Book Title: Pragnapanopangamsutram Part 02
Author(s): Malaygiri, 
Publisher: Agamoday Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600241/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arham / zrImacchyAmAcArya dRbdhaM zrImanmalayagiryAcAryavihita vivaraNayutaM zrIprajJApanopAGgam (uttarArddham ) prakAzayitrI - 1000 rAdhanapuravAstavyazreSThimotIlAlamUlajI 1000 kAlIyAvADIvAstavya - zreSThimeghAjIcAMpAjI 629 soryapurIyabRhaccatuSpathasatkazrIsaGghavitIrNapUrNa dravyasAhAyyena zreSThiveNIcandrasuracandradvArA zrIAgamodayasamitiH mohamayyAM 'nirNayasAgara' mudraNAlaye rAmacaMdra yesu zeDagedvArA mudrayitvA prakAzitam / pratayaH 1000 ] 2123 vIrasaMvat 2445 vikramasaMvat 1975 krAISTa 1919. vetanaM 9-12-0 [ Rs. 1-12-0] 325e225 For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printed by Ramchandra Yesu Shedge, Nirnaya-Sagar Preas, 33, Kolbbat Lane, Bombay. - 04 Pablished by Shah Venichand Surchand for Agamodaysamiti, Mebesana. Bain Education International For Personal & Private Use Only www.nbrary.org Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAsUtraM. zrIAgamavAcanAmAM madada. 900oce ma. rakama. madadagAronAM nAma. gAmarnu nAma. bAkI. |3000 zeTha uttamacaMda khImacaMda pATaNa. .. | 1500 vorA lallubhAi kIzoradAsa mesANA. . |1500 dosI kastUracaMda vIracaMda mesANA. . 1001 zA. rAyacaMdabhAi durlabhadAsa kAlIyAvADI. . |1001 saMghavI bulAkhIdAsa puMjIrAma mesANA. 1001 |1001 bhaNasAlI rUpacaMda mUlajInI vidhavA bAI rAmakuMvarabAi porabaMdara 500 1001 gAMdhI rAmacaMda haragovindAsa mesANA. | 1000 zA. hAlAbhAi maganalAla pATaNa. | 551 / zA. khuzAlabhAi karamacaMda verAvaLa. ma. rakama. madadagAronAM nAma. gAmanuM nAma. bArka 551 bAbu cunIlAlajI pannAlAlajI pATaNa. 501 pArI trIkamadAsa hIrAcaMda mesANA. 501 zeTha nagInadAsa chaganalAla mANasA. 501 zA. kalyANacaMda uttamacaMdanI vidhavAbAi naMdubAi prabhAsapATaNa. . 501 zA. kalyANacaMda lakSmIcaMda verAvaLa. . 501 parI. bAlAbhAi devacaMda kapaDavaMja 501 zeTha jesIMgabhAi premAbhAi kevalabhAi kapaDavaMja 500 jhaverI kastUracaMda jhaveracaMda suratabaMdara Jain Education in abonal For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agamacha. zrIAgamachapAvavAmAM madada. madada // 1 // ma.rakama. amukasUtramAM. madada. nAma.gAma.nAma. bAkI. | ma. rakama. amukasUtramA madada. nAma. gAma.nAma. bAkI. | 2200 zrIAcArAM-vorA jesIMgabhAi ) 500 " jhaverI kastUracaMda jhaveracaMda suratabaMdara. . gajImAM DosAbhAi haste vorA mesANA. 500 " bAi pAravatI te zA. dalalallubhAi kIzoradAsa) chArAma vakhatacaMdanI vidhavA amadAvAda.. 1001 sUyagaDAMga-zeTha nagInadAsa 5001 " bAI moMdhIbAI zeSTha lallubhAi jImAM jIvaNajI navasArI. . " cunIlAlanI dhaNIyANI surata. . zeThalallubhAi kevaladAsa kapaDabaMja. . 500 " zeTha sobhAgyacaMda mANekacaMda " . 501 " zeTha maganalAla dIpacaMda mANasA. . 1000 ThANAMgajImAM zrIchANInA saMghataraphathI chANI. . zeTha maganalAla pItAMbaradAsa amadAvAda. danI dIkarI bAi parasana) 1000 " zeTha dIpacaMda suracaMda suratabaMdara. . zA. nathubhAi lAlacaM- kapaDavaMja. 0. For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma. rakama amukasUtramAM madada nAma gAma nAma. bAkI. 501 " 500 0 zA. zivacaMda somacaMda surata. o zeTha nAnacaMda dhanAjI surata. 751 samavAyAMgajImAM zeTha maganabhAi kastUracaMdanI vidhavA bAI hIrAkora bharuca. zeTha kasturacaMda nAnacaMda rUpAla. zrIzAntinAthanA derAsaranA 33 625 " 500 " upAzrayanA hA0 bena navala muMbAi. | 4200 zrIbhagavatIjImAM zeTha uttamacaMda mUlacaMda tathA zeTha abhecaMda mUlacaMda (prathamabhAgamAM ) 4200 zrIgoDIjImahArAjanA derAsaranI paheDI taraphathI zrIbhagavatIjImAM dvitIyabhAgamAM 1250 zrIjJAtAjImAM zeTha uttamacaMda khImacaMda muMbaI. pATaNa. o 0 0 o 0 ma. rakama. amukasUtramAM madada nAma gAma nAma. bAkI. jhaverI maganabhAi pratApacaMda surata. zeTha amIcaMda khuzAlabhAi phulacaMda javerI. suratabaMdara. zeTha cunIlAla chaganacaMda zropha aradhAbhAgamAM suratabaMdara 1200 1000 1000 " 501 upAzakadazAMga, aMtagaDadazAMga, tathA anuttarovavAi. 1000 rAyapaseNIjImAM pArI sarUpacaMda 35 For Personal & Private Use Only 37 mesANA. "" 651 zeTha mohanalAla sAMkalacaMda amadAvAda. 750 praznavyAkaraNamAM bAbu gulAbacaMdajI 0 0 0 lallubhAi zA. rAyacaMdabhAi durlabhadAsa kAlIyAvADI. 0 0 0. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agamacha. // 2 // ma. rakama. amukasUtramAM madada nAma. gAma nAma. bAkI. amIcaMdajI jhaverI muMbAibaMdara. 1015 " zeTha maMchubhAi talakacaMda suratabaMdara. 1015 zeTha kalyANacaMda sobhAgyacaMda jhaverI 500 suratabaMdara. 3725 AvazyakajImAM bAbu cunIlAlajI 19 pannAlAlajI jhaverI muMbAibaMdara. 550 uvavAijImAM zA. harakhacaMda amaracaMdanI dIkarI bena ratana tathA tejakora suratabaMdara. 540 ubavAijImAM jhaverI navalacaMda udecaMdanI o o 0 0 vidhavA bAI naMdakora suratabaMdara. 0 ma. rakama. amukasUtramAM madada. nAma. gAma nAma. bAkI. madada. . 3501 pannavaNA zrIkapaDavaMjanA saMghataraphathI - prathamAMza: 629 dvitIyo'MzaH } 1000 " 1000 " pArI- mIThAbhAi kalyANacaM danI peDhImAMthI jJAnakhAtA mAraphata parI - bAlAbhAi dala sukhabhAi ru. 2331. cauda supananI upajanA ru. 1170 kapaDavaMja. 0 For Personal & Private Use Only vaDAcauTAnA saMghataraphathI hA caMdubhAI sura zA meghAjI cAMpAjI tathA zA lakhamAjI meghAjI kAlIyAvADI 0 // 2 // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma. rakama. amukasUtramAM madada. nAma. gAma nAma. bAkI. 1000 " zeTha motIlAla mUlajI rAdhanapura 1800 naMdIjImAM zeTha premacaMda rAyacaMda muMbAibaMdara. 1755 oghaniryuktimAM jaina vidyAzAlAtaraphathI subAjI rakhacaMda jayacaMda amadAvAda. 2851 sUryapannatisUtramAM jhaverI bhagavAnadAsa hIrAcaMda muMbA baMdara. 851 501 nirayAvalI ( zeTha harakhacaMda somacaMda sUtramAM hA0 nemacaMdabhAi surata. 0 o o 0 ma. rakama. amukasUtramAM madada. nAma. gAma nAma. bAkI. 501 harakoI sUtra / zeTha kalyANacaMda chapAvavA mATe (devacaMda 501 harakoi sUtra | zeTha sarupacaMda abhecaMda pAvavA mATe haste zA. premacaMda surata. For Personal & Private Use Only O 0 surata. 530 vipAkasUtramAM zeTha gulAbacaMda harakhacaMda surata. 265 550 harakoI sUtra (zrItattvabodha jainazrAvikAzAlA chapAvavA mATe f taraphathI hA0 bena navalabena surata. 0 saM. 1975 nA mAgha zukla 6 ne zukravAre muMbaI. 0 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padAnAmanukramaH prajJApanA yAH padAni 1-prajJApanApadam 2-sthAnapadam 3-alpabahutvapadam 4-sthitipadam 5-paryAyapadam 6-upapAtodvartanApadam 7-ucchAsAkhyaM padam 8-saMjJAkhyaM padam 9-yonipadam 10-caramAcaramapadam 11-bhASApadam 12-zarIrapadam zrIprajJApanopAGgasyAnukramaNikA // patrAkAH / padAni patrAGkAH / padAni 113-parINAmapadam 284 25-karmavedAkhyaM padam 71 14-kaSAyapadam 28926-karmavedabandhAkhyaM padam 113 15-indriyapadam 293 27-karmaprakRtivedavedapadam 158 16-prayogAkhyaM padam 31728-AhArapadam 17917-lezyApadam 33029-upayogAkhyaM padam 204 18-kAyasthitipadam 374 30-pazyattAkhyaM padam 219 19-samyaktvapadam 39531-saMjJApariNAmapadam 221 20-antakriyApadam - 396 32-saMyamayogAkhyaM padam 224 21-avagAhanApadam . 407 33-jJAnapariNAmAkhyaM padam 228 22-kriyAkhyaM padam 435 34-pravIcArapariNAmAkhyaM padam 24523-karmaprakRtipadam . . 453 35-vedanAkhyaM padam 259/24-karmaprakRtibandhapadam 491 36-samudghAtAkhyaM padam patrAhA 494 495 497 498 525 528 533 535 535 // 1 // 553 For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha aSTAdazapadaM kAyasthitinAmakaM prArabhyate // 18 // tadevamuktaM saptadazaM padaM, adhunA'STAdazamArabhyate, assa cAyamabhisambandhaH-ihAnantarapade lezyApariNAma uktaH, samprati pariNAmasAmyAt kAyasthitipariNAma ucyate, tatra cedamadhikAragAthAdvayaMjIva gaiMdiya kAe joe vee kasAyalesA ya / sammattaNANadaMsaNa saMjaya uvaoga AhAre // 1 // bhAsagaparitta pajatta suhUma sannI bhavatthi carime ya / etesiM tu padANaM kAyaThiI hoi NAyacA // 2 // jIve NaM bhaMte ! jIvetti kAlato kevaciraM hoi?, goyamA ! sabaddhaM / dAraM 1 neraie NaM bhaMte ! neraietti kAlao keciraM hoi ?, goyamA ! jahaneNaM dasa vAsasahassAI ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI // tirikkhajoNie NaM bhaMte ! tirikkhajoNietti kAlao keciraM hoi ?, goyamA ! jaha0 aMtomuhuttaM ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM anaMtAo ussappiNiosappiNIo kAlato khetao aNaMtA logA asaMkheJjapoggalapariyahA te NaM puggalapariyaTTA AvaliyAe asaMkhijjaibhAge / tirikkhajoNiNI NaM bhaMte ! tirikkhajoNiNitti kAlao kevaciraM hoi ?, goyamA! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tini paliovamAI puvakoDipuhuttamamahiyAI // evaM maNussevi maNussIvi evaM ceva // deve NaM bhaMte ! devatti kAlao kevacciraM hoi ?, goyamA ! jaheva neraie, devI NaM bhaMte ! devitti kAlato kebacciraM hoi ?, goyamA ! jahanneNaM dasa vAsasahassAI ukkoseNaM paNavatraM paliovamAI / siddhe NaM bhaMte ! siddhetti Join Education International For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malayavRttI. 18kAyasthitipadaM // 374 // kAlato kevaciraM hoI ?, goyamA! sAdie apaJjavasie / neraie NaM bhaMte ! neraiyaapajjattaetti kAlato kevacciraM hoDa ?. goyamA! jahanneNavi ukkoseNavi aMtomuhuttaM, evaM jAva devI apajjattiyA / nareiyapajjattae mate ! neraiyapajjattaetti kAlato kevaJciraM hoi ?, goyamA ! jahaneNaM dasa vAsasahassAI aMtomuhuttUNAI ukkoseNaM tetIsaM sAgarovamAI aMtomuhattUNAI / tirikkhajoNiyapajjattae NaM bhaMte ! tirikkhajoNiyapajjattaetti kAlato kevaciraM hoi ?, goyamA / jahazreNaM aMtomahattaM ukkoseNaM tini paliovamAI aMtomuhuttUNAI, evaM tirikkhajoNiNipajjattiyAvi, evaM maNussevi maNumsIvi evaM ceva devapaJjattae jahA neraiyapajattae, devIpajattiyA NaM bhate / devIpajjattiyatti kAlato kevaciraM hoDa. goyamA! jahantreNaM dasa vAsasahassAI aMtomuhuttUNAI ukkoseNaM paNapanna paliovamAI aMtomuhuttUNAI ||daarN 2 (sUtraM 232) 'jIvagaiMdiyakAe' ityAdi, prathamaM jIvapadaM, kimuktaM bhavati?-prathamaM jIvapadamadhikRtya kAyasthitirvaktavyA iti 1 tato gatipadaM 2 tadanantaramindriyapadaM 3 tataH kAyapadaM 4 tato yogapadaM 5 tadanantaraM vedapadaM 6 tataH kaSAyapadaM 7 tato lezyApadaM 8 tadanantaraM samyaktvapadaM 9 tato jJAnapadaM 10 tadanantaraM darzanapadaM 11 tataH saMyatapadaM 12 tata upayogapadaM 13 tadanantaramAhArapadaM 14 tataH parIttapadaM 15 tato bhASakapadaM 16 tataH paryAptapadaM 17 tataH sUkSmapadaM 18 saMkSipadaM 19 tato bhavasiddhikapadaM 20 tadanantaramastikAyapadaM 21 tatazcaramapadaM 22 / eteSAM dvAviMzatisaGkhyAnAM padAnAM kAyasthitirbhavati jJAtavyA-yathA ca bhavati jJAtavyA tathA yathoddezaM nirdekSyate, atha // 374 // For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyasthitiriti kaH zabdArthaH 1, ucyate, kAya iha paryAyaH parigRhyate, kAya iva kAya ityupamAnAt , sa ca dvidhAsAmAnyarUpo vizeSarUpazca, tatra sAmAnyarUpo nirvizeSaNo jIvatvalakSaNaH vizeSarUpo nairayikatvAdilakSaNaH tasya sthitiH-avasthAnaM kAyasthitiH, kimuktaM bhavati ?-sAmAnyarUpeNa vizeSarUpeNa vA paryAyeNAdiSTasya jIvasya yadavyavacchedena bhavanaM sA kAyasthitiH, tataH prathamataH sAmAnyarUpeNa paryAyeNAdiSTasyAvyavacchedena yad bhavanaM tacicintayiSurAha-'jIve NaM bhaMte!' ityAdi, iha jIvanaparyAyaviziSTo jIva ucyate, tataHpraznayati-jIvA 'NaM' iti vAkyAlaGkAre bhadanta ! jIva iti jIvanaparyAyaviziSTatayA ityarthaH 'kAlataH' kAlamadhikRtya 'kiyaciraM' kiyantaM kAlaM yAvadbhavati ?, bhagavAnAha-gautama ! 'sarvAddhAM' sarvakAlaM yAvat , kathamiti cet ?, ucyate, iha jIvanamucyate | prANadhAraNaM, prANAzca dvidhA-dravyaprANA bhAvaprANAzca, dravyaprANA indriyapaJcakabalatrikocchvAsaniHzvAsAyuHkarmAnubhavalakSaNAH, bhAvaprANAH jJAnAdayaH, tatra saMsAriNAmAyuHkarmAnubhavalakSaNaprANadhAraNaM sadaivAvasthitaM, na hi sA kAcidavasthA saMsAriNAmasti yasthAmAyuHkAnubhavanaM na vidyate iti, muktAnAM tu jJAnAdirUpaprANadhAraNamavasthitaM,1% muktAnAmapi hi jJAnAdirUpAH prANAH santi, yairmukto'pi dravyaprANaiH jIvatIti vyapadizyate, te ca jJAnAdayo muktAnAM zAzcatikAH, ataH saMsAryavasthAyAM muktAvasthAyAM ca sarvatra jIvanamastIti sarvakAlabhAvI jiivnpryaayH|| samprati tasyaiva jIvasya nairayikatvAdiparyAyairAdiSTasya taireva paryAyairavyavacchedenAvasthAnaM cintayannAha-'neraie NaM bhaMte!' 888888888890 dain Education International For Personal & Private Use Only Kinjalnelibrary.org Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malayavRttI. ecene 18 kAyasthitipadaM // 375 // ityAdi, sugama, navaraM nairayikAstathAbhavakhAbhAvyAt khabhavAcyutvA anantaraM na bhUyo nairayikatvenotpadyante, tato yadeva teSAM bhavasthiteH parimANaM tadeva kAyasthiterapi ityupapadyate jaghanyata utkarSatazca yathoktaparimANA kaaysthitiH| 'tirikkhajoNie NaM bhaMte !' ityAdi, tatra yadA devo manuSyo nairayiko vA tiryakSutpadyate tatra cAntamuhUrta sthitvA bhUyaH khagatau gatyantare vA saGkrAmati tadA labhyate jaghanyato'ntarmuhUrtapramANA kAyasthitiH, utkarSato'nantaM kAlaM yAvat , tasya cAnantasya kAlasya prarUpaNA dvidhA, tadyathA-kAlataH kSetratazca, tatra kAlato'nantA utsarpiNyavasapiNyaH, utsarpiNyavasarpiNIparimANaM ca nandyadhyayanaTIkAto'vaseyaM, tatra savistaramabhihitatvAt , kSetrato'nantA lokAH, kimuktaM bhavati ?-ananteSu lokAkAzeSu pratisamayamekaikapradezApahAre kriyamANe yAvatyo'nantA utsarpiNyavasarpiNyo bhavanti tAyatIryAvat tiryaka tiryaktvenAvatiSThate, etadeva kAlaparimANaM pudalaparAvartasaGkhyAto nirUpayati-asaGkhayeyAH pudgalaparAvartAH, pudgalaparAvarttakharUpaM ca paJcasaGgrahaTIkAyAM vistaratarakeNAbhihitamiti tato'vadhArya, iha tu nAbhidhIyate, granthagauravabhayAt , asaGkhyAtA api pudalaparAvartAH kiyanta iti vizeSasaGkhyAnirUpaNAthemAha-'te NaM' ityAdi, te pudgalaparAvarttA AvalikAyA asaGkhyeyabhAgaH, kimuktaM bhavati?-AvalikAyA asayeyatame bhAge yAvantaH samayAstAvatpramANA asaGkhyeyAH pudgalaparAvartI iti, etacaivaM kAyasthitiparimANaM vanaspatyapekSayA draSTavyaM na zeSatiryagapekSayA, vanaspativyatirekeNa zeSatirazcAmetAvatkAlapramANakAyasthiterasaMbhavAt , 209080308982889000 // 375 // For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ISItirikkhajoNiNI NaM bhaMte !' ityAdi, ihottaratra ca jaghanyAntarmuhUrttabhAvanA prAguktAntarmuhUrtabhAvanAnusAreNa khayaM / bhAvanIyA, utkarSatastrINi palyopamAni pUrvakoTIpRthaktvAbhyadhikAni, kathaM iti cet !, ucyate, iha tiryAnuSyANAM samjJipaJcendriyANAmutkarSato'pyaSTau bhavAH kAyasthitiH "naratiriyANa sattaTTa bhavA" [naratirazcAM saptASTau(vA) bhavAH ] iti vacanAt , tatrotkarSasya cintyamAnatvAt aSTAvapi bhavA yathAsaMbhavamutkRSTasthitikAH parigRhyante, asadhyeyavarSAyuSkastu mRtvA niyamato devalokeSUtpadyate na tiryakSu, tataH sapta bhavAH pUrvakoTyAyuSo veditavyAH aSTamastu paryantavartI devakurvAdigviti trINi palyopamAni pUrvakoTIpRthaktvAbhyadhikAni bhavanti 'evaM maNussevi maNussIvi' iti, evaM-tiryastrIgatena prakAreNa manuSyo'pi mAnuSyapi ca vaktavyA, kimuktaM bhavati ?-manuSyasUtre mAnuSIsUtre ca jaghanyato'ntarmuhUrta utkarSatastrINi palyopamAni pUrvakoTIpRthaktvAbhyadhikAni vaktavyAnIti, sUtrapAThastvevaM-'maNusse NaM bhaMte ! maNussatti kAlao kevaciraM hoi?, goyamA! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tinni paliovamAiM putvakoDIpuhuttamabhahiyAI, maNussI gaM bhaMte ! maNussitti kAlao kevacciraM hoI' ityAdi, devasUtre 'jaheva neraie' iti, yathaiva nairayikaH prAguktaH tathaiva devo'pi vaktavyaH, devasthApi jaghanyato daza varSasahasrANi utkarSatastrayastriMzatsAgaropamANi vaktavyAnIti bhAvaH, devA api hi khabhavAcyutvA na bhUyo'nantaraM devatvenopapadyante "no deve devesu uvavajaI" [na devo deveSUtpadyate ] iti vacanAt , tato yadeva devAnAmapi bhavasthiteH parimANaM tadeva kAyasthiterapi, RecenecessocceleseriTizarira ASSISoguktaH tathaiva devo'pi vaktavya bhayo'nantaraM devatvenopapayantAsthiterapi, For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA:malaya.vRttI. // 376 // aeeeeeeeeeeeeeee devIsUtre utkarSataH paJcapaJcAzatpalyopamAnIti, devInAM bhavasthiterutkarSato'pyetAvatpramANatvAt , etaccezAnadevyape- 18kAyakSayA draSTavyaM, anyatra devInAmetAvatyAH sthiterasaMbhavAt / siddhasUtre sAdyaparyavasita iti, siddhatvasya kSayAsaMbhavAt , sthitipadaM | siddhatvAddhi cyAvayituM IzA rAgAdayo, na ca te bhagavataH siddhasya saMbhavanti, tannimittakarmaparamANvabhAvAt , tadabhA vazca teSAM nirmUlakAkaSitatvAt // sampratyetAvato nairayikAdIn paryAptAparyApta vizeSaNadvAreNa cintayannAha-'nera 6 eNaM bhaMte !' ityAdi, nairayiko bhadanta ! aparyApta iti-aparyApsatvaparyAyaviziSTo'vicchedena kAlataH kiyantaM kAlaM & yAvadbhavati ?, bhagavAnAha-gautama ! ityAdi, ihAparyAptAvasthA jaghanyata utkarSatazcAntarmuhUrtapramANA, tata UrlDa & narayikANAmavazyaM paryAptAvasthAbhAvAt , tata uktaM 'jahanneNavi aMtomuhuttaM ukkoseNavi aNtomuhuttN'| 'evaM jAva devI apajattiyA' iti, evaM-nairayikoktena prakAreNAparyApsAstiryagAdayastAvadvaktavyAH yAvaddevyaparyAsikA, aparyAptakadevIsUtraM yAvadityarthaH, tatra tiryaJco manuSyAzca yadyapyaparyAptakA eva mRtvA bhUyo bhUyo'paryAptatvenopapadyante tathApi teSAmaparyAptAvasthA nairantaryeNotkarSato'pi antarmuhUrttapramANaiva labhyate, yadvakSyati 'apajattae NaM bhaMte ! apajattaetti kAlato kevacciraM hoi ?, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNavi aMtomuhuttaM' iti, devadevIsUtre antarmuhUrtabhAvanA // 376 // nairayikavat vaktavyA / 'neraiyapajattae NaM bhaMte !' ityAdi, nairayikaparyApta iti-paryApto nairayika ityevamavicchedena / kAlataH kiyaciraM bhavati ?, bhagavAnAha-gautama ! jaghanyato daza varSasahasrANyantarmuhUrtonAni, antarmuhUrtasyAdyasyA 18090888999 dain Education relational For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptAvasthAyAM gatatvAt, ata evotkarSato'pi trayastriMzatsAgaropamANyantarmuhUtanAni, tiryaksUtre jaghanyato'ntarmuhUrtta bhAvanA prAgiva, utkarSatastrINi palyopamAnyantarmuhUttanAni, etaccotkRSTAyuSo devakurvAdibhAvinastirazvo'dhikRtya vedanIyaM, anyeSAmetAvatkAlapramANAyAH paryAptAvasthAyA avicchedenAprApyamANatvAt, atrApyantarmuhUrttonitvamantarmuhUrttasyAdyasyAparyAptAvasthAyAM gatatvAt evaM tiryak strImanuSya mAnuSIsUtreSvapi bhAvanIyaM / devadevIsUtrayostu jaghanyata utkarSatazca kAyasthitiparimANaM prAguktameva aparyAptAvasthA bhAvinA'ntarmuhUrttena hInaM paribhAvanIyaM / gataM gatidvAraM, idAnImindriyadvAramabhidhitsurAha Jain EducationAonal saIdie NaM bhaMte ! saIdietti kAlato kevaciraM hoi 1, goyamA ! saIdie duvihe pannatte, taMjahA - aNAie vA apajavasie aNAie sapajjavasie / egiMdie NaM bhaMte! egidietti kAlato kevaciraM hoi 1, goyamA ! jahaneNaM aMtotaMukoseNaM anaMtaM kAlaM vaNassaikAlo || beIdie NaM bhaMte ! beIdietti kAlato kevaciraM hoi ?, goyamA ! jahaneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM saMkhejjaM kAlaM / evaM teIdiyacauridievi / paMcidie NaM bhaMte ! paMcidietti kAlato kevaciraM hoi ?, goyamA ! jahaneNaM aMtomuhuttaM ukko seNaM sAgarovamasahassaM sAiregaM / aNidie NaM pucchA, goyamA ! sAie apaja - vasie / saiMdiyapajjattae NaM bhaMte / saiMdiyapajjattaetti kAlato kevaciraM hoi ?, goyamA ! jahaneNaM aMtomuhuttaM ukko seNaM sAgarovamasatapuhuttaM sAtiregaM / egiMdiyapajjattae NaM bhaMte ! pucchA, goyamA ! jahaneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM saMkhe jAI For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH mala ya0 vRttau . // 377 vAsasahassAI | beiMdiyapajjattae NaM pucchA, goyamA ! jahaneNaM aMtomuhutaM ukkoseNaM saMkhejjavAsAIM, teiMdiyapajjatae NaM : pucchA, goyamA ! jahaneNaM aMtomuhuttaM ukoseNaM saMkhejAI rAiMdiyAI, cauriMdiyapaJjattae NaM bhaMte! pucchA, goyamA ! jahaneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM saMkhejjA mAsA | paMciMdiyapaJjattae NaM bhaMte ! paMciMdiyapajjattapatti kAlato kevaciraM hoi ?, goyamA ! jahaneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM sAgarovamasaya puhuttaM / saiMdiyaapajjatae NaM bhaMte ! pucchA, goyamA ! jahaneNavi ukkoseNavi aMtomuhuttaM, evaM jAva paMcidiyaapajjattae / dAraM 3 ( sU 233 ) 'sadie NaM bhaMte!' ityAdi, sahendriyaM yasya yena vA sa sendriyaH, indriyaM ca dvidhA - labdhIndriyaM dravyendriyaM ca, tatreha labdhIndriyamavaseyaM, tadvigrahagatAvapyasti indriyaparyAptasyApi ca tato nirvacanasUtramupapadyate, anyathA tadaghaTamAnakameva syAt, nirvacanasUtramevAha - gautama ! ityAdi, iha yaH saMsArI sa niyamAt sendriyaH saMsArazcAnAdiH | ityanAdiH sendriyaH, tatrApi yaH kadAcidapi na setsyati so'nAdyaparyavasitaH, sendriyatvaparyAyasya kadAcidapyavyavacchedAt, yastu setsyati so'nAdisaparyavasitaH, muktyavasthAyAM sendriyatvaparyAyasyAbhAvAt / ekendriyasUtre yaduktaM - 'ukkoseNaM aNataM kAlaM' iti tamevAnantakAlaM savizeSaM nirUpayati- 'vaNassaikAlo' iti, yAvAn vanaspatikAlo'gre vakSyate tAvantaM kAlaM yAvadityarthaH, vanaspatikAyazcaikendriyaH, ekendriyapade tasyApi parigrahAt sa ca vanaspatikAlaH evaMpramANaH - 'anaMtAo ussappiNIosappiNIo kAlao khettao aNaMtA logA asaMkhejjA poggalapariyaTTA, te For Personal & Private Use Only 18 kAya sthitipada // 377 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa poggalapariyaTTA AvaliyAe asaMkhejaibhAgo' iti dvIndriyasUtre 'saMkhenaM kAlaM'ti saGkhyeyAni varSasahasrANItyarthaH, 'vigaliMdiyANa ya vAsasahassA saMkhejA' [vikalendriyANAM varSasahasrANi saMkhyayAni ] iti vacanAt , evaM trIndriyacaturindriyayorapi sUtre vaktavye, tatrApi jaghanyato'ntarmuhUrta utkarSataH saGkhyeyakAlamiti vaktavyamiti bhAvaH, saGkhyeyazca kAlaH saGkhyeyAni varSasahasrANi pratyetavyAni / paJcendriyasUtre utkarSataH sAtirekaM sAgaropamasahasraM, taca nairayikatiryapaJcendriyamanuSyadevabhavabhramaNena draSTavyaM, adhikaM tu na bhavati, etAvata eva kAlasya kevalavedasopalabdhatvAt / anindriyo dravyabhAvendriyavikalaH sa ca siddha eva siddhazca sAdyaparyavasitaH tata uktaM 'sAie apajavasie' iti / 'saiMdiyaapajattae NaM ityAdi, ihAparyAptA labdhyapekSayA karaNApekSayA ca draSTavyAH, ubhayathApi tatparyAyasya jaghanyata utkarSato vA'ntarmuhUrtapramANatvAt , evaM tAvadvAcyaM yAvatpaJcendriyAparyAptakaH-paJcendriyAparyAptakasUtraM, taca sugamatvAt khayaM paribhAvanIyaM, anindriyo'tra na vaktavyaH, tasya paryAptAparyAptavizeSaNarahitatvAt / 'saiMdiyapajattae NaM bhaMte !' ityAdi, iha paryApto labdhyapekSayA veditavyaH, sa hi vigrahagatAvapi saMbhavati, karaNairaparyAptasyApi, tata utkarSataH sAtirekaM sAgaropamazatapRthaktvamiti yanirvacanaM tadupapadyate, anyathA karaNaparyAptatvasyotkarSato'pyantarmuhUttonatrayastriMzatsAgaropamapramANatayA labhyamAnatvAt yathoktaM nirvacanaM nopapadyate, evamuttarasUtre'pi paryAptatvaM labdhyapekSayA draSTavyaM / ekendriyaparyAptasUtre saGkhyayAni varSasahasrANIti, ekendriyasya hi pRthivIkAyasyotkarSato Saee999900000 Notecorrototaeeeeeeeeeeees For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya0 vRttI. // 37 // cieeeeeeeer & dvAviMzatirvarSasahasrANi bhavasthitiH apkAyasya sapta varSasahasrANi vAtakAyasya trINi varSasahasrANi vanaspatikAyasya 18kAya daza varSasahasrANi tato nirantarakatipayaparyAptabhavasaMkalanayA saGkhyeyAni varSasahasrANi ghaTante iti / dvIndriyaparyA- sthitipadaM sasUtre saGkhyeyAni varSANi, dvIndriyasya hi utkarSato bhavasthitiparimANaM dvAdaza saMvatsarANi, na ca sarveSvapi bhave-18 phUtkRSTasthitisaMbhavaH, tataH katipayanirantaraparyAptabhavasaMkalanayApi saGkhyeyAni varSANyeva labhyante na tu varSazatAni varSasahasrANi vA / trIndriyaparyAptasUtre saGkhyayAni rAtrindivAni, teSAM ca bhavasthiterutkarSato'pyekonapaJcAzahinamAnatayA katipayanirantaraparyAptabhavasaMkalanAyAmapi saGkhyeyAnAM rAtrindivAnAmeva labhyamAnatvAta, caturindriyaparyAsasUtre saGgyeyA mAsAH, teSAM bhavasthitarutkarSataH SaNmAsapramANatayA katipayanirantaraparyAptabhavakAlasaMkalanAyAmapi saGkhyeyAnAM mAsAnAM prApyamANatvAt / paJcendriyasUtraM sugamaM / gatamindriyadvAraM, idAnI kAyadvAramabhidhitsurAha sakAie NaM bhaMte ! sakAietti kAlato kevaciraM hoi ?, goyamA ! sakAie duvihe pannate, taMjahA-aNAie vA apajjavasie aNAie vA sapajavasie jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM do sAgarovamasahassAI saMkhejavAsasamabhahiyAI, akAie NaM bhaMte ! pucchA, goyamA ! akAie sAdie apajjavasie, sakAiyaapajjattae NaM pucchA, goyamA ! jahanneNavi ukkoseNavi // 378 // aMtomuhuttaM, evaM jAva tasakAiyaapajattae / sakAiyapajjattae pucchA, goyamA! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM sAgarovamasayapuhuttaM sAtiregaM, puDhavikAie NaM pucchA, goyamA! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM asaMkhejaM kAlaM asaMkhejAo ussa For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Paper29088009092e ppiNiosappiNIo kAlato khettato asaMkhejA logA, evaM AuteuvAukAiyAvi, vaNassaikAiyA NaM pucchA, goyamA! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM aNataM kAlaM aNaMtAo ussappiNiavasappiNio kAlao khettao aNaMtA logA asaMkhejA puggalapariyaTTA te NaM puggalapariyaTTA AvaliyAe asaMkhejjaibhAgo / puDhavikAie pajattae pucchA, goyamA! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukoseNaM saMkhejAI vAsasahassAI, evaM Auvi, teukAie pajattae pucchA, goyamA ! jahanneNaM aMtomahattaM ukkoseNaM saMkhejjAI rAIdiyAI, vAukAiyapajattae NaM pucchA, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM saMkhejAI vAsasahassAI, vaNassaikAiyapajjattae pucchA, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM saMkhejAI vAsasahassAI, tasakAiyapajattae pucchA, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM sAgarovamasayapuhuttaM sAtiregaM dAraM 4 / (sUtraM 234) 'sakAie NaM bhaMte !' ityAdi, saha kAyo yasya yena vA sa sakAyaH sakAya eva sakAyikaH ApatvAt khArthe ikapratyayaH, kAyaH-zarIraM, tacaudArikavaikriyAhArakataijasakArmaNabhedAt paJcadhA, tatreha kArmaNaM taijasaM vA draSTavyaM, tasyaivA''saMsArabhAvAt , anyathA vigrahagatau vartamAnasya zarIraparyAptyA paryAptasya ca zeSazarIrAsaMbhavAdakAyikatvaM syAt , tathA ca sati nirvacanasUtrapratipAditaM dvaividhyaM nopapadyate, atha nirvacanasUtramAha-'sakAie duvihe pannatte' ityAdi, tatra yaH saMsArapAragAmI na bhaviSyati so'nAdyaparyavasitaH kadAcidapi tasya kAyasya vyavacchedAsaMbhavAt yastu mokSamadhigantA so'nAdisaparyavasitaH tasya muktyavasthAsaMbhave sarvAtmanA zarIraparityAgAt, pRthivyatejovAyuvanaspa PAG29092002292029202 in Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0 vRttI. 18kAyasthitipadaM // 379 // teeeeeeeeeeeeeeees tisUtrANi sugamAni, anyatrApi tadarthasya pratItatvAt , tathA coktaM-'asaMkhosappiNiosappiNIo egiMdiyANa u cauNhaM / tA ceva u aNaMtA vaNassaIe u boddhabA // 1 // [asaMkhyA utsarpiNyavasarpiNya ekendriyANAM catuNa / tA evAnantA vanaspatI boddhavyAH // 1 // ] nanu yadi vanaspatikAlapramANaM asaGkhyeyAH pudgalaparAvarttAstato yadgIyate siddhAnte-marudevAjIvo yAvajIvabhAvaM vanaspatirAsIditi, tatkathaM syAt ?, kathaM vA vanaspatInAmanA|ditvaM, pratiniyatakAlapramANatayA vanaspatibhAvasthAnAditvavirodhAt, tathAhi-asaGkhyeyAH pudalaparAvartAsteSAmavasthAnamAnaM, tata etAvati kAle'tikrAnte niyamAt sarve'pi kAyaparAvarta kurvate, yathA khasthitikAlAnte surAdayaH, uktaM ca-"jai puggalapariyaTTA saMkhAIyA vaNassaIkAlo / to acaMtavaNassaINamaNAiyattamahetUo // 1 // na ya marudevAjIvo jAvajIvaM vaNassaI aasii| jamasaMkhejA puggalapariyaTTA tattha'vatthANaM // 2 // kAleNevaieNaM jamhA | kuvaMti kAyapalahUM / savevi vaNassaiNo ThiikAlaMte jaha surAI // 3 // [ yadi pudgalaparAvarttAH saMkhyAtItA vanaspa-18 |tikAlaH / tadA''tyantavanaspatInAmanAditvamahetukaM // 1 // na ca marudevIjIvo yAvajIvaM vanaspatirAsIt / yadasaMkhyayAH pudgalaparAvartAstatrAvasthAnaM // 2 // kAlenaitAvatA yasmAt kurvanti kAyaparAvarta / sarve'pi vanaspatayaH sthitikAlAnte yathA surAdyAH // // ] kiM ca-evaM yadvanaspatInAM nirlepanamAgame pratiSiddhaM tadapIdAnI prasaktaM, kathamiti ced ?, ucyate, iha pratisamayamasaGkhyayA vanaspatibhyo jIvA udvartante, vanaspatInAM ca kAyasthitipari // 379 // For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IS mANamasaGkhyeyAH pudgalaparAvartAstato yAvanto'saGkhyeyeSu pudgalaparAvarteSu samayAstairabhyastA ekasamayovRttA jIvA yAvanto | bhavanti tAvatparimANamAgataM vanaspatInAM, tataH pratiniyataparimANatayA siddhaM nirlepanaM, pratiniyataparimANatvAdeva ca gacchatA kAlena siddhirapi sarveSAM bhavyAnAM prasaktA, tatprasaktau ca mokSapathavyavacchedo'pi prasaktaH, sarvabhavyasiddhigamanAnantaramanyasya siddhigamanAyogAt, Aha ca-"kAyadviikAleNaM tesimasaMkhejayAvahAreNaM / nilevaNamAvannaM siddhIvi ya savabhavANaM // 1 // paisamayamasaMkhejA jeNuvaTuMti to tadanbhatthA / kAyaTiieN samayA vaNassaINaM ca parimANaM // 2 // [kAyasthitikAlena teSAmasaMkhyeyakApahAreNa / nirlepanamApannaM siddhirapi ca sarvabhavyAnAM // 1 // pratisamayamasaMkhyeyA yenodvarttante ttstdbhystaaH| kAyasthiteH samayAH vanaspatInAM ca parimANaM // 2 // ] na caitadasti, vanaspatInAmanAditvasya nirlepanapratiSedhasya sarvabhavyAsiddhermokSapathAvyavacchedasya ca tatra tatra pradeze siddhAnte'bhidhAnAt , ucyate, iha dvividhA jIvAH-sAMvyavahArikA asAMvyavahArikAzceti, tatra ye nigodAvasthAta uddhRttya pRthivIkAyikAdibhedeSu vartante te lokeSu dRSTipathamAgatAH santaH pRthivIkAyikAdivyavahAramanupatantIti vyavahArikA ucyante, te ca yadyapi bhUyo'pi nigodAvasthAmupayAnti tathApi te sAMvyavahArikA eva, saMvyavahAre patitatvAt , ye punaranAdikAlAdArabhya nigodAvasthAmupagatA evAvatiSThante te vyavahArapathAtItatvAdasAMvyavahArikAH, kathame4 tadavasIyate ? dvividhAH jIvAH sAMvyavahArikAH asAMvyavahArikAzceti, ucyate, yuktivazAt, iha pratyutpannavana 720/292029999909202 For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH mala ya0 vRttau . // 180 // spatInAmapi nirlepanamAgame pratiSiddhaM kiM punaH sakalavanaspatInAM tathA bhavyAnAmapi ya (ta) cca yadyasAMvyavahAri karAzinipatitA atyantavanaspatayo na syuH tataH kathamupapadyeta ?, tasmAdavasIyate astyasAMvyavahArikarAzirapi yadgatAnAM vanaspatInAmanAditA, kiM ceyamapi gAthA gurUpadezAdAgatA samaye prasiddhA - " atthi aNaMtA jIvA jehiM na patto tasAipariNAmo / tevi anaMtANaMtA nigoyavAsaM aNuvasaMti // 1 // " [ santyanantA jIvA yairna prAptasvasAdipariNAmaH / te'pyanantAnantA nigodavAsamanuvasanti // 1 // ] tata ito'pyasAMvyavahArikarAziH siddhaH, uktaM ca - "pacuppannavaNassaINa nillevaNaM na bhavANaM / juttaM hoi na taM jai acaMtavaNassaI natthi // 2 // evamaNAdivaNassaINamatthittamatthao siddhaM / bhaNNai [ya] imAvi gAhA guruvaesAgayA samaye // 2 // atthi anaMtA jIvA 0" [ pratyutpanna vanaspatInAM tathA bhavyAnAM nirlepanaM na / yuktaM bhavati na tad yadyatyantavanaspatirnAsti // 1 // evamanAdivanaspatInAmastitvamarthataH siddhaM / bhaNyate caiSA'pi gAthA gurUpadezAgatA samaye // 2 // ] ityAdi, tatredaM sUtra sAMvyavahArikAnadhikRtyAvaseyaM, na cAsAMvyavahArikAn, aviSayatvAt sUtrasya, na caitat khamanISikAvijRmbhitaM, yata AhuH jinabhadragaNikSamAzramaNapUjyapAdAH - " taha kAryaTThiikAlAdao visese pahuca kira jIve / nANAivaNassaiNo je saMvavahArabAhirayA // 1 // " [ tathA kAryasthitikAlAdayo vizeSAn pratItya kila jIvAn / nAnAdivanaspatIna ye saMvyavahAravAdyAH // 1 // ] atrAdizabdAt sarvairapi jIvaiH zrutamanantazaH spRSTamityAdi yadasyAmeva prajJApa For Personal & Private Use Only 18 kAya sthitipadaM // 380 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAyAM vakSyati prAguktaM ca tatparigrahaH, tato na kshcidossH| trasakAyasUtraM supratItaM // etAneva trasakAyikAdIn paryA sAparyAptavizeSaNaviziSTAn cintayannAha-'sakAiyaapajattae NaM bhaMte !' ityAdi, sugama, navaraM tejaHkAyasUtre utkapArSataH saGkhyeyAni rAtrindivAnIti, tejaHkAyasya hi bhavasthitirutkarSato'pi trINi rAtrindivAni, tato nirantaraka-| |tipayaparyAptabhavakAlasaMkalanAyAmapi saGkhyeyAni rAtrindivAnyeva labhyante, na tu varSANi varSasahasrANi vA / samprati || kAyadvArAntaHpravezasaMbhavAt sUkSmakAyikAdInirUpayitukAma Ahasuhume NaM bhaMte ! suhumetti kAlato kevaciraM hoti ?, go.! jaha0 aMto0 u0 asaMkhenaM kAlaM asaMkhejAo ussappiNi osappiNIto kAlato khettato asaMkhejjA logA, suhumapuDhavikAite suhumaAukA0 suhumateukA0 suhumavAukA0 suhumavaNapphaikAite. suhumanigodevi ja. aMtomuhuttaM ukko0 asaMkhejaM kAlaM asaMkhijAo ussappiNiosappiNIto kAlato khettato asaMkhejjA logA, suhume NaM bhaMte ! apajattaetti pucchA, go0 ! ja0 u0 aMtomuhuttaM, puDhavikAiyaAukAyateukAyavAukAyavaNapphaikAiyANa ya evaM ceva, pajattiyANavi evaM ceva jahA ohiyANaM / bAdare NaM bhaMte ! bAdaretti kAlato kevaciraM hoti ?, go0 ! jaha* aMto0 ukko0 asaMkhenaM kAlaM asaMkhejAo ussappiNiosappiNIto kAlao khettao aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, bAdarapuDhavikAie NaM bhaMte ! pucchA, go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 sattari sAgarovamakoDAkoDIto, evaM bAdaraAukkAievi jAva bAdarateukAievi bAdaravAukkAievi, bAdaravaNapphaikAite bAdara0 pucchA, go0 ! For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala ya0 vRttI. // 381 // ja0 aMto. ukko0 asaMkheaM kAlaM jAva khesao aMgulassa asaMkhejjatibhAgaM, patteyasarIravAdaravagaka ikAi ra NaM bhaMte ! pucchA, go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 sattari sAgarovamakoDAkoDIto / nigode NaM bhaMte ! nigoetti kevacciraM hoti ?, go0 ! jaha0 aMto0 ukkoseNaM0 anaMtAo ussappiNiosappiNIo kAlato khettato aDDAijjA poggalapariyaTTA, bAdaranigode NaM bhaMte ! bAdara0 pucchA, go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 sattari sAgarovamakoDAkoDIto / bAdaratasakAiyA NaM bhaMte ! bAdaratasakAiyatti kAla0 kevaciraM hoi ?, go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 do sAgarovamasahassAI saMkhejavAsamanbhahiyAI, etesiM ceva apajjattagA savevi jaha0 ukko0 aMto0, bAdarapajjate NaM bhaMte ! bAdarapajatta0 pucchA, go0 ! jaha0 aMto. ukko. sAgarovamasatapuhuttaM sAtiregaM, bAdarapuDha vikAiyapajjattae NaM bhaMte ! bAdara0 pucchA, go0 ! jaha0 aMto0 ukko 0 saMkhijjAI vAsasahassAI, evaM AukAievi, teukAiyapaJjattae NaM bhaMte! teukAiyapajja0 pucchA, go0 ! ja0 aMto0 uko 0 saMkhijjAI rAIdiyAI, vAukAiyavaNassaikAiyapatteyasarIrabAdaravaNapphaikAite pucchA, go0 ! ja0 aMto0 u0 saMkhejjAI vAsasahassAIM, nigoyapaJjattate bAdaranigodapajattae pucchA, go0 ! doNhavi ja0 anto0 ukko0 aMto0 / bAdaratasakAiyapajjattae NaM bhaMte ! bAdaratasakAiyapajattapatti kAlato kevaciraM hoti ?, go0 ! ja0 aMto0 u0 sAgarovamasatapuhuttaM sAtiregaM / dAraM 4 ( sUtraM 235 ) 'sume NaM bhaMte!' ityAdi 'sUkSmaH' sUkSmakAyiko bhadanta ! sUkSma iti sukSmatvaparyAyaviziSTaH sannavyavacchedena kA For Personal & Private Use Only 18 kAya sthitipadaM // 381 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lataH kiyaciraM bhavati, bhagavAnAha-gautama ! 'jahanneNamityAdi, etadapi sUtraM sAMvyavahArikajIvaviSayamavasAtavyaM, anyathA utkarSato'saGkhyeyakAlamiti yannirvacanamuktaM tannopapadyate, sUkSma nigodajIvAnAmasAMvyavahArikarAzinipati| tAnAmanAditAyAH prAgupapAditatvAt , 'khettato asaMkhejA logA' iti, asaGkhyeyeSu lokAkAzeSu pratisamayamekaikapradezApahAre yAvatya utsarpiNyavasarpiNyo bhavanti tAvatpramANA asaGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNya ityarthaH / sUkSmavanaspatikAyasUtramapi prAguktayuktivazAt sAMvyavahArikajIvaviSayaM vyAkhyeyaM / tathA sUkSmAH sAmAnyataH pRthivIkAyi-181 kAdivizeSaNaviziSTAzca paryAptA aparyAptAzca nirantaraM bhavanto jaghanyataH utkarSato vA'ntarmuhUrta kAlaM yAvat na para| mapi, tatastadviSayasUtrakadambake sarvatrApi jaghanyataH utkarSato vA'ntarmuhUrtamuktaM, bAdarasAmAnyasUtre yaduktam 'asaMkhe|jakAlaM' tasya vizeSanirUpaNArthamAha-asaGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyaH, idaM kAlataH parimANamuktaM, kSetrata Aha'aMgulassa asaMkhejjaibhAgo' iti, aGgalasthAsaGkhyayabhAgaH, kimuktaM bhavati?-aGgulasyAsaGkhyeyatame bhAge yAvanta AkAzapradezAsteSAM pratisamayaM ekaikapradezApahAre yAvantyo'saGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyo bhavanti tAvatya iti, atha kathaM aGgulAsaGkhyeyabhAgamAtrasyApi pratisamayamekaikapradezApahAre asaGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyo laganti ?, ucyate, kSetrasya sUkSmatvAt , uktaM ca-"suhumo ya hoi kAlo tatto suhumayarayaM havai khica"mityAdi, [ sUkSmazca bhavati kAlastataH sUkSmatarakaM bhavati kSetraM] etaca vAdaravanaspatikAyApekSayA'vasAtavyaM, anyasya bAdarasyaitAvatkA 30002020009882920202020 For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH mala ya0 vRttI. // 382 // yasthiterasambhavAt zeSasUtrANi dvArasamAsiM yAvat sugamAni / gataM kAyadvAram idAnIM yogadvAramabhidhitsurAhasajogI NaM bhaMte ! sajogitti kAla0 1, go0 ! sajogI duvihe paM0 taM0 - aNAdIe vA apajjavasite ajAdIe vA sapajjavasite, maNajogI NaM bhaMte ! maNajogIti kAlato0 1, go0 ! ja0 evaM samayaM ukko0 aMto0, evaM vaijogIvi, kAyajogI NaM bhaMte ! kAla0 1, go0 ! jahaneNaM aMto0 ukko0 vaNapphaikAlo, ajogI NaM bhaMte! ajogiti kAlao haciraM hoti ?, go0 ! sAdIe apajjavasite / dAraM 5 ( sUtraM 236 ) d 'sajogI NaM bhaMte!' ityAdi, yogAH - manovAkkAyavyApArAH, yogA eSAM santIti yoginaH manovAkkAyAH saha yogino yasya yena vA sa sayogI, atra nirvacanaM 'sajogI duvihe paM0' ityAdi, anAdyaparyavasito yo na jAtucidapi mokSaM gantA sa hi sarvakAlamavazyamanyatamena yogena sayogI tato'nAdyaparyavasito, yastu yAsyati mokSaM so'nAdisaparyavasitaH, muktiparyAyaprAdurbhAve yogasya sarvathApagamAt, manoyogisUtre jaghanyataH ekaM samayamiti yadA kazcidaudArikakAyayogena prathamasamaye manoyogyAn pudgalAnAdAya dvitIyasamaye manastvena pariNamayya muJcati tRtIyasamaye coparamate mriyate vA tadA ekaM samayaM manoyogI labhyate, utkarSato'ntarmuhUrtta, nirantaraM manoyogyapudgalAnAM grahaNa nisaga kurvan tata Urddha so'vazyaM jIvakhAbhAvyAduparamate, uparamya ca bhUyo'pi grahaNanisargoM karoti, paraM kAlasaukSmyAt kadAcinna khasaMvedanapathamAyAti, tata utkarSato'pi manoyogo'ntarmuhUrttameva, evaM 'vayajogIvi' iti, evaM manoyogIva For Personal & Private Use Only 18 kAya sthitipadaM // 382 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAgyogyapi vaktavyaH, tadyathA-'vaijogI paM bhaMte ! vaijogIti kAlao kevaciraM hoti ?, go.! jaha0 ekaM samaya ukko0 aMtomuhutta'miti tatra yaH prathamasamave kAyayogena bhASAyogyAni dravyANi gRhNAti dvitIyasamaye tAni bhASAtvena pariNamayya muJcati tRtIyasamaye coparamate mriyate vA sa ekaM samayaM vAgyogI labhyate, Aha ca mUlaTIkAkAraH-'paDhamasamaye kAyajogaNa gahiyANaM bhAsAdavANaM biiyasamaye vaijogeNa nisaggaM kAUNa uvaramaMtassa maraMtassa vA egasamao labbhaI' iti, antarmuhUrta nirantaraM grahaNanisagauM kurvan tadanantaraM coparamate, tathAjIvakhAbhAvyAt, kAyayogI jaghanyato'ntarmuhUrttamiti, iha dvIndriyAdInAM vAgyogo'pi labhyate, saMjJipaJcendriyANAM manoyogo'pi tato yadA vAgyogo bhavati manoyogo vA tadA na kAyayogaprAdhAnyamiti sAdisaparyavasitatvabhAvAt jaghanyato'ntarmuhUrta kAyayogI labhyate, utkarSato vanaspatikAlaH, sa ca prAgevoktaH, vanaspatikAyikeSu hi kAyayoga eva kevalo na vAgyogo manoyogo vA, tataH zeSayogAsambhavAtteSvAkAyasthiteH satataM kAyayoga iti mataM, ayogI ca siddhaH, sa ca sAdyaparyavasita ityayogI sAdyaparyavasita uktaH / gataM yogadvAramidAnI vedadvAraM pratipipAdayiSurAha savedae NaM bhaMte ! savedaeti0 1, go0 ! savedae tividhe paM0, taM0-aNAdIe vA apajjavasite aNAdIe vA sapajjavasie sAdIe vA sapajjavasie, tattha NaM je se sAdIe sapajjavasie se jaha0 aMto0 ukko0 aNaMtaM kAlaM aNaMtAo ussa - keeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 kAya prajJApanAbA: malaya0vRttI. sthitipada // 38 // ppiNiosappiNIto kAlato khettato avaTuM poggalapariyaTTU desUNaM, itthivede NaM bhaMte! itthivedetti kAla01, go0! egeNaM AdeseNaM jaha0 ekaM samayaM ukko0 dasuttaraM paliovamasataM puvakoDipuhuttamabhahiyaM 1, egeNaM AdeseNaM jaha* egaM samayaM ukko0 aTThArasapalitovamAI putvakoDipuhuttamabbhahiyAI 2, egeNaM AdeseNaM ja0 egaM samayaM ukko0 cauddasa paliovamAI puvakoDipuhuttamabbhahiyAI 3, emeNaM AdeseNaM ja0 egaM samaya ukko. paliovamasataM puvakoDipuhuttamabbhahiyaM 4, egeNaM AdeseNaM jaha0 egaM samayaM ukko0 palitovamapuhuttaM puvakoDipuhuttamabbhahiyaM 5, purisavede NaM bhaMte ! 21, go0 ! jaha0 . aMto0 ukko0 sAgarovamasatapuhuttaM sAtiregaM, napuMsagavee NaM bhaMte ! napuMsagavedetti, pucchA, go0 ! ja. egaM samaya ukko0 vaNassaikAlo, avedae NaM bhaMte ! avedaetti pucchA, go0! avede duvidhe paM0, taM0-sAdIe vA apajjavasie sAie vA sapajjavasite, tattha NaM je se sAie sapaJjavasite se jahaNNeNaM egaM samayaM ukko0 aNto0| dAraM 6 (sUtraM 237) 'savedae NaM bhaMte' ityAdi, saha vedo yasya yena vA sa savedakaH, 'zeSAdveti kapratyayaH, sa ca trividhaH, tadyathAanAdyaparyavasito'nAdisaparyavasitaH sAdisaparyavasitazca, tatrayaH upazamazreNiM kSapakaNi vA jAtu-kadAcidapi na prApsyati so'nAdyaparyavasitaH, kadAcidapi tasya vedodayavyavacchedAsambhavAt , yastu prApsyati upazamazreNi kSapakazreNiM vA so'nAdisaparyavasitaH, upazamazreNipratipattI kSapaka zreNipratipattau vA vedodayavyavacchedasya bhAvitvAt , yastUpazamazreNiM pratipadyate tatra cAvedako bhUtvA bhUya upazamazreNItaHpratipatan savedako bhavati sa sAdisaparyavasitaH, SSSSSSSORSaeesasee // 38 // For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa ca jaghanyato'ntarmuhUrta, kathamiti cet?, ucyate, iha yadA ko'pi upazamazreNiM upapadya trividhamapi vedamupazamayyAvedako bhUtvA punarapi zreNItaH pratipatan savedakatvaM prApya jhaTityupazamazreNi kArmagranthikAbhiprAyeNa kSapakazreNivA pratipadyate pratipadya ca vedatrayamupazamayati kSapayati vA antarmuhUrtena tadA jaghanyenAntarmuhUrta savedakaH utkarSato'pArddhapudgalaparAvartta dezonaM, apagatamaddhaM yasya so'pArddhaH dezonaH-kiJcidUnaH, upazamazreNito hi pratipatita etAvantaM kAlaM saMsAre paryaTati, tato yathoktamutkarSataH sAdisaparyavasitasya savedakasya kAlamAnamupapadyate / strIvedaviSaye ca | paJcAdezAstAna krameNa nirUpayati 'egeNaM AdeseNa'mityAdi, tatra sarvatrApi jaghanyataH samayamAtrabhAvaneyaM-kAcit yuvatirupazamazreNyAM vedatrayopazamenAvedakatvamanubhUya tataH zreNeH pratipatantI strIvedodayamekasamayamanubhUya dvitIyasamaye kAlaM kRtvA deveSUtpadyate, tatra ca tasyAH puMstvameva na strItvaM tata evaM jaghanyataH samayamAnaM strIvedaH, utkarSacintAyAmiyaM prathamAdezabhAvanA-kazcijantu rISu tirazcISu vA pUrvakoTyAyuSkAsu madhye paJcaSAn bhavAn anubhUya IzAne kalpe paJcapaJcAzatpramANapalyopamotkRSTasthitiSvaparigRhItAsu devISu madhye devItvenotpannastataH vAyu:kSaye cyutvA bhUyo'pi nArISu tirazcISu vA pUrvakoTyAyuSkAsu madhye strItvenotpannastato bhUyo'pi dvitIyaM vAraM IzAne devaloke paJcapaJcAzatpalyopamapramANotkRSTAyuSkAkhaparigRhItadevISu madhye devItvenotpannastataH paramavazyaM vedAntarameva gacchati, evaM dazottaraM palyopamazataM pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikaM prApyate, atra para Aha-janu yadi devakurUttarakuA Jain Education Intemanora For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: mala ya0 vRttau . // 384 // diSu palyopamatrayasthitikAsu strISu madhye samupapadyate tato'dhikA'pi strIvedasya sthitiravApyate, tataH kimityetAvatyevopadiSTA ?, tadayuktamabhiprAyAparijJAnAt, tathAhi - iha tAvaddevIbhyazyutvA asaGkhyeyavarSAyuSkA strISu madhye notpadyate, devayonezyutAnAM asaGkhyeyavarSAyuSkeSu madhye utpAdapratiSedhAt nApyasaGkhyeyavarSAyuSkA satI yoSit utkRSTAsu devISu jAyate, yata uktaM mUlaTIkAkRtA - " jatto asaMkhejjavAsAjyA ukkosaTTiI na pAvei" iti, tato yathoktapramANaivotkRSTA sthitiH strIvedasyAvApyate, dvitIyAdezavAdinaH punarevamAhuH - nArISu tirazcISu vA pUrvakoTyAyuSkAsu madhye paJcaSAn bhavAn anubhUya pUrvaprakAreNezAna devalokeSu vAradvayamutkRSTasthitikAsu devISu madhye utpadyamAnA niyamataH parigRhItAkhevotpadyate nAparigRhItAsu tatastanmatenotkRSTamavasthAnaM strIvedasyASTAdaza palyopamAni pUrvakoTipRthaktvaM ca tRtIyAdezavAdinAM tu saudharmadevaloke parigRhItAsu saptapalyopamapramANotkRSTAyuSkAsu vAradvayaM samutpadyate, tatastanmatena caturdaza palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni strIvedasya sthitiH, caturthAdezavAdinAM tu matena saudharmadevaloke paJcAzatpalyopamapramANotkRSTAyuSkAkhaparigRhItadevISvapi pUrvaprakAreNa vAradvayaM devItvenotpadyate, tatastanmatena palyopamazataM pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikamavApyate, paJcamAdezavAdinaH punaridamAhuH nAnAbhavabhramaNadvAreNa yadi strIvedasyotkRSTamavasthAnaM cintyate tarhi palyopamapRthaktvameva pUrvakoTIpRthaktvAbhyadhikaM prApyate na tato'dhikaM kathametaditi cet ?, ucyate, nArISu tirazrISu vA pUrva koTyAyuSkAsu madhye sapta bhavAnanubhUyASTamabhave For Personal & Private Use Only 18 kAyasthitipadaM // 384 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 devakurvAdiSu tripalyopamasthitiSu strImadhye strItvena samutpadyate, tato mRtvA saudharme devaloke jaghanyasthitikAsu | devISu madhye devItvenopajAyate, tadanantaraM cAvazyaM vedAntaramabhigacchati iti, amISAM paJcAnAmAdezAnAmanyatamAdezasamIcInatAnirNayo'tizayajJAnibhiH sarvotkRSTazrutalabdhisampannairvA kartuM zakyate, te ca bhagavadAryazyAmapratipattau nAsIran , kevalaM tatkAlApekSayA ye pUrvatamAH sUrayastatkAlabhAvigranthapaurvAparyaparyAlocanayA yathAkhamati strIvedasya sthiti prarUpitavantasteSAM sarveSAmapi prAvacanikasUrINAM matAni bhagavAnAryazyAma upadiSTavAn , te'pi ca prAvacanikasUrayaH khamatena sUtraM paThanto gautamapraznabhagavannirvacanarUpatayA paThanti, tatastadavasthAnyeva sUtrANi likhatA gotamA !! ityuktaM, anyathA bhagavati gautamAya nirdeSTari na saMzayakathanamupapadyate, bhagavataH sakalasaMzayAtItatvAt , puruSavedasUtre jaghanyato'ntarmuhUrttamiti, yadA kazcidanyavedebhyo jIvebhya uddhRtya puruSavedeSutpadya tatra cAntarmuhUrta sarvAyurjIvitvA | gatyantare anyavedeSu madhye samutpadyate tadA puruSavedasya jaghanyato'ntarmuhUrtamavasthAnaM labhyate, utkRSTamAnaM kaNThyaM [[granthAgraM 10000], napuMsakavedasUtre jaghanyataH ekaH samayaH strIvedasyeva bhAvanIyaH, utkarpato vanaspatikAlaH, saca prAgevoktaH, etaca sAMvyavahArikajIvAnadhikRtya yadA cintA kriyate yadA tvasAMvyavahArikajIvAnadhikRtya cintA kriyate tadA dvividhA napuMsakavedAddhA, kAMzcidadhikRtyAnAdyaparyavasAnA, ye na jAtucidapi sAMvyavahArikarAzau nipatiSyanti, kAMzcidadhikRtya punaranAdisaparyavasAnA, ye asAMvyavahArikarAzerudvatya sAMvyavahArikarAzAvAgamiSyanti, 299999999092e For Personal & Private Use Only C anelibrary.org Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala ya0 vRttau . // 385 // atha kimasAMvyavahArikarAzerapi vinirgatya sAMvyavahArikarAzAvAgacchanti yenaivaM prarUpaNA kriyate ?, ucyate, Agacchanti kathametadavaseyamiti cet ?, ucyate, pUrvAcAryopadezAt, tathA cAha duSSamAndhakAranimana jinapravacanapradIpo bhagavAn jinabhadragaNikSamAzramaNaH - "sijyaMti jattiyA kira iha saMvavahArajIvarAsIo / eMti aNAivaNassairAsIo tattiyA taMmi // 1 // " [sidhyanti yAvantaH kila iha sAMvyavahArikajIvarAzeH / AyAnti anAdivana|spatirAzitastAvantastasmin ] // 1 // avedako dvidhA - sAdyaparyavasitaH sAdisaparyavasitazca tatra yaH kSapakazreNiM pratipadyAvedako bhavati sa sAdyaparyavasitaH, kSapakazreNeH pratipAtAsambhavAt yastUpazamazreNiM pratipadyAvedako jAyate sa sAdisaparyavasitaH, sa ca jaghanyenaikaM samayaM kathamekaM samayamiti cet ?, ucyate, yadA ekasamayamavedako bhUtvA dvitIyasamaye paJcatvamupAgacchati tadA tasminneva paJcatvasamaye deveSUtpannaH puruSavedodayena savedako bhavati, tata evaM jaghanyata eka samayamavedakaH, utkarSato'ntarmuhUrtta, parato'vazyaM zreNItaH pratipAte vedodaya sadbhAvAt iti / gataM vedadvAramidAnIM kaSAyadvAraM, tatredamAdisUtram -- sakasAI NaM bhaMte ! sakasAditti kAla0 1, go0 ! sakasAtI tividhe paM0 taM0 - aNAdIe vA apajjavasite aNAdIe vA sapaJjavasite sAdIe vA sapajjavasite jAva avaDaM poggalapariyahaM deNaM, kohakasAI NaM bhaMte ! pucchA, go0 ! jaha0 uko0 aMtomuhuttaM, evaM jAva mANamAyakasAtI, lobhakasAI NaM bhaMte ! lobha0 pucchA, go0 ! jaha0 ekaM samayaM uko 0 For Personal & Private Use Only 18 kAya sthitipadaM // 385 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtomu0, akasAI NaM bhaMte ! akasAditti kAla., go! akasAdI duvihe paM0, taM0-sAdIe vA apajjavasite sAdIe kA sapajjavasite, tastha NaM je se sAdIe sapajjavasite se jaha0 ega samayaM ukko0 aMto0 / dAraM 7 / (sUtraM 238) 'sakasAI NaM bhaMte ! ityAdi, saha kaSAyo yeSAM yairvA te sakapAyA-jIvapariNAmavizeSAste vidyante yasya sa sakaSAyI, idaM sakalamapi sUtraM savedasUtravadavizeSeNa bhAvanIyaM, samAnabhAvenoktatvAt , 'kohakasAI gaMbhaMte!' ityAdi, 19 jaghanyato'pyantarmuhUrtta iti utkarSato'pyantarmuhUrttamiti-krodhakaSAyopayogasya jaghanyata utkarSato vA'ntarmuhUrtapramA-131 KNatvAt , tathAjIvakhAbhAvyAt , idaM ca sUtracatuSTayamapi viziSTopayogApekSamiti, lobhakaSAyI jaghanyeneka samaya miti, yadA kazcidupazamaka upazamazreNiparyavasAne upazAntavItarAgo bhUtvA zreNItaH pratipatanU lobhANuprathamasamayasaMvedanakAla eva kAlaM kRtvA devalokeSUtpadyate, tatra cotpannaH san krodhakaSAyI mAnakaSAyI mAyAkaSAyI vA bhavati tadA ekaM samayaM lobhakaSAyI labhyate, athaivaM krodhAdiSvapyekasamayatA kasmAnna labhyate ?, ucyate, tathAkhAbhAvyAt, tathAhi-zreNItaH pratipatan mAyANuvedanaprathamasamaye mAnANuvedanaprathamasamaye krodhANuvedanaprathamasamaye vA| yadi kAlaM karoti kAlaM ca kRtvA devalokepUtpadyate tathApi tathAkhAbhAbyAta yena kaSAyodayena kAlaM kRtavAn tameva kaSAyodayaM tatrApi gataH sannantarmuharttamanuvartayati, etacAvasIyate adhikRtasUtraprAmANyAt, tato'nekasamayatA krodhAdiSviti / akaSAyasUtraM vedasUtramiva bhAvanIyaM / gataM kaSAyadvAramadhunA lezyAdvAraM, tatredamAdisUtram saen For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 kAyasthitipadaM prajJApanA- salese NaM bhaMte ! salesetti pucchA, go0 ! salese duvidhe paM0, taM0-aNAdIe vA apajjavasiMte aNAdIe vA sapajjavayA mala- site, kaNhalese NaM bhaMte ! kaNhalesetti kAlato kevaciraM hoi ?, go0 ! jaha* aMto0 ukko0 tettIsaM sAgarovamAI aMtoyavRttI. muhuttamanbhahiyAI, nIlalese NaM bhaMte ! nIlalesetti pucchA, go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 dasa sAgarovamAI palitovamA saMkhijjaibhAgamabhahiyAI, kAulese NaM pucchA, go ! jaha0 aMto0 ukko tiNNi sAgarovamAiM plitovmaasNkhijti||38|| bhAgamabhahiyAI, teulese NaM pucchA, go0 ! jaha0 aMtomuhuttaM ukko0 do sAgarovamAI palitovamAsaMkhijatibhAgamabhahiyAI, pamhalese NaM pucchA, go0 ! jaha0 aMto0 uko0 dasa sAgarovamAiM aMtomuhuttamabbhahiyAI, sukkalese NaM pucchA0, go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 tettIsaM sAgarovamAiM aMtomuhuttamabbhahiyAI, alese NaM pucchA, go0 ! sAdIe apajjavasite / dAraM 8 / (sUtraM 239) 'salese NaM bhaMte' ityAdi, saha lezyA yasya yena vA sa salezyaH, sa dvividhaH prajJaptaH, tadyathA-anAdiraparyavasito yo na jAtucidapi saMsAravyavacchedaM kartA anAdisaparyavasito yaH saMsArapAragAmI, 'kaNhalese NaM bhaMte !' ityAdi, iha tirazcAM manuSyANAM ca lezyAdravyANyantarmuhUrtikAni, tataH paramavazyaM lezyAntarapariNAmaM bhajante, devanairayikANAM hetu pUrvabhavacaramAntarmuhUrttAdArabhya parabhavAdyamantarmuhUrta yAvat avasthitAni tataH sarvatra jaghanyamantarmuhUrta tiryagmanuSyA pekSayA draSTavyamutkRSTaM devanairayikApekSayA, taca vicitramiti bhAvyate, tatra yaduktaM-trayastriMzatsAgaropamANi antarmu // 386 // For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hartAbhyadhikAnIti tatsaptamanarakapRthivyapekSayA draSTavyaM, tatrayA hi nairayikAH kRSNalezyAkAH, teSAM ca sthitirutkRSTAna trayastriMzatsAgaropamANi, yattu pUrvottarabhavagate yathAkramaM caramAdya antarmuhUrte te dve apyekaM, antarmuhUrtasyAsaGkhyAtabhedabhinnatvAt , tathA cAnyatrApyuktam-"muhuttaddhaM tu jahannA tittIsaM sAgarA muhutthiyaa| ukosA hoi ThiI nAyacA kaNhalesAe // 1 // [muhUrttAdha tu jaghanyA trayastriMzatsAgaropamANyutkRSTA / muhUrttAdhikA bhavati sthitiH kRSNalezyAyAH // 1 // ] atra 'muhuttahiyA' iti cUrNikRtA vyAkhyAtamantarmuhUrttAdhiketi, nIlalezyAsUtre yAni daza sAgaropamANi palyopamAsaGkhyeyabhAgAbhyadhikAnyuktAni tAni paJcamapRthivyapekSayA veditavyAni, tatra hi prathamaprastaTe nIlale 'paMcamiyAe mIsA' [paJcamyAM mizrA] iti vacanAt , tasmiMzca prathamaprastaTe sthitirutkarSata etAvatI, ye tu pUrva bhavagate antarmuhUrte te palyopamAsaGkhyeyabhAge evAntargate iti na pRthagvivakSite, evamuttaratrApi draSTavyaM, kApotalezyA-18 sUtre trINi sAgaropamANi palyopamAsaGkhyeyabhAgAbhyadhikAni tRtIyanarakapRthivyapekSayA'vasAtavyAni, tRtIyapRthivyAmapi prathamaprastaTe kApotalezyAyA bhAvAt , 'taIyAe mIsiyA' [tRtIyasyAM mizrA] iti vacanAt tatra cotkRSTasthiteretAvatyAH sambhavAt, tejolezyAsUtre dve sAgaropame palyopamAsaGkhyeyabhAgAbhyadhike IzAnadevalokadevApekSayA veditavye, te hi tejolezyAkA utkarSata etAvatUsthitikAH, padmalezyAsUtre daza sAgaropamANi antarmuhUtAbhyadhikAni brahmalokApekSayA bhAvanIyAni, tatra hi devAnAM sthitirutkRSTA daza sAgaropamANi lezyA ca padmalezyA, ye ca sekceetstreeeeeeee For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. 18kAyasthitipadaM // 387 // eeeeeeeeeeeee pUrvottarabhavagate antarmuhUrta te kilaikamantarmuhUrttamiti antarmuhUrtAbhyadhikAnItyuktaM, zuklalezyAsUtre trayastriMzatsAgaropa| mANi antarmuhUrttAbhyadhikAni anuttarasurApekSayA, teSAmutkarSataH sthiteH trayastriMzatsAgaropamapramANatvAt , antarmuhU bhyidhikatvabhAvanA ca prAgvat, alezyaH-ayogikevalI siddhazca, tato na tasyAmapyavasthAyAmalezyatvavyAghAta iti sAdyaparyavasitaH / gataM lezyAdvAram , idAnIM samyaktvadvAraM, tatredamAdisUtramsammadiTTI NaM bhaMte ! sammadi0 kAla.?, go! sammaddivI duvihe paM0, taM0-sAdIe vA apajjavasite sAdIe vA sapaavasite, tattha NaM je se sAdIe sapajjavasite se jaha0 aMto0 ukko chAvaDhi sAgarovamAI sAiregAI, micchAdiTThI NaM bhaMte ! pucchA0, go.! micchAdiTThI tividhe paM0, taM0-aNAie apajjavasie vA aNAdIe vA sapajjavasie sAdIe vA sapaJjavasie, tattha NaM je se sAdIe sapaJjavasite se jaha0 aMto0 ukko0 aNaMtaM kAlaM arNatAo ussapiNiasippiNIo kAlato khettato avaI poggalapariyaTTa desUrNa, sammAmicchAdiTTI NaM pucchA, go! jaha0 aMto0 uko0 aNto0| dAraM 9 / (sUtraM 240) 'sammahiTThI NaM bhaMte!' ityAdi, samyag-aviparyastA dRSTiH-jinapraNItavastutattvapratipattiryasya sa samyagdRSTiH, sa cAntarakaraNakAlabhAvinA aupazamikasamyaktvena sAsAdanasamyaktvena vizuddhadarzanamohapuodayasambhavikSAyopazamikasamyaktvena sakaladarzanamohanIyakSayasamutthakSAyikasamyaktvena vA draSTavyo. nirvacanaM-samyagdRSTidvividhaH prajJaptaH, 2000000000000002020 // 387 // For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadyathA-sAdyaparvavasitaH' eSa kSAyike samyaktve utpAdite sati veditavyaH, tassa pratipAtAbhAvAt , 'sAdisapayavasitaH' eSa kSAyopazamikAdisamyaktvApekSayA, tatra yo'sau sAdisaparyavasitaH samyagdRSTiH sa jaghanyenAntarmuhUrta, parato mithyAtvagamanAt , utkarSataH SaTpaSTiH sAgaropamANi sAtirekANi, tatra yadi vAradvayaM vijayAdiSu catuSvapra| tipatitasamyaktva utkRSTasthitiko deva utpadyate velAtrayaM vA'cyutadevaloke tato devabhavaireva SaTrapaSTiH sAgaropamANi paripUrNAni bhavanti, ye tu manuSyabhavAH samyaktvasahitAste'dhikA iti taiH sAtirekANIti, uktaM ca-"do vAre || vijayAisu gayassa tinni'cue ahava taaii| airegaM narabhaviyaM" iti [dve vAre vijayAdipu gatasya tisro vArA acyute 'thavA tAni / atirekaM narabhavika 'micchAdiTThINaM bhaMte!' ityAdi, mithyA-viparyastA dRSTiH-jIvAzadivastutattvapra|tipattiyessa bhakSitahRtpUrapuruSasya site pItapratipattivat sa mithyAdRSTiH, nanu mithyAdRSTirapi kazcid bhakSyaM bhakSyatayA jAnAti peyaM peyatayA manuSyaM manuSyatayA pazuM pazutayA tataH sa kathaM mithyASTiH 1, ucyate, bhagavati sarvajJe tasya pratyayAbhAvAt , iha hi bhagavadahatpraNItaM sakalamapi pravacanArthamabhirocayamAno'pi yadi tadgatamekamapyakSaraM na rocayati tadAnImapyeSa mithyAvRSTirevocyate, tasya bhagavati sarvajJe pratyayanAzataH, uktaM ca-"sUtroktasyaikasyApyarocanAdakSarasya bhavati nrH| mithyASTiH satraM hi naH pramANaM jinAbhihitama // 1 // " kiM punaH zeSo bhagavadaheMdabhihita yathAvad jIvAjIvAdivastutattvapratipattivikalaH, nanu sakalapravacanArthAbhirocanAt tadgatakatipayArthAnAM cArocanA Join Education Interational For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA:malaya. vRttau. // 38 // deSa nyAyataH samyagmithyAdRSTireva bhavitumarhati kathaM mithyAdRSTiH ?, tadasat , vastutattvAparijJAnAt , iha yadA 18 kAyasakalaM vastu jinapraNItatayA samyak zraddhate tadAnImasau samyagdRSTiyaMdA tvekasminnapi vastuni paryAye vA matidaurba sthitipadaM lyAdinA ekAntena samyakaparijJAnamithyAparijJAnAbhAvato na samyazraddhAnaM nApyekAntato vipratipattiH tadA samyagmithyAdRSTiH, uktaM ca zatakabRhacUrNI-"jahA nAlikerIdIvavAsissa khuhAiyassavi ettha samAgayassa purisassa oyaNAie aNegavihe Dhoie tassa AhArassa uvari na ruI na ya niMdA, jeNa teNa so oyaNAio AhAro Na kayAi diTTho nAvi suo, evaM sammAmicchahihissavi jIvAipayatthANaM uvariM na ya ruI nAvi niMda"tti, yadA punarekasminnapi vastuni paryAye vA ekAntato vipratipadyate tadA mithyAdRSTirevetyadoSaH, sa ca trividhaH, tadyathA-anAdyaparyavasito'nAdisaparyavasitaH sAdisaparyavasitazca, tatra yaH kadAcanApi samyaktvaM nAvApsyati so'nAdyaparyava|sitaH, yastvavApsyati so'nAdisaparyavasitaH, yastu samyaktvamAsAdya bhUyo'pi mithyAtvaM yAti sa sAdisapayevasitaH, sa ca jaghanyenAntarmuhUrta, tadanantaraM kasyApi bhUyaH samyaktvAvApteH, utkarSato'nantaM kAlaM, tamevAnantaM kAlaM // 388 // dvidhA prarUpayati-kAlataH kSetratazca, tatra kAlato'nantA utsapiNyavasarpiNIryAvat , kSetrato'pArddhapudgalaparAvatta / dezonaM, atra kSetrata iti nirdezAt kSetrapudalaparAvataH parigrAyo, natu dravyapudgalaparAvartAdayaH, evaM pUrvottaratrApi ca bhAvanIyaM, 'sammAmicchAdiTThI 'mityAdi, samyagmithyA dRSTiryasyAsau samyagmidhyAdRSTiH sa jaghanyata utkarSato For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA antarmuhUrtta, parato'vazyaM tatpariNAmavidhvaMsAt, tathA jIvasvAbhAvyAt / gataM samyaktvadvAramidAnIM jJAnadvAraM, tatredamAdisUtram - gANI NaM bhaMte ! NANitti kAla0, go0 ! NANI duvidhe paM0 taM0 - sAtIte vA apajavasite sAie vA sapaJjavasite, tattha NaM je se sAdIe sapajjavasite se jahaNNeNaM aMto0 ukko0 chAvaTThi sAgarovamAI sAiregAI, AbhinivohiyaNANI NaM pucchA, go0 ! evaM caiva, evaM suyaNANIvi, ohinANIvi evaM ceva, navaraM jahaNNeNaM egaM samayaM, maNapajavaNANI NaM bhaMte ! [ pucchA ] maNapajavaNANitti kAlato0, go0 ! jaha0 egaM samayaM ukko0 debhrUNA puvakoDI, kevalaNANI NaM pucchA, go0 ! sAtie apaJjavasite / aNNANI matiaNNANI sutaaNNANI pucchA, go0 ! aNNANI mahaaNNANI suyaaNNANI tividhe paM0 taM0 - aAie vA apajavasie aNAdIe vA sapajjavasite sAdIe vA sapajjavasite, tattha NaM je se sAdIe sapajjavasite se jaha0 aMto0 ukko0 aNataM kAlaM, anaMtAo ussappiNiosappiNIo kAlato khettao avaDDapoggalapariyAM deNaM, vibhaMgaNANI NaM bhaMte ! pucchA, go0 ! jahaNNeNaM evaM samayaM ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI desUNAte pucakoDIte anbhahitAI / dAraM 10 // ( sUtraM 241 ) 'nANI NaM bhaMte' ityAdi, jJAnamasyAstIti 'ato'nekakharA' ditIn sa dvidhA sAdyaparyavasitaH sAdisaparyavasitazca, tatra kevalajJAnApekSayA sAdya paryavasitaH, pratipAtAbhAvAt zeSajJAnApekSayA sAdisarpayavasitaH, zeSajJAnAnAM pratini For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya.vRttI. yatakAlabhAvitvAt , sa jaghanyenAntarmuhUrta, parato mithyAtvagamanena jJAnapariNAmApagamAt , utkarSataH SaTSaSTisAga- 18 kAyaropamANi sAtirekANi yAvat, tAni samyagdRSTeriva bhAvanIyAni, samyagdRSTareva jJAnitvAt , AbhinivodhikajJAni- sthitipadaM sUtre 'evaM ceva'tti yathA sAmAnyato jJAnI sAdisaparyavasito jaghanyata utkarSatazcoktastathA''bhinivodhikajJAnyapi vaktavyaH, sa caivaM-'jaha. aMto* ukko0 chAvaTThI sAgarovamAiM sAtiregAI' evaM zrutajJAnyapi, avadhijJAnyapyevaM, navaraM sa jaghanyata ekaM samayaM vaktavyaH, kathamekasamayatA'vadhijJAnasyeti cet ?, ucyate, iha tiryakrapaJcendriyo manu-18 pyo devo vA vibhaGgajJAnI san samyaktvaM pratipadyate, tasya ca samyaktvapratipattisamaye eva samyaktvabhAvato vimaGgajJAnamavadhijJAnaM jAtaM, taca yadA devasya cyavanena maraNenAnyasyAnyathA vA'nantarasamaye pratipatati tadA bhavatyavadhijJAnasyaikasamayatA, utkarSataH sAtirekANi SaTSaSTiM sAgaropamANi yAvat , tAni cApratipatitAvadhijJAnasya vAradvayaM // vijayAdiSu gamanena vAratrayamacyutadevalokagamanena vA veditavyAni, manaHparyavajJAnina ekasamayatA saMyatasyApramatAddhAyAM vartamAnasya manaHparyAyajJAnamutpAdyAnantarasamaye kAlaM kurvato bhAvanIyA, utkarSato dezonA pUrvakoTI, tata UrdU saMyamAbhAvena manaHparyavajJAnasyApyabhAvAt , kevalajJAnI sAdyasaparyavasitaH, pratipAtAbhAvAt / ajJAnI trividhaH, 4 // 38 // tadyathA-anAdyaparyavasito'nAdisaparyavasitaH sAdisaparyavasitazca. tatra yasya kadAcanApi jJAnalAbho na bhAvI so'-15 nAdyaparyavasito, yastu jJAnamAsAdayiSyati so'nAdisaparyavasitaH, yaH punanimAsAdya bhUyo mithyAtvagamanenAjJAni For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tvamadhigacchati sa sAdisa paryavasitaH, sa ca jaghanyenAntarmuhUrtta, parataH samyaktvasyAsAdanenAjJAnityapariNAmApagamasambhavAt utkarSato'nantaM kAlamityAdi prAgvat, tata UrddhamavazyaM samyaktvAvAserajJA nitvApagamAt evaM matyajJAnI zrutAjJAnI ca trividho bhAvanIyaH, vibhaGgajJAnI jaghanyata ekaM samayaM kathamiti cet ?, ucyate, kazcittiryakpaJcendriyo manuSyo devo vA samyagdRSTitvAdavadhijJAnI san mithyAtvaM gatastasmiMzca mithyAtvapratipattisamaye midhyAtvapra bhAvato'vadhijJAnaM vibhaGgajJAnIbhUtaM, "AdyatrayamajJAnamapi bhavati mithyAtvasaMyukta" miti vacanAt tato'nantarasamaye | devasya cyavanenAnyasya maraNenAnyathA vA tadvibhaGgajJAnaM paripatati, tata evamekasamayatA vibhaGgajJAnasya, utkarSatastrayatriMzatsAgaropamANi dezona pUrvako TyabhyadhikAni, tathAhi-- yadi kazcinmithyAdRSTistiryakrapaJcendriyo manuSyo vA pUrvako vyAyuH katipayavarSAtikrame vibhaGgajJAnI jAyate, jAtazca sannapratipatitavibhaGgajJAna evAvigrahagatyA saptamanarakapRthivyAM trayastriMzatsAgaropamasthitiko nairayiko jAyate tadA bhavati yathoktamutkRSTaM mAnaM, tata Urddha tu samyaktvapratipattyA'vadhijJAnabhAvataH sarvathA'pagamAdvA tadvibhaGgajJAnamapagacchati / gataM jJAnadvAram, idAnIM darzanadvAraM, tatredamAdisUtram - cakkhudaMsaNI NaM bhaMte! pucchA, go0 ! jaha0 aMto0 ukkoseNaM sAgarovamasahassaM sAtiregaM, acakkhudaMsaNI NaM bhaMte ! acakkhudaMsaNitti kAla0, go0 ! acakkhudaMsaNI duvihe paM0 taM0 - aNAdIe vA apajavasite aNAdIe vA sapaJjavasie, For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya0 vRttau. // 39 // ohiMdasaNI NaM pucchA, go! jaha0 egaM samayaM ukko do chAvaTThIo sAgarovamANaM sAiregAo, kevaladaMsaNI NaM pucchA, 18 kAyago0 ! sAtIe apajjavasite // dAraM 11 / (242) sthitipadaM 'cakkhudaMsaNI NaM bhaMte !' ityAdi, iha yadA trIndriyA dizcaturindriyAdiSUtpadya tatra cAntarmuhUrta sthitvA bhUyo'pi trIndriyAdiSu madhye utpadyate tadA cakSurdarzanI antarmuhUrta labhyate, utkarpataH sAtirekaM sAgaropamasahasraM, taccaturindri-2 yatiryapaJcendriyanairayikAdibhavabhramaNenAvasAtavyam , acakSurdarzanI anAdyaparyavasito yo kadAcidapi na siddhibhAvamadhigamiSyati, yastvadhigantA so'nAdisaparyavasitaH, tathA tiryakapaJcendriyo manuSyo vA tathAvidhAdhyavasAyAdavadhidarzanamutpAdyAnantarasamaye yadi kAlaM karoti tadA'vadhidarzanaM pratipatati, tadA'vadhidarzanina ekasamayatA, utkarSato'vadhidarzanI dviSaTpaSTI sAgaropamANi sAtirekANi, kathamiti cet, ucyate, iha kazcidvibhaGgajJAnI tiryapaJcendriyo manuSyo vA'pratipatitavibhaGgajJAna evAvigrahagatyA'dhaHsaptamanarakapRthivyAM trayastriMzatsAgaropamasthiti rayiko jAtaH, tatra codvartanApratyAsattikAle samyaktvamutpAdya tataH paribhraSTastato'pratipatitena vibhaGgajJAnena pUrvakoTyAyuSkeSu tiye paJcendriyeSu samutpannastatra ca paripUrNa khAyuHpratipAlya punarapratipatitavibhaGga evAdhaHsaptamapRthivyAM trayastriMzatsAgaro-| // 39 // pamasthitiko nairayiko jAtastatrApi coddhRttipratyAsattau samyaktvamAsAdya parityajati, tato bhUyo'pyapratipatitavibhaGga eva pUrvakoTyAyuSkeSu tiryapaJcendriyeSu jAtastadevamekA SaTSaSTiH sAgaropamANAmabhUn , sarvatra ca tiryasUtpadyamAno For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASIvigraheNotpadyate, vigrahe vibhaGgasya tiryakSu manuSyeSu ca niSedhAt, yadvakSyati-"vibhaMganANI paMciMdiyatirikkhajoNiyA maNUsA AhAragANo aNAhAragA" iti, Aha-kiM samyaktvameSo'pAntarAle pratipAdyate ?, ucyate, iha vibhaGgasya sthitirutkarSato'pi trayastriMzatsAgaropamANi dezonapUrvakoTyabhyadhikAni, tathA coktaM prAk-"vibhaMgaNANI jaha0 ega samayaM ukko tettIsaM sAgarovamAI desUNAe puvakoDIe abbhahiyAI" iti, tata etAvantaM kAlamavicchedena vibhaGgasyAprApyamANatvAt apAntarAle samyaktvaM pratipAdyate, tato'pratipatitavibhaGga eva manuSyatvamavApya saMyama pAlayitvA dvau vArau vijayAdiSUtpadyamAnasya dvitIyA SaTrapaSTiH sAgaropamANAM samyagdRSTebhavati, evaM dve SaSaSTI sAgaropamANAmavadhidarzanasya, atha vibhaGgAvasthAyAmavadhidarzanaM karmaprakRtyAdiSu pratiSiddhaM tataH kathamiha vibhaGge tadbhAvyate?, naiSa doSaH, sUtre vibhaGge'pyavadhidarzanasya pratipAditatvAt , tathA hyayaM sUtrAbhiprAyaH-vizeSavipayaM vibhagajJAnaM sAmAnyaviSayamavadhidarzanaM, yathA samyagdRSTeH vizeSaviSayamavadhijJAnaM sAmAnyaviSayamavadhidarzanamucyate kevalaM vibhaGgajJAninopyavadhidarzanamanAkAramAtratvenAviziSTatvAt avadhijJAnino'vadhidarzanatulyamiti tadapyavadhidarzanamu cyate, na vibhaGgadarzana miti, Aha ca mUlaTIkAkAro'pyetadbhAvanAyAm-"daMsaNaM ca vibhaMgohINaM jato tullameva, 18 ato ceva do chAvaTThIo sAiregAo' iti, tato'smAbhirapi vibhaGge'vadhidarzanaM bhAvitaM, kArmagranthikAH punarAhu: yadyapi sAkArataravizeSabhAvena vibhaGgajJAnamavadhidarzanaM ca pRthagasti tathApi na samyagnizcayo vibhaGgajJAnena, mithyAtva 9oporaeadee99000202929 Jan Education Intematon For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cerce paNana vimajAvasthA-1018kAya prajJApanAyAH malaya0 vRttI. // 39 // rUpatvAt nApyavadhidarzanena tasyAnAkAramAtratvAdataH kiM tena pRthagvivakSitenApIti tadabhiprAyeNa na vibhaGgAvasthAyAmavadhidarzanaM, na caitat khamanISikAvijRmbhitaM, pUrvasUribhirapyevaM matavibhAgasya vyavasthApitatvAt , uktaM ca vize-I paNavatyAM jinabhadragaNikSamAzramaNapUjyapAdaiH-"sutte vibhaMgassavi parUviyaM ohidaMsaNaM bahuso / kIsa puNo paDisiddhaM kammappagaDIpagaraNaMmi // 1 // vibhaMgevi darisaNaM sAmaNNavisesavisayao sutte / taM ca'visiTThamaNAgAramettaM to'vahivibhaMgANaM // 2 // kammapagaDImayaM puNa sAgAreyaravisesamAvevi / na vibhaMganANadaMsaNavisesaNamaNicchayattaNao // 3 // " iti, [sUtre vibhaGgasyApi prarUpitamavadhidarzanaM bahuzaH / kathaM punaH pratiSiddhaM karmaprakRtiprakaraNe // 1 // vibhaGge'pi darzanaM sAmAnyavizeSaviSayataH suutre| taccAviziSTamanAkAramAnaM tato'vadhivibhaGgayoH // 2 // karmaprakRtimataM punaH saakaartrvishessbhaave'pi|n vibhaGgajJAnadarzanavizeSo'nizcayatvAt // 3 // ] anye tu vyAcakSate-kiM saptamanarakapRthivInivAsinArakakalpanayA ?, sAmAnyenaiva nArakatiryagnarAmarabhaveSu paryaTataH khalvavadhivibhaGgau etAvantaM kAlaM bhavatastata Urddhamapavarga iti / kevaladarzaninaH sUtraM kevalajJAninaH sUtravadbhAvanIyaM, / gataM darzanadvAram , idAnIM saMyatadvAraM, tatredamAdisUtram saMjae NaM bhaMte ! saMjatetti pucchA, go0 ! ja0 ega samayaM ukko0 desUrNa puvakoDiM, asaMjate Na bhaMte ! asaMjaetti, pucchA, go0 ! asaMjate tividhe paM0, taM0-aNAtIe vA apajavasite aNAtIe vA sapajavasite sAtIe vA sapajava // 39 // For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ site, tattha NaM je se sAtIe sapajjavasite se jaha0 aM0 ukko0 aNaM * anaMtAo ussappiNiosappiNIo kAlao khettato avaGkaM poggalapariyahaM deNaM, saMjatAsaMjate NaM pucchA, go0 ! jaha0 aMto0 uko0 dekhaNaM puchkoDiM, nosaMjatenoasaMjate no saMjatAsaMjate NaM pucchA, go0 ! sAdIe apajavasite / dAraM 12 (sUtraM 243 ) sAgArovaogovautte NaM bhaMte ! pucchA, go0 ! jaha0 u0 aM0 / aNAgArovauttevi, evaM caiva / dAraM 13 ( sUtraM 244 ) 'saMjae NaM bhaMte' ityAdi, jaghanyata ekasamayatA saMyatasya cAritrapariNAmasamaya eva kasyApi kAlakaraNAt, asaMyatastu tridhA - anAdyaparyavasito'nAdisaparyavasitaH sAdisaparyavasitazca tatra yaH saMyamaM kadAcanApi na prApsyati so'nAdya paryavasito, yastu prApsyati so'nAdisaparyavasito, yastu saMyamaM prApya tataH paribhraSTaH sa sAdisaparyavasitaH, sa ca jaghanyenAntarmuhUrtta tataH paraM kasyApi punarapi saMyamapratipattibhAvAt utkarSato'nantaM kAlamityAdi prAgvat tata UrddhamavazyaM saMyamaprAptiH, saMyatAsaMyato - dezavirataH, sa ca jaghanyato'pyantarmuhUrtta dezaviratipratipattyupayogasya, jaghanyato'pyAnta mauhUrttikatvAt, dezaviratirhi dvividhatrividhAdibhaGgabahulA tatastatpratipattau jaghanyenApyantarmuhUrtta lagati, sarvaviratistu sarva sAvadyamahaM na karomItyevaMrUpA tatastatpratipattyupayoga ekasAmayiko'pi bhavatIti prAkra saMyatasya ekasamayatoktA, yastu na saMyato nApyasaMyato nApi saMyatAsaMyataH sa siddha iti sAdyaparyavasita iti / gataM saMyatadvAram idAnImupayogadvAraM, tatredamAdisUtram - ' sAgArovaogovautte NaM bhaMte !' ityAdi, iha saMsAriNAmupa For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malayavRttI. // 392 // 9929898800008092001 yogaH sAkAro'nAkAro vA, jaghanyato'pyAntarmuhUrtikaH utkarSato'pi, tataH sUtradvaye'pi jaghanyata utkarSatazcAnta-18|18 kAyamuhUrttamuktaM, yastu kevalinAmuktaH ekasAmayika upayogaH sa iha na vivakSita iti / gataM upayogadvAraM, idAnImA- sthitipadaM hAradvAraM, tatredamAdisUtram AhArae NaM bhaMte ! pucchA, go ! AhArae duvidhe0 50, taM0-chaumatthaAhArae ya kevaliAhArae ya, chauMmatthaAhArae NaM bhaMte ! chaumatthAhAraetti kAla01, go0 ! ja0 khuDDAgabhavaggahaNaM dusamayaUNaM ukko0 asaMkhenaM kAlaM asaMkhejAo ussappiNIosappiNIto kAlato khettato aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, kevaliAhArae NaM bhaMte ! kevaliAhAraetti kAlato. 1, go0 ! jaha0 aMto0 u0 desUrNa putva0 / aNAhArae NaM bhaMte ! aNAhAraetti0, go0! aNAhArae du0 paM0, taM0-chaumatthaaNAhArae ya kevaliaNAhArae ya, chaumatthaaNAhArae NaM bhaMte ! pucchA, go0 ! jaha0 egaM samayaM ukko do samayA, kevaliaNAhArae NaM bhaMte ! kevali01, go0 ! kevaliaNAhArae duvidhe paM0, taM0-siddhakevaliaNAhArae ya bhavatthakevaliaNAhArae ya, siddhakevaliaNAhArae NaM pucchA, go0 ! sAdIe apajjavasie, bhavatthakevaliaNAhArae NaM bhaMte ! pucchA, go0! bhavatthakevaliaNAhArae duvidhe paM0, taM0-sajogibhavatthakevaliaNAhArae ajogibhavatthakevaliaNAhArae ya, sajogibhavatthakevaliaNAhArae NaM bhaMte ! pucchA, go0! ajahaNNamaNukkoseNaM tiNi samayA, ajogibhavatthakevaliaNAhArae NaM pucchA, go! jaha0 ukko0 aNto| dAraM 14 / (mUtraM 245) ||392 // For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'AhArageNaM bhaMte ! ityAdi sugama, navaraM 'jahaNNeNaM khuDAgabhavaggahaNaM dusamaUNa'miti iha yadyapi catuHsAma-1 yikI paJcasAmayikI ca vigrahagatirbhavati, Aha ca-"ujuyA ya egavaMkA, duhatovaMkA gatI viNihiTThA / jujai ticaurvakAvi nAma caupaMcasamayAo // 1 // " iti [RjvI caikavakA dvidhAvakrA gatizca vinirdiSTA / yujyate tricaturvakra api nAma catuHpaJcasamaye // 1 // ] tathApi bAhulyena dvisAmayikI trisAmayikI vA pravarttate na catuHsAmayikI paJcasAmayikI vA pravartate tato na te vivakSite, tatrotkarSatastrisAmayikyAM vigrahagatau dvAvAdyau samayAvanAhAraka ityAhArakatvacintAyAM kSullakabhavagrahaNaM tAmyAM nyUnamuktaM, Rjugatirakavakragatizca na vivakSitA, sarvajaghanyasya paricintyamAnatvAt , utkarSato'saGkhyeyakAlamityAdi sugama, navaraM etAvataH kAlAdUrddhamavazyaM vigra-18 hagatirbhavati, tatra cAnAhArakatvamityanantaM kAlamiti noktaM / kevalisUtraM sugama, chadmasthAnAhArakasUtre 'ukkoseNaM do samayA' iti trisAmayikI vigrahagatimadhikRtya, catuHsAmayikI paJcasAmayikI ca vigrahagatine vivakSitetyabhihitamanantaraM, sayogibhavasthakevalianAhArakasUtre trayaH samayA aSTasAmayikasya kevalisamudghAtasya tRtIyacaturthe|paJcamarUpAH, uktaM ca-"daNDaM prathame samaye kapATamatha cottare tathA samaye / manthAnamatha tRtIye lokavyApI caturthe tu // 1 // saMharati paJcame tvantarANi manthAnamatha tathA SaSThe / saptamake tu kapATaM saMharati tato'STame daNDam // 2 // audArikaprayoktA prathamASTamasamayayorasAviSTaH / mizraudArikayoktA saptamaSaSThadvitIyeSu // 3 // kArmaNazarIrayogI eeeeeeeeeeeeeeees For Personal & Private Use Only IYAlinelibrary.org Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malayavRttI. 18 kAyasthitipadaM // 393 // caturthake paJcame tRtIye ca / samayatraye'pi tasmin bhavatyanAhArako niyamAt // 4 // " iti / gatamAhAradvAraM, | adhunA bhASAdvAramAha bhAsae NaM pucchA, go0 ! jahanneNaM ega samayaM ukko0 aMto0, abhAsae NaM pucchA, go0 ! abhAsae tividhe paM0, taMaNAie vA apajjavasie aNAie vA sapaJjavasie sAie vA sapajjavasie, tattha NaM je se sAie vA sapajjavasite se jahaNNeNaM aM0 u0 vaNaphaikAlo / dAraM 15 (sUtraM 246) parittaeNaM pucchA, go0! paritte duvihe paM0, taM0-kAyaparitte ya saMsAraparitte ya, kAyaparite NaM pucchA, go0! jaha* aMto0 ukko0 asaM0 puDhavikAlo asaMkhejjAo ussappiNiosappiNIto, saMsAraparitte NaM pucchA, go0 ! ja0 aMto0 u0 aNaMtaM kAlaM jAva avaDaM poggalapariyaTTU desUrNa / aparitte NaM pucchA, go0! aparitte du. 50, taM0-kAyaaparitte ya saMsAraa0, kAyaaparitte NaM pucchA, go0 ! ja0 aMto0 u0 vaNassaikAlo, saMsAraaparitte NaM pucchA, go! saMsAraaparitte du. 50, taM0-aNAdIe vA sapaJjavasite aNAdIe vA apajjavasite, noparittenoaparitte NaM pucchA, go0! sAdIe apajavasite, dAraM 16 (sUtraM 247) pajattae NaM. pucchA, go0! ja0 aM0 u0 sAgarovamasatapuhuttaM sAtiregaM, apaJjattae NaM pucchA, go.! ja0 u0 aMto0, nopajjattaenoapajjattae NaM pucchA, go0 ! sAdIe apajjavasite / dAraM 17 (sUtraM 248) suhume NaM bhaMte ! suhumitti pucchA, go0! ja0 aMto0 u0 pUDhavikAlo, bAdare NaM pucchA, go0 ! ja. aM0 u0 asaMkhejaM kAlaM jAva khettao aMgulassa asaMkhejati 720002020809200000 // 393 // dan Education International For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgaM, nohumanobAdare NaM pucchA, go0 ! sAdIe apaavasite / dAraM 18 ( sU 249) saNNI NaM bhaMte! pucchA, go0 ! ja0 aMta0 u0 sAgarovamasata huttaM sAtiregaM, asaNNI NaM pucchA, go0 ! ja0 aMto0 ukko0 vaNassaikAlo, nosaNNInoasa pucchA, go0 ! sAdIe apajavasite / dAraM 19 (sUtraM 250) bhavasiddhie NaM pucchA, go0 ! aNAdIe sapaJjavasite, abhavasiddhie NaM pucchA, go0 ! aNAdIe apaJjavasite, nobhavasiddhienoabhavasiddhie NaM pucchA, go0 ! sAdIe apaavasite / dAraM 20 / (sUtraM 251) dhammatthikAe NaM pucchA, go0 ! saGghaddhaM, evaM jAva addhAsamae / dAraM 21 (sUtraM 252 ) carime NaM pucchA, go0 ! aNAdIe sapaJjavasite, acarime NaM pucchA, go0 ! acarime duvidhe paM0 taM0 - aNAdIe vA apajavasite sAdIte vA apajjavasite / dAraM 22 / ( sUtraM 253 ) paNNavaNAe bhagavaIe aTThArasamaM kAyaTThiinAmaparyaM samacaM // 18 // 'bhAsa NaM bhaMte!' ityAdi, iha jaghanyata ekasamayatA utkarSata AntarmuhUrttikatA ca vAgyogina ivAvasAtavyA, abhASaka strividhastadyathA - anAdyaparyavasitaH anAdisaparyavasitaH sAdisaparyavasitazca tatra yo na jAtucidapi bhASakatvaM prApsyati so'nAdyaparyavasito yastvavApsyati so'nAdisaparyavasitaH, yastu bhASako bhUtvA bhUyo'pyabhASako bhavati sa sAdisaparyavasitaH, sa ca jaghanyenAntarmuhUrtta, bhASitvA kaJcitkAlamavasthAya punarbhASakatvopalabdheH, athavA For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAHmalayavRttI. // 39 // dvIndriyAdibhASaka ekendriyAdiSvabhASakeSutpadya tatra cAntarmuhUrta jIvitvA punarapi yadA dvIndriyAdirevotpadyate tadA || |18 kAyajaghanyato'ntarmuhUrtamabhASakaH, utkarSato vanaspatikAlaH, saca prAgevokta iti nopadayate / gataM bhASakadvAraM, idAnIM sthitipadaM parItadvAraM, parIto dvividhaH-kAyaparItaH saMsAraparItazca, tatra yaH pratyekazarIrI sa kAyaparIto, yastu samyaktvAdinA kRtaparimitasaMsAraH sa saMsAraparItaH, kAyaparIto jaghanyato'ntarmuhUrta, sa ca yadA kazcinigodAduddhRtya pratyekazarIriSu samutpadya ca tatra cAntarmuhUrta sthitvA bhUyo'pi nigodeSUtpadyate tadA labhyate, utkarSato'saGkhyeyaM kAlaM, sa cAsaGkhyeyaH kAlaH pRthivIkAlo, yAvAn pRthivIkAyikakAyasthitikAlastAvAn veditavya ityarthaH, tameva kAlato nirUpayati-asaGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyaH, saMsAraparIto jaghanyato'ntarmuharta tata UrddhamantakRtkevalitvayogena muktibhAvAt , utkarSato'nantaM kAlaM, tameva nirUpayati-'aNaMtAoM' ityAdi prAgvat, tata UrddhamavazyaM muktigamanAt, kAyAparIto'nantakAyikaH, saMsArAparItaH samyaktvAdinA akRtaparimitasaMsAraH, kAyAparIto jaghanyenAntarmuhUrta, 181 sa ca yadA kazcitpratyekazarIribhya uddhRtya nigodeSu samutpadyate tatra cAntamahala sthitvA bhUyo'pi pratyekazarIriSUtpadyate tadA'vasAtavyaH, utkarSato vanaspatikAlo vAcyaH, sa ca prAgevopadarzitaH, tata Urdva niyamAttata udRtteH, // 394 // saMsArAparIto dvidhA-anAdyaparyavasito yo na kadAcanApi saMsAravyavacchedaM kariSyati, yastu kariSyati so'nAdisaparyavasitaH, noparItonoaparItazca siddhaH, sa ca sAdyaparyavasita eva / paryApsadvAre paryApto jaghanyenAntarmuhUrta, tt| eeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only w Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 UrddhamaparyAptatvaprasakteH, utkarSataH sAtireka sAgaropamazatapRthaktvaM, etAvantaM kAlaM paryApsalabdhyavasthAnasambhavAt , 18 aparyAso jaghanyata utkarSatazcAntarmuhUrta, tata UrddhamavazyaM paryApsalabdhyutpatteH, noparyApsonoaparyAptazca siddhaH, sa ca sAdyaparyavasitaH, siddhtvsyaaprcyuteH| sUkSmadvAre sUkSmasUtre utkarSataH pRthivIkAla iti, yAvAn pRthivIkAyikakA-1 yasthitikAlastAvAn vktvyH| bAdarasUtraM sugama, anayozca bhAvanA prAgeva kRtA, nosukSmonovAdarazca siddhastataH dhpryvsitH| saMjJidvAre saMjJisUtre jaghanyato'ntamuhUrttamiti, yadA kazcijanturasaMjJibhya udRttya saMjJiSu samutpadyate / tatra cAntarmuhUrta jIvitvA bhUyo'pi asaMjJipUtpadyate tadA labhyate, utkRSTaM sugamaM / asaMjJI jaghanyato'ntarmuhUrta, sa / caivaM-kazcit saMjJibhya udRttyAsaMjJiSUtpadyate, tatra cAntarmuhUrta sthitvA bhUyo'pi saMjJiSu madhye samAgacchati, utkato vanaspatikAlo, vanaspatikAyasyApyasaMjJigrahaNena grahaNAt nosaMjJinoasaMjJI ca siddhaH, sa ca saadypryvsitH| bhavasiddhikadvAre 'bhavasiddhie NamityAdi, bhave siddhiryasyAsau bhavasiddhiko bhavya ityarthaH, sa cAnAdisaparyavasitaH, anyathA bhavyatvAyogAt , abhavasiddhiko'bhavyaH, sa cAnAdyaparyavasitaH, anyathA'bhavyatvAyogAt, nobhavyonoabhavyazca siddhaH, tataH saadypryvsitH| astikAyAH paJcApi sarvakAlabhAvinaH, addhAsamayo'pi pravAhApekSayA, tata uktaM 'evaM jAva addhAsamae,' caramo bhavo bhaviSyati yasya so'bhedAcaramo-bhavyasta dviparIto'caramaH sa cAbhavyastasya caramabhavAbhAvAt , siddhazca, tasyApi caramatvAyogAt , tatra caramo'nAdisaparyavasito'nyathA caramatvAyogAt, ekeeeeeeeee For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19samya prajJApanAyA: malaya. vRttI . acaramo dvividho'nAdyaparyavasitaH sAdyaparyavasitazca, tatrAnAdiaparyayasito'bhavyaH, sAdyaparyavasitaH siddhaH / iti / zrImalayagiriviracitAyAM prajJApanAvRttI aSTAdazaM padaM samAptam // ktvapadaM ekonaviMzatitamaM samyaktvapadaM prArabhyate // 19 // // 395 // 7899999999 tadevaM vyAkhyAtamaSTAdazaM padaM, sAmpratamekonaviMzatitamamArabhyate. asya cAyamabhisaMvandhaH-ihAnantarapade kAyasthitiruktA, atra tu kasyAM kAyasthitau katividhAH samyagdRSTyAdibhedena jIvA bhavantIti cintyate, tatredaM sUtram jIvA gaM bhaMte ! kiM sammadiTThI micchAdiTThI sammAmicchAdiTThI 1, goyamA! jIvA sammadiTThIvi micchAdiTThIvi sammAmicchAdiTThIvi / evaM neraiyAvi / asurakumArAdi evaM ceva jAva thaNiyakumArA / puDhavIkAiyA NaM pucchA, goyamA ! puDhavIkAiyA No sammadiTThI micchAdiTThI No sammAmicchAdiTThI, evaM jAva vaNassaikAiyA / beiMdiyANaM pucchA, goyamA ! beiMdiyA sammadiTThI micchAdiTThI No sammAmicchAdiTThI, evaM jAva cariMdiyA, paMciMdiyatirikkhajoNiyA maNussA vANa| maMtarajoisiyavemANiyA ya sammadiTThIvi micchAdiTThIvi sammAmicchAdiTThIvi, siddhA NaM pucchA, goyamA ! siddhA samma diTThI, No micchAdiTThI No sammAmicchAdiTThI / (sUtra 254 ) panavaNAbhagavaIe sammatcapadaM samattaM // 19 // // 395 // For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jIvA NaM bhaMte ! kiM sammadihI' ityAdi sugamaM ApadaparisamAseH, navaraM sAsAdanasamyaktvayukto'pi sUtrAbhi-1 prAyeNa pRthivyAdiSu notpadyate, "ubhayAbhAvo puDhavAiesu" [ ubhayAbhAvaH pRthvyAdiSu] iti vacanAt, dvIndriyAdiSu sAsAdanasamyaktvayukta upapadyate, tataH pRthivyAdayaH samyagdRSTayaH pratiSiddhAH, dvIndriyAdayo'bhihitAH, samyagamithyASTipariNAmaH punaH saMjJipaJcendriyANAM bhavati, na zeSANAM, tathAkhAbhAvyAt, ata ubhaye'pi samyagamithyAdRSTayaH pratiSiddhAH // iti zrImalayagiriviracitAyAM prajJApanATIkAyAmekonaviMzatitamaM padam samAptam // atha viMzatitamamantakriyApadaM prArabhyate // Deeeeeeeeeeeeeeeeeeeecca vyAkhyAtamekonaviMzatitamaM padaM, adhunA viMzatitamaM Arabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarapade samyaktvapariNAma uktaH, atra tu pariNAmasAmyAda gatipariNAmavizeSo'ntakriyA'bhidhIyate, tatreyamAdI adhikAradvAragAthA neraiya aMtakiriyA aNantaraM egasamaya ubaTTA / titthagaracakkibaladevavAsudevamaMDaliyarayaNA [ya] // 1 // dAragAhA / jIve -OChe For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya0 vRttI. 20antakriyApadam // 396 // NaM bhaMte ! aMtakiriyaM karejA ?, goyamA! atthegaie karejA, atthegatie No karejA / evaM neraie jAva vemANie / neraie NaM bhaMte ! neraiesu aMtakiriyaM karejA, goyamA ! no iNaDhe samaTe / neraiyA NaM bhaMte ! asurakumAresu aMtakiriyaM karejA ?, goyamA ! no iNaDhe samaTe / evaM jAva vemANiesu / navaraM mayUsesu aMtakiriyaM karejatti pucchA, goyamA ! atthegatie karejjA atthegatie. No karejA / evaM asurakumArA jAva mANie / evameva cauvIsaM 2 daMDagA bhavanti / (sUtraM 255) neraiyA NaM bhaMte ! kiM aNaMtarAgayA aMtakiriyaM kareMti paraMparAgayA aMtakiriyaM kareMti , goyamA ! aNaMtarAgayAvi aMtakiriyaM kareMti paraMparAgayAvi aMtakiriyaM kareMti / evaM rayaNappabhApuDhavineraiyAvi jAva paMkappabhApuDhavIneraiyA, dhUmappabhApuDhavIneraiyANaM pucchA, goyamA! No aNaMtarAgayA aMtakiriyaM pakareMti, paraMparAgayA aMtakiriyaM pakareMti, evaM jAva ahesattamApuDhavIneraiyA / asurakumArA jAva thaNiyakumArA puDhavIuvaNassaikAiyA ya aNantarAgayAvi aMtakiriyaM pakareMti paraMparAgayAvi aMtakiriyaM paphareMti, teuvAubeiMdiyateiMdiyacauridiyA No aNaMtarAgayA aMtakiriyaM pakareMti paraMparAgayA aMtakiriyaM pakareMti / sesA aNaMtarAgayAvi aMtakiriyaM pakareMti paraMparAgayAvi aMtakiriyaM pakareMti / (sUtraM 256) 'neraiya aMtakiriyA' ityAdi, prathamato nairayikopalakSiteSu catavizatisthAneSa antakriyA cintniiyaa| tato'nantarAgatAH kimantakriyAM kurvanti paramparAgatA vA? ityevamantaraM cintanIyaM, tato nairayikAdibhyo'nantaramAgatAH // 396 // For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiyanta ekasamayenAntakriyAM kurvantIti cintyate, tata 'uccaTTA' iti udRttAH santaH kasyAM yonAvutpadyante iti vaktavyaM, tathA yata udRttAstIrthakarAzcakravartino baladevA vAsudevA mANDalikAzcakravartino ratnAni ca-senApatipramukhANi bhavanti tatastAni krameNa vaktavyAni iti dvaargaathaasNkssepaarthH| vistarArtha ta sUtrakRdeva vakSyati, tatra prathamato'ntakriyAmabhidhitsurAha-'jIve NaM bhaMte !' ityAdi, jIvo 'Na'miti vAkyAlaGkatau bhadanta ! 'antakriyA miti antaH-avasAnaM, tacca prastAvAdiha karmaNAmavasAtavyaM, anyatrAgame'ntakriyAzabda(vAcyatayA ta)sya rUDhatvAt , tasya kriyA-karaNamantakriyA-karmAntakaraNaM mokSa iti bhAvArthaH, "kRtsnakarmakSayAnmokSaH" iti vacanAt , tAM kuryAd ?, bhagavAnAha-gautama ! astyekako yaH kuryAt , astyekako yo na kuryAt , iyamatra bhAvanA-yastathAvidhabhavyatvaparipAkavazato manuSyatvAdikAmavikalAM sAmagrImavApya tatsAmarthyasamudbhUtAtiprabalavIryolAsavazataHkSapakazreNisamArohaNena kevalajJAnamAsAdyAghAtInyapi karmANi kSapayet sa kuryAt , anyastu na kuryAt , viparyayAditi / evaM nairayikAdicaturvizatidaNDakakrameNa tAvad bhAvanIyA yAvad vaimAnikAH, sUtrapAThastvevam-'neraieNaM bhaMte ! aMtakiriyaM karejA?, goyamA ! atthegaie karejA atthegaie no karejA' ityAdi / idAnIM nairayikeSu madhye vartamAno'ntakriyAM karoti kiM vA na karoti ? iti pipRcchiSuridamAha-'neraie NaM bhaMte' ityAdi, bhagavAnAha-gautama ! nAyamarthaH samarthaH, nAyamoM yuktyupapanna ityarthaH / kathamiti cet ?, ucyate, iha kRtsnakarmakSayaH prakarSaprAptAtsamyagdarzanajJAnacAritrasamu For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yAH malaya0 vRttI. // 397 // dAyAd bhavati, na ca nairayikAvasthAyAM cAritrapariNAmaH, tathA bhavakhAbhAbyAditi / evamasurakumArAdiSu vaimAnika-18/20antaparyavasAneSu pratiSedho vaktavyaH / manuSyeSu tu madhye samAgataH san kazcidantakriyAM kuryAt , yasya paripUrNA cAri-8 kriyApadam trAdisAmagrI syAt, kazcinna kuryAt, yastadvikala iti / evamasurakumArAdayo'pi vaimAnikaparyavasAnAH pratyekaM naira|yikAdicaturviMzatidaNDakakrameNa vaktavyAH, tata evamete caturvizatidaNDakAzcaturvizatayo bhavanti // athaite nairayikAdayaH khakhanairayikAdibhavebhyo'nantaraM manuSyabhave samAgatAH santo'ntakriyAM kurvanti kiMvA tiryagAdibhavavyavadhAnena paraMparAgatA iti nirUpayitukAma Aha-'neraiyA NaM bhaMte !' ityAdipraznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama ! anantarAgatA api antakriyAM kurvanti paramparAgatA api, tatra ratnazarkarAvAlukApaGkaprabhAbhyo'nantarAgatA api paramparAgatA api, dhUmaprabhApRthivyAdibhyaH punaH paramparAgatA eva, tathAkhAbhAvyAt, enameva vizeSa pratipipAdayiSuH sUtrasaptakamAha-'evaM rayaNappabhApuDhavIneraiyAvi' ityAdi, sugamaM / asurakumArAdayaH stanitakumAraparyavasAnAH pRthivyabbanaspatayazcAnantarAgatA api antakriyAM kurvanti paramparAgatA apyantakriyAM kurvanti, ubhayathA'pyAgatAnAM teSAmantakriyAkaraNAvirodhAt , tathA kevlckssussoplbdheH| tejovAyudvitricaturindriyAH paramparAgatA eva, na tvana- // 397 // ntarAgatAH, tatra tejovAyUnAmAnantaryeNa manuSyatvasyaivAprAptaH, dvIndriyAdInAM tu tathAbhavaskhAbhAbyAditi / zeSAstu tiryakrapaJcendriyAdayo vaimAnikaparyavasAnA anantarAgatA api paramparAgatA api / atha nairayikAdibhavebhyo'nantara 2292020208828800202 For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAgatAH kiyanta ekasamaye'ntakriyAM kurvanti ityevaMrUpaM tRtIyaM dvAramabhidhitsurAha aNaMtarAgayA neraiyA egasamaye kevaiyA aMtakiriyaM pakareMti ?, goyamA! jahanneNaM ego vAdo vA tinni vA ukkoseNaM dasa, rayaNappabhApuDhavIneraiyAvi evaM ceva, jAva vAluyappabhApuDhavI0, aNaMta0 bhaMte ! paMkapabhApuDhavIneraiyA egasamayeNaM kevatiyA aMtakiriyaM pakareMti ?, goyamA ! jahanneNaM ekko vA do vA tinni vA ukkoseNaM catvAri, aNantarAgayA NaM bhaMte ! asurakumArA egasamaye kevatiA aMta0 pakareMti , goyamA! jaha0 ekko vA do vA tinni vA ukkoseNaM dasa, aNaMtarAgayA NaM bhaMte ! asurakumArIo egasa0 keva0 aMta0 pakareMti ?, goyamA! jaha0 eko vA do vA tinni vA ukkoseNaM paMca, evaM jahA asurakumArA sadevIyA tahA jAva thaNia0 aNaMtarAgayA NaM bhaMte ! puDhavi0 egasamaye kevaiyA aMtakiriyaM pakareMti ?, goyamA ! jaha0 ekko vA do vA tinni vA, ukkoseNaM cattAri, evaM AukkAiyAvi cattAri, vaNassaikAiyA chacca, paMcidiyatirikkhajoNiyA dasa, tirikkhajoNiNIo dasa, maNussA dasa, maNussIo vIsa, vANamaMtarA dasa, vANamaMtarIo paMca, joisiA dasa, joisiNIo vIsaM, vemANiA aTThasayaM, vemANiNIo vIsaM / (sUtraM 257) 'aNaMtarAgayA NaM bhaMte !' ityAdi, nairayikabhavAdanantaraM-avyavadhAnena manuSyabhavamAgatA anantarAgatAH, nairayikA iti prAgbhavaparyAyeNa vyapadezaH surAdiprAgbhavaparyAyapratipattivyudAsArthaH, evamuttaratrApi tattatprAgbhavaparyAyeNa For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0vRttI. uddhRtte dharma // 398 // vyapadeze prayojanaM cintanIyamiti / zeSaM kaNThyaM / samprati tata udvRttAH kasyAM yonAvutpadyante ? iti caturthaM dvArama- 2. anta kriyApade bhidhitsurAhaneraie NaM bhaMte ! neraiehito aNaMtaraM ujvaTTittA neraiesu uvavajjejjA ?, goyamA ! no iNaDhe samaDhe, neraie NaM bhaMte ! nerai- / zravaNAdi ehito aNaMtaraM ubaTTittA asurakumAresu uvavajejjA ?, goyamA! no iNaDhe samaDhe / evaM niraMtaraM jAva cauridiesu pucchA, sU. 258 goyamA ! no iNaTe samahe | neraie NaM bhaMte ! neraiehiMto aNaMtaraM uccaTTitA paMciMdiyatirikkhajoNiesu uvavajjejA', atthegatie uvavajjejjA atthegaie No uvavajjejjA, je NaM bhaMte ! neraiehito aNaMtaraM paMciMdiyatirikkhajoNiesu uvava0 se NaM bhaMte ! kevalipannattaM dhammaM labhejjA savaNayAe ?, goyamA! atthegatie labhejA atthegatie No labhejA, jeNaM bhaMte ! kevalipannattaM dhammaM labhejA savaNayAe se NaM kevalaM bohiM bujjhejA?, goyamA! atthegatie bujjhejA atthegatie No bujhejjA / je NaM bhaMte ! kevalaM bohiM bujhejjA se NaM saddahejjA pattiejA roejjA ?, goyamA ! saddahejjA pattiejjA roejA, jeNaM bhaMte ! saddahejjA pattiejjA roejA se NaM AbhiNibohiyanANasuyaNANAI uppADejA ?, haMtA goyamA ! uppADejA, je NaM bhaMte ! AbhiNiyohiyanANasuyanANAI uppADejA se NaM saMcAejA sIlaM vA vayaM vA guNaM vA veramaNaM vA M398 // paccakkhANaM vA posahovavAsaM vA paDivajittae ?, goyamA ! atthegatie saMcAejA atyaMgatie No saMcAejA, je NaM bhaMte ! saMcAejA sIlaM vA jAva posahovavAsaM vA paDivajattae se NaM ohinANaM uppADejA ?, goyamA! atyaMgatie raTiTaTaTaTarajara For Personal & Private Use Only Jain Education Internal anal w Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uppADejA atthegatie No uppADejA, jeNaM bhaMte ! ohinANaM uppADejjA se NaM saMcAejjA muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pavaittae ?, goyamA! no iNahe samahe // neraie NaM bhaMte ! neraiehito aNaMtaraM ubaTTittA maNussesu ukvajejA?, goyamA! atthegatie uvavajejA atthegatie No uvavajejjA, jeNaM bhaMte ! uvavajejA se NaM kevalipannattaM dhamma labhejA savaNayAe ?, goyamA ! jahA paMcidiyatirikkhajoNiesu jAva je NaM bhaMte ! ohinANaM uppADejA se NaM saMcAejA muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pavaittae, goyamA! atthegatie saMcAejA atthegatie No saMcAejjA, jeNaM bhaMte ! saMcAejA muNDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM paJcaittae se NaM maNapajjavanANaM uppADejA ?, goyamA! atthegatie uppADejA atthegatie No uppADejA, je NaM bhaMte ! maNapajjavanANaM uppADejA se NaM kevalanANaM uppADejA ?, goyamA! atthegatie uppADejA atthegatie No uppADejA, je NaM bhaMte ! kevalanANaM uppADejA se NaM sijjhejA bujjhejjA muccejjA sabadukkhANaM aMtaM karejA ?, goyamA! sijjhejA jAva savvadukkhANamaMtaM karejjA / neraie NaM bhaMte ! neraiehito aNaMtaraM ubaTTittA vA naMtarajoisiyavemANiesu uvavajejA ?, goyamA ! no iNaDhe samaDhe / (sUtra 258) nera 5 NaM bhaMte !' ityAdi sugama, navaraM 'kevalipannattaM dhamma labhejA sakNayAe' iti kevalinA-sarvajJena prajJaso-dezitaH kevaliprajJapto dharmaH-zrutadharmazcAritradharmazca taM labheta zravaNatayA-zrUyate iti zravaNaM bhAve anaTpratyayaH zravaNasya-zravaNazabdasya bhAvaH-pravRttinimittaM zrutireva zravaNatA zravaNamevetyarthaH, "bhAve tvatalo" ityatra hi 'taspati 2000000000000000002 Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala ya0 vRttau . // 399 // zabdarUpasya bhAvaH - pravRttinimittaM' ityapi vyAkhyAnamasti tayA zravaNatayA 1, bhagavAnAha - ' atthegatie' ityAdi, | punarapi praznayati - yastu bhadanta ! kevaliprajJaptaM dharmaM labheta zravaNatayA 'se NaM kevalaM bohiM bujjhejA' iti, iha bodhiH - dharmAvAptirucyate, tasyA nimittabhUto yaH zabdasaMdarbhaH so'pi kAraNe kAryopacArAd bodhiH, sa ca kevalinA sAkSAtparamparayA vopadiSTa iti kaivalikaH, sa kevaliprajJaptasya dharmasya zrotA Namiti pUrvavat kevalikIM bodhiMyathoktarUpAM budhyeta --tadarthaM jAnIyAdityarthaH 1, bhagavAnAha - ' atthegatie' ityAdi / punarapi praznayati -- yo bhadanta ! kevalikIM bodhimarthato'vagacchati so'rthatastAM zraddadhIta - zraddhAviSayAM kuryAt, tathA pratyayet -- pratItiviSayAM kuryA - tU rocayet -- cikIrSAmi ityevamadhyavasyet ?, bhagavAnAha - 'atthegaie' ityAdi, punaH praznayati - yastu bhadanta ! zradhIta pratyayet rocayet sa AbhinibodhikazrutajJAne utpAdayet ?, bhagavAnAha - 'hante' tyAdi, [anumatau ] haMtA gautama ! utpAdayet, kevaliprajJaptadharma zravaNazraddhAnAdavazyaM tayorbhAvAt bhUyaH prazcayati - yo bhadanta ! AbhinibodhikazrutajJAne utpAdayati sa 'saMcAejjA' zaknuyAt 'zIla' brahmacarya ' trataM' citraM dravyAdiviSayaniyamarUpaM guNaM - uttara|guNaM bhAvanAdirUpaM viramaNaM - viratiratItasthUlaprANAtipAtAdeH pratyAkhyAnaM - anAgatasya sthUlaprANAtipAtAdereva, poSaM - dharmapoSaM dadhAti -- karotIti poSadhaM - aSTamyAdiparva tasminnupavAsaH poSadhopavAsaH taM pratipattuM zaknuyAt ? / | bhagavAnAha - ' atthegaie' ityAdi, iha tirazcAM manuSyANAM ca bhavapratyayato'vadhirnopajAyate kintu guNataH, guNAzca For Personal & Private Use Only 20 anta kriyApade udvRtte dharmazravaNAdi sU. 258 // 399 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIlatAdayo'syApi vidyante tataH kimasyAvadhijJAnamutpadyate kiMvA na ? iti praznayati, 'je NaM bhaMte !' ityAdi, yasya zIlavatAdiviSayaviprakRSTapariNAmabhAvAt avadhijJAnAvaraNakarmaNaH kSayopazama upajAyate sa utpAdayet , zeSastu netyarthaH // avadhijJAnAnantaraM ca manaHparyavajJAnaM draSTavyaM, manaHparyavajJAnaM cAnagArasya bhavati "taM saMjayassa savappamAyarahiyassa vivihariddhimato" [tat saMyatasya sarvapramAdarahitasya vividhaddhimataH] iti vacanAt , tato'nagAratAmeva praznayati-'je NaM bhaMte !' ityAdi, muNDo dvidhA-dravyato bhAvatazca, dravyataH kezAdyapanayanena bhAvataH sarvasaGgaparityAgena, tatreha dravyamuNDatvAsaMbhavAd bhAvamuNDaH parigRhyate, muNDo bhUtvA agArAt-khAzrayarUpAd vinigatya na vidyate agAraM-gRhaM dravyato bhAvatazca yasyAsI anagAraH tadbhAvo'nagAratA tAM pravrajituM zaknuyAt ?, bhagavAnAha-nAyamarthaH samarthaH, tirazcAM bhavasvabhAvataH tathArUpapariNAmAsaMbhavAt , anagAratAyA abhAve manaHparyavajJAnasya cAbhAvaH siddha eva / yathA ca tiryapaJcendriyaviSayaM sUtrakadambakamuktaM tathA manuSyaviSayamapi vaktavyaM, navaraM manuSyeSu sarvabhAvasaMbhavAt manaHparyavajJAnakevalajJAnasUtre adhike pratipAdayati-'je NaM bhaMte ! saMcAejA muMDe bhavittA ityAdi sugama, navaraM 'sijjhejA' ityAdi, sidhyata-samastANimaizvaryAdisiddhibhAk bhavet budhyeta-lokAlokakharUpamazeSamavagacchet mucyeta-bhavopagrAhikarmabhirapi, kimuktaM bhavati ?-sarvaduHkhAnAmantaM kuryAt / vAnamantarajyotiSkavaimAnikeSu pratiSedho vaktavyaH, nairayikasya bhavakhAbhAvyAnnairayikadevabhavayogyAyubandhAsaMbhavAt / Seeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only Howinainelibrary.org Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0 vRttI. // 40 // cierselcerseseeeeeeesces tadevaM nairayikA nairayikAdicaturviMzatidaNDakakrameNa cintitAH, sAmpratamasurakumArAnarayikAdicatuvizatidaNDakA- 20antameNa cintayati kriyApadeasurakumAre NaM bhaMte ! asurakumArehiMto aNaMtaraM ubaTTittA neraiesu ubavajejA, goyamA! no iNaDhe samahe / asurakumAre uddhRtte dharmaNaM bhaMte ! asurakumArahito aNaMtaraM uvaTTittA asurakumAresu uvavajejA ?, goyamA! no iNahe samahe, evaM jAva thaNiya zravaNAdi sU. 260 kumAresu / asurakumAre NaM bhaMte ! asurakumArehito aNaMtaraM uccaTTittA puDhavIkAiesu uvavajejA?, hantA goyamA ! atthegaie uvavajejA atthegatie No uvavajjejA / je NaM bhaMte ! uvavajejA se NaM kevaliyaM dhammaM labhejA savaNayAe , goyamA! no iNahe samahe / evaM AuvaNassaisuvi / asurakumArA NaM bhaMte ! asurakumArohito aNaMtaraM uccaTTittA teuvAubeiMdiyateiMdiyacauridiesu uvavajjejA, goyamA! no iNahe samaDhe, avasesesu paMcasu paMciMdiyatirikkhajoNiisu asurakumAresu jahA neraio, evaM jAva thaNiyakumArA (sUtra 259) 'asurakumArA NaM bhaMte !' ityAdi prAgvat , navaramete pRthivyavanaspatiSvapyutpadyante, IzAnAntadevAnAM teSUtpAdA-18|| virodhAt , teSu cotpannA na kevaliprajJasaM dharma labhante zravaNatayA. zravaNendriyasyAbhAvAta, zeSaM sarva nairayikabat, evaM 'jAva thaNiyakumArA' iti evamasurakumAroktena prakAreNa tAvadvaktavyaM yAvatstanitakumArAH / // 40 // puDhacIkAie NaM bhaMte ! puDhavIkAiehito aNaMtaraM ubaTTittA neraiesu ukvajjejA, moyamA ! no iNaDhe samaDe, evaM asura For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAresuvi, jAva thaNiyakumArasuvi / puDhavIkAie jaM bhaMte ! puDhabIkAiehiMto apaMtaraM uccaTTittA puDavIkAiesu uvavajejA ?, goyamA ! atthegatie uvavajjejjA atthegatie jo upavajejA, je NaM bhaMte ! uvaSajjejA se paM kevalipabattaM dhamma labhejA savaNayAe !, goyamA ! no iNaDhe samaTe / evaM AukkAiAdisu niraMtara bhANiyavaM jAva cauridiesuM / paMciMdiyatirikkhajoNiyamaNussesu jahA neraie / vANamaMtarajoDAsayavamANiesu paDiseho / evaM jahA puDhavIkAio bhajio taheva AukAiovi, jAva vaNassaikAiovi bhaanniybo|| teukAie NaM bhaMte! teukAiehito aNaMtaraM ughaTTittA neraiesu uvavaoA, goyamA ! No iNaDhe samaDe, evaM asurakumAresuvi, jAva thaNiyakumAresu, puDhavIkAimaAuvAuteuvaNabeIdiyateiMdiyacauridiesu atthegatie uvavajejA atthegatie No uvavajejjA, jeNe bhaMte ! uvavajejA se gaM kebalipatra dhammaM labhejA savaNayAe ?, goyamA ! no iNaDhe smjhe| teukAie NaM bhaMte ! teukAiehito aNaMtaraM uccaTTittA paMciMdiyatirikkhajogiesu ubarajjejA, goyamA! atthegaie uvavajjejA atthegaie No uvavajjejA, se NaM kevalipabattaM dhammaM labhejA savaNayAe, goyamA ! atthegaie labhejA atthegaie No labhejA, jeNaM bhaMte ! kevalipannattaM dhamma labhejA savaNayAe se Ne kevaliM bohiM bujhejA ?, goyamA! No iNaDhe smddhe|| maNussavANamaMtarajoisiyavemANiesu pucchA, goyamA ! No iNahe samaDhe / evaM jaheva teukkAie niraMtaraM evaM vAukAievi (sUtra 260) pRthivIkAyikA nairayikeSu deveSu ca pratipidhyante, teSAM viziSTamanodravyAsaMbhavatastItrasaMklezapizuddhAdhyavasAyAbhA Jain Edue For Personal & Private Use Only mjainelibrary.org Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ba prajJApanAyA: malayavRttI. 20 anta| kriyApade uddhRtte dharmazravaNAdi sU. 262 // 40 // vAt , zera Su tu sarveSvapi sthAneSu utpadyante, tadyogyAdhyavasAyasthAnasaMbhavAt , tatrApi ca tiryapaJcendriyeSu manuSyeSu ca nairayikavad vaktavyaM, evamapkAyikA vanaspatikAyikAzca vktvyaaH| tejaskAyikA vAyukAyikAzca manuSyeSvapi pratiSedhanIyAH, teSAmAnantaryeNa manuSyeSUtpAdAsaMbhavAt , asaMbhavazca kliSTapariNAmatayA manuSyagatimanuSyAnupUrvImanupyAyurvandhAsaMbhavAt , tiryakpaJcendriyeSUtpannAH kevaliprajJaptaM dharma zravaNatayA labharan, zravaNendriyasya bhAvAt , punastAM kevalikI bodhiM nAvabudhyeran , saMkliSTapariNAmatvAt / beiMdie NaM bhaMte ! beiMdiehiMto aNaMtaraM uccaTTittA neraiesu uvavajjejjA, goyamA! jahA puDhavIkAiA / navaraM maNussesu jAva maNapajjavanANaM uppADejA / evaM teiMdiyA cauridiyAvi jAva maNapajjavanANaM uppADejA / je NaM maNapajjavanANaM uppADejA se NaM kevalanANaM uppADejA, goyamA! no iNaDhe smddhe| (sUtraM 261) paMciMdiyatirikkhajoNiyA NaM bhaMte ! paMciMdiyatirikkhajoNiehiMto [aNaMtaraM] uvvaTTittA neraiesu aNaMtaraM uvavajjejjA?, goyamA! atyaMgaie uvavajejA atthegaie No uvavajjejA, se NaM kevalipaNNattaM dhammaM labhejA savaNayAe ?, goyamA ! atthegaie labhejA atthegaie No labhejA, jeNaM kevalipannattaM dhammaM labhejA savaNayAe se NaM kevaliM bohiM bujjhejA ?, goyamA! atthegatie bujjhejA atthegatie No bujhejA, jeNaM bhaMte ! kevaliM bohiM bujjhejjA se NaM saddahejA pattiejjA roejjA, haMtA goyamA ! jAva , roejA, je NaM bhaMte ! saddahejA0 se NaM AbhiNibohiyanANasuyanANaohinANAI uppADejA ?, haMtA goyamA ! jAva uppA // 40 // dan Education International For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DejA !, jeNaM bhaMte! AbhiNibohiyanANasuya nANaohinANAI uppADejA se NaM saMcAejA sIlaM vA jAva paDivajjittae ?, gomA ! No NaTTe samaTThe / evaM asurakumAresuvi, jAva thaNiyakumAresu / egiMdiyavigalidiesu jahA puDhavIkAiA / paMcidiyatirikkhajoNiesu maNussesu ya jahA nerie| vANamaMtarajoisiyavemANiesu jahA neraiesa [uvavajjai] pucchA bhaNiyA evaM maNussevi, vANamaMtarajoisiyavemANiesu jahA asurkumaare| (sUtraM 262 ) dvitricaturindriyAH pRthivIkAyikavat devanairayikavarjeSu zeSeSu sarveSvapi sthAneSUtpadyante, navaraM pRthivIkAyikA manuSyeSvAgatA antakriyAmapi kuryuH te punarantakriyAM na kurvanti, tathAbhavasvabhAvAt manaH paryavajJAnaM punarutpAdayeyuH / tiryakpaJcendriyA manuSyAzca sarveSvapi sthAneSUtpadyante, tadvaktavyatA ca pAThasiddhA / vAnamantarajyotiSkavaimAnikA asurakumAravad bhAvanIyAH / gataM caturtha dvAraM / idAnIM paJcamaM tIrthakaratvavaktavyatAlakSaNaM dvAramabhidhitsurAharayaNappabhApuDhavIneraie NaM bhaMte ! rayaNappabhApuDhavIne raiehiMto anaMtaraM ubaTTittA titthagarattaM labhejA 1, goyamA ! atthe - bhejA atthe No labhejjA, se keNaTTeNaM bhaMte ! evaM buccai - atthegaie labhejjA atthegaie No labhejA 1, go0 ! jassa NaM rayaNappabhApuDhavIneraiassa titthagaranAmagoyAI kammAI baDhAI puDhAI nighattAI kaDAI paTThaviyAI niviTThAI abhiniviTThAI abhisamannAgayAI udinnAI No uvasaMtAI havaMti se NaM rayaNappabhApuDhavIneraie rayaNappabhApuDhavIne ra iehiMto aNaMtaraM uccaTTittA titthagarattaM labhejA, jassa NaM rayaNappabhApuDhavIne raiyassa titthagaranAmagoyAiM No baddhAI jAva No udinnAI For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: malayavRttI. 