMpUrNa vivecanane bAra vibhAgamAM vibhakta karyuM che. te bAra vibhAgonI yojanA A prakAre che - prakaraNa gAthAkramAMka 2 hai 1 0 1 2 ja che * - 1-23 24-33 34-42 43-44 45-58 59-70 71-78 79-86 87-91 92-118 119-1 27 128-142 vibhAganuM nAma upodyAta matAthalakSaNa AtmArthIlakSaNa papadanAmakathana prathama pada - AtmA che. bIjuM pada - AtmA nitya che. trIjuM pada - AtmA karmano kartA che. cothuM pada - AtmA karmano bhoktA che. pAMcamuM pada - mokSa che. chaThuM pada - mokSano upAya che. ziSyabodhabIjaprAptikathana upasaMhAra dareka gAthAnA vivecananI saMkalanAbaddha sAMgopAMga yojanA A prakAre prayojavAmAM AvI che - 1) bhUmikA - dareka gAthAnA vivecananI zarUAtamAM AgalI gAthA sAtheno pUrvApara saMbaMdha batAvavAmAM Avyo che, jethI vAcakane zAstranA saLaMga pravAhane samajavAmAM Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sugamatA rahe. 2) gAthA - gAthAnI bhUmikA ApyA pachI "zrI Atmasiddhi zAstra'nI mULa gAthA ApavAmAM AvI che. 3) artha - mULa gAthAnI sAthe 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA anuzIlana mATe zrI aMbAlAlabhAIe karela te gAthAno gadyArtha ApavAmAM Avyo che, je artha zrImanI daSTitaLe AvI gayela che. 1 4) bhAvArtha (saMkSipta vivecana) - zrI aMbAlAlabhAIe karela gAthArtha pachI ekAda pAnA jeTaluM gAthAno bhAvArtha samajAvatuM vivecana karavAmAM AvyuM che, je gAthAno artha samajavAmAM upayogI thaI paDaze. 5) vizeSArtha (vistRta vivecana) - bhAvArtha pachI vizeSArtha ApavAmAM Avyo che, jemAM gAthAnA viSayane ja vizeSapaNe prakAzita karavA prayatna karyo che. gAthA sAthe saMbaMdhita anya prayojanabhUta viSayonI paNa samIkSA temAM karelI che. gAthAmAM samAyelAM artha, bhAva, tattvacamatkRti tathA paramArthagauravanuM saMkalanAbaddha vivaraNa karavAmAM AvyuM che. 6) pAdapUrti - gAthAnA vivecananA aMtamAM zrI giradharabhAI racita "zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti ApI che. pAdapUrtinI ATha paMktiomAM zrI giradharabhAIe gAthAnA cAre caraNa vaNI lIdhAM che, jemAM temaNe gAthAnuM vivecana karavAnI suzliSTa, sugrathita, lAkSaNika zailI prayukta karI che. A rIte 'zrI Atmasiddhi zAstra'nA vivecananI samagra yojanA karavAmAM AvI che. te paramArthaghana gAthAono kaMIka rasAsvAda jijJAsu jIvo mANI zake evA bhAvathI te gAthAono Azaya yatkiMcit jhIlI tenuM vivecana karavAmAM AvyuM che. vivecanamAM 1- zrImada 'zrI Atmasiddhi zAstra'nI keTalIka gAthAo upara vi.saM. 1952nA Aso vada 2, arthAta "zrI Atmasiddhi zAstranI racanAnA bIjA divase lakhelA vivecanarUpa patrono paNa samAveza karavAmAM Avyo che. A patro "zrImad rAjacaMdra' graMthanI pahelI ane bIjI AvRttimAM AMka 442, 444, 445, 446, 447, 448, 449, 450, 451 tarIke chapAyA che. te pachInI AvRttiomAM te patro, je je gAthAnuM vivecana che te gAthA sAthe ApavAmAM AvyA che. A patro dvArA gAthAmAM samAyelA siddhAMtane gUDha marmane kevI saraLatAthI ane kuzaLatAthI zrImade khullA karyA che te joI zakAya che. zrImade pote gAthA 7, 8, 12, 63, 64, 66, 74, 78, 82, 83, 84, 85, 86nuM saMkSipta vivecana karyuM che ane gAthA 6, 9, 10, 62, 67, 77, 80nuM vistArathI vivecana karyuM che. A sarva vivecano te te gAthAnA zrI aMbAlAlabhAIe karelA athe pachI mUkavAmAM AvyAM che, temaja teno mahadaMza prastuta vivecananA vizeSArtha vibhAgamAM avataraNarUpe levAmAM Avyo che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyeka gAthAnI savistara samAlocanA - bhUmikA 89 viSayane spaSTatAthI samajAvavA dRSTAMto ApavAmAM AvyAM che. vaLI, gAthAomAM AvatA mahattvapUrNa zabdanA arthavistAra mATe tathA tene sugamya karavA aneka sthAne zrImadranAM tathA anya sagraMthonAM vacano TAMkavAmAM AvyAM che. keTalAMka sthaLe digaMbara-zvetAMbara graMthonI tathA jainetara saMthonI gAthAo uddhata karavAmAM AvI che. anya graMthonA saMdarbha sAthe vividha prakAre karelI chaNAvaTathI vAcaka viSaya tarapha AkarSAya, tenI jijJAsA tRpta thAya ane sAkSIpATho ApavAthI vivecana pramANabhUta bane te rIte vivaraNa karavAno lakSa rAkhyo che. gAthAnA rahasyane udghATita karavA mUkelA zAstrapATho sAthe te jyAMthI levAmAM AvyA che te AdhArano ullekha paNa vigatavAra karavAmAM Avyo che ke jethI saMskRta-prAkRtAdi mULa graMthono AdhAra jovA icchanArane saraLatA paDe. taduparAMta, "zrI Atmasiddhi zAstra' upara thayelAM vivecanomAMthI paNa avataraNo levAmAM AvyAM che. "zrI Atmasiddhi zAstranuM adhyayana saraLatAthI thaI zake evA AzayathI A badhI sAmagrIno atre ekasAthe samAveza karavAmAM Avyo che. Ama, ahIM 'zrI Atmasiddhi zAstra' rUpI samudramAM UMDA UtarIne temAMthI ratno kADhavAno prayatna karavAmAM Avyo che. tenAM citana-mananathI hRdayamAM pragaTelA vicArone vAcA ApI che. adhyAtmaviSaya hovAthI temAM keTalIka punarukti karavAmAM AvI che. keTalIka jagyAe zrImannA sAhityamAMthI tathA anya graMthomAMthI lIdhelAM avataraNonI paNa punarukti karI che. jo ke AtmAne uddezIne thayelo adhyAtmavairAgya saMbaMdhI bodha punaH punaH lakhavAmAM Ave to tene punaruktino doSa gaNavAmAM Avato nathI. A prakAre abhyAsArthe sujJa vAcakone zrImannI amRtavANI upara svayaM vicAraNA karavAno amUlya avasara prApta thAya te rIte A vivecana karavAmAM AvyuM che. jenAM pade pade aneka zAstronAM rahasyo bharelAM che ane je sAdhaka AtmAone sanmArgadarzana karAvavAnuM pUrNa sAmarthya dharAve che evuM A "zrI Atmasiddhi zAstra' AtmasAdhanAmAM upayogI nIvaDe evI bhAvanAthI, prastuta vivecanamAM temAM rahelAM tattvone vizeSa prakAzita karavAno prayAsa karyo che. Ama, uttamottama tattvaprakAzaka evA A "zrI Atmasiddhi zAstranAM uttamottama zabda, uttamottama artha, uttamottama bhAva, uttamottama Azaya, uttamottama anubhavanuM yathAzakti vivecana karavAmAM AvyuM che ke jethI karIne teno uttamottama mahimA jagatamAM pradyotamAna thAya ane uttamottama vizuddhithI bhavyAtmAone uttamottama AtmasiddhinI saMprApti thAya. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa - 2 prakaraNa - 1 upodyAta (gAthA 1 - 23) Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 1 235 anate, 50mo65 min, nony :03. M um. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 1 - prAcIna bhAratIya sAMskRtika paraMparAmAM hiMdu, jaina ane bauddha dharmanA bhrAmaka | graMthomAM temaja mahAkAvyAdi sAhityakRtiomAM graMthakartA graMthanA AraMbhamAM maMgala stuti kare evI praNAlikA pracalita rahI che. aneka graMthakartAoe - vizeSataH dhArmika tathA AdhyAtmika graMthonA racayitAoe A ziSTa praNAlikAnuM TheTha vartamAna kALa sudhI supere anusaraNa kareluM jovA maLe che. maMgalanI sAthe abhidheya viSaya, prayojana ane saMbaMdhano paNa nirdeza karavAmAM Ave che. A cArane anubaMdha catuSTaya tarIke oLakhavAmAM Ave che. saMskRta bhASAmAM "baMdha' zabdanA judA judA artho thAya che. temAMno eka mahattvano artha che "graMtharacanA'. prabaMdha, nibaMdha jevA zabdo e ja arthamAM prayojAyelA che. anubaMdha catuSTaya eTale maMtharacanA aMgenI cAra bAbato. te A pramANe che - (1) maMgala anubaMdha catuSTayamAM graMthakartAnI dRSTie maMgala sauthI mahattvanuM che. "maMga' eTale sukha, tene 'lAti' eTale Ape; athavA "ma' eTale pApa, tene gAlayati' eTale gALe. je sukha Ape athavA pApa gALe tene maMgala kahe che. AraMbheluM zubha kArya nirvighna pAra paDe te arthe jenA pratye potAne pUjyabhAva hoya evA ISTa deva athavA upakArI sagurune namaskAra karavArUpa athavA smaraNa karavArUpa maMgala karavAmAM Ave che. ISTa devane praNAma karavAthI zubha adhyavasAya pragaTe che ane tethI kAryamAM naDatAM vijJabhUta pApono nAza thAya che. graMthakartAne maMgalathI aMtarAyo kSaya thaze evI zraddhA to hoya ja che ane sAthe ISTa devanA AzIrvAdathI kArya ghaNuM uttama ane dIpI UThe evuM banaze evI paNa zraddhA hoya che. graMthanI samApti sukhapUrvaka thAya, koI pApanA udayathI vighna na Ave, graMtha adhUro rahI na jAya, saMthakartAnuM acAnaka AyuSya pUrNa thaI na jAya, cittazuddhi thAya, vinayanI vRddhi thAya, kartApaNAno ahaM gaLI jAya Adi 1- juo : AcAryazrI pativRSabhakRta, tiloya-paNarI', adhikAra 1, gAthA 30,31 'NAsadi vigdhaM bhedadi yaho duTThA surA Na laMghati / iTTho attho labbhai jiNaNAmaggahaNametteNa / / satthAdimajjhaavasANaesu jiNatottamaMgaluccAro / NAsai NissesAI vigghAiM ravi va timirAI / / ' Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana aneka zubha AzayothI maMgalanI racanA karavAmAM Ave che. (2) abhidheya viSaya graMthamAM je vastu varNavavAnI hoya tene abhidheya viSaya kahe che. te graMthanA prAraMbhamAM kahevAmAM Ave che, kAraNa ke graMthamAM Apelo viSaya potAne iSTa che ke nahIM e jANyA vinA koI paNa sujJa vAcaka graMthanuM vAMcana na kare, mATe graMthAraMbhamAM viSayano nirdeza paNa Avazyaka che. vartamAnamAM graMthanA viSayanI prAsaMgika vigato upoddaghAtamAM ke prastAvanAmAM ApavAmAM Ave che, paraMtu pUrvakALamAM upoddaghAta ke prastAvanA lakhavAno rivAja na hato; tethI graMthAraMbhamAM vastunirdeza karavAmAM Avato. abhidheya viSayanI saMkalanA graMthanA AraMbhamAM karavAmAM AvatI hovAthI vAcakane prastuta graMtha vAMcavo ke nahIM teno nirNaya karavA mATe sugamatA rahe che. (3) prayojana prayojana eTale hetu, phaLa. kayA phaLanI prAptinA lakSe graMtha racavAmAM Avela che te graMthanA prAraMbhamAM jaNAvavAmAM Ave che. "prayonana+nuzyi na saMtoSa pravartate I', eTale ke prayojana vinA to koI mUDha paNa pravRtti nathI karato. mATe zAstranuM jyAM sudhI prayojana kahevAmAM na AvyuM hoya tyAM sudhI zAstra koNa vAMce? keTalIka vAra prayojananA sucana sAthe tenA adhikArI vargano paNa nirdeza karavAmAM Ave che. vAcaka jo anadhikArI hoya to graMthakartAno Azaya lakSagata na thavAthI keTalIka vAra vAcakane hAni thavAno saMbhava rahe che. keTalAka graMthomAM tAtkAlika prayojana tathA paraMparA prayojana ema be prayojana bhedapUrvaka darzAvavAmAM AvyAM hoya che. vaLI, keTalAka graMthomAM prayojana abhedapaNe ke garbhitapaNe sUcavavAmAM AvyuM hoya che. (4) saMbaMdha zAstra potAnI matikalpanAthI nathI racAyuM, paraMtu koI prasiddha ane iSTa vastu sAthe teno saMbaMdha che athavA pUrvAcAryonAM kathana sAthe saMbaMdha che tema darzAvavuM paNa Avazyaka che ke jethI zraddhALu emAM sugamatAthI pravarte. saMbaMdha darzAvavAthI pAThakane graMtha upara vizvAsa bese che, Adara vadhe che, temaja graMthanuM mUlya te pArakhI zake che. graMthamAM Apela upadeza potAnA mananI kalpanAthI nathI kahevAyo, paraMtu pUrvanA AcAryoe jema kahyuM che ane potAne paNa AcAryaparaMparAe potAnA guru mAraphata je pramANe maLyuM che te pramANe kahevAyuM che evo graMthano saMbaMdha paNa sUcita karavAmAM Avyo hoya che. A prakAranA saMbaMdhanirdezanA kAraNe graMtha khUba ja vizvasanIya ane AdaraNIya bane che. A anubaMdha catuSTayanI bAbatamAM badhe ja ekavAkyatA jovA nathI maLatI. koIka Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 e cAra viSayamAMthI eka viSayano, koIka be viSayano, koIka traNa viSayano, koIka cAra viSayano to koIka e cAra uparAMta graMthanA adhikArI vargano athavA anya mAhitIno paNa nirdeza kare che. keTalIka vAra graMthakartA spaSTa zabdomAM anubaMdha catuSTayano nirdeza kare che to keTalIka vAra garbhitapaNe vaNI le che. vaLI, keTalAka graMthomAM eka ja zlokamAM A cAre viSaya gUMthAyela hoya che to keTalAka graMthomAM A anubaMdha catuSTaya darzAvavA ekathI vadhu zloko paNa prayojAyA hoya che. AcAryazrI kuMdakuMdadeva, AcAryazrI samatabhadra sUrijI, AcAryazrI pUjyapAdasvAmI, AcAryazrI haribhadrasUrijI, kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijI, upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja vagerenA graMthomAM A anubaMdha catuSTayanuM saMkhyAnI dRSTie tathA te catuSTayanA prakAranI dRSTie vaividhya jovA maLe che. eka ja graMthakartAe potAnA eka graMthamAM eka rIta apanAvI hoya ane anya graMthamAM anya rIta apanAvI hoya evuM paNa jovA maLe che. alabatta, anubaMdha catuSTayamAM sauthI adhika mahattva maMgalanuM ja che e nirvivAda che. Ama, anubaMdha catuSTaya darzAvanArI AryasaMthakAronI praNAlikA anusAra zrImade paNa paramArthakuzaLatAthI AraMbhanI be gAthAmAM A cAra viSayone gUMthI lIdhA che. prathama gAthAmAM maMgala prakAzya che ane bIjI gAthAmAM abhidheya viSaya tathA prayojana pragaTa rIte prakAzyAM che, jyAre saMbaMdha garbhitapaNe darzAvyo che. 'zrI Atmasiddhi zAstra'no AraMbha karatI vakhate zrImad AryaparaMparAnA ziSTAcAra anusAra potAnA paramopakArI saddaguru bhagavAnane namaskArarUpa maMgala karatAM prathama gAthAmAM kahe che - gAthA "je svarUpa samajyA vinA, pAmyo duHkha anaMta; samajAvyuM te pada namuM, zrI sadaguru bhagavaMta." (1) - artha) je AtmasvarUpa samajyA vinA bhUtakALe huM anaMta duHkha pAmyo, te pada jeNe samajAvyuM eTale bhaviSyakALa utpanna thavA yogya evAM anaMta duHkha pAmata te mULa jeNe chevuM evA zrI sadaguru bhagavAnane namaskAra karuM chuM. (1) - zrImade AtmAnI mahAgItArUpa A zAstranuM udghATana "je svarUpa" zabda bhAvArthI LAST dvArA karyuM che, jemAM temaNe "je' zabda dvArA AtmA, arthAt AtmasvarUpano nirdeza karyo che. AtmasvarUpanI samajaNano abhAva e ja jIvanI mULa bhUla che. AtmAnuM je anaMta jJAna-darzana-sukhamaya svarUpa che, te samajyA vinA jIve anaMta kALathI lakSAvadhi yoniomAM paribhramaNa karatAM anaMta duHkha bhogavyuM che. sarva paradravya ane parabhAvathI bhinna evuM potAnuM zuddha sahajAtmasvarUpa samajyA vinA, bhAMtithI karmakRta avasthAo Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 "zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ane karmakRta bhAvomAM potApaNuM sthApI, 'deha te huM, dehanI kriyA te mArI kriyA, krodhAdi bhAvo te mArA bhAvo' ema paramAM aha-mamabuddhi karI, paramAM kartApaNArUpa mithyA mAnyatAthI te anaMta kALathI anaMta du:kha pAmyo che. ajJAnanA kAraNe teNe paramAM sukha, zAMti ane salAmatI mAnI hovAthI iSTa vastu, vyakti ane paristhitinI icchA karyA karI che; paraMtu paugalika sukhonI prApti, bhoga, rakSaNa tathA viyogamAM tene mAtra duHkha ane klezano ja anubhava thayo che. svarUpanI samajaNa vinA tenA sukhaprAptinA sarva prayatno dvArA tene mAtra du:khanI ja prApti thaI che. dhArmika kriyAo paNa svarUpalakSa vinA thaI hovAthI te tenAM janma-maraNanuM duHkha TALI zakI nahIM. Ama, svarUpanI oLakhANa vinA sukhaprApti ke duHkhanivRtti mATe thayelo saghaLo puruSArtha niSphaLa gayo. tethI je AtmasvarUpanI samajaNa vinA jIva anaMta duHkha pAmyo, te padanI samajaNa jemaNe yathArthapaNe karAvI ane bhaviSya kALa utpanna thavA yogya evA anaMta duHkhanuM mULa jemaNe chevuM evA upakArI zrI sadaguru bhagavAnane atre namaskAra karyA che. A gAthAmAM zrImade sadguru mATe "zrI" ane "bhagavaMta' ema be zabdo prayojyA che. zrI eTale lakSmI. lakSmIsaMpanna vyakti mATe zrI zabda vaparAya che. zrI sadaguru sasvarUpane pAmelA hovAthI, AtmalakSmIsaMpana hovAthI, temanA mATe "zrI" zabdano prayoga ucita che. vaLI, aizvarya, vIrya, yaza, zrI, jJAna ane vairAgya - e che jemanI pAse hoya teo bhAgyavaMta athavA bhagavAna kahevAya che. saddaguru A cha vastuonA dhAraka hovAthI temanA mATe prayojela "bhagavaMta' zabda paNa yathAyogya che. Atmahita arthe sudeva-suguru-sudharma e traNa upakArI tattvono nirdeza karavAmAM Avyo che. temAM paNa sudeva ane sudharmanI oLakhANa sadguru dvArA ja thaI zake che, tethI sadgurutattva vizeSa upakArI che. Ama, sadgurunuM vizeSa mAhAsya hovAthI, zrImade saddagurunA parama upakAranuM kRtajJapaNe, bhaktipUrvaka, romAMcita bhAve smaraNa karI "zrI Atmasiddhi zAstra'nuM AghamaMgaLa karyuM che. A jagatane viSe prANImAtranI vyakti athavA avyakta icchA e ja hoya vAgAthA ke koI paNa prakAre mane duHkha na ho, sarvathA sukha ja ho. sarva jIvanA prayatna paNa e ja arthe hoya che. paraMtu sukhaprAptinI tIvra abhilASA hovA chatAM jIva sadeva sukhathI vaMcita ja rahyo che. saMsAramAM samaye samaye duHkhano ja anubhava thAya che. duHkha sarva jIvane pratyakSa che. koIne zarIra saMbaMdhI duHkha, koIne strI-putra saMbaMdhI duHkha, koIne zatru saMbaMdhI duHkha, to koIne lakSmI-adhikArAdinuM duHkha - ema saMsAramAM aneka prakAranAM duHkha che. game teTalI aruci, aNagamo, apriyatA ane vaLoSArtha Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 99 abhAva te duHkha pratye hovA chatAM duHkha anubhavyA ja karavuM paDe che. du:khathI mukta thavA sarva jIva cAhe che, paNa duHkhanuM svarUpa yathArtha na samajAyAthI, duHkha thavAnAM mULa kAraNo kayAM che ane te zAthI maTI zake che te yathArtha na samajAyAthI athavA du:kha maTADavA saMbaMdhI prayatna ayathArtha hovAthI duHkha maTI zakyuM nathI. jIva anAdi kALathI duHkha sahana karato karato vAvAjhoDAmAM ghUmarI khAtAM sUkAM pAMdaDAMnI jema lokAkAzamAM ahIMthI tahIM phaMgoLAto rahyo che. caturgatinA paribhramaNa daramyAna teNe kyAre paNa 'sat ne jANyuM nahIM, "sat' ne zraddhakyuM nahIM ane 'sat'ne upAsyuM nahIM, pariNAme satata baMdhanagrasta dazAmAM rahyo hovAthI te anaMta duHkha pAmyo che. anAdi kALathI svayaMrakSita ane svayaMsaMcAlita evA A vizvamAM saMsArI jIva lokAkAzanA 14 rajUpramANa kSetramAM tiryaMca, naraka, manuSya tathA deva - A cAra gatimAM ekendriyathI mAMDIne paMcendriya sudhInA bhinna bhinna deha dhAraNa karI niraMtara paribhramaNa karato rahyo che. prathama to anAdi kALathI jIva nityanigodamAM, eTale ke avyavahArarAzimAM ja sabaDato rahyo. anaMta kALa paryata nigodamAMthI bahAra nIkaLavAno avasara ja maLyo na hato. ekamAtra sparzendriya dvArA nirvAha calAvatI A gatimAM anaMta aizvaryanA svAmI evA AtmA upara atyaMta gADha AvaraNa hoya che. enuM anaMta jJAna eka nAnakaDA aMza sivAya samagrapaNe DhaMkAyeluM hoya che. soyanA agrabhAga jeTalA nAnakaDA kSetramAM asaMkhya audArika zarIra ane e pratyeka zarIramAM gIcogIca vaselA anaMta nigodAzrayI jIva eka zvAsamAM sADA sattara vAra janma-maraNa kare che. e duHkhanAM prakAra ane tIvratA koI daSTAMtathI ke zabdothI samajAvI zakAya ema nathI. enI parAdhInatAnI carama sImA, duHkhanI bhISaNatA, bhAvakalaMkanI pracuratA sAmAnya manuSyone koI paNa prakAre buddhigocara thaI zakatI nathI. eka jIva jyAre siddha thAya tyAre avyavahArarAzimAMthI eka jIva vyavahArarAzinI nigoda gatimAM Ave. aDhI pudgalaparAvartana kALanI utkRSTa bhavasthiti dharAvatI A nigodanI gatimAMthI jIva bahAra AvyA pachI tenA karmAnusAra deha dhAraNa kare che. anya ekendriya (pRthvIkAyika, jalakAyika, agnikAyika, vAyukAyika ane pratyeka vanaspatikAyika) paryAyomAM jIva sudIrgha kALa paryata aneka prakAranAM duHkho niraMtara bhogavato rahe che. pRthvIkAyamAM jIva khodAya che, bALAya che, kacarAya che, ogALAya che - ema vividha prakAranAM duHkho pAme che. jalakAyamAM jIva ukALAya che, anyamAM meLavAya che, jhera-kSArakaDavAzamAM bheLavAya che, aMgArA upara reDAya che, unALAmAM tapelI jamIna-dhULa vagere upara chaMTAya che, tapAvelI dhAtu tathA tapelA paththara upara reDAtAM te baLe che - AvAM aneka duHkho sahana kare che. agnikAyanA jIvo dabAtAM, olavAtAM, kuTAtAM jaI aneka Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10) 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana kriyAmAM ghora duHkhothI pIDAya che. vAyukAyanA jIva parvatanAM kaThaNa paDakhAM upara niraMtara pachaDAya che, cAmaDAnI dhamaNa ke bhUMgaLIthI agnimAM dhamAvAya che, vIMjaNA ke vastrathI paTakArAya che, vRkSonA pachADAthI athaDAya che, pachaDAya che - ema aneka prakAre du:khasamUhane vede che. pratyeka vanaspatikAyamAM jIva kapAya che, chedAya che, cholAya che, samArAya che, raMdhAya che, cavAya che, taLAya che, vadhArAya che, vecAya che, cirAya che, vaTAya che, ghasAya che, nicovAya che, pilAya che, kacarAya che. Ama, ekendriyamAM jIva nAnA prakAre, parAdhInapaNe ghora duHkho bhogave che. ekendriyamAMthI pragati pAmI jIvane trasaparyAyamAM janma maLe te kSetra ane kALanI apekSAe atyaMta virala ghaTanA che. jema ciMtAmaNi ratna muzkelIthI prApta thAya che, tema trasano paryAya paNa muzkelIthI prApta thAya che. tyAM paNa tIndriya (iyaLa, aLasiyuM vagere), trIndriya (kIDI, maMkoDA vagere) tathA caturindriya(bhamaro, mAkhI vagere)nA zarIro vAraMvAra dhAraNa karIne maraNa pAme che ane ghaNI vedanA sahana kare che. iyaLa, kIDI Adi bhUkhanAM mAryA mukha phADI AhAra mATe doDatAM phare che; kacarAI jAya che; pisAI jAya che; pANImAM, agnimAM paDIne marI jAya che; pazunAM pUMchaDAMthI, kharIthI nAza pAme che; cakalAM caNI jAya che; gharoLI, sApa ityAdi khoLI khoLIne mAre che; manuSyanA nakha, hAtha, paga AdithI haNAI jAya che, kapAI jAya che, dabAI jAya che; maLa, kapha AdimAM paDIne marI jAya che; lAkaDAmAM rahelI iyaLo, UdhaI vagere agnimAM baLI mare che; karoDo jIvaDAM anAjanI sAthe khaMDAI jAya che, zekAI jAya che, raMdhAI jAya che, daLAI jAya che; phaLa, phUla, zAkabhAjI, lIlA-sUkA mevA, auSadhamAM vaparAtAM phUla, pAna, chAlane Azare rahelAM ghaNAM jIvaDAM tathA vAsI rasoI, dahIM, dUdha AdimAM paDelA ke utpanna thatA jIvo paNa marI jAya che. comAsAmAM ghaNA jIvonI utpatti hoya che. jamIna jIvaDAMthI chavAI jAya che. DhoranA paga vaDe, manuSyonA paga vaDe, ratha, baLadagADAM, gADI Adi vaDe jIvaDAM kacarAI jAya che, chuMdAI jAya che. kyAMka tenA paga kapAI jAya che, kyAMka tenAM mAthAM kapAI jAya che, kyAMka tenAM peTa phATI jAya che. Ama, vikalendriyanA durbhAgI jIvo bhaya, sudhA, chedana, bhedana AdinAM aneka duHkho; pANI, agni vagere dvArA hAninAM duHkho tathA anya prANInA khorAka banavA AdinAM aneka du:kho kSaNe kSaNe bhogavI trasaparyAya(mahattama 2000 sAgaropama)no mahadaMza vyatIta kare che. kvacit akAma nirjarA dvArA paMcendriya sudhI vikAsa sadhAya topaNa jo asaMjJIno 1- juo : paMDita zrI daulatarAmajI racita, cha DhALA', DhALa 1, kaDI 5 durlabha lahi jyoM cintAmaNI, tyoM paryAya lahI trasataNI; laTapipIla ali Adi zarIra, dhara dhara maryo sahI bahu pIra." Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 101 bhava maLe to hitAhitano vicAra karavAnI zakti na hovAnA kAraNe tathA sAMbhaLela dezanA samajavAnI buddhithI vaMcita rahyo hovAnA kAraNe maLela paMcendriyapaNuM veDaphAI jAya che. saMjJI tiryaMca bane to dIna thaI pote anyano khorAka bane ke krUra banI anyane khAI jAya. paMcendriya tiryaMca jaLacara jIvomAM mAchalAM, magara, mahAmaccha Adi baLavAna nirbaLane khAya che; macchImAranI jALamAM ke kAMTA vaDe mAchalAM pakaDanAranA kAMTAmAM phasAIne ke hoDImAM besI bhAlA vaDe mahAmacchane haNanArA krUra janothI haNAIne ghaNA jIvo mare che; jIvatAM mAchalAMne keTalAka bAphI khAya che; davAnA nAme paNa ghaNAM jaLacara prANIonA ghANa nIkaLI jAya che. nabhacara pakSIone paNa niraMtara du:kha hoya che. nirbaLa pakSIone baLavAna pakSI pakaDIne mAre che; bAja pakSI divase mArI khAya che; ghuvaDa Adi rAtre pharanArAM duSTa pakSIo mALAmAM saMtAIne rahelAM pakSIone mArI khAya che; bilADI, kUtarAM vagere pakSIone mAre che; pavananI, pANInI, varasAdanI, TADhanI ghora vedanA bhogavatAM bhogavatAM pakSIo marI jAya che. duSTa manuSyo pakSIone pakaDI vece che, pIchAM ukhADI nAkhe che, cIre che, UkaLatA telamAM jIvatAM taLe che, rAMdhe che. sthaLacara paMcendriya jIvomAM mRga, sasalAM Adi aneka jIvo sadA bhayabhIta ja rahe che; zikArIthI pakaDAI ke vIMdhAIne maraNa pAme che; vAgha, siMha, hAthI jevAM baLavAna pazu nirbaLane guphAmAM, parvatamAM, vRkSamAM, khADAmAM chAnAMmAnAM saMtAI rahyAM hoya tyAMthI pakaDIne mAre che. pAradhI-kasAI jevA krUra manuSyo yaMtrothI ke jALanA upAyothI pazu-pakSIne pakaDe che, mAre che, vece che, khAya che, jIvatAM prANIonA paga kApIne vece che, jIbha kApe che, indriyo kApIne vece che, pUchaDAM kApIne vece che, marmasthAna kApe che, chede che, taLe che, rAMdhe che. vaLI, ghoDA, baLada, gadheDA Adi jIvo pAse manuSyo bahu kAma karAve che; tene mAre che. tenI pITha gaLI jAya, mAMsa kapAIne khADA paDI jAya, khAMdha gaLI jAya, nAka nathanA kAraNe vaLI jAya, kIDA paDI jAya, kaThora bhArathI hADakAMnA cUrA thaI jAya, paga tUTI jAya, mahArogI thaI jAya, vRddha-nirbaLa thaI jAya to paNa tenA upara bhAra lAdavAmAM Ave che. tiryaMca jevuM parAdhInatAnuM duHkha bIjI koI gatimAM nathI. Ama, tiryaMca gatimAM sarvatra sudhA-tRSA, zIta-uSNatA, chedana-bhedana, bhAravahana, vadha, baMdhana AdinAM aneka duHkha niraMtara sahana karavAM paDe che. tIvra saMkleza pariNAmonA kAraNe naraka gati prApta karIne jIva sudIrgha kALa paryata aviratapaNe tIvra duHkhonI paraMparA bhogavato rahe che. zrI tIrthaMkara bhagavAna paNa je gatinAM duHkho pUrepUrA varNavI zakatA nathI, enI ugna bhayaMkaratAnI koI sImA hoI zake kharI? tyAM jIva kSetravedanA, paramAdharmIkRta vedanA ane anyonyakRta vedanA bhogave che. narakanI bhUmine sparzatAM hajAro vIMchI dvArA ekasAthe mArela DaMkha karatAM vadhu vedanA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana thAya che, bhUmithI trAsI jaI vaitaraNI nadImAM jIva kUde to tyAM atyaMta dAha maLe che, zAtA mATe semara vRkSa nIce jaI Ubho rahe to tyAM talavAranI dhAra jevAM enAM tIkSNa pAMdaDAM zarIrane cIrI nAMkhe che. te ThaMDI, garamI, bhUkha, tarasanAM ghora du:kha bhogave che. paramAdharmIo tene mAre che, phUTe che; tenA zarIrane toDe che, kApe che; jIbha kheMce che ane evI bIjI aneka prakAranI vedanAo Ape che. nArakIo kUtarAnI jema svayaM ekabIjA sAthe laDatA rahe che. Ama, temane koI jagyAe zAMti ke zAtAnuM nAmonizAna nathI maLatuM. narakano jIva AtmahatyA karI duHkhamAMthI mukta thavA icche to e paNa tenA nasIbamAM nathI hotuM. teNe ati asahya duHkho sAgaropama paryata bhogavavAM ja paDe che. jIva jo koIka zubha karmanA udayathI mahAdurlabha evo manuSyabhava prApta kare che to emAM paNa ghaNAM du:kha che. tene garbha, bAlya, yuvAna tathA vRddha avasthAnAM pArAvAra duHkho sahana karavo paDe che. ISTa viyoga ane aniSTa saMyoganAM duHkha teNe sahana karavAM paDe che. manuSya gatimAM koI jIva Dhora jevo abhaNa hoya che; koI anAtha banI bIjAe khAtAM vadhelI eTha vagere khAIne, bhUkha-tarasanI pIDA sahana karIne, pArakA ThapakA, tiraskAra khamatAM Uchare che; koI peTa bharavA zera anAja arthe niraMtara paththarano, mATIno bhAra vahe che; koI nokarImAM parAdhIna rahe che; koI maLa-mUtra sApha kare che; koI cAmaDAM utAre che; koI dIna thaIne ghare ghare bhIkha mAgatAM phare che; koIne strI-putra nathI tenuM du:kha che, to koIne duSTa strI-putra che tenuM du:kha che; koI mahAroganA kAraNe duHkhI che; koI AMdhaLo, lUlo, bobaDo, gAMDo, kadarUpo hovAthI du:khI che. AvAM aneka duHkho manuSyabhavamAM jIva bhogave che. jIva kyAreka bhavanavAsI, vyaMtara tathA jyotiSImAM devaparyAya pAme che to kyAreka vaimAnika deva paNa bane che. anya gatimAM je prakAranAM du:kho jIve bhogavyAM hatAM te atre na hovA chatAM sarvajJa bhagavAne potAnA nirAvaraNa, lokAlokaprakAzaka jJAnamAM joyuM che ke sahajAnmasvarUpanI prAptithI vaMcita pratyeka deva du:khI ja che. anya gatinAM duHkho to pratyakSa joI zakAya che, paraMtu niraMtara bhogavilAsanI aDhaLaka sAmagrI jemane prApta che tathA zarIranI azAtAnAM du:khothI paNa je rahita che te devo paNa duHkhI che, kAraNa ke niraMtara navInatAnI utsukatA ane cAhanA, potAnA karatAM UMcA deva pratyenI IrSyA, avirata bhogaprAptinI tRSNA, iSTa deva-devAMganAnA viyoganuM duHkha, indrAdinI sevA karavI paDe tenuM duHkha, devatAomAM paraspara laDAI AdinAM vyAkuLatAjanya duHkho to kSaNe kSaNe teo bhogave ja che tathA AyuSyanA chellA cha mahinA bAkI rahe tyAre potAne jANa thAya che ke svarganAM iSTa mAnelAM sukhono have potAne viyoga thaze, tethI Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 103 ArtadhyAnamAM sAtamI naraka karatAM vadhu mAnasika vedanA teo bhogavatAM rahe che ane aMte ekendriyAdi tiryaMca gatimAM jaI paDe che. Ama, nityanigodamAMthI bahAra nIkaLela dareka jIva mithyAtvanA kAraNe paMcavidha parAvartana kare che. svabhAvasammukhatA vagara atyaMta AkuLatAmaya A saMsAramAM dravya, kSetra, kALa, bhava ane bhAva ema pAMca prakAre paribhramaNa karatAM karatAM jIva anaMta duHkhonI paraMparA bhogavato rahe che.1 paMca parAvartananuM varNana A pramANe che - (1) dravya parAvartana - cauda rAjalokamAM rahela anaMtAnaMta pudgalaparamANuone jIva audArika, vaikriya, tejasa, kArmaNa, bhASA, zvAsocchavAsa ane mana e sAta vargaNArUpe grahaNa karIne mUke tyAre eka dravya parAvartana pUruM thAya che. svadravyane oLakhyA vinA karmarUpe, zarIrarUpe, AhArarUpe, bhogopabhoganA padArtharUpe A pudgalaparamANuone jIve anaMta vAra rahyAM che ane choDyAM che. (2) kSetra parAvartana - lokAkAzanA asaMkhya pradezone kramavAra maraNa samaye sparze tyAre kSetra parAvartana pUruM thAya, arthAt koI paNa eka pradeze maraNa thayA pachI tenI bAjunA pradeze maraNa thAya tyAre te pradeza gaNatarImAM Ave. vaccenA samayamAM anya pradezoe game teTalAM maraNa thAya te gaNatarImAM na Ave. A rIte dareke dareka pradezane kramavAra maraNa samaye sparze tyAre eka kSetra parAvartana pUruM thAya. svakSetramAM upayoga sImita na rAkhavAnA kAraNe AvAM kSetra parAvartana Ave anaMta vAra karyA che. (3) kALa parAvartana - eka kALacakranA pratyeka samayane jIva anukrame maraNa vaDe sparzI che tyAre kALa parAvartana pUruM thAya che. avasarpiNI kALanA prathama samaye jIva mare, pachI bIjI koI paNa avasarpiNInA bIjA samaye jIva mare te ja gaNAya che. vaccenA anya samayomAM mare te gaNatarImAM nathI levAtA. Ama karatAM karatAM avasarpiNI temaja utsarpiNInA badhA samaya maraNa dvArA sparze tyAre eka kALa parAvartana thAya che. A asAra saMsAramAM caitanyarasane AsvAdyA vagara jIve AvAM anaMta kALa parAvartana pasAra karyA che. (4) bhava parAvartana - cAre gatimAM jaghanyathI mAMDIne utkRSTa sudhInI badhI Ayu1- juo : (1) AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra'nI AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkRta TIkA, 'sarvArthasiddhi', adhyAya 2, sUtra 10nI TIkA tarivartana pavigham..... dravyaparivartana kSetraparivartana parivartana mavaparivartana bhAvaparivartana jori !' (2) paMDita zrI daulatarAmajIracita, cha DhALA', DhALa 5, kaDI 5 cahuMgati dukha jIva bhAre hai, parivartana paMca kare he; sabavidhi saMsAra asArA, yAmeM sukha nAhiM lagAra." Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sthitimAM jIva Upaje, eka eka samayanI vRddhinA kramapUrvaka caturgatinA nigodathI navamI raiveyaka sudhInA sarva bhavanuM cakra jIva pUruM kare te eka bhava parAvartana. vItarAgatAnA abhAvamAM A jIva kyAM kyAM rajhaLyo nathI? cAre gatimAM nava raiveyaka parvatano koI bhava bAkI rahyo nathI ke je A jIve dhAraNa na karyo hoya. nava raiveyakathI uparanI gatiomAM mithyAdaSTi jIvo UpajatA nathI, tethI te bhavono AmAM samAveza thato nathI. jIve caturgatinA abhAvarUpa mokSa mATe kyAre paNa yathArtha puruSArtha karyo nathI, tethI teNe anaMta bhava parAvartana karyA che. (5) bhAva parAvartana - prANIne jeTalI judI judI vAsanA teTalA judA judA adhyavasAya thAya che ane te pratyekamAM taratamatA hoya che, tethI karmanA anubaMdhamAM paNa pharaka paDe che. e anubaMdhasthAna asaMkhya che. jIva e sarva adhyavasAyasthAnakoe anukrame maraNa pAme te eka bhAva parAvartana che. tenI gaNatarImAM prathama alpa kaSAyodayarUpa adhyavasAye maraNa pAme ane tyArapachI tenI anaMtaranA adhyavasAyasthAnake maraNa pAme te ja gaNavAmAM Ave che, vaccenAM bIjAM sthAnakoe maraNa pAme te gaNAtAM nathI. zubhAzubha bhAvathI atIta evA zuddha bhAvamAM jIve hajI sudhI sthiti karI nathI, tethI teNe AvAM anaMta bhAva parAvartana karyA che. A paMca parAvartanarUpa paribhramaNa daramyAna coryAsI lAkha yoniomAM pharI pharI avatAra rahaNa karatAM jIvane anaMta kALa vItI gayo. anAdi kALathI jIva bhavacakranA pherA pharatAM pharatAM cAre gatimAM gamanAgamananA AMTA mAryA kare che. paribhramaNanI A paripATImAM teNe sauthI thoDA bhava manuSyanA karyA che. tenA karatAM asaMkhyagaNA nArakInA bhava karyA che. nArakInA bhAva karatAM asaMkhya gaNA devanA bhava karyA che ane devanA karatAM anaMtagaNA ekendriyathI paMcendriya sudhInA tiryaMcanA bhavo karyA che. A caturgatimaya saMsAramAM paribhramaNa karatAM jIva tIvra duHkha pAmyo che; dAruNa, asahya duHkha cirakALa sahyAM che; zArIrika-mAnasika duHkha vAraMvAra anubhavyAM che; janmanuM duHkha, jarAnuM duHkha, maraNanuM duHkha, roganuM duHkha, zokanuM duHkha, iSTa viyoganuM duHkha, aniSTa saMyoganuM du:kha pAmyo che; Adhi-vyAdhi-upAdhirUpa trividha tApanuM du:kha pAmyo che. A rIte jIva anaMta kALa sudhI saMsAraparibhramaNa karatAM anaMta du:kha pAmyo che. saMsAranAM A samagra du:khonI AdhArabhUta dharI jIvanuM ajJAna ja che. jagatanA jIvo duHkhane saMyogAzrita gaNe che, ISTa saMyoganI aprApti ke aniSTa saMyoganI prAptine duHkha mAne che. paraMtu vicAratAM jaNAya che ke A abhiprAyanA mULamAM ja bhUla che. tenAM sarva duHkhonuM vAstavika kAraNa che - teNe dehamAM karelI e-buddhi ane tenuM bahirmukha pariNamana. karmakRta avasthAmAM thayelA tAdAbhya adhyAsanA kAraNe jIva potAnA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 105 jJAnAnaMdasvarUpane bhUlI gayo che ane dehane ja potArUpa mAne che. sukha-du:khanI tenI sarva vyAkhyA dehane anukULa-pratikULa saMyogone anulakSIne ja nakkI thatI hoya che. tene dehathI bhinna potAnuM svataMtra astitva bhAsyuM na hovAnA kAraNe te parasaMyogathI ja potAne sukhI-duHkhI mAne che. tenI A mAnyatA mithyA che. bAhya saMyogo sukhI ke duHkhI karavAnI tAkAta dharAvatA ja nathI. bahAranA saMyoganI AtmasvarUpamAM nAsti che. je jIvamAM che ja nahIM, te jIvane sukha-du:kha ApI zakatA nathI; tethI bAhya sarva parivartanothI, prAptiothI tene koI lAbha-hAni thatAM nathI. paradravya tene koI lAbha ke nukasAna karI zakatuM nathI. koI vyakti, vastu ke paristhiti tene sukhI ke duHkhI karI zakatI nathI. mAtra potAnI UMdhI mAnyatAnA kAraNe teNe anaMtuM duHkha veThavuM paDe che. e viparItatA TALI jo zuddhAtmasvarUpano Azraya ApavAmAM Ave to jIva apAra Atmasukhano bhoktA bane che. jJAnI cAre gatinAM du:khanI vacce rahIne paNa sukhI ja che. jJAnIe paramAMthI sukhabuddhi khaseDI nija cidAnaMdasvarUpamAM sthApI hovAthI bAhyamAM bhale narakanAM du:kho bhogavatAM dekhAya, paNa temanA aMtaramAM to bhedajJAna dvArA svarUpasukhanI gaTAgaTI ja cAlatI hoya che. je saMyogamAM jJAnI duHkhI na thAya, te ja saMyogamAM jo ajJAnI duHkhI thato hoya to tenAM du:khanuM kAraNa saMyoga nahIM paNa tenuM ajJAna ja che ema siddha thAya che. vaLI, ekano iSTa saMyoga anyane mATe aniSTa athavA ekano aniSTa saMyoga anyane mATe iSTa hoI zake che. jo anyane sukha ApavAno svabhAva vAstavamAM amuka saMyogamAM hoya to te saMyoge pratyeka vyaktine sukha ja ApavuM joIe. agnino svabhAva uSNatA che to sarvane te uSNatAno ja anubhava karAve che. evI rIte sukha ApavuM e jo saMyogano svabhAva gaNavAmAM Ave to sarvane te saMyogamAM sukhano anubhava thavo ja joIe, paNa ema to jovA maLatuM nathI. svAdiSTa gaNAtI mIThAI nIrogIne sukharUpa lAge che, paraMtu rogIne e ja mIThAI duHkharUpa lAge che. koIne paMkhA vinA cAlatuM nathI, to koI paMkhAthI dUra bhAge che. A rIte vyaktie vyaktie sukhano AdhAra badalAya che. kyAreka eka ja vyaktine paNa eka vakhate je padAryAdi sukharUpa lAgatA hoya te ja padArthAdi paristhiti badalAtAM duHkharUpa bhAse che. bhUkhathI vyAkuLa mAnavI ghare Ave ane madhura saMgIta vAgI rahyuM hoya to paNa tene te viSAdamaya ane vilAparUpa lAge che, paNa khorAka peTamAM jatAM e ja saMgIta tene AlAdaka ane AlAparUpa lAge che. vaLI, jo paradravyamAM sukha ApavAno svabhAva hoya to jema jema enuM anusaMdhAna karavAmAM Ave, tema tema sukhanI mAtrA vadhavI joIe. vAnagI game teTalI bhAvatI hoya, paNa jo amuka pramANa karatAM vadhu ArogavAmAM Ave to e ja vAnagI duHkhanuM kAraNa banI jAya che. A vibhinna tathyo jotAM jJAnI bhagavaMtono Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana abhiprAya aviruddhapaNe siddha thAya che ke paradravyamAM na to sukha ApavAno svabhAva che ane na to duHkha ApavAno svabhAva che. pudgala ane jIva banne dravyo taddana bhinna prakAranAM che. pudgala acetana che, jaDa che, jyAre jIva caitanyamaya che. pudgala indriyothI gocara, mUrtika che, jyAre jIva indriyothI agocara, amUrtika che. pudgalanA guNadharmo sparza-sa-gaMdha-varNAdi che, paNa tenAmAM sukha-duHkharUpa dharma nathI; jyAre jIvamAM sparza-rasa-gaMdha-varNa nathI, paraMtu te svAdhIna zAMti tathA AnaMdathI bharapUra che, te sukha-du:khanuM vedana karavAnI zaktivALo che. banne dravyo anAdithI che ane anaMta kALa paryaMta raheze. teo potAnI sattAthI alaga thatAM nathI, navInapaNe utpanna thatAM nathI ane kadI nAza pAmatAM nathI. bannenI avasthAo badalAyA kare che. banne dravya anyanI sahAyatA vagara potAnAmAM parivartana karavAmAM svayaM samartha che ane tema svataMtrapaNe karI rahyAM che. navIna avasthAne teo svayaM utpanna kare che, svayaM potA vaDe ane potAne mATe utpanna kare che. avasthAo badalAtI hovA chatAM jIva sadA jIva rahe che ane pudgala sadA pudgala rahe che. jIva kyAre paNa pudgalarUpe pariNamato nathI ke pudgalanuM kArya karato nathI tathA pudgala kyAre paNa jIvarUpe pariNamatuM nathI ke jIvanuM kArya karatuM nathI. pudgala dravya jIvane sukha ke duHkha ApI zake evI vizvamAM koI vyavasthA nathI. paradravya jIvane upakAraka paNa nathI ane apakAraka paNa nathI. Ama, yathArtha dRSTithI jotAM pudgala jIvane sukha ke duHkha kaMI ja ApI zakatuM nathI. vastusthiti Ama hovA chatAM ajJAnI pudgalanI vibhinna paryAyothI vibhinna rIte sukha-duHkha anubhavato jovAmAM Ave che. tenuM kAraNa e che ke pudgala pratyenI jIvanI iSTa-aniSTa buddhinA kAraNe tene pudgala dvArA sukha-duHkhano bhrAMtiyukta anubhava thAya che. je padArtha tene iSTa bhAse che, e rahe to tene sukha lAge che ane jAya to te du:kha anubhave che. je padArthamAM te aniSTanI kalpanA kare che, e rahe to te duHkha mAne che ane jAya to te sukha anubhave che. jema kAgaLanA sAdA TukaDA upara gavarnaranI sahI hovAthI tenuM calaNI noTamAM rUpAMtara thaI jAya che ane e ja noTane jo sa2kA2 rada kare to pharIthI e hato tevo kAgaLano sAmAnya TukaDo banI jAya che, arthAt sarakAra ja temAM kiMmata pUre che ane e ja temAMthI kiMmata kADhI paNa zake che. tevI ja rIte jIva pote ja iSTa-aniSTanI kalpanA karI jaDamAM kiMmata pUre che, jenA kAraNe te harSa-zoka, mAna-apamAnAdi anubhave che. jIva jaDamAM je kiMmata bhare che, te ja jIvanAM sukha-duHkhanuM kAraNa che. AtmAne jaDa vastuno svAda to Avato nathI tathA tenAthI sukha paNa UpajatuM nathI; paraMtu jaDa padArthamAM Asakta thaI 'A mane Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 107 iSTa che, enAthI mane sukha maLe che' evo je rAga jIva kare che, te rAgano ja svAda tene Ave che. ajJAnavaza AtmA vikArI paryAyane AnaMdanI paryAya mAne che. ajJAnI jIvane paramAM sukhabuddhi - AdhArabuddhi hovAthI tenAM jJAna-vIrya paramAM rokAyelAM rahe che. te bhAtigatapaNe ema mAne che ke huM paramAM mArI icchAnusAra pheraphAra karI zakuM chuM ane paranI amuka avasthAthI mane sukha maLe che, tethI sukhI thavA mATe paranI je avasthAthI mane sukha maLe che te mAre TakAvavI joIe ane paranI je avasthAmAM mane du:kha anubhavAya che te mAre TALavI joIe. parapariNamanamAM parivartana lAvavAnI A icchAthI jIvanI avasthAmAM vyAkuLatA utpanna thAya che. paradravyo jIvanI icchAthI anya prakAre pariName tyAre tene vyAkuLatA thAya che. Ama, te paramAM iSTa-aniSTanI kalpanA kare che, para pAse apekSA rAkhe che ane pachI te pUrI na thatAM saMtApa kare che. Ama, jIvanI paryAyamAM du:kharUpI kAryanI utpatti thayA kare che. A AkuLatA be rIte maTI zake. kAM to jIvanI icchAnusAra ja sarva dravyo pariName to AkuLatA maTe athavA to "paramAM huM pheraphAra karI zakuM chuM' evI mAnyatA TaLe to AkuLatA maTe. jema ke eka mANasa marI gayo che ane bIjo koI mANasa tene snehathI khavarAvavA, pIvarAvavA mAMge che ane tenI sAthe vAtacIta karavA icche che, paraMtu te marelo mANasa nathI khAto, nathI pIto ke nathI bolato; tethI te bIjo mANasa du:khI thaI rahyo che. tenuM du:kha maTADavAno upAya zuM? tenuM duHkha TALavAnA be upAya jaNAya che - (1) kAM to tenI icchA pramANe maDaduM khAya, pIe, vAtacIta kare to tenuM duHkha TaLe ane (2) kAM to tene khavarAvavA vagere saMbaMdhInI tenI icchA dUra thAya to tenuM du:kha TaLe. vicAra karatAM spaSTa jaNAya che ke pahelo upAya to taddana azakya che, eTale ke kharekhara te upAya ja nathI, kema ke maDaduM kadI paNa khAvA-pIvA-bolavAnuM nathI. tethI jyAM sudhI te mANasa maDadAne maDadA tarIke nahIM jANe, tyAM sudhI tenuM du:kha kadI paNa maTavAnuM nathI. bIjo upAya svAdhIna hovAthI te upAya jIva karI zake che. paraMtu jyAM sudhI 'A maDaduM che ane te kadApi khAvA-pIvA-bolavAnuM nathI' ema te mANasane vizvAsa na Ave, tyAM sudhI tene khavarAvavA vagerenI icchA TaLe ja nahIM; tethI maDadAnuM maDadA tarIke sAcuM jJAna karavuM te ja icchA TALIne zAMti prApta karavAno ekamAtra upAya che. maDadAne maDadA tarIke jANatAM tene vastusthitino sAco khyAla Ave che ane tema thatAM maDadAne khavarAvavA vagerenI tenI icchA TaLI jAya che. icchA TaLatAM vyAkuLatArUpa duHkha paNa maTI jAya che. tevI ja rIte ajJAnI jIve 'zarIra vagere paradravyo sArAM rahe to mane sukha thAya' ema mAne che ane tethI temAM potAnI iSTa-aniSTa kalpanAo anusAra parivartana Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana lAvavA mAMge che, paraMtu zarIra vagere paradravyo kaMI tenI icchA pramANe pariNamatAM nathI, tethI te niraMtara AkuLatAnuM vedana karIne duHkhI thato rahyo che. te du:kha maTADavAno upAya zuM che? vicAra karatAM jIvane duHkha TALavAnA be upAya jaNAya che - (1) kAM to jIvanI icchA pramANe ja zarIrAdi sarva paradravyo pariName to tenuM duHkha TaLe ane (2) kAM to jIva paradravyone pheravavA saMbaMdhIno potAno bhAva pheravI nAkhe to tenuM duHkha TaLe. pahelo upAya to taddana azakya che, eTale ke kharekhara te upAya ja nathI; kema ke paradravyo jIvathI judAM che, tethI te kadI paNa jIvanI icchAne AdhIna pariNamavAnAM nathI. paradravyo apekSAe to maDadAM jevAM che. jema maDaduM jIvanI icchAthI khAya-pIe nahIM, tema paradravyo paNa A jIva sAthe koI saMbaMdha dharAvatAM nathI, tenuM pariNamana jIvane AdhIna nathI. tethI jIve bIjo upAya, eTale ke paramAM pheraphAra karavAno puruSArtha choDI, potAnI icchA TaLe evA puruSArthamAM lAgI javuM joIe. A upAya svAdhIna che ane jIvathI te thaI zake che. badhAM paradravyo mArAthI sarvathA judAM che, mArAmAM teno abhAva che' - ema jyAM sudhI jIvane vizvAsa na Ave tyAM sudhI paradravyane pheravavAnI tenI icchA TaLatI nathI. paraMtu jo paradravyone potAthI bhinnapaNe jANe tathA 'huM tenuM kAMI ja karI zakato nathI' ema vizvAsa kare to te paradravyone pheravavAnI icchA kare nahIM. te paradravyo jema svataMtrapaNe pariName tema tene mAtra jANyA kare to te paradravyanA game tevA pariNamanamAM paNa tene aMtarathI AkuLatA na thAya. te mATe sva ane paranuM sAcuM jJAna karavuM ghaTe che. paradravyanA pariNamana sAthe jIvane koI saMbaMdha nathI evI pratIti karavI ghaTe che. icchA TALIne zAMti prApta karavAno A ja ekamAtra upAya che. paradravyone svathI bhinna jANatAM jIvane vastusthitino sAco khyAla Ave che ane tema thatAM 'huM paradravyonI kriyA karI zakuM' evI UMdhI mAnyatA TaLI jAya che. tethI anaMta paradravyonA svAmitvano ahaMkAra ane tenA kartutvanI anaMtI icchA TaLI jAya che ane svabhAvanI zAMti ane sukha pragaTe che. puNyodayanA kAraNe sarva paradravyonuM pariNamana jIvanI icchAne maLatuM Ave topaNa jIvanuM duHkha TaLatuM nathI, kAraNa ke potAnA sukha mATe bAhya sAmagrIno saMyoga meLavavAno prayAsa karavo e to AkuLatA che, vyagratA che, parAdhInatA che. jyAM parAdhInatA che tyAM du:kha ja che. je jIva potAnuM svAdhIna svarUpa bhUlyo hoya tene sukha kyAMthI prApta thAya? bhogasAmagrImAMthI prApta thatuM sukha e kaMI sAcuM sukha nathI, e to du:khano tAratamyarUpa bheda che. jema koIne viSama jvara thayo hoya to tene koI vakhata ghaNI azAtA thAya che tathA koI vakhata thoDI azAtA thAya che. jyAre thoDI azAtA hoya che tyAre te potAne ThIka che ema kahe che ane loko paNa kahe che ke ThIka che; paraMtu kharekhara to jyAM sudhI jvarano sadbhAva che tyAM sudhI tene ThIka nathI. tema Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 109 ajJAnI jIvane koI vakhata ghaNI AkuLatA thAya che tathA koI vakhata thoDI thAya che; thoDI AkuLatA hoya tyAre te potAne sukhI mAne che, loko paNa kahe che ke sukhI che; paraMtu paramArthathI jyAM sudhI AkuLatAno sabhAva che tyAM sudhI sukha nathI. tethI jyAM jyAM jIve sukha mAnyuM che te rUpa, baLa, kuLa, sattA vagere sarva duHkharUpa che. AkuLatAmaya hovAthI te duHkha ja che. sukhano svabhAva to nirAkuLatA che ane indriyajanita sukhamAM nirAkuLatA hotI nathI; mATe sukha prApta karavAnA sarve upAyo indriyane AdhIna hovAthI jUThA che, AkAzakusumavat che. jeno viyoga che, je kSaNabhaMgura che ane jyAM avyAbAdhapaNuM nathI te sukha nathI. vAstavamAM bhautika sukha te sukha nathI, sukhAbhAsa che. zrImad lakhe che. 'he jIva, tuM bhramA mA, tane hita kahuM chuM. aMtaramAM sukha che; bahAra zodhavAthI maLaze nahIM. aMtaranuM sukha aMtaranI samazreNImAM che; sthiti thavA mATe bAhya padArthonuM vismaraNa kara, Azcarya bhUla." AtmAnA svabhAvamAM sukha bharyuM che. jene nirAkuLa sukha joItuM hoya tene caitanyasvabhAva sivAya bIje kazethI paNa te nahIM maLe. paraMtu AnaMdadhAma evA svatattvano mahimA bhUlIne jIva parano mahimA karIne duHkhI thAya che. svarUpanuM ajJAna ja tenA du:khanuM kAraNa che. duHkha potAmAM hoya to duHkhanuM kAraNa paNa potAmAM ja hovuM ghaTe. takULa saMyogo du:khanuM kAraNa nathI, paNa temAM thatuM jIvanuM joDANa ja du:khanuM kAraNa che. duHkhanI javAbadArI jIvanI potAnI ja che. mATe ja jJAnIo saMyoganA duHkha karatAM ajJAnanA duHkhane moTuM gaNe che. A ajJAne jIvanuM ghora ahita kare che. huM paranuM karI zakuM, para mAruM karI zake' evA ajJAnanA kAraNe jIva eka kSaNamAM anaMta hiMsA, asatya, corI, abrahmacarya ane parigrahanAM pAponuM sevana kare che. (1) huM paradravyanuM karI zakuM ema mAnavAthI jagatamAM rahelAM anaMta paradravyone parAdhIna mAnyAM ane 'para mAruM karI zake ema mAnI potAnA svabhAvane parAdhIna mAnyo. A mAnyatAmAM jagatanA anaMta padArthonI ane potAnA svabhAvanI svAdhInatAnuM khUna karyuM, tethI temAM anaMta hiMsAnuM mahApApa karyuM. (2) jagatanA badhA padArtho svAdhIna che, tene badale badhAne parAdhIna - viparItarUpe mAnyA tathA je potAnuM svarUpa nathI tene potAnuM svarUpa mAnyuM-kahyuM. e mAnyatAmAM anaMta asatyanA sevananuM mahApApa karyuM. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.212 (patrAMka-108) Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana (3) koI paNa paravastune jeNe potAnI mAnI, teNe traNe kALanI paravastu ane vikArabhAvane potAnuM svarUpa mAnIne anaMta paradravyonI corInuM mahApApa karyuM. (4) eka dravya bIjA dravyanuM kaMI paNa karI zake ema mAnanAre svadravya-padravyane bhinna na rAkhatAM e banne vacce vyabhicAra karI bemAM ekapaNuM mAnyuM ane evAM anaMta padravyo sAthe ekatArUpa abahmasevana karyuM, temAM anaMta maithunasevananuM mahApApa karyuM. (5) eka rajakaNa paNa potAnuM nathI, chatAM huM tenuM karI zakuM ema je mAne che te padravyane potAnuM mAne che. traNe jagatanA je parapadArtho che te sarvane te potAnA mAne che, eTale A mAnyatAmAM teNe anaMta parigrahanuM mahApApa karyuM. A rIte jagatanAM sarva mahApApo ajJAnamAM samAI jAya che, tethI jagatanuM sauthI mahAna pApa ajJAna ja che. AvA mahAbhayaMkara ajJAnanA abhAvano upAya che jJAna, potAnA svarUpanI samajaNa. A saMsAranA bhISaNa duHkhamaya paribhramaNacakramAMthI potAnA AtmAne je ugArI levA mAMge che, te svahitanA abhilASI jIve potAnA jJAnAnaMdasvarUpane jANavAno prayatna prathama kartavyarUpa che. caitanyasvarUpI AtmAno mahimA lAvI temAM ekAgratAno puruSArtha karavA yogya che. vItarAgI aMtaraMga puruSArtha vinA potAnA trikALI svadravya tarapha paryAya vaLatI nathI ane tyAM sudhI sukhanI prApti thatI nathI. sukha to svabhAvanmukhatAthI ja prApta thAya che. je jIva huM pote jJAna, AnaMda Adi anaMta guNono piMDa chuM' evo svIkAra kare nahIM, te potAnA svarUpanI sanmukha kyAMthI thaze? ane sanmukhatA karyA vinA paryAyamAM sukha kyAMthI pragaTaze? mATe jIve svarUpano nirNaya karI tenI sanmukha thavuM ghaTe che. e nirNayanuM phaLa mahAna che. tenAthI anAdi kALano thAka paLavAramAM UtarI jAya che. upayoga aMtarmukha karatAM te abheda thaIne potAnA atIndriya AnaMdamaya svabhAvane vede che, anubhave che ane tyAM AnaMdanI prApti thAya che. svarUpanA jJAnathI anAdi du:khaparaMparAnI nivRtti thAya che. jIve vicAravuM ghaTe che ke jenA vismaraNanuM mahAbhayAnaka pariNAma pote anaMta kALa bhogavyuM che te AtmasvarUpa kevuM che? AtmA anaMtaguNAtmaka zuddha caitanyadravya che. padravya ane parabhAvathI sarva prakAre bhinna che. dehAdi nokarma, jJAnAvaraNIyAdi dravyakarma tathA rAgAdi bhAvakarmathI te tadana bhinna che. karmakRta saghaLuM tenAthI bhinna che. anyathI tene koI lAbha-hAni nathI. tenA svabhAvamAM aMtarAya karavA anya koI samartha nathI. te to trikALI, anaMtasAmarthyavAna, svAdhIna dravya che. zAMtino puMja che. divya jJAnano piMDa che. sukhazaktithI bharapUra che. jagatanA koI paNa padArthanI upamA dvArA ke sarvotkRSTa vANIprayoga dvArA AtmAnA AnaMdanuM pUrNa varNana karavuM zakya nathI. jema ghInI upamA bIjA padArtha vaDe ApI zakAtI nathI, kAraNa ke tenuM tAjApaNuM ane tenI mIThAzanI Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 111 upamAne yogya bIjo padArtha maLato nathI; tevI ja rIte AtmAnA AnaMdane yogya bIjI upamA maLatI nathI. jema maracAMnI tIkhAzano anubhava thaI zake che, jJAnamAM jANI zakAya che; paraMtu te tIkhAza yathArthapaNe jaNAvI zakAtI nathI; tema AtmAnA atIndriya AnaMdano anubhava thaI zake che, jJAnamAM jANI zakAya che paNa vANInI maryAdAnA kAraNe te AnaMda vANImAM kahI zakAto nathI. paugalika padArtha hovA chatAM jo ghI ke maracAMno svAda cAkhyA pachI paNa vANImAM pUro kahI zakAto nathI, to AtmAno atIndriya AnaMda vANImAM kaI rIte Ave? AtmAno eka eka pradeza AvA anupama, avarNanIya, akhaMDa, amaryAdita sukhanA sAgarathI paripUrNa bharelo che. jIvane potAnuM AvuM anaMtasukhamaya svarUpa samajAtAM paradravyo pratye mohabuddhi ke ahaMbhAva thatAM nathI. paradravyanI oziyALApaNArUpa parAdhInatA te mAnI beTho hato. e mAnyatA svarUpanI samajaNa thatAM TaLI jAya che. tene nirNaya thAya che ke mArA caitanyasvarUpane paradravya bagADI zakatuM nathI ke sudhArI zakatuM nathI. paravastu mane anukULa ke pratikULa thaI zake ja nahIM. mArI samajaNamAM doSa che te kharI pratikULatA che. Avo yathArtha nirNaya thayo hovAthI have zuM thaze? saMyoga thaze ke viyoga? saphaLatA maLaze ke niSphaLatA? mAna maLaze ke apamAna? Adi vikalponI jALanuM jora have tenA aMtaramAM rahetuM nathI; tethI ciMtA, AkuLatA, vyAkuLatA, bhaya, zokAdino parAbhava thaI tenA jIvanamAM eka zAMta dazA pragaTe che. tenA rAga-dveSa ghaTI jAya che. parapadArtho pratye tene udAsInatA varte che. jema putrI sagapaNa thAya te pahelAM mA-bApanA gharanI vastuone potAnI mAne che, paNa jevuM sagapaNa thAya che ke tenI dRSTi pharI jAya che ane jyAM sagapaNa thAya che te ghara ane te gharanI vastuone potAnI mAne che. tevI ja rIte ajJAnI jIva dehAdine potAnA mAnato hovAthI jaDa riddhi-siddhine te potAnI mAnato hato, paNa jevuM anaMta zaktinA piDa evA AtmAnI sAthe sagapaNa thAya che ke tamAma jaDa vastuo pArakI lAge che, eThI ane phikkI lAge che. potAnI zAMti tene sAcI, parama, nijanI mAlikInI ane rasamaya lAge che. tenI dRSTi pharI jAya che. parasanmukha daSTi hatI te svasammukha thaI jAya che. tenI para saMbaMdhI ceSTA baMdha thAya che, jenA pariNAme te duHkhamAMthI mukta thAya che ane parama AnaMdanI prApti kare che. AtmAmAM upayoga joDatAM anaMta kALamAM kyAre paNa anubhavyuM na hatuM evA AnaMdanuM vadana thAya che. AnaMdasvarUpa AtmAnuM avalokana karanAra pote ja pragaTa AnaMdasvarUpa thaIne sAkSAt AnaMdarUpe pariName che. Ama, potAnA svarUpanI samajaNa e ja sukhano ekamAtra upAya che. potAnA sukhanuM sAdhana pote ja che. jeNe potAnA zuddha svarUpanuM avalaMbana lIdhuM hoya tene Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana atIndriya sukha pragaTe ja che. nija sahajAnaMdasvarUpanI paramArthapratIti e ja nirAkuLa, avinAzI, avyAbAdha sukharUpa mokSamahelanuM prathama pagathiyuM che. paramAM sukhabuddhinI kalpanA choDI, nija zuddha cidAnaMda pUrNa svabhAvamAM sthiratA karatAM anupama sahajAtmasvarUpa mokSadazA pragaTe che. tethI jIve potAnA anaMtaguNasAmarthyavaMta jJAnAnaMdI tattvanI ja ruci, enuM ja mAhAbhya, eno ja paricaya ane emAM ja ramaNatA karavI ghaTe che. 1 paraMtu AnaMdasvabhAvI AtmAne bhUlI jaI teNe khUba UMdhAI karI che. svarUpathI ajANa evA jIvane vAstavika sukha kyAM che ane zemAM che tathA te kevI rIte pragaTe tenI samaja nahIM hovAthI te anAdi kALathI paramAM sukha zodhe che. potAnA zuddha sahaja saccidAnaMdasvabhAvano paricaya karavAnuM choDI e iSTa saMyoga meLavavAmAM tathA jALavavAmAM ane aniSTa saMyogane dUra karavAmAM tathA TALavAmAM ja potAno samaya, jJAna ane vIrya veDaphI nAkhe che. nija zuddha pariNatino kartA-bhoktA thavAnuM vicArI daI te parano kartA-bhoktA thavA jAya che, je traNe kALamAM azakya ja che. indriya dvArA sukha tathA jJAna prApta karavAnA abhiprAyamAM ane udyamamAM potAnuM atIndriya, avyAbAdha sukha tathA sahaja, anaMta jJAnane te khoI beTho che. kSaNabhaMgura tuccha bhogonuM mahattva vadhArI daI teNe avinAzI AtmapadanuM aizvarya Avarita karI dIdhuM che. vinAzI viSayo pAchaLanI doDamAM svarUpanuM lakSa gumAvI dIdhuM che. potAnA svataMtra vAstavika jJAyakasvarUpanuM tene kadApi bhAna ja thayuM nathI - e viDaMbanA mohanA paDaLa ADe tene samajAtI ja nathI. mahAna sadbhAgyanA udaye jyAre mohanuM A paDaLa pAtaLuM paDe che tyAre mahadaMze potAnA tathA anyanAM duHkhanI, dAruNatAnI ke asahAya sthitinI vicAraNA karatAM ane kvacit pratyakSa satsamAgamanA prabhAvathI athavA pUrve karelI ArAdhanAnA baLathI tene vairAgya pragaTe che. pote mAnI lIdhela sukhada sAnukULa sAMsArika paristhitionI pokaLatA tene vizeSa vizeSa samajAvA mAMDe che, duHkhada pratikULatAnA tuccha vikalpa ogaLavA lAge che. tene Azcaryasaha AghAta lAge che ke "mArAM sukha ane du:khano pAyo meM kevI asthira mAnyatAomAM khoDyo hato!' te vicAre che ke A saMsAranI badhI avasthAo kSaNabhaMgura che. saMsAramAM bhamatAM bhamatAM pharI pharIne moTI vibhUti sahita rAjA paNa thayo ane pharI pharIne kIDo paNa thayo. taraMgarUpa evA A saMsAramAM koInuM sukha ke duHkha sthira rahetAM nathI, to pachI temAM harSa ke zoka zA mATe karavo? saMsAranAM indriyasukho meM pharI pharI bhogavyAM, paNa tenAthI tRpti na thaI. evA viSayothI basa 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'samayasAra', gAthA 412 'mokkhapahe appANaM Thavehi taM ceva jhAhi taM ceya / tattheva vihara NiccaM mA viharasu aNNadabbesu / / ' Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 113 thAo. mahAdurlabha evo A manuSyadeha maLyo che, AtmasAdhanA mATenAM sAnukULa nimitto puNyarAzinA phaLa prApta thayAM che, to ene sArthaka karI svayaM kRtakRtya thAuM. have sAvadha thaI, maLela anupama avasarano sadupayoga karI janma-ma2NanI ghaTa-mALano aMta ANuM.' vizALa kSitijone sara karatuM tenuM ciMtana sAcA sukhane pAmavAno paMtha zodhavA saMniSTha prayatna kare che, sukhanAM tathA du:khanAM mULabhUta utpattisthAno samajavA have te zodha Adare che ane badhethI rajhaLIne thAkelI tenI pukhta vicAraNA aMte sva tarapha vaLe che. A che vAmananuM svasvarUpa pratyenuM prathama virATa pagaluM. sva aMgenI suvicAraNAnA prAraMbharUpe e vicAre che ke huM eTale zuM? huM koNa chuM?' uttaranI gaveSaNA aMtaramaMthanapUrvaka cAlu rahe che. pUrvanA prabaLa ArAdhaka jIvane ja A praznano uttara vahele-moDe, anyanA AlaMbanarahita, aMtaranI nirmaLatAmAMthI sAMpaDe che, jyAre zeSa sarvane to avalaMbananI AvazyakatA rahe che. jIvane samajAya che ke nijasvarUpa aMgenA praznano uttara jAte zodhI kADhavAnI kSamatA te dharAvato nathI, tethI jemane e praznano uttara maLI gayo che ane pariNAme jeo sAcA, zAzvata, svAdhIna sukhanA svAmI banyA che, temanuM sarvArpaNatApUrvakanuM zaraNa e eka ja taraNopAya che. temanA bodhano Azraya potA mATe atyaMta Avazyaka che. zrImadda lakhe che - A loka trividha tApathI AkuLavyAkuLa che. jhAMjhavAnAM pANIne levA doDI tRSA chipAvavA icche che, evo dIna che. ajJAnane lIdhe svarUpanuM vismaraNa thaI javAthI bhayaMkara paribhramaNa tene prApta thayuM che. samaye samaye atula kheda, varAdika roga, maraNAdika bhaya, viyogAdika duHkhane te anubhave che; evI azaraNatAvALA A jagatane eka sapuruSa ja zaraNa che; puruSanI vANI vinA koI e tApa ane tRSA chedI zake nahIM ema nizcaya che." jemane tyAM kalpavRkSa cAkara che, ciMtAmaNi dAsa che ane kAmadhenu dAsI che; dehAdhyAsathI sarvathA mukta, sarvotkRSTa maMgalamaya Atmadharma pratye jemanA zaraNathI alpa prayAse vaLI zakAya che; jemanI aciMtya zaktinA nirIkSaNamAtrathI deha ane AtmA vaccenA bhedajJAnarUpa vivekabuddhino sulabhatAthI udaya thAya che ane aMte jemanI ananya kRpAnA baLe janma-maraNAdi sarva duHkhono AtyaMtika viyoga thaI nijasvarUpamAM pUrNapaNe, akhaMDapaNe lIna thaI zakAya che - evA sadagurune potAnuM kahevAtuM sarva samarpaNa karavAmAM Ave to avazya jIvanuM kalyANa thAya che. sAdhakanA jIvanamAM thayela zrI saddaguruno A bhavya praveza te bhavyane bhavasAgara pAra karavAnI kSamatA bakSe che. zrIguru ziSyane svarUpa prApti arthe bhUmikAnusAra vividha satsAdhano darzAvI, tenA 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR. 269 (patrAMka-213) Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana AtmAno sarvAgI vikAsa sAdhavAmAM aneka prakAre sahAya kare che. vizvanuM svarUpa, padArthonI nityatA, saMyogonI kSaNabhaMguratA, anaMta guNothI zobhatuM AtmadravyanuM akhUTa jJAnAnaMdanidhAna, anya dravyo sAthenA nimitta-naimittika saMbaMdha aMgenI aNasamajaNanA kAraNe udbhavela aneka bhrAMtinA nirasananI vidhi, svAdhIna caitanyasvabhAvano mahimA vagere darzAvI zrIguru eka tarapha ziSyanuM jJAna samyaka kare che to bIjI tarapha potAnA pragaTa zuddhAtmasvarUpanI alaukika pAramArthika ceSTAonuM avalokana karavAnI ziSyane aneka suMdara tako ApI tenA mithyAtvane nirbaLa banAve che. jemanA vacanabaLa vaDe jIva nirvANamArgane pAme che evI sajIvanamUrti pratye lInapaNe, premapaNe, smaraNapaNe, dhyAnapaNe, icchApaNe sudaDha thayela prema, zraddhA ane arpaNatA dvArA ziSyanI aMtaraMga nirmaLatA vadhatI jAya che. pariNAme "AtmA che', AtmA nitya che', "AtmA karmano kartA che', "AtmA karmano bhoktA che', 'AtmA sarva karmathI sarvathA nivRtta thaI mokSa pAmI zake che' ane "mokSa pAmavAnAM sAdhana che' - samyagdarzananA nivAsanAM A che sthAnako tene vicAra karIne siddha thAya che. zrImade AtmAnAM A cha pado adbhuta zabdacamatkRtithI, arthacamatkRtithI tathA tattvacamatkRtithI garbhitapaNe A zAstranI prathama gAthAmAM sUcavI dIdhAM che. te A pramANe - (1) prathama pada - 'AtmA che'. gAthAnI zarUAta "je svarUpa' zabdothI thAya che ane te dvArA AtmAnuM astitva siddha thAya che. svarUpa tene kahevAya ke je traNe kALa akhaMDapaNe TakI rahe. parapadArthanA game tevA saMyogomAM paNa te palaTAya nahIM, arthAt te potAnuM dhruvapaNuM kyAre paNa choDe nahIM. AtmA jJAnalakSaNadhAraka dhuva tattva che. "je svarUpa' lakhIne sarva paravastuthI bhinna evuM AtmasvarUpa cokkasapaNe che ema spaSTa karI zrImade A prathama gAthAmAM AtmAnuM astitva sUcavyuM che. Ama, AtmA eka viziSTa vastu che, avastu nathI ema AtmAnA astitvanuM sUcana karI dehAtmavAdanuM nirasana karyuM che. (2) bIjuM pada - 'AtmA nitya che'. gAthAmAM 'pAmyo du:kha anaMta' kahyuM, temAM anaMta' zabda dvArA AtmAnuM trikALa TakavApaNuM siddha thAya che. anaMta eTale jeno kadI paNa aMta Ave nahIM te svarUpanI samajaNa vinA AtmA anaMta kALathI anaMta du:kha bhogavato Avyo che ane jo te svarUpane samajaze nahIM to bhaviSyamAM paNa te anaMta du:kha pAmaze. A vAtano svIkArathI pUrvajanma ane punarjanma siddha thAya che ane te siddha thatAM AtmAnuM trikALa hovApaNuM siddha thAya che. AtmA potAnAM karma anusAra saMsAramAM paribhramaNa karyA kare che ane e paribhramaNa daramyAna asArabhUta evA saMsAranI cAre gatimAM du:kha bhogave che. karmanA pariNAmarUpa nAzavaMta deha palaTAyA kare Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 115 che, paNa duHkha bhogavanAro AtmA to nitya TakI rahe che; arthAt AtmA eka pachI eka deha grahaNa kare che ane choDe che, paraMtu AtmAno vinAza kyAre paNa nathI thato. Ama, A prathama gAthAmAM zrImade AtmAnA niyatvanuM sUcana karI ekAMta kSaNikavAdanuM nirasana karyuM che. (3) trIjuM pada - 'AtmA kartA che'. gAthAmAM "pAmyo du:kha anaMta' dvArA zrImade ema sUcita karyuM ke dehanAM grahaNa-tyAgarUpa anaMta janma-maraNa karI cAre gatimAM A jIva duHkha pAmyo. tene anaMta duHkha pAmanAro-bhogavanAro kahyo, te AtmAnuM kartApaNuM sUcavavApUrvaka che; arthAt bhogavavA yogya du:kharUpa kAryanA kAraNarUpa karmabaMdhanA kartApaNA vinA bhoktApaNuM hoya nahIM, kema ke je kare te ja bhogave, kare koI ne bhogave bIjo evo anyAya hoI zake nahIM. tethI AtmA ja potAnA karmano kartA che. jo AtmA pote potAnA zuddha svabhAvamAM rahe ane rAga-dveSanAM pariNAma na kare to bhAvakarma thatAM nathI, paraMtu svarUpamAM nizcalapaNe na TakatAM rAga-dveSanAM mAThAM pariNAma karI vibhAvarUpe pariName to te bhAvakarmano kartA thAya che ane te bhAvakarmanA nimittathI dravyakarmanI utpatti thAya che ane tethI vyavahAranayathI te dravyakarmano kartA Thare che. eTale jIva ja potAnAM duHkhanA kAraNarUpa evAM karmano kartA siddha thAya che. Ama, zrImade A gAthAmAM AtmAnA karmakatRtvanuM sUcana karI ekAMta akartutvavAda ane IzvarakartutvavAdanuM nirasana karyuM che. (4) cothuM pada - 'AtmA bhoktA che'. gAthAmAM 'pAmyo du:kha anaMta' ema kahyuM che, temAM "pAmyo' zabda dvArA AtmAnuM bhoktApaNuM siddha thAya che. bhAvakarmanA nimittathI ekakSetrAvagAhe rahelAM dravyakarmanAM pudgalaparamANuo, abAdhAkALa vItatAM udayamAM AvI zubhAzubha phaLa Ape che. eTale AtmA svakarmanA pariNAmano pote bhoktA bane che. Ama, AtmAnAM anaMta duHkhanuM bhostRtva sUcita karI zrImade ekAMta abhAtRtvavAda tathA karmaphaLaniyaMtA IzvaranuM nirasana karyuM che. (5) pAMcamuM pada - "mokSa che'. gAthAmAM "bhagavaMta' zabda dvArA AtmAno mokSa siddha thAya che. bhagavAna te kahevAya ke jemaNe sarva karmathI mukti meLavI AtmAnI sahaja nirmaLatA pragaTa karI hoya. A sarvakarmarahitatArUpa pUrNa zuddhatA te ja mokSa che. tethI ahIM "bhagavaMta' zabdathI "mokSapada sUcita thAya che. svarUpasamajaNanA abhAve jIva vibhAvarUpe pariNamI, karmaja grahaNa karI malina thayo che ane anaMta duHkha pAmI rahyo che, paraMtu svarUpa samajaNathI svabhAvarUpe pariNamI, sarva karmakalaMkathI mukta thaI pUrNa zuddha thAya che ane avyAbAdha sukhano bhoktA bane che ane A ja anaMta samAdhisukhamaya sthitinuM nAma mokSa che. A mokSadazA prApta karanAra AtmA ja bhagavAna kahevAya che, Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tethI zrImada bhagavaMta' zabda dvArA AtmAnI pUrNa zuddha dazAnuM sUcana karI amokSavAdanuM nirasana karyuM che. (6) chaThTha pada - mokSano upAya che'. gAthAmAM "samajAvyuM te pada nam' zabdo dvArA mokSano upAya siddha thAya che. je karavAthI saMsAranI vRddhi thAya te saMsAramArga che ane je karavAthI saMsAramArga naSTa thAya te mokSamArga che. jo saMsAramArgathI viparIta dizAmAM puruSArtha karavAmAM Ave to te mokSa meLavavAno yathArtha upAya che. anAdi kALathI jIva paribhramaNa karI anaMta duHkha pAmyo che ane te duHkhanuM mULa kAraNa svarUpasamajaNano abhAva che. svarUpa viSenA ajJAnanA kAraNe te karmabaMdha kare che ane tenA phaLasvarUpe te anaMta duHkha pAme che. Ama, "svarUpa samajyA vinA' e zabdothI AtmAnuM karmakartApaNApUrvaka bhoktApaNuM che ema batAvyuM. AnA uparathI phalita thAya che ke karmabaMdhanA kAraNanA pratipakSanuM sevana karavAthI, arthAt svarUpanI samajaNathI karmabaMdhathI chUTavArUpa mokSa thAya che. svarUpasamajaNa e karmabaMdhathI chUTavArUpa mokSanuM kAraNa hovAthI svarUpanI samajaNa-pratIti-sthiratA te mokSano upAya che. jIvane anAdi kALathI potAnA svarUpa viSenI bhrAMti hovA chatAM svarUpabodhanI prApti thatAM te bhAMti TaLI zake che. zrI saguru bhagavAna dvArA AtmAnA svarUpanuM bhAna thavAthI ajJAna TaLe che, tethI teo mokSanuM ananya nimittakAraNa che. jIva jyAre sadguru dvArA potAnuM svarUpa samaje che tyAre te mokSamArgamAM Ave che ane kramazaH parama zreyane prApta kare che. Ama, svarUpanI samajaNa te ja mokSano upAya che ane e svarUpanI samajaNa zrI sadguru dvArA prApta thatI hovAthI samasta mokSamArga, mUrtimAna mokSasvarUpa zrI saddagurune AdhIna che ema ahIM garbhitapaNe darzAvyuM che. zrImade "samajAvyuM' zabda dvArA upAdAna-nimittanI saMdhirUpa mokSamArganuM prakAzana karI, mokSanA upAyano niSedha karanAruM mokSAnupAyavAdanuM nirasana karyuM che. zrI Atmasiddhi zAstranI A prathama gAthAnA pratyeka zabdanuM ane te zabdonA vividha arthonuM vizleSaNa karatAM temAM AtmAnAM cha padanuM sUcana ane te pratyekanA pratipakSIvAdanuM nirasana jovA maLe che. koIkane prazna thAya ke zuM zrImade A gAthAnI racanA vakhate AtmAnAM chae padane ane pratipakSIvAdanA nirasanane vaNI levAno vicAra karyo haze? A saMbaMdhI koI spaSTa ullekha maLato nathI, paraMtu eTaluM cokkasa nizcita che ke jyAre jJAnIo dvArA sahaja udgArarUpe zabdaracanA thAya che tyAre temanA ahorAtra ciMtananuM rasAyaNa anAyAse temAM AvI jAya che ane jyAre tenuM vivaraNa karavAmAM Ave che tyAre AvAM rahasyo khUle che. je saddaguru bhagavAnanA nimitte zrImad potAnuM jJAnAnaMdamaya AtmasvarUpa samajI, Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 117 te zuddha svarUpamAM samAyA ane anaMta duHkhathI virAma pAmyA; temano ananya upakAra saMbhArIne zrImade graMthAraMbha karyo che. maMgalAcaraNanI A gALAmAM ja 'zrI Atmasiddhi zAstra'mAM nirUpita karavA dhArelA viSayanuM garbhitapaNe sUcana karyuM jaNAya che. zrImade sadguru mATe prayojela bhagavAna zabdanuM prayojana samajAvatAM zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetA lakhe che - atra "zrI saddaguru bhagavaMta' zabdo be AzayamAM vAparela dhArI zakAya che. eka to prAcIna AryazailI pramANe sagurune bhagavAnanuM vizeSaNa ApyuM che. bIjo Azaya mane ema lAge che ke, kartApuruSe bhagavAna jinane potAnA saddaguru sthApI teone namaskAra karyo che; kAraNa ke zrImAnanA saMpUrNa jIvananA paricaya uparathI ema lAge che ke, teone koI paNa sadaguruno pratyakSa yoga nahoto thayo ke jenA pratye pote saddagurupada sthApyuM hoya. teonA je je vicAro jovAmAM Ave che, te uparathI jaNAya che ke, teone samyagdarzana, zrIjinanA vacanAdi anugraha dvArA svayaM thayuM hatuM. zrIjinanA anugraha dvArA thayela samyagdarzanathI anAdi kALathI nahIM samajAyeluM evuM AtmasvarUpa anubhavavAmAM AvyuM te arthe bhagavAna jinane viSe teoe sadgurupadanuM AropaNa karyuM hoya ema mane jaNAya che. jainazailI pramANe "bhagavata' zabda jyAM vaparAyo hoya tyAM "zrIjina' svataH samajAya che. A cAlu paricaya pramANe "bhagavata' zabda zrIjina mATe kartApuruSe vAparyo hovAnuM paNa lAge che.'1 A pramANe zrImade saddaguru mATe prayojela bhagavAna zabdanuM be prakAre arthaghaTana karI zakAya che. zrI sadguruno upakAra kharekhara aciMtya che. anAdi kALathI svarUpanI samajaNanA abhAvanA kAraNe jIvanA dravyadaLamAM raheluM anaMta svAdhIna sukha paryAyamAM pragaTyuM nathI. dravyamAM sukha hovA chatAM paNa paryAyamAM to du:kha ja rahyuM che. zrI sadgurune ajJAnathI du:khI thatA jIva upara parama karuNA AvavAthI, teno uddhAra karavA arthe tene kalyANanI vidhi darzAve che. anAdithI kAma, bhoga ane baMdhananI kathAthI paricita ane puNyaphaLanA kAraNe prApta thayela sAmagrImAM ja saMtoSa mAnI besela te jIvane teo svarUpano bodha Ape che. teo jIvane tenA aciMtya mAhAbhyavaMta, trikALI, jJAnAnaMdasvarUpanuM bhAna karAve che. teo tene zuddhAtmAnuM anusaMdhAna karavA mATe vAraMvAra preraNA kare che. saddagurue Apela bodha vaDe ziSyane dRDha nizcaya thAya che ke mArA asaMkhyAtapradezI dravyamAM jJAna, zAMti, sukhAdinAM anaMta nidhAna ThasoThasa bharelAM che. mAre kaMI paNa bahAra levA javuM paDe ema nathI. sukha mArA aMtaramAM ja 1- zrI manasukhabhAI ravajIbhAI mahetA, 'Atmasiddhi', prastAvanA, pR.3 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana che, bahAra nathI. sukha AtmAmAM che, sukha ApanAra dhruva tattva AtmA pote che, sukha lenAra paryAya AtmAnI potAnI che, sukhanA prayatno paNa bahAra karavAnA nathI, sukha mATe dravyasvabhAvathI khasIne bahAra bhaTakavA yogya nathI, potAnA sukhanuM dAna pote potAne ja Ape evI zakti AtmAmAM che, mATe huM pramAda choDI jAgRta thAuM ane AtmasvarUpamAM praveza karuM. upayogane aMtaramAM UMDe laI jaI avyAbAdha Atmasukhano aniruddha AsvAda mANuM.' nijakArya siddha karavA kRtanizcayI banela sAdhaka sadgurue darzAvela sadupAyane prayogamAM mUke che. sadgurunI sarva AjJAnuM ArAdhana kare che. svarUpanA abhyAsa arthe te vyAvasAyika ane vyAvahArika pravRtti ghaTADe che. sadgurunA anugrahathI tenuM jIvana svarUpAbhimukha thAya che ane svabhAvanI vAtamAM tene apUrva rasa jAge che. svarUpanI ruci-tAlAvelI adamya jhaMkhanAnuM svarUpa le che. sadgurunI anaMta kRpAthI jotajotAmAM te nijagharamAM praveza kare che. sadgurunA upadezanuM ArAdhana karatAM koI dhanya paLe tene AtmAnI nirvikalpa anubhUti thAya che. saguru pAsethI maLela upadezanA AdhAre sAdhaka sattAgata sukhazaktine potAnI vartamAna dazAmAM AtmasAt kare che ane atIndriya Atmasukha bhogave che. Ama, anAdithI duHkhanuM vedana karI rahela paryAyamAM svarUpasukhanuM padArpaNa thAya che. sagurunA upadeza dvArA AtmasvabhAva samajelA ziSyane apUrva AnaMdanI prApti thatAM sadguru pratyenA apAra vinayathI teno AtmA UchaLI jAya che. te sagurunA guNagAmamAM joDAya che. temanA asIma mAhAbhyanuM varNana pUrNapaNe zakya nathI, tethI te varNana karatAM tene saMtoSa thato nathI. saguruno mahimA gAtAM tene sahaja bhAve UbharA Ave che. te sadgurunA anaMta upakArane vyakta karatAM kahe che ke "aho prabho! A pAmarane Ape ja jJAna ane AnaMdanAM dAna dIdhAM..... Apa ja mArI AMkha cho.... mArA AnaMdane bhUlIne anaMta kALathI saMsAramAM rakhaDato hato, te paribhramaNathI choDAvI Ape ja mane AnaMda Apyo..... haju anaMta kALa paryata bhavabhramaNanAM je duHkha bhogavata, te duHkhothI Ape ja mane bacAvyo che. he nAtha! ApanA anaMta upakArano badalo kaI rIte vALuM? pratyupakAra vALavA huM sarvathA asamartha chuM.....' Ama, A gAthAmAM jemanI ananya kRpAnA baLe zrImad nija zuddhAtmasvarUpane samajyA ane e sahajAtmapadanI anubhavapUrvakanI pratItithI duHkhonI cira paraMparAmAMthI mukta thaI zakyA, te parama utkRSTa upakAra karanAra kRpAsiMdhunA zrIcaraNomAM zrImad atyaMta ullasita pariNAmathI ahobhAvapUrvaka namaskAra kare che. maMgalAcaraNarUpa A gAthA viSe zrI kAnajIsvAmI kahe che - Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 119 'ziSyane potAnuM svAdhInapaNuM gurugamathI samajAyuM eTale potAno jJAnabhAva behada - aparimita che teno ullAsa Avyo che tenuM varNana kare che.' gAthAnuM camatkArika rahasya batAvatAM zrI bhogIlAla gi. zeTha lakhe che - 'A saMsAra Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa trividha tApathI saLagI rahyo che; saMsArI jIvo janma, maraNa, duHkha, paritApa, vedanA Adi anaMta prakAre du:khano anubhava kare che. AvA anaMta prakAranAM duHkha TALavAnuM mAtra eka ja auSadha A gAthAmAM jIvonA kalyANa arthe darzAvyuM che ane te potAnA svarUpanI yathArtha samaja ane oLakhANa che. svarUpanI samajano A zo camatkAra !! ke A ekanI yathArtha jANathI sarva duHkhanI nivRtti thAya!' A maMgalAcaraNa viSe bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI yogya ja lakhe che - je svarUpa" ane "samajAvyuM' e banne dvArA A zAstranuM nAma "Atma-siddhi athavA svarUpanI samajUtI ke AtmAnI cha pada dvArA sAbitI-siddhi karI che ema sUcavyuM che.' zAstranI A Adya gAthA viSe DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - 'A maMgalAcaraNa paNa sAdAmAM sAdA zabdomAM UMcAmAM UMcuM rahasyabhUta tatva prakAzatuM evuM ananya parama addabhuta alaukika bhAvabharyuM ananya, atyuttama - paramottama che. kharekhara ! taTasthapaNe vicAravAmAM Ave to samasta gujarAtI vADmayamAM sAdAmAM sAdI bhASAmAM AvuM UMcAmAM UMcuM bhAvabharyuM - hRdaya soMsaruM pesI jAya evuM bhAvavAridhirUpa parama abhuta AzayapUrNa AtmasparzI parama bhAvavAhI maMgalAcaraNa maLavuM durlabha che.* Ama, A maMgalAcaraNanI gAthAmAM e vAtanuM spaSTa darzana thAya che ke zrImade A gAthAmAM tattvanuM rahasya ochAmAM ochA zabdomAM ThAMsI ThAMsIne bharyuM che ane te ja temanI vANInuM sAmarthya pragaTa kare che. A avanInA amRta samAna "zrI Atmasiddhi zAstranuM ananya bhaktinA pratIkarUpa tathA anupama tattvakalAthI gUMthAyeluM A maMgalasUtra tattvapipAsu janone bhaktirasanI relamachela karAvatAM tathA paramAnaMdano rasAsvAda karAvatAM adhyAtmavizvamAM praveza karAvavA saphaLa thayuM che. 1- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR. 2 2- zrI bhogIlAla gi. zeTha, 'Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, pR.9 3- bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, 'Atmasiddhi vivecana', bIjI AvRtti, pR.2 4- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.4 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che "je svarUpa samajyA vinA, jANyuM te ajJAna; tethI asadAcaraNanuM, thayuM ghaNuM tophAna. corAsI lAkha yonimAM, pAmyo du:kha anaMta; vividha prakAre jagatamAM, maLyA kaLyA nahIM saMta. have muja puNyodaya ati, zrI sahajAtmasvarUpa; samajAvyuM te pada namuM, e ja apUrva anupa. puruSottama prabhu paramaguru, vAraMvAra vaMdana karuM, zrI * * anaMta catuSTayavaMta; bhagavaMta.'1 sadguru 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.213 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 1-4) Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 2 vf in nt stani, nita ola ko (22525. n e , tant niden. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA bhUmikA prathama gAthAmAM zrImadde kahyuM ke svarUpanI samajaNa vinA jIva anaMta du:kha pAmyo che. potAnA zuddha svarUpane samajI, tenI pratIti karI, temAM sthira thavAthI A anaMta duHkha TaLe che. svarUpane oLakhI temAM zamAI javArUpa mokSamArga darzAvI, anaMta duHkha TALanAra evA zrI sadguru bhagavAnano upakAra amApa che. svarUpanI samajaNathI mokSamArganI zarUAta thatI hovAthI ane zrI sadguru bhagavaMta te samajaNa ApanAra hovAthI, samasta mokSamArga mUrtimAna mokSasvarUpa evA zrI sadgurudevane AdhIna che ema A Adya gAthAmAM dhvanita thAya che. gAthA Arya graMthakAronI sanAtana zailI mujaba prathama gAthAmAM paramopakArI sadguru bhagavaMtane namaskAra karIne zrImad have bIjI gAthAmAM graMthano abhidheya viSaya, graMthaprayojana ane saMbaMdha ema anubaMdha catuSTayanI bAkInI traNa vigato gUMthatAM kahe che vartamAna A kALamAM, mokSamArga bahu lopa; vicAravA AtmArthIne, bhAkhyo atra agopya.' (2) artha chIe. (2) - 2 A vartamAna kALamAM mokSamArga ghaNo lopa thaI gayo che; je mokSamArga AtmArthIne vicAravA mATe (guru-ziSyanA saMvAdarUpe) atre pragaTa kahIe bhAvArtha kALadoSanA prabhAvathI A bharata kSetre vartamAnamAM yathArtha mokSamArga bahudhA bhulAI gayo che. te mokSamArga jema che tema punaH sthApana karI, satya mArga darzAvavAthI AtmArthIne lAbhanuM nimitta thAya evA paramArthaprayojanathI A graMthamAM zrImade mokSamArgane pragaTapaNe kahyo che. jo ke aneka prAcIna graMthomAM mokSamArganuM nirUpaNa thayuM che. tathApi te graMtho te te samayanI sthitine anulakSIne racavAmAM AvyA hovAthI, vartamAna sthitine dhyAnamAM rAkhIne graMtha racavAmAM Ave to tatkAlIna samAjane te vizeSa upakAraka nIvaDe evA AzayathI zrImade AtmArthI jIvone vicAravA arthe saraLa gurjara bhASAmAM adhyAtmazailIthI A graMthanI racanA karI che. gAthAnA pUrvArdhamAM 'bahu lopa' dvArA zrImade ema sUcita karyuM che ke A duSama kALamAM zuddha mokSamArgano ghaNo lopa thaI gayo che, paraMtu te sarvathA nAza pAmyo nathI; tethI A kALamAM paNa tenI prApti zakya che. jo ke te durlabha che, topaNa alabhya nathI; arthAt mokSamArga kaMI 1- pAThAMtara : 'guru ziSya saMvAdathI, kahIe te aopya.' Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 24 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana nAza pAmyo nathI, paraMtu te koI viralAne prApta thAya che. dharma bahu gupta vastu che. dharmanuM svarUpa, mokSamArganuM svarUpa yathArthapaNe nahIM samajAvAnA kAraNe ja jIva matAgraha, kadAha Adi bhAvothI grasta thAya che, jenA pariNAme tene AtmalAbha thato nathI. tethI dareka AtmArthI jIva sahelAIthI samajI zake evI bhAvanA bhAvI, zrImad A gahana viSayane sugama zailImAM atre rajU kare che. Ama, vartamAnamAM lopa thayelo mokSamArga agopya rIte prakAzavo' e graMthano abhidheya viSaya che ema zrImade ahIM darzAvyuM che tathA AtmArthI jIvane vicAravA mATe A racanA karI che ema kahIne zAstranuM paramArthaprayojana temaNe darzAvyuM che. mokSamArga vicAravo e anaMtara (immediate) prayojana che ane mokSamArga vicArIne Atmasiddhi karavI e paraMpara (ultimate) prayojana che. vaLI, teo jaNAve che ke A mokSamArgano bodha sadguru dvArA samajI, tene sAkSAt anubhavIne jagatanA jIvonAM kalyANArthe temaNe A mArga atre prakAzyo che. Ama kahIne zrImade pUrve thayelA jJAnIo sAtheno saMbaMdha garbhitapaNe sthApyo che. "agopya' zabda dvArA zrImade svIkAra karyo ke ahIM je mArga jaNAvavAmAM Avaze te mArga anaMtA jJAnIpuruSo (tIrthakaro tathA pUrvAcAryo)e batAvyo te ja che, temAM kiMcit paNa jUnAdhikapaNuM ke chupAvavApaNuM nathI. A rIte graMthanI pramANabhUtatA paNa siddha thAya che. dravyadraSTie A jagata nitya che to paryAyaSTie pariNamanazIla paNa che. jagatamAM evI koI gupta IzvarIya zakti nathI ke je A pariNamananI niyAmaka hoya, tema chatAM te pariNamana avyavasthita nathI. temAM vyavasthA che, paNa teno vyavasthApaka nathI; niyama che, paNa niyaMtA nathI. potAnAM pariNamanano niyAmaka pratyeka dravya pote ja che, temAM kALadravya nimittarUpa che. kALacakra e vastutaH koI cakra nathI, paraMtu samaya parivartanazIla che te samajAvavA mATe vyavahArathI tene "cakra' kahevAya che. gADAnuM paiDuM phare tema kALacakra paNa phare che. kALacakranA A parivartanamAM svAbhAvika caDa-Utara thAya che, jene jaina paribhASAmAM utsarpiNI ane avasarpiNInA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. eka utsarpiNI kALa vIte pachI avasarpiNI kALa zarU thAya che. te vItatAM pharI utsarpiNI kALa Ave che. Ama, kALacakra satata pharyA kare che. Aja sudhI AvAM anaMta kALacakra thaI gayAM ane bhaviSyamAM anaMta thaze. utsarpiNI eTale ut (UMce) + sarpiNI (sarakato jato), arthAt uttarottara caDato kALa te utsarpiNI kALa ane avasarpiNI eTale ava (nIce) + sarpiNI (sarakato jato), arthAt uttarottara nIce paDato kALa te avasarpiNI kALa. jema sarpa (vizeSArtha Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-2 125 pUMchaDA pAse pAtaLo hoya che ane mukha tarapha jatAM jADo thato jAya che, tema kALa jyAre pUMchaDAthI mukha tarapha phare tyAre te utsarpiNI kALa samajavo ane kALa jyAre mukha bAjuthI pUMchaDA tarapha phare che tyAre te avasarpiNI kALa samajavo; eTale ke utsarpiNI kramazaH vikAsanI prakriyA che ane avasarpiNI kramazaH hAsanI prakriyA che. utsarpiNI vadhavAnuM nAma che ane avasarpiNI ghaTavAnuM nAma che. utsarpiNInA cha ArAmAM prANIonAM baLa, Ayu, zarIra AdinAM pramANa, saMghayaNa, saMsthAna tathA zubha bhAvo kramazaH vadhatAM ane avasarpiNInA cha ArAmAM e ja kramathI ghaTatAM jAya che. utsarpiNI ane avasarpiNI pratyekano kALa dasa dasa koDAkoDI sAgaropama che. A pramANe utsarpiNI ane avasarpiNI maLIne vIsa koDAkoDI sAgaropamano eka kalpakALa thAya che. A utsarpiNI tathA avasarpiNInA cha cha ArArUpa cha cha bhAga che. utsarpiNI kALanA che bhAga A pramANe che - (1) duSamAduSamA, (2) duSamA, (3) duSamAsuSamA (4) suSamAduSamA, (5) suSamA, (6) suSamAsuSamA; ane A ja pramANe avasarpiNI kALanA paNa cha bhAga che - (1) suSamAsuSamA, (2) suSamA, (3) suSamAduSamA, (4) duSamAsuSamA, (5) duSamA, (6) duSamAduSamA. A chae ArAomAM sukha-du:khanI sthiti enAM nAma pramANe ja hoya che. ahIM sukha zabda laukika sukha(bhoga)nA arthamAM vaparAyo che. suSamAsuSamAmAM sauthI vadhAre sukha hoya che, jyAre duSamAduSamAmAM duHkha ja duHkha hoya che. avasarpiNI kALano ghaTato krama A pramANe che - 1- zAstramAM sAgaropamano kALa nIce pramANe darzAvyo che - sAgaropamanI samaja A pramANe che. eka yojana lAMbA, pahoLA ane UMDA pramANavALA eka palya - kUvAmAM, devakuru ane uttarakurukSetranA sAta divasanA gheTAnA eka AMgaLa mApanA eka eka vALanA 20,97, 152 kaTakA karIne, tene ThAMsI ThAMsIne evA bharavA ke te kUvA upara thaIne cakravartInI senA cAlI jAya topaNa khabara paDe nahIM. gaMgAno pravAha paNa temAM avakAza - jagA meLavI zake nahIM. evI rIte bharIne pachI temAMthI samaye samaye eka eka kaTako kADhavo. jyAre te kUvo khAlI thAya tyAM sudhImAM thayela keTalA samayo teTalA kALane bAdara uddhAra palyopama kahe che. have je kaTakA bharyA che te eka eka kaTakAnA bAdara pRthvIkAya aparyAptA jIvanA eka zarIranA pramANavALA asaMkhyAta kaTakA karavA ane te kaTakAothI pharI te kUvo bharavo. samaye samaye eka eka kaTako kADhavo. jeTalA kALe khAlI thAya teTalA kALane sUkSma uddhAra palyopama kahe che. te sUkSma uddhAra palyopama vaDe dIpa-samudranI gaNatarI thAya che. have bAdara uddhAra palyopamanA svarUpamAM batAvela kaTakAne samaye samaye na kADhatAM so so varSe kADhIe ane jeTalA varSe kUvo khAlI thAya teTalA varSane bAdara addhA palyopama kahe che ane sUkSma uddhAra palyopamanA svarUpamAM jaNAvela kaTakAne so so varSe kADhIe ane jeTalA varSe khAlI thAya teTalA varSane sUkSma addhA palyopama kahe che. te sUkSma addhA palyopamathI AyuSya mapAya che. koDane koDe guNIe tene kroDAkroDa kahe che. tevA dasa kroDAkroDa sUkSma addhA palyopamano eka sAgaropama thAya che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zarIra-raMga svarNavat sUryavat zaMkhavatuM, caMdravatuM, dara be (3) nIla ArAnuM nAma kALa AyuSya zarIra AhAra 4 koDAkoDI utkRSTa utkRSTa tuvera pramANa suSamAsuSamA | sAgaropama 3 palyopama, 6OOO dhanuSa, | dara traNa | jaghanya jaghanya divasa pachI 2 palyopama 4OOO dhanuSa 3 koDAkoDI utkRSTa utkRSTa bora pramANa suSamAM sAgaropama 2 palyopama, 4TOO dhanuSa, | jaghanya jaghanya divasa pachI 1 palyopama 20OO dhanuSa 2 koDAkoDI utkRSTa utkRSTa AmaLA suSamAduSamA | sAgaropama. 1 palyopama, | 20OO dhanuSa, pramANa jaghanya jaghanya dara eka 1 pUrva karoDa 500 dhanuSa divasa pachI 1 koDAkoDI | utkRSTa utkRSTa dhAnya ane duSamAsuSamAM sAgaropamamAM 1 pUrva karoDa, 5) dhanuSa, phaLAdivALo 42,OOO jaghanya jadhanya niyata varSa ochAM 120 varSa 7 hAtha pratidina (5) 21,OOO utkRSTa | utkRSTa duSamA varSa 120 varSa, 7 hAtha, dhAnyavALo jadhanya jaghanya aniyata 20 varSa 3 ke 3.5 hAtha ! aneka vAra 21,OOO utkRSTa utkRSTa | masyAdinI duSamAduSamAM 20 varSa, | 3 ke 3.5 hAtha, pradhAnatAvALo jaghanya jadhanya vAraMvAra 15-16 varSa 1 hAtha kamala harita yAma pAMca varNa kAMtihIna pAMca varNa varSa dhumADAvatuM zyAma avasarpiNInA prathama, dvitIya, tRtIya ArAmAM kramazaH utkRSTa, madhyama ane jaghanya bhogabhUminI vyavasthA hoya che. te samaye bhoganI ja pradhAnatA hoya che. badhAne badhA prakAranI bhogasAmagrI kalpavRkSa dvArA sahaja upalabdha thAya che. laukika dRSTie jIvana AnaMdamaya hovA chatAM AdhyAtmika dRSTie temanA vikAsano mArga avarodhAyelo ja rahe che. cothA ArAmAM no AraMbha thAya che. bhogonI sahaja upalabdhi kramaza: Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-2 127 samApta thatI jAya che ane AjIvikA prayatnasAdhya thatI jAya che, paraMtu AdhyAtmika unnatinA avasaranAM dvAra khUlI jAya che. cothA ArAmAM tIrthakaro vidyamAna hoya che ane muktimArga paNa cothA ArAmAM ja cAlu thAya che. A dRSTie cothA ArAno kALa atyaMta mahattvapUrNa kALa che. avasarpiNI kALanA paMcama ArAmAM tIrthakaronI vidyamAnatA ke muktinI prApti hotI nathI. chellA chaThThA ArAmAM dharma, nIti ane satkarmano paNa abhAva thAya che. A pramANe anaMta kalpakALa vItI cUkyA che ane bhaviSyamAM anaMta thaze. A vyavasthA bharata kSetranI ane airAvata kSetranI che, jyAre mahAvideha kSetramAM sadA cothA ArA jevI sthiti rahe che. A bharata kSetre vartamAne vartI rahelo kALa te avasarpiNI, eTale ke UtaratA kALano pAMcamo Aro che. anaMta kALacakrano A vartamAnamAM vartI rahelo avasarpiNI kALa to eTalo badho duSTa che ke te huMDAvasarpiNI' kahevAya che. huMDa eTale jenA AkAranuM koI ThekANuM nathI evo beDoLa A avasarpiNI kALa che ane temAM A pAMcamo Aro duSama kALa tarIke prasiddha che. temAM dharmanI vizeSa vizeSa hAni jovAmAM Ave che. AvA paMcama kALanA svarUpa viSe zrImad lakhe che - "nigraMtha pravacana parathI manuSyonI zraddhA kSINa thatI jaze. dharmanAM mULatattvomAM matamatAMtara vadhaze. pAkhaMDI ane prapaMcI matonuM maMDana thaze. janasamUhanI ruci adharma bhaNI vaLaze. satya, dayA haLave haLave parAbhava pAmaze. mohAdika doSonI vRddhi thatI jaze. daMbhI ane pAriSTha guruo pUjyarUpa thaze. duSTavRttinAM manuSyo potAnA phaMdamAM phAvI jaze. mIThA paNa dhUrta vaktA pavitra manAze. zuddha brahmacaryAdika zIlayukta puruSo malina kahevAze. AtmikajJAnanA bhedo haNAtA jaze. hetu vagaranI kriyA vadhatI jaze. ajJAnakriyA bahudhA sevAze. vyAkuLa viSayonAM sAdhano vadhatAM jaze. ekAMtika pakSo sattAdhIza thaze. zRMgArathI dharma manAze." zrImade jaNAvyuM che tema, A kALamAM manuSyanI paramArthavRtti bahu kSINapaNAne pAmelI dekhAya che. dharmanuM svarUpa bahu ja avyavasthita athavA viparIta sthitimAM jovAmAM Ave che. bAhya kuTAro khUba vadhI gayo che ane aMtaramArgano to lagabhaga lopa thaI gayo 1- juo : "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.406 (patrAMka-504) 'ghaNA pratyakSa vartamAno parathI ema pragaTa jaNAya che ke A kALa te viSama ke duSama athavA kaliyuga che. kALacakranA parAvartanamAM anaMta vAra duSamakALa pUrve AvI gayA che, tathApi Avo duSamakALa koIka ja vakhata Ave che. zvetAMbara saMpradAyamAM evI paraMparAgata vAta cAlI Ave che, ke asaMyatipUjA nAme AzcaryavALo huMDa-dhITa-evo A paMcamakALa anaMtakALe AzcaryasvarUpe tIrthakarAdike gaNyo che, e vAta amane bahu karI anubhavamAM Ave che; sAkSAta ema jANe bhAse che." 2- ejana, pR.117 (mokSamALA, zikSApATha-81, 'paMcamakALa') Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana che. prabhAvaka puruSonA abhAve jIvomAM zithilatA vizeSa pramANamAM jovAmAM Ave che. nAnI nAnI vAtamAM matabheda paDatAM jovAmAM Ave che. mULamArgathI loko lAkho gAu dUra thaI gayA che, eTaluM ja nahIM paNa mULamArganI jijJAsA paNa rahI nathI. ghaNA kALano paricaya thayA pachI paNa mULamArga pratye sanmukhatA thavI kaThina paDe evI durAgrahAdi jaDapradhAnadazA varte che. ghaNAkharA upadezakone paNa prAyaH mULamArgano lakSa nathI. mULamArganI vAta sAMbhaLavA paNa maLatI nathI. Ama, A kSetre, A kALamAM mokSano satya mArga lagabhaga bhulAI gayo che, arthAt mokSamArganI prApti bahu durlabha thaI paDI che ane tethI A kALa duSama kALa tarIke oLakhAya che. A kALane duSama kahevAnuM mukhya kAraNa che A kALane viSe paramArthaprAptinAM kAraNonI durlabhatA. A duSama kALanI karuNa sthitinuM tAdaza citra zrImade mumukSuone lakhelA patromAM Thera Thera jovA maLe che. te patromAM paramArthamArganI hAninAM mukhya kAraNo A prakAre varNavelAM che - (1) pUrve jemaNe paramArthamArga ArAdhyo che evA ArAdhaka jIvo ghaNuM karIne A kALamAM atre deha dhAraNa karatA nathI. pUrvanA ArAdhaka jIvo alpa saMkhyAmAM hovAthI satsaMganI parama hAni thaI che ane tethI paramArthamArganI prApti sulabha rahI nathI. (2) jIvomAM prAya: pUrvanuM ArAdhakapaNuM nahIM hovAnA kAraNe vartamAnamAM mokSamArganI rIti paNa samajavAmAM AvI na hovAthI, anArAdhanIya mArgane ArAdhanIya mArga mAnI laI jIva pravRtti kare che. (3) paramArthaprApta evA puruSanI prApti na thavAthI athavA to prApti thavA chatAM satsamAgama niraMtara ane vizeSapaNe na rahevAthI paramArthanI daDhatA thatI nathI. saddharmano yoga sapuruSa vinA hoya nahIM ane puruSanAM darzananI ane joganI aprAptinA kAraNe mumukSutA TakavI paNa asaMbhavita bane che. (4) AraMbha-parigrahanA vizeSa vadhavApaNAnA kAraNe jIvanI pAtratA haNAya che. vartamAnamAM asatsaMga ane asatmasaMganI vizeSatA hovAthI jIvane saguru AdinI oLakhANa duSkara thaI paDe che ane ghaNuM karIne asaddaguru Adine viSe satya pratIti dhArI jIva tyAM ja rokAI rahe che. (5) kvacit satsamAgamano yoga bane topaNa zithilapaNAnA kAraNe ke maMda vIryAdinA kAraNe jIva tathArUpa mArga grahaNa karI zakato nathI athavA samajI zakato nathI; athavA to asatsamAgama AdithI ke potAnI matikalpanAthI mithyAne satya mAnI bese che. 1- juo : "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, patrAMka 157, 176, 182, 198, 222, 246, 249, 275, 291, 422, 433, 453, 504, 708 ityAdi. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-2 129 potAnI matinI nyUnatAnA kAraNe, mohanIya karmanA udayamAM taNAvAnA kAraNe, potAnI zithilatAnA kAraNe ke dRSTirAganA kAraNe jIva asatratIti ane asatyavartana tyAgI zakato nathI ane sanmArgane grahaNa karI zakato nathI. A pramANe mumukSupaNuM, saraLapaNuM, saguru, satsaMga, satuzraddhA Adi A kALamAM ati durlabha jANI A kALane duSama kALa kahyo che. paramArthamArganI durlabhatAnA kAraNe A kALane duSama' saMjJA ApavAmAM AvI che. enI mImAMsA karatAM zrImad lakhe che - "jinAgamamAM A kALane "duSama' evI saMjJA kahI che, te pratyakSa dekhAya che; kema ke "duSamA' zabdano artha "duHkhe karIne prApta thavA yogya evo' thAya che. te duHkhe karIne prApta thavA yogya to evo eka paramArthamArga mukhyapaNe kahI zakAya; ane tevI sthiti pratyakSa jovAmAM Ave che.1 Ama, paramArthaprAptinAM kAraNonI durlabhatAnA lIdhe paramArthamArganI prApti durlabha kahI, chatAM paNa te mArganI prAptino sarvathA abhAva che ema kahevAno zrImadbho Azaya nathI. nirAzAnuM leza paNa kAraNa nathI, AzAnuM pUrepUruM kAraNa che e spaSTa karatAM teo AgaLa lakhe che - 'A rIte pUrvArAdhaka jIvonuM aApaNuM e Adi chatAM paNa vartamAna kALane viSe je koI paNa jIva paramArthamArga ArAdhavA icche to avazya ArAdhI zake, kema ke duHkha karIne paNa A kALane viSe paramArthamArga prApta thAya, ema pUrvajJAnIonuM kathana che. sarva jIvane vartamAnakALamAM mArga duHkhe karIne ja prApta thAya, evo ekAMta abhiprAya vicAravA yogya nathI, ghaNuM karIne tema bane evo abhiprAya samajavA yogya che."2 duSama kALanuM svarUpa viSama hovA chatAM zrImad atre AzvAsana Ape che ke A kALamAM mokSamArga durlabha hovA chatAM paNa alabhya to nathI ja. satyapuruSArthIne te avazya prApta thaI zake evo che. mokSamArgano bahu lopa thaI gayo hovA chatAM te sarvathA lopa thayo nathI. svacchaMda, matAhAdine AdhIna thavAthI jIvane mokSamArga pAmavo durlabha thaI paDyo che, paraMtu pAMcamA ArAnA aMta sudhI, eTale ke haju 18,500 varSa sudhI A kSetre mokSamArganI vidyamAnatA raheze. A viSama kALamAM paNa evA jijJAsu jIvo hoya che ke jeo mokSamArganI zodhamAM pravartatA hoya che, paraMtu A kALanA prabhAvanA kAraNe temane mokSamArga sUjhato 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.359 (patrAMka-422) 2- ejana, pR.359 (patrAMka-432) Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana nathI ke samajAto nathI. AvA jIvonAM kalyANa arthe durlabha evA A mokSamArgane prakAzavAnI bhavya bhAvanA zrImade bhAvI che. kalyANaicchuka jIvanI mUMjhavaNa TALavA, temanAM hita mATe niHspRha bhAve mULamArga jema che tema, kaMI paNa chupAvyA vinA zrImade pragaTa karyo che. Ama, mukhyapaNe jene anulakSIne mokSamArga bhAkhavAmAM Avyo che te adhikArI varganI zrImade ahIM spaSTatA karI che. jenA kaSAya pAtaLA paDyA hoya, arthAt jene tIvra krodha-mAna-mAyA-lobhanAM pariNAma vartatAM na hoya; jene mokSapada sivAya bIjA koI padanI abhilASA vartatI na hoya; jene saMsAra, bhoga ane deha pratye viraktinAM pariNAma vartatAM hoya ane jene prANImAtra pratye maitrI, karuNA Adi bhAvo sahaja rahetA hoya evA AtmakalyANanI icchA dharAvanAra AtmArthIne vicAravA arthe ahIM mokSamArga prakAzyo che. jene AtmakalyANanI icchA nathI evo matArthImAnArthI jIva A graMthano adhikArI nathI; paraMtu jene mata, darzana, saMpradAya Adino Agraha nathI, je eka AtmakalyANano ja icchuka che, AtmArtha ja jenuM prayojana che evA AtmArthIne vicAravA arthe A AtmasiddhidAyaka zAstranI racanA thaI che. 'vicAravA' zabdaprayoga dvArA zrImade ema sUcita karyuM che ke A graMthane mAtra paThana-pAThana, zravaNa-kIrtana sudhI sImita na rAkhatAM tenuM manana tathA nididhyAsana karavuM, arthAt tenI vicAraNA karavI e vizeSa mahattvanuM che. vicAraNA e AcaraNAnI pUrvabhUmikA che. dharma vicAramAM vaNAI javAthI yathArthapaNe tathA sugamatAthI AcAramAM UtarI zake che. vicAraNA karavAthI tattvano nirNaya thAya che, mokSamArgano nirdhAra thAya che ane te mujaba yathArthapaNe anusaravAthI, upayoga aMtarmukha thatAM svarUpamAM samAI javAthI sAkSAt mokSamArganI prApti thAya che. Ama, vicArapUrvakanA tattvanirNayathI yathArtha pariNamana thAya che ane yathArtha pariNamanathI icchita phaLanI prApti thAya che. tethI vicAraNA e mokSamArganuM atyaMta upayogI ane Avazyaka aMga che ane AtmavicAraNA dvArA Atmasiddhi karavI e ja A graMthanuM mULa prayojana che, mATe ja A graMthamAM 'vicAra' zabdano prayoga vAraMvAra karavAmAM Avyo che.1 lakSyanI jAgRti arthe thoDI thoDI gAthAonA aMtare A zabda prayojAyo che. - Ama, AtmArthI jIvane AtmArtha sAdhavA mATe zrImade AtmAnubhavanA niSkarSarUpa anubhavasiddha mokSamArga khullo mUkI dIdho che. A viSe DaoN. bhagavAnadAsa mahetA potAno ahobhAva darzAvatAM kahe che 'parama. bhAvaciMtAmaNi rAjacaMdre A AtmasiddhizAstrarUpa aciMtya tattvakhullekhullo khajAno (greatest open treasure) kaMI paNa ciMtAmaNiratnanidhAna 1- 'zrI Atmasiddhi zAstra'mAM 'vicAra' zabdano prayoga 15 vAra karyo che. = Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-2 131 gupta cAvI rAkhyA vinA, sarva koI AtmArthIne lUMTAya teTalo lUMTavA mATe khullekhullo (agopya) mUkI dIdho che! A mahAjJAnezvarI - mahAdAnezvarI rAjacaMdra potAnA AtmAno sarva "svavaibhava' kAMI paNa gopya - gupta - khAnagI - rahasyabhUta bAkI rAkhyA vinA, bAkAta rAkhyA vinA (without reservation), gopavyA vinA - chupAvyA vinA parama AtmaudAratAthI jagajIvonA AtmalAbhArthe sarva samarpita karI dIdho che; parama zabdabrahmanA upAsanathI, nigSa yuktinA avalaMbanathI, zrIsagurunA anuzAsanathI, ane temAM paNa sarvopari evA AtmAnA svasaMvedanamaya anubhavathI Upajelo potAnA AtmAno samasta svavaibhava A AtmasiddhizAstramAM samarpaNa karI, A potAnA AtmAnA anubhavanuM navanIta jagatamAM sarva koI paNa AtmArthI AsvAdI zake evuM sarvajanasulabha banAvI dIdhuM che.' Ama, bIjI gAthAmAM zrImade zrI sadguru dvArA potAne prApta thayela mokSamArgane prakAzavAnI bhAvanA darzAvI che. vartamAna kALamAM mokSamArganI je sthiti pravarte che tenuM avalokana karatAM, te ghaNo lopa thayelo jaNAtAM niSkAraNa karUNAzIla evA zrImaddanuM hRdaya dravI UDyuM, tethI AtmAthI jIva mokSamArganI vicAraNA dvArA AtmalAbha uThAve te mATe yathArtha mokSamArga nirUpaNa karavAno zrImade A gAthAmAM nirdeza karyo che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'vartamAna A kALamAM, asatsaMganuM jora; paMca mahA viSathI are, che aMdhAruM ghora. asaguru upadeza e, mokSamArga bahu lopa; mAne mUrakha mAnavI, sAMbhaLIe jema popa. koI mumukSu bhAgyathI, Atmazuddhi hita kAja; vicAravA AtmArthIne, zrImad sadguru rAja. karuNAbhAva atyaMtathI, bodhibIja Aropa; mULamArga je mokSano, bhAkhyo atra agopya.2 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.14 ra- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 213 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA pa-8) Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5 - 3 nuuN m m 5 - m 6 4, 139 ts an 30, , $3u 6 m Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 3 gAthA ramAM zrImade kahyuM ke duSama kALanA prabhAvathI paramArthamArganI prApti bhUmikA 3 A kALamAM durlabha thaI paDI che, paramArthavRttinuM prAyaH kSINapaNuM thaI gayuM che, arthAt mokSamArgano bahudhA lopa thaI gayo che; topaNa je jIva AtmakalyANa karavA icche che tene vartamAna kALamAM paNa mokSamArganI prApti thavI saMbhave che, kAraNa ke A kALamAM paNa mokSamArgano sadaMtara uccheda thayo nathI. tethI zrImade AtmArthIne vicAra karavA arthe, bhulAI gayelo mokSano mULamArga jema che tema pragaTa karavAnI pratijJA karI che. tadanusAra yathAtathya mokSamArga pragaTa karatAM pahelAM mokSamArga saMbaMdhI pravartatI bhUlabharelI mAnyatA ane AcaraNA tarapha lakSa dorI, vartamAna kALamAM mokSamArga zA mATe lopa thayelo dekhAya che teno karuNa citAra ApatAM A trIjI gAthAmAM zrImad kahe che - "koI kriyAjaDa thaI rahyA, zuSkajJAnamAM koI; | gAthA mAne mAraga mokSano, karuNA Upaje joI. (3) koI kriyAne ja vaLagI rahyA che, ane koI zuSkajJAnane ja vaLagI rahyA che; -1 ema mokSamArga mAne che; je joIne dayA Ave che. (3) vartamAna kALamAM mokSamArganI luptaprAyaH sthitinuM darzana karAvatAM zrImade bhAvArtha niSkAraNa karuNAthI A gAthAmAM dharmArAdhana karatA hovA chatAM mokSamArgane bhUlelA jIvonA be prakAra darzAvyA che. te jIvone zrImade 'kriyAjaDa' ane 'zuSkajJAnI' tarIke oLakhAvyA che - (1) kriyAjaDa jIvo | 'kriyAjaDa' zabda 'kriyA' ane 'jaDa' ema be zabdono samAsa che. ahIM 'jaDa'no artha cetanArahita nahIM, paNa ajJAnayukta thAya che. kriyAno hetu, teno artha Adi kAMI paNa samajyA vagara jeo mAtra yaMtravat bAhya kriyA karyA kare che ane temAM kRtakRtyatA mAnI tene ja mokSamArga samaje che tevA bahirdaSTi jIvone kriyAjaDa kahyA che. jema charI jaDa hovAnA kAraNe tenA vaDe kerI samAratAM tene mIThAzano anubhava nathI thato, maracAM samAratAM tene tIkhAzano anubhava nathI thato ane kArelAM samAratAM tene kaDavAzano 'artha' ema * Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana anubhava nathI thato; tema yathArtha bhAna ane aMtarbhAva vinA mAtra jaDavat kriyA karavAthI AtmAnaMdano svAda maLato nathI. kriyAjaDa jIvo svasvarUpanI samajaNathI ajANa hoya che ane dehAdi dvArA thatI bAhya kriyAne ja sAdhya mAnI temAM saMtoSAI jAya che, tethI teo karuNAne pAtra che. (2) zuSkajJAnI jIvo zuSkajJAnI' zabda "zuSka' ane "jJAnI ema be zabdono samAsa che. ahIM 'jJAnI' eTale AtmajJAnI ema nahIM paNa zAstrajJAnI evo artha thAya che ane zuSka' eTale pariNamana vinAnuM koruM - zabdamAtra. A prakAranA jIvo svamatikalpanAe adhyAtmagraMtho vAMcI, kathanamAtra adhyAtma pAmI, tene mokSamArga kahyuM che ane zuddha vyavahArakriyAne utthApe che. teo zuddha nizcayanayanI mukhyatAe prarUpaNA karatAM zAstro vAMcIne nizcayanayAtmaka bhASA bole che ane mohanA AvezamAM pravarte che. temanuM jJAna rasa vinAnI zeraDI jevuM zuSka - sUkuM - bhAvarasa vinAnuM hoya che. jJAnadazA prApta thayA vinA teo savyavahArano lopa karatA hovAthI, sAdhanarahita thaIne bhavasAgaramAM DUbe che. AtmAnuM kalyANa sAdhavAne badale potAnI mAnyatAno Agraha rAkhIne potAnuM amaryAdita ahita kare che, tethI teo karuNAne pAtra che. Ama, koI kriyAmAtrathI ja mokSa mAne che ane tethI sAcuM tattva jANavAnI upekSA kare che te barAbara nathI tathA koI jJAnamAtrathI ja mokSa mAne che ane tethI aneka dhArmika pustako vAMce che, paraMtu jIvanamAM mULabhUta dharmAcaraNa tarapha upekSA kare che te barAbara nathI. AvI ekAMta kriyA ke AvA ekAMta jJAnathI jIvanuM kalyANa thatuM nathI ema spaSTapaNe pratipAdana karI, zrImade sarva kALanA sarva mumukSuone parama baMdhavarUpa, parama rakSakarUpa, apUrva mArgadarzaka thaI paDe evo bodha karuNAbhAve karyo che. AtmasvarUpa dehAdi paravastuthI ane rAgAdi parabhAvothI athavA saMyogothI vizeSAthI vizagAtha ane vikArothI bhinna che' - evo je bodha thavo te jJAna che ane te jJAnane anurUpa rAgAdino tyAga karI, zuddha AtmapariNatirUpa pravartavuM te kriyA che. A jJAna ane kriyAnA samanvayathI Asavano nirodha thaI, saMvara-nirjarArUpa mokSamArganI rUDI ArAdhanA thAya che. A jJAna-kriyAnI saMdhi sukhaprAptinI pavitra paddhati che, svahitane sAdhanArI nirmaLa vidhi che. jJAna-kriyAno sumeLa te mahAkalyANanA prayojanane sAdhanAra ane zAzvata, sAcI zAMtinuM phaLa pradAna karanAra yathArtha mArga che. Ama, 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'zAstravArtAsamuccaya', zloka 682 'phalaM jJAnakriyAyoge sarvamevopapadyate / tayorapi ca tadbhAvaH paramArthena nAnyathA / / ' Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-3 137 jJAnaziyAkhyA mokSa:, arthAt AtmajJAnarUpa samyajJAna ane AtmacAritrarUpa samyak kriyA - te bannenA samanvayarUpa mokSamArga che. jJAna ane kriyAnuM AvuM pAramArthika svarUpa samajI tenI siddhi arthe sAdhaka dravyazrutajJAna ane dravyakriyAno sumeLa sAdhe che, arthAt adhyAtmazAstranA adhyayana vaDe AtmasvarUpanI samajaNa ane ruci vadhAravAno ane yama-niyamAdi kriyAomAM pravRtta thaI, pariNAma Atmasanmukha karavAno saMniSTha prayatna kare che. zuddha AtmAnuM lakSa ane tenI satata bhAvanA dvArA te AtmabhAva sAdhe che. te je paNa zAstrAbhyAsa tathA kriyAo kare che, te AtmalakSe tathA AtmopayoganI jAgRtipUrvaka kare che. te zAstrAbhyAsane buddhino vilAsa ane dravyakriyAne rUDhipAlana banavA deto nathI. te mAtra bAhya sAdhanothI saMtuSTa thaI jato nathI, paNa potAne mokSamArganI yathArtha ArAdhanAmAM prayoje che. tene AtmabhAvanA dvArA dehAdhyAsanuM visarjana ane virogathI mukti prApta karavAnuM ja ekamAtra lakSa hoya che. tethI zuddha AtmAnuM anusaMdhAna niraMtara rahe te mATe je je zAstro tathA kriyAo upayogI hoya tenuM te sevana kare che. Ama, dravyazrutajJAna ane dravyakriyAnA samanvaya dvArA upayogane AtmAmAM vALI, bhAvazrutajJAna (AtmajJAna) ane bhAvakriyA(AtmacAritra)no sumeLa sAdhI, mokSamArganI yathArtha ArAdhanA dvArA sAdhaka AtmasvabhAvarUpa mokSanI siddhine pAme che. mokSamArganI AvI yathArtha samajaNanA abhAve keTalAka jIva mokSamArganI ArAdhanA karavAne badale mokSamArganI virAdhanA karI bese che. ajJAnI pote kalpelA mArgane ja mokSamArga samaje che. koI kevaLa bAhya kriyAnA AgrahI thaI 'kriyAjaDa' thaI rahyA che, to koI mAtra zAstrajJAnanA AgrahI thaI 'zuSkajJAnI' thaI rahyA che, eTale ke koI jIva jJAna vinA (samajyA vinA) ekAMta kriyAne jaDapaNe vaLagI rahyA che ane koI jIva kriyA vinA (tathArUpa AcaraNa vinA) ekAMta jJAnane ja vaLagI rahyA che. te banne potapotAnI mati anusAra kalpI lIdhelA mArgane mokSamArga mAnI beThA che, arthAt kriyAjaDa jIvo jJAnavihoNI jaDa kriyAne ja mokSamArga mAnI beThA che ane zuSkajJAnIo kriyAvihoNA jJAnane ja mokSamArga mAnI beThA che. te joIne zrImad aMtaramAM atyaMta karuNAbhAva 1- juo : (1) AcAryazrI siddhasena divAkarajIkRta, 'sanmatitarka prakaraNa', kAMDa 3, gAthA 68 'NANaM kiriyArahiyaM kiriyAmettaM ca do vi egaMtA / asamatthA dAeuM jamma-maraNadukkha mA bhAI / / ' (2) upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, pada 3, kaDI 8 (gurjara sAhitya saMgraha, bhAga-1, pR.153) kriyA binA jJAna nahi kabahuM, kriyA jJAna binu nAMhI; kriyAjJAna dou milata rahatu he, jyAM jala-rasa jalamAMhI." Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana utpanna thAya che. zrImad lakhe che - 'kalyANanA mArgane ane paramArtha svarUpane yathArtha rIte nahIM samajanArA ajJAnI jIvo, potAnI mati kalpanAthI mokSamArgane kabhI, vividha upAyomAM pravartana karatA chatAM mokSa pAmavAne badale saMsAra paribhramaNa karatA jANI niSkAraNa karuNAzIla evuM amAruM hRdaya raDe che." jIva dharmamaya jIvana jIvato nathI e jeTaluM kharAba che, tenAthI hajAragaNuM kharAba pote dharmamaya jIvana ja jIvI rahyo che evA bhramamAM rahevuM te che. A vicitra viDaMbanA che. rogI hovA chatAM paNa potAne nIrogI mAne che. potAnA kuLadharmanI paraMparAnAM kriyAkAMDa pUrAM karI le che athavA to potAnA ja saMpradAyanAM zAstro dvArA udghoSita thayela dArzanika siddhAMtanI mAnyatA potAnA manamAM bharI le che ane phakta ATalAthI ja ema samajI bese che ke "huM dharmamaya jIvana jIvI rahyo chuM.' jene pote dharma mAnI rahyo che te samyak che ke mithyA - e hakIkatane cakAsavAnI tene jarUra ja lAgatI nathI, satya dharmane zodhavAnI AvazyakatA ja lAgatI nathI. jema hatyArAnI zodha tyAM sudhI ja thAya che ke jyAM sudhI hatyAnA aparAdha mATe koIne pakaDavAmAM na Ave. jeNe hatyA karI na hoya tene jo hatyAnA aparAdhI tarIke pakaDI levAmAM Ave, sajA karavAmAM Ave, to sAco hatyAro kadI paNa nahIM pakaDAya! hatyAro maLI gayo hoya ane tene sajA karavAmAM AvI hoya to pachI hatyAro zodhavAnI jarUra rahetI nathI; pachI bhalene te sAco hatyAro na hoya. jyAre zodhavAnuM baMdha thaI gayuM to sAco hatyAro maLI Avavo paNa asaMbhavita che. A ja pramANe jIva jyAre pote kalpelA mArgane mokSamArga mAnI le che to pachI vAstavika satya dharmanI zodhano prazna ja raheto nathI. yathArtha mokSamArga viSe nahIM jANanAra jijJAsu mokSamArgane prApta karI le evI saMbhAvanA che, kema ke enI zodha cAlu che; paraMtu kalpita mArgane ja mokSamArga mAnI beThelAne mokSamArganI prApti thavI asaMbhavita che. kriyAjaDa ane zuSkajJAnI banne prakAranA jIvo potapotAne mokSamArganA ArAdhaka mAne che. kriyAjaDa jIvo bAhya vyavahArasAdhanane sAdhya mAne che ane mukhya nizcayasAdhyane bhUlI jAya che; tethI teo anupayogapaNe, yaMtravat bAhya dravyakriyA karyA kare che, paNa nijasvarUpane sAdhI ApanAra evI aMtaraMga bhAvakriyAne sparzatA paNa nathI; arthAt aMtarbhedano anubhava karatA nathI ane UlaTuM jJAnamArgano niSedha kare che. zuSkajJAnI zuddha nizcayanayanI mukhyatAe prarUpaNA karatAM graMtho vAMcIne sadvyavahArano lopa kare che, zubha kriyAne niSedhe che ane azubhamAM pravartana kare che. teo jJAnanI mAtra korI 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.499 (patrAMka-680) Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-3 139 vAto kare che, paraMtu anukULa-pratikULa saMjogomAM mukAya tyAre mohAvezamAM varte che; arthAt teo nizcayane mAtra zabdathI grahe che, paNa aMtaramAM yathArthapaNe pariNamAvatA nathI. Ama, banne pakSo svacchaMde pravartI, mokSamArganA nAme saMsAramArge gamana karI bhavasamudramAM DUbe che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja lakhe che : koI kahe mukti che vINatAM cItharAM, koI kahe sahaja jamatAM ghara dahitharAM; mUDha e doya tasa bheda jANe nahIM, jJAnayoge kriyA sAdhatAM te sahI.'1 upAdhyAyazrI ahIM ekAMta pakSamAM rAcatA evA mUDha jIvonuM svarUpa jaNAvatAM kahe che ke koIka nizcayadRSTizUnya jIvo kevaLa vyavahAra vaDe, eTale ke paDilehaNAdi temaja pratikramaNAdi kriyAo vaDe tathA kevaLa kAyaklezarUpa tapa karI, nagnabhAve vicaravAthI athavA to phATyAMtUTyAM vastro paheravAthI mokSamArga sadhAya ema kahe che; jyAre keTalAka jIvo nizcayanI vAto AgaLa karIne manamAnyA viSayabhogo bhogavatAM hovA chatAM paNa mokSamArga sadhAya che ema kahe che. A banne AtmArtha sAdhI zakatA nathI. zrI jinamatAnusAra mokSamArganuM jJAna prApta karavAthI ane tene yathArthapaNe anusaravAthI mokSa prApta thAya che ema ahIM spaSTa jaNAvyuM che. varSARtu zarU thatAM jamInamAMthI utpanna thatAM aLasiyAnI jema vartamAna kALe samAjamAM cAre bAju vividha dhArmika pravRttio cAle che, paNa te pravRtti karanArAone dharmanA maMgaLa sparzano anubhava thato nathI, kAraNa ke temane mokSamArganA svarUpanI samajaNa nathI. AtmapariNAmamAM savaLuM parivartana ke vikAramAMthI mukti e mokSamArganI ArAdhanAnuM mukhya aMga che, jyAre bAhya kriyA ane zAstrAbhyAsa e mokSamArganI ArAdhanAnuM gauNa aMga che. paraMtu samAjamAM mokSamArganA mukhya aMgane gauNa ane gauNa aMgane mukhya banAvavAmAM AvyuM hovAthI bAhya kriyAkAMDa ke korI jJAnacarcAne ja loko mokSamArga mAnI bese che ane te dvArA potAne dhArmika mAnI-kahevaDAvI mithyA saMtoSamAM rAce che. teo bAhya vrata levAne cAritra ane zAstranI gAthAone moDhe karavAne jJAna mAnI aTakI jAya che, pariNAme mokSa sAdhI zakatA nathI. bAhya vratanI kriyA karavAne ja cAritranI ArAdhanA mAnavI ane adhyAtmazAstro bhaNIne sUtra vAMcavA-bhaNavAne ja jJAnanI ArAdhanA mAnavI e temanI mokSamArga aMgenI samajaNanI khAmI darzAve che. tethI ja kevaLajJAnI paNa jemAM doSa kADhI na zake evuM utkRSTa bAhya cAritra anaMta vakhata pALavA chatAM jIvano mokSa thayo nahIM. tevI ja rIte atyAranAM jeTalAM bhASAsAhitya ane zAstro che te sarva bhegAM karIe topaNa te jJAna eka pUrvanA sahasrAMza jeTaluM paNa nathI, evI aparimita vidyAnA nava nava pUrvo 1- upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'sADI traNaso gAthAnuM stavana', DhALa 16, kaDI 339 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana jIva aneka vakhata bhaNyo chatAM tenuM kArya siddha na thayuM. gaNizrI devacaMdrajI mahArAja lakhe che ke - AdaryuM AcaraNa, loka upacArathI, zAstra abhyAsa paNa kAMI kIdho; zuddha zraddhAna valI, Atma avalaMbavinu, tehavo kArya tiNe ko na sIdho.1 ahIM gaNizrIe jaNAvyuM che ke bhavabhramaNa karatAM karatAM kyAreka mAnavabhavamAM jIve AvazyakAdi dravyakriyAo lokopacArathI karI paNa haze, eTale ke viSa, garala ane anyonyAnuSThAnavALI kriyAo karI haze, temaja jJAnAvaraNIyanA kSayopazamathI zAstrono kaMIka abhyAsa paNa karyo haze, paraMtu sattAgata AtmadharmanI zuddha ruci (zraddhAna) vinA temaja AtmaguNanA AlaMbana vinA mAtra bAhya kriyA vaDe ke korA zAstrAbhyAsa vaDe samyagdarzananI prAptirUpa kArya siddha thayuM nathI. kriyAjaDa jIvo bAhya kriyAo karavAne ja mokSamArganI ArAdhanA mAne che, paraMtu AtmajAgRti vinAnI kriyA karatAM svargAdi sAMsArika phaLanI prApti thAya che, jyAre mokSamArganI ArAdhanA to huM trikALI zuddha caitanya chuM' e jAgRtipUrvaka kriyA karavAthI sadhAya che. je dharmakriyA karavAthI aMtaramAM zAMtinuM vadana thAya te kriyA satyArtha che, te sivAyanI anya kriyAo asatyArtha che. Ama, phaLanI apekSAe sarva kriyAo be prakAranI che. eka sAcI zAMtiyukta che ane bIjI tenAthI nirapekSa che ke je mAtra bhAvukatA ane sAMpradAyikatA upara ArUDha thaI che. sAdhakanuM kartavya che ke teNe sAvadhAna rahIne te banne vacce vivekayukta pasaMdagI karavI, jethI oghasaMjJAe ke lokarUDhimAM cAlatI kriyAomAM zuddha kriyAno bhrama pedA na thAya ane puruSArtha niSphaLatAnI dizAmAM pravAhita na thAya. paraMtu kriyAjaDa to yathArtha samajaNa ane ruci vinA dharmapravRtti karyA kare che. dIrgha kALa paryata japa-tapa, deva-gurubhakti vagere kare, paraMtu hajI sudhI evuM zuM karavA yogya bAkI rahI jAya che ke jenA kAraNe mokSamArgamAM tenI pragati thatI nathI tathA pariNAmamAM evuM zuM vartI rahyuM che ke je AtmakalyANamAM avarodharUpa che tenuM kriyAjaDane bhAna nathI hotuM. tAtparya e che ke sarva kriyAo dvArA cittavRttinirodhanuM lakSya siddha thatuM rahevuM joIe. aMtaramAM rAga-dveSa cAlu rahe ane bahAra kriyA thatI rahe to te yathArtha kriyA nathI. aneka bAhya kriyAkAMDomAM rata hovA chatAM, cittavRtti klezita hovAthI kriyAjaDanA aMtaramAM dharmano praveza thato nathI. AvA kriyAjaDa jIvo viSe zrImad prakAze che ke - ekAMtakriyA karavI tethI ja kalyANa thaze', evuM mAnanArAo sAva vyavahAramAM kalyANa mAnI kadAgraha mUkatAM nathI. AvA jIvone "kriyAvAdI' athavA 1- gaNi zrI devacaMdrajIracita, zrI mahAvIra bhagavAnanuM stavana, kaDI 3 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-3 141 kriyAjaDa' gaNavA. kriyAjaDane AtmAno lakSa hoya nahIM." kriyAjaDanI jema zuSkajJAnI paNa mokSamArganI prAptithI vaMcita rahI jAya che. teo zAstrajJAnano Agraha kare che ane zubha kriyAono niSedha kare che. te zAstro vAMca-sAMbhaLe che, tenA upara ciMtana-manana paNa kare che, paraMtu tene prayogamAM mUkato nathI. ciMtana-manana dvArA dharmanuM saiddhAMtika jJAna prApta karI levA mAtrathI tene teno sAco lAbha prApta thato nathI, paNa te AcaraNamAM Utare to ja te samyak che, kalyANakAraka che. rasagullA gaLyA lAge ema phakta anya pAsethI jANI ke vAMcI levAthI moM mIThuM thaI zakatuM nathI, te mATe rasagullAne jIbha upara mUkavuM paDe che; dUdha puSTikAraka che ema phakta jANI ke samajI levAthI zarIra puSTa banatuM nathI, te mATe dUdha pIvuM paDe che; tema zAstrone mAtra vAMcI ane samajIne aTakI jAya ane jANelI tathA samajelI vAtane jo jIvanamAM na utAre to te jANavuM-samajavuM nakAmuM banI jAya che. AvA korA mAnasika vyAyAmamAM, kevaLa buddhivilAsamAM zuSkajJAnI racyopacyo rahe che. dArzanika siddhAMtonA UhApoha, carcA-vicAraNA, khaMDana-maMDana, tarka-vitarka ke marma-vivecana zIkhavA-zIkhavavAmAM, samajavA-samajAvavAmAM, bolavA-bolAvavAmAM, sAMbhaLavA-saMbhaLAvavAmAM, lakhavA-lakhAvavAmAM ja te potAnuM samagra jIvana kharacI nAkhe che ane durbhAgya to e che ke AmAM ja te jIvananI saphaLatA mAne che. zAstranI jANakArI meLavI dharmanI jijJAsA pUrI karI levAmAM tathA bauddhika kakSAe jANelA dharmajJAnane suMdara AlaMkArika bhASAmAM vyakta karavAnI kSamatA prApta karI levAmAM ja te saMtoSa mAnI le che ane tene ja te jIvananuM aMtima dhyeya mAnI le che. A badhAmAM paDavAthI te mokSamArganA satya AcaraNathI khUba ja dUra rahI jAya che. AvA zuSkajJAnI jIvo viSe zrImad prakAza che ke - kriyA karavI nahIM, kriyAthI devagati prApta thAya; bIjuM kAMI prApta thatuM nathI. jethI cAra gati rajhaLavAnuM maTe te kharuM.' ema kahI sadAcaraNa, puNyanA hetu jANI karatA nathI; ane pApanAM kAraNo sevatAM aTakatA nathI. A prakAranA jIvoe kAMI karavuM ja nahIM, ane moTI moTI vAto karavI eTaluM ja che.... "amane AtmajJAna che. AtmAne bhrAMti hoya ja nahIM; AtmA kartAya nathI; ne bhoktAya nathI; mATe kAMI nathI." AvuM bolanArAo "zuSkaadhyAtmI', polA jJAnI thaI besI anAcAra sevatAM aTake nahIM.'2 Ama, kriyAjaDa jIvo vyavahAranA AgrahI hovAthI nizcayanirapekSa hoya che, 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.716 (upadezachAyA-10) 2- ejana, pR.716 (upadezachAyA-10) Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana arthAtu nizcayano durlakSa kare che, tethI teo mokSamArgathI ghaNA dUra che; to bIjI bAju zuSkajJAnI jIvo nizcayanA AgrahI hovAthI vyavahAranirapekSa varte che, arthAt vyavahArano durlakSa kare che, tethI teo paNa mokSamArgathI ghaNA dUra che. A kriyAjaDa ane zuSkajJAnI potAnI matikalpanAe pravartana karanArA hovAthI mAruM ja sAcuM' ema mAnanArA matAthI che. sAco AtmArthI hoya tene mokSamArganA samyaka svarUpano bodha thayo hovAthI te sAdhyarUpa nizcaya ane tene sAdhI ApanAra sadvyavahArano sumeLa kare che. nizcaya vANI sAMbhaLIne sAdhana choDI deto nathI, paraMtu nizcayane niraMtara lakSamAM rAkhIne satsAdhana seve che. Ama, jIva jJAna ane kriyAnI paraspara maitrI sAdhI zuddha AtmasvabhAvarUpa mokSane avazya pAmI zake che. AvA sahaja, svaccha ane sugama mokSamArgane bhUlI ekAMta pakSanA AgrahathI rasta thayelA kriyAjaDa tathA zuSkajJAnI banne potapotAnA mAnI lIdhelA mArgathI ja mokSa maLe che ema samaje che ane haThAgrahathI bIjA pakSa pratye durlakSa kare che. AvI rIte mokSamArganA yathArtha bhAna vinA anaMta kALa vyatIta thaI gayo che, paraMtu ArAdhaka bhAva Avyo nathI. bAhyamAM game teTalI kriyAo ke zAstravAMcana cAlatA hoya, paraMtu jo mokSamArganuM bhAna pragaTyuM na hoya to satsukhanI prApti thatI nathI. svarUpanirNayapratIti-anusaMdhAna vinA ArAdhakapaNuM AvatuM nathI. jema jamIna vagara jhADa na Uge, tema AtmalakSa vinA ArAdhaka bhAva AvI zakato nathI. atyaMta durlabha evuM saMjJI paMcendriyapaNuM maLyuM hoya, saddAta kAne paDI hoya ane chatAM pariNamanamAM AtmA gauNa thato hoya to te jIvanI mokSamArge pragati thatI nathI. AvA jIvo pratye jJAnIone karuNA Upaje che. zrImadbhI niSkAraNa karuNA viSe zrI kAnajIsvAmI kahe che - "jJAnI kahe che ke jagatanA jIvo AtmAnI saMbhALa nahi karatAM rAga, dveSa, 1- juo : AcAryazrI amRtacaMdradevakRta, puruSArthasiddhi-upAya'nI paMDita zrI ToDaramalajIkRta TIkA, maMgalAcaraNa, kaDI 5,6 (gurjarAnuvAda) "koI nara nizcayathI AtamAne zuddha mAnI, thayA che svaccheda na pichAne nija zuddhatA; koI vyavahAra dAna tapa zIla bhAvane ja, AtamAnuM hita mAnI chAMDe nahi mUDhatA; koI vyavahAranaya - nizcayanA mAragane, bhinnabhinna jANIne kare che nija uddhatA; jANe jyAre nizcayanA bheda vyavahAra sahu, kAraNane upacAra mAne tyAre buddhatA. zrIguru parama dayALa thaI diyo satya upadeza, jJAnI mAne jANIne, mUDha grahe che kleza.' Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-3 143 icchAnI saMbhALa kare che; vaLI teo AtmAnI ruci karatAM AtmAnA nAme bIjuM karI rahyA che, ema dekhIne zrImad kahe che ke "karuNA Upaje joI' eTale kahe che ke ughADA dIvA upara pataMgiyA dhasI Ave tema jagatanA jIvo unmArge dhasI rahyA che tenI dayA Ave che.1 Ama, ajJAnamArgane anusaratA ane temAM ja potAnuM kalyANa mAnatA jIvonI dazA joI zrImane atyaMta karuNA Upaje che ane tevA jIvonuM kalyANa karavAno bhAva temane phuryo che. A bhAvone kAryAnvita karatAM zrImade A 'zrI Atmasiddhi zAstramAM sugamapaNe samajAya evI rasaprada zailIthI A be pravAhanuM svarUpa, tenAM kAraNo tathA te kAraNone TALavAnA upAyo viSe mArgadarzana ApI A kALanA jIvo upara amApa upakAra karyo che. zrImade samAja aMtargata pravatI rahelA A be pravAhono prastuta gAthAmAM mAtra nAmanirdeza karyo che ane tenAM lakSaNo cothI ane pAMcamI gAthAmAM batAvyAM che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'koI kriyAjaDa thaI rahyA, gADara jema pravAha; aMdha paraMpara cAlato, chUTe na viparIta rAha. tema vaLI kaLiyuga viSe, zuSkajJAnamAM koI; mahA moha paravaza thakI, abhimAnI ati hoI. ekAMte avivekathI, pravRttimaya ajJAna; mAne mAraga mokSano, svacchedathI viNa bhAna. sahu sAdhana baMdhana taNuM, bhogavatAM du:kha hoya; samaja nahIM te TALavA, karuNA Upaje joI." 1- zrI kAnajIsvAmI, zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.10 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.213 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 9-12) Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 - Mag epnehi 30, thung+ sit ethew 40 , 04 (2187) mk.y. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjI gAthAmAM kriyAjaDa ane zuSkajJAnIno nirdeza karI, vartamAna samAjamAM bhUmikA mokSamArgathI viparIta pravartI rahelA be pravAhono zrImade ullekha karyo che. karuNatA to e che ke jeo kriyAjaDa che teo potAne kriyAjaDa nathI mAnatA ane jeo zuSkajJAnI che teo potAne zuSkajJAnI nathI mAnatA. A banne prakAranA jIvone temanA doSonuM bhAna thAya tathA mumukSu koI paNa prakAranA khoTA pravAhamAM taNAI na jAya te arthe zrImadre kriyAjaDa ane zuSkajJAnI jIvonAM lakSaNa anukrame cothI tathA pAMcamI gAthAmAM batAvyAM che. prastuta gAthAmAM kriyAjaDa jIvonI oLakhANa thavA arthe zrImade temanAM svarUpanuM nirUpaNa karyuM che ke jethI tevA jIvo potAnuM jaDatva TALI mokSamArganI yathArtha ArAdhanAnA paMthe AgaLa vadhI zake. kriyAjaDa jIvanuM varNana karatAM zrImad lakhe che 'bAhya kriyAmAM rAcatA, aMtarbheda na kAMI; jJAnamArga niSedhatA, teha kriyAjaDa AMI.' (4) gAthA artha gAthA 4 bAhya kriyAmAM ja mAtra rAcI rahyA che, aMtara kaMI bhedAyuM nathI, ane jJAnamArgane niSedhyA kare che, te ahIM kriyAjaDa kahyA che. (4) bhAvArtha jinAgamomAM jJAnAnusAriNI kriyAne kartavyarUpa batAvI hovAthI temAM vividha prakAranI kriyAno upadeza che. AtmajJAnanI prApti arthe tathA AtmAmAM sthiratA thavA arthe jJAnIoe kriyAono upadeza karyo che, paraMtu ajJAnatAnA kAraNe jIvo te kriyAomAM ja aTakI jAya che athavA to te kriyAono mithyA Agraha sevatA thaI jAya che. kriyAono paramArtha cUkI janArA AvA ajJAnI jIvone zrImade 'kriyAjaDa'nI saMjJA ApI che. ahIM temanuM svarUpa darzAvatAM zrImad kahe che ke tevA jIvo mAtra bahAranI dehAdi ceSTArUpa dravyakriyAmAM ja rAcI rahyA che ane temAM ja itikartavya samajI rahyA hovAthI temanuM aMtara bhedAyuM nathI, aMtarbhAva pragaTyo nathI. vaLI, jJAnanI kAMI jarUra nathI, jJAna bhaNavuM-bhaNAvavuM nirarthaka che, bAhya kriyA karavAthI ja mokSa prApta thaI zake che ema ekAMte mAnI teo jJAnamArgano niSedha paNa kare che. ahIM bAhya kriyAno kAMI niSedha karyo nathI, paraMtu jyAM aMtarlakSa vinA jaDatApUrvaka temAM rAcavApaNuM che, jyAM bAhya kriyAmAM saMtoSa mAnI, tene ja sAdhya mAnI Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana levAno doSa sevAya che teno niSedha karyo che. bAhya kriyAno upadeza AtmabhAva pragaTAvavA mATe karyo che, paraMtu te jo pragaTe nahIM athavA to tene pragaTAvavA upara lakSa na rahetAM phakta te kriyA karavAmAM ja saMtoSa mAnI levAmAM Ave to tyAM iSTa uddeza na jaLavAtAM te kriyA nirarthaka nIvaDe che. tethI lakSavihIna thatI bAhya kriyAnI mokSamArgamAM nirarthakatA batAvavAmAM AvI che, paraMtu jo azubhathI bacavA kriyA thatI hoya, svarUpAnusaMdhAna arthe kriyA thatI hoya, aMtaramAM samajaNa hoya ane svarUpano lakSa hoya to tyAM kriyAjaDatva nathI. kriyAjaDa jIvo aMtarbheda vinA bAhya kriyAmAM rAce che. ane jJAnamArgano niSedha kare che. A niSedha thatAM ciMtana, manana, AtmanirIkSaNa, svarUpAnusaMdhAna, dhyAnAbhyAsa ityAdino paNa niSedha thAya che; pariNAme AtmAnubhavanI zakyatAno lopa thAya che. tethI zrImade AvI prakRti ane pravRttivALA jIvone kriyAjaDa kahI mokSamArganA adhikArI batAvyA che. - zuddha zramaNabhAvane yogya saghaLI cinokta kriyAo, avyavahArarAzita vizeSArtha pAthI jIvo temaja temAMthI nIkaLyAne bahu ja ocho samaya thayo che evA vyavahArarAzinA jIvone bAda karatAM, sahue anaMta vAra AcarI che. bhavacakramAM anaMta kALanI rakhaDapaTTI daramyAna bAhya sarvavirati sahita jinokta kriyAo anaMta vAra karI, chatAM paNa jIvanuM bhavabhramaNa cAlu ja rahyuM - A koI dharmaDhaSInuM kathana nathI, paraMtu zrI haribhadrasUrijI jevA prabuddha AcAryanuM kathana che. A ja tathyano paDagho pADatAM gaNizrI devacaMdrajI mahArAje paNa gAyuM che ke - bAhya kriyA saba tyAga parigraha, dravya liMga dhara lIno; devacaMdra kahe yA vidha to hama, bahuta vAra kara lIno." jIve aneka vAra AtmajJAna vinA munidIkSA laIne AkhI jiMdagI sudhI dravyamunipaNe paMca mahAvratanuM pAlana karyuM che. cha cha mahinA sudhI upavAsa karavArUpa ghora tapa AdaryuM ane aneka prakAranI zubha kriyAo paNa karI che, jenAM phaLarUpe tene nava raiveyaka sudhInAM devasthAno prApta thayAM che, paNa nijakArya sadhAyuM nahIM. te sarva kriyAo mokSanA kAraNarUpa to thaI nahIM, paraMtu bhavabhramaNanA cakrane vega ApanArI ja nIvaDI, 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'upadezapada', gAthA 233nI TIkA ___ 'zuddhazramaNabhAvayogyAH pratyupekSaNApramArjanAdikAzceSTAH, kimityAha anantAH-anantanAmakasaMkhyAvizeSAnugatA atItAH-vyatikrAntA bhave - saMsAre sakalA api - tathAvidhasAmagrIvazAt paripUrNA api sarveSAM bhavabhAjAM prAyeNa, avyavahArikarAzigatAnalpakAlatannirgatAMzca muktvetyarthaH / ' 2- gaNitazrI devacaMdrajI racita, pada 'samakita navi lahyuM re', kaDI 5 ('zrImad devacaMdrajI' , bhAga-2, pR.578) Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-4 149 tethI zreyArthIoe A sarva kriyAonI niSphaLatAnuM rahasya vicAravuM rahyuM. jyAM sudhI vicArazUnya rIte gatAnugatikatAthI dharma thato hoya athavA te bhaya ke pralobhanAdithI prerita hoya, tyAM sudhI te dharma jIvanamAM kazuM parivartana lAvI zakato nathI. le deva cokhA ne mUka mAro keDo'nA dhoraNe kriyAkAMDa ke vrata-niyama karIne jIvo dharma karyAno saMtoSa meLavavA mathe che, paraMtu dharma to potAnA AMtara-bAhya - samagra jIvananuM parivartana mAMge che e vicAra temane sparzato paNa nathI. teo potAnuM jIvana eka niyata ghareDa mujaba pasAra kare che. kevaLa uparyukta AcArapAlana karIne teo ema mAnatA thaI jAya che ke pote sAcA muktipathamAM pratiSThita thaI cUkyA che. - AvA jIvo vrata-niyama ane kriyAkAMDanAM bAhya AcaraNa sAthe ja dhArmikatAne sAMkaLe che, arthAt konAthI, keTalI mAtrAmAM ane kevI rIte bAhya kriyAo thAya che te uparathI dhArmikatAnuM mApa kADhe che. bAhya kriyAnI vipulatAthI ane japa, tapa ke vata Adi bAhya pravRttinA AMkaDAmAtrathI teo saMtoSa mAne che. pAMca, agiyAra, paccIsa, ekAvana ke ekaso ATha vagere AMkaDAonuM sAMketika mahattva ane gaurava che ane aMtara pariNatipUrvakanAM vrata-tapAdimAM e sAMketika saMkhyA saMvardhaka ane pUraka paNa banI zake che. paraMtu maMtrajApa, stotrapATha, nAmasmaraNa, upavAsa, AyaMbila vageremAM jyAM saMkhyA upara ja lakSa rahe che, tyAM te kriyAonuM AdhyAtmika phaLa prApta thatuM nathI. keTalI mALA pachI mukti maLaze? keTalA upavAsa pachI mukti maLaze? e prazna vyartha che. dharmakSetramAM aMtaravRttinuM mahattva che, bAhya kriyAnA mApanuM nahIM. aMtaramAM bhAva-aMkura sphaTita thayo che ke nahIM, vRttinI sudhAraNA thaI che ke nahIM - evA AtmanirIkSaNanI AvazyakatA samajyA vinA, bhAvazUnyatApUrvaka bAhya kriyAnI gaNatarImAM ja kRtakRtyatA mAnanAra AtmavikAsa sAdhI zakatA nathI. AtmavikAsane cittazuddhi sAthe saMbaMdha che ane cittazuddhi arthe cittanuM zodhana karatA rahevuM Avazyaka che. cittanuM zodhana eTale cittamAM UThatAM vicAronuM - vRttionuM - saMkalponuM avalokana, pRthakkaraNa ane visarjana. A cittazodhana arthe jJAnIoe anekavidha kriyAono upadeza Apyo che. kriyAjaDa jIvo sAmAyika, pratikramaNa, darzana, pUjA, upavAsa Adi dhArmika kriyAo karatI vakhate kriyAonA hetunI samajanA abhAve tathA AtmazuddhinuM lakSa na hovAthI cittazodhana karatA nathI. "A kriyAonA sevanathI mArA AtmAmAM jAgRti ke zuddhi keTalI thaI?', 'zuddhi thatI nathI to enuM kAraNa zuM?' Adi muddAonA AdhAre AMtara tapAsa karavAno jarA paNa avakAza letA nathI ane potAnI matikalpanAthI huM dharma chuM' ema mAnIne bIjAne huM dharma chuM' ema manAvavA ke dekhADavA, bhAvadharmanI ruci pragaTAvavA mATe jarA paNa prayatna karyA vinA, bAhya Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa0 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana kriyAne ja mahattva ApIne, temAM ja mamatva karIne aneka dharmapravRttio Adare che. AvA kriyAjaDavAdIo upara prahAra karatAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja kahe che - bAhira-catanA bApaDA, karatAM dUhavAe; aMtara-yatanA jJAnanI, navi teNe thAe. ahIM jaNAvyA mujaba je jIvo kevaLa bAhya yogakriyAmAM jayaNA rAkhe che, arthAt ahiMsAno Agraha rAkhe che, temaNe kharekhara to sAmAyikabhAvamAM rahIne bhAvadayA vaDe AtmAne vizuddha karavo joIe. ema na karatAM teo bAhya kriyAnA vidhi-niSedhanA AgrahamAM paDI, rAga-dveSa vadhArI vadhu ne vadhu saMklezakArI bane che. vivekathI vimukha rahelA AvA pAmara jIvone pagataLe lIlotarI cagadAvAnA doSa mATe jeTalI arerATI thAya che, tenA hajAramA bhAga jeTaluM paNa duHkha jUThuM bolatAM, kapaTa karatAM, kleza karatAM ke vera-virodha vadhAratAM thatuM nathI; e ja ajJAnatA che, e ja kriyAjaDatva che. Ano artha ema nathI ke lIlotarI ke kIDI-maMkoDA cagadI nAkhavAmAM doSa nathI. temAM paNa doSa to che ja, paNa tenA karatAM anekagaNo doSa kaSAyasevanamAM che te lakSamAM rAkhIne, tevA AtmaghAtI doSono avazya tyAga karavo e ja sAcI yatnA che. "AThama-caudazanA divase lIlotarI na khavAya eTalI ja vAtamAM dharmanuM mahattva ke itisamApti samajIne AThama-caudaza jevA pavitra divase jUThuM bolatAM, bIjAne chetaratAM, kleza karatAM, veravikSepa vadhAratAM acakAtA na hoya, aMtaramAM arerATI na lAvatA hoya te jIvo mAtra AThama-caudazanA roja lIlotarI choDavAthI dharmI banatA nathI. tethI ahIM kahyuM che ke je jIvo bAhya yatnA karatAM dubhAya che, paraMtu jJAnanI aMtarayatno karI zaktA nathI teo ajJAnI che. oghasaMjJA, lokasaMjJA, ahaMpuSTi, svargapralobhana, narakabhaya ityAdi ghaNAM kAraNothI jIvo mAtra bAhya bhAve ja bAhya kriyAomAM rAce che. svarUpajAgRti nahIM hovAthI teo dharmanA maMgala sparzathI aspaSTa rahI jAya che. nija zuddha AtmasvarUpanA lakSa vinAnI ekalI zubha pravRtti muktisAdhanAmAM viphaLa rahe che, mATe jJAnIo mokSamArganI ArAdhanAmAM laukika rUDhi anusAra thayelAM kevaLa bAhya tapa, tyAga ke kriyAnI gaNatarIne mahattva ApatA nathI. bAhya kriyA sAthe aMtaraMga zuddha upayoga na hoya to te kriyA rAjA vagaranA sainya, caitanya vagaranA zarIra ke pati vagaranI strI jevI che. kriyAnA ADaMbararUpa zaNagAra saje paNa zuddha upayogarUpa patinI hAjarI na hoya to te zaNagAra nakAmo Thare che. game teTalo bAhya ADaMbara racavAmAM Ave, moTA pAyA upara sAmagrInI taiyArIo karavAmAM Ave, aneka prakAranI dhAmadhUma karavAmAM Ave; paraMtu jyAM sudhI 1- upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'savAso gAthAnuM stavana', DhALa 3, kaDI 28 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-4 151 lA kara che. AtmAnA zuddha upayogarUpa patinI upasthiti nathI, tyAM sudhI te kriyA ADaMbarapUrvaka sajAvelI sUnI zayAnI jema arthahIna ja che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja to tyAM sudhI kahe che ke - jJAna vinA je jIvane re, kiriyAmAM che doSa re; karmabandha che tehathI re, nahIM zamasukha santoSa re. jemane AtmAnAM hitAhita saMbaMdhe koI paNa prakAranuM jJAna-bhAna nathI, temaja te saMbaMdhI jemaNe svayaM viveka karavAnI koI buddhi, zakti prApta karI nathI ane te prApta karavAno lakSa paNa nathI; tevA jaDa ajJAnI kriyAvAdIo je je dharmAnuSThAno kare che, te dvArA temane koI guNa prApta thato nathI, paraMtu UlaTAnuM temanAmAM viSaya-kaSAyAdi bhAvonI vRddhi thAya che. teo tIvra saMkalezabhAva karIne, vizeSa prakAre karmono baMdha karIne caturgatirUpa saMsAramAM paribhramaNa karyA kare che. atre e dhyAna rAkhavuM ghaTe che ke ahIM kriyAno niSedha batAvyo nathI, paNa AtmopayoganI upasthiti vinAnI kriyA nirarthaka batAvI che. ahIM koI prazna kare ke kriyAnI nirarthakatA batAvatAM kathano sAMbhaLI jIva svachaMdI banI, puNya choDI pApamAM pravartaze, tethI tevAM kathano vAMcavA-sAMbhaLavAM yogya nathI; to tenuM samAdhAna e che ke sAkara khAvAthI gadheDo mRtyu pAme to tethI sarjana kaMI sAkara khAvAnuM choDe nahIM, tevI ja rIte jo ajJAnI jIva tattvanI vAta sAMbhaLIne AcArabhraSTa thaI jAya to tethI kaMI tattvano abhyAsa choDAya nahIM. vaLI, adhyAtmagraMthomAM svacchaMdI thavAno ThekANe ThekANe niSedha karavAmAM Avyo che, tethI ja tene barAbara vAMca-sAMbhaLe che te svacchaMdI thato nathI, paraMtu kriyAomAM AtmalakSa joDe che. chatAM ekAda vAta vAMcI-sAMbhaLI koI potAnA abhiprAyathI bAhya kriyAo choDI svacchaMdI thAya to tyAM graMthakartAno doSa nathI, paNa te jIvano ja doSa che. adhyAtmagraMthonA geraupayogathI koI svadI thAya to te pahelAM paNa mithyAdaSTi hato ane vartamAnamAM paNa mithyAdaSTi ja rahyo. eTaluM nukasAna thaze ke te sugatimAM na jatAM kugatimAM jaze. paraMtu adhyAtma-upadeza na thatAM ghaNA jIvo mokSaprAptithI vaMcita rahe che ane emAM ghaNA jIvonuM ghaNuM ahita thAya che, tethI adhyAtmanA upadezano niSedha karavo yogya nathI. jema meghavRSTi thatAM ghaNA jIvonuM kalyANa thAya che, chatAM koIne nukasAna thAya to tenI mukhyatA karI meghano niSedha na karAya; tema adhyAtma-upadeza thatAM ghaNA jIvone yathArtha mokSamArganI prApti thAya che, chatAM koI svarUpalakSa joDavAne badale zubha kriyA choDI azubha kriyAmAM pravarte to tenI mukhyatA karI adhyAtma-upadezano niSedha na karAya. adhyAtma-upadezanA niSedhathI 1- upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'sADI traNaso gAthAnuM stavana', DhALa 10, kaDI 194 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 to mokSamArgano ja niSedha thaI jaze. 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana A bhAva bahu vizALa STithI grahaNa karavA yogya che. kriyAjaDanI kriyAnI niSphaLatA batAvavAmAM Ave tyAre temAM tenI kriyAno niSedha nathI, paraMtu tenI bhAvazUnyatAno niSedha che. te kathanomAM bAhya kriyAmAM paripUrNatA mAnI lenAranI mAnyatA keTalI badhI adhUrI che teno citAra che. te kathanono upayoga kriyAo choDavA mATe nahIM paNa tene sAdhyasanmukha karavA mATe karavAno che, tethI kriyAono niSedha karavo yogya nathI. A viSe zrImaddno abhiprAya joIe 'agAu be vakhata kahevAmAM AvyuM che chatAM A trIjI vakhata kahevAmAM Ave che ke kyAreya paNa bAdara ane bAhyakriyAno niSedha karavAmAM Avyo nathI, kAraNa ke amArA AtmAne viSe tevo bhAva koI divasa svapneya paNa utpanna thAya tema che nahIM. rUDhivALI gAMTha, mithyAtva athavA kaSAyane sUcavanArI kriyAnA saMbaMdhamAM vakhate koI prasaMge kAMI kahevAmAM AvyuM hoya, to tyAM kriyAnA niSedhaarthe to nahIM ja kahevAmAM AvyuM hoya; chatAM kahevAthI bIjI rIte samajavAmAM AvyuM hoya, to temAM samajanAre potAnI bhUla thaI che, ema samajavAnuM che. amuka kriyA karavI evuM jyAM sudhI amArA taraphathI kahevAmAM nathI AvatuM tyAM sudhI ema samajavuM ke te kAraNasahita che; ne tethI karI kriyA na karavI ema TharatuM nathI.'1 Ama, jJAnIoe jyAM eka bAju bAhya kriyAonI nirarthakatA batAvI che, tyAM bIjI bAju teno niSedha na karavA saMbaMdhI cetavaNI paNa ApI che. jAgRtipUrvaka, upayogapaNe, svarUpalakSa sahitanI bAhya kriyA bhAva upara ArohaNa karavA mATe prabaLa avalaMbanabhUta hovAthI te AtmAne parama upakArI che ane avazya ArAdhavA yogya che. tenA avalaMbanathI AtmasvabhAvarUpa pariNati karavI te ja teno maMgaLa hetu che, tethI tenuM avalaMbana laIne bhAva upara ArUDha thavAno niraMtara lakSa rAkhavAmAM Ave, AtmapariNAmarUpa adhyAtmakriyA bhaNI dRSTi rAkhavAmAM Ave to ja teno hetu siddha thAya che. lakSapUrvakanI bAhya kriyA tathArUpa bhAvanI utpattinuM kAraNa thaI, mokSanuM kAraNa thatI hovAthI mokSamArganI ArAdhanAmAM yathAyogya sthAna dharAve che, tethI teno niSedha karavA yogya nathI; paraMtu yaMtravat, anupayogapaNe, svarUpalakSarahitanI bAhya kriyA tathArUpa bhAvanuM kAraNa thatI na hovAthI mokSaphaLa ApavAmAM asamartha nIvaDe che, tethI tenI nirarthakatA batAvavAmAM AvI che. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.741 (vyAkhyAnasAra-1, 44,45,47) Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-4 1pa3 AnA uparathI spaSTa thAya che ke svarUpanI sabhAnatA vinA bAhya bhAve thatI bAhya kriyAne A gAthAmAM niSphaLa batAvI che. bAhya kriyA karavA chatAM jenuM aMtara bhedAyuM nathI, arthAt tathArUpa adhyAtmabhAvathI hRdaya bhIMjAyuM nathI, tenA aMtaramAM rAgadveSa Adi bhAvonI utpatti aTakatI nathI. kriyAjaDa jIva bAhya kriyAnI sAcavaNImAM jeTalI kALajI rAkhe che, teTalI kALajI upayoganI dizA jALavavAmAM rAkhato nathI, tethI kriyA karavA chatAM bhAvazuddhi na pAmavAnA kAraNe te mokSamArge pragati karI zakato nathI. devadarzana, sAmAyika, bhakti Adi sarva kriyAo aMtarbheda mATe che, aMtastattvanA abhyAsa mATe che, aMtaHkriyA mATe che. vizuddha pariNati jAgavI e aMtaHkriyA che. upayogane karmakRta bhAvamAMthI chUTo karavo ane svarUpamAM joDavo e ja sAcI kriyA che, tethI game te bAhya kriyA karatAM AtmabhAvanAnuM raTaNa thavuM jarUrI che. bhedajJAnano puruSArtha niraMtara karavo jarUrI che. audayika bhAvone anAtmIya jANIne temAM harSa-zoka na karavo te ja kartavya che. jJAyaka AtmA tarapha lakSa rAkhI, parayamAM iSTa-aniSTa vikalpa na thAya e ja puruSArtha karavA yogya che. A rIte sarva kriyAono hetu svarUpa sAthe anusaMdhAna karavAno che. niraMtara zuddhAtmasvarUpanI bhAvanA bhAvatAM AtmA nirmaLa thato jAya che. Ama, sAdhakanI aMtaradaSTi UghaDe ane aMtarbheda thAya to mohanI sattAne utthApavAmAM muzkelI paDatI nathI. jIva sAdhyanI jAgRti rAkhe to te mokSamArge pragati karato jAya che. Ama, sAdhyane lakSamAM rAkhIne sAdhananuM sevana karavAthI ja sAdhyanI prApti thAya che. jo sAdhyanA bhAna vinA sAdhano jIvana paryata sevavAmAM Ave, topaNa sAdhyanI prApti thatI nathI. kriyAjaDa jIvo bAhya vyavahAra sAdhanane sAdhya mAnI besI nizcaya sAdhyane bhUlI jAya che, tethI aneka prakAranI dravyakriyAo karavAmAM khUba parizrama uThAvavA chatAM paNa bhAvasparzanA thatI nathI - aMtarbheda thato nathI. gaNizrI devacaMdrajI mahArAja zrI caMdrAnana svAmInA stavanamAM kahe che - 'dravya kriyA ruci jIvaDA re, bhAva dharma rucihIna; upadezaka paNa tehavA re, zuM kare jIva navIna re." bhAvadharmanI eTale ke samyagdarzanAdi AtmAnA svabhAvanI athavA AtmapariNAmanI zuddhinI rucivALA jIvo A kALamAM javalle ja jovA maLe che ane zuddha bhAva vagaranI ke jJAna vagaranI mAtra bAhya kriyAnI rucivALA jIvo A kALamAM bahu jovA maLe che. vaLI, AjanA upadezako paNa prAyaH tevA ja che. teo AtmadharmanI ruci vagaranI ane upayoga vagaranI zUnya kriyAmAM rAcatAM ane bIjAne preratAM ane pravartAvatAM jovA 1- gaNizrI devacaMdrajIracita, 'viharamAna jina stavana', zrI caMdrAnana bhagavAnanuM stavana, kaDI 3 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana maLe che. AvA upadezako pote tattvamUDha hovAthI kriyAjaDanI mUDha mAnyatAonuM zoSaNa karavAne badale poSaNa kare che. eka jIva kulAcAranI pravRttimAM dharma mAnI, dharmanA svarUpane samajyA vinA sAmAyika karato hoya to AvA upadezako sAmAyikanuM vAstavika svarUpa zuM che, samatvanI prApti kaI rIte thAya, samatvadazAnI prApti thavAmAM aMtarAyabhUta evA doSonuM svarUpa zuM che, te doSone nAza kaI rIte thAya vagere prayojanabhUta bAbato pratye tenuM dhyAna doravAne badale tene pratikramaNa Adino niyama ApI de che. tethI pratikramaNanA svarUpane jANyA vinA, aDhAra pApasthAnakamAMthI keTalAM pApasthAnaka ochAM thayAM te vicAryA vinA te jIva haMmeza yaMtravatuM sUtro bolI jAya che; arthAt te kare che. pAThakramaNa ane mAne che ema ke pote kare che pratikramaNa! pariNAme pAThanA punarAvartananI sAthe aparAdhonuM punarAvartana paNa cAlu ja rahe che. Ama, tattvamUDha upadezako eka paNa sAdhanane sAdhya tarapha laI javAno mArga batAvyA vinA aneka sAdhano pakaDAvI daI jIvane avaLA mArge caDAvI de che. teo potAnAM ahaM ane mamatvane poSavAnA unmAdamAM zAstrone AgaLa karIne, potAnI matikalpita dharmakriyAomAM ekAMte Agraha dharatA rahIne, mUDha jIvone sanmArgathI vaMcita rAkhe che; tethI ja kriyAjaDa jIvo kriyAno ekAMta Agraha rAkhI jJAnamArgano niSedha karatAM dekhAya che. temanuM jJAnamArga pratyenuM valaNa darzAvatAM brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI lakhe che - "je kriyA bAhya bhAve kare che tethI amAro mokSa thaze, amAre jJAnamArganI jarUra nathI; jJAnamArga ApaNe kAmano nathI, doSo utpanna karAvanAra, muzkela mArga che vagere kahI te grahaNa karavA yogya nathI ema mAne che, tevA jIvo kriyAjaDa jANavA. bAhya kriyAne ja sarvasva mAnanArA kriyAjaDa jIvone jJAnanI vAta nirarthaka lAge che. temane bAhya kriyAnuM mAhAbhya eTaluM badhuM hoya che ke teno paramArtha samajavAnI AvazyakatA paNa temane bhAsatI nathI. teo tattvacarcA karanArane vAtoDiyA kahe che, tattvavicAraNA karanArane mAthAkUTiyA kahe che ane tattva-abhyAsIne thothApaMDita kahe che. jJAnamArgIne bAhyamAM kriyA na karato joIne niSkriya ane ALasu kahIne utArI pADe che. vaLI, jJAnamArganAM svaccheda Adi patanasthAnakone mukhya karI, tene durArAdhya batAvI ciMtana-manana vagareno durlakSa kare che. svarUpanI samajaNa karavI kriyAjaDane kaSTaprada ane kaMTALAjanaka lAge che. AtmasvarUpa samajavuM temane agharuM ane aTapaTuM lAge che, paraMtu te samajyA vinA chUTako nathI. te samajyA vinA anaMta du:khonI paraMparAno aMta Avato nathI. svarUpa samajyA vinA, utAvaLa karI bAhya kriyAmAM joDAI javAthI pAramArthika lAbha thaI zakato nathI. 1- brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, 'Atmasiddhi vivecana', bIjI AvRtti, pR.4 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-4 155 jo koI darajI zuM sIvavAnuM che te sAMbhaLyA-samajyA vagara kapaDuM vetarI nAkhe to kApaDa nakAmuM jAya ane nukasAna thAya; paNa jo te dhIraja rAkhI sAMbhaLe to temAM je vakhata jAya che te nakAmo nathI jato, paraMtu kAryanI yathArthatA mATe lAbhadAyI nIvaDe che. zuM karAvavuM che? kayuM kapaDuM kaI rIte vetaravuM? tenI badhI vigata samajavAnI dhIraja rAkhe to ja te saphaLa thAya. tenA vinA kAryanI kharI zarUAta ja thaI zakatI nathI. tema, parathI bhinna svAdhIna AtmasvarUpa kevuM che? bAhya kriyA karatAM zuM sAdhavAnuM che? bAhya kriyA karatAM AtmalakSa kaI rIte sAcavavo? cukAya nahIM te mATe zuM karavuM? vagere sAMbhaLavAsamajavA jeTalI dhIraja jo jIva rAkhe to te yathArtha zarUAta karI rahyo hovAthI tenuM kArya saphaLa thAya. chatAM kriyAjaDa kAryasiddhi mATe Avazyaka evA svarUpanA abhyAsa saMbaMdhI jAtajAtanA vAMdhA kADhe che ane kutarka kare che. kriyAjaDa jIva kahe che ke "AvuM jhINuM jhINuM samajavAnuM zuM kAma? aMte to krodhAdi ghaTADavA chene! to bhalene te aNasamaju bharavADa jevo hoya, chatAM paNa A samajyA vagara jo krodhAdi ghaTADe to dharma thaI jaze.' bharavADano dAkhalo laIne te samajyA vinA dharma karavA icche che, paraMtu te jANato nathI ke AtmasvabhAva samajyA vagara moTA vidvAnane ke bharavADane - koIne dharma thAya ema banatuM nathI, temaja krodhAdi paNa kharekhara ghaTatA nathI. krodha zuM? krodhano karanAra ane ghaTADanAra koNa? tathA jIvano krodha vagarano svabhAva kevo che? te badhuM jANyA vagara konA lakSe krodhAdi ghaTaze? jema prakAza vagara aMdhArAno abhAva thAya nahIM - prakAza thAya to aMdhAruM TaLe; tema krodharahita akaSAyI cidAnaMdasvabhAva taraphano bhAva pragaTyA vagara krodhano abhAva thAya nahIM. caitanyasvabhAvanA lakSa vagara te krodha TALavA mAMge to kAMI krodha TaLe nahIM. bhale te kaSAyanI maMdatA kare, paNa anaMtAnubaMdhI kaSAya to vidyamAna ja rahe che, tethI AtmAnI samajaNano puruSArtha karavo Avazyaka che. "AtmA to sUkSma che, mATe nahIM samajAya' ema kadI paNa vicAravuM na joIe. je jIvane AtmAnI ruci hoya tene AtmA samajAya tevo ja che. "A sUkSma che' ema kahIne tenI samajaNano upAya ja choDI devo te to AtmAnI aruci che. jyAM ruci hoya tyAM vAraMvAra prayatna karatAM kaMTALo Avato nathI. potAnA anaMtasAmarthyavAna svabhAvano mahimA lAvIne rucithI vAraMvAra prayatna kare to alpa kALamAM svabhAva samajAya ane janma-maraNanAM du:khanA kSayarUpa kAryanI siddhi thAya. potAnA svabhAvanI samajaNa sivAya sarva duHkhathI chUTavAno bIjo koI upAya nathI. paNa A tathyane samajyA vinA kriyAjaDa UlaTuM kahe che ke "samajavAnuM zuM kAma che? karavA mAMDone! karanI pAra UtaranI! kriyA karazuM to pAmIzuM. samajavAmAM kyAM sudhI Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana rokAvuM?' ema mAnI bAhya kriyAkAMDamAM maMDI paDe che, tethI tene jJAnIno aMtara-Azaya samajAto nathI, svarUpasanmukhatA thatI nathI ane tethI tenuM bhavabhramaNa paNa TaLatuM nathI. vrata-niyama ane tene lagatA vividha AcAromAM rata thaI tattvaciMtana choDanArA e vrata-niyama ane AcAranA yathArtha phaLathI vaMcita rahI jAya che.1 jo zAstraciMtana ja choDI devAmAM Ave to tattvonuM sAmAnya jJAna paNa na saMbhave. jo sAmAnya jJAna paNa na hoya to e tattvonuM vizeSarUpe vizada jJAna kyAMthI saMbhave? evA vizada jJAna vinA vAstavika tattvaruci paNa na saMbhave ane enA vinA Atmazuddhi na thAya, tethI AtmazuddhinA lakSathI vrata-niyama aMgIkAra karanAra mATe tattvaciMtana karavuM atyaMta jarUrI che. Ama, svarUpalakSa vinA bAhya bhAve oghasaMjJAe ke lokasaMjJAe thatI bAhya kriyAo mokSamArgamAM kAryakArI thatI nathI. bhAva ane lakSa vinAnI sarva kriyAo mAtra kAyakleza che ane tathArUpa phaLa ApatI na hovAthI nirarthaka nIvaDe che. jema kapUranA paDIkAmAMthI kapUra UDI gayuM hovA chatAM akabaMdha paDeluM te paDIkuM 'kapUra paDyuM che' evo bhrama janmAve che, tema kriyAjaDa jIvonI kriyAo niSprANa banI gaI hovA chatAM temane tenuM bhAna paNa thatuM nathI. kriyAjaDa jIvo temanuM jaDatva TALe te arthe zrImadre ahIM atyaMta saraLa ane sacoTa zailIthI kriyAjaDatvanuM svarUpa dekhADyuM che. bAhyakriyApradhAna kriyAjaDa jIvanAM lakSaNanuM Alekhana karatAM zrImad eka patramAM lakhe che - - 'je jIvo zuSkakriyApradhAnapaNAmAM mokSamArga kalpe che, te jIvone tathArUpa upadezanuM poSaNa paNa rahyA kare che. jJAna, darzana, cAritra ane tapa ema mokSamArga cAra prakAre kahyo chatAM prathamanAM be pada to temaNe visAryA jevuM hoya che, ane cAritra zabdano artha veSa tathA mAtra bAhya viratimAM samajyA jevuM hoya che. tapa zabdano artha mAtra upavAsAdi vratanuM karavuM; te paNa bAhya saMjJAthI temAM samajyA jevuM hoya che; vaLI kvacit jJAna, darzana pada kahevAM paDe to tyAM laukika kathana jevA bhAvonA kathanane jJAna ane tenI pratIti athavA te kahenAranI pratItine viSe darzana zabdano artha samajavA jevuM rahe che.'2 Ama, yathArtha adhyAtmadRSTinA abhAve bahirdaSTi jIvanA ajJAnajanita pravartananuM 1- juo : AcAryazrI siddhasena divAkarajIkRta, 'sanmatitarka prakaraNa', kAMDa 3, gAthA 67 'caraNa-karaNappahANA sasamaya parasamayamukkavAvArA 1 caraNa- karaNassa sAraM NicchayasuddhaM Na yANaMti / / ' 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.360 (5trAMka-422) Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-4 157 tAdeza citra zrImade prastuta gAthAmAM najara samakSa khaDuM karyuM che. AvuM ja citra upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje paNa doryuM che, jenuM avalokana karatAM A be mahApuruSoe karelA samAjadarzana viSenuM sAmya spaSTa thAya che - jeha vyavahAraseDhI prathama chAMDatAM, eka e Adare Apamata mAMDatAM; tAsa UtAvale navi Tale ApadA, sudhita icchAryo uMbara na pAce kadA." ahIM upAdhyAyazrI pharamAve che ke jaina nAma dhAraNa karIne zrI jinezvara bhagavAnanI AjJAe, vyavahArazuddhinA anukrama mujaba, prathama jJAnAcAranuM sevana karI, pachI temAM darzanAcAre zraddhA prApta karIne pachI cAritrAcAra ane tapAcAramAM pravartavuM joIe. A sUtrasiddhAMtanA svarUpano pUro vicAra karyA vinA jeo kevaLa potAnI matikalpanAe bAhya vyavahArazuddhirUpa cAritrAcAra tathA tapAcAranuM AcaraNa kare che, temaNe AtmazuddhinuM lakSa prApta karela na hovAthI, eTale ke temanuM aMtara bhedAyuM na hovAthI, temanAmAM bhale Atmazuddhi karavAnI othe karIne icchA hoya, topaNa temanI utAvaLe eTale ke vyavahAranA anukramane toDIne karAtA cAritrAcAra temaja tapAcAranA vyavahArathI Atmazuddhi thatI nathI. Ama, samajaNa vinAnI bAhya kriyA karavAthI mokSamArga kapAto nathI. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'bAhya kriyAmAM rAcatA, asadguru pratibaMdha; moTo ADo DuMgaro, tethI jue na aMdha. anya bhAva tAdAbhyathI, aMtabheda na kAMI; viSama AtmapariNAma jyAM, sUjhe yathArtha na tyAMhI. khAna, pAna ne mAnanA, viSaya rase mohAMdha; jJAnamArga niSedhatA, kare kaThaNa agha baMdha. kAya kriyA kleze duHkhI, svastha na dIse kyAMhI; chatAM kadAha nahIM tyAre, teha kriyAjaDa AI." 1- upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'sADI traNaso gAthAnuM stavana', DhALa 16, kaDI 328 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 213-214 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 13-16) Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 5 75 mA cen, marathite, agh niccadini. 850$ preve anice. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 5 bhUmikA | gAthA (athI gAthA 4mAM 'kriyAjaDa' nI oLakhANa karAvatAM zrImade kahyuM ke kriyAjaDa jIvo kriyAno paramArtha samajyA vinA te karavA maMDI paDe che, aMtarbheda pAmyA vinA teo temAM saMtoSAI jAya che ane jJAnamArgano niSedha karatA hovAthI paramArthaphaLathI vaMcita rahI jAya che. kriyAjaDa jIvonuM svarUpa darzAvyA pachI zrImade A pAMcamI gAthAmAM zuSkajJAnInA svarUpanuM nirUpaNa karyuM che ke jethI tevA zuSkajJAnI jIvo potAnuM zuSkapaNuM TALI mokSamArganI yathArtha ArAdhanAnA paMthe AgaLa vadhI zake. zuSkajJAnanA pravAhanuM Alekhana karatAM zrImad lakhe che - baMdha mokSa chekalpanA, bhAkhe vANI mAMhI; varte mohAvezamAM, zuSkajJAnI te AMhI." (5) baMdha, mokSa mAtra kalpanA che, evAM nizcayavAkya mAtra vANImAM bole che, * ane tathArUpa dazA thaI nathI, mohanA prabhAvamAM varte che, e ahIM zuSkajJAnI kahyA che. (5) je jIvo jJAna ane kriyAnA samanvayarUpa mokSamArganI samyakapaNe ArAdhanA LjAvA kare che, temanAmAM nizcayathI ArAdhakapaNuM hoya che, paraMtu jJAna ke kriyAnA ekAMta pakSapAtI jIvo saMsAramAM rajhaLe che. AgalI gAthAmAM kriyApakSane ekAMte pakaDanAra kriyAjaDa jIvonuM zrImade varNana karyuM hatuM. have A gAthAmAM jJAnapakSane ekAMte pakaDanAra zuSkajJAnInuM varNana karatAM teo kahe che ke zuSkajJAnI jIvo mAtra zAstra bhaNavAmAM, zAstranI carcA karavAmAM ja, temaja zAstrajJAnane moDhe karavAmAM ja sAco puruSArtha mAne che; paraMtu samyaka samajaNapUrvaka satsAdhana sevIne upayogane aMtarmukha karavAno samyaka puruSArtha teo karatA nathI. jeo jJAnanI vAto karavAmAM ja saMtoSAI jAya che ane bhAvadharma pratye durlakSa seve che, teo 'zuSkajJAnIo', 'vAyAjJAnIo', polAjJAnIo' ke 'nAma-adhyAtmI' nI saMjJA pAme che. zuSkajJAnapradhAna jIvo 'AtmA zuddha che, niraMjana che. tene karmo lAgatAM nathI ane tethI tene karmathI mukAvApaNuM paNa nathI, arthAtu baMdha ane mokSa kevaLa kalpanA ja che.' evAM nizcayanaya pramukha kathano bole che, vyAkhyAno Ape che, pAMDityanuM pradarzana kare Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana che; paraMtu te vacanonuM temane bhAvabhAsana hotuM nathI ke aMtaraMga anubhUti hotI nathI. AtmajJAnanA abhAve aMtaramAM viSaya-kaSAyano ghaTADo nahIM thayo hovAthI teo mohAvezamAM varte che. anukULatAmAM temane rAga thAya che ane pratikULatAmAM temane dveSa thAya che. Ama, aMtaraMga pariNamana upara jemano lakSa nathI, jeo mohabhAva TALavAno puruSArtha karatA nathI ane jeo mAtra jJAnanI korI vAtomAM ja rasa dharAve che, teo popaTiyA bola zIkhI laI teno pATha karanAra vAcajJAnI athavA adhyAtmarasarahita zuSkajJAnI che. jJAnI puruSoe kahyuM che ke jo jIva potAnA AtmasvarUpane jANe nahIM, vizeSArtha 1 oLakhe nahIM, AtmAno anubhava prakAza aMtaramAM pragaTAve nahIM; to bhale te jIve zAstrAbhyAsa karIne nava pUrva sudhInuM jJAna prApta karyuM hoya, to paNa tenuM te sarva jJAna niSphaLa che, kAraNa ke tenuM te jJAna bIjuM badhuM jANanAra thayuM, paNa potAnA dehadevaLamAM rahelo zAzvata padArtha jANanAra na thayuM. je tattva prApta karavA sarva zAstro bodhyAM che, te Atmatattva jo prApta na thAya to te sarva zAstrAbhyAsa nirarthaka che. zAstromAM e jJAna eTalA mATe prakADyuM che ke jIva potAnAM dehAtmabuddhirUpa ajJAnane, rAga-dveSa Adi viSama bhAvone, temaja jJAnAvaraNIyAdi karmamalane TALIne zuddha nirmaLa nijAtmatattvanI prApti karI kRtArtha thAya. jIva bahirmukha dRSTi tyAgI aMtarmukha dRSTi sAdhe; tathArUpa pariNati pAmI, potAnA ajJAnAdi doSo TALI, nija zuddha sahajAtma-svarUpane pragaTAve to ja teno zAstrAbhyAsa saphaLa thayo gaNAya ane e jJAnane ja yathArtha jJAna kahyuM che. zrImad prakAze che - jo hoya pUrva bhaNela nava paNa, jIvane jANyo nahIM, to sarva te ajJAna bhAkhyuM, sAkSI che Agama ahIM; e pUrva sarva kahyAM vizeSa, jIva karavA nirmaLo, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavyo sAMbhaLo." bhale nava pUrva jeTaluM zAstrAdhyayana karyuM hoya, zAstronI vigato jIbhane Terave ramatI karI hoya; paraMtu dehathI bhinna evA caitanyasvarUpa AtmAno jyAM sudhI pragaTa 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 6, zloka 2 'jJAte sthAna no bhUyo jJAtavyamavazaSyate | ajJAte punaretasmin jJAnamanyannirarthakam / / ' 2- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.297 (AMka-267, kaDI 1) sarakhAvo : zrI cidAnaMdajIracita, pada 42, kaDI 1 ('sajjana sanmitra', pR.775) lIM anubhava jJAna, ghaTameM pragaTa bhayo nahIM; taulI mana thira hota nahIM chIna, jima pIparako pAna; veda bhaNyo paNa bheda binA zaTha, pothI thothI jANe re." Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-pa 163 anubhava na thayo hoya, tyAM sudhI te jJAnanI gaNatarI ajJAnamAM thAya che. zAstramAM jJAnanuM vistRta rIte aneka prakAranA bhedathI je nirUpaNa karyuM che, te vizeSa prakAranuM zAstrajJAna AtmajJAna sahita hoya to ja te jJAna samyajJAnanI saMjJA pAme che. jene AtmAno anubhava thayo nathI, paNa eka e ja prApta karavAnI tIvra icchA che ane jJAnInA Azraye temanI AjJA ArAdhavAmAM tatparatApUrvaka sarvasamarpaNapaNe varte che, tevo AtmArthI jIva paNa samIpamAM AtmajJAna pAmavAno hovAthI tenA jJAnane paNa upacArathI yathArtha jJAna gaNavAmAM AvyuM che. adhyAtmagraMthono paramArtha jo jJAnI pAsethI samajavAmAM Ave to te mokSane sAdhanAra hovAthI jJAna kahevAya, bAkI potAnI matikalpanAthI koTi zAstro bhaNAya ke upadezAya topaNa te nijasvarUpanA jJAnarahita hovAthI ajJAna gaNAya che. te jJAna mokSapaMthamAM pragati karAvavAmAM madadarUpa thatuM nathI. AtmajJAnanA abhAvamAM, sagurunA avalaMbana vinA athavA matikalpanAthI zAstrono abhyAsa thAya to jIva saMkalpa-vikalpanI jALamAM gUMcavAI jAya che, svacchaMdamAM taNAI jAya che ane ekAMtapakSa grahaNa karI svahita cUkI jAya che. ahIM zAstrAbhyAsano niSedha nathI, paraMtu nijakalpanAe karelAM zAstranAM arthaghaTanano niSedha che. nizcayanaya pramukha kathanono paramArtha samajyA vinA keTalIka vivekahIna vyaktio svacchaMdapoSaNa, AcArahInatA ke korA buddhivilAsa tarapha vaLI jaI potAnuM ja anartha kare che. nizcayapradhAna zAstro sagurugame samajavA yogya che, paNa keTalAka jIvo potAnI matikalpanAe ane svacchede zAstranI apekSA samajyA vinA, teno game tevo artha nirdhArI ekAMta nizcayanayanA AgrahI thAya che ane tethI potAnA anadhikArIpaNAnA kAraNe mahAnirjarAnA hetu evAM adhyAtmazAstro te jIvo mATe AtmaghAtI zastrarUpa nIvaDe che. nizcaya graMtho temanA mATe graMthirUpa thaI paDe che. zAstro potAnI matikalpanAthI samajI, zuddha vyavahArAdi satsAdhana choDI teo svacchede varte che. aMtaraMga dazA pheravyA vinA, dehAtmabuddhirUpa ajJAna TALyA vinA, svAnubhava meLavyA vinA, zabdajJAnane ja samyajJAna mAnIne teo potAne viSe jJAnIpaNuM kahyuM che. teo nizcayanI moTI moTI vAto karavA chatAM aMtaramAM jarA paNa vRttijaya, vAsanAzamana ke indriyasaMyama karatA nathI ane pariNAme teo zuSkazAnI thaI jAya che. AvA zuSkajJAnI 1- nizcayanayapradhAna 'paramAtmaprakAza' nAmano graMtha zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsamAM jyAre zrI laghurAjasvAmInI hAjarImAM vAMcavAmAM Avyo hato, tyAre teozrIe nIce pramANe bodha karyo hato - "nizcayavANI agni jevI che - koI hAthathI agni pakaDavA jAya - to baLI jAya, tene pakaDavA cIpiyA jevuM koI sAdhana joIe. te sAdhana guru pAse che. lakheluM badhuM sAcuM che paNa tenuM bhAna jJAnIne che." - 'paramAtmaprakAza', zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsanuM prakAzana, prathamavRttinI prastAvanA Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jIvonuM zAstrajJAna saMsArarUpa che ema jJAnIoe kahyuM che.1 paramArtha samajyA vinA je nizcayapradhAna kathanono durupayoga thato samAjamAM jovAmAM Ave che tenAM namUnArUpa keTalAMka kathano nIce mujaba che. A kathano khoTAM nathI, paNa tenI yathArtha samajaNanA abhAvamAM jIva te dvArA potAnuM anaMtuM ahita karI bese che. (1) pratyeka dravya svayaM pariNamanazIla che, ene potAnA pariNamanamAM paranA sahayoganI paMcamAtra paNa jarUra nathI.' (2) 'eka dravya bIjA dravyanuM kAMI paNa bhaluM-bUruM karI zakatuM nathI. pratyeka dravyanuM pariNamana taddana svAdhIna che. koI koIne AdhIna nathI. potAnAM sukha-duHkhano kartA jIva pote ja che, koI koInuM kartA-dhartA nathI.' (3) satyanI prApti potAthI, potAmAM, potAnA dvArA ja thAya che, emAM paranuM kAMI paNa cAlatuM nathI; para to nimittamAtra che.' (4) 'samaja aMdarathI Ave che, bahArathI nahIM.' (5) mArga aMtaranI rucimAMthI ja maLaze, bIjAnA bharose kAMI nahIM thAya.' (6) 'nimitta hoya che, paNa karatuM (kartA) nathI.' (7) 'badhA ja AtmA samAna che, koI nAno-moTo nathI. pratyeka AtmA siddha samAna che.' (8) 'AtmA kadI koIthI baMdhAto nathI, paNa baMdhanI zaMkAo karIne doDIne viSe sarpanI bhrAMtinI jema bhaya, kaMpa vage2e pAme che.' (9) 'AtmA abaddhatkRSTa che, arthAt rAga ane karmanA baMdhathI rahita che tathA karmarUpe baMdhAvA yogya paramANuo je ekakSetrAvagAhI che, tenA sparzathI rahita che. AtmA karmathI nahIM baMdhAyelo, nahIM sparzAyelo, sahaja svabhAve mukta, zuddha, buddha, caitanyadhana che.' nizcayanayanAM kathana jyAM jyAM Ave che, tyAM tyAM ema kahevAmAM Ave che ke jIvane baMdha thavo saMbhavato nathI. AkAza jema kazAthI baMdhAya nahIM, tema arUpI evA jIvane baMdha hoya nahIM. jene baMdha na thaI zake tene mokSa thavArUpa kahevuM te kalpanArUpa che, arthAt je baMdhAyo nathI, teNe chUTavA mATe kAMI karavAnuM hoya ja nahIM. jinAgamomAM jyAM jyAM AtmasvabhAvanuM varNana Ave che, tyAM tyAM AtmAne sarva karmathI rahita, baMdha-mokSathI para, sadA asaMga ane zuddha batAvyo che. AcAryazrI yogIndvadeva 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'yogabindu', zloka 508 'vidvattAyAH phalaM nAnyat, sadyogAbhyAsataH param 1 tathA 4 zAstrasaMsAra, utto vimabuddhimiH / / ' Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-pa 165 'paramAtmaprakAza'mAM kahe che ke A jIva utpanna paNa thato nathI, marato paNa nathI ane baMdha tathA mokSane paNa karato nathI ema zrI jinezvare kahyuM che.1 upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja 'adhyAtmasAra'mAM kahe che ke zuddha nayathI AtmA baMdhAto nathI, temaja mukta paNa thato nathI.2 AvA prakAranAM kathano vedAMta, sAMkhyAdi jainetara graMthomAM paNa jovA maLe che. 'mAMDUkya upaniSad' upara racavAmAM AvelI 'gauDapAdIkArikA'mAM kahyuM che ke jIva brahma hovAthI te kadI paNa AvaraNamAM Avyo nathI. kadI paNa janma leto nathI, tema tene baMdha nathI; te sAdhaka paNa nathI, eTale kazI sAdhanA karanAra nathI; chUTavAnI icchA karato nathI, tema tenI mukti paNa kadI nathI, kAraNa ke jyAre vAstavika baMdha ja nathI to mukti zAnI? 'sAMkhyakArikA'mAM kahyuM che ke puruSa sAkSI Adi svarUpavALo che. tethI na to puruSane baMdha thAya che, na te mukta thAya che ane na tene saMsAra hoya che. e badhA svAMga to bahurUpiNI prakRti ja karyA kare che. te ja baMdhAya che, chUTe che tathA saMsAramAM paribhramaNa kare che.4 Ama, aneka graMthomAM AtmAne baMdha-mokSathI rahita, zuddha, asaMga batAvyo che. A kathanono yathArtha paramArtha samajAvo joIe. nizcayadraSTi e vastumAtranuM svarUpadarzana che, jyAre vyavahAradRSTi e vastunuM parasaMyoganI apekSAthI kareluM darzana che. nizcayanaya jema vastumAtranuM nizcita trikALI svarUpa batAve che, tema vyavahAranaya vastumAtranuM vyavahAru kSaNika svarUpa batAve che. nizcayadRSTithI AtmA zudgha, buddha, mukta, asaMga, saccidAnaMdasvarUpa che, to vyavahAradRSTithI AtmA azuddha, abuddha, karmathI baddha che. jevI rIte taLAvamAM UgelA kamalinIpatranuM jaLane sparzavuM vyavahArathI ane avasthAdRSTithI satyArtha che, paraMtu kamalinIpatrano svabhAva jotAM A sthiti asatyArtha che, kAraNa ke kamalinIpatranI rUMvATInA kAraNe jaLane 1- juo : AcAryazrI yogIndvadevakRta, 'paramAtmaprakAza', adhikAra 1, gAthA 68 ' Na vi uppajjai Na vi marai, baMdhu Na mokkhu karei / jiu paramarthe joiyA jiNavaru eu~ maLe / / ' 2- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 6, zloka 189 'na zuddhanayatastveSa badhyate nApi mucyate / / ' 3- juo : 'mAMDUkya upaniSad' upara racavAmAM AvelI 'gauDapAdIkArikA', prakaraNa 2, kAMDa 32 'na nirodho na cotpattirna baddho na ca sAdhaka : I na mumukSurna vai mukta ityeSA paramArthatA / / ' 4- juo : 'sAMkhyakArikA', zloka 62 'tasmAnna badhyate'ddhA na mucyate nA'pi saMsarati kaJcit / saMsarati badhyate mucyate ca nAnAzrayA pravRtiH / / ' - Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana na sparzavAno teno svabhAva che. tethI kamalinIpatranA svabhAvanA lakSe joIe to tenuM jaLane sparzavuM asatyArtha che. tevI rIte AtmAnuM anAdi kALathI pudgala karmathI baMdhAvuM vyavahArathI ane avasthAdaSTithI satyArtha che, paraMtu AtmAno svabhAva jotAM e asatyArtha che, kAraNa ke pudgalathI AtmA kadI lapAto nathI, sparzato nathI. svabhAvalakSe jotAM AtmA ane pudgalano saMbaMdha asatyArtha che, jUTho che. tethI svabhAvadaSTie jotAM AtmAno baMdha ane mokSa thato nathI. Atmavastu utpAda-vyaya-dhrauvya ema traNa aMzavALI che. utpAda ane vyaya te vastunA palaTAtA aMza hovAthI tene paryAya kahevAmAM Ave che. vastunA TakatA aMzane dhruva kahevAmAM Ave che. paryAyamAM malinatA hoya, aMze nirmaLatA hoya ke pUrNa nirmaLatA hoya; paNa dhruva vastu - kAyama ekarUpa TakavAvALI vastu to evI ne evI rahe che. nizcayanayano viSaya trikALI dhruva vastu che. zuddha nizcayanayathI vastumAM baMdhamokSa nathI. jeno baMdha thayo hoya teno mokSa thAya, arthAt mokSane baMdhanI apekSA hoya che. paraMtu zuddha nizcayanayanA mata anusAra AtmAne baMdha che ja nahIM ane tethI baMdhano pratipakSa evo mokSa paNa nathI. vastusvabhAvathI baMdha hoya to baMdha kadI chUTe nahIM, AtmA haMmezAM baMdhAyelo ja rahe. svabhAvamAM baMdha hoya to baMdha paNa dhruva rahe, baMdhano abhAva kadI na thaI zake. tethI dhruva tattvane baMdhAyela ke mukta kahevuM yogya nathI. koI eka puruSa sAMkaLathI baMdhAyelo hoya ane koI eka puruSa baMdharahita hoya to temAMthI je pahelAM baMdhAyelo hato te chUTe tyAre tene mukta kahevo yogya che, paraMtu bIjo, je baMdhAyo ja nathI tene 'chUTyo' kahevAmAM Ave to tene Azcarya thAya ke 'huM kyAre baMdhAyo hato ke mane chUTyo kahe che?' je baMdhAyo hoya te chUTe, tethI baMdhAyelAne to chUTyo kahevuM yogya che, paNa je baMdhAyelo na hoya tene chUTyo kahevuM yogya nathI. tevI ja rIte zuddha nizcayanayathI jIva baMdhAyelo che ja nahIM, tethI tene baMdhAyelo ke mukta kahevo yogya nathI. baMdha ane mokSa to avasthAmAM - paryAyamAM thAya che, je vyavahAranayano viSaya che. vyavahAranayathI baMdha ane mokSanI paryAya AtmAmAM thAya che. paryAyamAM baMdhano utpAda thAya che ane teno nAza thavAthI mokSa thAya che. zuddhAtmAnubhUtinA abhAvamAM AtmA zubhAzubha upayogamAM pariNamI zubhAzubha karmano baMdha kare che. AtmAmAM jyAM sudhI jJAyakavastunAM zraddhAnajJAna-ramaNatArUpa mokSamArganI zuddha paryAyano abhAva che, tyAM sudhI zubhAzubha bhAvanI azuddha paryAyano sadbhAva che ane te zubhAzubha bhAvanA kAraNe jIva janma-maraNa kare che. zuddhAtmAnubhUti pragaTa thatAM zuddhopayogamAM pariNamI jIva mokSano kartA thAya che. A kathana vyavahAranayathI che. nizcayanayathI AtmA baMdha ane mokSano kartA nathI. zuddha, pAriNAmika, trikALI, ekarUpa, dhruva tattvamAM baMdha ane mokSa nathI. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-5 167 Ama, avasthAdaSTithI jotAM AtmAmAM baddha-muktAdi bhAvo che, paraMtu svabhAvadaSTithI jotAM AtmAmAM baddha-muktAdi bhAvo nathI. A vartamAna avasthA ane trikALI, nirmaLa, zuddha svabhAva - bannene yathArthapaNe jANI, avasthA taraphanuM lakSa gauNa karI, zuddha nayane mukhya karavo; te vaDe pUrNa zuddhAtmAnI zraddhA karavI, tenuM ja lakSa karavuM ane temAM ekAga anubhavarUpa TharavuM, te ja kartavya che. jenAthI muktapaNAno dhvani UThe te upara jIva daSTi kare to 'baMdhanarUpe - paranI upAdhirUpe huM nathI' evA svataMtra svabhAvanI pratIti thAya. avasthAdaSTi choDIne AtmAnA trikALI svabhAvano lakSa karatAM, paryAyamAM svabhAvathI dUra hato te svabhAvanI samIpa thAya che. svabhAvanI samIpa thaIne eno anubhava karatAM baddhapaNuM jUThuM lAge che, kalpanA lAge che. svabhAvanA bhAnamAM UbhA rahIne jonArAne bhava dekhAto nathI. ekarUpa svabhAvanI dRSTimAM pote anaMta jJAnAnaMda svabhAve pUrNa puruSArthathI bharelo che, tenI hA pADatAM teno anaMto saMsAra tUTI jAya che. karmanA saMyogavALI avasthA hovA chatAM zraddhAmAM niSedha thatAM jIva dRSTi apekSAe mukta thAya che. pachI cAritranI apekSAe puruSArthanI nabaLAIrUpa je alpa asthiratAno rAga hoya, tenI pratItinA jore abhAva thAya che. jema dAbaDImAM hIro paDyo che te mukta ja che. dAbaDI dAbaDImAM ane hIro hIrAmAM che ema mAnavuM te zraddhA apekSAe mukti che; ane dAbaDImAMthI hIro upADI levo te cAritra apekSAe mukti che. zuddha nizcayanayathI AtmasvarUpa jANI, vartamAna avasthAmAM rAga, dveSa ane karmanuM nimitta tathA dehano saMyoga hovA chatAM avasthAne gauNa karI, asaMyogI mukta jJAyakasvabhAvane tenA paramArthasvarUpe jovo-mAnavo te zraddhA apekSAe mukti; ane svabhAvanA jore ekAgratAthI vikArano nAza karatAM zuddha, pUrNa AtmAnI prApti thavI te cAritra apekSAe mukti. jema hIro prathamathI ja dAbaDIthI ane dAbaDInA meLathI judo hato, tethI te judo thaI zake che; tema AtmA svabhAve dehAdi tathA rAgAdithI judo hato to tene judo jANI-mAnI, svabhAvamAM sthiratA karavAthI te judo thaI zake che. tethI prathama ja "mukta chuM, pUrNa chuM, zuddha chuM' evA svAzrita nirNayanuM jora pragaTAvavA yogya che. 