Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyavizAradanyAyAcAryazrImadyazovijayasaMzodhita: zrImanmAnavijayamahopAdhyAyapraNItaH svopajJavRttivibhUSitaH dharmasaMgrahaH [bhAga-1] * granthakAraH paramapU NDatazrIzAntivijayagaNivaraziSyaratnaparamapUjyamahopAdhyAyazrImAnavijayajIgaNivaraH *saMzodhakaH . paramapUjyanyAyavizArada-nyAyAcAryamahopAdhyAya zrIyazovijayajIgaNivaraH * pUrvasampAdakaH . prathamAvRttiH - paMnyAsazrIAnandasAgarajImahArAjaH dvitIyAvRttiH - munizrImunicandravijayajImahArAjaH * navInasaMskaraNasampAdikA * paramapUjyavyAkhyAnavAcaspatiAcAryabhagavantazrImadvijaya rAmacandrasUrIzvarANAM sAmrAjyavartI paramapUjyapravartinI zrIrohitAzrIjImahArAjasya ziSyaratnA ca sAdhvI candanabAlAzrI * pUrvaprakAzakaH . prathamAvRttiH-devacandra lAlabhAI pustakoddhArasaMsthAna-muMbaI vi.saM. 1971, 1974, i.sa. 1915, 1918 dvitIyAvRttiH-jinazAsana ArAdhanA TrasTa-muMbaI vi.saM. 2040, 2043, i.sa. 1984, 1987 * navInasaMskaraNaprakAzakaH bhadraMkara prakAzana-ahamadAbAda vi.saM. 2067, i.sa. 2011
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthanAma : dharmasaMgrahaH [bhAga-1] granthakAranAma : paramapUjyamahopAdhyAyazrImAnavijayajIgaNivaraH granthasaMzodhaka : paramapUjyamahopAdhyAyazrIyazovijayajIgaNivaraH navInasaMskaraNasampAdikA : sAdhvI candanabAlAzrI navInasaMskaraNaprakAzaka : bhadraMkara prakAzana - ahamadAbAda navInasaMskaraNa : vi.saM. 2067, i.sa. 2011 mUlya : ru. 750/- (bhAga 1+2) patra : 40+460 : BHADRANKAR PRAKASHAN, 2011 * prAptisthAna ) ahamadAbAda : bhadraMkara prakAzana 49/1, mahAlakSmI sosAyaTI, zAhIbAga, ahamadAbAda-380004 phona : 079-22860785 ahamadAbAda : sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapola, ahamadAbAda-380001 phona : 079-25356692 akSarAMkana : virati grAphiksa, ahamadAbAda phona : 079-22684032 mudraka tejasa prinTarsa, ahamadAbAda phona : 079-22172271 (mo.) 98253 47620
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyavizAradanyAyAcAryazrImadyazovijayasaMzodhitaH zrImanmAnavijayamahopAdhyAyapraNItaH svopajJavRttivibhUSitaH dharmasaMgrahaH [ bhAga-1 ] divyAzIrvAdadAtA zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarajImahArAjasAheba tathA paramapUjya-adhyAtmayogI - namaskAramahAmantrArAdhakapaMnyAsapravarazrIbhadraMkaravijayajImahArAjasAheba preraNAdAtA paramapUjya-parArtharasika-paMnyAsapravarazrIvajrasenavijayajIma.sA. paramapUjya - varddhamAnataponidhi-gaNivarya zrInayabhadravijayajIma.sA. paramapUjya-paramArAdhyapAda- vyAkhyAnavAcaspati
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ ASAWASAWAWAKASAWASAWASAWAWAKASRSRSRSRSRSRSAVASARAWAWRWRC samarpaNa AURRERERURURURBRORXAGRERERURSACRORURSACRORURSACRORURORURA jeozrInA varada haste vi.saM. 2017mAM ajArI tIrthamAM rajoharaNanI prApti thaI te dIkSAdAtA paramapUjya, paramopakArI, paramArAdhdhapAda, sanmArgadarzaka, bALadIkSAsaMrakSaka, suvihitaziromaNi, vyAkhyAnavAcaspati, suvizAlagacchAdhipati, zrImadvijayarAmacaMdrasUrIzvarajImahArAjasAhebanI puNyasmRtine A dharmasaMgrahagraMthanuM navasaMskaraNarUpa sumana sAdara samarpaNa !! A pa.pU. pravartinI sA. rohitAzrIjImahArAjanI ziSyANa sA. caMdanabAlAzrI SAVASAVALAVACAURLAUAXACACACACACARAVAASASALALAYALALASALAMA SARANASASALASANAVADARAUAWAVASAVALAVALAVALAVALAVARASALANACA
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrutabhakti-anumodanA lAbhArthI paramapUjya, paramopakArI, suvizAlagacchAdhipati, vyAkhyAnavAcaspati, pUjyapAda AcAryabhagavaMtazrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjasAhebanA ziSyaratna adhyAtmayogI, pUjyapAda paMnyAsapravara zrIbhadraMkaravijayajI mahArAjasAhebanA ziSyaratna hAlAradeze saddharmarakSaka, pUjyapAda AcAryabhagavaMta zrImadvijaya kuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAjasAhebanA ziSyaratna vardhamAnataponidhi 100+72 oLInA ArAdhaka pUjyapAda gaNivarya zrInayabhadravijayamahArAjasAhebanA sadupadezathI zrI navADIsA zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha jainasaMghanA aMtargata zrI neminAthanagaranA zrAvikA bahenonA upAzrayamAM thayelI jJAnakhAtAnI upajamAMthI A dharmasaMgrahagraMtha bhAga-1nA prakAzanano saMpUrNa lAbha lIdhela che. Ape karelI zratabhaktinI hArdika anumodanA karIe chIe ane bhaviSyamAM paNa Apa uttarottara uttama kakSAnI zrutabhakti karatAM raho evI zubhecchA pAThavIe chIe. li. bhadraMkara prakAzana
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthaparicaya dharmasaMgraha nAmano A graMtha apekSAe syAdvAdano darIyo che. syAdvAdI evA paramapujya mahopAdhyAya zrImAnavijayajI mahArAja sAheba enA kartA che ane mahAsyAdvAdI evA mahopAdhyAyazrIyazovijayajI mahArAjasAheba enA saMzodhanakartA tathATippaNakAra che. e kAraNe emAM dharmanA pratyeka aMgono saMgraha thavA uparAMta pratyeka aMganA aucitya - anaucityano pUrNatayA viveka karavAmAM Avyo che. kaI bhUmikAvALA jIva mATe kayo ane keTalo dharma kevI rIte mokSano hetu bane che, tathA potapotAnA sthAne dharmanA pratyeka aMgo keTaluM mahatva dharAve che, tenuM spaSTa vivecana A graMthamAM maLI rahe che. graMthakArazrIe graMthamAM navuM kaMI ja kahyuM nathI. pUrva maharSioe je vAto kahI che, tenI te ja kahI che. to paNa tenI saMkalanA evI suMdara rIte karI ApI che ke A eka ja graMthane bhaNavAthI ke vAMcavAthI cAre anuyogano sAra samajAI jAya che. dharmanA cAre aMgodAna, zIla, tapa ane bhAva athavA darzana, jJAna, cAritra ane tapa saMbaMdhI Avazyaka saghaLIya A graMthamAM mAhitI maLI rahe che. vadhAre mahatvanI vAta to e che ke AgamazelI ane yogazailInuM milAna kevI rIte thAya tene samajavA mATe A graMtha eka anya bhomiyAnI garaja sAre che. paM. zrI bhadraMkaravijayagaNI [[dharmasaMgraha bhASAMtara bhA.ranI 'bhUmikA'mAMthI sAbhAra]
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya anAdikALathI saMsAramAM duHkhathI pIDAto prANIgaNa duHkhamukti ane sukhaprApti mATe satata udyama kare che Ama chatAM ghaNo moTo varga sukha meLavI zakyo nathI.'zAsra dareka viSayamAM eka divya cakSu samAna che ane sarvakAryonI siddhi mATe zAstra sAdhanarUpa che, AthI ja karuNAsamudra tAraka zrItIrthaMkaradevo dvArA tripadI pAmIne zrutanidhi zrIgaNadharadevoe sukhArthI jagatane zAstranI amUlya bheTa ApI che. e ja amUlya zAstrasaMpattine te te kALe mAnavIne upakAraka bane te rItie pUrvamaharSioe temAMnA tattvone akhaMDa sAcavIne eka yA bIjArUpe vikasAvI che. A 'dharmasaMgraha' nAmano graMtha paNa evA ja uddezathI racAyelI eka apUrva kRti che. pa.pU.upAdhyAya zrImAnavijayajI gaNivara A graMtharatnanA racayitA che. A graMtharatna teozrIe vi.saM. 1731nA vaizAkha suda-3 akSayatRtIyAnA dine racyo che. A graMthanuM prakAzana sau prathama jainadharmavidyAprasArakavarga' nAmanI saMsthA dvArA vi.saM. 1960mAM thayela, dharmasaMgraha bhAga-1 tarIke prasiddha thayelA A saMskaraNamAM prastuta graMthanI 29 gAthAo TIkA ane tenuM bhASAMtara prakAzita thayela. tyArapachI A graMthanuM saMpUrNa prakAzana suratanA zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhArasaMsthAna taraphathI be vibhAgamAM karavAmAM AveluM che. temAMno pahelo vibhAga vi.saM. 1971mAM ane bIjo vibhAga vi.saM. 1974mAM prakAzita thayo che. tenuM saMzodhana te samayanA paMnyAsa zrIAnaMdasAgarajImahArAja ke jeo pachI AcArya zrIsAgarAnaMdasUrimahArAja thayA hatA teoe kareluM che. tyArapachI aneka prAcIna hastalikhita prato ane bIjA aneka graMthonA AdhAre A graMthanuM saMzodhana-saMpAdana kArya paramapUjyamunicaMdravijayamahArAja ke jeo pachI AcAryazrImunicaMdrasUrimahArAja thayA temanA dvArA thayuM ane vi.saM. 2040mAM pahelo vibhAga ane trIjo vibhAga tathA vi.saM. 2043mAM bIjo vibhAga zrIjinazAsana ArAdhanA TrasTa dvArA prakAzita karavAmAM Avela che. tathA prastuta dharmasaMgraha graMthanuM bhASAMtara bhA.1 ane bhA.2mAM paramapUjya munizrIbhadraMkaravijayamahArAja ke jeo pachI pa.pU. AcAryabhagavaMta zrIbhadraMkarasUrimahArAja thayA temanA dvArA saMpAdita thaIne enI aneka AvRttio adyAvadhi prakAzita thayela che, te ja A graMthanI atyaMta upayogitAne pUravAra kare che. prastuta graMthanuM prAkRta-saMskRtamAM adyAvadhi pustakAkAre prakAzana prakAzita thayela na hovAthI A graMthanuM navInasaMskaraNanuM saMpAdana kArya paramapUjya, 52mA2AdhyapAda
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImadvijayarAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna, paramapUjya, adhyAtmayogI, paMnyAsapravara zrIbhadraMkaravijayajI mahArAjanA ziSyaratna hAlAranA hIralA, paramapUjaya, AcAryabhagavaMta zrIkuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna paramapUjaya, paMnyAsapravara zrIvajasenavijayajImahArAja tathA teozrInA gurubaMdhuvaryazrInayabhadravijayajI mahArAjanI zubhapreraNAthI paramapUjya, vyAkhyAnavAcaspati, AcAryabhagavaMta zrImadvijayarAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanA sAmrAjyavartI tathA paramapUjya, saraLasvabhAvI, pravartinI sAdhvI zrIrohitAzrIjImahArAjanA ziSyaratnA viduSI sAdhvI zrIcaMdanabAlAzrIjImahArAje potAnI asvastha rahetI tabIyatamAM paNa atyaMta zramasAdhya kArya karIne amArI saMsthAne pustakAkAre bhAga 1-2mAM daza pariziSTothI samRddha evo A graMtha prakAzita karavAno je lAbha Apyo te badala amArI saMsthA temanI RNI che. temanA dvArA bhaviSyamAM paNa AvA uttama graMtho saMpAdita thaIne prakAzita thatAM rahe ane amArI saMsthAne prakAzita karavAno lAbha maLato rahe evI ame abhilASA rAkhIe chIe. A dharmasaMgraha graMtha bhAga-1 nA navInasaMskaraNanA prakAzana mATe paramapUjaya suvizAlagacchAdhipati, AcAryabhagavaMta zrImadvijayarAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanA sAmrAjayavartI paramapUjya, hAlAradeze saddharmarakSaka, AcAryabhagavaMta zrImadvijayakuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna, vaddhamAnataponidhi 100+72mI varlDamAnatapanI oLInA ArAdhaka, paramapUjya, gaNivaryazrInayabhadravijayajI mahArAjanI zubhapreraNAthI zrI navADIsA zvetAMbara mUrtipUjaka tapagacchajainasaMgha aMtargata zrIneminAthanagaranA zrAvikA bahenonA upAzrayamAM thayelI jJAnakhAtAnI upajamAMthI A dharmasaMgrahagraMtha bhAga-1nA prakAzanano saMpUrNa lAbha lIdhela che. te badala amArI saMsthA temano AbhAra mAne che. A navInasaMskaraNa prakAzananA suavasare ame pUrvanA prakAzaka zrIdevacaMda lAlacaMda pustakoddhArasaMsthAno tathA zrIjinazAsana ArAdhanA TrasTano tathA kobA kailAsasAgara jJAnabhaMDAramAMthI mudrita prato amane prApta thaI temano, navInasaMskaraNanA pustakAkAre prakAzana mATe ane Arthikasahayoga mATe preraNA karanAra zrIgaNivaryazrIno, A kAryanA akSaramudrAMkana kArya mATe virati grAphiksavALA akhileza mizrAe kALajIpUrvaka suMdara kArya karI Apela che ane prInTIMganA kAma mATe tejasa prInTarsavALA tejasabhAIe khaMtapUrvaka suMdara kArya karI Apela che te badala temano khUba khUba AbhAra mAnIe chIe. AvA uttama dharmasaMgrahagraMthanuM vAcana karIne sau koI bhavyAtmAo samyagdarzana-jJAnacAritrarUpa saddharmanuM ArAdhana karIne kevaLajJAna prApta karI aSTakarmano kSaya karIne muktisukhanA bhAgI banIe e ja zubhabhAvanA !! - bhadraMkara prakAzana D1-t.pm5 3rd proof
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijayante sadA vizve gaNezAH sUtrakArakAH // samAdadatu bhavyA bhAvibhavyA pUrvamunIzvaragumphitametaM gumphamanUnadharmasaMgrahaNakriyayA yathArthAbhidhAnaM dharmasaMgrahaM saMsthAkAryavAhakadvArA zreSThidevacandralAlabhAinAmakabhANDAgArAdhipenopadIkriyamANaM karakamale'tyalpatamena paNyena, samAdAnAccArvAg avazyameva vicAraNIyametat yaduta sAnvarthAbhidhAno'pyayaM grantho nikhilAnAmAstikadarzanAnAM dharmArthitvAt katamena dharmeNa saMgraho'tra ?, jainena cet tatrApi anagAretarAdibhedairanekadhA bhedabhAji tasmin kena prakAreNAtra saMgraha: ke ca kArakAH kadA ca bhUmaNDalaM maNDayAmAsuH pavitrapatkamalairiti ?, pravRttAyAM caivaM vicArazreNI yAvannonmUlamiyayAttadviSayA zaGkAtatirna tAvat niHzaGkAM pravRttimAtanyAt kRtIti vicAryaiva zrImadbhirmAnavijayopAdhyAyaiH prathamataH sarveSAmagAryanagArANAM dharmAvirbhAvanAya sAmAnyenaivAbhidhA cakre dharmasaMgraha iti, tathA ca vAcakapAThaka zrotRNAM sukhenAvagamo bhaviSyati nirbAdhaM yadutAdyAvadhimudritA ye granthA etadbhANDAgArakAryavAhakairanyAbhizca saMsthAbhiH paraM teSu sarveSu grantho'yameva mUrdhAbhiSikto yato'gArAnagArobhayadharmapratipAdanaparatA'sya, anyacca vidhAtAro'sya yato'kkiAlInAstataH paraHzatAnAM granthAnAM granthakArANAM ca hArdamavatArayitumatrAlambhUSNava iti nAyaM kadAcanApi arvAkkAlInajAtatayA'vajJAspadaM yAyAt , granthAnAM granthakArANAM ca yeSAM hArdamavAtAri tatteSAmabhidhAnAvalinirIkSaNataH svayameva sameSyati dRSTipathe paTuprajJAnAM, anyacca prastutagranthasaudhasUtraNasUtradhArasannibhA mahopAdhyAyA na kevalaM svamanISojjRmbhitamAvi vayAmAsuH kintu kAzIvibudhavijayAvAptayathArthAbhidhAnAn zrIyazovijayamahopAdhyAyAn prati zodhanAyApi samarpayAmAsuryathA prAk zrImadabhayadevapAdAH zrImato droNAcAryAnabhi, etadeva bhavabhIrutAdisadguNADhyatAcidraM yad mA bhUd svagranthapAThapInaprajJAnAM bhavabhramaH sUtravirodhaviSamizritatayA bodhAbhAseneti, sUtrasiddhaM caitat , yato na niHzaGkamiva brUyAt zaGkA'rha, tathA ca ye kecana sUtraviruddhaM svIyamajJAnameva mUrtimad granthadvArA vistArayanti anyairazodhayitvA te gati kAmadhigantArastannarte sarvajJAdikamavasAtuM zakyamitaraiH, alamaprastutena, mahopAdhyAyAstu granthamenaM pUrvarSigranthAnusAriNamapyatiyatnena zodhayitvA anyAnyagranthAn yojayitvA cAvirbhAvayAmAsuH, tadetat prastutagrantharatnaprazastau "tarkapramANanayamakhyavivecanena, prodbodhitAdimamunizrutakevalitvAH / cakrU
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 ryazovijayavAcakarAjimukhyA, granthe'tra mayyupakRtiM parizodhanAdyaiH (kila yojanAdyaiH ) " // 1 // darzanAt spaSTamevonnIyate taccAsmAbhiH [ ] cihnayutaM kRtaM, anyacca zrImadvijayadevasUrINAM zrImadvijayAnandasUrINAM cAbhUdvaimanasyaM pAramparyagamiti kiMvadantyapi granthasyAsya samIkSaNAt avabhAsiSyate nirmUlA, yataH mAnavijayopAdhyAyAH zrImadAnandasUripAramparyAnusAriNaH zrImanyAyAcAryAstu zrImadvijayadevAnusAriNaH, tato vibhAvyametat prazastigatamavirodhenAsitavyaM sukaramevobhayAnugAnAmapi / kiM ca saMgrahazabdAGkitatAM sAnvarthaM kurvatAM prastutasadgranthasya mahAzayAnAM yadyapi na kiJcit svakIyamativaibhavavispanditaM tathApi 'yojakastatra durlabha' iti nyAyasamarthanaM yathAvaccakruH pUjyAH, etadgranthagatAbhidheyaparyAlocanayedaM spaSTamevAvagamapathamAyAsyati zAstrAyAsavatAM sahasetyanumimImahe / vizeSeNa vIkSaNIyAzceme padArthAH paTUnAM pATavasmRtidAyakAH - 1. dharmalakSaNe tAvat vacanAdyanuSThAnamityAdizlokaM vivecayadbhiH sArvatrikaM saMskRtaM lakSaNaM yato na syAt prItyanuSThAnAdiSvavyAptyAdi (pRSThe-6) 2. nyAyasaMpannavibhavatAprabhRtInAM zAstreSu sAkSAdanavalokanAt kathaM vidheyatA ? tadbhAve ca kathaM mArgAnusAriguNatvamityAzaGkya doSatAnavalabdhaziSTatvAnAM ziSTAnAmAcAraviSayatayA teSA - munnayanena pAramarSAnusAritA dhvanitaiSAM (pRSThe-20) 3. aidaMyugInAM sAdhvAbhAsAH zrAvakAbhAsAzca nizcayaM vyavahAraM ca vyAhRtya yathAruci kriyAlopa jJAnalopaM ca svapramAdAdyapahnavAya vyaGgyena dhvaninA vyAkhyAnti vimugdhAnAM puratasteSAM dvayeSAmapyavalokanIyaM nizcayavyavahAradharmasvarUpaM yathAyathaM zrIdharmasaMgrahaNI zrIupadezapadAdigatairabhiprAyaiH niveditaM pravacanavedibhiH ( pRSThe - 21-22) 4. zrImajjinabhadrakSamAzramaNa zrImatsiddhasenadivAkarayoH parasparaM visaMvadatoH kathamiva nAbhinivezaH kathamiva cAnyeSAM sa ityupapAditamupapattinipuNaiH ( pRSThe- 70-71) 5. nAnumanvate turye guNasthAne ye viratikriyAM teSAmapi manaH samAhitaM yuktipurassaraM tatra tasyAH karaNIyatvena, kriyAyA guNasthAnake guNArhatvAt ( pRSThe-88) 6. ye kecit zrAvakAbhAsAH bhUtvopadezakAH AcArazUnyAH anantakAyAdyabhakSyamAhRtya zraddhAlUMzcApi cyAvayanti dharmAt teSAM hitAyaivAkhyAtaM khyAtakIrtibhiryaduta prAtivezmikagRharAddhamacittamapi varjyamevAnantakAyikamiti pUjyapakSaH (pRSThe-134) 7. sAmAyikasya vidhAnaM pratipAdayadbhirAvazyakapaJcAzakaprabhRtyanekagranthAnugatamevAnUditaM, dRSTvA ca tat kecit pUrvAparAlocanAhInAH mithyApoSaM puSNanti svamataM taiH paraM vicAraNIyametat yadutAlocanAdyanugame tat sAmAyikavidhAnaM te pazcAnnirdizyamAneryApathikI na sAmAyika pratibaddhA kintu vandanAdipratibaddhA, sAmAyikaM tu vidhAyaiveryAM vidadhe, yataH zrImaduttarAdhyayaneSu ekonatriMzattame'dhyayane "sAmAyikaM ca pratipattukAmena tatpraNetAraH stotavyAste ca tattvatastIrthakRta D1-t.pm5 3rd proof
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 eve"tyAdi, atra spaSTamevAvirbhAvitaM zrIzAntisUribhiH sAmAyikaM pratipadyamAnasyAdau caturviMzatistavakathanamAkhyAtRbhiH prAgIryApathikIpratikramaNaM, sAmAyikacaturviMzatistavavandanapratikramaNakAyotsargapratyAkhyAnavarNanAcca na zrAvakANAM vidhirna vA na tatrAvadhAritA, kiM ca paraHzatAnAmapi hastAnAM dUrataH samAgatAnAM zrAddhAnAmapi yA neriteryApratikrAntirAvazyakAdau tat jJApayati yaduta na saMbaddheoditiratra, ata eva ca pratikramaNakAlagrahaNavidhyAdau cAvazyake neryAbhaNitiH, ata eva paJcAzakacUrNau saMghAcArabhASyavRttyAdau ca sAmAyikAdarvAgeveryAyAH karaNaM kathitaM karuNAparItaiH, kathaM ca sAdhukriyAmanukRtya triH sAmAyikoccAraM kArayitRbhina sAdhuvat prAg IyA pratikrAmyate sAmAyikAt ? e tadapi IryApratikrAntimantarA nikhilakriyAniSedhakazrImahAnizIthadazavaikAlikabRhadvattivAkyaparyAlocanena vicArya, yataH sameSyati pratibhAgocAraM pratikri yAmAdAvIryAyAH karaNaM, ata evAtraiva spaSTamuditaM pRSThe 251tame yadanyA api pratikramaNAdikAH kriyA IryApratikramaNapUrvikAH zudhyanti, tathA ca zraddheyametadeva ( pRSThe 149150) 8. yat sAvadhapratyAkhyAnapravaNAnapi aparvaNi niSedhayanti ye zrAvakAn bhaJjanti ca svakIyAM trividhaM trividhena sarvaM sAvadhaM pratyAkhyAmIti pratijJAM taiH pauSadhopavAsena sahagatamevAtithisaMvibhAgaH kimiti nAparvaNi niSidhyate, kiM ca prakaraNajJAnahInatvaM teSAM spaSTameva, yata AvazyakAdau maryAdAdarzakatAM pAThasyAnAlocya prakaraNAnugatAM kutastyeyaM vidhikAlatorarIkRtA ?, ata evAtra pUjyairupAdhyAyaiH pauSadhasya sarvatithividheyatA spaSTaM niSTaGkitA, vizeSastvatrAnyatra ca granthArthayoravekSaNAt paryAlocanIyaH ( pRSThe 164-165) 9. atra zrIjinezvarANAM strIbhiraSTabhedAdikAM pUjAM vidadhAnAbhiravazyaM vastratrayaM rakSyamiti pratipAdayitRbhiH ardhalumpakAnAM strIpUjAmapalapatAM nirastaM mataM, na ca samyagdarzanakriyArUpAyAH pUjAyA niSedhaM strINAM vihAya jinadattIyAn ko'pyaparo gacchAnugo'pyurarIkuryAt , zatazaH zAstroktisiddhatvAt , AzAtanAkaraNaM tu puruSairapi varjanIyameva, paramAzAtanAvirahakAle na kArya dharmakAryaM dharmArthibhirityacAnasya kaivAnacAnateti samIkSyaM samIkSakaiH ityAdayo'neke'tra prekSaNIyAH prekSAvatAM viSayAH, yato jJAnadarzanacAritrANAmanaticAratA prakarSaprakarSatarazaddhyadhigamazca syAtAM granthe cAtrAdhikAracatuSTayamAtene, tatrAdyo'dhikAraH sAmAnyagRhasthadharmavarNanacaNaH, dvitIyaH samyaktvamUlakadvAdazavratAdivarNanena vizeSazrAvakadharmavarNakaH, tRtIyaH sApekSanirapekSayatidharmasvarUpanivedakaH, taryasta nirapekSayatidharmavivecanacataraH, atra cAdyayorAvirbhAvamAdhAyoparataM yata tatra kAraNaM zrImadAgamAnAM tatsamitidvArA yanmudraNaM prArebhe tatsabhAsadbhistatra yAvadvAcanaM mudraNasyAzakyatve'pi kiJcit sAhAyyaM vidhAtumetatsaMsthAdhikAribhiH anyanmudraNaM gauNIkRtyAgamAnAmevonmudraNamiva mudraNaM vyadhAyi, vAcakebhyaH samarpaNamapyAgamAnAM samitAvupaviSTebhyaH kRtamata D1-t.pm5 3rd proof
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 eva ubhayato'pi kAryamANe mudraNe yadA yAvadvAcanaM mudrayituM nApAri tadA sArddhavarSadvayaM vAcayitvA sAdhusamityA sArdhavarSadvayasya gRhIto virAma AgamavAcanAyAM bhaviSyati codayaH SaTsaptatyadhikaikAnnaviMzatau zateSu zrIsiddhAdhityakAyAM vaizAkhazuklaSaSThyAM adhinivezaneneti ca nirNItaM sAdhusamityA, tata eva zeSAdhikAradvayamayamuttarArddhamidamAvirbhAvitaM cirakAlena tat kSantavyametatpUrvabhAgagrAhakaiH, atra coddhAre zrImatAM siddhivijayAbhidhAnAM prajJAMzavaryANAM pustakaM zuddhaprAyaM zrImadbhiryazovijayopAdhyAyaiH svayaM TippitaTippaNayutaM prApyAnAyAsenaiva mudraNametat jAtaM, dvitIyaM tu jainAnandakozagaM prAyaH zuddhaM nUtanaM ca labdhAbhyAmAbhyAM kRte'pi svamatyanusAreNa zodhanakarmaNi skhalanApracuratvAt chadmasthatAyA vizeSato'smAdRzAM pramAdamagnAnAmiti jJApanIyA asmabhyaM skhalanA yato dvitIyAvRttAvunmArjayiSyAmastAH / zrImahopAdhyAyAH zrImaddhIrasUrita: zrIhIrasUrayaH | vijayasenaH | vijayatilakaH | vijayAnandaH | vijayarAjaH evaM paTTanukrameNa jAteSu zrIvijayarAjasUriSu teSAM rAjye cakrurgranthamenaM, zrImantazca zrIvijayAnandasUryantevAsinAM zrImatAM zAntivijayAbhidhAnaM paNDitottamAnAmantiSada upAdhyAyapadalaGkariSNavaH, sattA ca zrImatAM prazastinirdiSTayA "varSe pRthvIguNamunicandra [ 1731 ] pramite ca mAdhave mAse / zuddhatRtIyAdivase, yatnaH saphalo'yamajaniSTa" // 2 // ityAryayA spaSTatama evASTAdazazatakasyAdyA bhAge, zrImatAM ca vihAraH prAcuryeNa gaurjaratrAyAmeva jAto'vasIyate, granthazcAyamahammAdAvAdAbhijana zrIzAntidAsazreSThiprArthanayA vyadhAyItyapi prazastitaH spaSTatamameva, granthasyAsya mAnaM tu dvyadhikaSaTzatyA yutAni caturdaza sahasrANItyapi " pratyakSaraM gaNanayA, granthe'tra syuranuSTubhAm / caturdaza sahasrANi SaTzatI ca dvikottarA" // 3 // iti zlokena spaSTameva, zeSaM granthAvalokanavicAraNAvedyamityarthayante udanvadantAnandAH zramaNasaGghamanagharaGgam / zrIsuratadraMge phAlgunazuklapaMcamyAM vedamunyaGkendumite vaikrame'bde D1-t.pm5 3rd proof ...