20antakriyApade tIrthakaratvAptiH // 40 // sU. 263 uvasaMtAI hati se rayaNappabhApuDhavIneraie rayaNappabhApuDhaSIneraiehito aNaMtaraM uccaTTittA titthagara No labhejA, se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai-atthegatie labhejA atthegatie No labhejA / evaM sakarappabhAjAvavAluyappabhApuDhavIneraie+ hiMto titthagarasaM lbhejaa| paMkappabhApuDhavIneraie NaM bhaMte ! paMkappabhA hito aNaMtaraM ubaTTittA tisthagarataM labhejA, goyamA! No iNaTe samaTe, aMtakiriyaM puNa karejA, dhUmappabhApuDhavI0 pucchA, goyamA! No iNaDhe samaDhe, sabaviraiM cuNa labhejjA, tamappabhApuDhavIpucchA, virayAviraI puNa labhejjA, ahesattamapuDhavIpucchA, goyamA! No iNahe samaDhe, sammattaM puNa labhejA / asurakumArassa pucchA, No iNaDhe samaTe, aMtakiriyaM puNa karejA / evaM niraMtaraM jAva AukAie / teukAie NaM bhaMte ! teukAiehiMto aNaMtaraM ubaTTittA uvavajjejA (titthagarattaM la0), go! No0 ti0, kevalipannattaM dhamma labhejA savaNayAte, evaM vAukAievi, vaNassaikAie NaM pucchA, go0 ! Noti0, aMtakiriyaM puNa karejA, beiMdiyateiMdiyacauridie NaM pucchA, go! noti0, maNapajjavanANaM uppADejA, paMciMdiyatirikkhajoNiyamaNUsavANamaMtarajoisie NaM pucchA, go0! Noti0, aMtakiriyaM puNa karejA, sohammagadeve NaM bhaMte ! aNaMtaraM cayaM caittA tisthagarataM labhejA, go0! atthe0 la. atthe0 no la0, evaM jahA rayaNappabhApuDhavineraie evaM jAva sabasiddhagadeve // (sUtraM 263) _ 'rayaNappabhApuDhavIneraiyA NaM bhaMte !' ityAdi sugama, navaraM 'paddhAni' sUcIkalApa iva sUtreNa prathamato baddhamAtrANi, tadanantaramagnisaMparkAnantaraM sakRt dhanakuTTitasUcIkalApavat spRSTAni 'nidhattAni' udvartanApavartanAvarjazeSakara // 402 // For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAyogyatvena vyavasthApitAnIti bhAvArthaH 'kRtAni nikAcitAni sakalakaraNAyogyatvena vyavasthApitAnItyarthaH 'prasthApitAni' manuSyagatipaJcendriyajAtitrasabAdaraparyAptasubhagAdeyayazaHkIrtinAmasahodayatvena vyavasthApitAnIti bhAvaH 'niviSTAni' tIvrAnubhAvajanakatayA sthitAni 'abhiniviSTAni' viziSTaviziSTatarAdhyavasAyabhAvato'titI-19 brAnubhAvajanakatayA vyavasthitAni 'abhisamanvAgatAni' udayAbhimukhIbhUtAni 'udIrNAni' vipAkodayamAgatAni 'nopazAntAni' na sarvathA'bhAvamApannAni nikAcitAdyavasthodrekarahitAni vA na bhavanti, zeSaM samastamapi kaNThyaM, evaM zarkarAprabhAvAlukAprabhAviSaye api sUtre vaktavye / paGkaprabhApRthivInarayikastato'nantaramuddhattaH tIrthakaratvaM na labhate, antakriyAM punaH kuryAt, dhUmaprabhApRthivInairayiko'ntakriyAmapi na karoti, sarvaviratiM punarlabhate, tamaHprabhApRthivInarayikaH sarvaviratimapi na labhate, viratyaviratiM-dezaviratiM punarlabhate, adhaHsaptamapRthivInarayikaH puna|stAmapi dezaviratiM na labhate, yadi paraM samyaktvamAtraM labhate / asurAdayo yAvadvanaspatikAyA anantaramuttAH tIrthakaratvaM na labhante, antakriyAM punaH kuryuH / vasudevacarite punarnAgakumArebhyo'pyuTTatto'nantaramairAvatakSetre'syAmevAvasapiNyAM caturviMzatitamastIrthakara upadarzitaH, tadatra tattvaM kevalino vidanti / tejovAyavo'nantaramuttAH antakri| yAmapi na kurvanti, manuSyeSu teSAmAnantaryeNotpAdAbhAvAd, api ca te tiryasUtpannAH kevaliprajJaptaM dharma zravaNatayA labheran , na tu bodhata ityuktaM prAka, vanaspatikAyikA anantaramuvRttAstIrthakaratvaM na labhante, aMtakriyAM punaH kuryuH, dan Education International For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH malaya0 vRttau . // 403 // dvitricaturindriyA anantaramudRttAstAmapi na kurvanti, manaHparyAyajJAnaM punarutpAdayeyuH, tiryakpaJcendriyamanuSyavyantarajyotiSkA anantaramudvRttAstIrthakaratvaM na labhante, antakriyAM punaH kuryuH, saudharmAdayaH sarvArthasiddhiparyavasAnA nairavikavadvaktavyAH / gataM tIrthakaradvAraM samprati cakravarttitvAdIni dvArANyucyante rayaNappabhApuDhavineraie NaM bhaMte ! anaMtaraM ubaTTittA cakavaTTittaM labhejjA, go0 ! atthe0 labhejjA atthe0 no labhejA, se NaNaM bhaMte ! evaM 01, go0 ! jahA rayaNappabhApuDhavineraiyassa titthagarattaM / sakkarappabhAneraie anaMtaraM uvaTTittA cakkavaTTittaM labhejA ?, go0 ! no0 ti0, evaM jAva adhesattamApuDhavineraie, tiriyamaNue hiMto pucchA, go0 ! No0 ti0, bhavaNapativANamaMtarajotisiyavemANiehiMto pucchA, go0 ! atthe0 la0 atthe0 no labhejA, evaM baladevacaMpi, NavaraM sakarappabhApuDhavine ravi labhejjA, evaM vAsudevattaM dohiMto puDhavIhiMto vemANiehiMto ya aNuttarovavAiyavajehiMto, sesesu no ti0, maMDaliyattaM adhesattamA teuvAUvajehiMto, seNAvairayaNattaM gAhAvairayaNattaM vaDatirayaNattaM purohiyarayaNattaM itthirayaNaM (Na) ca evaM ceva, NavaraM aNuttarovavAiyavajehiMto, AsarayaNattaM hatthirayaNattaM rayaNappabhAo NiraMtaraM jAva sahassAro, atthe0 labhejjA atthe0 no labhejjA, cakkarayaNattaM chattarayaNattaM cammarayaNattaM daMDarayaNattaM asirayaNataM maNirayaNattaM kAgiNirayaNattaM etesiNaM asurakumArehiMto Araddha niraMtaraM jAva IsANAo uvavAo, sesehiMto no tiNaTTe samaTThe (sUtraM 264 ) tatra cakravarttitvaM ratnaprabhAnairayikabhavanapativyantarajyotiSka vaimAnikebhyo na zeSebhyo, baladevavAsudevatve zarkarAto'pi, For Personal & Private Use Only 20 antakriyApade cakravartti tvAdyAptiH sU. 264 // 403 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navaraM vAsudevatvaM vaimAnikebhyo'nuttaropapAtavarjebhyaH, maNDalikatvamadhaHsaptamatejovAyuvarjebhyaH zeSebhyaH sarvebhyo'pi sthAnebhyaH, senApatiratnatvaM gAthApatiratnatvaM vArddhakiratnatvaM purohitaratnatvaM strIratnatvaM cAdhaHsaptamapRthivItejovAyuanuttaropapannadevavarjebhyaH zeSebhyaH sthAnebhyaH, azvaratnatvahastiratnatve ratnaprabhAta Arabhya nirantaraM yAvadAsahasrArAt, cakraratnatvaM chatraratnatvaM carmaratnatvaM daNDaratnatvamasiratnatvaM maNiratnatvaM kAkaNiratnatvaM cAsurakumArAdArabhya nirantaraM yAvadIzAnAt , sarvatra vidhivAkye 'atthegaie labhejA atthegaie no labhejA' iti vaktavyaM, pratiSedhe 'No iNaTe samaDhe| iti / tadevamuktAni dvArANi, samprati upapAtagataM kiJcidvaktavyamastIti tadabhidhitsurAha aha bhaMte ! asaMjayabhaviyadavvadevANaM avirAhiyasaMjamANaM virAhiyasaMjamANaM avirAhiyasaMjamAsaMjamANaM virAhiyasaMjamAsaMjamANaM asaNNINaM tAvasANaM kaMdappiyANaM caragaparivAyagANaM kibisiyANaM tiricchiyANaM AjIviyANaM AbhiogiyANaM saliMgINaM dasaNavAvaNNagANaM devalogesu uvavajjamANANaM kassa kahiM uvavAo paNNatto?, go0 ! asaMjayabhaviyadavvadevANaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsu ukko0 uvarimageveJjaesu, avirAhiyasaMjamANaM jaha0 sohamme kappe ukko savaTThasiddhe, virAhiyasaMjamANaM jaha* bhavaNavAsIsu ukko0 sohamme kappe, avirAhiyasaMjamAsaMjamANaM jaha* sohamme kappe ukko0 acue kappe, virAhitasaMjamAsaMjamANaM ja0 bhavaNavAsIsu ukko jotisiesu, asantrINaM jahanneNaM bhavaNavAsIsu u0 vANamaMtaresu, tAvasANaM ja0 bhavaNavAsIsu ukko joisiesu, kaMdappiyANaM ja0 bhavaNavAsIsu u0 sohamme kappe, caragaparivAyagANaM ja0 For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH mala ya0 vRttI. // 404 // bhavaNavAsI u0 baMbhaloe kaSye, kiMccisiyANaM jaha0 sohamme kappe u0 laMtae kappe, tiricchiyANaM jaha0 bhavanavAsIsu u0 sahassAre kappe, AjIviyANaM ja0 bhavaNavAsIsu u0 accue kappe, evaM AbhiogANavi, saliMgINaM daMsaNavAvaNNagANaM ja0 bhavaNavAsIsu u0 uvarimagevejaesu (sUtraM 265 ) 'aha bhaMte !' ityAdi, atheti paraprazne 'asaMjayabhaviyadavadevANa' miti asaMyatAH - caraNapariNAmazUnyA bhavyA| devatvayogyAH ata eva dravyadevAH, samAsazcaivaM asaMyatAzca te bhavyadravyadevAzcAsaMyatabhavyadravyadevAsteSAM tatraike prAhu:ete kilAsaMyatasamyagdRSTo deveSUtpAdAt uktaM ca kilaivamAgame - " aNuvayamahavaehi ya bAlatavokAmanijjarA e y| devAuyaM nibaMdhai samma hiTThI ya jo jIvo // 1 // " [ aNuvrata mahAvratairvA latapo'kAmanirjarayA ca / devAyuSkaM nivanAti samyagdRSTizca yo jIvaH // 1 // ] tadayuktam, yato'mISAmutkRSTata uparitanayaiveyakeSUpapAto vakSyate, samyagdaSTInAM tu dezaviratAnAmapi na tatropapAto'sti, dezaviratazrAvakANAmapyacyutAdUrddhamagamanAt, nApyete nihnavAsteSAmihaiva bhedenAbhidhAnAt tasmAnmithyAdRSTaya evAbhavyA bhavyA vA zramaNaguNadhAriNo nikhilasAmAcAryanuSThAnayuktA dravyaliGgadhAriNo'saMyatabhavyadravyadevAH pratipattavyAH, te'pIhAkhilakevalakriyAprabhAvata uparitanayaiveyakeSUtpadyanta eveti, asaMyatAzca te satyapyanuSThAne cAritrapariNAmazUnyatvAt, 'avirAhiyasaMjamANa' miti pratrajyAkAlAdArabhyAbhacAritrapariNAmAnAM saMjvalanakaSAyasAmarthyAt pramattaguNasthAna kavazAdvA svalpamAyAdidoSasambhavenApi anAcaritasarvathAca For Personal & Private Use Only 20 anta kriyApade upapAto SsaMyatAdeH sU. 265 // 404 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raNopaghAtAnAmityarthaH, tathA 'virAhiyasaMjamANaM ti virAdhitaH-sarvAtmanA khaNDito na punaH prAyazcicapratipattA bhUyaH sandhitaH saMyamo yaiste virAdhitasaMyamAsteSAM 'avirAhiyasaMjamAsaMjamANaM'ti pratipattikAlAdArabhyAkhaNDitadezaviratipariNAmAnAM zrAvakANAM 'virAhiyasaMjamAsaMjamANamiti virAdhitaH-sarvAtmanA khaNDito na punaH prAyazcittapratipattyA punarnavIkRtaH saMyamAsaMyamo yaiste virAdhitasaMyamAsaMyamAsteSAM, asaMjJinAM-manolabdhirahitAnAmakAmanirjarAvatAM tathA 'tAvasANaM'ti parizaTitapatrAdyupabhogavatAM bAlatapakhinAM, tathA 'kaMdappiyANaM'ti kandappaH-parihAsaH sa eSAmasti tena vA ye caranti te kAndarpikAH, kAndarpikA vyavahAratazcaraNavanta eva kandapakaukucyAdikArakAH, uktaM ca-"kaMdappe kukkuie davasIle yAvi hAsaNakare ya / vimhAvito ya paraM kaMdappaM bhAvaNaM kuNai // 1 // kahakahakahassa hasaNaM kaMdappo aNihuyA ya ullaavaa| kaMdappakahAkahaNaM kaMdappuvaesa saMsA y||2|| bhumanayaNavayaNadasaNacchadehiM karapAyakaNNamAIhiM / taM taM karei jaha jaha hasai paro attaNA ahasaM // 3 // vAyAi kukkuo puNa taM jaMpai jeNa hassae loo| NANAvihajIvarute kubai muhatUrae ceva // 4 // bhAsai duyaM 2 gacchae ya dario(ya)gova so sarae / savaM davaM kuNai [kArI] phuTTai vaDi(bhari)o ya dappeNaM // 5 // vesavayaNehiM hAsaM jaNayaMto appaNo paresiM ca / aha hAsaNotti bhaNNai ghayaNoca chale niyacchaMto // 6 // surajAlamAiehiM tu vimhayaM kuNai tavihajaNassa / tesu na vimhai ya sayaM AhaTukkahaThaesuM ca // 7 // jo saMjaovi eyAsu appasatthAsu bhAvaNaM kuNai / so 99999999900 Educa For Personal & Private Use Only anelibrary.org Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0vRttI. // 405 // tavihesu gacchai suresu bhaio caraNahINo // 8 // " [kandarpa kaukucye dravazIlazcApi hAsyakarazca / vismApayan paraM 20antakAndapI bhAvanAM karoti // 1 // kahakahakahetihasanaM kandarpaH anibhRtaashcollaapaaH| kandarpakathAkathanaM kandopadezaprazaMse kriyApade ca // 2 // bhranayanavadanadazanacchadaiH karapAdakarNAdibhiH / tattatkaroti yathA yathA hasati para AtmanA'hasan // 3 // upapAtovAcA kukucaH punastat jalpati yena hasati lokaH / nAnAvidhajIvarutAn karoti mukhatUryANyeva // 4 // bhASan / 'saMyatAdeH drutaM 2 gacchati ca dRpto gauriva sarati sH| sarva dravyaM karoti sphuTati ca bhRto darpaNa // 5 // veSavacanAbhyAM hAsa janayan AtmanaH pareSAM ca / asau hasana iti bhaNyate ghRtana iva chalAni gaveSayan // 6 // indrajAlAdibhistu vismayaM karoti tathAvidhajanAnAM / tena vismayate khayaM Ahatyotkathanena sthagakazca // 7 // yaH saMyato'pyetAkhapraza|stAsu bhAvanAM karoti / sa tadvidheSu gacchati sureSu bhaktazcaraNahInaH // 8 // ] teSAM kAndarpikANAM, 'caragaparivAyayANaM'ti carakaparivrAjakA-dhATibhaikSopajIvinastridaNDinaH, athavA carakA:-kacchoTakAdayaH parivrAjakAHkapilamunisUnavaH, carakAzca parivrAjakAca teSAM, tathA 'kivisiyANaM'ti kilbiSaM-pApaM tadasti yeSAM te kilbipikAste ca vyavahAratazcaraNavanta eva jJAnAdyavarNavAdinaH, uktaM ca-"nANassa kevalINaM dhammAyariyassa sabasAhUrNa / mAI avaNNavAI kivisiyaM bhAvaNaM kuNai // 1 // kAyA vayA ya te ciya te ceva pamAya appamAyA ya / mokkhAhi- // 405 // gAriyANaM joisajoNIhi kiM kjN?||2|| egaMtaramuppAe aNNoNNAvaraNayA duveNhapi / kevaladasaNanANANama For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gakAle va egataM // 3 // jaccAIhi avaNNaM vihasaha vaTTai nayAvi uvavAe / ahio chippehI pagAsavAI aNaNukUlo // 4 // avisahaNAturiyagaI aNANuvattIya avi gurupi / khaNamettapIirosA gihavacchalagA ya saMjaiyA // 5 // gRhai AyasahAvaM ghAyai ya guNe parassa saMtevi / corova saGghasaMkI gUDhAyAro vitahabhAsI // 6 // [jJAnasya kevalinAM dharmAcArya sarvasAdhUnAM / mAyyavarNavAdI kilbiSikIM bhAvanAM karoti // 1 // kAyA vratAni ca tAnyeva tAveva pramAdApramAdau / mokSAdhikAriNAM jyotiryonibhiH kiM kArya // 2 // ekAntarotpAde anyo'nyAvaraNatA dvayorapi / kevalajJAnadarzanayorekakAlatve caikatvaM // 3 // jAtyAdibhiravarNa ( vadati ) varttate na cApyupapAte / ahitachidraprekSI prakAzavAdI ananukUlaH // 4 // aviSahanA mandagatayo ananuvRttayo gurUNAmapi / kSaNamAtraprItiroSA gRhavatsalakAzca saMyatakAH // 5 // gUhata AtmasvabhAvaM ghAtayati ca guNAn pareSAM sato'pi / caura iva sarvazaGkI gUDhAcAro vitathabhASI // 6 // ] teSAM 'tiricchiyANaM' ti tirathAM - gavAdInAM dezaviratibhAjAM 'AjIviyANaM' ti | AjIvikA :- pAkhaNDavizeSAH gozAlamatAnusAriNaH athavA''jIvanti ye avivekato labdhipUjAkhyAtyAdibhizcaraNAdIni ityAjIvikAH teSAM tathA 'AbhiyogiyANaM ti abhiyojanaM - vidyAmatrAdibhiH pareSAM vazIkaraNAdi abhiyogaH, sa ca dvidhA, yadAha - "duviho khalu abhiogo dave bhAve ya hoi nAyo / dabaMmi hoMti jogA vijjA maMtA ya bhAvammi // 1 // " [ dvividhaH khalvabhiyogo dravye bhAve ca bhavati jJAtavyaH / dravye bhavanti yogA For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: mala ya0 vRttau . // 406 // vidyA mantrAzca bhAve // 1 // ] so'sti yeSAM tena vA caranti ye te abhiyogikA AbhiyogikA vA, te ca vyavahAratazcaraNavanta eva mantrAdiprayoktAraH, uktaM ca- " kouya bhUIkamme pasiNApasiNe nimittamAjIvI / iddhirasasAyagaruo abhiogaM bhAvaNaM kuNai // 1 // " kautukaM - saubhAgyAdyarthaM trapanaM bhUtikarma - jvaritAdibhUtidAnaM praznApraznaH - svapnavidyAdi, 'saliMgINa' miti rajoharaNAdisAdhuliGgavatAM, kiMvidhAnAmityAha - 'daMsaNavAvaNNagANaM'ti darzanaM - samyaktvaM vyApannaM- bhraSTaM yeSAM te tathA teSAM nihRvAnAmityarthaH, 'devalogesu uvavajamANANaM ti anena devatvAdanyatrApi yathA'dhyavasAyamutpAdo bhavatIti pratipAditaM, 'virAhiyasaMjamANaM jahaNaNeNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM sohamme' iti, atra kazcidAha - virAdhitasaMyamAnAmutkarSeNa saudharme kalpe iti yaduktaM tatkathaM ghaTate ?, draupadyAH sukumAlikAbhave virAdhitasaMyamAyA api IzAnakalpe utpAdazravaNAt, naiSa doSaH, tasyA hi saMyamavirAdhanA uttaraguNaviSayA bakuzatva mAtrakAriNI na mUlaguNavirAdhanA, saudharmotpAdazca prabhUtatarasaMyamavirAdhanAyAM bhavati, yadi punavirAdhanAmAtramapi saudharmotpattikAraNaM syAt tadA bakuzAdInAmuttaraguNAdipratisevAvatAM kathamacyutAdiSUtpattirupapadyate ?, kathaJcidvirAdhakatvAtteSAmiti / asaMjJI deveSUtpadyate ityuktaM, sa cAyuSA iti tadAyurnirUpayati kativihe NaM bhaMte ! asaNNiyAue paNNatte ?, go0 ! cauvidhe asaNNiAue paM0 taM0 - neraiyaasaNNiyAue jAva devaasaNNiyAue / asaNNI NaM bhaMte ! jIve kiM neraiyAuyaM pakareti jAva devAuyaM pakareti 1, go0 ! neraiyAuyaM pakareti For Personal & Private Use Only 20 anta kriyApade upapAtI ssaMyatAdeH sU. 265 // 406 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAva devAuyaM pakareti, neraiyAuM pakeramANe jaha0 dasa vAsasahassAI u0 palionamassa asaMkhejaibhAgaM phkareti, tirikkhajoNiyAuyaM pakareti, tirikkhajoNiyAuyaM pakaremANe jaha0 aMto0 ukko0 palitovamassa asaMkhejaibhAgaM kareti, evaM manussAuyaMpi, devAuyaM jahA neraiyAuyaM / eyassa NaM bhaMte ! neraiyaasaNNiAuyassa jAva devaasaNNiAuyassa katare - 2 hiMto appA vA 4 1, go0 ! savatthove devaasaNNiyAue maNUsa asaNNiAue asaMkhejjaguNe tirikkhajoNiyaasaNNiAu asaMkhe 0 neraiyaasaNNiAue asaMkhe 0 / (sUtraM 266 ) paNNavaNAe vIsaimaM padaM samattaM // 20 // 'kavi 'mityAdi vyaktaM, navaraM 'asaNNiAue'tti asaMjJI san yatparabhavayogyamAyurvabhAti tadasaMjJyAyuH, 'neraiyaasanniyAue' iti nairayikaprAyogyamasaMjJyAyunairayikA saMjJyAyureva manyAnyapi, ihAsaMjJyAyurasaMjJyavasthAnubhUyamAnamapyucyate na cedamatra prakRtamatastatkRtalakSaNasambandha vizeSa nirUpaNArthamAha - ' asaNNI' ityAdi, vyaktaM navaraM 'pakarei' iti vanAti, 'dasa vAsasaharasAI' iti ratnaprabhAprathama prastaTamadhikRtya 'ukkoseNaM paliovamassa asaMkhejjaibhAgaM' iti etat ratnaprabhAcaturthapratare madhyamasthitikaM nArakamadhikRtya, prathamaprastaTe hi jaghanyA sthitirdaza varSasahasrANi utkRSTA navatiH sahasrANi dvitIye daza lakSANi jaghanyA utkRSTA navatirlakSANi, eSaiva tRtIye jaghanvA utkRSTA pUrvakoTI, eSaiva caturthe jaghanyA utkRSTA sAgaropamasya dazabhAgaH, tato'tra palyopamAsaGkhyeyabhAgo madhyamA sthitirbhabati, tiryak sUtre palyopamAsaGkhyeyabhAgo mithunakatiratho'dhikRtya evaM maNuyAuyaMpi' iti jaghanyenAntarmuhUrttamutka For Personal & Private Use Only Snelibrary.org Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: mala ya0 vRttau . // 407 // rSataH palyopamAsaGkhyeya bhAgamityarthaH, atrApi palyopamAsaGkhyeyabhAgo mithunakanarAnAzritya pratipattavyaH, 'devAuyaM jaha neraiyAuya' miti devAsaMjJyAyustathA vaktavyaM yathA nairayikAsaMjJyAyurjaghanyato daza varSasahasrANi utkarSataH palyopamAsaGkhyeyabhAgapramANaM vaktavyamiti bhAvaH, 'eyassa NaM bhaMte !' ityAdinA yadasaMjJyAyuSo'lpabahutvaM tadasya hrasvadIrghatve pratItya // iti zrImalayagiryAcAryaviracitAyAM zrIprajJApanAvRttI viMzatitamaM padaM samAptam // 20 // 4881644 atha ekaviMzatitamaM zarIrapadaM prArabhyate // 21 // 1307 vyAkhyAtaM viMzatitamaM padaM, idAnImekaviMzatitamamArabhyate - asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarapade gatipariNAmavizeSo'ntakriyArUpapariNAma uktaH, ihApi gatipariNAmavizeSa eva zarIrasya saMsthAnAdirnarakAdiga tiSUtpannAnAM pratipAdyate, atra ceyamadhikAragAthA vihisaMThANapamANe poggalaciNaNA sarIrasaMjogo / davapaesa'ppabahuM sarIrogAhaNa'ppabahuM // 1 // kati NaM bhaMte ! sarIrayA paNNattA ? go0 ! paMca sarIrayA paM0, taM0 - orAlie 1 vevie 2 AhArae 3 teyae 4 kammae 5, orAThiyasarIre NaM For Personal & Private Use Only 21 zarIra padaM // 407 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaMte ! katividhe paM0 1, go0 ! paMcavidhe paM0, taM0-egidiyaorAliyasarIre jAva paMciMdiyaorAliyasarIre, egidiyaorAliyasarIre NaM bhaMte ! katividhe paM0 1, go0! paMcavihe paM0, taM0-puDhavikAiyaegidiyaorAliyasarIre jAva vaNapphaikAiyaegidiyaorAliyasarIre, puDhavikAiyaegidiyaorAliyasarIre NaM bhaMte ! kativihe paM0 1, go0 ! duvihe paM0, taM0-suhumapuDhavikAiyaegidiyaorAliyasarIre bAdarapuDhavikAiyaegidiyaorAliyasarIre ya, suhumapuDhavikAiyaegidiyaorAliyasarIre NaM bhaMte ! katividhe paM0 1, go0 ! du050, taM0-pajjattagasuhumapuDhavikAiyaegidiyaorAliyasarIre ya apajattagasuhumapuDhavikkAiyaegidiyaorAliyasarIre ya, bAdarapuDhavikAiyAvi evaM ceva, evaM jAva vaNassaikAiyaegidiyaorAliyatti, beiMdiyaorAliyasarIre NaM bhaMte ! katividhe paM01, go0! duvidhe paM0, taM0-paJjattabeiMdiyaorAliyasarIre ya apajjattagabeiMdiyaorAliyasarIre ya, evaM teiMdiyA curidiyaavi| paMciMdiyaorAliyasarIre NaM bhaMte ! katividhe paM0 1, go0 ! duvidhe, paM0, taM0-tirikkhajoNiyapaMciMdiyaorA0 maNussapaMciMdiyaorA0, tirikkhajoNiyapaMciMdiyaorAliyasarIre NaM bhaMte ! katividhe paM0 1, go ! tividhe paM0, taM0-jalayaratirikkhajoNiyapaMciM0 orAliya0 thalayaratirikkhajoNiyapaMciMdiyaorA. khahayarati. paMciM0 orA0, jalayaratiri050 orAliyasarIreNaM bhaMte ! katividhe paM0 1, go0! duvidhe, paM0, taM0-saMmucchimajala0 paM0tiri0 orAli0 gabbhavatijalayarapaMci0 tiri0 orAliyasarIre ya, saMmucchimajala* tiri0 paMciMdiyaorAliyasarIre NaM bhaMte ! katividhe paM0 1, go0 ! duvihe paM0, taM0pajattagasaMmucchimapaMciM0 tiri0orA0 apajjattagasaMmucchima0 paM0ti orAli0, evaM gambhavatievi, thalayarapaMciM For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21zarIra prajJApanAyA: malaya0 vRttI. // 408 // keeeeeeeeee tirikkha orAliyasarIre NaM bhaMte ! katividhe, paM01, go0 ! duvihe paM0, taM0-cauppayathalayara tiri0 paMcika orA parisappathala. tiri0 paM0 o0, cauppayathala tiri0 paMci0 orAliyasarIre NaM bhaMte ! katividhe paM01, go! duvihe 40, taM0-samu0 thala0cauppayatiri0 paM0orA0 gabbhavatiyacauppayathala ti050orA0, saMmucchimacau0 orAliyasarIre kaivihe paM0 1, go0! duvidhe paM0, taM0-pajattasaMmu0 cau0 thala. tiri0 paMci0 orA0 apajjatasaMmucchimacaMu0 thala0 tiri0 paMciM0 orA0, evaM gambhavakatievi, parisappathalayaratiri0 paMci0 orA0 bhaMte ! katividhe paM01, go! du050, taM0-uraparisappathala. paM0 tiri0 orA. bhuyaparisappathalapaM0 tiri0 orAliyasarIre ya, uraparisappathala. paMciMtiri0 orAliyasarIre NaM bhaMte ! katividhe paM01, go! du0 paM0, taM0-saMmucchimaura0 thala0 paMciM. tiri0 orA0 gabbhavabhUtiyaura0 thala0 tiri0 paMciM0 orA0, saMmucchime duvihe paM0, taM0-apajattasaMmu0 ura0 thala tiri0 paMciM0 orAliyasarIre ya pajattasaMmucchimauraparisappathalayaratiri0 paMciM0 orAli0, evaM ganmavakkaMtiyauraparisappe caukkato bheo, evaM bhuyaparisappAvi samucchimagabbhavatiyapajjattA apajattA ya, khahayarA duvidhA, paM0, taM0-saMmucchimA ya gabbhavataMtiyA ya, saMmucchimA duvidhA paM01, pajjattA apajjattA ya, ganbhavatiyAvi pajattA apajjattA ya / maNUsapaMciMdiyaorAliyasarIre NaM bhaMte ! katividhe paM0, go0 ! duvihe paM0, taM0-saMmRcchimamaNUsapaMciM. orA0 ya ganbhavatiyamaNUsapaMciM0 orAli0, gabbhavatiyama0 paMciM0 orAliyasarIre NaM bhaMte ! katividhe paM01, mo0! du050, taM0-paJjattagagabbhavatiyamaNUsapaMciMdiyaorA0 apajjattagagabbha0 maNUsapaMciMdiyaorA0 (sUtraM 267) SO20292892999999 / evaM bhuyaparisappAvimAchAuraparisappathalayaratira vihe paM0, 20-apajattasaM // 408 // sTa For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vihisaMThANapamANe' ityAdi prathama vidhayo-bhedAH zarIrANAM vaktavyAH, tadanantaraM saMsthAnAni, tataH pramANAni, tadanantaraM katibhyo digbhyaH zarIrANAM pudgalopacayo bhavatItyevaM pudgalacayanaM vaktavyaM, tataH kasmin zarIre sati kiM zarIramavazyaMbhAvItyevaMrUpaH parasparasaMyogo vaktavyaH, tato dravyANi ca pradezAzca dravyapradezAH te ca dravyANi ca pradezAzca dravyapradezAH 'samAnAnAmekazeSaH' ityekazeSastairalpabahutvaM vaktavyaM, kimuktaM bhavati ?-dravyArthatayA pradezArthatayA 9 dravyArthapradezArthatayA ca paJcAnAmapi zarIrANAmalpabahutvamabhidhAtavyamiti, tataH paJcAnAmapi zarIrANAmavagAhanAviSayamalpabahutvaM vAcyamiti gAthAsakSepArthaH / tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti prathamato vidhidvAramabhidhitsurAdau zarIramUlabhedAn pratipAdayati,-'kai NaM bhaMte !' ityAdi, kati-kiMparimANAni Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta ! zIyante-pratikSaNaM vizarArubhAvaM bibhratIti zarIrANi, zarIrANyeva zarIrakANi, tathA khArthe kapratyayaH, bhagavAnAhagautama ! paJca zarIrANi prajJaptAni mayA anyaizca zaiSaistIrthakRdbhiH, tAnyeva nAmata Aha-'orAlie' ityAdi, udAraM pradhAnaM, prAdhAnyaM cAsya tIrthakaragaNadharazarIrANyadhikRtya, tato'nyasyAnuttarazarIrasyApyanantaguNahInatvAt , yadvA udAraMsAtirekayojanasahasramAnatvAt zeSazarIrApekSayA bRhatpramANaM, bRhattA cAsya vaikriyaM prati bhavadhAraNIyasahajazarIrApekSayA draSTavyA, anyathA uttaravaikriya yojanalakSamAnamapi labhyate, udArameva audArikaM vinayAdipAThAdikaN, tathA vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA tasyAM bhavaM vaikriyaM, tathAhi-tadekaM bhUtvA anekaM bhavati anekaM bhUtvA eka For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala ya0 vRttau // 409 // tathA aNu bhUtvA mahadbhavati mahaca bhUtvA aNu tathA khacaraM bhUtvA bhUmicaraM bhavati bhUmicaraM bhUtvA khacaraM tathA dRzya 21zarIrabhUtvA adRzyaM bhavati adRzyaM bhUtvA dRzyamityAdi, taca dvividhaM-aupapAtikaM labdhipratyayaM ca, tatrIpapAtikamupapAtajanmanirmitaM, taca devanArakANAM, labdhipratyayaM tiryagmanuSyANAM, tathA 'AhArae' iti AhArakaM caturdazapUrva vidA tIrthakarasphAtidarzanAdikatathAvidhaprayojanotpattau satyAM viziSTalabdhivazAdAhiyate-nirvaya'te ityAhArakaM, 'kRddhahula'miti vacanAt karmaNi vujU, yathA pAdahAraka ityatra, uktaM ca-"kajaMmi samuppaNNe suyakevaliNA visitttthlddhiie| jaM ettha Aharijai bhaNitaM AhAragaM taM tu ||1||"[kaarye samutpanne zrutakevalinA viziSTalabdhyA / yadatrAhiyate bhaNitamAhArakaM tat // 1 // ] kAryaM cedam-"pANidayariddhidaMsaNasuhumapayatthAvagahaNaheuM vaa| saMsayavoccheyatthaM / gamaNaM jinnpaaymuulNmi||2||" [praannidyrddhidrshnsuukssmpdaarthaavgaahnhetoshc| saMzayavyavacchedArtha gamanaM jinapAdamUle // 1 // ] taca vaikriyazarIrApekSayA atyantazubhaM svacchasphaTikazileva zubhrapudalasamUhaghaTanAtmakaM, teja iti-taijasaM tejasaH-tejaHpudgalAnAM vikArastaijasaM 'vikAra' ityaNa, tat USmaliGgaM bhuktAhArapariNamanakAraNaM, tadvazAca viziSTatapaHsamutthalabdhivizeSasya puMsastejolezyAvinirgamaH, uktaM ca-"sabassa umhasiddhaM rasAiAhArapAkajaNagaM ca // teyagaladdhinimittaM ca teyagaM hoi nAyacaM // 1 // " [ sarvasyoSmasiddhaM rasAdyAhArapAkajanakaM ca / tejolabdhinimittaM / ca taijasaM bhavati jJAtavyam // 1 // ] 'kammae' iti karmaNo jAtaM kammaMja, kimuktaM bhavati ?-karmaparamANava evA jApudgalAnAMpekSayA atyantavAdarzanasUkSmapadAddhidasaNasuhamA For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tmapradezaiH saha ye kSIranIravat anyo'nyAnugatAH santaH zarIrarUpatayA pariNatAste karmajaM zarIramiti, ata evaitadanyatra kArmaNamityuktaM, karmaNo vikAraH kArmaNamiti, tathA coktam-"kammavigAro kammaNamaTTavihavicittakamma nipphannaM / savesi sarIrANaM kAraNabhUtaM muNeyavaM // 1 // " [karmavikAraH kArmaNamaSTavidhavicitrakarmaniSpannaM / sarveSAM zarIrANAM kAraNabhUtaM muNitavyaM // 1 // ] atra 'savesimiti sarveSAmaudArikAdInAM zarIrANAM kAraNabhUtaM-bIja| bhUtaM kArmaNazarIraM, na khalvAmUlasamucchinne bhavaprapaJcaprarohabIjabhUte kArmaNe vapuSi zeSazarIraprAdurbhAvaH, idaM ca karmaja zarIraM jantogatyantarasaGkrAntau sAdhakatamaM karaNaM, tathAhi-karmajenaiva vapuSA taijasasahitena parikarito jantumaraNadezamapahAyotpattidezamabhisarpati, nanu yadi taijasasahitakArmaNavapuHparikarito gatyantaraM saTTAmati tarhi sa gacchannAgacchan vA kasmAnna dRSTipathamavatarati ?, ucyate, karmapudgalAnAM cAtisUkSmatayA cakSurAdIndriyAgocaratvAt , tathA ca |paratIrthikairapyuktam-"antarA bhavadeho'pi, sUkSmatvAnnopalabhyate / niSkrAman pravizan vApi, nAbhAvo'nIkSaNAdapi // 1 // " iti / samprati audArikazarIrasya jIvajAtibhedato'vasthAbhedatazca bhedAnabhidhitsurAha-'orAliyasarIre NaM bhNte|' ityAdi, audArikazarIramekadvitricatuHpaJcendriyabhedAt paJcadhA, ekendriyodArikazarIramapi pRthivyapratejovAyuvanaspatiekendriyabhedAt paJcavidhaM, pRthivIkAyikaikendriyaudArikazarIramapi sUkSmetarabhedAd dvidhA, punarekaikaM dvidhA paryApsAparyAptabhedAt, evamatejovAyuvanaspatyekendriyaudArikazarIrANyapi pratyekaM caturvidhAnIti sarvasaGkhya For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malayavRttI. // 410 // yekendriyaudArikazarIrANi viMzatidhA, dvitricaturindriyaudArikazarIrANi pratyekaM paryAptAparyAptabhedAt dvibhedAni, 21 zarIrapaJcendriyaudArikazarIraM dvividhaM-tiryagmanuSyabhedAt , tiryapaJcendriyaudArikazarIraM tridhA, jalacarasthalacarakhacarabhe- padaM dAt , jalacaratiryapaJcendriyaudArikazarIraM dvividhaM-sammachimagarbhavyutkrAntikabhedAt, ekaikamapi punardvibhedaMparyAptAparyAptabhedAt, sthalacaratiryakrapaJcendriyaudArikazarIramapi dvidhA-catuSpadaparisarpabhedAt, catuSpadasthalacaratiyakpaJcendriyaudArikazarIramapi dvidhA-sammUchimagarbhavyutkrAntikabhedAt, punarekaikaM dvidhA-paryAptAparyAptabhedAt, parisarpasthalacaratiryagyonikapaJcendriyaudArikazarIramapi uraHparisarpabhujaparisarpabhedato vibhedaM, punarekaikaM dvidhAsammUchimagarbhavyutkrAntikabhedAt , tatrApi punaH pratyekaM dvaividhyaM paryAptAparyAptabhedAt , sarvasaGkhyayA'STabhedaM parisarpastha|lacaratiryapaJcendriyaudArikazarIraM, khacaratiryapaJcendriyaudArikazarIraM sammUchimagarbhavyutkrAntikabhedAt dvibhedaM, |punarekaikaM dvidhA-paryAptAparyAptabhedAditi, sarvasaGkhyayA tiryapaJcendriyaudArikazarIraM viMzatibhedaM, manuSyapaJcendriyodArikazarIraM sammUchimagarbhavyutkrAntikabhedAt vibhedaM, punarekai dvidhA-paryAptAparyAptabhedAd / evamaudArikasya bhedA uktAH, sampratyeteSAmeva yathAkramaM saMsthAnAnyAha orAliyasarIre NaM bhaMte ! kiMsaMThite pannatte, go0! NANAsaMThANasaMThite paM0, egidiyaorA0 kiMsaMThite paM01, go! NANAsaMThANasaMThite paM0, puDhavikAiyaegidiyaorA. kiMsaMThite paM0 1, go0 ! masUracaMdasaMThANasaMThite paM0, evaM 29802020820020201203 // 410 // For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suhumapuDhavikAiyANavi bAdarANavi, evaM ceva pajjattApajjattANavi, [evaM ceva] AukkAiyaegidiyaorA0 bhaMte ! kiMsaMThite paM0 1, go0 ! thicukabiMdusaMThANasaMThite paM0, evaM suhumabAdarapajjattApajjattANavi, teukkAiyaegi0 urA0 bhaMte ! kiMsaMThite paM0 ?, go0 ! sUIkalAvasaMThANasaMThite paM0, evaM suhumavAdarapajjattApajjattANavi, vAukkAiyANavi paDAgAsaMThANasaMThite, evaM suhumabAdarapajjattApajjattANavi, vaNaphaikAiyANaM NANAsaMThANasaMThite paM0, evaM suhumabAdarapajjacApajattANavi / beiMdiyaorA0 bhaMte ! kiMsaM0 paM01, go0 ! huMDa saMThANasaMThite paM0, evaM pajattApajatANavi, evaM teiMdiyacauriMdiyANavi / paMciMdiyatirikkhajoNiyapaMciM0 orA bhaMte ! kiMsaMThA0 paM0 1, go0! chavihasaMThANasaM050, taM0-samacausasaMThANasaM0 jAva huMDasaMThANasaMThitevi, evaM pajattApajattANavi 3, samucchimatirikkhajo0 paMciM0 orA0 bhaMte ! kiMsaM0 paM01, go0 ! huMDasaMThANasaMThite paM0, evaM pajjattApajjattANavi, gabbhavakaM0 tirikkha0 paMciMdiya0 orA0 bhaMte ! kisaMThA0 50, go0! chabihasaMThANasaM0 paM0, taM0-samacauraMse jAva huMDasaMThA, evaM paJjattApajjattANavi 3, evamete tirikkhajoNiyANaM ohiyANaM Nava AlAvagA, jalayarapaM0 tiri0 orA0 bhaMte ! kiMsaMThANasaMThite paM0 1, go0 ! chabihasaMThANasaM0 paM0, taM0-samacauraMse jAva huMDe, evaM pajjattApajjattANavi, saMmucchimajalayarA huMDasaMThANasaMThitA, etesiM ceva pajjatAvi apajjattagAvi evaM ceva, gabbhavatiyajalayarA chavihasaMThANasaMThitA, evaM pajattApajattANavi, evaM thalayarANavi Nava suttANi evaM cauppayathalayarANavi uraparisappathalayarANavi bhuyaparisappathalayarANavi, evaM khahayarANavi Nava suttANi, navaraM satvattha samucchimA huMDa saMThANasaMThitA bhANitavA, iyare chasuvi / maNUsapaMciMdiyaorAliyasarIre NaM bhaMte ! kiMsaMThANasaM For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala ya0 vRttau . // 411 // Thite paM0 1, go0 ! chavihasaMThANasaMThite paM0 taM0 - samacauraMse jAva huMDe, pajjattApajjattANavi evaM ceva, ganbhavakaMtiyANavi evaM caiva, paJjattApajjattANavi evaM ceva, saMmucchimANaM pucchA, go0 ! huMDaThANasaMThitA paNNattA ( sUtraM 268 ) 'orAliyasarIre NaM bhaMte !' ityAdi, nAnAsaMsthAnasaMsthitaM jIvajAtibhedataH saMsthAnabhedabhAvAt, ekendriyaudArikazarIre nAnAsaMsthAnasaMsthitatA pRthivyAdiSu pratyekaM saMsthAnabhedAt, tatra pRthivIkAyikAnAM sUkSmANAM vAdarANAM paryAptAnAmaparyAptAnAM caudArikazarIrANi masUra candrasaMsthAna saMsthitAni, masUro- dhAnyavizeSaH tasya candraH - candrAkAramarddhadalaM tasyeva yatsaMsthAnaM tena saMsthitAni, aSkAyikAnAM sUkSmAdibhedataH caturbhedAnAmaudArikazarIrANi | stibuka vindu saMsthAnasaMsthitAni, stibukAkAro yo vindurna punaritastato vAtAdinA vikSiptaH stibuka bindustasyeva yatsaMsthAnaM tena saMsthitAni, taijasakAyikAnAM sUkSmAdibhedatazcaturbhedAnAmaudArikazarIrANi sUcIkalApa saMsthAnasaMsthitAni, | vAyukAyikAnAM sUkSmAdibhedatazcaturbhedAnAmaudArikazarIrANi patAkAsaMsthAnasaMsthitAni, vanaspatikAyikAnAM sUkSmA| NAM bAdarANAM paryAptAnAmaparyAptAnAM ca pratyekamaudArikazarIrANi nAnAsaMsthAna saMsthitAni, dezakAlajAtibhedataH teSAM saMsthAnAnAmanekabhedabhinnatvAt, dvitricaturindriyANAM pratyekaM paryAptAnAmaparyAptAnAmaudArikazarIrANi huMDasaMsthAnasaMsthitAni tiryakpaJcendriyaudArikazarIraM sAmAnyataH SaDvidhasaMsthAnasaMsthitaM, tadevopadarzayati- 'samacauraMsasaMThANasaMThie' ityAdi, yAvatkaraNAt ' naggohaparimaMDala saMThANasaMThie sAisaM0 vAmaNasaM0 khujasaMThANasaMThie iMDasaMThANasaM For Personal & Private Use Only 21 zarIra padaM // 411 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thie' iti parigrahaH, tatra samAH - sAmudrikazAstroktapramANalakSaNA visaMvAdinyazcatasro'strayaH -- caturdigvibhAgopala| kSitAH zarIrAvayavA yasya tatsamacaturasraM, samAsAnto 'tpratyayaH, samacaturasraM ca tatsaMsthAnaM ca samacaturasrasaMsthAnaM tena saMsthitaM samacaturastra saMsthAnasaMsthitaM, tathA nyagrodhavatparimaNDalaM yasya tat nyagrodhaparimaNDalaM yathA nyagrodha upari sampUrNapramANo'dhastu hInaH tathA yatsaMsthAnaM nAbherupari sampUrNapramANaM adhastu na tathA tan nyagrodhaparimaNDalaM, tathA AdirihotsedhAkhyo nAbheradhastano dehabhAgo gRhyate, tataH saha AdinA - nAbheradhastanabhAgena yathoktapramANalakSaNena varttate iti sAdi, yadyapi sarva zarIramAdinA saha varttate tathApi sAdityavizeSaNAnyathAnupapattyA viziSTa eva pramANalakSaNopapanna Adiriha labhyate, tata uktaM yathoktapramANalakSaNeneti, idamuktaM bhavati - yatsaMsthAnaM nAbheradhaH pramANopapannamupari ca hInaM tatsAdIti, apare tu sAcIti paThanti, tatra sAcIM pravacanavedinaH zAlmalItarumAcakSate, tataH sAcIva yatsaMsthAnaM tatsAcisaMsthAnaM, yathA zAlmalItaroH skandhaH kANDamatipuSTamuparitanA tadanurUpA na mahAvizA| latA tadvadasyApi saMsthAnasyAdhobhAgaH paripUrNo bhavati uparitanabhAgastu neti, tathA yatra zirogrIvaM hastapAdAdikaM ca yathoktapramANalakSaNopetaM uraudarAdi ca maDabhaM tatkubjasaMsthAnaM, yatra punaruraudarAdi pramANalakSaNopetaM hastapAdAdikaM hInaM tadvAmanasaMsthAnaM, yatra tu sarve'pyavayavAH pramANalakSaNaparibhraSTAstad huNDasaMsthAnaM, samAsaH sarvatrApi pUrvavat, evaM 'pajattApajattANavi' iti, evaM-uktaprakAreNa sAmAnyatastiryak paJcendriyANAmiva paryAptAnAM aparyAptAnAM For Personal & Private Use Only wwww.jainielibrary.org Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: mala ya0 vRttau. // 412 // ca pratyekaM sUtraM vaktavyaM, tadevametAni trINi sUtrANi, evameva ca sAmAnyataH sammUcchimatiryakpaJcendriyANAmapi trINi sUtrANi vaktavyAni, navaraM teSu triSvapi sUtreSu huNDasaMsthAnasaMsthitamiti vaktavyaM, sammUcchimANAmavizeSeNa sarveSAmapi huNDasaMsthAnabhAvAt trINi sAmAnyato garbhaja tiryakpaJcendriyANAmapi, navaraM teSu triSvapi sUtreSu 'chavihasaMThANasaMThie paNNatte' ityAdi vaktavyaM, garbhajeSu samacaturasrAdisaMsthAnAnAmapi sambhavAt tadevamete sAmAnyatasti|ryakpaJcendriyaviSayA nava AlApakAH, anenaiva krameNaiva jalacaratiryakpaJcendriyANAM sAmAnyataH sthalacarANAM catuSpa|dasthalacarANAmuraH parisarpa sthalacarANAM bhujaparisarpasthalacarANAM khacaratiryakpaJcendriyANAM ca pratyekaM nava 2 sUtrANi vaktavyAni, sarvasaGkhyayA tiryakrapaJcendriyANAM triSaSTiH 63 sUtrANi manuSyANAM nava sarvatra sammUcchimeSu huNDasaMsthAnaM ca vaktavyamitaratra paDapi saMsthAnAni / tadevamuktAnyaudArikabhedAnAM saMsthAnAni, sAmpratamavagAhanAmAnamAha orAliyasarIrassa NaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paM0 1, go0 ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM ukko 0 sAtiregaM joyaNasahassaM, egiMdiyaorAliyassavi evaM caiva jahA ohiyassa, puDhavikAiyae giMdiyaorAliya sarIrassa NaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paM0 1 go0 ! ja0 u0 aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, evaM apajjattayANavi paJjattayANavi, evaM suhumANaM paJjattApajattANaM, bAdarANaM paJjattApaJjattANavi, evaM eso navao bhedo jahA puDhavikAiyANaM tahA AukkAiyANavi kAiyANavi vAukkAiyANavi, vaNassaikAiyaorAliyasarIrassa paNaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paM0 1, For Personal & Private Use Only 21 zarIrapadaM // 412 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ go0 ! ja0 aMgulassa asaMkhejjatibhAgaM ukko0 sAtiregaM joaNasahassaM, apajattagANaM jaha0 ukko0 aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, pajattagANaM jaha0 aMgulassa asaM0 uko0 sAtiregaM joyaNasahassaM, bAdarANaM jaha0 aMgulassa asaM0 ukko0 joaNasahassaM sAtiregaM, pajattANavi evaM ceva, apajattANaM jaha* ukko0 aMgulassa asaM0, suhumANaM pajjattApajattANa ya tiNhavi jaha0 ukko0 aMgulassa asaM0 / beiMdiyaorA0 bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paM0 1, go0! jaha* aMgulassa asaM0 ukko0 bArasa joaNAI, evaM sabbatthavi apajattayANaM aMgulassa asaMkhe0 jahaNNeNavi ukkoseNavi, pajattagANaM jaheva orAliyassa ohiyassa, evaM teiMdiyANaM tiNNi gAuyAI, cauriMdiyANaM cattAri gAuyAI, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM ukoseNaM joyaNasahassaM 3, evaM samucchimANaM 3, gabbhavatiyANavi 3 evaM ceva navao bhedo bhANiyabo, evaM jalayarANavi joyaNasahassaM, navao bhedo, thalayarANavi Nava bhedA 9, ukko0 cha gAuyAI pajjattagANavi, evaM ceva saMmucchimANaM pajattagANa ya ukko gAuyapuhuttaM 3, gabbhavatiyANaM ukko0 cha gAuyAI paJjattANa ya 2 ohiyacauppayapajjattagabbhavakaMtiyapajjattayANavi ukko0 cha gAuyAI, saMmucchimANaM pajattANa ya gAuyapuhuttaM ukko0, evaM uraparisappANavi ohiyagambhavakaMtiyapajattagANaM joyaNasahassaM, saMmucchimANaM paJjattANa ya joyaNapuhuttaM, bhuyaparisappANaM ohiyagambhavatiyANavi ukko. gAuyapuhuttaM, saMmucchimANaM dhaNupuhuttaM, khahayarANaM ohiyaganbhavatiyANaM saMmucchimANa ya tiNhavi ukkoseNaM dhaNupuhuttaM, imAo saMgahaNigAhAo-'joyaNasahassa chaggAuyAI tatto ya joaNasahassaM / gAuyapuhutta bhuyae dhaNuhapuhuttaM ca pakkhIsu // 1 // joyaNasahassa gAuyapuhutta tatto ya joaNapuhuttaM / doNhaM tu dhaNupuhuttaM samucchime hoti uccattaM // 2 // maNUso Jan Education international For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAmanAyA: malaya0 vRttI. padaM // 413 // rAliyasarIrassa NaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paM01, go0! jaha0 aMgu0 ukko tiNNi gAuyAI, evaM apajja 21zarIratANaM jaha0 ukko0 aMgulassa asaM0, saMmucchimANaM jaha0 ukko0 aMgulassa asaM0, gabbhavatiyANaM pajjattANa ya jaha0 aMgulassa asaM0 ukko0 tiNNi gAuyAI (sUtraM 269) 'orAliyassa NaM bhaMte !' ityAdi, audArikasya jaghanyato'vagAhanA aGgulAsaGkhyeyabhAgaH, sA cotpattiprathamasamaye pRthivIkAyikAdInAM cAvasAtavyA, utkarSataH sAtirekaM yojanasahasraM, eSA lavaNasamudragotIrthAdiSu padmanAlAdyadhikRtyAvasAtavyA, anyatraitAvata audArikazarIrasyAsambhavAt , evamekendriyasUtre'pi, tathA cAha-egidiyaorAliyassa evaM ceva jahA ohiyassa' iti pRthivyatejovAyUnAM sUkSmANAM bAdarANAM pratyekaM paryAptAnAmaparyAsAnAM caudArikazarIrasya jaghanyata utkarSatazcAvagAhanA aGgulAsaGkhyeyabhAgaH pratyekaM ca nava sUtrANi, teSAM auSikasUtramaudhikAparyAptasUtramaudhikaparyAptasUtraM tathA sUkSmasUtraM sUkSmaparyAptasUtraM sUkSmAparyAptakasUtraM evaM bAdare'pi sUtratrikamiti, evaM vanaspatikAyikAnAmapi nava sUtrANi, navaramaudhikavanaspatisUtre audhikavanaspatiparyAptakasUtre bAdarasUtre vAdaraparyAsakasUtre ca jaghanyato'GgulAsaGkhyeyabhAga utkarSataH sAtirekaM yojanasahasraM, taca padmanAlAghadhikRtya veditavyaM, zeSeSu tu | 4413 // paJcasUtreSu jaghanyata utkarSato vA'GgulAsayayabhAgaH, dvitricaturindriyANAM pratyekaM trINi 2 sUtrANi, tadyathA-audhikasUtramapayoptasUtraM payoptasUtraM ca, tatrISikasUtre payoptasUtre ca dvIndriyANAmutkaSeto dvAdaza yojanAni, trIndriyANAM dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eceaeeeeeeeeeeeeera 8 trINi gavyUtAni, caturindriyANAM catvAri gavyUtAni, aparyAptasUtre tu jaghanyata utkarSatazcAGgulAsaGkhyeyabhAgaH, tathA 4 sAmAnyatastiryakpaJcendriyANAM jalacarANAM sAmAnyataH sthalacarANAM catuSpadAnAmura parisANAM bhujaparisarpANAM khacarapaJcendriyatirazcAM ca pratyekaM nava 2 sUtrANi, tadyathA-trINi audhikAni trINi saMmUrchimaviSayANi trINi garbhavyutkrAntikaviSayANi, tatrAparyAseSu sthAneSu sarveSvapi jaghanyata utkarSato vA aGgulAsaGkhyeyabhAgaH, zeSeSu tu sthAneSu / / jaghanyato'GgulAsaGkhyeyabhAga utkarSataH sAmAnyatastiryakpaJcendriyeSu jalacareSu cotkarSato yojanasahasraM, sAmAnyataH | sthalacareSu catuSpadasthalacareSu cauSikeSu garbhavyutkrAntikeSu ca SaTU gavyUtAni, sammUchimeSu ganyUtapRthaktvaM, uramparisarpaSvauSikeSu garbhavyutkrAntikeSu ca yojanasahasraM sammUchimeSu yojanapRthaktvaM, bhujaparisarpaSvaudhikeSu garbhavyutkrAnteSu ca gavyUtapRthaktvaM, sammUchimeSu dhanuHpRthaktvaM, khacareSvaudhikeSu garbhavyutkrAntikeSu sammUchimeSu ca sarveSu sthAneSu dhanuHpRthaktvaM, atreme saGgrahagAthe-"joaNasahassa"mityAdi, garbhavyutkrAntikAnAM jalacarANAmutkarSataH zarIrAvagAhanAyA mAnaM yojanasahasraM, catuSpadasthalacarANAM SaD gavyUtAni, uraHparisappasthalacarANAM yojanasahasraM, bhujaparisarpasthalacarANAM gavyUtapRthaktvaM, pakSiNAM dhanuHpRthaktvaM, tathA sammUchimAnAM jalacarANAmutkarSataH zarIrAvagAhanAyAH pramANaM yojanasahasraM, catuSpadasthalacarANAM gavyUtapRthaktvaM, uraHparisappasthalacarANAM yojanapRthaktvaM, bhujaparisarpasthalacarANAM pakSiNAM ca dhanuHpRthaktvamiti / uktaM tiryapaJcendriyaudArikazarIrAvagAhanAmAnamidAnIM manuSyapa dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA:mala kAmityAdi kAlI nagaraM prINi gaNatAni deva / asala ya0 vRttI. // 414 // JcendriyaudArikazarIrAvagAhanAmAnamAha-'maNussorAliyasarIrassa Na'mityAdi, kaNThyaM, navaraM trINi gavyUtAni deva-1821zarIrakurvAdyapekSayA, tadevamaudArikazarIrasya vidhayaH saMsthAnAni pramANAni coktAni, samprati tAni krameNa vaikriyasyAbhidhitsurAha veubviyasarIre NaM bhaMte / katividhe paM0 1, go0 ! duvidhe paM0, taM0-egidiyaveubviyasarIre ya paMciMdiyaveubviyasa0, jati egidiyaveubviyasarIre kiM vAukkAiyaegidiyaveuviyasarIre avAukkAiyaegidiyaveutviyasarIre ?, go0 ! vAukkAiyaegidiyaveubviyasarIre no avAukkAiyaegidiyaveuviyasarIre, jai vAukAiyaveubviyasarIre kiM suhumavAukAiyaveuviyasarIre bAyaravAukkAiyaveuviyasarIre?, go0! no suhumavAukkAiyaegidiyaveuviyasarIre bAdaravAukAiyaegidiyaveubviyasa0, jai bAdaravAukAiyaegidiyaveubviyasarIre kiM pajattabAdaravAukkAiyaegidiyaveuviyasarIre apajattabAdaravAukkAiyaegidiyaveubviyasarIre ?, go0 ! pajjattabAdaravAukkAiyaegidiyaveuvviyasarIre no apaJjattabAdaravAukkAiyaegidiyaveuviyasarIre, jati paMceMdiyaveuviyasarIre kiM neraiyapaMciMdiyaveuviyasarIre jAva kiM devapaMcidiyaveuviyasarIre ?, go! neraiyapaMciMdiyaveuvviyasarIrevi jAva devapaMciMdiyaveuviyasarIrevi, jai neraiyapaMciMdiyaveuviyasarIre kiM rayaNappabhApuDhavipaMciMdiyaveutviya0 jAva | // 414 // kiM adhesattamApuDhavineraiyapaM0 veuviyasarIre ?, go0! rayaNappabhApuDhavineraiyapaMciMdiyaveubviyasarIrevi jAva adhesattamApuDhavineraiyapaMciM0 veubviyasarIre'vi, jai rayaNappabhApuDhavineraiyaviuvviyasarIre kiM paJjattagaraya0 neraiyaveu0sa0 apajattagaraya bAdaravAjAgo ! pajattabAdaravAyasarIre jAva kiM devapAca ki rayaNappabhApuDha For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NappabhApu0 nerai0 paM0 ve0 sarIre ?, go0! pajattagarayaNappabhApu0 nera0 paM0 apajjattagarayaNappabhApu0 nera0 paM0, evaM jAva adhesattamAe dugato bhedo bhANitabo, jai tirikkhajoNiyapaMciMdiyaveubviyasarIre kiM samucchimapaM0tiriveu0sa0 gambhavakatiyapaMciMtive0sa0 1, go0 ! no samucchimapaM0 ti0 ve0 sarIre gabbhavatiyapaM0 ti0 veuviyasarIre, jati gambhavakaM0 paMciM0 ti0 veuvviyasarIre kiM saMkhejavAsAuyagabbhavatiyapaMci0 ve0sarI0 asaMkhijjavAsAuyaga0 paM0tive0sarIre ?, go0 ! saMkhejavAsAuyagabbha0 paM0 ti0 ve0 sa0 no asaM0 gabbha0 paMciM0 tiri0 veu0 sa0, jai saMkhija0 gambha0 paMciMtiveu0sarIre kiM paJjattagasaM0 gambha0 paM0 ti0 ve0 sarIre apajjattagasaM0 ga. paM0 ti0 ve sarIre ?, go! paja0 saM0 ga0 paM0 ti0 ve0 sarIre no apa0 saM0 gabbha0 paM0 ti. ve. sarIre, jai saMkhejavAsA0 kiM jalayaragambha0 paM0 ti0 ve0 sarIre thalayarasaM0 ga. paM0 ti0 ve0 sarIre khahayarasaM0 ga0 paM0 ti. ve. sarIre ?, go0 ! jala. saM0 ga. paM0 ti0 ve0 sarIrevi thalayarasaM0 ga0 paM0 ti0 ve. sarIrevi khahayarasaM0 gambha0 paM0 ti0 ve0 sarIrevi, jai jala0 saM0 kiM paJjattagajala0 saM0 ga0 paM0 ti0 ve0 sarIre apaJjattagajala0 saM0 ga0 paM0 ti0 veu0 sarIre ya?, go! pajja. jala0 saM0 gabbha0 paM0 tiri0 ve0 sa0 no apaja0 saM0jalaga0 paM0 ti0 ve0 sa0, jati thalayarapaMciM0 jAva sarIre kiM cauppaya jAva sarIre kiM parisappa jAva?, go0! cauppayajAvasaM0 parisappajAva sa0, evaM sanvesi NeyatvaM jAva khahayarANaM pajattANaM no apajjattANaM, jati maNUsapaMcika veu0 sarIre kiM samucchimamaNUsa0 paM0ve. sarIre gabbha0 ma0paM. veubviyasarIre ?, go.! No saMmu0ma0paM0 u0 sarIre gambha0 ma. paMci0 ve0 sarIre, jai gambha. For Personal & Private Use Only Air.jainelibrary.org Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21zarIra prajJApanAyAH malaya0 vRttI. No aMtaradIvagaH // 415 // * ga0 ma0 paM0 0 0kamma0 ga0 ma0 0 ma0 paM0 ve0 sa0 kiM kammabhUmaga ga0 ma0paM0 ve0 sa0 akammabhUmaga. ga0 ma0paM0 ve0 sa0 aMtaradIvaga0 ga0 ma0 paM0 ve0 sarIre ?, go0 ! kammabhUmagaganbha0 ma0paM0 ve0 sa0 No akambhUmaga No aMtaradIvaga0, jai kammabhUmagagambha maNUsa paMciM. ve0 sarIre kiM saMkhejjavAsAuyakamma0 ga0 ma0 ve0 sa0 asaM0 kamma0 ga0 ma0 paM0 ve. sa0 1, go0 ! saMkhe0 kamma0 ga0 ma0paM0 ve0 sa0 no asaM0 kamma0 ga0 ma0paM0 ve0 sarIre, jati saMkhe0 kamma ga0 ma0paM0 ve0 sarIre kiM pajattayasaMkhe0 ka0 ma0paM0 ve0 sa0 apajattaga0 saM0 ka. ga0 ma0paM0 ve0 sarIre ?, go0 ! pajja0 saM0 ka0 ga0 ma0paM0 ve0 sarIre no apaja0 saM0 ka0 ga0 ma0paM0 ve0 sarIre / jai deva paMciMdiyaveubviyasarIre kiM bhavaNavAsideva0 paM0 ve0 sarIre jAva vemANiyadeva0 ve0 sa0 1, go0 ! bhavaNavAsIdeva0 paM0 ve0 sarIrevi jAva vemANiyadeva paMci0 veu0 sarIrevi, jai bhavaNavAsideva0 paM0 ve0 sarIre kiM asurakumArabhava0 deva. paM0 ve0 sa0 jAva thaNiyakumArabhava0 deva0 paM0 ve0 sarIre ?, go0 ! asuraku0 jAva thaNiyakumAra0 veu0 sarIrevi, jai asurakumAradeva0 paM0 ve0 sa0 kiM pajattagaasura0 bha0 deva0 paM0 ve0 sarIre apajattaga0 asurakumArabha0 deva0 paM0 ve0 sa0 1, go ! pajja. asura0 bha0 deva0 paM0 ve0 sarIrevi apajattagaasu0 bha0 deva0 paM0 ve0 sarIrevi, evaM jAva thaNiyakumArANaM dugato bhedo, evaM vANamaMtarANaM aTThavihANaM jotisiyANaM paMcavihANaM, vemANiyA duvihA-kappovagA kappAtItA ya, kappovagA bArasavihA, tesipi evaM ceva duhato bhedo, kappAtItA duvihA gevejagA ya aNuttarovavAiyA ya, gevejagA NavavihA aNuttarovavAiyA paMcavihA, etesiM pajjattApajattAbhilAveNaM dugato bhedo bhANi (mUtraM 270) // 415 // ea For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'veuviyasarIre NaM bhaMte !' ityAdi, vaikriyazarIraM mUlato dvibhedaM-ekendriyapaJcendriyabhedAt , tatraikendriyasya vAtakAyasya tatrApi bAdarasya tatrApi paryAptasya, zeSasya vaikriyalabdhyasambhavAt , uktaM ca-"tiNhaM tAva rAsINaM veuviyaladdhI ceva natthi, bAyarapajattANaMpi saMkhejaibhAgamettANaM' atra 'tiNhaM'ti trayANAM paryAptAparyAptasUkSmAparyAptabAdararUpANAM / paJcendriyacintAyAmapi jalacaracatuSpadoraHparisarpabhujaparisarpakhacarAn manuSyAMzca garbhavyutkrAntikAna saGgyeyavarSAyuSo muktvA zeSANAM pratiSedho, bhavasvabhAvatayA teSAM vaikriyalabdhyasambhavAt / uktA bhedAH, saMsthAnAnyabhidhitsurAha veuviyasarIreNaM bhaMte ! kiMsaMThite pa01, go0! NANAsaMThANasaMThite paM0, vAukAiyaegidiyaveu0 sarIre NaM bhaMte ! kiMsaMThite paM0 1, go0 ! paDAgAsaMThANasaMThite paM0, neraiyapaMciMdiyaveubviyasarIre NaM bhaMte ! kiMsaMThANasaMThite paM0 1, go ! neraiyapaMciMdiyaveuviyasarIre duvidhe paM0, taM0-bhavadhAraNije ya uttaraveuvie ya, tattha NaM je se bhavadhAraNije se NaM haMDasaMThANasaMThite paM0, tattha NaM je se uttaraveuvite sevi huMDasaMThANasaMThite paM0, rayaNappabhApuDhavineraiyapaciM0 veu0 sarIreNaM bhaMte ! kiMsaMThANasaMThite paM0 1, go! rayaNappabhApuDhavineraiyANaM duvidhe sarIre paM0, taM0-bhavadhAraNije ya uttaraveuvie ya, tattha NaM je se bhavadhAraNijje se NaM huM0, je se uttaraveuvite sevi huMDe, evaM jAva adhesattamApuDhavinaraiyaveuviyasarIre / tirikkhajoNiyapaM0 ve0 sarIreNaM bhaMte ! kiMsaMThANasaMThite paM0, go! NANAsaMThANasaMThite paM0, evaM jalayarathalayarakha 2062082670888220002 ciMdiyaveubiyasamAgAsaThANasaMThite paM0, na gANAsaThANasaMThite paM0. For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 zarIra prajJApanAyA: malaya0vRttI. padaM // 416 // hayarANavi, thalayarANavi cauppayaparisappANavi parisappANavi uraparisappabhuyaparisappANavi / evaM maNUsapaciMdiyave0 sarI- revi / asurakumArabhavaNavAsI deva0 paMci0 ve0 sarIre NaM bhaMte! kiMsaMThite paM0 1, go0! asurakumArANaM devANaM davihe sarIre paM0, taM0-bhavadhAraNijje ya uttaraveuvite ya, tattha NaM je se bhavadhAraNije se NaM samacauraMsasaMThANasaM paM0, tattha Na je se uttaraveuvie se NaM NANAsaMThANasaM0 paM0, evaM jAva thaNiyakumAradevapaMciMdiyaveuviyasarIre, evaM vANamaMtarANavi, NavaraM ohiyA vANamaMtarA pucchijjati, evaM jotisiyANavi ohiyANaM, evaM sohamme jAva accuyadevasarIre, gevejagakappAtItavemANiyadevapaMciMdiyaveubviyasarIre NaM bhaMte ! kiMsaMThite paM0 1, go0! gevejagadevANaM ege bhavadhAraNije sarIre, se NaM samacauraMsasaMThANasaMThite paM0, evaM aNuttarovavAiyANavi (sUtraM 271) 'beuviyasarIre NaM bhaMte !' ityAdi sugama, navaraM nairayikANAM bhavadhAraNIyamuttaravaikriyaM ca huNDasaMsthAnamatyantakliSTakarmodayavazAt , tathAhi teSAM bhavadhAraNIyaM zarIraM bhavakhabhAvata eva nirmUlaviluptapakSotpATitasakalagrIvAdiromapakSisaMsthAnavadatIva bIbhatsaM huNDasaMsthAnaM, yadapyuttaravaikriyaM tadapi vayaM zubhaM kariSyAma ityabhisandhinA kartumArabdhamapi tathAvidhAtyantAzubhanAmakarmodayavazAdatIvAzubhataramupajAyate iti huNDasaMsthAnaM / tiryapaJcendriyANAM manuSyANAM ca vaikriyaM nAnAsaMsthAnasaMsthitamicchAvazataH pravRtteH, dazavidhabhavanapativyantarajyotiSkasaudharmAdyacyutaparyavasAnavaimAnikAnAM bhavadhAraNIyaM bhavasvabhAvatayA tathAvidhazubhanAmakarmodayavazAt pratyekaM sarveSAM samacaturasrasaMsthAna, uttaravaikriyaM 416 // For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicchAnarodhataH pravRtternAnAsaMsthAnasaMsthitaM, graiveyakAnAmanuttaropapAtinAM cottaravaikriyaM na bhavati, prayojanAbhAvAda, uttarakriyaM hyatra gamanAgamananimittaM paricAraNAnimittaM vA kriyate, na caiteSAmetadasti, yattu bhvdhaarnniiymetessaaN| tatsamacaturasrasaMsthAnasaMsthitamiti / uktAni saMsthAnAni, sampratyavagAhanAmAnamAha veubviyasarIrassa NaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrAvagAhaNA paM0 ?, go0 ! jaha0 aMgulassa asaM0 ukko sAtiregaM joyaNasayasahassaM / vAukkAiyaegidiyasarIrassa NaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paM01, go0! jaha* aMgulassa asaM0 ukkoseNavi aMgulassa asaM0, neraiyapaMciMdiyaveubviyasarIrassaNaM bhaMte ! kemahA0 paM01, go0! duvihA paM0, taM0-bhavadhAraNijjA ya uttaraveuviyA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jaha0 aMgulassa asaMkhejatibhAgaM ukko0 paMcadhaNusayAI, tattha NaM jA sA uttaraveutviyA sA jaha0 aMgulassa saMkhejatibhAgaM ukko0 dhaNusahassaM / rayaNappabhApuDhavineraiyANaM bhaMte ! kemahA. paM01, go0! duvihA paM0, taM0-bhavadhAriNijjA ya uttaraveuvitA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijA sA jaha* aMgu0 asaM0 ukko0 satta dhaNUiM tiNNi rayaNIo chacca aMgulAI, tattha NaM jA sA uttarakheuvitA sA jaha* aMgu0 asaM0 ukko0 paNNarasa dhaNUtiM aDDAijAo rayaNIo / sakkarappabhAe pucchA, go0! jAva tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jaha0 aMgu0 asaM0 uko0 paNNarasa dhaNUI aDDAijAto rayaNIo, tattha NaM jA sA uttaraveuvitA sA jaha0 aMgu0 saMkhe0 uko ekatIsaM dha]I ekkA ya rayaNI / vAluyappabhAe pucchA, bhavadhAraNijjA ekatIsaM dhaNUI ekA rayaNI uttarave 22200020908092000 For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21zarIra prajJApanAyA: malaya0vRttau. // 417 // utviyA chAvaDhi dhaNUtiM do rynniio| paMkappabhAe bhavadhAraNijA bAvahi dhaNUI do rayaNIo, uttaraveubbiyA paNavIsaM dhaNusayaM / dhUmappabhAe bhavadhAraNijA paNavIsaM dhaNusayaM, uttaraveuviyA aDDAtijAiM dhaNusayAI / tamAe bhavadhAraNijA aDDAijAiM dhaNUsatAI uttaraveuviyA paMca dhaNusatAI / adhesattamAe bhavadhAraNijjA paMca dhaNusayAI uttaraveuvitA dhaNusahassaM, evaM ukkoseNaM / jahanneNaM bhavadhAraNijjA aMgulassa asaMkhejjatibhAgaM uttaraveuvitA aMgulassa saMkhijatibhAgaM / tirikkhajoNiyapaMciMdiyaveuviyasarIrassa NaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paM0 1, go0 ! jaha0 aMgu0 saM0 ukkoseNaM joaNasatapuhuttaM / maNussapaMciMdiyaveuviyasarIrassa NaM bhaMte ! kemahA0 ?, go0 ! jaha0 aMgula0 saM0 ukko0 sAtiregaM joaNasatasahassaM / asurakumArabhavaNavAsideva. paMci. veuviyasarIrassa NaM bhaMte ! kemahA0 ?, go0 ! asurakumArANaM devANaM duvihA sarIrogAhaNA paM0, taM0-bhavadhAraNijjA ya uttaraveuviyA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijA sA ja. aMgu0 asaM0 ukko0 satta rayaNIo, tattha NaM jA sA uttaraveuvitA sA jaha* aMgu0 saMkhe0 ukko0 joaNasatasahassaM, evaM jAva thaNiyakumArANaM, evaM ohiyANaM vANamaMtarANaM, evaM joisiyANavi sohammIsANadevANaM, evaM ceva uttarakheuvitA, jAva accuo kappo, navaraM saNaMkumAre bhavadhAraNijjA jaha0 aMgu0 a0 ukko0 cha rayaNIo, evaM mAhiMdevi, baMbhaloyalaMtagesu paMca rayaNIo mahAsukkasahassAresu cattAri rayaNIo, ANayapANayaAraNacuesu tiNNi rayaNIo gevijagakappAtItavemANiyadevapaMciMdiyaveu0 sa0 kema0, go. ! gevejjagadevANaM egA bhavadhAraNijA sarIrogAhaNA paM0 sA jaha* aMgula. asaM0 uko do rayaNI, evaM aNuttarovavAiyadevANavi, NavaraM ekkA rayaNI (mUtra 272) 100290920020200 // 417 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'uciyasarIrassa Na' mityAdi, jaghanyato'GgulAsaGkhyeyabhAgaM nairayikAdInAM bhavadhAraNIyasyAparyAptAvasthAyAM vAtakAyasya vA, utkarSataH sAtirekaM yojanazatasahasraM devAnAmuttaravai kriyasya manuSyANAM vA, 'egiMdiyave ucciyasarIrassa Na' mityAdi, atra ekendriyo vAtakAyo'nyasya vaikriyalabdhyasambhavAt tasya jaghanyata utkarSato vA'vagAhanAmAna - maGgulAsaGkhyeyabhAgapramANaM, etAvatpramANavikurvaNAyAmeva tasya zaktisambhavAt, sAmAnyanairayikasUtre 'bhavadhAraNIyA' bhavo dhAryate yayA sA bhavadhAraNIyA 'kudvahula' miti vacanAt karaNe anIyapratyayaH, utkarSataH paJca dhanuHzatAni, utta| khaikriyA dhanuHsahasraM saptamanarakapRthivyapekSayA, anyatraitAvatyA bhavadhAraNIyAyA uttaravaikriyAyA vA zarIrAvagAhanAyA aprApyamANatvAt, adhunA pratipRthivyavagAhanAmAnamAha - 'rayaNappametyAdi, aGgulA saGkhyeya bhAgapramANatA prathamotpattikAle veditavyA, utkarSataH sapta dhanUMSi trayo hastAH SaT cAGgulAni paryAptAvasthAyAM, idaM cotkarSataH zarIrAvagAhanAmAnaM trayodaze prastaTe draSTavyaM zeSeSu tvarvAktaneSu prastaTeSu stokaM stokataraM taccaivam - ratnaprabhAyAH prathamaprastaTe trayo hastA utkarSataH zarIrapramANaM, dvitIye prastaTe dhanurekameko hastaH sArddhani cASTAvaGgulAni, tRtIye prastaTe dhanurekaM trayo hastAH saptadazAGgulAni, caturthe dve dhanuSI dvau hastau sArddhamekamaGgulaM, paJcame trINi dhanUMSi dazAGgulAni, SaSThe trINi dhanUMSi dvau hastau sArddhAnyaSTAdazAGgulAni saptame catvAri dhanUMSi eko hastaH trINi cAGgulAni, aSTame catvAri dhanUMSi trayo hastAH sArddhAnyekAdazAGgulAni, navame paJca dhanUMSi eko hasto viMzatiraGgulAni, dazame paT For Personal & Private Use Only wwww.jainielibrary.org Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala ya0 vRttau. // 418 // dhanUMSi sArddhAni catvAri aGgulAni, ekAdaze SaT dhanUMSi dvau hastau trayodazAGgulAni, dvAdaze sapta dhanUMSi sArddhAnyekaviMzatiraGgulAni, trayodaze sapta dhanUMSi trayo hastAH SaT paripUrNAnyaGgulAni atra cAyaM tAtparyArthaH - prathamaprastaTe yaccharIrAvagAhanAparimANaM trayo hastA iti tasyopari prastaTakrameNa sArddhAni SaTpaJcAzadaGgulAni prakSipyante tato yathoktaM prastaTeSu zarIrAvagAhanAparimANaM bhavati, uktaM ca - " zyaNAeN paDhamapayare hatthatiyaM dehaussao bhaNio / chappannaMgula sahA payare 2 havai buDhI // 1 // [ ratnAyAH prathame pratare hastatrayaM dehocchrayo bhaNitaH / SaTpaJcAzadalAni sArdhAni pratare pratare bhavati vRddhiH // 1 // ] 'tattha NaM jA sA uttaraveuciyA' ityAdi, jaghanyato'GgulasaGkhyeyabhAgaM, prathamasamaye'pi tasyA aGgulasaGkhyeyabhAgapramANAyA eva bhAvAt, na tvasaGkhyeyabhAgapramANAyAH, Aha ca saGgrahaNimUlaTIkAkAro haribhadrasUriH - " uttaravaikriyA tu tathAvidhaprayatnabhAvAdAdyasamaye'pyaGgulasaGkhyeyabhAgamAtraiva, utkarSataH paJcadaza dhanUMSi ardhatRtIyA hastAH " idaM ca uttaravaikriyazarIrAvagAhanAparimANaM trayodaze prastaTe'vasAtavyaM, zeSeSu tu prastaTeSu prAguktabhavadhAraNIyamAnApekSayA dviguNaM pratyetavyaM 1 / zarkarAprabhAyAM bhavadhAraNIyA utkarSataH paJcadaza dhanUMSi arddhatRtIyA hastAH, idaM cotkarSato bhavadhAraNIyAvagAhanAparimANamekAdaze prastaTe'vasAtavyaM, zeSeSu tu prastaTeSvidaM - zarkarAyAH prathame prastaTe sapta dhanUMSi trayo hastAH SaT cAGgulAni, dvitIye prastaTe aSTau dhanUMSi dvau hastau nava cAGgulAni tRtIye nava dhanUMSi eko hasto dvAdaza cAGgulAni, caturthe daza dhanUMSi paJcadazAGgulAni paJcame daza For Personal & Private Use Only 21 zarIra padaM // 418 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mhimpdiNci dhanUMSi trayo hastA aSTAdazAGgulAni, SaSThe ekAdaza dhanUMSi dvau hastAvekaviMzatiraGgulAni, saptame dvAdaza dhanUMSi dvau | hastI, aSTame trayodaza dhanaMSi eko hastaH trINi aGgulAni, navame caturdaza dhanUMSi SaT cAGgalAni, dazame caturdazI dhanuSi trayo hastA nava cAGgalAni, ekAdaze sUtroktameva parimANaM, atrApIdaM tAtparya-prathame prastaTe.yatparimANamuktaM | tasyopari prastaTakrameNa trayo hastAstrINi cAGgulAni prakSeptavyAni, tato yathoktaM prastaTeSu parImANaM bhavati, "so ceva ya bIyAe paDhame payAmi hoi usseho| hatthatiya tinni aMgula payare payare ya vuDDIe // 1 // ekkaarsme| payare paNNarasa dhaNaNi doNi rynniio| bArasa ya aMgulAI dehapamANaM tu vinneyaM // 2 // " gAthAdvayasthApIyamakSaragamanikA-ya eva prathamapRthivyAM trayodaze prastaTe utkarSata utsedho bhaNitaH-sapta dhanUMSi trayo hastAH SaTra cAGgulAni iti, sa eva dvitIyasyAM-zarkarAprabhAyAM pRthivyAM prathame prastaTe utsedho bhavati jJAtavyaH, tataH pratare pratare vRddhiravaseyA trayo hastAstrINi cAGgulAni, tathA ca satyekAdaze prastaTe utkarSato bhavadhAraNIyazarIraparimANamAyAti paJcadaza dhanUMSi dvau hastau dvAdaza cAGgulAni iti, uttaravaikriyotkarSaparimANamAha-ekatriMzaddhanUMSi eko hastaH, idaM ca ekAdaze prastaTe veditavyaM, zeSeSu tu prastaTeSu khakhabhavadhAraNIyApekSayA dviguNamavaseyaM 2 / tathA tRtIyasyAM vAlukAprabhAyAM pRthivyAmutkarSato bhavadhAraNIyA ekatriMzaddhanUMSi eko hastaH, etaca navamaM prastaTamadhikRtyoktamavaseyaM, zeSeSu prastaTeSvevaM-tatra prathamaprastaTe bhavadhAraNIyA paJcadaza dhanUMSi dvau hastau dvAdazAGgulAni, dvitIye prastaTe saptadaza For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: mala ya0 vRttI. // 419 // dhanUMSi dvau hastau sArddhAni saptAGgulAni tRtIye ekonaviMzatirdhanUMSi dvau hastau trINyaGgulAni, caturthe ekaviMzatiH dhanUMSi eko hastaH sArddhani dvAviMzatiraGgulAni paJcame trayoviMzatirdhanUMSi eko hasto'STAdaza cAGgulAni SaSThe paJcaviMzatirdhanUMSi eko hastaH sArddhAni trayodazAGgulAni, saptame saptaviMzatirdhanUMSi eko hasto nava cAGgulAni, aSTame ekonatriMzaddhanUMSi eko hastaH sArddhAni catvAryaGgulAni, navame yathoktarUpaM parimANaM bhavati, atrApi cAyaM bhAvArtha:prathame prastaTe yatparimANamuktaM tasyopari prastaTe prastaTe sapta hastAH sArddhAni ca ekonaviMzatiraGgulAni krameNa prakSeptavyAni tato yathoktaM prastaTeSu parimANaM bhavati, uktaM ca - " so ceva ya tajhyAe paDhame payaraMmi hoi usseho / satta rayaNIu aMgula uNavIsaM sahabuddhI ya // 1 // payare payare ya tahA navame payaraMmi hoi usseho / dhaNuyANi egatIsaM ekkA rayaNI ya nAyavA // 2 // " asyApi gAthAdvaya seyamakSaragamanikA - ya eva dvitIyasyAH zarkaraprabhAyA ekAdaze prastaTe bhavadhAraNIyAyA utkarSata utsedha uktaH - paJcadaza dhanUMSi dvau hastau dvAdaza cAGgulAni, sa eva tRtI yasyAH vAlukAprabhAyAH pRthivyAH prathame prastaTe utsedho bhavati, tataH pratare 2 vRddhiravaseyA sapta hastAH sArddhAni caikonaviMzatiraGgulAni, tathA ca sati navame prastaTe yathoktaM bhavadhAraNIyAvagAhanAmAnaM bhavati - ekatriMzaddhanUMSi eko hasta iti, uttaravaikriyotkRSTaparimANamAha - dvASaSTirdhanUMSi dvau hastau etacca navamaprastaTApekSamavaseyaM, zeSeSu tu prastaTeSu | nijanijabhavadhAraNIya pramANApekSayA dviguNadviguNamiti 3 / caturthyAM paGkaprabhAyAM pRthivyAmutkarSato bhavadhAraNIyA For Personal & Private Use Only 21 zarIra parda // 419 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9000000000 dvApaSTirdhanUMSi dvau hastI, idaM ca saptame prastaTe pratyeyaM, zeSeSu prastaTeSvevaM-paGkaprabhAyAH prathame prastaTe ekatriMzaddhanUMSi / |eko hastaH, dvitIye patriMzaddhanUMSi eko hasto viMzatiraGgulAni, tRtIye ekacatvAriMzaddhanUMSi dvau hastau SoDaza aGgulAni, caturthe SaTcatvAriMzaddhanUMSi trayo hastA dvAdazAGgulAni, paJcame dvipaJcAzaddhanUMSi aSTAvaGgulAni, SaSThe saptapa-11 cAzaddhanUMSi eko hastaH catvAryaGgalAni, saptame yathoktarUpaM parimANaM, atrApi caipa bhAvArthaH-prathame prastaTe yatpari-IST mANamuktaM tasyopari prastaTe prastaTe krameNa paJca dhanUMSi viMzatiraGgulAnItyevaMrUpA vRddhiravagantavyA, tataH prathame prastaTe sUtroktaM parimANaM bhavati, uktaM ca-"so ceva cautthIe paDhame payaraMmi hoi usseho / paMca dhaNu vIsa aMgula payare piyare ya vuDDI ya // 1 // jo sattamae payare neraiyANaM tu hoi usseho / bAsaTTI dhaNuyANaM doNNi rayaNI ya boddhadhA // 2 // " asyApi gAthAdvayasyAkSaragamanikA prAgvat bhAvanIyA, uttaravaikriyotkarSaparimANaM paJcaviMzaM dhanuHzataM, taca saptame prastaTe, zeSeSu tu prastaTeSu khakhabhavadhAraNIyApekSayA dviguNamiti 4 / paJcamyAM dhUmaprabhAyAM pRthivyAM bhavadhAraNIyotkarSataH paJcaviMzaM dhanuHzataM, tacca paJcamaM prastaTamadhikRtyoktamavaseyaM, zeSeSu prastaTeSvidaM-prathamaprastaTe dvApaSTidhaSi dvI hastau, dvitIye'STasaptatirdhaSi ekA vitastiH, tRtIye trinavatirdhanUMSi trayo hastAzcaturthe navottaraM dhanuHzataM eko hastaH ekA ca vitastiH, paJcame sUtroktaM parimANaM, atrApi cAyaM tAtparyArthaH-yatprathame prastaTe parimANamuktaM tadupari prastaTe 2 krameNa paJcadaza dhanaMpi sArddhahastadvayAdhikAni prakSeptavyAni, tathA ca sati yathoktaM paJcame prastaTe pariNAma 92990000000000 000000 For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21zarIra prajJApanA- yA: malaya0 vRttI. // 42 // bhavati, uktaM ca-"so ceva ya paMcamIe paDhame payaraMmi hoi usseho / panarasa dhaNUNi do hattha saha payaresu vuDDI ya // 1 // taha paMcamae payare usseho dhaNusayaM tu paNavIsaM // " asyAH sArddhagAthAyA akSaragamanikA prAgvat kartavyA, uttaravaikriyotkarSaparimANaM arddhatRtIyAni dhanuHzatAni, etAni ca paJcame prastaTe veditavyAni, zeSeSu prastaTeSu khakhabhavadhAraNIyApekSayA dviguNamiti / SaSThayAM tamaHprabhAyAM pRthivyAmutkarSato bhavadhAraNIyA arddhatRtIyAni dhanuHzatAni, tAni ca tRtIye prastaTe pratyetavyAni, prathame tu prastaTe paJcaviMzaM dhanuHzataM, dvitIye sArddhasaptAzItyadhikaM dhanuHzataM, tRtIye tu sUtroktameva parimANaM, atrApyayaM tAtparyArthaH-prathame prastaTe yatparimANamuktaM tasyopari prastaTe prastaTe sArddhAni dvASaSTidhanUMSi prakSeptavyAni, tathA ca sati tRtIye prastaTe yathoktaM parimANaM bhavati, uktaM ca-"so ceva ya chaTThIe paDhame payaraMmi hoi usseho / bAvaTi dhaNuya saDDhA payare payare ya vuDDIo ||1||chttttiieN taiyapayare dosaya paNNAsayA hoMti // " asyApyuttarArddhapUrvikAyA gAthAyA akSaragamanikA prAgvat kartavyA. uttaravaikriyotkarSaparimANaM paJca dhanuHzatAni, tAni ca tRtIyaprastaTe veditavyAni, Adyayostu dvayoH prastaTayoH khaskhabhavadhAraNIyApekSayA dviguNaM dviguNamavaboddhavyaM 6|ath saptamyAM tu pRthivyAM bhavadhAraNIyA utkarSataH paJca dhanuHzatAni, uttaravaikriyA dhanuHsahasraM, sarvatra |bhavadhAraNIyA jaghanyato'GgalAsaGkhyeyabhAgapramANA uttaravaikriyA saGgyeyabhAgapramANeti / tiryakapaJcendriyasya vaikriyazarIrAvagAhanA utkarSato yojanazatapRthaktvaM, tata UrdhvaM karaNazakterabhAvAt , manuSyANAM sAtirekaM yojanazatasahasraM, TOP02999999000 // 420 // dan Education International For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yabhAgamAnAvazeSaH sanatkumA ca bhavadhAraNAva yeSAM sana viSNukumAraprabhRtInAM tathAzravaNAt , jaghanyA tUbhayeSAmapyaGgulasaGkhyeyabhAgapramANA, na tvasaGkhyeyabhAgamAnA, tathArUpaprayatnAsambhavAt / asurakumArAdInAM stanitakumAraparyavasAnAnAM vyantarANAM jyotiSkANAM saudharmezAnadevAnAM pratyekaM jaghanyA bhavadhAraNIyA vaikriyazarIrAvagAhanA aGgulAsaGkhyeyabhAgapramANA, sA cotpattisamaye draSTavyA, utkRSTA sapta ratnayaH, uttaravaikriyA jaghanyA aGgulasaGkhyeyabhAgamAtrA, utkRSTA yojanazatasahasraM, 'uttaraveuviyA jAva accao kappo' tti uttarakriyA tAvad vaktavyA yAvadacyutaH kalpaH, parata uttarakriyAsambhavAt , etacca prAgevoktaM, sarvatra jaghanya to'GgulasaGkhyeyabhAgamAnA utkarSato yojanalakSaM, bhavadhAraNIyA tu vicitrA tatastAM pRthagAha-'navara'mityAdi, navara-IN K mayaM bhavadhAraNIyAM prati vizeSaH-sanatkumAre kalpe jaghanyato'GgulAsaGkhyeyabhAga utkarSataH SaD ratnayaH, evaM mAhiMdevi' iti evaM-uktena prakAreNa jaghanyA utkRSTA ca bhavadhAraNIyA mAhendrakalpe'pi vaktavyA, etacca saptasAgaropamasthi-18 tikAn devAnadhikRtyoktamavaseyaM, dhAdisAgaropamasthitiSvevaM-yeSAM sanatkumAramAhendrakalpayordva sAgaropame sthiti steSAmutkarSato bhavadhAraNIyA paripUrNasaptahastapramANA, yeSAM trINi sAgaropamANi teSAM par3a hastAH catvArazca hastasyai& kAdazabhAgAH, yeSAM catvAri sAgaropamANi teSAM SaD hastAstrayo hastasyaikAdazabhAgAH, yeSAM paJca sAgaropamANi teSAM par3a hastAH dvau ca hastasyaikAdazabhAgau, yeSAM SaT sAgaropamANi teSAM SaDU hastAH ekazca hastasyaikAdazabhAgaH, yeSAM tu paripUrNAni sapta sAgaropamANi sthitisteSAM paripUrNA SaD hastA bhavadhAraNIyA, uktaM ca-"ayaratigaM Thii aaaaaaaaali For Personal & Private Use Only Wed.jainelibrary.org Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0 vRttI. // 42 // jesiM saNaMkumAre taheva mAhiMdai / rayaNIchakaM tesiM bhAgacaukAhiyaM deho // 1 // tatto ayare ayare bhAgo ekkekao21zarIrapaDai jAva / sAgarasattaThiINaM rayaNIchakkaM taNupamANaM // 2 // " iha jaghanyA bhavadhAraNIyA sarvatrApyanulAsaGkhyayabhAgapramANA, sA ca pratIteti tAmavadhIryotkRSTAM pratipAdayati-'baMbhalogalaMtagesu paMca rayaNIo' iti, iha yadyapi brahmalokasyopari lAntako na samazreNyA tathApIha zarIrapramANacintAyAmidaM dvikaM vivakSyate, dvikaparyanta eva hasta|sya truTitatayA labhyamAnatvAt , evamuttaratrApi dvikacatuSkAdiparigrahe kAraNaM vAcyaM, tatra brahmalokalAntakayorutkarSatayA bhavadhAraNIyA paJca ratnayaH, etaca lAntake caturdazasAgaropamasthitikAn devAnadhikRtya pratipAditamavaseyaM, zeSasAgaropamasthitiSvevaM-yeSAM brahmaloke sapta sAgaropamANi sthitisteSAM SaDU ratnayaH paripUrNA bhavadhAraNIyA, yeSAmaSTI sAgaropamANi teSAM paJca hastAH Sar3a hastasyaikAdazabhAgAH, yeSAM nava sAgaropamANi teSAM paJca hastAH paJca hastasyaikAdazabhAgAH, yeSAM daza sAgaropamANi teSAM paJca hastAzcatvArazcaikAdazabhAgAH hastasya, lAntake'pi yeSAM daza sAgaropamANi sthitisteSAmetAvatI bhavadhAraNIyA utkarSato, yeSAmekAdaza sAgaropamANi lAntake sthitisteSAM paJca hastAstrayo hastasyaikAdazabhAgAH, yeSAM dvAdaza sAgaropamANi teSAM paJca hastA dvau ca hastaikAdazabhAgI, yeSAM trayo-15 daza sAgaropamANi teSAM paJca hastA eko hastasyaikAdazabhAgo, yeSAM caturdaza sAgaropamANi sthitisteSAM paripUrNA paJcahastA bhavadhAraNIyA, 'mahAsukkasahassAresu cattAri rayaNIo' mahAzukrasahasrArayozcatasro ratnaya utkarSato bhavadhAra // 42 // For Personal & Private Use Only Jan Education International w Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NIyA, etacca sahasrAragatAn aSTAdazasAgaropamasthitikAn devAnadhikRtyoktaM veditavyaM, zeSasAgaropamasthitiSvevaMyeSAM mahAzukre kalpe caturdaza sAgaropamANi sthitisteSAmutkarSato bhavadhAraNIyA paripUrNAH paJca hastAH, yeSAM paJcadaza sAgaropamANi teSAM catvAro hastAstrayazca hastasyaikAdazabhAgAH, yeSAM SoDaza sAgaropamANi teSAM catvAro hastA dvau ca hastasyaikAdazabhAgau, yeSAM saptadaza sAgaropamANi teSAM catvAro hastA eko hastasyaikAdazabhAgaH, sahasrAre'pi yeSAM saptadaza sAgaropamANi teSAmetAvatI bhavadhAraNIyA, yeSAM punaH sahasrAre paripUrNAnyaSTAdaza sAgaropamANi sthitisteSAM paripUrNAzcatvAro hastAH bhavadhAraNIyA, 'ANayapANayaAraNacaesu tinni rayaNIo' iti AnataMprANatAraNAcyuteSu tisro ranaya utkRSTA bhavadhAraNIyA, etacAcyute kalpe dvAviMzatisAgaropamasthitikAn devAnadhikRtyoktaM draSTavyaM, zeSasAgaropamasthitiSvevaM-yeSAmAnate'pi kalpe paripUrNAni kiJcitsamadhikAni cASTAdaza sAgaropamANi sthitiH teSAM paripUrNAzcatvAro hastA utkRSTA bhavadhAraNIyA. yeSAM punarekonaviMzatiH sAgaropamANi teSAM trayo hastAtrayazca hastasyaikAdazabhAgAH, prANate'pi kalpe yeSAmekonaviMzatiH sAgaropamANi sthitisteSAmetAvatI bhavadhAraNIyA, yeSAM| punaH prANate kalpe viMzatiH sAgaroSamANi sthitisteSAM trayo hastA dvau ca hastasyaikAdazabhAgI, yeSAmAraNe'pi kalpe viMzatiH sAMgaropamANi sthitisteSAmetAvatI bhavadhAraNIyA, yeSAM punarAraNe'pi kalpe ekaviMzatiH sAgaropamANi sthitisteSAM trayo hastA ekasya hastasyaikAdazabhAgo bhavadhAraNIyA, acyute'pi kalpe yeSAmekaviMzatiH sAgara For Personal & Private Use Only dain Education International Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ee prajJApanAyA: malaya0vRttI. // 422 // ropamANi sthitisteSAmetAvatyeva bhavadhAraNIyA, yeSAM punaracyute kalpe dvAviMzatiH sAgaropamANi sthitisteSAmutka- N21zarIrapato bhavadhAraNIyA paripUrNAstrayo hastAH, 'gevejakappAtIte'tyAdi bhAvitaM, navaraM 'ukkoseNaM do rayaNIo'tti etannavamaveyake ekatriMzatsAgaropamasthitikAn devAn prati draSTavyaM, zeSasAgaropamasthitiSvevaM-prathame graiveyake yeSAM dvAviMzatiH sAgaropamANi sthitisteSAM trayo hastA bhavadhAraNIyA, yeSAM punastatraiva trayoviMzatiH sAgaropamANi sthitisteSAM dvau hastAvaSTau hastasyaikAdazabhAgAH, dvitIye'pi graiveyake yeSAM trayoviMzatiH sAgaropamANi sthitisteSAmetAvatI bhavadhAraNIyA, yeSAM punastatra caturvizatiH sAgaropamANi sthitisteSAM dvau hastau sapta ca hastasyaikAdazabhAgA bhavadhAraNIyA, tRtIye'pi aveyake yeSAM caturviMzatiH sAgaropamANi sthitisteSAmetAvatyeva bhavadhAraNIyA, yeSAM punaH paJcaviMzatiH sAgaropamANi tatra sthitisteSAM dvau hastau SaT hastasyaikAdazabhAgA bhavadhAraNIyA, caturthe'pi veyake yeSAM paJcaviMzatiHsAgaropamANi sthitisteSAmetAvatI bhavadhAraNIyA, yeSAM punastatra SaDaviMzatiHsAgaropamANi sthitisteSAM dvau hastau paJca hastasyaikAdazabhAgAH, paJcame'pi traiveyake yeSAM paviMzatiH sAgaropamANi teSAmetAvatI bhava-II dhAraNIyA, yeSAM tu tatra saptaviMzatiH sAgaropamANi teSAM dvau hastau catvAro hastasyaikAdazabhAgA bhavadhAraNIyA, SaSThe'pi graiveyake yeSAM saptaviMzatiH sAgaropamANi teSAmatAvatyeva bhavadhAraNIyA, yeSAM punastatrASTAviMzatiH sAgaropa& mANi sthitisteSAM dvau hastau trayo hastasyaikAdazabhAgA bhavadhAraNIyA, saptame'pi aveyake yeSAmaSTAviMzatiH sAgaro 2020-202920292020 // 422 // Jain Education Inter For Personal & Private Use Only nal Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pamANi (sthitiH) teSAmetAvatI, yeSAM punastatra ekonatriMzatsAgaropamANi teSAM bhavadhAraNIyA dvau hastau dvau ca hastasyai-18 kAdazabhAgI, aSTame'pi veyake yeSAM sthitirekonatriMzatsAgaropamANi teSAmetAvatpramANA, yeSAM punastatra triMzatsAgaropamANi sthitisteSAM dvau hastI ekazca hastasyaikAdazo bhAgo bhavadhAraNIyA, navame greveyake yeSAM sthitistriMzatsAgaropamANi teSAM bhavadhAraNIyA etAvatpramANA, yeSAM punarekatriMzatsAgaropamANi tatra sthitisteSAM paripUrNoM dvau hasto bhavadhAraNIyA, 'evaM aNuttare' ityAdi, evaM graiveyakoktena prakAreNa anuttaropapAtikadevAnAmapi sUtraM vaktavyaM, navaramutkarSato bhavadhAraNIyA ekA raniH-hasto vaktavyaH, etaca trayastriMzatsAgaropamasthitikAn prati jJAtavyaM, yeSAM punarvijayAdiSu caturpu vimAnaSvekatriMzatsAgaropamANi sthitisteSAM paripUrNoM dvau hastau bhavadhAraNIyA, yeSAM punastatraiva madhyamA dvAtriMzatsAgaropamANi sthitisteSAmeko hasta ekazca hastasyaikAdazabhAgo bhavadhAraNIyA, yeSAM punastatra sarvArthasiddhamahAvimAne trayastriMzatsAgaropamANi teSAmeko hasto bhavadhAraNIyA, jaghanyA sarvatrAGgulAsaGkhyeyabhAgamAtrA // tadevamuktAni vaikriyazarIrasyApi vidhisaMsthAnAvagAhanApramANAni, sampratyAhArakasya pratipipAdayiSurAha AharagasarIreNaM bhaMte ! katividhe pannatte ?, go0 ! egAgAre paM0, jai egAgAre kiM maNUsaAhAragasarIre amaNUsaAhAragasarIre ?, go0 ! maNUsaAhAragasarIre no amaNUsaA0, jai maNUsaAhA. kiM saMmucchimamaNUsaAhA0 gambhavatiyamaNUsaAhA0, go0! no saMmucchimamaNUsaAhA0 gambhavakaMtiyamaNUsaAhA0, jai gambhava0 ma0 A0 kiM kammabhUmagaga0 90888c0msasaerasad For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya0vRttau. 21zarIrapadaM // 423 // ma0 A0 akammabhUmagaga0 ma0 A0 aMtaraddIvagaga0 ma0 A0 1, go! kammabhUmaga no akammabhUmagaga nau aMtaradIvaga0, jai kambhabhUmagaga0 ma0 A0 kiM saMkhejavAsAuya0 ka. ga0 ma0 A0 asaMkhejavAsAuka0 ga0 ma0 A01, go! saMkhijavA0 ka0 gambha0 ma0 AhAragasarIre no asaM0 ka0 ga0 ma0 A0, jati sa~khe0 ke0 ga0 ma0 AhA0 sarIre kiM paJjattasaM0 vA0 ka0 ga0 ma0 A0 sarIre apajjattasaM0 vA. ka. ga0 ma0 A01, go0 ! paJjattasaM0 vAsA0ka. ga0 ma0 A0 no apajjattaM ka0 ga0 maNU A0, jai pajatta0 saM0 ka0 ga0 ma0 A0 kiM sammaviTThIpajjattagasaM0 ka0 ga0 ma0 A0 micchaddaTThIpa0 saM0 ka. ga0 ma0 A0 sammAmicchaddidvipajja0 saM0 ka0 ga0 ma. A01, go0! samma0 pajja0 saM0 ka. ga0ma0 A0 no micchaddihi no sammAmicchaddiTipa0 saM0 kamma0 ga0 ma0 A0, jai sammaddihipajjattasaM0 vA. ka. ga0 ma0 A0 kiM saMjayasa0 ma0 saM0 ka. gama. A. asaMjatasamma pa0 saM0 ka. ga.ma. A. saMjayAsaMjayasa0pa0 saM0ka. ga.ma. A.1, go! saMjayasamma paM0 saM0 ka0 ga. ma. A0 no asaMjatasamma0pa0 AhA0 no saMjatAsaMjatasamma0 AhA0, jai saMjatasamma0 paM0 saM0 ka0 ga0 ma0 A0 kiM pamattasaMjatasamma0ma0 A0 apamattasaMjatasamma0 saM0 ka. ga0ma0 A01, go! pamattasaM0 sammabiDipa0 saM0 ka. ga0 ma0 A0 no apamattasaM0 sa0pa0 saM0 ka. ga. ma. A0, jai apamattasaM0 sa. pa0 saM0 ka0 ma0 A0 kiM iDDipattappamattasaM0 sa0 ka0 saM0 ga0ma0 A. aNiDipattasaM0pa0 ka0 saM0 ga. A01, go0! iDipatta sa0pa0 saM0 ka. ga0 ma0 A0 no aNiDDipa0 sa0pa0 saM0 ka0 ga0 ma0 AhA / AhAragasarIre NaM bhaMte ! // 42 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMsaMThite paM01, go0! samacauraMsasaMThANasaMThite paM0, AhAragasarIrassa NaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paM01, go! jaha0 desUNA rayaNI u0 paDipuNNA rayaNI / (sUtraM 273) 'AhArakasarIre NaM bhaMte ! kaivihe paM0' ityAdi sugama, navaraM 'saMjaya'tti 'yamU uparameM saMyacchanti sma-sarvasAvadyayogebhyaH samyaguparamanti smeti saMyatAH, 'gatyarthanityAkarmakA'diti katariktapratyayaH, sakalacAritriNaH, asaMyatAaviratasamyagdRSTayaH saMyatAsaMyatA-dezaviratimantaH, tathA 'pamatta'tti pramAdyanti sma-mohanIyAdikarmodayaprabhAvataH sajvalanakaSAyanidrAdyanyatamapramAdayogataH saMyamayogeSu sIdanti sma pramattAH, pUrvavatkartari ktapratyayaH, teca prAyo gacchavAsinasteSAMkvacidanupayogasambhavAt , tadviparItA apramattAH,te caprAyo jinakalpikaparihAravizuddhikayathAlandakalpikapratimApratipannAsteSAM satatopayogasambhavAt , iha jinakalpikAdayo labdhi nopajIvanti, teSAM tathAkalpatvAt , ye'pi ca gacchavAsina AhArakazarIraM kurvanti te'pi tadAnIM labdhyupajIvanenautsukyabhAvataH pramAdavanto, mocane'pi capramAdavanta AtmapradezAnAmaudArikazarIre sarvAtmanopasaMharaNena vyAkulIbhAvAt, AhArakazarIre cAntarmuhartAvasthAnaM, tato yadyapi tanmadhyabhAge kiyatkAlaM manAka vizuddhibhAvataH kArmagranthikairapramattatopavarNyate tathApi sa labdhyupajIsAvanena pramatta evetyapramattasya 'no apamattasaMjae' ityAdinA pratiSedhaH kRtaH, 'ihipatta'tti RddhIH-AmoSadhyAdi lakSaNAH prApta RddhiprAptastadviparIto'naddhiprAptaH, RddhIzca prApnoti prathamato viziSTamuttarottaramapUrvAparvArthapratipAdaka dain Education International For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21zarIra prajJApanAyA:malaya. vRttau. // 424 // zrutamavagAhamAnaH zrutasAmarthyatastIvratIvratarazubhabhAvanAmadhirohana apramattaH san , uktaM ca-"avagAhate ca sa zrutajaladhiM prApnoti cAvadhijJAnam / mAnasaparyAyaM vA jJAnaM koSThAdibuddhIvA ||1||caarnnvaikriysaussdhitaadyaa vA'pi labdhayastasya / prAdurbhavanti guNato balAni vA mAnasAdIni // 2 // " atra 'sa' ityapramattasaMyataH, mAnasaparyAyamiti-mAnasAH-manasaH sambandhinaH paryAyA-viSayA yasya tanmAnasaparyAyaM manaHparyAyajJAnamityarthaH, koSThAdibuddhIrvA ityatrAdizabdAt padAnusArivIjaparigrahaH, tisro hi buddhayaH paramAtizayarUpAH pravacane pratipAdyante, tadyathAkoSThabuddhiH 1 padAnusAribuddhiH 2 bIjabuddhi 3 zca, tatra koSThaka iva dhAnyaM yA buddhirAcAryamukhAdvinirgatau tadavasthAnau ca sUtrArthoM dhArayati na kimapi tayoH kAlAntare galati sA koSThabuddhiH 1, yA punarekamapi sUtrapadamavadhArya zeSamazrutamapi tadavasthameva zrutamavagAhate sA padAnusAriNI 2, yA punarekamarthapadaM tathAvidhamanusRtya zeSamazrutamapi yathAvasthitaM prabhUtamarthamavagAhate sA bIjabuddhiH 3, sA ca sarvottamaprakarSaprAptA bhagavatAM gaNabhRtAM, te hi utpAdAdipadatrayamavadhArya sakalamapi dvAdazAGgAtmakaM pravacanamabhisUtrayanti, tathA cAraNAzca vaikriyaM ca sarvoSadhyazca tadbhAvazca cAraNavaikriyasauSadhitA, tatra caraNaM-gamanaM tadvidyate yeSAM te cAraNAH 'jyotsnAdibhyo'Ni'ti matvarthIyo'N pratyayaH, tatra gamanamanyeSAmapi munInAM vidyate tato vizeSaNAnyathAnupapattyA caraNamiha viziSTaM gamanamabhigRhyate, ata eva cAtizAyane matvarthIyo, yathA rUpavatI kanyA ityatra, tato'yamarthaH-atizAyicaraNasamarthAzcAraNAH, Aha ca bhASya // 424 // SEA For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRt svakRtabhASyaTIkAyAM "atizayacaraNAcAraNAH, atizayagamanAdityarthaH," te ca [te] dvividhA - jaGghAcAraNAH vidyAcAraNAzca tatra ye cAritratapovizeSaprabhAvataH samudbhUtagamanaviSayalabdhivizeSAste jaGghAcAraNAH, ye punarvidyAva| zataH samutpannagamanalabdhyatizayAste vidyAcAraNAH, jaGghAcAraNAzca rucakavaradvIpaM yAvat gantuM samarthAH vidyAcAraNA nandIzvaraM tatra jaGghAcAraNA yatra kutrApi gantumicchavastatra ravikarAnapi nizrIkRtya gacchanti, vidyAcAraNAstvevameva, jaGghAcAraNazca rucakavaradvIpaM gacchan ekenaivotpAtena gacchati, pratinivarttamAnastvekenotpAtena nandIzvaramAyAti dvitIyena svasthAnaM, yadi punarmeruzikharaM jigamiSustarhi prathamenaivotpAtena paNDakavanamadhirohati pratinivarttamAnastu prathamenotpAtena nandanavanamAgacchati dvitIyena svasthAnamiti, jaGghAcAriNo hi cAritrAtizayaprabhAvato bhavanti, tato labdhyupajIvane autsukyabhAvataH pramAdasambhavAJcAritrAtizayanibandhanA labdhiH parihIyate, tataH pratinivarttamAno dvAbhyAmutpAtAbhyAM svabhuvamAyAti vidyAcAraNaH punaH prathamenotpAtena mAnuSottaraM parvataM gacchati dvitIyena tu nandIzvaraM, pratinivarttamAnastvekenaivotpAtena khasthAnamAyAtIti, tathA sa evorddha gacchan prathamotpAtena nandanavanaM gacchati dvitIyenotpAtena paNDakavanaM, pratinivarttamAnastvekenaivotpAtena svasthAnamAyAtIti, vidyAcAraNo vidyAvazato bhavati, vidyA ca parizIlyamAnA sphuTA sphuTataropajAyate, ataH pratinivarttamAnasya zaktyatizayasambhavAdekenotpAtena svasthAnAgamanamiti, uktaM ca - "aisayacaraNasamatthA jaMghAvijjAhi cAraNA muNao / jaMghAhi jAi Jain Education national For Personal & Private Use Only jainelibrary.org Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA-18 paDhamo nIsaM kAuM ravikarevi // 1 // eguppAraNa gao ruyagavaraMmi u tao paDiniyatto / viieNaM naMdissaramihaM 21zarIrayAH mala-18 tao ei taieNaM // 2 // paDhameNaM paMDagavaNa biiuppAeNa naMdaNaM ei / taiuppAraNa tao iha jaMghAcAraNo ei ya0 vRttI. 18 // 3 // paDhameNa mANusottaranagaM sa naMdissaraM tu biieNa / ei tao taieNaM kayaceiyavaMdaNo ihaiM // 4 // paDhameNaM ||425nNdnnvnne biauppAeNa paMDagavaNaMmi / ei ihaM taieNaM jo vijAcAraNo hoi // 5 // " tathA sarva-viDmUtrA dikamauSadhaM yasya sa sarvoSadhaH, kimuktaM bhavati ?-yasya mUtraM viT zleSmA zarIramalo vA rogopazamasamarthoM bhavati sa sarvoSadhaH, AdizabdAdAmauSadhyAdilabdhiparigrahaH, etAzca RddhIrapramattaH san prApya pazcAt pramatto bhavati, tenevaha prayojanaM tata uktam-'iDipattapamattasaMjaye'sAdi, Aha-manuSyasyAhArakazarIramityukte sAmarthyAdamanuSyasya nAhArakazarIramityavasIyate tataH kasmAducyate-'no amaNussAhAragasarIre' ityAdi ?, nirarthakatvAt , ucyate, ihA trividhA vineyAH, tadyathA-udghaTitajJA madhyamabuddhayaH prapaJcitajJAzca, tatra ye udghaTitajJA madhyamabuddhayo vA te yathoktaM sAmarthyamavabudhyante, ye punaradyApyavyutpannatvAt na yathoktasAmarthyAvagamakuzalAste prapaJcitamevAvagantumIzate nAnyathA, tatasteSAmanugrahAya sAmarthyalabdhasyApi vipakSaniSedhasyAbhidhAnaM, mahIyAMso hi paramakaruNAparItatvAt avi|zeSeNa sarveSAmanugrahAya pravartante, tato na kazcidoSaH, 'jahaNNaNaM desUNA rayaNI' iti AhArakazarIrasya jaghanyatoDa HaORO2000000020200202 // 425 // For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagAhanA dezonA-kiJcidUnA raniH-hastaH tathAvidhaprayatnabhAvataH prArambhasamaye'pi tasyA etAvatyA eva bhAvAt / / tadevamuktAnyAhArakazarIrasya vidhisaMsthAnAvagAhanAmAnAni, samprati taijasasya tAnyabhidhitsurAha teyagasarIre Na bhaMte ! katividhe paM0 1, go0 ! paMcavihe paM0, taM0-egidiyateyagasarIre jAva paMciMdiyateyagasarIre, egidiyateyagasarIre NaM bhaMte ! kaividhe paM01, go0! paMcavidhe paM0, taM0-puDhavikAiya0 jAva vaNassaikAiyaegidiyasarIre, evaM jahA orAliyasarIrassa bhedo bhaNito tahA teyagassavi jAva cauriMdiyANaM / paMciMdiyateyagasarIre NaM bhaMte ! katividhe paM01, go! caubihe paM0, taM0-neraiyateyagasarIre jAva devateyagasarIre, neraiyANaM dugato bhedo bhANitabo, . jahA veuviyasarIre / paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM maNUsANa ya jahA orAliyasarIre bhedo bhANito tahA bhANiyo / devANaM jahA veuviyasarIrabhedo bhANito tahA bhANiyabo, jAva sabasiddhadevatti / teyagasarIre NaM bhaMte ! kiMsaMThie paM0 1, go! NANAsaMThANasaMThie paM0, egiMdiyateyagasarIre NaM bhaMte ! kiMsaMThie paMNNatte?, go0 ! NANAsaMThANasaMThie paM0, puDhavikAiyaegidiyatayagasarIre NaM bhaMte ! kiMsaMThie paM01, go0! masUracaMdasaMThANasaMThite paM0, evaM orAliyasaMThANANusAreNa bhANitatvaM jAva cauriMdiyANavi, neraiyANaM bhaMte ! teyagasarIre kiMsaMThie paM0 1, go0 ! jaha veuviyasarIre, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM maNUsANaM jahA etesiM ceva orAliyanti, devANaM bhaMte ! kiMsaMThite teyagasarIre paM01, go0 ! jahA veuviyassa jAva aNuttarovavAiyatti / (sUtraM 274) / jIvassa NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamugdhAeNaM samohayassa teyAsarIrassa 922929088209002020 dain Education The national For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21zarIra prajJApanAyA: malaya0 vRttI. // 426 // kemahAliyA sarIrogAhaNA paM0 1, go0 ! sarIrapamANamattA vikkhaMbhavAhalleNaM AyAmeNaM jaha0 aMgulassa asaM0 ukko. logaMtAo logaMte, egidiyassa NaM bhaMte ! mAraNaM tiyasamugdhAeNaM samohayassa teyAsarIrassa kemahAliyA sarIro01, go0! evaM ceva, jAva puDhavi0 Au0 teu0 vAu0 vaNapphaikAiyassa, beiMdiyassa NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamu0 samo0 teyAsarIrassa kemahA0 1, go0 ! sarIrappamANamettA vikkhaMbhavAhalleNaM AyAmeNaM jaha0 aMgulassa asaMkhe0 ukko tiriyalogAo logaMte, evaM jAva cauriMdiyassa, neraiyassa NaM bhaMte ! mAra0 samu0 samo0 teyAsarIrassa kemahA0, go0! sarIrappamANamattA vikkhaMbhavAhalleNaM AyAmeNaM jaha0 sAtirekaM joyaNasahassaM ukko adhe jAva ahesattamA puDhavI tiriyaM jAva sayaMbhuramaNe samudde urdU jAva paMDagavaNe pukkhariNIto, paMciMdiyatirikkhajoNiyassaNaM bhaMte ! mAra0 samu0 samo0 teyAsarIrassa ya kemahA0 1, go0 ! jahA beiMdiyasarIrassa, maNussassa NaM bhaMte ! mAra0 samu0 samo0 teyAsarIrassa kemahA0 ?, go0! samayakhettAo logato, asurakumArassa NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamugdhAeNaM samohayassa teyA0 kema0 ?, go0! sarIrappamANamettA vikkhaMbhavAhalleNaM AyAmeNaM jaha0 aMgulassa asaMkhe ukko adhe jAva taccAe puDhavIe hiDille caramaMte tiriyaM jAva sayaMbhuramaNasamudassa bAhirille veiyaMte uDe jAva isIpabbhArA puDhavI, evaM jAva thaNiyakumArateyagasarIrassa, vANamaMtarajoisiyasohammIsANagA ya evaM ceva, saNakumAradevassa NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamugdhAeNaM samohayassa teyAsarIrassa kemahAli0 ?, go0 ! sarIrappamANamettA vikkhaMbhavAhalleNaM AyAmeNaM jaha* aMgu0 asaM0 ukko0 adhe jAva mahApAtAlANaM doce tibhAge, tiriyaM jAva sayaMbhuramaNe samudde ur3a jAva accuo kappo, evaM jAva sahassAradevassa acuo kappo, ANa // 426 // elet For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadevassa NaM bhaMte ! mAra0 samu0 samo0 teyAsa0 kema ?, go0 ! sarIrappamANamattA vikkhaMbhavAhalleNaM AyAmeNaM jaha0 aMgu0 asaM0 ukko0 jAva adholoiyagAmA, tiriyaM jAva maNUsakhette uDDe jAva accuo kappo, evaM jAva AraNadevassa accuadevassa evaM ceva, NavaraM uDe jAva sayAI vimANAti, gevijagadevassa NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamu0 samo0 teyaga0 kema0 ?, go0 ! sarIrapamANamattA vikkhaMbhavAhalleNaM AyAmeNaM jaha0 vijAharaseDhIto ukko0 jAva aholoiyagAmA tiriyaM jAva maNUsakhette ur3a jAva sagAti vimANAti, aNuttarovavAiyassavi evaM ceva / kammagasarIreNaM bhaMte ! katividhe paM0 1, go0 ! paMcavidhe,paM0 ta0-egidiyakammagasarIre jAva paMciMdiya0 ya, evaM jaheva teyagasarIrassa bhedo saMThANaM ogAhaNA ya bhaNitA taheva niravasesaM bhANitavaM jAva aNuttarovavAiyatti (sUtraM 275) 'teyagasarIre NaM bhaMte !' ityAdi, iha taijasazarIraM sarveSAmavazyaM bhavati tato yathA ekadvitricaturindriyagata| audArikazarIrabhedo bhaNitastathA caturindriyAn yAvat taijasazarIrabhedo'pi vaktavyaH, paJcendriyataijasazarIracintAyAM caturvidhaM paJcendriyataijasazarIraM, nairayikatiryagmanuSyadevabhedAt , tatra nairayikataijasazarIracintAyAM yathA prAk vaikriya-| zarIre paryAptAparyApta viSayatayA dvigato bheda uktastathA'trApi vaktavyaH, sa caivaM-'jai neraiyapaMciMdiyateyagasarIre kiM rayaNappabhApuDhavineraiyapaMciMdiyateyagasarIre jAva kiM ahesattamApuDhavineraiyapaMciMdiyateyagasarIre ?, go.! rayaNappabhApuDhavineraiyapaM0teyagasarIrevi jAva ahesattamApuDhavineraiyapaM0teyagasarIrevi, jai rayaNappabhApuDhavineraiyapaMciM en Educator For Personal & Private Use Only lainelibrary.org Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA-1diyateyagasarIre kiM pajattagarayaNappabhetyAdi, paJcendriyatiryagyonikAnAM manuSyANAM ca yathA prAgaudArikazarIrabheda 421zarIra. yAH mala- uktastathA atrApi vaktavyaH, sa caivam-'tirikkhajoNiyapaMciMdiyateyagasarIre NaM bhaMte ! kaivihe paNNatte?' ityAdi, 4parda ya0 vRttI. devAnAM yathA vaikriyazarIrabheda uktastathA bhaNitavyaH, sa caivam-'jai devapaMciMdiyateyagasarIre kiM bhvnnvaasidevpN||427|| ciMteyagasarIre' ityAdi, yAvatsarvArthasiddhadevasUtraM / ukto bhedaH, samprati saMsthAnapratipAdanArthamAha-'teyagasarIre NaM bhaMte ! kiMsaMThie paM0?' ityAdi, sugama, iha jIvapradezAnurodhi taijasaM zarIraM tato yadeva tasyAM 2 yonAvaudArikazarIrAnurodhena vaikriyazarIrAnurodhena ca jIvapradezAnAM saMsthAnaM tadeva taijasazarIrasyApi iti prAguktamekadvitricaturindriyatiryakrapaJcendriyamanuSyagatamaudArikasaMsthAnaM nairayikadeveSu vaikriyasaMsthAnamatidiSTamiti / gataM saMsthAnamadhunA avagAhanAmAnamAha-'jIvassa NaM bhaMte !' ityAdi, jIvasya nairayikatvAdivizeSaNAvivakSAyAM sAmAnyataH saMsAriNo| Namiti vAkyAlaGkAre mAraNAntikasamudghAtena vakSyamANalakSaNena samavahatasya sataH 'kemahAliyA' iti kiMmahatI kiMpramANamahatvA zarIrAvagAhanA?, zarIramaudArikAdikamapyasti tata Aha-taijasazarIrasya, prajJaptA ?, bhagavAnAhazarIrapramANamAtrA viSkambhavAhalyena, viSkambhazca bAhalyaM ca viSkambhavAhalyaM samAhAro dvandvaratena, viSkambhena bAhalyena cetyarthaH, tatra viSkambha udarAdivistAraH vAhalyamuraHpRSThasthUlatA AyAmo dairdhya, tatrAyAmena jaghanyato'Ggula-13 sthAsaGkhyeyabhAgaH-aGgulAsaGkhyeyabhAgapramANA, iyaM ca ekendriyasyaikendriyeSvatyAsannamutpadyamAnasya draSTavyA, utkarSato 29202090220292020 // 427 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420209080020009002020 | lokAntAt lokAntaH, kimuktaM bhavati ?-adholokAntAdArabhya yAvadUrddhalokAnta UrddhalokAntAdArabhya yAvadadholokAntastAvatpramANa iti, iyaM ca sUkSmasya bAdarasya vA ekendriyasya veditavyA, na zeSasthAsambhavAt, ekendriyA hi sUkSmA bAdarAzca yathAyogaM samaste'pi loke vartante na zeSAstato yadA sUkSmo bAdaro vA ekendriyo'dholoke vartamAna UrddhalokAnte sUkSmatayA bAdaratayA votpattumicchati UrddhalokAnte vA vartamAnaH sUkSmo bAdaro vA adholokAnte sUkSmatayA bAdaratayA votpatsyate tadA tasya mAraNAntikasamudghAtena samavahatasya yathoktapramANA taijasazarIrAvagAhanA bhavati, etena pRthivyaptejovAyuvanaspatisUtrANyapi bhAvitAnidraSTavyAni, tathAhi-sUkSmapRthivIkAyi| ko'dholoke Urddhaloke vA vartamAno yadA sUkSmapRthivIkAyikAditayA bAdaravAyukAyikatayA vA Urdvaloke adholoke vA samutpattumicchati tadA bhavati tasya mAraNAntikasamudaghAtena samavahatasyotkarSato lokAntAt lokAntaM | yAvat taijasazarIrAvagAhanA, evamapkAyikAdiSvapi bhAvyaM, dvIndriyasUtre AyAmena jaghanyato'GgulAsaGkhyayabhAgapramANA yadA aparyApto dvIndriyo'GgulAsaGkhyeyabhAgapramANaudArikazarIraH khapratyAsannapradeze ekendriyAditayotpadyate tadA avaseyA, athavA yasmin zarIre sthitaH san mAraNAntikasamudaghAtaM karoti tasmAt zarIrAt mAraNAntikasamudghAtavazAt bahirvinirgatataijasazarIrasyAyAmaviSkambhavistArairavagAhanA cintyate na tat zarIrasahitasya, anyathA bhavanapayAderyajaghanyato'GgulAsaGkhyeyabhAgatvaM vakSyate tadvirudhyeta, bhavanapatyAdizarIrANAM saptAdihastapramANatvAt , tato mahA For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: mala ya0 vRttau . // 428 // kAyo'pi dvIndriyo yadA khapratyAsannadeze ekendriyatayotpadyate tadApyaGgulAsaGkhyeyabhAgapramANA veditavyA, utkarSatastiryaglokAlokAntaH, kimuktaM bhavati ? - tiryaglokAdadholokAnto UrddhalokAnto vA yAvatA bhavati tAvatpramANA ityarthaH, kathametAvatpramANeti cet, ucyate, iha dvIndriyA ekendriyeSvapyutpadyante, ekendriyAzca sakalalokavyApinaH, tato yadA tiryaglokasthito dvIndriya UrddhalokAnte adholokAnte vA ekendriyatayA samutpadyate tadA bhavati tasya mAraNAntikasamudghAtasamavahatasya yathoktapramANA taijasazarIrAvagAhanA, tiryaglokagrahaNaM ca prAyasteSAM tiryaglokaH | svasthAnamiti kRtamanyathA adholokaikadeze'pyadho laukikagrAmAdau Urddhalokaikadeze'pi paNDakavanAdau dvIndriyaH sambhavatIti tadapekSayA'tiriktA'pi taijasazarIrAvagAhanA draSTavyA evaM tricaturindriyasUtre api bhAvanIye / nairayikasUtre AyAmena jaghanyato yatsAtirekaM yojanasahasramuktaM tadevaM paribhAvanIyam - iha valayAmukhAdayazcatvAraH pAtAlakalazAH lakSayojanAvagAhA yojanasaha sravA halya ThikkarikAH, teSAmadhastribhAgo vAyuparipUrNa uparitanastribhAga udakaparipUrNA madhyastribhAgo vAyUdakayorutsaraNApasaraNadharmA, tatra yadA kazcitsImantakAdiSu narakendrakeSu varttamAno nairayikaH | pAtAlakalazapratyAsannavarttI ca vAyuHkSayAduddhRtya pAtAlakalazakuDyaM yojanasahasrabAhalyaM bhittvA pAtAlakalazamadhye dvitIye tRtIye vA tribhAge matsya tayotpadyate tadA bhavati sAtirekayojanasahasramAnA nairayikasya mAraNAntikasamu For Personal & Private Use Only 21 zarIrapadaM // 428 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nearenesO0999 dghAtasamavahatasya jaghanyA taijasazarIrAvagAhanA, utkarSato yAvadadhaH saptamapRthivI tiryak yAvatkhayambhUramaNasamudraparyanta U yAvatpaNDakavane puSkariNyastAvad draSTavyA, kimuktaM bhavati ?-adhaH saptamapRthivyA Arabhya tiryag yAvat || khayambhUramaNaparyanta UrdU yAvat paNDakavanapuSkariNyastAvatpramANA, etAvatI ca tadA labhyate yadA'dhaH saptamapRthi-18 vInArakaH svayambhUramaNasamudraparyante matsyatayotpadyate paNDakavane puSkariNISu ceti, tiryapaJcendriyasyotkarSatastiryaglokAlokAnto'trApi bhAvanA dvIndriyavatkarttavyA, tiryakapaJcendriyasyaikendriyepUtpAdasambhavAt / manuSyasyotkarSataH | samayakSetrAt , samayapradhAnaM kSetraM samayakSetraM mayUravyaMsakAditvAnmadhyapadalopI samAsaH, yasmin arddhatRtIyadvIpapramANe sUryAdikriyAvyaGgyaH samayo nAma kAladravyamasti tatsamayakSetraM mAnuSakSetramiti bhAvastasmAt , yAvadadha UrdU vA lokAntastAvatpramANA, manuSyasyApyekendriyepUtpAdasambhavAt , samayakSetragrahaNaM samayakSetrAdanyatra manuSyajanmanaH saMharaNasya cAsambhavenAtiriktAyA avagAhanAyA asambhavAt / asurakumArAdistanitakumAraparyavasAnabhavanapativyantarajyotiSkasaudharmezAnadevAnAM jaghanyato'GgulAsaGkhyeyabhAgaH, kathamiti cet , ucyate, ete dhekendriyepUtpadyante tato yadA te 1 NeraiyANaM AyAmeNaM jahanneNaM sAtiregaM joyaNasahassaM, kahaM ? narakAduddhatya pAtAlakuDyaM bhidettA macchesu pAtAlAo vA macchassa naragesu uvavajamANassa, anye tu vyAcakSate narakANAM yojanasahasraM, kathaM ?, sImantako nAma narakaH sarvoparivartI vajramayo yojanasahasrabAhulyakuDya ito yojanasahasramavagAhya tatra ye nArakA matsyA bhavitukAmAste tadAsannaM samudghAtaM gatAstatra sahasraM labhaMte // (zrIhari0vRttau) Jain Education Me na For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH malaya0 vRttau . // 429 // khAbharaNeSvaGgadAdiSu kuNDalAdiSu vA ye maNayaH padmarAgAdayasteSu gRddhA mUcchitAstadadhyavasAyinasteSveva zarIrastheSvA bharaNAdiSu pRthivIkAyikatvenotpadyante tadA bhavati jaghanyato'GgulAsaGkhyeya bhAgapramANA taijasazarIrAvagAhanA, anye tvanyathA'tra bhAvanikAM kurvanti, sA ca nAtizliSTeti na likhitA na ca dUSitA, 'kumArga na hi tityakSuH punastamanudhAvatI'ti nyAyAnusaraNAt utkarSato yAvadadhastRtIyasyAH pRthivyA adhastanazcaramAntaH tiryakra yAvatsvayambhUramaNasamudrasya bAhyo vedikAnta Urddha yAvat ISatprAgbhArA pRthivI tAvat draSTavyA, kathamiti cet, ucyate, yadA bhavanapatyAdiko devastRtIyasyAH pRthivyA adhastanaM caramAntaM yAvat kutazcitprayojanavazAd gato bhavati, tatra ca gataH san kathamapi svAyuH kSayAnmRtvA tiryak svayambhUramaNasamudravAhmavedikAnte yadivA ISatprAgbhArAbhidhapRthivIparyante | pRthivIkAyikatayotpadyate tadA bhavatyutkarSato yathoktA tathA taijasazarIrAvagAhanA, sanatkumAradevasyApi jaghanyato'mulAsaGkhyeyabhAgapramANA taijasazarIrAvagAhanA, kathamiti cet, ucyate, iha sanatkumArAdaya ekendriyeSu vikalendriyeSu vA notpadyante, tathA bhavakhAbhAvyAt, kintu tiryakpaJcendriyeSu manuSyeSu vA tato yadA mandarAdipuSkariNyAdiSu 1 iha tu pUjyAH khalvevaM bhAvArtha abhivarNayati yathopapAta dezAgatajIvapradezApekSayA etaducyate, kutaH ?, maNeH tadupapAtakSetrasya vA taccharIraviSkaMbha bAhalyA yogAt, tacca tatra gato'pi tatra saMghAtamadhikRtya tadAhArakaH tadA bhavati tadAviSkaMbhabAhalyaM copasaMhRtya sarvAtmanA tatra pratiSTho bhavatIti, ayaM ca svAbharaNAdAvutpadyamAna eva draSTavya iti // ( zrIhari0 vRttau ) For Personal & Private Use Only | 21 zarI rapadaM // 429 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jalAvagAhaM kurvatAM khabhavAyuHkSayAt tatraiva khapratyAsanne deze matsyatayotpadyante tadA aGgulAsaGkhyeyabhAgapramANA draSTavyA, athavA pUrvasambandhinI manuSyastriyaM manuSyeNopabhuktAmupalabhya gADhAnurAgAdihAgatya pariSvajate pariSvajya ca tadavAcyapradeze khAvAcyaM prakSipya kAlaM kRtvA tasyA eva garne puruSabIje samutpadyate tadA labhyate, utkarSato'dhaH pAtAlaka-1 lazAnAM lakSayojanapramANAvagAhAnAM dvitIyatribhAgaM yAvat tiryag yAvat svayambhUramaNasamudraparyanta Urddha yAvadacyutakalpastAvadavagantavyA, kathamiti cet, ucyate, iha sanatkumArAdidevAnAmanyadevanizrayA acyutakalpaM yAvad gamanaM bhavati, na ca tatra vApyAdiSu matsyAdayaH santi tata iha tiryagmanuSyeSUtpattavyaM, tatra yadA sanatkumAradevo'nyadevanizrayA acyutakalpaM gato bhavati tatra ca gataH san khAyuHkSayAtkAlaM kRtvA tiryaka svayaMbhUramaNaparyante yadivA'dhaH pAtAlakalazAnAM dvitIyatribhAge vAyUdakayorutsaraNApasaraNabhAvini matsyAditayotpadyate tadA bhavati tasya tiryagadho vA yathoktakrameNa taijasazarIrAvagAhaneti, 'evaM jAva sahassAradevassa'tti evaM-sanatkumAradevagatena prakAreNa jaghanyata utkarSatazca taijasazarIrAvagAhanA tAvadvAcyA yAvatsahasrAradevebhyaH, bhAvanA['pi] sarvatrApi samAnA, AnatadevasthApi jaghanyato'GgulAsaGkhyeyabhAgapramANA taijasazarIrAvagAhanA, nanvAnatAdayo devA manuSyeSvevotpadyante manuSyAzca manuSyakSetra eveti kathamaGgulAsaGkhyeyabhAgapramANA ?, ucyate, iha pUrvasambandhinI manuSyastriyamanyena manuSyeNopabhuktAmAnatadevaH kazcanApyavadhijJAnata upalabhyAsannamRtyutayA viparItakhabhAvatvAt sattvacaritavaicitryAt karmagateracintya Jain Education Intemarora For Personal & Private Use Only Sonial.jainelibrary.org Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA:malaya. vRttI. // 430 // tvAt kAmavRttemalinatvAca, uktaM ca-"sattvAnAM caritaM citraM, vicitrA karmaNAM gatiH / malinatvaM ca kAmAnAM, 21 zarIvRttiH paryantadAruNA // 1 // " iti, gADhAnurAgAdihAgatya nakulopagRhaM tAM pariSvajya tadavAcyapradeze khAvAcyaM rapadaM prakSipyAtIva mUJchitaH vAyuHkSayAt kAlaM kRtvA yadA tasyA eva garne manuSyabIje manuSyatvenotpadyate, manuSyabIjaM ca 4 jaghanyato'ntarmuhartamutkarSato dvAdaza muhUrtAna yAvadavatiSThati. uktaM ca-"maNussabIe NaM bhaMte ! kAlato kevcir| hoi ?, go.! jaha* aMdo0 ukkoseNaM bArasa muhuttA" iti, tato dvAdazamahartAbhyantara upabhuktAM pariSvajya mRtasya 6 tatraivotpattirmanuSyatvena draSTavyA, utkarSato'dho yAvadadholaukikA prAmAstiryag yAvanmanuSyakSetraM UrdU yAvadacyutaH kalpastAvadavaseyA, kathamiti cet , ucyate, iha yadA''natadevaH kasyApyanyasya devasya nizrayA acyutakalpaM gato bhavati, sa ca tatra gataH san kAlaM kRtvA'dholaukikagrAmeSu yadivA manuSyakSetraparyante manuSyatvenotpadyate tadA labhyate, evaM prANatAraNAcyutakalpadevAnAmapi bhAvanIyaM, tathA cAha-evaM jAva AraNadevassa, acuyadevassa evaM ceva, navaraM urdu jAva sayAI vimANAI' iti, acyutadevasyApi jaghanyataH utkarSatazca taijasazarIrAvagAhanA evamevaevaMpramANaiva, paraM sUtrapAThe 'uhuM jAva sayAI vimANAI' iti vaktavyaM, natu 'uhaM jAva acuo kappo' iti, acyu // 430 // tadevo hi yadA cintyate tadA kathamUrdU yAvadacyutaH kalpa iti ghaTate?, tasya tatra vidyamAnatvAt , kevlmcyutde-1| vo'pi kadAcidU khavimAnaparyantaM yAvad gacchati tatra ca gataH san kAlamapi karoti tata uktam-'uDe jaav| dain Education International For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sayAI vimANAI' iti, aveyakAnuttarasurA bhagavadvandanAdikamapi tatrasthA eva kurvanti tata ihAgamanAsambhavAt aGgulAsaGkhyeyabhAgapramANatA na labhyate, kintu yadA vaitAbyagatAsu vidyAdharazreNiSUtpadyante tadA svasthAnAdArabhyAdho | yAvadvidyAdharazreNayastAvatpramANA jaghanyA taijasazarIrAvagAhanA, ato'pi madhye jaghanyatarAyA asambhavAt , utkRSTA | yAvadadholaukikA grAmAstato'pyadha utpAdAsambhavAt , tiryagyAvanmanuSyakSetraparyantastataH paraM tiryagapyutpAdAbhAvAt , | yadyapi hi vidyAdharA vidyAdharyazca nandIzvaraM yAvad gacchanti arvAka sambhogamapi kurvanti tathApi manuSyakSetrAtU parato garbhe manuSyeSu notpadyante tatastiryagyAvat manuSyakSetramityuktaM / tadevamuktAni taijasazarIrasya vidhisaMsthAnAvagAhanAmAnAni, samprati kArmaNasya vaktavyAni, kArmaNaM ca taijasasahAvinAbhAvi taijasavaca jIvapradezAnurodhi saMsthAnaM tato yathaiva taijasazarIrasyoktAni tathaiva kArmaNasyApi vaktavyAni, tathA cAha-evaM jaheva teyagasarIrassa bhedo saMThANamogAhaNA ya bhaNitA taheva niravasesaM bhANitavaM jAva aNuttarovavAiya'tti // uktAni paJcAnAmapi zarIrANAM vidhisaMsthAnAvagAhanAmAnAni, samprati pudgalacayanamAha orAliyasarIrassa NaM bhaMte ! katidisi poggalA cijati ?, go0 ! nivAghAeNaM chaddisiM vAghAyaM paDucca siya tidisi siya cauddisiM siya paMcadisiM, veuvviyasarIrassa Na bhaMte ! katidisi poggalA cijaMti ?, go0 ! NiyamA chaddisiM, evaM AhAragasarIrassavi, teyAkammagANaM jahA orAliyasarIrassa / orAliyasarIrassa NaM bhaMte ! katidisiM poggalA uvaci Education Internal For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21zarI prajJApanAyA:malaya0 vRttI. raparda // 43 // jaMti ?, go! evaM ceva jAva kammagasarIrassa, evaM uvacijaMti, avacijaMti / jassa NaM bhaMte ! orAliyasarIraM tassa veubviyasarIraM jassa veubviyasarIraM tassa orAliyasarIraM ?, go ! jassa orAliyasarIraM tassa veuviyasarIraM siya asthi siya natthi, jassa veubviyasarIraM tassa orAliyasarIraM siya asthi siya natthi, jassa NaM bhaMte ! orAliyasarIraM tassa AhAragasarIraM jassa AhAragasarIraM tassa orAliyasarIraM, go0! jassa orAliyasarIraM tassa AhAragasarIraM siya asthi siya natthi, jassa puNa AhAragasarIraM tassa orAliyasarIraM NiyamA atthi, jassa NaM bhaMte ! orAliyasarIraM tassa teyagasarIraM jassa teyagasarIraM tassa orAliyasarIraM?, go0 ! jassa orAliyasarIraM tassa teyagasarIraM niyamA asthi jassa puNa teyagasarIraM tassa orAliyasarIraM siya asthi siya Natthi, evaM kammagasarIraMpi, jassa NaM bhaMte ! veuviyasarIraM tassa AhAragasarIraM jassa AhAragasarIraM tassa veuviyasarIraM ?, go0 ! jassa veuviyasarIraM tassa AhAragasarIraM Natthi, jassavi AhAragasarIraM tassavi veuviyasarIraM Natthi, teyAkammAtiM jahA orAlieNa samaM taheva AhAragasarIreNavi samaM teyAkammagAtiM cAreyavANi, jassa NaM bhaMte ! teyagasarIraM tassa kammagasarIraM jassa kammagasarIraM tassa teyagasarIraM?, go0! jassa teyagasarIraM tassa kammagasarIraM NiyamA atthi, jassavi kammagasarIraM tassavi teyagasarIraM NiyamA atthi (mUtraM 276) 'orAliyasarIrassa NaM bhaMte !' ityAdi, audArikazarIrasya 'Na'miti vAkyAlaGkAre bhadanta ! 