'trikALI muktasvabhAvI chuM, saMyogapaNe ke vikArapaNe nathI' ema mukta svabhAvano svIkAra karatAM anaMto savaLo puruSArtha thAya che. aMtaradRSTithI mukta svabhAvamAM ekAga thatAM alpa kALamAM vikArathI mukti thAya che. | 'AtmA sarvathA zuddha che' ema svIkArIne koI besI rahe, paraMtu zuddha svabhAva ane azuddha paryAyano viveka na kare to tene paramArthanI prApti thatI nathI. Atmavastu mAtra dravyarUpa nathI, paraMtu dravya, guNa tathA paryAya e traNa svarUpa che. dravyarUpe jIva zuddha ja che, paraMtu paryAyamAM je azuddhatA che teno svIkAra karI, tene TALavAno prayatna karavA yogya che. phakta dravyanI zuddhatAthI saMtoSa mAnI levAthI kalyANa thatuM nathI. mATe Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana potAnI sattAgata zuddhatAthI saMtoSAI na jatAM samyagdarzana prApta karavAnA abhyAsa vaDe paryAyamAM zuddhatA pragaTAvavA yogya che. zuddhAtmAnA bodhanAM vAMcana-zravaNamAtrathI zuddhatAnI prApti thatI nathI, paraMtu dravyanI zuddhatA lakSamAM rAkhI, dhruva tattvamAM ekAgratA karavAthI paryAyanI zuddhatA pragaTe che ane potAnAM akhaMDa AnaMdAdi mahAguNanidhAnanA bhoktA banI zakAya che. Ama, potAne asaMga ane abaddha kahevAthI nahIM, paNa potAne asaMga ane abaddha karavAthI kAryasiddhi thAya che. satsAdhananA avalaMbane upayogane aMtarmukha karatAM zuddha svarUpanuM jJAna thAya che. svAnubhava vinA huM zuddha, buddha, asaMga, abaddha chuM' evI vAto mAtra popaTapATha che. jene potAnA svarUpanuM bhAna nathI, bhedajJAnanI jAgRti nathI, tevo lakSa paNa nathI ane je vairAgyAdi sAdhana pAmyo nathI; evo jIva mukhethI nizcaya vAkyo kaheto hoya topaNa sArabhUta thatAM nathI. je kathanamAtra nizcaya vAkyo pokAryA kare, paraMtu bhedajJAnanI jAgRti jenAmAM hoya nahIM, jAgRti rahe tevA prayatno karato na hoya ke sasAdhanone sevato na hoya, tene siddhAMtabodha kAryakArI thato nathI. nizcayadRSTinA bhAnapUrvaka cittane saMkalpa-vikalpamAM taNAI jatuM rokI, satsAdhana dvArA upayogane svamAM vALI levA prayatnazIla vyakti AtmavikAsa kare che, paraMtu anadhikArI vyakti tathArUpa pAtratAnA abhAve nizcayanayanAM kathanone avalaMbIne rAgadveSano kSaya karavAne badale jAye-ajANe potAnAM pramAda ane sukhazIlavRttinuM rakSaNa ane poSaNa karatI rahe che. nizcayanayanAM kathanonI adhUrI samajanA kAraNe te mAtra zabdo pakaDI rAkhe che ane jIvanamAM saMyamanI upekSA kare che; nizcaya kevaLa vANImAM rAkhe che, paraMtu tathArUpa pariNamana nahIM hovAthI mohAvezamAM pravarte che. rojiMdA jIvanavyavahAramAM prApta anukULa-pratikULa saMyogomAM nizcaya vANInA AdhAre cittane harSazokAdi dvandronI asarathI jeTalA aMze mukta rAkhe teTalA aMze nizcayadaSTi tenA aMtaramAM sthAna pAmI gaNAya. nizcayadaSTinI jAgRtipUrvakanuM bhedajJAna jIvanamAM daDha karatA rahevAthI citta rAgAtmaka-dveSAtmaka bhAvothI mukta banI svamAM TharatuM jAya che. paraMtu kathanajJAnI nizcaya vAkyonA paramArthathI anabhinna hovAthI nizcayanAM vacanonuM avalaMbana laI AtmavaMcanAnA vamaLamAM gothAM khAya che. huM sadA abaddha, asaMga chuM, mArAmAM parano praveza nathI' evAM vacanone raTato jAya che ane AcArahInatA tathA buddhivilAsa tarapha sarakato jAya che. te satsAdhanane choDato jAya che, sadvyavahArane lopato jAya che, vrata-tapa tyAgato jAya che, azubhamAM pravartana karato jAya che ane siddhAMtonI ADa laI mohabhAva poSato jAya che. zrI kAnajIsvAmI kahe che - udaya-udhya karyA kare, prArabdhamAM haze te thaze, paNa AtmAnuM zuM thAya che tenI Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-pa 169 saMbhALa to karato nathI, rAga, dveSa, krodha, mAna, mAyA, lobha, azubha pariNAmamAM Takyo che ane mAne ke amAro mokSa thaI jaze. vaLI jarAya apamAna thAya to kALajuM kaMpI UThe che. paNa bhAI! tuM kaheto hato ke AtmA siddha jevo che, rAga-dveSa vinAno che to Ama kema? kaMI pratikULatA thAya to dveSa-aNagamo ane sagavaDatA maLe to rAga; koI khuzAmata kare; vakhANa kare to rAjI ane niMdA kare to dveSI, emAM AtmA mana, vANI ane dehathI judo che evo zuddha bhAva kyAM Avyo?' zuSkajJAnI bole che ke 'parapadArthamAM sukha nathI. mAro AtmA ja sarvotkRSTa ane zAzvata sukhano khajAno che', paraMtu tene evI niHzaMkatA UpajI na hovAthI te paramAMthI sukha meLavavAnI ceSTA kare che. jyAM sudhI jagatanA koI paNa padArthamAMthI sukha maLaze evI mAnyatA aMtaramAM UMDe UMDe paNa hoya to tyAM sudhI paramAnaMdarUpa potAnA AtmA pratye vRttinuM pravahavuM thatuM nathI ane tenA vinA AtmasAkSAtkAra thavo saMbhavato nathI. jJAnIne to AtmA anaMta AnaMdano kaMda che evI niHzaMka pratIti hoya che, paraMtu zuSkajJAnIne nijapadArthamAM sukhabuddhi pragaTI na hovAthI parapadArthamAM sukhabuddhi rahe che. AtmA parama sukhathI bharelo che evuM bhAvabhAsana thayuM na hovAthI te svarUpasanmukha thato nathI ane tenI parasammukhatA maTatI nathI. parathI nirapekSa, nirAlaMba evA potAnA astitvanuM zraddhAna thayuM na hovAthI tenI anAdinI paramAM rahelI AdhArabuddhi maTatI nathI. mAro AtmA sat che, atyAre ja huM paripUrNa chuM, paramAnaMdarUpe anAdi-anaMta rahenAro chuM' evo nizcaya thayo na hovAthI tene parapadArthanI AzA ane apekSA rahyA ja kare che. A prakAre zuSkajJAnI ISTa saMyogane icche che ane parapadArthamAMthI sukha meLavavAno prayatna kare che. sAcI jJAnadazA prApta thaI nahIM hovAthI zuSkazAnI dehAdinI pratikULatA Adi prasaMge vyAkuLa thaI jAya che, aniSTa viyoganI icchA kare che ane tathArUpa vartana paNa kare che. moTA moTA graMthonuM adhyayana, jIvAjIvatattvono paricaya, nayavibhAgathI vastusvarUpanI jANakArI tathA jIva ane karmaviSayaka aneka ghaTanAonA jJAnasaMpAdananuM prayojana che vedanAsamaye samatApariNAma rAkhavAM. paraMtu zuSkajJAnIne vedanAsamaye mamatA, Dara, virodha, kAyaratA, dInatA Adi vartatAM hovAthI teno zAstrAbhyAsa nirarthaka nIvaDe che. sAcI jJAnadazA hoya temane duHkhaprAptinAM kAraNo viSe viSamatA thatI nathI ane te duHkha TALavAnI icchA paNa thatI nathI. bhedajJAnanI satata jAgRti vartatI hovAthI temane aMtaHsvarUpanI dRSTi rahe che. huM dehathI nirALo jJAnamAtra chuM' evo satata lakSa rahe che. Ama, zubhAzubha udaya vakhate zuSkajJAnIne utsuka pariNAma varte che, jyAre 1- zrI kAnajIsvAmI, "zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.9 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana samyajJAnI tene vairyathI zAMtapaNe draSTAbhAve vece che. jJAnIne aMtaramAM rAgAdithI bhinna zuddha svarUpanI pratIti vartatI hovAthI teo karmanA udayamAM na joDAtAM tenA jJAtA rahe che. teo zuSkajJAnInI jema baMdhAtA nathI. jJAnI ane zuSkajJAnInI vacce pragaTa bhinnatA che, te bannenA puruSArtha vacce AkAza-pAtALa jeTaluM aMtara che. jIva aneka zAstronuM vAMcanAdi kare, paNa aMtarmukha puruSArtha na upADe tyAM sudhI te mithyAdaSTi bahirAtmA ja rahe che. mAtra upalaka upalaka vAMcana-vicAraNAthI kAMI nathI thatuM, aMdara UMDANamAMthI bhAvanA UThe to ja mArganI prApti thAya che. A jJAyakavastu alaukika padArtha che' ema svabhAvano lakSa ane mahimA na Ave tyAM sudhI upalaka vAMcanAdinuM koI pAramArthika phaLa nathI maLatuM. dravya-guNa-paryAyanuM svarUpa vikalpajJAna vaDe jANavAmAM Ave to paNa teTalAmAtrathI jIvanuM sAcuM prayojana siddha thatuM nathI, kema ke vastusvarUpamAM mAtra jJAna guNa ja nathI, paraMtu zraddhA, AnaMda vagere anaMta guNo che. jJAna guNa vikalpa vaDe AtmAne lakSamAM le che, paraMtu tyAre zraddhA guNa to mithyAtvarUpa kArya karI rahyo che, AnaMda guNa to AkuLatAnuM vedana ApI rahyo che. jyAre te sarva guNo aMze svabhAvarUpa kArya Ape tyAre ja jIvanuM samyakatvarUpI prayojana siddha thAya che. jJAyakasvabhAvanA abhyAsanI rucinA abhAvamAM zAstro kaMThastha karavAmAM Ave ane AtmAnI vividha prakAre prarUpaNA thAya topaNa te zAstrAbhyAsa paralakSI che. sAcuM ArAdhakapaNuM to tene kahevAya ke je adhyAtmagraMthono abhyAsa karI tathArUpa pariNamananA aMtarmukhI puruSArthamAM pravarte, arthAt zAstrane sAdhana mAnI svAnubhava mATe prayatnazIla rahe. paraMtu jeo zAstro vAMcavAM, gokhavAM ane bolavAne ja sAdhya mAne che ane tema karavAmAM ja saMtoSAI jAya che, teo AtmavikAsa sAdhI zakatA nathI. jJAnanA kSayopazama vaDe buddhibaLathI zAstro jANato hoya, buddhino ughADa hoya, tema chatAM AtmajJAna hoya evo niyama nathI. paMDita thavuM te jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamanA AdhAre hoya che, jyAre AtmajJAnI thavuM e mohanIya karmanA kSayopazamanA AdhAre hoya che. mAtra zAstro vAMcIne tene dhAraNAmAM dhArI rAkhavAthI jJAnI thavAtuM nathI. paradravya ane parabhAvathI bhinna zuddha, cidAnaMda AtmAne anubhavI, temAM ja sthira rahevAno puruSArtha je karatA hoya te jJAnI kahevAya. je AtmAe zAstrAbhyAsa vaDe aneka prakAranI vidyA prApta karI hoya temaja vAkacAturI meLavI hoya, chatAM paNa AtmalakSanA abhAvamAM te paMDita hovA chatAM jJAnI nathI. paraMtu jeo svAnubhava vaDe sUkSma rahasyane jANatA hoya te jJAnI che. satsAdhana dvArA aMtarmukhI puruSArtha pragaTAvyA vinA mAtra zAstrone dhAraNAmAM saMgharI rAkhe te jJAnI nahIM paNa pustakAlaya che. adhyAtmarasapariNativihIna tenuM jJAna nIrasa ane sUkyuM hovAthI te zuSkajJAnI che. bhAvadharmanI sparzanA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-pa 171 vinA AvA zuSkajJAnI eTale ke popaTapATha karanAra vAcajJAnI bAhyamAM adhyAtmanI moTI moTI vAto karatA hoya che, paraMtu aMtaramAM mohajanita rAgAdi bhAvamAM pravartana karatA hovAthI mokSamArga vikAsa sAdhI zakatA nathI. AvA bhAva-adhyAtmavihIna zuSkaadhyAtmapradhAna jIvonuM svarUpa darzAvatAM zrImad eka patramAM lakhe che - zama, saMvegAdi guNo utpanna thaye, athavA vairAgyavizeSa, niSpakSapAtatA thaye, kaSAyAdi pAtaLAM paze tathA kaMI paNa prajJAvizeSathI samajyAnI yogyatA thaye je sadagurugame samajavA yogya adhyAtmagraMtho, tyAM sudhI ghaNuM karI zastra jevA che, te potAnI kalpanAe jema tema vAMcI laI, nirdhArI laI, tevo aMtarbheda thayA vinA athavA dazA pharyA vinA, vibhAva gayA vinA potAne vize jJAna kahyuM che, ane kriyA tathA zuddha vyavahArarahita thaI varte che, evo trIjo prakAra zuSkaadhyAtmIno che." A patramAM zrImade samAjamAM pravartI rahelA traNa pravAhano nirdeza karyo che - zuSkakriyApradhAna jIvo, zuddhakriyA-utthApaka ane zuSka-adhyAtmI jIvo. temAM zuddhakriyA-utthApaka ane zuSka-adhyAtmI e be prakArano zuSkajJAnImAM aMtarbhAva thAya che. zuSkajJAnInA zuSkaadhyAtmapaNAnA prakArano ullekha zrImade A pAMcamI gAthAmAM karyo che tathA zuddhakriyAutthApakapaNAnA prakArano ullekha gAthA 29mAM karyo che "lope savyavahArane, sAdhanA rahita thAya.' ahIM jaNAvyA pramANe zama-saMvegAdi guNo pragaTavAthI ja sAcI yogyatA prApta thAya che ane tyArapachI adhyAtmagraMthonuM saddagurugamathI kareluM adhyayana yathArthapaNe aMtaramAM pariNamatAM AtmajJAna thAya che. svacchede nizcaya vAkyo vAMcI, gokhI ane bolI javAthI kalyANa thatuM nathI. jyAM sudhI AcaraNa dvArA zAstrajJAnane pacAvavAmAM na Ave, tyAM sudhI te jJAnathI AtmAne poSaNa nathI maLatuM. sAcA jJAna ane sAcA cAritra vinA jIvanuM kalyANa na thAya e niHsaMdeha che. uparyukta patramAM zrImade prakAzelA bhAvanuM darzana upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje racela "sADI traNaso gAthAnuM stavana'nI nIcenI gAthAmAM jovA maLe che - bhAvalava jeha vyavahAra guNathI bhale, zuddhanayabhAvanA tehathI navi cale; zuddhavyavahAra guruyoga pariNatapaNuM, teha viNa zuddhanayamAM nahi te gaNuM." ahIM jaNAvyA pramANe jemane bhAvalava, arthAt Atmazuddhi prApta karavAnuM kiMcit pariNAma prApta thayuM che, temaNe paNa potAnA te pariNAmanI zuddhi-vRddhi arthe suguruno 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.361 (patrAMka-432) 2- upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'sADI traNaso gAthAnuM stavana', DhALa 16, kaDI 329 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana yoga prApta karIne yathAzakti cAritrAcAra temaja tapAcAranuM sevana karatA rahevuM jarUrI che. anyathA gurutattvano anAdara karIne sUtra-artha svamatikalpita bhAve karavAthI Atmazuddhi prApta karavAnuM pariNAma mithyA jANavuM. je koI AtmA prathama jJAna-darzana guNane prApta karIne, Atmazuddhi karavAnuM dhyeya prApta karIne, AtmazuddhinA upAyarUpe cAritrAcAratapAcAramAM sugurunI nizrAe yathAzakti pravartana karaze, teo nizcayathI potAnA zuddha AtmasvarUpane prApta karaze. Ama, dharma kevaLa zAstrIya jJAnamAM nathI, paNa AcaraNamAM che. dharma saiddhAMtika mAnyatAomAM nahIM, paNa siddhAMtamaya jIvana jIvavAmAM che. dharma viSe carcA koI vakhata lAbhakAraka banI zake che, koI vakhata nathI paNa banI zakatI, to koI vakhata nukasAnakAraka paNa banI zake che. jo dharmacarcA dvArA jIva phakta buddhivilAsa ja kare to te dharmacarcA tenA mATe lAbhadAyaka nathI thatI ane jyAre e ja zrutajJAna tenAmAM jJAnI hovAno khoTo daMbha utpanna kare tyAre te dharmacarcA tenA nukasAnanuM kAraNa paNa bane che. jyAre e ja ciMtanajJAna dharmanuM AcaraNa karavAnI preraNA utpanna kare, mArgadarzana Ape ane tenA pariNAmarUpe jIva jAgRta rahI dharmanuM AcaraNa kare tyAre ja te kalyANanuM kAraNa bane che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'baMdha mokSa che kalpanA, to zA mATe tyAga; karIne garva vadhAravo, choDI sukhano lAga. huM sat cit AnaMdamaya, bhAkhe vANI mAMhI; paNa samyagU nija jJAnanI, gaMdha jaNAya na kyAMhI. strI dhana tana jaDa yogathI, aharniza ekAkAra; varte mohAvezamAM, AkuLapaNuM apAra. sAdhana dharma kriyA tyajI, vikAra vaza mana mAMhI; kumati kuzrutathI bharyA, zuSkajJAnI te AMhI."1 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 214 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 17-20) Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 6 bevamIi raLa che, je raNa , temaja 1 , pratibhA nau. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 6 - gAthA 3mAM paramArthamArgane bhUlI gayelA evA kaDakriyApradhAna tathA zuSkabhUmikA jJAnapradhAna jIvono ullekha karI, zrImade cothI ane pAMcamI gAthAmAM tathAprakAranA jIvonuM svarUpa saMkSepamAM darzAvyuM. bAhya AcArone ja sarvasva mAnI, AMtarika pariNAmanI avagaNanA karanAra evA jaDakriyApradhAna jIvo tathA bAhya AcArane avagaNI mAtra nizcayanI jANakArIne ja mokSamArga mAnanAra evA zuSkajJAnapradhAna jIvo ekAMta AgrahI daSTivALA hovAthI vastutaH mokSamArgamAM na kahevAya, tema chatAM pote mokSamArgamAM che ema teo mAne che. AthI bannene temanI bhUla batAvI, mahAgrahano tyAga karI, paramArthamArga prati vaLavA zrImade preraNA karI che. jaDakriyA ane zuSkajJAnanuM svarUpa darzAvI, have chaThThI-sAtamI gAthAmAM tyAgavairAgyanuM mUlya prasthApita karavAmAM Ave che. kriyAjaDa ane zuSkajJAnI bannene paramArthamArge joDavA zrImad prakAze che - gAthA "vairAgyAdi saphaLa to, je saha AtamajJAna; tema ja AtamajJAnanI, prAptitaNAM nidAna." (6) - vairAgyatyAgAdi je sAthe AtmajJAna hoya to saphaLa che, arthAt mokSanI prAptinA hetu che. ane jyAM AtmajJAna na hoya tyAM paNa jo te AtmajJAnane arthe karavAmAM AvatA hoya, to te AtmajJAnanI prAptinA hetu che. (6) vairAgya, tyAga, dayAdi aMtaraMga vRttivALI kriyA che te jo sAthe AtmajJAna hoya to saphaLa che arthAt bhavanuM mULa chede che; athavA vairAgya, tyAga, dayAdi AtmajJAnanI prAptinAM kAraNo che. eTale jIvamAM prathama e guNo AvyethI sadguruno upadeza temAM pariNAma pAme che. ujjavaLa aMtaHkaraNa vinA saddaguruno upadeza pariNamato nathI, tethI vairAgyAdi AtmajJAnanI prAptinAM sAdhano che, ema kahyuM. atre je jIvo kriyAjaDa che tene evo upadeza karyo ke kAyA ja mAtra rokavI te kAMI AtmajJAnanI prAptinA hetu nathI, vairAgyAdi guNo AtmajJAnanI prAptinA hetu che, mATe tame te kriyAne avagAho, ane te kriyAmAM paNa aTakIne rahevuM ghaTatuM nathI; kemake AtmajJAna vinA te paNa bhavanuM mULa chedI zakatAM nathI. mATe AtmajJAnanI prAptine arthe te vairAgyAdi guNomAM vartA; ane kAyaklezarUpa paNa kaSAyAdinuM jemAM artha | Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tathArUpa kaMI kSINapaNuM thatuM nathI temAM tame mokSamArgano durAgraha rAkho nahIM, ema kriyAjaDane kahyuM; ane je zuSkajJAnIo tyAgavairAgyAdi rahita che, mAtra vAcAjJAnI che tene ema kahyuM ke vairAgyAdi sAdhana che te AtmajJAnanI prAptinAM kAraNo che, kAraNa vinA kAryanI utpatti thatI nathI, tame vairAgyAdi paNa pAmyA nathI, to AtmajJAna kyAMthI pAmyA ho te kaMIka AtmAmAM vicAro. saMsAra pratye bahu udAsInatA, dehanI mUrchAnuM adhatva, bhogamAM anAsakti, tathA mAnAdinuM pAtaLApaNuM e Adi guNo vinA to AtmajJAna pariNAma pAmatuM nathI; ane AtmajJAna pAmya to te guNo atyaMta daDha thAya che, kemake AtmajJAnarUpa mULa tene prApta thayuM. tene badale tame AtmajJAna amane che ema mAno cho ane AtmAmAM to bhogAdi kAmanAnI agni baLyA kare che, pUjAsatkArAdinI kAmanA vAraMvAra skurAyamAna thAya che, sahaja azAtAe bahu AkuLa-vyAkuLatA thaI jAya che, te kema lakSamAM AvatAM nathI ke A AtmajJAnanAM lakSaNo nahIM! "mAtra mAnAdi kAmanAe AtmajJAnI kahevarAvuM chuM,' ema je samajavAmAM AvatuM nathI te samajo; ane vairAgyAdi sAdhano prathama to AtmAmAM utpanna karo ke jethI AtmajJAnanI sanmukhatA thAya. (6) vairAgyAdi arthAt vairAgya, tyAga, pUjA, bhakti, dIkSA, dAna, dayA, vrata, bhAvArtha tapAdi satsAdhana AtmajJAna sahita hoya to te saphaLa che, kAraNa ke te AtmAmAM sthiratA vadhAravAmAM madadarUpa thAya che. tenAthI navIna karmabaMdha aTake che temaja vipula nirjarA thAya che ane aMte mokSa prApta karAve che. ekaDA vinAnAM mIMDAM nakAmAM che, paraMtu mIMDuM jo ekaDAnI paDakhe UbhuM rahe to ekaDAnI kiMmata dasa gaNI thaI jAya che, tema AtmajJAna vinAnAM vairAgyAdi saphaLa nathI, paraMtu vairAgyAdi jo AtmajJAna sahita ArAdhavAmAM Ave to te mokSamArge tvarita pragati karavAmAM upayogI nIvaDe che. AtmajJAnI aMtaramAM Asaktirahita hovA chatAM ghaNI vAra puruSArthanI nabaLAInA kAraNe temane asthiratA AvI jAya che. te asthiratAnA saMpUrNa nAza arthe dezavirati ane sarvaviratinI tyAga-vairAgyamaya sAdhanA zrI jinezvare batAvI che. tenA dvArA yogapravRttino saMkSepa karI, AtmajJAnI pUrNa zuddha dazA pragaTAvavAno puruSArtha kare che. Ama, AtmajJAna sahitanAM vairAgyAdinuM paramArthamArge mahattvanuM sthAna che ema zrImade prastuta gAthAnI prathama paMktimAM sUcavyuM che. AtmajJAna sahitanAM vairAgyAdinI saphaLatA ane AtmajJAna vinAnAM vairAgyAdinI niSphaLatA batAvI zrImade AtmajJAnanI mahattA batAvI che, vairAgyAdi kriyAno niSedha karyo nathI. AtmajJAna pahelAM thatAM vairAgyAdi nirarthaka ane nirupayogI che ema 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.527-528 (prastuta gAthA upara zrImade pote kareluM vivecana) Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-6 177 vizeSArtha kahevAno Azaya nathI, tenI spaSTatA karatAM zrImad prastuta gAthAnI bIjI paMktimAM kahe che ke AtmajJAna prApta thayuM na hoya, paNa AtmajJAnanI prAptinA ekamAtra prayojana arthe jo vairAgyAdi sAdhano thatAM hoya to te tathArUpa yogyatA prApta karavAmAM madadarUpa thaI AtmajJAnanI prAptinA hetu thAya che. AtmAnA zuddha svarUpa tarapha vaLavA arthe jo vairAgyAdi thatAM hoya to te Atmika aizvaryane prApta karAvatAM hovAthI sArthaka che. vairAgyAdi sevavAthI kaSAyo maMda paDe che, cittanI vizuddhi thAya che, AtmAnI ruci tIvra bane che ane svarUpanA abhyAsano avakAza prApta thAya che. vairAgya, tyAga, ciMtana AdithI aMta:karaNa nirmaLa thAya che. aMtaHkaraNa nirmaLa thavAthI saddaguruno upadeza pariName che ane AtmajJAnanI prApti thAya che. tethI AtmArthI jIva vairAgyAdi sAdhano sevI, tathArUpa guNone pragaTAvI, AtmajJAnanI prApti mATe avirata puruSArtha kare che. Ama, zrImade AtmajJAna pUrve ane AtmajJAna pachI, ema banne avasthAmAM vairAgyAdi sAdhanonI upayogitA darzAvI che, sAthosAtha kriyAjaDa ane zuSkajJAnapradhAna jIvone paNa garbhitapaNe upadeza Apyo che. 2 anAdi kALanA paribhramaNamAM jIve anaMta vAra aneka sAdhano karyA che. * ahiMsA, satya, acaurya, bahmacarya, aparigraha e pAMca mahAvrato, pAMca indriyono ane manano nigraha temaja cha kAya jIvanI rakSA ema bAra prakArano saMyama, gRhAdino tyAga ityAdi prakAranA upAyo teNe aneka vAra karyA che. prANAyAma Adi aSTAMga yoganI sAdhanA, haThayoganA prayogonI kaSTakArI sAdhanAo, vividha prakAranA jApa temaja aneka prakAranI ugra tapazcaryAo paNa teNe karI che. A rIte vairAgyAdi sAdhano karavAmAM ke kaSTa veThavAmAM teNe koI kasara bAkI rAkhI nathI. AvAM aneka sAdhanono Avo baLavAna parizrama karyo hovA chatAM paNa te haju sudhI saphaLa thayo nathI, kAraNa ke te sarve sAdhano ane kriyAo teNe AtmajJAna vinA karyA che ane AtmajJAna vinA bhavaduHkhano aMta Avato nathI. AtmAnA vibhamathI utpanna thayeluM duHkha AtmajJAnathI zAMta thAya che. bhedajJAna dvArA AtmasvarUpanI prApti karavAmAM je prayatna karatA nathI, te parama tapa karavA chatAM paNa nirvANane prApta karatA nathI. paMDita zrI daulatarAmajI lakhe che ke - 1- juo : (1) AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkRta, 'samAdhitaMtra', zloka 41 "AtmavibhramajaM duHkhamAtmajJAnAtprazAmyati / nAyatAstatra nirvAnti kRtvApi paramaM tapaH / / ' (2) kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijIkRta, 'yogazAstra', prakAza 4, zloka 3 'AtmAjJAnabhavaM duHkhamAtmajJAnena hanyate / tapasA'pyAtmavijJAnahInaizchettaM na zakyate / / ' Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana "koTi janma tapa tarpa, jJAna vina karma jhareM je, jJAnIke chinameM, triguptia sahaja Tare te; munivrata dhAra anaMta vAra grIvaka upajAya, nija AtamajJAna vinA, sukha leza na pAyo." ahIM jaNAvyA pramANe AtmajJAna vinA koI vyakti dIkSA laIne AkhuM jIvana paMca mahAvrata pALe, tapa kare, upavAsa kare ane tenAthI je kAMI karmo khare, te karmo AtmajJAnIne trigupti vaDe eka kSaNamAM saheje kharI jAya che. AtmajJAnanA pratApe jJAnIne mana-vacana-kAyAthI bhinna caitanyapariNati sadA vartatI hovAthI temane saheje nirjarA thayA kare che. AtmajJAna vagara mahAvrata pALIne jIva anaMta vAra svargamAM navamI raiveyake jAya to paNa janma-maraNanuM paribhramaNa to UbhuM ja rahe che. ajJAnI jIva satkriyAno marma samajyA vinA temAM ja bAhya bhAve lIna rahe che ane upayogane sva tarapha ekAgra karato nathI. anaMta kALathI sakriyA karavA chatAM paNa tenuM valaNa para tarapha ja rahyuM che. sva tarapha vaLavuM te ja ArAdhaka bhAva che. satsAdhananuM svarUpa yathArthapaNe nahIM samajavAthI jIvane ArAdhaka bhAva pragaTyo nathI. jema ke te anazanAdi tapathI nirjarA mAne che, paNa kevaLa bAhya tapa karavAthI to nirjarA thAya nahIM. bAhya tapa to zuddhopayoga vadhAravA arthe karavAmAM Ave che ane zuddhopayoga nirjarAnuM kAraNa che, tethI upacArathI tapane nirjarAnuM kAraNa kahyuM che. jo bAhya duHkha sahana karavuM e ja nirjarAnuM kAraNa hoya to tiryaMcAdi paNa bhUkha-tarasAdi sahana kare che. ahIM koI ema kahe ke te to parAdhInapaNe sahe che, svAdhInapaNe dharmabuddhipUrvaka upavAsAdirUpa tapa kare tene nirjarA thAya che. tenuM samAdhAna e che ke dharmabuddhithI bAhya upavAsAdi kare, topaNa upayoga to te vakhate azubha, zubha athavA zuddha ema koI paNa rIte pariNamI zake. jo ghaNA upavAsAdi karavAthI ghaNI nirjarA thAya tathA thoDA upavAsAdi karavAthI thoDI nirjarA thAya evo niyama hoya to nirjarAnuM mukhya kAraNa upavAsAdi ja Thare, paNa ema to che ja nahIM, kAraNa ke pariNAma azuddha hoya to upavAsAdi karIne paNa nirjarA thavI saMbhavatI nathI. upayoga svasammukha karavo - rAkhavo e ja yathArtha sAdhanA che ane tema karavAmAM ja sAdhananI - vairAgyAdi kriyAonI sArthakatA che. AtmajJAnanA abhAvamAM ja A jAgRti vartatI hovAthI AtmajJAna sahitanA vairAgyAdine mokSaprApaka kahyAM che. A saMdarbhamAM zrImad prakAze che ke - jema jAna joDI hoya, ane vidhavidha vaibhava vagere hoya, paNa je eka vara na 1- paMDita zrI daulatarAmajIracita, 'cha DhALA', DhALa 4, kaDI 5 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-6 179 hoya to na zobhe ane vara hoya to zobhe; tevI rIte kriyA vairAgyAdi je AtmAnuM jJAna hoya to zobhe; nahIM to na zobhe." Ama, AtmajJAna vinA tapazcaraNa, vairAgya Adi niSphaLa che ane AtmajJAna sAthe karelAM tapa, vrata, tyAga, vairAgya Adi saphaLa che. sUkSma dRSTie vicArIe to AtmajJAna thatAM ahiMsAdi paMca vratanuM yathArtha pAlana thAya che. AtmAmAM abhedatA thatAM, paradravyamAM ane vikAramAM AtmAne mAnavArUpa adharmanI nivRtti thatAM ahiMsAnuM yathArtha pAlana thAya che. jJAna ane AtmA eka ja che evI zraddhA karanAra AtmAnuM svarUpa jevuM che tevuM ja mAne che, tethI tenAthI satya vratanuM pAlana thAya che. dehAdi paradravya potAnAM nathI, chatAM tene potAnAM mAnavAM te adattAdAna che. jJAna parathI taddana juduM che, paraMtu AtmAthI jarA paNa juduM nathI ema mAnanAre potAnA AtmAne adattAdAnanA kubhAvothI bacAvyo che. parasaMyogamAM ane vikAramAM AtmAnI ekatA mAnIne temAM joDAvuM te abahmasevana che. te TALI, jJAna ane AtmAmAM ekatvanI zraddhA karIne vikAra ane saMyogothI judApaNuM jANe, arthAt AtmA sAthe ekatA karIne para sAthenuM ekatArUpa joDANa toDe te paramArthe bahmacArI bane che. tenA aMtaranA abhiprAyamAM "huM jJAnamAtra chuM, e sivAya parano eka aMza paNa mAro nathI' evI mAnyatA thatAM te aparigrahI bane che. vaLI, huM anaMta jJAnAnaMdapUrNa chuM ane vikArapaNe nathI' ema zraddhA karavAmAM jJAnanI anaMtI kriyA thAya che. potAnA svabhAvamAM ja saMtoSa mAnI sarva paradravyomAMthI potApaNAnI buddhi choDI detAM mithyAtvanuM pratikramaNa thAya che. potAno svataMtra svabhAva oLakhAtAM anaMtA bhavanAM pratyAkhyAna thAya che. AtmA ane jJAnanI abhedatA karavAthI tene sAco samabhAva eTale ke sAmAyika thAya che. zarIra ane zarIranI AhAra Adi kriyAothI potAnA svabhAvane bhinna jANavAmAM, zarIranuM svAmitva choDI devAmAM zraddhAnI apekSAe caturvidha AhArano tyAga thAya che. AtmasvarUpamAM vizeSa ekAgra thatAM svarUpasamAdhino AnaMda vadhato jAya che, AhArAdinI icchAo tUTatI jAya che ane para saMbaMdhI icchAnA nirodharUpa tapa thAya che. mana-vANI-dehathI bhinna evA caitanyamAM jJAna ekAgra thatAM zarIrAdi uparanuM lakSa chUTI jAya che ane kAyA pratye upekSAbhAva thAya che. e ja kAyotsarga che. Ama, AtmajJAna thatAM sarva kriyAo saphaLapaNAne pAme che. AtmajJAnIne cidAnaMdatattvanuM bhAna satata hovAthI tathA svarUpamAM ja prIti rahevAthI paradravya pratye vairAgya sahaja vadhato jAya che. sva-parano bheda pratyakSa thatAM indriyaviSayo pratyenA vairAgyamAM tIvratA AvatI jAya che. teo viSayomAMthI indriyone 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.716 (upadezachAyA-10) Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pAchI kheMcI levArUpa pratyAhAra kare che. teo parapariNatine vamIne AtmapariNatimAM rame che. teo bAhyAbhyatara saMgathI virAma pAmI ekamAtra asaMgabhAvane ja bhaje che. vairAgyanA baLe temanI AtmasvarUpamAM sthiratA vadhatI jAya che. temanA rAga-dveSAdino ghaTADo thato jAya che ane vItarAgatA vadhatI jAya che. Ama, AtmajJAnapUrvakanAM vairAgyAdi sAdhano mokSamAM kAraNabhUta bane che. tethI ja vairAgyAdi sAdhano AtmajJAna pachI saphaLa gaNAya che. AcAryazrI kuMdakuMdadeva kahe che ke dAna, pUjA, brahmacarya, upavAsa, aneka prakAranAM vrata ane munirliMgadhAraNa Adi sarva eka samyagdarzana thAya to mokSamArgamAM kAraNabhUta bane che. samyagdarzana vinA te sarva saMsArane vadhA2vAvALAM che. 1 upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja paNa kahe che ke dAnAdi sarva kriyAo samakita (AtmajJAna) hoya to ja zuddha che, kAraNa ke te kriyAonA mokSarUpI phaLamAM samakitanuM sahacArIpaNuM che. AtmajJAna vinA game teTalI kriyAo Acare topaNa caitanyanI zAMtinuM vedana thatuM nathI, karmabaMdhanathI chuTAtuM nathI ane nirvANanI prApti thatI nathI.2 ahIM koIne prazna thAya ke vairAgyAdi sAdhano jo samyagdarzana - AtmajJAna pachI ja saphaLa che, arthAt AtmajJAna pachI ja jo vairAgyAdi sAdhano mokSaprApaka banatA hoya to AtmajJAna pahelAM te sAdhano karavAno zuM artha? AtmajJAna pahelAM jo tenI mokSArthe koI upayogitA na hoya to tene dharmakriyA kaI rIte kahI zakAya? A praznanuM samAdhAna ema che ke te vairAgyAdi jo AtmalakSapUrvaka karavAmAM Ave to te AtmajJAnanI prAptimAM kAraNabhUta thatAM hovAthI te AtmajJAna pahelAM paNa karavAM yogya che. samyagdarzana pahelAMnI, arthAt mithyAtva avasthAnI vairAgyAdi kriyAo mokSaprApaka nathI e kathana nizcayanayanuM che. nizcayanayanI dRSTie to AtmajJAna sAthenAM vairAgyAdi ja dharma kahevAya che, paraMtu vyavahAranayanI dRSTie mithyAtvanI avasthAmAM paNa je vairAgyAdi kriyAo AtmalakSapUrvaka thatI hoya te paNa dharma che. bhale te kriyA mithyAtva avasthAmAM thatI hoya, paNa jo te AtmajJAna prApta karavAmAM sahAyaka thatI hoya to te kriyA paNa dharmakriyA ja che. aMte to mithyAtva avasthAmAM rahela samakitasanmukha jIva ja AtmajJAna pAme che. AtmajJAna ekAeka AkAzamAMthI UtarI paDatuM nathI ke acAnaka AtmAmAM pragaTa thaI jatuM nathI. je mithyAtvI AtmA sadguruno yoga pAme 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'rayaNasAra', gAthA 10 'dANaM pUyA sIlaM, uvavAsaM bahuvihaM pi khavaNaM pi / sammajudaM mokkhasuhaM, sammaviNA dIhasaMsAraM / / ' 2- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 4, zloka 2 'samyaktvasahitA eva zuddhA dAnAdikAH kriyAH 1 tAsAM mokSaphale proktA yadasya sahakAritA / / ' Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-6 181 che, dharmadezanA sAMbhaLe che, saMsAranI asAratAno bodha pAme che, tyAga-vairAgyAdi sAdhano seve che te jIva AtmajJAna pAme che. tenI tyAga-vairAgyAdi kriyAo mithyAtva sahita hovA chatAM te kriyAo AtmalakSapUrvaka thatI hovAthI ane te dvArA bhaviSyamAM AtmajJAna prApta thatuM hovAthI te dharmakriyA ja che. nizcayanayathI to AtmajJAnanI prApti pachInAM vairAgyAdi ja dharmakriyA tarIke mAnya thayela che, paNa vyavahAranayathI paNa jo tene dharmakriyA mAnavAmAM na Ave to zuM tene pApakriyA mAnavI? jo samyagdarzana e guNa che to tene prApta karI ApanArAM vairAgyAdine dharmakriyA kahevI joIe. te kriyAomAM mithyAtvabhAva paDelo che, paNa temAM raheluM mithyAtva to sAva mAyakAMgaluM che. maravA paDeluM e mithyAtva avagaNanA karavA yogya che ema vyavahAranaya kahe che. nizcayanuM maMtavya sAkSAt (immediate) mokSaphaLanI prApakatAne anulakSIne che, jyAre vyavahAranayanuM maMtavya paraMparayA (successive) mokSaphaLanI prApakatAne anulakSIne che. maMdamithyAtvInAM vairAgyAdithI AtmajJAna prApta thAya che ane AtmajJAna sahitanAM vairAgyAdithI mokSa prApta thAya evo jinamata che. nizcayadaSTie jenuM phaLa sAkSAt mokSa hoya tene ja satkriyA kahI zakAya. svarUpalakSa sahitanI zubha kriyAthI tatkSaNa to puNyabaMdha ja thAya che, tethI pAramArthika rIte ene mokSaprApaka na gaNI zakAya; paNa te kriyA paraMparAe mokSaphaLanI prApaka che, tethI vyavahAradaSTithI tene mokSanuM kAraNa gaNavAmAM Ave che. zAstramAM jyAM ema kahyuM che ke AtmajJAna vinAnAM vairAgyAdi mokSanuM kAraNa nathI, tyAM ema kahevuM che ke svarUpalakSa na hovAthI vairAgyAdi niSphaLa che. jyAM sudhI saMsAramAM rasa hoya tyAM sudhI svarUpalakSa na thAya. svargapralobhana, narakabhaya, lokasaMjJA, oghasaMjJA, majabUrI, baLajabarI, dekhAdekhI, moTAI jevAM aneka prakAranAM sAMsArika prayojanothI thatAM vairAgyAdi mokSaphaLa ApI zakatAM nathI. paraMtu jenuM mithyAtva maMda paDyuM che ane je svarUpalakSapUrvaka kriyAo kare che tene te kriyAo paraMparAe mokSa tarapha laI jAya che. mokSanuM kAraNa nizcaya samyagdarzana che ane nizcaya samyagdarzananuM kAraNa vyavahAra samyagdarzana che ane te prathama guNasthAnake rahelA maMdamithyAtvI jIvane tattvamaMthana karavAthI thAya che. tattvamaMthana mananI zAMta avasthAmAM thAya che. mananI zAMta avasthA kaSAyanI upazAMtatA ane viSayonI maMdatAthI thAya che ane te vairAgyAdi zubha kriyAomAM joDAvAthI thAya che. Ama, te zubha kriyA AtmajJAnanI prAptimAM sahAyaka nIvaDe che ane tethI teno niSedha karavo yogya nathI. zrImad pharamAve che ke - jhera ne amRta sarakhAM che ema jJAnIoe kahyuM hoya to te apekSita che. jhera ane amRta sarakhAM kahevAthI jhera grahaNa karavAnuM kahyuM che ema nathI. A ja rIte Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zubha ane azubha banne kriyAnA saMbaMdhamAM samajavuM. kriyA, zubha ane azubhano niSedha kahyo hoya to mokSanI apekSAe che. tethI karI zubha ane azubha kriyA sarakhI che ema gaNI laI azubha kriyA karavI, evuM jJAnIpuruSanuM kathana hoya ja nahIM. sapuruSanuM vacana adharmamAM dharmanuM sthApana karavAnuM hoya ja nahIM. je kriyA karavI te nirdabhapaNe, nirahaMkArapaNe karavI; kriyAnA phaLanI AkAMkSA rAkhavI nahIM. zubha kriyAno kAMI niSedha che ja nahIM, paNa jyAM jyAM zubha kriyAthI mokSa mAnyo che tyAM tyAM niSedha che.' jJAnIoe nizcayapradhAna bodhamAM vyavahAradharmane hIna paNa batAvyo che, paraMtu vatazIla-saMyamAdinuM hInapaNuM pragaTa karavA pAchaLa temano Azaya je jIva AtmAnubhavano upAya karato nathI ane mAtra bAhya kriyAkAMDamAM ja magna che, tene tyAMthI AgaLa vadhArIne AtmAnubhavanA puruSArthamAM lagAvavAno hoya che. zubhopayogano niSedha azubhopayogamAM javA mATe nahIM, paraMtu zuddhopayoganI preraNA mATe karavAmAM Ave che. tethI je jIva bhakti Adi kAryomAM kRtakRtyatA mAnI bese che, tene AtmazraddhAnAdi karAvavA mATe dehamAM deva che, derAmAM nathI' ityAdi upadeza ApavAmAM Ave che. tyAM ema samajI na levuM ke bhakti choDI bhogAdimAM pravRtta thavuM joIe. jyAM vyavahArano niSedha karavAmAM Ave che tyAM te vAtane yathArthapaNe jANavI joIe ane pramAdI na thavuM joIe. AvAM kathanono paramArtha samajyA vinA, potAnAM pariNAma nirmaLa joIe, bAhyamAM bhale game te pravartana hoya' ema vicArI bAhya tyAgAdinA upadezathI parAmukha rahenArA jIvo adhyAtma sAdhI zakatA nathI, kAraNa ke AtmapariNAmane ane bAhya pravRttine nimitta-naimittika saMbaMdha che. chadmastha jIvane pariNAmapUrvaka kriyA thAya che tathA koI vakhata pariNAma vinA koI kriyA thAya che to te paravazatAthI thAya che, paNa jyAM svavazathI udyamapUrvaka kArya karavAmAM Ave ane pariNAma e rUpa nathI' ema kahe to te bhama che. vaLI, bAhya padArthono Azraya pAmIne je pariNAma thAya che te zubhAzubha hoya che, mATe tenAM pariNAma maTADavA arthe jJAnIoe bAhya vastuno niSedha karyo che. rAgAdi bhAva ghaTatAM anukrame bAhya evo zrAvakadharma ke munidharma hoya che, athavA e pramANe zrAvakadharma ke munidharma aMgIkAra karatAM pAMcamA-chaThThA Adi guNasthAnomAM rAgAdi ghaTavArUpa pariNAmonI prApti thAya che evuM jJAnIoe nirUpaNa karyuM che. tethI jJAnIo tIvra kaSAyonAM kAryo choDAvI maMda kaSAyarUpa kAryo karavAno upadeza Ape che. jo ke kaSAya karavo kharAba ja che, topaNa jyAM sarva kaSAya chUTatA na hoya tyAM jeTalo kaSAya ghaTaze teTaluM bhaluM thaze evA prayojanathI maMda kaSAyarUpa kAryono upadeza Ape 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.721 (upadezachAyA-11) Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-6 183 che. je jIvone AraMbhAdi karavAnI, viSaya sevavAnI athavA krodhAdi karavAnI icchA sarvathA dUra thatI na hoya, temane pUjA-prabhAvanAdi karavAno, aityAlayAdi banAvavAno, dharmAtmA puruSone sahAya Adi karavAno upadeza ApavAmAM Ave che, kAraNa ke temAM paraMparAe kaSAyonuM poSaNa thatuM nathI, jyAre pApakAryomAM to paraMparAe kaSAyonuM poSaNa thAya che. tethI jJAnIo pApakAryothI choDAvI vairAgyAdi kriyAomAM joDAvAno upadeza Ape che. mithyAtvI jIva vairAgyAdi kriyA jyAre svarUpalakSe kare che tyAre tenAmAM azubha bhAvanuM baLa ghaTe che ane zubha bhAvanuM baLa vadhe che. kaSAyanI maMdatA vakhate mana zAMta hovAthI tattvanuM maMthana karavA te samartha bane che, pariNAme samyagdarzananI prApti thAya che. mATe samyakatva pahelAM paNa zubha kriyAtmaka vyavahAra mokSanuM paraMparayA kAraNa che. maMdamithyAtvI, arthAt samyatvasammukha jIvano zubha dharmakriyA vakhate vartato sAtizaya zubhapayoga zuddhatAne sAdhe che, tethI te paraMparayA mokSanuM kAraNa che. zubhopayoga traNa prakAre che - kriyArUpa, bhaktirUpa ane guNaguNIbhedavicArarUpa. vaLI, te dareka prakAra sAtizayarUpa ane niratizayarUpa ema be prakAranA hoya che. sAtizayarUpa zubha upayogavALo jIva cokkasa zuddhatAne sAdhe che, jyAre niratizaya zubhopayogI jIva sAtizaya zubha upayogavALo thayA vagara zuddhatAne sAdhI zakato nathI. vairAgyAdi zubha kriyAmAM varte, deva-guru-zAstra saMbaMdhI uttama kAryomAM bhaktithI bhAga le ane zAstranA abhyAsathI tattvano vicAra kare; paNa jo te traNa prakAranA zubha vikalpanA rasamAM ja rokAI rahe, vikalpathI juduM caitanyasvarUpa lakSagata na kare to evA zubhopayogamAM koI sAtizayatA nathI; evA niratizaya zubha bhAvo ajJAnI jIva pUrve aneka vAra karI cUkyo che, paNa tenAthI tenuM hita sadhAyuM nathI. sAtizayatA vagaranA A zubhopayogamAM upayoga baLavAna nathI, upayoga rAgamAM dabAI rahyo che, temAM ekAkAra vatI rahyo che, tethI te potAnuM kArya karI zakato nathI, paraMtu te zubha bhAvanA kAraNe jIvane zubha nimitto maLe che, jethI bhaviSyamAM kadAcit AgaLa vadhIne te svakArya sAdhavA taiyAra thAya to te vakhate tenA upayogamAM sAtizayapaNuM AvI jAya. je upayogamAM sAtizayapaNuM Ave te jarUra potAnA svabhAvane sAdhe ja che. vairAgyAdi kriyA, bhakti, tattvavicAra vakhate jo upayogasvarUpa AtmA lakSagata vartato hoya, eTale ke upayoga jyAre rAga karatAM vadhu baLavAna hoya, tyAre te zubhopayogane sAtizaya kahevAya che. rAga karatAM tenAmAM atizayatA che, tethI upayoganI apekSAe te zubhopayogamAM sAtizayapaNuM Ave che. ucca jijJAsune samyaktvanI pUrve ane samyakatva pachInA zubha upayogamAM AvI atizayatA hoya che. ahIM e dhyAna rAkhavuM ghaTe ke zubha upayogamAM sAdhakapaNuM upayogamAM che, zubhamAM nahIM. zubha rAga ane upayoga bane Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana bhinna bhinna kArya kare che. samyakatva pahelAnA sAtizaya upayoganuM baLa evuM hoya che ke rAgathI pote judo paDIne potAnA samyaka svabhAvane pakaDI le che. te jIva zubha rAgamAM aTakato nathI. tenA rAga karatAM upayoganuM baLa vadhatuM rahe che. Ama, sAtizaya zubhopayoga dvArA zuddhopayoga sadhAya che, tethI vairAgyAdi kriyAo AtmajJAnanI prAptimAM hetubhUta che. vairAgyAdi sAdhano dvArA parapadArtho uparanI mamatA dUra thAya che. te mamatA dUra thavAthI tenI prAptinI icchA dUra thAya che ane tethI aMtaraMga ane bAhya sarva saMgano saheje tyAga thAya che, jethI svarUpanA abhyAsano avakAza rahe che. AtmasvarUpanA lakSapUrvaka vairAgyAdi bhAva daDha thatAM jIvane samyagdarzana pragaTe che ane anukrame rAgadveSAdi sarva doSono kSaya thaI, akhaMDa AtmaraNArUpa zuddha svabhAvamaya sarvottama dharma pragaTe che. mATe parama zAMtarasamaya AtmasvarUpamAM nimagna thavA icchatA mumukSue te Atmika zAMtinA adbhuta kAraNarUpa vairAgyAdi sAdhano sevavAM zreyarUpa che. paraMtu jyAM sudhI AtmatattvanA mahimAne jANyo nathI, tyAM sudhI vairAgyAdi sAdhanothI lAbha thato nathI. AtmAnI oLakhANa vagara japa-tapAdinI paramArthamArgamAM koI gaNatarI nathI. koI jIva pANInA abhAve mRtyu pAme che to koI pANImAM DUbIne mare che, tema koI jIva sAdhana karyA vagara rakhaDe che ane koI jIva sAdhana yathArthapaNe nahIM karavAthI rakhaDe che. AvA zuSkajJAnapradhAna ane kriyAjaDa jIvo mArgabhaSTa che. temane satpathanuM darzana karAvatAM zrImad lakhe che ke - atre je jIvo kriyAjaDa che tene evo upadeza karyo ke kAyA ja mAtra rokavI te kAMI AtmajJAnanI prAptinA hetu nathI, vairAgyAdi guNo AtmajJAnanI prAptinA hetu che, mATe tame te kriyAne avagAho, ane te kriyAmAM paNa aTakIne rahevuM ghaTatuM nathI; kemake AtmajJAna vinA te paNa bhavanuM mULa chedI zakatAM nathI. mATe AtmajJAnanI prAptine arthe te vairAgyAdi guNomAM vartA; ane kAyaklezarUpa paNa kaSAyAdinuM jemAM tathArUpa kaMI kSINapaNuM thatuM nathI temAM tame mokSamArgano durAgraha rAkho nahIM, ema kriyAjaDane kahyuM; ane je zuSkajJAnIo tyAgavairAgyAdi rahita che, mAtra vAcAjJAnI che tene ema kahyuM ke vairAgyAdi sAdhana che te AtmajJAnanI prAptinAM kAraNo che, kAraNa vinA kAryanI utpatti thatI nathI, tame vairAgyAdi paNa pAmyA nathI, to AtmajJAna kyAMthI pAmyA ho te kaMIka AtmAmAM vicAro. saMsAra pratye bahu udAsInatA, dehanI mUcchanuM abhatva, bhogamAM anAsakti, tathA mAnAdinuM pAtaLApaNuM e Adi guNo vinA to AtmajJAna pariNAma pAmatuM nathI; ane AtmajJAna pAmya to te guNo atyaMta daDha thAya che, kemake AtmajJAnarUpa mULa tene prApta thayuM. tene Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 badale tame AtmajJAna amane che ema mAno cho ane AtmAmAM to bhogAdi kAmanAnI agni baLyA kare che, pUjAsatkArAdinI kAmanA vAraMvAra sphurAyamAna thAya che, sahaja azAtAe bahu AkuLa-vyAkuLatA thaI jAya che, te kema lakSamAM AvatAM nathI ke A AtmajJAnanAM lakSaNo nahIM! 'mAtra mAnAdi kAmanAe AtmajJAnI kahevarAvuM chuM,' ema je samajavAmAM AvatuM nathI te samajo; ane vairAgyAdi sAdhano prathama to AtmAmAM utpanna karo ke jethI AtmajJAnanI sanmukhatA thAya.'1 gAthA-6 Ama, zrImade A gAthAmAM vairAgyAdinI upayogitAno bodha ApI mArga bhUlelA kriyAjaDa tathA zuSkajJAnI jIvone yathArtha mArgadarzana ApyuM che. mAtra bAhya kriyA karavAthI ja kalyANa thaI jaze evuM mAnanArA kriyAjaDane ema bodha Apyo che ke kAyAne damavI, rokavI e kAMI AtmajJAnanI prAptino hetu nathI. korI vairAgyAdi kriyAo AtmajJAna vinA saphaLa thatI nathI ane mokSa apAvI zakatI nathI. jene paramArthe hita-ahitanI parIkSA nathI, akaSAya tathA kaSAyano, jJAna tathA ajJAnano viveka nathI, AtmasvarUpanuM bhAna nathI; te jIva dharmanA nAme puSkaLa kriyAkAMDa karI pote mokSamArgane sAdhe che evuM mithyA abhimAna kare che ane potAnA AtmArthane chede che. jo te rAga, dveSa ane moha ghaTADe nahIM to teno sarva kAyakleza vRthA che. tene mithyAtvano saMvara to hajI thayo nathI ane yogano saMvara karavA jAya che, tethI tene yathArtha saMvara kyAre paNa thato nathI. udAharaNa tarIke eka mANasane rUA. 99,999/-nuM devuM hoya, temAMthI jo te ekamano navaDo cUkave to rUA. 99,990/-nuM devuM bAkI rahe, paraMtu jo te pahelo navaDo cUkave to mAtra rUA. 9,999/-nuM devuM bAkI rahe. e rIte mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga e paMcAsavarUpa pAMca navaDA anAdithI jIvane lAgelA che. temAMthI jo te chello navaDo cUkave, arthAt mAtra yogano saMvara karavA jAya to tethI kaMI tenuM paribhramaNarUpa devuM chUTe nahIM. jIve vicAravuM ghaTe ke Aja sudhI teNe mithyAtvano pahelo navaDo cUkavyo nathI ane anaMta vAra kevaLa bAhya kriyAo dvArA ekamano navaDo cUkavavA prayatna karyo che ane te kAraNe tenuM paribhramaNa TaLyuM nathI. tethI bAhya kriyAomAM ja itikartavyatA mAnI te kriyAomAM ja rokAI javuM ghaTatuM nathI, paraMtu aMtaraMga AtmapariNAmarUpa adhyAtmakriyAmAM UMDA UtaravuM ghaTe che. Ama, vairAgyAdi jo AtmajJAna sahita hoya to avazya mokSaphaLa pamADatAM hovAthI saphaLa che ane AtmajJAna na hoya tyAM paNa jo te AtmajJAnanA ekamAtra prayojanane arthe karavAmAM AvatAM hoya to te vairAgyAdi AtmajJAnanI prAptinAM kAraNo ema batAvI, zrImade kriyAjaDa jIvone te vairAgyAdi sAdhano ekamAtra AtmArthe, AtmajJAnanI prApti arthe, svarUpalakSe sevavAnI bhalAmaNa karI che. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.527-528 (prastuta gAthA upara zrImade pote kareluM vivecana) Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vaLI, tyAga-vairAgyAdi aMtarapariNAmarUpa adhyAtmarasanA bhAvabhInA pravAha vinAnA zuSkajJAnIne ema upadeza Apyo che ke mAtra zAstronA zabdajJAnathI AtmajJAna thatuM nathI, paNa AtmajJAnamAM kAraNabhUta evAM vairAgyAdinI paNa AvazyakatA che. je mAtra mukhethI jJAnanI moTI moTI vAto kare che ane tyAga-vairAgyarahita che tene AtmajJAna kevI rIte thAya? te manamAM ema dhArI rAkhe che ke deha ane AtmA sarvathA bhinna che, AtmA jJAnAnaMdasvabhAvI che, sukhanuM dhAma che ityAdi; paNa potAne jarA pratikULatA Ave, apamAna Adi thAya to tIvra azubha bhAvamAM pravarte che. saMyogabhAvanAnA kAraNe bAhya viSayomAM phAMphAM mAre che ane temAMthI saMtoSa prApta karavA icche che. jyAM hajI paramAM AdhArabuddhi rahI che, parathI sukha, zAMti ane salAmatI bhAse che, tyAM hajI mumukSupaNuM ja pragaTyuM nathI to jJAnIpaNuM kaI rIte saMbhave? AtmasvarUpanI vAto vAMcI ke sAMbhaLI levAmAM Ave, vicArI ke samajI levAmAM Ave, paraMtu AcaraNamAM mUkavAmAM na Ave to te samajaNa hajI paripakva thaI nathI, kAcI che. kAcA ghaDAnI madadathI nadI pAra karavI jokhamakAraka che. prathama tene pakavavo joIe. tema vairAgyAdi sAdhanonAM sevana dvArA samajaNane paripakva karavI ghaTe. kAraNa vinA kArya thAya nahIM, paraMtu zuSkajJAnI jIva vairAgyAdi kAraNa ApyA vagara ja AtmajJAnarUpI kArya icche che, prarUpe che, to tene AtmajJAna kyAMthI pragaTe? vairAgyAdi guNo vinA upadeza jhIlavAnI yogyatA paNa prApta thatI nathI to upadeza AtmapariNAmI kyAMthI thAya? vaLI, pUjAsatkArAdinI kAmanA hovA chatAM, saMsAra pratye tIvra moha hovA chatAM, viSayamAM Asakti hovA chatAM, AtmasanmukhatAno paNa abhAva hovA chatAM potAne jJAnI kahevaDAve che ane anaMtA jJAnIonI AzAtanA kare che. aMtaramAM bhoganI icchA vartatI hovAthI, 'zuM karuM? mAre udaya evo che' evuM bolI, potAno bacAva karI bhogecchAne poSe che ane pariNAme teno saMsAra vadhato jAya che. tevA zuSkajJAnIne zrImade vairAgya, tyAga, dayAdinAM AcaraNanI preraNA karI che ke jethI te AtmajJAnanI sanmukha thAya. vairAgyAdi sAdhano AtmajJAna thayA pUrve, AtmajJAna pAmavAnI yogyatA pAmavA mATe avazya sevavA yogya che, kAraNa ke tenA sevanathI AtmajJAnanI dizAmAM prayANa thAya che ane krame karIne AtmajJAna thAya che. Ama, zrImada vairAgyAdine AtmajJAnanAM kAraNa batAvIne, te sAdhanonI AvazyaktA ane mahattA batAvIne, zuSkajJAnIne te sAdhanonAM sevananI bhalAmaNa karI che. A rIte zrImade dharmanA nAme kalpita pravRtti karanArA banne prakAranA jIvone temanA doSono lakSa karAvyo che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che ke - 'kriyAjaDa ane zuSkajJAnIne kriyAjaDapaNuM ane zuSkajJAnIpaNuM choDAvavA ane Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-6 187 sAcA mokSamArge joDAvavA A paramArthagaMbhIra sUtramAM AtmajJAna ane AtmakriyAno samanvaya karavArUpa samyak mokSamArga prakAzyo che; ane A sUtranI tattvakalAmaya adbhuta sUtragUMthaNIthI bannene ekIsAthe abhuta paramArthakuzaLatAthI samyak zuddha bodha Apyo che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'vairAgyAdi saphaLa to, jo ziva pada uddeza; sadguru kathita kriyA viSe, udyamavaMta vizeSa. sadAcaraNa to te bhaluM, jo saha AtamajJAna; jethI guNa zreNi viSe, caDhe vadhe guNasthAna. duHkhagarbhita vairAgya paNa, sadguru vinaya sahita; tema ja AtamajJAnanI, jyoti vizeSa nimitta. vairAgyAdi sadguNo, caDhatAM saMyama sthAna; anukrame kevaLajJAnanI prAptitaNAM nidAna.2 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.29 ra- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.214 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 21-24) Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 9 tyoga vibhAga na dittamA, thAya va tenezAna bharaDe tyAga diyAgamA, to lUle villAvA Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 7 bhUmikA gAthA atha - gAthA 6mAM kahyuM ke tyAga-vairAgyAdi satsAdhano jo AtmajJAna sahita hoya to saphaLa che, arthAt mokSaprApta karAvavAmAM phaLavAna thAya che ane jyAM AtmajJAna na hoya tyAM paNa jo te sAdhano svasvarUpanA laze, AtmajJAnanI prAptine arthe sevavAmAM AvatAM hoya to AtmajJAnanI prAptinA hetu thAya che. have prastuta gAthAmAM paNa AtmajJAnanI prApti pUrve tyAga ane vairAgyanuM mahattva samajAvI zrImad tenI daDhatA karAve che. banne prakAranA jIvone tyAga-vairAgyAdinI upakAritA darzAvatAM zrImad lakhe che - tyAga virAga na cittamAM, thAya na tene jJAna; aTake tyAga virAgamAM, to bhUle nijabhAna." (7) - jenA cittamAM tyAga ane vairAgyAdi sAdhano utpanna thayAM na hoya tene jJAna na thAya; ane je tyAga virAgamAM ja aTakI rahI, AtmajJAnanI AkAMkSA na rAkhe, te potAnuM bhAna bhUle; arthAt ajJAnapUrvaka tyAgavairAgyAdi hovAthI te pUjAsatkArAdithI parAbhava pAme, ane AtmArtha cUkI jAya. (7) jenA aMtaHkaraNamAM tyAgavairAgyAdi guNo utpanna thayA nathI evA jIvane AtmajJAna na thAya. kemake malina aMtaHkaraNarUpa darpaNamAM AtmopadezanuM pratibiMba paDavuM ghaTatuM nathI. tema ja mAtra tyAgavairAgyamAM rAcIne kRtArthatA mAne te paNa potAnA AtmAnuM bhAna bhUle. arthAt AtmajJAna nahIM hovAthI ajJAnanuM sahacArIpaNuM che, jethI te tyAgavairAgyAdinuM mAna utpanna karavA arthe ane mAnArthe sarva saMyamAdi pravRtti thaI jAya; jethI saMsArano uccheda na thAya, mAtra tyAM ja aTakavuM thAya. arthAt te AtmajJAnane pAme nahIM. ema kriyAjaDane sAdhana-kriyA ane te sAdhananuM jethI saphaLapaNuM thAya che evA AtmajJAnano upadeza karyo ane zuSkajJAnIne tyAga vairAgAdi sAdhanano upadeza karI vAcAjJAnamAM kalyANa nathI ema preryuM. (7) jyAM sudhI jIvane bAhya padArthonuM mAhAbhya che, iSTa padArthomAM sukhabuddhi bhAvArtha 2] che, tyAM sudhI tenAthI nivRtta thavAnAM aMtaraMga pariNAma thatAM nathI. vRttio bAhya saMyogomAM ja bhaTakatI hovAthI svarUpasanmukhatA saMbhavatI nathI. cittamAM 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.528 (prastuta gAthA upara zrImade pote kareluM vivecana) Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana dRDha vairAgyaraMga na lAge tyAM sudhI kAryasiddhi thavI zakya nathI, mATe ja zrImade atre 'tyAga virAga na cittamAM' e caraNamAM 'citta' zabda upara khAsa bhAra Apyo che. tyAga-vairAgyano sAco raMga jyAM sudhI cittamAM na lAgyo hoya tyAM sudhI jIvamAM AtmajJAna pAmavAnI yogyatA paNa AvatI nathI. tyAga-vairAgyavAsita jIvane sadguruno bodha thatAM AtmajJAnAdi kalyANaparaMparA prApta thAya che, kAraNa tyAga-vairAgyabhAvothI tenI cittabhUmi komaLa thaI hovAthI temAM bodha UgI nIkaLe che. Ama, AtmasAdhanAmAM bAdhaka nimittone choDavArUpa tyAga tathA saMsAra pratyenI Asakti ghaTavArUpa vairAgya athavA grahaNa thayelAM hoya tene choDavArUpa tyAga ane navIna grahaNanA aTakavArUpa vairAgya jenA aMtaramAM pragaTyAM nathI tene AtmajJAna na thAya. tenuM jJAna vAcAjJAna che; ThAMseluM, gokheluM, anubhava vinAnuM zuSka jJAna che. kadApi koI jIva AtmajJAnanI prAptimAM kAraNabhUta evAM tyAga-vairAgyAdi karato hoya, paraMtu jo te sAdhanomAM ja te aTakI jAya, temAM ja itikartavyatA mAnI te sAdhanone ja sAdhya mAnavAnI bhUla karI bese, to tyAga-vairAgyAdi karavA chatAM paNa te AtmajJAnanI prAptithI vaMcita rahe che. tyAga, tapa, saMyama, pUjA, bhakti, sAmAyika, pratikramaNa Adi badhI kriyAo nijabhAna jagADIne svamAM sthira thavA mATenI keDIo che. A sAdhano vaDe kyAMka AgaLa pahoMcavAnuM che e bhUlIne temAM ja aTakI jatAM, arthAt temAM ja aTavAI jatAM AtmArtha cUkI javAya che. jIva jo sAdhananuM sAdhya AtmajJAna, tene ja cUkI jAya ane sAdhanane ja sAdhya mAnI, te sAdhanamAM ja ramyA kare to iSTa lakSya bhaNI vadhI na zakavAthI te jIva AtmajJAna pAmI zakato nathI. jaDakriyApradhAna jIvane kriyAmAM rahetI UNapa ane skUlanA khUMce che, paraMtu varSothI dIkSAparyAya hovA chatAM, varSothI tapasyA karavA chatAM, varSothI pUjA-bhakti Adi karavA chatAM svarUpaprApti na karI zakyAno raMja paNa tene thato nathI. Ama, tyAga-vairAgyAdi kriyA upayogazUnyapaNe thatI hovAthI tenAthI kAryasiddhi thatI nathI ane AtmalakSa cukAI javAnA kAraNe kvacit to tyAga-vairAgyAdi kriyAno Agraha ke abhimAna thaI javAthI jIvanuM apAra nukasAna thAya che. A pramANe A gAthAmAM zrImade kriyAjaDa ane zuSkajJAnI banne prakAranA jIvone upadeza karyo che. vizeSArtha bhrAMtimAM bhUlelo jIva anAdi kALathI sukhanI jhaMkhanAmAM viSayonI pAchaLa doDIne duHkha veThI rahyo che. viSayomAM sukha nathI, paNa sukha AtmAmAM ja che tevI samajaNanA abhAve te viSayomAM jhaMpalAvI rahyo che. paramAnaMdasvarUpa AtmAnI pratIti na hovAnA kAraNe te tarapha gati karavAnuM tene sUjhatuM nathI. bahirmukha valaNathI te viSayatRSNAnI AgamAM baLI rahyo che. A viSayatRSNArUpI agni to sAmAnya Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-7 193 agni karatAM paNa vadhu bhayAnaka che. agnimAM iMdhana nAkhatAM agni vadhe che ane iMdhana kADhI letAM agni bujhAI jAya che; paraMtu viSayatRSNArUpa agnimAM viSayabhogarUpa iMdhana nAkhatAM to te agnino dAha vadhe ja che ane viSayabhogarUpa iMdhana na maLe topaNa te viSayatRSNArUpa agnino dAha vadhato ja rahe che; eTale banne avasthAomAM A viSayatRSNArUpa agni to jIvane bALyA ja kare che. caitanyanA zAMta rasanuM pAna karatAM jIva te baLatarAmAMthI chUTe che. viSayabhogano tyAga karavAthI ane svarUpanA abhyAsamAM aviratapaNe puruSArtha karavAthI jIvane caitanyasukhano svAda sAMpaDe che, tethI AtmasvarUpamAM tanmayatA prApta karavA mATe jIve AraMbha-parigraha ghaTADI tyAga ane vairAgyanuM baLa vadhAravuM joIe. tyAga eTale bAhya ane atyaMtara parigrahanI nivRtti. strI, putra, ghara, dhana Adi paradravyonA tyAgane bAhya tyAga ane krodhAdi vikArI bhAvonA tyAgane atyaMtara tyAga kahevAya che. vAstavamAM to pa2vastumAM tanmayatA, tAdAtmyapaNuM na karavArUpa atyaMtara tyAga e ja kharo tyAga che. AtmAnI samajaNa karI mithyAtva tathA rAgAdi bhAva choDavA e ja kharo tyAga che, paraMtu AtmalakSapUrvaka thato bAhya tyAga atyaMtara tyAganuM kAraNa banato hovAthI te paNa tyAga kahevAya che. bAhya saMyogono tyAga te saMyogo pratyenA mamatvAdi bhAvonI nivRttimAM sahAyakArI hovAthI te bAhya tyAga paNa upakArI che ane tethI tyAgamArganI ArAdhanA arthe jenA saMgamAM, jenA paricayamAM rahevAthI te vikArI bhAvo UpajavA, poSAvA ke vRddhi pAmavA saMbhave che tevAM prasaMgo, vyaktio ane padArthono paNa tyAga karavo ghaTe che. vairAgya eTale gRha-kuTuMbAdi bhAvane viSe anAsaktabuddhi; saMsAra,deha ane bhogo pratye udAsInabhAva. saMsAra ane parapadArthonuM svarUpa yathArthapaNe samajAtAM vairAgya utpanna thAya che. saMsAra sadA sarvatra saMyoga-viyoga, rAga-dveSa Adi AkuLatAnAM kAraNothI bharelo che, tethI saMsAra sarvathA klezamaya ane ekAMte duHkharUpa che. saMsAranA padArtho paNa kevaLa duHkhanAM kAraNa che. te padArthonAM svarUpano vicAra thatAM satsukha parapadArthomAM nathI, paraMtu nijAtmatattvamAM che ema nirdhAra thAya che. parapadArthonI tucchatA samajAtAM te taraphanA bhAvo virAma pAme che ane tenI tRSNA nivRtta thAya che. paradravyamAMthI mana khasI jatAM, temAM udAsIna vRtti AvatAM, nijAtmatattvanI sanmukha thavAya che ane satsukhaprAptino mArga grahaNa thAya che. Ama, saMsAranI niHsAratA samajAvAthI, viSayomAM apravRtti thavAthI ane bhavanI utpattinAM kAraNo upara aruca AvavAthI jJAnagarbhita vairAgya prApta thAya che. AtmajJAnanI prApti mATe A tyAga-vairAgyabhAva keLavavo atyaMta Avazyaka che. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana paravastuonA aparicaya dvArA paradravyamAM vartatuM tAdAbhyapaNuM nivRtta thAya tyAre nija jJAna pragaTe che. bAhya padArthonA tyAgathI te te vastunuM tucchapaNuM vicAravAno avakAza prApta thAya che ane jIvanuM vicArabaLa ane saMyamabaLa dRDha bane che. vicAra ane saMyamanAM baLa vaDe padArtho pratyeno AsaktibhAva kramazaH ghaTavAthI tyAga-vairAgyanI baLavattaratA vadhe che. tyAga-vairAgyamAM vRddhi thatAM citta nirmaLa ane zuddha thAya che, caMcaLatA ochI thAya che, jethI mana zAMta, sthira ane ekAgra thatuM jAya che. cittanI AvI zAMta avasthAmAM Atmatattvano abhyAsa sudaDha thato jAya che. AtmatattvanA A abhyAsanA baLe AtmasvabhAvarUpa dharmanI sAdhanA thatAM thatAM parabhAvamAMthI mana nivRtta thaI koIka dhanya paLe AtmAno anubhava thAya che ane kramazaH paramapadanI prApti thAya che. Ama, AtmalakSapUrvaka tyAga-vairAgyAdinuM sevana paramArthaprAptinuM kAraNa bane che. AthI AtmArthI jIvanuM valaNa tyAga-vairAgya tarapha DhaLeluM rahe che. cittamAM tyAgavairAgyanuM mAhAbhya vasyuM hovAthI tenI vRtti tyAga-vairAgya tarapha adhika rahe che. te AraMbha-parigrahane vaza thaIne svakAryane cUkato nathI. tene saMsAranAM kAryo upAdhimaya lAge che, tethI temAM ruci rahetI nathI ane dina-pratidina te kAryothI nivRtta thavAnI jA bhAvanA rahe che. svaprayojanamAM ja tene rasa rahe che. vibhAvano vega ghaTato jAya che ane temAM nIrasapaNuM vadhatuM jAya che, tethI tenuM saMsArabaLa ghaTatuM jAya che ane tyAgavairAgyanuM baLa vadhatuM jAya che. bIjI bAju jenA cittamAM tyAga-vairAgyanA bhAvo nathI, je bAhya tyAganI upekSA kare che ane potAne paramavairAgI gaNAve che, tene tathArUpa pariNamana na hovAthI AtmajJAna thatuM nathI. kathanamAM AtmAnI moTI moTI vAto karavA chatAM tenA cittamAM tyAga-vairAgya pragaTatAM nathI. viSayAsakti choDyA vinA jJAnanI korI vAtothI kalyANa thatuM nathI. tyAga-vairAgyanI vRtti vagara zAstrAbhyAsa karavAthI AtmasvarUpanuM ciMtana kalpanArUpa thAya che. zrImad prakAze che ke - jIvamAM jema tyAga, vairAgya ane upazama guNa pragaTe, udaya pAme te prakAra lakSamAM rAkhavAnA khabara lakhyA te patra prApta thayuM che. e guNo jyAM sudhI jIvane viSe sthiratA pAmaze nahIM tyAM sudhI AtmasvarUpano vizeSa vicAra jIvathI yathArthapaNe thavo kaThaNa che. AtmA rUpI che, arUpI che e Adi vikalpa te prathamamAM je vicArAya che te kalpanA jevA che. jIva kaMIka paNa guNa pAmIne jo zItaLa thAya to pachI tene vizeSa vicAra kartavya che." zuSkajJAnIo mAne che ke tapa-tyAganI kaMI jarUra nathI, te to vRthA kleza che ane baMdhanAM kAraNa che. bAhya tyAgAdine zubhopayoga jANI, tene ekAMte heya mAnI 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.415-416 (patrAMka-518) Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-7 195 teo svacchaMdamAM pravarte che. teo zubhopayogane choDI zuddhopayogamAM pravarte to to bhaluM ja che, paraMtu teo to zubhopayogane choDI viSayAdi azubhopayogamAM pravarte che ane vaLI vAto ema kare che ke "amArAM pariNAma to zuddha che, bAhya tyAga karavA ke na karavAthI pharaka paDato nathI.' jo temanI viSayasevanAdi kriyA temanAM vibhAvapariNAma vinA svayaM thatI hota to temanI A vAta satya Tharata, paraMtu te viSayasevanAdi kriyA to teo vibhAvapariNAma vaDe kare che, to temanAM pariNAma zuddha kevI rIte kahevAya? temanI viSayasevanAdi kriyA pariNAma vagara kevI rIte saMbhave? e kriyA to pote udyamI thaIne kare che ane potAnAM pariNAmane zuddha mAne che. temanI AvI mAnyatAthI to temanAM pariNAma azuddha ja raheze. tyAgAdi zubhopayogathI kaSAya maMda thAya che ane viSayasevanAdi azubhopayogathI te tIvra thAya che; to maMda kaSAyanAM kAryo choDI tIvra kaSAyanAM kAryo karavAM e to kaDavI vastu khAvA mATe aNagamo batAvavo ane viSa khAvA taiyAra thavA jevI ajJAnatA che. tyAga-vairAgyAdi zubha pravRtti na karavA mATe teo "AtmajJAna vinA tyAgavairAgyAdi vRthA che' Adi kathanonuM avalaMbana le che. paraMtu teo samajatA nathI ke jJAnIo dvArA bAhya tyAgAdino niSedha hoI zake ja nahIM, kAraNa ke aMtaraMga tyAgAdi mATe bAhya tyAgAdi upakArI che. kharekhara to temane sAcI ruci ja pragaTI nathI. huM pUrNAnaMda paramAtmA chuM' ema bolavA chatAM aMtarathI temane sAcA sukhanI ruci ja nathI. zAstromAM Ave ke "AtmAmAM sukha che', tethI teo tene zabdothI mAnya rAkhe che, paNa aMtarathI nahIM. aMtarathI to temane sasukhanI pratIti ja thaI nathI ane tethI to teo sukhI thavA mATe indriyaviSayonA bhogopabhoga pAchaLa doDe che. temaNe bhale buddhimAM ane vANImAM AtmAne vasAvI lIdho che, paNa temanI ekatA to deha sAthe ja che. tethI ja dehanAM viSayasevanAdi kAryomAM temane utsAha hoya che ane AtmahitakArI tyAga-vairAgyAdi kAryomAM temanI zithilatA spaSTa dekhAI Ave che. jIve jo AtmakalyANa karavuM hoya to tyAga-vairAgyamAM avazya pravartavA yogya che. zrImad prakAze che - aMtarmukhadaSTi je puruSonI thaI che, te puruSone paNa satata jAgRtirUpa bhalAmaNa zrI vItarAge kahI che, kemake anaMtakALanA adhyAsavALA padArthono saMga che, te kaMI paNa daSTine AkarSe evo bhaya rAkhavA yogya che. AvI bhUmikAmAM A prakAre bhalAmaNa ghaTe che, ema che to pachI vicAradazA jenI che evA mumukSu jIve satata jAgRti rAkhavI ghaTe ema kahevAmAM na AvyuM hoya, topaNa spaSTa samajI zakAya ema che ke mumukSa jIve che je prakAre paraadhyAsa thavA yogya padArthodino tyAga thAya, te te prakAre avazya karavo ghaTe. joke AraMbhaparigrahano tyAga e sthULa dekhAya che tathApi Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana aMtarmukhavRttino hetu hovAthI vAraMvAra teno tyAga upadezyo che. jene svarUpano abhyAsa karavo che ane rAgAdi vikArabhAvo choDavA che, teNe prAthamika bhUmikAmAM che te bhAvo utpanna thavAmAM sahAyakArI evAM nimittono tyAga karavo Avazyaka banI jAya che. jIva sAmAnyataH nimittAdhIna che. nimittanA paricayamAM AvatAM tathArUpa saMskAranA udayavaza nimittamAM joDAI javAnuM banatuM hovAthI, AtmabhAvanI sAdhanA mATe bAhya tyAgAdi mahattvanAM sAdhana che. yadyapi bAhya tyAga karavA mAtrathI te pratyenI Asaktino nAza thaI ja jAya che ema nathI, paraMtu bAhya tyAga karavAthI tathArUpa nimittathI dUra rahevAnuM banatuM hovAthI, tenA aparicayathI, tenA anabhyAsathI te vRttio upazama pAme che, anukrame kSaya thAya che. jema koI baLavAna chatAM gaphalatamAM rahelA rAjAnA rAjya upara bIjo rAjA acAnaka caDI Ave, e vakhate rAjAnI pAse laDavA mATe sAmagrI taiyAra na hovAthI potAno bacAva karavA khAtara te rAjA potAnA rAjyanA daravAjA baMdha kare che ane aMdarakhAnethI teTalA vakhatamAM badhI taiyArI kare che. zatrune haThAvavAnI zakti meLavIne pachI te rAjA potAnA zatru upara ekIvakhate hallo kare che ane zatrune harAve che. A dRSTAMta anusAra vicAravAmAM Ave to AtmA pAse upazamabhAvanuM baLa na hovAthI mohazatrunI caDAI vakhate jIva jo azubha nimittothI nivRtti le to rAga-dveSa Adine pragaTa thavAnAM kAraNono aparicaya thAya ane te nimittonA abhAvamAM jIva AtmabaLa vadhArI zake. A bAhya tyAgAdi karavAM te mohazatrunI sAme killo baMdha karavA jevuM che. killo baMdha karavAthI kAMI zatru cAlyo jato nathI ke zatruno nAza thato nathI, tenI sAme khullI laDAI to karavI ja paDavAnI che, paNa teTalA vakhatamAM azubha nimittonA abhAve mohano upadrava jIvane ocho thAya che ane te vakhatamAM rAjA jema laDAInI sAmagrI meLave che, tema jIva vrata, tapa, japAdithI upazamabhAvanuM baLa meLave che. A ekaThA karelA baLa dvArA jIva karmanA udayane niSphaLa banAve che. mokSamArge A rIte bAhya tyAgAdi upakArI che. bAhya tyAgAdinA abhAvamAM arthAt azubha nimittonA paricayamAM nimittAdhIna vRttinA kAraNe mane saMkalpa-vikalpamAM pravRtta thAya che. kuvRttionI prabaLatA hoya tyAM cittasthiratA saMbhavatI nathI. klezita citta zuddhAtmAnuM ciMtana yathArthapaNe karI zakatuM nathI. tethI sau prathama cittane zAMta ane nirmaLa banAvavuM Avazyaka bane che, je paraparicayanA tyAgathI saraLatAthI karI zakAya che. nirmaLa citta svarUpAnusaMdhAnanA abhyAsamAM ekAgratA sAdhI zake che ane pariNAme teno laya thAya che, arthAt nirvikalpa svasaMvedana pragaTe che. Ama, vyakti, 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.486 (patrAMka-650) Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-7 197 vastu ke paristhitirUpa azubha nimittono tyAga karI, asaMga rahI, cittasthiratA dvArA svarUpasanmukhatAno abhyAsa sugamatAthI thaI zake che.' Ama, jIva paradravyano tathA tenI Asaktino tyAga karI Atmasanmukha thAya to AtmAno anubhava thAya, paraMtu jyAM tyAga-vairAgyanI ruci nathI hotI tyAM bahirmukhatA baLavattara hoya che ane aMtarmukhatAno abhAva hoya che. anAdinI parapadArthanI rucine palaTAvyA vagara zAstrAbhyAsa karyo hovAthI upayoga aMtarmukha thayo nathI. svarUpanI yathArtha rucinA abhAvanA kAraNe svarUpaprApti thaI nathI. aMtaranI ruci vinA aMtaramAM javAtuM nathI. jIvanAM pariNAma tyAga-vairAgyathI taraboLa thatAM paranI ruci nAza pAme che, svarUpanI ananya ruci pragaTe che ane upayoga aMtarmukha thatAM AtmAnubhava thAya che. tyAga-vairAgya mATe karavAmAM AvatA zramanuM AvuM aciMtya, anupama ane amUlya phaLa hovAthI AtmAthI temAM ja pravarte che; paraMtu jenA cittamAM tyAga-vairAgya nathI tenI ruci palaTAtI nathI, parapadArthonI Asakti chUTatI nathI ane svAnubhUti pragaTatI nathI. tethI ja jJAnIoe tyAga-vairAgyanuM sevana karavAnI bhalAmaNa karI che. tyAga-vairAgya sahajasvabhAvarUpa karavAthI ja AtmadazA pragaTe che. A pramANe zrImade gAthAnI prathama paMktimAM tyAga-vairAgyanI AvazyakatA batAvI tenAM sevananI preraNA karI che, paraMtu AtmajJAnanI prAptinuM lakSa vIsarIne phakta bAhya tyAga-vairAgyamAM ja saMtuSTa na thaI javAya te mATe bIjI paMktimAM zrImad cetavaNI uccAratAM kahe che ke mAtra bAhya tyAga-vairAgyamAM racyApacyA rahevAthI svarUpalakSa vIsarI javAya che. svarUpalakSa vinAnI dhArmika pravRttinA sabhAvamAM aMtara to audayika bhAvomAM ja baddha rahI jAya che ane jIva aha-mamanA AvegomAM ja taNAto rahe che. huM dharma karI rahyo chuM' e bhramamAM rahI vAstavamAM to te dvArA mohanI jaDane ja vadhu daDha kare che. nijasvarUpa sAthe cittanuM anusaMdhAna thayA vinA mAtra bAhya tyAga-vairAgyAdithI cittamAM paDelA rAga, dveSa, tRSNA, mohAdinA saMskAronI jaDa ukheDI zakAtI nathI, temaja svarUpAnusaMdhAna vinA kevaLa bAhya tyAgAdi vaDe sadhAyelI cittanI ekAgratA paNa ThagArI nIvaDe che. cittanuM atikramaNa karavAnuM dhyeya enAthI siddha thaI zakatuM nathI. svarUpanA bodha vinA ekAgra thayeluM citta alpa nimitta maLatAM punaH kSubdha banI jAya 1- juo : AcAryazrI padmanaMdisvAmIkRta, 'padmanaMdi paMcaviMzatiH', adhikAra 1, zloka 144 'kimAlakolAhalairamalabodhasaMpannidheH samasti yadi kautukaM kila tavAtmano darzana / niruddhasakalendriyo rahasi muktasaMgagrahaH kiyantyapi dinAnyataH sthiramanA bhavAn pazyatu / / ' Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana che ane rAga-dveSamAM abhibhUta thaI pharI potAno caMcaLatAno svabhAva dekhADe che. Ama, mAtra bAhya tyAgAdithI cittamAM rahelA tRSNA, rAga, dveSAdi bhAvono tyAga thaI zakato nathI ane atyaMtara tyAga vinAno te bAhya tyAga muktisAdhanAmAM viphaLa rahe che. bhAvanI vizuddhi arthe bAhya parigrahano tyAga karavAno che, kiMtu je atyaMtara parisarUpa rAgAdithI yukta che, teno bAhya parigrahano tyAga niSphaLa che. 1 mukti mATe to svarUpalakSapUrvakano tyAga ja kAryakArI che. svarUpalakSa vinA tyAgAdinA kaSTo sahevAthI karmabaMdhanathI chUTI zakAtuM nathI ane mokSamArganI prApti thatI nathI. jo kaSTa sahana karavAthI ja mokSamArganI prApti thatI hoya to tiryaMcamAtra sArA gaNAya, kAraNa ke te vajana upADe che, taDakA-tApamAM bhame che ane tIvra prahArone sahana kare che. 2 je kAyAkaSTa ane tyAgAdi vivekapUrvakanAM hoya, AtmazuddhinA lakSe karavAmAM AvatAM hoya te ja AtmakalyANakArI che, paraMtu AtmazuddhinA lakSa vagara karavAmAM AvatI tyAgapravRttithI muktino paMtha kapAto nathI. vaLI, jo te tyAga lobha ke bhaya prerita hoya to te tyAga asAra che. potAnuM sAMsArika duHkha dUra karavAnI vRttimAMthI janmatI pravRtti, pachI bhale te viSayothI dUra rahevAnI hoya, topaNa te tAttvika dharmarUpa nathI. temAM avyaktapaNe ArtadhyAna raheluM che. AgAmI bhoga meLavavAnI ciMtAthI AkuLa thayelA bhAvarUpa nidAnajanya ArtadhyAna tene varte che. dekhItI pravRtti bhale tapa-tyAganI hoya, paNa enI pAchaLa vRtti azuddha hoya, ihalaukika bhautika lAbha ke pAralaukika aizvarya Adi meLavavAnI vRtti hoya to te tyAganI pravRtti dvArA paNa puSTi to tRSNAnI ja thatI rahe che. tRSNAnA bIjamAMthI janmela pravRttinA phaLamAM tRSNA ja hovAthI te pravRtti dvArA tRSNAmukti thaI zakatI nathI. vaLI, te tyAgAdi oghasaMjJAe, lokasaMjJAe karavAmAM AvatAM hoya topaNa te AtmajJAnanI prAptimAM sahAyabhUta thatAM nathI. gatAnugatikapaNe, lokabhayathI, lokazarame karAtAM tyAgAdithI AtmakalyANa sadhAtuM nathI. "zrI AcArAMga sUtra'mAM kahyuM che ke ekabIjAnI zaramathI koI sAdhu kadAca pApakarma na karato hoya to te na karavAmAM munipaNuM zuM kAraNabhUta che? arthAt ekabIjAnI zaramanA kAraNe pApakarma na karavAthI muni kahevAya nahIM, paNa pApakarmane dUra karIne samabhAvadazAmAM rahI, AtmAne nirmaLa 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'bhAvapAhuDa', gAthA 3 'bhAvavisuddhiNimittaM bAhiragaMthassa kIrae cAo / bAhiracAo vihalo abhaMtaragaMthajuttassa / / ' 2- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'sADI traNaso gAthAnuM stavana', DhALa 1, kaDI 16 'jo kaSTa muni mAraga pAve, balada thAe to sAro; bhAra vahe je tADave bhamato, khamato gADha prahAro re.' Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 karavAthI ja muni kahevAya che. mananI sthiratA tathA vizuddhi vinA lokabhaya, lokasaMjJA ke lokalajjAthI je cAritra pALe che te muni kahevAto nathI; paNa AtmAnI sthiratA, vizuddhi ke nirAvaraNatAthI je cAritra pALe che te cAritravAna ja muni kahevAya che. 1 gAthA-7 bAhya tyAga-vairAgyamAM aTakI javAnA kAraNe keTalIka vAra to te viSayanivRtti ahaMvRddhi ane dAMbhikatAnI poSaka banI nukasAnakAraka paNa nIvaDe che. AtmasvarUpanuM anusaMdhAna na hovAnA kAraNe tenA cittamAM ajJAnanAM aMdhArAM UmaTI Ave che ane dehAtmabuddhi, ahaMkAra-mamakAra ane kartRtvAbhimAnanuM sAmrAjya vyApe che. bAhya tyAganI gaNatarI, Agraha ane abhimAna karavAmAM ja Avo jIva rokAyelo rahe che. kevaLa bhogopabhoganA bAhya tyAganI mAtrAthI ja te saMtuSTa rahe che. te bAhya tyAgano deDha Agraha seve che ane jene bAhya tyAga na hoya tene hIna, tuccha mAne che. tyAganuM svarUpa samajyo na hovAthI tyAganuM mApa ane pApanuM mApa bahAranA saMyogo uparathI kADhe che. mithyAtvano tyAga ane mithyAtvanuM pApa tenA khyAlamAM ja AvatuM nathI. tene tyAga-vairAgyanA prasaMgomAM AtmadharmanI mukhyatA nathI rahetI, paraMtu prasiddhinI ja mukhyatA rahe che. potAno tyAga badhA jANe emAM ja eno samasta puruSArtha lAgelo rahe che. potAnI zubha pravRttinI jANa jagatane karavAnI utsukatA e vAta pragaTa kare che ke sAcI tyAgavRtti tenA aMtaramAM vaNAI nathI, UlaTuM tenAthI viparIta vRttinuM sAmrAjya tenI bhItara pravarte che. jyAre e tyAgapravRtti aMtaramAM vaNAI jAya che tyAre jagatane potAnA sukRtyonI jANa karavAnI AturatA ane jagata pAse mAna meLavavAnI kAmanA nathI rahetI. jo tene e kAmanA rahetI hoya to ema puravAra thAya che ke te AtmasaMpattithI daridra che, hajI tyAgamArgamAM sthira thayo nathI, tyAgano artha ja samajyo nathI. AraMbha-parigrahanuM alpatva karavA chatAM potAnI mUrchAnuM alpatva karyuM na hovAthI tene tyAgelA padArthano ja mahimA varte che. je vastuno tyAga karyo hoya tenuM mAhAtmya jo manamAM hoya to te yathArtha tyAga nathI. je vastuno tyAga karyo hoya te vastune taNakhalA jevI tuccha gaNIne tyAgavI ghaTe che. 'aho! meM keTaluM badhuM tyAgyuM!' evuM abhimAna karIne te jANyeajANye pudgalano ja mahimA vadhAre che. yathArtha nirNaya vinA karela tyAganA kAraNe tyAganuM abhimAna chUTatuM nathI. tyAgAdinI game tevI utkRSTa kriyA pachI paNa aMtaraMga 1- juo : 'zrI AcArAMga sUtra', adhyayana 3, uddeza 3, gAthA 116-117 'saMdhiM loyassa jANittA Ayao bahiyA pAsa tamhA na haMtA na vighAyae, jamiNaM annamannavitigicchAe paDilehAe na karei pAvaM kammaM kiM tattha muNI kAraNaM siyA ? samayaM tatthuvehAe appANaM vippasAyae- aNannaparamaM nANI, no pamAe kayAivi / Ayagutte sayA vIre, jAyAmAyAi jAvae / ' Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana abhiprAyanI zuddhi na hovAthI te sAcI zAMtithI vaMcita rahe che. tyAgAdi kriyAo mithyA abhiprAyapUrvaka karavAmAM AvatI hovAthI tenA saMsAracakrane baLa maLe che. AtmajJAnanI prApti mATe jIve viSayabhogono tyAga karavo ghaTe che, paraMtu parapadArthane tyAgIne paNa jo jJAnazaktine nijasvabhAvamAM sthApavAmAM na Ave to AtmaprAptinI saMbhAvanA rahetI nathI. parathI haTyA vinA svamAM AvavuM zakya nathI ane parathI haTavAnI ja mAtra dRSTi rahe ane svanuM lakSa na rahe to te eka paramAMthI chUTIne bIjA paramAM parovAI javAya che. dharma to svamAM sthira thavuM te che, tethI bAhya padArthothI dUra haTavAno mahimA yogya nathI. svabhAvagrahaNanA mahimApUrvaka rAgAdi bhAvonI nivRtti e ja kharo tyAga che. nijazuddhAtmAne grahaNa karIne bAhya ane atyaMtara parigrahanI nivRtti e tyAga che.1 paraMtu kriyAjaDane svarUpano mahimA na hovAthI tene parapadArthanA tyAganuM ja mAhAtmya lAge che ane tethI te temAM ja aTakI jAya che, saMtoSAI jAya che. kharo tyAga to mithyAtvano ane rAgano che e tathyathI te ajANa che. dRSTi yathArtha hovI joIe evuM bhAna na hoya ane je mAtra bahArathI badhuM choDI de teNe kharekhara kAMI choDyuM nathI. parapadArthathI mane lAbha-nukasAna thAya tevI parAzritabuddhi paDI che teNe badhuM choDyuM hoya topaNa teNe kAMI choDyuM nathI. mithyAtvarUpI mahApApanA sadbhAvamAM jIva game teTalAM bAhya tyAgAdi kare topaNa teno saMsAra TaLato nathI. ahIM koIne ema vikalpa thAya ke 'to zuM amAre tyAga na karavo?' to tenuM samAdhAna e che ke 'tyAga nahIM karavo' ema kaze paNa kahyuM nathI, UlaTuM 'tyAganuM phaLa mokSa ane atyAganuM phaLa saMsAra' ema darzAvyuM che. paraMtu vicAravuM ke tyAga zeno? mithyAtvano ke paravastuno? mithyAtvano tyAga karyA pachI krame krame svarUpanI sthiratA vaDe rAgano tyAga thato jAya che ane prAMte mokSanI prApti thAya che. tyAgano A vAstavika krama che. vastutaH jenuM grahaNa hoya teno ja tyAga saMbhave. AtmA ane paravastu banne taddana bhinna dravya hovAthI jIva kyAre paNa paravastunuM grahaNa karI ja zakato nathI, to pachI enA tyAgano prazna ja saMbhavato nathI. jema nadInA vahetA pANIne joIne kAMThe Ubhelo mANasa ema mAne 'A pANI mAruM che' ane pachI te kahe ke 'have huM A pANI choDI dauM chuM' to te ayathArtha ja kahe che. kharekhara to teNe pANIne pakaDyuM paNa nathI ane choDyuM paNa nathI, pANI to tenA pravAhamAM vahyuM ja jAya che. te mANase pANInAM grahaNa-tyAganI mAtra mAnyatA karI che. kharekhara te pote to pANInAM grahaNa1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'pravacanasAra'nI AcAryazrI jayasenajIkRta TIkA, 'tAtparyavRtti', gAthA 240 'nijazuddhAtmaparigrahaM kRtvA bAhyAbhyantaraparigrahanivRttistyAgaH / ' Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-7 201 tyAgathI rahita che. tevI ja rIte AtmAnAM dravya, guNa ke paryAyamAM kaze paNa paradravyano praveza nathI, tethI AtmasvarUpathI bhinna evAM strI, dhanAdine jIva grahI ke tyAgI zakato ja nathI, mAtra te taraphanA valaNathI udbhavela potAnA harSa-zokAdi bhAvone te grahe che athavA tyAge che ane te paNa dravya ke guNamAM nahIM, mAtra paryAyamAM. tethI e spaSTa thAya che ke potAnA AtmAmAM paradravyo prati thatA rAga, dveSa ane mohano tyAga karavAno che. AvI dRSTi thAya tyAre ja tyAganI sAcI zarUAta thAya che. 'koI paradravya mAruM nathI, huM paradravyano kartA nathI' ema abhiprAyamAM mAnyatAmAM sarva padravyanAM svAmitvano tyAga thavo joIe. te tAdAtmya-adhyAsanI nivRttirUpa tyAga thavA arthe bAhya prasaMgano tyAga paNa upakArI che, kAryakArI che. tethI bAhya tyAgano niSedha karavAmAM nathI Avyo, paraMtu je mAtra bAhya tyAgamAM aTakIne svarUpalakSa cUkI jAya che tene aMtaraMga tyAganI mahattA samajAvavAmAM AvI che. svarUpalakSa vinAnA bAhya tyAgathI puNyabaMdha thAya che, AtmajJAnanI prApti thatI nathI. teno artha ema nathI thato ke bAhya tyAgAdi na karavAM, paraMtu te tyAgAdi AtmajJAnanI prAptinA lakSapUrvaka karavAM ghaTe ema kahevuM che. paMDita zrI ToDaramalajI lakhe che ke -- 'vyavahAradharmanI pravRttithI puNyabaMdha thAya che mATe pApapravRttinI apekSAe to teno niSedha nathI, paNa je jIva vyavahArapravRtti vaDe ja saMtuSTa thAya che ane sAcA mokSamArgamAM udyamI thato nathI, tene mokSamArgamAM sanmukha karavA mATe te zubharUpa pravRttino paNa niSedha nirUpaNa karIe chIe. A kathanane sAMbhaLIne jo zubhapravRtti choDI azubhamAM pravartazo to tamAruM bUruM thaze, ane jo yathArtha zraddhAna karI mokSamArgamAM pravartazo to tamAruM bhaluM thaze. jema koI rogI nirguNa auSadhino niSedha sAMbhaLI auSadhisAdhana choDI jo kupathyasevana kare to te mare che, temAM vaidyano kAMI doSa nathI; tema koI saMsArI puNyarUpa dharmano niSedha sAMbhaLI dharmasAdhana choDI viSayakaSAyarUpa pravartaze, to te narakAdika duHkhane pAmaze; temAM upadezadAtAno to doSa nathI. upadeza ApavAvALAno abhiprAya to asatya zraddhAnAdika choDAvI mokSamArgamAM lagAvavAno ja jANavo.'1 zrImad paNa lakhe che 'zubhecchAthI mAMDIne zailezIkaraNa paryaMtanI sarva kriyA je jJAnIne sammata che, te jJAnInAM vacana tyAgavairAgyano niSedha karavAmAM pravarte nahIM; tyAgavairAgyanA sAdhanarUpe prathama tyAgavairAgya Ave che, teno paNa jJAnI niSedha kare nahIM. 1- paMDita zrI ToDaramalajIkRta, mokSamArga prakAzaka', gurjarAnuvAda, sAtamI AvRtti, adhikAra 7, pR.209 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana koI eka jaDa kriyAmAM pravRtti karI jJAnInA mArgathI vimukha rahetA hoya, athavA matinA mUDhatvane lIdhe UMcI dazA pAmatAM aTakatA hoya, athavA asata samAgamathI mati vyAmoha pAmI anyathA tyAgavairAgyane tyAgavairAgyapaNe mAnI lIdhA hoya tenA niSedhane arthe karuNAbuddhithI jJAnI yogya vacane teno niSedha kvacita karatA hoya to vyAmoha nahIM pAmatAM teno hetu samajI yathArtha tyAgavairAgyanI kriyAmAM aMtara tathA bAhyamAM pravartavuM yogya che." Ama, jJAnIono upadeza bAhya tyAgAdinA niSedha karavAnA arthe hoto nathI, paraMtu jIvamAM svarUpajAgRti jagADavA arthe hoya che, tethI jIve bAhya tyAga-vairAgyathI saMtuSTa na thaI jatAM svarUpajAgRti keLavavI ghaTe che. lokasaMjJAthI ke mAnAdinI kAmanAthI nahIM, paraMtu svarUpalakSapUrvaka tyAgAdi karavA ghaTe che. jyAM AtmasvarUpanI jAgRti na hoya tyAM svIkArI lIdhelAM vidhi-niSedhane pakaDI rAkhavAnI mathAmaNamAM ja jIva rokAI jAya che. satya tyAga to e che ke jenAthI iSTa pudgalonI AzaMsA athavA aniSTa pudgalonI anicchArUpa durthAna na thAya, cittanA vikAro zAMta thAya, dehAtmabuddhi moLI paDe, ahaMkAra ane kartA-bhoktApaNAnA taraMgo zame. vaLI, zuddhAtmasAdhananA arthIne te tyAga-vairAgyAdi kaSTarUpa nathI lAgatAM, paraMtu tene te tyAga-vairAgyAdi AtmahitakAraka lAge che ane tema karavAmAM te AnaMda mANato hoya che. Ama, AtmajJAnanI prApti arthe tyAga-vairAgyanI mahattA darzAvatAM zrImade ahIM upadezya che ke jenA aMtaramAM tyAga-vairAgya utpanna thayA na hoya tene AtmajJAna thAya nahIM ane jo jIva temAM ja aTakI jAya, temAM ja kRtakRtyatA mAnI saMtoSAI jAya to te AtmArtha cUkI jAya che. A gAthAno phalitArtha batAvatAM eka patramAM zrImade kahyuM che - "jenA aMtaHkaraNamAM tyAgavairAgyAdi guNo utpanna thayA nathI evA jIvane AtmajJAna na thAya. kemake malina aMtaHkaraNarUpa darpaNamAM AtmopadezanuM pratibiMba paDavuM ghaTatuM nathI. tema ja mAtra tyAgavairAgyamAM rAcIne kRtArthatA mAne te paNa potAnA AtmAnuM bhAna bhUle. arthAt AtmajJAna nahIM hovAthI ajJAnanuM sahacArIpaNuM che, jethI te tyAgavairAgyAdinuM mAna utpanna karavA arthe ane mAnArthe sarva saMyamAdi pravRtti thaI jAya; jethI saMsArano uccheda na thAya, mAtra tyAM ja aTakavuM thAya. arthAt te AtmajJAnane pAme nahIM. ema kriyAjaDane sAdhana-kriyA ane te sAdhananuM jethI saphaLapaNuM thAya che evA AtmajJAnano upadeza karyo ane zuSkajJAnIne tyAga vairAgAdi sAdhanano upadeza karI vAcAjJAnamAM kalyANa nathI ema preryuM.' 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.607-608 (patrAMka-785) 2- ejana, pR. 28 (prastuta gAthA upara zrImade pote kareluM vivecana) Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-7 203 A pramANe zrImade A gAthAmAM zuSkajJAnIne tyAga-vairAgyAdi sAdhana sevavAnI ane kriyAjaDane te tyAga-vairAgyAdi svarUpalakSapUrvaka ArAdhavA preraNA karI che. zuSkajJAnIne ema upadeza karyo che ke zAstronAM korAM jJAnathI ke dhAraNAmAtrathI AtmajJAnanI prApti thatI nathI, kAraNa ke jo aMtaHkaraNa viSaya-kaSAyAdithI malina hoya to temAM AtmopadezanuM pratibiMba paDatuM nathI. jeno viSaya-kaSAyAdirUpI bhAvamala vairAgya jaLathI dUra thayo che tenA nirmaLa-svaccha aMtaHkaraNamAM ja AtmopadezanuM pratibiMba paDe che, tethI zuSkajJAnIe cittano bhAvamala dUra karavA tyAga-vairAgyAdi sAdhanonuM sevana karavuM ghaTe che. vaLI, kriyAjaDane ema upadeza karyo ke tyAga-vairAgyamAM ja aTakI javAthI, AtmajJAnanA lakSya tarapha pragati na karavAthI AtmAnuM bhAna bhulAI jAya che, tethI tenI tyAgAdi pravRtti mAnArthe thaI jAya che ane dehAtmabuddhi, krodhAdi chUTyAM na hovAthI tenA saMsArano uccheda thato nathI. Ama, kriyAjaDane tyAga-vairAgyanI saphaLatA arthe AtmajJAnanA lakSapUrvaka pravartavAnI zrImade bhalAmaNa karI che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA zrImad pratyeno ahobhAva darzAvatAM lakhe che ke - Ama vairAgyAdi aMtarakriyAno ane AtmajJAnano kriyAjaDane ane zuSkajJAnIne upadeza karI, te tyAga-vairAgyAdi aMtaraMga sAdhanakriyAnI ane AtmajJAnanI jyAM jyAM je je yogya che evI yathAyogya samucita zAstramaryAdA atra sUtramAM bhagavAna zAstrakAre zAstrIya yuktiyukta tattvavaijJAnika cokkasAIthI pradarzita karI che." gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'tyAga virAga na cittamAM, bAhya tyAgIno veSa; vacana kAyane gopave, aMtara vede kleza. jene sAco tyAga nahIM, thAya na tene jJAna; phogaTa pariSadane sahI, mAtra meLave mAna. koIka utkRSTA banI, pALe daza vidha dharma, aTake tyAga virAgamAM, jANe na vibhAva karma. moha vaDe parabhAvane, mAne nija guNa sthAna; aTakI rahe eka ja sthaLe, to bhUle nijabhAna.' * * * 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.32 2- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.214 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 25-28) Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 8 khe khyAM che je moma che. tai ALanuM tee, e ne ke je mAmale jA eTa. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA bhUmikA gAthA 7mAM kahyuM ke je jIvanA cittamAM tyAga ane vairAgyanA bhAvo utpanna thayA nathI te jIvane AtmajJAna thatuM nathI ane je jIva svarUpanuM bhAna bhUlI, tyAga-vairAgyAdi sAdhanamAM ja aTakI jAya che te jIva paNa AtmArtha cUkI jAya che. Ama, atyaMta saraLa ane anokhI zailIthI AtmajJAnarUpI sAdhyamAM sAdhanabhUta evAM tyAga-vairAgyAdinI mahattA ane maryAdA samajAvI zrImade mokSamArganuM spaSTa nirUpaNa karyuM che. artha gAthA A pramANe zrImade gAthA 3 thI 7 sudhImAM ekAMta kriyA ane ekAMta jJAnanA AgrahavALA banne pakSanA jIvone temanI bhUla batAvI, durAgraha choDavAnI bhalAmaNa karI che. mokSamArgane yathArthapaNe nahIM samajanArA evA kriyAjaDa ane zuSkajJAnI matArthInuM svarUpa pAMca gAthAmAM batAvI, temane yathAyogya upadeza ApI, have prastuta gAthAmAM AtmArthInuM svarUpa samajAvavA 'viveka'no athavA 'aucitya'no uttama siddhAMta pratipAdana karatAM zrImad lakhe che - 'jyAM jyAM je je yogya che, tahAM samajavuM teha; tyAM tyAM te te Acare, AtmArthI jana eha.' (8) 8 jyAM jyAM je je yogya che, tyAM tyAM te te samaje, ane tyAM tyAM te te Acare e AtmArthI puruSanAM lakSaNo che. (8) je je ThekANe je je yogya che eTale jyAM tyAgavairAgyAdi yogya hoya tyAM tyAgavairAgyAdi samaje, jyAM AtmajJAna yogya hoya tyAM AtmajJAna samaje, ema je jyAM joIe te tyAM samajavuM ane tyAM tyAM te te pramANe pravartavuM, e AtmArthI jIvanuM lakSaNa che. arthAt matArthI hoya ke mAnArthI hoya te yogya mArgane grahaNa na kare. athavA kriyAmAM ja jene durAgraha thayo che, athavA zuSkajJAnanA ja abhimAnamAM jeNe jJAnIpaNuM mAnI lIdhuM che, te tyAgavairAgyAdi sAdhanane athavA AtmajJAnane grahaNa na karI zake. je AtmArthI hoya te jyAM jyAM je je karavuM ghaTe che te te kare ane jyAM jyAM je je samajavuM ghaTe che te te samaje; athavA jyAM jyAM je je samajavuM ghaTe che te te samaje ane jyAM je je AcaravuM ghaTe che te te Acare, te AtmArthI kahevAya. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana atre 'samajavuM' ane 'AcaravuM' e be sAmAnya pade che. paNa vibhAga pade kahevAno Azaya evo paNa che ke je je jyAM samajavuM ghaTe te te tyAM samajavAnI kAmanA jene che ane je je jyAM AcaravuM ghaTe te te tyAM AcaravAnI jene kAmanA che te paNa AtmArthI kahevAya. (8)1 208 kriyAjaDa ane zuSkajJAnI ema banne pakSanA jIvone yathArtha mArga darzAvatAM bhAvArtha zrImad ahIM kahe che ke je jIvane AtmakalyANa sAdhavAnI vRtti che te jIva je sthAne je yogya hoya che, te sthAne te samaje che ane te pramANe AcaraNa kare che, arthAt jyAM svarUpasamajaNa jarUrI hoya tyAM tathAprakAre puruSArtha kare che ane jyAM yama-niyamAdinI AvazyakatA hoya tyAM tenuM sevana kare che. A prakAre zuM AdaravA ke sevavA yogya che te samajI, tathAprakAranuM AcaraNa karavAnI jarUra che, arthAt kriyAjaDa hoya teNe AtmajJAnanI prAptinuM lakSa rAkhI, bAhya kriyAnAM Agraha ke abhimAnathI rahita thaI yathArtha puruSArtha karavo ghaTe che ane zuSkajJAnI hoya teNe mohAdhIna vartana choDI, tyAga-vairAgyAdi sAdhana sevI AtmaprAptino puruSArtha karavA yogya che. AtmAno anubhava karavAnI prabaLa icchAvALo AtmArthI jIva jyAM jema yogya hoya tyAM samajaNapUrvaka tema varte che. Ama, prastuta gAthAmAM zrImade mokSAbhilASI jIva paramArthamArga sugamatAthI samajI zake te arthe AcAryazrI umAsvAtijInA 'samparzana-jJAna-cAritrANi mokSamArga: / ' sUtrane saraLa bhASAmAM gUMcyuM hoya ema jaNAya che. yogya zraddhavuM te samyagdarzana, yogya jANavuM te samyajJAna ane tadanusAra yogya AcaraNa karavuM te samyakcAritra. AtmArthInuM pravartana A traNenI ekatArUpa hoya che. samyagdarzana ane samyagnAnane 'samajavuM' zabda dvArA ane samyakcAritrane 'Acare' zabda dvArA sUcita karI, zrImade AtmArthInuM pravartana mokSamArgamAM hoya che ema viziSTa zailIthI darzAvyuM che. vizeSArtha jIvane bhUla thavAnAM paDavAnAM sthAnako batAvI cetavaNI ApatI A arthagaMbhIra gAthAomAM zrImade kaMI paNa gopavyA vinA mokSaprAptino sAco mArga batAvyo che. kevaLa nirmaLa nyAyane anusaratAM evAM adbhuta ane kAruNyaprerita vacano dvArA, ekAMta na pakaDAI jAya e rIte spaSTa ane sacoTapaNe temaNe mokSamArga samajAvyo che. anekAMtavAda e jaina darzananuM hArda che. tene ekAMta vaDe dUSita karavAthI ekAMta mithyAtvanuM sevana thAya che. - mithyAtvane vividha dRSTikoNathI vividha prakAranAM batAvavAmAM AvyAM che. emAMnAM mukhya pAMca prakAranAM mithyAtva A pramANe che 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.528 (prastuta gAthA upara zrImade pote kareluM vivecana) -- Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-8 209 (1) ajJAna mithyAtva - jIvAdi padArthonAM svarUpanI oLakhANa na hoya, hita-ahitanuM bhAna na hoya, dharmanuM bhAna na hoya, vivekano jarA paNa sadbhAva na hoya tene ajJAna mithyAtva kahe che. ahIM samajaNazaktino abhAva te mukhya kAraNa che. ekendriyAdi jIvone hoya tevuM zraddhAnA abhAvarUpa mithyAtva te ajJAna mithyAtva che. (2) viparIta mithyAtva - jIvAdi tattvonuM viparIta svarUpa nirdhArI levuM; bauddhAdi darzane nirUpeluM jIvAdi tattvonuM svarUpa ja satya che evuM viparIta zraddhArUpa mithyAtva te viparIta mithyAtva. (3) vinaya mithyAtva - satudevAdi ane asatudevAdino ekasarakho vinaya karavo tene vinaya mithyAtva kahyuM che. yathArtha samajaNano abhAva hovAthI te devAdinI parIkSA karI zakato nathI ane saraLatAnA kAraNe sarva darzana satya che, badhA bhagavAna satya che evI mAnyatA kare che. Ane vinaya mithyAtva kahyuM che, kAraNa ke A mAnyatAmAM vivekapUrNa, vicArapUrvakanI zraddhAno abhAva che. (4) saMzaya mithyAtva - jIvAdi padArthonuM svarUpa A pramANe haze? dharmanuM svarUpa Ama ke Ama haze? ema saMdeha sahita mAnyatA te saMzaya mithyAtva che. sudeva ke suguru upara pUrNa zraddhAnA abhAve temanAM vacanonI prAmANikatAnI bAbatamAM saMzaya thAya che ane tethI temaNe kahelAM jIvAdi tattvo pratye zaMkA thAya che. ahIM avizvAsa mukhya kAraNa che. (5) ekAMta mithyAtva - anekAMtasvarUpa vastune ekAMtarUpe mAnavI te ekAMta mithyAtva. tattva saMbaMdhI, mokSamArga saMbaMdhI ekAMta mAnyatAne ekAMta mithyAtva kahyuM che. jJAnInAM vacanomAMthI managamatuM pakaDI laI, teno Agraha karI, mAtra te ja satya che ema mAnI anya vacanono niSedha karavo te ekAMta mithyAtva. potAnA AtmAnA kalyANa mATe sanmArganI khoja karavAne badale jIva potAnI matikalpanAe matAha, pUrvAgraha, haThAgrahanI pakaDa karI le che ane pachI tene baMdhabesato mArga zodhavA nIkaLe che. potAnA ekAMtika mata pramANe vItarAgamArganI ArAdhanA karavAno mithyA Araha bAju upara mUkIne jo te madhyastha rahI, nirmaLa aMtaHkaraNathI potAnA AtmoddhAra aMge vicAre, vItarAgamArganI ArAdhanAnuM hArda samajavA prayatna kare, matano Agraha tyajI satnI daDhatA keLave to icchAnusAra nahIM paNa iSTAnusAra sAdhanA zarU thAya. anyathA potAnI kalpanA vaDe ekAMta pakaDI te saMsAraparibhramaNa vadhAre che. A ekAMta mithyAtvathI bacAvavA, mokSamArgano yathAtathya nirNaya karAvavA, zrImade Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana ekAMta jJAna ane ekAMta kriyAne mAnanAra zuSkAnI tathA kriyAjaDano ullekha karI, kriyA ane jJAnanuM yathAsthAne mahattva samajAvI, tathAprakAre AcaraNa karavAno upadeza karyo che. ekAMta jJAna ane ekAMta kriyAne mAnanAra jIva dhArelA dhyeyane varI zakato nathI. jIve mokSamArgamAM pUrepUrI sAvadhAnI rAkhI jJAna ane kriyAno samanvaya sAdhavo ghaTe che.1 te bemAMthI koI paNa ekano ekAMte pakSa pakaDavo e matAgrahInuM lakSaNa che. AvA ekAMta pakSa pakaDanAranI muktipaMthe pragati thaMbhI jAya che. nadInuM pANI be kinArAo vacce saMyamita na rahe to e pANI pUra banIne gAmonA gAmo nAza karI de che, tema kriyA ane jJAnamAMthI koI paNa ekano ekAMta Agraha rAkhavAthI kriyAjaDa zuSkajJAnI thaI javAya che ane tethI Atmahitano nAza thAya che. zrImad eka patramAM prastuta gAthAne TAMkatA lakhe che ke L 'nijakalpanAe jJAna, darzana, cAritrAdinuM svarUpa game tema samajI laIne athavA nizcayanayAtmaka bolo zIkhI laIne sarvyavahAra lopavAmAM je pravarte tethI AtmAnuM kalyANa thavuM saMbhavatuM nathI; athavA kalpita vyavahAranA durAgrahamAM rokAI rahIne pravartatAM paNa jIvane kalyANa thavuM saMbhavatuM nathI. jyAM jyAM je je yogya che, tahAM samajavuM teha; tyAM tyAM te te Acare, AtmArthI jana eha. - 'AtmasiddhizAstra' ekAMta kriyAjaDatvamAM athavA ekAMta zuSkajJAnathI jIvanuM kalyANa na thAya.' nijasvarUpane sAdhanArI sarva kriyAono paramArtha e che ke jIva parabhAvarUpa adharmamAMthI pAcho vaLI AtmAnA svabhAvadharmamAM Ave. AtmAnA zuddha jJAna-darzanamaya svasvabhAvamAM vartavuM te dharma che ane rAgAdi vikArarUpa vibhAvamAM vartavuM te adharma che. te vibhAvarUpa adharmathI nivRtta thaI svabhAvarUpa dharmamAM pravRtta thavAmAM kriyAo upakArI thAya che, tethI sarva kriyAo AtmalakSe karavA yogya che. paraMtu kriyAjaDa jIva AtmalakSane vIsarI jaI mAtra kriyAkAMDamAM racyopacyo rahe che ane tene ja dharma mAnI kriyAono Agraha seve che. te potAnA AtmasvarUpane upAdeya mAnato nathI ane zubha kriyAo karIne pote ghaNo dharma karyo che ema mAnI kRtakRtyatA anubhave che. te jANato nathI ke dAna, pUjA, paccakkhANa mahAvratAdi game te zubha kriyAmAM pravRtti 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, mokSapAhuDa', gAthA 59 'tavarahiyaM jaM NANaM NANavijutto tavo vi akattho / nivAnuM ||' tamhA NANataveNaM saMjutto lahai 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.648 (patrAMka-918) Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-8 thatI hoya, paNa jo vibhAvadazAmAM ramaNatA hoya to te dharma nathI.1 yama, niyama, tapa, japa vagere sIdhAM ja mokSaprApaka che evI mAnyatAnA kAraNe kriyAjaDa, kriyAonI zuddhi arthe jarUrI evAM AtmanirIkSaNa ane svarUpajAgRti sevato na hovAthI tenI kriyAo sArthaka thatI nathI, arthAt bhAva vagaranI ane upayogazUnya kriyAothI samyaktvanI siddhi thatI nathI. potAnA karmakRta vyaktitvane visArI, AtmaramaNatAmAM rahevAnA lakSe kriyAo thAya to ja te kriyAo samyaktvanI siddhi karAve che, nahIM to te bhavabhramaNanuM kAraNa paNa bane che; tethI AtmArthA sarva kriyA karatI vakhate potAnAM pariNAmo Atmasanmukha karavA upara adhika lakSa Ape che. te sarva dhArmika kriyAo AtmahitArthe ja kare che. dhArmika kriyAo dvArA jagatanI vismRti karI, karmakRta avasthAomAMthI 'huM'buddhi toDI, AtmAnubhava karavAnuM ja tene lakSya rahe che. tenI raheNIkaraNI tathA vicAradhArA satata AtmA tarapha ja kendrita hoya che. mAre AtmakalyANa sAdhavuM che' evI laganI aMtaramAM atUTa rahetI hovAthI lakSa vAraMvAra AtmA tarapha vaLyA kare che. tene AtmahitanI abhilASA hovAthI tenAM valaNa ane puruSArthanI dizA badalAI gaI hoya che. te niraMtara jAgRtipUrvaka sUkSma avalokana kare che ke A kriyAothI potAnAM pariNAmomAM rahelo vibhAvarasa keTalo moLo paDyo ane svabhAva2sa keTalo sudRDha thayo? AvI jAgRti vibhAvarasane tIvra thavA detI nathI. satata nijAvalokana karavAthI vibhAvarasanI maMdatA thAya che ane nirmaLatAnI vRddhi thatI jAya che. 211 AtmArthA jIva kSaNe kSaNe, kArye kAryo, prasaMge prasaMge AtmanirIkSaNathI Atmaparicaya sAdhI, AtmasAkSAtkAra karavA icche che. jema koI vepArI kevaLa potAnI levaDadevaDanA AMkaDAthI saMtoSa nathI mAnato, paraMtu saravaiyuM naphAvALuM hoya to ja saMtoSa mAne che; tema AtmArthI phakta dharmapravRttinI gaNatarIthI saMtoSa nathI mAnato, paNa vRttinI sudhAraNA keTalI thaI teno aMdAja kADhe che. AtmanirIkSaNa karI te potAnI cakAsaNI kare che ke 'potAnI gati mokSa tarapha laI janArI che ke bhavabhramaNane vega ApanArI che? bhakti, tapa, jaya AdinI mAtra Teva ja sacavAya che ke te dvArA cittazuddhi paNa thAya che? doSonuM pramANa ghaTyuM? guNavRddhi thaI? zAMtatA, zuddhatA, svasthatA, saMtuSTatA, prasannatA vadhI? ahaMvRddhi ke dAMbhikatAnuM poSaNa to nathI thatuMne?' A prakAre te satata AtmanirIkSaNapUrvaka potAnI kasoTI karato rahe che. pote Adarela kriyAo sAdhya tarapha laI jAya che ke nahIM tenI te satata jAgRti rAkhe che ane je skhalanA 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, savAso gAthAnuM stavana', DhALa 3, kaDI 33 'adhyAtama viNa je kriyA, te tanumala tole; mamakArAdika yogathI, Ima jJAnI bole.' Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 2 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana dekhAya tene samajI, sudhArI, tathA prakAre AcaraNa kare che. jo ema jaNAya ke pote kriyAomAM ja aTavAI gayo che ane jJAnanI upekSA karI rahyo che to te koI paNa prakAranA Agraha vinA jJAnane grahaNa kare che. Ama, tenAmAM kriyAjaDatva pravezI gayuM hoya to AtmanirIkSaNa vaDe zodhI kADhe che ane te doSanuM umUlana kare che. vaLI, mokSamArganuM yathArtha svarUpa samajyA vinA mAtra jJAnano Agraha rAkhanAra zuSkajJAnI e mArga bhUlelA jIvono bIjo prakAra che. te mokSamArganI sAcI vidhi samajyo nathI ane sastuzAstranI bAhya ArAdhanAthI saMtoSa mAnI bese che, tethI teno vikAsa rUMdhAya che. te vAMcanAdi karato hovA chatAM yathArtha aMtaraMga nirNayanA abhAvamAM tenuM valaNa prathama jevuM bahirmukha ja rahevA pAme che. potAne AtmAno bodha samajAI gayo che ema te mAne che, paNa vAstavamAM tenuM mana svarUpa tarapha vaLyuM ja nathI hotuM, paraMtu saMsAramAM ja bhaTakyA karatuM hoya che. aneka zAstrono abhyAsa karavA chatAM svarUpAnusaMdhAnanA abhyAsanA abhAvanA kAraNe tene svarUpanuM yathArtha bhAvabhAsana thatuM nathI. svarUpa viSe aneka vAra vAMcyuM hovA chatAM ane te viSe sUkSma carcA karato hovA chatAM te anubhUtinA viSayamAM AgaLa vadhato nathI. mAtra zAstrasvAdhyAyathI dhyeyaprApti thaI jaze e bhramaNAnA kAraNe tene nijAvalokana, bhedajJAna tathA aMtarmukhatAnI AvazyakatA ane agatyatA bhAsatI nathI. AtmaprAptinI yathArtha rucinI khAmI tathA vairAgyanA abhAvanA kAraNe tene uparachallA zAstrAdhyayanamAM kRtakRtyatA bhAse che. te gokhelAM sUtro bolI saMtoSa mAne che, paraMtu jJAnasvabhAvanI ananya ruci vinA AtmajJAna thatuM nathI. agiyAra aMga sudhI bhaNI jAya paNa caitanyasvabhAva pratye lakSa na kare to tenuM badhuM ja jJAna mithyA che. te game teTaluM zAstravAMcana kare paNa tethI dharma thAya nahIM, kAraNa ke dharma nijAtmAnA Azraye thAya che. Ama, svabhAvanA Azraya vinA game teTalo zAstrAbhyAsa karavAthI saMsAranuM paribhramaNa TaLatuM nathI, temaja kevaLa bauddhika samajaNathI dehAtmabuddhi TaLatI nathI. je jIva AtmArthI che te zAstrAbhyAsathI saMtoSAto nathI, paraMtu haju ghaNuM karavAnuM bAkI che' evI sabhAnatA sAthe ane satnI UMDI jijJAsAnA sathavAre te mokSapaMthe AgaLa dhapato jAya che. te zAstranI carcA-vicAraNAmAM bhAga le che, paraMtu tenuM hRdaya bhAvathI bhIMjAyeluM hovAthI jJAnanI zuSkatA tene satAvatI nathI. zuSkatA AvI na jAya tenI te satata jAgRti rAkhe che ane AvI jAya to temAMthI kaI rIte chUTI zakAya tevI zodhakavRtti 1- juo : AcAryazrI yogIndudevakRta, paramAtmaprakAza', adhikAra 2, gAthA 84 voDha-nimitte satyu viza0, Tor3a paDhaDu rUtyu || teNa vi bohu Na jAsu varu so kiM mUDha Na tatthu / / ' Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 paNa satata rAkhe che. satzAstranA svAdhyAya chatAM adhyAtmazUnyatA kema AvI? vastusvarUpa spaSTa samajavA chatAM svasvarUpamAM svapaNuM kema thatuM nathI? kartavya jANavA chatAM pariNamana kema thatuM nathI? dhruva tattva upara dhyAna kema jatuM nathI? parapadArtha pratye AkarSaNa kema rahe che? satzAstranuM bhaNatara hovA chatAM niSphaLa javAnAM kAraNo kayAM hoI zake? te kAraNo maTADavAno upAya zo che?' A rIte svarUpaprAptinI bhAvanAnA kAraNe AtmArthA jIva satata AtmanirIkSaNa dvArA potAnA doSonuM avalokana karato rahe che. gAthA-8 AtmArthI jIvane saMsAranA prasaMgo ane prakAromAMthI ruci ghaTatI jAya che ane mAtra svarUpamAM TharavAnI bhAvanA te niraMtara karato rahe che. svarUpaprAptinI tIvra laganI bhedajJAnanA abhyAsane nipajAvanArI hovAthI tenuM jJAna nirmaLa thatuM jAya che ane tethI tenI samajaNamAM viparyAsa thavAno saMbhava raheto nathI. jIva jo AtmArthInI bhUmikAmAM pravezyo na hoya to anAdinI viparIta saMskArayukta buddhinA kAraNe te prAyaH zAstrAdhyayana karatI vakhate viparIta samajaNano zikAra bane che. tene vastunuM svarUpa paNa kalpitapaNe anyathA bhAse che. paraMtu AtmArthInI bhUmikAmAM svarUpanI bhAvanAnuM prAdhAnya hovAthI yathArtha bhAvanApUrvakanuM jJAna tenI zuSkatAne toDe che ane te rAgadveSanI pradhAnatAmAM na vartatAM caitanyanI pradhAnatAmAM ja varte che. sAdhyalakSa na chUTe te rIte sarva prasaMgomAM te varte che. vaLI, jyAre tene jaNAya ke sAdhyanI siddhimAM madadarUpa kriyAonI tenAthI avagaNanA thaI rahI che, zubha kriyAo pratye tene aNagamo thaI rahyo che, kriyAno niSedhabhAva ane zAstrano AgrahabhAva thaI gayo che; tyAre te potAnI bhUla samajI, zubha kriyAne aMgIkAra karI temAM te pravRtta thAya che. aMtarmukhI puruSArtha dvArA potAnA trikALI zuddha dravyasvabhAvano Azraya karavAnA mArga upara je nimitto dvArA potAnI dazA UrdhvatA pAmI zake, te nimittonuM apUrva mAhAtmya, bahumAna tathA upakArIpaNuM ciMtavI te tenuM grahaNa kare che tathA paranA prabhAvathI pUrNataH mukta thavAnuM AtmasAmarthya pragaTyuM nathI ema jANI ayogya nimittono tyAga kare che. AraMbha ane parigrahane vairAgya ane upazamanA kALarUpa jANI te pratye tyAgavRtti keLave che. Ama, jIvanamAM tyAga-vairAgyanI gauNatA thatI jaNAya to te tyAga-vairAgyanuM mAhAtmya svIkArI tene jIvanamAM prasthApita kare che. A prakAre AtmArthI jIva kriyAjaDatva ane zuSkajJAna bannene akalyANakArI jANI, potAmAM je prakArano doSa hoya te doSathI nivRtta thAya che. jyAM jyAM jema yogya hoya tyAM tyAM tema samajavuM, ekAMta pakSa grahaNa na karavo, paNa yathAyogya AcaraNa karavuM evo 'viveka' guNa AtmArthImAM pragaTyo hoya che. A gAthAnA saMdarbhamAM zrImad eka patramAM lakhe che - Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana je je ThekANe je je yogya che eTale jyAM tyAgavairAgyAdi yogya hoya tyAM tyAgavairAgyAdi samaje, jyAM AtmajJAna yogya hoya tyAM AtmajJAna samaje, ema je jyAM joIe te tyAM samajavuM ane tyAM tyAM te te pramANe pravartavuM, e AtmArthI jIvanuM lakSaNa che. arthAt matArthI hoya ke mAnArthI hoya te yogya mArgane grahaNa na kare. athavA kriyAmAM ja jene durAgraha thayo che, athavA zuSkajJAnanA ja abhimAnamAM jeNe jJAnIpaNuM mAnI lIdhuM che, te tyAgavairAgyAdi sAdhanane athavA AtmajJAnane grahaNa na karI zake. 214 je AtmArthI hoya te jyAM jyAM je je karavuM ghaTe che te te kare ane jyAM jyAM je je samajavuM ghaTe che te te samaje; athavA jyAM jyAM je je samajavuM ghaTe che te te samaje ane jyAM je je AcaravuM ghaTe che te te Acare, te AtmArthI kahevAya.'1 dharmanI ArAdhanA karanArAonA be varga che. eka varga evo che ke je kuLaparaMparAthI prApta dharmakriyAonAM AcaraNa ke zAstranAM zravaNa-paThanathI saMtuSTa rahe che. te japa, tapa, dAna, zAstravAMcana vagere karIne dharmanI ArAdhanA karyAno saMtoSa mAne che. jyAre bIjo varga AtmArthI - mAtra dharmAnuSThAna ane kriyAkAMDonAM AcaraNathI saMtuSTa thato nathI. te pariNAmalakSI hoya che. satsAdhana dvArA potAnAM pariNAmone Atmasanmukha karavA mathato hoya che. tethI dharmAnuSThAno karyAM pachI pariNAmonuM nirIkSaNa karavA te sadA tatpara rahe che ane potAnI vRttiomAM keTalo pharaka paDyo tenI nitya tapAsa karato rahe che. dharmapravRtti karatAM aMtaramAM kaMIka 'sadhAyuM' che ke nahIM tenI jAgRti tene satata rahe che. potAnI sAdhanAmAM kAMI truTi dekhAya to te sudhAre che, jarUra jaNAya to te sAdhana badale paNa che. potAne prApta sAdhanapaddhatithI dhAreluM pariNAma nIpajatuM na dekhAya to te enuM kAraNa zodhavAno prayAsa kare che ane potAnI sAdhanAmAM rahI jatI skhalanAne dUra karavA prayatna kare che. te potAnAM matano ke sAdhanano AMdhaLo Agraha rAkhato nathI. sAdhyane najara sAme rAkhIne prayoga karanArane potAnAM sAdhano pratyenuM mamatva paravaDatuM nathI. te AdarelI sAdhanapaddhatinuM abhimAna ke teno Agraha na rAkhatAM jyAre choDavA yogya lAge tyAre choDe che ane sevavA yogya lAge tyAre seve che. A rIte te haMmezAM vivekapUrvaka varte che. AtmArthI jIvane AtmakalyANa arthe ane bhavaduHkhathI chUTavA mATe anaMta kALanI bhUla bhAMgI jAya ane apUrva zAMti maLe tevuM jIvana jIvavuM hoya che. saMyogonuM anityapaNuM ane manuSyadehanuM durlabhapaNuM tene samajAyuM hovAthI svarUpanA abhyAsamAM te jAgRtipUrvaka ane AtmAnA mahimApUrvaka joDAya che. manuSyabhava mAtra dehArye vyatIta 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.528 (prastuta gAthA upara zrImade pote kareluM vivecana) Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-8 215 thAya to tenI kiMmata phUTI badAma jeTalI paNa nathI ane AtmArthe vyatIta thAya to ciMtAmaNi ratnathI paNa adhika mAhAtmyavAna che, ema samajAyuM hovAthI AtmArthI jIva potAnA jIvananI pratyeka kSaNa Atmahita sAdhavA mATe vitAvavA icche che. AvI AtmahitanI laganInA kAraNe AtmArthI jIva potAnAM zreya-azreyano yathArtha vicAra karI zake che. tenAmAM bodha jhIlavAnI pAtratA hovAthI te dharmavArtAno kalyANakArI artha samajavAnuM saubhAgya prApta kare che. AtmArthInI vivekabuddhi ane aucityadRSTi keLavAyelI hovAthI te paraspara virodhI dekhAtI vAtomAMthI judI judI apekSAe dareka kathananI satyatA samaje che ane temAMthI potAne je hitakArI hoya tene grahaNa kare che. paraMtu jenAmAM tevI vivekabuddhino abhAva hoya che te ayogya samajaNanA kAraNe ayogya AcaraNa karI potAnuM apAra nukasAna kare che. jema ke koIne zAstrAbhyAsanI ati mukhyatA hoya, paNa AtmAnubhavano udyama na hoya ane te vikalpomAM gUMcavAyelo raheto hoya; tevA jIvane ghaNo zAstrAbhyAsa karavAno niSedha karyo che. paraMtu jene zAstrAbhyAsa na hoya ke alpa zAstrAbhyAsa hoya tevo jIva e upadeza grahaNa karIne zAstrAbhyAsa choDI de ane svarUpanI samajaNa na kare to tene nukasAna thAya che. vaLI, 'anaMtA oghA karyA, anaMtI muhapattio karI, e badhAMno Dhagalo karavAmAM Ave to meruparvata jevaDo thaI jAya. anaMtI vAra sAdhu thayo, anaMtI vAra AcAryapada upara ArUDha thayo paNa mokSa na thayo', ityAdi kriyAjaDatvane vagovatAM vacano aneka zAstromAM aneka sthaLe jovA maLe che. upadezamAM nizcayanayanI dRSTinuM jyAM jyAM prAdhAnya hoya tyAM tyAM AvI vAto maLe che, paNa tethI kaMI tyAM sarvyavahArano niSedha karyo nathI. je jIvane jaDa kriyAnuM pradhAnapaNuM thaI gayuM hoya tene nizcayanuM lakSa karAvavA AvAM vacano kahevAmAM AvyAM hoya che. upadeza to koI eka arthanI mukhyatApUrvaka hoya che. je arthanuM varNana jyAM cAlatuM hoya tyAM tenI ja mukhyatA hoya che, te vakhate jo bIjA arthanI mukhyatA karavAmAM Ave to eka paNa upadeza deDha na thaI zake. Ama, upadezamAM jyAre eka arthane daDha karavAmAM Ave che tyAre apekSA samajyA vagara jIva te vacanane ekAMte pakaDe to te vacana dUSita thaI jAya che ane tenuM mithyAtva puSTa thAya che. jIvanA judA judA doSonI nivRtti arthe judA judA samaye, judA judA upAyo batAvavAmAM AvyA hoya che. koIne vyavahAra kriyAno Agraha baMdhAI gayo hoya to tene nizcaya paramArtha samajAvavAmAM Avyo hoya che ane koIne nizcayano Agraha thaI gayo hoya tene zama-saMvegAdi tathA tyAga-vairAgyanuM svarUpa darzAvI svacchaMdI vartanamAMthI mukta thavAno upadeza karavAmAM Avyo hoya che. badhI jagyAe Azaya to paramArthamArga Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana taraphano ja hoya che. jo eka jIva bIjA jIvane lAgu paDato upadeza grahaNa kare to te upadezarUpI auSadha tene jherarUpa thaIne pariNamI zake. AtmArthI jIva to upadezane sadvicArapUrvaka, yathArtha samajaNa sahita aMgIkAra kare che. upadeza prApta thAya tyAre te vicAre che ke 'A upadeza kayA prakAre che? kayA prayojana sahita che? ane kayA jIvane kAryakArI che?' ityAdi. Ama, vicAra karIne tenA yathArtha arthane grahaNa karI, potAnI dazA joI, e upadeza jema potAne kAryakArI thAya te pramANe tene aMgIkAra kare che. paMDita zrI ToDaramalajI lakhe che ke 'je upadeza thAya tene yathArthapaNe oLakhI potAnA yogya je upadeza hoya tene aMgIkAra karavo. jema vaidyakazAstromAM aneka auSadhi kahI che tene jANe to kharo paNa grahaNa to tenuM ja kare ke jethI potAno roga dUra thAya. potAne zItano roga hoya to uSNa auSadhinuM ja grahaNa kare paNa zItaLa auSadhinuM grahaNa na kare, e bIjAone kAryakArI che ema jANe; tema jainazAstromAM aneka upadeza che tene jANe to kharo paNa grahaNa to tenuM ja kare ke jethI potAno vikAra dUra thAya. potAne je vikAra hoya teno niSedha karavAvALA upadezane grahaNa kare paNa tene poSavAvALA upadezane na grahaNa kare. e upadeza anyane kAryakArI che ema jANe. ahIM udAharaNa jema zAstramAM koI ThekANe to nizcayapoSaka upadeza che tathA koI ThekANe vyavahArapoSaka upadeza che, tyAM potAne jo vyavahAranI adhikatA hoya to nizcayapoSaka upadezane grahaNa karI yathAvat pravarte tathA jo potAne nizcayanI adhikatA hoya to vyavahArapoSaka upadezane grahaNa karI yathAvat pravarte.'1 A prakAre AtmArthA jIva jyAM jyAM je je yogya hoya tyAM tyAM te te prakAre AcaraNa kare che. vaLI, jyAM sudhI te karavA yogya hoya tyAM sudhI te kare che. kaSAyanI upazAMtatA thavAthI temaja saMsAra, zarIra ane bhogothI udAsInatA thaI hovAnA kAraNe cittazuddhi thaI hovAthI tene AvI vivekabuddhi prApta thaI hoya che. tene sarva prakAranAM saMsAranAM kAryomAMthI rasa UDI gayo hoya che. bAhya prasaMgothI citta virakta thaI gayuM hoya che. paribhramaNanAM duHkhone yAda karatAM tenA hRdayamAM AyudhanA ghA paDe che. anaMta kALathI bhogavI rahyo chuM te du:khothI huM kyAre chUTIza? kaI rIte chUTuM?' evI aMtarvedanA jAge che. AtmajJAna vinA UgaravAno Aro nathI, mATe atyAre ja AtmabhAna karavuM che evI garaja hoya che. jagatanA suMdara bhAsatA padArthonI kSaNabhaMguratA ane asAratAnuM satya manamAM sthira thatuM jAya che, pariNAme indriyasukhanI lAlasA ghaTatI jAya che. cittamAM 1- paMDita zrI ToDaramalajIkRta, 'mokSamArga prakAzaka', gurjarAnuvAda, sAtamI AvRtti, adhikAra 7, pR.288 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-8 217 tRSNAno prabhAva ghaTato javAthI krodha, IrSA, tiraskAranI vRtti ochI thatI jAya che ane maitrI, pramoda, dayA Adi bhAva vRddhigata thatA jAya che. jAgRti TakavA lAge che. dareka pravRttimAM AMtarika sabhAnatA jaLavAI rahe che. Ama, eka bAju darzanamohanuM baLa zithila thAya che, kaSAyazakti kSINa thAya che ane bIjI bAju akhaMDa Atmadravya pratyeno apUrva mahimA UmaTI paDe che ane tethI caitanyasvabhAva tarapha jora vaLe che. A rIte jIvamAM samAdi guNo pragaTe che ane tenAM pariNAmamAM aneka mULabhUta parivartana Ave che tyAre tene kharekhara mokSamArga samajAya che. zrImad prakAze che ke - mumukSu jIvamAM samAdi kahyA te guNo avazya saMbhave che; athavA te guNo vinA mumukSatA na kahI zakAya. nitya tevo paricaya rAkhatAM, te te vAta zravaNa karatAM, vicAratAM, pharI pharIne puruSArtha karatAM, te mumukSutA utpanna thAya che. te mumukSatA utpanna thaye jIvane paramArthamArga avazya samajAya che." mumukSutA utpanna thayA pachI jIva jJAna-kriyAnA samanvayapUrvaka sabhAnapaNe prayatna kare to te paramArthamArge AgaLa vadhe che. teno upayoga haju aMtaramAM sthira thayo nathI, paraMtu japa, tapa, zAstravAMcana, vicAraNA Adi sarva pravRtti svarUpalakSapUrvaka thAya che. svarUpalakSa baMdhAtA ja te nijAvalokananI prakriyAmAM pravRtta thAya che. AtmajAgRtipUrvaka nijAvalokana karavAthI svarUpanuM bhAvabhAsana thaI svasammukhatA sadhAya che ane anukrame svAnubhava utpanna thAya che. Ama, zrImade prastuta gAthAmAM jyAM jyAM je je yogya che, tyAM tyAM te te samajavA-AcaravArUpa AtmArthanI kAmanAvALA sarva Atmahitecchuone upayogI thAya evI AtmArthI padanI sarvakalyANakArI, UMDo Azaya prakAzatI adbhuta vyAkhyA karI che. AtmArthI padanI kSitijo vistAratI A vyAkhyA evI saraLa ane gaMbhIra che ke te vyAvahArika dunyavI jIvana ane pAramArthika jIvana bannemAM ekasarakhI lAgu paDe che. zrI dhIrajalAla mahetA lakhe che ke - "nirogI hoya tyAre je dUdha peya che, te ja dUdha rogIne apeya bane che. vadhu jhADA thayA hoya tene je dahIM bhakSya che, te ja dahIM zaradIvALAne abhakSya bane che. A pramANe dharmAnuSThAno paNa jyAM jyAM je je upakArI bane tyAM tyAM te te AdaravA yogya kahevAya che ema samajavuM joIe ane ema ja AcaravAM joIe. ane to ja te sAco AtmArthI kahevAya che. sevAbhaktino prasaMga hoya tyAre tapano Agraha rAkhe tapano prasaMga hoya tyAre jJAnano Agraha rAkhe, ane jJAnano prasaMga hoya tyAre sevAnuM bahAnuM kADhe te barAbara ucita nathI. AvA matArthI, mAnArthI, ane 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.361 (patrAMka-432) Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 kadAgrahIne AtmArthI kahevAtA nathI.'1 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che 'jyAM jyAM je je yogya che, tyAM tyAM yogya vicAra; sadguru Azaya samajIne, seve zuddha AcAra. jyAM nija lakSa thavA kahyuM, tahAM samajavuM teha; jethI Atama lakSathI, sAdhe nija guNa geha, AjJA ArAdhana ubhayamAM, jyAM jyAM je je yogya; tyAM tyAM te te Acare, pAme nija guNa bhoga. nija adhikArI dazA vaDe, samyag bhAve jeha; sadughame AtmArthI jana eha.' AgaLa vadhe, * * * 1- zrI dhIrajalAla DAhyAbhAI mahetA, 'Atma-siddhi-zAstra', pR.6 2- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.214-215 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti, gAthA 29-32) Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 9 vije ke huM mAne bha La ini-tha, vadhe che ane vizvano ke lata. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 9 athI. gAthA 8mAM zrImade kahyuM ke jyAM jyAM je je yogya hoya, tyAM tyAM te te [24] rIte samajavuM ane te pramANe vivekapUrvaka AcaravuM e AtmArthI jIvanuM lakSaNa che. have A 9mI gAthAthI zarU karIne 19mI gAthA paryata zrImade sadgurunI AvazyakatA, temanAM lakSaNo, temanuM mAhAbhya, temanI bhakti ane tenuM phaLa vagerenuM nirUpaNa karela che. prastuta gAthAmAM AtmasvarUpano lakSa kone thAya te batAvatAM kahe che - 'seve saddagurucaraNane, tyAgI daI nijapakSa; | gAthA | pAme te paramArthane, nijapadano le lakSa." (9) potAnA pakSane choDI daI, je sadagurunA caraNane seve te paramArthane pAme, ane AtmasvarUpano lakSa tene thAya. (9) ghaNAne kriyAjaDatva varte che, ane ghaNAne zuSkajJAnIpaNuM varte che tenuM zuM kAraNa hovuM joIe? evI AzaMkA karI tenuM samAdhAna :- sadgurunA caraNane je potAno pakSa eTale mata choDI daI seve te paramArthane pAme, ane nijapadano eTale AtmasvabhAvano lakSa le. arthAt ghaNAne kriyAjaDatva varte che teno hetu e che ke asaddaguru ke je AtmajJAna ane AtmajJAnanA sAdhanane jANatA nathI teno teNe Azraya karyo che; jethI tene mAtra kriyAjaDatvano eTale kAyaklezano mArga jANe che, temAM vaLagADe che, ane kuLadharma daDha karAve che, jethI tene sadaguruno yoga meLavavAnI AkAMkSA thatI nathI, athavA tevA yoga maLe paNa pakSanI daDha vAsanA tene sadupadezasanmukha thavA detI nathI, eTale kriyAjaDatva TaLatuM nathI; ane paramArthanI prApti thatI nathI. ane je zuSkajJAnI che teNe paNa saddagurunA caraNa sevyA nathI, mAtra potAnI matikalpanAthI svacchaMdapaNe adhyAtmagraMtho vAMcyA che, athavA zuSkajJAnI samIpathI tevA graMtho ke vacano sAMbhaLI laIne potAne viSe jJAnIpaNuM mAnyuM che, ane jJAnI gaNAvAnA padanuM eka prakAranuM mAna che temAM tene mIThAza rahI che, ane e teno pakSa thayo che; athavA koI eka kAraNavizeSathI zAstromAM dayA, dAna, ane hiMsA, pUjAnuM samAnapaNuM kahyuM che tevAM vacanone teno paramArtha samajyA vinA hAthamAM laIne mAtra Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana potAne jJAnI manAvA arthe, ane pAmara jIvanA tiraskAranA arthe te vacanono upayoga kare che, paNa tevAM vacano kaye lakSe samajavAthI paramArtha thAya che te jANato nathI. vaLI jema dayAdAnAdikanuM zAstromAM niSphaLapaNuM kahyuM che tema navapUrva sudhI bhaNyA chatAM te paNa aphaLa gayuM ema jJAnanuM paNa niSphaLapaNuM kahyuM che, to te zuSkajJAnano ja niSedha che. ema chatAM teno lakSa tene thato nathI, kemake jJAnI banavAnA mAne teno AtmA mUDhatAne pAmyo che, tethI tene vicArano avakAza rahyo nathI. ema kriyA jaDa athavA zuSkajJAnI te banne bhUlyA che, ane te paramArtha pAmavAnI vAMchA rAkhe che, athavA paramArtha pAmyA chIe ema kahe che, te mAtra temano durAgraha te pratyakSa dekhAya che. jo saddagurunA caraNa sevyA hota, to evA durAgrahamAM paDI javAno vakhata na Avata, ane AtmasAdhanamAM jIva dorAta, ane tathArUpa sAdhanathI paramArthane pAmata, ane nijapadano lakSa leta; arthAt tenI vRtti Atmasanmukha thAta. vaLI ThAma ThAma ekAkIpaNe vicaravAno niSedha karyo che, ane sadgurunI sevAmAM vicaravAno ja upadeza karyo che; tethI paNa ema samajAya che ke jIvane hitakArI ane mukhya mArga te ja che; ane asaguruthI paNa kalyANa thAya ema kahevuM che to tIrthakarAdinI, jJAnInI AzAtanA karavA samAna che, kemake temAM ane asagurumAM kaMI bheda na paDyo; janmAMdha, ane atyaMta zuddha nirmaLa cakSuvALAnuM kaMI jUnAdhikapaNuM TharyuM ja nahIM. vaLI koI "zrI ThANAMgasUtra'nI cobhaMgI grahaNa karIne ema kahe ke "abhavyanA tAryA paNa tare', to te vacana paNa vadatovyAghAta jevuM che; eka to mULamAM "ThANAMgamAM te pramANe pATha ja nathI; je pATha che te A pramANe che :- ..... teno zabdArtha A pramANe che :- ..... teno vizeSArtha TIkAkAre A pramANe karyo che :- ..... jemAM koI sthaLe abhavyanA tAryA tare evuM kahyuM nathI; ane koI eka TabAmAM koIe evuM vacana lakhyuM che te tenI samajanuM ayathArthapaNuM samajAya che. kadApi ema koI kahe ke abhavya kahe che te yathArtha nathI, ema bhAsavAthI yathArtha zuM che, teno lakSa thavAthI svavicArane pAmIne taryA ema artha karIe to te eka prakAre saMbhavita thAya che, paNa tethI abhavyanA tAryA taryA ema kahI zakAtuM nathI. ema vicArI je mArgethI anaMta jIva taryA che, ane taraze te mArgane avagAhavo ane svakalita arthano mAnAdinI jALavaNI choDI daI tyAga karavo e ja zreya che. je abhavyathI tarAya che ema tame kaho, to to avazya nizcaya thAya che ke asaddaguruthI tarAze emAM kazo saMdeha nathI. ane asoccA kevaLI jemaNe pUrve koI pAsethI dharma sAMbhaLyo nathI tene koI Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-9 223 tathArUpa AvaraNanA kSayathI jJAna UpajyuM che, ema zAstramAM nirUpaNa karyuM che, te AtmAnuM mAhAtmya darzAvavA, ane jene sadguruyoga na hoya tene jAgrata karavA, te te anekAMtamArga nirUpaNa karavA darzAvyuM che; paNa sadguruAjJAe pravartavAno mArga upekSita karavA darzAvyuM nathI. vaLI e sthaLe to UlaTuM te mArga upara dRSTi AvavA vadhAre sabaLa karyuM che, ane kahyuM che ke te asocyA kevaLI arthAt asoccA kevaLIno A prasaMga sAMbhaLIne koIe je zAzvatamArga cAlyo Ave che, tenA niSedha pratye javuM evo Azaya nathI, ema nivedana karyuM che. koI tIvra AtmArthIne evo kadApi sadguruno yoga na maLyo hoya, ane tenI tIvra kAmanAmAM ne kAmanAmAM ja nijavicAramAM paDavAthI, athavA tIvra AtmArthane lIdhe nijavicAramAM paDavAthI, AtmajJAna thayuM hoya to te sadgurumArgano upekSita nahIM evo, ane sadguruthI potAne jJAna maLyuM nathI mATe moTo chuM evo nahIM hoya, tene thayuM hoya; ema vicArI vicAravAna jIve zAzvata mokSamArgano lopa na thAya tevuM vacana prakAzavuM joIe. ..... eka gAmathI bIje gAma javuM hoya ane teno mArga dITho na hoya evo pote pacAsa varSano puruSa hoya, ane lAkho gAma joI Avyo hoya tene paNa te mArganI khabara paDatI nathI, ane koIne pUche tyAre jaNAya che, nahIM to bhUla khAya che; ane te mArgane jANanAra evuM daza varSanuM bALaka paNa tene te mArga dekhADe che tethI te pahoMcI zake che; ema laukikamAM athavA vyavahAramAM paNa pratyakSa che. mATe je AtmArthI hoya, athavA jene AtmArthanI icchA hoya teNe sadgurunA yoge taravAnA kAmI jIvanuM kalyANa thAya e mArga lopavo ghaTe nahIM, kemake tethI sarva jJAnIpuruSanI AjJA lopavA barAbara thAya che. pUrve sadguruno yoga to ghaNI vakhata thayo che, chatAM jIvanuM kalyANa thayuM nahIM, jethI sadgurunA upadezanuM evuM kaMI vizeSapaNuM dekhAtuM nathI, ema AzaMkA thAya to teno uttara bIjA padamAM ja kahyo che ke H je potAnA pakSane tyAgI daI sadgurunA caraNane seve, te paramArthane pAme. arthAt pUrve sadguruno yoga thavAnI vAta satya che, paraMtu tyAM jIve tene sadguru jANyA nathI, athavA oLakhyA nathI, pratItyA nathI, ane tenI pAse potAnAM mAna ane mata mUkyAM nathI; ane tethI sadguruno upadeza pariNAma pAmyo nahIM, ane paramArthanI prApti thaI nahIM; ema jo potAno mata eTale svacchaMda ane kuLadharmano Agraha dUra karIne sadupadeza grahaNa karavAno kAmI thayo hota to avazya paramArtha pAmata. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 "zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana atre asaddagurue daDha karAvelA durbodhathI athavA mAnAdikanA tIvra kAmIpaNAthI ema paNa AzaMkA thavI saMbhave che ke kaMIka jIvonAM pUrve kalyANa thayAM che; ane temane sadagurunA caraNa sevyA vinA kalyANanI prApti thaI che, athavA asaguruthI paNa kalyANanI prApti thAya; asaddagurune potAne bhale mArganI pratIti nathI, paNa bIjAne te pamADI zake; eTale bIjo te mArganI pratIti, teno upadeza sAMbhaLIne kare to te paramArthane pAme; mATe saddagurucaraNane sevyA vinA paNa paramArthanI prApti thAya, evI AzaMkAnuM samAdhAna kare che - yadyapi koI jIvo pote vicAra karatAM bUkyA che, evo zAstramAM prasaMga che; paNa koI sthaLe evo prasaMga kahyo nathI ke asaguruthI amuka bUkyA. have koI pote vicAra karatAM bUkyA che ema kahyuM che temAM zAstrono kahevAno hetu evo nathI ke saddagurunI AjJAe vartavAthI jIvanuM kalyANa thAya che ema ame kahyuM che paNa te vAta yathArtha nathI; athavA sadgurunI AjJAnuM jIvane kaMI kAraNa nathI ema kahevAne mATe. tema je jIvo potAnA vicArathI svayaMbodha pAmyA che ema kahyuM che te paNa vartamAna dehe potAnA vicArathI athavA bodhathI bUkyA kahyA che, paNa pUrve te vicAra athavA bodha teNe sanmukha karyo che tethI vartamAnamAM te skurAyamAna thavAno saMbhava che. tIrthakarAdi svayaMbuddha' kahyA che te paNa pUrve trIje bhave saddaguruthI nizcaya samakita pAmyA che ema kahyuM che. eTale te svayaMbuddhapaNuM kahyuM che te vartamAna dehanI apekSAe kahyuM che, ane te saddagurupadanA niSedhane arthe kahyuM nathI. ane jo saddagurupadano niSedha kare to te "sadeva, sadguru ane saddharmanI pratIti vinA samakita kahyuM nathI.', te kahevA mAtra ja thayuM. athavA je zAstranuM tame pramANa lo cho te zAstra sadguru evA jinanAM kahelAM che tethI pramANika mAnavAM yogya che ke koI asagurunAM kahelAM che tethI pramANika mAnavAM yogya che? jo asadagurunAM zAstro paNa pramANika mAnavAmAM bAdha na hoya, to to ajJAna ane rAgadveSa ArAdhavAthI paNa mokSa thAya ema kahevAmAM bAdha nathI, te vicAravA yogya che. AcArAMgasUtra'mAM (prathama zrutaskaMdha, prathamAdhyayananA prathama uddeze, prathama vAkya) kahyuM che ke - A jIva pUrvathI Avyo che? pazcimathI Avyo che? uttarathI Avyo che? dakSiNathI Avyo che? athavA UMcethI? nIcethI ke koI anerI dizAthI Avyo che? ema je jANato nathI te mithyAdaSTi che, je jANe te samyagdaSTi che. te jANavAnAM traNa kAraNo A pramANe :- (1) tIrthakaranA upadezathI, (2) saddagurunA upadezathI, ane (3) jAtismRtijJAnathI. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-9 225 atre jAtismRti jJAna kahyuM te paNa pUrvanA upadezanI saMdhi che. eTale pUrve tene bodha thavAmAM saddaguruno asaMbhava dhAravo ghaTato nathI. vaLI ThAma ThAma jinAgamamAM ema kahyuM che ke : "gurugo dvANuvattA'1 gurunI AjJAe pravartavuM. gurunI AjJAe cAlatAM anaMtA jIvo sIkyA, sIjhe che ane sIjhaze. tema koI jIva potAnA vicArathI bodha pAmyA, temAM prAye pUrve sadaguruupadezanuM kAraNa hoya che. paNa kadApi jyAM tema na hoya tyAM paNa te saddaguruno nityakAmI rahyo thako sadvicAramAM prerAto prerAto svavicArathI AtmajJAna pAmyo ema kahevA yogya che; athavA tene kaMI saddagurunI upekSA nathI ane jyAM saddagurunI upekSA varte tyAM mAnano saMbhava thAya che; ane jyAM sadguru pratye mAna hoya tyAM kalyANa thavuM kahyuM, ke tene sadvicAra preravAno AtmaguNa kahyo. tathArUpa mAna AtmaguNanuM avazya ghAtaka che. bAhubaLajImAM aneka guNasamUha vidyamAna chatAM nAnA aThThANuM bhAIne vaMdana karavAmAM potAnuM laghupaNuM thaze, mATe atre ja dhyAnamAM rokAvuM yogya che ema rAkhI eka varSa sudhI nirAhArapaNe aneka guNasamudAye AtmadhyAnamAM rahyA, topaNa AtmajJAna thayuM nahIM. bAkI bIjI badhI rItanI yogyatA chatAM eka e mAnanA kAraNathI te jJAna aTakyuM hatuM. jyAre zrI RSabhadeve prerelI evI brAhmI ane suMdarI satIe tene te doSa nivedana karyo ane te doSanuM bhAna tene thayuM tathA te doSanI upekSA karI asAratva jANyuM tyAre kevaLajJAna thayuM. te mAna ja atre cAra ghanaghAtI karmanuM mULa thaI varyuM hatuM. vaLI bAra bAra mahinA sudhI nirAhArapaNe, eka lakSe, eka Asane, AtmavicAramAM rahenAra evA puruSane eTalA mAne tevI bAre mahinAnI dazA saphaLa thavA na dIdhI, arthAt te dazAthI mAna na samajAyuM ane jyAre sadguru evA zrI RSabhadeve te mAna che ema preryuM tyAre muhUrtamAM te mAna vyatIta thayuM; e paNa sadgurunuM ja mAhAbhya darzAvyuM che. vaLI Akho mArga jJAnInI AjJAmAM samAya che ema vAraMvAra kahyuM che. AcArAMgasUtra'mAM kahyuM che ke - (sudharmAsvAmI jaMbusvAmIne upadeza che, ke jagata AkhAnuM jeNe darzana karyuM che evA mahAvIra bhagavAna teNe amane Ama kahyuM che.) gurune AdhIna thaI vartatA evA anaMtA puruSo mArga pAmIne mokSa prApta thayA. 1- sUtrakRtAMga, prathama zrutaskaMdha, dvitIya adhyayana, gA. 32 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana uttarAdhyayana', "sUyagaDAMgAdi'mAM ThAma ThAma e ja kahyuM che. (9) sadgurunI prApti thayA pahelAM paramArthanA nAme je je pravRtti karI hoya, bhAvArtha teno Agraha ane pakSapAta tyajIne sadgurunA caraNanI upAsanA karavAthI paramArtha pAmI zakAya che ane svarUpano lakSa thAya che. potAnI kalpanAnusAra mAnelA mokSamArgano tyAga karI, sadgurunuM zaraNa-zaraNa svIkArIne, acaLapaNe ane ekaniSThAe temanI AjJA ArAdhAya, temAM ja sarvArpaNapaNe ekatAna thavAya to sadgurukRpAthI nija padanI prApti thAya che. matikalpanAe ke asaddaguru pramANe pravartatAM jIvane koI ne koI pakSa baMdhAI jAya che, arthAt koI eka matano Agraha thaI jAya che, jethI kAM to te kriyAjaDatvanA kAM to te zuSkajJAnapaNAnA pravAhamAM taNAI jAya che ane tethI te sanmArga samajavA zaktimAna thato nathI. kayA jIve, kayuM sAdhana, kevI rIte sevavuM joIe tenuM rahasya sadgurunA aMtaramAM raheluM hoya che. sadguru mArgamAM udbhavatA aneka jaTila praznonuM samAdhAna sUkSma bodha dvArA kare che tathA koI paNa naya ke pakSano Agraha na thaI jAya te rIte Atmazuddhino mArga batAve che. svacchaMda ane kuLadharmano Agraha choDI jIva jo saddaguruno upadeza grahaNa kare to avazya paramArthane pAme. pote kaMI nathI jANato evo deDha nizcaya karI sadgurunI AjJA ziromAnya kare to jIve potAno pakSa choDyo kahevAya. potAnI mAnyatA, potAne gamato pakSa choDI nija zuddhAtmAno lakSa le ane aMtarmukha abhyAsa vaDe svaviSayamAM dakSa thAya to avazya AtmAnubhUti thAya. Ama, sadgurunA caraNasevanathI, arthAtu temaNe prabodhelA mArganI samyak ArAdhanA karavAthI nijakArya siddha thAya che. jIvanamAM pariNamananI mukhya be dizA che - aMtarmukha ane bahirmukha. anAdi vizeSArtha 1 kALathI jIvane bahirmukha pariNamana varte che. teNe aMtarmukha pariNamananI dizA joI paNa nathI. teNe aneka zubha kriyAo karI, zAstravacana karyuM, paNa aMtarmukha valaNano abhyAsa karyo nahIM; tethI vrata, tapa, zAstrAbhyAsa karavA chatAM tene pAramArthika phaLa prApta thayuM nahIM. aneka dharmapravRtti karavA chatAM, aneka zAstronuM adhyayana karavA chatAM tene AMtarika pariNamana thayuM nahIM. ekAMte jJAnano pakSa karIne te agiyAra aMga ane nava pUrva bhaNyo chatAM tenI dazA badalAI nahIM. tevI ja rIte ekAMte kriyAno pakSa karIne, tapa-tyAga karIne sukAIne jhADanA pUMThA jevo thayo ane aneka vAra navamI raiveyaka gayo chatAM tenuM kalyANa thayuM nahIM. anaMta kALathI ATaluM badhuM karavA chatAM ane atyaMta parizrama veThavA chatAM tene 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.pa28-532 (prastuta gAthA upara zrImade pote kareluM vivecana) Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-9 227 satya mArganuM bhAna thayuM nathI. Ama zAthI thayuM? e badhAM sAdhano niSphaLa kema gayA? ATalo parizrama karavA chatAM zuM karavAnuM bAkI rahI gayuM? AtmaprApti mATe evuM karyuM sAdhana sevavAnuM bAkI rahI gayuM? te avazya vicAravA yogya che. zrImad prakAze che ke - anaMtakALa thayAM jIvanuM saMsArane viSe paribhramaNa che, ane e paribhramaNane viSe eNe anaMta evAM japa, tapa, vairAgyAdi sAdhano karyA jaNAya che, tathApi jethI yathArtha kalyANa siddha thAya che, evAM ekke sAdhana thaI zakyAM hoya ema jaNAtuM nathI. evAM tapa, japa, ke vairAgya athavA bIjAM sAdhano te mAtra saMsArarUpa thayAM che; tema thayuM te zA kAraNathI? e vAta avazya pharI pharI vicAravA yogya che. (A sthaLane viSe koI paNa prakAre japa, tapa, vairAgyAdi sAdhano niSphaLa che ema kahevAno hetu nathI, paraMtu niSphaLa thayAM che, teno hetu zo haze? te vicAravA mATe lakhavAmAM AvyuM che. kalyANanI prApti jene thAya che, evA jIvane viSe vairAgyAdi sAdhana to khacIta hoya che.) A praznano vicAra karatAM jaNAya che ke pratyakSa sadgurunI AjJAmAM ekatAna thaI, temanI ananya upAsanA karavArUpa upAya jIve Aja sudhI karyo nathI. saddagurunI upAsanA e AtmaprAptino acUka, amogha ane rAmabANa upAya che. saddagurunI upAsanA vinA, temanI AjJAnI ArAdhanA vinA, bIjA koI paNa upAyathI jIva dharmarahasyane pAmI zake tema nathI. anaMta kALathI dhArmika kriyAo ane zAstrAdhyayana karavA chatAM jIvane A prakAranI sUjha AvI nathI, paraMtu jyAre pAtratA pragaTe che tyAre jIvane evo viveka jAge che ke huM mArga bhUlelo chuM ane bhavarogathI pIDita chuM. tenA ilAja mATe matikalpanAthI mAre koI paNa upAya na karavA joIe, paraMtu koIka saguru maLI jAya to mArAM sarva pariNAmo temanI AgaLa khullAM karIne, mArI vartamAna yogyatA jaNAvuM ane AtmakalyANa thAya evA mArgadarzana mATe yAcanA karuM.' tenA aMtaramAM saddagurunA sAnidhyamAM rahevAno abhiprAya jAge che. te sadgurune icche che, zodhe che ane te yoga prApta thatAM bhaktibhAvathI satsaMgane, te satsaMgamAM maLela AjJAne upAse che. sadgurunA dareke dareka vacanamAM daDha zraddhA rAkhe che, parama premathI temane cAhe che ane sarvArpaNapaNe temane ArAdhe che. jIvane saguru pratye prema, zraddhA ane arpaNatAnA bhAva jAgatAM, temanI yathArtha oLakhANapUrvaka bhakti pragaTatAM darzanamohanI maMdatA thAya che. darzanamohanI maMdatA thatAM jIvamAM prayogAtmaka abhyAsanI pAtratA pragaTe che, bhAvabhAsananI prakriyAno prAraMbha thAya che. eka bAju nirmohI evA sagurunI premabhaktithI darzanamohanuM baLa zithila 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.349-350 (patrAMka-401) Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana thAya che ane bIjI bAju nija zuddhAtmadravya pratye apUrva mAhAbhya, prIti tathA pratIti UmaTe che. svarUpaprAptinI tIvra laganI vibhAvarasane zithila kare che ane bhedajJAnanA abhyAsane nipajAve che. AtmaprAptinI yathArtha bhAvanA sahita puruSArtha vaDe mokSamArga ArAdhatAM e potAnA dhyeyanI prAptinA paMthe AgaLa ne AgaLa vadhe che. saMgurunA zaraNamAM AtmaprApti atyaMta sulabha che ane temanA caraNasevanathI te saheje prApta thavA yogya che. zrImad prakAze che - "binA nayana pAve nahIM, binA nayanakI bAta; seve sadguruke carana, so pAve sAkSAt . nahi de tuM upadezakuM, prathama lehi upadeza; sabase nyArA agama hai, vo jJAnIkA deza. japa, tapa, aura vratAdi saba, tahAM lagI bhramarUpa; jahAM lagI nahi saMtakI, pAI kRpA anUpa.1 dazya jagatane adazya karavA ane adazya caitanyaciMtAmaNirUpa Atmatattvane dazya karavA - pratyakSa karavA samartha evI aMtarmukha dRSTi jenAthI prApta thAya che, te jJAnarUpa aMtarthakSu vinA AtmAno sAkSAtkAra thaI zakato nathI. AtmA jaDa evAM deha ane indriyothI atIta hovAthI te jaDa nayanarUpa nathI, temaja te jaDa nayana paramArthe tenAM nathI ane tethI tattvalocana vinA AtmA prApta thaI zakato nathI. te tattvalocana prApta karavA tattvalocanadAyaka eTale ke evI doravaNI ApanAra sadgurunA caraNanI upAsanA e ja eka acUka upAya che. je sagurunA caraNane parama preme upAse che, tene AtmasvarUpanI sAkSAt anubhUti thAya che. sadguruno upadeza jJAnadazApUrvaka ane niSkAma karuNAyukta hovAthI jijJAsune jJAnadazA pamADavA te prabaLapaNe sahAyaka bane che. jIve zAstrAbhyAsa karI, zuSkajJAnI banI, anyane upadeza devAmAM ke anyane raMjita karavAmAM te zAstrajJAnano upayoga na karavo joIe. sauthI prathama to jIve potAnA AtmAne pratibodhavA mATe upadeza levAnI jarUra che. sarvathI nyArA agama agocara evA AtmasvarUparUpI nivAsasthAnamAM vasatA jJAnInuM anukaraNa karI, upadeza ApI, Atmahitane hAni thAya tema karavA yogya nathI. AtmA karmabaMdhanathI mukta thAya te lakSe ja satkRtanuM paThana-pAThana ane sagurunA upadezanuM grahaNa kartavya che. AtmadazA pAmavAmAM zuSka jJAna jema prabaLa vighnarUpa bane che, tema kriyAjaDatva paNa AtmadazA pragaTavAmAM prabaLa aMtarAyarUpa thAya che. japa, tapa, vrata, niyama Adi sarva zubha anuSThAno AtmArthe kartavyarUpa che. te sAdhano paNa jyAM sudhI AtmajJAnI saMtanI kRpA prApta na thAya tyAM 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.292 (AMka-258, kaDI 1,4,5) Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-9 229 sudhI bhamarUpa - mithyA mAnyatArUpa, AtmabhrAMti vadhAranArAM ane pariNAme saMsAraparibhramaNanI vRddhi karanArAM thAya che. Ama, sagurunuM zaraNa tattvalocanadAyaka ane Atmazreyaskara hovAthI anupama, advitIya ane zreSTha sAdhana che. temanI upAsanA vinA mAtra nijakalpanAe zAstrajJAna meLavavAthI ke kriyA karavAthI AtmakalyANa thavAno bhrama sevAya che. kharekhara AtmakalyANa thatuM nathI. zrImad prakAze che - 'A jIve to pUrva kALe kaMI AtmArtha jANyo nathI; UlaTo AtmArtha vismaraNapaNe cAlyo Avyo che. te potAnI kalpanA karI sAdhana kare tethI AtmArtha na thAya, ane UlaTuM AtmArtha sAdhuM chuM evuM duSTa abhimAna utpanna thAya, ke je jIvane saMsArano mukhya hetu che. je vAta svapna paNa AvatI nathI, te jIva mAtra amastI kalpanAthI sAkSAtkAra jevI gaNe to tethI kalyANa na thaI zake. tema A jIva pUrva kALathI aMdha cAlyo AvatAM chatAM potAnI kalpanAe AtmArtha mAne to temAM saphaLapaNuM na hoya e sAva samajI zakAya evo prakAra che. eTale ema to jaNAya che ke, jIvanA pUrvakALanAM badhAM mAThAM sAdhana, kalpita sAdhana maTavA apUrvajJAna sivAya bIjo koI upAya nathI, ane te apUrva vicAra vinA utpanna thavA saMbhava nathI; ane te apUrva vicAra, apUrva puruSanA ArAdhana vinA bIjA kayA prakAre jIvane prApta thAya e vicAratAM ema ja siddhAMta thAya che ke, jJAnI puruSanI AjJAnuM ArAdhana e siddhapadano sarvazreSTha upAya che." ekAMta jJAnamArge pravartatAM zAstrIya abhiniveza thAya che, vikalpanI vRddhi thAya che, jJAnanuM atipariNAmIpaNuM vedAya che, samagrapaNe niHzaMkatA utpanna thatI nahIM hovAthI keTalIka jagyAe saMdehanI utpatti thAya che ane jJAnanI zuSkatA utpanna thavAthI unmattapralApadazA thAya che. AvA prakAranAM AtmakalyANamAM pratibaMdhaka pariNAma thavAthI jIva AtmakalyANathI dUra thato jAya che ane uparyukta viparyAso maTADavA paNa tene kaThaNa thaI paDe che. ekAMta kriyAmArgamAM eTale svarUpajJAnanA abhAvapUrvaka dehAdinI jaDa kriyAmAM pravartatAM vrata-saMyamAdi bAhya kriyAonAM puNyarUpa phaLanI prAptino moha utpanna thAya che, mAnAdinI kAmanA thAya che ane AvI kriyAono ekAMte Agraha karavAthI mithyAtva daDha thAya che. Ama, mAtra jaDa kriyAo karavAthI paNa AtmakalyANano mArga dUra rahe che. sadgurunuM avalaMbana levAthI A sarva doSothI bacI zakAya che ane mokSamArga saraLatAthI prApta thAya che, tethI ja sadgurunI vinayopAsanA upara atyaMta bhAra mUkavAmAM Avyo che. ahIM kadAca AzaMkA thAya ke sadguruno yoga pUrve ghaNI vakhata thayo hovA chatAM 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.411-412 (patrAMka-511) Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23) 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana paNa jIvanuM kalyANa thayuM nathI, tethI sadgurunA upadezanuM evuM kaMI vizeSapaNuM dekhAtuM nathI. to tenuM samAdhAna e che ke jIvane sadguruno yoga thayo hovA chatAM potAnA pakSanA AgrahamAM rokAI gayo hovAthI tene sadgurunI oLakhANa thaI nathI. teo sAcA puruSa che, sAcA mokSamArganA upadeSTA che, jema teo kahe che tema ja mokSamArga che, temanAM lakSaNAdi paNa vItarAgapaNAnI ja siddhi kare che ane temanI ja pratItithI mokSamArga svIkAravA-ArAdhavA yogya che; evo sadguru saMbaMdhI niHzaMka nirNaya thayo nahIM hovAthI AtmakalyANa thayuM nathI. jo teNe mAna ane mana mUkIne sarvArpaNapaNe temanI AjJA upAsavAno saMniSTha puruSArtha Adaryo hota to avazya sadguruno upadeza tenA aMtaramAM pariNAma pAmyo hota ane paramArthanI prApti thaI hota. Ama, sadguru pratye ananya bhakti pragaTI nahIM hovAnA kAraNe saguruno apUrva yoga paNa niSphaLa gayo che. paramArthane prApta karavAnI yogyatAvALo AtmArthI jIva ajJAna-aMdhakAramAM lAMbo samaya rahI nathI zakato. gatAnugatikatAthI thatI dharmapravRttithI tene tRpti thatI nathI. svAnubhUti mATe tenuM aMtara talasatuM hoya che. potAnI e utkaTa abhIpsA saMtoSavA mATe te prayAsa kare che. jema dukALamAM bhUkhyo mANasa khorAka zodhavA nIkaLe che, bhojananI rAha joto gharamAM besI raheto nathI; tema paramArthane pAmavA AtmArthI jIva utkaMThita hoya che ane potAnI e jijJAsA saMtoSavA te sadagurunI zodha kare che, kAraNa ke sadguruno samAgama sAdhanA aMge yathArtha pathadarzana meLavavAno sIdho, saraLa ane TUMko mArga che. te samaje che ke anAdi kALathI te potAnA pakSanA AgrahanA kAraNe rakhaDyo che. aneka vAra manuSyabhava ane saguruno yoga prApta thayo hovA chatAM nijapakSanA AgrahanA kAraNe tene paramArthaprApti thaI nathI. tethI have kriyAjaDapaNuM ke zuSkajJAnIpaNuM tyajI, sadgurunA baLavAna AlaMbananA yoge svanI zodha karI, svAnubhUtino AsvAda levA te prayatnazIla bane che. potAnA sarva Agraho choDI daI, doSonI nivRtti mATe te sadgurunI Azrayabhakti svIkAre che ane sagurunA pAvanakArI caraNakamaLanuM sevana kare che. pUrve teNe je je mAnyatA karI hoya, je je pakSano Agraha sevyo hoya, te sarvane te tajI de che. Ama karyA vagara sagurunI oLakhANa ane sevA thaI zakatI nathI. hRdayanI pATI cokhkhI thAya to ja sadguruno upadeza ane Adeza pariNamI zake. Agraha mUkyA vinA jIvanuM kalyANa thavuM saMbhavatuM nathI. Ama, anaMta kALanA paribhramaNanI nivRtti icchanAra AtmArthI jIva kriyAjaDatva ane zuSkajJAnIpaNuM TALavAnA AzayapUrvaka, yathArtha tattvane pAmyA che evA sadgurunA caraNanuM sevana kare che. sadguru tenA doSo kaDhAvavA niSkAraNa karuNAthI tene satya Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-9 231 upadeza Ape che. AtmArthIe zuM karavuM ane kevI rIte karavuM tenuM teo mArgadarzana Ape che. sagurunA pratyakSa mArgadarzana vinA A doSo nIkaLavA prAyaH asaMbhava che evI samajapUrvaka, laukika bhAvane choDI, vAcAjJAna tajI, kalpita vidhi-niSedha tajI, AtmArthI jIva sadgurunI AjJAnuM mahattva samajI te pramANe pravarte che. jema thAkelo mAnava vizrAma maLatAM harSa anubhave che, rogathI pIDita manuSya vaidya maLatAM rAhata anubhave che; tema AtmabhrAMtinA rogathI pIDAtA ane bhavabhramaNathI thAkelA jIvane saddagururUpI vaidyano yoga thatAM, thAka utAranAra ane roga maTADanAra temano upadeza maLatAM te utsAhapUrvaka temanI AjJAnuM sevana kare che. sadguru satpatha upara tene caDAve che. sadgurunA mArgadarzanathI te adamya utsAhamAM AvI, parama prasannatApUrvaka thayela prasthAnane pragatinA rAhe AgaLa dhapAve che. tenA pathane prazasta karanAra saguru tenI sAthe hovAthI bhulAvo ke jamaNA thavAnI have tene ciMtA rahetI nathI. Ama, sadguru kriyAjaDatvano ane zuSkajJAnIpaNAno pakSa choDAvavA jIvane parama avalaMbanabhUta bane che. AtmArthI jIvo ekAMta mAnyatAmAM phasAI jaI Atmahita cUkI na jAya te arthe zrImad temane niSkAraNa karuNAthI cetavaNI ApI yathArtha mArgadarzana ApatA hatA. zrI devakaraNajI munine zuSkajJAnathI bacAvavA mATe ane zrI anupacaMda malakacaMdane kriyAjaDatvathI bacAvavA mATe temaNe te bannene upadeza karyo hato, e be mukhya prasaMgo atre joIe - zrImade zrI devakaraNajI munine yogavAsiSTha' Adi vedAMtanAM zAstro vAMcavAnI bhalAmaNa karI hatI. suratamAM saM. 1950mAM munionuM cAturmAsa hatuM te vakhate zrI devakaraNajI muni vedAMtanA graMtho vAMcatA hatA. vedAMtanA jANakAra bhAIonA samAgamamAM AvavAthI ane vedAMtanA vizeSa vAMcanathI zrI devakaraNajI muni potAne paramAtmA mAnavA lAgyA hatA. zrI lallujI munie te vAta zrImadjIne nivedana karI, eTale zrI devakaraNajI muni ekAMtavAdamAM taNAI na jAya te mATe temane "zrI uttarAdhyayana' Adi jainasUtronuM punarAvalokana karavA sUcavyuM. zrImade zrI lallujI muni upara lakhela eka patramAM zrI devakaraNajI munine mArgamAM sthira karavA je upadeza Apyo che te khUba vicAraNIya che - AtmasvarUpano nizcaya thavAmAM jIvanI anAdithI bhUla thatI AvI che. samasta zrutajJAnasvarUpa evAM dvAdazAMgamAM sauthI prathama upadezayogya evuM "AcArAMgasUtra' che; tenA prathama zrutaskaMdhamAM prathama adhyayananA prathama uddezAmAM prathama vAkya je zrI jine upadeza karyo che, te sarva aMganA, sarva zrutajJAnanA sArasvarUpa che, mokSanA bIjabhUta che, samyakatvasvarUpa che. te vAkya pratye upayoga sthira thavAthI jIvane nizcaya Avaze, Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ke jJAnI puruSanA samAgamanI upAsanA vinA jIva svacchede nizcaya kare te chUTavAno mArga nathI. sarva jIvanuM paramAtmApaNuM che emAM saMzaya nathI to pachI zrI devakaraNajI potAne paramAtmasvarUpa mAne to te vAta asatya nathI, paNa jyAM sudhI te svarUpa yathAtathya pragaTe nahIM tyAM sudhI mumukSu, jijJAsu rahevuM te vadhAre sAruM che; ane te raste yathArtha paramAtmapaNuM pragaTe che. je mArga mUkIne pravartavAthI te padanuM bhAna thatuM nathI; tathA zrI jina vItarAga sarvajJa puruSonI AzAtanA karavArUpa pravRtti thAya che. bIjo matabheda kaMI nathI. mRtyunuM AvavuM avazya che." AvA prasaMgomAM sadguru mAthe hoya to jIva bacI zake che, nahIM to jIvane potAnA doSo to sUjhatA nathI ane te doSone guNa mAnI levAnI bhUla karI te doSono pakSa le che. bharUcanA zrI anupacaMda malakacaMda aMtarlakSavihIna bAhya kriyAmAM rata rahetA hatA. jyAM ekalI kriyA ja jovA maLe tyAM jJAnano lakSa lAvavo rahyo, kema ke ekalI bAhya kriyAthI kalyANa nathI. tethI temane jAgRta karI, temanA jIvanamAM aMtarmukhavRttino lakSa karAvavA zrImad lakhe che - "tamane bAhyakriyAdino keTalAMka kAraNathI vizeSa vidhiniSedha lakSa joIne amane kheda thato ke AmAM kALa vyatIta thatAM AtmAvasthA keTalI svasthatA bhaje che, ane zuM yathArtha svarUpano vicAra karI zake che, ke tamane teno ATalo badho paricaya khedano hetu lAgato nathI? sahajamAtra jemAM upayoga dIdho hoya to cAle tevuM che, temAM lagabhaga "jAgRti kALano ghaNo bhAga vyatIta thavA jevuM thAya che te kene arthe? ane tenuM zuM pariNAma? te zA mATe tamane dhyAnamAM AvatuM nathI? te viSe kvacit kaMI preravAnI icchA thayelI saMbhave che, paNa tamArI tathArUpa ruci ane sthiti na dekhAvAthI preraNA karatAM karatAM vRtti saMkSepI lIdhelI. hajI paNa tamArA cittamAM A vAtane avakAza ApavA yogya avasara che. loko mAtra vicAravAnuM ke samyagdaSTi samaje tethI kalyANa nathI, athavA bAhyavyavahAranA ghaNA vidhiniSedhanA kartutvanA mAhAbhyamAM kaMI kalyANa nathI, ema amane to lAge che. A kaMI ekAMtika daSTie lakhyuM che athavA anya kaMI hetu che, ema vicAravuM choDI daI, je kaMI te vacanothI aMtarmukhavRtti thavAnI preraNA thAya te karavAno vicAra rAkhavo e ja suvicAradaSTi che.' 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.461 (patrAMka-588). 2- ejana, pR.511 (patrAMka-702) Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-9 233 Ama, zrI anupacaMdabhAIne jaDakriyAnuM pradhAnapaNuM thaI gayuM hovAthI temane svabhAvasammukha karavAnA hetue zrImade A patra lakhyo che. teo puSkaLa kriyA karatA hatA paNa svarUpalakSanI khAmI hatI, tethI zrImade temane temanI sAdhanAnI khUTatI kaDI batAvI. jJAnI puruSo jIvane paramArthamArganuM rahasya samajAvI tenA jIvanamAM mULabhUta parivartana karAve che, svarUpadaSTi ApI tene jAgRta kare che. teo sAdhano vadhAratA nathI, paNa jIva je karato hoya te sAdhanane sAdhyasanmukha kare che. A prakAre je jIva potAnA pakSane choDI daI sadgurunI AjJAnuM ArAdhana kare che te paramArthane pAme che. jaDakriyApradhAna ane zuSkajJAnapradhAna banne prakAranA jIvo jo sadgurunA caraNa seve to tathArUpa sAdhanathI paramArthane pAme, paraMtu sadgurunA caraNa sevyA vinA, svacchede ke asarunA kAraNe durAgrahamAM paDI jIva potAnuM akalyANa kare che. zrImad eka patramAM lakhe che - 'ghaNAne kriyAjaDatva varte che teno hetu e che ke asaddaguru ke je AtmajJAna ane AtmajJAnanA sAdhanane jANatA nathI teno teNe Azraya karyo che; jethI tene mAtra kriyAjaDatvano eTale kAyaklezano mArga jANe che, temAM vaLagADe che, ane kuLadharma daDha karAve che, jethI tene saguruno yoga meLavavAnI AkAMkSA thatI nathI, athavA tevA yoga maLe paNa pakSanI daDha vAsanA tene sadupadezasanmukha thavA detI nathI, eTale kriyAjaDatva TaLatuM nathI; ane paramArthanI prApti thatI nathI. ane je zuSkajJAnI che teNe paNa saddagurunA caraNa sevyA nathI, mAtra potAnI matikalpanAthI svacchaMdapaNe adhyAtmagraMtho vAMcyA che, athavA zuSkajJAnI samIpathI tevA graMtho ke vacano sAMbhaLI laIne potAne viSe jJAnIpaNuM mAnyuM che, ane jJAnI gaNAvAnA padanuM eka prakAranuM mAna che temAM tene mIThAza rahI che, ane e teno pakSa thayo che........1 sadguru mokSamArganuM svarUpa samajAvatAM kahe che ke jIve anaMta kALanA tenA para taraphanA lakSane nijapada tarapha pheravavAno che ane te mATe ja saghaLo puruSArtha karavAno che. paramArthaprApti karavI hoya teNe potAnA AtmAne trikALI caitanyasvarUpe svIkArI, tenAM yathArtha zraddhA-jJAna karIne temAM ja ArUDha thavuM jarUrI che. jIve puNya-pAparahita svabhAvanI apUrva samajaNa kyAre paNa karI nathI. teNe pApa choDIne puNya anaMta vAra karyA, paNa te apUrva nathI. puNya-pAparahita jJAnasvabhAvanI samajaNa karavI te apUrva dharma che, te ja paramArtha che. je jIva puNya-pApane jJAnanI sAthe ekameka mAne, te jIva vikAramAM ja ArUDha thayo che, svabhAvamAM ArUDha thayo nathI. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.529 (prastuta gAthA upara zrImade pote kareluM vivecana) Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana pANIno mULa svabhAva zItaLa che, paNa potAthI viruddha evA agnino Azraya kare to te uSNa dazA pAme che; tema AtmAno jJAnasvabhAva zItaLa-AnaMdamaya che, paNa jo jIva pa2saMyoganA Azraye pariName to te avasthAmAM tenuM puNya-pAparUpe vikArI pariNamana thAya che. paraMtu jema uSNatA te pANInuM kharuM svarUpa nathI, tema vikArI bhAvo AtmAnuM kharuM svarUpa nathI. uSNatA vakhate paNa pANIno svabhAva zItaLa ja che, tema vikA2 vakhate paNa AtmA trikALa zuddhasvabhAvI ja che. AtmasvarUpanI anubhUti bAhya kriyAthI ke zAstrAbhyAsathI nathI thatI, paNa aMtarasvabhAva tarapha vaLatAM ja te anubhUti thAya che. vikAranA lakSe vikAra TaLato nathI, paNa vikAranuM lakSa choDIne trikALI vItarAgasvarUpa nijacaitanyasvabhAvano lakSa karatAM vikAra TaLI jAya che. tethI vikArI bhAvothI thatAM A saMsA2paribhramaNano ukaLATa TALavA mATe zAMta caitanyasvarUpamAM DhaLavuM joIe. 'huM zuddha caitanya chuM. A saMyogo dekhAya che te badhA mArAthI bhinna che; saMyoganA lakSe je bhAvo thAya che te vikAra che, te mAruM svarUpa nathI; mAruM svarUpa to jJAnAnaMda che' ema potAnA caitanyasvarUpanI samajaNa karavI te dharma che. 234 - - DuMgara upara caDanAranuM lakSa nIce taLeTI tarapha hotuM nathI, paNa UMcuM zikhara tarapha hoya che; tema jene AtmAnI zuddha dazA pragaTa karavI hoya te jIva nIce na jue, eTale ke rAgAdine ke kSaNika avasthAne ja potAnuM svarUpa na samaje, paNa sadA paripUrNa nijacaitanyasvabhAvanI ja zraddhA kare. kSaNika avasthAmAM ke rAgamAM ekatA mAnIne te temAM ArUDha nathI thato, paNa trikALI caitanyasvabhAvamAM ArUDha thAya che. tenI pariNati UMce ne UMce caDatI jAya che, arthAt AtmA zuddha thatAM thatAM aMte mukti pAme che. traNe kALamAM dharmanI rIta A eka ja che. dharma mAtra AtmasvabhAvanA avalaMbane thAya che. koI paNa paradravyanA Azraye dharma thato nathI. paradravyanA Azraye vikAra ane duHkha ja thAya che. sadguru ziSyane nijapadano Avo lakSa karAvI, tenI prApti karavA mATe preraNA kare che ke 'he vatsa! tuM samyagdarzana-jJAna-cAritrane prApta karIne tArA asaMkhya pradezamAM rahelA anaMta guNonuM nirmaLa pariNamana pragaTAva. tArI sarva saMpattino AdhAra tuM pote ja che, tuM tArA tattvane pragaTa karavA sadA puruSArthazIla ane jAgRta bana. anaMta avyAbAdha sukha pragaTa karavA bAhya dRSTi choDI avikArI svabhAva tarapha vaLa. akhaMDa svabhAvanI samIpa jaze to anahada zAMti ane AnaMda pragaTaze. eka vAra aMtarasanmukha thaIne huM jJAnAnaMdamaya, pUrNa paramAtmA chuM evI pratIti kara.' aparaMpAra karuNAmAMthI pravaheluM sadgurunuM mArgadarzana anusaratAM AtmArthIne pratIti thAya che ke "mAruM Atmapada to cidAnaMdathI bharapUra che. paraMtu nijapadane bhUlI mArAthI Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-9 235 bhinna evI paravastune meM potAnI mAnI, tenI avasthA huM badalI zakuM evI mithyA kartutvabuddhi sevI ane parapariNatimAM joDAI huM khUba rakhaDyo chuM. have moMghuM manuSyapaNuM pAmyo chuM, paramArthane anukULa evo utkRSTa yoga pAmyo chuM, tattvanI uttama samajaNa maLI che; to svataMtra svabhAvanA svIkArarUpa anaMta puruSArtha karavo che, svabhAvasammukha thavuM che. Aja sudhIno kALa deha mATe gALyo che, have anaMta bhavano aMta lAvavA parabhAvanAM Asana choDI, anaMta catuSTayayukta svabhAvanA Asana upara birAjamAna thavuM che. svarUpasAmrAjyanI asIma, behada prabhutAne sAdi-anaMta kALa paryata bhogavavA huM tatpara thAuM chuM.' AtmasvarUpano je mahimA che, te gAI gAIne sagurue tene AtmA pratye vaLavAnI preraNA karI che. te mahimA vAraMvAra smRtimAM lAvI tenuM te gholana kare che. buMgiyo Dhola sAMbhaLIne jema rajapUtanA romeromamAM zaurya UchaLI jAya che, tema sadgurumukhe AtmAno mahimA sAMbhaLatAM tenuM vIrya UchaLI jAya che. tenuM samagra pariNamana badalAI jAya che. te svabhAvasabhukha thAya che ane niraMtara AtmAne dhyAve che. gAya cAro care che, vanamAM cAre bAju hare-phare che, pANI pIe che ane potAnA samudAyamAM ghUme paNa che, chatAM dareka pravRtti vakhate gAyano upayoga to ghare rahelA potAnA vhAlA vAcharaDAmAM ja hoya che, tema AtmAthI vyavahAranAM kArya karavA chatAM potAnA zuddha svarUpanuM lakSa cUkato nathI. tenI sarva pravRttimAM tene jJAyakasvarUpanuM lakSa rahe che. lakSa sAthe tene svabhAvanuM jora paNa rahe che. tene svabhAvanI laganI eTalI vadhI jAya che ke tenA kAraNe te samyagdarzana tarapha AgaLa ne AgaLa vadhato rahe che. je jJAnasvarUpano tene nizcaya thayo che, tenI mahAnatAno mahimA eTalI hada sudhI vadhI jAya che ke jagatanA sarva padArthanI kiMmata UDI jAya che. tenuM lakSa nijapadarUpI lakSyamAM hovAnA kAraNe ane bIje kaze paNa nahIM hovAnA kAraNe tene mAtra lakSita viSayamAM ja rasa Ave che. je jIvane jemAM rUci hoya, te jIvane te viSayamAM rasa Ave che. jyAM nijapadanI ananya ruci thaI hoya tyAM bahAra kema game? AvI ananya ruci ane puruSArthanA joravALuM pariNamana thavAthI vikalpo chUTI jatAM te aMdara UtarI jAya che ane amUlya evA samyakatvane utpanna kare che. Ama, AtmArthI jIva sadagurunAM vacanAmRta, mudrA ane satsamAgamathI temanA tarapha AkarSAya che, potAnA pakSano tyAga kare che, temanI AjJAne yathArthapaNe ArAdhI nija padano lakSa kare che, puruSArtha Adare che ane tenA phaLarUpe koI dhanya paLe tene svAnubhava thAya che. eka vAra svAnubhUti thayA pachI tene kaze paNa cena paDatuM nathI. svarUpanI smRti tene kaze paNa TharavA detI nathI. caitanyano adbhuta, alaukika Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana camatkAra anubhavyo hovAthI te svarUpatRpta thAya che ane tethI tene saMsAranAM koI padArtha ke paristhitinI spRhA rahetI nathI. niHspRha, nirIha bane che. A nirmaLa pariNamana sadguru dvArA thayela nijapadanA lakSanI balihArI che. svabhAvanA lakSe janmamaraNa TALanAra samyaktva pragaTa thatAM te potAnA trikALa jJAnasvabhAvanA anubhavarUpa kriyAno kartA thAya che. tene asthiratAnA bhAva thavA chatAM svabhAvanI pratItinA joramAM te asthiratAno svIkAra hoto nathI ane zuddha svabhAvanA jore te asthiratAno nAza karI, svarUpanI ekAgratA sAdhI cAritradazA pragaTa kare che. A sarvanuM kAraNa sadgurunA caraNanI upAsanA che. zrImad lakhe che - 'te sAcI mumukSutA ghaNuM karIne mahatpuruSanA caraNakamalanI upAsanAthI prApta thAya che, athavA tevI mumukSutAvALA AtmAne mahatpuruSanA yogathI AtmaniSThapaNuM prApta thAya che; sanAtana anaMta evA jJAnIpuruSoe upAselo evo sanmArga prApta thAya che. sAcI mumukSutA jene prApta thaI hoya tene paNa jJAnIno samAgama ane AjJA apramattayoga saMprApta karAve che. mukhya mokSamArgano krama A pramANe jaNAya che.'1 Ama, sadguruno apUrva mahimA ane ananya upakAra che. teo jIvane mumukSudazAnI prAptithI mAMDIne mokSadazA sudhI pahoMcADe che. mRgalAMne pakaDavA mATe koI pAradhIe koI eka dizAmAM jALa bichAvI hoya ane te joIne koI dayALu mahAjana te mRgalAMne bacAvavAnA hetuthI tene bIjI dizAmAM vALavA mATe hAkoTA kare, paraMtu bhrAMtigrasta mRgalAM te bacAvanArane ja mAranAra samajIne, tenAthI UMdhI dizAmAM (je dizAmAM jALa pAtharelI hoya te dizAmAM ja) jhaMpalAve ane aMte jALamAM phasAya che; tema anAdi kALathI paribhramaNa karatAM jagatanA jIvo pratye parama kAruNyavRtti thavAthI, sadguru jIvone svabhAva tarapha vaLavAnI hAkala karatAM kahe che ke mAtra bAhya kriyAmAM ke zuSka jJAnamAM mokSamArga nathI, mokSamArga to aMtarmukhatAmAM che. paraMtu je jIva bhrAMtimAM sapaDAyelo che, jenI vicArazakti tIvra mohathI gherAI gaI che, te mArganuM svarUpa samajI na zakavAnA kAraNe A hitopadezane paNa ahitarUpa samajI 'A to amArI kriyA choDAve che, A to amAro zAstrAbhyAsa choDAve che' ema khoTI mAnyatAthI UMdhI dizAmAM ja jhaMpalAve che ane bhavabhramaNanI jALamAM phasAIne duHkhI thAya che. AthI viparIta, je jIva AtmArthI che te to sadgurunI hAkala sAMbhaLIne thaMbhI jAya che ane aMtaranA UMDANathI vivekapUrvaka vicAra kare che, 'ahA! A vAta parama satya che, 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.637 (patrAMka-887) 2- juo : saMta kabIrajI, 'kabIra vANI', pR.108, doho 285 'guru bina jJAna na Upaje, guru bina mile na mokSa; guru bina lakhe na satyako, guru bina miTe na doSa.' Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-9 237 A vAta to mArA hitanI che." ema samajI potAnA pakSano tyAga kare che. potAnA hitano vicAra karIne te svabhAva tarapha vaLe che. tene AtmasvarUpanI tIvra ruci jAgRta thAya che, eno mahimA Ave che, ene prApta karavAnI tIvratama laganI lAge che ane aMtarmukhI puruSArtha kare che, pariNAme tene svarUpanI prApti thAya che. sadguru dvArA maLelI svarUpanI samajaNathI, pUrve te samajaNanA abhAve veThelAM anaMta duHkhathI chUTIne te parama AnaMda pAme che. Ama, A gAthA saddagurunI AvazyakatA ane mahimAnuM nirUpaNa kare che. A gAthAnI pahelI gAthA sAthe saMbaMdha batAvatAM zrI bhogIlAla gi. zeTha lakhe che - A navamI gAthAne pahelI gAthA sAthe saMbaMdha rahyo che. pahelI gAthAmAM ema kahyuM hatuM ke anaMta prakAranAM duHkhanuM kAraNa mAtra eka ja che ane te AtmajJAnano abhAva, sadgurunAM vacananA prabhAvathI abhAvarUpa aMdhakAra TaLI jJAnasUryano udaya thAya che; A AtmajJAnarUpa padanI prApti je sagurunA nimittathI thaI, tene namaskAra ho. A gAthAmAM te ja vAtanuM vizeSa spaSTIkaraNa karI samarthana karyuM che, ane ethI enI aMdara raheluM tattva pharI pharI vicAravA yogya che." A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'seve sadagurucaraNane, yathA vidhi zubha yoga; vinaya ane bahumAnathI, tyajI vaMcakatA roga. kuLa gaccha mata darzana taNo, tyAgI daI nijapakSa; rAkhe aMtara dRSTithI, AtmasvarUpe lakSa. sattvavAna zIlavAna je, rahe sadguru AdhIna; pAme te paramArthane, guru bhakti layalIna. anukrame paramAtmathI abheda bhAve lakSa; thaI niHzaMka nirbhayapaNe, nijapadano le lakSa.' 1- "je svarUpa samajyA vinA, pAmyo du:kha anaMta; samajAvyuM te pada namuM, zrI saddaguru bhagavaMta." ('zrI Atmasiddhi zAstra', gAthA-1) 2- zrI bhogIlAla gi. zeTha, 'Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, pR.46 3- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.215 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 33-36) Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 10 tch 31 // 1219: vrree , 1( ( 131, 22 3 260 11. // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 10 - gAthA 9mAM kahyuM ke potAnI matikalpanAthI mAnela mokSamArgane choDI je bhUmikA 1 jIva saddagurunA caraNane seve che, arthAt sadgurue cIMdhela paMthano Azraya rahe che, te paramArthane pAme che ane tene AtmasvarUpano lakSa thAya che. Ama, gAthA 9mAM zrImade sadgurunA mAhAbhyanuM sthApana karyuM. sadguruno samAgama e sAdhanA aMge yathArtha pathadarzana meLavavAno sIdho, saraLa ane TUMko mArga che; paraMtu mArgadarzaka sadguru hoya to ja sAdhaka surakSita rahe che, anyathA vicalita thaI mArga cukAI javAno bhaya rahe che. tethI jenI bhaktithI jIvane apUrva lAbha thAya che tevA sadgurune oLakhavA ane temane asaguruthI judA pADavA arthe temanAM lakSaNo atyaMta saraLa chatAM sacoTa bhASAmAM prastuta gAthAmAM darzAvavAmAM Ave che. Atmadharmano upadeza ApavA mATe kaI koTinA mahApuruSa yogya gaNAya te batAvatAM zrImad kahe che - AtmajJAna samadarzitA, vicare udayaprayoga; | gAthA apUrva vANI paramazruta, sadguru lakSaNa yogya." (10) - artha AtmajJAnane viSe jemanI sthiti che, eTale parabhAvanI icchAthI je rahita 1 thayA che; tathA zatru, mitra, harSa, zoka, namaskAra, tiraskArAdi bhAva pratye jene samatA varte che; mAtra pUrve utpanna thayelAM evAM karmonA udayane lIdhe jemanI vicaravA Adi kriyA che; ajJAnI karatAM jenI vANI pratyakSa judI paDe che, ane SadarzananA tAtparyane jANe che, te saddagurunAM uttama lakSaNo che. (10) svarUpasthita icchArahita, vicare pUrvaprayoga; apUrva vANI, paramathuta, sadgurulakSaNa yogya. AtmasvarUpane viSe jenI sthiti che, viSaya ane mAna pUjAdi icchAthI rahita che. ane mAtra pUrve utpanna thayelAM evAM karmanA prayogathI je vicare che; jemanI vANI apUrva che, arthAt nijaanubhavasahita jeno upadeza hovAthI ajJAnInI vANI karatAM pratyakSa judI paDe che, ane paramabruta eTale SaTradarzananA yathAsthita jANa hoya, e sadgurunAM yogya lakSaNo che. atre svarUpasthita evuM prathama pada kahyuM tethI jJAnadazA kahI. icchArahitapaNuM kahyuM Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tethI cAritradazA kahIM. icchArahita hoya te vicarI kema zake? evI AzaMkA, pUrvaprayoga eTale pUrvanAM baMdhAyelAM prArabdhathI vicare che; vicaravA AdinI bAkI jene kAmanA nathI,' ema kahI nivRtta karI. apUrva vANI ema kahevAthI vacanAtizayatA kahI, kemake te vinA mumukSune upakAra na thAya. paramazruta kahevAthI SaTadarzana aviruddha dazAe jANanAra kahyA, eTale zrutajJAnanuM vizeSapaNuM darzAvyuM. AzaMkA :- vartamAnakALamAM svarUpasthita puruSa hoya nahIM, eTale je svarUpasthita vizeSaNavALA sadguru kahyA che, te Aje hovA yogya nathI. samAdhAna - vartamAnakALamAM kadApi ema kaheluM hoya to kahevAya ke "kevaLabhUmikA'ne viSe evI sthiti asaMbhavita che, paNa AtmajJAna ja na thAya ema kahevAya nahIM; ane AtmajJAna che te svarUpasthiti che. AzaMkA :- AtmajJAna thAya to vartamAnakALamAM mukti thavI joIe ane jinAgamamAM nA kahI che. samAdhAna - e vacana kadApi ekAMte ema ja che ema gaNIe, topaNa tethI ekAvatArIpaNAno niSedha thato nathI, ane ekAvatArIpaNuM AtmajJAna vinA prApta thAya nahIM. AzaMkA :- tyAga vairAgyAdinA utkRSTapaNAthI tene ekAvatArIpaNuM kahyuM haze. samAdhAna :- paramArthathI utkRSTa tyAgavairAgya vinA ekAvatArIpaNuM thAya ja nahIM, evo siddhAMta che; ane vartamAnamAM paNa cothA, pAMcamA ane chaThThA guNasthAnakano kazo niSedha che nahIM ane cothe guNasthAnakethI ja AtmajJAnano saMbhava thAya che; pAMcame vizeSa svarUpasthiti thAya che, chaThTha ghaNA aMze svarUpasthiti thAya che, pUrvaprerita pramAdanA udayathI mAtra kaMIka pramAdadazA AvI jAya che. paNa te AtmajJAnane rodhaka nathI, cAritrane rodhaka che. AzaMkA - atre to svarUpasthita evuM pada vAparyuM che, ane svarUpasthita pada to terame guNasthAnake ja saMbhave che. samAdhAna - svarUpasthitinI parAkASThA to caudamA guNasthAnakane cheDe thAya che, kemake nAma gotrAdi cAra karmano nAza tyAM thAya che; te pahelAM kevaLIne cAra karmano saMga che, tethI saMpUrNa svarUpasthiti to terame guNasthAnake paNa na kahevAya. AzaMkA - tyAM nAmAdi karmathI karIne avyAbAdha svarUpasthitinI nA kahe to Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-10 243 te ThIka che; paNa kevaLajJAnarUpa svarUpasthiti che, tethI svarUpasthiti kahevAmAM doSa nathI, ane atre to tema nathI, mATe svarUpasthitipaNuM kema kahevAya? samAdhAna - kevaLajJAnane viSe svarUpasthitinuM tAratamya vizeSa che; ane cothe, pAMcame, chachuM guNasthAnake tethI aA che, ema kahevAya; paNa svarUpasthiti nathI ema na kahI zakAya. cothe guNasthAnake mithyAtvamuktadazA thavAthI AtmasvabhAvaAvirbhAvapaNuM che, ane svarUpasthiti che; pAMcame guNasthAnake deze karIne cAritraghAtaka kaSAyo rokAvAthI AtmasvabhAvanuM cothA karatAM vizeSa AvirbhAvapaNuM che, ane chaThThAmAM kaSAyo vizeSa rokAvAthI sarva cAritranuM udayapaNuM che, tethI AtmasvabhAvanuM vizeSa AvirbhAvapaNuM che. mAtra chaThTha guNasthAnake pUrvanibaMdhita karmanA udayathI pramattadazA kvacit varte che tene lIdhe "pramatta' sarva cAritra kahevAya, paNa tethI svarUpasthitimAM virodha nahIM, kemake AtmasvabhAvanuM bAhulyatAthI AvirbhAvapaNuM che. vaLI Agama paNa ema kahe che ke, cothe guNasthAnakethI teramA guNasthAnaka sudhI AtmapratIti samAna che; jJAnano tAratamyabheda che. je cothe guNasthAnake svarUpasthiti aMze paNa na hoya, to mithyAtva javAnuM phaLa zuM thayuM? kaMI ja thayuM nahIM. je mithyAtva gayuM te ja AtmasvabhAvanuM AvirbhAvapaNuM che, ane te ja svarUpasthiti che. jo samyaktvathI tathArUpa svarUpasthiti na hota, to zreNikAdine ekAvatArIpaNuM kema prApta thAya? eka paNa tyAM vrata, paccakhANa nathI ane mAtra eka ja bhava bAkI rahyo evuM alpasaMsArIpaNuM thayuM te ja svarUpasthitirUpa samakitanuM baLa che. pAMcame ane chahe guNasthAnake cAritranuM baLa vizeSa che, ane mukhyapaNe upadezaka guNasthAnaka to chaThuM ane teramuM che. bAkInAM guNasthAnako upadezakanI pravRtti karI zakavA yogya nathI; eTale terame ane chaTTe guNasthAnake te pada pravarte che. (10) - jemanA vacanabaLe jIva paramArthamArgane prApta kare che evA saddagurunI upAsanA bhAvArtha ] oLakhANapUrvaka karavAthI AtmakalyANa thAya che. "dIve dIvo pragaTe' e nyAye satnuM sAdhana paNa satuM ja hovuM joIe. tathArUpa lakSaNonA abhAvamAM je jIva gurupada svIkAre che te asaddagurunuM biruda pAme che ane AvA asadgurunA AzrayathI saMsArakSayanuM icchita phaLa kadApi prApta thaI zakatuM nathI. tethI ja AtmArthI jIvone sadgurunI oLakhANa karAvavA mATe zrImade prastuta gAthAmAM saddagurunAM uttama lakSaNonuM nirUpaNa karyuM che. 1) "AtmajJAna' - sadgurune potAnA zuddhAtmasvarUpanuM bhAna, arthAt vaMdana thayuM hovuM 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.53ra-pa33 (prastuta gAthA upara zrImade pote kareluM vivecana) Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana joIe. AtmAnubhava vinA sadgurupada saMbhavatuM nathI. AtmAnubhava mokSamArgano pAyo che ane tenA vinA vizuddhinuM caNatara saMbhavatuM nathI. jemane potAnI AtmazaktinI oLakhANa thaI che temane viSayonI icchA rahetI nathI. parabhAvanuM icchArahitapaNuM te ja AtmajJAnanI nizAnI che. 2) "samadarzitA' - AtmAnA pragADha paricayanA baLe anukULa-pratikULa saMyogomAM saddaguru nirlepa rahe che. zatru-mitra, mAna-apamAna, mahela-smazAna badhAmAM temane samabhAva varte che. game te prasaMgamAM temane aMtarathI pratikriyA thatI nathI, arthAt temanuM citta AkuLavyAkuLa thayA vinA zAMta, sthira, svastha ane prasanna rahe che. 3) vicare udayaprayoga' - AtmAnI pratIti satata vartatI hovAthI sadgurune pUrvakarmanA udayamAM phariyAda ke pheraphAra karavAnI vRtti UThatI nathI. karmanA udayane teo niHspRha bhAve svIkArIne samatApUrvaka bhogavI le che. udayakarmanA vamaLamAM aTavAIne teo rAga-dveSanI pariNatimAM parovAI jatA nathI. je samaye je prakArano udaya hoya te samaye te pramANe teo varte che, arthAt pUrvabaddha karmanA udaya anusAra teo vicare che. AhAra, vihAra, nihAra, nidrAdi kriyAo teo anya jIvanI jema ja karatA hovA chatAM temanuM lakSa satata AtmA tarapha ja rahe che. 4) apUrva vANI' - ziSyanA praznonuM samAdhAna karavA, potAne thayelA ke thaI rahelA anubhavonuM varNana karavA ityAdi mATe rahasyasphoTaka vANInI AvazyakatA che, tethI ziSyanA kalyANa arthe saguruno vANIyoga atyaMta baLavAna ane asarakAraka hovo ghaTe che. sadgurunI vANI pUrvApara aviruddha, apUrva bhAvothI yukta tathA anubhava sahita hovAthI AtmasparzI hoya che. 5) "paramaznata' - pradarzananuM tAtparya tathA anekAneka zAstragraMtho rahasyajJAna sahita samajAyAM hoya, AtmatattvanI UMDI anubhUtionAM rahasyanI yathArtha samaja hoya tyAre paramazrutapaNuM kahevAya che. vividha prakRtinA jIvonA vividha prakAranA praznono yathArtha uttara ApavAnI zakti tathA pratyeka jIvane saMtoSa ApI satya mArgadarzana ApavArUpa paramazrutapaNuM sadgamAM avazya hovuM ghaTe che. Ama, zrImade sadgurunAM lakSaNo saMkSiptamAM chatAM atyaMta sAmarthyathI ane mAdhuryathI varNavI AtmArthI jIvane tathArUpa lakSaNasaMpanna sagurune zodhavAnI athavA potAnA mAnelA gurumAM A guNono AvirbhAva thayo che ke nahIM tenI khAtarI karavAnI preraNA ApI che, kAraNa ke tathArUpa lakSaNothI yukta hoya evA ja gurunA zaraNe javAthI jIvanI abhIsita Atmazuddhi thAya che. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-10 245 vizeSArtha pRthvI sarva prANIono AdhAra che, tema sadguru sarva prakAranA kalyANano AdhAra che, tethI sadgurunuM svarUpa samajavuM Avazyaka che. te jANyA vinA sAcA ane khoTA guru vacce rahelA bhedano viveka thaI zakato nathI ane tethI mokSamArge gamana thaI zakatuM nathI. azva, ratha tathA cakranI upayogitA yogya sArathi dvArA ja phaLe che; tevI ja rIte darzana, jJAna ane cAritra paNa sAcA gurunA Azraye samyapaNe pariName che. jo sArathirUpa guru sAcA na maLyA to A traNe niSphaLa jAya che. mokSayAtrAnA badale saMsAraparibhramaNa nIpaje che. jyAre dharma pragaTe che, arthAt jIvanA darzana, jJAna, cAritra Adi guNonuM samyak pariNamana thAya che, tyAre zuddha caitanyasvabhAvano Azraya enuM upAdAnakAraNa hoya che ane sadguruno Azraya enuM nimittakAraNa hoya che. zuddhAtmAnI anubhUtirUpa AtmajJAna jemane pragaTyuM che evA sadgurunA Azraye AtmajJAna pragaTe che. dIpakanI upAsanAthI jema dIpaka pragaTe, tema prajvalita jyota jevA sadguru dvArA AtmAnubhavarUpa bhAvadIvo pragaTe che. zrI sadgurunA Azraya vinA jIvane mArganI prApti thavI atyaMta kaThaNa che. jIvane AtmadazAnI UMcI zreNI prApta karAvavAmAM zreSTha nimitta che. zrI sadgurunAM vItarAgarasayukta vacanAmRta, temanI guNothI suzobhita pavitra mukhamudrA ane apUrvatAne prApta karAvanAra parama upakArI satsamAgama. zAMta bhAvane pamADanAra sadgurunAM amRtasvarUpa vacano anAdinI mohanidrAmAM sUtelA cetanane jAgRta kare che, paDatI vRttine sthira rAkhavAmAM sahAya kare che. temanuM darzanamAtra nirdoSa svabhAva prati vaLavAnI preraNA Ape che ane svarUpapratItithI AtmajJAnanI prApti karAve che (cothuM guNasthAnaka), tethI paNa AgaLa vadhIne AtmAnI niLa dazA thAya evA apramatta saMyama tarapha laI jAya che (sAtamuM guNasthAnaka), ane tyArapachI pUrNa vItarAga, nirvikalpa svabhAva pragaTa karAvI kevaLI pada pamADe che (teramuM guNasthAnaka), aMte AyuSyakALa aMtarmuhUrta jeTalo bAkI rahe tyAre te kevaLI prabhu traNe yogane rUMdhI pAMca hrasvAkSara jeTalo samaya ayogI kevaLI tarIke rahe che (caudamuM guNasthAnaka), te pachI eka samayamAM siddhAlayamAM birAjamAna thAya che ane anaMta, avyAbAdha, sahajAnaMdasvarUpamAM sarva kALane mATe rahe che. A parama kalyANakArI dazAnI prApti sadgurunAM vacanAmRta, mudrA ane sattamAgama dvArA thAya che, mATe AtmotthAna arthe sadgurunI atyaMta AvazyakatA che. = sadguru mokSanI pratyakSa mUrti samAna che ane temanA jvalaMta darzanathI mumukSunA aMtaramAM na bhusAya evI camatkArika chApa paDe che. svarUpalakSI sadgurunuM AtmacAritra dekhI mumukSu svarUpalakSa bhaNI saheje DhaLe che ane tethI tenI badhI pravRtti svarUpalakSI ja thAya che, temaja te pravRtti AtmArthasAdhaka thatI hovAthI satsAdhanarUpa nIvaDe che. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sadgurunA yoga vinA to sarva sAdhana baMdhanarUpa banatAM hovAthI saguru vinA anaMta kALathI sevelAM anaMta sAdhana paNa jIvane phaLadAyI nIvaDatAM nathI. Ama, kalyANaprAptinA mArgamAM saddaguruno Azraya kartavyarUpa che. jo koI jIva asaguruno Azraya kare to te Atmahita sAdhI zakato nathI. Atmahita arthe yathArtha samajaNa Avazyaka che ane te samajaNa, satya pragaTAvanAra puruSanA yogathI Ave che. tethI mumukSu jIve tathArUpa lakSaNasaMpanna sagurune oLakhI temanI upAsanA karavI ghaTe che. zrImad kahe che ke - ghaNA jIvo to puruSanuM svarUpa paNa samajatA nathI. kAM to chakAyanA rakSapALa sAdhune, kAM to zAstro bhaNyA hoya tene, kAM to koI tyAgI hoya tene ane kAM to DAhyo hoya tene puruSa mAne che, paNa te yathArtha nathI. sapuruSanuM kharekharuM svarUpa jANavuM jarUranuM che."1 sadgurunAM lakSaNa jANyA vinA sadguru-asadguruno bheda samajAto nathI ane tethI sadgurunI yathArtha oLakhANa thatI nathI. aneka padArthomAMthI koI eka padArthane bhinna pADanAra je hetuvizeSa che tene lakSaNa kahevAya che. jenuM lakSaNa nizcita karavAmAM Ave te padArthane lakSya kahevAya che ane te sivAya anyane alakSya kahevAya che. lakSaNa ativyApti, avyApti ane asaMbhava doSathI rahita hovuM ghaTe che. A traNa doSano abhAva hoya to ja te lakSaNa pramANita banI zake che. je lakSaNamAM A traNamAMthI eka paNa doSa hoya te lakSaNa nathI, paNa lakSaNAbhAsa che. je lakSaNa lakSya ane alakSya bannemAM hoya tene ativyApti kahevAya che. jema ke sadguru ane asadguru bane bodha Ape che. lakSaNa to tene kahevAya je alakSyamAM na hoya, tethI bodhadAna e sadgurunuM lakSaNa nathI. je lakSaNa koI lakSyamAM hoya ane koI lakSyamAM na hoya tene avyApti kahe che. jema ke koI sagurune vizALa ziSyasamudAya hoya che ane koIne nathI hoto. lakSaNa to tene kahevAya je sarva lakSyamAM hoya, tethI vizALa ziSyasamudAya hovo e sadgurunuM lakSaNa nathI. je lakSaNa lakSyamAM hoya ja nahIM tene asaMbhava kahevAya che. jema ke dehAtmabuddhi sadgurumAM hotI ja nathI, tethI dehAtmabuddhi e sadgurunuM lakSaNa nathI. AthI je lakSaNa sarva lakSyamAM hoya ane alakSyamAM na ja hoya te ja sAcuM lakSaNa che. paramArthahetue jenI prApti Avazyaka che tevA sadgurunAM lakSaNo jaNAvatAM zrImad 22mAM varSe eka patramAM lakhe che - satparaSa e ja ke nizadina jene AtmAno upayoga che: zAstramAM nathI ane 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.686 (upadezachAyA-3) Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-10 247 sAMbhaLyAmAM nathI, chatAM anubhavamAM Ave tevuM jenuM kathana che; aMtaraMga spRhA nathI evI jenI gupta AcaraNA che." sapuruSonI vilakSaNatA ja e che ke temanA mana-vacana-kAyAnA yoga dvArA thatI koI paNa prakAranI pravRtti vakhate temano aMtarmukha upayoga skUlanA pAmato nathI. bAhya pravRtti vakhate paNa temanI AtmajAgRti tIkSNa hoya che. vaLI, koI zAstramAM na hoya ke kyAre paNa sAMbhaLavAmAM na AvyuM hoya, chatAM anubhavI zakAya evuM apUrva temanuM kathana hoya che. aMtaramAM koI paNa saMsAragata spRhA temane hotI nathI. bAhya pravRtti udayAdhIna karatA hovA chatAM aMtaramAM to teo te sarva pravRttithI alipta ja rahe evI temanI gupta AcaraNA hoya che. Ama, uparokta avataraNamAM puruSanuM aMtaHkaraNa, temanI vANI ane temanI AcaraNA dvArA zrImade satparuSanuM svarUpa spaSTa AlekhyuM che, jeno ullekha thoDI vizeSatA sahita "zrI Atmasiddhi zAstra'nI prastuta gAthAmAM paNa jovA maLe che. ahIM zrImade sadgurunAM pAMca lakSaNo darzAvyAM che - AtmajJAna, samadarzitA, vicare udayaprayoga, apUrva vANI ane paramazrata. temAMthI "AtmajJAna' dvArA temanuM 'aMta:karaNa' darzAvIne, "samadarzitA ane vicare udayaprayoga' dvArA temanI AcaraNA batAvIne tathA "apUrva vANI" ane "paramabruta' dvArA temanI vANInuM svarUpa jaNAvIne parama kalyANakArI evA zrI sadagurunA svarUpanI zrImade oLakhANa karAvI che. A pAMce lakSaNone have kramathI joIe - (1) "AtmajJAna' AtmajJAna eTale AtmAno anubhavAtmaka bodha. svasaMvedyasvarUpa AtmAnI anubhUti. sva ane paranuM svarUpa yathArthapaNe jANI, jJAnapariNati svasammukha thaI nijAnaMdane anubhave te AtmajJAna. zrImade "AtmajJAnane saddagurunuM prathama lakSaNa batAvyuM che. AtmajJAna vinA sadgurupada saMbhavatuM nathI. AtmajJAna eTale AtmAnuM anubhavAtmaka jJAna, nahIM ke mAtra zAstra dvArA meLavelI AtmA saMbaMdhI jANakArI. vipula zAstrajJAna hoya, temaja AtmA viSe khUba vAto karato hoya, paNa AtmAnubhUti na hoya to te sadguru banavAne adhikArI nathI. sAmAnya jIvane to zAstrajJAnanuM mAhAbhya hovAthI te zAstrajJane jJAnI mAne che. te samajato nathI ke jemane AtmajJAna thayuM che temaNe bAra aMgarUpa zAstrasamudramAM raheluM caitanyaratna prApta karI lIdhuM che. temaNe AtmAnubhUti karIne potAnA AMgaNe mokSanA mAMDavA nAMkhyA che. svAnubhUti pragaTatAM temanuM AkhuM jIvana palaTAI jAya che. AtmabhAMtinA sthAne AtmabhAna, ajJAnanA sthAne samyajJAna pragaTe che. temanA saMsAranuM 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.195 (patrAMka-76) Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana mULa chedAI jAya che. viSaya-kaSAyanA vedananI prabaLatA chUTI jAya che ane zAMtidhAmanuM vedana prabaLa bane che. AtmAno addabhutAbhuta svabhAvamahimA evo jayavaMta varte che ke saMsAranA sarvotkRSTa manAtA vaibhava-vilAsa asAra ane asthira bhAse che. temane kSaNe kSaNe siddhapadanI ArAdhanA cAlI rahI hoya che. AtmajJAnIne caitanyanA atIndriya sukhanI anubhUtipUrvakanI deDha pratIti akhaMDapaNe varte che. temane kyAre paNa potAnA trikALI, zuddha jJAyakasvarUpanI zaMkA thatI nathI. sva-paranAM svarUpa viSe temane kadI paNa saMzaya thato nathI. 'jJAnAnaMdasvarUpa te huM ane sarva paradravya ane parabhAva mArAthI para che' evA svAnubhava vaDe sva-paranI vaheMcaNI teo karI zakyA che. AtmapratIti koI paNa prasaMge khasatI na hovAthI dareka kSaNe temane aMtarmukha upayoga hoya che. potAne pragaTelI apUrva zAMtinA kAraNe potAnI ArAdhanA viSe teo niHzaMka hoya che. alpa kALamAM vikArano saMpUrNa nAza karIne pUrNa, akhaMDa, anaMta, zAzvata, avyAbAdha sukhanI tathA avinAzI AtmazreyanI prApti thavAnI ja che te aMge paNa teo sarvathA niHzaMka hoya che. niHzaMkatAnA baLe sAte prakAranA bhayathI mukta thayA hovAthI teo yathArthapaNe nirbhayatAne varyA hoya che. koI pariSaha ke upasarga temane bhayabhIta karI zakatA nathI. huM jJAna chuM, mArA jJAnasvarUpamAM koI bIjAno praveza ja nathI' evI pratIti hovAthI temane bhaya hoto nathI. jJAna to AtmA sAthe ekAkArapaNe ja raheluM che, eTale AtmA sadA potAnI jJAnaguphAmAM ja vaselo che. e jJAnaguphAmAM bIjA koIno praveza ja nathI, to pachI jJAnIne bhaya kyAMthI hoya? jJAnaguphAmAM vasanAra jJAnI nirbhaya che, alipta che. janasamudAyanI vacce hoya ke vanamAM hoya, teo to sadA potAnI jJAnaguphAmAM ja gupta rahe che. caitanyanI UMDI giriguphAmAM pravezIne teo AtmadhyAnamAM magna rahe che. temaNe potAnA AtmAne dehathI jado jAmyo hovAthI temane deha chaTavAnA prasaMge paNa maraNanI bIka hotI nathI. zrImad lakhe che - 'ajJAnathI ane svasvarUpa pratyenA pramAdathI AtmAne mAtra mRtyunI bhrAMti che. te ja bhrAMti nivRtta karI zuddha caitanya nijaanubhavapramANa svarUpamAM parama jAgRta thaI jJAnI sadAya nirbhaya che." zarIranI ke jagatanI game tevI pratikULatA Ave, paraMtu teo potAnA jJAtAbhAvanA Azraye zAMta rahI zake che. pratikULa prasaMgomAM teo vikSubdha thatA nathI. teo AnaMdasamudramAM DUbakI mArIne temAM taraboLa thayA che. aMtaramAM anubhavAtA AnaMdane bahAranI koI pratikULatA sparzI zakatI nathI. temanI zAMtimAM koI vidana pADI zake 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.621 (patrAMka-833) Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-10. 249 tema nathI. tIvra pratikULatAnA saMyogo udbhave tyAre paNa jJAnI jJAyakasvabhAvano ugra Azraya laI, potAnA svabhAvabhAvonuM poSaNa kare che ane vibhAvabhAvonuM zoSaNa kare che; jene pariNAme duHkha, azAMti, azuddhatAno nAza thato jAya che ane AnaMda, zAMti, zuddhatAnI vRddhi thatI jAya che. koI agni mUke, khIlA mAre, paththarano prahAra kare ke AkhuM vizva khaLabhaLI UThe; topaNa dhruva svabhAvanA Azraye pragaTelI caitanyadhArA potAnA mArgathI jarA paNa DagatI nathI, DolatI nathI, pharatI nathI. jJAnI pariSaha ke upasargAdi pratikULa prasaMgomAM svasammukhatAnA prabaLa puruSArthapUrvaka nijAtmadravyane vaLagI rahe che ane tenA avalaMbane pracura atIndriya AnaMdamAM jhUle che. jJAnIe pariNamanadhArAmAM AnaMdamaya svaghara joyuM hovAthI teo potAnA AnaMdagharamAM ja rahevA icche che. teo rAgane paraghara mAne che ane temAM javA icchatA nathI. kvacit asthiratAvaza rAgAdi thAya to temane atyaMta vedanA thAya che ke huM kyAM mArA jJAnAnaMdasvarUpamAMthI bahAra nIkaLI gayo?' AtmA sivAya temane kaze paNa cena paDatuM nathI. svarUpanI smRti temane kaze paNa TharavA detI nathI. temanI pratItimAMthI svarUpano Azraya chUTato ja nathI. temanuM jAgRta bhedajJAna temane sarva paristhitimAM nyArA ja rAkhe che. AtmAnuM sAcuM jJAna thayuM hovAthI sva-para vaccenuM bhedajJAna temane sahaja ane satata varte che. temanA jJAnamAM sva-paranI vaheMcaNI satata thayA kare che. teo potAnA caitanyasvarUpano Azraya karI, paranA mAtra jJAtA thaIne rahe che. jJAnamAM ekatvano puruSArtha satata cAlu hovAthI temanA sarva bhAvo jJAnamaya ja hoya che.' rAgAdi pariNAma vakhate paNa apAra sAmarthyavAna jJAnacetanA azuddha thatI nathI. rAga-dveSAdi vikArI avasthAne bhinapaNe jANe ane potAnA zuddha svarUpane tanmayapaNe jANe te jJAnacetanA. svabhAvamAM tallIna thayelI zraddhA jJAnanI pariNati rAgathI alipta rahe che. temanI zraddhAnI pariNati samyak zraddhArUpa che, jJAnanI pariNati jJAnacetanArUpa che ane cAritrapariNatimAM keTalIka zuddhi che to keTaloka vikAra che. tethI AtmAmAM samyakatva (jJAnacetanArUpa zuddha bhAva) ane rAgAdi vibhAva ekasAthe varte che, paraMtu zuddha bhAvonI pradhAnatA hovAthI mokSane sAdhavAnuM kAma to te vakhate paNa cAlu rahe che. vikAra vakhate paNa jJAnacetanA aDagapaNe TakI rahe che. rAganA kALe paNa jJAyakabhAva rAgathI nirALo ja varte che. jJAyaka UMce Asane birAje che, eTale ke jJAyaka rAgAdithI judo, adhikapaNe, mukhyapaNe varte che. jJAyakabhAva sadA UrdhvapaNe varte che ane bIjuM 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'samayasAra', gAthA 128 'NANamayA bhAvAo NANamao ceva jAyae bhAvo / jamhA tamhA NANissa sabve bhAvA hu NANamayA / / ' Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana badhuM nIce rahI jAya che, arthAt jJAyakabhAva sivAyanuM badhuM gauNa ane mUlyahIna thaI jAya che. teo rAgAdine mAtra jANe che, rAgAdino jarA paNa Adara karatA nathI. temane rAgAdimAM tatparatA, tanmayatA, upAdeyatA ke svAmitva hotuM nathI. rAgAdinI tucchatA ane svabhAvanI mahattA bhAsI hovAthI teo te rAgane rAkhavA icchatA nathI, paraMtu akhaMDa svabhAvanA Azraye rAgAdine TALI aMtaramAM ja sthira thavA icche che. jJAnadhana lUMTavA mATe rAgAdi vRtti Ave to cetanA tarata jAgRta thaI, tene pakaDIne bahAra kADhI nAkhe che. kevaLajJAna na thAya tyAM sudhI rAgAdi vRttio AvyA kare che, paraMtu jJAnacetanAnA baLe jJAnI ugra sthiratA karI, alpa kALamAM badho vikAra TALIne pUrNa zuddha thaI jAya che. A rIte cetanA caitanyarasamAM lIna thaI, caitanyarasarUpe pariNamIne mokSane sAdhe che. te cetanA rAgAdi vRttione toDatI toDatI mokSamArgane pAmIne chevaTe pote mokSarUpe pariNamI jAya che. Ama, jJAnIne AtmA svasaMvedanamAM pratyakSa thayo hovAthI jJAnacetanA pragaTelI hoya che. A jJAnapariNAma te ja sadgurune oLakhavAnI nizAnI che. je jIva sadgurunuM jJAnapariNamana na oLakhe tene saddaguruno yoga thayo hoya to paNa te sArthaka thato nathI. paraMtu je jIva sadgurunuM jJAnapariNamana oLakhe che ane tenA potAmAM tenuM jJAnapariNamana pragaTa kare che, te jIva AtmajJAnI thAya che. sagurune oLakhavAnuM prayojana potAnA AtmAnI oLakhANa karavA mATe che. koI mANasa potAnI chatrI kaze bhUlI gayo hoya, te jyAre koInI pAse chatrI jue ke tarata ja tene potAnI chatrInuM smaraNa thAya ane tene zodhavA mathe; tema jemaNe bhedajJAna karI lIdhuM che evA sadgurunI oLakhANa thatAM jIva potAmAM paNa evuM bhedajJAna karavA icche che tathA te mATe prayatnazIla bane che. je jIva sadgurumAM jJAna ane rAgane judAM oLakhe che, te jIva potAmAM paNa jJAna ane rAgane jarUra judAM oLakhI zake che ane tethI tene jarUra bhedajJAna thAya che. bhedajJAna thatAM te jIva sakaLa vikAranA kartutvathI rahita thaI jJAyakapaNe zobhI UThe che. potAmAM paNa jJAna ane rAganI bhinnatAnuM vadana thatAM jJAnapariNAma sAthe abheda evo potAno AtmA tene oLakhAya che. (2) "samadarzitA 1 samadarzitA eTale parapadArthane viSe iSTa-aniSTabuddhirahitapaNuM, icchArahitapaNuM, mamatvarahitapaNuM. "A mane priya che' ane "A mane apriya che' Adi iSTa-aniSTa kalpanAthI rAga-dveSa Upaje che. A rAga-dveSathI rahita thavuM te cAritradazA che ane tethI 1- zrImade saMvata 1954mAM lakhelA temanA eka patra('zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, patrAMka 837)mAM praznottararUpe karelA A gAthAnA vivecanamAM samadarzitAnuM svarUpa samajAvyuM che. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 10 251 samadarzitA cAritradazAnuM sUcana kare che. je AtmAne samadarzIpaNuM pragaTa thayuM che, te AtmA padArthane tathA tenI paryAyane jema che tema yathArthapaNe jANe che. AtmAno svAbhAvika guNa jovA-jANavAno hovAthI teo zeyapadArthane zeyAkAre jue-jANe-jaNAve che, paraMtu temAM temane tAdAbhyapaNuM thatuM nathI, iSTa-aniSTapaNuM thatuM nathI. koI padArtha kALo hoya to samadazI tene kALo jANe che ane sapheda hoya to tene sapheda jANe che, paraMtu temAM temane rAgAtmaka ke ASAtmaka bhAva thato nathI. sugaMdha hoya to te temane priya na lAge ane durgadha hoya to tethI temane apriyatA na thAya. teo vastumAtrane je rUpe, je bhAve hoya; te rUpe, te bhAve jue-jANe-jaNAve che. heya(choDavA yogya)ne teo heyarUpe jue-jANe-jaNAve che ane upAdeya(AdaravA yogya)ne upAdeyarUpe jue-jANe-jaNAve che. teo sArA gaNAtA padArtha mATe "A mane hoya to ThIka' evI vAMchAbuddhi ane mAThA gaNAtA padArtho mATe A mane na hoya to ThIka' evI avAMchAbuddhi nathI karatA. Ama, zAtA-azAtA, rUpakurUpa, sugaMdha-durgadha, susvara-du:svara, zIta-uSNa AdimAM rati, arati ke ArtadhyAna na varte te samadarzitA che. A samadarzitAne tathA ahiMsAdi vratone kArya-kAraNa, avinAbhAvI ane anyonyAzraya saMbaMdha che. samadarzitA jeTale aMze hoya che teTale aMze ahiMsAdi vratonuM pAlana hoya che ane jeTale aMze ahiMsAdi aMtaraMga virati hoya teTale aMze samadarzitA hoya che. samadarzitA na hoya to ahiMsAdi vrata na hoya ane ahiMsAdi vata na hoya to samadarzitA na hoya. satya-asatya, sAra-asAra, hita-ahitane sarakhAM jANavAM evo samadarzitAno artha nathI. samadarza jIva je vastu jevI hoya tevI, te rIte, te dazArUpe jANe che. guNane guNarUpe ane doSane doSarUpe jANe che. arIsAmAM suvarNa ke viSTA dekhAya, temAM arIsAne kAMI harSa ke kSobha thato nathI; tema samadarzI satu-asatune rAga-dveSarahitapaNe, jema che tema yathArthapaNe jANe che. zrImad lakhe che ke - "samadarzIpaNuM eTale laukika bhAvano samAna bhAva, abhedabhAva, ekasarakhI buddhi, nirvizeSapaNuM nahIM; arthAt kAca ane hIro e be samAna gaNavA, athavA sadbhuta ane asatkRtamAM samapaNuM gaNavuM, athavA sadharma ane asaddadharmamAM abheda mAnavo, athavA saddaguru ane asaddagurune viSe ekasarakhI buddhi rAkhavI, athavA sadeva ane asadevane viSe nirvizeSapaNe dAkhavavuM arthAt bannene eka sarakhA gaNavA, ityAdi samAna vRtti e samadarzitA nahIM, e to AtmAnI mUDhatA, vivekazUnyatA, vivekanikaLatA. samadarzI satane sat jANe, bodhe; ane asata jANe, niSedhe; satkRtane sadbhUta jANe, bodhe; kuzrutane kuzruta jANe, niSedhe; saddharmane Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana saddharma jANe, bodhe; asadhdharmane asadhdharma jANe, niSedhe; saddagurune saguru jANe, bodhe; asadagurune asadguru jANe, niSedhe; sadevane sadaiva jANe, bodhe; asadevane asadaiva jANe, niSedhe; ityAdi je jema hoya tene tema dekhe, jANe, prarUpe, temAM rAgadveSa, iSTaaniSTabuddhi na kare; e prakAre samadarzIpaNuM samajavuM." Ama, prApta vastumAM, vyaktimAM ane paristhitimAM iSTa-aniSTapaNuM na karatAM temAM samavRttie, arthAt rAga-dveSarahitapaNe rahevuM e samadarzitA che. potAnAM sukhazAMti-salAmatI 'para' upara nirbhara nathI evI jAgRti jJAnIne satata hoya che, tethI bahAranI uthalapAthalathI teo vyagratA anubhavatA nathI. temane paramAnaMdasvarUpa AtmAnI evI laya lAgI hoya che ke tene choDIne teo bahAranI anukULatA-pratikULatAno vicAra paNa karatA nathI. prArabdhAnusAra bAhya jIvanamAM sukha-duHkhanA ke mAna-apamAnanA prasaMgo Ave topaNa 'te badhAthI pote aspaSTa che' evA prakAranI jAgRti temane niraMtara rahetI hovAthI, bAhya sarva ghaTanAo ane parivartanomAMthI teo draSTAbhAve - sAkSIbhAve pasAra thaI jAya che. temanI dRSTi saMyoga pratye nahIM paNa svarUpa pratye rahetI hovAthI teo karmakRta saMyogo ane bhAvothI para rahe che. bAhya paristhitionAM parivartanomAM rAga-dveSanA vamaLamAM aTavAyA vinA, zuddha svarUpanI jAgRtithI samabhAvamAM rahI, saMkalpa-vikalpanI pakaDamAMthI teo mukta banI jAya che. sukhamAM teo magna nathI thatA ke duHkhamAM teo bhagna nathI thatA, paraMtu sukha-du:kha samabhAve vedatA te sthitaprajJA jJAnI to sadA nijAnaMdamAM ja nimagna rahe che. saMpattithI phulAI teo chakI jatA nathI ke ApattithI dabAI teo dInatA bhajatA nathI. tuccha taNakhaluM hoya ke mahAmUlyavAna ratna hoya, vananI bhUmizapyA hoya ke mahelanI puSpazadhyA hoya, mATInuM DhekuM hoya ke sonAno meru hoya, rajakaNa hoya ke vaimAnika devanI Rddhi hoya, paNa teo to e sarvane eka pudgalasvabhAvI mAnI samabhAva ja dhare che. niraMtara AtmAmAM ja nivAsa karanArA te AtmadraSTAne e sarva pratye sadA samadaSTi ja varte che. svarUpajAgRtinI kaLA temaNe hastagata karI hovAthI game tevI paristhitimAM teo kSubdha thatA nathI. temano samabhAva TakI raheto hovAthI temane karmano saMvara thAya che, arthAt zubhAzubha karma AvatAM rokAya che. AtmasvarUpano anubhava karyo hovAthI temane AtmazAMti ane Atmasukha prApta thayAM che. paravastuomAM sukha lAgatuM nahIM hovAthI temane tenI icchA paNa thatI nathI. 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.624 (patrAMka-837) 2- juo : AcAryazrI yogIndudevakRta, 'paramAtmaprakAza', adhikAra 2, gAthA 37 'biNNi vi jeNa sahaMtu muNi maNi sama-bhAu karei / vyiE pavaE tena ni saMvara-3 ver3a IT' Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-10 253 vRtti bAhyathI virAma pAme che. bAhya vastu upara temanAM sukha-zAMtino AdhAra raheto nathI. temane bhaya, ciMtA, phikara, saMkalpa, vikalpa Adi thatAM nathI, temaja koI paNa bAbatamAM ThIka-aThIka buddhi rahI na hovAthI teo samabhAvamAM rahe che. zrI uttarAdhyayana sUtramAM jaNAvyuM che ke AtmAthI muni lAbhamAM ke alAbhamAM, sukhamAM ke duHkhamAM, jIvita ke maraNamAM, niMdA ke prazaMsAmAM ane mAna ke apamAnamAM samabhAva rAkhe che. teo nimittAdhIna dRSTi choDIne, svAdhIna svalakSa vaDe haMmezAM potAnA nirmaLa jJAnabhAvane anubhave che ane svAzrita jJAna vaDe parAvalaMbI Asakti maTADIne sukha-duHkhamAM samabhAva dhAraNa kare che. zrImad lakhe che - zabu mitra pratye varte samadarzitA, mAna amAne varte te ja svabhAva jo; jIvita ke maraNe nahIM nyUnAdhikatA, bhava mokSe paNa zuddha varte samabhAva ." samadarzI mahAtmAne 'A mAro zatru che', "A mAro mitra che' evI bhedabuddhi udbhavatI nathI. mAna ho ke apamAna ho, te pratye teo sadA samabhAvI ja hoya che. temane jIvavAnI tRSNA nathI hotI ane maraNayoge kSobha Upajato nathI. temane saMsAra ane mokSa banne pratye samAna bhAva varte che. teo sarva dvandothI para evA AtmasvarUpanA AsanamAM birAjamAna hoya che. prApta prasaMgomAM jJAtA-draSTApaNe vartatA hovAthI teo rAgAdithI mukta rahe che. Ama, ajJAnI jIvone prApta padArthamAM ane paristhitimAM gamA ke aNagamAnA bhAva pravartatA hoya che, rAga ke dveSanA bhAva thayA karatA hoya che, jyAre zabdopayogavaMta zramaNane sarva karmaphata dvandromAM samabhAva vartato hoya che. game tevA karmodaya vakhate temane AtmabhAvamAM ja lInatA hovAthI samabhAva varte che. AcAryazrI kuMdakuMdadeva pravacanasAra'mAM lakhe che ke jemane zatru ane baMdhuvarga samAna che, sukha ane duHkha samAna che, prazaMsA ane niMdA pratye jemane samatA che, jemane 1- juo : "zrI uttarAdhyayana sUtra', adhyayana 19, gAthA 91 'lAbhAlAbhe suhe dukkhe, jIvie maraNe tahA / samo niMdApasaMsAsu, samo mANAvamANao / / ' 2- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.564-pa65 (AMka-738, 'apUrva avasara', kaDI 10) 3- juo : zrI AnaMdaghanajIracita, zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM stavana, kaDI 9, 10 mAna apamAna citta sama gaNe, sama gaNe kanaka pASANa re; vaMdaka niMdaka sama gaNe, izyo hoye tuM jANa re. sarva jagajaMtune sama gaNe, sama gaNe tRNa maNi bhAva re; mukti saMsAra bahu sama gaNe, muNe bhavajalanidhi nAva re.' Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana loSTa (mATIno Dhelo) ane suvarNa samAna che, tathA jIvana-maraNa pratye jemane samatA che, te zramaNa che. kSaNavAramAM harSa ane kSaNavAramAM zoka thAya evA nimittasabhara saMsAramAM AvI samadazAthI rahenAra sadgurune dhanya che. saMyogo temane prabhAvita karI zakatA nathI. dhruva cidAnaMdasvabhAvanA avalaMbanathI kSaNe kSaNe temanI vItarAgatA ane zuddhatA vadhatI jAya che. jagatanA badalAtA saMjogo vacce paNa svarUpasanmukhatA rahetI hovAthI temanI samadarzitA jaLavAI rahe che. sadgurunI AvI samadarzitAnI oLakhANa thatAM mumukSu jIva te dazAne upAse che ane badalAtA saMjogomAM samabhAva rAkhavAno puruSArtha Adare che. "saguru kevA svastha ane samapariNAmI che, teo karmodayane kevA abhiprAyavalaNathI vede che, temane kevI adbhuta vItarAgadazA varte che' ityAdi vicAraNA karI, temanI caryAmAMthI bodha meLavI mumukSu viSama udayamAM potAne samapariNAmI rAkhavAnuM zakya banAve che. sadagurunI samadarzitAnA ahobhAva vaDe vIryabaLa pragaTAvato jaI te samatvabhAva keLavato jAya che. te vicAre che ke padArthono paryAyasvabhAva kSaNe kSaNe palaTAto ja rahevAno che. te padArtho to tenA pariNamanapravAhamAM niraMtara vahI rahyA che. koI paNa padArtha sthira raheto nathI. A sarva padArtho AtmAthI bhinna che ane AtmAne tenAthI koI lAbha-hAni nathI. AtmAnAM sukha, zAMti ane salAmatI AtmAmAM ja che. A prakAre sadgurunA pratyakSa udAharaNathI tene samajAya che ke AtmAno Azraya karavAthI jIvane padArtha ane paristhitinA saMyoga-viyogathI harSa-zoka thatA nathI. svarUpanI AvI sAcI zraddhA ane sthiratAthI te samadazAne pAme che. (3) vicare udayaprayoga' vicare udayaprayoga eTale mana, vacana ane kAyAnI pravRtti udayAnusAra sahajapaNe thavI. pUrvabaddha karma anusAra, anAsaktapaNe - mAtra chUTavA mATe jJAnInA dehAdinuM vartavuM thAya che tene "vicare udayaprayoga' kahe che. prazna thAya ke sadgurune aMtaramAM satata samadarzitA varte che ane chatAM temanAM bAhya pravartanamAM to vividhatA dekhAya che, to A bheda yathArthapaNe kaI rIte samajI zakAya? samadarzitAnA kAraNe jo temane aMtaramAM icchArahitapaNuM vartatuM hoya to temanI dehAdi kriyAnuM pravartana kaI rIte thAya che? zrImade sadgurunA trIjA lakSaNa tarIke vicare udayaprayoga' darzAvI A praznano uttara Apyo che. 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, pravacanasAra', gAthA 241 'samasattubaMdhuvaggo samasuhadukkho pasaMsaNiMdasamo / samaloTTakaMcaNo puNa jIvidamaraNe samo samaNo / / ' Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-10 255 jemano upayoga nizadina AtmAmAM varte che evA jJAnInI yogapravRtti sahajapaNe pUrve bAMdhelA karmAnusAra thAya che. kaThapUtaLI jema dorIsaMcArathI cAle-nAce che, tema niriccha evA jJAnI puruSanI mana-vacana-kAyAnI pravRtti anAsakta bhAve, prArabdhodaya pramANe thAya che. temAM temane ahaMbuddhi ke kartabuddhi thatI nathI. je samaye je prArabdha hoya te nirlepa bhAve vedavAnI temanI AcaraNA hoya che. udayakramamAM pheraphAra karavAnI vRtti temane UThatI nathI. teo udayAdhIna pravRtti Asaktirahita kare che. zrImad lakhe che - "je kALe je je prArabdha udaya Ave te te vedana karavuM e jJAnI puruSonuM sanAtana AcaraNa che, ane te ja AcaraNa amane udayapaNe varte che; arthAt je saMsAramAM sneha rahyo nathI, te saMsAranA kAryanI pravRttino udaya che, ane udaya anukrame vedana thayA kare che. e udayanA kramamAM koI paNa prakAranI hAni-vRddhi karavAnI icchA utpanna thatI nathI; ane ema jANIe chIe ke jJAnI puruSonuM paNa te sanAtana AcaraNa che." - nija zuddhAtmasvarUpanI jAgRtipUrvaka ane vAMchArahitapaNe pUrvakarmanA udaya anusAra dehAdinI je pravRtti thAya che temAM temane karmabaMdha nathI thato, saMvara-nirjarA ja thAya che. temanA viSayabhogAdi baMdhanAM kAraNa na thatAM nirjarAnAM kAraNe thAya che ema je kahyuM tyAM bhogonuM upAdeyapaNuM batAvavAno Azaya nathI, paNa samyagdarzanano mahimA samajAvavAno Azaya che. tIvra baMdhanAM prasiddha kAraNa evA bhogAdi hovA chatAM paNa yathArtha zraddhAnanA baLe samyagdaSTine je maMda karmabaMdha thAya che tene gaNatarImAM na letAM ane bhedajJAnanA baLathI vizeSa nirjarA thatI hovAthI, upacArathI bhogone baMdhanAM kAraNa na kahetAM nirjarAnAM kAraNa kahyAM che. prArabdhodaye jJAnIne gRhavAsamAM rahevuM paDe ane bhogAdi pravRttio karavI paDe topaNa aMtarathI teo aLagA rahe che. apUrva AtmajAgRtinA kAraNe teo saMsAramAM jaLakamaLavat nirlepa rahe che. temano upayoga caitanyasvarUpa pratye ja vaLelo rahe che. pUrvakarmAnusAra traNa yoganI pravRtti karmonI nivRtti mATe thatI hoya che. teo temAM AtmabhAve joDAtA nathI. tethI pUrvakarmanA udayathI je kAMI bolavAnI, cAlavAnI, vicAravAnI kriyA thAya che temAM paNa jJAnIne vipula karmanI nirjarA thAya che. 2 AtmAmAM sthira thavA sivAya bIjuM koI kArya karavA jJAnI icchatA nathI. jema 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.352 (patrAMka-408) 2- juo : paMDita zrI rAjamalajIkRta, paMcAdhyAyI', uttarArdha, zloka 230 'AstAM na bandhahetuH syAjjJAninAM karmajA kriyA / citraM yatpUrvabaddhAnAM nirjarAyai ca karmaNAm / / ' Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana koI mANasane jaMgalamAM dhanathI bharelo caru maLI Ave to koI na joI zake ema DhAMkIne pAcho Ave, paNa tenuM lakSa to tyAM ja hoya ke 'kyAre huM e caru kADhIne laI lauM'; tema jJAnIe potAno svabhAva joI lIdho ane te temanAM zraddhA-jJAnamAM varte che, tethI temane eka ja lakSa hoya che ke kyAre huM svabhAvamAM ekAgra thaI mAruM nidhAna kholI nAkhuM. udayavazAt zarIrAdinA kAraNe AhAra, vihAra, nihAra, nidrAnI anivArya pravRtti ka2vI paDe to te pratye atatpara thaI, anAsakta bhAve, jinAjJAnusAra teo te sarva pravRtti kare che. temane niraMtara zuddhAtmasvarUpanI jAgRti hoya che. khAtAMpItAM, UThatAM-besatAM, dareka kriyA karatAM paNa AtmA bhulAto nathI. tethI kriyA karavA chatAM te kriyAone ke te saMbaMdhInA puruSArthane hitarUpa ane sukharUpa samajatA nathI. te pratye temanuM aMtara vaLatuM nathI. temanA abhiprAya ane temanI kriyAmAM bhinnatA hoya che. jema hAthIne be prakAranA dAMta hoya che, bahAra dekhAvanA dAMta judA ane aMdara cAvavAnA dAMta judA; tema jJAnIpuruSanuM bAhya ane aMtaraMga pariNamana juduM juduM hoya che. mana-vacana-kAyAnuM pravartana pUrvakarmAnusAra thatuM hovAthI bahAra teo bhinna bhinna kriyAo karatAM dekhAya che, paraMtu aMdara akhaMDa caitanyasvabhAvanA avalaMbane pragaTela AtmazAMtirUpa zuddha pariNamanamAM teo nimagna hoya che. Ama, udayAdhInapaNe je sthiti prApta thAya temAM udAsInabhAve jJAnI rahe che. jema cAlatI gADImAM UMghatA musApharane gADInI gatinuM bhAna hotuM nathI, kema ke tenuM mana nidrAmAM DUbeluM hoya che; tema jJAnI potAnI daihika pravRttiothI anabhijJa rahe che, kema ke temanuM citta cidAnaMdanA parama sukhamAM vilaya pAmyuM hoya che. caitanyanI khumArInA kAraNe jJAnI jyAre anna grahaNa kare che tyAre teo annagrahaNanI kriyAmAM rAcatA nathI, paNa Atmamaya ja rahe che. svarUparasathI ja tRpta ane puSTa hovAthI anya rasa pratye teo udAsIna rahe che. svarUpathI bhinna evA nidrAdi bhAvamAM jJAnIne thAka lAge che. svabhAvamAM rahevAthI temane vizrAma maLe che. temanI dehAdi sarva pravRtti kartRtvabuddhirahita, AtmAnA upayogapUrvaka hovAthI teo kArya kare che, chatAM karatA nathI! jemaNe AtmasvarUpamAM sthiratA karI che evA yogI bolatA hovA chatAM bolatA nathI, cAlatA hovA chatAM cAlatA nathI ane dekhatA hovA chatAM dekhatA nathI.1 Ama, udayAnusAra vicaratA jJAnIpuruSa prArabdhane vedatAM svarUpakhumArImAM UNapa AvavA detA nathI. sadgurunA A 'vicare udayaprayoga' lakSaNanI oLakhANathI mumukSunI 1- juo : AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkRta, 'iSTopadeza', zloka 41 'bruvannapi hi na brUte, gacchannapi na gacchati / sthirIkRtAtma tattvastu, pazyannapi na pazyati / / ' Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-10 257 sadguru pratye sarva vyAvahArika kalpanAo vilaya pAme che. taravaiyo jema pANImAM hovA chatAM pANImAM DUbelo nathI, tema sagurunI aMtarapariNati paNa saMsArathI nokhI tarI Ave che. teo 'taratA puruSa' che tathA temanI pariNatinI abhedatA parama tattva sAthe che ema pratIta thatAM mumukSune temano apUrva mahimA Ave che, temanA pratye paramezvarabuddhi pragaTe che ane temane parama hitanuM kAraNa mAnI te temanA pratye sarva prakAre samarpita thAya che. AvI oLakhANa thayA vinA jIvane janma-maraNAdi duHkhanI nivRtti thatI nathI. zrImad lakhe che - 'AtmadazAne pAmI nirvaDhapaNe yathAprArabdha vicare che, evA mahAtmAono yoga jIvane durlabha che. tevo yoga bantha jIvane te puruSanI oLakhANa paDatI nathI, ane tathArUpa oLakhANa paDyA vinA te mahAtmA pratye daDhAzraya thato nathI. jyAM sudhI Azraya deTa na thAya tyAM sudhI upadeza pariNAma pAmato nathI. upadeza pariNamyA vinA samyagdarzanano yoga banato nathI. samyagdarzananI prApti vinA janmAdi duHkhanI AtyaMtika nivRtti banavA yogya nathI." mumukSu jIva sadgurunI pratyeka udayaprasaMgomAM thatI vartanAnA avalokana dvArA temanI aMtaraMga dazAnI oLakhANa kare che. sadgurunI yathAtathya oLakhANa thatAM tene aMtaramAM pratIta thAya che ke teo sarva saMyogathI para che, sarva udayaprasaMgamAM teo bhinna ja rahe che. bhedajJAnanA AdhAre rAga ane parathI potAne bhinna anubhavatA hovAthI teo pUrvabaddha karmanA udayane udAsInabhAve vedI zake che. kvacit tathArUpa udayanA kAraNe teo bhaviSyanuM Ayojana karatAM dekhAya, topaNa temanI vicAraNA ke temanA bhAva ciMtAnA stara sudhI pahoMcatAM nathI. temanI caitanyanI mastI chUpI nathI rahetI. "A thAya topaNa ThIka ane na thAya topaNa ThIka' evI jJAnInI udAsInavRtti mumukSunA sUkSma avalokanamAM pakaDAya che. e pakaDAtAM, e pramANe vartavAno abhyAsa te mumukSu jIva kare che. samasta prakAranA udayane mAtra karmaprasaMga mAnIne, te sarva prasaMgothI bhinna jJAtApaNe rahevAno prayogAtmaka abhyAsa te vAraMvAra kare che. A abhyAsamAM saddagurunI dazA tene mATe paramapreraNArUpa bane che. temanA bhedajJAna, jAgRti, niHspRhatA Adi guNono vAraMvAra paricaya vadhatAM mumukSu paNa sahajatAthI te dazAne pAmI zake che. sadgurunI yathArtha oLakhANapUrvakanI bhaktithI sagurunI "vicare udayaprayoga dazA mumukSu jIvanI pariNatimAM Utare che. (4) "apUrva vANI' apUrva vANI eTale ajJAnInI vANIthI vilakSaNa, ekAMta AtmArthabodhaka ane 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.616 (patrAMka-817) Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana nija anubhavarUpa AtmasparzI vANI. jJAnInI vANI apUrva bhAva pragaTAve tevI sAmarthya-yukta hovAthI temanI vANI apUrva vANI kahevAya che. sadgurunI vANI aneka viziSTatAo dharAve che. temanI vANI abhuta che. te jagatanA jIvonuM hita karanArI che ane mokSa prApta karAvavA samartha che. temAM gUDha bhAva rahelA che. taLAvanI upalI sapATI bahArathI ekasarakhI lAge, paNa aMdara UtarIne vibhinna sthaLethI tenI UMDAInuM mApa karatAM temAM raheluM aMtara jaNAya che; tema jJAnI ane ajJAnInI vANI uparaTapake jotAM sarakhI lAge, paraMtu aMtaranuM UMDuM rahasya jotAM temanA Azayano pharaka samajAya che. zrImad lakhe che ke - sarva jIvone eTale sAmAnya manuSyone jJAnI ajJAnInI vANIno bheda samajAvo kaThaNa che, e vAta yathArtha che; kemake kaMIka zuSkajJAnI zIkhI laIne jJAnInA jevo upadeza kare, eTale temAM vacananuM samatulyapaNuM joyAthI zuSkajJAnIne paNa sAmAnya manuSyo jJAnI mAne, maMda dazAvAna mumukSu jIvo paNa tevAM vacanathI bhrAMti pAme; paNa utkRSTadazAvAna mumukSu puruSa zuSkajJAnInI vANI jJAnInI vANI jevI zabda joI prAye bhrAMti pAmavA yogya nathI, kemake zuSkajJAnInI vANImAM Azaye jJAnInI vANInI tulanA hotI nathI. jJAnInI vANI pUrvApara avirodha, AtmArtha upadezaka, apUrva arthanuM nirUpaNa karanAra hoya che; ane anubhavasahitapaNuM hovAthI AtmAne satata jAgRta karanAra hoya che. zuSkajJAnInI vANImAM tathArUpa guNo hotA nathI; sarvathI utkRSTa guNa je pUrvApara avirodhapaNuM te zuSkajJAnInI vANIne viSe vartavA yogya nathI, kemake yathAsthita padArthadarzana tene hotuM nathI; ane tethI ThAmaThAma kalpanAthI yukta tenI vANI hoya che. e Adi nAnA prakAranA bhedathI jJAnI ane zuSkajJAnInI vANInuM oLakhANa utkRSTa mumukSane thavA yogya che. jJAnI puruSane to sahajasvabhAve tenuM oLakhANa che, kemake pote bhAnasahita che, ane bhAnasahita puruSa vinA A prakArano Azaya upadezI zakAya nahIM, ema saheje te jANe che.' matinI nirmaLatAnA abhAvanA kAraNe ajJAnIthI jJAnInI vANIno marma pUrNataH ukelAto nathI, paraMtu jJAnInI vANI ajJAnInI vANI karatAM haMmezAM judI paDe che. jJAnInI vANI mumukSu jIvane mokSamArgamAM joDe che. temanI vANI AtmAne jAgRta kare che, hitanuM cAnaka caDAve che ane Urdhvagamana karAve che. te vANI sAMbhaLatAM AtmA 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.496 (patrAMka-679) Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-10. 259 AnaMdita thaI jAya che ane apUrva hita sAdhe che. teo tuccha ke tattvathI viruddha, koInuM ahita karanArAM ke koIne duHkha ApanArAM, karkaza, kaDavAM ke AkarAM vacana bolatA nathI. temanI bhASA haMmezAM upazAMta rasathI ane gaMbhIra prayojanathI bharelI hoya che. zravaNa karatAM viSaya-kaSAyo chUTI jAya ane caitanyarasanuM amRtapAna karIne jIvone tRpti thAya evuM apAra sAmarthya temanI vANImAM hoya che. sarvanAM aMtaramAM tarata vasI jAya tevI saraLa rIte temAM satyanuM nirUpaNa thayuM hoya che. mumukSu jIvanA hRdayamAM soMsarI UtarI jAya ane tenAmAM pariNAma pAme evo alaukika agAdha ane amApa e vacanayoga hoya che. temano vacanAtizaya jIvanuM bahirmukhapaNuM choDAve che, tenAmAM ruci ane aMtarmukha valaNa pragaTAve che. te vacananA sevanathI jIvanI dizA ane dazA palaTAI jAya che. Avo asAmAnya prakAra ane asAdhAraNa prabhAva temanI vANImAM joI zakAya che. sadguru kalpanA vaDe nahIM paNa anubhavanA baLa vaDe kathana kare che. parama pavitra ane nirmaLa hRdayasaritAmAMthI sahajatAe pravahatI vacanadhArA temanA vIryavaMtA AtmapradezonA sparzathI raMgAyelI hovAthI temAM aciMtya zaktino saMcAra thayelo hoya che. A divya vANI AtmAne - zuddha thayelA anaMta guNone sparzIne vahetI hovAthI sahunAM aMtara upara ajaba prabhAva pADe che. mumukSunA aMtaratamane e bhede che. te vANImAM anubhavano nicoDa che, anubhavanuM amRta che. enA zravaNa pachI citta anyatra kaze coMTatuM ja nathI. vANImAM eTalI zAMtatA, madhuratA ane gaMbhIratA hoya che ke sAMbhaLanAra e vANI sAMbhaLatA kadI thAke nahIM. temanA hRdayamAMthI nIkaLatI AnaMdamaya vANI jIvanI game tevI vedanAne bhulAvI de che ane pariNatine sukhanA sAgara tarapha laI jAya che. game te prasaMge tene yAda karatAM ja jagatanuM duHkha bhulAI jAya che ane AnaMdanAM jharaNAM phUTI nIkaLe che. temanI anubhavanA AsvAdathI rasabasatI vANIthI mokSamArgamAM ArUDha thavAno puruSArtha jAge che ane te ujvaLa pariNAmonI sthiratA thatAM Atmazreyane sAdhavA arthe te jIva jagatano tamAma vaibhava - cakravartInI samasta saMpadA tyAgavA taiyAra thaI jAya che. saguru aMtaranAM evAM nidhAna batAve che ke mokSArthI jIvo moTA moTA rAjyapadane tuccha taraNAM jevAM samajIne choDI de che ane caitanyanidhAnane sAdhavA mATe cAlI nIkaLe che. jJAnI jyAre bole che tyAre vItarAgabhAvanuM poSaNa thatuM hoya che. aMtaranA zAMta rasanA anubhavamAMthI te vacano AvatAM hovAthI temanAM vacanomAM zAMta rasa jharato hoya che. temanI madhura vANI jagatanA sarva jIvonuM sAcuM hita karanAra ane ahitane AvuM rAkhanAra hoya che. koInuM ahita thAya tevuM vacana teo bole nahIM. vaLI, temanAM Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26O 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vacanonuM zravaNa haMmezAM sukhakArI hoya che, sAMbhaLanArane priya lAge che, tenA sarva prakAranA saMzayone dUra kare che ane tenA mithyAtvarUpa rogane maTADe che. teo bole tyAre temanA mukharUpI caMdramAMthI amRta jharatuM anubhavAya che. 1 | jijJAsu jIva sadgurunA vANIyoga daramyAna temanI utkRSTa bhASAsamiti, satata aMtarmukhatA, svarUpa pratyenuM valaNa, vItarAgI karuNA, svAnubhUtinI khumArI Adi uttamottama aMtaraMga lakSaNone potAnI kuzAgrabuddhi vaDe jhIlI, AtmasAt karavA prayatna kare che. gurunI apUrva vANInuM aciMtya mAhAbhya aMtaramAM vasyuM hovAthI ane tene alaukika samajIne enI vicAraNA karato hovAthI tene svakalyANano paMtha dRSTigocara thayA vinA raheto nathI. temanAM vacanAmRtanA AzrayathI anaMta avyAbAdha padamAM sthiti pAmavAnI zraddhA vRddhigata thatI jAya che. jema jema cittanuM zuddhatva ane sthiratva pragaTe che, tema tema temanAM vacanonI vicAraNA yathAyogyapaNe thaI zake che. asIma jJAnasAmarthyathI bharapUra evAM A vacanAmRtano daDha Azraya karavAmAM Ave to baMdha-nivRttinA upAyo sahajamAM siddha thAya che ane sarva sAdhana sulabha thAya che. temanI vANInA camatkArabharyA sparzathI guNonI vasaMta khIlI UThe che ane e vANInI jhaMjhAvAtI asara doSone mULathI ukheDI nAMkhe che. svAnubhava-amRtanI helI thavA pUrve temanAM vacanarUpI amRtanAM chAMTaNAMnA prabhAve moha ane vibhAvanAM viSa tvarAthI UtaravA mAMDe che. jijJAsApUrvaka, lakSapUrvaka temaja ullAsapUrvaka temanA bodhanA zravaNathI mumukSunA jIvanamAM AmUla parivartana Ave che. tenI pArthiva vRtti palaTAya che, anAdi kALathI pravAharUpe cAlI AvatI tenI mithyAdaSTi TaLI jaI samyagdaSTino udaya thAya che. tenA pariNAme Urdhvagati tarapha prayANa karato karato te zuddhatAne pAme che. Ama, jJAnInI vANI apUrva hoya che ane anya jIvone AtmAnubhavanI apUrva dazAmAM praveza karAvavAmAM nimittarUpa bane che. (5) "paramazruta' paramakRta eTale pradarzananAM rahasyane, zAstronA marmane anubhavathI jANanAra. vANIdharme vartatA zrutathI koI paNa naya na dubhAya ema sApekSapaNe teo varte che, je temano paramazruta guNa sUcave che. AtmAne anubhavanAra jJAnIe sarva darzananAM tattvone samyaka prakAre samajI lIdhAM hoya che. sarva zrutano parama marma temaNe jANI lIdho hoya che. je potAnA AtmAne 1- juo : paMDita zrI daulatarAmajIracita, cha DhALA', DhALa 6, kaDI ra jaga sahitakara saba ahitakara, zruti sukhada saba saMzaya ha; bhramaroga-hara jinake vacana, mukhacandrauM amRta jharai.' Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-10 261 jANe che temaNe sarva zruta jANI lIdhAM, temane sarva zAstra hRdayagata thaI gayAM.1 AtmajJa hovAthI temane adbhuta zAstrajJapaNuM hoya che. AtmajJAnathI temane sarva AgamajJAna thayuM hoya che. jene AgamajJAna hoya ane AtmajJAna na hoya tene paramazruta na kahI zakAya, kAraNa ke tene zabdazrutanA sadbhAvamAM paNa bhAvazrutano abhAva hoya che. te jJAnasvarUpa nijAtmAne jANato nahIM hovAthI Agamano abhyAsa hovA chatAM paNa te zAstra nathI jANato. AtmajJAnanA abhAvavALA vidvAno aneka zAstro vAMce topaNa temane saMsAra kahyo che. AthI viparIta, jemaNe dehAdithI bhinna evA AtmAne jANyo che, temaNe alpa zAstro vAMcyA hoya ke zAstro mukhapATha na hoya topaNa sarva zrutanuM rahasya jANI lIdhuM hovAthI teo mukta thaI jAya che.4 AtmAnA anubhavano Avo adbhuta mahimA che. AtmajJAnInA uramAM sarva Agamabheda vasyA che. jJAnIpuruSanuM AvuM paramazruta vANIrUpe pragaTa thAya che tyAre temAM bAra aMga ane cauda pUrvano sAra samAyelo hoya che. temanI vANI koI paNa naya athavA apekSA na dubhAya evI pUrvApara avirodhayukta ane nyAyagarbhita hoya che. temanuM kathana sahajapaNe, saraLapaNe, spaSTapaNe ane ekadhAre vahetuM hoya che. temAM asaMdigdhatA hoya che ane te nyUnAdhikatA ke viparItatAthI rahita hoya che. te kathano sApekSadaSTiyukta hoya che ane temAM uttama jJAna ane uttama AcAranuM pratipAdana sahajapaNe hoya che. temanI vANI sarvanayAtmaka varte che. zrImad lakhe che 'teo te nayAdika mArga pratye udAsIna varte che; jethI koI nayanuM ekAMta 1- juo : AcAryazrI yogIndvadevakRta, 'yogasAra', gAthA 95 'no gappA sudgha vi muLad anu-sarIra-vibhintu / so jAi satthaI sayala sAsaya sukkhahaM lINu / / ' 2- juo : zrI kArtikeyasvAmIkRta, 'kArtikeyAnuprekSA', gAthA 466 'jo gavi jANadi appaM NANasarUvaM sarIrado bhiNNaM / so vi jANadi satyaM AgamapADhaM kuNaMto vi / / ' 3- juo : AcAryazrI amitagatijIkRta, 'yogasAra', adhikAra 7, zloka 43,44 'gAtma-dhyAna-ratijJeyaM vidvatAyAH paraM phalam I azeSa-zAstra- zAstRtvaM saMsAro'bhASi dhIdhanaiH / / saMsAra: putra- dArAdiH puMsAM saMmUDhacetasAm / viduSAM zAstramadhyAtmarahitAtmanAm / / ' saMsAro 4- juo : AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkRta, 'samAdhitaMtra', zloka 94 'viditA zeSazAstro'pi na jAgradapi mucyate / dehAtmadRSTirjJAtAtmA suptonmatto'pi mucyate / / ' Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana khaMDana thatuM nathI, athavA koI nayanuM ekAMta maMDana thatuM nathI. jeTalI jenI yogyatA che, teTalI te nayanI sattA jJAnI puruSone sammata hoya che. mArga jene nathI prApta thayo evAM manuSyo "naca'no Agraha kare che; ane tethI viSama phaLanI prApti hoya che. koI naya jyAM dubhAto nathI evAM jJAnInAM vacanane ame namaskAra karIe chIe. paramAgamanAM atula artha ane rahasyane sadguru jANatA hovAthI temanI vANI gahana satyo ane amUlya tathyothI bharelI hoya che. aneka zAstronAM UMDANane samAvIne beThela temanAM vacanAmRto tAtparyabhUta kathanono khajAno che. temanA ekeka vAkyamAM, ekeka zabdamAM anaMta Agama rahyAM hoya che, jenA baLa vaDe jIva nirvANamArgane pAme che. tethI jJAnInA eka zabdathI, eka vacanathI jIva jAge ane tene ArAdhe to te badhAM zAstrono sAra pAme che ane anaMta AgamanuM rahasya tene hRdayagata thAya che. temanAM Atmapreraka vacanonuM smaraNa karatAM, ciMtana karatAM, bhAvana karatAM svarUpanI oLakhANanuM kArya saheluM thaI jAya che. te paramakRtamAM prazasta bhAve punaH punaH prasakta thatAM mumukSu jIva bhAvazrutajJAnadazA pAme che. Ama, zrImade AtmajJAna, samadarzitA, vicare udayaprayoga, apUrva vANI ane paramazrata e sadguruyogya lakSaNo batAvyAM. A lakSaNo sarva saruomAM avazya ghaTe che ane asaguruomAM te hotAM nathI. A lakSaNo mukhyapaNe upadezaka arthAt mArgaprakAzaka sadgurunAM che. A upadezaka pravRtti cha sarvavirati guNasthAnake hoya che. cha guNasthAnake teo saMpUrNa vItarAgadazAne ane kevaLajJAnane pAmyA nathI. te guNonI saMpUrNatA to teramA guNasthAnake vartatA zrI jina tIrthaMkarAdimAM hoya che, tethI yathArtha mArga-upadezakapaNuM to teramAM guNasthAnake ja ghaTe che; paraMtu chaThThA guNasthAnake vartatA muni, je pUrNa vItarAgatA ane kaivalyadazAnA upAsaka che, te dazAnI prApti mATe jemano niraMtara puruSArtha che, te dazA pAmavAnAM mArgasAdhana parama sadguru zrI tIrthaMkarAdi AptapuruSonAM AzrayavacanathI jemaNe jANyAM che, pratIta karyA che, anubhavyAM che tathA e mArgasAdhananI upAsanAthI jemanI dazA uttarottara vizeSa vizeSa pragaTa thatI jAya che ane jemanA nimitte zrI jina tIrthaMkarAdi parama sadgurunI tathA emanAM svarUpanI oLakhANa thAya che, temane viSe paNa mArganuM upadezakapaNuM avirodharUpe che. cothA guNasthAne mArganI, AtmAnI, tattvanI oLakhANa-pratIti che ane AtmajJAnAdi guNo aMze varte che. pAMcamAmAM dezaviratipaNAnA kAraNe cothA karatAM vizeSa che, tathApi chaThThA sarvaviratinA jeTalI tyAM vizuddhi nathI. cothA-pAMcamA guNasthAnake bAhya (gRhastha) vyavahArano pratibaMdha varte che ane A bAhya aviratirUpa gRhasthavyavahAra 1- 'zrImad rAjacaMdra, chaThThI AvRtti, pR.266-267 (patrAMka-208) Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-10 263 chatAM viratirUpa mArganuM prakAzavuM e mArgane virodharUpa che, tethI tyAM mArganuM upadezakapaNuM ghaNuM karI na ghaTe. cothAthI nIcenAM guNasthAnake to mArganuM upadezakapaNuM ghaTe ja nahIM, kema ke tyAM AtmAdinI oLakhANa-pratIti nathI, temaja samyak virati paNa nathI; ane e bane na hovA chatAM tenI prarUpaNA karavI, upadezaka thavuM e pragaTa mithyAtva che - mArganuM virodhapaNuM che. tethI upadezaka guNasthAnaka chaDyuM ane teramuM che, sAtamAthI bAramA sudhInAM guNasthAna alpakALavatI che, tethI upadezaka pravRtti tyAM saMbhavatI nathI. yathArtha upadezakapaNuM jemane viSe ghaTe che evA AtmajJAnAdi lakSaNasaMpana saddaguru ja sAcA mArgadarzaka banI sAdhakane mArge caDAve che. tethI jeNe AtmAnuM kalyANa sAdhavuM che, AtmAnA sasukhano paMtha levo che, teNe saddagurunAM lakSaNa jANI temanI oLakhANa karavI joIe. zAstranuM ATaluM jJAna hovuM joIe, ATaluM bhaNyA hovA joIe, ATalI uMmara hovI joIe, ATalI kriyA karatA hovA joIe vagere sadgurunI oLakhANanuM dhoraNa nathI. zrI kAnajIsvAmI kahe che ke - 'loko bAhya pravRttinA yogane mAtra jue che paNa aMtaraMga guNonI parIkSA karatA nathI eTale sAcA sadagurunI oLakhANa vinA rakhaDavuM thayuM che; kadAca potAnI pAtratA vinA sapuruSa che ema oghe jANyuM topaNa jJAnI maLyAno potAne lAbha na thayo.'1 sagurunAM adbhuta lakSaNo samajavA mumukSutA joIe, aMtardaSTi joIe. temanAM mana, vacana ane kAyAnI pratyeka ceSTAnAM tathA zuddha aMtaraMga pariNatinAM adbhuta rahasyano pAra koI mahAbhAgyazALI, Asanabhavya, uttama mumukSu jIva pAmI zake che. mumukSu potAnA jJAnanetrothI mahAtmAne oLakhI le che. mAtra eka jJAnI ja bIjA jJAnIne oLakhI zake evuM nathI, paraMtu sAcA mumukSunAM netro paNa jJAnIne oLakhI le che. carmacakSuthI to mAtra bAhya paristhiti ja dekhAya che, jyAre jJAnanetrothI aMtaraceSTA pakaDamAM Ave che; tethI aMtaraMga pariNatinI oLakhANa karavA mATe jIvamAM uttama prakAranI pAtratA hovI ghaTe. supAtratAyukta mumukSu jIva AtmAno sAco khapI thaIne, vAraMvAra saguruno samAgama karIne, temanA vyaktitvamAM rahelI divyatA, AtmadaSTi, udAsInatA Adine oLakhavAno prayatna kare che tathA potAnI mumukSudazA vardhamAna karavAno ane potAnA doSo dUra karavAno niraMtara puruSArtha kare che. A niSThAyukta prayAsathI tenAmAM krame karIne eka evI dRSTi Uge che ke jenA pratApe tene sadgurunI oLakhANa thAya che. sadgurunI oLakhANa dvArA tene AtmalakSa thAya che ane prayogAtmaka abhyAsanA baLathI 1- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.65 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana bhAvabhAsana thaI svasaMvedana thAya che. te anukrame paramapadanI prApti karI sAdi anaMta anaMta samAdhisukhamAM sthita thAya che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'AtmajJAna samadarzitA, jJAna kriyA saMyukta; paramArtha vyavahAra che, AtmabhAve mukta. kSetrAdi pratibaMdha vaNa, vicare udayaprayoga; sahajapaNe samabhAvathI, rahe Atmika yoga. yogya jIvane yogya te, ucita ApatA bodha; apUrva vANI paramazruta, pUrvApara avirodha. atizayavaMta mahAguNI, dravya bhAva Arogya; Ape saune pUjya e, sadguru lakSaNa yogya.'' 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.215 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 37-40) Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 11 - a hkare tema naho, dareka gnipara, Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA bhUmikA gAthA 10mAM kahyuM ke AtmasvarUpane viSe sthiti, zatru-mitra pratye tathA harSa-zokAdi prasaMgamAM sAmyabhAve vartanA, mAtra pUrve nibaMdhana thayelAM evAM karmanA udayaprayogathI vicaraNa, apUrva vANI ane paramazruta eTale ke SaDdarzananuM yathAsthita jANapaNuM evAM ucca lakSaNonA svAmI hoya teo ja sadguru hoI zake ane teo ja dharmano upadeza ApavA mATe adhikArI che. AvA uccalakSaNasaMpanna sadgurunI tejasvI mudrA, alaukika vacanAmRta ane kalyANakArI satsamAgamathI suziSyanAM aMtaracakSu khUlI jAya che. - gAthA - pUrvokta gAthAmAM kahelAM sadgurunAM lakSaNathI je yukta che evA sadgurunuM pratyakSa hovuM, vartamAne vidyamAna hovuM Avazyaka che, te samajAvatAM zrImad kahe che 11 'pratyakSa sadguru sama nahIM, parokSa jina upakAra; evo lakSa thayA vinA, Uge na AtmavicAra.' (11) artha jyAM sudhI jIvane pUrvakALe thaI gayelA evA jinanI vAta para ja lakSa rahyA kare, ane teno upakAra kahyA kare, ane jethI pratyakSa AtmabhrAMtinuM samAdhAna thAya evA sadguruno samAgama prApta thayo hoya temAM parokSa jinonAM vacana karatAM moTo upakAra samAyo che, tema je na jANe tene AtmavicAra utpanna na thAya. (11) zrI RSabhadevAdi tIrthaMkaro jyAre dehasthitie vidyamAna hoya tyAre teo bhAvArtha pratyakSa jina kahevAya che ane teo siddha gati pAme che pachI, dehAkAre avidyamAna hovAthI parokSa jina kahevAya che. ahIM bharata kSetramAM vartamAna kALe temanI avidyamAnatA hovAthI teo parokSa che. have temano saMparkayoga to temanAM AgamarUpa vacana dvArA ja thAya che. temano adbhuta bodha upakArI hovA chatAM pratyakSa mArgadarzananA abhAve te bodhano manaphAvato artha karavAthI tathA nijakalpanAe tenuM anusaraNa karavAthI jIvane tenuM yathArtha rahasya samajAtuM nathI ane tethI AtmasrAMtinuM chedana thatuM nathI. AtmabhAMtinuM chedana to jinezvara bhagavAnanA sAcA vArasadAra evA vidyamAna pratyakSa sadguru dvArA ja thaI zake che, eTale e apekSAe parokSa jinanAM vacano karatAM pratyakSa sadguruno upakAra moTo che. pratyakSa sadgurunA sAnnidhyamAM rahevAthI temanI zAMta mudrA, temanuM Atmamaya valaNa tathA temanI parama zItaLa, parama preraka, parama udAtta ane Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana svAnubhavamudrita AtmArthabodhaka vANIno lAbha maLatAM, temanAM darzana-samAgamathI mumukSu AdhyAtmika vikAsanA paMthe tvarAthI AgaLa vadhI zake che. Ama, sadgurunI AtmadazA jinezvara bhagavAnanI AtmadazAnI samakakSa na hovA chatAM paNa pratyakSa vidyamAnatAnA kAraNe temano upakAra moTo che. - parokSa karatAM pratyakSa haMmezAM vizeSa prabhAvazALI hovAthI parokSa jina karatAM pratyakSa sadguruno upakAra vizeSa che - evI samajaNa jyAM sudhI na Ave tyAM sudhI jIva AtmakalyANathI vaMcita rahe che. je jIva parokSa jinano arthAt zAstravacanono ja upakAra gAyA kare che, paNa AtmabhAMtine chedanAra sAkSAt sajIvanamUrti - pratyakSa saddagurunA parama upakArano je jIvane lakSa nathI, tene AtmavicAra utpanna thato nathI. pratyakSa sagurunA prApta yogano parokSa jinanAM vacano karatAM moTo upakAra che evo akhaMDa nizcaya jyAM sudhI AtmAmAM pariNamato nathI, tyAM sudhI sadguru pratye parama vinaya pragaTato nathI. aMtaramAM sadgurunuM apUrva mAhAlya AvyA vagara AtmAnI sAcI prIti thatI nathI ane sAcI prIti thayA vinA AtmAnI oLakhANa paNa thatI nathI. saddaguru pratye bhakti ane arpaNatA AvyA vagara AtmavicAraNA UgatI nathI. AtmavicAra vinA AtmajJAna saMbhavita nathI. tethI jIve potAnA sarva Agraha choDI pratyakSa sagurunA caraNe arpaNa thavuM joIe. - jinezvara bhagavAne bhavya jIvonAM hitanA kAraNe jinazAsananI sthApanA vizeSArtha karI ane mokSamArga prarUpyo. temaNe prarUpela upadeza gaNadharoe zAstrabaddha karyo. prabhue bhAkhelo mArga darzAvanArAM Agamo e prabhuno amUlya vAraso che. A temano vartamAna kALanA jIvo uparano upakAra avazya svIkAravo ghaTe che, paraMtu vartamAna kALe temanI sadehe upasthiti na hovAnA kAraNe teo pratyakSa mArgadarzana ApI zakatA nathI. temanI parokSatAnA kAraNe jIvane phakta temanAM vacanarUpa zAstronuM avalaMbana ja prApta hovAthI, matinI alpatAnA kAraNe tathA cittanI nirmaLatAnA abhAve keTalIka vAra jIva te zAstrono paramArtha yathArthapaNe samajI zakato nathI ane tenuM kalpita arthaghaTana kare che. vaLI, tene koI zaMkA utpanna thAya tyAre tenuM samAdhAna parokSa jina - zAstro na karI zake, paNa pratyakSa sadguru te zaMkAnuM samAdhAna karI zake che. sadgurunA pratyakSa samAgamamAM mumukSu jIva khUba saraLatAthI ane sugamatAthI AtmonnatinuM kArya sAdhI zake che. teo jIvane mArga samajAve che, mArge caDAve che ane mArge cAlatAM jo cUkI javAya to hAtha jhAlIne mArga upara paNa teo ja lAvI zake che. Ama, keTalIka apekSAe pratyakSa sadguruno upakAra parokSa jina karatAM vizeSa che ane eTale ja mArganI prAptinI icchAvALA jijJAsu jIva mATe mokSamArganA Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-11 269 Avazyaka aMga evA pratyakSa - vidyamAna sadguruno Azraya kartavyarUpa che evo siddhAMta zrImade pratipAdana karyo che. zrImade temanA eka patramAM zrI mAlubhAI taraphathI Avela eka praznane zrI saubhAgyabhAIne jaNAvI, teno savistara uttara lakhavAnI zrI saubhAgyabhAI ane zrI DuMgarazIbhAIne preraNA karatAM teo lakhe che ke - zrI mahAvIra svAmIthI hAlanuM jaina zAsana pravatyuM che, teo vadhAre upakArI? ke pratyakSa hitamAM preranAra ane ahitathI nivAranAra evA adhyAtmamUrti sadaguru vadhAre upakArI? te prazna mAkubhAI taraphathI che. atra eTalo vicAra rahe che ke mahAvIrasvAmI sarvajJa che ane pratyakSa puraSa AtmajJa-samyakadaSTi che. arthAta mahAvIrasvAmI vizeSa guNasthAnake vartatA evA hatA. mahAvIrasvAmInI pratimAnI vartamAnamAM bhakti kare, teTalA ja bhAvathI pratyakSa saddagurunI bhakti kare e bemAM hitayogya vizeSa koNa kahevA yogya che? teno uttara tame banne vicArIne savistara lakhazojI?" A praznano uttara maLyo hoya evuM zrImadranA prApta sAhityamAMthI jANI zakAtuM nathI, paraMtu pratyakSa sadgurunuM mahattva jijJAsu jIvanA lakSamAM Ave ane anaMta kALanI bhAMti TALavA te yogya upAya kare te arthe pratyakSa saguruno upakAra ane mahimA zrImade Thera Thera gAyo che. zrImad lakhe che - | 'pUrve thaI gayelA anaMtajJAnIo joke mahAjJAnI thaI gayA che, paNa tethI kaMI jIvano doSa jAya nahIM; eTale ke atyAre jIvamAM mAna hoya te pUrve thaI gayelA jJAnI kahevA Ave nahIM, paraMtu hAla je pratyakSa jJAnI birAjamAna hoya te ja doSane jaNAvI kaDhAvI zake. jema dUranA kSIrasamudrathI atrenA tRSAturanI tRSA chIpe nahIM, paNa eka mIThA pANIno kaLazo atre hoya to tethI tRSA chIpe.' thaI gayelA moTA puruSanuM ciMtana kalyANakAraka che; tathApi svarUpasthitinuM kAraNa hoI zakatuM nathI; kAraNa ke jIve zuM karavuM te tevA smaraNathI nathI samajAtuM. pratyakSa joge vagara samajAvyuM paNa svarUpasthiti thavI saMbhavita mAnIe chIe, ane tethI ema nizcaya thAya che ke te joganuM ane te pratyakSa ciMtananuM phaLa mokSa hoya che. kAraNa ke mUrtimAna mokSa te sapuruSa che. mokSe gayA che evA (ahaMtAdika) puruSanuM ciMtana ghaNA kALe bhAvAnusAra mokSAdika phaLadAtA hoya che. samyakatva pAmyA che evA puruSano nizcaya thaye ane 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.423 (patrAMka-pa27) 2- ejana, pR.382 (patrAMka-466) Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27) 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jogyatAnA kAraNe jIva samyakatva pAme che." 'niraMtara udAsInatAno krama sevavo; sapuruSanI bhakti pratye lIna thavuM; sapuruSonAM caritronuM smaraNa karavuM; sapuruSonAM lakSaNanuM ciMtana karavuM; puruSonI mukhAkRtinuM hRdayathI avalokana karavuM; tenAM mana, vacana, kAyAnI pratyeka ceSTAnAM adbhata rahasyo pharI pharI nididhyAsana karavAM; teoe sammata kareluM sarva sammata karavuM. A jJAnIoe hRdayamAM rAkheluM, nirvANane arthe mAnya rAkhavA yogya, zraddhavA yogya, pharI pharI ciMtavavA yogya, kSaNe kSaNe, samaye samaye temAM lIna thavA yogya, parama rahasya che. ane e ja sarva zAstrano, sarva saMtanA hRdayano, IzvaranA gharano marma pAmavAno mahA mArga che. ane e saghaLAnuM kAraNa koI vidyamAna puruSanI prApti, ane te pratye avicaLa zraddhA e che.' Ama, vidyamAna sadgurunA samAgamayogathI ane temanA pratyenI avicaLa zraddhAthI paramArthamArgamAM praveza thAya che te siddhAMta upara zrImade potAnA patromAM vAraMvAra bhAra mUkyo che. te siddhAMta darzAvatAM te saMbaMdhI koI AzaMkA ke zaMkA na rahe te arthe temaNe vidyamAna', "sajIvanamUrti', "pratyakSa' Adi bhinna bhinna zabdono prayoga karyo che. prastuta gAthAmAM temaNe "pratyakSa' zabda kahIne te ja bhAva darzAvyo che. pratyakSa zabda 'prati' ane 'akSa' e be zabdono banelo che ane teno artha AMkha(indriya)nI sAme, cakSu samakSa thAya che. tethI potAnA samayamAM tathArUpa lakSaNasaMpanna je sadguru hAjara hoya teo 'pratyakSa saguru'mAM gaNanA pAme che. najare joyelA prasaMgo ane sAMbhaLelA prasaMgothI utpanna thatI asara vacce khUba aMtara hoya che. najare joyeluM hoya tenI asara UMDI hoya che ane te jaladIthI vistRta thaI zakatuM nathI. sAMbhaLeluM hoya tenI asara ochI hoya che, tethI te smRtimAMthI zIdhra bhUMsAI jAya che. jema ke koI mANasane koI gunA badala phAMsI dIdhAnI vAta sAMbhaLIe athavA vAMcIe to teno prabhAva, phAMsI dIdhAno prasaMga najare joyo hoya tenA karatAM ghaNo nabaLo hoya che, tema koI jJAnIpuruSanA caritramAM varNavelI Urdhva AtmadazA athavA temAM varNavelA Azcarya upajAve evA prasaMgo vAMcatAM ke sAMbhaLatAM je premabhAva ke bahumAnabhAva Ave tenA karatAM te puruSanA pratyakSa samAgamanI asara ghaNI gADha hoya che, premabhAva tathA ahobhAvanuM prAbalya adhika hoya che ane pratyeka upakArI samAgama vakhate te uttama bhAvonI vRddhi thatI ja rahe che. Ama, pratyakSa ane parokSanI asaramAM ghaNI bhinnatA hoya che. 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.287 (patrAMka-249) 2- ejana, pR.250-251 (patrAMka-172) Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-11 271 je vastu najara samakSa na hoya athavA najare joyelI na hoya, te vastu pratye sadbhAva Avavo ke prema thavo saraLa nathI. anAdithI jIvano abhyAsa pratyakSa hoya tevA padArtho pratye sneha karavAno che. prema karavA mATe tene te padArthanI pratyakSapaNe vidyamAnatAnI apekSA rahe che. te padArthanA astitva vinA, tenA vidyamAnapaNA vinA, tenA pratyakSapaNA vinA, tenA samAgama vinA jIvane premanI laya AvavI atyaMta kaThaNa che. paramArthasAdhanA mATe paNa A ja niyama abAdhitapaNe rahyo che. te ja niyamanuM pratipAdana karatAM zrImad prakAze che - paramAtmAne niraMjana ane nirdeharUpe ciMtavya jIvane e laya AvavI vikaTa che, eTalA mATe jene paramAtmAno sAkSAtkAra thayo che, evo dehadhArI paramAtmA te parAbhaktinuM parama kAraNa che. te jJAnIpuruSanAM sarva caritramAM aikyabhAvano lakSa thavAthI tenA hRdayamAM virAjamAna paramAtmAno aikyabhAva hoya che; ane e ja parAbhakti che." - sadgurunI ekaniSThAe upAsanA karavAthI ane temanA sAcA svarUpanI oLakhANa thavAthI temanAmAM paramAtmA jevI ja divya jJAnajyotinuM darzana thAya che. sadgurunI aMtara pariNati nijaparamAtmA sAthe joDAyelI hoya che ane tethI e pariNati svarUpAkAre thayelI hoya che. pariNatino evo svabhAva che ke te jenuM avalaMbana le, tene anurUpa pote pariName. sadgurune aMtaramAM potAnA nija paramAtmapadanuM avalaMbana hoya che ane tethI temanAM pariNAma paramAtmasvarUpanA AkAre utpanna thAya che, mATe mumukSune sadguru manuSyarUpe nahIM, paNa paramAtmarUpe dekhAya che - jaNAya che ane temanAmAM paramezvarabuddhi Upaje che. mumukSu jIvane saguruno yoga thAya, vAraMvAra temano samAgama thAya ane te samAgamanA baLe yathArtha oLakhANa thAya tyAre tene atizaya ullAsa Ave che. sadgurunuM adbhuta, alaukika mAhAbhya tenA aMtaramAM yathArthapaNe samajAtAM temanA mATe paramezvarabuddhi AvyA vinA rahetI nathI. tenA aMtaramAMthI pokAra Ave che ke "mArA saddaguru adbhuta che! have huM nakkI tarI jaIza. A saMsAramAM have huM nahIM DUbuM.' dariyAmAM DUbI rahelA koI mANasanA hAthamAM lAkaDuM AvI jAya to te jema tene pakaDI le che, tema bhavasAgaranI bhayAnakatA parakhI cUkela mumukSu saMgurunuM zaraNuM ananya bhaktibhAvathI pakaDI le che. mumukSune to eTalI badhI upakArabuddhi pragaTe che ke saguru chadmastha hovA chatAM te temane bhagavAna ja mAne che. sadgurumAM paramezvarapaNuM bhAsatAM tene temanA pratye asIma bhaktinAM pariNAma jAge che. te bhaktinAM pariNAmathI darzanamoha tUTato 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.276 (patrAMka-223) Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jAya che. jema jema te tUTato jAya che, tema tema tenA jJAnamAM nirmaLatA AvatI jAya che ane nirmaLa thayela jJAnopayogamAM potAnuM zuddha svarUpa pratibhAse che. A rIte sadgurumAM paramezvarabuddhi thatAM mArganI prApti nikaTa hoya che. sadgurumAM paramezvarabuddhi Upaje temAM tIrthakara bhagavAnanI AzAtanA nathI thatI, kAraNa ke jema bhagavAnanA nimitte tarAya che, tema sadgurunA nimittathI paNa karI zakAya che, mATe teo bhagavAnatulya ja che. bhagavAnatulyane bhagavAna kahevuM emAM kAMI khoTuM nathI. A kAMI atizayokti nathI, paraMtu parama vAstavikatA ane agrima AvazyakatA che. vikaTa ApadAmAM phasAyelA mANasane koI lakhapati khare vakhate madada kare tyAre duniyAmAM anya abajapatio karatAM paNa tene e madada karanAra lakhapati mANasamAM abajopatinAM darzana thAya che. tenA mATe e abajapati karatAM paNa vadhAre che, kema ke enI madadathI pote atyAre dhanavAna thaI gayo che. tevI ja rIte mumukSunA hRdayamAM sadguruno ananya mahimA vasyo hoya che. bhagavAnarUpa sadgurunA apUrva mAhAbhyano jo sAdhakanA cittamAM saMcAra thayo na hoya to jIvanI yogyatA rokAI jAya che. sagurumAM paramAtmabuddhinA abhAvamAM mArganI prApti parama vikaTa thaI paDe che. zrImad lakhe che ke - "jJAnI puruSa ane paramAtmAmAM aMtara ja nathI; ane je koI aMtara mAne che, tene mArganI prApti parama vikaTa che. jJAnI to paramAtmA ja che; ane tenA oLakhANa vinA paramAtmAnI prApti thaI nathI; mATe sarva prakAre bhakti karavA yogya evI dehadhArI divya mUrti - jJAnIrUpa paramAtmAnI - ne namaskArAdi bhaktithI mAMDI parAbhaktinA aMta sudhI eka laye ArAdhavI, evo zAstralakSa che. paramAtmA A dehadhArIrUpe thayo che ema ja jJAnIpuruSa pratye jIvane buddhi thaye bhakti Uge che, ane te bhakti krame karI parAbhaktirUpa hoya che. A viSe zrImad bhAgavatamAM, bhagavadgItAmAM ghaNA bheda prakAzita karI e ja lakSya prazasyo che; adhika zuM kahevuM? jJAnI tIrthakaradevamAM lakSa thavA jainamAM paNa paMcaparameSThI maMtramAM "namo arihaMtANa" pada pachI siddhane namaskAra karyo che; e ja bhakti mATe ema sUcave che ke prathama jJAnI puruSanI bhakti; ane e ja paramAtmAnI prApti ane bhaktinuM nidAna che." sanAtana navakAramaMtramAM prathama pada namo arihaMtANaM ane bIjuM pada namo siddhANaM' che. arihaMta ane siddha bhagavAnamAM vizuddhinI daSTie siddha bhagavAna arihaMta bhagavAna karatAM ucca kakSAe birAjamAna che, kAraNa ke siddha bhagavAna ghAtI-aghAtI AThe karmono kSaya karI sarvathA zuddha banI gayA che, jyAre arihaMta bhagavAnane cAra aghAtI karma bAkI hovAthI teo dehadhArI che. te chatAM namaskAramaMtramAM ahaMtapada prathama 1- zrImad rAjacaMdra, chaThThI AvRtti, pR. 276 (patrAMka-223) Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-11 273 mUkavAno hetu eTalo che ke temanuM vizeSa upakArIpaNuM che. arihaMta bhagavAna jIvane siddhanuM svarUpa samajAve che ane te svarUpanI prAptino puruSArtha karavA preraNA kare che. siddha bhagavAna parokSa hovAthI teo jIvane tenuM siddha samAna svarUpa samajAvI zakatA nathI. vaLI, teo amUrtapade sthita hovAthI jIvane temanuM svarUpa citavavuM durgamya thaI paDe che, jyAre sayogIpadanA avalaMbanapUrvaka citavatAM vRttine sthira karavI sugama paDe che. AthI vizeSa upakArIpaNAnA kAraNe arihaMta bhagavAnane prathama sthAna ApavAmAM AvyuM che. teo siddhapadanA batAvanAra hovAthI siddhanI pahelAM arihaMta bhagavAnane namaskAra karyA che.' arihaMta bhagavAna pUjya che, vaMdanIya che, paraMtu vartamAnamAM teo parokSa hovAthI pratyakSa sadguruno temanA karatAM vadhAre upakAra che. arihaMta bhagavAnano zAbdika upadeza zAstramAMthI maLe che, paNa jIvita upadeza pratyakSa sadguru sivAya anyatra upalabdha nathI. sadguru jIvita upadeza ApatA hovAthI temanA bodha dvArA mahAna saiddhAMtika rahasyo pragaTa thatAM hoya che, jethI ziSyano mArga saraLa bane che. sadguru temanA upadeza dvArA ziSyanI buddhimAM parivartana lAve che. zuddha caitanyane sparzIne nIkaLatI guruvANI mumukSunA hRdayamAM soMsaravI UtarI jAya che ane tene samakitanI atyaMta najIka laI jAya che. jIvaMta preraNA ApanAro temano upadeza kevaLa vacanothI nahIM paNa temanA pratyakSa jIvanamAMthI paNa prApta thAya che. zAbdika upadeza na maLe to paNa temanI jIvaMta caryAmAMthI ziSyane uttama upadeza maLe che. temanuM darzana mumukSunA samagra jIvananuM parivartana karavAmAM samartha che. temanI kRpAdRSTithI jIva mokSamArgamAM AvatAM sarva vipnono parAjaya karI zake che. AgAmI bhavomAM sukhaprAptinI bhAvanArUpa nidAna, mAna-pUjAnI icchArUpa lokeSaNA, lokasaMjJArUpa bhAvazUnya daMbhAcaraNa, tattvavihIna vyavahArAbhAsa, nidmANa nizcayAbhAsa, mithyA garva, bALatapa, bALatyAga, bALavairAgya Adi aneka prakAranA mahAvidgothI te sadgurunI caraNa-upAsanA vaDe bacI zake che. sadgurunA satsaMgamAM tene svabhAvano mahimA jAgRta thAya che ane vRtti svarUpa tarapha DhaLe che. trikALI svarUpamAM ekAgra thavA mATe te puruSArtha bane che. sadguruno satsaMga to AtmaprabhunA divya gANAM gAvAnuM cogAna che, svarUpanuM alaukika rasapAna karavAnI beThaka che, bhaktinuM nivAsasthAna che, unnata jIvananI prApti mATe adamya utsAha, zakti ane preraNAnuM dhAma che. varSonA svAdhyAyathI je zIkhI zakAtuM nathI, te sagurunA satsaMgathI alpa samayamAM zIkhI zakAya che. 1- juo : AcAryazrI vIrasenajIkRta, 'dhavalA', pustaka 1, khaMDa 1, bhAga 1, sUtra 1, pR.54-55 'asatyarhatyAptAgamapadArthAvagamo na bhavedasmadAdInAma, saMjAtazcaitatprasAdAdityupakArApekSayA vaadaavrhmayite |' Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana Ama, pakSapAtarahitapaNe arthAt pUrve baMdhAyela Agrahano tyAga karIne, nirmaLa cittathI vicAratAM siddha thAya che ke AtmakalyANa arthe pratyakSa, vidyamAna, dehadhArI bhagavAnarUpa saddaguruno samAgama jarUrI che ane temanI bhakti parama Avazyaka che. evA puruSano pratyakSa samAgama ane bhakti na hoya to jIvane mArgaprApti saMbhavatI nathI. je paramArthapremI sajijJAsu che ane jenA aMtaramAM pavitra AtmadarzananI abhilASA varte che, te jijJAsu jIva sAdhanAnI prAthamika bhUmikAmAM jina bhagavAnanI bhakti karI satrApti mATenI yogyatA saMpAdana kare che, paraMtu paramArthamArganI AgaLanI bhUmikAmAM zubha praveza karavA mATe koI sAkSAt vidyamAna Atmatva prApta puruSanAM caraNe ane zaraNe javAnI AvazyakatA che e vAta tenA saraLa hRdayamAM avazya rahI hoya che. | jijJAsu jIva jANe che ke jina bhagavAne pote prApta karela zuddhAtmasvarUpano tathA kalyANaprAptinA mArgano je bodha karyo hato tenuM rahasya temanA parokSapaNAnA kAraNe tathA paDatA kALanI asaranA kAraNe jevuM joIe tevuM zAstro dvArA maLI zakatuM nathI. temano upadeza - sarvoparI zAstrabodha agAdha hovAthI teno paramArtha ghaNI vAra yathArthapaNe samajI zakAto nathI ane potAnI matikalpanAe tenuM anusaraNa karavAno prasaMga Ave che. nAnI naukAthI dustara sAgarano pAra pAmavo jema kaThaNa che, tema nijamatinA AdhAre bhagavAnanA upadezano Azaya potAnI meLe hRdayagamya karavo ati ati durlabha che. paraMtu pratyakSa sadgurunA avalaMbane AgamamAM bharelAM anaMta rahasyo saraLatApUrvaka hRdayagamya thaI zake che. zAstrono pAra pAmavA arthe zAstronA marmane pAmyA che evA pratyakSa sadguru mahAna avalaMbanarUpa che. jene parama prajJAvaMta pratyakSa sadgurunuM avalaMbana tathA zaraNa prApta thAya che, tene sarva zAstronuM rahasya saheje samajamAM AvatAM sukhadhAma evuM nija paramAtmapada, teno bodha, lakSa, pratIti ane anubhava pAmI te jIva parama kRtArtha thaI jAya che. tethI pratyakSa sagurunuM avalaMbana AtmAthI mATe atyaMta Avazyaka ane hitakArI che.' pratyakSa sadguru pAse zuddhAtmAnI prAptino upAya jANI, tenuM rahasya dhyAnamAM laI, temanA mArgadarzanane anusaratAM AtmAmAM ekatvabuddhi thAya che. jIve AtmAnuM zuddha svarUpa kadI jANyuM nathI ane te zuddha svarUpanA anubhavI pratyakSa sagurunI yathArtha upAsanA karI nathI. pratyakSa sadgurune oLakhIne jo temanI upAsanA karavAmAM Ave to AtmAnA zuddha svarUpanI anubhUti thAya ja. zuddha svabhAvanA atIndriya AnaMdanA pracura saMvedanarUpa Atmavaibhava jemane pragaTyo che evA sadgurunAM adbhuta vacanAmRta, mudrA 1- juo : "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.659 (AMka-954, kaDI 4). 'jina pravacana durgamyatA, thAke ati matimAna; avalaMbana zrI sadaguru, sugama ane sukhakhANa.' Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-11 275 ane satsamAgamathI svarUpasanmukhatAno aMtarmukhI vItarAgI puruSArtha khUba saraLatAthI ane tvarAthI thAya che. temanA baLe zuddhAtmA lakSagata thAya che ane upayoga AtmAmAM sthira thAya che. A traNa prabaLa nimittonI upakAritA darzAvatAM zrImad lakhe che ke - "aho sapuruSanAM vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama! suSupta cetanane jAgRta karanAra, paDatI vRttine sthira rAkhanAra, darzanamAtrathI paNa nirdoSa apUrva svabhAvane preraka, svarUpapratIti, apramatta saMyama, ane pUrNa vItarAga nirvikalpa svabhAvanAM kAraNabhUta; - chelle ayogI svabhAva pragaTa karI anaMta avyAbAdha svarUpamAM sthiti karAvanAra! trikALa jayavaMta vartA!" saddagurunAM vacanAmRta vItarAgamArganAM vaheNa che. temAM vItarAgarasa bharyo che. temanI vANImAMthI mAtra vItarAgatA ja Tapake che. temanA alaukika vacanAmRtathI svarUpa sAdhavAnI kaLA zIkhavA maLe che, mArganA avarodho oLaMgavAnuM mArgadarzana maLe che tathA puruSArtha pragaTAvavA mATe utsAha ane preraNA prApta thAya che. siddhAMta ane sAdhanAnAM rahasyothI bharelA temanA bodhanuM zravaNa karatAM ja vRtti dRzyaprapaMcamAMthI draSTA tarapha, paramAMthI sva tarapha pAchI vaLe che. dIrgha kALa paryata bAhya kriyAo karIne paNa je prApta nathI karI zakAtuM, te pratyakSa sadgurunA ekAda mahimAvaMta zabdathI kSaNamAM karI zakAya che. temanAM vacanAmRtathI evo jJAnaprakAza prApta thAya che ke anAdino ajJAna-aMdhakAra kSaNavAramAM naSTa pAme che. saddaguruno evo alaukika pratApa che ke teo upadezanI jhaDIo na varasAve topaNa temanAM nirmaLa netro AtmArthImAM dharmabhAvanA prere che. temanI mudrA AtmArthInA hRdayane DhaMDhoLIne AtmAnI bhASA dvArA viSayasukhanI bhrAmakatA ane saMsAranI asAratA maunamAM samajAve che. saMsAranA tApathI dAjhelA duHkhI jIvo sadgurunA ghaDIbharanA darzana mAtrathI zAMti ane svasthatA prApta kare che. temanI pavitra mudrAnA darzanathI AtmArthInA hRdayamAM premanI lAgaNI evI UpasI Ave che ke vAraMvAra te prakAzamaya mukhamudrAnAM darzanathI te vikAsanA paMthe AgaLa vadhato jAya che. sadguru sAthenA milananA prasaMge 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.634-635 (patrAMka-875) 2- juo : (1) AcAryazrI pavanaMdisvAmIkata, 'pavanaMdi paMcaviMzatiH', adhikAra 11, zloka 4 'sa jayati gururgarIyAna yasyAmalavacanarazmibhirjhagiti / nazyati tanmohatamo yadaviSayo dinakarAdInAm / / ' (2) zrI zaMkarAcAryajIkRta, 'gurugItA', zloka 34 jJAnatimirAMdasya, jJAna nanazarAja | cakSurunmIlitaM yena, tasmai zrIgurave namaH / / ' Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana tenI dRSTi temanI mudrAnA nirIkSaNamAM vadhAre ne vadhAre otaprota thatI jAya che. pralayakALe samudranuM pANI khasI jatAM peTALamAM rahela ratnasamUha khullo thAya che, tema mukhamudrAnA nirIkSaNathI sadgurunAM mana-vacana-kAyAnI ceSTAnAM adbhuta rahasyo pragaTa thAya che, samajAya che ane tethI temanI apUrva, Azcaryayukta AtmadazA joIne temanA pratyeno ahobhAva atizaya vadhI jAya che. sadgurunI aMtarmukhatA samajAtAM, temanI aMtaraMga dazA pratye Adara thatAM AtmArthIne paNa te prApta karavAnI ruci pragaTe che. 'huM paNa jJAnAnaMdasvabhAvI AtmA chuM ane mArA svarUpanI bhAvanAthI huM paNa AvI dhanya dazA pAmI zakIza' evI dRDhatA pragaTe che. vaLI, AtmaniSTha sadgurunA samAgamamAM AtmArthI jIva sAdhanAmAM ochI mahenate vizeSa pragati karI zake che, kAraNa ke emanA sAnnidhyamAM cittazuddhi ane AtmabhAvanI vRddhi saraLatAthI thaI zake che. emanA kSaNamAtranA sahavAsamAM tenI jIvanadRSTi badalAI jAya che. sadgurunI pratyeka hilacAla, vAtacIta ane temanI AsapAsanuM vAtAvaraNa sudhdhAM AtmabhAvanAM poSaka hoya che. jema moralInA nAde sarpa jAgIne DolavA lAge che, tema temanA divyapaNAthI vyApta evI mana-vacana-kAyAnI pravRttithI utpanna thatAM pavitra spaMdanonA vAtAvaraNamAM AtmArthI jIvanI mohamUrchA UtaravA lAge che. te vAtAvaraNamAM vItarAgatA ja ghUMTAtI hovAthI, manamAMthI saMsArano moha chUTatAM koI anerI zAMti anubhavAya che. temano saMga vItarAgatApoSaka hoya che. sadgurunA pratyakSa samAgamamAM temanA aMtaramAM rahelI jJAnanidhino lAbha maLe che. sadguru sAdhakane mArga batAve che, eTaluM ja nahIM paNa e mArge tenI pragatinI cakAsaNI kare che, tenI sAdhanAne yogya vaLAMka Ape che, tene mArgamAM AvatAM vighnothI bacAve che, nirAzAnA samayamAM AzA Ape che ane niraMtara lokottara mArganI preraNA ApatA rahe che. AtmasAkSAtkAra karavA mATe teo sAdhanA bAbata aneka kUMcIo ApatA rahe che ke jethI tenAthI prApta thatA viveka dvArA mithyAtvano nAza karI zakAya. te kUMcIone barAbara vAparatAM, anAdithI baMdha rahelo evo, svadhanathI bharapUra potAnA AtmaguNono bhaMDAra UghaDI jAya che ane jIvanamAM jJAnAnaMdanI eka evI jyota pragaTe che, je kadApi jhAMkhI paDyA vinA, dinapratidina vadhu ne vadhu prajvalita thatI jaI aMte pUrNa padanI prApti karAve che. sadgurunAM AvAM alaukika vacanAmRta, mudrA ane satsamAgamanAM avalaMbanathI jIvamAM bhaktino vipAka thAya che ane sadguru sAtheno saMbaMdha vadhAre ne vadhAre gADha thato jAya che. tenI rage ragamAM, rome romamAM, aMge aMgamAM evI premabhakti jAge che ke khAtAM-pItAM, besatAM-UThatAM, haratAM-pharatAM, gharamAM ke bahA2, divase ke rAtre, sUtAM ke jAgatAM sarvatra, dareka samaye tene sadgurunuM smaraNa thAya che. jevI rIte lobhIne Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-11 277 dhananuM vismaraNa thatuM nathI athavA kAmIne yuvatInuM vismaraNa thatuM nathI, tema bhaktane bhagavAnanuM vismaraNa thatuM nathI. saguruno kSaNavArano viraha paNa kAMTAnI mAphaka sAle che. bhedabhaktinA yathArtha ArAdhanathI kramaza: abhedabhaktinI yogyatA pragaTe che. bhakta potAnI cittavRttine sadguru bhagavAnamAM evI lIna karI de che ke bhakta-bhaktibhagavAnanI tripuTIno vilaya thaI ekamAtra sahajAnaMdadazA ja rahe che. bhaktinI A carama sImAne parAbhakti kahe che. A rIte AtmArthI jIvane sadgurunAM vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama dvArA svarUpa prApti thAya che. Ama, paramArthaprAptinuM sauthI utkRSTa ane sauthI vadhAre agatyanuM sAdhana sadguru che. temanI upAsanA karavAthI satpAtratAno AvirbhAva thAya che tathA svarUpAnusaMdhAnanA abhyAsamAM jIva AgaLa vadhe che. satsaMgathI tenA svacchaMda, pramAdAdi doSo kSINa thatA jAya che ane vairAgya, bhakti vagere vardhamAna thatAM jAya che. jema jema tenAmAM premano saMcAra thato jAya che, tema tema teno sAMsArika padArtho pratyeno sneha ghaTato jAya che ane tethI suvicAranA abhyAsanI sulabhatA sAMpaDe che. tenI ruci ane upAdeyabuddhi sadgurumAM thavA lAge che. A prakriyA jyAre samyak abhyAsa tathA aMtaraMga sAdhanA dvArA sudaDha bane che tyAre sAdhakanuM svarUpasmaraNamAM susthitapaNuM thatuM jAya che ane koI dhanya paLe tene AtmasAkSAtkAra - svAnubhava - aparokSAnubhUti thAya che ane tenA pAramArthika divya jIvanano prAraMbha thAya che. darzanamoha vyatIta thatAM ugna puruSArtha UpaDe che, cAritramohane kSINa karI kevaLa nijasvabhAvamAM akhaMDapaNe sthita thatAM pUrNa vItarAgapadane prApta kare che, AyuSya karma pUrNa thatAM ayogI avasthA prApta karI siddhapadamAM sthita thAya che. A prakAre pratyakSa saddagurunA AzrayathI sarva vaibhAvika vRttiono jaya thaI sahaja svarUpe jIvanI sthiti thAya che. je jIva sadguru pAse AtmasvarUpa jANI AtmabhAvarUpI naukAmAM bese che, te nirbhaya ane nizciMta thaI saMsArasAgarane tarI jAya che. saddaguru ane temanA upadeza pratye acaLa prema ane samyak pratItithI te muktino nAtha bane che, mATe bhavarUpI garbhamAMthI nIkaLavAno upAya batAvanAra saddaguruno upakAra anaMta che. saMsArarUpa vananI aMdara je manuSya sadguru dvArA batAvavAmAM AvelA mArge gamana zarU kare che te, te advitIya mokSarUpa nagarane prApta thAya che, je AnaMda ApanAra che tathA atyaMta sthira (avinazvara) che. tethI pratyakSa saguru jevA koI upakArI nathI ema 1- juo : AcAryazrI padmanaMdisvAmIkata, 'padmanaMdi paMcaviMzatiH', adhikAra 23, zloka 10 'tanmadhye suguruprakAzatapathe prArabdhayAno janaH yAtyAnandakaraM paraM sthirataraM nirvANamekaM param / / ' Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jANI, temanI vacanapratIti vaDe saMsAra pAra pAmavA mATe sajja thavuM joIe. paraMtu jene temanA pratye, temanA ananya upakAra pratye lakSa nathI, tene AtmavicAra utpanna thavo saMbhavato nathI. zrImad lakhe che - 'sapuruSano yoga thayA pachI AtmajJAna kaMI durlabha nathI; tathApi puruSane viSe, tenAM vacanane viSe, te vacananA Azayane viSe, prIti bhakti thAya nahIM tyAM sudhI AtmavicAra paNa jIvamAM udaya AvavA yogya nathI; ane puruSano jIvane yoga thayo che, evuM kharekharuM te jIvane bhAsyuM che, ema paNa kahevuM kaThaNa che.' jene pratyakSa sadguru upara vizvAsa ane bahumAna AvyAM che tene ja AtmavicAra pragaTe che ane tenA phaLasvarUpe tene AtmajJAna thAya che. pratyakSa sadguru ja AtmabhAMtinA chedaka che. pratyakSa sadguruno samAgama prApta hoya chatAM temane choDIne pUrve thaI gayelA jinezvara bhagavAnanI vAto upara ja lakSa rAkhe, temanuM ja bahumAna kare ane temanA svarUpane oLakhyA vinA kathanamAtra temano upakAra gAyA kare; te jIvane AtmavicAra utpanna thato nathI. pratyakSa saguru dvArA sanmArganI prApti thAya che evo akhaMDa nizcaya AtmAmAM lAvyA vinA mArgamAM praveza paNa thaI zakato nathI. bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI lakhe che - "bhUtakALamAM thaI gayelA jina tIrthakarono upakAra gAyA kare ane vartamAnamAM samyaktvanA kAraNabhUta sadgurunA tarapha durlakSa rAkhe tevA jIvone zAstraabhinivezAdi kAraNe AtmavicAra ke kalyANanuM kAraNa prApta thavuM azakya che." zAstranA bhaMgabhedanI vikalpajALamAM phasAI rahevAnuM nAma AtmavicAra nathI. svalakSa vinAnI zAstranI carcA-vicAraNAnuM nAma AtmavicAra nathI. jyAre zuddhAtmasvarUpanI jAgRti Ave che tyAre ja AtmavicAra Ugyo kahevAya che. ahIM "Uge' zabdamAM utpanna thaI TakI rahe evo Azaya samAyelo che. kSaNika taraMgarUpa AtmavicAra jAgIne asta thaI jAya tenuM koI mUlya nathI. taLAvanA pANImAM taraMgo UThe che ane zamI jAya che, te taraMgonI koI gaNatarI ke upayogitA nathI. tema kyAreka AtmA viSe vicAra jAgI jAya ane saMsAranI jALamAM aTavAtAM zamI jAya to te phaLadAyI banI zakato nathI, paraMtu jAgelo vicAra aMtaranA UMDANa sudhI pahoMcI temAM ja ramyA kare to te aMtarbheda karavA samartha bane che. AvA AtmavicAranuM udbhavavuM tyAre ja saMbhavita che ke jyAre zuddha jJAyaka1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.419 (patrAMka-para-2) 2- brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, 'Atmasiddhi vivecana', bIjI AvRtti, pR.10 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-11 279 svabhAvI AtmAnuM rahasyAtmaka varNana je prakAre zAstromAM thayuM che, tenuM mUrtimAna svarUpa pratyakSa sadgurumAM pragaTapaNe jIva jue che. sadgurunI AtmaceSTAnI yathArtha oLakhANa thatAM tene temanA pratye parama prema ane samarpaNabhAva Ave che. AvAM pariNAma thatAM nirmaLatAnI vRddhi thAya che ane pAtratAno vikAsa thAya che. nirmaLa thayelA aMtaHkaraNamAM AtmasvarUpano nirNaya-nizcaya thAya che, Atmatattvano yathArtha bhAva bhAsato jAya che, svarUpAnusaMdhAnanA abhyAsamAM dakSatA AvatI jAya che ane koI dhanya paLe sahajAtmasvarUpanI anubhUti thAya che. Ama, saguruno Azraya apUrva bahumAna sAthe karatAM jIvamAM AtmasAkSAtkAranuM bIja evo AtmavicAra Uge che ane te jIvane tvarAthI Atmajoga thAya che. pratyakSapaNAnA AvA agaNita lAbhanA kAraNe pratyakSa sagurunA samAgamamAM parokSa jinezvara karatAM paNa moTo upakAra samAya che. ahIM e dhyAna rAkhavuM ghaTe che ke prastuta gAthAmAM zrImadno Azaya pratyakSa saguruno vizeSa upakAra batAvI jinezvara bhagavAnane gauNa karavAno nathI, paraMtu pratyakSatAnI AvazyakatA ane mahattA batAvavAno che. yathArtha mokSamArganI samajaNa nathI evA keTalAka jIvo A gAthAno UMdho artha kare che ane kahe che ke sarvajJa bhagavAnano upakAra oLavIne zrImane sadguru thaI loko dvArA pUjAvuM che, tethI temaNe AvuM lakhyuM che. A temano mithyA AkSepa che, unmatta pralA5 che. zrImade potAnAM pUjA-satkAra arthe AvuM nathI lakhyuM, paraMtu dIrgha ane tIvra anveSaNa pachI mArgano je marma pote pAmyA hatA te ja temaNe jagata samakSa khullo karyo che. vidyamAna pratyakSa saddagurunAM samAgama ane Azrayabhakti upara atyaMta bhAra mUkI temaNe vItarAgamArganuM parama rahasya pradarzita karyuM che. A parama hitakArI siddhAMta bAbata koIne kiMcitmAtra AzaMkA na rahe te hetue atyaMta karuNA vaDe AtmakhumArIthI potAno anubhava dRSTAMtarUpe ApatAM zrImad lakhe che ke - 'bhAva apratibaddhatAthI niraMtara vicare che evA jJAnIpuruSanAM caraNAraviMda, te pratye acaLa prema thayA vinA ane sabhyapratIti AvyA vinA svarUpanI prApti thatI nathI, ane AdhyethI avazya te mumukSu jenAM caraNAraviMda teNe sevyAM che, tenI dazAne pAme che. A mArga sarva jJAnIoe sevyo che, seve che, ane sevaze. jJAnaprApti ethI amane thaI hatI, vartamAne e ja mArgathI thAya che ane anAgata kALe paNa jJAnaprAptino e ja mArga che. sarva zAstrono bodha lakSa jovA jatAM e ja che.' zrImad pUrvabhavamAM zrI mahAvIra bhagavAnanA ziSya hatA, tyAre temaNe pratyakSa sadgurunA mahimAnI vAta jANI hatI tathA pragaTa anubhavI hatI ane A bhavamAM 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.259 (patrAMka-194) Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28) 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jAtismaraNajJAnanA ughADathI tenI smRti tAdRzya thaI hatI, tethI ja temaNe jIvonAM kalyANArthe A rahasya darzAvI parama upakAra karyo che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - pratyakSa sadguru sama nahIM, bhUta bhaviSya majAra; thayA thaze te jinavarA, Atma hita karanAra. zAstra zravaNathI je thayo, parokSa jina upakAra; pratyakSa sadguruthI kadI, nahIM vadhanAra lagAra. pratyakSa Azraya zreSTha che, paramArthe hitakAra; evo lakSa thayA vinA, hure na sat cit sAra. sadaguru bhASita dharma che, satya mArga dAtAra; e pratIta vaNa jIvane, Uge na AtmavicAra.'1 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.215 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 41-44) Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 12 206300 , 110035, h0555 // 65.2 Pratham M2-535. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyA bhUmikA gAthA 11mAM kahyuM ke anAdinI AtmatkrAMtine chedavAmAM pUrve thaI gayelA parokSa jinezvaronAM vacano karatAM pratyakSa sadguru vadhu upakArI che. je jIva ema na mAne tene AtmAno samyak vicAra udbhavI zake nahIM. Ama, pratyakSa sadgurunuM mAhAtmya darzAvI, temanuM vizeSa upakArIpaNuM kaI rIte che te batAvatAM zrImad lakhe che gAthA - na 'sadgurunA upadeza samajAya vaNa, jinarUpa; samajyA vaNa upakAra zo? samajyuM jinasvarUpa.' (12) - sadgurunA upadeza vinA jinanuM svarUpa samajAya nahIM, ane svarUpa samajAyA artha vinA upakAra zo thAya? jo sadguruupadeze jinanuM svarUpa samaje to samajanArano AtmA pariNAme jinanI dazAne pAme. (12) sadgurunA upadezathI, samaje jinanuM rUpa; to te pAme nijadazA, jina che 12 AtmasvarUpa. pAmyA zuddha svabhAvane, che jina tethI pUjya; samajo jinasvabhAva to, AtmabhAnano gujya. sadgurunA upadezathI je jinanuM svarUpa samaje, te potAnA svarUpanI dazA pAme, kemake zuddha AtmApaNuM e ja jinanuM svarUpa che; athavA rAga, dveSa ane ajJAna jinane viSe nathI te ja zuddha Atmapada che, ane te pada to sattAe sarva jIvanuM che. te sadguru jinane avalaMbIne ane jinanA svarUpane kaheve karI mumukSu jIvane samajAya che. (12)1 bhAvArtha pratyakSa sadguruno parama upakAra kevI rIte thavA pAme che te samajAvatAM ahIM kahyuM che ke zrI sadgurunA upadeza vinA zrI jinanuM yathArtha svarUpa samajAtuM nathI. zrI sadgurunI AtmahitakArI dezanA dvArA zrI jinanuM bhakti karavA yogya sahajAtmasvarUpa kevuM che, zuddhAtmapariNatino lokottara mArga kevo che te yathAtathya samajAya che. zrI sadguru samajAve che ke zrI jina bhagavAnane svabhAvanI sanmukhatAthI nirmaLa dazA pragaTI che. temaNe potAnA AtmasvabhAvane paripUrNa jANIne, te svabhAvanA 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.534 (prastuta gAthA upara zrImade pote kareluM vivecana) Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana ja Azraya vaDe rAgano kSaya karyo che. je svabhAvasAmarthyanA avalaMbana vaDe temaNe parama pada prApta karyuM che, tevuM ja svabhAvasAmarthya sarva jIvamAM che. te svabhAvanuM zraddhAna-jJAna karavAthI tathA temAM sthiratA karavAthI pUrNasukhamaya dazA pragaTe che. zrI jinanuM yathAtathya svarUpa zrI sadguru parama upakAra karI samajAve che. te samajAtAM zrI jinanuM alaukika mAhAtmya pragaTe che, temanA pratye nirmaLa bhaktibhAva sphure che, temAM ja tallInatA thAya che ane tethI mithyAtvAdi doSo nAza pAmI, anukrame pUrNa zuddha evI jinadazA prApta thAya che. Ama, sadguru dvArA zuddhAtmarUpa evA jinanuM yathArtha svarUpa samajAya che. ahIM 'samajAya' eTale zrI jinanuM svarUpa yathAtathya jANavuM, temanI apUrvatA lakSamAM AvavI ane temanA tarapha kalyANakArI bhakti pragaTavI. temanuM svarUpa yathArtha rIte samajyA vinA, phakta oghasaMjJAthI temanI upAsanA karavAthI prayojana siddha thatuM nathI. jinanuM aMtaraMga svarUpa samajyA vinA yathArtha lAbha thato nathI. sadgurunA upadeza vinA potAnI matikalpanAe jinanuM svarUpa dhArI levAthI nijakArya sadhAtuM nathI, mATe jemaNe zrI jinanA bodhano Azraya laI, tene potAne viSe pariNamAvyo che evA pratyakSa sadguru dvArA te zuddha svarUpa yathArthapaNe samajavA yogya che. zrI jinanuM satya svarUpa samajAyAthI nijAtmAnI prIti-pratIti pragaTe che. jema jema svarUpasanmukhatA sadhAtI jAya che, tema tema pariNati nirmaLa banatI jAya che ane anukrame sarva rAgAdi vikAro nAza pAmI AtmA jinasvarUpa bane che. Ama, jinasvarUpano lakSa karAvavArUpa pratyakSa sadguruno parama upakAra hRdayamAM bhAsavAthI zrImade pratyakSa sadgurunuM adbhuta mAhAtmya Thera Thera gAyuM che. saMsAramAM anaMtakALa sudhI paribhramaNa karAvanArA rAga, dveSa, ajJAna vizeSArtha Adi aMtaraMga zatruone jItIne je AtmA parama aizvaryapade yukta thaI, paramAtmapade virAjamAna thAya che teo jina che.1 temaNe rAgAdino niHzeSa kSaya karI, te kSaya karavAmAM vismayajanaka AtmavIrya pragaTAvI, sahaja, svAdhIna, nirAlaMbI, anaMta, avyAbAdha, sadAkALa Take evuM, sarvottama, avarNanIya sukha pragaTAvI trividha tApano laya karyo che; tethI teo paramasukhI che, paramasaMtoSI che, anaMta aizvaryanA dhaNI evA zuddhacaitanyasvAmI che. e zuddha cittUpanA ekeka pradezathI niraMtara nirvahatI sukhAmRtanI akhaMDarasadhArAno teo samaye samaye anubhava kare che. 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'niyamasAra'nI zrI padmaprabhamaladhAridevakRta TIkA, jIva adhikAra, gAthA 1 'anekajanmATavIprApaNahetUn samastamoharAgadveSAdIn jayatIti jinaH / ' Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-12 285 jinezvara bhagavAnamAM vItarAgatA, sarvajJatA ane parama hitopadezakatA hoya che. teo janma, jarA, tRSA, sudhA, vismaya, arati, kheda, roga, zoka, mada, moha, bhaya, nidrA, ciMtA, sveda, rAga, dveSa ane maraNa e aDhAra dUSaNarahita vItarAga hoya che. teo kRtakRtya thayA che, eTale ke temane kAMI karavAnuM bAkI rahyuM nathI. teo na to koIne sukhI kare che, na to koIne duHkhI kare che. teo to potAnA svarUpamAM lIna rahe che. aciMtya sAmarthyayoge mohanIyAdi cAra ghAtI karmono saMhAra karI, pUrNa jJAna jyoti pragaTAvI teo parama jJAnI thayA che. lokAlokaprakAzaka kevaLajJAnathI teo sarva dravya, kSetra, kALa ane bhAvane jANe che. teo eka samayamAM ekasAthe anaMta dravya, anaMta kSetra, anaMta kALa tathA anaMta bhAvone hastAmalakavatuM pratyakSa jANe che. jagatamAM jeTalA zeya padArtho che, te sarvanA anaMtA guNo che ane te guNonI traNe kALanI anaMta paryAyo che; te badhAMnuM anaMta, avinazvara, atIndriya jJAna temane yugapa (ekIsAthe) hoya che. vaLI, teo karmacIkhathI akaLAtAM pAmara prANIone parama zAMti bakSavA meghadhArAvANIthI zuddhAtmAno bodha Ape che. AtmAnuM hita sAcA sukhanI prAptimAM che ane sAcuM nirAkuLa sukha AtmAnI muktimAM che, mATe temanA upadezamAM muktinA mArganuM kathana Ave che. tethI teo hitopadezI che. Ama, jinadevamAM vItarAgatA, sarvajJatA ane parama hitopadezakapaNuM hoya che. 1 jina paramAtmA jJAnAnaMdathI pUrNa che, pavitra che, sarva karmanI upAdhithI mukta che. teo anaMta jJAna, darzana, sukha ane vIrya Adi atIndriya guNaratnonA samUhanuM nivAsasthAna che. temanuM svarUpa parama zuddha, pavitra, akaSAyI, nIrAgI, nirvikArI ane sahajAnaMdI che. nitya, niraMjana, jJAnamaya, paramAnaMdasvabhAvavALA, zAMta tathA zivasvarUpa evA jina bhagavAnanuM zuddha, sahaja, paramapada jevuM ja svarUpa sarva jIvanuM che. mULa svarUpe jina paramAtmA ane jIvamAM bheda nathI, paNa vartamAnamAM jina bhagavAnanuM A paramAtmapada vyakta che - pragaTa che, jyAre anya saMsArI jIvanuM te pada karmothI Avarita che. te karmakalaMka TALI zakAya che ane te TALavAthI jIva potAnuM paramAtmapada jina bhagavAnanI jema pragaTa, vyakta, prakAzita karI zake che. jinezvara bhagavAnanI alaukika dazA temanA svabhAvamAMthI pragaTelI che. nija jJAyakadravyamAM zraddhA ane sthiratA karI temaNe kevaLajJAna pragaTa karyuM che. temanA AvA adbhuta svarUpanI samajaNa jIvane zrI sadgurunA upadeza dvArA maLe che. karuNApUrvaka 1- juo : AcAryazrI samatabhadrasUrijIkRta, ratnakaraMDa zrAvakAcAra', zloka 5 'AptenotsannadoSeNa sarvajJenAgamezinA / bhavitavyaM niyogena nAnyathA hyAptatA bhavet / / ' Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana zrI sadguru jIvane samajAve che ke jemaNe zuddha AtmasvarUpane lakSamAM lIdhuM che teo kevaLajJAnane pAmI nyAla thaI gayA che ane jeo zuddhajJAyakabhAvarUpa AtmAne lakSamAM letA nathI, anubhavatA nathI, teo zuddha AtmAnI samajaNanA abhAve saMsAramAM rakhaDe che. jina bhagavAna siddha bhagavAna jevo ja pUrNa jJAna ane akhaMDa AnaMdarUpa Atmavaibhava pratyeka jIvamAM che. pratyeka jIva kevaLajJAnanI zaktivALo che. jinamAM te kevaLajJAna vyaktirUpe raheluM che ane saMsArI jIvomAM te zaktirUpe raheluM che. viharamAna jina bhagavAnanAM jJAnAvaraNIyAdi ghAtI karma sarvathA nAza pAmyAM hovAthI ane siddhadazAne pAmelA jina bhagavAnanAM sarva karmo nAza pAmyAM hovAthI temanAmAM anaMta guNa pragaTyA che, jyAre saMsAramAM rahelA sarva chadmastha AtmAomAM te guNo mohanIyAdi karmonA kAraNe apragaTarUpe che; jo ke temanAmAM te guNo pragaTa karavAnI zakti to che ja. tethI jinamAM ane jIvamAM vyakti-zakti apekSAe bheda che, paNa mULa svarUpanI apekSAe koI bheda nathI. jIvanuM svarUpa jinanA svarUpa karatAM jarA paNa UtaratuM nathI, jarA paNa nyUna nathI. paryAyamAM rAga-dveSa ane nyUna jJAna joIne ajJAnI potAne hIna mAne che, paraMtu tenA AtmAmAM paNa te anaMta guNanAM nidhAna paripUrNa che. zrImad lakhe che - 'jevuM bhagavAnanuM svarUpa che, tevuM ja zuddhanayanI dRSTithI AtmAnuM svarUpa che. A AtmA ane siddha bhagavAnanA svarUpamAM aupAdhika bheda che. svAbhAvika svarUpathI joIe to AtmA siddha bhagavAnanI tulya ja che. siddha bhagavAnanuM svarUpa nirAvaraNa che; ane vartamAnamAM A AtmAnuM svarUpa AvaraNasahita che, ane e ja bheda che; vastutAe bheda nathI. te AvaraNa kSINa thavAthI AtmAnuM svAbhAvika siddha svarUpa pragaTe che.'1 jina bhagavAnanI vartamAna avasthAmAM ane jIvanI vartamAna avasthAmAM bhinnatA hovA chatAM AtmAnA mULa svabhAvanI abhinnatAnuM zrI sadguru bhAna karAve che ane jIvane aMtarmukha thaIne nijAtmAnA vaibhavane jovA mATe preraNA Ape che. AtmAnA trikALI jJAyakasvabhAvanI sanmukha thaIne AtmAnA zuddha svarUpa upara dRSTinuM trATaka karatAM samyagdarzana pragaTa thAya che, atIndriya AnaMdano lAbha thAya che. saMsArI avasthAmAM paNa AtmAmAM jina thavAnI zakti vidyamAna che ane tene oLakhIne svabhAvasanmukha 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.571 (AMka-753, 1) sarakhAvo : AcAryazrI yogIndvadevakRta, paramAtmaprakAza', adhikAra 2, gAthA 197 'jo jiNu kevala - NANamau paramANaMda-sahAu I so paramappau parama-paru so jiya appa - sahAu / / ' Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-12 287 thavAthI kaivalyadazA pragaTe che. tethI sadguru jIvane upadeza che ke "he jIva, jinasvarUpane samajI nisarvajJapada vAraMvAra vicAra karavA yogya ane svAnubhave siddha karavA yogya che. e mahatkArya have tuM tvarAthI karI le. he jIva, tuM apramatta thA. nijasvabhAvAkAra vRttimAM ja abhimukha thA.' sagurunA upadeza dvArA jinasvarUpa samajAtAM jIvanuM lakSa badalAI jAya che. tenAM pariNAmamAM sadvicAra ghUMTAvA lAge che. jina kevA che? temano AtmA kevo che? temanA guNonuM sAmarthya kevuM che? temanI kevaLajJAna Adi paryAyanuM svarUpa kevuM che? evA prakAranA tattvavicAra UgavA lAge che. paranI prItino rasa maMda thaI jAya che ane jinadevanuM bahumAna thavA lAge che. atyAra sudhI tene jinadevano mahimA lAgyo hato paNa te upalaka hato, temanA aMtaraMga svarUpano na hato, paraMtu have sadagurunAM vacananA avalaMbane jinadevanuM kharuM svarUpa tene samajAya che. sadgurunA upadezanuM zravaNa karIne have te jinasvarUpanuM vAraMvAra ciMtana kare che. jema jema ciMtananuM UMDANa vadhatuM jAya che, tema tema temanA zuddha AMtara svarUpano paricaya thato jAya che. jinanA zuddha guNo tene Azcaryacakita karI de che. jinezvara bhagavAnanAM dravya-guNa-paryAyanI atizaya nirmaLatAnAM darzana karIne, temanI adbhutatA joIne te ati prasannatA anubhave che. temanuM Atmadravya atyaMta zuddha che. jevuM dravya che, guNo paNa tevA ja zuddha che. guNo ane guNInI ekatA che ane te guNonI zakti nirmaLa paryAya dvArA vyakta thatI hovAthI tene temAM nijasvarUpanuM darzana thAya che. jema eka phAnasano kAca sApha hovAthI aMdaranI jyoti dekhAya che ane bIjA phAnasano kAca kALo paDI gayo hovAthI aMdaranI jyoti pahelA phAnasa jevI dekhAtI nathI, paNa che to kharI; tema jinezvaranA guNo nirmaLa paryAya dvArA vyakta che, jyAre ajJAnI jIvanA guNo Avarita hovAthI paryAyamAM vyakta nathI; te chatAM svabhAve to te zuddha ja che. potAnuM svarUpa jinezvara jevuM ja che e jANakArI thatAM te AlAda anubhave che. potAnA svarUpa pratye najara jatAM tene sAnaMdAzcarya thAya che. mULa svarUpamAM koI paNa bheda nathI, karmanA kAraNe bheda dekhAya che. potAnuM vAstavika svarUpa paNa tevuM ja paripUrNa che evuM samajAtAM ja tenI dRSTi palaTAI jAya che. te paramAtmasvarUpa - jinasvarUpa potAnI avasthAmAM pragaTa karavAnI ruci tathA bhAvanA daDha thAya che. potAmAM jina banavAnI zakti che ane sadgurue batAvelA mArge cAlIne puruSArthathI tene pragaTa karI zakAya che evI avicaLa zraddhA tene pragaTe che. Ama, jinasvarUpanI oLakhANathI jIvane potAnI prabhutAnuM bhAna thAya che ane tene pragaTAvavAnI abhilASA jAge che. jinasvarUpanA vicArathI te nijasvarUpano vicAra Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana karato thAya che. jemane divya kevaLajJAna ane saMpUrNa atIndriya sukha pragaTyuM evA jina bhagavAnadarpaNa samAna che. darpaNamAM jema pratibiMba paDe che, tema jinezvararUpa darpaNamAM zuddhAtmAnuM pratibiMba paDe che. dRSTine sva tarapha dore te darpaNa. jema darpaNamAM cahero jonArane potAnA viSe vicAra AvavAnA zarU thaI jAya che, tema jIvane jina bhagavAnarUpa darpaNamAM potAnA svarUpanuM darzana thAya che ane svarUpavicAra AvavA lAge che. jinasvarUpanI oLakhANathI potAnA AtmAnuM paripUrNa svarUpa oLakhAya che. jina bhagavAnane je kevaLajJAnAdi pragaTyAM che, te pragaTAvavAnuM sAmarthya potAnA AtmAmAM che ema pratIti thatAM vikArI bhAvothI bhedajJAna thAya che ane AtmAvalaMbanI banI svasvarUpamAM ekatA sadhAya che.1 - jina bhagavAnano AtmA sarvataH vizuddha che, arthAt temano AtmA dravya-guNaparyAya traNe prakAre zuddha che; jyAre nijAtmAnAM dravya-guNa to sadA zuddha ja che, paNa paryAyanI zuddhatA nathI tema lakSamAM AvatAM paryAyane zuddha karavAno puruSArtha jIva upADe che. jina bhagavAnanAM dravya-guNa-paryAyane lakSamAM lenAra jJAnamAM evuM sAmarthya hoya che ke te jIva potAnA AtmAmAMthI vikArano ane apUrNatAno niSedha karIne potAnA zuddha svabhAvane svIkAre che, jethI paryAya zuddha thavA mAMDe che. Ama, je potAnA AtmAne rAga-dveSarahita paripUrNa jJAnasvabhAvavALo svIkAre che, te jIva samyagdarzananA AMgaNe Ave che. A bhUmikAmAM mananA avalaMbana dvArA svabhAva nakkI karavAmAM Ave che, tethI tene AMgaNuM kahyuM che. mananuM avalaMbana chUTI svabhAvano anubhava thAya te sAkSAt samyagdarzana che. jinezvarane je dazA pragaTI che tevuM ja mAruM svarUpa che ane temane je rAga, dveSa ane moha TaLI gayA che te atyAre mArAmAM hovA chatAM mAruM svarUpa nathI' ATaluM samajatAM jIva samyagdarzanane pAtra thAya che. pachI te nirNaya tathA nizcayanI bhUmikAne vaTAvIne, aMtarasvabhAvamAM vaLIne samyagdarzana pragaTa karavAno puruSArtha kare che. jema motIno hAra kharIdanAra pahelAM to hAra, tenAM motI ane tenI dhavalatA e traNenuM svarUpa vicAre che, paNa hAra pahere tyAre te saMbaMdhI koI vicAra tene raheto nathI, mAtra hAra saMbaMdhI saMtoSane ja vede che; tema samyagdarzana prApta karavA icchanAra jIva prathama jina samAna potAnA AtmAnAM dravya, guNa ane paryAyane jANe 1- juo : gaNizrI devacaMdrajIracita, zrI abhinaMdana bhagavAnanuM stavana, kaDI 7, 8 'jima jinavara AlaMbane, vadhe sadhe eka tAna ho mitta; tima tima AtmAlaMbanI, grahe svarUpa nidAna ho mitta. svasvarUpa ekatvatA, sAdhe pUrNAnaMda ho mitta; ratnatrayI guNavRMda ho mitta.' rame bhogave AtamA, Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-12 289 che, paNa jyAM sudhI e traNe upara lakSa rahe che, tyAM sudhI te saMbaMdhI vikalpo rahe che ane tethI AtmAno anubhava thato nathI. dravyane abhedapaNe lakSamAM letAM AtmAno anubhava thato hovAthI te jyAre dravyane lakSamAM laIne aMtarmukha thAya che tyAre abheda caitanyadravya tarapha jJAna DhaLatAM guNabheda ane paryAyabhedanuM lakSa ekasAthe chUTI jAya che. abhedasvabhAva tarapha vaLelA jJAnamAMthI bhedano vikalpa chUTI jAya che ane nirvikalpa thaIne abheda caitanyano anubhava thatAM zuddha samyakatva pragaTa thAya che. Ama, saddagurunA upadeza dvArA prathama jinezvaranA svarUpano ane te dvArA potAnA AtmasvarUpano nirNaya thatAM jIva aMtarmukhI puruSArtha dvArA samyagdarzana pragaTa kare che. A prakriyAmAM pahelAM bhedabhakti hoya che. jinezvaranA svarUpano vicAra karavo te bhedabhakti che. te dvArA potAnA AtmAne paripUrNa nirmaLa svarUpe oLakhIne, te svarUpanI zraddhA temaja jJAna sahita temAM ja lIna thavuM te abhedabhakti che. abheda bhaktimAM citta joDAvAthI zarIrAdi paramAMthI ekatvabuddhi chUTe che ane AtmAnI anubhUti thAya che. Ama, jina samAna potAnA svarUpanI oLakhANa sahita bhakti karatAM karmanA AvaraNano kSaya thAya che. jinasvarUpa oLakhavAnuM AvuM mahatu phaLa che, paNa te oLakhANa mAtra potAnI zaktithI thatI nathI, tene mATe saddagurunA upadezanI AvazyakatA che. phakta jinanuM bAhya svarUpa samajAyAthI koI vizeSa lAbha thato nathI. sadguru jinezvaranA aMtaraMga svarUpanI oLakhANa karAve che. pavitra vItarAgadazArUpa zrI jinanuM yathArtha svarUpa mumukSu jIvane gurugamathI samajAya che. sadgurunA upadeza dvArA zrI jinanuM svarUpa samajI nijasvarUpa tarapha vaLavAthI AtmalAbha thAya che. zrI jinanuM yathArtha svarUpa samajAvI, sadguru AtmanidhAna pAmavAno mArga khullo kare che ane e ja temano mahad upakAra che. A tathyane A gAthAnA saMdarbhamAM samajAvatAM DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - 'atre sUtramAM sagurunA upadeza vaNa' - vinA "samajAya na jinarUpa" - jinanuM rUpa - svarUpa na samajAya ema kahyuM, temAM "vinA' zabdaprayogathI bhArapUrvaka sUcavyuM che ke saguruupadeza thakI ja jinanuM svarUpa samajAya, - saddagurugama thakI ja zuddha AtmasvarUpa jinanA svarUpanI gama-samajaNa paDe arthAt anvaya-vyatireka banne atra zamAya che - saddaguruno upadeza hoya to ja jinanuM svarUpa samajAya, sadguruno upadeza na hoya to jinanuM svarUpa na samajAya.' jinanuM sAcuM svarUpa oLakhyA vinA yathArthapaNe temanI upAsanA karI zakAtI nathI. jinasvarUpa saMbaMdhI upalaka mAhitI meLavI le, paNa jyAM sudhI jinasvarUpanuM sAcuM 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.para Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jJAna na thAya tyAM sudhI AtmakalyANa thaI zakatuM nathI. jema koI puruSa saMgItazAstra dvArA svara, rAga ane tAlatAnanA bhedo zIkhe, paraMtu svarAdinuM svarUpa na oLakhe to tene saMgItazAstramAM pravINatA na Ave; tema koI jIva jinanAM nAma, lAMchana, vyAkhyA Adi zIkhI le, paraMtu temanA svarUpane oLakhe nahIM to tene samyakatva thatuM nathI. temanuM sAcuM svarUpa nahIM samajAvAnA kAraNe upAsanAmAM aneka vikRtio AvavAno saMbhava rahe che. paMDita zrI ToDaramalajI lakhe che - "arahaMtAdinA nAma-pUjanAdikathI aniSTa sAmagrIno nAza tathA iSTa sAmagrInI prApti thavI mAnI, rogAdi maTADavA vA dhanAdinI prApti arthe tenuM nAma le che vA pUjanAdi kare che. paNa iSTa-aniSTanA kAraNa to pUrvakarmano udaya che, arahaMta to kartA nathI, arahaMtAdikanI bhaktirUpa zubhopayoga pariNAmothI pUrvapApanuM saMkramaNAdi thaI jAya che, mATe tyAM aniSTanAza ane iSTaprAptinA kAraNamAM upacArathI arahaMtAdinI bhakti kahIe chIe; paNa je jIva pahelAMthI ja sAMsArika prayojana sahita bhakti kare che tene to pApano ja abhiprAya rahyo, kAMkSA, vicikitsArUpa bhAva thatAM e vaDe pUrva pApanuM saMkramaNAdi kevI rIte thAya? tethI tenuM kArya siddha thayuM nahi.' keTalAka laukika sukhanI AkAMkSAthI jinanI upAsanA kare che. teo to potAnI kalpanA anusAra zrI jina bhagavAnamAM paNa bhedabhAva karI de che. temanA mata pramANe zrI pArzvanAtha bhagavAna rakSA kare che, zrI zAMtinAtha bhagavAna zAMti Ape che, zrI zItaLanAtha bhagavAna zItaLAne maTADavAvALA che ane zrI siddha bhagavAna kuSTharoga dUra kare che. AvuM mAnIne amuka divase, amuka samaye, amuka bhagavAnanI pUjA kare che, paraMtu sarva bhagavAna ekasarakhI zakti ane anaMta vIryanA svAmI che ane teo temanI vItarAgatAsarvajJatAnA kAraNe pUjya che evuM temane bhAna paNa hotuM nathI. tethI laukika AzayathI karelI zrI jina bhagavAnanI bAhya oLakhANa AtmakalyANamAM upakArI thatI nathI. Ama, jinezvaranI bAhya oLakhANathI AtmalAbha thato nathI, paraMtu guNa-lakSaNo dvArA thayelI temanI oLakhANathI Atmahita sAdhI zakAya che. sagurunA upadeza dvArA jinezvaranA adbhuta guNone oLakhI, temanI upAsanA karavAthI alaukika phaLanI prApti thAya che. UMDANa ane bhAvapUrvakanA ciMtanathI jinezvaranA guNonuM yathArtha mAhAsya samajAya che, temanA prati kharo ahobhAva jAge che ane temanI bhaktimAM sulabhatAthI lInatA Ave che. jenuM ciMtana karavAmAM Ave tenuM potAnAmAM AvirbhAvapaNuM thatuM 1- paMDita zrI ToDaramalajIkRta, "mokSamArga prakAzaka', gurjarAnuvAda, sAtamI AvRtti, adhikAra che, pR.217 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-12 291 jAya - te nyAyathI jinezvaranA guNonA ciMtanathI te te guNo mumukSu jIvamAM aMze aMze pragaTatA jAya che, vardhamAna thatA jAya che. Ama, te sadgurunA upadeza dvArA jinanuM yathArtha svarUpa samaje che ane sAcI upAsanA dvArA svarUpadazAne pAme che. zrImad lakhe che - saddagurunA upadezathI, samaje jinanuM rUpa; to te pAme nijadazA, jina che AtmasvarUpa. pAmyA zuddha svabhAvane, che jina tethI pUjya; samajo jinasvabhAva to, AtmabhAnano gujya." sadgurunA upadeza dvArA jIva jinasvarUpane jANe che ane jinasvarUpane jANatAM te potAnuM svarUpa jANe che, kAraNa ke zuddhAtmapaNuM te jinanuM kharuM svarUpa che ane te zuddhAtmapada to sattAe sarva jIvanuM che. saddagurunA bodha dvArA huM jinasvarUpa chuM' ema daDha nirNaya thAya che. tene niHzaMkatA Ave che ke "jema jina bhagavAna puruSArtha vaDe vibhAvano kSaya karI mokSane pAmyA che, tema huM paNa puruSArtha karIne te dazA pAmI zakIza.' 'huM trikALI, muktasvabhAvI chuM' evuM tene lakSa rahe che. potAnA jJAyakasvarUpanI smRti rahe che. 'A caitanyabhAva paripUrNa vastu che' evuM jyAre daDhatApUrvaka mAne che ane tyAre te jIva samyakatvasammukha thAya che. tenuM samagra pariNamana badalAI jAya che. tene aMtaramAM evI laganI lAge che ke huM cidAnaMda paramAtmA chuM." aMtaramAM evA daDha saMskAra paDe che ke je kadI phare nahIM ane tene samyagdarzana prApta thAya ja che. Ama, svabhAvanAM zraddhA-jJAna karavAthI tene samyagdarzana pragaTe che ane te svabhAvamAM sthiratA karatAM tene kevaLajJAnamaya tathA pUrNasukhamaya dazA pragaTe che. tene Adhi-vyAdhi-upAdhirUpa saMsAranA samasta tApa, ciMtA, phikara, pIDA Adi utApa maTI jAya che ane sAdi-anaMta kALa mATe parama zAMti ane avyAbAdha sukhanI prApti thAya che. jinabhAvanAthI bhAvita evo jinabhakta siddhanA uttama sukhane pAme che. te siddhasukha kalyANarUpa che, nirupadrava che, ajarAmara liMgavALuM che, anupama che; tene sAMsArika sukhanI upamA ApI zakAya nahIM; te sarvottama che, paramotkRSTa che, mahArNa - mahAna artha che, pUjya che, prazaMsA yogya che; karmamaLa tathA rAgAdi maLathI rahita vimala ane atula che. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.534 (prastuta gAthA upara zrImade pote kareluM vivecana) 2- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'bhAvapAhuDa', gAthA 162 'sivamajarAmaraliMgamaNovamamattamaparamavimalamatulaM / pattA varasiddhisuhaM jiNabhAvaNabhAviyA jIvA / / ' Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'saddagurunA upadeza vaNa, huM te koNa ne kema; kyAre utpatti mAharI, samajAya na kaMI jema. temaja sadguru vANI viNa, samajAya na jinarUpa; pratyakSa sadguru anubhavI, te TALe bhavakUpa. kRtyAkRtya yathArtha je, Atma hitAhita artha; samajyA vaNa upakAra zo? janma samaja viNa vyartha. mATe A kaLikALamAM, sadguru vANI anupa; zuddha dazA e nija dazA, samaye jinasvarUpa.'' 1 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.215-16 (zrI giradharabhAI racita, zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 45-48) Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 13 AtmAhI Aratani, lee ni35||23 pratyakSa bednu 3 yoganAta, tyAM kArya zu582. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 13 athI gAthA 12mAM kahyuM ke zrIgurunA upadeza vinA zrI jinezvaradevanuM aMtaraMga bhUmikA svarUpa samajAtuM nathI ane svarUpa samajAyA vinA tAttvika lAbha thato nathI. jIva jo sagurunA bodhathI zrI jinanuM svarUpa samaje to samajanArano AtmA pariNAme jina jevI dazAne pAme. Ama, AtmasvarUpa pAmavA mATe pratyakSa sadguru e sarvottama sAdhana che ema gAthA 11 tathA 12mAM zrImade spaSTapaNe batAvyuM. have A gAthAmAM tathArUpa lakSaNayukta, ananya upakArI evA pratyakSa saguruno yoga na hoya tyAre supAtra jIve zuM karavuM joIe, tenuM mArgadarzana ApatAM zrImad kahe che - "AtmAdi astitvanAM, jeha nirUpaka zAstra; gAthA pratyakSa saddaguru yoga nahi, tyAM AdhAra supAtra." (13) - je jinAgamAdi AtmAnA hovApaNAno tathA paralokAdinA hovApaNAno upadeza karavAvALAM zAstro che te paNa jyAM pratyakSa sadguruno joga na hoya tyAM supAtra jIvane AdhArarUpa che; paNa sadguru samAna te bhrAMtinA chedaka kahI na zakAya. (13) mumukSu yogya lakSaNa dharAvanArA supAtra jIve potAnI sAdhanA mATe joItuM bhAvArtha mArgadarzana pratyakSa satparuSa pAsethI, arthAt Atmatattvano sAkSAtkAra pAmI cUkelA mahAtmA pAsethI levuM joIe; paraMtu evA AtmaniSTha puruSano yoga sulabha nathI hoto. tethI parama avalaMbanarUpa evA sAcA sadguruno yoga prApta na thayo hoya tyAre mumukSu jIve zuM karavuM joIe? e mATe atre kahyuM che ke jo pratyakSa saddaguruno yoga na hoya to pUrve thaI gayelA jJAnInAM samartha vacanarUpa zAstrano Azraya mumukSu jIvane avalaMbanarUpa che, arthAt pratyakSa saddaguruno saMyoga prApta na thAya tyAM sudhI mumukSu mATe potAne jarUrI preraNA ane pathadarzana prApta karavA tattvajJa anubhavIonAM vacanarUpa zAstrono AdhAra kartavyarUpa che. upazama-vairAgyanI vRddhi ane padArthano yathArtha nirNaya thAya evA "AtmAdi astitva'nAM nirUpaka zAstronuM zravaNa-vAMcana-parizIlana mumukSu jIvane paramArthamArgamAM sthira rahevAmAM sahAyabhUta nIvaDe che. "AtmAdi', arthAt AtmA kahetAM cetana ane Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 'zrI Atmasiddhi zAstrI - vivecana Adi kahetAM jaDa ema jIva ane ajIva evAM mULabhUta tattvonuM nirUpaNa jemAM hoya te satuzAstra gaNAya che. AtmAno svabhAva kevo che? teno karma sAtheno anAdino saMbaMdha kevo che? te saMbaMdha kaI rIte dUra thAya? navAM karmo AvatAM kaI rIte rokAya? lAgelAM karmono bhogavaTo kaI rIte thAya? karmabaMdha ane kaSAyano saMbaMdha kevA prakArano che? manovikAro emAM kevo bhAga bhajave che? vagere praznonuM samAdhAna karanAra, temaja karma bhogavavAnAM sthAnako, AtmAnuM amaratva, AtmAnI apragaTa zakti, te zaktine vyakta karavAmAM sahAyabhUta sAdhano, arthAt AtmAno mokSa thavAnAM sAdhano vagere darzAvatAM zAstro te satuzAstro che. AtmAne mukhya karatAM evAM adhyAtmazAstro supAtra jIvane sadguruno viyoga hoya tyAre AdhArarUpa che. AvAM zAstronAM vAMcana-parizIlana dvArA jIvanane UrdhvagAmI banAvavAnuM mArgadarzana maLe che ane dehAtmabuddhinI bhrAMtimAMthI mukta thaI svarUpane prApta karavAnI temAMthI preraNA maLatI hovAthI paramArthamArge TakavAmAM jIvane te sahAyabhUta nIvaDe che. pratyakSa saguruno yoga na hoya tyAM supAtra jIvane zAstra avazya AdhArarUpa che, paraMtu te zAstra jIvane sadguru jeTalAM bhAMtinAM chedaka thatAM nathI. pratyakSa sadgurunuM avalaMbana sarvotkRSTa ja che, tenI tole Ave evuM anya koI sAdhana nathI ema supAtra jIva avazya jANe che. svarUpaprAptinI bhUmikAe pahoMcatAM pahelAM jIve svarUpano nirNaya karI, svarUpajAgRti keLavavAnI AvazyakatA rahe che. A pAramArthika svarUpanirNaya mAtra buddhibaLa ke tarkabaLanI ja apekSA nathI rAkhato, paraMtu vairAgya, upazama Adi guNothI yukta supAtratAnI paNa apekSA rAkhe che. supAtra jIvane AtmArthano lakSa baMdhAyo hovAthI saMsAra pratyenI tenI bhAvanA moLI paDatI jAya che. te satparuSanA caraNane icchanAra, sUkSma bodhano sadaiva abhilASI, guNa upara prazasta bhAva rAkhanAra, brahmacaryanI cAhanAvALo, potAnA doSane apakSapAtapaNe joI doSane TALavAno dRSTikoNa rAkhanAra, upayoganA satata lakSavALo, ekAMtapriya, tIrthAdi pravAsano utsAhI, AhAravihAra-nihArano niyamI ane potAnI mahattA gopavanAra hoya che. AvI supAtradazAyukta jIva AtmasvarUpanuM jJAna saMpAdana karavA mATe potAnA badhA prayAsone joDe che. AtmajJAna ane AtmazAMti kaI rIte prApta thAya? enI ja vicAraNA ane maMthana ghoLAtAM hoya che ane te arthe te sadgurunuM mArgadarzana jhaMkhato hoya che, kAraNa ke AtmasvarUpa pAmavA mATe pratyakSa sadguru e ja uttamottama sAdhana che ema te aMtarathI svIkArato hoya che. jo ke tathArUpa pratyakSa saguruno yoga A duSama kaLikALamAM prApta thavo ghaNo ja durlabha che. zrImad lakhe che vItarAgadhrutanA parama rahasyane prApta thayelA asaMga ane paramakaruNAzILA vizeSArtha) Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-13 297 mahAtmAno yoga prApta thavo atizaya kaThaNa che. mahabhAgyodayanA yogathI ja te yoga prApta thAya che emAM saMzaya nathI..... evA mahAtmApuruSano yoga bahu bahu durlabha che. sArA dezakALamAM paNa evA mahAtmAno yoga durlabha che; to AvA duHkhamukhya kALamAM tema hoya emAM kaMI kahevuM rahetuM nathI." A coryAsI lAkha yonirUpa caturgatiparibhAmaNamAM prathama to manuSyabhavanI prApti atyaMta durlabha che. temAM vaLI AtmajJAnanI jijJAsA ane ruci utpanna thavI kaThaNa che. ruci utpanna thAya to paNa tene TakAvavA arthe AtmasvarUpanA pratipAdaka satuzAstronI prApti durlabha che. mahatuM puNyodaye te maLI jAya to tenuM rahasya samajAvanArA AtmajJAnI sadguruno bheTo thavo mahAdurlabha che. durbara tapazcaryA karanAra tapasvIo maLe, zAstrapAraMgata paMDito maLI Ave, paraMtu svAnubhUtimaMDita pratyakSa saguruno yoga thavo atyaMta atyaMta durlabha che. pratyakSa saguruno Avo mahAdurlabha yoga na thayo hoya to supAtra jIve AtmAdi astitvanI vAta jemAM hoya tevAM zAstrono abhyAsa karavo joIe ema prastuta gAthAmAM bhalAmaNa karI che. zrImad anyatra paNa lakhe che - pAramArthika karuNAbuddhithI niSpakSapAtapaNe kalyANanAM sAdhananA upadeSTA puruSano samAgama, upAsanA ane AjJAnuM ArAdhana kartavya che. tevA samAgamanA viyogamAM salphAstrano yathAmati paricaya rAkhI sadAcArathI pravartavuM yogya che."2 zuddha sAna vagaranA A jIvane koI paNa yogathI zubhecchA, kalyANa karavAnI icchA prApta thAya ane niHspRha parama puruSano yoga bane to ja A jIvane bhAna AvavuM yogya che. te viyogamAM sanzAstra ane sadAcArano paricaya kartavya che; avazya kartavya che."3 zAstA puruSanAM eTale ke prabuddha puruSanAM vacanonA saMgrahane zAstra kahevAmAM Ave che. niSpakSa bhAvathI, pratyakSa tathA parokSa pramANane bAdhA karyA vagara, jagatanA jIvonAM kalyANanA ekamAtra AzayathI je sabodhanuM avataraNa thayuM hoya tevA upakArI vacanasaMgrahane satuzAstra kahevAmAM Ave che. zAstra zabdamAM 'zAs' ane 'sai' evA be zabda che. "zAs' dhAtu anuzAsananA arthamAM vaparAya che ane 2' dhAtu pAlananA athavA rakSaNanA arthamAM vaparAya che. evo nirNaya paMDitoe karelo che. zAstra AjJA karIne prANIonuM pAlana tathA rakSaNa kare che. rAga-dveSathI jemanAM mana uddhata thayelAM che evAM prANIone anuzAsana dvArA saddharmamAM lAvI, duHkhathI temane bacAve-choDAve che, 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.577-578 (patrAMka-755) 2- ejana, pR.610 (patrAMka-795). 3- ejana, pR.614 (patrAMka-812) Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana mATe tene 'zAstra' kahevAmAM Ave che.' satzAstra e bhava-araNyamAM bhUlA paDelA jIvapathikane uttama mArgadarzaka che, bhomiyo che. mokSamArganA pravAsI mumukSune dizAdarzana karAvanAro parama sahAyaka sobatI che. satzAstranA avalaMbane AtmAnA zuddha svarUpamAM ruci TakI rahe che, dina-pratidina vadhe che ane ArAdhanAmAM yathAzakti prayatna karatA rahevAnI preraNA paNa maLe che. satuzAstranA abhyAsamAM niSThAvaMta rahetAM vikAro zamavA lAge che, anAdino mela dhovAto jAya che ane citta nirmaLa thatuM jAya che. tethI sadgurunA yoganA abhAvamAM mokSanA abhilASI jIvoe satuzAstra bhaNavAno ane temAM darzAvela AjJA pramANe cAlavAno prayatna avazya karavA yogya che. ahIM 'satuzAstra' ema je kahyuM che te asatuzAstrano vyavaccheda karavA mATe che, kAraNa ke satzAstra ja jIvane upakArI thAya che; jyAre asatuzAstra to upakArI nahIM paNa mahA apakArI thAya che. rAga-dveSanI vRddhi karanArA evA asatuzAstranuM AtmArthI jIvane koI prayojana hotuM nathI. te to anAdinA bhavarogano nAza jenAthI thAya evA satuzAstrone ja icche che. parama zAMta rasa jenuM mULa che evA satzAstranI zakti to amRta jevI che. amRta jema marelAne ke mUcchitane jIvADe che, tema amRta samA satuzAstra jIvane sajIvana kare che, paramArthamaya bhAvajIvana bakSe che ane kSaNa kSaNanA bhayaMkara bhAvamaraNamAMthI ugArI amRtatva Ape che, yAvatu mokSaphaLa prApta karAve che. mATe bhavaroganuM nivAraNa icchanAre paramazAMtarasamULa satzAstranuM niraMtara sevana karavA yogya che. paMDita zrI ToDaramalajI lakhe che - je zAstra mokSamArgano prakAza kare te ja zAstra vAMcavA-sAMbhaLavA yogya che, kAraNa ke saMsAramAM jIva nAnA prakAranAM duHkhothI pIDita che. je zAstrarUpI dIpaka vaDe te mokSamArgane pAme to te mokSamArgamAM pote gamana karI e duHkhothI mukta thAya. have mokSamArga to eka vItarAgabhAva che mATe je zAstromAM koI prakAre rAga-dveSa-moha bhAvono niSedha karI vItarAgabhAvanuM prayojana pragaTa karyuM hoya te ja zAstro vAMcavAsAMbhaLavA yogya che, paNa je zAstromAM zRMgAra-bhoga-kutUhalAdi poSI rAgabhAvanuM tathA hiMsA yuddhAdika poSI dveSabhAvanuM vA atattvazraddhAna poSI mohabhAvanuM prayojana 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIracita, 'prazamarati', zloka 186,187 'zAsviti vAgvidhividbhirdhAtuH pApaThyate'nuziSTyarthaH / treGiti ca pAlanArthe vinizcitaH sarvazabdavidAm / / yasmAdrAgadveSoddhatacittAna samanazAsti saddharme / saMtrAyate ca duHkhAcchAstramiti nirucyate tasmAt / / ' Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-13 299 pragaTa karyuM hoya te zAstra nathI paNa zastra che. kAraNa ke rAga-dveSa-moha bhAva vaDe jIva anAdithI duHkhI thayo tenI vAsanA to jIvane vagara zikhavADe paNa hatI ja ane vaLI A zAstro vaDe tenuM ja poSaNa karyuM tyAM bhaluM thavAnI temaNe zuM zikSA ApI? mAtra jIvanA svabhAvano ghAta ja karyo. eTalA mATe evAM zAstro vAMcavA-sAMbhaLavA yogya nathI."1 zAstro ghaNAM che. koI eka viSayanA ja zAstronuM adhyayana jIvanabhara karatA rahevAmAM Ave topaNa pAra na Ave eTalAM zAstro che. mATe dhyeya viSe nizcita daSTi keLavI, buddhi ane samayanI maryAdAone khyAlamAM rAkhI, zAstronI vivekapUrvaka pasaMdagI karavAmAM Ave to vizeSa lAbha thAya. nita nita, navuM navuM vAMcavA karatAM thoDAM zAstronuM vAraMvAra adhyayana vizeSa UMDANamAM laI jatuM hovAthI te vizeSa lAbhadAyI thAya che. viveka ane pasaMdagI vinA jiMdagIbhara zAstro bhaNavAthI AtmonnatinI dRSTie yathArtha lAbha thato nathI. paraMtu jo cittane indriyonA viSayo ane audayika bhAvomAMthI pAchuM vALI laI, saMkalpa-vikalpothI mukta karI, AtmAmAM lIna karavAnuM dhyeya dRSTi samakSa hoya to sAdhanAmArgamAM zAstranuM sthAna paNa samajAya che ane kevA prakAranuM zruta vAMcavuM Avazyaka che te paNa samajAya che, mATe je zAstro dvArA cetana-jaDanI samajaNa maLe tathA vairAgya-upazamanI vRddhi thAya, ArAdhanAmAM madadarUpa thAya tevAM zAstrone satpAtra jIva grahaNa kare che. 3 AtmajJAnI sadguruno yoga na hoya tevA saMjogomAM supAtra jIva jAgRtipUrvaka zAstrone pArakhIne grahaNa kare che. vAsanAo, vikAro, kSudra tRSNAone poSaNa ane uttejana ApanArAM tathA svamata-paMtha-saMpradAya sivAyanA anya mata-paMtho pratye dveSa, vRNA ke tiraskAranI lAgaNI bahekAvanArAM evAM kahevAtAM zAstrone te grahaNa nathI karato. 1- paMDita zrI ToDaramalajIkRta, "mokSamArga prakAzaka', gurAnuvAda, sAtamI AvRtti, adhikAra 1, pR.14-15 2- juo : AcAryazrI padmanaMdisvAmIkRta, 'padmanaMdi paMcaviMzatiH', adhikAra 1, zloka 127 'alpAyuSAmalpadhiyAmidAnIM kutaHsamastazrutapAThazaktiH / tadatra mukti prati bIjamAtramabhyasyatAmAtmahitaM prayatnAt / / ' 3- juo : (1) zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.219 (patrAMka-121) "pustaka vAMcavAmAM jethI udAsInapaNuM, vairAgya ke cittanI svasthatA thatI hoya tevuM game te pustaka vAMcavuM. temAM yogyapaNuM prApta thAya tevuM pustaka vAMcavAno vizeSa paricaya rAkhavo.' (2) ejana, pR.618 (patrAMka-825) 'zAMtarasanuM jemAM mukhyapaNuM che, zAMtarasanA hetue jeno samasta upadeza che, sarve rasa zAMtarasagarbhita jemAM varNavyA che, evAM zAstrano paricaya te sadbhUtano paricaya che." Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana tene jyotiSa, nATya, sAmudrika, vaidyaka Adi bhautika zAstromAM rasa nathI hoto. jemAM saMsAranI asAratA ane azaraNatAnuM varNana hoya, caturgatinAM duHkhonuM varNana hoya, karmanI aneka vicitratAonuM nirUpaNa hoya, bhUtakALamAM thaI gayelA aneka mahApuruSonA pavitra ane preraNAdAyI jIvanaprasaMgonuM Alekhana karyuM hoya, jIvamAtra pratye prema ane AtmIyatAbharyo vyavahAra karavAnI preraNA ApI hoya, bhautika tRSNA ke vAsanAnI puSTi na karI hoya paraMtu tRSNA ane vAsanA-vikArothI upara UThavAnuM protsAhana ane mArgadarzana ApyuM hoya, matamatAMtarano Agraha choDAvanAra ane vAdavivAdamAMthI mukta karAve evo bodha hoya, saMsArI jIvone dIrgha kALathI koThe paDI gayelA evA svaccheda ane pramAdano niSedha karI AtmajAgRtinI preraNA ApI hoya, jIvamAM rahelAM anekavidha doSonuM nirUpaNa karI te doSonuM spaSTapaNe darzana karAvyuM hoya, zAMta rasamAM ruci utpanna karAvI cittanI caMcaLatAmAM kAraNabhUta evA AraMbha-parigrahanuM alpatva karavA mATenI AjJA ApI hoya, vItarAgatAnuM mAhAbhya varNavyuM hoya, vastusvarUpane yathArthapaNe darzAvI saMzayAdi aneka doSone TALI jJAnane nirmaLa karanArAM ane mokSamArgamAM jIvane sthiratA Upaje tevAM sAdhanono spaSTa nirdeza karyo hoya, jIvAdi tattvonuM yathArtha nirUpaNa karyuM hoya evAM zAstronI pasaMdagI supAtra jIva potAnI unnati arthe kare che. satuzAstra dvArA jIvane AtmasvarUpanI samajaNa maLe che. jIve Aja sudhI AtmasvarUpanuM jJAna nathI karyuM, tethI te potAnA AtmavaibhavathI ajANa rahyo che. anAdithI potAnI vastune oLakhI nathI, tene jANavAnI hoMza lAvyo nathI, tenI prasiddhi karI nathI ane tethI te anaMta duHkhanuM bhAna banyo che. satuzAstra AtmasvarUpano bodha Ape che ke AtmA sat che, trikALI che, paripUrNa che. tenuM svarUpa UNuM, adhUruM ke hINuM nathI. tethI tenAmAM bahArathI pUrti karavA jevuM rahetuM nathI. paripUrNa svabhAvane koInI madada, preraNA ke AdhAranI jarUra nathI. te nitya che, dhruva che, svAdhIna che, zuddha che. jaLapAtramAM telanuM biMdu upara taryA kare che, tevI rIte vartamAnamAM akhaMDa Atmadravya upara rAga-dveSanI malinatA tare che, paNa te gauNa karavA yogya che. jema taLAva upara patharAI gayelI lIlane bAju upara khaseDavAthI aMdaranA svaccha jaLathI tRSA chipAvI zakAya che, tema dravyadRSTi karavAthI vibhAvabhAvanI nIce je trikALa sahajAnaMdI, svarUpAnaMdI, paramAnaMdI, pUrNAnaMdI, jJAnAnaMdI, akhaMDAnaMdI, saccidAnaMdI, nityAnaMdI, 1- juo : AcAryazrI munisuMdarasUrijIkata, 'adhyAtmakalpadrama', adhikAra 8, zloka 4 'modante bahatarkatarkaNacaNAH kecijjayAdvAdinAM, kAvyaiH kecana kalpitArthaghaTanaistuSTAH kavikhyAtitaH / jyotirnATakanItilakSaNadhanurvedAdizAstraiH pare, brUmaH pretyahite tu karmaNi jaDAn kukSimbharIneva tAn / / ' Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-13 301 nirmaLAnaMdI, satyAnaMdI AtmasvabhAvano paricaya thAya che ane tene oLakhavAthI anAdi kALanI aMdhApArUpa jUThI dRSTi TALI zakAya che. A rIte paNa AtmAdinuM astitva nirUpanArAM zAstranAM avalaMbane jIva potAnA svarUpanI sAcI samajaNa karI AtmakalyANa sAdhI zake che. supAtra jIva je zAstro dvArA AtmahitanuM prayojana sadhAtuM hoya te zAstro bhUmikAnusAra apanAve che. te sarva prathama to upadezabodhane AtmAmAM pariNamAve che, pachI siddhAMtabodhano abhyAsa kare che, kAraNa ke siddhAMtabodhanI yogyatA pAmavA arthe upadezabodhano abhyAsa anivArya che. upadezabodhanuM baLa vadhavAthI jIvanA kSayopazamanuM nirmaLapaNuM thAya che ane saraLatAthI siddhAMtajJAna thavAnuM kAraNa thAya che. potAnA aMtaramAM vairAgya-upazamane daDha karI, AtmasvarUpano nirNaya karatAM jIvane samajAya che ke vizvanI koI paNa vastu, jagatano koI paNa padArtha mAre mATe hitakArI nathI, mArA hitarUpa to mAruM Atmatattva che. huM jJAnamAtra chuM, kevaLa jJAnasvarUpa chuM, mAtra jJAnajyotisvarUpa chuM. huM mArAmAM pUrNa chuM. kalpanAo vaDe thatI racanAthI du:kha UbhuM thAya che, anyathA mArAmAM duHkha nathI. svarUpathI to huM pUrNa AnaMdasvarUpa ja chuM.' Ama, potAnA svarUpanuM bhAna thatAM avidyAnA saMskAronI pakaDa jIva uparathI DhIlI paDatI jAya che ane parasammukhatA TaLI svarUpasanmukhatA thatI jAya che. Ama, satuzAstra jIvanA vikAsamAM khUba upakAraka nIvaDe che. je je tattva buddhigamya che, tarka vaDe samajI zakAya che, anumAna vaDe pramANita thaI zake che ane abhyAsa vaDe siddha thaI zake che; te te tattvo batAvIne to zAstro upakAra kare ja che; temaja dUrakALavata, dUrakSetravartI padArtho, svarga, naraka ane ati sUkSma evA ekendriya jIvo vagerenuM digdarzana karAvI trIjuM netra paNa pUruM pADe che. pUrve thaI gayelA jJAnIonAM racelAM zAstronA prabhAvathI supAtra jIva potAnA sAcA svarUpanuM, mokSamArganuM, adaSTa ane atIndriya padArthonuM jJAna prApta karI zake che ane sAdhanAmArge pragati karI zake che. zAstromAM jJAnIonAM ciMtana, anubhava, parIkSaNa ane nicoDanAM tattva nirUpAyelAM hoya che. puruSo jJAnadazAne saMprApta karyA pahelAM mumukSutAmAM yathArthapaNe pravartIne, aneka viparIta udayo sAme laDatAM laDatAM te bhUmikAthI AgaLa vadhIne anubhUti paryata pahoMcyA hoya che. te vakhate je je prakAre teo pravaryA hatA, tenuM anubhavapUrvakanuM varNana te te mahAtmAoe vizada, bhAvavAhI zailImAM karyuM che. A rIte jJAnadazA tathA sAdhanadazA aMge mArgadarzana ApI temaNe mumukSu jIvo upara parama upakAra karyo che. temAMthI supAtra jIvane sAdhanA mATe jarUrI skUrti, protsAhana, mAnasika baLa prApta thAya che. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana supAtra jIva satzAstranuM zravaNa-vAMcana-ciMtana kare che tyAre tene potAnA cittamAM rahelAM vikAro, vAsanAo dekhAya che ane te TALavAno upAya paNa prApta thAya che. tenI viSayabhUkha moLI paDatI jAya che. svArthavRttinA sthAne parArthavRtti vikasatI jAya che ane Artta-raudradhyAnanI pakaDamAMthI te bahAra Ave che. tenA manamAMthI IrSyA, mAtsarya, vyAkuLatA, saMtApa, kheda vagere vRttio vidAya le che ane samaja, sahAnubhUti, audArya, vAtsalya, prasannatA vagere guNo tenuM sthAna le che. zAstrAbhyAsamAM rata rahevAthI jagata saMbaMdhI vikalpo ati maMda paDI jAya che ane rAga-dveSa ghaTatAM mana svaccha thAya che. AcAryazrI amitagatijI kahe che ke je prakAre meluM kapaDuM pANIthI svaccha thAya che, te prakAre rAgAdi doSothI meluM thayeluM mana zAstrathI svaccha (doSarahita) thAya che.1 302 zAstrasvAdhyAyamAM alpa athavA nahIMvat kaSTa che ane sAdhaka temAM sahelAIthI joDAI zake che. eka bAju svAdhyAyatapa alpa kaSTasAdhya che, jyAre bIjI bAju tenAM aneka uttamottama phaLa che. svAdhyAyathI tattvano nirNaya thAya che, bhAvonI zuddhi thAya che, jJAnI bhagavaMtono atyaMta mahimA Ave che, lIdhela vratomAM doSa lAgatAM nathI, saMzayano nAza thAya che, mokSarUpI puruSArtha sivAyanI anya icchAo ghaTI jAya che, mumukSutA vRddhi pAme che, saMkalpa-vikalponuM maMdapaNuM thAya che ane cittavRtti aMtara tarapha vaLavAthI dhyAnano abhyAsa saraLatAthI ane saphLatApUrvaka thaI zake che. A prakAre sAdhanAmArge zAstra dIvA samAna che. mokSamArge pravRttinA prAraMbhathI mAMDIne jIva pUrNatA na pAme tyAM sudhI zAstra tene upakAraka thAya che. apunarbaMdhakathI mAMDIne mArgAnusArI, samyagdaSTi, dezavirati, sarvavirati Adi bhinna bhinna bhUmikAe rahela sAdhakone AgaLa vadhavAmAM zAstra khUba lAbhadAyI nIvaDe che. paraMtu ahIM e dhyAna rAkhavuM ghaTe che ke zAstra e sAdhana che, sAdhya nathI. zruta to anubhavIonA jJAnano buddhimAM paDato paDachAyo che. paDachAyo keTaluM kArya karI zake? ene ja bAtha bhIDIne UbhA rahevAmAM jIvananI kRtArthatA nathI. jema kalAsarjana karavA mATe citrakAranA hAthamAM pIMchI ane raMgo mUkavAmAM Ave che, jema potAnI kalpanAnI mUrti paththaramAM kaMDArI zake e mATe zilpInA hAthamAM TAMkaNuM ane ArasapahANa mUkavAmAM Ave che; tema potAnuM lakSa sAdhI zake te mATe jIvanA hAthamAM sattzAstra mUkavAmAM Ave che. 1- juo : AcAryazrI amitagatijIkRta, 'yogasAra', adhikAra 8, zloka 75 'yathodakena vastrasya malinasya vizodhanam / rAgati-roSa-ludasya zAstraLa manasastathA / / ' 2- juo : zrI kArtikeyasvAmIkRta, 'kArtikeyAnuprekSA', gAthA 461 'paratattINiravekkho duTTaviyappANa NAsaNasamattho / taccaviNicchayahedU sajjhAo jhANasiddhiyaro / / ' Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-13 303 satuzAstra e AtmakalAkAranI sAdhanasAmagrI che, paraMtu sAdhanAmArge tenI maryAdA paNa lakSamAM rAkhavA yogya che. zAstra AtmaprAptirUpI mahattvanuM kAma karavA mATe sAdhana che. tenuM phakta paThana karI ke mukhapATha karI aTakI javAnuM nathI. tenA svAdhyAya dvArA jIvanadhyeya mUrta karavAnuM che. himAlaya parvatathI nIkaLI, baMgALanA upasAgaramAM ThalavAtI seMkaDo mAIla lAMbI gaMgA nadInI laMbAI-pahoLAI AMkho vaDe joI zakAtI nathI, tethI tenI laMbAI, pahoLAI ane vaheNanA vaLAMko jANavA mATe nakazAnI sahAya levI paDe che. paraMtu je gaMgA nakazAmAM che te vAstavika nathI, enAthI to mAtra gaMgA viSe mAhitI maLe che. enAthI koI yAtrikanI tRSA chipAtI nathI. tarasa chipAvavA mATe teNe gaMgAne kinAre javuM ja paDe che. te ja pramANe zAstra AtmatattvanuM parokSa jJAna ane tenI prAptinAM sAdhano batAvI aTakI jAya che. pachIno paMtha sAdhake pote kApavAno che. kevaLa darzanasiddhAMta ke tattva saMbaMdhI mAhitIthI kArya siddha thatuM nathI. e dvArA lakSya jJAta thAya che paNa prApta thatuM nathI. koI vastu vAMcavA ke kahevA mAtrathI te prApta thatI nathI. tenI prApti mATe to ghaNo prayAsa karavo paDe che. bhojana zabda vAMcavA ke kahevAmAtrathI udarapUrti thaI jatI nathI. anAja prApta karavA mATe tathA tene pakAvavA mATe mahenata karavI paDe che. koI mahelanI agAsI viSe vAMcavA ke kahevAmAtrathI tenA upara pahoMcI javAtuM nathI. eka pachI eka pagathiyAM caDavAmAM Ave to agAsI upara pahoMcI zakAya che. koI kSetre pahoMcavA ke koI vastunI prApti mATe kevaLa vAMcavuM ke bolavuM paryApta nathI. pUrA prayatna vaDe vAraMvAra kartavyazIla rahI, zraddhAnA sathavAre utsAhathI AgaLa cAlI, dhIrajapUrvaka pagathiyAM caDI, jyAM sudhI gaMtavya sthAna prApta na thAya tyAM sudhI niSThApUrvaka prayatnavAna rahevA yogya che. vANIvilAsane sAdhanAkSetramAM sthAna nathI. je vAMcyuM che te jIvanamAM utArI AtmA anubhavavo rahyo. zrata dvArA jJAna prApta karI, dhyeya nakkI karavuM joIe ane dhyeyanI prApti arthe potAnAM prakRti, saMyogo ane sAmarthyane anurUpa prakriyA zodhI, te pramANe AcaraNa karatAM AtmAnubhUti thAya che. Ama, satuzAstra supAtra jIvane mokSamArgamAM AdhArabhUta bane che. bhautika sukhanAM sAdhanonI jhAkajhamALa ane asatsaMga tathA asatvasaMganI prabaLatA vacce jIva sAvaceta na rahe to te mArgathI cuta thaI jAya che, paraMtu te satzAstrano AdhAra le to te mokSamArge TakI rahe che. jIvanA Adarzo spaSTa che, paNa moLA che; emAM jo tene zAstrono sAtha maLe to e vicArone Teko maLe che ane e amalamAM mUkavAnI zakti maLe che. tenA siddhAMto cokkasa che, paNa DhIlA che; emAM jo tene zAstronI hUMpha maLe to e siddhAMto pramANe jIvavAnuM zakya bane che. tenAM jIvanamUlyo UMcAM che, paNa kAcAM che; emAM jo zAstrono sahakAra maLe to te mUlyo sAcavavA ane jIvanamAM utAravA Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana mATe jarUrI utsAha ane sAmarthya maLe che. zAstro tenA Adarzo sAcave che, siddhAMtone poSe che, dhyeyane deDha kare che, tethI jIve satuzAstrano lAbha laI jJAnIpuruSoe darzAvelA vastusvarUpano vicAra karavA yogya che. Ama, AtmavikAsamAM satuzAstro AdhArarUpa nIvaDe che. satuzAstrano satpAtra jIva upara Avo mahAna upakAra hovA chatAM paNa pratyakSa sadgurunA upakAranI tole te AvI zakato nathI. satuzAstrano abhyAsa karatAM paNa mukhyatA to sadaiva sagurunI ja rahevI joIe, kAraNa ke satuzAstra sagurunI samAna bhrAMtinA chedaka nathI. zAstramAM apekSAbhede thayelAM virodhI kathanothI jIva mUMjhAI jAya che ane arthaghaTana viparIta thavAthI nukasAna paNa karI bese che. te potAnI bhUmikAnusAra vyaktigata sAdhanAnuM svarUpa pakaDI zakato nathI. zuM karavuM joIe te samajAya che, paNa kevI rIte karavuM joIe tenI tene khabara paDatI nathI. tene mArganuM sAmAnya svarUpa samajAya che, paNa mArgano marma samajAto nathI. A marma sadguru dvArA prApta thAya che. zrImad lakhe che - zAstramAM mArga kahyo che, marma kahyo nathI. marma to puruSanA aMtarAtmAmAM rahyo che."1 sadguru zAstrano sAco Azaya samajAve che. sadgurunAM vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama dvArA te marma prApta thatAM jIva Urdhva bhUmikA prApta kare che. sadgurunA Azraye supAtra jIva saraLatAthI ane sugamatAthI mokSamArge pragati kare che. jo ke saddagurunA samAgamanA abhAve jIva AtmAdi astitvanuM nirUpaNa karanAra zAstrono AdhAra le che, paraMtu koI paNa prakAre sagurunI zodha karI, je Atmatattva temaNe jANyuM che te temanI pAsethI jANIne tathA sarvasamarpaNabuddhie temanI AjJAnuM pAlana karIne, temanA parama kRpApAtra banI, temanI pAsethI AtmajJAna prApta karavAnI bhAvanA te aMtaramAM rAkhe che. zrI kAnajIsvAmI kahe che - "AtmArthI lAyaka jIva puruSanA virahamAM ema ciMtave ke pratyakSa sapuruSano joga kyAre maLe? e apUrva avasaranI bhAvanA bhAvato vartamAnamAM sarvajJa kathita zAstrone saddagurunI hayAtI na hoya, tyAre AjJA samajI viveka sahita sAcA sukhano kAmI avirodhapaNe tattvasAdhana kare che. supAtra jIvane satazAstrano AdhAra e mATe kahyo ke tenA nimitte jIva puruSArtha sAdhe che...... AtmA ane jaDa AdinA astitvanuM jemAM avirodha kathana hoya tevAM zAstrono AdhAra sadaguranI gerahAjarImAM levAya che; chatAM pratyakSa sadaguru AgaLa zAstronI tulanA nathI, 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.184 (patrAMka-58) Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstranI adhikAI nathI.' '1 gAthA-13 A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che 'AtmAdi astitvanAM, jethI hita ekAMta; zailI zrI mahAvIranI, avirodhI anekAMta. paramAratha rasa prAptinA, jeha nirUpaka zAstra; yathAvidhi ArAdhavA, mukta thavAne mAtra. samyag dharma prarUpaNA, jethI Atma Arogya; pratyakSa sadguru yoga nahi, tyAM sAdhana je yogya. seve AtmArthI thaI, mana vANI ne gAtra; pratyakSa sadguru navi maLyA, tyAM AdhAra supAtra.' 2 * * * 1- zrI kAnajIsvAmI, zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR. 107,106 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.216 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 49-52) 305 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 14 ja 18 che te ni e kaha, e trATake vAM, karI mAnya Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA gAthA 13mAM kahyuM ke pratyakSa sadguruno yoga na hoya tyAre supAtra jIve AtmAdinAM astitvane siddha karatAM hoya evAM zAstronuM avalaMbana levuM ghaTe che. pratyakSa sadgurunA yoganA abhAvamAM AtmArthI jIve AtmajAgRti arthe zuM karavuM joIe tenuM mArgadarzana ApyuM che. sadguruno pratyakSa yoga prApta thayo hoya, paraMtu temano satsamAgama niraMtara na raheto hoya tevA prasaMge zuM karavuM tenuM mArgadarzana ApatAM have A gAthAmAM zrImad kahe che. gAthA gAthA - 14 'athavA sadgurue kahyAM, je avagAhana kAja; te te nitya vicAravAM, karI. matAMtara tyAja.' (14)1 artha athavA jo sadgurue te zAstro vicAravAnI AjJA dIdhI hoya, to te zAstro matAMtara eTale kuLadharmane sArthaka karavAno hetu Adi bhrAMti choDIne mAtra AtmArthe nitya vicAravAM. (14) zrI sadguruno yoga thayo hoya, paNa temano samAgama satata maLI zake ema bhAvArtha na hoya, tyAre teozrIe je je zAstronI AjJA karI hoya tenuM nitya, niyamitapaNe, matamatAMtara tajI avagAhana karavA yogya che. zrImade gAthAmAM 'avagAhana' zabdanA prayoga dvArA satzAstronI UMDI vicAraNA karavAnuM sUcavyuM che. prathama to graMthane vAMcavo joIe, pachI teno artha, bhAvArtha ityAdi samajIne tenI vicAraNA karavI joIe ane svAdhyAya pachI zuM gamyuM? zA mATe gamyuM? zuM samajAyuM? eno vicAra karavo joIe. Ama, khUba ja utsAhathI ane gaMbhIratAthI graMthano abhyAsa karavo joIe. vAMcIne mAtra dalIla ke dRSTAMtane yAda rAkhavAmAM aTakI na rahetAM AtmAnI hitakArI vAtane vAraMvAra vAgoLavI joIe ane UThelI AzaMkAo kaMI paNa gopavyA vagara guru AgaLa vinayapUrvaka rajU karI samAdhAna meLavavuM joIe. Ama, vAMcyA pachI vicAravuM ane vicAryA pachI vAgoLavuM ane pachI tene dRDha karavuM, tene avagAhana kahevAya che. sadgurue AjJA karela satzAstranuM niyamitapaNe ane niyamapUrvaka zravaNa, vAMcana, 1- pAThAMtara : 'athavA sadgurue kahyAM, jo avagAhana kAja; to te nitya vicAravAM, karI matAMtara tyAja' Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana manana, smaraNa ane anuprekSaNa Adi paramArthamArge tyAre ja kalyANakArI thaI zake ke jyAre jIva sarva prakAranA kuLadharma tathA sAMpradAyika Agrahano parityAga karI, madhyastha buddhie svahita arthe abhyAsa kare. "mAruM mAneluM ja sAcuM che' ityAdi AgrahavALI mAnyatAo choDIne zAstro vAMcavA-vicAravAthI ja satya samajAya che. tethI supAtra jIva zAstrAdhyayanamAM svacchaMdAdi doSono tyAga karI, apekSAmUlaka vizALa dRSTi rAkhI, jyAM jyAM, je je bodhanI prApti thAya; tyAM tyAM, te te bodhane te te dRSTikoNathI grahaNa kare che; paNa ekAMtapakSane grahaNa karI laI haThAgrahI thato nathI. jyAre sAdhaka matamatAMtarano tyAga karI, guNagrAhaka thaI, AtmAnI zuddhi arthe sadgurunI AjJAe zAstrane seve che tyAre satya vivekanI prApti thavAthI tene AtmajJAnanI prApti avazya thAya che. Ama, gAthAnA prAraMbhamAM 'athavA' zabdathI prakArAMtare, sadgurunA sAkSAt samAgamanA virahamAM paNa, zAstravicAraNAnI bhalAmaNa zrImade karI che. AtmArthI jIvane pratyakSa sadguruno yoga A jagatamAM mahAzaraNarUpa lAge vizeSArtha che. temanA satsamAgamamAM tene apAra sukha, zAMti ane salAmatI prApta thAya che. atyaMta jhUraNA ane utkaMThAthI te bhavakAnanamAMthI nIkaLavAno upAya pUche che. jIve zuM zuM bhUlo karI, e kyAM kyAM cUkyo ke jethI enI AvI sthiti thaI ane have eNe zuM karavAnuM che, kaI rIte AgaLa vadhavAnuM che te sarva khUba dhIrajathI ane vAtsalyathI sadguru tene samajAve che. temanA zabde zabdamAMthI karuNA ane vItarAgatA Tapake che. sadgurunI madhurI vANI ane amI bharelI najara tenA upara varasatAM teno AtmA AhlAdita thaI jAya che ane tene sadguru pratye janmAMtarano prema UmaTI Ave che. te mokSamArge tIvra saMvegathI AgaLa vadhe che. Ama, sadgurunA mahAkalyANakAraka sAnnidhyamAM AtmArthanuM poSaNa thAya che. temanI zAMta dazA jotAM, temanI vItarAgavANI sAMbhaLatAM jagatanI sarva jaMjALa bhUlI javAya che ane utsAhathI mokSamArge puruSArtha thAya che. paraMtu pratyakSa sadgurunI AvI zItaLa chAyAno yoga thavo virala che ane kvacit prApta thAya topaNa temano samAgama niraMtara rahevo to mahAdurlabha che. sadguruno satata satsaMga na maLato hoya tevA saMjogomAM supAtra jIve potAnuM AtmabaLa TakAvI rAkhavA zuM karavuM joIe? prastuta gAthAmAM tenuM samAdhAna karatAM kahyuM che ke sadgurunA sAkSAt samAgamanA viyogamAM temaNe AjJA karela satzAstranuM avalaMbana levuM joIe. zrImade eka sthaLe lakhyuM che 'te puruSanAM vacano AgamasvarUpa che, topaNa vAraMvAra potAthI vacanayoganI pravRtti na thAya tethI, tathA niraMtara samAgamano yoga na bane tethI, tathA te vacananuM zravaNa tAdeza smaraNamAM na rahe tethI, tema ja keTalAka bhAvonuM svarUpa jANavAmAM Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 parAvartananI jarUra hoya che tethI, ane anuprekSAnuM baLa vRddhi pAmavAne arthe vItarAgazruta, vItarAga zAstra eka baLavAna upakArI sAdhana che; joke tevA mahAtmApuruSa dvArA ja prathama tenuM rahasya jANavuM joIe, pachI vizuddha daSTi thaye mahAtmAnA samAgamanA aMtarAyamAM paNa te zruta baLavAna upakAra kare che.'1 gAthA-14 sadgurue karuNAbhAvathI prerAIne ziSyanA hitArthe je je zAstra avagAhavAnI AjJA ApI hoya tene vicAravAM-ciMtavavAM joIe, jethI kalyANano hetu siddha thaI zake. ahIM e dhyAna rAkhavuM ghaTe che ke pratyakSa sadguruno yoga thayA pachI temanA satsaMgano viyoga hoya tyAre temaNe AjJA karela zAstro ja vicAravAM ghaTe che, potAnI matikalpanAe zAstro vAMcavAthI kAryasiddhi thatI nathI. sadguru pratyeka ziSyanI ruci, pAtratA, prakRti, paristhiti vagere dhyAnamAM rAkhI tene je zAstrathI lAbha thAya te zAstra vAMcavAnI AjJA kare che ane te ziSyane te ja zAstra adhika upakArI nIvaDe che, temaja tenAthI ja kAryasiddhi thAya che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che 'bhavavyAdhinA bhiSara vaidyarAja jevA sadguru bhagavAna te te jIvanI prakRti oLakhI, tene mAphaka Ave, anukULa paDe, guNa kare, evI satzAstrarUpa dezanA auSadhi Ape che. vyavahAramAM paNa kuzaLa vaidyarAja hoya te rogInI prakRti oLakhI, roganuM nidAna pArakhI, barAbara cikitsA karI, tene yogya anupAnayukta auSadhAdi Ape che. temAM pitta prakRtivALAne je auSadha mAphaka Ave, te kaphavALAne na Ave; kaphavALAne sade, te pitta prakRtine na phAve; vAta prakRtine guNa kare, te kaphaprakRtine avaguNa kare; ityAdi apekSA lakSamAM rAkhI te auSadhaprayoga kare che. tema A bhavaroganA vaidyarAja mahAtmA sadguru paNa tevA tevA prakAre jIvanI prakRti pramANe viveka karIne tevI tevI bhinna bhinna satzAstrarUpa dezanA auSadhinA prayoga kare che. kAraNa ke AvA parama vivekI, parama kRpALu, parama kRpAnidhAna A bhAva-vaidyarAjano ekAMta hetu game tema karIne ziSyanuM kalyANa karavAno che.'2 - ziSyanI prakRti pArakhI, tenA ekAMta hitahetue niSkAraNa karuNAthI sadguru tene satzAstra avagAhavAnI AjJA Ape che. avagAhana eTale zAstramAM je paramArtha kahyo che temAM UMDA UtarIne tene hRdayamAM utAravo. 'ava' eTale nIce ane 'gAhana' eTale nimajjana. jema samudranuM nimajjana karatAM tenAM UMDANa ane gahanatAno khyAla Ave che, tema zAstrarUpI samudramAM nimagna thaI, vicAraNA karatAM tenAM tattvanAM UMDANano tenI gahanatAno tAga pamAya che. gaMbhIra ciMtana dvArA aMtaramAM DUbakI mAravAmAM Ave 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.578 (AMka-755) 2- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, rAjyoti mahAbhASya', pR.65-66 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana to amUlya AtmatattvarUpI ratna prApta karI zakAya che. tethI atre zAstranA avagAhanano bodha karavAmAM Avyo che. zAstranAM vacanono mAtra saMgraha karavAthI kAma nathI saratuM. satparuSonAM vacano dIvAsaLInA TopacAmAM rahela agninI jema supta che. jema dIvAsaLI hAthamAM levAthI ApameLe agninI prApti thatI nathI, paraMtu dIvAsaLIne ghasavAthI agni pragaTe che; tema satparuSanA hRdayamAM rahelo Azaya mAtra satparuSanAM vacanonuM vAMcana-zravaNa karavAthI prApta nathI thato, te mATe manana ane nididhyAsana Avazyaka che. manana ane nididhyAsana vinA vAMcana-zravaNa lAbhaprada thatAM nathI. tethI AtmArthIe vAMcana-zravaNathI saMtoSa na mAnatAM ciMtana paNa karavuM joIe. vaLI, ciMtanamAM aTakI na rahetAM nididhyAsana karavuM joIe. satata jAgRti keLavavI joIe. zrImad prakAze che - 'zravaNa e pavananI lahera mAphaka che. te Ave che, ane cAlyuM jAya che. manana karavAthI chApa bese che, ane nididhyAsana karavAthI grahaNa thAya che." satsaMganA viyogamAM supAtra jIva sadgurunI AjJAnusAra satuzAstranuM avagAhana, arthAt tenuM vAMcana, zravaNa, manana ane nididhyAsana kare che. te jANe che ke vAMcanazravaNathI prApta thayela jJAnanuM ciMtana karIne jo te jJAnane sudaDha bhAvanAthI bhAvanAtmaka jJAna na banAvyuM to potAne vizeSa lAbha nahIM thAya. khUba vAMcana-zravaNa karavAmAM Ave paNa jo tenA upara vicAra, ciMtana vagere karavAmAM na Ave to tenI asara mAtra cittanA upalA stara sudhI ja rahe che. tenA dvArA aMtaraMga parivartana thatuM nathI, arthAt aMtarazuddhi thatI nathI. jo aMtaHkaraNa nirmaLa na thAya to zAstranuM vAMcana-zravaNa niSphaLa jAya che. tethI supAtra jIva zAstranuM vAMcana-zravaNa vAraMvAra karIne tenA upara ciMtanamanana kare che. ciMtana-mananathI navo arthaprakAza thato jAya che, unnata bhAvo spharatA jAya che ane bodha daDha thato jAya che. paraMtu vAMcana-vicAra karavA chatAM paNa prasaMga Ave tyAre kyAreka pralobhanane vaza thaI javAthI ciMtanAtmaka jJAna vismRta thaI jAya che ane udayaprasaMgane vaza thaI javAya che. jJAnane bhAvanA vaDe sudaDha karavAmAM Ave to te jJAna udayaprasaMge jAgRta rahe che ane temAM vRttine rokavAnuM sAmarthya paNa Ave che. ciMtavelA jJAnanuM nididhyAsana thAya to jJAna bhAvanAtmaka bane che. vAraMvAra ekano eka vicAra karavAthI vicAranI sthiratA thatAM te vicAra bhAvanAnuM svarUpa pakaDe che ane te bhAvanAtmaka jJAna udayaprasaMge pralobhanane vaza na thatAM aDaga rahI vijayI bane che. pralobhanakArI nimitto maLatAM ja cittavRtti prabaLatApUrvaka aMtarmukha thavA lAge che, arthAt cittavRtti nimittane AdhIna thatI nathI. daDha tattvanirNayanA baLe mumukSu jIva 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.784 (vyAkhyAnasAra-2, 30-10, 11). Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-14 313 sukha-duHkhanI paristhiti pratye ane anukULa-pratikULa saMjogo pratye udAsIna thato jAya che, anya saMkalpa-vikalpa ghaTatA jAya che ane tenI vRtti Atmamaya rahe che. pariNAme tene anubhavAtmaka jJAnanI prApti thAya che. A prakAre vAMcana-zravaNa, ciMtana ane bhAvanAnA krame supAtra jIvanuM jJAna AgaLa vadhatAM vadhatAM svAnubhava sudhI pahoMce che ane aMte e jJAna sahaja dazAmAM pariName che. sadgurunI AjJAnusAra satzAstranA AdhAre, AtmatattvanA parokSa jJAnamAMthI pratyakSa jJAna prApta karavAno A krama che. Ama, parokSa jJAna eka vAra vAMcavAthI ke sAMbhaLavAthI pratyakSa jJAnamAM pariNamatuM nathI. parokSa jJAnane paripakva karavA mATe tenuM raTaNa nitya karavuM jarUrI che. parokSa jJAnanA abhyAsa vinA pratyakSa jJAna thaI zakatuM nathI. parokSa jJAnanA abhyAsavALo jIva cittane Atmasanmukha karavA mATe AtmavicArano niraMtara abhyAsa kare che. jo niraMtaratA na rahe to phakta mananI upara uparanI gaMdakI ja sApha thAya che, nirmaLatA UMDANa sudhI vyApI zakatI nathI. jeTaluM sAtatya teTaluM vadhu UMDANa, teTalI vadhu nirvikAratA ane teTalI vadhu zAMti. mATe mokSamArgamAM abhyAsanuM sAtatya e ja saphaLatAnI cAvI che. vAraMvAra vicAraNAnA abhyAsa pachI ja e jJAna phaLe che. niraMtara AtmabhAvanA bhAvatAM darzanamohano anubhAga (rasa) maMda paDato jAya che ane AtmabhAvanAmAM ekAgratAsthiratA sadhAtI jAya che. AtmAnI dhUna lAgatAM vikalpAtmaka dhyAnanI prApti thAya che ane koIka dhanya paLe AtmAnA vikalpone paNa oLaMgI jaI, nirvikalpa samAdhi pragaTatAM supAtra jIvane AtmAnuM svasaMvedanarUpa pratyakSa jJAna thAya che. cittavRttipravAha caitanyasattAmAM sthira thatAM apUrva AnaMdanI prApti thAya che. Ama, sagurue AjJA karela zAstro avagAhavAthI, nitya vicAravAthI AtmAnuM pratyakSa jJAna saMprApta thatuM hovAthI, sapuruSo vicArazaktino sadupayoga karavAnI bhalAmaNa kare che. zrImad prakAze che - sapuruSanAM vacana vagara vicAra Avato nathI; vicAra vinA vairAgya Ave nahIM; vairAgya, vicAra vagara jJAna Ave nahIM. A kAraNathI puruSanAM vacano vAraMvAra vicAravAM." supAtra jIve potAnA manane satzAstranAM vAMcana, vicAra, ciMtana, manana tathA nididhyAsanamAM ja niraMtara rokI rAkhavuM yogya che. anAdinI TevanA kAraNe jIva potAnuM svarUpa bhUlI jato hovAthI teNe potAnA manane zuddhAtmasvarUpa pratye vAraMvAra vALavuM jarUrI che. jJAnIpuruSanAM vacanonI vicAraNA karavAthI A kArya siddha thAya che. anAdi kALathI dehamAM daDha thaI gayelo AtmabuddhirUpa saMskAra badalAtA samaya lAge che, tethI AtmAmAM huMpaNuM daDha karavA arthe nitya abhyAsanI khUba jarUra rahe che. vacanonuM 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.725 (upadezachAyA-11) Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vAraMvAra smaraNa ane manana karavAthI vacananI pratIti thAya che, samyaka pratItithI sanduruSArtha UpaDe che. vAraMvAra zAstronuM gholana karavAthI huM saMyogo pheravI zakuM evI mAnyatA TaLatI jAya che ane huM tene jANI zakuM paNa kaMI karI zakuM nahIM' evI mAnyatA sudaDha thatI jAya che. vastusvarUpano yathArtha nirNaya thatAM tenAM pariNAmanuM valaNa badalAya che. UMdhI mAnyatAthI paranI avasthAmAM ThIka-aThIkapaNuM mAnIne je rAga-dveSa thatA hatA te TaLatA jAya che. A rIte pariNAma parasankhatA choDI svabhAvasanmukha thatAM jAya che. jJAna potA tarapha vaLatAM pariNAma svarUpAkAra thAya che. satuzAstronI ArAdhanAthI AvuM mahatuM phaLa prApta thatuM hovAthI niSThApUrvaka, zraddhApUrvaka ane utsAha sAthe nitya - niyamita rIte satzAstronuM sevana karavuM Avazyaka che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja lakhe che ke adhyAtmazAstrano abhyAsa karavo, vAraMvAra vicAra karavo, temAM kahelAM arthonuM anuSThAna karavuM ane koI paNa yogya prANIne teno artha zIkhavavo. Ama, jJAnanI ArAdhanAmAM sadA pravRta rahevuM." supAtra jIva svakAryamAM udyamavaMta hovAthI aprayojanabhUta vRtti-pravRttimAM vakhata bagADavAnuM tene pAlavatuM nathI. te niraMtara svAdhyAya, suvicAraNA, aMtaramaMthana AdimAM samayano sadupayoga karato rahe che. ahIM eTaluM dhyAna rAkhavuM ghaTe che ke zAstravAMcana, zravaNa, vicAraNA, ciMtavana, smaraNa vagere matamatAMtarAdino tyAga karIne AtmalakSapUrvaka thavAM joIe. AtmapariNati sudhAravAnA lakSe ja abhyAsa thavo ghaTe. je kAMI jANavuM te AtmA mATe jANavAnuM che. badhuM jANIne, vAMcIne, bhaNIne AtmAnuM jJAna karavAnuM che. zAstro vicAryA pachI jo te potAnA svarUpa bhaNI na vaLe to badho puruSArtha alekhe jAya che. AtmArthanA lakSa vinAnA zAstrAdhyayanathI to kevaLa bAhya kriyA ja thAya che. tenuM paramArthe kAMI saphaLapaNuM nathI. zrImad lakhe che - 'jinAgama che te upazamasvarUpa che. upazamasvarUpa evA puruSoe upazamane arthe te prarUpyAM che, upadezyAM che. te upazama AtmArthe che, anya koI prayojana arthe nathI. AtmArthamAM ja tenuM ArAdhana karavAmAM na AvyuM, to te jinAgamanuM zravaNa, vAMcana niSphaLarUpa che; e vArtA amane to niHsaMdeha yathArtha lAge che.' satuzAstranA abhyAsakALe AtmArthano lakSa hoya to ja AtmAnI ruci vRddhigata thAya che, paraMtu jo AtmalakSe svAdhyAya na thAya to zabdono, vacanazailIno, navA navA 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 1, zloka 24 advaitavya tathyAtmazAstra mArce punaH punaH | anuSTheyastadarthazca deyo yogyasya kasyacit / / ' 2- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.331 (patrAMka-375) Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-14 315 nyAyono, dRSTAMtono ja rasa rahe che. Atmarasa na hovAthI temAM rokAI javAya che ane samaya veDaphAI jAya che. mATe supAtra jIve svarUpAsa sivAya anya koI paNa rasa na keLavAI jAya tenI jAgRti rAkhavI ghaTe che. vAMcana-ciMtana-mananamAM svabhAvano lakSa hoya to ja te sarva yathArtha che. AtmahitanA lakSe zAstrono abhyAsa karI, te dvArA prApta thayela samajaNane prayogamAM mUke to kAryasiddhi thAya. samajaNanA be prakAra che - yathArtha ane ayathArtha. Agamaviruddha athavA siddhAMtaviruddha samajaNa te sAcI samajaNa nathI. keTalIka vAra potAnI samajaNa Agama anusAra hoya tevuM lAge che, paNa temAM Atmahitano lakSa na hovAthI, abhiprAya judo hovAthI temAM yathArthatA hotI nathI. temAM lokaraMjanAdino ja Azaya hoya che. zAstrano abhyAsa karI vidvattA dekhADavAnI, eTale ke pAMDityapradarzananI vRtti hoya to tethI AtmalAbha thato nathI. zAstronuM bhaNatara karavA chatAM jIvamAM yathArtha AtmArthIpaNuM AvatuM nathI. tenA pariNamanamAM viparItatAno vega hoya che. jJAnano kSayopazama ghaNo hovA chatAM teno upayoga sthULa hoya che. tenA jJAnano kSayopazama jo ke zAstrAnusAra arthaghaTana karavA samartha hovA chatAM yathArtha AtmArthIpaNAnA abhAvanA kAraNe zuSkatA hoya che. samajaNamAM yathArthatA na Ave to jIva zuSkajJAnI thaI jAya che. supAtratA vinA vAMcanavicArAdinI paddhati kAryakArI thatI nathI. satuzAstrono svAdhyAya karavA chatAM paNa je svabhAvano puruSArtha karato nathI te adhyAtmajJAnathI dUra rahe che. tenA jIvanamAM zuSkatA AvI jAya che. ativAcALapaNuM, unmattatA, ahaMkArAdi doSo tenAmAM utpanna thAya che. A doSothI bacavA mATe jIve mumukSutA, vairAgyAdi guNo keLavavA ghaTe che.' satzAstrothI lAbhAnvita thavuM hoya to jIve matamatAMtaranA Agrahano tyAga karavo joIe. saraLatA, madhyasthatA ane vizALa dRSTithI zAstrAvalokana karavAmAM Ave to ja te upakArI bane che. zAstramAMthI manaphAvatuM vacana, manaphAvatI rIte UMcakIne jJAnIpuruSanA matane irAdApUrvaka ekAMtathI dUSita karavuM e ghora pApa che. pUrvApara virodharahita sarvajJA vItarAganAM vacanomAM raheluM rahasya te samajato nathI ane mAtra eka paDakhAnI vAta pakaDe che, tethI te Agraha, viparyAsa Adi aneka doSomAM phasAya che. jJAnInAM vacano paNa te potAnA mata anusAra vAMce che, vicAre che ane kahe che. zAstrAbhyAsathI tenA vicAro dharmanI paribhASAmAM Utare che, paNa tenI pAchaLa pIThabaLa konuM che, matAhanuM ke nirmaLa buddhinuM - teno bheda te karI zakato nathI. dhArmika zabdonA vAghA paherIne 1- juo : zrI kArtikeyasvAmIkRta, "kArtikeyAnuprekSA', gAthA 462 'pUyAdisu Niravekkho jiNasatthaM jo paDhei bhattIe / kammamalasohaNaTuM suyalAho suhayaro tassa / / ' Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Avela kuvikalpone te dharmadaDhatAnuM nAma ApI de che. te potAnA matane yathArtha TheravavA jAtajAtanAM kAraNo rajU kare che ane potAnA kuLadharmAdinA matane siddha karavAnA AzayathI jJAnInAM vacanono upayoga kare che, jJAnInAM vacanonI sAkSI Ape che ane ema karavA jatAM te anaMta saMsAra vadhArI bese che. tethI matAMtara, daSTi-dveSa, kadAha choDIne; matabhedAtIta madhyastha dRSTithI, sat jema pamAya tema, AtmArthe nityaprati zAstro vicAravA ghaTe che. sAMpradAyika pakSapAtanI khoTI graMthi hovI na ghaTe. matAgraha hoya tyAM madhyastha bhAva na hovAthI kutarkanuM pradhAnapaNuM thaI jAya che. kutarko atibhama upajAvI jIvane avaLe mArge laI jAya che. gurue AjJA karela zAstronuM, matamatAMtaranA bhAvane choDIne vAMcavAthI ja samyak arthaghaTana thaI zake che. matAgrahanA kAraNe jIva dharmabhAvane badale dharmAdhatA tarapha dhakelAI jAya che. A dharmAdhapaNAnA kAraNe buddhi sAra-asArano viveka karI zakatI nathI. dharmAdhapaNAthI parAdhIna thaI janArane satya ke asatya jovAnI vRtti rahetI nathI. digaMbara, zvetAMbara, mUrtipUjaka, sthAnakavAsI, terApaMthI, tristutika vagere jemAM pote janmyo hoya te saMpradAyanI mAnyatAno Agraha kare che ane anya matano svIkAra to dUra rahyo paNa teno niSedha kare che. te potAnA kuLadharmano ja Agraha rAkhe che ane tenI sarvoparItA siddha karavA mithyA prayAso kare che. zrImad prakAze che ke - "jIva je je kuLamAM Upaje che teno teno Agraha kare che, jora kare che. vaiSNavane tyAM janma lIdho hota to teno Agraha thaI jAta; jo tapAmAM hoya to tapAno Agraha thaI jAya. jIvanuM svarUpa TuMDhiyA nathI, tapa nathI, kula nathI, jAti nathI, varNa nathI. tene AvI AvI mAThI kalpanA karI AgrahathI vartAvavo e kevuM ajJAna che!" vicAra temaja AcAraviSayaka matabhedonA kAraNe aneka phirakAo, saMpradAyo, gaccho astitvamAM AvyA che. paripakva mumukSu to A bhinna bhinna mata-paMthanA graMtho ane vibhinna paribhASAmAMthI paNa sAdhanAne upayogI preraNA ane pathadarzana grahaNa karI le che, jyAre AgrahI jIva nijamatanAM zAstro te potAnAM ane anya matanAM zAstro te parAyAM evo bheda pADe che. te potAnAM zAstro svamatanuM khaMDana karavA mATe ane parAyAM zAstro paramatanuM khaMDana karavA mATe vAMce che. tene mATe zAstranI satyatAno mApadaMDa eTalo ja che ke te zAstra potAnA mata-paMtha-saMpradAyanI kRti che ke nahIM. svamatAgrahI hovAthI te jIvanI vRtti lezita bhAvamAM joDAI jAya che ane tethI vikhavAda thAya che. jAti, kuLa, gaccha AdinA AgrahathI jarA paNa lAbha thato na hovAthI ja supAtra jIve matAMtarano tyAga karavo joIe ema ahIM spaSTa kahyuM che. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.735 (upadezachAyA-14) Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-14 317 Ama, zAstranuM rahasya pAmelA AtmajJAnI sadguruno pratyakSa samAgama niraMtara na raheto hoya tyAre temaNe avagAhana arthe sUcavelAM zAstranI vicAraNA karI, supAtra jIva matamatAMtarAdi bhulabhulAmaNImAM aTavAyA vinA, sAdhanAmArgamAM uttarottara vikAsa sAdhI zIvra iSTa dhyeya sudhI pahoMce che. saddagurunI AjJA anusAra zAstronAM vAMcana, pRcchA, anuprekSA, AmnAya tathA dharmakathArUpa svAdhyAyanA pAMca prakAronuM sevana karatAM dRSTi bAhya saMyogo uparathI khasI aMtaramAM jJAyaka prati vaLe che. karmanA udayamAM upayogane taNAto aTakAvavAmAM svAdhyAya khUba upakArI che. viSama saMjogomAM svAdhyAyathI samatApUrvaka rahI zakAya che. Ama, zAstrasvAdhyAyathI puSkaLa lAbha che. jemanI jijJAsAno dora AtmA tarapha vaLyo che evA bhavya jIvonAM hitane mATe vItarAgI saMtoe zAstro racyAM che. satparuSoe bhavane chedatAM chedatAM ane mokSane sAdhatAM sAdhatAM je zAstra racyAM te zAstro bhavanA chedaka che ane mokSanA utpAdaka che. AtmakalyANano acaLa nirdhAra karI, sadgurunA daDha Azraye je supAtra jIva satuzAstranA abhyAsano udyama kare che, tene te avazya lAbhanuM kAraNa bane che. gurugamathI agama agocara evAM Agama sugama bane che. mokSArthI jIva te vANI jhIlI, AtmA tarapha vaLIne parama AnaMda pAme che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'athavA sadagurue kahyAM, je adhikArI vizeSa; jANI hita AtmA taNuM, jethI bhAva akaleza. Aptavacana zAstro kahyAM, je avagAhana kAja; te samyagu daSTi vaDe, satsaMga zubha sAMja. saddaguru bhASita zAstra che, je je che satyArtha; te te nitya vicAravAM, jema jyAM jaDe paramArtha. mATe sanzAstro kahyAM, zrImad sadguru rAja; te AtmArthe jANavAM, karI matAMtara tyAja.2 * * * 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra', adhyAya 9, sUtra 25 "vacanA-pRcchanA-nakSaT-SSnAtha-ghoMpazI: I' 2- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.216 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 53-56) Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 15 che ke aka ja chaMda che, ke avama ke, ramA ema 1che. januM ki . Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA gAthA 14mAM kahyuM ke pratyakSa sadguruno niraMtara samAgama na maLato hoya bhUmikA tyAre AtmArthI jIve, zrI sadgurue je zAstro vAMcavA-vicAravAnI AjJA karI hoya te zAstro sarva prakAranA matamatAMtara choDI daI, mAtra svarUpaprAptinA lakSe nitya vicAravAM ghaTe. gAthA Ama, gAthA 14mI sudhI zrImade spaSTapaNe darzAvyuM ke mokSamArga pratyakSa sadgurune AdhIna che, arthAt pratyakSa sadgurunI AjJAnusAra vartavAmAM ja jIvanuM kalyANa che. bhaktipradhAnadazAe vartavAthI jIvanA svacchaMdAdi doSo sugamapaNe vilaya pAme che evo jJAnIpuruSono pradhAna Azaya zrImad have pachInI cAra gAthAmAM darzAve che. . svacchaMdavartanAmAM kalyANa nathI ane svacchaMdarodhathI mokSanI prApti thAya che ema batAvatAM zrImad prakAze che 15 roke jIva svacchaMda to, pAme avazya mokSa; pAmyA ema anaMta che, bhAkhyuM jina nirdoSa.' (15) artha jIva anAdikALathI potAnA DahApaNe ane potAnI icchAe cAlyo che, enuM nAma 'svacchaMda' che. jo te svacchaMdane roke to jarUra te mokSane pAme; ane e rIte bhUtakALe anaMta jIva mokSa pAmyA che. ema rAga, dveSa ane ajJAna emAMno ekke doSa jene viSe nathI evA doSarahita vItarAge kahyuM che. (15) vItarAgamArganI prAptine rokanAra sauthI vadhu pratibaMdhaka evo jIvano bhAvArtha 'svacchaMda' nAmano mahAdoSa che. A doSa jIvane aneka prakAre anucita pravRttimAM rokI rAkhato hovAthI te saMsAraparibhramaNanuM kAraNa bane che. jeNe saMsAranA pratipakSarUpa mokSa pAmavo hoya teNe svacchaMda rokavo joIe. je A svacchaMda nAmanA doSane roke che, te avazya mokSane pAme che. svacchaMda eTale potAnI icchAe vartavAnI Teva, potAnA DahApaNe cAlavAnI vRtti, potAne gamatuM hoya e pramANe vartavAnI icchA. manamAnyuM karavuM jIvane eTaluM badhuM vahAluM lAge che ke te rokavA mATe teNe ghaNuM baLa vAparavuM paDe che. jIvano svacchaMda anAdi kALathI pravAharUpe cAlyo Avato hovAthI te eTalo badho baLavAna thaI gayo che ke tene rokavo atyaMta duSkara che. tenA sadbhAvamAM thatI koI paNa dharmapravRtti mokSanuM kAraNa banI zakatI nathI. svacchaMdI Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322. 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vyakti paramArthanA nAme japa, tapa, zAstravAMcana Adi aneka sAdhano potAnI matikalpanAe kare che ane tema karavAthI paramArtha sadhAya che ema mAne che, paraMtu tenuM eka paNa sAdhana yathArtha pariNamatuM nathI. te paramArthathI ajANa hovA chatAM, 'huM ja sAco', mAruM ja sAcuM', "mAnuM chuM tema ja paramArthamArga che' ityAdi svachaMdavRttinA kAraNe kAM to kriyAjaDatvamAM, kAM to zuSkajJAnIpaNAmAM te rokAI jAya che. AtmakalyANarodhaka evA A svachaMdane jIva jo potAnA puruSArthanA baLathI roke to niHsaMdeha teno mokSa thAya ema sUcavavA "to' ane "avazya' jevA vajanadAra zabdono prayoga zrImade A gAthAmAM karyo che. Ama, gAthAnI prathama paMktimAM svacchedarUpI duSkara doSane rokavAthI mokSaprAptinI nizcitatA batAvI che. aneka janmonA saMskArothI jIvamAM poSAyela kuLadharmAdino abhiniveza, ApaDahApaNe phAve tema vartavAnI Teva, niraMkuzapaNe vartavAnI vRtti ityAdi sarva svaccheda che ane jyAM sudhI jIvane svacchedarUpI aMdhatva hoya che, tyAM sudhI sasvarUpanI prAptino mArga tene dRSTigocara thato nathI. svacchedarUpI aMdhatva TaLavAthI mumukSudazA pragaTe che ane mokSamArga khullo thAya che. je jIva svachaMda roke che te anukrame mokSane, arthAt pUrNa zuddha dazAne avazya pAme che. svacchaMda rokI anaMta jIvo mokSane pAmyA che ane pAmaze ema jemanAmAM rAga, dveSa ane ajJAna e tridoSamAMthI eka paNa doSa nathI evA parama nirdoSa, parama pramANabhUta jinezvaradeve prakANyuM che, je dareka jIve lakSagata karavA yogya che. = anAdi kALathI pravAharUpe cAlyA AvatA svachaMda nAmanA mahAdoSanA vizeSArtha zaSAtha| kAraNe jIvane satnI prApti thaI nathI. jo ke teNe japa, tapAdi sAdhano karavAmAM kaMI bAkI rAkhyuM nathI, paraMtu te sarva svacchede karyuM hovAthI tenuM kareluM badhuM ja vyartha gayuM che. tethI A bhayaMkara doSanuM svarUpa jANI, tene chedavAno upAya atyaMta Avazyaka bane che. svacchaMda eTale sva (pote) + chaMda (Teva) = potAnI mati ane icchAe vartavAnI Teva. anAdi kALathI jIva icchAnusAra varyo che. teNe potAnI icchAne ja AgaLa karI che ane pote je kare che te ja yogya che evuM mAnato Avyo che. ApaDahApaNe niraMkuzapaNe vartavAnuM tene sAruM ane sAruM lAge che ane tethI te potAnI haTha choDavA taiyAra thato nathI. potAnI kalpanAe vartavuM ja teNe rUDuM jANyuM che. potAnI matikalpanAe dhArmika kriyAo tathA zAstrAbhyAsa karatAM karatAM "mane badhuM khabara che', mane badhuM AvaDe che' evo tene potAnA viSe abhiprAya baMdhAya che. huM jANuM chuM', "huM jANuM chuM te ja yathArtha che', 'huM kahuM tema ja karavA yogya che' evAM abhimAna ane Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-15 323 AgrahanAM pariNAmonA sarbhAvamAM svacchedanI utpatti thAya che, je mahA anarthakArI nIvaDe che. svachaMdavRttinA kAraNe bIjA aneka doSa pAMgare che. svacchaMdanI upasthitimAM nija doSanuM avalokana thaI zakatuM nathI. kadAcit jIva nija doSa zodhavAno prayatna karavA jAya topaNa svacchaMdano AdhAra hovAthI nijadoSasurakSAnA bhAva vadhu prabaLa rahe che. svacchaMdanA sarbhAvamAM jIvane doSano niSedha thavAne badale UlaTo pakSa thAya che ane jANe-ajANe te doSanuM anumodana thaI jAya che. kyAreka to doSono bacAva karavA mATe te zAstravacanano paNa upayoga kare che. potAnI nabaLAInuM samarthana meLavavA zAstranuM viparIta arthaghaTana kare che tathA zAstramAMthI potAne anukULa artho tAravIne te potAnA viparIta pravartanane poSe che. mAtra eka svacchaMdanA kAraNe bIjA aneka doSono bacAva thAya che, jethI anya sarva doSa aDIkhama rahe che ane prasaMgopAtta tenAM mULa vadhu ne vadhu UMDAM UtaratAM jAya che. Ama, svacchaMdanA kAraNe potAnA doSa apakSapAtapaNe jovArUpa mumukSutA' pragaTatI nathI ane mumukSutAno abhAva e to mokSamArganuM sauthI baLavAna pratibaMdhaka kAraNa che. vaLI, zAstrAbhyAsanA kAraNe huM samajuM chuM' evo bhAva raheto hovAthI tene saddagurunI AvazyakatA ane mahimA bhAsatAM nathI. te mAne che ke zAstramAM AtmA, mokSa, mokSamArga vagere prayojanabhUta tattva saMbaMdhI sarva varNana che, tethI zAstranA abhyAsathI AtmaprApti thaI zake che. teno jhukAva zAstranI dhAraNA karavA pratye hoya che. A jhukAvanA kAraNe tene pratyakSa satparuSanA samAgama pratye upekSAbhAva rahe che. te ema mAne che ke zAstramAM badhuM ja che, satparuSa zAstrathI vizeSa zuM kahevAnA che? te temanA satsamAgamanI sarakhAmaNI svayaMnA zAstra-adhyayana sAthe kare che. zAstrane uccaguNasthAnasthita puruSonAM vacana gaNI te tenA upara vadhu bhAra Ape che. tene zAstronI jANakArInI mahattA vadhu bhAsavAthI satparuSanA samAgamanI vRtti gauNa thAya che ane pote zAstra dvArA je jANya-rahyuM teno ja Agraha rAkhe che. kharekhara to matikalpanAe adhyayana karavAthI zAstranA marmathI te ajANa rahe che, teno paramArtha paNa anyathA samajI le che ane tethI tenuM mithyAtva chUTatuM nathI. upadezane yathAvat samajyA vinA, tene viparItapaNe ke ekAMte pakaDI teno Agraha kare che. potAnuM jANeluM sAcuM - evuM abhimAna karIne te potAnA viparIta abhiprAyanI gAMThane daDha kare che ane tethI tenI vivekabuddhi naSTa thaI jAya che. AcAryazrI zubhacaMdrajI kahe che ke jyAM sudhI manamAM matanI gAMTha atizaya daDha che, tyAM sudhI prApta thayeluM vivekarUpI ratna paNa jatuM rahe che, kAraNa ke mAna kaSAyanI sAthe heya-upAdeyanuM jJAna rahetuM Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana nathI.1 vaLI, potAne zAstrajJAnanA saMbaMdhamAM abhimAna vartatuM hovAthI tene pratyakSa satpuruSanA Azrayano mahimA bhAsato nathI. satpuruSa pAse javAthI potAnI svacchaMdapravartanA choDavI paDaze ema jANato hovAthI te pratyakSa satpuruSathI vimukha varte che. - kadApi pUrvanA prabaLa puNyanA udaye jIvane jJAnIpuruSano samAgamayoga thAya che topaNa tene temanA pratye mAhAtmyabuddhi thatI nathI. svacchaMdarUpI aMdhatvanA kAraNe tene satpuruSanI vANInuM pratyakSa zravaNa thAya topaNa temAM ahobhAvano abhAva varte che. jema magaseliyA paththara upara game teTaluM pANI paDe topaNa te palaLe nahIM ane koraDuM magane game teTalA pANImAM bApho topaNa te baphAya nahIM, tema je jIvane satpuruSanuM mAhAtmya nathI, tenA upara satpuruSanI amRtavANIno varasAda game teTalo va2se topaNa te jIva palaLato nathI, arthAt tenAmAM temanAM vacanonuM pariNamana thatuM nathI. jJAnI pratye jevuM vinayAnvita thavuM joIe tevuM vinayAnvita thavAtuM nathI ane tethI tene satpuruSanI yathArtha oLakhANa thatI nathI. zrIma lakhe che 'jJAnIpuruSanuM oLakhANa nahIM thavAmAM ghaNuM karIne jIvanA traNa moTA doSa jANIe chIe. eka to 'huM jANuM chuM', 'huM samajuM chuM' evA prakAranuM je mAna jIvane rahyA kare che te mAna. bIjuM parigrahAdikane viSe jJAnIpuruSa para rAga karatAM paNa vizeSa rAga. trIjuM, lokabhayane lIdhe, apakIrtibhayane lIdhe, ane apamAnabhayane lIdhe jJAnIthI vimukha rahevuM, tenA pratye jevuM vinayAnvita thavuM joIe tevuM na thavuM. e traNa kAraNo jIvane jJAnIthI ajANyo rAkhe che; jJAnIne viSe potA samAna kalpanA rahyA kare che; potAnI kalpanA pramANe jJAnInA vicAranuM, zAstranuM tolana karavAmAM Ave che; thoDuM paNa graMthasaMbaMdhI vAMcanAdi jJAna maLavAthI ghaNA prakAre te darzAvavAnI jIvane icchA rahyA kare che. e vagere je doSa te upara jaNAvyA evA je traNa doSa tene viSe samAya che ane e traNe doSanuM upAdAna kAraNa evo to eka 'svacchaMda' nAmano mahA doSa che; ane tenuM nimittakAraNa asatsaMga che.'2 parama vinayanA abhAve svacchaMdI vyaktine satpuruSanAM vacanomAM bhUla dekhAya che. jJAnInI vANImAM rahevA pAmela vyAkaraNadoSanI tene mukhyatA varte che. pratyakSa satpuruSanAM vacanone sammata karavA mATe tenI buddhi zAstrano AdhAra zodhavA jAya che. satpuruSanAM vacanonI samIcInatA viSe tene zaMkA rahe che. temanAM vacano pUrvAcAryonAM zAstra sAthe 1- juo : AcAryazrI zubhacaMdrajIkRta, 'jJAnArNava', sarga 19, zloka 49 'mAnagranthirmanasyuccairyAvadAste tAvadvivekamANikyaM 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.357 (patrAMka-416) dRDhastadA / prAptamavyasarpati / / ' Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-15 325 meLa khAtAM nathI evA vikalpo tene vAraMvAra thayA kare che. jJAnInAM vacanonuM tolana te potAnI matikalpanAe kare che. te pratyakSa satparuSanAM vacanonI prAmANikatA pratye zaMkA-kuzaMkA kare che. temanAM vacanomAM tene atizayokti, bhAvAveza, matikalpanA Adi doSo dekhAya che. svacchaMdanA kAraNe te temanAM vacanono sarvAgI svIkAra karI zakato nathI. temanAM vacanomAMthI te potAne gamatuM ja grahaNa kare che. sthULa vAtomAM sammata thAya che, paNa jevI potAne aNagamatI koI vAta Ave tyAre 'A vAta sAcI nathI' ema kahI teno asvIkAra kare che, je sapuruSa pratyenI zraddhAno abhAva ane virodhanAM pariNAma sUcave che. vaLI, svacchaMdanA sadbhAvamAM tene jJAnI puruSanA AcaraNa pratye doSadaSTi rahe che. svacchaMdanA mArge caDelo jIva satparuSanI sAcI oLakhANa karI zakato nathI. kUvAnuM pANI mApavA kUvAmAM UMDe UtaravuM paDe che, tema puruSane oLakhavA mATe satparuSanA aMtaranA UMDANamAM UtaravuM paDe che. svacchaMdI jIvanI bAhya daSTi hovAthI te temanA aMtarano tAga pAmI zakato nathI. zrImad lakhe che - 'aMdhakArane viSe paDelA padArthane manuSyacakSu dekhI zake nahIM, tema dehane viSe rahyA evA jJAnI ke vItarAgane jagatadaSTi jIva oLakhI zake nahIM. jema aMdhakArane viSe paDelo padArtha manuSyacakSuthI jovAne bIjA koI prakAzanI apekSA rahe che; tema jagatadaSTi jIvone jJAnI ke vItarAganA oLakhANa mATe vizeSa zubhasaMskAra ane satsamAgamanI apekSA yogya che. jo te yoga prApta na hoya to jema aMdhakAramAM paDelo padArtha ane aMdhakAra e beya ekAkAra bhAse che, bheda bhAsato nathI, tema tathArUpa yoga vinA jJAnI ke vItarAga ane anya saMsArI jIvonuM eka AkArapaNuM bhAse che; dehAdi ceSTAthI ghaNuM karIne bheda bhAsato nathI."1 sapuruSanI bAhya dazAmAM kiMcit cAritramohajanya doSa dekhAya tyAre svacchaMdI jIva tenI mukhyatA karI bese che. cAritramohanA alpa doSa upara vajana javAthI mithyAtva jevA sarvoparI doSanA abhAvarUpa mahAna samyakatvadazA gauNa thaI jAya che, pariNAme sapuruSano yathArtha mahimA Avato nathI. yathArtha oLakhANa ane mahimAnA abhAvamAM te temanI pavitra aMtardazAnI virAdhanA - AzAtanAno moTo doSa kare che ane tethI teno saMsAra anaMta kALa mATe vadhI jAya che. puruSanI aMtaraMga dazA - samyakatvarUpa dazAnI jene kharI oLakhANa thaI che, tene to te satparuSanuM dareka AcaraNa yathArtha bhAse che, eTaluM ja nahIM paNa tene to cAritramohajanita jhaMjhAvAta prasaMge paNa temanI bhinnatAnAM ane temanI aDagatAnAM ja darzana thAya che ane tethI tene temanA pratye 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.494 (patrAMka-674) Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326, 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vizeSa bhaktibhAva Upaje che. paNa svacchaMdI jIvane to te doSonI ja mukhyatA rahe che. vaLI, te to potAnI doSadaSTine parIkSaka buddhi gaNe che. te kahe che ke huM temanA sapuruSapaNAnI cakAsaNI karuM chuM. jema bajAramAMthI mATaluM kharIdatI vakhate enA upara barAbara TakorA mArIne jovAmAM doSa nathI, tema satparuSane gurupade sthApatAM pahelAM temanI aMtaraMga dazAnI kasoTI avazya karavI joIe.' paraMtu kasoTI karavA pAchaLa svacchaMdI jIvano Azaya tevo hoto nathI. tene satparuSa dharma pAmyA che ke nahIM tenI cokasAI karIne temanI pAsethI dharma nathI icchavo, paraMtu puruSamAM paNa doSa kADhIne potAne moTA parIkSaka ke mahAtmA gaNAvavuM che. AcAryazrI guNabhadrajI kahe che ke samasta guNonA AdhArabhUta mahAtmAne jo durbhAgyavaze kaMIka cAritra Adi saMbaMdhI doSa utpana thaI jAya to caMdranA lAMchananI mAphaka tene jovA aMdha paNa samartha thAya che. paNa te doSa jovAmAtrathI te doSa jonAra jIva mahAtmA thaI jato nathI. jema potAnI prabhAthI ja pragaTa jaNAtA caMdranA kalaMkane samasta jagata dekhe che, paNa zuM koI kadI paNa te caMdranI padavIne pAme che? arthAt koI kadI caMdranI tulya thatA nathI.' svacchaMdI jIva satparuSanA audayika bhAvane anulakSIne temanA bAhyAcaraNanA doSa zodhavAmAM tathA temanA vyavahAra pratye zaMkA-kuzaMkA karavAmAM pravRtta rahe che. svacchedanA sadbhAvamAM tene kvacit abhaktinAM pariNAma paNa thaI jAya che. kSayopazamajJAnanI adhikatAmAM mIThAzanAM pariNAma rahetAM hovAthI satparuSa pratye parama vinayanAM pariNAma pragaTavAne badale satparuSa viSe potA samAna kalpanA rahyA kare che. te puruSanI potA sAthe tulanA kare che. te satparuSanI bAhya kriyAnI nakala kare che. satparuSone atIndriya svabhAvanAM samyagdarzana-jJAna-cAritra vaDe dharma thAya che ane zubha rAga vakhate teo pUjA, bhakti, svAdhyAyAdimAM paNa pravarte che. svacchaMdI jIva satparuSanI AtmadazAne lakSamAM nathI leto ane mAtra bAhya zubha kriyAthI satparuSane dharma thAya che ema mAnIne pote paNa bhakti-svAdhyAya AdimAM pravarte che, paraMtu tenuM valaNa Atmasanmukha na hovAnA kAraNe te game tyAM hoya - vanamAM ke maMdiramAM - topaNa tene dharma thato nathI. mithyA zraddhAnanA kAraNe te game teTaluM zravaNa-vAMcana, japa-tapa kare to paNa tenI aMtaraMga dazAmAM koI parivartana nathI AvatuM ane sarva sAdhana niSphaLa jAya che. samajyA vagara te puruSanI mAtra bAhya kriyAnI nakala kare che ane vaLI pAchuM tenuM abhimAna kare 1- juo : AcAryazrI guNabhadrajIviracita, 'AtmAnuzAsana', zloka 250 'doSaH sarvaguNAkarasya mahato devAnurodhAtkvacijjAto yadyapi candralAJchanasamastaM draSTumandho'pyalam / draSTAnpoti na tAvatAsya padavImindoH kalaI jagada vizvaM pazyati tatprabhAprakaTitaM kiM ko'pyagAttatpadam / / ' Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-15 327 che. te mAne che ke huM paNa ghaNo dharma karuM chuM. satparuSa je kare che te badhuM ja huM karuM chuM, huM puruSa jevo ja puruSArthI chuM. te jANe che teTaluM badhuM huM jANuM chuM, tethI huM sapuruSa jevo ja jJAnI chuM.' AvA bhAva pravartatAM hovAthI te satparuSanI avagaNanA kare che ane kyAreka to temanI niMdA paNa kare che. te satparuSano virodha karavAmAM ke avarNavAda bolavAmAM paNa pAchI pAnI karato nathI. AcAryazrI samaMtabhadrasUrijI kahe che ke garvathI bharelA abhiprAyavALo jIva madathI anya dharmAtmA puruSono tiraskAra kare che tyAre te jinendra dvArA praNIta dharmano tiraskAra kare che, kAraNa ke dharma dharmI vinA - ratnatrayanuM AcaraNa karanAra vinA hoto nathI ane dharmano anAdara karanAra mokSapada pAmI zakato nathI. Ama, satparuSanI AzAtanA karIne te potAnuM saMsAraparibhramaNa vadhArI bese che. zrImad lakhe che - jJAnI puruSanI avajJA bolavI tathA tevA prakAranA prasaMgamAM ujamALa thavuM, e jIvanuM anaMta saMsAra vadhavAnuM kAraNa che, ema tIrthakara kahe che. te puruSanA guNagrAma karavA, te prasaMgamAM ujamALa thavuM, ane tenI AjJAmAM saraLapariNAme parama upayogadaSTie vartavuM, e anaMtasaMsArane nAza karanAruM tIrthakara kahe che. vaLI, AtmajJAna thayA pahelAM tyAgIpaNAnA ke vidvattAnA kAraNe upadezakArya karavuM paDatuM hoya to tyAM tene abhimAna thAya che. vyAkhyAna athavA lekhananI kuzaLatAthI potAnI mahattA darzAvavAnI icchA rahyA kare che. AcAryapraNIta ucca koTinA AdhyAtmika nyAya darzAvatI vakhate paNa potAnI mahattA batAvavAno hetu ja mukhya rahe che. AvAM pariNAmonA sarbhAvamAM svacchaMdI jIvane satparuSanA zaraNe javAnI AvazyakatA ja nathI lAgatI. tene zAstranA bhaNatarathI athavA bAhya tyAgathI moTAI ane mAna vadhAravAnI icchA rahetI hovAthI upadeza grahaNa karavAnI namatAne badale upadeza ApavAnI ja vRtti rahe che. puruSa karatAM pote vizeSa tyAgI athavA vidvAna che tevuM darzAvavAnA prayatnamAM ja te haMmezAM lAgelo rahe che. potAnA anuyAyIonI saMkhyA kevI rIte vadhArI zakAya, potAnuM mAnapAna kevI rIte vadhe AdimAM ja teno lakSa rahe che ane tethI te sapuruSathI vimukha ja varyA kare che. A rIte svacchedasevanathI te saMsAraparibhramaNanAM kAraNo ja seve che! Ama, je jIvane bhavabhramaNano bhaya nathI, te jIva svacchede varte che ane potAnuM 1- juo : AcAryazrI samatabhadrasUrijIkRta, "ratnakaraMDa zrAvakAcAra', zloka 26 'smayena yo'nyAnatyeti dharmasthAn garvitAzayaH / so'tyeti dharmamAtmIyaM na dharmo dhArmikairvinA / / ' 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.343 (patrAMka-397) Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana mahA anartha kare che. jo jIva svacchedarUpI mahAdoSane roke, svacchaMdanA pratipakSI bhAve varte to te avazya mokSa pAme che. je jIva potAnA jJAnano kSayopazama zAstra anusAra hovA chatAM paNa jyAM sudhI potAne apUrva dazA pragaTI nathI, tyAM sudhI te dazAnI jijJAsA sahita sabhAnapaNe varte che; sanduruSanI aMtaraMga dazAne oLakhIne parama dInatA keLavI, parama vinayavaMta banI, laghutvabhAve varte che; atyaMta mahimApUrvaka ane atyaMta jijJAsA sahita jJAnI puruSanI vANInuM zravaNa kare che, jethI te vANI tenA aMtarane sparzI zake; sanduruSanAM vacanamAM niHzaMkapaNe parama prIti kare che, tene alaukika arthamAM ghaTAve che, temAM rahelA paramArthane samajavAno dRSTikoNa rAkhe che, arthAt temAM darzAvela mArganI vidhinA gaMbhIra rahasyane gahana citavanathI zodhe che; potAnA doSa svIkAravAmAM madhyastha buddhi rAkhe che; puruSanA alaukika caritrane lakSamAM rAkhIne potAno puruSArtha upADe che; sanduruSane pragaTa mUrtimAna sat jANIne aTala zraddhA, dRDha Azraya ane atula bhakti kare che; kaMI paNa chupAvavAnA bhAvarahita puruSanA upakArane prasiddha kare che ane tene sarvotkRSTa gaNI teno mahimA gAya che; puruSanI mahAnatA ane potAnI kSudratA jANI-samajI tulanA karavAno bhAva visarjana kare che; temane parama hitanuM kAraNa jANI ekaniSThAe guNAnuvAdamAM pravarte che; AtmajJAna thayA pahelAM upadezakArya karavAnuM Ave to zAstravAMcana, lekhana Adi pravRttimAM satparuSanA upakArane pradarzita kare che; AdhyAtmika nyAyonuM svalakSe tathA namapaNe nirUpaNa kare che; sapuruSanI sAthe caDasAcaDasI karavAne badale temanA zaraNe javAnI bhAvanA rAkhe che ane tethI te jIva avazya mokSane pAme che. sapuruSano ananya Azraya aMgIkAra karI temanuM mArgadarzana anusaratAM jIva aMtarmukha thAya che ane tene svAnubhUti thAya che. te potAnA jJAna-zraddhAne samyapha karI, tenAM baLa vaDe potAnuM vAstavika sukha, mokSadazA sAdhavA apramatta thAya che. puruSanI upAsanAthI te samasta karmono nAza karI parama sukhada muktidhAmamAM sadAne mATe jaI vase che ane anaMta sukhane pAmIne parama kRtArtha thaI jAya che. Ama, svachaMdane rokavAthI jIva mokSane pAme che ane evI rIte anaMtA jIvo mokSe gayA che ema doSarahita jinezvara bhagavAne kahyuM che. A pramANe svacchaMdatyAgathI AtmahitanI zarUAta thAya che, tethI jIve svacchaMdatyAganuM kArya udyamapUrvaka avazya karavA yogya che evo amUlya bodha ApIne zrImade Atmahitecchuo pratye amApa upakAra karyo che. A viSe DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - kharekhara! svacchedarUpI aMdhatvanA viSama khaDaka para jIvanuM nAvaDuM bhAMgIne bhUkko na thaI jAya e arthe zrImad jevA parama gurunA A AtmAnubhavasiddha TaMkotkIrNa Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-15 329 amRta vacano A bhayaMkara bhavasAgaramAM sarva kALanA sarva mumukSuone dIvAdAMDI samA apUrva mArgadarzaka thaI paDe evA che." A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'roke jIva svaccheda to, vinaya bhAva zubha thAya; sadguru sevA to kare, jethI zruta samajAya. AjJA pALI anukrame, pAme avazya mokSa; je pada sarvotkRSTa che, pragaTe te aparokSa. sadguru AjJA ArAdhane, zrI sahajAtma svarUpa; pAmyA ema anaMta che, anaMta catuSTayavaMta. aho parama satparuSanI, kRpA sudhArasa koSa; pAmI anaMta sukhI thayA, bhAkhyuM jina nirdoSa.' 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, "rAjajyoti mahAbhASya', pR.72 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.216 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA pa7-60) Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 16 - 16 , anya ume ji. 1 cheda che pe ma ke, pa. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 16 bhUmikA | gAthA) gAthA 15mAM kahyuM ke jIva jo svacchaMdane roke to te avazya mokSane pAme ane Ama karIne ja bhUtakALamAM anaMta jIvo mokSe gayA che ema jinezvara bhagavAne bhAkhyuM che. eka svacchaMdanA kAraNe jIvane satnI prApti thaI nathI, thatI nathI ane thaze nahIM ema kahI zrImade svachaMda keTalo duHkhadAyI che ane tene rokavo keTalo Avazyaka che te batAvyuM. A mahAbaMdhanarUpa svacchaMdanI nivRtti kaI rIte thaI zake e jANavuM kalyANakArI hovAthI have 16mI gAthAmAM zrImad svacchaMda TALavAno upAya batAvatAM kahe che - "pratyakSa saddaguru yogathI, svaccheda te rokAya; anya upAya karyA thakI, prAye bamaNo thAya." (16) pratyakSa sarunA yogathI te svacchaMda rokAya che, bAkI potAnI icchAe artha) bIjA ghaNA upAya karyA chatAM ghaNuM karIne te bamaNo thAya che. (16) 2 svacchedanirodhano amogha upAya batAvatAM zrImad atre kahe che ke jIva bhAvArtha | jo pratyakSa sagurunA Azraye varte to, arthAt temanI AjJAe varte to teno svacchedarUpa mahAdoSa sugamatAthI vilaya pAme che. bAkI potAnI matikalpanAthI jIva bIjA aneka upAyo ajamAvI jue topaNa svacchaMdano nAza thaI zakato nathI ane kyAreka to bamaNo paNa thAya che, arthAt je svacchaMda hato te vadhu dRDha thAya che; ane te eTalo majabUta thAya che ke nIkaLavo atyaMta duSkara thaI paDe che. sagurunA Azraya vinA game teTalA upAya kare to paNa jIvano svachaMda TaLato nathI, paNa prAyaH bamaNo thAya che. jIva svacchaMdane TALavAno upAya paNa potAnI icchA anusAra nakkI kare che. kriyAjaDa kriyA mUkI jJAnanI vAtomAM potAne joDI de che ane zuSkajJAnI jJAnaciMtana mUkI kriyAmAM lAgI jAya che ane svacchaMda to jevo hato tevo ja rahe che. tethI ja ahIM kahyuM che ke pratyakSa sadguruno yoga hoya to ja svacchaMda TaLe, arthAt sajIvanamUrti evA saddagurunI AjJAe vartatAM svacchaMda rokAya che ane te rokAtAM jIva avazya mokSa pAme che. tethI jene svaccheda TALavAnI icchA hoya teNe potAnA Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sarva abhiprAyo choDIne, potAnI sarva zaktino upayoga pratyakSa sadgurunI AjJA upAsavAmAM karavo joIe; kAraNa ke anaMta kALa paryaMta nijachaMde parizrama kare topaNa jIva jJAna pAmI zake nahIM, paraMtu pratyakSa sadgurunI AjJAno ArAdhaka sahajamAtramAM aMtarmuhUrtamAM ja mokSagAmI bane che. sadgurunuM AvuM adbhuta mAhAtmya hovAthI vicAravAna jIvoe pratyakSa sadgurunI AjJAne ananya bhakti sahita ArAdhI mokSaprApti karI che. svacchaMdarUpI mahAdoSane sarva doSanuM mULa jANI, sauthI prathama sarva prayatna vizeSArtha vaDe tene TALavAno mahApuruSo bodha kare che. svacchaMdanA kAraNe aneka sAdhano karavA chatAM paNa jIvane mokSamArganuM yathArtha darzana thatuM nathI ane mumukSutA utpanna thatI nathI. soyamAM doro parovI darajI sIvaNakAma zarU kare tyAre jo te gAMTha mAravAnuM bhUlI jAya to tenI badhI mahenata niSphaLa jAya che, ema jIva aneka prakAre dhArmika pravRtti kare paNa svacchaMdatyAgapUrvakanA AjJA-ArAdhananI gAMTha jo na vALe to teno sarva puruSArtha niSphaLa nIvaDe che ane tethI jIva paribhramaNa chedavAno avasara cUkI jAya che. vaLI, potAmAM svacchaMda che evuM jIvane bhAna paNa thatuM nathI. tethI A doSanuM AvuM bhayaMkara svarUpa jANI tene chedavAno upAya avazya karavA yogya che. te doSane TALavAno acUka upAya che pratyakSa sadguruno yoga, temanI yathArtha oLakhANa ane temanI AjJAnuM sarvArpaNapaNe ArAdhana. jIvane svacchaMdamAM paDato rokanAra sadgurunuM zaraNa lIdhuM hoya to ja sanmArge caDI zakAya che. jIvane A prakArano lakSa thAya to ja tene mArganI prApti thAya che. zrImad lakhe che ke 'jyAM sudhI jIvane svacchaMdarUpI aMdhatva che, tyAM sudhI e mArganuM darzana thatuM nathI. (aMdhatva TaLavA mATe) jIve e mArgano vicAra karavo; dRDha mokSecchA karavI; e vicAramAM apramatta rahevuM, to mArganI prApti thaI aMdhatva TaLe che, e niHzaMka mAnajo. anAdi kALathI jIva avaLe mArge cAlyo che. joke teNe japa, tapa, zAstrAdhyayana vagere anaMta vAra karyuM che; tathApi je kaMI paNa avazya karavA yogya hatuM te teNe karyuM nathI; je ke ame prathama ja jaNAvyuM che. sUyagaDAMgasUtramAM RSabhadevajI bhagavAne jyAM aThThANuM putrone upadezyA che, mokSamArge caDhAvyA che tyAM e ja upadeza karyo che : he AyuSyamano! A jIve sarve karyuM che. eka A vinA, te zuM? to ke nizcaya kahIe chIe ke satpuruSanuM kaheluM vacana, teno upadeza te sAMbhaLyAM nathI, athavA rUDe prakAre karI te uThAvyAM nathI. ane ene ja ame munionuM sAmAyika (AtmasvarUpanI prApti) kahyuM che. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-16 335 sudharmAsvAmI jaMbusvAmIne upadeze che ke jagata AkhAnuM jeNe darzana karyuM che, evA mahAvIra bhagavAna, teNe Ama amane kahyuM che :evA anaMta puruSo mArga pAmIne mokSaprApta thayA. gurune AdhIna thaI vartatA eka A sthaLe nahIM paNa sarva sthaLe ane sarva zAstramAM e ja vAta kahevAno lakSa che. ANA dhammo ANAe tavo / AjJAnuM ArAdhana e ja dharma ane AjJAnuM ArAdhana e (AcArAMga sUtra)'1 samasta dvAdazAMgI AjJAdharmanA vivaraNarUpa che, tethI jIve sadgurunI AjJAnuM ArAdhana akhaMDapaNe ane ekaniSThAthI karavuM e ja kartavya che. adhyAtmayAtrAmAM jIvane sau prathama e nizcaya thavo ghaTe ke AtmakalyANa mATe pratyakSa sadgurunA yoga jevuM koI baLavAna ane amogha kAraNa nathI. tethI anya sarva sAdhanane gauNa jANI, kalyANanA mukhya hetu evA pratyakSa sadgurunA satsamAgamane sarvArpaNapaNe upAsavo ghaTe che. svacchaMdano parityAga pratyakSa sadgurunA yogathI thAya che. pratyakSa sadguruno yoga AtmArthI jIva mATe amUlya ane ati upakArI prasaMga che. sadguru niSkAraNa karuNAthI jIvanA aMtaraMga doSo jaNAve che, te doSothI mukta thavAno upAya batAve che ane e upAyane amalamAM mUkavAnuM baLa paNa Ape che; tethI pratyakSa sadguruno yoga AtmavikAsanuM anivArya aMga che. temanA AzrayathI jIva AtmazuddhinI aneka zreNIo prApta karIne sarvottama bhUmikAne sparze che. tapa. ahIM e dhyAna rAkhavuM ghaTe ke pratyakSa sadgurunA yogathI svacchaMda rokAya che ema kahyuM tyAM ema na samajavuM ke mAtra sadgurunA saMgamAM rahevAthI svacchaMda nivRtta thaI jAya che. sadguruno yoga prApta thayo che ema tyAre ja kahI zakAya ke jyAre sadgurunI oLakhANa thaI hoya ane temanI AjJAbhaktimAM joDAyo hoya. temanI AgaLa-pAchaLa pharyA kare, paraMtu jo aMtaramAM temano sAco mahimA pragaTAve nahIM to kaMI ja phLa na maLe. sadguruno saMga maLavAthI kArya thaI jatuM nathI. jo AjJAzritapaNuM na hoya to yoga ayogarUpa thaI paDe che. sadguru pratye bhakti na hoya to temanA saMgamAM rahevA chatAM, aneka dharmakriyAo karavA chatAM paNa te sarva niSphaLa jAya che. AcAryazrI kuMdakuMdadeva kahe che ke jema pradhAna(rAjA)thI vihIna rAjya, svAmIthI vihIna deza, gAma, rASTra ane senA; tema gurubhaktithI vihIna ziSyonAM samasta anuSThAna 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.259-260 (patrAMka-194) Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana naSTa thaI jAya che. 1 sadguru pAse mokSamArganI jijJAsAnuM nAma laI aneka mANaso jAya che, paraMtu badhA nirdoSa ane pavitra thavAnA lakSe nathI jatA. badhAne sadguruno upadeza sarvAge mAnya nathI hoto. temane badhAne AtmakalyANamAM rasa nathI hoto, paraMtu temAMthI ghaNA dekhAdekhIthI, koInA kahevAthI, koInA dabANathI. aneka bAhya kAraNothI AkarSita thaI. saMsAranI pratikULatAthI utpanna thayelA kSaNika kaMTALA AdithI sadguru pAse jAya che. temane potAnA doSo kabUlavA nathI, tenI gaMbhIratA samajavI nathI, to pachI doSone nAbUda karavAnI to vAta ja kyAM rahI? teo potAnA abhiprAyamAM pheraphAra karyA vinA game teTalAM bAhya tyAga, tapa, niyama kare to paNa te mokSArthe vyartha Thare che. temanAM aMtaramAM to saMsAranAM rasa-ruci ja paDelAM che ane vadhu dayanIya to e che ke temane AmAM kaMI khoTuM lAgatuM nathI. teo potAnI icchA mujaba sadgurunI AjJAmAM paNa bAMdhachoDa kare che. temane dharma karavo che, paraMtu hitaciMtaka ane anubhavI evA sadguru kahe tema nahIM, paNa potAnA Agraha ane svaccheda anusAra karavo che. potAnI icchA pramANe sadguru na kare to sadgurumAM saMdeha kare che. sadguruno bAhya vyavahAra joIne sadgurune paNa rAga-dveSanAM pariNAma varte che ema temane lAge che. AvA jIvo sadgurunA saMgamAM rahIne paNa temanI AzAtanA ja kare che. paraMtu je taravAnA kAmI che, mumukSu che, teo to sagurune jotAM ja ananya prema anubhave che, sagurunI AjJA maLatAM ja te AjJAnA ArAdhanamAM akhUTa zraddhAthI jhaMpalAvI de che. bIjI kaMI paNa apekSA rAkhyA vinA AvA khapI jIvo saghaLethI prIti saMkelI tene sadgurunA caraNomAM arpita karI de che. temanI vRtti eka kSaNa paNa bIje na bhaTakatAM eka sadgurumAM ja tanmaya bane che. teo tana-mana-dhana tathA potAnI sarva zakti ane bhakti sagurunI AjJAnA ArAdhanamAM joDe che. AvA rUDA jIvo ja sadgurunI kRpAdRSTithI potAnA dhyeyamAM saphaLa thAya che. gurunA satsamAgamanA pArasasparzathI teo kathIramAMthI kaMcana banI jAya che. sadgurunA yogano yathArtha lAbha laI zakAya te mATe jIvamAM mumukSutA pragaTavI joIe. mumukSutA utpanna thavAnuM lakSaNa batAvatAM zrImad eka patramAM lakhe che - ..... "mumukSutA' viSe jaNAvavuM che, ke te utpanna thavAnuM lakSaNa potAnA doSa jovAmAM apakSapAtatA e che, ane tene lIdhe svacchaMdano nAza hoya che. 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'yaNasAra', gAthA 79 'rajjaM pahANahINaM, padihINaM desagAmaraThavalaM / gurubhattihINa sirasANuTTANaM Narasade savvaM / / ' Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-16, 337 svacchaMda jyAM thoDI athavA ghaNI hAni pAmyo che, tyAM teTalI bodhabIja yogya bhUmikA thAya che." mumukSutA e mokSa taraphanuM prathama pagathiyuM che. koI ne koI dharmamatamAM rahevuM, koI ne koI dhArmika kriyA karavI e mumukSutA nathI, paraMtu mohAsaktinAM pariNAmathI mUMjhAIne ekamAtra mokSa mATe prayatna karavo e mumukSutA che. mohAsaktinAM pariNAmane jANavAM-pakaDavAM, eTaluM ja nahIM paNa tenAthI mUMjhAIne chUTavAnI tIvra abhilASA jAgavI te mumukSutA che. AvI mumukSutA pragaTe nahIM tyAM sudhI AtmajJAna thAya nahIM ane AtmajJAna vinA mokSa pamAya nahIM, arthAt sarva duHkhathI ane sarva klezathI mukta thavA mATe mumukSutA eka anivArya dharma che. jIvane mumukSutA pragaTI che ke nahIM te jANavA mATenuM sacoTa lakSaNa che potAnA doSa jovA pratye apakSapAtatA. mumukSatA pragaTyA pachI jIva niSpakSapaNe potAnA doSanuM avalokana karato hovAthI svacchedarUpI mahAdoSano hrAsa thAya che. doSa jovA pratye apakSapAtatAnI anupasthitimAM mokSa mATe karelI sarva pravRtti ane sarva upadezAdi vyartha nIvaDe che. potAnA doSa pratye pakSapAta hoya to tyAM game tevAM vrata-tapAdi ane vipula zAstrAbhyAsa paNa nirarthaka che, kAraNa ke dharmanI zarUAta ja thaI nathI. jo jIva potAnA doSanuM apakSapAtapaNe avalokana karIne teno niSedha na kare to tenAthI potAnA doSano jAye-ajANe bacAva thaI jAya che ane te rIte potAnA doSanuM gupta anumodana kare che ane tema thatAM doSano abhAva thaI zakato nathI. tene koI tenA doSanuM darzana karAve topaNa te potAnA aparAdhano svIkAra ja karato nathI, kadAcit svIkAra kare to paNa e mATe bahAnuM kADhI, bacAvanAmuM ApIne potAne niraparAdhI Therave che athavA to potAno aparAdha batAvanAranA doSa batAvavA mAMDe che. doSa jovAmAM niSpakSapAtatAnA abhAvanA kAraNe doSa karavA chatAM potAmAM koI kSati hoya evuM tene lAgatuM ja nathI ane tethI teno zreyamArgamAM praveza thaI zakato nathI. paraMtu jIva jo apakSapAtapaNe potAnA doSane jue to tethI potAnA doSanuM gupta anumodana thatuM aTake che ane doSano rasa ghaTatAM doSa nAza pAme che. mumukSu jIva maMdakaSAyI, mokSAbhilASI, saraLapariNAmI hovAthI te jema jema sadgurunA sAnidhyamAM rahIne ArAdhanA kare che, tema tema nijamatikalpanA choDI jJAnInA mArgano ArAdhaka bane che. jema jema sanmArganI ArAdhanA karato jAya che, tema tema potAnA doSo vadhu tvarAthI ane apakSapAtapaNe jovA mAMDe che, tethI svaccheda ghaTato jAya che ane mumukSutA vRddhi pAmatI jAya che. jyAM mumukSatA pragaTe che tyAM svachaMda TakI zakato nathI. jema jema 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.288 (patrAMka-254). Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana mumukSutA vRddhi pAme che, tema tema pariNAmanI saraLatAnA kAraNe eka viziSTa prakAranI yogyatA prApta thAya che, jethI jIva satparuSanI AjJAno Azaya grahaNa karavAne pAtra thAya che ane temanI AjJAnuM yathArthapaNe pAlana karI zake che. aneka zAstronuM adhyayana ane bAhya kriyAthI je lAbha thato nathI te lAbha jJAnInA mArge cAlavAnA daDha nizcayathI thAya che. sadgurunI AjJAe vartatAM sahajapaNe anekavidha kalyANa thAya che ane AtmaprApti mATenI bhUmikA taiyAra thAya che. koI paNa sAruM bIja vAvavA mATe te bIjane anukULa hoya evI bhUmi taiyAra karavI ghaTe che. AtmajJAnanuM bIja vavAya evI bhUmikA, svacchaMdanI hAni thAya tyAre taiyAra thAya che. saddagurunI AzrayabhaktithI bodhabIjayogyabhUmikA taiyAra thAya che. sadgurunI AjJA pratye mAhAbhya ane ruci pragaTavAM atyaMta jarUrI che. AjJA ApavA pAchaLa sagurunA aMtaramAM aneka Azaya hoya che. jene potAnA doSa dekhAtA hoya, tene e doSa TaLe evI AjJA Ape. jene na dekhAtA hoya, tene e pakaDAya evI AjJA Ape. doSasabhara chatAM doSasvIkAravihIna jIvane doSa dekhADavA mATe teo jAtajAtano bodha ane vividha prakriyA vApare che ane chatAM jyAre jIva svadoSa joI na zake tyAre viziSTa yukti-prayuktithI tene tenA doSanuM darzana karAve che. kyAreka doSa pratye lakSa karAvavA e doSane poSavA de ane pachI evo kaDaka prahAra kare ke jethI e doSa samULago nAza pAme. AvA samaye jIvane kadAcit zaMkA ke avizvAsa AvI jAya to paNa teNe saguruno Azaya samajavA prayatna karavo joIe ane zraddhApUrvaka mAnavuM joIe ke sadguru kahe che te ja satya che. pote samajI zakato nathI te potAnI samajaNano doSa che. pote mArgane jANato nathI ane jeNe jANyo che tenuM mAnavAne badale temanA vacana upara zaMkA kare to eka DagaluM paNa AgaLa bharI zakAya nahIM. Ama, zraddhA rAkhavAthI sadgurunA vacanamAM rahelo paramArtha samajAya che ane potAno svachaMda nirmULa thato dekhAya che. potAno svachaMda pote to jANI zakato nathI, paNa sadgurunuM zaraNa letAM doSonuM spaSTIkaraNa thAya che, doSa nIkaLe che ane guNo pragaTa thAya che. tethI AtmArthI jIva daDhatApUrvaka sadgurunI AjJAnuM ArAdhana kare che. saddaguru je sAdhana ke AjJA Ape temAM te vikalpa karato nathI, kAraNa ke tene vizvAsa hoya che ke sadgurunI sarva AjJA svarUpa pratye laI janArI ja hoya che ane temanI AjJAe na vartAya tyAM sudhI svarUpasthiti saMbhavatI nathI. tethI te laukika prayojana khAtara athavA mAnathI ke bhayathI paNa te AjJAne choDato nathI. te saguru pAsethI prApta thayelI AjJAno prANa jAya topaNa bhaMga karato nathI ane kvacit bhaMga thaI jAya to atyaMta kheda ane lajjA anubhave che. tene potAnA alpa doSa mATe paNa atyaMta kleza thAya che ane doSanA vilayanA puruSArthamAM atyaMta vIrya phure che. sadgurunI Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-16 339 AjJAnI bahAra potAnA zvAsocchvAsa sivAya bIjuM kaMI na cAle evI tenI bhAvanA hoya che. AvI jenI taiyArI hoya che teno svacchaMda satvare vilIna thaI jAya che. zrImad prakAze che 'jo jJAnInI yathArtha pratIti AvI hoya, ane barAbara tapAsyuM che ke 'A satpuruSa che, AnI dazA kharekharI AtmadazA che. tema emanAthI kalyANa thaze ja', ane evA jJAnInA vacana pramANe pravarte, to ghaNA ja doSa, vikSepa maTI jAya. jyAM jyAM jue tyAM tyAM ahaMkAra rahita varte ane tenuM badhuM pravartana savaLuM ja thAya. ema satsaMga, satpuruSano yoga anaMta guNano bhaMDAra che.'1 AvA mahimAvAna sadgurunA yogano Azraya maLatAM jIva potAnI svacchaMdI vRttiono jaya kare che. jIvane sadgurunI yathArtha oLakhANa thatAM temanA pratye Azrayabhakti pragaTa thAya che je AjJA ArAdhana karavAmAM sahAyarUpa nIvaDe che. jema jema sadguru pratye prema ane zraddhAno vikAsa thAya che, tema tema arpaNatAnuM baLa vadhatuM jAya che ane potAnI icchAe vartavAnA pariNAmano tyAga thAya che. pote sadgurune sarva prakAre rAjI rAkhI zake ane potAnA sarva bhAva temane arpaNa karI zake tevI bhAvanA sahita tenuM AcaraNa hovAthI sadgurune potAnI sarva icchAnI soMpaNI kare che. sadguru pratye yathArtha bhakti pragaTa thavAthI temanI AtmaceSTAmAM ja tenI vRtti rahe che, temanA AMtara puruSArthanuM niraMtara bahumAna rahyA kare che, te ja najarAyA kare che. temanA apUrva guNa dRSTigocara thatAM ane temanI AjJAnuM pAlana karatAM svacchaMda maTe che ane saheje Atmabodha pragaTe che. Ama, pratyakSa sadgurunA yogamAM svacchaMda rokAya che. paraMtu je jIva pratyakSa sadgurunI AvazyakatA svIkArato nathI ane potAnI matikalpanAe svacchaMda rokavAno upAya kare che, teno svacchaMda ghaTavAne badale prAyaH vadhe che. te potAnA svacchaMdane poSavA zAstranAM kathanono durupayoga paNa kare che. AtmA ja AtmAno guru che.'2 Adi zAstronAM kathanonI apekSA samajyA vagara tevAM kathanonuM avalaMbana laIne te 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.696 (upadezachAyA-5) 2- juo : (1) AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkRta, 'iSTopadeza', zloka 34 'svasmin sadabhilASitvAdabhISTajJApakatvataH I svayaM hitaprayoktRtvAdAtmaiva gurunaH / / ' (2) upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'sADI traNaso gAthAnuM stavana', DhALa 5, kaDI 80 teha "kahe guru gaccha gItAratha, pratibande kIje re? darzana-jJAna-carita Adariye, Ape Apa tarIje re."ka Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sadgurunI AvazyakatAno niSedha kare che. te ema mAne che ke mokSamArga svAzrita che ane sadguru to paradravya che, mATe temano Azraya jIvane parAzrita kare che. paraMtu te samajato nathI ke pUrvanA prabaLa kusaMskAronA kAraNe jIvano upayoga punaH punaH parapadArtho pratye doDI jAya che. upayoga aMtaramAM na rahe tyAre te pote khUba dUra cAlI na jAya te mATe koI avalaMbana Avazyaka che. A avalaMbana vItarAgatAnA Adarzane anurUpa hovuM joIe, jethI tenI upAsanA dvArA vikalpa UThe topaNa te vikalpo vItarAgatAnA hoya. vItarAgatAnA lakSyanI siddhi mATe tathA paratattvono Azraya choDavA mATe sadgururUpa pAramArthika Azraya grahaNa karavo anivArya che. temanA AzrayamAM utpanna thatI bhAvanAo vItarAgatAnI smRti Ape che, nizAMtinAM darzana karAve che, tethI e 'parano Azraya paNa "sva'nA Azraya mATe madadarUpa ja che. temanA AdhAre adhikAdhika sva pratye jhUkatA javAya che. Ama, chamasthadazAmAM saguruno Azraya tathA prema, zraddhA ane arpaNatA sahitanI temanI upAsanA atyaMta anivArya ane phaLaprada che. paraMtu svacchaMdI jIva ema mAne che ke sadguru vinA paNa AtmA pote, potAnI zaktithI ja, potAno guru banI potAno uddhAra karaze. te ema nathI samajato ke anaMta kALathI potAnI jAte ghora tapazcaryAdi aneka kAraNo sevavA chatAM, sadguru vinA Atmasanmukha nahIM thavAthI ja Aja sudhI pote rakhaDyo che ane hajI sadgurunA zaraNane svIkArI temanI upAsanAmAM tatpara nahIM thAya ane potAnA AtmAne potAnA guru tarIke mAnI, paramArthaprApti mATe prayatna karaze to e viTaMbanA UbhI ja raheze. AvA svacchaMdI jIvane mArgaprApti thatI nathI. zrImad lakhe che ke - "jIva potAnI kalpanAthI kalpe ke dhyAnathI kalyANa thAya ke samAdhithI ke yogathI ke AvA AvA prakArathI, paNa tethI jIvanuM kaMI kalyANa thAya nahIM. jIvanuM kalyANa thavuM to jJAnI puruSanA lakSamAM hoya che, ane te parama satsaMge karI samajI zakAya che." mokSArthI jIve sadgurune niraMtara upAsavA joIe. sadgurunA zaraNa vinA, sadgurunI AjJA vinA, sadgururUpI sAkSAt jJAnasUryanA ujvaLa prakAza vinA potAnA svarUpanI samajaNa, zraddhA, ramaNatArUpa mokSamArga samajI zakAto nathI. svabhAvanuM grahaNa e ja sArarUpa upAdeya che ane parabhAvanuM grahaNa e duHkharUpa asAra hovAthI heya che 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.382 (patrAMka-466) 2- juo : kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijIkRta, yogazAstra', prakAza 12, zloka 16 pati sahastrakiraNa: khAzo nitanimimanasya | tadvad gururatra bhaved, ajJAnadhvAntapatitasya / / ' Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-16 341 ityAdi prakAre sAra-asAra, hita-ahita, kartavya-akartavyanuM bhAna thatuM nathI ane tethI tenA aMtaranuM ajJAnatimira TaLatuM nathI, saMsArabhramaNano aMta Avato nathI. paraMtu jo sadgurunI zuddha AtmadazAnuM mAhAbhya bhAse, teozrI pratye ananya prema-prIti-pratItiruci-bhakti-bhAva-ullAsa pragaTe, temanA zaraNamAM sarvArpaNapaNe sthiti thAya, te sivAya bIjuM kAMI kartavya na manAya, temanI AjJA ArAdhavAmAM ekaniSThAe apramatta puruSArtha jAgRta rahe, daDha ane nizcaLa nirdhArapUrvaka eka AtmakalyANa mATe ja sagurunA zaraNamAM bhava gaLAya to svacchaMda nAza pAme ane mArgaprApti thAya. jIva sadgurunA avalaMbana vinA svacchede aneka sAdhano kare to svacchaMdapravartanathI tenuM kalyANa to thatuM nathI, paNa UlaTuM nukasAna thAya che. sadguru vinA jJAnamArge zAstrAdhyayanathI Atmahita sAdhavAnI koziza kare to tene jJAnamArga ekAMte pakaDAI jAya che tathA te kriyAnI avagaNanA karavA lAge che ane zAstrAdhyayanamAM paNa tene avarodho AvavA lAge che. zAstramAM nirUpaNa karelAM aneka bheda-prabheda ane nayaapekSAo samajavAno prayAsa karatAM vikalpa vadhe che ane temAM ja rokAI javAya che. zAstrajJAnarUpa vizALa samudranA taraMgo upara taravAne badale te taraMgomAM DUbI javA jevI sthiti thAya che. jo te saddaguruno Azraya rahe to tene sarva zAstronuM prayojana samajAya ane paramArthamArge AgaLa vadhI zake. sadgurunA mArgadarzana vinA jJAnamArga ArAdhato jIva potAnA jJAnano kSayopazama vadhAravAnI pravRttine ja sAdhanA samajI le che. paraMtu tenuM adhyayana paralakSI jJAnanI pravRttirUpa hovAthI te paramArtha cUkI jAya che. prayojanabhUta viSaya upara teno lakSa nathI jato ane aprayojanabhUta viSayomAM te vyartha rokAI jAya che. vaLI, tene jJAnInAM vacanomAM aneka zaMkA-kuzaMkA thAya che, tethI te Urdhva bhUmikAne prApta karI zakato nathI. paraMtu jo te saguruno Azraya rahe to tenI sarva zaMkAonuM samAdhAna thAya ane te saMdigdha avasthAmAMthI mukta thAya. gurugama vinA zAstrAdhyayana karavAthI tene mithyA ahaMkAra udbhave che. huM jANuM chuM, huM samajuM chuM, mane badhuM AvaDe che, huM sAruM samajAvI zakuM chuM, Ama vartavAthI mane bAdha nahIM thAya' evuM abhimAna tene thAya che. vidvattAnA kAraNe tene maLatA Adara-satkAramAM te evo phasAI jAya che ke tenI daSTi vadhu ne vadhu mAna meLavavA tarapha ja lAgelI rahe che. vyAkhyAnanI kuzaLatA ane jANapaNuM darzAvavAnI tene icchA thayA kare che. potAnI bhUmikAnuM taTasthatAthI mUlyAMkana karavAnA badale te potAmAM na hoya e guNa dharAvavAno DoLa karavA lAge che. Ama, Atmazuddhino mArga bhUlI te mAnArthe pravRtti karavA lAge che, paraMtu jo te saguruno Azraya rahe to laghutA sahita Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana samarpaNabhAva AvatAM tenuM abhimAna nivRtta thaI zake. zAstrAbhyAsa, dhAraNA, bauddhika carcA vagere bAhya AvaDatane sAcA jJAnanI prApti mAnIne potAne AtmajJAna pragaTa thayuM che evA bhamamAM te varte che. AthI zuSkajJAnIpaNuM utpanna thAya che ane jijJAsAno abhAva thaI jAya che. anAdinAM ajJAna ane viparIta saMskAronuM baLa ghaTavAnuM kArya tathA satyanuM bhAna thAya tevAM pariNAmono avakAza paramArthatattvanI jijJAsAnA kALamAM thAya che, paraMtu jijJAsAno abhAva thavAnA kAraNe tene AvAM pariNAmo na thatAM moTuM nukasAna thAya che. jijJAsArahita sthitinA kAraNe tene AtmabhAvanI oLakhANa thatI nathI. vaLI, te zAstrajJAnanI dhAraNA vaDe apekSAono viparIta upayoga karI potAnA doSono bacAva karavA lAge che. paraMtu jo te saguruno Azraya grahaNa kare to tenAmAM saraLatA AvatAM sadgurunA mArgadarzana vaDe doSakSaya karIne te AgaLa vadhI zake. Ama, jJAna-ArAdhanAmAM sadgurunA AzrayanI tathA satata jAgRti rAkhavAnI AvazyakatA rahe che, nahIM to aTakI javAya che athavA jIva potAne nukasAna karI bese che. jJAna-ArAdhanAnI vikaTatA uparAMta buddhinI alpatA ane malinatAnA kAraNe zAstrano marma pAmavo ati ati duSkara bane che. sagurunA avalaMbana vinA alpa matithI tathA svachaMda zAstrAbhyAsa karavAthI zuSkajJAnIpaNuM, uddhatAI, ekAMtanuM pratipAdana Adi doSo utpanna thAya che. AvI dazAmAM to AtmajJAna pAmavAnI bhUmikA paNa saMbhavatI nathI, to pachI sAkSAt tenI prApti to kevI rIte saMbhavI zake? sagurunA Azraye zAstranuM vAMcana-zravaNa karatAM te doSothI bacI zakAya che, paNa svacchaMdI jIva sadguruno Azraya leto nathI. vaLI, sadguru vinA AhArajaya, Asanajaya, nidrAjaya, indriyanigraha, kAyAsaMyama AdinA abhyAsa vaDe Atmahita sAdhavAnI koziza kare to temAM paNa tene ekAMta pakaDAI jAya che. AtmasvarUpano lakSa te vIsarI jAya che. vrata-tapanI bAhya kriyA upara ja tenI dRSTi hovAnA kAraNe te sarvatra bAhya kriyAnA AdhAre ja dhArmikatAnuM mApa kADhe che. potAnI mahattA ane bIjAnI hInatAnuM mApa tenI dRSTimAM UbhuM thAya che. te bAhya kriyAnI gaNatarI ane tenA AgrahamAM ja rokAyelo rahe che. bAhya kriyA ja mokSamArganI pragati mATeno teno mApadaMDa hovAthI, ajJAnIno bAhya tyAga joIne tene te anumodavA ane anusaravA lAge che tathA avirati samyagdaSTinI avahelanA kare che. Ama karIne te potAnuM mithyAtva daDha kare che. jo te sadguruno Azraya rahe to gaNatarI ane AgrahanA bhAvamAMthI chUTI zake ane tene aMtarlakSa thAya. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-16, 343 svacchaMdI jIvano parapadArthano bAhya tyAga ajJAna sahita ane svarUpalakSarahita hovAnA kAraNe te tyAga abhimAnane utpanna karyA vinA raheto nathI. paramAM potApaNAnA adhyAsano tyAga thayA pahelAM teNe parapadArthano tyAga karyo hovAthI bAhya tyAgarUpa avasthAmAM pote tyAgI che tevI asatkalpanA thAya che. lakSanI jAgRtinA abhAvamAM vartamAna tyAgIpaNAnA kAraNe maLatAM laukika mAnamAM te phasAI jAya che. tapa-tyAga vaDe maLatAM tenAM phaLano eTale ke riddhi, siddhi ane saMyogonI anukULatAno tene moha utpanna thAya che. bAhya kriyAomAM rokAvAnA kAraNe tene aMtarazuddhino upAya sUjhato nathI. jo te saddaguruno Azraya rahe to Atmazuddhi ane Atmasiddhino lakSa thatAM tenA abhimAnano bhAva tUTI jAya che. - sadguru vinA kriyAonuM sevana karatAM dehanI bAhya kriyAmAM tene potApaNArUpa dehAtmabuddhi daDha thAya che. paramArthamArga to dehAdi parapadArthanI bhinnatA karavA dvArA prAraMbha thAya che. te cUkIne te dharmanA bahAne bhedajJAnarahita bAhya dRSTipUrvaka tyAganI daihika kriyAmAM rahelI AtmaniSThAne daDha kare che ane tethI AtmAmAM AtmabuddhirUpa AtmaniSThA utpanna thatI nathI. jo te saguruno Azraya kare to bhedajJAnano lakSa thatAM tenI dehAtmabuddhi sahelAIthI vilaya pAme ane tenI sAdhanA nirvine AgaLa vadhe. Ama, sagurunA avalaMbana vinA svaccheda kriyAo karatAM kaI kriyA karavI, keTalI karavI Adi nirNaya jAte karavA paDe che, mArganI prApti ke pragatinA mUlyAMkanano zrama jAte uThAvavo paDe che. aneka doSonI utpattinA kAraNe mArgamAM vighno UbhAM thatAM hovAthI mArga durgama bane che. dIkSA lIdhI hoya ke ghora tapazcaryA karato hoya, paNa jo svacchede pravartana hoya to mithyAtva ja daDha thAya che. sadgurunI upAsanA vinA svacchede dharmanuM rahasya prApta nathI thatuM. Ama, pratyakSa sadgurunA yoga vinA svacchaMdanI nivRtti mATe je koI upAya karavAmAM Ave che te buddhinA viparyAsa dvArA prerita hovAthI prAyaH svacchedavRddhinuM ja kAraNa bane che. te sadguru-AjJAnI upekSA karato hovAthI tenA dharmAcaraNa pAchaLa paNa abhakti ane anAdaranA ja adhyavasAya hoya che. A anAdaranA adhyavasAyathI asaAgraha dRDha thAya che. te japa, tapa, zAstrAdhyayana vagere karIne ema mAne che ke pote dharma kare che, paNa tyAM vAsanA to saMsAranI hoya che, tethI vRddhi saMsAranI ja thAya che. sadgurunA caraNamAM sarvArpaNabhAve zaraNatA svIkArI, temano Azraya grahaNa karyA vinA aneka sAdhano karavAmAM Ave topaNa saMsArarUpI dariyAno pAra Avato nathI. 'Atmahita zuM che? te kevI rIte sAdhI zakAya?' tenI yathArtha samajaNa vinA te sAdhano tene mATe saMsAraparibhramaNavRddhinAM kAraNa thaI paDe che. saddagurunI AjJA vinA te badhAM Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 'zrI Atmasiddhi zAstra' sAdhano saMsAramAMthI tene mukta karavAne badale baMdhana vadhAranArAM nIvaDe che.1 AjJApAlanathI ja mokSaprApti thAya che, kAraNa ke AjJAmAM ja dharma che ane AjJAno bhaMga ka2vAthI dharmano nAza thAya che.2 paraMtu je jIva durlabha manuSyadeha maLavA chatAM sadgurunI AjJA pALavAnI darakAra nathI karato ane anya upAyomAM rokAI jAya che, teno svacchaMda prAyaH bamaNo thaI jAya che, teno kalyANano kALa vyartha cAlyo jAya che ane te saMsAramAM bhame che. - vivecana Ama, svacchaMda rokavAno ekamAtra upAya pratyakSa sadguruno samAgama che, kAraNa ke sadguru samaye samaye ziSyanI bhrAMti dUra karatA rahe che tathA teno svacchaMda rokatA rahe che. jema davAkhAnAmAM hajAro davAo che ane lAkho dardIo che. kayA roga upara kaI davA hitakArI thaze e vAta dardI potAnI meLe jANI zakato nathI, paNa anubhavI vaidya ja te rogInA rogane ane davAnA upacArane jANI zake che. rogI potAnI meLe davAnuM sevana karavA jAya to hitane badale nukasAna kare che ane kuzaLa vaidyanA pharamAna mujaba sevana kare to rogathI mukta thaIne nirogI bane che. tema sadgurunI AjJA vinA jo svacchaMde sattAdhanonuM sevana karavAmAM Ave to te sAdhana paNa jIvane svacchaMdavRddhinuM kAraNa bane che. sAdhano aneka hovAthI kayA jIvane kayA sAdhananuM kevI rIte sevana karavAthI zreyanI prApti thAya che e vAta mAtra sadguru ja jANI zake che. jIva kyAM aTakyo che? enA kalyANa ADe zuM naDI rahyuM che? vagere jANI tadanusAra te te doSanA mAraNarUpa AjJA zrI sadguru Ape che. zrI bhogIlAla gi. zeTha A viSe lakhe che 'jJAnI puruSa jIvanA sUkSma doSone oLakhI kADhe che ane pachI jIvanA kalyANa arthe tene yuktithI samajAve che. jema koI jIva ekAMta kriyA jaDatvamAM rokAyo hoya, 1- juo : 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.296 (AMka-264, kaDI 16,17) 'saMta caraNa Azraya vinA, sAdhana karyAM aneka; pAra na tethI pAmiyo, Ugyo na aMza viveka. sahu sAdhana baMdhana thayAM, rahyo na koI upAya; sat sAdhana samajyo nahIM, tyAM baMdhana zuM jAya?' 2- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'upadezapada', gAthA 679nI TIkA aMtargata gAthA 1 'ANAe cciya caraNaM tabbhaMge jANa kiM na bhaggati | ANaM ca aikkato kassAesA kuNai sesaM ? / / ' 3- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'sADI traNaso gAthAnuM stavana', DhALa pa, kaDI 79 'gItAratha viNa bhUlA bhamatA, kaSTa kare abhimAne re; prAye gaMThI lage navi AvyA, te khUtA ajJAne re.' Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-16 345 temAM ja mokSamArga kalyo hoya ane AtmAnuM lakSa cUkI gayo hoya, tene AtmAnA zuddha avikArI vItarAga svabhAvanuM bhAna karAvI, akriya, jJAnabhAvamAtra evA caitanya svarUpanI dRDha zraddhA karAvI vyavahArAbhAsa choDAve che. vaLI koI jIvane ekAMta nizcayano Agraha thayo hoya, kathanamAtra jJAnanI vAta karato hoya, paraMtu aMtaraMgamAM moha kaSAyabhAvo vartatA hoya, tene tyAga-vairAgyabhAvanI upayogitA jaNAve che. Ama sarva jIvone sadgurunI AjJA svacchaMda TALavAmAM nimittakAraNa thAya che ane pariNAme hitanuM kAraNa bane che.'1 A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che pratyakSa sadguru yogathI, aneka avaguNa jAya; yogya jIvane thAya. sahaje prApti tehanI, temAM mukhya A jIvane, tethI sAcA vinayanuM, svacchaMda te rokAya; svarUpa ThIka samajAya. mATe sadguru Azraye, svacchaMdatA maTI jAya; anya upAya karyA thakI, kadI na mAna marAya. tapa japa, vrata svAdhyAya ne, prabhubhajana guNa gAya; svacchaMde svacchaMda te, prAye bamaNo thAya.'2 * * * 1- zrI bhogIlAla gi. zeTha, 'Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, pR.81-82 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.216-217 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 61-64) Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 17 16, bhata A varlDa, banne tarata tene jAuM, ghA ra1 thI dha la, Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 17 gAthA bhUmikA . gAthA 16mAM kahyuM ke pratyakSa saguruyoga e ja svacchaMdarodhano ekamAtra "] upAya che, te sivAyanA upAya prAya: svacchedavRddhinAM kAraNe thaI paDe evI saMbhAvanA che. pratyakSa sagurunA Azraye sarva doSonuM adhiSThAna evA svacchedarUpI mahAdoSane tyajIne sadgurunA abhiprAya anusAra vartatAM kevI AtmadazA thAya che te jaNAvatAM zrImad prakAze che - "svacchaMda, mata Agraha tajI, varte sadgurulakSa; samakita tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNI pratyakSa." (17) svacchaMdane tathA potAnA matanA Agrahane tajIne je sadgurunA lakSe cAle tene artha pratyakSa kAraNa gaNIne vItarAge "samakita' kahyuM che. (17) potAnI matikalpanA pramANe vartavArUpa svacchaMdanA kAraNe jIvane jJAnI pratye | bhAvArtha | 1] yathAyogya vinayAnvitapaNuM pragaTa thatuM nathI ane pariNAme jIva jJAnIthI ane jJAnInA mArgathI vimukha rahe che. vaLI, potAnA kuLadharmanA - saMpradAyanA mamatvanA kAraNe athavA potAnA matAhanA kAraNe anekAMtika mArganI tene yathArtha samajaNa thatI nathI, tattvazraddhAna thatuM nathI, cittanI zAMtino bhaMga thAya che ane tIvra abhinivezanA AvegamAM taNAI jaI te potAnuM amaryAdita akalyANa kare che. AtmArthI jIva svaccheda ane matAhanAM ahitakArI pariNAma jANato hovAthI te sadgurunA lakSe, arthAt temanI AjJAe ja varte che. tenAmAM sadguru pratye nirmaLa prema tathA acaLa zraddhA ane AjJArAdhananI apUrva ruci hoya che. tenA aMtaramAM evA bhAvo sthiratA pAme che ke temanuM kaheluM sarva mAnya rAkhavuM, potAnI buddhinA upayogane mAtra sagurunI AjJAnA ArAdhanamAM ja preravo, koI vAta na samajAya to sadguru pAsethI samAdhAna meLavavuM, paNa svacchaMda sevIne sadguruthI vimukha to na ja pravartavuM. saddagurue je mArga cIMdhyo che te mArge cAlavAmAM ja potAnuM kalyANa che ema AtmArthI jIvano nirdhAra hoya che. sadgurunI AjJAmAM vartavAno jeno daDha nizcaya varte che ane je te nizcayane ArAdhe che tene samakita hoya ema zrI vItarAge kahyuM che. sadgurudevanI tathA temanA dvArA zuddhAtmAnI zraddhA thavI tene vyavahAra samakita Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana kahevAmAM Ave che ane vikalpono abhAva thaI potAnA zuddhAtmAnI anubhUti thavI tene nizcaya samakita kahevAmAM Ave che. nizcaya samakita pragaTa thavAnI pUrve vyavahAra samakita avazya hAjara hovAthI tene nizcaya samakitanuM kAraNa gaNavAmAM Ave che. prastuta gAthAmAM A apekSAe ja sadgurunA lakSe thatI vartanAne samakita kahyuM che. sadguru pratyenAM zraddhA-arpaNatArUpa pariNAma jo ke paramArtha samakita nathI, vyavahAra samakita che, topaNa A samakita paramArtha anubhavarUpa nizcaya samakitanuM pratyakSa kAraNa thAya che, mATe kAraNamAM kAryanA upacArathI kevaLasaMpanna zrI vItarAga bhagavAne tene samakita kahyuM che. - saMsAramAM manuSyapaNuM maLavuM durlabha che. manuSyabhava anaMta kALamAM kyAreka vizeSArtha ja prApta thAya che, paraMtu samyagdarzana to enAthI paNa anaMtagaNuM durlabha che. jo ke jIvane manuSyapaNuM anaMta vAra maLyuM che, paNa samyagdarzana to pUrve kadI prApta thayuM nathI. samyagdarzananI prApti vinA mAnavabhavanuM sArthakapaNuM nathI. samyagdarzana e mokSamArganuM prathama pagathiyuM che. te mokSamArganuM sarvatomukhI aMga che. tenA sivAya jJAna ke cAritra akAryakArI che. mATe manuSyabhava karatAM paNa anaMtagaNA durlabha evA samyagdarzananI prApti arthe puruSArtha karavo e ja A durlabha manuSyabhavanuM mahAkartavya che. manuSyapaNuM pAmIne paNa jIva pharI saMsAramAM rakhaDe che, paNa jo te eka vAra samyagdarzana pAme to teno mokSa avazya thAya che. zrImad kahe che 'samyaktva prApta thayA pachI vadhAremAM vadhAre paMdara bhavanI aMdara mukti che, ane jo tyAMthI te paDe che to ardhapudgalaparAvartanakALa gaNAya. ardhapudgalaparAvartanakALa gaNAya topaNa te sAdisAMtanA bhAMgAmAM AvI jAya che, e vAta niHzaMka che.'2 zuddhAtmAnI anubhava sahitanI pratIti te samyagdarzana che. te prApta karavAnAM nimittomAM aMtaraMga nimitta mithyAtvAdi prakRtiono upazama, kSayopazama kSaya che ane bAhya nimittomAM pratyakSa sadguruno yoga, sattzAstranuM vAMcana-zravaNa Adi che. AvAM nimitto maLatAM jo jIva potAnAM pariNAmane AtmAnI sanmukha kare to tene zuddhAtmAnubhUtirUpa samyagdarzana thAya che. sarva bAhya nimittomAM pratyakSa sadguruno yoga e pradhAna nimitta che. samyaktvapaNe pariNamIne jemaNe darzanamohano kSaya karyo che evA 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'darzanapAhuDa', gAthA 21 ' evaM jiNapaNNattaM daMsaNarayaNaM dhareha bhAveNa 1 sAraM guNarayaNattaya sovANaM paDhama mokkhassa / / ' 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.742 (vyAkhyAnasAra-1, 60) Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-17 351 sadguru samyakatvaprApti mATe utkRSTa nimitta che. svakalyANanI vidhinuM bhAna ane svasvarUpanuM pramANajJAna pratyakSa sadguru dvArA prApta thAya che. jIvanI daSTi bhItaramAM vaLatAM puruSArtha khIlI UThe che. zuddha svarUpamAM keli karanAra bAhyabhAvanirapekSa evA sadgurunAM guNAtizayapaNAthI, samyaka AcaraNathI, parama jJAnathI, parama zAMtithI jIvanI vRttio parAvartita thaI svarUpa pratye vaLe che ane AtmasvarUpanI prApti thAya che. AtmAnI sAdhanAnA paMthano prAraMbha sadgurunA caraNomAM thAya che. svacchaMda ane matAgraha TALI je jIva saddagurudevanA upadezane caritArtha kare che, te saphaLatAne avazya vare che. dIrgha kALa paryata japa, tapa, zAstra-vAMcanAdi karIne paNa jIva je dhyeyanI prApti karI nathI zakato, te pratyakSa sagurunA ekAda mahimAvaMta samAgamathI karI zake che. zrImad lakhe che - 'pratyakSa satparuSono samAgama kvacit kvacit jIvane prApta thAya che, paNa jo jIva saddaSTivAna hoya to satkRtanA ghaNA kALanA sevanathI thato lAbha pratyakSa sapuruSanA samAgamathI bahu alpa kALamAM prApta karI zake che; kemake pratyakSa guNAtizayavAna nirmaLa cetananA prabhAvavALAM vacana ane vRtti kriyAceSTitapaNuM che. jIvane tevo samAgamayoga prApta thAya evuM vizeSa prayatna kartavya che." pratyakSa saddaguruno Avo sarvotkRSTa mahimA, samyagdarzanarUpI sUrya UgyA pahelAM temanI sanmukha thayelA AtmArthI jIvane aMtaramAM bhAsyamAna thayo hoya che. tene sadaguru pratye atyaMta bahumAna hoya che. anaMta kALanA bhavabhramaNathI te thAkyo hoya che. tene saMsAra ane tenA kAraNarUpa parabhAvathI nivRtta thavAnI tathA mAtra mokSasukha prApta karavAnI ja icchA hoya che. te arthe svachaMda ane Agraha tajI sadgurunA lakSe vartavAno mArga ja sAco che ane te mArganI ArAdhanA vinA bIjA koI paNa mArge mokSa saMbhavI zakato nathI ema tenA aMtaramAM nirNaya thayo hoya che. pUrvakALamAM svaccheda ane mithyAgrahanA kAraNe je paribhramaNa thayuM che ane tenuM pariNAma kevuM duHkhadAyaka AvyuM che tenI jANakArI thavAthI te have sajAga rahe che. svacchaMdI jIvane satsaMganuM apUrva mAhAbhya lAgatuM nathI. te potAnI mAnyatA satsaMgamAM paNa sAthe laIne jato hovAnA kAraNe sadagurunA sAnidhyamAM paNa, huM kaMI meLavavA mATe jAuM chuM' evA namra bhAvane badale huM jANuM chuM, mane badhuM AvaDe che' evuM abhimAna rAkhe che. te potAnA doSa apakSapAtapaNe joI zakato nathI. sadgurunI AjJA anusaratI vakhate A svachaMda ADo Ave che. sadgurunI AjJAmAM rahe to jIva bacelo rahe, paraMtu svacchaMdanA kAraNe AjJA cUkI javAthI vRttio chetarI jAya che ane 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.618 (patrAMka-825) Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana kumati jItI jAya che. Ama, jIva saMsAramAM to viparItatA Acare ja che, paNa dharmanA kSetre paNa potAno svachaMda mUkato nathI ane tethI dharmAnuSThAno karIne paNa mahAbhayaMkara mithyAtvane ja poSe che. vaLI, satsaMganuM apUrva mAhAsya nahIM hovAthI te potAnA kuLadharmanA matano Agraha kare che. tenAmAM vizALa buddhi, madhyasthatA ane saraLatA nathI hotAM. kUvAmAMno deDako jema duniyAne kUvA jeTalI ja mAne che, tema matAgrahI jIva potAnA matane ja sAco mAne che. anya pakSe paNa satya hoI zake evuM svIkAravA jeTalI tenAmAM niSpakSapAtatA hotI nathI. vaLI, potAnAM vicAra ane kathana khoTAM hoI zake evuM svIkAravA jeTalI saraLatA paNa nathI hotI. pote je mAne che tene ja te pUrNa satya mAne che. te apekSita satya hoI zake evuM te nathI samajato. satsaMgamAM bIjI apekSAonuM jJAna thatAM pote apekSA cUkI gayo che evuM svIkAravAne badale te potAnI apekSAno ja Agraha rAkhe che. dorImAM vacce gAMTha paDI hoya to soya tyAM ja aTakI jAya, tema potAnA pUrvagRhIta abhiprAyanI gAMThanA kAraNe te aTakI jAya che. te potAnA matanI siddhi karavA mATe vividha dRSTAMto, yuktio, tarkono upayoga kare che ane sAmI vyaktine niruttara banAvavAno prayAsa kare che. te yenakena prakAre potAne manaphAvato artha baMdha besADIne potAnuM sAcuM ane anya vyaktinuM khoTuM ema siddha karavAnA prayatnamAM rata rahe che, pachI te anya vyakti sadguru hoya to paNa te darakAra karato nathI. teno Agraha tene kuTila AvezarUpa pakaDamAM rahI rAkhe che, jakaDI rAkhe che ane mithyAtva poSI tene unmArge laI jAya che. Ama, svacchaMda ane matAgrahanA kAraNe jIva potAnAM kalyANa-akalyANano bheda karI zakato nathI. anaMta sukhanI prAptino mArga tenI samajaNamAM Avato nathI. te zreya-azreya, sAra-asAra oLakhavAnI zakti gumAvI bese che. je choDavAnuM che tene te satya mAne che, sAruM mAne che, hitakArI mAne che; tethI te chUTI zakato nathI. svacchede cAlI, zreyathI dUra javAya evI pravRtti karI te potAnuM azreya kare che. jo te svaccheda Adi choDIne sadgurunI upAsanA kare to tene vivekazakti pragaTI jJAnaprApti thAya che. sadguru dvArA prabodhAyela samyak mArganI ArAdhanA karatAM te tattvapratIti ane vivekaprajJA prApta kare che. sAra-asAra, upAdeya-heyanA viveka dvArA upAdeya tattvano abhyAsa karIne te zuddhAtmasvarUpanI siddhi kare che. tethI jIve potAnA svacchaMda, matAha Adi choDI daI sadgurunI AjJAnuM pAlana karavuM Avazyaka che. AtmArthI jIva svachaMda ane matAgrahanuM anarthakAraka svarUpa jANIne tene tajavAno nizcaya kare che. tene to AtmAnuM hita sAdhavuM hovAthI te bhavabhramaNa bhAMgavAno Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-17 353 avasara tathA mokSa sAdhavAnuM TANuM, svachaMda ane matAgrahamAM pravRtta thaI gumAvI devA icchato nathI. saddagurunA lakSe vartavAmAM ja tene kalyANa lAge che. anaMta kALathI mAna ane matamAM sukha mAnIne teNe temAM potAno AtmA homI dIdho hato ane duHkhI thayo hato. have te sadgurunI AjJAnuM zraddhA ane premathI pAlana karavA icche che ke jethI caitanyasukhanA svAdamAM lIna thaI te mokSane pAme. te svacchaMda ane matanA AgrahanA sakaMjAmAM sapaDAI javA icchato nathI ane tethI tenAthI te dUra ja rahe che. AtmArthI matanA Agrahano bilakula Azraya karato nathI. te sadgurunI AjJAnA pAlanano dRDha Agraha rAkhe che. kadAha, matAmaha to sarvathA aniSTa hovAthI sarvatra varya ja, tyAgavA yogya ja che. AjJAno Agraha karavo, eTale ke AjJAnuM daDha bhaktithI ArAdhana karavuM, sUkSma vicAra dvArA tenA Azayane pakaDavo ane AjJAne daDhapaNe vaLagI rahI tene akhaMDapaNe sevavI. A pramANe prazasta arthamAM AjJApAlanano Agraha karavo AtmArthIne sarvathA abhipreta che, kAraNa ke te tenA iSTa prayojananI siddhinuM uttamamAM uttama sAdhana che ane tethI AjJApAlananI daDha laganIrUpa ArAdhanA karavA, tenI ja raDha lagADIne tenI pAchaLa maMDI paDavA te icche che. te potAnI icchAno tyAga karI atyaMta tanmayapaNe AjJAdhIna rahe che. zrImad kahe che - jJAnanI prApti jeNe icchavI, teNe jJAnInI icchAe vartavuM ema jinAgamAdi sarva zAstra kahe che. potAnI icchAe pravartatAM anAdi kALathI rakhaDyo. jyAM sudhI pratyakSa jJAnInI icchAe, eTale AjJAe nahIM vartAya, tyAM sudhI ajJAnanI nivRtti thavI saMbhavatI nathI. jJAnInI AjJAnuM ArAdhana te karI zake ke je ekaniSThAe, tana, mana, dhananI Asaktino tyAga karI tenI bhaktimAM joDAya." guru-AjJAne ekacitte ane ekaniSThAe ArAdhI svarUpa prApta karavAnI AtmArthI jIvane tIkhI tamannA jAge che. saddagurunA divya svarUpano vicAra karatAM tene premabhakti pragaTe che. te sadgurumAM paramezvarabuddhi rAkhI sadgurune premArpaNa kare che ane mokSano je sadupAya teo darzAve tene prayogamAM mUke che. saddagurunuM pavitra jIvana ane temanI saMsAranAzinI dezanA te satata potAnI dRSTi samakSa rAkhe che. sadgurue uccArelAM sudhAmaya vacanone vAraMvAra vAgoLyA hovAthI te tenA hRdayamAM kotarAI gayAM hoya che. te vacanono bhAvAzaya tenA AtmAne sparzI gayo hovAthI tenAmAM premanI mAtrA saheje vadhe che. koI paNa pravRtti karatAM tene potAnA priya gurunuM ja smaraNa rahyA kare che. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.262 (patrAMka-100) Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 "zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tenuM dhyAna sadgurumAM ja kendrita rahe che. temanI smRti vinA tenuM citta kaze paNa sthiratA pAmatuM nathI. te sadgurunA guNonA ciMtanamAM ja lIna rahe che. Ama, tenA hRdayanI soMpaNI sahaja rIte thAya che ane tene sadguru pratye bahumAna ane bhaktinA tIvra bhAva varte che. sadguru pratye Avo prema ane bhakti e paNa rAgadazAnuM ja lakSaNa che, prazasta rAga ja che. paraMtu te rAga jIvane lAbhanuM kAraNa thAya che, kema ke tenuM aMtima pariNAma iSTa Ave che. kAMTAthI kAMTo nIkaLe, tema saMsAra taraphano aprazasta rAga ukheDI nAkhavA sadaguru taraphano prazasta rAga upakAraka nIvaDe che. jema jema prazasta rAga vadhato jAya che, tema tema aprazasta rAga chUTato jAya che ane pachI sadguru pratye thayela prazasta rAgane sthAne tattvavicAra goThavAI jAya che ane te rAga alpa prayAse vItarAgatAmAM pariName che. saMsAra saMbaMdhI - strI, putra, zarIra, vepAra vagere taraphanA bhAvamAM to pApanuM ja poSaNa thAya che. tenI dizA badalIne sadguru taraphano bhAva karavAmAM AvatAM rAganI maMdatA thAya che ane sadguru pratyenA prema dvArA svarUpa pratyeno prema vadhe che. Ama, sadgurumAM anurAga ane saMsAramAM anurAga, anurAgapaNe samAnatA hovA chatAM paNa banemAM mahAna aMtara che - eka UrdhvagamananuM kAraNa che, bIjuM adhogamananuM kAraNa che. prabhAta samaye sUrya jema ratAzane dhAraNa kare che, tevI ja rIte asta samaye paNa lAlimAne dhAraNa kare che; paraMtu prabhAtanI lAlimA pachI teno abhyadaya thAya che, jyAre sAMjanI lAlimA pachI tenuM adhaHpatana thAya che. saguru pratyeno rAga prabhAtanI lAlimA samAna che, jenA pachI vItarAgatAno jhagamagato sUrya Uge che. deha-strIputrAdino rAga saMdhyAnI lAlimA samAna che, jenI pAchaLa aMdhakAra che, eTale ke saMsArabhramaNa che. ahIM eTaluM dhyAna rAkhavA yogya che ke saguruno rAga eTale temanA pArthiva deha pratye nahIM paNa temanI AtmaceSTA pratyeno rAga. saMgurunA guNo pratyenA rAgathI jIva AtmalakSI bane che ane te rAga tenA saMsAranAzanuM kAraNa thAya che. saddagurue AtmasvarUpa pragaTa karyuM che mATe teo pUjya che ane tethI temano mahimA tyAre ja Avyo kahevAya jyAre AtmasvarUpano mahimA Ave. jo tema na thAya to samajavuM ke temanA pratye bhakti jAgI nathI, paraMtu zubha RNAnubaMdha hovAthI teo game che. sadgurunA mAdhyamathI je jIva potAnA jIvanane vItarAgatA tarapha DhALe tenI ja bhakti sAcI che. jo vItarAgatA tarapha na javAya to sadguruno yoga paNa ayogarUpa sAbita thAya che. Atmasanmukha thAya to ja A yoga saphaLa Thare che. jema jema jIvano sadgurupratyayI prema vadhato jAya che, tema tema tenI asavAsanAo sahajapaNe vilIna thatI jAya che. premanI vedI upara deha, bhoga ane saMsAra Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-17 355 saMbaMdhI icchAonI Ahuti arpAya che. guru pratye prema ane zraddhA pragaTatAM temanI kalyANakArI AjJA upAsavAnAM pariNAma jAge che. jema vahANano kaptAna laMgara nAkhavA mATe jyAre tene uThAve che tyAre vahANane pahoMcavAnuM baMdara najIka AvI gayuM hoya che. kinAro dekhAya ke na dekhAya, paNa laMgara uThAve tyAre samajavuM ke have kinAro AvavAno che. tema "mAre sadgurunI AjJA anusAra ja jIvavuM che, je kaMI mAre karavuM che te mArA * AtmAne kalyANarUpa thAya te ja karavuM che' evo nizcaya thAya teno mokSa dUra nathI. saddaguru pratye prema ane zraddhAnAM pariNAma jAgatAM, pUrve svacchedathI potAnI matikalpanAe je viparIta abhinivezI rahyA hatA ane potAnA matanA Agraho bAMdhyA hatA, te saghaLA have AtmArthI jIva choDI de che ane nirmaLa bhAve sadgurunA caraNane viSe mananuM sthApana kare che. te mana-vacana-kAyAthI arpaNatA kare che. tene upadezanI ruci ane tene anusaravAno bhAva jAge che. sadguru pratye daDha zraddhA hovAthI temanAM kahelAM vacano sarvathA satya lAge che ane AjJAnuM pAlana sahaja banI jAya che. je AvI aTala zraddhA dharAve che tene sadgurunI zraddhA-bhaktirUpa samakitanI prApti thaI cUkI che. zrImad kahe che - 'bhagavata tIrthakaranA nircatha, nigraMthinIo, zrAvaka tathA zrAvikAo kaMI sarvane jIvAjIvanuM jJAna hatuM tethI tene samakita kahyuM che evo siddhAMtano abhiprAya nathI. temAMthI kaMIka jIvone tIrthakara sAcA puraSa che, sAcA mokSamArganA upadeSTA che. jema te kahe che tema ja mokSamArga che evI pratItithI, evI rucithI, zrI tIrthakaranA AzrayathI, ane nizcayathI samakita kahyuM che." ahIM koI prazna kare ke AtmAno nirvikalpa anubhava thAya tyAre samakitanI prApti thaI gaNAya che, to pachI sagurunI zraddhA-bhaktine samakita kema kahevAmAM AvyuM che? teno uttara ema che ke saddagurunI zraddhA e AtmAnubhavanuM pratyakSa kAraNa hovAthI tene paNa samakita kahevAmAM AvyuM che. tethI ja zAstromAM deva-guru-dharmanI, cha dravyanI - nava tattvAdinI zraddhAne paNa samakita kahyuM che.' 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR. 599 (patrAMka-771) 2- juo : (1) zrI kArtikeyasvAmIkRta, kArtikeyAnuprekSA', gAthA 317 'NijjiyadosaM devaM savajivANaM dayAvaraM dhamma / vajjiyagaMthaM ca gurUM jo maNNadi so hu saddiTTI / / ' (2) AcAryazrI vIrasenajIkRta, "dhavalA', pustaka 1, khaMDa 1, bhAga 1, sUtra 1, gAthA 96, pR.153 i--va-vidA sasthAnuM nivaravaDadaTAI | ANAe ahigameNa va sahahaNaM hoDa sammattaM / / ' Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sadgurue sammata kareluM sarva satyarUpe ja hoya ema samajI te mAnya karavAthI tathA temAMthI bodha grahaNa karatAM citta nirmaLa thAya che, upazama ane vairAgyanI vRddhi thAya che ane jIva svarUpasanmukha thato jAya che. saddaguruno Azraya ane AjJAno nizcaya thatAM tene AtmasvarUpano mahimA jAge che, je svAnubhUtinA abhyAsanuM kAraNa bane che. AtmasvarUpanI tIvra ruci jAgRta thatAM ene prApta karavAnI tIvratama laganI lAge che ane harSa-zoka, sukha-du:kha, rAga-dveSa tathA vikalpamAtrathI para evAM nirvikalpa zuddha jJAna ane AnaMda e ja potAnuM asalI svarUpa che e bauddhika bhAna, aMtarmukha sAdhanA dvArA jyAre anubhUtimAM pariName che tyAre tene nizcaya samakita lAdhe che. A prakAre AtmavikAsanI taLeTIe rahela AtmA paNa sadgurunI zraddhAnA sahAre uttarottara adhika ne adhika AtmavikAsa sAdhI, svAnubhUtirUpa nizcaya samakita pAmI zake che. tethI kAraNamAM kAryano Aropa karIne sadgurunI zraddhAne paNa samakita tarIke oLakhAvavAmAM Ave che, jene vyavahAra samakita kahevAya che. AtmAnubhavarUpa kAryamAM sadgurunuM zraddhAna ane temanI AjJAnuM ArAdhana kAraNabhUta che ane te kArya-kAraNanI anivArya zRMkhalA hovAthI tene paNa samakita kahyuM che. A kAraNa samakita vinA kArya samakitanI prApti saMbhavatI nathI; arthAt vyavahAra samyagdarzananI prApti vinA nizcaya samyagdarzana pragaTatuM nathI. AtmakalyANanI prAptimAM tenuM yathAyogya sthAna darzAvatAM zrImad eka patramAM prakAze che - '(1) AptapuruSanA vacananI pratItirUpa, AjJAnI apUrva rucirUpa, svacchaMda nirodhapaNe AptapuruSanI bhaktirUpa, e prathama samakita kahyuM che. (2) paramArthanI spaSTa anubhavAze pratIti te samakitano bIjo prakAra kahyo che. (3) nirvikalpa paramArthaanubhava te samakitano trIjo prakAra kahyo che. paheluM samakita bIjA samaktinuM kAraNa che. bIjuM samakita trIjA samakitanuM kAraNa che. traNe samakita vItarAga puruSe mAnya karyA che. traNe samakita upAsavA yogya che, satkAra karavA yogya che; bhakti karavA yogya che." Ama, zuddhAtmAnA anubhava sahitanI pratIti te nizcaya samyagdarzana che ane sadgurumAM tathA temanAM vacanamAM pUrNa zraddhA rAkhI, Atmavizuddhi arthe svachaMda ane matAhanA nirodhapaNe temanI AjJAnuM ArAdhana karavAnI niSThA e vyavahAra samakita che, je nizcaya samyagdarzananuM pratyakSa kAraNa che. vyavahAra samakitanI prApti thayA pachI puruSArtha upADI svabhAvanuM lakSa karatAM nizcaya samakita pragaTe che. vyavahAra samakita te 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.570 (patrAMka-751) Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-17 357 sAdhana che ane nizcaya samakita te sAdhya che.1 eka udAharaNa vaDe A vAta spaSTa thaze eka vRkSane paccIsa DALIo che. te vRkSanI pahelI DALI upara vAMdaro beTho che ane tene paccIsamI DALIe pahoMcavAnI icchA che. pahelI DALathI bIjI DALa upara ane bIjIthI trIjI upara, ema pahelAMnI DALIone choDato choDato, vaccenI DALIo upara pakkaDa jamAvIne kUdato kUdato te chevaTanI DALI upara pahoMcI jAya che. A prakriyA joIne ema kahI zakAya ke sarva DALIo mUkIne e iSTa sthAne pahoMcyo ane ema paNa kahI zakAya ke vAMdarAne nijasthAne pahoMcavAmAM AgalI DALIo sAdhanabhUta banI. A ja rIte vyavahAra samakitanI DALI upara AvyA pachI puruSArtha pragaTAvI nizcaya samakitanI prApti kare to vyavahAra samakitarUpI DALane sAdhana kahevAya. vyavahAra samyaktva prApta karela jIvane sadguru vAraMvAra bodhadAna karI, preraNA vaDe utsAha ane khumArI vadhArI, tattvazraddhAna karAvI, sva-paranuM bhinnapaNuM jethI bhAse evI ciMtanadhArAmAM tenA cittapravAhane punaH punaH joDI nizcaya samyaktvanI prApti karAve che. zrI kAnajIsvAmI kahe che jIva " vartamAna puruSArthavALA sadguru zuM kahe che teno Azaya samajI le ane te ja arthanuM grahaNa kare to tene pratyakSa kAraNarUpe samakita kahyuM che. akhaMDa jJAnasvarUpa sadguru te pratyakSa kAraNa che, temanI yathArtha pratIti thatAM lAyaka jIvane paramArthe svatattvanuM lakSa thAya che. AtmA AnaMdamaya sahaja sukhasvarUpI che evuM bhAna thoDA vakhatamAM pragaTa karaze. evI lAyakAtavALAne ahIM samakita kahyuM che. A sthUla vyavahArasamakita che, eTale ke bodhabIjanI apUrva ruci karaze ja tenA kAraNarUpa samakita che.'2 vyavahAra samakitanI prApti pachI jIve nizcaya samakita tarapha AgaLa vadhavuM ghaTe. sadgurunI zraddhArUpa vyavahAra samakita te caitanyamahelano dvArapALa che. tenI sahAyathI caitanyamahelamAM praveza pAmI atIndriya sukhano bhogavaTo thAya che. jo jIve pote grahaNa karelA mArgamAM A dvArapALano bheTo na thAya to teNe cokkasa mAnavuM ke e mArga caitanyamahela tarapha laI jato mokSamArga nathI. vaLI, dvArapALa pAse aTakI jAya che te mahelanA sukhathI vaMcita rahI jAya che, tethI AtmasukhanA arthIe sadgurunI zraddhA karI, sva-paranuM zraddhAna karavuM ane niraMtara abhyAsa dvArA upayogane aMtaramAM vALI nizcaya samakita pragaTAvavuM. 1- juo : siddhAMtacakravartI zrI nemicaMdrajIracita, 'dravyasaMgraha', gAthA 41nI TIkA ' atra vyavahArasamyaktvamadhye nizcayasamyaktvaM kimarthaM vyAkhyAtamiti cet ? vyavahArasamyaktvena nizcayasamyaktvaM sAdhyata iti sAdhyasAdhakabhAvajJApanArthamiti / ' 2- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.117 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sadguru AtmArthapoSaka bodha dvArA zuddhAtmAno apAra mahimA batAvI, tenI prApti mATe suziSyane utsAhita kare che. teo svane jANavAnuM rahasya samajAvatAM kahe che ke 'sva-paranA bhedane yathArthapaNe jANIne, parathI potAne bhinna jANatAM zuddhAtmAnI siddhi thAya che. svane tanmayapaNe jANavAnuM che ane parane bhinnapaNe jANavAnuM che. deha sAthe tArI ekatA nathI paNa bhinnatA che. tArA caitanyano vilAsa dehathI judo che, mATe tArA upayogane paramAMthI choDIne aMtaramAM vALa. tArA upayogasvarUpa AtmAne paranA kAraNe kyAre paNa pratikULatA nathI, tethI AtmasAdhana karavAmAM vacce kaMI paNa pratikULatA Ave to tArA prayatna choDI na daIza, paNa AtmAno tAga leje, anubhava karaje. upayogane palaTAvIne AtmAmAM vALa to tane parathI bhinna evuM tAruM caitanyatattva AnaMdanA vilAsa sahita anubhavamAM Avaze. 'tAruM caitanyatattva to atIndriya AnaMdano kaMda, atIndriya jJAnanuM daLa, atIndriya zAMtino sAgara, anaMta zaktinuM saMgrahAlaya, anaMta svabhAvano samudra che. tIrthakara paramAtmAnI divya vANImAM paNa jeno mahimA pUro darzAvI nathI zakAto evo caitanyahIralo tuM che. tArA ekeka pAsAmAM, ekeka guNamAM anaMta tAkAta jhaLake che. evAM anaMta pAsAMthI jhaLakatI prabhutA tArAmAM che. anaMta zaktinA vaibhavathI bharela AnaMdanuM dhAma evo bhagavAna tuM pote che, paraMtu tArI najaranI ALase tuM tane joI zakato nathI. potAnA bhAna vinA te anaMta kALa gALyo che. have to jAga! jAgI jo! aMtaramAM najara karatAM ja tane tArI prabhutA dekhAze. aMtaramAM jatAM anaMta guNono bagIco khIlI UThaze. aMtaramAM evo AnaMda Avaze ke bahAra AvavuM ja nahIM game. jema mANasane thAka lAge to palaMga upara sUtAM ArAma maLe che, tema AtmAmAM daSTi thatAM anaMta kALano visAmo maLe che. atIndriya AnaMda ane nirAkuLa zAMti Ave che tathA cAre gatinAM du:khono aMta Ave che. pUrNa jJAnAnaMdasvarUpa caitanya mahela e ja sukhadhAma che, vizrAmasthaLa che. tethI he jIva! jo tane saMpUrNa jJAnAnaMdasvarUpa paramAtmadazA prApta karavI hoya, mukti joItI hoya, vibhAvano vyaya ane paramAnaMdarUpa mokSadazAno utpAda karavo hoya to nirvikAra ane nirvikalpa evA nijacaitanyanA abheda dhruva svarUpane grahaNa kara. je aMtaramAM jJAyakapaNe ekarUpa paDyo che, je jJAna, AnaMda Adi anaMta guNonI ekatAsvarUpa abheda padArtha che, tevA AtmAne grahaNa kara. tenA upara daSTi lagAvI, tene dhyeya banAvI teno aMtarathI Adara kara, Azraya kara; to tArI anAdi vibhAvadazA - duHkhadazA chUTaze ane muktidazA prApta thaze.' sadgurunA upadezathI jIvane potAnI prabhutAnuM bhAna thAya che. te sadguruno ajJAnahArI upadeza jhIlI zIdhra tene prayogamAM mUke che. nija zuddha, dhruva, abheda, Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-17 3pa9 jJAyakatattvano nirNaya karI teno ja Azraya kare che, tenuM ja avalaMbana le che. tenA upara dRSTi sthira karavA prayatna kare che. tene svarUpano mahimA Avyo hovAthI jagatanuM mahattva chUTI jAya che ane jyAM sudhI svarUpa prApta na thAya tyAM sudhI te thAkato nathI, puruSArtharata rahe che. aMtarakhojano prayatna chUTato ja nathI. aMtaranA UMDANamAMthI udbhavelI svarUpa prAptinI bhAvanA, tenI khaTaka, kharI laganI ane pUrepUrI dhagazanA kAraNe tenA upayogamAM svabhAvane pakaDavAnI kSamatA, sUkSmatA ane tIkSNatA Ave che. caitanyasvabhAvanA vAraMvAra paricayanA kAraNe te saMsArathI dUra jato jAya che ane AtmAmAM UMDe UMDe Utarato jAya che. jJAyakasvabhAvI AtmAne dRSTimAM laIne tenuM smaraNa-raTaNa karavAthI, temAM magnatA karavAthI, AtmAnI bhAvanA ghUMTI ghUMTIne upayogane aMtarmukha karavAno abhyAsa karavAthI koIka dhanya paLe tene AtmAno anubhava thAya che, nizcaya samyagdarzana thAya che. tenAM pariNAma saMsArathI haTIne caitanyanI zAMtimAM pravezI jAya che ane temAM pravezIne potAnA adbhuta caitanyanidhAna jotAM tene apUrva Atmika AnaMda, zAMti ane tRpti vedAya che. Ama, je jIva sadgurunAM vacanAmRta, mudrA tathA satsamAgamanuM avalaMbana laI, temanI AjJAnuM sarvANipaNe ArAdhanA karI, jyAre potAnAM pariNAmane sva tarapha vALe che; tene potAnA dhruva, trikALI, jJAyakataMbha sAthe bAMdhe che; vibhAvamAM lipta thatI pariNatine jAgRtipUrvaka sapuruSArtha dvArA tyAMthI aLagI karI svabhAvamAM ekAkAra kare che; tyAre sarva saMyoga ane vibhAvathI bhinna evA nijAtmAno anubhava thAya che. vyavahAra samakita jIvane nizcaya samati sudhI laI jAya che. sadgurunI AjJA anusAra svarUpalakSe puruSArtha karatAM svarUpanI prApti thAya che ane svarUpamAM akhaMDapaNe sthira thatAM kevaLajJAnanI prApti thAya che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja kahe che ke uttama gItArtha guru bhagavaMtone mArga pUchIne je koI AtmArthI AtmAo unmAda chAMDIne temaNe kahelAM vidhi-niSedha mujaba pravartana kare che, tevA AtmAo potAnAM Atmatattvane nirmaLa banAvIne uttama jaza(mokSa)ne prApta karavAvALA thAya che.' jema kalAtmaka hAthapaMkhAnA be pAMkhiyA judA pADIne, tene ughADatAM temAM moranI kaLA jhaLakI UThe che; tema AtmA caitanyanI kevaLajJAnakaLAno bhaMDAra che. tenI zraddhA ane temAM sthiratA thatAM kevaLajJAnarUpI pUrNa kaLA khIlI UThe che. je jIva svachaMda ane matanA AgrahamAM aTakI jAya che, tenI jJAnakaLA khIlatI nathI paraMtu biDAyelI rahe che. 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, "sADI traNaso gAthAnuM stavana', DhALa 5, kaDI 99 "gItArathane mAraga pUchI, chAMDIje unmAdo re; pAle kiriyA te tuja bhakti, pAme jaga jazavAdo re." Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana je jIva sadguru viSe parama premArpaNa karI temanI AjJAnuM ArAdhana kare che, te saddaguru anugraha vaDe potAnI biDAyelI zakti pragaTa kare che ane Atmasiddhi prApta kare che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'svaccheda mata Agraha tajI, nama bhAva dharI citta; satya taNA zodhaka jue, karavA satya svahita. puNya sadguru oLakhI, varte saddagurulakSa; cUke nahIM nija bhAna ne, kare na kumati pakSa. saddagurune AdhIna thaI, rahe avaMcaka yoga; samakita tene bhAkhiyuM, jema TaLe bhava roga. sadgurune bahumAnathI, seve sajjana dakSa; samyaka zraddhA te kahI, kAraNa gaNI pratyakSa.'' * * * 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.217 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 65-68) Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 18 16 zabU ra, ni- De 11 jAna ra ra % kama se ba. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA gAthA 17mAM kahyuM ke svacchaMda tathA potAnI matikalpanAe baMdhAyelA matano Agraha tyajIne je sadgurunI AjJAe cAle, tene nizcaya samyagdarzana prApta thatuM hovAthI, AjJAdhInapaNe vartavAne samyagdarzananuM pratyakSa kAraNa gaNIne zrI jinadeve samakita kahyuM che. A samitane avarodhanArA evA mAnAdi zatruonA nAzano sulabha ane amogha upAya batAvatAM have zrImad kahe che gAthA artha gAthA - 18 jAya. (18) mAnAdika zatru mahA, nija chaMde na marAya; jAtAM sadguru zaraNamAM, alpa prayAse jAya.' (18) mAna ane pUjAsatkArAdino lobha e Adi mahAzatru che, te potAnA DahApaNe cAlatAM nAza pAme nahIM, ane sadgurunA zaraNamAM jatAM sahaja prayatnamAM je kaSAyapariNAmathI anaMta saMsArano saMbaMdha thAya che te kaSAyapariNAmane bhAvArtha anaMtAnubaMdhI kahe che. anaMtAnubaMdhI mAnAdi kaSAyo samyagdarzanane rokanArA hovAthI te mahAzatru che. mahAzatru samAna A anaMtAnubaMdhI catuSkamAM paNa mAna sauthI baLavAna zatru hovAthI tenI pradhAnatA batAvavAM 'mAnAdika' ema atre kahyuM. svacchaMda e mAna kaSAyano prakAra che ane manuSya gatimAM tenuM baLavAnapaNuM hoya che. manuSya jeTalI sahelAIthI anya kaSAyane choDI zake che, teTalI sahelAIthI mAnane choDI zakato nathI. pariNAme mAna kaSAyanA kAraNe mArgaprAptinI yogyatA avarodhAya che. 'huM kaMIka chuM', "mane badhI khabara che', "mAruM ja sAcuM che' AvA bhAvo jIvamAM mAna kaSAyanA kAraNe Ave che ane A abhiprAya potAnI meLe ja, potAnI rIte nakkI karyo hoya to tene svacchaMdano baLavAna sAtha maLyo che ema kahI zakAya. jIvamAM ahaMkAra ane svacchaMda ekaThA thAya che tyAre tenI asavRttio ane asatpravRttio mAjhA mUkI de che. jIva tyAre madonmatta banI doSonI paraMparA UbhI kare che ane tethI ja mAna kaSAyane ahIM mukhya ane prathama sthAna ApavAmAM AvyuM che. A ahaMkAra temaja pUjA-pratiSThA-mAna-sanmAna meLavavAno lobha, moTA dekhAvAnI manovRtti Adi mahAdoSothI mukti potAnI buddhie cAlavAthI maLatI nathI, paraMtu Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana pratyakSa sadgurunA Azraye cAlavAthI sahajamAtramAM te doSothI mukta thavAya che. jema jaMgalI hAthIne mAthe aMkuza na hovAthI kAbUmAM laI zakAto nathI, tema potAnI icchA pramANe cAlavAmAM Ave to mAnAdi zatruone kAbUmAM laI zakAtA nathI. sadgurunA zaraNamAM jatAM temaNe karAvelA dRSTi-ughADathI te doSo alpa samayamAM vilaya pAme che. sadgurunA zaraNamAM vinamra bhAve rahetAM, sarva doSo maTavAmAM ane AtmAnA sarva guNo pragaTa thavAmAM naDatararUpa dareka avarodho dUra thAya che. jJAnIe batAvelA mArge AgaLa vadhavAthI Atma-upAsanAno mArga saraLa ane niSkaMTaka banI jAya che. jJAnI pratye parama AdarabhAva jAgatAM mumukSuno darzanamoha maMda thAya che ane tethI tenAmAM jJAnIno bodha grahaNa karavAnI yogyatA Ave che. agama agocara evo mokSamArga potAnI meLe, jJAnInA Azraya vinA maLavo azakya che. jIvane doSa karatAM rokanAra ane TokanAra sadguru hoya to ja jIva sanmArge caDI temAM sthira rahI zake che. bhAva apratibaddhatAthI niraMtara vicare che evA AtmajJAnI sadgurunA AzrayathI ane temanA bodhelA mArganA prabaLa avalaMbanathI mAnAdi mahAzatruo alpa puruSArthe nAza pAme che. 1 vizeSArtha krodha, mAna, mAyA ane lobha A cAre kaSAya saMsAramAM paribhramaNa karAvanAra hovAthI jIvanA zatru che. temAM paNa je kaSAya anaMtAnubaMdhInI jAtanA che te mahAzatru che, kAraNa ke te anaMta saMsAra rakhaDAvanAra che. anaMta bhavonuM paribhramaNa e ja anaMtAnubaMdhI kaSAyano svabhAva che. anaMta saMsAranuM kAraNa hovAthI mithyAdarzana anaMta kahevAya che tathA je kaSAya enA anubaMdhI che te anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha che. je kaSAyamAM tanmayapaNe, aprazasta bhAve, tIvropayoge AtmAnI pravRtti che tyAM anaMtAnubaMdhI kaSAyano saMbhava che. samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritrarUpa mokSamArga pratye, tenA batAvanAra pratye ane mArgaprAptine yogya vidhi-niSedhAtmaka sazikSA pratye anAdara e anaMtAnubaMdhI krodha kahevAya che; temaNe batAvelA mArge ane temanI doravaNI pramANe na vartavuM ane potAnA matano Agraha rAkhavo te anaMtAnubaMdhI mAna che; potAnA doSone chupAvavAnI vRtti te anaMtAnubaMdhI mAyA che; saMsArI vastuo ane prasaMgomAM tIvra Asakti te anaMtAnubaMdhI lobha che. Ama, sadeva-sadguru-saddharma pratye vimukhabhAva hoya tathA bhogAdine viSe tIvra tanmayapaNe pravRtti hoya, tene koI paNa prasaMge anaMtAnubaMdhI catuSkamAMthI koI paNa eka kaSAyano udaya thavo saMbhave che ane jyAM sudhI anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya hoya tyAM sudhI te jIva avazya paramArthamArge hoya nahIM. 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra'nI AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkRta TIkA, sarvArthasiddhi', adhyAya 8, sUtra 9nI TIkA 'anantasaMsArakAraNatvAnmithyAdarzanamanantam / tadanubandhino'nantAnubandhinaH krodhamAnamAyAlobhAH / ' Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-18 365 A anaMtAnubaMdhI kaSAya jIvanA samyaktvane roke che, jenA kAraNe jIva A apAra saMsAramAM janma, jarA, vyAdhi, maraNa, ityAdi du:kha bhogavato cAre gatimAM ane corAsI lAkha yonimAM anaMta vAra paribhramaNa karyA ja kare che. tana, dhana, svajanAdi paramAM mArApaNAnI mAnyatA ane tIvra Asakti hovAthI tene potAnA zAzvata, sukhamaya ane acaLa svarUpamAM prIti thatI nathI. tethI te sadeva, sadguru ane saddharmanuM zaraNa svIkArato nathI ane vizeSamAM temano droha kare che, temanI avajJA kare che. anaMtAnubaMdhI kaSAyanA kAraNe jIvanI pravRtti nisa pariNAmavALI hoya che ane jyAM nirdhvasa pariNAma hoya tyAM bhavabhaya hoto nathI. tethI tevA bhavabhayarahitapaNe thatAM bhogAdi pariNAmathI tenAmAM sAmAnya mumukSutA paNa pragaTatI nathI, AtmakalyANanI bhAvanA ja UgatI nathI ane AtmapratyayI pariNAmonuM valaNa ja thatuM nathI. jo ke kyAreka tIvra pratikULatAnA samaye saMsAranI AsaktinuM nIrasapaNuM thAya che, tathApi tema thavAnuM kAraNa pratikULa saMyoga che, AtmahitanI icchA nahIM. tevA samaye cAritramoha thoDo maMda thAya che, paraMtu darzanamoha to te vakhate paNa baLavAna hovAthI tevuM nIrasapaNuM mAtra smazAnavairAgyavat nIvaDe che ane tethI tenI saMsA2vAsanAno pariccheda thato nathI. anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM prAbalya ja evuM che ke jIvane potAnI pravRttithI kevAM kevAM karmabaMdha thaI rahyAM che ane potAne kevI hAni thaI rahI che teno vicAra sarakho paNa Avato nathI. Ama, cAre anaMtAnubaMdhI kaSAya jIvane anaMta duHkharUpa saMsAravRddhinAM kAraNa thAya che ane te zuddha nirmaLa AtmadazAne aTakAvanAra mahAzatru che. A krodha, mAna, mAyA, lobhamAM paNa mAnanI pradhAnatA che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che 'AtmAnA hitane je haNe-roke-hAni kare-nukasAna pahoMcADe, AtmAnuM je ahita kare, AtmAnI pragatimAM je aMtarAyabhUta thaI ADe Ave, AtmAnI ne AtmasaMpattinI je ghAta kare, AtmAne je haNe-mAre, TUMkAmAM koI paNa prakAre AtmAnuM je bUruM-bhUMDuM kare te AtmAno 'zatru' che. ane AtmAnuM moTAmAM moTuM bUruMbhUMDuM karanAra, AtmAnA hitano rodha karanAra ane ahitano yoga karanAra, AtmAnI pragatimAM ADe AvanAra, AtmAnI-AtmaguNanI ghAta karanAra, AtmAne haNI nAMkhanAra evo AtmAno moTAmAM moTo zatru jo koI ho to te mAna che; mAna e AtmAnA zatruono agresara che. mAna e AtmAnI pragatine avarodhanAra moTAmAM moTo pratibaMdha che. ahaMkAranA kAraNe jIvane 'huM kema vakhaNAuM, kema sAro dekhAuM' e ja lakSa rahe che. tene pUjAsatkAramAM ja sukhabuddhi rahI hovAthI bAhya dRSTi rahyA kare che. tenA kAraNe ghoSaNAno 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.82 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana bhAva, daMbha, mAyA, kapaTa Adi aneka doSa utpanna thAya che ane jo jIva thoDo paNa AgaLa vadhyo hoya to pAcho paDe che. vaLI, 'huM kaMIka chuM, moTo chuM, vidvAna chuM, samajuM chuM' evo ahaM tenAmAM sadguru pratye aMtaraMga bhakti utpanna thavA nathI deto. durlabha evo sadguruno yoga maLavA chatAM potAno ahaM ADe Avato hovAthI tene temanA pratye prema ke AdarabhAva Upajato nathI. te saMsAramAM mAna meLavavA lokaraMjanAdi karI aneka lokonI gulAmI kare che, paNa mArgane batAvanAra sadgurunI upAsanA karato nathI, doSano upAya batAvanAra sagurunA caraNamAM jhUkato nathI. Atmazreya mATe 'teo ja eka AzrayarUpa che' evA bhAva sAthe potAnuM sarvasva temanA caraNamAM te arpaNa karato nathI. tethI te Azrayano yoga maLavA chatAM mana, vacana ane kAyAthI apramatta puruSArtha vaDe te yogane ArAdhI zakato nathI. sadguru viSe sAmAnyapaNuM dhArI leto hovAthI paNa te AtmasamarpaNa karI zakato nathI. mAnanA kAraNe tene sadguru pratye parama prema ane bhaktibhAva pragaTatA nathI. bhavabhayahAriNI ane zivasukhakAriNI evI apAra mAhAtmavALI AjJA prApta thavA chatAM tene AjJAnuM tathArUpa mAhAbhya lakSagata thatuM nathI ane tethI sadgurunA saMgamAM Avyo hoya to paNa temanA saMgano raMga lAgato nathI. temanA paricayamAM AvavA chatAM tene temanI oLakhANa thatI nathI. temanI acitya, anupama, alaukika dazA nahIM samajAtAM temanA pratye ullAsabhAva nathI Avato, AnaMdanI Urmio nathI UchaLatI, ekatAra sneha nathI UbharAto. kharekhara to tene janma-maraNathI chUTavAnI jarUriyAta ja lAgI nathI, mukta thavAnI ruci ja jAgI nathI, sadgurunI AvazyakatA ja lAgI nathI. tene to mAnapuSTimAM ja rasa che. tene baMdhanano cheda uDADavA bhaNI daSTi ja nathI thatI, tethI te lokaraMjanamAM ja vyasta rahe che. te kyAreka sagurunA yogamAM hoya topaNa mAnAdinI kAmanAnA kAraNe saguruthI vimukha ja rahe che. tene mAnamAM eTalo badho rasa hoya che ke te arthe te sadguru mATe vikalpa karavAmAM, zaMkA karavAmAM, temanI AjJAnI avagaNanA karavAmAM, kyAreka to avarNavAda bolavAmAM ane apamAna karavAmAM paNa pravRtta thaI jAya che. potAno ahaM na sacavAto hoya to te saddagurune choDavA paNa taiyAra thaI jAya che. mAnathI unmatta thayelo puruSa thoDI bAhya kriyA karIne ke thoDuM zAstrajJAna meLavIne potAne ja zreSTha samajavA lAge che ane jagatane mUrkha samaje che. te potAnA mAnane 1- juo : AcAryazrI padmanaMdisvAmIkRta, padmanaMdi paMcaviMzatiH', adhikAra 4, zloka 8 'kecit kiMcitparijJAya kutazcidrarvitAzayAH / jaganmandaM prapazyanto nAzrayanti manISiNaH / / ' Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-18 367 poSavA svacchaMdAcArI bane che ane koIno paNa Azraya levAno asvIkAra kare che. te sadgurunA vacanathI nirapekSapaNe, eTale ke temane avagaNIne pravRtti kare che. tene potAnA prayatna zubha ane hitakAraka lAge che, paNa vAstavamAM te mAnaprerita hovAthI tene te azubha ane ahitakartA nIvaDe che. jema jhAMjhavAnAM nIramAM jaLanI bhramaNA thavAthI te pIvA mATe thatI pravRtti niSphaLa che, tema AjJAnirapekSapaNe thatI pravRtti mohasvarUpa temaja bhamamUlaka hovAthI niSphaLa che ane tethI tenI te sarva AcaraNA vyartha jAya che. 2 abhimAnI puruSa mAne che ke "huM ja mArI jAte mokSamArga sAdhavA samartha chuM. te ema nathI samajato ke nijaIde koI kALe sabhyatva prApta nathI thatuM, UlaTuM sadguruthI vimukha vartavAthI potAnA anaMtAnubaMdhI kaSAyonI ja puSTi thAya che. te eTalo badho chakI gayo hoya che ke te saddagurunI niMdA karIne anaMtAnubaMdhI krodha, saguru pAse potAno ahaM AgaLa karIne anaMtAnubaMdhI mAna, saddaguru AgaLa vaMcanAbuddhithI vartIne anaMtAnubaMdhI mAyA ane sadguru karatAM pUjA-satkArAdinA lobhane prAdhAnya ApIne anaMtAnubaMdhI lobha daDha kare che. je A doSone gurunI sahAya lIdhA vagara dUra karavAnI abhilASA rAkhe che, te bhayaMkara magaramacchAdi jalacarothI bharapUra evA samudrane potAnI bhujAe ja taravAnI icchA rAkhe che. baMdhAyelo jema potAnI meLe potAne baMdhanathI mukta karI zakato nathI, paNa baMdhanarahita vyaktinI sahAyathI te mukta thaI zake che; tema mAnanA pAzamAM jakaDAyelI vyakti nijaIde chUTI zakatI nathI, paraMtu apratibaddha, mukta evA sadgurunA zaraNanA avalaMbanathI alpa prayAse mukta thaI jAya che. potAnA ahaMrUpa rogane dUra karavA pratyakSa sadgurunA zaraNa jevuM koI auSadha nathI. mAnAdi zatruonI nivRtti ane namatAdi guNonI rakSA tathA vRddhi mATe saddaguru bhavAraNyamAM sArthavAha samAna che. game teTaluM baLa vAparIe, paththarathI prahAra karIe topaNa tALuM na khUle, paNa cAvIno upayoga karatAM alpa prayAse tALuM khUlI jAya che; tema jIva nijachaMde cAlI game teTalA upAya kare topaNa doSa jAya nahIM, paNa sagurunuM zaraNa grahe to alpa prayAse ane alpa samayamAM mAnAdi mahAzatruono saMhAra thAya che. ananya upakArI avalaMbanarUpa evA zrI sadguru pAsethI prApta thayela kRpAprasAdIrUpa gurugamathI te doSo sugamapaNe vilaya thAya che. anaMtAnubaMdhI mahAzatruone 1- juo : AcAryazrI zubhacaMdrajIkRta, 'jJAnArNava', sarca 19, zloka 53 "rocatInAniyAvArajanaka | virAdhyArAdhyasantAnaM svecchAcAreNa vartate / / ' 2- jao : upAdhyAya zrI yazovijayajI racita, 'sADI traNaso gAthAnuM stavana', DhALa 9, kaDI 167 AcaraNa tehanI navI, ketI kahiye deva? nitya tUTe che sAMdhatAM, guru viNa tehanI Teva." Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana chedI anubhavabhaMDAra kholavA mATe gurugamarUpa cAvI e ja sarvoparI sAdhana che. sadguru sivAya te paramArtharipuothI bacAvanAra bIjuM koI nathI. sadgurunuM zaraNa e ja sAcuM zaraNa che ane temano AdhAra e ja sAco AdhAra che, mATe ananya preme temane ja upAsavA yogya che. sadgurunA kalyANakArI bodhanA prabhAve temanI AjJAmAM jIvanI vRtti ekatAna thAya che tyAre mAnAdi mahAzatruono saMhAra zarU thAya che. jIva sadgurunI AjJAnA aMkuzamAM rahe to mAnAdithI bace che ane tenAthI nivarte che. tethI mAnAdi mahAzatruone haNavA mATe sadgurunI AtmArthapreraka AjJA ArAdhI satpuruSArtha AdaravA yogya che. zatrune to koI mUrkha ke mUDha manuSya paNa kSaNabhara pAse rAkhavA icchato nathI, to pachI je jIva AtmArthI che te to potAnA AtmAnI pragatine rodhanArA evA mAnAdi mahAzatruono nAza ja icche ane tenA nAzanA upAyane ja ciMtave e to svAbhAvika che. AtmArthI jIvane AtmakalyANanI dAjha hoya che. tene potAnI vartamAna dazAmAM bagADa dekhAto hovAthI asaMtoSa hoya che, tethI potAnI dazAmAM sudhAro thAya evI tenI vRtti hoya che. tenAmAM evI komaLatA pragaTe che ke te mAnAdinAM pariNAmamAM mUMjhAya che ane tenAthI chUTavAno yatna Adare che. mokSanuM dhyeya baMdhAyuM hovAthI mAre have paripUrNa zuddha thavuM che, mAnano eka aMza paNa mArA mATe kalaMkarUpa che' ema jANIne, mAnAdithI nivRtta thavA mATe sadguruno bodha grahaNa karI temanI AjJAnA ArAdhanano puruSArtha kare che. saghaLethI Asakti ochI karI, AjJAnA ArAdhanamAM ullAsa sahita te tanmaya bane che. sadgurunI AjJA maLatAM saMsArarUpI vana pAra karavA dhorI rasto maLyA jeTalo AnaMda tene thAya che. sadguru pratyenI tenI zraddhAnA kAraNe mAnAdi aMtaraMga zatruo sAme laDavAnuM vIrya sphure che. te aMtaramAM nakkI kare che ke "AtmAnuM hita sAdhavA mATe mArA A avatArano upayoga karuM. mAnAdimAM to anaMta avatAra vItAvyA, paraMtu mane kaze paNa zAMti na maLI. anAdi kALathI A prabaLa mAnAdine palle paDavAthI akalyANa thayuM chatAM paNa kSaNabhara mATe hitabuddhi na sUjhI. Aja paryaMta huM tene AdhIna rahyo, have tema nahIM thavA dauM. mAnAdine jaDamULathI ukheDIne pheMkI devA te ja mAruM sarvaprathama ane sarvapradhAna kartavya che. mAnAdi zatruoe have mAro deza choDavo ja paDaze. tenI sAme yuddha karavA tathA tenA prahArathI bacavA mATe gurucaraNa ja ekamAtra zaraNa che, je mane A bhavamAM prApta thayuM che ane temanA dvArA mane baLa ane utsAha paNa maLyAM che, to have huM A AdhyAtmika yuddhathI gabharAIza nahIM, paraMtu mAnAdi zatruonA vinAza mATe himmatapUrvaka ane sAvadhAnIpUrvaka yuddha kheDIza. sadgurunA bodha dvArA mane samajaNa maLI che, bhavaduHkhathI Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-18 369 chUTavAnI bhAvanA jAgI che. have jo mAnAdi zatruone nahIM paDakAruM, tenI sAme parAkrama nahIM batAvuM to pachI kyAre karIza? jyAM sadgurunuM zaraNa nahIM maLe evI koI gatimAM cAlyo jaIza to te mAnAdinA prakopano bhoga banIne tIvra duHkhamAM phasAI jaIza. mATe A avatAramAM sadgurunA zaraNamAM rahIne evuM kArya karuM ke A mAnAdino vinAza thAya ane bhavaduHkha sadA mATe TaLe. sadguruno anugraha to varasI ja rahyo che. temanI kRpAdRSTithI aMtaramAM je prakAza thayo che tenA kAraNe te mAnAdi zatruone paNa saMdeha utpanna thAya che ke kadAca choDavAno vakhata Ave! alabatta tenI pAse mahAbaLavAna sainya hovAthI te sahelAIthI nIkaLavA taiyAra thato nathI, paraMtu huM mArI zithilatA choDI, sadgurunA zaraNanuM vizeSa vizeSa anusaMdhAna karIza to sadgurunI kRpAthI A kArya avazya thaze ja. tethI Aje, atyAre ja, huM tenI sAme yuddhano prAraMbha karuM chuM ane tene pUrNa parAjita karI avyAbAdha sukhanI prApti huM avazya karIza.' Ama, pote saddagurunA zaraNe hovAthI mAnAdi zatruono nAza thaze ja evo AtmArthI jIvane vizvAsa Ave che. caitanyapadane prApta karAvanAro sadguruno parama hitopadeza pAmIne mAnAdinI nivRtti karI, AtmAne UMce ne UMce laI javo e ja have tene kartavyarUpa lAge che. 'saddagurue je vicAryuM che, je karyuM che ane je kahyuM che te ja kharuM che' ema mAnI temane anusarIne ja varte che. je je prakAre mAnAdino nAza thAya, te te prakAre pravartavAnI sadgurunI AjJA te mAthe caDAve che. saddagurunA Azraye te mana, vacana ane kAyAnA yoga pravartAve che. temanI AjJAne ja sarvasva mAnI pratyeka paLe AjJArAdhananuM ja lakSa rAkhe che ane tene ja dRDhapaNe aMtaramAM dhAraNa kare che. mAnAdi zatruonA nAza mATe AtmArthI jIva sadgurunA zaraNe rahI, sadgurunA mArgadarzana anusAra potAnA doSa oLakhI, tene dUra karavA kamara kase che. sadguru dvArA tene potAnA doSo pakaDAya che ane te doSo kADhavAno acUka upAya paNa prApta thAya che. sadguru pAse aneka camatkArI tarakIbo hoya che ke jethI ziSyane tenA doSanuM bhAna thAya ane alpa prayAse temAMthI mukta thaI zake. teo tene doSa TALavAnI preraNA ane zakti Ape che. kyAreka to tene upAlaMbha paNa Ape che. suziSya to te Takorane potAnA apUrva hitanuM kAraNa samajI te doSane kADhavAnA prayatnamAM joDAya che. jema sUryanAM kaThora kiraNo paNa kamaLanI kaLIne praphullita karI de che, tema sadgurunAM kaThora vacano paNa tenA manane praphullita - AnaMdita kare che. 1 1- juo : AcAryazrI guNabhadrajIviracita, 'AtmAnuzAsana', zloka 142 'vikAzayanti bhavyasya manomukulamaMzavaH / raverivAravindasya kaThorAzca gurUktayaH / / ' Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana je ziSya AtmahitathI vimukha che, tene gurunAM hitakAraka vacana paNa kaThora lAge che; paraMtu je ziSyane AtmahitanI abhilASA che, tene to kaThora lAgatAM vacano paNa ullasita kare che, duHkha ke kleza karAvatAM nathI. vaLI, jeo ziSyanA doSa kaDhAvI uttamottama guNothI vibhUSita kare che, teo ja vAstavamAM guru che. ziSyanA doSa jovA chatAM paNa te doSonuM nivAraNa na kare te guru ja nathI. AcAryazrI zivakoTijI kahe che ke je jenuM hita karavA icche che te ene hitanA kAryamAM balAtkArathI pravRtta kare che, jema hita karavAvALI mAtA potAnA raDI rahelA bALakanuM moDhuM phADIne paNa tene ghI pIvaDAve che. je ziSyonA doSa joIne paNa te doSonuM nivAraNa nathI karatA e bhale jihvAthI madhura bole che, topaNa e bhadra nathI, arthAt uttama guru nathI. ziSyane lAta mAratA hoya topaNa ziSyane doSothI alipta rAkhe che te ja guru hita karavAvALA samajavA joIe.1 Ama, guru to doSa kaDhAvavA mATe ziSyane pratikULa lAge evI kaThoratA paNa Acare che ane tema karavAthI ziSyanuM kalyANa ja thAya che. paraMtu jo guru ziSyanA doSa jovA chatAM, 'ziSyanA doSa kaDhAvavA kaMI kahIza to te krodhita thaze athavA saMgha choDI jaze to saMdha kema cAlaze?' ema vicArI jo doSa na batAve to te guru gurupadane yogya nathI. vaLI, sAco ziSya to ema ja icche ke 'guru niraMtara mArA kSudramAM kSudra doSa paNa sUkSmatAthI joIne mane spaSTapaNe kahe.' te ema na icche ke 'guru mArA doSa pragaTa na kare to sAruM athavA mApha kare to sAruM.' jene doSa jaNAvavA paNa hoya ane lokaniMdAthI bacavA mATe chupAvavA paNa hoya, prAyazcita paNa levuM hoya ane kaDaka sajAmAMthI paNa bacavuM hoya; tenAmAM potAnA doSonAM svIkAra, tiraskAra ane Alocana mATe je mumukSusahaja gaMbhIratA hovI ghaTe teno abhAva varte che. te daMbhAdino Azaro laI doSonA saMskAra vadhu gADha banAve che. te dhArmika pravRtti dvArA potAnA doSane DhAMkavAno prayAsa kare che, jethI mULa doSa nAbUda thavAnI vAta to dUra rahI, paNa anya doSanI puSTi thAya che. Avo jIva anekavidha dhArmika pravRttio varSo paryaMta karato rahe topaNa tenA aMtaramAM dharmanI koI asara UpasI zakatI nathI. sAco sAdhaka to potAnA doSano bacAva karyA vinA saraLa citte teno svIkAra karI, tenI atyaMta niMdA karI, kaDaka prAyazcita le che, jethI te doSane pharI mAthuM UMcakavAno avasara na maLe. zrImad prakAze che 1- juo : AcAryazrI zivakoTijIkRta, 'bhagavatI ArAdhanA', gAthA 479,481 'pilledUNa raDaMta pi jahA bAlassa muhaM vidArittA 1 pajjei ghadaM mAyA tasseva hida viciMtaMtI / / jinbhAe vi lihato Na bhaddao jattha sAraNA Natthi / pAeNa vi tADiMto sa bhaddao jattha sAraNA atthi / / ' 370 - Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-18 371 'potAnA AtmAne niMde nahIM, atyaMtaradoSa vicAre nahIM, to jIva laukika bhAvamAM cAlyo jAya; paNa jo potAnA doSa jue, potAnA AtmAne niMde, ahaMbhAvarahitapaNuM vicAre, to puruSanA AzrayathI AtmalakSa thAya." jene potAnA doSo khUba niMdAjanaka, duHkharUpa, trAsadAyaka nathI lAgatA, tene AtmahitanI sAcI ruci ja nathI. tenA abhiprAyamAM to te doSonuM svAgata che, UMDe UMDe te doSone lAbhadAyI ane hitakArI mAne che ane tethI te potAnA doSono vilaya karavAmAM asamartha ja rahe che. sAdhakane doSonI anumodanA nathI, doSone guNarUpe khatavavAnI bhAMti nathI, te pratye abhiprAyamAM tene atyaMta trAsa ane dhikkAra varte che. sadgurunI doSa darzAvanArI zIkha maLatAM ja te satvare puruSArtha upADe che, kAraNa ke mahaguNa pragaTAvavAno avasara maLyo che evI apUrvatA tenA dilamAM vasI hoya che. tene potAnA doSa pakaDAtAM te dUra karavAnI tIvra tAlAvelI lAge che. potAnA alpa doSa mATe paNa te atyaMta pazcAttApa kare che ane koI paNa doSane prAyazcita sivAya javA deto nathI. te potAnA doSa pratye eTalo sabhAna hoya che ke alpAMze paNa kuvRtti UThe ke tarata ja potAnA hAthamAM AtmaniMdA-ga-tiraskAranI talavAra laIne te vRtti upara AkramaNa kare che, tenA upara zauryapUrvaka tUTI paDe che ane tarata ja prAyazcitarUpI brahmAstra vaDe te zatruone vazamAM karI le che. te potAnA doSa mATe kaDakamAM kaDaka, tanamana kAMpI UThe evuM prAyazcita le che, jethI bIjI vakhata tevo doSa punarAvartana na pAmI zake. jema pagamAM kAMTo khUMpI gayo hoya to badhuM kAma paDatuM mUkIne paNa pahelAM kAMTo kADhavAmAM Ave che, tema sAco sAdhaka sau prathama potAnA aMtaranuM zalya nirmULa karavA pratye ja potAnI sarva buddhi-zakti kendrita kare che. AvA baDabhAgInA doSo alpa prayAse ane alpa kALamAM dUra thAya che. sagurunA Azraye doSo upara vijaya meLavI te zIdhra zivagAmI bane che. Ama, sadgurunA zaraNanuM avalaMbana laI AtmArthI jIva potAnA doSo dUra kare che. temanI anubhavavANI AtmAnubhavanI jhaMkhanA jagADe che, doSo dUra karavAno rAha cIMdhe che, te mATe puruSArtha karavAnuM baLa Ape che. temanA upadezathI anAdi kALanI azubha vRttio zAMta thAya che. temanAM vacano evAM baLavAna hoya che ke varSo sudhI zAstrAbhyAsa karatAM je upAya na samajAya te upAya temanA yogathI thoDA vakhatamAM saheje samajAI jAya che. zrImad kahe che - 'teonI vANImAM pUrvApara avirodha hoya, teo krodhano je upAya kahe tethI krodha jAya, mAnano je upAya kahe tethI mAna jAya. jJAnInI vANI paramArtharUpa ja hoya 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.700 (upadezachAyA-6) Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana che; te apUrva che."1 sadguru jIvane kayA prasaMge kema vartavuM tenuM sacoTa mArgadarzana Ape che. temanI kupA, mArgadarzana, AzIrvAda, utsAhabaLa haMmezAM ziSyanI saMgAthe rahe che. tethI zreya sAdhavA mATe temanuM sAmarthya aciMtya, alaukika, adbhuta puravAra thAya che. temano mahimA evo che ke teo bole nahIM chatAM mAtra temanI hAjarI paNa mahAna bodharUpa bane che. baraphano TukaDo AjubAju ThaMDIno prasAra kare che, tema parama saumya, svasaMvedanasvarUpa saddagurunI hAjarIthI jIvanA aneka prakAranA doSo vilaya thatAM zAMti ane AnaMda prasare che. jema vRkSataLe janArane vRkSa pAse chAyAnI mAMgaNI karavI paDatI nathI, tene ApoApa ja vRkSanI chAyAno, zItaLatAno anubhava thAya che; tema sadgurunA zaraNamAM janAra AtmAthI jIve koI mAMgaNI karavI paDatI nathI, tene ApoApa ja saddagurunI apAra zAMtino, temanA asIma vAtsalyano, temanI niHspRha karuNAno anubhava thAya ja che. sadgurunA sAnidhyanuM niSThApUrvaka ArAdhana karatAM temanA vizuddha vyaktitvanI chApa AtmArthI ziSya upara paDyA vinA rahetI nathI. temanA saguNono saMcAra tenA jIvanamAM saheje thavA lAge che. potAnA mAnAdi mahAdoSo AMkhamAM paDelI kAMkarInI jema khUMcatA hovAthI ane te doSo tvarAthI ane saMpUrNapaNe kADhavAmAM ja potAnuM kalyANa che ema aMtaramAM bhAsyuM hovAthI, sadgurunA zaraNanA avalaMbanathI alpa prayAse tenA doSo ghaTavA lAge che. guNaprAgaTyanI A prakriyA tenA jIvanamAM tvarAthI thavA lAge che. sagurunI AjJA mana-vacana-kAyAnI ekatA vaDe upAsavAthI aneka guNo upAsaka jIvamAM pragaTe che. sadgurunI bhaktipUrvakanA satsaMgathI kalyANaparaMparAonI prApti thAya che ane tethI ja te kalyANano sarvotkRSTa upAya che. - sadgurunA zaraNano adbhuta mahimA supAtra jIvane hRdayagata thayo hovAthI te tene upAsavA tatpara thAya che. tana, mana, dhana Adi sarva samarpa mAtra AjJArAdhanamAM te satata udyamI bane che. jyAre AjJAno mahimA tenA aMtaramAM vase che ane tenA ja ArAdhanamAM niraMtara citta ekAgra thAya che tyAre tenA aMtaramAM sadguruno bodha pariName che. utkRSTa premapUrvaka ane atyaMta ullasita bhAva-bhakti vaDe AjJAnA akhaMDa ArAdhanathI svAnubhavarUpa amRtarasa relAya che. svAnubhavarUpa amRtarasanA apAra sAgara samAna saddagurunA aciMtya sahajAtmasvarUpanuM yathArtha mAhAbhya lakSagata thatAM tenI dRSTi nijasvarUpa upara jAya che. AtmAno upayoga aMtarmukha thAya che, potAmAM sthira thavAno puruSArtha jAge che ane pariNAmanI zuddhi thatAM koIka dhanya paLe sadgurunI kRpAdRSTinA 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.719 (upadezachAyA-10) Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-18 373 yoge, gurugamanA pratApe darzanamohanIya tathA anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobharUpa mahAzatruono saMhAra karI, svAnubhavarUpa amRtarasano AsvAda prApta karI. samakitanI prApti karI te vijayI nIvaDe che. jema anukULa saMyoganI prApti thatAM bIjano vikAsa thaI temAMthI vRkSa thAya che, tema samyagdarzana thatAM jIvano vikAsa thaI, tenAM janma-maraNa TaLI jaI zAzvata mokSanI saMprApti thAya che. zrImad lakhe che - "jJAnInA satsaMge ajJAnInA prasaMganI ruci ALase, satyAsatya viveka thAya, anaMtAnubaMdhI krodhAdi khape, anukrame sarva rAgadveSa kSaya thAya, e banavA yogya che, ane jJAnInA nizcaye te aA kALamAM athavA sugamapaNe bane e siddhAMta che." Ama, nirmAlya jIvane sadguru tAlIma ApIne kuzaLa laDavaiyo banAve che. te jIva kesariyAM karI mAnAdi mahAzatruo sAme raNaziMguM phUke che ane te mAnAdi mahA zatruono parAbhava karI saMgrAmamAM jvalaMta vijaya prApta kare che. sAcA sagurunuM zaraNa maLatAM, temanAM AjJA ane bodha pratye apUrva prema lAvI, baLiyo thaIne tene ArAdhatAM te jIva samakita pAme che. tene atIndriya sukhanI prApti thAya che. Ama, sadaguruno Azraya e samyakatvapratibaMdhaka mAnAdi mahAzatruone jItavAno sugama ane sacoTa upAya che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'mAnAdika zatru mahA, bhava duHkha vRddhi mULa; je hovAthI dharma te, badho ane pratikULa. doSo je ati AkarA, nija chaMde na marAya; prayatna niSphaLa nIvaDe, kare kaSTa samudAya. koTi upAye doSa je, kadI na kADhI zakAya; jAtAM saddaguru zaraNamAM, saheje dUra palAya. karma kalaMka anAdinuM, AtmAne duHkhadAya; saddaguru seve bhaktithI, alpa prayAse jAya.' 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.441 (patrAMka-pa48). 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 217 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti' , gAthA 69-72) Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 19 ja raha cha ravinama re bhagavAna Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 19 bhUmikA gAthA - gAthA 18mAM kahyuM ke samakitaprAptimAM avarodhaka evA mAnAdi mahAzatruo 1 potAnI buddhie cAlavAthI nAza pAmatA nathI, paNa sadgurunA Azraye jatAM te sarvano alpa prayAse nAza karI zakAya che. Ama, gAthA 15 thI 18 sudhI svacchedAdi doSonI nivRtti sadgurunA avalaMbana dvArA thAya che ema batAvI, zrImade parama upakArI zrI sadgurunA AzrayanuM mAhAbhya darzAvyuM che. sadguruno mahimA Avo alaukika hovAthI suziSyane saddaguru pratye kevo vinayabhAva hoya che te batAvatAM zrImad have kahe che - "je sadaguru upadezathI, pAmyo kevaLajJAna; guru rahyA chadmastha paNa, vinaya kare bhagavAna.' (19) - je sadagurunA upadezathI koI kevaLajJAnane pAmyA, te saddaguru haju chadmastha [1] rahyA hoya, topaNa je kevaLajJAnane pAmyA che evA te kevaLIbhagavAna chaghastha evA potAnA gurunI vaiyAvacca kare. (19) kevaLajJAnanI prApti sudhIno mArga zrI sadgurunA upadezathI khullo thAya che, [nAlAlatethI jIve zrI sadguru pratye sarvatomukhI bhaktibhAva sahita pravartavAmAM ja tenuM zreya che. zrI sadgurunAM stavana-kIrtana-pUjanamAM Adara, satkAra, bahumAna Adi vividha bhAvo sahita vartavAthI ziSyane pAtratAnI vRddhithI mAMDIne anekavidha kalyANaparaMparAnI prApti thaI, yAvatu kevaLajJAnanI prApti thAya che. sadgurunA sanmArgadarzaka divya upadezathI jJAnajyoti pragaTatI hovAthI temanI AjJA anusAra pravartavAno parama upakArI vinayamArga jJAnIpuruSoe bodhyo che. A gAthAmAM vinayamArganI parAkASThA batAvatAM zrImad kahe che ke zrI saddagurunA upadeza dvArA koI jIva kevaLajJAna pAmyo hoya ane te upadeza ApanAra sadguru hajI chabastha (cha= AvaraNa; 0 = sthita) hoya, to paNa kevaLajJAna jevI ucca dazAne pAmI cUkelA te kevaLI bhagavAna (ziSya), kevaLajJAna nahIM pAmelA evA chadmasthadazAmAM vartatA potAnA sadguruno vinaya karavAnuM cAlu rAkhe che. zrI kevaLI bhagavAne potAnA chadmastha gurunI vaiyAvacca karI hoya evA aneka prasaMgo jinAgamomAM maLI Ave che, je vinayamArganuM mAhAtma ghoSita karI tenuM anusaraNa karavAnI preraNA Ape che. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana te sadgurunA AtmArthabodhaka upadezamAM, anAdi kALathI mohanidrAmAM sUtelA vizeSArtha jIvane jAgRta karavAnI zakti che. potAnA durguNonI nivRtti karavA ane sadguNonI utpatti tathA vRddhi karavA sadguruno pratyakSa bodha ane temanuM mArgadarzana atyaMta upakArI che. vaLI, mokSamArgamAM udbhavatA aneka jaTila praznonuM samAdhAna tathA tattvano sUma bodha saddaguru ja karI zake che. kaI bhUmikAe kayAM sAdhanone kevI rIte ane keTalA pramANamAM aMgIkAra karavo ke jethI AtmazuddhinI vRddhi thatI rahe te aMgenuM sarva mArgadarzana sadgurunA upadeza dvArA maLe che. A upadezarUpa prasAda ApavA pAchaLa temano kiMcitmAtra paNa svArtha nathI, mAtra niSkAraNa karuNA che. mAtra jIvonA kalyANane mATe ja temanI jagatajIvahitakara amRtavANIrUpa gaMgA, temanA parama alaukika divya vyaktitvarUpa himagirimAMthI sahajapaNe pravahe che. je jIva te upadezane yathArthapaNe anusare che tenI mokSamArganI ArAdhanA avazya saphaLa bane che ane sahaja zuddha caitanyaghana AtmasvarUpano anubhava thatAM tene nirvikalpa samAdhisukha pragaTe che. tattvajijJAsAthI prAraMbha karIne akhaMDa nirvikalpa samAdhi sudhI pahoMcavAmAM sadguru ja parama upakArabhUta thAya che. temanI bhaktithI uttarottara UMcI ne UMcI adhyAtmadazA pragaTe che ane aMte kevaLajJAnane prApta karI, zAzvata, atIndriya AnaMdarasano bhoktA banI te kRtakRtya thAya che. zrImade lakhyuM che ke - 'kevaLajJAna UpajavAnA chellA samaya sudhI sapuruSanAM vacananuM avalaMbanA vItarAge kahyuM che; arthAt bAramAM kSINamohaguNasthAnaka paryata zrutajJAnathI AtmAnA anubhavane nirmaLa karatAM karatAM te nirmaLatA saMpUrNatA pAmyuM "kevaLajJAna' utpanna thAya che. te utpanna thavAnA prathama samaya sudhI saMpuruSe upadezelo mArga AdhArabhUta che; ema kahyuM che te ni:saMdeha satya che.1 zilpI jema TAMkaNA vaDe TAMcI TAMcIne zilAmAMthI bhagavAnanI pratimA banAve che, tema sagururUpI zilpI anupama bodhanA TAMkaNA vaDe divya preraNA ApI ziSyane paramAtmA banAve che. teo niHsvArtha karuNAthI ziSyane upadeza che - "he vatsa! anaMta jJAna, anaMta AnaMda, anaMta vIrya Adi anaMta samRddhithI bharelA nijacaitanyamahelane te anAdi kALathI tALAM mArI dIdhAM che. tuM ajJAnavaza sukha, zAMti ane salAmatI bAhyamAM zodhI rahyo che. mUDha thaI anaMta anaMta vibhUtiothI bharelA tArA svarUpamahelamAM na jatAM, paramAM iSTa-aniSTabuddhi karI tuM bahAra rakhaDI rahyo che. svabhAve to tuM paripUrNa, siddha samAna zuddha ja che. tArAmAM badhuM paDyuM che. te anaMta saMpattivALo prabhu che e bhUlI tuM bahAra bhIkha mAMge che. have anaMta guNanA piMDa evA bhagavAna AtmAnI 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.570 (patrAMka-751) Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-19 379 sanmukha thA, temAM ja ekAgra thA, to anAdi kALathI rahelI paradravya tathA parabhAva pratyenI Asakti laya pAmaze ane svabhAvanI ekatA thaze. anAdithI lAgelAM tALAM khUlI jatAM, pUrve anaMta kALanA pravAhamAM nahIM anubhavAyelAM evAM svAdhIna zAMti, AnaMdAdi tane vedAze. tuM svayaMthI svayaMmAM paritRpta thaze. je paramAtmasvarUpa dravyadaLamAM che te paryAyamAM jarUra pragaTa thaze.' suziSya sadgurunI vANI pratye ahobhAva dharAvato hovAthI, sadguru to mArA kalyANanI vAta kare che, mArA hitanI vAta kare che evI uttama zraddhA karI, sadgurunI apUrva vANIne bhAvathI sAMbhaLe che. sadguruno upadeza sAMbhaLI tene atyaMta ullAsa Ave che ke "ahA! sadguru mArA AtmAnI vAta kahe che. mArAthI gupta rahelA mArA ja anaMtaguNasvarUpa caitanyapadane oLakhAve che. mArA ja gharanI vAta kare che. tene potAnA caitanyanidhAnano evo apUrva mahimA jAge che ke tenA AtmAnA asaMkhyAta pradezomAM AnaMdanA taraMga UchaLe che, roma roma pulakita banI jAya che, aMge aMgamAM AtmasvarUpano raMga lAge che, aMtaramAMthI viSayomAM rahelI mIThAza osaravA mAMDe che. svarUpano rasa pragaTatAM anya rasamAM phIkAza AvI jAya che. bilADInI keDa jo bhAMgI jAya to tenI cAlamAM moLAza AvI jAya che, tema sadgurunA upadezathI para sAthenI ekatvabuddhirUpa keDa bhAMgI gayA pachI rAgAdimAM moLAza AvI jAya che. bhaNavA jatA nAnA chokarAnI cAla dhImI hoya, abhyAsamAM tene utsAha na hoya ane manamAM tyAMthI chUTavA aMgenA ja vicAra hoya; tema saMsArapratyayI kAryomAM suziSyane tatparatA ane utsAha hotAM nathI ane tenAthI chUTavAnA ja vicAra hoya che. bahirmukha jJAnopayogane aMtaramAM vALatAM, paryAyane svasammukha karI nijajJAyakamAM praveza karAvatAM anaMta anaMta guNaratnanI khANa evA jJAyakasvarUpanI anubhUti thAya che. deha ane rAgathI bhinna evA nijajJAyakadravya upara jora AvatAM, nija zuddha dravyanI ja adhikatA bhAsatAM, jIva aMtaramAM badhAthI nyAro thaI jAya che. teno saMsArano rasa atyaMta ghaTI jAya che. svarUpanI pratIti thatAM saMsAranAM kAryonI rUci rahetI nathI ane kArya karavA paNa paDe to jaLakamaLavat rahIne kare che. Ama, pariNatinI dizA palaTAtAM AkhI dazA ja pharI jAya che. vibhAva taraphanuM lakSa svabhAva tarapha vaLe che. dravya upara jora AvatAM paryAya nirmaLa thavA lAge che. zuddhAtmasvabhAvanI dRSTi ane anubhUti thAya tyArathI tenI eka kSaNa paNa puruSArtha vinAnI hotI nathI. rAgathI khasIne trikALa, zuddha, dhruva jJAyakasvarUpamAM tenI dRSTi thaMbhatAM tene je nirmaLa ane nirvikalpa pratIti thAya che, tenA baLa vaDe saghaLA vikArono kramazaH kSaya karI te kevaLajJAna pAme che. Ama, sadguruno divya upadeza saMsAratAraka che, jIvano sarvatomukhI abhyadaya Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana karAvI tene potAnA sahajAnaMdasvarUpamAM sthira karAvanAro che. jema kUvAnA taLiyAmAM rahelI saravANI kUvAnA pANImAM vRddhi kare che, tema sadgurunA upadezathI AtmAnI bhAvazreNImAM vRddhi thAya che. A rIte pariNAmadhArAnI zuddhi karavAmAM sadguru puSTAvalaMbana che. sadgurunA upadezanA vAraMvAranA abhyAsathI je potAne, potAnA AtmasvarUpane sva rUpe ane bhinna evAM zarIrAdine pararUpe jANe che, jue che; te mokSasukhane niraMtara, vicchedarahita, akhaMDapaNe anubhave che, AsvAde che. 1 vizvanAM sarva prakAranAM dAnomAM sadgurunuM bodhadAna kharekhara sarvotkRSTa che, alaukika che! koI kSudhAturane AhAradAna maLe to pa-6 kalAka pUratuM ja enuM duHkha zame che, dhananA arthIne lakSmIdAna maLatAM thoDA divasa mATe enuM du:kha zame che, duniyAnuM rAja maLe topaNa A bhava pUratuM ja duHkha zame che, jyAre saddagurunA bodhadAna dvArA jIva bhavobhavanAM dAruNa duHkhamAMthI mukti meLave che. anaMta kALa paryata TakanAra svAdhIna sukhanI prApti thAya evAM jJAnanetra teo Ape che, tethI sadgurunI bhakti te mokSasAdhanAnuM eka anivArya ane anupama aMga che. mATImAMthI ghaDo thavAmAM kuMbhAra prabaLa uttama nimitta che, kuMbhAranuM nimitta na hoya to anaMta kALe paNa mATImAMthI ghaDo thAya nahIM; tema jIvane jo sagurunuM prabaLa ane uttama upakArI nimitta na hoya to anaMta kALe paNa jIva zivarUpa thAya nahIM. zrImad prakAze che - "satsaMga ne satyasAdhana vinA koI kALe paNa kalyANa thAya nahIM. jo potAnI meLe kalyANa thatuM hoya to mATImAMthI ghaDo thavo saMbhave. lAkha varSa thAya topaNa ghaDo thAya nahIM, tema kalyANa thAya nahIM." mATIne ghaDArUpa thavAmAM nimittarUpa kuMbhAra jema vAraMvAra pANI nAkhI mATIne masaLI masaLIne pocI kare che; tema jIvane zivarUpa thavAmAM paramopakArI sadguru jIvane upadezanuM dAna kare che, tenI anupakArI vRttio maMda kare che tathA tene saMtujijJAsu banAve che. kuMbhAra mATIne jema jema khUMdato jAya che, tema tema mATI vadhu pocI, lIsI, mulAyama banatI jAya che, tene jema vALavI hoya tema vALI zakAya che, je ghATa Apavo hoya te ApI zakAya che; tema vAraMvAra maLatA satsaMganI asarathI jIvamAM vadhAre ne vadhAre guNonI vRddhi thatI jAya che. pocI thayelI mATI jema cAkaDA upara caDe che; tema satpAtratA pAmelo jIva sAdhanAmArge caDe che. jema kuMbhAra daMDathI cAkaDo pherave 1- juo : AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkRta, 'ibdopadeza', zloka 33 'gurUpadezAdabhyAsAt saMvitteH svaparAntaram / jAnAti yaH sa jAnAti, mokSasaukhyaM nirantaram / / 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.703 (upadezachAyA-6) Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-19 381 che; tema sadguru AjJArUpI daMDathI sAdhanAcakra pherave che. jema kuMbhAranA nimittathI narama, mulAyama, cIkaNI mATI AkAro badalatI badalatI, dhIme dhIme ghaDAnA iSTa AkAre thatI jAya che; tema sadgurunA nimittathI jIva doSone TALato TALato, AtmabhAvane vadhArato vadhArato, vadhu ne vadhu utsAhita thaI zivaprAptinA iSTa dhyeya tarapha jato jAya che. jema kuMbhAra kAcA ghaDAnuM pavana AdithI rakSaNa kare che ane sUryanA tApamAM sukAvA mUke che; tema sadguru jIvanuM azubha nimittothI rakSaNa kare che tathA AjJArUpI sUryatApathI tenA kusaMskArone sUkave che. aMte kuMbhAra jema ghaDAne nibhADAmAM pakave che ane tyAM viziSTa prakArano prabaLa agni prajvalita thatAM ghaDAmAM rahela zeSa kacAza alpa kALamAM nAza pAmI kAco ghaDo pAko thAya che; tema prabaLa dhyAnarUpI agnithI moha bhasma thatAM jIva kevaLajJAna pAme che. A prakAre sadgurunA upadezanA pAlanathI jIva zivarUpa thAya che. Ama, anaMta sukhanI prAptimAM zrI sadgurunuM avalaMbana parama upakArabhUta che. tethI sadgurune zodhI, temanA caraNakamaLamAM sarva bhAva vinayapUrvaka arpa, temanI AjJAnusAra vartavuM Avazyaka che. zrIgurunI AjJAmAM ekalakSapaNe, ekadhyAnapaNe, ekalayapaNe ramamANa rahetAM yathArtha tattvanirNaya thAya che, pariNAme upayoga parathI pAcho vaLIne svamAM sthita thAya che. Ama, sagurue AMjela bhedajJAnarUpI aMjanathI ajJAnarUpI aMdhakAra nAza thAya che. sadgurunI vinayopAsanAthI jIva nijasvarUpanA anaMta AnaMdanA amRtano AsvAda anubhave che. A Ama, sadgurunA upadeza dvArA jIva kevaLajJAna jevI parama siddhi saMprApta kare che. kvacit evuM paNa bane ke ziSya sadgurunA upadezathI adbhuta sAmarthya phoravI kevaLajJAna pAme ane sadguru hajI chabasthadazAmAM ja hoya. evo koI niyama nathI ke pahelAM gurune ja kevaLajJAna thAya ane pachI ja ziSyane kevaLajJAna thAya. prazna thAya che ke jo ziSyane guru pahelAM kevaLajJAna pragaTa thAya to te guru pratyeno vinaya cAlu rAkhe ke choDI de? gurune jyAre khabara paDe ke ziSyane kevaLajJAna thayuM che tyAre to guru ja kevaLI thayelA ziSyano vinaya kare, paraMtu jyAM sudhI gurune aNasAra na Ave tyAM sudhI kevaLI ziSya vinaya kare ke nahIM? A praznano uttara ema che ke kevaLI bhagavAna potAnA kevaLajJAnanuM nimitta bananAra evA sadguruno, chabastha avasthAmAM hovA chatAM paNa vinaya kare che. teo saddaguruno vinaya mUkatA nathI, arthAt je prakAre gurusevA ke vinayAdimAM pravartatA hoya te cAlu rAkhe che. AcAryazrI municaMdrasUrijI kahe che ke kevaLajJAnanI prApti thavA chatAM pUrve je gurunA vinayamAM pravartatA hoya, te gurune jyAM sudhI ziSyanA kevaLajJAnanI prAptinI jANa na thAya tyAM sudhI kevaLI bhagavAna vinayanuM ullaMghana karatA nathI. kevaLI thavA chatAM paNa chadmasthano vinaya jALave che ane krama Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pramANe guru mATe azanAdi vahorI lAvI Ape che.' zrImade A gAthAmAM vinayanI A parAkASThA batAvI vinayanuM bahumAna karyuM che. zvetAMbara paraMparAmAM puSpacUlA, caMDarudrAcArya, mRgAvatI vagerenAM dRSTAMto upalabdha che ke jemaNe kevaLajJAna prApta thayA pachI paNa potAnA chadmastha guruno vinaya sAcavyo hato. vividha zvetAMbara graMthomAM A dRSTAMtonI vigatomAM kiMcit pharaka jovA maLe che, paraMtu te sarvemAM 'kevaLajJAnI bhagavAna chamastha guruno vinaya kare' e prayojana samAnabhAve siddha thayeluM che. A daSTAMto joIe (1) AcAryazrI anikAputrajIe duSkALa samayamAM sarva ziSya parivArane puSpAMta nagaramAMthI anyatra vihAra karI javA pharamAvyuM. teo vayovRddha hatA eTale vihAra karI zake tema na hatA, tethI teo temanI ziSyA puSpacUlA sAthe tyAM ja rahyA. puSpacUlA sAdhvI potAnA vayovRddha gurudevanI apUrva vaiyAvacca, sevA-suzruSA karatAM hatAM. duSkALa hovAthI apavAda tarIke teo rAjAnA bhavanamAMthI AhAra-pANI vahorI lAvatAM hatAM. temanAM zraddhA-jJAna Adi pakva thatAM, zuddhatama pariNAmanI dhArA vadhatAM puSpacUlA sAdhvI kevaLajJAna pAmyAM, chatAM guru mATe gocarI lAvavAno krama to cAlu ja rAkhyo. pUrve jenA vinayamAM pravartatA hoya, tenA jANavAmAM na Ave tyAM sudhI kevaLajJAnI temano vinaya kare che, arthAt kevaLI thavA chatAM paNa chadmastha guruno vinaya jALave che. eka vAra gurune kaphanI vyAdhinA kAraNe amuka prakAranA bhojananI vAMchA thaI. ucita samaye temanI manogata icchAnusAra puSpacUlAe bhojana hAjara karyuM. vismaya pAmelA AcAryazrI anikAputrajIe pUchyuM ke "he Aryo! A mArA manano abhiprAya te kevI rIte jANyo ke jethI AvuM ati durlabha bhojana paNa vagara vilaMbe lAvI ApyuM?' tyAre temaNe kahyuM, ApanA pasAthe kevaLajJAnathI.' A sAMbhaLI AcAryazrI anikAputrajI gadgadita thaI gayA ane zoka karavA lAgyA ke "meM kevaLInI AzAtanA karI. temaNe puSpacUlA sAdhvIne khamAvyAM. sAdhvIjIe temane kahyuM ke "he AcArya bhagavaMta! Apa zoka na karo. jo kevaLIne sAmAe na jANyA hoya to kevaLI paNa pahelAMnAM maryAdA-vinaya-vaiyAvacca vagere choDatAM nathI.' ema kahI zoka TALyo. (2) zrI caMDarudrAcArya nAme eka AcArya hatA. temanuM mULa nAma to rudrAcArya 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'upadezapada'nI AcAryazrI municaMdrasUrijIkRta vivRtti, 'sukhasambodhanI', mULa gAthA 131, vivRtti gAthA 21 "puvapavattaM viNayaM ca kevalI amuNio na laMghei" / ii sA puvakameNaM guruNo asaNAi uvaNei / / ' 2- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkata, 'upadezapada' tathA tenI AcAryazrI municaMdrasUrijIkRta vivRtti, 'sukhasambodhanI', gAthA 131 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-19 383 hatuM, paNa teo zIdhra ugna thaI jatA hovAthI caMDarudrAcArya nAme prasiddha thayA. eka vAra teo potAnA ziSyo sAthe avaMtI nagarImAM padhAryA. tyAM teo dhyAna mATe ekAMta sthAnamAM beThA hatA tyAre avaMtIno ja rahevAsI, taratano paraNelo zreSThIputra potAnA mitro sAthe pharato pharato tyAM AvI caDyo. sAthIoe AcArya mahArAjane mastImAM kahyuM ke A amArA mitrane saMsAra kaDavo jhera jevo lAge che, ati vairAgya pAmyo hovAthI e atyAre ja ApanI pAse dIkSA levA icche che. vAraMvAra ekanI eka vAta sAMbhaLI khIjAyelA AcAryazrIe te zreSThIputrano jhapATAbaMdha loca karavA mAMDyo. badhA sAthIo gabharAI gayA, paNa te dIkSita thayelA yuvAne to mitrone kahyuM ke have tame jaI zako cho. mane have koInuM prayojana nathI rahyuM.' eTale teo gAma tarapha gayA. navadIkSita munie gurujIne kahyuM ke "mArA pUrva sAthIo nagaramAM gayA che. mArA svajanone A samAcAra maLatAM teo ahIM Avaze ane mane temaja Apane paNa upadrava thaze. mATe atyAre ahIMthI vihAra karavo ThIka che." guru mahArAje kahyuM, vatsa! tArI vAta to sAcI che, paNa have rAta paDavA AvI che ane huM rAte joI zakato nathI.' tethI ziSya gurune khabhA upara besADyA ane bane tyAMthI cAlI nIkaLyA. aMdhAruM vadhatuM gayuM ane rasto paNa bagaDato gayo. UMcA-nIcA, vAMkAcUkA rastA upara pagale pagale Thokara lAgatI hovAthI AcAryazrI krodhe bharAyA. teo Akroza karI bolyA, 're duSTa! A kevo rasto zodhyo?' ane vadhAre khIjAtAM temaNe nUtana muninA loca karelA mastaka upara DaMDo phaTakArI dIdho. paraMtu ziSyanA manamAM gurunA doSa na vasyA. UlaTuM tene to ema lAgyuM ke huM ja kevo nibhaMgI ke meM prathama divase ja gurune dubhavyA ane temanI AzAtanA karI.' tethI mArgamAM Thokara na vAge te rIte vadhu saMbhALapUrvaka cAlavA lAgyo. Ama, yatnApUrvaka AgaLa cAlatAM te nUtana muni vicAre che ke "A saMsAramAM guru mahArAjano mArA upara moTo upakAra che. anAdi kALathI nahIM maLelo mokSamArga AmanA pasAye mane maLyo.' Ama, dhyAnamAM magna thaI, kSapakazreNIe ArUDha thaI, teo adbhuta sAmarthya vaDe moharAjAnI senAno parAjaya karI kevaLajJAna pAmyA. kevaLajJAna thayA pachI te muni, jJAnabaLanA kAraNe badhuM jotA-jANatA hovAthI, viSama mArga choDI sArA mArge guru mahArAjane laI javA lAgyA. prAtaHkALa thatAM AcAryadeve nUtana ziSyane pUchyuM, 'bhadra! mane e vAta ghaNuM Azcarya upajAve che ke pahelAM to tuM mArgamAM vAraMvAra Thokara khAI jato hato. pachI aMdhAruM hovA chatAM paNa tuM mane jarA paNa pIDA na thAya tema sArI rIte cAlato hato. A acaraja manamAM samAtuM nathI.' ziSya kahyuM, 'devagurunA vinayathI zrutajJAna prApta thAya che. temaja zrutajJAna bIjAM jJAna meLavI Ape che ane jJAnathI zuM ajANyuM che?' AvI jJAnagarbhita vAta sAMbhaLI AcAryazrIe pUchyuM, kayA jJAnathI mArgAdi jANyA?' temaNe kahyuM, 'ApanA pasAye apratipAti jJAnathI.' A Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u84 "zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sAMbhaLatAM ja AcArya te kevaLI ziSya pratyenA potAnA vyavahAranI tathA potAnA krodhanI niMdA karavA lAgyA, te tyAM sudhI ke teo kevaLI ziSyanA caraNamAM paDI kSamAdi mAMgavA lAgyA ane pazcAttApa karatAM karatAM teo paNa tyAM ja kevaLI thayA. | (3) sAdhvI zrI caMdanabALA ane sAdhvI zrI mRgAvatInuM dRSTAMta paNa A saMdarbhamAM khUba prasiddha che. mRgAvatI sAdhvIjI caMdanabALA sAdhvIjInAM ziSyA hatAM. eka vAra zrI mahAvIra bhagavAna kauzAMbImAM padhAryA hatA. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAo prabhunI dezanA zravaNa karavAmAM nimagna hatAM. sUrya ane caMdra vimAnanA svAmIo potAnA mULa vimAna sAthe bhagavaMtane vaMdana karavA AvyA hatA, tethI sUryAstano samaya thavA chatAM sUryanI hAjarIthI aMdhAruM na thayuM. rAtrino samaya thaI gayo hovAthI AcArasaMhitAnuM dhyAna rAkhIne - UThavAno samaya thaI gayo jANIne - caMdanabALAjI sAdhvIsamudAyanI sAthe aMdhAruM thAya te pahelAM ja upAzrayamAM jatAM rahyAM, paraMtu mRgAvatIjI prabhuno upadeza tanmayatAthI sAMbhaLatAM rahyAM. temaNe sUryanI hAjarInA kAraNe rAtri thayelI jANI nahIM. paraMtu sUrya-caMdra pAchA cAlyA jatAM mRgAvatIjI rAtri paDI gaI che ema jANI, kALAtikramanA bhayathI cakita thaI upAzraye gayAM. tyAM caMdanabALAjIe temane kahyuM, "mRgAvatI, tamArA jevI kulIna strIne rAtre ekalA bahAra rahevuM zobhatuM nathI.' mRgAvatIjI potAnA aparAdhano svIkAra karI, vAraMvAra aMtaHkaraNapUrvaka khamAvavA lAgyAM. teo potAnA doSa mATe potAnI jAtane vAraMvAra niMdavA lAgyAM. caMdanabALAjI vagere sAdhvIjIo sUI gayAM, paNa mRgAvatI sAdhvIjIne UMgha na AvI. teo vicAravA lAgyAM ke 'meM niyamonuM ullaMghana karyuM, tethI mArAM guruNIne saMtApa thayo." Ama, nijatruTi upara pazcAttApapUrvaka vicAra karatAM karatAM zubha bhAva udita thayo ane AtmaciMtananI dhArA cAlavA lAgI. dhArA AgaLa vadhatAM teo zukladhyAnamAM ArUDha thayAM. ghAtI karmono kSaya thatAM temane kevaLajJAna pragaTyuM. te vakhate rAtrinA aMdhakAramAM eka sApa caMdanabALAjInA saMthArAnI paDakhethI jato hato. kevaLajJAnanI divya dRSTithI mRgAvatIjIe gahana aMdhakAramAM paNa tene joyo, eTale temaNe caMdanabALAjIno hAtha UMco karyo. caMdanabALAjI sparzathI jAgRta thayAM ane pUchyuM, "mAro hAtha kema UMco karyo?' mRgAvatIjIe kahyuM, "ahIMthI sarpa jato hato.' caMdanabALAjIe pUchyuM, "AvA gADha aMdhakAramAM tame sarpa joyo zI rIte?' tyAre mRgAvatIjIe uttara Apyo ke 'ApanI kRpAthI thayelA kevaLajJAnathI meM tene joyo.' A sAMbhaLatAM ja caMdanabALAjIne duHkha thayuM ke pote kevaLInI AzAtanA karI. teo potAnA AtmAnI niMdA karavA lAgyAM. temanA aMtaHkaraNamAM paNa bhAvanAono prAdurbhAva thayo ane teo kSapakazreNI upara caDI, ghAtI karmono kSaya karI nirAvaraNa kevaLajJAna pAmyA. 1- juo : AcAryazrI vijayalakSmIsUrIzvarajIviracita, 'upadezaprAsAda mahAgraMtha', bhAga 4, viSaya ra58 2- juo : kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijIkRta, triSaSTizalAkApuruSacaritra', parva 10, sarga 8 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-19 385 Ama, kevaLajJAna pragaTyA pachI paNa kevaLI chama0 guruno vinaya kare evAM aneka dRSTAMto prathamAnuyoganA graMthomAM maLI Ave che. vinayanI mahattAno tethI vadhu sabaLa purAvo zuM hoI zake? svayaM tIrthakara bhagavAna paNa samavasaraNamAM dezanA detAM pahelAM 'namo nityamsa' kahIne tIrthane namaskAra karIne vinayanA mahimAnuM pratiSThApana kare che. bhagavAna devanirmita suvarNakamaLo upara caraNa sthApana karatAM karatAM samavasaraNamAM praveza kare che ane pachI azokavRkSane traNa pradakSiNA karI pUrva dizA tarapha AvI 'namo tirthImsa' kahIne eTale ke tIrthane namaskAra karI, rAjahaMsa jema kamala upara bese tema, siMhAsana upara virAjamAna thAya che. tIrtha eTale caturvidha saMgha. lokane pUjanIya vastunI pUjAno Adarza ApavA mATe, eTale ke tIrtha - saMgha pUjanIya che e batAvavA mATe, bhagavAna kRtakRtya hovA chatAM svayaM saMghane namaskAra kare che. bhagavAna tIrthane pUje to loko paNa AdarapUrvaka tIrthanI pUjA kare, e mATe paNa bhagavAna tIrthane namaskAra kare che. Ama, potAnA hRdayamAM rahelA pUjyabhAva namaskArarUpa vinaya dvArA vyakta karI, lokone vinayano bodha ApavA bhagavAna namaskAra kare che. svayaM vinaya karI, bhagavAna vinaya guNanuM gaurava vadhAre che. kevaLI bhagavAna vinaya kare" te saMbaMdhI eka mata evo paNa che ke jyAM sudhI pramattabhAva che - chaThTha guNasthAnaka che, tyAM sudhI vaMdya-vaMdaka bhAvano vikalpa hoya che. sAtamAthI uparanA guNasthAnake vaMdya-vaMdaka bhAva hoto nathI, tethI kevaLajJAnanI bhUmikAmAM pUjya-pUjaka bhAvanA vyavahAranI kalpanA karavI ayogya che. A matAnusAra pUrva avasthAmAM pote karelo sadguruno vinaya kevaLajJAnI bhagavAnanA anaMta jJAnamAM jema che tema jaNAya che ane te temanI vANImAM Ave che. temaNe atIta kALamAM je vinaya karyo hato te vinayane vartamAnamAM kahe che ane e ja temano vinaya che. A saMbaMdhI zrI kAnajIsvAmI kahe che - 'jJAnane pAmelo ziSya sadguruno vinaya na cUke. teno Azaya ema che ke nirvikalpa dazAmAM sthita kevaLajJAnInA jJAnamAM pUrve chaghaWdazAmAM pote je vinaya karyo hato te avasthAnuM jJAna paNa khase nahi ane divyadhvani chUTe tyAre pUrva avasthAnI vAta paNa Ave. koI indra, cakravartI Adi bhagavAna kevaLajJAnIne pUche to ame amArA guruno prathama Ama vinaya-viveka karatA hatA, ema paNa vANIyogamAM Ave. gayA kALamAM je vinaya karyo hato teno niSedha na karyo te paNa vinaya che. ..... ahIM 1- A kathana paNa zvetAMbara AmnAyanA graMtho anusAra che. juo : (1) AcAryazrI udyotanasUrijIracita, kuvalayamAlA', kaMDikA 178 (2) kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijIkata, 'triSaSTi zalAkA puruSa caritra', parva 1, sarga 6 (3) upAdhyAya zrI vinayavijayajIkRta, 'lokaprakAza', sarga 30 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana zrImanne je kahevuM che teno Azaya evo levo ke je jIvone vinayanuM mAhAbhya na hoya tevA jIvone UbhA rAkhIne paNa koI apekSAe vinayanuM mAhAbhya kahyuM che." Ama, A gAthAnA cothA caraNa vinaya kare bhagavAnanuM zrI kAnajIsvAmIe karela uparokta arthaghaTana, zrI aMbAlAlabhAIe karelA artha("kevaLI bhagavAna chadmastha evA potAnA sadgurunI vaiyAvacca kare')thI juduM paDe che. kevaLI bhagavaMto vinayavaiyAvacca kare ke nahIM te viSe bhale bhinna bhinna mata hoya, paNa eTaluM to spaSTa che ke vinayanA mAhAbhya viSe koI matabheda nathI. sarva deza-kALanA mahApuruSoe vinayano alaukika mahimA ekI sUre gAyo che. | 'zrI dazavaikAlika sUtra'mAM kahyuM che ke koI mULa vinAnuM vRkSa vAvavA jAya ke pAyA sivAya ghara bAMdhavA jAya, to te vRkSanAM phaLa khAI zakato nathI ke ghara bAMdhI zakato nathI. te ja pramANe je sAdhaka vinayarUpa mULanuM yathArtha sevana karyA vinA dharmavRkSa vAve che, te sAdhaka muktimArgamAM kyAre paNa saphaLatA pAmI zakato nathI. AcAryazrI zivakoTijI bhagavatI ArAdhanA'mAM kahe che ke vinaya mokSanuM dvAra che, vinayathI saMyama, tapa ane jJAna thAya che ane vinayathI AcArya temaja sarva saMghanI sevA thAya che.? AcAryazrI akalaMkadeva tattvArthavArtikam'mAM kahe che ke jJAnalAbha, AcAravizuddhi ane samyak ArAdhanA AdinI siddhi vinayathI thAya che ane aMtamAM mokSasukha paNa enAthI maLe che, eTale vinayabhAva avazya rAkhavo ja joIe. Ama, vinayathI yathArtha bodhanI prApti thAya che ane samyakatva pragaTa thAya che. samyakatvathI cAritra ane cAritrathI muktinI prApti thAya che. mATe mokSArthIe guruvinayamAM tatpara rahevuM joIe. jyAM sudhI vinayamArganI ArAdhanA saMpanna nathI thatI, tyAM sudhI mokSamArganI sAdhanA zarU paNa thatI nathI. vinaya e Atmonnati sAdhaka, poSaka ane vardhaka sAdhana 1- zrI kAnajIsvAmI, zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.122 2- juo : "zrI dazavaikAlika sUtra', adhyAya 9, uddeza 2, gAthA 2 'evaM dhammasya viNao, mUlaM paramo se mukkho / jeNa kittiM suyaM sigdhaM, nisesaM cAbhigacchi / / ' 3- juo : AcAryazrI zivakoTijIkRta, 'bhagavatI ArAdhanA', gAthA 129 'viNao mokkhaddAraM viNayAdo saMjamo tavo NANaM / viNaeNArAhijjai Ayario sabasaMgho ya / / ' 4- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra'nI AcAryazrI akalaMkadevakata TIkA, 'tattvArthavArtikam', adhyAya 9, sUtra 23-7 'jJAnalAbhAcAravizuddhisamyagArAdhanAdyarthaM vinayabhAvanam / ..... tatazca nivRttisukhamiti vinayabhAvanaM kriyate / ' Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-19 387 che. te vinA jIvana aNaghaDa, aziSTa ane aMdhakAramaya che. vinaya vinA jJAna ane bhaktinI jALavaNI thatI nathI. vinayanA abhAvamAM game tevI tIkSNa buddhi paNa prajJArUpe pariNamatI nathI ane game tevI bhAvanA chatAM jIva mAyAmAM sapaDAI jAya che. jenA jIvanamAM vinaya na hoya te Atmatattvane grahaNa karI zakato nathI. jIvane sadguru pratye vinaya utpanna na thAya tyAM sudhI jIvanI yogyatA pratibaMdhayukta hoya che ane tenA pariNAmamAM avarodha Ave che, tethI mokSamArge AgaLa vadhI zakAtuM nathI. mATe je jIva vinayanI upekSA kare che, te nija utkarSanA daravAjA jAte ja baMdha kare che ane jenAmAM sadguru pratye parama vinaya pragaTe che, tene mArgaprApti atyaMta nikaTa che. jema jema jIvano sadguru pratye vinaya vadhato jAya che tathA temanA pratyeno prema Urdhva gatine pAmato jAya che, tema tema tenA hRdayamAM anAdithI sthita thayela saMsAragata vahAlapa ghaTatI jAya che. sadguru pratyeno prema te temanA nirmaLa vItarAgasvarUpa pratyeno prema che ane te paramArthe nijAtmA pratyeno prema che. te prema vardhamAna thatAM tenuM sukhada pariNAma e Ave che ke saMsArabhAva nyUna nyUna thato jaI AtmabhAva vRddhi pAmato jAya che. AtmabhAva vadhavAthI, AtmAno upayoga svasvarUpa prati vAraMvAra vaLavAthI upayoga zuddhatAnI keDI upara AgaLa vadhe che ane puruSArtha tathA saMyamanA baLe te jIvane AtmAnI apUrva dazA saMprApta thAya che. Ama, je jIva vinayapUrvaka sadgurunA parama satsaMganA Azraye mokSamArge vaLe che te paramapadane avazya prApta kare che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'je sadaguru upadezathI, ziSya thayA sadbhAva; AjJA ArAdhaka bhalo, guNamAM thaI garakAva. zikSA sahIne AkarI, pAmyo kevaLajJAna; aho! aho! sadguru taNA, prabhAva puNya nidhAna. aho! pariNAma vicitratA, nyUna yoga sama thAya; guru rahyA chadmastha paNa, juo vinaya sacavAya. yoga kriyA samabhAvathI, lobha rahita nirmAna; sahajapaNe te guru taNo, vinaya kare bhagavAna.' 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.217 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 73-76) Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 - 20 + erngaid + 1 orngern rut 2 thii thewodn, raa5% okh 3+eL. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 20 gAthA arthI A gAthA 19mAM kahyuM ke sadgurunA upakArathI koI jIvane tenA prabaLa puruSArtha bhUmikA dvArA guru karatAM pahelAM kevaLajJAna thaI jAya, topaNa te kevaLI bhagavAna potAnA chabastha gurunI vaiyAvacca kare. Avo vinayano mArga zrI vItarAga bhagavAne upadezyo che. - vinayamArga saMbaMdhI vizeSa prakAza pADatAM zrImad kahe che - "evo mArga vinaya taNo, bhAkhyo zrI vItarAga; mULa hetu e mArgano, samaje koI subhAgya.' (20) evo vinayano mArga zrI jine upadezyo che. e mArgano mULa hetu eTale * tethI AtmAne zo upakAra thAya che, te koIka subhAgya eTale sulabhabodhi athavA ArAdhaka jIva hoya te samaje. (20). - vinayamArganuM mAhAbhya gAtAM zrImad ahIM kahe che ke "evo' arthAt bhAvArtha - AgaLanI gAthAmAM batAvyo tevo vinayamArga, rAga-dveSAdi sarva vibhAva jemaNe kSINa karyA che evA vItarAga bhagavAne upadezyo che. sarva guNomAM vinaya mukhya che. temAM paNa saddaguruno vinaya to mokSamArganuM pradhAnatara kAraNa che. saddagurunuM atyaMta mAhAsya aMtaramAM vasyuM hovAthI mumukSu jIva sadgurune bhagavAna samAna gaNe che ane potAnAM tana-manAdi sarva temanA caraNe dharIne, temanI AjJAnI yAcanA karIne, maLela AjJAnuM samajaNapUrvaka, potAnI zakti gopavyA vinA ArAdhana kare che. vinayAnvitapaNe sadgurunI sevA karavAthI svacchedAdi doSo vilaya pAme che ane samakitanI prApti thAya che. samakitathI cAritra, cAritrathI kevaLajJAna ane kevaLajJAnathI mokSanI prApti thAya che. Ama, eka vinaya guNanI upalabdhithI anukrame uttarottara uttamottama guNo pragaTatAM, aMte mokSanA anaMta, avyAbAdha sukhanI prApti thAya che. tethI mumukSu jIve parama AdarathI paramopakArI vinayamArganI ArAdhanA karavI yogya che. vinaya guNa pragaTavAthI kAryanI siddhi avazya thatI hovAthI vItarAga bhagavaMte vinayane dharmanuM mULa kahyuM che. jaina Agama graMthomAM vinaya upara bahu ja bhAra mUkavAmAM Avyo che. 'zrI uttarAdhyayana sUtra'nA prathama adhyayananI 48 gAthAmAM, 'zrI dazavaikAlika sUtra'nA navamA adhyayananA 'vinaya samAdhi' nAmanA uddezakamAM tathA anya zAstromAM Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vinayamArganuM bahumAnapUrvaka samarthana karavAmAM AvyuM che. A vinayamArgano mULa hetu ArAdhaka jIvane ja samajAya che. A mArganuM AtmopakArakapaNuM koI bhAgyavaMta "subhAgya' jIva ja samajI zake che. te jANe che ke svacchaMda TaLe to ja AtmaprApti thAya ane svachaMda potAnI meLe TaLato nathI. potAnI buddhi pramANe vartavAthI to te vadhato jAya che. svacchaMda TALavA mATe vinaya eka mahAna adbhuta sAdhana che. vinayamArgano mULa hetu jIvano svachaMda TALavAno che. A vinayamArgano pAyo che AjJAzritapaNuM. saddagurunA caraNe sarvArpaNa karavuM te doSamuktino, guNavRddhino, lakSya prAptino mahAmUlo ane saraLatama upAya che ema je jIvane samajAya che te jIva mahAbhAgyazALI che, subhAgyavaMta che. tevo jIva sulabhabodhi paNa kahevAya che, kAraNa ke AvA jIvane ratnatrayIno lAbha prApta thavo sulabha che. 4 jIvamAM rahelo svacchaMda nAmano doSa bIjA ghaNA doSone Azraya ApIne vizeSArtha 1 tagaDo thato jAya che. svacchaMdanI lIlA paNa evI bhrAmaka hoya che ke te jIvane pote svacchaMdI che ema jaNAvA detI nathI. tene potAnA doSa dekhAtA nathI. potAnI svataMtra vicArazreNI hovI joIe ema mAnI ghaNA jIvo svachaMdane ja poSatA hoya che. sadguru pratyenI arpaNatA e parataMtratA che ema mAnI, sadgurunA AlaMbanano asvIkAra karIne jIva potAnA aMtarane kaluSita kare che. huM jANuM chuM', "moTo chuM', 'huM pramukha Adi agrasthAne chuM', "dharmanI mane khabara che' evuM abhimAna tene sadguru pAse javAmAM vijJabhUta thAya che. bhUMDa jema suMdara anAjanA kUMDAne choDIne kIcaDane pasaMda kare che, tema svacchaMdI jIva saddaguruno Azraya choDI svacchede vicAravAmAM ja AnaMda mAne che. potAnuM ja dhAryuM karavAnI, manamAnyuM karavAnI svacchaMdatAnA kAraNe varSo sudhI dharmAnuSThAno karavA chatAM karmabhAra to ocho thato nathI, paraMtu tenI te dharmakriyAo paNa bhArarUpa bane che. te jIva paramArthamArgathI cuta thAya che ane anaMta duHkhane nimaMtre che. A svacchedarUpI mahAdoSano tyAga karavA sadaguruno Azraya Avazyaka che. paraMtu saddaguruno yoga paNa tyAre ja sArthaka thAya che, jyAre jIva vinaya sahita temanI upAsanA kare. jo jIvamAM vinaya na hoya to sadgurunI upAsanAmAM tene Adara, prema, ullAsa Adi jAgRta thatAM nathI. tethI teNe sau prathama vinayamArgamAM potAnA manane sthApavuM ghaTe che, sarvArpaNapaNe sagurunA caraNanI upAsanA karavI ghaTe che. Aja sudhI pote karelAM sarva sAdhana niSphaLa gayAM che tathA Aja sudhI pote jANeluM sarva ajJAna che ane sAcuM jJAna to sadguru pAse che ema nirdhArI, potAnAM svaccheda-abhimAna mUkI, vinayapUrvaka saddagurunI ArAdhanA kartavyarUpa che. zrImad prakAze che - Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-20 393 mAna ane matAgraha e mArga pAmavAmAM ADA staMbharUpa che. te mUkI zakAtAM nathI, ane tethI samajAtuM nathI. samajavAmAM vinayabhaktinI pahelI jarUra paDe che." Ama, prathama bhUmikAthI ja vinayabhakti anivArya che. vinayamArganI ArAdhanA arthe pUjya puruSo pratye tathA mokSaprAptinAM sAdhano pratye AdarabhAva rAkhavo Avazyaka che. je vinaya janmatAM ja jIva sAcI dizAmAM pagalAM mAMDe che. vinaya saMskRta bhASAno zabda che. vinaya eTale vi + naya. vi = viziSTa, viziSTapaNe. naya = dorI javuM. je vizeSatAthI dorI jAya te vinaya athavA je vizeSatA tarapha laI jAya te vinaya. (vizeSeNa nayatIti vinaya: !) jenA dvArA karmonuM vinayana karavAmAM Ave che, karmono kSayopazama karavAmAM Ave che te vinaya. je karmamaLane vilaya tarapha laI jAya che, arthAt teno nAza kare che te vinaya. vinayanA mukhya be bheda che - tAttvika vinaya ane upacAra vinaya, mokSamArganI ArAdhanA karavI te tAttvika vinaya ane jJAnAdi guNothI yukta anya ArAdhakano yathAyogya vinaya karavo te upacAravinaya che. tAttvika vinayanA jJAna, darzana, cAritra ema traNa prakAra tathA upacAravinaya; ema vinayanA cAra prakAra che? - (1) jJAnavinaya - mati Adi pAMca prakAranAM jJAnamAM tathA jJAnanAM upakaraNa zAstra AdimAM Adara sahita nitya anukULa AcaraNa karavuM te jJAnavinaya che. jJAnavinayamAM zAstragraMtha tathA jemAM akSaro lakhAyelA hoya evAM upakaraNo vagerene paga lagADavo, kacarAmAM pheMkavAM, thuMka lagADavuM, enA upara mAthuM mUkIne sUI javuM, phADI nAkhavuM ityAdi prakArano avinaya na thAya te pratye bahu kALajI rAkhavI joIe. eTaluM ja nahIM, e upakaraNo pratye bahumAna dharAvavuM joIe. vidhipUrvaka navuM jJAna grahaNa karavuM, grahaNa karela jJAnanuM parizIlana karavuM, tenuM smaraNa karavuM, bIjAne zIkhavavuM, jJAnano pracAra karavo, jIvAjIvatattvonuM ciMtana karavuM, vAraMvAra bahuzrutabhakti ane pravacanabhaktimAM joDAvuM Adi jJAnavinaya che. (2) darzanavinaya - jinendra bhagavAne dravyo tathA tenI sthULa-sUkSma paryAyono je prakAre 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.756 (vyAkhyAsAra-1, 180) 2- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, "zrI tattvArthAdhigama sUtra'nI AcAryazrI akalaMkadevakRta TIkA, 'tattvArthavArtikam', adhyAya 6, sUtra 24-2 'samyagjJAnAdiSu mokSasAdhaneSu tatsAdhaneSu gurvAdiSu ca svayogyavRttyA satkAra AdaraH kaSAyanivRttirvA vinayasampannatA / ' 3- jao : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, zrI tattvArthAdhigama sUtra', adhyAya 9, sUtra 23 "jJAna-jarzana-ritroparAH " Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana upadeza karyo che, te ja prakAre tenuM niHzaMkatAthI zraddhAna karavuM te darzanavinaya che. Ama Adi lakSaNothI AtmAne vAsita karavo, deva-gurunI AzAtanAthI pariharavuM, devamUDhatA Adi traNa mUDhatAthI rahita thavuM, upagUhana Adi samyakatvanAM aSTAMgonuM pAlana karavuM, samyagdarzananI prAptino upAya karavo, samyagdarzananA mAhAtmano pracAra karavo - A sarva darzanavinaya che. (3) cAritravinaya - sAmAyikAdi pAMca prakAranAM cAritranI zraddhA rAkhavI, yathAzakti cAritranuM pAlana karavuM, cha AvazyakomAM utsAhapUrvaka pravRtta rahevuM, samiti-guptinuM pAlana karavuM, indriyaviSayono ane kaSAyonAM pariNAmono tyAga karavo, anyane cAritrano upadeza Apavo vagere cAritravinaya che. (4) upacAravinaya - ratnatrayadhAraka guru Adino traNe yogathI vinaya karavo te upacAravinaya che. upacAravinaya pratyakSa ane parokSa ema be prakArano che. samyagdarzana Adi guNothI vibhUSita guvadi Ave tyAre UbhA thavuM, temanI sanmukha javuM, be hAtha joDI aMjali karavI, Asana ApavuM, praNAma karavA, page paDavuM, temanuM sanmAna karavuM, temane pustakAdi upakaraNa ApavAM, temane rahevAnI vyavasthA karI ApavI, temano saMthAro karavo, temanAthI nIcA Asane besavuM, nIcA Asane sUvuM, temanA zarIranI sevA karavI, temanAM upakaraNo saMbhALavAM, teo jAya tyAre vaLAvavA javuM, teo cAle tyAre temanI pAchaLa pAchaLa cAlavuM Adi kAyika vinaya che. pUjyanAM vacanonuM bolavuM, Agama anusAra bolavuM, hitarUpa bolavuM, thoDuM bolavuM, miSTa bolavuM, kaThoratArahita bolavuM Adi vAcika vinaya che. pApagrAhaka cittane rokavuM ane dharmamAM manane pravartAvavuM Adi mAnasika vinaya che. A traNe pratyakSa upacAravinaya che. guvadinI upasthiti na hoya tyAre paNa mana-vacana-kAyAthI temane hAtha joDavA, vaMdana karavuM, temanA guNonI stuti karavI, temanuM smaraNa karavuM Adi parokSa upacAravinaya che. | vinayanA A cAra prakAramAM ratnatrayanI prApti e ja tAttvika vinaya che, paraMtu upacAravinaya te ratnatrayanI prAptimAM sahAyabhUta hovAthI tene paNa vinayamAM sthAna ApavAmAM AvyuM che. ratnatrayadhAraka sadguru AdinA bahumAnathI ratnatrayanuM bahumAna thAya che. tethI ja sadgurunAM vinaya-vaiyAvacca karavA upara zAstromAM Thera Thera bhAra mUkavAmAM Avyo che. je jIva sadgurunAM vinaya-vaiyAvacca Adi nathI karato tene dharmanI prApti thatI nathI. guruno avinaya karIne dhArmika kriyA ke vAMcana kare to te dharma sAdhI zakato nathI. game teTalI dhArmika pravRtti karato hoya to paNa jene guru pratye vinaya nathI, tenAM jJAna-darzana to viparIta ja rahe che. tethI sadguruno vinaya karavo, temanI vaiyAvacca karavI, temane sarva prakAre anukULatA karI ApavI e paNa mokSArthI Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-20 395 jIvanuM kartavya che. jaina darzanamAM guruvaMdana bhASya', 'gurutattvavinizcaya' vagere graMthomAM sadgurunAM vinaya-vaiyAvaccanI vicAraNA bahu sUkSmatAthI karavAmAM AvI che. sadgurune anukULa vAtAvaraNa karI ApavuM, temanI cAkarI karavI, temanA paga pakhALavA, teo thAkelA hoya tyAre hAtha, paga ke zarIranA anya aMga dAbI ApavAM; teo upasargathI, vRddhAvasthAthI, rogAdithI pIDita hoya to auSadha AdithI ke potAnA zarIrathI temanI temane anukULa hoya tevAM AhAra, pANI, auSadhAdi Adara-bhaktipUrvaka ApavAM; temane jJAnayogAdinA abhyAsa mATe anukULa sagavaDa karI ApavI; temanAM zayanasthAna, besavAnAM sthAna Adi svaccha karavAM; temanAM upakaraNo sAcavavAM ityAdino samAveza vaiyAvajyamAM thAya che. sadguru pratye ziSTa AcAra jALavavo paNa Avazyaka che, kAraNa ke enA bhaMgathI temanA vinayano bhaMga thAya che. gurune vaMdana karavAM, premAdara sahita temanI zAtA pUchavI, temanI ekadama pAse besI paga sAthe paga na aDADavA; temanI pAse paga upara paga caDAvI na besavuM ke paganA ghUMTaNa chAtI pAse rAkhI hAtha bAMdhI na besavuM; paga phelAvIne na besavuM; temanAM Asana, zayyA, bhojana saMbaMdhI pAtrono, vastrono bhoga-upabhoga na karavo; zaucAlayamAM, zarIra malina hoya tyAre, ayogya sthAne ke ayogya samaye temanA nAmano uccAra na karavo; vANI ke karmathI, gupta rIte ke pragaTarUpe guru sAthe vaira na rAkhavuM; gurunA avarNavAda na bolavAM; temanA doSo na batAvavA; temaja koI temanI niMdA karatuM hoya to te na sAMbhaLavuM Adi ziSTa AcAranuM pAlana sadgurunA vinayapAlana mATe khUba Avazyaka che. vaLI, sadguruno yathAyogya vinaya karavA arthe teo pratyenI 33 AzAtanAono tyAga karavo paNa Avazyaka che. te 33 AzAtanAo A pramANe che - (1) gurunI AgaLa niSkAraNa cAlavuM te purogamana' AzAtanA. mArga batAvavA ke koI vRddha, aMdha vagerene sahAya karavA mATe AgaLa cAlavAmAM doSa nathI. (2) gurunI sAthe ja bAjue, jamaNA ke DAbA paDakhe najIkamAM cAlavuM te pakSagamana' AzAtanA. najIkamAM cAlatI vakhate zvAsa, khAMsI, chIMka ityAdinA kAraNe guru upara glekha vagere UDavAthI AzAtanA thAya che. (3) gurunI pAchaLa lagolaga cAlavuM te 'Asanagamana-pRSThagamana' AzAtanA. (4) gurunI AgaLa UbhA rahevuM te pura:' AzAtanA. (5) gurunI paDakhe najIkamAM UbhA rahevuM te 'pakSI' AzAtanA. 1- juo : AcAryazrI devendrasUrIzvarajIkRta, 'guruvaMdana bhASya', sUtra 35-37 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana (6) gurunI pAchaLa paNa bahu lagolagamAM UbhA rahevuM te Asanastha-pRSThastha' AzAtanA. (7) gurunI AgaLa besavuM te puroniSadana' AzAtanA. (8) gurunI paDakhe najIkamAM besavuM te 'pakSa niSadana' AzAtanA. (9) gurunI pAchaLa paNa bahu lagolagamAM besavuM te 'AsananiSIdana-pRSThaniSIdana' AzAtanA. (10) gurunI sAthe uccArabhUmie (vaDInIti mATe) gayA hoya ane ziSya gurunI pahelAM Acamana (hAtha-paganI zuddhi) kare, AhArAdi vakhate paNa pahelI mukhAdi zuddhi kare te 'Acamana' AzAtanA. (11) bahArathI upAzraya sudhI gurunI sAthe AvavA chatAM gurunI pahelAM gamanAgamana Aloce, te Alocana' AzAtanA. (12) rAtre guru pUche ke te Aryo. koNa jAge che? koNa UMghe che? e sAMbhaLavA chatAM ane jAgavA chatAM sAMbhaLato na hoya tema javAba na Ape te 'apratizravaNa' AzAtanA. (13) koI gRhasthAdi AvyA hoya temane gurue bolAvyA pahelAM pote bolAve te 'pUrvAlApa' AzAtanA. (14) gocarI lAvIne pahelAM bIjA koIka sAdhu pAse te gocarI Aloce ane pachI guru AgaLa Aloce te pUrvAlocana' AzAtanA. (15) gocarI lAvIne gurune dekhADyA pahelAM jo bIjA koI sAdhune dekhADe to te 'pUrvopadarzana' AzAtanA. (16) gocarI lAvIne pahelAM koI sAdhune nimaMtraNa kare (bolAve) ane pachI gurune nimaMtraNa kare te pUrvanimaMtraNa AzAtanA. (17) gocarI lAvIne gurunI AjJA vagara pote ja bIjA sAdhuone jema ghaTe tema madhura snigdha khAdya AhAra vaheMcI Ape te 'paddha dAna' AzAtanA. (18) AhAra lAvIne gurune kaMIka thoDo ApIne uttama dravyono banelo snigdha ane madhura AhAra pote ja vAparavo te 'khaddhAdana' AzAtanA. (19) divase ke bIjA samaye guru bolAve tyAre na bolavuM te apratizravaNa' AzAtanA. (20) guru sAthe kaThora-karkaza vacano moTA avAjathI bolavAM te khaddha bhASaNa' AzAtanA. (21) guru bolAve chatAM jyAM beThA ke sUtA hoya tyAMthI ja uttara Ape, arthAt guru Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-20 397 bolAve tyAre tarata Asana ke zayyA uparathI UThIne pAse jaIne namatAthI 'satyaUT vaMtAni' ema kahIne teo kahe te dhyAnathI sAMbhaLavuM joIe. ema na kare te 'tatragata bhASaNa' AzAtanA. (22) guru bolAve tyAre zIdhra "masthaUT vaitAni' kahI 'AjJA pharamAvo' ityAdi nama vacano bolavAne badale kema?', "zuM che?', "zuM kaho cho?' ityAdi bolavuM te 'kiM bhASaNa' AzAtanA. (23) gurune 'bhagavaMta, zrI, pUjya, Apa ityAdi moTA mAnavALA, bahuvacanavALA zabdothI bolAvavA joIe. tene badale "tuM, tane, tArA ityAdi tochaDAIvALA - ekavacanavALA zabdothI bolAve te "tuM bhASaNa AzAtanA. (24) guru ziSyane kahe ke "tuM glAna (mAMdA) sAdhunI vaiyAvacca kema karato nathI? tuM bahu ALasu thaI gayo che.' tyAre ziSya kahe ke 'tame pote ja kema vaiyAvacca karatA nathI? tame pote ja ALasu thaI gayA cho." ItyAdi rIte guru je zikhAmaNanuM vacana kahe te ja vacana pramANe gurune sAmo javAba Ape te 'tajjAta bhASaNa' AzAtanA. (tajjata eTale te ja jAtinAM, sarakhAM vacano.) (25) guru dharmakathA saMbhaLAvatA hoya tyAre temanA pratye manamAM pUjyabhAva na hovAthI ziSyanA cittamAM prasannatA thAya nahIM, gurunA vacananI te anumodanA kare nahIM, 'Ape suMdara samajAvyuM ema prazaMsA ke harSabhAva darzAve nahIM, paraMtu manamAM "emanI vyAkhyAna kaLA zuM mArAthI paNa adhika che?' ema IrSAthI dubhAto hoya tema varte te nosumana' AzAtanA. (nosumana eTale kathAdi prasaMge guru pratye ziSyanuM sAruM mana nahIM.) (26) guru dharmakathA karatA hoya tyAre, 'A artha tamane yAda nathI, A artha saMbhavato nathI' ityAdi kahevuM te nosmaraNa' AzAtanA. (27) guru dharmakathA karatA hoya tyAre, "e kathA huM tamane (sabhAjanone) pachIthI sArI rIte samajAvIza' ityAdi kahIne athavA te kathA punaH samajAvIne cAlatI kathAmAM vyAghAta - bhaMga kare te "kathAcheda' AzAtanA. (28) guru dharmakathA karatA hoya tyAre, "atyAre to bhikSAno samaya thayo che', 'sUtra bhaNavAno ke bhojanano vakhata thayo che' ityAdi kahI pariSadano bhaMga kare ke jethI sabhAjano paNa UThI UThIne cAlavA mAMDe te 'pariSad bheda' AzAtanA. (29) guru dharmopadeza karI rahyA pachI sabhA hajI UThI na hoya, teTalAmAM potAnI caturAI batAvavA gurue vyAkhyAnamAM kahelI kathAno athavA arthano vizeSa vistAra kahI Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana batAve te "anutthita kathA' AzAtanA. (30) gurunI zayyA ane saMthArA vagerene paga lagADavo ke temanI rajA vagara hAtha lagADavAthI ane e prakAre karavA chatAM doSa khamAve nahIM te 'saMthArapAraghaTTana' AzAtanA. gurunI jema gurunA upakaraNa paNa pUjya che, tethI ziSyanuM kartavya che ke gurunA upakaraNane paga lagADavo nahIM ane AjJA vinA sparza karavo nahIM; ane jo sparza thaI jAya to ziSya "mArA aparAdhane kSamA karo ane pharI AvI bhUla nahIM karuM? ema kSamA mAgavI joIe. (31) gurunI zayA, saMthArA, Asana vagere upara UbhA rahevuM, besavuM ke zayana karavuM ane upalakSaNathI temanI vastra, pAtrAdi koI vastu pote vAparavI te 'saMthArAvasthAna' AzAtanA. (32) gurunI AgaLa temanA karatAM UMcA Asana upara besavuM te 'uccAsana' AzAtanA. (33) guru AgaLa sarakhA Asane besavuM te samAsana' AzAtanA. A 33 AzAtanA mukhyapaNe sAdhune lakSamAM rAkhIne jaNAvavAmAM AvI che, chatAM gRhasthane paNa te AzAtanAo thavAno saMbhava rahe che ane tethI teNe paNa te AzAtanA na thAya te mATe jAgRta rahevA yogya che. A AzAtanAothI nivartavAthI sadguruno vinaya sacavAya che. vinayamArgamAM gurunI vaiyAvacca karavI, AzAtanA na karavI AdinuM sthAna che ja, paNa mukhya vinaya to sadgurunI AjJAnuM ArAdhana che. vaLI, te vinaya-vaiyAvRtyu paNa mAna-pUjAnI icchA vagara AtmArthe thavAM joIe. jo jIva AzAtanA na thAya enuM dhyAna rAkhe, paNa sadagurunA vacanane apradhAna kare to te jIva vinayamArgano mULa hetu samajyo nathI. gurune paga lagADavo vagere jaghanya AzAtanA che, paraMtu temanI AjJA na mAnavI, AjJAthI viparIta vartavuM te moTI AzAtanA che. zrImad kahe che - 'jJAnInA upakaraNane aDavAthI ke zarIrano sparza thavAthI AzAtanA lAge ema mAne che paNa vacanane apradhAna karavAthI to vizeSa doSa lAge che tenuM to bhAna nathI. mATe jJAnInI koI paNa prakAre AzAtanA nA thAya tevo upayoga jAgRta jAgRta rAkhI bhakti pragaTe to te kalyANano mukhya mArga che.' vinayano artha mAtra sagurunI zArIrika sevA sudhI sImita nathI. vinayano mULa artha to arpaNatA, AjJAMkitapaNuM che. potAnuM abhimAna ogALI AjJApAlana karyA vinA sAcI sevA thatI nathI. sadgurumAM paramezvarabuddhi rAkhI, zraddhAsaha samarpaNa karavuM 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.698 (upadezachAyA-5) Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-20 399 te vinaya che. je kAryomAM sadgurunI saMmati na hoya te kAryono tyAga karavo ane je kAryomAM temanI anumodanA hoya te avazya AdaravAM te temano vinaya che. AvA vinaya vinA paramArthanI prApti zakya nathI. ahaMkArano nAza thayA vinA Atmazodhana thaI zakatuM nathI ane Atmazodhana vinA zAMti ke sukha prApta thatAM nathI. tethI ahaMkArano laya karavo atyaMta Avazyaka che, je arpaNatA dvArA thaI zake che. temanAM vacano pratye bahumAna thAya, vizvAsa Ave ke mAruM hita temanI AjJA ArAdhavAmAM ja che, tyAre ja sAcA vinayanI prApti thAya che. potAnAM sarva prakAranAM svacchaMda, mata, Agraha, viSayAsakti, pramAda tajIne je saguru-AjJAnuM zIdhra pAlana kare che te vinIta ziSya che. vinayavAna ziSya sadguru potAthI prasanna rahe evuM vartana sadaiva rAkhe che. jyAre sadguru Takora kare tyAre avinIta ziSya tene cAbakhA, Akroza mAne che, paraMtu vinIta ziSya to tene malayAcalanA AhalAdaka pavana samAna gaNe che. avinIta ziSyane hitavAkya paNa dveSanuM nimitta bane che, jyAre vinIta ziSyane to kaThora zikSA paNa AtmonnatinuM uttama nimitta bane che. te to potAnI jAtane bhAgyazALI mAne che ke sadgurunA ThapakAthI te khoTe mArge jatAM rokAyo ane AtmAnuM ahita karatAM aTakyo. te koI paNa jAtanA vAMdhA ke takarAra vagara AjJAne anusare che. AvI namatA ane bahumAna pragaTe tyAre ja vinayamArganI prApti thaI kahevAya che. Ama, vinaya e sarva kalyANanuM bhAjana che, jemAM bIjA guNo paNa jhIlI zakAya che. vinaya dvArA samyagdarzana, samyajJAna, samyaphacAritra ane tapa AdinI siddhi thAya che, tethI ja te mokSanuM dvAra kahevAya che. Atmahita sAdhI levAnI A cAvI che. jene mokSamArge pragati sAdhavI hoya ane saMsAraroga maTADavo hoya, teNe gurunI AjJAnA ArAdhanamAM tatpara thavuM. je tatpara thaze te potAnuM parama hita sAdhI mokSe jaze. je A vinayarUpa cAvIno yogya upayoga karaze te jarUrI potAnuM zreya sAdhaze. paraMtu vinayamArganuM kharuM rahasya, teno mULa hetu to koI subhAgya jIva ja jANI zake che, bAkInA to AjJAnuM ArAdhana e ja kharo vinaya che ema samajyA vagara kevaLa bAhya vinayamAM ja rokAI jAya che. subhAgya, bhAgyazALI, sulabhabodhi jIva ja vItarAgapraNIta vinayamArgano paramArtha samajI zake che. AtmahitakArI evA A vinayamArgano mULa hetu mAtra tarkathI samajAya tevo 1- juo : AcAryazrI padmanaMdisvAmIkRta, 'padmanaMdi paMcaviMzatiH', adhikAra 6, zloka 30 'darzanajJAnacAritratapaH prabhRti sidhyati / vinayeneti taM tena mokSadvAraM pracakSate / / ' Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana nathI. te samajavA viziSTa prakAranI pAtratA apekSita che. jene paribhramaNano kharekharo thAka lAgyo hoya, paribhramaNanAM kAraNothI jene chUTavuM hoya, evA jIvane paripUrNa zuddha dazA prApta karavAnuM dhyeya baMdhAya che. have mAre A jagatamAMthI kAMI joItuM nathI, paNa eka mAro AtmA ja joIe che' evI daDha vRttithI ja aMta:karaNanI zuddhi thAya che, abhiprAyamAM palaTo Ave che ane mokSane viSe ja prayAsa zarU thAya che. jene kevaLa AnaMdamaya pAriNAmika bhAvarUpa sahaja dazAnI abhilASA varte che ane sarva karmathI mukta thavAno puruSArtha upADavAno nirNaya varte che tevA mumukSu jIvane zrI vItarAgapraNIta vinayamArganI ruci thayA vinA rahetI nathI. potAnI adhUrI, azuddha dazAnuM jene bhAna thayuM che ane je pUrNa zuddha dazAne prApta karavA taiyAra thayo che evA jIvane, jemane viSe pragaTa puruSArtha varte che evA saddaguru tathA satnA nimittarUpa evAM dharmasthAno Adi pratye bahumAna AvyA vinA rahetuM nathI. AvA sulabhabodhi, AtmArthI jIva ja svachaMdanirodhapaNe AjJApAlanarUpa vinayamArgane samaje che. durlabhabodhi, matAtha, svacchaMdI jIvane vinayanI mahattA lakSamAM AvatI nathI. vinayamArganA rahasyathI ajANa hovAthI te AtmalAbhathI vaMcita rahI jAya che. jyAM sudhI svaccheda rahe che, tyAM sudhI satparuSanAM vacano pratye prema pragaTato nathI, temaja te vacanonI niHzaMka pratIti paNa thatI nathI. satparuSanAM vacanone parama AdarathI avadhAravAne badale jIva huM samajuM chuM' tevA bhamathI te vacanone gauNa kare che athavA te vacanonI yathArthatA viSe tene zaMkA rahe che. tethI samAgamamAM apUrva vinayathI rahevAne badale tene sapuruSane viSe potA samAna kalpanA rahyA kare che ane te kalpanAnA kAraNe satparuSanA batAvelA mArganuM tene darzana thatuM nathI. sulabhabodhi "subhAgya' jIva vinayamArgano paramArtha jANato hovAthI te vinaya guNanI vRddhi arthe sadgurunI nizrAmAM rahe che ane samyagdarzananI prAptino puruSArtha kare che. sadguru paNa tene yogya pAtra jANI, zAstranAM gaMbhIra rahasyone samajAvI AtmalakSa karAve che. sadguruno sarva bodha ane temanI tamAma AjJA e ja paramArthane pratibodhavA anulakSita hoya che ke jIva anAdithI aprApta evuM nija nirmaLa cidAnaMdaghana sahaja AtmasvarUpa bhaje ane anya sarva paradravya tathA parabhAvarUpa mAyAnA AvaraNane taje, jethI te paramAtmapadarUpa anaMta sukhamAM virAjita thaI parama kRtArtha thAya. sadgurunAM bodha ane AjJA vinayAnvita subhAgya jIvanA aMtaramAM yathArthapaNe pariName che. AtmAno lakSa karAvanAra ane AtmAne sarva duHkhathI mukta karavAno upAya 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'sADI traNaso gAthAnuM stavana', DhALa 5, kaDI 85 'vinaya vadhe guru pAse vasatAM, je jinazAsana mUlo re; darzana nirmala ucita pravRtti, zubha rAge anukUlo re." Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-20 401 batAvanAra sadguru pratye tene ananya bhakti, bahumAna jAge che. saddagurunI AjJAmAM niraMtara utkRSTa bhAvollAsathI vRtti ekatAna thatAM, sagurunuM aMtaraMga aizvaryayukta alaukika svarUpa oLakhAtAM te aMtarmukha thAya che. anAdinI mohAMdha dRSTi TaLI jaI aMtaraMga daSTi khUlI jAya che ane upayoganI sthiratAthI tene anubhavanA amRtano AsvAda prApta thAya che. pachI te bhavyAtmA puruSArtha vaDe cAritradazAne prApta karI, zukladhyAnamAM ArUDha thaI, sarva karmo kSaya karI, sarvotkRSTa saccidAnaMdamaya siddhadazA pAme che. A pramANe sadgurunA vinayathI paramAtmapadanI prApti thAya che. Ama, saMsArasAgara taravA mATe A vinayamArga jevo bIjo koI mArga nathI. bhUtakALa, vartamAna kALe, bhaviSya kALe A eka ja mArga che ke sadgurune oLakhI, temanA guNone oLakhI, temanA pratye paramezvarabuddhirUpa parama vinaya dhAraNa karI temanA batAvelA mArge cAlavuM. vinaya guNanI ArAdhanAthI uttarottara vadhatI bhUmikA prApta thAya che ane AThe karmono kSaya thaI mokSanI prApti thAya che. tethI vinaya sarva unnatinuM mULa che. AcAryazrI umAsvAtijI kahe che ke vinayanuM phaLa gurusevA, gurunI sevAnuM phaLa jJAnaprApti, jJAnanuM phaLa virati (tyAgabhAva) ane viratinuM phaLa AvatAM karmono aTakAva, saMvaranuM phaLa tapabaLa ane tapanuM phaLa nirjarA che ema anubhavyuM che; nirjarAthI kriyAnI nivRtti thAya che ane kriyAnivRttipaNAthI ayogIpaNuM thAya che. yoganirodhathI saMsArano mULathI kSaya thAya che ane AkhA saMsArano mULathI kSaya thavAthI mokSa thAya che. eTalA mATe sarva kalyANano AdhAra vinaya che. jene paramArthaprAptinI ruci pragaTI che evA sulabhabodhi, AtmArthI, "subhAgya' jIvane zrI vItarAga bhagavaMte bhAkhelA vinayamArganI ruci thayA vinA rahetI nathI. zrImade A gAthAmAM prayojela "subhAgya' zabdamAM garbhitapaNe temanA paramArthasakhA zrI saubhAgyabhAIno ullekha paNa AvI jAya che ke jemanI vinaMtIthI A avaninA amRta samI 'zrI Atmasiddhi' nI racanA thaI hatI. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - atre "subhAgya' - saubhAgya zabdathI zrImade potAnA ananya paramArthasakhA - 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIracita, 'prazamarati', zloka 72-74 'vinayaphalaM zuzrUSA guruzuzrUSAphalaM zrutajJAnam / jJAnasya phalaM viratirviratiphalaM cAvanirodhaH / / saMvaraphalaM tapobalamatha tapaso nirjarA phalaM dRSTam / tasmAt kriyAnivRttiH kriyAnivRtterayogitvam / / yoganirodhAdbhavasaMtatikSayaH saMtatikSayAnmokSaH / tasmAtkalyANAnAM sarveSAM bhAjanaM vinayaH / / ' Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ananya saziSya saubhAgyane garbhitapaNe mRta karI amRta (Immortal) karyo che. kAraNa ke A parama AtmaupakArabhUta vinaya mArganA A mULa hetune A kALamAM parama AjJAdhIna AjJAMkitapaNe vartanamAM mUkanAro A parama vinayAnvita vinayamUrti parama ziSya A saubhAgya che. AvA parama udAharaNarUpa zrI saubhAgya jevo koI viralo saubhAgya - "subhAgya' A adbhuta vinayamArganA mULa hetune samaje, hRdayamAM deDha nizcayathI dhAraNa kare ane parama AdarathI Acare. Ama - atre "subhAgya' padanA sUcaka prayogathI zrImade potAnA paramArthasakhA - paramArthaziSya saubhAgyane amara karela che. ane A Atmasiddhi amRtazAstranA samubhava - nimittarUpa A zrI saubhAgyabhAI ja hatA, eTale A saziSyane atri Rta karI zrImadda zAstrakAre amRta karyo hoya e samucita ja che.' A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'evo mArga vinaya taNo, zrI jinazAsana sAra; guNa anaMtanuM mULa e, samyagU dharma AdhAra. bhavya Atmahita kAraNe, bhAkhyo zrI vItarAga; parama vinaya sabhAvathI, seve te mahAbhAgya. mAna mahA mada mAravA, vinayanI zakti anaMta; mULa hetu e mArgano, jANe viralA saMta. parama dharmano marma e, sarva saMga parityAga; sahaja thAya e mArgane, samaje koI subhAgya.' 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.90 ra- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.217-218 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 70-80) Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 21 13143 dino, am at a jiv ninan qrar og} muon hile. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 21 bhUmikA - gAthA 20mAM zrImade vItarAgapraNIta paramopakArI vinayamArganuM mAhAtma darzAvI kahyuM ke A vinayamArgano mULa hetu, arthAt te AtmAne keTalo upakArI che te mAtra koI sulabhabodhi AtmArthI jIva ja samaje che. Ama, zrImade pUrvokta gAthAomAM parama kalyANakArI evA vinayamArgano mahimA spaSTapaNe batAvI, A vinayamArga koI AtmajJAnAdi lakSaNothI saMpanna evA saddagurune avalaMbIne AdaravAno temaNe upadeza karyo che. yogyatA vinA banI beThelA guruo - asaddaguruo ajJAnathI yukta ane pUjA-satkArAdinI kAmanAvALA hovAthI teo jIvanuM kalyANa karI zakatA nathI. evA asadguruo, jijJAsu jIvanA kalyANa arthe nirUpAyelA vinayamArgano jo kaMI paNa geralAbha uThAve to teo kevI dazA pAme te jaNAvatAM zrImad kahe che - asaguru e vinayano, lAbha lahe jo kAMI; gAthA mahAmohanIya karmathI, bUDe bhavajaLa mAMhI.' (21) artha) 7 A vinayamArga kahyo teno lAbha eTale te ziSyAdinI pAse karAvavAnI icchA karIne jo koI paNa asaddaguru potAne viSe sadgurupaNuM sthApe to te mahAmohanIya karma upArjana karIne bhavasamudramAM bUDe. (21) ta abudha jIvo ajJAnatAnA kAraNe ajJAnInAM bAhya tyAga, prabhAvakapaNuM | bhAvArtha 11 vidvattA, vaktApaNuM vagere bAhya lakSaNothI bharamAIne asagurune sadguru mAnI, temanA pratye tana-mana-dhana samarpa, pUrNa zraddhAthI temanI sevA-vaiyAvacca karavAmAM tatpara rahe che, kAraNa ke sagurunI bhaktino mahimA zAstromAM Thera Thera gAvAmAM Avyo che. aMtaraMga niHspRhatAdhArI evA sadgurune mAna, pUjA, satkArAdinI kAmanA hotI nathI, tethI koI vinayabhakti kare to temAM temane mIThAza lAgatI nathI ane koI vinaya na kare to temane kSobha thato nathI, arthAt temane mAna-apamAna badhuM samAna che; paraMtu je asadguru che, arthAt AtmajJAna, samadarzitA, udayAdhIna vartavApaNuM, apUrva vANI tathA paramazrutapaNArUpa yathokta sadgurulakSaNono jemanAmAM abhAva che tathA jemane pUjAvAno bhAva hoya che, koI satkAra kare to temAM mIThAza anubhave che evA AtmajJAnarahita asaguru potAnI pratiSThA vadhe evI lAlasAthI ziSyAdi pAse vinaya karAvavAnI icchA rAkhe che. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana AtmAnubhava nahIM hovA chatAM vidvattAdi kAraNothI je potAne sadguru tarIke manAvI, ziSyAdi pAse vinaya karAve te jIva mahAmohanIya karma upArjana karI, anaMta bhava vadhArI saMsArasamudramAM DUbe che. abudha jIvo pAse gurupaNuM sthapAvI, temanI pAse pUjA-satkArAdi karAvanArane 70 koDAkoDI sAgaropamanI utkRSTa sthitinuM mohanIya karma baMdhAI, nigodamAM anaMta kALa sudhI rakhaDavAnuM jokhama rahe che. zrI sadgurue AtmAnA atIndriya sukhano svAda mANyo hovAthI teo vizeSArtha 1) svarUpatRpta hoya che. temane saMsAranAM koI padArtha ke paristhitinI icchA nathI hotI. teo niHspRha, nirIha, niSkAma hoya che. teo niSkAraNa karuNAthI ziSyonuM kalyANa kare che ane vaLataranI koI apekSA temane hotI nathI. temano vinaya karavAthI ziSyanuM avazya kalyANa thAya che. paraMtu temane evI icchA hotI nathI ke ziSya potAno vinaya kare, potAne AdhIna varte. koI ziSya temane dareka jAtanI anukULatA pUrI pADe, kahyA vagara paNa aneka sagavaDa hAjara kare, topaNa tevA ziSya pratye temane rAga hoto nathI. temane parama bhaktithI stuti karanAra pratye rAga hoto nathI ane parama vaiSathI upasarga karanAra pratye dveSa hoto nathI. temane to adbhuta samadarzitA ja vartatI hoya che. | vinayamArgathI lAbhAnvita thavA icchanAra jIve sadgurunAM AvAM samadarzitA Adi lakSaNothI temane oLakhI, temanI upAsanA karavI ghaTe. AtmajJAnI gurune samarpita rahI, temanA mArgadarzana mujaba ArAdhanA karanAro jIva muktisAdhanAnA mArge athaDAyAaTavAyA vinA nirvine AgaLa vadhI zake che. paraMtu gurunAM lakSaNone oLakhI zakavAnI kSamatAnA abhAve athavA to sadgurunI aMtaraMga guNasaMpattino mahimA na hovAthI, mAtra bAhya veSAdinA kAraNe koI asadgurune sadguru mAnIne temanI bhakti karanAra jIva mArgathI vimukha thaI jAya che. asaddagurune to ziSya dvArA thatI potAnI bhakti, vinaya AdimAM sukha lAgatuM hovAthI, potAmAM saddaguru tarIkenI yogyatA na hovA chatAM teo te mAna-sanmAnano lAbha le che, paraMtu Azraya lenArAone teo dharmArAdhanamAM sahAya karI zakatA nathI. jyAM potAne ja zuddha mArganuM bhAna nathI, tyAM anyane zuddha mArga kyAMthI batAve? azruo tyAgIno veza dhAraNa karI, zAstrono abhyAsa karI, padavIo meLavI, potAnA vAcALapaNAthI bhoLA lokone prabhAvita kare che. temanAthI aMjAI gayelA loko temane gurupade sthApe che ane temane guNavAna samajIne temane vAMchita vastuo Ape che, temaja temane dareka prakAranI sagavaDa karI Ape che. temane vastra, pAtra, AhAra ApavAmAM potAnuM kalyANa samaje che ane temane pUje che, name che. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-21 407 ane mAna Ape che. sadgurunAM lakSaNo temanAmAM vidyamAna na hovA chatAM, vinayasatkArAdi upara temano koI adhikAra na hovA chatAM, teno anucita lAbha le che. vairAgya na hovAthI ziSyo pAsethI icchita vastuo meLavI teo parigraha vadhAre che. loko pAse sukha-sagavaDanI icchA rAkhe che ane temanA taraphathI maLatAM mAna-pUjAthI potAnuM abhimAna puSTa kare che. adharma AcaranArA AvA jIvo kharekhara asaguru che, kuguru che. paMDita zrI ToDaramalajI lakhe che - je jIva viSaya-kaSAyAdika adharmarUpa to pariName che, ane mAnAdikathI potAne dharmAtmA manAve che, dharmAtmAyogya namaskArAdi kriyA karAve che, kiMcit dharmanuM koI aMga dhArI mahAna dharmAtmA kahevaDAve che, tathA mahAna dharmAtmA yogya kriyA karAve che, e pramANe dharmanA Azraya vaDe potAne mahAna manAve che, te badhA kuguru jANavA.* saddaguru ziSya pAsethI vaMdana, namaskAra ke koI paNa vastu meLavavAnI vAMchA nathI karatA, paraMtu asaddaguru - kuguru loko pAse pUjAnI apekSA rAkhe che ane potAmAM vizvAsa karanArA ziSyAdi pAse upakaraNonI icchA rAkhe che. teo ziSyonA bhaktibhAvano lAbha laI, dhArmika upakaraNonA nAme aneka vastuo grahaNa kare che ane temAM moha kare che. upakaraNa e to saMyamaguNanI vRddhi mATe yojAyela sAdhana che, paraMtu teo to tene mohe popavAnuM sAdhana banAvI de che. teo tene dharmopakaraNa kahe ke game te kahe, paraMtu temane temAM moha hovAnA kAraNe hAni ja thAya che. jema jherI piAkane 'phaLa' kahI nAmAMtara karIe topaNa tenuM dAruNa pariNAma maLyA vinA rahetuM nathI, tema parigrahane dharmopakaraNa Adi nAma ApavAmAM Ave to paNa tenuM viparIta pariNAma maLyA vinA rahetuM nathI. jema sonuM paNa vahANamAM khUba bharavAmAM Ave to tenA bhArathI vahANa DUbe che, tema dharmopakaraNonA ati bhArathI asaddaguru DUbe che. vaLI, asadguru mAna meLavavA mATe zAstrAbhyAsa kare che ane paMDitapada vagere meLavI prasiddhi meLave che, paraMtu siddhAMtonuM hArda jANavAnI teo tasdI paNa letA nathI. zuddha tAtparya jANavAnI temane koI jijJAsA hotI nathI. je kAMI jANyuM tene amalamAM mUkavAmAM temane koI rasa nathI. teo zAstrono popaTapATha kare che ane potAne zAstravizArada kahevarAve che. bAhyADaMbarathI teo lokomAM vadhAre ne vadhAre mAnya, mAnanIya, AdaraNIya banatA jAya che ane vadhu ne vadhu mAna-sanmAna meLavatA jAya che. temanAmAM daSTirAga dharAvanAra ane temanA caraNe jIvana samarpaNa karI besanAra anekAneka ziSyothI 1- paMDita zrI ToDaramalajIkRta, mokSamArga prakAzaka', gurjarAnuvAda, sAtamI AvRtti, adhikAra 6, pR.169 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana temano parivAra vadhato jAya che ane sAthe sAthe teo siddhAMtavirodhI banatA jAya che. 1 siddhAMtavirodhI kahevAnuM kAraNa e che ke teo je kAMI bhaNe che te mAtra lokaraMjana karavAnI kaLAmAM kuzaLa thavAnA hetuthI bhaNe che ane aneka ziSyono parivAra hovAthI teo bIjAnI AMkhamAM sahelAIthI dhULa nAMkhI zake che. pAMca mANasa temanuM sAruM bole temAM teo phulAI jAya che. loko kaI rIte potAnA vakhANa kare enI ja saMkalanA teo aMtaramAM karyA kare che. temanI dharmakriyAomAM paNa sAMsArika bhAvonI puSTi thatI hoya che. teo sAMsArika icchAono tyAga karI zakatA nathI ane vaLI ahaMkAra kare che ke 'ATalA badhA loko mane mAne che, mAro upadeza sAMbhaLe che." vaLI, loko AgaLa potAnI mahattA batAvavA teo pArakAnA guNane paNa avaguNarUpe pragaTa kare che. teo potAne sauthI mahAna mAnI, jJAnI puruSone paNa ajJAnImAM khapAve che. parama jJAnI mahAtmAnI prazaMsA sAMbhaLIne teo IrSyAthI baLIne khAka thaI jAya che ane temanI niMdA kare che. vaLI, keTalAka asadguruo to potAnA niyata AcAra paNa pALatA nathI ane vinaya karanArA bhakto, anuyAyIo pAsethI parigraha rahaNa kare che. kyAreka to temanAM aNachAjatAM vartana paNa jovA maLe che. teo dharmanA nAme zraddhALu bhakto pAsethI dhana paDAve che. teo bhaktone ema kahIne bhoLave che ke 'tame amuka dhanano kharca karo to dharma thAya.' dharmAdha dhanADhya bhaktone potAnI cAlAkInI jALamAM phasAvI, deva-gurudharmanAM kAryonA nAme dhana paDAvI, dharmanI avahelanA kare che ane dharmane vaTAvI khAya che. Ama, teo aneka prakAranAM duzaritro Acare che, viSayomAM Asakta rahe che, najIvA kAraNathI kaSAya kare che ane samyak puruSArthamAM ALasa kare che. potAne joItAM pustaka, kapaDAM Adi aneka vastuo pAchaLa paisA vAparavAnI preraNA kare che ane paisA kharacanAranuM anumodana kare che. svArtha poSavA upadeza paNa evo ja Ape che. Ama, parigrahanI abhilASAthI utsutra bhASaNa kare che. asaddaguru zuddha prarUpaNA karatA nathI, paNa je rIte potAno svArtha sadhAya ane je rIte loko potAnA tarapha AkarSAya tevo rucikara, rAgapoSaka upadeza Ape che. teo asatyavRtti AcarI zake te arthe jaina siddhAMtone paNa uvekhe che athavA lokomAM satya 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, upadezarahasya', gAthA 153 'jaha jaha bahussuo saMmao a sIsagaNasaMparikhuDo a / aviNicchio a samae taha taha siddhaMtapaDiNIo / / ' 2- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'jJAnasAra', parihAraka, zloka 2 'parigrahagrahAvezAd durbhASitarajaHkirAm / zrUyante vikRtAH kiM na pralApA liGginAmapi / / ' Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-21 409 siddhAMto pratye viparyAsabhAva jAgRta kare che. mithyA upadeza ApI dharmanA graMthone oLave che. vaLI, amuka sthAne je pratiSThAlekha kotarAze temAM potAnuM nAma raheze. lokomAM prasiddhi thaze Adi yaza-kIrti meLavavAnI buddhithI teo vividha prakAranA mahotsavo, varaghoDAo, svAmIvAtsalya, sAmaiyAo Adi karavA-karAvavAno upadeza Ape che. dharmanA nAme teo aprazasta AcaraNa kare che. upadeza paNa ziSyasamudAya vadhAravAnA ane mAna meLavavAnA AzayapUrvaka ApatA hoya che. temane ziSyanA hitanI darakAra hotI nathI. teo to 'mane vizuddha premathI, aDaga zraddhAbhAve pUjavAthI tamAruM kalyANa che' Adi upadeza karI ziSyone potAno vinaya karavAnI preraNA kare che. vaLI, 'A ziSya mAro bhakta che ane bIjo koI anya guruno bhakta che' evI kSudra buddhi rAkhI banne vacce bhedabhAvabharyuM vartana rAkhe che. potAne mAna na ApanArA mATe dveSa rAkhe che. potAnA ziSyone zAstravacanonA UlaTA artho samajAvI potAnA dRSTirAgI banAve che. kyAreka to potAnA ziSyone prabhAvita karavA jyotiSAdi vidyA ke maMtra-taMtrano Azraya karI munidharmane dUSita kare che. vaLI, sadguru viSe viparIta vAto karI potAnA ziSyone sadguru pAse javA detA nathI. zrImad prakAze che - 'apAramArthika gurune jo potAno ziSya bIjA dharmamAM jAya to tAva caDhe che. pAramArthika gurune "A mAro ziSya che' evo bhAva hoto nathI. koI kuguruAzrita jIva bodhazravaNa arthe sadguru pAse eka vakhata gayo hoya, ane pachI te tenA te kuguru pAse jAya, to te kuguru te jIvane aneka vicitra vikalpo besADI de che, ke jethI te jIva pharI sadguru pAse jAya nahIM. te jIvane bicArAne to saasat vANInI parIkSA nathI eTale bhoLavAI jAya che, ane sAcA mArgethI paDI jAya che." A rIte asaddaguru potAno daMbha jALavI rAkhavA aneka khaTapaTo kare che, asatya bole che, khuzAmata kare che ane chatAM paNa pote khullA na paDI jAya evA bhayamAM satata rahe che. sAmAnya manuSya paNa je asatya bolatAM acakAya che, te asatya teo ThaMDe kaleje bole che. teo vastra, pustaka ke ziSyAdi saMbaMdhI tuccha prasaMgomAM paNa vAraMvAra jUThuM bolatAM khacakAtA nathI, manamAM arerATa lAvatA nathI, sUtronA manaphAvatA artha karI ziSyAdine bharamAve che ane vinayAdino lAbha levA potAnI vartamAne zAstrAjJAnusArI gaNAvI jUThuM bole che. AtmazuddhinI sAdhanAnA mArgathI bhraSTa thayA 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'rayaNasAra', gAthA 103 'noTsa-vejJA-matInIva vAyavarsa vavAre || dhaNadhaNNapariggahaNaM samaNANaM dUsaNaM hodi / / ' 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.685 (upadezachAyA-2) Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana hovA chatAM teo jinAjJA viruddha AlaMbano ApI, bhaktone potAnI mAyAjALamAM vadhu ne vadhu phasAvatA rahe che.1 zAstromAM nirUpaNa karelo mArga pote sAdhI na zakavAnA kAraNe teo icchAnusAra pravarte che ane vividha nAma-veSa dhAraNa kare che, kAraNa ke ucca nAma-veSa vinA loko temane guru mAne nahIM. teo gurupaNuM manAvavA ucca padanuM nAma dharAve che, paNa temanI pravartanA yathAyogya hotI nathI. nIcA padanuM nAma dharAvI thoDuM dharmasAdhana karanArane doSa nathI, paraMtu ucca dharmAtmAnuM nAma dharAvI tathArUpa vartana na rAkhe to temanuM khUba ahita thAya che. teo gurupada dharAvIne rAjI thaI jAya che, paraMtu temane e bhAna nathI rahetuM ke bhale teo aneka lokone mAnya hoya, aneka lokone prabhAvita karatA hoya, aneka loko temanAthI AkarSAIne temanI nizrAmAM temanI AjJA mujaba pravartatA hoya; paNa teo mAna-pUjAne AdhIna thaI, lokonA vinayano lAbha letA hovAthI potAnuM dhora anartha kare che. vinayamArgano Avo durupayoga karanAra sAme dIvAdAMDI mUkatAM zrImad kahe che 'yathArtha svarUpa samajyA vinA athavA pote je bole che te paramArthe yathArtha che ke kema te jANyA vinA, samajyA vinA, je vaktA thAya che te anaMta saMsArane vadhAre che. mATe jyAM sudhI A samajavAnI zakti thAya nahIM tyAM sudhI mauna rahevuM sAruM che. vaktA thaI eka paNa jIvane yathArtha mArga pamADavAthI tIrthaMkaragotra baMdhAya che asa tethI UlaTuM karavAthI mahAmohanIya karma baMdhAya che.'2 Ama, sadgurupada mATe anadhikArI hovA chatAM jeo ziSyone chetare che ane ziSyonA vinayano lAbha le che, teo mahAmohanIya karmano baMdha karI bhavajaLamAM DUbe che. mukhyatve darzanamoha, kaSAya ane nokaSAyanuM saMyukta nAma mahArmoha che, paraMtu ghaNI vakhata darzanamohanuM baLa batAvavA athavA tenI utkRSTa sthiti 70 koDAkoDI sAgaropamanI hovAthI mohanIya karmano bhayaMkara trAsa jIvane samajAya te arthe darzanamohane paNa 'mahAmohanIya 'evuM nAma apAya che. 70 koDAkoDI sAgaropamanI gaNatarI saMkhyAmAM thaI zake evI nathI. zAstromAM teno aMdAja A rIte ApavAmAM Ave che sAta divasanA taratanA janmelA yugalika bALakanA sukomaLa vALane bhegA karI, te vALanA pharI kaTakA na thAya teTalA jhINA kaTakA karI eka yojana lAMbo, pahoLo ane UMDo kUvo 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'sADI traNaso gAthAnuM stavana', DhALa 1, kaDI 3 'AlaMbana kUDAM dekhADI, mugadha lokane pADe; ANAbhaMga tilaka te kAluM, thApe Apa nilADe re.' 2- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.771 (vyAkhyAnasAra-2, 18-15,16) Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-21 411 evo ThAMsI ThAMsIne bharavo ke e vALathI bharelA kUvA uparathI jo cakravartInI caturaMgI senA pasAra thAya to paNa mArgamAM vALathI bharelo kUvo hato teno leza paNa khyAla temane na Ave. A rIte bharelA e kUvAmAMthI dara 100 varSe vALano eka eka TukaDo kADhatAM, jeTalA varSe e kUvo saMpUrNa khAlI thAya teTalA varSanuM eka palyopama kahevAya. AvA dasa koDAkoDI (karoDa guNyA karoDa) palyopamanuM eka sAgaropama thAya. AvA 70 koDAkoDI sAgaropamanI mahAmohanIya karmanI utkRSTa sthiti che ane te uparathI ja tenuM hAnikAraka svarUpa sahaja rIte samajI zakAya che. mahAmohanIya karmanA kAraNe jIva pote ja potAnI abodhi(ratnatrayarUpa dharmanI aprApti)nuM kAraNa bane che ane durgatiomAM jaI saMsAramAM khUba paribhramaNa kare che. zubha karmanA udaye vartamAnamAM sagavaDo, pUjA, satkAra Adi maLe che, paNa baMdha to tIva mohano thAya che, jenA kAraNe halakI gatiomAM bhame che. zrI samavAyAMga sUtra' Adi zAstromAM mahAmahanIya karmanA baMdhanAM trIsa sthAnako varNavavAmAM AvyA che. 1 1- 'zrI samavAyAMga sUtra', sUtra 30mAM mahAmohanIyanAM trIsa sthAnako A pramANe batAvavAmAM AvyAM che - (1) trasa jIvone pANImAM nAkhI, pagathI kacarI mArI nAkhe. (2) koInA mAthAne cAmaDAthI vIMTI mArI nAkhe. (3) koIne moDhe DUco daI mArI nAkhe. (4) baMdha gharamAM khUba agni saLagAvI tenA dhUmADAthI jIvonI hatyA kare. (5) saMkliSTa cittathI koInA mAthAne dhaDathI kApI nAkhI pachI dhaDane paNa vidAre. (6) koIne ThagIne (viSayukta) phaLathI athavA lAkaDIthI hatyA karatAM karatAM paNa tenI pAchI majAka kare. (7) potAnA kapaTa vaDe bIjA kapaTane DhAMkI de (gUDhAcArI), potAnA doSano apalApa kare tathA asatya bole. (8) potAnA apakRtyano bhAra bIjAne mAthe nAkhI de athavA bIjAnI sAme koInA doSo ughADA pADI de ane tene kahe ke "teM A karyuM che' vagere. (9) asatya jANavA chatAM pariSadamAM sAcuM-jUThuM (jemAM satyAMza ocho hoya ane asatyAMza vadhAre hoya) bolyA kare ane kalaha karAve. (10) rAjAno maMtrI hovA chatAM prajAmAM vidroha jagavI rAjyanI AvakanA mArgo baMdha kare athavA rANIne mArI naMkhAve ane rAjAne rAjyanI bahAra kaDhAvI mUke. (11) koI dIna vANIthI dayAnI mAMgaNI karato hoya chatAM teno javAba tiraskArabharI vANImAM Ape ane tenA bhogono nAza kare. (12) strImAM lolupa hoya ane pote bAlabrahmacArI na hovA chatAM bAlabrahmacArI che evuM kahyA kare. pote abahmacArI chatAM bahmacArI che tema kahyA kare. (13) A to amuka rAjAno Azrita che evI prasiddhi thavAthI lokomAM dhana vagere maLe che ema dhArI rAjyAzraya svIkAre Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana asaddaguru temAMnAM keTalAMka sthAnakonAM sevana vaDe mahAmohanIya karmano baMdha kare che, jema ke zuddha dharmamArgamAM pravRtta puruSane bhraSTa karavo, jinezvara ane jinezvara prarUpita dharmanI niMdA karavI, AcArya-upAdhyAyanI niMdA karavI, jJAnIonI vaiyAvaccAdi na karavI, maMtrataMtra Adi adhArmika prayoganI sAdhanA karavI, tapasvI na hovA chatAM potAne tapasvI kahevuM, pote bahuzruta jJAnI nahIM hovA chatAM zAstrapAraMgata hovAno daMbha karavo, jJAnI hovAnI AtmazlAghA karavI, kaMI pratyakSa na hoya to paNa huM jJAnamAM devatAdine pratyakSa dekhuM chuM' ema kapaTathI kahevuM, kapaTathI potAnA duSTa AcAra gopavavA, mAyAthI koIne potAnI jALamAM phasAvavA, sUtranA zuddha arthane chupAvavA - badalI nAkhavA, caturvidha saMghanI aMdara phATaphUTa paDAvavI, upakArInA upakArane bhUlI tenA dveSI thavuM ityAdi. AvA (14) sAva daridra hoya paNa gAmano rAjA ke gAma maLIne te daridrane rAjA banAve ane tethI tene bahu ja dhana maLe; pachI IrSyALu thaI, saMkliSTa cittavALo thaI, te bIjAnI AjIvikAno nAza kare. (15) jema nAgaNa potAnAM baccAMne ja mArI nAkhe che, tema koI potAnA mAlika, senApati ke zAstAne mArI nAkhe. (16) rASTranA nAyakane, nagaranA netAne ke yazasvI zeThane mArI nAkhe. (17) dariyAmAM AvelA beTanI jema, aneka jIvonA netAne ane prANIone zaraNa ApanArane mArI nAkhe. (18) je saMyama mATe tatpara hoya, saMyamI hoya ke tapasvI hoya tevAne dharmathI bhraSTa kare. (19) anaMtajJAnI ane zreSTha darzanavALA puruSanI niMdA kare. (20) nyAyamArgano hepI thaI, tenI niMdA karI apakAra kare. (21) AcArya-upAdhyAya pAsethI mRta zIkhIne temanI ja niMdA karavA maMDI jAya. (22) jemanI pAsethI zrata lIdhuM hoya teno ahaMbhAvathI pratyupakAra na kare, arthAtu samyaka prakAre temanI sevA, pUjA, Adara na kare. (23) bahuzruta na hoya paNa bahuzruta hovAno DhoMga karI yaza kamAya ane pote vizuddha svAdhyAya kare che evuM bIjAne ThasAve. (24) tapasvI na hoya chatAM tapasvI hovAno ADaMbara kare. (25) "A te mAruM zuM bhaluM karavAno hato' evA bhAvathI, sAdhAraNa madada mAganAra koI glAnane, samartha hovA chatAM madada na kare. Avo manuSya zaTha che, mAyAvI che. ane kliSTa cittavALo che tathA potAnI bodhine te pote ja durlabha banAve che. (26) sarvadharmatIrthano nAza karavAnI kathA kare ane kalaha kare. (27) prazaMsA mATe vazIkaraNAdi adhArmika yogonuM AcaraNa kare. (28) A loka ke paralokanA kAmabhogone viSe atRpta rahI, vAraMvAra tenI abhilASA kare. (29) devonI Rddhi, ghuti (kAMti), yaza, varNa (zobhA), baLa, vIrya AdinI niMdA kare. mAnI pUje evI yazanI AkAMkSA rAkhI pote deva, yakSa, vyaMtarane na dekhato hoya, ajJAnI hoya, chatAM kahe ke huM to te badhAne jouM chuM.' Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-21 413 nirdhvasapaNAthI, mahAmRSAvAdathI, mahAmAyAthI, kapaTayukta dAMbhikapaNAthI, kRtajJapaNAthI, matabhedathI, kalahAdi upajAvavArUpa tIrthabhedathI teo evuM ghora karma bAMdhe che ke narakanigodAdinAM du:kho bhogavatAM bhogavatAM paNa temano pAra nathI Avato. 1 darzanamohanIyanA AvA vipula karmabaMdhanA kAraNe temaNe khUba paribhramaNa karavuM paDe che. Ama, asaddaguru zAstranirapekSa vicAra-vANI-vartanane anusarI, vividha pralobhanomAM phasAIne, potAnI matikalpanAthI ayogya AcaraNa karI nizcaye mokSamArgathI bhraSTa thAya che. pote to mAna khAtara mahAlAbha cUkI jAya che ane ziSyone paNa sanmArgano upadeza ApatA nathI. potAmAM tathArUpa guNa ane yogyatA na hovA chatAM loko temane name ke vinaya Adi kare to tene teo grahaNa kare che, tethI temanI sthiti Thaga jevI thAya che. teo to bevaDA devAmAM DUbatA jAya che. eka to gurupada dhArI svayaMnA kalyANano puruSArtha karatA nathI ane bIjuM yogyatA vinA ziSyanA vinayano lAbha le che. temanI kapaTajALamAM phasAyelA loko temano vinaya kare to teo rAjI thAya che, temane vaMdananamaskAra mIThAM lAge che, sArAM lAge che; paNa pariNAme te rakhaDAvanArAM che evo temane lakSa thato nathI. mAtra khyAti pAmavAthI, mAna Adi meLavavAthI koI guNavAna thatuM nathI. guNavAna thavA mATe guNa keLavavA paDe che ane guNa vagara saMsArakSaya thato nathI evuM temane bhAna paNa thatuM nathI. teo ziSyAdinA vinayano lAbha le che eTale saMsArasamudramAM temano pAta to nakkI ja che ane vaLI pAchA teo jJAnIonA avarNavAda bolI potAnA gaLe moTI zilA bAMdhe che, jethI teo upara AvI zakatA nathI ane saMsArasamudranA taLiye sabaDyA kare che. jeo lokone dharmano upadeza ApatA hoya ane duniyAnI najaramAM potAne jJAnI gaNAvatA hoya, paraMtu viSayathI aMdha ane indriyane vaza hoya to tevA daMbhI anaMta duHkhasamudramAM DUbe temAM koI navAI nathI. jemane gurunA veSamAM viSayakaSAya ja poSavA hoya ane potAno bAhya dekhAva jALavI rAkhavA aneka yuktiprayuktio ja racavI hoya to temaNe narakAdinA bhayaMkara du:kha mATe taiyAra thaI javuM joIe. temaNe bhale ziSyono moTo parivAra ekaTho karyo haze ke aneka loko temane namana karatA haze; paraMtu durgatie jatI vakhate emAMthI koI temanI sAthe jaze nahIM, 1- juo : AcAryazrI zubhacaMdrajIkRta, 'jJAnArNava', sarga 4, zloka 57 'nistrapAH karma kurvanti yatitve'pyatininditam / tato virAdhya sanmArga vizanti narakodare / / ' 2- juo : AcAryazrI zivakoTijIkRta, 'bhagavatI ArAdhanA', gAthA 1314 'iMdiyakasAyavasiyA keI ThANANi tANi savvANi / pAvijjate dosehiM tehiM savvehiM saMsattA / / ' Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana koI temane madada karaze nahIM, koI temane AdhAra ApavA zaktimAna thaze nahIM. teo dharmano durupayoga karI, taravAnA sAdhanane ja DubADavAnA sAdhanamAM pheravI nAkhe che. A prakAre ahaMkAra AdithI prerAIne asadguru aneka ayogya AcaraNo karI bese che, jenA kAraNe teo mahAmohanIya karmathI bhavasamudramAM DUbe che ane samakitanI prApti temanA mATe khUba khUba durlabha banI jAya che. zrImad kahe che - '(1) avinaya, (2) ahaMkAra, (3) ardhadagdhapaNuM, potAne jJAna nahIM chatAM potAne jJAnI mAnI besavApaNuM, ane (4) rasalubdhapaNuM, e cAramAMthI eka paNa doSa hoya to jIvane samakita na thAya. Ama zrI "ThANAMgasUtramAM kahyuM che.' asadgurumAM AtmaguNa na hovAthI teo potAnI sAthe potAnA Azritone paNa DubADe che. AtmajJAnAdi lakSaNa vinA jeo mAtra oghadRSTi, gacchamatanI kadAprahavRtti, mAna-pUjAnI lAlasA ke ziSyAdinI mUrchAnA kAraNe dharmagurunuM biruda dhAraNa kare che tevA AtmaguNahIna pote ja bhavasamudra tarI zakatA nathI to bIjAne tAre kevI rIte? pote daridra hoya te bIjAne zrImaMta kevI rIte banAvI zake? teo to lakSa vinAnI bAhya kriyAomAM ke zAstrabhaNataramAM ja dharma manAvIne, dharma ane kalyANanAM bahAnAM nIce ziSyonI saMkhyA vadhAravAnA vyAmohamAM mugdha banIne, potAnA svArtha mATe prapaMcajALa pAtharIne potAnA ziSyone manaphAve ema dore che ane temanA vinayano anucita lAbha le che. asaddagurunI vAjALamAM sapaDAyelA ziSyo paNa dRSTimohathI unmArgane satya mAge samajI pravarte che. asadgurunA pharamAnathI dhArmika gaNAtAM game teTalAM caraNo karyA hoya, paNa tethI temanuM mithyAtva naSTa thatuM na hovAthI te AcaraNonuM kAMI pAramArthika phaLa AvatuM nathI. sadgurunA nAmanA aMcaLA heThaLa duzcaritra sevanArA ane kumArga pravartAvanArA mahAsaMsArarasika asaddaguru potAnA ziSyone AtmahitakArI mArgadarzana ApavAne badale saMsAramAM rakhaDAve che. koTavALa ja lUMTArA thaI paDe tema dharmagurunA nAme asadguru ziSyAdino manuSyabhava lUMTI le che. Ama, asadgurunA kAraNe pArAvAra akalyANa thAya che. sarpa vaDe to eka ja vakhata maraNa thAya che, paNa asaguru anaMta maraNa Ape che, arthAt asaddaguru anaMta vAra janma-maraNa karAve che. 