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRti ane kRtikAra mahAmahopAdhyAya zrI mAnavijaya gaNivara racita svopajJavRtti vibhUSita ane mahAmahopAdhyAya zrImadUyazovijayajI dvArA saMzodhita zrI dharmasaMgraha graMthano prathama bhAga prAcIna hastalikhita pratonA AdhAre saMzodhita/sampAdita karI vidvAnonA karakamalamAM mUkatAM AnaMda thAya che. dharmasaMgraha graMtha nAma pramANe zrAvakadharma ane sAdhudharmanA sAmAnya tathA vizeSa nirUpaNathI samRddha banela Akara graMtha che. pUrva prakAzano prastuta graMthanuM prakAzana sau prathama jainadharmavidyAprasArakavarga" nAmanI saMsthA dvArA vi.saM. 1960mAM thayuM. dharmasaMgraha bhA.1 tarIke prasiddha thayelA A saMskaraNamAM prastuta graMthanI 29 gAthAo TIkA ane tenuM bhASAMtara prasiddha thayA che. A pachI AgaLa prakAzana thayela jaNAtuM nathI. tyArabAda A graMtha saMpUrNa saTIka be bhAgamAM zrI devacaMdra lAlabhAI pustakoddhAra phaMDa dvArA anukrame vi.saM. 1971 ane 1974mAM prasiddha thayo. A graMthanuM saMzodhana-saMpAdana pa.pU. paMnyAsa zrI AnaMdasAgarajI mahArAja (sAgarAnaMdasUri mahArAjA) dvArA thayuM. prastuta saMskaraNa ghaNA samayathI durlabha banelA A graMthane traNa vibhAgomAM vibhakta karI suMdara rIte chapAvIne prasiddha karAvavAnuM kArya zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTe prAraMvyuM. ane vi.saM. 2040mAM prathamabhAga ane tRtIyabhAga tathA vi.saM. 2043mAM dvitIyabhAga prasiddha thayo. saMpAdanamAM upayukta hastaprato prastuta saMpAdanamAM uparyukta hastapratono paricaya A pramANe che :[1] C saMjJaka prati : jaina vidyAzALA (dozIvADAnI poLa, amadAvAda-380001)mAM Avela AcAryadeva zrImavijayasiddhisUrIzvarajI zAstrasaMgrahanI A prati che. DAbhaDA kramAMka 27, prati kramAMka 222. patra saMkhyA :-327 dareka patranI baMne bAju paMktio lagabhaga 15 dareka paMktimAM akSaro lagabhaga 50. noMdha :- pUjaya sAgarajI mahArAje paNa potAnA saMpAdanamAM A pratano upayoga karyo che. de.lA.pu.phaMDa dvArA prakAzita dharmasaMgraha uttarArdhamAM A pratanA patra kramAMka 213no phoTo chApavAmAM Avela che. A prata prathamadarza hoya tema mAnavAmAM Ave che. 1 A lakhANa jinazAsana ArAdhanA TrasTathI prakAzita thayela dharmasaMgraha bhA.1 ane bhA. 2mAMthI sAbhAra lIdhela che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 [2] [ saMjJaka prati : A prati lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRtividyAmaMdira (amadAvAda-380009)nI che. kramAMka : A 291/10319. patra saMkhyA :-378. dareka patranI baMne bAju paMktio lagabhaga 15. dareka paMktimAM akSara lagabhaga 48. vizeSa : aMta bhAgamAM A pramANe lakhANa che... "saMvat 1744 varSe poSamAse zaklapakSe trayodazItithau guruvAsare laSitaM sthambhatIrtha bindare." [3] P saMjJaka prati : A prati "zrI saMvegIno upAzraya, jaina jJAnabhaMDAra (hAjApaTelanI poLa, amadAvAda380001)nI che. DAbhaDA kramAMka : 17, prati kramAMka : 1688. patra saMkhyA : 391. patranI baMne bAju paMktio lagabhaga 15. dareka paMktimAM akSaro lagabhaga 45. vizeSa : pratanA aMte A pramANe lakhANa che : "bhUyugamunIndu pramite likhitA zrI rAjasaMjJake nagare / gharmapravRtti: mUtranvitA staranaiSA'' rA samAptazcAyaM savRttidharmasaGgrahagranthaH zrIrastu zubhaM bhavatu // samanAmI kRtio dharmasaMgrahanAmanI bIjI be kRtio judA judA samaye judA judA maharSioe racelI maLe che: [1] dharmasaMgraha : 14000 zloka pramANa A kRtinA kartA zrI vijayAnaMdasUri che. [2] dharmasaMgraha : 4500 zloka pramANa A kRti zrI munizekharasUrijIo racelI che. A baMne graMtho haju sudhI aprakAzita che. A uparAMta paNa eka ajJAtakartaka dharmasaMgraha maLe che. prastuta kRti svopajJavRtti sahita zrI dharmasaMgraha (prastuta graMtha)nA racayitA mahAmahopAdhyAya zrI mAnavijayajI che. zloka pramANa : cauda hajAra chaso be. D1-t.pm5 3rd proof
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 prastuta graMthanI racanA amadAvAdanA zreSThi zrI zAMtidAsanI vinaMtithI mahopAdhyAyajIe karI che. graMtha be vibhAgamAM vibhakta che. ane baMne vibhAgo paNa be be adhikAromAM vaheMcAyelA hovAthI graMtha cAra adhikAramaya che H [1] sAmAnya gRhasthadharmavarNana adhikAra [2] vizeSa gRhasthadharmavarNana adhikAra [3] sApekSa yatidharmavarNana adhikAra gAthA : 1-20 gAthA : 21-70 gAthA : 71-153 [4] nirapekSa yatidharmavarNana adhikAra gAthA : 154-159 graMthamAM AvatAM viSayonI vigatavA2 sUci viSayAnukramamAM ApI che. kRtikAra maharSi- graMthakAra zrI mAnavijaya mahopAdhyAyanI paTTaparaMparA jagadguru zrIhIrasUri mahArAjAthI A pramANe che : 1 zrIsenasUri mahArAjA 3 zrIAnaMdasUri mahArAjA 5 zrImAnavijaya mahopAdhyAya prastuta saMpAdana- (1) prastuta graMthanA saMpAdana mATe AgaLa jaNAvI te traNa hastalikhita prato C L ane P tathA jainadharmavidyAprasAraka dvArA prakAzita dharmasaMgraha bhA.1-jenI amoe J saMjJA rAkhI che--ane de.lA.pu. phaMDa dvArA prakAzita dharmasaMgraha pUrvArdha ane uttarArdha--jenI ame mu. saMjJA rAkhI che-teno upayoga karyo che. 2 zrItilakasUri mahArAjA 4 zrIzAntivijaya mahArAjA (2) jyAre jyAre amane hastalikhita prata ke pratono pATha vadhu sAro lAgyo che tyAre tevA pATha svIkArI de. lA. saMskaraNano pATha nIce TIppaNamAM mu. saMketa sAthe Apyo che. je prata ke pratonA AdhAre pATha sudhAryo che teno nirdeza paNa moTo bhAga TippaNamAM nIce ApI dIdho che. ane Avo ame svIkArelo pATha bIjA graMthamAM jovAmAM Avyo hoya to teno paNa nirdeza Apyo che. [juo patra 15 Ti. 1]o. (3) saMgrahAtmaka A graMthamAM aneka graMthonI chAyA jovAmAM Ave che. AvA aneka sthaLe ame TippaNamAM tulA-karI te te graMthonA nAma ane sthaLa jaNAvyA che. (4) hastalikhita pratamAM kyAreka eka pATha lakhyA pachI ene bhuMsIne ke sudhArIne navo pATha lekhake athavA saMzodhake karyo hoya che. AvA sthaLe jyAre baMne pATha vAMcI zakAtA hoya che. tyAre pahelAnA mULa pAThane mUla saMketathI ane pachInA saMzodhita pAThane saMzo. saMketathI TippaNamAM ApyA che. [juo patra 12 Ti. 1 vagere]. 2. patra ane TippaNanaMbara ame A lakhANamAM prastuta navInasaMskaraNa mujaba Apela che. sampA. D1-t.pm5 3rd proof
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) jyAre koI sthaLe de, lA. saMskaraNamAM pATha chUTI gayo hoya ane ame hastalikhita prata ke pratonA AdhAre umeryo che, tyAre umerelA pAThanI AgaLa pAchaLa ** cihna mUkIne TippaNamAM nirdeza karyo che. [juo patra 18 Ti. 2]. (6) prastuta graMthamAM graMthakAre sthaLe sthaLe vipula pramANamAM uddharaNo-kyAreka graMthanA nAmollekha sAthe ane kyAreka graMthanA nAmollekha vinA ApyA che. AvA tamAma uddharaNo prastuta saMskaraNamAM bhinna TAIpamAM mudrita karavAmAM AvyA che ane jeTalA uddharaNonA sthaLa maLI zakyA che te tamAmanI pAchaLa graMtha ane sthaLa corasa kauMsamAM [brekeTamAM] ApyA che. (7) pUjayapAda AcAryadeva zrImavijayabhadrakarasUrIzvarajI mahArAjAe saMpUrNa saTIka dharmasaMgrahanuM suMdara bhASAMtara karyuM che. je be bhAgamAM zrI subAjI ravacaMda jainavidyAzALA taraphathI be bhAgamAM bahAra paDyuM che. enI ghaNI AvRttio paNa thaI che. A saMskaraNamAM moTA bhAganA uddharaNo ane tenA sthAna vagere ApavAmAM AvyA che. pUjaya munirAja zrI jakhkhavijayajI ma.sA.e saTIka yogazAstranuM aneka pAThabhedo tulanAtmaka TippaNo ApavApUrvaka saMpAdana karyuM che. A graMtho ane A uparAMta paNa koDIbaMdha graMthono (lagabhaga 50-60 jeTalA) ame A saMskaraNanA saMpAdanamAM upayoga karyo che. te badhAnA saMpAdaka-prakAzaka vagereno ame hRdayapUrvaka AbhAra mAnIe chIe. graMthakAra graMthakArazrIe potAnI guruparaMparA graMthane aMte prazastimAM A rIte ApI che. AcArya vijayahIrasUrijI, AcArya vijayasenasUrijI, AcArya vijayatilakasUrijI, AcArya vijayaAnandasUrIjI, zAntivijayajI, mAnavijayajI. (juo : prazasti, zloka : 1thI 3 7thI) graMthakAranA samanAmI anya ghaNA graMthakAro thayA che. tapAgacchamAM pAMca ane kharatagacchamAM be mAnavijayajI thayAno ullekha "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa" (pR. 862)mAM che. jainagUrjarasAhityaratno ane temanI kAvyaprasAdI' (pR. 113)mAM zrI mohanalAla dalIcaMda desAI lakhe che ""mahopAdhyAya zrI mAnavijayajI (dharmasaMgrahanA racayitA)no janma tathA svargArohaNanI tithi maLatI nathI." teo mahAvidvAna hatA. amadAvAdanA prasiddha AgevAna zeTha zAntidAsa (jhaverI zAntidAsathI bhinna)nI prArthanAthI saM. 1731mAM teozrIe "dharmasaMgraha' nAmano eka abhuta graMtha banAvyo. je graMthane mahopAdhyAya zrImad yazovijayajInI pAse teone zrutakevalI mAnIne zodhAvyo hato. "teozrInI gujarAtI bhASAmAM banAvelI covIsInI racanA ghaNI suMdara che. D1-t.pm5 3rd proof
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 teozrInI sAhityaracanA nIce mujaba . (1) gajasukumArarAsa, (2) na vicArarAsa, saM. 1731, (3) siddhacakrastavana, (4) navatattvaprakaraNa vivaraNa, saM. 1735, (5) sumatikumatistavana, saM. 1728, (6) gurutattvaprakAza (7) dharmasaMgraha, saM. 1731, (8) covIzI, saM. 1725 AsapAsa. graMtha paricaya graMthanuM nAmakaraNa sUcave che tema dharma(caraNa-karaNAnuyoga)ne lagatI lagabhaga saghaLI hakIkatono saMgraha A eka ja graMthamAM karavAmAM Avyo che. zailI : pratipAdya viSayanuM nirUpaNa karatI mUla gAthAo sUtrAtmaka zailIe saMkSepamAM che. jyAre svopajJavRttimAM e viSayanuM sarvAgINa vivecana karavAmAM AvyuM che. bhale game teTaluM laMbANa thAya paraMtu viSayane saMpUrNatayA AvaravAno graMthakAra mahApuruSano Azaya sAkAra banyo che. (udAharaNarUpe : 62mI gAthAnuM vivecana 86 pRSThomAM vistareluM che ane e rIte, prathama vibhAganI 71 gAthAonuM vivaraNa ATha hajArathI vadhu zloka pramANa TIkArUpe ApaNane maLe che. pUrA graMthanuM pramANa 14602 zloka jeTaluM che.) graMthakAranuM vipula jJAna pratipAdya viSayonuM vivecana karatI vakhate pUrvAcArya bhagavaMtonA te te viSayanA aneka graMtho graMthakAranI najara sAme che. potAnA nirUpaNamAM sthaLe sthaLe te te graMthonI sAkSIo vipula pramANamAM teozrI TAMke che. ghaNI vakhata to pratipAdya viSayanuM vivecana paNa anya graMtho ke graMthonI TIkAmAMthI lagabhaga akSarazaH graMthakAra avatarita kare che. ane eTale ja, yogazAstravRtti, zrAddhavidhivRtti ane dharmabiMduvRtti vagere sAthe dharmasaMgraha TIkAnuM lakhANa pAnAonAM pAnAM sudhI akSarazaH eka sarakhuM jovA maLe che, kyAreka pacAsasAMITha pAnA jeTaluM lakhANa nahivat pheraphAra sAthe sarakhuM hoya che. AvA aneka sthaLoe ame TippaNamAM te te graMthanA samAna pAThonI tulanA ApI che. bIjuM ekAda graMthano AdhAra laI pratipAdya viSayanuM vivecana karI graMthakAra maharSi saMtoSa dhAraNa karatA nathI. paraMtu bhinna bhinna aneka graMthomAM te viSaya para thayelI carcAo, matabhedo vagereno paNa teo ullekha ApatA rahe che. A sAthe, potAnA samayamAM bhinna mAnyatA dharAvanArAonI samAlocanA paNa graMthakArazrI avasare kare ja che ane akATya pramANothI emanA AcaraNane zAstraviruddha sAbita paNa kare che. graMthanI mahattA de. lA. saMskaraNamAM enA saMpAdaka pU. A. zrI sAgarAnandasUri mahArAje (te vakhate paMnyAsapada para) dharmasaMgrahanI saMskRta prastAvanAmAM lakhyuM che. Aja sudhImAM A saMsthA (da, lA. pu. phaMDa) tathA anya saMsthAo dvArA prasiddha thayelA graMthomAM A graMtha mahattvapUrNa D1-t.pm5 3rd proof
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 ane mokharAnA sthAna para birAje tevo che ane tethI ja anya mudraNane gauNa karIne Agama jevA upayogI A graMthanuM mudraNa prastuta saMsthAe karAvyuM che. dohana H keTaluM gahana !-- zrAvakanIdinacaryA, AcAra AdinuMnirUpaNa karatAM prastuta graMthanA 1lA ane rajA adhikAramAM yogazAsravRtti, zrAddhavidhivRtti, zrAddhadinakRtyavRtti Adi graMthonI chAyA mukhyarUpe dekhAya che. munionA AcAra joDe saMbaMdhavALA 3jA ane 4thA adhikAramAM othaniryukti, paMcavastukaprakaraNa, yatidinacaryA, pravacanasArodvAra Adi graMthonA uddharaNo sthaLe sthaLe graMthakAra ApatA rahe che. eka to yogazAstrAdi graMtho pote ja graMthadohana/zAstrArka jevAM, ane temAM mahopAdhyAyazrI mAnavijayajI e arkano paNa arka kADhe. eka graMthamAM keTaluM badhuM maLI jAya ? vistRta viSayAnukrama para najara nAkhavAthI ja tamane dharmasaMgraha'nI gAgaramAM ghUmarAto sAgara jovA maLaze. te te bhAgamAM vistRta viSayAnukrama ApavA sAthe graMthanA dareka pRSTha upara te te pRSThamAM AvatA viSayano nirdeza paNa karyo che ja. graMtharacanA mATe preraNA prazastimAM jaNAvyA pramANe amadAvAdamAM zrImAlI maniA nAmanA dAnezvarI zeThanA putra zAntidAse jeo jagaDUzAnI peThe dAnavIra hatA-vRddhAvasthAmAM gharano bhAra putrane soMpIne siddhAnta zravaNa dharmakAryomAM mana parovyuM hatuM...temanI prArthanAthI A graMthanI racanA vi. saM. 1731mAM karavAmAM AvI che. A graMthano prathamAdarza zrI kAntivijaya gaNIe taiyAra karyo che. uddharaNo / sAkSIpATho- AgaLa kahyuM tema uddharaNo ane sAkSIpATho ahIM Dagale ne pagale TaMkAyelA che. graMthakAre nAmollekhapUrvaka Apela uddharaNo zatAdhika graMthonA che. graMtha ke graMthakAranA nAmollekha vinAnA uddharaNomAMthI saMpAdakane jemanA mULasthAno prApta thayA che teno teno nirdeza te te pATha pachI corasa kauMsamAM Apyo che. AvA graMthonI saMkhyAno AMkaDo paNa moTo che. saMpAdake te te sthaLanI tulanA Adi mATe je je graMthono ullekha karyo che te sAthe (graMthakAra dvArA uddhRta ane saMpAdaka dvArA upayukta) graMthonI saMkhyA savA basothI paNa vadhu thAya che. 3. A zAntidAsa zeThanA vaMzajo narottama mayAbhAI, kalyANabhAI mayAbhAI Adino parivAra Aje hAjApaTelanI poLa, amadAvAdamAM vase che. teo somakaraNa maniyAsA tarIke prasiddha che. A graMthanA saMpAdana mATe temanA saujanyathI amane saMvegI upAzraya (hAjApaTelanI poLa, pagathiyAno upAzraya)nI hastalikhita prata maLI che jenI ame P saMjJA rAkhI che. D1-t.pm5 3rd proof
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 ane Ama chatAM, seMkaDo uddharaNo evA che, jenA saMdarbhasthaLo meLavI zakAyA nathI. A bAbata e vAtano khyAla ApI jAya che ke graMthakAra keTalA bahuzruta hatA ! saMzodhana-- dharmasaMgraha prazastinA zloka 10, 11, 12 ane C pratamAM bAjumAM umerelA 13 A zlokamAM spaSTa karavAmAM AvyuM che ke A graMthanuM saMzodhana nyAyAcArya mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAja ane mahopAdhyAyazrI lAvaNyavijayajIe karyuM che. nyAyacArya yazovijayajI-- prazastino 11mo zloka kahe che- 'tarkapramANanayamukhyavivecanena prodbodhitadimamunizrutA / cakruryazovijayavAcakarAjimukhyAH granthe'tra mayyupakRtiM parizodhanAdyaiH " // A zlokanuM chelluM pada parizodhanAdhaiH che tenA upara C vratamAM 4arthasUcaka = AvI be lITIo karI bAjunA hAMsiyAmAM ti yoganAdhai: lakhyuM che. pUjya sAgarajI mahArAje A bAjunA lakhANane de. lA. saMskaraNamAM brekeTamAM mUkyuM che ane teoe yonanAs pada parathI prastuta graMthamAM nyAyAcAryajIe saMzodhana uparAMta TippaNarUpe lakhANa kyAMka kyAMka joDyuM che ema anumAna karyuM che. .. dharmasaMgraha saTIkanuM saMpUrNa bhASAMtara aneka sAkSIpAThonA saMdarbhasthAna darzAvavApUrvakapU. A.zrI vijayabhadraMkarasUri mahArAje be volyumsamAM karyuM che. uparokta saMskaraNamAM teo zrI jaNAve che : AvA [ ] kATakhUNAvALuM lakhANa pU. mahopAdhyAya zrIyazovijaya gaNivaranuM hovAnI mAnyatA che. (bhA. 1, pR. 7) 'dharmasaMgrahanI svopakSavRttinA saMzodhako ane TippaNakAra' nAmanA lekhamAM pro. hIrAlAla 2. kApaDiyA lakhe che : "TippaNakAra nyAyAcArya ja che ema kahevA mATe mane koI prabala pramANa jema maLyuM nathI tema e TippaNo anyakartRka che ema kahevA mATe paNa koI viziSTa pUrAvo haju sudhI maLyo nathI." (AtmAnandaprakAza, varSa 55, aMka 9) '"dharmasaMgrahanI svopakSavRttinI hAthapothIo ane te paNa lipikAlanA ullekhavALI tapAsAya to TippaNakAra koNa che te upara prakAza paDavA saMbhava che." ema teo prastuta lekhamAM umere che. hastalekhita prationo aMtaraMga paricaya- ame upayogamAM lIdhela traNe hastaprato prAcIna che. racanAkALa pachI najIkanA samayamAM 4. A pratimAM anyatra paNa cAMka kyAMka agharA zabdo para AvI rekhAo karI bAjunA hAMsiyAmAM artha lakhelA jovA maLe che. ame kyAMka kyAMka Ano nirdeza TippaNamAM karyo che. juo-- bhA. 1, pR. 224, Ti. pa. D1-t.pm5 3rd proof
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 lakhAyelI. AmAM paNa C saMjJaka prata to prathamadarza jaNAya che. A prathamAM je sudhArAo cekacAka thayA che te graMthakAre svayaM karyA hoya ema jaNAya che. kyAreka mULa gAthA ane enI TIkA lakhyA pachI graMthakArane mULa gAthAnA lakhANane pheravavAno vicAra Avyo hovAthI e lakhANa para pILo raMga karIne upara navuM lakhANa karyuM hoya che. enI TIkAmAM gAthAnA pratIko ApyA hoya te paNa mULa gAthAnA pada badalyA pachI badalavA paDe te svAbhAvika che eTale te pratIko vagere rada karI navA pratIko ane enI vyAkhyA karI hovAnuM jovA maLe che. keTalAka sthaLe C pratanA sudhArelI ane hAMsiyAmAM umerelA pATho P pratamAM sudhArelA ke saLaMga lakhANamAM lakhelA jovA maLe che. to keTalAka sthaLe C nI jema ja mULapATha ane pachI saMzodhitapATha lakhelo jovA maLe che. mAM bAjumAM umerelo pATha PmAM paNa bAjumAM umerelo jovA maLe che. saMzodhananuM kAma keTalAka varSo sudhI cAlyuM hoya ane e daramiyAna graMthanI pratilipio thatI rahI hoya ema anumAna A uparathI thAya che. L.P. pratomAM, ji.A.Tra.prata bhA.3, pR. 374thI 382mAM chapAyela, prastutasaMskaraNamAM bhA. 2 pR.714thI 718mAM vihArasvarUpanA varNanano pATha che. C pratamAM e nathI. pUjya sAgarajImahArAje upayogamAM lIdhela : sivAyanI bIjI pratomAM paNa A pATha che. eTale de. lA. saMskaraNamAM A pATha bhA. 2, pR. 148 BthI 151 patra upara ApavAmAM Avyo che paNa A pATha C pratamAM na hovAthI temane e prakSipta lAgyo. banI zake ke temaNe vAparela bIjI prato arvAcIna hoya ane tethI AvuM anumAna karyuM hoya, paraMtu ame upayogamAM lIdhela 1 ane 2 prato (anukrame vi.saM. 1744 ane 1755mAM lakhAyela) prAcIna che. temAM A pATha saLaMga lakhANa tarIke che eTale ema lAge che ke pAchaLathI pATho umeravAnuM kAma lAMbo samaya sudhI cAlyuM haze ane e vakhate graMthakAra ke saMzodhaka pAse je prata hAjara haze temAM umero karyo haze.' tethI keTalAka umerA L.P.mAM che ane CmAM nathI. bhA. 1, pR. 381mAM paNa C karatAM L.P.mAM vadhu pATha hovAnuM jovA maLe che. nyAyAcAryajInA TippaNa de. lA. saMskaraNamAM enA saMpAdakazrIe nyAyAcAryajInuM umeraNa samajIne je je pATho corasa kauMsamAM ApyA che. tenuM ame mahuda aMze anukaraNa karyuM che. jyAM nathI karyuM tyAM paNa prAyaH TippaNamAM nirdeza Apyo che. pa. ame upayogamAM lIdhelI pratomAM L prata ame pAThabhedo noMdhIne lA.da. vidyAmaMdirane parata karI hatI enuM jhINavaTathI nirIkSaNa karI zakAyuM nathI C ane D prato lAMbA samaya sudhI amArI pAse rahela che. D1-t.pm5 3rd proof
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 A badhA kauMsanA pATho graMthanA kayA kayA pRSTha upara che, te pATho kaI kaI hastalikhitapratomAM hAMsiyAmAM che te ane A pATho pAchaLathI umerelA che ke lekhakanA pramAdathI chUTI gayA che vagere bAbato ame pariziSTamAM [prastuta saMskaraNamAM pariziSTa-10mAM] jaNAvI che. jijJAsuoe tyAM joI levuM. mahopAdhyAya lAvaNyavijayajI C saMjJaka pratimAM prazastinA 12mA zloka pachI umeravA mATenuM padacihna (ghoDI) karIne bAjumAM eka zloka A rIte umerelo jovA maLyo : siddhAntAkSaraVIchandaH vyAtizAstraniuTlai: | lAvaNyavijayavAcakazakraiH samazodhi zAstramidam" // A zloka ame upayogamAM lIdhela L.P. pratamAM nathI. C pratamAM paNa pAchaLathI A gAthA lakhavAmAM AvI che eTale ema lAge che ke C prata lakhAI gayA pachI thoDAka samaya bAda vAcaka lAvaNyavijayajIne A prati sudhAravA mATe apAI haze ane kRtajJatA darzAvavA graMthakAre emanA saMzodhana kAryano nirdeza karyo haze. A daramiyAna pratilipi karavAnuM kAma thayuM haze, jethI L.P. pratamAM A zloka na Avyo. prazastinA 12mA ane tyArapachI C pratamAM umerAyelA 13 A zloka parathI anumAna thAya ke, nyAyAcArya mahopAdhyAya zrImad yazovijayajIe sAmAcArInA durgama viSayamAM sUcana, mArgadarzana, saMzodhana dvArA sahAya karI che ane upAdhyAyazrI lAvaNyavijayajIe vyAkaraNa, chaMda vagerenI dRSTie graMthanuM saMzodhana karyuM che. vi.saM. 1744mAM dravyasaptatikA saTIkanI racanAkAra paMnyAsa bhAnuvijayajInA ziSya mahopAdhyAya lAvaNyavijayajI dharmasaMgrahanA saMzodhaka hovAnI prabaLa saMbhAvanA che. emaNe vi.saM. 1728mAM covIsInI paNa racanA karI che. pUjyapAda AcAryadevazrImadvijaya bhadrasUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna pUjyamunirAja zrIjinacaMdravijaya ziSyANa muni municandravijaya D1-t.pm5 3rd proof
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya jagatanA saMskArajIvanane ujAsa ApanAra jo koI prakAza hoya to te jJAnaprakAza che. asaMkhya sUryanA ke dIvAbattInA prakAzo karatAMya jJAnaprakAzanA eka kiraNanuM mahattva ati ghaNuM vadhI jAya che. sUryano ke dIvAbattIno prakAza rAtrinA aMdhArAne bhale dUra karI zake, paraMtu AtmAmAM bharelA ajJAnaaMdhArAne to jJAnaprakAza ja ulecI zake, ke je vinA AdarelI anaMtanI-mokSanI musApharI koI paNa prANIthI pUrI thaI zakatI ja nathI. dhanya che te anaMtajJAnI mahApuruSone, ke jeozrI tIrthakaro tarIke A pRthvI upara avataryA hatA. teozrIe A jagatanAM bhAva dAridrone nivAravA kAje ja jJAnanAM amUlya dAna karelAM che. A zrI "dharmasaMgraha' graMtha teno ja eka aMza che. gaMrthakartA upAdhyAya zrImAnavijaya gaNivara A graMtharatnanA racayitA che. pUjyapAda tapAgacchIya, vizvavidyuta, akabarabAdazAha pratibodhaka jagadguru zrIharasUrIzvarajI mahArAjasAhebanI pATe bAdazAha akabare Apela 'savAihIralA'nuM birUda dhAraNa karanArA pU. AcArya zrIvijayasena 1. saMpAdakIya A lakhANamAM dharmasaMgraha bhAga-1 bhASAMtaramAM Apela "ubodhana'mAMthI keTaluMka lakhANa sAbhAra uddhata karIne lIdhela che. saM. 1731mAM ta. vijayAnaMdasUri-zAMtivijayazi.mAnavijaye amadAvAdamAM tyAMnA eka prasiddha AgevAna zAMtidAsa (prasiddha osavALa jhaverI zAMtidAsathI bhinna)nI prArthanAthI vRtti sahita traNa adhikAramAM dharmasaMgraha nAmano moTo graMtha saMskRtamAM racyo temAM zrAvaka ane sAdhudharma saMbaMdhI ghaNI bAbatono saMgraha karavAmAM Avyo che. [thoDo bhAga gU. bhA.sA.pra. jainavidyAprasAkara varga] [A. bhadrakarasUri ma.nA saMpUrNa gu.anu. sAthe be bhAgamAM pra. jaina vidyAzALA] mULa Akho graMtha be bhAgamAM pra.ke.lA. naM. 26 ane 45 [ji.A..dvArA traNa bhAgamAM saM. municaMdravi.] A graMthanuM saMzodhana zrIyazovijaya upAdhyAye karyuM ne teno prathamadarza kAMtivijayagaNie lakhyo. ukta zAMtidAsanA pitA zrImALI vaNika nAme matio hatA ke jemaNe haMmezA gRhane dAnazAlA banAvI tIrtharAja AdinI yAtrA karI sAte kSetramAM vitta vAparyuM hatuM ane A zAMtidAsa pote paNa udAra hatA ane temaNe gujarAtamAM paDelA dukALamAM kone anna, vastra, auSadha ApI jagaDuzA jevI khyAti meLavI hatI, vaLI sAdharmikomAM bahu dAna karI chevaTe putrane potAnAM gharane kArabhAra saupI nivRtta thaIne siddhAMta zravaNAdi dharma karavAmAM pravRtta thayA hatAM, te samaye A graMtha racavAnI prArthanA karI hatI. [jai.sA.sa.I.navI AvRtti perA 963 pR. 431]
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 sUrijI mahArAjasAheba thayA. teonI pATe eka AcArya pU.AcAryazrIvijayadevasUrijImahArAjasAheba thayA ane bIjA AcArya pU. AcAryazrIvijayatilakasUrijI mahArAjasAheba thayA. A AcArya zrIvijayatilakasUrijI mahArAjasAhebanI pATe pU. AcAryazrI vijayaAnaMdasUrIjImahArAjasAheba thayA ane teonA eka ziSya paMDita zrI zAMtivijayajIgaNivara thayA. temanA ziSya te prastuta mUla graMthanA kartA mahAmahopAdhyAya zrImAnavijayajIgaNivara thayA. racanA samaya prazastinA zloka-13mAM A graMtha teozrIe vi.saM. 1731nA vaizAkha suda-3akSayatRtIyAnA dine racyo che ema spaSTa jaNAveluM che. A uparathI teozrInA samayanuM 3. zrImadvIrajinendrapaTTapadavIsImantinImaNDanaM, prakhyAvAnajaniSTa hIravijayaH sUriH satAmagraNIH / yenAkabbararAT prabodhya vihito duSkarmakartA'pyaho; dharmoktyA tridivasya kezigaNinevArhaH pradezI nRpaH // 1 // amalamalamakArSIt sadgurostasya paDheM, vijayivijayasenaH sUrirugrapratApaH / mahati sadasi zAhervAdino niSpratApAn , raviriva nijagobhistArakAn yazcakAra / / 2 / / vijayatilakasUribhUrisUriprakRSTo, dinamaNirudayAdrau tasya paTTe babhUva / kumatatimiramugraM prAsya zuddhopadezaprasRmarakiraNairyo bUbudhad bhavyapadmAn / / 3 / / tadIye paTTe'bhUd vijayivijayAnandasugururyazasvI tejasvI madhuravacana: saumyavadanaH / kaSAyainirmuktaH prazamaguNayuktaH suvihitastapAgacchAdhIzaH sakalavasudhAdhIzamahitaH // 4|| jayati vijayarAjaH sUriretasya paTTe, sakalaguNagariSThaH ziSTalokaiH prazasyaH / prathitapRthujayazrIrugrapuNyaprabhAvaH, kalitasakalazAstraH prAstamithyAtvajAlaH / / 5 / / tadanupaTTapativihito'dhunA vijayarAjatapAgaNabhUbhujA / vijayamAna iti prathitAhvayo vijayate'tulabhAgyanidhiH sudhIH // 6 // itazca vijayAnandasUrINAM, vineyA vinayAnvitAH / zrIzAntivijayAhvAnAH, zobhante paNDitottamAH // 7 / / AjanmAdapi zIlasatyamRdutAkSAnntyArjavAdyA guNA, bhUyAMso gurubhaktatA ca vipulA yeSu prakRSTA bhRzam / protsAhAya guNArthinAM svagurubhirvyaktIkRtA bhUtale; sarvatrAkhilagacchakAryaviniyogena prasannAtmabhiH / / 8 / / teSAM vineya uditAdarato vivave, granthaM ca mAnavijayAbhidhavAcako'mum / kSuNNaM yadatra matimandatayA bhavet tanmedhAvibhirmayi kRpAM praNidhAya zodhyam / / 9 / / varSe pRthvIguNamunicandra 1731 pramite ca mAdhave mAse / zuddhatRtIyAdivase yatnaH saphalo'yamajaniSTa // 13 / / D1-t.pm5 3rd proof