'kaidisiM' iti / paJcamyarthe dvitIyA. bahuvacane caikavacanaM prAkRtatvAt , tato'yamarthaH-katibhyo digbhyaH samAgatya pudgalAzcIyante, karma // 43 // For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 900999999999900 kartaryayaM prayogaH, svayaM cayanamAgacchantItyarthaH, bhagavAnAha-nirvyAghAtena-vyAghAtasyAbhAvo nirvyAghAtamavyayI| bhAvaH tena vA tRtIyAyA' iti vikalpanAmvidhAnAnnAtrAmbhAvaH 'chaddisiM'ti SaDbhyo digbhyaH, kimuktaM bhavati ?yatra trasanADyA madhye bahirvA vyavasthitasyaudArikazarIriNo naikApi dig alokena vyAhatA vartate tatra nirvyAghAte vyavasthitasya niyamAt SaDbhyo digbhyaH pudgalAnAmAgamanaM, vyAghAtaM-alokena pratiskhalanaM pratItya 'siya |tidisiM'ti syAt-kadAcittisRbhyo digbhyaH syAccatasRbhyaH syAt paJcabhyaH, kathamiti cet, ucyate, sUkSmajIvasyaudArikazarIriNo yatro lokAkAzaM na vidyate nApi tiryaka pUrvadizi nApi dakSiNadizi tasmin sarvorvapratare AgneyakoNarUpe lokAnte vyavasthitasyAdhaH pazcimottararUpAbhyastisabhyo digbhyaH pudgalopacayaH zeSadiktrayasyAlokena vyAptatvAt , punaH sa eva sUkSmajIva audArikazarIrI pazcimAM dizamanusRtya tiSThati tadA pUrvadigasyAdhikA jAteti | catasRbhyo digbhyaH pudgalAnAmAgamanaM, yadA punaradho dvitIyAdipratare gataH pazcimadizamavalambya tiSThati tadA UrddhadigapyadhikA labhyate kevalA dakSiNaiva digalokena vyAhateti paJcabhyo digbhyaH pudgalAnAmAgamanaM, vaikriyazarIramAhArakazarIraM ca sanADyA madhya eva sambhavati nAnyatreti tayorapi pudgalacayo niyamAt SaDbhyo digbhyaH, taijasakAmaNe sarvasaMsAriNAM, tato yathaudArikasya nirvyAghAtena SaDbhyo digbhyo vyAghAtaM pratItya punaH syAt tridigbhyaH syAcatu| digbhyaH syAt paJcadigbhyaH tathA taijasakAmaNayorapi draSTavyaH, yathA cayastathA upacayo'pacayazca vaktavyaH, tatra upa Ge-992988888889929 dain Educat For Personal & Private Use Only jainelibrary.org Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 zarI prajJApanA yA: malayavRttI. // 432 // cayaH-prAbhUtyena cayaH apacayo-hAsaH zarIrebhyaH pudgalAnAM vicaTanamitiyAvat / uktaM pudgalacayanamidAnIM zarI-1 rasaMyogamAha-'jassa NaM bhaMte !' ityAdi, yasyaudArikaM tasya vaikriyaM syAdasti syAnnAsti, ya audArikazarIrI san | vaikriyalabdhimAn vaikriyamArabhya tatra vartate tasyAsti zeSasya nAstIti bhAvaH, yasya vaikriyazarIraM tasyaudArikazarIraM syAdasti syAnnAsti, devanArakANAM vaikriyazarIravatAmaudArikazarIraM nAsti tiryagmanuSyANAM tu vaikriyazarIravatAmastIti bhAvArthaH, AhArakazarIreNApi saha cintAyAM yasyaudArikazarIraM tasyAhArakazarIraM syAdasti syAnnAsti, ya audArikazarIrI caturdazapUrvadhara AhArakalabdhimAn AhArakazarIramArabhya vartate tasyAsti zeSasya nAstItyarthaH, yasa punarAhArakazarIraM tasyaudArikazarIraM niyamAdasti, audArikazarIravirahe AhArakalabdherapyasambhavAt , taijasazarIreNa | saha cintAyAM yasyaudArikazarIraM tasya niyamAttaijasazarIraM, taijasazarIravirahe audArikazarIrAsambhavAt , yasya punastaijasazarIraM tasyaudArikaM syAdasti sthAnAsti, devanairayikANAM nAsti tiryagmanuSyANAmastIti bhAvaH, evaM kArmaNazarIreNApi saha cintA karttavyA, taijasakAmaNayoH sahacAritvAt , samprati vaikriyazarIrasyAhArakazarIrAdibhiH saha saMyogacintAM kurvannAha jassa NaM bhaMte !' ityAdi, yasya vaikriyazarIraM na tasyAhArakazarIraM yasyAhArakazarIraM na | tasya vaikriyazarIraM, samakAlamanayorekasyAsambhavAt , taijasakAmaNe yathaudArikazarIreNa saha cintite tathA vaikriyazarIreNApi saha cintayitavye, AhArakazarIreNApi saha tathaiva, taijasakAmaNayostu parasparamavinAbhAvitvAt yasya 9-992989-900902 // 43 2 // For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taijasaM tasya niyamAt kArmaNaM yasya kArmaNaM tasya niyamAt taijasam / gataM saMyogadvAram, idAnIM dravyapradezobhayairalpabahutvamabhidhitsurAha-- etesi NaM bhaMte ! orAliyave ubviya AhAragateyagakammagasarIrANaM dabaTTayAe padesaTTayAe davapa saTTayAte kayare 2 hiMto appA vA 4 1, go0 ! savatthovA AhAragasarIrA vaTTayAte ve viyasarIrA vaTTayAe asaMkhejjaguNA orAliyasarIrA davayA asaM0 teyAkammagasarIrA doSi tullA davaTTayAte anaMtaguNA, padesaTTayAe savatthovA AhAragasarIrA pade0 veuciyasarIrA pade0 asaM0 orAliyasarIrA pade0 asaM0 teyagasarIrA pade0 aNaM0 kammagasarIrA pade0 aNaM, davaTThapadesaTTayAte savatthovA AhAragasarIrA vaTTayAte veuvi yasarIrA vaTTayAe asaM * orAliyasarIrA dabaTTayAe asaM0 orAliya sarIre hiMto vaTTayAehiMto AhAragasarIrA padesaTTayAe aNaM0 veuddviyasarIrA pade0 asaM0 orAliyasarIrA0 pade0 asaMkhejjaguNA teyAkammA dovillA dabaTTayAe aNaM0 teyagasarIrA pade0 anaMtaguNA kammagasarIrA pade0 aNaM0 ( sUtraM 277 ) etesiNaM bhaMte ! orAliyaveuddviya AhAragateyaga kammagasarIrANaM jahaNNiyAe ogAhaNAe ukkosiyAe ogAhaNAe jahaNNukosiyAe ogAhaNAe katare2hiMto appA vA 4 1, go0 ! savatthovA orAliyasarIrassa jahaNNiyA ogAhaNA, teyAkammagANaM donhavi tullA jahaNNiyA ogAhaNA vise0 veubviyasarIra ssa jahaNNiyA ogAhaNA asaM0 AhAragasarIrassa jahaNiyA ogAhaNA asaM0, ukkosiyAe ogAhaNAe savatthovA AhAragasarIrassa ukkosiyA ogAhaNA orAliyasa - For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya0 vRttI. 21 zarIrapadaM // 43 // Freeeeeeeeeeeeeeee. rIrassa ukkosiyA ogAhaNA saMkhe0 veubviyasarIrassa ukkosiyA ogAhaNA saMkhi0 teyAkammagANaM dovi tullA ukkosiyA ogAhaNA asaM0, jahaNNukosiyAte ogAhaNAte savvatthovA orAliyasarIrassa jahaNiyA ogAhaNA teyAkammANaM doNhavi tullA jahaNiyA ogAhaNA vise veubviyasarIrassa jahaNiyA ogA0 asaM0 AhAragasarIrassa jahaNiyAhiMto ogAhaNAhito tassa ceva ukkosiyA ogA0 vise0 orAliyasarIrassa ukkosiyA ogA0 saMkhe0 veuvviyasarIrassa NaM ukkosiyA ogAhaNA saMkhi0 teyAkammagANaM doNhavi tullA ukkosiyA ogAhaNA asaMkhijjaguNA // (mUtraM 278) paNNava NAe bhagavaIe egavIsaimaM payaM samattaM // 21 // _ 'eesi NaM bhaMte !' ityAdi, sarvastokAnyAhArakazarIrANi dravyArthatayA, zarIramAtradravyasaGkhyayA ityarthaH, utkRSTapa-18 de'pi teSAM sahasrapRthaktvasya prApyamANatvAt , 'ukkoseNa u jugavaM puhuttamettaM sahassANa'miti vacanAt [ utkRSTena tu yugapat sahasrANAM pRthaktvamAtraM] tebhyo'pi vaikriyazarIrANi dravyArthatayA asaGkhyeyaguNAni, sarveSAM nairayikANAM sarveSAM ca devAnAM katipayatiryakapaJcendriyamanuSyavAdaravAyukAyikAnAM ca vaikriyazarIrasambhavAt , tebhyo'pyaudArika| zarIrANi dravyArthatayA asaGkhyeyaguNAni, pRthivyaptejovAyuvanaspatidvitricaturindriyatiryakapaJcendriyamanuSyANAmaudArika| zarIrabhAvAt , pRthivyaptejovAyuvanaspatizarIrANAM ca pratyekamasaGkhyeyalokAkAzapradezapramANatvAt , tebhyo'pi taijasakAmaNazarIrANi dravyArthatayA'nantaguNAnIti, sUkSmabAdaranigodajIvAnAmanantAnantAnAM pratyeka taijasakArmaNazarIrabhAvAt , sTaTaraciise // 433 // Jain Education For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svasthAne tu parasparaM tulyAni, parasparAvinAbhAvitvAdekasyAbhAve'nyasyApyabhAvAt pradezArthacintAyAM sarvastokAnyAhArakazarIrANi sahasrapRthaktvamAtrazarIrapradezAnAmalpatvAt, tebhyo'pi vaikriyazarIrANi pradezAthatayA asaGkhyeyaguNAni, iha yadyapi vaikriyazarIrayogyavargaNAbhya AhArakazarIravargaNAH paramANvapekSayA anantaguNAstathApi stokAbhivargaNAbhirAhArakazarIraM niSpadyate hastamAtratvAdatiprabhUtAbhirvai kriya zarIravargaNAbhivaikriyaM utkarSataH sAtirekalakSayojanapramANatvAt atistokAni cAhArakazarIrANi sahasrapRthaktvena prApyamANatvAt atiprabhUtAni vaikriyazarIrANi asaGkhyeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAt tata upapadyante AhArakazarIrebhyaH pradezArthatayA vaikriyazarIrANyasaGkhyeyaguNAni, tebhyo'pyaudArikazarIrANi pradezArthatayA asaGkhyeyaguNAni, asaGkhye yalo kA kAzapradezapramANatayA teSAM labhyamAnatvena tatpradezAnAmatiprabhUtAnAM sambhavAt, tebhyo'pi taijasazarIrANi pradezArthatayA anantaguNAni, dravyAtayA'pi tebhyasteSAmanantaguNatvAt, tebhyo'pi kArmaNazarIrANi pradezArthatayA anantaguNAni, taijasavargaNAbhyaH kArmaNavargaNAnAM paramANvapekSayA'nantaguNatvAt dravyArtha pradezArthacintAyAM 'savatthovA AhAragasarIrA daghaTTayAe uciyasarIrA daTTayAe asaMkhejaguNA orAliyasarIrA dava0 asaM0' ityatra bhAvanA prAguktA'nusarttavyA, tebhyo dravyArthatayaudArikazarIrebhya AhArakazarIrANi pradezArthatayA'nantaguNAni, audArikazarIrANi sarvasaGkhyayA'pyasaGkhye| yalokA kAzapradezapramANAni, AhArakazarIrayogyavargaNAyAM tvekaikasyAmapyabhavyebhyo'nantaguNAH paramANava iti, tebhyo For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala ya0 vRttau . // 434 // Spi vaiyizarIrANi pradezArthatayA asaGkhyeyaguNAni, tebhyo'pyaudArikazarIrANi pradezArthatayA asaGkhyeyaguNAni, atra bhAvanA prAgeva kRtA, tebhyo'pi taijasakArmaNAni dravyArthatayA anantaguNAni atiprabhUtAnantasaGkhyopetatvAt, tebhyo'pi taijasazarIrANi pradezArthatayA'nantaguNAni, anantaparamANvAtmikAbhiranantAbhi (vairgaNAbhi ) rekaikasya taijasazarIrasya niSpAdyatvAt, tebhyo'pi kArmaNazarIrANi pradezArthatayA'nantaguNAni, atra kAraNaM prAgevoktaM / tadevaM paJcAnAmapi zarIrANAM dravyapradezo bhayairalpabahutvamuktam, idAnIM jaghanyotkRSTo bhayAvagAhanAviSayamalpabahutvamAha - 'eesi NamityAdi, sarvastokA audArikazarIrasya jaghanyAvagAhanA, aGgulAsaGkhyeyabhAgamAtrapramANatvAt taijasakArmaNayorjaghanyAvagAhanA dvayorapi parasparaM tulyA, audArikajaghanyAvagAhanAto vizeSAdhikA, kathamiti cet, ucyate, iha mAraNAntikasamudghAtena samavahatasya pUrvazarIrAt yadvahirvinirgataM taijasazarIraM tasyAyAmabAhalyavistArairavagAhanA cintyate ityuktaM prAk, tatra yasmin pradeze utpatsyante so'pi pradeza audArikazarIrAvagAhanApramito'jhulAsaGkhyeyabhAgapramANo vyApto yadapyapAntarAlamatistokaM tadapi vyAptamityaudArikajaghanyAvagAhanAto vizeSAdhikA, tato'pi vaikriyazarIrasya jaghanyAvagAhanA asaGkhyeyaguNA, aGgulAsaGkhyeyabhAgasyAsaGkhye ya bhedabhinnatvAt, tato'pyAhArakazarIrasya jaghanyAvagAhanA'saGkhyeyaguNA, dezonahastapramANatvAt utkRSTAvagAhanAcintAyAM sarvastokA | AhAra kazarIrasyotkRSTA'vagAhanA, hastamAtratvAt, tato'pyaudArikazarIrasya utkRSTAvagAhanA saGkhyeyaguNA, sAtire For Personal & Private Use Only 21 zarIrapadaM su. 278 // 434 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kayojanasahasrapramANatvAt , tato'pi vaikriyazarIrasyotkRSTAvagAhanA saGkhyeyaguNA, sAtirekayojanalakSamAnatvAt , teja-11 sakArmaNayorutkRSTAvagAhanA dvayorapi parasparaM tulyA vaikriyazarIrotkRSTAvagAhanAto'saGkhyeyaguNA, caturdazarajvAtmakatvAt , jaghanyotkRSTAvagAhanacintAyAM AhArakazarIrasya 'jahaNiyAhiMto ogAhaNAhito tassa ceva ukkosiyA ogAhaNA visesAhiyA' iti, dezena samadhikatvAt , zeSa sugama, anantarameva bhAvitatvAt // iti zrImalayagiriviracitAyAM prajJApanATIkAyAmekaviMzatitamamavagAhanAsaMsthAnapadaM samarthitam // 21 // 09009999999 atha dvAviMzatitamaM kriyAkhyaM padaM // 22 // Keeeeeeeeeeeeeeks tadevaM vyAkhyAtamekaviMzatitamaM padaM, adhunA dvAviMzatitamamArabhyate, tasya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarapade gatipariNAmavizeSarUpaM zarIrAvagAhanAdi cintitaM, iha tu nArakAdigatipariNAmena pariNatAnAM jIvAnAM prANAtipAtA|dirUpAH kriyAvizeSAzcintyante, tatredamAdisUtram__ kati NaM bhaMte ! kiriyAo paNNatAo ?, go0 ! paMca kiriyAo paNNattAo, taM0-kAiyA 1 ahigaraNiyA 2 pAdo siyA 3 pAriyAvaNiyA 4 pANAivAyakiriyA, kAiyA NaM bhaMte ! kiriyA kAtevihA paM0 1, go0! duvihA paM0, taM0 For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. // 435 // aNavasyakAiyA ya duppauttakAiyA ya, ahigaraNiyA NaM bhaMte ! kiriyA kaivihA paM0 1, go! duvihA paM0, taM0- 422kriyAsaMjoyaNAhikaraNiyA ya nivattaNAdhigaraNiyA ya, pAdosiyA NaM bhaMte ! kiriyA kativihA paM0 1, go0 ! tivihA paM0, padetadbhedAH taM0-jeNaM appaNo vA parassa vA tadubhayassa vA asubhaM maNaM saMpadhAreti, settaM pAdosiyA kiriyA, pAriyAvaNiyA NaM sU, 279 bhaMte ! kiriyA kativihA paM0 1, go! tivi0 paM0, taM0-jeNaM appaNo vA parassa vA tadubhayassa vA assAyaM vedaNaM udIreti, settaM pAriyAvaNiyA kiriyA, pANAtivAyakiriyA NaM bhaMte ! kativihA paM0 1, go! ti. paM0, taM0-jeNaM appANaM vA paraM vA tadubhayaM vA jIviyAo vavarovei, se taM pANAi vAyakiriyA (sUtraM 279) 'kai NaM bhaMte ! kiriyAo paM0' ityAdi, karaNaM kriyA, karmabandhanibandhanaceSTA ityarthaH, sA paJcadhA, tadyathA|'kAiyA' ityAdi, cIyate iti kAyaH-zarIraM, kAye bhavA kAyena nivRttA vA kAyikI 1, tathA adhikriyatesthApyate narakAdiSvAtmA'neneti adhikaraNaM-anuSThAnavizeSo bAhyaM vA vastu cakrakhagAdi tatra bhavA tena vA nittA AdhikaraNikI, 'pAusiyA' iti pradveSo-matsaraH karmabandhaheturakuzalo jIvapariNAmavizeSa ityarthaH tatra bhavA tena vA nivRttA sa eva vA prAdveSikI 3, 'pAriyAvaNiyA' iti paritApanaM paritApaH pIDAkaraNamityarthaH tasmin // 435 // bhavA tena vA nivRttA paritApanameva vA pAritApanikI 4, 'pANAivAyakiriyA' iti prANA-indriyAdayasteSAmatipAto-vinAzastadviSayA prANAtipAta eva vA kriyA prANAtipAtakriyA, tatra kAyikI dvibhedA, tadyathA-anupa BAE For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poo00000000000020eadmorner ratakAyikI duSprayuktakAyikI ca, uparato-dezataH sarvato vA sAvadyayogAdvirataH noparato'nuparataH kutazcidapyani-11 vRtta ityarthaH tasya kAyikI anuparatakAyikI kriyeti vartate, iyaM pratiprANini vartate, iyamaviratasya veditavyA, na dezaviratasya sarvaviratasya vA, tathA duSTaM prayuktaM-prayogaH kAyAdInAM yasya sa duSprayuktastasya kAyikI duSprayuktakAyikI, iyaM pramattasaMyatasyApi bhavati, pramatte sati kAyaduSprayogasambhavAt / AdhikaraNikyapi dvibhedA, tadyathAsaMyojanAdhikaraNikI nirvartanAdhikaraNikI ca, tatra saMyojanaM-pUrvanirvarttitAnAM halagaraviSakUTayatrAdyaGgAnAM mIlanaM tadeva saMsArahetutvAdAdhikaraNikI saMyojanAdhikaraNikI, iyaM halAdyaGgAni pUrvanirvarttitAni saMyojayiturbhavati, tathA nivartanaM-asizaktikuntatomarAdInAM mUlato niSpAdanaM tadevAdhikaraNikI nivarttanAdhikaraNikI, paJcavidhasya vA zarIrasya niSpAdanaM nirvartanAdhikaraNikI, dehasyApi duSprayuktasya saMsAravRddhihetutvAt / prAdeSikI tribhedA, tadyathA'jeNa appaNo'ityAdi, yena prakAreNa jIvA Atmano vA-khasya vA anyasya vA-Atmavyatiriktasya ubhayasya vAkhaparalakSaNasyopari azubhaM-akuzalaM manaH-antaHkaraNaM pradhArayati-prakarSeNa dhArayati karotItyarthaH tena kAraNena viSayasya traividhyAt trividhA prAdveSikI kriyA, tathAhi-kazcit kasmin prayojane khayamanuSThite paryante vipAkadAruNe saMvRtte sati avivekAdAtmana evopari akuzalaM manaH sampradhArayati, evaM kazcit parasya, kazcit khpryorpiiti| pAritApanikyapi trividhA, tadyathA-'jeNaM appaNo' ityAdi, yena prakAreNa kazcit kutazcit hetoravivekata Atmana 20202020129002020292920202020 Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA mala ya0 vRttau . // 436 // evAsAtAM - duHkharUpAM vedanAmutpAdayati, kazcitparasya kazcittadubhayasya tataH khaparatadubhayabhedAt bhavati tridhA pAritApanikI kriyA, Aha evaM sati locAkaraNatapo'nuSThAnAkaraNaprasaGgaH, yathAyogaM khaparo bhayAsAta vedanA hetutvAt tadayuktaM, vipAkahitatvena cikitsAkaraNavat locakaraNAderasAta vedanAhetutvAyogAt azakyatapo'nuSThAnapratiSedhAcca, uktaM ca- "so hu tavo kAyaco jeNa maNo maMgulaM na ciMtei / jeNa na iMdiyahANI jeNa ya jogA na hAyaMti // 1 // " [ tadeva tapaH karttavyaM yena mano'zobhanaM na cintayati / yena nendriyahAniryena ca yogA na hIyante // 1 // ] tathA - "kAyo na kevalamayaM paripAlanIyo, mRSTai rasairbahuvidhairna ca lAlanIyaH / cittendriyANi na caranti yathotpatheSu, vazyAni yena ca tathA''caritaM jinAnAm // 1 // " iti prANAtipAtakriyA'pi trividhA, tadyathA - 'jeNa appaNI' ityAdi, yena prakAreNa kazcidavivekI bhairavaprapAtAdinA''tmAnaM jIvitAd vyaparopayati kazcit pradveSAdinA paraM kazcidubhayamapItyataH prANAtipAtakriyA'pi trividhA, ata eva kAraNAdbhagavadbhirakAlamaraNamapi pratiSiddhaM, prANAtipAtakriyAdoSasambhavAt / tadevamuktAH kriyAH, sampratyetAH kimavizeSeNa sarveSAM jIvAnAM santi kiM vA neti jijJAsuridamAha 1 jIvA NaM bhaMte ! kiM sakiriyA akiriyA 1, go0 ! jIvA sakiriyAvi akiriyAvi, se keNadvegaM bhaMte ! evaM bu0 - jIvA sakiriyAvi akiriyAvi 1, go0 ! jIvA duvihA paM0 taM 0 - saMsArasamAvaNNagA ya asaMsArasamAvaNNagA ya, tattha NaM For Personal & Private Use Only 22 kriyApadetadbhedAH sU. 279 // 436 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je te asaMsArasamAvaNNA te NaM siddhA, siddhA NaM akiriyA, tattha NaM je te saMsArasamAvaNNagA te duvihA paM0 taM0selesipaDivaNNagA ya aselesipaDiva0, tattha NaM je te selesipa0 te NaM akiriyA, tattha NaM je te aselesipaDi0 te NaM sakiriyA se teNadveNaM go0 ! evaM bu0 - jIvA sakiriyAvi akiriyAvi / atthi NaM bhaMte ! jIvANaM pANAivAeNaM kiriyA kajati 1, haMtA ! go0 ! atthi, kamhi NaM bhaMte ! jIvANaM pANAtivAeNaM kiriyA kajati ?, go0 ! chasu jIvanikAesu, atthi NaM bhaMte ! neraiyANaM pANAivAeNaM kiriyA kajati 1, go0 ! evaM ceva, evaM jAva niraMtaraM vemANiyANaM, atthi NaM maMte ! jIvANaM musAvAeNaM kiriyA kajati ?, haMtA ! atthi, kamhi NaM bhaMte ! jIvANaM musAvAeNaM kiriyA kati ?, go0 ! saGghadavesu, evaM niraMtaraM neraiyANaM jAva vemANiyANaM, atthi NaM bhaMte ! jIvANaM adinnAdANeNaM kiriyA kaJjati ?, haMtA asthi, kamhi NaM bhaMte ! jIvANaM adinnAdANeNaM kiriyA kajati ?, go0 ! gahaNadhAraNijesu dabesu, evaM neraiyANaM niraMtaraM jAva vemANiyANaM, atthi NaM bhaMte ! jIvANaM mehuNeNaM kiriyA kajati 1, haMtA atthi, kamhi NaM bhaMte ! jIvANaM mehuNaM kiriyA kajati 1, go0 ! rUvesu vA rUvasahagatesu vA davesu, evaM nera0 niraM0 jAva vemANiyANaM, atthi NaM bhaMte ! jIvANaM pariggaheNaM kiriyA kajati ?, haMtA asthi, kamhi NaM bhaMte ! pariggaheNaM kiri 0 1, go0 ! saGghadavesu, evaM nera0 jAva vaimANiyANaM, evaM koheNaM mANeNaM mAyAe lobheNaM pejeNaM doseNaM kalaheNaM abbhakkhANeNaM pesunneNaM paraparivAraNaM aratiratIte mAyAmoseNaM micchAdaMsaNasaNaM, sadhesu jIvA neraiyabhedeNaM bhANitavA, niraMtaraM jAva vemANiyANaMti, evaM aTThArasa ete daMDagA 18 (sUtraM 280 ) For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. 22 kriyApade prANAtipAtA dinA kriyAH sU. a // 437 // 280 | 'jIvA NaM bhaMte !' ityAdi sugama, navaraM 'saMsArasamAvaNNagA' iti saMsAraM-caturgatibhramaNarUpaM samyag-ekIbhA- venApannAH saMsArasamApannAH saMsArasamApannA eva saMsArasamApannakAH, prAkRtatvAt khArthe kapratyayaH, tadviparItA asaMsArasamApannakAH, cazabdau khagatAnekabhedasUcakau, tatra ye asaMsArasamApannakAste siddhAH, siddhAzca dehamanovRttyabhAvato'kriyAH, ye tu saMsArasamApannakAste dvividhAH-zailezIpratipannakA azailezIpratipannakAzca, zailezI nAmAyogyavasthA tAM pratipannAH zailezIpratipannAH, tataH pUrvavat svArthikaH kapratyayaH, zailezIpratipannakAH, tadvyatiriktAH azailezIpratipannakAH, tatra ye zailezIpratipannakAste sUkSmavAdarakAyavAGmanoyoganirodhAdakriyAH, ye tvazailezIpratipannakAste sayogitvAt sakriyAH, 'se eeNaTeNa'mityAdhupasaMhAravAkyaM / tadevaM ye sakriyA ye cAkriyAste uktAH, samprati yathA prANAtipAtakriyA na bhavati tathA darzayati-'atthi NaM bhaMte !' ityAdi, astyetat , Namiti vAkyAlaGkAre, bhadanta ! jIvAnAM prANAtipAtena-prANAtipAtAdhyavasAyena kriyA sAmarthyAt prANAtipAtakriyA kriyate ?, karmakarttayeyaM prayogo, bhavatItyarthaH, anatItanayAbhiprAyAtmako'yaM praznaH, katamo'tra nayo yamadhyavasAya pRSTamiti cet, ucyate, RjusUtrastathAhi-RjusUtrasya hiMsApariNatikAla eva prANAtipAtakriyocyate, puNyapApakarmopAdAnAnupAdAnayoradhyavasAyAnurodhitvAt, na anyathA pariNatAviti, bhagavAnapi taM RjusUtranayamadhikRtya pratyuttaramAha-haMtA ! atthi' hanteti preSaNapratyavadhAraNaviSAdeSu, atra pratyavadhAraNe, astyetatprANAtipAtAdhyavasAyena prANAtipAtakriyA bhavati, // 437 // For Personal & Private Use Only w Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pariNAmiyaM pamANaM nicchayamavalaMbamANANa' [pAriNAmikaM pramANaM nizcayamavalambayatAM] mityAdyAgamavacanasya | sthitatvAd, amumeva vacanamadhikRtyA''vazyakepIdaM sUtraM prAvarttiSTa-'AyA ceva ahiMsA AyA hiMsatti nicchao esa' iti, tadevaM yathA prANAtipAtakriyA bhavati tathoktam , samprati kasmin viSaye sA prANAtipAtakriyA bhavatIyetannirUpayati-'kamhi NaM bhaMte' ityAdi sugamam, navaraM mAraNAdhyavasAyo jIvaviSayo bhavati nAjIvaviSayo, yo'pi rajavAdI sarpAdibuddhyA mAraNAdhyavasAyaH so'pi sarpo'yamiti buyA pravarttamAnatvAt jIvaviSaye eva, na khalu rajyAdau rajvAditayA paricchinne kazcittadviSayaM mAraNAdhyavasAyaM vidadhAti, tataH prANAtipAtakriyA SaTsu jIvanikAyepUktA, etAmeva prANAtipAtakriyAmuktaprakAreNa nairayikAdikaM caturviMzatidaNDakamadhikRtya cintayati-'asthi NaM bhaMte' ityAdi, navaramevaM sUtrapAThaH 'atthi NaM bhaMte ! neraiyANaM pANAiyAeNaM kiriyA kajai ?, haMtA atthi, kamhi NaM bhaMte ! pANAivAeNaM kiriyA kajai 1, goyamA! chasu jIvanikAesu', evaM tAvad vAcyaM yAvadvaimAnikaviSayaM sUtraM / tadevaM yathA prANAtipAtakriyA bhavati yadviSayA ca tatpratipAditaM, samprati evameva mRpAvAdAdiviSayANyapi sUtrANyAha-'asthi NaM bhaMte / musAvAeNa'mityAdi sugama, navaraM 'kiriyA kajjai' iti yathAyogaM prANAtipAtAdikriyA bhavatItyarthaH, tathA sato'palApo'satazca prarUpaNaM mRSAvAdaH, sa ca lokAlokagatasamastavastuviSayo'pi ghaTate, tata uktaM mRpAvAdasUtram-'savvadacesu' iti, dravyagrahaNamupalakSaNaM tena paryAyeSvapItyapi draSTavyaM, tathA TarasiTaTaTaTaTaTaTa dain Education International For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala ya0 vRttI. // 438 // yadvastu grahItuM dhArayituM vA zakyate tadviSayamAdAnaM bhavati na zeSaviSayamato'dattAdAnasUtre 'gahaNadhAraNijesu datresu' ityuktam, maithunAdhyavasAyoSpi citralepakASThAdikarmagateSu rUpeSu rUpasahagateSu vA -- khyAdiSu tato maithunasUtre uktam- 'rUvesu vA rUvasahagaesu vA' iti, tathA parigrahaH - khakhAmibhAvena mUrcchA, sA ca prANinAmatilobhAtsakalava| stuviSayA'pi prAdurbhavati tataH parigrahasUtre uktam- 'sabadadhesu' iti, ata evAnyatrApi prathamatrataM sarvajIvaviSayamuktaM dvitIyacarame sarva vastuviSaye tRtIyacaturthe tadekadezaviSaye iti, uktaM ca- "paDhamammi saGghajIvA bIe carimeya saGghadavAI | sesA mahavayA khalu tadekadesammi nAyavA // 1 // " krodhAdayaH supratItA, navaraM kalaho - rATiH, abhyA| khyAnaM - asaddoSAropaNaM yathA-acaure'pi caurastvamapAradArike'pi pAradArikastvamityAdi, idaM mRSAvAde'pyantargataM paramutkRSTo'yaM doSa iti pRthagupAttaM, paizUnyaM - parokSe sato'sato vA doSasyodghATanaM, paraparivAdaH prabhUtajanasamakSaM paradoSavikatthanaM, aratiratI pratIte, idamekaM samuditaM pApasthAnaM, 'mAyAmoseNa' miti mAyA ca mRSA ca samAhAro dvandvaH, dvandvaikatve napuMsakatvamiti 'klIve' iti hakhatvaM tena iha samudAyo vivakSito, mahAkarmabandhahetuzceti mRSAvAdamAyAbhyAM pRthagupAttaM, 'micchAdaMsaNasalleNaM' ti mithyAdarzanaM - mithyAtvaM tadeva zalyaM mithyAdarzanazalyaM tena, 'aTThArasa ee daMDagA' iti ete'nantaroditapadolle khopadarzitAH sarvasaGkhyayA'STAdaza daNDakA bhavanti / prANAtipAtA- dInAM pApasthAnAnAmaSTAdazatvAttadevamaSTAdazapApasthAnAnyadhikRtya jIvAnAM kriyA viSayazcopadarzitaH, sAmprataM tAnye For Personal & Private Use Only 22 kriyApade prANA tipAtA dinA kri yAH sU. 200 // 438 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdhikRtya jIvAnAmekapRthaktvAbhyAM karmavandhatvamupadidarzayiSarAha jIve NaM bhaMte ! pANAtivAeNaM kati kammapagaDIo baMdhati ?, go0 ! sattavihabaMdhae vA advavidhabaMdhae vA, evaM neraie jAva niraMtaraM vemANite, jIvA NaM bhaMte ! pANAtivAeNaM kati kammapagaDIo baMdhati ?, go.! sattavihabaMdhagAvi aDhavihabaMdhagAvi, neraiyA NaM bhaMte ! pANAtivAeNaM kai kammapagaDIo baMdhati ?, go0 ! savevi tAva hojjA sattavihabaMdhagA ahavA sattavihabaMdhagA ya aTThavihabaMdhae ya ahavA sattavihabaMdhagA ya aTThavihabaMdhagA ya, evaM asurakumArAvi jAva thaNiyakumArA puDhaviAuteuvAuvaNapphaikAiyA ya, ee savvevi jahA ohiyA jIvA, avasesA jahA neraiyA, evaM te jIvegiMdiyavajjA tiNNi tiNi bhaMgA savattha bhANiyabatti, jAva micchAdasaNasalle, evaM egattapohatiyA chattIsaM daMDagA hoti / (sUtra 281) jIve NaM bhaMte ! NANAvaraNijaM kammaM baMdhamANe kati kirie ?, go0! siya tikirie siya caukirie siya paMcakirie, evaM neraie jAva vemANie, jIvA NaM bhaMte ! NANAvaraNijaM baMdhamANA katikiriyA0 1, go0! siya tikiriyA siya caukiriyA siya paMcakiriyAvi, evaM neraiyA niraMtaraM jAva vemANiyA, evaM darisaNAvaraNIyaM vedaNijaM mohaNijaM AuyaM nAmaM gottaM aMtarAiyaM ca aTThavihakammapagaDIto bhANitavAo, egattapohattiyA solasa daMDayA bhavanti, jIve NaM bhaMte ! jIvAto katikirie, go0 ! siya tikirie siya caukirie siya paMcakirie siya akirie, jIve NaM bhaMte ! neraiyAo katikirie , go0 ! siya tikirie siya caukirie siya akirie, evaM jAva thaNiyakumArAo, puDhavikAiyAto AukkAiyAto teukkAiyAto vAukAiyavaNapphaikAiyaveiMdiyateiMdiyacauriMdiyapaMciMdiyatirikkhajoNiyamaNussAto jahA For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: mala ya0 vRttI. // 439 // jIvAto, vANamaMtarajoisiyavemANiyAto jahA neraiyAto, jIve NaM bhaMte! jIvehiMto katikirie 1, go ! siya tikirie siya caukirie siya paMcakirite siya akirie, jIve NaM bhaMte ! neraiehiMto katikirie 1, go0 ! siya tikirie siya caukirite siya akirie, evaM jaheva paDhamo daMDato tahA eso vitio bhANitavo jAva vemANiyatti, jIvA NaM bhaMte ! jIvAto katikiriyA 1, go0 ! siya tikiriyAvi siya caukiriyAva siya paMca kiriyAva siya akiriyAvi, jIvANaM bhaMte ! neraiyAto kati kiriyA 1, go0 ! jaheva AdilladaMDato taheva bhANitavo, jAva vemA*Niyatti, jIvA NaM bhaMte ! jIvehiMto kati kiriyA 1, go0 ! tikiriyAvi caukiriyAvi paMcakiriyAvi akiriyAvi, jIvA NaM bhaMte ! neraiehiMto katikiriyA ?, go0 ! tikiriyA caukiriyA akiriyA, asurakumArehiMtovi evaM caiva jAva vaimANiterhito, orAliyasarIrehiMto jahA jIvehiMto / neraie NaM bhaMte! jIvAto katikirie ?, go0 ! siya tikirie siya caukirie siya paMca0, neraie NaM bhaMte ! neraiyAto katikirie ?, go0 ! siya tikirie siya. ca0, evaM jAva vemANiehiMto, navaraM neraiyassa neraiehiMto devehiMto ya paMcamA kiriyA natthi, neraiyA NaM bhaMte ! jIvAto kati kiriyA ?, go0 ! siya tiki0 siya cauki0 siya paMcaki0, evaM jAva vaimANiyAto, navaraM neraiyAo devAo ya paMcamA kiriyA nattha, neraiyA NaM bhaMte ! jIvehiMto katikiriyA ?, go0 ! tikiriyA vi cauki0 paMcaki0, neraiyA NaM bhaMte ! neraiehiMto katikiriyA ?, go0 ! tiki0 cauki0, evaM jAva vemANiehiMto, navaraM orAliyasarIrehiMto jahA jIvehiM, asurakumAre NaM bhaMte! jIvAto kati kirie ?, go0 ! jaheva neraie cattAri daMDagA taheva asurakumArevi cattAri daMDagA For Personal & Private Use Only 22 kriyApade prANAtipAtAdi bhyaH karmavandhaH nArakAdibhyaH kriyAzca sU. 281 282 // 439 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhANitavA, evaM ca uvaujiUNaM bhAveyatvaMti, jIve maNUse ya akirie vuccati sesA akiriyA na vuccaMti, sabajIvA orAliyasarIrehito paMcakiriyA neraiya devehiMto paMcakiriyA Na vucaMti, evaM ekekajIvapade cattAri 2 daMDagA bhANitabA, evaM etaM daMDagasayaM savevi ya jIvAdIyA daMDagA (mUtra 281) 'jIve NaM bhaMte !' ityAdi sugama, navaraM saptavidhabandhakatvaM AyurvandhavirahakAle AyurvandhakAle cASTavidhavandhakatvaM, pRthaktvacintAyAM sAmAnyato jIvapade saptavidhabandhakA api aSTavidhavandhakA api sadaiva bahutvena labhyante tata ubhayatrApi bahuvacanamityevaMrUpa eka eva bhaGgaH, nairayikasUtre saptavidhabandhakA avasthitA eva, hiMsApariNAmapariNatAnAM sadaiva bahutvena labhyamAnAnAM saptavidhabandhakatvasyAvazyaMbhAvitvAt , tato yadA eko'pyaSTavidhabandhako na labhyate tadepa bhaGgaH sarve'pi tAvadbhaveyuH saptavidhavandhakA iti, yadA punareko'STavidhabandhakaH zeSAH sarve sasavidhavandhakA-13 | stadA dvitIyo bhaGgaH saptavidhavandhakAzca aSTavidhavandhakazca, yadA tvaSTavidhabandhakA api bahavo labhyante tadA ubhayagatabahuvacanarUpastRtIyo bhaGgaH saptavidhabandhakAzca aSTavidhavandhakAzca, evaM bhaGgatrayeNAsurakumArAdayo'pi tAvadvaktavyAH yAvat stanitakumArAH, pRthivyaptejovAyuvanaspatikAyikA yathA sAmAnyato jIvA uktAstathA vaktavyAH, ubhayatrApi bahuvacanenaika eva bhaGgo vaktavya iti bhAvaH, pRthivyAdInAM hiMsApariNAmapariNatAnAM pratyeka saptavidhabandhakAnAmaSTavidhavandhakAnAM ca sadaiva bahutvena labhyamAnatvAt, zeSA dvitricaturindriyatiryakrapaJcendriyamanuSyavya For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH mala ya0 vRttau . // 440 // ntarajyotiSkavaimAnikA yathA nairayikA bhaGgatrikeNoktAstathA vaktavyAH, yathA ca prANAtipAtenaikatvapRthaktvAbhyAM dvau daNDakAyuktAvevaM sarvapApasthAnairapi pratyekaM dvau dvau daNDako vaktavyau, tathA cAha - " jAva micchAdaMsaNasalleNaM' ti sarvasaGkhyayA kiyanto daNDakA bhavantIti cet, ata Aha-- ' evaM egattapohattiyA chattIsaM daMDagA hoMti' aSTAdazAnAM dvAbhyAM guNane SaTtriMzadbhAvAt / 'jIve NaM bhaMte' ityAdi, atha ko'sya sUtrasyApi sambandhaH 1, ucyate, iha prAguktaM jIvaH prANAtipAtena saptavidhamaSTavidhaM vA karma banAti, sa tu tameva prANAtipAtaM jJAnAvaraNIyAdi karma ban katibhiH kriyAbhiH samApayatIti pratipAdyate, apica - kAryeNa jJAnAvaraNIyAkhyena karmaNA kAraNasya prANAtipAtAkhyasya nivRttibheda upadarzyate, tadbhedAcca bandhavizeSo'pIti, uktaM ca - " tisRbhizcatasRbhiratha paJcabhizca [kriyAbhiH ]hiMsA samApyate kramazaH / bandho'sya viziSTaH syAdyogapradveSasAmyaM cet // 1 // " iti, tameva prANAtipAtasya nivRttibhedaM darzayati- 'siya tikirie ' ityAdi, syAt -- kadAcitrikriyaH kadAciccatuSkriyaH kadAcit paJcakriyaH, tatra trikriyatA kAyikyAdhikaraNikIprAdveSikIbhiH kriyAbhiH, kAyikI nAma hastapAdAdivyApAraNaM adhikaraNikI khaDgAdipraguNIkaraNaM prAdveSikI mArayAmyenamityazubhamanaHsampradhAraNamiti, catuSkriyatA kAyikyAdhikaraNikIprAdveSikIpAritApanikIbhiH pAritApanikI nAma khaDgAdighAtena pIDAkaraNaM, paJcakriyatA yadA prANAtipAtakriyA'pi paJcamI bhavati, prANAtipAtakriyA jIvitAd vyaparopaNaM, evaM nairayikAdArabhya caturviMzati 2 For Personal & Private Use Only 22 kriyApade sUtraM 281 // 440 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daNDakakrameNa tAvad vaktavyaM yAvadvaimAnikasUtraM, sUtrapAThastvevam-- 'neraie NaM bhaMte ! nANAvaraNijjaM kammaM baMdhamANe kaikirie paM0' ityAdi, tadevamekatvena daNDaka uktaH, samprati bahutvenAha - 'jIvA NaM bhaMte !' ityAdi, praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! jIvAstrikriyA api catuSkriyA api paJcakriyA api kimuktaM bhavati 1 - jIvA | jJAnAvaraNIyaM karma babhrantaH sadaiva bahava iti trikriyA api catuSkriyA api paJcakriyA api labhyante ityeka eva bhaGgaH, yathA ca sAmAnyato jIvapade'bhaGgakaM tathA nairayikAdiSu caturviMzatau svasthAneSu pratyekamabhaGgakaM draSTavyaM, nairayi| kAdInAmapi jJAnAvaraNIyakarma banatAM sadaiva tritriyANAmapi catuSkriyANAmapi paJcatriyANAmapi bahutvena labhyamAnatvAt yathA ca jJAnAvaraNIyaM karmAdhikRtya ekatvapRthaktvAbhyAM dvau daNDakAvuktau tathA darzanAvaraNIyAdInyapi karmANyadhikRtya pratyekaM dvau dvau daNDako vaktavyau, tata evaM sati sarvasaGkhyayA SoDaza daNDakA / 'jIve NaM bhaMte ! jIvAto katikirie paM0' iti, atha ko'sya sUtrasya sambandhaH ?, ucyate, iha na kevalaM varttamAnabhavavarttino jI - vasya jJAnAvaraNIyAdikarmabandhabhedaprarUpaNe kAyikyAdikriyAvizeSaNaH prANAtipAtabhedo bhavati, kintvatItabhavakA|yasambandhaH kAyikyAdikriyAvizeSaNo'pi tata etasyArthasya pratipAdanArthamidaM sUtram, asya ceyaM pUrvAcAryopadazitA bhAvanA - 'iha saMsAraaDavIe paribbhamaMtehiM saGghajIvehiM tesu tesu ThANesu sarIrovahAiNo viSpamukkA tehi ya satthabhUehiM jayA kassara khataH paritApanAdayo bhavaMti tathA tassAmiNo bhavaMtaragayassavi tatrAnivRttatvAt kiri For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH mala ya0 vRttau . // 441 // yAsambhava iti vyutsRSTeSu tu na bhavati nivRttatvAt, ettha udAharaNaM - vasaMtapure Nayare ajiyaseNassa raNNo paDicAragA dube kulaputtagA, tatthego samaNasaGko iyaro micchaddiTThI, aNNayA rayaNIe raNNo nissaraNaM saMbhamaturaMtANa tesiM ghoDagArUDhANaM khaggA pabbhaTThA, saDeNa jaNakolAhalo maggio na lahai, iyareNa hasiyaM- kimaNNaM Na hohi ?, | saNa ahigaraNaMtikaTTu vosiriyaM, iyare ca khaggaggAhiNo baMdiggahasAhasiehiM laddhA, gahio aNNehiM rAyana - laho palAyamANo bAbAio, tao ArakkhiehiM gahiUNa rAyasamIvaM nIyA, kahio vRttaMto, kuvio rAyA, pucchiyaM caNeNa - kassa tumbhe ? tehiM kahiyaM - aNAhA, kalaM ciMya, kappaDiyA, ee tumha khaggA kahiM laddhatti, pucchiehiM kahiyaM paDiyA iti, tao sAmariseNa raNNA bhaNiyaM - gavesaha turiyaM mama aNabaddha veriNaM IsaraputtANaM mahApamattANaM kesiM ime khaggetti ?, tao tehiM niuNaM gavesiUNa viNNattaM raNNo - sAmi ! guNacaMdabAlacaMdANamiti, tato raNNA pihaM pihaM sahAveUNa bhaNiyA-leha niyakhagge, ekeNa gahiyaM, pucchio raNNA - kahaM te paNaTuMti ?, teNa kahiyaM jahAvittaM, kIsa na gavihaM 1, bhaNai-sAmi ! tumha pasAeNa eddahamettamavi gavesAmi ?, sar3o necchaha, raNNA pucchio-kIsa na geNhasi ?, teNa bhaNiyaM - sAmi ! amhANamesa ThiI caiva natthi jamevaM geNhijjai ahigaraNattaNao, paraM saMbhrameNa maggaMteNavi na laddhaMti bosiriyaM ato na kappar3a me gihiuM, tao raNNA pamAyakArI aNusAsio, iyaro vimukko, esa dihaMto imo ya se atthovaNao-jahA so pamAyaganbheNa avosiriyadoseNa For Personal & Private Use Only 22 kriyApade sUtraM 281 // 441 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avarAhaM patto evaM jIvovi jammataratthaM dehovahAi avosiraMto aNumayabhAvato pAvei dosa ?, zrUyate ca jAti-II smaraNAdinA vijJAya pUrvadehamatimohAt (kecit) suranadI pratyasthizakalAni nayantIti / idAnIM sUtravyAkhyAjIvo bhadanta ! jIvamadhikRtya katikriyaH prajJapto ?, bhagavAnAha-gautama ! syAt-kvacit trikriyaH kAyikyAdhikaraNikIprAdveSikIbhAvAt , tatra vartamAnabhavamadhikRtya bhAvanA prAgvat bhAvanIyA, atItabhavamadhikRtyaivaM-kAyikI tatsambandhinaH kAyasya kAyaikadezasya vA vyApriyamANatvAt , AdhikaraNikI tatsaMyojitAnAM halagarakUTayatrAdInAM tannivartitAnAM vA asikuntatomarAdInAM paropaghAtAya vyApriyamANatvAt , yadivA deho'pyadhikaraNamityAdhikaraNikyapi, prAdveSikI tadviSayA'kuzalapariNAmapravRtterapratyAkhyAtatvAt , sthAcatuSkriyaH pAritApanikyapi kAyena kAyaikadezenAdhikaraNena vA tatsambandhinA kriyamANatvAt , syAtpazcakriyo yadA tena jIvitAdapi vyaparopaNamAdhIyate. syAdakriyo yadA pUrvajanmabhAvi zarIramadhikaraNaM vA trividhaM trividhena vyutsRSTaM bhavati, na cApi tajanmabhAvinA zarIreNa kAJcidapi kriyAM karoti, idaM cAkriyatvaM manuSyApekSayA draSTavyaM, tasyaiva sarveviratibhAvAt , siddhApekSayA vA, tasya dehamanovRttyabhAvenAkriyatvAt , amumevArtha caturvizatidaNDakakrameNa nirUpayati-'jIveNaM bhaMte ! neraiyAo kaikirie' ityAdi sugama, navaramayaM bhAvArthaH-devanArakAn prati catuSkriya eva, teSAM jIvitAd vyaparopaNasyAsambhavAd 'anapavAyuSo nArakadevA' iti vacanAt , zeSAn saGkhyeyavarSAyuSaH prati paJcakriyo'pi, tepAmapavAyu For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: mala ya0 vRttau . // 442 // SkatayA jIvitAd vyaparopaNasyApi sambhavAt, tadevamekasya jIvasya ekaM jIvaM prati kriyAzcintitAH sampratyekasyaiva jIvasya bahUn jIvAn prati kriyAzcintayati - 'jIve NaM bhaMte ! jIvehiMto kaikirie paNNatte' ityAdi, eSo'pi daNDakaH prAgvadbhAvanIyaH, adhunA bahUnAM jIvAnAmekaM jIvamadhikRtya kriyAzcintayati - 'jIvA NaM bhaMte ! jIvAto kaikiriyA paM0' ityAdi, eSo'pi daNDakaH prathamadaNDakavadavaseyaH, adhunA bahUnAM jIvAnAM bahUn jIvAnadhikRtya sUtramAha - 'jIvA NaM bhaMte ! jIvehiMto kaikiriyA paM0 1' ityAdi, atra praznaH pAThasiddho, nirvacanamidaM - gautama ! trikriyA api catuSkriyA api paJcakriyA api akriyA api, kasyApi jIvasya kamapi jIvaM prati trikriyatvAt kasyApi catuSkriyatvAt kasyApi paJcakriyatvAt kasyApi manuSyasya sarvottamacAritriNaH siddhasya vA zeSasyAkriyatvAt iti sarvatra bahuvacanarUpa eka eva bhaGgaH, evaM nairayikAdikrameNa tAvad vaktavyaM yAvadvaimAnikasUtraM, navaraM nairayikAn devAMzca prati trikriyA api catuSkriyA api akriyA apIti vaktavyaM, zeSAn saGkhyeyavarSAyuSaH prati paJcakriyA apIti, tadevaM sAmAnyato jIvapadamadhikRtya daNDakacatuSTayamuktaM, samprati nairayikapadamadhikRtyAha - 'neraie NaM bhaMte ! jIvAto katikirie paM0' ityAdi 'evaM jAva vemANiehiMto' iti, atra yAvatkaraNAt 'nairayiko jIvAn prati katikriya' iti ityAdirUpo dvitIyo'pi daNDaka ukto draSTavyaH, sarvatra audArikazarIrAn saGkhyeyavarSAyuSaH prati syAt trikriyaH syAt catuSkriyaH syAt paJcakriya iti vaktavyaM, nairayikasya devAn prati paJcamI jIvitAd For Personal & Private Use Only 22 kriyApade sUtraM 281 // 442 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaparopaNarUpA kriyA nAsti, teSAmanapavAyuSkatvAt , tatastAn prati syAt trikriyaH syAcatuSkriya iti vaktavyaM, nairayiko devAn prati kathaM catuSkriya iti cet , ucyate, iha bhavanavAsyAdayo devAstRtIyAM pRthivIM yAvat gatA gamiSyanti ca, kimarthaM gatA gamiSyantIti cet ?, ucyate, pUrvasAgatikasya vedanAmupazamayituM pUrvavairiNo vedanAmu-|| dIrayituM (vA) tatra gacchanti, tadAnImanantakAlAdetadapi bhavati (yad) tadgatAH santo nArakairbadhyante iti, Aha ca mUlaTIkAkAro'pi-"tatra gatA nArakaibadhyante ityapyanantakAla eva kathaJcitsambhavamAtra"miti, atrApara Ahananu nArakasya dvIndriyAdInadhikRtya kathaM kAyikyAdikriyAsambhavaH ?, ucyate, iha nArakairyasmAt pUrvabhavazarIraM na vyutsRSTaM vivekAbhAvAt , tadabhAvazca bhavapratyayAt, tato yAvat zarIraM tena jIvana nirvartitaM sat taM zarIrapa-| riNAma sarvathA na parityajati tAvad dezato'pi taM pariNAmaM bhajamAnaM pUrvabhAvaprajJApanayA tasyeti vyapadizyate ghRtaghaTavat , yathA hi ghRtapUrNo ghaTo ghRte apagate'pi ghRtaghaTa iti vyapadizyate, tathA tadapi zarIraM tena nirvarttita-| miti tasyeti vyapadezamarhati, tatastasya zarIrasya ekadezenAsthyAdinA yo'nyaH prANAtipAtaM karoti, tataH pUrvanirvatitazarIrajIvo'pi kAyikyAdikriyAbhiyujyate, tena tasyAvyutsRSTatvAt , tatreyaM paJcAnAmapi kriyANAM bhAvanAtatkAyasya vyApriyamANatvAt kAyikI kAyo'dhikaraNamapi bhavatItyuktaM prAk tata AdhikaraNikI, prAdveSikyAdayastvevaM-yadA tameva zarIraikadezaM abhighAtAdisamarthamanyaH kazcanApi prANAtipAtodyato dRSTvA tasmin ghAse dvIndriyAdau dain Education Tnternational For Personal & Private Use Only HIN.jainelibrary.org Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0 vRttI. 22kriyApade kriyAsaMvedhaH sU. 282 // 443 // samutpannakrodhAdikAraNo'bhighAtAdisamarthamidaM zastramiti cintayan atIvakrodhAdipariNAmaM bhajate pIDAM cotpAdayati jIvitAca vyaparopayati tadA tatsambandhiprAdveSikyAdikriyAkAraNatvAnnaigamanayAbhiprAyeNa tasyApi prAdveSikI pAritApanikI prANAtipAtakriyA ca yathAyogaM, yathA ca nairayikapade catvAro daNDakA uktAH tathA asurakumArA|diSvapi zeSeSu trayoviMzatau sthAneSu catvAraH catvAro daNDakA vaktavyAH, navaraM jIvapade manuSyapade cAkriyA ityapi vaktavyaM, viratipratipattI vyutsRSTatvena tannimittakriyAyA asambhavAt , zeSA akriyA nocyante, viratyabhAvataH khazarIrasya bhavAntaragatasyAvyutsRSTatvenAvazyaM kriyAsambhavAt , tadevaM sAmAnyato jIvapade ekaM zeSANi tu nairayikAdIni sthAnAni caturviMzatiriti sarvasaGkhyayA paJcaviMzatirekaikasmiMzca sthAne catvAro daNDakA iti sarvasaGkalanayA daNDakazataM / atha keSAM jIvAnAM kati kriyA iti nirUpaNArtha prAguktameva sUtraM paThati kati NaM bhaMte ! kiriyAo paNNatAo?, goyamA ! paMca kiriyAo paNNatAo, taM0-kAtiyA jAva pANAtivAtakiriyA, neraiyA NaM bhaMte ! kati kiriyAto paNNatAo?, go0! paMca kiriyAto paNNatAo, taM0-kAtiyA jAva pANAtivAyaki0, evaM jAva vemANiyANaM, jassa NaM bhaMte ! jIvassa kAtiyA kiriyA kajai tassa ahigaraNiyA kiriyA kajati jassa ahigaraNiyA kiriyA kajati tassa kAtiyA kajati ?, go0! jassa NaM jIvassa kAtiyA kiriyA kajati tassa ahigaraNI kiriyA niyamA ka0, jassa ahigaraNI kiriyA ka0 tassavi kAiyA kiriyA niyamA kajati, jassa // 44 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jati tassa ra Na bhaMte ! jIvassa kAiyA ki0 tassa pAdosiyA ki0 jassa pAdosiyA ki0 tassa kAiyA kiM. ka. 1, go! evaM ceva, jassa NaM bhaMte ! jIvassa kAiyA kiriyA kajai tassa pAriyAvaNiyA kiriyA kajai jassa pAriyAvaNiyA kiriyA kajjai tassa kAtiyA kiriyA kajjai ?, go0! jassa NaM jIvassa kAiyA ki0 ka0 tassa pAritAvaNiyA siya kajjai siya no kajjai, jassa puNa pAriyAvaNiyA ki0 ka0 tassa kAiyA niyamA kajati, evaM pANAivAyakiriyAvi, evaM AdillAo paropparaM niyamA tiNNi kajaMti, jassa AillAo tini kajaMti tassa uvarillAo doni siya kajati siya no kajaMti, jassa uvarillAo doNi kanjaMti tassa AillAo niyamA tiNi kanjaMti, jassa NaM bhaMte ! jIvassa pAriyAvaNiyA kiriyA kajati tassa pANAtivAyakiriyA kajati, jassa pANAtivAyakiriyA kajati tassa pAriyAvaNiyA kiriyA kajati , go0! jassa NaM jIvassa pAriyAvaNiyA ki0 tassa pANAtivAtakiriyA siya kajati siya no kajati, jassa puNa pANAtipAtakiriyA kajati tassa pAriyAvaNiyA kiriyA niyamA kaJjati, jassa NaM bhaMte ! neraiyassa kAiyA kiriyA kajati tassa adhigaraNiyA kiriyA kajati ?, go0 ! jaheva jIvassa taheva neraiyassavi, evaM niraMtaraM jAva vemANiyassa / jaM samayaM NaM bhaMte ! jIvassa kAiyA ki0 ka0 taM samayaM adhigaraNiyA ki0 jaM samayaM adhigaraNiyA ki0 ka0 taM samayaM kAiyA ki0, evaM jaheva Aillao daMDao taheva bhANitabo, jAva vemANiyassa / jaMdeseNaM bhaMte! jIvassa kAiyA ki0 taMdeseNaM adhigaraNiyA ki0 taheva jAva vemANiyassa / jaMpaeseNaM bhaMte ! jIvassa kAiyA ki0 taM padesaM AdhigaraNiyA ki0 evaM taheva jAva vemANiyassa, evaM ete jassa samayaM jaMde jaMpaeseNaM cattAri daMDagA hoti / tassa pANAtivAsa AillAo For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya0 vRttI. 22kriyApade kriyA | saMvedhaHsU. 282 // 444 // eeeeeeeee kati NaM bhaMte ! AtojitAto kiriyAo paNNattAto ?, go0 ! paMca AojiyAo kiriyAo paNNattAo, taM0-kAiyA jAva pANAtivAtakiriyA, evaM neraiyANaM jAva vemANiyANaM, jassa NaM bhaMte ! jIvassa kAiyA AtojiyA kiriyA asthi tassa adhigaraNiyA kiriyA AtojitA asthi jassa adhigaraNiyA AtojitA kiriyA asthi tassa kAiyA AtojiyA kiriyA asthi ?, evaM eteNaM abhilAveNaM te ceva cattAri daMDagA bhANitatvA, jarasa samayaM desaM jaM jAva vemANiyANaM / jIve NaM bhaMte ! samayaM kAiyAe adhigaraNiyAe pAdosiyAte kiriyAe puDhe taMsamayaM pAriyAvaNiyAte puDhe pANAtivAtakiriyAte puDhe ?, go0! atthegatite jIve egatiyAo jIvAo jaMsamayaM kAiyAe adhigaraNiyAe pAosiyAe kiriyAe puDhe taM samayaM pAriyAvaNiyAe kiriyAe puDhe pANAivAyakiriyAe puDhe 1 atthegatite jIve egatiyAo jIvAoM samayaM kAiyAe adhigaraNiyAe pAdosiyAte kiriyAe puDhe taM samayaM pAritAvaNiyAe kiriyAe puDhe pANAivAyakiri8 yAe apuDhe 2 atthegaie jIve egaiyAo jIvAo jaMsamayaM kAiyAe ahigaraNiyAe pAosiyAe puDhe taMsamayaM pAri0 kiri0 apuDhe pANAivAyaki0 apuDhe 3 (sUtra 282) 'kaiNaM bhaMte ! kiriyAo paNNattAo' ityAdi prAgvat, etA eva kriyAH caturviMzatidaNDakakrameNa cintayati-'neraiyA NaM bhaMte !' ityAdi pAThasiddhaM, sampratyAsAmeva kriyANAmekajIvAzrayeNa parasparamavinAbhAvitvaM cinta- yati-'jassa NaM bhaMte !' ityAdi, iha kAyikI kriyA audArikAdikriyAzritA prANAtipAtanivartanasamarthA prati-viziSTA parigRhyate na yA kAcana kArmaNakAyAzritA vA, tata AdyAnAM tisRNAM kriyANAM parasparaM niyamyaniyA raDarararara 444 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |makabhAvaH, kathamiti cet, ucyate, kAyo'dhikaraNamapi bhavatItyuktaM prAk, tataH kAyasyAdhikaraNatvAt kAyikyAM satyAmavazyamAdhikaraNikI AdhikaraNikyAmavazyaM kAyikI, sA ca prativiziSTA kAyikI kriyA pradveSamantareNa na bhavati tataH prAdveSikyA'pi saha parasparamavinAbhAvaH, pradveSo'pi ca kAye sphuTaliGga eva vakrarUkSatvAdestadavinAbhAvinaH pratyakSata evopalambhAt , uktaM ca-"rUkSayati ruSyato nanu vakraM niyati ca rajyataH puNsH| audAriko'pi deho bhAvavazAt pariNamatyevam // 1 // " paritApanasya prANAtipAtasya cAdyakriyAtrayasambhave'pyaniyamaH, kathamiti cet, ucyate, yadyasau ghAtyo mRgAdirghAtakena dhanuSA kSiptena bANAdinA vidhyate tatastasya paritApanaM maraNaM vA bhavati, nAnyathA, tato niyamAbhAvaH, paritApanasya prANAtipAtasya ca bhAve pUrvakriyANAmavazyaM bhAvastAsAmabhAve tayorabhAvAt , tato'mumevArtha paribhAvya kAyikI zeSAbhizcatasRbhiH kriyAbhiH saha AdhikaraNikI tisRbhiH kriyAbhiH saha prAdveSikI dvAbhyAM sUtrataH samyak cintanIyA, pAritApanikI prANAtipAtakriyayostu sUtraM sAkSAdAha-'jassa NaM bhaMte ! jIvassa pAriyAvaNiyA kiriyA kajati' ityAdi, pAritApanikyAH sadbhAve prANAtipAtakriyA syAd bhavati syAnna bhavati, yadA bANAdyabhighAtena jIvitAt cyAvyate tadA bhavati zeSakAlaM na bhavatItyarthaH, yasya punaH prANAtipAtakriyA tasya niyamAt pAritApanikI, paritApanamantareNa prANavyaparopaNAsambhavAt / samprati nairayikAdicaturvizatidaNDakakrameNa parasparamavinAbhAvaM cintayati-'jassa NaM bhaMte ! neraiyassa kAiyA zzze For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22kriyApade kriyA| saMvedhaHsU. 282 prajJApanA- kiriyA kajati' ityAdi pratItaM, bhAvitatvAt / tadevameko daNDaka uktaH, samprati kAlamadhikRtyoktaprakAreNaiva dvitIyAH mala- yadaNDakamAha-jaM samayaM NaM bhaMte ! jIvassa kAiyA kiriyA kajai taM samayaM ahigaraNiyA kajai jaM samayaM ahiya. vRttI. garaNiyA kajaI' ityAdyArabhya sarva pUrvoktaM tadavasthaM tAvadvaktavyaM yAvadvaimAnikasUtraM, tathA cAha-evaM jaheva aai||445|| lato daMDao taheva bhANiyavo jAva vemANiyassa' iti, samayagrahaNena ceha sAmAnyataH kAlo gRhyate, na punaH paramaniruddho yathoktakharUpo naizcayikaH samayaH, paritApanasya prANAtipAtasya vA bANAdikSepajanyatayA kAyikyAH prathamasamaye evAsambhavAt , epa dvitIyo daNDakaH, samprati dvau daNDako kSetramadhikRtyAha-'jaMdeseNaM bhaMte ! jIvassa' ityAdi, atrApi sUtraM pUrvoktaM tadavasthaM tAvadvaktavyaM yAvadvaimAnikasUtra, tathA cAha-'taheva jAva vemANiyassa' eSa tRtIyadaNDakaH, 'jaMpaeseNaM bhaMte ! jIvassa kAiyA kiriyA kajaI' ityAdikazcaturthaH, atrApi sUtraM prAguktakrameNa zatAvad vaktavyaM yAvadvaimAnikasUtraM, tathA cAha-evaM taheva jAva vemANie' iti, dnnddksngklnaamaah-'evmete'| ityAdi, etAzca yathA jJAnAvaraNIyAdikarmabandhakAraNaM tathA saMsArakAraNamapi, jJAnAvaraNIyAdikarmabandhasya saMsArakAraNatayA taddhetutvena tAsAmapi saMsArakAraNatvopacArAt , tathA cAha-kai NaM bhaMte ! AjojiyAo kiriyAo paNNattAo' ityAdi, Ayojayanti jIvaM saMsAre ityAyojikAH-kAyikyAdikAH zeSaM sarvaM sugama, sUtrapAThastu pUrvo-| ktaprakAreNa tAvad vaktavyo yAvat yasyeti yaM samayamiti yaM dezamiti yaM pradezamiti paripUrNAzcatvAro daNDakAra, // 445 // For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'yaM samaya' mityAdau tu 'kAlAdhvanorvyAptA' vityadhikaraNe dvitIyA, tato yasmin samaye yasmin deze yasmin pradeze iti vyAkhyeyaM, 'jIve NaM bhaMte ! jaM samayaM kAiyAe ahigaraNiyAe' ityAdi, atrApi samayagrahaNena sAmAnyataH kAlo gRhyate, praznasUtraM sugamaM, nirvacanasUtre bhaGgatrayI - kaJcijjIvamadhikRtya kazcijjIvo yasmin samaye-kAle kriyAtrayeNa spRSTastasmin samaye pAritApanikyA'pi spRSTaH prANAtipAtakriyayA cetyeko bhaGgaH, pAritApacikyA spRSTaH prANAtipAtenAspRSTa iti dvitIyaH, pAritApanikyA prANAtipAtakriyayA cAspRSTa iti tRtIyaH; eSa ca tRtIyo bhaGgo bANAderlakSAtparibhraMzena ghAtyasya mRgAdeH paritApanAdyasambhave veditavyaH, yastu yasmin samaye yaM jIvamadhikRtyAdyakriyAtrayeNAspRSTaH sa tasmin samaye tamadhikRtya niyamAt pAritApanikyA prANAtipAtakriyayA cAspRSTaH, kAyi - kyAdyabhAve paritApanAderabhAvAt / tadevamuktAH kriyAH, sAmprataM prakArAntareNa kriyA nirUpayati katiNaM bhaMte! kiriyAo paNNattAo ?, go0 ! paMca kiriyAo paM0 taM0 - AraMbhiyA pariggahiyA mAyAvattiyA apaccakkhAkiriyA micchAdaMsaNavattiyA, AraMbhiyA NaM bhaMte / kiriyA kassa kajati ?, go0 ! aNNayarassavi pamattasaMjayassa, pariggahiyA NaM bhaMte / kiriyA kassa kaai 1, go0 ! aNNayarassavi saMjayA saMjayassa, mAyAvattiyA NaM bhaMte ! kiriyA kassa kajjati 1, go0 ! aNNayarassAvi apamattasaMjayassa, apacakkhANakiriyA NaM bhaMte ! kassa kajati ?, go0! aNNayarassavi apaccakkhANissa, micchAdaMsaNavattiyA NaM bhaMte! kiriyA kassa kajati ?, go0 ! aNNayarassAvi micchAdaMsaNissa / For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. zakriyApade kriyANAMsaha bhAvaH sU. 284 // 446 // bao2020200SSOdae300000 neraiyANaM bhaMte ! kati kiriyAto paM0 1, go0 ! paMca kiriyAto paM0, taM0-AraMbhiyA jAva micchAdasaNavattiyA, evaM jAva vemANiyANaM / jassa NaM bhaMte ! jIvassa AraMbhiyA kiriyA ka0 tassa pariggahiyA ki kajati ? jassa pariggahiyA ki0 tassa AraMbhiyA ki0, go0! jassa NaM jIvassa AraMbhiyA ki0 tassa pariggahiyA siya kajati siya no kajati, jassa puNa pariggahiyA kiriyA ka0 tassa AraMbhiyA ki.NiyamA ka0, jassa NaM bhaMte ! jIvassa AraMbhiyA ki0 ka0 tassa mAyAvattiyA ki0 ka. pucchA, go0 ! jassa NaM jIvassa AraMbhiyA ki0 ka0 tassa mAyAvattiyA ki. niyamA ka0 jassa puNa mAyAvatti0 ki0 ka. tassa AraMbhiyA ki0 siya kajati siya noka0, jassa NaM bhaMte ! jIvassa AraMbhiyA ki0 tassa apacakkhANakiriyA pucchA, go0 ! jassa jIvassa AraMbhiyA ki0 tassa apacakkhANakiriyA siya kajati siya no0 ka0 jassa puNa apaccakkhANakiriyA ka0 tassa AraMbhiyA kiriyA NiyamA ka0, evaM micchAdaMsaNavattiyAevi samaM, evaM pAriggahiyAvi tihiM uvarillAhiM samaM saMcAretavA, jassa mAyAvattiyA ki0 tassa uvarillAo dovi siya kajaMti siya no kaaMti, jassa uvarillAo do kajaMti tassa mAyAvattiyA NiyamA kajati, jassa apaccakkhANaki0 ka0 tassa micchAdasaNavattiyA kiriyA siya kajjati siya no kajati, jassa puNa micchAdasaNavattiyA ki0 tassa apaJcakkhANakiriyA NiyamA kajati / neraiyassa AilliyAto cattAri paropparaM niyamA kAti, jassa etAo cattAri kati tassa micchAdasaNavattiyA ki0 bhaijjati, jassa puNa micchAdasaNavattiyA kiriyA kaz2ati tassa etAto cattAri niyamA kajaMti, evaM jAva thaNiyakumArassa, puDhavikAiyassa jAva cauriMdiyassa paMcavi paropparaM niyamA kajaMti, viniriseksee // 446 // Jain Education Internationa For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DOOOOOO900908 paMciMdiyatirikkhajoNiyassa AtilliyAto tiNivi paropparaM niyamA kajaMti, jassa eyAo kajaMti tassa uvarilliyA doNi bhaijati, jassa uvarillAto doNNi kajaMti tassa etAto tiNNivi NiyamA kajjati, jassa apaccakkhANakiriyA tassa micchAdasaNavattiyA siya kanjati siya no ka0, jassa puNa micchAdaMsaNavattiyA kiriyA ka0 tassa apaccakkhANakiriyA niyamA ka0, maNUsassa jahA jIvassa, vANamaMtarajoisiyavemANiyassa jahA neraiyassa, jaM samayaNNaM bhaMte ! jIvassa AraMbhiyA ki0 ka taM samayaM pAriggahiyA ki0 ka01, evaM ete jassa jaM samayaM jaM desaM jaM padeseNa ya cattAri daMDagA NeyabA, jahA neraiyANaM tahA savvadevANaM netatvaM jAva vemANiyANaM (sUtraM 284) 'kaiNaM bhaMte !' ityAdi, ArambhaH-pRthivyAdhupamaIH, uktaM ca-"saMraMbho saMkappo paritAvakaro bhave smaarNbho| AraMbho uddavato suddhanayANaM tu savesi // 1 // " [saMrambhaH saMkalpaH paritApakriyA bhavet samArambhaH / Arambha upadravakaH zuddhanayAnAM tu sarveSAM (mtN)||1||] ArambhaH prayojanaM-kAraNaM yasyAH sA ArambhikI, 'pariggahiya'tti parigraho-dharmopakaraNavarjavastukhIkAraH dharmopakaraNamUrchA ca parigraha eva pArigrahikI parigraheNa nivRttA vA pArigrAhikI, 'mAyAvattiyA' iti mAyA-anArjavamupalakSaNatvAt krodhAderapi parigrahaH mAyA pratyayaH-kAraNaM yasyAH |sA mAyApratyayA 'apaJcakkhANakiriyA' iti apratyAkhyAnaM-manAgapi viratipariNAmAbhAvastadeva kriyA apratyAkhyAnakriyA, 'micchAdasaNavattiyA' iti mithyAdarzanaM pratyayo-heturyasyAH sA mithyAdarzanapratyayA, etAsAM kriyANAM For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. S // 447 // madhye yasya yA sambhavati tasya tAM nirUpayati-'AraMbhiyA NaM bhaMte !' ityAdi, 'annayarassavi pamattasaMjayassa' itikriyA. atrApizabdo bhinnakramaH pramattasaMyatasyApyanyatarasya-ekatarasya kasyacit pramAde sati kAyaduSprayogabhAvataH pRthi- pade kivyAderupamaIsambhavAt , apizabdo'nyeSAmadhastanaguNasthAnavarttinAM niyamapradarzanArthaH, pramattasaMyatasyApyArambhikI kriyaa| yANAM sahabhavati kiM punaH zeSANAM dezaviratiprabhRtInAmiti ?, evamuttaratrApi yathAyogamapizabdabhAvanA karttavyA, pArigra- bhAvaH sU. hikI saMyatAsaMyatasyApi dezaviratasyApItyarthaH, tasyApi parigrahadhAraNAt , mAyApratyayA apramattasaMyatasyApi, katha- 284 miti cet , ucyate, pravacanoDAhapracchAdanArtha vallIkaraNasamuddezAdipu, apratyAkhyAnakriyA anyatarasyApyapratyAkhyAninaH, anyataradapi-na kiJcidapItyarthaH yo na pratyAkhyAti tasyeti bhAvaH, mithyAdarzanakriyA anyatarasyApi sUtroktamekamapyakSaramarocayamAnasyetyarthaH mithyAdRSTebhavati / etA eva kriyAzcaturvizatidaNDakakrameNa nirUpayati-nerahayANaM bhaMte' ityAdi sugama / sampratyAsAM kriyANAM parasparamavinAbhAvaM cintayati-tadyathA-yasyArambhikI kriyA tasya pArigrahikI syAdbhavati syAnna bhavati, pramattasaMyatasya na bhavati zeSasya bhavatItyarthaH, tathA yasyArambhikI kriyA tasya mAyApratyayA niyamAdbhavati, yasya mAyApratyayA tasyArambhikI kriyA syAdbhavati sthAna bhavati, "aprama // 447 // ttasaMyatasya na bhavati zeSasya bhavatItyarthaH, tathA yasyArambhikI kriyA tasyApratyAkhyAnakriyA syAdbhavati syAnna bhava!ti. pramattasaMyatasya dezaviratasya ca na bhavati, zeSasya aviratasamyagdRSTyAderbhavatIti bhAvaH, yasya punarapratyAkhyAna e80292028929 Jan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyA tasyArambhikI niyamAt, apratyAkhyAnino'vazyamArambhasambhavAt evaM mithyAdarzanapratyayayApi sahAvinAbhAvo bhAvanIyaH, tathAhi - yasyArambhikI kriyA tasya mithyAdarzanapratyayA syAdbhavati syAnna bhavati, mithyAdRSTerbha - vati zeSasya na bhavatItyarthaH, yasya tu mithyAdarzanakriyA tasya niyamAdArambhikI, mithyAdRSTeraviratatvenAvazyamArambhasambhavAt, tadevamArambhikI kriyA pArigrAhikyAdibhizcatasRbhiruparitanIbhiH kriyAbhiH saha parasparamavinAbhAvena cintitA, evaM pArigrAhikI tisRbhirmAyApratyayA dvAbhyAmapratyAkhyAnakriyA ekayA mithyAdarzanapratyayayA cintanIyA, tathA cAha - ' evaM pAriggahiyAvi tihiM uvarillAhiM samaM saMcAreyavA' ityAdi sugamaM, bhAvanAyAH supratItatvAt / amumevArtha caturviMzatidaNDakakrameNa nirUpayati- 'neraiyassa AilAto cattAri' ityAdi, nairayikAdhutkarSato'pyaviratasamyagdaSTiguNasthAnakaM yAvanna parataH tato nairavikANAmAdyAzcatasraH kriyAH parasparamavinAbhAvinyaH, | mithyAdarzanakriyAM prati syAdvAdaH, tamevAha - 'jassa eyAo cattAri' ityAdi, mithyAdRSTermidhyAdarzanakriyA bhavati | zeSasya na bhavatIti bhAvaH yasya punarmithyAdarzanakriyA tasyAdyAzcatasro niyamAt, mithyAdarzane satyArambhikyAdInAmavazyaMbhAvAt evaM tAvadvaktavyaM yAvatstanitakumArasya / pRthivyAdInAM caturindriyaparyavasAnAnAM paJca kriyAH parasparamavinAbhAvinyo vaktavyAH, pRthivyAdInAM mithyAdarzanakriyAyA apyavazyaMbhAvAt tiryakpaJcendriyasyAdyAstisraH parasparamavinAbhUtA dezaviratiM yAvadAsAmavazyaMbhAvAt, uttarAbhyAM tu dvAbhyAM syAdvAdaH, tameva darzayati - 'jassa For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARI zca sU. prajJApanA- eyAo kajaMti' ityAdi, dezaviratasya na bhavataH zeSasya bhavata iti bhAvaH, yasya punaH uparitanyau dve kriye tasyA 422 kriyAyA mala- dyAstisro niyamAdbhavanti, uparitanyau hi kriye apratyAkhyAnakriyA mithyAdarzanapratyayA ca, tatrApratyAkhyAnakriyA pade hiMsAya0vRttI. diviramaNe aviratasamyagdRSTiM yAvat mithyAdarzanakriyA mithyAdRSTeH AdyAzcatasro dezaviratiM yAvat ata uparitanyo veDa hetuH bndh||448|| vazyamAdyAnAM tisRNAM bhAvaH, samprati apratyAkhyAnakriyayA mithyAdarzanakriyAyAstiryapaJcendriyasya parasparamavinAbhAvaM cintayati-'jassa apaJcakkhANakiriyA' ityAdi bhAvitaM, manuSye yathA jIvapade tathA vaktavyaM, vyantara-18 285-286 jyotiSkavaimAnikAnAM yathA nairayikasya, evameSa eko daNDakaH, 'evameva jaM samayaM NaM bhaMte ! jIvasse'tyAdiko dvitIyaH, "ja desaNNa'mityAdikaH tRtIyaH, "jaM paesaNNa'mityAdikazcaturthaH / atha SaT kAyAH prANAtipAtakriyA18 hetava eva bhavanti kiM vA tadviramaNahetavo'pIti pRcchati asthi NaM bhaMte ! jIvANaM pANAtivAyaveramaNe kajati ?, haMtA! atthi, kamhi NaM bhaMte ! jIvANaM pANAtipAtaveramaNe ka0, go! chasu jIvanikAesu, atthi NaM bhaMte ! neraiyANaM pANAtivAtaveramaNe ka., go0! no iNaDhe samaDhe, evaM jAva vemANiyANaM, NavaraM maNUsANaM jahA jIvANaM, evaM musAvAeNaM jAva mAyAmoseNaM, jIvassa ya maNUsassa ya, sesANaM no // 448 // tiNahe samaDhe, NavaraM adinAdANe gahaNadhAraNijjesu davesu, mehuNe rUvesu vA rUvasahagaesu vA davesu, sesANaM savesu davesu, atthi NaM bhaMte ! jIvANaM micchAdasaNasallaveramaNe kajati ?, haMtA ! atthi, kamhi NaM bhaMte ! jIvANaM micchAdasaNasallaveramaNe For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kajati ?, go0 ! sabadavesu, evaM neraiyANaM jAva vemANiyANaM, NavaraM egidiyavigaleMdiyANaM no tiNaDhe samaTe (sU0285) pANAtipAtavirae NaM bhaMte ! jIve kai kammapagaDIto baMdhati ?, go0! sattavihabaMdhae vA aTTavihabaMdhae vA chabihabaMdhae vA egavihabaMdhae vA abaMdhae vA, evaM maNUsevi bhANitave, pANAtipAtavirayA NaM bhaMte ! jIvA kati kammapagaDIto baMdhati?, go0 ! savevi tAva hojA sattavihabaMdhagA ya egavihabaMdhagAya 1 ahavA. sattavihabaM0 egavihavaM aTThavihabaMdhage ya 2 ahavA sattavihabaM0 egavihavaM. aTTavihabaMdhagA ya 3 ahavA sattavihabaM0 egavihabaM0 chabihabaMdhage ya 4, ahavA sattavihabaM0 egavi0 chabihabaMdhagA ya 5 ahavA sattavihabaM0 egavihabaM0 abaMdhae ya 6 ahavA sattavihabaM0 egavihavaM0 abaMdhagA ya7 ahavA sattavi0 egavi0 aTThavidhabaMdhage ya chavihabaMdhae ya 1 ahavA sattavihabaMdhagA ya egavihabaM0 aTThavihabaMdhae ya chabihabaMdhagA ya 2 ahavA sattavihabaM0 egavi0 aDhavihabaMdhagA ya chavihabaMdhae ya 3 ahavA sattavihabaMdhagA ya egavihabaMdhagA ya aTThavihabaMdhagA ya chabihabaMdhagA ya 4 ahavA sattavihabaMdhagA ya egavihabaMdhagA ya ahavihabaMdhae ya abaMdhae ya 1 ahavA sattavihavaM0 egavihabaM0 aTThavihabaMdhae ya abaMdhagA ya 2 ahavA sattavihabaM0 egavi0 aTThavihabaMdhagA ya abaMdhae ya 3 ahavA sattavihabaMdhagA ya egavihabaMdhagA ya aTTavihabaMdhagA ya abaMdhagA ya 4, ahavA sattavihabaMdhagA ya egavihabaMdhagA ya chavihavaMdhage ya abaMdhae ya 1 ahavA sattavihavaM0 egavihabaMdhagA ya chavihabaMdhae ya abaMdhagA ya 2, ahavA sattavihabaMdhagA ya egavi0 chabiha0 abaMdhae ya 3 ahavA sattavihabaMdhagA ya egavi0 chaviha0 abaMdhagA ya 4 ahavA sattavihabaMdhagA ya egavi0 aDhavihabaMdhage ya chavihabaMdhae ya abaMdhae ya 1 ahavA sattavihabaMdhagA ya egavi0 aTThavihabaMdhae ya chabihabaMdhae.ya aba dain Education International For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya0 vRttI. 22kriyApade hiMsAdiviramaNe hetuH bandha zca sU. 285-286 // 44 // dhagA ya 2 ahavA sattavihabaMdhagA ya egaviha. aTTavihabaMdhae ya chabihabaMdhagA ya abaMdhae ya 3 ahavA sattavihabaMdhagA ya egaviha0 aTThavidhabaMdhae ya chabihabaMdhagA ya abaMdhagA ya 4, ahavA sattavi0 egavi0 aTThavi0 chabihabaMdhage ya abaMdhae ya 5, ahavA sattavihabaMdhagA ya egavi0 aDhaviha0 chabihabaMdhage ya abaMdhagA ya 6, ahavA satavi0 egaviha0 aDhavi0 chavihabaMdhagA ya abaMdhae ya 7 ahavA sattavihabaMdhagA ya ega0 aTThavi0 chavihabaM0 abaMdhagA ya 8 evaM ete aTThabhaMgA, savevi miliyA sattAvIsaM bhaMgA bhavaMti, evaM maNUsANavi ete ceva sattAvIsaM bhaMgA bhANitavA, evaM musAvAyavirayassa jAva mAyAmosavirayassa jIvassa ya maNUsassa ya, micchAdasaNasallavirae NaM bhaMte ! jIve kati kammapagaDIto baMdhati ?, go0 ! sattavihabaMdhae vA aTTavihabaMdhae vA chabihabaMdhae vA egavi0 abaMdhae vA, micchAdasaNasallavirae NaM bhaMte ! neraie kati kammapagaDIto baMdhati ?, go0 ! sattavihabaMdhae vA avi0 jAva paMciMdiyatirikkhajoNiya0, maNase jahA jIve, vANamaMtarajoisitavemANite jahA neraite, micchAdasaNasallavirayA NaM bhaMte ! jIvA kati kammapagaDIto baMdhati, go! te ceva sattAvIsaM bhaMgA bhANitavA, micchAdasaNasallavirayA NaM bhaMte ! neraiyA kati kammapagaDIto baMdhati ?, go! savevi tAva hoja sattavihabaMdhagA ahavA sattavihabaMdhagA ya ahavihabaMdhage ya ahavA sattavihabaMdhagA ya aTThavi0 evaM jAva vemANiyA, NavaraM maNasANaM jahA jIvANaM / (sUtraM 286 ) pANAtivAyavirayassa NaM bhaMte ! jIvassa kiM AraMbhiyA kiriyA kajjati jAva micchAdasaNavattiyA kiriyA kajati ?, go0 ! pANAtivAyavirayassa jIvassa AraMbhiyA kiriyA siya kajati siya no kajati, pANAtivAyavirayassa NaM bhaMte ! jIvassa pariggahiyA kiriyA kajati, go! No iNaDhe samahe, pANAtivAya Raksesekseeeeeeeeeker RE449 // ya For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virayassa NaM bhaMte! jIvassa mAyAvattiyA kiriyA kajjati 1, go0 ! siya kajjati siya no kajjati, pANAtipAtavirayassa NaM bhaMte ! jIvassa apaccakkhANavattiyA kiriyA kajjati 1, go0 ! No iNaTThe samaTThe, micchAdaMsaNavattiyAe pucchA, go0 ! No iNaTTe samaTThe, evaM pANAtipAtavirayassa maNUsassavi, evaM jAva mAyAmosavirayassa jIvassa maNUsassa ya, micchAdaMsaNasalavirayassa NaM bhaMte ! jIvassa kiM AraMbhiyA kiriyA ka0 jAva micchAdaMsaNavattiyA ki0 ka0 1, go0 ! micchAdaMsasallaviratassa jIvasa AraMbhiyA ki0 siya ka0 siya no ka0, evaM jAva apaccakkhANakiriyA, micchAdaMsaNavattiyA na ka0, micchAdaMsaNasallavirayassa NaM bhaMte ! neraiyassa kiM AraMbhiyA kiriyA ka0 jAva micchAdaMsaNavatciyA ki0 ka01, go0 ! AraMbhiyA ki0 ka0 jAva apaccakkhANakiriyAvi ka0, micchAdaMsaNavattiyA kiriyA no ka0, evaM jAva thaNiyakumArassa, micchAdaMsaNasallavirayassa NaM bhaMte ! paMcidiyatirikkhajoNiyassa evameva pucchA, go0 ! AraMbhiyA ki0 ka0 jAva mAyAvatiyA ki0 ka0, apaJcakkhANaki0 siya ka0 siya no ka0, micchAdaMsaNavattiyA ki0 no ka0 / maNUsa sa jahA jIvassa / vANamaMtarajoisiyavemA0 jahA neraiyassa / etAsi NaM bhaMte ! AraMbhiyANaM jAva micchAdaMsaNavattiyANa ya katare 2 hiMto appA vA 41, go0 ! savatthovAo micchAdaMsaNavattiyAo kiriyAo, apaccakkhANakiriyAo vise0, pariggahiyAto vise0, AraMbhiyAto kiriyAto vise, mAyAvattiyAto visesAhiyAto ( sUtraM 287 ) // paNNavaNAe bAvIsatimaM payaM samattaM // 22 // For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22kriyA| pade viratAnAM kriyAbhAvaH sU.287 prajJApanA- | 'asthi NaM bhaMte !' itya kriyate karmakartariprayogaH tato bhavatIti draSTavyaH, prANAtipAtAdiviramaNayA: mala geva bhAvitA iti na bhUyo bhAvyante, viratizca prANAtipAtAdInAM mAyAmRSAparyayavRttI. |ntAnAM jIvapade manuSyapade vaktavyA, zeSeSu sthAneSu nAyamarthaH samartha iti vaktavyaM, teSAM bhavapratyayataH srvvirtys||450|| mbhavAt , mithyAdarzanaviramaNaviSayacintAyAM sarvadravyeSviti upalakSaNametat sarvaparyAyeSvapi, anyathA ekasmin dravye paryAye vA mithyAtvabhAve mithyAdarzanaviramaNAsambhavAt , 'sUtroktasyaikasyApyarocanAdakSarasya bhavati nrH| mithyAdRSTiH sUtraM hi naH pramANaM jinAbhihitam // 1 // " iti vacanAt, mithyAdarzanazalyaviramaNaM ca ekendriyavikalendriyavarjepu sthAneSu, zeSeSu ekendriyAdiSu na bhavati, kasmAditi cet, ucyate, pRthivyAdiSu 'ubhayAbhAvo puDhavAiesu' [pratipadyamAnapratipannAbhAvaH pRthivyAdiSu] iti vacanAta, dvIndriyAdInAM tu yadyapi karaNApayAMptAvasthAyAM keSAMcit sAsAdanasamyaktvaM bhavati tathApi tat mithyAtvAbhimukhAnAM tatpratikUlAnAmatasteSAmapi mithyAdarzana zalyaviramaNapratiSedhaH, Aha ca-'asthi NaM bhaMte ! jIvANaM micchAdasaNasalaveramaNe kajaI' ityAdi, athavA praannaa|| tipAtaviratasya karmabandho bhavati kiM vA neti cet , ucyate, bhavatyapi na bhavatyapi, tathA ca etadeva praznasUtrapUrva- kamAha-pANAivAyavirae NaM bhaMte ! jIve' ityAdi sugama, bahuvacane praznasUtraM sugama, nirvacanasUtre sarve'pi tAvadbhaveyuH sapsavidhavandhakAzca ekavidhabandhakAzca, iha pramattApramattApUrvakaraNAnivRttabAdarasamparAyAH saptavidhavandhakAH PROPO0000000000002 eleseleceaececeiversesereelcerce 450 // For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IS pramattA apramattAzcAyurvandhakAle'STavidhabandhakAH, AyuSo'pi bandhanAt , Ayurvandhazca kAdAcitka iti kadAcitsa vathA na labhyate'pi, pramattAzcApramattAzca sadaiva bahutvena labhyante, apUrvakaraNA anivRttibAdarAzca kadAcinna bhavantyapi, virahasyApi teSAmAgame pratipAdanAt, ekavidhabandhakA upazAntamohakSINamohasayogikevalinaH, tatra upazAntamohAH kSINamohAzca kadAcillabhyante kadAcinna labhyante, teSAmantarasyApi sambhavAt , sayogikevalinastu sadA prApyante'nyAnyabhAvena teSAmavyavacchedAt, tataH saptavidhavandhakA ekavidhabandhakAcAvasthitA ityaSTavidhabandhakAdyabhAve eko bhaGgaH, athavA saptavidhabandhakA ekavidhabandhakAzca bahava eko'STavidhabandhaka iti dvitIyaH, aSTavidhabandhakAnAM bahutve tRtIyaH, SaDubidhabandhakA api kadAcillabhyantekadAcinna, utkarSataH SaNmAsavirahabhAvAt , yadApi labhyante tadApi jaghanyapade eko dvau vA utkarSapade'STottaraM zataM tato'STavidhabandhakapadAbhAve SaDvidhabandhakapadenApi dvau bhaGgo, abandhakA ayogikevalinaste'pi kadAcidavApyante kadAcinna, teSAmapyutkarSataH SaNmAsavirahabhAvAt, | yadA'pyavApyante tadApi jaghanyapade eko dvau vA utkarSato'STAdhikaM zataM, tato'STavidhabandhakapadAbhAve'bandhakapadenApi dvau bhanau, tadevameka Adyo bhaGga ekakasaMyoge ca SaDiti sapta bhaGgAH, idAnI dvikasaMyoge bhaGgA darzyante, tatra saptavidhabandhakA ekavidhabandhakAzcAvasthitAH, ubhayeSAmapi sadA bahutvena labhyamAnatvAt , tato'STavidhabandhakapade SaDavidhabandhakapade ca pratyekamekavacanamiti eko bhaGgaH, aSTavidhavandhakapade ekavacanaM SaDDidhavandhakapade bahuvacanaM iti For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH mala ya0 vRttI. // 451 // dvitIyaH, etau dvau bhaGgAvaSTavidhabandhakapadasyaikavacanena labdhau etAveva dvau bhaGgau bahuvacaneneti catvAraH, evameva catvAro bhaGgAH aSTavidhabandhakAbandhakapadAbhyAm, evameva catvAraH SaDvidhabandhakA bandhakapadAbhyAmiti, sarvasaGkhyayA dvikasaMyoge dvAdaza bhaGgAH, trayANAmaSTavidhabandhakapaDU vidhabandhakAbandhakarUpANAM padAnAM saMyoge pratyekamekavacanabahuvacanAbhyAmaSTau bhaGgAH, sarvasaGkalanayA saptaviMzatirbhaGgAH, atrApara Aha-- nanu viratasya kathaM bandho ?, na hi virati - ndhaheturbhavati, yadi punarviratirapi bandhahetuH syAt tato nirmokSaprasaGgaH, upAyAbhAvAt ucyate, na hi viratirvandhahetuH, kintu viratasya ye kaSAyayogAste bandhakAraNaM, tathAhi - sAmAyikacchedopasthApana parihAravizuddhikeSvapi saMyameSu kaSAyAH saMjvalanarUpA udayaprAptAH santi yogAzca tato viratasyApi devAyuSkAdInAM zubhaprakRtInAM tatpratyayo bandhaH, yathA ca prANAtipAtaviratasya saptaviMzatirbhaGgA uktAH tathA mRSAvAdaviratasya yAvat mAyAmRSAviratasya, | mithyAdarzanazalyaviratamadhikRtya sUtramAha-'micchAdaMsaNasalavirae NaM bhaMte!' ityAdi sugamaM, navaraM saptavidhabandhakatvamaSTavidhabandhakatvaM SaDravidhabandhakatvame kavidhabandhakatvamabandhakatvaM ca mithyAdarzanazalyavirateraviratasamyagdRSTerArabhyAyogikevalinaM yAvadbhAvAt, nairayikAdicatuvaiizatidaNDakacintAyAM manuSyavarjeSu zeSeSu sarveSvapi sthAneSu saptavidhavandhakatvaM aSTavidhabandhakatvaM vA, na paDUvidhabandhakatvAdi, zreNipratipattyasambhavAt, manuSyapade ca yathA jIvapade tathA vaktavyaM, manuSyeSu sarvabhAvasambhavAt, bahuvacanenaitadviSayaM sUtramAha - 'micchAdaMsaNa salavirayA NaM bhaMte! jIvA' ityAdi, For Personal & Private Use Only 22 kriyApade vira tAnA kriyAbhAvaH sU. 287 // 451 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atrApi ta eva pUrvoktAH saptaviMzatirbhaGgAH, nairayikapade bhaGgatrika, tatra sarve'pi tAvadbhaveyuH saptavidhabandhakA ityeko hai bhaGgaH, ayaM ca yadaiko'pyaSTavidhavandhako na labhyate tadA bhavati, yadA punareko'STavidhabandhako labhyate tadA'yaM dvitI-1 yo bhaGgaH sasavidhavandhakAzcASTavidhabandhakazca, yadA punaraSTavidhabandhakA api bahavo labhyante tadA tRtIyaH saptavidhabandhakAzcASTavidhabandhakAzca, evaM bhaGgatrika tAvad vAcyaM yAvadvaimAnikasUtraM, navaraM manuSyapade saptaviMzatirbhaGgakA yathA jIvapade iti / athArambhikyAdInAM kriyANAM madhye kA kriyA prANAtipAtaviratasyeti cintayati-'pANAivAyavirayassa NaM bhaMte !' ityAdi, ArambhikI kriyA syAdbhavati syAnna bhavati, pramattasaMyatasya bhavati zeSasya na bhavatIti bhAvaH, pArigrahikI niSedhyA, sarvathA parigrahAnnivRttatvAt , anyathA samyakprANAtipAtaviratyanupapatteH, mAyApratyayA syAdbhavati syAnna bhavati, apramattasyApi hi kadAcit pravacanamAlinyarakSaNArtha bhavati, zeSakAlaM tu na bhavati, apratyAkhyAnakriyA mithyAdarzanapratyayA ca sarvathA niSidhyate, tadbhAve prANAtipAtaviratyayogAt, prANAtipAtaviratezca dve pade, tadyathA-jIvo manuSyazca, tatra yathA sAmAnyato jIvamadhikRtyokaM tathA manuSyamadhikRtya vaktavyaM, tathA cAha-'evaM pANAivAyavirayassa maNUsassavi' iti, evaM tAvadvAcyaM yAvanmAyAmRSAviratasya jIvasya manuSyasya ca, mithyAdarzanazalyaviratamadhikRtya sUtraM 'micchAdasaNasallavirayassa NaM bhaMte ! jIvassa' ityAdi, ArambhikI syAdbhavati sthAnna bhavati, pramattasaMyatAntasya bhavati zeSasya na bhavatIti bhAvArthaH, pArigrahikI dezaviratiM yAvadbhavati, parato 00000000002029020129 Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. rakriyApadaM viratAnAmArambhikyAdiHkriyANAmalpaba // 452 // na bhavati, mAyApratyayA'pyanivRttavAdarasamparAyaM yAvadbhAvinI parato na bhavati, apratyAkhyAnakriyA'pi aviratasa- myagdRSTiM yAvanna parataH, tata etA api kriyA adhikRtya 'siya kajai siya no kajjaI' iti vaktavyaM, tathA cAha- 'evaM jAva apaJcakkhANakiriyA' iti, mithyAdarzanapratyayA punarniSedhyA, mithyAdarzanaviratasya tasyA asambhavAt, caturviMzatidaNDakacintAyAM nairayikAdInAM stanitakumAraparyantAnAM catasraH kriyA vaktavyAH, mithyAdarzanapratyayA niSedhyA, tiryapaJcendriyasyAdyAstisraH kriyA niyamato vaktavyAH, apratyAkhyAnakriyA bhAjyA, dezaviratasya na bhavati | | zeSasya bhavatItyarthaH, mithyAdarzanapratyayA niSedhyA, manuSyasya yathA sAmAnyato jIvasya, vyantarAdInAM yathA nairayikasya / sampratyAsAmavArambhikyAdInAM kriyANAM parasparamalpabahutvamAha-eesiNaM bhaMte !' ityAdi, savestokA mithyAdazenapratyayA kriyA, mithyAdRSTInAmeva bhAvAta, tato'pratyAkhyAnakriyA vizeSAdhikA, aviratasamyagdRSTInAM | mithyAdRSTInAM ca bhAvAt , tAbhyo'pi pArigrAhikyo vizeSAdhikAH, dezaviratAnAM pUrveSAM ca bhAvAt , Arambhikyo vizeSAdhikAH, pramattasaMyatAnAM pUrveSAM ca bhAvAtU, tAbhyo'pi mAyApratyayA vizeSAdhikAH, apramattasaMyatAnAmapi bhAvAt // iti zrImalayagiriviracitAyAM prajJApanATIkAyAM dvAviMzatitamaM kriyApadaM samAptam // 22 // hutvaM sU. // 452 // Main Education International For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha trayoviMzatitamaM karmaprakRtipadaM // 23 // tadevamuktaM dvAviMzatitamaM padaM, samprati trayoviMzatitamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarapade nArakAdigatipariNAmena pariNatAnAM jIvAnAM prANAtipAtAdikriyAvizeSazcintitaH, samprati punaH karmabandhAdipariNAmavizeSazcintyate-tatra ceyamadhikAradvAragAthAkati pagaDI 1 kaha baMdhati 2 kaihivi ThANehiM baMdhae jIvI 3 // kati vedei ya payaDI 4 aNubhAvo kaiviho kassa 5 // 1 // kati NaM bhaMte ! kammapagaDIo paNNatAo, go0 ! aha kammapagaDIo paNNacAo, taM0-NANAvaraNijnaM 1 daMsaNAvaraNijaM 2 vedaNija 3 mohaNijja 4 AuyaM 5 nAma 6 goyaM 7 aMtarAiyaM 8, neraiyANaM bhaMte ! kai kammapagaDIo paM01, go0 ! evaM ceva, evaM jAva vemANiyANaM // 1 (sUtraM 288) kahaNaM bhaMte ! jIve aTTha kammapagaDIto baMdhati , go.! nANAvaraNijjassa kammassa udaeNaM darisaNAvaraNija kammaM Niyacchati, dasaNAvaraNijassa kammassa udaeNaM dasaNamohaNijjaM kammaM Niyacchati, dasaNamohaNijassa kammassa udaeNaM micchat niyacchati, micchatteNaM udieNaM go0 ! evaM khalu jIvo aTTa kammapagaDIto baMdhati, kahaNaM bhaMte ! neraie aTTa kammapagaDIo baMdhati?, go0! evaM ceva, evaM jAva vemANite / kahaNaM bhaMte ! jIvA aTTha kammapagaDIto baMdhati, go0 ! evaM ceva jAva vemANiyA // 2 (sUtra 289) Jain Education For Personal & Private Use Only (Amainelibrary.org Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala- ya0vRttI. prakRti // 453 // 'kai pagaDI' ityAdi, kati prakRtayo bhavantItyAdi prathamo'dhikAraH, tathA kathaM-kena prakAreNa tAH prakRtIba- 23karmaprabhAtIti dvitIyaH, katibhiH sthAnaibadhAtIti tRtIyaH, kati prakRtIrvedayate iti caturthaH, kasya karmaNaH katividho'nu- kRtipade bhAgaH pnycmH| tatra prathamAdhikAranirUpaNArthamAha-'kati NaM bhaMte ! kammapayaDIo paNNattAoM' iti, nanUktameva kriyApade kati karmaprakRtaya iti tataH kimarthamiha prakRtisaGkhyArthaH praznaH ?, ucyate, vizeSapratipAdanArthaH, sa cAyaMndhazca sU. vizeSaH-pUrva jJAnAvaraNIyAdi karma banan katimiH kriyAbhiyujyate ityuktaM, kriyAzca prANAtipAtahetavaH, prANAti-18|288-289 pAtazca bAhyaM jJAnAvaraNIyAdikarmabandhakAraNaM, karmabandhaH kArya, iha tu jJAnAvaraNIyAdikarma evAntaraM karmavandhakA-15 raNaM pratipAdyamiti, bhagavanirvacanamAha-gautama ! aSTau karmaprakRtayaH prajJatAH, etA eva nAmagrAhaM darzayati'jJAnAvaraNIyaM darzanAvaraNIyaM' ityAdi, jJAyate-paricchidyate vastvaneneti jJAnaM-sAmAnyavizeSAtmake vastuni vizeSagrahaNAtmako bodhaH, Atriyate-AcchAdyate amenetyAvaraNIyaM 'kRddhahula'miti vacanAt karaNe'nIyapratyayaH, jJAnasyAvaraNIyaM jJAnAvaraNIyaM, dRzyate'neneti darzanaM-sAmAnyavizeSAtmake vastuni sAmAnyagrahaNAtmako bodhaH, uktaM ca-"jaM sAmannaggahaNaM bhAvANaM neya kaTTa aagaarN| avisesiUNa atthe daMsaNamii vuccae samae // 1 // " [yat sAmAnyagrahaNaM bhAvAnAM naiva kRtvA''kAram / arthAnavizeSya darzanamityucyate samaye // 1 // ] tasyAvaraNIya darzanAvaraNIyaM, tathA vedyate-AhAdAdirUpeNa yadanubhUyate tadanIya, atra karmaNyanIyaH, yadyapi ca sarva karma vedyate // 45 // For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tathApi paGkajAdizabdavat vedanIyazabdasya rUDhiviSayatvAt sAtAsAtarUpameva karma vedanIyamityucyate, na zeSaM, tathA | mohayati - sadasadvivekavikalaM karoti AtmAnamiti mohanIyaM, atra bahulavacanAt karttaryyanIyaH, tathA etiAgacchati pratibandhakatAM khakRtakarmabaddhanarakAdikugaterniSkramitumanaso jantorityAyuH, athavA A samantAdetigacchati bhavAda bhavAntarasaGkrAntau vipAkodayamityAyuH, ubhayatrApyauNAdika uspratyayaH, tathA nAmayati -- gatyAdiparyAyAnubhavanaM prati pravaNayati jIvamiti nAma, tathA grUyate - zabdyate uccAvacaiH zabdairyat tad gotraM - uccanIcaku| lotpattilakSaNaH paryAyavizeSaH tadvipAkavedyaM karmApi gotraM, kArye kAraNopacArAt, yadvA karmaNo'pAdAnavivakSA gUyate - zabdyate uccAvacaiH zabdairAtmA yasmAt karmaNaH udayAd gotraM, tathA jIvaM dAnAdikaM cAntarA vyavadhAnApAdanAya eti - gacchatyantarAyaM, jIvasya dAnAdi karttumudyatasya vighAtakRd bhavatItyarthaH, atrAha - nanvitthaM jJAnAvaraNIyAdyupanyAse kiJcidasti prayojanamuta yathAkathaJcideva pravRttiriti ?, astIti brUmaH, kiM taditi cet, ucyate, iha jJAnaM darzanaM ca jIvasya svatattvabhUtaM, tadabhAve jIvatvasyaivAbhAvAt, cetanAlakSaNo hi jIvastataH sa kathaM jJAna - darzanAbhAve bhavet ?, jJAnadarzanayorapi ca madhye pradhAnaM jJAnaM, tadvazAdeva sakalazAstrAdiviSayavicArasantatipravRtteH, apica - sarvA api labdhayo jIvasya sAkAropayogopayuktasyopajAyante, na darzanopayogopayuktasya, 'saccAo laddhIo sAgarovauttassa no aNAgArovaogovauttasse' [ sarvA labdhayaH sAkAropayogopayuktasya nAnAkAropayogopayuktasya] For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA:malaya.vRttI . 23karmapra kRtipade. prakRti // 45 // ndhazca sU. 288-289 ti vacanaprAmANyAt, anyacca-yasmin samaye sakalakarmavinirmuktakharUpo jIvaH sampadyate tasmin samaye jJAnopayogopayukta eva na darzanopayukto, darzanopayogasya dvitIyasamaye bhAvAt , tato jJAnaM pradhAnaM, tadAvArakaM ca jJAnAvaraNIyaM karma tatastatprathamamuktaM, tatastadanantaraM darzanAvaraNIyaM jJAnopayogAcyutasya darzanopayoge'vasthAnAt, ete ca jJAnadarzanAvaraNIye khavipAkamupadarzayato yathAyogamavazyaM sukhaduHkharUpavedanIyakarmavipAkodayanimitte bhavataH, tathAhijJAnAvaraNamupacayotkarSamadhirUDhaM viSAkato'nubhavan sUkSma 2 taravastuvicArAsamarthamAtmAnaM jAnAnaH khidyate bhUrilokaH, jJAnAvaraNakarmakSayopazamapATavopetazca sUkSmasUkSmatarANi vastuni nijaprajJayA bhindAno bahujanAtizAyinamAtmAnaM pazyan sukhaM vedayate, tathA'tinibiDadarzanAvaraNavipAkodaye jAtyandhAdiranubhavati duHkhamadbhutaM, darzanAvaraNaka|makSayopazamapaTiSTatAparikaritazca spaSTacakSurAdyupeto yathAvad vastuni pazyan vedayate pramodam, tata etadathepratipattyarthe darzanAvaraNIyAnantaraM vedanIyagrahaNaM, vedanIyaM ca sukhaduHkhe janayatyabhISTAnabhISTaviSayasambandhAt ,abhISTAnabhISTaviSayasambandhe cAvazyaM saMsAriNAM rAgadveSau tau ca mohanIyahetukautata etadarthapratipattyartha vedanIyAnantaraMmohanIyagrahaNaM, moha-18 nIyamUDhAzca jantavo bahArambhaparigrahAdyAsaktA narakAdyAyuSkamAvannanti tato mohanIyAnantaramAyuSkagrahaNaM, narakAdyAyuSkodaye cAvazyaM narakagatyAdIni nAmAnyudayamAyAnti tata AyuSkAnantaraM nAmagrahaNaM, nAmakarmAdayaM ca niyamAduccanIcAnyataragotrakarmavipAkodayena bhavitavyamato nAmagrahaNAnantaraM gotragrahaNaM, gotrodaye. coce kalotpannasya For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSSSSSSSSSS prAyo dAnalAbhAntarAyAdikSayopazamo bhavati, rAjaprabhRtInAM prAcuryeNa dAnalAbhAdidarzanAt , nIcaiHkulotpannasya hu~ dAnalAbhAntarAyAyudayo'ntyajAtInAM tathAdarzanAt, tata etadarthapratipattyartha gotrAnantaramantarAyagrahaNaM / tadevamuktaM prathama dvAram , adhunA kathaM banAtIti dvitIyadvArapratipAdanArthamAha-kahapaNaM bhNte|' ityAdi, kathaM-kena prakAreNa Namiti vAkyAlaGkAre jIvo'STau prakRtInAti ?, bhagavAnAha-gautama ! jJAnAvaraNIyasya karmaNa udayena darzanAvaraNIyaM / / karma nirgacchati-nizcayena gacchati, viziSTodayApanamAsAdayati, kimuktaM bhavati?-jJAnAvaraNIyamutkarSaprAptamudayena anubhavan darzanAvaraNIyamudayena vedayate, dRzyante hi khalu zUnyavAdiprabhRtayaH kuvAdinaH kujJAnavAsitAntaHkaraNA viparItaM pazyanta iti, darzanAvaraNIyasya ca karmaNa udayana darzanamohanIyaM karma nirgacchati, vipAkAvasthodayena pratipadyate iti bhAvaH, tasya darzanamohanIyasya karmaNa udayena mithyAtvaM nirgacchati, atattvaM tattvamadhyavasthati tattvaM cAtattvamiti bhAvaH, tata evaM mithyAtvodayena jIvo'STau prakRtIbaMdhAti. khaluzabdaH prAyovRttidarzanArthaH, prAyastAvadevamanyathA samyagdRSTirapi kazcidaSTau prakRtIbaMdhAti, kevalaM kazcit na banAtyapi yathA sUkSmasamparAyAdiriti sa hA prakAro noktaH, eSa cAtra tAtparyArthaH-pUrvakarmapariNAmasAmarthyAt uttarakarmaNaH sambhavo, yathA bIjAdaDarapatranA-1 lAdInAM, uktaM ca-"jIvapariNAmaheuM kammattA puggalA pariNamaMti / puggalakammanimittaM jIvovi taheva pariNamai // 1 // " iti [jIvapariNAmahetoH pulAH karmatayA pariNamanti / karmapudgalaheto vo'pi tathaiva pariNamati 392909009999999 For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA 18 // 1 // ] uktamevArtha caturviMzatidaNDakakrameNa nirUpayati-'kahaNNaM bhaMte ! neraie' ityAdi sugama, tadevamukta23karmaprayAH mala- ekatvena daNDakaH, samprati bahutvenAha-'kahaNNaM bhaMte ! neraiyA' ityAdi pAThasiddhaM / uktaM dvitIyadvAramapi. adhanA kRtipade ya. vRttI. katibhiH sthAnabaMdhAtIti tRtIyadvAramabhidhitsurAha sthAnAni jIve NaM bhaMte ! NANAvaraNijaM kammaM katihiM ThANehiM baMdhati ?, go0! dohiM ThANehi, taM0-rAgeNa ya doseNa ya, rAge sU. 190 // 455 // duvihe paM0, taM0-mAyA ya lobhe ya, dose duvidhe paM0, taM0-kohe ya mANe ya, iccetehiM cauhi ThANehiM viritovaggahiehiM evaM khalu jIve NANAvaraNijaM kammaM baMdhati, evaM neratite jAva vemANite, jIvANaM bhaMte ! NANAvaraNija kamma katihiM ThANehiM baMdhati ?, go0 ! dohi ThANehiM evaM ceva, evaM neraiyA jAva vemANiyA, evaM dasaNAvaraNijaM jAva aMtarAija, evaM ete egattapohattiyA solasa daMDagA // 3 (sUtraM 290) / 'jIve NaM bhNte|' ityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-dvAbhyAM sthAnAbhyAM, ta eva sthAne nAmagrAhamAha-tadyathArAgeNa dveSeNa ca, atha ko'sau rAgaH ko vA dveSa iti ?, ucyate, prItilakSaNo rAgo'prItyAtmako dveSaH, etau ca prItyaprItyAtmakau rAgadveSau nAtyantaM krodhAdibhyo vyatiricyate, kintu teSvevAntarbhavataH, sa cAntarbhAvo nayabhedAdvicitra iti vineyajanAnugrahAya pradarzyate, tatra saGgraho manyate-krodho'prItyAtmakaH pratIta eva, mAno'pi paraguNAsaha-19 // 455 // nAtmakatvAdaprItyAtmakaH, tato'prItyAtmakatvAdetau dvAvapi dveSaH, lobho'bhiSvaGgAtmakatvAt prItirUpaH suprasiddho, For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyAmapi paravaJcanAtmikAM kiJcidabhilaSan prayuGkte abhilASazca prItikhabhAva iti sA'pi prItyAtmikA, tata etau mAyAlobhau prItyAtmakatvAt rAgaH, uktaM ca- "kohaM mANaM cApIijAito bei saMgaho dosaM / mAyAe lobheNa ya sa pI sAmaNNato rAgaM // 1 // " atra uttarArddhasyAkSarayojanA - mAyayA lobhena saha prItijAtisAmAnyAt sa mAna - prItijAtibhAvAt dvAvapi mAyAlobhau sa saGgraho rAgamAcaSTe iti / vyavahAraH punarjUte - mAyA khalu paropaghAtAya prayujyate paropaghAtapariNAmazca dveSa iti mAyAyA api dveSe'ntarbhAvaH, yA tu nyAyopAdAnenArthe mUrcchA sa paropaghAtarahitaH zuddho lobha iti rAgaH, evaM cedamasya matena vastu vyavasthitaM - krodhamAnamAyA dveSo lobho rAga iti, Aha ca - "mAyaMpi dosamicchai vavahAro jaM parovaghAyAya / nAyovAyANe ciya mucchA lobhetti to rAgo // 1 // " RjusUtraH punarAha -- krodho niyamAdaprItyAtmakaH, tataH sa paropaghAtAtmakatvAt dveSaH, ye tu mAnamAyA lobhAste dvidhA'pi sambhavanti - prItyAtmakA aprItyAtmakAzca tathAhi - mAnaH khAhaGkAropayogakAle prItyAtmakaH svaguNabahumAnabhAvAt, paraguNadveSopayogavelAyAmaprItyAtmako mAtsaryAdibhAvAt, mAyA'pi paravaJcanopayogapravRttau paropaghAtarUpatvAt aprItyAtmikA paragatadravyopAdAnacintAyAM tvabhiSvaGgAtmakatvAt prItirUpA, lobho'pi kSatriyAdInAM paricintyamAnaH prItyaprItyAtmakaH supratItaH, tathAhi -- kSatriyA evaM manyante paraviSayApahAro'smAkaM nyAyo 'vIrabhogyA vasundharA' iti nyAyAt, tato yadA paraviSayApahArAya teSAmatyarthamabhiyogastadA'sau aprItyAtmakaH, paropa For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: mala ya0 vRttau . // 456 // ghAtahetutvAt, yadA tu paraviSayajighRkSopayogastadA so'bhiSvaGgAtmakatvAt prItyAtmakaH, tata evaM mAnamAyAThobhA ubhayarUpA api saMvedyante, yadA ca prItyupayogo na tadA'prItyupayogaH, yadA cAprItyupayogo na tadA prItyupayogaH, | ekasmin samaye upayogadvayAbhAvAt, tato mAnamAyAlobhAH prItyupayogakAle rAgo'prItyupayogakAle dveSa, kaM ca - " ujjasuyamayaM koho doso sesANamayamaNegaMto / rAgoti ya dosotti ya pariNAma vaseNa u viseso // 1 // mANo rAgotti mao sAhaMkArovaogakAlaMmi / so cena hoi doso paraguNadosovayogaMmi // 2 // mAyAobhA caivaM parovaghAovaogato dosro / mucchovaogakAle rAgo'bhissaMgaliMgoti // 3 // " zabdAdayastrayaH punarevamAhuHiha dvAveva kaSAyau -- krodho lobhaztha, ye tu mAnamAye te krodho bhayorantarbhavataH, tathAhi -mAne mAyAyAM ca ye paropaghAtahetavo'dhyavasAyAste krodho'prItyAtmakatvAt ye tu khaguNotkarSaparadravyamUrcchAtmakAste lobho'bhiSvaGgarUpatvAt, lobho'pi ca lokaprasiddho dvidhA - paropaghAtAtmako mUrcchAtmakazca tatra paropaghAtAtmako yathA kSatriyANAM pararASTrApahAre, mUrcchAtmako nyAyopAtte nijadravye, tatra yaH paropaghAtAtmakaH sa krodho bhavati, krodhazca sarvo'pi yokharUpo dveSo'prItyAtmakatvAt, kevalastu mUrcchAtmako'dhyavasAyo lobhaH sa ca rAgaH, tathA coktam- "sahAimayaM mANe mAyAe ya saguNovarAgA ya / uvaogo loho citra jato sa tattheva uvaraddho // 1 // sesaMsA koho ciya suparodhAyamaiotti to doso | talakkhaNo ya lobho aha mucchA kevalo rAgo // 2 // " iti, tatra saGgrahanayamatenAha- For Personal & Private Use Only 23 karmaprakRtipade sthAnAni sU. 290 // 456 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAge duvihe paNNatte' ityAdi sugama, bhAvitatvAt , upasaMhAramAha-'icetehiM cauhi ThANehi' ityAdi, evaM khalu hai hai| ityetairanantarokaizcaturbhiH sthAnaH, kathaMbhUtairityAha-vIryopagRhItairjIvavIryopasthApitairityarthaH, jJAnAvaraNIyaM karma jIvo banAti, amumevArtha caturviMzatidaNDakakrameNa cintayati-'evaM neraie jAva vemANie' sugama, navaramevaM sUtrapAThaH 'neraie NaM bhaMte ! nANAvaraNijaM kammaM kaihiM ThANehiM baMdhaI' ityAdi / tadevamekatvena cintA kRtA, samprati bahutvena tAM kurvannAha-'jIvANaM bhaMte ! ityAdi sugama, yathA ca jJAnAvaraNIyamekatvabahutvAbhyAM daNDakadvayena cintitaM tathA| darzanAvaraNIyAdInyapi cintanIyAni, sarvasaGkhyayA SoDaza dnnddkaaH| tadevamuktaM tRtIyaM dvAram , samprati kati prakRtI-18 vedayate iti caturthaM dvAramabhidhitsurAhajIve NaM bhaMte ! NANAvaraNija kammaM vedeti ?, go0 ! atthemaie vedeti atthemahae no veei, neraie NaM bhaMte ! NANAvaraNijaM karma vedeti', go0! niyamA vedeti, evaM jAva vemANite. gavaraM mAse jahA jIve / jIvANaM mate / NANAvaraNijja kammaM vedeti , go0!cedeMti evaM ceva, evaM jAva vemANiyA. evaM jahA pANAvaraNizaM tahA daMsaNAvaraNija mAhaNijaM aMtarAiyaM ca, veyaNijjAunAmagotAI evaM ceva, navaraM mayasevi niyamA vedeti, evaM ete egacapohattiyA solasa daMDagA // 4 (sUtraM 291) 'jIve NaM bhaMte !' ityAdi, astyekakaH kazcit yo vedayate'styekakaH kazcid yo na vedayate akSINaghAtikarmA veda-11 Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Dr.jainelibrary.org Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yAH mala- yavRttI. // 457 // yate kSINaghAtikarmA tu na vedayate iti bhAvaH, amumevArthaM caturviMzatidaNDakakrameNa cintayati-'neraie NaM bhaMte ! 23karmapraityAdi sugama, manuSyaM muktvA zeSeSu sarveSvapi sthAneSu niyamAdvedayate iti vaktavyaM, sarveSAmakSINaghAtikarmatvAt, kRtipade manuSye yathA jIvapade'bhihitaM tathA'bhidhAtavyaM, kSINaghAtikarmaNo'pi manuSyasya labhyamAnatvAt , evameSa ekatvena | vedanAnudaNDaka uktaH, evaM bahutvenApi vaktavyaH, yathA ca jJAnAvaraNIyamekatvapRthaktvAbhyAM bhAvitaM evaM darzanAvaraNIyamoha bhAvau sU. nIyAntarAyANyapi bhAvanIyAni, vedanIyAyurnAmagotrANi tu jIvapade bhajanIyAni, yataH-siddhA na vedayante zeSA 291-292 vedayante iti, zeSAstu nairayikAdayo manuSyA api ca niyamAdvedayante, AsaMsAracaramasamayamavazyamamISAmudayasambhavAt, sarvasaGkhbayA cAsminnapyadhikAre ekatvapRthaktvAbhyAM SoDaza daNDakA bhavanti / gataM caturthadvAram , idAnIM tu 8 anubhAvaH kasya karmaNaH katividha iti paJcamadvAramabhidhitsurAhaNANAvaraNijjassa NaM bhaMte ! kammassa jIveNaM baddhassa puTThassa baddhaphAsapuTThassa saMciyassa ciyassa uvaciyassa AvAgapatassa vivAgapattassa phalapattassa udayapattassa jIveNaM kayassa jIveNaM nivattiyassa jIveNaM pariNAmiyassa sayaM vA udiPNassa pareNa vA udIriyassa tadubhaeNa vA udIrijamANassa gatiM pappa Thiti pappa bhavaM pappa poggalapariNAma pappa kati 457 // vidhe aNubhAve paNNate?, go! NANAvaraNijassa NaM kammassa jIveNaM baddhassa jAva poggalapariNAmaM pappa dasavidhe aNubhAve paM0, taM0-sotAvaraNe soyaviNNANAvaraNe netAvaraNe netaviNNANAvaraNe ghANAvaraNe ghANaviNNANAvaraNe rasAvaraNe rasa For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSNANAvaraNe phAsAvaraNe phAsaviNNANAvaraNe, jaM vedeti poggalaM vA poggale vA poggalapariNAmaM vA vIsasA vA poggalANaM pariNAmaM tesiM vA udapaNaM jANiyavaM Na jANati jANiukAme Na yANati jANittAvi na yANati ucchannaNANI yAvi bhavati NANAvaraNijjassa kammassa udaeNaM, esa NaM goyamA ! NANAvaraNijje kamme esa NaM goyamA ! NANAvaraNiassa kammassa jIveNaM baddhassa jAva poggalapariNAmaM pappa dasavidhe aNubhAve paM0 / darisaNAvaraNijjassa NaM bhaMte! kammassa jIveNaM baddhassa jAva poggalapariNAmaM pappa katividhe aNubhAve paM0 1, go0 ! darisaNAvaraNijassa kammassa jIveNaM baddhassa jAva poggalapariNAmaM pappa Navavidhe aNubhAve paM0 taM0 - NiddA NiddA 2 payalA payalA 2 thINaddhI cakkhudaMsaNAvaraNe acakkhudaMsaNAvaraNe ohidaMsaNAvaraNe kevaladaMsaNAvaraNe, jaM vedeti poggalaM vA poggale vA poggalapariNAmaM vA vIsasA vA poggalANaM pariNAmaM tersi vA udaeNaM pAsiyavaM vA Na pAsati pAsiukAmevi Na pAsati pAsitA viNa pAsati, ucchannadaMsaNI yAvi bhavati darisaNAvaraNijassa kammassa udaeNaM, esa NaM go0 ! darisaNAvaraNije kamme esa 'NaM goyamA ! darisaNAvaraNiassa kammassa jIveNaM baddhassa jAva poggalapariNAmaM pappa Navavidhe aNubhAve paNNace, sAyAveNijjassa NaM bhaMte ! kammassa jIveNaM baddhassa jAva poggalapariNAmaM pappa katividhe aNubhAve paM0 1, go0 ! sAtAveda* Nijjassa NaM kammassa jIveNaM baddhassa jAva aTThavidhe aNubhAve paM0 taM0 - maNuSNA saddA 1 maNuNNA ruvA 2 maNuNNA gaMdhA 3 maNuSNA rasA 4 maNNA phAsA 5 maNosuhatA 6 vayasuhayA 7 kAyasuhatA 8 jaM vedeti poggalaM vA poggale vA poggapariNAmaM vA vIsasA vA poggalANaM pariNAmaM tesiM vA udaraNaM sAtAvedaNijjaM kammaM vedeti, esa NaM go0 ! sAyAveya For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. 1823karmapra kRtipade karmAnubhAvaH sU. 292 // 458 // pijje kamme esa go! sAhAveyaNijassa jAva aDhaviSe aNumAve paM0 / asAtAveyaNijassa bhate! kammassa jIveNaM taheva pucchA, uttaraM ca, navaraM amaNuNNA saddA jAva kAyaduhayA esa NaM go! asAyAvayaNije kamme esaNaM go.! asAtAvedaNijjassa jAba aTThavidhe aNubhAve paM0 / mohaNijjassa NaM bhaMte ! kammassa jIveNaM baddhassa jAva kativiSe aNubhAve paM01, mo0! mohaNiassa kammassa jIveNaM baddhassa jAva paMcavidhe aNubhAve paM0, taM0-sammattaveyaNije micchattaveyaNije sammAmicchattaveyaNije kasAyaveyaNije nokasAyaveyaNije jaM vedeti poggalaM vA poggale vA poggalapariNAma vA bIsasA vA poggalANa pariNAma tesi vA udaeNaM mohaNijja kammaM veei vA esa gaM goyamA mohaNijjassa kammassa jAna paMcavidhe aNubhAve paM0 / Aussa gaM maMte ! kammassa jIveNaM baheva pucchA, go! Auyassa NaM kammassa jIveNaM baddhassa jAva cavihe aNubhAve paM0, 20-neraiyAute tiriyAute maNuyAue devAue, jaM vedeti poggalaM vA pogbale vA poggalapariNAmaM vA bIsasA vA poggalANaM pariNAma tesiMvA udaeNaM AuyaM kammaM vedeti vA esaNaM go ! Aue kamme esa go! Aukammassa jAba caubihe aNubhAve pnnnnce| muhaNAmassaNaM bhaMte ! kammassa jIveNaM pucchA, go0! suhaNAmassa kammassa jIveNaM cauddasaviSe aNubhAve paM00-iTThA sadA 1iTArUvA 2 iTThA gaMdhA 3 iTArasA 4 iTTA phAsA 5ihAgatI 6 iTThA ThitI 7 iDe lAvaNNe 8 iTTA jasokitI 9 iTTe uTThANakammabalabIriyapurisakAraparakkame 10 iTThassarayA 11 kaMtassasthA 12 piyassarayA 13 maNuSNassarayA 14 jaM vedeti poggalaM vA poggale vA poggalapariNAmaM vA vIsasA vA pomgalANaM pariNAma tesiM yA udaeNaM subhaNAmaM kammaM veei esa NaM go0! suhanAmakamme esa NaM go ! subhaNAmassa kammassa jAva // 458 // dain Education i ntonal For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauddasavidhe aghumAve paM0, duhanAmassa gaM bhaMte! pucchA, go0! evaM ceva, Navara aNihA sadA jAbahINassarayA dINastaramA arkatassarayA jaM vedeti sesaM taM caiva jAva cauddasavidhe aNubhAve paNNatte / uccAgotassa NaM bhaMte ! kammassa jIveNaM pucchA, yo! uccAyotassa kammassa jIveNaM baddhassa jAva aTThavihe azubhAve taM0-jAtivisiTTayA 1 kulavisiyA 2 balavisiTThayA 3 rUvavi04 tavavi. 