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.678 (upadezanoMdha-36) 2- juo : kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijIkRta, 'yogazAstra', prakAza 2, zloka 10 _ 'parigrahArambhamagnAstArayeyuH kathaM parAn? / svayaM daridro na paramIzvarIkartumIzvaraH / / ' 3- juo : zrI nemicaMdra bhaMDArIracita, 'upadeza siddhAMta ratnamALA', gAthA 37 'sappo ikkaM maraNaM, kuguru aNaMtAI dei maraNAI / to vara sappaM gahiaM, mA kuru kuguru sevaNaM bhadda / / ' Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 je jIvoe kalyANanuM mukha paNa joyuM nathI temane teo potAnA mithyA upadezathI raMgI saMsArasamudramAM DubADe che. zrImad kahe che 'ajJAnI akalyANanA mArgamAM kalyANa mAnI, svacchaMde kalpanA karI, jIvone taravAnuM baMdha karAvI de che. ajJAnInA rAgI bALAbhoLA jIvo ajJAnInA kahyA pramANe cAle che. ane tevA karmanA bAMdhelA te banne mAThI gatine prApta thAya che. Avo kuTAro jainamatomAM vizeSa thayo che. gAthA-21 sAcA puruSano bodha prApta thavo te amRta prApta thavA barobara che. ajJAnI guruoe bicArA manuSyone lUMTI lIdhA che. koI jIvane gacchano Agraha karAvI, koIne matano Agraha karAvI, na tarAya evAM AlaMbano daIne sAva lUMTI laI mUMjhavI nAMkhyA che; manuSyapaNuM lUMTI lIdhuM che.'1 Ama, asadguru vinayamArgano lAbha levA jAya to tIvra mohanIya karma baMdhAvAthI temanA AtmAne mahAhAni thAya che. aneka saraLa jIvone avaLe mArge caDAvavAthI teo durlabhabodhi banI bhavasAgaramAM bUDe che. jyAM pote ja saMsArasamudra taravAmAM samartha nathI, tyAM anyane potAnA Azrita janone taravAmAM teo kevI rIte sahAyaka thaI zake? tethI ja A gAthAmAM zrImade pragaTapaNe asadguruone temanAM AtmakalyANa arthe cetavaNI ApI che tathA bhavasAgaramAM bUDanAra-buDAvanArA asadguruno Azraya na karavA mATe AtmArthI jIvone paNa garbhitapaNe cetavaNI ApI che. zrI bhogIlAla gi. zeTha lakhe che - 'AtmArthI mATe bIjI garbhita cetavaNI e che ke jyAM dharmanA batAvanAra guru jJAnI nathI, tyAM tenA Azraye avidhie dharma karavAthI jIvane AtmalAbha thaI zakato nathI. rasAyaNa khavaDAvanAra vaidya mUrkha hoya, to te khAvAthI vyAdhigrasta jIva nIrogI thaI zakato nathI. kahyuM paNa che ke 'ajJAnInA vacanathI amRta paNa na pIvuM, jyAre jJAnInA vacanathI haLAhaLa jhera hoya te paNa pI javuM'. TUMkAmAM jJAnIne Azraye jIvanuM kalyANa thAya che, jyAre ajJAnI pote DUbe ane bIjAne paNa DubADe che; AthI jenI pAsethI dharma pAmavo hoya, te pAmyAnI pUrI cokasAI karavI, sadguru ane asadguruno bheda samajavo, kAraNa ke jJAnI ajJAnI vacce pRthvI AkAza jeTaluM aMtara che.'2 A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.722 (upadezachAyA-11) 2- zrI bhogIlAla gi. zeTha, Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, pR.93-94 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana 'asathuru e vinayano, lobha dhare thaI bhAta; bhAvi duHkha dekhe tihAM, svAna kITaka daSTAMta. dhITho thaI e vinayano, lAbha lahe jo kAMI; vinaya taNo to tehanA, du:khano pAra na kyAMhI. durgatimAM athaDAIne, bAMdhe nava nava karma; mahAmohanIya karmathI, samaje nahIM svadharma. pApAnubaMdhI mahA, pApe Dare na kyAMhI; azaraNa janma maraNa vaDe, bUDe bhavajaLa mAMhI.' 1 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 218 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 81-84) bhAga 2 , 10 (tra mA Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 22 homa 1 ja , 21maLe ne ci2, lekha. 1 lAkha che, ane be varSa 2 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 22 gAthA 21mAM kahyuM ke mAna-pUjAdi bhAvathI prerAIne koI asaddaguru vinayabhUmikA mArgano lAbha le, arthAt ziSyAdi pAse vinayAdi karAvavAnI icchAthI koI paNa asaguru potAne viSe sadgurupaNuM sthApe to teo mahAmohanIya karma upArjana karI saMsArasamudramAM DUbe che. Ama, gAthA 21mAM pragaTapaNe asadgurune ane apragaTapaNe ziSyane cetavaNI ApI che ke ajJAnI hovA chatAM potAnAM sagurupaNuM sthApe evA asaddaguru pAsethI koI jIva mArga pAmavAnI AzA rAkhe to te matAthanI gaNanAmAM Ave che. A ja vAta spaSTa karatAM zrImad have A gAthA 22mAM kahe che - gAthA 'hoya mumukSu jIva te, samaje eha vicAra; hoya matArthI jIva te, avaLo le nirdhAra.' (22) - je mokSArthI jIva hoya te A vinayamArgAdino vicAra samaje, ane je artha matAthI hoya te teno avaLo nirdhAra le, eTale kAM pote tevo vinaya ziSyAdi pAse karAve, athavA asaddagurune viSe pote sadgurunI bhrAMti rAkhI A vinayamArgano upayoga kare. (22) - pUrvokta gAthAomAM batAvelA vinayamArgano mULa hetu koNa yathArthapaNe bhAvArtha samaje ane koNa UMdho samaje e vAta A gALAmAM spaSTa karavAmAM AvI che. zrImade ahIM mukhya cAra mudAo A pramANe gUMthelA hovAnuM jaNAya che - mumukSu jIva (1) vinayamArganuM alaukika mAhAbhya aMtaramAM samajato hovAthI mumukSu jIva parIkSApradhAnI thaI, sadguru ane nAmagurunA bhedapUrvaka vinayamArganI ArAdhanAmAM AgaLa vadhe che. asaguruonA Adeza-upadezane 'tattavANI' kahI, temanAM vinaya-vaiyAvacca karavAmAM AtmArtha sadhAto nathI - A tathya mumukSune lakSagata hovAthI te asaddagurune tajIne, temanI mohAvezayukta vRtti-pravRttine potA taraphathI poSaNa-samarthana na maLI jAya enI takedArI rAkhIne, te AtmajJAnI sagurunI vinayabhaktimAM pravarte che. (2) koI jIve ajJAnAvasthAmAM sAdhuveSa lIdho hoya ane te pachI tene koI Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sapuruSanA samAgamathI ema samajAya ke "mane samyajJAnanI prApti thaI nathI ane samyajJAna vinA sAdhupaNuM vAstavya rIte AvI zake nahIM, mATe huM sAdhu nathI, paNa sanmArgano zodhaka chuM, AtmArthI chuM.' A satya te sanmArganA jijJAsune samajAyuM hovAthI upadeza ApavAnuM ke lokaparicayamAM AvavAnuM thAya tyAre jarA paNa bhaya ke saMkoca rAkhyA vinA huM sAdhu nathI, paNa sanmArgano upAsaka chuM, AtmArthI chuM' ema spaSTapaNe lokone kahe che, arthAt pote jevI sthitimAM hoya te ja pramANe jAhera kare che. mAnanI lAlasAthI potAne jarA paNa moTo mAnato-manAvato nathI. matArthI jIva (3) jyAM AtmArthI muni mAnane saMkocIne namra bhAve varte che; tyAM matArthI-mAnArthI jIva sAdhupaNuM laI sAdhudazAnI prApti thaI na hovA chatAM, bAhya veSa ane bAhya kriyAmAM rakta banIne huM sAdhu chuM' evA AtmaghAtI ahaMkArathI bharapUra banIne, ziSyAdi AgaLa potAne sadguru tarIke sthApita karI vinayAdinI icchA rAkhe che ane 'amAro vinaya karavAthI kalyANa thAya che' ema kahI vinayamArgano durupayoga karI anaMtasaMsArI bane che. (4) matArthI jIvanI avaLI samajaNa hovAthI te asadguru viSe sadgurunI bhAMti rAkhe che, arthAt guru tarIkenI guNasaMpatti vinAnA kahevAtA guru ke je pote ajJAnamAM athaDAtA hoya ane bahirAtmabhAvamAM DUbelA hoya, chatAM temanI vAkapaTutA, tarkazakti, vidvattA, vipula zAstrAbhyAsa, vizALa ziSyavRMda AdithI prabhAvita thaI, temane saddaguru tarIke mAnI temanA vinayamAM pravarte che. Ama, te asaddagurune gurupade deDhatApUrvaka mAne che ane sAthe sAthe potAnAM mithyAtva, svacchaMda, mAnAdine vadhAryA kare che. bhavabaMdhanathI chUTavAnI aMtaraMga kAmanAvALo mumukSu jIva zrI jinezvara bhagavAne pratipAdita karelA vinayamArganuM paramArtharahasya yathArthapaNe samaje che. tadanusAra sadgurunI yathArtha oLakhANa dvArA emanI paryApAsanA karI, arthAt AjJAdhInapaNe vartI, svacchedAdi doSo TALI potAnuM kalyANa kare che. mahAgraha, svachaMda ane abhinivezamAM aTakanAro jaDakriyApradhAna ke zuSkajJAnapradhAna matArthI jIva te vinayamArgano paramArtha nahIM samajato hovAthI UlaTo nirdhAra karI, te UMdhA nirNayathI doravAIne viparIta pravartana karI potAnA AtmAnuM ahita kare che. ta jIva jyAM sudhI matAtha hoya che, tyAM sudhI te svacchaMda ane mithyAgrahanuM vizeSArtha bajAja sevana kare che. tenI mAnyatAmAM ekAMta daSTibiMdu hoya che ane mAnAdi jALavavAno hetu hoya che, paraMtu jyAre tenAmAM yathArtha AtmahitanI bhAvanAno udaya Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-2 2 421 thAya che tyAre tenuM valaNa mokSasanmukha thAya che, arthAt tenAmAM mumukSutA pragaTe che. te AtmavikAsanA mArga upara Ave che. tenAmAM anekAMtadaSTi khIlatI jAya che. tenA kadAha TaLatA jatA hovAthI tene Rju pariNAmanI prApti thatI jAya che. e pariNAma mokSanA hetubhUta evA vizuddha vinaya tarapha AtmAne dorI jAya che. mithyAtvanI kaDavAzanuM pramANa ochuM thayuM hovAthI tene mArganuM svarUpa samajAya che. paraMtu A prakAranI mumukSutA pragaTatI nathI tyAM sudhI jIvane mArganuM svarUpa samajAtuM nathI ane tethI te avaLo nirdhAra kare che. mumukSu ane matAthI jIvanI vinayamArga saMbaMdhI samajaNa tathA pravartananI have vistArathI vicAraNA karIe. (1) mumukSu jIva svacchedarUpI mahAdoSathI thato anartha, te TALavAnA amogha upAyarUpa saddagurunI AvazyakatA tathA vItarAgabhASita vinayamArganuM mAhAbhya aMtaramAM samaje che. te jANe che ke sadgurunA vinaya vinA kyAre paNa AtmakalyANa thatuM nathI, tethI te sva-matikalpanAno tyAga karI, parama vinayAnvita thaI, sadgurunA zaraNamAM mokSamArganuM ArAdhana kare che. te sadgurune pUrNapaNe samarpita thaI temanI AjJA mujaba pravartana kare che. te zraddhA-bhaktipUrvaka temanI sevA kare che. te sadgurune parama AdarathI AhAra-pANI-auSadha AdinuM dAna kare che. temane roga Adi Ave to temanI sevAzuzruSA-vaiyAvacca kare che. teo nirAkulapaNe dharmArAdhanA karI zake tevI vyavasthA karI ApavA sadA tatpara rahe che. te jANe che ke sadguru to potAnA deha pratye niHspRha che, mamatArahita che, nijAnaMdamAM nimagna che, vinaya-sevAdinI temane koI icchA nathI; paraMtu temanI sevA karavI e mumukSuno dharma che, jIvanano apUrva lhAvo che. temanA caraNe je kaMI paNa arpaNa karavAmAM Ave te ochuM che, kAraNa ke temanA anaMta upakArano pratyupakAra vALI zakAya ema nathI. Ama jANato hovAthI te niSkAmabhAve temanI sevA kare che. mumukSu jIva jyAre potAnI laghutAno svIkAra karI, sadgurunA vinayamAM pravarte che tyAre tenA mAnAdi mahAzatruono nAza thavAnI zarUAta thAya che. jema jema te vizeSa puruSArtha karIne vinaya guNanI ugra ArAdhanAmAM joDAya che, tema tema teno mAnabhAva ogaLato jAya che ane svacchaMda naSTaprAyaH thato jAya che. parama vinayapaNAne prApta thatAM tenAmAM uttama pAtratA pragaTa thAya che. gurunA zaraNamAM rahI temanA jevI Atmika Rddhi meLavavAnI bhAvanA baLavAna thatI jAya che. tene sadgurunuM adbhuta, alaukika mAhAtma aMtaramAM yathArtha samajAya che ane sadguru pratye ati ullAsabhAve atyaMta bhakti pragaTe che. bhaktinI paripakvatA thatAM ane temanI ekaniSThAe sevA karatAM tenI vRttino pravAha zuddha caitanya pratye vaLe che. temanI AjJAnA ArAdhanathI temanA jevI ja Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 'zrI Atmasiddhi zAstra vivecana Atmika samRddhi krame karIne tene paNa pragaTe che. jema udaya pAmato sUrya uttarottara vadhAre ne vadhAre prakAzita thato jAya che, tema sadguru pratyenA vinaya vaDe mumukSunA guNo uttarottara vizeSa ne vizeSa khIlatA jAya che. vinayamArgano Avo alaukika mahimA mumukSune hRdayagata thayo hoya che. te jANe che ke A vinaya sadguru pratye karavAmAM Ave to ja sArthaka che, kAraNa ke asadguru pratyeno vinaya pAramArthika phLa ApI zakato nathI. mumukSune sadguru-asadguruno viveka hoya che. tene dRSTirAga hoto nathI, paraMtu guNo pratye rAga hoya che. te jANe che ke asadgurune sadgurubuddhie sevavA ane temanA pratye vinayAdi karavA e to 'gurumUDhatA' che. tethI te to AtmajJAnAdi lakSaNasaMpanna sadgurune ja anusare che. jemaNe dharmathI unmukha banIne bahumatI AdinA jora u52 yatheccha pravRttio karavA mAMDI hoya tevA asadgurunI nizrAmAM te dharma karato nathI, kAraNa ke te jANe che ke jAta ane jIvanano bhoga ApIne temane anusaravA jatAM AtmAnA kalyANane badale mahA akalyANa ja thAya che. asadguru pratye vinaya karavo te mithyA mArgane uttejana ApavA samAna jANI te tene tyaje che. 'zrI gacchAcAra payannA'mAM kahyuM che ke agItArtha kuzIlanA saMgane huM trividhe choDuM chuM. mArgamAM maLatA coranI jema mokSamArgamAM e saMga mane vighnarUpa che. temanA samAgama aMgenA vicAro karavA te mAnasika saMga che, temanI sAthe AlApasaMlApa Adi karavo te vAcika saMga che ane temanI sAme javuM, Ave tyAre UbhA thavuM, praNAma vagere karavA e kAyika saMga che. A trividha saMga sarvathA varjavA joIe. zrImad kahe che potAne sadgurunI parIkSA thatAM asadgurune asat jANyA to pachI te tarata ja asadguru varjIne sadgurunA caraNamAM paDe; arthAt potAmAM kiMmata karavAnI zakti AvavI joIe.' jIve jheranA saMsargathI jeTalA dUra rahevAnI jarUra che, tenA karatAM paNa vadhAre asadguruthI dUra rahevAnI jarUra che, kAraNa ke jherano saMsarga jIvana harI le che, jyAre 1- juo : paMDita zrI rAjamalajIkRta, 'paMcAdhyAyI, uttarArdha, zloka 595 'adeve devabuddhiH syAdadharme dharmadhIriha / agurau gurubuddhiryA khyAtA devAdimUDhatA / / ' 2- juo : 'zrI gacchAcAra payatnA', gAthA 48 'gIyatvasIohiM, saMgativideLa vori| mukkhamaggarisame vigdhe, pahaMmI teNage jahA / / ' 3- zrImad rAjacaMdra, chaThThI AvRtti, pR.694 (upadezachAyA-4) Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-22 423 asaddaguruno saMga to Atmahita harI bhavabhramaNa vadhArI mUke che. 'zrI mahAnizItha sUtra'mAM to kahyuM che ke lAkha varSa sudhI sULImAM viMdhAIne rahevuM sAruM, paraMtu ardhI kSaNa mATe paNa agItArthanI sAthe rahevuM nahIM. je jIva saMsAraparibhramaNathI Darato hoya teNe to loko taraphathI thatI niMdA-prazaMsAnA vicArathI zithila thayA vagara asagurunA sevanarUpa mithyAtvano tyAga karavo ghaTe che. asadguruno vinaya karavAthI karmabaMdha thAya che ane mithyAtvane poSaNa maLe che. je sukhane vaza thaIne potAnA AcAromAM zithila thaI gayA che, temanuM Agamana thatAM abhyatthAna (mAnArthe UbhA thavuM) karavAthI karmabaMdha thAya che, kAraNa ke te pramAdanI sthApanAnuM ane tenI vRddhinuM kAraNa che. je temane namavAthI temanA doSone anumodana maLatuM hovAthI te doSonuM poSaNa thAya che. je mArganI ArAdhanAthI AtmAnuM vAstavika svarUpa pragaTa thAya che tevA lokottara mArgamAM sadguruno veSa dhAraNa karelA asagurune asagururUpe jANavA chatAM namaskAra karavA, vinayAdi karavA te nitAMta ayogya che. zrImad kahe che - parigrahadhArI yatione sanmAnavAthI mithyAtvane poSaNa maLe che, mArgano virodha thAya che.' ahIM koI prazna kare ke jemane vaMdana karavAmAM Ave che temanA guNa-doSone vicAravA nirarthaka che, kAraNa ke namaskAra karanArane je lAbha thAya che te vaMdya vyaktinA guNone AzrIne nathI thato, paraMtu potAnA bhAvonI zuddhithI thAya che. to tenuM samAdhAna e che ke nirjarA ane puNyabaMdhamAM bhAvazuddhi kAraNabhUta che e vAta barAbara che, paraMtu te bhAvazuddhi sagururUpa zubha nimittanA avalaMbanathI thAya che, asagurunA nimittathI nathI thatI. vaLI, asaddagurune vaMdana karavAthI temanI zAstrAjJA viruddhanI pravRttionI anumodanA thAya che tathA tenA poSaNanuM mahApApa lAge che. vaLI, temanA saMgamAM rahevAthI potAnAmAM paNa zithilatA Ave che ane temanI mithyA AjJAo paNa pALavI paDe che. tethI mumukSu to tevA Atma-ahitakara asaguruno tyAga kare che. zAstromAM aneka sthaLe pArthastha Adi pAMca prakAranA sAdhuothI mumukSuone dUra rahevAnI cetavaNI ApavAmAM AvI che ane temane vaMdana-namaskAra karavAno niSedha karavAmAM Avyo che, kAraNa ke tethI saMsAravRddhi thAya che ane mumukSutAthI bhraSTa thavAya 1- juo : 'zrI mahAnizItha sUtra', adhyayana 6, gAthA 148 'vAsalakkhaMpi sUlIe, saMbhinno acchiyA suhaM / agIyattheNa sama ekkaM, khaNapi na saMvase / / ' 2- juo : AcAryazrI zivakoTijIkata, 'bhagavatI ArAdhanA', gAthA 116nI TIkA 'sukhazIlajane'bhyutthAnaM karmabaMdhanimittaM pramAdasthApanopabRMhaNakAraNAt / ' 3- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.667 (upadezanoMdha-11) Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana che. te pAMca prakAranA sAdhuo A pramANe che - (i) pArthastha - pArthastha muni indriyaviSayothI parAjita thaIne cAritrane tRNa samAna samaje che. (ii) kuzIla - kuzIla muni indriyacorothI pIDita thAya che ane kaSAyarUpa zikArI prANI dvArA grahaNa thAya che, tyAre teo sAdhumArgano tyAga karI unmArgamAM palAyana thAya che. (iii) saMsakta - saMsakta sAdhuo koI azubha nimitta ke durAcArIno yoga maLatAM pote ja tevA duSTa bhAvavALA thaI jAya tevA zithilAcArI hoya che. (iv) avasagna - je sAdhu cAritrathI bhraSTa thAya che, asaMyata janonI sevA kare che, sukhazIlanI pravRtti kare che te avasana sAdhu che. (v) mRgacAritra - je muni svataMtra thaIne, svecchAcArI banIne Agamaviruddha ane pUrvAcArya-akathita AcAronI kalpanA kare che te mRgacAritra (svacchaMdI) muni che. uparyukta pAMca prakAranA sAdhuo bhraSTa sAdhuo che ane potAne saguru tarIke manAvI anyathA pravartatA hovAthI teo pote ja daMDane yogya che, to teo vaMdanAdine yogya to kevI rIte hoI zake? asadguruono vinaya na karavAthI temano anAdara thato nathI. asadguruno vinaya na karavAmAM koI paNa prakArano doSa nathI. heya, zeya ane upAdeya tattvo prathama barAbara samajIne heyane chAMDI, upAdeyane AcaravuM e to mumukSu jIvanuM kartavya che. mumukSu asaddaguruno tyAga kare che, paraMtu tene temanA pratye tiraskArabhAva hoto nathI. te temanI niMdA karato nathI. temane durgatimAM patana karAvanAra mohanIya vagere azubha karmono udaya vartI rahyo che ema vicArI evA nirguNI pratye te karuNAbhAvanA rAkhe che. te potAnI mumukSutA jaLavAI rahe te arthe temanA saMsargathI dUra rahe che, paNa dveSa-bhAva nathI rAkhato. Ama, mumukSu jIva sadguruno vinaya kare che ane asaguruno tyAga kare che. anaMta kALanAM janma-maraNanA paribhramaNathI thAka lAgyo che evo vivekI, vicAravAna 1- juo : (1) AcAryazrI vaTTakerajIkRta, mUlAcAra', gAthA pa95 'pAsattho ya kusIlo saMsattosaNNa migacaritto ya / daMsaNaNANacaritte aNiuttA maMdasavegA / / ' (2) AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, paMcavastu', zloka 730 'vajjijja ya saMsaggaM pAsatthAIhiM pAvamittehiM / kujjA ya appamatto suddhacarittehiM dhIrehiM / / ' Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-22 mumukSu jIva AtmakalyANa arthe vinayamArgano mULa hetu samajI sadgurunI vinayabhaktimAM joDAya che, temanI AjJAne bahumAnapUrvaka zirasAvaMdya gaNe che ane svacchaMdanirodhapaNe tene ArAdhe che. sadgurunI AjJAe vartatAM sahajapaNe tenuM anekavidha kalyANa thAya che, svacchaMdAdi doSo TaLatAM teno AtmA pavitra bane che ane e rIte tenI yogyatA vadhatAM sadguru tene AtmabodhanuM dAna de che. e AtmabodhanuM vAraMvAra bhAvana karavAthI tattvavicAranI zreNIe caDhavAnuM tene baLa maLe che, jenA phLasvarUpe AtmAnubhavanI prApti thAya che. 425 (2) koI jIvane mumukSunI bhUmikAmAM eTale ke AtmajJAna thAya te pahelAM, tattvajJAnano upadeza karavAno prasaMga Ave che. AvA prasaMge jo te jIva jAgRta na rahe to te saMsAraparibhramaNanA kAraNane seve ema bane, kAraNa ke AtmAnubhavanA abhAvamAM jIva nijasvarUpanA jJAnanA viSayamAM niHzaMka hoto nathI. AtmajJAna thayA pahelAM, sAdhuparyAyamAM hovAnA kAraNe te mumukSu jIva gurupade hoya to te ziSyonA vinayAdino lAbha levAno prayatna karato nathI. te mAnanI mIThAzamAM phasAI jato nathI ane mAna na ApanAra pratye dveSa, tiraskAra, niMdA karato nathI. te potAno sadgururUpe pracAra karI mAna meLavavA prayAsa nathI karato, paraMtu pote sadguru yogya lakSaNo dharAvato nathI ema jaNAve che. upadezakapaNuM vartatuM hovAthI anya jIvo mArgasanmukha thAya evo upadeza kare che, paraMtu tene loko pAse vaMdana karAvavAnI icchA nathI hotI. UlaTuM te jJAnI mahAtmAone atyaMta bhAvathI vaMdana kare che ane temanI ananya bhaktibhAve upAsanA karI potAnA AtmAne vizuddha kare che. te potAthI moTA ke nAnA, game te uMmaranA hoya, chatAM jo AtmajJAnI hoya, paramArthasvarUpane prApta thayelA hoya to te bhakti ane zraddhAthI temane vaMdana kare che. te mahAtmAonA sadguNomAM ati prItivAna hoya che ane sadguNonI prazaMsA karavAmAM utsAhita hoya che. vidyA, vinaya, viveka, jJAna, darzana, cAritra, tapa vagere guNothI yukta je koI mahAtmA dekhAya temanA pratye te IrSyA nathI karato, paraMtu temanA guNo joI te prasanna thAya che, rAjI thAya che, pramodabhAva rAkhe che. te paranA rAImAtra guNane paNa parvata jevo gaNI praphullita thAya che. vaLI, te kSaNe kSaNe potAnA doSonI niMdA karIne te doSothI mukta thavA mATe prabaLa prayatnazIla hoya che. te ahaMkArathI phulAto nathI, potAnI laghutA batAve che ane potAnA jIvanamAM je khAmIo che, potAmAM je avaguNo che tene jarA paNa saMkoca rAkhyA vinA, nirbhayapaNe pragaTa kare che. potAnI hInatA potAnA mukhe bolavI e kAMI nAnI vAta nathI. tema chatAM te satyapriya mumukSu potAnA mukhe potAnI hInatA bole che tathA bIjAnA guNa gAya che. guNAnurAgI banavAthI pote guNI thAya che ane potAnA AtmAnuM zreya kare che. te kyAre paNa khoTAM AlaMbanono Azraya karI potAnA doSono Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana bacAva nathI karato. matArthI duSTa AlaMbanono Azraya kare che, paraMtu mumukSunAM pariNAma sthira hoya che, tenI vairAgyadhArA akhaMDita hoya che, tethI te duSTa AlaMbanono Azraya leto nathI. vizvamAM duSTa ane puSTa ema banne prakAranAM AlaMbano hoya che, paraMtu mumukSune to, "A AlaMbana duSTa che ke puSTa?'nA vivekapUrvaka karelA nirNayanA AdhAre karelo duSTa AlaMbanano tyAga ane puSTa AlaMbanano Azraya upakAraka nIvaDe che. tethI mumukSu potAnI nabaLAIne khaMkherI, siddhinAM sopAna sara karavA upalabdha pratyeka AlaMbanane AtmasAdhanAmAM sahAyaka banAvavA prayatna kare che. koI paNa AlaMbanano Azraya laIne AtmA nabaLo na bane ane sAdhanAnA mArgamAM vikSepa na paDe tenI te pUrepUrI kALajI rAkhe che. AvA AtmahitakArI puruSArthathI mumukSu jIva potAnAM karmone khapAve che ane samyakatva prApta karavA bhAgyazALI thAya che. (3) Ama, je jIva mumukSu che te vinayamArgano vicAra samajI zake che, paraMtu je jIva matArthI che tene vinayamArgano satya upadeza maLavA chatAM te avaLo nirdhAra kare che. tene mAnanI eTalI badhI bhUkha hoya che ke te vinayamArgano durupayoga karavA tarapha ja ghasaDAya che. guru tarIkenI guNasaMpattithI rahita hovA chatAM ane ajJAnamAM athaDAto hovA chatAM veSa ane vidvattAnA kAraNe maLatA vinayano te lAbha le che. te potAnuM jIvana zAstrathI nirapekSa thaIne jIve che ane potAnA ahaM-mamane poSe che. potAnA zAstraviruddha jIvanano bacAva karavA zAstranA khoTA artho samajAvI viparIta prarUpaNA kare che. potAnI zAstraviruddha AcaraNA hovA chatAM pote khUba moTo dharmI che tevo dekhAva karavA te jJAnI puruSo sAthe spardhAmAM Utare che. temanuM nIcuM dekhADavA ane potAnuM sAruM dekhADavA te jagata samakSa saguNIne nirguNI tarIke ane pote nirguNI hovA chatAM potAne saguNI tarIke darzAve che. te saguNInA guNane paNa doSarUpe jue che. mithyAtvathI tenI mati haNAI gaI hovAthI tene jJAnIpuruSo upara uga dveSa-tiraskAra thAya che. lokone jJAnI puruSonI dizAmAMthI pAchA vALI potAnA tarapha AkarSavA mATe te potAnI prazaMsA kare che ane jinAjJAnuM pAlana karanArA mahAtmAonI niMdA kare che. te svapakSanA sthApana mATe zabda ane arthanA chaLa-kapaTavALA vAdathI lokone viTaMbaNA pamADe che. lokomAM paNa prAyaH sUkSma vivekabuddhino abhAva hovAthI tenI tarapha kheMcAI jAya che. A rIte matArthI jIva bhoLA lokone aMdha karI bhulAvAmAM pADI de che. vaLI, matArthI jIva vakra hovAthI potAnAM duSTa AcaraNono bacAva kare che. te potAnA viSayo ane kaSAyone chUTo dora Ape che. tene koI satya zikhAmaNa Ape ke AvuM AcaraNa karatAM saMyamamAM bAdhA Ave, mATe AtmakalyANa karavA tamAruM AcaraNa Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-22 427 sudhAro. to te kahe che ke "ame je svIkAryuM che te deza-kALane anusarIne ThIka ja che.' Ama, potAnA zithilAcArane poSavA te khoTA AlaMbanano Azraya le che. te zAstronAM dRSTAMto ApI, "ame paNa te ja nyAye dharmArAdhana karI-karAvI rahyA chIe, AthI amArA saMbaMdhI koIe paNa saMdeha karavo nahIM' ema kahe che. jema ke - (i) pote lAvela gocarImAM tRpti nahIM anubhavatA hovAthI ane gocarI lAvavAnA kAryathI thAkelA hovAthI, sAdhuo sAdhvIe lAvela gocarImAM gRddha bane che ane teo svabacAvamAM kahe che ke ame zrI anikAputranA mArgane ja anusarIe chIe. teo zrI anikAputra AcAryanuM ekadezIya daSTAMta batAvIne potAnA pAkhaMDane poSe che ane 'mahInano cena ti: sa pancA:' - evo nyAya batAvI potAne jinAjJAnA ArAdhaka batAve che ane vaLI te pravRtti dvArA teo vinaya karanAranuM - gocarI lAvI ApanAranuM hita kare che ema gaurava anubhave che. paraMtu zrI anikAputra AcAryane nAme 'sAdhvIno lAvela piMDa vAparavAmAM vAMdho nathI' evuM kahenArA e nathI jANatA ke te AcArya to vayovRddha hatA, temanuM zArIrika baLa kSINa thaI gayuM hatuM, duSkALanA kAraNe ziSyavarga temanI pAse na hato, AthI guNothI yukta ane paricita sAdhvI dvArA levAyela gocarIne temaNe vidhipUrvaka lIdhI hatI. AvA mahAna AtmAonA vartanano dAkhalo laI tenuM anukaraNa karavuM ane tene mArgarUpe sthApavo te jinAjJAno bhaMga karavA barAbara che. (ii) rasagArava, riddhigArava ane zAtAgAramAM vRddha banelA keTalAka matArthIo potAnI rasavRttine poSavA aNAhArI padanI ArAdhanAno DhoMga karI vigaionuM sevana kare che ane tema karavAmAM kAMI vAMdho nathI ema sAbita karavAno prayatna karatA rahe che. potAnI AhAranI lolupatA chatI na thaI jAya te mATe zAstronAM hitavacanonI pUrNapaNe upekSA kare che, eTaluM ja nahIM paNa zAstranA sUrothI judo ja sUra kADhI zAstranA sUrone besUrA karavAno prayAsa karatAM paNa teo acakAtA nathI. temane mATe jinAjJAno bhaMga karavo e ramatanI vAta che. teo 'anivArya kAraNa AvI paDe tyAre ja vigaI levI ane te paNa gurnAdinI AjJA meLavIne; tathA guru je vigaine jeTalA pramANamAM, jeTalA divasa sudhI levAnI rajA Ape te vigaIne teTalA pramANamAM, teTalA divasa sudhI ja levI' evI Atmahitakara maryAdAonuM ullaMghana karI, AhAranI AsaktinA 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'sADI traNaso gAthAnuM stavana', DhALa 3, kaDI para,53 Arya agniapura ajjA, lAbhathI lAgA; kahe nijalAle atRptA, gocarI bhAgA. na jANe gataziSya avame, thivira baLahINo; suguNaparicitasaMyatikRta, piMDavidhi lINo." Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana aMdhakAramAM garakAva banI teo kahe che ke 'vigaI roja levAmAM kAMI vAMdho nathI' ane zrI udAyana rAjarSinuM udAharaNa AgaLa karI potAno bacAva kare che. teo kahe che ke 'zrI udAyana rAjarSi vAraMvAra vigainuM sevana karatA hatA ane teo bhagavAnanI AjJA viruddhanI pravRtti kare nahIM ane tethI vigaI levI nirdoSa che.' paraMtu teo samajatA nathI ke zrI udAyana rAjarSie niSkAraNa vigainuM sevana karyuM na hatuM. temaNe vigainuM sevana rasagAravane AdhIna thaIne ke dehanI puSTi mATe karyuM na hatuM. temanuM zarIra ThaMDA ke lukhkhA padArthone sahana karI zakatuM na hatuM, tethI teo gokuLamAM jaI dahIMnuM sevana karatA hatA. temanuM vigailevana saMyamayAtrAnI sAdhanA mATe ja hatuM. jyAre dehanI avasthA saMyamasAdhanAmAM aMtarAyarUpa banI tyAre te aMtarAyano nAza karavA pUrato ja temaNe vigaino upayoga karyo hato. paraMtu matAtha temanuM dRSTAMta AgaLa karIne roja vigaI vAparavAmAM jinAjJAbhaMgano koI doSa nathI lAgato ema ajJAnI-mUDha-bhoLA bhaktajanone jaNAve che ane te pravRttino temane raMja paNa thato nathI. te pravRtti temanA hRdayane jarA paNa kSobha pamADatI nathI. pariNAme potAnI zithilatAno zithilatArUpe svIkAra na karatAM ene ja mArgarUpe, satyarUpe pratipAdita karI potAnuM to ahita kare ja che, paNa sAthe sAthe aneka ajJAnI jIvonuM paNa ahita kare che. te aneka AtmAone unmArgamAM sanmArganI saMjJA karAvI, sanmArgasanmukha thatAM aTakAve che; adharmane dharmarUpe samajAvI dharmanI ArAdhanA karavAmAM bAdhA pahoMcADe che; anAcArane AcAramAM khapAvI, AcAranI upekSA karavA prere che. je mumukSu hoya te to jinAjJAne vaphAdAra rahI utsarga mArge cAlavAnI rucivALo ja hoya che. apavAdanuM nirarthaka sevana karavA mATe enuM hRdaya taiyAra ja thatuM nathI. apavAdanuM sevana karavA e tyAre ja taiyAra thAya ke jyAre jinAjJAnusAra apavAdAcaraNa karavuM paDe evA anivArya saMyogo upasthita thayA hoya ane evA saMyogomAM paNa e je apavAdAcaraNa kare te jinAjJAne anusarIne ja kare. tethI tenuM apavAdAcaraNa cAritrano ghAta karanAruM nathI thatuM, UlaTuM te apavAdAcaraNa saMyamajIvananI puSTi karanAruM bane che. paraMtu matArthI to AtmahitanI - AtmarakSAnI upekSA karI, kSaNika lAbhanI lAlasAmAM taNAI jaIne maryAdAono bhaMga kare che ane mohathI mUDha pariNAmavALo banIne e akartavyane kartavyarUpe pratipAdita kare che. matArthI potAnA zithilAcArano svIkAra nathI karato. te saraLatAthI satya nathI 1- juo : AcAryazrI bhadrabAhusvAmIkRta, 'zrI Avazyakaniryukti', vaMdana adhyayana, gAthA 1199 'bhattaM vA pANaM vA bhuttUNaM lAvalaviyamavisuddhaM / to avajjapaDicchannA udAyaNarisiM vavaisati / / ' Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-22 429 kaheto ke "A mArI bhUla che, huM guNahIna chuM, mArAmAM bhagavAne batAveluM jIvana jIvavAnI zakti nathI, huM pramAdane AdhIna thaI gayo chuM, mane viSaya-kapAya pIDI rahyA che, ethI mArAthI vidhi mujabanuM jIvana jivAtuM nathI, mArga to bhagavAne kahyo che te ja che, huM jIvuM chuM tema nathI.' Ama, jo te potAnA doSane pragaTa kare to tenA AtmAnI adhogati na thAya ane samAja paNa geramArge na doravAya. paraMtu matAthI to khoTAM khoTAM kAraNo ApI potAnA doSone chupAve che ane pApanI ja vRddhi kare che. tene AtmakalyANakAraka pravRttio kaSTarUpa, bojArUpa, baMdhanarUpa, upAdhirUpa ane ApattirUpa lAge che. AthI tevI AtmakalyANakAraka pravRttithI chUTavA mATe te koI ne koI upAya zodhyA ja kare che. matAthI potAnA bacAva mATe, potAnI nirbaLatA chupAvavA mATe kahe che ke "kALa viSama che', 'A kALamAM AvuM bane ja nahIM', 'bhagavAne paNa kahyuM che ke duSama kALamAM cAritra pALavuM duSkara che', 'Aje AvuM koNa kare che?', 'lokonuM mAnasa paNa jovuM joIe', 'mAruM zarIra kAma ApatuM nathI', "atyAre to mArAthI tyAga ane vaiyAvacca thaI zake tema nathI, kAraNa ke A uMmara abhyAsanI che. zAstrAdhyayanano kALa che, to A vayamAM - A samayamAM vaiyAvacca ane tapa-tyAgamAM paDI jaIe to abhyAsa kevI rIte thAya?', 'vihAra ja karyA karIe to abhyAsa kyAre thAya?', "zuM Akho divasa kriyA ja karyA karIe?', 'AgaLanA mahAtmAo paNa bhaNavA mATe, zarIra mATe aneka apavAdo sevatA hatA', 'tapa vinA paNa kevaLajJAna thaI zake che. kuragaDu munie kyAM tapa karyuM hatuM?', "zarIra to sAcavavuM ja paDene? ene sAcavyA vinA dharma nathI thato. tethI zarIranI upekSA thoDI karAya?', "saMghayaNa paNa nabaLuM che', AvuM to dareka kALamAM cAle ja che', "badhAthI kAMI badhuM thatuM haze?', "bahu bhaNIne zuM kAma che?', "mASatuSa muni kyAM bahu bhaNelA hatA', "mAtra vaiyAvaccathI paNa tarI jaIzuM. naMdiSeNa muni vaiyAvaccathI ja tarI gayA hatAne!' ziyALAmAM kahe ke "hamaNAM to ThaMDI paDe che. A divasomAM koI kriyAo barAbara na thAya, rAta ghaNI moTI hoya che. zarIra lukhkhuM thaI gayuM che, tethI tapa thaI zake ema nathI. AvI ThaMDImAM jAgIne svAdhyAya zI rIte karavo? savAranA pahoramAM kAMIka garamAgarama maLe to ja zarIra cAle, kAma thAya ane bhaNAya-gaNAya.' unALAmAM kahe ke 'AvI garamImAM tapa kevI rIte thAya? ThaMDaka mATe kAMIka to joIene? vihAramAM paNa bahu tApa thaI jAya che! melAM kapaDAM A RtumAM na pAlave. parasevo keTalo vaLe, kapaDAM paNa cAmaDAM jevAM thaI jAya che. AvI sthitimAM svAdhyAyamAM joIe tevI majhA paNa kevI rIte Ave?' comAsuM hoya to kahe ke "havA bhejavALI che, vAtAvaraNa badhuM Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana susta che. peTamAM vAyu rahe che, zarIra tUTe che. tAjagIno to anubhava ja nathI thato, pachI svAdhyAya, vaiyAvacca ane tapa kevI rIte karavAM?' AvA aneka prakAranA udgAro matAtha(asaddaguru)nA mukhe sAMbhaLavA maLe che. potAnI zithilatA chupAvavA matArthI jIva AvI rIte dravya-kSetra-kALa-bhAva AdinuM avalaMbana le che ane tenA kAraNe te saMsArasAgaramAM DUbI mare che. mithyA AlaMbanano Azraya karavAthI te dharmathI patita thaI duHkhamaya saMsAramAM bhaTakyA kare che. mumukSu jIva kaLikALa Adine doSa na ApatAM pUrNa puruSArtha vaDe potAnuM kArya sAdhI levAno prayatna kare che. tenI vicAradhArA puruSArthapreraka hoya che. jo A kALamAM dharma na thato hota to bhagavAnanuM zAsana ja zI rIte cAlata? bhagavAnano dharma pAMcamA ArAnA aMta sudhI rahevAno che. eno artha ja e che ke A kALamAM paNa dharma thaI zake che. jo pramAdano tyAga karIne udyamavaMta banIe to pAMcamA ArAmAM paNa Atmahita sadhAya che.' je je saMyogo maLe, je je sAmagrI maLe, je je sthiti sarjAya, te te vakhate tenI dRSTi ucca AlaMbano pratye ja joDAyelI hoya che. te vicAre che ke 'pUrvanA mahApuruSo viparIta saMyogomAM paNa utsarga mArgathI calita na thayA ane mArgamAM sthira rahevAno kevo adbhuta puruSArtha karyo! kevI kevI pIDAo veThIne mArga anusAra jIvana jIvyA ane mArgane yathArtha svarUpamAM ja vaheto rAkhyo! jo AvelI Apattine huM sahana karI lauM ane nIcA AlaMbanano Azraya na lauM to mane zuM nukasAna thavAnuM che? dehanI pIDA e mArI pIDA nathI, dehanuM nukasAna e mAruM nukasAna nathI, kAraNa ke deha ja mAro nathI. mahApuruSoe kevI rIte dehano nAza vahorIne paNa AtmasAdhanA karI che!' ityAdi prakAre Asaktine azakta kare che ane pramAdane pAMgaLo kare che. Ama, dareka prasaMga enI unnatinuM kAraNa bane che. paraMtu matArthI jIva potAnA doSa DhAMkI, zithilAcArI banI potAnI adhogati notare che. matArthI khoTAM bahAnAM kADhI bhoLA-ajJAnI jIvonI AMkhamAM dhULa nAkhe che. teo guru tarIkenAM mAna-kIrti meLavavA mATe potAnA Atmahitano tyAga karavA taiyAra thaI jAya che. AcAryazrI yogIndudeva kahe che ke je koI aihika lAbha ke kIrtinA kAraNe zivasaMga choDI de che te munio loDhAnA khIlAne meLavavA mATe devAlaya tathA devane bALe che.1 vinayAdinA adhikArI na hovA chatAM teo ziSyo pAse vinayAdi karAvavA icche che ane potAnuM ghora anartha kare che. AcAryazrI munisuMdarasUrijI kahe che ke guNa vinAno hovA chatAM paNa loko taraphathI maLatAM vaMdana, stuti, AhAra-pANI vagerethI khuza thaIne te meLavavA icchA 1- juo : AcAryazrI yogIdevakuta, 'paramAtmaprakAza'. adhikAra 2. gAthA 92 'lAhaha~ kittihi kAraNiNa je siva-saMgu cayati / khIlA-laggivi te vi muNi deulu deu Dahati / / ' Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-22 431 rAkhanAra pADA, gAya, ghoDA, UMTa ke gadheDAnA janma lIdhA vagara te devAmAMthI chUTo thaI zakaze nahIM.' (4) matAtha guruone poSavAvALA matArthI ziSyo paNa ghaNA hoya che. matArthI guru tene mAna Ape che ane te matArthI guruno vinaya kare che. Ama, banne ekabIjAno ahaMkAra poSe che. matArthIne AtmakalyANano rasa na hovAthI te potAnI aneka jAtanI lAlasA pUrI karanArane guru mAne che. ujvala cAritravAna tathA satya upadeza ApanArA guru pAsethI potAnI saMsAra vadhAranArI mAnAdi lAlasAo pUrI thatI na hovAthI te saddaguruno vinaya nathI karato, paNa temanI sAthe geravartaNUka kare che, temanI sAthe kalahamAM Utare che, temanuM vacana mAnya nathI rAkhato; pariNAme gurudrohI banIne patita thAya che. te sadguru pAse tattvanuM yathArtha svarUpa jANavAno udyama karato nathI ane asaddagurunAM viSaya-kaSAyapoSaka vacano sAMbhaLIne utsAhita thaI jAya che ane temanI sevA-vaiyAvaccamAM pravRtta thAya che. asaddagurune sadguru mAnanAra matArthIne temanA mAraphata potAnuM mAna poSAtuM hovAthI temano vinaya kare che. te ema mAnato hoya che ke vizALa ziSyavRMdavALA pratiSThita gurune sevIe to ja ApaNane sanmAna maLe, lokone ApaNA upara sabhAva rahe. ApaNe jo moTA puruSane anusarIe to ja loko paNa ApaNo Adara-satkAra kare, pAMca mANaso ApaNane pUchavA Ave, ApaNane moTA bhakta tarIke biradAve ane aneka loko taraphathI Adara-satkAra-sanmAna vagere maLe. tethI pratiSThita guruno vinaya karavo te ja barAbara che, bhale teo sadgurunA guNo dharAvatA na hoya.' matArthI jIvanI AvI avaLI vicAraNA hovAthI tenuM kalyANa thatuM nathI. tene saMsAraroga to che ja, temAM pAchuM matAtha gurunA saMgathI te ayogya AcaraNarUpa kupathya bhojana paNa kare che ane asaddagurunA ayogya AcaraNane puSTi paNa Apato jAya che, tethI tene asadgurunI asa-vRttionuM anumodana karavAnuM mahApApa lAge che; eTale teno saMsAraroga vadhato jAya che. asadgurunA batAvela mArgathI mokSaprAptine badale saMsAravRddhi thAya che. je vahANamAM besavAmAM Ave te vahANano kaptAna ja jyAre vahANane gAbaDuM pADe to koNa ugArI zake? vahANanA vinAzanI sAthe sAthe vahANamAM besanArAono paNa vinAza thAya che; tema asaddaguru ane temanA ziSyo banneno vinAza thAya che. avaLo nirdhAra karanAra matAtha guru ane matAtha ziSya bane unmArganuM sevana 1- juo : AcAryazrI munisuMdarasUrijIkata, 'adhyAtmakalpadruma', adhikAra 13, zloka 19 'guNairvihIno'pi janAnatistutigratigrahAn yanmuditaH pratIcchasi / lulAyago'zvoSTrakharAdijanmabhirvinA tataste bhavitA na niSkrayaH / / ' Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana karI durgatimAM paDe che ane gADha karmabaMdha karI potAno saMsAra vadhArI mUke che. AcAryazrI kuMdakuMdadeva kahe che ke je pote to samyakatvathI bhraSTa che, chatAM bIjAne potAnA page paDAvavA icche che; te lUlA, mUMgA thaI jAya che, arthAt e kendriya sthAvara thaI nigoda yonimAM janma pAme che tathA tene bodhinI prApti mahAdurlabha thaI jAya che. vaLI, je puruSa darzanabhaSTa evA mithyAdaSTine jANavA chatAM lajjA, gArava ane bhayathI tenA page paDe che, tene paNa bodhinI prApti thatI nathI, kAraNa ke te mithyAtvarUpI pApanuM anumodana kare che.' Ama, mAna ane matano kAmI evo matAtha jIva avaLI vicAraNA karI bhavabhramaNa vadhAre che ane mumukSu jIva savaLI vicAraNA karI AtmakalyANa kare che. zrI kAnajIsvAmI kahe che ke - jema kUvAmAM pANI mIThuM ane eka ja jAtanuM che; paNa te kUvAnA eka thALAmAM kALIjIrInI poTalI nAkhI hoya to te thALAmAMthI nIkaLatuM badhuM pANI kaDavuM ja Ave ane bIjA thALAmAM sAkaranI poTalI nAkhI hoya to badhuMya pANI gaLyuM - sAkaranA svAdavALuM Ave; ema AtmArUpI kUvAmAM mIThuM pANI bharyuM che, paNa jenA hRdayarUpI thALAmAM mithyAtvarUpI kaDavAza, matArtha, mAnArtha ane svacchaMda bharyA che te jIva game teTalo puruSArtha kare topaNa AtmAnI nirAkuLa zAMti, akaSAyapaNuM, sahaja AnaMda - teno aMza paNa tene na Ave. tenuM kAraNa e che ke tenI zraddhA ane vartana viparItapaNe pariName che."2 je AtmAo mokSAbhilASI che, arthAt je potAnA AtmAnuM kalyANa icche che, temane vinayamArganuM rahasya samajAya che; paraMtu je potAnA matanA ja ArahI che, teo "sAcuM te mAruM' e nItine badale potAnuM mAneluM je che tene ja sAcuM mAnavAno ane manAvavAno Agraha rAkhe che. AvA matArthIo vinayamArgano UMdho artha tAravI, unmArganA sevanathI gADha karmabaMdha karI, potAno saMsAra vadhArI mUke che ema A gAthAno Azaya che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'darzanapAhuDI, gAthA 12,13 'je daMsaNesu bhaTTA pAe pADaMti dasaNadharANaM / te hoMti lallamUA bohi puNa dullahA tesiM / / je vi paDaMti ca tesiM jANaMtA lajjAgAravabhayeNa / tesiM pi Natthi bohi pAvaM aNamoyamANANaM / / ' 2- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.128 Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-2 2 433 'hoya mumukSu jIva che, moha zakti rahita; duHkharUpa A saMsArane, jANe athira khacita. vivekathI guNavAna te, samaje eha vicAra; jene tattvaruci vaDe, thayo satya nirdhAra. ethI anya ajJAnathI, jenI mati viparIta; hoya matAtha jIva te, avaLAne avinita. durvidagdha doSe bharyA, mithyA mana ahaMkAra; jJAnI kathita satyArthano, avaLo le nirdhAra.'1 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 218 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 85-88) Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 23 haaedacch, n.~ , 119A(ain khing haaecch ott, nc ruup dangnii Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 23 | gAthA| (artha) A gAthA 22mAM kahyuM ke je mumukSu jIva hoya te vinayamArgAdino mULa hetu bhUmikA "] samaje che ane je matAtha hoya te teno UMdho nirdhAra kare che. Ama, matArthI jIva vinayamArgano paramArtha samajato nahIM hovAthI te game teTalo puruSArtha kare to paNa te kyAre paNa AtmAnI sahajasvabhAvadazA prApta karI zakato nathI, kAraNa ke mULamAM ja bhUla rahI javA pAmI che. AvA matAthapaNAnuM phaLa jaNAvatAM zrImad kahe che ke - "hoya matArthI tehane, thAya na AtamalakSa; teha matAtha lakSaNo, ahIM kahAM nirpakSa." (23) je matAthI jIva hoya tene AtmajJAnano lakSa thAya nahIM; evA matArthI jIvanAM ahIM niSpakSapAte lakSaNo kahyAM che. (23) - AtmArthI jIvane mAtra AtmAnuM prayojana hovAthI tene satno Adara pragaTe LA] che, AtmAno lakSa thAya che ane tenI sarva pravRttio svarUpajAgRtipUrvaka thAya che. paraMtu je jIvone satya karatAM potAno pakSa ja vadhAre vahAlo che ane je potAnA pakSanA atizaya AgrahI che evA mohAdhIna jIvone AtmAnuM lakSa kadApi thatuM nathI. jyAM mata hoya che tyAM satuM hotuM nathI ane jyAM sat evA AtmAno lakSa ja na hoya tyAM AtmaprApti kaI rIte saMbhave? ane AtmaprApti vinA mokSa kaI rIte sadhAya? jIvamAM mumukSatAno udaya thatAM AtmalakSa baMdhAya che. A bhUmikAmAM praveza thayA pahelAM jIva vAstavika dharmArAdhanA karI zakato nathI. Araha-mAna-ajJAnanI pakaDamAMthI jIva kaMIka aMze bahAra Ave pachI ja tene AtmalakSa baMdhAya che. te pahelAM kadAca dharmanuM bAhya khoLiyuM te bhale oDhI le, paNa teno bhAva to azuddha ja rahe che. te dharmapravRtti kare to paNa temAM teno Azaya to jAye-ajANye sAMsArika sukho tathA mAnAdi meLavavAno ja rahe che. tenI pravRttinA bAhya AkAra-prakAra dharmanA hovA chatAM, malina bhAvo nI mukhyatA hovAthI saMsAra ja puSTa thAya che. je dharmapravRtti vaDe mumukSu mukti pAme che te ja dharmapravRtti vaDe matArthI saMsAravRddhi kare che. saraLatA, madhyasthatA, vinaya Adi guNothI rahita evo matArthI jIva dharmapravRtti dvArA paNa mokSasAdhaka mAdhuryane badale zeraDInA khetaranA zeDhe UgelA lImaDAnI jema saMsAravardhaka kaTutAno ja saMcaya karato rahe che. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Ama, matArthI jIva dharmapravRtti karIne paNa saMsAravRddhi karato hovAthI tevA jIvone cetavavA A gAthAnI bIjI paMktimAM zrImad matAthanAM lakSaNo bhAkhavAno nirdeza kare che. A mahAdurbhAgI matArthI jIvanAM lakSaNo niMdAdinA uddeza vinA, pakSapAtarahitapaNe ane AtmahitArthe kahevAze, jethI jIva potAmAM rahelA te doSa oLakhI zake ane tene kADhI zake. AtmArthI jIva hoya to tene AtmalakSa daDha thAya ane matArthI jIva hoya to tene matAhathI chUTavA nimitta maLe te arthe "ahIM kahAM nipekSa' ema kahI, upodghAtano vibhAga samApta karI, "manAthanAM lakSaNo'nA vibhAganI bhUmikA bAMdhI che. 7 matArthI eTale potAnA matano arthI. matAha e tenuM mukhya lakSaNa che. vizeSArtha ] matArthIne AtmakalyANamAM rasa nathI hoto, paraMtu tene tenAM mata ane mAnanI jALavaNImAM rasa hoya che. te kuTila abhinivezanI pakaDamAM AvI gayo hoya che. tene AtmalakSa nathI hoto. potAnuM sAcuM ane anyanuM khoTuM e siddha karavAmAM ja e vyasta hoya che. tenI viparIta matinA kAraNe te salUne asatuM jANe che, asatune satuM jANe che; tattvane atattva jANe che, a ne tattva jANe che; dharmane adharma jANe che, adharmane dharma jANe che; heyane Adeya jANe che, Adeyane heya jANe che. Ama, aneka prakAre tene vastusthitithI viparIta mAnyatA hoya che. AvI UlaTI matinA kAraNe tene hita-ahitanuM bhAna hotuM nathI. te hita choDI ahitamAM pravRtti karI duHkhI thAya che. je mArge Atmahita sadhAya, tenAthI vimukha thaI te avaLe mArge gati kare che. te potAno mata siddha thAya tevI pravRttimAM ja racyopacyo rahe che. mAna ane matanA tuccha sukhamAM Asakta rahI te durgatimAM paDe che, paraMtu tenuM tene bhAna paNa hotuM nathI. te to potAnA matAhamAM ja masta hoya che. matArthIne potAnI buddhinuM, potAnI tarkazaktinuM abhimAna hoya che. te potAnI buddhino upayoga potAno mata sthApana karavA mATe kare che ane anyane harAvyAnuM mithyAbhimAna rAkhe che. matAhathI chUTavuM tene khUba vikaTa thaI paDe che, kAraNa ke asatsaMga ane svacchedathI tenA matAgrahanI pakaDa vadhu ne vadhu majabUta banatI jAya che. tenAmAM hita-ahitano viveka na hovAthI te nijakalyANa sAdhI zakato nathI. teno AtmA mohanidrAmAM hovAthI tenI sarva pravRtti tene bhavabhramaNa tarapha laI jAya che. Avo malina-AzayI, hInasattvI ane bhAre karmI matArthI jIva bhavAbhinaMdI hoya che. te bhale dhArmika pravRtti karato hoya, paraMtu aMtaramAM to tene saMsAra ja bhalo ane rUDo lAgato hovAthI tene bhavanuM ja bahumAna hoya che ane tethI te bhavAbhinaMdI che. bhavAbhinaMdI jIva eTale bhavane - saMsArane abhinaMdanAro, saMsArane prazaMsanAro, Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-23 439 saMsArane vakhANanAro, saMsAramAM rAcanAro, saMsAramAM racyopacyo rahenAro, saMsArane mITho mAnanAro jIva. mohanA atizaya prabaLapaNAnA kAraNe te bhavaroganuM nivAraNa icchato nathI, saMsArathI udvega pAmato nathI, tenAthI thAkato nathI; tethI bhavabhramaNano aMta lAvavAnI tene icchA paNa thatI nathI. UlaTuM je dvArA saMsArano aMta thaI zake te dharma AcarIne paNa viSayasukha, mAna-pUjA Adi sAMsArika prayojanane siddha karavA te mathe che. AtmA sukhasvarUpa hovA chatAM te sukhano Aropa paramAM kare che. dehAtmabuddhi tene eTalI daDha hoya che ke huM koNa chuM?' "mAruM svarUpa kevuM che?' huM ahIM kema Avyo chuM?' "mArI A pravRttinuM phaLa kevuM maLaze?' Adi hitAhitanI vicAraNAno avakAza paNa tene raheto nathI. tethI dhArmika pravRtti karato hovA chatAM te mokSamArga pAmI zakato nathI. bhavabaMdhanathI chUTavA mAMgato hoya te ja bhavabaMdhanathI chUTe, paNa je baMdhAvA ja mAgato hoya te kaI rIte chUTI zake? eTale kharekhara chUTavA ja na mAgatA hoya tevA A bhavAbhinaMdI matArthI jIvo mokSamArganA anadhikArI che. mumukSu jIva dhArmika pravRtti AtmalakSapUrvaka kare che, tethI te sArthaka thAya che. paraMtu bhavAbhinaMdI evo matArthI jIva lokaraMjana Adi hetue dharma karato hovAthI tenI Atmapragati thatI nathI. te dAna Ape, vinaya kare, svAdhyAya kare; paNa te sarva te laukika bhAve kare che. tenI kriyA mAna-pUjA, riddhi-siddhi Adi lakSe thatI hovAthI saMsAravRddhinuM kAraNa bane che. Ama, matArthInI dhArmika kriyA niSphaLa jAya che, kAraNa ke phaLaprAptino AdhAra mAtra bAhya kriyA ke anuSThAna upara hoto nathI, paraMtu aMtaranA Azaya upara hoya che. bAhya daSTie ekasarakhuM ja anuSThAna hoya, paraMtu kartAnA lakSa anusAra phaLaprApti thAya che. jema ke eka ja prakAranuM miSTAna rogIne duHkhakara thAya che ane nIrogIne zarIranI puSTi karanAra thAya che. zAstromAM kartAnA adhyavasAyanI apekSAe anuSThAnanA pAMca bheda batAvavAmAM AvyA che - (1) viSa anuSThAna - paiso, pada, pratiSThA, strI, saMtati, siddhi, kIrti Adi aihika - Ihaloka saMbaMdhI phaLanI icchAthI karAtuM anuSThAna, viSathI thatAM ahitanI mAphaka jIvanuM ahita karanAra hovAthI viSa anuSThAna che. dravyaviSa to eka bhavamAM maraNanuM kAraNa thAya che, paraMtu potAne dhArmika kahevarAvavA AdinI AkAMkSAthI thatuM bhAvaviSarUpa anuSThAna aneka janma-maraNano hetu thAya che. jema dravyaviSa prANone haNe che, tema A viSa anuSThAna Atmahitane haNe che. je anuSThAna dvArA AtmaprApti thaI zake, te 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijI kRta, yogabindu', zloka 153 'ekameva hyanuSThAnaM, kartRbhedena bhidyate / sarujetarabhedena, bhojanAdi gataM yathA / / ' Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana anuSThAna jo bAhya sukha, kIrti, lokapUjAdinI prApti arthe thAya to temAM malina bhAvonI puSTi thatI hovAthI viSanI jema AvuM anuSThAna tyAjya che. (2) gara (garala) anuSThAna - je anuSThAnamAM Ihaloka saMbaMdhI apekSA na hoya, paraMtu je anuSThAna indrAdinI padavI ke vidyAdhara, cakravartI, vAsudeva AdinAM pada, devonAM sukha, apsarAonA upabhoga Adi paralokanAM sukhanI abhilASAthI karavAmAM Ave te garala anuSThAna che. bhojana AdimAM bheLaveluM viSa mizra bhAve hovAthI tene "gara' kahevAya che. jema gara grahaNa karavAthI prANI dhIme dhIme bhAna gumAve che, tema gara anuSThAno dhIme dhIme AtmabhAna bhulAvanArAM hoya che. Ama, tenAthI jIvanuM ahita thatuM hovAthI te tyAjya che. (3) ananuSThAna - prayojana ke lakSya vinA, vicAra vinA, gatAnugatikatAthI, mUDhatApUrvaka, rUDhivaza, bedhyAnapaNe thatuM anuSThAna ananuSThAna kahevAya che. gADariyA pravAhanI jema anuSThAna thAya che, paraMtu temAM citta parovAyeluM hotuM nathI. anuSThAna samaye vacana ane kAyA to temAM joDAyelAM rahe che, paNa mana bIje ja pharatuM hoya che. tethI te anuSThAno zubha hovA chatAM upayoganI jAgRti vinAnAM hovAthI tene anuSThAna gaNyAM nathI. (4) taddhatu anuSThAna - mokSaprAptinA hetune najara sAme rAkhIne karavAmAM AvatuM je anuSThAna, te taddhatu anuSThAna che. A anuSThAno pUrNa zuddha nathI hotAM, chatAM paNa temAM mokSaprAptinI bhAvanA hovAthI paraMparAe mokSanA hetu thAya che ane tethI te prazasya gaNavAmAM Ave che. te anuSThAno mokSane daSTisanmukha rAkhIne karavAmAM AvatAM hovAthI te AdaraNIya gaNAya che. (5) amRta anuSThAna - A anuSThAna sarva prakAre zreSTha che. A anuSThAna mana-vacanakAyAnI ekAgratApUrvaka, upayoganI sAvadhAnIthI karavAmAM Ave che, tethI te mokSane ApanAra thAya che. te avazya bhavapAra utAre che, amaratAne arpe che, tethI tene amRta anuSThAna kahyuM che. A anuSThAna tattvabodhapUrvaka zraddhA sahita karavAmAM Ave che. temAM vastubodha yathAsthita hovAthI, temaja zuddha tattvanI oLakhANa thayelI hovAthI temAM saMvegano raMga hoya che. A anuSThAna bhAgyavaMta samyagdaSTi jIvone ja hoya che. A prakAre anuSThAnanA pAMca bheda che. temAM viSa ane garala anuSThAnamAM to ihaloka ke paralokanA sukhanI icchA hovAthI te anuSThAnone bhavAbhivaMga kahevAya che. A anuSThAna jIvanI bhava saMbaMdhI Asakti sahita thatAM hovAthI te bhavane vadhAranArAM ja thAya che, tethI tene bhavAbhidhvaMga nAma ApavAmAM AvyuM che. A anuSThAna karanAranuM Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-23 441 citta tRSNAthI kharaDAyeluM hovAthI dharmapravRtti hovA chatAM te paramArthe niSphaLa jAya che. vaLI, ananuSThAnamAM manano upayoga arthAt Abhoga nathI hoto, tethI anAbhoga kahevAya che. Ama, prathama traNa prakAranA anuSThAno dharmano mAtra AbhAsa ja janmAve che, mATe te varjya gaNyAM che ane tene mokSasAdhana tarIke svIkAravAmAM nathI AvyAM. tadvetu ane amRta anuSThAna mokSa pratye prema ane zraddhApUrvaka thatAM hovAthI te mokSasAdhaka che. AhitanI bhAvanA sahita thatAM hovAthI te anuSThAno sArthaka bane che. Ama, anuSThAna karavAmAtrathI ja paripUrNatA sadhAtI nathI, paraMtu AtmArthe karavAmAM Ave to ja te sArthaka bane che. paraMtu matArthI jIvane AtmalakSa na hovAthI te to viSa, garala ke ananuSThAnamAM ja racyopacyo rahe che, tevAM anuSThAnono Agraha kare che ane vaLI potAne moTo dharmAtmA mAne-manAve che. matArthI jIvano Azaya to mAna-pUjA, aizvaryAdi meLavavAno hoya che. mAtra bAhya kriyA ke korA zAstravAMcanathI dharma thaI jaze ema mAnI te cIlAcAlu ghareDamAM ghUmyA kare che. tene to saMsAra lIlochama rAkhavo hoya che. tene bhavaduHkha lAgyuM ja nathI. tene svarUpaprAptinI tamannA jAgI ja nathI. tene AtmAnI sAcI ruci ja pragaTI nahIM hovAthI tenI dharmapravRttithI tenA saMsArabhramaNano cheda thato nathI. te japa, tapa, jJAna, dhyAna vagere kriyA kare che, paNa tenA manamAM saMsAravAsanA hoya che. te mAnAdinI jALamAM evo gUMthAyelo rahe che ke tene AtmalakSa thato ja nathI. jo te svarUpalakSe dharmapravRtti kare to tenuM saMsArabhramaNa avazya tUTe, paNa tene svarUpanI ruci ja nathI hotI. zrImad prakAze che 'sUtro, caudapUrvanuM jJAna, munipaNuM, zrAvakapaNuM, hajAro jAtanAM sadAcaraNa, tapazcaryA Adi je je sAdhano, je je mahenato, je je puruSArtha kahyAM che te eka AtmAne oLakhavA mATe, zodhI kADhavA mATe kahyAM che. te prayatna jo AtmAne oLakhavA mATe, zodhI kADhavA mATe, AtmAne arthe, thAya to saphaLa che; nahIM to niSphaLa che; joke tethI bAhya phaLa thAya; paNa cAra gatino cheda thAya nahIM.'ra matA jIva bhAvAvezamAM AvIne, koI prasaMgathI doravAIne, sAdhuonA sthULa paricayathI prerAIne ke dekhAdekhImAM dharmapravRtti Adare che, paNa te dharmapravRttinuM lakSa zuM che? te dharmapravRtti kevI rIte karavAmAM Ave to phaLadAyI thAya? dharma zuM che? dharmanuM 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'sUtrapAhuDa', gAthA 15 'aha puNa appA Nicchadi dhammAI karei Nirava sesAI / taha vi Na pAvadi siddhiM saMsArattho maLiyo / / ' 2- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.716 (upadezachAyA-10) Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana svarUpa zuM che? svarUpajAgRti kevI rIte rakhAya? mokSaprApti mATe kevo puruSArtha karavo joIe? kayAM kayAM kAraNothI mane karmabaMdha thAya che? huM te karmabaMdhane kevI rIte aTakAvI zakuM? A dharmapravRttithI mArA AtmAnI nirmaLatA keTalI thaI? Adino vicAra paNa tene Avato nathI, tene te jarUrI paNa nathI lAgato. te mAtra bAhya dharmapravRttithI kRtakRtyatA mAnI le che, tethI tenI sarva dharmapravRtti nirarthaka bane che, eTaluM ja nahIM, karmamala vadhAranArI paNa bane che. tenI sarva kriyAo svarUpajAgRtirahita hoya che. te AkarA abhigraho pALe che, upasarga sahana kare che, saMsAra tyAge che, dIkSA le che; chatAM bhedajJAnanA abhAve saMsAramAM ja rakhaDe che. te AtmAne upakArI thAya evuM kAMI karato nathI. dharmAnuSThAna lokaraMjana Adi mATe ja karAtAM hovAthI, te kahevApUratuM dezaviratipaNuM ke sarvaviratipaNuM dharAvato hoya topaNa vastutaH te mokSamArgamAM na hovAthI tenAmAM samyakucAritrano abhAva che. lokone priya thavA arthe ja karAtI dharmakriyAomAM AtmArthIpaNAno abhAva hovAthI te niSphaLa jAya che. jyAM sudhI tenI pariNati parabhAvamAM ja rAce che, jyAM sudhI te potAnI anAdi asavAsanA choDato nathI, jyAM sudhI te sva-parano bheda jANavArUpa bhedajJAna karato nathI, tyAM sudhI tenI samasta kriyAo nirarthaka che. tene svarUpajAgRtino lakSa nathI, mAtra bAhya kriyAo karIne dharma kahevaDAvavuM che ane tethI potAnI mAnyatA siddha karavA te kahe che ke ame to jinezvara bhagavAne batAvelI kriyAo karIe chIe. e nirarthaka kema bane? ame tenAthI ja tarI jaIzuM.' ema kahIne te zarIranI kriyA karavAne ja dharmakriyA mAne-manAve che ane caitanyanI kriyA upara lakSa Apato nathI, AtmalakSanI mukhyatA karato nathI. kriyAono lakSa samajyA vinA te dehadamana Adi aneka kaSTa ApanArI kriyAo kare che ane tene ja mokSamArga mAnemanAve che, paraMtu mokSamArga to te kahevAya ke jenA vaDe Atmazuddhi thAya; ane jo tevA lakSe kriyAo na thAya to game teTalAM kaSTo sahana kare to paNa te nirarthaka ja nIvaDe che. AtmazuddhirUpa mokSamArga mATe AtmalakSanI AvazyakatA rahe ja che. AtmalakSa vinA bhogaveluM kaSTa mAtra janamananuM raMjana karI zake, paraMtu AtmaraMjana to na ja karI zake. mAtra bAhya kaSTa bhogavavAthI jagatanI daSTie dharmI banI zakAya, paraMtu jJAnInI dRSTie dharmI banI zakAtuM nathI. vaLI, te zAstrAbhyAsa kare to paNa tenI samaja bauddhika stara sudhI ja rahe che. te AtmA saMbaMdhI vAMce che, moTI moTI vAto paNa kare che, paNa tene AtmalakSa jAgato nathI. tene svane anubhavavAnI tAlAvelI hotI nathI. teno zAstrAbhyAsa paralakSI hoya che. para pratyeno teno tIvra rasa svarUparucine jAgRta thavA deto nathI. svarUpanI Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-23 443 rucipUrvaka zravaNa-vAMcana karato nahIM hovAthI svapuruSArthamAM tenuM vIrya spharatuM nathI. svarUpanI vAta sAMbhaLatAM, vAMcatAM, citavatAM, bhAvatAM tene aMtaraMga umaMga Avato nathI. trikALI svabhAva tarapha tene ruci ja thatI nathI. upara uparathI aneka zAstro vAMcI, zAstronA paramArtha sudhI pahoMcyA vinA ja te potAne mahAna mAnI zAstraprarUpaNa karavA besI jAya che. paraMtu mithyAtvano abhAva hovAthI tenuM jJAna ajJAnarUpa ja rahe che. jema viSathI dUSita thayeluM suMdara bhojana paNa bhakSaNa karavA yogya rahetuM nathI, tema matAthanuM zAstrajJAna paNa tenA asatpariNAmathI dUSita hovAthI aprazasta thaI jAya che, asuMdara thaI jAya che. parama amRtarUpa zAstrabodha paNa te asatpariNAmavaMta anadhikArI matAthI jIvane abhimAnAdi vikAra upajAvI viSarUpa pariName che. tethI te game teTalo moTo paMDita hoya, game tevo AgamavettA - Agamadhara - zAstravizArada kahevAto hoya, vAkapaTu hoya; topaNa tenAM pariNAma malina hovAthI te ajJAnI ja che. teno sarva bodha abodharUpa ja che. AtmajJAna zabdADaMbara ke buddhivilAsathI prApta thatuM nathI, tene mATe svarUpajAgRti joIe. mAtra zAstrAbhyAsathI jaDa ane cetana vacceno bheda spaSTa thato nathI, te mATe niraMtara bhedajJAnanA abhyAsanI AvazyakatA rahe che. samasta parapadArtho uparathI daSTi haTAvI laI, aMtarmukha banIne potAnA jJAnAnaMdasvabhAvI AtmAmAM tanmaya thavAthI ja AtmajJAna prApta thaI zake che. tethI kSayopazamano keTalo ughADa che te mahattvanuM nathI, paraMtu pragaTelI jJAnazaktine Atmakendrita karavAno keTalo prayatna karavAmAM Ave che te mahattvanuM che. Ama, AtmalakSa vinA matAtha kriyA kare ke zAstra-abhyAsa kare, topaNa te sarva niSphaLa che. tapa karo, saMyama pALo, sakaLa zAstro vAMco, paraMtu jyAM sudhI AtmAnuM dhyAvana thatuM nathI tyAM sudhI mokSa nathI thato. koI paNa kAryanI saphaLatA tenA lakSya upara AdhArita hoya che. lakSyabiMdu anusAra ja siddhi maLe che. puruSArthanI yathArthatA mATe lakSyanI spaSTatA tathA teno nirdhAra thavo atyaMta Avazyaka che. lakSyabiMdunA kAraNe kAryapraNAlImAM tathA kAryaphaLamAM AmUla parivartana Ave che. matArthInuM lakSa ja khoTuM hovAthI te AgaLa vadhI zakato nathI, aTakI jAya che. jyAM sudhI lakSa khoTuM hoya tyAM sudhI satya mArga kyAMthI sUjhe? zuddhAtmasvarUpa jyAM sudhI lakSagata na thAya tyAM sudhI 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, yogadaSTi samuccaya', zloka 77 'ityasatpariNAmAnuviddho bodho na suMdaraH / tatsaMgAdeva niyamAdviSasaMpRktakAnnavat / / ' 2- juo : AcAryazrI devasenajIkRta, 'ArAdhanAsAra', gAthA 111 'ai kuNau tavaM pAleu saMjamaM paDhau sayalasatthAI / jAma Na jhAvai appA tAma Na mokkho jiNo bhaNai / / ' Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana hitano upAya kyAMthI sUjhe? nijasvarUpanI ruci vinA ane potAnI bhUlanI khabara paDyA vinA te game teTalI kriyA kare, game teTalAM zAstra bhaNe; paNa tenI bhUla bhAMgatI nathI ane tenuM kalyANa thatuM nathI. dharmanI vAto kare ke zubha pravRtti kare, paNa tenA aMtaramAM bhogalAlasA ane mAnAdinI tRSNA hovAthI tene kyAre paNa dharmanI prApti thatI nathI. parano Azraya choDI svabhAvano Azraya karavo te dharma che, paraMtu matArthI zuddha svabhAvano Azraya karato nathI ane mAnAdimAM aTavAI jAya che, tethI teno puruSArtha niSphaLa jAya che. jo jIva yathArtha kAraNa Ape to kArya thAya ja. svabhAva taraphano prayatna kare ane AtmAnuM kArya na thAya ema bane nahIM. prayatna saMsArano kare to mokSanuM kArya kevI rIte thAya? jJAna ane rucino aMtarmukhI utsAha mokSanuM sAdhana che. tenA baLe mithyAtvAdi kSaNe kSaNe tUTatA jAya che. aMtaranI rucipUrvaka bhedajJAnano abhyAsa kare to svarUpa prApti thayA vinA rahe nahIM. AtmAno nirNaya karI, upayogane aMtarmukha karatAM kArya siddha thAya che. je jIva mokSano kAmI che - mumukSu che, tenuM lakSa to Atmazuddhi tarapha hoya che. tenI pravRtti AtmalakSapUrvakanI hoya che. dhArmika pravRttithI potAnAM guNo pragaTe che ke nahIM, doSa nivRtta thAya che ke nahIM tenuM nirIkSaNa te kare che. te jANe che ke AtmasvarUpanA lakSanA abhAvanA kAraNe teno anAdi kALano puruSArtha niSphaLa gayo che. sarva kriyAo ane zAstro eka AtmAnI oLakhANa arthe che. AtmAnI oLakhANa karavI e ja durlabha manuSyabhavanI sArthakatA che. tethI mumukSu jIva svalakSe satsAdhananI ArAdhanAmAM rata rahe che ane dhyeyaprAptinA mArgamAM thatI potAnI pravRtti ane pragati haMmezAM apakSapAtapaNe cakAsato rahe che. te satparuSArthamAM pAchI pAnI karato nathI ane pariNAmanA sUkSma avalokana dvArA svabhAvanI sanmukha thato jAya che. mumukSu potAnA AtmAnI bhAvanA satata bhAve che. panihArI vAto karavA chatAM pANInA beDAM uparathI potAnuM lakSa cUkatI nathI, bharabajAramAM lokonA kolAhala vacce naTa vAMsa laIne dora upara caDe che tyAre tenuM lakSa dora upara cAlavAmAM ja hoya che, tema sarva pravRtti karatAM mumukSunuM lakSa potAnA AtmA pratye ja hoya che. potAnAM dehanI ane mananI pravRttio ane vizeSatAothI glAni ke gaurava na pAmatAM mumukSu jIva 'huM akhaMDa, AnaMda ane jJAnasvarUpa chuM; mana, vANI ane kAyA e huM nathI; mana, vANI ane kAyAthI thatAM kAryo e mArAM nathI' ema kAyAdi sAthe potAnuM tAdAbhya na anubhavatAM zuddha jJAyakabhAva sAthe ja potAnuM tAdAbhya sthApe che. te jJAyakasvabhAvI AtmAnI bhAvanAnuM ja ghoLaNa kare che, temAM ja magna thAya che. A rIte AtmalakSapUrvaka pravartavAthI, AtmA upara dRSTi karIne temAM sthiratA karavAthI tene pUrNa Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-23 445 paramAtmapada pragaTe che. Ama, je bhavya jIva svabhAvane jANIne bhAve che, te jarAmaraNano vinAza karI pragaTa nirvANane pAme che." Ama, jene nijAtmAnI sahaja zAMta dazAnI abhilASA che evA AtmArthI jIvane AtmalakSa baMdhAyo hovAthI tene AtmAnI vAtamAM umaMga Ave che, tenAM rUMvADAM UbhAM thaI jAya che; paraMtu je AtmAthI nathI tevA jIvana paranI vAta Ave tyAM utsAha rahe che, paraMtu svanI vAtamAM kaMTALo Ave che. kvacit kaMTALo na Ave topaNa jJAnInA bodhamAM, svarUpanI vAtamAM tene apUrvatA lAgatI nathI. AtmArthitAnA abhAvamAM nijAkSAdino Agraha ane pramAdavALI vRttinA kAraNe jJAnInI vAta sAMbhaLavA chatAM prayogAtmaka abhyAsamAM tene utsAha vartato nathI. AtmasvarUpanI vAtamAM mArI vAta, mArA sukhanI vAta, mArI samRddhinI vAta' ema bhAsatuM na hovAthI matAthane yathArtha puruSArtha UpaDato nathI. tene to game te prakAre pote mAnI lIdhelo mata ja siddha karavAnuM prayojana hovAthI AtmalakSa thato nathI ane tethI kAryasiddhi thatI nathI. tene potAnA matano ja abhiniveza - Agraha hoya che. tenAmAM vizALa ane kAMtadaSTino abhAva hoya che ane sAMkaDI ekAMtadaSTino svIkAra hoya che. te mata ane mAnano ja grAhaka hoya che. tene AtmakalyANanI ruci, AtmahitanI darakAra ja na hovAthI AtmalakSa thato nathI. AvA matArthI jIvanAM lakSaNo apakSapAtapaNe kahevAnuM zrImad prastuta gAthAmAM nirdezana kare che. zrI Atmasiddhi zAstranA prAraMbhamAM zrImade jaNAvyuM che ke kriyAjaDatva ane zuSkajJAnIpaNuM jyAM sudhI hoya che, tyAM sudhI jIvane AtmAnuM lakSa thatuM nathI. pUrvanI gAthAomAM garbhitapaNe matAthanAM lakSaNo batAvI have zrImad pragaTapaNe ane niSpakSapAtapaNe matArthInAM lakSaNo kaheze. A lakSaNo batAvavAno hetu spaSTa karatAM DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI kahe che - 'A batAvavAno hetu e che ke jIva pote potAnA bhAvone tapAsI virAdhanAnA mArge hoya to tenAM mAThAM pariNAmone vicArI ArAdhanAnA mArge vaLe. pApAcAra choDI, sadAcArano rAha apanAve. jJAnI puruSo virAdhaka jIvonuM varNana karI temanI niMdA karavA nathI mAgatA, vastusthitinuM bhAna karAvavA mAge che." A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'bhAvapAhuDa', gAthA 61 'jo jIvo bhAvaMto jIvasahAva subhAvasaMjutto / so jaramaraNaviNAsaM kuNai phuDaM lahai NivvANaM / / ' 2- DaoN. tarulatAbAI mahAsatIjI, huM AtmA chuM', bhAga-1, pR.198 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana 'hoya matArthI tehane, asadAgrahanuM jora; tattva taNI darakAra nahIM, bhAva aMdhAruM ghora. evA bhAre kamane, thAya na AtamalakSa; nija kuLa matano e kadI, choDI na zake pakSa. deha ane dehArthanA, mamatvano nahIM pAra; teha matAtha lakSaNo, jANI tajo asAra. jANyA viNa bhUlA paDe, hoya kadApi dakSa; mATe lakSaNa jANavA, ahIM kahyAM nirpakSa." 1- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.218 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 89-92) Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa - prakaraNa - 2 matArthIlakSaNa (gAthA 24 - 33) Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 24 4 'n (cch.e e ruaecchng18, 8 tuecch ri thn4ekhaanhaa, aibaihis heet. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 24 ... anAdi kALathI ghora mithyAtvavaza karela saMsAraparibhramaNa daramyAna jIva bhUmikA "] anaMta duHkha pAmato rahyo che. caturgatinA nibiDa aMdhakAramAM dharmanA yathArtha svarUpa viSe te ajANa ja rahyo che. puNyodayanA kAraNe kyAreka tene dharma viSe kaMIka jANavA maLyuM, topaNa anAdinA kusaMskAranA kAraNe tene sAcA AtmadharmanuM mAhAbhya samajAyuM nahIM. e hatabhAgI jIve - caMdrane badale, caMdrano nirdeza karanAra AMgaLIne joyA karanAranI jema - atyaMtara dharmanA kAraNarUpa evA bAhya dharmane ja sarvasva mAnI rahI lIdho. kAM to AtmasvarUpamAM sthiti thavAnI yogyatA prApta karavA mATe jJAnIpuruSoe je bAhya sAdhanono Azraya darzAvyo che, tene ja pUrNa mokSamArga samajI te jIva kriyAjaDa banI beTho; kAM to AtmasvarUpane samajAvanArAM zAstronI jANakArIne AtmajJAna mAnI laI te jIva zuSkajJAnI thaI gayo. Ama, dharmanA svarUpa viSe kaMIka jANavA maLyuM chatAM mokSanA upAya aMgenI viparItatAnA kAraNe tenA bhavacakrano eka paNa AMTo TaLyo nahIM. AtmakalyANano upAya yojatAM yojatAM dizAvihIna thaI, mArgazruta thaI janArA AvA abhAgI jIvanAM lakSaNo zrImad have varNave che. prathama 23 gAthAmAM maMgalAcaraNa, graMtharacanAno hetu, kriyAjaDa tathA zuSkajJAnI jIvonAM sAmAnya lakSaNo, sadgurunAM lakSaNo, temanI AvazyakatA, temanuM mAhAtma ane upakAra, temanI vinayopAsanA vagerenI samajaNa ApyA pachI gAthA 23mAM karela nirdeza anusAra zrImad gAthA 24 thI 33 sudhInI dasa gAthAomAM niSpakSapaNe matArthI jIvanAM lakSaNo batAve che. bAhya dRSTithI jovAmAM Ave to matArthI ane AtmArthI bane dhArmika pravRtti karatA hovAthI banne sarakhA lAge che, paraMtu bannenAM lakSaNo dvArA temanI bhinnatAno bodha thatAM teo banne spaSTapaNe judA jaNAya che. atre zrImade prathama matArthInAM lakSaNonuM nirUpaNa karyuM che. lakSyane oLakhAve tenuM nAma lakSaNa. jANavA yogya te lakSya, tene oLakhAvanAra e tenuM lakSaNa. atre jANavA yogya matAtha che ane tene oLakhAvanAra te matArthInuM lakSaNa che. je mAtra matAthamAM hoya, vaLI sarva prakAranA matArthIomAM hoya tathA tenI sarva avasthAomAM vidyamAna hoya, te viziSTa lakSaNathI ja matAtha lakSita hoya che. Araha e matAthane oLakhAvanAra lakSaNa che. Agraha mAtra matAthamAM ja vidyamAna hoya che. AtmArthI jIvomAM teno sarva kALe sarvathA abhAva hoya che. kriyAjaDa ke zuSkajJAnI - sarva matArthIomAM ane temanI sarva avasthAomAM Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Agraha vidyamAna hoya che, tethI Agraha lakSaNathI, lakSya evo matAtha lakSita thaI zake che. potAnA mAnelA matano je arthI che, arthAt AgrahI che te matAtha che. matAtha jIvanI vRtti mAna-moTAIne sAcavavAmAM ane potAnA matanA AgrahamAM rokAyelI rahe che, tethI tene sAcuM samajavAno avakAza raheto nathI ane pariNAme te Atmahita cUkI jAya che. te satvanuM grahaNa karavAne badale asatunuM grahaNa kare che, eTaluM ja nahIM paNa teno ekAMte jakArarUpa Agraha paNa kare che. A ja tenuM matArthIpaNuM che. samyak tattvavyavasthAnuM tene bhAna nathI ane tethI te ekAMte koI eka pakSanuM grahaNa karI 'te Ama ja che' ema durAgraha kare che ane te ja matAthanuM mukhya ane sarvavyApaka lakSaNa che. Ama, jenAmAM potAnA AtmAnuM kalyANa karavAnI yathArtha vRttino abhAva hoya che, arthAt anekavidha dharmakaraNI karavA chatAM paNa jenuM valaNa mokSAbhimukha thayuM hotuM nathI, mokSamArganA upAyo yojatAM je kriyAjaDa athavA zuSkajJAnI banI jAya che, tevA matArthI jIvanAM lakSaNo A dasa gAthAomAM batAvyAM che. gAthA 4-5mAM kriyAjaDa ane zuSkajJAnI jIvonuM svarUpa saMkSepamAM batAvyuM hatuM, teno ja have A prakaraNamAM vistAra karyo che. banne prakAranA matArthI jIvonI vRtti-pravRttinI vistRta samajaNa dvArA jIva potAmAM tevA doSa hoya to tene zodhIne te dUra karavA prayatna kare evA pavitra hetue zrImade A lakSaNo batAvyAM che ema A prakaraNanI chellI gAthA(33)mAM darzAvyuM che. A lakSaNone vicArI, AMtara nirIkSaNa karI, tevAM lakSaNa potAmAM che ke nahIM tenI bArIkAIthI tapAsa karavI ane hoya to te dUra karavA prayatna karavo ke jethI sarva dharmapravRtti saphaLa nIvaDe. A hetune pAra pADavA zrImade matAthanAM lakSaNo darzAvatI A dasa gAthAomAMnI pAMca (24-28) gAthAomAM kriyAjaDa matAthanuM svarUpa darzAvyuM che, pachInI traNa (29-31) gAthAomAM zuSkajJAnI matArthInA svarUpanuM darzana karAvyuM che ane aMtima be (32-33) gAthAomAM banne prakAranA matArthInAM sAmAnya lakSaNo darzAvI upasaMhAra karyo che. kriyAjaDa vyavahArAbhAsI matArthInAM lakSaNa darzAvatI pAMca gAthAomAM zrImade te matAthamAM deva-guru-dharma e traNa parama avalaMbanabhUta AtmahitakArI tattva saMbaMdhI kevI mithyA mAnyatA ane matAgraha pravarte che tenuM vivaraNa karyuM che. prathama gAthAmAM gurutattva saMbaMdhI matArthInI mithyA mAnyatArUpa matArthanuM darzana karAvatAM zrImad kahe che - 'bAhyatyAga paNa jJAna nahi, te mAne guru satya; athavA nijakuLadharmanA, te gurumAM ja mamatva.' (24) gAthA Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-24 453 AthI jene mAtra bAhyathI tyAga dekhAya che paNa AtmajJAna nathI, ane upalakSaNathI aMtaraMga tyAga nathI, tevA gurune sAcA guru mAne, athavA to potAnA kuLadharmanA game tevA guru hoya to paNa temAM ja mamatva rAkhe. (24) 2 manuSyabhavanI saphaLatA sadgurunA yoga upara nirbhara che, kAraNa ke mokSamArga bhAvArtha 1 sadguru dvArA prApta thAya che. temanA lakSa lakSa karavAthI AtmAnI prApti thAya che, tethI AtmaprAptino icchuka jIva AtmajJAnI gurunI zodha karI, temanI AjJAe vartA, paramArthane prApta karavAno bhAva rAkhe che. A vartamAna duSama kALamAM paramArthanI vizeSa hAni thaI hovAthI sAcA guru kevA hovA joIe, sAcA mArgadarzakanuM svarUpa kevuM hovuM ghaTe te saMbaMdhI mithyA mAnyatA pravarte che ane koIka to vaLI teno durAgraha karI paramArthamArganA anadhikArI banI jAya che. sAMprata kALamAM gurutattva saMbaMdhI mAnyatAmAM be prakAranuM matArthIpaNuM jovA maLe che - (1) je vyaktimAM bAhyathI - dekhItI rIte viSayabhogono tyAga hoya, paNa AtmasvarUpanI pakaDa nahIM hovAnA kAraNe jemanuM citta viSayomAM bhaTakatuM hoya; arthAt aMtaraMga viraktino abhAva hoya tevI vyaktine, mAtra bAhya tyAga hovAthI gurupade sthApita karavA e matArthInuM lakSaNa che. bAhyadRSTivALA jIvane svarUpamahimAnA abhAve AtmajJAnanuM mAhAbhya hotuM nathI, tethI te bAhya tyAgathI prabhAvita thaI jAya che. pote khAvA-pIvAno, vastra, dhana Adino tyAga karI zakato nathI, tethI bIjA koIno vastra, dhana vagereno bAhya tyAga joIne 'temaNe ghaNuM karyuM ane teo mArA karatAM UMcA che, mahAna che, jJAnI che, guruvarya che' ema mAne che ane namaskAra Adi dvArA temano vinaya kare che. jemane bAhya tyAga hoya te vyakti tene dharmiSTha lAge che, temaNe ghaNo AtmavikAsa sAdhela che ema lAge che; paraMtu te samajato nathI ke jo te bAhyatyAgI jIva AtmajJAnarahita hoya to teo ajJAna sevI rahyA hovAthI teo paNa tenI potAnI jAtanA ja che. anAdi kALathI zraddhAnI zuddhi karyA vinA teNe pote paNa bAhya tyAgano Agraha rAkhyo che, paNa mithyAtvanA tyAga vinA te baMdhanarUpa nIvaDyA che e tene samajAtuM nathI. AtmajJAna vinA jemaNe mAtra bAhya tyAga rahaNa karyo che evA aMtarlAga vinAnA potAnA mAnI lIdhelA guru viSe mAhAbhyabuddhi hovI te eka prakArano mahAgraha ja che. (2) potAnA bApadAdAe mAnela dharma(saMpradAya)nA gurumAM mamatva rAkhavuM, bhale teo game tevA ajJAna ane zithila AcArathI bharapUra hoya, bhagavAnanI AjJAthI viruddha vartatA hoya, svacchaMdI hoya, kadAjhahI hoya; chatAM paNa daSTirAgathI temane sAcA guru mAnI, temane gurupade sthApita karavA e paNa matAthanuM lakSaNa che. ahIM kuLagurune Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tajavAnI vAta karI nathI, paraMtu te kuLagurumAM sadgurunAM lakSaNo che ke nahIM, arthAt teo AtmAnubhUti pAmyA che ke nahIM enI parIkSA karIne pachI ja temanAmAM zraddhA sthApavA yogya che. kuLagurumAM pUjyabhAva sthApavAno niSedha karyo nathI, paNa mAtra potAnA gaccha ke saMpradAyanA hovAthI sagaralakSaNasaMpannatAnI khAtarI karyA vinA temanAmAM pUjyabhAva rAkhavAthI teo AtmAne koI paNa prakAre upakArI thaI zake nahIM; ane upakAra na karI zake topaNa temanAmAM mamatva ke Agraha rAkhavo te matArthitA che ema ahIM sUcavyuM che. Ama, ahIM suguru-kuguruno nirNaya karI, kugurune choDI sugurunI zraddhA karavAnI garbhitapaNe bhalAmaNa karI che. ta zuddha AtmapadanI prApti arthe jIve vItarAga sanmArganI upAsanA kartavya vizeSArtha : 1 che. sarvajJadeva tathA nigraMtha guru A vItarAga sanmArganI prarUpaNA kare che. teo A sanmArganA praNetA tathA AdhArastaMbha che. A kALamAM vItarAgadeva temaja vItarAgadharmanuM yathArtha svarUpa sadguru dvArA oLakhI zakAtuM hovAthI gurutattvamAM devatattva tathA dharmatattva samAviSTa thAya che. Ama, deva, guru ane dharma e tattvatrayImAM guru kendramAM che. saddaguru jagatamAM sauthI moTA dAtAra che, siddhapada denAra che. teo kevaLajJAna ane paramAnaMdanuM dAna ApI jIvanuM anAdinuM bhikhArIpaNuM TALe che. sadaguru vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama vaDe tenI vRttinuM utthAna karAve che ane tene mokSa prati vALe che. teo tene caitanyanI anaMta zaktionuM bhAna karAve che ane atyaMta karuNAthI tene caitanyanidhAna batAvI, tenI prAptinI prabaLa jhaMkhanA jagADe che. teo anaMta varSothI dravyadaLamAM rahelA AtmasamRddhinA khajAnAne zodhavAno mArga batAve che ane jIva jyAre te khajAno kADhato hoya tyAre tenI paDakhe rahI, preraNA tathA hiMmata Ape che. tene mokSamArga pratye nirutsAhI thaIne Dagato jue to tarata tenA pratye vAtsalya batAvIne tenAmAM mArga pratyeno utsAha jagADe che ane tene mokSamArgamAM sthira kare che. Ama, sadguru tene rAga-dveSanA cakramAMthI ugAre che ane svarUpamAM pratiSThita kare che. AtmakalyANanA arthIe AvA mahad upakArI sadgurunI oLakhANa karIne temanI upAsanA karavI Avazyaka che. jo khoTA guru maLI gayA to temanA Adeza-upadeza pramANe thatI sarva dharmArAdhanA khoTI rIte thAya che, tethI sadgurunAM lakSaNothI rahita vyaktine gurusthAne svIkArI lenAranI dharmArAdhanAno bhAre udyama paNa vyartha jAya che. evA jIvonI sthiti UMTavaidyanI sAravAra laI rahela rogI jevI che. jo ilAja karanAra vaidya pote ja mUrkha hoya to tenI ApelI davA khAvAthI vyAdhigrasta mANasa nIrogI Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 455 thaI zakato nathI. AcAryazrI munisuMdarasUrijI kahe che ke sarva tattvomAM guru mukhya che, kAraNa ke Atmahita mATe je je dharmo karavAnA che, te te temanA kahevAthI sAdhI zakAya che. tethI temanI parIkSA karyA vagara jo temano Azraya karavAmAM Ave to dharma saMbaMdhI karAtA prayAso nakAmA jAya. jyAM dharmanA batAvanAra guru zuddha na hoya, tyAM avidhie dharma ka2vAthI jIva mokSe jaI zakato nathI. jo rasAyaNa khavaDAvanAra vaidya mUrkha hoya to te khAvAthI vyAdhigrasta jIva nIrogI thaI zakato nathI. tethI mokSamArge nizcita pragati icchatA mumukSune sadguruno yoga thavo atyaMta Avazyaka che.1 gAthA-24 jemane AtmajJAna che, AtmAnI sahaja AnaMdadazAno jemane anubhava che, sva ane paranI bhinnatA jemane spaSTa bhAsI che ane jemanI pravRtti mokSamArgamAM che te ja sAcA sadguru che. temane zodhI, temanA Azraye javuM e AtmArthAnuM kartavya che. jeo AtmajJAnarahita che, jemane AtmAnA guNonuM aMze paNa vedana thayuM nathI temane mAtra bAhya tyAga hovAthI ke kuLaguru hovAthI sadguru mAnavA te mAtra bhrama ja che ane tevI bhrAmaka mAnyatAno Agraha karavo te matArthInuM vyApaka lakSaNa che. A be prakAranA matArthane have vistArathI joIe (I) 'bAhyatyAga paNa jJAna nahi, te mAne guru satya' jene AtmajJAna nathI, eTale ke jenuM mithyAtva hajI TaLyuM nathI, jene AtmabhrAMtirUpa darzanamoha gayo nathI, paramAM sukhabuddhi hovAthI aMtaraMga vairAgya pragaTyo nathI ane anaMtAnubaMdhI Adi tIvra kaSAyo pravarte che, tevo ajJAnI jIva bAhyatyAgI hoya topaNa guru thavA mATe apAtra che. jemanI mithyAtvagraMthi chedAI nathI, temano mAtra bAhya tyAga joIne, temane nigraMtha mAnI gurupade sthApanAra matArthI jIvane bhrAMtirUpa AvaraNa varte che. AtmajJAnarahita bAhyatyAgI rAjyAdi choDI sAdhu thAya, ugna anazanAdi tapa kare, kSudhAdi bAvIsa pariSaho sahana kare, vratabhaMganAM aneka kAraNa maLe topaNa daMDha rahe - evA jIvane paNa tattvonuM sAcuM zraddhAna-jJAna na hovAthI jJAnIoe mithyAdraSTi asaMyamI kahyo che. te je paNa pariSahAdi sahana kare che, kaSAyanA abhiprAyarUpa vicArathI sahana kare che. iSTa-aniSTa sAmagrI maLatAM sukhI-du:khI na thavuM tathA jJAtA 1- juo : AcAryazrI munisuMdarasUrijIkRta, 'adhyAtmakalpadruma', adhikAra 12, zloka 1,2 'tattveSu sarveSu guru: pradhAna, hitArthadhamAM hitavuMvitasAdhyA / zrayaMstamevetyaparIkSya mU! dharmaprayAsAn kuru vRthaiva / / bhavI na dharmairavidhiprayuktairgamI zivaM yeSu gururna zuddhaH I rogI hi kalyo na rasAyanaistairyeSAM prayoktA bhiSageva mUDhaH / / ' - Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456, 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana draSTA rahI pravartavuM e ja sAco pariSahajaya che. paraMtu meM paravazapaNe narakAdi gatimAM ghaNAM du:kha sahyAM che. A pariSahAdinuM duHkha to thoDuM che, tene jo svavazapaNe sahana karIza to svargasukhanI prApti thaze. jo tene sahana nahIM karuM ane viSayasukha sevIza to narakAdinI prApti thavAthI ghaNuM duHkha thaze.' ityAdi vicArothI tene pariSaha pratye aniSTa buddhi rahe che. te kSudhAdithI duHkha tathA AhArAdi maLatAM sukha thAya che ema mAne che. te mAtra narakAdinA duHkha ane bhayathI ke devAdinAM sukhanA lobhathI pariSahane sahana kare che, tethI A badho kaSAyabhAva ja che. koIka to potAnI parabhava saMbaMdhI bhogonI AkAMkSAne evuM svarUpa Ape che ke "parabhavamAM dharmanI anukULatA maLe te mATe A bhAvanA bhAvuM chuM.' te vartamAna bhavamAM anukULatAonI prApti hovA chatAM yathArtha dharmapaMthe AgaLa vadhavA prayatna karato nathI ane parabhavamAM dharmArAdhanA thaI zake te mATe goThavaNI kare che. paraMtu adharma hoya tyAM dharmaphaLa saMbaMdhI zabdo vAparavAthI kaMI bhAva badalAI jatA nathI ke karmabaMdha bhUla khAto nathI. vaLI, te vicAre che ke je karma bAMdhyAM che te bhogavyA vinA chUTatAM nathI, mATe mAre A pariSaha sahana karavA ja paDaze.' Ama, karmanA udayamAM jJAtA-draSTA rahevAne badale te teno kartA-bhoktA bane che. ajJAnI jIva narakAdinA bhayathI ke svargAdinA pralobhanathI viSayasevanano tyAga to kare che, paraMtu jyAM sudhI tene aMtaramAM viSayasevana ruce che tyAM sudhI teno tyAga paNa yathArtha tyAga nathI. kharekhara to te pariSaha sahevAthI du:kha mAne che tathA viSayAdi sevanathI sukha mAne che ane phaLAdinI apekSAe pariSaha sahevAne te sukhanAM kAraNa jANe che ane viSayAdi sevanane du:khanAM kAraNa jANe che. jene te sukha-du:khanAM kAraNa mAne che, temAM tene iSTa-aniSTabuddhi thatI hovAthI rAga-dveSarUpa abhiprAyano abhAva thaI zakato nathI. te azubha bhAvothI narakAdirUpa pApabaMdha thAya tene kharAba jANe che ane zubha bhAva vaDe devAdirUpa puNyabaMdha thAya tene sAro jANe che. te azubha karmonAM phaLamAM pheSa kare che ane zubha karmonAM phaLamAM rAga kare che; ane jyAM duHkhasAmagrImAM dveSa ane sukhasAmagrImAM rAga hoya che tyAM cAritra hoya nahIM. Ama, AtmajJAna vinAnA bAhyatyAgI - sAdhuveSadhArI viSayasevana choDI, tapazcaryAsevanAdi kare topaNa teo asaMyamI ja che. 'pravacanasAra'mAM bAhyatyAgI muni saMsAratattva che ema kahyuM che - je ajJAnImuni miththAbuddhithI padArthanuM yathArtha zraddhAna karato nathI paNa anyanI anya prakArarUpa kalpanA kare che, te mahAmohamalla vaDe niraMtara cittanI malinatAthI avivekI che. jo ke te dravyaliMga dhAraNa karI rahyo che, muni jevo dekhAya che, topaNa te Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-24 457 paramArtha munipaNAne prApta thayo nathI. tevA muni anaMta kALa sudhI anaMta parAvartana vaDe bhayAnaka karmaphaLane bhogavatAM bhogavatAM bhaTakyA kare che, tethI evA zramaNAbhAsa munine saMsAratattva ja jANavuM. anya koI saMsAra nathI. je jIva miththAbuddhi sahita che te jIva pote ja saMsAra che.'' svarUpanI oLakhANa vinA bAhya bhAve bAhya tyAgAdimAM pravartatA jIvane dharmanI yathArtha ArAdhanA thatI nathI. zubha ane azubha bane bhAva vAstavamAM saMsAranuM kAraNa hovAthI hAnikAraka che ane mokSa to zubhAzubha bhAvanA nAzathI ja thAya che evuM yathArtha zraddhAna tene hotuM nathI. te zubha ke azubha bhAvamAM rame che, paraMtu baMdharahita evA jJAyaka AtmAne oLakhato nathI. jyAM sudhI baMdhabhAvanI dRSTi choDIne jIva abaMdha AtmasvabhAvane oLakhato nathI, tyAM sudhI vAstavika dharmArAdhana thatuM nathI. je AtmAnI pavitra dazA samajato nathI, te mAtra jaDanA saMyoga-viyoga uparathI dhArmikatAnuM mApa kADhe che. paraMtu bAhya sthiti e dhArmikatAnuM mApadaMDa nathI. dhArmikatA-adhArmikatAnuM mApa to aMtara-abhiprAya upara AdhAra rAkhe che. bahAramAM tyAga kare, paNa jo abhiprAyamAM bhogane iSTa mAnato hoya to te aparAdhI che, mithyAtvI che, adharmI che. doSanuM mULa mithyA abhiprAya che ane pravRtti to tenI zAkhAo che. tethI abhiprAyanI sudhAraNA karavI e sau prathama ane atyaMta Avazyaka pagaluM che. mULa upara ghA karavo te buddhimAnonuM kArya che, jyAre kevaLa zAkhAono nAza karavo e mUrkhAI che. chatAM ajJAnI jIva abhiprAya badalyA vagara bAhya pravRttinA doSo dUra karavA icche che. dravyaliMgI muni mithyA abhiprAyano nAza karavAnI darakAra nathI karatA ane bAhya kriyA karavAno athavA bAhya nimitta maTADavAno upAya kare che, paNa ema karavAthI temanuM mithyAtva maTatuM nathI. temanA abhiprAyamAM tyAga thayela vastuno mahimA rahI jato hovAthI teo sAcA mArgathI vimukha ja rahe che. temanA aMtaramAM to ema ja hoya che ke pAMca indriyonA viSayonI anukULatA vagaranuM jIvana duHkhamaya ja hoya, vaibhavavilAsavALA ja sukhI hoya. tethI hiMsA tathA viSayomAM mana-vacana-kAyAnuM pravartana rokavA chatAM sAdhanAmArge temanI koI pragati thatI nathI. Ama, aMtaraMga abhiprAyanI sudhAraNA karyA vagara sAco tyAga thaI zakato nathI. 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, pravacanasAra'nI AcAryazrI amRtacaMdradevakRta TIkA, 'tattva pradIpikA', adhyAya 3, gAthA 71 ___ 'ye svayamavivekato'nyathaiva pratipadyAnityameva tattvamiti nizcayamAracayantaH satataM samupacIyamAnamahAmohamalamalImasamAnasatayA nityamajJAnino bhavanti, te khalu samaye sthitA apyanAsAditaparamArthazrAmaNyatayA zramaNAbhAsAH santo'nantakarmaphalopabhogaprAgbhArabhayaMkaramanantakAlamanantabhAvAntaraparAvartaranavasthitavRttayaH saMsAratattvamevAvabudhyatAm / ' Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ahIM bAhya tyAgano niSedha karavAno Azaya kadApi nathI, paNa aMtaryAganI upekSA karIne, bAhya tyAgane ja sarvasva mAnIne teno ekAMta Agraha karavAno tathA aMtaryAga pratye durlakSa sevavArUpa vRtti-pravRttino niSedha karavAmAM Avyo che. je jIva bAhya tyAgane nirarthaka mAnIne tene choDI de che, te to mokSamArgano anAdara karanAra mithyAdaSTi che. upadezanuM avaLuM arthaghaTana karI jIva nIce paDe to te jIvano ja doSa che. jo dharmabuddhithI bAhya tyAga karato hoya to jeTalo rAga chUTe che teTalo sAco tyAga thAya che ema jANI, mAtra bAhya tyAgathI saMtuSTa thavA yogya nathI ema kahevAno Azaya che. kevaLa bAhya tyAgathI kalyANa nathI' ema jaNAvI bAhya tyAgane choDI devA kahyuM nathI, paNa aMtaryAga tarapha ruci tathA puruSArtha jAgRta karAvavA arthe kahevAmAM AvyuM che. bAhya tyAga karavAno uddeza aMtarbhAgane arthe che. bAhya tyAga karIne aMtaryAga sudhI pahoMcavAno jAgRtipUrvakano prayatna na thAya to te bAhya tyAga kalyANakArI thaI zake nahIM. mana anekavidha viSayonA bhogomAM rata hoya to te bAhya tyAga kaI rIte sArthaka thAya? aMtaryAga karavAmAM bAhya tyAga sahAyakArI che, paNa mahattva to aMtaryAganuM che. aMtaryAga ja mukhya che, bAhya tyAga gauNa che. AtmajJAna sahitano bAhya tyAga ke AtmajJAnanI prApti artheno bAhya tyAga, arthAt svarUpajAgRtipUrvakanI virati ja yogya che ema sarva deza-kALanA jJAnIoe svIkAryuM che. aMtaryAganI pUrve, sAthe ke pachI - ema bAhya tyAganA traNa prakArone jJAnIoe sApekSapaNe, kakSAbhede mokSamArgamAM yathAyogya sthAna ApyuM che, paNa temAM aMtaryAganI ja mukhyatA che ane tethI jIve potAnAM pariNAmonI satata jAgRti rAkhavI Avazyaka che. bAhya tyAga vakhate aMtaramAM jo zubha pariNAma hoya to te puNya che ane jo te vakhate mAna vagere saMbaMdhI azubha vicAra hoya to te pApa che. puNya-pApa bane vikAra che ane vikArathI dharma thato nathI, paNa jo te vakhate vikArI bhAvono tyAga thAya to dharma thAya che, tethI jIve bAhya tyAgamAM aTakI na rahetAM aMtaryAga tarapha DhaLavuM kartavyarUpa che. jJAnIoe dravyasaMyama ane bhAvasaMyama ema banne prakAranA saMyamano upadeza karyo che, paNa temAM bhAvasaMyamanuM ja prAdhAnya rahyuM che. bhAvasaMyamanI prApti arthe dravyasaMyama sahAyakArI hovAthI tene upakArI kahyo che. jIvano bahirmukha upayoga pudgalano rasa levA doDe che. tene aMtarmukha karavA, te vikArI pariNatino tyAga karavA mATe dravyasaMyamanuM pAlana karavuM ghaTe che. dravyasaMyamamAM jenA vikalpothI azAMti thavAnI saMbhAvanA che, arthAt je dvArA vyAkuLatAnI jananIrUpa abhilASAonI vRddhi thavAnI saMbhAvanA che, te kriyAono tathA te vastuono tyAga karavAmAM Ave che. te te kriyAo tathA vastuono tyAga karI, zAMta tathA ekAgra citte, svarUpanI anaMtI rucipUrvaka aMtarbhAganA abhyAsano samyak puruSArtha thatAM jIvane zuddhAtmAnI prApti thAya che ane te Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-24 459 caitanyarasano AsvAda mANe che. bAhya tyAganuM yathAyogya mAhAbhya samajI sapuruSanI AjJAe svarUpajAgRtipUrvaka tenI ArAdhanA karatAM te tyAga saphaLa thAya che, paraMtu je jIva aMtaryAgarUpa kAryanA kAraNa evA bAhya tyAgane ja sarvasva mAne che ane aMtaryAganI upekSA karI mAtra bAhya tyAga upara ja lakSa rAkhe che ane teno ja Agraha kare che, te jIva kriyAjaDa matArthI jIvamAM gaNanA pAme che. AvI mithyA mAnyatAvALo jIva kadApi saMsAratyAga karIne sAdhuveSa dhAraNa kare to pote ghaNuM karyuM che evuM abhimAna tene varte che. te bAhya tyAgamAM ja aTakI jaI, pUjA-satkAra Adi kAmanAne vaza thaI potAne mahAna manAvavAnI icchA kare che ane loko tene sadguru tarIke oLakhe-mAne evI aMtaramAM kAmanA rAkhe che. Avo jIva potAnA matArthane daDha karI ane vaLI tevo ja upadeza ApI, anyanA matArthane poSIne mahA anarthane notare che. AvA matArthI guruo sAdhuno veSa dhAraNa karI, lokopadezanA bahAne lokaraMjana mATe aneka prakAranI bAhya kriyAo kare che, paNa jJAna-dhyAnamAM jarA paNa pravRtta thatA nathI. teo ekAMte potAnI mAnyatA pakaDI rAkhe che. koI anya mahAtmAmAM bAhya kriyAnI kAMI alpatA dekhe to te sAdhu nathI' evuM bolatAM teo jarA paNa khacakAtA nathI. potAnA avaguNonuM temane bhAna nathI ane pArakI paMcAtamAMthI teo UMcA AvatA nathI. AvA mAyA-kapaTathI bharelA jIvo veSadhArI hovA chatAM temanuM sthAna jinazAsanamAM nathI. temanI avaLI rucinA kAraNe temanAthI thatI avaLI pravRtti aMge upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja pharamAve che - viSayarasamAM gRhI mAciyA, nAciyA kuguru madapUra re; dhUmadhAme dhamAdhama calI, jJAnamAraga rahyo dUra re." gRhastho to viSayarasamAM pravRtta che ane kuguruo paNa jainazAsananI zobhA ane prabhAvanAne bahAne potAnAM sAmaiyAM karAvavAM, saMghapUjano ane mahotsavo karAvavAM ityAdi prakAranI zorabakoravALI bAhya pravRttio potAnI kIrtine prAdhAnya ApavAnA lakSe AgaLa calAvI rahyA che. AmAM jJAnamArgano saMpUrNa abhAva hovAthI dharma pAchaLa rahI jAya che, dUra thato jAya che. aneka pUrvAcAryoe asaMdigdha bhASAmAM e sAvadhAnI uccArI che ke mAtra bAhya tyAga, kAyakleza ke dharmAnuSThAnothI jIvano vistAra nathI, paramapadanI prAptine arthe jJAnayoganI paNa AvazyakatA che. paraMtu jyAM paramArthavRtti atyaMta kSINapaNAne pAmI che 1- upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'savAso gAthAnuM stavana', DhALa 1, kaDI 7 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana evA A vartamAna kALamAM jJAnayoga abharAIe mukAI gayo che, jJAnanI ArAdhanA mAtra zAstrAdhyayana pUratI ja sImita rahI gaI che ane temAM paNa nizcayadRSTi to lagabhaga vistRta ja thaI gaI che. e tathya bhulAI gayuM che ke anubhavajJAnanI upalabdhi vaDe ja manuSyabhavanI kRtArthatA che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja pharamAve che 'jihAM lage AtamadravyanuM, lakSaNa navi jANyuM; tihAM lage guNaThANuM bhaluM, kema Ave tANyuM.1 jyAM sudhI jIve AtmadravyanuM zuddha svarUpa jANyuM nathI, tyAM sudhI te AtmAnuM guNaThANuM paheluM ja rahe che; pachI bhale te muni hoya, AcArya hoya ke gacchAdhipati hoya. AtmajJAna na hoya, paNa mAtra bAhya tyAga, ugra tapasyA, vipula zAstrAbhyAsa Adi karavAthI ane vizALa ziSyavRMdanA nAyaka banavAthI chaThThuM guNasthAnaka prApta thaI cUkyuM che ema mAnanAra ane manAvanAra banne matArthI che. - abudha tattvamUDha matArthI jIvo to uparyukta dhAmadhUmane jinazAsananI prabhAvanA tarIke navAje che, paraMtu jJAnIpuruSanI vedhaka najara to emAM rahelI 'parabhAvanA' pArakhI, evA 'prabhAvaka'ne jinazAsananA vairI tarIke jue che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja pharamAve che 'jima jima bahuzruta ne bahu jana saMmata, bahula ziSyano zeTho; tima tima jinazAsanano vairI, jo navi anubhava neTho re.2 koI muni ke AcArya vipula zAstrajJAna dharAvatA hoya, samAjamAM mAnanIya hoya, vizALa ziSyavRMdanA gurupade ke gacchanAyakanA pade beThA hoya, paraMtu eTalAmAtrathI ja temane suguru mAnI levAnI utAvaLa karavI nahIM. jo tevA koI muni ke AcArya AtmajJAnI hoya to ja temano upadeza AdaravA yogya che, bAkI te moTA samudAyane calAvavAvALA hoya, paNa jo AtmajJAnI na hoya to te mahaMta nathI. koI vyaktie zAstrAdhyayana game teTaluM karyuM hoya agiyAra aMga ane nava pUrva jeTaluM zAstrajJAna meLavyuM hoya, topaNa jo tene svarUpAnubhava na hoya to jJAnIpuruSoe tenI gaNatarI ajJAnI tarIke ja karI che, kAraNa ke AdhyAtmika kSetre jJAna eTale AtmajJAna. zAstramAM 1- upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'savAso gAthAnuM stavana', DhALa 3, kaDI 22 2- upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'zrIpAlarAjAno rAsa', khaMDa 4, DhALa 13, kaDI 9 sarakhAvo : gaNizrI devacaMdrajIracita, viharamAna jina stavana', zrI caMdrAnana bhagavAnanuM stavana, kaDI 4 = 'tattvAgama jANaMga tajI re, bahujana saMmata jeha; mUDha haThI jana AdaryA re, suguru kahAve teha re.' Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-24 461 karelA nirdeza anusAra puruSArtha karIne svarUpano anubhava lAdhe tyAre tene jJAna lAdhyuM gaNAya. zAstrapATharUpa dravyazrutajJAna to hoya, paNa jo te bhAvazrutajJAnarUpa AtmajJAnamAM pariNamyuM na hoya, aMtaraMga virakti pragaTI na hoya to te ajJAna ja che. zrImade prakAzya che - je jJAna karIne parabhAva pratyeno moha upazama athavA kSaya na thayo, te jJAna "ajJAna' kahevA yogya che arthAt jJAnanuM lakSaNa parabhAva pratye udAsIna thavuM te che."1 Atmatattva saMbaMdhI tamAma mAhitI ekaThI karavI, tatsaMbaMdhI vAMcavuM, sAMbhaLavuM, samajavuM, yAda rAkhavuM, vicAravuM ityAdi sarva jyAM sudhI nija zuddhAtmasvarUpanI anubhUti na thAya tyAM sudhI samyajJAnanI saMjJA pAmatuM nathI. jJAyakane dhyeya banAvI vicAramAM tenuM niraMtara rahaNa kare, nija jJAyakasvabhAvanI UrdhvatA rAkhe, tenA ja bhAsanano satata abhyAsa kare tyAre zuddhAtmAnI prApti thAya. aMtarmukha puruSArtha vaDe, svabhAvanA ugra Azraya vaDe pravartatAM parapaNe vedAnuM jJAna svapaNe vedAya che ane sahajAtmasvarUpanI anubhUti thAya che. svAnubhavarUpa saMvedanamAM zuddha AtmAnuM svarUpa jhaLake che. caitanyasamrATa potAnA AnaMda, zAMti, jJAnAdi anaMta guNonI svAbhAvika abhuta paryAyomAM pragaTa thAya che. potAnA je nidhAnathI atyAra sudhI te ajANa hato, te nidhAna pragaTe che. potAnI pratiSThA potAmAM thAya che. nija zuddhAtmapadamAM nivAsa karanAra jJAnIne jJAna-vairAgyanI evI adbhuta dazA pragaTe che ke temane indriyaviSayo bhogavavA yogya bhAsatA nathI. temane temAM bhogyabuddhi, upAdeyabuddhi, sukhabuddhi thatI nathI. jyAM sudhI nijapadanI pratIti na hatI, tyAM sudhI sukha paramAM che ema manAtuM hatuM, paraMtu have daSTi palaTAI jatAM sukha, zAMti ane salAmatI paranA AdhAre che evI mithyA buddhino nAza thAya che. have game te sthaLe, game te saMyogomAM potAnAM sukhanidhAna potAnI sAthe ja rahe che, aLagAM thatAM nathI evI zraddhA khasatI nathI. karmodayavaza anukULa-pratikULa manAtA saMga-prasaMgamAM teo mukAya, chatAM paNa temAM temane pragaTelI samyak pratItinA kAraNe teo niraMtara te saMgaprasaMgathI judA ja rahe che. anukULa bhogo jJAnIne lalacAvI zakatA nathI, tema pratikULatAnA gaMja AvI paDe to te temane duHkhI karI zakatA nathI. jAgRta avasthAmAM to jJAyaka nirALo rahe ja che, paraMtu svapnamAM paNa cetana ane jaDa, svabhAva ane vibhAva ekarUpa nathI lAgatAM, spaSTa judAM ja bhAse che. vibhAva UThe ke tarata jJAna ane rAganI saMdhi upara teo prajJAchINI paTakAve che ane bannene judA kare che. teo 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.647 (patrAMka-918) Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana kartA-bhoktA maTI jJAtA-draSTA thAya che. AtmajJAnanI prAptithI AvI adbhuta dazA zakya bane che, sahaja bane che. tethI ema phalita thAya che ke bAhyAbhyatara tyAgI, arthAt jeo dravyathI ane bhAvathI nirgatha hoya athavA jeo aMtaryAgI hoya evA AtmajJAnIne ja sadgurupade sthApita karavAthI paramArthanI prApti thaI zake che. mAtra bAhya tyAga hoya, paNa AtmajJAnano abhAva jene che evA ajJAnIne guru mAnavA yogya nathI. tethI ja pUrvAcAryoe kahyuM che ke jemanAmAM Atmika guNasaMpatti che evA bhAva-AcArya, bhAvasAdhu Adi vaMdananA adhikArI che. 'bhAva' zabda upara mukAyelo bhAra ema sUcave che ke jemanAmAM AcArya ke sAdhunA hovA yogya bhAvaguNa varte che teo ja vaMdananA adhikArI che, nahIM ke dravyaliMga dhAraNa karanArA veSadhArI evA dravya-AcArya athavA dravyasAdhu. AcAryazrI haribhadrasUrijI jaNAve che ke prathama yogadaSTimAM Avela AtmAo pAsethI A vAta apekSita che ke teo dravyAcAryothI ke dravyasAdhuthI dUra rahe, arthAt guru tarIkenI guNasaMpatti vinAnA AtmajJAnarahita AcArya ke sAdhu, jeo pote ja ajJAnamAM athaDAtA hoya tathA bahirAtmabhAvamAM DUbelA hoya evA guruothI te dUra rahe; ane aMtarasaMyamI hoya tathA nirIha eTale kaMcana, kAminI, kIrti AdinI spRhArahita hoya evA AtmajJAnI saMtonI te upAsanA kare. je vyakti ATalo paNa viveka na karI zake tene pahelI yogadaSTinI paNa prApti thaI nathI ema samajavuM.1 bAhyadRSTivALo jIva bAhya tyAga, veSa AdithI prabhAvita thaIne jJAnarahita evA dravyaliMgIne guru tarIke ArAdhe che ane teno Azraya choDato nathI, e ja tenuM pratyakSa matAthapaNuM che. (II) "athavA nijakuLadharmanA, te gurumAM ja mamatva' potAnA kuLanA guru ke potAnA dharmanA guru game tevA ajJAnI hoya athavA zithilAcArI hoya to paNa temanAmAM ja mamatva rAkhavuM, temanAmAM ja pUjyabhAva sthApI mithyA mAnyatArUpa matane pakaDI rAkhavo ane tenA AgrahI thavuM te matArthIno bIjo prakAra che. sadgurumAM hovA yogya AtmajJAna, samadarzitA Adi lakSaNo potAnA kuLadharmanA gurumAM che ke nahIM tenI parIkSA karyA vinA, kuLa-saMpradAyanA AgrahathI ane kuLadharmanA mamatvajanya rAgathI kuLagurune sadgurupade sthApavA te daSTirAga che. matArthI jIva upara potAnA kuLadharmano abhiprAya savAra thaIne beThelo hovAthI, tenA bApa-dAdA je mAne ke 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'yogadaSTi samuccaya', zloka 26 'AcAryAdiSvapi hyetadvizuddhaM bhAvayogiSu / vaiyAvRttyaM ca vidhivacchuddhAzayavizeSataH / / ' Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-24 463 kahe tenAthI prabhAvita thaI, te paNa tema ja mAnato thaI jAya che. paraMtu mokSamArga sAMpradAyika nathI, vaijJAnika che. 'zuM' ane 'zA mATe'nA yogya javAba vinA svIkArI lIdhelI vAta kAryakArI thatI nathI. khAtarI karyA vinA 'Ama ja che' e zraddhA kevaLa AgrahamAtra che. vivekapUrvaka karelI zraddhA ja mokSamArge madadarUpa bane che. vivekapUrvakanI zraddhA karavAne badale matArthI jIva koI paNa jAtanA jAta-anubhava ke pUrvavicAraNA vagara kuLadharmanA mata pramANe doravAI jAya che ane kuLadharmanA gurune sadguru tarIke svIkArI le che. zrImad lakhe che ApaNA bApadAdA je dharmane svIkAratA AvyA che, te dharmamAM ja ApaNe pravartavuM joIe, ane te ja mata satya hovo joIe; tema ja ApaNA gurunAM vacana para ja ApaNe vizvAsa rAkhavo joIe pachI te guru game to zAstranAM nAma paNa jANatA na hoya, paNa te ja mahAjJAnI che ema mAnI pravartavuM joIe. tema ja ApaNe je mAnIe chIe te ja vItarAgano bodhelo dharma che, bAkI jaina nAme pravarte che te mata saghaLA asat che.'1 matArthI jIva potAnA kuLadharma pratye AvA AMdhaLA rAganA kAraNe amuka vyakti ja sAcI che ane bIjA khoTA che ema mAnato thaI jAya che, jyAre AtmArthIpaNAmAM to sadgurunuM samyak svarUpa samajI temanuM tathArUpa mAnyapaNuM hoya che. Ama, AtmArthIpaNAmAM guNa upara rAga hovAthI guNInI zraddhA thAya che, jyAre dRSTirAgamAM to kuLa-saMpradAya taraphanA mamatvanuM mahattva hoya che. dRSTirAgI 'mAruM te sAcuM' mAne che, jyAre AtmA 'sAcuM te mAruM'no siddhAMta svIkAre che. Ama, dRSTirAgamAM matanuM mAnyapaNuM che, jyAre samyagdaSTimAM sattnuM mAnyapaNuM che. A dRSTirAga choDavo ghaNo muzkela hovAthI 'vItarAgastava'mAM kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijI prabhunI stuti karatAM kahe che ke 'kAmarAga ane sneharAga alpa prayAsathI nivArI zakAya che, paraMtu pApI dRSTirAga to sajjanone paNa duccheda che, arthAt mahAmuzkelIthI ghaTADI zakAya che.'2 kAmarAga ane sneharAga e banne sAmAnya kAraNa maLavAthI nAza pAme che. jema ke kAmIne vyavahAranAM kAryomAM mUkavAthI kAmarAga ghaTI jAya che, temaja dezAvara javAthI athavA ghaNA kALano viraha thavAthI sneharAga paNa ghaTI jAya che. paraMtu dRSTirAga to evo che ke te bahu muzkelIthI jAya che. samaju 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.172 (AMka-40) 2- juo : kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijIracita, 'vItarAgastava', prakAza 6, zloka 10 'kAmarAgasneharAgAvISatkaranivAraNau / dRSTirAgastu pApIyAn durucchedaH satAmapi / / ' Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana gaNAtA mANaso paNa e bAbatamAM cUkI jAya che. daSTirAganA kAraNe aMdha banIne jIva mArApaNAnA AgrahathI potAnA kuLadharmanA game tevA gurumAM, arthAt kugurumAM sadgurunI dRDha mAnyatA kare che ane e ja tenuM matArthapaNuM che. "adhyAtmakalpadruma'mAM AcAryazrI munisuMdarasUrijI kahe che ke "saMsArayAtrAmAM kugurunA upadezathI dharmane mATe karelA moTA prayAsa paNa niSphaLa nIvaDe che. eTalA mATe he bhAI! jo tuM hitanI icchA rAkhato hoya to dRSTirAga paDato mUkIne atyaMta zuddha gurune ja bhaja. jema sArI rIte sIMcelo lImaDo kadI kerI Apato nathI, jema rasavALI ke auSadhayukta vAnagIo khavarAvIne puSTa karelI vaMdhyA gAya dUdha ApatI nathI, jema kharAba saMjogomAM mukAyelA rAjAnI sArI rIte sevA karI hoya topaNa te lakSmI ApI nyAla karato nathI; tevI ja rIte kuguru kyAre paNa zuddha dharma ane mokSa ApI zakatA nathI.' jyAre jIva prathama yogadRSTimAM Ave che tyAre te guNasaMpatti vinAnA veSadhArI kuLaguruone tathA AtmajJa saMtone AMtara sUjhathI oLakhI zake che, tethI te ajJAnI kuLaguruothI dUra rahe che ane sAcA saMtonAM vinaya-bahumAna Adi kare che. bAhya veSa-saMpradAyathI nirapekSapaNe sAcA saMtane oLakhavAnI AMtara sUjhano abhAva e vAta pragaTa kare che ke hajI te jIvanI dRSTi uparathI mohanuM - dRSTirAganuM paDala khasyuM nathI, temaja teno bhAvamala paNa ghaTyo nathI ane tethI pAramArthika mArgamAM praveza arthe jarUrI evI cittazuddhi tene thaI nathI. matArthI jIva daSTirAganA ghenamAM vartato hovAthI tene potAnA saMpradAyanA guruo ja sAcA lAge che ane anya saMpradAyamAM rahelA sAcA saMtanuM hIra te pArakhI zakato nathI. te potAnA pakSanA saMsAratyAgIone suguru mAnI bhaje che ane anya saMpradAyanA AtmajJAnIone kuguru kahI temanI upekSA kare che. Ama, potAnA kuLadharmanA AtmajJAnavihIna gurune dRSTirAgathI sAcA mAnavA e matArthano bIjo prakAra che. gurutattva saMbaMdhI bhUla karanArA ane vaLI teno mithyA Agraha karanArA jIvone zrImade matArthI tarIke be prakAre darzAvyA che. AvA jIvo saMbaMdhInuM varNana "mokSamArga 1- juo : AcAryazrI munisuMdarasUrijI kRta, 'adhyAtmakalpadruma', adhikAra 12, zloka 5/8 'phalAd vRthA syuH kugurupadezataH, kRtA hi dharmArthamapIha sUdyamAH / tad dRSTirAgaM parimucya bhadra he! guruM vizuddhaM bhaja ceddhitArthyasi / / nAnaM susikto'pi dadAti nimbakaH, puSTA rasairvandhyagavI payo na ca / duHstho nRpo naiva susevitaH zriyaM, dharmaM zivaM vA kugururna saMzritaH / / ' sarakhAvo : saMtakavi prItamadAsajI racita, pada 39 ('paricita padasaMgraha', AThamI AvRtti, pR.250) jJAnahINA guru nava kIjiye, vAMjha gAya sence zuM thAya? kahe prItama brahmavidda bheTatAM, bhavaroga samULo jAya." Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-24 465 prakAzaka'mAM paNa jovA maLe che - keTalAka jIva AjJAnusArI che. teo to "A jainanA sAdhu che, amArA guru che, mATe temanI bhakti karavI' - ema vicArI temanI bhakti kare che; tathA keTalAka jIva parIkSA paNa kare che to tyAM "A muni dayA pALe che, zIla pALe che, dhanAdi rAkhatA nathI, upavAsAdi tapa kare che, sudhAdi pariSaha sahana kare che, koIthI krodhAdi karatA nathI, upadeza ApI bIjAone dharmamAM lagAve che,' - ityAdi guNa vicArI temAM bhaktibhAva kare che, paNa evA guNo to paramahaMsAdi anyamatIomAM tathA jainImithyAdaSTiomAM paNa hoya che, mATe emAM ativyAtipaNuM che, e vaDe sAcI parIkSA thAya nahi.' A banne prakAramAMthI koI paNa prakAra sevAtAM AtmArtha cUkI javAya che, tethI evA koI paNa prakAramAM mamatva ane durAgraha na rAkhatAM, jeo AtmajJAna pAmyA che ane jemane aMtaramAM vairAgyAdi pariNamyAM che tevA saMtomAM zraddhAna rAkhavuM te zreyarUpa che. te saMtono anubhava, temanuM jJAna, temano vairAgya, temanuM samagra jIvana jijJAsune mATe eka pavitra AdarzarUpa hoya che. teo sAkSAt dharmarUpa thayelA hoya che, tethI temanI oLakhANathI dharmanI oLakhANa thAya che, temanAmAM vRtti joDatAM dharmamAM vRtti joDAya che. svayaM dharmarUpe pariNamelA evA jJAnI bhagavaMtanA jIvanane vAstavika rIte oLakhanAra jIva jarUra dharma pAme che. jJAnI puruSanI oLakhANapUrvaka bhakti karavAthI AtmasvabhAvanI nirvikalpa anubhUti avazya thAya che. jJAnInA svarUpanI oLakhANa karIne potAnA svarUpano nirNaya karI, tenAM bhAvana-gholana-mahimA dvArA jIva svabhAvanA AMgaNe Ave che ane pachI aMdara UtarIne svabhAvano anubhava kare che. Ama, Atma-anubhUti karavA mATe pahelAM sagurunI oLakhANa karavI Avazyaka che. paraMtu matArthI jIva mAtra veSa ke kuLadharma joIne ja sadguru-asaddaguruno abhiprAya bAMdhI bese che. te samajato nathI ke bAhya cihnothI sadgurunI parakha thaI zakatI nathI. sArA veba ke kuLavALI vyaktinA manamAM paNa bhArobhAra pApa hoI zake, tethI temanA aMtaranI cakAsaNI karavI joIe. te bAhya cihnonI zraddhA rAkhI tathA aMtaraMga dazA pratye prAyaH durlakSa karI, jJAna vinAnA bAhyatyAgI ke kuLagurune seve che, jethI teno sarva puruSArtha niSphaLa jAya che. tenI dharmakriyAo bAhyathI barAbara hovA chatAM tene sadgurunI oLakhANa na hovAnA kAraNe hitane badale ahita ja thAya che. jo te sadgurunI oLakhANa kare to tenA sarva prayatno sArthaka thAya. tethI jenA abhAvamAM 1- paMDita zrI ToDaramalajIkRta, "mokSamArga prakAzaka', gurjaranuvAda, sAtamI AvRtti, adhikAra 7, pR.217-2 18 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jIva anaMta duHkha pAme che te sadgurunI oLakhANa prathama ja karavI ghaTe che. te mATe sadgurunI oLakhANamAM upayogI evI sarva hakIkatonuM svarUpa jANavuM kartavyarUpa che. Agama, yukti tathA anubhava - A traNa prakAre parIkSA karIne sadagurunI oLakhANa karavAnuM sUcavyuM che. mAtra bAhya cihnonI oLakhANathI kAryasiddhi thatI nathI. gurutattva saMbaMdhI mithyA ane satya mAnyatAono sAra ApatAM zrI kAnajIsvAmI kahe che - traNa prakAranA parIkSaka kahyA che :(1) ajJAnIo prathama veza nIrakhe che ke ApaNA saMpradAyano veza che ne! potAnA kuLadharmano veza dekhIne rAjI thAya. (2) tenAthI kAMI vadhu DAhyA hoya te dehanA cAritrane - kriyAne oLakhe che. potAnI mAnelI bAhya cAritranI kriyA hoya to vakhANe. (3) je bAhya tyAga ke bAhya veza upara vajana nahi ApatAM aMtaraMga tattva - samyasvarUpane yathArtha jANe che tenI ja parIkSA karIne satno Adara kare che ane khoTAne khoTuM samaje che, te ja AtmArthI che." sadgurunI yathArtha parIkSA karavA mATe jJAnI puruSo jIvane samajAve che, "he vatsa! A manuSyajIvananA alpa kALamAM jo tuM AtmazAMti icche che, Atmasukha icche che, Atmazreya icche che to prathama sadgurunI oLakhANa kara. sadgurunI oLakhANanA abhAve tuM saMsAramAM rahIne, naraka-tiryaMcAdinI caturvidha gatiomAM bhramaNa karIne anaMta kALathI anaMta du:kha pAmato rahyo che. te sagurunuM yathArtha svarUpa jANyuM nahIM ane mithyA buddhithI bAhya tyAga athavA kuLadharmane gurupaNAno mApadaMDa gaNyo. anAdithI ajJAnavaza, jJAnarahita bAhyatyAgImAM athavA kuLadharmanA gurumAM sadgurubuddhi karato rahyo, jethI sarva duHkhanA kSayano upAya tArAthI dUra ja rahyo. asadgurumAM sadgurubuddhirUpa tArI A viparIta mAnyatA tane baMdhanakartA thaI che ane chatAM Azcarya to e che ke tuM temane sevavAmAM tatpara rahe che. A miththA ceSTAthI he jIva! have tuM thobhI jA. asadgurune AdhIna thaI tArA AtmAne kalaMka na lagADa. sadaguru-asadgurunAM svarUpano nizcaya karI, asaddagurune heya jANI, temanA uparathI lakSya haTAvI sadguru pratye lakSa kara. jJAnarahita bAhyatyAgImAM tathA kuLagurumAM sevAI rahelI sadgurubuddhino tyAga kara. temanAmAM rahelI upAdeyabuddhi choDI de. bAhya oLakhANanA AdhAre sadgurupaNuM sthApavAnA badale aMtaraMga dazAnA AdhAre sadgurupaNuM sthApa. eka sadgurunI oLakhANanuM ja kAma upADa. vartamAna paryAyamAM prApta thayela samasta jJAna ane vIryane sadgurunI oLakhANa karavAmAM lagADI 1- zrI kAnajIsvAmI, zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.131 Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-24 467 de to ja tane maLela A durlabha manuSyadeha sArthaka thaze. jJAnarahita bAhyatyAgI tathA kuLagurunA AzramamAM tAruM jJAna ane vIrya veDaphAI jAya che, paraMtu jo te sagurunA AzrayamAM vaLaze to svabhAvamAM rahelI nirmaLatAnuM paryAyamAM sarjana thaze.' A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - bAhyatyAga paNa jJAna nahi, bhUlelA nija bhAna; parapugalanA bhAvane, jANe nija ajJAna. parapariNati rAmyA kare, te mAne guru satya; dRSTirAganA doSathI, mUke nahi mamatva. kAyA kaSTathI mohI te, pUjya bhAvathI te joI; athavA nijakuLadharmanA, hInAcArI hoya. aMdha paraMpara AvIyA, na lahe tattvAtattva; chatAM anAdi kumatithI, te gurumAM ja mamatva.'' * * * 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.219 (zrI giradharabhAI racita, zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 93-96) Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 25 je Li kaLAne, kalAsiri - kanvinuM, je 29 Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 25 bhUmikA gAthA 24mAM gurutattva saMbaMdhI mithyA mAnyatArUpa matArthanA be prakAra darzAvatAM kahyuM ke matArthI jIva jJAnarahita evA bAhyatyAgIne guru mAne che athavA potAnA kuLagurune dRSTirAgathI guru mAne che. Ama, matArthI jIva AtmajJAna Adi gurupadane yogya guNasaMpatti vinAnA bAhyatyAgI ke kuLagurune sadgurupade sthApita kare che te ja tenuM pragaTa matArthapaNuM batAve che. matAtha jIva jema sadgurune oLakhavAmAM bhUla kare che, tema satudevane oLakhavAmAM paNa kaI rIte bhUla kare che te have prastuta gAthAmAM darzAve che. ahIM vizeSatA e che ke asatudeva saMbaMdhI vAta nahIM karatAM satudeva saMbaMdhI je mithyA mAnyatA pravarte che tenuM sUcana karyuM che. sAcA devanI prApti thayA chatAM tenuM yathArtha svarUpa nahIM samajavAnA kAraNe temanA viSe pravartI rahela mithyA mAnyatArUpa matArthanuM darzana karAvatAM zrImad kahe che - je jinadeha pramANa ne, samavasaraNAdi siddhi; | gAthA | varNana samaje jinanuM, rokI rahe nija buddhi." (25) - je jinanA dehAdinuM varNana che tene jinanuM varNana samaje che, ane mAtra artha| - potAnA kuLadharmanA deva che mATe mArApaNAnA kalpita rAge samavasaraNAdi mAhAbhya kahyA kare che, ane temAM potAnI buddhine rokI rahe che; eTale paramArthahetusvarUpa evuM jinanuM je aMtaraMga svarUpa jANavA yogya che te jANatA nathI, tathA te jANavAnuM prayatna karatA nathI, ane mAtra samavasaraNAdimAM ja jinanuM svarUpa kahIne matArthamAM rahe che. (25). 1- A gAthAmAM jainamatAnuyAyI mithyASTionAM svarUpanuM varNana karyuM che. jeo jaina kuLamAM janmA che, paNa jinezvaradevanA yathArtha svarUpanI khabara nathI evA jainonI gaNanA paNa mithyAdaSTimAM thAya che. kAraNa ke jinezvaradevanuM vAstavika svarUpa jANyA vinA AtmasvarUpanI yathArtha oLakhANa thatI nathI ane tethI jIvanuM mithyAtva TaLatuM nathI. koI kahe ke "ame to jaina chIe ane jinezvaradevane pUjIe chIe, mATe amAruM gRhIta mithyAtva to chUTI gayuM che', to tevA jIvone gRhIta mithyAtva zuM che tenI khabara ja nathI. anya devone devarUpe mAnavA eTaluM ja gRhIta mithyAtvanuM svarUpa nathI, paNa sAcA devanuM vAstavika svarUpa jANyA vinA temane oghadRSTie mAnavA te paNa gRhIta mithyAtva che. deva saMbaMdhI bhrAMta mAnyatAnA AgrahI thavuM te matArthIpaNuM che. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana jainazAstro, Agamo tathA purANomAM zrI jinezvara bhagavAnanA jIvananAM bhAvArtha * vRttAMto varNavavAmAM AvyAM che. temAM jinezvaradevanA dehAdinuM varNana che, arthAt temanA dehanAM utkRSTa lakSaNo, pramANa, varNa AdinuM varNana che tathA kevaLajJAnanA prAgaTya pachInI jinezvara bhagavAnanI samavasaraNa Adi siddhionuM varNana karavAmAM AvyuM che, paraMtu bhagavAnanuM vAstavika svarUpa prabhunI pArthiva kAyAnAM rUpa, lAvaNya, baLa ke prabhunA atizayo nathI. pUrNa vItarAga thaI temaNe potAnuM je zuddha, nirmaLa, sahajAnaMdamaya Atmapada prApta karyuM che te temanuM vAstavika svarUpa che. jinezvara prabhunI bAhya vibhUti, atizayo, AkAra, samavasaraNa Adi siddhionuM varNana temanuM bAhya mAhAsya darzAvavA arthe karavAmAM AvyuM che. paraMtu jo bAhya oLakhamAM ja aTakI jAya ane zrI jinanI Atmika guNasamRddhi pratye dRSTi jAya ja nahIM to mAtra evI bAhya oLakhathI jinasvarUpanI sAcI oLakha thaI zake nahIM. zrI jinezvaradevanuM smaraNa thatAM manaHcakSu samakSa temanI vItarAgatA, arthAt gamAaNagamAthI temanuM muktapaNuM, icchA-tRSNAthI temanuM aspaSTapaNuM, nijanA nirupAdhika AnaMdamAM temanuM rahevApaNuM, draSTAbhAve vizvanATakanuM temanuM nihALavApaNuM ityAdi bhAvonuM smaraNa thAya to ja te paramArthathI jinanI upAsanA che. prabhunI niHspRhatA, nirmamatA, nirlobhatA, akSobhatA vagere guNo pratye pramodabhAva utpanna thatAM prabhuno aciMtya mahimA dhyAnamAM Ave che ane te guNonA bhAvonuM grahaNa thAya che, arthAt tenA saMskAra cittamAM aMkita thAya che. aMkita thayelI chApa aMdara ne aMdara guptapaNe vikasita thaI icchita phaLane ApavA samartha thAya che. matArthI jIva jinezvaradevanAM deha, lAMchana, kuLa, AyuSya, paMca kalyANakanI tithio vagerene prabhunuM varNana samaje che tathA tene samavasaraNa, aSTa prAtihArya' Adi siddhionAM varNanano mahimA varte che; arthAt dehAzrita ane karmAzrita vyaktitvanA varNanamAM ja te potAnI buddhine rokI rAkhe che ane temanI aMtaraMga vItarAgadazAno lakSa paNa karato nathI, to tene vItarAgatAnI jhaMkhanA kaI rIte thAya? vItarAgatAnI utkaTa jhaMkhanA thayA vinA te taraphano puruSArtha kaI rIte thAya? ane vItarAgI puruSArtha karyA vinA pUrNa vItarAgapadamAM sthiti kaI rIte thAya? Ama, A gAthAmAMthI ema phalita thAya che ke jinezvaradevanuM avalaMbana levuM eTale vItarAgatAnuM avalaMbana levuM - vItarAgatAne jIvananuM lakSa banAvavuM, nahIM ke jinezvaradevanI phakta bAhya dehAkRti ke temanA samavasaraNAdi atizayonAM varNananAM 1- devendra niyukta karelA je devatAo pratihAra - sevakanuM kAma kare che, temane bhagavaMtanA pratihAra kahevAmAM Ave che. teo dvArA bhagavaMtanI bhakti nimitte nirmita karAyela azokavRkSa vagerene prAtihArya kahevAmAM Ave che. tevAM ATha prAtihArya che - (1) azokavRkSa, (2) puSpavRSTi, (3) divya dhvani, (4) cAmara, (5) siMhAsana, (6) bhAmaMDala, (7) duMdubhi, (8) traNa chatra. Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-25 473 mahimA ane guNagAna karatAM rahIne kRtakRtya thavAnA bhramamAM jIvanabhara rAcavuM. = sAcA devanAM lakSaNo che. vItarAgatA, sarvajJatA ane hitopadezIpaNuM. e vizeSArtha traNa lakSaNa jenAmAM na hoya te adeva che - kudeva che. te koI paNa rIte hitakartA nathI, chatAM tene bhamathI hitakartA mAnI tenuM sevana karavuM te mithyAtva che. sAmAnya janasamUha bhautika sukhanI icchAthI kudevanI pUjA-upAsanAdi kare che, paNa te deva svayaM karmabaddha hovAthI, pagalika bhAvothI gherAyelo hovAthI koI paNa prakAre hitakartA nathI. tRSNAnI AgathI te svayaM dAjhelo che. te laukika deva hovAthI tenI pUjAthI bhakta baMdhanamukta to thato nathI, paraMtu bhaktanAM baMdhana vadhu gADha bane che; arthAt A prakAranI bhakti bhavabhramaNavardhaka ane saMsArasarjaka bane che. sarva prakAranA paugalika bhAvothI je mukta che, vibhAvathI chUTI je svabhAvamAM sthita che ane jJAnadarzana-cAritrarUpa makaraMdane je niraMtara anubhavI rahyA che te lokottara deva che. temanI bhakti karatAM zuddha svabhAva pragaTe che. teo svayaM bhaktine icchatA nathI, paraMtu dAsatva bhAve temanI bhakti karanAra bhaktanI prabhutA pragaTe che, kAraNa ke prabhunI zuddha cetanA prajvalita dIpaka samAna che ane je koI temanI sAthe anusaMdhAna kare che teno dIpaka paNa prajvalita thAya che. AvA rAga, dveSa ane ajJAnarahita lokottara arihaMtadevanI prApti thayA pachI paNa jo jIva temanuM sAcuM svarUpa samajyA vinA ja temanI upAsanA kare to uparyukta phaLanI prApti tene thatI nathI. ajJAnI jIva jinezvara bhagavAnanuM zarIrasauSThava, arthAt dehanI laMbAI, tvacAno raMga, zarIranI kAMtine ja paramAtmAnuM svarUpa samaje che tathA samavasaraNa, devaduMdubhi, chatra, cAmara, siMhAsana, koDAkoDI devonuM Agamana ityAdi bAhya vaibhavane ja paramAtmAnuM varNana samajI temAM ja buddhine rokI rAkhe che; paraMtu paramAtmAnuM aMtaraMga svarUpa - temanI vItarAgI AtmadazA pratye te lakSa Apato nathI. bhagavAnanAM dehAdi pramANa tathA samavasaraNAdi siddhi to temanuM aupAdhika svarUpa che, puNyaprakRtinuM phaLa che. temanuM satya svarUpa to temanI aMtaraMga AtmadazA che. paramArthaheturUpa evuM jinanuM aMtaraMga svarUpa ja prayojanabhUta che. rAgAdi zatruono jaya karI, zuddha AtmA pragaTa karyo che evA jinezvaradevanI vItarAgadazAne nahIM jANanAra tathA tene jANavAno prayatna paNa nahIM karanAra jIva mAtra bAhya paugalika vibhUtine ja jinanuM svarUpa mAnI, potAnI matine tyAM ja rokI rAkhe che. AvA jIvane matAtha kahyo che. A viSe zrI bhogIlAla gi. zeTha lakhe che -- je koI jIvane A puNyakarmaprakRtinA anupama ane camatkArika phaLanuM ja mAhAsya lakSamAM Ave, bAhya saMyogonI mahattA jaNAya ane temAM ja nijabuddhi rokI Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana rAkhe, tene paranuM mAhAbhya hoya che, paraMtu jinezvara prabhunuM je vAstavika svarUpa che, te na samaje, jJAna-darzana-cAritra traNe jyAre abheda svarUpe AtmabhAve pariName, te ja jinezvaranuM svarUpa che te na jANe, tenI apUrvatA lakSamAM na Ave ane para padArthane jinanuM svarUpa mAne tevA jIvane paNa matAtha jANavo ema ahIM kahyuM che.' laukika mArgamAM puNyathI moTo te moTo kahevAya, paNa mokSamArgamAM to samyagdarzanajJAna-cAritra guNo jemanAmAM hoya teo ja moTA ane pUjya che. puNyanA ThATha kAMI jIvanA mokSanuM kAraNa thatAM nathI. mokSanuM kAraNa to samyagdarzana-jJAna-cAritra ja che; tethI te guNanA dhAraka ja vaMdana karavA yogya che. tIrthakarone cAmara, chatra vagere bAhya vibhUti hoya che, paraMtu te vibhUtinA kAraNe kAMI tIrthakara vaMdanIya nathI. bhagavAna to samyagdarzana-jJAna-cAritra guNonA vaibhava vaDe ja vaMdanIya che. indrone bhagavAnano atyaMta mahimA karavAnuM mana thatuM hovAthI samavasaraNAdinI racanA kare che, paNa te vibhUtinA kAraNe bhagavAnanI mahattA nathI. devatAo je racanA kare che temAM bhagavAnane kiMcituM paNa rAga hoto nathI, eTale te vibhUtinA kAraNe bhagavAnanI sarvajJatAne ke vItarAgatA vagere guNone kAMI bAdhA AvatI nathI, tethI ja anaMta catuSTayanA dhAraka tIrthakara bhagavaMto vaMdanIya che. AcAryazrI samaMtabhadrasUrijI 'devAgama stotra'mAM kahe che, 'he bhagavAna! Apa amArI dRSTimAM mAtra eTalA mATe mahAna nathI ke ApanA darzanArthe devagaNa Ave che, ApanuM gamana AkAzamAM thAya che ane Apa cAmara, chatra Adi vibhUtio vaDe vibhUSita cho; kAraNa ke A badhuM to mAyAvIomAM paNa jovAmAM Ave che. e ja pramANe zarIrAdi saMbaMdhI aMtaraMga ane bahiraMga atizayo (vizeSatAo) jo ke mAyAvIomAM hotA nathI, tema chatAM rAgAdi bhAvothI yukta devatAomAM hoya che, tethI A kAraNe paNa Apa amArI daSTimAM mahAna hoI zako nahIM. 1- zrI bhogIlAla gi. zeTha, 'Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, pR.103 2- tArkika cakracUDAmaNi AcAryazrI samaMtabhadrasUrijI vikramanI bIjI zatAbdImAM mahAna AcArya thaI gayA che. temaNe racela 'devAgama stotra' (AptamImAMsA) e "zrI tattvArthAdhigama sUtra'nA maMgalAcaraNanA saMdarbhamAM lakhavAmAM Avela 'gaMdhahasti mahAbhASya' nuM maMgalAcaraNa che. A stotra upara AcAryazrI vidyAnandijInI ATha hajAra zlokapramANa 'aSTasahasI' TIkA che. 'devAgama stotra'nI zailInI spaSTatA karatAM AcAryazrI vidyAnandijIe lakhyuM che ke jANe ke sAkSAt bhagavAne (Apta) AcAryazrI samaMtabhadrasUrijIne pUchyuM ke "he samatabhadra! AcAryazrI umAsvAtijIe mahAzAstra 'zrI tattvAthadhigama sUtra'no prAraMbhamAM mAruM stavana atizayarahita guNo vaDe ja kema karyuM, jyAre ke mArAmAM aneka sAtizaya guNa vidyamAna che." enA uttaramAM jANe AcAryazrI samatabhadrasUrijIe A 'devAgama stotra' lakhyuM che. Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-25 475 he bhagavAna! ApanI mahAnatA to vItarAgatA ane sarvajJatAnA kAraNe ja che. vItarAgatA ane sarvajJatA kaMI asaMbhavita nathI. moha, rAga, dveSa Adi doSa temaja jJAnAvaraNIyAdi AvaraNono saMpUrNa abhAva saMbhavita che, kema ke tenI hAni kramazaH thatI jovAmAM Ave che. jevI rIte azuddha suvarNapASANAdimAM agnitApAdi vaDe aMtarbAhya mela(azuddhi)no abhAva thaIne suvarNanI zuddhatA pragaTatI jovAmAM Ave che, tevI ja rIte zuddhopayogarUpa dhyAnAgninA tApathI koI AtmAnA doSa tathA AvaraNanI hAni thaIne vItarAgatA ane sarvajJatAnuM pragaTa thavuM saMbhavita che.' AvA paramArthaprayojanabhUta vAstavika svarUpanI oLakhANa karyA vinA mAtra bAhya oLakhANathI jinezvaradevanI bhakti karanAra jIvanuM mithyAtva TaLatuM nathI. A tathyane samajAvatAM paMDita zrI ToDaramalajI "mokSamArga prakAzaka' graMthamAM "jainamatAnuyAyI mithyAdRSTionuM svarUpa' nAmaka saptama adhikAramAM kahe che - ahaMtadeva che, indrAdi dvArA pUjya che, aneka atizaya sahita che, sudhAdi doSarahita che, zarIranI suMdaratAne dhAraNa kare che; strIsaMgamAdithI rahita che, divya dhvani vaDe upadeza Ape che, kevalajJAna vaDe lokAlokane jANe che, tathA jeNe kAmakrodhAdi nAza karyA che - ityAdi vizeSaNa kahe che; temAM keTalAMka vizeSaNa to pudagalAzrita che tathA keTalAMka vizeSaNa jIvAzrita che, tene bhinna-bhinna oLakhato nathI. jema koI asamAnajAtIya manuSyAdi paryAyomAM bhinnatA na jANI mithyAdaSTine dhAraNa kare che tema A paNa asamAnA jAtIya arahaMtaparyAyamAM jIva-pugalanAM vizeSaNone bhinna na jANI mithyAdaSTipaNuM dhAraNa kare che, vaLI je bAhya vizeSaNo che tene to jANI tenAthI arahaMtadevanuM mahAnapaNuM vizeSa mAne che, ane je jIvanAM vizeSaNo che tene yathAvata na jANatAM e vaDe arahaMtadevanuM mahAnapaNuM AjJAnusAra mAne che, athavA anyathA mAne che. jo jIvanAM yathAvata vizeSaNo jANe to mithyAdaSTi 1- juo : AcAryazrI samatabhadrasUrijIkRta, devAgama stotra', zloka 1, 2,4 'devAgamanabhoyAnacAmarAdivibhUtayaH / mAyAviSvapi dRzyate nAtastvamasi no mahAn / / adhyAtma bahirapyeSa vigrahAdimahodayaH / divyaH satyo divaukaSvapyasti rAgAdimatsu saH / / doSAvaraNayorhAniniHzeSAstyatizAyanAt / kvacidyathA khahetubhyo bahirantarmalakSayaH / / ' noMdha : zrImade zrI manasukhabhAI kiratacaMdabhAI sAthenA vArtAlApamAM AcAryazrI samatabhadrasUrijIracita "devAgama stotra'nA maMgalAcaraNarUpa prathama zlokanuM vivecana karyuM che. te mATe juo : 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.672 (upadezanoMdha-26) Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana rahe nahi." arihaMtadevanA pudgalAzrita bAhya vizeSaNo ane jIvAzrita AMtarika vizeSaNono bheda samajyA vinA arihaMtadevanI sAcI oLakhANa-bhakti-upAsanA saMbhavita nathI. tethI te yogya rIte samajavAno prayatna karIe. jagatanA sarva jIvone jinazAsanarasI banAvI Atmadharma pamADuM' evI vizvavyApaka sahajasturita lokottara karuNAbhAvanAnA baLathI tIrthakara nAma karmanuM upArjana thAya che. A zubha nAma karmanI prakRtinA udayathI zrI tIrthaMkara prabhune atizayonI prApti thAya che. je guNo vaDe zrI tIrthakara bhagavaMto samasta jagatamAM atizAyI - caDiyAtA hoya che tevA guNone atizaya kahe che. tIrthaMkara paramAtmAnA 34 atizaya hoya che. A atizayomAMthI keTalAka janmathI ja hoya che ane bAkInA ghAtI karmano kSaya thayA pachI - kevaLajJAna prApta thayA pachI pragaTe che. kevaLajJAna prApta thayA pachI pragaTanArA atizayomAMthI keTalAka devakRta hoya che. A 34 atizayo nIce pramANe che - cAra sahaja atizaya athavA mUlAtizaya (janmathI ja hoya) (1) abhuta rUpa ane sugaMdhavALuM zarIra, 2) kamalagaMdha samAna sugaMdhI zvAsocchavAsa, (3) gAyanA dUdhanI dhArA samAna dhavala ane durgadha vinAnAM mAMsa ane rudhira, (4) AhAra ane nihAranI carmacakSuthI na dekhAya evI kriyA. ghAtI karmono kSaya thatAM pragaTatA agiyAra atizaya (1) mAtra eka yojana jeTalI bhUmimAM manuSyo, devo ane tiryaMconI koDAkoDI saMkhyAno samavasaraNamAM sukharUpa ane bAdhArahita samAveza, (2) vANI - dezanA 1- paMDita zrI ToDaramalajIkRta, "mokSamArga prakAzaka', gurjarAnuvAda, sAtamI AvRtti, adhikAra 7, pR.216 2- atizaya saMbaMdhInA varNana mATe juo : (1) 'zrI samavAyAMga sUtra', sUtra 34 (2) kalikAlasarvajJa AcArya zrI hemacaMdrasUrijIracita, 'abhidhAnacintAmaNi', kAMDa 1, zloka pa7 thI 64 (3) kalikAlasarvajJa AcArya zrI hemacaMdrasUrijI racita, 'vItarAgastava', prakAza 2, 3, 4, 5 (4) kalikAlasarvajJa AcArya zrI hemacaMdrasUrijIkRta, 'yogazAstra', prakAza 11, AryA 24 thI 47 (5) kalikAlasarvajJa AcArya zrI hemacaMdrasUrijI kata, 'triSaSTi zalAkA puruSa caritra', parva 1, sarga 6 (6) AcAryazrI nemicaMdrasUriracita, pravacanasAroddhAra', gAthA 440 thI 450 (7) upAdhyAya zrI vinayavijayajIkRta, 'lokaprakAza', sarga 30 vagere. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-25 477 ardhamAgadhImAM Ape, paraMtu manuSyo, tiryaMco ane devone potapotAnI bhASAmAM te samajAya. emanI vANI yojanagAminI - eka yojana sudhI sarva dizAomAM prasare tevI hoya, (3) bhAmaMDala - mastaka pAchaLa sUryasamAna tejavartuLa, (4) teo jyAM jyAM vicare tyAM tyAM bhUmimAM koI paNa jAtano roga na hoya, (5) lokomAM ekabIjA pratye vaira ke virodha na hoya, (6) Iti eTale ke dhAnya vagerene hAni karanAra uMdara, tIDa vagere jIvono upadrava na hoya, (7) marakI na hoya, akAla mRtyu na hoya, (8) ativRSTi na hoya, (9) avRSTi - varasAdano abhAva na hoya, (10) durmikSa eTale dukALa na hoya, (11) svarASTrathI ke pararASTrathI bhaya na hoya. devakRta ogaNIsa atizaya (1) AkAzamAM dharmacakra, (2) AkAzamAM cAmaro, (3) AkAzamAM pAdapIThasahita siMhAsana, (4) AkAzamAM traNa chatra, (5) AkAzamAM ratnajaDita dhvaja, (6) paga mUkavA mATe sonAnAM kamaLa, (7) samavasaraNamAM traNa gaDha - ratnano, suvarNano ane rajatano, (8) samavasaraNamAM caturmukhAMgatA - cAra mukhe dezanA, (9) azokavRkSanI racanA, (10) kAMTAonI aNI nIcI thaI javI, (11) vRkSo namana kare, (12) uparathI duMdubhinAda, (13) anukULa vAyu, (14) pakSIo pradakSiNA kare, (15) sugaMdhI jalanI vRSTi, (16) pAMca varNanAM puSponI vRSTi, (17) dIkSA samayathI nirvANa paryata keza, roma, dADhI ane nakha vadhe nahIM, (18) ochAmAM ochA karoDa devo sevAmAM hAjara hoya, (19) sarva Rtuo ane indriyaviSayo anukULa, sukhakAraka thAya. uparyukta varNana zvetAMbara zAstra anusAra che. digaMbara zAstromAM kiMcit pharaka sAthe cotrIsa atizaya jovA maLe che, te A pramANe - janmathI dasa sahaja atizaya athavA mUlAtizaya (1) parasevArahita zarIra, (2) maLa-mUtra, kaphAdi rahita nirmaLa kAyA, (3) dUdhanA raMga jevuM lohI, (4) vaja-RSabhanArA saMtanana, (5) samacaturastra saMsthAna, (6) adbhuta anupama rUpa, (7) mahAsugaMdhI zarIra, (8) eka hajAra ATha lakSaNa, (9) apAra baLa, (10) priya, hitakara, madhura vacana. kevaLajJAna thatAM pragaTatA agiyAra atizaya (1) cAre tarapha so yojana sudhImAM dukALa na paDe te subhikSatA, (2) jamInano sparza kare nahIM ane AkAzamAM gamana kare, (3) sarva jIvomAM hiMsAnAM pariNAmano abhAva, (4) bhojanano abhAva, (5) upasargano abhAva, (6) cAre dizAmAM mukha sahita dekhAvuM, (7) chAyArahitapaNuM, (8) AMkha palakAro paNa mAre nahIM, (9) sarva Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vidyAonA svAmI, (10) nakha ane keza vadhe nahIM, (11) aDhAra mahAbhASA tathA sAtaso kSudrabhASA yukta divya dhvani tIrthaMkara prakRtinA prabhAvathI devakRta tera atizaya (1) sarva RtunAM phaLa, phUla, patra sahita vRkSa hoya che, (2) tRNa, kAMTA ane dhULa dUra karato sukhadAyaka pavana vAya che, (3) sarva janasamuhamAM maitrIbhAva, (4) eTalI pRthvI darpaNasama svaccha ane ratnamaya bane che, (5) sugaMdhI jaLanI vRSTi, (6) vikriyAthI phaLonA bhArathI namI paDelAM zAlI Adi vRkSonI racanA, (7) sarva jIvone AnaMda pragaTe che, (8) zItala, maMda, sugaMdhI pavana vAya che, (9) kUvA ane taLAva nirmaLa jaLathI bharAI jAya che, (10) AkAza ane dizA nirmaLa hoya che, (11) sarva jIvone roga Adi bAdhAo nathI hotI, (12) eka hajAra AzAvALuM - kiraNovALuM, potAnA prakAzathI sUryamaMDaLane paNa jhAMkhuM pADatuM dharmacakra AgaLa cAle che, (13) tIrthakaranI cAre bAju chappana suvarNa kamaLa, eka pAdapITha tathA vividha prakAranAM pUjanadravya hoya che. Ama, utkRSTa puNyaprakRtinA udayanA kAraNe janmakALathI zrI tIrthaMkara prabhuno deha 1008 uttama lakSaNothI suMdara ane suzobhita hoya che. zrI tIrthakara bhagavaMtanA zarIranuM rUpa lokottara hoya che, eTale ke zrI tIrthakara bhagavaMtanuM rUpa lokamAM kaze paNa jovA na maLe tevuM alaukika hoya che. bhagavaMta jevuM rUpa saMpUrNa jagatamAM bIjA koInuM paNa hotuM nathI. devatAonI rUpa vikarvavAnI addabhuta zakti hoya che. teo dhAre te rUpa vikuvI zakatA hovA chatAM bhagavaMta samAna rUpa teo kadApi vikurtI zakatA nathI. potAnI addabhuta zaktithI sarva devatAo maLIne eka aMguSThapramANa rUpa vidurve ane te rUpane bhagavaMtanA aMgUThAnI tulanAmAM mUkavAmAM Ave topaNa devanirmita aMgUThAnI tevI sthiti thAya ke jevI sUryanI sAme aMgArAnI! vaLI, saMpUrNa vizvamAM bhagavaMta jevuM prathama saMghayaNa bIjA jIvonuM hotuM nathI; evI ja rIte bhagavaMta jevuM samacaturastra saMsthAna bIjA jIvonuM hotuM nathI; bhagavaMtanA zarIra jevo zveta Adi varNa bIjA jIvonAM zarIrano kadApi hoto nathI; bhagavaMta jevI gati, bhagavaMta jevuM sattva, bhagavaMta jevuM baLa vagere bIjA jIvomAM kadApi hotAM nathI. zreSTha puNyatizayanA prabhAvathI bhagavaMtamAM atula baLa, vIrya, aizvarya, sattva, parAkrama vagere hoya che. sarva suMdara manuSyo, devatAo, asuro ane temanI suMdarIonA rUpa, lAvaNya, kAMti, sauMdarya, saubhAgya, dIpti vagerene ekatrita karI, eka mahAna 1- juo : 'zrI aupapAtika sUtra', sUtra 10 2- juo : AcAryazrI bhadrabAhusvAmIkRta, 'zrI Avazyakaniryukti'nI 'haribhadrI TIkA', gAthA pa69 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-25 478 rAzi banAvIne te rAzine eka bAju mUkavAmAM Ave ane bIjI bAju bhagavaMtanA paganA aMgUThAnA agrabhAgano karoDamo bhAga mUkavAmAM Ave to rAkhano Dhagalo jema kaMcanagirinI bAjumAM zobhA na pAme tema te rAzi paNa zobhA na pAme. tethI ja 'zrI bhaktAmara stotra'mAM prabhunA rUpanA varNanamAM kahyuM che ke traNe bhuvananA adbhuta tilakarUpa he bhagavaMta! zAMta rasanI zobhAvALA je paramANuo vaDe Apa nirmANa karAyA cho, te paramANuo vizvamAM kharekhara teTalAM ja che, kAraNa ke ApanA jevuM rUpa jagatamAM bIjuM nathI ja.2 bhagavaMtanA dehanI gaMdhanA viSayamAM paNa eTalI ja vizeSatAo che. jevuM rUpa abhuta tevI ja sugaMdha paNa abhuta. jagatanA sarva sugaMdhI padArthonA sugaMdhanA tattva karatAM paNa anaMtaguNI adhika sugaMdha bhagavaMtanA zarIranI hoya che. tenA mATe badhI upamAo nirarthaka Thare che. kalpavRkSonAM puSponI mALAnI sugaMdha ke zreSThamAM zreSTha caMpaka puSponI sugaMdha bhagavaMtanA dehanI nitya sugaMdha AgaLa te koI visAtamAM nathI. bIjAonAM zarIrane sugaMdhI banAvavA mATe kastUrI, caMdana vagere sugaMdhI dravyothI vAraMvAra vAsita karavA paDe che, chatAM te sugaMdha UDI jatAM vAra nathI lAgatI; jyAre bhagavaMtanA zarIrane koI sugaMdhI dravyathI vAsita karyA vinA ja te sadA sugaMdhI rahe che. te zarIrano svabhAva ja sugaMdhamaya che. vaLI, bhagavaMtanuM zarIra saMpUrNa nirAmaya hoya che. zrI arihaMta bhagavaMtanAM aMgo sarva prakAranA rogo temaja vikalatA(khoDakhAMpaNa)thI rahita ja hoya che. bhagavaMtanA zarIramAM koI paNa roga kyAre paNa utpanna thato nathI, tethI bhagavaMta saMpUrNa ArogyavALA hoya che. vaLI, bhagavaMtanuM zarIra sveda ane malathI rahita hoya che. sAmAnya rIte garamInA divasomAM zarIra svedathI - parasevAthI bhIMjAI jAya che, jyAre bhagavaMtanuM zarIra svabhAvathI ja evuM hoya che ke game tevI garamImAM paNa bhagavaMtanA zarIre parasevo thAya nahIM. sAmAnya lokonAM zarIranI cAmaDIne vAraMvAra sApha na karavAmAM Ave to tenA upara melanA thara bAjhI jAya che. bhagavaMtanuM zarIra svabhAvathI ja evuM hoya che ke zarIranA AMtarika temaja bAhya vAtAvaraNamAM rahelAM rajakaNa Adi koI paNa kAraNe thatA melathI bhagavaMtanuM zarIra taddana nirlepa hoya che. vaLI, bhagavaMtanA zvAsocchuvAsa kamala samAna sugaMdhI hoya che. jagatamAM uttamamAM 1- juo : 'zrI mahAnizItha sUtra', namaskAra svAdhyAya, prAkRta vibhAga 2- juo : AcAryazrI mAnatuMgasUrijIracita, 'zrI bhaktAmarastotra', zloka 12 3- juo : 'zrI samavAyAMga sUtra', sUtra 34 Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana uttama sugaMdhI koI vastu hoya to te bhagavaMtanA zvAsocchavAsa che. jyAre bhagavaMta vihAra karatA hoya che tyAre sugaMdhanA sAcA rasika evA bhamarAo, je puSpo upara lIna thaIne beThelA hoya che, te puSpone tatkSaNa tajIne bhagavaMtanA zvAsocchavAsane anusare che. 1 tIrthaMkara bhagavaMtanA zarIranAM mAMsa ane rakta (lohI) gAyanA dUdhanI dhArA jevAM sapheda ane durgadha vinAnAM hoya che. tAtparya ke rakta-mAMsanI saMpUrNa dhavalatA ane adurgadhatA phakta tIrthakara bhagavaMtanA zarIramAM ja hoya che. te rakta ane mAMsa kevaLa adurgadhI ja hoya che, eTaluM ja nahIM, parama parimalathI - suvAsathI samRddha paNa hoya che. bIjAonAM rakta-mAMsa to jovAM paNa na game tevAM hoya che, jyAre bhagavaMtanAM rakta-mAMsa ajugupsanIya, cItarI na caDe tevAM hoya che; eTaluM ja nahIM, jovAM game tevAM temaja Azcarya pamADe tevAM hoya che. zarIranI dhAtuomAM jenI gaNanA thAya che evAM rakta-mAMsa paNa jo vilakSaNa hoya, to pachI bhagavaMtanI badhI ja vastuo sarva jIvonI vastuo karatAM vilakSaNa ane zreSTha hoya emAM zuM Azcarya che! AvAM anekAneka uttama lakSaNoyukta zarIranA dhAraka bhagavAna kumArakALa pUro karI saMsAra, deha ane bhoga pratye vairAgya UpajatAM dIkSA grahaNa kare che ane keTaloka kALa gayA pachI zukladhyAnanA baLa vaDe kSapakazreNImAM ArUDha thaI, ghAtI karmono nAza karI kevaLajJAna utpanna kare che; ane tyAre tIrthaMkara nAma karmanA udayathI temane aneka siddhio pragaTe che. kevaLajJAnanI prApti pachI jyAre jinezvaro upadezanI dhArA vahAve che tyAre parSadAne besavA mATe devo samavasaraNanI racanA kare che. samavasaraNa eTale prabhu jyAM dezanA Ape evuM devanirmita eka viziSTa sthAna. koI paNa tIrthaMkaranA jIvane kevaLajJAna thAya tyAre indronAM Asana kaMpAyamAna thAya che. kevaLajJAnano mahotsava ujavavA mATe 64 indro pRthvI upara Ave che. vAyukumAra deva eka yojana bhUmi sApha kare che. meghakumAra deva sugaMdhI jaLanI vRSTi kare che. vyaMtara devo suvarNa mANeka-ratnothI bhUmitala bAMdhe che. vaimAnika devo samavasaraNanA uparanA bhAgamAM kAMgarA sahita ratnamaya gaDha banAve che. jyotiSI devo suvarNamaya bIjo gaDha ane tenA upara ratnanA kAMgarA banAve che ane bhavanapati devo bAhya 1- juo : kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijIracita, 'vItarAgastava', prakAza 2, zloka 7. 2- juo : kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijI racita, 'abhidhAnacintAmaNi', kAMDa 1, zloka 57 3- samavasaraNanuM varNana aneka graMthomAM jovA maLe che. jema ke - (1) AcAryazrI udyotanasurijIracita, 'kuvalayamAlA', kaMDikA 178 (2) AcAryazrI sIlAMkajIracita, 'caupUnamahApurisacariyuM', adhikAra 54, 'vaddhamANasAmicariyuM' (3) munizrI amRtavijayajI kRta, samosaraNanAM DhALiyA', ityAdi. Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-25 481 bhAgamAM trIjo rUpAno gaDha ane sonAnA kAMgarA banAve che. te dareka gaDhane cAra cAra daravAjA hoya che. cAre dvAre devo dvArapALa bane che. bIjA gaDhanA IzAnakoNamAM prabhunA vizrAma arthe eka devachaMda banAve che. samavasaraNanI madhyamAM vyaMtaro tIrthakarothI 12 gaNuM UMcuM eka caityavRkSa - azokavRkSa banAve che. indranAM udyAnonAM suMdara vRkSo karatAM paNa A azokavRkSa anaMtagaNuM suMdara hoya che. tenI zAkhAo vistIrNa ane chAyA nIraMdhra - gADha hoya che. eka yojana pramANa vistAravALuM azokavRkSa atyaMta najIka najIka rahelA, pavanathI avirata hAlatA, navIna, komaLa ane rakta varNanA pallavonA samUhathI zobhe che. tenA upara sarva RtuonAM suvikasita sarvottama puSpo hoya che. azokavRkSanA mULa bhAgamAM cAra dizAmAM ratnamaya pAdapIThathI sahita cAra siMhAsana hoya che. te siMhAsano suvarNamaya ane prakAzamAna ratnonI paMktiothI suzobhita hoya che. te ratnomAMthI aneka raMgonAM kiraNo nIkaLatAM hoya che. AvA suMdara siMhAsana upara devatAo traNa chatra nirmita kare che. 1 zarada Rtuno caMdramA, kuMda ane kumuda jevAM atyaMta zubha motIonI laTakatI mALAonI paMktionA kAraNe atyaMta manorama ane pavitra evA traNa chatra jinezvaranA mastaka upara zobhe che. siMhAsananI bAjumAM yakSo cAmara vIMjhatA UbhA rahe che. te cAmaromAM rahelA vALa eTalA badhA zveta ane tejasvI hoya che ke temAMthI cAre bAju prakAzanAM kiraNo nIkaLatAM hoya che. te cAmarone uttama ratnothI jaDita evA sonAnA daMDa (hAthA) hoya che, temAMthI paNa raMgaberaMgI tejasvI kiraNo nIkaLatAM hoya che. je devatAonA hAthamAM te cAmaro hoya che, te devatAo ane temanAM AbhUSaNo paNa tejasvI hoya che. te AbhUSaNomAMthI paNa prakAza vaheto hoya che ane te cAmaronI cAre bAjue tejasvI kiraNo nRtya karatAM hoya evo bhAsa thAya che. prabhu caityavRkSane pradakSiNA karI, tIrthane namaskAra karI, pUrvAbhimukha thaI, sihAsana upara ArUDha thAya che tyAre vyaMtara devo bIjI traNa dizAmAM siMhAsana upara bhagavaMtanAM traNa pratibiMbo race che. te zarIromAM bhagavaMtanA rUpa jevuM ja rUpa bhagavaMtanA acitya prabhAvathI thAya che. samavasaraNamAM bhagavaMta caturmukha hovA chatAM dareka jIvane bhagavaMtanuM eka ja mukha dekhAya che ane bhagavaMta saune sadA abhimukha ja hoya che. devo prabhunA dareka mastaka pAchaLa bhAmaMDala race che. bhAmaMDala eTale prakAzanA paMjano udyota. te bAra sUryonI kAMtithI paNa adhika tejasvI ane manohara hoya che. devo dase 1- juo : AcAryazrI mAnatuMgasUrijIracita, 'zrI bhaktAmara stotra', zloka 31 2- juo : AcAryazrI nemicaMdrasUrijIracita, 'pravacanasArodvAra', gAthA 440nI vRtti 3- juo : upAdhyAya zrI vinayavijayajIkRta, lokaprakAza', sarga 30 4- juo : kalikAlasarvajJa AcArya zrI hemacaMdrasUrijIracita, 'vItarAgastava'nI avacUrNi, prakAza 3. zloka 1 Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana dizAone pUrita karanAra ane traNe lokanA lokone zubha samAgamanI ghoSaNA karanAra, UMcA ane gaMbhIra dhvanithI dudubhi vagADe che. A prakAranA devanirmita adbhuta sthAnamAM bAra prakAranI pariSadane besavAnAM bhinna bhinna sthAna hoya che. temAM sahu yathAsthAne bese che ane prabhu jyAre potAnI divya dezanAne pravAhita kare che tyAre prabhunI dezanAno divya dhvani eka yojanamAM vistAra pAme che. devo pAMca varNavALAM aceta puSponI vRSTi kare che. nIcAM DIMTavALAM, upa2 vikasita dalovALAM, pAMca raMganAM, prabaLa sugaMdhI, manohara devakurvita puSponI vRSTi cotarapha thAya che.1 A prakAre atizayasaMpanna samavasaraNa hoya che. prabhunI atizayatA pragaTa karavA ja devo samavasaraNanI ane ATha prAtihAryanI racanA kare che. AvA devanirmita suzobhita samavasaraNamAM bAra prakAranI pariSada (bhavanapati deva-devI, vANavyaMtara deva-devI, jyotiSI deva-devI, vaimAnika deva-devI, tiryaMca naramAdA, manuSya nara-nArI) ekasAthe besIne upadeza sAMbhaLe che. prabhunI divya vANI visaMvAdathI rahita ane sarva jIvo potapotAnI bhASAmAM samajI zake tevI hoya che. yojanapramANa kSetramAM vyApatI bhagavaMtanI vANI eka ja svarUpavALI hovA chatAM, jema vAdaLAMomAMthI paDela pANI je je pAtramAM paDe te te pAtrane anurUpa AkArane dhAraNa kare che, tema jenA jenA kAne te vANI paDe che, te te jIvanI potAnI bhASArUpe te pariName che. prabhunA mukhamAMthI suMdara ane madhura raNakArathI nIkaLato divya dhvani, parSadAmAM hAjara rahenAra sarva jIvonA vividha praznonuM ekasAthe samAdhAna kare che. jinezvaradevanI divya dhvanirUpa vANI parvatanA zikhara uparathI pravahatI nirmaLa mIThA pANInI saravANInI jema jene jene sparze che, tene tene yogyatAnusAra mIThuM phaLa ApanArI ane uttarottara ucca dazAnA adhikArI banAvanArI thAya che. bhavaduHkhahAraka ane zivasukhakAraka evI prabhunI divya vANI pAMtrIsa guNothI saMpanna che, je guNo A pramANe che tIrthaMkara bhagavAnanI vANInA pAMtrIsa guNo A pramANe che (1) saMskAratva sabhyatA, vyAkaraNazuddhi Adi uttama saMskArothI yukta, (2) audAttva ucca svare bolAtAM vacano, (3) upacAraparItatA agrAmya ane vizadatAyukta, (4) meghagaMbhIra 1- juo : AcAryazrI bhadrabAhusvAmIkRta, zrI Avazyakaniryukti'nI 'malayagirivRtti', gAthA 546 2- juo : AcAryazrI nemicaMdrasUrijIracita, 'pravacanasArodvAra', gAthA 443 3- tIrthaMkara bhagavAnanI vANInA pAMtrIsa guNa mATe juo : (1) kalikAlasarvajJa AcArya zrI hemacaMdrasUrijIracita, abhidhAnacintAmaNi', kAMDa 1, zloka 65 thI 71 (2) 'zrI samavAyAMga sUtra', sUtra 35 Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-25 483 ghoSa7 - meghanI jema gaMbhIra zabdovALA, (5) pratinAdavidhAyitA - madhura, karNapriya pratidhvani jevAM vacano, (6) dakSiNatva - saralatAyukta, (7) upanItarAgatva - mAlakauMza vagere rogothI yukta, (8) mahArthatA - vyApaka ane gaMbhIra arthavALAM vacano, (9) avyAhatatva - pUrve kahela ane pachI kahela vAkyo ane artho paraspara virodha vinAnAM, (10) ziSTatva - arthane kahenAra abhimata siddhAMtanA, (11) saMzayarahita - saMdeha vinAnAM, (12) nirAkRtAnyottaratva - koI paNa prakAranAM dUSaNa vinAnAM vacano, (13) hRdayaMgamatA - hRdayane prasanna karanAra, manohara, (14) mithaHsAkAMkSatA - pado ane vAkyonI paraspara sApekSatA, (15) prastAvaucitya - deza ane kALane ucita, (16) tattvaniSThA - tattvane anurUpa, (17) aprakIrNaprasutattva - susaMbaddha ane viSayAMtara rahita, (18) asvazlAghA nindatA - svaprazaMsAthI ane paraniMdAthI rahita, (19) AbhijAtya - pratipAdya viSayanI bhUmikAne anusaranAra, (20) atisnigdhamadhuratva - atyaMta snehanA kAraNe madhura, (21) prazasyatA - guNonI vizeSatAnA kAraNe prazaMsApAtra, (22) amarmavedhatA - anyanA hRdayane duHkha na upajAve tevA vacano, (23) audArya - udAra, atuccha arthane kahenAra, (24) dharmArthapratibaddhatA - dharmArcayukta, (25) kArakAdi avipardhAsa - kAraka, kAla, vacana, liMga vagerene lagatA vyAkaraNanA doSothI rahita, (26) vibhamAdiniyuktatA - vibhama, vikSepa vagere mananA doSothI rahita, (27) citrakRtva - zrotAomAM kutUhala utpanna kare, (28) abhuta - sAMbhaLanArane Azcaryamugdha kare, (29) anativilaMbitA - be zabdo, pado, vAkyo vagerenI vacce vilaMba vagaranAM, (30) anekajAti vaicitrya - varNa vastunI vividhatA, vicitratA, suMdaratA vyakta karatAM, (31) Aropita vizeSatA - bIjAM vacanonI apekSAe viziSTa, (32) sattvapradhAnatA - sattva arthAt sAhasapradhAna, (33) varNa-pada-vAkyaviviktatA - varNa, pada, vAkyanA uccAranI vacce yogya aMtaravALAM, (34) avyacchiti - akhaMDa dhArAbaddha tathA vivakSita artha sahita paripUrNa, (35) akheditya - kheda, zrama ke AyAsarahita, sukhapUrvaka kahevAtAM vacano; sAMbhaLanArane paNa kheda, zrama na pahoMcADanAra vacano. Ama, uttamottama lakSaNothI yukta evA jinezvara bhagavAnanA dehanuM varNana tathA samavasaraNAdi siddhinuM varNana karavAmAM AvyuM che te badho jinezvaradevanI puNyaprakRtinA phaLano vistAra che. AvI utkRSTamAM utkRSTa puNyaprakRti ane tenuM phaLa te kaMI jinanuM vAstavika svarUpa nathI. A to badhA parasaMyogo che. sarva ghAtI karmono kSaya karI, AtmAnAM anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha ane anaMta vIrya pragaTa karI, pUrNa vItarAgatA ane sarvajJatA prApta karyA - A jinezvaranuM sAcuM svarUpa che. jinanA AvA aMtaraMga svarUpano jene mahimA nathI ane bhagavAnanI pArthiva kAyAnAM rUpa, Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana lAvaNya, baLa ke bhagavAnanA anya viziSTa puNyanA, atizayonA, samavasaraNa Adi aizvaryanA guNagAna karavAmAM ja je aTakI rahe che te jIva AtmAno arthI nathI, paNa matAtha che. jene janma-maraNanAM duHkhano thAka lAgyo hoya ane AtmAnA anubhavanI dhagaza jAgI hoya, te garajavAna banI jinanA aMtaraMga svarUpane samajIne Atmahita sAdhe che, paraMtu matArthI jIva jinanI bAhya oLakhANamAM rokAI jAya che. jinano svabhAva jJAnadarzanamaya temaja amUrtika che ane pudgalathI banela jinano deha - varNa, gaMdha, rasa ane sparzavALo hovAthI mUrtika che. matArthI jIvane A bheda bhAsato nathI ane zarIranI pariNatine jinanI pariNati mAnI le che. jinanI vItarAgadazA bhUlI jaIne te temanAM zarIrAdinI oLakhANamAM ja sArthakatA mAnIne tyAM ja potAno puruSArtha sImita karI le che. tene bAhya oLakhANamAM evI tRpti varte che ke temAMthI AgaLa vadhIne jinezvaranuM aMtaraMga svarUpa samajavAnI jarUra ja lAgatI nathI ane tethI te mATenA prayatna paNa te karato nathI. yathArtha oLakhANanA abhAvamAM te jina bhagavAnanI sAcI stuti-upAsanA karI zakato nathI. jinezvaradevanAM zarIra, rU5, lAvaNya, chatra ane dhvaja vagerenuM varNana karavAthI vAstavika prazaMsA thatI nathI; arthAt pAramArthika prazaMsA thatI nathI. te sarvanA guNagrAma karavA te vyavahAra stuti che ane vItarAga AtmAne viSe vartatA evA jJAnAdi guNonI prazaMsA karavI te nizcaya stuti che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja kahe che ke zarIra AdinA varNanarUpa prazaMsAnI vyavahAra stuti (upacAra stuti)mAM gaNanA thAya che ane jenA rAgAdi dUra thayA che evA AtmAne viSe vartatA kevaLajJAnAdi guNonI prazaMsA karavI tenI nizcaya stuti(vAstavika stuti)mAM gaNanA thAya che. A tathya upara prakAza nAkhatAM AcAryazrI kuMdakuMdadeva 'samayasAra'mAM lakhe che ke jema A lokamAM suvarNa ane cAMdIne gALI eka karavAthI eka piMDano vyavahAra thAya che, tema AtmA ane zarIrane paraspara eka kSetramAM rahevAnI avasthA hovAthI ekapaNAno vyavahAra thAya che. Ama, vyavahAramAtrathI ja AtmA ane zarIranuM ekapaNuM che, paraMtu nizcayathI ekapaNuM nathI; kAraNa ke nizcayathI vicAravAmAM Ave to, jema pILApaNuM jeno svabhAva che evAM 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 6, zloka 124,125 'zarIrarUpalAvaNyavapracchatradhvajAdibhiH / varNitairvItarAgasya vAstavI nopavarNanA / / vyavahArastutiH seyaM vItarAgAtmavartinAm / jJAnAdInAM guNAnAM tu varNanA nizcayastutiH / / ' Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-25 485 suvarNa ane saphedapaNuM jeno svabhAva che evAM cAMdIne atyaMta bhinnapaNuM hovAthI te banne vacce ekapadArthapaNAnI asiddhi che, tethI anekapaNuM ja che. tevI rIte upayoga ane anupayoga anukrame jeno svabhAva che evAM AtmA ane zarIra atyaMta bhinna hovAthI ekapadArthapaNAnI prApti nathI, paNa tyAM anekapaNuM ja che. jema paramArthathI zvetapaNuM suvarNano svabhAva nahIM hovA chatAM paNa, cAMdIno guNa je zvetapaNuM, tenA nAmathI suvarNanuM 'zveta suvarNa' evuM nAma kahevAmAM Ave che te vyavahAramAtrathI ja kahevAmAM Ave che; tevI rIte paramArthathI zuklaraktapaNuM tIrthaMkarano svabhAva nahIM hovA chatAM paNa, zarIranA guNo je zuklaraktapaNuM vage2e, tenA stavanathI tIrthaMkaranI 'zuklarakta tIrthaMkara' evAM zabdo vaDe stuti karavAmAM Ave che. A stavanA vyavahAramAtrathI ja karavAmAM Ave che, paraMtu nizcayanaye zarIranuM stavana karavAthI AtmAnuM stavana thatuM ja nathI. jema cAMdIno guNa je saphedapaNuM, teno suvarNamAM abhAva che, mATe nizcayathI saphedapaNAnA nAmathI sonAnuM nAma nathI banatuM, suvarNanA guNa je pILApaNuM Adi che, tenA nAmathI ja suvarNa nAma thAya che; tevI rIte zarIranA guNo je zuklaraktapaNuM vagere, teno tIrthaMkaramAM abhAva che, mATe nizcayathI zarIranA zuklaraktapaNuM vagere guNonuM stavana karavAthI tIrthaMkaranuM stavana nathI thatuM, tIrthaMkaranA guNonuM stavana karavAthI ja tIrthaMkaranuM stavana thAya che.1 gaNizrI devacaMdrajI mahArAje yathArtha ja kahyuM che 'svAmI guNa oLakhI, svAmIne je bhaje, darisaNa zuddhatA teha pAme; jJAna cAritra tapa vIrya ullAsathI, karma jhIpI vase mukti dhAme ra je AtmA arihaMta paramAtmAnA guNone oLakhI temanI sevA kare che, te AtmA ja zuddha samyagdarzana pAme che ane jJAna (yathArtha avabodha), cAritra (svarUparamaNatA), 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, samayasAra', gAthA 27-29 'vavahAraNao bhAsadi jIvo deho ya havadi khalu ikko / Na du Nicchayassa jIvo deho ya kadAvi ekaTTho / / iNamaNNaM jIvAdo dehaM puggalamayaM thuNittu muNI / maNNadi hu saMthudo baMdido mae kevalI mavuM || taM Nicchaye Na jujjadi Na sarIraguNA hi hoMti kevaliNo / kevaliguNo thuNadi jo so taccaM kevaliM thuNadi / / ' 2- gaNizrI devacaMdrajIracita, zrI mahAvIra bhagavAnanuM stavana, kaDI pa Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana tapa (tattvaekAgratA), vIrya (Atmazakti) guNanA ullAsa vaDe anukrame sarva karmone jItI mokSamAM jaI vase che. Ama, zrI jinezvara bhagavAnanI Atmika guNasamRddhi pratye dRSTi jAya e ja sAcI upAsanA che. jinezvaradeva nijanA nirupAdhika AnaMdamAM magna rahI nirlepa netre vizvane nihALe che. temanA A AMtarika guNa pratye lakSa jatAM jinanA anuyAyI tarIke potAnuM zuM kartavya che tenuM svayaM bhAna thAya che. tene samajAya che ke AtmAnAM nirmaLa jJAna ane nirupAdhika AnaMda sivAyanI bIjI koI paNa vastu meLavavAnI doDa athavA to prApta vastu sthAyI banAvavAnI icchA te ja duHkhanuM bIja che. pariNAme kaMIka meLavavuM che ke kaMIka thavuM che' evI icchAomAMthI mukta rahI, vartamAna kSaNe je bane che tene AturatA ke Asakti vinA sAkSIbhAve nIrakhavAnA abhyAsa tarapha te vaLe che. Ama, jinezvaranI vItarAgatA pratye lakSa karatAM tenAmAM vItarAgI puruSArtha UpaDe che. parapariNatimAM udAsIna banI AtmapariNati bhaNI vaLI te paramAtmasvarUpanI sAdhanA kare che ane parama siddhine vare che. A uparathI spaSTa thAya che ke AtmasiddhirUpa kAryanI siddhi thavA mATe jinezvaranA aMtaraMga svarUpanI oLakhANa keTalI agatyanI che. je arihaMtane dravyapaNe, guNapaNe ane paryAyapaNe jANe che, te potAnA AtmAne paNa jANe che ane tethI teno moha avazya nAza pAme che. dravya-guNa-paryAyathI arihaMta bhagavAnanA svarUpano nirNaya karatAM AtmasvabhAva pratItamAM Ave che. arihaMta bhagavAnane pUrNa nirmaLa dazA pragaTI te kyAMthI pragaTI? jyAM sAmarthya hatuM tyAMthI pragaTI. svabhAvamAM rahelA pUrNa sAmarthyanI sanmukhatAthI te dazA pragaTI. mAro svabhAva paNa arihaMta bhagavAna jevo paripUrNa che. svabhAva-sAmarthyamAM kAMI pharaka nathI. svabhAvasAmarthyanI pratIti karatAM ja moha TaLe che ane samyakatva pragaTa thAya che. arihaMta bhagavAnanuM Atmadravya zuddha cetanamaya, temanA guNo paNa zuddha caitanyarUpa ane temanI paryAya paNa zuddha cetanArUpa; emAM kaze paNa rAga nathI, jevo te AtmAno zuddha svabhAva che tevo ja paramArthe A AtmA zuddhasvabhAvI che - ema oLakhANa karavAthI rAgAdi parabhAvo sAthenI e-buddhi chUTIne pariNati aMtarasvabhAvamAM vaLe che, zuddha svabhAva sAthe paryAyanI ekatA thatAM mohano abhAva thAya che. 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'pravacanasAra', gAthA 80 (gurjarAnuvAda sahita) 'jo jANadi arahaMtaM davvattaguNattapajjayattehiM / so jANadi appANaM moho khalu jAdi tassa layaM / / ' "je jANato ahaMtane guNa, dravya ne paryayapaNe; te jIva jANe Atmane, tasu moha pAme laya khare.' Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-25 487 arihaMtadevanAM dravya-guNa-paryAyane bhedapUrvaka jANI, tenI zuddhatA vicArI, pachI jIva potAnAM dravya-guNa-paryAyane bhedapUrvaka jANI-vicArI jyAre bhedano vikalpa paNa choDI de ane svasvarUpamAM sthira thAya, nirvikalpa thAya tyAre samyagdarzana pragaTe. tethI arihaMtAdinA AtmAzrita guNone je jANe che te potAnA AtmAne paradravyathI bhinna jANe che. parama audArika zarIra, samavasaraNa, divya dhvani te kAMI kharekhara arihaMta bhagavAnanuM svarUpa nathI, e badhuM to temanA AtmAthI juduM che. caitanyasvarUpa AtmA te dravya, jJAna-darzana Adi tenA guNo ane kevaLajJAna, atIndriya AnaMda vagere tenI paryAya - AvAM dravya-guNa-paryAyathI arihaMta bhagavAnanuM svarUpa oLakhe to arihaMtane oLakhyA kahevAya. Ama, anaMta jJAnAdinA dhAraka jinezvara bhagavAnanI pragaTa AtmadazA nIrakhI nIrakhIne vicAratAM, temanA vyakta guNonuM bhAvapUrvaka smaraNa karatAM bIjA vicAro aTakI jAya che ane jenI prApti karavI che tenA vicAranuM prAdhAnya thaI jAya che. temanA guNonI vAraMvAra raTaNA thatI hovAthI te guNone grahaNa karavAno bodha jIvane deDha thAya che. mAruM svarUpa paNa jinezvara jevuM che, temanuM svarUpa vyakta thayeluM che, mAruM zaktirUpe che' ema ciMtana karatAM svarUpanuM anusaMdhAna thatuM jAya che. AtmAnA guNonuM gholana thatAM Atmazuddhi vadhatI jAya che. A rIte jinezvara bhagavAnanI dazAnuM avalokana thatAM te dazAnuM, arthAt zuddhAtmasvarUpanuM aciMtya mAhAsya pragaTe che, jethI svarUpasanmukhatA ane prAMte svarUpamannatA saMprApta thAya che. tethI jinezvara bhagavAnanA aMtaraMga svarUpanI oLakhANa karavI ghaTe che. gujarAtanA jaMgalamAM eka bodhaprasaMge zrImade prakAzya che - samovasaraNAdinA prasaMgo laukika bhAvanA che. bhagavAnanuM svarUpa evuM nathI. bhagavAnanuM svarUpa sAva nirmaLa AtmA saMpUrNa jJAna pragaTya hoya che tevuM che. saMpUrNa jJAna pragaTe te ja bhagavAnanuM svarUpa...... bhagavAnanA svarUpanuM ciMtavana karavAthI AtmA bhAnamAM Ave; paNa bhagavAnanA dehathI bhAna pragaTe nahIM." ahIM koIne prazna thAya ke jo jinezvara bhagavAnanA deha ane samavasaraNanA varNanathI svarUpanuM bhAna pragaTe nahIM, to pachI zAstromAM tenuM varNana zA mATe karavAmAM AvyuM che? to teno uttara e che ke jinezvara bhagavAnanuM bAhya svarUpa kevuM adbhuta hoya che tenuM varNana, bAla - ajJAnI jIvone bhagavAna pratye sAttvika prema utpana karAvavAnA hetue karavAmAM AvyuM che. arihaMta bhagavAnanA dehasauMdaryanuM ane temanI bAhya vibhUtinuM varNana bahirdaSTi jIvane AkarSe che. alpa buddhimAna jIva sUma nirUpaNa 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.722 (upadezachAyA-11) Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana samajI zakato nathI, paraMtu saMsAramAM rahelI rucinA kAraNe bAhya vaibhavano tene mahimA varte che ane temAM tene rasa paNa paDe che. samavasaraNAdi bAhya vaibhavanuM nirUpaNa tene barAbara samajAya che. jJAnI puruSonuM prayojana to rAgI jIvone bhagavAna tarapha AkarSita karavAnuM hoya che. AvA AkarSaNathI kheMcAIne te jIvo bhagavAna tarapha vaLatAM, temane prabhunAM pavitra vacanono yoga thAya ane satya svarUpa samajAtAM potAnA AtmAno uddhAra karI zake evA uttama AzayathI jJAnI puruSoe zAstromAM samavasaraNAdinuM varNana karyuM che. tIrthaMkaranAM deha, samavasaraNa AdinI stuti karavAthI ullAsabhAva AvatAM temanA guNo pratye paNa ullAsa Ave che ane bhaktithI bhAva sthira thatAM potAnA AtmAno anubhava thAya che. vAcakazrI mAnavijayajI mahArAja zrI caMdraprabha bhagavAnanA stavanamAM gAyuM che ke - rUpa nihALI paricaya kIno, rUpamAMhI nahi Avyo; prAtihAraja atizaya ahinANe, zAstramAM buddha na lakhAyo. je je pUjA te te aMge, tuM to aMgathI dUre; te mATe pUjA upacArika, na ghaTe dhyAna ne pUre. he prabhu! prazama rasamAM nimagna tArI mukhAkRti joI huM tArI tarapha AkarSAyo. paNa tArI nikaTa AvIne tAro paricaya vadhAryo tyAre khabara paDI ke tuM to rUpathI para cho, rUpa dvArA tArI sAcI oLakhANa karavI ke pUjA karavI zakya nathI; navAMge pUjana e to mAtra aupacArikatA che, dhyAnamAM lIna banatAM AvI aupacArikatA nibhAvavI zakya nathI. Ama, jinezvara bhagavAnanuM bhakti karavA yogya sahAtmasvarUpa samajyA vinA tenI apUrvatA lakSamAM Ave nahIM ane bhagavAnanA guNonI apUrvatA lakSamAM AvyA vinA sAcI bhakti pragaTe nahIM; ane sAcI bhakti pragaTyA vinA kalyANa thAya nahIM. prAraMbha bhale bAhya dehAkRtinAM tathA samavasaraNAdi atizayonAM varNana ane guNagrAmathI thAya, paraMtu jinezvara bhagavAnanA aMtaraMga svarUpanA lakSa vinA sAcI bhakti saMbhavita nathI. jema nagara, mahela, alaMkAra ane bAgabagIcA vagerenuM varNana karavAthI upacAra vaDe rAjAnI stuti thaI kahevAya che ane zUravIrapaNuM, gaMbhIrapaNuM vagere guNonuM varNana karavAthI rAjAnI vAstavika stuti thaI kahevAya che, te ja rIte tIrthaMkara nAma karmanA udayathI prApta thayela bAhya vibhUtinuM stavana karavAthI upacAra vaDe jinezvaranI stuti thaI kahevAya che ane zuddha sahajAtmasvarUpanuM varNana karavAthI paramArthapaNe jinezvaranI 1- vAcakazrI mAnavijayajIracita, zrI caMdraprabha bhagavAnanuM stavana, kaDI 2,7 (stavana maMjuSA, pR.279-280) Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-25 488 stuti thaI kahevAya che ane te ja mukhya che.' AvA jinanA mukhya svarUpa pratye durlakSa karI ane gauNa evA dehAzrita svarUpane athavA paugalika samavasaraNa Adi bAhya vibhUtine jinanuM svarUpa samajI, matArthI jIva potAnI buddhine tyAM rokI rAkhI, temanA tattvasvarUpanA vicAra pratye buddhine AgaLa deto nathI ane A rIte te vyavahAranayanA ekAMta Araha3pa matArthane seve che. jinezvaranAM mukhya-gauNa svarUpano bheda pADyA vinA je temane upAse che, temanA viSe upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja kahe che ke mukhya tathA upacAranA dharmono viveka karyA vinA karelI stuti kharAba kavinI kavitAnI jema cittane prasanna karatI nathI. jema pramAdathI eTale ke asAvadhAnIthI hAthamAM dhAraNa karelI talavAranI atyaMta tIkSNa dhAra vinAza kare che, tema mukhya tathA aupacArika dharmano bheda karyA vinA abhiniveza vaDe kevaLa potAnA matanuM rakSaNa karavAnA abhimAnathI kadAha sahita jo upacAra stutimAM mukhyatAnI dRSTi rAkhavAmAM Ave to te UlaTI anartha kare che, eTale ke AtmAmAM azuddhi utpanna karIne Atmahitano nAza kare che.' matArthI jIva jinasvarUpanuM ciMtana cUkIne jinadeha tathA samavasaraNAdi paugalika padArthonuM ciMtana karIne upacAra stutinI mukhyatA kare che ane tethI te nirAkuLa zAMtinA mArgamAM praveza karI zakato nathI. devatattva saMbaMdhI tenI bhUla dUra na thAya tyAM sudhI tene tAttvika sukhanI prApti thatI nathI, mATe jinastuti jinezvaranA aMtaraMga svarUpanI oLakhANapUrvaka thavI ghaTe. jinezvaranI aMtaraMga dazAnI yathArtha oLakhANanA avalaMbana dvArA niraMtara zuddha AtmAnuM smaraNa karanAra AtmArthI jIva potAnuM AtmabhAna bhUlato nathI ane potAnuM pUrNa svarUpe pragaTa karIne ja rahe che. Ama, jinezvaranI yathArtha oLakhANathI AtmaprApti sugamatAthI thaI zake che, chatAM matArthI jIvanuM te tarapha lakSa 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, "adhyAtmasAra', prabaMdha 6, zloka 126 'purAdivarNanAdrAjA stutaH syAdupacArataH / tattvataH zauryagAMbhIryadhairyAdiguNavarNanAt / / ' / sarakhAvo : AcAryazrI amRtacaMdradevakRta, 'samayasArakalaza', kalaza 25 'prAkArakavalitAbaramupavanarAjInigIrNabhUmitalam / pibatIva hi nagaramidaM parikhAvalayena pAtAlam / / ' 2- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 6, zloka 127, 128 'mukhyopacAradharmANAmavibhAgena yA stutiH / na sA cittaprasAdAya kavitvaM kukaveriva / / anyathAbhinivezena pratyutAnarthakAriNI / sutIkSNA khaGgadhAreva pramAdena kare dhRtA / / ' Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana paNa jatuM nathI. jinezvaranuM avalaMbana levA chatAM devatattva saMbaMdhI tenuM zraddhAna ayathArtha ja rahe che. tethI zrImade tevA jIvane bAhya oLakhANathI AgaLa vadhI, aMtaraMga svarUpanI oLakhANa karI, matAthapaNAne pariharavAnI preraNA karI che. jJAnIo preraNA kare che ke "he jIva! durlabha saMyogo maLavA chatAM jinezvaranI vAstavika oLakhANa nahIM kare to tuM Atmahitano avasara khoI besaze. mAtra jinadeha ane samavasaraNAdi siddhinA mahinAmAM buddhine rokaze to manuSyapaNAmAM maLelI buddhi sArthaka nahIM thAya. he bhavya! jinezvara bhagavAnanAM zarIranAM mApa ane dharmasabhA vagere puNyodayane bhagavAnanuM vAstavika svarUpa na mAna. tArI mithyA mAnyatAne poSaNa ApavAnuM baMdha kara ane nakkI kara ke mAre jinezvaranA aMtaraMga svarUpano Azraya karavo che. temanI aMtaraMga vItarAgI dazA samajavA tArI buddhino upayoga kara. tuM khUba jAgRti rAkha ane satya samajaNanA baLathI jinezvaranA aMtaraMga svarUpanI sanmukha thaI AtmArthane sAdha. jinabhaktinI punita yAtrAmAM bAhya oLakhANamAM aTakI na rahetAM, tAttvika bhaktinI niSpatti arthe niraMtara udyamI raheze to tAruM avazya kalyANa thaze." A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - "je jinadeha pramANa ne, laMchana varNa AkAra; liMga jAti utkRSTatA, e ekAMta vicAra. traNa gaDha vyApI sahita je, samavasaraNAdi siddhi; chatra traNa jyAM zobhatAM, prAtihAryanI riddhi. azoka taru ne duMdubhi, bhAmaMDaLa suprakAza; varNana samaje jinanuM, bAhya lakSaNo bhAsa. mAyika paNa IdrajALathI, vistAre bahu riddhi, sAcuM mAne mUrkha paNa, rokI rahe nija buddhi. 1 * * * 1- "rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.219 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 97-100) Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 26 .5 2.63 pa 20111138 ri 65 . comr..5 Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 26 'athA - gAthA 25mAM kahyuM ke matAtha jIva jinezvara bhagavAnanA zarIranAM varNanAdine bhUmikA = tathA samavasaraNAdi siddhine ja jinanuM svarUpa mAne che ane jinanA vAstavika svarUpathI ajANa rahe che. je vastu pAmavA yogya che te jinanuM aMtaraMga svarUpa che ane A vAta dRSTisanmukha na rAkhavI tene matArtha gaNyo che. Ama, gAthA 25mAM devatattva saMbaMdhI mithyA mAnyatArUpa matArthanuM svarUpa batAvyuM. have gurutattva saMbaMdhI matArthanuM svarUpa pharIthI darzAvavAmAM Ave che.1 gAthA 24mAM ajJAnanA kAraNe asadgurune saguru mAnI laI pravartatA matArthanuM kathana karyuM. have A 26mI gAthAmAM sagurune saguru tarIke ane asaddagurune asadguru tarIke jANavA chatAM matArthI jIva kaI rIte pravarte che te darzAvatAM zrImad kahe che - "pratyakSa sadguruyogamAM, varte daSTi vimukha; gAthA | asaddagurune daTa kare, nija mAnArthe mukhya.' (26) - pratyakSa saddaguruno kyAreka yoga maLe to durAgrahAdichedaka tenI vANI sAMbhaLIne tenAthI avaLI rIte cAle, arthAt te hitakArI vANIne grahaNa kare nahIM, ane pote kharekharo daDha mumukSu che evuM mAna mukhyapaNe meLavavAne arthe asadguru samIpe jaIne pote tenA pratye potAnuM vizeSa daDhapaNuM jaNAve. (26) ta je vAstavamAM AtmAno arthI nathI, paNa mAnano arthI che ane jenAmAM AtmArthI gaNAvavAnI kAmanA varte che evA matAthanI prakRti darzAvatAM zrImad A gAthAmAM kahe che ke kyAreka mahatpaSyanA yoge matArthI jIvane sadguruno 1- ahIM e prazna thavo saMbhavita che ke gAthA 24mAM gurutattva saMbaMdhI matAthanI bhUla batAvyA pachI tarata gurutattva saMbaMdhI thatI bhUlano bIjo prakAra darzAvatI A gAthA na letAM devatattva saMbaMdhI thatI bhUlanI gAthA 25 zA mATe lIdhI haze? tenuM samAdhAna A pramANe karI zakAya ke matAtha eTale avaLI mati ane AtmArthI te savaLI mati. matArthInI viparIta mAnyatA tathA pravartananuM kAraNa evI (1) tattvamUDhatA tathA (2) viparIta rucinA kAraNe saMsArAbhimukhatA ane mAnAdi poSavArUpa malina bhAvonI pradhAnatA che. A tathya lakSamAM rAkhatAM ema anumAna karI zakAya che ke gAthA 24 tathA 25mAM sadguru tathA satudevanAM svarUpa saMbaMdhI mUDhatAnA kAraNe thatI viparIta mAnyatA-pravartanA darzAvI che, jyAre gAthA 26mAM mokSAbhimukha valaNanA abhAve tenI sarva pravRttinA kendrasthAne rahelI mAnAdi kAmanAnA kAraNe thatI viparIta pravartanA darzAvI che. bhAvArtha Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pratyakSa yoga maLe, topaNa AtmakalyANanI yathArtha rucinA abhAve te temanAthI parAbhukha ja varte che. potAnA svaccheda Adi doSonA kAraNe te sadgurunA caraNane viSe mananuM sthApana karI zakato nathI. tethI te saddagurunI AtmahitakArI ane durAgrahAdi chedanArI vANIno svIkAra karato nathI ane UlaTuM kutarka, zaMkA Adi karIne temanAthI vimukha varte che; pariNAme sadguruthI paramArthalAbha to meLavato nathI ane uparathI geralAbha kare che. jema varasatA varasAdamAM ghaDAne UMdho mUkyo hoya to pANInuM grahaNa thatuM nathI, tema mahatpaSyanA yoge sajIvanamUrtino pratyakSa yoga thavA chatAM matArthI jIva vimukha vartato hovAthI upadezanuM grahaNa paNa thatuM nathI, to pachI pariNamanano to avakAza ja kyAMthI hoya? potAnA matano mithyA Agraha hovAthI matArthI jIva sadgurunI upekSA kare che. jyAM potAnAM gamatAM lakSaNonI vizeSatA jaNAya, jyAM potAno mata poSAya ane tene mAna maLe evA asadgurune te daDha kare che. asaddaguruno yoga maLavo e judI vAta che ane asadgurune daDha karavA e judI vAta che. asaddaguruno yoga prArabdhanA kAraNe thAya che ane temAM daDhatva potAnA vartamAna prayatnathI thAya che. matArthI potAnA mAnanAM rakSaNa ane poSaNa arthe sadgurunI AtmahitakArI vANI pratye durlakSa seve che, temanAthI vimukha varte che ane jyAM javAthI lokomAM mAna poSAtuM hoya tyAM jAya che athavA asadguru jeo tene vizeSa mAna ApatA hoya, temanA pratye zraddhA-bhakti vadhAre che. Ama, te saddaguruthI vimukha ane asaddagurunI sanmukha vartI, potAno matArtha daDha karI potAnuM ja ghora ahita kare che. zAstrakAroe kahyuM che ke AtmAnubhava karIne jeo ratnatrayarUpa pariNamyA vizeSArtha che evA sadgurudeva bhavathI taravA mATe uttama ane pavitra tIrtha che. sAkSAt sapuruSano yoga mumukSu jIvane atyaMta AtmahitakArI nIvaDe che, kAraNa ke sapuruSanA kAyA ane vacananA yogamAM pragaTa zuddhAtmA vyApelo hoya che ane temAMthI zuddhatAnAM spaMdano evI tIvratAthI skurAyamAna thatAM hoya che ke te mumukSune hRdayasoMsarAM UtarI jAya che. pratyakSa satparuSanA satsaMganuM AvuM alaukika mAhAbhya hovAthI ane AtmakalyANanuM te sarvazreSTha sAdhana hovAthI sarva deza-kALanA ane mata-paMthanA saMtoe ekasUre teno mahimA gAyo che. anaMta kALanA paribhramaNamAM AtmahitakArI ane durlabha evo sadaguruno yoga 1- juo : AcAryazrI yogIndudevakRta, 'yogasAra', gAthA 83 'rayaNattaya-sajutta jiu uttimu titthu pavittu / mokkhahaM kAraNa joiyA aNNu Na taMtu Na maMtu / / ' Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-26 495 paNa jIvane pUrve aneka vAra maLI cUkyo che, chatAM te phaLavAna thayo nathI. A niSphaLatAnAM kAraNo darzAvatAM zrImad lakhe che - "te satsaMga paNa jIvane ghaNI vAra prApta thayA chatAM phaLavAna thayo nathI ema zrI vItarAge kahyuM che, kemake te satsaMgane oLakhI, A jIve tene parama hitakArI jANyo nathI; parama snehe upAsyo nathI; ane prApta paNa aprApta phaLavAna thavA yogya saMjJAe visarjana karyo che, ema kahyuM che ..... te satsaMga prApta thaye jo A jIvane kalyANa prApta na thAya to avazya A jIvano ja vAMka che; kemake te satsaMganA apUrva, alabhya, atyaMta durlabha evA yogamAM paNa teNe te satsaMganA yogane bAdha karanAra evAM mAThAM kAraNono tyAga na karyo!' jIvane sAkSAt satparuSano yoga ghaNI vAra thayo hovA chatAM dRSTinI malinatAnA kAraNe tevI satumUrti pratye bAhya lakSa rahe che. AtmAbhimukha valaNanA abhAve laukika bhAve satsamAgama karavAthI temanA pratye tene alaukika mAhAbhya jAgatuM nathI ane pariNAme je parama preme satsaMganI upAsanA thavI joIe te thatI nathI. vaLI, dRSTinI malinatAnA kAraNe sadgurunA pratyakSa yogamAM paNa te jIva sadagurunA AzayathI vimukhapaNe varte che. tenA mULamAM tenuM matAgrahapaNuM, svacchaMdapaNuM, mAnAdinI kAmanA Adi hoya che. A doSonI vidyamAnatAe te sajIvanamUrti pratye tene samarpaNabuddhi thatI nathI. pariNAme jemanuM ArAdhana karavuM ghaTe che evA satparuSa pratye kAM to avizvAsapaNuM varte che, kAM to vimukhapaNuM hoya che. samarpaNabuddhinA abhAve tene satparuSanAM vacanamAM bhUla jovAnAM-zodhavAnAM pariNAma varte che. te temanAM vacanamAM kuzaMkA kare che, temanA bAhya AcaraNamAM doSa jue che athavA to temane potAnA jevA kahyuM che. vaLI, yathArtha oLakhANanA abhAve UMDe UMDe satparuSanAM mana-vacana-kAyAnAM udayapariNAma pratye athavA temanI koI ne koI bAbatamAM saMdeha rahyA kare che. Ama, adhUro nizcaya, aparipakva vicAradazA, zaMkAzIlatA vagerenA kAraNe kutarka Upaje che ane tenA bhAvamAM DAmADoLapaNuM rahe che. vaLI, jIvanA kalyANa arthe satparuSa tenA doSo mATe Takora kare tyAre paNa te jIvanuM valaNa AtmahitathI vimukha hovAthI tene te vacano hitakArI lAgatAM nathI, paNa kaThora ane apriya lAge che. potAmAM rahelA ahaMnA kAraNe te sapuruSanAM vacanono samyakapaNe vicAra karI, doSono svIkAra karavAne badale sadgurumAM ja doSa jue che. AvA durAgrahI jIvo saguru dvArA paramArthalAbha pAmI zakatA nathI. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja kahe che ke guru prasanna thaIne upadeza Ape topaNa kadAhI puruSa te upadezane grahato nathI, jema mIThI drAkSa UMTa AgaLa mUkIe topaNa 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.469 (patrAMka-609) Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana te tajIne UMTa kAMTAne khAya che.' sadgurunI durAgrahAdi chedanArI vANI sAMbhaLI potAnAM rAga, dveSa ane ajJAna chedavAne badale matArthI jIva sadguruthI vimukha dRSTie varte che ane Atmahitane pAmato nathI. te sadgurunA yogamAM rahevA chatAM temanA Azaya sAthe sarvasammata thato nathI. kadApi te vacana ane kAyAthI temanI AjJAnuM ArAdhana karato hoya to paNa manathI to te vimukha ja rahe che. durAgraharUpa potAnA matane pakaDI rAkhavo te ja jIvanuM matArthapaNuM che. satparuSa kalyANano lokottara mArga batAvanAra che ema jANavA chatAM matArthI jIva potAnA mAnanI rakSA arthe, paramArthamAM joDanArI avirodha vANI prati durlakSa sevI, viparIta dRSTinA ArAdhaka thaI asadgurunA yogamAM saMtoSa mAne che ane potAnA matArthane poSaNa Ape che. potAnAM matanI ane mAnanI rakSA karavArUpa matArthanA kAraNe te asadguruno Azraya grahaNa kare che ane temanAmAM potAno vizvAsa daDha kare che. asadguru pAse potAnA ahaMnuM poSaNa thatuM hovAthI tene te saMga vizeSa rucikara lAge che. zrImad lakhe che - ajJAnIno sakAma upadeza hoya che; je saMsAra phaLanuM kAraNa che. te rucikara, rAgapoSaka ne saMsAra phaLa denAra hovAthI lokone priya lAge che ane tethI jagatamAM ajJAnIno mArga vadhAre cAle che." AtmajJAnarahita, ahaM-mamanI soDa tANIne mohanidrAmAM paDyA rahetA bahirmukha asarunA Adeza-upadezane tahattavANI' karatA rahIne temanA paga pakhALatA rahevAmAM te potAnA jIvananuM sArthakya mAne che. asagurunA saMgamAM maLatA mAna-sanmAnathI AkarSAIne te saddaguruthI vimukha thAya che. zrI bhogIlAla gi. zeTha lakhe che - ..... matArthathI eka evI prakRti paDI jAya che ke kyAreka mahatva puNyanA yoge koI sadaguruno pratyakSa yoga maLe, to paNa prathama to tenuM oLakhANa thatuM nathI. kadAca te puruSamAM kaMI vizeSatA hovAnuM lakSamAM Ave, to paNa tenI nyAyayukta upakAraka avirodha vANIno svIkAra karavAnuM tene sUjhatuM nathI, kAraNa potAnA saMpradAyamAM potAne kaMI mAnano yoga maLato hoya te mAnanA lAbhanI jALavaNI ane rakSA tyAre ja thaI zake ke jo te saMpradAya para aMkuza dharAvatA evA guru pratye, pachI bhale te guru jJAnarahita bAhya tyAgI hoya, to paNa temanA pratye potAnI mumukSutA dRDha 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 4, zloka 157 'guruprasAdIkriyamANamarthaM gRhNAti nAsadhavAMstataH kim / drAkSA hi sAkSAdupanIyamAnAH kramelakaH kaMTakabhuGna bhuMkte / / ' 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.707 (upadezachAyA-7) Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA- 26 487 che, ema batAvI zake. A pramANe nija mAnanA rakSaNa arthe kharekhara sAcA jJAnI mahAtmAno pratyakSa yoga hoya, to paNa temanAthI vimukha rahI asaddaguruno Azraya kare te matArthI jIvanuM lakSaNa che." Ama, matArthI jIvamAM mumukSutAno abhAva hovAthI mAnAdinA kAraNe te satune satuM jANavA chatAM sat rahaNa nathI karato ane asatune asatuM jANavA chatAM asatuM mUkato nathI. jJAnanI prApti jJAnI pAsethI thavI joIe, e svAbhAvika samajAya tevI vAta che, chatAM jIva lokalajjAdi kAraNothI ajJAnIno Azraya choDato nathI ane e ja anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM svarUpa che. sadguruno anAdara karavo ane asadguruno Adara karavo te pragaTa anaMtAnubaMdhInuM svarUpa che, arthAt pratyakSa satparuSathI vimukha vartavuM athavA teo pratye upekSita bhAve vartavuM te samyaktvarodhaka anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM svarUpa che. sudeva, suguru ane sudharmanI je prakAre avajJA thAya ke vimukha bhAva thAya; temaja asadudeva, asadguru tathA asaddharmano je prakAre Agraha thAya, te saMbaMdhI kRtakRtyatA mAnya thAya; te sarva anaMtAnubaMdhI kaSAya che. je AtmajJAnarahita che, adharmarUpa viSayakaSAyAdinuM jemanAmAM pariNamana che ane mAnAdithI potAne dharmAtmA manAve che, dharmAtmA yogya namaskArAdi kriyA karAve che evA asaguruno tuccha mAnane arthe Adara karavo ane sanduruSanI upekSA karavI te anaMta saMsAra vadhAranAruM kRtya che. zAstrakAroe to tyAM sudhI kahyuM che ke zuddha samyagdaSTi jIvoe bhaya, AzA, sneha ane lobhathI paNa kudeva-kuzAstra-kuguruone praNAma tathA temano vinaya na karavA joIe. asaddagurUnA sevanathI je mithyA bhAva thAya che, te hiMsAdi pApothI paNa mahAna pApa che, kAraNa ke tenA phaLamAM nigoda-narakAdi prApta thAya che ane tyAM jIva ghaNA kALa sudhI mahAsaMkaTa pAme che tathA tene samyajJAnanI prApti paNa mahAdurlabha thaI jAya che. lokalAjathI ke mAnAdi kAmanAthI paNa asagurunuM sevana nahIM karavAnI bhalAmaNa jJAnIoe karI che, kAraNa ke tenAthI ghaNA kALa sudhI mahAduHkha sahana karavuM paDe che. A saMdarbhamAM koIne prazna thAya ke "mArA aMtaraMgamAM to satya zraddhAna che, paraMtu bAhya lAdi vaDe asadguru prati ziSTAcAra karuM to temAM koI doSa che?' tenuM samAdhAna ema che ke koI balAtkArathI mastaka namAvIne hAtha joDAve tyAre ema saMbhave che ke 'mAruM emAM aMtaraMga na hatuM, paNa pote ja jyAM mAnAdi vaDe ke lajjAdi kAraNe namaskArAdi kare tyAM aMtaraMgamAM satya zraddhAna kaI rIte saMbhave? jema koI potAnA 1- zrI bhogIlAla gi. zeTha, 'Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, pR.105-106 2- juo : AcAryazrI samaMtabhadrasUrijIkRta, 'ratnakAMDa zrAvakAcAra', zloka 30 'bhayAzAsnehalobhAcca kudevAgamaliMginAm / praNAma vinayaM caiva na kuryuH zuddhadRSTayaH / / ' Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana aMtaraMgamAM mAMsane kharAba jANe che, paNa rAjAdine sAruM lagADavA arthe mAMsabhakSaNa kare to tene vatI kaI rIte kahevAya? tema koI potAnA aMtaraMgamAM to asagurune heya jANe, paNa temane athavA lokone sAruM lagADavA arthe temanuM sevana kare to tene sAco zraddhAvAna kevI rIte manAya? tethI AtmArthI koI paNa prakAre asadguruno vinaya kare nahIM. rAjAdino bAhya vyavahAra vaDe ziSTAcAra karavAmAM Ave che tevo ziSTAcAra paNa asadguruno karavA yogya nathI, kAraNa ke rAjAdi kAMI dharmapaddhatimAM nathI ane gurusevana to dharmapaddhatimAM che. rAjAdinuM sevana to bhaya-lobhAdithI thAya che, eTale tyAM to cAritramoha ja saMbhave che; paNa sadgurune ThekANe asagurune sevavAthI to darzanamohanIya ja saMbhave che, kAraNa ke sadgurunA vinaya-namaskAra Adi te tattvazraddhAnarUpa kAryanuM kAraNa che. lajjAdithI paNa jyAM asadguruno vinaya thAya che, tyAM kAraNamAM viparItatA UpajavAthI tattvazraddhAnarU rvimAM daDhatA thatI nathI. A saMdarbhamAM paMDita zrI ToDaramalajI kahe che - 'jema zIlavatI strI potAnA bhartAranI mAphaka parapuruSanI sAthe ramaNakriyA sarvathA kare nahi, tema tattvazraddhAnI puruSa sugurunI mAphaka kugurune namaskArAdi kriyA sarvathA kare nahi. kAraNa ke - te jIvAdi tattvono zraddhAnI thayo che, tethI tyAM rAgAdikano niSedha karanArI zraddhA kare che, vItarAgabhAvane zreSTha mAne che, tethI jenAmAM vItarAgatA hoya, evA gurune ja uttama jANI namaskArAdi kare che, paNa jenAmAM rAgAdika hoya, tene niSedha jANI namaskAra kadI paNa kare nahi." Ama, jyAM asagurune namaskArAdi karavAno paNa niSedha che, tyAM matArthI jIva to potAne uttama mumukSu kahevaDAvavAnI mAnanI kAmanAnA kAraNe asadgurune daDha kare che. asadguru tenAM mAna, mobhA ane moTAIne poSatA hovAthI potAnAM mAna-bahumAnanA lobhe asaddaguru kahe te badhuM ja mAne. vaLI, tevA asagurune paNa guru kahevaDAvavAnI lokeSaNA vartatI hoya che. Ama, "aho rUpa! aho dhvani!'nA nyAye paraspara ekabIjAnAM mAnanI puSTi karatA hovAthI lobhI guru ane lAlacu ziSyanuM gADuM adhogati tarapha sarakatuM jAya che. matArthI jIvane teno svArtha ja priya hoya che. tene koI guNavAna priya lAgato nathI. te evA ja puruSonI maitrI kare che ke jemanAthI teno svArtha sadhAya, mAnAdi prApta thAya. asaguru tene deDha mumukSu tarIke mAna ApatA hovAthI temano ziSyasamAja paNa tene vizeSa guNavAna gaNI mAna Ape che ane tenA vakhANa kare che. teo tenI 1- paMDita zrI ToDaramalajIkRta, "mokSamArga prakAzaka', gurjarAnuvAda, sAtamI AvRtti, adhikAra 6, pR. 186 Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-26 499 vidhavidha prakAre sevA paNa kare che. yAtrA-pratiSThAdi prasaMge svAdiSTa bhojana, nayanaramya AvAsa, zArIrika sevA, Adara-satkAra vagere sukhakArInAM sAdhano tenI tahenAtamAM hAjara rahe che. daDha mumukSunA birudathI AvAM mAnapAna maLatAM hovAthI te evuM biruda ApanAra asagurunA ja saMgamAM rahevA icche che. tene laukika pratiSThAnI kAmanA eTalI prabaLa varte che ke te lokeSaNAnI duSTa vAsanAthI prerAIne aciMtya ciMtAmaNi evA saguruno yoga paNa tyajI de che ane asagurunA saMgamAM kalyANa thaze evA bhramamAM rAce che. AvA jIvone cetavaNI ApatAM zrImad lakhe che - 'asaddaguruthI paNa kalyANa thAya ema kahevuM te to tIrthakarAdinI, jJAnInI AzAtanA karavA samAna che, kemake temAM ane asagurumAM kaMI bheda na paDyo; janmAMdha, ane atyaMta zuddha nirmaLa cakSuvALAnuM kaMI nyUnAdhikapaNuM TharyuM ja nahIM." cakSuhIna mANasa ajJAta pradezamAM anya ajANyAno mArgadarzaka thaI zake ja nahIM, tema ajJAnI guru (asaddaguru) ajJAnathI mukta thayA vinA, samyakatvane pAmyA vinA, bhavasamudrathI taryA vinA bIjAne tArI zake ja nahIM. sadguru lAkaDAnI nAva samAna che, pote tare che ane bIjAne tAre che; jyAre asadguru paththaranI nAva samAna che, pote DUbe che ane bIjAne DubADe che. jema gADha aMdhakAramAMthI prakAza udbhavI zake nahIM, haLAhaLa jheramAMthI amRtanuM biMdu nIpajI zake nahIM, agninI pracaMDa jvALAmAMthI zItaLatAnuM sarjana thaI zake ja nahIM; tema asadguru dvArA samakitanI prApti thaI zake ja nahIM. asaguruthI paNa tarAya ema kahenAra ke mAnanAra jIva anaMta jJAnIonI AzAtanA kare che ane parama kalyANakArI paramArthamArgano virAdhaka banIne anaMta bhavanI vRddhi kare che. asaddaguruno Azraya karavAthI kalyANane badale pArAvAra akalyANa thatuM hovAthI mumukSuoe AtmazuddhirUpa samyagdarzana-jJAna-cAritra Adi guNothI vaMcita hoya evA, kevaLa "aMdhoaMdha palAya'nA nyAye dharmapravartana karatA-karAvatA hoya evA asadguruno tyAga karavo joIe ane zuddha gurunI upAsanAmAM pravartavuM joIe. zuddha gurune mithyAtvano kSaya thayo hovAthI ane ahaMbhAva maTI gayo hovAthI temanAM vacano AtmArtha bhaNI ja dore che. temanI vANI unnata mArge javAnI preraNA Ape che. te vacano anusAra potAnI vRtti-pravRttine DhALatAM AtmavIrya prabaLa bane che ane sAdhanA vega pakaDe che. sadgurunA bodhane anusaranAranA aMtaramAM te bodha pariNAma pAmavAthI tene mokSa prApta thAya che. tethI sadgurue kaheluM kevaLa satya ja che, niHzaMkapaNe upAdeyarUpa - ArAdhyarUpa che evI aMtaramAM zraddhA karI, te vacanonuM bhAvapUrvaka manana karavuM ghaTe che. paraMtu matAtha 1- "zrImad rAjacaMdra, chaThThI AvRtti, pR.529 (gAthA 9 upara zrImade pote kareluM vivecana) Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5OO 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jIva sadgurunAM vacano tathA te vacanonA Azayane samajavAmAM buddhine preravAne badale mAna kaI rIte meLavavuM, sAcavavuM, vadhAravuM tenI yojanAmAM ja mazagUla rahe che. mAnamAM racyApacyA rahelA matArthI jIvane jJAnano upadeza koI asara karato nathI. baherAne karelo upadeza araNyarudana jevo che, tema matArthI jIvane karelo upadeza nirarthaka nIvaDe che. bhUkha na hoya tene mATe pakavAna-mevA vagerenAM bhojana nakAmAM che, tema matArthI jIva ruci vinA, garaja vinA, icchA vinA upadeza sAMbhaLato hovAthI tene koI lAbha thato nathI. jene jAgavuM ja na hoya, tenI pAse Dhola vagADavAmAM Ave topaNa zuM vaLe? jene potAnA mAnAdi doSo dUra karavAnI lagana lAgI hoya tene jJAnInI vANI avazya kAryakArI thAya, paNa jo AtmakalyANanI tRSA na jAge to tenA haiyAmAM te bodhanI asara na thAya. matAthane bhavabhramaNano bhaya ja nathI lAgato ane tethI te mAnane nirmULa karavAnI darakAra nathI karato ane sadgurunA upadezanI avagaNanA karI pratyakSa sadguruno yoga vyartha gumAvI de che. Ama, matArthI jIva tuccha mAnane khAtara mokSanI rUDI ArAdhanAthI vaMcita rahe che. jema koI mUrakha thoDI rAkhane mATe caMdananA vRkSane bALI nAkhe, jema chAsane mATe koI ratnane vecI de, jema khIlI meLavavA mATe vahANane toDI nAkhe, jema nAnakaDA dorAnA kaTakAne mATe motInI kaMThI toDI nAkhe; tema mAna ane moTAInI mIThAza mANavA mATe matArthI jIva sadgurunI durAgrahachedaka vItarAgavANInI upekSA karIne asaddaguruno Azraya deDha kare che. matArthI jIvanI UMdhI daSTinA kAraNe sAcA guruno yoga maLavA chatAM te yoga tene mokSanuM kAraNa thatuM nathI ane kugurunA yogamAM tenA mAnane puSTi maLyA kare che ane saMsAravRddhi thAya che. AvA jIvone zikhAmaNa ApatAM jJAnIo kahe che ke "je sadguruno mahimA sarvalabdhidhArI, sAtizaya vacanayogadhAraka sarvajJa bhagavAna paNa pUrepUro kahI zake ema nathI, tevA sadguruthI tuccha mAna mATe vimukha thaI tuM asaddagurune zA mATe seve che? bhavabhramaNano abhAva karavA uttama mAnavadeha maLyo che, tene mahAduHkhadAyI akalyANakArI mAnamAM veDaphI devo yogya nathI. mahApuNyanA udaye mahAdurlabha manuSyabhavamAM pratyakSa sadguruno uttamottama yoga tathA AtmahitakArI upadeza pAmyo che, emAM jo mAna TALavAno upAya nahIM kare to pharI Avo avasara nahIM maLe. sarva durlabha avasara tane sulabha banI cUkyA che, mATe jAgRta thaI tvarAthI AtmakalyANa karI le. A yoga lAMbo samaya nahIM rahe. lAkheNI kSaNa jaI rahI che. tuM mAna nahIM choDe to maLeluM badhuM eLe jaze. saddaguruthI vimukha vartIne tuM gaMbhIra bhUla karI rahyo che. khoTAM bahAnAM ke jUThI dalIlo tane nahIM bacAvI zake. tethI have tuM paDakhuM pherava. juga juganA Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 501 aMdhArAmAMthI jarA bahAra Ava. vIjaLInA jhabakAre motI jhaTa parovI le. paramArthane anukULa saMyogo ane sAmagrI maLyAM che, teno sadupayoga karI le. A avasarane vRthA na gumAva. udyamapUrvaka mAnano tyAga kara. temAM ja tAruM zreya che. sadgurusanmukhatA te sarva manorathanI siddhino upAya che ane teno A avasara che.' A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che gAthA-26 'pratyakSa sadguruyogamAM, mahA kAThIyo naDe aneka prakArathI, ethI satno varte jUThuM pragaTa sadguru che chatAM, rakhe tyajAve. ema kahI, mahAbhaya pAmI vegaLo, sadguruthI jaI dUra; asadgurune dRDha kare, aviveka bharapUra. hRdaya zUnya navi pArakhe, sad asad ne sukhaduHkha; paDe kugurunA pAsamAM, nija mAnArthe mukhya.'1 *** moha; droha. 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.219 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 101-104) dRSTi vimukha; viSayanuM sukha. Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 27 deza hI gatilaMgamA ke samaLe kutrIAna, mAne vikmata deSako, bhagAe mujhI viThaNa Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - ra7. ' atha) - gAthA 26mAM kahyuM ke matAthI jIvane kyAreka saguruno yoga thaI jAya bhUmikA 1 topaNa te temanA upadezathI viruddha cAle che. pote mAnelA guru asaguru hovA chatAM, temanA pratye mamatva daDha karI te temane seve che ane potAne kharekharo deDha mumukSu mAne che. Ama, gAthA 24, 25, 26mAM gurutattva tathA devatattva saMbaMdhI pravartatA matArthanA prakAra darzAvI, have gAthA 27 tathA gAthA 28mAM dharmatattva saMbaMdhI pravartI rahelA matArthanA prakAranuM darzana karAve che. prastuta gAthAmAM zAstra (zrata), mata, veSa saMbaMdhI kevI mithyA mAnyatA pravartI rahI che te darzAvatAM zrImad kahe che - 'devAdi gati bhaMgamAM, je samaje zrutajJAna; gAthA mAne nija mata veSano, Agraha muktinidAna.' (27) deva-nArakAdi gatinA "bhAMgA AdinAM svarUpa koIka vizeSa paramArthahetuthI * kahyAM che, te hetune jANyo nathI, ane te bhaMgajALane zrutajJAna je samaje che, tathA potAnA matano, veSano Agraha rAkhavAmAM ja muktino hetu mAne che. (27) ta kriyAjaDa matArthInA dharmatattva saMbaMdhI mithyA mAnyatArUpa matArthanA be prakAra bhAvAthI A gAthAmAM darzAvyA che - (1) devAdi gatinA prakAromAM ja zrutajJAna samAyuM che ema samajavuM te; tathA (2) potAnA matano tathA veSano Agraha rAkhavAmAM muktino hetu mAnavo te. (1) matArthI jIvane satuzrutano yoga thayo hovA chatAM, te kathanono paramArthahetu samajAyA vinA te kalyANakArI thaI zakatAM nathI. jema ke 'karmagraMtha', 'lokaprakAza', 'pakhaMDAgama', 'gomaTasAra' Adi graMthomAM deva, naraka, tiryaMca ane manuSya e cAra gationA bhAMgAnAM svarUpanuM vistRta varNana karavAmAM AvyuM che. cAra gationA prakAra, tenA peTabhedo, te pratyeka bhAMgAonuM svarUpa - saMkhyA, sthAna, saMsthAna, sthiti, pramANa Adi sUma bhedonuM puSkaLa varNana ApyuM che. A devAdi gatinA bhAMgAonuM sUkSma vivecana karavAnuM prayojana jIvane parasaMyogathI thatI karmakRta durdazAnuM bhAna karAvI, saMsArathI vairAgya pamADI, tenA kAraNarUpa vibhAvabhAvothI pAchA vALI AtmakalyANa karAvavAnuM che. jJAnIonA AvA paramArthahetune samajyA vinA, tenuM rahasya pAmyA vinA Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana bhAMgAnA varNanane mAtra gokhI, tene yAda rAkhavAmAM ane tenI carcA karavAmAM ja zrutanI ArAdhanA mAnavI; teTaluM ja karavAmAM zrutajJAnanI itikartavyatA thaI gaI ema samajI besavuM te matArthano ja eka prakAra che. AvA matArthanA phaLasvarUpe zruta dvArA je svarUpasanmukhatA sadhAvI joIe te sadhAI zakatI nathI. zrutanA rahasyanuM ciMtana-manana karI, jagatanA viSayono rasa ghaTADI, jJAnano jhukAva zuddhAtmA tarapha karavAne badale matArthI jIva bheda-prakAronI bhaMgajALamAM ja rokAyelo rahe che ane tenI gaNatarI tathA varNanane kaMThastha karavAmAM ja kRtakRtyatA mAne che ane tethI paramArthanI sAcI ArAdhanAthI te vaMcita rahe che. (2) matArthano anya prakAra gAthAnA uttarArdhamAM batAvatAM zrImadde kahyuM ke pote svacchaMde mAnelA athavA kuLadharmanA kAraNe mAnI lIdhelA matano tathA potAnA veSano Agraha karavAmAM muktino hetu mAnavo te matArthInuM pragaTa lakSaNa che. jema ke digaMbara, zvetAMbara mUrtipUjaka, sthAnakavAsI, terApaMthI sarva koI eka vAtamAM sammata che ke samyagdarzana mokSanuM kAraNa che ane te prApta karavuM atyaMta anivArya che. paNa jyAM samyagdarzananA svarUpanI vAta Ave che tyAM dareka potAnA samudAya, phirakA ke saMpradAyanI mAnyatA sAthe ja samyagdarzanane joDe che ane mAro mata ja sAco' evo Agraha kare che tathA anya mata, samudAya, phirakA, saMpradAya ke jUtha pratye asahiSNutA, asahakAra, asvIkAra, dveSa, irSyA, ghRNA dAkhavavAmAM samikatanI dRDhatA mAne-manAve che. vaLI, jema teo potAnA dRSTirAgane samyagdaSTi ane matAgrahane dharmadaDhatA mAne che tathA tene mokSanuM kAraNa gaNe che, tema potAnA matano veSa hoya to ja mukti maLe ema mAnI teno paNa Agraha kare che. bAhya veSamAM ja, arthAt dravyaliMgamAM ja samyakcAritranI kalpanA jIvanI ajJAnatA sUcave che, kAraNa ke ratnatrayarUpa mokSamArga to AtmAzrita che, jyAre veSa to dehAzrita che. tethI veSano jene Agraha che tene mokSamArganI yathArtha samajaNa ke pratIti nathI ane teno Agraha karanAra AtmArtha nahIM paNa matA che ema siddha thAya che. je zrutaskaMdharUpa vRkSa aneka dharmAtmaka padArtharUpa phUla tathA phaLonA bhArathI vizeSArtha atyaMta namra che, vacanorUpI pAnathI vyApta che, vistRta nayorUpI aneka zAkhAothI yukta che, unnata che tathA samyak ane vistRta evA matijJAnarUpI mULathI sthira che, nizcaLa che; te zrutaskaMdharUpa vRkSa upara buddhimAna sAdhake potAnA manarUpI markaTane niraMtara ramADavA yogya che, arthAt sAdhake potAnA manane zrutajJAnarUpa jJAnInAM vacananAM vicAra, ciMtana, manana, nididhyAsana AdimAM ja niraMtara rokAyeluM rAkhavA yogya che, jethI saMkalpa-vikalparUpa ahita thAya nahIM ane AtmadazAne unnata karI Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-27 507 zakAya. manane bAhya viSayomAM jatuM rokIne jJAnInAM vacanomAM lIna karavAthI rAga-dveSa kramazaH naSTa thatA jAya che ane karmanI saMvarapUrvaka nirjarA thaI AtmazAMti ane mokSasukhanI prApti thAya che. zrImad lakhe che - jema che tema nija svarUpa saMpUrNa prakAze tyAM sudhI nija svarUpanA nididhyAsanamAM sthira rahevAne jJAnIpuruSanAM vacano AdhArabhUta che, ema parama puruSa zrI tIrthakare kahyuM che, te satya che. bArame guNasthAnake vartatA AtmAne nididhyAsanarUpa dhyAnamAM zrutajJAna eTale mukhya evAM jJAnInAM vacanono Azaya tyAM AdhArabhUta che, evuM pramANa jinamArgane viSe vAraMvAra kahyuM che.' zrutajJAna eTale zAstra athavA gurnAdinAM vacanathI prApta thatuM jJAna. zrutamAM anubhavIonA anubhavano nicoDa saMgharAyelo che. pote sAdhanA karI temAM saphaLatA meLavI, kevaLa karuNAthI prerAIne jagatanA jIvone e mArga darzAvavA jJAnIoe je kahyuM tenA noMdhasvarUpe zAstro (satkRta) che. jagatanAM jaDa-cetanadravyo tathA paristhitio saMbaMdhI jANakArI ane jJAnIone prApta thayelA sAdhanAmArganA anubhavano nicoDa zrata dvArA meLavI zakAya che. sAdhanAmArgamAM sAdhaka-bAdhaka tattvo kayAM che? bAdhaka tattvone potAnA jIvanamAMthI dUra kaI rIte rAkhavAM? sAdhaka tattvone kaI rIte aMgIkAra karavAM? vagere bAbatanA anubhavasiddha mArgadarzanathI zAstro samRddha hovAthI AdhyAtmika pathanA pravAsIone te mArgadarzaka nakazAnI garaja sAre che. zrutanuM punaH punaH avalaMbana vRttine satata aMtarmukha rAkhavAmAM sahAyabhUta thAya che, saMvega ane vairAgyane sateja rAkhe che ane cittane Arta-raudradhyAnanI pakaDamAMthI mukta karI dharma-zukladhyAnamAM pravRtta kare che. Ama, zrutajJAnarUpa agnimAM praviSTa thayelo bhavya jIva, suvarNa samAna vizuddha banIne muktine prApta karI svarUpamAM virAje che. agni jema vastune prakAzita kare che ane idhaMnane bALI bhasma kare che, tevI rIte zAstra paNa vastusvarUpane prakAzita kare che ane karmarUpa Idhanane bALI nAkhe che. Ama, prakAzakapaNuM ane dAhakapaNuM e be samAna dharmo joIne zAstrane agninI upamA ApavAmAM AvI che. zrutano abhyAsa karavAthI vastunuM svarUpa yathAtathya prakAzita thAya che ane viSaya-kaSAyanA Avego upazAMtapaNAne pAme che. 1- juo : AcAryazrI guNabhadrajIviracita, 'AtmAnuzAsana', zloka 170 'anekAntAtmArthaprasavaphalabhArAtivinate vacaHparNAkoNe vipulanayazAkhAzatayute / samuttuGga samyakpratatamatimUle pratidinaM zrutaskandhe dhImAn ramayatu manomarkaTamamum / / ' 2- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.455 (patrAMka-pa75) Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana zAstrone viSaya temaja prayojananI apekSAe cAra vibhAgamAM vaheMcavAmAM Ave che - dharmakathAnuyoga (prathamAnuyoga), gaNitAnuyoga (karaNAnuyoga), caraNAnuyoga ane dravyAnuyoga. jemAM mahApuruSonAM caritranuM nirUpaNa karavAmAM Ave che tene dharmakathAnuyoga kahevAya che. dharmakathAnuyogamAM saMsAranI vicitratA, puNya-pApanAM phaLa, mahApuruSonI pravRtti ityAdinAM nirUpaNathI jIvone dharmapaMthe vaLavAnI preraNA ApavAmAM Ave che. jemAM guNasthAna, karmonI vizeSatA, trilokAdinI racanA AdinuM nirUpaNa hoya tene gaNitAnuyoga kahevAya che. je dharmamAM upayoga lagAvavA icche che te gaNitAnuyoga dvArA jIvonAM guNasthAnAdi bheda tathA karmomAM kAraNa-avasthA-phaLa kone kone, kaI kaI rIte hoya che ityAdi bheda tathA traNa lokamAM naraka-svargAdi sthAnaka oLakhI, pApathI vimukha thaI dharmamAM lAge che. jemAM gRhastha tathA muninAM dharma-AcaraNa, zIla aMgenuM nirUpaNa hoya te caraNAnuyoga kahevAya che. gRhastha dharma tathA munidharmanAM vidhAnathI jIva bhUmikAnusAra dharmasAdhanamAM pravRtta thAya che. cha dravya, nava tattvAdi ane sva-paranAM bhedavijJAnAdinuM jemAM nirUpaNa hoya tene dravyAnuyoga kahevAya che. dravyAnuyogamAM dRSTAMtayukti dvArA ane pramANa-nayAdi vaDe dravyonuM - tattvonuM svarUpa batAvavAmAM Ave che ke jethI jIvanuM anAdinuM ajJAna dUra thAya. A rIte zAstromAM vividha prakAre mokSaprApti mATe mArgadarzana ane preraNA ApavAmAM AvyAM che. zAstranI vicAraNA karavAthI jIvanamAM vairAgya ane zraddhA daDha thAya che, tene svakalyANanI dizA maLe che, mokSamArganI spaSTa samajaNa maLe che, e mArge sahAyabhUta tattvonI jANakArI maLe che, te tattvone jIvanamAM apanAvavA mATe utsAha prApta thAya che, vignabhUta tattvone potAnA mArgamAMthI dUra rAkhavAnA upAyarUpI cAvIo maLe che. je jIvanI cittazuddhi kSAyikabhAvanI na thaI hoya tyAM sudhI tenuM citta nimitta maLatAM pUrvasaMskAravaza audayika bhAvamAM taNAI jAya evI saMbhAvanA rahe che, tene tyAMthI pAchuM vALavA zAstranuM avalaMbana khUba sahAyakArI nIvaDe che. ahIM e dhyAna rAkhavuM ghaTe che ke mAtra zAstranI jANakArI meLavavAthI ja jIvanI vikArasta dazA sudharI zakatI nathI, bhavaroga nAbuda karavA mATe to zAstramAM darzAvela sAdhanAnuM ArAdhana karavuM ghaTe che. jIva samajapUrvaka zAstranA bodhane prayogamAM mUke tyAre ja saMsAraparibhramaNamAMthI tene mukti sAMpaDe che. prApta thayela bodha dvArA trikALa zuddha AnaMdakaMda jJAyakasvabhAvI AtmAno daDha nirNaya karI, tenI prApti mATe indriya ane mana dvArA bAhya viSayomAM pravartatA jJAnopayogane aMtaramAM vALIne tene Atmasanmukha karatAM upayoga svarUpamAM sthira thAya che. Ama, zAstranA abhyAsa dvArA mananI azuddhi, cittanI caMcaLatA, klezita Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-27 509 pariNAmo, zaMkAo ityAdi avarodho zamI jatAM sAdhakanuM citta nirmaLa thAya che ane te sAdhanAmAM ekAgra thAya che. zAstranA bodhanA AdhAre suvicArazreNImAM AtmasvarUpano nirNaya temaja e nirNayanuM gholana thAya che; AtmabhAvanAnA avirata puruSArthathI bhAvabhAsana thAya che ane koI dhanya paLe cittano laya thatAM sahajAtmasvarUpanuM sparzana - vedana thaI AtmAnaMda pragaTe che. zrutanA nirdeza mujaba pragati karIne svarUpano anubhava karavo e zrutAbhyAsanuM dhyeya che. e dhyeyanI dizAmAM paga upADyA vinA mAtra lokaraMjana arthe ke mAnasika saMtoSa arthe zAstronA zabdo raTyA karavAmAM, khaMDana-maMDananA bauddhika ATApATA khelatA rahevAmAM ke bheda-prabheda ane bhAMgA gaNatA rahevAmAM ja jIvana pUruM karavuM na ghaTe. Arta-raudradhyAnathI mukta thaI svarUpasthiratA sadhAya e ja zrutAbhyAsanuM lakSya hovuM ghaTe. zrutAbhyAsa pAchaLano mULa Azaya bhulAI javAthI jIva kalyANanA hetu evA paramArthabodhane rahI zakato nathI. karmasaMyogathI jIvanI kevI kevI avasthA thaI che, caturgatirUpa saMsAramAM kevuM kevuM bhavabhramaNa karyuM che tenuM ane tenAM kAraNonuM zAstromAM vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che. svasvarUpanI samajaNa vinA cAre gatimAM bhramaNa karavuM paDe che e vAta mukhya rAkhI, gauNapaNe devAdi caturgatinuM svarUpa varNavyuM che. zuddha svarUpane bhUlIne karmakRta bhAvomAM taNAI javArUpa vibhAvabhAve pariNamavAthI je je karmakRta avasthAo utpana thaI che tenuM varNana karavAno pradhAna hetu to zuddha AtmasvarUpanI oLakhANa karAvavAno tathA tenA vismaraNanuM phaLa jaNAvavAno che. cAre gationAM svarUpanuM varNana tathA paribhramaNanI pIDA darzAvavAnuM prayojana samyagdarzananI prAptinI bhAvanA karAvavAnuM ja che. matArthI jIva jJAnIonA evA ISTa uddezane grahaNa karavAne badale devAdi gatinAM varNana tathA tyAM prApta thatAM sukha-duHkha saMbaMdhI jhINAmAM jhINI vAtone kaMThastha karavAmAM, tasaMbaMdhI carcA karavAmAM jIvana vyatIta kare che ane prayojanabhUta paramArtha Azaya pratye lakSa karato nathI. zrI kAnajIsvAmI kahe che ke - zAstramAM cAra gatinA bhaMga Ave che te yathArtha che. temAM devanuM tathA nArakInuM AyuSya nAnAmAM nAnuM dasa hajAra varSa ne vadhumAM vadhu 33 sAgaropamanuM hoya che. vaLI devalokamAM ATalAM vimAna che, narakamAM Ama che vagere aneka varNana zAstramAM che, te trikALa sarvajJanA jJAnamAM dekhAyeluM che, te sAkSAt jJAnathI jANela lokanuM varNana, 1- juo : zrI cidAnaMdajIracita, pada 6, kaDI 2 ('padyAvalI', pR.14) naya aru bhaMga nikhepa vicArata, pUravadhara thAke guNaherI; vikalpa karata thAga navi pAme, nirvikalpaneM hota bhayerI.' Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana gatAgatinA bola vagere palAkhAM-thokaDA zIkhyo hoya tene zrutajJAna samaje, ene ja jJAnI mAnI kahe ke A ja dharma che ane evuM jene na AvaDe tene kahe ke tuM kAMI jANato nathI. e prazna kare ke trIjA devalokanA devanI sthiti zuM hoya che? pelo kahe ke mane khabara nathI, to kahI de ke AnAmAM jJAna nathI. ema zabdajJAnanA vikalpanI gokhaNInI sAthe behada jJAnasAmarthyavALAne sarakhAve che.'1 510 matArthI jIva devAdi gatinA bhAMgA na jANanArane ajJAnI kahIne utArI pADe che, paraMtu te ema jANato nathI ke jema koI saMgItazAstra bhaNyo hoya athavA na bhaNyo hoya, paNa jo te svarAdinAM svarUpane oLakhe che to te pravINa saMgItajJa ja che; tema koI devAdi gatinA bhAMgA bhaNyo hoya athavA na bhaNyo hoya, paNa jo te AtmasvarUpane oLakhe che to te samyagdaSTi ja che. AthI viparIta, 11 aMgano pAThI devAdi gatinA bhedo jANe, paraMtu teno paramArtha na jANe to te mithyAdaSTi ja rahe che. matArthI jIva 500-700 gAthAo ke zloko kaMThastha karI le che, nAnI nAnI vAtonuM vizleSaNa kare che tathA kayA jIvomAM keTalAM daMDaka, keTalI avagAhanA, keTalAM zarIra vagere vigatonuM punarAvartana karyA karavAmAM potAnI jAtane zreSTha zrutajJAnI mAne che; paNa zAstramAM te varNana zA mATe karavAmAM AvyuM che, teno paramArtha Azaya zuM che te saMbaMdhI te jANato nathI ane tethI te zAstrAbhyAsanAM mIThAM phaLa cAkhI zakato nathI. paramArthaprAptinA hetue zAstrAbhyAsa karavAmAM Ave to saMsAranI sarva gatiomAM keTalAM ane kevAM prakAranAM du:kho che te samajAya che ane sukha meLavavA mATe caturgatinA klezothI chuTAya tevuM kArya karavA yogya che ema samajAya che, paraMtu te duHkhonuM varNana vAMcavA chatAM teno kSaya karavA pratye matArthI jIvanuM valaNa thatuM nathI. mAtra bhAMgAo tathA varNanone jANavAmAM, yAda rAkhavAmAM, carcA karavAmAM te utsAhI rahe che. A bhaMgajALane ja zrutajJAna mAnI te AtmasiddhirUpa prayojana pratye durlakSa seve che. te zAstramAM maLela bodhane pariNamAvavAno puruSArtha nathI karato ane mithyA saMtoSamAM rAce che. Ama, AtmalakSapUrvaka zAstrAbhyAsanI pravRtti thatI na hovAthI matArthI jIva devAdi gatinA bhAMgAmAM aTakI jAya che, paNa du:khakSaya mATe te koI prayatna karato nathI. AcAryazrI munisuMdarasUrijI kahe che ke atizaya bhaya ApanAra cAra gatinAM du:khonI rAzione kevaLI bhagavaMte kahelA siddhAMtathI hRdayamAM vicArIne, he vidvAna evuM kara ke jethI tane te pIDAo pharI thAya nahIM. he AtmA! tuM to jabaro sAhasika che, kAraNa ke bhaviSya kALamAM lAMbA vakhata sudhI thanAra cAra gationAM duHkhone tuM jJAnacakSuthI 1- zrI kAnajIsvAmI, zrI Atmasiddhi zAstra 52 pravacano', AThamI AvRtti, pR.140-141 Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-27 51 1 jue che to paNa tenAthI bIto nathI ane vaLI UlaTo viparIta AcaraNa karI te duHkhonA nAza mATe jarA paNa prayAsa karato nathI.' je graMthomAM jIvonA bheda-prabhedo vagere darzAvavAmAM AvyA che, teno uddeza eka Atmasiddhi ja che. AtmArthI jIva jJAnIonA A paramArthahetune lakSamAM rAkhIne tenuM parizIlana karato hovAthI tene A graMtho Atma-upakAraka thAya che. matArthI jIvanA lakSamAM A hetu na hovAnA kAraNe te bhAMgAonI jALamAM ja rokAI jAya che. A tathyane spaSTapaNe samajavA mATe thoDAM udAharaNa joIe. 1) "jIvavicAra' graMthamAM cAra gationA bheda-prabhedo batAvyA che - devanA 198 bheda, manuSyanA 303 bheda. tiryaMcanA 48 bheda, nArakInA 14 bheda; ema jIvanA pa63 bheda che. vaLI, temanAM zarIra, AyuSya, svakAyasthiti, prANo ane yonionuM pramANa ApyuM che. kevaLa A bheda-prabhedone yAda karavAmAM graMthanA adhyayananI sArthakatA nathI, paNa te dvArA ema samajavAnuM che ke AtmasvarUpane oLakhyA vinA thatA bhavabhramaNa mATe keTaluM vizALa kSetra che, keTalI yonio che, ekendriya AdimAM kAyasthiti keTalI dIrgha che ane teNe pote paNa e badhI avasthAomAM anaMta kALa pasAra karyo che. A pramANe vicAraNA karatAM tenAmAM pApabhIrutA janma ane sarva jIvo pratye AtmIyatAno bhAva jAge, nAnA kITa-pataMga pratye paNa tucchakAra, dhRNA ke tiraskAranI lAgaNI na janme, paNa temAM rahelA caitanya pratye prema jAge. Ama, sarva jIva pratye Atmatulya daSTi jAge, sarvAtmamAM samadaSTi rahe e ja A graMthanuM paramArthaprayojana che. 2) lokaprakAza', 'kSetrasamAsa', 'bRhatsaMgahaNI' (railokyadIpikA) graMthomAM lokAdinuM tenAM pramANAdi sahita vistRta varNana karavAmAM AvyuM che. tenA adhyayanathI vizvanA svarUpa saMbaMdhI sahaja jijJAsA saMtoSAya tathA jIvane potAnI laghutA samajAya; phalataH tenAmAM namatA pragaTe e A graMthono paramArtha Azaya che. A virATa vizvamAM potAnuM sthAna dariyAkAMThAnI retInA eka kaNathI paNa alpa che evo anubhava thAya to ja sukha-duHkhanA kSaNika ane alpa anubhavo tene abhimAna ke glAni janmAvI zake nahIM ane potAnI siddhione ke niSphaLatAne mahattva ApatAM te aTake. jo AvA prakAranA bhAvo pragaTe nahIM to jema bhUgoLa bhaNanAra vidyArthI vartamAnamAM daSTa pRthvInAM 1- juo : AcAryazrI munisuMdarasUrijIkRta, adhyAtmakalpadruma', adhikAra 8, zloka 15,16 'iti caturgatiduHkhatatIH kRtitratibhayAstvamanantamanehasam / hRdi vibhAvya jinoktakRtAntataH, kuru tathA na yathA syurimAstava / / Atman! parastvamasi sAhasikaH zrutAkSaryadbhAvinaM ciracaturgatiduHkharAzim / pazyannapIha na bibheSi tato na tasya, vicchittaye ca yatase viparItakArI / / ' Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 2 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana parvato, nadIo, zahero vagere gaNAvI zake che; tema A graMthono abhyAsI adaSTa sRSTinAM parvato, nadIo, zahero vagere gaNAvavAnI AvaData meLave che. e bannemAM koI pharaka nathI. potAnI jIvanadRSTimAM zubha parivartana lAvavuM e ja A graMthonuM prayojana hoya che, paraMtu je jIva tenA mApa Adi yAda rAkhavAmAM ja rokAI jAya che te matArthI che. zrImad prakAze che - "meru AdinuM varNana jANI tenI kalpanA, phikara kare, jANe meruno kaMTrAkaTa nA levo hoya ? jANavAnuM to mamatA mUkavA mATe che. jagatanuM varNana karatAM, ajJAnathI anaMtI vAra jIva tyAM janmI Avyo te ajJAna mUkavA mATe jJAnIe e vANI kahI che. paNa jagatanA varNanamAM ja bAjhI paDe enuM kalyANa kevI rIte thAya! te to ajANapaNuM ja kahevAya. je jANIne ajJAnane mUkavAno upAya kare te jANapaNuM." 3) karmagraMthamAM jIva ane karmano saMbaMdha, karmanI mULa prakRtio, uttara pravRtio tathA tenAM baMdha, udaya, udIraNA, sattA vagerenuM vistRta varNana che. A karmaviSayaka sAhityanA jJAnathI potAne prApta paristhitimAM garva ke dInatA na thatAM tene prasannatAthI vadhAvI levAnuM bairya maLe tathA bIjAnA doSo pratye sahAnubhUtibharI daSTi jAge to ja graMthaabhyAsanuM saphaLapaNuM che. jIvane potAnAM kAryo anusAra phaLa maLe ja che, eTaluM ja nahIM paNa potAnA sArA ke kharAba vicAronuM pariNAma paNa pote bhogavavuM paDe che e vizvAsa dRDha thatAM te potAnI pApavRttione chUTo dora Apato nathI tathA anyane potAnAM sukRtyonI jANa karavAnI utsukatA paNa tene rahetI nathI. potAne prApta sAmagrI, aizvarya, zakti, rUpa, prajJA, sukha, duHkha sarva potAnAM karma anusAra maLyAM che 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.734,735 (upadezachAyA-14) A saMdarbhamAM zrImaddano eka prasaMga ullekhanIya che : eka jijJAsue zrImanne prazna karyo : "pRthvIne zAstramAM sapATa kahI che ane hAlanA zodhako goLa kahe che. temAM kharuM zuM?' zrImade pUchyuM : "tamane sapATa hoya to phAyado ke goLa hoya to phAyado?' jijJAsue kahyuM : "huM to jANavA mAguM chuM.' zrImade pUchyuM : "tame tIrthakara bhagavAnamAM zakti vadhAre mAno cho ke hAlanA zodhakomAM?' jijJAsue jaNAvyuM: "tIrthakara bhagavAnamAM.' zrImade kahyuM : "tyAre tame tIrthakara bhagavAna para zraddhA rAkho ane zaMkA kADhI nAkho. AtmAnuM kalyANa karazo to tamane pRthvI sapATa ke goLa jevI haze tevI kAMI harakata karaze nahIM." - bahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, 'zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA', AThamI AvRtti, pR.108-109 Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-27 513 ane potAne bhogavavAM paDatAM duHkhamAM bIjA to nimittamAtra che e samajaNa daDha thavAthI kaSAyanI upazAMtatA sahaja bane che. sArI sAmagrI mATe garva na thAya ke narasI sAmagrI mATe bIjAno doSa kADhavAnI vRtti UThe nahIM ane pote samatvabhAvamAM rahe to ja graMthanuM pAramArthika rahasya samajAyuM kahevAya. AvA paramArthabodha pratye jenuM lakSa na hoya, paNa gaNatarI AdimAM ja jenI ruci hoya ane vaLI teno ja Agraha kare to tenAthI te jIvanuM matArthapaNuM pragaTa thAya che. uparyukta udAharaNothI spaSTa thAya che ke matAthI jIvane AtmahitanuM valaNa nahIM hovAthI zrutAbhyAsano mukhya Azaya te cUkI jAya che. zAstromAM ApelI vastuvyavasthA saMbaMdhI jANakArInA varNanamAM potAnI buddhine rokI rAkhe che ane prayojanabhUta paramArtha Azaya pratye lakSa deto nathI; pariNAme satuzrutano yoga tene mATe kalyANakArI nIvaDato nathI. satuzruta ane sadguruno yoga thayo hovA chatAM AtmArthanA abhAve jIvanAM rasa ane ruci kevA prakAranAM hoya che te darzAvatAM zrImad kahe che - "guru pAse roja jaI ekeMdriyAdika jIvonA saMbaMdhamAM aneka prakAranI zaMkAo ane kalpanAo karI pUkyA kare; roja jAya ane e ne e ja pUche, ..... paNa koI divasa ema pUchato nathI ke ekeMdriyathI mAMDI paMcaMdriyane jANavAno paramArtha zo ? ekeMdriyAdi jIvo saMbaMdhI kalpanAothI kAMI mithyAtvagraMthi chedAya nahIM. ..... vAstavika rIte to samakita prApta karavAnuM che.' Ama, matArthI jIvane kevaLa devAdi gatinA bhAMgAmAM ja ruci hoya che, paraMtu cittavRttine Atmatattva tarapha vALavAmAM rasa hoto nathI. AtmasvarUpamAM tAdAbhya sAdhavuM e ja sarva zAstrAbhyAsanuM prayojana che, paraMtu AvI paripakva samajaNa ane UMDI rucino matArthImAM abhAva hoya che. te adhyAtmapradhAna rahevAne badale mAtra rUDhigata zAstravAMcana upara ja bhAra mUke che ane AtmanirIkSaNa, svarUpAnusaMdhAna ke bhedavijJAna upara lakSa Apato nathI. A pramANe gAthAnI prathama paMktimAM dharmatattva aMgenA zrutajJAna saMbaMdhI matArthano prakAra darzAvyo che. have gAthAnA uttarArdhamAM potAnA mata ane veSanA Agrahane mokSanuM 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.694 (upadezachAyA-4) A saMdarbhamAM zrImano eka prasaMga ullekhanIya che : zrImad, koI bhAI sAthe eka vakhata taLAva pAse pharavA gayA hatA. taLAvamAM lIla joIne te bhAIe zrImane prazna karyo ke, "sAhebajI, lIlanA A jaththAmAM keTalA jIva haze?" zrImade lAgalo ja uttara Apyo ke, "kema? e badhAne jamavA notaravAno tamAro vicAra che?"' - DaoN. sarayubena mahetA, 'zrImanI jIvanasiddhi', cothI AvRtti, pR.96 Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana kAraNa mAnavArUpa matArthanuM je sUcana karyuM che te joIe. (1) matArthI jIvane salUnuM bhAna na hovAthI potAnA mAnelA matano prabaLa Agraha hoya che ane te Agrahane muktinuM kAraNa mAnI temAM upAdeyabuddhi dharAve che. potAno mata ja sAco che evo durAgraha baMdhAI jatAM satyazodhakabuddhinA sthAne pote rahelI hakIkatane dalIlo ane kutarkothI siddha karavAnI vRtti tene thaI Ave che. vaLI, temAM upAdeyabuddhi hovAthI tene AgrahapUrvaka pakaDI rAkhavAmAM te gaurava mAne che. pariNAme tene ekAMta pakaDAI jAya che ane jyAM ekAMtadaSTi hoya tyAM svapakSanuM maMDANa karavAnA mohanA kAraNe jIva jANye-ajANye satno droha kare che. daSTirAga AdhArita bhAMta dhAraNAothI dharmAdhatA pAMgare che. dharmAdhatAno AdhAra che sAra-asAranA viveka vinAnI amuka mata, paMtha, saMpradAya ke vyakti pratyenI aMdha bhakti. AvA AMdhaLA mamatvanA kAraNe parvatithino kSaya, caudasa-pAkhI pratikramaNano samaya, rajoharaNanI laMbAI jevI koI najIvI bAbatamAM potAthI bhinna mAnyatA dharAvanArAo pratye AtmIyatAno vyavahAra te karI zakato nathI ane potAnA pakSanI sarasAI dekhADavA huMsAtuMsImAM paDI jaI, dharmapravRtti dvArA paNa aha-mamane puSTa karato rahe che. anya mata-paMthanA anuyAyIonI vAta to dUra rahI, paNa jaina darzana aMtargata potAthI bhinna phirakA, gaccha ke saMpradAyanI vyaktine athavA ekAda bAbatamAM potAthI judI mAnyatA dharAvanAra potAnA samudAyanI vyaktine 'mithyAtvI' kahI tenA pratye dveSa, tiraskAra ke dhRNA darzAvavAmAM AvatI hoya che. Avo jIva bAhya dhArmika pravRtti karato hovA chatAM tenI gaNanA jJAnIoe matAthamAM karI che. zrImad kahe che - saMvatsarInA divasasaMbaMdhI eka pakSa cothanI tithino Agraha kare che, ane bIjo pakSa pAMcamanI tithino Agraha kare che. Agraha karanAra banne mithyAtvI che. je divasa jJAnI puruSoe nizcita karyo hoya che te AjJAnuM pAlana thavA mATe hoya che. jJAnI puruSa AThama nA pALavAnI AjJA kare ane bannene sAtama pALavAnI kahe athavA sAtama AThama vaLI bhegI karaze ema dhArI chaTha kahe athavA temAM paNa pAMcamano bhaMga karaze ema dhArI bIjI tithi kahe to te AjJA pALavA mATe kahe. bAkI tithibithino bheda mUkI devo. evI kalpanA karavI nahIM, evI bhaMgajALamAM paDavuM nahIM. jJAnI puruSoe tithionI maryAdA AtmArthe karI che." 'hitakArI zuM che te samajavuM joIe. AThamanI takarAra tithi arthe karavI nahIM; paNa lIlotarInA rakSaNa arthe tithi pALavI. lIlotarInA rakSaNa arthe AThamAdi tithi kahI che. kAMI tithine arthe AThamAdi kahI nathI. mATe AThamAdi tithino 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.703-704 (upadezachAyA-6) Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-27 51 5 kadAgraha maTADavo.' A vivekanA prakAzamAM madhyastha ane tattvagrAhI jIvane spaSTa jaNAI Avaze ke 'amuka ja anuSThAna ane te paNa amuka ja rIte athavA amuka ja divase thAya to ja mukti maLe, anyathA nahIM' evo Agraha muktimArgamAM asthAne che. bhAvukatA, kuLaparaMparA, sAMpradAyikatA ke bAhya paribaLonA kAraNe UpajelI zraddhAne jJAnI puruSo mokSamArgano pAyo gaNatA nathI. e mAnyatAmAM vyaktinA dharmaprema karatAM teno dRSTirAga vadhu khullo thAya che. daSTirAgathI mokSamArga pakhAto nathI, te mATe to pukhta vicAraNA pragaTAvavI ghaTe. sAMvatsarika pratikramaNanI ArAdhanAmAM mahattvanI vastu che doSo mATe pazcAttApa, kSamA ityAdi. divasa athavA to tithinA Agrahane vaLagI rahevAmAM kharekhara bhagavAnanI AjJAnI pradhAnatA nahIM paNa aha-mamane vaLagI rahevAnI Asakti che. tithinA Agraha karavA karatAM upazamabhAvanI prApti, puSTi ane vRddhinA AgrahamAM ja bhagavAnanI AjJAnI ArAdhanA che. tethI bAhya anuSThAno judAM hoya, judA divase ke judI rIte thatAM hoya te mahattvanuM nathI, paNa aMtarazuddhi mahattvanI che. A tathya matAthanA lakSamAM AvatuM nathI. AvA matArthI jIva viSe 'samayasAranATaka'mAM paMDita zrI banArasIdAsajI lakhe che - _ 'dharama na jAnata bakhAnata bharama rUpa, Thaura Thaura ThAnata larAI pakSapAta kI / bhUlyau abhimAna meM na pAuM dhare dharanI meM, hirade meM karanI vicAre utapAta kI / / phire DA~vADaula sau karamake kalolinimeM, hai rahI avasthA su baghUle kaise pAtakI / jAkI chAtI tAtI kArI kuTila kuvAtI bhArI, aisau brahmaghAtI hai mithyAtI mahApAtakI / / 2 dharmanA svarUpane jANe nahIM ane (potAnA) bhamane ja dharma mAnI tenI prazaMsA kare, jyAM tyAM potAnA matano pakSapAta karI baDAI kare, abhimAnathI unmatta banI dharatI upara paga na mUke, utpAta macAvavAnA udhAmA kare evA mithyAtvI jIvanI dazA karmarUpa nadImAM bhayaMkara rIte DolatI nAva jevI hoya che. evo pApI jIva subodhane kaI rIte pAmI zake? jenA aMtaramAM kaluSitatA tathA kutarkonI kuTilatA bharI che evo nijasvarUpanI ghAta karanAro mithyAtvI mahApApI che. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.702 (upadezachAyA-6) 2- paMDita zrI banArasIdAsajIkRta, 'samayasAranATaka', utthAnikA, sevaiyA 9 Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana (2) vaLI, potAnA saMpradAyanA veSanA Agrahane mokSanuM kAraNa mAnanAra jIva paNa matArthI che. amuka ja prakAranA veSa dvArA mokSa prApta thaI zake evo daDhAgraha sevanAra matAtha, potAnA saMpradAya dvArA pratipAdita bAhya liMga na dharAvanAra dhArmika jananI ThekaDI uDADe che, ene dhRNAnI najarathI jue che ane eno tiraskAra paNa kare che. te bAhya veSamAM ja - dravyaliMgamAM ja mokSamArganI kalpanA karato hoya che ane liMgakRta Agraha sevavAmAM ja mokSanI ArAdhanA mAne che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja pharamAve che - "koI kahe "ame liMga tarazuM, jainaliMga che vAru"; te mithyA navi guNa viNa tariye, bhuja viNa na tare tArU re." keTalAka ajJAnIo kahe che ke ame sAdhunA veSamAtrathI tarI jaIzuM, kAraNa ke jaina sAdhuveSa bhavathI tAranAro che. paNa A vAta ajJAnathI bharelI che, kAraNa ke jema bhujA vinA taravaiyo tarI zakato nathI, tema guNa vinA kadI paNa bhavasamudra tarI zakAtA nathI; arthAt samyagdarzanAdi guNa bhavathI tAranAra che, nahIM ke mAtra bAhya veSa. mokSanI prApti to samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa mokSamArganI ArAdhanAthI thAya che ane A ratnatrayarUpa mokSamArga to AtmAzrita che, dehAzrita nahIM; kAraNa ke nijAtmAnI pratIti te samyagdarzana che, paravastuthI AtmAnI bhinnatAno bodha te samyajJAna che ane paradravyanuM avalaMbana choDIne svarUpamAM ekAgra thavuM te samyaphacAritra che. A prakAre mokSano upAya AtmAzrita che, dehAzrita nathI ane veSano saMbaMdha to deha sAthe che, tethI veSano Agraha kAryakArI nathI. AtmAmAM evI zakti che ke pote ja sAdhakatama thaIne potAnAM samyagdarzana AdinuM sAdhana thAya che. koI paNa saMyogamAM evI tAkAta nathI ke te jIvanA kAryanuM sAdhana thAya. jIvanA kAryanuM sAdhana thavAnI tAkAta jIvamAM ja che. jema dariyo potAmAM ne potAmAM ghUghave, tema potAmAM ne potAmAM dravya ane paryAya vacce ja badhI ramata che, enAthI bahAra nathI. parama zuddha AtmasvabhAvamAM lInatA te ja parama sukhanuM sAdhana che. akhaMDa AtmAne dhyeyarUpa banAvavo e ja mokSano upAya che. tethI mokSanuM sAdhana jIvamAM ja che, bahAra nathI. Ama, jyAM aMtaraMga sAdhana ja mokSanuM kAraNa che to pachI amuka prakAranA bAhya veSathI ja mokSa thaze evo Agraha kevI rIte rAkhI zakAya? ahIM e dhyAna rAkhavuM ghaTe che ke bAhya veSa ane mokSane kAraNa-kArya saMbaMdha 1- upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'sADI traNaso gAthAnuM stavana', DhALa 1, kaDI 18 2- A viSayane prastuta graMthanI gAthA 107mAM vistArathI samajAvavAmAM Avyo che. Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-27 517 nathI, paraMtu bAhya veSa rAgAdi bhAva ghaTADavAmAM nimitta-naimittika saMbaMdhe upakArI che, tethI bAhya veSano niSedha karavA yogya nathI. bAhya veSanA AgrahanA tyAgano upadeza jIvane bAhya veSa choDAvavA mATe nahIM, paraMtu tene pariNAmalakSI banAvavA mATe ApavAmAM Ave che. bAhya veSAdi vyavahArano niSedha hoI ja na zake. matArtha zarIralakSI che, mAtra veSa grahaNa karI levAmAM itizrI mAne che. te tenAthI upara UThI AtmanirIkSaNa kare, pariNAmonI jAgRti rAkhe ane svasanmukha thAya te arthe tene AgrahatyAgano upadeza ApavAmAM Ave che. A ' sAcI samajaNa grahaNa karavAthI lAbha ja thAya che, nukasAna nathI thatuM. jema agnithI dAjhI javAya evuM samajAyA pachI lAbha ja thAya, nukasAna thaI ja na zake; tema sAcI samajaNathI jIvanAM pariNAma svalakSI bane che, bAhya veSamAM kRtakRtyatA mAnavAnuM baMdha thAya che. AtmalakSavihoNA matArthIne bAhya veSano ahaMkAra hoya che, paraMtu sAcI samajaNathI pariNAma savaLAM thatAM ahaMkAra nirmULa karavA pratye jAgRti Ave che. tene samajAya che ke bhAvaliMga e ja mokSanuM kAraNa che ane dravyaliMga to apradhAna - gauNa sAdhana che, tethI dravyaliMgano Agraha tajavA yogya che. Ama, liMgakRta AgrahathI nirapekSa samyagdarzana-jJAna-cAritra ja mokSanuM kAraNa che. je AtmA paramArthathI yathokta mokSamArgane sAdhe che, AtmAmAM pariNamAve che, te ja mokSane pAme che. bAhya veSa-vyavahAra dehanA AdhAre che, tethI veSamAM Agraha karanArane dehabhAvanA rahyA kare che, mATe dehAzrita evA bAhya veSano Agraha kAryakArI nathI. AtmAbhimukha valaNanA abhAve matArthI jIva A tathyane samajato nahIM hovAthI te svapakSanA bAhya veSane ja muktinuM kAraNa mAne che ane A mithyA mAnyatAno Agraha rAkhavo e matArthInuM pragaTa lakSaNa che. zrImade A gAthAmAM darzAvelA matArthIpaNAnA banne prakAro uparathI spaSTa thAya che ke sAdhanAnA paMtha upara mAtra devAdi gatinA bhAMgAo mukhapATha karavAthI kAryasiddhi thatI nathI, paraMtu tenAM rahasyane jIvanamAM AtmasAt karavAthI ja lAbha thAya che. tevI ja rIte matano ke veSano Agraha karavAthI paNa kAryasiddhi thatI nathI. jJAnIo matArthI jIvane A banne prakAro tajavAnI preraNA ApatAM kahe che ke 'he jIva! tArA hRdayamAM matArthIpaNAnuM zalya hovAthI tuM devAdi gatinA bhAMgAnI jANakArImAM, matanA tathA veSanA AgrahamAM aTakI jAya che ane tethI tuM AtmAne sAdhavA mATeno udyama karI zakato nathI. tuM A devAdi gatinA bhAMgAne zrutajJAna mAnI na aTaka ane mata tathA veSanA Agrahano satvare tyAga kara. 'eka AtmAno AnaMda ja mAre joIe che' ema kharekharI abhilASA pragaTAvI, tAro udyama AtmA tarapha vALa to koI dhanya paLe tane AtmAno anubhava thaze.' Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che jJAna 'devAdi gati bhaMgamAM, saMhanana ne saMsthAna; varNana narakane svarganuM, je prakaraNa sAmAnya. taNA sAdhana viSe, je samaje zrutajJAna; kAraNane samajyA vagara, kalpe kArya ajANa. saMpradAya mohe karI, mithyAgarva sameta; mAne nija mata veSano, asadAgraha ziva hetu. dharmopagaraNane viSe, vicitra mati viNa bhAna; haThathI choDe nahi kadI, Agraha muktinidAna.'1 * * * 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.219-220 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 105-108) Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 28 14 2-5351 zi, & Hariha, int aci .2||pn, le lo . Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 27mAM kahyuM deva, naraka Adi caturgatinA bhAMgAnA varNanano bhUmikA vizeSa paramArthahetu samajyA vinA, te varNanamAM ja badhuM zrutajJAna samAI gayuM che evuM matArthI mAne che tathA evo kadAgraha dharAve che ke pote dhAraNa karela mata tathA veSathI ja mukti prApta thaI zake che. gAthA Ama, dharmatattva aMtargata zAstro, mata tathA veSa paratvenI mithyA mAnyatAno prakAra darzAvI, have dharmanA aMgabhUta evAM vrata (upalakSaNathI tapa) viSe kevo matArtha pravarte che tenuM darzana karAvatAM zrImad kahe che gAthA 'lahyuM svarUpa na vRttinuM, grahyuM grahe nahIM paramArthane, levA bhAvArtha 28 vrata abhimAna; laukika mAna.' (28) artha vRttinuM svarUpa zuM? te paNa te jANato nathI, ane 'huM vratadhArI chuM' evuM abhimAna dhAraNa karyuM che. kvacit paramArthanA upadezano yoga bane topaNa lokomAM potAnuM mAna ane pUjAsatkArAdi jatAM raheze, athavA te mAnAdi pachI prApta nahIM thAya ema jANIne te paramArthane grahaNa kare nahIM. (28) dharmAcaraNanA aMgabhUta evAM vrata-tapanuM pAramArthika svarUpa samajAvatAM jJAnI puruSo kahe che ke svarUpamAM vartavuM te vrata ane svarUpamAM pratapavuM te tapa. vrata-tapano A paramArtha samajIne, te paramArthanA lakSe karAtAM bAhya vrata-tapa zuddhopayoganI prApti tathA vRddhi arthe sahAyakArI nIvaDe che. Ama, vyavahAra saMyama (vrata-tapa) paNa paramArtha saMyamane (vrata-tapa) upakArI hovAthI koI paNa jJAnIe bAhya vrata-tapano kadI paNa niSedha karyo nathI, paNa tene samyak rIte AcaravAnuM vidhAna karyuM che. vrata-tapanuM pA2mArthika svarUpa samajyA vinA, vrata-tapa pAchaLano jJAnIono Azaya samajyA vinA, tenI jAgRti rAkhyA vinA, mAtra bAhya vrata-tapanuM AcaraNa kare ane vaLI tenuM abhimAna kare te jIvanI gaNanA matArthImAM thAya che. vrata-tapa Adi dharmapravRtti karIne potAnI vRttinI zuddhi thaI rahI che ke nahIM e mATe te AMtara nirIkSaNa karato nathI. vRtti kyAM che? kevI che? kevI hovI joIe? e samajaNa vinA, e taraphanAM ruci ane valaNa vinA, mAtra bAhya vrata-tapa Adi karavAmAM matArthI jIva kRtakRtyatA mAne che. vAstavamAM AtmavikAsano saMbaMdha cittazuddhi sAthe che, tethI vratatapa Adi dvArA vRttinI sudhAraNA thavI joIe. cittamAM UThatAM svArthamaya vicAra, Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para 2 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vRtti, saMkalpa, indriyajanya sukhonI kAmanA, ahaM-mamanI sthULa-sUkSma vAsanA AdinAM avalokana, pRthakkaraNa ane visarjanapUrvaka jo vrata-tapa Adi thAya to ja te sArthaka che. paraMtu matAtha jIvanI vRtti to mAtra bAhya vrata-tapanuM pAlana karavAmAM rahe che ane vaLI te tenuM abhimAna karavAmAM rokAI jAya che, tethI vrata-tapa dvArA paramArthane grahaNa karavAno puruSArtha paNa thato nathI. Ama, laukika mAna-pUjA meLavavA arthe vratorUpI bAhya AcAra pALe ane temAM jo abhimAna kare to te jIva paramArthane grahaNa karI zakato nathI. vratanA abhimAnathI prahAyelA matArthIne paramArthanuM, arthAt sAcI vAtanuM bhAna to thatuM nathI ane kyAreka puNyodaye jJAnI puruSano yoga bane ane temanAM lokottara vacanonA zravaNano yoga banI Ave topaNa lokamAM potAnI vratadhArI tarIkenI je pratiSThA che ane tenA dvArA je mAnapAna prApta thaI rahyAM che, te A lokottara vacanAnusAra vartana karavAthI cAlyAM jaze athavA to potAne mAnAdi pAmavAnI AkAMkSA che te A sAcI vAtane grahaNa karavAthI pUrNa nahIM thaI zake ema jANIne te paramArthane grahaNa karato nathI. - paripUrNa zuddhadazArUpa mokSanI prApti arthe mumukSu jIve eka zuddhopayogarUpa dharAvavItarAgabhAvano abhyAsa kartavya che. A zuddhopayoganI prApti ane vRddhi arthe pUrvAcAryoe bhinna bhinna bAhya sAdhano batAvyAM che. A sAdhanonuM yathArtha sevana karavAthI sAdhaka krame karIne yogyatAnI vRddhi karI zake che, tethI sAdhake yathAzakti te sAdhanonuM punaH punaH avalaMbana levuM ghaTe che. Ama, nizcayadharma to vItarAgabhAva che ane bAhya sAdhanonuM yathArtha pAlana karavAthI svarUpAnusaMdhAnamAM vRddhi thatAM svarUpamagnatAnI prApti tathA vRddhi thatI hovAthI bAhya sAdhanonA sevanane vyavahAradharma kahyo che. zuddhopayogarUpa paramArthanA lakSa vinAnAM bAhya sAdhano mokSArthe sArthaka nIvaDatAM nathI ane tethI tenI vAstavika dharmarUpe gaNanA thatI nathI. Ama, dharmanI vyAkhyA traNa prakAre thaI zake che - nizcayadharma, vyavahAradharma ane nAmadharma athavA AbhAsarUpa dharma. A tathyane vrata-tapanA saMdarbhamAM vicArIe. vrata - rAgAdi parabhAvathI virAma pAmavAne sarvaviratibhAva (vratapariNAma) kahe che. sarva prANAtipAtathI, sarva mRSAvAdathI, sarva adattAdAnathI, sarva maithunathI ane sarva parigrahathI mana-vacana-kAyA vaDe trividha viramaNa te sarvavirati kahevAya che ane te ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e pAMca mahAvrata' nAme prasiddha che. parabhAvapaNe pariNamavuM te hiMsA che, parabhAvane potAnA kahevA te asatya che, parabhAvanuM grahaNa karavuM te corI che, parabhAvamAM ramaNatA karavI te maithuna che ane parabhAvone potAnA mAnavA te parigraha che. svabhAvamAM sthira thatAM ahiMsA, satya, Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-28 523 acaurya, brahmacarya ane aparigrahanuM svataH pAlana thAya che. samasta parabhAvathI virAma pAmI sAdhaka jyAre zuddha svarUpamAM sthiti kare che tyAre rAgAdi vibhAva vaDe AtmAnA svabhAvabhUta jJAna-darzanarUpa bhAvaprANanI - zuddha AtmapariNAmanI hiMsA thatI nathI, eka svAtmA sivAya koI paNa paravastu ke parabhAvane sva kahevAnAM pariNAma thatAM nathI, vaLI, nija zuddha AtmA sivAya koI paNa paravastu ke parabhAvanuM grahaNa thatuM nathI, anAtmarUpa paravastumAM ke parabhAvamAM ramaNatA thatI nathI ane zuddhAtmA sivAyanI paramANumAtra jeTalI paravastu ke mithyAtva, kaSAya, nokaSAyarUpa parabhAva pratye paNa mUrchA-mamatva thatAM nathI. te sthitinuM nAma ja parama ahiMsA che, tenuM ja nAma parama satya che, tenuM ja nAma parama asteya che, tenuM ja nAma parama brahmacarya che ane tenuM ja nAma parama aparigraha che. paMca mahAvratanI A uccatama vyAkhyA che ane tene nizcaya vrata kahevAya che. nizcaya vratanuM AvuM svarUpa samajI tenI prApti arthe karAtAM bAhya vrata vyavahAra vratanI saMjJA pAme che. nirvikalpa sthiratAnA abhAvamAM zuddhopayoga sAdhavA mATe sAdhaka je bAhya vratanuM pAlana kare che tene vyavahAra vrata kahevAya che. sarva jIvone AtmabaMdhu samAna jANI, sthAvara ke trasa koI paNa jIvane manathI, vacanathI ke kAyAthI haNavo nahIM, haNAvavo nahIM ke haNatAM pratye anumodavo nahIM te vyavahAra ahiMsA mahAvrata che. sthULa ane sUkSma mRSAvAdathI viramI, je vAta je pramANe hoya te pramANe ja bolavI te vyavahAra satya mahAvrata che. tRNamAtra paNa pArakI vastu aNadIdhI na levI te vyavahAra asteya (adattAdAnaviramaNa) mahAvrata che. manathI, vacanathI, kAyAthI abahmacaryanuM varjana te vyavahAra bahmacarya mahAvata che. dhana, dhAnya, gRha, putra Adi sarva sacitaacita parigrahathI virAma pAmavuM, koI paNa vastu potAnI mAlikInI na hoya evuM akiMcanapaNuM dhAravuM te vyavahAra aparigraha mahAvrata che. vyavahAra vratanA yathArtha pAlanathI vRttio kAbUmAM Ave che, kaSAyo moLA paDe che, doSo nirmULa thavA lAge che ane cittanI sthiratA Upaje che. paramArthano lakSa hovAthI jagatanI vicAraNA ghaTe che ane potAnA zuddha svarUpanI vicAraNA vizeSa rahe che. svarUpasanmukhatA sadhAtAM Atmasthiti vadhe che ane krame karIne svarUpasthiratA pragaTatAM nizcaya vatanI prApti thAya che. Ama, vyavahAra vrata e nizcaya vratanuM kAraNa thAya che.' bAhya vatanuM AvuM upakArIpaNuM che, paraMtu 'svarUpamAM vartavuM te vata' - evuM 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, niyamasAra'nI zrI padmaprabhamaladhAridevakRta TIkA, vyavahAracAritra adhikAra, mULa gAthA 76, TIkAzloka 107 'zIlamapavargayoSidanaMgasakhasyApi malamAcAryAH / prAhurvyavahArAtmakavRttamapi tasya paraMparA hetuH / / ' Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vratanuM pAramArthika svarUpa samajyA vinA ane tenA lakSa vinA bAhya sthULa vata karavAmAM Ave to te nAmavrata kahevAya che. bAhya vrata jo sAmAjika baMdhanathI thAya, lokalAjathI thAya, jAherAtanI vRttithI thAya, sAMsArika kAmanAthI thAya ke anyanA anukaraNanI vRttithI thAya to tenI gaNanA vyavahAra vratamAM thatI nathI. bAhya vrata nizcayaSTipUrvaka hoya to ja te vyavahAra vrata kahevAya che. tathArUpa bhAva vinAnA vrata nAmavatanI saMjJA pAme che. bhagavAne vratonuM pratipAdana karyuM che, tethI tenA pAlanathI mokSa maLaze ema mAnI, AtmalakSa vinA mAtra rUDhigatapaNe vratonuM pAlana karavAthI dharma thato nathI ane tethI tevAM vrato nizcaya vatanuM kAraNa banI zakatAM nathI. tapa - tapanI vyAkhyA karatAM jJAnIo kahe che ke svasvarUpamAM pratapana karavuM, arthAt AtmalInatA dvArA vikAro upara vijaya prApta karavo te tapa che. jenA vaDe AtmA svarUpamAM pratApe, nijasvarUpateja jhaLahaLe te tapa che. vaLI, anya sthaLe tapanI vyAkhyA karatAM jJAnIoe icchAnA nirodhane tapa karyuM che. A banne nizcaya tapanI vyAkhyAo che. astithI AtmasvarUpamAM lInatA ane nAstithI icchAono abhAva e nizcaya tapa che. Ama, caitanyanuM pratapana ane icchAnirodha te ja nizcaya tapa che. nizcaya tapa vakhate jIvane zuddhopayoga varte che ane zuddha pariNAma karmanI nirjarAnuM kAraNa hovAthI nizcaya tapathI jIvane nirjarA thAya che. zuddhopayogamAM sthira rahI zake te arthe sAdhaka zuddhopayoganA lakSapUrvaka vyavahAra tapa kare che. vyavahAra tapanuM avalaMbana levAthI tenA bhAva azubhamAM jatA nathI. teno puruSArtha rAga-dveSa toDavA tarapha vaLe che ane krame karIne te zuddha bhAvamAM nirvikalpapaNe sthira thAya che. zAstramAM bAra prakAranA vyavahAra tapa batAvyAM che. temAMthI cha bahiraMga tapa che ane cha atyaMtara tapa che. anazana, UNodarI, vRttisaMkSepa, rasatyAga, saMlInatA ane kAyakleza e bAhya tapa che ane prAyazcita, vinaya, vaiyAvRjya, svAdhyAya, kAyotsarga ane dhyAna e atyaMtara tapa che. anazana Adi bAhya tapa svAdhyAya Adi atyaMtara tapane sahAyakArI thAya che, tethI te avazya karavA yogya che. jema ke upavAsa Adi hoya tyAre AhAranI paMcAta maTI jAya che, mana svaccha rahe che ane svAdhyAya AdimAM pravartavAnI anukULatA ane avakAza maLe che. A rIte bAhya tapa atyaMtara tapane puSTi Ape che, tethI jo bAhya tapa yathAzakti samajaNapUrvaka karavAmAM Ave to te kalyANakArI nIvaDe che. bAhya ane atyaMtara tapa banne AtmasAdhanAmAM upayogI che. A bAra prakAranA tapa bhale te bAhya tapa hoya ke atyaMtara - temAM eka zuddhopayogarUpa vItarAgabhAvanI ja pradhAnatA che. pratyeka tapamAM vItarAgabhAvanI vRddhi thAya to ja te mokSArthe sArthaka nIvaDe che, anyathA nahIM. paMDita zrI ToDaramalajI "mokSamArga prakAzaka' mAM Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-28 525 lakhe che ke - jema dhana vA annane prANa kahyA che tenuM kAraNa, dhanathI anna lAvI tenuM bhakSaNa karI prANonuM poSaNa karavAmAM Ave che tethI upacArathI dhana ane annane prANa kahyA che. koI iMdriyAdika prANone na jANe ane tene ja prANa jANI saMgraha kare to te maraNa ja pAme, tema anazanAdika vA prAyazcittAdikane tapa kahyAM che, kAraNa ke anazanAdi sAdhanathI prAyazcittAhirUpa pravartana karIne vItarAgabhAvarUpa satyatAnuM poSaNa karavAmAM Ave che, tethI e anazanAdine vA prAyazcittAdikane upacArathI tapa kahyAM che; paNa koI vItarAgabhAvarUpa tapane to na jANe ane tene ja tapa jANI saMgraha kare to saMsAramAM ja bhramaNa kare. ghaNuM zuM kahIe! ATaluM ja samajI levuM ke - nizcayadharma to vItarAgabhAva che, tathA anya aneka prakAranA bhedo bAhya sAdhananI apekSAe upacArathI kahyA che, tene vyavahAramAtra dharmasaMjJA jANavI. AnA uparathI phalita thAya che ke upavAsa Adi bAhya tapa tathA svAdhyAya Adi atyaMtara tapa banne vyavahAra tapa che ane tenA pariNAme pragaTelI vItarAgabhAvarUpa vizuddhatA te nizcaya tapa che. tapanA A yathArtha svarUpanI samaja vagara mAtra dehAdinI kriyA karI tapa mAnavuM te nAmatapa che. icchAono nirodha thaI vItarAgabhAvanI vRddhi thavI e tapanuM mULa prayojana che. koI paNa tapa A prayojananI siddhi kare to ja te vyavahAra tapa che, anyathA te nAmatapa che. upavAsanA udAharaNathI vicArIe to upavAsa eTale AtmAnI nikaTa javuM, AtmAmAM vAsa karavo ema samajavAne badale mAtra zarIrane AhArathI vaMcita rAkhavuM ene upavAsa samajavAmAM Ave to te nAmata5 che. upavAsanA mULa artha ane hetu sudhI pahoMcavuM joIe. upavAsa eTale "AtmAnI pAse rahevuM'. AvI bhAvanAthI karelA upavAsathI ja AtmasanmukhatAnI vRddhi thAya che, paraMtu AtmAnA bhAna vinA mAtra bhUkhyA-tarasyA rahevAthI dharma thato nathI. jo AtmArtha sivAya anya hetue upavAsAdi kare to tenAthI kadI nirjarA thatI nathI. upavAsAdi karavAmAM Ave tyAre upayoga azubha, zubha ke zuddha ema traNamAMthI koI paNa prakAre pariNamI zake ane te anusAra baMdha ke nirjarA thAya che. zuddha pariNAma nirjarAnuM kAraNa che ane zubhAzubha pariNAma baMdhanAM kAraNa che. vyavahAra tapa dvArA je vItarAgabhAvarUpa vizuddhatA thAya che te nirjarAnuM kAraNa bane che, paraMtu nAmatapathI nirjarA thatI nathI. jIvanA aMtaraMga pariNAma anusAra phaLa maLatuM hovAthI yathArtha samajaNa vinA ke azuddha lakSapUrvaka karAyelA upavAsAdi tapa'nuM nAma dharAvatA hovA chatAM tenAthI kAryasiddhi thatI 1- paMDita zrI ToDaramalajIkRta, mokSamArga prakAzaka', gurjarAnuvAda, sAtamI AvRtti, adhikAra 7, pR.226 Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana nathI. Ama, upavAsAdithI nizcaya tapa sadhAtuM hoya to ja tene vyavahAra tapa kahevAya che. paNa nizcaya tapanA lakSa vinA upavAsAdi karavAmAM Ave to te nAmatapanI saMjJA pAme che. Ama, vyavahAra vrata-tapa nizcaya vrata-tapanAM sAdhana che, AtmAne zuddhopayoganI prApti ane vRddhi mATe sahAyakArI che ane tethI avazya kartavyarUpa che. AtmArthI jIva potAnA AtmavikAsa arthe vrata-tapano paramArthahetu lakSamAM rAkhIne vyavahAra vrata-tapanuM sevana kare che, paraMtu matArthI jIva vrata-tapanuM pAramArthika svarUpa samajato nahIM hovAthI bAhya vrata-tapanA pAlanamAM saMtoSAI jaI temAM ja kRtakRtyatA mAne che. vrata-tapanI sArthaktA tyAre ja thaI gaNAya ke jyAre AMtarika vRttiomAM parivartana Ave. vRtti malina hoya tyAM sudhI aMtarmukhatA sAdhI zakAtI nathI ane aMtaramAM DUbakI mAryA vinA zuddha caitanyano sparza thato nathI. tethI mananI kSubdha, malina, caMcaLa vRttione nAza karavI atyaMta Avazyaka bane che. matArthI jIvamAM AtmArthitAno abhAva hovAthI te vrata-tapa karIne AtmavikAsa sadhAI rahyo che ke nahIM tenuM AMtara nirIkSaNa karato nathI. vrata-tapanuM lakSya to malina vRttiono nAza ane nirmaLa vRttionI vRddhi che. A kArya mAtra bAhya vrata ke bAhya tapa karavAthI thaI jatuM nathI. te mATe to sAdhake jAgRta rahevuM joIe. teNe vrata-tapa karIne potAnI vRtti kaI bAju rahe che, vikArI vRttimAM pheraphAra thAya che ke nahIM tenI tapAsa karavI joIe. vrata-tapanI ArAdhanA karyA pahelAMnI sthiti ane te karyA pachInI sthitimAM pharaka paDyo hoya, sudhAro thayo hoya, azubha nimitto Ave chatAM vRtti vibhAvarUpe pariNata na thatI hoya athavA ochI thatI hoya to samajavuM ke vrata-tapa sArthaka nIvaDyAM che ane jo sthiti pahelAM hatI tevI ja rahe to te saMbaMdhI gaMbhIratAthI vicAraNA karI yathAyogya pagalAM levAM ghaTe che. AMtara nirIkSaNathI potAnA doSo pratye sabhAnatA Ave che. vRttinI noMdha rAkhavAthI sAdhaka AMtara zuddhimAM ADe AvatA avarodhone jANI zake che, te dUra karavAmAM zuM nabaLAI che te pakaDI zake che ane te TALavAno saMniSTha puruSArtha karI zake che. Ama, vRttinA svarUpanuM nirIkSaNa karavuM te doSone oLakhI tene dUra karavAnI ane AtmAne sadguNothI samRddha karavAnI eka atyaMta mahattvanI ane Avazyaka prakriyA che. vRttionA nirIkSaNapUrvakanAM vrata-tapa dvArA cetanApravAha rUpAMtaraNa pAmI aMtarmukha thAya che ane zuddhopayoga pragaTa thavAnuM sattva krame karIne prApta thAya che. AtmakalyANano Icchaka evo AtmAthI jIva vrata-tapano pAramArthika hetu samajato hovAthI te dvArA yathArtha puruSArtha karI AtmalAbha pAme che, paraMtu matAtha jIva vrata-tapano paramArthahetu nahIM samajato hovAthI tene vibhAvanA poSaNanuM kAraNa banAve che. jenA avalaMbane Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-28 527 kaSAya maMda karavA ghaTe che te avalaMbanathI ja te kaSAyanI vRddhi kare che. je vrata-tapa karIne ahaMkAra ghaTADavAno che, te vrata-tapanuM abhimAna karIne vrata-tapanA pAramArthika phaLathI te vaMcita rahe che. vibhAvapariNatine toDavA samartha evA vrata-tapane abhimAna poSavA mATe dhAraNa karI te potAnuM ja maha anartha kare che. dharmArAdhananA amRtane jheramAM palaTAvatI A ahaMvRtti sAme cetavaNI uccAratAM AcAryazrI umAsvAtijI bulaMda svare kahe che ke zrata, tapa ke saMyamAdi ahaMnI puSTi arthe karAtAM hoya to temAM paramArthathI koI guNa nathI; temAM che kevaLa potAnA aMtaramAM rahela unmAdanuM pradarzana ane enuM pariNAma che saMsAravRddhi.1 AtmasvarUpa sAthenuM ekatva cUkIne paralakSamAM ane mAnamAM aTakavuM te adharma che, saMsAra che, mokSanuM ghAtaka che, sukhane TALanAra che ane du:khanuM dAtAra che. mAnAdinI prApti arthe vrata-tapa karAya to niHkAMkSita guNano abhAva thAya che, nidAnabaMdha nAmanuM ArtadhyAna thAya che tathA aMtaramAM pApanuM prayojana hovAthI pApano baMdha thAya che. A saMjogomAM matArthI jIvanAM vrata-tapa bhale pUrvavat cAlu rahyAM hoya, paNa tenI laukika mAna saMbaMdhI vRtti aDIkhama rahI hovAthI vratAdinI dizA badalAI jAya che. bAhya vratatapanI gaNatarI, sarakhAmaNI, hariphAI ane bAhya vrata-tapa na karanAranI niMdA Adi malina bhAvomAM aTakI rahevAthI paramArthamArgathI dUra thaI javAya che. jo vRttinuM svarUpa yathArthapaNe jANI mAnAdi choDavAmAM na Ave to vrata-tapanI ArAdhanAmAM gaLADUba rahyA hovA chatAM svarUpanI prApti thatI nathI. loko to bAhya vrata-tapane jANe che, jue che ane pUje che. teo bAhya vratatapane ja dharmanuM mApadaMDa gaNe che. koNa keTalAM vrata-tapa kare che tenA uparathI teo tenI dhArmikatAnuM mApa kADhe che. vrata-tapa pAchaLa teno lakSa zuM che? vrata-tapa vakhate tenI vRtti kevI che? tenA bhAna vinA teo bAhya vrata-tapamAtrathI aMjAI jAya che. sAdhaka jIva aMtaraMga zuddhi upara vizeSa bhAra mUke che, jyAre sAmAnya loko pratAdinA karanAranI aMtaraMga zuddhinI cakAsaNI karyA vinA ja tenA dhArakane mAna ApavA lAge che. Ama, pratAdinA pAlanathI laukika mAna-mahattA vadhe che. matArthI jIvonuM valaNa AtmAbhimukha nahIM hovAthI teo AvA laukika mAnAdi prApta karavA arthe dharmapravRtti 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIracita, 'prazamarati', zloka 97 "eteSu madasthAneSu nizcaye na ca guNo'sti kazcidapi / kevalamunmAdaH svahRdayasya saMsAravRddhizca / / ' 2- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, pravacanasAra', gAthA 79 'cattA pAvAraMbhaM samuTTido vA sahammi cariyammi / Na jahadi jadi mohAdI Na lahadi so appagaM suddhaM / / ' Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana kare che. dharmapracAra ane zAsanaprabhAvanAnAM mohaka moharAM paherIne teo lokahitArthe thatAM kAryo dvArA paNa ahaMnI ja puSTi kare che. prabhAvanAnA pavitra nAme sAmaiyAo, sanmAna-samAraMbho, pUjano, mahotsavo, pratiSThAo vagere dvArA potAno ahaM ja poSatA hoya che. nirgatharUpe dIkSita tathA tapathI saMyukta sAdhu paNa jo mAnapuSTi arthe AvAM kAryo kare to tenuM AcaraNa laukika mArge ja thayuM gaNAya. sAcA sAdhu vaMdana, pUjana, arcana, satkAra, sanmAnAdine bilakula icchatA nathI. teo eTalA Atmanirbhara hoya che ke bIjA taraphathI maLatA mAnathI teo harSita thatA nathI ane anya taraphathI maLatI avahelanAthI teo calita thatA nathI. paraMtu je jIva anyavaza che te bhale muniveSadhArI hoya topaNa saMsArI che. matArthI jIva sanmAna meLavavA jhUre che ane avahelanAthI Dare che. te satkAra AdinI prAptino lobhI hoya che. te sAdhuveSa grahaNa karIne sAdhudazAnI prApti na thaI hovA chatAM bAhya veSa ane vrata-tapamAM rakta banIne huM sAdhu chuM' evA AtmaghAtI ahaMkAramAM rAce che. Ama, mAnArthI-matArthI jIvane laukika mAnamAM vahAlapa vartatI hoya che ane tethI tene vrata-tapanuM paramArthasvarUpa bhAsatuM nathI. tene kyAreka paramArthanA upadezano joga banI Ave topaNa bAhya vratAdithI potAne prApta thatAM sanmAna-satkAra Adi laukika mAna cAlyA javAnA bhayathI te paramArthane rAhato nathI. tene laukika pratiSThAnI kAmanA hovAthI paramArtha rucato ja nathI. AtmArtha sadhAya evo upadeza maLI jAya to paNa tenA aMtaramAM te Utarato nathI. laukika mAnanI icchA tene jJAnInI sanmukha thavA detI nathI. jJAnI pAse jatAM tene ahaMkAra ADe Ave che. potAno ahaM mUkavAnI taiyArI nahIM hovAthI te kAM to jJAnI pAse jato ja nathI ane jAya to paNa temanA paramArtha-upadezanuM grahaNa karato nathI. kyAreka evuM bane ke pote dIkSA lIdhI hoya, vizALa ziSyasamAja hoya ane tene gRhastha jJAnIno yoga thAya. te vakhate khabara paDe ke pote je kare che te mithyA che, chatAM 'teo jJAnI hoya to paNa temaNe dIkSA nathI lIdhI. huM to mahAvratadhArI chuM, huM temano vinaya karuM to mAro veSa lAje, koI mane mAna nahIM Ape' ema vicArI laukika mAna TakAvavA te satya paramArthane grahaNa karato nathI. Ama, lokeSaNA khAtara matArthI jIva amUlya paramArthalAbha gumAvI bese che. te satya pAramArthika dharmane ahaNa karato nathI ane loko potAne AdhIna thAya tevo apAramArthika Azaya manamAM rAkhe che. loko taraphathI potAnA vakhANa thAya, loko tenI sevA-cAkarI kare, tenI AjJA pramANe varte tevA melA AzayapUrvaka te tapa kare che, vAto rahaNa kare che. laukika mAnamAM tene sukha lAgatuM hovAthI te mAna meLavavA bhamato rahe Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-28 529 che. lokamAM AdhArabuddhi rAkhI hovAthI tenAM jJAna-vIrya temAM ja rokAyelAM rahe che. loko potAthI prabhAvita thaI jAya ane potAne anukULa AcaraNa karavA lAge e mATe potAnuM AkhuM jIvana mathato rahe che. loko potAne mahAtmA, mahAmuni, maharSi mAnI pUjA-satkAra kare ane bIjA mahAna munio karatAM potAne moTo gaNe evI hIna buddhithI matAtha jIva potAnA nAmanI AgaLa-pAchaLa jAtajAtanA khitAbo lagAve che. te mAnaprada vizeSaNonA mohamAM paDI jAya che. tene evA ilakAba ApanArA paNa maLI rahe che. vaLI, te lokone khuza karavA moTA ADaMbarapUrvaka temane gamatI kriyAo kare che. lokapUjAnA malina adhyavasAyathI karAtAM AvAM vrata-tapane jJAnIoe lokapaMkti - lokaraMjana kahyAM che. 1 matAtha jIva lokeSaNAno bhUkhyo hovAthI lokapaMktimAM, arthAt lokonI paMgatamAM besanAro hoya che A rIte loko pAsethI mAna meLavavAmAM ja matArthI potAnuM badhuM baLa lagADe che. paraMtu lokamAM potAnAM yazakIrti phelAya te arthe karAtAM vrata-tapa, atyaMta duHkhanA kAraNabhUta duSTa adhyavasAyayukta hovAthI matArthI jIva mahA anarthane prApta kare che. AtmArthe karavA yogya vrata-tapAdino, lokone sAruM dekhADavA ane lokomAM dharmI tarIke pratiSThA-satkAra pAmavA upayoga karI te anaMta duHkhamaya evI naraka-tiryaMca gatinA khADAmAM paDe che. tethI lokone khuza karavAnI icchAno tyAga karI, AtmalakSayukta thaI, yathAzakti pUjya Apta puruSanA darzAvyA pramANe vrata-tapa karavAM joIe. mAtra dhArmika dekhAvA pUrato vrata-tapano upayoga thAya tyAre te eka prakArano daMbha banI jAya che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja kahe che ke jo daMbhano tyAga na karyo hoya to vrata athavA tapasyAnuM paNa koI phaLa nathI. jo dRSTinI aMdhatAno nAza thayo na hoya to darpaNa athavA dIvAnuM paNa zuM phaLa? dhArmika dekhAvuM te bIjAnI najaramAM sArA gaNAvA mATe che, jyAre dhArmika banavuM te kharekhara sArA banavA mATe che, potAnA AdhyAtmika vikAsa mATe che. dhArmika thavuM te sAdhanA che ane dhArmika dekhAvuM te daMbha che. zrImad kahe che - 'daMbha, ahaMkAra, Agraha, kaMI paNa kAmanA, phaLanI icchA ane lokane dekhADavAnI buddhi e saghaLA doSo che tethI rahita vratAdi sevavAM. tene koI paNa 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'yogabindu', zloka 88 "Toradhanadeto, manneinAntarAtmanA | kriya saciA satra, sopavitarudrAditA !' 2- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkata, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 1, zloka 57 'kiM vratena tapobhirvA daMbhazcenna nirAkRtaH / kimAdarzana kiM dIpairyadyAndhyaM na dRzorgatam / / ' Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana saMpradAya ke matanAM vrata, paccakhANa Adi sAthe sarakhAvavAM nahIM, kAraNa ke loko je vrata, paccakhANa Adi kare che temAM upara jaNAvelA doSo hoya che. ApaNe to te doSothI rahita ane AtmavicArane arthe karavo che." laukika mAnanI kAmanA ane lokottara paramArtha banneno meLa hoI zakato nathI. paramArthaprApti arthe lokane bhUlIne vrata-tapa sAdhavA ghaTe che. jene AtmA prApta karavAnI khumArI hoya che te duniyA zuM kaheze e jovA rokAto nathI. tene AtmAthI adhika jagatamAM kAMI vahAluM hotuM nathI. te mAnanuM visarjana kare che. jeTalA pramANamAM mAna ogaLe eTalA pramANamAM te mokSanI najIka jAya che. Ama, jo AtmArtha joIto hoya to mAnArtha choDavo ghaTe che ane jo mAnArtha joIto hoya to AtmArtha jato karavo paDe che. AtmArthI jIva lokeSaNAne choDI paramArthane rahe che, jyAre matArthI jIva laukika mAnane levA paramArthane grahato nathI. A gAthAno phalitArtha darzAvatAM DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - 'sAcuM "lahuM' nahi ne khoTuM "grahyuM' ema addabhuta zabda - artha camatkRtithI bhagavAna zAstrakAre darzAvyuM, arthAt grahaNa karavA yogya evuM je sAcuM svarUpa grahaNa karyuM nahi, ane nahi grahaNa karavAyogya evuM je duSTa abhimAna te grahaNa karyuM, e ja matAgrahI AtmAne lAgu paDela grahaNarUpa durgaha, ane e ja ekAMta vyavahArAbhAsI matAgraharUpa matArthIpaNuM." Ama, matArthI jIva vRttionuM svarUpa jANato nathI ane dhAraNa karela vratonuM abhimAna kare che tathA laukika mAna-sanmAna levA mATe sAcA paramArthane pakaDato nathI. te vRttinirIkSaNano tathA paramArthagrahaNano udyama karato nathI, tethI tene vrata-tArUpa satsAdhananuM sevana karavA chatAM zivalAbha prApta thato nathI; jyAre AtmArthI jIva vRttinirIkSaNa karI, paramArtha rahI, vrata-tapa dvArA zIgha AtmakalyANa sAdhI le che. vrata-tapa dvArA potAnuM Atmahita sAdhI zake te arthe jJAnI matArthI jIvane kahe che ke "he jIva! atyAre tAruM hita sAdhavAno avasara che. teM Aja sudhI vrata-tapanA nAme ghaNA prayatno karyA che, paNa vrata-tapanI ArAdhanAnuM yathArtha svarUpa nirdhAryuM nathI. AtmanirIkSaNanA abhAvamAM vrata-tapa karIne paNa svasammukha thavAne badale tuM ahaMkAra ja vadhArato rahyo che. pariNAme tArAM sarva vrata-tapa mAtra niSphaLa ja nahIM, balka baMdhanarUpa nIvaDyAM che. lokaraMjanathI tAruM kaMI hita thayuM nahIM. laukika mAnanI vAsanAnA kAraNe tAro AtmavikAsa rUMdhAI gayo che. tethI he jIva! tuM samaja ke mAnamAM kAMI lAbha 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.686 (upadezachAyA-3) 2- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.118 Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-28 531 nathI, mAtra hAni ja che. have tuM mAnAbhilASAne taja ane paramArthane grahaNa kara ke jethI yathArtha puruSArtha thAya ane sarva vrata-tapa sArthaka thAya.' A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - lahyuM svarUpa na vRttinuM, je vezyA sama dhUrta; AtmAnuM dhana saMhare, marma ghAta kare gupta. te jANyA viNa jIvaDe, grahuM vrata abhimAna; pApa taNI puSTi kare, sevI viSaya nidAna. jyAM jyAM bhaTake capaLa thaI, bAhyADaMbara yukta; grahe nahIM paramArthane, te kema thAye mukta. dharmI na chatAM dharmImAM, khapavA mathe abhAna; asaddaguru choDe nahi, levA laukika mAna.' 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 220 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 109-112) Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 29 - ba. niSa pahe, zabanamAM 26 ba88 21. ra121 11. Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 29 - gAthA 28mAM dharmanA aMgabhUta evAM vrata-tapAdinuM sevana karavAmAM kevuM La] matArthapaNuM pravezI jAya che tenuM darzana karAvatAM kahyuM ke matAtha jIva vratAdino hetu jANyA vinA vrato rahaNa kare che, potAnI vRttinuM svarUpa kevuM che tenI tapAsa karato nathI, potAne 'vratadhArI' gaNAvI ahaMkAranI puSTi kare che ane kvacit sAco upadeza sAMbhaLavA maLe to paNa loko taraphathI maLatAM mAna ane satkAra AdinA lobhathI sAcA upadezane grahaNa karato nathI. tenAM vratAdinuM lakSa AtmArtha nahIM paNa lokomAM sArA gaNAvavAnuM, dharmiSTha ke jJAnI kahevaDAvavAnuM rahe che. Ama, gAthA 24thI zarU karIne gAthA 28 paryata zrImade kriyAjaDa matArthInAM lakSaNa samajAvyAM. have gAthA 29 thI 31 sudhI matArthInA bIjA prakAranuM - zuSkajJAnI matArthInuM varNana zrImade karyuM che. prastuta gAthAmAM zuSkajJAnI matArthInuM svarUpa darzAvatAM zrImad kahe che - athavA nizcaya naya grahe, mAtra zabdanI mAMya; gAthA loe savyavahArane, sAdhana rahita thAya." (29) 3 athavA "samayasAra' ke "yogavAsiSTha' jevA graMtho vAMcI te mAtra nizcaya nayane grahaNa kare. kevI rIte grahaNa kare? mAtra kahevArUpe; aMtaraMgamAM tathArUpa guNanI kazI sparzanA nahIM, ane sadguru, satzAstra tathA vairAgya, vivekAdi sAcA vyavahArane lope, tema ja potAne jJAnI mAnI laIne sAdhanarahita varte. (29) pUrvokta pAMca gAthAomAM ekAMta vyavahAranayanA AgrahI evA vyavahArobhAvArtha A] bhAsI jIvoe guru-deva-dharma saMbaMdhI sahI lIdhelA matAgrahonuM darzana karAvI zrImade vyavahArAbhAsI matArthInAM lakSaNa samajAvyAM che. have matArthI jIvano bIjo prakAra kahevAmAM Ave che ema prakArAMtarasUcaka "athavA' zabdathI sUcavI, vyavahAranayanI upekSA karanAra ane ekAMte nizcayane grahaNa karanAra nizcayAbhAsI matArthI jIvanuM varNana zrImad prastuta gAthAmAM kare che. ekAMta nizcayavAdI zuSkajJAnI matArthI jIva je graMthomAM mukhyatve nizcayanayathI pratipAdana karavAmAM AvyuM che evA "samayasAra', yogavAsiSTha' Adi graMtho vAMcI, AtmA abaMdha, asaMga, akartA, parama zuddha che ema ekAMte grahaNa kare che ane te athI Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana paNa aMtaramAM tathArUpa guNanI sparzanA vinA mAtra zabdomAM ja, arthAt vAcAmAM ja nizcayanayanI vAto Ave che, paNa AtmapariNatirUpe tenuM grahaNa thatuM nathI. AtmA saMbaMdhI carcA karato hovA chatAM paNa 'huM trikALI zuddha pUrNAnaMdI AtmA chuM' evuM tene bhAvabhAsana thatuM nathI. nizcayanayanAM kathanono niraMtara saMniSTha abhyAsa karavAthI dravyanI bhinnatA tathA svataMtratAno bodha dRDha thatAM jIva game tevA viSama karmodayanA prasaMge samatA rAkhI zake che, paraMtu nizcayanayanAM kathanonA zuSka jANapaNAthI jIvanI mAtra bhASA ja badalAya che, bhAva nathI badalAto. te AtmasvarUpanI UMcI UMcI vAto karato phare che, paraMtu anukULa-pratikULa prasaMgo AvI paDe tyAre mohAvezamAM pravartatAM te acakAto nathI. jo te nizcayanayanAM kathanone bauddhika stare yogya rIte samajIne sarvyavahAra dvArA jIvanamAM utAre to te avazya siddhine prApta kare; paraMtu nizcayadraSTipUrvaka satsAdhanane sevavAne badale nizcayanayano ekAMta pakSa pakaDI, mokSasAdhaka evAM sadguru, sattzAstra, vairAgya, vinaya Adi vyavahAradharmano niSedha karIne te sAdhanarahita dazAmAM pravarte che. Ama, nizcayane sAdhanAra evA sarvyavahArano lopa karI te saMsAra-aTavImAM bhaTakyA kare che. - Atmatattvano nirNayAtmaka bodha pramANa ane naya dvArA thAya che. pramANa vizeSArtha ane naya banne jJAnasvarUpa che. pramANa vastune sarvAMge grahaNa kare che, jyAre naya vastunA eka aMzane grahaNa kare che. AtmatattvanA pratipAdanamAM nayano upayoga e jaina darzananI vizeSatA che. jinAgamano marma samajavA mATe nayanuM svarUpa samajavuM atyaMta anivArya che, kAraNa ke samasta jinAgama nayanI bhASAmAM nibaddha thayelA che. nayavAdane samajyA vinA jinAgamanA marmo samajI zakAtA nathI. nayajJAnanA abhAvamAM jIvane vastusvarUpanuM satya jJAna thaI zakatuM nathI ane vastunuM svarUpa samyak prakAre na jANavAthI samyak puruSArtha UpaDato nathI. anAdi kALanI mithyAtvanI graMthinuM chedana AtmAnubhUti vinA saMbhavita nathI ane AtmAnubhUti AtmasvarUpanA jJAna vinA saMbhavita nathI. Ama, mithyAtvanA chedana mATe nayajJAna atyaMta Avazyaka che. jinAgamomAM bhinna bhinna apekSAone dhyAnamAM rAkhIne nayonA bheda-prabhedonuM vargIkaraNa thayuM che. nayomAM nizcaya ane vyavahAra ema mULa be bheda che. vastunA vAstavika svarUpanuM nirUpaNa karavAnuM kArya nizcayanayanuM che ane paradravyane meLavIne vastunuM nirUpaNa karavAnuM kArya vyavahAranayanuM che. nizcayanaya vastunA vAstavika svarUpanuM varNana kare che, jyAre vyavahAranaya pa2saMyogane bheLavIne vastunuM vyAvahArika svarUpa batAve che. nizcayanaya anusAra AtmA zuddha, buddha, caitanyaghana, sarvAbhAsarahita, nirmaLa vastu Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-29 pa37 che. te dravya karma, bhAvakarma, nokarmathI bhinna che; arthAt paradravya ane parabhAvathI rahita evuM te zuddha cidAnaMdatattva che. AtmAnuM AvuM zuddha svarUpa prarUpavuM te nizcayanayano viSaya che. saMsArI AtmA rAgAdi vikArothI yukta che, karmono saMga hovAthI malina che. teNe koI ne koI dehAkRti dhAraNa karI che ane tethI te manuSya Adi rUpathI oLakhAya che. A prakAre AtmAnI sAMyogika azuddha avasthA prarUpavI te vyavahAranayano viSaya che. Ama, vyavahAranaya paranA AdhAre svanI oLakhANa Ape che ane nizcayanaya svabhAvanA AdhAre svanI oLakhANa Ape che. melA vastranA dRSTAMta vaDe A vAta spaSTapaNe samajAze. melanA saMbaMdhathI vastra malina che. 'meluM vastra' ema je kahevuMmAnavuM che te vyavahArathI che, kAraNa ke ema kahevAmAM ja 'vastra' ane 'malinatA'nI bhinnatA jaNAI Ave che. vastrathI malinatA judI karavI hoya to te thaI zake che. tene judAM karavAnI vidhi je jANe che tenA Azraye te vidhi jANavI joIe ane te vidhi pramANe prayatna karavo joIe. jema jema te vidhinuM sevana karavAmAM Ave tema tema vastranA zuddha svabhAva pratye adhika adhika najIka javAya. jema jema najIka javAya tema tema te rUpe thavAya. te ja pramANe AtmA karmanA saMyogathI azuddha che. "azuddha AtmA' ema je kahevuM mAnavuM che te vyavahArathI che, kAraNa ke ema kahevAmAM ja 'AtmA' ane 'azuddhi' nI bhinnatA jaNAI Ave che. AtmAthI azuddhi judI karavI hoya to te thaI zake che. tene judAM karavAnI vidhi je jANe che (jeNe te judAM karyA che), temanA Azraye te vidhi jANI tenuM sevana karavuM joIe. jema jema te vidhinuM sevana karavAmAM Ave che, tema tema AtmAnA svabhAvanI adhika ne adhika najIka jaI 'te'rUpa thavAya che. Ama, nizcayanayathI AtmA zuddha, buddha, caitanyaghana, abaMdha, asaMga ane siddha samAna che te lakSamAM rAkhI, tenI sanmukha dRSTi karI, satsAdhano dvArA tene prApta karavA mATe puruSArthI thaI, AtmA jevo che tevo pragaTa karavA yogya che. nizcayanaya dvArA dehathI ane karmathI rahita AtmAnA zuddha svarUpanuM bhAna thAya che, svarUpanI jAgRti Ave che ane tenI prApti mATenI sAcI bhAvanA udayamAM Ave che. vyavahAranaya dvArA AtmAnI azuddha dazAnuM bhAna thAya che ane te TALavAnI abhilASA jAge che. nizcayanayathI mULa svabhAva kevo che te jANI, vyavahAranayathI jaNAyelI azuddhatA satsAdhana dvArA dUra karI, te mULa svabhAva pragaTAvavo ghaTe che. A rIte bane nayanuM avalaMbana jarUrI che, tethI jJAnIoe banne prakAranA nayane avalaMbato anekAMtika upadeza jIvonAM kalyANArthe prakAzyo che. jo jIva mAtra AtmAnA zuddha svabhAvane rahI ekAMta nizcaya Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana tarapha DhaLI jato hoya to vyavahAranaya tene vartamAna vibhAvayukta paryAyanuM darzana karAve che ane zuddha svabhAvadazA pragaTAvavA mATe tathA azuddha dazA TALavA mATe sAvadhAna karI jIvane samatola kare che; ane jo jIva mAtra vartamAna vibhAvayukta paryAyane grahI, ekAMta vyavahAra tarapha DhaLI jato hoya to nizcayanaya tene AtmAnA zuddha svabhAvanuM darzana karAve che ane azuddha dazA TALI, zuddha svabhAvadazA pragaTAvavA jAgRta karI jIvane samatola kare che. Ama, yathAsthAne banne nayanI dRSTi upakArI che. banne nayamAMthI ekanI paNa upekSA karanAra jIva ekAMtavAdI - mithyAdaSTi che. nizcayanayanI upekSA nahIM karatAM tenI apekSA rAkhI kathana karanAra vyavahA2AbhAsI nathI, paNa samyak vyavahArI che tathA vyavahAranayanI upekSA nahIM karatAM tenI apekSA rAkhI kathana karanAra nizcayAbhAsI nathI, paNa samyak nizcayI che. Ama, paraspara sApekSapaNe ubhaya nayagrahaNa karanAra samyagdaSTi che ane tevo upadeza te samyak upadeza che. A prakAre jJAnI bhagavaMtoe AtmAnuM svarUpa nizcaya temaja vyavahArathI batAvIne parama adbhuta rahasya jAhera karyuM che. AtmatattvanuM parijJAna yathArthapaNe karavAmAM na Ave to samyagdarzana pragaTatuM nathI. avasthAnA jJAna vinA dravyanuM yathArtha jJAna thatuM nathI ane svabhAvanA lakSa vinA avasthA nirmaLa thatI nathI, tethI AtmasvarUpano yathArtha nirNaya karavA mATe niSThApUrvaka abhyAsa karavo ghaTe che. potAnI buddhithI eka apekSAe ja vastusvarUpane pakaDatAM tenuM kharuM rahasya samajAtuM nathI. yathArtha parijJAna vinA ekAMta grahaNa thavAnI tathA zithilAcAramAM saravAnI saMbhAvanA rahe che, tethI sau pahelAM yathArtha parijJAna karavuM khUba agatyanuM che. jema prathama be AMkha vaDe badhuM barAbara jANIne pachI lakSita padArtha tarapha ekAgratA karavAmAM Ave che, tema nizcaya ane vyavahA2 ema banne naya dvArA AtmasvarUpane jANIne, anAdi kALathI jenA tarapha lakSa nahIM apAyAthI bhavabhramaNa thayuM che, te tarapha ekAgratA karavI Avazyaka che. nizcayapradhAna 'samayasAra' Adi zAstromAM mukhyatve nizcayanayanuM kathana che ane vyavahAranayanuM kathana gauNatAe che. vyavahArane uDAvI devA arthe A rIte nirUpaNa hoya nahIM, kAraNa ke koI paNa zAstra ekAMtika kathana kare to te mithyAtvarUpa banI jAya ane tevA prakAranuM kathana to jJAnIpuruSa kare nahIM. tethI AvA prakAranAM zAstronuM sApekSapaNuM samajavuM joIe. nizcayanaya vastunA zuddha svarUpane prakAze che, tethI jJAtavya ane prAptavya evA zuddha svarUpa pratye mumukSu jIvanuM lakSa kendrita karAvavA mATe tathA svarUpAnusaMdhAnane viSe parama upakArabhUta thavA arthe zuddha nayanuM kathana che ema samajavA yogya che. 'samayasAra' Adi zAstromAM je nizcayanayapradhAna kathano che te vyavahAranayanuM utthApana karatAM nathI, paNa AtmAnA zuddha svarUpa pratye vyavahArapradhAna (kriyApradhAna) Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-29 539 jIvonI daSTi kendrita karAvI zuddha AtmA pragaTAvavAnuM AhvAna kare che. nizcayanayanA marmane satya svarUpe samajIne, tene hRdayamAM dharIne, tenA bhAnapUrvakanA sadvyavahArathI jIva potAnAmAM rahelI sattAgata zuddhatAno AvirbhAva karI parama siddhapadane pAme che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja lakhe che - turaMga caDI jima pAmIejI, vege purano paMtha; mArga tima zivano lahejI, vyavahAra nigraMtha. mahela caDhatAM jima nahIMjI, teha turaMganuM kAja; saphaLa nahIM nizcaya lahejI, tema tanukiriyA sAja." ahIM jaNAvyA pramANe jema koI mANasane dUranA gAme javuM hoya to ghoDo (vAhana) tene dUranA gAme pahoMcavAmAM sahAyaka - upakAraka thAya che; tema paramArthanA dhyeyapUrvaka savyavahAranuM sevana karavAthI nirgatha mokSamArgane pAmI zakAya che. vaLI, ghoDAnI sahAya vaDe nagaramAM sugamatAthI praveza karyA pachI mahela upara caDhatAM jema ghoDAnI jarUra rahetI nathI, tema savyavahAranA sevanathI kAryasiddhi thayA pachI satsAdhananI jarUra rahetI nathI. paraMtu jema vikaTa jaMgalamAMthI pasAra thato ghoDesavAra nagara AvatAM pahelAM ja jo ghoDAno tyAga karI de to gADha jaMgalamAM rakhaDIne herAna thaI jAya, zikArI pazuonA sapATAmAM AvI jaI maraNane zaraNe thAya ane potAnA gaMtavya nagare pahoMce nahIM, tema saMsArarUpI ghora jaMgalane pasAra karI mokSamahela pahoMcavA mATe sadvyavahArarUpI ghoDAnuM avalaMbana levuM joIe. mokSamahelane prApta karatAM pahelAM jo sadvyavahArarUpa ghoDAno tyAga karavAmAM Ave to mithyAtvAdi zikArI pazuonA sapATAmAM AvI jIva potAno ghAtaka thAya ane potAnA gaMtavya sthAne pahoMce nahIM. Ama, je jIva sadvyavahArano svIkAra karato nathI teno uddhAra kadApi zakya nathI. nizcayapradhAna graMthono pavitra Azaya samajyA vinA matArthI jIva ekAMta nizcayanayano ja Agraha kare che ane potAne anukULa AvatI vAto pakaDI rAkhI, sagavaDiyo paMtha grahaNa karI svacchede varte che. te nizcaya kathanonA oThA heThaLa potAnI zithilatA poSe che. huM jaDa deha nathI, paNa caitanya AtmA chuM' evAM vAkyone te vANImAM rahaNa karI le che, paraMtu e vAkyonAM pariNamanano puruSArtha nathI karato ane tethI te pUrvavatuM A deha te huM ema mAnIne ja jIve che. "sukha svamAM che, svathI che' Adi pArAyaNa karato rahe che, paNa sukha mATe jhAMpA mAre che paramAM, indriyaviSayomAM ja. pariNAme icchA, apekSA, Asakti, tRSNA teno keDo mUkatAM nathI ane te udaya-prasaMgonI gulAmImAMthI mukta thaI zakato nathI. 1- upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'savAso gAthAnuM stavana', DhALa 5, kaDI pa6,57 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54) 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana te nizcayanAM kathanono paramArtha samajyA vinA huM zuddha chuM, huM nirlepa chuM' ema ekAMte mAnI, karmabaMdhane rokavA mATenI saMvaranI prarUpaNAne svIkArato nathI. te samajato nathI ke zuddha svabhAvanA svIkAra sAthe jo azuddha paryAyano asvIkAra karavAmAM Ave to samyajJAna kadApi saMbhavatuM nathI. sAdhanAmAM dravyanI pUrNatA ane zuddhatAnuM avalaMbana levA sAthe paryAyanI apUrNatA ane azuddhatAnuM bhAna karI te TALavAno puruSArtha paNa abhipreta che. e satya che ke dravyadaSTinA avalaMbana dvArA ja paryAyamAM zuddhatA pragaTe che, paraMtu paryAyamAM atyaMta azuddhatAnA sarbhAvamAM dravyadRSTinI kSamatA pragaTatI nathI e paNa eTaluM ja nirvivAda satya che. tethI phakta dravyanI zuddhatAthI saMtoSa mAnI levAthI kalyANa thatuM nathI, paraMtu paryAyamAM je pAmaratA che tene anaMta kALanI eTha samAna jANIne tatpaNa okI nAkhavI jarUrI che. dravyano kharo mahimA nirmaLa paryAyathI ja lakSamAM Ave che. dravyanI zuddhatA to siddha bhagavAnane ane nigodanA jIvane bannene che, paraMtu nigodanA jIvane atyaMta AkuLatA ane duHkhanuM vedana che, jyAre siddhane pracura nirAkuLatAnuM, kevaLa AnaMdanuM ja vedana che, arthAt paryAyamAM pragaTelI zuddhatA ja jIva bhogavI zake che. dravya-guNanI zuddhatA zaktipaNe apragaTa rahI hovAthI tenuM vedana thaI zakatuM nathI. tethI satata jAgRtipUrvaka paryAyanI azuddhatAno nAza karI jIve zuddha svarUpane pragaTa karavuM ghaTe che. paraMtu zuSkajJAnI matAthI jIva to vrata-tapa, vinaya, sadgurubhakti Adi sadvyavahAranI AvazyakatA samajato na hovAthI, te sadvyavahAranuM sevana karIne nizcayanaye batAvelA AtmAnA vAstavika svarUpane pragaTa karavAne badale savyavahArane ja choDI de che. nizcayanayano marma samajyA vinA tene pANImAM grahaNa karI, potAnI svachaMdavRttine poSI te viparIta pravartana kare che. sadvyavahArano lopa karI te sAdhana-rahita thAya che. nizcayapradhAna graMthono abhyAsa karI koI nAstikapaNe varte to temAM zAstrono ke zAstrakArono doSa nathI, paraMtu te jIvanI mithyA samajaNano ja doSa che. niSkAraNa karuNAzIla jJAnIonA upadezamAM janakalyANa sivAya koI spRhA hotI nathI. temano upadeza rahIne jIve potAnA doSono, potAnI viparIta pravartanano tyAga karI upara UThavuM ghaTe che. te pramANe na karatAM jo te jJAnIonA upadezano viparIta artha grahaNa kare to temAM upadezakano zo doSa? koI jIva kriyAomAM kRtakRtyatA mAnI temAM aTakI gayo hoya to jJAnIe tene abhiprAya badalavAno upadeza Apyo hoya, paraMtu tevA upadezane ekAMte grahI, zuSkajJAnI kriyAne ja choDI devAnI vAta kare che ane tema karavAthI tene dharmanI prApti thatI nathI. jJAnIo jIvane azubha kAryomAM dhakelI devA mATe zubha kriyAonI maryAdA nathI batAvatA, paraMtu dharmanA yathArtha svIkAra mATe tema batAve che. paraMtu zuSkajJAnI matAtha jIva potAnI svacchedavRtti ane viparIta matinA kAraNe te Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-29 541 vacanono paramArtha samajyA vinA tene ekAMte grahaNa karI, mukhapATha karI, aMtarvedana vinA vANImAM bhAkhe che ane sadvyavahArano lopa karI, puruSArthahIna thaI pravarte che. nizcayanI korI carcAo muktisAdhaka banI zakatI nathI. nizcayanuM jJAna mAtra zabdamAM nahIM, paraMtu samagra jIvanamAM abhivyakta thavuM joIe. jo jJAnane satkriyArUpa savyavahAra dvArA jIvanamAM vaNI levAmAM Ave nahIM to te mAtra bojArUpa bane che. adhyAtmarasapariNati vinAnuM zAstrajJAna bhArarUpa ja che. gadheDo sAkarano bhAra upADe che, paNa tenI mIThAzane bhogavI zakato nathI; tema zuSkajJAnI matArthI jIva zAstrano bhAra vahe che, paNa temAM rahelo adhyAtmarasa cAkhI zakato nathI. gadheDAmAM ane tenAmAM pharakamAtra eTalo che ke gadheDo potAnA zarIra upara bojo uThAve che ane zuSkajJAnI jIva potAnA mana upara bojo uThAve che! paNa bannenuM bhAravahanapaNuM to sarakhuM ja che. Ama, aneka jJAnIoe je kahyuM che te zrImade paNa eka patramAM jaNAvyuM che - 'eka nayathI evI vicAraNA paNa thaI zake che ke zAstro (lakhelAMnAM pAnAM) upADavAM ane bhaNavAM emAM kaMI aMtara nathI, jo tattva na maLyuM to. kAraNa beye bojA ja upADyo. pAnAM upADyAM teNe kAyAe bojo upADyo, bhaNI gayA teNe mane bojo upADyo, paraMtu vAstavika lakSyArtha vinA tenuM nirupayogIpaNuM thAya ema samajaNa che."2 zuSka adhyAtmI matArthI jIva mAtra zabdajJAnane samyajJAna mAnI, svasaMvedananA lakSa vinA temAM aTakI rahI aMtaraMga pariNamana karato nathI ane je sadvyavahAra dvArA te aMtaraMga pariNamana thaI zake teno, potAnI viparIta matinA kAraNe niSedha kare che. matArthI jIvane AtmAnuM lakSa nahIM hovAthI zAstronAM vacanonuM pariNamana tene yathArthapaNe thatuM nathI. teno paramArtha samajyA vinA te viparIta mAnyatA, pravartanA tathA prarUpaNA karIne anartha kare che. jema ke zAstramAM kahyuM che ke zubha bhAva ane azubha bhAva banne AtmAnI vikArI aMtavRttio che, banne karmabaMdhanAM kAraNa che ane tene upAdeya mAnavA te mithyASTi che. devapUjA, guru-upAsanA, dayA, dAna vagere zubha bhAva 1- juo : AcAryazrI munisuMdarasUrijIkRta, adhyAtmakalpadruma', adhikAra 8, zloka 9 'adhItimAtreNa phalanti nAgamAH, samIhitairjIva! sukhairbhavAntare / svanuSThitai kiM tu tadIritaiH kharo, na yatsitAyA bahanazramAtsukhI / / ' 2- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR. 227 (patrAMka-139) 3- ekAMta nizcayanayavAdI - nizcayAbhAsI jIva saqkriyArUpa sadvyavahArano niSedha kaI rIte kare che te saMbaMdhI tarkayukta dalIlo tathA tenA nirAkaraNa mATe juo gAthA 131nuM vivecana. ahIM mAtra eka udAharaNa vaDe tenI mAnyatA ane mAnyatAmAM rahelI bhUlane saMkSepamAM samajAvI che. Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana che ane hiMsA, jUTha, corI vagere azubha bhAva che. zubha bhAva puNyabaMdhanuM kAraNa che ane azubha bhAva pApabaMdhanuM kAraNa che. puNya ane pApa banne saMsAranAM ja kAraNa che. saMsAramAM praveza karAvavAvALAM puNya-pApa upAdeya kaI rIte hoI zake?1 jema koI sthaLe niyata samaye pahoMcavAmAM moDuM thayuM hoya ane rastAmAM zatru maLe, tenI sAthe jhagaDo karavAmAM vilaMba thAya to nukasAna ja che, zatrunA sthAne jo koI mitra maLI jAya to paNa tenI sAthenuM milana snehasabhara hovA chatAM tenA kAraNe gaMtavya sthAne pahoMcavAmAM vilaMba to thAya ja che, arthAt te paNa bAdhArUpa ja che, tema puNya-pApa mitra-zatru samAna che, banne saMyogI bhAva che; ane mokSe javAmAM bAdhArUpa che. puNyapApa baMdharUpa che ane AtmAnuM hita abaMdha (mokSa) dazA prApta karavAmAM che. puNyathI jIvane svarga maLe che ane pApathI naraka. je A bannene choDIne zuddha bhAvamAM sthira rahe che te mokSane prApta kare che. zubha bhAvathI puNyabaMdha ane azubha bhAvathI pApabaMdha thAya che, tethI zubha bhAva ane azubha bhAva vastutaH karmabaMdhanA ja prakAra hovAthI, zubha pravRttine paNa azubha pravRttinI jema ekAMte heya mAnIne zuSkajJAnI matArthI jIva zubha kriyArUpa savyavahAra choDI de che. 'zubha kriyAthI puNya baMdhAya che ane tethI saMsAramAM rakhaDavuM paDe che. mokSa to puNya tathA pApa bannenA baMdhathI nivRtta thAya tyAre ja maLe che.' ema kahIne te sadvyavahArano lopa karI, sAdhanarahita thaI svacchede pravarte che. AvA jIvane jJAnI kahe che ke je jIva zubha upayogane mokSanuM kAraNa mAnI upAdeya mAne che tathA zuddha upayogane oLakhato nathI, tene azuddhatAnI apekSAe athavA baMdhakAraNanI apekSAe zubha-azubha bane samAna batAvyA che; paraMtu zubha-azubhano paraspara vicAra karIe to zubha bhAvomAM kaSAya maMda thAya che, tethI baMdha alpa thAya che tathA azubha bhAvomAM kaSAya tIvra thAya che ane tethI baMdha vizeSa thAya che. roga ocho hoya ke vadhu hoya, te kharAba ja che; paraMtu vadhAre roganI apekSAe ocho roga sarakhAmaNImAM ocho nukasAnakAraka kahevAya che. e pramANe azubhanI apekSAe zubhane sAro kahevAmAM Ave che. zuddhopayoga na hoya tyAre azubhane choDI zubhamAM pravartavuM yogya che, paNa zubhane choDI azubhamAM pravartavuM yogya nathI. zrI kAnajIsvAmI kahe che - 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, samayasAra', gAthA 145 'kammamasuhaM kusIlaM suhakammaM cAvi jANaha susIlaM / kaha taM hodi susIlaM jaM saMsAraM pavesedi / / ' 2- juo : AcAryazrI yogIndradevakRta, yogasAra', gAthA 32 'purNiNa pAvai sagga jIu pAvaeM Naraya-NivAsu / ve chaMDivi appA muNai to labbhai sivavAsu / / ' Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-29 543 zuSkajJAnI zAstra vAMce ane prazna kare ke rAga karavo te dharma nathI; mATe devaguru-zAstra Adi to para che. teno vinaya-bhakti karavAnI jarUra nathI; paNa hajI pAMca indriyanA viSayomAM tene rAga bharyo che, azubha rAga to tene karavo che; ane prazasta rAgamAM rahevuM nathI, e jaze kyAM?1 zuSkajJAnI zubhopayogane baMdhanuM kAraNa jANI, tene heya mAnI tyAge che, paraMtu bIjI bAju te zuddhopayogarUpe pariNamI zakato nathI, tethI azubha pravRtti karI karma bAMdhI saMsAramAM bhaTake che. te jIva jANato nathI ke arAgIpaNAnA lakSe karAto devaguru-dharma pratyeno rAga te abhyadayanuM kAraNa thAya che. jema jema pAdhika prItine jAtyAMtara karIne tene nirUpAdhika banAvavAmAM Ave che, tema tema pApapravRtti ghaTatI jAya che, kAma-krodhAdi bhAvono upazama thato jAya che, cittaprasannatA vadhatI jAya che ane sadAcArAdi sudaDha thatAM jAya che. pariNAmonI nirmaLatA thatAM svaparabhedavijJAna pragaTa thAya che ane te dvArA prApta thayela svarUpasanmukhatA svarUpasthiratAmAM pariName che. Ama, deva-guru-dharmano anurAga vItarAgI bhaktimAM pariNamI mokSanuM kAraNa thAya che, jyAre viSayamAM anurAga naraka-nigodAdi gatinuM kAraNa thAya che. A pramANe dharmamAM anurAga ane viSayamAM anurAga - bane anurAga hovA chatAM paNa te bane anurAgamAM ghaNuM moTuM aMtara che. eka UrdhvagamananuM kAraNa che, bIjuM patananuM kAraNa che. zubha upayogathI kaSAya maMda thAya che, tyAre azubha upayogathI tIvra thAya che. maMda kaSAyanAM kAryo choDI tIvra kaSAyanAM kAryo karavAM e to kaDavI vastu choDI viSa khAvA jevuM che, arthAt zuddha upayoganA abhAva vakhate zubha yogamAM rahevuM, paNa zubha yogane choDI pApamAM pravartavuM yogya nathI. A saMdarbhamAM paMDita zrI ToDaramalajInuM kathana dRSTavya che - jema koI puruSa kiMcitmAtra paNa potAnuM dhana ApavA icchato nathI, paraMtu jyAM ghaNuM dhana jatuM jANe, tyAM potAnI icchAthI alpa dhana ApavAno upAya kare che; tema jJAnI kiMcitmAtra paNa kaSAyarUpa kArya karavA icchatA nathI, paraMtu jyAM ghaNA kaSAyarUpa azubha kArya thatuM jANe, tyAM icchA karIne alA kaSAyarUpa zubha kArya karavAno udyama kare che. e pramANe A vAta siddha thaI ke - jyAM zuddhopayoga thato jANe tyAM to zubha kAryano niSedha ja che, ane jyAM azubhopayoga thato jANe, tyAM zubha kArya upAya vaDe aMgIkAra karavA yogya che.* koIne daMDa thato hoya tyAre te daMDa ocho Apavo paDe te mATe upAya kare che 1- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.148 2- paMDita zrI ToDaramalajIkata, 'mokSamArga prakAzaka', gurjarAnuvAda, sAtamI AvRtti, adhikAra 7, pR. 202 Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana tathA ocho daMDa ApIne harSa paNa mAne che, paraMtu zraddhAnamAM to daMDa ApavAne aniSTa ja mAne che; tema samyagdaSTi pAparUpa tIvra kaSAya thato hoya tyAre puNyarUpa maMda kaSAya karavAno upAya kare che tathA maMda kaSAya thatAM harSa paNa mAne che, paraMtu zraddhAnamAM to kaSAyane heya ja mAne che. samyagdaSTi jIvane saMpUrNa vItarAgatA pragaTI na hovAthI temano puruSArtha azubha bhAva TALI zubha bhAva tarapha vaLe che, paraMtu temanA aMtaramAM bhAva to evo ja hoya che ke niraMtara zuddhopayogamAM rahI zakato nathI, tethI zubha bhAva karuM chuM, paNa mAre to Ane paNa choDIne AgaLa vadhavAnuM che.' temane niraMtara lakSanI jAgRti rahetI hovAthI zubha bhAvane teo kyAre paNa sAco dharma nathI mAnatA, vItarAgabhAvane ja sAco dharma mAne che. Ama, anya jIvane pIDA, hiMsAdi dvArA du:khI karavAnA aprazasta pariNAmathI jema pApano baMdha thAya che; tema anya jIvane rakSA, ahiMsAdi dvArA sukhI karavAnA prazasta pariNAmathI puNyano baMdha thAya che; tethI te banne heya che. jyAM jIva vItarAga thaI jJAtA-draSTArUpe pravarte che tyAM nibaMdhatA che ane te ja dazA upAdeya che. paraMtu evI dazA na thAya tyAM sudhI prazasta rAgarUpa sadvyavahAramAM pravartavA yogya che. jo ke tyAM zraddhAna to evuM ja rAkhavuM yogya che ke A paNa baMdhanuM kAraNa che, tethI heya che. jo zraddhAnamAM te heya na hoya to AsavatattvanI viparIta zraddhAnA kAraNe te jIva mithyAdaSTi Thare che. jo ke eTaluM avazya lakSamAM rAkhavA yogya che ke azubha bhAva karatAM zubha bhAva ochA doSavALo che, tethI pApanI apekSAe teno niSedha nathI; paNa te vaDe saMsAranuM duHkhacakra TaLatuM nathI, tethI pUrNa pavitratAnI apekSAe teno niSedha che. zubha bhAva choDI azubha bhAva karavo evo jJAnIono upadeza hoI zake nahIM. zuSkajJAnI matAthI jIva mAtra zAstronA zabdanuM grahaNa kare che, paNa tenuM hArda pAmI zakato nathI, tethI te sadvyavahArane choDI, sAdhanarahita thaI bhamamAM bhaTake che. te savyavahArane utthApI svacchaMde pApapravRttimAM pravarte che. zAstrano paramArtha samajyA vinA zuddha vyavahArakriyAnA utthApakono matikalpanAdoSa batAvatAM eka patramAM zrImad vyavahAranA be spaSTa bhAga pADI samajAve che ke vyavahAra be prakAranA che - paramArthamULahetu vyavahAra ane vyavahArarUpa vyavahAra. paramArtha pratye laI jato evo je vyavahAra tene zAstroe niSedhyo nathI, paraMtu vyavahAra arthe karAtAM vyavahArano, arthAt paramArthahetu vagaranA vyavahArano niSedha karyo che. zrImad lakhe che - 'je vyavahAranuM phaLa cAra gati thAya te vyavahAra vyavahArahetu kahI zakAya, athavA je vyavahArathI AtmAnI vibhAvadazA javA yogya na thAya te vyavahArane Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-29 545 vyavahArahetu vyavahAra kahevAya. eno zAstrakAre niSedha karyo che, te paNa ekAMte nahIM; kevaLa durAgrahathI athavA temAM ja mokSamArga mAnanArane e niSedhathI sAcA vyavahAra upara lAvavA karyA che; ane paramArthamULahetu vyavahAra zama, saMvega, nirveda, anukaMpA, AsthA athavA saguru, sanzAstra ane manavacanAdi samiti tathA gupti teno niSedha karyo nathI; ane teno jo niSedha karavA yogya hoya to zAstro upadezIne bAkI zuM samajAvA jevuM rahetuM hatuM, ke zuM sAdhano karAvavAnuM jaNAvavuM bAkI rahetuM hatuM ke zAstro upadezyAM? arthAt tevA vyavahArathI paramArtha pamAya che, ane avazya Ave tevo vyavahAra grahaNa karavo ke jethI paramArtha pAmaze ema zAstrono Azaya che. zuSkaadhyAtmI athavA tenA prasaMgI te Azaya samajyA vinA te vyavahArane utthApI potAne tathA parane durlabhabodhIpaNuM kare che." jJAnIo jyAre puNyakriyAono niSedha kare tyAre temano Azaya kyAre paNa puNyakriyAo choDIne pApakriyAonI pravRtti karavA mATeno nathI hoto. puNyanI aniSTatA batAvavAnuM prayojana e che ke tene ja jIvanano sAra mAnIne, aMtima lakSya mAnIne temAM rokAI na javAya. sAdhakadazAmAM azubha rAgane choDavA mATe zubha rAgano Azraya kathaMcita iSTa che. chatAM zubha rAgathI paNa dhIre dhIre dUra thaIne svarUpamAM nimagna thavAno adhikAdhika prayatna karavo joIe. zubha kriyAo jumping boardnI garaja sAre che. Swimming poolmAM kUdako mAravo hoya to jumping board upara caDhavuM paDe che, paraMtu tenA upara caDhIne jo chalAMga mAravAmAM na Ave to kAryasiddhi 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.360-361 (patrAMka-422) kriyAnA niSedhamAM na pravartavA saMbaMdhI zrImade anya eka patramAM paNa sacoTa mArgadarzana ApatAM lakhyuM che ke - azuddha kriyAnA niSedhaka vacano upadezarUpe na pravartAvatAM zuddha kriyAmAM jema lokonI ruci vadhe tema kriyA karAvya javI. udAharaNa dAkhala ke jema koI eka manuSya tenI rUDhi pramANe sAmAyika vrata kare che, to teno niSedha nahIM karatAM, teno te vakhata upadezanA zravaNamAM ke sazAstraadhyayanamAM athavA kAyotsargamAM jAya tema tene upadezavuM. kiMcitmAtra AbhAse paNa tene sAmAyika vratAdino niSedha hRdayamAM paNa na Ave evI gaMbhIratAthI zuddha kriyAnI preraNA karavI. khullI preraNA karavA jatAM paNa kriyAthI rahita thaI unmatta thAya che; athavA tamArI A kriyA barAbara nathI eTaluM jaNAvatAM paNa tamArA pratye doSa daI te kriyA choDI de evo pramatta jIvono svabhAva che, ane lokonI daSTimAM ema Ave ke tame ja kriyAno niSedha karyo che. mATe matabhedathI dUra rahI, madhyasthavat rahI svAtmAnuM hita karatAM jema jema para AtmAnuM hita thAya tema tema pravartavuM, ane jJAnInA mArganuM, jJAna kriyAnuM samanvitapaNuM sthApita karavuM e ja nirjarAno suMdara mArga che.' - zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.65ra-653 (patrAMka-937) Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana thatI nathI. tethI vartamAnanI alpa baLavALI prAraMbhika sAdhakasthitimAM jIve potAnA prayojananI siddhine arthe zubha dhArmika kriyAono heyabuddhipUrvaka Azraya levo jarUrI che. Ama, je vyavahArathI paramArthanI prApti thAya evo vyavahAra avazya grahaNa karavA yogya che, paraMtu mithyA matikalpanAthI zuSkajJAnI matArthI jIva zAstrono paramArtha samajyA vinA, paramArthasAdhaka parama upakArI evA savyavahAranuM utthApana karI, sAdhanarahita thaI, bhaviSyamAM bodhi pAmavAnuM durlabha thaI paDe evuM AcaraNa kare che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje paNa pharamAvyuM che - kiriyA utthApI karIjI, chAMDI teNe lAja; navi jANe te UpajejI, kAraNa viNa navi kAja. nizcayanaya avalaMbatAjI, navi jANe tasa marma; choDe je vyavahAranejI, lope te jina dharma.1 zuSkajJAnI matArthI satkriyArUpa sadvyavahArane utthApI potAnuM nirlajjapaNuM pragaTa kare che. te jANato nathI ke kAraNa vinA kArya thAya nahIM. paramArthamULa vyavahAra e nizcayanuM kAraNa che, to pachI jyAM savyavahAra nathI tyAM nizcaya kyAMthI Avaze? jeo vyavahArano tyAga karI phakta nizcayanayanuM ja avalaMbana grahaNa kare che, teo sAcI rIte nizcayanayanA marmane samajyA ja nathI. je savyavahArano tyAga kare che te jinadharmano lopa kare che, jinendranI AjJAno bhaMga kare che. Ama, kAraNa-kAryanI saMkalanAne samajyA vinA mAtra moDhethI ja nizcayanayanuM avalaMbana lenAra kAryanI prApti thayA pahelAM ja kAraNane choDI de che ane pariNAme te sanmArgathI vimukha thAya che. zAstronAM rahasyane jANyA vinA sadvyavahArano tyAga karanAra potAnA AtmasvarUpano ghAtaka bane che. sAmAyika, pratikramaNAdi bAhya kriyAo che te daSTa vyavahAra che. mArgAnusArIthI samyakatvanI prApti sudhImAM vata, niyama, saMyama, tapa, japAdi daSTa vyavahAranuM prAdhAnyapaNuM hoya che. jema jema AtmAnI dazA UMcI caDhatI jAya che, tema tema daSTa vyavahAra gauNa thatA jAya che ane ciMtana, dhyAna Adi adRSTa (aMtaragata) vyavahAranuM prAdhAnyapaNuM vadhatuM jAya che; tethI jagatanA bahirAtmabhAvamAM rahelA zuSkajJAnI matArthI jIvone A bhUmikAe sthita AtmAnuM jIvana sAdhana ke vyavahAra vinAnuM lAgatuM hovAthI sadvyavahAranI AvazyakatA samajAtI nathI. kharI rIte to kevaLajJAnanI prApti thAya tyAM sudhI eka samaya mATe paNa jIva sAdhana athavA vyavahAra vinAno hoI zake nahIM. phakta kevaLajJAnI ja sAdhanathI - vyavahArathI saMpUrNapaNe para thayelA kalpAtIta, akriya puruSa che. tethI chabastha dazAmAM sthita evA jJAnI puruSo paNa kevaLajJAnanI prApti 1- upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'savAso gAthAnuM stavana', DhALa 5, kaDI pa3,54 Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-29 547 paryata aMtaragata aMdaSTa vyavahArarUpa sAdhana seve che. jJAnadazAne pAmelA che evA chabastha jJAnI puruSo sAmarthyavAna hovAthI, tevI ucca dazAmAM temane bahiraMga daSTa sAdhananI apekSA rahetI nathI. paNa tevI bahiraMgasAdhananirapekSa' UMcI jJAnadazA pAmavA mATe bahiraMga dRSTa sAdhananI apekSA avazya rahe che. jIvanane nirmaLa banAvavA mATe kaTibaddha thayA vinA mokSamArge pragati zakya nathI, tethI sAdhake prathama to pavitra jIvana gALavAno daDha saMkalpa karavo joIe. je vyaktinI AvI taiyArI na hoya te mokSamArge prayANa karI zakatI nathI. nirmaLa jIvana pratyenI aMtaranI ruci vinA AtmavikAsa zakya nathI. nizcayanayanA siddhAMtone gokhI rAkhavAthI ke te vAtonA kevaLa popaTapAThathI AtmakalyANa thavuM saMbhavita nathI. prAraMbhika kakSAmAM nItimaya jIvana tathA dAnAdino abhyAsa ane pachIthI enI sAthe umerAtAM vrata-niyama ane dhArmika anuSThAno vyaktinA jIvanamAMthI vicAra-vartananI dhULa azuddhione dUra karIne tenA cittane nirmaLa banAve che. manazuddhi dvArA cittanI caMcaLatA zame che ane citta zAMta, sthira ane dhyAnane yogya bane che. A rIte dhyAnasulabha manobhUmikA ghaDAya che. dhyAna daramyAna mana Ama tema, yatheccha bhAgatuM nathI ane kramazaH vikalpo aTakI jatAM nirvikalpatA tathA zAMtinuM vadana thAya che. A prakAre zubhecchAdi prAthamika bhUmikAe sthita sAdhaka sIdho aMtaraMga puruSArtha pragaTAvI zakato na hovAthI jJAnIo tene dhArmika kriyAonuM avalaMbana levAnI bhalAmaNa kare che, paraMtu e sAthe ja teo AtmasvarUpanuM lakSa spaSTa karAvI cittane saMkalpavikalpathI mukta karavAnA puruSArthamAM kaI rIte AgaLa vadhavuM te paNa samajAve che. prAraMbhika bhUmikAnI sAdhanAmAM kAyayoga ane vacanayoganI mukhyatA rahe che ane sAthe mananA stare paNa prayatna zarU thAya che. sAdhanApatha upara sthira thavA te satsAdhanonuM avalaMbana rahe che. pachInA tabakkAmAM vacana ane kAyAno kAryakalApa ghaTe che, arthAt kAyayoga ane vacanayoga gauNatAe rahe che ane manoyoga mukhya bane che. A bhUmikAe anuprekSA ane tattvaciMtananI pradhAnatA rahetI hovAthI bAhya satsAdhana ke zubhAnuSThAnarUpa dharmakriyAnuM avalaMbana gauNa bane che ane lakSa sAdhanAnI kriyA uparathI khasIne sAdhya upara kendrita thAya che. aMtarmukhatAnA aMtaraMga puruSArthano dhanya prAraMbha thAya che. AnAthI pachInA tabakkAmAM manoyogathI paNa mukta thavAnA prayatna zarU thAya che. saMkalpa-vikalpathI mukta thaI, paradravya ane parabhAvathI bhinna evA potAnA svarUpane pAmavA dhyAnano uga Azraya levAmAM Ave che. sauthI jIvaMta, rasabasatI ane pradhAna sAdhanA A kakSAnA sAdhakanI hoya che ane te tenA jIvananI paLe paLamAM vaNAyelI hoya che. Ama, sarva bAhya sAdhanonuM lakSya, dhyAnamAM pravRtti ane pragati dvArA AtmajJAnanI Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana prApti ane svarUparamaNatA che. AtmajJAna arthe dhyAna Avazyaka che ane dhyAnanI pUrvataiyArIrUpe vrata, niyama, tapa, saMyama, bhAvanA, svAdhyAya, japa vagere hoya che. zrI siddharSigaNijIe 'upamiti bhavaprapaMcA kathAmAM dhyAnayogane dvAdazAMgI(arthAtu samasta zAstro)no sAra kahyo che ane kriyAkAMDa tathA vidhi-niSedhanA prayojana viSe spaSTatA karatAM kahyuM che ke zrAvakanA ane sAdhunA je mUla guNo ane uttara guNo batAvyA che te sarve ane je kAMI bAhya kriyAo che te badhI ja dhyAnayoganI siddhi arthe kahela che. Ama, yama-niyamAdi bahiraMga sAdhanonuM sevana karI, ciMtana-dhyAnAdi aMtaraMga sAdhanono abhyAsa karI jIve AtmajJAnanI upalabdhi karavI ghaTe che. AtmArthI jIva AtmasvarUpanI samajaNa kare che ane zuddhAtmaprAptinA upAyarUpa sadvyavahArane niraMtara seve che. savyavahAranA yathArtha ArAdhanathI vardhamAna thayela satpAtratAnA baLa vaDe te zuddha AtmAne pAmIne pUrNatAnI prApti kare che. tethI mokSaprApti mATe satkriyArUpa savyavahAra sevavo atyaMta Avazyaka che. jema koI makAnanI divAlo sudaDha ane sarasa hoya, raMgarogAna paNa suMdara hoya, paraMtu jo makAnanI upara chAparuM na hoya to te zobhatuM nathI ane raheThANane yogya gaNAtuM nathI, tema samajaNanI divAlo bhale manorama hoya, paraMtu jo satkriyArUpa chAparuM na hoya to te AtmAnI dazA zobhA pAmatI nathI ane te jIva mokSamArgane yogya gaNAto nathI. tenI bauddhika samajaNa paNa zuSkajJAnarUpe pariName che ane tenuM kriyA vinAnuM A ekaluM jJAna nirarthaka Thare che. mArgano jANanAra paNa pAdavihAra sivAya icchita nagare pahoMcato nathI. tethI ja jJAnIo jIvane saduvyavahAranuM sevana karavA, puruSAthI thavA AhavAna karatAM kahe che "he jIva! tArI caitanyabhUmi rasALa che, phaLadrupa che. anaMta guNarUpI rasakasathI bharapUra evI tArI caitanyabhUmi AnaMda, zAMti ane vItarAgatAne upajAvanArI che. satsaMga, bhakti, upazama, tyAga, vairAgya Adi savyavahArarUpa pANI vaDe niraMtara siMcana karatA rahevAthI tArI rasALa caitanyabhUmimAMthI kevaLajJAna, kevaLadarzana, anaMta 1- juo : kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijIkRta, yogazAstra', prakAza 4, zloka 113 "mokSa: naikSayAdeva, sa yAtmajJAnato bhavet | dhyAnasAdhyaM mataM tacca, tad dhyAnaM hitamAtmanaH / / ' 2- juo : zrI siddharSigaNijIkRta, upamiti bhavaprapaMcA kathA', prastAva 8, zloka 726 mainettarALA: sarve, sa yaM vaTiyA | munInAM zrAvakANAM ca, dhyAnayogArthamIritA / / ' 3- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkata, 'jJAnasAra', kriyASTaka, zloka 2 'kriyAvirahitaM hanta jJAnamAtramanarthakam / gatiM vinA pathajJo'pi nApnoti paramIpsitama / / ' Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-29 549 sukha, anaMta vIrya Adi svAbhAvika anaMta vizeSatAo pAkaze. tArI zuddha svabhAvarUpa phaLadrupa bhUmimAM sadvyavahAranA baLe ekAgratA karavAthI paryAyamAM vItarAgatA ane AnaMdanAM jharaNAM phUTaze. mATe sadvyavahAranA avalaMbane jJAnopayogane bAhya viSayomAMthI kheMcI sva tarapha aviratapaNe vALa. nizcayadRSTipUrvakanA sadvyavahArathI tArAM sarva karmo kSaya pAmaze. tethI he jIva! tuM savyavahAranA utthApanathI nivarta. nizcayanayapradhAna vAkyone pAmIne paNa jo tuM pariNamanano puruSArtha nahIM kare, satsAdhananI ruci nahIM kare to tAruM hita kevI rIte thaze? hamaNAM badhI jogavAI prApta thaI che, to jAgRta thaI satsAdhanamAM pravartamAna thA. sadvyavahAranA baLa vaDe svabhAvamAM TharavAno puruSArtha kara ane zAzvata sukhanA dhAma evA mokSane pAma. A mArge bhUtakALamAM anaMta jIva siddhapadane pAmyA che. vartamAnamAM pAmI rahyA che ane bhaviSyamAM pAmaze. mokSano A unnata mArga anaMta jJAnIoe prarUpyo che. A mArge ja tAruM kalyANa raheluM che. tethI zIdhra A mArgane aMgIkAra kara ane trikALI svabhAvamAM sthira thA.' A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'athavA nizcaya naya grahe, ahaM brahmAsmi jema; kriyA karmano hetu che, mATe karIe kema. zuddha AtmanijarUpa chuM, mAtra zabdanI mAMya; siddhasvarUpe siddhamAM, tevo zarIra mAMhI. gaNe udayane viSayabhoga, seve thaI nirlajja; lope savyavahArane, kare aghaTita akajja. mArga pamADe tevI, kriyA anAdara jyAMhi; pramAdamAM kheMcI rahe, sAdhana rahita thAya.' 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.220 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 113-116) Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18 - 30 ru( ** ain 3 n , echaa 144 2 -3 t~ht (. Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 30 bhUmikA, artha - gAthA 29mAM zuSkajJAnI matArthI jIvanuM svarUpa darzAvatAM kahyuM ke zuSkajJAnI "2"| svacchede adhyAtmagraMthonuM adhyayana karI, nizcayanayAtmaka bolo zIkhI, teno paramArtha samajyA vinA ekAMta pakSa pakaDI savyavahAranuM utthApana kare che. kalyANamAM nimittabhUta sAdhanono tyAga karI, sAdhanarahita vartato hovAthI tenA AtmAnuM kalyANa thatuM nathI. have pachInI be gAthAomAM A ja vAtano vistAra karavAmAM Avyo che. prastuta gAthAmAM AvA ajJAnI temaja sAdhanahIna jIvanA saMgamAM AvanAra jIvonI kevI dazA thAya che te spaSTapaNe darzAvatAM zrImad kahe che - "jJAnadazA pAme nahIM, sAdhanadazA na kAMI; gAthA pAme teno saMga che, te bUDe bhava mAMhI." (30) te jJAnadazA pAme nahIM, tema vairAgyAdi sAdhanadazA paNa tene nathI, jethI tevA jIvano saMga bIjA je jIvane thAya te paNa bhavasAgaramAM DUbe. (30) pUrvokta gAthAmAM kahyuM tema zuSkajJAnI nizcayAbhAsI matArthI jIva nizcaya| bhAvArthI nayane mAtra zabdamAM ja raheto hovAthI tene tathArUpa anubhavanI sparzanA thatI nathI tathA zuddha AtmAnA guNonuM vedana paNa nathI, tethI te samyajJAnI nahIM paNa zabdajJAnI bane che; arthAt te yathArtha jJAnadazA prApta karato nathI. nizcayanayano hetu to tathArUpa AtmapariNati dvArA tathArUpa zuddha AtmAnubhUtimaya jJAnadazA pragaTAvavAno che, paraMtu zuSkajJAnI nizcayanayanA vicAronI mAtra bauddhika samajathI saMtoSAI jaI svarUpasanmukhatAno aMtaraMga puruSArtha karato nathI ane tethI zuddha upayogamaya jJAnadazAne te pAmI zakato nathI. vaLI, nizcayanayanI adhUrI athavA viparIta samajaNanA kAraNe te savyavahArano lopa karIne sAdhanarahita thato hovAthI jJAnadazArUpa sAdhyane prApta karAvanAra sAdhanadazA paNa pAmato nathI, arthAt satsaMga, vairAgya Adi yathAyogya bahiraMga temaja aMtaraMga sAdhanono Azraya laIne te puruSArtha upADato nathI. Ama, jene sahaja jJAnadazA nathI ane jJAnadazAnI prApti arthenA puruSArtharUpa sAdhanadazA paNa nathI, te jIva viSaya-kaSAya Adi azubha bhAvamAM pravatI bhavasAgaramAM DUbe che. matArthI jIva nizcayanayapradhAna graMtho bhaNIne, saMthakAranI sApekSadaSTi samajyA Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vagara, ekAMta nizcayanA vicAronI puSTi karIne zabdajALathI potAne jJAnI mAnI le che; paraMtu jene sAcI jJAnadazA pragaTI nathI tathA jJAnadazA pragaTAvavAmAM kAraNabhUta evA satsAdhananA sevanarUpa sAdhanadazA paNa nathI, evA ubhayabhraSTa guruo ke kahevAtA sAdhakono saMga karanAra paNa bhavasAgaramAM DUbe che. koI aMdha vyakti jo anya aMdha vyaktine dorI jAya to te vivakSita mArge kaI rIte laI jaI zake? jene taratAM AvaDatuM nathI tathA je taravAnAM sAdhanothI paNa vaMcita che, te bIjAne kema bacAvI zake? AvA jIva pote paNa bhavasAgaramAM DUbe che ane bIjAne paNa DUbavAnuM nimitta bane che. zuddhAtmA viSe jANavuM ane zuddhAtmAne jANavo e banne kAryo vacce bhinnatA vizeSArtha LjAvAche. paheluM kArya satuzAstranI sahAyathI thaI zake, jyAre bIjuM kArya to jIve pote ja karavuM paDe. eka mANasane eka nakazo maLyo, jemAM eka sthaLe khajAnAne dATyAnuM vivaraNa hatuM. te nakazAno barAbara abhyAsa karI pUrepUro samajI le, paNa teTalAmAtrathI tene te dhananI prApti thAya nahIM. dhanaprApti to tyAre thAya ke jyAre te nakazAmAM saMketa karela jagyA upara jaIne khodavAnuM zarU kare ane dhana na maLe tyAM sudhI khodyA kare. te pramANe AtmArthI jIva zAstrarUpI nakazA dvArA Atmatattvane samajI, potAnA aMtaramAM jyAM te tattva paDyuM che tyAM khoja kare ane te tattva prApta na thAya tyAM sudhI khoja karato rahe to zuddhAtmA pragaTa thAya. zAstro dvArA meLavela mAhitIne jo AtmAnubhavanuM sAdhana na banAvAya to te mAhitI phakta pustakiyuM jJAna rahe che. anubhavajanya jJAna meLavavuM hoya to prathama satzAstra dvArA zuddhAtmA viSe jANavuM ane tyArapachI vRtti aMtarmukha karI zuddhAtmAne jANavo joIe. zuddhAtmAne jANavAthI ja jJAnadazA prApta thAya che. AtmAne pratyakSa karyA vagara zAstranI jANakArI jIve anaMta vAra karI che ane temAM saMtoSa mAnI lIdho che, paNa AtmA pratyakSa thayA vagaranuM jJAna te vAstavika jJAna nathI. mAtra zAstranI jANakArImAM jene mahattA bhAse che, te jIva nijasvabhAvane jANavAno puruSArtha keLavI zakato nathI. vadhAre zAstro jANavAthI vadhAre jJAna ane AnaMda maLe evuM tenuM valaNa hoya che. varSothI zAstravAMcana karato hoya, bodha zravaNa karato hoya, paNa satsAdhana dvArA upayogane aMtarmukha kare nahIM to te jIva jJAnAnaMda-dazA prApta karI zake nahIM. upayogane paraviSayathI bhinna karIne svaviSayamAM joDe tyAre mArganI sAcI ArAdhanA thAya che. je jJAna potAnA svabhAvane avalaMbIne pariName che te ja jJAna mokSane sAdhanAruM bane che. AtmatattvanuM maMthana karatAM karatAM caitanyarasamAM tanmaya thayelo upayoga indriyonuM avalaMbana choDI aMtaramAM Utare che. A pahelAM jJAna indriyonA avalaMbanamAM baMdhAyeluM Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-30 555 hatuM, eTale te aMtarmukha thaI zakatuM na hatuM. have puruSArtha vadhatAM indriyonuM avalaMbana chUTavAthI jJAna atIndriya thaI svarUpamAM Utare che. atIndriya thayA vagara jJAna svabhAva tarapha jaI zakatuM nathI. jyAre te atIndriya thaI svabhAvane pakaDe che tyAre AtmAmAM mAtra caitanyanI zAMta pariNati nirvikalpa pariNati abheda pariNita anubhavAya che. - - teno AtmA nirmaLa paryAyarUpe pariName che. tenI zraddhAnuM jora svadravya tarapha vaLI jAya che, tenuM jJAna zudgha dravyane svajJeya kare che, teno puruSArtha svadravya tarapha jhUkI jAya che. tene kaSAyarasanuM vyAkuLa vedana chUTIne AtmAnA svabhAvarasanuM zAMta vedana thAya che. anAdi kALathI paryAyamAM vikAranI prasiddhi hatI tene badale apUrva nirmaLa paryAyomAM AtmA prasiddha thAya che. jemaNe caitanyadhAmane oLakhI lIdhuM che teo svarUpamAM evA samAI jAya che ke temane bahAra AvavuM gamatuM nathI. karmakRta avasthAmAM jemanI tAdAtmyabuddhi tUTI jAya che ane jemaNe dhruva jJAyakasvabhAvanI pratIti karI lIdhI che, teo svarUpamAM sthita thaI jAya che. A je caitanyadhAma che te ja huM chuM' ema atIndriya AnaMdasvarUpanI dRSTi ane tenA jJAna vaDe te AnaMdasvarUpamAM ja rahevAnI, TharavAnI temanI pariNati hoya che. jema cakravartI rAjA potAnA mahelamAM sukhethI rahetA hovAthI temane bahAra AvavuM gamatuM nathI, tema caitanyamahelamAM jJAnI sukhapUrvaka birAjI rahyA hovAthI temane bahAra AvavuM gamatuM ja nathI. dhruva caitanyadhAmano jemane anubhava thayo che, temane e atIndriya AnaMdanA sAgaramAM DUbI rahevuM game che, temAMthI bahAra AvavuM temane kaThaNa paDe che. jemaNe potAnA dhruva dhAmamAM DUbakI mArI che, atIndriya AnaMda ja dhruvapaNe dhArI rAkhyo che, temane tenI kiMmata samajAI jAya che; temane bahA2no badho AnaMda nIrasa lAge che, bahAra AvavuM akAruM thaI paDe che. jyAM sudhI saMpUrNa vItarAga thayA nathI tyAM sudhI svabhAvamAMthI bahAra AvavuM paDe che, paNa cIja upara lokhaMDano moTo goLo mUkyo hoya tevo bahAra AvavuM AMkha pAse retI upADavA jevuM AkaruM Asakta thAya che temanI bahAranI Asakti tUTI jAya che. koI rUpiyA, be rUpiyAnI majUrI karato hoya ane tene pAMca karoDanI loTarInuM inAma lAge to tene majUrI ka2vAmAM rasa raheto nathI, tenA bhAvamAM ane vicAramAM parivartana AvI jAya che; tema svarUpamAM samAI gayelA evA jJAnIpuruSa svarUpanI mastImAM ja rahe che, temane saMsAramAM rasa raheto nathI. bojArUpa lAge che; jANe haLavI bojo lAge che. AnaMdadhAmamAMthI thaI paDe che. svarUpamAM ja jeo saMsAranI AsaktiothI jJAnI udAsIna ja rahe che. tethI temanA mATe kahevAmAM Ave che ke svarUpa ja temanuM Asana che, svarUpa ja temano AhAra che, svarUpa ja Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa6, 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana temanI nidrA che, svarUpamAM ja teo mahAle che, svarUpamAM ja teo vicAre che. aMtaranA pUrNAnaMda prabhumAM ja have teo sthira che, tyAM ja teo vizrAma kare che, tyAM ja teo keli kare che. zrImad lakhe che - "dharma ja jenAM asthi ane dharma ja jenI miMjA che, dharma ja jenuM lohI che, dharma ja jenuM AmiSa che, dharma ja jenI tvacA che, dharma ja jenI iMdriyo che, dharma ja jenuM karma che, dharma ja jenuM calana che, dharma ja jenuM besavuM che, dharma ja jenuM UThavuM che, dharma ja jenuM UbhuM rahevuM che, dharma ja jenuM zayana che, dharma ja jenI jAgRti che, dharma ja jeno AhAra che, dharma ja jeno vihAra che, dharma ja jeno nihAra [!] che, dharma ja jeno vikalpa che, dharma ja jeno saMkalpa che, dharma ja jenuM sarvasva che, evA puruSanI prApti durlabha che, ane te manuSyadehe paramAtmA che." jJAnI bhale rAjya karatAM, bhoga bhogavatAM, vepAra karatAM ke yuddha laDatAM dekhAya, paNa aMtaramAM temano puruSArtha AnaMdanidhAna dhruva dravyasvabhAva tarapha DhaLelo hoya che. tene haThapUrvaka parANe svabhAva tarapha vALavo paDato nathI. potAnA dhruva svabhAvano mahimA bhAsavAthI temanuM jJAna sahajapaNe aMtaramAM vaLe che. temanuM pariNamana sahaja puruSArthamaya banI gayuM hoya che. svabhAvanA Azraye thayeluM jJAna kArya karyA vinA ema ne ema paDyuM rahetuM nathI, paNa jJAtRdhArAnA sahajapuruSArtharUpe kAyama kAma karI rahyuM hoya che. rAgAdi vibhAvothI bhinna paDIne aMtaramAM niraMtara bhedajJAna pravartI rahyuM hovAthI jJAnIne jJAtRdhArAnuM pragaTa vedana hoya che. jJAtA-draSTApaNAnI sahaja dhArA svabhAvasammukhatAnA puruSArthathI TakI rahe che. jJAnIne jJAyakabhAvamaya sukhasvarUpanuM saMvedana niraMtara varte che, tethI karmajanita zubha prakRtinA udayarUpa sukhanI temane icchA thatI nathI. temane paugalika padArtho sukhathI rahita bhAsatA hovAthI have te sukharahita padArthomAMthI sukha prApta karavAnI temane icchA rahetI nathI. jJAnIne sadA jJAyakabhAvamaya pariNati ja varte che. dravyakarmabhAvakarma-nokarmarahita nijasvarUpanI niHzaMka pratIti hovAnA kAraNe teo jJAnAnaMdarasanuM niraMtara pAna karyA kare che ane aMtaramAM caitanyanA amRtarasane pItAM pItAM mokSamArgane avirata sAdhatA rahe che. potAnA zAzvata avyAbAdha svarUpanI pratIti vartatI hovAthI jJAnIne koI paNa prakArano bhaya hoto nathI. game tevA upasarga-pariSadamAM paNa temane phariyAda ke pheraphAra karavAnI vRtti utpanna thatI nathI. traNa loka khaLabhaLI UThe topaNa teo kadI bhayabhIta thaIne svarUpa viSe zaMkita thatA nathI, samakitathI DagatA nathI. bhedajJAnarUpI bhAlA vaDe 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.223 (patrAMka-130) Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 557 teo bhayane vIMdhI nAkhe che. temane sadaiva alaukika cittaprasannatA ja varte che. ajJAnInuM jIvana saMyoga AdhArita hovAthI tene saMyogonI ciMtA satata rahyA kare che, jyAre jJAnInuM jIvana svarUpa AdhArita hovAthI temane bhaviSyanI ciMtA thatI nathI. teo nizciMta banI sadA nijAnaMdamAM magna rahe che. svarUpanI bhAvanA satata rahetI hovAthI jJAnIne saMyogo pratye iSTa-aniSTanI kalpanA thatI nathI. temane aMtaramAM niHzaMka pratIti varte che ke 'anukULa-pratikULa saMyogo mArA svabhAvane sparzI zakatA nathI. parathI mane lAbha-nukasAna thAya evuM mAruM svarUpa che ja nahIM.' temane anukULa ke pratikULa sarva saMyoga eka ja jAtinA jaNAya che. teo potAnA jJAyakasvabhAvano pakSa grahaNa karatA hovAthI anya sarva 'para' pratipakSamAM jAya che, tethI temane puNya-pApa zubhAzubhanAM sArAM-narasAM phaLamAM bhedabhAva raheto nathI. pANI 15 phUTa UMDuM hoya ke 1000 phUTa UMDuM, taranArane tethI koI pharaka paDato nathI; tema jJAnIne bAhya anukULatA ke pratikULatAthI koI pharaka paDato nathI. vizvanA padArthonA svataMtrapariNamanapravAhathI prabhAvita thayA vinA pratyeka kSaNe bhedajJAnanI jAgRti rAkhavI e ja temanuM lakSya hoya che. Ama, teo parathI sarvathA bhinna, jJAnamaya, svarUparUpa, nijAnubhavamaya, avicchinnarUpe rahe che ane e ja jJAnInI mukhya aMtara-pariNati che, jJAnadazA che. temanA aMtaramAM UgelA samyaktvasUryano pratApa AThe karmone bhasmIbhUta karI nAkhe che. teo alpa kALamAM ja sarva karmano kSaya karIne parama siddha-padane pAme che e temanI jJAnadazAno pratApa che. AvI jJAnInI apUrva dazA che. gAthA-30 jene vipula zAstrajJAna hoya, paraMtu zuddhAtmAnubhUtimaya jJAnadazA pragaTI nathI ane teno lakSa paNa nathI, te jIva zabdajJAnI (zuSkajJAnI) matArthI che. teNe zAstrajJAna mAtra zabdamAM phakta jANavA pUratuM meLavI, kevaLa pAMDitya prApta karyuM hovAthI tenA AcAra-vicAramAM indriyaviSayanA upabhoganuM mahattva vizeSa rahe che. jJAnI bhoga bhogavatA dekhAya. paNa temAM temane ruci nathI hotI, jyAre zuSkajJAnIne bhogasAmagrImAM sukhabuddhi hoya che. jJAnI ane zuSkajJAnI banne bhoga bhogavatA hovA chatAM temanA abhiprAyamAM pUrva-pazcimanA jeTalo pharaka hoya che. potAnA zuddha svabhAvanI anubhava sahitanI zraddhA hovAthI jJAnIne bhogapravRttimAM sukha na lAgatAM, te vakhate mArI zAMti lUMTAI rahI che, mAruM vIrya AmAM kharcAI jAya che' tevI jAgRti varte che; jyAre zuSkajJAnIne AtmasvarUpano yathArtha nizcaya thayo na hovAthI tenA abhiprAyamAM jagatanA padArtho ane prasaMgomAM ja sukhabuddhi hoya che. - AtmAmAM sukha lAge to paramAMthI sukhabuddhi avazya nIkaLe. AtmAmAM paNa sukhabuddhi hoya ane parapadArtha-prasaMgamAM paNa hoya ema kyAre paNa banI zake nahIM. be Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana paraspara viruddha abhiprAya kadI paNa ekasAthe rahI zake nahIM. zuSkajJAnIne AtmAmAM sukha che evo niHzaMka nirNaya thayo na hovAthI tene bAhya vastuonuM mAhAtma chUTatuM nathI. "AtmAmAM parama sukha che. sukha mATe anyatra javAnI jarUra nathI. jaDa pudgalamAM sukha guNa nathI, tethI pudgalanI koI paNa prakAranI avasthAmAM haMmezAM sukharahitapaNuM, sukhanuM abhAvapaNuM ja che.' evAM kathano bolavA chatAM te pudgalamAMthI, pudgalanI avasthAmAMthI ja sukha zodhe che. A ja vAta darzAve che ke tene na to AtmAnuM sAcuM svarUpa samajAyuM che ke na jaDanuM. savaLo abhiprAya utpanna thayo na hovAthI tene amuka vastu, vyakti ke paristhitimAMthI ja sukha meLavavAnI icchA rahe che. tene parapadArthomAM sukhabuddhi rahetI hovAthI temAM ja AdhArabuddhi rahe che ane tethI te meLavavAnI ke TakAvavAnI tRSNA karI karIne te duHkhI thato rahe che. Ama, svarUpa saMbaMdhI niHzaMkatAnA abhAve zuSkajJAnI paraMpadArthomAM sukha-zAMtisalAmatI mAnI pravarte che. sukha, zAMti ane salAmatI mATe paramAM pheraphAra karavAnI vRtti-pravRtti te niraMtara karato rahe che. jagatanA padArtho to tenA paryAyadharma pramANe badalAyA ja kare che, paraMtu dhruva jJAnasvabhAvanA anubhavanA abhAve zuSkajJAnI kSaNika saMyoga-viyogamAM ekatvabuddhi karI rAga-dveSa, harSa-zoka kare che. saMyogothI salAmatI mAnato hovAthI iSTa viyoga tathA aniSTa saMyoga saMbaMdhInA bhayathI niraMtara sita rahe che. mithyA mAnyatAnA kAraNe bhayanI paraMparA cAlyA kare che. bhayanAM A duHkhadAyaka ane vyAkuLatAjanaka pariNAma tene caMcaLa banAve che, asthira rAkhe che. te potAnA bhaviSyanI surakSA mATe ciMtA karato rahe che. te mATe te jAtajAtanAM zaraNa zodhe che, paraMtu svarUpano Azraya leto nahIM hovAthI te bhaviSya pratye niHzaMka, nizciMta ane nirbhaya banI zakato nathI. samasyA vakhate bAhya tattva upara lakSya jatAM te sAmarthyahIna, parAvalaMbI, kAyara ane nirmAlya bane che. te sadupadezanuM zravaNa kare che, satuzAstronuM adhyayana kare che, paraMtu pratikULa saMyogamAM ke viSama karmodaya vakhate prApta thayela samajane jAgRta nathI karato. yathArtha bhedajJAnanA abhAve te karmanA udayamAM taNAI jAya che ane pariNAme mohAvezamAM pravarte che. aneka zAstrono abhyAsa ane bauddhika samaja hovA chatAM jJAnIoe jIvanI AvI dazAne ajJAnadazA ja kahI che. jJAnadazA ane ajJAnadazAno bheda batAvatAM zrImad lakhe che - ajJAnadazA vartatI hoya ane te dazAne jJAnadazA jIve bhramAdi kAraNathI mAnI lIdhI hoya tyAre tevA tevA dehane duHkha thavAnA prasaMgomAM athavA tevAM bIjAM kAraNomAM jIva dehanI zAtAne bhajavAnI icchA kare che, ane tema vartavAnuM kare che. sAcI jJAnadazA hoya to tene dehane duHkhaprAptinAM kAraNo viSe viSamatA thatI nathI, Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-3) 559 ane te duHkhane TALavA eTalI badhI cIvaTa paNa hotI nathI." jJAnadazA to zuddhAtmAnubhUtimaya che, paNa nizcayanayanI mAtra vAto karanAra jIvane AvI zuddhAtmAnubhUtimaya jJAnadazAno abhyadaya thayo nathI hoto. te mAtra pokaLa vAto ja kare che tathA nizcayanayane ekAMte grahaNa karI te svacchede pravarte che. zuddhAtmAnubhUtirUpa jJAnadazAne anukULa evI yogyatA prApta karAvanAra sadvyavahAranI upayogitA pratye durlakSa sevI te sadvyavahArane lope che ane sAdhanarahita thAya che, arthAt te sAdhanadazA pAmato nathI. jJAnadazAnI prApti mATe sAdhanadazA pragaTAvavI Avazyaka che. utkRSTamAM utkRSTa vrata, tapa, niyama, labdhi ane aizvarya jemAM saheje samAya che evo nirapekSa Atmopayoga e svasaMvedana che. AvuM nirvikalpa svasaMvedana pragaTAvavA cittane saMkalpa-vikalpathI rahita karavuM ghaTe ane te arthe manano, vacanano, kAyAno, indriyono, AhArano, nidrAno jaya karI aMtarmukha vRtti karavI ghaTe. abhyAsanI prAraMbhika bhUmikAmAM upayogane parathI mukta karavA mATe bAhya sAdhanono Azraya sUcavavAmAM Ave che; paraMtu tenI sAthe aMtaraMga puruSArtha joDAya tyAre ja te sAdhanadazAmAM gaNanA pAme che, te pahelAM nahIM. tethI sAdhake sau prathama sAdhanadazAnI prApti mATe udyamI thavA yogya che. te mATe sAdhake sadAcAra, dAna-dayAdi satkAryo, nirdoSa prema, udAratA Adi guNo pragaTAvavA agatyanA che. e guNo vaDe mananI zuddhi thAya che. tapa, saMyama jevAM anuSThAnothI vizeSa zuddhi thatAM sAdhanAmArgamAM ghaNo tvarita vikAsa thAya che. sAdhanadazA dvArA sAdhakanA jIvanamAM aneka AMtarika tathA bAhya pheraphAro thatAM tenI AtmonnatinI pariNAmazreNI zarU thAya che. A pariNAma zreNInI vizeSatA e che ke pariNAmonI pratyeka bhUmikAmAM darzanamoha adhika ne adhika maMda thatAM jJAnamAM nirmaLatA vadhatI jAya che, saMyogAdhIna vRtti ghaTatI jAya che ane bahirmukhatA laya pAmatI jAya che; jethI aMtarmukhatAno abhyAsa saghana bane che. zarIrAdi samasta paradravyathI ane rAgAdi saghaLA vibhAvothI AtmAnA bhinnapaNAnuM yathArtha bhAvabhAjana thAya che ane krame karIne jIva avikArI svabhAvamAM sthira thAya che. Ama, sAdhanadazAnA abhyAsa dvArA mananI malina vAsanAo dUra thatAM, ahaM-mamayukta AvezothI mukta thaI mana zAMta banatAM jIva nirvikalpa dazAmAM svasvarUpane vede che ane jJAnadazA pragaTe che. sAdhanadazAnuM AvuM upakArIpaNuM hovAthI sAdhaka satsAdhananuM avalaMbana laI pUrvasaMskAronI nAgacUDamAMthI chUTavAno prayatna kare che. je je vAto satsAdhana vakhate jANI hoya, vicArI hoya ane dhAraNa karI hoya; te te vAto prAraMbhika bhUmikAmAM tenA vyasta 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.383 (patrAMka-468) Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana jIvananA kAraNe tenI smRtimAM rahetI na hovAthI te evo prayatna kare che ke te te vAto phurasadanA samayamAM tenA upayogamAM AvyA kare. te phurasadanA samayamAM sAMsArika vicAro karavAne badale pAramArthika vicAro kare che. zarUAtamAM phurasadano saghaLo samaya sadupayogamAM levA te samartha thato nathI, chatAM prayatna karatA rahevAthI saphaLatA avazya maLe che. evA saphaLa avasaromAM prApta thatI zAMti tenA utsAhane puSTa kare che. te adhika ne adhika puruSArthI thaIne zeSa anya avasaromAM paNa pAramArthika vicAromAM potAnA upayogane lagAvavAno punaH punaH prayatna kare che ane dhIme dhIme phurasadanA sarva avasarone upayogI banAvavAmAM tene saphaLatA prApta thAya che. utpanna thayelI zAMtithI prerita thaIne teno puruSArtha e dizAmAM yogya rIte AgaLa dhape che ane dhIre dhIre e avasaromAM tenA puruSArthanI vRddhi thatI rahe che. have Avazyaka kArya karatI vakhate paNa teno upayoga susaMskArothI najarAyA kare che. jema jema teno vikAsa thato jAya che, tema tema phurasadanA avasaro uparAMta anya samayamAM paNa puruSArthanI satata vRddhi thatI rahe che. aMtamAM eka samaya evo Ave che ke rAtadivasa vicAradhArAno pravAha aMtaramAM vaheto rahe che. haratAM-pharatAM, besatA-UThatAM, khAtAM-pItAM, jAtAM-dhotAM, UMghatAM-jAgatAM dareka samaye upayoga aMtaramAM DUbakI mArI aMtaranI madhuratAne mANe che. bAhyamAM sAMsArika pravRtti thatI rahe che ane aMtaramAM AnaMdanI sahaja upalabdhi thayA kare che. jIvana nirboja thatuM jAya che, nirdoSa thatuM jAya che. game te vAtAvaraNamAM upayogamAM pahelAMnI jema kSati thavA pAmatI nathI. deDha abhyAsa pADyA pachI e dizAmAM have buddhipUrvakano koI vizeSa puruSArtha karavo paDato nathI. thoDo prayatna karavAthI te kArya svayaM thayA kare che. buddhipUrvaka ghaNo parizrama karIne bALaka eka vAra cAlavAnuM zIkhI letAM te ApoApa doDavA mAMDe che, te mATe tene buddhipUrvakano koI vizeSa parizrama karavo paDato nathI, niraMtara abhyAsanA kAraNe sUcanamAtrathI te kArya sahajatAthI thayA kare che. e ja pramANe satsAdhananA niraMtara abhyAsanA baLathI anya kArya vakhate paNa svarUpajAgRti sahajatAthI rahe che. abhyAsanA sAtatya ane sahajatAthI anAdinA avidyAnA saMskAra nAza pAme che ane apUrva evI jJAnadazA pragaTe che. jJAnadazA pragaTI hovAthI jJAnI kevaLa jJAtA-draSTAbhAvamAM sthira rahe che, kartA-bhoktA thaIne karmadhArAmAM kheMcAI jatA nathI. temanI prajJA jAgRta hovAthI para sAthe temanA upayoganI saMdhi thatI nathI. temano jJAnopayoga parapadArthone jANato hovA chatAM temAM tanmaya thato nathI. teo moha-kSobhavihIna nitaraMga samatAmAM vizrAma kare che. jJAnIne AvI sahaja dazA pragaTI hovAthI temane sthULa avalaMbanonI AvazyakatA Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-30 561 rahetI nathI. jema bALaka pahelA dhoraNamAMthI bIjA dhoraNamAM Ave che tyAre pahelA dhoraNanAM pustako mUkIne bIjA dhoraNanAM pustakono abhyAsa kare che. te jema jema AgaLanA dhoraNomAM jato jAya che, tema tema pAchaLanAM dhoraNonAM pustakono tyAga karato jAya che; paraMtu pAchalA dhoraNamAM je zIkhyo hoya che tenuM vismaraNa karato nathI. jema ke 1 thI 10nA AMka, ka thI mAMDIne pUrI bArAkhaDI vagerenuM smaraNa rAkhe che, kAraNa ke te AMka ane zabdo to te moTo vidvAna thAya tyAre paNa te ja rahevAnAM che. tevI ja rIte jema jema dazA vadhatI jAya che, tema tema jJAnI pULa avalaMbano tajatA jAya che, paNa mULa vastune to daDhatApUrvaka rahI rAkhe che. paraMtu jJAnInuM AMdhaLuM anukaraNa karIne jJAnadazA pragaTyA pahelAM sasAdhanone choDI devAthI pArAvAra ahita thAya che, tethI bhUmikA pramANe sasAdhananuM sevana Avazyaka che. jo jIva svarUpano sIdho Azraya karI zake ema hoya to tene bAhya AlaMbananI jarUra rahetI nathI. paraMtu anAdi adhyAsanA kAraNe jIvane zAMta svarUpanuM vismaraNa thaI gayuM che ane vikalponA kAraNe te niraMtara azAMta rahe che, tethI A vikalponI hAramALAne baMdha karavA, vikalpone dUra karavA dhIrajapUrvaka satsAdhanano abhyAsa karavo ghaTe ke jethI sAdhanAmAM pragati thaI aMte siddhi pamAya. Ama, satsAdhananI ArAdhanAthI ja pAtratA Ave che. svarUpanI yAtrAno AraMbha thAya che ane caitanyadhAme salAmatIpUrvaka pahoMcAya che. jema jIvana TakAvavA mATe prANavAyu Avazyaka che, tema prAraMbhika bhUmikAmAM mokSamArgamAM TakavA mATe satsAdhananuM avalaMbana Avazyaka che. jo jIva satsAdhananuM grahaNa kare, sasAdhanamAM potAnI vRtti-pravRtti DhALe, satsAdhananI sahAyathI udayaprasaMgomAM aTake nahIM to te saMsArasAgara pAra karI zake che; paraMtu zuSkajJAnI jIva satsAdhanano lopa karI saMsArasAgaramAM DUbI jAya che. kevaLanizcayAvalaMbI ajJAnI jIvonA pravartananI AlocanA karatAM 'paMcAstikAya? graMthanI 172mI gAthA uparanI TIkAmAM AcAryazrI amRtacaMdradeva lakhe che ke - 'je jIvo kevaLa nizcayanayanA avalaMbI che, savyavahArarUpa kriyAkAMDane ADaMbara gaNI vratAdinI avagaNanA kare che, teo bedhyAnapaNe svamatikalpanAthI potAne jema sukha Upaje tevI vRtti keLave che. sAdhyasAdhanabhAvarUpa vyavahArane teo svIkAratA nathI ane pote to nizcayarUpa sAdhya-sAdhanamAM vRtti keLavI pravRtta rahe che tevuM abhimAna kare che; pariNAme te mULa vastutattvane ja teo pAmatA nathI. AvA jIvo na to nizcayapadane prApta kare che ke na to vyavahArapadane. AvA jIvo to atIbhraSTa - tatabhraSTa banI pramAdarUpI madirAnA prabhAvathI adhavacamAM ja mUcchita thAya che. jema vadhAre paDatAM ghI, sAkara, dUdha ityAdi gariSTa (bhAre) bhojanathI vyakti ALasu banI jAya che, tema Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana AvA matArthI jIva, AvA mahAbhayAnaka bhAvathI mohita - vikSipta thAya che. puNyabaMdhanA bhayathI teo munipada prApta karanArI karmacetanAnuM avalaMbana letA nathI ke nathI aMgIkAra karatA parama niSkarmadazArUpa jJAnacetanAno, tethI teo atizaya caMcaLa banI pragaTa ane apragaTa pramAdane AdhIna thAya che. AvA jIvo mahA azuddha upayogathI, karmaphaLacetanAthI prabhAvita thaI, vanaspati samAna jaDa banI kevaLa pApa ja bAMdhe che. jANe caitanyabhAvathI rahita evI vanaspati ja joI lo!' Ama, kevaLa nizcayanayane grahaNa karIne niraMtara svacchede vartanArA matAthI jIvo pramAdI thaI jAya che ane viSayAdimAM rakta hovAthI bhavasAgaramAM DUbe che. nizcayanayanAM kathanono paramArtha samajatA nahIM hovAthI teo pramAdI - nirudyamI thAya che ane vaLI azubha bhAvamAM rame che, paraMtu potAno upayoga nirmaLa karavA mATe teo satsAdhanono Azraya karatA nathI; arthAt satsaMga, tapazcaraNa, bhakti Adi kAryamAM pravartatA nathI. teo zUnya jevA thavAne zuddha upayoga TharAvI, ALasu banI paDyA rahevAmAM AnaMda mAne che. Ama, teo potAnI mUDhatAne nirvikalpa dazAmAM khapAve che. jema svapnamAM koI potAne rAjA mAnI sukhI thAya che, tema teo potAne ekAMte siddha mAnI, zuddha mAnI, tathArUpa dazA thayA vinA AnaMdita thAya che; athavA koI vastumAM ke koI vicAramAM rati mAnI sukha anubhave che ane tene anubhavajanita AnaMda samaje che. vaLI, koI veLA vyApArAdi ke putrAdine khedanuM kAraNa jANI udAsa rahe che ane tene vairAgya mAne che; paraMtu kharekhara to A ruMdhAyelo kaSAya hoya che. sAcI udAsIna dazAmAM to nirAkuLatA hoya che. vaLI, koI veLA icchAnusAra bhojanAdinI prApti thatAM sukha anubhave che ane potAne kaSAyarahita mAne che; paraMtu te prakAre AnaMdarUpa thatAM to raudradhyAna che, kAraNa ke jyAM sukhasAmagrI ke duHkhasAmagrInA saMyoga-viyogathI rAga-dveSa Upaje nahIM tyAM niSkaSAyabhAva hoya che. A rIte te potAnA avaguNone guNa mAnI bese che, tethI te kyAre paNa tajjanya doSothI chUTI zakato nathI, balka 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, paMcAstikAya'nI AcAryazrI amRtacaMdradevakRta TIkA, 'samaya vyAkhyA', gAthA 172 'ye'tra kevalanizcayAvalambinaH sakalakriyAkarmakANDADambaraviraktabaddhayo'rdhamIlitavilocanapaTAH kimapi svabuddhyAvalokya yathAsukhamAsate, te khalvavadhIritabhinnasAdhyasAdhanabhAvA abhinnasAdhyasAdhanabhAvamalabhamAnA antarAla eva pramAdakAdambarImadabharAlasacetaso mattA iva, mUrchitA iva, suSuptA iva, prabhUtaghRtasitopalapAyasAsAditasauhityA iva, samulbaNabalasaanitajADyA iva, dArUNamanobhraMzavihita mohA iva, mudritaviziSTacaitanyA vanaspataya iva, maunIndrIM karmacetanA puNyabandhabhayenAnavalambamAnA anAsAditaparamanaiSkarmyarUpajJAnacetanAvizrAntayo vyaktAvyaktapramAdatantrA aramAgatakarmaphalacetanApradhAnavRttayo vanaspataya iva kevalaM pApameva badhnanti / ' Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-30 pa63 tenA prayatno dvArA doSonI vRddhi ja thatI rahe che ane pariNAme bhavasAgaramAM DUbe che. Ama, kevaLanizcayAbhAsI, ajJAnI, sAdhanahIna matArthI jIvanI pravRtti bhamarUpa hoya che. te zuddha anubhavarUpa jJAnadazA to pAmyo nathI ane sakriyArUpa sadvyavahAramAM pramAdI banIne azubhamAM pravartato hovAthI halakI gatiomAM paribhramaNa kare che. tethI, ja upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja pharamAve che - nizcaya navi pAmI zakejI, pAle navi vyavahAra; puNyarahita je ehavAjI, tehane kavaNa AdhAra. AlaMbana viNa jima paDeche, pAmI viSamI vATa; mugdha paDe bhavakUpamAMjI, tima viNa kiriyAghATa." je puNyahIna jIvAtmA sadvyavahAranuM pAlana karatA nathI teo nizcayane pAmI zakatA nathI ane tethI zabdamAtrathI nizcayanuM avalaMbana lenAra, ubhayabhraSTa thavAthI saMsAramAM bhaTakyA kare che. jema khADA-khAbociyA ane TekarAvALA viSama rastA upara cAlatA mANasane jo kAMI paNa AlaMbana - AdhAra na hoya to te avazya koI khADAkhAbociyAmAM paDI jAya che, tema kriyArUpI AdhAra lIdho na hovAthI ajJAnI jIvo bhavakUpamAM paDe che. je jJAnadazA pAmyo nathI ane sAdhanadazA paNa jene prApta thaI nathI evo nizcayAbhAsI, zuSkajJAnI matArthI jIva pote to bhavasamudramAM DUbe che ane teno saMga karanAro paNa DUbe che. zuSkajJAnI potAne jJAnI mAnato ane manAvato hovAthI tenA saMgamAM AvanAra jIva tene jJAnI mAnavA lAge che. te jIva zuSkajJAnInA mananI ceSTA pArakhI zakato nathI ane tethI tene jJAnI tarIkenuM mAna Ape che. zuSkajJAnI tene zAstravAkyonAM viparIta arthaghaTana, kutarko Adi vaDe satsAdhanomAM heyabuddhi karAve che. satsAdhanonI koI jarUra nathI evuM tenA magajamAM ThasAvI de che ane tethI te paNa satsAdhananuM khaMDana karavA lAge che. satsAdhananuM khaMDana karI te anaMtAnubaMdhI karmopArjana kare che. tethI tenI yogyatA rokAI jAya che, je mArgaprAptimAM tene bAdhaka bane che. Ama, ubhayabhraSTa thayelo zuSkajJAnI jIva kriyAjaDa karatAM paNa vadhAre bhayaMkara che, kAraNa ke kriyAjaDane to nizcaya kathanonI samaja hotI nathI, paraMtu zuSkajJAnI to nizcaya kathanono avaLo upayoga karI, satsAdhanonuM khaMDana karI pote DUbe che ane tenA saMgamAM AvanArane paNa satsAdhanamArgethI yuta karAvI, bhavasAgaramAM DubADe che. Ama, A gAthA uparathI phalita thAya che ke saMsArasAgara taravo hoya teNe kAM 1- upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'savAso gAthAnuM stavana', DhALa 5, kaDI 58,60 Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa64 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana to svayaM taravA mATe samartha jJAnadazA prApta karavI joIe, kAM to AlaMbanasAdhanathI tarI zakAya evI sAdhanadazA sAdhavI joIe. jJAnIoe to jJAnadazAne prApta karIne saMsArasamudra taravA jeTaluM sAmarthya prApta karyuM che ane tethI tevI ucca dazAmAM bahiraMga sAdhananI apekSA rahetI nathI, paNa AvI sAdhananirapekSa UMcI jJAnadazA pAmavA mATe sAdhana-dazA to avazya joIe ja. jJAnadazA ke sAdhanadazA bannemAMthI eke na hoya te to avazya DUbe che, arthAt jene taratAM na AvaDatuM hoya ane je taravA mATenA sAdhanathI saMpanna na hoya te jIva DUbe che. vaLI, AvAnA saMgamAM ke nizrAmAM rahenAra jIva paNa kaI rIte karI zake? arthAt te paNa avazya DUbe che. AcAryazrI kuMdakuMdadeva kahe che ke je zraddhAnamAM bhraSTa che, jJAnamAM bhraSTa che tathA cAritramAM paNa bhaSTa che te bhraSTa jIvomAM paNa bhraSTa che. anya jIvo ke jeo teno upadeza mAne che tevA jIvono paNa te vinAza kare che, arthAt temanuM paNa ahita kare che. A gAthAnuM hArda jaNAvatAM zrI bhogIlAla gi. zeTha lakhe che - A gAthAmAM bhArapUrvaka jaNAvyuM che ke AvA matArthI jIvo pote DUbe che ane tenA saMgamAM je je jIvo Ave che, teo paNa DUbe che, kAraNa ke pote AtmAne, AtmAnA zuddha cidAnaMda svarUpane to oLakhato nathI, jene oLakhavAno puruSArtha paNa upADyo nathI, satane pArakhavAnI vRtti nathI ane saMsAranA tuccha viSayomAM AkuLavyAkuLa thato hoya che, tevo ajJAnI zuSka adhyAtmI, jJAna dazA kevI hoya tenA bhAna vagarano anya jIvane upakArI kevI rIte thaI zake? jeNe pote haju rAganI dizA to badalAvI nathI ane tethI arAgI tattvano lakSa paNa nathI, te anyane tAravAmAM kema nimittabhUta thAya?" jJAnIo AvA jIvone upadeza che ke he jIva! anAdinA kusaMskArathI haju tane kema dhikkAra chUTato nathI? tuM siddha bhagavAna jevo caitanyamUrti AtmA ane tAre AvA avatAra levA paDe e kevuM zaramajanaka che! tAro atIndriya AnaMda tArAmAM che ane tuM parapadArthamAM sukhabuddhi karI bhavobhava bhaTake e kevuM zaramajanaka che! have AvA avatAra levAnuM basa kara! tArA caitanyanidhAnane kholIne A zaramajanaka janmono aMta lAva. manuSya gatimAM tane pAMca indriyo maLI che, jJAnano ughADa che, ciMtanazakti vikasita che; to satsAdhana dvArA svasammukha puruSArtha pragaTAvI, vibhAva TALI, nija anaMta jJAnaaizvaryanI prApti satvare kara. anaMta kALathI karmanA saMyoge raheluM chatAM tenAthI je 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'darzanapAhuDa', gAthA 8 'jo daMsaNesu bhaTTA NANe bhaTrA caritta bhaTTA ya / ede bhaTTa vi bhaTTA sesaM pi jaNaM viNAsaMti / / ' 2- zrI bhogIlAla gi. zeTha, 'Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, pR.116 Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-30 565 alipta rahyuM che evuM tAruM zuddha svarUpa tArI pratIkSA kare che. tethI tuM satsAdhananA khaMDanathI nivarta ane sAdhanadazA keLavI jJAnadazA pragaTAva. jo A pramANe abhyAsa karaze to tuM tArA lakSa taraphanI yAtrAmAM daDhatApUrvaka tvarAthI pragati karI tAruM iSTa dhyeya pAra pADI zakaze. mATe he bhavya! satsAdhanamAM pravartamAna thaI jJAnadazAne sAdha ane evA ja jIvono saMga kara ke jemane jJAnadazA pragaTI hoya ke jeo sAdhanadazAnuM avalaMbana laI jJAnadazA pragaTAvavAno puruSArtha karI rahyA hoya.' A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'jJAnadazA pAme nahIM, asatsaMgane jora; hRdaya zuSka che jehanuM, mithyAtama mahA ghora. upazama ne vairAgya e, sAdhanadazA na kAMI; jethI nijaguNa nava lahe, suvicAre ghaTamAMhi. uddhatAi Adi ghaNA, doSa mUchita citta; pAme teno saMga je, sukhI na thAye khacIta. anekAMta samaje nahIM, ekAMtika paNa nahi; evA sobatIo sahita, te bUDe bhava mAMhIM.' 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 220 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 117-120) Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 31 +44 10ei, eh, ekhr% 4 ens, thaa thrngoh." Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 31 | gAthA AthI gAthA 30mAM kahyuM hatuM ke jeo jJAnadazA ke sAdhanadazA pAmyA nathI evA bhUmikA zuSka-adhyAtmI guru ke kahevAtA sAdhakono saMga bhavasAgaramAM DubADanAra che. zuSkajJAnI - nizcayAbhAsI jIva AtmArtha pAmI zakatA nathI. AvA jIvonI gaNatarI paNa zrImade matArthImAM karI che. tenuM prayojana darzAvatAM zrImad kahe che - e paNa jIva matArthamAM, nijamAnAdi kAja; (gAthA) pAme nahi paramArthane, an-adhikArImAM ja." (31) 2 e jIva paNa matArthamAM ja varte che, kemake upara kahyA jIva, tene jema kuLa dharmAdithI matArthatA che, tema Ane jJAnI gaNAvavAnA mAnanI icchAthI potAnA zuSkamatano Agraha che, mATe te paNa paramArthane pAme nahIM, ane anaadhikArI eTale jene viSe jJAna pariNAma pAmavA yogya nahIM evA jIvomAM te paNa gaNAya. (31) te zuSkajJAnI jIva paNa matArthamAM ja pravarte che, arthAt te potAnA matane bhAvArtha sAcavavAmAM rokAI javAthI AtmArtha cUkI jAya che ane paramArthane pAmI zakato nathI. prastuta gAthAnI prathama paMktimAM "paNa" zabda dvArA zrImade ema sUcana karyuM che ke jema pUrvanI gAthAomAM (24-28) varNavela vyavahArAbhAsI - kriyAjaDa jIvanI gaNanA matAthamAM thAya che, tema nizcayAbhAsI - zuSkajJAnInI gaNanA paNa matAthamAM ja thAya che. jema kriyAjaDa jIvo daSTirAgathI potAnA kuLaguru, kuLadharma AdinA AgrahI hoya che, potAnA mata-veSanA AgrahI hoya che, tethI matArthamAM varte che; tema zuSkajJAnI jIvo paNa svacchede adhyAtmagraMthonuM adhyayana karI, nizcayanayAtmaka bolo zIkhI, te zabdonA bhAvano aMtaramAM sparza thavA dIdhA vinA teno Agraha kare che tathA lokamAM potAnAM mAna-moTAI Adi surakSita rAkhavA mATe potAnA matane mUkatA nathI ane matArthamAM ja varyA kare che. A banne prakAranA matAtha jIvo potAne sAcA paramArthI mAne-manAve che, paraMtu jyAM matArtha hoya tyAM satyArtha nahIM hovAnA kAraNe teo paramArthane pAmI zakatA nathI. Ama, teo dharma mATe apAtra Thare che. matArthI jIvonuM lakSa mAtra laukika hovAthI teo nizcaya-vyavahAra tathA sAdhyasAdhanano yathAyogya samanvaya karavAmAM asamartha nIvaDe che, tethI ekAMta pakSane rahI teo mArgabhaSTa thAya che. vaLI, potAnA mAna mATe teo dharmanA nAme Agraha karI, Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana potAno pakSa evo dRDha kare che ke temane sAcuM samajavAno avakAza ja raheto nathI ane pariNAme teo AtmapariNAmarUpa paramArthane pAmI zakatA nathI. kriyAjaDa ane zuSkajJAnI e banne prakAranA matArthI jIvo paramArtharUpa rAjamArgane cUkI potAnA matanA vartuLamAM evA sapaDAI jAya che ke teo mArga pAmavAne adhikArI ayogya banI jAya che. Ama, zrImade A gAthAmAM garbhitapaNe sUcavyuM che ke paramArtha pAmavAno adhikArI mAtra AtmArthA mumukSu jIva ja che. apAtra matArthI jIvane AtmAno lakSa nahIM hovAthI tathA mAnanI kAmanA rahetI vizeSArtha hovAthI, lokamAM potAnAM mAna-moTAI Adi surakSita rahe evI icchAthI te potAnA matano Agraha mUkato nathI, mATe tene paramArthamArganI sAcI sUjha paDatI nathI ane tenAM badhAM sAdhano mokSArthe niSphaLa nIvaDe che. tenI mAnyatA ane pravRtti evI hoya che ke jethI te jJAna pAmavAne adhikArI thato nathI. barAbara tAkIne lakSya pratye bANa choDavAmAM Ave to te lakSya avazya vIMdhAya che, paNa jo lakSyanuM anusaMdhAna karyA vinA bANa choDavAmAM Ave to nizAna cUkI javAya che; tema paramArthalakSe satsAdhana kare to teno upayoga aMtarmukha thAya ane svarUpamAM sthira thavAya, paraMtu 5ramArthalakSanA anusaMdhAna vinA thayelA matArthI jIvanA sarva prayatno paramArthe niSphaLa jAya che. tenI sarva dhArmika kriyAonI pAchaLa mAna ane mata sAcavavAnI ja vRtti hoya che. te dAna Ape topaNa potAnI prazaMsA mATe Ape che ane te mATe pAtra-apAtrano vicAra paNa karato nathI; tapa kare topaNa mAnapAna vadhe tevA hetupUrvaka kare che, paNa te potAnAM pariNAmonI tapAsa karato nathI; te pUjA-prabhAvanAdi kare topaNa samAjamAM potAnA vakhANa thAya e mATe kare che, paraMtu tenAM paramArthaprayojana pratye lakSa karato nathI; gurvAdine vaMdana, stuti Adi kare topaNa samAjamAM pratiSThA pAmavAno teno hetu hoya che, paNa temano Azraya grahI potAnuM AtmakalyANa karato nathI; zAstrAbhyAsa kare topaNa bIjAone saMbhaLAvI prazaMsA meLavavAnI kAmanA hoya che, paNa te zAstronA paramArthane aMtaramAM avadhArato nathI. Ama, tenA sarva prayatno avaLI dizAmAM vaLe che. te je kAMI kare che te mAnAdi poSavA arthe kare che, ghaTADavA mATe nahIM. tenI sarva dhArmika pravRttinAM mULamAM moTAIno bhAva hovAthI ane vibhAvathI chUTavArUpa tathA svabhAvamAM sthiti thavArUpa paramArthaprAptino bhAva nahIM hovAthI tenA te sarva prayatna niSphaLa nIvaDe che. tethI ja gaNizrI devacaMdrajI mahArAje kahyuM che - dravyakriyA sAdhana vidhi yAcI, je jina Agama vAcI re; pariNati vRtti vibhAve rAcI, tiNe navi thAye sAcI re.1 1- gaNizrI devacaMdrajIracita, 'viharamAna jina stavana', zrI subAhu bhagavAnanuM stavana, kaDI 6 Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-31 571 jenI pariNati vibhAvamAM rAce che, tene vaMdana-pUjana Adi dravyakriyAo, yamaniyamAdi sAdhano, vidhi-vidhAno tathA Agamo (zAstro)nuM vAMcana Adi niSphaLa thayAM che, avaMcaka thayAM nathI. A sAdhano vaDe pariNati svabhAvamAM vaLe to ja sarva puruSArtha saphaLa thAya che. prastuta gAthAmAM zuSkajJAnI matArthI jIvanI bAhya dhArmika pravRtti pAchaLa rahelI aMtaraMga vRtti batAvI che. samyajJAnanI prApti mATe jJAnIoe zAstrAbhyAsano bodha karyo che. zAstranA avalaMbane AtmasvarUpanI yathArtha vicAraNA thAya che, tattvano niHzaMka nirNaya thAya che ane svabhAvano atyaMta mahimA Ave che. AtmavikAsanA paMthe AgaLa vadhatAM zuddha AtmasvarUpanI nirvikalpa anubhUti thAya che. sAkSAt mokSamArga upara padArpaNa thatAM jJAnIdazA pragaTe che. Ama, zAstrAbhyAsa nijajJAnanI prAptimAM upayogI nIvaDe che. paraMtu matAthI jIva zAstrAbhyAsa dvArA potAnuM AtmakalyANa karavAno mULa hetu cUkI jAya che. te zAstrAbhyAsamAM tatpara rahe che ane zIkhavuM, zIkhavavuM, yAda karavuM, bhaNavuM, vAMcavuM ityAdi kriyAomAM upayogane ramADe che; paraMtu te sarvanA paramArthaprayojana upara tenI dRSTi jatI nathI. "A upadezamAM mane AtmArthe zuM lAbhakArI che' te tarapha tenuM lakSa jatuM nathI, paNa zAstrAbhyAsa karIne anyane upadeza ApavAnI icchA rAkhe che ane jo bIjA jIvo tenI prazaMsA kare to kRtakRtyatA anubhave che. keTalAka jIvo to vyAkaraNa, nyAya, kAvyAdi zAstrono abhyAsa kare che, paNa adhyAtmazAstrano abhyAsa karatA nathI. AvA zAstrAbhyAsanA mULamAM paramArthaprayojanano abhAva ane laukika bhAvano sadbhAva hoya che. te yuktipUrvaka zabdano artha karavA mATe vyAkaraNa avagAhe che, vAdavivAda vaDe mahaMta thavA mATe nyAya avagAhe che tathA caturAI batAvavA mATe kAvya avagAhe che. tenA abhiprAyamAM viparItatA hovAthI tenI A sarva kaLAo tene kumArge laI jAya che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja kahe che ke aho! kadAhane viSe rahelA puruSamAM guNonI kevI viparIta sRSTi che? ke jethI tenI caturAI daMbhane mATe thAya che, zAstra pApane mATe thAya che, buddhinI kuzaLatA pratAraNane mATe thAya che ane dhIrapaNuM garvane mATe thAya che.' vaLI, keTalAka jIvono adhyAtmazAstrono abhyAsa paNa paralakSI hovAthI te temanA mATe mokSasAdhaka nIvaDato nathI. vItarAgadhrutano abhyAsa karatI vakhate potAnAM pariNAmonuM avalokana thavuM joIe, kAraNa ke avalokana vinA pariNAmamAM utpanna thatA 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 4, zloka 165 'daMbhAya cAturyamaghAya zAstra pratAraNAya pratibhApaTutvam / garvAya dhIratvamaho guNAnAmasadhasthe viparItasRSTiH / / ' Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa72 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana rasane jIva pote samajI zakato nathI ane tethI teno tattvajJAnano abhyAsa mAtra dhAraNArUpe ane paralakSI thaI jAya che. Avo paralakSI abhyAsa viparIta zraddhAne samyaka banAvavA samartha hoto nathI. svalakSI abhyAsa ja samyak pratItine utpanna karI zake che. svalakSI jJAna bhAvanA UMDANamAM jAya che, jethI svabhAva-vibhAvanI parakha karavAnI kSamatA utpanna thAya che; paraMtu paralakSI jJAna to sthULapaNe upara upara pravartIne mAtra dhAraNA kare che. svalakSI jJAnamAM thayelo AtmasvarUpano nirNaya svarUpanI ananya ruci, svarUpano aciMtya mahimA ane aMtarmukhI puruSArthanuM jora utpanna kare che; jyAre paralakSI jJAnamAM thayelo svarUpano nirNaya ruci, mahimA ke puruSArtha jAgRta karI zakato nathI. Ama, svalakSI jJAna ja svarUpasthiratAnuM kAraNa thaI zake che. nijahitanI tIvra bhAvanAnA kAraNe AtmArthI jIva jyAre avalokananI bhUmikAmAM Ave che tyAre potAnAmAM cAlatAM pariNAmone samajavAno abhyAsa cAle che. vAraMvAra avalokana karatAM tene potAnAmAM aneka prakAranA avaguNo dekhAya che. avaguNa TALavAnA lakSavALA jIvane aneka prakAranA vibhAvabhAvomAM AkuLatAno anubhava thAya che, te te bhAvonI aruci janme che ane tyAMthI khasavAnI sahaja vRtti uddbhave che; paNa jenA lakSamAM AtmakalyANanI bhAvanA nahIM paNa mAnAdinI ja kAmanA che evA zabdajJAnI - zuSkajJAnIne vibhAvano kaMTALo hoto nathI. te mAna meLavavAnA prayatnamAM ja potAno kALa vitAve che. bahirmukhatAnA kAraNe teno sarva abhyAsa paramArthaprApti arthe nahIM paNa lokaraMjana arthe hoya che. A saMdarbhamAM zrI bhogIlAla gi. zeTha lakhe che - "koI kevaLa nizcayanayAvalaMbI zuSkajJAnIne matijJAnAvaraNa karmano kSayopazama kaMI vizeSa vartato hovAthI, tenAmAM buddhi cAturya, tarkazakti ane samajAvavAnI AkarSaka zailI, zubha vAcArgaNAnA yogathI zabdano dhodha ane AnaMbara ane zubha nAmakarmanA udayathI AkarSaka deha, madhura kaMTha e AdinI upalabdhi hoya che. bAhya daSTie jonAra manuSyo AthI temanI tarkazakti (je dUSita che) ane vANInA pravAhamAM taNAI jAya che ane tenA ananya bhakta bane che. ajJAnI bhoLA jIva A zuSka adhyAtmInI vANImAM apUrvatA jue che, tethI vANIne apUrva vANI kahe che, (doSita) zuSka jJAnano pracAra karatAM hovA chatAM tene adhyAtmayogI kahe che." bhAvarasanI AdratA vinAnA zuSkajJAnIo jyAre tarka ke nyAyazAstrano abhyAsa karIne potAnuM buddhibaLa batAvavA maMDI paDe che, tyAre satyazodhananI niSThAne badale potAnuM kaheluM ja kharuM che evuM siddha karavAnI lAlacamAM paDI jAya che. pachI to bhrAmaka 1- zrI bhogIlAla gi. zeTha, 'Atmasiddhi zAstra (vizeSArtha sahita)', cothI AvRtti, pR.119 Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-31 573 dalIlo, maraDI-macaDIne karAtA zAstronA artho ane potAnA abhiprAyane sAco TharAvavA mATe levAtA kutarkanA AzrayanA kAraNe satyazodhana eka bAju upara rahI jAya che. ahIM tarkazAstra upara AkSepa karavAnuM lakSa nathI, paraMtu jJAnI kahevaDAvavAnI mIThAzanA kAraNe matArthI je rIte teno upayoga kare che, te rIte te tattvane pAmI zakato nathI. UlaTuM tenA dvArA durAgrahanAbUdI ane salzodhanavRttinA sthAne vADAbheda, kheMcatANa vagere dvArA potAnA abhiprAyane sAco TharAvavAnI ahaMvRttine poSaNa ja maLe che. Ama, matArthInA AcaraNAdimAM satyazodhananA sthAne ThekANe ThekANe vidvattAnuM pradarzana ane matAha hoya che. A viSe upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja to tyAM sudhI kahe che ke - keI nijadoSane gopavA, ropavA keI matakaMda re; dharmanI dezanA pAlaTe, satya bhAse nahIM maMda re.1 keTalAka zAstrAbhyAsI zuSkajJAnI jIvo potAnA doSane chupAvavA mATe, potAnA matarUpI kaMdane ropavA mATe, potAnI pratiSThA vadhAravA mATe, loko potAne mAne-pUje te mATe bhoLA jIvone potAnA pakSamAM bheLavavAnA hetupUrvaka dharmanI mULa dezanAne potAnA zabdajJAnathI macaDI nAkhe che. Ama, mokSamArganA hetubhUta samyagdarzana-jJAnacAritrarUpa paramArthamArgano uccheda karI, lokaraMjana mArga teo sthApatA hoya che. zuSkajJAnI matArthIne jJAnI kahevaDAvavAnI icchA temaja mAna, pUjA, pratiSThA, satkAra AdinI kAmanA eTalI prabaLa hoya che ke te potAnI ekAMta mUDha mAnyatAne satya siddha karavA arthe zAstronuM avalaMbana laI, amuka zAstravacanonuM khaMDana kare che ane amuka zAstravacanonuM viparIta arthaghaTana kare che. te zAstromAMthI avanavA pramANo zodhI kADhI potAnA matanuM samarthana kare che. jinamArgathI viparIta karelI potAnI prarUpaNAmAM koI bhUla batAve topaNa paramArthalakSano abhAva hovAthI tene te svIkArato nathI. tene paramArthaprAptino paMtha batAvavAmAM Ave to paNa te mAnane vaza thaIne te pratye durlakSa seve che ane pariNAme mAnanI gADha asara heThaLa te paramArtha pAmI zakato nathI. lokomAM potAnAM mAna-moTAI surakSita rAkhavA arthe te sazikSAnI upekSA karI potAnA matano ja Agraha daDha kare che. jyAM saMpradAya ke gacchano kadAha jAge che tyAM anekAMtavAditA bhulAI jAya che. potAnA abhiprAyano Agraha evo daDha thaI gayo hoya che ke tene potAnI mAnyatAvALI vAta ja sAcI lAge che ane te sivAya anyathA ke anyatra satya hoI zake evo khyAla paNa tene AvI zakato nathI. Ama, vizALa buddhi ane madhyasthatAnA abhAve teno matAgraha evo dRDha thaI jAya che ke te ekAMtavAdI bane che. tenA dUSita jJAnanA yoge evo durAgraha baMdhAI jAya che ke A potAno 1- upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, "savAso gAthAnuM stavana', DhALa 1, kaDI 9 Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana durAgraha che eTaluM samajI zakavAnI yogyatA paNa te khoI bese che ane paramArthaprApti mATe Avazyaka adhikArIpaNuM paNa te pragaTAvI zakato nathI. A sarva kAraNone lIdhe zuSkajJAnIne paramArtha mATe anadhikArI kahyo che. adhikArIpaNuM e eka vizeSa prakAranuM AMtarika pariNamana che. je jIva adhikArI che te to mAnAdithI chUTavAnA ja prayAsa kare che. tene mAnAdimAM kadI paNa mIThAza lAgatI nathI, paNa kheda thAya che. te temAM rAjI thato nathI, paraMtu tenAthI chuTAya evA prayatno Adare che. te zAstranA bodhane potAnA abhiprAyamAM sthira karI paramArthaprApti mATe puruSArtha kare che. zAstranI samajane udayaprasaMge jAgRta karI, nijAvalokana, bhedajJAna ane svarUpasanmukhatAnA prayatno kare che. AtmahitanI niSThA ane utkaMThAnA kAraNe te yathArtha prayogazIlatA dvArA paramArthaprApti tarapha AgaLa vadhe che. adhikArI jIvanA jIvanamAM paramArthaprAptino sapuruSArtha ja agrimatA pAme che. paraMtu jene paramArthaprAptino nirNaya thayo na hoya, puruSArtha ullabhyo na hoya, mAnAdinAM kAraNomAM ane pariNAmomAM hajI mIThAza vartatI hovAthI tenAthI rahita thavAnI laganI lAgI na hoya te jIva paramArtha prApta karavA mATe anadhikArI che. anadhikArI jIva paramArthanirbhara rahevAne badale mAnAdi upara nirbhara hoya che. pote bAMdhelI kalpanA anusAra te mAnAdi prApta karavA-sAcavavAmAM pravRtta rahe che. tene mAnAdi maLe to emAM rasa Ave che, mIThAza lAge che, emAM te tanmaya thaI jAya che. tenI vRtti mAnamAM ghoLAyA karatI hovAthI tene paramArthaprAptino utsAha ane darakAra hotAM nathI. tenuM vIrya mAnAdinI prApti tarapha vaLe che, paraMtu paramArtha tarapha vaLatuM nathI. sahaja jJAna ane sahaja AnaMda Adi anaMta guNothI bharapUra nijacaitanyanA - trikALI zuddha dhruva jJAyaka AtmAnA yathArtha mAhAmya vinA tenI dRSTi tyAM jAmatI nathI. anadhikArI jIvane nija uttama pada mATe jhUraNA thatI nathI. eka paramArthaprAptinuM ja kArya karavAnuM che ema tene aMtaramAM bhAsatuM nathI. paramArthaprAptinA lakSa vinA teno saghaLo zAstrAbhyAsa nirarthaka nIvaDe che. te potAnA zuddha AtmasvabhAvanI vAta vAMcasAMbhaLe che, paraMtu tene prayogAtmaka abhyAsa karavAmAM umaLako Avato nathI. te AtmA sukhAdi anaMta guNasaMpanna che' ema kahe che, paraMtu aMtaramAM to ema ja mAne che ke mAnAdimAM sukha che. huM pUrNa prabhu chuM' ema bolavA chatAM tene AtmAnI mahattA nathI AvatI, paraMtu potAnI mahattA sthApavA bAhyamAM bhame che. "mAnAdi meLavuM to huM kaMIka kahevAuM' ema mAnI te mAnecchAnI pUrtinA prayatna kare che. mAnAdinA baMdhanamAM rasta hovAthI te paramArthanuM mukhya kAma karato nathI ane viparIta puruSArthanA kAraNe bhavATavImAM ghora rajhaLapATa kare che. Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-31 575 jenuM citta cAra gatinAM paribhramaNarUpa duHkhathI kheda pAmyuM hoya ane mAnAdi vibhAvano kharekharo thAka lAgyo hoya, te jIva paramArthaprAptino adhikArI che. paraMtu jene bhavabhramaNano bhaya lAgato na hoya, mAnamAM hajI majA AvatI hoya, moTAmAM sukha lAgatuM hoya; tene paramArthaprAptinuM adhikArIpaNuM nathI, tenAmAM pAtratA ja pragaTI nathI. paramArthaprAptino anutsAha ane mAnanA utsAhathI zuddha svarUpamAM DhaLavAno nakAra ane baMdhana tarapha DhaLavAnuM jora Ave che ane e ja tenA mithyAtvanuM prabaLapaNuM darzAve che. te jJAnI hovAno DoLa kare che ane tenA aMtara-AzayamAM tIvra mAna bharyuM che, tethI tene anaMta saMsAranI vRddhi thAya che. potAne jJAnI gaNAvavAnI icchAthI potAnA zuSka matano Agraha nahIM choDanAra zuSkajJAnI matArthamAM pravartana karI AtmArtha cUkI jAya che ane tethI pote to bhavasamudramAM bUDe ja che, paNa potAnA saMgamAM AvanAra potAnA Azrita janono, potAno upadeza sAMbhaLIne tadanusAra vartana karanArA bhoLA jIvonAM akalyANamAM paNa pote nimitta bane che. 'zrI suyagaDAMga sUtramAM kahyuM che ke eka aMdha mANasa anya AMdhaLAne dorI jAya to vivakSita mArgathI judA ja mArge laI jAya che. doravaNI ApanAra ane doravaNI lenAra banne aMdha hoya tyAM dhArela sthAnake pahoMcavAno saMbhava ja nathI. 1 laukika valaNanA kAraNe zuSkajJAnI jIva sva-paranAM ahitanuM nimitta thAya che. te paramArthane pAmato to nathI ane pAmI zake evI tenI yogyatAno paNa nAza thaI gayo hoya che. anadhikArIpaNAnA kAraNe tenI vRtti nijasvarUpanI sAdhanAmAM kAM to pravRtta ja thatI nathI athavA eTalI maMdapaNe pravRtta thAya che ke jethI thoDA vakhatamAM te vRtti niSkriya thaI svayaM samApta thaI jAya che. tathArUpa yogyatAnA abhAvanA kAraNe Avo jIva sAkSAt mokSamArganI prAptithI vaMcita rahI jAya che. jo te sarva zaktithI paramArthano lakSa rAkhIne, laukika abhinivezano tyAga karIne, mAnAdi kAmanA choDI, nija AtmakalyANanI vicAraNAmAM pravarte to tene avazya zuddhAtmapariNatirUpa paramArthanI prApti thaI zake. jJAnIo preraNA ApatAM kahe che ke - he jIva! mAnAdithI haTI aMtarmukha thA. tArI aMdara tArI prabhutAno paricaya kara. tuM to pUrNAnaMdano nAtha che. tArAmAM zuM apUrNatA che ke tAre mahAna thavA lokAdaranI sahAya levI paDe? tuM to sukha-zAMtino bhaMDAra che. koIe tAro vaibhava chInavI nathI lIdho. mAnAdine sukha-zAMtinuM kAraNa mAnIne tuM nAhakanI tenI gulAmI 1- juo : 'zrI suyagaDAMga sUtra', zrutaskaMdha 1, adhyayana 1, uddeza 2, gAthA 19 'aMdhe aMdhaM pahaM Neti dUramaddhANa gacchatI / Avajje uppadhaM jaMto aduvA paMthANugAmite / / ' Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana karI rahyo che. mAnAdi pratyenA valaNamAM ane te saMbaMdhInA vikalpomAM to kleza ane vyAkuLatA che. jema pANInuM buMda retImAM paDe to cusAI jAya che ane kamaLanA phUla upara paDatAM te motInI jema zobhI UThe che, tema tuM tArA jJAnopayogane mAnAdimAM veDaze to cusAI jaze, tArI amUlya saMpatti vyartha jaze; paraMtu jo tuM tene paramArthaprAptinA mArge vALaze to te motInI jema zobhI UThaze. mATe he vatsa! tuM mAnAdino tyAga kara ane paramArthaprAptino udyama kara, jethI tArA bhavano cheda thAya. Avo manuSyaavatAra maLyo che to bhavano cheda karI tene sArthaka kara. cAra gatinA bhavabhramaNano abhAva ka2vA mATe ja A avatAra maLyo che. AtmahitanuM mahAna kArya tAre sAdhavAnuM che. mAnAdinA prasaMgomAM AtmAne rokI rAkhaze to paramArthaprAptinA mahAna kAryane tuM kyAre sAdhI zakaze? tethI paramArthanI prAptino pipAsu thaIne tuM mAnAdine chedavAno upAya kara. mAnAdithI parAbhava na pAmatAM tenI sAme pUrajozathI baLa vApara2. mAnAdine haTAvI devAnA utsAhapUrvakanA puruSArthathI tArA aMtaramAM koI apUrva zakti pragaTa thaze. A baLa aneka baLane meLavaze ane TUMkA vakhatamAM prabaLa puruSArtha UpaDaze. jo tuM mAnAdinI spRhA choDI, jJAnInA paramArthamArgano Azraya grahaNa karaze, paDavAnA bhayaMkara sthAnake sAvaceta raheze to tuM tathArUpa sAmarthya vistArI nijapadane pAmaze, anaMta sukhAdi guNonAM nidhAna pragaTaze, zuddha pUrNa anaMta guNono bhogavaTo sAdi anaMta kALa paryaMta tane thato raheze. mATe he jIva! mAnAdithI tuM atyaMta upekSita thA ane tArI sarva zaktine paramArthaprAptinI sAdhanAmAM joDa.' A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'e paNa jIva matArthamAM, huM jaga thAuM prasiddha; te mATe tana dhana daI, kAma nAmanuM kIdha. ema aneka prakArathI nijamAnAdi kAja; kare ghaNuM paNa vyartha te, bhava vRddhino sAja. pudgala abhilASA vaDe, tapa jaya kare aneka; pAme nahi paramArthane, khoTI rAkhe Teka. bhavAbhinaMdI lakSaNo, jemAM ghaNAM bharyAM ja; te na lahe jina mArgane, an-adhikArImAM ja.' , 1 * * * 1- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.220-221 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 121-124) Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 32 che ke " u tA , nIra ta verA che, Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 32 - gAthA 31mAM kahyuM ke upara kahyA te jIva paNa matArthamAM ja varte che, kAraNa 1 ke tene jJAnI gaNAvavAnA mAnanI icchAthI potAnA zuSkamatano Agraha hoya che. Avo jIva paNa paramArthane pAmato nathI ane anadhikArI jIvamAM gaNanA pAme che. zrImade gAthA 24 thI 31 sudhImAM matAtha jIvonAM, kriyAjaDatva ane zuSkajJAnanI apekSAe pRthaka pRthaka lakSaNa jaNAvyAM. kriyAjaDa matArthI jIvanuM svarUpa darzAvatAM temaNe kahyuM ke AtmajJAnarahita bAhyatyAgImAM sadgurunI mAnyatA, kuLagurunuM mamatva, sadgurunA yogamAM vimukhatA, jinezvaranA bAhya rUpamAM temanA svarUpanI kalpanA, devAdi gatinA bhAMgAomAM zrutajJAnanI mAnyatA, potAnA mAnela mata-veSathI ja mukti che tevo Agraha, vRttinuM svarUpa jANyA vinA mAtra bAhya vrata-tapano ahaMkAra ityAdi kAraNe tevA jIvo AtmajJAnanA anadhikArI che; tathA zuSkajJAnI matArthI jIvanuM svarUpa darzAvatAM kahyuM ke nizcayanayanuM mAtra vANImAM grahaNa, sadvyavahAranuM utthApana, svacchaMdapravartana, potAnAM mAna ane matane sAcavavAnI ja vRtti ane pravRtti vagere kAraNe tevA jIvo AtmajJAnanA adhikArI che. Ama, banne prakAranA matArthI jIvonAM lakSaNo batAvIne temane paramArthaprApti mATe apAtra jaNAvyA. have A gAthAmAM zrImad matArthI jIvanAM samuccaya lakSaNa darzAve che, arthAt banne prakAranA matAthI jIvone lAgu paDe evAM sAmAnya lakSaNa jaNAve che - "nahi kaSAya upazAMtatA, nahi aMtara vairAgya; | gAthA saraLapaNuM na madhyasthatA, e matArtha durbhAgya.' (32) CT jene krodha, mAna, mAyA, lobharUpa kaSAya pAtaLA paDyA nathI, tema jene artha) * aMtaravairAgya utpanna thayo nathI, AtmAmAM guNa grahaNa karavArUpa saraLapaNuM jene rahyuM nathI, tema satyAsatya tulanA karavAne jene apakSapAtadaSTi nathI, te matArthI jIva durbhAgya eTale janma, jarA, maraNane chedavAvALA mokSamArgane pAmavA yogya evuM tenuM bhAgya na samajavuM. (32) matArthI jIvane lAgu paDatAM guNa-abhAvarUpa lakSaNa prakAzatAM zrImad kahe che ke jene kaSAyanI upazAMtatA nathI, aMtaraMga vairAgya utpana thayo nathI, saraLatA tathA madhyasthatAnA guNa jenA aMtaramAM AvirbhAva pAmyA nathI te matArthI jIva durbhAgI che, kAraNa ke te janma-jarA-maraNachedaka paramArthamArga pAmI zake tema nathI. | bhAvArtha Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana sadbhAgyavaMta jIva ja paramArthamArgane pAmI zake che, paraMtu uparyukta doSonI vidyamAnatA je jIvamAM hoya che, te jIvane janma-jarA-maraNane chedavA jeTaluM vIrya pragaTatuM nathI ane tethI potAnA hIna puruSArthanA kAraNe te paramArthane pAmI zakato nathI, mATe tene bhAgyahIna durbhAgI kahyo che. 580 (1) matArthI jIve kaSAyone pAtaLA pADyA nathI, arthAt tenA krodha, mAna, mAyA ane lobharUpa kaSAyo zAMta thayA nathI. pariNAmamAM kaSAyanuM ugrapaNuM hovAthI citta azAMta, caMcaLa ane malina rahe che ane tethI te AtmArtha sAdhavA mATe asamartha che. AtmakalyANa mATe zAMta, gaMbhIra pariNAmanI AvazyakatA rahe che. jenuM citta najIvA sArA-mAThA prasaMgamAM kAM to harakhanA hiloLe caDI jAya, kAM to zokanI gartAmAM UtarI jAya, tevo jIva aMtarmukhI vItarAgI puruSArtha AdarI zakato nathI. (2) matArthI jIvane aMtaraMga vairAgya na hovAthI bahAranA viSayamAM tenI vRtti uchALA mAryA kare che. bhrAMtinA kAraNe sukharUpa bhAsatA saMsArI prasaMgo ane prakAromAM tene vahAlapa varte che. AtmakalyANa sAdhavA mATe viSayonI lolupatAthI ane tenA kutUhalathI virakta pariNAma hovAM ghaTe che, paraMtu jene hajI saMsAranA bhogomAM mIThAza varte che, te jIva aMtarmukhI vItarAgI puruSArtha AdarI zakato nathI. (3) matArthI jIvanAM pariNAmomAM saraLatA nathI, arthAt tenAmAM guNagrahaNa karavArUpa ane doSasvIkAra karavArUpa komaLapaNuM hotuM nathI. AtmakalyANa sAdhavA mATe guNane oLakhavArUpa ane tene grahaNa karavArUpa rucipUrvakanI vRtti Avazyaka che. jene doSasvIkAra karavArUpa saraLapaNuM vartatuM nathI, te jIva aMtarmukhI vItarAgI puruSArtha AdarI zakato nathI. (4) matArthI jIvane sAcA-khoTAnI tulanA karavAnI niSpakSapAtardaSTi hotI nathI. AtmArtha sAdhavA mATe jIve durAgraha, matAgraha Adi mithyAgrahathI mukta evI apakSapAtaSTi keLavavI ghaTe che. paraMtu matArthI jIva dRSTirAganA kAraNe potAnI AMdhaLI mAnyatAonA haThAgrahane daDhatAnuM nAma Ape che. je jIve satyAsatyane yathArthapaNe jANavAvALI, pakSapAta vinAnI taTasthadRSTi keLavI nathI, te jIva aMtarmukhI vItarAgI puruSArtha AdarI zakato nathI. Ama, aneka prakAranI dhArmika kriyAo karavA chatAM mokSamArga pAmavA yogya guNono abhAva hovAthI matA jIva apAtra anadhikArI che; arthAt jyAM sudhI A guNono udaya tenA aMtaramAM thato nathI, tyAM sudhI te AtmArtha sAdhavAne asamartha rahe che. - Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-32 581 siMhaNanuM dUdha jema mATInA vAsaNamAM Take nahIM, te mATe to suvarNanuM vizeSArtha 1 pAtra ja joIe; tema AtmajJAna pragaTI zake ane TakI zake evI pAtratA mATe jIvamAM tadyogya guNasaMpattinI AvazyakatA rahe che. pAtratA eTale kaSAya taraphanA valaNanuM TaLavuM ane upazama taraphanA valaNanuM vadhavuM, viSayAdinI ruci maMda thavI ane vairAgyanI rucinI vRddhi thavI, doSa svIkAravAnI taiyArI hovI ane guNaprAptinI garaja hovI tathA Agrahano abhAva hovo ane satunuM bahumAna hovuM. jo A guNasaMpattino abhAva hoya to jIva anekavidha dharmakaraNI karato dekhAya chatAM paNa te dharmathI dUra hoya che ane tenuM aMtara saMsAra tarapha DhaLeluM rahe che. yathArtha pAtratA vinA paramArthaprApti mATenA sarva prayatno niSphaLa nIvaDe che, tethI sAdhanAmArgamAM jatAM pahelAM pAtratA taiyAra karavI joIe. koI jIva mAtra bAhya kriyA ke kevaLa zAstrAbhyAsathI mArga pAmI zakato nathI, pAtratAthI ja pAmI zake che, tethI vicAravAna jIve sarva prathama A mahattvanA viSaya upara gaMbhIratAthI vicAra karIne pAtratA vadhAravA udyama karavo joIe. A pAtratAnA mApanuM dhoraNa che mumukSutA'. mumukSutA koI kriyA ke vidhinuM nAma nathI, paNa te mokSa taraphanuM AtmAnuM valaNa che. aneka prakAre dhArmika pravRtti karatA hovA chatAM keTalAka jIvanI Atmazuddhi thavAne badale saMsAravRddhi thAya che, kAraNa ke temanuM AMtarika valaNa yogAbhimukha na rahetAM bhogAbhimukha hoya che. tenuM mULa kAraNa che tathArUpa pAtratAno abhAva. anaMta kALamAM durlabha evo sanduruSano yoga thayo hoya topaNa potAnI tadyogya bhUmikA ane pAtratA nahIM hovAnA kAraNe te yoga niSphaLa jAya che. zrImad temanA aMtima saMdezAmAM AtmaprApti mATenA adhikArInI prathama bhUmikAnuM digdarzana karAvatAM kahe che - maMda viSaya ne saraLatA, saha AjJA suvicAra; karuNA komaLatAdi guNa, prathama bhUmikA dhAra.'1 jenI viSayAsakti ghaTI che, jenI mana-vacana-kAyAnI pravRtti mAyArahita che, je jJAnI gurunI AjJAnI upAsanAmAM ekatAna thaI AtmavicAramAM pravarte che, jene dayA, mRdutAdi guNonA kAraNe AtmAnAM pariNAmomAM komaLatA AvI che, tevo alpAraMbhI jIva prathama bhUmikAmAM gaNavA yogya che. tevo jIva ja AtmaprApti mATe adhikArI che. matArthI jIvamAM yathAyogya guNono abhAva hovAthI, te apAtra jIva AtmajJAna prApta karI zakato nathI. tenAM je guNa-abhAvarUpa lakSaNo prastuta gAthAmAM kahyAM che tene anukrame vicArIe. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.659 (patrAMka-954, kaDI 9). Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana (1) "nahi kaSAya upazAMtatA" matArthI jIvane kaSAyanI upazAMtatA hotI nathI. kaSa eTale jhera ane Aya eTale lAbha. jenAthI jherano arthAt saMsAraparibhramaNano lAbha thAya tene kaSAya kahevAya che. krodha, mAna, mAyA ane lobharUpa cAra kaSAyathI saMsAra vadhe che. tethI je jIva muktine icche che athavA saMsAra vadhAravA icchato nathI, te jIva avazya kaSAyane ghaTADavAno prayatna kare che. jIva tattvajAgRti cUkI jAya che tyAre te prApta saMyogomAM iSTa-aniSTanI kalpanA karI kaSAyanI utpatti karI bese che. cittamAM kaSAya jAgatAM jIva vyAkuLa bane che. kaSAyanA kAraNe manamAM vikalpo ane vicArono kolAhala mace che. kaSAyonA kAraNe caMcaLatA utpanna thatAM citta zAMta, nirmaLa, ekAgra thaI zakatuM nathI. kaSAyanAM vamaLo tenI zAMti temaja sthiratAne satata haNatAM rahe che. kaSAyagrasta cittavALo pote to duHkhI thAya che, sAthe anyane paNa duHkhI kare che. citta kapAyarahita banatAM AMtarika zAMti prApta thAya che. kaSAyarahita cittathI anubhavAtI zAMti sva-para bannene aneka rIte sukha ApI jAya che, tethI kaSAyanAM vamaLothI mukta thavuM e AtmazAMti tathA Atmazuddhi mATe anivArya banI rahe che. potAnA cittane kapAyarahita banAvI sukha-zAMtino anubhava karavo ane anyanAM sukha-zAMtinuM nimitta banavuM e ja dharmano dhorI paMtha che. AtmArthI jIvane kaSAyanA pariNAme ubhavatI du:khasaMtatinuM bhAna hovAthI te kaSAyanA prasaMgone UbhA ja thavA deto nathI ane niraMtara upazamabhAvamAM rahevAno abhyAsa kare che. kayAM kAraNothI kaSAyo utpanna thAya che ane tene zAMta karavAnA upAya kayA che te saMbaMdhI vicAra karIne, mana-vacana-kAyAthI tene utpanna karanAra hatuono tyAga kare che ane tene upazamAvavAnA hetuone seve che. AtmArthInuM eka ja dhyeya hoya che ke potAnA AtmAne kaSAyAdi parabhAvathI mukta karI AtmAnuM zuddha svarUpa pragaTa karavuM, tethI te kaSAya pratye sajAga rahe che. pUrvasaMskAravaza jo kaSAya thaI jAya to te tvarAthI jAgRta thaI upazamabhAva puSTa kare che. anAdinI viparItatA chedI, jUnI avaLI Adato sudhAravA te daDha saMniSTha abhyAsa kare che. koI paNa banAvamAM kaSAya karavAne badale te banAvane draSTAbhAve jovAno abhyAsa kare che, jethI kaSAya maMda thato jAya che. AMdhaLI pratikriyAne badale upazama bhAvamAM rahevAnI kriyA thAya che. jo prasaMga vakhate uparachallI zAMti rAkhavAmAM Ave paNa aMtaramAM upazAMtatA na thaI hoya 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIracita, 'prazamarati', zloka 166 'saMcintya kaSAyANAmudayanimittamupazAntihetuM ca / trikaraNazuddhamapi tayoH parihArAsevane kArye / / ' Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-32 583 to aMtaramAM dabAyelo kaSAya bhaviSyamAM tIvratAthI UchaLe che. AtmArthInI kaSAyanI upazAMtatA sAcI samajaNathI yukta hovAnA kAraNe yathArtha hoya che ane tethI te sAcA paMthe AgaLa vadhe che. matArthI jIvanuM valaNa mokSAbhimukha nahIM hovAnA kAraNe tene kaSAyanI maMdatA hotI nathI. samyakatvane AvaraNa karanAra, anaMta saMsArano anubaMdha karanAra evA anaMtAnubaMdhI prakAranA tIvra kaSAyanuM svarUpa matArthI jIvamAM pragaTa hoya che. tenI mUccha eTalI saghana hoya che ke samyakapaNe jovAnI kSamatA naSTa thaI jAya che. dRSTimAM bhrama chavAyelo rahe che. mithyAtvane anusarIne thatAM A anaMtAnubaMdhI kaSAya anaMta saMsAranI vRddhi kare che. anaMtAnubaMdhI kaSAya anaMta anubaMdha, arthAt sAMkaLarUpa baMdhana utpanna kare che. anubaMdhanA kAraNe pUrve je utpanna thayuM hatuM, tenA udaya vakhate navuM utpanna thayA ja kare che, arthAt A gADha kaSAyanA pariNAme vartamAnamAM je karma baMdhAya che, tenA udayakALe vRtti punaH te rIte prabhAvita thAya che, jethI kaSAya-karmabaMdha-kaSAyanuM viSacakra aviratapaNe cAlu rahe che. Ama, je kaSAyamAM utpattinI niraMtaratA hoya che athavA jemAM navuM utpanna karavAnI atUTa kSamatA hoya che te anaMtAnubaMdhI hoya che. anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM svarUpa samajAvatAM zrImad lakhe che - je kaSAya pariNAmathI anaMta saMsArano saMbaMdha thAya te kaSAya pariNAmane jinapravacanamAM "anaMtAnubaMdhI' saMjJA kahI che. je kaSAyamAM tanmayapaNe aprazasta (mAThA) bhAve tIvropayoge AtmAnI pravRtti che, tyAM "anaMtAnubaMdhI'no saMbhava che. mukhya karIne ahIM kahyAM che, te sthAnake te kaSAyano vizeSa saMbhava che. satadeva, sadguru ane satadharmano je prakAre droha thAya, avajJA thAya, tathA vimukhabhAva thAya, e Adi pravRttithI, temaja asatadeva, asataguru tathA asatadharmano je prakAre Agraha thAya, te saMbaMdhI kRtakRtyatA mAnya thAya, e Adi pravRttithI pravartatAM anaMtAnubaMdhI kaSAya' saMbhave che, athavA jJAnInA vacanamAM strIputrAdi bhAvone je maryAdA pachI icchatAM nirdhvasa pariNAma kahyAM che, te pariNAme pravartatAM paNa anaMtAnubaMdhI' hovA yogya che." anaMta saMsAranI vRddhi je kaSAyathI thAya tene anaMtAnubaMdhI kaSAya kahyo che. bhogAdine viSe maMda pariNatabuddhithI pravRtti thAya tyAM sudhI anaMtAnubaMdhIno baMdha thato nathI. paNa jyAM bhogAdine viSe tIvra rAgAdi bhAva sahita tanmayapaNe pravRtti thAya, nirbhayapaNe - nirdhvasa pariNAme bhogapravRtti thAya tyAM anaMtAnubaMdhI saMbhave che. vaLI, vItarAgadeva-guru-dharmanuM khaMDana karavAno athavA to temanA pratye tIvra ke maMda krodhAdi bhAva 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.471-472 (patrAMka-613) Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana thAya tyAM paNa anaMtAnubaMdhI saMbhave che. sAcA dharma pratye ane te dharmanA batAvanAra pratye abhAva te anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM svarUpa che. jJAnIpuruSa kaMI doSa batAve tyAre temanA pratye dveSa thavo te anaMtAnubaMdhI krodha che. 'jJAnI puruSa jANe che ane huM kaMI nathI jANato', tevA bhAva thavAne badale huM jANuM chuM' ema thAya te anaMtAnubaMdhI mAna che. jJAnIpuruSa AgaLa upara uparathI sAruM dekhADe ane potAnA doSo chupAve te anaMtAnubaMdhI mAyA che. dharma karI mokSa na icchatAM putra, dhana-saMpatti, devaloka AdinI icchA karavI te anaMtAnubaMdhI lobha che. A anaMtAnubaMdhI kaSAyano prakAra jyAM sudhI upazAMta na thAya tyAM sudhI sarvicArane avakAza nahIM maLavAthI jIva AtmArtha sAdhavA asamartha rahe che. matArthI jIva AvA atyaMta ahitakArI anaMtAnubaMdhI kaSAyo pAtaLA pADato nathI ane UlaTo potAno mata sAcavavAmAM te kaSAyone jAye-ajANye vadhu ne vadhu puSTa kare che. anaMtAnubaMdhI kaSAyanA kAraNe tenuM ciMtana-manana vikRta banI jAya che. satyane satyarUpamAM svIkAravAnI tenI taiyArI hotI nathI. te satyane jovA prayatna ja nathI karato. tenuM jIvana mUcchamaya banI jAya che. jema nazAmAM mANasa barAbara joI zakato nathI, tene potAno ke AsapAsanA sthaLAdino yathArtha khyAla Avato nathI; tema anaMtAnubaMdhI kaSAyanA sadbhAvamAM jIvanA rAga-dveSa eTalA badhA tIvra hoya che ke tene samyagdarzana prApta thatuM nathI, jAta ane jagata saMbaMdhI tenuM darzana mithyA rahe che, tene tattvano viparyaya varte che. Ama, matArthI jIva kaSAyonI upazAMtatA karato nathI ane tethI teno AtmavikAsa thaI zakato nathI. tene dharmano sparza thato nathI. kaSAyone upazamAvyA vinA mokSamArge gati thaI zakatI nathI. AtmakalyANa mATe mAtra bAhya sAdhanA pUratI nathI, paraMtu jIve jAgRta thaI kaSAyonI tIvratA ochI karavI ghaTe che ke jethI te sAdhanApatha upara ArUDha thaI zake. matArthI jIvane kaSAyanI upazAMtatAnuM lakSa ja nathI hotuM to teno prayAsa to kyAMthI thAya? te to bahiraMga dhArmika pravRttimAM saMtoSAI jAya che. vastutaH kaSAyo upazAMta karyA vinA, te bhale bAhyathI game teTalAM sAdhanonuM sevana kare ke AtmA saMbaMdhI vAtonuM raTaNa kare, paNa tene mokSamArganI upalabdhi thatI nathI. vyavahArAhI matArthI asadgurnAdine sadgurnAdi mAnI, asatno Adara karI, satno anAdara karI anaMtAnubaMdhI kaSAyane puSTa kare che ane nizcayAjhahI matAtha saddaguru Adi savyavahArano ja lopa karI, satno sarvathA anAdara karI anaMtAnubaMdhI kaSAyane puSTa kare che. Ama, banne prakAranA matAthamAM kaSAyane upazamAvavArUpa, kaSAyane pAtaLA pADavArUpa kaSAyanI upazAMtatA hotI nathI. Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-32 585 (2) "nahi aMtara vairAgya' matArthI jIvane aMtaravairAgya hoto nathI. vairAgya eTale gRha-kuTuMbAdi bhAvane viSe anAsakta buddhi. saMsAra, deha ane bhoganI anityatA, asAratA ane azaraNatA bhAsavAthI paMca indriyanA viSayomAMthI virakti thavI tene vairAgya kahevAya che. game teTalo bAhya tyAga karavAmAM Ave ke AtmA saMbaMdhI zravaNa-carcA karavAmAM Ave, paNa udayaprasaMge viSayono rasa maMda na thAya to Atmahita sadhAtuM nathI. viSayathI virakta thayeluM citta ja AtmArtha sAdhavAne samartha bane che, kAraNa ke vairAgyathI citta zAMta ane nirmaLa thAya che. saMkalpa-vikalpa maMda thAya to ja svarUpano abhyAsa thaI zake che. tIvra viSayAsakti hoya tyAM upayoga ekadama sthULa hoya che. viSayAsakti maMdatAne na pAme tyAM sudhI upayoga evo sUkSma banato nathI ke svarUpamAM pravezI zake. jyAM sudhI parapadArthamAM sukhabuddhi hoya tyAM sudhI tenI prApti ane tenA upabhoga saMbaMdhInA vikalpo satata rahevAthI AtmavicAraNA arthe citta avakAza pAmatuM nathI. vairAgya pragaTatAM te vikalpo dUra thAya che ane upayoga sUkSma thato jAya che. niraMtara vairAgyabhAvanAnA baLa vaDe Atmatattvano mahimA vadhatAM upayogamAM sAtizayatA pragaTe che, sUkSmatA vadhatI jAya che ane aMte koI dhanya paLe ugra aMtarmukha puruSArtha dvArA vikalpa virAma pAmatAM, nirvikalpa thavAthI upayoga svarUpamAM sthita thAya che ane AtmasAkSAtkAra thAya che. vairAgyano Avo mahimA hovAthI jIve tenuM sevana karavuM ghaTe che. AtmArthI jIvone vairAgya sahaja jAgI UThe che. temane saMsAranI asAratA samajAvavA mATe upadezake upadezanI jhaDIo varasAvavI paDatI nathI. rojiMdA jIvananI nAnI-moTI ghaTanAthI, jIvananI koI viSamatAnA darzanathI athavA jJAnIpuruSanuM ekAduM vacana sAMbhaLIne paNa tenuM aMtara jAgRta thaI jAya che ane saMsAranI niHsAratA tenA cittamAM vasI jAya che. AtmasvabhAvanuM aciMtya sAmarthya, paranI atizaya pRthakatA ane viSayavikAranA hInapaNAnuM bhAna thayuM hovAthI teno upayoga viSayo tarapha vaLato nathI. tuccha viSayonA rAgamAM ke paranA mahinAmAM teno upayoga aTakato nathI. tattvanirNaya thayo hovAthI tenuM jJAna bahAra bhaTakatuM nathI. AtmasvarUpanuM sAmarthya samajAyuM hovAthI tene paMca indriyanA viSayomAM tIvra Asakti thatI nathI. AtmAnuM mAhAbhya jAgatAM viSayono rasa maMda paDI jAya che. jema jema AtmAno mahimA vadhato jAya che, tema tema paramAM rahelI sukhabuddhi ghaTatI jAya che. tene viSayapravRtti karavI paDe topaNa kaMpatA citte sabhAnatApUrvaka kare che. Ama, AtmArthIne AtmAmAM prIti thaI hovAthI viSayomAM tIvra prIti rahetI nathI. matArthI jIvane AtmAnI ruci thaI na hovAthI saMsAra pratye sAco udvega, Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana aMtaravairAgya Upajato nathI. indriyaviSayonAM sAdhanone iSTa mAnI, tenAthI sukha maLaze ema mAnI te mithyAtvane poSe che. vastutaH bAhya koI paNa vastuthI sukha UpajatuM nathI, paraMtu ajJAnanA kAraNe te paradravyamAM sukhanI kalpanA kare che. potAnA svarUpamAM ja sukhano sAgara bharelo che enuM bhAna na hovAthI bAhya viSayamAMthI sukha prApta thAya che evuM samajI sarvatra doDa lagAve che ane ahIMthI sukha maLaze, tyAMthI sukha maLaze ema phAMphAM mAre che, paraMtu tene sukhane badale duHkha maLe che. bAhya vastu, vyakti ke paristhitimAM sukhanI kalpanA karavI, icchA rAkhavI te ja AkuLatA che, duHkha che. vairAgyano abhAva hovAthI te zAtA-azAtAnA udayamAM sthira rahI zakato nathI ane harSa-zokanA hiloLe jhUlI aneka doSomAM taNAI jAya che. vairAgya mATe zrImade gAthAmAM prayojela "aMtara' zabda mahattvano che. aMtaraMga vairAgya utpanna na thAya tyAM sudhI game teTalA bAhya tyAga-vairAgya hoya topaNa te kAryakArI thaI zakato nathI. jo vairAgya mAtra upalaka hoya to phakta zarIra ane vANInA stare duSkarmonA ghaTavArUpa lAbha ja maLe che, aMtaramAM to vividha vikAronI ghaTamALa cAlu ja rahe che ane rAga-dveSanI pratikriyA udbhavatI ja rahe che; tethI vairAgya jo mAtra deha ane vANI sudhI ja sImita hoya to kalyANakArI thaI zakato nathI. bAhya tyAga-vairAgya kartavyarUpa che, paraMtu aMtaravairAgyanuM prayojana na sadhAya to te sArthaka thato nathI. jo aMtaramananA UMDANamAM cAlatI vikArI prakriyA aTake nahIM to vikAranuM saMvardhana cAlu rahe che, mATe vairAgya aMtaramananA UMDANa sudhI vyApavo joIe. samagra mAnasa vairAgyamaya banavuM joIe. matArthI jIvamAM aMtaraMga vairAgyano abhAva hoya che je tenuM durbhAgya che. matArthI jIvane iSTa viyoga, aniSTa saMyoga, roga, Apatti vagere duHkhanAM kAraNothI duHkhagarbhita vairAgya Upaje che, paNa A du:khajanya kSaNika virakti te kharekhara vairAgya nathI, paraMtu ArtadhyAna che. duHkhamaya saMsAranuM yathAtathya svarUpa vicArIne viSayothI virakta thavuM te ja kharo vairAgya che. samajaNapUrvakanI yathArtha virakti nahIM hovAthI duHkhada paristhitino abhAva thatAM ja te vairAgya zamI jAya che. jema tapAvelA loDhA upara paDeluM jaLabiMdu tarata ja UDI jAya che, tema viSayAsakta cittamAM vairAgya TakI zakato nathI. anukULa saMyogo prApta thatAM te vilaya pAme che. jema duHkhagarbhita vairAgya vAstavika vairAgya nathI, paNa dveSano ja prakAra che; tema mohagarbhita vairAgya 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 2, zloka 38 'atrAMgamanasoH khedo jJAnamApyAyakaM na yat / nijAbhIpsitalAbhe ca vinipAto'pi jAyate / / ' Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-32 587 paNa vAstavika vairAgya nathI, paraMtu te rAgano ghAtaka che. mohagarbhita vairAgyanuM svarUpa samajAvatAM zrImad kahe che - dIkSA levAthI sArA sArA nagare, gAme pharavAnuM thaze. dIkSA lIdhA pachI sArA sArA padArtho khAvAne maLaze, ughADA page taDake cAlavuM paDaze teTalI muzkelI che, paNa tema to sAdhAraNa kheDUto ke pATIdAro paNa taDakAmAM ke ughADA page cAle che, to tenI pere sahaja thaI raheze; paNa bIjI rIte duHkha nathI ane kalyANa thaze." AvI bhAvanAthI dIkSA levAno je vairAgya thAya te "mohagarbhita vairAgya'." Ama, vairAgyanuM svarUpa samajyA vinA mohagarbhita ke duHkhagarbhita vairAgyathI lIdhelA bAhya tyAgathI viSaya-kaSAyano ghaTADo thaI zakato nathI. A banne prakAranA vairAgya te ArtadhyAna che ane tenuM mokSamArgamAM koI sthAna nathI. svarUpalakSa vinAno vairAgya te yathArtha virakti che ja nahIM, paNa rUMdhAyelo kaSAya ja che. jema agninA nimitte dUdhano ubharo Ave, paNa te ubharAmAM polANa hoya che; arthAt dUdha vadhyuM hoya ema lAge che, paNa tyAM kharekhara dUdha vadhatuM nathI; tema AtmAnA sAcA lakSa vinAno vairAgya te polo vairAgya che, dabAyelo kaSAya ja che, tyAM kaMI guNavRddhi thatI nathI. ekamAtra jJAnagarbhita vairAgya ja yathArtha vairAgya che. matArthI jIvane mokSAbhimukha valaNa nahIM hovAthI aMtaraMga vairAgya hoto nathI ane jyAM sudhI cittamAM vairAgya na jAgyo hoya tyAM sudhI jIvamAM jJAna pAmavAnI yogyatA paNa AvatI nathI. zrImade darzAvelAM lakSaNo uparathI spaSTa thAya che ke bane prakAranA matAtha jIvomAM aMtaraMga vairAgyano abhAva hoya che. nizcayAbhAsI jIvane aMtaravirakti hotI nathI ane temAM kAraNabhUta evAM tyAga-vairAgyAdi sAdhanono paNa lopa karyo hovAthI aMtaraMga vairAgyAdine avakAza raheto nathI; jyAre vyavahArAbhAsI matArthI bAhya tyAga-vairAgya kare che, topaNa aMtarlakSa nahIM hovAthI te vRttine zuddha karato nathI ane vratonuM abhimAna kare che ane te ja tenAmAM AMtara viraktino abhAva hovAnuM sUcana kare che. Ama, banne prakAranA matArthIone aMtaraMga vairAgyano abhAva hoya che. (3) "saraLapaNuM na' matArthI jIvamAM saraLapaNuM hotuM nathI. saraLatA eTale doSa svIkAra karavArUpa tathA guNa grahaNa karavArUpa komaLatA. mumukSunI bhUmikAmAM sarva prakAranA doSano nAza karavA tathA guNo khIlavavA mATe saraLatA atyaMta Avazyaka che. saraLatA e doSone 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.695 (upadezachAyA-4) Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana oLakhavA ane dUra karavA mATeno tathA guNone jANavA ane tene samRddha karavA mATeno eka sacoTa ane uttama upAya che. jyAM saraLatA hoya tyAM satya vAtano svIkAra sahajatAthI thaI zake che. jIvamAM saraLatA hoya to ja potAnA doSonuM nirIkSaNa taTasthapaNe thaI zake che. saraLatAnA abhAvamAM mana malina vRttiothI yukta hoya che. jIvanI pariNatimAM mAnAdi bhAvo vidyamAna hoya tyAre doSono svIkAra thavAne badale svabacAvanI pratikriyA thAya che. je jIva potAnA doSonuM apakSapAtapaNe avalokana karIne te doSono niSedha karato nathI, te jIvane potAnA doSonA bacAva dvArA te doSonuM anumodana vartatuM hovAthI te doSono abhAva thaI zakato nathI. paraMtu je jIva apakSapAtapUrvaka potAnA doSo joI zake che, tene potAnA doSonA anumodanano abhAva hoya che; pariNAme te doSo nirAdhAra, rasahIna ane zaktihIna thaI nabaLA paDe che, nirmuLa thaI jAya che ane guNa grahaNa thAya che. Ama, doSanI sAcA svarUpamAM oLakha thavI e guNanA AgamananI pUrvataiyArI che. je doSane doSarUpe jANe te avazya te doSamAMthI mukta thAya che ane tenAmAM guNa khIle che. jene ekamAtra AtmazuddhinuM lakSa che tevA AtmArthI jIvanA mana-vacana-kAyAnA yoga avakra hoya che. tenAmAM potAnA doSane apakSapAtapaNe jovAnI dRSTi hoya che ane potAnA doSa TALavA te sadA tatpara hoya che. te saraLapariNAmI hovAthI potAnA doSano svIkAra svayameva kare che. tene AtmoddhAra karavAnI, svasudhAraNA karavAnI icchA hovAthI tene doSa DhAMkavAnI vRtti thatI nathI. tene doSa pratye svabacAvano bhAva utpanna thato nathI. te jANe che ke potAnA doSano svIkAra e svamAM parivartana lAvavAnuM prathama pagathiyuM che. tethI jyAre paNa koI doSano prasaMga udbhave tyAre te tarata e zodhavAno prayatna kare che ke huM kyAM cUkyo ane paristhiti bagADavAmAM huM keTalo javAbadAra chuM?' te AtmanirIkSaNa dvArA potAnA doSanuM badhAM paDakhethI ciMtana kare che. prAmANikatApUrvaka karelA AtmanirIkSaNathI tene potAnI vartamAna dazA jevI che tevI jaNAya che, pote kyAM aTakI rahyo che tenuM tene bhAna thAya che ane tene emAMthI bahAra nIkaLavAno upAya paNa maLI Ave che. tene doSa pratye niSedhabhAva raheto hovAthI doSanI vRddhi thatI nathI ane kramazaH doSano abhAva thatAM tenI dazA Urdhva thatI jAya che. jenAmAM mumukSatA pragaTI nathI evA matAthI jIvane doSothI mukta thavAnuM lakSa ja nathI hotuM, to pachI tathArUpa jAgRti to kyAMthI hoya? tene rUDA banavA karatAM rUDA dekhAvAnI vRtti hoya che. pote jevo nathI tevo dekhAya athavA jevo che te karatAM vadhu sAro dekhAya evI kuTilatA ane kapaTabhAva tenAmAM hoya che. te sadA potAno doSa Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-32 589 chAvaravAnI kozizamAM ja rahe che, to e doSano svIkAra to te karavAno ja kyAMthI? te to potAne bacAvavA adAlata khaDI karI de che - phariyAda, Aropa. sogaMdanAmuM. UlaTatapAsa, jubAnI, bacAva; chatAM jyAre teno aparAdha pakaDAI jAya che tyAre game te rIte te potAnA doSano Topalo anya upara DhoLe che. doSAropaNanI A bAliza ceSTA tenI nirbaLatA, kAyaratA, aparipakvatA chatI kare che. potAnA doSanA svIkAranA abhAvanA kAraNe te doSanivRtti ane sadguNaprAptithI vaMcita rahe che ane AtmArtha sAdhavAmAM asamartha nIvaDe che. jo te pravartamAna doSane heyabuddhie jANe to doSabhAvano rasa tUTe ane tethI doSanuM baLa paNa kSINa thAya, sAthe sAthe nirdoSa svabhAva pratye rasavRddhi thavAthI nirdoSatA pragaTavAno avakAza paNa saheje bane che. jema jema doSonuM avalokana thatuM jAya che, tema tema tenA pratipakSI guNo keLavavAnI jijJAsA vadhatI jAya che. jIvanasudhAraNAthI mAMDIne AtmaprAptimAM jenI anivAryatA gaNAya che tevA guNone pragaTAvavA te utsAhI ane prayatnazIla bane che. guNajijJAsu saraLapariNAmI jIva jyAre jyAre potAnA karatAM vadhAre baLavALo dharmaraMga nIrakhe che, potAnA karatAM vadhAre ullAsavALI bhakti jue che, potAnA karatAM vadhAre vIrya-ullAsavALAM tapa, svAdhyAya vagere saMtukriyAo nihALe che, potAnA karatAM adhika AtmapariNati pAmelAne jue che; tyAre tyAre tene sAnaMdAzcaryapUrvaka te tarapha Adara ane ahobhAva thAya che ane tevI dazA prApta karavAnI tenI icchA prabaLa bane che. jema koI subhaTa anya subhaTanI vIratAnI kathA sAMbhaLI subhaTatAmAM ati utsAhavAna thAya che, tema guNavAnanA guNo joI guNajijJAsu jIva dharmamAM ati utsAhavAna thAya che. tene guNIjana pratye pramodanAM pariNAma rahe che. guNIjananA guNa joI temanA pratye ahobhAva pragaTyo hovAthI te temanI sevA AdimAM tatpara rahe che. paraMtu jene Atmazuddhino lakSa nathI tevA matArthI jIve potAnI anAdi doSadaSTine potA pratye vALavAne badale anya pratye vALI hovAthI, te anyanA guNa pratye durlakSa sevI anyanA doSane ja mukhya kare che. guNavAnane joIne paNa tene mAtsaryapariNAma thAya che ane niMdA Adi pravRttimAM pravartavAnuM bane che. jema koI mAMdo mANasa apathya bhojana karato hoya to pachI game teTaluM rasAyaNa khAya topaNa sAjo thato nathI, tema anyanA sArA guNo tarapha matsara karanAra jIva tapazcaryA, Avazyaka kriyA, dAna ane pUjA kare to paNa te mokSe jato nathI. saraLapariNAmI jIvamAM evA prakAranI RjutA vartatI hoya che ke te svadoSano ane paraguNano AMTIghUMTI vinA saraLatAthI svIkAra karI zake che. potAnA 1- juo : AcAryazrI munisuMdarasUrijIkRta, 'adhyAtmakalpadruma', adhikAra 11, zloka 11 'tA:civazyAnapUgane , ziva na AjJA mitrI nanaH | apathyabhojI na nirAmayo bhavedrasAyanairapyatulairyadAturaH / / ' Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 590 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana doSa svIkAra karavAmAM tene laukika mAna-moTAI naDatAM nathI, temaja guNa grahaNa karavAmAM te sadA tatpara rahe che. zrImad prakAze che - kezIsvAmI ane gautamasvAmI kevA saraLa hatA! banneno eka mArga jANavAthI pAMca mahAvrata grahaNa karyA. AjanA kALamAM be pakSane bheguM thavuM hoya to te bane nahIM. AjanA TuMDhiyA ane tapAne tema ja dareka judA judA saMghADAne ekaThA thavuM hoya to tema bane nahIM. temAM keTaloka kALa jAya. temAM kAMI che nahIM, paNa asaraLatAne lIdhe bane ja nahIM.' saraLapariNAmI jIva satyano svIkAra karavA haMmezAM tatpara rahe che. te eTalo Rju hoya che ke suvarNanI jema tene jevI rIte vALavo hoya tevI rIte vALI zakAya che. saraLa cittavALo jIva uddhatAI, vakratA, ahaMkAra, kadAha, avinaya rAkhyA vinA guNAnurAgI thaIne vinaya ane zraddhAthI AtmAnI unnati sAdhavA prayatnazIla rahe che. saraLa evA mokSamArgamAM saraLa jIvo ja praveza pAmI zake che. saraLa guNano jenAmAM abhAva che te matArthI jIva sanmArgano ArAdhaka banI zakavA samartha nathI. jema lAkaDI sIdhI hoya to dhvaja sahita maMdira upara caDe che, paNa jo te vAMkI hoya to te cUlAmAM nAMkhavAmAM Ave che; tema jenAmAM saraLatA che tevo jIva AtmavikAsanI utkRSTa dazAe pahoMce che, paNa mAyAvI jIva saMsAramAM bhaTake che. tevo jIva paramArthane pAmI zakato nathI. kriyAjaDa ane zuSkajJAnI banne mAnamAM masta hovAthI teo potAnA doSone svIkAravA taiyAra thatA nathI ane UlaTuM potAne mahAguNavAna mAne che. saraLapaNAnA abhAvanA kAraNe teo saguNonI prAptithI vaMcita rahI jAya che. (4) "na madhyasthatA matArthI jIvane madhyasthatA hotI nathI. madhyasthatA eTale pakSapAtarahitatA. madhyasthatA mumukSumAtrano aMgabhUta guNa che. madhyasthatA vinA sAmAnya mumukSutA paNa saMbhavatI nathI. je madhyastha nathI teno mokSamArgamAM praveza nathI, to tene AgaLanI bhUmikAonI prApti to kyAMthI thAya? pAtratA pragaTAvavA mATe madhyasthatA saMpAdana karavI atyaMta jarUrI che. je aneka prakAre sAdhanAmAM upayogI che tevo madhyasthatAno guNa, jIve game te upAye paNa jIvanamAM khIlavavo anivArya che. jema trAjavAno meru barAbara vacce hoya to mApatola barAbara thAya che, tema 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.702 (upadezachAyA-6) zrI gautamasvAmInI saraLatA viSe AnaMdazrAvakano prasaMga paNa prasiddha che. juo : 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.692 (upadezachAyA-4) Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-32 591 jIva pakSapAtarahita madhyastha hoya to ja te tattvanuM mApatola barAbara karI zake che, arthAt tattvanI yathAtathya parIkSA karI zake che. vItarAgamArgamAM daSTirAgane avakAza ja nathI. koI svIkAra kare ke na kare, potAnA mithyA Agrahono tyAga kare ke na kare, satya to satya ja rahe che. satyanA AdhAre jIve potAnI dhAraNAo badalavI ghaTe che. jo jIvanI dhAraNAo satya hota to jIva duHkhI na hota ane tene vItarAgamArganI prApti thaI hota. paraMtu vAstavika siddhAMtathI aparicita sarva dhAraNAo mULathI ja asatyanA AdhAra upara baMdhAyelI hovAthI te dhAraNAo vItarAgamArganI prAptimAM avarodharUpa bane che. madhyasthatAnA prakAzathI sarva mithyA AgrahonuM aMdhAruM dUra thAya che. - AtmArthI jIva potAnA sarva Arahono tyAga karI madhyasthapaNe vastusvarUpanuM darzana kare che. te vastusvarUpano nirNaya karavA potAnI vivekabuddhino upayoga kare che. potAno abhiprAya ApatI veLA 'A mAro mata che', 'mAruM Ama mAnavuM che', "huM Ama samajuM chuM' - e rIte bolavAnI jAgRti cUkato nathI. potAnI mati alpa ane azuddha che ema jANato-mAnato hovAthI te potAne jema lAge che tema ja vastusthiti che evo dAvo karato nathI. potAnI bhUla pakaDAya to te tarata satyano svIkAra karI bhUlane TALI de che. ekAMtika mAnyatAnI pakaDamAM phasAI na jAya e mATe te haMmezAM potAnI vRttinI cakAsaNI karato rahe che. matArthI jIvamAM madhyasthatA na hovAthI te koI paNa eka pakSa pratye DhaLI jAya che ane satyAsatyanI sAcI tulanA karI zakato nathI. te potAnA mata-paMtha-saMpradAyanI sAthe joDAyela vyakti ke mAnyatAnA guNa-doSa joyA-jANyA vinA, kevaLa sAMpradAyika mamatvathI doravAI jaI, tenI pratye AMdhaLo anurAga rAkhI, tenA guNagAna karavAmAM tatpara rahe che ane potAnA mata-paMtha-saMpradAyanI bahAranI vyakti ke mAnyatA pratye dveSa, aruci, anAdara ke asahiSNutA dAkhave che. A dRSTirAganuM lakSaNa che. A potAno pakSa che ema jANI te tenA pratye rAga kare che athavA A to pArako pakSa che ema jANI tenA pratye dveSa kare che, tethI te satya vastune grahaNa karI zakato nathI. jo te sva ke para pakSa pratye DhaLyA vinA madhyastha rahIne satya-asatyanI tulanA kare to ja te tattvane pAmI zake che. te potAnA siddhAMtano vicArarahita kevaLa rAgathI svIkAra karato nathI ane parasiddhAMtano vicArarahita kevaLa dveSathI tyAga karato nathI, paraMtu madhyastha dRSTithI vicAra karIne svasiddhAMtano Adara athavA parasiddhAMtano tyAga kare che. 1 AcAryazrI 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'jJAnasAra, mAdhyasthASTaka, zloka 7 'svAgamaM rAgamAtreNa dveSamAtrAt parAgamam / na zrayAmastyajAmo vA kintu madhyasthayA dRzA / / ' Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana haribhadrasUrijI lakhe che ke vIra pratye mane pakSapAta nathI ke kapila Adi pratye dveSa nathI. jenuM vacana yuktimat hoya teno parigraha (svIkAra) karavA yogya che.' Ama, jeNe madhyastha dRSTi keLavI hoya te ja satya tattva pAmavAne adhikArI bane che. svamatanA AgrahanA kAraNe matArthI jIva vastunA satya svarUpanuM darzana karI zakato nathI. AgahanA paDaLa tenI daSTine DhAMkI detA hovAthI te vastune yathArthapaNe joI zakato nathI. te koI eka ja dhyeyathI athavA to koI eka ja daSTibiMduthI padArthane joto hovAthI tenuM darzana ekAMtika ja rahevA pAme che. AvuM darzana kadApi samyaka hotuM nathI, kAraNa ke ekAMta dRSTie jyAre vastu tarapha jovAmAM Ave tyAre manamAM prathamathI dhArI rAkhelA pariNAmano ja Agraha raheto hovAthI, tevA prasaMge potAnA manamAM dhArI rAkhelA pariNAmathI judI vAta Ave to te tarapha durlakSa sevavAmAM Ave che. jyAM Agraha hoya tyAM AvuM banavuM svAbhAvika che. | kriyAjaDa matArthI kriyAno ekAMte Agraha karI jJAnano niSedha kare che, jyAre zuSkajJAnI matAtha jJAnano ekAMte Agraha karI kriyAno lopa kare che. Ama, banne prakAranA jIvo madhyastha guNanA abhAve matAgrahI banI AtmArthane cUkI jAya che. matAtha jIvanuM aMtara nirmaLa nahIM hovAthI, AtmatattvanI ke mokSamArga saMbaMdhI potAnI samaja adhUrI ane AhavALI hovAthI anyanA satyane te nyAya ApI zakato nathI. pote svIkArela pAsAthI judAM paDatAM anyanAM pAsAMne te jUThAM kahI uvekhI kADhe che ane pote svIkArela pAsuM, je eka nayathI ja sAcuM hovAthI AMzika satya che, tene pUrNa satya mAnI-manAvI anya badhuM khoTuM che evo kadAha seve che. zrImad lakhe che - "mArga jene nathI prApta thayo evAM manuSyo "naya'no Agraha kare che; ane tethI viSama phaLanI prApti hoya che. koI naya jyAM dubhAto nathI evAM jJAnInAM vacanane ame namaskAra karIe chIe. jeNe jJAnInA mArganI icchA karI hoya evA prANIe nayAdikamAM udAsIna rahevAno abhyAsa karavo; koI nayamAM Agraha karavo nahIM ane koI prANIne e vATe dubhAvavuM nahIM, ane e Agraha jene macyo che, te koI vATe paNa prANIne dubhAvavAnI icchA karato nathI.' jyAM kaSAyanI upazAMtatA, aMtaraMga vairAgya, saraLatA tathA madhyasthatA che tyAM kSetravizuddhi che. jo kSetravizuddhi hoya ane tattvabodharUpI bIja ropavAmAM Ave to aMkura 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, lokatattvanirNaya', zloka 38 "pApano ne me vIre, na veSaH pAriy | yuktimadvacanaM yasya, tasya kAryaH parigrahaH / / ' ra- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.267 (patrAMka-2018) Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-32 593 jarUra phUTe che, arthAt bodha pariName che ane kAryasiddhi thAya che. mokSa pAmavA yogya evA adhikArI jIvomAM kaSAyanI upazAMtatA, aMtaravairAgya, saraLatA ane madhyasthatAno AvirbhAva thayo hoya che, paNa jenI vRtti ane pravRtti mAna, moTAI tathA matAhamAM rokAyelI hoya che evA matArthI jIvamAM A cAra guNonA abhAvarUpa anupazama, avairAgya, asaraLatA ane amadhyasthatArUpa cAra doSo hovAnA kAraNe te aneka dharmakaraNI karato hovA chatAM, aMtaraMga malinatAnA kAraNe te paramArthalAbhathI vaMcita rahe che, mATe tene durbhAgI kahyo. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - Ama asatamAM satabuddhi ne samAM asat buddhirUpa tIvra kaSAyanI upazAMtatA na hoya tyAM lagI matane mUkI satno vicAra paNa kema sUjhe? aMtaraMga vairAgya na hoya tyAM lagI hAre to game tema karI chUTavuM che evI bhavabaMdhanathI chUTavAnI - sAcI satya - tattvajijJAsA kema Uge? niSpakSapAtabuddhinI madhyasthatA na hoya tyAM lagI satyAsatya tulanA sAcI tattvaparIkSA kema kare? ane saralatA - satya tattvagrahaNa karavAnI yogyatA na hoya tyAM lagI satya grahaNa kema kare? Ama satya tattva pAmavA mATe yogyatArUpa cAra guNano abhAva che, athavA anupazama - avairAgya - asaralatA - amadhyasthatA e cAra doSanA hovApaNArUpa ayogyatA che, eTale AvA A matArthI durbhAgya che - durbhAgI che, tattva pAmavA bhAgyazALI nahi evo che, tattva pAmavAno A amUlya avasara Avyo che te cUkI jAya che ne AtmalAbhathI vaMcita rahe che mATe te bhAgyahIna "durbhAgya' che." durbhAgI matArthI jIvane tenA doSonI nivRtti karavA mATe jJAnIo upadeze che ke "he jIva! AtmakalyANanuM kArya sAdhyA vinA tArA anaMta avatAra eLe gayA. cAra gati ane 84 lAkha yoninA paribhramaNamAM Aja paryata teM ghaNo kALa gumAvyo. prathama nigodamAM anaMta kALa vItAvyo. temAMthI bahAra nIkaLIne tuM trasapaNuM pAmyo. pragati karatAM karatAM saMjJI paMcendriyapaNuM pAmyo, to naraka ane tiryaMcamAM keTalo kALa aTavAyo! have A durlabha manuSyabhava tuM pAmyo che. paDavAnAM ane aTakavAnAM keTakeTalAM sthAnone oLaMgI tuM ahIM sudhI Avyo che. ajJAnanA kAraNe A durlabhatA tane samajAtI nathI 1- juo : "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.171 (patrAMka-40) 'vizALabuddhi, madhyasthatA, saraLatA, ane jiteMdriyapaNuM ATalA guNo je AtmAmAM hoya, te tattva pAmavAnuM uttama pAtra che. anaMta janmamaraNa karI cUkelA A AtmAnI karuNA tevA adhikArIne utpanna thAya che ane te ja karmamukta thavAno jijJAsu kahI zakAya che. te ja puruSa yathArtha padArthane yathArtha svarUpe samajI mukta thavAnA puruSArthamAM yojAya che.' 2- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.141 Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ane tethI anupazama, avairAgya, asaraLatA ane amadhyasthatAmAM tArI vRttine rokI rAkhe che. vAraMvAra doSa karavA chatAM paNa tuM cetato nathI. eka pachI eka lAkheNI kSaNa tArA hAthamAMthI jaI rahI che tenuM tane bhAna nathI. tAro manuSyadeharUpI pattAno mahela kALanI eka TUMkamAM veravikhera thaI jaze. tethI have to jAgRta thA. tArA uddhArano A avasara Avyo che. tArA AtmAnI dayA lAva ane doSonI nivRttino saMkalpa kara. tArA anAdi doSonA kAraNe tuM bahu rajhaLyo che, anaMtA duHkha pAmyo che, emAMthI tArA AtmAne choDAvavA have prayatna kara. viparIta saMskAra kADhavA mATe dhIrajapUrvaka abhyAsa kara. sAco puruSArtha karaze to avazya siddhi maLaze. mATe have anupazama, avairAgya, asaraLatA ane amadhyasthatAne TALI; kaSAyanI upazAMtatA, aMtaravairAgya, saraLatA ane madhyasthatA pragaTAva ke jethI mokSamArgane pAmavA tuM sadbhAgI banI zake.' A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'nahi kaSAya upazAMtatA, saheje kaluSita thAya; kaTuka rasa karI svaparane, du:khano hetu gaNAya. bAhya dharmanuM pUtaLuM, nahi aMtara vairAgya; jALa pAthare kumatinI, kuzruta tema athAga. kapaTa dharma sevI Thage, jaga janane manamAMhi; saraLapaNuM na madhyasthatA, zuddhabhAva nahi kyAMhi. pakSapAta dehAdino, ramA ramaNIno rAga; atizaya bhUlyo bhava vane, e matAtha durbhAgya.'1 * * * 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.221 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 125-128) Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 33 tne : thdecchn, tung" ~, $t. 44 34 ehG, ehtu w4216. Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 33 - gAthA 32mAM kahyuM ke kaSAyo jenA pAtaLA paDyA nathI, aMtaraMga vairAgya [25] jene utpanna thayo nathI, AtmAmAM guNa grahaNa karavArUpa saraLapaNuM jene bhUmikA prApta thayuM nathI, satyAsatya tulanA karavAnI apakSapAtadaSTi jenI pAse nathI, te matArthI jIva durbhAgI che. Ama, AtmakalyANano upAya yojatAM yojatAM je durbhAgI jIvo mArgabhraSTa thaI jAya che, temanAM lakSaNo nava gAthAo (24-32)mAM vistArapUrvaka kahI dekhADyAM. have A viSayano upasaMhAra karatAM, A 33mI gAthAmAM zrImad matAthanAM lakSaNa darzAvavAnuM potAnuM prayojana batAvI, AtmArthInAM lakSaNa darzAvavAno nirdeza karatAM kahe che - "lakSaNa kahyAM matAthanAM, matArtha jAvA kAja; | gAthA have kahuM AbhArthInAM, Atma-artha sukhasAja." (33) ema matArthI jIvanAM lakSaNa kahyAM. te kahevAno hetu e che ke koI paNa jIvano (artha) * te jANIne matArtha jAya. have AtmArthI jIvanAM lakSaNa kahIe chIe :- lakSaNa kevAM che? to ke AtmAne avyAbAdha sukhanI sAmagrInA hetu che. (33) te pavitra evA zrI Atmasiddhi zAstra'mAM AtmArthInAM lakSaNo darzAvavAmAM bhAvArtha Ave te svAbhAvika che, paraMtu matArthInAM lakSaNo ane te paNa ATalI sUkamatAthI zA mATe darzAvAyAM haze evo prazna jo koIne UThe to tenuM nirAkaraNa karatAM zrImad kahe che ke matArthI jIvanAM lakSaNa savistara batAvavAno ekamAtra hetu e che ke 'zrI Atmasiddhi zAstrano vAcaka potAnAmAM evuM koI paNa hoya to te dUra karavAno prayatna kare. matArthitAnA saddabhAvamAM evI mUDhatA AvI jAya che ke jIva potAnA doSa joI zakato nathI. potAnAmAM matArthIpaNuM hovA chatAM na dekhAtuM hoya to te dRDhatAnA nAme jaDatA ane dharmanA nAme adharma seve che. "zrI Atmasiddhi zAstra'mAM matArthIpaNuM oLakhavAnI nizAnIo eTalI spaSTa ane sacoTapaNe darzAvI che ke tene madhyasthatAthI vicAravAmAM Ave to potAmAM raheluM matArthIpaNuM najaramAM AvyA vinA rahe nahIM. A lakSaNo vAMcavA-vicAravAthI matArthI jIva potAmAM rahelA doSo oLakhI zake ane teno tyAga karI zake e ja hetue vistArathI tenuM varNana karyuM che. Ama, matArthInAM lakSaNo darzAvavA pAchaLa zrImanno ekamAtra paramArtha Azaya che. Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana matAthI jIvo tevA doSo dUra karI potAnA AtmAnuM utthAna kare. paramArthanA jijJAsu jIvo mokSamArgathI dUra laI jatAM AvA viparIta valaNathI sAvadha rahe evA pavitra AzayathI ja matAtha jIvonI vRtti-pravRttinuM varNana karavAmAM AvyuM che. kriyAjaDatva ke zuSkajJAnanA pravAhamAM jijJAsune taNAI jato bacAvavA matArthInAM lakSaNonuM A varNana dIvAdAMDInI garaja sAre che. duHkhakArI evo matArtha dUra karavA mATe matArthInAM lakSaNa batAvIne have sukhakArI evAM AtmArthInAM lakSaNa darzAvavAno zrImad nirdeza kare che. have nava gAthA dvArA zrImad mokSasukhamAM kAraNabhUta evAM AtmArthInAM lakSaNo batAvaze. - potAnA matano je arthI che, ArahI che te jIva matArthI kahevAya che. 1 asatamAM satbuddhi ane samAM asatubuddhi dharI teno kadAgraha karavo, ekAMte koI eka pakSanuM grahaNa karI teno durAgraha sevavo te matArthanuM mukhya ane vyApaka lakSaNa che. AtmahitakArI parama avalaMbanabhUta evA satadeva-satvaguru-satudharmano yoga thavA chatAM svacchaMda, matA hAdinI pakaDamAM phasAI jaI te durbhAgI jIva mahA anartha karI bese che. potAnAM mAna-moTAIne sAcavavAnI vRttivALA matAjhahI mithyAdRSTi matArthI jIva anekavidha dharmapravRtti karavA chatAM mokSamArgathI Tyuta thaI jAya che ane anya jIvone paNa durAgrahavardhaka tathA kaSAyapoSaka pravRttiomAM dharma manAvIne geramArge dore che ane tethI mahA anartha kare che. matArthI jIva aneka dharmakaraNI - kriyAkAMDo ke zAstrAbhyAsa karato dekhAya che, paraMtu tenuM AMtarika valaNa mokSAbhimukha hotuM nathI. dhArmika pravRtti karavA chatAM paNa tenI mati to avaLI ja rahe che. AtmArthI ane matArthI vacce kaho to mAtra eka pAtaLo paDado che ane kaho to amApa mahAsAgara ghUghavI rahyo che. jJAnInA bodhanA AdhAre jyAre bannenAM vibhinna lakSaNonI samaja prApta thAya che tyAre matArthatyAga ane AtmArthagrahaNa karavAnI prakriyAno zubhAraMbha thAya che. matAhano sadbhAva ane AtmalakSano abhAva matArthIne AtmArthIthI judo pADe che. kuLaparaMparAnA AdhAra upara, sAMpradAyikatAnA AdhAra upara, vidvattAvaza ke lokapratiSThAvaza utpanna thayelA AgrahanA kAraNe matArthI jIva mokSamArganuM yathArtha darzana karI zakato nathI. tenI dhArmika pravRtti AtmalakSavihoNI hovAthI sAdhanArUpa na thatAM ADaMbararUpa bane che. je dhArmika pravRtti AtmalakSa sahita hoya te ja dhArmika pravRtti sAdhanAmAM gaNanA pAme che. paraMtu matArthIne svasvarUpano mahimA nathI hoto. tene mAnano ja mahimA vartato hoya che. tenAM jJAna ane vIrya svasvarUpa tarapha vaLavAne badale mAna pratye ja vahetAM hoya che. paramArthanI avagaNanA karIne te mAna mATe valakhA mAre che. te loko pAsethI mAna-satkArAdi meLavavAnA prayatna kare che ane tene rakSavAnI, vadhAravAnI ciMtAmAM ja rahe che. tenuM Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-33 599 AvuM mAnArthapaNuM - matArthapaNuM ja tenAM duHkha, azAMti, adharma ane durgatinuM kAraNa bane che. A lakSaNo vicArIne koI paNa jIvano matArtha dUra thAya evA hetuthI zrImade matArthapaNuM oLakhAya evAM lakSaNo uparyukta nava gAthAmAM spaSTapaNe nirdezyAM che. duHkhakArI evA matArthano tyAga thaI zake te arthe zrImade batAvela matArthI lakSaNonuM vihaMgAvalokana karIe - mokSamArgano maMgaLa prAraMbha sadgurunI zodha karavAthI thAya che. jIva A prathama pagalAmAM jo koI paNa kAraNe cUkI jAya to kAryasiddhi thatI nathI ane kvacit tenuM saMsArabhramaNa anekagaNuM vadhI paNa jAya che. mATe jemanI pAsethI dharma pAmavo hoya teo dharma pAmyA che ke nahIM tenI cokasAI karavI joIe. pote jene guru banAvavA icche che te AtmajJAnI che ke nahIM, temane aMtaraMga tyAga che ke nahIM, tenI yathArtha cakAsaNI kare nahIM ane phakta bAhya tyAga joI sadguru mAnI le athavA potAnAM kuLamAM je paraMparA AdithI sthApita hoya temane ja guru mAnI le to tenI A mahAbhayaMkara bhUlanA kAraNe te pragati karI zakato nathI, kAraNa ke asaddaguru AtmajJAnane ane AtmajJAnanAM sAdhanane jANatA nahIM hovAthI tene yathArtha mArgadarzana ApI zakatA nathI. jIva asaddagurunA kAraNe anAdi kALathI rakhaDyo che. vaLI, gurutattvanI avaLI samAjanA kAraNe devatattva tathA dharmatattvanI samajaNamAM paNa bhUlonI paraMparA sarjAya che. zrI jinezvaranI samavasaraNa Adi bAhya vibhUti, je tIrthakara nAma karma vagere puNyaprakRtinA sahajaphaLarUpe che, teno te mahimA gAya che, paNa anaMtA puruSArthathI prApta thayela anaMtA AtmaguNanI mahattAne te oLakhato nathI! makhamalanI dAbaDImAM rahelA karoDonA hIrAne avagaNI, makhamalanI dAbaDIne vahAlI gaNanAra te mUDha matAthI samajI zakato nathI ke vAstavamAM to jinezvaranuM aMtaraMga pAramArthika svarUpa ja pAmavA yogya vastu che. asadgurunA saMgathI kuLadharma, lokasaMjJA, matAdinA Agraha deDha thAya che. daSTirAganuM evuM prabaLa rAjya pravarte che ke jethI tene sadguruno yoga meLavavAnI AkAMkSA thatI nathI athavA tevo yoga maLavA chatAM paNa svapakSanI daDha vAsanA tene sadupadezasanmukha thavA detI nathI. sadupadezano durlabha yoga AtmabhAMtine chedavAno utkRSTa upAya che, chatAM matArthI potAnAM mAnAdinI rakSA kAje te prati durlakSa sevI asaddagurunA yogamAM saMtoSa mAnI le che, je atyaMta khedajanaka che. nijasvarUpanI oLakhANa nahIM thavAthI jIve kyAM kyAM rajhaLavuM paDe che e batAvavA pUrvAcAryoe devAdi gationuM varNana karyuM che. e vAMcI vairAgya ke AtmavicAraNA pragaTAvavAne badale enI gaNatarI, carcA AdimAM itizrI mAnI laI svarUpasanmukha Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana thavAno prayatna matArthI jIva karato nathI ane amUlya kaustubha sama A mAnavabhava te hArI bese che. jAti ane veSa parAzrita che. paramArthamArgamAM te sAdhaka ke bAdhaka hoI zake nahIM, chatAM matArthI potAnAM mata, veSAdithI ja mukti mAnI-manAvI A parama rahasyane bhUlI jAya che ke mokSanuM kAraNa ekamAtra AtmAzrita bhAva che. "sAcuM te ja mAruM ema havAne badale "mAruM te ja sAcuM' evA mithyA Agrahano Azraya karI satya mArgathI te dUra phaMgoLAI jAya che. A duSama kALamAM AvI hatapuNyazALI lokonI ja pradhAnatA jovA maLe che. - jinAgamamAM upadezela bAhya vrata-tapa kaSAyanI maMdatA arthe che. kaSAyano tyAga, iSTa-aniSTa saMyogamAM samatA ane pariNAmanI vizuddhatAmAM sAcuM vrata samAyeluM che. A lakSa sadhAI rahyuM che ke kema? e mATe nivRtti upara kaDaka najara rAkhavAne badale dehAzrita tapa-tyAganAM abhimAnamAM ke laukika prasiddhi, satkAra, pUjAdinI vAMchAmAM ja matAthI jIva rAce che. jo mithyAtva ane ahaMkAra na jAya to rAjapATa choDe ke jhADanA TUMThAnI mAphaka sukAI jAya, paNa mokSa thAya nahIM. eka mithyAtva jAya to sarva sAdhana saphaLa thAya. anya koI paNa arthanI icchAe nahIM paNa ekamAtra AtmArthe sarva kriyA karavAmAM Ave ane niraMtara jJAnadazA upara jIvanuM citta hoya, to ja te kriyAthI AtmakalyANano saMbhava rahyo che, anyathA nahIM. mATe jIve potAnuM ahita karanArAM evAM saMsAra saMbaMdhI prasaMga, laukika bhAva ane lokaceSTAne saMkSepIne Atmahitane avakAza Apavo ghaTe che. svaparabhedavijJAna pragaTyuM nathI, nijasAmarthyane svIkAryuM nathI; eTaluM ja nahIM paNa e sarvane gauNa gaNI, kriyAjaDa jIva mAtra bAhya kriyAthI ja mokSa maLaze ema deDhAgrahapaNe mAne che. jema nizcayaSTi vinAnI AvI zubha kriyAonuM mokSArthe koI mUlya nathI, tema nizcayanayanI korI vAto hoya ane sadvyavahAranAM ThekANAM na hoya evuM zuSkajJAnIpaNuM paNa mokSArthe niSphaLa jAya che. tethI zrImade kriyAjaDa matAthanAM lakSaNo darzAvyA pachI bIjA prakAranA matArthInuM - zuSkajJAnInuM varNana karyuM che, jethI tevA jIvone sadvyavahAranI satyArthatA samajAya. eka tarapha zuddhAtmAnI vAto kahe, adhyAtmanI sUkSma carcAo kare ane anyane upadezAdi paNa Ape; ane bIjI tarapha svadazAnI sudhAraNA pratye pote durlakSa sevato hovAthI kaSAyanuM sAmrAjya jenA aMtaramAM pravarte che evo zuSkajJAnI matArthI jIva bhUlI jAya che ke kalyANa sahajAtmasvarUpanI anubhUtimAM che. aMtaraMga svAnubhava vinA svacchede nizcayalakSI vAkyo bolI javAthI Atmahita sadhAya nahIM. AtmasvarUpanI mAtra vAto Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-33 601 karavAthI yazAdi maLI zake, paraMtu mokSamArganI prApti na thAya. zAstranI samajaNane udayaprasaMge jAgRta rAkhavAmAM Ave to jIva udayaprasaMge bhinna rahI zake che, anyathA te udayamAM taNAI jAya che. satzAstranuM prayojana tathA rahasya jANIne eno abhyAsa karavAmAM Ave to ja e abhyAsa kalyANakArI thAya che, nahIM to jIva zuSkajJAnI banI jAya che. tyAga, vairAgya, viveka, madhyasthatA Adine puNyabaMdhanAM kAraNa samajI te matAtha jIva sadvyavahArano niSedha kare che; paraMtu azubha bhAvonuM sevana hajI aTakyuM nahIM hovAthI kevaLa pApakarmanA vipula baMdha dvArA saMsArasamudrane te abhAgiyo jIva oLaMgI na zakAya evo asIma banAvI de che. hajI tene nathI svAnubhava thayo ke nathI nija guNanI pratIti thaI. vaLI, tenI prApti arthenAM nimittakAraNono Azraya laIne teNe sapuruSArtha paNa upADyo nathI. Ama, jJAnadazA ane sAdhanadazA bannethI bhraSTa thayela jIva anyane kaI rIte upakArI thaI zake? bhavajaMgalamAM je pote ja rAha bhUlyo che, te bIjA bhUlelA pathikane mArga kaI rIte darzAvI zake? ane koI tenA cIMdhelA mArge cAle to enuM bhavabhramaNa paNa nizcita ja che e saraLatAthI samajI zakAya evuM nirvivAda tathya che. te matArthI jIvane koI potAne jJAnI mAne e game che. zuddhAtmasvarUpanI satya vAto buddhi ane vANImAM rahI hovA chatAM AtmalakSa cUkI javAthI mAnAdinI jANatAMajANatAM tRSNA jAge che, ajAgRtithI e poSAya che; pariNAme te paramArthane to sAdhI zakato nathI, balka dIrgha kALa paryata TakanArI apAtratAnuM ja upArjana kare che. Ama, bAhyamAM dharmapravRtti karato hovA chatAM matArthI jIvanA kaSAya pAtaLA paDatA nathI; saMsAra, zarIra ane bhoga pratyenI Asakti ghaTatI nathI; svadoSadarzana karavArUpa tathA anyanA guNa pratyenA pramoda dvArA svaguNane pragaTAvavA athavA vardhamAna karavArUpa saraLatA pragaTI nathI tathA satya-asatyanI parakha karavA jeTalI niSpakSa, nirAgraha daSTirUpa madhyasthatA vikasI nathI. A sarvanI sAthe sAthe anya paNa aneka durguNo tenAmAM AvI vase che. AvA aMdha jIvanA hAthamAM "janma, jarA, maraNAdi sarva duHkhono atyaMta kSaya karanAro evo vItarAgapuruSano mULamArga' AvavA chatAM e mArgano lAbha te uThAvI zakato nathI. zrImade niSkAraNa karuNAbuddhithI mArgabhaSTa thayelA jIvone mArgasanmukha karavA, temano ekAMta Agraha TALavAnA tathA temanI bhAMta mAnyatAo dUra karavAnA pavitra AzayathI matArthInAM lakSaNo upara vedhaka prakAza pADI yathArtha mArgadarzana karAvyuM che. temAM koI jIvane utArI pADavAno ke niMdA karavAno hetu nathI. zrImad kahe che - Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 zrI Atmasiddhi, zAstra' - vivecana jJAnIo doSa ghaTADavA mATe anubhavanAM vacano kahe che; mATe tevAM vacanonuM smaraNa karI je te samajavAmAM Ave, zravaNa manana thAya, to saheje AtmA ujvala thAya. tema karavAmAM kAMI bahu mahenata nathI. tevAM vacanono vicAra na kare, to koI divasa paNa doSa ghaTe nahIM." jo jIva potAmAM rahelA matArthapaNAne na oLakhe, tene paribhramaNanA kAraNarUpa na jANe to teno abhAva zI rIte kare? tathA teno abhAva na kare to paribhramaNa kaI rIte aTake? matArthIlakSaNothI mukta thavAno upAya karato na hovAnA kAraNe te paribhramaNanI pIDA sahana karato rahe che. bAhyamAM dhArmika pravRtti karato hovAthI te ema mAne che ke pote mokSapuruSArtha kare che, paraMtu kharekhara te dharmano sAco marma samajato ja nathI ane UlaTuM dharmanA nAme matArtha ja poSe che. jo jIvane matArthIpaNAnI oLakhANa thAya to tene satya zuM che te samajamAM Ave, potAnI vartamAna azuddha dazAnuM vAstavika bhAna thatAM mithyA mAnyatAnA kocalAmAMthI bahAra nIkaLavAnuM sAhasa thAya ane jIva sAcA AtmadharmanA mArgamAM Ave. tethI zrImade karuNAbuddhithI prerAIne banne prakAranA bhAna bhUlelA jIvonI bhUla darzAvI, teo mArgasanmukha thAya te arthe matArthInAM lakSaNo darzAvyAM che. matAthanAM lakSaNo vicArI, AtmanirIkSaNa karI, sAdhaka jIva potAmAM tevuM koI lakSaNa che ke nahIM tenI tapAsa kare ane hoya to tene dUra karavA prayatna kare te arthe A lakSaNo kahyAM che. zrImade darzAvelAM matArthInAM lakSaNo darpaNa samAna che. jevI rIte manuSya darpaNamAM paDatA potAnA pratibiMbane joI potAno cahero, vALa, dekhAva vagere nIrakhe che ane je UNapa pakaDAya te dUra kare che; tevI ja rIte zrImade darzAvelAM matArthInAM lakSaNonuM adhyayana karavAthI vicAravAna jIva potAnI mAnyatAo, vRttio, pravRttio tapAsato thaI jAya che ane temAM rahelA doSone samajato thAya che tathA te TALavAmAM prayatnavAna bane che. te gRhasthAzramamAM rahI zrAvaka ke mumukSu kahevAto hoya ke saMsAra tyAgI sAdhu banI gayo hoya, paNa jo te khoTe raste caDhI gayo hoya to teNe potAnI sthiti samajavI jarUrI che. vicAravAna jIva matArthano vipariNAmI svabhAva vicArI te matArthano nAza karavA pravarte che ke jethI potAnI dhArmika pravRtti saphaLa thAya. jyAre nijadoSanI svIkRti thAya che tyAre jIvane atyaMta pazcAttApa thAya che. nijadoSanuM apakSapAtapaNe avalokana karavAthI doSanA rasanI tIvratA ochI thAya che, doSo moLA paDe che ane tene TALavAno puruSArtha UpaDe che. te doSo tvarAthI ane saMpUrNapaNe kADhavAmAM ja potAnuM kalyANa che ema aMtaramAM bhAsatuM hovAthI, te doSo 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.710 (upadezachAyA-9) Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-33 603 AMkhamAM paDelI kAMkarI ke pagamAM ghUselA kAMTAnI jema khUMcatA hovAthI tene dUra karavAno yathArtha prayatna thAya che. niraMtara abhyAsathI jAgRti vadhe che, upayoga sUma bane che ane matArthitA maMda thatI jaI aMte nAza pAme che. Ama, jIvamAM raheluM matArthapaNuM tyAgavA zrImade darzAvelAM A lakSaNo atyaMta sahAyakArI che. je bhAgyazALI jIva potAnuM hita samajI, potAmAM raheluM matArthapaNuM tyAge che te jIva matArthI maTI AtmArthI thAya che. AtmArthitA e to mokSamArganI prAthamika dazA che, mokSa taraphanuM prathama maMgaLAcaraNa che, mokSamahelanuM maMgaLa muhUrta che, siddhapadanuM subhaga zilAnyAsa che. sAdi-anaMta kALa paryata paramAnaMdamaya dazAmAM, kevaLajJAnanI paripUrNa zuddha dazAmAM rahevAno pAyo che. mAtra zAstra vAMcI levAthI, dayA-dAna-tapazcaryA karI levAthI AtmArthitA AvI jatI nathI. matArthanAM pariNAmathI mUMjhAIne pUrNa zuddhinA lakSe tenAthI chUTavAno prayAsa karavAmAM Ave tyAre yathArtha AtmArthitA Ave che. cittanI dareka gati-vidhi upara jAgRtipUrNa dRSTi rAkhI, matArthane pakaDI, tene TALavAno ane AtmArthitA keLavatA javAno mahAvaro pADavAthI, AMtara cakSu samakSa chavAyeluM matArthanuM dhummasa vikharAIne AtmArthano prakAza pragaTe che. AtmArthI jIvane AtmAnI khaTaka, laganI, ruci, dhagaza rahyAM kare che. "mAre AtmAnuM kArya karavuM che. mAre AtmAne oLakhavo che' ema AtmA tarapha vAraMvAra lakSa vaLyA kare che. jo ke AtmAnA vicAra satata na cAle topaNa aMtaramAM AtmAne grahaNa karavAnI khaTaka, AtmA taraphanA valaNanI UMDI bhAvanA, laganI, ruci ane dhagaza niraMtara rahyAM kare che. tene nija zuddhAtmAnA mahimAnI khumArI rahyA kare che. AtmalakSa jene thayo che ane jenA matAgraha chUTI gayA che evo satyasanmukha thayelo A AtmArthI jIva kayAM kayAM sulakSaNothI suzobhita hoya che e AgaLa upara darzAvavAno zrImad prastuta gAthAmAM nirdeza kare che. mokSamArgamAM AtmArthitAnuM khUba mahattva che. AtmArthInuM svarUpa na jANe to jIva AtmArthamAM pravarte nahIM ane matArtha TaLI zake nahIM. jo matArtha TaLe nahIM to jIva du:kha ja pAme. AtmArtha e ja sukhano ekamAtra upAya che, mATe AtmArthIlakSaNo jANavAM Avazyaka che. have pachInI nava gAthA(34 thI 42)mAM zrImad avinAzI, akhaMDa, avyAbAdha sukhanA heturUpa evA AtmArthI jIvanAM lakSaNo jaNAvaze. AtmAno svabhAva sukhazaktithI chalochala bharelo che. AtmAnA asaMkhyAta pradezo che. AtmAnA eka eka pradeza anaMta anaMta sukha raheluM che. tenAmAM du:khano eka kaNa paNa nathI. sukhAdi anaMta samRddhithI bharapUra nidhAnone anAdi ajJAnanAM tALAM lAgyAM che. AtmArthitAnA abhyAsarUpa cAvI dvArA bhAMtirUpa tALuM kholI nAkhatAM anaMta sukharUpa caitanyanidhAna prApta thAya che. je jIva AtmArthitAnI prApti mATenA abhyAsamAM Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana niSThApUrvaka rata rahe che; cauda rAjalokamAM nijAtmaprabhu ja parama padArtha che, sarvotkRSTa sukharUpa che evuM AtmAnuM mAhAtmya sadgurumukhe vAraMvAra sAMbhaLI, tenI ja bhAvanA karatAM rahI caitanyatattvanA deDha saMskAra grahaNa kare che; AnaMdasAgara caitanyaprabhunA lakSe upayogane sUkSma kare che te jIva samyaktvasanmukha thAya che ane krame karI tene samyagdarzana pragaTe che, nijAtmAnI anubhUti thAya che, AtmasukhanI prApti thAya che. A svAnubhUtinA kALe AtmA atIndriya AnaMdarUpe vedanamAM Ave che. svabhAvanA avalaMbane pragaTelI e dazA atyaMta adbhuta che. te dazA vacanathI kahI zakAya evI nathI ke vikalpathI samajI zakAya tevI nathI. anAdi kALathI dRSTi matArtha tarapha hatI, dizA UlaTI hatI, tethI dazAmAM duHkha hatuM. dRSTi AtmArtha bhaNI vaLatAM te svadezamAM DhaLe che ane dizA savaLI thatAM dazA AnaMdamaya bane che. trikALa zuddha jJAyakasvabhAvane jANI, teno vizvAsa lAvI, temAM jAmI jatAM anaMta sukha pragaTe che. Ama, AtmArthAnAM lakSaNa pragaTatAM krame karIne parama sukhadhAma evA AtmapadArthanI prApti thatI hovAthI A lakSaNone sukhasAja kahyAM che. A lakSaNone vicArIne, anumodIne, abhyAsIne, ArAdhIne AtmasAt karavAthI alaukika AtmavikAsanI zreNI zIghratAe pamAya che. tethI ja jJAnIo upadeze che ke 'he jIva! A matArtharUpI paradeza choDIne AtmArtharUpI uttama svadezamAM tAre javAnuM che to temAM jhaDapathI pahoMcAya, Atmahita tvarAthI sadhAya, te mATe tuM udyamI thA. A zarIra to ghAsanA jhUMpaDA jevuM che. kALarUpI agni vaDe bhasma thaI jatAM ene jarA paNa vAra nahIM lAge. mATe he bhavya! tuM jaladIthI jAgRta thaI jA ane anAdinuM aTakeluM AtmasiddhirUpa kArya zrIgurukRpAthI nirvighne pUrNa karI le. zrIgurunI amImaya bodhadhArAnA AdhAre matArthano tyAga kara. AtmArthamAM tArA upayogane joDa. e rIte AtmasvarUpano mahimA vadhaze to vRtti aMtarmukha thaI svarUpamAM ekAgra thaze ane tAro anAdino bhavaroga TaLaze. A uttama suyoga maLyo che to have teno lAbha laI avyAbAdha sukhanidhAnane pragaTAvI le.' jJAnIpuruSonAM pavitra vacanothI jIvanI vRtti sthira thAya che. temanA bodha upara ciMtana-manana karatAM nizcaya thAya che ke matArtha duHkharUpa che ane tethI e matArtha mAre TALavo che. AtmArthIlakSaNo AtmAmAM pariNAma pAme te mATe puruSArtha karavAno ullAsa jAge che. aMtarmukha prayatnathI vyAkuLatA tUTe che ane nirvikalpa nirAkuLatA anubhavAya che. atIndriya AnaMdanA piMDa evA zuddhAtmAmAM dRSTi thatAM anAdinuM duHkha TaLe che. Ama, zrImade atyaMta karuNAthI paropakArabuddhie matArthInAM lakSaNo spaSTapaNe darzAvyAM che. temanI kRpA kharekhara aparaMpAra che. matArthIlakSaNono upadeza ApI temaNe ajJAnathI aMdha banelA matArthI jIvane AMkho pradAna karI che. temaNe vAtsalya ane Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-33 605 karuNAthI jIvone temanA doSo samajAvI, AtmArthano mArga darzAvyo che ke je mArge vikAsa sAdhIne jIva unnata bhUmikA upara paga mUkavAne yogya thAya che. zrImade darzAvelA matArthI jIvanAM lakSaNo viSe paMDita sukhalAlajIe yogya ja lakhyuM che ke - 'AvA matArthInAM aneka lakSaNo temaNe skuTa ane jarA vistArathI darzAvyAM che je taddana anubhavasiddha che ane game te paMthamAM maLI Ave che..... zrImad rAjacaMdranuM A kathana jeTaluM anubhavamUlaka che teTaluM ja badhI paraMparAone ekasarakhuM lAgu paDe che.' A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'lakSaNa kahyAM matArthInAM, jANI rahevA dUra; rakhe vaLagatuM pApa e, sAcI samajaNa ura. have sadudyama sadya A, matArtha jAvA kAja; pratidina satsaMge rahuM, Atma artha varavA ja. tethI tattva svarUpa nija, yathArtha to samajAya; have kahuM AtmArthInAM, lakSaNa jema pamAya. sAra e ja saMsAramAM, zrImad sadguru rAja; hita zikSAe cAlavuM, Atma-artha sukhasAja.'2 1- paMDita sukhalAlajI, 'darzana ane ciMtana', bhAga-2, pR.798 2- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.221 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 129-132) Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa - ra prakaraNa - 3 AtmArthIlakSaNa (gAthA 34 - 2) Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 34 * za1 mAM rudhi , 1 ra , bika kuLa 22 baLA, hari ne. Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 34 gAthA 24 thI 33 sudhI zrImadde matArthI jIvanAM mukhya lakSaNo darzAvyAM che. bhUmikA matano artha te matArthI athavA mata e ja prayojana che jenuM te matArthI ane tevo matArthI jenA vaDe oLakhAya te matArthInuM lakSaNa. gAthA 24 thI 28 sudhI kriyAjaDa matArthInA guru-deva-dharma saMbaMdhInA matArthanuM svarUpa nirUpaNa karyA pachI zrImade gAthA 29 thI 31mAM zuSkajJAnI matArthInuM svarUpa darzAvyuM; ane pachI 32mI gAthAmAM banne prakAranA matArthInAM samuccaya lakSaNo jaNAvI zrImade evI to spaSTatA karI dIdhI che ke koI paNa prakArano matArtha potAmAM hoya to jIva tene sugamatAthI oLakhI, sahelAIthI dUra karI zake. - Ama, matArthIpaNuM TALavA matArthInAM lakSaNo darzAvyAM pachI have AtmAnA akhaMDa avyAbAdha sukhanA heturUpa evuM AtmArthIpaNuM prApta karavA AtmArthI jIvanAM lakSaNo gAthA 34 thI 42mAM batAvyAM che. AtmAno artha te AtmArthI athavA AtmA e ja prayojana che jenuM te AtmArthI. AtmArthA jIvamAM evAM kayAM lakSaNo hoya je matArtha jIvamAM na hoya, tenuM zrImade kareluM nirUpaNa vicAratAM bhAvavibhora banI javAya che. zrImade varNavelAM A lakSaNo dvArA temanI khUba UMDI ane vizALa vicAradhArA vyakta thAya che. matArthInAM lakSaNo je jIvamAM na hoya te AtmArtha che ema na kahetAM, A vibhAgamAM zrImade sAcA sukhanI abhilASA sevanAra AtmArthInI sadvicArazreNI kevA prakAranI hoya te sacoTapaNe batAvyuM che. AtmArthInAM lakSaNonI prApti ane vRddhi arthe sAdhakane vadhu utsAhI banAvavAmAM A astirUpa varNana bahu upayogI bane che. Ama, dhArmika pravRtti karanArAonA paripakva ane aparipakva evA be bheda paDe che. AtmArtha jene mukhya che evA AtmArthI jIvane satyanuM grahaNa karatAM 'mata'no Agraha thato nathI. AtmArthitAnA kAraNe te bhUla karatAM aTakI jAya che. paraMtu jyAM AtmArthanI nyUnatA che tyAM 'satyanA Agraha'nA aMcaLA heThaLa 'mata'nuM jora vadhI javAthI te aneka prakAre nukasAnanuM kAraNa banI jAya che. matArtha utpanna thavAthI AtmArthanI hAni thAya che, temaja asattne sammata karavAthI, anumodana karavAthI gRhIta mithyAtvano prasaMga Ave che. anAdithI saMsAramAM rajhaLatA jIvamAM AtmArthitA pragaTatAM tene paribhramaNa ane paribhramaNanAM kAraNonA nAzanA upAyanI vicAraNA zarU thAya che ane te ciMtanA ugra Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana thaIne jhUraNA utpanna kare che, tethI paribhramaNathI mukta thavAnI jijJAsA vedanApUrvaka utpanna thAya che. A vedanAnA kAraNe khAvA-pIvAthI mAMDIne samasta sAMsArika kAryomAM nIrasapaNuM AvI jAya che. paMcendriyanA viSayomAM rahelAM rasanAM pariNAma phikkA paDatAM jAya che. saMsAranI upAsanAno abhiprAya zithila thaI jAya che. AtmAnubhUti e ja tenuM parama lakSya banI jAya che. te jagatanI vismRti karI satunA caraNamAM rahevA icche che. AtmonnatinA mArgamAM A pramANe AgaLa vadhavAthI teno anAdi kALano svachaMda paNa DhIlo paDato jAya che ane viveka vadhato jAya che, tethI tene AtmakalyANanI dizAmAM jhaDapathI AgaLa vadhavAno avakAza prApta thAya che. AtmAno rasa vadhato javAthI temAM te UMDo ne UMDo Utarato jAya che. A rIte satunuM zaraNa, niSThAmaya jIvana ane savaLI mati prApta thavAthI te zivapadane zIdhrapaNe sAdhI zake che. asaddagurunA Azraye rahelI deva, dharma, zrutAbhyAsa, vrata, tapa AdinI sarva samaja avaLI hoya che, paraMtu sadgurunA saMgamAM saghaLuM savaLuM ja hoya che. tethI AtmAnAM lakSaNonA viSayamAM sau prathama 'sAcA guru' no muddo prakAzI, sarva jIvonI avyAbAdha sukhanI abhilASA nirvidane pUrNa karavA zrImade saraLa keDI kaMDArI ApI che. Ama, sauthI mukhya ane mULabhUta evA sadgurutattva saMbaMdhI AtmArthInI mAnyatA zrImad prathama darzAve che - AtmajJAna tyAM munimaNuM, te sAcA guru hoya; (gAthA) bAkI kuLaguru kalAnA, AtmArthI nahi joya." (34) te jyAM AtmajJAna hoya tyAM munipaNuM hoya, arthAt AtmajJAna na hoya tyAM munipaNuM na ja saMbhave. "gaM saMmati pAsada te moti pAsara' - jyAM samakita eTale AtmajJAna che tyAM munipaNuM jANo ema 'AcArAMgasUtramAM kahyuM che, eTale jemAM AtmajJAna hoya te sAcA guru che ema jANe che, ane AtmajJAnarahita hoya topaNa potAnA kuLanA gurune saddaguru mAnavA e mAtra kalAnA che; tethI kaMI viccheda na thAya ema AtmArthI jue che. (34) - AtmArthI jIvanI guruviSayaka mAnyatA batAvatAM A gAthAmAM zrImad kahe bhAvArtha | L 1 ] che ke jemane AtmAnI sahaja AnaMdamaya dazAno anubhava hoya, jemane sva-paranI bhinnatA spaSTa bhAsatI hoya ane jemanI pravRtti mokSamArgamAM hoya te ja sAcA guru kahevAya ema AtmArthI svIkAre che. zAstranuM jJAna dharAvatA hoya, upadezavyAkhyAnAdi karatA hoya, bAhyamAM utkRSTa tyAga dharAvatA hoya, utkRSTa tapazcaryA karatA hoya ke potAnA kuLa ke saMpradAyanA guru hoya; paNa jo teo AtmajJAnavihIna hoya to Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-34 613 AtmArthI jIva temane sadguru tarIke svIkArato nathI, kAraNa ke AtmajJAna vinAnA gurunA Azraye bhavanAza na thaI zake ema te nizcayapUrvaka mAne che. te jANato hoya che ke mAtra bAhya veSa ke bAhya vrata munipaNuM bakSatuM nathI, paNa dehAdi samasta paravastuthI bhina, sadA upayogavaMta ane avinAzI evA zuddhAtmAnI anubhUtirU5 AtmajJAna jyAM hoya tyAM ja sAcI munidazA hoya ane te ja sAcA guru hoI zake. jyAM AtmajJAna na hoya tyAM traNe kALamAM munipaNuM hoya nahIM ane evA AtmajJAnavihIna vyaktimAM gurupaNAnI mAnyatA karavI te mAtra kalpanA che. matAtha jIva, jemane mAtra bAhya tyAga che paNa AtmajJAna nathI emane athavA AtmajJAna vinAnA potAnA bApa-dAdAnA kuLamAM je guru tarIke pUjAtA hoya emane saddaguru mAne che, jyAre AtmAthI jIva bAhya tyAga ke kuLane mahattva ApavAne badale AtmajJAna upara bhAra mUkI, AtmajJAnIne ja sadguru mAne che. Ama, 24mI gAthA sAme 34mI gAthA kahI che. sAcA gurunuM svarUpa kevuM hoya tenA yathArtha jANapaNAne ahIM AtmArthInuM mukhya lakSaNa kahyuM che. sazurune oLakhavAnI javAbadArI AtmAthI upara mUkI zrImade AtmArthInI AdhyAtmika jAgRtinuM uccatara pAsuM khulluM karyuM che. yathArtha vivekadRSTi ane paripakva parIkSaka buddhi vinA sagurunI oLakha zakya nathI. sarva prakAranI mohAsaktithI mUMjhAI eka AtmaprApti viSe ja yatna karavAno icchuka evo AtmArthI jIva saddagurune oLakhI, temano Azraya grahaNa karI bhavasaMtatino cheda kare che. - sarva prakAranAM duHkhonA AtyaMtika viyoga arthe nijasvarUpanuM yathArtha jJAna R] prApta karavuM anivArya che. jyAM sudhI jIvane potAnA sAcA svarUpanuM bhAna thatuM nathI tyAM sudhI tene rAga-dveSa thayA kare che ane pariNAme tenAM duHkhano aMta Avato nathI. svarUpabhrAMtinA kAraNe, anAdithI svasvarUpane nahIM jANavA-mAnavAnA kAraNe ane parane potAnA jANavA-mAnavAnA kAraNe paramAM kartApaNAnA ane bhoktApaNAnA jUThA bhAvo te sevato rahe che. ajJAnatAnA kAraNe tene parapadArthomAM sukha ane salAmatI lAge che ane tethI te iSTa-aniSTanI kalpanAo karyA kare che. anukULa sAmagrImAM te rAga kare che ane pratikULa sAmagrImAM te dveSa kare che. Ama, zarIramAM thatI ahaMbuddhi ane zarIrAzrita vastuomAM thatI mamabuddhi tenAmAM aneka prakAranI AkuLatA utpanna kare che ane te satata phlezamaya rahe che. sAcuM ane zAzvata sukha nijAtmAmAM che. jyAM sudhI tenI yathArtha oLakhANa ane zraddhA na thAya tyAM sudhI te taraphano puruSArtha jIva phoravI zakato nathI. jagatanA anekavidha padArthomAMthI sukha prApta karavAnI mAthAkUTamAM mazagula rahIne jIva Adhi-vyAdhi Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 614 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana upAdhi ane janma-jarA-maraNanAM vividha du:khone pAmIne atyaMta khedakhinna rahyA kare che. pUrvakarmanA udayathI prApta thayelA aNagamatA padArthathI te du:khI thAya che ane potAne sukharUpa lAgatA hoya tevA prasaMgo ke padArthono viyoga thavAthI tene aMtaramAM AkuLatA rahe che. caitanyanI oLakhANa vinA kleza ane duHkha TaLatAM nathI ane te TaLyA vinA sAcuM sukha kadI paNa pApta thatuM nathI. Ama, jIvanI vyAdhi eka ja che AtmasvarUpanuM ajJAna ane te vyAdhinI auSadhi paNa eka ja che AtmajJAna. sarva klezathI ane sarva duHkhathI mukta thavAno upAya ekamAtra AtmajJAna che. AtmArthI jIva A tathyane yathArtha svarUpe samajato hovAthI tenA aMtaramAM AtmAnA aparokSAnubhavanI utkaTa abhIpsA jAge che. AtmajJAna pAmavAnuM ja tene ekamAtra dhyeya hoya che. ahIM AtmajJAna eTale AtmA saMbaMdhI mAtra bauddhika jANakArI nahIM paNa AtmAnuM svasaMvedanarUpa jJAna. AtmArthI jIvane samajAya che ke AtmAnA pratyakSa anubhavarUpa kAryanI siddhi koI satpuruSanA sahArA vagara thavI kaThaNa che. satpuruSa te ja ke je AtmajJAnI che, mArgane pAmelA che ane mArganA marmathI suvidita che; teo ja A mArga pamADI zake evI tenA hRdayamAM khAtarI thAya che ane tethI tevA suyogane te AturatApUrvaka jhaMkhe che. zrImade prakAzyuM che 'prathama Atmasiddhi thavA, karIe jJAna vicAra; anubhavI gurune sevIe, budhajanano nirdhAra. kSaNa kSaNa je asthiratA, ane vibhAvika moha; te jenAmAMthI gayA, te anubhavI guru joya.' Atmasiddhi thavA mATe prathama jJAnamaya vicAra kartavya che, arthAt sadbodha dvArA sadvicAradazA AvavI jarUrI che. sadbodha ane sadvicAradazA AvavA mATe jemane AtmAno anubhava thayo che, jemane pragaTa Atmadarzana thayuM che evA jJAnI gurunI zraddhA thavI jarUrI che. evA jJAnI gurunA samAgamathI, emanI sevAthI, emanI AjJAnA ArAdhanathI vicAradazA ane jJAnadazA pragaTAvanAra evo sadbodha tenA aMtaramAM prakAzI UThatAM tene AtmAno anubhava thAya che. tyAre prazna thAya ke anubhavI guru kone kahevA? jemanAmAMthI kSaNe kSaNe thatI vRttinI asthiratA gaI che, temaja jemanAmAMthI mithyAtvAdi vibhAvarUpa mohano kSaya thayo che, jemane nizadina AtmAno upayoga varte che, tevI AtmAnubhavI vyakti guru gaNAvA yogya che. AvA sadgurunA Azraya vinA jIvane mArganI prApti thavI atyaMta duSkara che. 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.196 (AMka-79, kaDI 3,4) Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-34 615 je AtmArthI jIva sadagurunAM apUrva bhaktipreraka vacanAmRta, mudrA ane satsamAgamathI AkarSAya che, potAnA avaLA abhiprAyono tyAga kare che, temanI yathArtha oLakhANapUrvaka bhakti kare che te avazya nijapadane sAdhe che. tethI AtmajJAnanI prApti arthe jJAnI gurunuM paDakhuM sevavuM atyaMta jarUrI che. atre jJAnI eTale AtmajJAnI - bhAvazrutajJAnI samajavAnuM che. zAstrapATharUpa dravyazrutajJAna hoya paNa jo bhAvazrutajJAnarUpa AtmajJAna na hoya to teo dvArA ziSya-upakArarUpa prayojana sarI zake nahIM. AtmajJAna vinAnuM jJAna e jJAna ja nathI. zrImad prakAze che - 'zAstrAdikanA jJAnathI niveDo nathI paNa anubhavajJAnathI niveDo che." zAstra to jJAna kahevAya nahIM. jJAna to mAMhIthI gAMTha maTe tyAre ja kahevAya.' sAmAnyapaNe samAjamAM ema manAya che ke jJAnano AdhAra zAstrAbhyAsa che. zAstrajJAnanI hInAdhikatAthI vyaktinI jJAnadazA mUlavavAmAM Ave che. paraMtu dravyazruta e pArakuM jJAna che. ciMtana vaDe e bauddhika stare prahAya che, paNa kharekhara to e jJAnano paDachAyo che - anubhavIonA jJAnano jIvanI buddhimAM paDato paDachAyo. zrutanA nirdeza mujaba gati karIne svarUpano anubhava thAya, arthAt pratyakSa darzana lAdhe tyAre jJAna lAdhyuM gaNAya ane tyAre ja e jJAna potIkuM bane che. zAstranI samajaNanA Azraye AtmasvabhAvamAM upAdeyabuddhi karI, bhedajJAnanI prakriyA apanAvatAM nijasvarUpanuM bhAvabhAsana thAya che. aMtarmukha puruSArtha vaDe svabhAvanA uga Azraye pravartavAthI paryAya rAgAdi baMdhabhAvo sAthe na maLatAM aMtarasvabhAva tarapha DhaLIne caitanya sAthe ekameka thAya che ane zuddha caitanyanuM vedanA thAya che. A nirmaLa paryAya te ja AtmajJAna che. A rIte dravyazruta bhAvazrutanI prAptimAM parama avalaMbanabhUta che, paraMtu jo te bhAvazrutanI prAptino ISTa udeza dravyazrutanA avalaMbane sAdhavAmAM na Ave to te dravyazruta aphaLa che. anaMta guNothI saMpanna evA AtmasvabhAvanuM avalaMbana levAmAM na Ave to badhuM jJAna vyartha che. zAstranuM parijJAna kevaLa eka zuddhAtmAnI prAptinA lakSe ja kAryakArI che. tAtparya e ke dravyazruta jo bhAvazruta sahita hoya athavA bhAvazrutanuM kAraNa thAya to ja tenuM saphaLapaNuM che. Ama, pradhAnatA AtmajJAnanI ja che ane tethI AtmajJAnI ja guru thavAne pAtra che. bahoLuM zAstrajJAna hovA chatAM jo AtmajJAna - AtmAnubhUti na hoya to te vyakti guru thavA mATe apAtra che. zuddhAtmAno anubhava hoya tyAM sarva jJAna sva-paranI bhinnatAne yathArthapaNe sAdhatuM samyakarUpe pariName che, eTale jJAnInuM sarva jJAna samyajJAna ja hoya che. kadAcituM 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.299 (patrAMka-270) 2- ejana, pR.733 (upadezachAyA-14) Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana kSayopazamAdi doSathI koI ghaTa-paTAdi padArtho ayathArtha jaNAya to paNa tenA kAraNe mokSamArgarUpa prayojana sAdhavAmAM temane koI viparIta pariNAma thatAM nathI, kAraNa ke prayojanabhUta mULa vastu jANavAmAM temane te viparItatA kyAre paNa naDatI nathI. prayojanabhUta tattvomAM jJAnIne kadI viparItatA thatI nahIM hovAthI teo rAgAdi vikArane kadI jJAnarUpa ke sva rUpa jANatA nathI. prayojanabhUta tattvo, sva-paranI bhinnatA vagerene to temanuM jJAna yathArthapaNe ja jANe che. temanuM sarva jJAna samyajJAna ja che, jyAre ajJAnI kadAca dorIne dorI, sarpane sarpa vagere aprayojanabhUta tattvone sAcI rIte jANI paNa le, to paNa tenuM jJAna prayojanabhUta svane jANatuM nahIM hovAthI tenI vyAvahArika rIte gaNAtI sarva sAcI jANakArI paNa mithyA che, kAraNa ke sva-parano bheda samajavAmAM to te bhUla ja karato hoya che. mokSamArgane sAdhavAmAM je jJAna kAma Ave athavA je jJAnamAM viparItatA na hoya te jJAna ja samyajJAna che. vyAvahArika jJAna bhale game teTaluM hoya paNa mokSamArga sAdhavAmAM je jJAna kAma na Ave te jJAna mithyA jJAna che. jagatamAM sauthI prayojanabhUta mukhya ane mULa vastu nija zuddhAtmA che ane tenuM jJAna thayA pachI jIvanuM sarva jJAna samyajJAna ja Thare che. jJAnI kadAcit dorIne sarpa samaje, aprayojanarUpa padArthane anyathA jANe, topaNa temanuM jJAna samyajJAna ja che; kAraNa ke e prakriyAmAM AtmAnA svarUpanI samajaNamAM koI bhUla thatI nathI, e to mAtra bahAranA kSayopazama jJAnano abhAva che. jJAnAvaraNanA udayajanya bhAva je bAramA guNaThANA sudhI hoya che, tene apekSAe 'ajJAna' kahevAya; paraMtu mokSamArga sAdhavA mATe athavA to AtmAnuM sAcuM svarUpa jANavA mATe jJAnIne je jJAna che te to samyak ja che. doraDIne doraDI na jANatAM kadAca teo tene sarpa jANe topaNa temanA jJAnamAM koI sva-para-ekatvabuddhi pragaTatI nathI ke rAgAdi parabhAvamAM tanmayabuddhi thatI nathI, eTale ke AtmA viSenuM temanuM jJAna jema che tema ja rahe che, mithyA thatuM nathI. te vakhate paNa temanuM bhedajJAna to yathArthapaNe ja vartI rahyuM hovAthI temanuM sarva jJAna samyajJAna ja che. svabhAvane ane parabhAvane alaga karavAnuM apUrva kArya jJAnInA jJAnamAM pratikSaNe thaI ja rahyuM hovAthI e jJAna rAgathI juduM paDIne AtmasvabhAvanuM thaI jAya che. - eka jIva ghaNAM zAstro bhaNelo hoya ane hajAro jIvo tenI pUjA karatA hoya; paNa jo tene zuddhAtmAnA anubhavapUrvakanuM zraddhAna nathI to tenuM badhuM jJAna mithyA che. bIjo eka jIva nAnuM deDakuM hoya, mAchaluM hoya, sarpa hoya, siMha hoya ke bALakadazAmAM hoya, tene zAstra vAMcatAM na AvaDatuM hoya ke AtmA viSe bolatAM paNa na AvaDatuM hoya, chatAM jo tene zuddhAtmAnA zraddhAnarUpa samyagdarzana che to tenuM badhuM ja jJAna samyaka Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-34 617 che ane te mokSanA paMthe che. badhAM ja zAstronA rahasyarUpa AtmAnA svabhAvanI ane parabhAvanI bhinnatA teNe svAnubhavathI jANI lIdhI che. te jANe che ke "je zubhAzubha bhAva thAya che te huM nathI, temAMthI mane zAMti maLatI nathI, huM to jJAnAnaMda chuM ane enA ja vedanamAM huM zAMti anubhavuM chuM.' Ama, jJAnIne zuddhAtmAnI anubhava sahitanI pratIti varte che. zuddhAtmasvabhAvathI viruddha bhAvamAM temane Atmabuddhi thatI nathI. jyArathI samyagdarzana thAya che, tyArathI jJAna A rIte rAgathI juduM kAma karatuM hovAthI samyagdarzana sahita je kAMI jaNAya che te badhuM samyajJAna ja che. AtmajJAna thAya eTale AkhA jagatanuM jJAna thaI jAya evo koI niyama nathI. jevo ane jeTalo jJAnano kSayopazama hoya tevuM ane teTaluM jJAna thAya. jJAnano saMpUrNa ughADa na hovAnA kAraNe kadAcit dorIne sarpa jANe topaNa 'dorI ke sarpa bannethI judo evo huM to jJAnasvarUpa AtmA chuM' evuM sva-paranI bhinnatAnuM jJAna to temane yathArtha prakAre rahe ja che, te kaze paNa jatuM nathI. dorIne dorI jANI hoya ke dorIne sarpa jANyo hoya, topaNa tenAthI AtmA judo che ema teo jANe che; eTale svaparanI bhinnatA jANavArUpa samyapaNAmAM to kAMI pharaka paDato nathI. jyAM zuddhAtmAnuM zraddhAna che tyAM samyajJAna che ane jyAM zuddhAtmAnuM zraddhAna nathI tyAM mithyAjJAna che: eTale bAhya jANakArI ochI hoya to eno jJAnIne kheda nathI hoto ane bAhya jANakArI vizeSa hoya to eno jJAnIne mahimA paNa nathI hoto. mahimAvaMta to potAno AtmA che ema jANatA hovAthI mAtra tenA jJAnano ja temane mahimA hoya che. jagatathI judA evA potAnA AtmAne anubhavI laIne jJAnanuM prayojana temaNe sAdhI lIdhuM che. teo nijAtmajJAnathI saMtuSTa che, tRpta che. A saMdarbhamAM zrI kAnajIsvAmI kahe che - 'ahIM AtmajJAna pradhAna kahyuM che. jagatanI samajaNa jhAjhI hoya ke na hoya, bhale zrutajJAna thoDuM hoya, paNa jene AtmajJAna hoya ane AtmAnI sahaja AnaMdadazA - svarUpasthiti jene hoya te jJAnI che; tyAM munipaNuM hoya che. jene sAcA mArganuM bhAna nathI te bIjAne mArgadAtA thAya tema bane nahIM. prathama kahyuM hatuM ke lakSaNo niSpakSapAtapaNe kahIza, tethI jema che tema ahIM kahevAyuM che. Ama lUgaDAM rAkhe to munipaNuM, Ama kriyA kare to munipaNuM vagere. ema bAhya lakSaNane munipaNuM nathI kahyuM, paNa DAMDI pITIne jAhera karyuM che ke AtmajJAna tyAM munipaNuM che." AtmajJAna (samyajJAna) e kevaLajJAnano aMza che. te mokSasukhano svAda cakhADatuM cakhADatuM siddhapadane Ape che. aMtaramAM najara karatAM bhAse che ke je kaMI joIe te 1- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.154 Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 618 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana badhuM ja tyAM che. jJAna, AnaMda, zAMti, nirmaLatA vagere anaMta guNo dravyasvabhAvamAM paripUrNa paDyA che. te nidhAnanA AsvAdathI koI adbhuta, alaukika tRpti thAya che. te anupama vedana pAse paradravya ane parabhAvanuM avalaMbana atyaMta tuccha ane duHkharUpa lAge che. jyAM AvuM AtmajJAna che tyAM ja munipaNuM che. munipaNAno saMbaMdha kevaLa paraMparAgata kriyAkAMDa ke bAhya AcAro sAthe nathI, paraMtu AtmajJAna, aMtarmukhavRtti ane asaMgapaNA sAthe che. kriyAkAMDa ane bAhya AcAra e munidharmanuM bAhya svarUpa che, jyAre AtmajJAnapUrvakanI manogupti ane AMtara jAgRti e tenA prANa che. munie zuddhAtmAno anubhava karyo hovAthI temane AtmA sadA samIpa ja varte che. teo vAraMvAra AnaMdasvarUpa nijajJAyakanI nirvikalpa anubhUtino AsvAda mANe che. nirvikalpa AnaMdamAMthI bahAra Ave na Ave ane pAchA svarUpamAM jAmI jAya che, svarUpagupta thaI jAya che. temano to nivAsa ja caitanyadezamAM che. upayoga sUkSma thaIne UMDe UMDe caitanyanI guphAmAM cAlyo jAya che. teo jJAnamAM pravINa hoya che, darzanamAM prabaLa hoya che, samAdhimAM kuzaLa hoya che, aMtaramAM tRpta hoya che. temane zAMtino sAgara pragaTyo hoya che. temane zarIra pratyeno rAga chUTI gayo hoya che. teo aMtaramAM vItarAgatAnI mUrtirUpe pariNamI gayA hoya che ane bAhyamAM deha nizceSTa thaI gayo hovAthI pratimA samAna lAge che. teo potAnA zAMta caitanyacaMdranA avalokanathI, anubhavathI thAkatA ja nathI. teo aMtarano AnaMda vAraMvAra letAM atIndriya zaktiothI bharapUra potAnA caitanyacaMdrane nIrakhatAM dharAtA ja nathI. jema kudaratano niyama che ke pUrNimAnA pUrNa caMdranA yoge samudramAM pUrI bharatI Ave che, tema pUrNa jJAyakacaMdranA ekAgra avalokanathI tenA ugra AzrayathI temanA AtmasamudramAM AnaMda vagerenI bharatI Ave che, paryAyamAM zuddhinI vRddhi thAya che. - munine AnaMdanuM AvuM anupama svasaMvedana hovA chatAM te akhaMDa rahetuM nathI. dRSTi satata caitanyataLa upara hovA chatAM upayoga aMdara ne bahAra thayA kare che. svasaMvedana vakhate teo sAtamA apramatta guNasthAnakanA nirvikalpa AnaMdamAM lIna hoya che tathA vikalpanA kALe chaThThA pramatta guNasthAnake utkRSTa zubhamAM temano upayoga joDAya che ane pharI zuddhopayoga sAdhavAno puruSArtha karI, pAchA aMdara sarI jaI svarUpamagna thaI jAya che. teo vikalpAtmaka dazAmAM hoya tyAre sarvajJa bhagavAne praNIta karela zrutAdinA ciMtavanamAM hoya deva-gurunI bhaktimAM hoya, te vakhate paNa temane to dhruva jJAyakatattvanI ja mukhyatA rahe che. zubha bhAva vakhate paNa nija dhruva jJAyakatattvanuM AlaMbana satata rahetuM hovAthI te zubha bhAvanA teo mAtra jJAtA-draSTA rahe che, kartA-bhoktA Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-34 619 banatA nathI. vikalpa Ave ane yathocita sahaja yoga hoya to upadezAdinI pravRtti karI pAchA svarUpamAM samAI jAya che. munine pracura svasaMvedana hovA chatAM paNa te amRtarasa kevaLajJAnI paramAtmAnI apekSAe khUba alpa che. kevaLI bhagavAna caitanyaghaDAno pUrepUro amRtarasa ekasAthe pIe che, jyAre muni to tene pAtaLI dhAre pIe che. munine te dhArAthI saMtoSa nathI thato. temane to pUro ghaDo joIto hoya che. pratyeka samaye pUrepUruM amRta pivAya evI pUrNa dazAnI temane abhilASA hoya che. temane bahAranA vikalpomAM AvavuM goThatuM nathI. temane satata evI bhAvanA varte che ke kyAre e dhanya divasa ane dhanya paLa Avaze ke jyAre upayoga sadAne mATe aMdara thIjI jaze. evI dazA kyAre prApta thaze ke kadI paNa pharI bahAra AvavuM ja na paDe!' AvI bhAvanAnA baLa vaDe utkRSTa koTinI aMtarmukhatA pragaTe che. munidazAno dIvaDo pragaTAvI, siddhadazA tarapha pagalAM mAMDI svabhAvamAM pUrNapaNe TharI javA ugra puruSArtha karanAra bhavyAtmAo kharekhara dhanya che! Ama, jyAM AtmajJAna hoya che tyAM ja yathArtha munipaNuM pragaTe che. tethI munipaNAno AdhAra potAnA nirmaLa svarUpano anubhava che, nahIM ke bAhya veSa. cokkasa prakAranI bAhya kriyA karavA mAtrathI munipaNuM AvI jAya che evuM mAnanAra ane manAvanAre munipaNA viSe jJAnIoe ApelI nIce mujabanI vyAkhyAne niraMtara potAnI samakSa rAkhavI jarUrI che - jANa cAritra te AtamA, nija svabhAvamAM ramato re; lezyA zuddha alaMkaryo, mohavane navi bhamato re. apramatta je nitya rahe, navi harakhe navi zoce re; sAdhu sUdhA te AtamAM, zuM muMDe zuM loce re.1 muni upayogane jAgRta rAkhI AtmasthiratAno puruSArtha satata karI rahyA hoya che. 'jJAnAnaMdasvarUpa amRtasvabhAva svAdhIna ane amaryAdita che tathA zubhAzubha bhAva to parAdhIna ane maryAdita che' evI pakaDa zraddhA-jJAnamAM karIne teo caitanyalokanI gahanatAmAM UMDe UMDe vicaratA hoya che. temane AtmAnA svAdhIna svarUpanuM bhAna satata vartatuM hovAthI pratyeka karmodayamAM teo samapariNAme rahe che. karmakata saMga-prasaMgamAM temane iSTa-aniSTa buddhi thatI nathI. niraMtara AtmajAgRti rahetI hovAthI sarva prasaMgomAMthI teo anAsakta bhAve pasAra thaI jAya che. 'huM jJAnAnaMdasvarUpI chuM. mAruM kAma mAtra jJAtA-draSTAbhAve jovAnuM che' evI pratItinA jore teo prApta saMyogothI upara UThIne paradravya-parabhAvanA mAtra jJAtA-draSTA ja rahe che. mohavaza cittamAM ubharAtAM 1- upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'zrIpALarAjAno rAsa', khaMDa 4, DhALa 12, kaDI 9,6 Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana rahetAM bhAvinAM sapanAMmAM ke bhUtakALanI sukhada ane du:khada smRtiomAM ramamANa na rahetAM, harSa-zokanA jhUle caDyA vinA, zuddha draSTAbhAvamAM sthira rahI teo potAnA dehAdinI vartamAna paryAyane jJAyakabhAve vece che. jJAyakanI nikaTa jaI tIvra AlAdathI nijAnaMdanuM aizvarya anubhave che. jemanI AvI dazA hoya che teo ja sAcA 'muni'nI saMjJA pAme che. munipaNAnI A paramArthavyAkhyAne nahIM samajanArA bahirdaSTi jIvone AtmajJAnanuM mAhAbhya na hovAthI teo mAtra bAhya veSa - dekhAvamAtrathI munine oLakhe che. zrI uttarAdhyayana sUtra'mAM kahyuM che ke mastakamuMDanathI sAdhu thavAtuM nathI, OMkAra uccAraNathI brAhmaNa thavAtuM nathI, araNyavAsathI muni thavAtuM nathI, valkala ke sUkA ghAsanAM vastra dhAraNa karavAthI tApasa thavAtuM nathI; paNa samabhAvathI sAdhu thavAya che, bahmacaryapAlanathI bAhmaNa thavAya che, jJAna dvArA muni thavAya che tathA tapa dvArA tApasa thavAya che. A bAbatamAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja pharamAve che ke bahirdaSTi jIva zarIra upara lagADelI bhasmathI, kezalocathI ke zarIra upara ekaThA thayelA mela uparathI mahaMtapaNuM, sAdhupaNuM ke AcAryapaNuM pArakhe che. mahAtmAnA svarUpathI ajANyo hovAthI te AvAM bAhya cihnothI temane mahaMta mAne che ane temane namI paDe che. paraMtu tattvadRSTi jIva jJAnanI prabhutAthI, ratnatrayInA pariNAmathI, zuddha akhaMDa AnaMdanA sAdhananI pravRttithI, svaguNanA pragaTapaNAthI mahAtmAne oLakhe che ane jANe che. Ama, karmanAM baMdhana toDavAmAM upayogI evA AtmajJAnano abhilASI jIva AtmajJAnanA dhArakane ja muni jANe che. te AtmajJAnavihoNA bAhya veSa-vratadhArInI gaNanA munimAM karato nathI. AcAryazrI kuMdakuMdadeva 'pravacanasAra'mAM lakhe che ke dravyamunitvanuM pAlana karavA chatAM je jIvane sva-paranA bhedanI zraddhA nathI, tenAmAM nizcaya samyakatvapUrvaka paramasAmAyikasaMyamarUpa munitvano abhAva hovAthI te veSadhArI hovA chatAM muni nathI. retI ane suvarNakaNano jene viveka nathI evA dhULanA dhovAvALAne, game teTalo parizrama karavA chatAM suvarNanI prApti thatI nathI; tema jene sva-parano viveka 1- juo : zrI uttarAdhyayana sUtra', adhyayana 25, gAthA 31,32 'na vi muMDieNa samaNo, na oMkAreNa baMbhaNo / na muNI raNavAseNaM, kusacIreNa na tAvaso / / samayAe samaNo hoi, baMbhacereNa baMbhaNo / nANeNa ya muNI hoi, taveNaM hoi tAvaso / / ' 2- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'jJAnasAra', tattvadaSTi aSTaka, zloka 7 'bhasmanA kezalocena vapurdhatamalena vA / mahAntaM bAhyadRg vetti citsAmrAjyena tattvavit / / ' Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-34 621 nathI evA dravyamunine - dravyamunitvanI game teTalI kriyAonuM kaSTa levA chatAM dharmanI prApti thatI nathI. 1 AvA AtmajJAnarahita dravyaliMgI - veSadhArI sAdhuo potAnI gaNanA munipaNAmAM karavA mATe je dalIla kare che te batAvatAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja temanA 'sADI traNaso gAthAnuM stavana'mAM lakhe che - koI kahe "je gacchathI na TalyA, te niraguNa paNa sAdho re; nAtimAMhe niraguNa paNa gaNIye, jasa nahIM nAti bAdho re....2 keTalAka veSadhArI ajJAnI sAdhuo ema kahe che ke jema jJAtinI aMdara koIka buddhimAna hoya to koIka maMda buddhivALuM paNa hoya, koI dhanavAna hoya to koI nidhana paNa hoya; chatAM paNa te sau jJAtinA sabhya hovAthI jJAtimAM ja gaNAtA hoya che ane jJAtinA utsavo temaja lahANInA ekasarakhA adhikArI hoya che; tema ame paNa ajJAnI hovA chatAM sAdhuonI jema ja rahIe chIe, teo kare che tevI kriyAo paNa karIe chIe, teo pALe che tevA badhA AcAro paNa pALIe chIe to amane paNa te saunI jevA sAdhu gaNavA joIe.' kharekhara to Ama kahIne teo potAnA durguNone bAhya AcAronA oThe chupAvavA mAMgatA hovAthI temane muni jANavA mithyA che. zrI AnaMdaghanajI mahArAja kahe che tema, AtmajJAnI hoya temane ja munipaNuM ghaTe che - AtamajJAnI zramaNa kahAve, bIjA to dravyaliMgI re; AtmAnA svarUpane jANe temane ja sAcA zramaNa - muni jANavA, bIjA sarva to veSadhArI, dravyaliMgI ane bAhya dekhAvamAM ja sAdhu che. veSane ane sAdhutAne paramArthadaSTie koI saMbaMdha nathI. AdhyAtmika vikAsanI prakriyA koI paNa bAhya pravRtti sAthe sIdho saMbaMdha dharAvatI nathI. eno saMbaMdha mohanA vilaya sAthe che. jeTalo moha prabaLa hoya che, teTalI jIvanI mUrchA prabaLa hoya che ane pragADha mUrchA hovAthI AcAra paNa vikRta hoya che. jeNe pAMca mahAvrato aMgIkRta karyA hoya tene sarvaviratinI avasthA prApta thaI ema vyavahArathI kahevAya che, paraMtu jyAre adhyAtmadaSTie vicAraNA karavAmAM Ave tyAre anaMtAnubaMdhI kaSAya, apratyAkhyAnAvaraNa kaSAya ane pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyano upazama ke kSaya na thAya tyAM sudhI jIva game teTalI vAra 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, pravacanasAra', gAthA 91 _ 'sattAsaMbaddhede savisese jo hi va sAmaNNe / saddahadi Na so samaNo satto dhammo Na saMbhavadi / / ' 2- upAdhyAya zrI yazovijayajIracita, 'sADI traNaso gAthAnuM stavana', DhALa 2, kaDI 27 3- zrI AnaMdaghanajIracita, zrI vAsupUjya bhagavAnanuM stavana, kaDI 6 Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana dIkSA le to paNa te yathArtha muni banI zakato nathI.' munipaNAnuM svarUpa samajyA vinA dravyaliMgI - bAhyatyAgI 'sAdhu chuM, paMca mahAvrata pALuM chuM' ema abhimAna kare che, paNa tenI pariNatinuM ThekANuM nathI hotuM. tenI pariNati bahAra ja bhaTakyA kare che. te kaSAyonA niyaMtraNanuM lakSa rAkhato nathI ane UlaTuM bAhya tyAgano ahaMkAra seve che. tyAganuM prayojana ahaMkAranuM varjana che, vardhana nathI; tyAga ahaMkAranI kSati mATe che, tenA poSaNa mATe nathI. paraMtu dravyaliMgI bAhya tyAganA ahaMkAramAM taNAI jaI anadhikRta ceSTA kare che ane pariNAme tene saMsAranAM anaMta duHkhanuM bhAjana banavuM paDe che. vaLI, dravyaliMgI bAhya tyAganA phaLarUpe bhogasaMpadAne icche che, jyAre muni to svarUpasthiratA icche che. veSadhArI bhogasAmagrImAM lubdha thAya che, paraMtu muni to temAM udAsIna rahe che. bAhyatyAgI puNya icche che, jyAre munine na to puNyano gamo hoya che, na puNyaphaLano. bAhyatyAgI deva gatimAM sukha mAne che, jyAre muni tene aMtima lakSya prApta karavAmAM vighnarUpa dIrgha kALanI jela mAne che. bAhyatyAgIno abhiprAya bhogAbhilASAyukta hoya che, jyAre munino abhiprAya mokSAbhilASAyukta hoya che. jo bAhyatyAgIno abhiprAya parivartita thaI, Atmasanmukha thAya to teno bAhya tyAga paNa sArthaka thAya ane mokSapaMthamAM sahAyaka nIvaDe. Ama, bAhyatyAgI aMtaramAM rahela ahaMkAra, Asakti Adi graMthionA kAraNe AtmakalyANathI vaMcita rahI jAya che, jyAre potAnA aMtaranI zuddhi karI jeo nirgatha banyA che teo zIdhra dhyeyaprApti kare che. bahArathI samAna dekhAto hovA chatAM bannenA tyAganA phaLamAM aMtaraMga abhiprAyanI bhinnatAnA kAraNe AvuM mahAna aMtara paDe che. mAtra bAhya tyAga karI levAthI jIva munidazA pAmI zakato nathI. dekhAvamAM sAdhu hoya, paraMtu aMtaramAM viSaya-kaSAyanI maMdatA na hoya to te nAmamAtra sAdhu che. jyAM sudhI AtmA-anAtmA vacceno bheda jANe nahIM, AtmAnA guNonuM aMze paNa vedana thAya nahIM, tyAM sudhI bAhya veSa ke bAhya vAtAdi paramArthe saphaLa nathI ane tethI te bAhyaliMgI kharekharo sAdhu nathI. zrImad prakAze che - 1- A saMdarbhamAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjanuM vacana mananIya che, jeno ullekha gAthA 24nA vivecanamAM karyo hovA chatAM, punaruktino doSa AcarIne paNa atre vicAraNArthe punaH TAMkIe chIe. juo : "savAso gAthAnuM stavana', DhALa 3, kaDI 22 "jihAM lage AtamadravyanuM, lakSaNa navi jANyuM; tihAM lage guNaThANuM bhaluM, kema Ave tANyuM.' arthAt svAnubhava na lAdhe tyAM sudhI e AtmAnuM guNaThANuM paheluM ja rahe che; pachI bhale e vratadhArI zrAvaka hoya, muni hoya, AcArya hoya ke gacchAdhipati hoya. tethI phalita thAya che ke mAtra bAhya tyAga ane dratAdinAM pAlana karavAthI koI chachuM guNasthAnaka prApta karatuM nathI. Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-34 623 'ta (dehAtmabuddhi) na maTe to sAdhupaNuM, zrAvakapaNuM, zAstrazravaNa ke upadeza te vagaDAmAM poka mUkyA jevuM che. jene e bhrama bhAMgI gayo che, te ja sAdhu, te ja AcArya, te ja jJAnI.' Ama, jyAM AtmajJAna nathI tyAM munipaNuM saMbhavatuM nathI. bAhya tyAga hoya topaNa AtmajJAna nahIM hovAthI tyAM aMtaraMga tyAganA abhAve munipaNuM nathI, arthAt dravyaliMga hoya topaNa bhAvaliMga na hoya to te kharekhara muni nathI. A tathyane anvayathI kahevuM hoya to ema kahI zakAya ke jyAM AtmajJAna hoya tyAM ja sAcuM munipaNuM hoya, jenuM sUcana gAthAnA prathama caraNamAM karavAmAM AvyuM che. vaLI, gAthArthamAM A siddhAMtane 'zrI AcArAMgasUtra'nA lokasAra nAmanA pAMcamA adhyayanamAM trIjA udezanA eka vacananI sAkSI ApI AgamapramANathI paNa siddha karyo che - saMmaMti pAsaEI taM moti pasaMda 2 artha - jyAM samakita (AtmajJAna) che tyAM munipaNuM che, arthAt munipaNuM mAtra bAhya veSathI ke bAhya vratathI ke lokonA abhiprAyathI prApta thatuM nathI, paNa svAnubhavarUpa samyagdarzananI pIThikA upara tenuM maMDANa che. samyakucAritrarUpa vRkSanuM mULa samyagdarzana che. jema mULa vinA vRkSa Uge nahIM, tema jo AtmajJAnarUpa mULa na hoya to bAhyamAM sarvavirati hovA chatAM atyaMtara virati, arthAt samyakucAritrarUpa vRkSa Uge nahIM. sarva parabhAvanI icchAthI virAma pAmavArUpa paramArthasaMyama AtmajJAna vinA saMbhavita nathI ane tethI ja kahyuM ke jyAM AtmajJAna che tyAM munipaNuM che. ahIM "AtmajJAna tyAM munimaNuM' kahyuM, teno vAkyartha karI cothA guNasthAnakavartI avirati samyagdaSTinI vAta karI che ema na samajavuM, paraMtu ahIM AtmajJAnanuM pradhAnapaNuM jaNAvyuM che; arthAt AtmajJAna na hoya tyAM munipaNuM saMbhavatuM ja nathI, pachI bhale 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.732 (upadezachAyA-14) sarakhAvo : (1) saMtakavi akhAjI, 'akhAnI kAvyakRti', khaMDa 1, AtmalakSa aMga, chappA 340 Atama samajyo te nara jAti, zuM thayuM dhoLAMbhaguvA vatI ?' (2) zrI cidAnaMdajIracita, 'adhyAtma bAvanI', doho 9 caitanakuM paracyo nahi, kyA huvA vrata dhAra; zALa-vihaNA khetameM, vRthA banAI vADa." ra- 'zrI AcArAMga sUtra, adhyayana 5, uddeza 3, gAthA 156 A sUtranI sAkSI ApatAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja 'savAso gAthAnuM stavana'nI trIjI DhALanI 26mI kaDImAM kahe che ke - lokasAraadhyayanamAM, samakita munibhAve, munibhAve samakita kahyuM, nija zuddhasvabhAve." Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 24 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana bAhyamAM muniveSa hoya tathA muni jevuM bAhya AcaraNa hoya. ahIM chaThThA guNasthAnakavartI muninI vAta karI che. tevA muni ja sAcA guru che ema AtmArthI jIva mAne che. cothA gaNasthAnake AtmAno nirvikalpa anubhava thAya che. tyAM anaMtAnubaMdhI kaSAyano upazama, kSayopazama athavA kSaya thayo hovAthI AMzika svarUpAcaraNarUpa sammacAritra - atyaMtara virati to hoya ja che, paraMtu saMyamAcaraNano abhAva hovAthI tene avirati samyagdaSTi guNasthAnaka kahevAya che. A bhUmikAmAM vizeSa vizeSa kALanA aMtare koIka koIka vAra nirvikalpa sthiti thAya che. pAMcamA guNasthAnake cothA guNasthAnaka karatAM alpa alpa kALane AMtare nirvikalpa anubhava thAya che ane chaThThA-sAtamA guNasthAnakavartIne to vAraMvAra, aMtarmuhUrtamAM ja, niyamathI vikalpa tUTIne svAnubhava thayA kare che. cothA, pAMcamA tathA chaThThA-sAtamA guNasthAnakavartI sAdhakanA AtmajJAnamAM - AtmapratItimAM koI bheda nathI, paraMtu AtmasthiratAmAM bheda che. AtmajJAnapUrvaka AtmasthiratA jyAM vizeSapaNe che evA chaThThA-sAtamAM guNasthAnakavartI muni saddagurupadane yogya che ema AtmAthI jIva mAne che. AtmajJAnanI prApti vinA je paMcamahAvratadhArI hoya tene dravyaliMgI eTale ke veSadhArI ja kahevAya che. je AtmAnubhavI hoya, je niraMtara AtmabhAvamAM ramaNa karanArA hoya, je vastugate vastunuM svarUpa prakAzanArA hoya, je satparuSonA sanAtana saMpradAyane anusaranArA hoya, je sArabhUta evI saMvarakriyAnA AcaranArA hoya; te ja sAcA zramaNa che, te ja sAcA sAdhu che, te ja sAcA muni che, te ja saddagurupadane zobhAvanArA che. AtmArthI jIva bAhya liga - veSathI nirapekSapaNe sAcA bhAvaliMgI sAdhune oLakhI temanI bhakti kare che. game te mata, paMtha, veSamAM rahela AtmajJa puruSone sapuruSa tarIke oLakhI temano Adara kare che. te nathI jovA besato ke temaNe sapheda kapaDAM paheryA che ke pILAM, laMgoTI paherI che ke nagna che, kAraNa ke te yathArthapaNe samaje che. ke dharma kAMI kapaDAMmAM samAyo nathI; ane tethI jyAM bhAvasAdhupaNuM dekhe che tyAM name che ane tevA bhAvasAdhune ja sadgurupade sthApI AtmakalyANa sAdhe che. Ama, AtmArthI yathArtha parIkSA karIne, eTale ke AtmajJAnanI vidyamAnatAnI cakAsaNI karIne sadgurune svIkAre che, kAraNa ke AtmadraSTA AtmAnubhavI jJAnI puruSa ja sanmArge laI janAra sadguru che. jema dIvAthI dIvo pragaTe che, tema jemaNe AtmA sAkSAt anubhavyo che evA AtmadraSTA saguru ja Atmasiddhi karAvI zake che. jemane AtmajJAna nathI evA potAnA kuLanA gurune AtmArthI jIva sadaguru mAnato nathI. zrImad kahe che - 'laukika daSTi bhUlI javI. loko to je kuLamAM janme che te kuLanA dharmane mAne che Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-34 625 ne tyAM jAya che paNa te to nAmamAtra dharma kahevAya, paNa mumukSue tema karavuM nahIM." AtmArthI AtmajJAnanI prAptinI rucivALo hovAthI temane ja sadguru mAne che ke jeo AtmajJAnasaMpana hoya, kAraNa ke paramArthano mArga teo ja dekhADI zake che. potAnA kuLanA gurune guru mAnavA, arthAt bApa-dAdA kuLaparaMparAnI rUDhithI jemane guru mAnatA hoya evA ajJAnI veSadhArIne sadguru mAnavA te taiyAra thato nathI. AtmArthI potAnA kuLadharmavALA jemane guru mAnatA hoya temano AMdhaLo vizvAsa karI, temane guru mAnavA nathI lAgato. te parakha karyA vinA koIne guru tarIke svIkArI leto nathI. potAnA kuLaguru jo AtmajJAnasaMpanna hoya to temanI yathArtha parIkSA karI te avazya temane sadguru mAne che, paraMtu AtmajJAnarahita evA kuLaguru bhavacheda karavAne asamartha hovAthI tevA kalpita guruo pratye te dRSTi paNa karato nathI. AtmArthI jIva jANe che ke asadguruno Azraya naraka, nigodAdi durgati ApanAra che ane tethI te temano tyAga karI potAnI dRSTi sadgurusanmukha kare che. sadgurunA AzramamAM anaMta kALanuM paribhramaNa samApta thAya evuM sAmarthya rahyuM hovAthI mokSamArgamAM sadgurunI oLakhANa atyaMta agatyanI che ema AtmArthI samaje che. tethI te sadgurunI oLakhANa arthe potAne prApta thayela sarva mati, zakti ane vivekano upayoga kare che ane sadguruno Azraya karI, trikALI zuddhAtmasvarUpane pragaTAvI svAdhIna sukhanI prApti kare che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'AtmajJAna tyAM munipaNuM, e siddhAMta pramANa; sva para prakAzaka jJAna che, samaje teha sujANa. aMtarathI niHspRha sadA, te sAcA guru hoya; satya sva para hita je kare, emAM saMzaya hoya. AtmArthe AtmArthI te, seve sadguru rAja; bAkI kuLaguru kalpanA, karavAnuM nahi kAja. gaccha mata AgrahathI kadI, asaguru jo hoya; loka pravAha mAnyatA, AtmArthI nahi joya.' 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.718 (upadezachAyA-10) 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR. 221 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 133-136) Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 35 pratyakSa che ke kArane, parama upakAra, , , tA . Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 35 athI gAthA 34mAM AtmArthInI guru saMbaMdhI mAnyatA batAvatAM kahyuM ke AtmajJAnI [21] ja sAcA guru che ane te ja mAnya karavA yogya che. bAhyatyAgI hoya ke bhUmikA jamA potAnA kuLadharmanA guru hoya, paNa jo te AtmajJAnarahita hoya to te sagurupada mATe apAtra che evo AtmArthI jIvane daDha nizcaya hoya che. Ama, kevA prakAranA guru pratye AtmArthInI bhakti hoya che te batAvI, parama sadbhAgyayoge tathA prakAranA AtmajJAnI sadgurunI prApti thaI hoya to AtmArthInI temanA pratyenI bhakti kevI hoya te darzAvatAM zrImad A gAthAmAM kahe che - pratyakSa sadguru prAptino, gaNe parama upakAra; | gAthA traNe yoga ekatvathI, varte AjJAdhAra." (35) pratyakSa sadgurunI prAptino moTo upakAra jANe, arthAta zAstrAdithI je samAdhAna thaI zakavA yogya nathI, ane je doSo sagurunI AjJA dhAraNa karyA vinA jatA nathI te sadagurayogathI samAdhAna thAya, ane te doSo TaLe, mATe pratyakSa sadguruno moTo upakAra jANe, ane te sadguru pratye mana, vacana, kAyAnI ekatAthI AjJAMkitapaNe varte. (35) pUrvanA prabaLa puNyanA udayathI sadgurulakSaNasaMpanna evA koI puruSano L a] yoga thAya to AtmArthI jIva tene parama upakArabhUta gaNe che, kAraNa ke zAstra dvArA je prazna, jijJAsA, mUMjhavaNa AdinuM nirAkaraNa thatuM nathI te sarvanuM niHzaMka samAdhAna tene ahIM sAMpaDe che. AgamanA anekavidha hetu, apekSA, nyAya ityAdi pratyakSa sadguru vinA samajAtAM nathI, tethI sadguruno pratyakSa yoga parama upakAraka che ema AtmArthInA lakSamAM hoya che. vaLI, anaMta kALamAM anaMta bAhya sAdhana AdaryA pachI paNa je tattva na pamAyuM te gurugame alpa kALamAM pamAya che. sadgurunI pratyakSa AjJA ArAdhatAM potAnA durdamya doSo alpa prayAse kSINa thAya che ane kSamA, namatA, saraLatA Adi aneka sadguNo sugamapaNe tathA tvarAthI vikase che evo tene nizcaya varte che. bIjA badhA karatAM adhika caDiyAtA evA pratyakSa sadgurunA parama upakArano akhaMDa nizcaya tene niraMtara varte che. pratyakSa saguruno Azraya te svasukhaprAptino saraLatama ane zreSTha upAya che ema Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSArtha 630 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana AtmArthI jIva daDhapaNe mAne che. 'bhavamAM javAne ADA pratibaMdha jevI temanI AjJA jo mana-vacana-kAyAnI ekatAthI upAsavAmAM Ave to te yoganA sAphalyarUpe sarva gaNo upAsaka ziSyamAM pragaTe che. evI daDha zraddhAnA baLa vaDe te tathAprakArano paraSArtha upADe che. vinayabhakti sahitanA AjJA-ArAdhana vinA zrIguruno bodha pariNamato nathI ane manana tathA nididhyAsanano hetu thato nathI. sagurumAM ja paramezvarabuddhirUpa parama dharma pALato hovAthI te AtmArthI sAdhaka triyogano sanmArge upayoga kare che. asa...saMga ane asatsaMgathI nivRtti laI smaraNa, bahumAna, prabhubhakti, svAdhyAya, dhyAna AdimAM te potAnA manane pravRtta rAkhe che. vikathAthI vimukta thaI, vinayayukta bolavAmAM tathA kIrtana, dharmacarcA Adi karavAmAM vacanane vyasta rAkhe che. AraMbha ane parigrahanI pravRtti parihari, kAyAne paNa saddagurunI sevAbhaktimAM tathA yathAAjJA vratatapa vageremAM pravartAve che. svacchede vartatA traNe yoga baMdhanuM kAraNa thAya che e samajAyuM hovAthI siddhapadanA sarvazreSTha upAyarUpa saddagurunI AjJAmAM triyogane joDI amUlya yogane te sArthaka kare che. - anAdithI aparicita evo sanmArga darzAvanAra pratyakSa satparuSa mokSa mArganA jijJAsu mATe kharekhara paramAtmatulya ja che evI AtmAthI jIvane daDha pratIti thaI hovAthI, puNyodaye koI vidyamAna sanduruSano yoga thAya to temanA caraNAraviMdane te AtmArthI jIva sarvArpaNabuddhithI seve che, acaLa prema ane samyaka pratItithI niraMtara temano samAgama kare che. satparuSanAM niraMtara samAgama, darzana ane bodha dvArA svabhAvanuM bhAvabhAsana thavAthI svarUpanI yathArtha ruci thAya che. temanI zAMta mukhamudrA, temanuM AtmAmaya valaNa, temanI parama zItaLa, parama preraka, svAnubhavamudrita AtmArthabodhaka vANIno lAbha maLatAM tene svasvarUpanI ruci pragaTe che. temanA bodhathI caitanyarasa ghUMTAya che ane temanI prasanna mudrA dvArA svarUpanuM mAhAbhya vadhe che. nizadina jemane AtmAno upayoga che ane aMtaraMga spRhA nathI evI jemanI gupta AcaraNA che evA satparuSamAM prema vadhatAM saMsArarasa maMda thato jAya che. puruSane atIndriya Atmika sukhamAM nimagna jotAM. harSa-zokanA prasaMgamAM nirlepa nihALatAM AtmasvabhAvanI pratIti thAya che ane tenI prAptinI ruci pragaTe che. jema jema satparuSanI AzcaryakArI AtmadazA pratyeno prema vadhe che, tema tema AtmArthIno darzanamoha maMda thatAM svarUpaprAptinI yogyatA vadhe che. Ama, AzrayabhaktinAM pariNAma darzanamohano rasa ghaTADavAno saraLa ane sugama upAya che. darzanamohanA vijJAnano siddhAMta che ke darzanamoha maMda thayA vinA svarUpanuM bhAvabhAsana thAya nahIM ane darzanamohano abhAva thayA vinA AtmAnubhava thAya nahIM, tethI AtmAnubhava mATe mahatparuSano niraMtara athavA vizeSa samAgama atyaMta Avazyaka che. zrImad lakhe che - Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-35 631 koI paNa prakAre jIva potAnI kalpanAe karI satane prApta karI zakato nathI. sajIvanamUrti prApta thaye ja sata prApta thAya che, sat samajAya che, satno mArga maLe che, sat para lakSa Ave che. sajIvanamUrtinA lakSa vagara je kaMI paNa karavAmAM Ave che, te jIvane baMdhana che; A amAruM hRdaya che." koI paNa prakAre jIva potAnI matikalpanAe karI satune prApta karI zakato nathI. potAnI kalpanAe tathA icchAe upAyo kare to svachaMda vadhe che, paNa sat prApta thatuM nathI. tethI sadgurunA caraNe sarvasamarpita thAya tyAre kAryanI zarUAta thAya che. e thayA pachI potAne hitakArI zuM? ahitakArI zuM? pote zuM karavuM? zuM na karavuM?' e badhuM samajAtuM jAya che. jene ekamAtra akhaMDa, akaSAyI, jJAtA-draSTArUpa potAnA sahajAnaMdI svarUpane pAmavAnI icchA che tene, jemaNe potAnuM kalyANa karyuM che evA jJAnIpuruSanI AvazyakatA tathA temano mahimA samajAya che. AtmArthI jIvane e vAtano nirdhAra hoya che ke pUrNa sukhano pUrNa mArga AtmajJAnI pratyakSa satparuSa ja batAvI zake tema che ane temanI AjJAno ArAdhaka niHsaMzaya paramArthane pAmI zake che, arthAt potAnA zuddha AtmasvarUpamAM sthiti pAmI zake che. satune prApta karanAra sadehe vidyamAna evA pratyakSa sadguru dvArA satnI sAkSAt prApti thAya che ema AtmArthI jIvane akhaMDa nizcaya thayo hovAthI pratyakSa sadguruno parama durlabha yoga mane prApta thAya to te mArA bhAgyano parama mahodaya che' ema te mAne che. zama, saMvega, nirveda, anukaMpA, AstiyAdi guNo pragaTyA che jene evA AtmArthI jIvane koIka jJAnIpuruSanA paramopakArI samAgamanI tIvra icchA rahyA kare che. pUrvanA paramArthapuNyano udaya saMprApta thatAM koIka dhanya paLe potAnA pUrvanA zubha RNAnubaMdhI jJAnIpuruSanA samAgamano suyoga thAya che tyAre te jIva jJAnIpuruSane guNalakSaNathI oLakhI le che ane temanA pavitra caraNakamaLano Azraya svIkAre che. pratyakSa sadgurunI prAptino parama AnaMda te vede che. ahIM zrImade prayojela "prApti' zabdanI arthagaMbhIratA samajavA yogya che. "prApti' zabda mAtra saMyogasUcaka nathI, paNa te 'oLakhANapUrvakano yoga' sUcave che. sadguru AtmajJAnI che ke nahIM evI temanI oLakhANa karyA vinA mAtra RNAnubaMdha Adi kAraNothI jIva temanI tarapha AkarSAya to eTalAmAtrathI prayojanasiddhi thatI nathI. "A puruSa AtmajJAnI che, sAcA mokSamArganA upadeSTA che, jema te kahe che tema ja mokSamArga che' evI oLakhANapUrvakano yoga thAya to ja paramArtha apekSAe sadgurunI prApti thaI ema kahevAya. sadgurunA AtmacAritranI parakha dvArA temane yathArthapaNe oLakhI, temanA alaukika AtmaguNono ahobhAva lAve 1- "zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.261 (patrAMka-198) Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 632 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ane temanA adamya AtmaprabhAvanuM aciMtya mAhAtma bhAse tene ja jJAnIoe sAcI prAti' kahI che. AtmArthI jIvane sadgurunI prApti thatAM AnaMda ane umaLako Ave che, prasannatA ane pavitratA anubhavAya che, tenA aMtaramAM na bhUMsAya evI apUrva chApa paDe che. AtmArthI jIvanA aMtaramAM eka ja gholana hoya che ke kaI rIte huM mArA AtmAne sAdhuM? kaI rIte mArA AtmAnAM zraddhA-jJAna-cAritrane pragaTa karuM?' AtmAmAM satata AvI dhUna vartatI hovAthI, jema dhanano arthI rAjAne jotAM ja prasanna thAya che ane tene vizvAsa Ave che ke have mane dhana maLaze ne mArI daridratA TaLaze', tema AtmArthI jIva AtmakalyANano upAya darzAvanAra sadgurunI prApti thatAM ja prasanna thAya che ke mane mArA AtmAnI prApti karAvanAra sadguru maLyA che, tethI have saMsAraduHkha TaLaze ane mokSasukha maLaze.' sadgurunI jvalaMta mukhamudrAnAM darzanathI teno AtmA ullasI jAya che ke "ahA! kevI adbhuta ApanI dazA! mane paNa AvI zAMti, AvI prasannatA, AvI vItarAgatA joIe che.' tene pramoda thAya che ke 'sadguru caitanyane kevA sAdhI rahyA che!' temanI siddhi jotAM tene preraNA maLe che ke huM paNa A rIte caitanyane sAdhuM.' Ama, tene ArAdhanAno utsAha jAge che, puruSArthanA bhAva vardhamAna thAya che, svarUpalakSa bhaNI te saheje vaLe che ane tenI pAtratAnI vizuddhi temaja vRddhi thAya che. Ama, sadgurunI prAptithI AtmArthI khUba ullasita thaI jAya che. jema zIkha RtunA tApathI saMtapta thayelo jIva jyAre sarovara tarapha jAya che, tyAre ThaMDI havA AvatAM tene khAtarI thaI jAya che ke nakkI pANI have kyAMka najIkamAM ja che; tema saMsArabhramaNanAM duHkhathI saMtapta thayelA AtmAthI jIvane jyAre mokSanI pratyakSa mUrti samAna sadgurunI prApti thAya che, tyAre tene aMtaramAM haLavAza ane zAMtinA bhaNakArA vAge che. tene aMtaramAM evo nizcaya pragaTe che, evuM zraddhAna pragaTe che ke mAre je joIe che te mane ahIMthI maLaze ja.' tene daDha nizcaya thAya che ke "mane mokSa joIe che ane sadgurunA Azraye jo huM savaLo puruSArtha karuM to avazya mokSane sAdhI zakuM ema chuM.' A rIte sadgurunI prAptithI AtmArthIne mokSanI zItaLa havA anubhavamAM Ave che ane mokSa nikaTa ja che ema tene niHsaMdeha khAtarI thaI jAya che. pUrve kadI nahIM anubhavelI evI zAMti tenAM pariNAmamAM vedAya che. saddaguruno yoga tene parama upakArI bhAse che. pratyakSa sagurunI prAptine AtmArthI moTo upakAra - bIjA badhA karatAM adhika caDiyAto evo parama upakAra gaNe che. zAstrAdinA svAdhyAyathI je zaMkAonuM samAdhAna thaI zakatuM nathI, te samAdhAna sadgurunA yogathI samajAya che ane je doSo ghaNA Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-35 633 prayatnothI paNa jatA na hatA te doSo sagurunA yogathI alpa prayatna TaLe che. mATe AtmArthI pratyakSa sadgurunI prAptine parama upakAra mAne che. ahIM darzAvela A be mukhya kAraNonI vistArathI vicAraNA karIe - | (1) AtmArthI jANe che ke svamatikalpanAe zAstrAdinuM adhyayana karavAthI zaMkAonuM TaLavuM to na thAya paNa UlaTo svacchaMda vadhe ema paNa bane, kAraNa ke zAstro ghaNAM che ane mati thoDI che, AyuSya alpa che ane zAstro asaMkhya che. vanamAM bhUlA paDelA musApharane jo mArga na jaDe to ahIMthI tahIM bhramaNa karatAM karatAM rAtri paDI jAya, aMdhAruM thaI jAya ane te gaMtavya sthAne pahoMce nahIM, tema zAstromAMthI jJAna pAmavA icchanAra, potAnI matikalpanAe svAdhyAya kare to zabdajALamAM gUMcavAI jAya. apekSA, hetu, Azaya vagere na samajAvAthI mati mUMjhAI jAya ane tene mArga jaDe nahIM. tethI satuzAstrano marma batAvanAra pratyakSa sadgurunI prApti atyaMta anivArya che. zrImad lakhe che - ghaNuM karIne puruSane vacane AdhyAtmikazAstra paNa AtmajJAnano hetu thAya che, kemake paramArthaAtmA zAstramAM vartato nathI, puruSamAM varte che.'' jo ke satzAstramAM paNa pUrve thayelA jJAnIono ja upadeza saMgharAyelo che, chatAM AtmAthI sAdhakane pratyakSa sadgurunA caitanyathI sabhara vyaktitvamAMthI je sUkSma bodha ane rahasyamaya preraNA tathA avarNanIya ullAsa prApta thAya che te A jagatamAM kharekhara ajoDa che ane A vAta mAtra anubhavagamya che, tarkagamya nathI. samasta zAstro bAhya zailIthI lakhAyelAM hoya che. te zAstro jo ke mahA upakArI che ane jIvane AtmajJAnanI prApti arthe adhikArIpaNuM Ape che, paraMtu temAM rahelA marma apragaTa hovAnA kAraNe te dvArA svarUpasthiti thavI saMbhavatI nathI. sadguru gupta marmanI samajaNa Ape che ane tenA pariNamana mATe yathArtha mArgadarzana Ape che, jene anusarIne jIva zIghatAe svarUpasthiti prApta karI zake che. zrImade eka sthaLe prakAzya che ke - zAstramAM kahelI AjJAo parokSa che ane te jIvane adhikArI thavA mATe kahI che; mokSa thavA mATe jJAnInI pratyakSa AjJA ArAdhavI joIe." sadgurunAM vacanomAM svAnubhUtino pracaMDa prabhAva hoya che. temanAM vacano sarva anubhavonA saravALArUpa hoya che. temane AtmadazAnI vardhamAnatAnAM gupta rahasyonuM 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.516 (patrAMka-706) 2- ejana, pR. 263 (patrAMka-200). Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana abhuta - AzcaryakAraka jJAna hoya che. je mArge AtmArthI javA icche che, te ja mArge teo AgaLa vadhelA hovAthI teo mArganA preraNAsthAna tathA bhayasthAna bannethI vAkepha hoya che. AtmabhAva vadhatAM ane AtmAnI pavitratA tathA nirmaLatA thatAM kevA kevA anubhavo thAya che, tathArUpa avasthAonAM patanasthAnako kevAM hoya che ane tene kaI rIte pAra karI zakAya, tenA upAyo kyA che vagere badhuM sanduruSanA aMtaramAM rahyuM hoya che. teo dvArA jIva potAnA pratyeka saMbhavita patananI AgAhI prApta karI zake che ane pravAsanA bhAthArUpe tene utsAha, mArgadarzana sAMpaDe che. sadguruno upadeza zravaNa karI, temanI AjJAnusAra Atmopayogane sthira karavAno puruSArtha upADanAra AtmArthIne atIndriya cidAnaMdanI anubhUti tarapha AgaLa vadhatAM sadgurue darzAvelA kramAnusAra abhuta anubhavo thAya che, te anubhavono paramArtha samajAya che tathA zAstramAM kahelAM kathanono gUDha artha daSTigocara thAya che. Ama, sadgurunAM anubhavamUlaka vacanomAM aneka zAstronuM pAramArthika rahasya hoya che. te vacanomAM uttamottama zAstrono sAra hoya che. Atma-anubhavanA nicoDarUpa te vacanone zAstra kahevAmAM Ave ke Agama kahevAmAM Ave te yathArtha ja che. deha ane rAgathI bhinna AtmAno anubhava jemane thayo temaNe zAstrono marma jANI lIdho che. temaNe zAstrono abhyAsa karyo hoya ke na karyo hoya, topaNa teo zAstrajJa ja che. AtmajJa thavAmAM badhuM samAI jAya che. tethI ghaNAM zAstrono abhyAsa karavA karatAM paNa jJAnInI ekeka AjJA jo jIva upAse to ghaNAM zAstrothI maLatuM phaLa tene sahajamAM prApta thAya. jJAnInI pratyeka AjJA kalyANakArI che. pratyakSa sadgurunA A parama upakAra viSe DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - vartamAnamAM parokSa jJAnIoe praNIta karelAM parokSa zAstro karatAM paNa pratyakSa saddaguruno upakAra ghaNo moTo che; kAraNake zAstrano viSaya parokSa hoI te thakI vartamAnamAM jIvanA samAdhAnAdi thavA pAme nahi, eTale te parokSa parama upakArI sAdhanathI vartamAnamAM sAkSAt samAdhAna karavA samartha pratyakSa sadguru samAna baLavAna upakAra thaI zake nahi. AtmAdi vastunA nirUpaka parokSa zAstrAdithI je supAtra mumukSa AtmArthI jIvane ghaNA kALe thoDo upakAra thAya, tenA karatAM thoDA kALe ghaNo upakAra - are! aMtarmuhUrtamAM paNa samartha upakAra sAkSAt pratyakSa sagurunA yoge banI zakavo saMbhave che." (2) AtmArthI jIva zAstra karatAM sadguruno yoga vizeSa upakArI samajato hovAthI tene jyAre pratyakSa satparuSano yoga thAya che tyAre tene temanA prati acaLa prema ane 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, "rAjajyoti mahAbhASya', pR.154 Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-35 635 samyaka pratIti Ave che. zama-saMvegAdi guNothI tathA cittane rUDA bhAvamAM rokavAthI yogyatA vadhI hovAnA kAraNe AtmArthI potAnA dhyeyamAM vidanarUpa anupakArI evA asatsaMgathI nivRtta thato jAya che ane upakArI tathA AtmabhAvane poSaNarUpa ratnaciMtAmaNi tathA kalpavRkSa samAna ati kalyANakArI evA pratyakSa sagurunA satsaMgano vizeSa lAbha leto jAya che. satsaMgano mahimA aparaMpAra ane vacanAtIta che te tene anubhavathI samajAya che. satsaMgamAM zAMti ane AnaMdanuM je skuraNa thAya che tathA saddaguru pratye prema tathA zraddhA vadhavAno je anubhava thAya che, te pUrve kadI nahIM vecelA hovAthI te tene apUrva lAge che. sadgurunA zItaLa ane sukhadAyaka saMgamAM AtmArthI jIva upara temanA jJAnanA atizayapaNAnI tathA temanA zAMti, samatA, vItarAgatA, cAritra ityAdi guNonI chApa paDe che. jIvanacaryAmAM sadagurunuM valaNa kevuM rahe che tathA e dvArA vyakta thatI temanI aMtaraMga avasthA keTalI UMcI che te tene samajAya che. sadgurunA guNonI chApa citta upara aMkita thayelI hovAthI temanI divyatAvyAkha ceSTAo vAraMvAra tene smaraNamAM Ave che. jema lobhInuM mana dhanamAM ane satInuM mana bharathAramAM rahe che, tema AtmArthInuM mana paNa sagurunA lokottara vyaktitvanI jhAMkhI karyA kare che. temanAM viziSTa jJAna, nirmaLa dhyAna, tIvra vairAgya, aMtarmukha dazA, ajoDa bahmaniSThA, sahaja samadarzitA, avirata AtmajAgRti, adbhuta zAMti, akhUTa dhairya, aDola nirbhayatA, niSkAraNa karuNA, amRtamaya vANI Adi aneka guNonI smRti tene rahyA kare che. temanA viziSTa guNone citavatAM tenA aMtaramAM icchAbaLa ane nizcayabaLa pragaTe che. divase divase tenI vRtti Urdhva ane sthira thatI jAya che ane guNo khIlavA lAge che. - AtmArthI komaLapariNAmI banyo hoya che ane potAnA doSa jema che tema jovAsvIkAravA tatpara hoya che, tethI sadgurunA paramopakArI samAgamamAM tenA doSo saheje vilaya pAme che. sadguru tenA doSa batAve tyAre AtmArthI jIva turaMta potAnA doSano svIkAra karI le che. te svabacAva nathI karato. tene sadguru pratye virodhanAM pariNAma nathI jAgatAM. tene koI tarka-vitarka, saMkalpa-vikalpa, zaMkA-kuzaMkA udbhavatAM nathI. jenAmAM AtmArthitA pragaTI nathI te potAnA doSo svIkAravAnA badale svabacAva kare che. te potAno doSa bIjAnAM mAthe oDhADe che, doSano Aropa bIjA upara kare che athavA to e jAtajAtanA vikalpo kare che ke huM ekalo ja kyAM doSa karuM chuM, bIjA paNa kare ja chene. badhA kare che ane huM paNa karuM chuM, emAM zuM? pelA karatAM huM ocho karuM chuM. enA karatAM to huM sAro chuM.' A rIte e svadoSarakSA karIne jANe-ajANe potAnA doSonuM anumodana kare che. vaLI, keTalAka to tethI AgaLa vadhIne saddaguru Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana doSa dekhADe to saddagurunA doSa kADhavA mAMDe che, teozrI pratye dveSanAM pariNAma karI ghora AzAtanA kare che. A rIte doSono pakSapAta karavAthI dharmanI upekSA thAya che. paNa jenAmAM AtmArthIpaNuM utpanna thayuM che tenAmAM saraLatA, madhyasthatA, namatA pragaTyAM hoya che ane tethI te potAnA doSono pakSapAta karavAnA badale pazcAttApa kare che. tene doSa darzAvanAra sadguru pratye jarA paNa azubha bhAva utpanna thato nathI. UlaTuM temanA pratye upakAranI bhAvanA jAge che ke teo atyaMta upakArI che ke je vAta mane samajAtI na hatI e vAta temaNe batAvI ApI. sagurue tene sAvadhAna karyo hovAthI ane doSo upara tenuM dhyAna kheMcyuM hovAthI te temano AbhAra mAne che ane potAnA doSa kADhavA te tatpara bane che. tenA jIvanamAM sadagurue darzAvelA doSanuM bhAna, te doSa pratye dhRNA, doSanI niMdA, doSa pratye sajAgatA tathA ene kADhavAno puruSArtha pragaTe che. potAnI zaktine gopavyA vinA te doSakSayanI dizAmAM pUrepUro prayatna kare che. vaLI, AtmArthI AtmanirIkSaNa karato hovAthI tene paNa potAnA doSo pakaDAya che ane te doSo khUba khUMce che. te potAnA doSonI hAramALAne sahI zakato nathI, tethI te atyaMta Andra banI sadgurune doSamukti arthe prArthanA karato rahe che. tenA aMtaramAM koI paNa prakAranAM asatpariNAma utpanna thatAM ja te AtmaglAnipUrvaka potAne dhikkAre che ane sadguru pAse jaI potAnA doSano ekarAra kare che. jema rogamukti mATe vaidyane potAnI vyAdhinI sarva vigato niHsaMkoca kahevAmAM Ave che, tema AtmArthI sadgurune potAnA aparAdhanI nAnAmAM nAnI vigata, kazuM paNa gupta rAkhyA vagara kahe che. jema zArIrika rogonA nidAna mATe kuzaLa vaidya samartha che, tema Atmika rogonA nidAna mATe sadguru samartha che. je prakAre rogajanya pIDA zamAvavA vaidya roga anusAra auSadhi Ape che, te pramANe doSajanya tApane TALavA sadguru bhUmikAnusAra ziSyone prAyazcita Ape che. je prakAre kaDavI auSadhi paNa rogIne roganivAraNa mATe amRta che, te prakAre kaThaNa prAyazcita paNa AtmAthIne aMtarazuddhi mATe amRta che. tethI jema rogI vaidya pAse kaDavI auSadhi saharSa le che, tema AtmArthI paNa kaThaNa prAyazcita sadguru pAse saharSa grahaNa kare che, kAraNa ke temAM te potAnuM kalyANa samaje che. A rIte sadgurunI sAkSIe AtmaglAnipUrvaka karavAmAM AveluM doSanuM Alocana ane prAyazcitanuM pAlana te doSonI zIdhra zuddhi karavAmAM sahAyaka bane che. tenAmAM niSkapaTatA, nikhAlasatA Adi guNo pragaTavA mAMDe che. tenA aMtaraMga pariNamanamAM ghaNo pharaka paDI jAya che. Ama, sadguruno mahimA zAstra karatAM adhika hovAthI tathA temanA AzrayathI jIvanA doSo saheje TaLatA hovAthI AtmArthI temanA yogane parama upakArI gaNe che Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-35 637 ane temanA pavitra caraNakamaLano Azraya karI temanI bhaktimAM joDAya che. AtmArthIne guru mATe yathArtha oLakhANapUrvakano prema thayo hovAthI samyaka pratItinA phaLarUpe tene sadguru pratye daDha Azrayabhakti pragaTe che. temanI caryAdi saMbaMdhI zaMkAdi tene udbhavatAM nathI. AtmadazAnA lakSyapUrvaka asaMsAragata vahAlapa thaI hovAnA kAraNe temanA pratye apekSA sevAtI nathI. hRdaya ane buddhinI soMpaNI thaI hovAnA kAraNe vinaya, laghutA, saraLatA, nikhAlasatA, niHzaMkatA Adi guNo pragaTe che. AthI sadgurunAM vacanono svIkAra karavAmAM tene sugamatA rahe che. tenA aMtaramAM evA bhAva jAge che ke sadgurunuM kaheluM sarva mAnya rAkhavuM, temanuM kaheluM kema hoya tema ja aMgIkRta karavuM, potAnI alpa mati tyAM jarA paNa na calAvavI ane potAnI buddhinA upayogane mAtra sadgurunA bodhamAM ja preravo, na samajAya tyAM sadguru pAsethI samAdhAna meLavavuM, paNa svacchaMdane sevI sadguruthI vimukhatAe na pravartavuM. te potAnI buddhinI maryAdA jANato hovAthI sadgurunA vacanane naya, tarka, zAstravacanathI mApavAnuM baMdha kare che ane tethI sAcA mAM pAmavAnuM zarU thAya che. sadgurunA vacanane hRdayapUrvaka mAnya rAkhavAthI tene potAnI maryAdita buddhithI nukasAna to nathI thatuM, paraMtu te buddhi vacananA Azayane pakaDavAmAM lagAvelI hovAthI lAbha thato jAya che. bhAva apratibaddhatAthI niraMtara vicare che evA sapuruSanA caraNakamaLamAM acaLa prema ane samyak pratIti AvatAM te AtmArthI jIvamAM bAhya ane atyaMtara parivartana thavA lAge che. svasammukhatAno puruSArtha jAgRta thAya che ane para saMbaMdhI icchA ghaTatI jAya che. caitanyasvarUpa AtmAmAM ja pariNati sthiratAne pAme evI vRtti rahe che. AtmavikAsa karavAnI ruci vadhe che ane bhUmikAnusAra prayatna thAya che. saMsAranA mAThA prasaMgomAM have AtmavIrya pragaTatuM hovAthI pUrvanI apekSAe temAM have vizeSapaNe zAMti vedAya che. zAMta svIkArano abhyAsa vadhato jAya che ane pratikriyAnI kuTeva chUTatI jAya che. samatA deDha banatAM tenA aMtaramAM sneha, sahiSNutA, sadbhAva, sahakAra, samanvaya Adi bhAvo sahaja rIte jAgRta thAya che, jenA pariNAme teno anya jIvo sAtheno vyavahAra paNa sudharato jAya che. te lezotpAdaka vANI-vartanamAM pravRtta thato nathI. azubha nimittonA yogamAM paradoSa jovAnI vRtti aTakI jAya che ane A to mAtra pUrvanI potAnI bhUlanuM pariNAma che evI nijadoSa tarapha daSTi rahe che. koInA azubha vartana pratye mauna ane zAMti jALavavA uparAMta tenA mATe hitanI mAMgaNI prabhu pAse thAya che. koI mumukSunI vRtti saMsAranA tIvra duHkhanA prasaMge DolAyamAna thatI jaNAya tyAre te mumukSune dharmamAM sthira karavAnuM kArya tene kartavyarUpa lAge che ane tema te kare che. dharmabhAvanI vRddhi thAya tevAM nimitto meLavavAmAM te AnaMda mAne che ane tevAM kAraNone te seve che. TUMkamAM AtmonvaLatA, AtmanirmaLatA ane Atmazuddhi pratye Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 638 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana upayoga prerAya che ane svaparakalyANakArI jIvananuM nirmANa thAya che. rAga-dveSanI pariNatine saMyamamAM rAkhavA mATe sadgurudeva pratye samarpaNabhAvanI atyaMta AvazyakatA che ema tene samajAya che ane te mATe hRdayapUrvakano puruSArtha upADe che. sadguru pratye jeTalA aMze samarpaNabhAva, teTalA aMze ahaMkAra-mamakArano tyAga. jeTalA pramANamAM ahaMno abhAva, teTalA pramANamAM Atmazuddhino AvirbhAva. jeTalA aMze Atmazuddhino pragaTa prabhAva, teTalA aMze AtmAmAM nirmaLatva, haLavAza, prasannatA ane AnaMdano udhADa. prema ane zraddhA sAthe arpaNatA aMze aMze vadhI rahI hovAthI tenA bhAvo adhika ne adhika dayAmaya, samatAmaya, zAMtimayaAnaMdamaya thatA jAya che. cittamAM pavitratA ane prasannatAnuM baLa vadhe che, bhUlo ane doSo alpa prayatna aTakatA jAya che ane AtmAkAra vRtti thatI jAya che. pratyakSa sadgurunA sAnidhyamAM koI bAhya kAraNa vinA thato zAMtino anubhava, rAga-dveSanI pariNatino upazama, aMtaramAM zItaLatA, premanuM vahetuM nirmaLa jharaNa, zraddhAnuM vadhatuM nirvikalpapaNuM, mukta thavAze ja evA bhAvanI svayaM udbhava pAmatI pratIti - AvAM kAraNothI tenA harSano koI pAra raheto nathI, AnaMdanI koI avadhi rahetI nathI, ullAsa ane umaMganI koI sImA rahetI nathI. tenA hRdayanA UMDANamAM have eka ja bhAva guMje che - AjJAnuM ArAdhana e ja dharma.' anAdinA saMskAranA kAraNe kSaNe kSaNe vRtti palaTAya che, paraMtu AjJAmAM ekatAna thavAthI upayoga sthira thato jAya che. 'AjJAmAM ekatAna thaIza tyAre ja kalyANa thaze' evI apUrva ruci jAge che. Avo nizcaya thavAthI AjJAnuM mAhAsya jAge che, AjJAnA ArAdhananI raci jAge che. 'game teTalI muzkelI paDe topaNa huM AjJA cUkIza nahIM' evo dRDha nizcaya thAya che ane jyAre AjJAnI prApti thAya che tyAre svaccheda ane pramAda tyAgI, agupta vIryathI, mana-vacana-kAyAnA yoganA ekatvathI te AjJAne ArAdhe che. matArthI jIva AjJA maLe tyAre pramAdathI DhIlo paDI jAya che, paNa AtmArthI jIvane saguru taraphathI AjJA maLatAM ja manoyoganI preraNAthI vacanayoga 'tahatti rUpe AjJA uThAvavAnA ullAsamAM varte che ane ta--rita kAyayoganI pravRtti AjJApAlanamAM pravarte che. AjJA maLe ke tarata ja tenuM pAlana karavA maMDI paDe che, kAraNa ke te jANe che ke AjJAnuM svachaMdanirodhapaNe ArAdhana e ja mokSamArga che. zrImad lakhe che - 'Akho mArga jJAnInI AjJAmAM samAya che ema vAraMvAra kahyuM che. ..... gurune AdhIna thaI vartatA evA anaMtA puruSo mArga pAmIne mokSa prApta thayA.' sapuruSanI AjJAmAM vartavAno jeno daDha nizcaya varte che ane je te nizcayane 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.532 (gAthA 9 upara zrImade pote kareluM vivecana) Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-35 639 ArAdhe che, tene ja jJAna samyakrapariNAmI thAya che, e vAta AtmArthI jIve avazya lakSamAM rAkhavA yogya che. ame je A vacana lakhyAM che, tenA sarva jJAnI puruSo sAkSI che.1 sadguru AtmArthI ziSyanI bhUmikA, tenAM saMjogo, vIrya vagerene lakSamAM laIne tene AjJA Ape che. tenAM pariNAmonI sthiti joIne mokSamArgamAM tenI ruci ane pravRtti vadhe tevI AjJA Ape che. koI paNa prakAre AtmArtha poSAya tevI ja AjJA zrIguru Ape che. saMsArabhAva poSAya tevI AzA sadguru Ape ja nahIM. sadgurunI AjJAnuM ekamAtra prayojana vItarAgatAnuM poSaNa hoya che. kyAreka teo ghaNA rAgAdi choDAvavA mATe alpa rAgAdi thAya evI AjJA Ape che, to kyAreka sarva rAgAdi chUTe evI AjJA Ape che, paraMtu teo kyAre paNa rAgAdi vadhe evI AjJA ApatA nathI. AjJAno Azaya na samajAya tyAre matArthI jIvane zaMkA thAya che ke 'guru A zuM kahe che? jyAre AtmArthI ema vicAre che ke "guru to satya ja kahe che, paNa huM temano Azaya samajI zakato nathI, e mArI samajaNano doSa che.' sadgurunI AjJA vItarAgatApoSaka ja hoya ema zraddhA rAkhI AtmAthI teno Azaya samajavAno prayatna kare che, paNa zaMkA karato nathI. tene daDha nizcaya varte che ke saddaguru je AjJA pharamAve che te ziSyanA ekAMta AtmahitanA hetue ja che. niSkAraNa karUNAzIla sanduruSanI vidhi-niSedharUpa AjJA AtmakalyANanI vRddhi arthe ja hoya che ema te mAnato hovAthI acaLa zraddhA ane pUrNa umaMgathI AjJA-ArAdhanamAM pravarte che. AtmArthI potAnA sarva abhiprAyano tyAga karI, potAnI sarva zaktie AjJAne upAsI satpathe ArUDha thAya che. tene evI bhAvanA thAya che ke AjJA vinA kalyANa nathI, AjJA vinA paribhramaNano aMta nathI, AjJA vinA mokSa nathI. Aja sudhI AjJA vinA meM je kaMI karyuM te badhuM nakAmuM hatuM, niSphaLa hatuM. have Aja pachI je kAMI karIza te sadgurunI AjJA anusAra ja karIza. anaMta kALamAM je ArAdhanA karI te khoTI dizAmAM karI, paraMtu sagurunA alaukika sAmarthyanI sahAyathI have huM jAgyo chuM. mArA mana, vacana ane kAyAnA yoga have sadagurunI AjJAnusAra ja pravartaze. AtmAthI jIvanA haiyAmAM aphATa zUrAtana pragaTe che ke kyAre mane sadgurunI AjJA prApta thAya ane kyAre te AjJArAdhanamAM huM utkRSTa bhAvothI maMDI paDuM.' traNe yoganI ekatAthI AjJAnA ArAdhanarUpa utkRSTa dharmapaMthe caDela te AtmArthI, sadgurunI ananya kRpAnA 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR. 558 (patrAMka-719) 2- juo : paMDita zrI ToDaramalajIkRta, "mokSamArga prakAzaka', gurjaranuvAda, sAtamI AvRtti, adhikAra 8, pR.293 Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 640 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana baLe sAdhanApathamAM AgaLa ne AgaLa vadhato ja jAya che. gAthAmAM "traNe yoga ekatvathI' kathana bahu arthasUcaka che. kyAreka ema bane ke manamAM hoya paNa pramAdAdi kAraNosara bAhyamAM pragaTa na kare athavA bAhyamAM parama upakAra gaNe paNa manamAM graMthi rAkhI hoya, to kyAreka vacanamAM upakAra vade paNa manamAM na hoya, manamAM hoya paNa vacana ane kriyAmAM na hoya. A rIte vartavAthI svacchaMda, pramAda ane mAyAcAra poSAya che evuM jANato hovAthI AtmArthI "traNe yoga ekatvathIthI eTale jarA paNa mAyApariNAma vinA, mithyA Agraha vinA, svacchaMdapariNAma vinA, lokabhaya-lokalAja vinA, daihika zAtA-azAtAnA vikalpa karyA vinA, dehAdhyAsanuM poSaNa karyA vinA, mana-vacana-kAyAnI zakti gopavyA vinA sadgurunI AtmakalyANakArI AjJA zirasAvaMdya gaNI te pramANe vartavAmAM tatpara rahe che. - AtmArthI jIva samaje che ke jyAM sudhI traNe yoganA ekatvathI AjJA na paLAya tyAM sudhI yathArtha AjJApAlana saMbhavatuM nathI. jyAM sudhI kAyika, vAcika ke mAnasika pravRttimAMthI eka paNa pravRtti jo AjJA anusAra na thaI hoya to tyAM sudhI AjJA yathArthapaNe paLAI che ema kaI rIte kahevAya? AjJApAlananuM rahasya na jANanAra jIva mAtra kAyAthI ke mAtra vacanathI ke mAtra manathI AjJA pALIne pote dharma karI rahyo che ema mAne che, paraMtu tevA AjJApAlananuM mokSamArgamAM koI mUlya nathI. kevaLa kAyAthI thatuM AjJApAlana aMtaraMga prayojanathI nirapekSa rahe che, tethI mAtra kAyAthI AjJApAlana karIne saMtuSTa thavuM yogya nathI. AjJApAlana buddhipUrvaka tathA jAgRti sahita thavuM joIe. bhAvanI jAgRti rAkhIne AjJAne kAyA uparAMta vacana tathA manamAM paNa prasthApita karavI ghaTe che. vaLI, AjJApAlana eTale mAtra mukhathI tahatti' kahI devuM ema nathI. 'tahatti' uccAravAmAtrathI yathArtha AjJApAlana thatuM nathI. mAtra A pATha uccAravAthI kArya thaI jatuM nathI, paraMtu AjJA anusAra yogya pariNAma tathA yogya pravartana paNa kartavya che. vaLI, mAtra mAnasika rIte AjJA pALavAmAM Ave, paNa pramAdAdi kAraNe vacana tathA kAyAmAM AjJAnuM ArAdhana na Utare to te paNa yathArtha nathI. bhAva anusAra vANInuM tathA kAyAnuM pravartana paNa thavuM ghaTe che. je AjJA maLI hoya te anusAra kAyAnI pravRtti thavI joIe, Avazyaka zabdonuM jIbhathI uccAraNa thavuM joIe ane sahavartIbhAva mAnasapaTa upara aMkita thavo joIe. AtmAthI jIva satata AtmanirIkSaNa kare che ke traNe yoganA ekatvathI AjJArAdhana thaI rahyuM che ke nahIM ane tethI te mithyA saMtoSathI bacelo rahe che. Ama, sagurue niSkAraNa karuNAthI ApelI AjJAne AtmArthI jIva ananya upakArI tathA atyaMta kalyANakArI jANIne potAnA mana, vacana ane kAyAnA yoga vaDe te ArAdhe che. Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-35 641 pratyakSa saguruyogamAM matAthI jIva svachaMda ane pramAdane vaza thaI, AjJAne avagaNI saddaguruthI vimukha varte che, jyAre AtmArthI jIva pratyakSa saddagurunA yogamAM traNe yoganI ekatAthI AjJApAlana kare che. alpa kALamAM saMsArathI chUTIne siddhadazA prApta karavA teNe sadgurunI AjJAe vartavAno daDha saMkalpa karyo hoya che. AjJApAlana mATe tenAM pariNAma atyaMta ullasita hoya che. nagArA upara dAMDI paDe ane kSatriyane zaurya UchaLe evo teno utsAha hoya che. mukta thavAno nAda sAMbhaLI te harSathI UchaLe che. AjJAno umaMgathI svIkAra kare che, vizvAsa kare che, mahimA kare che, apUrvatA lAve che. jema vIMchI, sarpa ke Aga AMgaNe AvI paDe to tene dUra karavAno - kADhavAno tAbaDatoba prayatna karavAmAM Ave che, tema AtmArthI jIva AjJApAlanamAM vijJarUpa svacchaMda, pramAda Adi aMtarazatruothI sAvadhAna rahe che ane tene tAbaDatoba kADhIne ja jaMpe che. tenI khumArI to evI hoya che ke "mahAkaSTa paNa huM AjJAnI ArAdhanA karavAnuM cUkIza nahIM, maraNAMte paNa AjJA-ArAdhana karIza." Ama, tene AjJAnI parama mahattA hoya che. potAnA sarva prayatna vaDe te AjJA-ArAdhana tarapha vaLe che. sarva prakAranA udyama vaDe ullasita bhAve te AjJAmAM ekatAna thAya che. zrImade kahyuM ja che ke - 'AjJAmAM ja ekatAna thayA vinA paramArthanA mArganI prApti bahu ja asulabha che.' AjJAmAM ekatAna thavAthI paramArthamArganI prApti sulabhatAthI thAya che e tathya AtmArthI jIva jANato hovAthI tene AjJAno mahimA hRdayagata thayo hoya che. AjJA ApanAra puruSa kevA che, teozrIe Apela AjJA dvArA tene zuM lAbha thaze, AjJA pAchaLano Azaya zuM che, AjJA na pALavAthI keTalI moTI hAni thaI zake ane te pALavAthI kevo jabaradasta lAbha thaze ityAdinI yathArtha vicAraNA tenA cittamAM atyaMta spaSTa hoya che. sadgurunI AjJAnuM mana-vacana-kAyAnA yoganA ekatvathI akhaMDa ane ekaniSTha ArAdhana karI, prApta suyogane pote sArthaka karI zake te arthe te ema bhAvanA bhAve che ke - 'cakravartInI samasta saMpatti karatAM paNa jeno eka samaya mAtra paNa vizeSa mUlyavAna che evo A manuSyadeha, satunI jijJAsA, A bhavATavInA anaMta bhramaNathI choDAvanAra sadguru, temano atikalyANakArI samAgama, temaNe bodhelA mArganI samaja ane e mArge cAlavAnI ruci, je uttarottara durlabha che e badhuM mane prApta thayuM che. paramArthane anukULa evA samasta yoga saMprApta thavA chatAM jo huM catuM nahIM ane sadgurunI AjJAmAM traNe yogathI ekatAna na thAuM to, jemAM samudramAM pheMkeluM motI 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.230 (patrAMka-147) Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 642 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pharI hAthamAM AvavuM ati durlabha che tema, A caturgatiparibhramaNamAM pharIthI manuSya thavuM ane temAM paNa pratyakSa sadguruno uttama suyoga pAmavo ati ati durlabha che. tethI have huM sadgurunI AtmArthapreraka AjJA ArAdhI, AtmaprabhunI prApti mATe satpuruSArtha AdaruM chuM. siddhapadanA sarvazreSTha upAya samAna sadgurunI AjJAnuM ArAdhana koI paNa kAraNe nahIM cUkuM. sadgurunI AjJA kiMcitmAtra paNa tUTe nahIM evo puruSArtha huM AdarIza. sadgurunI AjJArUpI naukA vaDe zIghrAtizIghra bhavasAgara tarI jaI caturgatinA paribhramaNanAM anaMta du:khomAMthI mukta thaIza ane anaMta avyAbAdha atIndriya nija sukhanI prApti karIza.' A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che 'pratyakSa sadguru prAptino, mahAbhAgya saMyoga; samaje sarva pradezathI, AtmArthe gata zoga. zuddha mane gururAjano, gaNe parama upakAra; avara na e samajagatamAM, sAcuM sukha denAra. mana yutaH vacane guNastave, kare suzruSA kAya; traNe yoga ekatvathI, seve sadguru pAya. sadguru vacanAmRta taNo, Azaya samaje sAra; zirasAvaMdya te trividhithI, varte AjJAdhAra." * * * 1- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.221-222 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 137-140) 1 Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 36 ja pa La, 2 nave paMda. deze. 21ne, te ha in. Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 36 - gAthA 35mAM kahyuM ke AtmArthI jIvane sadgurunA pratyakSa yoganuM khUba ja bhUmikA mahattva hoya che tathA te yoganI prAptine moTo upakAra samaje che ane te mana, vacana, kAyAthI sadgurunI AjJAne mAthe caDAve che. AtmArthI jIva paramArthaprAptimAM parama avalaMbanabhUta, parama upakArI evA zrI sadgurudevane zirasAvaMdya gaNe che ane svacchedanirodhapaNe AjJAdhIna rahI, mokSamArgane ArAdhavA mATe saMniSTha puruSArtha kare che. mokSamArgane ArAdhavAnI abhilASAnA mULamAM AtmArthInA aMtaramAM tatsaMbaMdhI kevo abhiprAya varte che te darzAvatAM zrImad kahe che - eka hoya traNa kALamAM, paramArathano paMtha; gAthA prere te paramArthane, te vyavahAra samaMta." (36) - traNe kALane viSe paramArthano paMtha eTale mokSano mArga eka hovo joIe, ane jethI te paramArtha siddha thAya te vyavahAra jIve mAnya rAkhavo joIe; bIjo nahIM. (36) = pAtratAnA vikAsathI AtmArthI jIvanA aMtaramAM mokSamArga aMgenAM sUkSma bhAvArtha 12] rahasyo tathA nirNayo ApoApa pragaTatAM jAya che. mokSamArganAM aneka pAsAM aMgeno samyak abhiprAya tenA bhItaramAM AkAra le che. tene aMtaramAM evo nizcaya varte che ke traNe kALamAM paramArtha mokSamArga eka ja che, be nathI. parapadArthothI trikALa judA evA nijAtmAnI aTala pratIti te samyagdarzana, tene paravastuothI judo jANavo te samyajJAna ane paradravyonuM AlaMbana choDIne svAtmAmAM ekAgratApUrvaka magna thavuM te samyakacAritra che. A traNenuM ekatva pariNamana te ja mokSamArga che. je jIva A ratnatrayanI ArAdhanA kare che te anAdi kALathI aprApta evA akhaMDa AnaMdarUpa mokSapadane prApta kare che. A paramArthamArga avicchinna che, arthAt te traNe kALamAM ane sarva kSetre eka ja hoya che, temAM bheda che ja nahIM. mahAvideha kSetre eka prakAre ane bharata tathA airAvata kSetre bIjA prakAre mokSaprApti thAya che evuM nathI. kyAreka koIka kSetre ArAdhanAnA yoga vadhAre-ochA hoya ema banI zake, paraMtu kSetranI vibhinnatAnA kAraNe paramArthamArgamAM vibhinnatA hotI nathI. paramArthamArga AtmAzrita hovAnA kAraNe sarva kSetre te eka ja prakAre che. tevI ja rIte paramArthaprApti caturtha kALamAM eka prakAre ane paMcama kALamAM anya prakAre - ema paNa mArgabheda nathI. traNe kALamAM ratnatrayanI Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 646 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ArAdhanA vaDe ja paramArthaprApti thAya che. Ama, darzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa paramArthamArga traNe kALamAM eka ja che ane te paramArthamArganI preraNA kare evAM sAdhano, arthAt paramArthamArganI puSTi kare evo vyavahAramArga mAnya karavA yogya che. paramArtha sAdhavAne mATe aneka mata-darzano bhinna bhinna upAyo, kriyAkAMDo, sAdhanApaddhatio batAve che. AtmArthI jIva A bhinna bhinna prakAranA vyavahArothI mUMjhAto nathI, temaja pote Acarato hoya tevA vyavahArano Agraha paNa rAkhato nathI; paraMtu paramArthamArga pAmavA mATe yogya evA sarva sAdhanavyavahArano te Adara kare che. te jANe che ke je vyavahArathI jeTalA pramANamAM zuddhAtmAnI siddhi thAya te vyavahAra teTalA pramANamAM sArthaka che. jAti-veSanA bheda vinA ke matadarzananA Agraha vinA, paramArthane prere tevA vyavahArane je koI ArAdhe che te paramArthane pAme che. Ama, paramArthamArga eka ane advitIya che ane tene sAdhavAmAM sahAyarUpa thAya tevo ja vyavahAra sammata karavA yogya che evI AtmArthIne aMtaramAM zraddhA hoya che. vizeSArtha te AtmAnI zuddha svabhAvarUpa avasthA te mokSa che ane teno upAya - tenuM kAraNa te mokSamArga che. koI paNa kAryanAM kAraNe aneka prakAranAM hoya che. koIka kAraNa evAM hoya che ke jenA hovAthI kArya thAya, paNa tenA hovAthI kArya thAya ja ema nathI; jema ke muniveSa dhAraNa karavAthI mokSarUpI kArya thAya, paraMtu muniveSa dhAraNa karavAthI mokSa thAya ja ema nathI. vaLI, keTalAMka kAraNa evAM che ke te hoya to kArya thAya che, paraMtu koIne te na hoya topaNa kAryasiddhi thAya che; jema ke anazanAdi bAhya tapa karatAM mokSa thAya che, paraMtu bharata Adine bAhya tapa karyA vinA ja mokSanI prApti thaI hatI. vaLI, keTalAMka kAraNa evAM che ke jenA hovAthI kAryasiddhi avazya thAya che ane jenA na hovAthI kAryasiddhi nathI ja thatI; jema ke samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA thatAM avazya mokSa thAya che ane e thayA vinA kyAre paNa mokSa nathI ja thato. samyagdarzana, samyajJAna tathA sammacAritramAMthI eka paNa kAraNa na hoya to mokSa thAya ja nahIM. jyAre AtmA jJAna, darzana ane cAritranI sAthe ekatAne pAme che, tyAre karmo jANe kopa pAmyA hoya tema tenAthI tatkALa judAM koI paNa kAma mATe vizvAsa, jJAna ane AcaraNa Avazyaka che. vyApAranuM kArya 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 6, zloka 179 'jJAnadarzanacAritrairAtmaikyaM labhate yadA / karmANi kupitAnIva bhavantyAzu tadA pRthak / / ' Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-36, 647 hoya ke roTalI banAvavAnuM kArya hoya, koI paNa kAma vizvAsa, jJAna ane AcaraNanA meLa vagara karI zakAtuM nathI. A vyApAra karavAthI dhanaprApti thaze evo vizvAsa hoya tathA te vyApAra saMbaMdhI jarUrI jJAna hoya ane tathArUpa AcaraNa karavAmAM Ave to vyApAra thAya che. loTamAMthI roTalI bane che ema vizvAsa hoya, e banAvavAnI vidhinI jANakArI hoya ane te pramANe AcaraNa karavAmAM Ave to roTalI bane che. tevI ja rIte mokSa prApta karavA samyagdarzana-jJAna-cAritra Avazyaka che. AtmasvarUpanI pratIti te samyagdarzana che, AtmasvarUpanuM parijJAna te samyajJAna che ane AtmasvarUpamAM ramaNatA te samyakucAritra che. A samyagdarzana-jJAna-cAritrano aikyabhAva te mokSamArga che. zrImad temanA mULamArga rahasya'nA padamAM lakhe che - te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre varte te AtmArUpa; teha mAraga jinano pAmiyo re, kiMvA pAmyo te nijasvarUpa." jyAre darzana, jJAna ane cAritra e traNe guNo abhedapaNe eka AtmArUpa pravarte che tyAre AtmasvabhAva pragaTe che ane te ja paramArthe jinendroe prabodhelo mokSano mULamArga che athavA te ja anaMta sukhasvarUpa nija zuddha sahaja AtmasvarUparUpa paramArthanI prApti che. A AtmatattvanA anubhavarUpa paramArtha mokSamArga che ane AtmArthIe sadA sevavA yogya che. paMDita zrI banArasIdAsajI paNa kahe che ke anubhava ciMtAmaNi ratna samAna che, amRtarasano kUpa che, mokSano mArga che, svayaM mokSasvarUpa che. Ama, samyagdarzana-jJAna-cAritranI avirodha evI abhedatA - ekatA AtmAmAM pariNamAvavI e ja paramArthamArga che. je zuddha Atmadarzana, AtmajJAna ane AtmacAritranI abhedatA - ekatAne sAdhe, te nijasvarUpane - mULamArgane pAme. ratnatrayanI ArAdhanAthI AtmA nijapadamAM lIna thaI, karmakAMkathI rahita thaI eka zuddha AtmasvabhAvarUpa mokSamAM - parama avyAbAdha sukhanA anubhavasamudramAM sthita thAya che. je koI siddha thayA che, thAya che ane thaze te sarva A mULa paramArthamArge prayANa karIne ja thAya che. tIrthakara bhagavAna tathA caramazarIrI muni A ja mArge ArUDha thaI siddha thAya che. sarva acaramazarIrI mumukSu paNa alpa bhavamAM A vidhi pramANe pravartIne ja siddha thaze, 1- juo : AcAryazrI umAsvAtijIpraNIta, 'zrI tattvArthAdhigama sUtra', adhyAya 1, sUtra 1 "sabhyana-jJAna-vAritrALa mokSamaH " 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.para3 (AMka-715, kaDI 9) 3- juo : paMDita zrI banArasIdAsajIkRta, samayasAranATaka', utthAnikA, dohA 18 'anabho ciMtAmani ratana. anabhau hai rasakapaH anubhau mAraga mokSa ko, anubhau mokSa sarUpa.' Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 648 koI bIjI vidhithI nahIM.1 jema lAkho varSa pahelAM paNa goLa, ghI ane loTanA mizraNathI ja sukhaDI thatI hatI, Aje paNa tema ja thAya che ane bhaviSyamAM paNa tevI rIte ja thaze; tema anaMta kALamAM anaMta jJAnI bhagavaMto thaI gayA, teo samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa mokSamArganI ArAdhanAthI mokSane pAmyA che, Aje paNa tema ja thAya che ane bhaviSyamAM paNa tevI ja rIte jIva mokSane pAmaze. zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana AtmasvarUpanI samyak pratIti, teno bodha ane temAM lInatA e ja mokSamArga hovAthI mokSamArga AtmAzrita che. nijaparamAtmAnA Azraye mokSamArga che. mokSamArga parAzrita nathI. svAbhimukha svAzrita pariNAma te mokSamArga che. svabhAvasanmukha pariNamana te mokSamArga che. je jIva pariNAmane sva tarapha vALavAno rAkhavAno puruSArtha karato hoya te ja mokSamArgano ArAdhaka che. AtmasvarUpamAM upayoga joDyA vinA jIva bhavabhramaNa vaDe du:khI thayo che. paralakSanA kAraNe thayelI tenI azuddhatA zuddhAtmasvarUpanA lakSa vaDe TaLatI jAya che. zuddha AtmasvabhAvanA Azraye ja paramArthamArga pragaTe che, enA Azraye ja te mArge AgaLa vadhAya che ane enA Azraye ja tenI pUrNatA prApta thAya che. paramArthamArganI zarUAtathI mAMDIne tenI pUrNatA sudhI potAnA zuddha AtmadravyanuM ja avalaMbana che. A pramANe zuddhAtmAnI siddhi thavI e ja paramArthano paMtha che ane te traNe kALamAM eka ja che. zuddha AtmApaNuM pAmavAthI ja mokSa prApta thAya che ema trikALAbAdhita sthiti che ane game te deza-kALamAM e ja eka, akhaMDa ane avicchinna paramArthamArga che. paramArthano paMtha bhUta, vartamAna ke bhaviSya kALamAM eka ja prakArano che ane te advitIya mArga pAmavA mATe je je sAdhano vyavahAra che te AdaravAM joIe, arthAt te vyavahAramArgane mAnya rAkhavo joIe. brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI lakhe che 'A gAthAmAM nizcaya ane vyavahAra bannenI agatya batAvI che. nizcaya mokSamArga to nirvikalpa dazAmAM sthiratArUpa che, ne te mATe karavAmAM Avato mana vacana ne kAyAno puruSArtha te vyavahAra mokSamArga che.'2 jyAM sudhI AtmAnI yogakriyA aTakI nathI, arthAt jyAM sudhI AtmA yogAraMbhI hoya che tyAM sudhI karmabaMdha che. jyAM sudhI mana, vacana ane kAyAnA yoganI kriyA 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, 'pravacanasAra', gAthA 199 ' evaM jiNA jiniMdA siddhA maggaM samuTTidA samaNA 1 jAdA Namotthu tesiM tassa ya NivvANamaggassa / / ' 2- brahmacArIjI zrI govardhanadAsajI, 'Atmasiddhi vivecana', bIjI AvRtti, pR.27 Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-36 648 aTakI nathI tyAM sudhI te zubha athavA azubha mArge avazya pravartaze. upayogasvarUpI AtmA anAdi kALathI pudgalanI AsaktinA kAraNe mana, vacana ane kAyAnA yoga dvArA viSayavikAramAM joDAIne karmabaMdha karI rahyo che. te yogane azubhamAMthI mukta karI zubha mArge vALavA sasAdhano upayogI che. je kriyAothI nijasvabhAvanI pariNatirUpa Atmika dharma naSTa thato hoya te kriyAo AtmAne ahitakArI hovAthI tyAgavA yogya che ane je kriyAo AtmAne potAnA svarUpa tarapha laI javAmAM sahAyaka thatI hoya tevI kriyAo AtmAne hitakArI hovAthI AdaravA yogya che, niSedhavA yogya nathI. zrImad lakhe che - "paramArthamULahetu vyavahAra zama, saMvega, nirveda, anukaMpA, AsthA athavA saddaguru, sanzAstra ane manavacanAdi samiti tathA gupti teno niSedha karyo nathI; ane teno jo niSedha karavA yogya hoya to zAstro upadezIne bAkI zuM samajAvA jevuM rahetuM hatuM, ke zuM sAdhano karAvavAnuM jaNAvavuM bAkI rahetuM hatuM ke zAstro upadezyAM? arthAt tevA vyavahArathI paramArtha pamAya che, ane avazya Ave tevo vyavahAra grahaNa karavo ke jethI paramArtha pAmaze ema zAstrono Azaya che." je vyavahArathI saMsAra kSINa thato jAya, tIvra kaSAyo maMda thatA jAya ane paramArthamArga upara AgaLa vadhatuM jAya; arthAt je vyavahArathI svarUpasanmukhatA sadhAtI jAya te sadvyavahAranuM sevana AtmArthI jIve avazya karavuM joIe. svarUpajAgRtipUrvaka karela dravyakriyAthI - sadvyavahAranA sevanathI jIva anukrame guNanI zreNIe caDhato jAya che. bhAvavizuddhinA lakSe thatI dravyakriyAthI guNo pragaTe che ane te dravyakriyAo AtmAne vibhAvadazAmAMthI svabhAvasammukha karavAmAM sahAyaka hovAthI mokSanI ArAdhanAmAM tenI upayogitA siddha thAya che. paramArtharUpa nizcayanA lakSya pratye jIvanuM lakSa kendrita karAvavAmAM savyavahAra sahAyabhUta hovAthI vyavahAramArga svIkArya che. ahIM e vAta bhUlavA jevI nathI ke paramArtha ja sAdhya che, vyavahAra sAdhya nathI. vyavahAra to mAtra sAdhana che. paramArtharUpa lakSyano lakSa karAvavA mATe ja vyavahAranI upayogitA che. samasta vyavahAranuM ekamAtra prayojana pariNatine AtmasvarUpamAM sthita thavAmAM sahAya karavAnuM che. bhinna bhinna rucivALA manuSyone joIne, temanI prakRtinI vividhatA jANIne, temanI zakti ane 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.360-361 (patrAMka-432) 2- juo : AcAryazrI amRtacaMdradevakRta, 'tatvArthasAra', upasaMhAra, zloka 2 'nizcayavyavahArAbhyAM mokSamArgo dvidhA sthitaH / tatrAdyaH sAdhyarUpaH syAd dvitIyastasya sAdhanam / / ' Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sthiti tapAsIne mokSamArganA anubhavI jJAtApuruSoe vividha sAdhanApaddhatio batAvI che, paraMtu te sarva sAdhano eka paramArthasiddhi arthe ja che. jJAnIoe nirUpelAM sAdhano pAchaLa svarUpanA abhyAsa dvArA AtmakalyANanI uccazreNI pAmavAnuM ja prayojana che. vyavahAramArga dvArA svarUpArohaNarUpa prathama bhUmikA prApta karI, jIva nizcaya mokSamArgano sAdhaka banI, uttarottara ucca dazAne sparzato sparzato AgaLa vadhato jAya che ane AtmazuddhinI parAkASThAne prApta karI te AtmasiddhirUpa mokSane pAme che. AtmArthI jIva dhArmika jIvanamAM padArpaNa karavA mATe sadyavahAranI AvazyakatA svIkAre che. te potAnI pariNatine Urdhva karavA mATe dharmakriyAonuM AlaMbana svIkAre che. te sarvyavahAra dvArA nijapariNAmanI sudhAraNAne agnimatA Ape che. tene aMtaramAM spaSTa samajaNa hoya che ke kriyAono AraMbha karatAM, kriyAo karatI vakhate ane te kriyAonI pUrNatA vakhate jo mULa lakSyanI jAgRti rahe, svarUpanI nikaTatA sadhAya to ja tene vAstavika dharmakriyA kahI zakAya, anyathA te mAtra jaDa kriyAnuM ja nAma pAme che. jo AtmajAgRti hoya to ja te anuSThAno dharmanI saMjJA pAme che. AtmalakSavihoNAM anuSThAno dharmanI saMjJA pAmI zake nahIM. yathArtha samajaNa vagara athavA azuddha lakSapUrvaka karavAmAM AvatI kriyAonI dharmamAM gaNanA thatI nathI. jo jIva kriyAnI jALavaNI kare, paNa nijapariNatine sAcave nahIM to tenAthI AtmAne koI lAbha thato nathI. kvacit ahaMkAra, dekhAdekhI vagere kAraNothI karavAmAM AvelI kriyAthI to azubha bhAvanI ja puSTi thAya che. maMda kaSAyanAM pariNAma sahita kriyA karavAmAM Ave, paNa jo svarUpalakSa na hoya to zubha bhAvamAM ja aTakI rahevAnuM thAya che. jo temAM svarUpalakSa umerAya to ja te kriyA vaDe dharmanI yathArtha ArAdhanA thAya che ane tenuM yathArtha phaLa nIpaje che. tethI AtmArthI jIva potAnI vRtti-pravRttine yathArthapaNe dharmamaya banAvIne, te dvArA jIvana sArthaka karavA mATe tIvra rucithI ane atyaMta jAgRtipUrvaka sarvyavahArano abhyAsa kare che. sarvyavahAranA abhyAsathI aMtarayAtrA prAraMbhAtAM kramazaH teno upayoga sUkSmatvane dhAraNa kare che. sUkSma upayoga vaDe sva-52nuM bhedajJAna saMbhavita bane che. jema jema upayoganI nirmaLatA thatI jAya che, tema tema zuddha bhAvamAM TharavAnuM thatuM jAya che. zubhAzubha pariharI zuddha bhAvanI prApti tathA vRddhi e ja tenA sarvyavahAranuM lakSya hoya che. Ama, AtmalakSapUrvakano vyavahAra paramArthane prerato hovAthI AtmArthI jIva teno sAdhanarUpe svIkAra kare che, tene AdaravA yogya jANe che, paNa je vyavahAra AtmadazAnI vRddhimAM sahAyabhUta na thAya te vyavahArane te sammata karato nathI. AtmatattvanA mahimA vinA, AtmAnI oLakhANa vinA je japa-tapAdi kriyAo thAya tene te mokSanI Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-36 651 ArAdhanAmAM sthAna Apato nathI. tene svarUpajAgRti tathA AMtarika pariNamana vinAnAM bAhya zubha anuSThAno ke zAstravAMcananuM koI mUlya hotuM nathI. sarva vyavahArano lakSa svarUpasanmukhatA sAdhavAno che. bhakti, vAMcana, japa, tapa, dhyAna vagere karavAnuM prayojana e ja che ke dehamAMthI huMpaNuM ane jagatanA padArthomAMthI mamapaNe nivRtta karavuM. je kriyAo e prayojana na sAdhI zake tenI koI upayogitA na hovAthI tevA vyavahArane te sammata karato nathI. zubha kriyAonuM pAramArthika svarUpa samajyA vinA, te aMgenI jAgRti rAkhyA vagara, mAtra bAhya bhAve bAhya kriyA karavAmAM Ave to tethI dharmanI niSpatti thatI nathI. je jIva bAhya kriyA karIne paNa paramArtha sAdhavAno puruSArtha karato na hoya tene kharAM sAmAyika, pratikramaNa, pratyAkhyAna, tapa vagere hotAM nathI. paramArthalakSa vinAnI tenI kriyAo saMvara-nirjarAnuM kArya karatI nathI, arthAt mokSanuM kAraNa banatI nathI. indriyonA viSayo choDavAmAM Ave, anazanAdi karavAmAM Ave, saMyama pALavAmAM Ave, paNa AtmalakSa vinA te sarva paramArthe sArthaka thatAM nathI. aneka prakAranAM vrato, rAtribhojanatyAga, ekAsaNAM-upavAsa vagere samagra jIvanabhara karavAmAM Ave, paNa jo paramArthalakSa na hoya to e sarvanuM prayojana zuM rahyuM? paramArthasanmukha pariNAma na hoya to te sarva kriyAo niSphaLa jAya che. jIva paramArtha upara dRSTi karI tenI sanmukha thAya to kArya siddha thAya che. je jIva paramArthane pITha kare che, te jIva saMsAranI cAra gatimAM rakhaDIne duHkhI thAya che ane je jIva paramArthanI sanmukha thAya che, te jIva mokSane pAmI nyAla thaI jAya che. mATe jIve zubha kriyAonA avalaMbana dvArA potAnA upayogane nirmaLa karI, caitanyasvarUpanI prAptino yathArtha puruSArtha karavo ghaTe che. Ama, zuddha AtmasvarUpane pragaTa karavArUpa lakSyanI siddhi arthe suvicArita ane sunizcita evA vividha upAyone potAnI bhUmikA mujaba jIvanamAM yathAzakti utAravAno prayatna te ja mokSamArgano vyavahAra che. tana-mananI kSaNika avasthAothI para potAnA dhruva, nitya, zAzvata svarUpanuM anusaMdhAna jenAthI sadhAtuM hoya ke vadhu daDha thatuM hoya tevI vRtti-pravRtti e mokSamArgano vyavahAra che. je anuSThAnathI ke vicAra-vartanathI AtmabhAvanuM poSaNa thatuM hoya, je parama arthane preranAra hoya te vyavahAra sammata karavA yogya che. AnA uparathI phalita thAya che ke paramArthanI prApti amuka mata, paMtha ke saMpradAya batAvela kriyAkAMDane varelI nathI. AtmArthI jIvane potAnA mata-paMthanA vyavahArano Agraha hoto nathI, kAraNa ke tenI tattvagrAhI buddhimAM spaSTa nirNaya thayo hoya che ke je vyavahAra paramArthane prere te vyavahAra ja sArthaka che. teno lakSa to traNe kALamAM advitIya ane akhaMDita evA paramArthamArga pratye ja hoya che. AtmArthI jIvanI Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 652 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana mAnyatAno paDagho pADatAM zrImad lakhe che - mokSanA mArga be nathI. je je puruSo mokSarUpa paramazAMtine bhUtakALe pAmyA, te te saghaLA puruSo eka ja mArgathI pAmyA che. vartamAnakALe paNa tethI ja pAme che; bhaviSyakALe paNa tethI ja pAmaze. te mArgamAM matabheda nathI, asaraLatA nathI, unmattatA nathI, bhedAbheda nathI, mAnyAmAnya nathI. te saraLa mArga che, te samAdhimArga che, tathA te sthira mArga che, ane svAbhAvika zAMtisvarUpa che. sarva kALe te mArganuM hovApaNuM che, je mArganA marmane pAmyA vinA koI bhUtakALe mokSa pAmyA nathI, vartamAnakALe pAmatA nathI, ane bhaviSyakALe pAmaze nahIM. zrI jine sahastragame kriyAo ane sahastragame upadezo e eka ja mArga ApavA mATe kahyAM che ane te mArgane arthe te kriyAo ane upadezo grahaNa thAya to saphaLa che ane e mArgane bhUlI jaI te kriyAo ane upadezo grahaNa thAya to sau niSphaLa che. zrI mahAvIra je vATethI taryA te vATethI zrI kRSNa taraze. je vATethI zrI kRSNa taraze te vATethI zrI mahAvIra taryA che. e vAta game tyAM beThAM, game te kALe, game te zreNimAM, game te yogamAM jyAre pamAze, tyAre te pavitra, zAzvata, satpadanA anaMta atIMdriya sukhano anubhava thaze. te vATa sarva sthaLe saMbhavita che. yogya sAmagrI nahIM meLavavAthI bhavya paNa e mArga pAmatAM aTakyA che, tathA aTakaze ane aTakyA hatA. koI paNa dharma saMbaMdhI matabheda rAkhavo choDI daI ekAgra bhAvathI samyakrayoga je mArga saMzodhana karavAno che, te e ja che. mAnyAmAnya, bhedAbheda ke satyAsatya mATe vicAra karanArA ke bodha denArAne, mokSane mATe jeTalA bhavano vilaMba haze, teTalA samayano (gauNatAe) saMzodhaka ne te mArganA dvAra para AvI pahoMcelAne vilaMba nahIM haze."1 AtmArthI jIvane mAtra paramArthaprAptinuM ja dhyeya hovAthI vibhAvadazAmAMthI khasIne svabhAvadazAmAM javA mATe te vyavahAranuM avalaMbana le che. e prayojana je vyavahArathI na sare athavA je vyavahAra mukti taraphanI gatimAM avarodhaka bane tevA vyavahArane AtmArthI jIva vaLagI raheto nathI. paramArthasAdhakatA te ja savyavahArano mApadaMDa hovAthI tene potAnA mata-paMthanirdiSTa kriyAkAMDanuM AMdhaLuM mamatva ke anya mata-paMthanirdiSTa kriyAkAMDa pratye jarA paNa tiraskAra hoto nathI ane e ja tenI vizALatA, madhyasthatA, mumukSutA, saraLatA vagerene pragaTa kare che. AtmArthI jIva jANe che ke mata1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR. 182 (patrAMka-pa4) Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-36 653 saMpradAyAdinI mithyA kalpanAo ane vADAbaMdhInA Agraho AtmAne sarvathA ahitakArI che. jIva bhale dharmasthAnakomAM niyamitapaNe jaI, dharmaguru tathA dharmazAstroe prarUpelI anekavidha dharmapravRttio karato hoya, paNa jo te AgrahAdi viparItatAmAM taNAI jaI, anya bhAvamAM rAcato hoya to te sadvyavahAra nathI, dharma nathI. tethI pote AgrahAdimAM na sapaDAI jAya te arthe te potAno upayoga sadaiva jAgRta rAkhe che. AthI viparIta, matArthI jIvane potAnA matanI kriyA pratye AMdhaLo rAga ane anya matanI kriyA pratye bhArobhAra dveSa hoya che. te potAnA matanI kriyAne ja sAcI mAne che ane anya matanI kriyAne dhikkAre che. Agraha karavAmAM potAnI pariNati klezita thaI jAya che - mULa kArya ja cukAI jAya che tenI te ciMtA nathI rAkhato. matArthI ane AtmArthInA bhAvamAM AvI bhinnatA hoya che. matAthanuM valaNa kadAhI hoya che ane AtmArthInuM valaNa paramArtha-gAhI hoya che. matArthIne potAnA matanuM ja prayojana hoya che ane tethI Agrahane poSe che, jyAre AtmArthIne satnuM ja prayojana hoya che ane tethI paramArthane poSe che. AtmArthI jIvanA aMtaramAM svarUpaprAptinI tIvra bhAvanA vartatI hovAthI tene tattva samajavAnI apUrva jijJAsA hoya che. aMtaramAM utpanna thayelI A jijJAsAnA phaLarUpe mokSamArganuM yathArtha svarUpa samajavAnI kSamatA tenA jJAnamAM pragaTe che. janmamaraNathI mukta thavAnA upAya saMbaMdhita jijJAsA aMdarathI jora karatI hovAthI satya samajavAno yogya avakAza maLe che. cittanuM nirmaLapaNuM hovAthI te mokSamArgano yathAyogya vicAra karI zake che. Atmahita ja tenuM ekamAtra prayojana hovAthI prayojanabhUta viSayamAM te sUkSmadaSTipUrvaka pravarte che. matArthI jIvamAM AtmakalyANa mATe AvI tatparatA na hovAthI te mokSamArganI samaja ane tenA pariNamanathI vaMcita rahe che. te ekAMta nizcayano ke ekAMta vyavahArano Agraha kare che, jyAre AtmArthI nizcaya-vyavahArano yathAyogya samanvaya karI mokSane sAdhe che. AtmArthI jIva paramArthaprAptinI bhAvanA bhAve che ke 'trikAlAbAdhita paramArthanA paMthe gamana karI anaMta puruSo mokSane prApta thayA che, thAya che ane thaze. mAre paNa A jIvana paramArthanI prApti arthe gALavuM che. paramArthanI prApti karavA mATe A uttama avasara mane maLyo che. have huM pramAda nahIM karuM. paramArthanI prApti mATe vyavahAranI upAsanA karuM ane te sadvyavahAra paramArthane prerI rahyo che ke nahIM tenI satata jAgRti rAkhuM. jo huM zubha kriyAomAM AtmalakSa na joDuM to mArI samagra kriyAo niSphaLa jaze ane coryAsI lAkha yoninA avatArono aMta nahIM Ave, paNa AtmalakSapUrvaka karIza to te bAhya kriyAo paNa zobhI UThaze ane mane svAnubhUtinI zuddha pariNati prApta Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana thaze. mATe have huM sarvyavahAranI yathArtha ArAdhanA dvArA vikArane vamI nirvikArI AnaMdAmRtanA ghUMTaDA bharuM. sarvyavahAra dvArA samyagdarzana-jJAna-cAritranI aviruddha ekatA pUrNa abhedatA sAdhI mokSa prApta karuM.' A pramANe AtmArthI jIvanuM zraddhAna tathA bhAvana hovAthI teno samasta vyavahAra, paramArtha sAdhaka bane che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che 'eka hoya traNa kALamAM, mukta nagaranI vATa; samyag ratnatrayI taNI, abhedarUpa sughATa. satpuruSe bhASiyo, pUrvApara avirodhi te, zuddha Atma paramArtha che, prere te paramArthane, sahaja paMtha; zreyaskara nigraMtha. paramArathano pUrNAnaMda pradhAna; Atma baLavAna. je kAraNathI kArya siddhi, seve te dharI khaMta; guNasthAne vRddhi kare, te vyavahAra samaMta.' * * * 1- rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.222 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 141-144) Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhoga diyA kI bhAMta ke, zodhe uma he bharatmArthaka, gAthA - 39 sadgu3 yoga sarale nAre mano Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 37 gAthA 36mAM jaNAvyuM ke AtmArthI daDhatApUrvaka mAne che ke traNe kALamAM bhUmikA | 1 paramArthano mArga eka ja prakArano che ane te eka advitIya mArga meLavavA mATe je je vyavahAra Avazyaka che, te te vyavahAra AdaravA joIe. je vyavahArathI AtmAnI vibhAvadazA chedAya nahIM tevA vyavahArano Azraya na karatAM, sudeva-suguru-suzAstranI tathA zama-saMvegAdi saguNonI yathArtha ArAdhanArUpa vyavahAra AdarI, anukrame yogyatA prApta karI, "mAre have svamAM ja sthita thavuM che' ema aMtaramAM daDha nirNaya karI, AtmArthI jIva have zuM kare che te A gAthAmAM zrImad darzAve che - (gAthA) ema vicArI aMtare, zodhe saru yoga; kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahi manaroga." (37) ema aMtaramAM vicArIne je saddagurunA yogano zodha kare, mAtra eka artha AtmArthanI icchA rAkhe paNa mAnapUjAdika, siddhiriddhinI kazI icchA rAkhe nahIM; - e roga jenA manamAM nathI. (37) = paramArthamArga traNe kALamAM eka ja che ane te paramArthamArge gamana karavA LjAva! je vyavahAra karavA yogya hoya te vyavahAra karavo joIe. tevo vyavahAra sAcA gurune AdhIna hovAthI sadguruno yoga thavo atyaMta Avazyaka che. "jo koI AtmAnubhavI sadgurunI prApti thAya to mArA doSonuM nivAraNa thAya, AtmadaSTi pragaTe ane mArge caDAya; tethI jo pratyakSa sadgurunI prApti thAya to parama upakAra thAya' ema vicArI AtmakalyANano artha evo AtmArthI jIva pratyakSa sagurunI zodha kare che. koI prabaLa paramArtha puNyanA udayathI jyAre AvA satparuSa prApta thAya che ane tattvadRSTithI temanI oLakhANa thAya che tyAre AtmArthI jIvane temanA pratye alaukika bhaktibhAva Upaje che. temanAmAM pragaTelAM anekavidha guNo pratye tenA manamAM parama Adara jAge che ane potAmAM te guNo pragaTAvavAno teno puruSArtha dina-pratidina jora pakaDe che. sadgurunI AjJAnuM ArAdhana karato evo AtmArthI jIva sva bhaNI vaLe che. sadgurunA Azraye bhedajJAnano abhyAsa karI je jIva Atmasanmukha thAya che, tenI mohadaSTi krame karIne TaLe che ane jJAnadaSTi vikAsa pAme che. AtmArthI jIvane evI aMtarapratIti varte che ke tenAM sukha-zAMti-salAmatI tenA Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 658 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana aMtaramAM ja che ane tethI te sukha tathA zAMti koI paNa bAhya padArthomAM zodhato nathI, paraMtu potAnA atIndriya svabhAvano Azraya karI te temAM ja sthira rahevA icche che. potAnA jJAnAnaMdasvarUpI AtmAno nizcaya thatAM ja tenI sat taraphanI ruci vadhatI jAya che ane saMsAra taraphanI ruci ochI thatI jAya che. paramAMthI sukhabuddhi ochI thatI jatI hovAthI te have AraMbha-parigrahathI chUTavA icche che. dhana, vaibhava, sattA, pratiSThA ane jaDa padArthonI prAptinI AkAMkSAthI te have nivRtta thAya che. AtmasAdhanA sivAya bIjA koI kAryanI tene kAmanA rahetI nathI. jJAnAnaMdasvarUpI AtmAnI prAptinI ekamAtra jhaMkhanA tene varte che. have tenuM mana mAna, pUjA, satkAra, labdhi, riddhi, siddhi AdinI prAptinI icchAthI grasita thatuM nathI; arthAt evA koI paNa prakArano icchAroga have tenA manamAM raheto nathI. tene ekamAtra AtmakalyANanI ja abhilASA varte che. anAdi kALathI cAlyA AvatA jIvanA paribhramaNano aMta Aja sudhI vizeSArtha Avyo * Avyo nathI. A tathya ema sUcave che ke A jIvathI evI koI bhUla vAraMvAra thayA karI che ke jenA kAraNe tenA saMsArano bhogavaTo hajI sImita thayo nathI. vAraMvAra punarAvartana pAmatI e bhUlanA kAraNe tenI zAzvata sukha meLavavAnI icchA pUrNa thavAmAM vidanonI paraMparA naDyA kare che. jyAM sudhI A viznonI paraMparAno kSaya karavAmAM na Ave tyAM sudhI zAzvata sukhano lAbha maLI zake ja nahIM. tethI game tema karIne bhUlonI e paraMparAne aTakAvavI joIe. A jIve svacchede vartIne aneka bhUlonI hAramALA sarjI che. te nijamatikalpanAthI dharmArAdhanA karato hovAthI teno viparyAsa maTato nathI. te potAnI meLe sAra-asArano viveka pragaTAvI zakato nathI ane huM jANuM chuM', samajuM chuM', "dharmanI mane khabara che' ema ahaMkAra karI potAnuM pArAvAra nukasAna kare che. Ama, svarUpanI oLakhANa tathA prAptithI te vaMcita raheto hovAthI tenA bhavano aMta Avato nathI. jIvanuM A anAdi paribhramaNa, mokSamArganAM gahanatama rahasyonA jJAtA evA sadguru dvArA ja aTakI zake che. pratyakSa sadgurunAM vItarAgarasayukta vacanAmRta, guNothI suzobhita pavitra mukhamudrA tathA apUrvatAne prApta karAvanAra parama upakArI satsamAgama AtmadazAnI UMcI zreNIne prApta karavAmAM zreSTha nimittakAraNa che. pratyakSa sadgurunA AzrayathI jIvane saraLatAthI mokSamArganI prApti thAya che. zuddha AtmadazAnA svAmI evA pratyakSa sadgurunA aMtaramAM mokSamArgano pUro nakazo hoya che. teo temanI vizuddha prajJAthI ziSyane mokSamArganI spaSTa samajaNa ApI, tene te mArgamAM ArUDha kare che. temanA AzrayanA baLe jIvane Atmika sukhanI Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-37 659 prAptinA mArgamAM daDha prIti tathA pratIti thAya che. karmakRta vyaktitvathI bhinna evuM potAnuM svAbhAvika zuddhAtmasvarUpa tene samajAya che. sagurue batAvela kUMcIonA AdhAre te premathI, harSathI, ullAsathI, tatparatAthI mokSamArgamAM yathArtha puruSArtha AdarI zake che. koI vikaTa udayaprasaMgamAM te mUMjhAI jAya tyAre sadaguru tenA cittanuM samAdhAna kare che tathA tenAmAM utsAha jagADI AtmavizvAsanuM viziSTa baLa pradAna kare che. sadguru tenA sAdhanApathamAM AvatAM patanasthAnothI bacavAno tene ukela Ape che. teo avanavI tarakIbo vAparI tenA doSonuM bhAna karAve che ane te doSo kaDhAve che. teo vividha prakAre tene AtmasAdhanAnA amUlya pATha zIkhavI AtmasopAna upara ArohaNa karAve che. temanA caraNakamaLanI upAsanAthI pragati sAdhatAM sAdhatAM ziSyane zuddhAtmAnA niraMtara abhyAsa dvArA nirvikalpa svasaMvedana pragaTe che. saddagurunI AjJAe vartI te ajara, amara nijapada prApta karI le che. Ama, sadgurunI AjJAne AdhIna vartavAthI svarUpasanmukhatA thAya che, svarUparamaNatA thAya che. mokSamArga mUrtimAna mokSasvarUpa evA satparuSane AdhIna hovAthI zrImade sapuruSanI zodhanuM mahattva prakAzamAM lakhyuM che ke - "bIjuM kAMI zodha mA. mAtra eka sapuruSane zodhIne tenAM caraNakamaLamAM sarvabhAva arpaNa karI daI vanya jA. pachI jo mokSa na maLe to mArI pAsethI leje. sapuruSa e ja ke nizadina jene AtmAno upayoga che; zAstramAM nathI ane sAMbhaLyAmAM nathI, chatAM anubhavamAM Ave tevuM jenuM kathana che; aMtaraMga spRhA nathI evI jenI gupta AcaraNA che. bAkI to kaMI kahyuM jAya tema nathI ane Ama karyA vinA tAro koI kALe chUTako thanAra nathI; A anubhavapravacana pramANika gaNa. eka sapuruSane rAjI karavAmAM, tenI sarva icchAne prazaMsavAmAM, te ja satya mAnavAmAM AkhI jiMdagI gaI to utkRSTamAM utkRSTa paMdara bhave avazya mokSe jaIza.' jIve sadgurunI zodha aMge atyaMta sAvadhAna rahevuM ghaTe che. jo koI jIvane sadgurunA badale asaddaguruno bheTo thaI jAya to te tenuM mahAdurbhAgya che, kAraNa ke asadgurunA Azraye to jIvano saMsAra ghaTavAne badale vadhe che. mAna-mohamAM Asakta banelA asadguruo yaza-kIrti, AjJAMkita sevako Adi pAmI harSita thAya che ane vizALa ziSyasamudAya Adi ekaThAM karavAmAM potAnAM jIvananI sArthakatA mAne che. teo AtmajJAna, samadarzitA vagere sadgurune yogya evAM lakSaNothI rahita hovA chatAM, bIjAne tArI zakavAmAM asamartha hovA chatAM, ziSya banAvavAnI lAlasAnA kAraNe gurupade rahI lokono geralAbha uThAve che. AvA asadguruno Azraya jIvane atyaMta 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.194-195 (patrAMka-76) Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 660 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ahitakArI, anupakArI ane asukhadAyI che. temanA saMgamAM jIvanI AtmahitanI ruci dabAI jAya che, vRttinI dizA badalAI jAya che. viparIta mArgadarzananA pariNAme tenuM jIvana avaLA siddhAMta pramANe cAle che, jJAna ane vIrya avaLI dizAmAM veDaphAI jAya che. jema gADI hAMkanAra mArgano ajANyo hoya to gADI khoTe raste caDI jAya che, gaMtavya sthAne pahoMcatI nathI; tema AtmamArganA ajANyA evA asagurunA AzrayathI jIvane mokSamArganI prApti thavAne badale saMsAracakranA pherA pharavA paDe che. tenuM kalyANa thavAne badale bhAre akalyANa thAya che. tethI mokSamArganI prApti arthe saguru ane asaguru vaccenI bhinnatA samajavI khUba Avazyaka che. sadaguru ane asadguru bAhya dRSTie sarakhA lAge, paraMtu lakSaNo dvArA temanI parIkSA karavAmAM Ave to teo banne spaSTa judA jaNAya che. sadgurunA badale asaguru bhaTakAI na jAya te arthe takedArI rAkhIne, vivekadIpaka sadA hAthamAM rAkhI yathokta sadgurulakSaNasaMpanna evA guruno ja Azraya karavA yogya che. jIve A tathyane aMtaramAM daDhapaNe samajI sAcA lakSaNayukta pratyakSa sadgurunI zodha karavI joIe. ahIM "zodha' zabdanI arthagaMbhIratA vicAravA yogya che. ahIM zodha' zabda dvArA ema abhipreta che ke tevA yogya puruSanI parIkSA karyA pachI temano Azraya levo. jemanI bhaktithI jIvane apUrva lAbha thAya che tevA sadgurunI yathArtha oLakhANa karavAmAM ja jIvanuM zreya samAyeluM che. A oLakhANa mATe AtmArthIpaNAnI - mumukSutAnI AvazyakatA batAvatAM zrImad lakhe che - ..... paNa jJAnadazA athavA vItarAgadazA che te mukhyapaNe daihika svarUpa tathA daihika ceSTAno viSaya nathI, aMtarAtmaguNa che, ane aMtarAtmapaNuM bAhya jIvonA anubhavano viSaya na hovAthI, tema ja tathArUpa anumAna paNa pravarte evA jagatavAsI jIvone ghaNuM karIne saMskAra nahIM hovAthI jJAnI ke vItarAgane te oLakhI zakatA nathI. koIka jIva satsamAgamanA yogathI, sahaja zubhakarmanA udayathI, tathArUpa kaMI saMskAra pAmIne jJAnI ke vItarAgane yathAzakti oLakhI zake; tathApi kharekharuM oLakhANa to daDha mumukSatA pragaTya, tathArUpa satsamAgamathI prApta thayela upadezane avadhAraNa karyuM, aMtarAtmavRtti pariNamya, jIva jJAnI ke vItarAgane oLakhI zake." mumukSu jIva jJAnInI AtmaceSTA pArakhavA sakSama hoya che, paraMtu mumukSutA vinA jJAnInI AtmadazA samajavI atyaMta durghaTa che. mumukSutA vinA jJAnInAM mAtra bAhya rUpAdi tathA bAhya pravRtti nihALavAmAM Ave che ane pariNAme temano karmodaya dekhAya che, paNa temanI aMtaradazA pakaDAtI nathI. sAmAnya jIvo mAtra dehAdi kriyA ja pakaDI 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.494 (patrAMka-674) Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-37 661 zake che. teo jJAnInI aMtaraMga bhAvasthiti kevI che te jANI zakatA nathI. jJAnInA traNe yoganI pravRttinA garbhamAM sthita AzcaryakAraka rahasyo jANavA-oLakhavA mATe mumukSutA prApta karavI atyaMta Avazyaka che. | sarva prakAranI mohAsaktithI mUMjhAI, eka mokSane viSe ja prayatnazIla mumukSu jIva sau prathama mUrtimAna mokSasvarUpa satparuSane zodhe che. paribhramaNathI ane paribhramaNamAM kAraNabhUta evA mithyAtva tathA rAgAdithI trAsa pAmelA mumukSu jIvane te sarvathI mukta thavuM hoya che. te arthe sadgurunAM mArgadarzana tathA preraNAnI AvazyakatA samajAtAM te sagurunI zodha Adare che. mArA gurumAM kayAM lakSaNa huM zodhI rahyo chuM, zA mATe e lakSaNo mane abhipreta che ane evA umadA lakSaNothI yukta sadguruno suyoga sAMpaDatAM mAruM vartana kevuM hovuM ghaTe' - A saghaLAMno yathArtha nirNaya tenI pukhta vicAraNAmAM ghaDAya che. koI mahaddabhAgye jyAre tene pratyakSa satparuSano joga thAya che tyAre sadguruprAptinI tIvra jhaMkhanAnA kAraNe tenAM netro teozrIne oLakhI le che. tenI dRSTi temanAM AtmajJAnAdi lakSaNo upara paDe che. te temanI mana, vacana ane kAyAnI pravRtti sUma najare joI, kuzAgrabuddhi vaDe tenI aMdara chupAyelA rahasyane pakaDI pADI tenI vicAraNA kare che. temanI caryAnuM avalokana karatAM tene vizvAsa bese che ke teo aMtarathI nirlepa ja che, samatva bhAvamAM sthita che, sarva prasaMgomAM temano upayoga to AtmAmAM ja rahe che ane yoganI pravRtti pUrvakarmAnusAra