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 aitihya pramANa paNa sattaramA saikAnA uttarArdhathI mAMDI aDhAramA saikAnA pUrvArdha sudhImAM hovAnuM niHzaMka pratIta thAya che. teozrInI vyAkhyAna chaTA khUba rasabharapUra hatI. mahAnuM jyotirdhara upAdhyAyajI zrIyazovijayajI gaNivara paNa teonAM vyAkhyAno pratye AkarSAyAM hovAnuM keTalIka kiMvadaMtIo ApaNane kahI jAya che. upAdhyAyajI zrIyazovijayajI mahArAjanI dIkSA vi.saM. 1688 ane svargavAsa vi.saM. 1743nA che. teozrIe prastuta graMthanuM saMzodhanAdi kArya paNa kareluM che. matalaba ke-A baMne mahAtmAo samakAlIna hatA eTaluM ja nahi paNa upAdhyAyajI zrIvinayavijayajIgaNI tathA upAdhyAya zrImeghavijayajIgaNI Adi mahApuruSo paNa teozrInA samakAlIna hatA. graMthanA saMzodhako A graMthamAM sthaLe sthaLe pU.vAcakavara zrIyazovijayajImahArAje karelAM upayogI TIppaNo je [ ] AvA bekreTamAM lIdhelAM che. te uparathI samajI zakAze ke A graMthamAM teozrIno keTalo badhA kiMmatI phALo che. khuda graMthakAra mahAtmA prazastinA 11-12mAM zlokomAM A hakIkatanI khUba kRtajJatApUrvaka noMdha letAM jaNAve che ke "jemaNe tarka, pramANa ane nayapramukha gahana vicArono paNa samartha vivecano karIne zrIzrutakevalI Adi pUrva munimahArAjone yAda karAvyA che, te vAcakarAja zrIyazovijayajI mahArAje mArA upara upakAra karI A graMthanuM parizodhana Adi kareluM che.(11)" ""A graMthamAM ati durgama evI paNa sAdhu ane zrAvaka Adine lagatI vividha prakAranI sAmAcArIonuM Alekhana karavAmAM bALakanA jevI maMdagativALo paNa huM je gatimAna-zaktimAna thaI zakyo chuM, te temanA hastAvalaMbana-TekAne je AbhArI che. (12)" A uparAMta vAcaka zrIlAvaNyavijayajImahArAje paNa A graMthanuM saMzodhana karyuM che. teno ullekha prazastinA 13mamA zlokamAM graMthakArazrIe karyo che. graMthanirmANa zAthI thayuM? ApaNe joyuM ke-prauDha sAhityasvAmIo sAhityanA rasathALa jema svayaM phuraNAthI janatAnA upakAra arthe pIrase che, tema kyAreka svaziSyAdinI vinaMti vagere preraNA pAmIne paNa teo graMtha nirmANa kare che. prastuta graMthanirmANa paNa graMthakAramaharSi jeozrInI prArthanAthI prayatnazIla banyA, teo hatA amadAvAdanagaranA hAjApaTelanI poLamAM rahetA 5. tapramANanayamuTyavivevanena prodhitAmimunizratatatva: | cakruryazovijayavAcakarAjimukhyA, granthe'tramayyupakRti parizodhanAdyaiH // 11 / / 6. bAla iva mandagatirapi sAmAcArIvicAradurgamye / atrAbhUvaM gatimAMsteSAM hastAvalambana // 12 // [siddhAntavyAkaraNacchandaHkAvyAdizAstraniSNAtaiH / nAvavanayavAvaza: samazafdha zAstram II?All] D1-t.pm5 3rd proof
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 vIza zrImALI jJAtinA zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInA pratinidhi suprasiddha dharmaniSTha zeTha mAyAbhAI sAMkaLacaMdanA pUrvaja zeTha zrIzAntidAsa. teo matiA zeThanA putra hatA. A pitA-putra kevA dharmiSTha, udAra, zAsanasevI, tattvavilAsI mahAnubhAvo hatA tenI paNa prazasti graMthakArazrIe zloka 14-15-16-17mAM barAbara gAyelI che. prathamAdarzanA lakhanAra jJAna, darzana, cAritra ane tapane sAthe te sAdhu, jJAnAdi guNonI ArAdhanA mATe jema zramaNo graMtharacanA vagere karatA hatA, tema racAyelA graMthanI prathama zuddha nakala lakhavAnuM kArya paNa teo karatA hatA ane te paNa eka moTuM mAnaprada-yAdagAra sevAnA kArya tarIke gaNAtuM hatuM. temano "prathamAdarza'nA lekhaka tarIke ullekha karAto hato. moTo bhAge A suyazanA bhAgIdAra graMtharacayitAnA ziSya athavA nikaTavartI bhaktajana banatA hatA. A zrIdharmasaMgrahagraMthanA prathamadarzanA lekhaka muni zrIkAMtivijayajIgaNivara hatA, jeo graMthakAra mahAtmAnA ziSya hovAno pUro saMbhava che. graMthakArazrIe A hakIkatanI noMdha prazastinA 18mAM zlokamAM karI che.10 graMthamAM kahevAyelI vastu graMthakAra maharSie viSayapratipAdananI saraLatA mATe prastuta graMthane cAra vibhAgomAM vaheMcI nAkhela che. pahelA vibhAgamAM gRhasthano sAmAnyadharma kahevAmAM Avyo che. bIjA vibhAgamAM gRhasthano vizeSa dharma kahevAmAM Avyo che. trIjA vibhAgamAM sApekSa yatidharma 8. kiJca samagradezottamagurjaraSu , ahammadAbAdapure pradhAne / zrIvaMzajanmA maniAbhidhAno, vaNigvaro'bhUcchubhakarmakartA // 14 / / 8. nityaM gehe dAnazAlA vizAlA, tIrthonnatyA tIrtharAjAdiyAtrA / saptakSetryAM vittavApazca yasya, stotuM prAyo hyasmadAdyairazakyaH // 15 // sAdhuH zrIzAntidAsaH pravaraguNanidhistatsuto'bhUdudAro, dhAtryAM vikhyAtanAmA jagaDusamadhikA'nekasatkRtyakRtyA(kartA) / raGkAnAmannavastrauSadhasuvitaraNAd yena duSkAlanAma, pradhvastaM zastabhUtA bahuvidhimahitA jJAtisAdhamikAzca / / 16 / / putranyastasamastagehakaraNIyasya sphuTaM vArddhake, siddhAntazravaNAdidharmakaraNe baddhaspRhasyAnizam / saddharmadvayasaMvidhAnaracanAzuzrUSaNotkaNThinastasya; prArthanayA'sya gumphanavidhau jAtaH prayatno mama / / 17 / / 10. jJAnArAdhanamatinA, vinayaviguNAnvirtana vRttiriyam | prathamAdarza likhitA, gaNinA kAntyAdivijayena / / 18 / / D1-t.pm5 3rd proof
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 kahevAmAM Avyo che ane cothA vibhAgamAM nirapekSa yatidharma kahevAmAM Avyo che. prANImAtrane sukhanI abhilASA svAbhAvika rahelI che, paNa tene anAdikAlIna janmamaraNAdi phaLa ApanArA karmarogano evo to pakSAghAta lAgu paDelo che ke--abhilASA sukha meLavavAnI hovA chatAM meLave che duHkha ja. bebhAna, bImAra ane madonmatta manuSyanI ceSTAo jagatamAM jevI jaNAya che, tevI ceSTAo karmanA rogathI gherAyelA saMsArI AtmAonI hoya che. rogane mITAvavAnI eka je rAmabANa davA che, tenuM ja nAma dharma che. aneka vastuonA svabhAvagata aneka dharmo hoya che, tenuM parizodhana karIne ApaNe to cetana AtmAnA svabhAvagata dharmane jyAre AcaratA thaIzuM, tyAre ja muktAtmAonA AMzika sukhane cAkhI zakIzuM. A graMthamAM evA dharmanuM zuddhasvarUpa ane tene hAMsala karavAnA kramika upAyo-A tamAmanuM graMthakArazrIe khUba vistArathI pratipAdana karyuM che. sAmAnya dharma pahelA vibhAgamAM gRhastha "nyAyathI dhana upArjana karavuM vagere pAMtrIza niyamonuM varNana karavAmAM AvyuM che. dArzanika kiMvA Arya-anArya dRSTie paNa A vAta mAnavamAtranA hitanI che. ema sau koIne kabUla karavuM paDe tema che ane ethI ja e saune mATe Adara karI zakAya tevo mAnavatAnA pAyAno dharma hovAthI, tene "gRhasthanA sAmAnyadharma" tarIke oLakhAvavAmAM Avyo che. vizeSadharma bIjA vibhAgamAM gRhasthano vizeSadharma batAvavAmAM Avyo che. ekaDiyA ane bALapothI bhaNatAM bALake jema pahelA dhoraNa vageremAM krame krame AgaLa vadhavAnuM che, tema sarvodayanI parAkASThAne siddha karavA mATe gRhastha sAmAnyadharmarUpI bIjasevanamAMthI vizeSadharmarUpI vikAsakramamAM AgaLa vadhavuM joIe. AthI ja have gRhastha prathama potAnI zraddhAvRttino jhoka je asatya, asthiratA, asaMdigdhatA, aNasamaja ane kadAgraha Adi kacarA tarapha vaLelo hato, tene satya, sthiratA, nizcaya, samaja ane sadAgraha Adi tarapha vALavo rahyo. A rItie zrIvItarAga AdinI pratIti karIne teozrInI pUjA-bhaktipUrvaka zUlathI hiMsAtyAga' Adi vizeSa vratonuM parizIlana paNa karavuM rahyuM. AnuM nAma che gRhasthano vizeSa dharma.' A vibhAgamAM graMthakAra mahArAje yogadaSTionuM, zrAvakanA samyaknamUlaka bAra vratonuM, temAM na lagADavA joItA aticAronuM, gRhastha nitya karavA lAyaka zrIjinapUjA AdinuM, devavaMdana-pratikramaNAdi nitya kriyAnA sUtronuM tathA tenA arthonuM, bhakSyAbhaDhyanuM, devadravyAdi dAna vyavasthAnuM, guruvaMdananuM, sAMja-savAranA paccakkANonuM, parva-vArSika tathA janmAdi kRtyo vagerenuM khUba jhINavaTathI varNana kareluM che. D1-t.pm5 3rd proof
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatkrAMtino upAya Aje jagatamAM azAMtino moTo hutAzana saLagI rahyo che, tenuM kAraNa che manuSyonI bhautika lAlasA ane tadarthe jIvAtuM svarajIvana. A graMthamAM uparyukta vizeSadharmanuM je pratipAdana karavAmAM AvyuM che, te mujaba jaina ane jainetara gRhastho svajIvana jIvavAno jo nizcaya kare, to jagatamAM Aje zAMtinuM svarga utarI zake tevuM che. vartamAnayugano A ja kharo nAgarikadharma samajavo joIe. te jyAre samajAze, tyAre ja sva ane parane vinAzanI gartAmAM pheMkI denArI hiMsA ane parigrahavAdanI pAchaLa Aje je AMdhaLI doTa mUkAI che teno aMta Avaze. yatidharma yatidharma be prakArano che. eka sApekSa eTale sthavirakalpI ke je gacchanI maryAdAmAM vartanAro hoya, bIjo nirapekSa eTale jinakalpI Adi, ke jene gaccha Adi kazAnI apekSA na hovAthI yogyatA prApta karIne kevaLa utsarga mArge vartanAro hoya. jIvanaparyata saMsAranA sarva AraMbha, parigraha, strIsaMga vagereno tyAga karIne sarvathI ahiMsA Adi mahAvrato aMgIkAra karavAM, tenuM nAma yatidharma kiMvA sAdhudharma che. enuM bIjuM nAma "saMnyAsayoga" paNa che. enA jevuM bhUtopakAraka, zAMta, dAMta ane avazya grAhya bIjuM eka paNa uttama jIvana nathI. jeo A jIvana svIkArI karma sAme saMgrAma mAMDe che ane tene chellI lapaDAka mArI hata-prahata karI nAkhe che, teone A saMsAranA janmojanmanA ati kaTu parAbhavo bhogavavA paDatA nathI, mULa graMthanA trIjA ane cothA vibhAgomAM graMthakArazrIe chevaTanA sArabhUta surAsurAdi vaMdya evA A yatidharmanuM prAyazcittAdi samagravidhi sAthe varNana kareluM che. graMthanuM kalevara A zrI dharmasaMgraha graMthano zabdadeha mUla ane TIkA ubhayAtmaka che ane te ubhayanA racayitA upAdhyAyajI zrImAnavijayajIgaNivara che, tethI A graMtha svopajJavRttiyuta zrIdharmasaMgrahanA nAme je oLakhAya che te yathArtha che. A graMthanuM mUla saMskRta padyamAM che ane TIkA saMskRta gadyamAM che. mUlanI ekaMdara gAthAo 159 che, ke jemAM pahelA ane bIjA adhikArane AvarI letI gAthAo 70 che. ane trIjA ane cothA adhikArane AvarI letI gAthAo 71thI 159 che. bhASA saMskRta chatAM rocaka, saraLa ane prasanna che. zloka pramANa AkhA graMthanuM sUtra temaja vRttisahita anuSTramAM gaNAtuM zlokapramANa graMthane aMte 14602 ApeluM che. graMthano pahelo bhAga ke jemAM gRhasthanA sAmAnya ane vizeSa dharmasvarUpa be avAMtara vibhAgo che. tenuM ekaMdara zlokapramANa te bhAganI vRttine aMte D1-t.pm5 3rd proof
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 9423nuM lakheluM che. AthI samajI zakAze ke-gRhasthadharmane AzrIne uttaravibhAga karatAM mUla gAthAnuM pramANa ochuM rAkhavA chatAM, TIkAgraMthanuM pramANa graMthakArazrIe dviguNathI paNa adhika evuM khAsuM vistRta banAveluM che. viSayanirUpaNa A graMthanuM viSayanirUpaNa svarUpodarzaka che, te potAnI sAthe vAcakone ghaNI ghaNI bAbatonI mAhitI ane upadeza ApatuM jAya che. te kyAMya paNa alpokti ke adhikokti karatuM nathI. tenuM dhyeya Agama, paMcAMgI ane tadanusArI pUrvAcAryonI zAstravANIthI siddha thatI suvizuddha sAmAcArI kiMvA paraMparAmArganuM pratipAdana karavAnuM che. kapaDuM sIvanArA eka kArIgara darajIne jema kapaDuM kApyA vinA sIvI zakAtuM nathI, tema graMthakArazrI A graMthamAM kyAMka zaMkA-samAdhAna karatAM to kyAMka carcA karatAM, kayAMka satyapakSanuM sthApana karatAM to kyAMka paravAdIonI aprAmANika mAnyatAonuM khaMDana karatAM sArI rItie jovAya che. A pramANe yAvat parama AptapuruSonI vacanamaryAdAmAM raheluM teozrInuM viSayanirUpaNa asmalita pravAhasvarUpe vahetuM rahI potAnA dhyeyasAgaramAM vilIna thaI jAya che. graMthakArazrIno bodha A graMthanuM avalokana karatAM e sahajamAM mAluma paDI jAya che ke-graMthakArazrIno bodha ghaNo vizALa hato. vyAkaraNa, tarka, sAhitya, prakaraNa Adi dareka viSayanA talasparzI bodha uparAMta temanA UMDA dArzanika jJAnano A graMthamAM dhodha vahI rahyo che, ema kahIe to te jarAya khoTuM nathI. graMthakAramahArAje, ekale hAthe A eka ja graMthamAM zrIAcArAMga Adi aMgasUtro, uvavAI, rAyaparoNI Adi upAMgasUtro, nizItha, bRhatkalpAdi chedasUtro, payajJAsUtro, AvazyakAdimUlasUtro, tathA naMdAdisUtro uparAMta zrIdharmabiMdu, SoDazaka, aSTakaprakaraNa, yogadaSTisamuccaya, yogabiMdu, paMcAlakajI, upadezapada, lalitavistarA, paMcavastu, yogazAstra, vItarAgastotra, dharmaratnaprakaraNa, zrAddhavidhi, zrAddhadinakRtya, hitopadezamAlA Adi pUrvAcAryonA aneka mananIya graMthono ane niryukti, bhASya, cUrNi, TIkA, avacUri Adi moTA bhAganA zAstrasamudrano niSkarSa Apelo che. graMthazaili- paramapUjya pUrvadhara zrIumAsvAti mahArAje "zrAvakadharmavidhiprakaraNa lakheluM che. e sivAya sAdhudharma upara paNa judAM judAM aneka prakaraNo lakhAyelAM che, paraMtu gRhasthadharma ane sAdhudharmaubhayanuM eka kaDIbaddha athathI iti sudhI nirUpaNa karavAnI pahela jo ApaNe bhUlatA na hoIe to prAcIna yAkinImahattarAsana pU. AcAryazrIharibhadrasUrijImahArAjanA "dharmabiMdu' graMthamAM daSTigocara thAya che. te pachI zrI zAMtisUrijI mahArAjanuM "dharmaratnaprakaraNa" ane pU.kalikAlasarvajJa zrImad hemacaMdrasUrijImahArAjanuM "yogazAstra' Ave che. sAmAnyataH D1-t.pm5 3rd proof
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ jotAM prastuta graMthakArazrIe A graMthamAM e ja mahApuruSonI zailI apanAvelI jaNAya che. teozrIno bhASA uparano kAbU kharekhara dIlacaspa che. gUrjara kavi tarIke graMthakArazrInI anya kRtio aDhAramI zatAbdInA gurjara kavi tarIkenI prasiddhi paNa ApaNA graMthakAra mahAtmAnI ucca kakSAnI che. "jainagurjara kavio-bhAga-2mAM "nayavicAra" eTale "sAta nayano rAsa" ke jenuM graMtha prANa 240 che, te temaNe vi.saM. 1728 AsapAsa banAvyuM lakhe che. sumati kumati jinapratimAstavana paNa e ja arasAmAM temaNe raceluM che. temanI "bhagavatI rAsa yAne sajhAya saMgrahapothIvi. saM. 1743mAM lakhAyelI che. teozrInI covIzI ane AThamadanI sajhAya vagere kRtio to, Aje paNa gAnAra ane sAMbhaLanAra saunAM dila harI le tevI rasika ane bhakti Adi bhAvothI paripUrNa che. samAna nAmadhArI anya kavio graMthakArazrInA samakAle ja bIjA paNa "mAnavijayajI" nAmanA traNa kavio vidyamAna hatA. temAMnA be to tapAgacchIya ja hatA ane eka kharataragacchIya hatA. A uparAMta eka mAnamuni nAmanA paNa sAdhu hatA. (juo jaina gUrjara kavio bhAga.2) temaNe anukrame zrI zrIpAlarAsa, vikramAdityarAsa, pAMDavacaritrarAsa AdinI racanAo karyAnuM jaNAya che. pUrvaprakAzana aMge A graMthanuM prakAzana sau prathama jainadharmavidyAprasArakavarga nAmanI saMsthA dvArA vi.saM. 1960mAM thayela. te prakAzanamAM prastugraMthanI 29 gAthAo TIkA ane tenuM bhASAMtara prakAzita thayela. tyArapachI A mUlagraMthanuM svopajJavRtti sahita prakAzana suratanA zeTha devacaMda lAlabhAI jainapustakoddhAra saMsthA taraphathI pratAkAre be vibhAgomAM karavAmAM AveluM che. temAMno pahelo vibhAga vi.saM. 1971mAM graMthAMka-ra6 tarIke prasiddha thayo che ane bIjo vibhAga vi.saM. 1974mAM graMthAMka-45 tarIke prasiddha thayo che. tenuM saMzodhana te samayanA paMnyAsa zrIAnaMdasAgarajImahArAjasAheba, ke jeo pachIthI AcArya zrIsAgarAnaMdasUrimahArAjasAheba thayA hatA teoe kareluM che. te saMpAdanamAM teonA taraphathI prastAvanA saMskRtamAM ApavAmAM Avela che te prastuta navInasaMskaraNamAM Apela che. tyArapachI aneka prAcIna hastalikhita prato ane bIjA aneka graMthonA AdhAre prastuta dharmasaMgraha graMthanuM punaH saMzodhana saMpAdana kArya paramapUjya vidvAna munirAja zrImunicaMdravijayajImahArAjasAheba ke jeo pachIthI zrImunicaMdrasUrimahArAjasAheba thayA teoe pratAkAre traNa vibhAgamAM karela che. temAMno pahelo ane bIjo bhAga vi.saM. 2040mAM ane trIjo bhAga vi.saM 2043mAM zrIjinazAsana ArAdhanA TrasTa dvArA prakAzita thayela che. prastuta graMthanuM bhASAMtara paNa pa.pU. vidvAna munirAjazrIbhadraMkaravijayajI mahArAjasAheba ke jeo pachIthI paramapUjya D1-t.pm5 3rd proof
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAryabhadrakarasUrimahArAja thayA temanA dvArA thayeluM che ane zeTha subAjI ravacaMda jecaMda jaina vidyAzALA TrasTa taraphathI te bhASAMtaranI aneka AvRttio prakAzita thayelI che. tathA dharmasaMgraha sAroddhArarUpe zrAvakajIvana ane zramaNajIvana ema be bhAgamAM pa.pU. AcAryakIrtiyazasUrimahArAja dvArA saMpAdita thaIne sanmArga prakAzana taraphathI prakAzita thayela che. te ja A graMthanI paramopayogitA sUcave che. navInasaMskaraNa aMge- prastuta svopajJavRtti sahita dharmasaMgrahagraMthanI adyAvadhi pustakAkAre koI paNa AvRtti prakAzita thayela na hovAthI paramapUjya paramArAthyapAda rAmacaMdra-bhadrakara-kuMdakuMdasUrIzvarajImahArAjasAhebanA ziSyaratna paramapUjya vardhamAnataponidhi 100+72mI oLInA ArAdhaka gaNivarya zrInayabhadravijayajI mahArAjasAhebanI zubha preraNAthI bhAga 1-2mAM A navInasaMskaraNa taiyAra karIne bhadraMkaraprakAzanathI prakAzita karavAmAM Ave che. prastuta prakAzanamAM bhAga-1mAM prathama adhikAramAM gRhasthano sAmAnyadharma ane dvitIya adhikAramAM gRhasthano vizeSadharma baMne maLIne kula 70 zlokonuM vivaraNa karavAmAM Avela che ane bhAga2mAM tRtIya adhikAramAM sApekSayatidharma ane caturtha adhikAramAM nirapekSayatidharma baMne maLIne kula 71thI 159 zlokonuM vivaraNa karavAmAM Avela che ane aMte 1thI 21 zlokomAM graMthakArazrInI prazasti ApavAmAM Avela che. prastuta navInasaMskaraNamAM 10 pariziSTo taiyAra karela hovAthI graMtha vizeSa samRddha banela che. mULazloka, zlokono akArAdikama, saMpUrNa graMthamAM AvelA aneka graMthonA uddharaNarUpa sAkSIpAThono vistRta akArAdikrama, graMthamAM AvatAM graMtha ane graMthakAronA nAmono akArAdikrama, vyAkaraNa, nyAyavimarza Adi pariziSTo taiyAra karela che. tathA amuka uddharaNasthAno zAstra saMdezamAlA akArAdikamagraMthamAMthI prApta thayA te navA umeryA che jyAM jyAM azuddhapATho jaNAyA tyAM tyAM mULa graMthomAMthI te te sthAna meLavI zuddhikaraNa paNa yathazakya karela che. ame A navInasaMskaraNanuM saMpAdana jinazAsana ArAdhanA TrasTathI prakAzita pratonA AdhAre karela hovAthI TippaNIo te prato mujaba ja A navIna saMskaraNamAM Apela che. hastapratono paricaya vagere "kRti ane kRtikAra' zIrSaka heThaLa lakhANamAM Apela hovAthI jijJAsuoe temAM joI levo. prastuta prakAzanamAM yathAzakya zuddhikaraNa mATe ghaNI kALajI rAkhela che. Ama chatAM mudraNAdidoSathI ke dRSTidoSathI ke anAbhogathI je koI kSatio rahI gayela hoya tenuM micchA mi dukkaDa ApavA pUrvaka vAcakavarga tenuM parimArjana karIne vAMce evI khAsa bhAlamaNa karuM chuM. upakArasmaraNa A dharmasaMgraha graMtha pustakAkAre bhAga-12nA navInasaMskaraNanA prakAzanamAM huM to mAtra D1-t.pm5 3rd proof
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimittarUpa chuM, A navInasaMskaraNanA prakAzananuM saghaLuM zreyaH pUrvanA prakAzakonA ane saMpAdakonA phALe jAya che. paramapUjaya sAgarAnaMdasUrimahArAjasAheba tathA paramapUjya municaMdrasUrimahArAjasAhebe athAka parizrama karIne krame prathamavRtti ane dvitIyAvRttinuM saMpAdana taiyAra karela che te saMpAdananA AdhAre ja A navInasaMskaraNa taiyAra karavAmAM Avela che. uddharaNanA aneka sthAno dharmasaMgraha bhASAMtara bhAga 1-2mAM Apela hovAthI te sthAno meLavavA mATe paramapUjya bhadrakarasUrimahArAjasAhebano paNa te aMge mahattvano phALo che. A sivAya prastuta navInasaMskaraNanA prUphavAMcana mATe paramapUjya gaNivaryazrI nayabhadravijayajImahArAjasAheba ane teozrInA ziSyaratnoe jhINavaTabharI dRSTie joIne zuddhikaraNa karI Apela che. prUphavAcana karatAM jyAM jyAM azuddha pATho jaNAyAM tyAM tyAM mULagraMtho sAthe meLavI temaNe zuddhikaraNa karela che. A sarvanA upakAronuM kRtajJabhAve smaraNa karuM chuM. A sivAya mArI saMyama sAdhanAmAM je koI paNa pratyakSa yA parokSa sahAyaka banI rahyA che te saunA upakArothI upakRta hovAthI tenuM smaraNa karI kRtajJatA dAkhavuM chuM. sauthI vizeSa to e che ke, vardhamAnataponidhi paramapUjya gaNivarya zrInayabhadravijayajI mahArAjasAhebe A graMtha caturvidhasaMghane sAdhanA mATe atyaMta upayogI hovAthI A graMthanuM pustakAkAre navIsaMskaraNa taiyAra karavA mATe mane je zubhapreraNA karI ane sAdhanAmArga mATe upayogI AvA uttama graMthanA svAdhyAyano mane je uttama lAbha maLyo te badala huM temanI atyaMta RNI chuM. prAMta aMtaranI e ja zubhecchA che ke dharmamAM ke vyavahAramAM manuSyo je aneka prakAranA vicAravacana ke pravRttidoSo sevatAM jaNAya che te kevala ApaNAM saunI ajJAnatA Adine AbhArI che. ApaNe sau samyajJAna pAmIe e mATe ja mahApuruSo AvA uttama prakAranAM sAhityanuM sarjana kare che. temAMthI eka A graMthano vAcako Adara kare, Adara karIne mAnavatAnA maMdiramAM adhyAtmabhAvanAnAM dIpa saLagAve, tenA prakAzamAM potAnuM jIvana Adarza jainapaNAnA raMgathI raMge, raMgIne sva-paranA abhyadaya temaja niHzreyasanI sAdhanAmAM kadama kadama AgaLa vadhe ane AgaLa vadhIne ApaNe sau koI maityAdi bhAvayukta vizvazAMtikara zrIsarvajJadharmanA nirdoSa anuSThAnono jagatamAM jayajayakAra bolAvI ApaNA saunuM aMtima lakSya aSTakarmavinirmukta banI zAzvatasiddhisukhanA bhoktA banIe e ja zubhakAmanA !! __ zivamastu sarvajagataH epha-2, jeThAbhAI pArka, - sAdhvI caMdanabAlAzrI nArAyaNanagara roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. mAgasara vada-10, vi.saM. 2067, guruvAra, tA. 30-12-2010. D1-t.pm5 3rd proof
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA 71-72 78 1-2 22-23 prakAzakIya 7-8 | mithyAtvabhedAH 70-71 vijayante sadA vizve samyaktvoccaraNavidhiH gaNezA: sUtrakArakAH // 9-12 samyaktvalakSaNAni 5 73-75 kRti ane kRtikAra 13-21 | 22 samyaktvabhedAH 67 saMpAdakIya 23-32 catuHzraddhAnam viSayAnukramaNikA 33-36 triliGgam 78 uddharaNasaGketasUciH 37-40 dazavinayaH gAthA viSayaH tisraH zuddhayaH 78-79 1-20 prathamAdhikAraH 1-53 aSTaprabhAvakAH maGgalAcaraNam bhUSaNapaJcakam 79-80 abhidheyam SavidhayatanA 3 dharmasvarUpam 4-5 AkAraSTakam 80-81 dharmabhedAH SaDbhAvanAH 5-14 35 mArgAnusAriguNAH 7-22 SaTsthAnAni 81-82 16 dharmabIjAni bhAvazrAvakasvarUpam 83-87 AdidhArmikasvarUpam 24-25 viraterabhyAsaH 87-90 apurbandhakasvarUpam 23 vratagrahaNavidhiH 90-94 18 AdidhArmikasya dezanAyogyatvam 24 aNuvratasvarUpam 94-95 mitrAdi dRSTayaH 8 25-29 zrAvakavratabhaGgasvarUpam 95-99 dharmadezanApradAnavidhiH 30-50 zrAvakavratabhaGgasthApanAH 100-111 20 saddharmagrahaNayogyatA prathamA'NuvratasvarUpam 112-114 21 guNAH dharmagrahaNayogasya 50-51 dvitIyA'NuvratasvarUpam 114-116 saddharmagrahaNAdhikAriNaH 52-53 tRtIyA'NuvratasvarUpam 116-117 yatidharmAdhikAriNaH 28 caturthA'NuvratasvarUpam 117-119 21-59 dvitIyAdhikAraH paJcamANuvratasvarUpam 119-122 30 prathamaguNavratasvarUpam 123-124 prathamakhaNDa: 54-214 31 dvitIyaguNavratasvarUpam 124-126 samyaktvasvarUpam 54-55 32-33-34 22 abhakSyasvarUpam 143 samyaktvabhedAH 32 anantakAyasvarUpam 132-134 aupazamikasamyaktvam 58-59 sacittA'cittAdisvarUpam 136-142 samyaktvasvarUpam 14 niyamasvarUpam 142-143 ekavidhAdisamyaktvabhedAH / 35 tRtIyaguNavatasvarUpam 136-144 25 59-61
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 37 38 39 40 41 42 43 44 anarthadaNDabhedAH prathamazikSAvratasvarUpam dvitIyazikSAvratasvarUpam tRtIyazikSAvratasvarUpam poSadhasya azItibhaGga svarUpam caturthazikSAvratasvarUpam aticArasvarUpam 58 59 45 46 47-48 paJcamavratAticArasvarUpam 49 SaSThannatAticArasvarUpam saptamavratAticArasvarUpam 51-53 15 karmAdAnasvarUpam 50 54 55 aSTamavratAticArasvarUpam navamavratAticArasvarUpam dazamavratAticArasvarUpam ekAdazamatratAticAra 56 57 157-159 165 - 168 168-170 170-171 171-175 samakitAticArasvarUpam 363 pAkhaNDibhedAH prathamavratAticArasvarUpam 175-178 dviyayavratAticArasvarUpam 178-180 tRtIyavratAticArasvarUpam 180-182 caturthavratAticArasvarUpam 182 - 185 185- 188 188 - 189 189 - 192 dvitIyakhaNDaH 60 mahAzrAvakasya dinacaryA jAgaraNavidhiH namaskAragaNanavidhiH jApavidhiH 34 svarUpam 203-204 dvAdazatamavratAticArasvarUpam 204-207 vratAticArayojanA 207 207 - 214 214 saptakSetrasvarUpam zrAvakazabdavyAkhyA 60-70 dvitIyAdhikAraH dharmajAgarikAsvarUpam prAbhAtikakartavyam pratyAkhyAnakaraNam 144-148 149 - 153 153-155 155 - 164 61 DI-t.pm5 3rd proof 192-197 198 - 199 199 - 202 202-203 215-457 215-221 215 215-216 216-217 218-219 219-220 220 pratyAkhyAnakaraNakAlaH caityapUjanam caityabhedAH 5 jinapUjAvidhiH snAnavidhiH dravyasnAnasvarUpam pUjArthaM vastravidhiH jinasnapanAdividhi: aGgapUjAsvarUpam agrapUjAsvarUpam caityavandanasvarUpam avasthAtrayabhAvanA pUjAbhedA: gRhacaityapUjAvidhiH jinagRhagamanavidhiH paJcavidhAbhigamaH naiSidhikItrayam 'namutthuNaM' sUtravivaraNam 'arihataceiyANaM' 220 221 221 pradakSiNAtrayam jinapUjAvidhiH snAtrapUjAvidhiH Rddhirahita zrAddhakartavyam jinadarzanaphalam dazatrikasvarUpam 'iriyAvahiyA' sUtravivaraNam 251-254 'micchAmi dukkaDaM' bhaGgAH 253-254 'tassa uttarI' sUtravivaraNam 254-255 'annattha' sUtravivaraNam kAyotsargadoSAH 19 255-256 256-257 caityavandanavidhiH 258- 289 259-270 sUtravivaraNam 'logassa' sUtravivaraNam 221-281 222-225 222-225 225-226 226-229 229-230 231 231-235 235-236 236-239 240 240-241 241 241 241 242-244 244-248 248-249 249 250 270-272 272-278 'pukkhavaradI' sUtravivaraNam 278-281 'siddhANaM buddhANaM" sUtravivaraNam 281-287
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 300 301 'veyAvaccagarANaM' sUtravivaraNam 287-288 'jayavIyarAya' sUtravivaraNam 288-289 62-69 mahAzrAvakasya dinacaryA 289-456 AzAtanAsvarUpam 289-293 devadravyarakSaNasvarUpam 294 devadravyaviSaye saGghakartavyam 295-296 jJAnadravya-gurudravyaviSaye saGghakartavyam 296 dharmadravyaviSaye vivekaH 296-297 jirNoddhAraphalam 297-298 63 pratyAkhyAnakaraNam 298 guruvandanavidhiH 298-318 guruvandane 198 sthAnAni 298-309 dehapratilekhanAH 25 AvazyakAni 25 300-301 SaTsthAnAni ziSyasya SaDguruvacAMsi 301 SaDguNAH vandanArhAH paJca avandyAH paJca 302-304 udAharaNAni paJca 304 avagrahaH abhidhAnAni paJca 304 niSedhAH paJca doSAH 32 305-398 kAraNAni 8 308-309 doSAH 6309 'dvAdazAvartavandana' sUtraM savivaraNam 309-316 AzAtanAH 33 313-315 guruvandanavidhi: 316-318 'icchAmi ThAmi' sUtraM savivaraNam 318-320 'savavassa vi' sUtraM savivaraNam 320-321 / m m mm 'abbhuTThio' sUtraM savivaraNam 321-322 pratyAkhyAnasvarUpam 324-342 pratyAkhyAnabhedAH 324-325 uccArasthAnAni 326 AkArAH 326-336 azanAdisvarUpam 328-329 pauruSIsvarUpam 330-332 vikRtigatasvarUpam 336-339 pratyAkhyAnazuddhisvarUpam 340-341 pratyAkhyAnaphalam 341 dharmopadezazravaNavidhiH 342-343 azanAdinimantraNam guroH 343 sukhazAtApRcchA 343 guruvandanam 344 pArzvasthAdInAM vandanavidhiH 344-346 jinamandire avasthAnavicAra: 347-348 arthArjanAdivicAra: 346-352 vyavahArazuddhisvarUpam 352 dezakAlaviruddhasvarUpam 352 rAjaviruddha-lokaviruddhasvarUpam 353 dharmaviruddhasvarUpam 353 aucityaM navavidham 354-360 madhyAhnakRtyam 360-367 supAtradAnavidhiH sAndhyakRtyam 367-414 pratikramaNasvarUpam 368-371 pratikramaNasamayaH pratikramaNavidhiH 371 sthApanAcAryasthApanam 371-372 daivasikapratikramaNavidhiH 372-380 rAtrikapratikramaNavidhiH 381 pAkSikapratikramaNavidhiH 382-383 cAturmAsika-saMvatsarikapratikramaNe 384 302 302 m 304 mmm 64 304 D1-t.pm5 3rd proof