5 suyavi06 lAmavi07 issariyavi.8 vedeti poggalaM yA poggale vA poggalapariNAmaM vA vIsasA vA pogalANaM pariNAma tesiM vA udaeNaM jAva aDhavidhe aNumAve paM0, NIyAgoyassa paM bhaMte ! pucchA, go0 ! evaM ceca, gavaraM jAtivihINayA jAva issariyavihINayA jaM vedeti pugmalaM vA poggale vA poggalapariNAma vA vIsasA vA poggalANaM pariNAma tesiM vA udaeNaM jAva aTThavidhe aNubhAve paNNatte, aMtarAyassa NaM bhaMte ! kammassa jIveNaM pucchA, go0! aMtarAiyassa kammassa jIveNaM baddhassa jAva paMcavidhe aNubhAve paM0, taM0-dANaMtarAe lAbhaMtarAe bhogaMtarAe uvabhogaMtarAe vIriyaMtarAe, jaM vedeti poggalaM jAva vIsasA vA0 tesiM vA udaeNaM aMtarAiyaM kammaM vedeti, esa NaM go0 ! aMtarAie kamme, esa NaM go0 ! jAva paMcavidhe aNubhAce paM0 (sUtra 292) // paNNavaNAe tevIsatitamassa payassa paDhamo uddeso 23-1 // 'nANAvaraNijjassa gaM bhaMte !' ityAdi, jJAnAvaraNIyakha Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta ! jIvena baddhasa-rAgadveSapariNAmavazataH karmarUpatayA pariNamitasya spRSTasya-AtmapradezaiH saha saMzleSamupagatasya 'baddhaphAsapuTThasseti puna For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA mala ma0 vRttau . // 459 // rapi gADhataraM baddhasyAtIva sparzena spRSTasya ca kimuktaM bhavati ? - AveSTana pariveSTanarUpatayA'tIva sopacayaM gADhataraM ca baddhasyeti, 'saJcitasya' AbAdhAkAlAtikrameNottarakAlavedanayogyatayA niSiktasya 'citasya' uttarottarasthitiSu pradezahAnyA rasavRddhyA'vasthApitasya 'upacitasya' samAnajAtIyaprakRtyantaradalikasaGkrameNopacayaM nItasya 'ApAkaprAsasya' ISatpAkAbhimukhIbhUtasya 'vipAkaprAptasya' viziSTapAkamupagatasya ata eva 'phalaprAptasya' phalaM dAtumabhimukhIbhU| tasya tataH sAmagrIvazAdudayaprAptasya, ete cApAkaprAptatvAdayaH karmadharmAH yathA Amraphalasya, tathAhi - AmraphalaM prathamata | ISatpAkAbhimukhaM bhavati, tato viziSTaM pAkamupAgataM tadanantaraM tRptipramodAdi phalaM dAtumucitaM tataH sAmagrIvazAdupabhogaprAptaM bhavati, evaM karmApIti, tat punarjIvena kathaM baddhamityata Aha- 'jIveNa kayassa' jIvena karmabandhana - baddheneti gamyate 'kRtasya' niSpAditasya jIvo chupayogaskhabhAvastato'sau rAgAdipariNato bhavati, na zeSo, rAgAdipariNatazca san karma karoti, sA ca rAgAdipariNatiH karmabandhanabaddhasya bhavati, na tadviyoge, anyathA muktAnAmapyavItarAgatvaprasakteH, tataH karmabandhanabaddhena satA jIvena kRtasyeti draSTavyaM uktaM ca- 'jIvastu karmabandhanabaddho vIrasya bhagavataH karttA / santatyA'nAdyaM ca tadiSTaM karmAtmanaH kartuH // 1 // " iti, tathA jIvana nirvarttitasya, iha bandhasamaye jIvaH prathamato'viziSTAn karmavargaNAntaHpAtinaH pudgalAn gRhNan anAbhogikena vIryeNa tasminneva bandhasamaye jJAnAvaraNIyAditayA vyavasthApayatyAhAramiva rasAdisaptadhAturUpatayA yacca jJAnAvaraNIyAditayA vyavasthApanaM For Personal & Private Use Only 2 3 karmaprakRtipade karmAnubhA vaH sU. 292 // 459 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tannivartanamityucyate, tathA jIvana pariNAmitasya-vizeSapratyayaH pradveSanihnavAdibhistaM tamuttarottaraM pariNAma prApitasya, khayaM vA vipAkaprAptatayA paranirapekSamudIrNasya-udayaprAptasya pareNa vA udIritasya-udayamupanItasya tadubhayena-khapararUpeNobhayena udIyamANasya-udayamupanIyamAnasya gatiM prApya kiJciddhi karma kAzcid gatiM prApya tIbrA-15 nubhAvaM bhavati, yathA narakagatiM prApyAsAtavedanIyaM, asAtodayo hi yathA nArakANAM tIbro bhavati na tathA tiryagAdInAmiti, tathA sthiti prApya sarvotkRSTAmiti zeSaH, sarvotkRSTAM hi sthitimupagatamazubhaM karma tIvrAnubhAvaM bhavati, yathA mithyAtvaM bhavaM prApya, iha kimapi karma kazcidbhavamAzritya khavipAkadarzanasamartha yathA nidrA manuSyabhavaM tiryabhavaM vA prApya tato bhavaM prApyetyuktaM, etAvatA kila khata udayasya kAraNAni darzitAni, karma hi tAM tAM gati sthitiM bhavaM vA prApya khayamudayamAgacchatIti, samprati parata udayamAha-pudgalaM kASThaleSThukhazAdilakSaNaM prApya, tathAhipareNa kSisaM kASThaleSTukhagAdikamAsAdya bhavatyasAtavedanIyakrodhAdInAmudayaH, tathA pudgalapariNAma prApya-iha kiJci|tkarma kamapi pudgalamAzritya vipAkamAyAti, yathA'bhyavahRtasyAhArasyAjIrNatvapariNAmamAzritya asAtavedanIyaM jJAnA| varaNIyaM surApAnamiti, tataH pudgalapariNAma prApyetyuktaM, katividho'nubhAvaH prajJapta ityeSa praznaH, atra nirvacanaMdazavidho'nubhAvaH prajJaptaH, tadeva dazavidhamanubhAvaM darzayati-'soyAvaraNe' ityAdi, iha zrotrazabdena zrotrendriyaviSayaH kSayopazamaH parigRhyate 'soyaviNNANAvaraNe' iti zrotravijJAnazabdena zrotrendriyopayogo, yattu nivRttyupakaraNalakSaNaM 29202020200090020200000 For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA:malayavRttI. kRtipade vaH sU. 292 // 46 // dravyendriyaM tadaGgopAGganAmakarmanirvayaM na jJAnAvaraNaviSaya iti na zrotrazabdena gRhyate, evaM netrAvaraNe ityAdyapi 23karmaprabhAvanIyaM, taccaikendriyANAM rasanaghANacakSuHzrotraviSayANAM labdhyupayogAnAM prAya AvaraNaM, prAyograhaNaM ca bakulAdivyavacchedArtha, bakulAdInAM hi yathAyogaM paJcAnAmapIndriyANAM labdhyupayogAH phalato'spaSTA upalakSyante, Aga karmAnubhAme'pi ca procyante-"paMciMdiyovi baulo narova paMciMdiovaogAo / tahavi na bhaNNai paMciMdiotti darSi diyAbhAvA // 1 // " tathA "jaha suhumaM bhAviMdiyanANaM daviMdiyAvarohevi / davasuyAbhAvaMmivi bhAvasuyaM patthivAiNaM // 2 // " iti [paJcendriyo'pi bakulo nara iva paJcendriyopayogAt / tathApi na bhaNyate paJcendriya iti dravyendriyAbhAvAt // 1 // yathA sUkSma bhAvendriyajJAnaM dravyendriyAvarodhe'pi / dravyazrutAbhAve'pi bhAvazrutaM pArthivAdInAM // 2 // ] tataH prAya ityuktaM, dvIndriyANAM ghrANacakSuHzrotrendriva viSayANAM labdhyupayogAnAM trIndriyANAM cakSuHzrotraviSayANAM caturindriyANAM zrotrendriyalabdhyupayogAvaraNaM sarveSAmapi sparzanendriyalabdhyupayogAvaraNaM kuSThAdivyAdhimiru-15 pahatadehasya draSTavyaM, paJcendriyANAmapi jAtyandhAdInAM pazcAdvA andhabadhirIbhUtAnAM cakSurAdIndriyalabdhvupayogAvaraNa bhAvanIyaM, kathamevamindriyANAM labdhyupayogAvaraNamiti cet, ucyate, khayamudIrNasya pareNa vA udIritasya jJAnAva-13 // 46 // raNIyakarmaNa udayena, tathA cAha-jaM veeI' iti, yavedayate pareNa kSiptaM kASThaleSTukhagAdilakSaNaM pudgalaM tenAbhighA-18| tajananasamarthena 'puggale vA' iti yAvadvahana pudalAn kASThAdilakSaNAna pareNa kSiptAna vedayate, tairabhighAtajananasa For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mathaiH, 'pudgalapariNAmaM vA' iti yaM vA pudgalapariNAmamabhyavahatAhArapariNAmarUpaM pAnIyarasAdikamatiduHkhajanakaM veda-15 yate tena vA jJAnapariNatyupahananAt tathA-vIsasA vA poggalANaM pariNAma miti visrasayA yaH pudgalAnAM pa NAmaH zItoSNAtapAdirUpastaM vedayate yadA tadA tenendriyopaghAtajananadvAreNa jJAnapasNitAvupahatAyAM jJAtavyame ndriyakamapi sadvastu na jAnAti, jJAnapariNateruSahatatvAt , ayaM sApekSa udaya ukto, nirapekSasa tu viSaye sUtrami|dam-'tesiM vA udaeNati teSAM yA jJAnAvaraNIyakarmapudgalAnAM vipAkaprAsAnAmudayena jJAtavyaM na jAnAti 'jANiukAmevina yANai' iti jJAnapariNAmena pariNaMtumicchannapi jJAnapariNatyupaghAtAnna jAnAti, 'jANittAvina yANaI' iti, prAk jJAtvA'pi pazcAnna jAnIte, teSAmeva jJAnAvaraNIyakarmapuralAnAmudayAt, 'ucchannanANI yAvi bhavaI' ityAdi, jJAnAvaraNIyasya karmaNa udayena jIva ucchannajJAnyapi bhavati, ucchannaM ca tad jJAnaM ca ucchannajJAnaM tadasyAstIti ucchannajJAnI, sarvadhanAdipAThAbhyupagamAdin , yAvatzaktipracchAditajJAnyapi bhavatItyarthaH, 'esa NaM goyamA ! NANAvaraNije kamme' ityAdyupasaMhAravAkyaM kaNThyaM, 'dasaNAvaraNijassa gaMbhaMte !' ityAdi praznasUtraM pUrvavat, nirvacanamAha-gautama ! navavidhaH prajJaptaH, tadeva navavidhatvaM darzayati-nidrA' ityAdi, nidrAzabdArthamane vakSyAmo, bhAvArthastvayam-"suhapaDibohA nihA duhapaDibohA ya niddanihA ya / payalA hoi Thiyassa u payalapayalA ya cNkmto||1||thiinngiddhii puNa aisaMkiliTTakammANaveyaNe hoi / mahaNihA diNaciMtiyavAvArapasAhaNI PeeroeseseeeeeeeeeTarava For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA:malaya. vRttI. // 46 // vaH sU. 292 pAyaM // 2 // " [sukhapratibodhA nidrA duHkhapratibodhA ca nidrAnidrA ca / pracalA bhavati sthitasya tu pracalApracalA ca 23krmprcmtH||1|| styAnarddhiH punaratisaMkliSTakarmANuvedane bhavati / mahAnidrA dinacintitavyApAraprasAdhanI prAyaH kRtipade // 2 // ] cakSurdarzanAvaraNaM-cakSuHsAmAnyopayogAvaraNaM, evaM zeSeSvapi bhAvanIyaM, 'jaM veyaI' ityAdi, yaM vedayate pud- karmAnubhAgalaM mRduzayanAdikaM 'puggale vA' iti yAn pudgalAn bahUn mRduzayanIyAdIn vedayate pudgalapariNAmaM mAhiSadadhyAdyabhyavahRtAhArapariNAmamityarthaH, 'vIsasA poggalANa pariNAma'miti varSAkhabhrasambhRtanabhorUpaM dhArAmbunipAtarUpaM vA yaM vedayate tena nidrAyudayApekSayA darzanapariNatyupaghAte etAvatA parata uktaH, samprati khata udayamAha-'tesiM vA udaeNaM'ti teSAM vA darzanAvaraNIyakarmapudgalAnAmudayena pariNativighAtena draSTavyaM na pazyati, tathA kazcit darzanapariNAmena pariNantumicchannapi jAtyandhatvAdinA darzanapariNatyupaghAtAnna pazyati, prAg dRSTvApi pazcAnna pazyati, darzanA-2 varaNIyakarmapudgalAnAmudayAt, kiMbahunA ?, darzanAvaraNIyasya karmaNa udayena jIva ucchannadarzanyapi yAvacchaktipracchAditadarzanyapi bhavati, 'esa NaM goyamA ! darisaNAvaraNije kamme' ityAdhupasaMhAravAkyaM / 'sAyAveyaNijassa NaM bhaMte! kammassa' ityAdi praznasUtraM prAgvat , nirvacanamAha-gautama ! aSTavidho'nubhAvaH prajJaptaH, aSTavidhatvameva darzayati'maNunnA saddA' ityAdi, manojJAH zabdA AgantukA veNuvINAdisambandhinaH, anye AtmIyA ityAhustadayuktaM, A // 46 // tmIyazabdAnAM vAksukhenetyanenaiva gRhItatvAt , manojJA rasA-ikSurasaprabhRtayaH, manojJA gandhAH-karpUrAdisambandhinaH, 7290920202894020202ODOoe dain Education International For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manojJAni rUpANi-khagatakhastrIgatacitrAdigatAni manojJAH sparzA-haMsatUlyAdigatA 'maNosuhayA' iti manasi sukha yasthAsau manaHsukhastasya bhAvo manaHsukhatA, sukhitaM mana ityarthaH, vAci sukhaM yasyAsau vAksukhastasya bhAvo vAksukhatA, sarveSAM zrotramanaHpralhAdakAriNI vAgiti tAtparyArthaH, kAye sukhaM yasyAsau kAyasukhastadbhAvaH kAyasukhatA, |sukhitaH kAya ityarthaH, ete cASTau padArthAH sAtAvedanIyasyodayena prANinAmupatiSThante tata ukto'STavidhaH sAtavedanIyasyAnubhAvaH, parataH sAtAvedanIyasyodayamupadarzayati-jaM veei puggala'mityAdi, yadvedayate pudgalaM sakacandanAdi yAn vedayate pudgalAn bahUn sakacandanAdIn yaM vA vedayate pudgalapariNAma dezakAlavayo'vasthAnurUpAhArapariNAma, | 'vIsasA vA puggalANa pariNAma visrasayA vA yaM pudalAnAM pariNAmaM kAle'bhilaSitaM zItoSNAdivedanApratIkAra-IS rUpaM, tena manasaH samAdhAnasampAdanAt sAtavedanIyaM karmAnubhavati, sAtavedanIyakarmaphalaM sAta vedayate ityarthaH, uktaH parata udayaH, samprati khata udayamAha-'tesiM vA udaeNaM'ti teSAM vA sAtavedanIyakarmapudgalAnAmudayena manojJazabdAdivyatirekeNApi kadAcit sukhaM vedayate. yathA nairayikAstIrthakarajanmAdikAle 'esa NaM goymaa|' ityAdhupasaMhAravAkyaM, 'asAyAveyaNijassa NaM bhaMte !' ityAdi praznasUtraM sugama, nirvacanaM pUrvavat, tathA cAha-'taheva pucchA uttaraM ca' navaramityAdinA pUrvasUtrAdasya vizeSamupadarzayati, 'amaNuNNA saddA' ityAdi, amanojJAH zabdAH-kharoSTrAzvAdisambandhina AgantukA amanojJA rasAH-khasyApratibhAsino duHkhajanakAH amanojJA gandhA-gomahiSAdimRtakaDevarA-18 dain Education International For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA mala ya0 vRttau. // 462 // digandhA amanojJAni rUpANi- svagatastvastrIgatAdIni amanojJAH sparzA:- karkazAdayaH, 'maNoduhiyA' iti duHkhitaM mana iti 'vaiduhiyA' iti abhavyA vAk iti bhAvArtha:, 'kAyaduhiyA' iti kAye duHkhaM yasyAsau kAyaduHkhasta|dbhAvaH kAyaduHkhitA duHkhitakAya ityarthaH, 'jaM veei' ityAdi, yaM vedayate pudgalaM - viSazastrakaNTakAdi 'puggale vA' iti yAn vA pudgalAn bahUn viSazastrakaNTakAdIn vedayate pudgalapariNAmamapathyAhAralakSaNaM, visrasayA vA yaM vedayate pudgalapariNAmaM akAle'nabhilaSitaM zItoSNAdipariNAmaM, tena manaso'samAdhAnasampAdanAt asAtavedanIyaM karmAnubhavati, asAtAvedanIyakarmaphalamasAtaM vedayate iti bhAvaH, etena parata udaya uktaH, samprati khata udayamAha - 'tesiM vA udapaNaM'ti teSAM vA asAtAvedanIyakarmapudgalAnAmudayenAsAtaM vedayate, 'esa NaM goyamA !' ityAdyupasaMhAravAkyaM / 'mohaNijassa NaM bhaMte !' ityAdi prazmasUtraM prAgvat, nirvacanaM paJcavidho'nubhAvaH prajJaptaH, tadeva paJcavidhatvaM darzayati'samyaktvavedanIya' mityAdi, samyaktvarUpeNa yadvedyaM tatsamyaktvavedanIyaM, evaM zeSapadeSvapi zabdArtho bhAvanIyaH, bhAvArthastvayaM - yadiha vedyamAnaM prazamAdipariNAmaM karoti tatsamyaktvavedanIyaM yatpunaradevAdibuddhihetustanmithyAtva| vedanIyaM, mizrapariNAmahetuH samyagmidhyAtvavedanIyaM, krodhAdipariNAmakAraNaM kaSAyavedanIyaM hAsyAdipariNAmakAraNaM nokaSAyavedanIyaM, 'jaM veei puggala' mityAdi, yaM vedayate pudgalaSiSayaM pratimAdikaM pudgalAn vA yAn vedayate bahUn - pratimAdIn yaM vA pudgalapariNAmaM dezAdyanurUpAhArapariNAmaM karmapudgalavizeSopAdAnasamartha bhavati, AhArapariNAma For Personal & Private Use Only 23 karmaprakRtipade karmAnubhA vaH sU. 292 // 462 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSAdapi kadAcitkarmapudalavizeSo, yathA prAyoSaghyAyAhArapariNAmAt jJAnAvaraNIyakarmapudgalAnAM prativiziSTaH kSayopazamA, uktaMca-"udayakhabakhaovasamovasamAvi yajaMca kaMmuNo mnniyaa| varSa khesaM kAlaM bhAvaM ca bhavaMca saMpappa // 1 // " visrasayA vA yaM pudalAnAM pariNAmaM abhravikArAdikaM yadarzanAdeva viveka upajAyate. "AyaH zarajaladharapratima narANAM, sampattayaH kusumitdrumsaartulyaaH| khopabhogasazA viSayopamogAH, saGkalpamAtraramaNIyamidaM hi sarvama // 1" ilAdi, anyaM vA prazamAdipariNAmanivandhanaM vedayate tatsAmayAta mohanIvaM samyaktvavedanIyAdikaM vedayate, samyaktvavedanIyAdikarmaphalaM prazamAdi vedayate iti bhAvaH, etAvatA parata udaya uktaH, samprati khatastramAha-'tesi vA udaeNaM ti teSAM ca samyaktvavedanIvAdikarmapudalAnAmudayena prazamAdi vedayate, 'esa gaM' ityAdhupasaMhAravAkyaM / 'Aussa meM bhaMte ! ityAdi, praznasUtraM prAmbat , nirvacanaM caturvidhojnubhAvaH prajJAsaH, tadeva / caturvidhatvaM darzayati-'neraiyAue' ityAdi sugama, 'jaM veei puggalaM vA' ityAdi, yaM vedayate pudgalaM zastrAdikamAyurapavartanasamartha bahUn pudalAn zastrAdirUpAn yAn vedayate yaM vA pudgalapariNAmaM viSAnnAdipariNAmarUpaM vilasayA vA yaM pudgalapariNAmaM zItAdikamevAyurapavartanakSama, tenopayujyamAnabhavAyuSo'pavartanAt , nArakAdhAyuHkarma vedayate, etAvatA parata udayo'mihitA, khata udayasya sUtramidaM-'tesiM vA udaeNaM ti teSAM vA nArakAyAyuHpudgalAnAmudayena nArakA1 udayakSayakSayopazamopazamA api ca karmaNo yadbhaNitAH / dravyaM kSetraM kAlaM bhAvaM bhavaM ca saMprApya // 1 // Seeeeeeee sada For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala- ya0 vRttI. va: sU. // 46 // easeeeeeeeeeeeeeeeee dyAyurvedayate 'esa Na'mityAdhupasaMhAravAkyaM / nAmakarma dvidhA-zubhanAmakarma azubhanAmakarma ca, tatra zubhanAmakarmAdhi-8/23karmaprakRtya sUtramAha-'subhanAmakammassa NaM bhaMte !' ityAdi praznasUtraM prAgvat , nirvacanaM caturdazavidho'nubhAvaH prajJaptaH, tadeva 8 kRtipade |ca caturdazavidhatvaM darzayati-'iTA saddA' ityAdi, ete zabdAdaya AtmIyA eMva parigRhyante, nAmakarmavipAkasya cintya- karmAnubhAmAnatvAt , tatra vAditrAdyutpAditA ityeke, tadayuktaM, teSAmanyakarmodayaniSpAdyatvAt , iSTA gatimattavAraNAdyanukAriNI zibikAdyArohaNatazcetyeke, iSTA sthitiH sahajA siMhAsanAdaucAnye, iSTaM lAvaNyaM-chAyAvizeSalakSaNaM kuGkumAdya- 292 |nulepanajamityapare iSTA yazaHkIrtiH yazasA yuktA kIrtiH 2, yshHkiiyoshcaayN vizeSaH-'dAnapuNyakRtA kIrttiH, parAkramakRtaM yazaH' 'iDe uhANakammabalavIriyapurisakkAraparakkameM' iti utthAnaM-dehaceSTAvizeSaH karma-ArecanabhramaNAdi balaM-zArIrasAmarthya vizeSaH vIrya-jIvaprabhavaH sa eva puruSakAraH-abhimAnavizeSaH sa eva niSpAditakhaviSayaH parAkramaH iSTakharatA-vallabhakharatA, tatra iSTAH zabdA iti sAmAnyoktAviyaM vizeSoktistadanyabahutamatvApekSA'vagantavyA, 'kAMtakharate'ti kAntaH-kamanIyaH sAmAnyato'bhilaSaNIya ityarthaH, kAntaH kharo yasya sa tathA tadbhAvaH kAntakharatA, // 463 // 'priyakharate'ti priyo-bhUyo'bhilaSaNIyaH priyaH kharo yasya sa tathA tadbhAvaH priyakharatA, 'maNuNNassaratA' iti uparatabhAvo'pi khAlambanaprItijanako manojJaH sa kharo yasya sa manojJakharastAvo manojJakharatA, 'jaM veeI' ityAdi, yaM |vedayate pudgalaM vINAvarNakagandhatAmbUlapaTTazivikAsiMhAsanakuGkumadAnarAjayogagulikAdilakSaNaM, tathA ca viinnaadisN-| For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8000000000000000000002020 mbandhAd bhavantISTAH zabdAdaya iti paribhAvanIyametatsUkSmadhiyA mArgapraharSamanaso'nusAriNyA, 'puggale vA' iti yato bahUn pudgalAn veNuvINAdikAn vedayate yaM pudgalapariNAmaM brAyoSadhyAhArapariNAmaM visrasayA vA yaM pudgalAnAM pariNAma-zubhajaladAdikaM tathA connatAn kajjalasamaprabhAn meghAnavalokya gAyanti mattayuvatayo rellukAniSTakharAnityAdi, tatprabhAvAt zubhanAmakarma vedayate, zubhanAmakarmaphalamiSTakharatAdikamanubhavatIti bhAvaH, etAvatA parata uktaH, idAnI svatastamAha-'tesiM vA udaeNaM'ti teSAM vA zubhAnAM karmapudgalAnAmudayena iSTazabdAdikaM vedayate, 'esaNaM go!' ityAdhupasaMhAravAkyaM, 'duhanAmassa NaM bhaMte! ityAdi praznasUtraM prAgvat, nirvacanasUtraM prAguktArthavaparItyena bhAvanIyaM, gotraM dvidhA-uccairgocaM nIcairgotraM ca, tatrocairgotraviSayaM sUtramAha-'uccAgoyassa NaM bhaMte !' ityAdi praznasUtraM prAgvat, nirvacanamaSTavidho'nubhAvaHprajJaptaH, tadevASTavidhatvaM darzayati-jAivisiTTayA' ityAdi, jAtyAdayaH supratItAH, zabdArthastvevam-jAtyA viziSTo jAtiviziSTastadbhAvo jAtiviziSTatA ityAdi jaM veei puggalaM vA' ityAdi yaM vedayate pudgalaM bApadravyAdilakSaNaM, tathAhi-dravyasambandhAdrAjAdiviziSTapuruSasamparigrahAdvA nIcajAtikulotpanno'pi jAtyA disampanna iva janasya mAnya upajAyate, balaviziSTatA'pi mallAnAmiva lakuTibhramaNavazAt rUpaviziSTatA prativiziSTatAdRgvastrAlaGkArasambandhAt tapoviziSTatA girikUTyAcArohaNenAtApanAM kurvataH zrutaviziSTatA manojJabhUdezasambandhAt khAdhyAyaM kurvataH lAbhaviziSTatA prativiziSTaratnAdiyogAta aizvaryaviziSTatA dhanakanakAdisambandhAditi, 'puggale vA' Sad200020208800900202020 For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ce prajJApanAyA: malayavRttI. |23karmapra| kRtipade uddezaH1 sU. 292 // 464 // iti yAn bahUn pudgalAn vedayate pudgalapariNAma-divyaphalAdyAhArapariNAmarUpaM visrasayA vA yaM pudgalAnAM pariNAmaakasmAdabhihitajaladAgamasaMvAdAdilakSaNaM tatprabhAvAduJcairgotraM vedayate-uccairgotrakarmaphalaM jAtiviziSTatvAdikaM vedayate, etena parata udaya uktaH, samprati svatastamAha-'tesi vA udaeNaM' teSAM vA uccairgotrakarmapuralAnAM udayena jAtiviziSTatvAdikaM bhavati, 'esa NaM goyamA' ityAdhupasaMhAravAkyaM, 'nIyAgoyassa NaM bhaMte !' ityAdi praznasUtraM praagvt| | nirvacanamaSTavidho'nubhAvaH, tamevASTavidhamanubhAvaM darzayati-'jAivihINayA' ityAdi, supratItaM, 'jaM veei puggala'miti yaM vedayate pudgalaM nIcakarmAsevanarUpaMnIcapuruSasambandhalakSaNaM vA, tathAhi-uttamajAtisampanno'pi uttamakulotpanno'pi yadi nIcaiHkarmavazAt yathA (adhama) jIvikArUpamAsevate cANDAlI vA gacchati tadA bhavati cANDAlAdiriva janasya nindyaH, balahInatA sukhazayanIyAdisambandhataH rUpavihInatA kutsitavastrAdisambandhAt tapovihInatA pArzvasthAdisaMsargAt zrutavihInatA vikathAparasAdhvAbhAsAdisaMsargAt lAbhavihInatA dezakAlAnucitakukrayANakasamparkataH aizvaryavihInatA kugrahakukalatrAdisamparkata iti 'puggale' iti yAna bahana pudgalAn vedayate yaM vA pudgalapariNAma vRntAkIphalAdyAhArapariNAmarUpaM, vRntAkIphalaM hyabhyavahRtaM kaNDratyutpAdanena rUpavihInatAmApAdayatItyAdi, vizrasayA vA pudgalAnAM pariNAma abhihitajaladAgamavisaMvAdalakSaNaM vedayate, tatprabhAvAta nIcaiHkarma vedayate, nIce kameMphalaM jAtyAdivihInatArUpaM vedayate ityarthaH, etAvatA parata udaya uktaH, samprati khata udayamAha-'tesiM vA udae // 464 // For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'ti teSAM vA-nIcairgotrakarmapudgalAnAmudayena jAtyAdivihInatAmanubhavati, 'esa NaM goyamA!' ityAdhupasaMhAravAkyaM, IS aMtarAyassa NaM bhaMte!' ityAdi praznasUtraM prAgvat, nirvacanaM paJcavidho'nubhAvaH prajJaptaH, tadeva paJcavidhatvaM darzayati-dA-18 |NaMtarAe' ityAdi, dAnasyAntarAyo-vighnaH dAnAntarAyaH, evaM sarvatra bhAvanIyaM, tatra dAnAntarAyo dAnAntarAyasya karmaNaH phalaM lAbhAntarAyAdayo lAbhAntarAyAdikarmaNAmiti 'jaM veei puggalaM vA' ityAdi. yaM vedayate pudgalaM tathAvidhaviziSTaratnAdilakSaNaM, tathAhi-prativiziSTaratnAdisambandhAt dRzyate tadviSaye eva dAnAntarAyodayaH, sandhicchedanAdhupakaraNasambandhAllAbhAntarAyakarmodayaH prativiziSTAhArasambandhAdanarghArthasambandhAdvA lobhato bhogAntarAyodayaH eva-% mupabhogAntarAyakarmodayo'pi bhAvanIyaH, tathA lakuTAdiabhighAtAdvIryAntarAyakarmodaya iti, 'puggale vA' bahUn tathAvidhAn yAn pudgalAn vedayate yaM vA pudgalapariNAmaM tathAvidhAhAroSadhyAdipariNAmarUpaM, tathAhi-dRzyate tathAvidhAhArauSadhapariNAmAdvIryAntarAyakarmodayaH matrApasiktavAsAdigandhapudalapariNAmAt bhAgAntarAyAdayo yathA subandhusacivasya, visrasayA vA yaM pudgalAnAM pariNAmaM citraM zItAdilakSaNaM, tathAhi-dRzyante vastrAdikaM dAtukAmA | api zItAdi nipatantamAlokya dAnAntarAyodayAt tasyAdAtAra iti tatprabhAvAt , eSa parata udaya uktaH, khatastamAha-'tesiM vA udaeNaM'ti teSAM vA-antarAyakarmapudgalAnAmudayena antarAyakarmaphalaMdAnAntarAyAdikaM vedayate-'esa, NamityAdhupasaMhAravAkyam / iti zrImalayagiriviracitAyAMpratrayAviMzatitamasya karmaprakRtipadasya prathamAddezakaH // 1 // For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya0vRttI. // 465 // vyAkhyAtaH prathamoddezakaH, idAnIM dvitIyo vyAkhyeyaH, tasya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake jJAnAvaraNIyA-1923karmapradInAmanubhAva uktaH, iha tu teSAmeva jJAnAvaraNIyAdInAmuttaraprakRtivibhAga ucyate, tatra vizeSaparijJAnArtha bhUyo'-| kRtipade pi mUlaprakRtiviSayaM praznanirvacanasUtramAha 2uddezaH sU. 293 kati NaM bhaMte ! kammapagaDIo paNNattAo, go! aTTha kammapagaDIo paM0, taM0-NANAvaraNijaM jAva aMtarAiyaM, NANAvaraNijje NaM bhaMte ! kamme katividhe paM0 ?, go ! paMcavidhe paM0, taM0-AbhiNivohiyanANAvaraNije jAva kevalanANAvaraNijje, daMsaNAvaraNijje NaM bhaMte ! kamme katividhe paM0 1, go0 ! du050, taM0-nidApaMcae ya daMsaNacaukkae ya, niddApaMcae NaM bhaMte ! katividhe paM0 1, go0 ! paMcavihe paM0, taM0-niddA jAva thiNaddhI, daMsaNacaukkae NaM pucchA, go! cauvidha paM0, taM0-cakkhudaMsaNAvaraNije jAva kevaladasaNAvaraNije, veyaNije NaM bhaMte ! kamme katividhe paM0 1, go! duvihe paM0, taM0-sAyAveyaNijje ya asAyAveyaNije ya, sAtAveyaNije NaM bhaMte ! kamme pucchA, go0 ! aTThavidhe paM0, taM0-maNuNNA saddA jAba kAyasuhayA, asAyAvedaNije NaM bhaMte ! kamme katividhe paM01, go! aTThavidhe paM0, taMamaNuNNA saddA jAva kAyaduhayA, mohaNije NaM bhaMte ! kamme katividhe paM0 1, go0 ! du0 paM0, taM0-dasaNa mohaNije ya 465 // carittamohaNije ya, daMsaNamohaNije NaM bhaMte ! kamme katividhe paM0 1, go0 tivihe paM0, taM0-sammattavedaNije micchattaveyaNije sammAmicchattaveyaNije, carittamohaNije NaM bhaMte ! kamme katividhe paM0 1, go0 ! duvidhe paM0, taM0-kasAyave. 2032002020900204039302020 in Education Intema oral For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education national nokasAyaveda, kasAyavedaNije NaM bhaMte! katividhe paM0 1, go0 ! solasavidhe paM0 taM0 - anaMtANubaMdhI kohe aNatANubaMdhI mANe a0 mAyA a0 lobhe, apaccakkhANe kohe evaM mANe mAyA lobhe, paccakkhANAvaraNe kohe evaM mANe mAyA lobhe, jalako evaM mANe mAyA lobhe, nokasAyaveya Ni NaM bhaMte ! kamme katividhe paM0 1, go0 ! Navavihe paM0 taM0itthaveveyaNijje purisa0 napuMsagave0 hAse ratI aratI bhae soge duguMchA, Aue NaM bhaMte ! kamme katividhe paM0 1, go0 ! cavidhe paM0 0 - neraiyAue jAva devAue, NAme NaM bhaMte ! kamme katividhe paM0 1, go0 ! bAyAlIsati vide paNNatte, taM0 - gatinAme 1 jAtinAme 2 sarIranAme 3 sarIrogaMganAme 4 sarIrabaMdhaNanAme 5 sarIrasaMghayaganAme 6 saMghA nAme 7 ThANanAme 8 vaNNaNAme 9 gaMdhaNAme 10 rasaNAme 11 phAsaNAme 12 agurulaghunAme 13 uvaghAyaNAme 14 parAdhAyaNAme 15 ANupuviNAme 16 ussAraNAme 17 AyavaNAme 18 ujjoyaNAme 19 vihAyagatiNAme 20 tasanAme 21 thAvaraNAme 22 suhumanAme 23 bAdaraNAme 24 pajjattaNAme 25 apaattaNAme 26 sAhAraNasarIraNAme 27 patte - yasarIraNAme 28 riNAme 29 athiraNAme 30 subhagAme 31 asubhaNAme 32 subhagaNAme 33 dubhagaNAme 34 susaranAme 35 dUsaranAme 36 AdejanAme 37 aNAdejjanAme 38 jaso kittigAme 39 ajaso kittiNAme 40 NimmANaNA0 41 titthagaraNA0 42 / gatinAme NaM maMte ! kamme kativihe paM0 1, go0 ! cauvihe paM0 taM0 - niraya0 tiriya0 maNu0 devagatiNAme, jAtiNANaM bhaMte! kamme pucchA, go0 ! paMca0 paM0 taM0 ergidiyajAtiNAme jAva paMcidiyajAtiNA0, sarIranAme NaM bhaMte! kamme katividhe paM0 1, go0 ! paMca0 paM0 taM0-orAliya sarIranAme jAva kammagasarIraNAme, sarIro For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: mala ya0 vRttau . // 466 // vaMganAme NaM bhaMte ! katividhe paM0 1, go0 ! tividhe paM0 taM0 - orAliyasarI rovaMgaNAme veudviyasarI robaMga0 AhAragasarovaM, sarIrabaMdhaNanAme NaM bhaMte ! kativihe paNNatte 1, go0 ! paMcavidhe paM0 taM0-orAli yasarIrabaMdhaNaNAme jAva kammagasarIrabaMdhaNanAme, sarIrasaMghAyaNAme NaM bhaMte ! kati0 1, go0 ! paMcavidhe paM0 taM0 - orAliyasa rIrasaMghAyanAme jAva kammagasarIrasaMghAyanAme, saMghayaNanAme NaM bhaMte ! katividhe paM0 1, go0 ! chavi paM0 taM0 - vairosa bhanArAya saMghayaNanAme usa nArAyasaM0 nArAya saMgha0 addhanArAyasaM0 kIliyAsaMgha0 chevaTThasaMghayaNanAme, saMThANanAme NaM bhaMte ! katividhe paM0 1, go0 ! chavi paM0 taM0 - samacauraMsa saMThANanAme niggohaparimaMDalasaMThA0 sAisaM0 vAmaNasaM0 khujasaM0 huMDaThANanAme, vaNNanAme NaM bhaMte ! kamme katividhe paM0 1, go0 ! paMcavidhe paM0 taM0 - kAlavaNNanAme jAva sukillavaNNanAme, gaMdhanAme - te ! kamme pucchA, go0 ! du0 paM0 taM0 - surabhigaMdhanA me durabhigaMdhanA, rasanAme NaM pucchA, go0 ! paMcavidhe paM0, taM0 - tittarasanAme jAva mahurarasanAme, phAsanAme NaM pucchA, go0 ! aTThavihe paM0 taM0 - kakkhaDaphAsanAme jAva lahuyaphAsanAme, agurulahuyanAme egAgAre paM0, uvaghAyanAme egAgAre paM0, parAghAtanAme egAgAre paM0, ANupubviNAme piM0 0 - nera ANupuvINAme jAva devANupuvINAme, ussAsanAme egAgAre paM0, sesANi savvANi egAgArAIM paNNajava titthagaranAme, varaM vihAyagatinAme duvidhe paM0 taM0 - pasatthavihAyagainAme apasatthavihAyagatinAme ya / goe NaM bhaMte ! kamme kaivihe paM0 1, go0 ! duvihe paM0 taM0 - uccAgoe ya nIyAgoe ya, uccAgoe NaM bhaMte ! kaividhe paM0 1, go0 ! aTThavidhe paM0 taM0 - jAivisiTThayA jAva issariyavisiyA, evaM nIyAgoe vi, NavaraM jAtivihINatA For Personal & Private Use Only 23 karmaprakRtipade 2 uddezaH sU. 293 // 466 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAva issriyvihiinnyaa| aMtarAe NaM bhaMte ! kamme katividhe paM0 1, go0 ! paMcavidhe paM0 ta0-dANaMtarAie jAva vIriyaMtarAie / (mUtraM 293) 'kai NaM-bhaMte !' ityAdi pUrvavat, samprati 'yathoddezaM [tathA] nirdeza' iti nyAyAt jJAnAvaraNIyottaraprakRtiviSayaM sUtramAha-'nANAvaraNije NaM bhaMte !' ityAdi, iha AbhinibodhikAdi ityAdizabdArtha upayogapade vakSyate, vigrahabhAvanA tviyam-AbhinibodhikajJAnasyAvaraNIyaM AbhinibodhikajJAnAvaraNIyaM, evaM zrutajJAnAvaraNIyamityAdipvapi bhAvanIyaM / darzanAvaraNIyottaraprakRtIrAha-darisaNAvaraNije NaM bhaMte !' ityAdi, 'drA kutsAyAM' niyataM drAtikutsitatvamavispaSTatvaM gacchati caitanyaM yasyAM khApAvasthAyAM sA nidrA, yadivA "dai khapne nidrANaM nidrA, nakhacchoTikAmAtreNa yasyAM prabodha upajAyate sA khApAvasthA nidrA, tadvipAkavedyA karmaprakRtirapi nidrA kAraNe kAryopacArAt, 'nihAnida'tti nidrAto'tizAyinI nidrAnidrA, zAkapArthivAdidarzanAt 'mayUravyasakAdaya' iti madhyamapadalopI samAsaH, tasyAM hi caitanyasyAtyantamasphuTIbhUtatvAt bahubhirgholanAprakAraiH prabodho bhavati, tataH sukhaprabodhahetunidrAto'syA atizAyinItvaM, tadvipAkavedyA karmaprakRtirapi nidrAnidrA upacArAt , tathA upaviSTa Urdhvasthito vA pracalayati-ghUrNayati yasyAM khApAvasthAyAM sA pracalA, tadvipAkavedyA karmaprakRtirapi pracalA, 'payalApayalA' iti pracalAto'tizAyinI pracalApracalA, pUrvavat madhyamapadalopI samAsaH, sA hi cakramaNAdikamapi kurvata udayamadhi 29202929888800900 For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya. vRttI . // 467 // gacchati, tataH sthAnasthitakhaptaprabhavapracalopakSayA tathA atizAyinItvaM, 'thINaddhI' iti styAnA-piNDIbhUtA23karmapraRddhiH-AtmazaktirUpA yasyAM khApAvasthAyAM sA styAnArddhiH, tadbhAve hi prathamasaMhananasya kezavA balasadRzI za-I kRtipade |ktirupajAyate, tathA ca zrUyate pravacane-kacit pradeze ko'pi prAptaH kSulakaH styAnarddhinidrAsahito dviradena divA khalIkRtaH, tatastasmin dvirade baddhAbhinivezorajanyAM styAnadhryudaye pravarttamAnaH samutthAya taddantamuzalamutpAkhya khopA- sU. 293 zrayadvAri ca prakSipya punaH prasuptavAnityAdi, tathA cakSuSA darzanaM cakSurdarzanaM tasyAvaraNIyaM cakSurdarzanAvaraNIyaM acakSupA-cakSurvarjazeSendriyamanobhirdarzanamacakSurdarzanaM tasyAvaraNIyamacakSurdarzanAvaraNIyaM avadhireva darzanamavadhidarzanaM tasyAvaraNIyamavadhidarzanAvaraNIyaM kevalameva darzanaM kevaladarzanaM tasyAvaraNIyaM kevaladarzanAvaraNIyaM, iha nidrApaJcakaM prAptAyA darzanalabdharupaghAtakRd darzanAvaraNacatuSTayaM tu mUlata eva darzanalabdhimupahanti, Aha ca gandhahastI-"nidrAdayaH samadhigatAyA darzanalabdhepaghAte vartante, darzanAvaraNacatuSTayaM tadgamoccheditvAt samUlaghAtaM hanti darzanala|bdhi"miti, vedanIyaM dvidhA-sAtavedanIyamasAtavedanIyaM ca, sAtarUpeNa yadvadyate tatsAtavedanIya, tadviparItamasAtavedanIyaM, kimuktaM bhavati ?-yasyodayAt zArIraM mAnasaM ca sukhaM vedayate tatsAtavedanIyaM, yasyodayAt punaH zarIre // 467 // manasi ca duHkhamanubhavati tadasAtavedanIyaM, ekaikamaSTavidhaM, manojJAmanojJazabdAdiviSayabhedAt, mohanIyaM dvidhAkA darzanamohanIyaM cAritramohanIyaM ca, darzana-samyaktvaM tanmohayatIti darzanamohanIyaM. cAritraM-sAvadhetarayoganivRttipra For Personal & Private Use Only www b rary.org Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttigamyaM zubhAtmapariNAmarUpaM tanmohayatIti cAritramohanIyaM, cazabdo khagatAnekabhedasUcakau, darzanamohanIyaM / / / trividhaM, tadyathA-samyaktvavedanIyaM mithyAtvavedanIyaM mizravedanIyaM, tatra jinapraNItatattvazraddhAnAtmakena samyaktvarUpeNa yadvedyate tatsamyaktvavedanIyaM, yatpunarjinapraNItatattvAzraddhAnAtmakena mithyAtvarUpeNa vedyate tanmithyAtvavedanIyaM, | yattu mizrarUpeNa-jinapraNItatattveSu na zraddhAnaM nApi nindetyevaMlakSaNena vedyate tanmizravedanIyaM, Aha-samyaktvavedanIyaM kathaM darzanamohanIyaM, na hi tadarzanaM mohayati, tasya prazamAdipariNAmahetutvAt , ucyate, iha samyaktvavedanIyaM mithyAtvaprakRtiH, tato'ticArasambhavAt , aupazamikakSAyikadarzanamohanAcedaM darzanamohanIyamityucyate, cAritramohanIyaM dvividhaM-kaSAyavedanIyaM nokaSAyavedanIyaM ca, tatra yatkrodhAdikaSAyarUpeNa vedyate tatkaSAyavedanIyaM, yatpunaH strIvedAdinokaSAyarUpeNa vedyate tannokaSAyavedanIyaM, cazabdau khagatAnekabhedasUcako, tatra kaSAyavedanIyaM SoDazavidhaM, krodhamAnamAyAlobhAnAM pratyekamanantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasavalanarUpatvAt , tatrAnantaM saMsAramanubannantItyevaMzIlA anantAnubandhinaH, uktaM ca-"anantAnyanubandhanti, yato janmAni bhUtaye / tato'nantAnubandhAkhyA, krodhAyeSu niyojitA // 1 // " eSAM saMyojanA iti dvitIyamapi nAma, tatrAyamanvarthaH-saMyujyante-sambadhyante'nantasaGkhayairbhavajantavo yaste saMyojanAH, uktaM ca saMyojayanti yannaramanantasaGkhyairbhavaiH kaSAyAste / saMyojanatA-18 |'nantAnubandhitA vApyatasteSAm // 1 // " sarva pratyAkhyAnaM dezapratyAkhyAnaM ca yeSAmudaye na labhyate te bhavantyapratyA For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99999- 2 prajJApanA- khyAnAH, sarvaniSedhavacano'yaM naJ, uktaM ca-'svalpamapi notsahedyeSAM, pratyAkhyAnamihodayAt / apratyAkhyAnasaMjJA'-18 23karmaprayA: mala- 1& to, dvitIyeSu nivezitA // 1 // " tathA pratyAkhyAnaM sarvaviratirUpamAviyate yaiste pratyAkhyAnAvaraNAH, Aha ca- kRtipade ya0 vRttI. | "sarvasAvadhaviratiH, pratyAkhyAnamudAhRtam / tadAvaraNasaMjJA'tastRtIyeSu nivezitA // 1 // " tathA parISahopasarganipAte 2 uddezaH // 46 // sati cAritriNamapi sam-ISat jvalayantIti sajvalanAH, uktaM ca-"saMjvalayanti yatiM yatsaMvijJaM sarvapApavirata-18 sU. 293 mapi / tasmAt sajvalanA ityaprazamakarA nirudhyante // 1 // " anyatrApyuktam-"zabdAdIn viSayAn prApya, sajvalayanti yato muhuH / tataH sajvalanAhvAnaM, caturthAnAmihocyate // 1 // " kharUpaM ca pazcAnupUrvyA'mISAmidaM-'jalareNupuDhavipaccayarAIsariso cauviho koho / tiNisalayAkaTTaDiyaselatthaMbhovamo mANo // 1 // mAyAvalehIgomuttimiMDhasiMgaghaNavaMsamUlasamA / loho halidakhaMjaNakaddamakimirAgasArittho // 2 // pakkhacaummAsavaccharajAvajIvANugAmiNo kmso| devanaratiriyanArayagaisAhaNaheyavo bhaNiyA // 3 // " [jalareNupRthvIparvatarAjIsadRzazcaturvidhaH krodhaH / tinizalatAkASThAsthizailastambhopamo maanH||1|| mAyAvalekhikAmeNDhazRGgaghanavaMzamUlasamA / lobho hari-1 drAkhajanakardamakRmirAgasadRzaH // 2 // pakSacaturmAsavatsarayAvajIvAnugAminaH kramazaH / devanaratiryagnarakagatisA- // 468 dhanahetavo bhnnitaaH||3||] 'itthIvee' iti vedyate iti vedaH striyA vedaH strIvedaH, striyAH pumAMsaM pratyabhilASa AS ityarthaH, tadvipAkavedyaM karmApi strIvedaH, puruSasya vedaH puruSavedaH, puruSasya striyaM pratyabhilASa ityarthaH, tadvipAkavedyaM ka SSO900Seases Ow For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rmApi puruSavedaH, napuMsakasya vedo napuMsakavedaH, napuMsakasya striyaM puruSaM ca pratyabhilASa ityarthaH, tadvipAkavedyaM karmApi napuMsakavedaH, tathA yadudayAt sanimittamanimittaM vA hasati sma hAsayate vA tat hAsyamohanIyaM, yadudayAdvAhyAbhyantareSu vastuSu pramodamAdhatte tat ratimohanIyaM, yadudayavazAt punarvAhyAbhyantareSu vastuSu aprItiM karoti tadaratimohanIyaM, yadudayAt priyaviprayogAdau sorastAGamAkrandati paridevate bhUpIThe ca luThati dIrgha ca niHzvasiti tat | zokamohanIyaM, yadudayavazAt sanimittamanimittaM vA tathArUpakhasaGkalpato vibheti tadbhayamohanIyaM, yadudayavazAt punaH zubhamazubhaM vA vastu jugupsate tat jugupsAmohanIyaM, jugupsAjanakaM mohanIyaM jugupsAmohanIyaM, evaM sarvapade - vvapi vigraho bhAvanIyaH, nokaSAyatA cAmISAM hAsyAdInAM kaSAyasahacAritvAt kaiH kaSAyaiH sahacAriteti cet, ucyate, AdyairdvAdazabhiH, tathAhi - nAdyeSu dvAdazakaSAyeSu kSINeSu hAsyAdInAmavasthAnasambhavastadanantarameva teSAmapi kSapaNAya pravRttiH, athavA ete prAdurbhavanto'vazyaM kaSAyAdInuddIpayanti tataH kaSAyasahacAriNaH, evaM nozabdaH sAha - carye draSTavyaH, kaSAyaiH sahacAriNo nokapAyA iti, uktaM ca - " kaSAya sahavarttitvAt kaSAyapreraNAdapi / hAsyAdinavakasyoktA, nokaSAyakaSAyatA // 1 // " AyuH karmasUtraM pAThasiddhaM, nAmakarma dvicatvAriMzadvidhaM, tAneva dvAcatvAriMzataM bhedAnAha - 'gatinAme' tyAdi, gamyate - tathAvidhakarmasacivaiH prApyate iti gatiH - nArakatvAdiparyAyapariNatiH, sA caturdhA, tadyathA - narakagatistiryaggatirmanuSya gatirdevagatistajjanakaM nAma gatinAma, tadapi caturddhA, 'narakagatinAme' For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya0 vRttI. // 469 // tyAdi, tathA ekendriyAdInAmekendriyatvAdirUpasamAnapariNAmalakSaNamekendriyAdizabdavyapadezabhAcha yatsAmAnyaM sA|23karmaprajAtistajanakaM nAma jAtinAma, idamatra tAtparya-dravyarUpamindriyamaGgopAGganAmendriyaparyAptinAmasAmarthyasiddhaM, bhA-18 kRtipade varUpaM tu sparzanAdIndriyAvaraNakSayopazamasAmarthyAt, "kSAyopazamikANIndriyANIti vacanAt, yatpunarakendriyAdizabdapravRttinibandhanaM tathArUpasamAnapariNatilakSaNaM sAmAnyaM tadananyasAdhyatvAjAtinibandhanamiti, taca jAtinAmasU. 293 paJcadhA, tadyathA-ekendriyajAtinAma yAvatpaJcendriyajAtinAma, tathA zIryate iti zarIraM, tatpaJcadhA, tadyathA-audArika kriyamAhArakaM taijasaM kAmaNaM, etAni prAgeva vyAkhyAtAni, tannibandhanaM nAmApi paJcadhA, tadyathA-audArikanAma vaikriyanAma ityAdi, tatra yadudayAdaudArikazarIraprAyogyAna pudgalAnAdAya audArikazarIrarUpatayA pariNamayati pariNamayya ca jIvapradezaiH saha parasparAnugamarUpatayA sambandhayati tadAdArikazarIranAma, evaM zeSazarIranAmAnyapi bhAvanIyAni, 'sarIropAGganAmeti zarIrasyAGgAnyaSTau ziraHprabhRtIni, uktaM ca-'sIsamuroyarapiTThI do bAhU UruyA ya aTuMgA [zIrSamudaraM pRSThidvau bAhU uruNI cASTAGgAni] iti, upAGgAni aGgAvayavabhUtAnyaGgulyAdIni zeSANi tatpratyavayavabhUtAnyaGguliparvarekhAdIni aGgopAGgAni aGgAni ca upAGgAni ca aGgopAGgAni ca 2 aGgopAGgAni "syAdAvasaGkhyeya" ityekazeSaH, tannimittaM nAma zarIropAGganAma, taca tridhA, tadyathA-audArikAGgopAGganAma vaikriyAGgopAganAma AhArakAGgopAGganAma, tatra yadudayavazAdaudArikazarIratvena pariNatAnAM pudgalAnAmaGgopAGgavibhAgapariNati // 469 // Jain Education Inter n al For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rupajAyate tadaudArikAGgopAGganAma, evaM vaikriyAhArakAGgopAGganAmnI api vAcye, taijasakArmaNayostu jIvapradezasaMsthAnAnurodhitvAnnAstyaGgopAGgasambhavaH, tathA badhyate'neneti bandhanaM, yadaudArikapudgalAnAM gRhItAnAM gRhyamANAnAM ca parasparaM taijasAdipudgalairvA saha sambandhajanakaM tadbandhananAma, Aha ca mUlaTIkAkAraH - "vidyate tatkarma yannimittA vyAdisaMyogApattirAvirbhavati, yathA kASThadvayabhedaikyasya karaNe jatu kAraNa" miti, taca paJcadhA, tadyathA - audAri kabandhananAma vaikriyabandhananAma AhArakabandhananAma taijasabandhananAma kArmaNabandhananAma, tatra yadudayavazAt audArikapudgalAnAM gRhItAnAM gRhyamANAnAM ca parasparaM taijasAdipudgalaizca saha sambandha upajAyate tadaudArikabandhanaM, | yadudayAdvaitriyapudgalAnAM gRhItAnAM gRhyamANAnAM ca parasparaM taijasakArmaNapudgalaizca saha sambandhaH tadvaikriyabandhanaM, yadudayAdAhArakazarIrapudgalAnAM gRhItAnAM gRhyamANAnAM ca parasparaM taijasakArmaNapudgalaizca saha sambandhastadAhArakabandhanaM, yadudayAttaijasapudgalAnAM gRhItAnAM gRhyamANAnAM ca parasparaM kArmaNapudgalaizca saha sambandhastattaijasabandhananAma, yadayAt kArmaNapudgalAnAM gRhItAnAM gRhyamANAnAM ca parasparaM sambandhastatkArmaNabandhananAma, tathA saGghAtyante - piNDIkriyante audArikAdipudgalA yena tatsaGghAtaM tacca tannAma ca saGghAtanAma, tadapi paJcadhA, tadyathA - audArikasaGghA - tanAma vaikriyasaGghAtanAma AhArakasaGghAtanAma taijasasaGghAtanAma kArmaNasaGghAtanAma, tatra yadudayavazAdaudArikazarIraracanA'nukArisaGghAtarUpA jAyate tadaudArikasaGghAtanAma, evaM vaikriyAdizarIrasaGghAtanAmakhapi bhAvanIyaM, 'saMghayaNa For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0 vRttI. // 470 // nAme' iti saMhanananAma, saMhananaM - asthiracanAvizeSaH, Aha ca mUlaTIkAkAraH - "saMhananamasthiracanAvizeSaH" iti, tena yaH prAha sUtre zaktivizeSa eva saMhananamiti, tathA ca tadvranthaH - 'sutte sattiviseso saMghayaNa' miti sa bhrAntaH, mUlaTIkAkAreNApi sUtrAnuyAyinA saMhananasyAsthiracanAvizeSAtmakasya pratipAditatvAt, yattve kendriyANAM sevArttasaMhananamanyatroktaM tat TIkAkAreNa samAhitaM, audArikazarIratvAdupacArata idamuktaM draSTavyaM na tu tattvavRttyeti, yadi punaH zaktivizeSaH syAt tato devAnAM nairayikANAM ca saMhananamucyeta atha ca te sUtre sAkSAdasaMhananina uktA ityalaM utsUtraprarUpakavispanditeSu sa cAsthiracanAvizeSa audArikazarIra eva nAnyeSu teSAmasthirahitatvAt taca poDhA, 1 matamidaM jinavallabhIyaM yatastato na zrImaddharibhadrasUrisUtritAyAM vRttau kathaJcidapyullekhaH, na cAnuktopAlambhasaMbhAvanA yataH tena jinavaibhena vihite tadanusAribhizca vivRte sUkSmArthasArdhazatake spaSTamavalokyate caturdazyAM gAthAyAM "sutte sattiviseso saMghayaNamihaTTinicautti sUtre, vyAkhyAne ca - tathA sUtre - Agame zaktivizeSaH saMhananamucyate, ko'bhiprAya: : - varSabhanArAcAdizabdasya saMhananAbhidhAyakasya zaktivize| SAbhidhAyakatayA vyAkhyAtatvAt zaktivizeSaH saMhananamAgame procyate / IdRzaM ca saMhananaM devanArakayorapISyata eva tena devA varSabhanArAcasaMhananino nArakAH sevArtasaMhananina ityAgamAbhiprAyato boddhavyaM / iha tu granthe'sthinicayakIlikAdirUpANAmasthAmeva racanAvizeSaH saMhananaM boddhavyaM, etacAsthinicayarUpaM saMhananamaudArikazarIra eva, nAnyeSu zeSANAmasthyAdyabhAvAditi gAthArthaH // vyAkhyAkAraH paJcadazyAmapi gAthAyAM sAkSepamabhidadhau yathA atrAha - nanu " naratiriyANaM chappiya, havaMti vigaliMdiyANa chevaTu" miti vacanAt yo vikalendriyANAM pi For Personal & Private Use Only 23 karmaprakRtipadaM // 470 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIlikAdInAM chedavRttasaMhananodayo'bhyupagataH so'sthyabhAve kathaM saMgacchate ? ityatrocyate - yo'yamasthivinyAsaprayatno'bhihito'sau balapraka-khyApako'ta eva sUtre zaktivizeSaH saMhananamuktaM, anyathobhayamarkaTagrahapaTTakIlikAprayatne sati gAtrasaMkocavikAzAbhAvo bhAvyeta / ataH | pipIlikAdInAM kSudrasattvAnAM yadyapyasthIni na saMbhAvyante tathApi kAyabalamadhikRtya saMhananamucyate, tathAAha - loke'sthisadbhAve'pyalpabalaH puruSo'saMhanana eva vyapadizyate / tataH zaktimapekSya teSAM saMhananaM veditavyaM / athavA zaGkhAdInAM dvIndriyANAmapi dRzyante evAsthIni, pi|pIlikAdInAM tu sUkSmatvAtkevalagamyAnIti na kazcidvirodha iti paJcasaGgrahAbhiprAyaH / itIdaM SaDidhaM saMhananamasthisaMnicayAtmakaM yadudayAdbhavati zarIre tadapi tatsaMjJitaM Sar3idhaM saMhanananAmakarmeti gAthArthaH // prasArakasabhA mudrite prastAvanAkartRbhirvivecitaM ca tatra "saMhananavyAkhyAdhikAre yaduktaM - "sutte sattiviseso" tatra samayavidbhiH samAlocanIyaM samayeSvasthiracanAtmakasyaiva svIkRtatvAt, yaduktaM vivAhaprajJaptivRttau sUkSmasUkSmatarapadArthasArthavarNanodvedhAnAdi kAlasaMbaddhamidhyAtvAviratakaSAyAdyantarArAtivargasvAntavyApArArjitamUlakakarmASTakama hAmalApanayanakSamanAnAvidhayamaniyamatrAtormiyuktacAritrabhuvanApUrNagADhataraduHkhada samarthakaSAyatApabhItyAgataciraMtanamunipuGgavajIvanacaranirbhaya krIDopazobhite siddhAntaratnAkare duSSamArakarAkSasena kavalIyamAnamedhAyurbalAnAmaidaMyugInajanAnAM pravezAya saralanavAyAdivRttyA baddhataTaiH vibudhenArcanIyakramakajaiH zrImadabhayadevasUripAdaiH--"iha saMhananaM asthiracanAvizeSaH " / tathA caraNasaMsparzirajobhiH pavitritabhUmaNDalaiH zrImaddevabhadrasUripAdaiH trailokyadIpikAvRttAvapi tathaivAbhidhAnAt / tatpAThazcAyam - "saMhanyante saMhativizeSaM prApyante zarIrAsthyavayavAH yaistAni saMhananAni dRDhadRDhatarAdayaH zarIrabaMdhAH" / nanu tarhi ekendriyANAM sevArttasaMhananaM jIvAbhigamopA vibudhAnAM ca vajrarSabhanArAcaM prajJApanAdau proktamasti tatra bhavatAM kA gatiriti cet, na, ekAkSANAM sudhAzinAM ca zaktimapekSyaupacArikamuktaM, tathAhi - ekAkSANAmatyantAlpIyasI zaktiretadazaktiviSaya For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAzva sevArtasaMhananasya tadAdArikazarIrasaMbaMdhamAtramapekSya draSTavyaM, nirjarANAmapi cakravartibhyo'pyatyantamahatI zaktiH sA ca prathamasaMhananaviSayA 8. |23karmaprayA: mala iti / na caitatprathakRdbhiH sUtre zaktivizeSa(SaH) saMhananamuktaM, vRttikRtA tu tadabhiprAyaH prakaTIkRtaH, tat kimartha bhavadbhiH samAlocanIyamucyata / yavRttI. iti vAcyaM, graMthakRdbhistu "sutte sattiviseso" ityanena sUtre zaktivizeSa(SaH) saMhananaM saMsthApitaM, vRttikAreNApi tadevAtidRDhIkRtaM, na tvaupa-11 kRtipadaM cArikamuktaM, nanUpacAro'pi sadvastuna eva kriyate, natvasadvastuna iti cet , satyaM, param-"atasmin taddhyavasAyaH upacAraH" iti vacanAt // 47 // upacAro'pyasatyeva sadvastuno na tu sadvastuni sadvastunaH / api ca sUtre zaktivizeSaH saMhananaM syAt tarhi jIvAbhigamasUtre kathaM devanArakA asaMhananAH proktAH, tathA ca tadntha:-"suraneraiyA chaNhaM saMghayaNANaM asaMghayaNA" iti, punaH tatraiva hetumadbhAvenoktaM-'nevaTThI neva sirA neva NhArU neva saMghayaNamaTThI'ti / kiM ca sUtre zaktivizeSaH saMhananaM tarhi garbhajanaratirazcAmapi graMthakRdabhiprAyeNa sUtre zaktivizeSaH saMhananamuktaM syAt ; tacca kutracidAgame nopalabhyate iti, etanna svamanISikAyA vijUMbhitaM, kiM tUtpattivinAzAdijIvanApUrNabhavAbdhinimajjatUsatyoddharaNapotAyamAnaiH zrImanmalayagirisUripAdaiH jIvAbhigamAyupAMgavRttiSu tathaivollekhaH kRtH| tadgraMthazcAyam-"asthinicayAtmakaM ca saMhananamato'sthyAdyabhAvAdasaMhananAni zarIrANi, iyamatra bhAvanA-iha tattvavRttyA saMhananamasthinicayAtmakaM, yattu prAgekendriyANAM sevArtasaMhananamabhyadhAyi tadaudArikazarIrasaMbaMdhamAtramapekSyaupacArikaM, devA api yadanyatra prajJApanAdau varSabhanArAcasaMhananinaH ucyante te'pi gauNavRttyA, tathAhi-iha yAdRzI manuSyaloke cakravartyAdeviziSTavarSabhanArAcasaMhananinaH sakalazeSamanuSyajanAsAdhAraNI zakti:-'do solA battIsA sababaleNaM tu saMkalanibaddha'mityAdikA, tato'pyadhikatarA devAnAM parvatotpATanAdiviSayA zrUyate na ca zarIraparikleza iti te'pi varSabhanArAca // 47 // IS saMhananinaH uktAH, na punaH paramArthataste saMhananinaH, tato nArakANAmasthyabhAvAt saMhananAbhAvaH / etena yo'pariNatabhagasiddhAntasAro For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvadUkaH siddhAntabAhulyamAtmanaH khyApayannevaM pralalApa "sutte sattiviseso saMghayaNamiTThiniccao'tti iti so'pAkIrNo draSTavyaH / saakssaa| datraiva sUtre'sthinicayAtmakasya saMhananasyAbhidhAnAt / asthyabhAve saMhananapratiSedhAt iti ( jIvAbhigamasU0 32) evameva trailokyadIpikAvRttAvapyullekhitaM / tattvaM punaH kalahaMsA jAnanti" // atra naivaM vAcyaM yadutopasarjanAnupasarjanakRta eva vizeSo yataH zrImadbhiharibhadrasUripAdairapi AvazyakabRhadvRttau "iha cetthambhUtAsthisaMcayopamitaH zaktivizeSaH saMhananamucyate na tvasthisaMcaya eva, devAnAmasthirahitAnAmapi prathamasaMhananayuktatvAt" iti vacanena zaktivizeSarUpasyaiva tasyAGgIkArAditi, Adau tAvat ka eSa tAvadazcet gaNanAM vibudheSu yo mukhyaM sUrya jyotiriGgaNamAkhyAya jyotiriGgaNameva jyotiSpatitayA vyAharet ?, naiva cet kazcit kathamiva vyAkRtaM sUtre'sthinicayasya saMhananavAcyatAniSedhAya 'sutte sattiviseso' ityAdi, bhavadarzitoktAvapi asthinicayasyaiva saMhananavAcyatA spaSTaiva, yata uditaM 'iha cetyAdi' anyaccAbhiyukta-17 mataM tu kevalamevAsthinicayaM saMhananazabdavAcyatayA'pekSitamapAkuryAt na tu zAstrasiddhaM saMhananasyAsthivAcyatApakSaM, tathA ca devAnAmAdyasaMhananitA zaktivizeSApekSiNI ekendriyANAmantyasaMhananitaudArikazarIrasattA'pekSiNItyevaM bhavatyaupacArikI natu asthinicayasyaupacArikatvaM saMhananazabdavAcyatAyAM lezato'pi, tato yuktamevoktaM zrImadbhiSTIkAkRdbhirmalayagirisUricaraNairurarIkRtya jinavallabhagaNisatkaM 'sutte sattiviseso' iti vacanaM 'ityalamutsUtraprarUpakavispanditeSu' ityevaM kumArgagamRgasiMhanAdIyaM vacanaM, evaM ca 'sAiNA parinivvuDe' iti vacanasya kalyANakaparatayA vyAkhyAnaM garbhApahArasya SaSThakalyANakatayA vyaktIkRtizca tasyaiva mukhamalaGkurvANA zobhate na sUtrAnusAriNAM zrImadharibhadrAcAryAbhayadevasUrivyAkhyAtavIravarazrImadvardhamAnasvAmikalyANapaJcakavAdinAmityalaM casUryA / Jain Education memonal For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA malaya. vRtta. kRtipadaM // 472 // eeeeeeeee tadyathA-vajrarSabhanArAcaM RSabhanArAcaM nArAcaM arddhanArAcaM kIlikA sevA ca, tatra vajra-kIlikA RSabhaH-pari| veSTanapaTTaH nArAcaM-ubhayato markaTavandhaH, uktaM ca-"risaho ya hoi paTTo vajaM puNa kIliyA muNeyavA / ubhao makkaDabaMdho nArAyaM taM viyANAhi ||1||Rssbhshc bhavati paTTo vajraM punaH kIlikA jnyaatvyaa| ubhayato markaTabandho 4 yastaM nArAcaM vijAnIhi // 1 // ] tatazca dvayorasbhorubhayato markaTabandhanabaddhayoH paTTAkRtinA tRtIyenAsnA parive-18 STitayorupari tadasthitrayabhedi kIlikAkhyaM vajranAmakamasthi yatra bhavati tadvarSabhanArAcasaMhananaM, yatpunaH kIlikArahitaM saMhananaM tat RSabhanArAcaM, yatra tvasthnAM markaTabandha eva kevalo bhavati tatsaMhananaM nArAcaM, yatra tvekpaarthen| markaTa bandho dvitIyapArthe ca kIlikA tadarddhanArAcasaMhananaM, yatrAsthIni kIlikAmAtrabaddhAnyeva bhavanti tatsaMhananaM kIlikAkhyaM, yatra punaH parasparaparyantamAtrasaMsparzalakSaNAM sevAmAgatAni asthIni nityameva snehAbhyaGgAdirUpAM pari-1 zIlanAmAkAGkSanti tatsevArtasaMhananaM, etannibandhanaM saMhanananAmApi SoDhA, tadyathA-vajrarSabhanArAcasaMhanananAma RSabha-12 nArAcanAma nArAcanAma arddhanArAcanAma kIlikAnAma sevArtanAma, tatra yadudayAt vajrarSabhanArAcasaMhananaM bhavati tat vajrarSabhanArAcasaMhanananAma, evaM zeSasaMhanananAmaskhapi bhAvanIyaM tathA saMsthAna-AkAravizeSasteSyeva gRhItasaGghAtitabaddheSu audArikAdiSu pudgaleSu saMsthAnavizeSo yasya karmaNa udayAda bhavati tatsaMsthAnaM, etaca SoDhA, tadyathA-samacaturasrasaMsthAnanAma nyagrodhaparimaNDalasaMsthAnanAma sAdisaMsthAnanAma vAmanasaMsthAnanAma kubjasaMsthAnanAma huNDasaMsthAna // 472 // Jain Education Lonal For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma ca, tatra yadudayAdasumatAM samacaturasrasaMsthAnamupajAyate tatsamacaturasrasaMsthAnanAma, yadudayAttu nyagrodhaparimaNDalaM saMsthAnaM tanyagrodhaparimaNDalasaMsthAnanAma, evaM zeSANyapi vAcyAni, tathA varNyate-alayite zarIramaneneti varNaH, sa ca paJcaprakAraH zvetapItaraktanIlakRSNabhedAt , tannibandhanaM nAmApi paJcadhA, tadyathA-zvetavarNanAma pItavarNanAma raktavarNanAma nIlavarNanAma kRSNavarNanAma, tatra yadudayAjantuzarIreSu zvetavarNaprAdurbhAvo yathA bizakaNThikAnAM tat zvetavarNanAma, evaM zeSavarNanAmAnyapi bhAvanIyAni, tathA 'gandha aIne' gandhyate-AghrAyate iti gandhaH, sa dvidhA-surabhigandho durabhigandhazca, tannibandhanaM gandhanAmApi dvidhA, tadyathA-surabhigandhanAma durabhigandhanAma ca, tatra yadudayAjantuzarIreSu surabhigandha upajAyate yathA zatapatramAlatIkusumAdInAM tatsurabhigandhanAma, yadudayAd duraKI bhigandhaH zarIreSUpajAyate yathA lazunAdInAM tat durabhigandhanAma, tathA 'rasa AkhAdanasnehanayoH' rasyate AkhAdyate iti rasaH, sa paJcadhA, tiktakaTukaSAyAmlamadhurabhedAt , tannibandhanaM rasanAmApi paJcadhA, tadyathA-tiktanAma kaTunAma kapAyanAma amlanAma madhuranAma, tatra yadudayAt jantu zarIreSu tikto raso bhavati yathA maricAdInAM tattiktarasanAma, evaM zeSANyapi rasanAmAni bhAvanIyAni, tathA 'spRza saMsparza' spRzyate iti sparzaH, 'akartarI ti ghaJpratyayaH, sa ca karkazamRdula ghugurusnigdharUkSazItoSNabhedAdaSTaprakAraH, tannivandhanaM sparzanAMmApyaSTaprakAraM, tatra yadudayAjantu-|| zarIreSu karkazaH sparzo bhavati yathA pASANavizeSAdInAM tatkarkazasparzanAma, evaM zeSANyapi sparzanAmAni bhAvanI 20702020200402028202002020 Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: mala ya0 vRttau. // 473 // yAni, tathA yadudayAt prANinAM zarIrANi na gurUNi nApi laghUni kintvagurulaghurUpANi bhavanti tadagurulaghunAma, tathA yadudayAt khazarIrAvayavaireva zarIrAntaH parivarddhamAnaiH pratijihvAgalavRndalamba ka coradantAdibhirupahanyate yadvA svayaMkRtodbandhana bhairavaprapAtAdibhistadupaghAtanAma, yadudayAt punarojakhI darzanamAtreNa vAksauSThavena vA mahAnRpasabhAmapi gataH sabhyAnAmapi trAsamApAdayati prativAdinazca pratibhAvighAtaM karoti tatparAghAtanAma, tathA kUrparalAGga| lagomUtrikAkAreNa yathAkramaM dvitricatuHsamayapramANena vigraheNa bhavAntarotpattisthAnaM gacchato jIvasyAnuzreNiniyatA gamanaparipATI AnupUrvI, tadvipAkavedyaM nAmakarmApi kAraNe kAryopacArAt AnupUrvI nAma, tacca caturddhA, tadyathA - nairayikAnupUrvInAma tiryagAnupUrvInAma manuSyAnupUrvInAma devAnupUrvInAma, tathA yadudayavazAdAtmana ucchvAsaniHzvAsalabdhirupajAyate taducchvAsanAma, Aha- yadyevamucchAsa paryAsinAmnaH kopayogaH 1, ucyate, ucchAsanAmna ucchvAsaniHzvAsayogya pudgalagrahaNamokSaviSayA labdhirupajAyate sA ca labdhirnocchrAsaparyAptimantareNa khaphalaM sAdhayati, na khalu ipukSepaNazaktimAnapi dhanurgrahaNazaktimantareNa kSeptumalaM tata ucchAsaparyAptiniSpAdanArthamucchrAsaparyAptinAmna upayogaH, evamanyatrApi yathAyogaM bhinnaviSayatA sUkSmadhiyA bhAvanIyA, tathA yadudayAt jantuzarIrANi kharUpeNAnuSNAnyapi uSNaprakAzalakSaNamAtapaM kurvanti tadAtapanAma, tadvipAkazca bhAnumaNDalagateSu pRthivIkAyikeSveva na vahau, pravacane'pi niSedhAt, tatroSNatvamuSNasparzanAmodayAt utkaTalohitavarNanAmodayAtha prakAzakatvamiti, tathA For Personal & Private Use Only 23 karmaprakRtipadaM // 473 // jainelibrary.org Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadudayAjantuzarIrANyanuSNaprakAzakarUpamudyotaM kurvanti yathA yatidevottaravaikriyacandranakSatratAravimAnaranauSadhayastadu-18 dyotanAma, tathA vihAyasA gatiH-gamanaM vihAyogatiH, nanu sarvagatatvAt vihAyasastato'nyatra gatirna sambhavatIti kimartha vizeSaNaM ?, vyavacchedyAbhAvAt , satyametat , kintu yadi gatirevocyate tato nAmnaH prathamaprakRtirapi gatirastI-12 ti paunarutyAzaGkA syAt , atastavyavacchedArtha vihAyasA gatiH, na tu nArakAdiparyAyapariNatirUpati vihAyogatiH, sA dvividhA-prazastA aprazastA ca, tatra prazastA haMsagajavRSabhAdInAM aprazastA kharoSTramahiSAdInAM, tadvipAkavedyaM vihAyogatinAmakarma dvidhA-prazasta vihAyogatinAma aprazastavihAyogatinAma ceti, tathA trasanti-uSNAdyabhitaptAH santo vivakSitasthAnAdudvijante gacchanti ca chAyAdyAsevanArtha sthAnAntaramiti trasA-dvIndriyAdayastatparyAyapariNativedyaM nAmakarmApi trasanAma, tathA yadudayAduSNAdyabhitApe'pi tatsthAnaparihArAsamarthAH pRthivyapatejovAyuvanaspatayaH sthAvarA jAyante tat sthAvaranAma, tathA bAdaranAma yadudayAjIvA bAdarA bhavanti, bAdaratvaM pariNAmavizeSaH, yadvazAt pRthivyAderekaikasya jantuzarIrasya cakSuhyatvAbhAve'pi bahUnAM samudAye cakSuSA grahaNaM bhavati, tadviparItaM sUkSmanAma, yadudayAvahUnAmapi samuditAnAM jantuzarIrANAM cakSugrAhyatA na bhavati, uktaM ca zrAvakaprajJaptimUlaTIkAyAM-"sUkSmanAma yadudayAt sUkSmo bhavati, atyantasUkSmo'tIndriya ityarthaH" iti, paryAptakanAma yadudayAt khayogyaparyAptinivartanasamartho bhavati tatparyAptinAma-AhArAdipudgalagrahaNapariNamanaheturAtmanaH zaktivizeSaH, eceaeeeeeeeeeeeeeeeeeeee dain Education entonal For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala- yavRttI. 23karmaprakRtipadaM // 474 // etacca prAgevoktamiti, tadviparItamaparyAptakanAma, tathA yadudayAt jIvaM jIvaM prati bhinnaM zarIraM tatpratyekanAma, yadu- dayavazAt punaranantAnAM jIvAnAmekaM zarIraM bhavati tatsAdhAraNanAma, tathA yadudayavazAt zarIrAvayavAnAM ziro'sthi- dantAnAM sthiratA bhavati tatsthiranAma, tadviparItamasthiranAma, yadudayavazAjihAdInAmavayavAnAmasthiratA bhavati tadasthiranAma, tathA yadudayAnnAbheruparitanA avayavAH zubhA jAyante tat zubhanAma, yadudayavazAt nAbharadhastanA pAdAdayo'vayavA azubhA bhavanti tadazubhanAma, tathAhi-zirasA spRSTastuSyati pAdena tu ruSyati, kAminyA pAdenApi spRSTaH toSamupayAti tato vyabhicAra iti cet, na, tasya paritoSasya mohanIyanivandhanatvAt , vastusthitizceha cintyate ityadoSaH, tathA yadudayavazAdanupakRdapi sarvasya manaHpriyo bhavati tatsubhaganAma, tadviparItaM durbhaganAma, yadudayAdupakArakRdapi janasya dveSyo bhavati, uktaM ca-"aNuvakaevi bahUNaM johu pio tassa subhgnaamudo| uvagArakAragovi hu na ruccae dubbhagassudae // 1 // subhagudaevi hu koI kiMcI Asaja dubbhago jaivi / jAyai tahosAo jahA abhavANa titthayaro // 2 // " [ anupakRte'pi bahUnAM yaH priyastasya subhaganAmna udayaH / upakArakArako'pi na rocate daurbhAgyasyodaye // 1 // subhagasyodaye'pi kazcitkaJcidAsAdya durbhago yadyapi / jAyate tadoSAt yathA'bhavyAnAM | tiirthkrH||2||] tathA yadudayavazAt jIvasya kharaH zrotRNAM prItiheturupajAyate tatsukharanAma, tadviparIta duHkharanAma yadudayAt svaraH zrotRNAmaprItaye bhavati, tathA yadudayavazAt yacceSTate bhASate vA tatsarva lokaH pramANIkaroti TaTaTaTAseeeeeeeeee // 474 // For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanasamanantarameva ca jano'bhyutthAnAdi samAcarati tadAdeyanAma, tadviparItamanAdeyaM, yadudayavazAdupapannamapi buvANo nopAdeyavacano bhavati nApyupakriyamANo'pi janastasyAbhyutthAnAdi samAcarati, tathA tapaHzauryatyAgAdinA samupArjitena yazasA kIrtanaM-saMzabdanaM yazaHkIrtiH, yadvA yazaH-sAmAnyena khyAtiH kIrtiH-guNotkIrtanarUpA prazaMsA athavA sarvadiggAminI parAkramakRtA vA sarvajanotkIrtanIyaguNatA yazaH ekadezagAminI puNyakRtA vA kIrtiH te yadudayavazAdbhavatastadyazaHkIrttinAma, yadudayavazAt madhyasthasyApi janasyAprazasyo bhavati tadayazaHkIrttinAma, tathA yadudayavazAjantuzarIreSu khakhajAtyanusAreNAGgapratyaGgAnAM pratiniyatasthAnavarttitA bhavati tannirmANanAma, tacca sUtradhArakalpaM, tadabhAve hi tadbhutakakalpairaGgopAGganAmAdibhirnivartitAnAmapi zirauraudarAdInAM sthAnavRtteraniyamaH syAt , tathA yadudayavazAt aSTamahAprAtihAryapramukhAzcatustriMzadatizayAH prAduSSyanti tattIrthakaranAma, tadevamuktAH nAmakarmaNo dvicatvAriMzadbhedAH, sampratyeteSAmeva gatyAdInAmavAntarabhedapratipAdanArthamAha-gainAme NaM bhaMte ! kamme kaivihe paM0' ityAdi, samastamapi nigadasiddham , uktA nAmakarmaNo bhedAH, samprati gotrakarmabhedAnAha-'goe NaM bhaMte !' ityAdi, yadudayavazAduttamajAtikulavalataporUpaizcaryazrutasatkArAbhyutthAnAsanapradAnAalipragrahAdisambhavastaducairgotraM, yadudayavazAt punarjJAnAdisampanno'pi nindAM labhate hInajAtyAdisambhavaM ca tat nIcairgotraM, uktau gotradau, samprati tayoreva bhedAnAha-'uccagoe NaM bhaMte ! kamme kaivihe paM.' ityAdi sugama, samprati antarAyabhedAnAha / For Personal & Private Use Only ma.jainelibrary.org| Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH malaya0 vRttI. // 475 // 'aMtarAe NaM bhaMte ! kamme kaivihe' ityAdi, tatra yadudayavazAt sati vibhave samAgate ca guNavati pAtre dattamasmai mahAphalamiti jAnannapi dAtuM notsahate taddAnAntarAyaM, tathA yadudayavazAddAnaguNena prasiddhAdapi dAturgRhe vidyamAnamapi deyamarthajAtaM yAcJAkuzalo'pi guNavAnapi yAcako na labhate tallAbhAntarAyaM, tathA yadudayavazAt satyapi vizi|STAhArAdisambhave'sati ca pratyAkhyAnapariNAme vairAgye vA kevalakArpaNyAnnotsahate bhoktuM tadbhogAntarAyamevamupabhogAntarAyamapi bhAvanIyaM, navaraM bhogopabhogayorayaM vizeSaH - sakRd bhujyate iti bhogaH - AhAramAlyAdi, punaH punarbhujyate ityupabhogo-vastrAlaGkArAdi, uktaM ca- "saha bhujjaitti bhogo so puNa AhArapupphamAIo / upabhogo u puNo puNa uvabhujjai vatthavilayAi // 1 // " [ sakRdbhujyate iti bhogaH sa punarAhArapuSpAdikaH / upabhogastu punaH punarupabhujyate vastravanitAdiH // 1 // ] tathA yadudayAt satyapi nIruji zarIre yauvanikAyAmapi varttamAno'lpaprANo bhavati yadvA balavatyapi zarIre sAdhye'pi prayojane hInasattvatayA na pravarttate tadvIryAntarAyaM, ukto mUlottaraprakRtivibhAgaH, samprati uttaraprakRtInAM jaghanyotkRSTasthitipratipAdanaM cikIrSuH prathamato jJAnAvaraNIya sya paJcaprakArasyApi viSaye praznasUtramAha varaNaasaNaM te! kammassa kevatitaM kAlaM ThitI paM0 1, go0 ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukoseNaM tIsaM sAgarovamakoDAkoDIta tiNi ya vAsasahassAI avAhA, abAhUNiyA kammaThitI kammanisego, niddApaMcagassa NaM bhaMte! kammassa For Personal & Private Use Only 23 karmaprakRtipadaM // 475 // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatitaM kAlaM ThitI paM0 1, go0 ! jaha0 sAgarovamassa tiSNi sattabhAgA palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNiyA, koseNaM tasaM sAgarovamakoDAkoDIto, tiNNi ya vAsasahassAI avAhA, abAhUNiyA kammaTTitI kammani sebho, daMsaNacakassa NaM bhaMte ! kammassa kevaiyaM kAlaM ThitI paM0 1, go0 ! jahane0 aMto0 u0 tIsaM sAgarovamakoDAkoDIto, tiNNi ya vAsasahassAI avAhA0, sAyAveyaNijjassa IriyAvahiyaM baMdhagaM paDucca ajahaNNamaNukosenaM do samayA saMparAiyabaMdhagaM paDuzca ja0 bArasa muhuttA, u0 paNNarasa sAgarovamakoDAkoDIto, paNNarasa vAsasayAI abAdhA0, asAtAveda Niassa jaha0 sAgarovamassa tiSNi sattabhAgA palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNayA u0 sIsaM sAgarovamakoDAkoDIto, tiNi ya vAsasahassAI abAhA, sammattaveyaNiassa pucchA, go0 ! ja0 aMto0 u0 chAvahiM sAgarovamAI sAtiregAtiM, micchacavemaNijassa jaha0 sAgarovamaM palitovamassa asaMkhejatibhAgeNa UNagaM u0 sasari koDAkoDIto, satta ya bAsasahassAI abAhA, abAhUNiyA, sammAmicchattaveyaNijjassa ja0 aMto0 u0 aMto0, kasAyacArasagassa ja0 sAgazevamassa cattAri sattabhAgA palitovamassa asaMkhejjaibhAgeNaM UNayA, ukko0 cacAlIsaM sAgarovamakoDAkoDIto, catAlIsaM vAsasatAI abAhA jAva nisego, kohasaMjalaNe pucchA, go0 ! jaha0 do mAsA uko0 cacAlIsaM sAmarovamakoDAkoDIto cattAlIsaM vAsasatAI abAhA jAva nisego, mANasaMjalagAte pucchA, go0 ! ja0 mAsaM u0 jahA kohassa, mAyAsaMjaNAte pucchA, go0 ! ja0 addhaM mAsaM u0 jahA kohassa, lohasaMjalaNAe pucchA, go0 ! ja0 aMto0 u0 jahA kohassa, itthiveyassa pucchA, go0 ! jahaneNaM sAgarovamassa divaGkaM sattabhAgaM palitovamassa asaMkhejjaibhAgeNa UNayaM For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: malaya0 vRttI. // 476 // 'ukko0 paNNarasa sAgarovamakoDAkoDIto paNNarasa vAsasatAI avAhA, purisavedassa NaM pucchA, go0 ! jaha0 aTTha saMvaccharAtiM ukko0 dasa sAgarovamakoDAkoDIto dasa vAsasatAI avAhA jAva Nisego, NapuMsagavedassa NaM pucchA, go0 ! jaha0 sAgarovamassa doNi sattabhAgA palitovamassa asaMkhejaibhAgeNaM UNayA, ukkoseNaM vIsaM sAgarovamakoDAkoDIto vIsa ya vAsasatAI abohA, hAsaratINaM pucchA go0 ! jaha0 sAgarovamassa ekaM sattabhAgaM palitovamassa asaMkhejati bhAgaNaM UNaM ukko0 dasa sAgarovamakoDAkoDIo dasa vAsasatAI avAhA, aratibhayasogaduguMchANaM pucchA, go0 jaha0 sAgarovamassa doNi sattabhAgA palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM uNayA, ukko0 vIsaM sAgarovamakoDAkoDIto vIsaM vAsasatAI avAhA, neraiyAuyassa NaM pucchA, go0 ! jaha0 dasa vAsasahassAI aMtomuhuttamambhahiyAI ukko0 tettIsaM sAgarovamAkoDIti bhAgama bhahiyAtiM, tirikkhajoNiyAuyassa pucchA, go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 tiNNi palitovamAI koDitibhAgamanbhahiyAI, evaM maNUsAuyassavi, devAuyassa jahA neraiyAuyassa Thitici, nirayagatinAmae NaM pucchA go0 ! jaha0 sAgarovamasahassassa do sattabhAgA palitovamassa asaMkhijjatibhAgeNaM UNayA, ukkoseNaM vIsaM sAgarovamakoDAkoDIto vIsaM vAsasatAI abAhA / tiriyagatinAmae jahA napuMsagavedassa, maNuyagatinAmate pucchA, ja0 sAgarovamassa divaddhaM sattabhAgaM palitovamassa asaMkhejjatibhAgeNaM UNagaM ukko0 paNNarasa sAgarovamakoDAkoDIto paNNarasavAsa satAI aAhA | devagatinAma NaM pucchA, go0 ! jaha0 sAgarovamasahassassa evaM sattabhAgaM palitovamassa asaMkhejjati bhAgeNaM UNayaM uko0 jahA purisavedassa, egiMdiyajAtinAmae NaM pucchA, go0 ! jaha0 sAgarovamassa doNi sattabhAgA pali For Personal & Private Use Only 23 karmaba ndhapade ka masthitiH sU. 294 // 476 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNayA ukkoseNaM vIsaM sAgarovamakoDAkoDIto vIsati vAsasatAI avAhA, beiMdiyajAtinAmeNaM pucchA, go0 ! jaha0 sAgarovamassa nava paNatIsatibhAgA palitovamassa asaMkhejaibhAgeNaM UNayA u0 aTThArasa sAgarovamakoDAkoDIto aTThArasa ya vAsasayAI abAhA, teiMdiyajAtinAmae NaM jahaNNeNaM evaM ceva, ukko0 aTThArasasAyarovamakoDAkoDIto aTThArasa vAsasatAI abAhA, cauridiyajAtinAmAe pucchA, go0 ! jaha0 sAgarovamassa Nava paNatIsatibhAgA palitovamassa asaMkhejjaibhAgeNaM UNayA ukko0 aTThArasa sAgarovamakoDAkoDIto aTThArasa vAsasatAI abAhA, paMciMdiyajAtinAmAe pucchA, go0 ! jaha0 sAyarovamassa doNi sattabhAgA palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNayA ukkoseNaM vIsaM sAgarovamakoDAkoDIto vIsa ya vAsasatAI abAhA, orAliyasarIraevi evaM ceva, veuviyasarIranAmAe NaM bhaMte ! pucchA, go0! jaha0 sAgarovamasahassassa do sattabhAgA palitovamassa asaMkhejaibhAgeNaM UNayA, uko0 vIsaM sAgarovamakoDAkoDIo vIsai vAsasayAI abAhA, AhAragasarIranAmae jaha* aMtosAgarovamakoDAkoDIo uko. aMtosAgarakoDAkoDIo, teyAkammasarIranAmAe jahaNNeNaM doNi sattabhAgA palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNayA ukko0 vIsaM sAgarovamakoDAkoDIo vIsa ya vAsasatAI avAhA, orAliyaveuviyaAhAragasarIrovaMganAmAe tiNNivi evaM ceva, sarIrabaMdhaNanAmAevi paMcaNhavi evaM ceva, sarIrasaMghAyanAmAe paMcaNhavi jahA sarIranAmAe kammassa Thiitti, vairosabhanArAyasaMghayaNanAmAe jahA rainAmAe, usabhanArAyasaMghayaNanAmAe pucchA, go0 ! sAgarovamassa cha paNatIsatibhAgA palitovamassa asaMkhejaibhAgeNaM UNayA, ukko0 bArasa sAgarovamakoDAkoDIo, bArasa vAsasatAI abAhA0, nArA For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malayavRttI. 23 karmavandhapade kamasthitiH sU. 294 // 477 // yasaMghayaNanAmassa jaha0 sAgarovamassa satta paNatIsatibhAgA palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNayA ukko0 codasa sAgarovamakoDAkoDIto cauddasa vAsasatAI avAhA0, addhanArAyasaMghayaNanAmassa jaha0 sAgarovamassa aTTha paNatIsatibhAgA palitovamassa asaMkhejatibhAgaNaM UNayA ukko0 solasa sAgarovamakoDAkoDIto solasa vAsasatAI abAhA0, khIliyAsaghayaNe NaM pucchA, go ! ja. sAgarovamassa nava paNatIsatibhAgA palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNayA, ukkoseNaM aTThArasa sAgarovamakoDAkoDIo aTThArasa vAsasatAI avAhA, chevaTThasaMghayaNanAmassa pucchA, go0 ! jaha* sAgarovamassa doNi sattabhAgA palitovamassa asaM0 UNayA, ukko0 vIsaM sAgarovamako0 vIsa ya vAsasatAI abAhA, evaM jahA saMghayaNanAmAte chabbhaNiyA evaM saMThANAvi chabbhANitabA, sukillavaNNaNAmate pucchA, go0 ! jaha0 sAgarovamassa ega satamArga palito. asaM0 UNagaM, ukko0 dasa sAgarovamakoDAkoDIto, dasa vAsasatAI abAhA, hAliddavaNNaNAmae NaM pucchA, go0! ja0 sAgarovamassa paMca aTThAvIsatibhAgA palitovamassa a0bhA0 U0 u0 addhaterasasAgarovamakoDAkoDI, addhaterasa vAsasayAI abAhA, lohitavaNNaNAmae NaM pucchA, go0 ! jaha0 sAgarovamassa cha aTThAvIsatibhAgA palitovamassa asaM0 bhAgehi UNayA, u0 paNNarasa sAgarovamakoDAkoDIo paNNarasa vAsasayAti abAhA, nIlavaNNanAmAe pucchA, go0! ja. sAgarovamassa satta aTThAvIsatibhAgA palitobamassa asaMkhejjatibhAgeNaM UNayA, ukko0 aTThArasa sAgarovamakoDAkoDIto aDUdvArasa vAsasatAI abAhA, kAlavaNNanAmAe jahA chevaTThasaMghaya0, subbhigaMdhaNAmAte pucchA, mo0! jaha sukillavaNNanAmassa, dubbhigaMdhaNAmAe jahA chevaTThasaMghayaNassa, rasANaM mahurAdINaM jahA vaNNANaM bhaNitaM taheva parivADIte mANitaI, phAsA // 477 // dan Education International For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je apasatthA tesiM jahA chevaTThassa, je pasatthA tesiM jahA sukillavaNNanAmassa, agurulahunAmAte jahA chevaDhassa, evaM uvaghAtanAmAevi, parAghAyanAmAevi evaM ceva, nirayANupubInAmAe pucchA, go0! jaha0 sAgarovamasahassassa do sattabhAgA palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNayA, ukko0 vIsaM sAgarovamakoDAkoDIo, vIsaM vAsasatAI abAhA0, tiriyANupuvIe pucchA, go ! jaha. sAgarovamassa do sattabhAgA palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNayA ukkoseNaM vIsa sAgarovamakoDAkoDIo vIsati vAsasatAI abAdhA0, maNuyANuputvInAmAe NaM pucchA, go0 ! jaha0 sAgarovamassa divaI sattabhAgaM palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNayaM, ukko0 paNNarasa sAgarovamakoDAkoDIo paNNarasa vAsasatAI abAhA devANupubInAmAte pucchA, go0! jaha. sAgarovamasahassassa egaM sattabhAgaM palitovamassa asaMkheatibhAgeNaM UNayaM, unako dasa sAgarovamakoDAkoDIo dasa ya vAsasatAI abAhA0, UsAsanAmAte pucchA, go0! jahA tiriyANupubIe, AyavanAmAe vi evaM ceva, ujjoyanAmAevi, pasatthavihAyogatinAmAevi pucchA, go0 ! jaha0 ega sAgarovamassa sattabhAgaM u0 dasa sAgarovamakoDAkoDIo, dasa vAsasatAI abAhA0, apasatthavihAyogatinAmassa pucchA, go0 ! ja. sAgarovamassa doNi sattabhAgA palitovamassa asaMkhejatibhAgaNaM UNayA u0 vIsaM sAgarovamakoDAkoDIo pIsa ya vAsasatAI abAhA0, tasanAmAe thAvaranAmAe ya evaM ceva, suhumanAmAe pucchA, go0! jahaM0 sAgarovamassa Nava paNatIsatibhAgA palitovamassa asaMkhejatibhAgeNa UNayA, ukko0 aTThArasa sAgarovamakoDAkoDIto aTThArasa ya vAsasatAI acAhA0, bAdaranAmAe jahA appasatthavihAyogatinAmassa, evaM paJjacanAmAeSi, apajatanAmAe jahA suhumanAmassa, patteyasarIra Son02920000000000020201202 For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0vRttau. // 478 // nAmAevi do sattabhAgA, sAhAraNasarIranAmAe jahA suhamassa, thiranAmAe egaM sattabhAgaM athiranAmAe do subhanAmAe 23 karmabaego asubhanAmAe do subhaganAmAe ego dUbhaganAmAe do sUsaranAmAe ego dUsaranAmAe do AdijanAmAe ego ndhapade kaaNAijanAmAe do jasokittinAmAe jaha0 aTTha muhuttA ukko0 dasa sAgarovamakoDAkoDIto dasa vAsasatAI abAhA0, | masthitiH ajasokittinAmAe pucchA, go0! jahA appasatthavihAyogatinAmassa, evaM NimmANanAmAevi, titthagaraNAmAe NaM sU. 294 pucchA, go0 ! jaha0 aMtosAgarovamakoDAkoDIo ukkoseNavi aMto0 koDAkoDIo, evaM jattha ego sattabhAgo tattha ukkoseNaM dasa sAgarovamakoDAkoDIo dasa vAsasatAI abAhA0, jattha do sattabhAgA tattha ukko0 vIsaM sAgarovamakoDAkoDIo vIsa ya vAsasayAMi abAhA, uccAgoyassa NaM pucchA, go0 ! jahanneNaM aha muhuttA u0 dasa sAgarovamakoDAkoDIo, dasa ya vAsasatAI abAhA0, NIyAgottassa pucchA, go.! jahA appasatthavihAyogatinAmassa, aMtarAe NaM pucchA, go0 ! jaha0 aMto0 ukko tIsaM sAgarovamakoDAkoDIo tiNNi ya vAsasahassAI abAhA, abAhUNiyA kammahitI kammanisego / ( sUtraM 294) 'NANAvaraNijassa NaM bhaMte ! kammassa kevaiyaM kAlaM ThitI paM0' iti jJAnAvaraNIyasya matizrutAvadhimanaHparyAya-12 // 478 // kevalAvaraNabhedataH paJcaprakArasya karmaNo bhadanta ! kiyantaM kAlaM yAvat sthitiH prajJaptA 1, evamukte bhagavAnAhagautama ! jaghanyenAntarmuhUrta, taca sarvalaghu sUkSmasamparAyasya kSapakasya khaguNasthAnakacaramasamaye vartamAnasya veditavyaM, For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utkarSata striMzatsAgaropamakoTIko TyaH, sA ca mithyAdRSTerutkRSTe saGkeze varttamAnasyAvasAtavyA, tadevaM niyatA prAguktasya praznottarasiddhiH, idama pRSTavyAkaraNaM trINi varSasahasrANi abAdhA abAdhonA karmasthitiH karmadalikaniSeka iti, kimarthamiti cet, ucyate, sthitidvaividhyapradarzanArtha, tathAhi - dvividhA sthitiH - karmarUpatAvasthAnalakSaNA anubhavayo gyA ca tatra karmarUpatA'vasthAnalakSaNAM sthitimadhikRtyedamuktaM triMzatsAgaropamakoTAkoTaya iti, anubhavayogyA ca varSasahasratrayonA yataH, Aha ca - ' trINi varSasahasrANi abAdhA' kimuktaM bhavati ? - jJAnAvaraNIyaM karma utkRSTasthitikaM baddhaM sat bandhasamayAdArabhya trINi varSasahasrANi yAvat na kiJcidapi khodayato jIvasya bAdhAmutpAdayati, tAvatkAlamadhye dalikaniSekasyAbhAvAt, tata UrdhvaM hi dalikaniSekaH, tathA cAha-- abAdhonA - abAdhAkAlaparihInA anubhavayogyA karmasthitiH, kimuktaM bhavati ? - karmaniSekaH, sa caivaM - prathamasthitau prabhUto dvitIyasthitau vizeSahInaH tRtIyasthitau vizeSahInaH evaM vizeSahIno vizeSahInazca tAvad vaktavyo yAvatsthiticaramasamayaH, etAvatA ca yadutamagrAyaNIyAkhye dvitIyapUrve karmaprakRtiprAbhRte bandhavidhAne sthitibandhAdhikAre - " catvAryanuyogadvArANi, tadyathAsthitibandhasthAnaprarUpaNA abAdhA kaNDakaprarUpaNA utkRSTaniSekaprarUpaNA alpabahutvaprarUpaNA ce"ti, tatrotkRSTA'vAdhAkaNDaka prarUpaNA utkRSTaniSekaprarUpaNA ca darzitA bhavati, abAdhAkAlaparijJAnopAyazcAyaM - yasya yAvatyaH sAgaropamakoTIko vyastasya tAvanti varSazatAnyabAdhA, yasya punaH sAgaropamakoTIko TyA madhye sthitistasyAyurvarja syAntarmu For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya0 vRttI. 23karmabandhapade kamaMsthitiH sU. 294 // 479 // harttamAyuSastu jaghanyato'ntarmuhUrtamabAdhA utkarSataH pUrvakoTItribhAgaH, tata evamabAdhAkAlaM paribhAcyAvAdhAviSayA- |Ni sUtrANi svayaM bhAvanIyAni, nidrApaJcakaviSayaM sUtramAha-'nihApaMcagassa NaM bhaMte !' ityAdi, jana jaghanyataH sthitiH trayaH sAgaropamasya saptabhAgAH palyopamAsaGkhyeyabhAgonAH, kA'tra bhAvaneti cet, ucyate, paJcAnAM jJAnAvaraNaprakRtInAM catasRNAM darzanAvaraNaprakRtInAM cakSurdarzanAvaraNAdInAM sajvalanalobhasya paJcAnAmantarAyaprakRtInAM ca jaghanyA sthitirantarmuhUrta, sAtavedanIyasya sakapAyikasya dvAdaza muhUrtA, itarasa tu dvau samayau, prathamasamaye bndho| dvitIyasamaye vedanaM tRtIyasamaye tvakarmIbhavanamiti, yazaHkIyucairgotrayoraSTau muhUrtAH, puruSavedasyASTau saMvatsarANi, sajvalanakrodhasya dvau mAsau, sajvalanamAnasyaiko mAsaH, sajvalanamAyAyA arddhamAsaH, zeSANAM tu prakRtInAM yA yA khakIyA utkRSTA sthitistasyA utkRSTAyAH sapsatisAgaropamakoTIkoTIpramANAyA mithyAtvasthityA bhAge hate yalabhyate tatpalyopamAsaGkhyeyabhAgahInaM jaghanyasthitiparimANaM, tatra nidrApaJcakasyotkRSTA sthititriMzatsAgaropamakoTIkoTyaH, tAsAM mithyAtvasthityA saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANayA bhAge hiyamANe 'zUnyaM zUnyena pAtayediti vacanAt labdhAstrayaH sAgaropamasya saptabhAgAH, te palyopamAsaGkhyeyabhAgahInAH kriyante, tato bhavati yathokkaM jaghanyasthitiparimANamiti, 'sAyAveyaNijassa IriyAvahiyavaMdhagaM paDuca ajahaNNamaNukkoseNaM do samayA saMparAiyabaMdhagaM paDucca jahaNNeNaM bArasa muhuttA' iti prAgeva bhAvitaM, asAtAvedanIyasya jaghanyatastrayaH saptabhAgAH palyopamAsoya // 479 // Ca For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgonA nidrApaJcakavad bhAvanIyAH, tasyApyutkarSataH sthitestriMzatsAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt , samyaktvavedanI-18 yasya yat jaghanyataH sthitipariNAmamantarmuhurta utkarSataH SaTSaSTiHsAgaropamANi sAtirekANi tadvedanamadhikRtya veditavyaM / na bandhamAzritya, samyaktvasamyagmidhyAtvayorbandhAbhAvAt , mithyAtvapudgalA eva hi jIvena samyaktvAnuguNavizodhibalatastridhA kriyante, tadyathA-sarvavizuddhAH arddhavizuddhAH avizuddhAzca, tatra ye sarvavizuddhAste samyaktvavedanIyavyapadezaM labhante ye'rddhavizuddhAste samyagmithyAtvavedanIyavyapadezaM avizuddhA mithyAtvavedanIyavyapadezasato na tayorbandhasa mbhavaH, yadA tu teSAM samyaktvasamyagmithyAtvapudgalAnAM kharUpataH sthitizcintyate tadA'ntarmuharmonasaptatisAgaropamakoTIkoTIpramANA veditavyA, sA ca tAvatI yathA bhavati tathA karmaprakRtiTIkAyAM saGkamakaraNe bhAviteti tato 'vadhArya, mithyAtvavedanIyasya jaghanyA sthitirekaM sAgaropamaM palyopamAsaLaveyabhAgonamutkarSatastasyotkRSTasthiteH saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt, samyagmithyAtvavedanIyasya jaghanyata utkaSeto vA antarmuhurI vedanApekSayA. pudgalAnAM tvavasthAnamutkarSataH prAgevoktaM, kaSAyadvAdazakasyAnantAnubandhicatuSTayApratyAkhyAnacatuSTayapratyAkhyAnAvaraNacatuSTayarUpasya pratyekaM jaghanyA sthitizcatvAraH sAgaropamasaptabhAgA palyopamAsaGkhyeyabhAgonAH, utkarSatasteSAM sthitezcatvAriMzatsAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt, sajvalanAnAM ca jaghanyA sthitimAsadvayAdipramANA kSapakasya khabandhacaramasamaye'vasAtavyA, strIvedasya jaghanyA sthitiryarddhasAgaropamasa saptabhAgAH palyopamAsaGkhyeyabhAgonAH kathamiti cet, For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: mala ya0 vRttau . // 480 // ucyate, trairAzikakaraNavazAt, tathAhi - yadi dazAnAM sAgaropamakoTIkoTInAM ekaH sAgaropamasaMptabhAgo labhyate tataH paJcadazabhiH sAgaropamakoTIkoTIbhiH kiM labhyate 1, rAzitrayasthApanA - 10 / 1 / 15 / atrAntyena rAzinA paJcadazalakSaNena madhyo rAzirekalakSaNo guNyate, jAtAH paJcadazaiva, 'ekasya guNane tadeva bhavatIti vacanAt teSAmAdyena rAzinA dazakalakSaNena bhAgaharaNaM labdhA sArddhAH saptabhAgA iti, 'hAsaraiaraibhayasogaduguMchANaM jahaNNukkosaTiI bhANiyacA' iti hAsyaratiaratibhayazokajugupsAnAM jaghanyA utkRSTA ca sthitirvaktavyA, sA ca suprasiddhatvAnnoktA, kathaM vaktavyeti cet, ucyate, 'hAsaraINaM pucchA go0 ! jahaNNeNaM ego sAgarovamassa sattabhAgo paliovamassa asaMkhejabhAgeNa UNo ukko0 dasa sAgarovamakoDAkoDIo dasa vAsasayAI avAhA jAva nisego, araibhayasogaduguMchANaM pucchA, go0 ! jahaNNeNaM sAgarovamassa doNi sattabhAgA paliovamassa asaMkhejjaibhAgeNa UNagA ukkoseNaM vIsaM sAgarovama koDAkoDIo vIsasayAI abAhA jAva nisego' iti jJeyaM, tiryagAyuSi manuSyAyuSi ca trINi palyopamAni pUrvakoTitribhAgAbhyadhikAni iti yaduktaM tat pUrvakoTyAyuSastiryagmanuSyAn bandhakAnadhikRtya veditavyaM, anyatraitAvatyAH sthiteH pUrvakoTitribhAgarUpAyA abAdhAyAzcAlabhyamAnatvAt, 'tiriyagainAmAe jahA napuMsagaveyassa' iti, jaghanyato dvau sAgaropamasya saptabhAgau palyopamAsaGkhyeyabhAgahInau, utkarSato viMzatiH sAgaropamakoTI koTya ityarthaH, manuSyagatinAni 'jahaNaNeNaM sAgarovamassa divasattabhAgaM palio massa asaMkhejjaibhAgeNa UNagaM' ti atra For Personal & Private Use Only 23 karmandhapade kasthitiH sU. 294 // 480 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IS bhAvanA strIvedavad bhAvanIyA, 'divaddhasattabhAga'mityAdau tu napuMsakanirdezaH prAkRtatvAt , narakagatinAmno jaghanyataH sAgaropamasahasrasya dvau saptabhAgau, kimuktaM bhavati ?-sAgaropamasya dvau saptabhAgI sahasreNa guNitAviti, tadutkRSTasthiteviMzatisAgaropamakoTAkoTIpramANatvAt , tadvandhasya ca sarvajaghanyasyAsaMjJipaJcendriyasya bhAvAt , asaMjJipaJcendriyakamabandhasya ca jaghanyenaikendriyajaghanyakarmabandhApekSayA sahasraguNatvAt , bhAvayiSyate cAyamoM vaikriyacintAyAM, devagatinAmno jaghanyataH sAgaropamasahasrasyaikaH saptabhAgaH, ekaH sAgaropamasya saptabhAgaH sahasraguNita iti bhAvaH, tasya hi utkRSTA sthitirdaza sAgaropamakoTIkoTayaH, tataHprAguktakaraNavazAdekaH sAgaropamasya saptabhAgo labdhaH, bandho'pi cAya jaghanyato'saMjJipaJcendriyasyeti sahasraguNitaH, devagatinAmasUtre 'ukkoseNaM jahA purisaveyassa' iti 'dasa sAgarovamakoDIo dasavAsasayAI abAhA, abAhUNiyA kammaThiI kammanisegoM' iti vaktavyamiti bhAvaH, dvIndriyajAtinAmasUtre 'jahanneNaM nava paNatIsahabhAgA paliovamassa asaMkhejaibhAgeNa UNagA' iti, dvIndriyajAtinAno dyutkRSTA sthitiraSTAdaza sAgaropamakoTIkoTayaH, 'aTThArasa suhumavigalatige'tti [ sUkSmA vikalendriyAzcASTAdaza] vacanAt , tato'STAdazAnAM sAgaropamakoTIkoTInAM mithyAtvasyotkRSTayA sthityA saptatisAgaropamakoTAkoTIpramANayA bhAgo hiyate, | bhAgazca na pUryate, tataH zUnyaM zUnyena pAtyate, jAtA upari aSTAdaza adhastAt saptatistayorarddhanApavartanAlabdhA nava paJcatriMzadbhAgAste palyopamAsaGkhyeyabhAgonAH kriyante, AgataM sUtroktaM parimANamiti, evaM tricaturindriyajAtinAmasUtre Sonoad8808092000 For Personal & Private Use Only ___ Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yAH malayavRttI. // 48 // api bhAvanIye, vaikriyazarIranAmasUtre 'jahaNNeNaM sAgarovamassa do sattabhAgA palioyamassa asaMkhejaibhAgeNaM UNa- 23karmabagA' iti, iha vaikriyazarIranAmna utkRSTA viMzatiH sAgaropamakoTIkoTayaH sthitistataH prAguktakaraNavazena jaghanyasthidhapade katicintAyAM tasyAM dvau sAgaropamasya saptabhAgau labhyete, paraM vaikriyaSaTamekendriyA vikalendriyAzca na bannanti, kintvasaM-8 masthitiH jJipaJcendriyAdayaH, asaMjJipaJcendriyAzca jaghanyato'pi bandhaM kurvANA ekendriyabandhApekSayA sahasraguNaM kurvanti, 'paNavI-8 sU. 294 sA paNNAsA sayaM sahassaM ca guNakAro' [ paJcaviMzatiHpaJcAzat zataM sahasraM ca guNakAraH] iti vacanAt, tato yau dvau sAgaropamasya saptabhAgI prAguktakaraNavazAlabdhau tau sahasreNa guNyete tataH sUtroktaM parimANaM bhavati, sAgaropamasya dvau sahasrau saptabhAgAnAM sAgaropamasahasrasya dvau saptabhAgAviti oko'rthaH, AhArazarIranAmnoH jaghanyato'pyantaHsAgaropamakoTIkoTI utkarSato'pyantaHsAgaropamakoTIkoTI, navaraM jaghanyAdutkRSTa saGkhyeyaguNaM draSTavyaM, anye tvAhArakacatuSkasya jaghanyato'pyantarmuhUrtamicchanti, (tathA ca) tadanthaH-"puMveyaaTTavAsA, aTTamuhuttA jasuccagoyANaM / sAe bArasa AhAravigyAvaraNANa kiMcUNaM // 1 // " [puMvede'STau varSANyaSTamuhUrttA yazauccagotrayoH / sAte dvAdaza varSANi AhArakavighnAvaraNAnAM kiJcidUnaM // 1 // ] atra 'kiMcUNamiti antarmuhartamityarthaH. tadatra tattvaM kevalino vidanti, yathA zarI- 48 rapaJcakasya jaghanyata utkarSatazca sthitiparimANamuktaM tenaiva krameNa zarIrabandhanapaJcakasya zarIrasaMghAtapaJcakasya ca vaktavyaM, tathA cAha-'sarIravandhananAmAevi paMcaNhavi evaM ceva, sarIrasaMghAyaNanAmAe paMcaNhavi' iti 'vairosapanArAyasaMcaya For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janAmAe jahArainAmAe' iti, vajrarSabhanArAcasaMhanananAno yathA prAkratinAnomohanIyasyoktaM tathA vaktavyaM, tadyathA'vairosabhanArAyasaMghayaNanAmAe bhaMte! kammassa kevaiyaM kAlaM ThitI paM01, go0! jaha* ekasattabhAgaMpaliovamassa asaMkhejaibhAgeNa UNaM, ukko0 dasa sAgarovamakoDAkoDIo' iti, RSabhanArAcasUtre 'sAgarovamassa chappaNNatIsabhAgA paliovamassa asaMkhijaibhAgeNa UNagA' iti, RSabhanArAcasaMhananasya dhutkRSTA sthitirvAdaza sAgaropamakoTIkoTayaH, tAsAM mithyAtvasthityA saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANayA bhAgo hiyate, tatra bhAgahArAsambhavAt zUnya | zUnyena pAtayitvA chedyacchedakarAzyorarddhanApavartanAlabdhAHsAgaropamasya SaT paJcatriMzadbhAgAH36, tepalyopamAsaGkhyeyabhAgahInAH kriyante, evaM nArAcasaMhanananAmro jaghanyasthiticintAyAM sapta paJcatriMzadbhAgAH cA palyopamAsaGkhyeyabhAgahInAH, utkRSTasthitezcaturdazasAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt , arddhanArAcasaMhanananAmnaH aSTau paJcatriMzadabhAgAH 6 palyopamAsaGkhyeyabhAgonAH, utkRSTasthiteH SoDazasAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt , kIlikAsaMhanananAmno nava paJcatriMzadbhAgAH || palyopamAsaGkhyeyabhAgahInAH, utkRSTasthiteraSTAdazasAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt paribhAvanIyAH, sevArtasaMhananasUtraM tu sugamaM, yathA saMhananaSaSTakasya sthitiparimANamuktaM tenaiva krameNa saMsthAnaSaTkasyApi vaktavyaM, tathA cAha-evaM jahA saMghayaNanAmA chanbhaNiyA evaM saMpraNA chabbhANiyavA uktazcAyamartho'nyatrApi 'saMghayaNe saMThANe me dasa uvarimesu dugavuDDI' iti [saMhanane saMsthAne prathame daza uparitaneSu dvikavRddhiH ] hAridravarNanAmasUtre 'jaha 7020282020928920200 For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya0 vRttI. // 482 // su. 294 neNaM sAgararAva massa paMca aTThAvIsahabhAgA paliovamassa asaMkhejaibhAgeNa UNagA' iti, hAridravarNanAno hi sArddhA dvAdazasAgaropamakoTI koTayaH, tathA coktamanyatrApi -- "sukilasurabhimaDurANa dasa u tahA subhagauNDaphAsANaM / ahAijapabuTTI aMbilahAlihaputrANaM // 1 // " [ zuklasurabhimadhurANAM dazaiva tathA subhagoSNasparzayoH sArdhadvayapravR- 8 sthitiH ddhiramlahAridrapUrvANAm // 1 // ] tAsAM mithyAtvasthityA saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANayA bhAgo hiyate, tatra zUnyena zUnyasya pAtanAttena uparitano rAziH sAMza iti sAmastyena caturbhAgakaraNArtha caturbhirguNyate jAtAH paJcAzat, adhastano'pi saptatilakSaNacchedarAzicaturbhirguNyate jAte dve zate azItyadhike, tato bhUyo'pi zUnyaM zUnyena pAtanAlabdhAH paJca aSTAviMzatibhAgAH | te palyopamAsaGkhyeyabhAgahInAH kriyante, AgataM sUtroktaM parimANaM, anenaiva gaNitakrameNa lohitavarNanAmno jaghanyasthitau SaT aSTAviMzatibhAgAH palyopamAsaGkhyeyabhAgahInAH, utkarSatastasya sthiteH paJcadaza sAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt, nIlavarNanAmnaH saptASTAviMzatibhAgAH palyopamAsaGkhyeyabhAgahInAH, utkarSatastasya sthiteH sArddha saptadazasAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt, 'kAlavaNNanAmAe jahA sevaTThasaMghayaNasse ti sevArtta saMhananasyeva jaghanyato dvau sAgaropamasya saptabhAgau palyopamAsaGkhyeyabhAgahInau utkarSato viMzatisAgaropamakoTIkoTayaH kRSNavarNanAmno'pi vaktavyA iti bhAvaH, surabhigandhanAmnaH zuklavarNanAmna iva, 'sukkilasurabhimahurANa dasa u' iti vacanAt, durabhigandhanAmno yathA sevArttasaMhananasya taccAnantaramevoktamiti na punarucyate, 'rasANaM mahurAdINaM 23 karmacandhapade ka For Personal & Private Use Only // 482 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20999999999092e jahA vaNNANaM bhaNiyaM tahA parivADIe bhANiyava' miti, rasAnAM madhurAdInAM paripATyA-krameNa tathA vaktavyaM 6 yathA varNAnAmuktaM, tacaivaM-madhurarasanAmno jaghanyA sthitirekaH sAgaropamasya saptabhAgaH palyopamAsaGkhyeyabhAgahInaH,18 utkarSato daza sAgaropamakoTIkoTayI daza varSazatAnyabAdhA, abAdhArahitA karmasthitiH karmadalikaniSekaH, amlarasanAmno jaghanyataH paJca sAgaropamasyASTAviMzatibhAgAH palyopamAsaGkhyeyabhAgahInAH, utkarSato'rddhatrayodazasAgaropamakoTIkoTayo arddhatrayodaza zatAnyabAdhA, kaSAyarasanAno jaghanyataH SaT aSTAviMzatibhAgAH sAgaropamasya palyopamAsaGkhyeyabhAgonAH, utkarSataH paJcadaza sAgaropamakoTIkoTayaH, paJcadaza varSazatAnyabAdhA, kaTukarasanAmno jaghanyataH sAgaropamasya saptASTAviMzatibhAgAH palyopamAsaGkhyeyabhAgahInAH, utkarSataH sArddhasaptadaza sAgaropamakoTIkoTayaH sArddhasaptadaza zatAnyabAdhA, tiktarasanAno jaghanyataH sAgaropamasya dvau saptabhAgau palyopamAsaGkhyeyabhAgahInI, utkarSato viMzatiH sAgaropamakoTIkoTayo viMzatirvaSezatAnyabAdhA abAdhAkAlahInA ca karmasthitiH karmadalikaniSeka iti, sparzA dvividhAH, tadyathA-prazastA aprazastAzca, tatra prazastA mRdulaghusnigdhoSNarUpAH aprazastAH karkazagururUkSazItarUpAH, prazastAnAM jaghanyataH sthitirekaH sAgaropamasya saptabhAgaH palyopamAsaGkhyeyabhAgahInaH, utkarSato daza sAgaropamakoTIkoTayo daza varSazatAnyabAdhA abAdhAkAlahInA karmasthitiH karmadalikaniSekaH, aprazastAnAM jaghanyato dvau sAgaropamasya saptabhAgau palyopamAsaGkhyeyabhAgahInau utkarSato viMzatiH sAgaropamakoTIkoTayo viMzativarSazatAnyavArdhA abAdhA Educati onal For Personal & Private Use Only maw.janelibrary.org Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yAH malayavRttI. 23 karmabandhapade kamasthitiH sU. 294 // 48 // kAlonA karmasthitiH karmadalikaniSekaH, tathA cAha-'phAsA je appasatthA tesiM jahA sevaThThassa je pasatthA tesiM jahA sukillavaNNanAmassa' iti, narakAnupUrvInAmno jaghanyataH sAgaropamasahasrasya dvau saptabhAgau, dvau sAgaropamasya saptabhAgI sahasraguNitAviti bhAvaH, bhAvanA narakagativad bhAvayitavyA, manuSyAnupUrvInAmasUtre "jahaNNaNaM sAgarovamassa divahuM sattabhAgaM paliovamassa asaMkhijaibhAgeNa UNagaM'ti, tadutkRSTasthiteH paJcadazasAgaropamakoTIkoTI- pramANatvAt , uktaM cAnyatrApi-"tIsaM koDAkoDI asAyaAvaraNaaMtarAyANaM / micche sayarI itthImaNudugasAyANa pannarasa ||1||"[triNsht sAgaropamakoTIkoTyo'sAtAvaraNAntarAyANAm / mithyAtve saptatiH strImanuSyadvikasAtAnAM paJcadazaM // 1 // ] devAnupUrvInAmno'pi jaghanyataH ekaH sAgaropamasya saptabhAgaH sahasraguNitaH palyopamAsaGkhyeyabhAgahInaH, utkarSato hi tatsthiteH dazasAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt , tathA coktam-"puMhAsaraIucce subhakhagatithirAichakkadevaduge / dasa sesANaM vIsA evaiyA'vAha vAsasayA // 1 // // " [puMvedahAsyaratyuccairgotrazubhavihAyogatisthirAdiSaTUdevadvikeSu / daza zeSANAM viMzatiH etAvantyabAdhA varSazatAni // 1 // ] bandhazcAsya jaghanyato'saMjJipaJcendriyeSu iti, tathA sUkSmanAmasUtre jaghanyato nava sAgaropamasya paJcatriMzadbhAgAH palyopamAsaGkhyeyabhAgahInA dvIndriyajAtinAmna iva bhAvanIyA, sUkSmanAno dyutkarSataH sthiteraSTAdazasAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt , 'aTTArasa suhumavigalatige' iti vacanAt , evamaparyAptasAdhAraNanAmorapi bhAvanIyaM, bAdaraparyAptapratyekanAmnAM tu jaghanyato // 48 // For Personal & Private Use Only dain Education International Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvau sAgaropamasya saptabhAgI palyopamAsaGkhyeyabhAgahInau, utkarSato viMzatiH sAgaropamakoTIkoTayaH, tathA cAha'bAyaranAmAe jahA apasatthavihAyogainAmAe, evaM pajjattanAmAevi' ityAdi, sthirazubhasubhagasukharAdeyarUpANAM paJcAnAM nAmnAM jaghanyataH sthitirekaH sAgaropamasya saptabhAgaH palyopamAsaGkhyeyabhAgonaH, yaza-kIrtinAmnastu jaghanyato'STau muhUrtAH, 'aTTa muhuttA jasuccagoyANa'miti vacanAt , utkRSTA punaH SaNNAmapi daza sAgaropamakoTIkoTayaH 'thirAichakkadevaduge dase'ti vacanAt , asthirAzubhadurbhagaduHkharAnAdeyAyazaHkIrttinAmnAM tu jaghanyato dvau sAgaropamasya saptabhAgau palyopamAsaGkhyeyabhAgahInI, utkarSato viMzatiH sAgaropamakoTIkoTayaH, evaM nirmANanAmo'pi vaktavyaM, tIrthakaranAno jaghanyato'pyantaHsAgaropamakoTIkoTI utkarSato'pyantaHsAgarophmakoTIkoTI, nanu yadi jaghanyato'pi tIrthakaranAmno'ntaHsAgaropamakoTIkoTIpramANA sthitiH tarhi tAvatyAH sthiteH tiryagbhavabhramaNamantareNa pUrayitumazakyatvAt kiyantaM kAlaM tIrthakaranAmasatkarmApi tiryagbhavet, atha cAsAvAgame niSiddhaH, tathA coktam-"tiriesu natthi titthayaranAma saMtaMti desiyaM samae / kaha ya tirio na hohI ayarovamakoDIkoDIo // 1 // " [tiryakSu nAsti tIrthakaranAma sattAyAM iti dezitaM samaye / kathaM ca tiryak na bhaviSyati ataropamakoTIkoTIsthitikatvAt ? // 1 // ] iti , tataH kathametaditi cet, ucyate, iha yannikAcitaM tIrthakaranAmakarma tattiryaggatI sattAyAM niSiddha, yatpunarudvartanApavartanAsAdhyaM tadbhavedapi tiryaggatau na virodhamAskandati, tathA coktam-"jamiha For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA:malaya.vRttI. // 484 // 295 23 karmabanikAiya titthaM tiriyabhave taM nisehiyaM saMtaM / iyaraMmi natthi doso ucca eNAsajjhe // 1 // " [yadiha nikAcitaM ndhapade etIrthanAma tiryagbhave tanniSiddhaM sattAyAm / itarasmin nAsti doSaH udvarttanApavarttanAsAdhye // 1 // ] iti, gotrAntarA kendriyAhAyasUtrANi supratItAni, navaraM 'aMtarAiyassa NaM pucchA' iti, paJcaprakArasyApIti vAkyazeSaH, nirvacanamapi paJcaprakAra- TNAM karmasthApi draSTavyaM / tadevamuktaM jaghanyata utkarSatazca sAmAnyataH sarvAsAM prakRtInAM sthitiparimANaM, sAmpratamekendriyAna-sthitiHsU. dhikRtya tAsAM tadabhidhitsurAha egidiyA NaM bhaMte ! jIvA NANAvaraNijjassa kammassa kiM baMdhati ?, go! jaha0 sAgarovamassa tiNi sattabhAgA pali- . tovamassa asaMkhejaibhAgeNaM UNayA ukkoseNaM te ceva paDipuNNe baMdhaMti, evaM niddApaMcagassavi, daMsaNacaukkassavi, egidiyA NaM bhaMte ! sAtAvedaNijjassa kammassa kiM baMdhaMti ?, go! ja0 sAgarovamadivaI sattabhAgaM paliovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNayaM u0 taM ceva paDipuNNaM baMdhaMti, asAyaveyaNijassa jahA NANAvaraNijassa, egidiyANaM bhaMte! jIvA sammattaveyaNijjassa kammassa kiM baMdhati ?, go0 ! Natthi kiMci baMdhaMti, egidiyA NaM bhaMte! jIvA micchattavedaNijassa kammassa. 4484 // kiM baMdhaMti, go0! ja. sAgarovamaM palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNaM u0 taM ceva paDipuNaM baMdhaMti, egidiyA NaM bhaMte ! jIvA sammAmiccha ttaveyaNijjassa kiM baMdhati ?, go0 ! Natthi kiMci bandhaMti, egidiyA NaM bhaMte !, jIvA kasAyabArasagassa kiM baMdhaMti ?, goyamA ! jaha. sAgarovamassa cattAri sattabhAge palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNate u0 Jain Education For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te ceva paDipuNNe baMdhati, evaM jAva kohasaMjalaNAevi jAva lobhasaMjalaNAevi, itthivedassa jahA sAtAvedaNijassa, egidiyA purisavedassa kammassa jaha0 sAgarovamassa egaM sattabhAgaM palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNayaM ukko taM caiva paDipuNNaM baMdhaMti, egiMdiyA napuMsagavedassa kammassa jaha0 sAgarovamassa do sattabhAge palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNae ukko0 te ceva paDipuNNaM baMdhaMti, hAsaratIte jahA purisavedassa, aratibhayasogadguMchAe [ukko0 te ceva paDipuNNe baMdhati, hAsaratIte jahA purisavedassa aratibhayasogaduguMchAe] jahA napuMsagaveyassa, neraiyAU devAU ya nirayagatinAma devagatinAma veubviyasarIranAma AhAragasarIranAma neraiyANupubinAma devANupuvinAma titthagaraNAma etANi padANi Na baMdhati, tirikkhajoNiyAuyassa jaha* aMto0 ukkoseNaM putvakoDI sattahiM vAsasahassehiM vAsasahassatibhAgeNa ya ahiyaM baMdhati, evaM maNussAuyassavi, tiriyagatinAmAe jahA napuMsagavedassa, maNuyagatinAmAe jahA sAtAvedaNijjassa, egidiyanAmAe paMciMdiyajAtinAmAe ya jahA napuMsagavedassa, beiMdiyateiMdiyajAtinAmAe pucchA, jaha* sAgarovamassa nava paNatIsatibhAge palitovamassa asakhejatibhAgeNaM UNae ukko0 te ceva paDipuNNe baMdhaMti, cauriMdiyanAmAevi jaha0 sAgarovamassa Nava * paNatIsatibhAge palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNae u0 te ceva paDipuNNe baMdhanti, evaM jatthatthi jahaNNagaM do satta bhAgA tini vA cattAri vA sattabhAgA aTThAvIsatibhAgA bhavaMti, tattha NaM jahaNNeNaM te ceva palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNagA bhANitavA, u0 te ceva paDipuNNe baMdhati, tattha NaM jahaNNeNaM ego vA divaDDo vA sattabhAgo tattha jaha* taM ceva bhANitatvaM u0 taM ceva paDipuNNaM baMdhati, jasokittiuccAgotANaM ja. sAgarovamassa egaM sattabhAgaM palitovamassa kosaNaM puvakoDI sattAhAnAmAe jahA sAtAvadAsa nava paNatIsatibhAga For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 prajJApanA asaM0 UNaM u0 taM ceva paDipuNNaM baMdhaMti, aMtarAiyassa NaM bhaMte ! pucchA, go ! jahA NANAvaraNijjaM u0 te ceva 23karmabayAH mala- paDipuNNe baMdhati / (sUtraM 295) ndhapade e ya. vRttI. RI 'egindiyA NaM bhaMte ! jIvA NaM nANAvaraNijassa kammassa kiM baMdhati?' ityAdi, atreyaM paribhASA-yasya yasya kendriyAkarmaNo yA yA utkRSTA sthitiH prAgabhihitA tasyAH 2 mithyAtvasthityA saptatisAgarokoTIkoTIpramANayA bhAge hRte |NAM krm||485|| yallabhyate tatpalyopamAsaGkhyeyabhAgahInaM jaghanyA sthitiH, saiva palyopamAsaGkhyeyabhAgasahitA utkRSTeti, etatparibhAvya sthitiH sU. sakalamapyekendriyagataM sUtraM khayaM parimAvanIyaM, tathApi vineyajanAnugrahAya kiJcillikhyate-jJAnAvaraNapaJcakadarzanAvaraNanavakAsAtavedanIyAntarAyapaJcakAnAM jaghanyata ekendriyANAM sthitibandhastrayaH sAgaropamasya saptabhAgAH palyopamAsa-| dhyeyabhAgahInAH, utkRSTatasta eva paripUrNAstrayaH sAgaropamasya saptabhAgAH, sAtavedanIyastrIvedamanuSyagatimanuSyAnupUrSINAM jaghanyataH sArddhaH sAgaropamasya saptabhAgaH palyopamAsaGkhyeyabhAgahInaH, utkarSatastu sa eva sArddhaH saptamAgaH paripUrNaH, mithyAtvasya jaghanyata ekaM sAgaropamaM palyopamAsaGkhyeyabhAgahInamutkarSataH tadeva paripUrNa, samyaktvavedanIyasya samyagmithyAtvavedanIyasya ca na kizcidapi bananti, na kiJcidapi vedyamAnatayA''tmapradezaH smbndhyntiiti| // 485 // bhAkaH, ekendriyANAM samyaktvavedanIyasya samyagmithyAtvavedanasya cAsambhavAt, yastu sAkSAdvandhaH sa samyaktvasamyagmithyAtvayona ghaTata eveti prAgevAbhihitaM, kaSAyaSoDazakassa jaghanyatazcatvAraH sAgaropamasya saptabhAgAH phalyo For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pamAsaGkhyeyabhAgonA utkarSatasta eva paripUrNAH, puruSavedahAsyaratiprazastavihAyogatisthirAdiSaTUprathamasaMsthAnaprathamasaMhana-11 nazuklavarNasurabhigandhamadhurarasocairgotrANAM jaghanyata ekaH sAgaropamasya saptabhAgaH palyopamAsaGkhyeyabhAgahInaH utkarSataH sa eva paripUrNaH, dvitIyasaMsthAnasaMhananayoH jaghanyataH SaT paJcatriMzadbhAgAH palyopamAsaGkhyeyabhAgahInA utkarSatasta eva / paripUrNAH, tRtIyasaMsthAnasaMhananayojaghanyataH sapta sAgaropamasya paJcatriMzadbhAgAH palyopamAsaGkhyeyabhAgahInA utkarSatasta || eva paripUrNAH, lohitavarNakaSAyarasayorjaghanyataH SaT sAgaropamassASTAviMzatibhAgAH palyopamAsaGkhyeyabhAgahInA utkapatasta eva paripUrNAH, hAridravarNAmlarasayorjaghanyataH paJca sAgaropamasyASTAviMzatibhAgAH palyopamAsaGkhyeyabhAgahInAH / / utkarSatasta eva paripUrNAH, nIlavarNakaTurasayoH sapta sAgaropamasyASTAviMzatibhAgAH palyopamAsaGyeyabhAgonAH utkapaMtasta eva paripUrNAH, napuMsakavedabhayajugupsAzokAratitiyagaudArikadvikacaramasaMsthAnacaramasaMhananakRSNavarNatiktarasAgurulaghuparAghAtocchAsopaghAtatrasavAdaraparyAptapratyekAsthirAzubhadurbhagaduHkharAnAdeyAyazaHkIrtisthAvarAtapodyotAzamavihAyogatinirmANakendriyajAtipaJcendriyajAtitaijasakAmaNAnAM jaghanyato dvau sAgaropamasya saptabhAgau palyopamAsa yabhAgahInau utkarSatastAveva paripUrNAviti, narakadvikadevadvikavaikriyacatuSTayAhArakacatuSTayatIrthaGkaranAmnAM tvekendriyANAM na bandhaH, AyuzcintAyAmapi ekendriyA devAyunerayikAyuvo na baghnanti, tathA bhavakhAbhAvyAta.kinta tiryagAyarmanuSyAyo, tadapi badhanto jaghanyato'ntamuhUtte bannanti, utkarSataH pUrvakoTipramANaM sAdhika kevalamatkaSTa ci-1 90992989929202010000 For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA malaya0 vRttI. // 486 // ntyate ityekendriyA dvAviMzatirvarSasahasrapramANAyuSaH khAyupazca tribhAgAvazeSe parabhavAyurvantaH parigRyante iti saptavarSasahasrANi varSasahasratribhAgottarANyadhikAni labhyante, tato bhavati tiryagAyurmanuSyAyuzcintAyAM sUtroktaM parimANamiti / uktamekendriyabandhakAnadhikRtya jaghanyata utkarSatazca sthitiparimANaM, samprati dvIndriyAnadhikRtya tamabhidhitsurAha iMdiyA NaM bhaMte ! jIvA NANAvaraNijassa kammassa kiM baMdhaMti ?, go0 ! jaha0 sAgarovamapaNavIsAte tiNi sattabhAgA palitovamassa asaM 0UNayA u0 te cetra paDipuNNe baMdhaMti, evaM niddApaMcagassavi, evaM jahA egiMdiyANaM bhaNitaM tahA beiMdiyANavi bhANita, navaraM sAgarovamapaNavIsAe saha bhANitavA palitovamassa asaMkhejjatibhAgeNaM UNA sesA (u0) taM caiva paDipuNNaM baMdhaMti, jattha egiMdiyA na baMdhaMti tattha etevi na baMdhaMti, beiMdiyA NaM bhaMte ! jIvA micchattaveyaNijjassa kiM baMdhaMti ?, go0 !, jaha0 sAgarovamapaNuvIsaM paliovamassa asaMkhejaibhAgeNa UNayaM ukkoseNaM taM ceva paDipuNNaM baMdhaMti, tirikkhajoNiyAuyassa jaha0 aMto0 uko0 puchkoDiM cauhiM vAsehiM ahiyaM baMdhaMti, evaM maNuyAuyassavi, sesaM jahA egiMdiyANaM jAva aMtarAiyassa / teiMdiyA NaM bhaMte ! jIvA NANAvaraNiassa kiM baMdhaMti ?, go0 ! jaha0 sAgarovamapaNNAsAe tiNNi sattabhAgA palitovamassa asaMkhejaibhAgeNaM UNayA u0 te caiva paDipuNNe baMdhaMti, evaM jassa jatibhAgA te tassa sAgarovamapaNAsa sahabhANitavA, teiMdiyA NaM bhaMte ! micchattavedaNijassa kammassa kiM baMdhaMti ?, go0 ! ja0 sAgarovamapaNNAsaM For Personal & Private Use Only 23 karmacandhapade hIndriyAdInAM karmasthitiHsU. 295 // 486 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ palitovamassAsaMkhejatibhAgeNaM UNayaM u0 taM ceva paDipuNNaM baMdhati, tirikkhajoNiyAuyassa jaha. aMto0 ukko0. puvakoDiM solasehiM rAidiyatibhAgeNa ya ahiyaM baMdhaMti, evaM maNussAuyassavi, sesaM jahA beiMdiyANaM jAva aMtarAiyassa / caridiyA NaM bhaMte ! jIvA NANAvaraNijassa kiM baMdhaMti ?, go0 ! jaha0 sAgarovamasayassa tiNNi sattabhAge palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNae ukko0 te ceva paDipuNNe baMdhaMti, evaM jassa jati bhAgA tassa sAgarovamasateNa saha bhANitatvA, tirikkhajoNiyAuyassa kammassa jaha0 aMto0 u0 puvakoDiM dohiM mAsehiM ahiyaM, evaM maNussAuyassavi, sesaM jahA beiMdiyANaM, NavaraM micchattavedaNijassa jaha0 sAgarovamasataM palitovamassa asaMkhejatibhAgeNaM UNayaM u0 taM caiva paDipuNNaM baMdhati, sesaM jahA beiMdiyANaM jAva aMtarAiyassa / asaNNI NaM bhaMte ! jIvA paMciMdiyA NANAvaraNijjassa kammassa kiM baMdhaMti ?, go! jaha. sAgarovamasahassassa tiNNi sattabhAge palitovamassAsaMkhejatibhAgeNaM UNae ukko0 te ceva paDipuNNe, evaM so ceva gamo jahA beiMdiyANaM, NavaraM sAgarovamasahasseNa samaM bhANitavaM jassa jati bhAgatti, micchattavedaNijassa jaha0 sAgarovamasahassaM palitovamAsaMkhejatibhAgeNaM UNayaM u0 taM ceva paDipuNNaM, neraiyAuyassa jaha0 dasa vAsasahassAI aMtomuhuttamamahiyAI ukkoseNaM palitovamassa asaMkhejatibhAgaM putvakoDitibhAgabbhahiyaM baMdhaMti, evaM tirikkhajoNiyAuyassavi, NavaraM jaha0 aMto0, maNuyAuyassavi devAuyassa jahA neraiyAuyassa, asaNNI NaM bhaMte ! jIvA paMciMdiyanirayagatinAmAe kammassa kiM baMdhati ?, go0 ! jaha0 sAgarovamasahassassa do sattabhAge palitovamassa asaMkhejjatibhAgeNaM UNayA ukko0 te ceva paDipuNNe, evaM tiriyagatitevi, maNuyagatinAmAevi evaM ceva, NavaraM jaha* sAgaro For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: mala ya0 vRttau. // 487 // vamasahassassa divaGkaM sattabhAgaM palitovamassAsaMkhejjaibhAgeNa UNaM ukko0 taM caiva paDipuNNaM baMdhaMti, evaM devagatinAmAe, navaraM te sAgarovamasahassassa evaM sattabhAgaM palio massAsaMkhe 0 UNaM u0 taM cetra paDipuNNaM, veubviyasarIranAmAe pucchA, go0 ! ja0 sAgarovamasahassassa do sattabhAge palitovamassA saMkhejjatibhAgeNa UNe ukko0 do paDipuNNe baMdhaMti, sammattasammA - micchattaAhAragasarIranAmAte titthagaranAmAe Na kiMci baMdhaMti, avasiddhaM jahA beiMdiyANaM, NavaraM jassa jattiyA bhAgA tassa sA sAgarovamasahasseNa saha bhANitavA, sabesiM ANupuvIe jAva aMtarAiyassa | saNNI NaM bhaMte! jIvA paMciMdiyA NANAvaraNijassa kammassa kiM baMdhaMti ?, go0 ! ja0 aMtomu0 u0 tIsaM sA0 koDAkoDIo tiSNi vAsasahassAI abAhA, saNI bhaMte! paMciMdiyA viddApaMcagassa kiM baMdhaMti ?, go0 ! jaha0 aMto0 sAgarovamakoDAkoDIo u0 tIsaM sAgarovamakoDAkoDIo tiNNi ya vAsasahassAI avAhA, daMsaNaca ukassa jahA NANAvaraNijjassa, sAyAvedaNijjassa jahA ohiyA ThitI bhaNitA taheva bhANitavA, IriyAvahiyabaMdhayaM paDucca saMparAiyabaMdhayaM ca, asAyAveyaNijassa jahA NiddApaMcagassa, sammattavedaNijassa sammAmicchattavedaNijassa jA ohiyA ThitI bhaNitA taM baMdhaMti, micchAvedaNijassa ja0 aMtosAgarovamakoDAkoDIo ukko0 sattAraM sAgarovamakoDAkoDIo, sattariya vAsasahassAI abAhA, kasAyabArasagassa jaha0 evaM caiva ukko0 cattAlIsaM sAgarovamakoDAkoDIo, cattAlIsa ya vAsasayAtiM abAhA, kohamANamAyA lobhasaMjalaNAe ya do mAsA mAso addhamAsa aMtomuhutto, evaM jahannagaM, ukkosagaM puNa jahA kasAyavArasagassa, cauNhavi AuyANaM jA ohiyA ThitI bhaNitA taM baMdhaMti, AhAramasarIrassa titthagaranAmAe ya jahaNNeNaM aMtosAgarovamakoDAkoDIto u0 aMtosAgarocamakoDA For Personal & Private Use Only 23 karmatrandhapade dvI. ndriyAdInAM karmasthitiHsU. 295 // 487 // Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koDIo, purisavedaNijassa ja. aha saMvaccharAI u0 dasa sAgarovamakoDAkoDIo dasa ya vAsasatAI abAhA, jasokittiNAmAe uccAgottassa evaM ceva, navaraM jaha0 aha muhuttA, aMtarAiyassa jahA NANAvaraNijassa, sesaesu savesu ThANesu saMghayaNesu saMThANesu vaNNesu gaMdhesu ya jaha. aMtosAgarovamakoDAkoDIo ukko jA jassa ohiyA ThitI bhaNitA taM baMdhaMti, NavaraM imaM nANattaM abAhA abAhUNiyA Na buccati, evaM ANupubIte savvesi, jAva aMtarAyassa tAva mANitavaM (sUtraM 296) 'beiMdiyA NaM bhaMte ! jIvA' ityAdi. atreyaM paribhASA-yasya 2 karmaNo yA yA sthitirutkRSTA prAgabhihitA tasyAH tasyAH mithyAtvasthityA saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANayA bhAge hate yallabhyate tatpaJcaviMzatyA guNyate gu|NitaM ca sat yAvadbhavati tAvatpalyopamAsaGkhyeyabhAgahInaM dvIndriyANAM bandhakAnAM jaghanyasthitiparimANaM tadeva pari pUrNamutkRSTasthitiparimANaM, tadyathA-jJAnAvaraNapaJcakadarzanAvaraNanavakAsAtavedanIyAntarAyapaJcakAnAM trayaH sAgaropamassa SsaptabhAgAH paJcaviMzatyA guNitAH, vastuvRttyA paJcaviMzateH sAgaropamANAM trayaH saptabhAgAH palyopamAsaGkhyeyabhAgahInA jaghanyasthitibandhaparimANaM, ta eva paripUrNA utkRssttmityaadi| trIndriyabandhacintAyAM tadeva bhAgalabdhaM paJcAzatA guNyate caturindriyabandhacintAyAM zatena asaMjJipaJcendriyacintAyAM sahasreNa, Aha ca karmaprakRtisaGgrahaNikAra:-"paNa-16 |vIsA pannAsA sayaM sahassaM ca gunnkaaro| kamaso vigalaasannINa"miti [paJcaviMzatiH paJcAzat zataM sahasraM ca guNa-16 402020129000000000000 For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: mala ya0 vRttI. // 488 // kAraH / krameNa vikalAsaMjJinAm / ] tata etadanusAreNa sUtraM svayaM nigamanIyaM sugamatvAt navaraM 'sAgarovamaNNavIsAe tiSNi sattabhAgA palionamassa asaMlejjaibhAgeNaM UNanA' iti, atreyaM gaNitabhAvanA - paJcaviMzateH sAgaropamANAM saptabhirbhAge hiyamANe yallabhyate tatriguNIkRtya palyoSamA saGghapeyabhAgahInaM kriyate iti, evaM sarvatrApi yathAyogaM | gaNita bhAvanA karttavyA / saMjJiSazcendriyabandhakasUtre jJAnAvaraNIyAdikarmaNAM jaghanyataH sthitibandho'ntarmuhUrttAdiparimANaH kSapakasya svasvavandhacaramasamaye pratipattavyaH, nidrApaJcakA sAtave danIyamidhyAtmakaSAyadvAdazakAdInAM tuH kSapaNAdava:k bandha iti teSAM jaghanyato'pyantaH sAgaropamakoTIkoTIpramANaH utkRSTo mithyAdRdheH sarvasaGkliSTasya, nakraM tirthamanuSyadevAyuSAM khakhabandhakeSvatiSiddhasyeti / iha saMjJipaJcendriyasUtre jJAnAvaraNIyAdikarmmaNAM jayamyasthitiSandho'ntarmuhUrttAdiparimANa uktaH, sa kasmin svAmini labhyate iti jijJAsu pRcchati jANAvara jassa NaM maMte ! kammassa jahaNNadvitIbaMdhae ke0 1, go0 ! aNNayare suhumasaMparAyate uvasAmae vA khavage vA esa go0 ! jANAvara Nijjassa kammassaH jahaNaThitIbaMdhate, tabairite ajahaNNe, evaM eeNaM abhilASeNaM mohAuthavajjANaM sesakammANaM bhANitavaM, mohaNijassa NaM maMte / kammarasa jahaNNaThitIbaMdhate ke0 1, go0 ! anavare vAdaralaMparAe unasAmae ka aar vA esa NaM mo0 ! mohaNijjassa kammassa jahaNaThitIbaMdhate, tavatirite ajahaNNe, AuyassaH NaM bhaMte! kammAH jatibaMdha ke 0 1, go0 ! je NaM jIve asaMkhepyaddhApaviTTe sadhaniruddhe se ADate, sese sakSamahaMtIe AThayabaMthadvAra For Personal & Private Use Only 23 karmaprakRtipadaM // 488 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIse 5 AuyabaMghaddhAe carimakAlasamayasi sabajahaNiya ThiI apajjattApajjattiyaM nivatteti, esa gaM goyamA! Auyakammassa jahaNNaThitIbaMdhate, tabairitte ajahaNNe (sUtraM 297) 'nANAvaraNijassa gaM maite ! kammassa jahaNNaThiibaMdhae ke ?' ityAdi sumamaM , navaramanyattarasUkSmasaMparAya iti / yaduktamasya vyAkhyAnaM kSapaka upazamako vA sUkSmasamparAyaH, iha jJAnAvaraNasya bandhaH kSapakasya upazamakasya ca jaghanyato'ntarmaharttapramANastato'ntamahatatvAvizeSAt upazamako vA kSapako vA ityuktam, anyathA'trApi kSapakApekSayA | upazamakasya bandho dviguNo veditavyo, yata Aha karmaprakRtisaGgrahaNikAraH-khavaguvasAmamapaDivayamANo duguNo tahiM tahiM baMdho' [kSapakopazamakapratipatatAM dviguNastatra tatra bandhaH] iti, tato vedanIvasya sAmparAyikabandhacintAyAM jaghanyaH sthitibandhaH kSapakasya dvAdaza muhUrtA upazamakasya caturviMzatiH, nAmagotrayorjaghanyataH kSapakasyASTau muhUto upazamakasya SoDaza, paraM upazamakasyApi jaghanyato bandhaH zeSavandhApekSayA sarvajaghanya iti tatsutreSvapi 'annayare mahumasaMparAe uvasAmae vA khavaNe yA' iti vaktavyaM, tathA ca vakSyatti-'eeNaM abhilAveNaM mohAuvajjANaM sesakammANaM bhANiya'ti upasaMhArasUtre 'tavairitte ajahanne' iti tadvyatirikta:-kSapakopazamakasUkSmasamparAyavyatirikto jano jaghanyasthitibandhakaH, AyurvandhakasUtre 'je NaM jIve asaMkhippaddhApaviTe' ityAdi, iha dvividhA jIvAH-sopakramAyuSo nirupakramAyuSazca, tatra devA nairayikA asaGkhyeyavarSAyuSastiryammanuSyAH saGkhyeyavarSAyuSo'pyuttamapuruSAzcakravatyAdayazcara 99%80090902 For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH mala ya0 vRttau . // 489 // mazarIriNazca nirupakramAyuSa eva, zeSAstu sopakramA api nirupakramA api uktaM ca - "devoM neraiyA vA asaMkhavAsAuyA ya tirimaNuyA / uttamapurisA ya tahA caramasarIrA ya niruvakamA // 1 // sesA saMsAratthA bhaiyA sovakamA va | iyare vA / sovakkamaniruvakkamabheo bhaNio samAseNaM // 2 // " [devA nairayikA vA asaMkhyavarSAyuSkAzca naratiryaJcaH / uttamapuruSAzca tathA caramazarIrAzca nirupakramAH // 1 // zeSAH saMsArasthA bhaktAH sopakramA vetare vA / sopakramanirupakramabhedo bhaNitaH samAsena // 2 // ] tatra devA nairayikA asaGkhyeyavarSAyuSastiryagmanuSyAzca paNmAsAvazeSAyuSaH pArabhavikAyurbandhakA eva, ye punastiryagmanuSyAH saMkhye varSAyuSo'pi nirupakramAyuSaste niyamAtribhAgAvazeSAyuSaH parabhavAyurvanti, ye tu so pakramAyuSaste syAtribhAgAvazeSAyuSastribhAga tribhAgAvazeSAyuSo yAvadasaGkSepyAddhApraviSTA iti, tata Aha - 'je NaM jIve' ityAdi, yo Namiti vAkyAlaGkAre jIvo'saGkSepyAddhApraviSTaH tribhAgAdinA prakAreNa yA saGkSesuM na zakyate sA asaGkSepyA sA cAsau addhA ca asaGkSepyAddhA tAM praviSTaH asaGkSepyAddhApraviSTaH, ata Aha-- ' se ' tasyAsapyAddhApraviSTasya jIvasyAyuH sarvaniruddhaM upakramahetubhiratisaGkSiptIkRtaM, AyurvandhanivarttanamAtra eva kAlaH tasyAsti na parato jIvanakAla iti bhAvaH, etadeva spaSTataramAha - 'sese sakSamahaMtIe AuyabaMdhaddhAe' iha sarvamahatI | AyurbandhAddhA aSTAkarSapramANA tasyAH zeSaH - ekAkarSapramANA tAvanmAtraM sarvaniruddhaM tasyAyurvarttate iti bhAvaH, tato- 'saGkSepyAddhApraviSTaH, sa itthaMbhUtaH tasyA - AyurvandhAddhAyAzcaramakAlasamaye -- caramakAlAvasare ekAkarSapramANe, iha For Personal & Private Use Only 23 karmaprakRtipadaM // 489 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eeeeeeeeeeeeeeeeeesea caramasamayakAlagrahaNena na paramaniruddhaH samayaH parigRhyate kintu yathoktarUpaH kAlastato hInena kAlenAyubandhasyAsambhavAt , yata uktaM prAk vyutkrAntipade "jIvA NaM bhaMte ! ThiinAmanihattAuyaM kaihiM AgarisehiM pakarei ?. gosA jaha ekkeNaM ukkoseNaM aTTahiM Agarisahi' iti, ekena cAkarSaNAyunivartayati sarvajaghanyaM, yata Aha-'sacajahaniya'miti, sarvajaghanyAM-sarvaladhvIM sthitimiti gamyate, nivartayati babhrAtIti bhAvaH, kiMviziSTAmityAha'paryAptAparyAptikAM' zarIrendriyaparyAptinivartanocchAsaparyAptyanirvartanasamarthI, kathametat avaseyaM yatsarvajaghanyAmapi sthiti nivartayati jIvaH zarIrendriyaparyAptinivartanasamarthAM na tato hInatarAM iti cet, ucyate, yuktivazAt , tathAhi-iha / sarva eva dehinaH parabhavAyurbavA mriyante nAnyathA, parabhavAyuSazca bandha audArike vaikriye AhArake vA yoge vartamAnasya na kArmaNe audArikAdimizre vA, tathA cAha mUlaTIkAkAraH-"jeNorAliyAINaM tiNhaM sarIrANaM kAyajoge vaTTamANo AuyabaMdhago, na kammae orAliyAimisse vA" iti, audArikAdikAyayogazca viziSTo bhavati zarIrendriyaparyAptyA, na kevalaM zarIraparyAptyA paryAptasya, tata etatsiddhaM-zarIraparyAptyA indriyaparyAptyA ca paryAptasya maraNaM nAnyatheti, sarvajaghanyAmapi sthiti nivartayati zarIrendriyaparyApsinirvartanasamartho na tato'pi hInatarAmiti, 'esa NaM goyame'tyAdhupasaMhAravAkyam / tadevamukto jaghanyasthitibandhakaH, sampratyutkRSTasthitibandhake pRcchati___ ukkosakAladvitIyaM NaM bhaMte ! NANAvaraNijjaM kiM neraio baMdhati tirikkhajoNio baMdhai tirikkhajoNiNI baMdhai maNusso For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 prajJApanAyA:malaya.vRttI. // 49 // baMdhaha maNussiNI baMdhai devo baMdhai devI baMdhai , go! neraiovi baMdhai jApa devIvi baMdhai, kerisae NaM bhaMte ! behe| ukkosakAlaThiiyaM NANAvaraNijja kammaMbaMdhai, gosaNI paMciMdie sabAhiM pajjatIhiM pajate sAgAre jAgare sukho(to)vautte - micchAdiTThI kaNhalese ya ukkosasaMkiliTThapariNAme IsimajjhimapariNAme vA, erisae NaM go0! neraie ukkosakAlahitivaM NANAvaraNijhaM kammaM baMdhati, kerisae NaM bhaMte / tirikkhajoNie ukkosakAlaThitIyaM NANAvaraNija kammaM baMdhati 1; go! kammabhUmae vA kammabhUmagapalibhAgI vA saNNI paMceMdie sabAhiM pajattIhiM paJjacae sesaM taM ceva jahA neraimassa, evaM tirikkhajoNiNIvi mAsevi maNasIvi, devadevI jahA neraie, evaM AuyavajANaM sattaNhaM kammANaM / ukosakAlaThitIyaM NaM bhaMte ! AuyaM kammaM kiM neraio baMdhati jAva devI baM01, go0! no neraio baMdhai, tirikkhajoNio baMdhati, no tirikkhajoNiNI baMdhati, maNussevi baMdhati maNussIvi baMdhati, no devo baMdhai no devI baMdhai, kerisae NaM bhaMte ! tirikkhajoNite ukosaThitIyaM AuyaM kammaM baMdhati', go! kammabhUmae vA kammabhUmagapalibhAgI vA saNNI paMcidie sabAhiM pajattIhiM pajattae sAgAre jAgare suttovautte micchadiTThI paramakaNhalese ukkosasaMkiliGapariNAme, erisae NaM go0 ! | tirikkhajoNite ukkosakAladvitIyaM AuyaM kammaM baMdhati, kerisae NaM bhaMte ! maNase ukkosakAladvitIyaM AuyaM kammaM baMdhati, go kammabhUmae vA kammabhUmagapalibhAgI vA jAva sutto(to)vautte sammadiTThIvA micchaddiTTI vA kaNhalese vA sukalese vA NANI vA aNNANI vA u0 saMkiliTThapariNAme kA asaMkiliTThapariNAme.vA tappAuggavisujjhamANapariNAme kA erisae NaM go0 manase ukkosakAladvitIyaM AuyaM kammaM baMdhati, kerisayA NaM maMte ! maNusI ukkosakAlAhiiyaM Au // 49 // For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSSSSSSSSSSS kammaM baMdhaha, go0 ! kammabhUmiyA vA kammabhUmagapalibhAgI vA jA suttovauttA sammaddiSTI sukkalesA tappAuggacisujjhamANapariNAmA, erisiyA NaM gotamA ! maNUsI ukkosakAlahiiyaM AuyaM karma baMdhati, aMtarAiyaM jahA gANAvaraNizaM (sUtra 298) // paNNavaNAe tevIsamaM parva samattaM // 23 // . 