thAya che. Ama, sagurunA yoga-upayoganI bhinnatAnuM yathArtha bhAna thatAM tene temanI AtmadazAno samyak abhiprAya ane nirNaya baMdhAya che. tenA hRdayamAM sadguru pratye paramezvarabuddhi sahajapaNe skurAyamAna thAya che. Ama, mumukSunAM netro mahAtmAne oLakhI le che. saddagurune oLakhavAnI tIvra abhilASA hovAnA kAraNe tene sadgurunI yathArtha oLakhANa thAya che. jyAM sudhI oLakhavAnI tIvra abhilASA na hoya tyAM sudhI jIva satsaMgamAM paNa oghe othe jAya che. oLakhavAnI tIvra abhilASA na hoya to jJAnamAM yathArtha oLakhANano avakAza prApta thato nathI. paraMtu mumukSu jIvane oLakhANanI tIvra abhilASA hovAthI te sadgurunA aMtaraMga svarUpane oLakhI le che. temanI oLakhANa thatAM tenAM pariNAmamAM bahu moTo pheraphAra thAya che. tenA anaMtAnubaMdhI kaSAya moLA paDe che, matAgrahadurAgrahAdi moLA paDe che, svadoSa jovA tarapha citta vaLe che, vikathAdimAM nIrasapaNuM lAge che, baLavAna pariNAmathI paMca viSayAdinA viSe anityAdi bhAva dRDha thAya che, tyAga-vairAgyamAM vRddhi thAya che ityAdi parivartanothI teno eka navA tabakkAmAM praveza thAya che. puruSa sAthenA AvA oLakhANapUrvakanA samAgamane zAstrIya paribhASAmAM Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662 "zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana 'yogAvaMcakapaNuM' kahe che, je muktipathanuM pravezadvAra che. tathArUpa puruSano yoga ane temanI oLakhANa thayA pachI AtmArthI jIva jema jema te puruSanA pavitra samAgamamAM Ave che, AnaMdaprada paricayano lAbha le che, tema tema teno bhaktibhAva vikase che ane zraddhA daDha thAya che. zubha RNAnubaMdhanA kAraNe temanA pratye prema UbharAya che ane vAraMvAra temanI mukhamudrAnAM darzanathI tathA sukharUpa milanathI teno prema sthira thato jAya che. mumukSu temanAM vacanomAMthI nItaratI prema ane karuNAnI amIrasadhArA anubhave che. teo vacano prakAzatA hoya te vakhate tene temanI mukhamudrA upara parama udAsInatA ane gaMbhIratA dRSTigocara thAya che ane tethI tenAmAM prema ane zraddhA vizeSa khIlatAM jAya che. puruSa pratye acaLa prema ane samyaka pratIti pragaTatAM AtmArthI jIva potAnAM tana, mana, dhanAdi sarva temanA caraNe samapa, potAnI zakti gopavyA vinA, samajaNapUrvaka temanI AjJAnuM ArAdhana karavAno daDha nizcaya kare che. zrImade prakAzya che ke - 'koI paNa prakAre saddaguruno zodha karavo; zodha karIne tenA pratye tana, mana, vacana ane AtmAthI arpaNabuddhi karavI; tenI ja AjJAnuM sarva prakAre niHzaMkatAthI ArAdhana karavuM; ane to ja sarva mAyika vAsanAno abhAva thaze ema samajavuM." AtmAno apUrva dharma pragaTAvavA mATe gurunI AjJAnI ArAdhanAno apUrva puruSArtha karavo ghaTe che. sadgurue Apela AjJArUpa aphara zastrathI jIva baLavAna kuvRttio sAme yuddhe caDe che. sadgurunI AjJAmAM daDha prIti ane pratIti karavAthI tene saraLatAthI AtmAnI sAcI prIti ane pratIti pragaTe che. jema jema AjJAnuM yathArtha pAlana thAya che, tema tema AtmA vizeSa vizeSa rucato jAya che. tenI vRtti svanI AsapAsa ja rokAyelI rahetI hovAthI vRttine paramAM javAno avakAza ja nathI maLato. sadgurunI AjJAnA avalaMbane para uparathI dRSTi haTI AtmAmAM samyaka prakAre pariNamI jAya che. AjJApAlananuM AvuM mahatu phaLa maLatuM hovAthI AtmArthI daDha nirNaya kare che 1- mokSamArgamAM nizcita pragati arthe, AtmArthIne sadguruno yoga thavo e pahelI zarata che. AtmaniSTha sadgurunI oLakhANa thatAM yoga, kriyA ane phaLa e trividha avaMcakayoga utpanna thAya che. satparuSano yoga hoya ane temanI sAcI oLakha hoya, eTale gurunA Adara, satkAra, sevArUpa kriyA to thavAnI ja ane enA paripAkarUpe kALakrame samyagdarzananI prAptirUpa phaLa paNa AvavAnuM ja. barAbara nizAna laIne choDeluM tIra lakSyanI dizAmAM ja AgaLa vadhatuM rahI lakSyane avazya vadhe che, tema AtmajJa sadguru sAthenA saMparkathI, sahavAsathI niSThAvAna mumukSunI dharmasAdhanA sadA lakSyanI dizAmAM ja pravAhita rahI tene lakSyanI prApti sudhI avazya dorI jAya che. (juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'yogadaSTi samuccaya', zloka 33,34) 2- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR. 246 (patrAMka-166) Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-37 663 ke vRttine ahorAtra sadgurunI AjJAmAM joDavI e ja mArA kalyANano upAya che, AjJApAlana e ja mAruM kartavya che. AjJA pratye apUrva prema ane mahimA lavI te potAnA samagra jIvanane sadgurunI AjJAnusAra DhALI de che. tenA jIvananI paLe paLane sadgurunA AzrayathI bharI de che. Ama, AtmArthI jIvanA aMtaramAM mAtra sagurunI AjJAno ja mahimA vase che. AjJA-ArAdhana sivAya tenA hRdayamAM bIjo koI lakSa hoto nathI. AjJAmAM ja ekatAna thavAnI tenI vRtti thaI hovAthI tene basa eka ja kAma ane eka ja dhyeya hoya che - AjJApAlana karIne AtmAne sAdhuM, pUrNa dazAne pragaTAvuM. tene ekamAtra AtmAnuM ja prayojana hoya che, anya koI vastunuM prayojana rahetuM nathI. potAnA caitanyasvarUpa sivAya tene kazAnI apekSA hotI nathI. "AtmAno AnaMda anubhavavo ja che' evI kharekharI tamannAthI te AtmaprAptino puruSArtha kare che. svarUpa prAptinI tIvra bhAvanA ane dhagazapUrvaka te niraMtara puruSArtharata rahe che. AtmArthanA A kAryamAM AtmArthIne mAnAdi abhilASArUpa koI manaroga hoto nathI. manaroga Atmahitane pratibaMdhaka che. mAnAdinI jhaMkhanAnA khADAo kadI purAtA nathI. A jhaMkhanAnA kAraNe jIva bAhyamAM pheraphAra karavA phAMphAM mAre che ane haMmezAM asaMtuSTa, vyAkuLa, vyagra rahe che. mAnAdinI tuccha icchAonA kAraNe tenI sarva dhArmika pravRtti niSphaLa jAya che, tethI AtmArthanI siddhi mATe manarogano nirodha Avazyaka che. jo jAgRtipUrvaka manarogano nAza karavAmAM na Ave to AtmabhAvamAM moTuM nukasAna thAya che. tethI manarogane nukasAnakartA jANI teno niSedha karavo ghaTe che. AtmavIrya phoravI teno baLapUrvaka nAza karavo ghaTe che. manaroga kSaya thatAM jIvane AtmArthanA kAryamAM avarodha nathI naDato. AtmArthImAM AtmArthane avarodhaka AvA manarogano abhAva hoya che. potAnuM mahAna Atmaprayojana sAdhavAnI saMniSTha taiyArI hovAthI te evI tuccha bAbatomAM potAne rokI rAkhato nathI. jagatamAM anukULatA ane pratikULatA, saMyoga ane viyoga, mAna ane apamAna, prazaMsA ane niMdA AdinA parivartanazIla prasaMgo to banyA ja kare che; paNa AtmArthI evA nAnA nAnA prasaMgomAM aTakato nathI, balka tevA prasaMgomAM te alipta rahevAno prayatna kare che. te potAnI zaktine temAM jarA paNa veDaphato nathI. te prasaMgone potAnA AtmArtha sAthe koI ja saMbaMdha nathI evA dRDha nizcayapUrvaka je rIte AtmAnI siddhi thAya te rIte ja te pravarte che. AtmArthI jIva vRttine svasammukha karavAno puruSArtha kare che, saMyogone TakAvavAno ke badalavAno puruSArtha nathI karato. te AtmAno artha hoya che, saMyogono nahIM. te potAne saMyogothI bhina, mukta mAne che. te saMyogonuM lakSa choDI tattvanuM gholana kare Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 664 zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana che ke bAhya anukULa ke pratikULa saMyogo te huM nathI, te mAruM svarUpa nathI. te saMyogo mArAthI bhinna che. AtmA paranuM kAMI paNa karI zakato nathI ane parathI kadI AtmAne lAbha ke nukasAna thaI zakatAM nathI. bahAramAM game tevA anukULa ke pratikULa saMyogo Ave paNa te AtmAnA svataMtra svabhAvamAM kAMI karI zakanAra nathI. saMyogonA kAraNe sukha-du:kha nathI, mATe bahAranI anukULatA-pratikULatAnuM lakSa karavuM ghaTatuM nathI. bahAranA koI saMyogathI AtmAno dharma thato nathI ke aTakato nathI. game teTalI bAhya anukULatA jIvane Atmasanmukha thavAmAM madadarUpa nathI banatI ane game tevI bAhya pratikULatA paNa jIvane svathI vimukha thavAmAM kAraNabhUta nathI banatI. tethI doSa saMyogano nathI, paNa doSa jIvanI viparIta mAnyatAno che. parasaMyogamAM thatI iSTa-aniSTanI kalpanAnA kAraNe anaMta saMsAranuM mULa poSAya che. saMyogo sAthenuM A joDANa svarUpa prAptimAM naDatararUpa thAya che. bAhya nimittAdhIna dRSTithI paramAM ThIka-ThIka mAne che tathA te vaDe rAgAdimAM ekAgra thAya che, tethI ja baMdhana che. bahAranA saMyogonA kAraNe baMdhana nathI.' Avo tattvanirNaya thatAM AtmArthIne e ja bhAvanA rahe che ke huM saMyogonuM joDANa toDI svabhAvamAM sthita thAuM ane samabhAvamAM jhUluM. jo anukULa-pratikULa saMyogomAM rokAI jaIza to svarUpano abhyAsa thaI zakaze nahIM, tethI anukULatApratikULatAnI upekSA karIne svarUpanA abhyAsamAM lAgI jAuM.' Ama, AtmArthIne saMyogonI apekSA hotI nathI. tene anukULatAnI hoMza hotI nathI. puNyanA phaLarUpe sAnukULa saMjogo maLe to paNa te anukULatAne iSTa mAnato nathI, paNa potAnA nirmaLa pavitra svabhAva tarapha DhaLavAno prayatna kare che. bAhya sAdhano sArAM hoya to ja dharma thAya, zarIra sAruM hoya to ja dharma thAya; sAdhano sArAM na hoya to dharma na thAya ane zarIra sAruM na hoya to dharma na thAya evI bhrAMti tene hotI nathI. anukULatA na maLe athavA pUratI na maLe athavA bIjAne maLe che eTalI potAne na maLe to te raDAroLa karato nathI. tenuM valaNa ja evuM hoya che ke game tevI paristhitimAM paNa samabhAve rahevuM. sagavaDanI yAcanA na karavI. anukULatA hoya ke na hoya, tenA utsAhamAM kAMI pharaka Avato nathI. jema AtmArthIne saMyogonI anukULatAnI icchA hotI nathI, tema tene saMyogonI pratikULatAnI phariyAda paNa hotI nathI. paramArthamArge AgaLa vadhatAM pratikULa saMyogo Ave tyAre, asaMyogI caitanyatattvano anubhava karavAnI jene tAlAvelI lAgI che evo AtmArthI jIva pratikULatAnI darakAra choDI caitanyasvabhAva tarapha vaLavAno prayatna kare che. AtmArtha sAdhavAnI kAmanA hovAthI te pratikULatAne gaNakArato nathI. te saMyogono vAMka kADhato nathI ke saMyogonI pratikULatAne saMbhArato nathI. te samasyAthI gabharAto Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-37 665 nathI ke potAnA lakSyathI Tyuta thato nathI. aNadhArI rIte AvI paDelI AphatathI DagyA vagara, azubha udayamAM phariyAda karyA vinA, AjJAnuM dRDhatAthI pAlana karI te potAnA AtmArthanuM kartavya nibhAve che. kyAreka samatA cukAI jAya to sadgurunAM svarUpa prakAzaka vacanonA avalaMbane potAnI jAtane sAcavI le che. tallaNa jAgRta thaIne te ArtadhyAnanA tIva rasamAMthI bacI jAya che. sadaguranA gaMbhIra ane rahasyothI bharapUra bodhathI puSTa thayela samajaNanA Azraye ciMtAne badale ciMtana pragaTAvI, udayanI asara te potA upara thavA deto nathI. pratikULatA taraphanuM lakSa choDI te potAnA pUrNAnaMdasvabhAvamAM sthira thavAnA puruSArthamAM potAne joDI de che. Ama, AtmArthI pratikULatA Ave tyAM tenAthI thAkIne potAnA mArgamAM zithila nathI banato, paNa prayatnamAM ugatA ja vadhArato jAya che. akhUTa dhairyathI te AtmAne sAdhe che. AtmArthanA kAryamAM AtmArthI duniyAnI darakAra karato nathI. tene jagatamAM mahAna gaNAtI vastuo ane vAtono mahimA hoto nathI. tene jagatanI kIrtinI kAmanA ke jagatanA apamAnano bhaya hotAM nathI. pUjA-satkAra, lokalAja AdinuM tenA aMtaramAM koI sthAna hotuM nathI. te AtmapragatimAM pratibaMdhaka evAM mAnecchA, lokasaMjJA Adi pariNAmone potAmAM udbhavavA ja deto nathI. tene jagata pAsethI kaMI levuM nathI. AtmAnI khumArImAM raheto hovAthI 'duniyA kema rAjI thaze ke duniyA mAre mATe zuM bolaze' e jovA rokAto nathI. AtmArtha sAdhavAmAM lokabhaya, lokaniMdA AdithI jarA paNa DolAyamAna thato nathI. lokasaMjJAnI upekSA karI te AtmArthanI sAdhanAmAM prabaLa puruSArtha sahita pravarte che. A jagatamAM potAnuM caitanyasvarUpa ja sauthI uttama vastu hovAthI ane caitanyalokane ja potAno loka mAnato hovAthI te vicAre che ke "A caiitanyalokathI bhinna bahArano loka mAro che ja nahIM, tenI koI cIja mArI che ja nahIM, to pachI temAM koI stuti kare ke niMdA kare, tethI mane zuM?' Ama, AtmArthI jIvane prazaMsA ke niMdAthI pharaka paDato nathI. tene loka pAsethI apekSA, pUjA-satkAra AdinI khevanA nahIM hovAnA kAraNe loko tenA viSe kAMI bole to tene harSa ke zoka thatAM nathI. te lokonA abhiprAya upara AdhAra rAkhato nathI. te jANe che ke loko vakhANa kare tyAre phulAvuM ane niMdA kare tyAre nirAza thavuM - e banne prakriyA khoTI che. te potAnI prazaMsA sAMbhaLI sukhI thato nathI ane potAnI niMdA sAMbhaLI duHkhI thato nathI, paraMtu banne prasaMgomAM sthira ane samatolapaNe rahe che. mokSa sAdhavAnuM mahAna kArya hAthamAM lIdhuM hovAthI te mAnAdi jevA tuccha bhAvomAM aTakato nathI. te lokonI prazaMsA meLavavA, jagata pAsethI mAna meLavavA prayatna karato nathI, paNa tenA sarva prayatno AtmaprApti arthe ja hoya che. zrImad lakhe che - Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 666 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana jagatane rUDuM dekhADavA anaMtavAra prayatna karyuM; tethI rUDuM thayuM nathI. kemake paribhramaNa ane paribhramaNanA hetuo haju pratyakSa rahyA che. eka bhava nA AtmAnuM rUDuM thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, to anaMta bhavanuM sATuM vaLI raheze, ema huM laghutvabhAve samajyo chuM; ane tema karavAmAM ja mArI pravRtti che. A mahA baMdhanathI rahita thavAmAM je je sAdhana, padArtha zreSTha lAge, te grahavA e ja mAnyatA che, to pachI te mATe jagatanI anukULatA-pratikULatA zuM jovI? te game tema bole paNa AtmA jo baMdhanarahita thato hoya, samAdhimaya dazA pAmato hoya to tema karI levuM. eTale kIrti apakIrtithI sarva kALane mATe rahita thaI zakAze.' AtmArthI jIvane AtmasvarUpa samajavAnI eTalI badhI garaja hoya che ke bIjA loko taraphathI maLatAM mAna-apamAnane te gaNakArato nathI. mAre to mArA AtmAne rIjhavavo che, mAre jagatane nathI rIjhavavuM.' jagata karatAM tene potAno AtmA vadhAre vhAlo lAge che. AtmA AgaLa jagata tuccha lAge che. "jagata iSTa nahIM AtmathI' - AtmAnI AvI laganInA kAraNe jagatanAM mAna-apamAnanI tene darakAra hotI nathI. mAre koI paNa saMyogomAM mArA AtmAnuM hita sAdhavuM che' evuM ja ekamAtra lakSa hoya che. tenA manamAM mAnAdinI koI eSaNA hotI nathI. vaLI, AtmArthI jIva bahAranI riddhi-siddhine vAMchato nathI. tene koI riddhisiddhinI kAMkSA hotI nathI. jenI pAse indrano vaibhava to zuM, traNa lokanI vibhUti paNa bhabhUti - rAkha samAna che evI aciMtya AtmavibhUtinI samajaNa thaI hoya te jIva bahAranI jaDa vibhUtine kema vAMche? mArA AtmAnI riddhi ane siddhi sadA mArA ghaTamAM - aMtaramAM ja che. nijasvarUpamAM ja sarva saMpadA bharelI che' ema aMtaranI caitanyalakSmIno lakSa thayo hovAthI tene bAhya riddhi-siddhinI mahattA rahetI nathI. aMtaranA caitanyavaibhava sAme tene bAhya riddhi-siddhi phakkI lAge che. tene mAtra eka caitanyano ja anubhava karavAnI dhUna lAgI hovAthI riddhi-siddhi pragaTAvavA upara tenuM lakSa hotuM nathI. Ama, AtmArthInA manamAM koI paNa asat AkAMkSAono roga hoto nathI. paramArthanI prAptinuM ekamAtra lakSya tenA aMtaramAM vyApta hoya che ane tethI tenI sarva vRtti-pravRttimAM e lakSyanuM ja pratibiMba paDe che. AtmArthI jIvanuM valaNa darzAvatAM zrI kAnajIsvAmI kahe che ke - saMsAranI tene vAsanA nathI. satano jijJAsu sat samIpa ja Ubho che; satane paDakhe je bhAvathI Ubho che tene AtmArtha pragaTa thAya ja. te jIva AtmArthI che, te jANe che ke satsamAgamamAM bIjuM kAMI karavAnuM na thAya eTale ke puNya, veSa, 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.169 (patrAMka-37) Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-37 667 vADo, lUgaDAM, bAhyatyAga e kriyAmArgazuSkajJAnIpaNuM, mAnArtha ke matArtha evuM kaMI paNa para prayojana na AvyuM. mAtra AtmArtha, samyakraparamArtha pAmavAnI tene aMtarakhoja che; temAM bIjI kalpanA, camatkAra, maMtra, taMtra, haThayoga, mananI dhAraNA, puNya, yoga Adi jaDabhAvanA aMzanI paNa tene icchA hotI nathI. je chuM te pAmuM. pUrNa zaktirUpa zuddha avinAzI chuM tevo thAuM. tenI ja zraddhA - samyakaabhiprAya, rAganI ruci rahita jJAna te jJAnanI sthiratA - pUrNa vItarAgatAnI ja tene kAmanA che. bIjo jaDabhAvano - pUjAvAno mAnArtha matArtha Adi koI saMsArabhAvano roga manamAM paNa tene nathI." AtmArthI jIvane saMsArapakSanI darakAra chUTI javAthI tene caitanyanI dhUna lAge che. "mAro AtmA ja jJAnAnaMdasvarUpa che' evI jene dhUna lAgI che tenA prayatnano jhukAva svasammukha hoya che. teno jhukAva rAga tarapha hoto nathI. rAgathI pAchI khasIne tenI pariNati aMtaramAM vaLe che. jene AtmA rucyo che tevA AtmArthIne tvarAthI AtmArtha sAdhavAnI tAlAvelI lAge che. tenA aMtaramAM AtmaprAptino prayAsa satata cAlu ja rahe che. AtmArtha sAdhavA arthe potAnA upayogane aMtarmukha karavA-rAkhavA, jarUrI evo saMyama te avazya pALe che. jema nAvamAM bharAyeluM pANI ulecavA mATe sujJa puruSo banne hAthe prayatna kare che, tema saMga-prasaMga ghaTADIne, AraMbha-parigraha ocho karI, vyApAravyavahArathI jhaTa nivRtti laI AtmArthI jIva nijakAryamAM tatpara thAya che. AtmaprAptinI tIkhI jijJAsA jAgI hovAthI tenA aMtaramAM nija zuddhAtmasvabhAva sivAya anyano - zarIra, indriya, lakSmI, makAna, strI, putra, cakravartI-indrAdinI riddhi vagere parapadArthono temaja zubha-azubha parabhAvono mahimA chUTI gayo hoya che. tene viSaya-kaSAyanI tucchatA lAgatI hoya che ane niraMtara AtmAno mahimA vartato hoya che. tene AtmAnA behada svabhAvano vizvAsa hovAthI ane te behada svabhAvane sAdhavA mATe behada puruSArtha evA sadgurunI nizrA hovAthI tenA puruSArthamAM paNa utsAhanI behadatA hoya che. tenI pAse AtmasvarUpanI prApti mATe nItaratuM haiyuM hoya che, rage rage UchaLatI ruci hoya che, chalochala prema hoya che, nitya jAgRta upayoga hoya che, aMtaranI dhagaza ane prasannatA hoya che. koI paNa prasaMgamAM te hArato nathI, thAkato nathI. teNe nakkI karyuM hoya che ke 'prayatnamAM koI paNa hada bAMdhyA vagara mAre mArA AtmAne sAdhavo ja che ane na sadhAya tyAM sudhI huM lezamAtra thAkavAno nathI, balka utsAha vadhAravAno ja chuM.' dhyeyaprApti mATe te utAvaLa nathI karato, paraMtu pramAdano tyAga karI akhUTa dhIrajapUrvaka abhyAsa kare che. ananya premathI ane adamya puruSArthathI 1- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.166-167 Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 668 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana te sadgurue cIMdhela sanmArganuM satata vairyapUrvaka anusaraNa kare che. te makkama cAle rvaka svarUpaprApti tarapha AgaLa vadhe che. Ama, koI paNa prakAre huM mArA AtmArthanA kAryathI DagIza nahIM, temAM jarA paNa zithila thaIza nahIM, AtmA pratyenA mArA utsAhamAM huM kadI bhaMga paDavA daIza nahIM. mArI zaktine, mArA jJAnane, mArA vairAgyane, mArI zraddhAne, mArI bhaktine, mArA utsAhane ..... mArA sarvasvane huM mArA AtmArthanA kAryamAM joDIne jarUra svane sAdhIza ja - evA daDha nizcaya vaDe te AtmArthanA mahAna kAryane sAdhavA mATe tatpara thAya che. jema nadI avazya sAgara sudhI pahoMcI jAya che, tema AtmArthInI sAdhanA avazya saphaLatAne vare che. nadI parvatanA zikhara upara janme che ane tatkSaNa sAgarane bheTavA mATe vahevA lAge che. te sAgarane maLavAnI AturatAmAM parvatomAMthI rasto kADhIne AgaLa dhase che. potAnA taravarATathI, baLathI ane puruSArthathI; paththaro ane khaDako, khetaro ane medAnonI vaccethI rasto banAve che. te satata, nitya, avirata vahetI jAya che. eka kSaNa paNa aTakatI nathI. vaLAMka upara paNa thobhatI nathI. game tevA saMjogo - anukULatA ke aMtarAya tenA mArgamAM Ave, tadanusAra te potAnuM vaheNa badalatI rahe che ane AgaLa vadhatI rahe che. Akhare e sAgarane zodhI temAM bhaLI ja jAya che. tevI ja rIte AtmAthI paNa sAdhanAnAM uccatara zikharo tarapha satata AgaLa vadhe che. tene alpa kALamAM anaMta bhavano abhAva karavAnI hoMza UchaLe che. saddagurunI AjJAnI ananya rucithI tathA tenI ekaniSTha ArAdhanAthI anaMta sukhamaya svarUpamAM samAI javAno puruSArtha kare che. AtmasvabhAvanuM apUrva bahumAna lAvI, utsAhathI tenI prAptino vAraMvAra udyama kare che. AtmArthanA kAmamAM jarA paNa kaMTALato nathI. saMsAramAM game te nimittanI vacce rahIne paNa potAnuM dhyeya cUkato nathI. rucithI ane dhagazathI sarva pratibaMdho ane pratikULatAo vaccethI mArga kADhIne satata AgaLa ne AgaLa vadhato rahe che. niraMtara aMtarmukhatAno puruSArtha karato rahI, te uttarottara sopAnone sara karI aMte te parama zikharane prApta karI le che. Ama, AtmArthIne svakArya mATe tAlAvelI hoya che, kAryasiddhi aMgenI gaMbhIratA hoya che tathA kArya pAchaLanI laganI ane dhagaza hoya che. tenI bhAvanA evI rahe che ke "mAruM A mahAna dhyeya prApta karavAmAM mAre hajI ghaNuM karavAnuM bAkI che. AyuSya alpa che, tethI mAruM kArya zIghratAthI pUrNa thAya te mATe tvarAthI, samaya veDaphayA vagara, bIje kaze paNa rokAyA vinA mAre mAruM hita sAdhI levuM joIe.' te potAno pUro samaya AtmArthamAM ja vyatIta karavA icche che. Ama, pUrI zaktithI, samagra josathI, apUrva ullAsathI te puruSArtha karato hoya che ane sAcI dizAmAM karelA sapuruSArthanuM Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-37 669 paramArthanI prAptirUpa suphaLa tene saMprApta thAya che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'ema vicArI aMtare, viveka dIpa prakAza; sadguru lakSaNa jANIne, te pachI kare tapAsa. vicare tIrtha sukSetramAM, zodhe sadguru yoga; jijJAsA ziva prAptinI, mahApuNya saMyoga. sahana kare duHkha pariSaho, na gaNe duSama kALa; kAma eka AtmArthanuM, upAdeya suvizALa. kema taruM bhava duHkha dadhi, tAraka sadguruyoga; eka e ja icchA prabaLa, bIjo nahi manaroga.'1 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.222 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 145-148) Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 38 11 6200, ramani., 0 Cr, hinmen509:21 Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 38 bhUmikA (gAthA) arthI - gAthA 37mAM kahyuM ke AtmArthI jIva sadgurunI zodha kare che ane te yoga prApta thAya tyAre aMtaramAM sthira thavA arthe vAraMvAra temano samAgama kare che. have tene ekamAtra AtmArtha sAdhavAnI utkaTa icchA hovAthI te mAna, pUjA, satkAra Adi icchAothI krame krame nivRtta thato jAya che ane potAnuM lakSa sAdhavA mATe je kaMI karavuM ghaTe e karI chUTavA taiyAra thAya che. Ama, AtmArthIne ekamAtra AtmArthano ja lakSa hoya che. te AtmArtha kevA prakAranA jIvamAM hoya che te darzAvavA AtmArthInAM lakSaNa have zrImad prakAze che. jema matArthInA vibhAganI 32mI gAthAmAM matAthI jIvanAM samuccaya lakSaNa zrImade prakAzyAM hatAM, tema A gAthAmAM AtmArthInAM tathArUpa lakSaNa batAvatAM zrImad kahe che - "kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda, prANIdayA, tyAM AtmArtha nivAsa." (38) jyAM kaSAya pAtaLA paDyA che, mAtra eka mokSapada sivAya bIjA koI padanI L] abhilASA nathI, saMsAra para jene vairAgya varte che, ane prANImAtra para jene dayA che, evA jIvane viSe AtmArthano nivAsa thAya. (38) = AtmaprAptinI jhaMkhanA vartatI hoya evA jIvanI aMtardazA A gAthAmAM bhAvArtha. batAvavAmAM AvI che. je lakSaNo A gAthAmAM batAvavAmAM AvyAM che te lakSaNono jyAM sudhI jIvamAM abhAva hoya, tyAM sudhI jIva paramArthakhojaka kahI zakAya nahIM ane tyAM sudhI paramArthaprAptinA lAbhanI AzA paNa rAkhI zakAya nahIM. jene AtmakalyANa karavAnI bhAvanA hoya ane anaMta kALanA paribhramaNano aMta lAvI avyAbAdha sukha prApta karavAnI icchA hoya, teNe te mATe anivArya gaNAtAM lakSaNo prathama potAmAM pragaTa karavAM jarUrI che. te lakSaNo nIce pramANe che - (1) AtmArthI jIve krodhAdi kaSAyabhAva moLA pADyA hoya che. kaSAyabhAva AtmaguNanA ghAtaka che, temaja kSamA, namatA, saraLatA, saMtoSa Adi guNone pragaTa thavA detA nathI ema AtmArthI jIva jANato hovAthI, te kaSAyabhAvane svarUpalakSe upazAMta kare che. tIvra krodhAdi bhAvathI upara UThavAthI tenAmAM upazamabhAva udita thaI, vardhamAna thato jAya che. jyAM kaSAyabhAva maMdatAne pAmyA nathI tyAM cittazuddhi na hovAthI AtmArthitAno Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 674 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana abhAva hoya che. (2) AtmArthInA aMtaramAM evI khAtarI thAya che ke saMsAranuM kahevAtuM sukha kSaNika, anitya, parAdhIna ane vinAzI hovAthI vAstavika nathI. te yathArthapaNe samaje che ke A sukha pachI pAchuM duHkha maLatuM hovAthI A zAzvata sukha nathI. akhaMDa, avyAbAdha ane avinAzI sukha kevaLa AtmAmAM ja rahyuM che. tethI tene Atmika sukha prApta karavAnI abhilASA varte che, arthAt te AtmAnI zuddha dazAno abhilASI hoya che. AtmAnI pUrNa zuddha dazA te ja mokSa che. jyAM mokSanI abhilASA utpanna thaI nathI tyAM sAMsArika icchAo hovAthI AtmArthitAno abhAva hoya che. (3) AtmaprAptino adhikAra tene ja che ke jene saMsAraparibhramaNathI nivRtta thavAno abhiprAya thayo hoya. AtmArthIne have anaMta kALanA paribhramaNano thAka varte che. savicAranA baLathI evI pratIti thAya che ke vAstavika sukhano jyAM abhAva che evA saMsAramAM kevaLa duHkha, duHkha ane duHkha ja che ane tethI have tene saMsAranA AtyaMtika viyoganI icchA thAya che. saMsAra, bhoga ane deha pratyenA tenA abhigamamAM palaTo Ave che. saMsAra anitya, asAra ane azaraNarUpa lAge che, bhoga. roga samAna samajAya che ane deha mAtra saMyogarUpa bhAse che. tene samajAya che ke mAtra AtmA ja prApta karavA yogya tattva che. A vivekapUrvakanA vicArathI tenAmAM vairAgyanI vRddhi thAya che. jyAM bhavano kheda nathI, arthAt saMsArasamudra taravAnI kAmanA jAgI nathI tyAM tIvra saMsArasa hovAthI AtmArthitAno abhAva hoya che. (4) AtmArthIne ekamAtra svasvarUpa prAptinI jhaMkhanA hovAthI tene sAMsArika baMdhanathI chUTavAnI tIvra kAmanA hoya che. tene jema potAnA baMdhanayukta AtmAnI dayA vartatI hoya che, tema anya baMdhanagrasta jIvo pratye paNa tene tevI ja dayA vartatI hoya che. jagatanA sarva jIvo sukhI thAya, koI duHkhI na thAya evI maitrIbhAvanA te bhAvato hoya che. sarva jIvamAM tene svAtmatulya buddhi hoya che. tenA aMtaramAMthI prANImAtra pratye dayA vahe che. koI paNa prANIne potAnA kAraNe duHkha na pahoMce enI sAvadhAnI rahe che. maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyacya bhAvanAthI bhAvita tenI vicAraNA samyaka, nirmaLa, sUkSma ane dhAradAra banatI jAya che. jyAM dayAnI bhAvanA hotI nathI tyAM pariNAmamAM komaLatA na hovAthI AtmArthitAno abhAva hoya che. A pramANe jenA krodhAdi kaSAya pAtaLA paDyA che, mAtra mokSapadanI jene abhilASA che, jene saMsAranA bhoga pratye vairAgya varte che, temaja aMtaramAM svapadayA varte che; te jIva mokSamArgano kAmI che ane te ja mArga pAmavAne pAtra paNa che. A lakSaNo jenAmAM hoya te jIva sAco AtmArthI jIva che, AtmaprAptino adhikArI che. Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-38 uparyukta lakSaNonA abhAvamAM AtmArthitAno paNa abhAva hoya che. anaMta kALamAM anaMta prakAranAM sAdhanono Azraya karavA chatAM zuddhAtmA vizeSArtha pragaTyo nathI. tenA ughADa mATe sau prathama tene anukULa bhUmikA taiyAra karavI joIe, arthAt cittazuddhi karavI joIe. jyAM viSaya-kaSAyAdi tIvra che, tyAM paranI AdhInatA chUTatI nathI ane satnI AdhInatA svIkArAtI nathI. te paranA ja vikalpomAM rAce che ane sat pratye tene prema Avato nathI, bahumAna jAgatuM nathI, hoMza AvatI nathI, umaLako Avato nathI. AtmArthitAnA abhAve jIva anaMta guNanA bhaMDAra evA nija zuddhAtmA pratye durlakSa kare che, tenI virAdhanA kare che, jenA phaLarUpe te anaMta kALa paryaMta naraka-nigodamAM rajhaLapATa kare che. tethI jIve sau prathama potAmAM AtmaprAptinI yogyatA pragaTAvavI ghaTe che. je jIva potAmAM AtmArthitA pragaTAve che, tene AtmA prApta karyA vinA cena paDatuM nathI ane te AtmA prApta karIne ja jaMpe che. AtmArthitA pragaTatAM AdhyAtmika jIvananI imAratano pAyo maMDAya che ane samakitanI sparzanAthI A imAratanuM caNatara zarU thAya che, jenA pariNAme muktimahelanI prApti thAya che. 675 AtmArthitAnuM pragaTIkaraNa tathArUpa guNone dhAraNa karavAthI thAya che. jo jIva tathArUpa guNo dhAraNa kare to AtmArthitAno to svabhAva ja evo che ke te potAnuM nivAsasthAna te jIvanA aMtaramAM banAvI de. samudranI lAyakAta joIne jema nadI potAnuM jaLa temAM bharI de che, tema jIva jo tathArUpa guNo dhAraNa kare to AtmArtha tenAmAM nivAsa kare che. tathArUpa guNo pragaTatAM jIva AtmArthI bane che, mATe jIve tevA guNo keLavavA ghaTe che. te guNo keLavyA vinA dharmakriyAnI vAstavika phalazruti nathI. AtmArthI jIvane kevA guNo pragaTyA hoya che, arthAt AtmArthI jIvanuM sahaja pariNamana kevuM hoya che te prastuta gAthAmAM batAvelAM lakSaNonA AdhAre samajIe. dareka jIve A lakSaNo icchArUpe, prayogarUpe ke sthiratArUpe potAnA viSe che ke nahIM te vicAravuM khUba agatyanuM che. (1) 'kaSAyanI upazAMtatA' krodha, mAna, mAyA, lobharUpa kaSAyo pAtaLA paDavA, upazama thavA, udaya AvelA kaSAyomAM maMdatA thavI athavA tene vALI levAya tevI AtmadazA thavI te 'kaSAyanI upazAMtatA'rUpa AtmArthAnuM prathama lakSaNa che. krodha kaSAyanA kAraNe AtmasvabhAvamAM vidyamAna kSamAno jIvanI dazAmAM abhAva thaI jAya che. krodha utpanna thatAM viveka lupta thato hovAthI krodhI vyakti zAMta na Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 676 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana rahetAM, uttejita thaI pratikAra kare che. krodha karavAthI mAnasika zAMti haNAya che, taduparAMta vAtAvaraNa paNa kaluSita ane azAMta thAya che. krodhI vyakti krodhathI evo to aMdha thaI jAya che ke tenI dRSTi paradoSa pratye ja rahe che, anyanA guNa ane potAnA doSa pratye tenI dRSTi jatI ja nathI. potAnAM duHkhano kartA bIjAne mAnavo e ja krodhanI utpattinuM mULa kAraNa che. mAna kaSAyanA kAraNe AtmasvabhAvamAM vidyamAna mArdavatA(namatA)no jIvanI dazAmAM abhAva thaI jAya che, jethI tenAmAM akaDAI utpanna thAya che. mAna kaSAya Upaje che tyAre tene bIjAne nIco tathA potAne UMco darzAvavAnI icchA thAya che ane e mATe te aneka upAyo vicAre che. te anyanI niMdA tathA potAnI prazaMsA kare che. aneka prakAre bIjAno mahimA ghaTADI potAno mahimA karavA lAge che. mAna khAtara te chaLakapaTa kare che ane mAnabhaMga thatAM te kopAyamAna paNa thaI jAya che. Ama, mAnanA sadbhAvamAM suvicArane avakAza raheto nathI. mAyA kaSAyanA kAraNe AtmAnI pariNatimAM svabhAvagata saraLatA na rahetAM kuTilatA Ave che. mAyAcArIno vyavahAra sahaja ane saraLa nathI hoto. te vicAre che kAMI, bole che kAMI ane kare che kAMI. tenAM mana-vacana-kAyAnAM pravartanamAM ekarUpatA nathI hotI. te potAnA kAryanI siddhi chaLa-kapaTa vaDe ja karavA icche che. potAnuM kapaTa khulluM na paDI jAya te viSe te haMmeza bhayabhIta rahe che ane tene chupAvavAnA prayatnomAM tenuM citta niraMtara AkuLa-vyAkuLa rahe che. azAMta cittavALI vyakti dharmasAdhanA yathArtha rIte karI zakatI nathI. lobha kaSAyanA kAraNe AtmAnI pariNatimAM svabhAvagata saMtoSa na rahetAM tRSNA, lAlasA, lAlaca, abhilASA utpanna thAya che. lobha kaSAya Upaje che tyAre jIva iSTa padArtha meLavavAnI icchAnA kAraNe aneka upAyo vicAre che. tatsaMbaMdhI aneka prakAranA saMkalpa-vikalpothI grasta raheto hovAthI te satata ArtadhyAnamAM DUbelo rahe che, tethI tene AtmAthe vicAravAno avakAza maLato nathI. AtmArthI jIva AtmAne atyaMta ahitakArI evA A kaSAyone upazamAve che. tene kaSAya na karavAno abhiprAya vartato hovAthI te kaSAya udbhave ja nahIM tevA puruSArthamAM lAgelo rahe che. te kaSAya thAya tevA prasaMgone AvavA deto nathI, AvatA hoya to aTakAvavAno prayatna kare che ane tema chatAM prasaMga AvI jAya to kapAya utpanna thatAM ja te zIdhra tene zamAvI de che, rokI le che. kaSAya lAMbo samaya Take nahIM te mATe te sajAga rahe che. udayaprasaMge te potAne prApta thayela bodhane jAgRta kare che ane te dvArA AtmAne tyAMthI pAcho vALI le che. te potAnI cittavRttinuM Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-38 677 niraMtara avalokana kare che. thayelA kaSAya mATe tene pastAvo thAya che, asAvadhAnI mATe aMtaramAM niMdA kare che ane tene kaSAyane kADhavAnI khaTaka rahyA kare che. A rIte jAgRtipUrvaka kaSAyone upazAMta karavAnA abhyAsathI kaSAyanI zakti ane kALa ghaTatAM jAya che. jo kaSAyanI zakti ane kALa vizeSa pramANamAM hoya to e kaSAya potAnI pAchaLa daDha saMskAra choDato jAya che, paraMtu upazama dvArA enI zakti ane kALA ghaTADavAmAM AvatAM AtmAmAM kaSAyanA je saMskAra paDe che e alpajIvI ane alpazaktizALI hoya che. tethI cittanI nirmaLatA uttarottara vadhatI jAya che, jenA pariNAme sAcI zAMtino anubhava thAya che. Ama, AtmArthI jIva sukha-zAMtine avarodhaka ane karmabaMdhamAM kAraNabhUta evA kaSAyone upazamAvavAno tathA nivartAvavAno abhyAsa niraMtara karato hoya che. AcAryazrI guNabhadrajI kahe che ke nirmaLa ane agAdha hRdayarUpa sarovaramAM jyAM sudhI kaSAyorUpI hiMsaka jaMtuono samUha nivAsa karIne rahe che, tyAM sudhI nizcayathI uttama kSamAdi guNono samudAya niHzaMka thaIne te hRdayarUpa sarovarano Azraya leto nathI. eTalA mATe he bhavya! yamarUpa pAMca vrato sahita tIvra, madhyama ane maMda upazamanA bhedo vaDe kaSAyone jItavAno prayatna kara. zrImad lakhe che - baMdhavRttione upazamAvavAno tathA nivartAvavAno jIvane abhyAsa, saMtata abhyAsa kartavya che, kAraNa ke vinA vicAre, vinA prayAse te vRttionuM upazamavuM athavA nivartavuM kevA prakArathI thAya? kAraNa vinA koI kArya saMbhavatuM nathI; to A jIve te vRttionAM upazamana ke nivartanano koI upAya karyo na hoya eTale teno abhAva na thAya e spaSTa saMbhavarUpa che." AtmArthI jIva AtmaguNane aTakAvanAra kaSAyone akaSAyI svabhAvanA Azraye pAtaLA pADe che, roke che. AtmAnA mULa svabhAvamAM krodhAdi bhAvo nathI. krodhAdi kaSAyo AtmAmAM ja thAya che, paraMtu te kaSAyo jIvanA svabhAvathI sarvathA bhinna che. AtmAno svabhAva to trikALI zuddha ja che ane tenI paryAyamAM evI yogyatA hoya che ke kAM to te svAbhAvika rIte pariName athavA to vaibhAvika rIte pariName. jo svano 1- juo : AcAryazrI guNabhadrajIviracita, 'AtmAnuzAsana', zloka 213 'hRdayasarasi yAvannirmale'pyatyagAdhe vasati khalu kaSAyagrAhacakraM samantAt / zrayati guNagaNo'yaM tanna tAvadvizaGka sayamazamavizeSaistAn vijetuM yatasva / / ' 2- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.411 (patrAMka-510) Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 678 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Azraya kare to svAbhAvika pariNamana thAya che ane parano Azraya kare to vaibhAvika pariNamana nIpaje che. paryAyamAM tathArUpa yogyatAnA kAraNe vaibhAvika pariNamanathI je kaSAya thAya che te eka samayanI paryAya sudhI ja sImita rahe che ane te svabhAvanI to bahAra ja che. jema pANI upara telanuM TIpuM tare paNa aMdara pesI zake nahIM, tema AtmAnI avasthAmAM thatA kaSAya aMtaranA zuddha jJAnaghana svabhAvamAM praveza pAmI zakatA nathI. A kaSAya AtmAnA adhikArI svabhAvanA lakSe thatA nathI, paraMtu jIva jyAre paralakSa kare che tyAre te vartamAna avasthAmAM utpanna thAya che. parano Azraya karavAthI jIvanI avasthAmAM te utpanna thatA hovAthI te TALI zakAya che. vartamAna saMyogI avasthAnuM lakSa choDI, trikALI asaMga, jJAnAnaMdarasapUrNa svabhAvano lakSa karavAmAM Ave to te kaSAyano nAza thaI zake che. pote akaSAyasvabhAvI che, jyAre kaSAyabhAva to vikArI bhAva che, apavitra che, nAzavAna che, duHkharUpa che evo nirNaya thayo hovAthI AtmArthI jIva kaSAyone TALavAno upAya kare che. AtmAthI jIva parasaMyoganA kAraNe potAne kaSAya thAya che ema mAnato nathI, jyAre mithyAdaSTi jIva parasaMyoganA kAraNe potAne kaSAya thAya che ema mAne che. te ema samaje che ke kaSAya thavAmAM potAno doSa nathI, te to bIjAnA kAraNe thAya che. paraMtu AtmArthI jIva jANe che ke kaSAyo potAnI nabaLAInA kAraNe ja thAya che, eTale ke kaSAyo potAnA kAraNe ja, potAthI ja thAya che ane potAno puruSArtha vadhArI kaSAyone aTakAvavA ke nAza karI zakavA pote samartha che. zuddha AtmasvarUpanI jAgRti udayaprasaMge bhUlI javAthI potAnI asAvadhAnInA kAraNe paranA nimitte pote kaSAya utpanna kare che. paranA nimitte kaSAya thAya che, paNa para kAMI kaSAya karAvatuM nathI. jo paravastu, vyakti ke paristhiti jIvane kaSAya karAvatAM hoya to eka ja prakAranA saMyoganA nimitte sarva jIvonuM pariNamana samAna ja thavuM ghaTe, paraMtu evuM to jovA maLatuM nathI. eka ja prakAranA saMyogamAM judA judA jIvomAM judI judI pariNati jovA maLe che. pratyeka jIvanI pratyeka paryAya potAnI yogyatAnusAra ja pariName che. jo jIva parAzraya kare to paryAyamAM jarUra vikAra utpanna thAya, paNa svAzraya karatAM vikAra udbhavI zakatA nathI. vaLI, ajJAnI jIva UMdhI kalpanA karI ema bahAnAM Ape che ke 'karma mane kaSAya karAve che, tenA udaye mAre kaSAya karavo paDe che', karma nacAve tema nAcavuM paDe che', 'mArAM karma bhAre che', "A to mArAM mohanIya karmano doSa che', "jyAM sudhI karma mArga na Ape tyAM sudhI huM zuM karuM?', 'huM pote to kaSAya karavA mAMgato nathI, paNa karmo mAro keDo mUkatAM nathI'. A prakAre te potAnI bhUla svIkArato nathI ane tethI Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-38 679 te kaSAyano nAza karI zakato nathI. AtmArthI jIva potAnI bhUlano svIkAra kare che, kaSAyane upazamAvavAno prayatna kare che. tene spaSTa nirNaya thayo hoya che ke 'kaSAya karanAra huM pote ja chuM. mArI bhUlanA kAraNe ja kaSAya thAya che. kaSAya karavo ke na karavo tenI mane saMpUrNa svataMtratA che. jo huM svayaM kaSAya na karuM to koI zakti mane kaSAya karavA lAcAra karI zakatI nathI. karmane AdhIna thavuM ke na thavuM te mArA hAthanI vAta che. huM anaMta catuSTayano dhaNI chuM. karma to jaDa che. te mArA svabhAvamAM praveza pAmyAM nathI, kAraNa ke AtmA sadA potApaNe che, pa2paNe nathI. je svarUpamAM na hoya te traNa kALa, traNa lokamAM kyAre paNa nukasAna karI zake nahIM.' Ama, potAnA pUrNa ane svataMtra svarUpano svIkAra thayo hovAthI te karmanA kAraNe kaSAya thAya che ema mAnato nathI. te potAnI moTAI bhUlI karmane moTAI Apato nathI. te potAno doSa karmane mAthe oDhADavAno prayatna karIne pote nirdoSa che evuM siddha karavA mAMgato nathI, paNa kaSAyanI javAbadArI potAnI ja che ema svIkArI, kaSAyanI maMdatA tathA tenA nAza mATe potAnA zuddha svabhAvanuM avalaMbana le che. Ama, karmanA udaya vakhate AtmasvabhAva tarapha vaLatAM kaSAyo ghaTI jAya che. AtmArthI jIvane dravyasvataMtratAnI pratItinuM baLa hoya che, tethI tene kaSAyanI upazAMtatAnA abhyAsamAM saphaLatA maLatI jAya che. te samajaNapUrvaka yathArtha puruSArtha karato hovAthI tenA kaSAyabhAva zAMta thatA jAya che. upazamanA abhyAsa vaDe kaSAyo ane AvezonI gati maMda thAya che, bahirmukhatA TaLatI jAya che. A upazAMtatAno abhyAsa sudRDhapaNe tathA niraMtara thaI zake te arthe potAnuM AtmabaLa vadhAravA mATe eka bAju te sadguruno samAgama seve che ane bIjI bAju vrata-tapAdimAM vizeSapaNe pravRtta thAya che, jethI kaSAyapariNAma maMda thatAM jAya che. Ama, AtmArthA jIva kaSAyanI upazAMtatAnA niSThApUrvakanA abhyAsa vaDe jJAnaprAptine yogya bhUmikA banAvato jAya che. zrImad lakhe che 'ghaNe sthaLe vicAravAna puruSoe ema kahyuM che ke jJAna thaye kAma, krodha, tRSNAdi bhAva nirmULa thAya. te satya che, tathApi te vacanono evo paramArtha nathI ke jJAna thayA prathama te moLAM na paDe ke ochAM na thAya. mULasahita cheda to jJAne karIne thAya, paNa kaSAyAdinuM moLApaNuM ke ochApaNuM na thAya tyAM sudhI jJAna ghaNuM karIne utpanna ja na thAya.'1 (2) 'mAtra mokSa abhilASa' kevaLa eka mokSa sivAya jyAM bIjI koI abhilASA nathI, arthAt bhavabaMdhanathI 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.516 (patrAMka-706) Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 680 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana chUTavArUpa mokSanI icchA sivAya jyAM bIjI koI sAMsArika padArtho meLavavAnI kAmanA nathI, mokSa pratye gamana karavAno ja jyAM adamya utsAha varte che evuM 'mAtra mokSa abhilASa'rUpa AtmArthInuM bIjuM lakSaNa che. kAryasiddhinuM rahasya vicArIe to jaNAze ke koI paNa kAryanI siddhimAM sauthI prathama to te kArya mATenI aMtaraMga icchA jAgavI joIe. aMtaraMga icchA hoya to ja rasto maLe che. manovijJAnano niyama che ke jyAM AnAthI mane lAbha thaze', 'AnAthI mane sukha maLaze' evI buddhi Upaje; tyAM tenI prApti mATe aMtaraMga icchA jAge, tenuM ciMtana-smaraNa rahyA kare ane tenI prApti mATe pUrA rasathI ane pUrI tanmayatAthI prayatna thAya. ruci vinAnA bhojanamAM jema mIThAza AvatI nathI, koLiyo gaLe Utarato nathI, parANe utAravo paDe che, moLa Ave che ane vamana ke ajIrNa thAya che; tema aMtaraMga ruci vinAnA paramArtharUpa bhojanamAM sAcI mIThAza AvatI nathI, saMvegamAdhurya nIpajatuM nathI, satya tattva gaLe UtaratuM nathI, parANe utAravuM paDe che, aNagamArUpa moLa Ave che ane te satya tattva peTamAM TakatuM nathI, dekhADo karavArUpa vamana thAya che athavA mithyA Agraha temaja abhimAnarUpa ajIrNa Upaje che. jyAre rucipUrvaka karelA bhojanamAM mIThAza Ave che, koLiyo hoMze hoMze enI meLe gaLe Utare che, parANe utAravo paDato nathI, peTamAM Take che, moLa AvatI nathI ane vamana thatuM nathI ke ajIrNa UpajatuM nathI, paNa barAbara pAcana thaI ekarasa banI zarIrane puSTa kare che; tema sAcI rucithI karelA paramArtharUpa bhojanamAM sAcI mIThAza Ave che, saMvegamAdhurya nIpaje che, satya tattvano koLiyo hoMze hoMze enI meLe gaLe Utare che, parANe utAravo paDato nathI, saheje aMtaramAM Thare che, arucirUpa moLa AvatI nathI, dAMbhika DoLaghAlu dekhAvarUpa tenuM vamana thatuM nathI ke Agraha temaja abhimAnarUpa ajIrNa thatuM nathI; paNa aMtarAtmapariNAmarUpe barAbara pariNata thaI pAcana thaI, eka parama amRtarasarUpa banI te AtmAne puSTa kare che. sanmArgapravezamAM rucinuM keTaluM mahattva che te A dRSTAMta uparathI samajI zakAya che. - aMtaraMga bhAvarUpa icchAthI jIvanI vRttimAM ajaba palaTo AvI jAya che, kAraNa ke jevI ruci Upaje che tevuM tene anusaratuM AtmavIrya skurAyamAna thAya che. sAcA dilathI koI paNa vastu rucI gayA pachI te iSTa vastu prApta karavA mATe jarUrI prayatna thAya che. mokSanI jene sAcI aMtarecchA UpajI che, te jIva iSTa sAdhanA mATe avazya prayatna kare che ane tenI prAptimAM game teTalAM vighna naDe topaNa teno prayAsa choDato nathI. dhyeyasiddhimAM vacce upasthita thatAM vighnothI ane avarodhothI vicalita thayA vinA Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-38 681 te mokSapaMthane dRDhatApUrvaka vaLagI rahe che. te aMtaranI UMDI zraddhA, niSThA ane dhairya sahita satata abhyAsa kare che. jema pANI pAse agninuM jora cAlatuM nathI, tema tenI pAse game tevA prabaLa vidananuM jora cAlatuM nathI. te vinnothI aTakato nathI, paNa UlaTo bamaNA utsAhathI vighnono sAmano karI vinaya karIne AgaLa dhape che. AtmArthIno utsAha kevo hoya te batAvatAM zrImad lakhe che - game tema ho, game teTalAM duHkha veTho, game teTalA pariSaha sahana karo, game teTalA upasarga sahana karo, game teTalI vyAdhio sahana karo, game teTalI upAdhio AvI paDo, game teTalI Adhio AvI paDo, game to jIvanakALa eka samaya mAtra ho, ane durnimitta ho, paNa ema karavuM ja. tyAM sudhI he jIva! chUTako nathI." Ama, aMtarathI mokSanI sAcI icchA thavI e paNa moTI vAta che. aMtaranI sAcI icchA e sanmArgapravezanuM prathama vAra che. e aMtaraMga icchA vinA koIno paNa paramArthamArgamAM praveza thaI zakato nathI. AvI aMtaraMga icchA vinA je mAtra bAhyathI dharmapravRtti karato hoya teno mokSamArgamAM praveza thaI zakato nathI. jene muktinI sAcI abhilASA pragaTI che, te ja jIva yathArtha sAdhana ArAdhI muktine vare che. AcAryazrI haribhadrasUrijI kahe che ke muktinI icchA jeTalA aMze thAya teTalA aMze te icchA paNa vakhANavA yogya che, kAraNa ke je icchA ajJAnarUpa aMdhakArane kAlAMtare nAza karanArI che, te icchA kalyANakArI che. 2 Ama, jeNe mokSamAM ja parama sukha dIThuM che, te prApta karavAnI ja jene abhilASA varte che, te mATenA prayatnamAM jene adamya ullAsa rahe che ane tenAthI viparIta evA saMsAranAM kAryomAM jene ruci rahI nathI; te jIva icchA, pravRtti, sthiratA, siddhinA krame avazya mokSasukhane pAme che. mokSanI icchAnI sAthe ja bIjI paNa sAMsArika kAmanAo hRdayamAM ullasatI hoya, eTale ke mokSanI icchA kadAca hoya paNa kharI, paraMtu gauNa bhAve, gatAnugatika gADarIA pravAha jevI lokasaMjJA-oghasaMjJA bhAve hoya, paNa mukhya bhAve na hoya to te jIva kharekharA arthamAM mumukSu nathI. jene AtmaprApti karavI che teNe bhautika sukhonI tathA sAMsArika padArthone 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.222 (patrAMka-128) 2- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'yogabindu', zloka 216 'muktAvicchApi yacchUlAdhyA, tamaHkSayakarI matA / tasyA: samantabhadratvA-danidarzanamityadaH / / ' Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 682 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana meLavavAnI ane bhogavavAnI lAlasA toDatA rahevuM jarUrI che, kAraNa ke e lAlasA jIvane dharma-ArAdhanAmAMthI cyuta karIne rAga-dveSayukta pariNatimAM sapaDAve che. A lAlasA jo mRtaHprAya thaI gaI hoya to dharma-ArAdhanA karavA mATe jIvane pUrato avakAza rahe che. AvI AMtarika taiyArI vinA jIvanI dharma-ArAdhanA saphaLa thatI nathI. AtmArthI jIvane pratIti thaI hoya che ke vAstavika sukha ane nirdoSa AnaMda ekamAtra AtmAmAM ja che. sAMsArika sukha indriyajanya hovAthI parAdhIna, AkuLatAyukta, atRptikAraka, asthira ane nAzavaMta che; jyAre Atmika sukha atIndriya hovAthI svAdhIna, nirAkuLa, tRptiprada, sthira ane avinAzI che. tethI nirdoSa Atmasukhane meLavavA tenA kAraNarUpa AtmajJAnane pragaTAvavuM ghaTe ke jethI anaMta zaktimAna evo potAno AtmA karmanAM baMdhanothI mukta thaI mokSasukha pAme. A tathyane te jANato hovAthI jIvananirvAha arthe Avazyaka na hoya evAM dhana-saMpatti, aizvarya ke vaibhavavilAsa pAchaLanI AMdhaLI doTa, temaja samAjamAM pratiSThA ke padaprApti arthenI lAlasA, kIrti vistAravAnI kAmanA ke jagatamAM potAnuM nAma mUkI javAnI khevanA Adi tRSNAo te AtmArthI jIvanA aMtaramAMthI osarI cUkI hoya che. te jANe che ke A lokanI alpa paNa sukhecchA mokSanA puruSArthamAM zithilatA lAve che, tethI saMsArane ekAMta duHkharUpa jANI mAtra mokSasukha pAmavA icche che. - te baLavAna saMkalpa kare che ke "mokSa mATe ja A durlabha manuSyabhava gALavo che. A utkRSTa bhavano mAtra mukti mATe ja upayoga karavo che. mAruM hita koI paNa paravastuthI thaI zake ema nathI. mane eka mokSanI ja abhilASA che. mArA A jIvanano uddeza ekamAtra mokSaprApti che ane tenA puruSArthamAM ja mArA jIvananI saphaLatA che.' Ama, kevaLa eka mokSanI ja abhilASA jene varte che te ja kharekharo mumukSu che ane te ja mokSano sAco adhikArI che. (3) 'bhave kheda' anAdi kALathI A jIva svarUpabhrAMtinA kAraNe janma-maraNanI ghaTamALamAM phasAIne vaMToLiyAmAM sapaDAyelAM sUkAM pAMdaDAMnI jema cAre gatiomAM paribhramaNa kare che. A paribhramaNano kaMTALo vartavo, thAka lAgavo, tenA pratye vairAgya jAgavo evuM 'bhave kheda'rUpa AtmArthInuM trIjuM lakSaNa che. potAnA AtmasvarUpane bhUlI, paramAM ahaM-mamabuddhi karI, tIvra rAga-dveSa karI jIve aneka prakAranAM karma bAMdhyAM che. te karmanA udayavaza je gatimAM javuM paDe te gatimAM jaIne teNe paravazapaNe sukha-duHkharUpe te karmone bhogavyAM che. ajJAnanA kAraNe atyAra sudhI te mokSamArgathI bhraSTa thayo che, gADha bhayaMkara bhavATavImAM bhUlo paDyo che Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-38 683 ane tethI saMsAravanamAM athaDAto rahyo che. jema lakSa vagaranuM bANa lakSyane vIMdhI zake nahIM, tevI rIte caturgatimAM paribhramaNa karatI vakhate koI nizcita hetu ke lakSa maLyAM na hovAthI te cArekora rajhaLato rahyo che. A rIte nirdeza AthaDavAnA ane rajhaLavAnA pariNAme te anaMta saMsAranI viTaMbanAmAM aTavAto rahyo che. gamatI vastune meLavavA mATe karavI paDatI jahemata, aNagamatI vastune TALavA mATe sevavI paDatI upAdhi, have zuM thaze evI ciMtA ane e badhI pravRtti karavA - na karavArUpa sthitimAMthI janmatI apAra azAMti te bhogavI rahyo che. jo samajaNapUrvaka A rajhaLapATathI pAchA na vaLAya to A ciMtA, upAdhi, azAMtirUpa viTaMbanA anaMta kALa sudhI cAlu ja rahe che. zrImad lakhe che ke - 'aMtajJanathI smaraNa karatAM evo koI kALa jaNAto nathI vA sAMbharato nathI ke je kALamAM, je samayamAM A jIve paribhramaNa na karyuM hoya, saMkalpa-vikalpanuM raTaNa na karyuM hoya, ane e vaDe 'samAdhi' na bhUlyo hoya. niraMtara e smaraNa rahyA kare che, ane e mahA vairAgyane Ape che. vaLI smaraNa thAya che ke e paribhramaNa kevaLa svacchedathI karatAM jIvane udAsInatA kema na AvI? bIjA jIvo paratve krodha karatAM, mAna karatAM, mAyA karatAM, lobha karatAM ke anyathA karatAM te mAThuM che ema yathAyogya kAM na jANyuM? arthAt ema jANavuM joItuM hatuM, chatAM na jANyuM e vaLI pharI paribhramaNa karavAno vairAgya Ape che." jenAmAM mumukSutA dRDha thaI che e jIva citave che ke "Aja sudhI meM anaMtA pudgalaparAvartanomAM cauda rAjalokanA anaMtA AMTA mAryA che. meM A traNa lokanA sarva sthAnakamAM anaMtI vAra janma-maraNa karyA che. A paribhramaNathI have huM thAkyo chuM. mAre tenAthI nivartavuM che. have mAre paribhramaNa nathI karavuM, bhavavRddhinA mArga upara have nathI rahevuM. traNa lokanuM paribhramaNa choDI nijacaitanyalokamAM zAzvata nivAsa karavo che.' Ama, paribhramaNano thAka lAgavAthI, tenAthI virAma pAmavAnI icchAnA kAraNe, have paribhramaNathI kaI rIte chUTAya evo vikalpa tene punaH punaH rahyA kare che. te samasta saMsArane duHkharUpa mAne che, kAraNa ke janma, jarA, maraNa, roga, zoka vagere duHkhothI bharelo A saMsAra Adhi-vyAdhi-upAdhirUpa trividha tApathI niraMtara baLI rahyo che ema te pratyakSa dekhe che. Akho saMsAra kevaLa duHkharUpa ja che. saMsAramAM je sukhasAdhana manAya che te sarva paNa paramArthathI to sukhAbhAsarUpa hovAthI duHkharUpa ja che ema tene nizcaya varte che. te vicAre che ke "A bhayarUpa saMsAramAM cAre gatimAM bhramaNa 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.22 1 (patrAMka-128) Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 684 zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana karatAM karatAM huM anaMta duHkha pAmyo chuM. bhISaNa naraka gatimAM, tiryaMca gatimAM, are! deva gatimAM ane manuSya gatimAM paNa huM tIvra duHkhane prApta thayo chuM. dAruNa asahya du:kha meM cirakALa sahyAM che. zArIrika ane mAnasika du:khone meM vAraMvAra anubhavyAM che. janma-janmAMtaramAM aneka jananIonA azucimaya, malamalina garbhamAM huM anaMta vAra vasyo chuM. samudranA pANI karatAM paNa vadhu dhAvaNa huM dhAvyo chuM. meruparvata karatAM paNa vadhAre moTo Dhagalo thAya teTalA mArA keza-nakha vagere kapAyA che. A tribhuvana madhye meM sarva sthAnamAM vAraMvAra gamanAgamana karyuM che. sarva jIvo sAthe sarva prakAranA saMbaMdho meM aneka vAra ryA che. cauda rAjalokamAM rahelAM sarva pudgalo meM pharI pharI rahyAM che ane mUkyAM che. sudhAthI pIDita thaIne jagatanI A eTha meM vAraMvAra hoMze hoMze khAdhI hovA chatAM huM tRpti pAmyo nathI! tRSAthI pIDita thaIne meM traNe bhuvananuM pANI pIdhuM che, topaNa mArI tRSAno cheda haju thayo nathI!' Ama, bhavanirveda pAmelo te mumukSu potAne jAgRta kare che ke he jIva! have to tuM virAma pAma! virAma pAma! vizvanI je je vastuomAM tuM vahAlapa kare che, te saghaLI vastuonuM vAstavika svarUpa yathArtha bodharUpI prakAzamAM nihALa. A bhavamAM tane sagurunA bodhano suyoga sAMpaDyo che to tenI zraddhA karIne nijAtmAmAM ahaMpaNuM sthApa. tuM jemAM jemAM ahaM-mamabuddhi kare che te sarva saMbaMdha kSaNabhaMgura che, to emAM premabaMdhananI sAMkaLe zIdane baMdhAI rahyo che? zarIra, vaibhava, lakSmI, patnI, parivArAdi sarve capaLa che, vinAzI che; tuM akhaMDa che, avinAzI che, mATe sarva parasaMyoganA mohane pariharI tArA nitya zAzvata dhruva svarUpane aMgIkAra kara.' jema sUryanA tApathI tapelo koI mUDha manuSya te tApa dUra karavA mATe ane zAMti levA mATe agnithI baLatA evA UMcA vAMsanI chAyAmAM besI te tApa dUra karavA icche, tema ajJAnI prANI viSayatRSNAne vaza thaI, abhISTa bhogopabhoganI vastuo meLavIne sukha prApta karavA prayatna kare che. jema vAMsanuM jhADa UMcuM hovAthI tenI chAyA nahIMvat paDe che, eTale te chAyA tene sUryatApathI bacAvI zakatI nathI. paraMtu e vAMsa baLato hovAnA kAraNe teno Azraya levAthI te dajhADe che. tema tRSNArUpa tApane zAMta karavAnI icchAvALo jIva iSTa sAmagrInA saMcaya mATe pravRtta thAya che. vaLI, tRSNAno svabhAva ja evo che ke jema jema jIva tene AdhIna thAya che, tema tema te uttarottara vadhatI ja jAya che, paraMtu nathI te nAza thatI ke nathI te ochI thatI. kadAca evuM bane ke samudra nadIothI saMtoSAI jAya, paraMtu tRSNA kadApi bhoga bhogavavAthI tRpta thatI nathI. eka tRSNA zame, na zame tyAM bIjI tRSNA jAge che. icchAnI tRpti kadI thatI nathI ane tethI vyAkuLatA aviratapaNe vedAtI rahe che. tethI e nizcita che ke sukhanuM kAraNa abhISTa viSayonI prApti nathI, paNa teno parityAga ja che. viSayonI prAptimAM Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-38 685 sAcuM sukha nathI, te to mAtra jhAMjhavAnA jaLa jevuM che. kharekhara to te duHkhanuM ja paryAyAMtara che. ajJAnathI mohAMdha jIvone te sukha bhAse che, paNa te to mAtra sukhAbhAsa che. sAcuM sukha to Atmika sukha che, je svAdhIna ane zAzvata che. jIve viSayAdimAM sukhabuddhi rAkhIne potAnuM ghaNuM bagADyuM che. teNe bhavobhava sarva viSayasAdhanono bhoga karyo che, paNa enA phaLamAM kevaLa du:kha ja maLyuM che. teNe anaMtI vAra viSayabhoga bhogavyA chatAM te mohamAM evo mugdha banI jAya che, bhoganI rucithI evo lipta banI jAya che ke tene ema lAge che ke AvA bhogo to meM pUrve kyAre paNa bhogavyA ja nathI.' te mAne che ke meM bhogane bhogavyA', paraMtu kharekhara to jIva ja bhogothI bhogavAI jAya che. AtmArthI jIvane to cidAnaMda AtmAnI anubhUti karI temAM ja karavuM che. jyAM caitanyasvarUpI naMdanavanamAM anaMta zaktinI sugaMdha maghamaghe che tyAM AnaMdarasanuM bhojana che. te naMdanavanamAM javA icchanAra AtmArthIne indriyaviSayarUpa araNyamAM nathI gamatuM. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja kahe che ke jema gADha naMdanavananAM caMdana vRkSonI icchAvALA manuSyane parvatanI bhUmine viSe rahelA anya vRkSo upara prIti thatI nathI, tema mokSanI abhilASAvALAne cAre gatimAM rahelA viSayo upara paNa prIti thatI nathI. te bhogopabhogayogya padArthomAM indriyarUpI UMTane yatheccha caravA deto nathI, kAraNa ke te UMTa viSayarUpa samasta cAro carI tene saMsArarUpI bhayAnaka raNamAM bhaTakAve che. jema mahAsAgara jeTalAM pANIthI paNa jenI tRSA na chipAI, tenI tRSA eka biMduthI saMtoSAtI nathI; tema A jIve svargAdi bhoga anaMta vAra bhogavyA chatAM tRpti thaI nathI, to A eka mAnavadehanA bhogathI kadApi tRpti thavAnI nathI. tethI AtmArthI nizcaya kare che ke have A saMsArathI basa thAo! have mAre A saMsAra na joIe.' saMsAranI ruci choDIne AtmAne jhaMkhatA jIvane AtmasvarUpanI prApti avazya thAya che. jene saMsAra rAkhavo haze tene AtmA nahIM maLe. saMsArano eka kaNiyo paNa jene gamato haze - puNyanI ke svarganI alpa paNa jene prIti haze, te jIva AtmA tarapha nahIM vaLI zake. AnaMdamUrti AtmA meLavavA mATe to saMsAranI ruci toDavI ghaTe. 'mAre have svapnamAM paNa saMsAra nathI joIto, eka sukhamaya AtmA sivAya mAre kaMI joItuM nathI' evI bhAvanAvALA AtmArthIne ja AtmAnuM sukha maLe che. jene 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 2, zloka 101 'viSayeSu ratiH zivArthino na gatiSvasti kilAkhilAsvapi / ghananandanacandanArthino fifbhUmiSyaparameSyivaI' Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 686 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana AtmAnuM sukha joItuM haze tene saMsAra nahIM maLe ane jene saMsAra rAkhavo haze tene AtmAnuM sukha nahIM maLe, kema ke bannenI dizA ja judI che. AtmArthI jIva jagatanAM parAdhIna, vinAzI ane asAra sukhanI spRhA choDI AtmAnAM anaMta sukhanI prAptinA mArgano Azraya rahe che. te AtmAnA AnaMdano anubhava karavA mATe AtmAnI parama prIti karI, saMsAranA anaMta viSayomAMthI vRttine sameTI laI eka AtmAmAM ja kendrita kare che. Ama, AtmArthIne bhavano thAka lAge che. tene vairAgya jAge che ke "meM Aja paryata anaMta bhava karyA. viSayasevana mAruM anaMta janmonuM lakSa hatuM ane e lakSathI ja mAruM jIvana vItAvyuM. khUba mojazokha karyA, viSayo sevyA ane ene ja jIvanano AnaMda mAnyo, paraMtu vAstavamAM huM to bhikhArIno bhikhArI ja rahyo. mArA anaMta bhavo meM viSayabhogonAM sevanamAM bagADyA. have mAre A vartamAna bhava temAM bagADavo nathI. A janma have pUrvanA anaMta janmonI jema vyartha gumAvavo nathI. huM mArI jAtane barabAdIthI bacAvI, A bhavane AtmakalyANamAM gALuM to mArA anaMta bhavonuM sATuM vaLI jaze.' (4) "prANIdayA' potAnA ke parAyA evA pakSapAta vinA jagatanA jIvonAM vividha prakAranAM du:kho joIne hRdaya dravI UThatAM, te duHkha dUra karavAnI icchA thavI te "prANIdayA'rUpa AtmArthInuM cothuM lakSaNa che. Adhi, vyAdhi, upAdhithI je jIvo duHkhI hoya, saMtapta hoya, AkuLa-vyAkuLa hoya teo pratye AtmArthIne dayA - anukaMpA hoya che. te duHkhathI te jIvone jevo kaMpa thato hoya tevo ke tene anusarato kaMpa potAnA AtmA viSe thAya tenuM nAma anukaMpA che. te du:kha jANe potAnuM ja hoya evI bhAvanA Upaje te anukaMpA che. jema zarIranA eka aMgamAM vedanA thatAM bIjAM aMgomAM paNa vedanA UThe che, tema bIjAnA du:khe pote duHkhI thavuM te anukaMpA che. potAnuM duHkha dUra karavA mATe jema pote sadA tatpara hoya che, tema anya jIvonuM duHkha dUra karavA paNa sadA tatpara rahevuM te ja kharI anukaMpA athavA dayA che. jIvananI mULabhUta AvazyakatAo ane sukha-sagavaDanI sAmagrI jemane prApta che, paNa jeo dharmahIna che - sAcI dRSTithI vaMcita che - temanA pratye karuNAthI aMtara dravI UThe ane temane samyagdaSTi prApta thAya evI saMbhAvanApUrvaka, yathAzaktiyathAmati e dizAmAM sAcA dilano je prayAsa karavAmAM Ave te bhAva anukaMpA ane jIvananI mULabhUta jarUriyAtanA abhAve TaLavaLatA AtmAone joI aMtaramAM temanA pratye sahAnubhUti pragaTe ane temanI AvazyakatAnI pUrti karavAnA yathAzakti prayatna te Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-38 687 dravya anukaMpA.1 Ama, jagatanA du:khArta jIvone duHkhamAM ribAtA joI aMtaramAM temanA pratye anukaMpA - dayAnI lAgaNI je anubhavato hoya te parajIvane du:kha kema ApI zake? tene pIDA kema upajAvI zake? sUkSmamAM sUkSma jIvane paNa je dUbhavavA icche nahIM te nAnA ke moTA koI paNa jIvane kema haNI zake? te to haMmezAM koI paNa jIvanI manavacana-kAyAthI thatI hiMsAthI jema bane tema dUra ja rahe che, eTaluM ja nahIM paNa sarva prayatnathI tenI rakSAmAM pravarte che. jIvarakSAnA pariNAmarUpa dayA jIvamAtra pratye karuNA, sahAnubhUti ane prema tathA AtmIyatAnA bhAvamAMthI pragaTe che, te svArtha ke bhayamAMthI udbhavatI nathI. A tathyane eka udAharaNa vaDe samajIe. raste cAlatAM jIvajaMtu paga nIce kacaDAI na jAya tenI kALajI rAkhavAnI pAchaLa jo evo vicAra hoya ke "mArI jo saheja gaphalata thaze to bicArA koI nirdoSa jIvajaMtunA rAma ramI jaze ke ene pIDA thaze ane pIDA to jema mane iSTa nathI tema ene paNa iSTa na hoya'. jo A bhAva vyakta ke avyaktapaNe aMtaramAM raheto hoya to e pravRttine jJAnIo dayAdharmamAM sthAna Ape che, paNa jIvarakSAnI A sAvadhAnInA mULamAM jo e vicAra hoya ke "kIDI marI jaze to mane karmabaMdha thaze ane tethI bhaviSyamAM huM duHkhI thaIza', to jJAnI ane muktisAdhaka dharma tarIke svIkAratA nathI. jIvarakSAnI A kALajI dayAdharma hovAno AbhAsa jarUra janmAve che, paNa e paramArthathI dharmasvarUpa nathI. jIvahiMsAnuM pApa karavA badala A bhavamAM ke bIjA bhavomAM kevAM kevAM duHkha sahana karavo paDaze e bIkathI thatI jIvarakSA vAstavika dayA nathI. jIvarakSAnI kALajI ane ThekANe sarakhI hovA chatAM jyAM te kALajI Atmatulya daSTi ke karuNAthI prerita nathI, paNa kevaLa bhAvi svadu:kha TALavA mATe hoya che, tyAM kALajInA pAyAmAM aniSTa yoganI ciMtA mukhya hovAthI teno samAveza ArtadhyAnamAM thAya che. ahiMsAnA pAlana pAchaLa aniSTa viSayanAM tyAga, hAni, parivartana saMbaMdhI ke iSTa viSayanAM prApti, abhivRddhi ke saMrakSaNa saMbaMdhI ciMtA hoya to te ArtadhyAna che, dayA nathI. sUkSma jIvonI ahiMsA jo AtmArthe na hoya, paNa mAtra oghasaMjJAthI, lokasaMjJAthI, IhalokanAM sukhonI icchAthI, svargAdinA pralobhanathI, narakAdinA bhayathI, sajA TALavA khAtara, bIjAnA dabANathI, AgrahathI, khAlI aupacArikatAne 1- juo : kalikAlasarvajJa AcAryazrI hemacaMdrasUrijIkRta, yogazAstra', prakAza 2, zloka 15nI TIkA 'anukampA duHkhiteSu apakSapAtena duHkhaprahANecchA / pakSapAtena tu karuNA svaputrAdau vyAghrAdInAmapyastyeva / sA cAnukampA dravyato bhAvatazca bhavati / dravyataH satyAM zaktau duHkhapratIkAreNa / mAvata sArdana " Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 688 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana khAtara, khuzAmata karavA khAtara ke lAcArIthI paLAI hoya to tene jJAnIo dayA gaNatA nathI. alabatta oghasaMjJAthI paNa koI vyaktimAM jIvarakSAnA saMskAra paDatA hoya to tene aniSTa to nahIM ja kahI zakAya. bAlajIvone ahiMsAnA mArge caDAvavA mATe e jarUrI paNa che, paraMtu evI oLasaMjJAmAM itizrI mAnI levAya nahIM. bIjA jIvomAM potAtulya AtmA vilasI rahyo che evA bhAnapUrvakanI AtmIyatA tathA vatsalatA e dayAno mULa sota hovo ghaTe. sAcI dayAnuM mULa bhaya AdimAM nahIM paNa premamAM che. prema hoya tyAM premapAtrane lezamAtra duHkha na thAya e rIte jIvavAnI kALajI svAbhAvika rahe che. anyanAM hita-sukha arthe jAte thoDI agavaDa veThI levAnI vRttipUrvakano jIvanavyavahAra e dayAnI sahaja phaLazruti che. AtmArthI jIva kaSTa veThIne paNa anyanuM hita sAdhavAmAM pravRtta thAya che. te evA komaLa pariNAmavALo hoya che ke potAnA nimitte koI jIvane duHkha na thAya tenI kALajI rAkhe che ane anya koI kAraNe koI du:khI thatuM hoya to tenuM duHkha dUra karavAmAM paNa te prayatnazIla rahe che. AnA uparathI phalita thAya che ke dharmano prAraMbha parArthabhAvanA bIjamAMthI thAya che. bIjAnAM sukha-du:kha pratye sabhAnatA rahe evI komaLatA te mokSamArge prathama pagathiyuM che. jema jema jIva AdhyAtmika mArge AgaLa vadhato jAya che, tema tema tenI vRttipravRtti, tenA vicAra-pravartana bIjAne pIDAkAraka na thatAM sukhakara banatAM jAya che. bIjAnA sukhano vicAra jyAM Ugyo na hoya tyAM dharmano prAraMbha ja thayo kyAMthI gaNAya? citta parArthavRttithI vAsita hoya to ja zuddhino avakAza rahe che. anya jIva pratyenI paropakAranI bhAvanA paNa aMte sva-upakAramAM pariName che. cittanI vizuddhi uttarottara vRddhigata thaI mukti pratye dorI jAya che. Ama, upara kahyAM te cAra lakSaNo jyAre AtmAmAM pariNAma pAmyA hoya tyAre ja tyAM AtmArtha hoya che. Avo lakSaNasaMpana jIva AtmArthanuM nivAsasthAna che, arthAt A lakSaNo hoya tyAM AtmArthIpaNuM pragaTe che. jene kaSAyanI upazAMtatA thaI che, jene mAtra mokSa sivAya bIjI koI abhilASA vartatI nathI, jene bhava pratye aMtaraMga vairAgya Upajyo che ane jene sarva prANI pratye anukaMpA varte che evo AtmArthI - mumukSu jIva ja mokSamArgano sAco adhikArI che. A prakAre zrImade prastuta gAthAmAM AtmArthInAM cAra lakSaNo batAvI te prApta karavAnI preraNA ApI che. zAstramAM samyagdarzananAM zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya ema lakSaNo batAvAyAM che. "adhyAtmasAra'nA samakita adhikAramAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja lakhe che ke zama, saMvega, nirveda ane anukaMpAe karIne zobhita evA Astikyane niraMtara dhAraNa karanArA bhavya jIvonuM samakita sthiratAne Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-38 689 pAme che.1 samyagdarzananAM A lakSaNo zrImade prastuta gAthAmAM garbhitapaNe batAvyAM che. 'zama' eTale upazamabhAva. viSaya-kaSAyanI vRttio zAMta thaI javI e ja kaSAyanI upazAMtatA'. 'saMvega' eTale mokSa prApta karavAnA prayatnamAM adamya utsAha. mokSapadanI sAdhanA sivAya bIjI koI paNa prakAranI saMsAranI abhilASA na hovI e ja mAtra mokSa abhilASa'. 'nirveda' eTale klezamaya saMsArathI virAma pAmavAnA bhAva. A saMsArathI thAkI javuM, kaMTALavuM te ja 'bhave kheda'. 'anukaMpA' eTale sarva jIva pratye anugrahabuddhirUpa maitrIbhAva athavA duHkhamaya baMdhanagrasta AtmA mATe karuNAbhAva. sarva jIva pratye dayAbhAva te ja 'prANIdayA'. Ama, A cAra lakSaNo zrImade prastuta gAthAmAM gUMthI lIdhAM che. A cAra lakSaNo AtmA jIvamAM avazya saMbhave che. te guNo vinA AtmArthIpaNuM hovuM saMbhave nahIM. samyagdarzananAM lakSaNo paikI chello pAMcamo guNa'AsthA' athavA 'Astikya' che. te guNa zrI sadguruno kalyANakArI samAgama thatAM, temano pavitra paricaya vadhAratAM, temanI apUrva vANInuM zravaNa karatAM temaja temanAM vacanono Azaya vicAratAM pragaTe che ane tyArapachI jIvane AtmAnI prApti thAya che. Ama, A gAthAmAM zrImade samyagdarzananAM lakSaNo khUbIpUrvaka vaNI lIdhAM che. A gAthAmAM Apelo bodha zAstra anusAra che. tenAthI kAMI juduM nathI, nyUnAdhika nathI. zAstranI gahana vAta lokabhogya ane saraLa rIte rajU karavI e ja zrImaddnI viziSTa zailI che. zrImade darzAvelAM A lakSaNonI mahattA darzAvatAM DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che 'A paMca lakSaNa paikInA prathamanA cAra kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda, prANIdayA' e jyAM hoya 'tyAM AtmArtha nivAsa.' hoya che, e AtmArthanI yogyatA mATenA cAra AtmArthI-lakSaNa atre spaSTa upadezyAM che; A ja vastu mumukSu mATe atIva upayogI hovAthI atra AtmasiddhizAstramAM DiMDimanAdathI ekAMta traNa vAra udghoSI che. uparanI gAthAmAM sarva sAdhana eka AtmAnA lakSe ja - AtmArthe ja sevavAno uttamottama upadeza zAstrakAre prakAzyo ane A AtmArtha jevI uttama vastu prApta karavA kevI uttama yogyatA - pAtratA pAmavI joIe te atre prakAzyuM che. kAraNake 'pAtra vinA vastu na rahe, pAtre Atmika jJAna' e zrImadnA ja amara subhASita pramANe AtmajJAna pAmavA mATe ane rahevA mATe satpAtratA prApta 1- juo : upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta, 'adhyAtmasAra', prabaMdha 4, zloka 58 ' zamasaMveganirvedAnukaMpAbhiH pariSkRtam / dadhatAmetadacchinnaM samyaktvaM sthiratAM vrajet / / ' A saMdarbhamAM juo : 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, patrAMka 135, 143, 380, 652 - - Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 690 karavI joIe.'1 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che 'kaSAyanI upazAMtatA, viSama maLe saMyoga; upazamano Adara kare, zAMta karI manoyoga. suranara pati pada vi ruce, mAtra mokSa abhilASa; strIdhana suta parivAra te, mAne mohano pAsa. para pratibaMdha paLe paLe, baMdhana duHkha sadaiva; bhave kheda, prANIdayA, varte yathocita seva. satpuruSonAM vacanano, sahaja satya vizvAsa; AtmA viSe jo hoya to, tyAM AtmArtha nivAsa.'2 * * * 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.174 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.222 (zrI giradharabhAIracita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti, gAthA 149-152) Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 38 havedA na levara kyoM bahudhA, kaba saTe nAI kahi modI mArga sAmeva, mahena aMtaradaze Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 38mAM AtmArthAnAM lakSaNo darzAvatAM zrImade kahyuM ke (1) kaSAya bhUmikA upazAMta thayA hoya, arthAt kaSAyo pAtaLA paDyA hoya, (2) mokSa sivAya anya koI abhilASA hoya nahIM, arthAt eka zuddhAtmA pragaTa karavAnI ja laganI hoya, (3) bhava pratye kheda rahyA karato hoya, arthAt vibhAvano thAka lAgyo hovAthI saMsAra, deha tathA bhoga pratye vairAgya pragaTyo hoya ane (4) sarva prANI pratye dayA vartatI hoya, arthAt sarva jIva pratye prema, karuNA, vAtsalyanI lAgaNI utpanna thAya evI komaLatA pragaTI hoya evA jIvane viSe AtmArthano nivAsa hoya che; A ja sAcA mumukSunAM lakSaNo che, satpAtradazAnAM cihno che. gAthA AvI satpAtradazA jIva pAme nahIM tyAM sudhI te zuddha Atmatattvane prApta karavAne adhikArI thAya nahIM, evuM vyatirekathI kathana karatAM have zrImad kahe che ke gAthA artha maTe. (39) 39 - 'dazA na evI jyAM sudhI, jIva lahe nahi joga; mokSamArga pAme nahIM, maTe na aMtara roga.' (39) jyAM sudhI evI jogadazA jIva pAme nahIM, tyAM sudhI tene mokSamArganI prApti na thAya, ane AtmabhrAMtirUpa anaMta duHkhano hetu evo aMtararoga na jyAM sudhI jIva upara darzAvelI satpAtradazAne pAme nahIM tyAM sudhI teno bhAvArtha viparItatAno roga maTe nahIM. puNyanA pratApe sadguruno samAgama ane saMyogonI anukULatA to maLI zake che, paraMtu satpAtratA AvyA vinA aMta2roga eTale ke mithyAtva TaLatuM nathI. jyAre satpuruSano yoga thAya, temanA paramArthabodhanuM zravaNa, grahaNa ane dhAraNa thaI, teno yathArtha nirNaya ane prayogAtmaka abhyAsa thAya tyAre te jIvane AtmajJAnanI prApti thAya che. paraMtu jyAM sudhI satpAtratA prApta thaI nathI, arthAt krodhAdi bhAvo maMda paDyA nathI, ekamAtra mokSanI abhilASA sivAya sarva anya abhilASA nivRtta thaI nathI, saMsAra pratye aMtarathI vairAgya jAgyo nathI tathA prANImAtra upara dayA pragaTI nathI; tyAM sudhI jIvane bodha pariNamato nathI. cittabhUmi kaThaNa hoya to tyAM bodha pravezI zakato nathI ane tethI mokSamArga pAmI zakAto nathI. pAtratAnI pUrvabhUmikAnuM nirmANa thayuM nahIM hovAthI zravaNa, zAstrAdhyayana, bAhya kriyAo, vrata, tapAdi sarva niSphaLa jAya che. Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 694 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Ama, tathArUpa AtmArthIlakSaNasaMpanna dazA AvyA vinA mokSamArganI prApti traNe kALamAM saMbhavatI nathI ane tyAM sudhI bhrAMtirUpa aMtararoga TaLI AtmajJAnarUpa ArogyanI prApti thatI nathI, arthAt jyAM sudhI mumukSudazAne anukULa evI aMtaraMga pariNati pragaTI na hoya tyAM sudhI mithyAtva TaLatuM nathI. 2 jIva aneka prakAre dhArmika pravRttio karato hovA chatAM Atmazuddhi thavAne vizeSArtha RJ badale saMsAravRddhi zA mATe thAya che? A praznanA saMdarbhamAM vicAratAM ema spaSTapaNe jaNAya che ke dharmapravRtti paNa yathArtha prakAre karavI ghaTe che. anaMta kALanA paribhramaNamAM anaMta vAra japa, tapa Adi karyA, paNa te svarUpalakSe thayAM nahIM. dharmakSetre A mahattvanA viSaya pratye prAya: ajANapaNuM hovAthI zAstrajJAna meLavIne, temaja tapatyAgAdi karIne paNa samyak mArganI prApti thaI nahIM. AtmalakSanA abhAve te kAryakArI thayAM nahIM. mATImAM jo cunAno bhAga AvI gayo hoya to te mATImAMthI banAvelAM vAsaNane kuMbhAra jyAre nIMbhADAmAM nAkhe (agnimAM pakave) tyAre eka paNa vAsaNa sAjuM rahetuM nathI; tema dharmakriyAomAM jyAM sudhI sAMsArika lakSa hoya, arthAt svarUpalakSe puruSArtha na thAya tyAM sudhI paramArthaprApti aMgeno eka paNa prayatna saphaLa nIvaDato nathI. AtmalakSapUrvakanA prayatno ja sArthaka nIvaDe che. dharma karavA icchatA sarva koI jIve prathama potAnuM aMtaHkaraNa tapAsavuM jarUrI che. jyAM sudhI AtmalakSa bAMdhavAmAM na Ave tyAM sudhI karavAmAM AvatI koI paNa dhArmika pravRttimAM yathArthatA AvatI nathI, pariNAme te niSphaLa nIvaDe che. je jIvane janmamaraNanA cakrathI chUTavuM che, tene ja AtmalakSa baMdhAya che. mohanA prasaMgamAM jene mIThAza lAgatI nathI, balka mUMjhavaNa thAya che ane mohAsaktithI mukta thavAno jene abhiprAya thayo che tene ja AtmalakSa baMdhAya che. zrImad lakhe che - prakRtinA vistArathI jIvanAM karma anaMta prakAranI vicitratAthI pravarte che; ane tethI doSanA prakAra paNa anaMta bhAse che; paNa sarvathI moTo doSa e che ke jethI tIvra mumukSutA' utpanna na ja hoya, athavA "mumukSutA' ja utpanna na hoya. ghaNuM karIne manuSyAtmA koI ne koI dharmamatamAM hoya che, ane tethI te dharmamata pramANe pravartavAnuM te kare che, ema mAne che; paNa enuM nAma "mumukSutA' nathI. mumukSatA" te che ke sarva prakAranI mohAsaktithI mujhAI eka "mokSa'ne viSe ja yatna karavo ane tIvra mumukSatA e che ke ananya preme mokSanA mArgamAM kSaNe kSaNe pravartavuM." 1- zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR. 288 (patrAMka-254) Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-39 695 ahIM zrImade jIvanA prakRtigata aneka prakAranA doSone gauNa karIne tenA sauthI moTA doSa pratye dhyAna kheMcyuM che. jIva sAthe lAgelAM jJAnAvaraNIyAdi karmono vistAra anaMta che. karma anaMta prakAranAM che ane te karmane AdhIna thaIne jIvana jIvI rahelA manuSyomAM aneka prakAranI citravicitratAo dekhAya che. karmanA prakAra anaMta hovAthI jIvanA doSanA prakAra paNa anaMta bhAse che, jema ke koI krodhI, koI kAmI, koI lobhI, koI bhayabhIta, koI zokamagna, koI nAstika vagere. jema anaMta prakAranAM karmo che, tema te te karmane vaza paDelA jagatanA jIvonA doSo paNa anaMta che. A anaMta prakAranA doSomAM mukhya doSa batAvatAM zrImad kahe che ke moTAmAM moTo doSa e che ke tIvra mumukSatA ke mumukSatA ja utpanna nathI thaI. deDha mokSecchAno abhAva e ja jIvano sauthI moTo doSa che. 'mAre sarva doSathI rahita thavuM che, sarva karmothI chUTI zAzvata jJAna ane AnaMda pAmavAM che' evI mokSecchA ja jIvane thaI nathI. jyAM sAdhAraNa mokSecchA paNa pragaTI nathI, tyAM ugra mumukSupaNuM to kyAMthI saMbhave? mumukSatA utpanna na thAya tyAM sudhI jIvano sauthI moTo doSa Ubho che ane jyAM sauthI moTo doSa Ubho che tyAM nAnA nAnA doSa thayA ja karavAnA. te doSo kADhavAnA prayatna karavA chatAM te nIkaLaze nahIM. sAcI mumukSutA AvyA vagara koInuM paNa mokSamArge prayANa thaI zakatuM nathI. mumukSatA utpanna karyA vinA jIvane jAta ane jagatanuM, sva ane paranuM yathArtha svarUpa samajAtuM nathI ane tethI anAdi kALathI te nijAtmA pratye bedarakAra rahI, janma-jarAmaraNa ane Adhi-vyAdhi-upAdhinAM aneka duHkho pAmato rahyo che. sAmAnyataH je sadAcAra pALato hoya, dhArmika kriyAo niyamitapaNe karato hoya tene mumukSu kahevAya che, paraMtu mokSa taraphanuM AMtarika valaNa na hoya to te jIva sAco mumukSu kahevaDAvavAne lAyaka nathI. A duniyAmAM aneka dharmamato pravarte che. manuSyAtmA ghaNuM karIne koI ne koI dharmamatamAM hoya che. koI potAne hiMdu, koI musalamAna, koI khistI, koI jaina vagere mAne che. je mAtA-pitAne tyAM deha dhAraNa karyo te mAtA-pitAnAM kuLane, dharmane, rItarivAjane, mAnyatAne, dharmavyavasthAne, dharmasthAnakone, paheravezane, kriyAone, AcAra Adine manuSya potAnAM mAne che; ane ema karavAthI pote dharmI che, ArAdhaka che, mumukSu che evI mAnyatAmAM te pravarte che. maMdira, masjida, girajAghara, daherAsara AdimAM javuM; rUDhigata rIte pUjA, baMdagI, prArthanA, pratikramaNa sUtro bolI javAM; zarIranI besavAnI, UThavAnI, namavAnI, sthira thavAnI ke bIjI kriyAomAM pravartavuM; tene dharmIpaNuM ke mumukSupaNuM mAne che, paNa tenuM nAma mumukSutA nathI. mumukSutA koI kriyA ke vidhinuM nAma nathI, paraMtu te eka aMtaraMga pariNamana che. abhiprAyamAM mokSanI prApti sivAya bIjuM kaMI na rahe tyAre jIvamAM mumukSatA Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 696 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana pragaTe che. tene saMsArI prasaMga ane prakAramAM vahAlapa lAgatI nathI, paraMtu mUMjhavaNa thAya che, jethI te sarvamAMthI chUTavAnI vRtti tene sahaja ja thaI Ave che. te mohAsaktinAM pariNAmathI mUjhAto hovAthI chUTavAnA tAtkAlika prayatna kare che. te ekamAtra mokSane viSe ja yatna kare che. jo mokSaprayatna sAthe saMsAranA prayatno paNa cAla hoya to te mokSaprayatno niSphaLa jAya che. saMsAranAM kAryo karavAM paDe e eka vAta che ane emAM utsAha Ave e rIte karavAM e bIjI vAta che. mumukSu e che ke jene saMsAranAM kAryo karavAM nathI, paraMtu karavAM paDe to te kheda sahita kare che. saMsAranAM kAryo karato hovA chatAM tene saMsArabhAvamAM mIThAza nathI pravartatI ane mokSaprApti e ja ekamAtra lakSa ane icchA hoya che. saMsAranAM kAryo karatAM jyAM jyAM saMsArarasa pakaDAya, tyAM tyAM te saMsArarasathI chUTavAno puruSArtha niraMtara karato rahe che. Ama, mumukSu dareka kAryamAM eka mokSane viSe ja yatna kare che. mumukSutAthI AgaLanI dazA tIvra mumukSutA che. tIvra mumukSutA eTale niraMtara mokSanA mArgamAM ananya preme pravartavuM. tIvra mumukSune eka kSaNa paNa nakAmI na jAya evo ullAsabhAva hoya che. tene mokSamArganI pravRttimAM atyaMta ruci hoya che. te dharmapravRtti parANe karato nathI, paNa anaMta AtmalAbhanI kamANI thAya che ema jANI tevAM kArya karavAmAM utsAhI rahe che. AvI mumukSutA atyaMta durlabha che. mokSa to durlabha che, paNa mumukSutA paNa khUba durlabha che. zrImade prastuta zAstramAM kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSanI abhilASA, bhavano kheda ane prANIdayA - A guNo vaDe mumukSutAnuM nirUpaNa karyuM che. jIvamAM A guNo pragaTyA hoya to ja te mokSamArga pAmI zake che. kaSAyanuM muktipathamAM koI sthAna nathI. jIve prayatnapUrvaka potAnA cittane duSTa kaSAyathI mukta karavuM joIe ke jethI zAMti ane samatAnI siddhi thAya. AtmAthI jIva azAMtivardhaka kaSAyone tilAMjali ApIne upazamano abhyAsa kare che. te iSTa-aniSTanI kalpanAthI mukta thaI kapAyabhAvano hrAsa karavAno prayatna kare che. tene kapAyabhAvamAM rahevuM gamatuM nathI, tethI kaSAyanAM nimittothI dUra rahevAnI koziza kare che. kaSAyano udraka thAya ke tarata vicArapUrvaka tene zAMta kare che. tene kaSAyo thAya che, paNa te maMda hoya che. jAgRtinA kAraNe kaSAyanI tIvratAmAM ane kALamAM pharaka paDI jAya che. tenA bhAve bahirmukha thatAM aTakatA jAya che, mananA mULa dUSita saMskAronuM AmUla parivartana thatuM jAya che ane cittasthiratA sadhAya che. paraMtu jo kaSAyone upazamAvavAmAM na Ave to citta caMcaLa rahe che, AkuLatA TaLatI nathI ane jIva anekavidha saMkalpa-vikalpanI jALamAM phasAyelo rahe che. kaSAyanA daDha saMskAro doSita pravRttione preraNA ApyA kare che. kaSAyathI malina evuM mana pavitra vastune svIkArI zakatuM nathI. tethI jyAM sudhI Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-39 697 kaSAyanI zakti kSINa thatI nathI, tyAM sudhI muktipatha upara pragati thatI nathI. jIvane mAtra mokSanI abhilASA jAge tyAre tene AtmAnI dhUna lAge che. tene mAtra eka zuddha AtmA joIe che. tenuM dhyAna bIjA kazAmAM coMTatuM nathI. tene AtmahitanA viSayamAM tIvra jAgRti hoya che ane anyamAM tene rasa paDato nathI. tene AtmAnI evI laganI lAge che ke svarUpa pragaTa thayA vinA rahe nahIM. potAmAM mAtra mokSanI abhilASA pragaTI che ke nahIM tenI jIve cokasAI karavI ghaTe che. jo sAcI abhilASA hoya to AtmAnI vAta sAMbhaLIne umaLako Ave che, svarUpano yathArtha nirNaya karavA mATe puruSArtha UpaDe che, prayogAtmaka abhyAsamAM rasa paDe che. paraMtu jo mAtra mokSanI abhilASA na hoya to AtmAnI sAcI ruci jAgatI nathI ane jIva Atmazreya sAdhavAmAM asamartha nIvaDe che. jIvane bhavano kheda jAge tyAre tene bhava paravaDatA nathI. tene bhavano abhAva thAya tevA bhAvamAM ja ruci rahe che. tene bhava vadhe tevA bhAvamAM rasa paDato nathI ane tenAthI chUTavAnI ja vRtti hoya che. tene vibhAvano thAka lAge che, paribhramaNathI aTakavuM che. "are jIva! have bahu thayuM, have to A paribhramaNathI thobha' ema nirveda utpanna thAya che. zarIra, saMsAra ane bhoganI asAratA tene bhAse che, te pratye tenuM valaNa udAsInatAsabhara hoya che. paraMtu jIva bhavathI kheda pAmyo na hoya to tene saMsAranI vAtomAM rasa Ave che. paramAMthI sukha AvatuM na hovA chatAM ajJAnathI te temAM sukha kahyuM che ane tene meLavavAnI icchA kare che. svabhAvane bhUlI paramAM sukhanI sthApanA karI te mithyAtva puSTa kare che ane mithyAtva sahitanI viSayanI pravRttimAM tene tIvra rasanAM pariNAma thAya che. viSayamAM thatI tanmayatA batAve che ke tene evI mAnyatA che ke 'saMyogomAM ja sukha che, saMyoga vagara sukha hoya nahIM.' jyAM iSTa saMyoga nathI tyAM sukha nathI evo teno mata hovAthI teNe parasaMyogonA sarvathA abhAvarUpa mokSane svIkAryo ja nathI, mokSatattvanI zraddhA ja tene thaI nathI. te sukhane saMyogAzrita gaNato hovAthI tene mokSanA viSayanirapekSa sukhamAM zraddhA thatI nathI. bhavano kheda jAge to saMyoganirapekSa, indriyAtIta sukhano lakSa baMdhAya ane tenI prAptinA abhyAsamAM dakSa thavAya, paraMtu jyAM tema thayuM nathI tyAM sAco puruSArtha pragaTato nathI. - jIvane prANIdayA jAge tyAre tene sarva jIvamAM svAtmatulya buddhi pragaTe che. tenAM pariNAma komaLa bane che. karuNA, dayA Adi guNono vikAsa thavAthI dayAnI rakSA mATe vratAdi grahaNa karAya che. koI jIvane potAnA kAraNe duHkha na pahoMce ane sarva jIvonuM maMgaLa sadhAya evI vRtti rahe che. AvI cittavRtti vinA jIva sAco dhArmika thaI zakato nathI. Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 698 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana Ama, "kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa, bhave kheda ane prANIdayA jIvamAM sthiratA pAme che tyAre ja tene AtmalakSa baMdhAya che ane te jIva AtmavikAsanI alaukika zreNI pAmI zake che. mumukSutA utpanna thaI hoya to ja sAcI tattvajijJAsA, gaveSaNA, vicAraNA thAya ane mokSamArganI prApti thAya. jIva AtmArthIpaNArUpa kAraNa Ape to ja mokSamArganI prAptirUpa kArya thAya. vastunuM svarUpa ja evuM che ke jIva kAraNa Ape to ja kArya thAya. vizvamAM sarvatra kArya-kAraNanI vyavasthA pravartI rahI che. jyAM jyAM kArya thAya che, tyAM tyAM kAraNanI eka cokkasa vyavasthA hoya ja che. jIva jevuM kAraNa Ape che evuM ja kArya thAya che. jema dALamAM mIThuM nAkhavAmAM Ave to temAM khArAza Ave che, tema jevuM kAraNa Apo tevuM kArya thAya che. kAraNa ApavAmAM na Ave ane kArya thAya evuM saMbhava nathI. te ja nyAye jIva AtmArthIpaNArUpa kAraNa Ape to mokSamArganI prAptirUpa kArya thAya che. jIva jo AtmArthIpaNuM pragaTAve nahIM tathA dhArmika kriyA, zAstravAMcana Adi karIne mithyA saMtoSathI aTakI jAya ane te ema mAne ke dharma thaI gayo, to te samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa mokSamArganI prAptithI vaMcita rahI jAya che. tethI jIve sAvadha rahevuM ghaTe che ke bAhya dhArmika pravRttimAtrathI tRpta thaI aTakI javAnuM nathI, paraMtu AtmArthIpaNAnI prAptinA kAryamAM AgaLa vadhatA rahevAnuM che. jIva jo puruSArtha karIne kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSanI abhilASA, bhavano kheda ane prANIdayA pragaTAvI AtmArthIpaNuM prApta kare to tene avazya mokSamArganI prApti thAya che. paraMtu jo tenAmAM AtmArthIpaNuM na pragaTe to te mokSamArgane pAmI zake nahIM. zrI kAnajIsvAmI kahe che - jyAM lagI AgaLa kahI tevI satpAtra dazA pAme nahi, tyAM lagI tene mokSamArganI prApti na thAya, akaSAyabhAvane lAyaka na thAya. AgaLa kahI tevI pAtratAnuM vIrya paNa jenAmAM nathI tene nirmaLa AtmAnI vAta aMtaramAM pariNAma pAme nahi ane tyAM sudhI AtmabhramaNArUpa aMtararoga na maTe." - satpAtradazA pragaTyA vinA jIvano AtmabrAMtirUpa aMtararoga maTato nathI. AtmabhrAMti e jIvanAM sarva duHkhono AdhAra che. potAnuM ja svarUpa che enuM jJAna-bhAna na hovAthI jIva sukha, zAMti ane salAmatI mATe paramAM pheraphAra karavAnA prayatno kare che. tene paramAM ahaM-mamabuddhi hovAthI potAnI iSTa-aniSTa kalpanAnusAra te kSaNe kSaNe paramAM parivartana lAvavA mAMge che. te paradravyane potAne AdhIna karavAnI ceSTA kare che, paraMtu vAstavamAM te paradravyanA pariNamanano kartA banI zakato nathI. banne dravya trikALa judAM ja che. dravyasvabhAva ja evo che ke paradravyanA pariNamanapravAhamAM jIva koI pheraphAra 1- zrI kAnajIsvAmI, 'zrI Atmasiddhi zAstra para pravacano', AThamI AvRtti, pR.171 Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-39 699 karI zakato nathI. dareka dravya samaye samaye svataMtrapaNe pariNamana kare che. jIvanuM ane padravyanuM pariNamana potapotAnA svabhAvathI che, paraMtu bannenuM pariNamana yogAnuyoge samakALe thatAM mithyAtvIne bhama thAya che ke huM paradravyamAM pheraphAra karI zakuM chuM'. eka tarapha tene icchA utpanna thAya, to bIjI tarapha te ja kALe potAnI svataMtra yogyatAthI pariNamatAM paradravyanuM pariNamana yogAnuyoge te jIvanA pariNamanane anusaratuM Ave, tethI A prakAranuM samakALe thatuM pariNamana teno bhrama puSTa kare che ke "mArI icchAnusAra huM paramAM pheraphAra karI zakuM chuM, mArI marajI mujaba parapadArtho kArya kare che.' nimittanaimittika saMbaMdhathI thatAM kAryane te kartA-karma saMbaMdhamAM khatavI daI parAzrita mAnyatA deDha kare che. A rIte mithyAtvanA kAraNe te padArthanI svataMtratAno svIkAra karato nathI ane padravyane potAne AdhIna karavA mathe che. zarIrAdine potAnuM karIne rAkhavA mAMge che, paraMtu paradravya tene AdhIna nahIM hovAthI te samaye samaye vyAkuLatA ja pAme che. te aneka ciMtAo tathA vikalpo karI azAMta thAya che, azAMta rahe che. vastusvabhAvanA niyamane pheravI zakavA te samartha nathI. anAdithI paradravyanuM pariNamana potAne AdhIna karavAnI mahenata karavA chatAM hajI sudhI eka paramANu paNa jIvanuM thayuM nathI ane thavAnuM paNa nathI. paramAM pheraphAra karavAnI mathAmaNamAM te kleza, vyagratA sivAya kaMI ja pAmato nathI. Ama, saMsAramAM je kaMI duHkha che te eka A mithyAtvanA kAraNe che. A mithyAtvarUpa aMtararogane nirmULa karavAno jeo puruSArtha nathI karatA, teo dhArmika kriyAo karavA chatAM azAMta ja rahe che. jyAM sudhI teo paramAM sukha-zAMtisalAmatI zodhe che, tyAM sudhI teo tRSNA AdithI mukta nathI thaI zakatA. viparIta zraddhA TaLe nahIM tyAM sudhI temanI Atmika dazA sudharatI nathI, tethI mithyAtvano cheda karavo atyaMta jarUrI che. satpAtradazAvihIna jIva mithyAtvanI nivRttinA prayojana upara dhyAna Apato nathI. dhArmika pravRttio karatAM karatAM tenA jIvanano aMta AvI jAya che, paNa aMtararoga maTADavArUpa mULa vastu upara tenuM lakSa paNa jatuM nathI. mithyAtvanA sadbhAvamAM jIva jo bAhyathI mahAvrata pALe topaNa te vrato AtmalakSavihIna hovAthI AsavarUpa nIvaDe che; saMvara-nirjarArUpa thatAM nathI. saMvara-nirjarArUpa dharmanI zarUAta to samyagdarzanathI thAya che, arthAt sau prathama mithyAtvano saMvara thatAM dharma pragaTe che. mithyAtvanA saMvararUpa samakita pragaTyA pachI ja anukrame avirati, pramAda, kaSAya ane yogano saMvara thAya che. AtmavikAsano A ja krama che. tethI sau prathama mithyAtvarUpa aMtararoga maTADavo anivArya che, paraMtu AtmArthIpaNuM AvyA vinA A aMtararoga maTI zakato nathI. AtmArthInuM mithyAtva moLuM paDyuM hoya che. anAdinA mithyAtvanAM pariNAma Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 700 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana cIkaNAM hatAM te have phIkkAM paDe che. AtmArthIne mithyAtvathI chUTavA sivAya bIjI koI ruci hotI nathI. potAnA AtmAne bhavabhramaNathI choDAvIne potAnuM kalyANa karavAnI tene utkaTa laganI hoya che. tene potAnA AtmAnA divya darzananA sAcesAcA grAhaka thavuM hovAthI te potAnA trikALI svarUpa upara mITa mAMDI AtmA tarapha pagalAM bhare che, satpuruSArthamAM racyopacyo rahe che. paraMtu je svarUpano grAhaka nathI, jene saMsAranI prIti che te sAdhanA mATe samaya nathI' Adi vividha bahAnAM Ape che. sAdhanA mATe samaya nathI e darzAve che ke AtmAnA kalyANa mATe samaya nathI. jene AtmakalyANanI khevanA che tevo AtmArthI jIva samayAdinuM koI bahAnuM kADhato nathI. te to pUrI zraddhA ane niSThAthI sAdhanA kare che, temAM ja lAgelo rahe che. te jANe che ke jo A durlabha manuSyapaNuM dharmanI ArAdhanA vinA vyatIta thayuM to te manuSyabhavane hArI javA barAbara che. saMyogonI kSaNabhaMguratAnuM bhAna thayuM hovAthI te saMsAranI jaMjALamAMthI zIghra chUTavAno prayatna kare che. te bIjAM badhAM kAryonI prIti choDIne AtmAnA hitano udyama kare che. AtmArthI jIva 'pahelAM bIjuM karI lauM, pachI AtmAnuM karIza' evI muddata vacce nathI nAMkhato. vaLI, tene ema paNa nathI hotuM ke amuka divasonI maryAdAmAM ja AtmA samajAya to samajavo che, mane jhAjho vakhata nathI.' jyAM ruci hoya tyAM kALamaryAdA hoya ja nahIM. jene AtmAnI ruci hoya te AtmAnA prayatna mATe kALanI muddata bAMdhato nathI. jema dhananI prIti hoya che te ema muddata nathI bAMdhato ke amuka kALa sudhI ja huM dhana meLavavAno prayatna karIza, amuka vakhatamAM paisA maLe to ja kamAvA.' tyAM to kALanI darakAra karyA vinA paisA kamAvavA mATe divasa-rAta prayatna karyA ja kare che ane emAM ne emAM AkhI jiMdagI vyatIta kare che. tema jene AtmAnI ruci jAge che te ema muddata nathI bAMdhato ke amuka vakhata sudhI ja AtmAnI ArAdhanAno prayatna huM karIza.' teno to dRDha nizcaya hoya che ke mAre to AtmA joIe ja che. huM to AtmA prApta karIne ja jaMpIza.' te kALanI darakAra karyA vinA niraMtara prayatna karyA ja kare che ane tenA phaLarUpe te avazya AtmAnubhava kare ja che. AtmAnI rucinA abhyAsamAM je kALa jAya che te saphaLa ja che. je jIva hajI paramAM pheraphAra karavAnA bhAvamAM rokAya te potAnA Atmahitano prayatna kyAMthI kare? paranAM kAryo karavAnI buddhi te para taraphanI ruci sUcave che ane jyAM pa2 taraphanI ruci hoya che tyAM svabhAva taraphanI bedarakArI hoya che. jene svabhAvanI sAcI darakAra jAge tene para taraphanI ruci hoya ja nahIM. 'are! mArA AtmAnI darakAra vinA anaMta kALa vItI gayo chatAM mArA bhavabhramaNano Aro na Avyo, mATe have to mAro AtmA A bhavabhramaNathI chUTe evo upAya karuM', Ama jene aMtarathI AtmArtha Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-39 701 jAge te AtmahitanA prayatna sivAya eka kSaNa paNa nakAmI javA na de. jyAre aMtaramAM Avo apUrva bhAva Uge tyAre ja mokSamArga prApta thAya che. AtmArthIne to svabhAvano udyama karIne potAnuM hita karavuM che. svabhAvane bhUlIne para-bhAvanA premanA kAraNe ahita thayuM hovAthI have tene svabhAvane yathArtha samajIne potAnuM apUrva hita karavuM che. jJAnIo jIvane satpAtradazA pragaTAvavA mATe bodhe che ke he bhavya! jagatanI koI riddhi, siddhi ke samRddhi jenI tole AvI zake ema nathI evI tArI AtmasamRddhi anaMta che, anupama che, vacanAtIta che; chatAM tane AtmAnI ruci kema jAgatI nathI? AtmArthIpaNuM pragaTAvavAmAM tAruM vIrya kema pravartatuM nathI? A manuSyabhavamAM puruSArtha nahIM kare to mokSamArga kyAre pAmIza? atyAre tuM alpa duHkha paNa sahana karI zakato nathI, to pachI jenA garbhamAM tenAthI anaMtagaNAM du:kha paDyAM che evA AtmabrAMtirUpa aMtararogane maTADavAno udyama tuM zA mATe karato nathI? bhavabhramaNano abhAva karavA A uttama mAnavadeha maLyo che, tene paribhramaNanuM je mULa kAraNa evA mithyAtvamAM veDaphI devo yogya nathI. mATe he jIva! AtmakalyANa sAdhavuM ja che evo nizcaya kara. mokSa upara dRSTi mAMDIne apUrva laganIthI mokSane sAdhavA mATe jAgRta thA. have to mokSane sAthe ja chUTako che evI khumArI pragaTAva. AtmArthIpaNAnI prAptino puruSArtha upADI mokSamArgane pAma ane aMtararoga maTADa.' A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'dazA na evI jyAM sudhI, satsaMge karI thAya; tyAM lagI sAcI yogyatA, kema karI pragaTAya. jyAM sudhI evI yogyatA, jIva lahe nahi joga; tyAM AgaLa na vadhI zake, haravA bhava duHkha roga. mULa roga mithyAtvathI, game viSayanA bhoga; mokSamArga pAme nahIM, kare aneka prayoga. mokSamArga viNa jIvane, leza ghaTe nahi zoka; duHkhada sthiti te anubhave, maTe na aMtara roga.'' * * * 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.222-223 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 153-156) Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 40 je be evA Dara rahelo cheka, che ke vimA yaol, tya kare ne Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA bhUmikA gAthA 39mAM kahyuM ke jyAM sudhI AtmArthIpaNuM prApta na thAya tyAM sudhI samyagdarzana-jJAna-cAritra, arthAt AtmAnI pavitratAno mArga pamAto nathI ane tethI teno ajJAnarUpa aMtararoga maTato nathI. artha gAthA - Ama, gAthA 39mAM apAtra jIvanI dazA batAvI, vyatirekathI pAtratAnuM nirUpaNa karyuM. have A 40mI gAthAmAM anvayathI supAtra jIvanI dazA darzAve che. AtmArthInI dazA prApta thatAM zuM thAya che te batAvI, mArgaprAptinA kramano maMgaLa prAraMbha karatAM zrImad kahe che - 'Ave jyAM evI dazA, sadgurubodha suhAya; te 40 bodhe suvicAraNA, tyAM pragaTe sukhadAya.' (40) evI dazA jyAM Ave tyAM sadguruno bodha zobhe arthAt pariNAma pAme, ane te bodhanA pariNAmathI sukhadAyaka evI suvicAradazA pragaTe. (40) krodhAdi kaSAya upazAMta thaI pAtaLA paDyA hoya, mAtra mokSanI abhilASA bhAvArtha hoya, saMsAra pratye vairAgya utpanna thayo hoya ane prANI mAtra upara dayAnI bhAvanA hoya to sadgurunA bodhano Azaya yathArthapaNe samajAya che ane te bodha aMtaramAM pariNAma pAme che. tethI ja prastuta gAthAmAM kahyuM ke satpAtradazA AvyA pachI ja sadguruno bodha 'suhAya', eTale ke zobhe che - pariName che. satpAtra jIva sadgurunA bodhanuM atizaya ullAsapUrvaka, aMtaranI prItipUrvaka, apUrva ahobhAvapUrvaka zravaNa kare che. sadgurunI dezanAnuM ananya ruci sahita kareluM A zravaNa tenA AtmAmAM pariNAma pAme che. jema jema sadguruno bodha AtmAmAM pariNAma pAmato jAya che, tema tema teno AtmA navapallavita thato jAya che ane mokSasukhane ApanArI uttama vicAraNAo tenA aMtaramAM pragaTe che. jIvamAM tyAga-vairAgya ane AzrayabhaktinuM baLa vadhatAM tene sadgurunAM vacananI apUrvatA bhAse che ane tethI sukhadAyaka evI suvicAraNA pragaTe che. suvicAraNA eTale samyak vicAraNA. samyak vicAraNAmAM evI sarva vicAradhArAo sammilita karavI ke je AtmavikAsa sAthe abAdhakapaNe rahI zake tathA evI sarva bhAvanAo gaNI levI je sAkSAtpUrNa ke paraMparAe AtmazuddhinI vRddhino hetu thAya. tethI 'suvicAraNA'mAM ciMtana, manana, nididhyAsana, smaraNa, anuprekSaNa, bhedajJAnano abhyAsa Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 706 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana vagere sarvane AvarI levAM, kAraNa ke A badhI prakriyAo ochAvattA aMze AtmatattvanuM anusaMdhAna karavAmAM madadarUpa che. AtmArthA jIva sadguru pAse zuddhAtmasvarUpanA bodhanuM zravaNa karI, aMtartRtti sahita tenuM anuprekSaNa ane parizIlana karI nizcalapaNe AtmasvarUpanI pakaDa kare che. dehAdithI bhinna ane sarvotkRSTa evA zuddhAtmAno anubhava karI, atIndriya ane svAbhAvika evA Atmika sukhamAM te lIna thAya che. Ama, suvicAranI zreNIe caDhavAthI jIva anya paricayathI pAcho vaLe che ane AtmajJAnanI prApti karI avyAbAdha svarUpamAM sthiti kare che. vizeSArtha adhyAtmajIvananI parama prakarSatA AtmAnubhUti vinA udbhavI zakatI nathI. AtmasAkSAtkAra e adhyAtmajIvanarUpI maMdirano kaLaza che, to AtmavicAra te maMdiranuM zikhara che. AtmavicAra vinA AtmAnubhUti saMbhavita nathI. sukhadAyaka phaLa ApanAra AtmavicAraNAnI yathAvidhi sAdhanA karavA mATe sAdhakamAM tathArUpa yogyatA Avazyaka che. tathArUpa yogyatAnA abhAvamAM jJAnIpuruSanA atyaMta durlabha bodhane zravaNa karavAnuM sadbhAgya prApta thavA chatAM tenuM jIvane mAhAtmya lAgatuM nathI. pAtratA vinA jIve anekavAra jJAnIpuruSanAM vacano zravaNa karyAM che, tene mukhapATha paNa karyAM che, paNa teno vicAra karyo nathI. aneka vAra jJAnIpuruSano upadeza sAMbhaLyo che, paNa A jIve tene yathAyogyapaNe grahaNa karyo nathI, te pratye lakSa ja karyuM nathI. jJAnInA bodha pratye jIvanuM lakSa nahIM thavAthI jJAnInAM vacano tenA hRdayane spardhAM nathI, aMtaramAM UtaryAM nathI. vairAgya-upazama vaDe jyAM sudhI citta Ardra na thAya tyAM sudhI jJAnIpuruSanAM vacanonuM mAhAtmya lAgatuM nathI ane tyAM sudhI jJAnIpuruSanI amRtavANI aMtaHpraveza pAmatI nathI. vairAgya ane upazamayukta citta hoya to ja sadguruno bodha pariNAma pAme che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che 'sadgurubodhanI bodhAmRtadhArA ziSyamAM upadezAmRtadhArA jo bodhapariNAmarUpa phaLa pAmyA vinA niSphaLa vahI jAya to zobhe nahIM. baraDa bhUmi parathI lAkho karoDo Tana pANI aMtaHpraveza vinA nirarthaka nakAmuM vahI jAya to zuM kAmanuM? bhUmine Ardra karI bhUmimAM aMtaHpraveza karI vAvelA bIjane aMkurita karavApaNe pariName to ja kAmanuM; tema sadgurubodhanI amRtadhArA niSphaLa vahI jAya to zuM kAmanuM? cittabhUmine Ardra karI aMtaHpraveza karI yogabIjane aMkurita kare to ja kAmanuM. ukta guNasaMpanna yathAyogya satpAtra dharmaruci jIvanI cittabhUmimAM sthira rahI AtmapariNAmI thAya te ja yogya ne te ja zobhe.'1 ..... - jIvamAM AtmArthInA guNo pragaTyA hoya to ja sadgurunA bodhanuM pariNamana thAya 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjyoti mahAbhASya', pR.195 Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-40 707 che. kaSAyothI thatuM bhayaMkara nukasAna samajAyuM hovAthI AtmArthI jIvanA kaSAyo pAtaLA paDyA hoya che. tene mAtra mokSanI abhilASA vartatI hovAthI je bhAvothI mokSaprApti thAya tevA bhAvamAM ja tene rasa hoya che. te bhavathI thAkyo hovAthI tenI viSayAsakti moLI paDI hoya che. sarva prANI pratye tenA hRdayamAM kUNA bhAva hovAthI anukaMpA, karuNA, komaLatA Adi guNo tenAmAM pragaTyA hoya che. AtmAthI jIvamAM kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSanI abhilASA, bhavano kheda ane prANIdayA e cAra guNo pragaTyA hovAthI sadguruno bodha pariName evI lAyakAta tene prApta thAya che. zrImade darzAvelA satpAtradazAnA A cAra guNone vairAgya ane upazamamAM ghaTAvI zakAya che. vairAgya hoya tyAM bhavano kheda hoya che ane bhavanI pratipakSI evI mokSanI abhilASA hoya che tathA upazama hoya tyAM kaSAyanI upazAMtatA hoya che ane pariNAmanI komaLatAnA kAraNe prANIdayA hoya che. A rIte cAra lakSaNomAMthI mAtra mokSa abhilASa' ane bhave kheda' e be lakSaNo vairAgyanuM sUcana kare che tathA "kaSAyanI upazAMtatA' ane prANIdayA' upazama aMtargata Ave che. Ama, zrImade darzAvelA AtmArthInA A guNo vairAgya-upazama pratye ja dorI jAya che. vairAgya-upazama AtmapariNAmI thAya to ja jIvamAM sadgurunA bodhe AtmavicAra udbhave che. zrImad lakhe che - 'jJAna prApta thavAmAM vicAra mukhya sAdhana che; ane te vicArane vairAgya (bhoga pratye anAsakti) tathA upazama (kaSAyAdinuM ghaNuM ja maMdapaNuM, te pratye vizeSa kheda) be mukhya AdhAra che, ema jANI teno niraMtara lakSa rAkhI tevI pariNati karavI ghaTe.' AtmArthI jIva saMsAranA viSayothI virakta hoya che. tene viSayo kSaNabhaMgura ane sArahIna bhAsatA hovAthI tene te pratye anAsakta bhAva hoya che. te viSayamAM lapeTAto ke sAto nathI. te AraMbha-parigrahathI bane teTalo chUTavAno tathA nirdoSa ane zuddha jIvana jIvavAno abhilASI hoya che. te pAparahita ane ujvaLa vItarAgI jIvana jIvavAnI bhAvanA bhAvato hoya che. "Aje choDuM - hamaNAM choDuM' evI saMsAratyAganI tIvra bhAvanApUrvaka jyAM sudhI saMsAramAM rahevuM paDe tyAM sudhI rahe che, paNa e gharavAsane pArakI veTharUpa mAnI, hRdayanA prema vinA sAMsArika javAbadArI pUrI kare che. te jIvananirvAha mATe anivArya hoya eTalo ja AraMbha kare che, paraMtu te paNa dubhAtA citte ane zakya eTalo alpa AraMbha kare che. tIvra AraMbhavALAM kAryo to te svapna paNa icchato nathI. AraMbhamukta tyAgI jIvonI te prazaMsA kare che ane pote AraMbhaparigrahane vahelAmAM vahelI take tajavAnI bhAvanA rAkhe che. tenA aMtaramAM caitanya pratye atyaMta prema hoya che. tenuM citta bIje kaze paNa coMTatuM nathI. pratikULa saMjogomAM te 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.516 (patrAMka-706) Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 708 dharmamAM deDhatA rAkhI prApta ane vairAgyane vadhAre che. 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana du:khane dhairyapUrvaka vede che, ArttadhyAnathI khinna thato nathI vaLI, AtmArthI jIva upazamane dharmano sAra samajato hovAthI jyAM paNa kaSAyavALuM vAtAvaraNa hoya tyAMthI te dUra rahe che. te samaje che ke kaSAyanA pariNAme thatI cittanI thoDI paNa caMcaLa ane malina avasthA tenI AdhyAtmika pragatimAM ADakhIlIrUpa bane che. jyAM sudhI citta kaSAyathI raMjita hoya tyAM sudhI tattvanuM avagAhana thaI zakatuM nathI. kaSAyanI maMdatA thaI hoya to ja AtmavicAraNA thaI zake che. tethI te anAdi kALanI vRttionA zamanano niraMtara abhyAsa kare che. te apakSapAtapaNe potAnA doSo jue che ane saraLapaNe tene svIkAre che. tene svadoSarakSaNanA bhAva thatA nathI, paraMtu potAnA doSo pratye niMdAnA tathA dhikkAranA bhAva thAya che. thayela kaSAyo mATe te pazcAttApa kare che ane pharI na thAya te mATe tenAM pratyAkhyAna le che. kaSAyo utpanna thavAnA kAraNonI vicAraNA kare che ane pharI na thAya tenI jAgRti seve che. A rIte te kaSAyane zAMta kare che. kaSAya maMda thavAthI tenAM pariNAma prazasta rahe che ane tethI te dRDhatApUrvaka dharmakArya karI zake che. tenAM pariNAma zAMta ane udAra thayA hovAthI tene sarva jIvone zAMti pradAna karavAnI bhAvanA thAya che. tene anya jIvone du:kha ke pIDA ApavAnI vRtti thatI nathI. bIjAnuM dila dubhAya evI kaDavI ke kaThora bhASA te bolato nathI. zAMtithI, madhuratAthI, komaLatAthI te satya ane hitanI vAta kare che. tana-manadhana vaDe anya jIvo prati te upakAra kare che. Ama, vairAgya-upazamanA dRDha abhyAsathI AtmArthI jIvamAM jAgRti vRddhi pAme che. vairAgya sukhAbhAsa choDAvI satsukhano mArga pakaDAve che ane upazama duHkhanAM kAraNone dUra kare che. AtmArthA jIva AtmAnubhUtinuM amRtapAna atizaya durlabha jANI tenA puruSArthamAM sadA tatpara rahe che. tene svarUpaprAptinI adamya tAlAvelI ane athAga utsAha hoya che. svakArya mulatavI rAkhavAnuM tenI prakRtimAM nathI hotuM, paraMtu svakArya mATe te haMmezAM tatpara hoya che. saMsAranA koI paNa padanI prAptinI kAmanAnA abhAvapUrvaka, pUrNatAnA spaSTa lakSapUrvaka, nijaparamapadanA atyaMta mahimApUrvaka tene ekamAtra muktinI icchA ane te mATeno ja udyama hoya che. te potAnuM sarvasva hoDamAM mUkIne AtmaprApti mATe jhaMpalAve che. saMsAranI kaDAkUTa choDI, mohane toDIne vijetA banavA kaTibaddha thAya che. te atIndriya AnaMdano tIvra cAhaka bane che. have tene caitanya sivAya bIje kaze paNa rasa Avato nathI. tene ekamAtra AtmaprAptinuM ja dhyeya rahe che. AtmAnA anubhava mATe tenA aMtaramAM tAlAvelI jAge che. anAdithI je viSaya-kaSAyomAM pote magna hato temAM have tene jarA paNa rasa raheto nathI. saMsAranA kleza-kolAhalathI kaMTALelI ane Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-40 7/9 AtmAne talasatI tenI pariNati AtmazAMti tarapha vegapUrvaka doDe che. AtmArthI jIvane AtmaprAptinI AvI jhaMkhanA hovAthI tene sadgurunA bodhathI porasa caDhe che. sadgurunAM vacano sAMbhaLatAM Akho AtmA UchaLI jAya evuM zUrAtana caDhe che. tenI satpAtratArUpa yogya bhUmikAmAM sadgurunA bodhanuM pariNamana thAya che ane AtmAnA akhaMDa ane avyAbAdha sukhane utpanna karanAra suvicAraNA pragaTe che. vairAgya ane upazamarUpa satpAtradazA AvI hovAthI sadgurunA bodha vaDe suvicAraNA paripakva thAya che ane tenI kSitijo vistare che. paraMtu AvI yathArtha pAtratAno abhAva hoya tyAM zravaNa niSphaLa jAya che, athavA to teno nahIMvat lAbha thAya che. sAMbhaLavAnuM kAma saraLa che, paNa bodhane jIvanamAM utAravAnuM kAma kaThina che. apAtra jIvane samyaka kArya karavAnI icchA thatI nathI ane tethI samyaka dharma tenAthI hajAro gAu dUra rahe che. te sadgurunA bodhane pariNamAvavAno koI prayatna karato nathI ane vRttine bahAra ja bhaTakAvyA kare che. kharekhara to Ano artha ema ja thAya che ke teNe sadguruno bodha sAMbhaLyo ja nathI. je dezanAnuM pariNAma aMtaramAM UgI na nIkaLe tenuM zravaNa, zravaNa kahevAya ja nahIM. mAtra avAjanAM mojAM kAnanA paDadAne athaDAyAM eTaluM ja kArya thayuM gaNAya. tIvra viSaya-kaSAyanI vRttiono rodha karI, AtmArthInA tathArUpa guNone prApta karavA pratye jo jIva jAgRta rahe nahIM to tene sadguruno bodha pariNamato nathI. jyAre satpAtradazA Ave che tyAre AtmArthI jIva pote koNa che? potAnuM svarUpa kevuM che?' vagere prakAranA vicAro vivekapUrvaka ane zAMta bhAve kare che. saMsArathI cittane pAchuM vALIne te deva-gurunI bhaktimAM lIna rahe che. potAnI vRttione Ama tema rakhaDatI rokIne tene AtmavicAramAM joDavA mathe che. aMtarano mArga zodhavA te jJAnI pAse jaI potAnA dilanI vedanA ThAlave che ane caitanyanA hitanI rIta samajavA atyaMta AdrabhAve te sadgurune vinaMtI kare che ke he prabhu! have huM A saMsArabhramaNathI thAkyo chuM, have mane saMsArasukha vahAluM nathI lAgatuM; saMsArathI chUTIne mAro AtmA parama sukhane pAme evo upAya kRpA karIne mane batAvo.' ziSyanI AvI yAcanAthI prerAIne temaja tenI yathArtha yogyatA joIne sadguru tene vAraMvAra bodhadAna kare che. preraNA vaDe utsAha ane khumArI vadhArI, tattvazraddhAna karAvI, punaH punaH sva-paranuM bhinnapaNe jethI bhAse evI ciMtanadhArAmAM tenA cittapravAhane joDI, svamAM svapaNuM sthApavA arthe ziSyane prerita kare che. sadguru ziSyane teno AnaMdadAyaka caitanyadarabAra dekhADe che. teo bodhe che ke he jIva! jJAnacakSu kholIne atizaya mahimAvaMta evo caitanyano darabAra jo . caitanyanA bhavya darabAramAM anaMta guNo potapotAnI zakti sahita birAjI rahyA che. tyAM jIvatva, Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 710 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sarvajJatA, prabhutA, vibhutA, AnaMdAdi guNonA bhaMDAra bharelA che. anaMta zaktio tArA aMtaranA caitanyadarabAramAM zobhI rahI che. tyAM jJAna-darzananA dIvaDA jhagamagI rahyA che, AnaMdanAM toraNa jhUlI rahyAM che. anaMta zaktivALA caitanyadarabAramAM parabhAvano praveza nathI. jemAM koI parabhAva pravezI na zake evA majabUta daravAjA che. jemAM paga ja parama zAMti anubhavAya, jenA avalokanamAtrathI AtmA nyAla thaI jAya tevA A AnaMdadAyaka darabAramAM saMto ane siddhonAM besaNAM che. AvA paripUrNa zuddha svarUpane oLakha, pAma. aMtarathI hakAra lAva ke huM AnaMdakaMda chuM, huM pUrNAnaMdI chuM, huM paramAnaMdI chuM, huM nityAnaMdI chuM, huM nirmaLAnaMdI chuM, huM svarUpAnaMdI chuM, huM akhaMDAnaMdI chuM, huM sahajAnaMdI chuM, huM saccidAnaMdI chuM, huM satyAnaMdI chuM, huM tattvAnaMdI chuM, huM zraddhAnaMdI chuM, huM jJAnAnaMdI chuM, huM cAritrAnaMdI chuM. tArAM anaMta nidhAna tArA mATe akabaMdha paDyAM che. kSaNika klezita pariNAmathI te DhaMkAI gayAM che. anAdithI dehAdimAM svAtmabuddhi Adi mithyA mAnyatAnA kAraNe tArI paryAyamAM sadaiva malinatA ane apUrNatA rahI che. tyAM have zuddhAtmAnA Azraye nirmaLatAnI ane pUrNatAnI racanA kara. tAruM anAdinuM napuMsakapaNuM TALI sAcuM pauruSa pragaTAva. je paLe paLe paryAyamAM vibhAvanI ja racanA kare che, potAnuM svAdhIna sAmarthya visArI paranI AdhInatA svIkAre che e to napuMsaka che. zuddha, paripUrNa, trikALI, dhruva jJAyakasvabhAvanA Azraya vaDe je samaye samaye nijaparyAyamAM AtmaprabhunI pratiSThA kare che te puruSArthanaMta ja sAco puruSa che. he bhavya nijaparamAtmAnuM avalaMbana laI sAco puruSa bana. anAdi kALathI eka samayanI UMdhAImAM tuM aTakyo che. have zuddhAtmAno Azraya kara, to tAruM anaMta sukha tArI paryAyamAM zIghratAthI UchaLI Avaze.' AtmakalyANanI utkaTa bhAvanA bhAvavAthI jeno darzanamoha maMda thayo che tevA AtmArthI jIvane tenA mahatpaSyanA yogathI jyAre sajIvanamUrti sadguru dvArA zrutasAgaranA nicoDarUpa bodha prApta thAya che, tyAre te Asannabhavya jIva te bodha pratye ekalakSapaNe, ekadhyAnapaNe, ekalayapaNe varte che. jema moralIno nAda sAMbhaLatAM ja sApa AnaMdathI DolI UThe che, tema potAnA AtmAnA anaMta guNono mahimA sAMbhaLIne AtmArthI jIva AnaMdathI nAcI UThe che. pote pUrNa che, zuddha che, AnaMdasvarUpa che evo potAno mahimA te hoMzathI sAMbhaLe che. gurunA bodhano vizvAsa lAvI, aMtaramAM hakAra ghUMTIne kahe che ke "e pUrNa svabhAva sivAya mane bIjuM kaMI joItuM nathI." sadgurunA bodhathI tene apUrva jAgRti utpanna thatAM uttarottara caDatI bhAvazreNIno te anubhava kare che. bodhathI potAne anaMta lAbha thayo che ema bhAsavAthI tene bodhano apUrva mahimA pragaTe che. A vacanAmRta mArAM anAdinAM dAruNa du:khano aMta lAvavAne samartha che' ema te apUrva zraddhApUrvaka mAnI, anya sarva vRttimAMthI manane kheMcI laI e Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-40 711 bodhane viSe ja parama preme varte che. kinnara Adi devonAM gAyano sAMbhaLatAM bhogIone jeTalI prIti thAya che, tenA karatAM paNa anaMtagaNI prIti upadeza sAMbhaLatAM thAya che, kAraNa ke temAM rahelA sAmarthyanI tene pratIti hoya che.1 AvuM thAya tyAre ane to ja bodha pariNAma pAme che, anyathA nahIM. parama prema, akhaMDa jAgRti ane pracaMDa puruSArthathI te jIvanI aMtarmukhatA vadhatI jAya che. A rIte AtmArthI jIva sadguru pAsethI AtmasvarUpano bodha aMtaranI jijJAsApUrvaka sAMbhaLe che. pratyakSa sadgurunA samAgamamAM yogane sthira karI, te tIvra rucipUrvaka potAnA upayogane sadgurunA bodhamAM joDe che. sadguru pratyeno teno prema dRDha thAya che. svabhAvano ahobhAva jAge che, sAdhanAno saMkalpa dRDha thAya che ane jAgRti vardhamAna thAya che; jenI suMdara asara bodhazravaNa sivAyanA bAkInA samayagALA upara paNa paDe che. te bodhanuM mAhAtmya tenA haiyAmAM evuM vasI jAya che ke jIvananI pratyeka paLamAM, dareka vRtti-pravRttimAM e vaNAI jAya che. yoganI pravRttine udayAnusAra cAlavA daI te upayogane vAraMvAra sadgurunA bodhamAM joDe che. bodhathI maLela jAgRtinA baLa vaDe A abhyAsa satata cAlu rahe che. te bodhane vAraMvAra rucipUrvaka vAgoLe che ane tethI jema jema te vicAra kare che, tema tema adbhuta camatkArika caitanyatattva tene lakSagata thAya che tathA temAM ja vadhAre UMDo UtarIne tenAM ciMtana-mananamAM ja te magna rahe che. sva-52no atyaMta bheda lakSamAM laI, rAgarahita zuddha Atmadravya kevuM hoya e viSe te vicAre che. pahelAM je azAMti ane AkuLatA hatI te have AvI vicAradhArAthI kaMIka ochI thatAM tenA puruSArthane vega maLe che. te AkuLatA ApanAra zubhAzubha bhAvomAMthI cittane pAchuM kheMcIne caitanyamAM joDavA mathe che ane jema jema te cittane caitanyamAM joDavA mathe che, tema tema tenI mUMjhavaNa ghaTatI jAya che tathA AtmAno citAra tene spaSTa thato jAya che. sadgurunA bodhane sUkSmapaNe vicAratAM AtmArthA dRDha nirNaya kare che ke jaDa-cetana tamAma dravyo lakSaNabhedathI judAM che. jaDa ane cetana banne svataMtra bhinna dravya che. mAruM kArya to mAtra jANavAnuM ane nijapariNAma karavAnuM che. jagatanA anya padArtho ane te padArthonAM kArya mArAM nathI, chatAM tene mArAM mAnuM to svadharmanI maryAdA lopAya ane mithyAtvarUpI mahApApa thAya. anAdithI ajJAnavaza anya padArtho ane tenAM pariNamana pratye aneka prakAranA abhiprAyo Apato Avyo chuM, eTaluM ja nahIM 1- juo : AcAryazrI haribhadrasUrijIkRta, 'yogabindu', zloka 254 'na kinnarAdigeyAdau, zuzrUSA bhoginastathA / yathA jinoktAvasyeti hetusAmarthyabhedataH / / ' - Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 712 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana paraMtu tene nija abhiprAya mujaba pheravavAnI buddhithI anaMtA rAga-dveSa karI karIne huM du:khI thayo chuM. ajJAnabhAvathI to meM atyAra sudhI du:kha, du:kha ane du:kha ja vedyuM che, paNa have sadgurunA pratApe e duHkhano Aro Avyo che. mahAbhAgye mane sadgurubodha maLyo che. have mane samaja paDI gaI che ke huM to mAtra mArAM pariNAmono ja kartA chuM. mArA AtmAmAM pratyeka samaye pariNamanarUpa kriyA thAya che, jeno kartA huM svayaM chuM. pariNAmarUpa karmane huM pote ja karuM chuM, mArA vaDe ja karuM chuM. te pariNamana niraMtara mArI ja zaktithI thayA kare che. para sAthe mAre koI saMbaMdha nathI, tethI temAM rAga-dveSa karavA nirarthaka che. pratyeka dravyanI kriyAno kartA te dravya svayaM che, to huM nAhakano paramAM kartA-bhoktApaNAno bhrama sevuM chuM. eka dravya bIjA dravyanuM kazuM karI zake ema hoya to dravyasvataMtratAno nAza thaI jAya. dehanI avasthAone huM yatheccha palaTAvI zakuM athavA dehanI anukULa manAtI paryAyothI mane lAbha ke pratikULa lAgatI avasthAothI mane nukasAna thAya che - AvuM mAnavuM te narI mUrkhatA che. mATe mArA ane paranA svAdhInapaNAnI zraddhA karI, mArA kalyANano mArga saraLa banAvuM. ajJAna ane alpa puruSArthane chaMdI have zIghrameva jJAnarUpa pariNamanano tIvra puruSArtha sAdhuM.....' Ama, tattvavicAra-pUrvaka vartavAthI jagatamAM thatA anya pheraphAro pratye have tene kAMI paNa levAdevAnI vRtti sukha-du:khanI vRtti rahetI nathI, eTale kleza-kaSAyathI chUTavAnuM sahaja banI jAya che. vaLI, te potAnA caitanyasvarUpano aciMtya mahimA vicArI potAnA upayogane sva-AtmA tarapha vALavAno puruSArtha kare che ane bAhya tarapha jhUkatI pariNitane pAchI vALe che. zAMti anubhavavA mATe potAnA zAMta svarUpamAM ja potAnA upayogane dorI jAya che, kAraNa ke nijAtmA sivAya bahAra kazethI paNa zAMti maLaze nahIM enI tene khAtarI thaI che. jemAM zAMti nathI evA jagatanA tamAma padArtho sAthe tene kaMI prayojana rahetuM nathI. tene to tenA AtmA sAthe ja prayojana rahe che. paradravyomAMthI sukha-zAMti meLavavAnI viparIta ceSTA tyAgI, te potAnA vAstavika svarUpano anubhava karavAno puruSArtha kare che. pUrve karelI bAhya dharmapravRttithI tenI aMtaranI pariNatimAM koI parivartana AvyuM na hatuM, paraMtu have ciMtananI dizA badalAtAM tenI dazAmAM sthULa ane sUkSma pheraphAro thAya che. zuddhAtmaprAptinI vidhi yathArthapaNe samajAyA pachI aMtaranI pariNati mArga badalyA vinA rahe nahIM. pariNatino svabhAva che ke jeno mahimA lAge tyAM doDI jAya. sadgurue Apela bodhanA ciMtana dvArA svabhAva ane vibhAvanAM lakSaNa nakkI karI, bannene bhinna jANyA pachI adbhuta, gaMbhIra, zAMta svatattvano aciMtya mahimA samajAtAM pariNati svayameva aMdara DhaLe che. mAruM svarUpa zuddha hovAthI tene anya koI vastu sAthe saMbaMdha nathI; huM sadaiva eka caitanyamAtra chuM, akhaMDa AnaMdakaMda chuM, sukhadhAma ane Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-4) 713 jJAnasAgara chuM, caitanyano phuvAro chuM, sat-citu-AnaMdamaya chuM; pachI bIjAnuM mAre zuM kAma?' AvI rIte nijasvarUpano nirNaya karIne pariNati anya vikArI bhAvo taraphathI pAchI pharI jAya che - judI paDI jAya che. AtmArthI potAnA hRdayamAM sva-paranuM bhedajJAna satata ghUMTyA kare che. pratyeka kArya vakhate tathA prasaMga vakhate caitanyarasano mahimA aMdara ghoLAyA karato hovAthI tenI asara bAhya pravRttimAM paNa jaNAvA mAMDe che. vyavahAra prasaMgathI alaga rahI, aMtaramAM jJAna ane rAganI bhinnatAne anubhavavAno te vAraMvAra prayatna kare che. harSa-zokanA bAhya prasaMgomAM pahelAM tIvra gatie joDAI jatI vRttio have zamavA mAMDe che. ciMtananI dizA vAraMvAra caitanya tarapha vaLyA kare che, tethI bAhya pravRttimAM tenuM citta udAsa banatuM jAya che - jANe khovAyeluM rahyA kare che. kazAmAM te rasapUrvaka joDAI zakato nathI. Ama, prApta thayela bodhanuM satata raTaNa ane gholana karavAthI tene sukhadAyaka suvicAradazAnI prApti thAya che. pUrve tene aneka vAra sanuM zravaNa karavAno avasara maLavA chatAM, tenuM mAhAmya na hovAnA kAraNe athavA to alpa ke nahIMvat puruSArthane kAraNe te aTakI gayo hato. paranI parIkSAmAM tathA paranI prAptinI kaLAomAM pravINa banI, teNe temAM ja potAno sarva kALa veDaphaDyo hato, paraMtu suvicAraNA ke je dvArA zuddha AtmasvabhAvanI prApti thAya tevo puruSArtha karyo na hato. have bodhanI satata vicAraNA karavAthI uttarottara UMcI bhUmikAnI prApti thatI jAya che. suvicAraNA tenA anAdithI cAlatA sarva duHkhonA dAtA evA bhavacakrane sarva duHkhonA chedaka evA mokSacakramAM parivartita kare che. agni jema ghAsanA moTA DhagalAne turaMta bALIne rAkha karI de che, tema AtmaprAptimAM vizvarUpa karmanA gaMjane suvicAraNArUpI agni alpa kALamAM bALIne bhasma karI de che. mATe AtmaprApti arthe akhaMDa dhArAe suvicAraNAno abhyAsa kartavya che. zrImad lakhe che - 'pharI pharI satsaMga, sazAstra ane potAmAM saraLa vicAradazA karI te viSayamAM vizeSa zrama levo yogya che, ke jenA pariNAmamAM nitya zAzvata sukhasvarUpa evuM AtmajJAna thaI svarUpa AvirbhAva thAya che." sadgurunA bodhano vicAra, tenuM ja smaraNa, te smaraNanI niraMtaratA ane tethI anya bhAvanuM vismaraNa thatAM AtmArthInI. vRtti caitanyasattAmAM sthira thAya che. AtmAthI jIva bhedajJAnanA abhyAsa vaDe vAraMvAra potAnA nirNayane ghUMTe che. jema tejAba vaDe kaMcana ane kathIrane judAM karavAmAM Ave che, tema AtmArthI jIva bhedajJAna vaDe deha, karma ane rAgAdi bhAvone svasvarUpathI judAM jANe che. A bhedajJAnanI sahAyathI karmo 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.453 (patrAMka-pa70) Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714 'zrI Atmasiddhi zAstra - vivecana AtmapradezathI judAM thaI kharI paDe che, vIkharAI jAya che ane AtmA nirmaLa banato jAya che. jema jema teno bhedajJAnano rasa vadhato jAya che, tema tema bIjI vAtomAM teno rasa ocho thato jAya che. AtmAmAM ananya prema jAgavAthI viSayAsakti bhasma thaI jAya che. bIjI kaMI paNa apekSA nahIM rAkhatAM saghaLethI prIti saMkelIne te eka AtmAmAM ja tanmaya bane che. tene AtmAnA zuddha svarUpa pratye ekatAra bhakti jAge che. pahelAM ghaDImAM ahIM ane ghaDImAM tahIM jatI vRtti have kSaNa paNa bIje nahIM jatAM AtmAmAM vase che. bIjA sarve pratye svAbhAvikapaNe vairAgya Ave che, AtmAthI vizeSa prItinuM bIjuM sthAna nathI rahetuM. AtmAmAM ja ruci ane rasa hovAthI AdhyAtmika pravRttimAM keTalo vakhata gayo eno lakSa paNa raheto nathI. svarUpanAM rasa ane ruci vaDe svabhAvano puruSArtha thavAthI samaya tarapha dhyAna paNa rahetuM nathI. ruci jyAM hoya tyAM puruSArtha sahaja vaLyA kare che. aMtaramAM AtmAnA hitanI jarUriyAta lAgI hovAthI puruSArtha thayA vinA raheto nathI. tenI vRtti svarUpanA abhyAsamAM ja lAgelI rahe che. aMtaramAM AtmasvabhAvanI laganI, ene prApta karavAnI UMDI khaTaka, enuM UMDuM gholaNa niraMtara rahetAM hovAthI enA ullekhamAtrathI romeromamAM AnaMda ullase che ane te divasa-rAta enI pAchaLa lAgI jAya che. niraMtara AtmabhAvanA karavAthI adhyAtmarasa ghaTTa thato jato hovAthI AtmajAgRti sahaja ane satata rahe che. caitanyarasa jyAre parAkASThAe pahoMce che tyAre upayoga sUkSma vikalpathI paNa judo paDIne indriyAtIta AMtara svabhAvamAM abhedarUpa thAya che, eTale ke nirvikalpa thAya che. AvI nirvikalpa dazAmAM apUrva AnaMda ane apAra zAMti vedAya che. jema vIjaLI tAMbAnA tAranI aMdara UtarI jAya che, tema sukhadAyaka evI suvicAraNAnA abhyAsathI pUrNAnaMda prabhu paryAyamAM UtarI Ave che, arthAt sAkSAt anubhavadazA prApta thAya che. Ama, AtmArthI jIvamAM AtmaprAptinI ruci, khaTaka, jhUraNA hoya che. tenAmAM puruSArthanI dhagaza hoya che. ghaDI ghaDImAM tenI rUcinI dizA palaTAtI nathI. teno nirNaya pAko hoya che. nizcayanI khAmI hoya tyAM puruSArtha UpaDato nathI ane tethI jIva niSphaLatAne ja vare che. sAco sAdhaka to siMha jevo hoya che. vanano rAjA siMha vAraMvAra UTha-besa karato nathI ane UThe che tyAre evo UThe che ke kAma karIne ja bese che. tevI ja rIte AtmAthI jIve DAmADoLa vRtti tathA maMda vIryane choDI daDha manobaLa dhAraNa karyuM hovAthI, ucca vIryanA sathavAre potAno nizcaya pAra pADIne ja te jaMpe che. sAdhaka jyAre utsAharUpI zaMkha phUMkI svabhAvane meLavavA tathA ajJAnane chedavA raNe caDe che, tyAre tyAM teno vijaya ja thAya che. svarUpamAM javAnI hoMza ane tAlAvelI hovAthI tene AtmaprApti mATe jhAjhI pratIkSA karavI paDatI nathI. te suvicAraNA dvArA potAnA svarUpano anubhava karIne paryAyamAM potAnI samyagdarzanarUpa prabhutA pragaTAve che ane Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-4) 715 caitanyanA zAMta rasano - AnaMdarasano anubhava kare che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - Ave jyAM evI dazA, zuddhAzayathI sadya; sadguru yoge bhaktithI, vacanAmRta anavadya. AtmazAMti kara sukhada e, sadgurubodha suhAya; jema tAva utaryA pachI, jamavAnI ruci thAya. yathAvidhi sadguru thakI, maLe bodha hitakAra; te bodha suvicAraNA, saheje citta majAra. nirmaLa niHsaMzayapaNuM, nirbhayatA paNa thAya; anukramethI asaMgatA, tyAM pragaTe sukhadAya.' 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.223 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 157-160) Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 41 oint 23653, Mia 11, -zA 15 ev, 5 5f. Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 41 (atho amI nA nikAla - gAthA 40mAM kahyuM hatuM ke jyAre AtmAmAM tathArUpa yogyatA Ave che tyAre bhUmikA "] saddagurubodha zobhe che, eTale ke pariNAma pAme che ane te bodhanA AdhAre sukhadAyaka evI suvicAraNA pragaTe che; arthAt jIvamAM prathama mumukSutA utpanna thatAM satpAtratArUpa bhUmikA taiyAra thAya che ane pachI te satpAtratArUpa bhUmikAmAM satparuSanAM paramArthavacanonuM pariNamana thatAM suvicAradazAnuM pragaTavuM thAya che. Ama, gAthA 40mAM AtmArthI jIvamAM suvicAradazA kevI rIte pragaTe che te darzAvI, zrImad have gAthA 41mAM suvicAradazAnuM phaLa zuM hoya che, arthAt suvicAraNA pragaTyA pachI zuM thAya che te darzAvatAM kahe che - "jyAM pragaTe suvicAraNA, tyAM pragaTe nija jJAna; | gAthA | - je jJAne kSaya moha thaI, pAme pada nirvANa." (41) jyAM suvicAradazA pragaTe tyAM AtmajJAna utpanna thAya, ane te jJAnathI mohano kSaya karI nirvANapadane pAme. (41) sadgurunA upadezanI satata vicAraNAthI AtmArthI jIva sasvarUpanI yathArtha mAnyatA kare che. sasvarUpanI khojanI abhIsA tIvra thatAM darzanamohano rasa maMda thAya che ane adhyAtmarasa atyaMta vRddhi pAme che. AtmaprAptinI tIvra rucinA pratApe te vicArapUrvaka bhedajJAnano prayAsa cAlu kare che. vibhAvanA niSedhapUrvaka tathA svabhAvano Adara karavArUpa bhedajJAnanA abhyAsathI pariNAmanA pravAhanI dizA badalAya che. tene Atmatatvano apUrva mahimA jAge che. vAraMvAra potAnA jJAnAnaMdasvarUpano lakSa karatAM svarUpano rasa ghUMTAIne ghaTTa thato jAya che. A sthitimAM svabhAvanI ananya ruci apUrva bhAva sahita pragaTa thAya che ane darzanamohano kSaya thaI nijajJAna - AtmajJAna pragaTe che. AtmArthI jIva AtmAnubhavI puruSanAM vacananA avalaMbane AtmabhAvanArUpa AtmalakSane ekAgrapaNe niraMtara ArAdhIne pratyakSa Atmadarzana pAme che. Ama, darzanamoha vyatIta thavAthI AtmArthI jIvane AtmajJAna thAya che ane dehathI bhinna kevaLa caitanyasvarUpa potAnA AtmAmAM vRttinI sthiratAthI, ramaNatAthI te svAnubhavanA amRtarasano AnaMda AsvAde che. tenI madhuratA manamAM evI to vasI jAya che ke te anubhavarUpa amRtarasano AsvAda niraMtara abhaMgapaNe satata cAlu rahe ane e bhAvArtha Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 720 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana ja AtmasthiratAnA akhaMDa AnaMdamAM niraMtara rahevAya evI bhAvanA rahe che. kaSAyanokaSAyarUpa cAritramoha AtmajJAnanA prabhAve maMda paDyo hovA chatAM AtmasthiratAmAM te vighnarUpa hovAthI tene kSINa karavA arthe - tene nirmULa karavA arthe AtmajJAnI niraMtara udyamI rahe che. nijajJAnanA pratApe have temane cAritramohanIyanA udayathI UThatAM pariNAma potAnAM nahIM paNa pArakAM lAge che ane bhedajJAnanI prakriyA satata cAlu rahevAthI te pariNAma ghaTatI jatI sthitivALAM hoya che. AtmajJAnanA baLe moha kramazaH kSINa thAya che, udAsInatA vardhamAna thAya che, apramatta saMyamavALI dazA prApta thAya che, kSapaka zreNIe ArUDha thavAthI mohano saMpUrNa kSaya thatAM anya traNa ghAtI karmono - jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAyano paNa nAza thaI kevaLajJAna pragaTe che ane tyArapachI aghAtI karmono nAza thatAM nirvANapadanI prApti thAya che ane sAdi-anaMta kALa sudhI anaMta samAdhisukha vedAya che. - nirvANanI prApti mATe mohano kSaya anivArya che. te moha darzanamoha vizeSArtha zakAya ane cAritramoha ema be prakAre che. darzanamoha gayA pahelAM cAritramoha nirmULa thaI zakato nathI. vRkSanAM pAna, DALI, thaDa ityAdi kApavA chatAM jo tene mULamAMthI ukheDI nAMkhavAmAM na Ave to vRkSa pharI phUTI nIkaLe che; tevI rIte pAna, DALI kApavArUpa yama, niyama ityAdi karavA chatAM jo AtmajJAna vaDe darzanamoharUpI mULano nAza karavAmAM na Ave to janma-maraNAdirUpI saMsAravRkSa vadhatuM ja rahe che. yamaniyamAdi sAdhano to anaMta kALamAM anaMta vAra karyA che, paraMtu jIve sadbodhanA uttama zastra vaDe te saMsAravRkSano mULamAMthI nAza karavA prayatna karyo nathI. nirvANapadanI prApti arthe upayogazUnya ane bhAvarahita bAhya kriyAkAMDa anaMta vAra karyA che, paraMtu tethI tenAM janma-maraNano aMta Avyo nathI. darzanamohano kSaya karyA vagara janma-maraNanI sAMkaLa tUTI zakatI nathI ane pariNAme bhavabhramaNa cAlu rahe che. saMsAravRkSano kSaya karavA icchanAra AtmArthI jIvane samajAya che ke darzanamohane jItanAra AtmajJAna, AtmajJAnI evA sagurunA Azraye pragaTa thAya che. anAdinA viparIta abhiprAyane savaLo karavA mATe sadgurunuM zaraNa atyaMta Avazyaka che. AtmadarzanapUrvaka vicaratA evA aciMtya ciMtAmaNi samAna jJAnIpuruSanAM darzana, samAgama ane sabodhanuM apUrva preme ArAdhana e ja mohane kSaya karavAno sadupAya che. satnI jijJAsA atyaMta vardhamAna thatAM tene samajAya che ke mahAbaLavAna moha potAnI meLe jItI zakAya tema nathI. jemaNe mohano parAjaya karI nijajJAna pragaTa karyuM che ane traNa lokamAM sArarUpa Atmasukha jeo AsvAdI rahyA che, tevA pratyakSa saddagurunuM zaraNa e ja mohakSaya karavA mATe uttama baLavAna nimitta che. vivekI puruSa uparanI nirbharatA e Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-41 721 ja svavivekanA prAgaTyano saraLatama mArga che. zrI jinavarapraNIta zAstro upakArI che, paraMtu je jIvamAM vivekanI zUnyatA athavA maMdatA che, tene zAstra yathArthapaNe samajAtAM nathI. temAM AvatAM virodhAbhAsI kathanothI te mUMjhAI jAya che, tethI temAMthI mArga maLI zakato nathI. jyAre pratyakSa sadgurunI e mahattA ane parama upakAritA che ke teo paramazrata che, temanI apUrva vANImAM koI naya dubhAto nathI, vastunuM svarUpa jema che tema parijJAna karI teo jaNAve che, tethI temanA bodhanA daDha Azraye niHzaMkapaNe ane nirbhayapaNe AtmakalyANanA paMthe AgaLa vadhI zakAya che. tethI ja AtmArthI jIva sadgurunA amRta samAna zAMtarasapradhAna sabodhanI vicAraNA ane ArAdhanA dvArA AtmajJAnanI prApti mATeno sanduruSArtha kare che. satpAtradazAvAna AtmArthI jIvane jyAre AtmasvarUpano bodha sadgurumukhethI zravaNa karavAno suavasara sAMpaDe che tyAre tene apUrva bhAva jAge che ane aMtaramAM umaLako Ave che. AtmasvarUpanuM varNana sAMbhaLatAM potAnAmAM paNa tevo ja sukha, zAMti, AnaMda ane prabhutAno caitanyakhajAno bharyo che evI khAtarI thatAM te ullasita thaI jAya che ane potAnA AtmA pratye apUrva prema jAge che. kalyANakArI bodha vaDe AtmasvarUpa samajAvanAra saddaguruno anahada upakAra tene lakSagata thAya che. potAnA AvA AtmasvarUpane anubhavavAnI tene laganI lAge che. tene AtmAno apAra mahimA bhAse che ane AtmAno apUrva AnaMda anubhavavA te utsuka thAya che. AtmAnA kharA mahimApUrvaka te suvicAraNAno abhyAsa Adare che. 'huM koNa? para koNa? mAruM hita zuM? mAruM ahita zuM?' - Adi viSayo upara te gUDha ciMtana kare che. tene AtmAno rasa pIvAnI evI dhagaza lAge che ke AtmArthanI siddhimAM bAdhaka evAM ahitakArI pariNAmone te makkamatApUrvaka choDe che. 'AtmAnuM svarUpa zuM? lakSaNa zuM? kArya zuM?' teno vicAra karIne te jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya kare che. saddhodhanI vicAraNAthI tenI viparIta mAnyatA dUra thAya che ane tene samajAya che ke "jevuM zuddha citUpa sarvajJa bhagavAne joyuM, jANuM, anubhavyuM, prakAzya; tevuM ja zuddha citUpa paramakRpALu sadgurue joyuM, jANuM, anubhavyuM, prakAzya che ane mAruM mULa svarUpa paNa tevuM ja che. huM eka, arUpI, zuddha, zAzvata, aciMtya, anaMta guNothI bharelo, mAtra jANavAjovAvALo, parathI bhinna ane svathI abhina, svataMtra, svAdhIna, sat evo AtmA chuM. A sivAya mAruM kaMI nathI. atyAre dehAkAre deharUpI gharamAM chuM, chatAM mAre ane dehane kazI levA-devA nathI. te judo ane huM judo. ame banne trikALa vijAtIya dravyo chIe. deha anaMta paramANuono piMDa, anitya svabhAvavALo; jyAre huM eka svataMtra svAdhIna caitanyamUrti nitya svabhAvavALo. traNe kALamAM kyAre paNa deha anitya maTI Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 2 zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana nitya nahIM thAya ane huM nitya maTI anitya nahIM thAuM. huM kartA-bhoktA mArA svabhAvano, mArA guNonI kriyAno; paNa parano ke paranA guNonI kriyAno to nahIM ja. tevI ja rIte para paNa mArA svabhAva ke guNonI kriyAno kartA ke bhoktA na banI zake. A ja yathArtha che. A ja mAre mAnya che. tenAthI viparIta kalpanA, mAnyatA te sarva bhrama che, mithyA che. jJAnAdi svaguNo sahita ane anya sarva padArthothI bhinna, karma-nokarmathI judo, rAgAdi vikArI bhAvothI paNa judI jAtano evo zuddha caitanya, AnaMdakArI, anaMta caitanyalakSmIvAna huM chuM' - ema nijasvarUpanI vicAraNAmAM te UMDo Utarato jAya che. nizadina eka cidAnaMda, vijJAnaghana svabhAvanuM gholana ja tenuM dhyeya banI rahe che. potAnI caitanyavahunA UMDA ciMtana dvArA nirvikalpa dazA prApta karavAno te prayatna kare che. AtmArthI jIva jJAyakasvabhAvanA lakSe suvicAradhArAmAM, svarUpadhyAnamAM sthita rahevA mATe udyamI thAya che. te nokarma, dravyakarma ane bhAvakarmathI bhinna evA caitanyasvarUpa AtmAne lakSamAM laIne sva-paranuM bhedavijJAna kare che. te vijJAnaghana svabhAvane lakSamAM laI; potAne jaDa zarIra, bAhya saMyogo, strI, putra, milakata Adi no karmothI bhinna jANI; te sarvamAMthI potApaNAnI dRSTi haTAvI le che. saMyogone have te tuccha samaje che ane te saMyogothI pote bhinna che, sAcI zAMti potAnA aMtaramAM ja che - potAnA AtmAmAM ja che ema tene bhAse che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya Adi ATha dravyakarmone have te potAnAM mAnato nathI. have tenuM lakSa tyAMthI khasIne cetanamUrti AtmAmAM ja Thare che. 'dravyakarma to jaDa che, te mArAM kema hoI zake? huM to cetana chuM' - evo tene nirNaya thAya che. chevaTe bhAvakarma eTale ke zubhAzubha bhAvo, jene atyAra sudhI ajJAnathI potAnA mAnyA hatA te paNa have tene caitanyathI judA samajAya che ane vikArarahita evA Atmatattvane pakaDavAnI tene dhUna lAge che. jJAyakasvabhAvI AtmAne lakSamAM laI teno anubhava karavAno te puruSArtha kare che. huM to zuddha caitanyaghana chuM, svaparaprakAzaka chuM' - evA bhAva ane evI samaja sAthe te aMdara ne aMdara Utarato jAya che ane AtmAnA ja vicAromAM te lIna rahe che. A rIte jema jema te UMDo Utarato jAya che, tema tema tene sAcA AnaMdanI jhAMkhI thatI jAya che. anAdithI dehAdimAMthI ane rAgAdimAMthI maLela "sukhanA vizvAsamAM tirADa paDe che. aMtara pariNamananA sUkSma avalokanathI tene samajAya che ke e "sukha' kalpita hatuM. rAga svayaM duHkharUpa hovA chatAM bamaNAthI tene temAM sukha lAgatuM hatuM. have aMtaraMga nirmaLatA tathA avalokana 1- juo : AcAryazrI pUjyapAdasvAmIkRta, 'samAdhitaMtra', zloka 79 'AtmAnamantare dRSTvA dRSTvA dehAdikaM bahiH / tayorantaravijJAnAdabhyAsAdacyuto bhavet / / ' Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-41 723 paddhatinA kAraNe tene rAgamAM AkuLatA jaNAya che. tene vizvAsa Ave che ke AnaMdano agAdha samudra potAnAmAM ja bharyo che. Ama pharI pharIne, maMthana karI karIne, potAnA AtmA saMbaMdhInA nirNayane te pAko kare che. pahelAM jIva pa2vastumAM ane rAgamAM ahaMbuddhi karato hato, te have vicAra dvArA potAnA caitanyapuMjamAM ahaMbuddhi karato thAya che. 'huM cidAnaMda chuM, zuddha chuM, buddha chuM' evA nirmaLa vicAro kare che. tenI vicAradhArA kSaNe kSaNe Atmasanmukha thatI jAya che. zAstravAMcana, sadgurubodha tathA aMtaramAM potAnA jJAnavicAranA udyama vaDe tene potAnuM AtmajJAnarUpI kArya karavAno harSa ane utsAha hoya che. jyAM sudhI anubhava na thAya tyAM sudhI AtmasvabhAvanA mahimApUrvaka UMDA tattvavicArano udyama karyA ja kare che. svarUpanI apUrva jijJAsAsaha nIkaLelo AtmArthI jIva sadgurunA bodhanA AdhAre yathArtha tattvanirNaya karIne potAnA upayogane zuddha svabhAva tarapha vALato jAya che. potAnAM jJAna, utsAha, zakti potAnA sarvasva vaDe AtmArtha sAdhavA tatpara thAya che. jema jema tene AtmAno mahimA bhAsato jAya che, tema tema jagatanA padArtho pratye te udAsIna thato jAya che. tenI raheNIkaraNI tathA vicAradhArA eka Atmavastu tarapha ja kendrita thatI jAya che. te potAnA pariNAmane vAraMvAra Atmasanmukha vALavA prayatna kare che. tene AtmA sivAya bIje badhe nIrasatA lAge che. te darzana-pUjana, svAdhyAyaciMtana, gurusevA, dayA-dAna vagere kAryomAM ja rata rahe che ane temAM paNa potAne AtmA kaI rIte samajAya, te ja mukhya dhyeya hoya che ane tevI AtmajAgRtipUrvaka te satata puruSArtha kare che. AtmAnA ciMtanamAM tene AnaMdataraMga UThe che ane tenA rome roma ullasita thAya che. jo ke hajI savikalpadazA che, chatAM tene svabhAvanA mahimAnuM lakSa vadhatuM jAya che ane te zuddha svarUpanA lakSe adhikAdhika svabhAva tarapha AgaLa ne AgaLa vadhato jAya che. AtmasAdhanAnA paMthe teno puruSArtha vega pakaDe che. te have svabhAvane pakaDavA mATe ekAMtamAM zAMta citte vAraMvAra aMtarmaMthana kare che eka ja vicAranI dhUnamAM rahe che, 'aho! mArI caitanyavastuno koI aciMtya ane apUrva mahimA che. enI nirvikalpa pratItine rAganuM koI AlaMbana nathI. pUrve anaMta vAra zubha bhAvo karyA chatAM A caitanyavastu lakSamAM na AvI. rAgathI 52 evI A caitanyavastu evI adbhuta cIja che ke jenI sanmukha thavAnA vicAra paNa apUrva zAMti Ape che, to tenuM sAkSAt vedana kevuM haze!' Ama, atyaMta premapUrvaka nijacaitanyavastune meLavavA te puruSArtha kare che ane potAnA mananAM badhAM pariNAmane zAMta karIne te AtmabhAvanAmAM ekAgra thAya che. A rIte potAnA jJAnasvabhAvano sarva prakAre nizcaya karIne te jagatanA sarva padArthothI - Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 724 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana potAnA AtmAnuM bhedajJAna kare che ane aMtara tarapha DhaLe che. tattvanirNaya e vikalpAtmaka bhUmikA che, paraMtu e bhUmikA prApta thayA pachI AgaLa vadhavAmAM vikalpa sahAyakArI thaI zakatA nathI. jo jIva vikalpamAM ekatA karIne tenA ja vedanamAM aTakI jAya, vikalpathI judo paDIne svabhAvanA vedanamAM na Ave to samyagdarzana pragaTatuM nathI. samyagdarzana zuddhAtmAne Azraye pragaTe che, vikalpanA Azraye nahIM. prAraMbhanI bhUmikAmAM pramANAdinA ke paryAyAdinA ke guNa-guNInA vikalpo vaDe AtmAno nirNaya karavo atyaMta Avazyaka che, kalyANakArI paNa che, paraMtu upayoga vikalpa sahita svarUpamAM pravezI zakato nathI. jema sUryamAM aMdhakArano praveza zakya nathI, tema vastusthiti ja evI che ke caitanyasvarUpamAM vikalpano praveza zakya nathI. jema sUryano svabhAva ja aMdhakArano nAza karavAno che, tema caitanyasUryano svabhAva ja vikalparUpa aMdhakArano nAza karavAno che. mATe prathama upalakapaNe, eTale ke vikalpanA saMge ane pachI UMDANathI, eTale ke vikalpane toDIne svarUpano abhyAsa karavo yogya che. te sivAya duHkhamuktino bIjo koI upAya nathI. pahelAM bhale huM zarIrAdi paradravya ane rAgAdi vibhAvathI judo jJAyaka chuM' ema upalakapaNe vikalpanI bhUmikAmAM abhyAsa karavAmAM Ave, jJAyakane vikalpa ane mananA saMbaMdhathI bhAvavAmAM Ave; paraMtu pachI te vikalpane paNa toDIne nijajJAyakatattvane grahaNa karavuM ghaTe che. jema mahelanAM bAraNAM sudhI pahoMcavA mATe gADI madadarUpa thAya che, paNa mahelanI aMdara praveza karavo hoya to gADI choDavI paDe che; tema vikalpo jIvane svarUpanA AMgaNA sudhI laI javA mATe madadarUpa bane che, paraMtu svarUpano anubhava karavA mATe to te vikalpa paNa choDavA paDe che. vikalpane sAthe rAkhIne svarUpano anubhava thaI zakato nathI. AtmAthI jIva svarUpano abhyAsa karato jAya che. upayoga aMtarmukha thatAM tene AtmAnI evI dhUna caDe che ke caitanyanI zAMti sivAya bIjA koI bhAvamAM tene cena paDatuM nathI. tene vikalpa vakhate paNa nirNayamAM ema hoya che ke 'A vikalpa te mAruM svarUpa nathI. hajI A vikalpathI AgaLa jaIne mAre AtmAmAM UMDA UtaravAnuM che. mArAthI pragaTa bhinna evA pasaMyogothI to huM bhinna chuM ja, A ekakSetrAvagAhI kAyA ane vANIthI paNa huM bhinna chuM. vaLI, A mana ane tenA samasta vikalpa-vyApArathI paNa huM sarvathA bhinna chuM ane tethI A sarvane tathA zuddhAtmasvarUpa saMbaMdhI vikalpone paNa oLaMgI jaI sarva prakAre nayAtikrAMta - pakSAtikrAMta thaIza tyAre ja huM nijagRhamAM praveza karI zakIza.' AtmArthI jIve vikalpathI judA evA jJAnasvabhAvane lakSamAM lIdho hovAthI have te vikalpamAM aTakyA vinA, vikalpathI paNa para evA jJAnano svAda levA mAMge che. huM abaMdha chuM, zuddha chuM, trikALI chuM' evA vikalpomAM paNa tene have zAMti Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-41 725 nathI maLatI. te vikalpo paNa tene AkuLa kare che. have ciMtana paNa tene khinna kare che. eka vakhatanuM upayogI ane gamatuM ciMtana paNa have tene bAdhArUpa lAge che, vikalpo bhArarUpa lAge che ane cetanAne e vikalpothI paNa judI karIne te aMdara laI javA mathe che. temAM ja tene sukha dekhAya che. vikalpa hovA chatAM tenA upara tene vajana hotuM nathI. AtmAthI jIvanA upayoganuM valaNa aMtarmukha svabhAva tarapha vaLatAM vikalpa taraphanuM valaNa chUTI jAya che. aMdara ne aMdara jJAnasvabhAvanuM gholana karatAM karatAM AtmasvabhAvanA vicAro paNa chUTI jAya che ane potAnuM svarUpa kevaLa cinmAtra bhAsavA lAge che. have sarva pariNAma svarUpamAM ekAgra thaI pravarte che. naya-pramANa AdinA vikalpo vilaya pAme che ane abheda akhaMDa caitanyarasamaya nijasvarUpanuM lakSa thAya che. upayoga sUkSma vikalpathI paNa judo paDIne indriyAtIta aMtarasvabhAva sAthe abheda thAya che, eTale ke nirvikalpa thAya che. have "A huM evo vicAra paNa nathI hoto, phakta AtmAnuM vedana thAya che. dravyasvabhAva potArUpe anubhavAya che. koI parama zAMtinA vedana sahita tene potAno - svarUpano anubhava thAya che. jJAnasvabhAvamAM tanmaya pariNamana thatAM tene AtmA ja paramAtmArUpe anubhavAya che tathA jJAna ane vikalpanI atyaMta bhinnatA bhAse che. tattvavicAra vaDe AtmAnA jJAnasvabhAvane avyaktapaNe lakSamAM lIdho hato, tenA pragaTa phaLarUpe nijajJAna - AtmajJAna pragaTe che ane apUrva AnaMda ane apAra zAMti vedAya che. Ama, upayogabhUmimAM utpanna thatA vikalpone choDI, zuddha caitanyasvarUpa jJAyaka AtmAnI sanmukha upayogane joDavAthI ane vAraMvAra evo abhyAsa karavAthI je samaye samasta saMkalpa-vikalparUpa upAdhino parihAra thAya che, te samaye AtmA pratyakSa anubhavamAM Ave che ane nijajJAna pragaTe che. anubhava vakhate dhyAtA-dhyeyano bheda paNa na rahe evI nirvikalpa AnaMdadazA hoya che. jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karanAruM jJAna aMtarmukha thaIne, atIndriya thaIne AtmAne vikalpathI judo, AnaMdasvarUpe prasiddha kare che. Ama, je jJAne nakkI karyuM hatuM ke mAre mAro AtmA pAmavo ja che, mArA AtmAnI zAMti mAre pAmavI ja che e jJAna aMtaramAM vaLyuM ane darzanamohanIyano kSaya thaI AtmajJAna pragaTyuM. zrImad lakhe che - darzanamoha upazAMta athavA kSINa thayo che jeno evo dhIra puruSa vItarAgoe 1- juo : "samAdhivicAra', duho 82 "AtmaanubhavajJAnamAM, magana bhayA aMtaraMga; vikalpa savi dUra gayA, nirvikalpa rasa raMga.' Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 726 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana darzAvelA mArgane aMgIkAra karIne zuddhacaitanyasvabhAva pariNAmI thaI mokSapura pratye jAya che. 31 AtmajJAna thatAM ja AtmAnA svarasanI apUrva zAMti anubhavAya che, AtmAno sahaja AnaMda pragaTa thAya che, anAdinAM bhavaduHkhanI bhayaMkara azAMti virAma pAme che ane apUrva zAMtimaya caitanyajIvana zarU thAya che. aMtaramAM AtmA potAnA svarUpanI koI parama tRptinuM sukha veThe che, 'mAruM sukha mArA aMtaramAM bharyuM che' ema te dhanya AtmAne sukhanA anubhava sahitanI pratIti thAya che. temane caitanyavaibhavano eTalo adbhuta anubhava thAya che ke AzcaryathI paNa para evI koI alaukika bhUmikAmAM temano praveza thAya che. kalpanAthI paNa para evI zAMta dazAmAM AtmA pote TharI jAya che. AvI adbhuta dazA caitanyanA svasaMvedanarUpa AtmajJAnanA pratApathI thAya che. AtmasAkSAtkAra thAya che tyAre temanA jIvanamAM eka AmUla parivartana Ave che. teo je kAMI kare che, je kAMI jue che, je kAMI bole che, je kAMI vicAre che, je kAMI samaje che, je kAMI zraddhe che te sarva divyatAthI vyApeluM hoya che. paramAMthI temanAM a M-mamatvano nAza thAya che ane kartA-bhoktApaNAne vedavAne badale have mukhyapaNe teo sAkSIrUpe rahevA lAge che. sarva dvandvonuM ane viSamatAonuM niSphaLapaNuM temanA AtmAmAM aparokSAnubhUtithI vidita thAya che. sukha-du:kha, mAna-apamAna vagere sarva bhedo temanI dRSTimAMthI gaLI jAya che ane temanA jIvanamAM sarvatra ekarUpa, alaukika, sarvotkRSTa AtmadarzananI ja mukhyatA thaI jAya che. temane jagatanA sarva padArtho jUThA, nIrasa, sattvahIna lAge che. temanA hRdayamAM zAMta rasanuM alaukika jharaNuM vahevA lAge che, jenA kAraNe parama tRpti anubhavAtI hovAthI dhana-vaibhava Adi saMsArasukhanAM sAdhanone have teo aMtarathI icchatA nathI. temanuM zraddhAna have jagatanA jIvothI nirALuM che. temanI aMtaraMga ruci ane prIti have cidAnaMdatattvamAM ja rahe che. jema bALakane sAkarano svAda mITho lAgavAthI tene pharI pharIne sAkara khAvAnI icchA thAya che, tema caitanyanA atIndriya AnaMdano alaukika svAda cAkhyA pachI jJAnIne pharI pharIne te AnaMda anubhavavAnuM mana thAya che. teo potAno upayoga pharI pharIne zuddha svabhAva tarapha vALe che. temano upayoga rAgAdinA paricayathI dUra rahe che. sahajAnaMdI jJAyaka AtmAnI ramaNatAmAM masta rahevA sivAya bIjI koI AkAMkSA temane rahetI nathI. jJAnasamudramAMthI AtmajJAnanuM amRta eka vAra pIvAthI te amRta pIvA mATe vadhu ne vadhu pipAsA jAge che. potAnA jJAnAnaMdasvarUpanA bhaNakArA temane satata vAgyA kare che. kadApi udayavazAt teo gRhasthapaNe hoya, parivAra sahita hoya, vepAra 1- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.632 (patrAMka-865) Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-41 727 karatA hoya; chatAM temanI cetanA to te badhAthI jaLakamaLavat alipta rahe che. temanA abhiprAyamAM to ema ja varte che ke kyAre A badhuM choDI, muni thaIne svarUpamAM gupta thaI jAuM. abhiprAya savaLo raheto hovAthI temane alpa rAga hoya che, pariNAme saMsAra paNa alpa hoya che. temane saMsArapravRtti hovA chatAM teo chUTatA jAya che. svarUpanI prApti pachI jJAnInuM bAhya jIvana tarata ja badalAI jAya evo koI niyama nathI, paraMtu temanuM aMtaraMga jIvana avazya parivartana pAme che. temanuM bAhya jIvana karma anusAra hovA chatAM temanuM aMtaraMga jIvana svarUpakendrita hoya che. AtmajJAnanuM koI aciMtya mAhAbhya che. tenA AdhAre teo saMsAramAM rahetA hovA chatAM nirlepa rahI zake che. temane udaya anusAra je kAryo karavAM paDe che temAM teo levAtA nathI. jJAnI bahArathI to saghaLuM kare che, paNa aMtarathI virakta rahe che. A nirlepa dazA peDhInA munImanA dRSTAMtathI sArI rIte samajI zakAze. munIma roja peDhInuM nAmuM lakhe che. hisAbanA copaDA banAve che. khUba cokasAIthI saravaiyuM kADhe che. gaNatarImAM bhUla nathI paDatI. khUba zAMtithI e kAma kare che. saravaiyAnA aMte jo napho dekhAya to tene AnaMda nathI thato athavA nukasAna nIkaLe to te aphasosa paNa nathI karato, kAraNa ke munima peDhIne potAnI nathI mAnato. tene to mAtra pagAra sAthe saMbaMdha che. tene phakta nAmuM lakhavAnuM che, tethI naphA-nukasAnanI tene ciMtA nathI thatI. naphA-nukasAna bAbatamAM sthitaprajJatA che. pUruM kAma ane pUrI taTasthatA; pUrI ekAgratA ane pUrI aliptatA; pUrI cokasAI ane pUrI udAsInatA; jAna lagADIne kAma kare ane topaNa mana zAMta rahe; pUrI buddhi vAparIne kAma kare chatAM buddhi to sthira ja rahe; kAraNa ke kAma che paNa kAmanA nathI! naphA-nukasAnathI mane lAbha-nukasAna thaze evI mAnyatA nathI, tethI nirlepa rahe che. tevI ja rIte jJAnInI badhA prakAranI bAhya pravRtti - bolavuM, cAlavuM ityAdi AtmAnA upayogapUrvaka thatI hoya che. paramAM svAmIpaNuM nahIM hovAthI temanI mana-vacana-kAyAnI pravRtti baMdhanakAraka thatI nathI. caitanya sAthenuM temanuM anusaMdhAna rahetuM hovAthI temanI vartanA anAsakta bhAve hoya che. jJAnI cha khaMDanA cakravartI rAjA hoya, hIrAnA siMhAsana upara beThA hoya, abajo rUpiyAno mugaTa paheryo hoya, 96,000 rANIo sAthe bhoga bhogavatA hoya; chatAM temAM temane ruci nathI, prema nathI. teo viSayamAM sukha che ema mAnIne bhoga bhogavatA nathI. AtmAnA AnaMda sivAya kaze paNa temane goThatuM nathI. bhogaprasaMge temanI dRSTi te udayaprasaMgamAM lIna na thatAM sadaiva caitanya tarapha ja rahe che. game te saMjogomAM temanI dRSTi to dhruva jJAyakatattva upara ja rahe che. teo potAnA trikALI caitanyasvabhAvamAM ja rahe che, zubhAzubha bhAvamAM joDAtA nathI. Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 728 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana Ama, je AtmArthI jIvane zuddha svarUpanuM jJAna pragaTe che temane pachI tenAthI viparIta svabhAvavALA evA bhAvonI ruci thatI nathI, tevA bhAvo temane cittamAM rAkhavA paNa gamatA nathI ane tevA bhAvomAM tanmayapaNuM paNa thatuM nathI. 1 AtmajJAnIne jyAre anya bhAvomAM vartavAnuM bane che tyAre temane tevA anya bhAvo pratye aMtarathI ruci thatI nathI ane tevAM kAryo avazapaNe karavAM paDe to paNa temAM tanmaya thaIne teo te kAryo karatA nathI. jJAnabhAvanuM ane rAgabhAvanuM bhinapaNuM temane svasaMvedanathI bhAse che. temanA aMtaramAM prajJAno prakAza thatAM jagatanA samasta padArtho ane bhAvo pratye temane udAsInatA pragaTe che. te udAsInatA kramazaH vikAsa pAmatI pAmatI nirvANapadanI prAptimAM sahAyakArI thatI jAya che. nijajJAnanuM mAhAtma ja evuM che ke je pragaTatAM jJAnIne jagatanA koI paNa padArtha, prasaMga ke vaibhava AMtarika ruci upajAvI zakatA nathI. samyagdarzana sAthenuM svasaMvedanajJAna atIndriya hoya che, tethI te jJAnamAM parama sUkSmatA AvI jAya che. caitanyanA gaMbhIra bhAvone te jJAna pakaDI le che ane tethI te mohano nAza karavA samartha bane che. koI parabhAvothI ke saMyogothI A jJAna dabAtuM nathI, paNa te chUTuM ne chUTuM jJAnapaNe ja rahe che. svAnubhUti thatAM jJAna ane rAganI evI bhinnatA thAya che ke te have eka thatAM nathI. jJAnInuM jJAna rAga sAthe eka thaIne pariNamatuM nathI. puruSArthanI nabaLAInA kAraNe jJAnIne rAga thaI jAya che, paNa tene teo jhera mAne che, duHkha mAne che, heya mAne che. tene niMde che, prajJAchINIno ghA karI tene haNe che. teo caitanyanA svAdanA baLe rAgAdi samasta parabhAvone judA jANe che, anAdithI je vedana rAgamAM kadI AvyuM na hatuM, evuM navIna vedana caitanyasvAdamAM Ave che. AvA vedanapUrvaka paryAyamAM je caitanyadhArA pragaTe che temAM rAga ane jJAna atyaMta spaSTa ane judAM jaNAya che. rAga sAtheno saMbaMdha jJAnI choDI de che, eTale 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, niyamasAra', gAthA 97 (gurjarAnuvAda sahita) 'NiyabhAvaM Navi muccai parabhAvaM Neva gehae keiM / jANadi parasadi savvaM sohaM idi ciMtae NANI / / ' 'nijabhAvane choDe nahIM, parabhAva kaMI paNa nava grahe; jANe-jue je sarva, te huM-ema jJAnI ciMtave." 2- juo : paMDita zrI banArasIdAsajIkRta, 'samayasAranATaka', nirjarA dvAra, savaiyA 44 'je nija pUraba karma udai sukha bhuMjata bhoga udAsa raheMge / jo dukha meM na vilApa karai nikharai hie tana tApa saheMge / hai jina ke dRr3ha Atama jJAna kriyA karike phala ko na caheMge / te suvicakSana jJAyaka haiM tinako karttA hama to na kaheMge / / ' Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-41 729 rAga thavAnA samaye paNa pote to tenAthI judA ja rahe che. teo potAnA caitanyabhAvamAM rAganA koI paNa aMzane bhaLavA detA nathI. 'rAgano aMzamAtra paNa mAro nathI, huM to eka caitanyarasathI bharelo chuM, sarva pradeze zuddha caitanyaprakAzano pUMja chuM' ema teo jANe che ane caitanyasvabhAvano ja Adara ane Azraya kare che, tethI temane kSaNe kSaNe dharma thAya che. caitanyasvabhAvane svIkAranArAM temanAM zraddhA-jJAna te rAgAdi parabhAvothI judAM ne judAM rahe che ane te aMtaranA AnaMda ane anaMta guNanI nirmaLa pariNati sAthe ekarasapaNe pariName che. jJAnI rAgAdithI ekatA nahIM karatA hovAthI rAga TakI zakato nathI ane tethI naSTa thaI jAya che. svabhAva taraphanuM jora vadhatuM jAya che ane rAgAdi TaLatA jAya che. AtmajJAnano Avo aparaMpAra mahimA che. rAga hovA chatAM paNa rAgathI bhinna pariNamatuM A jJAna jIvane mokSa sudhI pahoMcADe che. svabhAvapariNamananA jore jJAnIne evI niHzaMkatA Ave che ke huM muktipurIno pravAsI thayo chuM. alpa kALamAM mArI mukta dazA khIlI jaze, alpa kALamAM vikArano saMpUrNa nAza karIne ane saMpUrNa vItarAgatA pragaTa karIne huM siddha thaIza.' temanuM pariNamana kSaNe kSaNe mukti tarapha ja cAle che. teo rAgathI bhinna evA jJAnamaya nijasvabhAvane ja svatantapaNe anubhavatAM teno vistAra kare che, tene paryAyamAM prasiddha kare che; temAM zuddhatAnI vRddhi thAya che ane karmonI nirjarA thAya che. AtmajJAnanA baLe mohano krame karIne saMpUrNa kSaya thatAM pUrNa zuddhatA pragaTa thAya che ane anaMta sukhamaya nirvANapadamAM jIva sthiti kare che. DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che - 'A samyagadarzana - AtmajJAnarUpa sUkSma bodhaprakAzanuM phala mohanAza che. eTale ke tyAM darzanamoha - vastudarzana saMbaMdhI moha - bhrAMti nAza pAme che ane vastunuM yathAvat jema che tema samyagadarzana thAya che. ane darzanamohano nAza thatAM pachI nirAdhAra nirAlaMba evo cAritramoha paNa anukrame avazya kSaya pAme che, Ama prAMte - "je jJAne kSaya moha thaI', "pAme pada nirvANa'." Ama, AtmArthI jIva mithyAtvane haNavA kamara kase che. tene ajJAnathI mukta thavuM hoya che. AtmaprAptino upAya saguru dvArA jANI, tenuM rahasya dhyAnamAM laI, suvicAraNAno niraMtara abhyAsa kare che. jenA pariNAme darzanamohano rasa ghaTI jatAM anAdinuM ajJAna TaLI jAya che ane AtmaprApti thAya che. huM anaMta aizvaryavAna traNa lokano nAtha caitanyapadArtha chuM' evI bhedajJAnanI bhAvanA karatAM tarUpa pariNamI jAya che ane atIndriya AnaMda pragaTe che. paraMtu jyAM sudhI paryAyamAM pUrNatA pragaTa thaI 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR. 201 Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 730 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana nathI, tyAM sudhI jJAnIpuruSane paNa bhUmikA anusAra rAgAdi bhAva thAya che. eka bAju trikALI zuddha svabhAvanA avalaMbane jeTalI zuddhi pragaTI che teTalI AnaMdadhArA, zAMtidhArA che; to bIjI bAju asthiratAvaza rAga paNa che, azAMti paNa che. jema koI mANasa prathama kamaLAnA rogathI piDAto hoya, sAravAra vagerethI te roga maTI gayA pachI paNa pUrNa svAthya tarata AvatuM nathI, tene haju nabaLAI rahe che. nIrogatAnA lakSa yogya khorAka levAthI thoDA vakhatamAM te nabaLAI TaLI jAya che ane puSTi thAya che. tema mithyAtvarUpa aMtararoga maTyA pachI paNa jJAnI puruSane pUrNa zuddhatA tarata pragaTatI nathI, asthiratArUpa nabaLAI haju rahe che. cAritramohanIya karmanA udayamAM rAgAdi thAya che, paraMtu tyAM paNa jJAna ane zraddhA alipta rahe che. pUrNa zuddhinA lakSe aMtarasthiratArUpa AnaMdanA khorAka dvArA alpa kALamAM sarvajJapaNArUpa Arogya pragaTe che. pUrNa trikALI dhruva svarUpanI bhAvanA karatAM, teno Azraya karatAM paryAyamAM pUrNatA pragaTe che. 'huM apUrNa, malina paryAya jeTalo nathI, paNa vartamAnamAM paNa pUrNa nirmaLasvabhAvI chuM' evA jore anAdi mithyAtvarUpa aMtararoga TaLe che ane te ja svabhAvanA ugra avalaMbane alpa kALe pUrNa zuddhatA - mokSadazA pragaTa thAya che. A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - "jyAM pragaTe suvicAraNA, AtmatattvanI khoja; UMDuM aMtaramukha juve, cidAnaMdanI moja. AtmabhAna Ave dazA, tyAM pragaTe nija jJAna; zuddha dravya paryAyanI, thAya yathArtha pichAna. evuM sahaja svabhAvathI, nija svarUpanuM jJAna; je jJAne kSaya moha thaI, zuddha AtmAnuM dhyAna. dhyAna zukala saMpUrNatA, zailezInuM sthAna; eka samaya sama zreNIe, pAme pada nirvANa.' 1- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.223 (zrI giradharabhAI racita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 161-164) Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 42 65- 20 di5| 2 13285 2 arth. f05, 515.mit. Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 42 - gAthA 41mAM kahyuM ke jyAre satpAtradazA Ave che tyAre sadgurunA bodhe je bhUmikA | suvicAradazA pragaTe che, arthAt sadgurunA bodhe je AtmavicAraNA hure che, tenA phaLarUpe AtmArthI jIvane AtmajJAna pragaTe che ane AtmajJAnanA baLathI te jIva mohano kSaya karI nirvANapadane pAme che. - zrImade AtmArthInAM lakSaNo gAthA 34thI darzAvavAM zarU karyA hatAM, te have A gAthAmAM pUrNa thAya che. temAM temaNe spaSTapaNe batAvyuM ke savaLI mati thatAM jIvanI AtmArthadazA prAraMbhAya che ane te dazA pUrNapaNe vikAsa pAmatAM jIvano mokSa thAya che. Ama, AtmArthitAnI phalazruti mokSapada che ema batAvI, have AtmArthInAM lakSaNo dharAvatI vyaktine suvicAradazA thavA mATe je tattvajJAnanA muddAo jANavA Avazyaka che teno ullekha karatAM zrImad kahe che - | gAthA) "Upaje te suvicAraNA, mokSamArga samajAya; guruziSyasaMvAdathI, bhAkhuM pada AMhI." (42) jethI te suvicAradazA utpanna thAya, ane mokSamArga samajavAmAM Ave te che padarUpe guru-ziSyanA saMvAdathI karIne ahIM kahuM chuM. (42) AtmArthInAM lakSaNono spaSTa citAra ApyA pachI zrImad "AtmArthIlakSaNa' jAvAya! vibhAganI A aMtima gAthAmAM kahe che ke jenAmAM AtmArthIpaNArUpa yogyatA pragaTI che, tene suvicAraNA jAgRta thavA mATe ane mokSamArga yathArtha samajavA mATe AtmAnAM cha pada guruziSyasaMvAdarUpe have pachI kahevAmAM Avaze. A cha pada yathArthapaNe samajAtAM jIvanI mithyAdaSTi TaLIne samyagdaSTi thAya che. cha padathI siddha che evuM AtmasvarUpa sadgurugame yathArthapaNe samajavAthI, tenI vivekapUrvaka vicAraNA karavAthI, tenI daDha zraddhA karavAthI, tenI niraMtara bhAvanA karavAthI samyagdarzananI prApti thAya che ane samyagdarzanane prApta thayelo puruSa krame karIne saMsAranAM sarva du:khono nAza karI pUrNa mokSapadane pAme che. zrImade A gAthAmAM garbhitapaNe A 'zrI Atmasiddhi zAstra' racavAnuM prayojana paNa darzAvyuM che. AtmAnI siddhi, arthAt AtmAnI anubhUti kaI rIte thAya e A graMtharacanAnuM prayojana che. AtmAnubhUtinA mULamAM AtmavicAra che. AtmavicAra thavA artha| Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 734 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana arthe mokSamArgamAM mukhya prayojanabhUta evI AtmAnAM cha padanI dezanA zrImade guruziSyanA saMvAdarUpe ahIM saraLa bhASAmAM rajU karI che. sarva kakSAnA vicArakone sugama ane grAhya bane te arthe zrImade saMvAdapaddhatino upayoga karyo che. koI padarzanano abhyAsI evo ziSya chae darzanonA siddhAMtomAM nipuNa evA sadgurune zodhIne, temanI pAse potAnI AzaMkAo rajU karI samAdhAna meLave - evI zaMkA-samAdhAnanI rocaka ane asarakAraka saMvAdapaddhati zrImade ahIM yojI che. tattvajijJAsunI sarva mUMjhavaNa TaLI jAya te hetue nyAya-yuktithI temaNe cha padanI dezanA prakAzI che. yathArtha mokSamArganI zarUAta AtmAnubhUtithI thAya che. AtmAnubhUti vizeSArtha rAja karavAnuM prayojana ja mukhya hovAthI sAdhakane ekamAtra AtmAnubhUti ja iSTa che. AtmAnubhUti karavAno upAya tattvavicAra che. AtmAnubhUtirUpa prayojananI siddhi mATe jenuM jJAna Avazyaka che tene prayojanabhUta tattva kahevAya che. tenA saMbaMdhamAM karavAmAM Avato vikalpAtmaka prayatna tattvavicAra kahevAya che. huM koNa chuM?', 'pUrNa sukha zuM che?', 'huM te sukha kevI rIte prApta karuM?' "jIvatattva mokSatattvarUpa kaI rIte pariName?' ityAdi prakAranA vicAronuM maMthana AtmahitAbhilASI mumukSue niraMtara karavA yogya che. A vaicArika prakriyA e ja tattvavicAranI zreNI che. A tattvavicAranA AdhAre AtmasvarUpano nirNaya karavAthI vartamAna jANapaNuM paramAM na rokAtAM sva tarapha vaLe che. yathArtha tattvanirNayathI jJAna aMtaramAM DhaLe che. upayoga aMtarmukha thatAM para sAthenI ekatA tUTI jAya che ane AtmAnubhava thAya che. Ama, tattvanA vicAramAM citta joDavAnA abhyAsathI mana vizrAma pAme che ane Atmika rasano svAda Upaje che, jene anubhava kahe che. 1 samyagdarzananI prAptimAM cha padanuM parijJAna mULabhUta che. A cha padano jema jema vicAra karavAmAM Ave che, tema tema vivekajJAna aMtaramAM jAgRta thAya che ane vastusvarUpano niHzaMka nirdhAra thAya che. sAdhakane potAnA mULa zuddha AtmasvarUpanuM bhAna pragaTatuM jAya che. A cha padanA yathArtha bodhathI sAdhaka suvicAranI zreNIe caDIne potAnI ajJAnarUpI svapnadazAno nAza kare che ane teno AtmA jAgRta thAya che. divya jIvana jIvavAnI yathArtha dRSTinI tene prApti thAya che. samyapha netra prApta thavAthI sAdhakane potAnA AtmAnA sAcA svarUpanuM yathArtha bhAna pragaTe che ane Avo prabuddha sAdhaka krame karIne mokSadazA prApta kare che. tethI anAdinuM ajJAna TALavAmAM tattvavicAra 1- juo : paMDita zrI banArasIdAsajIkRta, 'samayasAranATaka', utthAnikA, dohA 17 'vastubicArata dhyAvatai, mana pAveM vizrAma / rasa svAvata surata paLe, anumo yA nAma !' Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-42 735 nitAMta Avazyaka che. jyAM sudhI jIva tattvono vicAra karato nathI, tyAM sudhI te jarAmaraNathI rahita evA mokSapadane pAmato nathI. tethI jIve suvicAraNAnuM avalaMbana laI pariNatine satata Atmasanmukha karavAno abhyAsa karavo ghaTe che. zrImad lakhe che - AtmArthI jIve puruSArthadaSTi karavI ane zUravIrapaNuM rAkhavuM, hitakArI dravya kSetrAdi yoganuM anusaMdhAna karavuM, sallAstrano vizeSa paricaya rAkhI vAraMvAra haTha karIne paNa manane sadvicAramAM pravezita karavuM, ane mananA durAbhyapaNAthI AkuLavyAkuLatA nahIM pAmatAM dhairyathI sadvicArapaMthe javAno udyama karatAM jaya thaI uparanI bhUmikAnI prApti thAya che, ane avikSepapaNuM prApta thAya che." mokSamArganI prApti mATe svarUpanI samajaNanuM ane tenA nirNayanuM mAhAbhya samajato hovAthI AtmArthI jIva suvicAraNAnA abhyAsamAM udyamI thAya che. svarUpano vicAra tathA tenuM manana karavA arthe te tattvAbhyAsa kare che. tene saMsAranA viSayono rasa chUTI jAya che ane mAtra AtmAnI dhUna lAge che. potAnA mahAna Atmatattvane lakSamAM levA sivAya bIjA koI kAryamAM AtmAnI zakti kharacavAnI tene icchA thatI nathI, eTale sarva zaktithI potAnA pariNAmane te Atmatattva tarapha ja vALato jAya che. 'anaMta kALathI mAruM amUlya ane anaMta sAmarthyavaMtuM svarUpa samajyA vagara meM mArA AtmAnuM bagADyuM che, paNa have A bhavamAM to mAre AtmAnubhUti karavI ja che. je apUrva satsamAgama mane maLyo che tene mAre saphaLa karavo ja che. bhavaduHkhathI huM thAkyo chuM. have mane AtmAnI zAMti joIe che. mArAM akhUTa nidhAna mAre bhogavavAM che.' ema vicArIne te tattvAbhyAsamAM udyamI thAya che. AtmArthI jIva AtmajJAnanI prApti arthe sagurunA bodha dvArA tathA satuzAstranA adhyayana dvArA svarUpano nirNaya karI, svarUpanA abhyAsamAM pravarte che. sadguru AtmasvarUpa viSe zuM kahe che te samajavAno lakSa rAkhe che. zAMta citte potAnA svarUpanuM te ciMtana kare che. AtmAno samyak nirNaya thatAM jJAnano jhukAva zuddhAtmA tarapha vaLe che ane vRtti Atmasanmukha thatAM teno mokSamArga khUle che. teno darzanamoha atyaMta gaLI jAya che ane tenAmAM AtmAnubhUti mATenI yogyatA Ave che. AtmasvarUpanI samajaNano Avo mahimA hovAthI AtmArthI jIvo sau prathama AtmasvarUpanI samajaNa karavAmAM potAnA upayogane joDe che, paraMtu ajJAnI matArthI 1- juo : AcAryazrI kuMdakuMdadevakRta, bhAvapAhuDa', gAthA 115 'jAva Na bhAvai taccaM jAva Na ciMtei ciMtaNoyAI / tAva Na pAvaDa jIvo jaramaraNavivajjiyaM ThANaM / / ' 2- 'zrImad rAjacaMdra', chaThThI AvRtti, pR.614 (patrAMka-813) Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 736 'zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana jIvone vastusvarUpanI samajaNa karavAnI agatyatA bhAsatI nathI. teo svarUpano nirNaya karatA nathI ane mAne che ke mAtra vrata-tyAga karatAM karatAM ja samajaNa AvI jaze. 'jANavAthI zuM che, vicAravAthI zuM che, kaMIka karIzuM to prApta thaze' evuM mAnI teo mAtra vratAdimAM ja udyamI rahe che, paNa AtmasvarUpanA lakSe udyama karatA nathI. samyagdarzananI zuddhatA vagaranAM daihika kaSTone teo vratAdi mAne che, paNa vratanuM sAcuM svarUpa evuM che ja nahIM. AtmalakSa vinAnAM temanAM mahAvratAdinuM AcaraNa paNa mithyAcAritra ja che. jo sadgurunA sadupadezanA Azraye jIva potAnA svarUpano yathArtha nirdhAra kare ane svarUpalakSe vratAdi kare to tenAM vratAdi sArthaka thAya, paraMtu potAnA zAzvata svarUpanI oLakha tathA lakSa vinA game teTalAM vrata-tapa kare, sAdhupaNuM grahe topaNa tenA saMsAraparibhramaNano aMta Avato nathI. bAhya bhAve bAhya kriyA anaMta kALa kare topaNa tenAthI AtmalakSa Avato nathI ane mokSamArga pamAto nathI. mokSamArgano to evo krama che ke pahelAM samyaktva hoya, pachI cAritra hoya. samyaktva to AtmasvarUpanuM zraddhAna thatAM thAya che tathA te zraddhAna AtmasvarUpanI vicAraNA karatAM thAya che. mATe pahelAM vicArathI zraddhA karI, samyagdarzana prApta karyA pachI vratAdi dhAraNa karI vratI thavA yogya che. prathama AtmasvarUpanI samaja prApta karIne pachI vratane aMgIkAra karavA yogya che. mokSamArge ArUDha thatAM prathama mithyAtva jAya che ane pachI anukrame avirati, pramAda, kaSAya ane yoga jAya che; mATe mokSamArganI prApti mATe AtmasvarUpanI samajaNa Avazyaka che. pahelAM AtmAnA zuddha svabhAvanI oLakhANa karavAmAM Ave to ja temAM ekAgra thavAthI vikAra TaLI zake che. 'huM jJAnAnaMdasvarUpa AtmA chuM. jANavuM te mAro svabhAva che. vikAra karavo te mAro svabhAva nathI.' ema svabhAvanA jore vikArano nAza thaI jAya che. AtmAne jANyA vagara ema ne ema vikArano nirodha thaI zakato nathI. jeNe AtmAne mAnyo nathI, vikAra TALavAnAM sthAnane jANyAM nathI, te kayA sthAne ekAgratA karIne vikArane TALaze? potAnA svabhAvamAM vikAra nathI ema jANyA vinA jIva vikArane kevI rIte TALaze? jo svabhAvane jANe to tene samajAya ke vikAranI utpatti potAnA svabhAvamAM nathI, temaja svabhAvamAMthI paNa thatI nathI. AvI samajaNa hoya to te svabhAvanI bhAvanA vaDe vikAranA nAzano upAya karI zake. AtmasvabhAvano lakSa thayA vinA yathArtha puruSArtha UpaDato nathI, mATe bAhya vratAdimAM kRtakRtyatA mAnI AtmasvarUpanI samajaNathI parAbhukha thavA yogya nathI. AtmAnI samajaNa karavAmAM ghaNA puruSArthanI AvazyakatA che. je AtmAne hoMzathI samajavA mAMge che tene te avazya samajAya che. AtmAnA caitanyasvabhAvano jene rasa hoya tene tenI samajaNamAM utsAha Ave che ane temAM sahaja jJAnano vepAra cAle che. 'A mArA AtmAnI apUrva vAta che, A samajavAthI kalyANa che' ema aMtaramAM teno Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-42 737 mahimAM lAvIne, rucipUrvaka zravaNa-manana karatAM AtmasvarUpa samajAya che. badhA AtmAmAM A samajavAnI tAkAta che, mATe 'mane nahIM samajAya' evuM zalya kADhI nAkhIne, 'mane badhuM samajAya evI mArI tAkAta che ja' ema svabhAvanA sAmarthyano vizvAsa karIne samajavAno prayatna karavA yogya che. rucipUrvaka prayatna karanArane na samajAya evuM bane nahIM. 'A jhINuM che' ema kahIne tenI samajaNano upAya ja choDI devo te AtmAnI arucinuM dyotaka che. jenI ruci-vRtti bahAramAM ja ghoLAyA kare che, te ja jIvane svarUpanI samajaNa kaThaNa lAge che. jyAre ajJAnanuM timira chavAyeluM hoya, darzanamoha gADha banyo hoya tyAre tene svarUpanI samajaNa kaThina to zuM asaMbhava jevI lAge che. svarUpanI samajaNa vinA teno anaMta kALa nIkaLI jAya che. te svarUpanI samajaNamAM jeTalo vilaMba kare che, teTalo vadhu samaya teNe saMsAramAM rajhaLavuM paDe che. mATe AtmasvarUpanI samajaNanI dizAmAM bahu ja prayatnazIla banavuM ghaTe che. potAno svabhAva samajyA sivAya anaMta kALanA paribhramaNathI chUTavAno bIjo koI upAya nathI. anaMta kALamAM jIve potAnA AtmAne jANavAnI darakAra karI nathI. tenuM pramANa e che ke atyAra sudhI te janma-maraNanAM du:kho bhogavI rahyo che. AtmasvarUpa samajyA vinA te vikaTa saMsAramAM bhaTakato rahyo che. kSaNabhara paNa tene aMtarazAMtino anubhava thayo nathI. jagatamAM kaMI teno potAno abhAva na hato. anAdi kALathI tenuM astitva to che, paraMtu svarUpanI jijJAsA ja hRdayamAM utpanna thaI nathI. anaMta kALathI je kAMI jAyuM che te to mAtra paranuM jJAna che, paNa potAne jANavAnI darakAra ja karI nathI. potAnA AtmasvabhAvathI viruddha evI kAma, bhoga ane baMdhananI kathA jIvane sulabha ane rucikara lAge che, kAraNa ke teNe te anaMta kALathI sAMbhaLI che, teno paricaya karyo che ane anubhava paNa karyo che; paraMtu parathI bhinna evA potAnA ekatvasvabhAvanI vAta teNe rucithI sAMbhaLI na hovAthI tene te vAta nIrasa ane kaThina lAge che. parano tIvra rasa svarUparucine jAgRta thavA deto nathI. jo parano rasa ghaTADI, svabhAvano mahimAM lAvIne, ruci sahita vAraMvAra prayatna kare to svabhAva samajAya ane janmamaraNanAM duHkhothI chuTakAro thAya. Ama, sarva duHkhano kSaya karavA mATe svabhAvadRSTi atyaMta Avazyaka che. AtmasvarUpano jene nirNaya thayo nathI, tenAmAM anaMta zakti hovA chatAM tene te zakti lAbhadAyI thatI nathI. siddha bhagavAnamAM che tevI anaMta zakti AtmAmAM hovA chatAM jene tenI khabara nathI, tene to te zaktio na hovA barAbara che. "aho! mAro AtmA to anaMta zaktisaMpanna che, kSaNika vikAra jeTaluM mAruM astitva nathI.' Ama jyAM zuddha AtmasvarUpano nirNaya thAya che tyAM to svasammukha apUrva puruSArthathI Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 738 zrI Atmasiddhi zAstra' vivecana te zaktio paryAyamAM UchaLavA mAMDe che. ahIM koI prazna kare ke paryAyamAM rAga hoya tyAM sudhI rAgarahita svabhAvanI zraddhA kaI rIte thaI zake? pahelAM rAga TaLI jaze pachI rAgarahita svabhAvanI zraddhA thaze' ema vicArIne je jIva samyak zraddhA karato nathI, te jIva paryAyadaeNSTithI rAgane potAnuM svarUpa mAne che. paryAyamAM rAga hovA chatAM paryAyaSTi choDIne svabhAvadaeNSTi karavAthI rAgarahita svarUpano anubhava thAya che. je vakhate kSaNika paryAyamAM rAga hoya, te vakhate ja rAgarahita evA trikALI svabhAvanI pratIti karavAmAM Ave to te pratItinA jore rAga alpa kALamAM TaLI jAya che. AvI pratIti vagara rAga kadI TaLI zakato nathI. 'pahelAM rAga TaLI jAya pachI rAgarahita AtmAnI zraddhA karI zakAya', ema nahIM paNa 'pahelAM rAgarahita svabhAvanI zraddhA karuM to svabhAvanI ekAgratA vaDe rAga TaLaze' e yathArtha mAnyatA che. rAga TaLe to zuddhAtmAnI zraddhA karuM' evI jenI mAnyatA che tenI dRSTi svabhAva u52 nathI ane te mokSamArganA kramane paNa jANato nathI, kema ke te samyak zraddhA pahelAM samyakcAritrane icche che. mAro svabhAva rAga utpanna karavAno nathI, paraMtu rAgano nAza karavAno che' evA vItarAgI abhiprAyapUrvaka, rAgarahita svabhAvanA lakSe je pariNamana thAya temAM kSaNe kSaNe rAga tUTato jAya ane rAgano nAza thAya; paNa jo paryAya upara ja dRSTi rAkhIne huM rAgI chuM' evA rAgIpaNAnA abhiprAyapUrvaka, vikAranA lakSe je pariNamana thAya temAM to rAganI ja utpatti thayA kare, paNa rAga TaLe nahIM. tethI paryAyamAM rAga hovA chatAM te ja vakhate paryAya uparathI dRSTi haTAvIne svabhAva upara dRSTi karI, rAgarahita caitanyasvabhAvanI zraddhA karavI e ja AtmArthInuM kartavya che ane e ja mokSamArgano krama che. samyagdarzanathI ja mokSamArganI zarUAta thAya che. samyagdarzana pragaTe tyAre jeTalo kSayopazama hoya teTaluM samyajJAna ane jeTalI sthiratA hoya teTaluM samyakcAritra pragaTe che. samyagdarzanathI je satya jANyuM te grahaNa karavAnI icchA thAya che, arthAt samyakcAritrano utsAha jAge che. jema jema samyagdarzana zuddha thatuM jAya che, tema tema samyakcAritra pratye vIrya ullasatuM jAya che ane krame karIne samyakcAritranI prApti ane pUrNatA thavAno avasara Ave che. Ama, yathArtha mokSamArganI zarUAta samyagdarzanathI thAya che. samyagdarzana vagara AtmaprAptino bIjo koI upAya traNe kALamAM ane traNe lokamAM nathI; mATe AtmasvarUpanI sAcI samajaNa dvArA mAnyatAne samyak karavAno prayatna karavo e ja sIdho ane sAco upAya che. AtmasvabhAvanI rucipUrvaka samyagdarzanano mahimA jANIne je jIva sat samajavAno abhyAsa kare che, te jIvano mithyAtvabhAva maMda paDato jAya che. AtmasvarUpanI samajaNa dvArA tenuM zraddhAna savaLuM thatuM jAya che. abhiprAya samyak thatAM koI Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-42 739 paNa bAhya parivartana pratye pariNAma samyak rahI zake che. AMtarika samatAnA baLathI bAhyamAM hajAro pratikULatAo hovA chatAM paNa naciMta ane nirbhaya rahI zakAya che. darzana samyaka thatAM potAne surakSita anubhavI zakAya che. game te ghaTanAmAM paNa sukhazAMti-salAmatI aviSubdha rahe che. te ciMtita, duHkhI ke AkuLa-vyAkuLa nathI thato. vItelA anaMta kALamAM kyAre paNa nahIM thayelI evI karmanirjarA zarU thAya che. Ama, suvicAraNA dvArA mokSamArganI samajaNa meLavavA mATe AtmasvarUpano nirNaya ane nizcaya karavo e pradhAna kartavya che. AtmasvarUpanI samajaNa vinA mokSamArgano prAraMbha thato nathI. tethI ja mokSamArgamAM maMgaLa praveza karAvavA mATe zrImade AtmasvarUpa samajAvavA AtmAnAM cha padano bodha Apyo che. pAtratA vinA ane tattva pAmavAnI taiyArI vinA nijachaMde prayatna kare to cha padanI yathArtha samajaNa prApta thatI nathI, paNa sadgurunA Azraya ane potAnI pAtratA vaDe cha padano yathArtha bodha thAya che. cha padano yathArtha bodha thavAthI svasvarUpanuM yathArtha parijJAna thAya che ane teno yathArtha vicAra karavAthI ane tenI bhAvanA bhAvavAthI samyagdarzananI prApti thAya che, jethI mokSecchune prayojanabhUta evAM cha padanA siddhAMtane guru-ziSyanA saMvAdarUpe pragaTa karavAno zrImad ahIM nirdeza kare che. zrImade apanAvelI saMvAdazailInI vizeSatA e che ke jijJAsu jIvanA manamAM je prakAranI dalIlo UThavAno saMbhava hoya tene ziSyanI zaMkArUpe pragaTa karI, tenuM nyAya, yukti ane dRSTAMta vaDe sacoTa samAdhAna ApI, zrImade yathArtha tattvanirNaya karAvyo che. A guruziSyasaMvAdanuM avalokana karatAM ema jaNAya che ke zrImade AkhI carcAnI rajUAta zraddhApradhAna nahIM banAvatAM tarkapradhAna banAvI che, buddhigamya banAvI che ane ziSyanA mAdhyama dvArA vAcakanI AtmasvarUpa saMbaMdhI jijJAsAone saMtoSI che. supAtra ziSyanI jijJAsAvRtti keTalI prabaLa hoya, tathA jyAre AtmalaganI lAge tyAre AtmAne samajavA mATe tenA manamAM kevA kevA prazno UThI zake tenuM darzana zrImade apanAvela saMvAdazailImAM thAya che. zrImanI A AgavI asarakAraka zailInI prazaMsA karatAM DaoN. bhagavAnadAsa mahetA lakhe che ke - kRSNa-arjunasaMvAdathI jema gItA prasiddha che, gurucaraNe besI zravaNa karatA ziSyonA upaniSapaNAthI jema upaniSado prasiddha che, vIra-gautamasaMvAdathI ne gaNadharavAdathI jema jinAgamAM prasiddha che, tema akSare akSare parama amRtamAdhurIthI bharelI guruziSya-saMvAdazailIthI zrImadgI A anupama amRta kRti jagaprasiddha che. tarkapradhAna vAda-prativAdanI jaTila zailIthI lakhAyelA darzanazAstro karatAM A mIThAzabharI guruziSyasaMvAdanI vizada zailIthI lakhAyelo parama anubhava-pradhAna graMtha atyaMta Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 740 'zrI Atmasiddhi zAstra' - vivecana sacoTa ane anaMtaguNaviziSTa baLavAna hRdayabhedI asara kare che. ane A guruziSyasaMvAdamAM paNa zrImade ziSyanI akSare akSara zaMkAne anuvadatuM anukrame sAMgopAMga samAdhAna karatI je viziSTa lAkSaNika zailI prayukta karI che, tenI to prAye jADI ja nathI.' A gAthAnI pAdapUrti karatAM zrI giradharabhAI lakhe che - 'Upaje te suvicAraNA, satsaMge zubha cita nirmaLabhAve pariNati, saMyama yoga ghaTita. saasad vicAraNA vaDe, mokSamArga samajAya; pachI satya puruSArthathI, siddha svarUpa thavAya. te mATe paramArthamaya, svapara thavA upakAra; guruziSyasaMvAdathI, AtmajJAna suprakAra. parama bhAvanI prAptinuM, mULa hetu zivadAya; samAdhAna zaMkA karI, bhAkhuM Sapada AMhI. 2 * * * 1- DaoN. bhagavAnadAsa mahetA, 'rAjajyoti mahAbhASya', pR.202-203 2- 'rAjaratna pU. zrI aMbAlAlabhAI', pR.223 (zrI giradharabhAI2cita, 'zrI Atmasiddhi zAstranI pAdapUrti', gAthA 165-168). Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________