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 kAyotsargasvarUpam pratikramaNakaraNAvazyakatA zrAvakasya pratikramaNa karaNayuktatvam 'vaMdittu' sUtraM savivaraNam 'AyariauvajjhAe' sUtraM savivaraNam 'suadevayA' savivaraNam 'namostu' sUtraM savivaraNam 'vizAlalocana0' sUtraM savivaraNam 'varakanaka0' sUtra savivaraNam pratikramaNAnantarakartavyam rAtrikartavyam nidrAkSaye kartavyam parvAdikRtyAni cAturmAsIkRtyAni vArSikakRtyAni 11 387-390 saGghapUjA 1 424 sAdharmikavAtsalyam 2 425-426 yAtrAtrikam 3 426-427 390-391 rathayAtrAsvarUpam 427-429 393-411 tIrthayAtrAsvarUpam 429-430 snAtrAdikartavyAni 4-10 431-431 411-412 AlocanAsvarUpam 11 433 412 AlocanAdAyakaguNA: 8 434-435 AlocakadoSA: 10 439-440 AlocanAguNAH 8 440 413 janmakRtyAni 7 441-453 caityanirmANavidhiH 1 441-445 413 jirNoddhAramahattvam 445 414 jinabimbanirmANAdi 414-416 svarUpam 2 445-447 416-418 pratiSThAsvarUpam 3 447-452 dIkSAdApanAdikRtyAni 4-7 452-453 422-424 | 69 11 zrAvakapratimAH 453-456 424-441 / 70 gRhidharmopasaMhAraH 456-457 418 D1-t.pm5 3rd proof
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ uddharaNasaGketasUciH // upa.ra. upadezaratnAkara a.dvA. a.nA. a.pa. adhyA .pa. anuyogadvArasUtra anekArthanAmamAlA adhyAtmamataparIkSA ura. a.pra. aSTakaprakaraNa anekArthasaMgraha arhadabhiSekaparva AcAropadeza AvazyakacUrNi a.saM. arhada.parva. A.u. A.cU. Ava.cU. A.ni. Ava.ni.. A.ni.vR. A.pa. A.bhA.pra. Avazyakaniyukti AvazyakaniyuktivRtti ArAhaNApaDAgA AvazyakabhASye prakSiptagAthA AvazyakamUlasUtra upA.da. upAsakadazAGga upA. upA.da.vR. upAsakadazAvRtti o.ni. / oghaniyukti ogha. ogha.ni. oghani. o.ni.bhA. | oghaniyuktibhASya ogh.ni.bhaa| ka.bR.bhA. kalpabRhadbhASya ka.bhA. kalpabhASya ka.vR. kalpavRtti kalpapaJcA. kalpapaJcAzaka ga.pra. gacchAcAraprakIrNaka ga.vi. gaNividyA gA.sa. gAthAsahastrI gAthA. gu.bhA. guruvandanabhASya guru. gu.vi. gurutattvavinizcaya ca.pra. catuHzaraNaprakIrNaka caramAvarttavi. | caramAvarttaviMzikA AvazyakavRtti AvazyakasUtra AcArAGgasUtra ca.vi. A.mU.sU. Ava.mUlasU. A.vR. A.sU. / Ava.sU. AcA. AcA.sU. Ava.pratyA. Ava.bhA. Ava.mU. u.ta. u.ni. utta.ni. u.pa. upa.pa. u.mA. upa.mA. u.sA. utta. utta.sU. AvazyakapratyAkhyAna AvazyakabhASya AvazyakamUlasUtra upadezataraGgiNI uttarAdhyayananiyukti cA.ma. ce.vaM.ma. ce.ma. cAritramanorathamAlA ceiavaMdaNamahAbhAsa caityavandanabRhadbhASya upadezapada cai.bR.bhA. caityavandamUlabhASya upadezamAlA cai.mU.bhA. cai.bhA. caitya.bhA. | cai.vaM.bhA. caityavandanabhASya upadezasAra uttarAdhyayanasUtra caitya. jI.sa. jIvasamAsa
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItizAstra paJcakalpabRhadbhASya nI.zA. pa.ka.bR. pa.ka.bhA. pa.ku. pa.ca. paDilehaNAvicArakulaka padmacaritra pariziSTaparva paJcavastuka pa.pa. pa.va. paJcava. paJca. pa.sU. pa.sU. paM.ka.bhA. paJca.saM. pa.saM. paJcani. paJcA. paJcA .va. paJcasUtra pakkhIsUtra paJcakalpabhASya paJcasaMgraha jIva.pra. jIvavicAraprakaraNa jIvA.sU. jIvAbhigamasUtra ta.sU. tattvArthasUtra tattvA .sU. tattvArthasU. tattvA.saM. tattvArthasaMbadhakArikA tri.za. / triSaSTizalAkApuruSacaritra tri.pa. da.pra. / darzanazuddhiprakaraNa da.za.pra. | da.vai. dazavaikAlikasUtra dazavai. daza. da.vai.ni. dazavaikAlikaniyukti dazavai.ni. daza.ni. dA.mA. dAnamAlA de.ya.di. devasUrikRtayatidinacaryA de.za. dezanAzataka dvA.bhA. dvAdazabhAvanA dha.bi. dharmabinduprakaraNa dha.biM. dha.bi.vR. dharmabinduvRtti dha.ra. dharmaratnaprakaraNa dharmaratna. dha.ra.pra. dha.saM.NI dharmasaMgrahaNI dhA.pA. dhAtupATha dhyA.za. dhyAnazataka na.pra. navapadaprakaraNa nava. pra. na.pha.ku. namaskAraphalakulaka nAga.pratyA.bhA. nAgapurIyapratyAkhyAnabhASya ni.cU. nizIthacUrNi ni.pI. nizIthapITha ni.bhA. nizIthabhASya nizIthasUtra paJcanirgranthIprakaraNa paJcAzakaprakaraNa paJcAzakavRtti pANinIyavyAkaraNa pAkSikasUtra piNDaniyukti pA. pA.sU. pi.ni. piNDa. piNDani. pi.vi. piNDavizuddhi piNDa. pu.mA. pU.vi. pUjA. pUjA.pa. pra.A.cU. pra.A.sU. pra.tR.saM. pra.ra. praza.ra. praza. prazama. pra.vA. pra.vi. pra.vi.ku. puSpamAlA pUjAvidhi pUjAvidhiprakaraNa pUjAvidhipaJcAzaka pratyAkhyAnAvazyakacUrNi pratyAkhyAnAvazyakasUtra prajJApanAtRtIyapadasaMgrahaNI prazamaratiprakaraNa pramANavArtika pramANavinizcaya pravajyAvidhAnakulaka ni.sU. D1-t.pm5 3rd proof
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra.sa. ra.saM. vaM.sU. vanda.cU. vi.cU. vi.ni. vi.bhA. vi.saM. pratikramaNasamAcArI | yo.sa. / yogadRSTisamuccayaH pra.sA. pravacanasAroddhAra yo.dR. prava.sA. yo.dR.sa. pravasA. ratnasaMcaya prava. lo.ni. lokanirNaya pra.sA.vR. pravacanasAroddhAravRtti vaMdittusUtra pra.sU. prajJApanAsUtra vandanakacUrNi prajJA. va.cU. pratyA . pratyAkhyAnasvarUpam vivAhacUlikA pra.bhA. vandanakaniyukti pratyA .bhA. pratyAkhyAnabhASya vizeSAvazyakabhASya pramA.sa.svA. pramANasamuccayasvArthAnumAnapariccheda vize.bhA. prA.sA. prAcInasAmAcArI vizeSA.bhA. / prAcInasAmA. vi.vi. vivekavilAsa bi.pa. bimbaparIkSAprakaraNa vi.sa. vicArasaptatikA bR.ka.bhA. / bRhatkalpabhASya vicArAmRtasaMgraha bRha. vi.sA. vicArasAra bR.vaM.bhA. bRhadvandanakabhASya vi.vi. viMzativiMzikA bR.saM. bRhatsaMgrahaNI vipA.zruta. vipAkazrutAGga bha.sU. bhagavatIsUtra vI.sto. vItarAgastotra ma.ni. mahAnizIthasUtra vI.sta. vItarAgastava ma.bhA. manonigrahabhAvanA vRddhasAmAcArI manusmRti vya.cU. vyavahAracUrNi mUla.pra. mUlazuddhiprakaraNa vya.cU. vyavahAracUlikA mU.zu.pra. vya.bhA. vyavahArabhASya ya.di. yatidinacaryA vya.zA. vyavahArazAstra yatilakSaNasamuccaya vya.sU. ya.sa. vyavahArasUtra yati.bhAva. | bhAvadevasUrIyAyatidinacaryA vyava.pI. vyavahArapIThikA bhA.yati. zatakacUrNi yA.ta. yApanIyatantra za.bR.cU. zatakabRhaccUrNi yo.bi. yogabindu za.sta zakrastava yo.biM, zA.bhA. zAbarabhASya yogazataka zA.vA. zAstravArtAsamuccaya yoga.za. zA.sa. yo.zA. zA.vA.samu. yogazAstra zA.vA.sa. yo.zA.AM. yogazAstra-Antarazloka zi.pu. zivapurANa yo.zA.vR. yogazAstravRtti zivapu. vipA.zru. bhaga.sU. vR.sA. za.cU. yo.za. yoga. D1-t.pm5 3rd proof
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 zrA.kR. / zrAddhadinakRtya | saM.pra.zrA.va. sambodhaprakaraNazrAddhavratAdhikAra shraaddh.kR.| saM.pra.zrA.vratA. zrA.jI. zrAddhajItakalpa sambo.pra.zrA.vratA. zrA.di. zrAvakadinakRtya sambodhapra.zrAddha. saM.pra.sa. / sambodhaprakaraNasamyaktvAdhikAra zrAva.kR. / saM.pra.samya. zrAddha. / zrAddhadharmavidhiprakaraNa sambo.pra.samya. zrA.dha.vi. saM.pra.suguru. sambodhaprakaraNasugurutattvAdhikAra zrA.dha.vi. zrAvakadharmavidhiprakaraNa saM.sa. sambodhasattarI zrAva.dha.vi. sambo .sa. zrA.pra. zrAvakaprajJapti saMghA.vR. samAcAravRtti zrA.pra.sU.cU. zrAvakapratikramaNasUtracUrNi saddharmaviM. saddharmaviMzikA zrA.vi. zrAddhavidhiprakaraNa sa.vi. zrAddhavi. | samya.pra. samyaktvastavaprakaraNa zrA.vi.vR. / zrAddhavidhivRtti sAmA. sAmAcArIprakaraNa zrAddha.vR. sAmA.pra. zrA.va.bha.pra. zrAvakavratabhaGgaprakaraNa si.dvA. siddhasenadvAtriMzikA zrAva.vrata.bha.pra. si.pra. siddhaprAbhRta zrAvakavratabhaGgapra. si.he. zrIsi. zrIsiddhahemalaghuvRtti siddha he. siddhahemalaghuvRtti Sa.sa. SaDdarzanasamuccaya su.a. subhASitASTaka SoDa. SoDazakaprakaraNa sumiNasittarI So.pra. sUtrakRtAGga samarAdityacaritra sUtrakR. sa.ca. sU.mu. sUktamuktAvalI sa.vA. samavAyAGga sUtra.ni. sUtrakRtAGganiyukti sa.vA.vR. samavAyAGgavRtti sUya. sUyagaDAMga saM.po. saMthArAporisIsUtra sau.na. saundarananda ska.pu. skandapurANa saM.pra. sammatiprakaraNa strI.mu.pra. strImuktiprakaraNa saM.pra. sambodhaprakaraNa strImuktipra. sambo .pra. sthA . sthAnAGgasUtra saM.pra.A. sambodhaprakaraNAlocanAdhikAra sthA.sU. saM.pra.gu. sambodhaprakaraNagurutattvAdhikAra sthA.sU.vR. sthAnAMgavRtti saM.pra.guru. / snA.a. snAnASTaka saM.pra.de. sambodhaprakaraNadevAdhikAra hAri.a hAribhadrASTaka saM.pra.devA. | hi.mA. hitopadezamAlA saM.pra.zrA. sambodhaprakaraNazrAvakavratAdhikAra / hai.dhA.pA. haimadhAtupATha su.si. sU.kR. saM.po.sU. D1-t.pm5 3rd proof
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaH // [bhAga-1] D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyavizAradanyAyAcAryazrImadyazovijayapraNItAntargataTippaNIsametaH zrImanmAnavijayamahopAdhyAyapraNItaH svopajJavRttivibhUSitaH dharmasaMgrahaH // prthmaadhikaarH|| aiM namaH // praNamya vizvezvaravIradevaM, vizvAtizAyiprathitaprabhAvam / zAstrAnusRtyA kila dharmasaMgrahaM, sukhAvabuddhyai vivRNomi lezataH // 1 // atra granthakRt prathamaM zlokadvayena maGgalaM samAcaran zrotRpravRttaye svAbhidheyaM pratijAnIte - praNamya praNatAzeSasurAsuranarezvaram / tattvajJaM tattvadeSTAraM mahAvIraM jinottamam // 1 // zrutAbdheH sampradAyAcca, jJAtvA svAnubhavAdapi / siddhAntasAraM grathanAmi, dharmasaGgrahamuttamam // 2 // yugmam // ahaM zrutAbdheH sakAzAt , tathA sampradAyAd-gurupAramparyAt , tathA svAnubhavAccasvakIyazrutacintottarotpannabhAvanAjJAnAcca, jJAtvA nirNIya, dharmamiti zeSaH / siddhAntasAram Agamasya sArabhUtam , uttamaM ca lokottaradharmanirUpakatvAt , dharmasaMgrahaM-dharmasaMgrahanAmakaM zAstram / tatra saMgRhyate'neneti saMgraha:, "puMnAmni"[si.he. 5-3-130 ] iti karaNe gha:, dharmasya vakSyamANalakSaNasya saMgraho dharmasaMgraha iti / yadvA dharmasya saMgraho yatra sa dharmasaMgraha iti vyutpattistaM grathnAmi racayAmIti kriyAkArakasaNTaGkaH / kiM kRtvA? vizeSeNa Irayati kSipati tattatkarmANIti vIraH / 1. aiM namaH / zrIpravacanAya / praNamya-P. | aiM namaH zrI jinAya namaH / praNamya-L. I 2. svAbhiprAyaM-mu0 / svAbhiyaM-C. I D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAraH "vidArayati yatkarma, tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca, tasmAdvIra iti smRtaH" // [ ] iti lakSaNaniruktAdvA vIraH / mahA~zcAsAvitaravIrApekSayA vIrazca mahAvIraH / vIratvaM ca dAnayuddhadharmabhedAtridhA / yadAhuH - "kRtvA hATakakoTibhirjagadasaddAridryamudrAkathaM hatvA, garbhazayAnapi sphuradarIn mohAdivaMzodbhavAn / taptvA dustapamaspRheNa manasA kaivalyahetuM, tapastredhA vIrayazo dadhadvijayatAM vIrastrilokIguruH" // 1 // [ ] taM praNamya prakarSeNa bhAvapUrvakaM manovAkkAyairnatveti sambandhaH / zeSANi mahAvIrapadavizeSaNAni, taistu sadbhUtArthapratipAdanaparaizcatvAro bhagavadatizayAH prakAzyante / tatra pUrvArdhana pUjAtizayaH tattvajJamityanena jJAnAtizayaH, tattvaM sakalaparyAyopetasakalavastusvarUpaM jAnAtIti vyutpatteH / tattvadeSTAramityanena tu vacanAtizayaH, tattvaM dizatIti vyutpattisiddheH, jinottamamityanena ca apAyApagamAtizayaH, apAyabhUtA hi rAgAdayastadapagamena bhagavataH svarUpalAbhaH, sa ca jayati rAgadveSamoharUpAntaraGgAn ripUniti zabdArthAt siddhaH / tadevaM caturatizayapratipAdanadvAreNa bhagavato mahAvIrasya pAramArthikI stutirabhihiteti bhAva iti zlokayugmArthaH // 1-2 // atha dharmapadavAcyamAha - vacanAdaviruddhAd yadanuSThAnaM yathoditam / maitryAdibhAvasammizraM, taddharma iti kIrtyate // 3 // ucyate iti vacanamAgamastasmAdvacanamanusRtyetyarthaH, yat anuSThAnam ihalokaparalokAvapekSya heyopAdeyayorarthayorihaiva zAstre vakSyamANalakSaNayorhAnopAdAnalakSaNA pravRttiriti 'taddharma iti kIrtyate' ityuttareNa yogaH / kIdRzAdvacanAd ? ityAha -'aviruddhAt' kaSacchedatApeSu avighaTamAnAt tatra vidhipratiSedhayorbAhulyenopavarNanaM kaSazuddhiH / pade pade tadyogakSemakArikriyopadarzanaM chedazuddhiH / vidhipratiSedhatadviSayANAM jIvAdipadArthAnAM ca syAdvAdaparIkSayA yAthAtmyena samarthanaM tApazuddhiH / taduktaM dharmabindau - "vidhipratiSedhau kaSaH" // [sU0 93 ] "tatsaMbhavapAlanAceSToktizchedaH" // [sU0 94] "ubhayanibandhanabhAvavAdastApa" // [ sU0 95] iti / 1. tattvajJamityanyena-mu0 C / 2. tu-mu0 si0 mUla / 3. 0nAM- P.L. I D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasvarUpam-zlo0 3 // ] ___ taccAviruddhaM vacanaM jinapraNItameva, nimittazuddhaH, vacanasya hi vaktA nimittamantaraGgam , tasya ca rAgadveSamohapAratantryamazuddhistebhyo vitathavacanapravRtteH, na caiSA'zuddhijine bhagavati, jinatvavirodhAt , jayati rAgadveSamoharUpAntaraGgAn ripUnitizabdArthAnupapatteH / tapanadahanAdizabdavadanvarthatayA cAsyAbhyupagamAd / nimittazuddhyabhAvAnnAjinapraNItavacanamaviruddham , yataH kAraNasvarUpAnuvidhAyi kAryam , tanna, duSTakAraNArabdhaM kAryamaduSTaM bhavitumarhati nimbabIjAdivekSuyaSTiriti / anyathA kAraNavyavasthoparamaprasaGgAt / yacca yadRcchApraNayanapravRtteSu tIrthAntarIyeSu rAgAdimatsvapi ghuNAkSarokiraNavyavahAreNa kvacitkiJcidaviruddhamapi vacanamupalabhyate, mArgAnusAribuddhau vA prANini kvacit , tadapi jinapraNItameva, tanmUlatvAt tasya / taduktamupadezapade - "savvappavAyamUlaM, duvAlasaMgaM jAo jiNakkhAyaM / rayaNAgaratullaM khalu, to savvaM sundaraM tammi" // [ upa.pa.gA./694] tti // kIdRzamanuSThAnaM dharma: ? ityAha - 'yathoditaM' yathA yena prakAreNa kAlAdhArAdhanAnusArarUpeNa uditam pratipAditam , tatraivAviruddha vacane iti gamyam , anyathApravRttau tu taveSitvamevApadyate na tu dharmaH / yathoktam - "tatkArI syAt sa niyamAt , tadveSI ceti yo jaDaH / AgamArthe tamullaGghya, tata eva pravarttate" // [ yo.bi./zlo.240 ] iti / dharmadAsakSamAzramaNairapyuktam - "jo jahavAyaM na kuNai, micchaTThiI tao u ko anno| vaDDeI micchattaM, parassa saMkaM jaNemANo tti // [ umA.gA./504] punarapi kIdRzam ? ityAha -'maitryAdibhAvasaMmizraM' maitryAdayaH maitrI-muditA-karuNAmAdhyasthyalakSaNA ye bhAvA-antaHkaraNapariNAmAH tatpUrvakAzca bAhyaceSTAvizeSAH sattvaguNA'dhikaklizyamAnA'vineyeSu , taiH saMmizraM-saMyuktam , maitryAdibhAvAnAM niHzreyasAbhyudayaphaladharmakalpadrumamUlatvena zAstrAntareSu pratipAdanAt / [taMtra samastasattvaviSayaH snehapariNAmo maitrI 1 / namanaprasAdAdibhirguNAdhikeSvabhivyajyamAnAntarbhaktiranurAgaH pramodaH 2 / dInAdiSvanukampA karuNA 3 / arAga 1. micchAdiTThI-mu0 | L.P.C. upadezamAlAyAmapi micchaddiTTI iti / 2. tulA-yogAzAstravRttiH 4 / 117, pa. 949 / 3. vadanaprasAdA0 iti yogazAstravRttau pa. 949 / 4. arAgadveSabhAvo-mu0 C. / 'madhyasthaH arAgadveSavRttiH, tadbhAvo mAdhyasthyam' iti yogazAstravRttau pa. 949 / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAraH dveSavRttibhAvo mAdhyasthyamiti 4] tadevaMvidhamanuSThAnaM 'dharma iti' durgatipatajjantujAtadhAraNAt svargAdisugatau dhAnAcca dharma ityevaMrUpatvena 'kIrtyate' zabdyate sakalA'kalpitabhAvakalpanAkalpanakuzalaiH sudhIbhiriti / __[nanvevaM vacanAnuSThAnaM dharma iti prAptam , tathA ca prItibhaktyasaGgAnuSThAneSvavyAptiriti cet ? na, vacanavyavahArakriyArUpadharmasyaivAtra lkssytvenaavyaaptybhaavaaditi| vastuta: prItibhaktitve icchAgatajAtivizeSau, tadvajjanyatvena prItibhaktyanuSThAnayorbhedaH, vacanAnuSThAnatvaM vacanasmaraNaniyatapravRttikatvam , etatritayabhinnAnuSThAnatvam asaGgAnuSThAnatvaM nirvikalpasvarasavAhipravRttikatvaM vA / iha tu vacanAdityatra vedAt pravRttirityatraiva prayojyatvArthikA paJcamI, tathA ca-vacanaprayojyapravRttikatvaMlakSaNamiti na kutrApyavyAptidoSAvakAzaH / prItibhaktyasaGgAnuSThAnAnAmapi vacanaprayojyatvAnapAyAt / ]2 "dharmazcittaprabhavo, yataH kriyAdhikaraNAzrayaM kAryam / malavigamenaitat khalu, puSTyAdimadeSa vijJeyaH ||1||[ssodd.3/2] rAgAdayo malAH khalvAgamasadyogato vigama eSAm / tadayaM kriyAta eva hi, puSTizcittasya zuddhasya (zuddhizca cittasya) // 2 // [ SoDa.3/3] puSTiH puNyopacayaH, zuddhiH pApakSayeNa nirmltaa| anubandhini dvaye'smin , krameNa muktiH parA jJeyA" // 3 // [ SoDa.3/4] ityAdi SoDazakagranthAnusAreNa tu puSTizuddhimaccittaM bhAvadharmasya lakSaNam / tadanugatA kriyA ca vyavahAradharmasyeti paryavasannam / pratipAditaM cetthameva mahopAdhyAyazrIyazovijayagaNibhirapi svakRtadvAtriMzikAyAm / itthaM ca zuddhAnuSThAnajanyA karmamalApagamalakSaNA samyagdarzanAdinirvANabIjalAbhaphalA jIvazuddhireva dharmaH / yaccehAviruddhavacanAdanuSThAnaM dharma ityucyate tattUpacArAt / yathAnaDvalodakaM pAdarogaH / etena vyavahArabhAvadharmayorubhayorapi lakSaNe upapAdite bhavataH, bhAvalakSaNasya dravye upacAreNaiva saMbhavAt / anyonyAnugatatvaM ca tayostatra tatra prasiddhamiti ? // 3 // 1. zyam-L // 2. idaM tu dhyeyam-yadyapi mudrite mahopAdhyAya zrImadyazovijayagaNivarapraNItaTIppaNIsthAnopalakSaNasya koSThakasya samAptiH tRtIyagAthAvivaraNaprAnte kRtA asti kintu ita agretanAMze AyAtasya 'zrIyazovijayagaNibhirapi' ityAdyullekhasya TIppaNyaMzAsambhavena asmAbhirihaiva koSThakasamAptiH kRtA asti / / 3. zuddhasyaH (zuddhizca cittasya)-mu0 / zuddhasya-P.L.C. | puSTiH zuddhizca cittasya-iti SoDazake, 'puSTiH zuddhizca vakSyamANA cittasya sambhavati'-iti tatraiva mahopAdhyAyavRttau // 4. SoDazagranthA P.L.C. // 5. yathA taNDulo0 L.C. / yathA tandulo0 P. || D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmabhedA: - zlo0 4 // ] pradarzitaM dharmalakSaNam athAmumeva dharmaM bhedataH prabhedatazca bibhaNiSurAha - sadvidhA syAdanuSThAtRgRhivrativibhAgataH / sAmAnyato vizeSAcca, gRhidharmo'pyayaM dvidhA // 4 // 'saH' yaH pUrvaM pravaktumiSTo dharmo 'dvidhA' dvAbhyAM prakArAbhyAM 'syAd' bhavet, kuta: ? ityAha --- anuSThAtRgRhivrativibhAgataH' iti anuSThAtArau dharmAnuSThAyakau yau gRhivratinau tayorvibhAgato vizeSAt, gRhasthadharmo yatidharmazceti bhAvaH / tatra gRhamasyAstIti gRhI, taddharmazca nityanaimittikAnuSThAnarUpaH, vratAni mahAvratAni vidyante yasmin sa vratI, taddharmmazca caraNakaraNarUpaH / tatra ca gRhidharma vizinaSTi - gRhidharmo'pIti' 'ayaM' sAkSAdeva hRdi varttamAnatayA pratyakSo gRhidharma uktalakSaNaH, kiM punaH sAmAnyadharma: ? ityapizabdArthaH 'dvidhA' dvibhedaH, dvaividhyaM darzayati - sAmAnyato vizeSAcca' iti tatra sAmAnyato nAma sarvaviziSTajanasAdhAraNAnuSThAnarUpaH, vizeSAt samyagdarzanANuvratAdipratipattirUpaH, cakAra uktasamuccaya iti // 4 // tatrAdyaM bhedaM dazabhiH zlokairdarzayati - 1-- taMtra sAmAnyato gehidharmo nyAyArjitaM dhanam / vaivAhyamanyagotrIyaiH, kulazIlasamaiH samam // 5 // ziSTAcAraprazaMsAriSaDvargatyajanaM tathA / indriyANAM jaya upaplutasthAnavivarjanam // 6 // suprAtivezmike sthAne'natiprakaTaguptake / anekanirgamadvAraM gRhasya vinivezanam // 7 // pApabhIrUkatA khyAtadezAcAraprapAlanam / saMrveSvanapavAditvaM nRpAdiSu vizeSataH // 8 // Ayocitavyayo veSo, vibhavAdyanusArataH / mautApitrarcanaM saGgaH saiMdAcAraiH kRtajJatA // 9 // 12 [ 7 1. tulA - dharmabinduH sU0 12 / 2. sarvaviziSTaH janyasA0 L / sarvajana sA0 iti dharmabinduvRttau pa0 3 A // 3. ita Arabhya savRttikadharmabindugranthasya [sU0 1 / 3-56, pa. 3taH ], savRttikayogazAstrasya [1 / 47-56, pa. 144 taH] ca tulA kAryA / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ dharmasaMgrahaH - prathamAdhikAraH ajIrNe'bhojanaM kAle bhuktiH sAtmyAdalaulyataH / vRttasthajJAnavRddhArhA garhiteSvapravarttanam // 10 // bhairttavyabharaNaM 21dIrghadRSTirdharmazrutirdayA~ / aSTabuddhiguNairyogaH pakSapAto guNeSu ca // 11 // sadA'nabhivezazca vizeSajJAnamanvaham / yathArhamatithau sAdhau dIne ca pratipannatA // 12 // anyo'nyAnupaghAtena trivargasyApi sAdhanam / adezAkAlA'caraNaM balAbalavicAraNam // 13 // 'yathArhalokayAtrA ca paropakRtipATavam / hI saumyatA ceti jinaiH prajJapto hitakAribhiH // 14 // dazabhiH kulakam // 'tatra' tayoH sAmAnyavizeSarUpayoH gRhasthadharmayorvaktumupakrAntayormadhye 'sAmAnyato gehidharmaH''iti' amunA prakAreNa 'hitakAribhiH' paropakaraNazIlaijinairarhadbhiH 'prajJaptaH ' prarUpita ityantena saMbandhaH / sa ca yathA -' nyAyArjitaM dhanam' ityAdi / 8] tatra svAmidrohamitradrohavizvasitavaJcanacauryAdigarhyArthopArjanaparihAreNArthopArjanopAyabhUtaH svasvavarNAnurUpaH sadAcAro nyAyastenArjitaM saMpAditaM dhanam, ayameva dharmaH, nyAyArjitaM hi dhanam azaGkanIyatayA svazarIreNa tatphalabhogAnmitrasvajanAdau saMvibhAgakaraNAcceha lokahitAya / yadAha - "sarvatra zucayo dhIrAH, svakarmabalagarvitAH / svakarmaninditAtmAnaH, pApAH sarvatra zaGkitAH " // 1 // [ ] satpAtreSu viniyogAt dInAdau kRpayA vitaraNAcca paralokahitAya, paThyate ca dhArmikasya dhanasya zAstrAntare dAnasthAnam / yathA - " pAtre dInAdivarge ca dAnaM vidhivadiSyate / , poSyavargAvirodhena, na viruddhaM svatazca yat" // 1 // [ yo. biM. / zlo. 121 ] anyAyopAttaM tu lokadvaye'pyahitAyaiva, ihaloke viruddhakAriNo vadhabandhAdayo doSAH, paraloke narakAdigamanAdayaH / yadyapi kasyacit pApAnubandhipuNyAnubhAvAdaihalokikI vipanna dRzyate tathApyAyatyAmavazyambhAvinyeva / yataH - 1. yathArhaM-mu0 // 2. gRhidharma:-P .C | gRhadharmaH L || 3. kukarma0 iti yogazAstravRttau pa. 146 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9 35 mArgAnusAriguNAH-zlo0 5tH14||] "pApenaivArtharAgAndhaH, phalamApnoti yat kvacit / baDizAmiSavat tat , tamavinAzya na jIryati" // [ ] iti nyAya eva paramArthato'rthopArjanopAyopaniSat yadAha - "nipAnamiva maNDUkAH, sara: pUrNamivANDajAH / zubhakarmANamAyAnti, vivazAH sarvasampadaH" // 1 // [ ] IdRzaM dhanaM ca gArhasthye pradhAnakAraNatvena dharmatayA''dau nirdiSTam , anyathA tadabhAve nirvAhavicchedena gRhasthasya sarvazrutakriyoparamaprasaGgAdadharma eva syAt / paThyate ca - "vittIviccheyammi ya, gihiNo sIyaMti svvkiriyaau| niravikkhassa u jutto, saMpunno saMjamo ceva" // 1 // [ paJcA.47] tti 1 / tathA gotraM nAma tathAvidhaikapuruSabhavo vaMzaH, anyacca tad gotraM cAnyagotram , tatra bhavA anyagotrIyAH, aticirakAlavyavadhAnavazena truTitagotrasambandhAstairanyagotrIyaiH, kIdRzaistaiH? kulazIlasamaiH taMtra kulaM pitRpitAmahAdipUrvapuruSavaMzaH, zIlaM madyamAMsanizAbhojanAdiparihArarUpo vyavahAraH, tAbhyAM samaistulyaiH 'samaM' sArddham , kim ? ityAha -'vaivAhyaM' vivAha eva tatkarma vA vaivAhyam , sAmAnyato gRhasthadharma iti prakRtaM agre'pi sarvatra jJeyam / atra laukikanItizAstramidam - dvAdazavarSA strI, SoDazavarSaH pumAn , tau vivAhayogyau, vivAhapUrvo vyavahAraH kuTumbotpAdanaparipAlanArUpazcaturo varNAn kulInAn karoti, yuktito varaNavidhAnam , agnidevAdisAkSikaM ca pANigrahaNaM vivAhaH / sa ca loke'STavidhaH / tatra alaGkRtya kanyAdAnaM brAhmayo vivAhaH 1 / vibhavaviniyogena kanyAdAnaM prAjApatyaH 2 / gomithunadAnapUrvamArSaH 3 / yatra yajJArthamatvijaH kanyApradAnameva dakSiNA sa daivaH 4 / ete dhA vivAhAzcatvAraH, gRhasthocitadevapUjanAdivyavahArANAmetadantaraGgakAraNatvAt / mAtuH piturbandhUnAM cAprAmANyAt parasparAnurAgeNa samavAyAd gAndharvaH 5 / paNabandhena kanyApradAnamAsuraH 6 / prasahya kanyAgrahaNAdrAkSasaH 7 / suptapramattakanyAgrahaNAt paizAcaH 8 / ete ca catvAro'dhAH / 1. naravakkhassa C.P.L. | 2. iti-mu0 // 3. tatra L.P.nAsti // 4. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa. 174 // 5. brAhmo-iti-dharmabindu-yogazAstra-zrAddhavidhivRttiSu // 6. t(y)tr-mu| dharmabindu-yogazAstrazrAddhavidhivRttiSu C.P.L. pratiSu ca yatra-iti pAThaH / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10] [ dharmasaMgrahaH - prathamAdhikAraH yadi vadhUvarayoranapavAdaM parasparaM rucirasti tadA adharmyA api dharmyAH / zuddhakalatralAbhaphalo vivAhaH, tatphalaM ca sujAtasutasantatiranupahatA cittanirvRttirgRhakRtyasuvihitatvamAbhijAtyAcAravizuddhatvaM devAtithibAndhavasatkArAnavadyatvaM ceti / kulavadhUrakSaNopAyAstvete gRhakarmaviniyogaH, parimito'rthasaMyogaH, asvAtantryam, sadA ca mAtRtulyastrIlokAvarodhanamiti // 2 // 5 // tathA ziSyante sma ziSTA vRttasthajJAnavRddhasevopalabdhavizuddhazikSA manujavizeSAsteSAmAcArazcaritaM yathA - "lokApavAdabhIrutvaM, dInAbhyuddharaNAdaraH / kRtajJatA sudAkSiNyaM, sadAcAraH prakIrttitaH // 1 // [yo.biM./zlo.126 ] sarvatra nindAsaMtyAgo, varNavAdazca sAdhuSu / ApadyadainyamatyantaM, tadvat sampadi namratA // 2 // [ yo. bi. / zlo. 127 ] prastAve mitabhASitvamavisaMvAdanaM tathA / pratipannakriyA ceti, kuladharmAnupAlanam // 3 // [yo.biM./zlo.128 ] asadvyayaparityAgaH, sthAne caiva kriyA sadA / pradhAnakArye nirbandhaH, pramAdasya vivarjjanam // 4 // [ yo. bi. / zlo. 129] lokAcArAnuvRttizca, sarvatrocitapAlanam / 11 pravRttirgarhite neti prANaiH kaNThagatairapi // 5 // [ yo. biM./zlo.130 ] ityAdi, tasya prazaMsA prazaMsanaM puraskAra ityarthaH tathA - "guNeSu yatnaH kriyatAM kimATopaiH prayojanam / vikrIyante na ghaNTAbhirgAvaH kSIravivarjitAH " // 1 // [] tathA - "zuddhA prasiddhamAyAnti, laghavo'pIha netare / tamasyapi vilokyante, dantidantA na dantinaH " // 2 // [ ] iti // tathA arayaH zatravasteSAM SaDvargo'yuktitaH prayuktAH kAmakrodhalobhamAnamadaharSAH, yataste ziSTagRhasthAnAmantaraGgA'rikAryam kurvanti tatra - paraparigRhItAsvanUDhAsu vA strISu 1. sadAcAramAtR0 mu0 / dharmabindu - yogazAstra [ pa. 148 ] zrAddhavidhi[ pa 6 A ] vRttiSu P. L. C. pratiSvapi sadA ca mAtR0 iti pAThaH // 2. caitat - iti yogabindau // 3. sarvatraucityapAlanam-iti yogabindau dharmabinduvRttau ca pa. 6 B // D:\new/d-1.pm5\ 3rd proof