'ukkosakAlaThiiyaM NaM bhaMte ! NANAvaraNija kammaM kiM neraio baMdhai' ityAdi, sugama, nairayikasUtre 'sAgAra' iti || sAkAropayuktaH, 'jAgare' iti jAgrat nArakANAmapi kiyAnapi nidrAnubhavo'sti tata uktam-'jAgraditi 'suco(to) vautte' iti zrutopayuktaH sAmilApajJAnopayukta iti bhaavH| tiryagyonikasUtre 'kammabhUmagapalibhAgI ca' karmabhUmagAHkarmabhUmijAtAsteSAM pratibhAgaH-sAdRzyaM tadasyAstIti karmabhUmagapratibhAgI karmabhUmagasadRza ityarthaH, ko'sAviti cet , ucyate, yA karmabhUmijA tiryakatrI garbhiNI satI kenApyapahRtyAkarmabhUmau muktA tasyA jAtaH karmabhUmagasadRza | ityarthaH, anye tu vyAcakSate-karmabhUmaga eva yadA kenApyakarmabhUmau nIto bhavati tadA sa karmabhUmagapratibhAgI vyapadizyate iti / utkRSTasthitikAyubandhacintAyAM nairayikatiryagyonikastrIdevadevInAM pratiSedhaH, tAsAmutkRSTasthitiSu narakAdipUtpattyabhAvAt , manuSyasUtre 'sammaTTiI vA micchAdiTThI vA' iti, iha dve utkRSTe AyuSI, tadyathA-saptamanarakapRthivyAyurvanAti tadA mithyASTiH, yadA punaranuttarasurAyustadA samyagdRSTiH, kaNhalese vA' nArakAyurvandhaka: 'sukkalese vA' iti anuttarasurAyurvandhakaH samyagdRSTirapramattayatiH, utkRSTasaliSTapariNAmo nArakAyurvandhakastatmA 780829089880sasease For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA malaya0 vRttau . // 491 // yogyavizuddhyamAnapariNAmo'nuttarasurAyurvandhakaH, mAnuSI tu saptamanarakapRthivIyogyamAyurna bAti anuttarasurAyustu babhrAtIti tatsUtre sarva prazastaM jJeyaM, iha ativizuddha Ayurbandhameva na karotIti tatprAyogyagrahaNaM, zeSaM kaNThyam // itizrImalayagiriviracitAyAM prajJApanATIkAyAM trayoviMzatitamaM karmaprakRtyAkhyaM padaM parisamAptam // atha caturviMzatitamaM karmaprakRtibandhapadaM // 24 // 401610 vyAkhyAtaM trayoviMzatitamaM padaM, samprati catuvaiizatitamamArabhyate - tasya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarapade karmabandhAdirUpaH pariNAmavizeSazcintitaH, sa eva vakSyamANeSvapi caturSu padeSu kvacit cintyate, tatra caturviMzatitamasya padasyedamAdi sUtram -- kati NaM bhaMte ! kammapagaDIo paNNattAo ?, go0 ! aTTha kammapagaDIo paNNattAo, taM0 - NANAvaraNijaM jAva aMtarA - iyaM, evaM neraiyANaM jAva vemANiyANaM / jIve NaM bhaMte ! NANAvaraNijaM kammaM baMdhamANe kati kammapagaDIto baMdhai 1, go0 ! sattavihabaMdha vA aTThaviha0 chavihabaMdhate vA, neraie NaM bhaMte ! NANAvaraNijaM kammaM baMdhamANe kati kammapagaDIto baMdhati ?, go0 ! sattavihabaMdha vA aTThaviha, evaM jAva vemANite, NavaraM maNusse jahA jIve, jIvA NaM bhaMte ! NANAvaraNiaM kammaM For Personal & Private Use Only 24 karmabandhapadaM // 491 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhamANA kati kammapagaDIo baMdhati ?, go0 ! savevi tAva hoja sattavihabaMdhagA ya aTTavihabaMdhagA ya ahavA sattavihabaMdhagA ya aTThavihabaMdhagA ya chabihabaMdhage ya ahavA sattavihabaMdhagA ya aTThavihabaMdhagA ya chavihabaMdhagA ya, NeraiyA Na bhaMte ! NANAvaraNijaM kammaM baMdhamANA kati kammapagaDIto baMdhaMti ? go0 ! savevi tAva hojA sattavihabaMdhagA ahavA sattavihabadhagA ya aTThavihabaMdhage ya, ahavA sattavihabaMdhagA ya aTThavihabaMdhagA ya tiNNi bhaMgA, evaM jAva thaNiyakumArA, puDhavikAiyA NaM pucchA, go0! sattavihabaMdhagAvi aTTavihabaMdhagAvi evaM jAva vaNapphaikAiyA, vigalANaM paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM tiyabhaMgo sabvevi tAva hoja sattavihabaMdhagA ahavA sattavihabaMdhagA ya aTThavihabaMdhage ya ahavA sattavihabaMdhagA ya aTThavihabaMdhagA ya, maNUsA NaM bhaMte ! NANAvaraNijjassa pucchA, go0 ! savevi tAva hojjA sattavihabaMdhagA 1 ahavA sattavihabaMdhagA ya aTThavihabaMdhage ya 2 ahavA sattavihabaMdhagA ya aDhavihabaMdhagA ya 3 ahavA sattavihabaMdhagA ya chavihabaMdhae ya 4 ahavA sattavihabaMdhagA ya chabihabaMdhagA ya 5 ahavA sattavihabaMdhagA ya aTTavihabaMdhage ya chavihavaMdhage ya 6 ahavA sattavihabaMdhagA ya aTThavihabaMdhage ya chabihabaMdhagA ya 7 ahavA sattavihabaMdhagA ya aTThavihabaMdhagA ya chabihabaMdhage ya 8 ahavA sattavihabaMdhagA ya ahavihabaMdhagA ya chabihabaMdhagA ya 9 evaM ete nava bhaMgA, sesA vANamaMtarAdiyA jAva vemANitA jahA neraiyA sattavihAdibaMdhagA bhANitA tahA bhANitavA, evaM jahA NANAvaraNaM baMdhamANA jahiM bhaNitA daMsaNAvaraNaMpi baMdhamANA tahiM jIvAdIyA egattapohuttehiM bhANitavA, veyaNijaM baMdhamANe jIve kati ?, go0 ! sattavihabaMdhae vA aTThavihabaMdhae vA chavihabaMdhae vA egavihabaMdhae vA, evaM maNUsevi, sesA nAragAdIyA sattavi0 aTTavihabaMdhagA jAva vemANite, jIvA NaM baMdhage ya 2 ahavA sataraNajassa pucchA, gomaya avihabaMdhage ya ahavA satyatirikkhajoNihabaMdhagA avihabaMdhage ya chabihabaMdhagA yA ahavA sattavihabaMdhagA yA ahavA sattavihabaMdhagA ya havA sattapi For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya0 vRttI. 20000000 // 49 // bhaMte ! vedaNija kamme pucchA, go0 ! sabvevi tAva hojA sattavihabaMdhagA ya ahavihabaMdhagA ya egavihabaMdhayA ya chaviharva- 24karmaba. dhae ya ahavA sacavihavaMdhamA ya aTThavihabaMdhagA ya emavihabaMdhagA ya chabihabaMdhagA ya avasesA, nAragAdIyA jAva vemANi- ndhapadaM tA jahiM NANAvaraNaM baMdhati tahi mANitabA, evaM maNUsA gaM bhaMte ! vedaNijaM kammaM baMdhamANA kati kammapagaDIto baMdhati ?, go0 ! savevi tAva hoja sattavihabaMdhagA ya egavi0 1 ahavA sattavihabaMdhagA ya egavi0 aTThavihabaMdhage ya2 ahavA sattavihabaMdhagA ya egavihabaMdhagA ya ahavi0 3 ahavA sattavihabaMdhagA ya egavihabaMdhagA ya chabihabaMdhage ya 4 ahavA sattavihabaMdhagA ya egaviha. chabiha0 5 ahavA sattavihabaMdhagA ya egavi0 aTThavihabaMdhate ya chavihabaMdhate ya 6 ahavA sattavihabaMdhagA ya egavihabaMdhagA ya aDhavihabaMdhate ya chavihabaMdhagA ya 7 ahavA sattavihabaMdhagA ya egavi0 gA va avihavaM. chavihabaMdhage ya 8 ahaSA sattavihabaMdhagA ya egavi0 aTThavi0 chabihaba09evaM ee nava bhaMgA bhANiyavA, mohaNijaM baMdhamANe jIve kati01, go0! jIvegidiyavajo tiyabhaMgo, jIvegiMdiyA sattavihabaMdhagAvi aDhavihabaMdhagAvi, jIve meM bhaMte ! Apa kammaM baMdhamANe kati kamma0, mo0! niyamA aTTa, evaM neraie jAva vemANie evaM puhutteNavi, NAmagoyaaMtarAiyaM baMdhamANe jIve kati0, go0! jIvA NANAvaraNijja baMghamANe jAhiM baMdhati tAhi bhANitabo, evaM neraievi, jAva vemANie, evaM puhutteNavi bhANiyatvaM // (sUtraM 299) paNNavaNAe bhagavaIe cauvIsatimaM payaM samataM // M // 49 // 'karaNaM bhaMte! kammapagaDIo paNNattAgo' ityAdi, prAgupanvatasthAlApakaskhehopanyAso vizeSAbhidhAnArthaH, evamuttare-11 For Personal & Private Use Only w Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zavapi padeSu bhAvanIyaM, saMprati kiM karma banan kAni karmANi vanAtIti bandhasambandhaM cicintayiSuH prathamato jJAnAvaraNIyena saha sambandhaM cintayati-'jIve NaM bhaMte ! NANAvaraNija kammaM baMdhamANe kai kammapagaDIjo baMdhaI' sugama, navaraM saptavidhavandhaka AyurvandhakAbhAvakAle aSTavidhavandhaka Ayurapi banan paDDidhakAdhako mohAyurvandhAbhAve, saca sUkSmasamparAyaH, uktaM ca-"sattavihabaMdhagA hoti pANiNo AuvajagANaM tu / taha muhamasaMparAyA chadhihabaMdhA viNihihA // 1 // mohAuyavajANaM pavaDINaM te u baMdhagA bhnniyaa||" [ saptavighabandhakA bhavanti prANina AyurvarjAnAm / tathA sUkSmasaMparAyAH SaDivavandhA vinirdiSTAH // 1 // mohAyurvarjAnAM prakRtInAM te tu bandhakA bhaNitAH]] iti, ekavidhabandhakastu na labhyate, ekavidhabandhakA hi upazAntakaSAyAdayaH, tathA coktam-'uvasaMtakhIyamohA | kevaliNo egvihbNdhaa| te puNadusamayahiiyassa baMdhakA na uNa saMparAyassa // " [upazAntakSINamohAH kevalina ekavidhabandhAH / te punarvhisamayasthitikasya bandhakA na punaH saMparAyasya ] na copazAntakaSAyAdayo jJAnAvaraNIyaM karma vananti, tadvandhasya sUkSmasamparAyacaramasamaya eva vyavacchedAt, kintu kevalaM sAtavedanIyamiti // etadeva nairayikA| didaNDakakrameNa cintayati-'neraie NaM bhaMte' ityAdi, iha manuSyavarjeSu zeSeSu padeSu sarveSvapi dvAveva bhaGgako draSTavyau saptavidhabandhako vA aSTavidhabandhako vA iti, na tu tRtIyaH SaDvidhabandhaka iti, teSu sUkSmasamparAyaguNasthAnAsa-1 mbhavAt , manuSyapadeSu trayo'pi vaktavyAH, tatra sUkSmasamparAyatvasambhavAt , tathA cAha-evaM jAva vemANie, navaraM dan Education International For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAvAH malayavRttI. 24karmava. ndhapadaM // 49 // maNUse jahA jIve' iti / ukta ekatvena daNDakaH, samprati bahutvenAha-'jIvA NaM bhaMte' ityAdi, iha jIvAH saptavi- dhabandhakAH aSTavidhavandhakAzca sadaiva bahutvena labhyante, SaDUvidhavandhakastu kadAcitsarvathA na bhavati, SaNmAsAn yA- vat utkarSatastadantarasya pratipAdanAt, yadApi labhyate tadApi jaghanyapade eko dvau vA utkarSato'STAdhikaM zataM, tatra yadaiko'pi na labhyate tadA prathamo bhaGgaH, yadA tveko labhyate tadA dvitIyo, bahUnAM lAbhe tu tRtIya iti, nairayikAH SaDvidhabandhakA na bhavanti aSTavidhabandhakA api kAdAcitkAH, tatra yadaiko'pyaSTavidhavandhako na labhyate tadA sarve'pi tAvad bhaveyuH saptavidhabandhakA iti prathamo bhaGgaH, yadA tveko'STavidhabandhakastadA dvitIyo yadA tu bahavastadA tRtIya iti, etadeva bhaGgatrikaM dazakhapi bhavanapatiSu bhAvanIyaM, pRthivyAdiSu paJcasu saptavidhabandhakA api aSTavidhabandhakA apItyeka eva bhaGgo'STavidhabandhakAnAmapi sadaiva teSu bahutvena labhyamAnatvAt , dvitricaturindriyatirya paJcendriyasUtreSu bhaGgatrikaM nairayikavat , manuSyasUtre bhaGganavakamaSTavidhavandhakasya padbhidhabandhakasya ca kadAcit sarvathApyabhAvAt , tatrASTavidhaSavidhavandhakAbhAve sarve'pi tAvad bhaveyuH saptavidhabandhakA iti prathamo bhaGgaH, saptavidhabandhakAnAM sadaiva bahutvena prApyamANatvAt , ekASTavidhavandhakabhAve dvitIyaH saptavidhavandhakAzcASTavidhabandhakazca, bahvaSTavidhabaMdhakabhAve tRtIyaH saptavidhavandhakAzcASTavidhabaMdhakAca, evamevASTavidhabandhakAbhAve SaividhavandhakapadenApyekatvabahutvAbhyAM dvau bhaGgAviti dvikasaMyoge catvAro bhaGgAH, trikasaMyoge'pyaSTavidhabandhakapavidhabandhakapadayoH pratyekamekavacanabahuvacanA // 49 // For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhyAM catvAra iti sarvasaGkhyayA nava, vyantarajyotiSkavaimAnikA nairayikavat , yathA jJAnAvaraNIyaM cintitaM tathA darzanAvaraNIyamapi cintayitavyaM, vedanIyacintAyAM ekavidhavandhaka eva iti upazAntamohAdi, zeSaM prAgvat, manuSyapadaviSayacintAyAmapi ta eva prAguktA nava bhaGgAH, sapsavidhabandhakAnAmekavidhabandhakAnAM ca sadaiva bahutvenAvasthitatayA bhaGgAntarAsambhavAt , mohacintAyAM jIvapade pRthivyAdiSu padeSu ca pratyekaM eka eva bhaGgaH-saptavidhavandhakA | api aSTavidhavandhakA apIti, ubhayeSAmapi sadaiva bahutvena labhyamAnatvAt , paividhabandhakastu mohanIyabandhako na bhavati. mohanIyabandho hyanivRttibAdarasamparAyaguNasthAnakaM yAvat, Savidhavandhakastu sUkSmasaMparAya iti, Ayarvandhakastu niyamAdaSTavidhavandhaka iti tacintAyAmekavacane bahuvacane ca sarvatrAmaGgakaM, nAmagotrAntarAyasUtrANi jJAnAvaraNIyasUtravat / / iti zrImalayagirivira0 karmabandhAkhyaM caturvizatitamaM padaM samAptam // 24 // atha paJcaviMzatitamaM karmavedAkhyaM padaM // 25 // samprati paJcaviMzatitamamArabhyate, tatra cedamAdisUtramkati NaM bhaMte ! kammapagaDIo paM0 1, go0! aTTa kammapagaDIto paNNattAo taM0-NANAvaraNijaM jAva aMtarAiyaM, evaM neraiyANaM jAva vemANiyANaM, jIve NaM bhaMte ! NANAvaraNija kammaM baMdhamANe kati kammapagaDIto vedeti ?, go. niya 7GAOOOOOOOOO2009 For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. 25karmavedapadaM sU. 300 // 49 // mA aTTa kammapagaDIto vedeti, evaM neraie jAva vemANie, evaM puhutteNavi, evaM vedaNijjavajaM jAva aMtarAiyaM / jIveNaM bhaMte ! vedaNijaM kammaM baMdhamANe kati kammapagaDIto vedeti ?, go0! sattavihavedae vA aDhavihavedae vA caubihavedae vA, evaM maNasevi, sesA neraiyAti egateNa puhutteNavi niyamA aTTa kammapagaDIo vedaMti jAva vemANiyA, jIvANaM bhaMte ! vedaNijaM kammaM baMdhamANA kati kammapagaDIto vedeti ?, go ! savvevi tAva hojA aTThavihavedagA ya caubihavedagA ya? ahavA aTTavihavedagA ya caubiha. sattavihavedage ya 2 ahavA aTTavihavedagA ya cauvi. sattavi0 3, evaM maNasAvi bhANiyabA // (sUtraM 300 ) paNNavaNAe bhagavaIe kammavedaNAmaM paNavIsatimaM payaM samattaM // 25 // 'kaha NaM bhaMte kammapagaDIo' ityAdi gatArtha, samprati kiM karma banan kati karmaprakRtIrvedayate iti cintayati'jIve NaM bhaMte !' ityAdi sugama, vedanIyasUtre 'sattavihaveyae vA aTTavihaveyae(yA) vA cauvihaveyae(yA)vA' iti,saptavidhavedaka upazAntamohaH kSINamoho vA, tayormohanIyodayAbhAvAt , aSTavidhavedakA mithyAdRSTayAdayaH sUkSmasamparAyAntAH, teSAmavazyamaSTAnAmapi karmaNAmudayabhAvAt , caturvidhavedakaH sayogikevalI, tasya ghAtikarmacatuSTayodayAbhAvAt, bahuvacane saptavidhavedakAH kAdAcitkA iti bhaGgatrayam // iti zrImalayagiriviracitAyAM paJcaviMzatitamaM| karmavedAkhyaM padaM samAptam // 25 // // 494 // For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha SaDviMzatitamaM karmavedabandhAkhyaM padaM // 26 // cieaeeeeeeeeeeeeeek adhunA SaDviMzatitamamArabhye, tatra cedamAdisUtram- . kati NaM bhaMte ! kammapagaDIo paNNatAo, go0 ! aha kammapagaDIo paNNattAo, taM0-NANA0 jAva aMtarAiyaM, evaM neraiyANaM jAva vemANiyANaM, jIve NaM bhaMte ! NANAvaraNija kammaM vedemANe kati kammapagaDIo baMdhati ?, go0 ! sattavihabaMdhae vA avavihabaMdhae vA chabihabaMdhae vA egavihabaMdhae vA, neraie NaM bhaMte ! NANAvaraNija kammaM vedemANe kati kamma0 baMdhati ?, go.! sattavihabaMdhae vA aTThavi0, evaM jAva vaimANite, evaM maNase jahA jIve, jIvANaM bhaMte ! NANAvaraNijaM kammaM vedemANA kati0 ! kammapagaDIto baMdhaMti !, go0 ! savevi tAva hojA sattavihabaMdhagA ya aTThaviha0 1 ahavA sattavihabaMdhagA ya aDhavihabaMdhagA ya chabihabaMdhage ya 2 ahavA sattavihabaMdhagA ya aTTavihabaMdhagAya chabihabaMdhagA ya 3 ahavA sattavihabaMdhagA ya aTThavihabaMdhagA ya egavihabaMdhae ya 4 ahavA sattavihabaMdhagA ya aTThavihabaMdhagA ya egavihabaMdhagA ya 5 ahavA sattavihabaMdhagA ya aTThavi0 chabihabaMdhae ya egavihabaMdhae ya 6 ahavA sattavihabaMdhagA ya aDavi0 chavihabaMdhae ya egavihabaMdhagA ya 7 ahavA sattavihabaMdhagA ya aDhavi0 chaviha0 egavihabaMdhae ya 8, ahavA sattavihabaMdhagA ya aTTha0 TEERTREEEEEEEeeeeeeeee For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malayavRttI. 26karmavedabandhapadaM // 495 // chaviha0 egaviha0 9, evaM ete nava bhaMgA, avasesANaM emiMdiyamaNUsavajjANaM tiyabhaMgo jAva vemANiyANaM; egidiyANa sattavihabaMdhagA ya aTThavihabaM0, maNUsANaM pucchA, go0 ! savevi tAva hoja sattavihabaMdhagA 1 ahavA sattavihabaMdhagA ya aDhavihabaMdhage ya 2 ahavA sattavihabaMdhagA ya aDhavihabaMdhagA ya 3 ahavA sattavihabaMdhagA ya chavihabaMdhae ya4, evaM chabihabaMdhaeNavi samaM do bhaMgA, egavihabaMdhaeNavi samaM do bhaMgA, ahavA sattavihabaMdhagA ya aTThavihabaMdhae ya chabihabaMdhae ya caubhaMgo 1 ahavA sattavihabaMdhagA ya avihabaMdhae ya egavihabaMdhage ya caubhaMgo 2, ahavA sattavihabaMdhagA ya chabihabaMdhae ya egavihabaMdhae ya caubhaMgo 3 ahavA sattavihabaMdhagA ya ahavihabaMdhae ya chabihabaMdhae ya egavihabaMdhae ya bhaMgA aha, evaM ete sattAvIsaM bhaMgA, evaM jahA NANAvaraNijjaM tahA daMsaNAvaraNijjaMpi aMtarAiyaMpi, jIve NaM bhaMte ! vedaNijjaM kammaM vedemANe kati kammapagaDIto baMdhati ?, go0! sacavihabaMdhate vA ahavihabaMdhate vA chabihabaMdhae vA egavihabaMdhae vA abaMdhae vA, evaM maNUsevi, avasesA NArayAdIyA sattavihavaM. aTTavihabaM0 evaM jAva vemANitA / jIvA gaM bhaMte ! vedaNijaM kammaM vedemANA kati0 baMdhati ?, go0 ! sabvevi tAva hojjA sattavihabaMdhagA ya aTThavihabaMdhagA ya egavihabaMdhagA ya ahavA sattavihabaMdhagA ya aDhavi0 egavi0 chavihabaMdhage ya, ahavA sattavihabaMdhagA ya advavihabaMdha0 egavihabaMdha0 chavihabaMdhagA ya, abaMdhageNavi samaM do bhaMgA bhANitavA, ahavA sattavihabaMdhagA ya aTTavihabaMdha0 egavihabaMdha0 chabihabaMdhage ya abaMdhage ya caubhaMgo, evaM ee nava bhaMgA, egidiyANaM abhaMgataM, nAragAdINaM tiyabhaMgA jAva vemANiyANaM, navaraM masANaM pucchA, savevi tAva hojA sattavihabaMdhagA egavihabaMdhagA ya ahavA sattavihabaMdhagA ya egavihabaMdhagA ya chabihabaMdhate ya aTThavihavaM 209968229202 // 495 // For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhate ya abaMdhate ya, evaM ete sattAvIsaM bhaMgA bhANitavA, evaM jahA vedaNija tahA AuyaM nAma goyaM ca bhANitavaM, mohaNijaM vedemANe jahA NANAvaraNijaM tahA bhANiyatvaM // (mUtraM 301) paNNa. chabbIsatimaM payaM samattam // 26 // 'kati NaM bhaMte ! ityAdi gatArtha, samprati kiM karma vedayamAnaH kAH karmaprakRtIbaMdhAtItyudayena saha bandhasya sambandhaM cicintayiSuridamAha-'jIve NaM bhaMte ! NANAvaraNijaM kammaM veemANe kai kammapagaDIo baMdhaI' ityAdi sugama, navaraM jJAnAvaraNIyaM karma vedayamAna ekavidhabandhakaH upazAntamohaH kSINamoho vA na tu sayogikevalI, tasya jJAnAvaraNIyodayAbhAvAt , bahuvacanacintAyAM SaDvidhabandhakAH sUkSmasamparAyA ekavidhabandhakA upazAntamohakSINamohAH kAdAcitkA ekatvAdinA ca bhAjyA ityubhayeSAmapyabhAve saptavidhabandhakA api aSTavidhabandhakA apItyeko bhaGgo, dvayAnAmapi sadaiva bahutvena labhyamAnatvAt , tataH SaDavidhabandhakapadaprakSepe ekavacanabahuvacanAbhyAM dvau bhaGgo, evameva dvau bhaGgAveka vidhabandhakaprakSepe'pi, ubhayorapi yugapat prakSepe pUrvavacatvAra iti sarvasatyayA nava, nairayikAdiSu tu padeSvekendriyamanuSyavarjeSu bahuvacanacintAyAM bhaGgatrikaM, aSTavidhavandhakAnAM kAdAcitkatayA ekatvAdinA bhAjyatayA ca labhyamAnatvAt , ekendriyeSvabhaGgaka, saptavidhabandhakA aSTavidhabandhakA apIti, ubhayeSAmapi sadA bahutvena prApyamANatvAt , manuSyeSu tu saptaviMzatirbhaGgAH, aSTavidhavandhakaSaDvidhavandhakaekavidhabaMdhakAnAM kAdAcitkatayA eka|tvAdinA bhAjyamAnatayA labhyamAnatvAt , tatrAmISAmabhAve saptavidhabandhakA ityeko bhaGgaH, tato'STavidhavandhakapadapra dain Education International For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23karmave. prajJApanAyA malaya0 vRttI. dabandhapadaM sU. 301 // 496 // kSepe ekavacanabahuvacanAbhyAM dvau dvau, SaDvidhabandhakaprakSepe dvau, ekavidhabandhakaprakSepe sati sapta, tato'STavidhabandhaka| SaDvidhabandhakapadaprakSepe catvAraH, aSTavidhabandhakaikavidhabandhakapadaprakSepe catvAraH, SaDvidhabandhakaekavidhavandhakapadaprakSepe'pi catvAraH, ekonaviMzatiH, tato'STavidhavandhakaSaDvidhavandhakaikavidhabandhakapadAnAM yugapat prakSepe'STAviti saptaviMzatiH, vedanIyasUtre ekavidhabandhakaH sayogikevalyapi, tasyApi vedanIyodayabandhasambhavAt , abandhako'yogikevalI, tasya yogAbhAvato vedanIyaM vedayamAnasyApi tadvandhAsambhavAd, vedanIyasUtre ekavacanabahuvacanacintAyAM jIvapade nava bhaGgAH, tatra satavidhabandhakASTavidhabandhakaikavidhabandhakAnAM sadaiva bahutvena labhyamAnatvAt bahuvacanAtmake itarapadadvayAbhAve ekaH, tataH SavidhabandhakapadaprakSepe ekavacanabahuvacanAbhyAM dvau evameva dvAvekavidhabandhakapadaprakSepe catvAra ubhayapadaprakSepe iti / manuSyapade saptaviMzatiH, tatra hi saptavidhabandhakA ekavidhabandhakA ekena bahutvena sadAvasthitA itare tu trayo'pyaSTavidhabandhakAH SaDvidhabandhakAH abandhakAzca kAdAcitkA ekatvAdinA ca bhAjyAH, tatasteSAmabhAve | saptavidhabandhakA apyekavidhabandhakA apItyeko bhaGgaH, tato'STavidhabandhakapadaprakSepe ekavacanabahuvacanAbhyAM dvau dvau SavidhavandhakapadaprakSepe dvAvekavidhabandhakapadaprakSepe iti SaT, tathA trayANAM padAnAM trayo dvikasaMyogA ekaikasmin dvikasaMyoge ekavacanabahuvacanAbhyAM catvAra iti dvikasaMyoge dvAdaza trikasaMyoge'STAviti sarvasaGkhyayA saptaviMzatiH, evamAyunAmagotrasUtrANyapi bhAvanIyAni, mohavedanIyaM karma vedayamAno jIvaH saptavidhabandhako'STavidhabandhakaH Sar3a SO90999900900507 // 496 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhabandhako vA, sUkSmasamparAyAvasthAyAmapi mohanIyavedanasambhavAt , evaM manuSyapade'pi vaktavyaM, narakAdiSu tu padeSu saptavidhabandhako'STavidhabandhako vetyevaM vaktavyaM, sUkSmasamparAyatvAbhAvataH SaDvidhabandhakatvAsambhavAt , bahuvacanacintAyAM jIvapade bhaGgatrika, tatra sUkSmasamparAyAH kAdAcitkA itare ca dvaye sadaiva bahutvena labhyante iti SaDvi|dhabandhakapadAbhAve saptavidhabandhakA api aSTavidhavandhakA apIyeko bhaGgaH, tataH Sar3avidhabandhakapadaprakSepe ekavacanabahuvacanAbhyAM dvAveto bhaGgAviti, nairayikAdiSu stanitakumAraparyavasAneSu saptavidhabandhakAH sadA bahutvenAvasthitAH, aSTavidhabandhakAstu kAdAcitkA ekatvAdinA ca bhAjyA iti, aSTavidhabandhakapadAbhAve saptavidhabandhakA ityeko bhaGgaH, tato'STavidhabandhakapadaprakSepe ekavacanabahuvacanAbhyAM dvAviti, pRthivyAdiSu tu paJcakhapyabhaGgaka sapsavidhabandhakA api aSTavidhabandhakA apIti, ubhayeSAmapi teSu sadA bahutvena labhyamAnatvAt , dvitricaturindriyatiryapaJcendriyeSu vyantarajyotiSkavaimAnikeSu ca nairayikavat bhaGgatrikaM, manuSyeSu nava bhaGgAH, tatra saptavidhabandhakA ityeko bhaGgastato'STavidhabandhakapadaprakSepe ekavacanabahuvacanAbhyAM dvau dvau SaDvidhabaMdhakapadaprakSepe ekavacanabahuvacanAbhyAM catvAraH ubhayapadaprakSepe iti, tathA cAha-"mohaNijaM veemANe jahA [baMdhe] NANAvaraNijaM tahA bhANiyaba'miti // iti zrImalayagiriviracitAyAM SaDaviMzatitamaM vedabandhAkhyaM padaM samAptam // 90209080928980202000 For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA malaya0 vRttau. // 497 // atha saptaviMzatitamaM karmaprakRtivedavedapadaM // 27 // -60000 saMprati saptaviMzatitamamArabhyate, tatredamAdisUtram - kati NaM bhaMte ! kammapagaDIo paM0 1, go0 ! aTTha, taM0 - NANA0 jAva aMtarAiyaM, evaM neraiyANaM jAva vemANiyANaM, jIve bhaMte! NANAvaraNijjaM kammaM vedemANe kati kammapagaDIto vedeti 1, go0 ! sattavihaveyae vA aTThavihaveyae vA, evaM maNUsevi, avasesA gatteNavi puhutteNavi NiyamA aTTha kammapagaDIto vedeti jAva vemAniyA, jIvA NaM bhaMte ! NANAvara - Ni vedemANA kati kammapagar3Ito vedeMti ?, go0 ! sabeci tAva hojjA aTThavihavedagA, ahavA aTThavihavedagA ya sattaviha vedage ya ahavA aTThavihavedgA ya sattavi0, evaM maNUsAvi, darisaNAvaraNijjaM aMtarAiyaM ca evaM caiva bhANitavaM vedaNijjaM AuyanAmagotAtiM vedemANe kati kammapagaDIo veeti 1, go0 ! jahA baMdhagavedagassa veyaNijjaM tahA bhANitavANi, jIve NaM bhaMte ! mohaNijjaM vedemANe kati kammapagaDIto vedeti 1, go0 ! niyamA aTTha kammapagaDIto vedeti, evaM neratie jAva vemANite, evaM puhutteNavi ( sUtraM 302 ) // paNNavaNAe bhagavaIe sattAvIsaimaM paryaM samattaM // 27 // 'kaI NaM bhaMte!' ityAdi gatArtha, samprati kiM karma vedayamAnaH kati karmaprakRtIrvedayate ityudayasyodayena saha sambandhaM cintayati - 'jIve NaM bhaMte ! NANAvaraNijjaM kammaM veemANe kai kammapagaDIo veera' ityAdi, tatra saptavidhave For Personal & Private Use Only 27 karmavedavedapadaM sU. 302 // 497 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daka upazAntamohaH kSINamoho vA tayormohanIyodayAsambhavAt zeSastu sUkSmasaMparAyAdiraSTavidhavedakaH, evaM manuSyapade'pi vAcyaM, nairayikAdayastu niyamAdaSTavidhavedakAH, bahuvacanacintAyAM jIvapade manuSyapade ca bhaGgatrikaM, tatra sarve'pi tAvad bhaveyuH aSTavidhavedakA ityeko bhaGgaH, tataH saptavidhavedakasyaikasya bhAve dvitIyo bahUnAM bhAve tRtIyaH, zeSeSu tu nairayikAdiSu padeSu abhaGgamaSTavidhavedakA iti, saptavidhavedakatvasya tatrAsambhavAt evaM darzanAvara - NIyAntarAyasUtre'pi vaktavyaM, vedanIyasUtre jIvapade manuSyapade ca pratyekamaSTavidhavedako vA saptavidhavedako vA catuvidhavedako veti vaktavyaM, zeSeSu tu nairayikAdiSu aSTavidhavedaka ityekaH, teSAmupazAntamohatvAdyavasthAsambhavAt, tatraiva vedanIyasUtre bahuvacanacintAyAM jIvapade manuSyapade ca pratyekaM bhaGgatrikaM, tatrASTavidhavedakA zvetyeko bhaGgaH, eSa | sarvathA saptavidhavedakAnAmabhAve, tataH saptavidhavedakapadaprakSeve ekavacanabahuvacanAbhyAM dvau bhaGgAviti, zeSeSu tu nairayikAdiSu sthAneSvabhaGgakaM aSTavidhavedakA iti, evamAyurnAmagotrasUtrANyapi bhAvanIyAni, mohanIyaM karma vedayamAno niyamAdaSTavidhavedaka iti, jIvAdiSu paJcaviMzatau padeSvekavacanacintAyAM bahuvacanacintAyAM ca sarvatrApi abhaGgakaM - aSTau karmaprakRtIrvedayate vedayante vA // iti zrImalayagiriviracitAyAM pra0 vedavedAkhyaM saptaviMzatitamaM padaM samAptam // 27 // 14941 For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha aSTaviMzatitamaM AhArapadaM // 28 // prajJApanAyA: malaya0 vRttI. 28AhArapade uddezaHznArakANAmAhArAdi sU.303 // 49 // tadevamuktaM vedavedAkhyaM saptaviMzatitamaM padaM, sampratyaSTAviMzatitamamArabhyate, tasya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarapade nArakAdigatisamApannAnAM karmavedanApariNAma uktaH, iha tvAhArapariNAma iti, tatra ceme saGgrahaNigAthesaccittA 1 hAraTThI 2 kevati 3 kiM vAvi 4 savato ceva 5 / katibhAgaM 6 save 7 khalu pariNAme 8 ceva boddhaye // 1 // egidiyasarI rAdI lomAhAro taheva maNabhakkhI / etesiM tu padANaM vibhAvaNA hoMti kAtavA ||2||neriyaa NaM bhaMte ! kiM ! sacittAhArA acittAhArA mIsAhArA , go0! no sacittAhArA acittAhArA no mIsAhArA, evaM asurakumArA jAva vemANiyA, orAliyasarIrA jAva maNUsA sacittAhArAvi acittAhArAvi mIsAhArAvi / neraiyA NaM bhaMte ! AhAraTThI , hantA AhAraTThI, neraiyANaM bhaMte ! kevatikAlassa AhAraTTe samuppajjati ?, go0 ! neraiyANaM duvidhe AhAre paNNatte, taM0-Abhoganivatite ya aNAbhoganivvattite ya, tattha NaM je se aNAbhoganivattite se NaM aNusamayamavirahite AhArahe samuppajati, tattha NaM je se Abhoganivattite se NaM asaMkhijjasamatie aMtomuhuttite AhAraTTe samuppajjati, neraiyA NaM bhaMte ! kimAhAramAhAreMti?, go0 ! davato aNaMtapadesiyAti khecao asaMkhejapadesogADhAtiM kAlato aNNayarahiiyAti bhAvao vaNNamaMtAtiM gaMdhamaMtAI rasamaMtAI phAsamaMtAI, jAI bhAvato vaNNamaMtAI AhAreti tAI ki egavaNNAti AhAraiti jAva kiM paMcavaNNAI 498 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eeeeeeeeeeeee AhAraiti ?, go0 ! ThANamaggaNaM paDucca egavaNNAIpi AhAreMti jAva paicavaNNAiMpi AhAraiti, vihANamaggaNaM paDDucca kAlavaNNAiMpi AhAreMti jAva sukillAIpi AhAreMti, jAti vaNNato kAlavaNAtiM AhAreMti tAI kiM egaguNakAlAI AhAreMti jAva dasaguNakAlAI A0 saMkhijja asaMkhijaguNakAlAI A0 jAva aNaMtaguNakAlAI A01, go0! egaguNakAlAiMpi A0 jAva aNataguNakAlAIpi A0 evaM jAva sukillAI, evaM gaMdhatovi rasatovi, jAI bhAvao phAsamaMtAI tAI no egaphAsAiM A0 no duphAsAiM A0 no tiphAsAI AhAreMti cauphAsAiM AhAreMti, jAva aTThaphAsAiMpi A0, vibhAgamaggaNaM paDucca kakkhaDAiMpi A0 jAva lukkhAI, jAtiM phAsato kakkhaDAtiM A0 tAI kiM egaguNakakkhaDAI A0 jAva aNaMtaguNakakkhaDAiM A0 1, go0 ! egaguNakakkhaDAIpi A0 jAva aNaMtaguNakakkhaDAiMpi A0, evaM ahavi phAsA bhANitavA, jAva aNaMtaguNalukkhAIpi A0, jAti bhaMte ! aNaMtaguNalukkhAI A0 tAI ki puTThAI A0 apuTThAI A01, go0! puTThAI A0 no apuTThAI A0, jahA bhAsuddesae jAva NiyamA chaddisi A0, osaNaM kAraNaM paDucca vaNNao kAlanIlAtiM gaMdhao dunbhigaMdhAti rasao tittarasakaDayAI phAsao kakkhaDaguruyasIyalukkhAI tesiM porANe vaNNaguNe gaMdhaguNe rasaguNe phAsaguNe vipariNAmaittA paripIlaittA parisADaittA parividdhaMsaittA aNNe aputve vaNNaguNe gaMdhaguNe rasaguNe phAsaguNe uppAittA AyasarIrakhettogADhe poggale sabappaNayAe AhAraM AhAraiti / neraiyA NaM bhaMte ! sabao AhAraiti sabao pariNAmaMti sabao UsasaMti savao nIsasaMti abhikkhaNaM AhAreMti abhikkhaNaM pariNAmaMti abhikkhaNaM UsasaMti abhikkhaNaM nIsasaMti Ahacca AhAreMti Ahaca pariNAmeMti Ahacca UsasaMti Ahacca nIsasaMti ?, haMtA! go0 ! NeraiyA savva 020402090802020 Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA-1 yAH malaya0 vRttI. ha 28AhArapade uddezaH1asurAdInAmAhArAdi sU. 304 tAe giNhaMtita paNihattAe amaguNamati (sUtra 3022 pariNamati, samujora pariNamA, jAva tesi bhujA samuppajaI, omAna porANe // 499 // 9999999999999900 to AhAreMti evaM taM ceva jAva Ahacca nii0| neraiyA NaM bhaMte ! poggale AhArattAte giNhaMti te NaM tesiM poggalANaM seyAlaMsi katibhAgaM AhAreti katibhAgaM AsAeMti ?, go0 ! asaMkhejatibhAgaM A0 aNaMtabhAgaM assAeMti, neraiyA NaM bhaMte ! je poggale AhArattAte giNhaMti te ki save AhAraiti no save AhAreMti ?, go0 ! te satve aparisesae AhAreti / neraiyA NaM bhaMte ! je poggalA AhArattAe giNhaMti te NaM tesiM poggalA kIsattAe bhujo 2 pariNAmeMti ?, go0 ! sotiMdiyattAte jAva phAsiMdiyattAte aNidvattAte akaMtattAe aNNidvattAe amaNuNNattAe amaNAmattAte aNicchiyattAte abhijjhittAe ahattAte no uddhattAe dukkhatAte no suhattAte etesi bhujjora pariNamaMti (sUtraM 303) asurakumArA NaM bhaMte ! AhAraTThI!, haMtA ! AhAraTThI, evaM jahA neraiyANaM tahA asurakumArANavi bhANitavaM, jAva tesiM bhuJjo 2 pariNamaMti, tattha NaM je se Abhoganivattite se NaM jahaNNeNaM cautthabhattassa ukkoseNaM sAtiregavAsasahassassa AhArahe samuppajai, osaNaM kAraNaM pa. Ducca vaNNato hAliddasukillAtiM gaMdhato subbhigaMdhAti rasato aMbilamahurAti phAsao mauyalahuyanidbhuNhAtiM, tesiM porANe vaNNaguNe jAva phAsiMdiyattAte jAva maNAmattAte icchiyattAte bhijjhiyattAte uddhRttAte no ahattAe suhattAe no duhattAe etesiM bhujo 2 pariNamaMti, sesaM jahA neraiyANaM, evaM jAva thaNiyakumArANaM, NavaraM Abhoganivattite ukkoseNaM divasapuhuttassa AhAraTTe samuppajjati ( sUtraM 304) .. // 499 // 'sacittAhAraTThI' ityAdi prathamo'dhikAraH sacittapadopalakSitaH sa caivama-neraiyA NaM bhaMte! ki sacittAhArA For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acittAhArA ityAdi 1, dvitIya AhArArthina iti 2, tRtIyaH 'kevaiya'tti kiyatA kAlena AhArArthaH samutpadyate ityAdirUpaH 3, caturthaH kimAhAramAhArayantItipadopalakSitaH 4 paJcamaH sarvata itipadopalakSitaH, sa caivam'neraiyA NaM sabato pariNAmaMtI'tyAdi 5 cevazabdaH samuccaye, 'kaibhAgaM'ti gRhItAnAM pudgalAnAM katibhAgamAhArayantItyevamAdiH SaSTho'dhikAraH6, 'tathA save' iti yAn pudgalAn AhAratayA gRhNanti tAn kiM sarvAn-aparizeSAn AhArayanti utAsarvAn ityevamupalakSitaH saptamo'dhikAraH 7, tathA'STamo'dhikAraH pariNAmaH-pariNAmarUpo boddhavyaH, sa caivam-'neraiyA NaM bhaMte ! je poggale AhArattAe geNhaMti te NaM tesiM puggalA kIsattAe bhujo 2 pariNAmaMtI'tyAdirUpaH 8, navamo'rthAdhikAraH ekendriyAdIni zarIrANi, sa caivam-'neraiyA NaM bhaMte ! kiM egidiyasarIrAI AhArati jAva paMciMdiyasarIrAiM AhAreMti ? 9, dazamo'dhikAro lomAhAro-lomAhAravaktavyatArUpaH 10, ekAdazo manobhakSitavaktavyatArUpaH 11, "eesiMtu' ityAdi, eteSAM sAmAnyato'nantaramuddiSTAnAM padAnAM-arthAdhikArANAM vibhAvanA-vistarataH prakAzanA nAma bhavati karttavyatA, sUtrakAravacanametat / pratijJAtamava nirvAhavitukAmo 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAt prathamAdhikAraM vibhAvayati-'neraiyA NaM bhaMte!' ityAdi, nairayikA bhadanta ! kiM sacittAhArAH-sacittamAhArayantIti sacittAhArAH, evamacittAhArA mizrAhArA ityapi bhAknIyaM, bhagavAnAhagautama'tyAdi, iha vaikriyazarIriNo vaikriyazarIraparipoSayogyAna pudalAnAhArayanti, te cAcittA eva sambhavanti na O3020200090809es-07 For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA mala ya0 vRttau . // 500 // jIvaparigRhItA ityacittAhArA na sacittAhArA nApi mizrAhArAH, evamasurakumArAdayaH stanitakumAraparyavasAnA bhavanapatayo vyantarA jyotiSkA vaimAnikAzca veditavyAH, audArikazarIriNaH punaraudArikazarIraparipoSayogyAn pudgalAnAhArayanti, te ca pRthivIkAyikAdipariNAmapariNatA iti sacittAhArA acittAhArA mizrAhArAzca ghaTante, tathA cAha - 'orAliyasarIrA jAva maNUsA' ityAdi, audArikazarIriNaH pRthivIkAyikebhya Arabhya yAvanmanuSyAH, kimuktaM bhavati ? - pRthivyaptejovAyuvanaspatirUpA ekendriyA dvitricatuHpaJcendriyA manuSyAzca ete pratyekaM sacittAhArA apyacittAhArA api mizrAhArA api vaktavyAH / uktaH prathamAdhikAraH, samprati dvitIyAdInaSTamaparyantAn saptAdhikArAn caturviMzatidaNDakakrameNa yugapadabhidhitsuH prathamato nairayikANAmabhidadhAti - 'neraiyA Na' mityAdi, nairayikA Namiti vAkyAlaGkAre, bhadanta ! AhArArthinaH, kAkvA'bhidhAnataH praznArthatvAvagatiH, bhagavAnAha - 'haMte' tyAdi, hantetyanumatau anumatametat, gautama ! AhArArthino nairayikA iti, yadi AhArArthinastato bhadanta ! nairayikA Namiti pUrvavat 'kevaikA lassa' tti prAkRtatvAt tRtIyArthe SaSThI, kiyatA kAlena AhArArthaH- AhAralakSaNaM prayojanaM AhArAbhilASa itiyAvat samutpadyate ?, bhagavAnAha - 'gautama !' ityAdi, nairayikANAM dvividho-dviprakAraH AhAraH; tadyathA - Abhoganivarttito'nAbhoganirvarttitazca tatra AbhoganamAbhogaH - AlocanamabhisandhirityarthaH Abhogena nirva|rttitaH - utpAdita Abhoganirvarttita AhArayAmItIcchApUrva nirmApita itiyAvat, tadviparIto'nAbhoganirvarttitaH, For Personal & Private Use Only 28AhA rapade udde zaH 1asurAdInA mAhArAdi sU. 304 // 500 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhArayAmIti viziSTecchAmantareNa yo niSpAdyate prAvRTkAle pracurataramUtrAdyabhivyaGgyazIta pudgalAdyAhAravat so'nAbhoga nirvarttita iti bhAvaH, 'tattha Na'mityAdi, tatra - anAbhogAbhoganirvarttitayormadhye yo'sAvanAbhoga nirvarttita AhAraH 'se Na' miti pUrvavat 'anusamayaM' pratisamayaM samaye 2 ityarthaH, iha ca dIrgha kAlopabhogya syAhArasyaikavAramapi grahaNe tAvantaM kAlamanusamayaM bhavati, tata AbhavaparyantaM sAtatyagrahaNapratipAdanArthamAha-avirahita AhArArthaH samutpadyate, athavA satatapravRtte AhArArthe'pAntarAle cukkaskhalitanyAyena yena kathaJcit virahabhAve'pi loke tadagaNanayA anusamayamiti vyavahAraH pravarttate tato'pAntarAle virahAbhAvapratipAdanArthamavirahita ityuktaM, anusamayamavirahitonAbhoga nirvarttita AhArArthaH samutpadyamAnaH ojaAhArAdinA prakAreNAvaseyaH, 'tattha Na' mityAdi, tatra - AbhogAnAbhoga nirvarttitayormadhye yo'sAvAbhoganirvarttitaH AhArArthaH so'saGkhyeyasAmayika :- asaGkhyeyaiH samayairnirvarttitaH, yaccA| saGkhyeyasamaya nirvarttitaM tajjaghanyapade'pyantarmuhUrttikaM bhavati na hInamata AntarmuhUrttika AhArArthaH samutpadyate, kimuktaM bhavati ? - antarmuhUrtta kAlaM yAvat pravarttate na parato, nairayikANAM hi yo'sAvAhArayAmItyabhilASaH sa parigRhItAhAradravyapariNAmena yajanitamatitIvrataraM duHkhaM tadbhAvAdantarmuhUrttAnnivarttate tata Antarmuhurttiko nairayikANAmAhArArthaH, 'neraiyA Na' mityAdi, nairayikA Namiti pUrvavat kiMkharUpamAhAramAhArayanti ?, bhagavAn dravyAdibhedatastamAhArayantIti nirUpayitukAma Aha-- 'goyame' tyAdi, gautama ! dravyato- dravyakharUpaparyAlocanAyAM anantaprAdezikAni For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yAH malaya0vRttI. 28AhA. rapade uddezaH1asurAdInAmAhArAdi sU.304 // 50 // dravyANi, anyathA grahaNAsambhavAt, na hi saGkhyAtapradezAtmakA asaGkhyAtapradezAtmakA vA skandhA jIvasya grahaNayo- gyA bhavanti, kSetrato'saGkhyeyapradezAvagADhAni kAlato'nyatarasthitikAni, jaghanyasthitikAni madhyamasthitikAni utkRSTasthitikAni ceti bhAvArthaH, sthitiriti cAhArayogyaskandhapariNAmatvenAvasthAnamavaseyaM, bhAvato varNavanti gaMdhavanti rasavanti sparzavanti ca, pratiparamANvekaikavarNagandharasasparzabhAvAt , 'jAiM bhAvato vaNNamaMtAI' ityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-'go0 ! ThANamaggaNaM paDucce'tyAdi, tiSThanti vizeSA asminniti sthAnaM-sAmAnyamekavarNa dvivarNa trivarNamityAdirUpaM tasya mArgaNaM-anveSaNaM tatpratItya sAmAnyacintAmAzrityeti bhAvArthaH, ekavarNAnyapi dviva dInyapi ityAdi sugamaM, navaraM teSAmanantaprAdezikAnAM skandhAnAmekavarNatvaM dvivarNatvamityAdi vyavahAranayamatApekSayA, nizcayanayamatApekSayA tvanantaprAdezikaskandho'NIyAnapi paJcavarNa evaM pratipattavyaH, 'vihANamaggaNaM paDucce'tyA|di, viviktam-itaravyavacchinnaM dhAnaM-poSaNaM kharUpasya yat tadvidhAnaM-vizeSaH kRSNo nIla ityAdipratiniyato varNAdivizeSa itiyAvat tasya mArgaNaM pratItya tAni kAlavarNAnyapi AhArayantItyAdi sugama, navarametadapi vyavahA| rataH pratipattavyaM, nizcayataH punaravazyaM tAni paJcavarNAnyeva, 'jAI vaNNao kAlavaNNAiMpI'tyAdi sugama, yAvad 'ana-| ntaguNasukillAiMpi AhAreMti' evaM gaMdharasasparzaviSayANyapi sUtrANi bhAvanIyAni, 'jAI bhaMte ! aNaMtaguNalukkhAI' ! ityAdi, yAni bhadanta ! anantaguNarUkSANi, upalakSaNametat ekaguNakAlAdInyapi AhArayantIti, tAni ca bhadanta ! Taseeeeeeeeeeeeeee sTa Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiM spRSTAni-AtmapradezaviSayANyAhArayanti utAspRSTAni?, bhagavAnAha-spRSTAni no aspRSTAni 'jahA bhAsuddesae vA jAva niyamA chaddisiMti ata Urdhva yathA bhApoddezake prAk sUtramabhihitaM tathAtrApi draSTavyaM, tatra tAvat yAvat 'niyamA chahisiMti padaM, taccaivam 'jAiM puTThAI' AhA. 'tAI bhaMte ! kiM ogADhAI AhA0 aNogADhAI AhAraiti?, go! ogADhAI AhAreMti No aNogADhAI AhAreMti, jAiM bhaMte ! ogADhAI AhAreMti tAI ki aNaMtarogADhAI A0 paraMparogADhAI AhAreMti ?, go0 ! aNaMtarogADhAI A0 no paraMparogADhAI A0, jAI bhaMte ! aNaMtarogADhAI A0 tAI bhaMte ! kiM aNUI AhAreMti bAdarAI A.?,go! aNUiMpi A0 bAdarAIpi AhA0,jAiMbhaMte! aNUiMpi AhAreti bAdarAIpi A0 tAI kiM uDe A. ahe AhA. tiriyaM AhAreMti ?, go0! uhRpi A0 ahevi A0 tiriyapi AhAreMti, jAiM bhaMte ! uhRpi A0 ahevi AhA. tiriyapi AhAreti tAI kiM Adi A0 majjhe A0 pajavasANe A01, go ! Adipi AhArati majjhevi A0 pajavasANevi AhArati jAI bhaMte! Aipi AhAreMti majhevi AhArati pajavasANevi AhAreMti tAI bhaMte ! kiM savisae AhAreMti avisae A01, go0 savisae A0 no avisae A0 jAI bhaMte! savisae AtAI kiM ANapuvIe AhArenti aNANupuvIe A0?, go! ANupuvIe A0 no aNANupuvIe AjAI bhaMte ! ANupuSviM A0 tAiM kiM tidisiM AhAreMti caudisiM AhA. paMcadisiM AhoreMti chaddisiM AhAreMti ?,go! niyamA chahisiM A0,' asya vyAkhyA-ihAtmapradezaiH saMsparzanamAtmapradezAvagADhakSetrAdvahirapi Reacheloenescoedeoeaet For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3929 prajJApanA- sambhavati tataHpraznayati-'jAiM bhaMte' ityAdi, yAni bhadanta ! spRSTAnyAhArayanti tAni kiM avagADhAni-Atma- 28AhAyA: mala- pradezaiH saha ekakSetrAvasthAyIni uta anavagADhAni-AtmapradezAvagAhakSetrAdvahiravasthitAni ?, bhagavAnAha-gau- rapade uddeya.vRttI. tima ! avagADhAnyAhArayanti nAnavagADhAni, yAni bhadantAvagADhAnyAhArayanti tAni bhadanta ! kimanantarAvagADhAni, zaH1asu raadiinaa||502|| kimuktaM bhavati ?-yeNyAtmapradezeSu yAnyavyavadhAnenAvagADhAni tairAtmapradezaistAnyevAhArayanti uta paramparAvagADhA-16 mahArAdi ni-ekadvitrayAdyAtmapradezavyavahitAni ?, bhagavAnAha-gautama ! anantarAvagADhAni AhArayanti no paramparAvagA sU. 304 DhAni, yAni bhadantAnantarAvagADhAnyAhArayanti tAni kimaNUni-stokAnyAhArayanti uta bAdarANi-prabhUtapradezopacitAni ?, bhagavAnAha-gautama ! aNUnyapyAhArayanti bAdarANyapyAhArayanti, ihANutvavAdaratve teSAmevAhArayogyAnAM skandhAnAM pradezastokatvabAhulyApekSayA veditavye iti, yAni bhadanta ! aNunyapyAhArayanti tAni bhadanta ! kimUrdhva-UrdhvapradezasthitAnyAhArayanti adhastiyagvA, iha UrdhvAdhastiyaktvaM yAvati kSetre nairayiko'vagADhaH tAvatyeva kSetre tadapekSayA paribhAvanIyaM, bhagavAnAha-gautama! UrdhvamapyAhArayanti-UrdhvapradezAvagADhAnyapyAhArayanti evamadho'pi tiryagapi, yAni bhadanta ! UrdhvamapyAhArayanti adho'pyAhArayanti tiryagapyAhArayanti tAni kimAdAvAhArayanti madhye AhArayanti paryavasAne AhArayanti, ayamatrAbhiprAyaH-nairayikA hi anantapradezikAni dravyANyantarmuhUrta kAlaM yAvat upabhogocitAni gRhNanti, tataH saMzayaH kimupabhogocitasya kAlasyAntarmuhUrttapramANasyAdau-prathamasamaye COPOSASO9999 For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhArayanti uta madhye - madhyeSu samayeSu AhozcitparyavasAne - paryavasAnasamaye 1, bhagavAnAha - gautama ! AdAvapi madhye'pi paryavasAne'pyAhArayanti, kimuktaM bhavati ? - upabhogocitasya kAlasyAntarmuhUrttapramANasyAdimadhyAvasAneSu samayeSvAhArayantIti yAni bhadanta ! AdAvapi madhye'pi paryavasAne'pyAhArayanti tAni bhadanta ! kiM svaviSayANi - khocitAhArayogyAni AhArayanti uta aviSayANi - khocitAhArAyogyAnyAhArayanti ?, bhagavAnAha -- gautama ! svaviSayANyAhArayanti no aviSayANyAhArayanti, yAni bhadanta ! svaviSayANyAhArayanti tAni bhadanta ! kimAnupUrvyA AhArayanti anAnupUrvyA ?, AnupUrvInAma yathAsannaM tadviparItA anAnupUrvI, bhagavAnAha - gautama ! AnupUrvyA, sUtre dvitIyA tRtIyArthe veditavyA prAkRtatvAt yathA AcArAne 'agaNiM ca puTThA' ityatra, AhArayanti no anAnupUrvyA, UrdhvamadhastiryagvA yathAsannaM nAtikramyAhArayantIti bhAvaH, yAni bhadanta ! AnupUrvyA AhArayanti tAni kiM 'tidisiM' ti tisro dizaH samAhRtAstridik tasmin vyavasthitAnyAhArayanti caturdizi paJcadizi paDUdizi vA, iha lokaniSkuTaparyante jaghanyapade tridivyavasthitameva prApyate na dvidivyavasthitamekadigvyavasthitaM vA atastridiza Arabhya praznaH kRtaH, bhagavAnAha - gautama ! niyamAt Sadizi vyavasthitAnyAhArayanti, nairayikA hi trasanADyA madhye vyavasthitAH, tatra cAvazyaM SadiksaMbhava iti, 'osaNNakAraNaM paDucetyAdi, osannazabdo bAhulyavAcI, yathA 'osannaM devA sAyAveyaNaM vedayantI'tyatra, osannakAraNaM - bAhulyakAraNaM pratItya, kiM tadvAhulyakAraNamiti cet, For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. 28AhArapade uddezaH1asurAdInAmAhArAdi sU. 304 // 503 // ucyate, azubhAnubhAva eva, tathApi prAyo mithyAdRSTayaH kRSNAdInyAhArayanti na tu bhaviSyattIrthakarAdayaH tata osanetyuktaM, varNataH kAlanIlAni gandhato durabhigandhAni, rasatastiktakaTukAni sparzataH karkazaguruzItarUkSANi ityAdi, teSAmAhAryamANAnAM pudgalAnAM 'purANAn' agretanAn varNaguNAn gandhaguNAn rasaguNAn sparzaguNAn 'vipariNAmaittA parivIlaittA parisADaittA parividdhaMsaittA' etAni catvAryapi padAni ekArthikAni vinAzArthapratipAdakAni nAnAdezajavineyAnugrahArthamupAttAni, vinAzya kimityAha-anyAn apUrvAn varNaguNAn gandhaguNAn rasaguNAn sparzaguNAn utpAdya AtmazarIrakSetrAvagADhAn pudgalAn 'sabappaNayA' sarvAtmanA savarevAtmapradezairAhAramAhArarUpAn AhArayanti, 'neraiyA NaM bhaMte !' ityAdi praznasUtraM sugamaM, 'neraiyA NaM bhaMte ! je poggalA' ityAdi, nairayikA NamitipUrvavat , bhadanta ! yAn pudgalAn AhAratayA gRhanti nairayikAH teSAM gRhItAnAM pudgalAnAM 'sekAlaMsi' eNyatkAle grahaNakAlottarakAlamityarthaH 'kaibhAgaM'ti katithaM bhAgamAhArayanti-AhAratayopabhuJjate , tathA 'katibhAgaM' katithaM bhAgamAhAryamANapudgalAnAmAkhAdaM gRhNanti, nahi sarve pudgalA AhAryamANA AkhAdamAyAntIti pRthaka praznaH, bhagavAnAha-gautama ! asaGkhyeyaM bhAgamAhArayanti, anye tu gavAdiprathamabRhadgrAsagrahaNa iva parizaTanti, AhAryamANAnAM | pudgalAnAmanantabhAgamAkhAdayanti, zeSAstvanAsAditA eva zarIrapariNAmamApadyante iti, 'neraiyA NaM bhNte|' ityAdi, || narayikAHNamiti pUrvavat yAn pudalAn AhAratayA gRhNanti, iha grahaNaM viziSTamavaseyaM, tato ye ujjhitshessaaH| // 503 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalA AhArapariNAmayogyA evAvatiSThante te'trAhAratayA gRhyamANAH pRSTA draSTavyAH, anyathA nirvacanasUtramapekSya pUrvAparavirodhaprasaGgo, na ca bhagavadvacane virodhasambhAvanA'pyasti, tata idameva vyAkhyAnaM samyak, ata evaMvidhapUrvAparavirodhAzaGkAvyudAsAthai pUrvasUribhiH kAlikasUtrasyAnuyogaH kRtaH, uktaM ca- "jaM jaha sutte bhaNiyaM taheva taM jai |viyAlaNA natthi / kiM kAliyANujogo diTTo diTippahANehiM ? // 1 // " [ yadyathA sUtre bhaNitaM tathaiva tad yadi vicAraNA nAsti / kiM kAlikAnuyogo dRSTipradhAnadRSTaH? // 1 // ] tAn kiM sarvAn AhArayanti uta nosarvAna sarvaikadezabhUtAn ?, bhagavAnAha-tAn sarvAn-aparizeSAnAhArayanti, ujjhitazeSANAmeva kevalAnAmAhArapariNAmayoIS gyAnAM gRhItatvAt , 'neraiyA Na'mityAdi, nairayikAH NamitipUrvavat yAn pudgalAn AhAratayA gRhNanti te pudga lAH Namiti pUrvavat te teSAM nerayikANAM kIdRktayA-kiMkharUpatayA bhUyo bhUyaH pariNamante', bhagavAnAha-gautama! zrotrendriyatayA yAvatkaraNAt cakSurindriyatayA ghrANendriyatayA jihvendriyatayeti parigrahaH, sparzanendriyatayA, indriyarUpatayApi pariNamamAnAna zubharUpAH kintvekAntAzubharUpAH, yata Aha-'aNihattAte' ityAdi, iSTA-manasA icchA| viSayIkRtAH, yathA zobhanamidaM jAtaM yaditthamime pariNatA iti, tadviparItA aniSTAvadbhAvasvattA tayA, iha kiJcit | paramArthataH zubhamapi keSAzcidaniSTaM bhavati yathA makSikANAM candanakapUrAdi tata Aha-'akaMtatAe'na kAntAHkamanIyA akAntA atyantAzubhava gopetatvAt , ata evApriyatayA na priyA apriyAH, darzanApAtakAle'pi na priyabu SONG2020edeo800202002023 dis ntiA atyantAzubhava galiyAvA makSikANAM candanakarpUrAdi talAvastatA tayA, iha For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 982920292020 SABG0202999999 prajJApanA- MalddhimAtmanyutpAdayantIti bhAvaH, tadbhAvo'priyatA tayA, 'asubhattAe' iti na zubhA azubhA azubhavarNagandharasasparzAtma- yAH mala- | katvAt tadbhAvastattA tayA, 'amaNunnattAe' iti na manojJA amanojJAH, vipAkakAle duHkhajanakatayA na manaHpralhAdaya0 vRttI. hetava iti bhAvaH, tadbhAvastattA tayA, 'amaNAmattAe' bhojyatayA manaH AmuvantIti manApAH, prAkRtatvAcca pakArasya // 50 // makAratve maNAma iti sUtre nirdezaH, na manaApA amanapA, na jAtucidapi bhojyatayA jantUnAM manApIbhavantIti | bhAvastadbhAvastattA tayA, ata eva 'aNicchiyattAe' iti anIpsitatayA bhojyatayA khAditumISTA IpsitA na IpsitA anIpsitAstadbhAvastattA tayA, abhijjhiyattAe' abhidhyAnamabhidhyA, abhilASa ityarthaH, abhidhyA sAtA eviti abhidhyitAstArakAdidarzanAditapratyayaH tadbhAvastattA tayA, kimuktaM bhavati?-ye gRhItA AhAratayA pudgalA na te tRptihetavo'bhUvanniti na punarabhilaSaNIyatvena pariNamante, tathA 'ahattAe' iti adhastayA, gurupariNAmatayeti bhAvaH, no UdhrvatayA-laghupariNAmatayA, ata eva duHkhatayA gurupariNAmapariNatatvAt , na sukhatayA laghupariNAmapariNatatvAbhAvAt , te pudgalAsteSAM nairayikANAM bhUyo bhUyaH pariNamante / etAnyeva AhArArthina ityAdIni sapta dvArANi asurakumArAdiSu bhavanapatiSu cicintayiSuridamAha-'jahA neraiyANa'mityAdi, yathA nairayikANAM tathA asurakumArANAmapi bhANitavyaM, yAvat 'tesiM bhujo 2 pariNamantI'ti paryantapadaM, tatra nairayikasUtrAdasya sUtrasya vizeSamupadarzayati-'tattha paNa je se' ityAdi, evaM copadarzitaM sUtraM na mandamatInAM yathAsthitaM pratItimAgacchati tatastadanugrahAya sUtramupadazyate 28AhA. rapade uddezaH1asurAdInAmAhArAdi | sU. 304 / // 504 // For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TS| asurakumArANaM bhaMte ! AhAraTThI ?, haMtA AhAraTThI, asurakumArA NaM bhaMte! kevaikAlassa AhAraTe samuppajaI', atra saptamyarthe SaSThI, kiyati kAle atikrAnte sati bhUya AhArArthaH samutpadyate ityarthaH, ? 'asurakumArA NaM duvihe AhAre paM0 taMjahA-Abhoganivattie aNAbhoganivattie ya, tattha NaM je se aNAbhoganivattie se NaM aNusamayamavirahie AhAraTTe samuppajai, tattha gaMje se Abhoganibattie se NaM jahaNNaNaM cautthabhattassa ukkoseNaM sAiregassa vAsasahassassa AhAraTTe samupajai' tatra 'cautthabhattasseti' saptamyarthe SaSThI, caturthabhakte AgamikIyaM saMjJA, ekasmin divase'ti-18 krAnte ityarthaH, bhUyo jaghanyenAhArArthaH samutpadyate, etaca dazavarSasahasrAyuSAM pratipattavyamutkarSataH sAtireke-abhyadhike || varSasahasre'tikrAnte, etacca sAgaropamAyuSAmavaseyaM, 'asurakumArANaM bhaMte ! kimAhAramAhArayanti ?, go ! davato'NaMtappaesiyAI khettao asaMkhejapaesogADhAI kAlao annayaraTiiyAiM bhAvao vaNNamaMtAI gaMdhamaMtAI rasamaMtAI phAsamaMtAI jAva niyamA chaddisiM AhAreMti, osannaM kAraNaM paDucca vaNNao hAlihasukillAI, gaMdhao surabhigaMdhAI, rasao aMbilamahurAI phAsao mauyalahuniDuNhAI, tesiM porANe vaNNaguNe gaMdhaguNe rasaguNe phAsaguNe jAva icchiyattAe abhijjhiyattAe uddhattAe no ahattAe sukhattAe no duhattAe ya tesiM bhujo 2 pariNamaMti', yathA cAsurakumArANAM sUtramuktaM tathA nAgakumArAdInAmapi stanitakumAraparyavasAnAnAM vaktavyaM, navaramAbhoganivartitAhArArthacintAyAmutkarSAbhidhAnAvasare 'ukkoseNaM divasapahattassa AhAraTTe samuppajaI' iti vaktavyaM, etacca plyopmaasngkhyeybhaagaayussaaN| 20202000000000000000 For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malayavRttI. // 505 // tadadhikAyuSAM cAvaseyaM, zeSaM tathaiva, tathA cAha,-'evaM jAva thaNiyakumArANa'mityAdi / samprati pRthivIkAyikAnA-% 28AhA| metAn saptAdhikArAn cintayitukAma Aha rapade udde zaH 1 pRpuDhavikAiyA NaM bhaMte ! AhAraTThI ?, haMtA! AhAraTThI, puDha vikAiyANaM bhaMte ! kevatikAlassa AhAraTTe samuppajati ?, go0! thvyAdIaNusamayamavirahite AhArahe samuppajai, puDhavikAiyA NaM bhaMte ! kimAhAramAhAreMti, evaM jahA neraiyANaM jAva tAI nAmAhArAkatidisi AhAreMti ?, go0 ! nivAghAteNaM chaddisi vAghAyaM paDucca siya tidisiM siya caudisi siya paMcadisiM, navaraM disU.305 osannakAraNaM na bhaNNati, vaNNao kAlanIlalohitahAliddasukillAtiM gaMdhato subbhigaMdhadubbhigaMdhAtiM rasato tittarasakaDuyarasakasAyarasaaMbilamahurAI phAsato kakkhaDaphAsamauyaguruyalahuyasItauNhaNiddhalukkhAtiM tesiM porANe vaNNaguNe sesaM jahA neraiyANaM jAva Ahacca nIsasaMti, puDhavikAiyA NaM bhaMte ! je poggale AhArattAte giNhaMti tesiM bhaMte ! poggalANaM seyAlaMsi katibhAgaM AhAreMti katibhAgaM AsAeMti ? go0 ! asaMkhejatibhAgaM AhAreMti aNaMtabhAgaM AsAeMti, puDhavikAiyA NaM maMte ! je poggale AhArattAte giNhati te kiM save AhArati nosave AhAreMti jaheva neraiyA taheva, puDha vikAiyA NaM. bhaMte ! je poggale AhArattAte giNDaMti te NaM tesiM puggalA kIsattAe bhujo 2 pariNamaMti?, go0 ! phAsiMdiyavemAya- 505 // cAte bhujo 2 pariNamaMti, evaM jAva vnnpphikaaiyaa| (sUtram 305) 'puDhavikAiyA NaM bhaMte !' ityAdi sarva pUrvavad bhAvanIyaM, navaraM 'nivAghAeNaM chadisimityAdi, vyAghAto nAma mate ! poggalA AhAreMti aNaM AhAreMti no For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alokAkAzena pratiskhalanaM, vyAghAtasyAbhAvo nirvyAghAtaM ' zabde yathAvadavyayaM pUrvapadArthe nityamavyayIbhAva' ityavyayIbhAvaH 'tena vA tRtIyAyA' iti vikalpena amvidhAnAt pakSe'trAmabhAvaH, niyamAdavazyaMtayA Sadizi vyavasthitAni SaDbhyo digbhya AgatAni dravyANyAhArayantIti bhAvaH, vyAghAtaM punaH pratItya lokaniSkuTAdau syAt-kadAcitridizi- tisRbhyo digbhya AgatAni kadAcicaturdigbhyaH kadAcitpaJcadigbhyaH kA'tra bhAvaneti cet, ucyate, | iha lokaniSkuTe paryantAdhastyapratarAgneya koNAvasthito yadA pRthivIkAyiko varttate tadA tasyAdhastAdalokena vyAptatvAt adhodikpudgalAbhAvaH, AgneyakoNAvasthitatvAt pUrvadikpudgalAbhAvo dakSiNadikpudgalAbhAvazca, evamadhaH pUrvada - kSiNarUpANAM tisRNAM dizAmalokena vyApanAt tA apAsya yA pariziSTA UrdhvA aparA uttarA ca digavyAhatA varttate tata AgatAn pudgalAn AhArayati, yadA punaH sa eva pRthivIkAyikaH pazcimAM dizaM amuJcan varttate tadA pUrvadigabhyadhikA jAtA dve ca dizau dakSiNAdhastyarUpe alokena vyAhate iti sa caturdigAgatAn pudgalAnAhArayati, | yadA punaru dvitIyAdiprataragatapazcimadizamavalambya tiSThati tadA adhastyApi digabhyadhikA labhyate kevaladakSi|NaikA paryantavarttinI alokena vyAhateti paJcadigAgatAn pudgalAnAhArayatIti, zeSaM sUtraM samastamapi pUrvavad bhaNanIyaM, yastu vizeSastamupadarzayati- navaraM 'ussaNNakAraNeNaM Na havaI' ityAdi sugamaM, 'phAsiMdiyavemAyattAe' iti viSamA mAtrA vimAtrA tasyA bhAvo vimAtratA tyA iSTAniSTanAnAbhedatayeti bhAvo na tu nArakANAmekAntAzubhatayA For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA-1| surANAM ca zubhatayeveti, evaM 'jAva vaNassaikAiyANaM ti yathA pRthivIkAyikAnA sUtramuktamevamatejovAyuvanaspatInA-1|| 28AhAyA: mala- mapi bhaNanIyaM, sarveSAmapi sakalalokavyApitayA vizeSAbhAvAt / rapade uddeyavRttI. zaH 1sU. beDaMdiyA bhaMte ! AhAraTThI, haMtA AhAraTThI, beiMdiyANaM bhaMte kevatikAlassa AhAraTTe samuppajati ?, jahA neraiyANaM. 306 // 506 // navaraM tattha Na je se Abhoganivattite seNaM asaMkhijjasamaie aMtomuhuttie vemAyAe AhArahe samuppajati, sesaM jahA puDhavikAiyANaM, jAva Ahacca nIsasaMti, navaraM niyamA chaddisiM, beiMdiyANaM bhaMte ! * pucchA, go0! je poggale AhArattAte giNhati te NaM tesiM puggalANaM siyAlaMsi katibhAgaM AhAreMti katibhAgaM AsAeMti , evaM jahA neraiyANaM, beiMdiyANaM bhaMte ! je poggalA AhArattAe giNhaMti te kiM save AhAreMti No sacce AhAraiti ?, go0! beiMdiyANaM duvidhe AhAre paM0, taM0lomAhAre ya pakkhevAhAre ya, je poggale lomAhArattAe giNhaMti te save aparisese AhAreMti, je poggale pakkhevAhArattAe geNhaMti tesimasaMkhejatibhAgamAhAreMti aNegAI ca NaM bhAgasahassAI aphAsAijamANANaM aNAsAijamANANaM viddhasamAgacchaMti, etesiNaM bhaMte poggalANaM aNAsAijamANANaM aphAsAijamANANa ya kayare 2 hiMto appA vA 4, go! savatthovA poggalA aNAsAijamANA aphAsAijamANA aNaMtaguNA, beiMdiyANaM bhaMte ! je poggalA AhArattAte pucchA, go01. 8 // 50 // jibhidiya0 phAsiMdiyavemAyattAe tesiM bhuJjo 2 pariNamaMtti, evaM jAva cauridiyA, pavaraM gAI ca NaM bhAgasahassAIaNAghAijamANAI aNAsAijamANAI aphAsAijamANAI viddhaMsamAgacchaMti, etesi gaM bhaMte ! poggalANaM aNAghAijamANA dan Education International For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NaM aNAsAijamANANaM aphAsAijamANANa ya kayare2hito appA vA 41, go0 savatthovA poggalA aNApAijamANA aNAsAijamANA aNaMtaguNA aphAsAijamANA aNaMtaguNA, teiMdiyANaM bhaMte ! je poggalA pucchA, go0 ! te NaM poggalA pANidiya jibhidiya0 phAsiMdiyavemAyattAe tesiM bhujo2 pariNamaMti, cauridiyANaM cakkhidiya pANidiya jibhidiya0 phAsiMdiyavemAyattAe tersi bhujo 2 pariNamaMti, sesaM jahA teiMdiyANaM, paMciMdiyatirikkhajoNiyA jahA teiMdiyANa, NavaraM. tattha NaM je se Abhoganivattite se jahaNNeNaM aMtomuhuttassa ukko0 chaTThabhattassa AhAraTTe samuppajati, paMciMdiyatirikkhajoNi--, yANaM bhaMte je poggalA AhA0 pucchA, go0 sotiMdiya cakkhidiyavyANidiya jinmidiyaphAsiMdiyavemAyattAe bhujo2 . pariNamaMti, maNUsA evaM ceva, navaraM Abhoganivattite jaha0 aMtomuhuttassa ukko0 aTThamabhattassa AhAraDhe samuppajati vANa maMtarA jahA nAgakumArA, evaM jotisiyAvi, NavaraM Abhoganivattite jaha0 divasaputtassa u0 divasAhuttassa AhArahe samuppajai, evaM vemANiyAvi, navaraM Abhoganivattie ja0 divasapuhuttassa u0 tettIsAe vAsasahassANaM AhAraTTe samuppajjati, sesaM jahA asurakumArANaM jAva etasiM bhujo 2 pariNamaMti, sohamme Abhoganivatite ja0 divasapuhuttassa ukko0 doNhaM vAsasahassANaM AhAraTTe sapha, IsANeNaM pucchA, go0! ja0 divasapuhuttasma sAtiregassa u0 sAtirega doNhaM vAsasahassANaM, saNakumArANaM pucchA, go! ja. doNhaM vAsasahassANaM u0 sattaNDaM vAsasahassANaM, mAhiMde pucchA, go0 ! jahanneNaM doNhaM vAsasahassANaM sAtiregANaM ukko0 sattaNhaM vAsasahassANaM sAtiregANaM, baMbhaloe pucchA, go! jasattahaM vAsasahassANaM u0 dasahaM vAsasaha, laMtaeNaM pucchA, go0 ja0 dasahaM vAsasaha u0 caudasaNhaM vAsasaha, mahAsu 992kakakakaka300928 Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya.vRttI . 28AhArapade uddezaH 1sU. // 507 // ke NaM pucchA go0 ! ja. caudasaNhaM vAsasa0 ukko0 sattarasaNhaM vAsasaha0, sahassAre pucchA, go0 ! jaha. sattarasahaM vAsasa0 u0 aTThArasaNhaM vAsasaha0, ANae NaM pucchA, go0 ja0 aTThArasaNhaM vAsasaha0 u0 egUNavIsAe vAsasahassANaM, pANae NaM pucchA, go0 ja0 egRNavIsAe vAsa0 u0 vIsAe vAsasahassANaM, AraNe NaM pucchA, go0! ja0 vIsAe vAsasaha ukko ekavIsAe vAsasaha0, acue NaM pucchA go0 ! ja0 ekavIsAe vAsasaha0 ukko. bAvIsAe vA0, hihimahihimagevijagANaM pucchA, go0! ja0 bAvIsAe vA0 ukko0 tevIsAe vA0, evaM satvattha sahassANi bhANiyavANi, jAva savaDhaM, hiTimamajjhimagANaM pucchA, go0 ! ja0 tevIsAe u0 cauvIsAe, hehimauvarimANaM pucchA, go! ja0 cauvIsAe u0 paNavIsAe, majjhimahehimANaM pucchA, go0 ja0 paNNavIsAe uko chavIsAe, majjhimamajjhimANaM pucchA, go.! jachavIsAe u0 sattAvIsAe, majjhimauvarimANaM pucchA, go.! ja0 sattAvIsAe u0 aTThAvIsAe, uvarimahehimANaM pucchA, go0 ! ja0 aTThAvIsAe u0 egUNatIsAe, uvarimamajjhimANaM pucchA, go0 ! ja0 egaNatIsAe u0 tIsAe, uvarimauvarimANaM pucchA, go0 ! ja0 tIsAe u0 egatIsAe, vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiyANaM pucchA, go0 ! ja. egatIsAe ukko0 tettIsAe, sabagasiddhadevANaM pucchA, go! ajahaNNamaNukoseNaM tettIsAe vAsasahassANaM AhAraTTe samuppajati (sUtraM 306 ) 'beiMdiyA NaM bhaMte !' ityAdi sugama, navaraM 'lomAhAre pakkhevAhAre' iti lomabhirAhAro lomAhAraH prakSipya 208000080920020202020a // 507 // For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te'rthAt mukhe iti prakSepaH sa cAsAvAhArazca prakSepAhAraH, tatra yaH khalvoghato varSAdiSu pudalapravezo mUtrAdigamyaH sa lomAhAraH, kAvalikastu prakSepAhAraH, tatra yAn pudgalAn lomAhAratayA gRhNAti tAn sarvAn-aparizeSAnAhAraya|nti, teSAM tathA 2 khabhAvatvAt , yAn pudgalAn prakSepAhAratayA gRhNanti teSAmasaGkhyeyatamaM bhAgamAhArayanti, anekAni punarbhAgasahasrANi-bahavo'saGkhyeyA bhAgA iti aspRzyamAnAnAmanAkhAdyamAnAnAM vidhvaMsamAgacchanti, kimutaM bhavati ?-bahUni dravyANyantarbahizca aspRSTAnyevAnAkhAditAnyeva ca vidhvaMsamAyAnti, navaraM yathAyogaM kecidatisthaulyataH kecidatisaumyata iti, sampratyaspRzyamAnAnAmanAkhAdyamAnAnAM ca parasparamalpabahutvamabhidhitsurAha-'eesi NaM bhaMte ! puggalANaM aNAsAijamANANa'mityAdi, iha ekaikasmin sparzayogye bhAge'nantatamo bhAga AkhAdyo bhavati, tato ye'nAkhAdyamAnAH pudgalAste stokA eva, aspRzyamAnapudgalApekSayA teSAmanantabhAgavarjitvAt , aspRzyamAnAstu pudgalA anantaguNAH, 'jibhidiyaphAsiMdiyavemAyattAe' iti vimAtrA'trApi prAgvad bhAvanIyA, "evaM jAva cauridiyA' evaM-dvIndriyoktaprakAreNa sUtraM tAvad vaktavyaM yAvaccaturindriyAH-caturindriyagataM sUtraM, prAyaH samAnavaktavyatvAt , yastu vizeSaH sa upadazyate-'navara'mityAdi, yAn pudgalAn prakSepAhAratayA gRhNanti teSAM pudgalAnAmekamasaGkhyeyatamaM bhAgamAhArayanti anekAni punarbhAgasahasrANi saGkhyAtItA asaGkhyeyabhAgA ityarthaH anAghrAyamANA|ni aspRzyamANAni anAkhAdyamAnAni vidhvaMsamAgacchanti, tAni ca yathAyogamatisthaulyato'tisaukSayatazca vedita TAyaTinchieeeeeees For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA:malaya.vRttI . // 50 // vyAni, atraivAlpabahutvamAha-eesi NaM bhaMte !' ityAdi, iha ekaikasmin bhAge sparzayogye'nantamo bhAgaH AkhA- AhAdayogyo bhavati, tasyApyanantamo bhAga AghrANayogyaH, tato yathoktamalpabahutvaM bhavati, zeSaM sarva sugama, paJcendriya-18 rapade uddesUtre-'jahaNNeNaM aMtomuhuttasseti SaSThyAH saptamyarthatvAdansamuhU gate sati bhUya AhArArthaH samutpadyate, utkarSataH zaH 1sU. SaSThabhakte'tikrAnte, etaca devakurUttarakurutiryapaJcendriyApekSayA draSTavyaM, manuSyasUtre 'ukkoseNaM aTThamabhattasse'ti utkarSato'STamabhakte'tikrAnte, etaca tAkheva devakurUttarakuruSu draSTavyaM, vyantarasUtre nAgakumArasUtravat , jyotiSkasUtramapi tathaiva, yastu vizeSastamupadarzayati-navaraM jahaNNeNa vi divasapuhuttassa ukkoseNavi divasapuhuttassa'ti, jyo kA hi jaghanyato'pi palyopamASTabhAgapramANAyuSastatasteSAM jaghanyapade'pyutkRSTapade'pi divasapRthaktve'tikAnte bhUya AhArArthaH samutpadyate, palyopamASTabhAgAyuSAM ca kharUpata eva divasapRthaktvAtikrame bhUya AhArArthaH samutpadyate, mAnikasUtre 'navaramAbhoganivattie jahaNNeNaM divasapuhuttassa' iti, etatpalyopamAdyAyuSAmavaseyaM, 'ukkose ttIsAe vAsasahassANaMti etadanuttarasurANAmavaseyaM, iha yasya yAvanti sAgarophmANi sthitistasya tAvatsu seSvatikrAnteSu bhUya AhArAyaH samutpadyate, tato'muM nyAyamAzritya saudharmazAnAdidevalokeSu jaghanyata utkarSatazca / tiparimANaM paribhAvya vaimAnikasUtraM sakalamapi khayaM vijJeyamiti / sampratyekendriyazarIrAdInAmadhikAramabhidhitsurAha neraiyANaM bhaMte ! ki egidiyasarIrAI AhAreti jAva pazcidiyasarIrAI AhAraiti', go0 ! puSabhAvapaNNavaNaM paDucca emi For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ diyasarIrAIpi AhAreMti jAva paMciMdiya0, paDuppaNNabhAvapaNNavaNaM paDucca niyamA paMciMdiyasarIrAtiM A0, evaM jAkthagita yakumArA, puDhavikAiyANaM pucchA, go! putvabhAvapaNNavaNaM paDucca evaM ceva, paDuppaNNabhAvapaNNavaNaM paDDucca niyamA egidiyasarIrAtiM, beiMdiyA puzvamAvaSaNNavaNaM paDucca evaM ceka, paDuppaNNabhAvapaNNavaNaM pa0 niyamA beiMdiyANaM sarIrAtiM A0, evaM jAva cauriMdiyA tAva putvabhAvapaNNavaNaM paDucca, evaM paDuppaNNabhAvapaNNavaNaM paDDucca niyamA jassa jati iMdiyAI taiMdiyAI sarIrAI AhAreMti sesaM jahA neraiyA, jAva vemANitA, neraiyA NaM bhaMte ! kiM lomAhArA pakkhevAhArA, go0! lomAhArA no pakkhevAhArA, evaM egiMdiyA sabadevA ya bhANitavA, beiMdi0 jAva maNUsA lobhAhArAvi pakkhevAhArAvi (sUtra 307) 'neraiyA NaM bhaMte !' ityAdi praznasUtraM sugama, nirvacanasUtramAha-'goyame'tyAdi, pUrvaH-atIto bhAvaH pUrvabhAvaH tasya prajJApanA-prarUpaNA tAM pratItya ekendriyazarIrANyapi yAvatkaraNAt dvitricaturindriyazarIraparigrahaH, paJcendriyazarIrANyapyAhArayanti, iyamatra bhAvanA-yadA teSAmAhAryamANAnAM pudgalAnAmatIto bhAvaH paribhAvyate tadA te kecit kadAcit | ekendriyazarIratayA pariNatA AsIran kadAcit dvIndriyazarIratayA kadAcit trIndriyazarIratayA kadAcicaturindriyazarIratayA kadAcit paJcendriyazarIratayA, tato yadi pUrvabhAvaM idAnImadhyAropya vivakSyate tadA nairayikA ekendriyazarIrANyapi yAvatpaJcendriyazarIrANyapyAhArayantIti bhavati, 'paDappannabhAvapaNNavaNaM paDuce'tyAdi, pratyutpanno-vArtamAnikaH sa cAsau bhAvazca pratyutpannabhAvastasya prajJApanA tAM pratItya niyamAd-avazyatayA paJcendriyazarIrANyAhAraya For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH mala ya0 vRttau . // 509 // nti, kathamiti cet, ucyate, iha pratyutpannabhAvaprajJApanAM karoti nayaH RjusUtro na zeSA naigamAdayaH, RjusUtrazca kriyamANaM kRtaM abhyavAhiyamANamabhyavahRtaM pariNamyamANaM pariNatamabhyupagacchati, abhyavahriyamANAzca pudgalAste uccante ye khazarIratayA pariNamyamAnA varttante, abhyavAhiyamANaM cAbhyavahRtaM pariNamyamAnaM ca pariNatamiti tanmatena khazarIramevAbhyavahiyate khazarIraM ca teSAM paJcendriyazarIraM paJcendriyazarIratvAt teSAmata uktaM niyamAt paJcendriyazarIrANyAhArayantIti evamasurakumArAdayaH stanitakumAra paryavasAnA bhavanapatayo vaktavyAH, pRthivIkAyikasUtre pratyutpanabhAvaprarUpaNA cintAyAM niyamAdekendriyazarIrANyAhArayantIti vaktavyaM, teSAmekendriyatayA tatzarIrANAmekendriyazarIratvAt evaM dvIndriyasUtre niyamAt dvIndriyazarIrANyAhArayantIti vaktavyaM, trIndriyasUtre niyamAt trIndriyazarIrANi, caturindriyasUtre niyamAt caturindriyazarIrANi, tiryakpaJcendriyA manuSyA vyantarajyotiSkavaimAnikAzca nairayikavadra vaktavyA, tathA cAha - 'puDhavikAiyANaM pucchA' ityAdi / adhunA lomAhArAdhikAraM vibhAvayipuridamAha - 'neraiyA Na' mityAdi sugamaM, navaraM nairayikANAM prakSepAhAro na bhavati, vaikriyazarIrANAM tathA svabhAvatvAt, lomAhA|ro'pi paryAptAnAmavaseyo nAparyAptAnAmiti, evaM egiMdiyA' ityAdi, evaM - nairayikoktaprakAreNa ekendriyAH -- pRthivyaptejovAyuvanaspatayaH sarve devAzca - asurakumArAdayo yAvadvaimAnikA bhaNitavyAH, tatraikendriyANAM prakSepAhArAbhAvo mukhAbhAvAt asurakumArAdInAM vaikriyazarIratayA tathA svabhAvAt dvitricaturindriyAstiryakpaJcendriyA For Personal & Private Use Only 28 AhArapade uhezaH 1 sU. 307 // 509 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyAzca lomAhArA api vaktavyAH prakSepAhArA api, ubhayarUpasyApyAhArasya teSAM sambhavAt , caramamAdhikAramabhidhitsurAha neraiyA NaM bhaMte ! kiM oyAhArA maNabhakkhI ?, go0 ! oyAhArA No maNabhakkhI, evaM satve orAliyasarIrAvi, devA savevi jAva vemANiyA oyAhArAvi maNabhakkhIvi, tattha NaM je te maNabhakkhI devA tesiNaM icchAmaNe samuppaJjati icchAmo NaM maNabhakkhaNaM karittate, tate NaM tehiM devehiM evaM maNasIkate samANe khippAmeva je poggalA iTTA kaMtA jAva maNAmA te tesiM maNabhakkhattAe pariNamaMti, se jahA nAmae sIyA poggalA sIyaM pappa sIyaM ceva ativaticANaM ciTThati, usiNA vA poggalA usiNaM pappa usiNaM ceva aivaittANaM ciTThati, evAmeva tehiM devehi maNabhakkhIkae samANe se icchAmaNe khippAmeva aveti (sUtraM 308) AhArapayassa paDhamo uddeso samatto 23-1 // 'naraiyA NaM bhaMte !' ityAdi, oja-utpattideze AhArayogyapudgalasamUhaH, oja AhAro yeSAM te ojaAhArAH, manasA bhakSayantItyevaMzIlA manobhakSiNaH, tatra nairayikA ojaAhArA bhavanti, aparyAptAvasthAyAmojasa evAIS hArasya sambhavAt , manobhakSiNastvete na bhavanti, manobhakSaNalakSaNo hyAhAraH sa ucyate ye tathAvidhazaktivazAt mana sA khazarIrapuSTijanakAH pudgalA abhyavahriyante, yadabhyavaharaNAnantaraM tRptipUrvaH paramasantoSa upajAyate, na caitannairayikANAmasti, pratikUlakarmodayavazataH tathArUpazaktyabhAvAt , 'evaM sace orAliyasarIrAvi' iti, evaM-nairayi Jain Education relie For Personal &Private Use Only a mlainelibrary.org Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. // 510 // koktena prakAreNa audArikazarIriNo'pi sarve pRthivIkAyikAdayo manuSyaparyavasAnA vaktavyAH, tadyathA-'puDhavikA-18|28AhAiyA NaM bhaMte ! kiM oyAhArA manabhakkhI, goyamA ! oyAhArA no maNabhakkhI'tyAdi, 'devA' ityAdi devAH yAva- rapade uddedvaimAnikA ojaAhArA api manobhakSiNo'pi vaktavyAH, tadyathA-asurakumArA NaM bhaMte ! kiM oyAhArA mano- zaH1sU. bhakkhI, go.! oyAhArAvi maNabhakkhIvi,jAva vemANiyANaM pucchA, go! oyAhArAvi maNabhakkhIvi samprati manobhakSitvaM devAnAM yathA bhavati tathopadarzayati-tattha NamityAdi, tatra-teSu saMsAriSu jIveSu madhye, Namiti vAkyAlaGkAre ye manobhakSiNo devAsteSAM Namiti vAkyAlaGkAre manaH prastAvAdAhAraviSayaM samutpadyate, kenollekhena ityata Aha-icchAmaH-abhilaSAmo Namiti vAkyAlaGkAre, manobhakSaNamiti-manasA bhakSaNaM manobhakSaNaM kartumiti, tata evaM taimanasi kRte-vyavasthApite manobhakSaNe sati tathAvidhazubhakarmodayavazAt kSiprameva tatkAlameveti bhAvaH, ye iSTAH kAntAH priyA manojJA manApA pudgalAH eteSAM vyAkhyAnaM prAgvat teSAM devAnAM manobhakSatayA pariNamante, va kathamityatraiva dRSTAntamAha-se jahAnAmae" sezabdo'thazabdArthaH, sa cAtra vAkyopanyAse, yathA nAmeti vivakSitAH zItAH pudgalAH zItaM-zItayonikaM prANinaM prApya zItatvamevAtitrajya-atizayena gatvA tiSThanti, kimuktaM bhavati - vizeSataH zItIbhUya zItayonikasya prANinaH sukhitvAyopakalpanta iti, uSNA vA pudgalA uSNaM-uSNayonikaM / prApya uSNameva-uSNatvamevAtivrajya-atizayena gatvA tiSThanti, vizeSataH kharUpalAbhasampattyA tassa sukhitvAyopa 510 // For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiSThanta iti bhAvaH, 'evameva' anenaiva prakAreNa tairdevaiH prAguktarItyA manobhakSaNe kRte sati sa teSAM devAnAmicchAmanA-AhAraviSayecchApradhAna manaH kSipramevApaiti-tRsimAvAnnivartate iti bhAvaH, iyamatra bhAvanA-yathA zItapudgalAH zItayonikasya prANinaH sukhitvAyopakalpyante uSNapudgalA vA uSNayonikasya tathA devairapi manasA'bhyavahiyamANAH pudgalAsteSAM tRsaye paramasantoSAya copakalpante, tata AhAraviSayAbhilASanivRttirbhavatIti, atra ca ojaAhArAdivibhAgapratipAdikA imAH sUtrakRtAGganiyuktigAthA:-"sarIraNoyAhAro tayAya phAseNa lomaahaaro| pakkhevAhAro puNa kAvalio hoi nAyavo // 1 // oyAhArA jIvA save apajjattayA munneyvaa| pajattagA ya lome pakkheve hoti bhaiyavA // 1 // egidiyadevANaM neraiyANaM ca natthi pkkhevo| sesANaM jIvANaM saMsAratthANa pakkhevo // 2 // lomAhArA egidiyA u neraithasuragaNA ceva / sesANaM AhAro lome pakkhevao ceva // 3 // oyAhArA maNabhakkhiNo ya sadhevi suragaNA hoti / sesA havaMti jIvA lome pakkhevao ceva // 4 // " [zarIreNaujaAhAraH tvacA spa zena romaahaarH| prakSepAhAraH punaH kAvaliko bhavati jnyaatvyH||1|| ojaAhArA jIvAH sarve'paryAptakA jnyaatvyaaH| kApayoptAzca romAhAre prakSepe bhavanti bhktvyaaH||2|| ekendriyadevAnAM nairayikANAM ca nAsti prkssepaahaarH| zeSANAM jIvAnAM saMsArasthAnAM prkssepH||3||romaahaaraa ekendriyAstu nairayikasuragaNAzcaiva / zeSANAmAhAro romamiH prakSepeNaiva 18 // 4 // (sU0171-172-173) ojaAhArA manobhakSiNazca sarve'pi suragaNA bhavanti / zeSA bhavanti jIvA romabhiH For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0 vRttI. prakSepatazcaiva // 5 // ] atha ka AhAra AbhoganivarcitaH ko vA'nAbhoganivarNita iti cet , ucyate, devAnAmAbhoga- 28AhA| nirvarttitaH ojaAhAraH sa cAparyAptAvasthAyAM, lomAhAro'pyanAbhoganirvartitaH, sa ca paryAptAvasthAyAM Abhoganirvati- pade uhe| to manobhakSaNalakSaNaH, sa caparyAptAvasthAyAM devAnAmeva na zeSANAM, sarveSAmapyanAbhoganirvartita AhAro'paryAsAvasthAyAM Riza:1 lomAhAraH paryAptAvasthAyAM, nairayikavarjAnAMlomAhAro, nairayikANAM tu lomAhAra Abhoganivartito'pi, dvIndriyAdInAM manuSyaparyavasAnAnAM yaH prakSepAhAraH sa Abhoganivartita eveti ||shriimlygirivir0 prajJApanATIkAyAM AhArapadasya prathamoddezakaH prismaaptH|| // 511 // | vyAkhyAta AhArapadasya prathamoddezakaH, samprati dvitIyo vyAkhyeyaH, tatra cAdAviyamadhikArasaGgrahagAthA AhAra 1 bhaviya 2 saNNI 3 lesA 4 diTThI 5ya saMjata 6 kasAe 7 / NANe 8 jogu 9 vaoge 10 vede 11 ya sarIra . 12 pajjattI 13 // 1 // . 'AhAre'sAdi, prathamaM sAmAnyata AhArAdhikAraH, dvitIyo bhavyAdhikAro-bhavyavizeSitAhArAdhikAraH, evaM tRtIyaH saMzyadhikAraH, caturtho lezyAdhikAraH paJcamo dRSTayadhikAraH SaSThaH saMyatAdhikAraH saptamaH kaSAyAdhikAraH aSTamo jJAnAdhikAraH navamo yogAdhikAraH dazama upayogAdhikAraH ekAdazo vedAdhikAraH dvAdazaH zarIrAdhikAraH trayodazaH croeseeeeeeeeeeeA For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptyadhikAraH, iha bhavyAdigrahaNena tatpratipakSabhUtA abhavyAdayo'pi sUcitA draSTavyAH, tathaivAne vakSyamANatvAd, tatra prathama sAmAnyata AhArAdhikAraM vibhAvayiSuridamAha jIve NaM bhaMte ! kiM AhArae aNAhArae, go0 ! siya AhArae siya aNAhArae, evaM neraie jAva asurakumAre jAva vemANie, siddhe NaM bhaMte ! kiM AhArae aNAhArae , go0! no AhArae aNAhArae, jIvA NaM bhaMte ! kiM AhArayA aNAhArayA, go0 ! AhArayAvi aNAhArayAvi, neraiyANaM! pucchA, go0 ! savevi tAva hojA AhArayA 1 ahavA AhAragA ya aNAhArae ya 2 ahavA AhAragA ya aNAhAragA ya 3, evaM jAva vemANiyA, NavaraM egiMdiyA jahA jIvA, siddhANaM pucchA, go0 ! no AhAragA aNAhAragA / dAraM 1 // bhavasiddhie NaM bhaMte! jIve kiM AhArate aNAhArate ?, go0! siya AhArate siya aNAhArae, evaM jAva vemANie, bhavasiddhiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM AhAragA aNA0 1, go0 ! jIvegidiyavajjo tiyabhaMgo, abhavasiddhievi evaM ceva, nobhavasiddhienoabhavasiddhie NaM bhaMte ! jIve kiM AhArae aNAhArae ?, go0! No AhArae aNAhArae, evaM siddhevi, nobhavasiddhiyanoabhavasiddhiyA NaM bhaMte ! jIvA kiM AhAragA aNAhAragA?, go0! no AhAragA aNAhAragA, evaM siddhAvi, dAraM 2 / saNNI NaM bhaMte! jIve kiM AhArae aNAhArae ?, go0 ! siya A0 siya aNA0, evaM jAva vemANie, NavaraM egidiyavigaliMdiyA no pucchijjati, saNNI NaM bhaMte ! jIvA kiM AhAragA aNAhAramA, mo.! jIvAio tiyabhaMgo jAva vemANiyA, asaNNI bhaMte ! jIve kiM pararaeeeeeeeeseccarto Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: mala ya0 vRttau . // 512 // AhAra aNAhArae ?, go0 ! siya A0 siya aNA0 evaM Neraie jAva vANamaMtare, joisiyavemANiyA Na pucchijjati, aNNI NaM bhaMte ! jIvA kiM A0 aNA0 1, go0 ! AhAragAvi aNAhAragAvi ego bhaMgo, asaNNI NaM bhaMte ! NeraiyA kiM AhArayA aNA0 1, go0 ! AhAragA vA 1 aNAhAragA vA 2 ahavA AhArae ya aNAhArae ya 3 AhArae ya aNAhArayAya 4 ahavA AhAragA ya aNAhArae ya 5 ahavA AhAragA ya aNAhAragA ya 6 evaM ete chanbhaMgA, evaM jAva thaNiyakumArA, egidiesa abhaMgataM, beiMdiya jAva paMcidiyatirikkhajogiesu tiyabhaMgo, maNUsavANamaMtaresu chabbhaMgA, nosaNInoasaNaNaM bhaMte! jIve kiM A0 aNA0 1, go0 ! siya AhArae siya aNAhArae ya, evaM maNUsevi, siddhe aNAhArate, puhutteNaM nosaNNInoasaNNI jIvA AhAragAvi aNAhAragAvi, maNUsesu tiyabhaMgo, siddhA aNAhAragA / dAraM 3 (sUtraM 309 ) 'jINaM bhaMte!' ityAdi praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - 'gautama' tyAdi, gautama ! syAt -- kadAcidAhArakaH kadA| cidanAhArakaH, kathamiti cet ?, ucyate, vigrahagatau kevalisamudghAte zailezyavasthAyAM siddhatve cAnAhArakaH, zeSAkhavasthAkhAhArakaH, uktaM ca- "viggahagahamAvannA kevaliNo samohayA ajogI y| siddhA ya aNAhArA sesA AhAragA jIvA // 1 // " [ vigrahagatyApannAH samavahatAH kevalino'yoginazca / siddhAzcAnAhArakAH zeSA AhArakA jIvAH // 1 // ] tadevaM sAmAnyato jIvacintAM kRtvedAnIM nairayikAdicaturviMzatidaNDakakrameNAhArakAnAhArakacintAM karoti - 'nera - For Personal & Private Use Only 28AhArapade uddezaH 2 sU. 309 // 512 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ie NaM bhaMte! kiM AhArae' ityAdi sugamaM tadevaM sAmAnyato jIvapade nairayikAdiSu caikavacanena AhArakAnAhArakatvacintA kRtA, samprati bahuvacanena tAM cikIrSurAha - 'jIvA NaM bhaMte!' ityAdi praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! AhArakA api anAhArakA api, sadaiva bahuvacanaviziSTA ubhaye'pi labhyante iti bhAvaH, tathAhi - vigrahagativyatirekeNa zeSakAlaM sarve'pi saMsAriNo jIvA AhArakAH, vigrahagatistu kvacit kadAcit kasyacittu bhavatIti sarvakAlamapi labhyamAnA sA pratiniyatAnAmeva labhyate tata AhArakeSu bahuvacanaM, anAhArakA api siddhAH sadaiva labhyante, te cAbhavyebhyo'nantaguNAH, anyacca - sarvakAlamekaikasya nigodasya pratisamayamasaGkhyeyabhAgo vigrahagatyApanno labhyate, tato'nAhArakeSvapi bahuvacanaM, nairayikasUtre sarve'pi tAvadbhaveyurAhArakAH 1, kimuktaM bhavati ? - kadAcinnairayikAH sarve'pyAhArakA eva bhavanti, na tveko'pyanAhArakaH, kathamiti cet, ucyate, upapAtavirahAt, tathAhi - nairayikANAmupapAtaviraho dvAdaza muhUrttAH, etAvati cAntare pUrvotpannavigrahagatyApannA api AhArakA jAtAH, anyastvanutpadyamAnatvAt anAhArako na sambhavatIti, athavA AhArakA anAhArakAzca 2 AhArakapade bahuvacanaM anAhArakapade ekavacanamiti bhAvaH, kathameSa bhaGgo ghaTAmiyattati cet, ucyate, iha narakeSu jantuH kadAcideka utpadyate kadAciddau kadAcit trayazcatvAro yAvatsaGkhyAtA asaGkhyAtA vA, tatra yadA eka utpadyate so'pi ca vigrahagatyApanno'pi bhavati anye ca pUrvotpannatayA AhArakA abhavan tadA eSa bhaGgo labhyate, tRtIyabhaGgamAha -- ahavA AhAragA ya aNAhAragAM ya 3, For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. 28AhArapade udde|zaH2 sU. // 513 // atrobhayatrApi bahuvacanaM, eSa ca bhaGgo yadA bahavo vigrahagayotpadyante tadA draSTavyaH, zeSabhaGgakAstu na sambhavanti, AhArakapadasya nairayikANAM sarvadaiva bahuvacanaviSayatayA labhyamAnatvAt , evamasurakumArAdiSu stanitakumAraparyavasAneSu dvIndriyAdiSu ca vaimAnikaparyanteSu pratyekaM bhaGgatrikaM bhAvanIyaM, upapAtavirahabhAvataHprathamabhaGgasya ekAdisaGkhyatayotpatteH zeSasya ca bhaGgadvayasya sarvatrApi labhyamAnatvAt , ekendriyeSu punaH pRthivyaptejovAyuvanaspatirUpeSu pratyekameSa evaiko bhaGgaH AhArakAH anAhArakA api, pRthivyaptejovAyuSu pratyekaM pratisamayamasaGkhyAtAnAM vanaspatiSu pratisamayamanantAnAM vigrahagatyotpadyamAnAnAM labhyamAnatayA anAhArakapade'pi sadaiva teSu bahuvacanasambhavAt , tathA cAha-evaM jAva vemANiyA navaraM egidiyA jahA jIvA' iti, evaM-nairayikoktabhaGgaprakAreNa zeSA apyasurakumArAdayastAvadvaktavyA yAvadvaimAnikAH, navaramekendriyAH pRthivyaptejovAyuvanaspatirUpAH pratyekaM yathA ubhayatrApi bahuvacane jIvA uktAstathA vaktavyAH, siddheSveka eva bhaGgo'nAhAraka iti, sakalazarIraprahANatasteSAmAhArAsambhavAt bahUnAM ca sadA bhAvAt iti, gataM prathamaM dvAraM // dvitIyaM bhavyadvAramabhidhitsurAha-bhavasiddhie NaM bhaMte !' ityAdi, bhavaiH saGkhyAtarasaGkhyAtairanantairvA siddhiryasyAsau bhavasiddhiko bhavyaH, sa kadAcidAhArakaH kadAcidanAhArakaH, vigrahagatyAdyavasthAyAM anAhArakaH zeSakAlaM tvAhArakaH, evaM caturviMzatidaNDake'pi pratyekaM vAcyaM, tathA cAha-"evaM jAva vemANie' atra ca siddhaviSayaM sUtraM na vaktavyaM, mokSapadaprAsatayA tassa bhavasiddhikatvAyogAt, atraiva bahuvacanenAhArakAnAhArakatvacintAM cikIrSurAha secseeeeeeeeeeeeeeeeeeeee // dvitIyaM bhavyadvAramAditi, sakalazarIraprahANa pratyakaM yathA ubhayatrApiyAra // 51 dain Education International For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavasiddhiyA NaM bhaMte !' ityAdi, atrApyAhArakadvAra iva jIvapade ekendriyeSu ca pratyekamubhayatra bahuvacanenaika eva bhaGgo, yathA AhArakA api anAhArakA api, zeSeSu nairayikAdiSu sthAneSu bhaGgatrikaM, kadAcitkevalA AhArakA eva na tveko'pyanAhArakaH, athavA kadAcidAhArakA eko'nAhArakaH, athavA AhArakA api anAhArakA api ubhayatrApi bahuvacanaM, tathA cAha-'jIvagidiyavajjo tiyabhaMgo' iti, yathA ca bhavasiddhike ekasmin bahuSu cAhArakAnAhArakatvacintA kRtA tathA abhavasiddhike'pi kartavyA, ubhayatrApyekavacane bahuvacane ca bhaGgasaGkhyAyAH sarvatrApi samAnatvAt , tathA cAha-'abhavasiddhie evaM ceva' abhavasiddhike'pi bhavasiddhika iva ekavacana bahuvacane ca vaktavyamiti, | yastu na bhavasiddhiko nApyabhavasiddhikaH sa siddhaH, sa hi bhavasiddhiko na bhavati, bhavAtItatvAt , abhavasiddhikastu rUDhyA yaH siddhigamanayogyo na bhavati sa ucyate, tato'bhavasiddhiko'pi na bhavati, siddhiprAptatvAt , tathA ca sati nobhavasiddhikanoabhavasiddhikatvacintAyAM dve eva pade, tadyathA-jIvapadaM siddhipadaM ca, ubhayatrApyekavacane eka eva bhaGgonAhAraka iti, bahuvacane'pyeka evAnAhArakA iti / saMjJidvAre-'sannI NaM bhaMte !' ityAdi praznasUtraM sugama, nirvacanasUtramAha-'goyame'tyAdi, vigrahagatAvanAhArakaH zeSakAlamAhArakaH, nanu saMjJI samanaska ucyate, vigrahagatI ca mano nAsti tataH kathaM saMjJI sannanAhArako labhyate !, ucyate, iha vigrahagatyApanno'pi saMzyAyuSkavedanAt saMjJI vyavahiyate, yathA nArakAyuSkavedanAnnArakastato na kazciddoSaH, 'eva'mityAdi, evamupadarzitena prakAreNa tAvad vaktavyaM 1292e2e2e900402028292020 dalin Education International For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yA malaya. vRttau. // 51 // 28AhArapade uddezaH 2 sU. OBSO988 yAvadvaimAniko-vaimAnikasUtraM, navaramekendriyA vikalendriyA na praSTavyAH, kimuktaM bhavati ?-tadviSayaM sUtraM sarvathA na vaktavyaM, teSAmamanaskatayA saMjJitvAyogAt, bahuvacanacintAyAM jIvapade nairayikAdipadeSu ca pratyekaM sarvatra bhaGgatrayaM, tadyathA-sarve'pi tAvad bhaveyurAhArakAH 1 athavA AhArakAzca anAhArakazca 2 athavA AhArakAzca anAhArakAzca 3, tathA cAha-'jIvAtIto tiyabhaMgo jAva vemANiyA' iti, tatra sAmAnyato jIvapade prathamabhaGgaH sakalalokApekSayA saMjJitvenotpAtavirahAbhAvAt dvitIyabhaGga ekasmin saMjini vigrahagatyApanne tRtIyabhaGgo bahuSu saMjiSu vigrahagatyApanneSu, evaM nairayikAdipadeSvapi bhaGgabhAvanA kAryA, 'asaNNI NaM bhaMte !' ityAdi, atrApi vigrahagatAvanAhArakaH | zeSakAlamAhArakaH, 'evaM jAva vANamaMtare' iti evaM-sAmAnyato jIvapada iva caturvizatidaNDakakrameNa tAvat vaktavyaM yAvadvAnamantaro-vAnamaMtaraviSayaM sUtraM, atha nairayikA bhavanapatayo vAnamantarAzca kathamasaMjJino yenAsaMjJisUtre te'pi paThyante iti ucyate, iha nairayikA bhavanapatayo vyantarAzcAsaMjJibhyo'pi utpadyante saMjJibhyo'pi, asaMjJibhyazca utpadyamAnA asaMjJina iti vyavahiyante saMjJibhya utpadyamAnAH saMjJinaH, tato'saMjJisUtre'pi te uktaprakAreNa paThyante, jyotiSkavaimAnikAstu saMjJibhya evotpadyante nAsaMjJibhya iti asaMjJitvavyavahArAbhAvAdiha te na paThyante, tathA cAha-'joisiyavemANiyA na pucchijaMti' kimuktaM bhavati?-tadviSayaM sUtraM na vaktavyaM, teSAmasaMjJitvAbhAvAditi, bahuvacanacintAyAM sAmAnyato jIvapade eka eva bhaGgaH, tadyathA-AhArakA api anAhArakA api, pratisamayameke 9999999003 // 514 // For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Beeeeeeeeeeeeeeeeee. ndriyANAmanantAnAM vigrahagatyApannAnAmata evAnAhArakANAM sadaiva labhyamAnatayA anAhArakapade'pi sarvadA bahuvaca-18 nabhAvAt , nairayikapade SaT bhaGgAH, tatra prathamo bhaGga AhArakA iti, ayaM ca bhaGgo yadA'nyo'saMjJinArakaH utpadyamAno vigrahagatyApanno na labhyate pUrvotpannAsvasaMjJinaH sarve'pyAhArakA jAtAstadA labhyate, dvitIyo'nAhArakA iti, eSa yadA pUrvotpanno'saMjJI nAraka eko'pi na vidyate utpadyamAnAstu vigrahagatyApannA bahavo labhyante tadA vijJeyaH, tRtIya AhArakazca anAhArakazca, dvitve'pi prAkRte bahuvacanamiti bahuvacanacintAyAmeSo'pi bhaGgaH samIcIna ityupanyastaH, tatra yadA cirakAlotpanna eko'saMjJI nArako vidyate adhunotpadyamAno'pi vigrahagatyApanna ekastadA'yaM bhaGgaH, caturthaH AhArakazca anAhArakAzca eSa cirakAlotpanne ekasminnasaMjJini nArake vidyamAne adhunotpadyamAneSu asaMjJiSu vigrahagatyApanneSu draSTavyaH, paJcamaH-AhArakAzca anAhArakazca, ayaM cirakAlotpanneSu bahuSu asaMziSu nArakeSu satsu adhunotpadyamAne vigrahagatyApanne ekasminnasaMjJini vijJeyaH, SaSTha AhArakAzca anAhArakAca, eSa bahuSu cirakAlotpanneSutpadyamAneSu cAsaMjiSu veditavyaH, 'evamete chanbhaMgA' evamupadarzitaprakAreNa ete SaT bhaMgAH, tadyathA-AhArakapadasya kevalasya bahuvacanenaikaH 1, anAhArakapadasya kevalasya bahuvacanena dvitIyaH 2, AhArakapadasyAnAhArakapadasya ca yugapat pratyekamekavacanena tRtIyaH3, AhArakapadasyaikavacanena anAhArakapadasya bahuvacanena caturthaH 4, | AhArakapadasya bahuvacanena anAhArakapadasyaikavacanena paJcamaH 5, ubhayatrApi bahuvacanena SaSThaH 6, zeSAstu bhaGgA na For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhArapade uddezaH2 sU. prajJApanA-18 sambhavanti, bahuvacanacintAyAH prakrAntatvAt , ete ca SaTU bhaGgA asurakumArAdiSvapi stanitakumAraparyavasAneSu vedi- yA mala- tavyAH, tathA cAha-evaM jAva thaNiyakumArA' 'egidiesu abhaMgaya'miti ekendriyeSu pRthivyaptejovAyuvanaspatirUpeyavRttI. pvabhaGgakaM-bhaGgakAbhAva eka eva bhaGga ityarthaH, sa cAya-AhArakA api anAhArakA api, tatrAhArakA bahavaH| // 515 // | suprasiddhAH, anAhArakA api pratisamayaM pRthivyapatejovAyavaH pratyekamasaGkhyeyAH pratisamayaM vanaspatayo'nantAH sarvakAlaM labhyante iti te'pi bahavaH siddhAH, dvIndriyatrIndriyacaturindriyatiryapaJcendriyeSu pratyekaM bhaGgatrikaM, tadyathAAhArakA athavA AhArakAzca anAhArakazca athavA AhArakAzca anAhArakAca, tatra dvIndriyAn prati bhAvanAyadA dvIndriye eko'pi vigrahagatyApanno na labhyate tadA pUrvotpannAH sarve'pyAhArakA iti prathamo bhaGgaH, yadA punareko vigrahagatyApannastadA pUrva sarve'pyAhArakA utpadyamAnastveko'nAhAraka iti, yadA tUtpadyamAnA api bahavo labhyante tadA tRtIyaH, evaM trIndriyacaturindriyatiryapaJcendriyeSvapi bhAvanA kartavyA, manuSyanyantareSu SaT bhaGgAH, te ca nairayikeSviva bhAvanIyAH, tathA cAha-'beiMdiya jAva paMciMdiyatirikkhajoNiesu tiyabhaMgo, maNUsavANamaMtaresu chan - gA' iti, nosaMjJInoasaMjJI ca kevalI siddhazca tato nosaMjJinoasaMjJitvacintAyAM trINi padAni, tadyathA-jIvapadaM manuSyapadaM siddhapadaM ca, tatra jIvapade sUtramAha-'nosaNNInoasaNNI NaM bhaMte ! jIve' ityAdi, syAt-kadAcidAhArakaH kevalinaH samudghAtAdyavasthAvirahe AhArakaH (katvAt), syAt-kadAcidanAhArakaH, samudghAtAvasthAyAM ayo tadA pUrva sarve'pyAhArakA utpandriyeSvapi bhAvanA karttavyA, mAyomaNUsavANamaMtaresu cha // 59 For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gitvAvasthAyAM siddhAvasthAyAM vA bhAvanIyaM, 'siddhe aNAhArae' iti siddhe-siddhaviSaye sUtre 'aNAhArae' iti vaktavyaM, 'puhutteNaM'ti pRthaktvena bahutvena cintAyAmiti prakramaH, 'AhAragAvi aNAhAragAvi' tatrAhArakA api bahUnAM kevalinAM samudghAtAdyavasthArahitAnAM sadaiva labhyamAnatvAt , anAhArakA api siddhAnAM sadaiva bhAvAtteSAM cAnAhArakatvAditi, 'maNussesu tiyabhaMgo' iti manuSyaviSayaM bhaGgatrikaM, tadyathA-AhArakA eSa bhaGgo yadA na ko'pi kevalI samudghAtAdyavasthAgato bhavati, athavA AhArakAzca anAhArakazca eSa bhaGga ekasmin kevalini / samudghAtAdyavasthAgate sati labhyate, athavA AhArakAzca anAhArakAzca eSa bahuSu kevalisamudghAtAdyavasthAgateSu / satsu veditavyaH / lezyAdvAre sAmAnyataH salezyasUtramAha salese NaM bhaMte ! jIve kiM AhArae aNAhArae ?, go0 ! siya AhArae siya aNAhArae, evaM jAva vemANite, salesA NaM bhaMte ! jIvA kiM AhAragA aNAhAragA?, go0 ! jIvegidiyavajjo tiyabhaMgo, evaM kaNhalesAvi nIlalesAvi kAulesAvi jIvegiMdiyavajo tiyabhaMgo, teulesAe puDhaviAuvaNassaikAiyANaM chabbhaMgA, sesANaM jIvAdio tiyabhaMgo jesi asthi teulesA, pamhalesAe sukkalesAe ya jIvAdio tibhaMgo, alesA jIvA maNussA siddhA ya egatteNavi puhutteNavi no AhAragA aNAhAragA, dAraM 4 / sammadiTTI gaM bhaMte ! jIvA kiM AhA0 aNA01, go0! siya AhA0siya aNA0, beiMdiyA teiMdiyA cauridiyA chanbhaMgA, siddhA aNAhAramA, avasesANaM tiyabhaMgo, micchAdiTTIsu jIvegiMdiyavajjo tiya- .. For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0 vRttI. 28AhArapade uddezaH2sU. 310 // 51 // samAnAsaMjatAsaMjate jIve siddhe ya etaya aNAhArate, evaM jAva vemANitAya devaneraiesu chanbhaMgA, avasa bhaMgo, sammAmicchAdiTThI NaM bhaMte ! kiM AhA0 aNA0, go0 ! AhArate no aNA0, evaM egidiyavigaliMdiyavajaM jAva vemANite, evaM puhutteNavi / dAraM 5 / saMjae NaM bhaMte ! jIve kiM AhA0 aNA0 1, go0 ! siya AhArae siya aNAhArae, evaM maNUsevi, puhutteNaM tiyabhaMgo / asaMjate pucchA, siya AhArae siya aNAhArae, puhutteNaM jIvegiMdiyavajo tiyabhaMgo / saMjatAsaMjate NaM jIve. paMciMdiyatirikkhajoNite mAse ya3 ete egatteNavi puhutteNavi AhAragA no aNA0, nosaMjatenoasaMjatenosaMjatAsaMjate jIve siddhe ya ete egatteNa pohatteNavi no AhA0 aNA0, dAraM 6 / sakasAI NaM bhaMte! jIve kiM AhArae aNA0, go0! siya A0 siya aNAhArate, evaM jAva vemANitA, puhutteNaM jIvegiMdiyavajjo tiyabhaMgo, kohakasAIsu jIvAdIsu evaM ceva, navaraM devesu chanbhaMgA, mANakasAIsu mAyAkasAIsu ya devaneraiesu chanbhaMgA, avasesANaM jIvegiMdiyavajjo tiyabhaMgo, lohakasAIsu neraiesu chanbhaMgA, avasesesu jIvegiMdiyavajo tiyabhaMgo, akasAI jahA No. saNNINoasaNNI, dAraM 7||(suutrN 310) 'salese NaM bhaMte ! jIve'ityAdi, idaM sAmAnyato jIvasUtramiva bhAvanIyaM, atrApi siddhasUtrana vaktavyaM, siddhAnAmalezyatvAt , bahuvacanacintAyAM jIvapade ekendriyeSu ca pRthivyAdiSu pratyekameka eva bhaGgastadyathA-AhArakA api anAhArakA api, ubhayeSAmapi sadA bahutvena labhyamAnatvAt , zeSeSu tu nairayikAdiSu padeSu tu pratyeka bhaGgatrikaM, tadyathA-sarve'pi tAvadbhaveyurAhArakAH 1, athavA AhArakAzca anAhArakazca 2, athavA AhArakAca anAhArakAca // 516 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3, amISAM ca bhAvanA prAgvat, tathA cAha-'jIvegidiyavajo tiyabhaMgoM' iti, 'eva'mityAdi, evaM yathA sAmAnyataH salezyasUtramuktaM tathA kRSNalezyAviSayamapi nIlalezyAviSayamapi kApotalezyAviSayamapi sUtraM vaktavyaM, sarvatra sAmAnyato jIvapade ekendriyeSu ca pratyekamabhaGgakaM, zeSapakSe bhaGgatrikaM, tejolezyAviSayamapi sUtramekatve prAgvat , bahutve pRthivyavanaspatiSu SaT bhaGgAH, teSu kathaM tejolezyAsambhava iti cet ?, ucyate, bhavanapativyantarajyotiSkasaudharmezAnadevAnAM tejolezyAvatAM tatrotpAdabhAvAt , uktaM cAsyA eva bhagavatyAH prajJApanAyAco-'jeNetesu bhavaNavaivANamaMtarajoisiyasohammIsANayA devA uvavajaMti teNaM teulessA labbhai" iti, te SaT bhaGgA ime-sarve AhArakAH 1 athavA sarve anAhArakAH 2 athavA AhArakazcAnAhArakazca 3 athavA AhArakazca anAhArakAzca 4 athavA AhArakAzca anAhArakazca 5 athavA AhArakAzcAnAhArakAzca 6, zeSANAM jIvapadAdArabhya sarvatrApi bhaGgatrikaM, tathA cAha-'teulessAe puDhaviAuvaNassaikAiyANaM chanbhaMgA, sesANaM jIvAIo tiyabhaMgo' iti, Aha-kiM sarveSAmavizeSeNa jIvapadAdArabhya bhaGgatrikamuta keSAMcidata Aha-jesiM atthi teulesA' iti, yeSAmasti tejolezyA teSAmeva bhaGgatrikaM vaktavyaM, na zeSANAM, etena kimAveditaM bhavati ?,-nairayikaviSayaM tejovAyuviSayaM dvitricaturi 1 zrIharibhadrasUrivaravihitA prajJApanApradezavyAkhyArUpaiveyaM natvanyA kAcicUrNiH, asti ca tatrAyaM pAThaH samagraH, spaSTaM ca zrAvakadharmapacAzakavRttau aupapAtikAdyAnAmupAGgAnAM cUrNyabhAva iti pratipAdanam / paer2029899280000000000 For Personal & Private Use Only wwwgainelibrary.org Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA 8ndriyaviSayaM ca tejolezyAsUtraM na vaktavyamiti, tathA padmalezyA zuklalezyA ca yeSAM sambhavati tadviSayaM tayoH sUtraM ||28AhAyAH mala- vaktavyaM, tatra padmalezyA zuklalezyA ca tiryapaJcendriyeSu manuSyeSu vaimAnikeSu ca labhyate na zeSeSviti tayoH pratyeka rapade udde yavRttI. catvAri padAni, tadyathA-sAmAnyato jIvapadaM tiryapaJcendriyapadaM manuSyapadaM vaimAnikapadaM ca, sarvatrApyekavacanaci- zaH 2.sU.. ntAyAM syAdAhArakaH syAdanAhAraka iti bhaGgaH, bahuvacanacintAyAM bhaGgatrikaM, tadyathA-sarve'pi tAvad bhveyuraahaar||517|| kAH 1 athavA AhArakAzca anAhArakazca 2 athavA AhArakAzcAnAhArakAzca 3, tathA cAha-'pamhalesAe sukalesAe jIvAio tiyabhaMgotti, alezyA-lezyAtItAste cAyogikevalinaH siddhAzca, tato'tra trINi padAni, tadyathAsAmAnyato jIvapadaM manuSyAH siddhAzca, sarvatrApyekavacanena bahuvacanena cAnAhArakA eva vaktavyAH, etadevAha-'alessA jIvA maNussA siddhA ya egatteNavi puhutteNavi no AhAragA aNAhAragA' iti, gataM lezyAdvAram / samprati samyagdRSTidvAram-samyagdRSTizcehIpazamikasamyaktvena sAkhAdanasamyaktvena kSAyopazamikasamyaktvena vedakasamyaktvena kSAyikasamyaktvena vA pratipattavyaH, sAmAnyata upAdAnAt , tathaivAgre bhaGgacintAyA api kariSyamANatvAt, tatraupazamikasamyagdRSTyAdayaH supratItAH, vedakasamyagdRSTiH punaH kSAyikasamyaktvamutpAdayan caramagrAsamanubhavannavaseyaH // 517 // ekatve sarveSvapi jIvAdipadeSu pratyekameSa bhaGgaH syAdAhArakaH syAdanAhAraka iti, navaramatra pRthivyAdiviSayaM sUtraM na vaktavyaM, teSAM samyagdRSTitvAyogAt , 'ubhayAbhAvo puDhavAiesu' [ubhayAbhAvaH pRthvyAdiSu ] iti vacanAd, bahuvacana Seeeeeeeeeee dain Education International For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaM sUtraM, sAmAnyato jIvapade AhArakA api anAhArakA api ityeSa eva bhaGgaH, ubhayeSAmapi sadA samyagdRSTInAM bahutvena labhyamAnatvAt, nairayikabhavanapatitiryakapaJcendriyamanuSyavyantarajyotiSkavaimAnikeSu pratyekaM bhaGgatrikaM, tadyathA-kadAcitsarve'pyAhArakA eva 1 kadAcidAhArakA ekazcAnAhArakaH2, kadAcidAhArakAzca anAhArakAzca 3, dvitricaturindriyeSu punaH SaD bhaGgAH, te ca prAgvad bhAvanIyAH, dvIndriyAdInAM ca samyagdRSTitvamaparyAptAvasthAsambhavi-| sAkhAdanasamyaktvApekSayA draSTavyaM, siddhAstvanAhArakAH, eteSAM kSAyikasamyaktvayuktatvAt , tathA cAha-beiMdiyateiMdiyacauridiesu chabhaMgA, siddhA aNAhAragA, avasesANaM tiyabhaMgoM' mithyAdRSTiSvapi ekavacane sarvatra syAdAhArakaH syAdanAhAraka iti vaktavyaM, bahuvacane jIvapade pRthivyAdipadeSu ca pratyekamAhArakA api anAhArakA apIti, ubhayeSAmapi sarvadaiva teSu bahutvena labhyamAnatvena, zeSeSu tu sarveSu sthAneSu bhaGgatrikaM, siddhasUtraM cAtra na vaktavyaM, siddhAnAM mithyAtvApagamAt , etadevAha-'micchAdiTThIsu jIvegidiyavajjo tiyabhaMgo, sammAmicchahiTThINaM bhaMte! jIve' ityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama ! AhArako no anAhArakaH, kasmAditi cet, ucyate, iha saMsArirANAmanAhArakatvaM vigrahagatI, na ca samyagmithyAdRSTitvaM vigrahagatAvavApyate, kAlakaraNAyogAt, 'sammAmiccho na kuNai | kAlaM' [samyagmithyA na karoti kAlaM] iti vacanAt, tataH samyagmidhyAdRSTervigrahagatyabhAvato'nAhArakatvAbhAvaH, evaM caturviMzatidaNDakakrameNa sarvatrApi vaktavyaM, navaramekendriyavikalendriyA na vaktavyAH, teSAM samyagmithyAdRSTitvA For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ele prajJApanAyA: malayavRttI. // 51 // sambhavAt , evaM bahuvacane'pi vaktavyaM, tadyathA-'sammAmicchahiTThI NaM bhaMte ! jIvA kiM AhAragA aNAhAragA?, 28AhA. go! AhAragA no aNAhAragA, sammAmicchaddiTThI NaM bhaMte ! neraiyA kiM A0 aNA01, go! AhAragAno rakapade uaNAhAragA, evamegiMdiyavigaliMdiyavajA jAva vemANiyA' iti / gataM dRSTidvAraM, samprati saMyatadvAraM saMyatatvaM ca dezaH2 manuSyANAmeva, tatra dve pade, tadyathA-jIvapadaM manuSyapadaM ca, tatrajIvapade sUtramAha-saMjae NaM bhaMte ! jIve' ityAdi / gatyAdisugama, navaramanAhArakatvaM kevalisamudghAtAvasthAyAmayogitvAvasthAyAM ca veditavyaM, zeSakAlamAhArakatvaM, 'evaM maNU pvAhArakasevitti evaM manuSyaviSaye sUtraM vaktavyaM, tadyathA-'saMjae NaM bhaMte ! maNUse kiM AhArae aNAhArae 1, gosiya tvAdiHsU. AhArae siya aNAhArae' bhAvanA'nantaramevoktA, 'puhutteNaM tiyabhaMgo'tti pRthaktvena-bahuvacanena jIvapade manuSyapade ca pratyekaM bhaGgatrikaM, tacaivaM-sarve'pi tAvadbhaveyurAhArakAH, eSa bhaGgo yadA na ko'pi kevalI samudghAtamayogitvaM vA pratipanno bhavati tadA veditavyaH, athavA AhArakAcAnAhArakazca, eSa ekasmin kevalini samavahate zailezI vA gate prApyate, athavA AhArakAcAnAhArakAca, eSa bahuSu kevaliSu samavahateSu zailezIgateSu vA labhyate / asaMyatasUtre // 518 // ekavacane sarvatra svAdAhArakaH syAdanAhAraka iti vaktavyaM, bahuvacane jIvapade pRthivyAdiSu ca padeSu pratyekamAhArakA api anAhArakA api ityeSa bhaGgaH, zeSeSu tu nairayikAdiSu sthAneSu pratyekaM bhaGgatrikaM, saMyatAsaMyatA-dezaviratAH, te ca tiryakrapaJcendriyA manuSyA vA na zeSAH, zeSANAM khabhAvata eva dezaviratipariNAmAbhAvAdU, evaM caiteSAM trINi padA eeeeeeeeeeeewatiot For Personal & Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni, tadyathA-sAmAnyato jIvapadaM tiryakrapaJcendriyapadaM manuSyapadaM ca, eteSu triSvapi sthAneSu ekavacane bahuvacane ca AhArakA bhavanti, bhavAntaragatau kevalisamudghAtAdyavasthAsu ca dezaviratipariNAmAbhAvAt, nosaMyatonoasaMyatonosaMyatAsaMyataH, tacintAyAM ve pade, tadyathA-jIvapadaM siddhapadaM ca, ubhayatrApyekavacane bahuvacane cAnAhArakatvameva vaktavyaM, na tvAhArakatvaM, siddhAnAmanAhArakatvAt / gataM saMyatadvAraM, kaSAyadvAraM-'sakasAI NaM bhaMte ! jIve' ityAdi, ekavacanaviSayaM sUtraM sugama, bahuvacane 'jIvegidiyavajo tiyabhaMgo'tti jIvapade pRthivyAdiSu ca paJcasu padeSu pratyeka AhArakA api anAhArakA api vaktavyaM, ubhayeSAmapi sakaSAyANAM sadaiva teSu sthAneSu bahutvena labhyamAnatvAt, zeSeSu tu sthAneSu bhaGgatrikaM, 'kohakasAI evaM ceva'tti krodhakaSAyyapi evameva-sAmAnyataH sakaSAyavadavaseyaH, tatrApi jIvapade pRthivyAdipadeSu cAbhaGgaka, zeSeSu tu sthAneSu bhaGgatrikamiti bhAvaH, kiM sarveSvapi zeSeSu sthAneSu bhaGgatrika?, netyAha-'navaraM 'devesu chabbhaMgA' devA hi khabhAvata eva lobhabahulA bhavanti na krodhAdibahulAH, tataH krodhakaSAyiNa ekAdayo'pi labhyante iti SaD bhaGgAH, tadyathA-kadAcit sarve'pyAhArakA eva krodhakaSAyiNaH, ekasyApi vigrahagatyApannasyAlabhyamAnatvAt 1, kadAcit-sarve'pyanAhArakAH2, ekasyApi krodhakaSAyiNaH sata AhArakasyAprApyamA-10 natvAt , krodhodayo hi mAnAdhudayavivikta eveha vivakSyate na mAnAdhudayasahito'pi, tena krodhakaSAyiNaHsataH kadAcidAhArakasya sarvathA'pyabhAvaH, tathA kadAcideka AhAraka eko'nAhArakaH 3 kadAcideka AhArako bahavo'nAhA For Personal & Private Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yA: malayavRttI. // 519 // rakAH 4, kadAcidbahava AhArakA eko'nAhArakaH 5, kadAcidbahava AhArakAH bahavazcAnAhArakA iti 6, mAnakaSA 28AhAyasUtraM mAyAkaSAyasUtraM caikavacane prAgvat , bahuvacane vizeSamAha-'mANakasAIsu' ityAdi, mAnakaSAyiSu mAyAkaSA- zarakapade uyiSu bahuvacanena cintyamAneSu deveSu nairayikeSu ca pratyekaM Sar3a bhaGgAH, nairayikA hi bhavakhabhAvataH krodhabahulAH devAstu dezaH 2 lobhabahulAstato devAnAM nairayikANAM ca mAnakaSAyo mAyAkaSAyazca pravirala iti prAguktaprakAreNa SaT bhagAH, jIva-II gatyAdipade pRthivyAdipadeSu ca pratyekamabhaGgakamAhArakANAmanAhArakANAM ca mAnakaSAyiNAM mAyAkaSAyiNAM ca pratyekaM sadaiva pvAhArakateSu 2 sthAneSu bahutvena labhyamAnatvAta. zeSeSu tu sthAneSu bhaGgatrikaM.lobhakaSAyasUtramapyekavacane tathaiva, bahuvacane vize-ISI tvAdiHsU. SamAha-'lobhakasAIsu' ityAdi, lobhakaSAyiSu nairayikeSu SaT bhajAsteSAM lobhakaSAyaskhAlpatvAt , zeSeSu tu jIvaikendriyavarjeSu sthAneSvapi bhaGgatrika, deveSvapi bhaGgatrikamiti bhAvaH, teSAM lobhabahulatayA SaDbhanayasambhavAt, jIve|vakAndrayaSu ca prAgvadeSa eva bhaGgaH, AhArakA apyanAhArakA api iti, "akasAI jahA nosaNNINoasaNNI'ti akaSAyiNo yathA nosaMjJino'saMjJina uktAstathA vaktavyAH, kimuktaM bhavati-akaSAyiNo'pi manuSyAH siddhAzca, manuSyA upazAntakaSAyAdayo veditavyAH, anyeSAM sakapAyitvAta. tata eteSAmapi trINi padAni, tadyathA-sAmAnyato jIvapadaM manuSyapadaM siddhapadaM ca, tatra sAmAnyato jIvapade manuSyapade ca pratyekamekavacane syAdAhArakA svAda-1 nAhAraka iMti vaktavyaM, siddhapade tvanAhAraka eveti, bahuvacane jIvapade AhArakA api anAhArakA apIti, kevali 310 1 // For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmAhArakANAM siddhAnAmanAhArakANAM sadaiva bahutvena labhyamAnatvAt , manuSyapade bhAtrikaM, sarve'pi yurAhArakAH1 athavA AhArakAcAnAhArakazca 2 athavA AhArakAzcAnAhArakAzca 3 bhAvanA ca praagevaanekshH| kRtA, siddhapade tvanAhAraka eva / gataM kaSAyadvAraM, samprati jJAnadvAram, tatra NANI jahA sammaddiTThI, AbhiNibohiyaNANI suyaNANI-ya beiMdiyateiMdiyacauridiesu chanbhaMgA, avasesesu jIvAdio tiyabhaMgo jesiM asthi, ohiNANI paMciMdiyatirikkhajoNiyA AhAragANo aNAhAragA, avasesesu jIvAdio tiyabhaMgo jesiM asthi ohinANaM, maNapajavanANI jIvAmaNUsA ya egatteNavi puhatteNavi AhANo aNAhAragA, kevalanANI jahA nosaNNInoasaNNI, dAraM 7 / aNNANI matiaNANI suyaaNNANI jIvegidiyavajjo tiyabhaMgo, vibhaMganANI paMciMdiyatirikkhajoNiyA maNUsA ya AhAragANo aNA0, avasesesu jIvAdiyo tiyabhaMgo, dAraM 8 / sajogIsu jIvegidiyavajo tiyabhaMgo, maNajogI vaijogI jahA sammAmicchaTThiI, navaraM vaijogo vigaliMdiyANavi, kAyajogIsu jIvegidiyavajo tiyabhaMgo, ajogI jIvamaNUsasiddhA aNAhAragA, dAraM 9 / sAgArANAgArovauttesu jIvegidiyavajo tiyamaMgo, siddhA aNAhAragA, dAraM 10 / savede jIvegiMdiyavajjo tiyabhaMgo, itthivedapurisavedesu jIvAdio tiyabhaMgo, napuMsagavedae ya jIvegidiyavajjo tiyabhaMgo, avedae jahA kevalanANI, dAraM 11 // sasarIrI jIvegiMdiyavajo tiyabhaMgo, orAliyasarIrI jIvamazusesu tiyabhaMgo, avasesA AhAragA no aNAhAragA jesiM asthi orAliyasarIraM, veubiyasarIrI AhAragasarIrI ya For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: malayavRttI. MO.999999 // 52 // AhAragA no aNA0 jesiM atthi, teyakammasarIrI jIvegiMdiyavajjo tiyabhaMgo, asarIrI jIvA siddhA ya no AhAragA NR8AhAaNA0 dAraM 12, AhArapajjattIe pajatte sarIrapajjattIe pajjatte iMdiyapajattIe pajatte ANApANapajjattIe pajattae bhAsA- rakapade umaNapajjattIe pajjattate etAsu paMcasuvi pajjattIsu jIvesu maNUsesu ya tiyabhaMgo, avasesA AhAragA no aNAhAragA, dezaH 2 bhAsAmaNapajattI paMciMdiyANaM avasesANaM natthi, AhArapajjattIapajjattae No AhArae aNA0, egaNavi puhutteNavi, gatyAdisarIrapajattIapajjattae siya AhArae siya aNAhArae, uvarilliyAsu causu apajjattIsu neraiyadevamaNUsesu chanbhaMgA, pvAhArakaavasesANaM jIvegiMdiyavo tiyabhaMgo, bhAsAmaNapajjattaesu jIvesu paMciMdiyatirikkhajoNiesu ya tiyabhaMgo, neraiyadeva- tvAdiHsU. maNuesu chanbhaMgA, savapadesu egattapohatteNaM jIvAdiyA daMDagA pucchAe bhANitavA jassa je asthi tassa taM pucchijjati jassa je Natthi tassa taM na pucchi jati jAva bhAsAmaNapajattIapajjattaesu neraiyadevamaNuesu chanbhaMgA, sesesu tiyabhaMgo ( sUtra 311) AhArapayassa vitio uddeso samatto // aTThAvIsaimaM payaM samattaM // 28 // __ 'nANI jahA sammadihi'tti jJAnI yathA prAk samyagdRSTiraktastathA vaktavyaH, tadyathA-nANI NaM bhaMte ! jIve kiM| | AhArae aNAhArae ?, go.! siya AhArae siya aNAhArae, nANI NaM bhaMte ! neraie kiM AhArae aNAhArae 1,81 IS 20 // go! siya A0 siya aNAhArae, evaM egidiyavajaM jAva vemANie, nANI NaM bhaMte ! jIvA kiM AhAragA aNAhAra-18| gA?, go! AhAragAvi aNAhAragAvi, nANI NaM bhaMte ! neraiyA kiM AhAragA aNAhAragA?, go! savevi tAva e dain Education International For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoja AhAragA 1, ahavA AhAragA ya aNAhArage ya 2 ahavA AhAragA ya aNAhAragA ya 3, evaM jAva thaNiyakumArA, beiMdiyANaM pucchA, go0 ! saccevi tAva hoja AhAragA ya 1 ahavA aNAhAragA ya 2 ahavA AhArae ya aNAhArae ya 3, ahavA AhArage ya aNAhAragA ya 4, ahavA AhAragA ya. aNAhArage ya 5, ahavA AhAraMgA ya aNAhAragA ya 6, evaM teiMdiyacauriMdiyAvi bhANitaccA, avasesA jAva vemANiyA jahA neraiyA, siddhANaM pucchA, go0 ! aNAhAragA ya' iti, AbhinibodhikajJAnisUtre zrutajJAnisUtre caikavacane prAgvadavaseyaM, bahuvacane dvitricaturindriyeSu SaD bhaGgAH, avazeSeSu tu jIvAdiSu sthAneSu ekendriyavarjeSu bhaGgatrikaM, tacaivam - 'AbhinibohiyanANI NaM bhaMte! jIvA kiM AhAragA aNAhAragA ?, go0 ! sadhevi tAva hojja AhAragA 1 ahavA AhAragA ya aNAhArage ya 2 ahavA AhAragAya aNAhAragA ya 3 ityAdi, tathA cAha - 'AbhiNibohiyanANI suyanANI ya beiMdiyatehUMdiyacauridie chanbhaMgA, avasesesu jIvAio tiyabhaMgo, jesiM asthi' iti sugamaM, navaraM 'jesiM asthi' yeSAM jIvAnAmAbhinibodhikajJAnazrutajJAne stasteSu bhaGgatrikaM vaktavyaM, na zeSeSu pRthivyAdiSviti, avadhijJAnasUtramekavacane tathaiva, bahuvacanacintAyAM paJcendriyatiryagyonikA AhArakA eva na tvanAhArakAH, kasmAditi cet, ucyate, iha paJcendriyatirazcAmanAhArakatvaM vigrahagatau na ca tadAnIM teSAM guNapratyayato'vadhisambhavo, guNAnAmevAsambhavAt nApyapratipatitAvadhirdevo manuSyo vA tiryakSatpadyate, tato'vadhijJAninaH sataH pazcendriyatirazco'nAhArakatvAyogaH, zeSeSu tu sthAneSvekendriya For Personal & Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malayavRttI. // 52 // seeeeeeeeeeeee vikalendriyavarjeSu pratyekaM bhaGgatrika, tadevAha-'ohinANI NaM paMciMdiyatirikkhajoNiyA AhAragA avasesesu jIvAio28AhAtiyabhaMgo jesiM atthi ohiNANa'miti, manaHparyAyajJAnaM manuSyANAmeva, tato dve pade, tadyathA-jIvapadaM manuSyapadaM ca,81 rakapade uubhayatrApi caikavacane bahuvacane ca manaHparyAyajJAnina AhArakA eva vaktavyAH , na tvanAhArakAH, vigrahagatyAdyavasthAvAM manaHparyAyajJAnAsambhavAt , kevalajJAnI yathA prAga nosaMjJInoasaMjJI uktastathA vaktavyaH, kimuktaM bhavati |-kevljnyaan gatyAdi pvAhArakacintAyAmapi trINi padAni, tadyathA-sAmAnyato jIvapadaM manuSyapadaM siddhapadaM ca, tatra sAmAnyato jIvapade manuSya-18 svAdiHsU. pade caikavacane syAdAhArakaH syAdanAhAraka iti vaktavyaM, siddhapade tvanAhAraka iti, bahuvacane sAmAnyato jIvapadeza AhArakA api anAhArakA api, manuSyapade bhAtrika, tacca prAgevopadarzitaM. siddhapade tvanAhArakA api / ajJAnisUtra matyajJAnisUtraM zrutAjJAnisUtra ekavacane prAgiva, bahuvacanacintAyAM jIvapade ekendriyeSu ca pRthivyAdiSu pratyekamAhArakA anAhArakA api iti vaktavyaM, zeSeSu tu bhaGgatrikaM, vibhaGgajJAnisatramapyekavacane tathaiva, bahuvacanacintAyAM paJcendriyatiyegyonikA manuSyAzcAhArakA eva vaktavyAH, na tvanAhArakAH, vibhaGgajJAnasahitasya vigrahagatyA tiyekapaJcendriyeSu manuSyeSu cotpattyasambhavAt , avazeSeSu sthAneSu ekendriyavikalendriyavarjeSu pratyekaM bhaGgatrikaM / gataM jJAnadvAra, sammRti / // 521 // yogadvAra-tatra sAmAnyataH sayogisUtramekavacane tathaiva, bahuvacane jIvaekendriyapadAni varjayitvA zeSeSu sthAneSu / bhaGgatrika, jIvapade pRthivyAdipadeSu ca punaHpratyekamAhArakA api anAhArakA apIti bhaGgaH, ubhayeSAmapi sadeva teSu For Personal & Private Use Only w Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAneSu bahutvena labhyamAnatvAt 'maNajogI vaijogI jahA sammAmicchaTTiI yatti manoyogino vAgyoginazca yathA / prAk samyagmithyAdRSTaya uktAstathA vaktavyAH, ekavacane bahuvacane cAhArakA eva vaktavyA na tvanAhArakA iti bhAvaH, navaraM 'vaijogo vigaliMdiyANavitti navaramiti-samyagmithyAdRSTisUtrAdatrAyaM vizeSaH, samyagmithyAdRSTitvaM vikalendriyANAM nAstIti tatsUtraM tatra noktaM, vAgyogaH punarvikalendriyANAmapyastIti tatsUtramapi vAgyoge vaktavyaM, tacai-| vam-'maNajogINaM bhaMte ! jIve kiM AhArae aNAhArae ?, go! AhArae no aNAhArae, evaM egidiyavigaliM diyavajaM jAva vemANie, evaM puhutteNavi, vaijogINaM bhaMte ! kiM AhA. aNA. 1, go! AhAraeM no aNAhArae, // 3 // evaM egiMdiyavajaM jAva vemANie, evaM puhatteNavitti, kAyayogisUtramapyekavacane bahuvacane ca sAmAnyataH sayogisU tramiva, ayogino manuSyAH siddhAzca, tenAtra trINi padAni. tadyathA-jIvapadaM manuSyapadaM siddhapadaM ca, triSvapi sthAnevekavacane bahuvacane cAnAhArakatvameva / gataM yogadvAraM, adhunopayogadvAramAha-tatra sAkAropayogasUtre anAkAropayogasUtre ca pratyekamekavacane sarvatra svAdAhArakaH syAdanAhAraka iti vaktavyaM, siddhapade tvanAhAraka iti, bahuvacana jIvapade pRthivyAdipadeSu cAhArakA api anAhArakA api iti bhaGgaH, zeSeSu bhaGgatrikaM, siddhAstvanAhArakA iti, sUtrollekhastvayam-'sAgArovautte NaM bhaMte ! jIve kiM AhArae aNAhArae ?, go.! siya AhArae siya annaahaare'| ityAdi / gataM upayogadvAraM, vedadvAre sAmAnyataH savedasUtramekavacane syAdAhArakaH syAdanAhAraka iti, bahuvacane jIva For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yAH malaya0 vRttI. // 522 // padamekendriyAMzca varjayitvA zeSeSu sthAneSu bhaGgatrikaM, jIvapade ekendriyeSu ca punaH pratyekamabhaGgaka, AhArakA anAhA-18 28AhArakA apIti, strIvedasUtraM puruSavedasUtraM ca ekavacane tathaiva, navaramatra nairayikaikendriyavikalendriyA na vaktavyAH, teSAM / rakapade unapuMsakatvAt , bahuvacane jIvAdiSu padeSu pratyekaM bhaGgatrikaM, napuMsakavede'pi sUtramekavacane tathaiva, navaramatra bhavanapati- dezaH 2 vyantarajyotiSkavaimAnikA na vaktavyAsteSAmanapuMsakatvAd, bahuvacane jIvaikendriyavarjeSu bhaGgatrikaM, jIvapade ekendriya- gatyAdipadeSu ca pRthivyAdiSu punarabhakaM prAguktakharUpamiti, avedo yathA kevalI tathA ekavacane bahuvacane ca vaktavyaH, dhvAhArakajIvapade manuSyapade ca ekavacane syAdAhArakaH syAdanAhAraka iti, bahuvacane jIvapade AhArakA api anAhArakA tvAdiHsU. 