Page Text
________________
ગાથા-૧
૧૧૫
છે, પણ દુઃખ ભોગવનારો આત્મા તો નિત્ય ટકી રહે છે; અર્થાત્ આત્મા એક પછી એક દેહ ગ્રહણ કરે છે અને છોડે છે, પરંતુ આત્માનો વિનાશ ક્યારે પણ નથી થતો. આમ, આ પ્રથમ ગાથામાં શ્રીમદે આત્માના નિયત્વનું સૂચન કરી એકાંત ક્ષણિકવાદનું નિરસન કર્યું છે. (૩) ત્રીજું પદ - ‘આત્મા કર્તા છે'. ગાથામાં “પામ્યો દુ:ખ અનંત' દ્વારા શ્રીમદે એમ સૂચિત કર્યું કે દેહનાં ગ્રહણ-ત્યાગરૂપ અનંત જન્મ-મરણ કરી ચારે ગતિમાં આ જીવ દુઃખ પામ્યો. તેને અનંત દુઃખ પામનારો-ભોગવનારો કહ્યો, તે આત્માનું કર્તાપણું સૂચવવાપૂર્વક છે; અર્થાત્ ભોગવવા યોગ્ય દુ:ખરૂપ કાર્યના કારણરૂપ કર્મબંધના કર્તાપણા વિના ભોક્તાપણું હોય નહીં, કેમ કે જે કરે તે જ ભોગવે, કરે કોઈ ને ભોગવે બીજો એવો અન્યાય હોઈ શકે નહીં. તેથી આત્મા જ પોતાના કર્મનો કર્તા છે. જો આત્મા પોતે પોતાના શુદ્ધ સ્વભાવમાં રહે અને રાગ-દ્વેષનાં પરિણામ ન કરે તો ભાવકર્મ થતાં નથી, પરંતુ સ્વરૂપમાં નિશ્ચલપણે ન ટકતાં રાગ-દ્વેષનાં માઠાં પરિણામ કરી વિભાવરૂપે પરિણમે તો તે ભાવકર્મનો કર્તા થાય છે અને તે ભાવકર્મના નિમિત્તથી દ્રવ્યકર્મની ઉત્પત્તિ થાય છે અને તેથી વ્યવહારનયથી તે દ્રવ્યકર્મનો કર્તા ઠરે છે. એટલે જીવ જ પોતાનાં દુઃખના કારણરૂપ એવાં કર્મનો કર્તા સિદ્ધ થાય છે. આમ, શ્રીમદે આ ગાથામાં આત્માના કર્મકતૃત્વનું સૂચન કરી એકાંત અકર્તુત્વવાદ અને ઈશ્વરકર્તુત્વવાદનું નિરસન કર્યું છે. (૪) ચોથું પદ - ‘આત્મા ભોક્તા છે'. ગાથામાં ‘પામ્યો દુ:ખ અનંત' એમ કહ્યું છે, તેમાં “પામ્યો' શબ્દ દ્વારા આત્માનું ભોક્તાપણું સિદ્ધ થાય છે. ભાવકર્મના નિમિત્તથી એકક્ષેત્રાવગાહે રહેલાં દ્રવ્યકર્મનાં પુદ્ગલપરમાણુઓ, અબાધાકાળ વીતતાં ઉદયમાં આવી શુભાશુભ ફળ આપે છે. એટલે આત્મા સ્વકર્મના પરિણામનો પોતે ભોક્તા બને છે. આમ, આત્માનાં અનંત દુઃખનું ભોસ્તૃત્વ સૂચિત કરી શ્રીમદે એકાંત અભાતૃત્વવાદ તથા કર્મફળનિયંતા ઈશ્વરનું નિરસન કર્યું છે. (૫) પાંચમું પદ - “મોક્ષ છે'. ગાથામાં “ભગવંત' શબ્દ દ્વારા આત્માનો મોક્ષ સિદ્ધ થાય છે. ભગવાન તે કહેવાય કે જેમણે સર્વ કર્મથી મુક્તિ મેળવી આત્માની સહજ નિર્મળતા પ્રગટ કરી હોય. આ સર્વકર્મરહિતતારૂપ પૂર્ણ શુદ્ધતા તે જ મોક્ષ છે. તેથી અહીં “ભગવંત' શબ્દથી “મોક્ષપદ સૂચિત થાય છે. સ્વરૂપસમજણના અભાવે જીવ વિભાવરૂપે પરિણમી, કર્મજ ગ્રહણ કરી મલિન થયો છે અને અનંત દુઃખ પામી રહ્યો છે, પરંતુ સ્વરૂપ સમજણથી સ્વભાવરૂપે પરિણમી, સર્વ કર્મકલંકથી મુક્ત થઈ પૂર્ણ શુદ્ધ થાય છે અને અવ્યાબાધ સુખનો ભોક્તા બને છે અને આ જ અનંત સમાધિસુખમય સ્થિતિનું નામ મોક્ષ છે. આ મોક્ષદશા પ્રાપ્ત કરનાર આત્મા જ ભગવાન કહેવાય છે,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001134 |
| Book Title | Atma Siddhi Shastra Vivechan Part 1 |
| Original Sutra Author | Shrimad Rajchandra |
| Author | Rakeshbhai Zaveri |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 790 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, Spiritual, & B000 |
| File Size | 12 MB |