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 mArgAnusAriguNAH - zlo0 5taH 14 // ] [ 11 durabhisandhiH kaamH| avicArya parasyAtmano vApAyahetura (ma) ntarbahirvA sphuraNAtmA krodhaH / dAnArheSu svadhanApradAnam akAraNaparadhanagrahaNaM ca lobhaH / durabhinivezAroho yuktoktAgrahaNaM vA mAnaH / kulabalaizvaryavidyArUpAdibhirahaGkArakaraNaM parapradharSanibandhanaM vA madaH / nirnimittamanyasya duHkhotpAdanena svasya dyUtapApaddhayanarthasaMzrayeNa vA mana:pramodo harSaH / tato'syAriSaDvargasya tyajanamanAsevanam / eteSAM ca tyajanIyatvamapAyahetutvAt / yadAha - " dANDakyo nAma bhojaH kAmAt brAhmaNakanyAmabhimanyamAnaH sabandhurASTro vinanAza, karAlazca vaidehaH 1 / krodhAjjanamejayo brAhmaNeSu vikrAntastAlajaGghazca bhRguSu 2 / lobhAdailazcAturvarNyamabhyAhArAyamANaH, sauvIrazcAjabinduH 3 / mAnAdrAvaNaH paradArAn prArthayan, duryodhano rAjyAdaMzaM ca 4 / madAddambhodbhavo bhUtAvamAnI, haihayazcArjuna: 5 / harSAdvAtApiragastyamabhyAsAdayan vRSNisaGghazca dvaipAyanam " [ kauTilIyamarthazAstram 1 / 6 ] iti 6|4 | tathA indriyANAM zrotrAdIndriyANAM jaya atyantA''saktiparihAreNa svasvavikAranirodhaH / indriyajayo hi puruSANAM paramasampade bhavati / yadAha - 'ApadAM kathitaH panthA, indriyANAmasaMyamaH / tajjayaH sampadAM mArgo, yeneSTaM tena gamyatAm // 1 // [ ] indriyANyeva tatsarvaM, yatsvarganarakAvubhau / nigRhItAni sRSTAni, svargAya narakAya ca" // 2 // [ ] iti / sarvathendriyajayastu yatInAmeva, iha tu sAmAnyato gRhasthadharma evAdhikRtastenaivamuktaM yuktamiti 5 / tathA upaplutaM svacakraparacakravikSobhAt durbhikSamArItijanavirodhAdezcAsvasthIbhUtaM yat sthAnaM grAmanagarAdi tasya vivarjjanaM pariharaNam, atyajyamAne hi tasmin dharmArthakAmAnAM pUrvArjitAnAM vinAzena naivyAnAM cAnupArjanenobhayalokabhraMza eva syAt 6 // 6 // tathA na vidyante naikAni bahUni nirgamadvArANi niHsaraNamArgA yatra yathA syAttathA, gRhasya agArasya, vinivezanaM sthApanam, bahuSu hi nirgameSu anupalakSyamANanirgamapravezAnAM duSTalokAnAmApAte strIdraviNAdiviplavaH syAt / [ atra cAnekadvAratAyAH pratiSedhena 1. vApAyaheturantarbahirvA-P. L. // 2. matyAhA' iti yogazAstravRttau / [ pa0 159] pAThaH // 3. rAjyAd bhraMzaM ca 4 madAdambho0 mu0 / P. L. pratyoH kauTIlIyArthazAstre yogazAstravRttau [pa0 159] ca rAjyAdaMzaM ca madAddambho0 iti // 4. (tathA) mu0 // 5. nigRhItavisRSTAni-iti yogazAstravRttau pa0 160 / 6. navAnAM - iti dharmabinduvRttau pa0 7 A, yogazAstravRttau 151 ca // 7. cAnekadvAratAyA niSedha(dhe )na vidhi0 mu0 / cAnekadvAratAyAH pratiSedhena vidhirAkSipyate - iti yogazAstravRttau pa0 149 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12] / [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAraH virodhividhirAkSipyate, tataH pratiniyatadvArasurakSitagRhe gRhastha: syAditi labhyate ?] / tathAvidhamapi gRhaM sthAna eva nivezituM yuktam , nAsthAne / sthAnaM tu zalyAdidoSarahitaM bahala-dUrvApravAla-kuzastamba-prazastavarNagandhamRttikA-susvAdujalodgamanidhAnAdimacca / sthAnaguNadoSaparijJAnaM ca zakunasvapnopazrutiprabhRtinimittAdibalena / sthAnameva vizinaSTi 'suprAtivezmike' iti, zobhanAH zIlAdisaMpannAH prAtivezmikA yatra tasmin , kuprAtivezmikatve punaH "saMsargajA doSaguNA bhavanti" [ ] iti vacanAt nizcitaM guNahAnirutpadyata iti tanniSedhaH, duSprAtivezmikAstvete zAstraprasiddhAH / "khariA tirikkhajoNI, tAlAyarasamaNamAhaNa susaannaa| vagguri ahavA gummia, hariesa puliMda macchaMdhA" ||1||[ogh.ni./gaa.767] punaH kimbhUte sthAne ? 'anatiprakaTaguptake' atiprakaTamasannihitagRhAntaratayA'tiprakAzam , atiguptaM gRhAntareva sarvataH sannihitairanupalakSyamANadvArAdivibhAgatayAtIva pracchannam , tadevAtiguptakaM svArthe ka: nAtiprakaTam anatiprakaTam , nAtiguptakamanatiguptakam , tato'natiprakaTaM cA'natiguptakaM ceti dvandvastasmin / atiprakaTe sthAne kriyamANaM gRhaM paripArzvato nirAvaraNatayA caurAdayo niHzaGkamanaso'bhibhaveyuH / atigupte ca sarvato gRhAntarairniruddhatvAnna svazobhAM labhate / pradIpanAdyupadraveSu ca du:khanirgamapravezaM ca syAt 7 // 7 // tathA pApAni dRSTAdRSTApAyakAraNAni karmANi tebhyo bhIrukatA bhayam , tatra dRSTApAyakAraNAni cauryapAradArikatvadyUtaramaNAdIni ihaloke'pi sakalalokasiddhaviDambanAni, adRSTApAyakAraNAni madyamAMsasevanAdIni zAstranirUpitanarakAdiyAtanAphalAni bhavantIti dRSTAdRSTApAyahetubhyo dUramAtmano vyAvarttanamiti tAtparyam / 8 / tathA khyAtasya prasiddhasya tathAvidhAparaziSTasaMmatatayA dUraM rUDhimAgatasya dezAcArasya sakalamaNDalavyavahArarUpasya bhojanAcchAdanAdicitrakriyAtmakasya prapAlanamanuvarttanaM tadAcArAtilaGghane taddezavAsijanatayA saha virodhasaMbhavenAkalyANalAbhaH syAditi / paThanti cAtra laukikA: "yadyapi sakalAM yogI, chidrAM pazyati medinIm / tathApi laukikAcAraM, manasApi ca laGghayet" // 1 // [ ] iti 9 // 1. labhyeta-ma0 C P | labhyata-L mU0-labheta-L saM0 / labhyate-iti yogazAstravRttau pa0 149 / / 2. macchidA-mu0 C. // 3. svAthikaH kaH (ko'N)-mu0 / svAthikoNa-P.L.C. || 4. atiguptaM- dharmabinduvRttau [pa0 7 B] ca / / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 mArgAnusAriguNA:-zlo0 5tH14||] [13 tathA sarveSu jaghanyottamamadhyamabhedeSu jantuSu apavAdo'zlAghA taM karotItyevaMzIlo'pavAdI tatpratiSedhAdanapavAdI tasya bhAvastattvam apavAdAbhASaNamityarthaH / parApavAdo hi bahudoSaH / yadAha vAcakacakravartI - "paraparibhavaparivAdAdAtmotkarSAcca badhyate karma / nIcairgotraM pratibhavamanekabhavakoTidurmocam" // 1 // [ prazama. kA./100] tadevaM sakalajanagocaro'pyavarNavAdo na zreyAn , kiM puna: nRpAmAtyapurohitAdiSu bahujanamAnyeSu / nRpAdyavarNavAdAttu prANanAzAdirapi doSaH syAt / ata uktaM - "nRpAdiSu vizeSata" iti 10 // 8 // tathA Ayasya vRddhyAdiprayuktadhanadhAnyAdhupacayarUpasyocitazcaturbhAgAditayA yogyo vittasya vyayo bharttavyabharaNasvabhoga-devA-'tithipUjanAdiSu prayojaneSu viniyojanam / tathA ca nItizAstram - "pAdamAyAnnidhiM kuryAt , pAdaM vittAya ghaTTayet / dharmopabhogayoH pAdaM, pAdaM bharttavyapoSaNe" // 1 // [ ] kecit tvAhuH - "AyAdarddhaM niyuJjIta, dharme samadhikaM tataH / zeSeNa zeSaM kurvIta, yatnatastucchamaihikam" // 1 // [] AyAnucito hi vyayo roga iva zarIre(raM) kRzIkRtya vibhavasAramakhilavyavahArAsamarthaM puruSaM karoti / paThyate ca - "AyavyayamanAlocya, yastu vaizramaNAyate / acireNaiva kAlena, so'tra vai zramaNAyate" // 11 // [ ] 11 iti / tathA vibhavAdInAM vittavayo'vasthAnivAsasthAnAdInAmanusArata AnurUpyeNa veSo vastrAbharaNAdibhogaH / lokaparihAsAdyanAspadatayA yogyo veSaH kArya iti bhAvaH / yo hi satyapyAye kArpaNyAd vyayaM na karoti, satyapi vitte kucelatvAdidharmA bhavati, sa lokagarhito dharme'pyanadhikArI syAt / prasannanepathyo hi pumAn maGgalamUrtirbhavati maGgalAccazrIsamutpattiH / yathoktam - 1. khaTTaye-iti yogazAstravRttau pa0 152 // 2. zarere-P.L. / zarIraM-iti yogazAstravRttau pa0 152 // 3. zravaNAyate-iti dharmabindu[pa08 B] yogazAstra[pa0 152)vRttyoH / / 4. satyapi (ca) vitte-mu0 / C.P.L. pratiSu yogazAstravRttApi [pa0 151] ca-nAsti / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAraH "zrIrmaGgalAt prabhavati, prAgalbhyAcca pravarddhate / dAkSyAttu kurute mUlaM, saMyamAt pratitiSThati" // 1 // [ ] mUlamityanubandhanam , pratitiSThatIti pratiSThAM labhata iti 12 / tathA mAtA ca pitA ca mAtApitarau "A dvandve" [siddha he0 3-2-39] ityAttvam , mAtuzcAbhyahitatvAt pUrvanipAtaH / yanmanuH - "upAdhyAyA dazAcArya, AcAryANAM zataM pitA / sahasraM tu piturmAtA, gauraveNAtiricyate" // [ manusmRtiH 2 / 145 ] iti / mAtA jananI pitA janakasyArarcanam pUjanam , trisandhyaM praNAmakaraNena paralokahitAnuSThAnaniyojanena sakalavyApAreSu tadAjJayA pravRttyA varNagandhAdipradhAnasya puSpaphalAdivastuna upaDhaukanena tadbhoge bhogena cAnnAdInAM tadIyavratavizeSollaGghanavyApArAdilakSaNaucityAtikramavarjaneneti 13 / tathA sat zobhana AcAra ihaparalokahitAvahA pravRttiryeSAM te sadAcArAstaiH saha saGgaH saGgatiH / asatsaGge hi sapadi zIlaM vilIyeta / yadAha - "yadi satsaMganirato, bhaviSyasi bhaviSyasi / athAsajjanagoSThISu , patiSyasi patiSyasi" // 1 // [ ] iti / tathA- "saGgaH sarvAtmanA tyAjyaH, sa cet tyaktuM na zakyate / sa saddhiH saha karttavyaH, santaH saGgasya bheSajam" // 2 // [ ] iti ca 14 / tathA kRtasya jJatA jJAnam anihnavaH, evaM hi tasya mahAn kuzalalAbho bhavati, ata eva kRtopakAraM zirasi bhAramiva manyamAnAH kadApi na vismaranti sAdhavastaduktam - "prathamavayasi pItaM toyamalpaM smarantaH, zirasi nihitabhArA nAlikerA narANAm / udakamamRtakalpaM dadyurAjIvitAntaM, na hi kRtamupakAraM sAdhavo vismaranti" // 1 // [ ] iti 15 // 9 // tathA ajIrNe'jaraNe pUrvabhojanasya, athavA'rjINe paripAkamanAgate pUrvabhojane'rddhajIrNe ityarthaH, abhojanaM bhojanatyAgaH / ajIrNabhojane hi sarvarogamUlasya vRddhireva kRtA bhavati / yadAha -"ajIrNaprabhavA rogAH"[ ] iti / tatrAjIrNaM caturvidham - "AmaM vidagdhaM viSTabdhaM, rasazeSaM tathA param / Ame tu dravagandhitvaM vidagdhe dhUmagandhitA" // 1 // [] D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 mArgAnusAriguNA:-zlo0 5tH14||] [15 viSTabdhe gAtrabhaGgo'tra, rasazeSe tu jaaddytaa"|[ ] dravagandhitvamiti dravasya gUthasya kuthitatakrAderiva gandho yasyAsti tattathA tadbhAvastattvamiti / "malavAtayorvigandho, viDbhedo gAtragauravamaraucyam / avizuddhazcodgAraH SaDajIrNavyaktaliGgAni // 1 // [ ] mUrchA, pralApo, vamathuH, prasekaH, sadanaM, bhramaH / upadravA bhavantyete, maraNaM vApyajIrNataH" // 2 // [ ] praseka iti adhikaniSThIvanapravRttiH, sadanamiti aGgaglAniriti 16 / tathA kAle bubhukSodayAvasaralakSaNe sAtmyAt / "pAnAhArAdayo yasyA'(sya )viruddhAH prakRterapi / sukhitvAya ca kalpyante, tatsAtmyamiti gIyate" // 1 // [] ityevaMlakSaNAdalaulyatazca, cakAro gamyaH, AkAGkSAtirekAdadhikabhojanalakSaNalaulyatyAgAt bhuktirbhojanam , ayamabhiprAya:-Ajanma sAtmyena bhuktaM viSamapi pathyaM bhavati / param asAtmyamapi pathyaM seveta na punaH sAtmyaprAptamapyapathyam / sarvaM balavataH pathyamiti manvAnaH kAlakUTaM khAdansuzikSito hi viSatantrajJo mriyata eva kadAcidviSAt / sAtmyamapi ca laulyaparihAreNa yathAgnibalameva bhuJjIta, atiriktabhojanaM hi vamana-virecana-maraNAdinA na sAdhu bhavati / "yo hi mitaM bhuGkte sa bahu bhuGkte"[ ] akSudhitena hyamRtamapi bhuktaM bhavati viSam , tathA kSutkAlAtikramAdannadveSo dehasAdazca bhavati, vidhyAte'gnau kiM nAmendhanaM kuryAditi 17 / tathA vRttamanAcAraparihAra: samyagAcArapAlanaM ca tatra tiSThantIti vRttasthAH / jJAnaM heyopAdeyavastunizcayastena vRddhA mahAntaH / vRtasthAzca te jJAnavRddhAzca teSAmarhA sevA'bhyutthAnAdilakSaNA / guNabhAjo hi puruSAH samyak sevyamAnA niyamAt kalpatarava iva sadupadezAdiphalaiH phalanti / yathoktam - 1. viSTabdhe (ca) gAtrabhaGgA, rasazeSe-mu0 / C.L. pratyoH dharmabinduvRttAvapi [5. 12 A] viSTabdhe gAtrabhaGgo'tra rasazeSe-iti pAThaH / viSTabdhergAtrabhaGgo'tra0 P // 2. SaDajIrNe-mu0 / C.L.P. yogazAstra[pa0 154] dharmabindu[pa0 43]vRttyorapi-SaDajIrNa0 iti // 3. yasyAvi0 P.L.C. / yasyaiti dharmabindu-yogazAstravRttyoH [pa0 11 B/pa0 154] yasmAdviruddhA:-iti zrAddhavidhiprakaraNavRttau pa0 310 // 4. sukhitvAyAvalokyante-iti dharmabinduvRttau // 5. kalpyante-mu0 / kalpante-iti yogazAstravRttau pa0 154 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAra: "upadezaH zubho nityaM, darzanaM dharmacAriNAm / sthAne vinaya ityetatsAdhusevAphalaM mahat" // 1 // iti [zAstra.vA./zlo. 7] 18| tathA garhiteSu lokalokottarayoranAdaraNIyatayA nindanIyeSu madyamAMsasevanapararAmAbhigamanAdipApasthAneSu apravRttirgADhaM manovAkkAyAnAmanavatAraH / AcArazuddhau hi sAmAnyAyAmapi kulAdyutpattau puruSasya mAhAtmyamupapadyate / yathoktam - "na kulaM hInavRttasya, pramANamiti me matiH / antyeSvapi hi jAtAnAM, vRttameva viziSyate" // 1 // [ ] iti 19 / tathA bharttavyAnAM bhartuM yogyAnAM mAtApitRgRhiNyapatyasamAzritasvajanalokatathAvidhabhRtyaprabhRtInAM bharaNaM poSaNam , tatra trINyavazyaM bharttavyAni, mAtApitarau satI bhAryA alabdhabalAni cApatyAnIti / yata uktam - "vRddhau ca mAtApitarau, satI bhAryAM sutAn zizUn / apyakarmazataM kRtvA, bharttavyAn manurabravIt" // 1 // [] vibhavasampattau cAnyAnapi / anyatrApyuktam - "catvAri te tAta gRhe vasantu , zriyAbhijuSTasya gRhasthadharme / sakhA daridro bhaginI vyapatyA, jAtizca vRddho vidhanaH kulInaH" // 1 // [ ] iti 20 // tathA dIrghakAlabhAvitvAddIrghasyArthasyAnarthasya ca dRSTiH paryAlocanaM suvimRzyakAritvamityarthaH / avimRzyakAritve hi mahAdoSasambhavAt / yata uktam - "sahasA vidadhIta na, kriyAmavivekaH paramApadAM padam / vRNute hi vimRzyakAriNaM, guNalubdhAH svayameva sampadaH" // 1 // [ ] 21 iti / tathA dharmasyAbhyudayaniHzreyasahetorihaiva zAstre vaktuM prastAvitasya kAntakAntAsametayuvajanakinnarArabdhagItAkarNanodAharaNena zrutiH zravaNam , tasmAcca mana:khedApanodAdi guNaH syAt / yadAha - "klAntamapojjhati khedaM, taptaM nirvAti budhyate mUDham / / sthiratAmeti vyAkulamupayuktasubhASitaM cetaH" // 1 // [ ] 1. apravRttirgA(varttanaM gADhaM) mano0 mu0 // 2. kulaM vRttahInasya-iti dharmabinduvRttau pa0 27|| 3. klAntamapodyati-mu0 / klAntamapojjhati-iti dharmabindu[pa0 55] yogazAstra[pa0 153] vRttyoH // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 mArgAnusAriguNA:-zlo0 5tH14||] [17 pratyahaM dharmazravaNaM cottarottaraguNapratipattisAdhanatvAtpradhAnamiti 22 // tathA dayA-duHkhitajantuduHkhatrANAbhilASaH, dayAluhi sarvasattvahitakAGkSitayA paramayatanAvAn sarvameva dharmaM kSamAdisAramArAdhayati / taduktam -"dharmasya dayA mUlam" [prazamarati kA0/168] ityAdi 23 / tathA aSTabhirbuddhiguNairyogaH samAgamaH, buddhiguNAH zuzrUSAdayaH / te tvamI - "zuzrUSA zravaNaM caiva, grahaNaM dhAraNaM tthaa| Uho'poho'rthavijJAnaM, tattvajJAnaM ca dhIguNAH" // 1 // [ A.u./zlo.43 ] tatra zuzrUSA-zrotumicchA, zravaNamAkarNanam , grahaNaM-zAstrArthopAdAnam , dhAraNamavismaraNam , Uho -vijJAtamarthamavalambya anyeSu tathAvidheSu vyAptyA vitarkaNam , apoha -ukti-yuktibhyAM viruddhAdarthAt hiMsAdikAt pratyapAyasambhAvanayA vyAvarttanam , athavA UhaH sAmAnyajJAnamapoho vizeSajJAnam , arthavijJAnamUhApohayogAnmohasandehaviparyAsavyudAsena jJAnam , tattvajJAnamUhApohavizuddhamidamitthameveti nizcayaH / zuzrUSAdibhirhi upAhitaprajJAprakarSaH pumAnna kadAcidakalyANamApnoti / ete ca buddhiguNA yathAsaMbhavaM draSTavyAH 24 tathA guNeSu saujanyaudArya-dhairya-dAkSiNya-sthairya-priya-prathamAbhibhASaNAdiSu svaparayorupakArakAraNeSvAtmadharmeSu pakSapAto bahumAneM tatprazaMsAsAhAyyadAnAdinAnukUlA pravRttiH / guNapakSapAtino hi jIvA avandhyapuNyabIjaniSekeNehAmutra ca guNagrAmasampadamArohanti 25 / // 11 // tathA anabhinivezo'bhinivezarAhityam , abhinivezazca nItipathamanAgatasyApi parAbhibhavapariNAmena kAryasyArambhaH, sa ca nIcAnAM bhavati / yadAha - "darpaH zramayati nIcAnniSphalanayaviguNaduSkarArambhaiH / srotovilomataraNavyasanibhirAyasyate matsyaiH" // 1 // [] anabhinivezazca kAdAcitka: zAThyAnnIcAnAmapi sambhavatyata Aha -'sadA' iti 26 / tathA [vastva] vastunoH kRtyA kRtyayoH svaparayorvizeSasyAntarasya jJAnaM nizcayaH / 1. dayA-mu0 nAsti / / 2. upAhitaprakarSaH-mu0 / upAditaprakarSaH-P / upAhitaprajJAprakarSaNaM prakarSaH L / upAhitaprajJAprakarSaH pumAnna-iti yogazAstravRttau pa0 153 // 3. 0na-dharmabinduvRttau [pa0 57] yogazAstravRttau [pa0 157] ca // 4. vastuno:-mu0 L.P.C. / vastvavastunoH-iti yogazAstravRttau [pa0 158] || D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAra: avizeSajJo hi nara: pazo tiricyeta, athavA vizeSasyAtmana eva guNadoSAdhirohalakSaNasya jJAnam / yadAha - "pratyahaM pratyevekSeta, narazcaritamAtmanaH / kiM nu me pazubhistulyaM, kiM nu satpuruSairiti !" // [ ] tacca kadAciditarasyApi bhavatItyata Aha -'anvaham' iti nirantaramityarthaH 27 / tathA na vidyate satatapravRttAtivizadaikAkArAnuSThAnatayA tithyAdidinavibhAgo yasya so'tithiH / yathoktam - "tithiparvotsavAH sarve, tyaktA yena mahAtmanA / atithiM taM vijAnIyAccheSamabhyAgataM viduH" // 1 // [] sAdhuH ziSTAcArarataH sakalalokAvigItaH, dIno "dIGkSaye"[divAdau dhA0 101] itivacanAt kSINasakaladharmArthakAmArAdhanazaktiH, teSu pratipannatA pratipattirannapAnAdirUpopacAra itiyAvat / kathaM ? yathArham aucityAnatikrameNa *aucityaM ca yasyAtithyAderuttamamadhyamajaghanyarUpApratipattirityarthaH, tasyAnullaGghanena, tadullaGghane hi zeSAH santo'pi guNA asanta iva bhavanti / yadAha -* "aucityamekamekatra, guNAnAM kottirektH|| viSAyate guNagrAma, aucityaparivarjitaH" // [ ] iti 28 // 12 // tathA trivargo dharmArthakAmAstatra yato'bhyudayaniHzreyasasiddhiH sa dharmaH, yataH sarvaprayojanasiddhiH so'rthaH, yata AbhimAnikarasAnuviddhA sarvendriyaprItiH sa kAmaH / tato'nyo'nyasya parasparasyA'nupaghAtenApIDanena trivargasyApi uktasvarUpasya na tvekaikasyetyapizabdArthaH, sAdhanaM sevanam / trivargasAdhanavikalasyobhayabhavabhraSTatvena jIvananairarthakyAt / yadAha - "yasya trivargazUnyAni, dinAnyAyAnti yAnti ca / sa lohakArabhrasneva, zvasannapi na jIvati" // 1 // [] tatra dharmArthayorupaghAtena tAdAtvikaviSayasukhalubdho vanagaja iva ko nAma na 1. vizeSamAtmana-iti yogazAstravRttau [pa0 157] // 2. ** cihnadvayamadhyavartI pAThaH mu0 nAsti / tulA-"tadaucityabAdhanamuttamamunidarzaneneti // 40|| teSAM devAdInAmaucityaM-yogyatvaM yasya devAderuttamamadhyamajaghanyarUpA yA pratipattirityarthaH tasya 'abAdhanam' anullaGghane zeSAH santo'pi guNA asanta iva bhavanti yata uktam-aucitya"....dharmabinduvRttiH pa0 11 A // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 mArgAnusAriguNA:-zlo0 5tH14||] [19 bhavatyAspadamApadAm / na ca tasya dhanaM dharmaH zarIraM vA yasya kAme'tyantAzaktiH / dharmakAmAtikramAd dhanamupAjitaM pare anubhavanti / svayaM tu paraM pApasya bhAjanam , siMha iva sindhuravadhAt / arthakAmAtikrameNa ca dharmasevA yatInAmeva dharmo na gRhasthAnAm / na ca dharmabAdhayArthakAmau seveta / bIjabhojinaH kuTumbina iva nAstyadhArmikasyAyatyAM kimapi kalyANam / sa khalu sukhI yo'mutrasukhAvirodhenehalokasukhamanubhavati / tasmAddharmAbAdhanena kAmArthayormatimatA yatitavyam / evamarthabAdhayA dharmakAmau sevamAnasya RNAdhikatvam , kAmabAdhayA dharmArtho sevamAnasya gArhasthyAbhAvaH syAt / evaM ca tAdAtvika -mUlahara-kadaryeSu dharmArthakAmAnAmanyo'nyabAdhA sulabhaiva / tathAhiyaH kimapyasaJcityotpannamarthamapavyeti sa tAdAtvikaH, yaH pitRpaitAmahamarthamanyAyena bhakSayati sa mUlaharaH, yo bhRtyAtmapIDAbhyAmarthaM saJcinoti na tu kvacidapi vyayate sa kadaryaH / tatra tAdAtvika-mUlaharayorarthabhraMzena dharma kAmayorvinAzAnnAsti kalyANam , kadaryasya tvarthasaGgraho rAja-dAyAda-taskarANAM nidhiH na tu dharmakAmayorheturiti / anena trivargabAdhA gRhasthasya kartumanuciteti pratipAditam , yadA tu daivavazAd bAdhA sambhavati tadottarottarabAdhAyAM pUrvasya pUrvasya bAdhA rakSaNIyA / tathAhi-kAmabAdhAyAM dharmArthayorbAdhA rakSaNIyA, tayoH satoH kAmasya sukarotpAdatvAt , kArmArthayostu bAdhAyAM dharmo rakSaNIyaH dharmamUlatvAdarthakAmayoH / uktaM ca - "dharmazcennAvasIdeta, kapAlenApi jIvataH / ADhyo'smItyavagantavyaM, dharmavittA hi sAdhavaH" // 1 // [ ] 29 // 13 // tathA pratiSiddho dezo'dezaH, pratiSiddhaH kAlo'kAlaH, tayoradezAkAlayoracaraNaM caraNAbhAvaH, adezAkAlacArI hi caurAdibhyo'vazyamupadravamApnoti 30 / tathA balaM zaktiH, svasya parasya vA dravya-kSetra-kAla-bhAvakRtaM sAmarthyam , abalamapi tathaiva, tayorvicAraNaM-paryAlocanam / balAbalaparijJAne hi sarvaH saphala ArambhaH, anyathA tu viparyayaH / yadAha - "sthAne zamavatAM zaktyA, vyAyAma vRddhiraGginAm / ayathAbalamArambho, nidAnaM kSayasampadaH" // 1 // [ ] iti / ata eva ca paThyate - "kaH kAlaH ? kAni mitrANi ? ko dezaH kau vyayAgamau ? / kazcAhaM ? kA ca me zaktiriti cintyaM muhurmuhuH // 1 // "[ ] iti 31 / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAraH ___tathA yathArhA yA yasyocitA lokayAtrA lokacittAnuvRttirUpo vyavahAraH sA vidheyA / yathArhalokayAtrAtikrame hi lokacittavirAdhanena teSAmAtmanyanAdeyatayA(tA) pariNAmApAdanena svalAghavamevotpAditaM bhavati / evaM cAnyasyApi svagatasya samyagAcArasya laghutvamevopanItaM syAditi / uktaM ca - "lokaH khalvAdhAraH, sarveSAM dharmacAriNAM yasmAt / tasmAllokaviruddhaM, dharmaviruddhaM ca saMtyAjyam" // 1 // [ praza.ra./zlo.131] 32 // tathA paropakRtau paropakAre pATavaM paTutvam , paropakAraparo hi pumAn sarvasya netrAmRtAJjanam 33 / ____ tathA hIrlajjA vaiyAtyAbhAvaH itiyAvat / lajjAvAn hi prANaprahANe'pi na pratijJAtamapajahAti / yathAha - "lajjAM guNaughajananI jananImivArthAmatyantazuddhahRdayAmanuvartamAnAH / tejasvinaHsukhamasUnapisaMtyajanti,satyasthitivyasaninona punaH prtijnyaam"||1||[ ]34 // tathA saumyatA akrUrAkAraH, krUro hi lokasyodvegakAraNaM saumyazca sarvajanasukhArAdhyo bhavatIti 35 // 16 // ___ uktaH saprabheda: sAmAnyato gRhidharmaH / atredamavadheyam-[1 nyAyAjitadhanasusthAnagRhanivezanamAtApitrarcanAdInAM siddhAnte karttavyatAbodhakapratyakSavacanAnupalambhena dharmalakSaNasya yojayitumazakyatve'pi tattadadhikAriziSTAcAramahimnA tAdRzaravidhivacanAnAmunnayanAnnAsaMlagnatA doSa iti / evamapyaprAptAMza eva vidhipravRtteH prApteSu dhanAdiSu nyAyArjitatvAdyaMzAnAmeva vidheyatvAd viziSTe kathaM dharmatvam ? vidhyasparzAditi cet ? satyam , anaGtAvidheyatayoviSayatAvizeSayoH prAptyaprAptiniyatve'pi iSTasAdhanatvAdirUpavidhyarthasya viziSTa evaM sambhavAt / kathaM tarhi satatAbhyAsa-viSayAbhyAsabhAvAbhyAsAnAM madhye bhAvAbhyAsasyaiva dharmAnuSThAnatvamanumatamupadezapade, satatAbhyAsaviSayAbhyAsayozca niSiddham iti cet ? na kathaJcit samyagdarzanAdyanugatabhAvagrAhinizcayanayAbhiprAyeNaiva tanniSedhAd , apunarbandhakAdhucitabhAvalezagrAhivyavahAranayAbhiprAyeNa tatsamarthanAdeva / tathA ca tadgranthaH - "anne bhaNaMti tivihaM, sayayavisayabhAvajogao NavaraM / dhammami aNuTThANaM, jahuttarapahANarUvaM tu // 1 // [u.pa./gA.949] 1. 0nAdeyatayA-P.L.C. | 0nAdeyatA-iti dharmabinduvRttau pa0 46 / / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 mArgAnusAriguNA:-zlo0 5tH14||] [21 eaM ca Na juttikhamaM, NicchayaNayajogao jao visae / bhAveNa ya parihINaM, dhammANuDhANamo kiha Nu // 2 // [ upa.pa.gA./950] vavahArao u jujjai, tahA tahA apuNabaMdhagAIsu tti" [ upa.pa.gA./951pU.] etadartho yathA -anye AcAryA, bruvate, trividhaM triprakAraM satataviSayabhAvayogataH yogazabdasya pratyekamabhisambandhAt satatAdipadAnAM satatAbhyAsAdau lAkSaNikatvAt satatAbhyAsa-viSayAbhyAsa-bhAvAbhyAsayogAdityarthaH / navaraM kevalam , dharme'nuSThAnaM yathottaraM pradhAnarUpaM turevakArArthaH yadyaduttaraM tadeva tataH pradhAnamityarthaH / tatra satatAbhyAso nityameva mAtApitRvinayAdivRttiH, viSayAbhyAso mokSamArganAyake'rhallakSaNe pauna:punyena pUjanAdipravRttiH, bhAvAbhyAso bhAvAnAM samyagdarzanAdInAM bhavodvegena bhUyo bhUyaH parizIlanam // 1 // ___ etacca dvividhamanuSThAnam , na yuktikSamaM nopapattisaham , nizcayanayayogena nizcayanayAbhiprAyeNa, yato mAtApitrAdivinayasvabhAve satatAbhyAse samyagdarzanAdyanArAdhanArUpe dharmAnuSThAnaM dUrApAstameva, viSaya ityanantaram apigamyaH, viSaye'pi arhadAdipUjAlakSaNe viSayAbhyAse'pi, bhAvena bhavavairAgyAdinA parihINaM dharmAnuSThAnam , kathaM nu? na kathaJcidityarthaH, ukAraH prAkRtatvAt , paramArthopayogarUpatvAd dharmAnuSThAnasya, nizcayanayamate bhAvAbhyAsa eva dharmAnuSThAnaM nAnyadvayamiti nigarvaH / ____ vyavahAratastu vyavahAranayAdezAttu / yujyate dvayamapi, tathA 2 tena 2 prakAreNApunabandhakAdiSu apunarbandhakaprabhRtiSu / tatrApunarbandhaka: pApaM na tIvrabhAvAt karotItyAdhuktalakSaNaH, AdizabdAdapunarbandhakasyaiva viziSTottarAvasthAvizeSabhAjau mArgAbhimukhamArgapatitau aviratasamyagdRSTyAdayazca gRhyanta iti / nanu tathApi dharmasaMgrahiNyAM nizcayanayamatena zailezIcaramasamaya eva dharma uktaH, tatpUrvasamayeSu tu tatsAdhanasyaiva sambhavaH - "so ubhayakkhayaheU, sIlesIcaramasamayabhAvI jo| seso puNa Nicchayao, tasseva pasAhago bhnniu'|| [dha.saM.gA./26 ] tti vacanAt / ___ atra tu nizcayato dharmAnuSThAnasambhavazcApramattasaMyatAnAmeveti kathaM na virodha: ? iti cet , na, dharmasaMgrahiNyAM dharmasyaivAbhidhitsitatvena tatra dharmapadavyutpattinimittagrAhakaivambhUtarUpanizcayanayasya zailezIcaramasamaya eva pravRttisambhavAt / atra tu dharmAnuSThAnapadavyutpattinimittagrAhakaivambhUtarUpanizcayanayasyApramattasaMyata eva pravRttisambhavena virodhalezasyApya 1. 