311 api, manuSyeSu bhaGgatrikaM, siddhatve'nAhArakA iti vaktavyamiti bhAvaH / gataM vedadvAra, zarIradvAre sAmAnyataH zarIrasUtre sarvatraikavacane syAdAhArakaH syAdanAhAraka iti, bahuvacane jIvaekendriyavarjeSu zeSeSu sthAneSu pratyekaM bhaGgatrika, jIvapade pRthivyAdipadeSu ca pratyekamabhaGgaka prAguktamiti, audArikazarIrasUtramekavacane tathaiva, navaramatra nairayikabhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikA na vaktavyAsteSAmaudArikazarIrAbhAvAt , bahuvacane jIvapade manuSyapadeSu ca pratyekaM bhaGgatrika, tadyathA-sarve'pi tAvadbhaveyurAhArakAH, eSa bhaGgo yadAna ko'pi kevalI samudghAtagato'yogI vA, athavA A // 522 // hArakAcAnAhArakazca, eSa ekasmin kevalini samudghAtagate ayogini vA sati prApyate, athavA AhArakAcAnAhArakAca, eSa bhaGgo bahuSu kevalisamudghAtagateSu ayogiSu vA satsu vedayitavyaH, zeSAstvekendriyadvIndriyatrIndriya eceeeeeeeeeeeee dan Education International For Personal & Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturindriyatiryapaJcendriyA AhArakA eva vaktavyAH, na tvanAhArakAH, vigrahagatyuttIrNAnAmevaudArikazarIrasambhavAta, vaikriyAhArakazarIriNazca sarve'pyekavacane bahuvacane cAhArakA eva na tvanAhArakAH, navaraM yeSAM vaikriyamAhAraka vA sambhavati ta eva vaktavyA nAnye, tatra vaikriyaM nairayikabhavanapativAyukAyikatiryapaJcendriyamanuSyavyantarajyotikavaimAnikeSu AhArakaM manuSyaSveva, sUtrollekhazcAyaM-'veuviyasarIrI NaM bhaMte ! jIve kiM AhArae aNAhArae ?, goyamA ! A0 No aNA0, veuviyasarIre NaM bhaMte ! Neraie ki AhArae aNAhArae ?, go! A0 no aNA.' ityAdi. taijasakAmaNazarIrisUtre caikavacane sarvatra syAdAhArakaH syAdanAhAraka iti, bahuvacane jIvaikendriyavarjeSu zeSeSu sthAneSu bhaGgatrikaM, jIvapade ekendriyeSu ca punarabhaGgaka, azarIriNaH-siddhAstena tatra dve eva pade, tadyathA-jIvAH siddhAzca, tatra ekavacana bahuvacane cobhayatrApyanAhArakA eva / gataM zarIradvAraM, samprati paryAptidvAram-tatrAgame paryAptayaH paJca, bhASAmanaHparyAptyorekatvena vivakSaNAt, tathA cAhArakaparyAptyA paryApta zarIraparyAptyA paryApse indriyaparyAtyA paryApta prANApAnaparyAptyA paryApte bhASAmanaHparyAptyA paryApte cintyamAne, atraiva sarvasaGkalanAmAha-etAsu paJcakhapi paryAptiSu samarthitAsu cintyamAnAkhiti zeSaH pratyekamekavacane jIvapade manuSyapade ca syAdAhArakA syAdanAhAraka iti, zeSeSu tu sthAneSu AhAraka iti, bahuvacane 'jIvesu maNussesu ya tiyabhaMgotti jIvapade manuSyapade ca bhaGgatrikaM vaktavyaM, tacaudArikazarIrisUtramiva bhAvanIyaM, avazeSAH sarve'pyAhArakA vaktavyAH, navaraM bhASAmanaHparyAptiH For Personal & Private Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA paJcendriyANAmeveti tatsUtre ekendriyavikalendriyA na vaktavyAH, kintu zeSAH, etadevAha-'bhAsAmaNapajattI paMciMdi-28AhAyAH mala- yANaM avasesANaM natthi' iti, AhAraparyAptyaparyAptakasUtre ekavacane sarvatrApyanAhArako vaktavyo, no AhArakaH, rakapade uya0 vRttI. AhAraparyAptyA'paryApso vigrahagatAveva labhyate, upapAtakSetraM prAptasya prathamasamaya evAhAraparyAptyA paryAptatvabhAvAda dezaH 2 8 anyathA tasmin samaye AhArakatvAnupapatteH, bahuvacane tvanAhArakA iti, zarIraparyAptyaparyAptasUtre ekavacane sarvatra gtyaadi||523|| pvAhArakasthAdAhArakaH syAdanAhAraka iti, tatra vigrahagatAvanAhAraka upapAtakSetraprAptastu zarIraparyAptiparisamAptiM yAvadAhAraka | tvAdiHsU. iti, evamindriyaparyAptyaparyAptasUtre prANApAnaparyAptyaparyAptasUtre bhASAmanaHparyAptyaparyAptasUtre ca pratyeka ekavacane syAdAhArakaH syAdanAhAraka iti vaktavyaM, bahuvacane 'uvarilliyAsu' ityAdi, uparitanISu zarIrAparyAptiprabhRtiSu catasRSu aparyAsiSu cintyamAnAsu pratyekaM nairayikadevamanuSyeSu SaD bhaGgA vaktavyAH, tadyathA-kadAcitsarve'pyanAhArakA eva 1 kadAcitsarve'pyAhArakA eva 2 kadAcideka AhAraka eko'nAhArakaH 3 kadAcideka AhArako bahavo'nAhArakAH 4 kadAcidvahava AhArakAH ekazcAnAhArakaH 5 kadAcidbahava AhArakA bahavazcAnAhArakAH 6, avazeSANA narAyakadavamanuSyavyatiriktAnAM jIvaikendriyavarjAnAM bhaGgatrikaM vaktavyaM, tadyathA-sarve'pi tAvadbhaveyuH AhArakAH 1 athavA AhA- // 523 // | rakAzca anAhArakazca 2 athavA AhArakAcAnAhArakAca 3, jIvapade ekendriyapadeSu ca punaH zarIrapayotyapayoptasUtre indriyapayotyapayoptasUtre prANApAnaparyAptyaparyAptasUtre ca pratyekamabhaGgaka AhArakA api anAhArakA api, ubhayeSAmapi For Personal & Private Use Only w Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca sadA bahutvena labhyamAnatvAt , bhASAmanaHparyAptyaparyAptakAstvekendriyavikalendriyA na bhavanti, kintu paJcendriyA | eva, yeSAM hi bhASAmanaHparyAptisambhavo'sti ta eva tatparyAptyaparyAptakAHprocyante, na zeSA iti, tatastatsUtre bahuvacane jIvapade paJcendriyatiryagyonikapade ca bhaGgatrikaM, paJcendriyatiryaJco hi sammUrchimAH sadaiva bahavo labhyante, tato yAvadadyApyanyo vigrahagatyApannaH paJcendriyatiryag na labhyate tAvadeSa bhaGgaH-sarve'pi tAvad bhaveyurAhArakA iti 1, ekasmin tasmin vigrahagatyApanne labhyamAne dvitIyo bhaGgaH-AhArakAzcAnAhArakazceti 2, yadA tu vigrahagatyApannA api| bahavo labhyante tadA tRtIyo bhaGgaH-AhArakAzcAnAhArakAzceti 3, jIvapade'pi bhaGgatrikaM etadapekSayA pratyeyaM, naira-18 yikadevamanuSyeSu pratyekaM SaDU bhaGgAH, te ca prAgevoktAH, iha bhavyapadAdArabhya prAya ekatvena bahutvena ca vaiviktyena sUtrANi jIvAdidaNDakakrameNa noktAni tato mA bhUnmandamatInAM sammoha iti tadviSayamatidezamAha-'savapaesu egatte'tyAdi, ete jIvAdayo daNDakAH sarvapadeSu-sarveSvapi padeSu ekatvena bahutvena ca pRcchayA upalakSaNametannivecanena bhaNitavyAH, kiM sarvatrApyavizeSeNa kartavyAH 1. netyAha-'jasse'tyAdi, yasya yadasti tasya tatpRcchyate-tadviSayaM sUtraM bhaNyate, yasya punaH yannAsti na tasya tatpraSTavyaM-na tadviSayaM tasya sUtraM vaktavyamiti bhAvaH, kiyaDUraM yAvadevaM karttavyamiti zaGkAyAM caramadaNDakavaktavyatAmupadizati-'jAva bhAsAmaNapajattIe apajattaesu' ityAdi, bhAvitAthai, ihA|dhikRtArthabhAvanArthamimAH pUrvAcAryapratipAditA gAthAH-"siddhegiMdiyasahiyA jahiM tu jIvA abhaMgayaM tattha / siddhe For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- viDiyohiM hoI jIvahiM tiyabhaMgo // 1 // asaNNIsu ya neraiya devamaNuesu hoti chanbhaMgA / puDhavidagatarugaNesa ya |28AhAyA: mala- chabhaMgA teulesAe // 2 // kohe mANe mAyA chabbhaMgA suragaNesu satvesuM / mANe mAyA lobhe raiehipi chanbhaMgArapade uddeya0vRttI. // 3 // AbhiNibohiyanANe suyanANe khalu taheva sammatte / chabhaMgA khalu niyamA viyatiyacauridiesu bhave // 4 // zaH2 sU. uvarilApajattIsu causu NeraiyadevamaNuesuM / chabbhaMgA khalu niyamA vaje paDhamA u apajattI // 5 // saNNI vi||524|| suddhalesA saMjaya hiTThila tisu ya nANesu / thIpurisANa ya vedevi chanbhaMga aveya tiyabhaMgo // 6 // sammAmicchAmaNavahamaNanANe bAlapaMDiyaviucI / AhArasarIraMmi ya niyamA AhArayA hoti // 7 // ohiMmi vibhaMgaMmi ya niyamA AhArayA u naayvaa| paMciMdiyA tiricchA maNuyA puNa hoti vibhNge||8||oraalsriirNmi ya pajacINaM ca paMcasu taheva / tiyabhaMgo jiyamaNuesu hoMti AhAragA sesA // 9 // Nobhavaabhaviya lesA ajogiNo tahaya hoMti asarIrI / paDhamAe apajattIeN te u niyamA aNAhArA // 10 // sannAsannaviuttA aveya akasAiNo ya kevali-ISM raanno| tiyabhaMga ekavayaNe siddhA'NAhArayA hoMti // 11 // " etAzca sarvA api gAthA uktArthapratipAdakatvAd bhAvitA iti na bhUyo bhAvyante granthagauravamayAta, navaraM, 'ekkavayaNe siddhANAhArayA hoMti' iti 'ekavayaNe' ityatra tRtI // 524 // yArthe saptamI ekavacanena ekArtheneti bhAvaH, sarvatra siddhA anAhArakA bhavantIti vijJeyam // iti zrImalayagiriviracitAyAM prajJApanATIkAyAM AhArapadasya dvitIya uddezakaH prismaaptH||2|| samAptamaSTAviMzatitamamAhArAkhyaM padam // 28 // 20020200020202000 For Personal & Private Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha ekonatriMzattamaM upayogAkhyaM padaM // 29 // oge paM0, ta-sAgAsAgArovaoge suyaNANaNAgArovaoge NaM bhane tadevamuktamaSTAviMzatitamamAhArAkhyaM padaM, sAmpratamekonatriMzattamamArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarapade gatipariNAmavizeSa AhArapariNAma uktaH, iha tu jJAnapariNAmavizeSaH upayogaH pratipAdyate, tatra cedamAdisUtram kaivihe NaM bhaMte ! uvaoge paM01, go! duvihe uvaoge paM0, taM0-sAgArovaoge ya aNAgArovaoge ya, sAgArovaoge NaM bhaMte ! katividhe paM0 1, go0 ! aDhavihe paM0, taM0-AbhiNibohiyanANasAgArovaoge suyaNANasAmArovaoge ohiNANasA0 maNapajavanANasA0 kevalanANasA0 matiaNNANasA0 suyaaNNANasA0 vibhNgnnaannsaa0| aNAgArovaoge NaM bhaMte ! kativihe paM0 1, go0 ! cauvihe paM0, taM0-cakkhudaMsaNaaNAgArovaoge acakkhudaMsaNaaNA0 ohidasaNaaNAgA. kevaladaMsaNaaNAgArovaoge y| evaM jIvANaM, neraiyANaM bhaMte! katividhe uvaoge paM01, go0! duvidhe uvaoge paM0,0sAgArovaoge ya aNAgArovaoge ya, neraiyANaM bhaMte ! sAgArovaoge kaivihe paM0 1, go! chabihe paM0, taM0-matiNANasAgArovaoge suyaNANasA0 ohiNANasA0 matiaNNANasA0 suyaaNNANa vibhaMgaNANasA0, neraiyANaM bhaMte ! aNAgArovaoge kaivihe paM001, go! tivihe paM0-cakkhudaMsaNa0 acakhudaMsaNa ohidasaNaaNA0, evaM jAva thaNiyakumArANaM / puDhavikAiyANaM pucchA, go0 du0 uvaoge paM0, taM0-sAgAro0 aNAgArova0, puDhavi0 sAgArovaoge katividhe paM01, go0 POOOOOO20090020ADOOR Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malayavRttI. 29 upayogapade sUtraM 312 // 525 // du0 pai0, taM0-matiaNNANa suyaa0, puDhavikA0 aNAgArovaoge katividhe paM0 1, go! ege acakkhudaMsaNaaNAgArovaoge paM0, evaM jAva vaNapphaikAiyANaM / beiMdigANaM pucchA, go! duvidhe uvaoge paM0, taM0-sAgArovaoge aNAgArovaoge ya, beiMdiyANaM bhaMte! sAgArovaoge katividhe paM0?, go0 cauvihe paM0, taM0-AbhiNi suya0 matiaNNANa0 sutaaNNANasA0, beiMdiyANaM aNA0 kai0 paM01, go0! ege acakkhudaMsaNa aNAgArovaoge, evaM teiMdiyANavi, cauridiyANavi evaM ceva, navaraM aNAgArovaoge duvidhe paM0 20-cakkhudaMsaNaaNA. acakkhudaMsaNaaNApaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM jahA neraiyANaM / maNussANaM jahA ohie uvaoge bhaNitaM taheva bhANitatvaM / vANamaMtarajotisiyavemANiyANaM bhaMte !0 jahA NeraiyANaM / jIvA NaM bhaMte ! kiM sAgArovauttA aNAgArovauttA ?, go0 ! sAgArovauttAvi aNA0, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai jIvA sAgArovauttAvi aNA0?, gojeNaMjIvA AbhiNibohiyaNANa suya0 ohimaNa kevala maiaNANasuyaaNNANavibhaMgaNANovauttAte NaM jIvA sAgArovauttA, jeNaM jIvA cakkhudaMsaNaacakkhudaMsaNa ohidaMsaNakevaladaMsaNovauttA te NaM jIvA aNAgArovauttA, se teNaTeNaM go0! evaM vuccai-jIvA sAgArovauttAvi aNAgAro0, neraiyA NaM bhaMte ! kiM sAgArovauttA aNA01, go0! neraiyA sAMgArovauttAvi aNAgA0, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccati', go0! je gaM neraiyA AbhiNibohiyaNANa suya0ohi0matiaNNANasuya vibhaMganANovauttAteNaM neraiyA sAgA0, jeNaM neraiyA cakkhudasaNaacakhudaMsaNaohi0 te NaM neraiyA aNAgArovauttA, seteNaTeNaM go0! evaM bu0 jAva sAgArovauttAvi aNAgArovauttAvi, evaM jAva thaNiyakumArA / puDhavikAiyANaM pucchA, go0! taheva jAva jeNaM puDhavi0 matiaNNANasuyaa O900ADOS2002020 // 525 // For Personal & Private Use Only w Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NNANovauttA te NaM puDhavi0 sAgArova0, jeNaM puDhavi0 acakkhudaMsaNovauttA te NaM puDha0 aNAgArovauttA se teNaTTheNaM go0 ! evaM bu0 jAva vaNapphaikAiyA / beiMdiyANaM bhaMte ! aTThasahiyA taheva pucchA, go0 ! jAva je NaM beiMdiyA AbhiNivohiya0 suyaNANamatiaNNANa suyaaNNANovauttA te NaM beiMdiyA sAgArovauttA, je NaM beiMdiyA acakkhudaMsaNovauttA aNAgA, se teNadveNaM, go0 ! evaM bu0 evaM jAva cauriMdiyA, gavaraM cakkhudaMsaNaM anbhahiyaM cauriMdiyANaMti, paMcidiyatirikkhajoNiyA jahA neraiyA, maNUsA jahA jIvA, vANamaMtarajotisiyavemANiyA jahA neraiyA ( sUtraM 312 ) paNNaaure bhagavaIe egoNatIsaimaM uvaogapayaM samattaM // 29 // 'aspati bhaMte ! uvaoge paM0' katividhaH - katiprakAraH, sUtre ekAro mAgadhabhASAlakSaNavazAt, Namiti vAkyAlaGkRtau, bhadanta ! - paramakalyANayogin ! 'upayogaH' upayojanamupayogaH bhAve ghaJ, yadvA upayujyate - vastuparicchedaM prati vyApAryate jIvo'nenetyupayogaH - 'puMnAmni gha' iti karaNe ghapratyayo bodharUpo jIvasya tattvabhUto vyApAraH prajJaptaH - pratipAdita: 1, bhagavAnAha - 'goyame' tyAdi, AkAraH - pratiniyato'rthagrahaNapariNAmaH, 'AgAro a viseso' iti vacanAt saha AkAreNa varttata iti sAkAraH sa cAsAvupayogazca sAkAropayogaH, kimuktaM bhavati 1sacetane acetane vA vastuni upayuAna AtmA yadA saparyAyameva vastu paricchinatti tadA sa upayogaH sAkAra ucyate iti, sa ca kAlataH chadmasthAnAmantarmuhUrttaM kAlaM kevalinAmekasAmayikaH, tathA na vidyate yathoktarUpa AkAro For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala ya0 vRttau . // 526 // yatra so'nAkAraH sa cAsAvupayogazca anAkAropayogaH, yastu vastunaH sAmAnyarUpatayA paricchedaH so'nAkAropayogaH skandhAvAropayogavadityarthaH, asAvapi chadmasthAnAmAntarmuhUrttikaH paramanAkAropayogakAlAt sAkAropayogakAlaH saGkhyeyaguNaH pratipattavyaH, paryAyaparicchedakatayA cirakAlalaganAt chadmasthAnAM tathAsvAbhAvyAt, kevalinAM tvanAkAro'pyupayoga ekasAmayikaH, cazabdau khagatAnekabhedasUcakau, tatra sAkAropayogabhedAnabhidhitsuridamAha'sAgArovaoge NaM bhaMte !' iti, arthAbhimukho niyataH - pratiniyatakharUpo bodho - bodhavizeSo abhinibodhaH abhinibodha eva AbhinibodhikaM, abhinibodhazabdasya vinayAdipAThAbhyupagamAt 'vinayAdibhya' ityanena khArthe ikaN pratyayaH, 'ativarttante khArthe pratyayakAH prakRtiliGgavacanAnI' tivacanAdatra napuMsakatA, yathA vinaya evaM vainayikamityatra, athavA abhinibudhyate'smAdasminveti abhinibodhaH - tadAvaraNakarmakSayopazamastena nirvRttamAbhinibodhikaM tatha tajjJAnaM ca AbhinivodhikaMjJAnaM, sa ca indriyamanonimitto yogyadezAvasthitavastuviSayaH sphuTapratibhAso bodhavi. | zeSa ityarthaH, sa cAsau sAkAropayogazca AbhinibodhikajJAnasAkAropayogaH, evaM sarvatrApi samAsaH karttavyaH, tathA zravaNaM zrutaM vAcyavAcakabhAvapurassarIkAreNa zabdasaM spRSTArthagrahaNaheturupalabdhivizeSaH, evamAkAraM vastu ghaTazabdavAcyaM jaladhAraNAdyarthakriyAsamarthamityAdirUpatayA pradhAnIkRtaH samAnapariNAmaH zabdArtha paryAlocanAnusArI indriyamanonimitosvagamavizeSa ityarthaH zrutaM ca tat jJAnaM ca zrutajJAnaM, tato bhUyaH sAkAropayogazabdena vizeSaNasamAsaH, tathA'vaza For Personal & Private Use Only 29 upayogade sUtraM 312 // 526 // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bdo'dhaH zabdArthaH, aba - adho vistRtaM vastu dhIyate - paricchidyate'nenetyavadhiH, yadvA avadhiH - maryAdA rUpitreva | dravyeSu paricchedakatayA pravRttirUpA tadupalakSitaM jJAnamapyavadhiH, avadhizcAsau jJAnaM cAvadhijJAnaM, tathA pariH - sarvato bhAve avanaM avaH, 'tudAdibhyo'nukA' vityadhikAre 'akitau cetyakArapratyayaH, avanaM gamanamiti paryAyAH, pari avaH paryavaH, manasi manaso vA paryavaH manaH paryavaH, sarvatastatpariccheda ityarthaH, pAThAntaraM paryaya iti, tatra paryayaNaM paryayaH, bhAve'lpratyayaH, manasi manaso vA paryayaH manaH paryayaH, sarvatastatpariccheda ityarthaH, sa cAsau jJAnaM ca manaHparyavajJAnaM mana:paryayajJAnaM vA, athavA manaHparyAyeti pAThAntaraM tatra manAMsi paryeti -- sarvAtmanA paricchinatti manaHparyAyaM, 'karmaNo'N' manaHparyAyaM ca tat jJAnaM ca manaH paryAyajJAnaM, yadivA manasaH paryAyAH manaH paryAyAH, paryAyA dharmA bAhyavastvA locanaprakArA ityanarthAntaraM teSu teSAM vA sambandhi jJAnaM manaHparyAyajJAnaM, idaM cArddhatRtIyadvIpasamudrAntarvarttisaMjJimanogata dravyAlambanaM, tathA kevalaM ekaM matyAdijJAnanirapekSatvAt, 'naTuMmi u chAumatthie nANe' [ naSTe tu chAsthike jJAne ] iti vacanAt zuddhaM vA kevalaM tadAvaraNamalakalaGkavigamAt sakalaM vA kevalaM prathamata evAzeSatadAvaraNavigamataH sampUrNotpatteH asAdhAraNaM vA kevalamananyasadRzatvAt anantaM yA kevalaM jJeyAnantatvAt, kevalaM ca tat jJAnaM ca kevalajJAnaM, tathA matizrutAvadhaya eva yadA mithyAtvakaluSitA bhavanti tadA yathAkramaM matyajJAnathutAjJAnavibhaGgajJAnavyapadezAlabhante, uktaM ca- "AdyatrayamajJAnamapi bhavati mithyAtvasaMyukta" miti, 'vibhaGga' iti For Personal & Private Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: malaya0 vRttau. // 527 // viparIto bhaGgaH - paricchittiprakAro yasya tat vibhaGgaM, tacca tat jJAnaM ca vibhaGgajJAnaM, sarvatrApi ca sAkAropayogazabdena vizeSaNa samAsaH / anAkAropayogabhedAnabhidhitsurAha - 'aNAgArovaoge NaM bhaMte !' ityAdi, tatra cakSuSA - cakSurindriyeNa darzanaM - rUpasAmAnyagrahaNalakSaNaM cakSurdarzanaM tacca tat anAkAropayogaH cakSurdarzanAnA kAropayogaH, acakSuSA - cakSurvarjazeSendriyamanobhirdarzanaM-khakhaviSaye sAmAnyagrahaNamacakSurdarzanaM, tato'nAkAropayoga zabdena vizeSaNasamAsaH, evamuttaratrApi, avadhireva darzanaM - sAmAnyagrahaNamavadhidarzanaM, kevalameva sakalajagadbhAvisa mastavastusAmAnyaparicchedarUpaM darzanaM kevaladarzanaM, atha manaH paryAyadarzanamapi kasmAnna bhavati yena paJcamo'nAkAropayogo na bhavatIti cet ?, ucyate, manaHparyAyaviSayaM hi jJAnaM manasaH paryAyAneva viviktAn gRhadupajAyate, paryAyAzca vizeSAH, vizeSAlambanaM ca jJAnaM jJAnameka na darzanamiti manaHparyAyadarzanAbhAvastadabhAvAcca paJcamAnAkAropayogAsambhava iti / ' evaM jIvANa' mityAdi, evaM nirvizeSaNopayogavat jIvAnAmapyupayogo dvividhaH prajJapto bhaNitavyaH, tatrApi sAkAropayogo'STavidho'nAkAropayogazcaturvidhaH, etaduktaM bhavati-yathA prAk jIvapadarahitamupayogasUtraM sAmAnyata uktaM tathA jIvapadasahitamapi bhaNitavyaM, tadyathA- 'jIvANaM bhaMte ! katividhe uvaoge paM0 1, go0 ! duvidhe uvaoge paM0 taM - sAgArovaoge ya aNAgArovaoge ya, jIvANaM bhaMte ! sAgArovaoge katividhe paM0 1, go0 ! aTThavidhe paM0 taM0' ityAdi, tadevaM sAmAnyato jIvAnAmupayogazcintitaH, samprati caturviMzatidaNDakakrameNa nairayikAdInAM cintayannAha - 'neraiyANaM For Personal & Private Use Only 29 upayogapade sUtraM 312 // 527 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSaNa pratipattavyaH, ubhayapaONTyakAnAM sAkAropayogI bhate!' ityAdi, nairayikA hi dvividhA bhavanti-samyagdRSTayo mithyAdRSTayazca, avadhirapi teSAM bhavapratyayo'vazyamupajAyate, | "bhavapratyayo nArakadevAnA' (tattvA0 a0 1 sU022) miti vacanAt , tatra samyagdRSTInAM matijJAnazrutajJAnAvadhijJAnAni mithyAdRSTInAM matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgajJAnAnIti sAmAnyato nairayikANAM SaDvidhaH sAkAropayogaH, anAkAropayogastrividhastadyathA-cakSurdarzanaM acakSurdarzanamavadhidarzanaM ca, eSa ca trividho'pyanAkAropayogaH samyagdRzAM mithyAdRzAM cAvizeSeNa pratipattavyaH, ubhayeSAmapyavadhidarzanasya sUtre pratipAditatvAt , evamasurakumArAdInAM stanitakumAraparyavasAnAnAM bhavanapatInAmapyavaseyaM, pRthivIkAyikAnAM sAkAropayogo dvividhastadyathA-matyajJAnaM zrutAjJAnaM ca, anAkAropayoga eko'cakSudarzanarUpaH, zeSopayogAnAM teSAmasambhavAt , samyagdarzanAdilabdhivikalatvAt , evamasejovAyuvanaspatInAmapi veditavyaM, dvIndriyANAM sAkAropayogazcaturvidhaH, tadyathA-matijJAnaM zrutajJAnaM matyajJAnaM zrutAjJAna, tatrAparyApsAvasthAyAM keSAMcit sAsAdanabhAvamAsAdayatAM matijJAnazrutajJAne zeSANAM tu matyajJAnazrutAjJAne, anA kAropayogastveko'cakSurdarzanarUpaH, zeSopayogANAM teSAmasambhavAt , evaM trIndriyANAmapi, caturindriyANAmapyevaM, IS navaramanAkAropayogo dvividhaH cakSurdarzanamacakSurdarzanaM ca, paJcendriyatirazcAM sAkAropayogaH SaDvidhastadyathA-matijJAnaM zrutajJAnamavadhijJAnaM matyajJAnaM zrutAjJAnaM vibhaGgajJAnaM, anAkAropayogastrividhastadyathA-cakSurdarzanaM acakSurdarzanaM avadhidarzanaM ca, avadhidvikasyApi keSucitteSu sambhavAt , manuSyANAM yathAsambhavamaSTAvapi sAkAropayogAzcatvAro'pyanAkAro libdhivikalatvAt , For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 prajJApanAyAH malayavRttI. |30 pazyattApadaM sU. payogAH, manuSyeSu sarvajJAnadarzanalabdhisambhavAt , vyantarajyotiSkavaimAnikA yathA nairayikAH, tadevaM sAmAnyatazcaturvizatidaNDakakrameNa ca jIvAnAM upayogazcintitaH, samprati mandamatispaSTAvabodhAya jIvA eva tattadupayogopayuktAH sAmAnyatazcaturvizatidaNDakakrameNa cintyante-'jIvA NaM bhaMte ! ityAdi sugamam / iti zrImalayagiriviracitAyAM0 ekonatriMzattamamupayogAkhyaM padaM samAptaM // 29 // atha triMzattamaM pazyattAkhyaM padaM // 30 // 90988saas0SSO909 tadevamuktamekonatriMzattamaM padaM, samprati triMzattamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarapade jJAnapariNAmavizeSa upayogo'bhihitaH, ihApi jJAnapariNAmavizeSe upayoge pazyattA cinyate iti, tatra cedamAdisUtram kativihANaM bhaMte ! pAsaNayA paNNattA, go0 duvihA pAsaNayA paM00-sAgArapAsaNayA aNAgArapAsaNayA, sAgArapAsaNayA NaM bhaMte ! kaivihA paM0 1, go.! chabihA paNNacA, taM0-suyaNANapA0 ohiNANapA0 maNapajjavaNANapA0 kevalaNANapA0 suyaaNNANasAgArapA0 vibhaMgaNANasAgArapAsaNayA, aNAgArapAsaNayA NaM bhaMte ! kaividhA01, go0 ! tivihA paM0, taM0 // 528 // For Personal & Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakkhudaMsaNaaNAgArapA0 ohidasaNaaNA0 kevaladasaNaaNA0, evaM jIvANaMpi, neraiyANaM bhaMte! katividhA pAsaNayA paNNatA?, go0! duvihA paM0, taM0-sAgArapAsaNayA0 aNAgA0, neraiyANaM bhaMte ! sAgArapA0 kaivihA paM0 1, go0 ! cauvihA paM0,0-suyaNANapA0ohiNANapA0 suaaNNANapA0vibhaMgaNANa0, neraiyANaM bhaMte ! aNAgArapA0 kativihA paM01, go! duvihA, taM0-cakkhudaMsaNa ohidaM0, evaM jAva thaNiyakumArA / puDhavikAiyANaM bhaMte! kativihA pAsaNayA paM0, go0 ! egA sAgArapA0, puDhayikAiyANaM bhaMte ! sAgArapAsaNayA kativihA paM0 1, go0! egA suyaannANasAgArapA050, evaM jAva vaNaphaikAiyANaM / beIdiyANaM bhaMte ! kativihA pAsaNayA paM0 1, go! egA sAgArapAsaNayA paM0, beiMdiyANaM bhaMte ! sAgArapA0 kaivihA paM0 1, go.! du0 paM0 taM0-suyaNANasAgArapA0 suyaaNNANasAgArapA0, evaM teIdiyANavi, cauridiyANaM pucchA, go0! du0 paM0, taM0-sAgArapA0 aNAgArapA0, sAgArapAsaNayA jahA beIdiyANaM, cauriMdiyANaM bhaMte ! aNAgArapA0 kaivihA paM0 1, go0 ! egA cakkhudasaNa. aNAgArapA0 50, maNUsANaM jahA jIvANaM, sesA jahA neraiyA jAva vemANiyANaM / jIvANaM bhaMte ! kiM sAgArapassI aNAgArapassI, go! jIvA sAgArapassIvi aNAgArapassIvi, se keNaTeNaM bhaMte! evaM vu0 jIvA sAgAra0 aNAgAra01, go01 jeNaM jIvA sutaNANI ohiNANI maNapajjava0 kevala suaaNNANI vibhaMganANI te NaM jIvA sAgArapassI, je NaM jIvA cakkhudaMsaNI ohidaMsaNI kevaladaMsaNI te NaM jIvA aNAgArapassI, se eteNaTeNaM goyamA! evaM vu0-jIvA sAgArapassIvi aNAgA0, neraiyA NaM bhaMte ! kiM sAgArapassI aNAgA0, go0 ! evaM ceva, navaraM sAgArapAsaNayAe maNapajjavanANI kevalanANI na vucati, Education Internationa For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ge 30pazyattApadaM sU. prajJApanA- aNAgArapAsaNayAe kevaladasaNaM natthi, evaM jAva thaNiyakumArA / puDhavikAiyANaM pucchA, go0! puDhavikAiyA sAgArapayAH mala- ssI No aNAgArapassI, se keNaTeNaM bhaMte! evaM bu0-go! puDhavikAiyANaM egA suyaaNNANasAgArapAsaNayA paM0, se te. ya0 vRttI. go!, evaM jAva vaNassatikAiyANaM, beiMdiyANaM pucchA, go sAgArapassI No aNA, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccati', go! beiMdiyANaM duvihA sAgArapAsaNayA paM0, taM0-suyaNANasAgArapA0 suaaNNANasAgArapA0, se eeNaDeNaM go! // 529 // evaM vu0, evaM teiMdiyANavi, cauridiyANaM pucchA, go0! cauriMdiyA sAgArapassIvi aNAgArapassIvi, se keNaTeNaM0 1, go! je NaM cauriMdiyA suyaNANI suyaannANI te NaM cauriMdiyA sAgArapassI, je NaM cauridiyA cakkhudaMsaNI te NaM cauriMdiyA aNAgArapassI, se eeNaTeNaM go0! evaM bu0, maNUsA jahA jIvA, avasesA jahA neraiyA jAva vemANiyA (sUtraM 313) __ 'katividhA NaM bhaMte' ityAdi, katividhA-katiprakArA, Namiti vAkyAlaGkAre, bhadanta ! 'pAsaNaya'tti 'izira prekSaNe' pazyatIti 'sati vAnitA'viti atRpratyayaH kartayanadAdezaH, 'pAghrAdhmAsthAmnAdANudRzyatithItikRyudhikhuzadasadaH pibajighradhamatiSThamanayacchapazyarchakRdhizIyasIda'miti dRzeH pazyAdezaH, pazyato bhAvaH pazyattA, 'bhAve tatvalA'viti tatpratyayaH, 'AdApU' saiva pAsaNayetyucyate, eSa ca pAsaNayAzabdo rUDhivazAt sAkArAnAkArabodhapragatipAdakaH upayogazabdavat , tathA copayogaviSaye praznottarasUtre ime-'kaivihe gaM bhaMte ! uvaoge paNNatte ?, goyamA!| // 529 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IS duvihe paNNatte, taM0-'sAgArovaoge ya aNAgArovaoge ya' pazyattAviSaye'pi praznottarasUtre ime-'kaivihA NaM bhaMte ! pAsaNayA paNNatA?, go! duvihA0,0-sAgArapAsaNayA aNAgArapAsaNayA' iti, nanu tulye sAkArAnAkArabhe-18 datve ko'nayoHprativizeSo yena pRthagucyate !, ucyate, sAkArAnAkArabhedagatAvAntarabhedasatyArUpaH, tathAhi-paJca jJAnAni trINyajJAnAnItyaSTavidhaH sAkAra upayogaH, sAkArapazyattA tu SavidhA, matijJAnamatyajJAnayoH pazyattayoH anabhyupagamAt, kasmAditi cet, ucyate, iha pazyattA nAma pazyato bhAva ucyate, pazyato bhAvazca 'izir prekSaNe' iti vacanAt, prekSaNamiha rUDhivazAt sAkArapazyattAyAM cintyamAnAyAM pradIrghakAlaM anAkArapazyattAyAM cintyamAnAriyAM prakRSTaM parisphuTarUpamIkSaNamavaseyaM, tathA ca sati yena jJAnena traikAlikaH paricchedo bhavati tadeva jJAnaM pradIrghakA bAlaviSayatvAt sAkArapazyattAzabdavAcyaM na zeSa, matijJAnamatyajJAne tu utpannAvinaSTArthagrAhake sAmpratakAlaviSaye, tathA / pAca matijJAnamadhikRtyAnyatroktam-"jamavaggahAdirUvaMpaJcappannavatthugAhagaM loe / iMdiyamaNonimittaM ca tamAmini bodhigaM beti // 1 // " [yadavagrahAdirUpaM pratyutpannavastugrAhakaM loke / indriyamanonimittaM ca tadAbhinivodhikaM truvate keu1 // ] tat dve api sAkArapazyattA zabdavAcye na bhavataH, zrutajJAnAdIni tu trikAlaviSayANi, tathAhi-zrutajJA nena atItA api bhAvA jJAyante anAgatA api, uktaM ca-"jaM puNa tikAlavisayaM AgamagaMthANusAri vinnArNa / iMdivamaNonimicaM suyanANaM taM jiNA beti ||1||"yt punatrikAlaviSayaM AgamananyAnusAri vijJAnam / indri For Personal & Private Use Only www b rary.org Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 pazyattApadaM sU. prajJApanA yamanonimittaM zratajJAnaM tata jinA bruvate // 1 // ] avadhijJAnamapi saGkhyAtItA utsarpiNyavasarpiNIH atItAH pariyA: mala chinati bhAvinIzca, manaHparyAyajJAnamapi palyopamAsaGkhyeyabhAgamatItaM jAnAti bhAvinaM ca, kevalaM sakalakAlaya0vRttI. viSayaM sapratItaM. tAjJAna vibhaGgajJAne api trikAlaviSaye, tAbhyAmapi yathAyogamatItAnAgatabhAvaparicchedAta . tataH jJAnAni sAkArapazyattAzabdavAcyAni, upayogastu yatrAkAro yathoditakharUpaH parisphurati sa bodho vrtmaankaalvi||530|| yo vA yadi bhavati trikAliko vA tatra sarvatrApi pravartata iti saakaaropyogo'ssttvidhH| tathA cakSurdarzanamacakSurdarzanamavadhidarzanaM kevaladarzanamiti caturvidho'nAkAropayogaH, anAkArapazyattA tu trividhA, acakSurdarzanasyAnAkArapazyatAzabdavAcyatvAbhAvAt , kasmAditi cet, ucyate, uktamiha pUrvamanAkArapazyattAyAM cintyamAnAyAM prakRSTaM parisphu TarUpamIkSaNamavaseyamiti, tatrAcakSurdarzane parisphuTarUpamIkSaNaM na vidyate, na hi cakSuSeva zeSendriyamanobhiH parisphuTasamIkSate pramAtA, tato'cakSudarzanasyAnAkArapazyattAzabdavAcyatvAbhAvAt trividhA'nAkArapazyattA, tadevaM sAkArabhedeDa nAkArabhede ca pratyekamavAntarabhede vaicitryabhAvAnmahAnupayogapazyattayoH prativizeSaH, enameva prativizeSa pratipi pAdayiSuH prathamataH sAkArAnAkArabhedI tatastadgatAvAntarabhedAn pratipAdayati-'go0 ! duvihA paM0 taMjahA- 18 sAgArapAsaNayA aNAgArapAsaNayA-ya, sAgArapAsaNayA NaM bhaMte ! kativihA paM.' ityAdi bhaavitaarthm| tadevaM sAmA nyato jIvapadavizeSaNarahitA pazyattoktA, sAmprataM tAmeva jIvapadavizeSitAmabhidhitsurAha-evaM jIvANaMpi' evaM 0000000000000 530 // For Personal & Private Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvoktena prakAreNa jIvAnAmapi-jIvapadavizeSaNasahitApi pazyattA vaktavyA, sA caivam-'jIvANaM bhaMte ! katividhA pAsaNayA paM01, go! duvihA paM0, taMjahA-sAgArapAsaNayA aNAgArapAsaNayA ya, jIvANaM bhaMte ! sAgArapAsaNayA kativiDA paM.' ityAdi, tadevaM jIvAnAmapi sAmAnyata uktA, samprati caturviMzatidaNDakakrameNa vadati-'neraiyANaM bhaMte ! ityAdi, sugamatvAt upayogapade prAyo bhAvitatvAt anantaroktabhAvanAnusAreNa khayaM paribhAvanIyaM, tadevaM sA. mAnyato vizeSatazca jIvAnAM pazyattoktA, samprati jIvAneva pazyacAviziSTAn cicintayiSurAha-'jIvA NaM bhaMte ! kiM sAgArapassI' ityAdi, jIvAH-jIvanayuktAHprANadhAriNa ityarthaH, Namiti vAkyAlaGkAre kimiti prazne sAkArapazyattA vidyate yeSAM te sAkArapazyattinaH, prAkRtatvAt sAkArapassI ityuktaM, 'maNapajavanANI kevalanANI na vuccaI' ityAdi, nairayikANAM cAritrapratipatterabhAvato manaHparyavajJAnakevalajJAnakevaladarzanAnAmabhAvAt // iha kila chadmasthAnAM sAkAro'nAkAracopayogaH krameNopajAyamAno ghaTate, sakarmakatvAt , sakarmakANAM banyatarasyopayogasya velAyAmanyatarasya karmaNA''vRtatvAnna ghaTate evopayoga iti, kevalI tu ghAticatuSTayakSayAd bhavati, tataH saMzayaH-kiM kSINajJAnAvaraNadarzanAvaraNatvAt yasminneva samaye ratnaprabhAdikaM jAnAti tasminneva samaye pazyati uta jIvakhAbhAvyAt krameNeti ?, tataH pRcchatikevalI NaM bhaMte ! imaM rayaNappabhaM puDhavi AgArehiM hetUhiM uvamAhiM diTuMtehiM vaNNehiM saMThANehiM pamANehiM paDoyArehiM jaM samayaM keeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya0vRttI. jANati taM samayaM pAsai jaM samayaM pAsai taM samayaM jANai ?, go0! no tiNaDhe samaDhe, se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccati kevalI NaM imaM rayaNappamaM puDhavi AgArehiM0 jaM samayaM jANati no taM samayaM pAsati jaM samayaM pA0 no taM samayaM jA01, go0 ! sAgAre se NANe bhavati aNAgAre se daMsaNe bhavati, se teNaTeNaM jAva No taM samayaM jANAti evaM jAva ahe sattama / evaM sohammakappaM jAva acuyaM, gevijagavimANA aNuttaravimANA, IsIpabbhAraM puDhavIM, paramANu poggalaM dupadesiyaM khaMdhaM jAva aNaMtapadesiyaM khaMdhaM, kevalI NaM bhaMte ! imaM rayaNappabhaM puDhavi aNAgArehiM ahetUhi aNuvamAhiM adilutehiM avaNNehiM asaMThANehiM apamANehiM apaDoyArehiM pAsati na jANati', haMtA! go0 ! kevalI NaM imaM rayaNappamaM puDhaviM aNAgArehiM jAva pAsati na jANati, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vu0 kevalI imaM rayaNappamaM puDhavi aNAgArehiM jAva pAsati Na jANati, go0 ! aNAgAre se dasaNe bhavati sAgAre se nANe bhavati, se te. go.! evaM vuccai-kevalI NaM imaM rayaNappamaM puDhaviM aNAgArehiM jAva pAsati Na jANati, evaM jAva IsippabhAraM puDhavi paramANu poggalaM aNaMtapadesiyaM khadhaM pAsati na jANati // (mUtraM 314) pAsaNayApayaM samattaM // 30 // // 53 // 30pazyattApadaM AkArAdijJAnadarzanapRthaktvaM sU. 314 208292020302020SARO020 // 53 // kevalI NaM bhaMte !' ityAdi, kevalaM jJAnaM darzanaM cAsyAstIti kevalI Namiti vAkyAlakatI bhadanta !-paramalyANayogin ! 'imAM' pratyakSata upalabhyamAnAM ratnaprabhAbhidhAM pRthivIM 'AgArehiti AkArabhedA yathA iyaM ratnaprabhApRthivI trikANDA kharakANDapaGkakANDaapakANDabhedAt, kharakANDamapi SoDazabhedaM, tadyathA-prathamaM yojanasahasramAnaM For Personal & Private Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | ratnakANDaM tadanantaraM yojanasahasrapramANameva vajrakANDaM tasyApyadho yojanasahasramAnaM vaiDUryakANDamityAdi, 'heUhiM'ti || hetavaH-upapattayaH, tAzcemAH-kena kAraNena ratnaprabhetyabhidhIyate ?, ucyate, yasmAdasyAH ratnamayaM kANDaM tasmAt ratnaprabhA, ratnAni prabhA-kharUpaM yasyAH sA ratnaprabheti vyutpatteriti, 'uvamAhiM' iti upamAmiH, 'mAGga mAne' asmAdupapUrvAt upamitaM upamA 'upasargAdAta' ityaGpratyayaH, tAzcaivaM-ratnaprabhAyAM ratnaprabhAdIni kANDAni varNavibhAgena kIdRzAni, pajharAgendusadRzAni ityAdi, 'diTuMtehiti dRSTaH antaH-paricchedo vivakSitasAdhyasAdhanayoH sambandha-| sthAvinAbhAvarUpasya pramANena yatra te dRSTAntAstairyathA ghaTaH svagatairdhammaiH pRthubunodarAdyAkArAdirUpairanugataH paradharmebhyazca |paTAdigatebhyo vyatirikta upalabhyate iti paTAdibhyaH pRthaka vastvantaraM tathaivaiSA'pi ratnaprabhA khagatabhedairanupaktA zakarAprabhAdibhedebhyazca vyatirikteti tAbhyaH pRthak vastvantaramityAdi, 'vaNNehiM ti zuklAdivarNavimAgena teSAmeva utkaSoMpakaSesaGghayeyAsaMkhyeyAnantaguNavibhAgena ca, varNagrahaNamupalakSaNaM tena gandharasasparzavibhAgena ceti draSTavyaM, 'saMThANehiti yAni tasyAM ratnaprabhAyAM bhavananArakAdInAM saMsthAnAni tadyathA-te NaM bhavaNA bAhiM vaTTA aMto cauraMsA ahe pukkha rakaNNiyAsaMThANasaMThiyA' tathA 'te NaM narayA. aMto vahA bAhiM cauraMsA ahe khurappasaMThANasaMThiyA' ityAdi, tathA lApamANehiMti pramANAni, 'ahe'tyAdi parimANAni, yathA 'asIuttarajoyaNasayasahassabAhallA rajuppamANamettA A yAmavikkhaMbheNa'mityAdi, 'paDoyArehiMti prati-sarvataH sAmastsena avatIryate-vyApyate yaiste pratyavatArAH, te cAtra 0502020009 002020 Jain Education I onal For Personal & Private Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: mala ya0 vRttau . // 532 // ghanodadhyAdivalayA veditavyAH, te hi sarvAsu dikSu vidikSu cemAM ratnaprabhAM parikSipya vyavasthitAstaiH, 'jaM samaya' miti 'kAlAdhvanorvyAptA' vityadhikaraNabhAve'pi dvitIyA, tato'yamarthaH - yasmin samaye jAnAti - AkArAdiviziSTAM paricchinatti 'taM samayaM 'ti tasmin samaye pazyati - kevaladarzanaviSayIkaroti ?, bhagavAnAha - gautama ! nAyamarthaH samartho, nAyamartho yuktyupapanna iti bhAvaH, tattvamajAnAnaH pRcchati - 'se keNadveNaM bhaMte !' ityAdi, 'se' iti athazabdArthe atha kenArthena - kAraNena bhadanta ! evaM pUrvoktena prakAreNocyate, tameva prakAraM darzayati- 'kevalI Na' mityAdi, bhagavAnAha - 'gautama' tyAdi, asyAyaM bhAvArtha:- iha jJAnena paricchindan jAnAtItyucyate, darzanena paricchindan pazyatIti, jJAnaM ca 'se' tasya bhagavataH sAkAramanyathA jJAnatvAyogAt, vizeSAnabhigRNhAno hi bodho jJAnaM, 'savizeSaM punarjJAna' miti vacanAt, darzanamanAkAraM 'nirvizeSaM vizeSANAM, graho darzanamucyate' iti vacanAt, tatra jJAnaM ca darzanaM ca jIvasya khaNDazo nopajAyate, yathA katipayeSu pradezeSu jJAnaM katipayeSu pradezeSu darzanaM, tathAkhAbhAvyAt, kintu yadA jJAnaM tadA sAmastyena jJAnameva yadA darzanaM tadA sAmastyena darzanameva, jJAnadarzane ca sAkArAnAkAratayA parasparaM viruddhe, chAyAtapayorivetaretarAbhAvanAntarIyakatvAt, tato yasmin samaye jAnAti tasmin samaye na pazyati, yasmin samaye pazyati tasmin samaye na jAnAti, etadevAha - 'se eeNaTTeNaM' ityAdi, etena yadavAdId vAdI siddhasenadivAkaro yathA - 'kevalI bhagavAn yugapat jAnAti pazyati ce 'ti, tadapyapAstamavagantavyaM, anena sUtreNa sAkSAt yuktipUrva For Personal & Private Use Only 30pazyattApadaM AkArA dijJAnadarzanapRtha ktvaM sU. 314 // 532 // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | jJAnadarzanopayogasya kramazo vyavasthApitatvAt evaM zarkarA prabhAvAlukAprabhASaGkaprabhAdhUmaprabhAtamaH prabhAtamastamaHprabhAsaudharmezAna sanatkumAramAhendrabrahmalokalAntakazukrasahasrArAntaprANatAraNAcyutakalpagraiveyakavimAnAnuttara vimAneSatprAgbhArAbhidhapRthivIparamANupudgaladvipradezika skandhayAvadanantapradezika skandhaviSayANyapi sUtrANi bhAvanIyAni, nanu yadi | jJAnadarzane sAkArAnAkAratayA pRthagevaM vyavasthApitaviSaye tata idamAyAtaM yadA bhagavAn kevalI ratnaprabhAdikamAkArAdyabhAvena paricchinatti tadA sa pazyatItyevaM vaktavyo na jAnAtIti, satyametat tathA cAha - 'kevalI NaM bhaMte ! imaM rayaNappabhaM puDhaviM aNAgArehiM aheUhiM' ityAdi, prAyo bhAvitatvAt sugamaM // iti zrImalayagiriviracitAyAM 0 triMzattamaM padaM samAptaM // 30 // atha ekatriMzattamaM saMjJApariNAmapadaM // 31 // -6D9670 tadevamuktaM pazyattA''khyaM triMzattamaM padaM, sAmpratamekatriMzattamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarapade jJAnapariNAmavizeSaH pratipAditaH, iha tu pariNAmasAmyAd gatipariNAmavizeSa eva saMjJApariNAmaH pratipAdyate, tatra cedamAdisUtram - For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. 31saMjJApadaM sU. . // 533 // jIvA NaM bhaMte ! kiM saNNI asaNNI nosaNNInoasaNNI ?, go0 ! jIvA saNNIvi asaNNIvi nosaNNInoasaNNIvi / neraiyANaM pucchA, go0 ! neraiyA saNNIvi asaNNIvi no nosaNNInoasaNNI, evaM asurakumArA jAva thaNiyakumArA, puDhavikAiyANaM pucchA, go! no saNNI asaNNI, no nosaNNInoasaNNI, evaM beiMdiyateiMdiyacauridiyAvi, maNUsA jahA jIvA, paMciMdiyatirikkhajoNiyA vANamaMtarA ya jahA neraiyA, jotisiyavemANiyA saNNI no asaNNI no nosaNNInoasaNNI, siddhANaM pucchA, go! no suNNI no asaNNI nosaNNinoasaNNI, neraiyatiriyamaNuyA ya vaNayaragasurA i saNNI'saNNI ya / vigaliMdiyA asaNNI jotisavemANiyA saNNI // 1 // (sUtraM315) paNNavaNAe saNNIparya samatvaM // 31 // 'jIvA NaM bhaMte ! kiM saNNI' ityAdi, saMjJAnaM saMjJA-'upasargAdAta' ityaGpratyayaH bhUtabhavadbhAvibhAvakhabhAvapayolo|canaM sA vidyate yeSAM te saMjinaH, viziSTasmaraNAdirUpamanovijJAnabhAja ityarthaH, yathoktamanovijJAnavikalA asaMjinaH, te ca ekendriyavikalendriyasammachimapaJcendriyA veditavyAH, athavA saMjJAyate-samyak paricchidyate pUrvopalabdho vattemAno bhAvI ca padArtho yayA sA saMjJA, bhidAdipAThAbhyupagamAta karaNe ghana. viziSTA manovRttirityarthaH, sA vidyate yeSAM te saMjJinaH samanaskA ityarthaH, tadviparItA asaMjJino'manaskA ityarthaH, te caikendriyAdaya evAnantaroditAH pratipattavyAH, ekendriyANAM prAyaH sarvathA manovRtterabhAvAt , dvIndriyAdInAM tu viziSTamanovRtterabhAvaH, te hi dvIndriyAdayo vArtamAnikamevAthai zabdAdikaM zabdAdirUpatayA saMvidanti. na bhataM bhAvinaM ceti. kevalI siddhacobhayapratiSedhaSi Saeee // 533 // For Personal & Private Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SayaH, kevalI hi yadyapi manodravyasambandhabhAk tathApi na tairasI bhUtabhavadbhAvibhAvasvabhAva paryAlocanaM karoti, kintu kSINasakalajJAnadarzanAvaraNatvAt paryAlocanamantareNaiva kevalajJAnena kevaladarzanena ca sAkSAtsamastaM jAnAti pazyati ca, tato na saMjJI nApyasaMjJI, sakalakAlakalAkalApavyavacchinnasa mastadravyaparyAyaprapaJca sAkSAtkaraNapravaNajJAnasamanvitatvAt, siddho'pi na saMjJI, dravyamanaso'pyabhAvAt nApyasaMjJI sarvajJatvAt, tadevaM sAmAnyato jIvapade saMjJino'saMjJino nosaMjJinoasaMjJinazca labhyante iti, bhagavAn tathaiva pratisamAdhAnamAha - 'gautame' tyAdi, jIvAH saMjJino'pi nairayikAdInAM saMjJinAM bhASAda, asaMjJino'pi pRthivyAdInAmasaMjJinAM bhAvAt, nosaMjJinoasaMjJino'pi siddha kevalinAM nosaMjJinoasaMjJinAmapi bhAvAt / etAneva caturviMzatidaNDakakrameNa cintayati - 'neraiyA Na' mityAdi, iha ye nairayikAH saMjJibhya utpadyante te saMjJino vyavahriyante itare tvasaMjJinaH, na ca nairayikANAM kevalibhAvo ghaTate, cAritrapratipatterabhAvAt tata uktaM nairayikAH saMjJino'pyasaMjJino'pi, no nosaMjJinonoasaMjJinaH, evamasurakumArAdayo'pi stanitakumAra paryavasAnA bhavanapatayo vaktavyAH teSAmapyasaMjJino'pyutpAdAt kevalitvAbhAvAca, 'maNUsA jahA jIva'tti manuSyAH prAk yathA jIvA uktAstathA vaktavyAH, saMjJino'pi asaMjJino'pi nosaMjJinoasaMjJino'pi vaktavyA iti bhAvaH tatra ye garbhavyutkrAntAste saMjJinaH sammUcchimA asaMjJinaH kevalino nosaMjJinoasaMjJinaH, 'paJcendiyatirikkhajoNiyavANamaMtarA jahA neraiyA' iti, paJcendriyatiryagyonikA vyantarAzca yathA nairayikA uktAstathA vaktavyAH, For Personal & Private Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH malaya0 vRttau. // 534 // saMjJino'pi asaMjJino'pi no nosaMjJinoasaMjJinaH vaktavyA iti bhAvaH, tatra paJcendriya tiryagyonikAH sammUcchimAH asaMjJinaH garbhavyutkrAntAH saMjJinaH, vyantarA asaMjJibhya utpannA asaMjJinaH saMjJibhya utpannAH saMjJinaH, ubhaye'pi cAritrapratipatterabhAvAt no nosaMjJinoasaMjJinaH, jyotiSkavaimAnikAH saMjJina eva, no asaMjJinaH, asaMjJibhya no saMjJino asaMjJinazcAritrapratipatterabhAvAt, siddhAstu prAguktayuktito no saMjJino nApyasaMjJinaH utpAdAbhAvAt, kintu nosaMjJinoasaMjJinaH, atraiva sukhapratipattaye saGgrahaNigAthAmAha - 'neraiya' ityAdi, nairayikAH 'tiriya'tti ti - ryakUpaJcendriyA manuSyA vanacarA - vyantarA asurAdayaH - samastA bhavanapatayaH pratyekaM saMjJino'saMjJinazca vaktavyAH, etacAnantarameva bhAvitaM, vikalendriyA - ekadvitricaturindriyA asaMjJino jyotiSkavaimAnikAH saMjJina iti // iti zrImalayagiriviracitAyAM pra0 ekatriMzattamaM padaM samAptam // 31 // atha dvAtriMzattamaM saMyamayogAkhyaM padaM // 32 // -6810197 tadevamuktamekatriMzattamaM padaM, adhunA dvAtriMzattamaM padamArabhyate, tasya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarapade saMjJipariNA For Personal & Private Use Only 31 saMjJA - padaM sU. 315 // 534 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjayAsaMjayAnanIsaMjayAnoasaMjayAnosaMjayAsaMtAsaMjayAnosaMjayAsaMjayA ?, yo ma uktaH, iha tu cAritrapariNAmavizeSaH saMyamaH pratipAdyate, saMyamo nAma niravadyetarayogapravRttinivRttirUpaH, tatra cedamAdisUtramjIvANaM bhaMte ! ki saMjayA asaMjayA saMjayA 2nosaMjayAnoasaMjayAnosaMjayAsaMjayA?, go ! jIvA saMjayAvi1 asaMjayAvi2 saMjayAsaMjayAvi3 nosaMjayAnoasaMjayAnosaMjayAsaMjayAvi 4, neraiyA NaM bhaMte ! pucchA, go0! neraiyA no saMjayA asaMjayA nosaMjayAsaMjayA no nosaMjayanoasaMjayanosaMjayAsaMjayA, evaM jAva cauriMdi, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA, go0! paMciMdiyatirikkhajoNitA no saMjatA asaMjatAvi saMjatAsaMjatAvi no nosaMjatanoasaMjatanosaMjatAsaMjatAvi, maNussANaM pucchA, go0! maNUsA saMjatAvi asaMjatAvi saMjatAsaMjatAvi no nosaMjatanoasaMjatanosaMjatAsaMjatA, vANamaMtarajotisiyavemANiyA jahA neraiyA, siddhA NaM pucchA, go0 ! siddhA no saMjatA 1 no asaMjatA 2 no saMjatAsaMjatA 3 nosaMjatanoasaMjatanosaMjatAsaMjatA 4 // gAhA "saMjayaasaMjaya mIsagA ya jIvA taheva maNuyA ya / saMjatarahiyA tiriyA sesA assaMjatA hoMti // 1 // " (sUtraM 316) // saMjayapayaM samattaM // 32 // 'jIvA NaM bhaMte !' ityAdi, saMyacchanti sma-sarvasAvadyayogebhyaH samyaguparamanti sma arthAt niravadyayogeSu cAritra-8 pariNAmasphAtihetuSu vartante sma iti saMyatAH 'gatyarthanityAkarmakAditi kartari ktapratyayaH, hiMsAdipApasthAnanivRttA ityarthaH, tadviparItA asaMyatAH, hiMsAdInAM dezato nivRttAH saMyatAsaMyatAH, tritayapratiSedhaviSayAH siddhAH, kathamiti 3929929899990000000 For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala ya0 vRttau . // 535 // cet, ucyate, uktamiha saMyamo nAma niravadyetarayogapravRttinivRttirUpaH, tataH saMyatAdiparyAyo yogAzrayaH siddhAzca bhagavanto yogAtItAH zarIramanaso'bhAvAdatastritayapratiSedhaviSayAH, evaM ca sAmAnyato jIvapade catuSTayamapi ghaTate, tathA cAha - 'goyame'tyAdi, gautama ! jIvAH saMyatA api sAdhUnAM saMyatatvAt, asaMyatA api nairayikAdInAmasaMgatatvAt, saMyatAsaMyatA api paJcendriyatirazcAM manuSyANAM ca dezataH saMyamasya bhAvAt, no saMyatano asaMyatano saMyatAsaMyatA api siddhAnAM trayasyApi pratiSedhAt, caturviMzatidaNDakasUtrANi sugamAni atraivaM saGgrahaNigAthAmAha - 'saMyate' tyAdi, saMyatA asaMyatA mizrakAzca - saMyatAsaMyatA jIvAstathaiva manuSyAzca, kimuktaM bhavati ? - jIvapade manuSyapade ca etAni trINyapi padAni ghaTante, natu na ghaTante ityevaMparametat sUtraM, anyathA jIvapade tritayapratiSedharUpaM caturthamapi padaM ghaTata eva, yathoktaM prAk, tathA saMyatarahitA upalakSaNametat tritayapratiSedharahitAzca tiryaJcaH - tiryakpaJcendriyAH, Aha- kathaM saMyata padarahitAstiryak paJcendriyAH 1, yAvatA teSAmapi saMyatatvamupapadyate eva, tathAhi - saMyatatvaM nAma niravadyetarayogapravRttinivRttyAtmakaM, te ca niravadyetarayogeSu pravRttinivRttI tirazcAmapi sambhavataH, yatazcaramakAle'pi catuvidhasyApyAhArasya pratyAkhyAnaM kRtvA zubheSu yogeSu varttamAnA dRzyante, anyacca siddhAnte tatra tatra pradeze mahAtratAnyapyAtmanyAropayantaH zrUyante, uktaM ca- "tiriyANaM cAritaM nivAritaM taha ya aha puNo tesiM / subai bahuyANaM ciya mahabayArovaNaM samae // 1 // " [ tirazcAM cAritraM nivAritaM tathA ca punasteSAM zrUyate'tha mahAtratAropaNaM bahUnAM samaye // 1 // ] For Personal & Private Use Only 32 saMyama padaM sU. 316 // 535|| Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadetadayuktaM samyagvastutattvAparijJAnAt saMyatatvamiha niravadyetarayogapravRttinivRttirUpamAntara cAritrapariNAmAnuSata: mavagantavyaM, na zeSaM na ca teSAM kRtacaturvidhAhArapratyAkhyAnAnAmapi mahAtratAnyAropayatAM bhavapratyayAdeva caraNapariNAma upajAyate, sa yacintyacintAmaNikalpe manuSyabhava eva, yadi paraM karmakSayopazamAd bhavati, nAnyathA, ata evAyamatidurlabho gIyate bhagavadbhiH, atha kathamavasIyate na tirazcAM tathA ceSTamAnAnAmapyAntarazcAritrapariNAmaH 1, ucyate, kevalajJAnAdyazravaNAt, yadi hi tirazcAmapi caraNapariNAmassambhavet tat kvacit kadAcit kasyacidutkarSato bhAvato manaHparyAyajJAnaM kevalajJAnaM vA zrUyeta, tayozcAritrapariNAmanibandhanatvAt na ca zrUyate, tasmAdavasIyate na teSAM cAritrapariNAmaH uktaM ca - " na mahavayasanbhAvevi caraNapariNAmasaMbhavo tesiM / na bahuguNApi jao kevalasaMbhUhapariNAmo // 1 // " [na mahAtratasadbhAve'pi cAritrapariNAmasaMbhavasteSAm / na bahuguNAnAmapi yataH kevalasaMbhUtipa|riNAmaH // 1 // ] tadbhAvAbhAvAt saMyamapadarahitAH, zeSAH saMsArasthA asaMyatA-asaMyatapadasahiMtA bhavanti, na zeSapadasahitAH // iti zrImalayagirivira0 prajJA * saMyamapadaM dvAtriMzattamaM samAptam // 32 // For Personal & Private Use Only w Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI // 536 // atha trayastriMzattamaM jJAnapariNAmAkhyaM padaM // 33 // 33 ava | dhipadaM sU. ANStadevamuktaM dvAtriMzattamaM padaM, samprati trayastriMzattamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarapade cAritrapariNAmavizeSaH saMyamaH pratipAditaH, iha tu jJAnapariNAmavizeSaH khalvavadhiHpratipAdyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyAvadhiviSayamadhikAradvAramAha bhedavisayasaMThANe abhitarabAhire ya desohI / ohissa ya khayavuDDI paDivAI ceva apaDivAI // 1 // kaivihA NaM bhaMte ! | ohI paNNatA ?, go0 ! duvihA ohI pannattA, taM0-bhavapaccaiyA ya khaovasamiyA ya, doNhaM bhavapaccaiyA, taM0-devA Na ya neraiyANa ya, doNhaM khaovasamiyA, taM0-maNUsANaM paMciMdiyatirikkhajoNiyANa ya (sUtraM 317) 'bheyavisaye'tyAdi, avadheH-avadhijJAnasya prAganirUpitazabdArthasya prathamaM bhedo vaktavyaH, tato viSayastadanantaraM / / |saMsthAna-avadhinA dyotitasya kSetrasya yastaprAdirUpa AkAravizeSaH so'vadhinibandhana ityavadheH saMsthAnatvena vyapadizya // 536 // te, tathA dvividho'vadhirvaktavyaH, tadyathA-abhyantaro bAhyazca, tatra yo'vadhiH sarvAsu dikSu khadyotyaM kSetraM prakAzayati | avadhimatA ca saha sAtatyena tataH khadyotyaM kSetraM sambaddhaM so'bhyantarAvadhiH, etadviparIto bAhyAvadhiH, sa ca dvidhA, eeeeeeeeebriTasTA prAdirUpa AkAraviyovadhiH sarvAsu dikSu khAvadhiH, sa ca dvidhA, RI For Personal & Private Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tadyathA-antagato madhyagatazca, athAntagata iti kaH zabdArthaH ?, ucyate, iha pUrvAcAryapradarzitamarthatrayaM ante AtmapradezAnAM paryante gataH-sthito'ntagataH, kA'tra bhAvaneti cet , ucyate, ihAvadhirutpadyamAnaH ko'pi sparddhakarU|patayotpadyate, sparddhakaM ca nAmAvadhijJAnaprabhAyA gavAkSajAlAdidvAravinirgatapradIpaprabhAyA iva pratiniyato vicchedavizeSaH, tathA cAha jinabhadragaNikSamAzramaNaH khopajJabhASyaTIkAyAM-"sparddhakamavadhivicchedavizeSa" iti, tAni ca ekajIvasthAsaGkhyeyAni saMkhyeyAni ca bhavanti, yata uktaM mUlAvazyakaprathamapIThikAyAm-'phaDAya asaMkhejA saMkhijA yAvi |egajIvassa' iti, [spardhakAnyasaMkhyeyAni saMkhyeyAni cApi ekajIvasya ] tAni ca vicitrarUpANi kAnicitparyantavartiSvAtmapradezeSUtpadyante, tatrApi kAnicitpurataH kAnicitpRSThataH kAnicidadhobhAge kAniciduparitanabhAge kAnicinmadhyavartiSyAtmapradezeSvevaM yo'vadhirupajAyate sa AtmanaH paryante sthita itikRtvA antagata ityabhidhIyate, taireva paryantavartibhirAtmapradezaiH sAkSAdavabodhAt', athavA audArikazarIrasyAnte gataH-sthito'ntagataH, audArikazarIramadhikRtya kadAcidekayA dizopalambhAt , idamapi sparddhakarUpamavadhijJAnaM, athavA sarveSAmapyAtmapradezAnAM kSayopazamabhAve'pi audArikazarIrasyAnte kayAcidekayA dizA yadazAdupalabhyate so'pyantagataH, Aha-yadi sarveSAmapyAtmapradezAnAM kSayopazamastataH sarvataH kiM na pazyati ?, ucyate, ekadizaiva kSayopazamasambhavAt , vicitro hi dezAdyapekSayA karmaNAM kSayopazamaH, tataH sarveSAmapyAtmapradezAnAmitthaMbhUta eva khasAmagrIvazAt kSayopazamaH saMvRtto yadaudArika cieeeeeeeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yAH mana- yavRttI. // 537 // zarIramapekSya kayAcidvivakSitayA ekayA dizA pazyatIti, tathA coktaM nanyadhyayanacUrNI-orAliyasarIrate ThiyaM-18 |33 bhavagayaMti egaTuM, taM vA appappaesaphaDagAvahi egadisovalaMbhAo aMtagayamohinANaM bhannai, ahavA savappaesesu vi-IN vipadaMsU. suddhasuvi orAliyasarIragaMteNa egadisi pAsaNA gayaMti aMtagayaMti bhaNNaI' iti, eSa dvitIyaH, tRtIyaH punaraya-egadigbhAvinA tenAvadhinA yadudyotitaM kSetraM tasyAnte vartate avadhiravadhijJAnavatastadante vartamAnatvAt , tato'nte ekadiggatasyAvadhiviSayasya paryante gataH-sthito'ntagata iti. antagatazcAvadhiH tridhA, tadyathA-purato'ntagataH pRSThato'ntagataH pArthato'ntagataH, tatra yathA kazcitpuruSo hastagRhItayA dIpikayA purataH preyamANayA purata eva pazyati, nAnyatra, evaM yenAvadhinA tathAvidhakSayopazamabhAvataH purata eva saGgyeyAnyasaGgyeyAni vA yojanAni pazyati nAnyatra so'vadhiHpurato'ntagata ityabhidhIyate, tathA sa eva puruSo yathA pRSThato hastena triyamANayA dIpikayA pRSThata eva pazyatyevaM yenAvadhinA pRSThata eva saGgyeyAnyasaGgyeyAni vA yojanAni pazyati sa pRSThato'ntagato, yena tu pAzveta eka-18 to dvAbhyAM vA saGkhyeyAnyasaGkhyeyAni vA yojanAni pazyati sa pArthato'ntagata iti, uktaM ca nandyadhyayanacUrNA-"purato'tagaeNaM purato ceva saMkhejANi vA asaMkhejANi vA joyaNAI jANai pAsai, maggato'tagaeNaM ohinANaNaM // 537 // maggato cava' ityAdi, madhyagata ityatrApi tridhA vyAkhyAnaM, iha madhyaM prasiddhaM daNDAdimadhyavat , tatrAtmapradezAnAM madhyevyavAcavAtmapradazaSu gataH-sthito madhyagataH, ayaM ca sparddhakarUpaH sarvadigapalammakAraNa, madhyavattinAmAtmaprade For Personal & Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAnAmavadhiravaseyaH, athavA sarveSAmapyAtmapradezAnAM kSayopazamabhAve'pi audArikazarIramadhyabhAgenopalabdhiH sa madhye | gato madhyagataH, uktaM ca nandyadhyayanacoM-"orAliyasarIramajhe phahagavisuddhIo savAyappaesavisuddhIo vA sava-| disovalaMbhattaNao majjhagatotti bhaNNai' iti, athavA tenAvadhinA yadudyotitaM kSetraM sarvAsu dikSu tasya madhye-madhyabhAge sthito madhyagataH, avadhijJAninastadudyotitakSetramadhyavartitvAta, Aha ca naMdicUrNikRdeva-"ahavA uvaladdhikhettassa avahipuriso majjhagatotti ato vA majjhagato ohI bhaNNai' iti, iha vyAkhyAMnatraye'pi yadA'vadhinA dyotitaM kSetramavadhimatA sambaddhaM bhavati tadA so'bhyantarAvadhirmataH sarvadigupalabdhikSetramadhyavartitvAt , eSa ceha na grAmo'bhyantarAvadhAvasyAntarbhAvAt , yadA tu tadudyotitaM kSetramapAntarAle vyavacchinnatvAdavadhimatA sambaddhaM na bhavati tadA bAjho'vadhiH eSa ceha grAhyaH, prastutatvAt , tathA 'desohI' iti dezAvadhirvaktavyaH, upalakSaNametat , pratipakSabhUtaH sarvAvadhizva, atha kiMkharUpo dezAvadhiH kiMkharUpo vA sarvAvadhiriti cet, ucyate, ihAvadhistrividho bhavati, tadyalAthA-sarvajaghanyo madhyamaH sarvotkRSTazca, tatra yaH sarvajaghanyaH sa dravyato'nantAni taijasabhASApAntarAlavartIni dravyANi kSetrato'gulAsaGkhyeyabhAgaM kSetraM kAlato'tItamanAgataM cAvalikAyA asaGkhyeyabhAgaM, ihAvadhiH kSetraM kAlaM ca kharUpataH| sAkSAnna jAnAti, tayoramUrtatvAt , avadhezca rUpiviSayatvAt 'rUpiSvavadhe' (tattvA-a01sU0 28) riti vacanAt, hAiha kSetrakAladarzanamupacArato veditavyaM, kimuktaM bhavati?-etAvati kSetre kAle ca yAni dravyANi tAni jAnAtIti, For Personal & Private Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SASO2009 33 ana| dhipadaMsU. prajJApanA HS bhAvato'nantAn paryAyAn jAnAti, pratidravyaM jaghanyapade'pi caturNI rUparasagandhasparzarUpANAM paryAyANAmavagamAt, yA: mala 'do pajave duguNie savajahaNNe u picchae (ohii)| 'te u vannAIyA cauro' [dvau paryavau dviguNitau sarvajaghanyau tu yavRttI. prekSate'vadhiH / te tu varNAdikAzcatvAraH] iti vacanAt, dravyANAM cAnantatvAt , ata UrdhvaM tu pradezavRddhyA sama yavRddhyA paryAyavRddhA ca pravarddhamAno'vadhimadhyamo veditavyaH, sa ca tAvat yAvatsarvotkRSTaH paramAvadhina bhavati, srvotkR||538|| STaH paramAvadhivyataH sarvANi rUpidravyANi jAnAti, kSetrato'loke lokamAtrANi khaNDAni, kAlato'tItAnAgatAzvAsaGkhyeyA utsapiNyavasarpiNIbhavato'nantAn paryAyAn , pratidravyaM saGkhyeyAnAmasaGkhyeyAnAM ca paryAyANAmavagamAt, 'egaM davaM pecchaM khaMdhamaNuM vA sa pajave tassa / ukkosamasaMkhije saMkheje pecchae koI // 1 // "[ ekaM dravyaM prekSamANaH skandhamaNuM vA sa tasya pryvaan| utkRSTataH saMkhyeyAn asaMkhyeyAn prekSate kazcit // 1 // ] iti vacanAt , tatra sarvajaghanyo madhyamazca dezAvadhiH, sarvotkRSTastu paramAvadhiH srvaavdhiH| tathA'vadheH kSayavRddhI vaktavye, kimuktaM bhavati-hIyamAnakaH pravarddhamAnakacAvadhirvaktavya iti, tatra tathAvidhasAmagryabhAvataH pUrvAvasthAto hAnimupagacchan hIyamAnakaH, uktaM |ca-"hIyamANayaM puvAvatthAto aho'ho hassamANaM'ti, varddhamAnako bahubahutarendhanaprakSepAdibhirvarddhamAnajvAlAkalApa iva pUrvAvasthAto yathAyogaM prazastaprazastatarAdhyavasAyabhAvato'bhivarddhamAnaH, tathA pratipAtI apratipAtI cazabdasyAnutArthasamucAyakatvAdAnugAmiko'nAnugAmikazca vaktavyaH, tatra pratipatanazIla pratipAtI-ya utpannaH san kSayopaza // 538 // For Personal & Private Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnurUpaM kiyatkAlaM sthitvA pradIpa iva sAmastyena vidhvaMsamupayAti, atha hIyamAnakapratipAtinoH kaH prativizeSaH, | ucyate, hIyamAnakaH pUrvAvasthAto'dho'dho hAnimupagacchannabhidhIyate pratipAtI tu nirmUlamekakAlaM dhvaMsamupagacchanniti, tathA na pratipAtI apratipAtI, yatkevalajJAnAdvA maraNAdArato vA na bhraMzamupayAtItyarthaH, tathA gacchantaM puruSa A-samantAdanugacchatItyevaMzIlamAnugAmi AnugAmyevAnugAmikaH, khArthe kaH pratyayaH, athavA anugamaH prayojanaM yasya sa AnugAmikaH, locanavat gacchantamanugacchati so'vadhirAnugAmika iti bhAvaH, tathA na AnugAmiko'nAnugAmikaH, zRGkhalAprativaddhadIpa iva yo gacchantaM puruSaM nAnugacchatIti bhaavH|| tadevamadhikArapratipAdanAya dvAragAthopanyastA, samprati 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAt prathamato bhedapratipAdanArthamAha-kaivihA NaM bhaMte !' ityAdi, katividho bhadanta ! avadhiH prajJaptaH, sUtre strItvanirdezaH prAkRtatvAt , bhagavAnAha-gautama ! dvividho'vadhiH prajJaptaH, tadyathA-'bhavapacaiyA ya khaovasamiyA ya' bhavapratyayakAkSAyopazamikazca, tatra bhavanti karmavazavartinaH prANino'sminniti bhavo-nArakAdijanma, 'puMnAmnIti adhikaraNe ghapratyayaH, bhava eva pratyayaH-kAraNaM yasya sa bhavapratyayaH, pratyayazabda-1 zveha kAraNaparyAyaH, varttate ca pratyayazabdaH kAraNatve "pratyayaH zapathajJAnahetuvizvAsanizcaye" iti, sa eva khArthikakapratyayavidhAnAt bhavapratyayakaH, tathA'vadhijJAnAvaraNIyasya karmaNa udayAvalikApraviSTasyAMzasya vedanena yo'pgmH| sa kSayo'nudayAvasthasya vipAkodayaviSkambhaNamupazamaH kSayazca upazamazca kSayopazamau tAbhyAM nivRttaH kSAyopazamikaH, - For Personal & Private Use Only dan Education International Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. 33 avadhipadaMsU. // 539 // cazabdo khagatAnekabhedasUcakau, tatra tu yo yeSAM bhavati taM teSAmupadarzayati-'doNha'mityAdi, dvayorjIvasamUhayorbhava- pratyayakaH, tadyathA-devAnAM ca nArakANAM ca, devA bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikabhedAcaturvidhAH, nArakA ratnaprabhAdipRthivIbhedAt saptavidhAH, cazabdau pratyekaM khagatAnekabhedasUcakau, te cAnekabhedA viSayasaMsthAnacintAyAmagre khayameva sUtrakRtaivopadarzayiSyante, Aha-nanvavadhijJAnaM kSAyopazamike bhAve vartate nArakAdibhavastvaudayike tatkathaM devAdInAmavadhijJAnaM bhavapratyayamiti vyapadizyate ?, naiSa doSo, yatastadapi paramArthataHkSAyopazamikameva, kevalaM sa kSayopazamo devanArakabhaveSvavazyaMbhAvI pakSiNAM gaganagamanalabdhiriva tato bhavapratyayamiti vyapadizyate, Aha ca nandhadhyayanacUrNikRt-"naNu ohI khaovasamio ceva nAragAdibhavo se udaie bhAve tao kahaM bhavapacaio bhaNNai 1, ucyate, so'vi khaovasamio ceva, kiMtu so khaovasamo devanAragabhavesu avassaM bhavai, ko diTuMto ?-pakkhINaM| AgAsagamaNaM va, taobhavapaJcaio bhaNNaItti, tathA dvayoH kSAyopazamikastadyathA-manuSyANAM ca paJcendriyatithegyonijAtAnAM ca, atrApi cazabdau pratyekaM khagatAnekabhedasUcakau. manuSyANAM tiryakrapaJcendriyatirazcAM cAvadhijJAnaM nAvazyaMbhAvi tataH sAmAnye'pi kSAyopazamikatve bhavapratyayAdidaM bhidyate, paramArthataH punaH sakalamapyavadhijJAnaM kSAyopaza-18 |mikameveti / tadevamukto bhedaH, samprati viSayapratipAdanArthamAha neraiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM khettaM ohiNA jANaMti pAsaMti ?, go! jaha0 addhagAuyaM ukko. cattAri gAuyAI ohiNA 302030280090020209002020a // 539 // For Personal & Private Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANaMti pAsaMti, rayaNappabhApuDhavineraiyA NaM bhaMte ! kevatiyaM khettaM ohiNA jANaMti pAsaMti ?, go0 ja0 abuhAI gAuyAI uko0 cattAri gAuyAI0, sakkarappabhApuDhavineraiyA jaha0 tiNNi gA0 ukko0 adbhuTTAI gAu0, vAluyappabhApuDhavineraiyA ja0 addhAijAI gAu0 u0 tiNNi gAuyAI ohiNA jANaMti pAsaMti, paMkappabhAvuDavineraiyA ja0 doNNi gAu0 u0 addhAijAiM gA0 ohiNA jA0 pA0, dhUmappabhApu0 nera0 jaha0 divaddhaM gA uko do gAu0 ohiNA jA0 pA0, tamApu0 ne0 ja0 gAuyaM u0 divaDhe gAuyaM ohiNA jA0 pA0 adhesattamAe pucchA, go0 ! jaha0 arbu gAuyaM u0 gAuyaM ohiNA jA0 pA0 / asurakumArA NaM bhaMte ! ohiNA kevaiyaM khettaM jA0 pA0 1, go0 ! ja0 paNavIsaM joaNAI ukko0 asaMkheje dIvasamudde ohiNA jA0 pA0, nAgakumArA NaM ja. paNavIsaM joaNAI u0 saMkheje dIvasamudde ohiNA jA0 pA0, evaM jAva thaNiyakumArA / paMciMdiyatirikkhajoNiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM khettaM ohiNA jANaMti pAsaMti , go0 ja0 aMgulassa asaMkhejatibhAgaM u0 asaMkheje dIvasamudde, maNUsA NaM bhaMte ! ohiNA kevatitaM khettaM jA0 pA0 1, go0! ja0 aMgulassa asaMkhejatibhAgaM ukko0 asaMkhenjAI aloe loyappamANamettAI khaMDAI ohiNA jA0 pA0 / vANamaMtarA jahA nAgakumArA, joisiyA NaM bhaMte ! kevatitaM khettaM o0 jA0 pA01, go0 ! ja0 saMkheje dIvasamudde ukkoseNavi saMkheje dIvasamudde, sohammagadevA NaM bhaMte ! keva0 khettaM o0 jA0 pA0 1, go0 ja0 aMgulassa asaMkhejatibhAgaM ukko0 ahe jAva imIse rayaNappabhAe hihille caramaMte tiriyaM jAva asaMkhijje dIvasamudde uDe jAva sagAI vimANAI ohiNA jANaMti pAsaMti, evaM IsANagadevAvi, saNakumAradevAvi evaM ceva, navaraM jAva ahe doccAe sakkarappabhAe puDhavIe 1200020900206082020902ODORom For Personal & Private Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 avadhiparaMtU. 318 prajJApanA hiDille caramaMte, evaM mAhiMdadevAvi, baMbhaloyalaMtagadevA taccAe puDhavIe hiDille caramaMte, mahAsukkasahassAragadevA cautthIe yAH mala- paMkappabhAe puDhavIe hehille caramaMte, ANayapANayaAraNaJcuyadevA ahe jAva paMcamAe dhUmappabhAe heDille caramaMte, hedvimamaya. vRttI. jjhimagevejjagadevA adhe jAva chaThAe tamAe puDhavIe hehille jAva caramaMte, uvarimagevijjagadevA NaM bhaMte ! kevatiyaM kheta ohiNA jA0 pA0 1, go0 ja0 aMgulassa asaMkhejatibhAgaM u0 adhe sattamAe he0 ca0 tiriyaM jAva asaMkheje dIvasamudde // 540 // uDDe jAva sayAI vimANAI o0 jA0 pA0, aNuttarovavAiyadevA NaM bhaMte ! ke0 khettaM o0 jA0 pA0 1, go0! saMbhinna loganAliM o0 jA0 pA0 (sUtraM 318) 'neraiyA Na'mityAdi sugama, navaraM jaghanyenArddhagavyUtamiti saptamapRthivyAM jaghanyapadamapekSya, utkarSatazcatvAri ganyUtAni ratnaprabhAyAmutkRSTapadamAzritya, adhunA pratipRthivIviSayaM cintayannAha-'rayaNappabhe'tyAdi, sugama, jaghanyapadotkRSTapadaviSayasaGgrAhike ime gAthe-"aTTa 1-3 // tinni 2-3 addhAiyAI 3-2 // doNi 4-2 ya divdddd5-1|| megaM ca 6-1 addhaM ca gAu 7-0 // kamaso jahannato rayaNamAIsuM // 1 // cattAri gAuyAI 1-4 aDuhAI 2-3 // tigAuyaM 3-3 ceva / addhAijA 4-2 // doNNi 5-2 ya divt.6-1|| megaM 7-1 ca nresuN|| // 2 // " bhavanapativyantarANAM jaghanyapade yAni paJcaviMzatiyojanAni tAni yeSAM sarvajaghanyaM dazavarSasahasrapramANamA1. yusteSAM draSTavyAni, na zeSANAM, Aha ca bhASyakRt-'paNavIsajoyaNAI dasavAsasahassiyA ThiI jesimiti, manuSya // 54 // For Personal & Private Use Only Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cintAyAmutkRSTapade yAnyaloke lokapramANamAtrANi khaNDAni asaGkhyeyAni tAni paramAvadhimapekSya draSTavyAni, tasyaivaitAvadviSayasambhavAt , etatsAmarthyamAtramupavayete, yadyetAvati kSetre draSTavyaM bhavati tarhi pazyati yAvatA tanna vidyate.. aloke rUpidravyANAmasambhavAt , rUpidravyaviSayazcAvadhiH, kevalamayaM vizeSo-yAvadadyApi paripUrNa lokaM pazyati tAvadiha skandhAneva pazyati, yadA punaraloke'pi prasaramavadhiradhirohati tadA yathA yathA'bhivRddhimAsAdayati tathA | tathA loke sUkSmAn sUkSmatarAn skandhAn pazyati yAvadante paramANumapi, uktaM ca-"sAmatthamettamuttaM daTTacvaM jaha haveja pecchejA / na u taM tatthatthi jao so rUvinibaMdhaNo bhaNio // 1 // vaDaMto puNa bAhi logatthaM ceva pAsaI dacha / suhumayaraM suhumayaraM paramohI jAva paramANuM // 2 // " [sAmarthyamAtramuktaM draSTavyaM yadi bhavet prekSeta natu tattatrAsti yataH sa rUpinibandhano bhnnitH||1|| vardhamAnaH punarbahirlokasthameva pazyati dravyaM / sUkSmataraM sUkSmataraM paramAvadhiryAvat prmaannuN||2||] itthaMbhUtaparamAvadhikalitazca niyamAdantarmuhUrtena kevalAlokalakSmImAliGgati, yata uktaM-"paramohInANaviU kevalamaMtomuhuttametteNaM" [ paramAvadhijJAnavidaH kevalamantarmuhUrttamAtreNa ] iti, vaimAnikAnAM yajaghanyapade aGgulAsaGkhyeyabhAgapramANaM kSetraM uktaM tatra para Aha-nanvaGgulAsaGkhyeyabhAgamAtrakSetraparimito'vadhiH sarvajaghanyo bhavati, sarvajaghanyazcAvadhistiyagmanuSyeSveva na zeSeSu, yata Aha bhASyakRt khakRtaTIkAyAm-"utkRSTo manuSyeSveva nAnyeSu, manuSyatiryagyoniSveva jaghanyo nAnyeSu, zeSANAM madhyama epeti" tatkathamiha sarvajaghanya uktaH, For Personal & Private Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 ava prajJApanAyA: malaya0 vRttI. ghipadaMsU. ucyate, saudharmAdidevAnAM pArabhaviko'pyupapAtakAle'vadhiH sambhavati, sa ca kadAcitsavejaghanyo'pi, upapAtAnantaraM tu tadbhavajaH, tato na kazciddoSaH, Aha ca duSSamAndhakAranimagnajinapravacanapradIpo jinabhadragaNikSamAzramaNa:"vemANiyANamaMgulabhAgamasaMkhaM jahaNNao hoi / uvavAe parabhavio tabbhavajo hoi to pacchA // 1 // " uDhe jAva sagAI vimANAIti UrdhvaM yAvat khakIyAni vimAnAni, khakIyavimAnastUpadhvajAdikaM yAvadityarthaH, 'saMbhinnaM loganAliM'ti paripUrNa caturdazarajvAtmikA loknaaddiimiti.| saMsthAnadvAramAha 319-320 // 54 // neraiyANaM bhaMte ! ohI kiMsaMThie paM01, go0! tappAgArasaMThie paM0, asurakumArANaM pucchA, go0! pallagasaMThite, evaM jAva thaNiyakumArANaM, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA, go0! NANAsaMThANasaM0, evaM maNUsANavi, vANamaMtarANaM pucchA, go0 ! paDahagasaM0, jotisiyANaM pucchA ?, go0! jhallarisaMThANasaM050, sohammagadevANaM pucchA, go0 ! uDDamuyaMgAgArasaMThie paM0, evaM jAva anuyadevANaM, gevejagadevANaM pucchA, go0 ! pupphacaMgerisaMThie paM0, aNuttarovavAiyANaM pucchA, go0 ! javanAliyAsaMThite ohI, pN0| (sUtraM 319) neraiyANaM bhaMte ! ohissa kiM aMto0 bAhi0, go0! aMto no bAhi, evaM jAva thaNiyakumArA, paMcidiyatirikkhajoNiyANaM pucchA, go! no aMto bAhiM, maNUsANaM pucchA, go0| aMtovi bAhipi, vANamaMtarajoisiyavemANiyANaM jahA neraiyANaM / neraiyANaM bhaMte ! kiM desohI sabohI ?, go0! desohI no sabohI, evaM jAva thaNiyakumArA, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA, go0 ! desohI no savohI, maNUsANaM pucchA, cieaeeeeeeeeeeeeace // 54 // For Personal & Private Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ go0 ! desohIvi sohI vi, vANamaMtara joisiyavemANiyANaM jahA neraiyANaM / neraiyANaM bhaMte ! ohI kiM ANugAmite aNANugAmite vaDamANate hIyamANae paDivAI appaDivAI avaTTie aNavaTThie 1, go0 ! ANugAmie no aNANugAmie no vaddhamANate no hIyamANae no paDivAI appaDivAI avaTThie no aNavaTTie, evaM jAva thaNiyakumArANaM, paMcidiyatirikkhajoNiyANaM pucchA, go0 ! ANugAmitevi jAva aNavaTTievi, evaM maNUsANavi, vANamaMtara jotisiyavemANiyANaM jahA neraiyANaM (sUtraM 319 ) // paNNavaNAe ohipadaM samattaM // 33 // 'raiyANa' mityAdi, 'tappAgArasaMThie 'ti tapro nAma kASThasamudAyavizeSo yo nadIpravAheNa plAvyamAno dUrAdAnIyate sa cAyatarUyastrazca bhavati, tadAkArasaMsthito'vadhirnArakANAM asurakumArAdInAM sarveSAmapi bhavanapatInAM palaka saMsthAna saMsthitaH, palako nAma lATadeze dhAnyAdhAravizeSaH, sa cordhvAdha Ayata upari ca kiJcitsaGkSiptaH, paJcendriyatiryagyonikAnAM manuSyANAM ca nAnAsaMsthAnasaMsthito, yathA svayambhUramaNodadhau matsyAH, api ca tatra matsyAnAM valayAkAraM saMsthAnaM niSiddhaM tiryagmanuSyAvadhestu tadapi bhavati, uktaM ca - " nANAgAro tiriyamaNupasu macchA sayaMbhUramaNeva / tattha valayaM nisiddhaM tassa puNa tayaMpi hojAhi // 1 // " vyantarANAM paTahasaMsthAna saMsthitaH, paTaha AtodyavizeSaH, sa ca kiJcidAyata uparyadhazca samapramANaH, jyotiSkadevAnAM jhallarIsaMsthAna saMsthitaH, jhalarI - carmAvanaddhavistIrNavalayAkArA AtodyavizeSarUpA dezavizeSe prasiddhA, saudharmadevAdInAmacyutadeva paryantAnAM mRdaGgasaMsthAna saMsthitaH, For Personal & Private Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- mRdaGgo vAdyavizeSaH, sacAdhastAt vistIrNa upari ca tanukaH supratItaH, aveyakadevAnAM prathitapuSpasazikhAkarUpaca-18 33 avayA: mala- DrerIsaMsthAnasaMsthitaH, anuttaropapAtikadevAnAM kanyAcolakAparaparyAyajavanAlakasaMsthAnasaMsthitaH, tathA ca taprAkArA-4 | dhipadaM sU. yavRttI. dInAM vyAkhyAnamidaM bhASyakRdAha-"tappeNa samAgAro tappAgAro sa caayyttNso| uddhAyato u pallo uriM ca sa4 319 // 542 // kiMci saMkhitto // 1 // nacAyato samoviya paDaho heTTovari paIto so| cammANavaNaddhavicchinnavalayarUvA u jhalariyA // 2 // uddhAyao muiMgo heTThA ruMdo tahovariM tnnuo| puSphasihAvaliraiyA caMgerI pupphacaMgerI // 3 // javanAlaotti bhaNNai ubbha sirakaMcuo kumaariie||" iti, anena ca saMsthAnapratipAdanenedamAveditaM draSTavyaM, bhavanapativyantarANAmUrdhva prabhUto'vadhivaimAnikAnAmadhaH jyotiSkanArakANAM tiryak vicitro naratirazcAM, Aha ca-"bhavaNavaivaNayarANaM urlDa bahugo aho ya sesANaM / nAragajoisiyANaM tiriyaM orAlio citto // 1 // " tathA nairayikabhavanapati vyantarajyotiSkavaimAnikAH tathAbhavaskhAbhAvyAdavadhemadhyavarttino na punarbahiH, kimuktaM bhvti?-srvtHprkaashikh| sambaddhAvadhayo bhavanti, na tu sparddhakAvadhayo vicchinnAvadhayo vA, tiryakrapaJcendriyAstvavadherantana vidyante, kintu // 54 // bahiH, atrApyeSa bhAvArtha:-tiryakrapaJcendriyAstathAbhavaskhAbhAvyAt spardhakAvadhayo vicchinnApAntarAlasarvataHprakAzyavadhiyo vA bhavanti, sparddhakAdyavadhayo veti bhAvaH, dezAvadhisarvAvadhicintAyAM manuSyavarjAH sarve'pi dezAvadhayaH, manuSyAstu dezAvadhayo'pi bhavanti sarvAvadhayo'pi, paramAvadherapi teSAM sambhavAt / AnugAmikAdicintAyAM nairayikabhavanapati For Personal & Private Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyantarajyotiSka vaimAnikA AnugAmikApratipAtyavasthitAvadhayo natvanAnugAmikavarddhamAnahIyamAnapratipAtyanavasthitAvadhayastathAbhavakhAbhAvyAt, tiryakpaJcendriyamanuSyANAM tvaSTadhA'vadhiriti // iti zrImalayagiri prajJApanATI - kAyAM trayastriMzattamamavadhyAkhyaM padaM samAptam // 33 // atha catustriMzattamaM pravIcArapariNAmAkhyaM padaM // 34 // tadevamuktaM trayastriMzattamaM padaM, samprati catustriMzattamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarapade jJAnapariNAmavizeSo'vadhiruktaH, atra tu pariNAmasAmyAdveda pariNAmavizeSaH pravIcAraH pratipAdyate iti, tatra ca sakalavaktavyatopasaGgrAhike ime dve gAthe aNaMtaragayAhAre 1, AhAre bhoyaNAiya 2 / poggalA neva jANaMti 3, ajjhavasANA 4 ya AhiyA // 1 // sammattassAhigame 5 tatto pariyAraNA 6 ya boddhavA / kAe phAse rUve sadde ya maNe ya appabahuM // 2 // neraiyA NaM bhaMte ! anaMtarAhArA tato nivattaNA tato pariyAiNayA tato pariNAmayA tato pariyAraNayA tao pacchA viuvaNayA 1, haMtA ! go0 ! neraiyANaM aNaMtarAhArA tato nivattaNayA tato pariyAdiNayA tato pariNAmayA tao pariyAraNayA tao pacchA viuvaNayA, asurakumArA NaM bhaMte ! anaMtarAhArA tato nivattaNayA tato pariyAiNayA tato pariNAmayA tato viuvaNayA tao pacchA For Personal & Private Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanApariyAraNayA ?, haMtA! go! asurakumArA aNaMtarAhArA tato nivvattaNayA jAva tato pacchA pariyA0, evaM jAva thaNiya- 8 |34 pariyA: mala- kumArA, puDhavikAiyA NaM bhaMte ! aNaMtarAhArA tato nivvattagayA tato pariyAiNayA tato pariNAmayA tato pariyA0 tato- cAraNApadaM ya0vRttI. viu01, haMtA ! go ! taM ceva jAva pariyAraNayA no cevaNaM viuvaNayA, evaM jAva cauriMdiyA, navaraM vAukAiyA paM- . sU. 320 ciMdiyatirikkhajoNiyA maNUsA ya jahA neraiyA, vANamaMtarajoisiyavemANiyA jahA asurakumArA (sUtraM 320) // 543 // ___ 'aNaMtarAgayAhAre'ityAdi, prathamamanantarAgatAhArako nairayikAdirvaktavyaH, tadanantaraM 'AhAre bhoyaNAiya' iti | AhArAbhogatA AdizabdAdAhArAnAbhogatA ca vaktavyA, yathA 'nerayikANaM bhaMte ! AhAre kiM Abhoganivattie aNAbhoganivattie' ityAdi, tathA 'poggalA neva jANaMti' iti, nairayikA AhAratayA gRhItAn pudgalAnnaiva jAnantI tyAdi caturvizatidaNDakakrameNa vaktavyaM, 'ajjhavasANA ya Ahiya'tti tadanantaraM nairayikAdInAM krameNAdhyavasAnAhAni, sUtre puMlliGganirdezaH prAkRtatvAt , caH pUrvApekSayA samuccaye, AkhyAtAni, tadanantaraM 'sammattassa ahigame' iti, samyaktvasyAdhigamo nerayikAdicatavizatidaNDakakrameNa cintanIyaH, 'tatto pariyAraNA ya boddhavvA' iti tataHsamyaktvAdhigamapratipAdanAdUrdhva paricAraNA vaktavyatayA boddhavyA, kasmin vipaye ityAha-kAye sparza rUpe zabde // 543 // manasi ca, tataH kAyapravIcArAdInAmalpabahutvaM, bhAvapradhAno'yaM nirdeza:-alpabahatvaM vaktavyaM / samprati 'yathoddezaM ni-4 hAza' iti prathamato'nantarAgatAhAravaktavyatAmabhidhitsaridamAha-nerahayA NaM bhaMte' ityAdi, nairayikAH, Namiti dain Education International For Personal & Private Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAkyAlaGkAre, bhadanta ! - paramakalyANayogin ! paramasukhayogin ! vA anantaraM - upapAtakSetraprAptisamayameva AhArayantItyanantarAgatAhArAH, 'tato nivattaNayA' iti tataH - anantarAhAragrahaNAdArabhya krameNa zarIrasyeti gamyate nivarttanA - niSpattirbhavati, 'tato pariyAiNayA' iti tataH - zarIraniSpatterArabhya paryAdAnaM - yathAyogamaGgapratyaGgairlomAhArAdinA samantataH pudgalAdAnaM 'tato pariNAmaNayA' iti tataH pudgalAdAnAdanantaraM teSAM pudgalAnAM pariNAmanaMindriyAdirUpatayA pariNatyApAdanaM 'tato pariyAraNayA' iti tataH - indriyAdirUpatayA pariNatyApAdanAdUrdhvaM paricAraNA- yathAyogaM zabdAdiviSayopabhogaH, tataH pazcAt vikurvaNA - vaikriyalabdhivazAt vikriyA nAnArUpA 1, eva mukte bhagavAnAha - 'haMtA ! goyame' tyAdi, hantetyabhyanujJArtha, haMtA ! gautama ! nairayikA anantarAhArA ityAdi, tadevaM yathA nairayikANAmanantarAhArAdivaktavyatoktA tathA asurakumArAdInAmapi stanitakumAraparyavasAnAnAM vaktavyA, navaraM teSAM pUrva vikurvaNaM pazcAt paricAraNA, te hi viziSTazabdAdyupabhogavAJchAyAM pUrvamiSTaM vaikriyaM rUpaM kurvanti pazcAt | zabdAdyupabhogamityeSa niyamaH, zeSAstu zabdAdyupabhogasampattau satyAM harSavazAt viziSTatarazabdAdyupabhogavAJchAtaH anyato vA kutazcitkAraNAt vikurvate, tatasteSAM pUrva pravIcAraNA pazcAdvikurvaNeti, pRthivIkAyaviSaye praznasUtraM tathaiva uttarasUtre tAvad vaktavyaM yAvat paricAraNA, teSAmapi sparzopabhogasambhavAt, 'no ceva NaM viuvaNaya'tti na caiva teSAM vikurvaNA vAcyA, vaikriyalabdherasambhavAt, 'eva' mityAdi, evaM - pRthivIkAyikavat apkAyAdayo vAtakAyavajastA For Personal & Private Use Only www.jairelibrary.org Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 paricAraNApadaM sU. 321 prajJApanA-IN | vadadhyetavyA yAvaccaturindriyAH, sarveSAmapi vaikriyalabdherasambhavena sUtrasya samAnatvAt , vAtakAyAn prati vizeSamabhi- yA:mala- dhitsuH samAnagamatvAt paJcendriyatiryagmanuSyANAmapi vAtakAyaiH sahAtidezamAha-'navara'mityAdi, 'jahAM neraiyA yavRttI. iti yathA nairayikAstathA vaktavyAH, kimuktaM bhavati ?-'nairayikavat vikurvaNA'pyeteSAM vaktavyA, vaikriyalabdhisambha vAt , sA ca pravIcAraNAyAH pazcAditi, 'vANamaMtarajoisavemANiyA jahA asurakumArA' iti asurakumArANAmiva // 544 // vyantarAdInAmapi pUrva vikurvaNA pazcAt paricAraNA vaktavyeti bhAvaH, suragaNAnAM sarveSAmapi tathAkhAbhAvyAt, uktaM ca mUlaTIkAyAm-"puvaM viuvaNA khalu pacchA pariyAraNA suragaNANaM / sesANa puvapariyAraNA u pacchA viuvaNayA // 1 // " iti // samprati AhAraviSayamAbhogaM cicintayipuridamAha- . neraiyA NaM bhaMte ! AhAre kiM Abhoganivattite aNAbhogani0, go ! Abhoganivattievi aNA0, evaM asurakumArANaM jAva vemANiyANaM,NavaraM egidiyANaM noAbhoganivattie aNAbhoganibattie / neraiyA NaM bhaMte! je poggale AhAravAe giNhaMti te kiM jANaMti pA0 AhAreMti udAhu na yAti na pAsaM0 AhAreMti, go.!na yANaMti na pAsaMti AhArati, evaM jAva teiMdiyA, cauridiyANaM pucchA, go0 ! atthegatiyA na yANaMti pAsaMti AhA0 atthegaiyA na yANaMti na pAsaMti AhA0, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA, go0! atthe0 jA0 pA0 AhA01 atthe0 jA0 na pA0 AhA... atthe0 na yANaMti pAsaMti AhA0 3 atthe na jA0 napA0 A0 4, evaM jAva maNussANavi, vANamaMtarajoisiyA jahA // 544 // For Personal & Private Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neraiyA, vemANiyANaM pucchA, go0 ! atthe0 jA0 pA0 A0, atthe na jA na pA0 A0, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vu0 vemANiyA atthe0 jA0 pA0 A. atthe na jAna pA0 A01, go0 vemANiyA duvihA paM0,0-mAImicchaddihiuvavanagA ya amAyisammaddihiuva0, evaM jahA iMdiyauddesae paDhame bhaNitaM tahA bhANitavaM jAva se eeNaDheNaM go! evaM vuccati, neraiyA NaM bhaMte kevatiyA ajjhavasANA paM0 1, go0! asaMkhejA ajjhavasANA, te NaM bhaMte ! kiM pasatthA apasatthA ?, go0 ! pasatthAvi apa0 evaM jAva vemANiyANaM / neraiyA NaM bhaMte ! kiM sammattAbhigamI micchattAbhigamI sammAmicchattAbhigamI ,go0! sammattAbhigamIvi micchattAbhigamIvi sammAmicchattAbhigamIvi, evaM jAva vemANiyAvi, navaraM egidiyavigaliMdiyA No sammattAbhigamI micchattAbhigamI no sammAmicchattAbhigamI (sUtraM 321) 'neraiyANa'mityAdi, Abhoganirvartito yadA manaHpraNidhAnapUrvamAhAraM gRhNanti, zeSakAlamanAbhoganivartitaH, sa| ca lomAhAro'vasAtavyaH, evaM zeSANAmapi jIvAnAmAbhoganirvartito'nAbhoganirvartitazcAhAro bhAvanIyaH, navaramekendriyANAmatistokApaTumanodravyalabdhisampannatvAt paTutara Abhogo nopajAyate iti teSAM sarvadA'nAbhoganirva|rtita evAhAro na punaH kdaacidpyaabhognirvrtitH| adhunA AhAryamANapudgalaviSaye jJAnadarzane cintayati-'neraiyA NaM bhaMte' ityAdi, nairayikA Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta ! yAn pudgalAn AhAratayA gRhanti tAn kiM jAnanti pazyanti uta neti ?, bhagavAnAha-gautama ! na jAnantyavadhijJAnena, lomAhAratayA teSAmatisUkSmatvena nArakA For Personal & Private Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAvadheraviSayatvAt , na ca pazyanti cakSurindriyaviSayAbhAvAt , dvIndriyA na jAnanti, mithyAjJAnatayA teSAM samyak 34 pariyA: mala- parijJAnAbhAvAt , dvIndriyANAM hi matyajJAnaM tadapi cAspaSTamataHprakSepAhAramapi na te khayaM gRhyamANamapi samyak jA- cAraNApadaM yavRttI. nanti cakSurindriyAbhAvAt na ca pazyanti, evaM trIndriyA api jJAnadarzanavikalA bhAvanIyAH, caturindriyAH 'atthegai- sU. 321 yatti santyekake ye khayaM gRhyamANamapyAhAraM prakSeparUpamapi na jAnanti, mithyAjJAnitvAt , teSAmapi hi dviindriyaannaa||545|| miva matyajJAnaM tadapi cAvispaSTamiti, cakSuSA punaH pazyanti cakSurindriyasadbhAvAt , tathAhi-pazyanti makSikAdayo guDAdikamiti evamAhArayanti, tathA santyekake caturindriyA ye na jAnanti, mithyAjJAnitvAt , na pazyanti ca andhaIS| kArAdinA cakSurdarzanasya vyAhatatvAt anAbhogasambhavAdvA, tiryapaJcendriyatirazcAM caturbhaGgI prakSepAhAraM lomAhAraM // cAdhikRtya bhAvanIyA, tatra prakSepAhAramadhikRtyaivaM bhAvanA-santyekake tiryapaJcendriyA ye prakSepamAhAraM jAnanti, samyagjJAnitayA teSAM yathAvasthitaparijJAnAta , pazyanti cakSurindriyabhAvAt evamAhArayanti 1, tathA santyekake ye |jAnanti pUrvavat na ca pazyanti cakSurdarzanasyAndhakArAdinA anAbhogena ca vyAhatatvAt 2, tathA santyekake ye na jAnanti mithyAjJAnitayA samyakaparijJAnAbhAvAt pazyanti punazcakSurindriyopayogAt 3 tathA santyekake ye na jAna // 545 // rAnti mithyAjJAnitvAnna ca pazyanti pUrvavat evamAhArayanti 4 lomAhArApekSayA tvevaM bhAvanA-santyekake tiyeMpaJce-|| ndriyA ye lomAhAramapi jAnanti, viziSTAvadhijJAnaparikalitatvAt , pazyanti tathAvidhakSayopazamabhAvata. indriyapA Sadesae999900000000000 For Personal & Private Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TavasyAtivizuddhatvAt evamAhArayanti 1 tathA sanyekake ye na jAnanti pUrvavat na tu pazyanti tathAvidhasyendriyapA-18 TavasthAbhAvAt 2 tathA santyekake ye na jAnanti pazyanti punastadviSayendriyapATavasya bhAvAt 3 tathA sanyekake ye na jAnanti mithyAjJAnitvAt avadhivikalatvAt avadhiviSayAtItatvAdvA, na ca pazyanti tathArUpapATavAbhAvAt 4 iti, evaM manuSyANAmapi lomAhAraprakSepAhArau pratItya caturbhaGgI bhAvanIyA, 'vANamaMtarajoisiyA jahA neraiyA' iti, nairayikAvadhiriva vyantarajyotiSkAvadhirapi manobhakSitve'pyAhArapudgalAnAmaviSayatvAt , 'vemANiyANaM puccha'|tti, vaimAnikAnAM pRthak sUtraM vaktavyaM, 'vemANiyA NaM bhaMte !' je poggale AhArattAe geNhaMti te kiM jANaMti pAsaMti | AhAreMti udAhu na jANaMti na pAsaMti AhAreMti' iti, bhagavAnAha-'goyametyAdi, mAyA pUrvabhavakRtA vidyate yeSAM te mAyino, mAyayA hi yayA tayA vA bAdararUpakRtayA kaluSakarmaprAdurbhAvaH, kaluSe ca karmaNyudayamAgate bhavapratyayAdapyupajAyamAno'vadhirnAtisamIcIno bhavati, ete ca samyagdRzo na veditavyAH, tathA mithyA-viparyastA dRSTiHjinapraNItavastutattvapratipattiryeSAM te mithyAdRSTayaH, mAyinazca mithyAdRSTayazca mAyimithyAdRSTayaste ca te upapannAzca mAyimithyAdRSTa-yupapannAsta eva khArthikakapratyayavidhAnAt mAyimithyAdRSTayupapannakAste coparitanoparitanauveyakaparyavasAnA vijJeyAH, teSAM yathAyogamavazyaM mithyASTitvasya mAyitvasya ca bhAvAt, tadviparItA amAyisamyagdRSTayupapanakAH, te cAnuttaravimAnavAsinaH, teSAmavazyaM samyagdRSTitvaM, pUrvAnantarabhave nitarAM pratanukrodhamAnamAyAlobhatvasyopa Seeeeeeeeeeeeeeeeeeeee dain Education International For Personal & Private Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yAH malaya. vRttI. 34 paricAraNApadaM sU. 321 // 546 // zAnta kaSAyatvasya ca bhAvAt ,Aha ca mUlaTIkAkAra:-"vemANiyA mAyimicchahiTThIuvavaNNagA jAva uvarimagevejjA, amAyisammahiTThiuvavannagA anuttarasurA eva gRhyante" iti, 'evaM jahe'tyAdi, evamuktena prakAreNa prAk yathA indri- | yasatke prathamoddezake bhaNitaM tathA bhaNitavyaM, taca tAvat yAvat sarvAntimaM se eeNaTeNa'mityAdinA nigamanavAkyaM, tacaivam-'tattha NaM je te mAyimicchahiTiuvavannagA te NaM na jANaMti na pAsaMti AhAreMti, tattha NaM je te amAyi| sammaddiTThiuvavaNNagA te NaM duvihA paNNattA, taMjahA-aNaMtarovavaNNagA ya paraMparovavaNNagA ya, tattha NaM je te aNaMta rovavaNNagA te NaM Na yANaMti na pAsaMti AhAreMti, tattha NaM je te paraMparovavaNNagA te NaM duvihA paM0, taM0-pajatta|gA ya apajattagA ya, tattha NaM je te apajattagA te NaM na jANaMti na pAsaMti AhAreMti, tattha NaM je te pajattagA te duvihA paM0,taM0-uvauttA ya aNuvauttA ya, tattha NaM je te aNuvauttA te NaM Na yANaMti na pAsaMti AhAreMti, tattha NaM je te uvauttA te NaM jANaMti pAsaMti AhAraiti, se eeNaTTeNaM goyamA! evaM vuccati-atthegaiyA na jANati na |pAsaMti AhAreMti atthegaiyA jANaMti pAsaMti AhAraiti" iti, asyAyamarthaH-tatra ye te mAyimithyAdRSTa-yupapannakA uparitanoparitanaveyakaparyavasAnA ityarthaH te manobhakSyAhArayogyAn pudgalAn na jAnanti avadhijJAnena, tadavadhesteSAmaviSayatvAt , na pazyanti cakSuSA, tathAvidhapATavAbhAvAt , ye'pyamAyisamyagdRSTayupapannakA anuttaravimAnavAsina - ityarthaH, te dvidhA-anantaropapannakA paramparopapannakAzca, prathamasamayotpannA aprathamasamayotpannAzcetyarthaH, atra yete // 546 // For Personal & Private Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anantaropapannakAste na jAnanti na pazyanti, prathamasamayotpannatayA'vadhijJAnopayogasya cakSurindriyasya cAbhAvAt , kintvevamevAhArayanti, tatra ye te paramparopapannakAste dvividhAH, tadyathA-paryAptA aparyAptAzca, tatra ye te aparyAptakAste na jAnanti na ca pazyanti, paryAptInAmasampUrNatvenAvadhyAdhupayogAbhAvAt , ye'pi paryApsAste'pi dvividhAH, tadyathA-upayuktA anupayuktAzca, tatra ye te upayuktAste jAnanti, avadhAnavazato yathAzakti niyamena jJAnasya khaviSayaparicchedAya pravRttisambhavAt , pazyanti cakSuSA indriyapATavasya teSAmativiziSTatvAt , ye tvanupayuktAste na jAnanti na ca pazyanti anupayuktatvAdeva, upayuktA api kathaM manobhakSyAhArayogyAn pudgalAn jAnate iti cet , ucca ihAvazyakaprathamapIThikAyAmavadhijJAnAdhikAre'bhihitam-"saMkheja kammadave loe thoUNayaM paliyaM" asthAyamarthaHkArmaNazarIradravyANi pazyan kSetrato lokasya saGkhyeyAn bhAgAn pazyati kAlataH stokonaM palyopamaM yAvat , anuttarAstu sampUrNI lokanADI pazyanti, 'saMbhinna loganAliM pAsaMti anuttarA devA' iti vacanAt , tataste manobhakSyAhAra| yogyAnapi pudgalAn jAnanti, Aha ca mUlaTIkAkAra:-'te jAnanti pazyanti AhArayanti ca, vizuddhatvAdavadherindriyaviSayasya cAtivizuddhatvAt pazyantyapi" iti, atra indriyaviSayasyeti-indriyapATavasyetibhAvaH, upasaMhAravAkyaM pratItaM / adhyavasAyacintAyAM pratyekaM nairayikAdInAmasaGkhyayAnyadhyavasAnAni pratisamayaM prAyo'nyAnyAdhyavasAnabhAvAt / samyaktvAdyadhigamacintAM kurvannAha-'neraiyA Na'mityAdi, nairayikAH Namiti pUrvavat bhadanta ! kiM samyaktvA dan Education International For Personal & Private Use Only wwwane brary.org Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0 vRttI. 34 paricAraNApadaM sU. 322-323 // 547 // 389e999098999999990 dhigAminaH-samyaktvaprAptivantaH, evaM mithyAtvAdhigAminaH samyagmithyAtvAdhigAminazca ?, bhagavAnAha-gautama || 'samme'tyAdi sugama, trividhAyA api prApteryathAyogaM sambhavAt , evaM jAve'tyAdi, evaM-nairayikagatenAbhilApaprakAreNa nirantaraM tAvadvaktavyaM yAvadvaimAnikAH, navaramekendriyANAM vikalendriyANAM keSAMcit sAsAdanasamyaktvamapi labhyate / tathApi te mithyAtvAbhimukhA iti sadapi tanna vivakSitaM / samprati paricAraNAM pratipipAdayiSuridamAhadevA gaM bhaMte ! kiM sadevIyA sapariyArA sadevIyA apariyArA adevIyA sapariyArA adevIyA apariyArA ?, go.! atthegatiyA devA sadevIyA sapariyArA atthegatiyA devA adevIyA sapariyArA atthe0 devA adeviyA aparicArA no ceva NaM devA sadevIyA aparicArA, se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccati-atthe0 devA sadevIyA saparicArA taM ceva jAva no ceva NaM devA sadevIyA apa0 ?, go0! bhavaNapativANamaMtarajotisasohaMmmIsANesu kappesu devA sadevIyA sapariyArA, sarNakumAramAhiMdabaMbhalomalaMtagamahAsukkasahassAraANayapANayaAraNacuesu kappesu devA adevIyA saparicArA gevejjaaNusarovavAiyA devA adevIyA apariyAragA, no cevaNaM devA sadevIyA aparicArA, se teNaTeNaM go0! evaM vu0 atthe0 devA sadevIyA saparicArA taM ceva no ceva NaM devA sadeSIyA apariyArA (sUtraM 322) kativihA NaM bhaMte! pariyAraNA paM01, go0 ! paMcavihA pariyAraNA paM0,0-kAyapariyAraNA phAsapariyAraNA svapa0 saddapari0maNapa0,se keNa?NaM bhaMte ! evaM tu. paMcavihA pari0 paM0, taM0-kAyapa0 jAva maNapa01, go0! bhavaNavaivANamaMtarajoisasohammIsANesu kappesu devA kAyapari0 // 547 // Jain Education Ternational For Personal & Private Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarNakumAramAhidesu kappesu devA phAsapari0 baMbhaloyalaMtagesu devA rUvapariyA0 mahAsukkasahassAresu devA saddapa0 ANayapANayaAraNacuesu kappesu devA maNapa0, gevejjaaNuttarovavAiyA devA apariyAragA, se teNaTeNaM go0! taM ceva jAva maNapariyAragA, tattha NaM je te kAyapariyAragA devA tesi NaM icchAmaNe samuppajati-icchAmo NaM accharAMhiM saddhiM kAyapariyAraM karettae, tae Na tehiM devehiM evaM maNasIkae samANe khippAmeva tAo accharAo orAlAtiM siMgArAI maNuNNAI maNoharAI maNoramAI uttaraveuviyarUvAI viuvaMti viuvittA tesiM devANaM aMtiyaM pAumbhavaMti, tate NaM te devA tAhiM accharAhiM saddhiM kAyapariyAraNaM kareMti (sUtraM 323) se jahANAmae sIyA poggalA sItaM pappa sIyaM ceva ativatittANaM ciTThati, usiNA vA poggalA usiNaM pappa usiNaM ceva ativatitANaM ciTThati, evameva tehiM devehiM tAhiM accharAhiM saddhiM kAyapariyAraNaM kate samANe se icchAmaNe khippAmeva aveti (sUtraM 324) atthi NaM bhaMte ! tesiM devANaM sukapoggalA, hatA! asthi, te NaM bhaMte ! tAsiM accharANaM kIsattAte bhuJjo 2 pariNamaMti?, go0 ! sotiMdiyattAte cakkhuiMdi0 pANidiya0 rasiMdiya0 phAsiMdiyacAte iTTattAte kaMtatAte maNumattAte maNAmattAte subhagatAte sohaggarUvajovaNaguNalAvannatAe te tAsiM bhujo 2 pariNamaMti (sUtraM 325) tattha Na je te phAsapariyAragA devA tesiNaM icchAmaNe samuppajjati, evaM jaheva kAyapariyAragA taheva niravasesaM bhANitaI / tattha paMje te svapariyAragA devA tesiNaM icchAmaNe samuppajati icchAmoNaM accharAhiM saddhiM rUvapariyAraNaM karettate, te Ne tehiM devehiM evaM maNasIkate samANe taheva jAva uttaraveuvitAti savAI viudati viuvittA jeNAmeva te devA teNAmeva uvAgacchati uvAgacchittA tesiM devANaM asAmate ThiccA tAI urAlAI jAva maNoramAiM uttara For Personal & Private Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA:'malayavRttI. // 548 // veuvitAI ruvAI uvadaMsemANIto 2 ciTThati, tate NaM te devA tAhiM accharAhiM saddhiM rUvapariyAraNaM kareMti, sesaM taM ceva 34 pravIjAva bhujo 2 pariNamanti / tattha NaM je te sahapariyAragA devA tesi NaM icchAmaNe samuppajati-icchAmo NaM accharAhiM saddhiM 4cArapadaMsU. saddapariyAraNaM karettae, tate NaM tehiM devehiM evaM maNasIkae samANe taheva jAva uttaraveubviyAtiM rUvAti viuvvati viudittA 323-327 jeNAmeva te devA teNAmeva uvAgacchaMti 2 tA tesiM devANaM adUrasAmaMte ThiccA aNuttarAI uccAvayAI saddAI samudIremANIto 2 ciTThati, tate NaM te devA tAhiM accharAhiM saddhiM saddapariyAraNaM kareMti sesaM taM ceva jAva bhujjo 2 pariNamaMti / tattha NaM je te maNapariyAragA devA tesiM icchAmaNe samuppajati, icchAmo NaM accharAhiM saddhiM maNapariyAraNaM karettate, tate Na tehiM devehi evaM maNasIkae samANe khippAmeva tAo accharAo tattha gayAo ceva samANIo aNuttarAti uccAvayAtiM maNAI saMpahAreMmANIto 2 ciTThati, tate NaM te devA tAhiM accharAhiM saddhiM maNapariyAraNaM kareMti, sesaM niravasesaM taM ceva jAva bhujo 2 pa0 (sUtraM 326) etesiNaM bhaMte ! devANaM kAyapariyAragANaM jAva maNapariyAragANaM apariyAragANa ya kayare0 appA vA 41, go0 ! savatthovA devA apariyAragA maNapariyAragA saMkhe0 saddapariyAragA asaMkhe0 rUvapa0 asaM0 phAsapa0 asaM0 kAyapa0 asaM0 // (sUtraM 327) paNNavaNAe pariyAraNApayaM samattaM // 34 // 'devANa'mityAdi, sugama, navaraM bhavanapativyantarajyotiSkasaudharmezAnakalpeSu devA sadevIkAH, devInAM tatrotpAdAt, ata eva saparicArAH-paricAraNAsahitAH, devInAM tatparigrahe yathAyogaM bhAvataH kAyapravIcArabhAvAt , sanatkumAramAhe // 548 // For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ndrayolalokalAntakayomahAzakrasahasrArayorAnatAdicatuSu kalpeSu devA adevIkAH, tatra devInAmutpAdAbhAvAt , atha ca / saparicArAH-paricAraNAsahitAH, saudharmazAnagatadevIbhiH saha yathAkrama sparzarUpazabdamanaHpravIcArabhAvAt , veyakAnuttaropapAtino devA adevIkAH, devInAM tatrotpAdAbhAvAt aparicArAH-apravIcArAH, atyantamandapuruSavedodayatayA manasApi pravIcArAsambhavAt ,na punaste devAH sadevIkA aparIcArAH,tathAbhavaskhAbhAbyAt , 'se eeNa'mityAdi nigamanavAkyaM / devAH sadevIkAH saparicArA ityuktaM, tatra paricAraNAmeva jijJAsuH pRcchati-'kaivihANa'mityAdi,sugama, bhagavAnAha-'gautameM'tyAdi gatArtha, navaraM kAyaparicAragA' iti kAyena-zarIreNa manuSyastrIpuMsAnAmiva paricAro-maithunopasevanaM yeSAM te kAyaparicArakAH, kimuktaM bhavati?-bhavanapatyAdaya IzAnadevalokadevaparyantAH sakliSTodayapuruSavedakarmaprabhAvato manuSyavat maithunasukhapralIyamAnAH sarvAGgINaM kAyaklezajaM saMsparzasukhamavApya prItimAsAdayanti nAnyatheti, sanatkumAramAhendrayoH kalpayordevAH sparzaparicArakAH, sparzana-stanabhujorujaghanAdigAtrasaMsparzena paricAraH-pravIcAro yeSAM te tathA, te hi yadA pravIcAramabhilaSanti tadA pravIcArAbhilASukatayA pratyAsannabhUtAnAM devInAM stanAdyavayavAn saMspRzanti, tAvanmAtreNaiva teSAM kAyapravIcArAdanantaguNaM sukhaM vedopazAntizcopajAyate, brahmalokalAntakayoH kalpayordevA 'rUpaparicArakA' rUpeNa-rUpamAtradarzanena paricAro-maithunopasevanaM yeSAM te tathA, te hi surasundarINAM manobhavarAjAsthAnIyaM divyamunmAdajanaka rUpamupalabhya kAyapravIcArAdanantaguNaM suratasukhamAsAdayanti, tAvanmAtreNaivopazAntavedA kAyapravIcArAdanantagopasevanaM yeSAM te tathA, tAvanmAtreNaivopazAntavA For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 pravIcArapadaMsU. 323-327 prajJApanA- / upajAyante, mahAzukrasahasrAreSu kalpeSu devAH 'zabdaparicArakAH' zabdena-zabdamAtrazravaNena paricAro yeSAM se tathA, te yA: mala |hi icchAviSayIkRtadevIsatkagItahasitasavikArabhASitanUpurAdidhvanizravaNamAtrata evaM kAyapravIcArAdanantaguNasukhaM yavRttI. upabhujate tAvanmAtreNeva teSAM veda upazAntimati, AnataprANatAraNAcyuteSu kalpeSu devA 'manaHparicArakAH' mnsaa||549|| manobhavavikAropabRMhitaparasparoccAvacamanaHsaGkalpena paricAro maithunopasevanaM yeSAM te tathA, te hi parasparoccAvacamanaHsaGkalpamAtreNeva kAyapravIcArAdanantaguNaM sukhamavAmuvanti, tRptAzca tAvanmAtreNaivopajAyante, aveyakAnuttaropapatidevA 'aparicArakA' na vidyate paricAro-maithunopasevanaM manasA'pi yeSAM te tathA, teSAM pratanumohodayatayA prazamasukhAMtInatvAt , yadyevaM kathaM na te brahmacAriNaH 1, ucyate, cAritrapariNAmAbhAvAt , 'se teNaTeNa'mityAdi nigamanavAkyaM, tatra ye kAyaparicArakA devAsteSAM kAyapravicAraM vibhAvayiSuridamAha-'tattha 'mityAdi, tatra-teSu kAyapari|cArakAdiSu deveSu madhye yete pUrvamuktAH kAyaparicArakA bhavanapativyantarajyotiSkasaudharmezAnadevAsteSAM Namiti pUrvavat icchAmanaH-kAyaparicArecchApradhAna manaH samutpadyate, kenollekhena samutpadyate ?-icchAmaH-abhilaSAmaH Namiti pUrvavat apsarobhiH sArddha kAyaparicAraM kartumiti, 'tae Na'mityAdi, tatastairdevairevamuktena prakAreNa kAyaparicAre manasi kRte sati kSiprameva-zIghrameva tA apsarasaH khakhopabhogyadevAbhiprAyamavetya paricArAbhilASukatayA uttaravaikiyANi rUpANi vikurvantIti sambandhaH, kathaMbhUtAnItyata Aha-udArANi-sphArANi na tu hInAvayavAni tAni api Pann // 549 // dan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zRGgArANi' zRGgAro - vibhUSaNAdibhirmaNDanaM sa vidyate yeSAM tAni zRGgArANi, 'abhrAdibhya' ityAdi apratyayaH, vibhUpaNAdikRtodArazTaGgArANItyarthaH, tAni ca kadAcit kasyacidamanojJAni bhaveyuH ata Aha-- 'manojJAni' khakhopabho gyadevamanoviSayabhAvapezalAni tAni lezato'pi sambhAvyante tata Aha- 'manoharANi ' khakhopabhogyasya devasya mano haranti - AtmavazaM nayantIti manoharANi 'lihAditvAdac', taca manoharatvaM prathamasamApAtamAtrabhAvyapi bhavati tata Aha - 'manoramANi' manaH khakhopabhogyadevasambandhi ramayanti - krIDayanti pratikSaNamuttarottarAnurAgasampRktaM janayamtIti manoramANi tAni itthaMbhUtAni uttaravaikriyANi rUpANi vikurvitvA teSAM devAnAmantikaM - samIpaM prAdurbhavanti, 'tate Na' mityAdi, tataH Namiti pUrvavat, te devAstAbhirapsarobhiH sArddha kAyaparicAraNaM - manuSya iva manuSyastrIbhiH sarvAGgINakAyaklezapUrvakaM maithunopasevanaM kurvanti, evameva teSAM vedopazAntibhAvAt / tathA cAmumevArthe dRSTAntena draDhayati' se jahANAmae' ityAdi 'se' iti athazabdArthaH, sa cAtra vAkyopanyAse, yathA nAma 'te' vivakSitAH zItAH pudgalAH zItaM - zItayonikaM prANinaM prApya 'zItameva' zItatvamevAtivrajya - atizayena gatvA tiSThanti, kimuktaM bhavati ? - vizeSataH zItIbhUtasya zItayonikasya prANinaH sukhitvAyopakalpante, uSNA vA pudgalA uSNayonikaM prANinaM prApya 'uSNameva ' uSNatvamevAtitrajya - atizayena gatvA tiSThanti, vizeSataH svarUpalAbhasampattyA tasya sukhavAyopatiSThante iti bhAvaH, 'evameva' anenaiva prakAreNa tairdevaistAbhirapsarobhiH sArddhaM yathoktarUpe kAyaparicAraNe kRte For Personal & Private Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. 34 pravIcArapadaMsU. 323-327 // 55 // sati icchAmanaH-kAmaviSayecchApradhAnaM manaH kSipramevAtitRptibhAvAt zItIbhavati, iyamatra bhAvanA-yathA zItapudgalAH zItayonikasya prANinaH saMsparze zItatvaM vizeSataH AsAdayantastasya 'sukhitvAyopakalpante uSNapudgalA vA uSNayonikasya prANinaH saMsparza uSNatvamatiprabhUtamAsAdayantaH sukhAya ghaTante tathA devIzarIrapudgalA devazarIramavApya devazarIrapudgalA api devIzarIramavApya parasparaM tadguNatAM bhajamAnAH parasparaM sukhitvAyopakalpante tatastRptirupajAyate tRptibhAvAcAbhilASanivRttirbhavatIti / iha manuSyastrINAM manuSyapuruSopabhoge zukrapudgalasamataH sukhamupajAyamAnaM labdhaM tatkiM devInAmapyupabhogyadevasatkazukrapudgalasaGkramataH sukhamupajAyate Ahozcidanyatheti saMzayAno devAnAM zukrapudgalAstitvaM pRcchati-'atthi Na'mityAdi, astItinipAto'tra bahvarthe, Namiti pUrvavat, bhadanta ! teSAM devAnAM zukrapudalAH yatsamparkato devInAM sukhamupajAyate ?, 'haMtA! atthi' bhagavAnAha-gautama! santi, kevalaM te vaikriyazarIrAnta|gatA iti na garbhAdhAnahetavaH, 'te NaM bhaMte !' ityAdi, te zukrapudgalAH, Namiti pUrvavat bhadanta ! tAsAmapsarasA kIhakkharUpatayA 'bhUyo 2' yadA 2 kSaranti tadA 2 ityarthaH pariNamanti !, bhagavAnAha-goyame'tyAdi, zrotrendriyarUpatayA yAvatsparzanendriyatayA, te'pi kadAcidaniSTatayA pariNamantaH sambhAvyaran tata Aha-iSTatayA, iSTamapi kiJcitkharUpato'kAntaM bhavati, yathA zUkarAdInAmiSTamapi viSThAdi, tata Aha-'kAntatayA' kamanIyatayA, kAntamapi kiJcinmanaHspRhaNIyaM na bhavati tata Aha-'manojJatayA' atispRhaNIyatayA, tadapyatispRhaNIyatvaM kadAcidA POPO20099999900 // 55 // Jain Education Inter n al For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtakAlamAtrabhAvi sambhAvyate tata Aha-'manaApatayA' mana Amuvanti-manasi sadA ramante iti manApAstadbhAvastattA tayA, manasA sadA spRhaNIyatayeti bhAvaH, kasmAditi cet, ata Aha-'subhagatayA' 'nimittakAraNahetuSu / sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzana miti nyAyAt atra hetau tRtIyA, tato'yamarthaH-yataH subhagatayA-sarvajanapriyatayA pariNamanti tata ucyate iSTatayA kAntatayetyAdi, subhagatayA pariNamanamapi kathamiti cet, ata Aha-'sohaggarUva-| jovaNaguNalAvannattAe' iti, atra prAkRtatayA guNazabdasya lAvaNyazabdAt pUrva nipAtaH paramArthatastu parato draSTavyaH, tato'yamarthaH-saubhAgyAya-saubhAgyahetave rUpayauvanalAvaNyarUpA guNA yasya tatsaubhAgyarUpayauvanalAvaNyaguNaM tadbhAva-11 stattA tayA, tatra rUpaM-saundaryavatI AkRtiyauvanaM-paramastaruNimA lAvaNyaM-atizAyI manobhavavikArahetuH pariNativizeSaH, yataH saubhAgyaheturUpAdiguNanibandhanatayA pariNamanti tataH subhagatayA pariNamaMtItyucyate, evaM te zukrapudgalAstAsAmapsarasAM bhUyo bhUyaH pariNamanti / tadevaM kAyaparicAra uktaH, samprati sparzaparicAraM vibhAvayiSurAha-'tattha Na'mityAdi, tatra-teSu paricArakAdiSu madhye Namiti pUrvavat ye te sparzaparicArakA devAsteSAM Namiti pUrvavat evamicchAmanaH-sparzaparicAraviSayecchApradhAna manaH samutpadyate, 'evaM jaheve'tyAdi, evaM-uktena prakAreNa yathaivAnantaraM prAk kAyaparicArakA uktAH tathaiva sparzaparicArakeSvapi niravazeSa bhaNitavyaM, taccaivam-'icchAmo NaM accharAhiM saddhiM phAsapariyAraM karettae, tae NaM tehiM devahiM evaM maNasIkae samANe khippAmeva tAo accharAo urAlAI jAva viuvittA dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya. vRttI. 