0nti-mu0 // 2. bhaNanti-mu0 // 3. tataM (tattadeva) pradhAna0 mu0 // 4. okAra:-mu0 // 5. (tu)-mu0 / tu-si0 nAsti / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAraH navakAzAt / hantaivaM nirupacarito bhAvAbhyAso'pramattasaMyatasyaiva, pramattasaMyatadezaviratAviratasamyagdRzAM tvApekSikatvenaupacArika eva prApta ityapunarbandhakasyaivaupacArika iti kathaM yujyate ? iti ced , yathA paryavanayavyutkrAntArthagrAhI dravyopayogaH paramANAvevApazcimavikalpanirvacanaH, tathA nizcayanayavyutkrAntArthagrAhI vyavahAranayo'pyapunarbandhaka eva tathetyabhiprAyAditi gRhANa / ata eva - "apunarbandhakasyAyaM, vyavahAreNa tAttvikaH / adhyAtmabhAvanArUpo, nizcayenottarasya tu" // ityuktaM yogabindau / [ zlo.369] __ yattvatrApunarbandhakasyApyupalakSaNatvAt samyagdRSTyAdInAmapi vRttau grahaNaM kRtam , tadapekSayaiveti tattvam / tadayaM paramArtha:-nizcayenAnupacaritaM dharmAnuSThAnamapramattasaMyatAnAmeva, pramattasaMyatAdInAM tvapekSayA nizcayavyavahArAbhyAm , apunarbandhakasya tu vyavahAreNaiva, tena sAmAnyato gRhidharmo vyavahAreNApunarbandhakApekSayaiveti sthitamiti] // 14 // saprabhedaM sAmAnyato gRhidharmamabhidhAya sAmprataM tatphalaM darzayannAha - etadyutaM sugArhasthyaM, yaH karoti naraH sudhIH / lokadvaye'pyasau bhUri, sukhamApnotyaninditam // 15 // etenAnantaroditena sAmAnyagRhidharmeNa saMyutaM sahitaM 'sugArhasthyaM' zobhanagRhasthabhAvaM 'yaH' kazcit puNyasampanna: 'sudhIH' prazastabuddhiH 'naraH', pumAn 'karoti' vidadhAti 'asau' sugArhasthyakartA 'lokadvaye'pi' ihalokaparalokarUpe, kiM punarihaloka evetyapizabdArthaH 'aninditaM' zubhAnubandhitayA'garhaNIyam , 'bhUri' pracuraM 'sukhaM' zarma 'Apnoti' labhate // 15 // ___ iti pratipAditaM sAmAnyato gRhidharmaphalam , atha etadguNayuktasya puMsaH sadRSTAntamuttarottaraguNavRddhiyogyatAM darzayati - tasmin prAyaH prarohanti, dharmabIjAni gahini / vidhinoptAni bIjAni, vizuddhAyAM yathA bhuvi // 16 // 'prAyo' bAhulyena 'dharmabIjAni' lokottaradharmakAraNAni, tAni cAmUni yogadRSTisamuccaye pratipAditAni - "jineSu kuzalaM cittaM, tannamaskAra eva ca / praNAmAdi ca saMzuddhaM, yogabIjamanuttamam' // 1 // [ yo.dR.sa./zlo.23] 1. saM0 mu0 nAsti / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmabIjAni-zlo0 16 // ] [23 upAdeyadhiyA'tyantaM, saMjJAviSkambhaNAnvitam / phalAbhisandhirahitaM, saMzuddhaM, hyetadIdRzam // 2 // [ yo.dR.sa./zlo.25 ] AcAryAdiSvapi hyetadvizuddha bhAvayogiSu / vaiyAvRttyaM ca vidhivacchuddhAzayavizeSataH // 3 // [ yo.dR.sa./zlo.26 ] bhavodvegazca sahajo, dravyAbhigrahapAlanam / tathA siddhAntamAzritya, vidhinA lekhanAdi ca // 4 // [yo.i.sa./zlo.27 ] lekhanApUjanAbhyAM ca, zravaNaM vAcanodgrahaH / prakAzanA'tha svAdhyAyazcetanA bhAvaneti ca // 5 // [ yo.dR.sa./zlo.28 ] duHkhiteSu dayA'tyantamadveSo guNavatsu ca / aucityAsevanaM caiva, sarvatraivAvizeSataH // 6 // [ yo.ha.sa./zlo.29 ] iti / 'tasmin' pUrvoktaguNabhAjane 'gehini' gRhasthe 'prarohanti' prakarSeNa svaphalAvandhyakAraNatvena rohanti dharmacintAdilakSaNaGkarAdimanti jAyante / uktaM ca - "vapanaM dharmabIjasya, satprazaMsAdi tadgatam / taccintAdyaGkarAdi syAt , phalasiddhistu nirvRtiH" // 1 // [ ] cintAsacchrutyanuSThAnadevamAnuSasampadaH / krameNAGkarasatkANDanAlapuSpasamA matAH // 2 // [ ] kIdRzAni santi prarohanti ? ityAha -'vidhinA' dezanArhabAlAdipuruSaucityalakSaNena 'uptAni' nikSiptAni, anikSipteSu hi teSu kathamapi dharmasyAnudayAt / yata upadezapade - __ "akae bIjakkheve, jahA suvAse vi na bhavaI sassaM / ___taha dhammabIjavirahe, na sussamAe vi tassassaM" // [ u.pa.gA./224] ti / / yatheti dRSTAntArthaH 'bIjAni' zAlyAdIni 'vizuddhAyAm' anupahatAyAM 'bhuvi' pRthivyAM vidhinoptAni santi, prAyograhaNAdakasmAdeva pakvatathAbhavyatve kvacinmarudevyAdAvanyathAbhAve'pi na virodha iti // 16 // 1. lekhanApUjanAdAnaM zravaNaM-iti yogadRSTisamuccaye // 2. svAdhyAyazcintanA-iti yogadRSTisamuccaye // 3. dayAtyantaM na dveSo L || 4. aucityAt sevanaM-iti yogadRSTisamuccaye / / 5. 0dA0L.P.C. || D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAra: atha pUrvoktaguNavata eva saMjJAvizeSavidhi tadavasthAvizeSavidhiM cAha - sa AdidhArmikazcitrastattattantrAnusArataH / iha tu svAgamApekSaM, lakSaNaM parigRhyate // 17 // 'saH' pUrvoktaguNairuttarottaraguNavRddhiyogyatAvAn 'AdidhArmikaH' prathamamevArabdhasthUladharmAcAratvenAdidhArmikasaMjJayA prasiddhaH, sa ca tAni 2 tantrANi zAstrANi tadanusAratazcitro vicitrAcAro bhavati / bhinnAcArasthitAnAmapyantaHzuddhimatAmapunarbandhakatvAvirodhAt / apunarbandhakasya hi nAnAsvarUpatvAt tattattantroktA'pi mokSArthA kriyA ghaTate / taduktaM yogabindau - "apunarbandhakasyaivaM, samyag nItyopapadyate / tttttntroktmkhilmvsthaabhedsNshryaad"||1||[yo.bi./shlo.251 ] iti / 'iha tu' prakrame 'svAgamApekSaM' svAgamAnusAri lakSaNaM' vyaJjakaM prakramAdAdidhArmikasya 'parigRhyate' AdhIyate / yo hyanyaiH ziSTabodhi-sattvanivRtta-prakRtyAdhikArAdizabdairabhidhIyate sa evAsmAbhirAdidhArmikA'punarbandhakAdizabdairiti bhAvaH / lakSaNamityatraikavacanaM jAtyapekSam , tallakSaNasampAdanavidhizcAyamukto lalitavistarAyAm - "pariharttavyo'kalyANamitrayogaH, sevitavyAni kalyANamitrANi, na laGghanIyocitasthitiH, apekSitavyo lokamArgaH, mAnanIyA gurusaMhatiH, bhavitavyametattantreNa, pravartitavyaM dAnAdau, kartavyodArapUjA bhagavatAm , nirUpaNIyaH sAdhuvizeSaH, zrotavyaM vidhinA dharmazAstram , bhAvanIyaM mahAyatnena, pravartitavyaM vidhAnataH, avalambanIyaM dhairyam , paryAlocanIyA AyatiH, avalokanIyo mRtyuH, bhavitavyaM paralokapradhAnena, sevitavyo gurujanaH, karttavyaM yogapaTadarzanam , sthApanIyaM tadrUpAdi cetasi, nirUpayitivyA dhAraNA, pariharttavyo vikSepamArgaH, yatitavyaM yogasiddhau, kArayitavyA bhagavatpratimA, lekhanIyaM bhuvanezvaravacanam , karttavyo maGgalajApaH, pratipattavyaM catuHzaraNam , garhitavyAni duSkRtAni anumodanIyaM kuzalam , pUjanIyA mantradevatAH zrotavyAni sacceSTitAni, bhAvanIyamaudAryam , vartitavyamuttamajJAne( te )na / evambhUtasya yeha pravRttiH sA sarvaiva sAdhvI / mArgAnusArI hyayaM niyamAdapunarbandhakAdiH / tadasyaivambhUtaguNasampadA( do )bhAvAt , ata Adita ArabhyAsya pravRttiH satpravRttireva naigamAnusAreNa citrApi prasthakapravRttikalpA / tadetadadhikRtyAhuH - 1. prathamamevArabdhaM-P.L. || 2. 0jJAnena-C.P.L. I jJAtena-iti lalitavistarAyAm / / 3. samyado bhAvAt-la0 vi0 / sampadAbhAvAt-P.L.C. / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdidhArmikasvarUpam-zlo0 17 / 18 // ] "kuThArAdipravRttirapi rUpanirmANapravRttireva / " [] tadvadAdidhArmikasya dharme kAtsrtsnyena tadgAminI na tadvAdhinItihArddaH tattvAvirodhakaM hRdayamasya, tataH samantabhadratA, tanmUlatvAt sakalaceSTitasya, evamato'pi vinirgataM tattaddarzanAnusArataH sarvamiha yojyaM suptamaNDitaprabodhadarzanAdi / na hyevaM pravarttamAno neSTasAdhaka iti / bhagno'pyetadyatnaliGgo'punarbandhaka iti taM pratyupadezasAphalyam / nAnivRttAdhikArAyAM prakRtAvevambhUta iti kApilAH na anavAptabhavavipAka iti ca saugatAH, apunarbandhakAstvevaMbhUtA iti jainA iti" / [ lalitavistarAyAM prAnte ] apunarbandhakalakSaNa cedaM prasaGgenAtrAvaseyam - 1 [ 25 "pAvaM Na tivvabhAvA, kuNai Na bahu mannaI bhavaM ghoraM / uciaTThinaM ca sevai, savvattha vi apuNabaMdho tti" // 1 // [ paJcA. 34, yo.za.gA. 13] etadvRttiryathA - " pApamazuddhaM karma tatkAraNatvAddhiMsAdyapi pApaM tat, 'na' naiva, tIvrabhAvAd gADhasaGkliSTapariNAmAt, 'karoti' atyantotkaTamithyAtvAdikSayopazamena labdhAtmanairmalyavizeSatvAt, tIvretivizeSaNAdApannam atIvrabhAvAt karotyapi tathAvidhakarmadoSAt / tathA 'na bahu manyate' na bahumAnaviSayIkaroti, 'bhavaM' saMsAraM, 'ghoraM raudraM, ghoratvAvagamAt, tathA ucitasthitamanurUpapratipattiM, cazabdaH samuccaye, 'sevate' bhujate karmalAghavAt, sarvatrApyAstAmekatra dezakAlAvasthApekSayA samasteSvapi devA'tithi- mAtApitRprabhRtiSu, mArgAnusAritAbhimukhatve mayUrazizudRSTAntAd / 'apunarbandhaka' uktanirvacano jIva:, 'iti' evaMvidhakriyAliGgo bhavatItyalaM prasaGgena" [ paJcAzakavRttiH pa0 54 ] ||17|| athoktasvarUpasyAdidhArmikasya saddharmadezanAyogyatvaM darzayati sa dharmadezanAyogyo, madhyasthatvAjjinairmataH / yogadRSTyudayAt sArthaM, yad guNasthAnamAdimam // 18 // 'saH' pUrvoktaguNasampattyA prasiddha AdidhArmiko 'dharmadezanAyogya H ' lokottaradharmaprajJApanArhaH 'jinaiH, arhadbhiH 'mataH' upadiSTaH / kAlatazcAyaM caramAvarttavatrtyevetyanuktamapi jJeyam / yata uktam upadezapade - "ghaNamicchatto kAlo, ettha akAlo u hoi NAyavvo / kAlo a apuNabaMdhagapabhiI dhIrehiM NiddiTTo " // 1 // [ u.pa./gA.432 ] 1. 0rddam-mu0 / 0rghAH-C. P. lalitavi0 / hArchA - L // 2. 0ta - la0vi0 // 3. 0gyaH-mu0 // 4. 0hi-mu0 // D:\new/d-1.pm5\ 3rd proof
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26] "Nicchayao puNa eso, vinneo gaMThibhe akAlaMmi / emi vihiMsayapAlaNAu AroggameyAu // 2 // [ u.pa./gA. 433 ] etadvRttiryathA - ghanaM mithyAtvaM yatra sa tathA, kAlo'caramAvarttalakSaNo 'atra' vacanauSadhaprayoge 'akAlastu' anavasara eva bhavati vijJeyaH / caramAvarttalakSaNastu tathAbhavyatvaparipAkato bIjAdhAnabIjodbhedabIjapoSaNAdiSu syAdapi kAla iti / ata evAha - 'kAlastu' avasaraH punarapunarbandhakaprabhRtistatrAdizabdAnmArgAbhimukhamArgapatitau gRhyete / tatra mArgazcetaso'vakragamanaM bhujaGganalikAyAmatulyo viziSTaguNasthAnAvAptipravaNaH svarasavAhI kSayopazamavizeSo hetusvarUpaphalazuddhyabhimukha ityarthastatra patito bhavyavizeSo mArgapatita ityucyate / tadAdibhAvApannazca mArgAbhimukha iti / etau caramayathApravRttakaraNabhAgabhAjAveva jJeyau / apunarbandhako'punarbandhakakAlaH prabhRtiryasya sa tathA, dhIrairnirdiSTo vyavahArata iti |1| [ dharmasaMgrahaH - prathamAdhikAraH nizcayatastu kAlo granthibhedakAla eva, yasmin kAle'pUrvakaraNA'nivRttikaraNAbhyAM granthibhinno bhavati tasminnevetyarthaH / yato'smin vidhinA'vasthocitakRtyakaraNalakSaNena sadA sarvakAlaM yA pAlanA vacanauSadhasya tayA kRtvA''rogyaM saMsAravyAdhirodhalakSaNam, etasmAdvacanauSadhaprayogAdbhavati / apunarbandhakaprabhRtiSu vacanaprayogaH kriyamANo'pi na tathAsUkSmabodhavidhAyako'nAbhogabehulatvAt tatkAlasya / bhinnagranthyAdayastu vyAvRttamohatvenAtinipuNabuddhitayA teSu 2 kRtyeSu varttamAnAstatkarmavyAdhisamucchedakA jAyanta iti / granthibhedameva puraskurvannAha - " iyarA vi haMdi eyaMmi, esa AroggasAhago ceva / puggalapariaTTaddhaM, jamUNameaMmi saMsAro" // 1 // [ u.pa./gA.434] vyAkhyA -'itarathApi' vidheH sadApAlanamantareNApi, handIti pUrvavat, 'etasmin ' granthibhede kRte sati 'eSa' vacanauSadhaprayogaH 'ArogyasAdhakazcaiva' bhAvArogyaniSpAda eva saMpadyate / tathA ca paThyate - 4 'labdhvA muhUrtamapi ye parivarjayanti, samyaktvaratnamanavadyapadapradAyi / yAsyanti te'pi na ciraM bhavavArirAzau, tadvibhratAM cirataraM kimihAsti vAcyam" // 1 // [ ] atra hetumAha - 'pudgalaparAvarttArddhaM, yAvat , yadyasmAdUrdhvaM na kiJciddhInaM 'etasmin' granthibhede kRte sati 'saMsAro' jIvAnAM tIrthakarAdyAzatanAbahulAnAmapIti / viMzikAyAmapi - -- 1. kAlo u-iti upadezapade / 2. sativAlaNAu - iti upadezapade // 3. bhujaGgagamananalikA iti upadezapadavRttau pa0 235A / / 4. etau ca carama0 iti upadezapadavRttau pa0 235A // 5. bhultvaatttttkaalsymu0||6. bhrAmyanti-iti upadezapadavRttau / / 7. yadyasmAdUnaM kiJciddhInaM-iti upadezapadavRttau // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdidhArmikasya dezanAyogyatvam-zlo0 18 // ] [27 "acaramapariaDesuM , kAlo bhavabAlakAlamo bhnnio| caramo a dhammajuvvaNakAlo taha cittabheo tti ||1||[crmaavrttviN-19] tA bIapuvvakAlo, Neo bhavabAlakAla eveh| iaro u dhammajuvvaNakAlo vihiliMgagammu tti" ||2||[vi.vi./5-16] nanu- "galamacchabhavavimoagavisannabhoINa jAriso eso|| mohA suho vi asuho, tapphalao evameso tti // 1 // [ u.pa./gA. 188] iti zrIharibhadravacanAnusAreNa viparyAsayuktatvAnmithyAdRzAM zubhapariNAmo'pi phalato'zubha eveti kathamAdidhArmikasya dezanAyogyatvamityAzaGkAyAmAha-'madhyasthatvAd' iti rAgadveSarahitatvAt pUrvoktaguNayogAdeva mAdhyasthyopasaMpatterityarthaH / madhyasthasyaiva cAgameSu dharmAhatvapratipAdanAt / yataH - "ratto 1 duTTho 2 mUDho 3, puTvi vuggahio a 4 cattAri / ee dhammANarahA, dhammArahA u majjhattho" // 1 // [gA.sa./595 ] tti / zrIhAribhadravacanaM tu kadAgrahagrastAbhigrahikamAzrityeti na virodhaH / idamatra hRdayam - yaH khalu mithyAdRzAmapi keSAJcitsvapakSanibaddhoddharAnubandhAnAmapi prabalamohatve satyapi kAraNAntarAdupajAyamAno rAgadveSamandatAlakSaNa upazamo bhUyAnapi dRzyate sa pApAnubandhipuNyahetutvAt paryantadAruNa eva, tatphalasukhavyAmUDhAnAM teSAM puNyAbhAsakarmoparame narakAdipAtAvazyambhAvAdityasatpravRttirevAyam , yazca guNavatpuruSaprajJApanArhatvena jijJAsAdiguNayogAnmohApakarSaprayuktarAgadveSazaktipratighAtalakSaNa upazamaH, sa tu satpravRttirevAgrahanivRtteH sadarthapakSapAtasAratvAditi / nanvevamapi svAgamAnusAriNa AdidhArmikasyopapannaM mAdhyasthyam , paraM tasya vicitrAcAratvena bhinnAcArasthitAnAM teSAM svasvamataniSThAnAM kathaM tadupapadyate ? tadabhAve ca kathaM dezanAyogyatvam ? ityatrAha -'yogetyAdi' / yadyasmAddhetoH, tasyeti zeSaH 'yogadRSTyudayAt' yogadRSTiprAdurbhAvAt 'AdimaM' 'guNasthAnaM' 'sArtham' anvarthaM bhavati / ayaM bhAva:-mithyAdRSTayo'pi paramArthagaveSaNaparA: santaH pakSapAtaM parityajyAdveSAdiguNasthAH khedAdidoSaparihArAdyadA saMvegatAratamyamApnuvanti / tadA mArgAbhimukhyAt teSAmikSurasa-kakkaba 1. bhavakAlabAla-C.P.L. || 2. iti-mu0 L.C. nAsti // 3. sarvokta0 mu0 // 4. ee dhammANarihA dhamme ariho u majjhattho-mu0 // 5. satpravRttihetureva-P.L. || D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAra: guDakalpA mitrA tArA balA dIprA ceti catasro yogadRSTaya ullasanti / bhagavatpataalibhadantabhAskarAdInAM tadabhyupagamAt / taMtra mitrAyAM dRSTau svalpo bodhaH, yamo yogAGgam , devakAryAdAvakhedo yogabIjopAdAnam , bhavodvegaH siddhAntalekhanAdikaM bIjazrutoparamaH zraddhAsatsaGgazca bhavati / caramayathApravRttakaraNasAmarthyena karmamalasyAlpIkRtatvAdata evedaM caramayathApravRttakaraNaM paramArthato'pUrvakaraNameveti yogabindau vyavasthitam / tathA ca tadgranthaH - "apUrvAsannabhAvena, vyabhicAraviyogataH / tattvato'pUrvamevedamiti yogavido viduH ||1||[yo.h.s./shlo.39] prathamaM yad guNasthAnaM, sAmAnyenopavarNitam / asyAM tu tadavasthAyAM, mukhyamanvarthayogataH" [yo.dR.sa./zlo.40 ] iti / 1 / tArAyAM tu manAk spaSTaM darzanam , zubhA niyamAH, tattvajijJAsA, yogakathAsvavicchinnA prIti vayogiSu yathAzaktyupacAraH, ucitakriyA'hAniH, svAcArahInatAyAM mahAtrAsaH, adhikakRtyajijJAsA ca bhavati / tathAsyAM sthitaH svaprajJAkalpite visaMvAdadarzanAnnAnAvidhamumukSupravRtteH kAtsyena jJAtumazakyatvAcca ziSTAcaritameva puraskRtya pravarttate / uktaM ca - "nAsmAkaM mahatI prajJA, sumahAn zAstravistaraH / ziSTAH pramANamiha tadityasyAM manyate sadA // 1 // [yo.i.sa./zlo.48 ] // 2 // balAyAM dRSTau dRDhaM darzanam , sthirasukhamAsanam , paramA tattvazuzrUSA, yogagocarotkSepaH, sthiracittatayA yogasAdhanopAyakauzalaM ca bhavati / dIprAyAM dRSTau prANAyAmaH, prazAntavAhitAlAbhAd yogotthAnavirahastattvazravaNam , prANebhyo'pi dharmasyAdhikatvena parijJAnam , tattvazravaNato gurubhakterudrekAt samApatyAdibhedena tIrthakRddarzanaM ca bhavati / 4 / tathA mitrAdRSTistRNAgnikaNopamA, na tattvato'bhISTakAryakSamA samyakprayogakAlaM yAvadanavasthAnAt , alpavIryatayA tataH paTubIjasaMskArAdhAnAnupapatteH, vikalaprayogAdato vandanAdikAryAyogAditi / 1. draSTavyaH yogadRSTisamuccayaH saTIka: gA0 16 // 2. draSTavyaH yogadRSTisamuccayaH saTIka: gA0 21taH 27 / / 3. zraddhAsaGgamazca-mu0 C. || 4. draSTavyaM yogadRSTisamuccaye gA0 41taH / / 5. yogadRSTisamucyaye gA0 49taH draSTavyam / / 6. yogagocarAkSepaH- mu0 C // 7. yogadRSTisamucyaye gA0 57taH draSTavyam / / 8. tulA-yogadRSTisamuccayavRttiH gA0 15 / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadezanApradAnavidhiH-zlo0 19 // ] [29 tArAdRSTiomayAgnikaNasadRzI, iyamapyuktakalpaiva, tattvato viziSTavIryasthitivikalatvAdato'pi prayogakAle smRtipATavAsiddhestadabhAve prayogavaikalyAttatastathA tatkAryAbhAvAditi / balAdRSTiH kASThAgnikaNatulyA ISadviziSToktabodhadvayAt , tadbhAvenAtra manAk sthitivIrye, ataH paTuprAyA smRtiriha prayogasamaye, tadbhAve cArthaprayogamAtraprItyA yatnaleza-bhAvAditi / dIprAdRSTiH dIpaprabhAsadRzI, viziSTataroktabodhatrayAdato'trodane sthitivIrye tatpavyapi prayogasamaye smRtiH / evaM bhAvato'pyatra dravyaprayogo vandanAdau, tathAbhaktito yatnabhedapravRtteriti / prathamaguNasthAnaprakarSaM etAvAniti samayavidaH / itthaM coktasya yogadRSTisamuccayagranthArthasyAnusAreNa mithyAdRSTinAmapi mAdhyasthyAdiguNamUlakamitrAdidRSTiyogena tasya guNasthAnakatvasiddhestathApravRtteranAbhigrahikasya saMbhavAdanAbhigrahikatvameva tasya dezanAyogyatve zobhananibandhanamityApannam / itthaM ca "anAbhogato'pi mArgagamanameva sadandhanyAyenetyadhyAtmacintakAH" [pa0 116 B] iti lalitavistarAvacanAnusAreNa yadyanAbhogavAn mithyAdRSTirapi mithyAtvamandatodbhUtamAdhyasthyatattvajijJAsAdiguNayogAnmArgamevAnusarati, tarhi tadvizeSaguNayogAdanAbhigrahike tu sutarAM dharmadezanAyogyatvamitibhAvaH / iti dharmadezanArha uktaH // 18 // atha tatpradAnavidhimAha - sA ca saMvegakRtkAryA, zuzrUSormuninA para / bAlAdibhAvaM saMjJAya, yathAbodhaM mahAtmanA // 19 // 'sA ca' dezanA 'saMvegakRt' saMvegakAriNI / saMvegalakSaNaM cedam - "tathye dharme dhvastahiMsAprabandhe, deve rAgadveSamohAdimukte / sAdhau sarvagranthasandarbhahIne, saMvego'sau nizcalo yo'nurAgaH" // 1 // [ ] iti / 'muninA' gItArthena sAdhunA'nyasya dharmopadeze'nadhikAritvAt / yathoktaM nizIthe"saMsAradukkhamahaNo, vibohaNo bhaviyapuMDarIyANaM / dhammo jiNapaNNatto, pakappajaiNA kaheavvo tti" // [ ] 'prakalpayatinA' iti adhItanizIthAdhyayanena / 'parA' zeSatIrthAntarIyadharmAti1. viziSTatara ukta0 iti yogadRSTisa0vRttau gA0 15 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 ] [ dharmasaMgrahaH - prathamAdhikAraH zAyitayA prakRSTA 'kAryA' prajJApanIyA, kIdRzasya purataH sA kAryA ? ityAha -' zuzrUSoH ' zrotumupasthitasya, muninA ca kiMjJAnapUrvamAkhyeyA ? ityAha - 'bAlAdibhAvam' ityAdi, bAlAdInAM trayANAM dharmaparIkSakANAm Adipadena madhyamabuddhi-budhayorgrahaNAt, bhAvaM pariNAmavizeSaM svarUpaM vA 'saMjJAya' samyag avaiparItyena jJAtvA'vabudhya / tasya trividhasya dharmaparIkSakasya rucirupalakSaNamidaM SoDazakaprakaraNoktam - '"bAlaH pazyati liGgaM, madhyamabuddhirvicArayati vRttam / AgamatattvaM tu budhaH, parIkSate sarvayatnena // 1 // [ SoDa. 1/2 ] teSAmevAcArarUpalakSaNaM cedam - "bAlo hyasadArambho, madhyamabuddhistu madhyamAcAraH / jJeya iha tattvamArge, budhastu mArgAnusArI yaH " // 1 // [ SoDa. 1/3 ] iti / itthaM ca tadbhAvajJAnapUrvakaM tadanusAreNa dezanA vidheyeti saMpannam / tatra bAlasya pariNAmamAzritya hitakAriNI dezanA yathA - "bAhyacaraNapradhAnA, karttavyA dezaneha bAlasya / svayamapi ca tadAcArastadagrato niyamataH sevyaH // 2 // [ SoDa. 2 / 2] samyaglocavidhAnaM, hyanupAnatkatvamatha dharA zayyA / praharadvayaM rajanyAM, svApaH zItoSNasahanaM ca // 3 // [ SoDa. 2/3] SaSThASTamAdirUpaM, citraM bAhyaM tapo mahAkaSTam / alpopakaraNasaMdhAraNaM ca tacchuddhatA caiva // 4 // [ SoDa. 2/4] gurvIpiNDavizuddhicitrA dravyAdyabhigrahAzcaiva / vikRtInAM saMtyAgastathaikasikthAdipAraNakam // 5 // [ SoDa. 2/5 ] aniyatavihArakalpaH, kAyotsargAdikaraNamanizaM ca / ityAdi bAhyamuccaiH, kathanIyaM bhavati bAlasya // 6 // [ SoDa. 2 / 6 ] idAnIM madhyamabuddherdezanAvidhiryathA - "madhyamabuddhestvIryAsamitiprabhRti trikoTiparizuddham / AdyantamadhyayogairhitadaM khalu sAdhu sadvRttam // 7 // [ SoDa. 2/7 ] 1. SoDazaka0 mu0 | SoDasa0 P. L. // 2. dharmadezaneha - L. C. P. II 3. madhyamabuddherdeyAsamiti0 L / madhyamabuddheH svIyAsamiti0 P.C. // D:\new/d-1.pm5\ 3rd proof
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadezanApradAnavidhi:-zlo0 19 // ] [31 aSTau sAdhubhiranizaM, mAtara iva mAtaraH pravacanasya / niyamena na moktavyAH, paramaM kalyANamicchadbhiH // 8 // [ SoDa. 2/8] etatsacivasya sadA, sAdhorniyamAnna bhavabhayaM bhavati / bhavati ca hitamatyantaM, phaladaM vidhinA''gamagrahaNam // 9 // [ SoDa. 2/9] gurupAratantryameva ca, tadbahumAnAt sadAzayAnugatam / paramagurutvApteriha, bIjaM tasmAcca mokSa iti" ||10||[ssodd. 2/10] ityAdisAdhuvRttaM, madhyamabuddheH sadA samAkhyeyam // [ SoDa. 2/11pU.] atha budhopadezavidhiryathA - "AgamatattvaM tu paraM, budhasya bhAvapradhAnaM tu // 11 // [ SoDa. 2/11u.] vacanA''rAdhanayA khalu, dharmastadvAdhayA tvadharma iti / idamatra dharmaguhyaM, sarvasvaM caitadevAsya // 12 // [ SoDa. 2/12] yasmAt pravartakaM bhuvi, nivarttakaM cAntarAtmano vacanam / dharmazcaitatsaMstho, maunIndraM caitadiha paramam" // 13 // [ SoDa. 2/13] ityaadi| kathaM sA kAryA ? ityAha -'yathAbodham' iti bodhAnatikrameNa, anavabodhe dharmAkhyAnasyonmArgadezanArUpatvena pratyutAnarthasambhavAt , na hyeDAndhaH samAkRSyamANa: samyagadhvAnaM pratipadyata iti / muninA kIdRzena ? 'mahAtmanA' tadanugrahaikaparAyaNatayA mahAn AtmA yasya sa tena / iti saGkhapato dharmadezanApradAnavidhiH / vistaratastu dharmabindAvuktaH / sa cAyam - "idAnIM tadvidhimanuvartayiSyAma iti" [sU0 59] 'idAnIM' samprati 'tadvidhi' saddharmadezanAkramaM 'varNayiSyAmaH' nirUpayiSyAmo vayamiti / tadyathA - ___ "tatprakRtidevatAdhimuktijJAnamiti" [ sU0 60] tasya saddharmadezanArhasya jantoH prakRtiH svarUpaM guNavallokasaGgapriyatvAdikA devatAdhimuktizca buddhakapilAdidevatA vizeSabhaktistayorjJAnaM prathamato dezakena kAryam / jJAtaprakRtiko hi pumAn rakto dviSTo mUDhaH pUrvaM vyudgrAhitazca cenna bhavati tadA kuzalaistathA tathAnuvartya lokottaraguNapAtratAmAnIyate / viditadevatAvizeSAdhimuktizca tattaddevatApraNItamArgAnusArivacanopadarzanena dUSaNena ca sukhameva mArge'vatArayituM zakya iti / 1. guNavatsaGgalokapriyatvAdikA-mu0 | L.P.C. dharmabinduvRttAvapi guNavallokasaGga0 iti // 2. vizeSamuktistayo0-iti dharmabinduvRttau // 3. zakyate-iti dharmabinduvRttau // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32] [dharmasaMgraha:-prathamAdhikAraH tathA "sAdhAraNaguNaprazaMseti / [ sU061] sAdhAraNAnAM loka-lokottarayoH sAmAnyAnAM guNAnAM prazaMsA puraskAro dezanArhasyAgrato vidheyA / yathA - "pradAnaM pracchannaM gRhamupagate saMbhramavidhiH, priyaM kRtvA maunaM sadasi kathanaM cApyupakRteH / anutseko lakSmyAM narabhibhavasArAH parakathAH, zrute cAsaMtoSaH kathamanabhijAte nivasati // 1 // [] tathA "samyaktadadhikAkhyAnamiti" [sU0 62] samyagaviparItarUpatayA tebhyaH sAdhAraNaguNebhyo'dhikA vizeSavanto ye guNAH teSAmAkhyAnaM kathanaM / yathA - "paJcaitAni pavitrANi, sarveSAM dharmacAriNAm / ahiMsA satyamasteyaM, tyAgo maithunavarjanam" // [ hAribhadrIyASTaka 13 / 2] iti / tathA "abodhe'pyanindeti' [ sU0 63] abodhe'pyanavagame'pi sAmAnyaguNAnAM vizeSaguNAnAM vA vyAkhyAtAnAmapi, anindA, aho mandabuddhirbhavAnya itthamAcakSANeSvapyasmAsu na budhyate vastutattvamityevaM zrotustiraskAraparihArarUpA, nindito hi zrotA kiJcid bubhutsurapi san dUraM virajyata iti / tarhi kiM karttavyam ? ityAha - "zuzrUSAbhAvakaraNamiti''[ sU064] dharmazAstraM prati zrotumicchA zuzrUSA, tallakSaNo bhAva: pariNAmastasya karaNaM nivarttanam , zrotustaistairvacanairiti / zuzrUSAmanutpAdya dharmakathane pratyutAnarthasambhavaH / paThyate ca - "sa khalu pizAcakI vAtakI vA yaH pare'narthini vaacmudiiryti"|[] "bhUyo bhUya upadeza iti" [ sU0 65] bhUyo bhUyaH punaH punarupadizyata ityupadezaH upadeSTumiSTaH vastuviSayaH kathaJcidanavagame sati kAryaH, kiM na kriyate dRDhasannipAtarogiNAM punaH punaH kriyA tiktAdikvAthapAnopacAra iti / / tathA "bodhe prajJopavarNanamiti" [sU0 66] bodhe sakRdupadezena bhUyo bhUya upadezena vopadiSTavastunaH parijJAne tasya zrotuH prajJopavarNanaM buddhiprazaMsanaM yathA -nAlaghukarmANaH prANina evaMvidhasUkSmArthaboddhAro bhavantIti / tathA "tantrAvatAra iti" [sU0 67] tantre Agame avatAraH pravezaH AgamabahumAnotpAdanadvAreNa tasya vidheyaH / AgamabahumAnazcaivamutpAdanIyaH - 1. 0rbhavA itthamAcakSaNamANe. L. // 2. zrotutiraskAraparihArarUpA-mu0 dharmabinduvRttau ca / zrotutiraskArarUpaparihArarUpA-P.L.C. || D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadezanApradAnavidhi:- zlo0 19 // ] [33 "paralokavidhau zAstrAt , prAyo nAnanyadapekSate / Asannabhavyo matimAn zraddhAdhanasamanvitaH // 1 // [yo.bi./zlo.221] upadezaM vinApyarthakAmau prati paTurjanaH / dharmastu na vinA zAstrAditi tatrAdaro hitaH // 2 // [ yo.bi./zlo.222 ] arthAdAvavidhAne'pi, tadabhAvaH paraM nRNAm / dharme'vidhAnato'narthaH, kriyodAharaNAt paraH // 3 // [ yo.bi./zlo.223] tasmAt sadaiva dharmArthI, zAstrayatnaH prazasyate / loke mohAndhakAre'smin , zAstrAlokaH pravartakaH" ||4||[yo.bi./shlo.224] 'zAstrayatnaH' iti zAstre yatno yasyeti samAsaH / "pApamayauSadhaM zAstra, zAstraM puNyanibandhanam / cakSuH sarvatragaM zAstraM, zAstraM sarvArthasAdhanam // 5 // [yo.bi./zlo.225] na yasya bhaktiretasmiMstasya dharmakriyApi hi| andhaprekSAkriyAtulyA, karmadoSAdasatphalA // 6 // [yo.bi./zlo.226 ] yaH zrAddho manyate mAnyAnahaGkAravivarjitaH / guNarAgI mahAbhAgastasya dharmakriyA parA // 7 // [ yo.bi./zlo.227] yasya tvanAdaraH zAstre, tasya zraddhAdayo gaNAH / unmattaguNatulyatvAt , na prazaMsAspadaM satAm // 8 // [yo.bi./zlo.228] malinasya yathA'tyantam , jalaM vastrasya zodhanam / antaHkaraNaratnasya, tathA zAstraM vidurbudhAH // 9 // [ yo.bi./zlo.229] zAstre bhaktirjagadvandyairmuktidUto proditaa| atraiveyamato nyAyyA, tatprAptyAsannabhAvataH" // 10 // [yo.bi./zlo.230] 'atraiva' iti muktAveva 'iyaM' iti zAstrabhaktiH, 'tatprAptyAsannabhAvataH' iti muktiprAptisamIpabhAvAditi / tathA "prayoga AkSepaNyA iti" [sU0 68] 'prayogo' vyApAraNaM dharmakathAkAle, AkSipyante AkRSyante mohAt tattvaM prati bhavyaprANino'nayeti AkSepaNI tasyAH kathAyAH, sA cAcAra-vyavahAra-prajJapti dRSTivAdabhedAccatu , tatrAcAro locAsnAnAdisuSTukriyArUpaH, 1. dharmo'vi0 C.P.L. | yogabindau dharmabinduvRttau ca-dharme'vi0 // 2. 0rmukterdUtI-itiyogabindau // 3. L.P.C. dharmabinduvRttiH / locAsnAnAdiH su0 mu0 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34] [dharmasaMgraha:-prathamAdhikAraH vyavahAraH kathaJcidApannadoSavyapohAya prAyazcittalakSaNaH, prajJaptiH saMzayApannasya madhuravacanaiH prajJApanam , dRSTivAdazca zrotrapekSayA sUkSmajIvAdibhAvakathanamiti / tathA "jJAnAdyAcArakathanamiti" [ sU0 69] jJAnasya zrutalakSaNasya AcAro jJAnAcAraH, AdizabdAddarzanAcArazcAritrAcArastapaAcAro vIryAcArazceti / tato jJAnAdyAcArANAM kathanaM prajJApanamiti samAsaH / tatra jJAnAcAro'STadhAkAla-vinaya-bahumAnopadhAnA'nihnava-vyaJjanA-'rtha-tadubhayabhedalakSaNaH / tatra kAla iti yo yasyAGgapraviSTAdeH zrutasya kAla uktastasminneva tasya svAdhyAyaH kartavyo nAnyadA, tIrthakaravacanAd , dRSTaM ca kRSyAdeH kAlakaraNe phalaM viparyaye tu viparyaya iti / tathA zrutagrahaNaM kurvatA gurovinaya: kAryaH, vinayo hyabhyutthAna-pAdadhAvanAdi:avinayagRhItaM hi tadaphalaM bhavati / tathA zrutagrahaNodyatena gurorbahumAnaH kAryaH, bahumAno nAmA''ntaro bhAvapratibandhaH, etasmin sati akSepeNAvikalaM zrutaM bhavati / atra ca vinayabahumAnayozcaturbhaGgI bhavati, ekasya vinayo na bahumAnaH, aparasya bahumAno na vinayaH anyasya vinayo'pi bahumAno'pi, anyatarasya na vinayo nApi bahumAna iti / tathA zrutagrahaNamabhIpsatopadhAnaM kAryam , upadadhAti puSNAti zrutamityupadhAnaM tapaH, taddhi yadyatrAdhyayane AgADhAdiyogalakSaNamuktaM tattatra kAryam , tatpUrvaM zrutagrahaNasyaiva phalavattvAt / 'anihnava iti' gRhItazrutenAnihvavaH, kAryaH, yadyat sakAze'dhItaM tatra sa eva kathanIyo nAnyazcittakAluSyA''patteriti / / tathA zrutagrahaNapravRttena tatphalamabhIpsatA vyaJjanabhedo'rthabheda ubhayabhedazca na kAryaH / tatra vyaJjanabhedo yathA "dhammo maMgalamukkiTuM" [ dazavai0 1 / 1] iti vaktavye 'puNNaM kllaannmukkos'mityaah| arthabhedastuyethA - "AvaMtikeAvaMti logaMsi vipparAmusaMti" [AcArAGga sU0 5 / 1] ityatrAcArasUtre yAvantaH kecana loke'smin pAkhaNDiloke viparAmRzantItyarthAbhidhAne avantijanapade keyAvaMtI rajjuvantAH lokaH parAmRzati kUpe ityAha / ubhayabhedastu dvayorapi yAthAtmyopamardai yathA-dharmo maMgalamutkRSTaH, ahiMsA parvatamastake 1. akSepeNAvika(pha)laM-mu0 | P.L. pratyoH dharmabinduvRttau ca-akSepeNAvikalaM0 // 2. yathA AvaMti logaMsi L.P. // 3. vipparamasaMti-P. / viparAmusaMti-mu / viparAmasaMti L // 4. avantijanapade keyA(0) rajjustAM(vanto) lokaH mu0 / Avanti janapade keyArabruvaMtA lokaH P.L.C. / Avanti janapade keyavaMtI-rajjurvAntA lokaH viparAmRzati-iti dharmabinduvRttau pa0 18 // 5. mngglmukksth:P| maGgalamutkRSTa-iti dharmabinduvRttau / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadezanApradAnavidhiH-zlo0 19 // ] [35 ityAdi / doSazcAtra vyaJjanabhedAdarthabhedaH, tadbhede kriyAyAH, kriyAbhede ca mokSAbhAvaH, tadabhAve ca nirarthakA dIkSeti / darzanAcAro'pi niHzaGkita-niSkAGkSita-nirvicikitsA-'mUDhadRSTi-upabaMhAsthirIkaraNa-vAtsalya-tIrthaprabhAvanAbhedAdaSTadhaiva / tatra 'niHzaGkita iti' zaGkanaM zaGkitam , nirgataM zaGkitaM yato'sau niHzaGkitaH, dezasarvazaGkArahita ityarthaH / tatra dezazaGkA -samAne jIvatve kathameko bhavyo'parastvabhavya iti zaGkate, sarvazaGkA tu prAkRtanibaddhatvAt sakalamevedaM parikalpitaM bhaviSyatIti / na punarAlocayati yathA-bhAvA hetugrAhyA ahetugrAhyAzca, tatra hetugrAhyA jIvAstitvAdayaH, ahetugrAhyA bhavyatvAdayo'smadAdyapekSayA prakRSTajJAnagocaratvAttaddhetUnAmiti / prAkRtanibandho'pi bAlAdisaMdhAraNa iti / uktaM ca - "bAlastrImandamUrkhANAM, nRNAM cAritrakAGkSiNAm / anugrahArthaM tattvajJaiH, siddhAntaH prAkRtaH kRtaH // 1 // [] dRSTeSTAviruddhatvAcca nAyaM parikalpanAgocaraH / tatazca ni:zaGkito jIva evArhacchAsanapratipanno darzanAcAra ityucyate / anena darzana-darzaninorabhedopacAramAha, tadekAntabhede tvadarzanina iva phalAbhAvAnmokSAbhAva ityevaM zeSapadeSvapi bhAvanA kAryA / tathA niSkAGkSito dezasarvakAGkSArahitaH / tatra dezakAGkSA-ekaM darzanaM kAGkSate digambaradarzanAdi, sarvakAGkSA tu sarvANyeveti, nAlokayati SaDjIvanikAyapIDAmasatprarUpaNAM ceti / vicikitsA mativibhramo, nirgatA vicikitsA yasmAdasau nirvicikitsaH / sAdhvevaM jinadarzanam , kintu pravRttasyApi sato mamAsmAt phalaM bhaviSyati vA na vA ?, kRSivalAdikriyAsUbhayathApyupalabdheritikuvilparahitaH, na hyavikala upAya upeyavastupariprApako na bhavatIti saJjAtanizcaya ityarthaH, yadvA nivijugupso jugupsaarhitH| ____ tathA amUDhadRSTiH, bAlatapasvitapovidyAdyatizayairna mUDhA svabhAvAnna calitA dRSTiH samyagdarzanarUpA yasyAsau amUDhadRSTiH, etAvAn guNipradhAno darzanAcAranirdezaH / adhunA guNapradhAnaH-upabRMhaNaM nAma samAnadhArmikANAM sadguNaprazaMsanena tavRddhikaraNam , sthirIkaraNaM dharmAd viSIdatAM tatraiva sthApanam , vAtsalyaM samAnadhArmikajanopakArakaraNam , prabhAvanA dharmakathAdibhistIrthakhyApaneti / guNapradhAnazcAyaM nirdezo guNa-guNinoH kathaJcid bhedakhyApanArtham , ekAntAbhede guNanivRttau guNino'pi nivRtteH zUnyatA''pattiriti / 1. nibandhano'pi0 / // 2. smRtaH-mu0-C / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAraH cAritrAcAro'STadhA paJcasamiti-triguptibhedAt tatsvarUpaM ca pratItameva / tapaAcArastu dvAdazavidhaH, bAhyA-'bhyantaratapaHSaTkadvayabhedAt / tatra - "anazanamUnodaratA, vRtteH saMkSepaNaM rasatyAgaH / kAyaklezaH saMlInateti bAhyaM tapaH proktam // 1 // [ prazama.kA./175 ] prAyazcittaM dhyAnaM, vaiyAvRttyavinayAvathotsargaH / svAdhyAya iti tapaH SaTprakAramAbhyantaraM bhavati // 2 // [ prazama.kA./176] vIryAcAraH punaranidbhutabAhyAbhyantarasAmarthyasya sataH anantaroktaSaTtriMzadvidhe jJAnadarzanAdyAcAre yathAzakti pratipattilakSaNaM parAkramaNam , pratipattau ca yathAbalaM pAlaneti / tathA "nirIhazakyapAlaneti" [ sU0 70 ] nirIheNaihikapAralaukikaphaleSu rAjyadevatvAdilakSaNeSu vyAvRttAbhilASeNa zakyasya jJAnAcArAdervihitamidamitibuddhyA pAlanA kAryA iti ca kathyata iti / tathA "azakye bhAvapratipattiriti" [sU0 71] 'azakye' jJAnAcArAdivizeSa eva kartumapAryamANe kuto'pi dhRti-saMhanana-kAla-balAdivaikalyAd , 'bhAvapratipattiH' bhAvenAnta:karaNena pratipattiranubandhaH, na punastatra pravRttirapi, akAlautsukyasya tattvata ArtadhyAnatvAditi / tathA "pAlanopAyopadeza iti" [sU0 72 ] etasmin jJAnAdyAcAre pratipanne sati pAlanAya upAyasyAdhikaguNatulyaguNalokamadhyasaMvAsalakSaNasya nijaguNasthAnakocitakriyAparipAlanAnusmAraNasvabhAvasya copadezo dAtavya iti / tathA "phalaprarUpaNeti"[sU073 ] asyAcArasya samyakparipAlitasya sataH phalamihaiva tAvadupaplavahrAso bhAvaizvaryavRddhirjanapriyatvaM ca, paratra ca sugatijanmottamasthAnalAbhaH, paramparayA nirvANAvAptizceti yatkAryaM tasya prarUpaNA prajJApanA vidheyeti / ___ atraiva vizeSamAha-"devaddhivarNanamiti" [ sU0 74] devAnAmRddhevibhUtirUpAdilakSaNAyA varNanaM prakAzanam , yathA-tatrottamA rUpasampat , satsthitiprabhAvasukhadyutilezyAyogaH, vizuddhendriyAvadhitvam , prakRSTAni bhogasAdhanAni, divyo vimAnanivaha ityAdi vakSyamANameva / ___tathA "sukulAgamanoktiriti"[ sU0 75 ] devasthAnAccyutAvapi viziSTe deze, viziSTe kAle, niSkalaGke'nvaye udagre sadAcAreNAkhyAyikApuruSayukte'nekamanorathAvapUrakamatyantaniravadyaM janmetyAdivakSyamANalakSaNaiva (uktiH)| 1. 0lakSaNaiva-P.L.C. I 0lakSaNaivoktiH-iti dharmabinduvRttau / / D:\new/d-1.pm5!3rd proof
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadezanApradAnavidhiH-zlo0 19 // ] [37 tathA "kalyANaparamparA''khyAnamiti'[sU0 76 ] tataH sukulAgamanAduttaraM kalyANaparamparAyAstatra sundaraM rUpam , Alayo lakSaNAnAM rahitamAmayenetyAdirUpAyA atraiva dharmaphalAdhyAye vakSyamANAyA AkhyAnaM nivedanaM kAryamiti / tathA "asadAcAragarheti" [ sU0 77] asadAcAraH sadAcAravilakSaNo hiMsAnRtAdidazavidhaH pApahetubhedarUpaH / yathoktam - "hiMsAnRtAdayaH paJca, tattvAzraddhAnameva ca / krodhAdayazca catvAra, iti pApasya hetavaH" // 1 // [zA.vA.samu./kA. 4] tasya garhA'sadAcAragardA / yathA - "na mithyAtvasamaH zatrurna mithyAtvasamaM viSam / na mithyAtvasamo rogo, na mithyAtvasamaM tamaH // 1 // [ ] dviSadviSatamorogairduHkhamekatra dIyate / mithyAtvena durantena, jantorjanmani janmani // 2 // [ ] varaM jvAlA''kule kSipto, dehinAtmA hutAzane / na tu mithyAtvasaMyuktaM, jIvitavyaM kadAcana" // 3 // [ ] iti tattvAzraddhAnagardA, evaM hiMsAdiSvapi garhAyojanA kAryA / tathA "tatsvarUpakathanamiti" [sU0 78 ] tasyA'sadAcArasya hiMsAdeHsvarUpakathanam / yathA -"pramattayogAt prANavyaparopaNaM hiNsaa"|[tttvaarthN sU0 78] "asadabhidhAnaM mRSA" / "adattAdAnaM steym"| "maithunmbrhm"| "mUrchA parigrahaH"[ tattvArthasUtra 7 / 10-12] ityaadi| ___tathA "svayaM parihAra iti" [ sU0 79] svayamAcArakathakena parihAro'sadAcArasya saMpAdanIyaH / yataH svayamasadAcAramapariharato dharmakathanaM naTavairAgyakathanamivAnAdeyameva syAnna tu sAdhyasiddhikaramiti / / tathA "RjubhAvA''sevanamiti"[ sU0 80 ] RjubhAvasya kauTilyatyAgarUpasyAsevanamanuSThAnaM dezakenaiva kAryam / evaM hi tasminnavipratAraNakAriNi saMbhAvite sati ziSyastadupadezAnna kuto'pi dUravartI syAditi / tathA "apAyahetutvadezaneti" [sU0 81] apAyAnAmanarthAnAm ihalokaparalokagocarANAM hetutvaM prastAvAdasadAcArasya yo hetubhAvastasya dezanA vidheyA yathA - D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAra: "yanna prayAnti puruSAH, svargaM yacca prayAnti vinipAtam / tatra nimittamanAryaH, pramAda iti nizcitamidaM me" // 3 // [] pramAdazcAsadAcAra iti / apAyAneva vyaktIkurvannAha -"nArakaduHkhopavarNanamiti" [sU0 82] narake bhavA nArakAsteSAmupalakSaNatvAt tiryagAdInAM ca duHkhAnyazarmANi teSAmupavarNanaM vidheyam / yathA - "tIkSNairasibhirdIptaiH, kuntairviSamaiH prshvdhaishckaiH| parazU-trizUla-tomara-mudgara-vAsI-musaNDIbhiH // 1 // [] saMbhinnatAluzirasazchinnabhujAzchinnakarNanAsoSThAH / bhinnahRdayodarAntrA, bhinnAkSipuTAH suduHkhArtAH // 2 // [ ] nipatanta utpatanto, viceSTamAnA mahItale dInAH / nekSante trAtAraM, nairayikAH karmapaTalAndhAH // 3 // [ ] kSuttRhimAnyuSNabhayAhitAnAM, parAbhiyogavyasanAturANAm / aho tirazcAmatiduHkhitAnAM, sukhAnuSaGgaH kila vArtametat // 4 // [] mAnuSyake'pi dAridraya-roga-daurbhAgya-zoka-mukhyAni / jAti-kulA-'vayavAdinyUnatvaM cAznute prANI // 5 // [] deveSu cyavanaviyogaduHkhiteSu , krodheA-mada-madanAtitApiteSu / AryA nastadiha vicArya saMgirantAM,yat saukhyaM kimapi nivedniiymsti"||6||[]iti / tathA "duSkulajanmaprazastiriti" [sU0 83] duSkuleSu zaka-yavana zabarabarbarAdisambandhiSu yajjanma asadAcArANAM prANinAM prAdurbhAvastasya prazastiH prajJApanA kAryA / ___ tatra cotpannAnAM kim ? ityAha -"duHkhaparamparAnivedanamiti''[sU0 84] du:khAnAM zArIra-mAnasAzarmalakSaNAnAM yA paramparA pravAhastasyA nivedanaM prarUpaNaM, yathA - asadAcArapAravazyAjjIvA duSkuleSUtpadyante / tatra cAsundaravarNa-rasa-gandha-sparzazarIrabhAjAM teSAM duHkhanirAkaraNanibandhanasya dharmasya svapne'pyanupalambhAddhisA-'nRta-steyAzuddhakarmapravaNAnAM narakAdiphalaH pApakarmopacaya eva saMpadyate / tadabhibhUtAnAm iha paratra cA'vyavacchinnAnubandhA duHkhaparamparA prasUyate / yaducyate - 1. zokamukhyAni-P.L.C. / zokamauANi-mu0 dharmabinduvRttau ca // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadezanApradAnavidhiH-zlo0 19 // ] [39 "karmabhireva sa jIvo, vivazaH saMsAracakramupayAti / dravyakSetrAddhAbhAvabhinnamAvarttate bahuzaH" // 1 // [ ] tathA "upAyato mohanindeti'' [sU0 85 ] upAyata upAyenAnarthapradhAnAnAM mUDhapuruSalakSaNAnAM prapaJcanarUpeNa mohasya mUDhatAyA nindA anAdaraNIyatAkhyApaneti / yathA - "amitraM kurute mitraM, mitraM dveSTi hinasti ca / karma cArabhate duSTaM, tamAhurmUDhacetasam // 1 // [] arthavantyupapannAni, vAkyAni guNavanti ca / naiva mUDho vijAnAti, mumUrSuriva bhaiSajam // 2 // [ ] samprAptaH paNDitaH kRcchaM, pUjayA pratibudhyate / mUDhastu kRcchramAsAdya, zilevAmbhasi majjati" // 3 // [ ] athavopAyato mohaphalopadarzanadvAralakSaNAnmohanindA kAryeti - "janmamRtyujarAvyAdhirogazokAdyupadrutAm / vIkSamANA api bhuvaM, nodvijantyapi mohataH // 1 // [] dharmabIjaM paraM prApya, mAnuSyaM karmabhUmiSu / na satkarmakRSAvasya, prayatante'lpamedhasaH // 2 // [ ] 'asyeti' dharmabIjasya / "baDizAmiSavat tucche, kusukhe daarunnodye| saktAstyajanti sacceSTAM, dhigaho dAruNaM tamaH // 3 // [ ] iti / tathA "sajjJAnaprazaMsanamiti'[ sU0 86] sadaviparyastaM jJAnaM yasya sa sajjJAnaH paNDito janastasya, sato vA jJAnasya vivecanalakSaNasya prazaMsanaM puraskAra iti / yathA - "tannetraistribhirIkSate na girizo no padmajanmASTabhiH, skando dvAdazabhirna vA na maghavA cakSuHsahasreNa ca / sambhUyApi jagatrayasya nayanaistadvastuno vIkSate, pratyAhRtya dRzaH samAhitadhiyaH pazyanti yat paNDitAH" // 1 // [ ] iti / tathA- "nA'prApyamabhivAJchanti, naSTaM necchanti zocitum / Apatsu ca na muhyanti, narAH paNDitabuddhayaH // 2 // [] 1. dviSTi-L.P.C. || 2. no0 mu0|| D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40] [dharmasaMgraha:-prathamAdhikAraH na hRSyatyAtmano mAne, nApamAne ca ruSyati / gAGgo hada ivAkSobhyo, yaH sa paNDita ucyate // 3 // [] tathA-"puruSakArasatkatheti" [sU0 87] puruSakArasyotsAhalakSaNasya satkathA mAhAtmyaprazaMsanaM / yathA - "durgA tAvadiyaM samadraparikhA tAvannirAlambanaM, vyomaitannanu tAvadeva viSamaH pAtAlayAtrAgamaH / datvA mUrddhani pAdamudyamabhido daivasya kIrtipriyai vIrairyAvadaho na sAhasatulAmAropyate jIvitam" // 1 // [] tathA- "vihAya pauruSaM karma, yo daivamanuvarttate / tad vinazyati taM prApya, klIbaM patimivAGganA" // 1 // [ ] iti / tathA- "vIryaddhivarNanamiti" [sU0 88] vIryaddheH prakarSarUpAyAH zuddhAcArabalalabhyAyAstIrthakaravIryaparyavasAnAyA varNanamiti / yathA- "meruM daNDaM dharAM chatraM, yat kecit kartumIzate / ___ tat sadAcArakalpadruphalamAhurmaharSayaH" // 1 // [] tathA- "pariNate gambhIradezanAyoga iti"[sU0 89] pariNate gambhIrAyAH pUrvadezanApekSayA'tyantasUkSmAyA AtmAstitvatadvandhamokSAdikAyA dezanAyA yogo vyApAra: kAryaH / idamuktaM bhavati-yaH pUrvaM sAdhAraNaguNaprazaMsAdiranekadhopadezaH prokta Aste, sa yadA tadAvArakakarmahrAsAtizayAdaGgAGgIbhAvalakSaNaM pariNAmamupAgato bhavati, tadA jIrNe bhojanamiva gambhIradezanAyAmasau dezanArho'vatAryata iti / ayaM ca gambhIradezanAyogo na zrutadharmakathanamantareNopapadyata ityAha -zrutadharmakathanamiti"[sU090 ] zrutadharmasya vAcanA-pracchanA parAvarttanA'nuprekSA-dharmakathanalakSaNasya sakalakuzalakalApakalpadrumavipulAlavAlakalpasya kathanaM yathA - "cakSuSmantasta eveha, ye zrutajJAnacakSuSA / samyak sadaiva pazyanti, bhAvAn heyetarAnnarAH" // 1 // [ ] ayaM ca zrutadharmaH pratidarzanamanyathAnyathA pravRtta iti nAsAvadyApi tat samyagbhAvaM vivecayitumalamityAha - "bahutvAt parIkSAvatAra iti" [sU0 91] tasya hi bahutvAcchUtadharmANAM zrutadharma itizabdasamAnatayA vipralabdhabuddheH parIkSAyAM trikoTiparizuddhilakSaNAyAM zrutadharmasambandhinyAmavatAra: kAryaH / anyatrApyavAci - D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ [41 dharmadezanApradAnavidhiH-zlo0 19 // ] "taM zabdamAtreNa vadanti dharma, vizve'pi lokA na vicArayanti / sa zabdasAmye'pi vicitrabhedaivibhidyate kSIramivArjunIyam // 1 // [] lakSmI vidhAtuM sakalAM samarthaM, sudurlabhaM vizvajanInamenam / parIkSya gRhNanti vicAradakSAH, suvarNavadvaJcanabhItacittAH // 2 // [ ] iti / parIkSopAyamevAha -"kaSAdiprarUpaNeti' [ sU0 92] yathA suvarNamAtrasAmyena tathAvidhamugdhalokeSvavicAreNaiva zuddhAzuddharUpasya suvarNasya pravRttau kaSa-ccheda-tApAH parIkSaNAya vicakSaNairAdriyante / tathA'trApi zrutadharme parIkSaNIye kaSAdInAM prarUpaNeti / kaSAdInevAha -"vidhipratiSedhau kaSa iti" [sU0 93] vidhiraviruddhakarttavyA'rthopadezakaM vAkyaM / yathA -svargakevalArthinA tapodhyAnAdi karttavyam , samitiguptizuddhA kriyA ityAdi / pratiSedhaH punarna hiMsyAt sarvabhUtAni, nAnRtaM vadedityAdi, tato vidhizca pratiSedhazca vidhi-pratiSedhau kim ? ityAha -kaSaH suvarNaparIkSAyAmiva kaSapaTTake rekhA / idamuktaM bhavati -yatra dharme uktalakSaNo vidhiH, pratiSedhazca pade pade supuSkala upalabhyate, sa dharmaH kaSazuddhaH / na puna: - "anyadharmasthitAH sattvA, asurA iva vissnnunaa| ucchedanIyAsteSAM hi, vadhe doSo na vidyate" // 1 // [] ityAdikavAkyagarbha iti / chedamAha-"tatsaMbhavapAlanAceSToktizcheda iti" [ sU0 94] tayovidhi-pratiSedhayoranAvirbhUtayoH saMbhavaH, prAdurbhUtayozca pAlanA rakSArUpA, tatastatsambhavapAlanArthaM yA ceSTA bhikSATanAdibAhyakriyArUpA, tasyA uktizchedaH / yathA kaSazuddhAvapyantarAmazuddhimAzaGkamAnAH sauvarNikAH suvarNagolikAdezchedamAdriyante, tathA kaSazuddhAvapi dharmasya chedamapekSante / sa ca chedo vizuddhabAhyaceSTArUpo, vizuddhA ca ceSTA sA yatrAsantAvapi vidhipratiSedhAvabAdhitarUpau svAtmAnaM labhete / labdhAtmAnau cAticAralakSaNopacAravirahitau uttarottarAM vRddhimanubhavataH / sA yatra dharme ceSTA saprapaJcA procyate sa dharmaH chedazuddha iti / yathA kaSa-cchedazaddhamapi savarNaM tApamasahamAnaM kAlikonmIlanadoSAnna suvarNabhAvamaznute / evaM dharmo'pi satyAmapi kaSacchedazuddhau tApaparIkSAyAmanirvahamANo na 1. samarthAM-mu0 P mUla / samartha-C.L.P. saMzodhitaM dharmabinduvRttau ca / / 2. cAticAralakSaNApacAra0 mu0 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAraH svabhAvamAsAdayatyatastApaM prajJApayannAha - "ubhayanibandhanabhAvavAdastApa iti" [ sU0 95] ubhayoH kaSa-cchedayoranantaramevoktarUpayonibandhanaM pariNAmi kim ? ityAha -tApo'tra zrutadharmaparIkSAdhikAre / idamuktaM bhavati -yatra zAstre dravyarUpatayA'pracyutAnutpannaH paryAyAtmakatayA ca pratikSaNamaparAparasvabhAvAskandanenAnityasvabhAvo jIvAdiravasthApyate syAt tatra tApazuddhiH / yataH pariNAminyevAtmAdau tathAvidhAzuddhaparyAyanirodhena dhyAnAdhyayanAdyaparazuddhaparyAyaprAdurbhAvAduktalakSaNaH kaSo bAhyaceSTAzuddhilakSaNazca cheda upapadyate na punaranyatheti / ___ eteSAM madhyAt ko balIyAnitaro vA ? iti prazne yat karttavyaM tadAha -"amISAmantaradarzanamiti' [ sU0 96] amISAM trayANAM parIkSAprakArANAM parasparamantarasya vizeSasya samarthA-'samartharUpasya darzanaM kAryamupadezakena / tadeva darzayati -"kaSa-cchedayorayatna iti" [sU0 97 ] kaSa-cchedayoH parIkSA'kSamatvenAdaraNIyatAyAmayatno'tAtparya matimatAmiti / kutaH ? ityAha -"tadbhAve'pi tApAbhAve'bhAva iti" [ sU0 98] tayoH kaSacchedayorbhAvaH sattA tadbhAvastasmin , kiM punaratadbhAve ? ityapizabdArthaH / kim ? ityAha -'tApAbhAve' uktalakSaNatApavirahe abhAva: paramArthato'sattaiva parIkSaNIyasya, na hi tApe vighaTamAnaM hema kaSa-cchedayoH satorapi svaM svarUpaM pratipattumalam , jAtisuvarNatvAt tasya / etadapi katham ? ityAha -"tacchuddhau hi tatsAphalyamiti" [ sU0 99] tacchuddhau tApazuddhau hi yasmAt tatsAphalyaM tayoH kaSa-cchedayoH saphalabhAvaH / tathAhi -dhyAnA'dhyayanAdiko'rtho vidhIyamAnaH prAgupAttakarmanirjaraNaphalaH / hiMsAdikazca pratiSidhyamAno navakarmopAdAnanirodhaphalaH, bAhyaceSTAzuddhizcAnayorevAnAvirbhUtayoryogenAvirbhUtayozca paripAlanena phalavatI syAt / na cApariNAminyAtmanyuktalakSaNau kaSa-cchedau svakAryaM kartuM prabhaviSNU syAtAmiti tayostApazuddhAveva saphalatvamupapadyate na punaranyatheti / nanu phalavikalAvapi tau bhaviSyata ityAha-"phalavantau ca vAstavAviti" [sU0 100 ] uktalakSaNabhAjau santau punastau kaSacchedau vAstavau kaSacchedau bhavataH / svasAdhyakriyAkAriNo hi vastuno vastutvamuzanti santaH / vipakSe bAdhAmAha -"anyathA yAcitakamaNDanamiti' [sU0 101] anyathA 1. tau tAviti-P.C. || 2. uktalakSaNaphalabhAjau-C.L. || 3. tau vAstavau-C.P.L. || D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadezanApradAnavidhi : - zlo0 19 // ] [ 43 phalavikalau santau vastuparIkSAdhikAre samavatAritAvapi tau yAcitakamaNDanam / dvividhaM hyalaGkAraphalam - nirvAhe sati parizuddhA''bhimAnikasukhajanikA svazarIrazobhA, kathaJcinnirvahaNAbhAve ca tenaiva nirvAhaH / na ca yAcitakamaNDane etad dvitIyamapyasti, parakIyatvAt tasya, tato yAcitakamaNDanamiva yAcitakamaNDanam / idamuktaM bhavati dravyaparyAyobhayasvabhAve jIve kaSacchedau nirupacaritatayopasthApyamAnau svaphalaM pratyavandhyasAmarthyAveva syAtAm, nityAdyekAntavAde tu svavAdazobhArthaM tadvAdibhiH kalpya - mAnAvapyetau yAcitakamaNDanAkArau pratibhAsete, na punaH svakAryakarAviti / Aha--avagataM yathA kaSa- ccheda - tApazuddhaH zrutadharmo grAhyaH paraM kiMpraNetRko'sau pramANamiti vyatirekataH sAdhayannAha - " nAtattvavedivAdaH samyagvAda iti" [sU0 102 ] na naiva atattvavedinaH sAkSAdeva vastutattvamajJAtuM zIlasya puruSavizeSasyArvAgdarzina ityarthaH / vAdo vastupraNayanamatattvavedivAdaH / kim ? ityAha - samyagvAdo yathAvasthitArthavAdaH, sAkSAdavIkSamANena hi pramAtrA proktaM jAtyandhacitrakaranarAlikhitacitrakarmavat yathAvasthitarUpavisaMvAdenAsamaJjasameva zAstraM syAditi kathaM tadbhASitaM vastu aviparItarUpatAM pratipattumutsahata iti / -- samyagvAdatAyA evopAyamAha - " bandhamokSopapattitastacchuddhiriti " [sU0 103 ] bandho mithyAtvAdihetubhyo jIvasya karmapudgalAnAM ca vanyaya: piNDayoriva kSIra- nIrayoriva vA parasparamavibhAgapariNAmenAvasthAnam, mokSaH punaH samyagdarzana - jJAna cAritrebhyaH karmaNAmatyantocchedaH, tato bandhazca mokSazca bandha-mokSau tayorupapattirghaTanA tasyAH sakAzAcchuddhirvastuvAdanirmalatA cintanIyA / idamuktaM bhavati - yasmin siddhAnte bandhamokSayogya AtmA taistairvizeSairnirUpyate sa sarvavedipuruSapratipAdita iti kovidairnizcIyate iti / iyamapi bandhamokSopapattiryathA yujyate tathA''ha - " iyaM badhyamAnabandhanabhAve iti" [sU0 104] iyaM bandhamokSopapattirbadhyamAnasya bandhanasya ca vakSyamANasya bhAve sadbhAve sati bhavati / kuta: ? ityAha -kalpanAmAtramanyatheti " [sU0 105 ] yasmAt kAraNAdiyaM kalpanaiva kevalA vitathArthapratibhAsarUpA, na punastatra pratibhAsamAno'rtho'pIti kalpanAmAtram, anyathA mukhyabadhyamAnabandhanayorabhAve varttate iti / badhyamAnabandhana eva vyAcaSTe - -" badhyamAna AtmA 1. jAtyandhacitrakanarA0 P. L. C. // 2. tayorupapattirutpattirghaTanA - mu0 C. / P. L. pratyoH dharmabinduvRttAvapi--tayorupapattirghaTanA - iti // 3. badhyamAnaM-mu0 // D:\new/d-1.pm5\ 3rd proof
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAra: bandhanaM vastusatkarmeti" [sU0 106] tatra badhyamAnaH svasAmarthyatirodhAnena pAravazyamAnIyamAnaH, kaH ? ityAha -AtmA caturdazabhUtagrAmabhedabhinno jIvaH pratipAdyate / tathA badhyate mithyAtvAdibhirhetubhirAtmA'neneti bandhanam , kim ? ityAha -vastusatparamArthato vidyamAnam karma jJAnAvaraNAdi anantAnantaparamANupracayasvabhAvamata eva mUrtaprakRtIti / atrAtmagrahaNena sAGkhyamatanirAsamAha / yatastatrocyate - "AtmA na badhyate, nApi saMsarati kazcit saMsarati badhyate mucyate ca nAnAzrayA prakRtiH" / [zA.vA.sa./3-34] vastusadgrahaNena na tu saugatamatasya / yatastatrApi paThyate - "cittameva hi saMsAro, rAgAdiklezavAsitam / tadeva tairvinirmuktaM, bhavAnta iti kathyate" ||1||[shaa.vaa.s./5-30] 'rAgAdiklezavAsitamiti' rAgAdiklezaiH sarvathA cittAdavyatiriktairvAsitaM saMskRtam / evaM hi badhyamAnAnna bhinnaM vastu satkarmetyupagataM bhavati / tatra prakRtereva bandhamokSAbhyupagame AtmanaH saMsArA'pavargAvasthayorabhinnaikasvabhAvatvena yoginAM yama-niyamAdyanuSThAnaM muktiphalatayoktaM yadyogazAstreSu tad vyarthameva syAt / bauddhasyApi cittAdavyatiriktakarmavAdino'vastusattvameva karmaNaH syAt , yato yadyato'vyatiriktasvarUpaM tat tadeva bhavati, na ca loke tadeva tenaiva badhyate iti pratItirasti, badhyamAna-bandhanayoH puruSa-nigaDAdirUpayobhinnasvabhAvayoreva loke vyavahriyamANatvAt / kiJca -cittamAtratve karmaNo'bhyupagamyamAne saMsArApavargayorbhedo ne pratiprApnoti, cittamAtrasyobhayatrApyavizeSAt / bandhamokSahetUnevAha -"hiMsAdayastadyogahetavastaditare taditarasyeti" [ sU0 107] 'hiMsAdayaH' iti hiMsAnRtAdayo jIvapariNAmavizeSAH, kim ? ityAha -tadyogahetavastasya bandhasya saMsAraphalatvena paramArthacintAyAM pApAtmakasyaiva yogahetava AtmanA saha bandhakAraNabhAvamApannA vartante / yadavAci - "hiMsA'nRtAdayaH paJca, tattvA'zraddhAnameva ca / krodhAdayazca catvAra, iti pApasya hetavaH" // 1 // [ zA.vA.sa./1-4] tathA 'taditare' tebhyo hiMsAdibhya itare'hiMsAdaya eva, 'taditarasya' tasmAd bandhAditaro mokSastasyAnurUpakAraNaprabhavatvAt sarvakAryANAmiti / 1. sa ca-P.L. // 2. na (prati) prApnoti-mu0 / na pratiprApnoti-P.L.C. / na prApnoti-iti dharmabinduvRttau // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadezanApradAnavidhiH - zlo0 19 // ] [ 45 bandhasyaiva svarUpamAha -'"pravAhato'nAdimAniti" [sU0 108 ] pravAhataH paramparAto'nAdimAn AdibhUtabandhakAlavikalaH / atraivArthe upacayamAha -'" kRtakatve'pyatItakAlavadupapattiriti " [ sU0 109 ] 'kRtakatve'pi' svahetubhirniSpAditatve'pi bandhasyAtIta kAlasyevopapattirghaTanA'nAdimattvasya vaktavyA / kimuktaM bhavati ? pratikSaNaM kriyamANo'pi bandhaH pravAhApekSayA'tItakAlavadanAdimAneva / atha yAdRzAdanayordRSTAntadAntikabhAvo'bhUt taM sAkSAdeva darzayannAha -' varttamAnatAkalpaM kRtakatvamiti" [sU0 110 ] yAdRzI atItakAlasamayAnAM varttamAnatA tatkalpaM kriyamANatvamityupanyasituM yuktaM syAt / yAdRzI cAtmani prAgupanyastA bandhahetava upapadyante tamanvayavyatirekAbhyAmAha " pariNAminyAtmani hiMsAdayo bhanne'bhinne ca dehAditi" [sU0 111 ] pariNamanaM pariNAmo dravyarUpatayA'vasthitasyaiva vastunaH paryAyAntarapratipattiH / yathoktam - " pariNAmo hyarthAntaragamanaM na ca sarvathA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinAzaH, pariNAmastadvidAmiSTaH " // 1 // [ ] pariNAmo nityamasyAstIti pariNAmI tatra, Atmani jIve, 'hiMsAdayaH' prAgnirUpitA upapadyante, tathA 'bhinne' pRthagrUpe 'abhinne ca' tadviparIte, cakAro vizeSaNasamuccaye, kasmAd ? ityAha -'dehAt' zarIrAt / atraivArthe vipakSe bAdhAmAha - " anyathA tadayoga iti" [sU0 112] yadi pariNAmyAtmA bhinnAbhinnazcadehAnneSyate, tadA teSAM hiMsAdInAM bandhahetutayopanyastAnAmayogo'ghaTanA / katham ? ityAha -"nitya evAdhikArato'saMbhavAditi" [sU0 113 ] nitya eva `acyutAnutpannasthiraikasvabhAve