55 | 34 pravI-- cArapadaM sU. 323-327 tesiM devANaM aMtiyaM pAumbhavaMti,tae NaM te devA accharAhiM saddhiM phAsapariyAraM kareMti" sparzaparicAraNaM vadanacumbanastanamaInabAhuupagRhanajaghanoruprabhRtigAtrasaMsparzarUpaM, 'se jahAnAmae sIyA puggalA sIyaM pappa sIyaM ceva ativaittANaM ciTThati usiNA vA poggalA usiNaM pappa usiNaM ceva aivaittANaM ciTuMti evameva tehiM devehiM tAhiM accharAhiM saddhiM phAsapariyAraNe kae samANe icchAmaNe khippAmeva avei,' asya sapAtanikA vyAkhyA prAgvat , 'atthi NaM bhaMte ! tesiM devANaM sukkapoggalA ?, haMtA ! asthi, te paM bhaMte ! tAsiM accharANaM kIsattAe bhujo 2 pariNamaMti?, goyamA ! sotidiyattAe jAva phAsiMdiyattAe itRttAe kaMtattAe jAva bhujo 2 pariNamaMti' asyApi sapAtanikA vyAkhyA prAgvat,navaramasmin sparzapravIcAre zukrapadalasaGkamo divyaprabhAvAdavaseyaH,evaM rUpaparicArAdAvapi bhAvanIyaM, tadevamuktAH sparzaparicArakAH, samprati rUpaparicAraNAM vibhAvayiSurAha-tattha Na'mityAdi,sugama tAvat yAvat vikurvitvA 'jeNAmeva'tti yatraiva devaloke vimAne pradeze ca te devAH santi tatraiva sthAne tA apsarasa upAgacchanti, upAgamya ca teSAM devAnAM 'adUrasAmaMte' iti adUrasamIpe sthitvA tAni pUrva vikurvitAni udArANi yAvaduttaravaikriyANi rUpANi upadarzayanyastiSThanti, tataste devAstAbhirapsarobhiH sArddha rUpaparicAraNAM-parasparaM savilAsadRSTivikSepAGgapratyaGganirIkSaNanijanijAnurAgapradarzanapaTiSTaceSTAprakaTanAdirUpAM kurvanti, 'sesaM taM ceva'tti zeSaM se jahA nAmae' ityAdi tadeva yAvat 'bhujo 2 pariNamantIti vAkyama, tadevaM bhAvitA rUpaparicAraNA, samprati zabdaparicAraNAM bhAvayitukAma // 55 // For Personal & Private Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sTaTaTaTaTaTaTaraaeeee Aha-'tattha Na'mityAdi kaNThyaM, navaramadUrasamIpe sthitvA anuttarAn-sarvamanaHpralhAdajanakatayA ananyasadRzAn / ucAvacAna-prabalarataramanmathoddIpakasabhyAsabhyarUpAn zabdAn, sUtre napuMsakanirdezaHprAkRtatvAt , samudIrayantyastiSThanti, zeSaM tathaiva, 'evaM tattha NamityAdi, manaHparicArakasUtramapi tathaiva yAvanmanaHparicAre manasi kRte sati kSiprameva tA apsarasastatra gatA eva-saudharmazAnadevalokAntargatakhakhavimAnasthitA eva santyo'nuttarANi-paramasantoSajanakatayA ananyasadRzAni uccAvacAni-kAmAnuSaktasabhyAsabhyarUpANi manAMsi pracArayantyastiSThanti, iha 'tatthagayA ceva samANIo' iti vadatA devyaH sahasrAraM yAvad gacchanti na parata ityAveditaM draSTavyaM, tathA cAha saGgha-13 haNimUlaTIkAkAro haribhadrasUriH-"sanatkumArAdidevAnAM ratAbhilASe sati devyaH khalvaparigrahItAH sahasrAraM yAvadU gacchantI"ti, tathA sa eva pradezAntare Aha-"iha sohamme kappe tAsiM devINaM paliovamamAugaM tAo taddevANaM ceva havaMti, jAsiM puNa paliovamAiM samayAhiyA ThiI dusamayatisamayasaMkhejjAsaMkhejasamayAhiyA jAva dasapaliyA sohammagadevIo tAo saNaMkumArANaM gacchaMti, evaM dasapaliovari jAsiM samayAhiyA ThiI jAva vIsaM paliyA tAo baMbhalogadevANaM gacchaMti, evaM vIsapaliovari jAsiM samayAhiyA ThiI jAva tIsaM paliyA tAo mahAsukkadevANaM gacchaMti, evaM tIsaM paliovari jAsiM samayAhiyA ThiI jAva cattAlIsaM paliyA tAo ANayadevANaM tattha ThiyA ceva jhANAvalaMbaNaM hoMti, evaM cattAlIsaM paliovari jAsiM samayAhiyA ThiI jAva paMcAsa paliyA tAo Jain Education inter For Personal & Private Use Only na Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0 vRttI. // 55 // AraNadevANaM tattha ThiyAo ceva jhANAvalaMbaNaM hoMti" tathA "IsANe jAsiM devINaM paliovamamahiyamAuyaM tAo 34 pravItaddevANaM ceva hoMti, jAsiM puNa ahiyapaliovamAI samayAhiyA ThiI dusamayatisamayasaMkhejAsaMkhejasamayAhiyA jAva cArapardasU. paNNarasapaliyA tAo mAhiMdadevANaM gacchaMti, evaM pannarasapaliovari samayAhiyA ThiI jAka paNavIsaM paliyA tAo 323-327 laMtagadevANaM, jAsiM puNa paNavIsapaliovari samayAhiyA ThiI jAva paMcatIsaM paliyA tAo sahassAradevANaM, jAsiM puNa paMcattIsapaliovari samayAhiyA ThiI jAva paNayAlIsaM tAo pANayadevANaM tattha ThiyAo ceva jhANAvalaMbaNaM hoti, jAsiM puNa paNayAlIsaM paliovari samayAhiyA ThiI jAva paNapannapaliyA tAo accuyadevANaM tattha ThiyAo ceva jhANAvalaMbaNaM havaMti" iti, 'tae Na'mityAdi, tato Namiti pUrvavat , te devAH tAbhirapsarobhiH sArdhaM manaHparicAraNaM-suratAnubandhi parasparaM sabhyAsabhyamanaHsaGkalpakaraNarUpaM kurvanti, 'sesa'mityAdi, zeSaM se jahA nAmae sIyA poggalA' ityAdi niravazeSaM tAvad vaktavyaM yAvat 'bhujo 2 pariNamantIti sarvAntimaM vAkyaM, vyAkhyA cAsya prAgvat, tata Urdhva tu graiveyakAdayo manasA'pi yoSito na prArthayanti, pratanuvedodayatvAt, yathottaraM caite'nantaguNasukhabhAjaH, tathAhi-kAyapravIcArebhyo'nantaguNasukhAH sparzaparicArakAstebhyo'pyanantaguNasukhAH rUpaparicAra IMI // 552|| kAstebhyo'pi anantaguNasukhAH zabdaparicArakAstebhyo'pyanantaguNasukhA manaHparicArakAstebhyo'pi aparicArakAH anntgunnsukhaaH|saamprtmetessaamev parasparamalpabahutvamabhidhitsurAha-eesi Na'mityAdi,sarvastokA devA aparicA-1 brAnDararararararararara For Personal & Private Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakAH, te hi graiveyakAnuttaropapAtinaste ca sarvasaGkhyayA kSetrapalyopamAsaGkhyeyabhAgavarttinabhaH pradezarAzipramANA iti, tebhyo'pi manaH paricArakA devAH saGkhyeyaguNAH, teSAmAnatAdikalpacatuSTayavarttitvAt tadvarttinAM ca pUrvadevApekSayA saGkhyeyaguNakSetrapalyopamA saGkhyeya bhAgagatAkAzapradezarAzipramANatvAt, tebhyaH zabdaparicArakA asaGkhyeyaguNAH, te hi mahAzukrasahasrArakalpavAsinaH, te ca ghanIkRtalokasya ekaprAdezikyAH zreNerasaGkhyeyatame bhAge yAvanta AkAzapradezAstAvatpramANAH, tebhyo'pi rUpaparicArakA devA asaGkhyeyaguNAH, te hi brahmalokalAntaka kalpanivAsinaH, te ca pUrvadevAnadhikRtyA saGkhyeyaguNazreNyasaGkhyeyabhAgagatanabhaH pradezarAzipramANAH, tebhyo'pi sparzaparicArakA devA asaGkhyeyaguNAH, teSAM sanatkumAramAhendra kalpavarttitvAt tadvarttinAM ca brahmalokalAntakadevAnapekSyAsaGkhyeyaguNazreNyasaGkhyeya bhAgavakAzapradezaparimANatayA'dhItatvAt, tebhyaH kAyaparicArakA devA asaGkhyeyaguNAH, bhavanapatyAdInAmIzAnAntAnAM sarveSAM kAyaparicArakatvAt teSAM sarvasaGkhyayA pratarAsaGkhyeyabhAgavarttinabhaH pradezarAzipramANatvAt iti // iti zrImalayagirivira0 prajJA0 catustriMzattamaM padaM samAptam // " -**** For Personal & Private Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e atha paJcatriMzattamaM vedanAkhyaM padaM // 35 // 35vedanA padaM sU. prajJApanAyAH malaya. vRttI. // 553 // & tadevamuktaM catustriMzattamaM padaM, samprati paJcatriMzattamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarapade vedapariNAmavizeSaH pravIcAraH pratipAditaH, atra tu gatipariNAmavizeSA vedanA pratipAdyate, tatra AdI sakalavaktavyatAsaGgrahapare ime dve gAthesItA ya davasarIrA sAtA taha vedaNA bhavati dukkhA / abbhuvagamovakkamiyA nidAya aNidAya nAyabA // 1 // sAyamasAyaM so suhaM ca dukkhaM adukkhamasuhaM ca / mANasarahiyaM vigaliMdiyA u sesA duvihameva // 2 // kaivihA NaM bhaMte ! vedaNA paM01, go0! tivihA vedaNA paM0, taM0-sItA usiNA sItosiNA, neraiyA Na bhaMte ! ki sItaM vedaNaM vedeti usiNaM ve0 ve0 sItosiNaM ve vedeti ?, go0 ! sItapi vedaNaM vedeti usiNaMpi ve ve0 no sItosiNaM ve0 ve0, keI ekekapuDhavIe vedaNAo bhaNaMti, rayaNappabhApuDhavineraiyANaM bhaMte ! pucchA, go! no sItaM vedaNaM ve0 usiNaM ve0 ve0 no sItosiNaM ve. ve0, evaM jAva vAluyappabhApuDhavineraiyA, paMkappabhApuDhavinerayANaM pucchA, go0! sItaMpi ve0 ve0 usiMNapi ve0 ve0, no sItosiNaM ve0 ve0, te bahuyatarAgA je usiNaM vedaNaM vedaMti, te thovatarAgA je sItaM vedaNaM ve0, dhUmappabhAe evaM ceva duvihA, navaraM te bahutarAgA je sItaM ve0 ve0 te thovatarAgA je usiNaM ve vedeti, tamAe ya tamatamAe ya sIyaM ve ve0 no // 55 // For Personal & Private Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usiNaM ve ve0, no sItosiNaM ve. vedeti, asurakumArANaM pucchA, go! sItaMpi ve0 ve usiNaMpi velve0 sItosINapi ve. ve0, evaM jAva vemANiyA / kativihA NaM bhaMte ! vedaNA paM0 1, go0 ! caubihA vedaNA paM0 taM0-dabato khettato kAlato bhAvato, neraiyA NaM bhaMte ! kiM davato vedaNaM ve ve jAva kiM bhAvato ve ve0 1, go0! davaovi ve. ve0 jAva bhAvaovi ve0 ve0, evaM jAva vemaanniyaa| kativihA NaM bhaMte ! vedaNA paM0 1, go0 ! tivihA vedaNA, paM0, taM0-sArIrA mANasA sArIramANasA, neraiyA NaM bhaMte ! ki sArIraM ve ve0 mANasaM veyaNaM ve0 sArIramANasaM ve0 ve0, go0 ! sArIrapi ve0 ve0 mANasaMpi ve0 ve0 sArIramANasaMpi ve0 ve0, evaM jAva vemANiyA, navaraM egidiyavigaliMdiyA sArIraM ve0 ve0 no mANasaM ve ve0 no sArIramANasaM ve ve0| kaivihA NaM bhaMte ! veyaNA paM01, go0! tivihA veyaNA paM0, taM0sAtA asAtA sAtAsAtA, neraiyA NaM bhaMte ! kiM sAyaM vedaNaM vedaMti asAtaM be0 ve sAyAsAyaM ve0 ve0 1, goyamA ! tivihaMpi ve0 ve0, evaM sabajIvA jAva vemaanniyaa| kativihANaM bhaMte ! vedaNA paM0 1, go0! tivihA paM0, taM0-dukkhA suhA adukkhasuhA, neraiyA NaM bhaMte ! kiM dukkhaM vedaNaM ve0 ve0 pucchA, go0 ! dukkhaMpi ve0 ve0 suhapi ve. ve0 adukkhamasuipi ve0 ve0 evaM jAva vemANiyA / (sUtraM 328) 'sIyA ya dadhe'tyAdi, vedanA prathamataH zItA cazabdAduSNA zItoSNA ca vaktavyA, tadanantaraM dravyakSetrakAlabhAvairvedanA vaktavyA, tataH zArIrI upalakSaNAnmAnasI ca vedanA vAcyA, tataH sAtA tathA duHkhA vedanA sabhedA vaktavya For Personal & Private Use Only Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala ya0 vRttI. // 554 // tathA jJAtavyA bhavati, tadanantaramAbhyupagamikI aupakramikI ca vedanA vaktavyatayA jJAtavyA, tato'pyanantaraM nidA cAnidA ceti, sAtasukhAdInAM vizeSamAbhyupagamikyAdizabdAnAmarthaM tvagre vakSyAmaH, sAtAdivedanAM adhikRtya yo vizeSo vakSyate tatsaGgrAhikA dvitIyA gAthA - ' sAyama sAya' mityAdi, sarve saMsAriNaH sAtAmasAtAM cazabdAt sAtAsAtAM ca vedanAM vedayante, tathA sukha duHkhAM aduHkhAsukhAM ca, tathA vikalendriyA - ekadvitricaturindriyAH tuzabdasyAdhikArArthasaMsUcanArthatvAdasaMjJipaJcendriyAzca mAnasarahitAM - manovikalAM vedanAM vedayante, zeSAstu dvividhAmeva zarIramanonibandhanAM zArIrIM mAnasIM tadubhayasamudbhavAM ceti bhAvaH, nidA'nidAdigatastu vizeSo na saGgRhIto, vicitratvAt sUtragateH / tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAt prathamataH zItAdivedanAH pratipAdanArthamAha - ' kaivihA NaM bhaMte !" ityAdi, zItA - zIta pudgalasamparkasamutthA, evamuSNA, yA ca avayavabhedena zItoSNapudgalasamparkataH zItA uSNA ca sA zItoSNA, enAmeva trividhAM vedanAM nairayikAdicaturviMzatidaNDakakrameNa cintayati - 'neraiyA Na' mityAdi, tatrAdyAsu tisRSu pRthivIpUSNAM vedanAM vedayante, te hi zItAH ye narakAvAsAzca tadAzrayabhUtAH sarvato jagaprasiddhakhAdirAGgArAtirikta bahupratApoSNa pudgalasambhUtAH, caturthyAM tu paGkaprabhAbhidhAnAyAM pRthivyAM kecinnairayikA uSNavedanAM kecicca zItavedanAmanubhavanti, tatratyanarakAvAsAnAM zItoSNabhedato dvidhA bhedAt, kevalaM ye uSNavedanAM vedayante te prabhUtatarAH, prabhUteSu narakAvAsepUSNavedanAsadbhAvAt, itare zItavedanAmanubhavantaH stokAH, stokatareSu nara For Personal & Private Use Only 35 vedanA padaM sU 328 // 554 // Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvAseSu zItavedanAsambhavAt , dhUmaprabhAyAmapi pRthivyAM kecit zItavedanAkAH keciduSNavedanAkAH, navaraM zItayeda-3 nAkAH prabhUtatarAH, prabhUteSu narakAvAseSu zItavedanAsambhavAt, stokA uSNavedanAH, katipayeSveva narakAvAsepUSNavedanAbhAvAt , adhastanyostu dvayoH pRthivyoH zItavedanAmeva nairayikA anubhavanti. tatratyanairayikANAM sarveSAmuSNayonikatvAt , narakAvAsAnAM tvanupamahimAnuSaktatvAt , etAvatsUtraM cirantaneSvanipratipattyA zrayate, kecidAcAryAH punaretadviSayamadhikamapi sUtraM paThanti, tatastanmataM Aha-'keha ekkekIe puDhavIe yaNaM bhaNaMti' iti kecidAcAryA ekakassAM pRthivyAM prazbhanirvacanarUpatayA vedanA bhaNaMti, yathA bhaNanti tathopadarzayanti-'rayaNappabhe'tyAdi sugama, tadevaM nairayikANAM cintitA zItAdivedanA, sampratyasurakumArANAM tAM cicintayiSuridamAha-'asurakumArANaM pucchA' asurakumArANAM zItAdivedanAviSaye pRcchAsUtraM ca vaktavyaM, 'asurakumArANaM bhaMte ! kiM sIyaM vedaNaM veyaMti usiNaM veyaNaM veyaMti sIosiNaM veyaNaM veyaMti, iti bhagavAnAha-'goyame'tyAdi, zItAmapi vedanAM vedayante, yadA zItalajalasampUrNahRdAdiSu nimajjanAdikaM vidadhati, uSNAmapi vedanAM vedayaMte yadA ko'pi maharddhikastajAtIyo'nyajAtIyo vA kopavazAt virUpatayA dRSTyA'valokamAnaH zarIre santApamutpAdayati, yathA prathamotpannaH IzAnendro bali| caJcArAjadhAnIvAstavyAnAmasurakumArANAmutpAditavAn , anyathA vA tathAvidhoSNapudgalasampRktAvuSNavedanAmanubhavanto veditavyAH, yadA tvavayavabhedena zItapudgalasamparka uSNapudgalasamparkacopajAyate tadA zItoSNAM vedanAM vedayante, 920202090007 For Personal & Private Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: mala ya0 vRttI. // 555 // nanu upayogaH krameNa jIvAnAM bhavati, tathAkhAbhASyAt kathamatra zItoSNavedanAnubhavo yugapat prakhyApyate iti ?, ucyate, ihApi vedanAnubhavaH krameNaiva tathAjIvakhA bhAnyAt, kevalaM zItoSNavedanAhetupudgalasamparko yugapadupajAyata iti sUkSmamAzusaJcAriNamupayogakramamanapekSya yathaiva te vedayamAnA yugapadabhimanyante tathaiva pratipAditamiti na kazcidoSaH, sAmAnyataH sUtrasya pravRttatvAt, 'evaM jAva vemANiya'tti evaM - asuroktena prakAreNa yAvad vaimAnikAstAvat sUtraM vaktavyaM tacaivam- 'puDhavikAiyA NaM bhaMte! kiM sIyaM veyaNaM veyaMti usiNaM ve0 ve0 sIosiNaM veyaNaM veyaMti 1, go0 ! sIyaMpi ve0 ve0 usipi ve 0 ve0 sItosiNapi ve0 veyaMti' ityAdi, tatra pRthivIkAyikAdayo manuSyaparyavasAnAH zItavedanAM himAdiprapAte'bhivedayamAnA veditavyAH uSNavedanAmadhyAdisamparke zItoSNavedanAmavayavazaH zItoSNapudgalasambandhe iti, vyantarajyotiSkavaimAnikAstvasurakumAravat bhAvanIyAH / uktA zItAdibhedAt trividhA vedanA, samprati tAmeva vedanAM prakArAntareNAbhidhitsuH praznanirvacanasUtre Aha-- 'kaivihA NaM bhaMte' ityAdi, iha | vedanA dravyakSetrakAlabhAvasAmagrIvazAdutpadyate, sarvasyApi vastuno dravyAdisAmagrIvazAdutpadyamAnatvAt, tatra yadA' - syaiva vedanA pudgaladravya sambandhamadhikRtya cintyate tadA dravyavedanA, dravyato vedanA dravyavedanA, nArakAdyupapAtakSetrama|dhikRtya cintyamAnA kSetravedanA, nArakAdibhavakAlasambandhena vivakSyamANA kAlavedanA, vedanIyakarmodayAdupajAyamA| natvena paribhAvyamAnA bhAvavedanA, etAmeva caturvidhAM vedanAM caturviMzatidaNDakakrameNa cintayati - 'neraiyA NaM bhaMte ! For Personal & Private Use Only 35 vedanA padaM sU. 328 // 555 // Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiM davato veyaNaM vedaMti' ityAdi, sakalamapi sugmN| prakArAntareNa vedanAMpi pratipipAdayiSuH praznanirvacanasUtre 91 Aha-'kaivihA NaM bhaMte !' ityAdi, zarIre bhavA zArIrI manasi bhavA mAnasI tadubhayabhavA zArIramAnasI, zArIrI ca mAnasI ca zArIramAnasI, 'puMvatkarmadhAraya' iti puMvadbhAvaH, etAmeva caturviMzatidaNDakakrameNa cintayati-'neraiyA NaM bhaMte ! kiM sArIraM veyaNaM vedeti' ityAdi, tatra yadA parasparodIraNataH paramAdhArmikodIraNato vA kSetrAnubhAvato vA zarIre pIDAmanubhavanti tadA zArIrI vedanAM vedayante, yadA tu kevalaM manasi duHkhaM paribhAvayanti pAzcAtyaM vA bhavamAtmIyaM duSkarmakAriNamanusRtya pazcAttApamatIva kurvate tadA mAnasIM vedanAM vedayante, yadA tu zarIre manasi | coktaprakAreNa yugapat pIDAM anubhavanti tadA zArIramAnasI, ihApi vedanAnubhAvaH krameNaiva kevalaM vivakSitatAvatkAlamadhye zarIre ca pIDAmanubhavanti manasi ca etAvantaM kAlaM eka vivakSitvA yugapaccharIramanaHpIDAnubhavaH pratipAdita ityadoSaH, 'evaM jAva vemANiyA' ityAdi, evaM-nairayikoktena prakAreNa sUtraM tAvad vaktavyaM yAvadvaimAnikAH, navaramekendriyavikalendriyAH zArIrI vedanAM vedayante na mAnasIM, teSAM manaso'bhAvAt , tatastadanusAreNa tadviSayaM sUtraM vaktavyaM / prakArAntareNa vedanAmabhidhitsuH praznanirvacanasUtre Aha-'kaivihA NaM bhaMte !' ityAdi, tatra sAtA-sukharUpA asAtA-duHkharUpA sAtAsAtA-sukhaduHkhAtmikA, etAmeva narayikAdicaturviMzatidaNDakakrameNa cintayati'neraiyA Na'mityAdi, tatra tIrthakarajanmAdikAle sAtavedanAM vedayante, zeSakAlamasAtavedanAM vedayante, yadA tu pUrvasa 02020000000002929 For Personal & Private Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yA:malaya. vRttau. // 556 // atiko devo dAnavo vA vacanAmRtaiH siJcati tadA manasi sAtaM zarIre tu kSetrAnubhAvato'sAtaM yadivA manasyeva tadda-18|35vedanAzenataH tadvacanazravaNatazca sAtaM pazcAttApAnubhavanatastvasAtamiti tadA sAtAsAtavedanAmanubhavanti, atrApi tAvantaM padaM sU. vivakSitakAlamekaM vivakSitvA sAtAsAtAnubhavo yugapat pratipAditaH, paramArthatastu krameNaiva ca veditavya iti, 'eva'-INI 329 mityAdi, evaM-nairayikoktaprakAreNa sarve jIvAstAvadvaktavyA yAvadvaimAnikAH, tatra pRthivyAdayo yAvannAdyApyupadravaH sannipatati tAvat sAtavedanAM vedayante upadravasampAte tvasAtavedanAmavayavabhedenopadravasampAtabhAve sAtAsAtavedanAM, vyantarajyotiSkavaimAnikA devAH sukhamanubhavantaH sAtavedanAM cyavanAdikAle tvasAtavedanAM paravibhUtidarzanato mAtsayA~dhanubhave khavallabhadevIpariSvaGgAunubhave ca yugapajAyamAne sAtAsAtavedanAM vedayante iti / bhUyaH prakArAntareNa etAmeva pratipAdayan praznanirvacanasUtre Aha-'kaivihA NaM bhaMte !' ityAdi, yA vedanA naikAntena duHkhA bhaNituM | zakyate sukhasyApi bhAvAt nApi sukhA duHkhasyApi bhAvAt sA aduHkhasukhA sukhaduHkhAtmikA ityathaiH, atha sAtAsAtayoH sukhaduHkhayozca parasparaM kaH prativizeSaH 1, ucyate, ye krameNodayaprAptavedanIyakarmapudgalAnubhavataH sAtAsAta te sAtAsAte ucyate, ye punaH parodIryamANavedanArUpe sAtAsAte te sukhaduHkhe iti, etAmeva caturvizatidaNDakakrameNa | // 556 // cintayati-'neraiyA Na'mityAdi // vedanAmeva prakArAntareNa cintayannAha kattivihA NaM bhaMte ! vedaNA paM01, go ! duvihA veyaNA paM0, taM0-abbhovagamiyA ya uvakamiyA ya, neraiyA NaM bhaMte ! dan Education International For Personal & Private Use Only wwwane brary.org Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anmovagamiyaM vedaNaM ve0 ve0 uvakkamiyaM vedaNaM ve00, go0! no abbhovagamiyaM ve0ve. uvakamiyaM ve ve0,evaM jAva cauriMdiyA, paMciMdiyatirikkhajoNiyA maNUsA ya duvihaMpi ve0 ve0, vANamaMtarajotisiyavemANiyA jahA neraiyA (sUtraM 329) 'kativihA NaM bhaMte !' ityAdi, tatrAbhyupagamikI nAma yA khayamabhyupagamyate, yathA sAdhubhiH kezolluJcanAtApanAdibhiH zarIrapIDA, abhyupagamena-khayamaGgIkAreNa nirvRttA AbhyupagamikIti vyutpatteH, upakramaNamupakramaH-khayameva samIpe bhavanamudIraNAkaraNena vA samIpAnayanaM tena nivRttA aupakramikI, khayamudIrNasya udIraNAkaraNena vA udayamupanItasya vedanIyakarmaNo vipAkAnubhavanena nivRttA ityarthaH, tatra paJcendriyatiryaJco manuSyAzca dvividhAmapi vedanAM vedayante, samyagdRzAM paJcendriyatirazcAM manuSyANAM ca karmakSapaNArthamAbhyupagamikyA api vedanAyAH sambhavAt , zeSAstvaupakramikImeva vedanAM vedayante nAbhyupagamikIM, pRthivyaptejovAyuvanaspatidvitricaturindriyANAM manovikalatayA vivekAbhAvatastathApratipatterabhAvAt , nArakabhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikAnAM ca tathAbhavakhAbhAvyAditi, etadeva sUtrakRt pratipAdayati-'neraiyA NaM bhaMte !' ityAdi sugamaM / punaH prakArAntareNa vedanAmevAbhidhitsurAhakativihA NaM bhaMte ! vedaNA paM01, go! duvihA vedanA paM0, taM0-nidAya aNidAya, neraiyANaM bhaMte ! kiM nidAyaM veyaNaM vedayaMte aNidAya ve0 ve0 1, go0 ! nidAyapi ve0 ve0 aNidAyapi vedaNaM ve0, se keNadveNaM bhaMte ! evaM vu0-neraiyA nidAyapi anidAyapi ve0 ve0 ?, go0 ! neraiyA duvihA paM0, taM0-saNNIbhUyA ya asaNNIbhUyA ya, tattha NaM je te saNNibhUyA F Jain Education a l For Personal & Private Use Only Q alnelibrary.org Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya. vRttI. eeeeee // 557 // te NaM nidAyapi ve0 ve0, tattha NaM je te asaNNIbhUtA te NaM aNidAyaM vedaNaM ve0, se teNaTeNaM0 1, go! evaM neraiyA R35vedanAnidAyapi veyaNaM ve0 aNidAyapi ve0 ve0, evaM jAva thaNiyakumArA, puDhavikAiyANaM pucchA, go0! no nidAyaM ke ve0 |padaM sU. aNidAya ve0 ve0, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM0 puDhavIkAiyA no nidAyaM 0 0 anidAyaM ve0 ve ?, go! puDhavikAiyA save asaNNI asaNNibhUyaM aNidAya ve0 ve0, se teNaTeNaM go0! evaM. puDhavikAiyA no nidAyaM ve ve0, aNidAyaM ve. ve0, evaM jAva cariMdiyA, paMciMdiyatirikkhajoNiyA maNUsA vANamaMtarA jahA neraiyA, joisiyANaM pucchA, go0 ! nidAyapi veyaNaM ve ve0 aNidAyapi veyaNaM veda0, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vu0-joisiyA nidAyapi0 aNidAyapi veyaNaM vedeMti ?, go.! joisiyA duvihA paM0, taM0-mAimicchaddihiuvavaNNagA ya amAisammaddiTThIuvavaNNagA ya, tattha NaM je te mAimicchaddihiuvavaNNagA te NaM aNidAya veyaNaM veyaMti, tattha NaM je te amAIsammadiTTIu0 te NaM nidAyaM ve ve0, se eteNaTeNaM go0! evaM0 joisiyA duvihaMpi vedaNaM ve0, evaM vemaanniyaavi|| (sUtra 330) / paNNavaNAe veyaNApayaM samattaM // 35 // 'kativihA NaM bhaMte !' ityAdi, nidA ca anidA ca, tatra nitarAM nizcitaM vA samyak dIyate cittamasyAmiti nidA, bahulAdhikArAd 'upasargAdAta' isadhikaraNe ghaJ, sAmAnyena cittavatI samyagvivekavatI vA ityarthaH, itarA // 557 // tvanidA-cittavikalA samyagavivekavikalA vA, etAmeva caturvizatidaNDakakrameNa pratipAdayati-neraiyA Na'mityAdi, dvividhA hi nairayikAH-saMjJibhUtA asaMjJibhUtAzca, tatra yete saMjJibhya utpannAste saMjJibhUtAH, ye tvasaMjJibhyaste'saM dain Education A nal For Personal & Private Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jibhUtAH, asaMjJinazca pAzcAtyaM na kimapi janmAntarakRtaM zubhamazubhaM vairAdikaM vA smaranti, smaraNaM hi tatra pravartate yattItreNAbhisandhinA kRtaM bhavati, na cAsaMjJibhave pAzcAtse teSAM tItrAbhisandhirAsIt, manovikalatvAt , tato yAmapi kAJcidvedanAM nairayikA vedayante tAmanidAM, pAzcAtyabhavAnubhUtiviSayasmaraNapaTucittAsambhavAt , saMjJibhUtAstu sarva pAzcAtyamanusmarantIti te nidAM vedanAM vedayante iti, evamasurakumArAdayaH stanitakumAraparyavasAnA bhavanapatayo / vaktavyAH, teSAmapi saMjJibhyo'saMjJibhyazcotpAdasambhavAt , pRthivyaptejovAyuvanaspatidvitricaturindriyAH sammUchimA iti manovikalatvAt anidAmeva vedanAM vedayante, paMciMdiyatirikkhajoNiyA maNUsA vANamaMtarA jahA neraiyA' iti, paJcendriyatiryagyonikA manuSyA vyantarAzca yathA nairayikAstathA vaktavyA iti zeSaH, nidAmapi vedanAM vedayante anidAmapi vedanAM vedayante iti vaktavyA ityarthaH, kasmAditi cet, ucyate, iha paJcendriyatiryagyonikA manuSyAzca dvidhA bhavanti, tadyathA-sammUchimA garbhavyutkrAntikAca, tatra ye te sammUchimAste manovikalatvAdanidAM vedanAM vedayante, ye tu garbhavyutkrAntAste samanaskA iti nidAM vedanAmanubhavanti, vyantarAstu saMjJibhyo'pi utpadyante asaMjJibhyo'pi tataste'pi nairayikavat nidAM cAnidAM ca vedanAM vedayamAnA bhAvanIyAH, 'joisiyA Na'mityAdi, jyotiSkAstu saMjJibhya evotpadyante, tatasteSu na nairayikoktena prakAreNa nidAnide vedane sambhAvanIye, kintu prakArAntareNa, tatastahA meva prakAraM bubhutsuH praznasutramAha-'se keNaTeNaM bhaMte !' ityAdi sugama, bhagavAnAha-goyame'tyAdi, jyotiSkA hi Jain Education a l For Personal & Private Use Only mwlainelibrary.org Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0 vRttau. dvividhAH-mAyimithyAdRSTayupapannakAH amAyisamyagdRSTayupapannakAca, tatra mAyAnivartitaM yatkarma mithyAtvAdikaM tada- 35vedanA pi mAyA, kArye kAraNopacArAt , mAyA vidyate yeSAM te mAyinaH, ata eva mithyAtvodayAt mithyA-viparyastA dRSTiH- padaM sU. vastutattvapratipattiryeSAM te mithyAdRSTayo mAyinazca te mithyAdRSTayazca mAyimithyAdRSTayaste ca te upapannakAzca mAyimi-8| 329 thyAdRSTayupapannakAH tadviparItA amAyisamyagdRSTayupapannakAH, tatra ye te mAyimithyAdRSTayupapannakAste'pi mizyAdRSTitvAdeva vratavirAdhanAto'jJAnatapovazAdvA vayamevaMvidhA utpannA iti na jAnate, tataH samyagyathAvasthitaparijJAnAbhAvAdanidAM vedanAM vedayamAnAste veditavyAH, ye tvamAyisamyagdRSTayupapannAste samyagdRSTitvAt yathAvasthitaM kharUpaM jAnanti, tato yAM kAJcana vedanAM vedayante tAM sarvAmapi nidAmiti, 'evaM ceva vemANiyAvi' iti evaM-jyotiSphoktena prakAreNa vaimAnikA api nidAmanidAM ca vedanAM vedayamAnA veditavyAH, teSAmapi mithyASTisamyagdRSTibhedato dvividhatvAt // iti zrImalayagiriviracitAyAM prajJApanATIkAyAM vedanAkhyaM paJcatriMzattamaM padaM samAtaM // 35 // -20 // 558 Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha SaTtriMzattamaM samudghAtAkhyaM padaM // 36 // tadevaM vyAkhyAtaM paJcatriMzattamaM padaM, samprati patriMzattamamArabhyate, tasya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarapade gatipariNAmavizeSo vedanA pratipAditA, ihApi gatipariNAmavizeSa eva samudghAtazcintyate, tatra samudghAtavaktavyatAviSaye iyamAdau saGgrahaNigAthA - veyaNakaMsAyamaraNe veDaviyateyae ya AhAre / kevalie caiva bhave jIvamaNussANa satteva // 1 // 'veyaNe' tyAdi, iha samudghAtAH sapta bhavanti, tadyathA - ' veyaNakasAyamaraNe' iti, vedanaM kaSAyAzca maraNaM ca vedanakaSAyamaraNaM samAhAro dvandvastasmin viSaye trayaH samudghAtA bhavanti, tadyathA-vedanAsamudghAtaH kaSAyasamudghAto maraNasamudghAtazca, 'veucciya'tti vaikriya viSayazcaturthaH samudghAtaH, taijasaH paJcamaH samudghAtaH, SaSTha AhAra itiAhArakazarIra viSayaH, saptamaH kevalikaH - kevaliSu bhavati, 'jIvamaNussANa sattevatti sAmAnyato jIvacintAyAM manuSyadvAracintAyAM saptaiva - saptaparimANAH samudghAtA vaktavyAH, na nyUnAH, saptAnAmapi tatra sambhavAt, 'satteva' tti evakAro'tra parimANe, varttate ca parimANe evazabdaH, yadAha zAkaTAyananyAsakRt - 'evo'vadhAraNapRthaktvaparimANe For Personal & Private Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA-viti, zeSadvAracintAyAM tu yathAsambhavaM vAcyAH, te cAne khayameva sUtrakRtA'bhidhAsyante ityeSa saGgrahaNigAthAsaGke-11 36 samuyAH mala- pArthaH / atha samudghAta iti kaH zabdArthaH 1, ucyate, samityekIbhAve utprAbalye, ekIbhAvena prAbalyena ghAtaH samu- dghAtapadaM yavRttI. dghAtaH, kena saha ekIbhAvagamanamiti cet, ucyate, arthAdvedanAdibhiH, tathAhi-yadA''tmA vedanAdisamudghAta sU.330 // 55 // gato bhavati tadA vedanAdyanubhavajJAnapariNata eva bhavati, nAnyajJAnapariNataH, prAbalyena kathaM ghAta iti cet, ucyate, iha vedanAdisamudghAtapariNato bahUn vedanIyAdikarmapradezAn kAlAntarAnubhavayogyAnudIraNAkaraNenAkRSyodayAvalikAyAM prakSipyAnubhUya ca nirjarayati, Atmapradezaissaha saGkliSTAn sAtayatIti bhAvaH, 'puvakayakammasADaNaM tura nijarA' [ pUrvakRtakarmazATanaM tu nirjarA ] iti vacanAt , tathAhi-vedanAsamudghAto'sadvedyakarmAzrayaH, kaSAyasamudghAtaH kaSAyAkhyacAritramohanIyakarmAzrayaH, mAraNAntikasamudghAtaH antarmuhartazeSAyuHkarmAzrayaH, vaikurvikataijasAhArakasamudghAtA yathAkramaM vaikriyazarIrataijasazarIrAhArakazarIranAmakarmAzrayAH, kevalisamudrAtaH sadasavedyazubhAzubhanAmocanIcairgotrakarmAzrayaH, tatra vedanAsamudghAtagata AtmA asAtavedanIyakarmapudgalaparizAtaM karoti, tathAhivedanApIDito jIvaH khapradezAnanantAnantakarmaskandhaveSTitAn zarIrAdvahirapi vikSipati, taizca pradezaivaMdanajaTharAdirandhA- 559 // Ni karNaskandhAdyapAntarAlAni cApUryAyAmato vistaratazca zarIramAtra kSetramabhivyApyAntarmuhurta yAvadavatiSThate, tasmiMzcAntarmuhUrte prabhUtAsAtAvedanIyakarmapudgalaparizAtaM karoti, kaSAyasamudghAtasamuddhataH kaSAyAkhyacAritramohanIyakarma Jain Education ) For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDalaparizAtaM vidhatte, tathAhi-kaSAyodayasamAkulojIvaHpradezAn bahirvikSipati, taiH pradezairvadanodarAdirantrANi karNaskandhAdhantarAlAni cApUryAyAmato vistaratazca dehamAnaM kSetramabhivyApya vartate, tathAbhUtazca prabhUtAn kaSAyakarmapudgalAn / parizAtayati, evaM maraNasamudghAtagata AyuHkarmapudgalAn parizAtayati, navaraM maraNasamudghAtagato vikSiptakhapradezo vadanodarAdirandhrANi skandhAdyapAntarAlAni cApUrya viSkambhabAhalyAbhyAM khazarIrapramANamAyAmataH khazarIrAtirekato jaghanyato'khulAsaGkhyeyabhAgaM utkarSato'saGkhyeyAni yojanAnyekadizi kSetramabhivyApya varttata iti vaktavyaM, vaikriyasamuddhAtagataH punarjIvaH khapradezAn zarIrAdahiniSkAzya zarIraviSkambhabAhalyamAnamAyAmataH saGkhyeyayojanapramANaM daNDaM nisRjati, nisRjya ca yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudalAn prAgvat zAtayati, tathA coktam-'ughiyasamugghAeNaM samohaNai saMmohaNittAsaMkhijjAiMjoyaNAI daMDaM nisiraha, nisiritA ahAbAyare puggale parisADeI'iti, evaM taijasAhArasamudghAtAvapi bhAvanIyo, navaraM tejasasamudghAtastejolezyAvinirgamakAle taijasanAmakarmapudgalaparizAtahetuH, AhArakasamudghAtamatastvAhArazarIranAmakarmapudgalAn parizAtayatIti, kevalisamudghAtagataH kevalI sadasavedyAdikarmapudga|laparizAtaM karoti, sa ca yathA kurute tathA vineyajanAnugrahAya bhAvyate iti, kevalisamudghAto'STasAmayikaH, taM ca kurvan kevalI prathamasamaye bAhalyataH khazarIrapramANamUrdhvamadhazca lokAntaparyantaM AtmapradezAnAM daNDamAracayati, dvitIyasamaye pUrvAparaM dakSiNottaraM vA kapATaM tRtIye manthAnaM caturthe'vakAzAntarANAM pUraNaM paJcame'vakAzAntarANAM saMhAra Jalne.24 For Personal & Private Use Only wil.sinelibrary.org Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yA: malayavRttI. // 56 // sieocaeeeeeeee SaSThe mathaH saptame kapATasya aSTame khazarIrastho bhavati, vakSyati ca-"paDhame samaye daMDaM kareI, bIe kavADaM karei" 36 samaityAdi, tatra daNDasamayAt prAk yA palyopamAsaGkhyeyabhAgamAtrA vedanIyanAmagotrANAM sthitirAsIt tasyA buddhayA| dghAtapadaM asaGkhyeyabhAgAH kriyante, tato daNDasamaye daNDaM kurvan asaGkhyeyAn bhAgAn hanti, eko'saGkhyeyo bhAgo'vatiSThate. sU. 330 yazca prAkarmatrayasyApi rasastasyApyanantA bhAgAH kriyante, tatastasmin daNDasamaye asAtavedanIya1prathamavarjasaMsthAna 6 saMhananapaJcakA 11 prazastavarNAdicatuSTayo 15 paghAtA 16 prazastavihAyogati 17 duHkhara 18 durbhagA 19 sthirA20paryAptakA 21 zubhA 22 nAdeyA 23 yazaH kIrti 24 nIcairgotrarUpANAM 25 paJcaviMzatiprakRtInAmanantAna bhAgAna hanti, eko'nantabhAgo'vaziSyate, tasminneva ca samaye sAtavedanIya 1 devagati 2 manuSyagati 3 devAMnupUrvI 4 manuSyAnupUrvI 5 paJcendriyajAti 6 zarIrapaJcako 11 pAGgatraya 14 prathamasaMsthAna 15 saMhanana 16 prazastava rNAdicatuSTayA 20 gurulaghu 21 parAghAto22cchrAsa 13 prazastavihAyogati 24 trasa 25 bAdara 26 paryApta 27 pratyekAtapo 29 dyota 30 sthira 31 zubha 32 subhaga 33 sukharA 34 deya 35 yazaHkIrti 36 nirmANa 37 tIrthakaro37 ccairgotrarUpANA 39 mekonacatvAriMzataH prakRtInAmanubhAgo'prazastaprakRtyanubhAgamadhyapravezanenopahanyate, samudghAtamAhAtmyametat , tasya coddharitasya sthiterasaGkhyeyabhAgasyAnubhAgasya cAnantabhAgasya punaryathAkramaM asaGkhyeyA anantAzca 81 bhAgAH kriyante, tato dvitIye kapATasamaye sthiterasaGkhyeyAn bhAgAn hanti, eko'vaziSyate, anubhAgasya cAnantAn es2024-08000000 // 560 // Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alese e Pekeeeeeeeeeeeeese bhAgAn hanti ekaM muJcati, atrApyaprazastaprakRtyanubhAgamadhyapravezanena prazastaprakRtyanubhAgaghAto draSTavyaH, punarapyetatsamaye'vaziSTasya sthiterasaGkhyeyabhAgasyAnubhAgasya cAnantatamabhAgasya punarbuyA yathAkramamasaGkhyeyA anantAzca bhAgAH kriyante, tatastRtIye samaya sthiterasaGkhyayAn bhAgAn hanti, ekaM muJcati, anubhAgasya cAnantAn bhAgAn hanti, ekamanantabhAgaM muJcati, atrApi prazastaprakRtyanubhAgaghAto'prazastaprakRtyanubhAgamadhyapravezanenAvaseyaH, tataH punarapi tRtIyasamayAvaziSTasya sthiterasaGkhyeyabhAgasthAnubhAgasya cAnantatamabhAgasya budhdhyA yathAkramamasaGkhyeyA anantAzca bhAgAH kriyante, tatazcaturthasamaye sthiterasaGkhyeyAn bhAgAn hanti, ekastiSThati, anubhAgasyApyanantAn bhAgAn hantyeko'vaziSyate, prazastaprakRtyanubhAgaghAtazca pUrvavadavaseyaH, evaM ca sthitighAtAdi kurvatazcaturthasamaye khapradezApUritasamastalokasya bhagavataH kevalino vedanIyAdikarmatrayasthitirAyuSaH saGkhayeyaguNA jAtA, anubhAgastvadyApyanantaguNaH, caturthasamayAvaziSTasya ca sthiterasaGkhyeyabhAgasyAnubhAgasya cAnantatamabhAgasya bhUyo'pi buddhayA yathAkramaM saGkhyeyA anantAzca bhAgAH kriyante, tato'vakAzAntarasaMhArasamaye sthiteH saGkhyeyabhAgAn hanti, ekaM saGkhyeyabhAgaM zeSIkaroti, anubhAgasthAnantAn bhAgAn hanti ekaM muJcati, evameteSu paJcasu daNDAdisamayeSu pratyekaM sAmayikaM kaNDakamutkIrNaM, samaye 2 sthitikaNDakAnubhAgakaNDakaghAtanAt , ataH paraM SaSThasamayAdArabhya sthitikaNDakamanubhAgakaNDakaM cAntarmuhurtena kAlena vinAzayati, prayatnamandIbhAvAtU, SaSThAdiSu ca samayeSu kaNDakasya pratisamayamekaikaM zakalaM tAvadu ecciar.cciarc JainEducation For Personal & Private Use Only Canelbrary.org Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yA: malayavRttI. // 56 // kirati yAvadantarmuhUrttacaramasamaye sakalamapi tatkaNDakamutkIrNaM bhavati, evamAntamaurtikAni sthitikaNDakAnya-36 samunubhAgakaNDakAni ca ghAtayan tAvadveditavyaH yAvat sayogyavasthAcaramasamayaH, sarvANyapi cAmUni sthityanubhAga- dghAtapadaM kaNDakAnyasaGkhyeyAnyavagantavyAnIti kRtaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH / tatra saMgrahaNigAthoktamartha spaSTayan prathamataH samud sU. 331 ghAtasaGgyAviSayaM praznasUtramAhakati NaM bhaMte! samugghAyA paM01, go0! satta samugghAyA paM0, taM0-vedaNAsamugdhAte 1 kasAyasamugdhAte 2 mAraNaMtiyasamu0 3 veuviyasa0 4 teyAsa05 AhArasa0 6 kevalisamugdhAte 7 / vedaNAsamugghAe NaM bhaMte! katisamaie paM01, go.! asaMkhejasamaie aMtomuhuttite paM0, evaM jAva AhArasamugdhAte, kevalisamugghAe gaM bhaMte! katisamaie paM01, go.! aTThasamaie pN0| neraiyANaM bhaMte ! kati samugdhAyA paM01, go0! cattAri samugghAyA paM0, taM0-vedaNAsamugdhAe kasAyasa0 mAraNaMtiyasa veuviyasa0, asurakumArANaM bhaMte ! kati samugghAyA paM01, go0 ! paMca samugghAyA paM0, taM0-vedaNAsa. kasAyasa0 mAraNaMtiyasa0 veubviyasa0 teyAsamugdhAe, evaM jAva thaNiyakumArANaM, puDhavikAiyANaM bhaMte! kati samugghAyA paM01, go0! tiNi samugdhAyA paM0, taM0-vedaNAsa kasAyasa0 mAraNaMtiyasa0, evaM jAva cauriMdiyANaM, navaraM vAukA K561 // iyANaM cattAri samugpAyA paM0, taM0-vedaNAsa kasAyasa. mAraNaMtiyasa0 veubiyasa0, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM jAva vemANiyANaM bhaMte ! kati samugdhAyA paM01, go0! paMca samugdhAyA paM0, taM0-veyaNAsa kasAyasa0 mAraNaMtiyasa0 Jan Education Internal For Personal & Private Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veubdhiyasa0 teyAsa0, navaraM maNUsANaM sattavihe samugghAe paM0, taM0-vedaNAsa0 kasAyasa0 mAraNaMtiyasa0 veu0 teyA0 AhAra0 kevalisamugdhAte (sUtraM 331) 'kai 'mityAdi, kati-kiMparimANA Namiti vAkyalakAre 'bhadante'ti bhagavato varddhamAnakhAmina bhAmatraNaM, bhadantatvaM ca bhagavataH paramakalyANayogitvAt , yadivA bhavAnteti draSTavyaM, sakalasaMsAraparyantavartitvAt, athavA bhayAnta ! ihaparalokAdibhedabhinnasaptaprakArabhayavinAzakatvAt , samudghAtAH-uktazabdArthAH prajJaptAH, bhagavAnAha'goyame tyAdi, gautama! sapta samudghAtAH prajJaptAH, tadyathA-vedanAsamudghAta ityAdi, vedanAyAH samudaghAto vedanAsamudghAtaH, evaM yAvadAhArakasamudghAta iti, 'kevalisamudghAta' iti kevalinaH samudghAtaH kevalisamudghAtaH samprati kaH samudghAtaH kiyantaM kAlaM yAvadbhavatItyetannirUpaNArthamAha-veyaNe'tyAdi, sugama, navaraM 'jAve'tyAdi, evamuktaprakAreNAbhilApenAntarmuhUrtapramANatayA ca samudghA tAH krameNa tAvadvAcyAH yAvadAhArakasamudghAtaH, ete SaDapyAdyA AntarmuhUrtikAH, kevalisamudghAtastvaSTasAmayikA, sa cAnantarameva bhAvitaH, etAneva samudghAtAn caturviMzatidaNDakakrameNa cicintayiSurAha-'neraiyANamityAdi, nairayikANAmAdyAzcatvAraH, teSAM tejolabdhyAhArakalabdhikevalitvAbhAvataH zeSasamupAtatrayAsambhavAt, asurakumArAdInAM dazAnAmapi bhavanapatInAM tejolezyAla|dhibhAvAt AdhAH paJca samudghAtAH, pRthivIkAyikApkAyikatajaskAyikavanaspatikAyikadvitricaturindriyA Jain Educational For Personal & Private Use Only shelibrary.org Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ riyana prajJApamAyA:malaya0 vRttI. 36 samudghAtapadaM sU.331332 // 562 // NAmAdyAstrayaH, teSAM vaikriyAdilabdhyabhAvataH uttareSAM caturNAmapi samudghAtAnAmasambhavAt , vAyukAyikAnAmAdyAzcatvArasteSAM vaikriyalabdhisambhavena vaikriyasamudghAtasyApi sambhavAt , paJcendriyatiryagyonikAnAmAdyAH paJca, | keSAMcitteSAM tejolabdherapi bhAvAt , manuSyANAM sapta, manuSyeSu sarvasambhavAt , vyantarajyotiSkavaimAnikAnAmAdyAH paJca, vaikriyatejolabdhibhAvAda, uttarau tu dvau na sambhavataH, AhArakalabdhikevalitvAyogAt // samprati caturviMzatidaNDakamadhikRtya ekaikasya jIvasya kati vedanAdayaH samudghAtA atItAH kati bhAvina iti cicintayiSurAhaegamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa kevaiyA vedaNAsamugdhAyA atItA-1, go0! aNatA, kevaiyA purekkhaDA ?, go0! kassai asthi kassai natthi, jassatthi tassa jahaNNeNaM eko vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM saMkhejA vA asaMkhejA vA aNaMtA vA, evamasurakumArassavi niraMtaraM jAva vemANiyassa, evaM jAva teyagasamugdhAte, evamete paMca cauvIsA dNddgaa| egamegassa gaM bhaMte ! neraiyassa kevaiyA AhArasamugdhAyA atItA ?, kassai atthi kassai natthi, jassa atthi tassa jaha0 eko vA do vA ukko tiNNi, kevaiyA purekkhaDA, kassai atthi kassai natthi, jassatthi jaha0 eko vA do vA tiNNi vA ukko0 cattAri, evaM niraMtaraM jAva vemANiyassa, navaraM maNUsassa atItAvi purekkhaDAvi jahA neraiyassa purekkhaDA, egamegassa NaM bhaMte! neraiyassa kevatiyA kevalisamugdhAyA atItA?, go0! natthi, kevaiyA purekkhaDA?, go0! kassai 9:020129.8292028090020200 // 562 // Jain Education a l For Personal & Private Use Only Maijainelibrary.org Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cieaekeeeeeeeeeeeesea asthi kassai natthi, jassatthi ekko, evaM jAva vemANiyassa, navaraM maNUsassa atItA kassai atthi kassai natthi, jassatthi eko, evaM purekkhaDAvi (sUtraM 332) 'egamegassa NaM bhaMte !' ityAdi, ekaikasya sUtre makAro'lAkSaNikaH, bhadanta ! nairayikasya sakalamatItaM kAlamadhikRtya 'kevaiya'tti kiyanto vedanAsamudghAtA atItA-atikrAntAH, bhagavAnAha-gautama! anantAH, nArakAdisthAnAnAmanantazaH prAptatvAdekaikasmiMzca nArakAdisthAnaprAptikAle prAyo'nekazo vedanAsamudghAtAnAM bhAvAt, etacca bAhulyApekSayocyate, bahavo hi jIvA anantakAlamasaMvyavahArarAzerudvRttA vartante, tatastadapekSayA ekaikasya nairayikasthAnantA atItA vedanAsamudghAtA upapadyante, ye tu stokakAlamasaMvyavahArarAzerudvRttAsteSAM yathAsambhavaM saGkhyeyA asaGkhyeyA vA pratipattavyAH, kevalaM te katipaye iti na vivakSitAH, 'kevaiyA purekkhaDa'tti idaM sUtraM pAThasUcAmAtraM, sUtrapAThastyevam-'egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa kevaiyA veyaNAsamugghAyA purekkhaDA'? iti, sugama, navaraM pure| agre kRtAH-tatpariNAmaprAptiyogyatayA vyavasthApitAH, sAmarthyAt tatkartRjIveneti gamyate, puraskRtA-anAgatakAlabhAvina iti tAtparyArthaH, atra bhagavAnAha-kasyApi santi kasyApi na santi, yasyApi santi tasyApi jaghanyata eko dvau vA trayo vA, utkarSataH saGkhyeyA vA asaGkhyeyA vA anantA vA, iyamatra bhAvanA-yo nAma vivakSitapraznasamayAnantaraM vedanAsamudghAtamantareNaiva narakAdudvRttyAnantaramanuSyabhave vedanAsamudghAtamaprApta eva setsyati For Personal & Private Use Only Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: mataya. vRttI. 36 samudghAtapadaM sU. 332 // 563 // tasya purato vedanAsamudghAta eko'pi nAsti, yastu vivakSitapraznasamayAnantaramAyuHzeSe kiyatkAlaM narakamave sthitvA tadanantaraM manuSyabhavamAgatya setsyati tasya ekAdisambhavaH, saGkhyAtakAlasaMsArAvasthAyinaH saGkhyAtA asaGkhyAtakAlasaMsArAvasthAyino'saGkhyAtAH anantakAlasaMsArAvasthAyino'nantAH, 'evaM'mityAdi, evaM nairayikoktaprakAreNAsurakumArasyApi yAvat stanitakumArasya vAcyaM, tatazcaturvizatidaNDakakrameNa nirantaraM tAvadvAcyaM yAvadvaimAnikasya, kimuktaM bhavati?-sarveSvapi asurakumArAdiSu sthAneSu atItA vedanAsamudghAtA anantA vAcyAH, puraskRtAstu kasyApi santi kasyApi na santi, yasyApi santi tasyApi jaghanyata eko dvau vA trayo vA utkarSataH saGkhyeyA asaGkhyayA anantA vA iti vAcyAH, bhAvanApi pUrvoktAnusAreNa khayaM paribhAvanIyA, evaM catuvizatidaNDakakrameNa kaSAyasamudghAto mAraNAntikasamudghAto vaikriyasamudghAtastaijasasamudghAtazca pratyekaM, tata eva paJca caturvizatidaNDakasUtrANi bhavanti, tathA cAha-'evaM jAva teyagasamugdhAe'ityAdi, evaM vedanAsamudghAtaprakAreNa zeSasamudghAteSvapi pratyekaM tAvadvaktavyaM yAvattaijasasamudghAtaH, zeSaM sugama, 'egamegassa Na'mityAdi, ekaikasya bhadanta ! nairayikasya pAzcAtyaM sakalamatItaM kAlamapekSya kiyanta AhArakasamudghAtA atItAH?, bhagavAnAha-gautama! kasyApi 'atyi'tti astIti nipAtaH sarvaliGgavacano, yadAha zAkaTAyananyAsakRt-"mastIti nipAtaH sarvaliGgavacanevi"ti, tato'yamarthaH-kasyApi atItA mAhArakasamudghAtAH santi kasyApi na santi, yena pUrva mAnuSyaM prApya tathAvidhasAmagryamAvatacaturdaza // 563 // Jan Education MS For Personal & Private Use Only Nomainelibrary.org Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvANi nAdhItAni, caturdazapUrvAdhigame vA AhArakalabdhyabhAvataH tathAvidhaprayojanAmAvato vA AhArakazarIraM na / kRtaM tasya na santIti, yasyApi santi tasyApi jaghanyataH eko vA dvau vA utkarSatastu trayo, na tu catvAraH, catu:kRtvaH kRtAhArakazarIrasya narakagamanAbhAvAt, Aha ca mUlaTIkAkAraH-"AhArasamugghAyA ukkoseNaM tini, taduvari niyamA naragaM na gacchai jassa cattAri bhavanti" iti, puraskRtA api kasyApi santi kasyApi na santi, tatra yo mAnuSyaM prApya tathAvidhasAmagryabhAvatazcaturdazapUrvAdhigamamAhArakasamudghAtaM cAntareNa setsyati tasya na santi, zeSasya tu yathAsambhavaM jaghanyata eko dvau vA trayo vA utkarSatazcatvAraH, tata UrdhvamavazyaM gatyantarAsaMkrameNAhArakasamudghAtamantareNa ca siddhigamanabhAvAt, 'eva'mityAdi, evaM nairayikoktena prakAreNa caturvizatidaNDakakrameNa nirantaraM tAvad vAcyaM yAvadvaimAnikasya sUtraM, navaraM manuSyasyAtItA api puraskRtA api yathA nairayikasya puraskRtAstathA vAcyAH, atItA api catvAraH puraskRtA api catvAra utkarSato vAcyA ityarthaH, sUtrapAThazcaivam-'egamegassa NaM maNUsassa bhaMte ! kevaiyA AhArasamugghAyA atItA?, goyamA! kassai atthi kassai natthi, jassa asthi jahaneNaM / |eko vA do vA tinni vA ukoseNaM cacAri, kevaiyA purekkhaDA, goyamA ! kassai asthi kassai natthi, jassa asthi jahanneNaM eko vA do yA tinni vA ukkoseNaM cacAri' atra bhAvanA-iha yazcaturthavelamAhArakazarIraM karoti sa niyamAt tadbhava eva muktimAsAdayati, na gatyantaraM, kathametadavasIyate iti cet, ucyate, sUtrapaurvAparyaparyA Jain Education For Personal & Private Use Only Ramjainelibrary.org Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malayavRttI. // 564 // dararacieeeeeeee locanAt , tathAhi-yadi caturthavelamapyAhArakazarIraM kRtvA gatyantaraM saMkrAmeta tato nairayikAdAvanyatarasyAM gatau ||36 samu. utkarSatazcatvAro'pyAhArakasya samudghAtA ucyeran , na cocyante, tato'vasIyate-caturthavelamAhArakazarIraM kRtvA dghAtapadaM niyamAt tadbhava eva mukto bhavati, na gatyantaragAmI, tatra yaH prAgAhArakazarIraM kadAcanApi na kRtavAn tasyA- sU. 332 tIta AhArakasamudghAto nAsti, tatastadapekSayoktaM 'kassai natthi'tti, yasyApi santi so'pi yadi pUrvamekavAramAhArakazarIraM kRtavAn tasyaiko'tIta AhArakasya samudghAtaH dvau vArau kRtavato dvau trIn vArAn kRtavatastrayo yazcaturthavelamAhArakazarIraM kRtvA AhArakasamudghAtAcaturthAtpratinivRtto vartate na cAdyApi manujabhavaM vijahAti tasya catvAraH, puraskRtA api samudghAtAH kasyApi santi kasyApi na santi, tatra yazcaturthavelamAhArakazarIraM kRtvA AhArakasamudghAtAt pratinivRtto yadivA pUrvamakRtAhArakazarIro'pyathavA ekavArakRtAhArakazarIro'pi yadivA dvikRtvaH kRtAhArakazarIro'pi yadivA trikRtvaH kRtAhArakazarIro'pi tathAvidhasAmagryabhAvAt uttarakAlamAhArakazarIramakRtvaiva muktimavApsyati tasya puraskRtA AhArakasamudghAtA na santi, yasyApi santi tasyApi jaghanyata eko vA dvau vA prayo vA utkarSatazcatvAraH, tatra ekAdisambhavaH pUrvoktabhAvanAnusAreNa khayaM bhAvanIyaH, yastu pUrvakAla-IAusam mekavAramapi AhArakazarIraM na kRtavAn atha cottarakAlaM tathAvidhasAmagrIbhAvato yAvatsambhavamAhArakazarIrakA tasya catvArona zeSasya / samprati kevalisamudghAtaviSayaM daNDakasUtramAha-'egamegassa 'mityAdi, ekaikasya 9202820202020320020202000 jalt Education International For Personal & Private Use Only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadanta ! nairayikasya niravadhikamatItaM kAlamadhikRtya kiyantaH kevalisamudghAtA atItAH?, bhagavAnAha-'nasthiti nAstyatIta eko'pi kevalisamudghAtaH, kevalisamudghAtAnantaraM yantarmuhUrtena niyamato jIvAH paramapadamazvate, tato yadyabhaviSyatkevalisamudghAtastarhi narakameva nAgamiSyad, atha ca samprati narakagAmino vartante tasmAnAstyekasyApyatItaH kevalisamudghAtaH, 'kevaiyA purekkhaDa'tti kiyantaH puraskRtAH kevalisamudghAtA iti praznaH, bhagavAnAha'gotamA ! kassai asthi kassai natthi'tti, iha kevalisamudghAta ekasya prANina AkAlameka eva bhavati, na dvitrAH, tato'stIti nipAto'tra ekavacanAnto veditavyaH, tatazcAyamarthaH kasyApi kevalisamudghAtaH puraskRto'sti, yo dIrghatareNApi kAlena muktipadaprAptyavasare viSamasthitikarmA iti, kasyApi nAsti, yo muktipadamavAtumayogyo yogyo vA kevalisamudghAtamantareNaiva muktipadaM gantA, tathA ca vakSyati-"agaMtUNa samugghAyamaNaMtA kevalIjiNA / jaramaraNavippamukkA, siddhiM varagaI gayA // 1 // " [agatvA samudghAtamanantAH kevalino jinAH / jarAmaraNavipramuktAH & siddhiM varagatiM gtaaH||1||] iti, iha astIti nipAtaH sarvaliGgavacana ityaviditasiddhAntasya bahutvAzaGkApi kasyacit syAt tatastadapanodArthamAha-'jassa atthi' eko yasyAsti puraskRtaH kevalisamudghAtastasya eko, bhUyaH saMsArAbhAvAt, 'evaM jAva vemANiyassa'tti evaM-nairayikagatAbhilApaprakAreNa catuvizatidaNDakakramamanusRtya tAvad vaktavyaM yAvadvaimAnikasya sUtraM, taccedam-'egamegassa NaM bhaMte! vemANiyassa kevaiyA kevalisamugghAyA atItA?, eservercenarieeeeeeeeeeeeeceices For Personal & Private Use Only Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malaya0 vRttI. 36 samu. dghAtapadaM sU.332 // 56 // goyamA! natthi, kevaiyA purekkhaDA?, goyamA! kassai atthi kassai natthi, jassatthi eko' iti, tatraiva vizeSamAha-'navara'mityAdi, navaramayaM vizeSaH-manuSyasya kevalisamudghAtasya cintAyAmatItaH kasyApyasti kasyApi nAstIti vaktavyaH, tatra yaH kevalisamudghAtAt pratinivRtto varttate na cAdyApi muktipadamavApnoti tasyAstyatItaH kevalisamudghAtaH, te ca sarvasaGkhyayA utkarSapade zatapRthaktvapramANA veditavyAH, kasyApi nAsti atItaH kevalisamudghAto, yo na samudghAtaM gatavAn , te ca sarvasaGkhyayA asaGkhyeyA draSTavyAH, zatapRthaktvavyatirekeNAnyeSAM sarveSAmapyasamprAptakevalisamudghAtatvAt , atrApyastIti nipAtasya sarvaliGgavacanatvAt , 'kassai asthi kassai natthi' ityuktI bahutvAzakA syAt tatastavyavacchedArthamAha-yasya manuSyasyAtItaH kevalisamudghAtastasya niyamAdeko na dvitrAH, ekenaiva samudghAtena prAyaH samastaghAtikarmaNAM nirmUlakASaMkaSitatvAt , 'evaM purekkhaDAvi'tti evaM bhatItagatena prakAreNa puraskRtA api kevalisamudghAtA vAcyAH, te caivam-'kassai asthi kassai natthi, jassasthi ekko' iti, atra bhAvanA pUrvoktAnusAreNa khayaM bhAvanIyA // tadevamatItamanAgataM ca kAlamadhikRtya ekaikasya nairayikAdervedanAdisamudghAtacintA kRtA, samprati nairayikAdeH pratyekaM samudAyarUpasya taccintAM cikIrSurAha neraiyANaM bhaMte! kevaiyA vedaNAsamugdhAyA atItA?, go0! aNaMtA, kevaiyA purekkhaDA, go0 ! aNaMtA, evaM jAva vemANiyANaM, evaM jAva teyagasamugghAe, evaM etevi paMca cauvIsadaMDagA, neraiyANaM ! maMte ! kevaiyA AhAragasamupAyA Caeeeeeeeeee 565 // Education Internal For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atItA, go0! asaMkhejjA, kevaiyA pu01, go0! asaMkhejA, evaM jAva vemANiyANaM, navaraM vaNassaikAiyANa maNasANa ya imaM NANataM-vaNassaikAiyANaM bhaMte ! kevaiyA AhArasamugdhAyA aIyA ?, go0! aNaMtA, maNasANaM bhaMte / kevaiyA AhArasamugghAyA aIyA ?, go! siya saMkhejA siya asaM0, evaM purekkhddaavi| neraiyANaM bhaMte ! kevaiyA kevalisamuraghAyA atItA?, go0! Natthi, kevaiyA purekkhaDA, go0! asaMkhejjA, evaM jAva vemANiyANaM, navaraM vaNassaimANasesu imaM nANattaM-vaNassaikAiyANaM bhaMte ! kevaiyA kevalisamugghAyA atItA?, go! patthi, kevaiyA pure01,. go0! aNaMtA, maNUsANaM bhaMte ! kevaiyA kevalisa0 atItA?, go! siya atthi siya natthi; jai atthi jahaNNeNaM eko vA do vA tiNNi vA, ukkoseNaM satapuDuttaM, kevati. purekkhaDA, siya saMkhejA siya asaM0 (sUtraM 332) . 'neraiyANa'mityAdi, nairayikANAM vivakSitapraznasamayabhAvinAM sarveSAM samudAyena bhadanta ! kiyanto vedanAsamudghAtA hai |atItAH1, bhagavAnAha-gautama ! anantAH, bahUnAmanantakAlasaMvyavahArarAzeruddhRttatvAt, kiyantaH puraskRtAH 1, atrApi praznasUtrapAThaH paripUrNa evaM draSTavyaH-'neraiyANaM bhaMte ! kevaiyA veyaNAsamugghAyA purekkhaDA' iti, bhagavAnAha-gautama! anantAH, bahUnAmanantakAlabhAvisaMsArAvasthAnabhAvAt , evaM caturvizatidaNDakakrameNa tAvad vaktavya yAvadvaimAnikAnAM, yathA ca vedanAsamudghAtazcaturviMzatidaNDakakrameNa cintitaH tathA kaSAyamaraNavaikriyatejasasamudghAtA api cintanIyAH, tathA cAha-evaM-jAva teyagasamugghAe' evaM ca sati etAnyapi bahutvaviSayANi paJca Pkce Jaima.95 For Personal & Private Use Only W alnelibrary.org Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. // 566 // 36 samudghAtapade sAmAnyenAtItA samu.sU. 332 9890989929 caturvizatidaNDakasUtrANi bhavanti, etadevAha-evameevi ya paMca cauccIsadaMDagA' iti, AhArakasamudghAta|cintAM kurvannAha-'neraiyANa'mityAdi, atra praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! asaGkhyeyAH, iyamatra bhAvanAiha nairayikAH sarvadA'pi praznasamayabhAvinaH sarvasaGkhyayA'pyasaGkhyeyAH, teSAmapi madhye katipayAH saGkhyAtItAH kRtapUrvAhArakasamudghAtAstato'saGkhyeyA eva teSAmatItAhArasamudghAtA ghaTante, nAnantA nApi saGkhyeyAH, evaM puraskRtA api bhAvanIyAH, evaM caturvizatidaNDakakrameNa tAvadvAcyaM yAvadvaimAnikAnAM, Aha ca-'evaM jAva vemANiyANaM' atraiva yo vizeSastaM didarzayiSurAha-'navara'mityAdi, navaraM vanaspatikAyikacintAyAM manuSyacintAyAM ca nairayikApekSayA nAnAtvamavaseyaM, tadeva nAnAtvamAha-vaNapphaikAiyANa'mityAdi,atra praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama!anantAH, anantAnAmadhigatacaturdazapUrvANAM kRtAhArakasamudghAtAnAM pramAdavazataH upacitasaMsArANAM vanaspatiSu bhAvAt, puraskRtA anantAH,anantAnAM vanaspatikAyAduddhRtya caturdazapUrvAdhigamapurassaraM kRtAhArakasamudghAtAnAMbhAvisiddhigamanabhAvAt ,'maNussANaM bhNte|' ityAdi,atrApi praznasUtraM pratItaM,bhagavAnAha-gautama! syAditi nipAto'nekAntadyotI, tato'yamarthaH-kadAcit saGkhyeyAH kadAcidasaGkhyeyAH, kathamiti cet, ucyate, iha sammUchimagarbhavyutkrAntasamudAyacintAyAM utkRSTapade manuSyA aGgalamAtrakSetre yAvAn pradezarAzistasya yatprathamaM vargamUlaM tat tRtIyavargamUlena guNitaM sat yAvatpramANaM bhavati etAvatpradezapramANAni khaNDAni dhanIkRtasya lokasya ekaprAdezikyAM zreNI yAvanti bhavanti // 566 // For Personal & Private Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etAvatpramANA ekahInAH, te cAtIva zeSanArakAdijIvarAzyapekSayA stokAH, tatrApi ye pUrvabhaveSu kRtAhArakazarIrAste katipayAH, te ca kadAcit vivakSitapraznasamaye saGkhyeyAH kadAcidasaGkhyeyAH, tata uktam-'siya saMkhejA siya asaMkhejjA'iti, anAgate'pi kAle vivakSitapraznasamayabhAvinAM madhye katisaGkhyA evAhArakazarIramArapsyanti te'pi kadAcit saGkhyeyAH kadAcidasalyeyAH, tata Aha-'evaM purekkhaDAvitti evaM atItagatena prakAreNa vanaspatikAyikAnAM manuSyANAM ca puraskRtA api AhArakasamudghAtA veditavyAH,te caivam-'vaNapphaikAiyANaM bhaMte ! kevaiyA AhAragasamu|gghAyA purekkhaDA?, go! aNaMtA, maNussANaM bhaMte ! kevaiyA AhAragasamugpAyA purekkhaDA ?, go! siya saMkhejA siya asaMkhejA'iti,kevalisamudghAtaviSayaM praznasUtramAha-'neraiyANaM bhNte|' ityAdi sugama,bhagavAnAha-gautama nasanti kecanAtItA nairayikANAM kevalisamudghAtAH, kRtakevalisamudghAtAnAM nArakAdigamanAsambhavAt, kiyantaH puraskRtA iti praznaH, bhagavAnAha-gautama ! asaGkhyeyAH, sarvadA vivakSitapraznasamayabhAvinAM madhye'saGkhyAtAnAM bhAvikevalisamudghAtatvAt , tathA kevalavedasopalabdhaH, evaM caturviMzatidaNDakakrameNa nirantaraM tAvad vAcyaM yAvad vaimAnikAnAM sUtraM, tathA cAha-evaM jAva vemANiyANaM' atraiva vizeSamAha-'navara'mityAdi, navaraM-vanaspatikAyikeSu manuSyeSu cedaM vakSyamANalakSaNaM nAnAtvaM, tadevAha-vaNapphaikAiyANa'mityAdi, atra praznasUtraM supratItaM, uttarasUtre nirvacanaM-anantAH, anantAnAM bhAvikevalisamudghAtAnAM tatra bhAvAt, 'maNussANa'mityAdi, atrApi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha Jain Education Indo For Personal & Private Use Only w hinelibrary.org Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH mala ya0 vRttI. // 567 // gautama ! syAt santi syAnna santi, kimuktaM bhavati ? - yadA praznasamaye samudghAtAnnivRttAH prApyante tadAH santi, zeSakAlaM na santi tatra 'jai asthi'tti yadi praznasamaye kRtakevalisamudghAtA manuSyatvamanubhavantaH prApyante tadA 4 jaghanyata eko dvau trayo vA utkarSataH zatapRthaktvaM etAvatAmekakAlamutkRSTapade kevalinAM kevalisamudghAtAsAdanAt 'kevaiyA purekkhaDa 'tti kiyanto manuSyANAM kevalisamudghAtAH puraskRtAH 1, bhagavAnAha -- syAt saGkhyeyAH syAdasaGkhyeyA, manuSyA hi sammUcchimA garbhavyutkrAntAzca sarvasamuditA utkRSTapade prAguktapramANAstatrApi vivakSitapraznasamayabhAvinAM madhye kadAcitkevalisamudghAtAH saGkhyeyAH, bahUnAmabhavyAnAM bhAvAt kadAcidasajJeyAH, bahUnAM bhAvikevalisamudghAtAnAM bhAvAt / samprati ekaikasya nairayikatvAdibhAveSu varttamAnasya pratyekaM kati vedanAsamudghAtA atItAH kati bhAvina iti nirUpayitukAma Aha Jain Education international egamegassa NaM bhaMte! neraiyassa neraiyatte kevaiyA vedaNAsa0 atItA 1, go0 ! aNaMtA, kevaiyA purekkhaDA 1, go0 ! kassai atthi kassai natthi, jassa atthi jaha0 ekko vA do vA tiSNi vA, ukkoseNaM saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA, evaM asurakkumAratte jAva vemANiyatte / egamegassa NaM bhaMte ! asurakumArassa neraiyatte kevaiyA vedaNAsamugdhAyA atItA 1, go0 ! anaMtA, kevaiyA pu0 !, go0 ! kassai atthi kassati natthi, jassatthi tassa siya saM0 siya a0 siya anaMtA, egamegassa NaM bhaMte! asurakumArassa asurakumArate kevaiyA vedaNAsamugdhAyA atItA 1, go0 ! anaMtA, kevaiyA pu0 1, For Personal & Private Use Only 36 samu dvAtapadaM svapara sthA ne vedanA samu. sU. 333 // 567 // Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ go0kassai asthi kassai natthi, jassatthi jaha0 ekko vA do vA tiNNi vA u0 saMkhe0 asaMkhe0 aNatA vA, evaM nAmakumAracevi jAva vemANiyatte, evaM jahA0 veyaNAsamugdhAteNaM asurakumAre neraiyAdivemANiyapajjavasANesu bhaNito tahA nAgakumArAdiyA avasesesu sahANesu parahANesu bhANitavA jAva vemANiyassa vemANiyatte, evamete cauDIsA caunIsaM daMDagA bhavaMti / (sUtra 333) 'egamegassa NamityAdi, ekaikasya bhdnt| nairayikasya sakalamatItaM kAlamavadhIkRtya tadA tadA nairayikatve vRttasya sataH sarvasaGkhyayA kiyantaH vedanAsamudghAtA atItAH, bhagavAnAha-gautama! anantAH, narakasthAnasyAnantazaH IS prAsatvAdekekasmiMzca narakabhave jaghanyapade'pi soyAnAM vedanAsamudghAtAnAM bhAvAt , 'kevaiyA purekkhaDa'tti kiyanto / bhadanta ! ekaikasya nairayikasyAsaMsAramokSamanAgataM kAlamavadhIkRtya nairayikatve bhAvinaH sataH sarvasaGkhyayA puraskRtA vedanAsamudghAtAH1, bhagavAnAha-gautama! kassai atthi'ityAdi, tatra ya AsannamRtyurvedanAsamudaghAtamaprApyAntikamaraNena narakAdutya setsyati tasya nAsti nairayikatve bhAvI eko'pi puraskRto vedanAsamudghAtaH, zeSasya tu.santi, tasyApi jaghanyata eko dvau vA trayo vA. etacca kSINazeSAyuSAM tadbhavajAnAmanantaraM setsyatAM draSTavyaM, na bhUyo narakeSutpatsyamAnAnAM, bhUyo narakeputpattau jaghanyapade'pi soyAnAM prApyamANatvAt, yadAha mUlaTIkAkAraH"narakeSu. jaghanyasthitiSUtpannasya niyamataH samaveyA eva vedanAsamudrAtA bhavanti, vedanAsamudghAtapracuratvAnnArakA 2002082908220002 Jan Educan For Personal & Private Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA-1NA "miti, utkarSataH saGkhyeyA asaGkhayeyA vA anantA vA, tatra sakRt narakeSu jaghanyasthitiSUtpatsyamAnasya saGkhyeyAH 36 samuyAH mala- anekazo dIghasthitiSu asakRdvA utpatsyamAnasya asaGkhyeyAH anantazaH utpatsyamAnasya anantAH, 'eva'mityAdi, evaM- ghAtapada ya0 vRttau. narayikagatenAbhilApaprakAreNAsurakumAratvena tadanantaraM caturvizatidaNDakakrameNa nirantaraM tAvadvAcyaM yAvadvaimAnikatve, svaparasthA ne vedanA // 16 // hAtacaivam-'egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa asurakumArAo kevaiyA veyaNAsamugghAyA atItA?, go! anaMtA, samu. sU. kevaiyA purekkhaDA?, go0! kassai atthi kassai natthi, jassa atthi jahanneNaM ekko vA do vA tinni vA ukkoseNaM sakhejA vA asojA vA aNaMtA vA' tatrAtItasUtre'nantazo'surakumAratvasya prAptatvAdupapadyate tadbhAvamApa nasyAnantA atItA vedanAsamudghAtAH, puraskRtacintAyAM yo'nantarabhavena narakAdudRtto mAnuSyaM prApya setsyati prAso 18|| vA paramparayA sakRdasurakumArabhavaM na vedanAsamudghAtaM gamiSyati tasya nAstyeko'pi puraskRto asurakumAratve vedanAsamud ghAtaH, yastu sakRdasurakumAratvaM prAptaH san sakRdeva vedanAsamudghAtaM gantA tasya jaghanyata eko dvau vAtrayo vA, zeSasya | sajayeyAnvArAn asurakumAratvaM yAsyataH saGkhyayA asaGkhyeyAn vArAn asaGkhyeyA anantAn vArAn anantAH, evaM caturvizatidaNDakakrameNa nAgakumAratvAdiSu sthAneSu nirantaraM sUtrapAThastAvada vaktavyo yAvadvaimAnikatvaviSayaM sUtra, 'egamegassa // 568 // Na'mityAdi, ekaikasya bhadanta! asurakumArasya pUrva nairayikatvena vRttasya sataH sakalamatItaM kAlamapekSya sarvasaGkhyayA ki-13 yanto vedanAsamudaghAtA atItAH1, bhagavAnAha-gautama! anantA atItAH,anantazo nairayikatvasya prAptatvAt , eke Jain Education For Personal & Private Use Only Maujainelibrary.org Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamiMzca nairayikasya bhave jaghanyapade'pi saGkhyeyAnAM vedanAsamudghAtAnAM bhAvAt , kiyantaH puraskRtAH?, syAt santi | | syAnna santi, kasyacitsanti kasyacinna santi iti bhAvaH, atrApIyaM bhAvanA-yo'surakumArabhavAdudvRtto na narakaM yAsyati kintvanantaraM paramparayA vA manujabhavaM prApya setsyati tasya nairayikatvAvasthAbhAvinaH puraskRtA vedanAsamudghAtA na santi, nairayikatvAvasthAyA evAsambhavAt , yastu tadbhavAdUrdhva pAramparyeNa narakaM gamiSyati tasya santi, tatrApi kasyacitsaGkhyeyAH kasyacidasaGkhyeyAH kasyacidanantAH, tatra yaH sakRjaghanyasthitiSu madhye samutpatsyate tasya jaghanyapade'pi saGkhyeyAH, sarvajaghanyasthitAvapi narakeSu saGkhyeyAnAM vedanAsamudghAtAnAM bhAvAt, vedanAbahulatvAnnArakANAM, asakRd jaghanyasthitiSu dIrghasthitiSu sakRdasakRdvA gamane asaGkhyeyAH, anantazo narakagamane anantAH, tathA ekaikasya bhadanta ! asurakumArasyAsurakumAratve sthitasya sataH sakalamatItakAlamadhikRtya kiyanto vedanAsamudghAtA atItAH1, bhagavAnAha-gautama ! anantAH, pUrvamapyanantazastadbhAvasya prAptatvAt , pratibhavaM ca vedanAsamudghAtasya prAyo bhAvAt , puraskRtacintAyAM kasyacit santi kasyacinna santi, yasya praznasamayAdRrdhvamasurakumAratve'pi vattemAnasya na bhAvI vedanAsamudghAto nApi tata uddhRttya bhUyo'pyasurakumAratvaM prApsyati tasya na santi, yastu sakRt prApsyati tasya jaghanyapade eko dvau vA trayo vA utkarSataH saGkhyeyA asaGkhyeyA anantA vA, saGkhyeyAn vArAn utpatsyamAnasya saGkhyeyAH asaGkhyeyAn vArAn asaGkhyeyAH anantAn vArAn anantAH, evaM caturvizatidaNDakakramaNa nAga 720702020020202020202020202020 Jain Education inaina For Personal & Private Use Only Finelibrary.org Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malayA vRttI. 36 samadghAtapade svaparasthAne kaSAyasa mu.sU.334 // 56 // kumAratvAdiSu khasthAneSvasurakumArasya nirantaraM tAvadvaktavyaM yAvadvaimAnikatve, tathA cAha-evaM nAgakumArattevi'ityAdi, tadevamasurakumArANAM vedanAsamughAtazcintitaH, samprati nAgakumArAdiSvatidezamAha-evaM'mityAdi, upadarzitAbhilApena yathA caturvizatidaNDakakrameNa asuro nairayikAdiSu vaimAnikaparyavasAneSu bhaNitastathA nAgakumArAdayo'vazeSeSu samasteSu khasthAnaparasthAneSu bhaNitavyA yAvadvaimAnikasya vaimAnikatve,evaM caitAni nairayikacaturvizatidaNDakasUtrAdIni vaimAnikacaturviMzatidaNDakasUtraparyavasAnAni caturvizatiH sUtrANi bhavanti, tadevaM caturvizatyA caturvizatidaNDakasUtrarvedanAsamudghAtazcintitaH, samprati caturvizatyaiva caturvizatidaNDakasUtraH kaSAyasamudghAtaM cicintayiSuridamAhaegamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa neraiyatte kevaiyA kasAyasamugghAyA atItA, go.! aNaMtA, kevaiyA pu01, go0 ka. atthi ka0 natthi, jassatthi eguttariyAte jAva aNaMtA / egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa asurakumAratte kevaiyA kasAyasamugdhAyA atItA ?, goyamA ! aNaMtA, kevaiyA pu01, go0 ! kassati asthi kassati natthi, jassatthi siya saMkhejA siya asaMkhejA siya aNantA, evaM jAva neraiyassa thaNiyakumAratte, paDhavikAiyatte eguttariyAe netavaM, evaM jAva maNuyatte, vANamaMtaratte jahA asurakumAratte, joisiyatte atItA.aNaMtA, prarekkhaDA kassati asthi kassati natthi, jassatthi siya asaMkhejA siya aNaMtA, evaM vemANiyattevi siya asaMkhejjA siya arNatA, asurakumArassa neraiyatte atItA arNatA, purekkhaDA kassati asthi kassati natthi, jassatthi siya saMkhejjA siya asaMkhejA siya aNaMtA, asurakumArasa asuraku 0202012900000000000 // 569 // For Personal & Private Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArate atItA anaMtA purekkhaDA eguttariyA, evaM nAgakumArate jAva niraMtaraM vemANiyatte jahA neraiyassa bhaNitaM taheva bhANita, evaM jAva thaNiyakumArassavi vemANiyatte, navaraM savesiM sahANe eguttariyAe paraTThANe jaheba asurakkumArassa, puDhavikAiyassa neraiyatte jAva thaNiyakumAratte atItA aNaMtA, purekkhaDA kassati atthi kassati natthi, jassatthi siya saMkhejA siya asaMkhejA siya anaMtA, puDhavikAiyassa puDhavikAiyatte jAva maNUsatte atItA anaMtA pure0 ka0 asthi ka0 natha jassa atthi eguttariyA, vANamaMtarace jahA Neraiyatte, jotisiyavemANiyatte atItA anaMtA, purekkhaDA kassai atitha kassai natthi, jassa atthi siya asaMkhejA siya anaMtA, evaM jAva maNUsattevi neyavaM, vANamaMtarajoisiyavemANiyA jahA asurakumArA, NavaraM sahANe eguttariyAe mANita jAva vemANiyassa vemANiyatte, evaM ete cauddIsaM cauvIsA daMDagA, (sUtraM 334 ) ' egamegassa Na' mityAdi, tatra nairayikasya nairayikatvaviSayaM praznasUtraM sugamaM, puraskRtacintAyAM tu kasyacit santi kasyacinna santi, tatra yaH kSINazeSAyuH praznasamaye bhavaparyante varttamAnaH kaSAyasamudghAtamaprApta evaM narakabhavAduvutyAnantaraM pAramparyeNa vA setsyati na bhUyo narakavAsagAmI tasya na santi puraskRtA nairayikatve kaSAyasamudghAtAH, zeSasya tu santi, tasyApi jaghanyata eko dvau vA trayo vA, te ca kSINAyuHzeSANAM tadbhAva bhAjAmavaseyAH, utkarSataH soyA asaGkhyeyA vA anantA vA, tatra saGkhyeyavarSAyuH zeSANAM saGkhyeyAH asaGkhyeya varSAyuH zeSANAmasaGkhyeyAH, yadivA sakRt jaghanyasthitau utpatsyamAnAnAM saGkhoyAH asakRt jaghanyasthitau sakuMda sakRdIrghasthitAvutpatsyamAnAnAmasa Jain Education anal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala- ya. vRttI . // 570 // dhyeyAH anantaza utpatsyamAnAnAmanantAH, tathA nairayikasyevAsurakumAratvaviSaye'tItasUtraM, tathaiva puraskRtasUtre 'kassai |36 samu. atthi kassai natthi'tti yo narakAdutto'surakumAratvaM na prApsyati tasya na santi puraskRtA asurakumAratvaviSayAHdghAtapade kaSAyasamudghAtAH, yastu prApsyati tasya santi, te ca jaghanyapade saGkhyeyA jaghanyasthitAvapyasurakumArANAM saGkhyeyAnAM svaparasthAkaSAyasamudghAtAnAM bhAvAt , lobhAdikaSAyabahulatvAt teSAM, utkRSTapade'saGkhyeyA anantA vA, tatra sakRddIrghasthi-ne kaSAyasa tAvasakRjaghanyasthitiSu vA utpatsyamAnAnAmasaGkhyeyAH, anantaza utpatsyamAnAnAmanantAH, evaM nairayikasya nAgaku-| mu.sU.334 mAratvAdiSu sthAneSu nirantaraM tAvadvaktavyaM yAvat stanitakumAratve, tathA cAha-"evaM jAve'tyAdi, pRthivIkAyikatve'tItasUtraM tathaiva, puraskRtacintAyAM tu kasyacit santi kasyacinna santi, tatra yo narakAdudRtto na pRthivIkAyabhavaM gamI tasya na santi, yo'pi gantA tasyApi jaghanyapade eko dvau vA trayo vA utkarSataH saGkhyeyA asaGkhyeyA vA anantA vA, te caivaM-tiryapaJcendriyabhavAnmanuSyabhavAddevabhavAdvA kaSAyasamudghAtasamuddhataH san ya ekavAraM pRthivIkAyikeSu gantA tasya eko dvau vArau gantudvauM trIn vArAn trayaH saGkhyeyAn vArAn saGkhyayA asaGkhyeyAn vArAn asaGkhyayA anantAn vArAn anantAH, tathA cAha-'puDhavikAiyatte eguttariyAe neya'ti tathA 'evaM tAva mnnuustte'| // 570 // iti evaM pRthivIkAyikagatenAbhilApaprakAreNa tAvad vaktavyaM yAvanmanuSyatve, taccaivam-'egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa AukAiyatte kevaiyA kasAyasamugghAyA aIyA?, goyamA! aNaMtA, kevaiyA purekkhaDA, go ! kassai in Educa For Personal & Private Use Only LJainelibrary.org Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Pos209999990SAPos atthi kassai natthi, jassatthi jahaNNeNaM ekko vA do vA tinni vA ukkoseNaM sakhejA vA asakhejA vA aNaMtA vA' evaM yAvanmanuSyasUtraM, tatrApkAyAdivanaspatiparyantasUtrabhAvanA pRthivIkAyasUtravat, dvIndriyasUtre puraskRtacintAyAM jaghanyena eko dvau vA trayo veti sakRt jaghanyasthitikaM dvIndriyabhavaM prAmukAmasya, saGkhyeyAn vArAn prAptukAmasya saGkhyayA asaGkhyeyAnasaGyeyA anantAn anantAH, evaM trIndriyacaturindriyasUtre api bhAvanIye, tiyakapaJcendriyamanuSyasUtraviSayA tvevaM bhAvanA-sakRtpaJcendriyabhavaM prApnukAmasya khabhAvata evAlpakaSAyasya jaghanyata eko dvau trayo vA zeSasya saGkhyeyAn vArAn tiryakrapaJcendriyabhavaM prAptukAmasya saGkhyeyA asaGkhyayAn vArAn asaGkhyayA anantAn vArAn anantAH, manuSyasUtre tu puraskRtaviSayA bhAvanaivaM-yo narakabhavAdutto'lpakaSAyaH san manuSyabhavaM prApya kaSAyasamudghAtamaprAsa eva siddhipuraM gantA tasya na santi, zeSasya santi, tasyApi ekaM dvau trIn vArAn kaSAyasamudghAtAn prApya setsyata eko dvau trayo vA saGkhyeyAn bhavAn yadivA ekasminnapi bhave saGkhyeyAn kaSAya| samudghAtAn gantuH saGkhyayA asaGkhyeyAn bhavAn prAptukAmasthAsaGkhyeyAH anantAn anantAH, 'vANamaMtaratte jahA asura| kumAratte' prAguktaM, kimuktaM bhavati? -puraskRtacintAyAM evaM vaktavyaM-'jassatthi siya sakhejA siya asojjA siya aNaMtA vA' iti na tvekotarikA vaktavyAH, vyantarANAmapyasurakumArANAmiva jagha yasthitAvapi saGkhyeyAnAM kaSAyasamudghAtAnAM labhyamAnatvAt , asaGkhyeyAnantabhAvanApyasurakumAravat, 'joisiyat' ityAdi, jyotiSka TaTaTaTacelesetcesesentsECE dain Education Internal For Personal & Private Use Only " Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- tve'tItA anantA vaktavyAH, puraskRtAstu kasyApi santi kasyApi na santi, etadapi prAgvadU bhAvanIyaM, yasyApi 36 samuyA: malasanti tasyApi kasyacidasaGkhyayAH kasyacidanantAH, na tu syAt saGkhyeyA iti vaktavyaM, kuta iti cet ?, ucyate, dghAtapade yavRttI. jyotiSkANAM jaghanyapade'pyasaGkhyeyakAlAyuSkatayA jaghanyato'pi asaGkhyeyAnAM kaSAyasamudghAtAnAM labhyamAnatvAt, svaparasthAanantazastatra jigamiSUNAmanantA, evaM vaimAnikatve'pi puraskRtacintAyAM syAdasaGkhyeyAH syAdanantA iti vaktavyaM, // 571 // ne kaSAyasa bhAvanA prAgvat / tadevaM nairayikasya svasthAne parasthAne ca kaSAyasamudghAtAzcintitAH, sampratyasurakumAresu tAn mu.sU.134 cicintayiSurAha-egamegassa NamityAdi, ekaikasya asurakumArasya nairayikatve kaSAyasamudghAtA atItAanantAH, bhAvinaH kasyacitsanti kasyacinna santi, tatra yo'surakumArabhavAduvRtto narakaM na yAsyati tasya na santi, yastu yAsyati tasya santi, tasyApi jaghanyataH saGkhyeyAH, jaghanyasthitAvapi saGkhyeyAnAM kaSAyasamudghAtAnAM narakeSu bhAvAt, utkarSato'saddhayeyA anantA vA, tatra jaghanyasthitiSvasakRddIrghasthitiSu sakRdasakRdvA jigamiSorasabaiyA anantazo jigamiSoranantAH, asurakumArasyAsurakumAratve atItA anantAH, 'purekkhaDA eguttariyA' ityAdi, puraskRtAstu kasyApi santi kasyApi na santi, tatra yo'surakumArabhave paryantavartI na ca kaSAyasamudghAtaM yAtA nApi tatra prabhraSTo // 571 // bhUyo'surakumArabhavaM labdhA kintvanantaraM pAramparyeNa vA setsyati tasya santi, zeSasya tu na santi, yasyApi santi tasyApi / IS jaghanyata eko dvau vA trayo vA utkarSataH saGkhyayA asaGkhyayA anantAvA, tatra ekAdayaH kSINAyuHzeSANAM tadbhava sariTaraTaseesesecAra Jain Education irrerb For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pra. 96 Jain Education 1 bhAjAM bhUyastatraivAnutpatsyamAnAnAmavagantavyAH saGkhyeyAdayo nairayikatve iva bhAvanIyAH, 'eva' mityAdi, evaM - uktena prakAreNa nAgakumAratve tata Urddha caturviMzatidaNDakakrameNa nirantaraM yAvadvaimAnikatve - vaimAnikatvaviSayaM sUtraM, yathA nairayikasya bhaNitaM tathaiva bhaNitavyaM kimuktaM bhavati 1 - nAgakumAratvAdiSu stanitakumAra paryavasAneSu puraskRtacintAyAM 'kassai atthi kassai natthi, jassa asthi siya saMkhejjA siya asaMkhejjA siya anaMtA' pRthivIkAyikatvAdiSu manuSyatvaparyavasAneSu 'jassa asthi jahanneNaM eko vA do vA tinni vA ukkoseNaM saMkhejjA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA' vyantaratve 'jassa asthi siya saMkhejjA siya asaMkhejA siya anaMtA' jyotiSkatve 'jassa asthi siya asaMkhejjA siya anaMtA' vaimAnikatve'pyevameveti vaktavyamiti, evaM jAve' tyAdi, evaM - uktena prakAreNa asurakumAravannAgakumArasya yAvat stanitakumArasya pratyekaM yAvada vaimAnikatve - vaimAnikatvaviSayaM sUtraM tAvadvaktavyaM, atraiva vizeSamAha - navaraM sarveSAM nAgakumArAdInAM stanitakumAra paryavasAnAnAM svasthAne niyamataH puraskRtA ekottarikAH parasthAne yathaivAsurakumArasya tathaiva vaktavyAH, 'puDhavikAiyassa neraiyatte' ityAdi, pRthivIkAyikasya nairayikatve yAvat stanitakumAratve atItA anantAH, atra bhAvanA prAgiva, puraskRtAH kasyApi santi kasyApi na santi tatra yaH pRthivI - kAyabhavAdvRtto narakeSvasurakumAreSu yAvat stanitakumAreSu na gamiSyati kintu manuSyabhavaM prApya siddhiM gantA tasya na santi, zeSasya tu santi, yasyApi santi tasyApi jaghanyataH saGkhyeyAH, jaghanyasthitAvapi narakAdiSu saGkhyeyAnAM For Personal & Private Use Only mainelibrary.org Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI // 572 // cieerackseeeeeeeeee kaSAyasamudghAtAnAM bhAvAt , utkarSato'saGkhyayA anantA vA, te ca prAgvad bhAvayitavyAH, pRthivIkAyikatve yAva- 36 samu. manuSyatve'tItAste tathaiva, bhAvina ekottarikayA vaktavyAH, te caivam -'kassai atthi kassai natthi, jassa asthi 8 ghAtapade jahaNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM saMkhejA vA asaMkhejA vA aNaMtA vA' te ca nairayikasya pRthivIkA- svaparasthAyikatva iva bhAvanIyAH, 'vANamaMtaratte jahA neraiyatte' iti vyantaratve yathA nairayikatve tathA vaktavyaM, kimuktaM bhava-zana kaSAyasa ti?-ekotarikA na vaktavyAH, kintu 'siya saMkhejA siya asaMkhejA siya aNaMtA' iti vaktavyaM, 'joisiya' sU. 334 ityAdi. jyotiSkatve vaimAnikatve cAtItAstathaiva, puraskRtA yadi santi tato jaghanyapade asaGkhyeyAH utkRSTapade anantA evamapkAyikasya yAvanmanuSyatve netavyaM, vyantarajyotiSkavaimAnikAnAM yathA asurakumArasya, navaraM puraskR-1 tacintAyAM sarva svasthAne ekottarikayA vaktavyaM, parasthAne yathA asurakumArasya sUtraM, sUtraparyantaM darzayati-'jAva vemANiyassa vemANiyatte' iti yAvadvaimAnikasya vaimAnikatve-vaimAnikatvaviSayaM sUtraM, evamete kaSAyasamudghAtagaK tAzcaturviMzatiH-caturviMzatisaGkhyAzcaturviMzatidaNDakAH bhaNitavyAH 24 / tadevamuktazcaturviMzatyA caturviMzatidaNDaka-M sUtraH kaSAyasamudghAtaH, samprati caturviMzatyaiva caturviMzatidaNDakasUtraiAraNAntikasamudghAtamAha // 572 // mAraNaMtiyasamugdhAto sahANevi parahANevi eguttariyAe neyavo jAva vemANiyassa vemANiyatte, evamete cauvIsaM cauvIsadaMDagA bhANiyavA veubviyasamugdhAto jahA kasAyasa0 tahA niravaseso bhANitabo, navaraM jassa natthi tassa dain Education international For Personal & Private Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na vuccati, etthavi cauvIsaM cauvIsA daMDagA bhANiyahA / teyagasamu0 jahA mAraNaMtiyasa0, NavaraM jassatthi, evaM etevi cauvvIsaM cauvvIsA daMDagA bhANitavA / egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa neraiyatte kevaiyA AhArasamugdhAyA atItA?, go! Natthi, kevaiyA pu0, go0! Natthi, evaM jAva vemANiya tte, navaraM maNUsatte atItA kassai atthi kassai natthi, jassasthi jaha0 eko vA do vA u0 tini, kevaiyA pu01, go0 ! kassati asthi ka0 natthi, jassatthi jaha. ekko vA do vA tiNNi vA u0 cattAri, evaM savajIvANaM maNussANaM bhANiyavaM, maNUsassa maNUsatte atItA kassatiasthi kassati natthi, jassatthi jaha0 ekko vA do vA tiNNi vA u0 cattAri, evaM purekkhaDAvi, evamete cauvIsaM . cauvIsA daMDagA jAva vemANivatte / egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa neraiyatte ke. kevalisamugdhAyA atItA 1, go.! Natthi, kevaiyA purekkhaDA ?, go0 ! natthi, evaM jAva vemANiyatte, NavaraM maNUsatte atItA natthi, purekkhaDA ka0 asthi ka0 natthi, jassatthi ikko, maNUsassa maNUsatte atItA kassa ti atthi ka0 natthi, jassatthi ekko, evaM purekkhaDAvi, evamete caubIsaM cauccIsA daMDagA (sUtraM 335) 'mAraNaMtie'tti mAraNAntikasamudrAtaH puraskRtacintAyAM svasthAne parasthAne yA ekotarikayA netavyo yAvadvaimAnika vaimAnikatve-vaimAnikatvaviSayaM sUtraM, tacaivam-egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa nerayatte kevaiyA mAra-1 NatiyasamugghAyA atItA ?, goyamA ! arNatA, kevaiyA purekkhaDA 1, goyamA ! kassai asthi kassai nathi, dain Education Internasonal For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala ya0 vRttau. // 573 // jassatthi jahanneNaM ekko vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM saMkhejjA vA asaMkhejA vA anaMtA vA' tatra yo mAraNAntikasamudghAtamantareNa kAlaM kRtvA narakAdudvRttaH anantaraM pAramparyeNa vA manuSyabhavaM prApya setsyati na bhUyo narakagAmI tasya na santi puraskRtA mAraNAntikasamudghAtAH, yaH punastadbhave varttamAno mAraNAntikasamudghAtena kAlaM kRtvA | narakAdudvRttaH setsyati tasyaikaH puraskRto mAraNAntikasamudghAto yaH punarbhUyo'pi narakamAgatya sarvasaGkhyayA dvau mAraNAntikasamudghAtau gantA tasya dvau, evaM triprabhRtayo'pi bhAvanIyAH, saGkhyeyAn vArAn narakamAgantuH saGkhyeyAH asayeyAn vArAn asaGkhyeyAH anantAn vArAn anantAH, evamasurakumAratve AlApako vAcyaH, navaramatraivaM bhAvanAyo narakAduvRtto manuSyabhavaM prApya setsyati yadivA tasmin bhave mAraNAntikasamudghAta magatvA mRtyumAsAdya tato'nyabhave siddhiM gantA tasyaiva na santi, zeSasya tvekAdibhAvanA prAgiva, vyantarajyotiSka vaimAnikeSu yathA nairayikasya, (yathA nairayikasya ) | nairayikAdiSu caturviMzatisthAneSu cintA kRtA tathA'surakumArAdInAM vaimAnikaparyavasAnAnAM caturviMzatidaNDakakrameNa karttavyA, tadevamanyAnyapi caturviMzatirdaNDakasUtrANi bhavanti, tathA cAha - ' evaM ee cauvIsaM cauvIsA daMDagA bhANiyadyA' iti, ukto mAraNAntikasamudghAtazcaturviMzatyA caturviMzatidaNDakasUtraiH, sAmpratametAvatsaGkhyA kaireva sUtrairvaikriyasamudghAtaM vivakSurAha - 'veucie' ityAdi, vaikriyasamudghAto yathA kaSAyasamudghAtaH prAk pratipAditaH tathA niravizeSo bhaNitavyaH, kevalaM yasya vaikriyasamudghAto nAsti vaikriya labdherevAsambhavAt tasya nocyate, zeSasya ucyate, sa Jain Education anal For Personal & Private Use Only 36 samudyAtapade nArakAdenarikatvA dau mAraNAntikAdyAH sU. 335 // 573 // Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In caivaM - ' egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa neraiyatte kevaiyA veudhiyasamugdhAyA atItA 1, go ! aNaMtA, kevaiyA purekkhaDA 1, go0 ! kassai asthi kassai natthi, jassa atthi jahaNaNeNaM ekko vA do vA tiSNi vA ukkoseNaM siya saMkhejjA vA siya asaMkhejA vA siya anaMtA vA / egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa asurakumAratte kevaiyA veuciyasamugdhAyA atItA ?, go0 ! aNaMtA, kevaiyA purekkhaDA 1, go0 ! kassaha asthi kassai natthi, jassatthi siya saMkhijA siya asaMkhijA siya anaMtA vA, evaM neraiyassa jAva thaNiyakumArate / egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa puDhavikAiyatte kevaiyA veuciyasamugdhAyA atItA 1, go0 ! natthi, kevaiyA purekkhaDA 1, go0 ! natthi, evaM jAva teukAiyatte, egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa vAukAiyatte kevaiyA veucciyasamugdhAyA atItA ?, go0 ! anaMtA, kevaiyA purekkhaDA ?, go0 ! kassai atthi kassai natthi, jassatthi jahaNNeNaM eko vA do vA tiSNi vA ukko0 saMkhejjA vA asaM0 anaMtA vA, vaNassaikAiyatte jAva cauriMdiyatte jahA puDhavikAiyatte, tirikkhapaMciMdiyatte maNusatte jahA vAukAiyatte, vANamaMtarajoisiyavemANiyattesu jahA asurakumAratte' iha yatra vaikriyasamudUdhAtasambhavastatra bhAvanA kaSAyasamudghAtavad bhAvanIyA, anyatra tu pratiSedhaH supratIto, vaikriyalabdhirevAsambhavAt, yathA ca nairayikasya caturviMzatidaNDakakrameNa sUtramupadarzitameva masurakumArAdInAmapi caturviMzatidaNDakakrameNa pratyekaM sUtramavagantavyaM, navaramasurakumArAdiSu stanitakumAraparyavasAneSu vyantarAdiSu ca parasparaM khasthAne ekottarikA para For Personal & Private Use Only inelibrary.org Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA mala ya0 vRttau . // 574 // sthAne saGkhyeyAdayo vaktavyAH, vAyukAyikatiryakrapaJcendriyamanuSyeSu tu parasparaM svasthAne parasthAne vA ekottarikAH, zeSaM tathaiva, evametAnyapi caturviMzatizcaturviMzatidaNDakasUtrANi bhavanti, tathA cAha - 'evamete cauvIsaM cauvIsagA | daMDagA bhANitacA' evaM - upadarzitena prakAreNa atrApi -- vaikriyasamudghAtaviSaye'pi caturviMzatiH - caturviMzatisaGkhyAH 'cauvIsA' iti caturviMzatiH - caturviMzatisthAnaparimANA daMDakA - daNDakasUtrANi bhaNitavyAH / samprati taijasasamudghAtamatidezata Aha- 'teyagetyAdi, taijasasamudghAto yathA mAraNAntikasamudghAtastathA vaktavyaH, kimuktaM bhavati : - svasthAne parasthAne ca ekottarikayA sa vaktavya iti, navaraM yasya nAsti na sambhavati taijasasamudghAtastasya na vaktavyaH, tatra nairayikapRthivyaptejovAyuvanaspatidvitricaturindriyeSu na sambhavatIti na vaktavyaH, zeSeSu tu vaktavyaH, sa caivam' egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa neraiyatte kevaiyA teusamugdhAyA atItA ?, go0 1 natthi, kevaiyA purekkhaDA 1, go0 ! natthi, egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa asurakumAratte kevaiyA teyagasamugdhAyA atItA ?, go0 ! aNaMtA, kevaiyA purekkhaDA 1, go0 ! kassai atthi kassai natthi, jassatthi jahanneNaM eko vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM saMkhejjA vA asaMkhejA vA anaMtA vA' ityAdi sUtroktaM vizeSamupajIvya svayaM paribhAvanIyaM, atrApi sUtrasaGkhyA- mAha - 'eva' mityAdi, evaM - mAraNAntikasamudghAtagatena kvacit sarvathA niSedharUpeNa ca prakAreNa ete'pi - taijasasamudghAtagatA api caturviMzatiH caturviMzatikA - daNDakA bhaNitavyAH / sampratyAhArakasamudghAtaM cintayannAha - ' egame - For Personal & Private Use Only 36 samu dghAtapade nArakAdenArakatvA dau mAraNA ntikAdyAH sU. 335 // 574 // Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200999999999999 gassa NamityAdi, iha sarveSvapi sthAneSu manuSyatvacintAyAmatItA jaghanyata eko dvau vA utkarSatastrayazca, puraskRtA jaghanyata eko vA dvau vA trayo vA utkarSatazcatvAraH, zeSeSu sthAneSu atItAH puraskRtAzca pratiSeddhavyAH, manuSyasya manuSyatvacintAyAmatItAH puraskRtAzca jaghanyata eko vA dvau vA trayo vA utkarSatazcatvAraH, atrArthe ca kAraNaM prAgevoktaM, atrApi sUtrasaGkhyAmAha-eva'mityAdi, evam-upadarzitena prakAreNa ete AhArakasamudghAtaviSayAzcaturvizatisaGkhyAkAH daNDakA vaktavyAH, kiyaharaM yAvadityAha-yAvadvaimAnikasya vaimAnikatve-vaimAnikatvaviSayaM sUtraM, taccaivam-'egamegassa NaM bhaMte ! vemANiyassa bemANiyatte kevaiyA AhAragasamugghAyA atItA ?, go0 ! natthi, kevaiyA purekkhaDA, go0 natthi' iti / adhunA kevalisamudrAtamabhidhitsurAha-egamegassa NaM bhaMte' ityAdi, atrApyayaM tAtparyArthaH-sarveSvapi sthAneSu manuSyatvacintAvyatirekeNAtItAH puraskRtAzca pratiSeddhavyAH, manuSyavarjeSu manuSyatvacintAyAmatItAH pratiSeddhavyAH, puraskRtastu kasyApyasti kasyApi nAsti, yasyApyasti tasyApyeka eveti vaktavyaH, manuSyasya manuSyatvacintAyAmatItaH kasyApi asti kasyApi nAsti, yasyApyasti tasyApyeka eva, etacca praznasamaye kevalisamudghAtAduttIrNa kevalinamadhikRtya, puraskRto'pi kasyApi asti kasyApi nAsti, yasyApyasti tasyApyeka iti vaktavyaM, atrApi sUtrasaGkhyAmAha-'eva'mityAdi evam-upadarzitena prakAreNa ete kevalisamudghAtaviSayAzcaturvizatizcaturvizatisaGkhyAkA daNDakA bhavanti, tadevaM sarvasaGkhyayA ekatvaviSayANAM caturvizatidaNDakasUtrANAma Jain Education DIXI For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malayA vRttI. // 575|| STaSaSTyadhikaM zataM jAtaM, etAvatsaGkhyAkAnyeva bahutvaviSayANyapi sUtrANi bhavanti, tAnyupadidarzayiSurAha neraiyANaM bhaMte ! neraiyatte0 ke0 vedaNAsa0 atItA ?, go0 ! aNaMtA, ke0 pure0 1, go0 ! agaMtA, evaM jAva vemANiyatte, evaM savajIvANaM bhANitaI jAva vemANiyANaM vemANiyatte, evaM jAva teyagasa0, NavaraM uvaujiUNa neyavaM jassatthi veuviya- | teyagA / neraiyANaM bhaMte ! neraiyatte kevatitA AhAragasa0 atItA ?, go0 ! natthi, kevatitA pu01, go0 ! Natthi evaM jAva vemANiyatte, NavaraM maNUsatte atItA asaM0 purekkhaDA asaMkhejA evaM jAva vemANiyANaM, NavaraM vaNassaikAiyANaM maNUsatte atItA aNaMtA purekkhaDA aNaMtA, maNUsANaM maNUsatte atItA siya saMkhejA siya asaMkhejA, evaM purekkhaDAvi, sesA so jahA neraiyA, evaM ete cauvIsaM cauvIsA daMDagA / neraiyANaM bhaMte ! neraiyatte keva0 kevalisamugghAyA atItA?, go0 ! natthi, ke0 pu. 1, go! natthi, evaM jAva vemANiyatte, NavaraM maNUsatte atItA Natthi, pure0 asaMkhejA, evaM jAva vemANiyA, navaraM vaNassaikAiyANaM maNUsatte atItA natthi, pu0 arNatA, maNUsANaM maNUsatte atItA siya atthi siya Natthi, jai asthi jaha0 eko vA do vA tiNNi vA ukko0 satapuhuttaM, kevaiyA pure01, go0! siya saMkhejA siya asaMkhejA, evaM ete caubIsaM caubIsA daMDagA satve pucchAe bhANitavA jAva vemANiyANaM vemANiyace (sUtraM 336) 'neraiyANa'mityAdi, nairayikANAM vivakSitapraznasamayabhAvinAM sarveSAM bhadanta ! pUrva sakalamatItaM kAlamavadhIkRtya 36 samu dghAtapadaM | nArakAdInAM nArakatvAdau samudghAtAH sU. 336 575 // For Personal & Private Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathAsambhavaM nairayikatve vRttAnAM satAM samudAyena sarvasaGkhyayA kiyanto vedanAsamudghAtA atItAH ?, bhagavAnAhagautama ! anantAH, bahUnAmanantakAlamasaMvyavahArarAzeruddhRttatvAt , kiyantaH puraskRtAH , etaca sUtraM sUcAmAtra, paripUrNastu pATha evaM-'neraiyANaM bhaMte ! neraiyatte kevaiyA veyaNAsamugghAyA purekkhaDA ?' iti bhagavAnAha-gautama ! anantAH, bahUnAmanantazo bhUyo'pi narakeSvAgamanasambhavAt , 'evaM'mityAdi, evamuktena prakAreNAsurakumAratvAdiSu sthAneSu krameNa tAvad vaktavyaM yAvadvaimAnikatve-vaimAnikatvaviSayaM sUtraM, tacedaM-'neraiyANaM bhaMte ! vemANiyatte kevaiyA veyaNAsamugghAyA atItA ?, go0 ! aNaMtA, kevaiyA purekkhaDA ?, go.! aNaMtA' iti, atra atItA anantAH supratItAH, sarvasAMvyavahArikajIvaiH prAyo'nantazo vaimAnikatvasya prAptatvAt , puraskRtAstvanantAH, praznasamayabhAvinAM nairayikANAM madhye bahubhiranantazo vaimAnikatvasya prApsyamAnatvAt , evamapAntarAlavartiSvapi asurakumAratvAdiSu sthAneSu bhAvanA bhAvanIyA, yathA ca nairayikANAM nairayikatvAdiSu caturvizatidaNDakakrameNAtItAH puraskRtAzca vedanAsamudghAtA bhaNitA evaM sarvajIvAnAmasurakumArAdInAM bhaNitavyAH, kiyaDUraM yAvadityAha-yAvadvaimAnikAnAM vaimAnikatve-vaimAnikatvaviSayAH. te caivaM-'vemANiyANaM bhaMte ! vemANiyatte kevaiyA veyaNAsamugghAyA atItA ?, go! aNaMtA. kevaiyA pare01, go! aNaMtA' iti, evaM kaSAyamaraNavaikriyataijasasamudghAtA api nairayikAdInAM vaimAnikaparyavasAnAnAM sarveSu nairayikatvAdiSu sthAneSu caturvizatidaNDakakrameNa vaktavyAH, tathA cAha B9802000988800008 Jain Education Intemabona For Personal & Private Use Only Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH mala ya0 vRttau. // 576 // Jain Education I ' evaM jAve' tyAdi, evaM - vedanAsamudghAtagatena prakAreNa kaSAyAdisamudghAtA api tAvadvaktavyAH yAvattaijasasamuddhatiH, kimavizeSeNa vaktavyAH 1, netyAha - 'navara 'mityAdi, navaramupayujya - upayogaM kRtvA sarvaM sUtraM buddhyA netavyaM, kimuktaM bhavati ? - ye yatra samudghAtA ghaTante te tatrAtItAH puraskRtAzcAnantA vaktavyAH, zeSeSu ca sthAneSu pratiSeddhavyAH etadeva vaiviktyenAha - 'jassa atthI' tyAdi, yasya jIvarAzenairayikAderasurakumArAdezca santi vaikriyataijasasamudghAtAste tasya vaktavyAH, zeSeSu pRthivyAdiSu sthAneSu pratiSeddhavyA iti sAmarthya labhyaM, kaSAyamAraNAntikasamudghAtAH punaH sarvatrApi vedanAsamudghAtavadavizeSeNAtItAH puraskRtAzcAnantA vaktavyAH, na tu kvApi niSeddhavyAH / samprati AhArasamudUdhAtaviSayaM sUtramAha - 'neraiyANa' mityAdi, AhArakasamudghAto hyAhArakalabdhau satyAmAhA rakazarIraprArambhakAle bhavati, nAnyathA, AhArakalabdhizcopajAyate catuIzapUrvAdhigame, teSAM caturddazAnAM pUrvANAmadhigamo manuSyatvAvasthAya na zeSAyAmavasthAyAmiti manuSyatvavarjAsu zeSAsvavasthAskhatItAnAM puraskRtAnAM cAhArakasamudghA tAnAM pratiSedhaH, manuSyatvAvasthAyAmapi pUrvamatItA asaGkhyeyAH, praznasamayabhAvinAM nArakANAM madhye bahUnAmasoyAnAM nArakANAM pUrva tadA 2 manuSyatvamavApya adhigatacaturddazapUrvANAM pratyekaM sakRd dviH trirvA kRtAhArakasamudghAtatvAt, puraskRtA api asaGkhyeyAH, praznasamayabhAvinAM nArakANAM madhye bahubhirasaGkhye yairnArikairnara kAdudvRttyAnantaryeNa pAramparyeNa vA tadA tadA manuSyatvAvAsau caturddaza pUrvANyadhItya pratyekamAhArakasamudghAtAnAmekazo dviH trizcaturvA kariSyamANatvAt, 'evaM jAva For Personal & Private Use Only 36 samudUdhAtapadaM 2 nArakAdInAM nArakatvAdau sa mudghAtAH su. 336 // 576 // ainelibrary.org Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vemANiyANa'miti nairayikANAM caturvizatidaNDakakrameNa cintA kRtA evamasurakumAra(dInAmapi pratyeka caturvizatidaNDakakrameNa tAvadvaktavyA yAvadvaimAnikAnAM, kevalaM yatrAsti vizeSastaM darzayati-'navara'mityAdi, navaraM vanaspatikAyikAnAM ||5|| manuSyatvacintAyAmatItAH puraskRtAzca pratyekamanantA vaktavyAH, anantAnAM pUrvamadhigatacaturdazapUrvANAM yathAyogamekazo dviHtrirvA kRtAhArakasamudghAtAnAMvanaspatiSvavasthAnAt anantarameva vanaspatikAyAduddhRtyAnantaryeNa pAramparyeNa vA mAnupatvamavApya yathAyogamekazodviHtrizcaturvA''hArakasamudghAtAnAM nirvayiSyamANatvAt, manuSyANAM manuSyatvAvasthAyAmatItAH puraskRtAzca syAtsaGkhyayAH syAdasaGkhyeyAH,kathamiti cet ,ucyate,te hi praznasamayabhAvinaH utkarSapade'pi sarvastokAH, zreNyasaGkhyeyabhAgagatapradezarAzipramANatvAt , tato vivakSitapraznasamayabhAvinAM madhye kadAcidasaGkhyeyAH-yathAyogaM pratyekamekazo dviH trizcatuvA kRtakariSyamANAhArakasamudghAtAH prApyante, upasaMhAramAha-eva'mityAdi, evamuktena prakAreNa ete AhArakasamudghAtaviSayAzcaturviMzatizcaturvizatisaGkhyAkA daNDakA vaktavyAH, samprati kevalisamudghAtaM cintayati-'neraiyANa'mityAdi, kevalisamudghAto'pi manuSyatvAvasthAyAM bhavati, na zeSAkhavasthAsu, na ca kRtakevalisamudghAtaH saMsAraM paryaTati, kevalisamudghAtAnantaramantarmuhUrtenAvazyaM niHzreyasapadAdhigamAt , tato nArakANAM manuSyatvavAsu zeSAkhavasthAkhatItAH puraskRtAzca kevalisamudghAtAH pratiSeddhavyAH, manuSyatvAvasthAyAmapyatItAH pratiSe. ddhavyAH, kRtakevalisamudghAtAnAM narake gamanAbhAvAt, bhAvinazca bhaviSyanti, praznasamayabhAvinAM madhye bahUnAmasaGkhaye kAraNa ete AhAraka kevalisamudghAtA tAvazyaM niHzreyasapada For Personal & Private Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yA: malaya. vRttI. // 577 // tAH sU. eeeeeeeeeeeeee yAnAM nArakANAM muktipadagamanayogyatvAt , tataH puraskRtA asaGkhyeyA ityuktaM, 'eva'mityAdi, yathA nairayikANAM 36 samu. kevalisamudghAtacintA kRtA evamasurakumArAdInAmapi karttavyA, sA ca tAvat yAvat vaimAnikAnAM, atraiva vize- dghAtapadaM SamAha-'navara'mityAdi, navaraM vanaspatikAyikAnAM manuSyatvAvasthAcintAyAmatItAH pratiSeddhavyAH, kRtakevalisamu nArakAghAtAnAM saMsArAbhAvAt, puraskRtAstvanantA vAcyAH, praznasamayabhAvinAM vanaspatikAyikAnAM madhye bahUnAmana-18 dInAM nAntAnAM vanaspatikAyikAnAM vanaspatikAyAduddhRtyAnantaryeNa pAramparyeNa vA kRtakevalisamudghAtAnAM setsyamAnatvAt , rakatvAdau samudghAmanuSyANAM manuSyatvAvasthAcintAyAmatItAH kadAcitsanti kadAcinna santi, kRtakevalisamudghAtAnAM siddhatvabhAvAdanyeSAM cAdyApi kevalisamudghAtApratipatteH, yadApi santi tadA'pi jaghanyata eko dvau vA trayo vA utkarSataH zata-18| 336 thaktvaM, puraskRtAH syAtsaGkhyeyAH syAdasaGkhyeyAH, praznasamayabhAvinAM manuSyANAM madhye kadAcitsaGkhyeyAnAM kadAcida-12 saGkhyeyAnAM yathAyogamAnantaryeNa pAramparyeNa kRtakevalisamudghAtAnAM setsyamAnatvAt , sUtrasarvasaGkhyAmAha-evamuktena | prakAreNa ete kevalisamudghAtaviSayAzcaturvizatizcaturvizatidaNDakAH te ca sarve'pi pRcchAyAM-pRcchApurassaraM bhaNitavyAH kiyahUraM yAvadityAha-vaimAnikAnAM vaimAnikatvaviSayaM sUtraM, taccedaM-'vemANiyANaM bhaMte ! vemANiyatte kevaiyA keva // 577 // lisamugghAyA atItA ?, go! natthi, ke. pu01, go0 ! natthi' iti // badevamuktA nairayikAdiSu vaimAnikaparyavasAneSvekatvaviziSTeSu bahutvaviziSTeSu ca bhUtabhAvivedanAdisamudghAtasambhavAsambhavapurassaraM saGkhyApramANaprarUpaNA, sampra Jain Education ILIWA For Personal & Private Use Only A mainelibrary.org Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ti tena tena samudghAtena yAvat kevalisamudghAtena samudghatAnAmasamudghatAnAM ca parasparamalpabahutvamabhidhitsurAha etesi NaM bhaMte ! jIvANaM vedaNAsamugdhAteNaM kasAyasa0 mAraNaMtiya0 veuviyasa0 teyasa. AhAragasa0 kevalisa0 samohayANaM asamohayANa ya kayarezahito a0 ba0 tu0 vi0 1, go0! savvatthovA jIvA AhAragasamugdhAeNaM samohayA kevalisamugghAeNaM saMmohatA saMkhe0 teyagasamugdhAeNaM samohayA asaM0 veuvviyasamugdhAeNaM samo0 asaM0 mAraNaMtiyasamu0 samo0 aNaMtaguNA kasAyasa0 sa0 asaM0 vedaNAsa visesAhiyA asaMmohayA asaMkhijaguNA (sUtraM 337) etesiNaM bhaMte ! neraiyANaM vedaNAsamugdhAeNaM kasAyasa. mAraNaMtiyasa0 veuviyasa0 samohayANaM asamohayANa ya katarezahito appA vA 4, go0 ! savatthovA neraiyA mAraNaMtiyasamugyAteNaM samohayA veubviyasamugdhAteNaM samohayA asaM0 kasAyasamugyAeNaM samohatA saMkhe0 vedaNAsamugdhA0 samo0 saMkhe0 asamohayA0 sNkhe| etesi NaM bhaMte ! asurakumArANaM vedaNAsamugdhAteNaM kasAyasa0 mAraNaMtiyasa0 veuviyasa0 teyagasa0 samohatANaM asamohatANa ya kayarezahito appA vA 41, go! savatthovA asurakumArA teyagasamugdhAeNaM samohayA mAraNaMtiyasa0 sa0 asaM0 vedaNAsa0 sa0 asaM0 kasAyasamu0 sa0 saM0 veubviyasamu0 sa0 saMkhe0 asamohayA asaMkhejaguNA evaM jAva thaNiyakumArA / eesi NaM bhaMte ! puDhavikAiyANaM vedaNAsa0 31, go0 ! savvatthovA puDhavikAiyA mAraNaMtiyasamugghAeNaM samohayA kasAyasamugdhAeNaM samohayA saM0 vedaNAsamu0 sa0 visesAhiyA asamohayA asaM0, evaM jAva vaNassaikAiyA, NavaraM sabatthovA vAukkAiyA veubviyasamugdhA. eNaM samohayA mAraNaMtiyasamu0 samo0 asaMkhejaguNA kasAyasamugdhA0 sa0saM0 vedaNAsa0 sa0 visesAhiyA asamo Jain ma.97N For Personal & Private Use Only R hinelibrary.ora Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. 93029 36 samudghAtapadaM samuddhAtAnAmalpaba| hutvaM sU. |337-338 // 578 // hayA asaMkhejjaguNA / beiMdiyANaM bhaMte ! vedaNAsamugdhAeNaM kasAyasa0 mAraNaMtiyasa0 samohayANaM asamohayANa ya katare2 hito appA vA 41, go0 ! satvatthovA beIdiyA mAraNaMtiyasamugyAeNaM samohayA vedaNAsamugdhAteNaM samohayA asaMkhe0 kasAyasa. samo0 asaMkhe0 asamohayA saMkhe0, evaM jAva cauriMdiyA / paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte ! vedaNAsa. samo0 kasAyasamugghAteNaM mAraNaMtiyasa0 veubviyasa0 teyAsamu0 samohayANaM asaMmohayANa ya katarerahiMto appA vA 4 1, go! savatthovA paMciMdiyatiri0 teyAsamu0 samohayA veu0 samu0 samo0 asaM0 mAraNaMtiyasa0 samo0 asaM0 vedaNAsa0 samo0 asaM0 kasAyasa0 samo0 saMkhe0 asamavahatA saMkhe0 / maNussANaM bhaMte ! vedaNAsamugdhAteNaM samohayANaM kasAyasamu0 mAraNaMtiyasa0 veuviyasa0 teyagasa0 AhAragasamugdhAeNaM kevalisa0 samohayANaM asamohayANa ya kayare 2hiMto appA vA 41, go0! savatthovA maNussA AhAragasa0 samohayA kevalisa0 sa0 saMkhe0 teyagasa0 samo0 saMkhe0 veuviyasa0 samo0 saMkhe0 mAraNaMtiyasa0 samo0 asaM0 vedaNAsa0 sa0 asaM0 kasAyasa0 sa0 saMkhe0 asamohayA asN0|. vANamaMtarajoisiyavemANiyANaM jahA asurakumArANaM (sUtraM 338) 'eesi Na'mityAdi, eteSAM-yathAyogaM prAk samavahatAsamavahatatvena nirUpitAnAM bhadanta ! sAmAnyato jIvAnAM vedanAsamudghAtena yAvat kevalisamudghAtena samavahatAnAmasamavahatAnAM ca madhye katare katarebhyo'lpAH katare katarebhyo bahukA:-sakyeyAsakveyAdiguNatayA prabhUtAH katare katarestulyAH-samasaGkhyAkAH, atrArthe sUtre vibhaktipariNAmaH khayaM yojanIyaH, katare katarebhyo vizeSAdhikA:-manAgadhikAH,vAzabdAH sarve'pi vikalpArthAH, bhagavAnAha-gautama! 3892028883 // 578 // For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvastokA jIvA AhArakasamudghAtena samuddhatAH, AhArakazarIriNo hi kadAcidiha loke SaNmAsAna yAvanna bhavantyapi, yadApi bhavanti tadApi jaghanyata eko dvau trayo vA utkarSataH sahasrapRthaktvaM, kevalamAhAkasamudghAta | AhArakazarIraprArambhakAle na zeSakAlaM tataH stokA eva yugapadAhArakasamudghAtAH prApyante iti sarvastokA AhArakasamudghotana samuddhatAH,tebhyaH kevalisamudghAtena samuddhatAH saGkhyeyaguNAH, teSAmekakAlaM zatapRthaktvena prApyamANatvAt , yadyapyAhArakazarIriNaH sattayA samakAlaM eko dvau vA trayo vA utkarSataH sahasrapRthaktvamAnAH prApyante tathApyA(pi stokAnAmA)hArakasamudghAtasambhavAt ekakAlamatistokAH prApyante iti na tebhyaH kevalisamudghAtasamuddhatAnAM sngkhye| yaguNatvavirodhaH, kevalisamudghAtasamuddhatebhyaH taijasasamudghAtena samavahatAH asaGkhyeyaguNAH, paJcendriyatiryagyonikAnAM manuSyANAM devAnAmapi ca taijasasamudghAtaMsambhavAt , tebhyo'pi vaikriyasamudghAtena samuddhatAH asaGkhyeyaguNAH, nArakavAtakAyikAnAmapi vaikriyasamudghAtasambhavAt , vAtakAyikAzca vaikriyalabdhimanto na stokAH, kintu devebhyo'pyasaGkhyeyaguNAH, kathametaditi cet, ucyate, iha bAdaraparyAptavAyukAyikAH sthalacarapaJcendriyebhyo'saGkhyeyaguNAH, mahAdaNDake tathA paThitatvAt , sthalacarapaJcendriyAzca devebhyo'pyasaGkhyeyaguNAH, tato yadyapi bAdaraparyAptavAyukAyikAnAM saGkhyeyabhAgamAtrasya vaikriyalabdhisambhavo, yata uktam-"tiNhaM tAva rAsINaM veuviyaladdhI ceva natthi, bAyarapajattANaMpi saMkhejaibhAgamettANaM"ti, tathApi saGkhyeyabhAgamAtrA vaikriyalabdhimanto devebhyo'pyasaGkhyeyaguNA bhavanti, OrOS99292020 ri Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala- yAvRttI. // 571 // tato nairayikANAM vAyukAyikAnAM ca vaikriyasamudghAtasambhavAdupapadyante taijasasamudghAtasamuddhatebhyo vaikriyasamudghAtena / 36 samusamuddhatAH asaGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi mAraNAntikasamudghAtena samuddhatA anantaguNAH, kathaM ?, ucyate, iha nigoda-R dghAtapadaM jIvAnAmanantAnAmasaGkhyeyo bhAgaH sadA vigrahagatau vartamAnaH prApyate, te ca prAyo mAraNAntikasamudghAtasamuddhatA samuddhAtAiti pUrvebhyo'nantaguNAH, tebhyo'pi kaSAyasamudghAtasamuddhatA asaGkhyeyaguNAH,nigodajIvAnAmevAnantAnAM vigrahaga | nAmalpabatyApannebhyo'saGkhyeyaguNAnAM kaSAyasamudghAtasamudghatAnAM sadA prApyamANatvAt , tebhyo'pi vedanAsamudghAtena samuddhatA hutvaM sU. vizeSAdhikAH,teSAmeva nigodajIvAnAmanantAnAM kaSAyasamudghAtasamuddhatebhyo manA vizeSAdhikAnAM sadA vedanAsamu- 337-338 dghAtena samuddhatatayA'vApyamAnatvAt ,tebhyo'pi ekenApi samudghAtenAsamuddhatA asaGkhyeyaguNAH,vedanAkaSAyamaraNasamudghAtasamuddhatebhyo nigodajIvAnAmevAsaGkhyeyaguNAnAmasamavahatAnAM sadA labhyamAnatvAt |smprtyetdevaalpbhutvN jIvavizeSeSu nairayikAdiSu caturviMzatidaNDakakrameNa yathAyogaM cicintayiSurAha-'neraiyANa'mityAdi praznasUtraM, bhagavAnAha-sarvastokA nairayikA mAraNAntikasamudghAtena samuddhatAH, mAraNAntiko hi samudghAto maraNakAle bhavati, maraNaM ca zeSajIvannArakarAzyapekSayA'tistokAnAM, na ca sarveSAM mriyamANAnAmavizeSeNa mAraNAntikasamudghAtaH, kintu katipayAnAM, 'samohayAvi maraMti asamohayAvi maraMtIti vacanAt , ataH sarvastokA mAraNAntikasamudghAta // 579 // samuddhatAH, tebhyo'pi vaikriyasamudghAtena samuddhatAH asaGkhyeyaguNAH, saptakhapi pRthivISu pratyekaM bahUnAM parasparavedano Jan Education For Personal & Private Use Only lainelibrary.org Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIraNAya nirantaramuttaravaikriyasamArambhasambhavAt , tebhyo'pi kaSAyasamudghAtena samuddhatAH saGkhyeyaguNAH, kRtottaravaikriyANAmakRtottaravaikriyANAM ca sarvasaGkhyayottaravaikriyArambhakebhyo'saGkhyeyaguNAnAM kaSAyasamudghAtasamuddhatatvena prApyamANatvAt , tebhyo'pi vedanAsamudghAtena samuddhatAH saGkhyeyaguNAH, yathAyogaM kSetrajaparamAdhArmikodIritaparasparodIritavedanAbhiH prAyo bahUnAM sadA samuddhatatvena prApyamANatvAt, tebhyo'pyekenApi samudghAtenAsamavahatAH saGkhyeyaguNAH, vedanAsamudghAtamantareNApyatibahUnAM sAmAnyato vedanAmanubhavatAM sambhavAt / sampratyasurakumArANAmalpabahutvamAha-eesi Na'mityAdipraznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama ! sarvastokAH asurakumArAstaijasasamudghAtena samuddhatAH, taijaso hi samudghAto mahati kopAveze kvacita kadAcitkepAzcidbhavati, tatastena samudghAtena samuddhatAH sarvastokAH, tebhyo mAraNAntikasamudghAtena samuddhatAH asaGkhyeyaguNAH, tebhyo vedanAsamudghAtena samuddhatAH asaGkhye&yaguNAH, parasparaM yuddhAdau bahUnAM vedanAsamudghAtena samudghatAnAM prApyamANatvAt , tebhyo'pi kaSAyasamudghAtena samu-18 ddhatAH saGkhyeyaguNAH, yena tena vA kAraNena bahUnAM kaSAyasamudghAtagamanasambhavAt , tebhyo'pi vaikriyasamudghAtana | samuddhatAH saGkhyeyaguNAH, paricAraNAdyanekanimittamatibahunAmuttaravaikriyakaraNArambhasambhavAt, tebhyo'pyasamavahatA asaGkhyeyaguNAH, bahUnAmuttamajAtInAM sukhasAgarAvagADhAnAM prAktebhyo'sayeyaguNAnAM kenApi samudghAtenAsamavaha|tAnAM sadA labhyamAnatvAt , 'eva'mityAdi, yathA asurakumArANAmalpabahutvamuktamevaM sarveSAM bhavanapatInAM draSTavyaM 02020202016300000029202030203 Jain Education For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rceaelae prajJApanA yA malayavRttI. 36 samudghAtapadaM samuddhAtAnAmalpaba| hutvaM sU. 337-338 // 580 // eeeeeeeeeeee yAvata stanitakumArANAmiti / samprati pRthivIkAyikagatamalpabahutvamAha-'eesi Na'mityAdi, atra kaSAyasamudaghAtasamuddhatAnAM vedanAsamudghAtasamuddhatAnAM ca saGkhyeyaguNatve asamavahatAnAM cAsamaveyaguNatve bhAvanA khayaM bhAvanIyA, sugamatvAt , 'eva'mityAdi, pRthivIkAyikagatena prakAreNAlpabahutvaM tAvadvaktavyaM yAvadvanaspatikAyikAH. | vAyukAyikAn prati vizeSamabhidhitsurAha-'navara'mityAdi, navaraM vAtakAyikAnAmalpabahutvacintAyAmevaM vaktavyaMsarvastokA vAtakAyikA vaikriyasamudghAtena samuddhatAH, bAdaraparyAptasaGkhyeyabhAgasya vaikriyalabdheH sambhavAt , tebhyo'pi mAraNAntikasamudghAtena samuddhatA asaGkhyeyaguNAH, paryAptAparyAptasUkSmabAdarabhedabhinnAnAM sarveSAmapi vAtakAyikAnAM maraNasamudaghAtasambhavAt , tebhyo'pi kaSAyasamudghAtena samuddhatAH saGkhyayaguNAH, tebhyo'pi vedanAsamudghAtena samuddhatA vizeSAdhikAH, tebhyo'samavahatA asaGkhyeyaguNAH, sakalasamudghAtagatavAtakAyikApekSayA khabhAvasthAnAM vAtakAyikAnAM khabhAvata evAsaGkhyeyaguNatayA prApyamANatvAt / dvIndriyasUtre sarvastokAH dvIndriyA mAraNAntikasamudghAtena samuddhatAH, pratiniyatAnAmeva praznasamaye maraNasadbhAvAt , tebhyo vedanAsamudghAtena samuddhatA asaGkhyeyaguNAH, zItAtapAdisamparkato'tiprabhUtAnAM vedanAsamudghAtabhAvAt , tebhyaH kaSAyasamudghAtena samuddhatA asaGkhyeyaguNAH, atiprabhUtatarANAM lobhAdikaSAyasamudghAtabhAvAt , tebhyo'pyasamavahatAH saGkhyeyaguNAH, 'eva'mityAdi, evaM dvIndriyagatena prakAreNa tAvad vaktavyaM yaavcturindriyaaH| tiryapaJcendriyasUtre sarvastokAstaijasasamudghAtena samuddhatAH, katipayAnA Coeroeceivedeoesesesea // 580 // Jain Education Laura For Personal & Private Use Only anelibrary.org Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 meva tejolabdhibhAvAt , tebhyo vedanAsamudghAtenAsamavahatAH asaGkhyeyaguNAH, tebhyo'pi vaikriyasamudghAtena samavahatAH asaGkhyeyaguNAH, prabhUtAnAM vaikriyalabdharbhAvAt , tebhyo'pi mAraNAntikasamudghAtena samavahatA asaGkhyeyaguNAH, sammUchimajalacarasthalacarakhacarANAmapi sarveSAM vaikriyalandhirahitAnAM pratyekaM pUrvoktebhyo'saddhyeyaguNAnAM keSAJcit garbhajAnAmapi vaikriyalabdhirahitAnAM vaikriyalabdhimatAM ca maraNasamudghAtasambhavAt , tebhyo'pi vedanAsamudghAtena samuddhatAH asaGkhyeyaguNAH, mriyamANajIvarAzyapekSayA api amriyamANAnAmasaGkhyeyaguNAnAM vedanAsamudghAtabhAvAt, tebhyaH kaSAyasamudghAtena samuddhatAH saGkhyeyaguNAH, tebhyo'pyasamavahatAH saGkhyeyaguNAH, atra bhAvanA prAgiva / manuSyasUtre sarvastokA AhArakasamudghAtena samuddhatAH, atistokAnAmekakAlamAhArakazarIraprArambhasaMbhavAt , tebhyaH kevalisamughAtena samuddhatAH saGkhayeyaguNAH, zatapRthaktvasaGkhyayA prApyamANatvAt , tebhyastaijasasamudaghAtena samavahatAH saGkhyeyaguNAH, zatasahasrasaGkhyayA teSAM prApyamANatvAt , tebhyo'pi vaikriyasamudghAtena samuddhatAH saGkhyayaguNAH, koTIsaGkhyayA labhyamAnatvAt , tebhyo'pi mAraNAntikasamudghAtena samavahatA asaGkhyeyaguNAH, sammUchimamanuSyANAmapi tadbhAvAt , teSAM cAsaGkhyeyatvAt , tebhyo'pi vedanAsamudghAtena samuddhatA asaGkhyeyaguNAH, mriyamANarAzyapekSayA asaGkhyeyaguNAnAma| mriyamANAnAM tadbhAvasambhavAt , tebhyaH kaSAyasamudghAtena samuddhatAH saGkhyeyaguNAH, prabhUtatayA teSAM prApyamANatvAt, tebhyo'pyasamavahatA asaGkhyeyaguNAH, sammUchimamanuSyANAmalpakaSAyANAmutkaTakapAyibhyo'saGkhyeyaguNAnAM sadA TaTaeseneeleseseceselaelaeeeeeee Jain Education a l For Personal & Private Use Only Narainelibrary.org Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dghAtapadaM svaparasthAne kaSAyasa. sU. prajJApanA II labhyamAnatvAt / vyantarajyotiSkavaimAnikA yathA asurakumArAstathA vaktavyAH / tadevamuktaM samuddhatAsamuddhataviyA: mala- SayamalpabahutvaM, adhunA kaSAyasamudghAtagatAM vizeSavaktavyatAmabhidhitsurAhaya0 vRttI. kati NaM bhaMte ! kasAyasamugdhAyA paNNattA?, go0! cattAri kasAyasamugghAyA paM0 taM-kohasamugdhAte mANasa0 mAyAsa. // 58 // lohasa0, neraiyANaM bhaMte ! katikasAyasamugdhAyA paM0 1, go0! cattAri kasAyasamugdhAtA paM0 evaM jAva vemANiyANaM, egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa kevatitA kohasamugdhAtA atItA, go0 ! aNaMtA, kevatitA pure01, go0 ! kassai asthi kassai natthi, jassatthi jahaNNeNaM eko vA do vA tiNNi vA ukko0 saMkhejA vA asaMkhejA vA aNaMtA vA, evaM jAva vemANiyassa, evaM jAva lobhasamugdhAte ete cattAri daMDagA / neraiyANaM bhaMte ! kevaiyA kohasamu0 atItA ?, go0 ! aNatA, ke0 pu. 1, go0 ! aNaMtA, evaM jAva vemANiyANaM, evaM jAva lobhasamugyAe, evaM eevi cattAri dNddgaa| egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa neraiyatte kevaiyA kohasa0 atItA?, go0! aNaMtA, evaM jahA vedaNAsamugdhAto bhaNito tahA kohasamugdhAtovi niravasesaM jAva vemANiyatte, mANasamugghAe mAyAsamugdhAtevi niravasesaM jahA mAraNaMtiyasamugdhAte lohasamugghAto jahA kasAyasamugghAto navaraM savvajIvA asurAdineraiesu mohakasAeNaM eguttariyAte netavA / neraiiyANaM bhaMte ! neraiyatte kevaiyA kohasamu0 atItA, go0 aNaMtA, ke0 pu01, go0! aNaMtA, evaM jAva vemANiyatte, evaM sahANaparahANesu savvattha bhANiyabA, sabajIvANaM cattArivi samugghAyA jAva lobhasamugghAto jAva vemANiyANaM vemANiyatte (sUtraM 339) baesettesettesee // 581 // For Personal & Private Use Only Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7090aeee9999000 'kai Na'mityAdi, idaM sAmAnyataH kaSAyasamudghAtaviSayaM caturviMzatidaNDakakramagataM ca sUtraM supratItaM, sampratyekaikasya nairayikAdezcaturviMzatidaNDakakrameNa vaimAnikaparyavasAnasya tadvaktavyatAmAha-'egamegassa NaM bhaMte !' ityAdi, atrAtItasUtraM supratItaM, puraskRtasUtre 'kassai asthi kassai natthi'tti yo narakabhavaprAnte vartamAnaH khabhAvata | evAlpakaSAyaH kaSAyasamudghAtamantareNa kAlaM kRtvA narakAdudRtto manuSyabhavaM prApya kaSAyasamudghAtamagata eva setsyati tasya nAsti puraskRta eko'pi kaSAyasamudghAto, yasyApi santi tasyApi jaghanyata eko dvau trayo vA, te 31 ca prAguktakharUpasya sakRtkaSAyasamudghAtagAmino veditavyAH, utkarSataH saGkhyeyA asaGkhyeyA anantA vA, tatra saGkhyeyaM / | kAlaM saMsArAvasthAyinaH saGkhyeyAH asaGkhyeyaM kAlamasaGkhyeyAH anantakAlamanantAH, evamasurakumArAdikrameNa tAvad | vAcyaM yAvadvaimAnikasya, 'eva'mityAdi, evaM-caturviMzatidaNDakakrameNa mAnAdikaSAyasamudghAtasamuddhatAstAvadvaktavyAH yAvallobhasamudghAtaH, evamate catvAraH caturvizatidaNDakA bhavanti, ete caikaikanairayikAdiviSayA uktAH, sampratyetAneva catuzcaturviMzatidaNDakAn sakalanArakAdiviSayAnAha-'neraiyANamityAdi, atItasUtraM supratItaM, puraskRtA anantAH, praznasamayabhAvinAM nArakANAM madhye bahUnAmanantakAlamavasthAyitvAt , evaM-nairayikoktena prakAreNa tAvad vaktavyaM yAvadvaimAnikAnAM / yathA caiSaH krodhasamudghAtazcaturvizatidaNDakakrameNoktaH evaM mAnAdisamudghAtA api tAvad vaktavyA yaavlobhsmudghaatH| evamete'pi sakalanArakAdiviSayAzcatvArazcaturvizatidaNDakA bhavanti, sAmpratamekaikasya Jain Education For Personal & Private Use Only Handinainelibrary.org Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0 vRttau. // 582 // | nairayikAdernairayikAdiSu bhAveSu varttamAnasya kati krodhasamudghAtA atItAH kati bhAvina iti nirUpayitukAma Aha' egamegassa Na' mityAdi, ekaikasya bhadanta ! nairayikasya vivakSitapraznasamayakAlAt pUrva sakalamatItaM kAlamavadhI| kRtya tadA tadA'sya nairayikatvaM prAptasya sataH sarvasaGkhyayA kiyantaH krodhasamudghAtA atItAH 1, bhagavAnAha - gautama ! anantAH, narakagateranantazaH prAptatvAt, , ekaikasmiMzca narakabhave jaghanyapade'pi saGkhyeyAnAM krodhasamudghAtAnAM bhAvAt, 'evaM jahe tyAdi, evamupadarzitena prakAreNa yathA vedanAsamudghAtaH prAg bhaNitaH tathA krodhasamudghAto'pi bhaNitavyaH, kathaM bhaNitavya ityAha- niravazeSaM, kriyAvizeSaNametat, sAmastyenetyarthaH kiyaddUraM yAvat bhaNitavyamityAha - yAvad vaimAnikatve, vaimAnikasya vaimAnikatva ityAlApakaM yAvadityarthaH, sa caivaM - 'kevaiyA purekkhaDA ?, goyamA ! kassai asthi kassai natthi, jassatthi jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM saMkhejA vA asaMkhejjA vA aNaMtA vA, evamasurakumAratte jAva vemANiyatte,' 'egamegassa NaM bhaMte ! asurakumArassa neraiyatte kevaiyA kohasamugdhAyA aIyA ?, go0 ! anaMtA, kevaiyA purekkhaDA ?, go0 ! kassai asthi kassai natthi, jassatthi tassa siya saMkhejjA siya asaM0 siya anaMtA, egamegassa NaM bhaMte ! asurakumArassa asurakumAratte kevaiyA kohasamugdhAyA atItA 1, go0 ! aNaMtA, keva0 pure0 ?, go0 ! ka0 asthi ka0 natthi, jassatthi jaha0 ekko vA do vA tiNi vA ukko0 saMkhejjA vA asaMkhejjA vA anaMtA vA, evaM nAgakumAratte jAva vemANiyatte, evaM jahA asurakumAresu nera Jain Education donal For Personal & Private Use Only 36 samudUdyAtapadaM 4 svaparasthAne kaSAya ru0 sU. 339 // 582 // Sainelibrary.org Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iyA vemANiyapajavasANesu bhaNiyA tahA NAgakumArAdiyA sahANaparahANesu bhaNiyacA jAba vemANiyatte' iti. asyArthaH-kiyanto bhadanta ! ekaikasya nArakasyAsaMsAramokSamanantaM kAlaM maryAdIkRtya nairayikatve bhAvinaH sataH sarvasaGkhyayA puraskRtAH krodhasamudghAtAH ?, bhagavAnAha-'kassai atthi' ityAdi,ya AsannamaraNaH krodhasamudrAtamanAsAdyAtyantikamaraNena narakAdudvRttaH setsyati tasya nAsti nairayikatvabhAvina eko'pi puraskRtaH krodhasamudrAtaH, zeSasya tu santi, yasyApi santi tasyApi jaghanyata eko dvau trayo vA, etacca kSINazeSAyuSAM tadbhavasthAnAM bhUyo narakeSu u(pvanu)tpadyamAnAnAM veditavyaM, bhUyo narakeputpattau hi jaghanyapade'pi saGkhyeyAH prApyante, nairayikANAM krodhasamudghAtapracuratvAt , utkarSataH saGkhyeyA vA asaGkhyeyA vA anantA vA, tatra sakRnnarakeSu jaghanyasthitikeSutpatsyamAnasya saGkhyayA anekazo yadivA dIrghasthitikeSu sakRdapi utpatsyamAnasyAsaGkhyeyAH anantaza utpatsyamAnasyAnantAH, 'eva'-1 mityAdi, evaM-nairayikoktaprakAreNAsurakumAratve tadanantaraM caturvizatidaNDakakrameNa tAvad vaktavyaM yAvadvaimAnikatvaviSayaM sUtraM, tacaivaM-'egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa vemANiyatte kevaiyA kohasamugghAyA aIyA ?, go0 ! aNaMtA, kevaiyA pure01, go0 ! kassai atthi ka0 natthi, jassatthi jaha0 eko vA do vA tiNNi vA ukko0 saMkhejjA vA asaM0 aNaMtA vA,' atrApyayaM bhAvArtha:-atItacintAyAmanantAH, anantazo vaimAnikatvasya prAptatvAt , puraskRtacintAyAM yo'nantarabhave narakAdudRtto mAnuSatvamavApya setsyati prApto vA paramparayA sakRdvaimAnikabhavaM na krodhasa For Personal & Private Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0 vRttI. 36 samu dghAtapadaM svaparasthAne kaSAya|sa0 sU. // 583 // mudayAtaM gantA tasyaiko'pi puraskRtaH krodhasamudghAto vaimAnikatve na vidyate, yastvasakRdvaimAnikatvaM prAptaH san sakRdeva krodhasamudghAtaM yAtA tasya jaghanyata eko dvau vA trayo vA, zeSasya saGkhyAtAn vArAn vaimAnikatvaM prApsyataH saGkhyeyAH asaGkhyeyAn vArAn asaGkhyeyAH anantAn vArAn anantAH, 'egamegassa Na'mityAdi praznasUtraM sugama, 'go! aNaMtA' iti, anantazo nairayikatvaM prAptasya, ekaikasmiMzca nairayikabhave jaghanyapade'pi saGkhyeyAnAM krodhasamughAtAnAM bhAvAt , puraskRtAH kasyacitsanti kasyacinna santi, kimuktaM bhavati ?-yo'surakumArabhavAduhRtto na narakaM yAsyati kintvanantaraM paramparayA vA manuSyabhavamavApya setsyati tasya nairayikAvasthAbhAvinaH puraskRtAH krodhasamudghAtA na santi, nairayikatvAvasthAyA evAsambhavAt, yastu tadbhavAdUrva pAramparyeNa narakagAmI tasya santi, tasyApi kasyacit saGkhyeyAH kasyacidasaGkhyeyAH kasyacidanantAH, tatra yaH sakRjaghanyasthitikeSu narakamadhyeSu samutpatsyate tasya jaghanyapade'pi saGkhyeyAH dazavarSasahasrapramANAyAmapi sthitau saGkhyeyAnAM krodhasamudghAtAnAM bhAvAt , krodhabahulatvAnnArakANAM, asakRt dIrghasthitiSu sakRdvA gamane'saGkhyeyAH anantazo narakagamane'nantAH, tathA ekaikasya bhadanta ! asurakumArasya asurakumAratve sthitasya sataH sakalamatItakAlamadhikRtya kiyantaH krodhasamudghAtA atItAH?, bhagavAnAha-anantAH anantazo'surakumArabhAvasya prAptatvAt , pratibhavaM ca krodhasamudghAtasya prAyo bhAvAt, puraskRtacintAyAM kasyApi santi kasyApi na santi, yasya praznakAlAdUcaM asurakumAratve'pi varcamAnasya na bhAvI // 583 // For Personal & Private Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodhasamudghAto nApi tata uddhRtto bhUyo'pyasurakumAratvaM yAtA tasya na santi, yastu sakRdasurakumAratvamAgAmI tasya jaghanyapade eko vA dvau vA trayo vA utkarSataH saGkhyeyA asaGkhyeyA anantA vA, saGkhyeyAn vArAn AgAminaH |saGkhyeyA asaGkhyeyAn vArAn asaGkhyeyAH anantAn vArAn anantAH, evaM caturviMzatidaNDakakrameNa nAgakumAratvAdiSu sthAneSu asurakumArasya nirantaraM tAvadvaktavyaM yAvadvaimAnikatve, tathA cAha-'evaM nAgakumAratte'vI'tyAdi, tadevamasurakumAreSu krodhasamudghAtazcintitaH, samprati nAgakumArAdiSvatidezamAha-eva'mityAdi, evamuktenAbhilApagatena prakAreNa yathA caturvizatidaNDakakrameNa asurakumAro nairayikAdiSu vaimAnikaparyavasAneSu bhaNitaH tathA nAgakumArAdayaH samasteSu khasthAnaparasthAneSu bhaNitavyAH yAvadvaimAnikasya vaimAnikatve AlApakaH, evametAni nairayikacaturvizatidaNDakAdisUtrANi vaimAnikacaturviMzatidaNDakaparyavasAnAni caturviMzatiH sUtrANi veditavyAni / tadevaM caturviMzatidaNDakasUtraH krodhasamudghAtazcintitaH, samprati caturvizatyaiva caturviMzatidaNjkasUtrairmAnasamudghAtaM mAyAsamudghAtaM cAbhidhitsuratidezamAha-mANasamugghAe mAyAsamugghAe niravasesaM jahA mAraNaMtiyasamugghAe' iti, yathAprAk mAraNAntikasamudghAte'bhihitaM sUtraM tathA mAnasamudghAte mAyAsamudghAte ca niravazeSamabhidhAtavyaM, taccaivaM'egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa neraiyatte kevaiyA mANasamugghAyA aIyA', goyamA ! aNaMtA, kevaiyA purekkhaDA 1, go0 ! kassai asthi kassai natthi, jassa atthi jahanneNaM eko vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM saMkhe 2989229202090882020020233 Jain pra.98NI For Personal & Private Use Only Mahinelibrary.org Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajApanA- yAH mala- ya0vRttI. // 584 // bAvA asaMkhejjA kA arNatA vA, ekmasurakumArace jAva vegApipatte, gmegssyte| asurakumArassa neza-IN36 samavatte kevaiyA mANasasugghAyA atItA ?, goyamA ! ayaMtA, kevajhyA kurekkhaDA, go0 ! kassai batyi kassaidghAtapadaM nAsthi. jassasthi jahanne eko vA do vA tinni vA uko saMkhebA vA asaMkhejA vA azaMsA pA. evaM nAmamA- svaparasthAratte jAva vemANivatte, evaM jahA asurakumAre meraiyA vemANikpajabasANesu bhaNiyA tahA nAmakumArAiyA sadANa-18 ne kaSAya sa. sU. radrANesa bhANiyabA jAva bemANiyassa vemANiyatte' asthAyamarthaH-atIteSu sUtreSu sarvatrAbanantasvaM supratItaM, nairavi-19 339 katvAdisthAnAni pratyekamanantazaH prAptatvAt , puraskRtacintAyAM tvevaM nairavikasa nairavikatve bhAvanA-yo nairayikaH praznakAlAya mAnasamudhAtamantareNa kAlaM kRtvA narakAduvRtto'nantaraM pAramparyeNa vA manuSyabhavamavApya setsyati na bhUyo narakamAgantA tasya na santi puraskRtA mAnasamudghAtAH, yaH punastadbhave vargamAno bhUyo vA narakamAgatyaikaM vAraM mAnasamudayAtaM gatvA kAlakarakhena narakAduhRttaH setsati tasyaikaH puraskRto mAmasamudghAta, aiyameva kasyApi dvau kasyApi trayaH saGkhyeyAn vArAn narakamAgantuH saGkhyeyAH asaGkhyeyAn yArAn asaGkhyeyAH anantAn vArAn anantAH, nairayikasyaivAsurakumAratve puraskRtacintAyAmiyaM bhAvanA-yo narakAdudRtto asurakumAratvaM na yAsyati tasya na santi // 584 // puraskRtA mAnasamudghAtAH, yastvekaM vAraM gantA tassa eko dvau jyAdayo vA saGkhyeyAn vArAn gantuH saGkhyeyAH asa-1 yeyAn vArAn asaJjayeyAH anantAn vArAn anantA, evaM tAvad bhaNanIyaM yAvat tiryapaJcendriyatve puraskRta-16 Jain Education For Personal & Private Use Only A ljainelibrary.org Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cintA. manuSyacintAyAM caivaM bhAvanA-yo narakAdudRtto manuSyabhavaM prApya mAnasamudghAtamagatvA setsyati tasya nAstyeko'pi puraskRto mAnasamudghAto, yatu manuSyatvaM gataH sannekaM vAraM mAnasamudghAtaM gantA tasyaiko'parasa dvAvanyasya jyAdayaH saGkhyeyAn vArAn gantuH saGkhyeyAH asaGkhyeyAn vArAn asaGkhyayAH anantAn vArAn anantAH, vyantarajyotiSkavaimAnikatveSu bhAvanA yathA asurakumAratve yathA ca nairayikasya nairayikatvAdiSu caturviMzatisthAneSu bhAvanA kRtA tathA asurakumArAdInAmapi vaimAnikaparyavasAnAnAM caturviMzatidaNDakakrameNa kartavyA, yathA ca mAnasamudghAtasya caturviMzatiH sUtrANi caturvizatidaNDakakrameNoktAni tathA mAyAsamudghAtasyApi caturvizatisUtrANi caturvizatidaNDakakrameNa vaktavyAni, tulyagamakatvAt , adhunA lobhasamudghAtamatidezata Aha-'lobhasamugghAto jahA kasA yasamugghAto. navaraM saghajIvA asurAI neraiesu lobhakasAeNaM eguttariyAe netavA' iti, yathA prAk kaSAyasamudrAta 18| uktastathA lobhakaSAyo'pi vaktavyaH, navaraM tatrAsurakumArAdInAM nairayikatve puraskRtacintAyAM syAt saGkhyeyAH syAda-18 saGkhyayA syAdanantA ityuktaM atra tu sarve jIvA asurakumArAdayo nairayikeSu puraskRtacintAyAM cintyamAnA ekotarikayA jJAtavyAH, ekottarasya bhAva ekotarikA 'dvandvacurAdibhyo vu'jiti caurAderAkRtigaNatayA bujhiti, eko dvau traya ityAdirUpA tayA, ekottaratayA ityarthaH, nairayikANAM niratizayaduHkhavedanAbhibhUtatayA nityamudvignAnAM prAyo lobhasamudghAtAsambhavAt , sUtrAlApakazcaivam-'egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa neraiyatte keva0 lobhasamu0 atItA ?. 90988s een99... 992800008-098298 Jaln Education.inv al For Personal & Private Use Only wainelibrary.org Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. // 585 // go0! aNaMtA, ke0 pu. 1, go0 ! kassai atthi kassai natthi, jassa asthi ego vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM 36 samusaMkhejA vA asaM0. anaMtA vA, egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa asurakumAratte keva0 lobhasa. atItA ?, go. dghAtapadaM aNaMtA, ke0 pu. 1, go0 ! ka. atthi ka. natthi, jassatthi siya saMkhejA siya asaM0 siya aNaMtA, evaM jAva svaparasthAneraiyassa thaNiyakumArane, egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa puDhavikAiyatte ke0 lobhasa. atItA ?, go.! aNaMtA, ne kaSAyake0 pure0 1, go0 ! ka0 atthika natthi, jassa atthi jaha* eko vA do vA tiNNi vA ukko0 saMkhe0 asaM0sa0 sU. aNaMtA vA, evaM jAva maNUsatte, vANamaMtaratte jahA asurakumAratte, egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa joisiyatte ke0 339 lobhasa. atItA?, go0 ! aNaMtA, kevaiyA pure0 1, go0 ! kassai atthi kassai natthi jassatthi jaha. eko vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM siya saMkhejA siya asaMkhejA siya aNaMtA, evaM jAva vemANiyatte'vi bhANiyacaM, egamegassa NaM bhaMte ! asurakumArassa neraiyatte ke. lobhasa. atItA ?, go! aNaMtA, kevaiyA pure01, go.! kassai asthi kassai natthi, jassatthi jaha0 eko vA do vA tiNi vA ukko. saM. asaM0 aNaMtA vA, egamegassa NaM bhaMte ! asurakumArassa asurakumAratte ke. lobhasa. atItA ?, go! aNaMtA, ke. pu.?, go.! ka. a. ka. natthi, jassatthi jaha. eko vA do vA tiNNi vA ukko. saM. asaM0 aNaMtA vA, egamegassa NaM bhaMte ! // 585 // asurakumArassa nAgakumAratte pucchA, go0 ! aNaMtA, ke0 pu0 ?, go0 ! ka0 atthi kassai natthi, jassatthi siya Jain Education For Personal & Private Use Only Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ &&&Reseeeeeeeeeeeeeeese saM0 siya asaM0 siya aNaMtA, evaM jAva thaNiyakumAratte / puDhavikAiyatte jAva vemANiyatte jahA neraiyassa bhaNitaM taheva bhANiyacaM, evaM jAva thaNiyakumArassa vemaanniytte| egamegassa NaM bhaMte ! puDhavikAiyassa neraiyatte keva0 lobhasa. atItA ?, go0 ! aNaMtA, kevai0 pu. 1, go0 ! ka. asthi ka. natthi, jassatthi jaha* eko vA do vA tinni vA ukko0 saMkhejjA vA asaM0 aNaM0, puDhavi0 asurakumAratte atItA aNaMtA, keva0 pu. ?, go.! kassai atthi ka0 natthi, jassa atthi siya saM0 siya asaM0 siya aNaMtA, evaM jAva thaNiyakumAratte, puDhavikAiyatte atItA aNaMtA, purekkhaDA kassai asthi ka. natthi, jassatthi jaha. eko vA do vA tiNNi vA ukko. saM. asaM0 aNaMtA bA, evaM jAva maNUsatte, vANamaMtaratte jahA asurakumAratte, joisiyatte vemANiyatte atItA aNaMtA, purekkha0 ka. atthi ka0 natthi, jassatthi siya saMkhe0 siya asaM0 siya aNaMtA, evaM jAva maNUsassa vemANiyatte, vANamaMtarassa jahA asurakumArassa evaM joisiyavemANiyANaMpi' asthAyamarthaH-nairayikasya nairayikatve |atItA lobhasamudghAtA anantAH, anantazo nairayikatvasya prAptatvAt , puraskRtacintAyAM kasyacit santi kasyacinna santi, tatra yaH praznasamayAdUddha lobhasamudrAtamaprApta eva narakabhavAdudRttyAnantaraM pAramparyeNa vA setsyati na ca |bhUyo narakamAgAmI na cAgato'pi lobhasamudghAtaM gantA tasya naiko'pi puraskRto lobhasamudghAtaH, zeSasya tu bhAvI, tasyApi kasyacidekaH kasyacit dvau kasyacit trayaH, etacca praznasamayAdUrddhamapi tadbhavabhAjAM sakRnnarakabhavagAminAM Jain Education in a For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202928 prajJApanAyA:malayavRttI. 36 samudghAtapadaM svaparasthAne kaSAyasa0 sU. // 586 // vA veditavyaM, utkarSataH saGkhyevA vA asaGkhyeyA vA anantA vA, tatra saGkhyeyAn vArAn narakamavamAgAminaH saGkhyayAH asaGkhyeyAn vArAn asaGkhyeyAH anantAn vArAn anantAH, tathA nairayikatvasyAsurakumAratvaviSaye'tItasUtraM tathaiva bhAvanIyaM, puraskRtasUtre 'kassai asthi ka. patthi'tti yo narakabhavAdutto nAsurakumAratvaM prApsyati tasya na sanyasurakumAratvaviSayAH puraskRtAH lobhasamudghAtAH, vastu prApsyati tasya santi, te ca jaghanyapade saGkhyeyAH, jaghanyasthitAvapyasurakumArANAM saGkhyeyAnAM lobhasamudghAtAnAM bhAvAt , lobhabahulatvAt teSAM, utkRSTapade'saGkhyeyA anantA vA, tatra sahIrghasthitAvasakRjaghanyasthitiSu dIsthitiSu vA utpatsyamAnAnAmavaseyaM, anantaza utpatsyamAnAnAmanantAH, evaM nairayikasya nAgakumAratvAdiSu sthAneSu nirantaraM tAvadvaktavyaM yAvatstanitakumAratve, tathA cAha-'evaM jAva thaNiyakumAratte' pRthivIkAyikatve'tItasUtraM tathaiva, puraskRtacintAyAM tu kasyApi santi kasyApi na santi, tatra narakAduddatto yo na pRthivIkAyikatvaM prApsyati takha na santi, yo'pi gantA tasya jaghanyapade eko dvau vA trayo vA | utkarSataH saGkhyeyA asaGkhyeyA anantA vA, te caivam-tiryapaJcendriyabhavAt manuSyabhavAdvA lobhasamudghAtena samuddhataH san ya ekaM vAraM pRthivIM gantA tasya eko dvau vArau gantudvauM trIn vArAn gantustrayaH saGkhayeyAn vArAn saGkhyeyAH asaGkhyeyAn vArAn asaGkhyeyAH anantAn vArAn anantAH, "evaM jAva maNUsatte' iti evaM-pRthivIkAyikayatenAbhilApaprakAreNa tAvadvaktavyaM yAvanmanuSyatve, taccaivaM-'egamegassa NaM bhaMte ! neraiyassa AukAiyatte' ityAdi, yAva // 586 // For Personal & Private Use Only Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laenesceneseseeeeees nmanuSyasUtra, tatrApkAyikAdivanaspatiparyantasUtrabhAvanA pRthivIkAyasUtravat, dvIndriyasUtre puraskRtacintAyAM jaghanyena eko dvau vA trayo veti etat sakRt dvIndriyabhavaM prAmukAmasya veditavyaM, utkarSeNa saGkhyeyA asaGkhyeyA ana-11 ntA vA, tatra saGkhyeyAn vArAn dvIndriyabhavaM prApnukAmasya saGkhyeyA asaGkhyeyAn vArAn asaGkhyeyAH anantAn vArAn / anantAH, evaM trIndriyacaturindriyasUtre api bhAvanIye, tiryapaJcendriyasUtraviSayA tvevaM bhAvanA-sakRt paJcendriyabhavaM gantukAmasya khabhAvata evAlpalobhasya jaghanyataH eko dvau trayo vA, zeSasya tUtkarSataH saGkhyeyAn vArAn tiryapaJce|ndriyabhavaM gantuH saGkhyeyAH asaGkhyeyAn vArAn asaGkhyeyAH anantAn vArAn anantAH, manuSyasUtre tu puraskRtaviSayA |bhAvanAmUlata evaM-yo narakabhavAduddatto'lpalobhakaSAyaH san manuSyabhavaM prApya lobhasamudghAtamagatvA siddhipuraM yAsyati tasya na santi puraskRtA lobhasamudghAtAH, zeSasya tu santi, yasya santi tasyApi jaghanyata eko dvau vA trayo bA, te ca ekaM dvau trIn vA lobhasamudghAtAn prApya setsyato veditavyAH, saGkhyeyAdayaH prAgvad bhAvanIyAH, 'vANamaMtaratte jahA asurakumArA' iti yathA nairayikasyAsurakumAratve puraskRtaviSaye sUtramuktaM tathA vyantareSvapi vaktavyaM, kimuktaM bhavati ?-puraskRtacintAyAmevaM vaktavyaM-'kassai asthi ka. natthi, jassa asthi siya saMkhejA siya asaM0 siya aNaMtA' iti, natvekotarikA vaktavyA, vyantarANAmapyasurakumArANAmiva jaghanyasthitAvapi saGkhyeyAnAM lobhasamudghAtAnAM bhAvAt , 'joisiyatte' ityAdi, jyotiSkatve atItA anantAH, anantazo jyotiSkatvasya prApta Celecceeeeeeeeeeeeeeeeeeee4 Jain Education LIVEL sTa For Personal & Private Use Only Kamjainelibrary.org Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0 vRttI. // 587 // Jain Education tvAt, puraskRtAH kasyApi santi kasyApi na santi etat prAgvad bhAvanIyaM yasyApi santi tasyApi kasyacidasaGkhyeyAH kasyacidanantAH, na tu jAtucit saGkhyeyAH, jyotiSkANAM jaghanyapade'pyasaGkhyeyavarSAyuSkatayA jaghanyato'pyasaGkhyeyAnAM lobhasamudghAtAnAM bhAvAt, lobhabahulatvAttajjAteH, evaM vaimAnikatve'pi puraskRta cintAyAM vaktavyaM / tadevaM svasthAne parasthAne ca lobhasamudghAtazcintitaH sampratyasurakumArasya taM cicintayiSuridamAha - ' egamegassa Na' - mityAdi, ekaikasya asurakumArasya nairayikatve lobhasamudghAtA atItA anantAH, nairayikatvasyAnantazaH prAptatvAt, puraskRtAH kasyacit santi kasyacinna saMnti, tatra yo'surakumArabhavAdudvRtto na narakaM yAtA nApi sakRd gato'pi lobhasamudghAtaM gantA tasya na santi yastu yAsyati tasya jaghanyata eko dvau trayo vA utkarSataH saGkhyeyA asaGkhyeyA anantAH, tatra sakRnnarakagAminaH ekAdayo nairavikANAmiSTadravyasaMyogAbhAvataH prAyo lobhasamudghAtasyAsambhavAt, uktaM ca mUlaTIkAyAm - "neraiyANaM lobhasamugdhAyA thovA cevaM bhavanti, tesimiTThadavasaMjogAbhAvAto egAdisaMbhava" iti saGkhyeyAn vArAn narakaM gantuH saGkhyeyAH asaGkhyeyAn vArAn asaGkhyA anantAn vArAn anantAH, asurakumArasyAsurakumAratve atItA anantAH supratItAH, puraskRtAH kasyApi santi kasyApi na santi tatra yos - surakumArabhave paryantavarttI na ca lobhasamudghAtaM yAtA nApi tata uddhRtto bhUyo'pyasurakumAratvaM yAtA kintvanantaraM pAramparyeNa vA setsyati tasya na santi yasya tu santi tasyApi jaghanyata eko dvau vA trayo vA utkarSataH saGkhyeyA For Personal & Private Use Only 36 samudyAtapadaM svapara stha ne karAya sa0 sU. 339 // 587 // inelibrary.org Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaGkhyeyA anantAH, tatra ekAdayaH kSINAyuHzeSANAM tadbhavabhAjAM bhUyastathaivAnutpadyamAnAnAmavagantavyAH, saGkhyeyA-2 diyo nairayikasyeva bhAvanIyAH, asurakumArasya nAgakumAratve'tItAH prAgvat, puraskRtAH kasyApi santi kasyApi na santi, tatra yo'surakumArabhavAdudRtto na nAgakumArabhavaM gantA tasya na santi, zeSasya tu santi, yasyApi santi tasyApi syAt saGkhyeyAH syAdasaGkhyeyAH syAdanantAH, tatra sakRnnAgakumArabhavaM prAptukAmasya saGkhyeyAH, jaghanyasthitA-IN | vapi saGkhyeyAnAM lobhasamudghAtAnAM bhAvAt ,asaGkhyeyAn vArAn prAptukAmasya asaGkhyeyAH anantAn vArAn anantAH, evaM yAvat stanitakumAratve, pRthivIkAyikatve yAvadvaimAnikatve yathA nairayikasya bhaNitaM tathaiva bhaNitavyaM, evamasura-18 kumArasyeva nAgakumArAderapi tAvadvaktavyaM yAvatstanitakumArasya vaimAnikatve-vaimAnikatvaviSayaM sUtraM, taMcaivaM-'egamegassa NaM bhaMte ! thaNiyakumArasya vemANiyatte kevaiyA lobhasamugdhAyA atItA? ityAdi, evaM 'egamegassa NaM bhaMte ! puDhavikAiyassa neraiyatte' ityAdyapi sUtraM pUrvoktabhAvanAnusAreNa vayaM bhAvanIyaM, tadevaM nairayikAderekatvaviSayAH krodhAdisamudghAtAH pratyekaM caturvizatyA caturvizatidaNDakasUtrairvicintitAH, samprati tAneva nerayikAdibahu-18 tvaviSayAn cicintayipuridamAha-neraiyANaM bhaMte' ityAdi, nairayikANAM bhadanta ! nairayikatve kiyantaH krodhasamudghAtA atItAH ?, bhagavAnAha-gautama ! anantAH. anantazo nairayikatvasya sarvajIvaiHprApsatvAt , kiyantaH puraskRtAH 1, gautama ! anantAH, praznasamayabhAvinAM madhye bahUnAmanantazo nairayikatvaM prAptakAmatvAt 'eva'mityAdi, earn0202000000000000 Jain Education in For Personal & Private Use Only Migainelibrary.org Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya0 vRttI. // 588 // evaM-nairayikagatenAbhilApaprakAreNa caturviMzatyA caturviMzatidaNDakasUtrairnirantaraM tAvadvaktavyaM yAvadvaimAnikasya vaimAni 36 samukatve-vaimAnikaviSayaM sUtraM, tacaivaM-'vemANiyANaM bhaMte ! vemANiyatte kevaiyA kohasamugghAyA atItA ?, godaghAtapade aNaMtA, kevaiyA purekkhaDA ?, go0 ! aNaMtA' bhAvanA prAgvat , yathA ca krodhasamudghAtAH sarveSu jIveSu khasthAne krodhAdiparasthAne cAtItAH puraskRtAzcAnantatvenAbhihitAH tathA mAnAdisamudghAtA api vAcyAH, tathA cAha-'eva'mi- samuddhAtAtyAdi, evaM-krodhasamudghAtagatena prakAreNa catvAro'pi samudghAtAH sarvatrApi svasthAnaparasthAneSu vAcyAH, yAvalobha- dyalpabahutvaM samudghAto vaimAnikatvaviSaya ukto bhavati, sa caivaM-'vemANiyANaM bhaMte ! vemANiyatte kevaiyA lobhasamugghAyA sU.340 atItA ?, go0 ! aNaMtA, kevaiyA purekkhaDA?, go.! aNaMtA' sugamaM / tadevaM nairayikAdibahutvaviSayA api krodhAdisamudghAtAH pratyekaM caturvizatyA caturviMzatidaNDakasUtrazcintitAH,samprati krodhAdisamudghAtaiH zeSasamudghAtaizca samavahatAnAmasamavahatAnAM ca parasparamalpabahutvamabhidhitsuH prathamataH sAmAnyato jIvaviSayaM tAvadAha etesi NaM bhaMte ! jIvANaM kohasamugdhAteNaM mANasamugghAteNaM mAyAsamugyAteNaM lobhasamugghAteNa ya samohayANaM akasAyasamugyAteNaM samohayANaM asamohayANa ya kayare2hiMto appA vA 4 ?, go0 ! savvatthovA jIvA akasAyasamugghAeNaM samo, // 588 // mANasamugdhAeNaM samohayA aNaMta0, kohasa0 samo0 visesAhiyA mAyAsamundhAeNaM sa0 vise0 lobhasamu0 sa0 vi0 asamohayA saMkhejjaguNA, etesi NaM bhaMte ! neraiyANaM kohasa0 mANasa0 mAyAsa0 lobhasa0 samohayANaM asabhohayANa ya eesecaceesentatik For Personal & Private Use Only worw.jainelibrary.org Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ toerceicesekeeseaesesearceloelacoerce kayarezahito appA vA 4 ?, go0 ! savvatthovA neraiyA lobhasamugyAeNaM samohayA mAyAsa0 sa0 saMkheja. mANasa0 sa0 saMkhe0 kohasa0 saMkhe0 asamohayA saMkhe0, asurakumArANaM pucchA, go0 ! sabatthovA asurakumArANaM kohasa0 samo0 mANasamugdhAeNaM sa0 saMkhe0 mAyAsa0 sa0 saM0 lobhasa0 samo0 saMkhe0 asamohayA saMkhejaguNA, evaM sabadevA jAva vemANiyA, puDhavikAiyANaM pucchA, go0 ! sabatthovA puDhavikAiyA mANasamugdhAeNaM samohayA kohasamu0 sa0 vise. mAyAsamu0 sa0 vise0 lobhasa0 sa0 vise0 asamo0 saMkhe, evaM jAva paMciMdiyatirikkhajoNiyA, maNussA jahA jIvA, NavaraM mANasamu0 sa0 asaM0 (sUtraM 340) . 'eesi Na'mityAdi, eteSAM bhadanta ! jIvAnAM krodhasamudghAtena mAnasamudghAtena mAyAsamudghAtena lobhasamudghAtena ca samavahatAnAM 'akaSAyeNe ti kaSAyavyatirekeNa zeSeNa samudghAtena samavahatAnAmasamavahatAnAM ca katare katarebhyaH alpA vA bahavo vA 'arthavazAdvibhaktipariNAma'iti nyAyAt paJcamyAH sthAne tRtIyApariNAmanAttu kataraiH kataraistulyA vA, tathA katarebhyo vizeSAdhikAH, evaM gautamena pRSTe bhagavAnAha-gautama ! sarvastokA jIvA akaSAyasamudghAtena-kaSAyavyatiriktena zeSavedanAdisamudghAtapaTkena samavahatAH,kaSAyavyatiriktasamudghAtasamuddhatA hi kvacit kadAcit kecideva pratiniyatA labhyante, te cotkarSapade'pi kapAyasamudghAtasamavahatApekSayA anantabhAge vartante, tataH stokAH, tebhyo mAnasamudghAtasamavahatA anantaguNAH, anantAnAM vanaspatijIvAnAM pUrvabhavasaM Join Education For Personal & Private Use Only I N .jainelibrary.org Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 samu. | daghAtapade krodhAdisamuddhAtAdyalpabahutvaM prajJApanA-18 skArAnuvRttito mAnasamudghAte vartamAnAnAM prApyamANatvAt , tebhyaH krodhasamudghAtena samavahatA vizeSAdhikAH, yAH mala- mAnApekSayA krodhinAM pracuratvAt , tebhyo mAyAsamudghAtena samavahatA vizeSAdhikAH, krodhyapekSayA mAyAvinA ya0 vRttau. pracuratvAt , tebhyo'pi lobhasamudghAtena samavahatA vizeSAdhikAH, mAyAvibhyo lobhavatAmatiprabhUtatvAt , tebhyo pi kenApyasamavahatA saGkhyeyaguNAH, catasRSvapi gatiSu pratyekaM samavahatebhyo'samavahatAnAM sadA saddhyeyaguNatayA // 589 // prApyamANatvAt , siddhAstvekendriyApekSayAnantabhAgavarttina iti te santo'pi na vivakSitAH, etadevAlpabahutvaM caturvizatidaNDakakrameNa cintayannAha-'eesi Na'mityAdi sugama, navaraM sarvastokA nairayikA lobhasamudghAtena samavahatA iti, nairayikANAmiSTadravyasaMyogAbhAvAt prAyo lobhasamudghAtastAvannopapadyate, yeSAmapi ca keSAJcidbhavati te katipayA iti zeSasamudghAtasamavahatApekSayA sarvastokAH, asurakumAraviSayAlpabahutvacintAyAM sarvastokAH krodhasamudghAtasamuddhatA iti, devA hi khabhAvato lobhabahulAstato'lpatarAmAnAdimantaH tato'pi kadAcitkatipaye krodhavanta iti zeSasamudghAtasamavahatApekSayA sarvastokAH, 'evaM sacadevA jAva vemANiyA' iti evaM-asurakumAragatenAlpabahutvaprakAreNa sarve devA nAgakumArAdayastAvadvaktavyAH yAvadvaimAnikAH, pRthivIkAyikacintAyAM sAmAnyato jIvapade iva - bhAvanA bhAvanIyA, samAnatvAt , 'evaM jAve'tyAdi, evaM-pRthivIkAyikoktena prakAreNa tAvadvaktavyaM yAvat tiryapaJcendriyAH, manuSyA yathA jIvAH, navaramakapAyasamudghAtasamavahatApekSayA mAnasamughAtena samavahatA 02020829092029202 // 58 // dan Education International For Personal & Private Use Only Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaGkhyeyaguNA vaktavyAH / samprati kati chAnasthikAH samudghAtA iti nirUpaNArthamAha kai NaM bhaMte ! chAumatthiyA samugdhAyA paM0 1, go0!cha chAumatthiyA sa0paM0, taM0-vedaNAsa0 kasAyasa0 mAraNaMtiyasa veuviyasa0 teyAsaka AhAragasamugghAte, neraiyANaM bhaMte ! kati chAumatthiyA sa0 paM01, go0 ! cattAri chAumatthiyA sa0 paM0, taM0-vedaNAsa kasAyasa0 mAraNaMtiyasa veuviyasa0, asurakumArANaM pucchA, go0! paMca chAu0 samu0 paM0, taM0-vedaNAsamu0 kasAyasamu0 mAraNaMtiyasa0 veubviyasa0 teyagasamu0, egidiyavigaliMdiyANaM pucchA, go0! tiNNi chAu0 samu0 paM0, taM0-vedaNAsamu0 kasAyasa0 mAraNatiyasa0, NavaraM vAukAiyANaM catvAri sa. paM0, taM0-vedaNAsa kasAyasa0 mAraNaMtiyasa0 veubviyasa0, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA, go0 ! paMca0 sa0 paM0, taM0-veda.NAsa kasAyasa0 mAraNaMtiyasa0 veubviyasa0 teyagasa0, maprasANaM kati 'chAumatthiyA samu. paM0 1, go0 ! cha chAumatthiyA sa0 paM0, taM0-vedaNAsa kasAyasa0 mAraNaMtiyasa0 veuviyasa0 teyagasa0 AhAragasa0 (sUtraM 341) 'kaiNaM bhaMte !' ityAdi sugama, atha kati keSAM chAnasthikAH samudghAtA iti caturvizatidaNDakakrameNa nirUpayati-niraiyANa'mityAdi, nairayikANAmAdyAzcatvAro vedanAdisamudghAtAH, teSAM tejolabdhyAhArakalabdhyabhAvatastejasasamudughAtAhArakasamudghAtAsambhavAt , asurakumArAdInAM sarveSAmapi devAnAmAhArakasamudghAtavajoH shessaaH| paJca samudghAtAH, teSAM tejolabdhisambhavAt taijasasamudghAtasyApi sambhavAt, yastvAhArakasamudghAtaH sa teSAM na 4 Jain Education in a For Personal & Private Use Only mainelibrary.org Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yA mala- yavRttI. // 590 // TiTaerchaeeeeeeeeeeeeee sambhavati, caturdazapUrvAdhigamAbhAvato bhavapratyayAca teSAmAhArakalabdhyabhAvAt , vAyukAyavajaikendriyavikalendriyA- NAmAdyA vedanAkaSAyamaraNalakSaNAstrayaH samudghAtAH, teSAM vaikriyAhArakatejolabdhyabhAvatastatsamudghAtAsambhavAt , vAyukAyikAnAM pUrve trayo vaikriyasamudghAtasahitAzcatvAraH samudghAtAH, teSAM bAdaraparyAptAnAM vaikriyalabdhisambhavato vaikriyasamudghAtasyApi sambhavAt , paJcendriyatiryagyonikAnAmAhArakasamudghAtavarjAH zeSAH paJca chAnasthikAH samughAtAH, yastvAhArakasamudghAtaH sa teSAM na sambhavati, caturdazapUrvAdhigamAbhAvatasteSAmAhArakalabdhyasambhavAt , manuSyANAM SaDapi, manuSyeSu sarvabhAvasambhavAt / tadevaM yati yeSAM chAjhasthikAH samudghAtAstati teSAM nirUpitAH, samprati yasmin samudghAte vartamAno yAvat kSetraM samudghAtavazatastaistaiH pudgalaiApnoti tadetannirUpayatijIve NaM bhaMte ! vedaNAsamugghAeNaM samohate samohaNittA je poggale nicchubhati tehi NaM bhaMte ! poggalehiM kevaite khette aphuNNe kevatite khette phuDe 1, go0! sarIrappamANamette vikkhaMbhavAhalleNaM niyamA chaddisiM evatite khette aphuNNe evatite khette phuDe, se NaM bhaMte ! khitte kevatikAlassa apphuDe keva0 phuDe ?, go0 ! egasamaieNa vA dusamaieNa vA tisamaieNa vA viggaheNaM evatikAlassa aphuNNe evaiyakAlassa phuDe, te NaM bhaMte ! poggale kevatikAlassa nicchubhati ?,go0! jahaNNeNaM aMtomuhuttassa ukko vi0 aMto0, te NaM bhaMte ! poggalA nicchUDhA samANA jAti tattha pANAtiM bhUyAti jIvAtiM sattAti abhihaNaMti vatteti leseMti saMghAeMti saMghaTTeti paritAuti kilAmeMti uddati tehiMto NaM bhaMte ! se jIve katikirie ?, 36 samudaghAtapadaM chAdmasthikAH samuddhAtAHsU. 341 samuddhAtapudgalapUraNAdi sU. 342 // 590 // Jain Education hal For Personal & Private Use Only Mimosainelibrary.org Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ go0 ! siya tikirie siya caukirie siya paMca kirie, te NaM bhaMte ! jIvA tAto jIvAo katikiriyA 1, go0 ! siya tikiriyA siya caukiriyA siya paMcakiriyA se NaM bhaMte! jIve te ya jIvA aNNesiM jIvANaM paraMparAghAeNaM katikiriyA ?, go0 ! tikiriyAvi caukiriyAvi paMcakiriyAvi, neraie NaM bhaMte ! vedaNAsamugdhAeNaM samohate, evaM jaheva jIve, NavaraM neraiyAbhilAvo, evaM niravasesaM jAva vemANite / evaM kasAyasamugdhAtovi bhANitavo / jIve NaM bhaMte ! mAraNaMtiya samugdhAteNaM samohaNa samohaNittA je poggale Nicchubhati tehi NaM bhaMte ! poggalehiM kevatite khette aSphuNNe hard khete phuDe ?, go0 ! sarIrappamANamette vikkhabhabAhalleNaM AyAmeNaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM ukko seNaM asaMkhejAti joyaNAti egadisiM evatite khete aphuNNe evatie khette phuDe, se NaM bhaMte ! khette kevatikAlassa aphuNNe kevatikAlassa phuDe 1, go0 ! egasamaieNa vA dusamaieNa vA tisamaieNa vA causamaieNa vA viggaheNaM evatikAlassa aNNe evatikAlassa phuDe, sesaM taM caiva jAva paMcaki0, evaM neraievi, NavaraM AyAmeNaM jahaNNeNaM sAiregaM joyaNasahassaM ukko0 asaMkhejjAtiM joaNAtiM, egadisiM evatite khette apphuNNe evatite khitte phuDe, viggaheNaM egasamaieNa vA dusamaieNa vA tisamaieNa vA causamatieNa vA bhannati, sesaM taM caiva jAva paMcakiriyAvi, asurakumArassa jahA jIvapade, NavaraM viggaho tisamaio jahA neraiyassa, sesaM taM caiva jahA asurakumAre, evaM jAva vemANite, NavaraM egiMdiye jahA jIve niravase (sUtraM 342 ) 'jIve NaM bhaMte!' ityAdi, jIvo Namiti vAkyAlaGkAre - vedanA samudghAte varttamAnaH tasmin samavahato bhavati For Personal & Private Use Only Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- yAH mala- ya0vRttI. // 591 // PornoSO90000000000 samavahatya ca yAn pudgalAn vedanAyogyAn khazarIrAntargatAn 'nicchubhai' iti vikSipati AtmavizliSTAn karo-1136 samutItyarthaH, 'tehi Namiti taiH pudgalaiH kiyat kSetramApUrNa, ApUrNatvamapAntarAle kiyadAkAzapradezAsaMsparzane'pi vyava- dghAtapade hArata ucyate tata Aha-kiyat kSetraM spRSTa-pratipradezApUraNena vyAptaM, evaM gautamena prazne kRte sati bhagavAnAha- samuddhAta'sarIre'tyAdi niyamAt-niyamena 'chaddirsi'ti SaDU dizo yatrApUraNe sparzane vA SaDdik tadyathA bhavati evaM viSka- pudgalapUrambhato-vistareNa bAhalyataH-piNDataH zarIrapramANamAtra, yAvatpramANaH khazarIrasya viSkambho yAvatpramANaM ca NAdi sU. 342 bAhalyaM etAvanmAtramApUrNa spRSTaM ceti vAkyazeSaH, tadeva nigamanadvAreNAha-'evaie khette aphuNNe evaie khette phuDe' iti, iha vedanAsamudghAto vedanAtizayAt , vedanAtizayazca lokaniSkuTeSu jIvAnAM na bhavati, nirupadravasthAnavartitvAt teSAM, kintu trasanAcyA antaH, tatra parodIraNasambhavAt , tatra ca Saidikasambhava iti niyamAcchaddizimityuktaM, anyathA 'siya tidisiM siya caudisi siya paMcadisi'mityAdhucyeta, atha khazarIrapramANaviSkambhabAhalyameva kSetramApUrNa spRSTaM ca vigrahagato jIvasya gatimadhikRtya kiyadUraM yAvadbhavati kiyantaM ca kAlamityetannirUpaNArthamAha-'se NaM bhaMte !' ityAdi, napuMsakatve puMstvaM prAkRtatvAt , tat-anantaroktapramANaM Namiti prAgvat bhada-18 nta ! kSetraM kAlassa iti-prAkRtatvAt tRtIyArthe SaSThI kiyatA kAlena pUrNa kiyatA kAlena spRSTaM, kimuktaM bhavati ?kiyantaM kAlaM yAvat khazarIrapramANaviSkambhabAhalyaM kSetraM nirantaraM vigrahagato jIvasya gatimadhikRtyApUrNa spRSTaM ca // 591 // For Personal & Private Use Only Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ labhyate iti ?, bhagavAnAha-gautama ! ekasamayena vA dvisamayena vA trisamayena vA vigraheNa, kimuktaM bhavati?ekasamayena vA dvisamayena vA trisamayena vA vigraheNa yAvanmAnaM kSetra vyApyate iyaDUraM yAvat khazarIrapramANaviSkambhavAhalyaM kSetraM vedanAjananayogyaiH pudgalairApUrNa-bhRtaM jIvasya gatimadhikRtyAvApyate, tata etadgatamutkarSatastrisAmayikena vigraheNa yAvanmAnaM kSetramabhivyApyate etAvadAtmavizliSTairvedanAjananayogyaiH pudgalairApUrNa labhyate, iha catuHsAmayikaH paJcasAmayikazca vigraho yadyapi sambhavati tathApi vedanAsamudghAtaH prAyaH parodIritavedanAvazata upajAyate, parodIritA ca vedanA trasanADyAM vyavasthitasya na bahiH, sanADIvyavasthitasya ca vigraha utkarSato'pi trisAmayika iti utkarSato'pi trisAmayikena vigraheNetyuktaM, na catuHsAmayikena paJcasAmayikena ceti, upasaMhAravAkyamAha-evaiyakAlassa aphuNNe evaiyakAlassa phuDe' etAvatA utkarSato'pi trisamayapramANenetyarthaH kAlenApUrNametAvatA kAlena spRSTa, kimuktaM bhavati ?-vigrahagatAvutkarSataH trIn samayAn yAvat tribhizca samayayovanmAnaM vyApyate iyantI sImAmabhivyApya khazarIrapramANaviSkambhabAhalyaM kSetra vedanAjananayogyaiH pudgalairApUrNa bhRtaM ca jIvasya gatimadhikRtya vyApyate, athavA 'kevaiya kAlassa'tti SaSThyeva vyAkhyeyA, tataH khazarIrapramANaviSkambhabahilyaM kSetraM vedanAjananayogyaH pudalarApUrNa bhRtaM ca jIvasya vigrahagatimadhikRtya kiyataH kAlasya sambandhi, kiyantaM kAlaM yAvadavApyate ityarthaH, bhagavAnAha-ekasamayena dvisamayena trisamayena vA vigraheNApUrNa spRSTaM ca labhyate iti Saeo20909252908820 Jain Education a l For Personal & Private Use Only wwwjainelibrary.org Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA:mala- yavRttI. 36 samu. dghAtapade samuddhAtapudgalapUraNAdi sU. 342 // 592 // sacasses vAkyazeSaH, tata etAvatA utkarSataH trisamayapramANasya kAlasya sambandhi yathoktapramANaM kSetraM vedanAjananayogyaH puralairApUrNametAvatA kAlasya sambandhi spRssttmiti| samprati yAvantaM kAlaM vedanAjananayogyAn pudgalAn vikSipati tAvatkAlapramANaM pratipAdanArthamAha-'te NaM bhaMte !' ityAdi, tAn vedanAjananayogyAn pudgalAn Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta !-paramakalyANayogin paramasukhayogin vA pudgalAn kiyataH kAlasya sambandhino vikSipati 1, kiyakAlaM vedanAjananayogyAn vikSipatIti bhAvaH, bhagavAnAha-jaghanyenApyantarmuhUrtasya sambandhina utkarSato'pyantarmu-1 hUrtasya, kevalaM manAka bRhattarasya sambandhinaH vikSipati, kimuktaM bhavati ?-ye pudgalA jaghanyata utkarSatazcAntarmuhUrta yAvat vedanAjananasamarthAH tAn tathA 2 vedanAtaH san khazarIragatAn khazarIrAdahirAtmapradezebhyo'pi vizliSTAn vikSipati, yathA'tyantadAhajvarapIDitaH san sUkSmapudgalAn, pratyakSasiddhaM caitaditi, 'te NaM bhaMte !' ityAdi, te Namiti pUrvavat bhadanta ! pudgalA vikSiptAH santaH zarIrasambaddhA asambaddhA vA 'jAI tatthe'tyAdi prAkRtatvAt puMstve'pi napuMsakatA yAn tatra vedanAsamudghAtagatapuruSasaMspRSTa kSetreprANAn-dvitricaturindriyAn zaGkakITikAmakSikAdIn bhUtAn-vanaspatIn jIvAna-paJcendriyAn gRhagodhikAsapodIn sattvAn-zeSapRthivIkAyikAdIn abhinnanti-abhimukhamAgacchanto nanti vartayanti-AvartapatitAn kurvanti lezayanti-manAka spRzanti saGghAtayanti-parasparaM tAn savAtamApannAn kurvanti saGghayanti-atIva saGghAtavizeSamApAditAn kurvanti paritApayanti-pIDayanti klamaya // 592 // For Personal & Private Use Only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nti-mUrchApannAn kurvanti apadrAvayanti-jIvitAt vyaparopayanti, tebhyaH pudgalebhyaH teSAM prANAdInAM viSaye bhadanta ! saH-adhikRto vedanAsamudghAtagato jIvaH katikriyaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama ! 'siya tikirie' iti, syAtzabdaH kathaJcitparyAyaH, kathaJcit kadAcit kAMzcicca jIvAnadhikRtyetyarthaH trikriyaH, kimuktaM bhavati ?-yadA na keSAJcit sarvathA paritApanaM jIvitAd vyaparopaNaM vA karoti tadA sarvathA trikriya eva, yadApi keSAJcitparitApaM maraNaM vA''pAdayati tadApi yeSAM nAbAdhAmutpAdayati tadapekSayA trikriyaH, "siya caukirie' iti keSAzcitparitApakaraNe tadapekSayA catuSkriya iti, keSAJcidapadrAvaNe tadapekSayA paJcakriya iti, samprati tamevAdhikRtaM vedanAsamudghAtagataM jIvamadhikRtya teSAM vedanAsamudghAtagatapuruSapudgalaspRSTAnAM jIvAnAM kriyA nirUpayati-teNaM | bhaMte ! ityAdi, te-vedanAsamudghAtagatapudgalaspRSTA Namiti pUrvavat bhadanta ! jIvAstato-vedanAsamudghAtaparigatAn jIvAn atra 'sthAniyapaH karmAdhArayoH' iti sthAninaM yapamadhikRtya paJcamIyaM, ayamarthaH-taM vedanAsamudghAtaparigataM jIvamadhikRtya katikriyAH prajJaptAH, bhagavAnAha-gautama ! syAtrikriyAH yadA na kAJcittasyAbAdhAmApAdayituM prabhaviSNavaH, sthAcatuSkriyA yadA taM paritApayanti, dRzyante zarIreNa spRzyamAnAH paritApayanto vRzcikAdayaH, syAt paJcakriyAH ye taM jIvitAdapi vyaparopayanti, siddhAzca pratyakSataH zarIreNa spRzyamAnA jIvitAcyAvayantaH sadiya iti, samprati tena vedanAsamudghAtagatena jIvena vyApAdyamAnarjIvairye'nye jIvA vyApAdyante ye cAnyairjI 720000000000000000202 For Personal & Private Use Only Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA: mala ya0 vRttau . // 593 // vairvyApAdyamAnA vedanAsamudghAtagatena jIvena vyApAdyante tAnadhikRtya tasya vedanAsamudghAtaparigatasya teSAM ca samudghAtagatajIvasambandhipudgalaspRSTAnAM jIvAnAM kriyAnirUpaNArthamAha- 'se NaM bhaMte! jIve te ya jIvA' ityAdi, saH - adhikRto vedanAsamudghAtagato jIvaH te ca vedanAsamudghAtaparigatajIva sambandhipudgalaspRSTAH anyeSAM jIvAnAmupadarzitena prakAreNa yaH paramparAghAtastena paramparAghAtena katikriyAH prajJaptAH 1, bhagavAnAha - gautama ! syAt trikriya ityAdi pUrvavat bhAvayitavyaH, enameva vedanAsamudghAtamuktena prakAreNa nairayikAdiSu caturviMzatisthAneSu cintayannAha - 'neraie NaM bhaMte !' ityAdi, evaM uktena prakAreNa yathaiva prAk sAmAnyato jIvo vedanAsamudghAtamadhikRtya cintitaH tathA nairayiko'pi cintayitavyaH, navaraM jIvAbhilApasthAne nairayikAbhilApaH karttavyo, yathA 'neraie NaM bhaMte ! veNAsamugdhAeNaM samohae samohaNittA je poggale nicchubhai' ityAdi, 'evaM niravasesaM jAva bemANie' iti evaM - nairayikoktena prakAreNa zeSeSvapi sthAneSu khakhAbhilApapUrvakaM niravazeSaM tAvadvaktavyaM yAvadvaimAnikA:vaimAnikAbhilApaH / tadevamukto vedanAsamudghAtaH, samprati kaSAyasamudghAtaM samAnavaktavyatvAdatidezato'bhidhitsurAha - ' evaM kasAyasamugdhAo'vi bhANiyaco' iti, evaM - vedanAsamudghAtagatena prakAreNa sAmAnyato jIvapade catuviMzatidaNDakakrameNa ca kaSAyasamudghAto'pi vaktavyaH, sa caitram- 'jIve NaM bhaMte! kasAyasamugdhAeNaM samohae samohaNittA je poggale nicchubhai' yAn pudgalAn zarIrAntargatAn kaSAyasamudghAtavazasamutthaprayattavizeSataH khazarIrAd For Personal & Private Use Only 36 samu dghAtapade samuddhAta pudgalapUraNAdi sU. 342 // 593 // Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahirAtmapradezebhyo'pi vizviSTAn karoti, 'tehi NaM bhaMte ! poggalehiM kevaie khette aSphuNNe kevaie khitte phuDe ?, go0 ! sarIrappamANamette vikkhabhavAhaleNaM niyamA chaddisiM evaie khette aphuNNe evaie khette phuDe' kaSAyasamughAto hi prathamaM udbhavati trasajIvAnAM teSAmeva tIvratarAdhyavasAyasambhavAda, ekendriyANAM tu pUrvabhavAnuvRttitaH, trasajIvAzca trasanADhyAM na tato vahiH, trasanADyAM ca vyavasthitaH khazarIrapramANaM viSkambhabAhalyaM kSetramAtmavizliSTaiH pudgalaiH bhRtaM Sadiktvamavazyamupapadyate iti 'niyamA chaddisi' mityuktam, 'evaie khette aphuNNe evaie khette phuDe' |ityAdi sarva samAnaM / samprati maraNasamudghAtamabhidhitsurAha - 'jIve NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamugdhAeNa' mityAdi, iti pUrvavat bhadanta ! kazcinmAraNAntikasamudghAtena samavahataH samavahatya ca yAn pudgalAn taijasAdizarIrAntargatAn 'nicchubhai' iti vikSipati, Atmapradezebhyo vizliSTAn karoti tairbhadanta ! pudgalaiH kiyat kSetramApUrNa kiyat kSetraM bhRtam ?, bhagavAnAha - gautama ! viSkambhavAhalyataH zarIrapramANamAyAmato jaghanyataH khazarIrAtirekAGgulAsaGkhyeyabhAgamAtraM yadA tAvanmAtre kSetre utpadyate utkarSato'saGkhyeyAni yojanAni etacca yadA tAvati kSetre anyathA vA draSTavyam, ekadizi- ekasyAM dizi na tu vidizi svabhAvato jIvapradezAnAM dizi gamanasambhavAt etAvat kSetramApUrNametAvat kSetraM spRSTaM jaghanyataH utkarSato vA Atmapradezairapi etAvat kSetrasya pUraNasambhavAt, samprati vigrahagatimadhikRtyApUraNaviSayaM sparzanaviSayaM ca kAlapramANamAha - 'se NaM bhaMte !' ityAdi, tat utkarSeNAyAmato'nantaroktapramANaM bhada Jain Education Inal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9002020 prajJApanA- nta ! kSetraM vigrahagatimadhikRtya 'kevaiyakAlassa'tti tRtIyAthai SaSThyA bhAvAt kiyatA kAlenApUrNa kiyatA kAlena 36 samuyA: mala- spRSTaM, kimuktaM bhavati ?-vigrahagatimadhikRtya kiyatA kAlenotkarSato'saGkhyeyayojanapramANaM kSetramAyAmataH pudgalai- dghAtapade ya0 vRttI. rApUrNa spRSTaM bhavatIti, bhagavAnAha-gautama ! ekasamayena vA dvisamayena vA trisamayena vA catuHsamayena vA vigra- samuddhAta heNApUrNa spRSTaM, iha paJcasAmayiko'pi vigrahaH sambhavati paraM sa kAdAcitka eva iti na vivakSitaH, iyamatra pudglpuur||594|| bhAvanA-utkRSTapade AyAmato'saGkhyeyayojanapramANaM kSetraM vigrahagatimadhikRtyotkarSataH caturbhiH samayairApUrNa spRSTaM vA / NAdi sU. 342 bhavatIti, atha kathaM catuHsAmayikaH paJcasAmayiko vA vigrahaH sambhavati ?, ucyate, trasanADyA bahiradhastanabhAgAduparitane bhAge yadvoparitanabhAgAdadhastane bhAge samutpadyamAno jIyo vidizo vA dizi dizo vA vidizi yadotpadyate tadA ekena samayena trasanADI pravizati dvitIyenopari adho vA gamanaM tRtIyena bahiniHsaraNaM caturthena dizi utpattidezaprAptiH, ayaM catuHsAmayiko vigrahaH, evaM paJcasAmayikastu sanADyA bahireva vidizo vidizi utpattI labhyate, tadyathA-prathamasamaye sanADyA bahireva vidizo dizi gamanaM dvitIye trasanAcyA madhye pravezaH tRtIye uparyadho vA gamanaM caturthe bahinissaraNaM paJcame vidizyutpattidezagamanamiti, upasaMhAramAha-'evaiyakAlassa 594 // apphuNNe evaiyakAlassa phuDe' iti etAvatA kAlenApUrNametAvatA kAlena spRSTamiti, 'sesaM taM ceva jAva paMcakiHIrie' iti ata UrdU zeSaM tadeva sUtraM-'te NaM bhaMte ! puggalA nicchUDhA samANA jAI tattha pANAI ityAdi yAvat bajaTaeech 092e For Personal & Private Use Only Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcakiriyA' iti padaM, tadevaM sAmAnyato jIvapade mAraNAntikasamudghAtazcintitaH samprati enameva caturviMzatidaNDakakrameNa cintayan prathamato nairayikAtidezamAha - ' evaM ' mityAdi, evaM - sAmAnyato jIvapada iva nairayike'pi vaktavyaM, navaramayaM vizeSaH - sAmAnyato jIvapade kSetramAyAmato jaghanyenAGgulAsaGkhyeyabhAgamAtramuktaM iha tu jaghanyataH sAtirekaM yojanasahasraM, kimatra kAraNamiti cet ?, ucyate, iha nairayikAH narakAdudvRttAH svabhAvata eva paJcendriyatiryakSu madhye utpadyante manuSyeSu vA nAnyatra, sarvajaghanyacintA cAtra kriyate, tato yadA pAtAlakalazasamIpavarttI nairayikaH pAtAlakalazamadhye dvitIye tRtIye vA tribhAge matsyatayotpadyate tadA pAtAlakalazaThikkarikAyA yojanasahasramAnatvAt yathoktaM jaghanyamAnaM nAto'pi nyUnataraM kathaMcaneti, utkarSato'saGkhyeyAni yojanAni tAni saptamapRthivIgatanArakApekSayA bhAvanIyAni atraivopasaMhAramAha - 'egadisiM evaie' ityAdi, ekasyAM dizi jaghanyata utkarSatazca etAvat -- anantaroktapramANaM kSetramApUrNametAvat kSetraM spRSTaM vigrahagatimadhikRtya vizeSamAha - 'viggahe - NetyAdi, vigraheNApUrNa spRSTaM vA vaktavyamekasAmayikena dvisAmayikena trisAmayikena vA, nanvetat sAmAnyato jIvapade'pyuktaM tatko'tra vizeSastata Aha- 'navaraM causamaieNa vA Na bhannai' iti navaramatra sAmAnyajIvapada iva catuHsAmayikeneti na bhaNyate, nairayikANAmutkarSato'pi vigrahasya trisAmayikatvAt, te ca trayaH samayA evaM bhavanti - iha kazcinnairathiko vAyavyAM dizi varttamAno bharatakSetre pUrvasyAM dizi tiryakpaJcendriyatayA manuSyatayA For Personal & Private Use Only ww Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malaya. vRttI. // 595 // votpitsuH prathamasamaye UrddhamAgacchati dvitIyasamaye vAyavyA dizaH pazcimadizaM tRtIye tataH pUrvadizamiti, evama- 36 samu. surakumArAdiSvapi yathAyogaM trisamayavigrahabhAvanA kAryA, 'sesaM taM ceva jAva paMcakiriyAvi' iti zeSaM sUtraM tadeva dghAtapade vedanAsamudghAtagataM, te NaM bhaMte! poggalA kevaiyA kAlassa nicchubhaMti ?, go.! jahanneNavi aMto0 ukko. aMto- samuddhAtamuhuttasse'tyAdi tAvadvaktavyaM yAvadantimaM padaM 'paMcakiriyAvi' iti, asurakumAraviSaye atidezamAha-'asuraku- pudgalapUramArassa jahA jIvapade' iti yathA sAmAnyato jIvapade'bhihitaM tathA asurakumArasyApyabhidhAtavyaM, etAvatA NAdi sU. 342 kimuktaM bhavati ?-yathA jIvapade AyAmataH kSetraM jaghanyato'GgulAsaGkhyeyabhAgamAtraM utkarSato'saGkhyeyAni yojanAni I tathA'trApi vaktavyaM, kathaM jaghanyato'GgalAsaGkhyeyabhAgamAtramiti cet , ucyate, ihAsurakumArAdaya iishaandevpryntaaH| pRthivyambuvanaspatiSyapyutpadyante, tato yadA ko'pyasurakumAraH saliSTAdhyavasAyI khakuNDalAyekadeze pRthivIkAyikatvenotpitsumaraNasamudghAtamAdadhAti tadA jaghanyenAyAmataH kSetramaGgalAsaGkhyayabhAgapramANamavApyate iti yathA jIvapade ityuktaM, tato'trApi vigrahagatizcatuHsAmayikI prApnoti tata.Aha-navaraM vigrahastrisAmayiko yathA nairayikasya, zeSaM sUtraM tadeva yat sAmAnyato jIvapade, nAgakumArAdiSvatidezamAha-'jahA asurakumAre' ityAdi, yathA // 595 // asurakumAre'bhihitamevaM nAgakumArAdiSu tAvad vaktavyaM yAvadvaimAnikaviSayaM sUtraM, navaramekendriye pRthivyAdirUpe yathA jIve-sAmAnyato jIvapade tathA niravazeSaM vaktavyaM, kimuktaM bhavati ?-yathA jIvapade catuHsAmayiko'pi vigraha Broceroeeroeleelaeeeeeeeeeeecccccc For Personal & Private Use Only Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain coo uktaH tathA pRthivyAdiSvapi paJcasu sthAneSu vaktavyaH / zeSaM tathaiveti, tadevamukto mAraNAntikasamudghAtaH, sAmprataM vaikriyasamudghAtamabhidhitsurAha jIne NaM bhaMte ! veudviyasamugdhAeNaM samohate samohaNittA ne puggale nicchubhati tehi NaM bhaMte ! poggalehiM kevatite khette aNNe kevatie khite phuDe 1, go0 ! sarIraSyamANamette vikkhaMbhabAhalleNaM AyAmeNaM jaha0 aMgulassa saMkhejatibhAgaM uko 0 saMkhijAti joaNAtiM egadisiM vidisiM vA evaie khitte aphuNNe evatite khete phuDe, se NaM bhaMte ! kevatikAlassa alaNe kevatikAlassa phuDe 1, go0 ! egasamaieNa vA dusamaieNa vA tisamaieNa vA viggaheNaM evatikAlassa aNNe davatikAlassa phuDe, sesaM taM caiva jAva paMcakiriyAvi, evaM neraievi, navaraM AyAmeNaM jaha0 aMgulassa asaMkheatimAgaM ukko0 saMkhimAI jojaNAI egadisiM, evatite khete, kevatikAlassa 1, taM caiva jahA jIvapade, evaM jahA neraiyasta tahA asurakumArassa, navaraM egadisiM vidisiM vA, evaM jAva thaNiyakumArassa, vAukAiyassa jahA jIvapade, NavaraM emadisiM, paMcidiyatirikkhajobiyassa niravasesaM jahA neraiyassa, maNUsavANamaMtarajoisiyavemANiyassa niravasersa jahA asurakumArassa | jIve NaM maite ! teyagasamugdhAeNaM samohate samohaNittA je pogale nicchubhati tehi NaM bhaMte ! poggale hiM kevasite se aSNe kevaie khise phuDe, evaM jaheva vedhite samugghAte taheva, navaraM AyAmeNaM jaha0 aMgulassa asaMkhejavimAnaM sesaM taM caiva evaM jAga vaimANiyastra, gavaraM paMcidiyatirikkhajoNiyassa egadisi evavite khette aNNe evaikhita For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA mala ya0 vRttI. // 596 // ssa phuDe / jIve NaM bhaMte ! AhAragasamugdhAteNaM samohate samohaNittA je poggale nicchunbhati tehi NaM bhaMte ! poggalehiM hase khitte aNe haie khette phuDe 1, go0 ! sarIrappamANamette vikkhaMbhabAhalleNaM AyAmeNaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjatibhAgaM ukko0 saMkhejaI joyaNAI egadisiM, evatite khete egasamatieNa vA dusama0 tisama0 viggaheNaM evatikAlassa aNNe evatikAlassa phuDe, te NaM bhaMte ! poggalA kevatikAlassa nicchunbhati 1, go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 aMtomuhuttassa, te NaM bhaMte ! poggalA nicchUDhA samANA jAtiM tattha pANAtiM bhUyAtiM jIvAtiM sattAtiM abhihaNaMti jAva uddaveMti, te NaM bhaMte ! jIve katikirie 1, go0 ! siya tiki0 siya cau0 siya paMcakirie, te NaM bhaMte ! jIvAo katikiriyA 1, go0 ! evaM ceva, se NaM bhaMte! te ya jIvA aNNesiM jIvANaM paraMparAghAteNaM katikiriyA !, go0 ! tikiriyAvi caukiriyAvi paMcaki0, evaM maNUsevi ( sUtraM 343 ) 'jIve NaM bhaMte ! veuccie' ityAdi prAgvat, navaramAyAmata utkarSataH saGkhyeyAni yojanAni, etacca vAyukAyikavarjanairayikAdyapekSayA draSTavyaM, te hi vaikriyasamudghAtamArabhamANAstathAvidhaprayatnavizeSabhAvataH saGkhyeyAnyeva yojanAnyutkarSato'pyAtmapradezAnAM daNDamAracayanti, nAsaGkhyeyAni yojanAni, vAyukAyikAstu jaghanyato vA utkarSato vA aGgulAsaGkhyeyabhAgaM tAvatpramANaM cotkarSato daNDamAracayantastAvati pradeze taijasAdizarIrapudgalAn Atmapradezebhyo vikSipanti, tatastaiH pudgalairbhUtaM kSetramAyAmata utkarSato'pi saGkhyeyAnyeva yojanAnyavApyante, etaccaivaM kSetrapramANaM For Personal & Private Use Only 36 samudghAtapadaM samuddhAtapudgalaspa zAdi su. 343 // 596 // Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalaM vaikriyasamudghAtasamudbhavaM prayatnamadhikRtyoktaM, yadA tu ko'pi vaikriyasamudghAtamadhirUDho maraNamupazliSTaH katha mapyutkRSTadezena trisAmAyikena vigraheNotpattidezamabhigacchati tadA saGkhyAtItAnyapi yojanAni yAvadAyAmakSetrama|| vaseyaM, tAvatpramANaM kSetrApUraNaM maraNasamudghAtaprayatnasamudbhavamiti sadapi na vivakSitaM, 'ekadisi vidisiM vA' iti, tat / jaghanyata utkarSato vA yathoktapramANamAyAmakSetramekasyAM dizi vidizi vA draSTavyaM, tatra nairayikANAM paJcendriyatirazcA vAyukAyikAnAM ca niyamAdekadizi, nairayikA hi paravazA alparddhayazca tiryakpaJcendriyAzvAlparddhaya eva vAyukAyikA viziSTacetanAvikalAstatasteSAM vaikriyasamudghAtamArabhamANAnAM yadi paraM tathAsvAbhAvyAdevAtmapradezadaNDavinirgamastebhyazcAtmapradezebhyo vizliSya pudgalAnAM ca khabhAvato'nuzreNigamanaM na tu vizreNitaH tato dizyeva nairayikatiryakpaJcendriyavAyukAyikAnAmAyAmataH kSetraM draSTavyaM, natu vidizi, ye tu bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikA manupyAzca te khecchAcAriNo viziSTalabdhisampannAzca bhavanti tataste kadAcitprayatnavizeSato vidizyapyAtmapradezAnAM daNDaM vikSipantastatra tebhya AtmapradezebhyaH pudgalAn vikSipantIti teSAmekasyAM dizi vidizi vA pratyetavyaM / vaikriyasamudghAtagatazca ko'pi kAlamapi karoti vigraheNa cotpattidezamabhisarpati tato vigrahagatimadhikRtya kAlanirUpaNArthamAha-se NaM bhaMte!' ityAdi, tat bhadanta ! kSetraM vigrahagatimadhikRtyotpacidezaM yAvat 'kevaikAlassa'tti tRtIyAthai SaSThI kiyatA kAlenApUrNa kiyatA kAlena spRSTaM ?, bhagavAnAha-gautama! ekasAmayikena vA dvisAma eeeeeeeeeee For Personal & Private Use Only Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala ya0 vRttau . // 597 // yikena vA trisAmayikena vA vigraheNa ApUrNa spRSTamiti gamyate, kimuktaM bhavati ? - vigrahagatimadhikRtya maraNadazAdArabhya utpattidezaM yAvat kSetrasyApUraNamutkarSataH tribhiH samayairavApyate na caturthenApi samayena, vaikriyasamudghAtagato hi vAyukAyiko'pi prAyAsanADhyAmevotpadyate, trasanADhyAM ca vigraha utkarSato'pi trisAmayika iti, upasaMhAramAha - 'evaikAlassa' ityAdi sugamaM, 'sesaM taM cevetyAdi ata Urddha zeSaM sUtraM tadeva - yatprAk vedanAsamudghAte uktaM taca tAvat yAvadantimapadaM 'paMcakariyAvi' iti, evaM 'neraieNavi' ityAdi sUtraM tu svayaM bhAvanIyaM yastu digvidigapekSayA vizeSaH sa prAgeva darzitaH / samprati taijasasamudghAtamabhidhitsurAha - 'jIve NaM bhaMte! teyagasamugvApaNa' mityAdi, sugamaM, navaramayaM tejasasamudghAtazcaturdeva nikAyatiryakpaJcendriyamanuSyANAM sambhavati na zeSANAM, te ca mahAprayatnavanta iti teSAM tejassamudghAtamArabhamANAnAM jaghanyato'pi kSetramAyAmato'GgulAsaGkhyeya bhAgapramANaM bhavati, na tu sayeya bhAgamAnaM, utkarSataH saGkhyeyayojanapramANaM taca jaghanyata utkarSato yA yathoktapramANaM kSetraM tiryakpaJcendriyavarNAnAmekasyAM dizi vidizi yA vaktavyaM, tiryakpaJcendriyANAM tu dizyeva, atra yuktiH prAguktaivAnusavyA, tathA cAha evaM jahA veuciyasamugdhAeM' ityAdi / tadevamuktastaijasasamudghAtaH, sAmpratamAhArakasamudghA taM | pratipipAdayiSurAha 'jIve NaM bhaMte!' ityAdi, etacca sUtraM taijasasamudghAtavadbhAvanIyaM, navaramayamAhArakasamudghAto manuSyANAM tatrApyadhIta caturdazapUrvANaM tatrApi keSAJcidevAhArakalabdhimatAM na zeSANAM, te cAhArakasamudghAtamArabha For Personal & Private Use Only 36 samudghAtapadaM samuddhAtapunalaspa zadi sa 343 // 597 // Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ISI mANA jaghanyata utkarSato vA yathoktapramANamAyAmataH kSetramAtmapradezavizliSTaiH pudgalairApUrayantyekasyAM dizi, na tu| I| vidizi, vidizi tu prayatnAntaravizeSAdAtmapradezadaNDavikSepaH pudgalairApUraNaM ca, na ca te prayatnAntaramArabhate prayojanA-11 bhAvAt gambhIratvAceti, mAhArakasamudghAtagato'pi ca ko'pi kAlaM karoti vigraheNa cotpadyate vigrahazvotkarSatatrisAmayika iti 'egadisiM evaie khece phuDe' tathA 'egasamaieNa vA dusamaieNa vA' ityAdyuktaM, tathA manuSyANAmehAyamAhArakasamudrAta iti caturvizatidaNDakacintopakrame 'evaM maNasevi' ityuktaM, asAyamarthaH evaM sAmA. nyato jIvapade iva manuSye'pi-manuSyacintAyAmapi sUtraM vaktavyaM, jIvapade manuSyAnevAdhikRtya sUtrasya pravRttatvAd, anyeSAmAhArakasamudadhAtAsammavAt // tadevaM SaNNAmapi chAnasthikAnAM samudaghAtAnAmArambhe jaghanyataH utkarSato vA yAvAmANaM kSetramAtmavizviSTaH pudalairyathAyogamaudArikAdizarIrAdhantargatairApUritaM bhavati tAvatnamANamAvedita, samprati kevalisamudghAtavidhau pacAkharUpaiH padAvatapramASakha kSetrasApUraNamupajAyate tathAkharUpaiH pugalaistAvAmA-1 Nasa kSetrasyApUraNamanidhitsurAha aNamArassa bho!bhAviyappaNo kevalisamugdhAteNaM samohayassa je caramA niJjarApoggalA suhamA Na te poggalA paM01 samabhAuso, sabalogaMpiyaNa te phasittANaM citi ,haMtA! go! aNagArassa bhAviyappaNo kevalisamugdhAeNaM samohapassa jeparamA nijarApoggalA suhumA te poggalA paM0 samaNAuso, sabalogaMpiya gaM phusittANaM ciTThati / chau BASAN dain Education International For Personal & Private Use Only Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yA malayavRttI. 36 samudghAtaparda kevalisa mubAtani 598 // jarApudgalasUkSmatA sU.344 matthe NaM bhaMte ! maNase tesiM NijjarApoggalANaM kiMci vaNNeNaM vaNNaM gaMdheNaM gaMdhaM raseNa vA rasaM phAseNa vA phAsaM jANati pAsati ?, go0 ! No iNahe samaThe, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccati chaumatthe NaM maNase tesi NijjarApoggalANaM No kiMci vaNNeNaM 2 gaMdheNaM 2 raseNaM 2 phAseNaM 2 No jANati pAsati ?, go0 ! ayaNNaM jaMbUddIve dIve sabadIvasamudANaM sababhaMtarAe sabakhuDDAe baTTe tellApUyasaMThANasaMThite vaTTe rahacakvAlasaMThANasaMThie vaTTe pukkharakaNNiyAsaMThANasaMThie baTTe paDipuNNacaMdasaMThANasaMThie egaM joaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM tiNNi joyaNasayasahassAI solasa sahassAI doNi sattAvIse joyaNasate tiNi ya kose aTThAvIsaM ca dhaNusataM terasa ya aMgulAI addhaMgulaM ca kiMcivisesAhite parikkheveNaM paM0, deveNaM mahiDIte jAva mahAsokkhe egaM mahaM savilevaNaM gaMdhasamuggataM gahAya taM avadAleti taM mahaM egaM savilevaNaM gaMdhasamuggataM avadAlaittA iNAmeva kaTTa kevalakappaM jaMbuddIvaM dIvaM tihiM accharANivAtehiM tisattakhutto aNupariyaTTittANaM hatvamAgacchejA, se nUNaM go0 ! se kevalakappe jaMbuddIve dIve tehiM pANapoggalehi phuDe 1, haMtA ! phuDe, chaumatthe NaM gotamA ! maNUse tesiM ghANapuggalANaM kiMci vaNNeNaM vaNNaM gaMdheNaM gaMdhaM rasaNaM rasaM phAseNaM phAsaM jANati pAsati ?, bhagavaM ! no iNaDhe samaDhe, se eeNaDeNaM goyamA ! evaM vuccai-chaumatthe NaM maNUse tesiM nijarApoggalANaM no kiMci vaNNeNaM vaNNaM gaMdheNaM gaMdhaM raseNaM rasaM phAseNaM phAsaM jANati pAsati, suhumANaM te poggalA paM0 samaNAuso !, sabalogaMpiya NaM phusittANaM ciDati (sUtra 344) 'aNagArassa NaM bhaMte' ityAdi, iha kevalisamudrAtaH kevalino bhavati, na chadmasthasya, kevalI nizcayanayamate // 598 // For Personal & Private Use Only Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S899999999999 nAnagAro na gRhastho nApi pAkhaNDI, sa ca niyamAd bhAvitAtmA viziSTazubhAdhyavasAyakalitatvAt, anyathA kevalitvAnupapatteH, tata uktamanagArasya bhAvitAtmana iti, kevalisamudghAtena-uktakharUpeNa samavahatasya ye caramAH-caramasamayabhAvinazcaturthasamayamAvina ityarthaH, taireva sakalalokApUraNAt , 'nirjarApudgalA' iti nirjarAguNayogAt nirja-18 rA:-nirjIrNA ityarthaH te ca te pudgalAzceti vizeSaNasamAsaH, kimuktaM bhavati -ye lokApUraNasamaye pudgalA Atmapradezebhyo vizliSTAH parityaktakarmatvapariNAmA iti, 'suhumA NaM te puggalA' iti Namiti nizcaye niyatametat sUkSmAHcakSurAdIndriyapathamatikrAntAste pudgalAH prajJaptAH bhagavadbhiheM zramaNa he AyuSman !, gautamakRtaM bhagavataH sambodhana-1 metat, tathA Namiti nizcitametat sarvalokamapi te pudalAH spRSTA Namiti vAkyAlaGkAre tiSThanti ? iti gautamena prazne kRte bhagavAnAha-'haMtA goyamA!' ityAdi, hanteti prItI, yadAha zAkaTAyana:-'hanteti sampradAnaprItiviSAdAdivi'ti, prItizcAtra yathAvasthitakharUpapratipAdakatvAt praznasUtrasya sAmmatyalakSaNA veditavyA, na tu harSarUpA, kSINa-18 mohatvena bhagavato harSaviSAdAtItatvAt sAmmatyameva khyApayati, yaduktaM gautamena tadevAnuvadati-'aNagArasse'tyAdi bhAvitArtha / sUkSmAH pudgalA ityuktaM, taca sUkSmatvamApekSikamapi bhavati yathA badarAdInAmAmalakAdyapekSayA, tatazcakSurAdIndriyagocarAtikrAntarUpaM tatpratipipAdayiSuridamAha-'chaumatthe NaM bhaMte !' ityAdi, chadmastho bhadanta ! manuSyaH teSAM-anantaroddiSTAnAM nirjarApudalAnAM kiJciditi prathamataH sAmAnyena prayuktaM jAnAti pazyatIti sambadhyate, 9999999990020200 Jain Education tim onal For Personal & Private Use Only HOMjainelibrary.org Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAha-/ghAtaparda prajJApanAsapanA- etadeva vizeSato vyAcaSTe-'varNena' varNagrAhakeNa cakSarindriyeNa varNyate-yathAvasthitaM vastukharUpaM nirNIyate aneneti 36 samuyA: mala- varNa iti vyutpatteH varNa-kRSNAdirUpaM 'gandhena' gandhagrAhakeNa nAsikendriyeNa 'gandha AghrANe 'curAdibhyo Nic || yavRttI. gandhyate-AghAyate zubho'zubho vA gandho'neneti gandha iti vyutpAdanAt gandhaM zubhamazubhaM vA 'rasena' rasagrAha ISI keNa rasanendriyeNa rassate-AkhAdyate'neneti zabdArthatvAt rasaM-tiktAdirUpaM, 'sparzana' sparzagrAhakeNa sparzanendri- muddhAtani yeNa spRzyate karkazAdirUpaH paricchedyavastugataH sparzo'neneti sparza iti vyutpAdanAt 'sparza' krkshaadiruup| jarApudgalajAnAti pazyatIti !, magavAnAha-gautama / nAyamarthaH samarthaH upapanna ityarthaH, punargautamaH praznayati-se kenn-18|| sUkSmatA tuNaM bhaMte' ityAdi, uttAnArtha, bhagavAnAha-gautama ! 'ayaNNa'mityAdi, ayaM-pratyakSata upalabhyamAnaH, Namiti vAkyAlaGkAre, aSTayojanocchtiyA ratnamayyA jambvA upalakSito dvIpo jambUdvIpo dvIpaH, 'sarvAbhyantaraka' iti srve| pAmampantaro-madhyavartI sarvAbhyantaraH sarvAbhyantara eva sarvAbhyantarakaH "jAtI vA khArthe ka" iti prAkRtalakSaNavazAt // khAyeM kapratyayaH, keSAM sarveSAmabhyantara ityAha-sarvadvIpasamudrANAM, tathAhi-sarve-azeSA dvIpasamudrA jambUdvIpAdAkArabhyAgamAmihitena krameNa dviguNadviguNavistArA vyavasthitAH tato bhavati dvIpasamudrANAmeva jambUdvIpo'bhyantaraH, tathA 'sabasuhAge' iti sarvebhyo dvIpasamudrebhyaH kSullako-ikhaH sarvakSallakaH, tathAhi-sarve lavaNAdayaH samudrAH sarve hAca pAtakIkhaNDAdayo bIyAH avAjambUdvIpAdArabhya pravacanokena krameNa dviguNadviguNacakravAlavitatAH tataH zaSa yamarthaH samaH sparza iti vyutpAdana' sparzagrAhakeNa sU.344 00000 Jain Education Internatonal For Personal & Private Use Only Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dvIpasamudrApekSayA'yaM sarvaladhuriti, tathA vRtto-varnulo, yatastailApUpasaMsthAnasaMsthitaH, tailena hi pakko'pUpaH prAyaH || paripUrNavRtto mavati na ghRtapakva iti tailavizeSaNaM, tasyeva saMsthAnasaMsthitaH, tathA vRtto jambUdvIpo dvIpo yato rathaca vAlasaMsthAnasaMsthitaH, rathasya-rathAGgasya cakrasya cakravAlaM-maNDalaM tasyeva yat saMsthAnaM tena saMsthitaH, evaM sUtrokta|manyadapi padadvayaM bhAvanIyaM, 'AyAmavikkhaMbheNaM'ti AyAmazca viSkambhazceti samAhAro dvandvaH tena AyAmena viSkambhena ca pratyekamekaM yojanazatasahasramityarthaH,paridhiparimANAnayanagaNitaM ca jambUdvIpaprajJaptyAdAvanakazo bhAvitamiti tato 'vadhAyeM 'deve NamityAdi, devazca Namiti vAkyAlaGkAre 'maharddhika' iti mahatI RddhiH-vimAnaparivArAdikA yasyAIS so maharddhikA 'nAva mahAsokkhe' iti yAvatzabdakaraNAt 'mahajjuie mahAbale mahAyase' iti draSTavyaM, tatra mhtii| putim pArIrAmaraNaviSayA yasya sa mahAdyutiH, mahalaM-zArIraH prANo yasya sa mahAbalaH, mahat yazaH-khyAtiyessa isa mahAyazAH, tathA mahat-prabhUtaM saukhyaM yasya prabhUtasadvedyakarmodayabhAvAditi mahAsaukhyaH, kvacit-'mahesakkhe' iti / hApATha, tatra mahAn Iza-IzvaraM ityAkhyA-zabdaprathA yasya loke sa mahezAkhyaH, athavA IzanamIzo, bhAve ghaJpra tyA, aicaryamityarthaH, 'Iza aizvarya' iti vacanAt , tata IzaM-aizvaryamAtmanaH khyAti-antarbhUtaNyarthatayA khyApahAyati prakAzayati tathA parivArAdisphItyA varcate iti IzAkhyaH mahAMzcAsAvIzAkhyazca mahezAkhyaH, anyatra 'mahA sakkheM' iti vA pAThaH, tatraivaM vRddhavyAkhyA-AzugamanAdazvaM-manaH akSANi-indriyANi khakhaviSayavyApakatvAt , akSa Jain Education For Personal & Private Use Only Marainelibrary.org Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aese prajJApanA- yA: malaya0 vRttI. // 600 // 4 muddhAtani zabdo hi prAyeNAzuG vyAptAvityasya dhAtorniSpAdyate, azvazcAkSANi ca azvAkSANi, mahAnti-sphItimanti azvA-36 samukSANi yasyAsau mahAzcAkSaH, sphItamanAH sphUrttimaccakSurAdIndriyazcetyarthaH, ekaM mahAntaM-atigurukamanyathA stokatayA | dghAtapadaM tadgatargandhapudgalaiH sakalasya jambUdvIpasya vyAptumazakyatvAt , 'savilevaNa'miti saha viziSTaM-atisUkSmaraMdhrANAmapi 4 kevalisasthaganAt lepanaM lepo-jatvAdikRtaM pidhAnamupari vartate yena sa tathA taM, viziSTalepapradAnAbhAve hi bahavaH sUkSmarandhairgandhapudgalA nirgacchanti tata udghATanavelAyAM teSAM stokIbhAvena sakalajambUdvIpApUraNaM nopapadyate, 'gaMdhasamuggaya'ti rApudgalagandhadravyairativiziSTaiH paripUrNa bhRtaH samudko gandhasamudkastaM 'abadAlei'tti avadAlayati utpATayatItyarthaH, 'iNAme sUkSmatA veti evamevetyarthaH 'kevalakappa'ti kevalaM kevalajJAnaM tatkalpaM paripUrNatayA tatsadRzaM paripUrNamityarthaH, jambUdvIpaM sU.344 dvIpaM tribhiH apsaronipAto nAma-cappuTikA tatastisRbhiH cappuTikAbhiriti draSTavyaM, cappuTikAzca kAlopalakSaNaM, tato'yamarthaH-yAvatA kAlena tisrazcappuTikAH pUryante tAvatkAlamadhye iti, trisaptakRtvaH-ekaviMzativArAn atiparivartya-sAmastyena paribhramya 'havaM' zIghramAgacchet -samAgacchet 'se nUrNa'ityAdi, sezabdo magadhadezaprasiddhyA athazabdArthe, athazabdasya cArtho vAkyopanyAsAdayaH, uktaM ca-'atha prakriyApraznAnantaryamaGgalAdhikAravAkyopanyA // 600 // seSu' tatrAyaM vAkyopanyAse, tadbhAvanA ca evaM-uktastAvat vivakSitArthapratipattihetodRSTAntasya pIThikAbandhaH, samprati vivakSitArthapratipattihetudRSTAntavAkyamupanyasyate, nUnaM-nizcitaM, gautama ! sa kevalakalpo jambUdvIpastaiga For Personal & Private Use Only Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ndhasamudkAdvinirgataiH prANapudgalaiH-gandhapugalaiH spRSTo-vyAptaH, kAkA cedaM sUtramadhIyate tataHprazno'vagamyate, athavA praznArthaH sezabdastato'asA praznayatIti, gautama ! Aha-haMta ! spRSTo gandhapudgalAnAM sarvato'gisarpaNazIlatvAt , punarapi bhagavAnAha-'chaumatthe Na'mityAdi sugamam , eSa cAtra bhAvArthaH-yathA te sakalajambUdvIpavyApino gandhapudagalAH sUkSmatvAt na chadmasthAnAM cakSurAdIndriyagamyAstathA sakalalokavyApino nirjarApudgalA apIti, upasaMhAramAhaesuhumANaM'ti etAvatsUkSmAH atha yannimittaM kevalI samudghAtamArabhate tatpipRcchiSuridaM praznasUtramAhakamhANaM bhaMte ! kevalI samugghAyaM gacchati?, go! kevalissa cattAri kammaMsA akkhINA avediyA aNijjiNNA bhavaMti, taM0-vedaNijje Aue nAme goe, sababahuppaese se vedaNijje kamme havati sabatthove Aue kamme havai, visamaM samaM kareti baMdhaNehiM ThitIhi ya, visamasamIkaraNayAe baMdhaNe hiM ThitIhi ya evaM khalu kevalI samohaNati, evaM khalu samugghAyaM gacchati, sabveviNaM bhaMte ! kevalI samohaNaMti savavi NaM bhaMte ! kevalI samugdhAMtaM gacchaMti ?, go0! No iNaDhe samaDhe, "jassAueNa tullAti, baMdhaNehiM ThitIhi ya / bhavovaggaha kammAI, samughAta se Na gacchati // 1 // agaMtUNaM samugdhAtaM, aNaMtA kevalI jiNA / jaramaraNavippamukA, siddhiM varagatiM gatA // 2 // (sUtraM 345) katisamatie NaM bhaMte ! AujjIkaraNe paM0 1, go0 ! asaMkhejjasamatie aMtomuhuttie AujIkaraNe paM0 (sUtraM 346) katisamatie NaM bhaMte ! kevalisamugghAe paM01, go! aTThasamatite paM0, taM0-paDhame samae daMDaM kareti bIe samae kavADaM kareti tatie samae maMthaM 9829290920009896200000 JainEducation maina For Personal & Private Use Only hammjainelibrary.org Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA phareti cautthe samae koge pUreti paMcame samae loyaM paDisAharati chaDhe samae maMthaM paDisAharati sattamae samae kavADaM yAH mala paDisAharati aTThame samae daMDa paDisAharati, daMDaM paDisAharettA tao pacchA sarIratthe bhavati / se NaM bhaMte ! tahA samu- dghAtapade ya.vRttI . gpAyagate ki maNajoga jhuMjati vaijogaM ga~jati kAyajogaM jujati ?, go! no maNajogaM sRjati no baijogaM jujati kevalisa kAyajogaM jhuMjati, kAyajoge NaM bhaMte ! jujamANe kiM orAliyakAyajogaM jujati orAliyamIsAsarIrakAyajo0 kiM keubvi- muddhaatpr||601|| ghasarIrakAyayogaM veudhiyamIsAsarIrakAyajogaM0 kiM AhAragasarIrakA. AhAragamIsAsarIrakA0 kiM kammagasarIrakA0 1, 1 yojana go0! orAliyasarIrakAyajogapi jujati orAliyamIsAsarIrakAyajogapi jhuMjai, no veuviyasarIrakA0 no veuviya AvarjImIsA0 no AhArasarIrakA0 no AhAragamIsAsa0 kammagasarIrakAyajogapi jujati, paDhamaTThamesu samaesu orAliyasarIra karaNaM kevakAyajogaM jhuMjati bitiyachasattamesu samaesu orAliyamIsAsarIrakAyajogaM ga~jati, tatiyacautthapaMcamesu samaesu kamma | lisamu. gasarIrakAyajogaM jhuMjati (sUtraM 347) khAtaHsU. 345-346 'kamhANa'mityAdi, kasmAt kAraNAt Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta ! 'kevalI' kevalajJAnopetaH samudghAtaM 191 SI gacchati-Aramate, kRtakRtyatvAt kila tasyeti bhAvaH, bhagavAnAha-'goyame'tyAdi, gautama ! kevalinazcatvAraH 'kmoN-18||601|| zAH' kameMmedAH 'akSINAH' kSayamanupagatAH, kuta ityAha-aveditAH, atra 'nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzana miti nyAyAta hetau prathamA, sato'yamarthaH-yato'veditAH tato'kSINAH, karmaNAM hi kSayo niyamataH Jain Education into For Personal & Private Use Only Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhujyate kAnubhAvAnajIrNAH' sAmastyenAtmaya kevalinaH sarvabahupradeza pradezato vipAkato vA vedanAd bhavati, 'savaM ca paesatayA bhujai kammamaNubhAvato maiya' [ sarvaca pradezatayA bhujyate karmAnubhAvato bhaktaM] mityAdi vacanAt , te catvAraH karmAzA api aveditA ato'kSINAH, etadeva paryAyeNa vyAcaSTe-'anirjIrNAH' sAmastyenAtmapradezebhyo'parizATitAH bhavanti' tiSThanti, tAneva nAmagrAhamabhidhitsu rAha-'taMjahe'tyAdi sugama, tatra yadA 'se' tasya kevalinaH sarvabahupradezaM vedanIyamupalakSaNametat nAmagotre ca tathA 3 sarvasvokapradezamAyuHkarma tadA sa 'baMdhaNehiM Thiihinti badhyate-bhavacArakAt vinirgacchan pratibadyate yaiste bandha nAH, 'karaNAdhAre' iti karaNe'naTpratyayaH, athavA badhyante-AtmapradezaiH saha lolIbhAvena saMzliSTAH kriyante yogavazAt ye te bandhanAH 'kRddhahula'miti vacanAt karmaNi anada, ubhayatrApi karmaparamANayo vAcyAH, sthitayo-vedanAkAlAH, tathA cokkaM bhASyakRtA-"visamaM sa karei samaM samohao baMdhaNehi Thiie ya / kammadavAI baMdhaNAtiM kAlo ThiI tesiM // 1 // " [viSamaM sa karoti samaM samavahato bandhanaH sthityA ca / karmadravyANi bandhanAni kAlaH sthitisteSAm // 1 // ] tatazca tairbandhanaiH sthitibhizca viSamaM sat vedanIyAdikaM samudghAtavidhinA samamAyuSA saha karoti, sa evaM khalu kevalI bandhanaiH sthitibhizca viSamasya sato vedanIyAdikasya karmaNaH 'samIkaraNayAe' iti atra tApratyayaH khArthikaH, tato'yamarthaH-samakaraNAya, 'samohannaI' iti samavahanti-samudghAtAya prayatate, evaM khalu samudghAtaM gacchati, uktaM ca-"AyuSi samApyamAne zeSANAM karmaNAM ca yadi smaaptiH| na syAt sthitivaiSa-18 RececebriTiza pra.101NUA For Personal & Private Use Only I a inelibrary.org Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA yAH mala ya0 vRttI. // 602 // myAt gacchati sa tataH samudghAtam // 1 // sthityA ca bandhanena ca samIkriyArtha hi karmaNAM teSAm / antarmuhUrtta - 136 samuzeSe tadAyuSi samujjighAMsati saH // 2 // nanu prabhUtasthitikasya vedanIyAderAyuSA saha samIkaraNArthaM samudghAtaH mArabhate iti yaduktaM tannopapannaM, kRtanAzAdidoSaprasaGgAt, tathAhi - prabhUtakAlopabhogyasya vedanIyAderArata evApagamasambhavAt kRtanAzaH, vedanIyAdinazca kRtasyApi karmakSayasya punarnAzasambhavAnmokSe'pyanAzvAsaprasaGgaH, tadasat, | kRtanAzAdidoSAprasaGgAt, tathAhi - iha yathA pratidivasaM setikAparibhogena varSazatopabhogyasya kalpitasyAhArasya bhasmakavyAdhinA tatsAmarthyAt stokadivasairniHzeSataH paribhogAnna kRtanAzopagamaH tathA karmmaNo'pi vedanIyAdeH | tathAvidhazubhAdhyavasAyAnubandhAdupakrameNa sAkalyato bhogAnna kRtanAzarUpadoSaprasaGgaH, dvividho hi karmmaNo'nubhavaHpradezato vipAkatazca tatra pradezataH sakalamapi karmAnubhUyate, na tadasti kiJcit karma yatpradezato'pyananubhUtaM sat kSayamupayAti tataH kathaM kRtanAzadoSApattiH 1, vipAkatastu kiJcidanubhUyate kiJcinna, anyathA mokSAbhAvaprasaGgAt, tathAhi yadi vipAkAnubhUtita eva sarva karma kSapaNIyamiti niyamaH tarhyasaGkhyAteSu bhaveSu tathAvidhavicitrAdhyavasAyavizeSairyannarakagatyAdikaM karmopArjitaM tasya naikasmin manuSyAdAveva bhave'nubhavaH, khakhabhavanivandhanatvAt tathAvidhavipAkAnubhaksya, krameNa ca khakhabhavAnugamanena vedane nArakAdibhaveSu cAritrAbhAvena prabhUtatarakarmasantAnopacayAt tasyApi svasvabhavAnugamanenAnubhavopagamAt kuto mokSaH 1, tasmAt sarve karma vipAkato bhAjyaM For Personal & Private Use Only dudhAtapade kevalisa muddhAtapra yojanaM AvarjI karaNaM keva lisamu ddhAtaH sR. 345-346 347 // 602 // Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradezato'vazyamanubhavanIyamiti pratipattavyaM, evaM ca na kazcidoSaH, nanvevamapi dIrghakAlabhogyataphA tachedanIyAdikaM karmopacitaM atha ca pariNAmavizeSAdupakrameNArAdeva tadanubhavati tataH kathaM na kRtanAzadoSApattiH, tadapyasamyaka, bandhakAle tathAvidhAdhyavasAyavazAdAdAvupakramayogyasyaiva tena bandhanAt, apica-jinakcanaprAmANyAdapi vedanIyAdikarmaNAmupakramo mantavyaH, yadAha bhASyakRt-"udayakkhayakkhaovasamovasamA jaMca kammuNo bhnniyaa| davAI paMcagaM par3a juttamuvakkamaNamettovi // 1 // " [udayakSayakSayopazamopazamA yasmAca karmaNo bhnnitaaH| dravyAdipaJcaka prati yuktamupakramaNamito'pi // 1 // ] na caivaM mokSopakramahetuH kazcidasti yena tatrAnAthAsaprasaGgaH, yathA cana mokSopakramahetuH kazcidasti tathA'ntimasUtre bhAvayiSyate, tato yaduktaM 'vedanIyAdivaca kRtasyApi krmkssysse'tyaadi| na tatsamyagupapannamiti sthitaM, apara Aha-nanu yadA vedanIyAdikamatiprabhUtaM sarvastokaM cAyustadA samadhikavedIyAdisamudghAtArtha samudrAtamArabhatAM, vedanIyAdeH sopakramatvAt, yadA tvadhikamAyuH sarvastokaM ca vedanIyAdikaM tadA kA vArtA ?, na khalvAyuSaH samadhikasya samudghAtAya samudghAtaH kalpyate, caramazarIriNAmAyuSo nirupakramatvAt 'caramasarIrA ya niruvakamA' iti vacanAt , tadayuktaM, evaMvidhabhAvasa kadAcanApyabhAvAt , tathAhi-sarvadaiva vedanIyAdyavAyuSaH sakAzAdadhikasthitikaM bhavati, na tu kadAcidapi vedanIyAderAyuH, athaivaMvidho niyamaH kuto labhyaH | |te?, ucyate, pariNAmakhAbhAvyAta, tathAhi-itthaMbhUta evAtmanaH pariNAmo yenAsyAyurvedanIyAdeH samaM bhavati Jaln Education tol ral For Personal & Private Use Only IN anelibrary.org Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JM prajJApanA- nyUnaM vA na tu kadAcanApyadhikaM, yathaitasyaivAyuSaH khalvadhruvabandhaH, tathAhi-jJAnAvaraNAdIni karmANi AyurvarjAni yAH mala-18 saptApi sadaiva badhyante, Ayustu pratiniyata eva kAle khabhavatribhAgAdizeSarUpe, tatra caivaMvidhavaicitryaniyame na sva- yavRttI. bhAvAdRte'paraH kazcidasti heturevamihApi svabhAvavizeSa eva niyAmako draSTavyaH, Aha ca bhASyakRt-"asamaThiINaM // 603 // niyamo ko thevaM AuyaM na sesaMti / pariNAmasahAvAo aduvabaMdhovi tasseva // 1 // " [asamasthitiSu ko niyamaH-stokamAyuHna zeSANi / pariNAmasvabhAvAt adhruvabandho'pi tasyaiva // 1 // ] atha vizeSaparijJAnAya gautamo bhagavantaM pRcchati-savevi NamityAdi, Namiti nizcaye sarve'pi khalu kevalinaH samavananti-samudghAtAya prayatante, prayatnAnantaraM ca sarve'pi khalu kevalinaH samudghAtaM gacchanti ?, iti gautamena prazne kRte sati bhagavAnnirvacanamAha-goyame'tyAdi, gautama ! nAyamarthaH samarthaH-nAyamarthaH upapannaH, kimuktaM bhavati ?-sarve'pi kevalinaH samudghAtAya na prayatante nApi samudghAtaM gacchanti, kintu yeSAmAyuSaH samadhikaM vedanIyAdikaM, yasya punaH khabhAvata evAyuSA saha samasthitikAni vedanIyAdIni karmANi so'kRtasamudghAta eva tAni kSapayitvA sidhyati, tathA cAha-'jasse'tyAdi, yasya kevalina AyuSA saha bhave-manuSyabhave upa-samIpena gRhyate-avaSTabhyate yastAni bhavopana hANi tAni ca tAni karmANi ca bhavopagrAhakarmANi vedanIyanAmagotrANi bandhanaiH-pradezaiH sthitibhizca tulyASni-samAni bhavanti sa samudghAtaM na gacchati, akRtasamudghAta eva tAni kSapayitvA sa siddhisaudhamadhyAste iti 36 samudghAtapade kevalisamuddhAtaprayojanaM AvajIkaraNaM kevalisamu. ddhAtaHsU. 345-346 347 // 603 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvaH, uktaM ca -"jassa u tullaM bhavai ya kammacaukkaM sabhAvato jo ya / so akayasamugdhAo sijjhai jugavaM khaveUNaM // 1 // " [ yasya tu tulyaM bhavati tu karmacatuSkaM khabhAvato yazca ( samakarmA) / so'kRtasamudghAtaH sidhyati yugapat kSapayitvA // 1 // ] athAyaM kadAcitko bhAva uta bAhulyabhAvaH ?, tata Aha - ' agaMtUNa samugdhAya' mityAdi, agatvA samudghAtaM - kevalisamudghAtaM 'siddhiM' caramagatiM gatA iti sambandhaH kiyatsaGkhyA kA ityAha- anantAH - anantasaGkhyAkAH 'kevalinaH' kevalajJAnadarzanopetAH, anena ye navAnAmAtmaguNAnAmatyantocchedo mokSa iti pratipanAste'pAstA draSTavyAH, jJAnasya nirupacaritAtmakhabhAvatvAt tasya ca vinAzAyogAd, anyathA''tmana evAbhAvApatteH, naM cAtmano niranvayo vinAzaH, sataH sarvathA vinAzAyogAt, 'nAsato vidyate bhAvo nAbhAvo vidyate sata' iti nyAyAt, tathA jinA - jitarAgAdizatravaH, anena gozAlakamatApAkaraNamAha, te hi muktipadamadhyAsInamapi na tattvato vItarAgamapi manyante, 'avAptamuktipadA api tIrthanikAra darzanAdihAgacchantI'ti vacanAt, tattvato vItarAgasya ca parAbhavabuddhe rihAgamanasya cAsambhavAt punaH kathaMbhUtA ityAha- ' jarAmaraNavipramuktA' jarA ca maraNaM ca jarAmaraNe tAbhyAM vipramuktA jarAmaraNavipramuktAH, jarAmaraNagrahaNamupalakSaNaM tena samasta rogazokAdisAMsArikaklezavimuktA iti draSTavyaM etena ekAntato mokSasaukhyasyopAdeyatAmAha, anyasyaivaMvidhasvarUpasya sthAnasyAsambhavAt nahi saMsAre prakarSasukhaprAptamapi sthAnamevaMvidhamasti, sarvasyApi maraNaparyavasAnatvAt, sedhanaM siddhiH - azeSakarmAzApagamenAtmanaH Jain Education Ineral For Personal & Private Use Only Sinelibrary.org Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- kharUpe'kvAntA varA-sarvagatImAmuttamA gamyate iti gatiragatistAM varagatirUpAmityarthaH gatAH-prAptAH, isa 36 samu. yA:mala- sarvo'pi kevalI kevalisamudghAtaM gacchan prathamata AvarjIkaraNamupagacchati, tathA ca kevalisamudghAtaprakriyAM bima- dghAtapade ya0 vRttI. 18|NiSuH samududhAtazabdavyAkhyAnapurassaramAha bhASyakAra:-"tatthAuthaaMsasAhiyakammasamugghAyaNaM smuthaao| taM| kevalisagaMtumaNA puvaM AujIkaraNaM uve // 1 // " [ tatrAyuraMzAdhikakarmasamudghAtanaM samudghAtaH / taM gantumanAH pUrvamASa-16 muddhaatpr||604|| yojana jIkaraNamupayAti // 1 // ] athAvarSIkaraNamiti kA zabdArthaH, ucyate, AvarjanamAvarjaH-AtmAnaM prati mokSa-16 AvarjIsvAbhimukhIkaraNaM Atmano mokSaM pratyupayojanamiti tAtparyArthaH, AthayA ASayete-abhimukhIkriyate mokSo'neneti karaNa kevaAvarjaH-zubhamanovAkAyavyApAravizeSaH, uktaM ca-AvabaNamuvalogo kAvAro kA' iti, tata ubhayatrApi atasya 8 |lisamutasa karaNamiti viSakSAyAM vipratyayaH AvarjIkaraNaM, apare AvarjitakaraNamityAhuH tatrAyaM zabdArtha-Avarjito ddhAtaHsU. nAma amimukhIkRtA, tathA ca loke kttArU: 'Ayarjito'yaM mayA, sammukhIkRta' ityarthaH, tatazca tathAbhanyatvenAvarjita- 345-346. sva-mokSAmanaM pratyabhimukhIzvatakha kAraNaM-kriyA zubhayogavyApAraNaM AvarjitakaraNaM, apare 'AujiyAkaraNamiti 347 paThanti, tatraivaM zabdasaMskAramAcakSate-AyojikAkaraNamiti, ayaM cAtrAmbayArtha:-AmaryAdAyAM A-maryAdayA // 604 // liyA. yojana:-zubhAnAM yogAnAM vyApAraNamAyojikA, bhAke kutra, tasyAH karaNamAyojikAkaragaM, anye 'AussiyakaraNa miti bruvate, tatrANyayamanyartha:-Avazyakena-avazyaMbhAvana karaNamAnazyakakaraNaM, tathAhi-samuH LStarcticeeeeeetrAra Jee in Educa For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rad, navaramevaM bhAvArtho-yA logatamAmiNa so sadehaviksA dghAta kecitkurvanti keciJca na kurvanti idaM tvAvazyayAkaraNa sarve'pi kevalinaH kurvantIti, sampratyAssaikAvaLakara-2 kAlapramANanirUpaNArthapraznanirvavanasUtre Aha-'pAisamaie pamityAdi supama, AvarjIkaraNAnantaraM cAvyavadhA-1 nenaH kokalisamudghAtamArabhate, saca katisAmadhika ityAvAyAM tatsamasyanirUpaNArthamAha-kAsamaie NamityAdi sugama, tatrAvalin samaye yatkaroti tadarzayati-taMjahA-paDhame samae' ityAdi, isamapi sugama, prAmeva vyAkhyA18 tatvAt, navaramevaM bhAvArtho-yathA''dhezcaturbhiH samayaiH RmevAtmapradezAnAM vistAraNaM tathaiva pratilomaM krameNa saMharaNa miti, uktaM tadanyatrApi-"uhuMaho ya logaMtamAmiNaM so sdehvikkhm| paDhame samarthami daMDaM karei vikssyaami| kAya kavADaM // 1 // tasyasamayami mathaM cautthae logapUraNaM kunnH| paDilomaM sAharaNaM kAuM to hoza devatyo // 2 // " ISI[ardhvamadhaca lokAntagAminaM sa khadehaviSkambham / prathame samaye daNDaM karoti dvitIye ca kapATam // 1 // tRtIye manyAnaM caturye lokapUraNaM karoti / pratilomaM saMharaNaM kRtvA tato bhavati dehasthaH // 2 // ] asmiMzca samudghAte |kriyamANe sati yo yogo vyApriyate tamabhidhitsurAha-se NaM bhaMte ! ityAdi, tatra manoyogaM vAgyogaM vA na vyApArayati, prayojanAbhAvAt , Aha ca dharmasAramUlaTIkAyAM haribhadrasUri:-"manovacasI tadA na vyApArayati, prayojanAbhAvAt" kAyayoga punaryuAna audArikakAyayogamaudArikamizrakAyayogaM kArmaNakAyayogaM kA yunakti, na zeSa labdhyupajIvanAbhAvena zeSasya kAyayogasyAsambhavAt, tatra prathame aSTame ca samaye kevalamaudArikameca zarIraM vyA to hoza dehatyA // 2 // RI 30aSSPACasad everbs For Personal & Private Use Only Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA- priyate ityaudArikakAyayogaH, dvitIye SaSThe saptame ca samaye kArmaNazarIrasyApi vyApriyamANatvAt audArikamizrakA- 36 samuyAH mala- yayogaH, tRtIyacaturthapaJcameSu tu samayeSu kevalameva kArmaNazarIravyApArabhAgiti kArmaNakAyayogaH, Aha ca bhASya dghAtaparda yavRttI. kRt-"na kira samugdhAtagato maNavaijogappayoyaNaM kuNai / orAliyajogaM puNa sRjai paDhamaTThame samae // 1 // kRtasamu dvAtasya // 605 // ubhayavAvArAo tammIsaM bIyachaTTasattamae / ticautthapaMcame kammagaM tu tammattaceTThAo // 2 // " atraiva vizeSapari yogAH jJAnAyAha sU. 348 se NaM bhaMte ! tahA samugghAtagate sijjhati bujjhati muccati parinivAti savadukkhANaM aMtaM kareti, go! no iNaDhe samaDhe, se NaM tato paDiniyattati paDiniyatittA tato pacchA maNajogapi jujati vaijogaMpi jujai kAyajogapi jujati, maNajogaM juMjamANe kiM saccamaNajogaM jujati mosamaNajogaM jujati saccAmosamaNajogaM jhuMjati asaccAmosamaNajogaM jujati ?, go.! saccamaNajo0 no mosamaNajo0 no saccAmosamaNajogaM jujati asaccAmosamaNajogaM jujati, vatijogaM jujamANe kiM saccavaijogaM jujati mosavaijogaM ju0 saccAmosavaijogaM asaccAmosavaijo01, go! saccavatijo0 no mosavaijo0 no saccAmosavatijo0 asaccAmosavaijogaMpi jujati, kAyajogaM jhuMjamANe Agaccheja vA gaccheja vA ciTeja vA nisIeja IN605 // vA tuyaheja vA ulaMgheja vA palaMgheja vA paDihAriyaM pIDhaphalagasejjAsaMthAragaM paJcappiNejjA / (sUtra 348) 'se NaM bhaMte !' ityAdi, sa bhadanta ! kevalI tathA-daNDakapATAdikrameNa samudghAtaM gataH san sidmati For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wooooooooooo niSThitArtho bhavati !, sa ca 'vartamAnasAmIpye vartamAnavadveti vacanAt setsyannapi vyavahArata ucyate tata Ahabudhyate-avagacchati kevalajJAnena yathA'haM nizcayato niSThitArtho bhaviSyAmi niHzeSakarmAzApagamataH tata Ahemucyate'zeSakarmAzeriti gamyate, mucyamAnazca karmANuvedanAparitAparahito bhavati tata Aha-parinirvAti-sAmastyena zItIbhavati, samastametadekena paryAyeNa spaSTayati-sarvaduHkhAnAmantaM karotIti, bhagavAnAha-gautama ! nAyamarthaH samartho-nAyamarthaH saGgato yaH samudghAtaM gataH sarvaduHkhAnAmantaM karotIti, yoganirodhasyAdyApyakRtatvAt , sayogasya ca vakSyamANayuktyA siddhyabhAvAditi bhAvaH, tataH kiM karotItyata Aha-se 'mityAdi, saH| adhikRtasamudghAtagataH Namiti vAkyAlaGkAre tataH samudghAtAt pratinivarttate, pratinivartya ca tataH-pratinivartanAt pazcAdanantaraM manoyogamapi vAgyogamapi kAyayogamapi yunakti-vyApArayati, yataH sa bhagavAn | bhavadhAraNIyakarmasu nAmagotravedanIyeSvacintyamAhAtmyasamudghAtavazataH prabhUteSvAyuSA saha samIkRteSvapyantarmuhUttebhAviparamapadatvatastasmin kAle yadyanuttaropapAtikAdinA devena manasA pRcchayate tarhi vyAkaraNAya manaHpudgalAn gRhItvA manoyogaM yunakti, tamapi satyamasatyAmRSArUpaM vA, manuSyAdinA pRSTaH sannapRSTo vA kAryavazato vAkpudgalAn gRhItvA vAgyogaM tamapi satyamasatyAmRSA vA, na zeSAn vAgmanasoryogAn, kSINarAgAditvAt, AgamanAdau caudArikAdikAyayogaM, tathAhi-bhagavAn kAryavazataH kutazcit sthAnAt vivakSite sthAne Agacchet , seeeeeeeeeeeeeeee. Join Education Intematonal For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eser prajJApanA- yA: malaya0 vRttI. sTa // 606 // yadivA kApi gacchet , athavA tiSThet-arddhasthAnena vA'vatiSThet niSIdevA tathAvidhazramApagamAya tvampartanaM vA36 samu. kuryAt, athavA vivakSite sthAne tathAvidhasampAtimasattvAkulAM bhUmimavalokya tatparihArAya janturakSAnimittamula-1 dghAtapadaM chanaM pralaGghanaM vA kuryAt , tatra sahajAt pAdavikSepAnmanAmadhikataraH pAdavikSepaH ullacanaM sa evAtivikaTaH pralacanaM, kRtasamuyadivA prAtihArika pIThaphalakazayyAsaMstArakaM pratyarpayet, yasmAdAnItaM tasmai samarpayet , iha bhagavatA AryazyAmena ddhAtasya zAtihArikapIThaphalakAdInAM pratyarpaNamevoktaM tato'vasIyate niyamAdantarmuhUrtAvazeSAyuSka evAdhIkaraNAdikamAra- yogA: bhate, prabhUtAvazeSAyuSkA, anyAvA grahaNasyAki sambhavAttadaNyupAdIyeta, etena yadAhureke-'jaghanyato'ntarmahaH zeSe sU.340 samudayAtamArabhate utkarSataH SaTrasu mAseku zeSeviti tadapArataM draSTavyaM, SaTsu mAseSu kadAcidapAntarAle varSAkAlasambhavAt tanimittaM pIThaphalakAdInAmAdAnamaNyupapaveta, na ca tatsUtrasammatAmiti tatprarUpaNamutsUtramavaseyaM, elyosUtraM Avazyake'pi samudghAtAnantaramavyavadhAnena zailezyabhidhAnAt, (yataH) tatsUtraM 'daNDakavADe maMthaMtare ya sAhAraNA sriirtthe| bhAsAjoganirohe selesI sijhavA ceva // 1 // ' yadi punarutkarSataH SaNmAsarUpamapAntarAlaM bhavettata-| stadapyabhidhIyeta, na cotaM, tasmAdeva ayuktametaditi, tathA cAha bhASyakAra:-"kammalahuyAe~ samao minamuhu- // 606 // cAvasesao kAlo / anne jahannamevaM chammAsukosamicchati // 1 // tato'naMtaraselesIvayaNAo jaMca pADihArINaM / pacappaNameva sue iharA gahaNaMpi hojAhi // 2 // atra kammalaghutAnimittaM samudghAtasya samayaH-aksaro eectiveeeeeeeeeeeeee. dain Education International For Personal & Private Use Only Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhinnamuhUrttAvazeSakAlaH, zeSaM sugamaM tadevamantarmuhUrttakAlaM yathAyogaM yogatrayavyApArabhA kevalI bhUtvA tadanantaramatyantAprakampaM lezyAtItaM paramanirjarAkAraNaM dhyAnaM pratipitsuravazyaM yoganirodhAyopakramate, yoge sati yathoktarUpasya dhyAnasyAsambhavAt tathAhi --yogapariNAmo lezyA, tadanvayavyatirekAnuvidhAnAt, tato yAvadyogastAvadava| zyaMbhAvinI lezyeti na lezyAtItadhyAnasambhavaH, apica - yAvadyogastAvatkarmabandho'pi 'jogA payaDipaesaM ThiiaNubhAgaM kasAyao kuNaI' iti vacanAt kevalaM sa karmmabandhaH kevalayoganimittatvAt samayatrayAvasthAyI, tathAhi - prathamasamaye karma badhyate, dvitIyasamaye vedyate, tRtIye tu samaye tatkarmAkarmIbhavati, tatra yadyapi samayadvayarUpa - sthitikAni karmANi kriyante, pUrvANi 2 karmANi pralayamupagacchanti, tathApi samaye samaye santatyA karmAdAne pravarttamAne sati na mokSaH syAd, atha cAvazyaM mokSaM gantavyaM tasmAt kurute sa yoganirodhamiti, uktaM ca- " sa tato yoganirodhaM karoti lezyAnirodhamabhikAGkSan / samayasthitiM ca bandhaM yoganimittaM sa nirurutsuH // 1 // samaye | samaye karmAdAne sati santaterna mokSaH syAt / yadyapi hi vimucyante sthitikSayAt pUrvakarmANi // 2 // nAkarmaNo hi vIrya yogadravyeNa bhavati jIvasya / tasyAvasthAnena tu siddhaH samayasthiterbandhaH // 3 // " atra bandhasya saprayamAtra - sthitikatA bandhasamayamatiricya veditavyA, bhASyamapyenaM pUrvoktaM sakalamapi prameyaM puSNAti tathA ca tadvato granthaH"viNivittasamugdhAo tiSNivi joge jiNo pauMjijA / saJcamasaccAmosaM ca so maNaM taha vaIjogaM // 1 // orA Jain Education anal For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala- ya. vRttI. liyakAyayogaM gamaNAI pADihAriyANaM vaa| paJcappaNaM karejA joganirohaM tao kuNai // 2 // kinna sayogo sijjhai? sa baMdhaheutti jaM sajogo'yaM / na samei paramasukaM sa nijarAkAraNaM paramaM // 3 // " ata evAha 36 samu dghAtapadaM yoganiro dhaH sU. // 607 // se NaM bhaMte ! tahA sajogI sijjhati jAva aMtaM kareti ?, go0! no iNaDhe samaDhe, se NaM putvameva saNNissa paMciMdiyapajjattayassa.jahaNNajogissa heTThA asaMkhejaguNaparihINaM paDhama maNajogaM niraMbhati, tato aNaMtaraM beiMdiyapajjattagassa jahaNNajogissa. heTThA asaMkhijaguNaparihINaM doccaM vatijogaM niraMbhati, tato aNaMtaraM ca NaM suhumassa paNagajIvassa apajattayassa jahaNNajogissa hehA asaMkhejaguNaparihINaM tacaM kAyajogaM niraMbhati, se NaM eteNa uvAeNaM-paDhamaM maNajogaM niraMbhati maNajogaM nirUbhittA vatijogaM niraMbhati vayajogaM nilaMbhittA kAyajogaM niraMbhai kAyajogaM nirubhittA joganiroha kareti joganirohaM karettA ajogataM pAuNati ajogayaM pAuNittA IsiM hassapaMcakkharuccAraNaddhAe asaMkhejasamaiyaM aMtomuhuttiyaM selesiM paDivajjai, puvaraiyaguNaseDhIyaM ca NaM kamma, tIse selesimaddhAe asaMkhejAhiM guNaseDhIhiM asaMkheje kammakhaMdhe khavayati khavaittA vedaNijjAuNAmagotte iccete catvAri kammase jugavaM khaveti, jugavaM khavettA orAliyateyAkammagAI sabAhiM vippajahaNNAhiM vippajahati, vippajahitA ujjuseDhIpaDivaNNo aphasamANagatIe egasamaeNaM aviggaheNaM uDe gaMtA sAgArovautte sijjhai bujjhai0 tattha siddho bhavati, te NaM tattha siddhA bhavaMti asarIrA jIvaghaNA desaNaNANovauttA NiThiyaTThA NIrayA NireyaNA vitimirA visuddhA sAsayamaNAgayaddhaM kAlaM ciTThati, se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccai te NaM 92020209002020120- // 607 // For Personal & Private Use Only Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattha siddhA bhavaMti asarIrA jIvaghaNA daMsaNaNANovauttA nihiyaTThA nIrayA nirayaNA vitimirA visuddhA sAsayamaNAgayaddhaM kAlaM ciTuMti ?, go0! se jahANAmae bIyANaM aggidaDDANaM puNaravi aMkuruppattI Na bhavati, evAmeva siddhANavi kammabIesu daDDesu puNaravi jammuppattINa bhavati, se teNaTeNaM gotamA! evaM vu0-teNaM tattha siddhA bhavaMti asarIrA jIvaghaNA dasaNaNANovauttA NihiyaTThA NIrayA NireyaNA vitimirA visuddhA sAsayamaNAgataddhaM kAlaM ciTThatitti |-'nicchinnnnsvdukkhaa jAijarAmaraNabaMdhaNavimukkA / sAsayamavvAbAhaM ciTuMti suhI suhaM pattA // 1 // ' (mUtraM 349) iti paNNavaNAe bhagavatIe samugghAyapayaM chattIsatimaM payaM samattaM // 36 // [pratyakSaraM gaNanayA anuSTupchaMdasAM maanmidm-7787]|| 'se NaM bhaMte ! tahA sajogI sinjhai' ityAdi, sugama, yoganirodhaM kurvan prathamaM manoyogaM niruNaddhi, taca paryA-18 samAtrasaMjJipaJcendriyasya prathamasamaye yAvanti manodravyANi yAvanmAtrazca tadvyApAraH tasmAdasaGkhyeyaguNahInaM manoyogaM pratisamayaM nirandhAno'saGyeyaiH samayaiH sAkalyena niruNaddhi, uktaM ca-"pajattamettasaNNissa jattiyAI jahapaNajogissa / hoti maNodavAI tatvAvAro ya jammatto // 1 // tadasaMkhaguNavihINaM samae samae niraMbhamANo so| maNaso sabanirohaM kareasaMkhejasamaehiM // 2 // " etadevAha-'se NaM bhaMte !' ityAdi, saH-adhikRtakevalI yoganirodha cikIrSan pUrvameva saMjJinaH paryAptasya jaghanyayoginaH satkasya manoyogasyeti gamyate'dhastAt asaGkhyayaguNa-10 parihIna samaye 2 nirundhAno'saGgyeyaiH samayaiH sAkalyeneti gamyate prathamaM manoyogaM niruNaddhi, 'tato'naMtaraM ca easooros20020282929202098 ma.102 For Personal & Private Use Only marganelibrary.org Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH mala ya0 vRttau ||608 // 36 samu* 349 Na' mityAdi, tasmAt manoyoganirodhAdanantaraM cazabdo vAkyasamuccaye Namiti vAkyAlaGkAre dvIndriyasya paryAptasya jaghanyayoginaH satkasya vAyogasyeti gamyate'dhastAt vAgyogaM asaGkhyeyaguNaparihInaM samaye samaye nirundhAno'- 2 dvAtapadaM yoganiro saGkhyeyaiH samayaiH sAkalyeneti gamyate dvitIyaM vAgyogaM niruNaddhi, Aha ca bhASyakRt - "pajjattamittabiMdiya jahadhaH sU. NNava jogapajjavA je u / tadasaMkhaguNavihINaM samaye samaye nirubhaMto // 1 // savavaijogarohaM saMkhAIehiM kuNai samaehiM" "tato'NaMtaraM ca NamityAdi, tato vAgyogAdanantaraM ca NaM prAgvat sUkSmasya panakajIvasya aparyAptakasya prathamasamayotpannasyeti bhAvArtha: jaghanyayoginaH - sarvAlpavIryasya panakajIvasya yaH kAyayogastasyAdhastAdasaGkhyeyaguNahInaM kAyayogaM samaye samaye nirundhan asaGkhyeyaiH samayaiH samastamapIti gamyate tRtIyaM kAyayogaM niruNaddhi, taM ca kAyayogaM nirundhAnaH sUkSmakriyamapratipAti dhyAnamadhirohati, tatsAmarthyAcca vadanodarAdividharapUraNena sakucitadeha tribhAgavarttipradezo bhavati, tathA cAha bhASyakRt - " tatto ya suhumapaNagassa paDhamasamayovavaNNassa // jo kira jahaNNajogI tadasaMkhejjaguNahINamekeke / samaehiM ruMbhamANo dehatibhAgaM ca muMcaMto // 1 // rubhai sa kAyajogaM saMkhAI ehiM caiva samaehiM' kAyayoganirodhakAlAntare carame antarmuhUrtte vedanIyAditrayasya pratyekaM sthitiH sarvApavatanayA apavarttyAyogyavasthAsamAnA kriyate guNazreNikramaviracitapradezA, tadyathA - prathamasthitau stokAH pradezAH, dvitIyasyAM sthitau tato'saGkhyeyaguNAH, tRtIyasyAM tato'pyasaGkhyeyaguNAH, evaM tAvadvAcyaM yAvaccaramA sthitiH, sthA For Personal & Private Use Only // 608 // Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 000 000 000 Recedeeseeeeeeee. panA, etAH prathama- 000000000000 samayagRhItadalikanivarttitA guNazreNayaH, evaM pratisamayagRhItadalika-11 nirvartitAH karmatra- 00 00 00 yasya pratyekamasaGkhyeyA draSTavyAH antarmuhUrtasamayAnAmasaGkhyAtatvAt , ISI AyuSastu sthitirya- . nA. go. thAbaddhavAvatiSThate, sA ca guNazreNikramaviparItakramadalikaracanA, sthApanA | ceyam- ayaM ca saryo'pi manoyogAdinirodho mandamatisukhAvabodhArthamAcAryeNa sthUradRSTyA pratipAditaH, yadi punaH sUkSmadRSTayA tatsvarUpajijJAsA bhavati tadA paJcasaGgrahaTIkA nibhAlanIyA, tasyAmatinipuNaM prapaJcena tasyAbhidhAnAda, iha ca granthagauravabhayAnAsmAbhirabhihitaH, 'se Na'mityAdi, so'dhikRtaH kevalI Namiti pUrvavat etenAnantaroditenopAyena-upAyaprakAreNa, zeSaM sugama, yAvadayogatAM 'pAuNaitti prApnoti, ayogatAprAtyabhimukho bhavati iti bhAvArthaH, ayogatAM ca prApya-ayogatAprAptyabhimukho bhUtvA 'Isiti stokaM kAlaM zailezI pratipadyate iti sambandhaH, kiyatA kAlena viziSTAM ityata Aha-ikhapaJcAkSaroccAraNAddhayA, kimuktaM bhavati ?-nAtidrutaM nAtivilambitaM kintu madhyamena prakAreNa yAvatA kAlena JaNanama ityevaMrUpANi paJcAkSarANi uccAryyante tAvatA kAlena viziSTAmiti, etAvAn kAlaH kiMsamayapramANa iti nirUpaNArthamAha-asaGkhyeyasAmayikAM-asaGkhyeyasamayapramANAM, yacAsaGkhyeyasamayapramANaM tacca jaghanyato'pyantarmuhUrtapramANaM tata eSA'pyantarmuhUrttapramANeti khyApanAyAha 958893902829202003 Jain Education For Personal & Private Use Only Migrainelibrary.org Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyAH malayavRttI. // 609 // 'AntarmuhUrtikI zailezI miti, zIlaM-cAritraM taceha nizcayataH sarvasaMvararUpaM tad grAhya, tasyaiva sarvottamatvAt , tsyeshH| zIlezaH tasya yA'vasthA sA zailezI tAM pratipadyate, tadAnIM ca dhyAnaM dhyAyati vyavacchinnakriyamapratipAti, uktaM dghAtapadaM ca-"sIlaM va samAhANaM nicchayao savasaMvaro so ya / tasseso sIleso selesI hoi tadavatthA // 1 // hassakkha- yoganirorAI majjheNa jeNa kAleNa paMca bhaNNaMti / acchai selesigato tattiyamittaM tao kAlaM // 2 // taNurohAraMbhAo jhAyai suhumakiriyAniyahi so| vocchinnakiriyamappaDivAI selesikAlaMmi // 3 // " na kevalaM zailezI pratipadyate 349 pUrvaracitaguNazreNIkaM ca vedanIyAdikaM karma anubhavitumiti zeSaH, pratipadyate ca tatpUrva kAyayoganirodhagate caramentarmuhUrte racitA guNazreNayaH-prAganirdiSTakharUpA yasya tattathA, tataH kiM karotItyata Aha-tIse selesiaddhAe' ityAdi, tasyAM zailezyaddhAyAM vartamAno'saGkhyeyAbhirguNazreNIbhiH pUrvanirvarttitAbhiH prApitA ye karmatrayasya pRthak pratisamayamasaGkhyeyAH karmaskandhAstAn 'kSapayan' vipAkataH pradezato vA vedanena nirjarayan carame samaye vedanIyamAyurnAma gotramityetAn caturaH 'karmAzAn' karmabhedAn yugapat kSapayati, yugapacca kSapayitvA tato'nantarasamaye audArikataijasakArmaNarUpANi trINi zarIrANi 'sabAhiM vippajahaNAhiM' iti sarvairviprahAnaiH, sUtre strItvaM prAkRtatvAt, vipra // 609 // jahAti, kimuktaM bhavati ?-yathA prAk dezatastyaktavAn tathA na tyajati, kintu sarvaiH prakAraiH parityajatIti, uktaM ca-"orAliyAi cayai sabAhiM vippajahaNAhiM jaM bhaNiyaM / nissesa tahA na jahA desaccAeNa so puciM // 1 // " For Personal & Private Use Only Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parityajya ca tasminneva samaye kozabandhavimokSalakSaNasahakArisamutthakhabhAvavizeSAderaNDaphalamiva bhagavAnapi karmasambandhavimokSaNasahakArisamutthakhabhAvavizeSAdULe lokAnte gatveti sambandhaH, uktaM ca-"eraNDaphalaM ca jahA baMdhacchederiyaM duyaM jAti / taha kammabaMdhaNachedaNerito jAti siddhovi // 1 // " kathaM gacchatItyata Aha-'avigraheNa' | vigrahasyAbhAvo'vigrahaH tena ekena samayenAspRzan , samayAntarapradezAntarAsparzanenetyarthaH, RjuzreNiM ca pratipannaH, etaduktaM bhavati-yAvatkhAkAzapradezeSvihAvagADhastAvata eva pradezAnU_mRjuzreNyA'vagAhamAno vivakSitAca samayAdanyat samayAntaramaspRzan gatvA, tathA coktamAvazyakacUrNI-"jattie jIvo'vagADho tAvaiyAe ogAhaNAe uDe ujjugaM gacchati na vaka, biiyaM ca samayaM na phusai" iti, bhASyakAro'pyAha-"riuseTiM paDivanno samayapaesaMtaraM aphusamANo / egasamaeNa sijjhai aha sAgArovautto so // 1 // " itthamUrva gatvA kimityAha-sAkAropayuktaH san siyati-niSThitArtho bhavati, sarvA hi labdhayaH sAkAropayogopayuktasya upajAyate nAnAkAropayuktasya, siddhirapyeSA sarvalabdhyuttamA labdhiriti sAkAropayogopayuktasyopajAyate, Aha ca-"sabAo laddhIo jaM sAgA-18 rovoglaabhaao| teNeha siddhiladdhI uppajai taduvauttassa // 1 // " tadanantaraM tu krameNopayogapravRttiH / tadevaM 8 yathA kevalI siddho bhavati tathA pratipAditamidAnI siddhA yathAkharUpAstatrAvatiSThante tathA pratipAdayati-'te NaM | tattha siddhA bhavaMtI'tyAdi, te-anantaroktakramasambhUtA Namiti vAkyAlaGkAre tatra-lokAnte siddhA bhavanti, aza 0220292029272828829202929202 Jain Education For Personal & Private Use Only S nelibrary.org Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA malayavRttI. 36 samudghAtapadaM yoganiro dhaH sU. 349 // 610 // 20201290 rIrAH-audArikAdizarIravipramuktAH teSAM siddhatvaprathamasamaye eva sarvAtmanA tyaktatvAt , jIvadhanA-nicitIbhUtajIvapradezarUpAH, sUkSmakriyA'pratipAtidhyAnapratipattikAle eva tatsAmarthyato vadanodarAdivivarANAmApUritatvAt , darzanajJAnopayuktA jIvasvAbhAvyAt , niSThitArthAH kRtakRtyatvAt , nIrajaso badhyamAnakarmAbhAvAt , nirejanAH kampakriyAnimittavirahAt, vitimirAH karmatimiravAsanApagamAt, vizuddhAstrividhasamyagdarzanAdimArgapratipattyA atyantazuddhIbhUtatvAt , te cetthaMbhUtAstatra gatAstiSThanti zAzvataM yathA bhavatyevaM 'anAgatAddhaM' anAgatA-bhAvinI addhA samastA yatra so'nAgatAddhaH taM kAlaM yAvat , atraiva mandamativibodhAyAkSepaparihArAvAha-'se keNaTeNaM bhaMte !' ityAdi sugama, navaraM 'kammabIesutti karmarUpANi bIjAni-janmanaH kAraNAni karmabIjAni teSu dagdheSunirmUlakAkaSiteSu punarapi-bhUyo janmana utpattirna bhavati, kAraNamantareNa kAryAsambhavAt , atha tAnyeva karmANi bhUyaH kasmAnna bhavanti ?, ucyate, rAgAdInAmabhAvAt , rAgAdayo hyAyuHprabhRtInAM karmaNAM kAraNaM, na ca te teSAM santi, prAgeva kSINamohAvasthAyAM kSINatvAt, na ca te'pi kSINA api bhUyaH prAduSSyanti, sahakArikAraNAbhAvAt, rAgAdInAM jhutpattau pariNAmikAraNamAtmA sahakArikAraNaM rAgAdivedanIyaM karma, na cobhayakAraNajanyaM kAryamekatarasthApyabhAve bhavati, anyathA tasyAkAraNatvaprasaGgAt, na ca siddhAnAM rAgAdivedanIyaM karmAsti, tasya prAgeva zukladhyAnAminA bhasmIkRtatvAt, na ca vAcyamatrApi sa eva prasaGgaH, yathA tadapi rAgAdivedanIyaM karma bhUyaH kasmAnna // 610 // 00002020 Jain Education nal For Personal & Private Use Only diainelibrary.org Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavatIti ?, tatkAraNasya saGklezasyAbhAvAt , rAgAdivedanIyAnAM hi karmaNAmutpattau rAgAdipariNatirUpaH saGklezaH, 'jaM veyai se baMdhaI' iti, na ca rAgAdivedanIyakarmavinirmuktasya tathAbhUtaM saklezotthAnamasti, tatastadabhAvAdrAgAdivedanIyakAbhAvaH, tadabhAvAca bhUyo rAgAdInAmabhAvaH, tathA ca rAgAdInAmeva punarutpatticintAyAM dharmasaGgrahaNyAmuktam-"khINA ya te na hoMtI puNaravi shkaarikaarnnaabhaavaa| nahi hoi saMkileso tehiM viuttassa jIvassa // 1 // tayabhAvA na ya baMdho tappAuggassa hoi kammassa / tadabhAve tadabhAvo sabaddhaM ceva vinneo // 2 // " iti, tato rAgAdInAmabhAvAdAyuHprabhRtInAM karmaNAM punarutpAdAbhAvastadabhAvAca na bhUyo janmotpattiH, ata evoktamanyatrApi-"dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati naangkurH| karmabIje tathA dagdhe, na rohati bhavAGkaraH // 1 // "S upasaMhAramAha-'se eeNaTeNa'mityAdi, etadeva siddhakharUpaM paramamaGgalabhUtaM zAstrasya ziSyapraziSyAdivaMzagatatvenAvyavacchittirbhUyAdityantamaGgalatvenopasaMhAravyAjata Aha-nicchiNNe'tyAdi, nistIrNa sarvaduHkhaM yaiste tathA, sakala-| sAMsArikaduHkhapAragatA ityarthaH, kuta ityAha-jAtijarAmaraNabandhanaviSamuktAH' jAtizca jarA ca maraNaM ca bandha-| nAni ca-jJAnAvaraNIyAdIni karmANi tairvipramuktAH, atra hetau prathamA, yato jAtijarAmaraNabandhanavipramuktAH tato nistIrNasarvaduHkhAH, te itthaMbhUtAH paramasvAsthyarUpaM 'zAzvataM' zazvadbhAvi 'avyAbAdhaM bAdhArahitaM, rAgAdayo hi na. tadbAdhituM prabhaviSNavo na ca teSAM te santItyanantarameva bhAvitaM, sukhaM prAptAH, ata eva sukhinaH santastiSThanti // 320292020009882920292029202 Jain EducationalBonal For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanAyA: malayavRttI. namata nayabhaGgakalitaM pramANabahulaM vizuddhasadbodham / jinavacanamanyatIrthikakumatinirAsaikadurlalitam // 1 // jayati haribhadrasUriSTIkAkRdvivRtaviSamabhAvArthaH / yadvacanavazAdahamapi jAto lezena vivRtikaraH // 2 // kRtvA prajJA| panATIkAM puNyaM yadavApa malayagiriranagham / tena samasto'pi jano labhatAM jinavacanasadbodham // 3 // " 36 samudghAtapadaM yoganiro 911 // 349 iti zrImanmalayagiriviracitAyAM prajJApanATIkAyAM SaTtriMzattamaM padaM samarthitam // prajJApanATIkA samAptA granthAgraM 16000 // 11 // Educato For Personal & Private Use Only nebrary.org