Atmani na tu paryAyanayAvalambanenAnityarUpe'pItyevakArArtho'bhyupagamyamAne dravyAstikanayAvaSTambhato'dhikAratastilatuSatribhAgamAtramapi pUrvasvarUpAdapracyavamAnatvenAsambhavAdaghaTanAt hiMsAyAH, yato vivakSitahiMsA vivakSitaparyAyavinAzAdisvabhAvA zAstreSu gIyate / yathoktam 1. kAlasyaivo0 L.P. // 2. jIva - P.L.C. // 3. a (pra) cyu0 mu0 apracyu0 dharmavinduvRttau // 4. paryAya na (ta) yA0 - mu0 / paryAyatayA0 L.P.C.I D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAraH "tatparyAyavinAzo, duHkhotpAdastathA ca saMklezaH / eSa vadho jinabhaNito, varjayitavyaH prayatnena" // 1 // [ ] tathA "anitye cAparA'hiMsaneneti"[sU0 114] 'anitye ca' sarvathA pratikSaNabhaGgare punarAtmanyabhyupagamyamAne sati, apareNa kenacillubdhakAdinA ahiMsanenA'vyApAdanena, kasyacicchUkarAdehiMsA'sambhavaH / pratikSaNabhaGgaratvAbhyupagame hi sarveSvAtmasu svata eva svajanmalAbhakSaNAnantaraM sarvathA nivartamAneSu kaH kasya hiMsakaH? ko vA kasya hiMsanIyaH? iti / tathA "bhinna eva dehAnna spRSTavedanamiti" [ sU0 115 ] yadi hi 'bhinna eva' vilakSaNa eva sarvathA dehAdAtmA tadA 'na' naiva spRSTasya yoSiccharIrazayanAsanAdeH kaNTakajvalanajvAlAdezca iSTAniSTarUpasparzanendriyaviSayasya dehena spRzyamAnasya vedanamanubhavanaM prApnoti bhoginaH puruSasya / na hi devadatte zayanAdIni bhogAGgAni spRzati viSNumitrasyAnubhavapratItirastIti / tathA "nirarthakazcAnugraha iti" [ sU0 116] 'nirarthaka:' puruSasaMtoSalakSaNaphalavikalazcaH samuccaye / 'anugrahaH' srakcandanAGganAvasanAdibhirbhogAGgairupaSTambho bhaved dehasya, dehAdAtmano'tyantabhinnatvAt , nigrahasyApyupalakSaNametat / evaM bhedapakSaM nirAkRtyAbhedapakSanirAkaraNAyAha-"abhinna evAmaraNaM vaikalyAyogAditi" [ sU0 117 ] 'abhinna eva' dehAt sarvathA nAnAtvamanAlambamAne Atmani sati 'caitanyaviziSTaH kAyaH puruSa iti matAvalambinAM suraguruziSyANAmabhyupagamena' kim ? ityAha -'amaraNaM' mRtyorabhAva Apadyate AtmanaH / kutaH? ityAha -vaikalyasyAyogAdaghaTanAt , yato mRte'pi dehe na kiJcit pRthivyAdibhUtAnAM dehArambhakANAM vaikalyamupalabhyate, vAyostatra vaikalyamiti cet ? na, vAyumantareNa utsUnabhAvA'yogAt , tarhi tejasastatra vaikalyamastIti cet , na, tejaso vyatirekeNa kuthitabhAvApratipatteriti kathaM dehAbhinnAtmavAdinAM maraNamupapannaM bhavediti ? | prAktanAvasthayorvAyu-tejasostatrAbhAvAt maraNamupapadyate iti cet ? ucyate - "maraNe paralokAbhAva iti"[ sU0 118 ] 'maraNe' abhyupagamyamAne paralokasyAbhAvaH prasajyate, na hi dehAdabhinna evAtmanyabhyupagamyamAne kazcit paralokayAyI siddhyati, dehasyAtraiva tAvatpAtadarzanAt tadvyatiriktasya cAtmano'nabhyupagamAt / na ca vaktavyaM paraloka eva tarhi nAsti, tasya sarvaziSTaiH pramANopaSTambhopapannatvenAbhISTatvAt pramANaM cedam -yo yo'bhilASaH sa so'bhilASAntarapUrvako dRSTo, yathA yauvanakAlAbhilASo bAlakAlI D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadezanApradAnavidhiH-zlo0 19 // ] [47 nAbhilASapUrvakaH / abhilASazca bAlasya tadaharjAtasya prasAritalocanasya mAtuH stanau nibhAlayataH stanyaspRhArUpaH / yacca tadabhilASAntaraM tanniyamAd bhavAntarabhAvIti / ____ tathA "dehakRtasyAtmanA'nupabhoga iti" [ sU0 119] ekAntabhede dehA''tmanoH 'dehakRtasya' zubhasyAzubhasya vA 'AtmanAnupabhogaH' sukhaduHkhAnubhavadvAreNA'vedanamApadyate / na hi kazcidanyakRtaM zubhamazubhaM vA vedayitumarhati, kRtanAzAkRtAbhyAgamadoSaprasaGgAditi / tathA "AtmakRtasya deheneti" [sU0 120] yadi ca dehAd bhinna evAtmetyabhyupagamastadA 'AtmakRtasya' kuzalAdakuzalAdvA'nuSThAnAdAtmasamupAjitasya zubhasyAzubhasya ca karmaNa ihAmutra ca dehena kAnupabhogo'vedanaM prasajyate, akRtatvAt / yadi nAmaivamApadyate tathApi ko doSaH ? ityAha - "dRSTeSTabAdheti" [sU0 121] dRSTasya sarvalokapratItasya dehakRtasyAtmanA AtmakRtasya ca dehena yaH sukhaduHkhAnubhavastasya iSTasya ca zAstrasiddhasya bAdhA'pahnavaH prApnoti / tathAhi -dRzyata evAtmA dehakRtAccauryapAradAryAdyanAryakAryAccArakAdau cirazoka-viSAdAdIni duHkhAni samupalabhamAnaH / zarIraM ca tathAvidhamanaHsaGkSobhAdApannajvarAdijanitavyathAmanubhavati / na ca dRSTeSTApalApitA yuktA satAm , nAstikalakSaNatvAt tasyAH / ___ itthaM sarvathA nityamanityaM ca tathA dehAd bhinnamabhinnaM cAtmAnamaGgIkRtya hiMsAdInAmasaMbhavamApAdyopasaMharannAha -"ato'nyathaitatsiddhiriti tattvavAda iti"[sU0 122 ] 'ata' ekAntavAdAd 'anyathA' nityA'nityAdisvarUpe Atmani samabhyupagamyamAne etasmin(tsiddhiH) hiMsAhiMsAdisiddhistatsiddhau ca tannibandhanA bandhamokSasiddhiH 'iti' eSa 'tattvavAdaH' pratijJAyate, atattvavAdinA puruSeNa vedituM na pAryata iti / ___ evaM tattvavAde nirUpite kiM kAryam ? ityAha -"pariNAmaparIkSeti" [ sU0 123] 'pariNAmasya' tattvavAdaviSayajJAnazraddhAnalakSaNasya 'parIkSA' ekAntavAdA'rucisUcanavacanasaMbhASaNAdinopAyena nirNayanaM vidheyam / ____ tato'pi kiM kAryam? ityAha - "zuddhe bandhabhedakathanamiti''[ sU0 124] zuddhe' paramAM zuddhimAgate pariNAme 'bandhabhedakathanaM' 'bandhabhedasya mUlaprakRtibandharUpasyASTavidhasya uttaraprakRtibandhasvabhAvasya ca saptanavatipramANasya kathanaM prajJApanaM kAryaM bndhshtkaadigrnthaanusaarenneti| 1. etasmin hiMsA0 P.L.C. / etatsiddhiH-iti dharmabinduvRttau / / 2. yo'tattvaM0 iti dharmabinduvRttau / / 3. bandhazataka gA0 39 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAra: ___ tathA "varabodhilAbhaprarUpaNeti' [ sU0 125 ] 'varasya' tIrthakaralakSaNaphalakAraNatayA'zeSabodhilAbhebhyo'tizAyino 'bodhilAbhasya' 'prarUpaNA' prajJApanA athavA 'varasya' dravyalAbhavyatirekiNaH pAramArthikasya bodhilAbhasya prarUpaNA hetutaH svarUpataH phalatazceti / __ tatra hetutastAvadAha - "tathAbhavyatvAdito'sAviti" [ sU0 126 ] bhavyatvaM nAma siddhigamanayogyatvamanAdipariNAmibhAva Atmasvatattvameva / tathAbhavyatvaM tu bhavyatvasya phaladAnAbhimukhyakAri(rI) vasantAdivadvanaspativizeSasya kAla(:), kAlasadbhAve'pi nyUnAdhikavyapohena niyatakAryakAriNI niyatiH / apacayamAnasaMklezaM nAnAzubhAzayasaMvedanahetuH kuzalAnubandhi karma / samupacitapuNyasaMbhAro mahAkalyANAzayaH pradhAnaparijJAnavAn prarUpyamANArthaparijJAnakuzalaH puruSaH / tatastathAbhavyatvamAdau yeSAM te tathA tebhyo'sau varabodhilAbhaH prAdurasti / svarUpaM ca jIvAdipadArthazraddhAnamasya / atha phalata eva tamevAha - "granthibhede nAtyantasaGkleza iti" [sU0 127 ] iha granthiriva granthidRDho rAgadveSapariNAmaH, tasya grantherbhede'pUrvakaraNavajrasUcyA vidAraNe sati labdhazuddhatattvazraddhAnasAmarthyAd 'nAtyantaM' na prAgivAtinibiDatayA 'saMklezo' rAgadveSapariNAmaH pravarttate / na hi labdhavedhapariNAmo maNiH kathaJcinmalApUritarandhro'pi prAgavasthAM pratipadyata iti / etadapi kutaH ? ityAha -"na bhUyastadvandhanamiti" [sU0 128] yato 'na' 'bhUyaH' punarapi tasya granthebandhanaM niSpAdanaM bhede sati saMpadyata iti / kimuktaM bhavati -yAvatI granthibhedakAle sarvakarmaNAmAyurvarjAnAM sthitirantaHsAgaropamakoTIkoTilakSaNA'vaziSyati tAvatpramANa(NA)mevAsau samyagapalabdhasamyagdarzano jIvaH kathaJcita samyaktvApagamAta tIvrAyAmapi tathAvidhasaMklezaprAptau badhnAti, na punastaM(stAM) bandhenAtikrAmatIti / tathA "asatyapAye na durgatiriti" [sU0 129] asatyavidyamAne 'apAye' vinAze samyagdarzanasya parizuddhabhavyatvaparipAkasAmarthyAnmatibhedAdikAraNAnavAptau 'na' naiva 'durgatiH' kudevatva-kumAnuSatva-tiryaktva-nArakatvaprAptiH saMpadyate, kintu sudevatvasumAnuSatve eva syAtAm , anyatra pUrvabaddhAyuSkebhya iti / tathA "vizuddhezcAritramiti" [ sU0 130] 'vizuddheH' parizuddhaniHzaGkitatvAdi1. vizeSasya kAlasadbhAve'pi P.L. // 2. jIvAdipadArthaH-P.L. || D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadezanApradAnavidhi:-zlo0 19 // ] [49 darzanAcAravAripUraprakSAlitazaGkAdipaGkatayA prakarSaprAptilakSaNAyAH samyagdarzanasatkAyAH sakAzAt kim ? ityAha -'cAritraM' sarvasAvadyayogaparihAraniravadyayogasamAcArarUpaM saMpadyate / zuddhasamyaktvasyaiva cAritrarUpatvAt / tathA cAcArasUtram"jaM moNaMti pAsahA, taM saMmaMti pAsahA / jaM saMmaMti pAsahA, taM moNaMti pAsaha tti" [aacaa.1|5|3 sU0 155] / "bhAvanAto rAgAdikSaya iti''[ sU0 131] bhAvyante mumukSubhirabhyasyante nirantarameva tA iti bhAvanAstAzcAnityatvA'zaraNatvAdayo dvAdaza / yathoktam - "bhAvayitavyamanityatvamazaraNatvaM tathaikatAnyatve / azucitvaM saMsAraH, karmAzravasaMvaravidhizca // 1 // [pra.ra./149] nirjaraNalokavistara-dharmasvAkhyAtatattvacintAzca / bodheH sudurlabhatvaM ca, bhAvanA dvAdaza vizuddhAH" // 2 // [pra.ra./150 ] tAbhyo 'rAgAdikSayo' rAga-dveSa-mohamalapralayaH saJjAyate, samyak cikitsAyA iva vAtapittAdirogApagamaH, pracaNDapavanAdvA yathA meghamaNDalavighaTanam , rAgAdipratipakSabhUtatvAd bhAvanAnAmiti / tato'pi kim ? ityAha -"tadbhAve'pavarga iti" [sU0 132] 'tasya' rAgAdikSayasya 'bhAve' sakalalokA'lokavilokanazAlinoH kevalajJAnadarzanayorlabdhau satyAM nistIrNabhavArNavasya sato jantoH 'apavargaH' uktanirukta udbhavatIti / kiMlakSaNaH ? ityAha - "sa Atyantiko duHkhavigama itIti'' [ sU0 133 ] so'pavargaH atyantaM sakaladuHkhazaktinimUlanena bhavatIti Atyantiko 'duHkhavigamaH' sarvazArIramAnasAzarmaviraha: sarvajIvalokAsAdhAraNAnandAnubhavazceti / itthaM dezanAvidhi prapaJcyopasaMharannAha - "evaM saMvegakRddharma, Akhyeyo muninA paraH / yathAbodhaM hizuzrUSo vitena mahAtmanA''[dha.bi./zlo.10pa.-29] iti / vyAkhyA0 / Aha -dharmAkhyApane'pi yadA tathAvidhakarmadoSAnnAvabodhaH zroturutpadyate tadA kiMphalaM dharmAkhyAnam ? ityAha - "abodhe'pi phalaM proktaM, zrotRNAM munisattamaiH / kthksyvidhaanen,niymaacchuddhcetsH"||1||[dh.bi./shlo.11-p.29 ]iti| sugamam / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAraH Aha -prakArAntareNApi dezanAphalasya saMbhAvyamAnatvAdalamihaiva yatnenetyAzaGkyAha - nopakAro jagatyasmistAdRzo vidyate kvacit / yAdRzI duHkhavicchedAd dehinAM dharmadezanA // 2 // [dha.bi./zlo.12-pa.29] iti / 'na' naivopakAro'nugraho 'jagati' bhuvane 'asmin' upalabhyamAne 'tAdRzo' 'vidyate' samasti 'kvacit' kAle kSetre vA 'yAdRzI' yAdRgrUpA 'duHkhavicchedAt' zArIramAnasaduHkhApanayanAt 'dehinAM' dezanArhANAM 'dharmadezanA' iti dharmadezanAjanito mArgazraddhAnAdirguNaH / tasya ni:zeSaklezalezAkalaGkamokSAkSepaM pratyavandhyakAraNatvAditi nirUpito dharmabindau [adhyAya 2 / pa0 16-30] saddharmadezanApradAnavidhiH / atha saddharmagrahaNayogyatAmAha - saMvignastacchruterevaM, jJAtatattvo naro'naghaH / dRDhaM svazaktyA jAtecchaH, saMgrahe'sya pravarttate // 20 // "evam' uktanItyA 'tacchateH' tasyA dharmadezanAyAH zruteH zravaNAd 'naraH' zrotA pumAn 'anagho' vyAvRttatattvapratipattibAdhakamithyAtvamAlinyaH sannata eva 'jJAtatattvaH' karakamalatalAkalitanistalAsthUlAmalamuktAphalavacchAstralocanabalena lokitasakalajIvAdivastuvAdaH, tathA 'saMvignaH' saMvegamuktalakSaNaM prAptaH san 'jAteccho' labdhacikIrSApariNAmo'rthAd dharme 'dRDham' atisUkSmAbhogapUrvaM yathA syAttathA 'svazaktyA' svasAmarthyena hetubhUtena 'asya' dharmasya saGgrahe samyagvakSyamANayogavandanAdizuddhirUpavidhipUrvaM grahe pratipattau 'pravarttate' pravRttimAdhatte / adRDhamayathAzakti ca dharmagrahaNapravRttau bhaGgasaMbhavena pratyutAnarthasaMbhava iti dRDhasvazaktyorgrahaNaM kRtamiti vizeSagRhidharmagrahaNayogyatA pratipAditA bhavati / zAstrAntare caikaviMzatyA guNairdharmagrahaNArho bhavatIti pratipAditaM / tadyathA - dhammarayaNassa juggo, akkhuddo 1 / rUvavaM 2 / pagaisomo 3 / logappio 4 / akUro 5 / bhIrU 6 / asaDho 7 / sudakkhiNNo 8 // 1 // lajjAluo 9 / dayAlU 10 / majjhattho somadiTThI 11 / guNarAgI 12 / sakkaha 13 / supakkhajutto 14 / sudIhadaMsI 15 / visesannU 16 // 2 // 1. 0balena0 P.L.C. / balenA-mu0 // 2. majjhattho 11-somadiTThI-P.L. // 3. sudIhadarisIiti dharmaratnaprakaraNe / pravacanasAroddhAre gA0 1357 sudIhadaMsI-iti / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 guNAH dharmagrahaNArhasya-zlo0 20 // ] [51 vuDDANugo 17 / viNIo 18 / kayaNNuo 19 / parahiatthakArI a||20|| taha ceva laddhalakkho 21 / iMgavIsaguNehiM saMjutto // 3 // 1 [dharmaratna. gA. 5-7/saM.pra.zrA. gA. 6-8/ pra.sA. gA. 1356-8] etAsAM vyAkhyA -dharmANAM madhye yo ratnamiva varttate jinapraNIto dezaviratisarvaviratirUpo dharmaH sa dharmaratnam , tasya 'yogyaH' ucito bhavatyadhyAhAraH, 'ekaviMzatyA guNaiH saMpanna' iti tRtIyagAthAnte saMbandhaH / ___ tAneva guNAn guNa-guNinoH kathaJcidabheda iti darzanAya guNipratipAdanadvAreNAha - akkhuddo ityAdi / tatrAkSudro'nuttAnamati: 1 / rUpavAn prazastarUpaH, spaSTapaJcendriyarUpa ityarthaH 2 / prakRtisomaH svabhAvato'pApakarmA 3 / lokapriyaH sadA sadAcAracArI 4 / akrUro'kliSTacitta: 5 / bhIruraihikAmuSmikApAyabhIlukaH 6 / azaTha: parAvaJcaka: 7 / sudAkSiNyaH prArthanAbhaGgabhIruH 8 / lajjAlurakAryavarjaka: 9 / dayAluH sattvAnukampakaH 10 / madhyastho rAgadveSarahito'ta evAsau somadRSTiryathAvasthitavicAravittvAt , iha padadvayenApyeka eva guNaH 11 / guNarAgI guNipakSapAtakRt 12 / satI dharmakathA'bhISTA yasya sa satkatha: 13 supakSayuktaH suzIlAnukUlaparivAropetaH 14 / sudIrghadarzI suparyAlocitapariNAmasundarakAryakArI 15 / 1. igavIsaguNehiM saMpanno-iti dharmaratna pra0 / igavIsaguNo havai saGko-iti sambodhaprakaraNe pravacanasAroddhAre ca gA0 1358 / / 2. tulA-dharmaratnaprakaraNasvopajJavRttiH pa0 3taH gA0 5taH, pravacanasAroddhAravRttiH-239 dvAre / / 3. 'majjhattho somadiTThI iti ekamevedaM padaM prAkRtatvAdvibhakteraluk'-iti dharmaratnaprakaraNavRttau p04|| D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52] [dharmasaMgrahaH-prathamAdhikAraH vizeSajJo'pakSapAtitvena guNa-doSavizeSavedI 16 / / vRddhAnugaH pariNatamatipuruSasevakaH 17 vinIto guNAdhikeSu gauravakRt 18 / kRtajJaH paropakArAvismAraka: 19 / parahitArthakArI nirIha: san parArthakRt , sudAkSiNyo hi abhyarthita eva paropakAraM karotyayaM punaH svata eva parahitarata iti vizeSaH 20 / taha ceva tti tathAzabdaH prakArArthazcaH samuccaye, evo'vadhAraNe / tatazca yathaite viMzatistathaiva tena prakAreNa, labdhalakSyazca dharmAdhikArIti padayogaH / padArthastu labdha iva prApta iva lakSyo lakSaNIyo dharmAnuSThAnavyavahAro yena sa labdhalakSyaH sazikSaNIyaH 21 / ityekaviMzatyA guNaiH saMpanno dharmaratnayogya iti yojitameva / atrAha -nanu kimekAntenaitAvadguNasaMpannA dharmAdhikAriNa utApavAdo'pyasti ? iti prazne satyAha "pAyaddhaguNavihINA, eesiM majjhimA'varA nneaa| itto pareNa hINA, dariddapAyA muNeavvA" ||1||[dh.r./gaa. 30] ihAdhikAriNa uttamA madhyamA hInAzceti tridhA, tatrottamAH saMpUrNaguNA eva / pAdazcaturthAMzastatpramANairguNairye vihInAste madhyamAH / arddhapramANaguNahInAzca jaghanyAH / ardhAdapyadhikai nA narA daridrA dharmaratnasyAyogyA ityarthaH / atra ca yadyapi zrAvakayatidharmabhedAd dharmo dvidhA, zrAvakadharmo'pi avirata-viratazrAvakadharmabhedAd vidhA / tatrAviratazrAvakadharmasya pUrvasUribhiH - "tatthahigArI atthI, samatthao jo na suttapaDikuTTho / atthI u jo viNIo, samuTThio pucchamANo a||1||[shraa.dh.vi./gaa. 4] ityAdinA'dhikArI nirUpitaH / viratazrAvakadharmasya - "saMpattadaMsaNAI, paidiahaM jaijaNA suNei a| sAmAyAriM paramaM, jo khalu taM sAvayaM biMti // 1 // [saM.pra./gA. 961] tathA-"paralogahiaMdha(sa )mmaM, jo jiNavayaNaM suNei uvutto| aitivvkmmvigmaa,ukkososaavgoitth||1||[ pnycaa.1|2,shraa.dh.vi./2] 1. 0viMzatyA0 C.P.L. I viMzati0 mu0 / ekaviMzatibhirguNaiH-iti dharmaratnapra0 svopajJavRttau / 2. paralogahiadha(aMsa)mma-mu0 / paralogahiaM dhamma-P.L.C. / paralogahiaM samma-iti paJcAzakazrAvakadharmavidhigranthayoH // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmAdhikAriNaH-zlo0 20 // ] [53 ityAdibhirasAdhAraNaiH zrAvakazabdapravRttihetubhiradhikAritvamuktam / yatidharmAdhikAriNo'pyevaM tatprastAve vakSyamANA yathA - "pavvajjAe arihA, AriadesaMmi je smuppnnaa| jAikulehiM visiTThA, taha khINappAyakammamalA ||1||[pnycv./gaa. 32] tatto a vimalabuddhI, dulahaM maNaattaNaM bhvsmuhe| jammo maraNanimittaM, cavalAo saMpayAo a // 2 // [ paJcava./gA. 33] visayA ya dakkhaheU. saMjoge niamao vioga ti|| paisamayameva maraNaM, ittha vivAgo a airuddo ||3||[pnycv./gaa. 34] evaM payaIe ccia, avagayasaMsAranigguNasahAvA / tatto a tavvirattA, payaNukasAyappahAsA ya 4 // [ paJcava./gA. 35] sukayannuA viNIA, rAyAINamaviruddhakArI a| kallANaMgA saDDhA, dhIrA taha samuvasaMpannA // 5 // [ paJcava./gA. 36 ] iti pRthak pRthak pratipAditAstathApyebhirekaviMzatyA guNaiH katamadharmasyAdhikAritvamiti na vyAmoha: kAryaH, yata etAni sarvANyapi zAstrAntarIyANi lakSaNAni prAyeNa tattadguNasyAGgabhUtAni vartante / citrasya varNakazuddhivicitravarNatArekhAzuddhinAnAbhAvapratItivat / prakRtaguNAH punaH sarvadharmANAM sAdhAraNabhUmikeva citrakarANAmiti sUkSmabuddhyA paribhAvanIyam / yaduktam - duvihaM pi dhammarayaNaM, tara naro ghittumavigalaM so u| jassegavIsaguNarayaNasaMpayA hoi sutthi tti ||1||[dh.r./140] te ca sarve'pi guNAH prakRte saMvignAdivizeSaNapadaireva saMgRhItA iti saddharmagrahaNArha uktaH // 20 // itiparamagurubhaTTArakazrIvijayAnandasUriziSyapaNDitazrIzAntivijayagaNicaraNasevi mahopAdhyAyamAnavijayagaNiviracitAyAM svopajJadharmasaGgrahavRttau sAmAnyato gRhidharmavyAvarNano nAma prathamo'dhikAraH // // iti prathamo'dhikAraH // 1. pari0 mu0 nAsti / / 2. L.C.P. mUla / caraNasevyupAdhyAyazrImAna-P saMzo0 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitiiyo'dhikaarH|| prathamaH khaNDaH // atha vizeSato gRhidharmavyAkhyAnAvasaraH, sa ca samyaktvamUlaka iti prathamaM samyaktvaM prastUya tadeva lakSayati - nyAyyazca sati samyaktve'NuvratapramukhagrahaH / jinoktatattveSu ruciH, zuddhA samyaktvamucyate // 21 // 'sati' vidyamAne 'samyaktve' samyagdarzane cakAro'traivakArArtho bhinnakramazca, tataH samyaktve satyevetyartho labhyate / aNuvrata-guNavrata-zikSAvratAnAM graho'bhyupagamo 'nyAyyaH' upapannaH, na tvanyathA samyaktve'sati niSphalatvaprasaGgAt / yathoktam - "zasyAnIvoSarakSetre, nikSiptAni kadAcana / na vratAni prarohanti, jIve mithyAtvavAsite // 1 // [ ] saMyamA niyamAH sarve, nAzyante tena pAvanAH / kSayakAlAnaleneva, pAdapAH phalazAlinaH // 2 // [ ] iti samyaktvameva darzayati -'jinokta' ityAdi jinokteSu tattveSu jIvAjIvAdipadArtheSu yA zuddhA' ajJAnasaMzayaviparyAsanirAkaraNena nirmalA 'ruciH' zraddhAnaM sA 'samyaktvamucyate' jinairitizeSaH / tadvizeSato gRhidharma iti pUrvapratijJAtaM sarvatra yojyam / graM0 1000 / nanvitthaM tattvArthazraddhAnaM samyaktvamiti paryavasannam , tatra zraddhAnaM ca tathetipratyayaH, sa ca mAnaso'bhilASo, na cAyamaparyAptakAdyavasthAyAmiSyate, samyaktvaM tu tasyAmapISTam , SaTSaSTisAgaropamarUpAyAH sAdyaparyavasitakAlarUpAyAzca tasyotkRSTasthiteH pratipAdanAditi kathaM nAgamavirodha: ? ityatrocyate -tattvArthazraddhAnaM samyaktvasya kAryam , samyaktvaM tu mithyAtvakSayopazamAdijanyaH zubha AtmapariNAmavizeSaH / Aha ca - "se a saMmatte pasatthasaMmattamohaNIakammANuveaNovasamakhayasamutthe pasamasaMvegAiliMge suhe AyapariNAme pnnnntte"|[aavshyksuutre 6 / 36, samyaktvAdhikAraH] 1. sAmprataM vizeSato-mu0 C / atha P.L. | // 2. tulA-zrAddhapratikramaNavRttiH pa08taH // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvasvarUpam - zlo0 21 // ] [ 55 idaM ca lakSaNamamanaskeSu siddhAdiSvapi vyApakam / itthaM ca samyaktve satyeva yathoktaM zraddhAnaM bhavati / yathokta zraddhAne ca sati samyaktvaM bhavatyeveti zraddhAnavatAM samyaktvasyAvazyambhAvitvopadarzanAya kArye kAraNopacAraM kRtvA tattveSu rucirityasya tattvArthazraddhAnamityarthaparyavasAnaM na doSAya / tathA coktam - "jIvAi nava payatthe, jo jANai tassa hoI saMmattaM / bhAveNa saddahaMte, ayANamANe vi sammattaM " // 1 // [ nava.pra./gA. 51 ] ti / nanvemapi zAstrAntare tattvatrayAdhyavasAyaH samyaktvamityuktam / yataH - 44 'arihaM devo guruNo, susAhuNo jiNamayaM pamANaM ca / iccAi suho bhAvo, sammattaM biMti jagaguruNo // 1 // [ saM.pra.sa./gA.34 ] tti / kathaM na zAstrAntaravirodhaH ? iti cet ? na, atra prakaraNe jinoktattveSu ruciriti yatizrAvakANAM sAdhAraNaM samyaktvalakSaNamuktam, zAstrAntare tu gRhasthAnAM deva - guru- dharmeSu pUjyatvopAsyatvAnuSTheyatvalakSaNopayogavazAd devagurudharmatattvapratipattilakSaNaM samyaktvaM pratipAditam / tatrApi devA guruvazca jIvatattve, dharmaH zubhAzrave saMvare cAntarbhavatIti na zAstrAntaravirodhaH / samyaktvaM cArhaddharmasya mUlabhUtaM yato dvividhaM trividhenetyAdipratipattyA zrAddhadvAdazavratIM samyaktvottaraguNarUpabhedadvayayutAmAzritya trayodaza koTizatAni caturazItikoTyaH saptaviMzatiH sahasrANi dve zate ca dvayuttare bhaGgAH syuH / eSu ca kevalaM samyaktvaM vinA ca naikasyApi bhaGgasya saMbhava:, ata eva 'mUlaM dAramityAdi' SaDbhAvanA vakSyamANA yuktA eveti / etatphalaM caivamAhuH - 'aMtomuhuttamittaM pi, phAsiaM hujja jehiM sammattaM / tesiM avaDDapugalapariaTTo ceva saMsAro // 1 // [ na.pra./gA. 53,saM.pra.sa./gA.24] sammaddiTThI jIvo, gacchai niyamA vimANavAsIsu / jai na vigayasammatto, ahava na baddhAuo puvi // 2 // [ saM.pra.sa./gA.35 ] 1. tattvatrayAdhyayana (dhyava) sAya: mu0 / tattvatrayAdhyayanasAya - C // 2. 0to0 iti navatattva pra0 / 3. (iti) mu0 / iti - C nAsti // 4. dvividha - P. L // 5. sahasrA -C.P.L. // 6. (kevalaM)mu0 / eSu ca kevalaM samyaktvaM prathamo bhaGgaH samyaktvaM vinA.... iti zrAddhapratikramaNavRttau pa0 9 // 7. etasya phalaM-mu0 / etasya ca phalaM -C // 8. caiyasammatto - iti sambodhaprakaraNe // 9. puvvi pi- P. L. // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 ] jaM sakkai taM kIrai, jaM ca na sakkar3a taiyaMmi saddahaNA / saddahamANo jIvo, vaccai ayarAmaraM ThANaM" // 3 // [ saM.pra.sa./gA. 36 ] ti / atha tasya cotpAde dvayI gatirnisargo'dhigamazceti tAM tadbhedAMzcAha- [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH nisargAdvA'dhigamato, jAyate tacca paJcadhA / mithyAtvaparihANyaiva, paJcalakSaNalakSitam // 22 // nisargAdadhigamAdvA tat samyaktvaM 'jAyate' utpadyate, tatra nisargaH svabhAvo gurUpadezAdinirapekSa itibhAva:, adhigamo gurUpadezaH yathAvasthitapadArthapariccheda itiyAvat / tathAhi yogazAstravRttau - 'anAdyanantarasaMsArA''varttavarttiSu dehiSu / jJAnadRSTyAvRtivedanIyAntarAyakarmaNAm // 1 // [ yo.zA.1/17 vRttau ] sAgaropamakoTInAM, koTyastriMzatparA sthitiH / viMzatirgotranAmnozca, mohanIyasya saptatiH // 2 // [ yo . zA. 1 / 17 vRttau ] tato girisaridgrAvagholanAnyAyataH svayam / ekAbdhikoTikoTyUnA, pratyekaM kSIyate sthitiH // 3 // [ yo.zA.1/17 vRttau ] zeSAbdhikoTikoTyantaH, sthitau sakalajanminaH / yathApravRttikaraNAd granthidezaM sabhidyati // 4 // [ yo.zA.1/17 vRttau ] rAgadveSapariNAmo, durbhedo granthirucyate / durucchedo dRDhataraH, kASThAdevi sarvadA // 5 // [ yo. zA. 1 / 17 vRttau ] granthidezaM tu saMprAptA, rAgAdipreritAH punaH / utkRSTabandhayogyAH syuzcaturgatijuSo'pi ca // 6 // [ yo.zA.1/17 vRttau ] teSAM madhye tu ye bhavyA, bhAvibhadrAH zarIriNaH / AviSkRtya paraM vIryamapUrvakaraNe kRte // 7 // [ yo.zA.1/17 vRttau ] atikrAmanti sahasA, taM granthi duratikramam / atikrAntamahA'dhvAno, ghaTTabhUmimivAdhvagAH // 8 // [ yo. zA. 1 / 17 vRttau ] athAnivRttikaraNAdantarakaraNe kRte / mithyAtvaM viralaM kuryurvedanIyaM yadagrataH // 9 // [ yo.zA. 1 / 17 vRttau ] 1. tayaM ca sadda0-iti sambodhaprakaraNe // 2. zlokadazakaM trizaSTi za0pu0 caritre 1 / 3 / 582-7, 591-5 // 3. te-iti yogazAstravRttau pAThaH // 4. yugmam / athA0 mu0 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvabhedA:-zlo0 22 // ] [57 AntarmuhUrtikaM samyagdarzanaM prApnuvanti yat / nisargahetukamidaM, samyakzraddhAnamucyate // 10 // [ yo.zA.1/17 vRttau ] gurUpadezamAlambya, sarveSAmapi dehinAm / yattu samyakzraddhAnaM tat , syAdadhigamajaM param // 11 // [yo.zA.1/17 vRttau] yamaprazamajIvAturbIjaM jJAnacaritrayoH / hetustapaHzrutAdInAM, saddarzanamudIritam // 12 // [ yo.zA.1/17 vRttau] zlAghyaM hi caraNajJAnavimuktamapi darzanam / na punarjJAnacAritre, mithyAtvaviSadUSite // 13 // [ yo.zA.1/17 vRttau] jJAnacAritrahIno'pi, zrUyate zreNikaH kila / samyagdarzanamAhAtmyAt , tIrthakRttvaM prapatsyate" // 14 // [yo.zA.1/17 vRttau ] iti / / atrAha -mithyAtvamohanIyakarmakSayopazamAderidaM bhavati, kathamucyate nisargAdadhigamAdvA tajjAyata iti? / atrocyate sa eva kSayopazamAdinisargAdhigamajanmeti na doSaH / uktaM ca"UsaradesaM daDDillayaM ca, vijjhAi vaNadavo pappa / iyamicchassANudae, uvasamasammaM lahai jIvo // 1 // [vize.bhA./gA.2734] jIvAdINamadhigamo, micchattassa ukhaovasamabhAve / adhigamasaMmaM jIvo, pAvei visuddhapariNAmo" // 2 // [ ] tti / kRtaM prasaGgena / tacca katividhaM bhavati ? ityAha -'paJcadhA' iti' paJcaprakAraM syAt tadyathA -aupazamikam 1 kSAyikam 2 kSAyopazamikam 3 vedakam 4 sAsvAdanaM 5 ceti / tatraupazamikaM bhasmacchannAgnivat mithyAtvamohanIyasyAnantAnubandhinAM ca krodhamAnamAyAlobhAnAmanudayAvasthA upazamaH (sa) prayojanaM pravartakamasya aupazamikam , taccAnAdimithyAdRSTeH karaNatrayapUrvakamAntarmuhUrtikam , caturgatikasyApi saMjJiparyAptapaJcendriyasya jantorgranthibhedAnantaraM bhavatItyuktaprAyam , yadvA upazamazreNyArUDhasya bhavati / yadAha - "uvasamaseDhigayassa u, hoi uvasAmiaMtu sammattaM / jo vA akayatipuMjo, akhaviamiccho lahai sammaM" ||1||[vishe.bhaa./2735 ] ti / ___ granthipradezaM yAvattu abhavyo'pi saGkhyeyamasaGkhyeyaM vA kAlaM tiSThati / tatra sthitazcAbhavyo dravyazrutaM bhinnAni dazapUrvANi yAvallabhate, jiddhidarzanAt svargasukhArthitvAdeva dIkSAgrahaNe tatsambhavAt / ata eva bhinnadazapUrvAntaM zrutaM mithyAzrutamapi syAdityanyadetat / 1. 0viyuktamapi-iti yogazAstravRttau // 2. (sa)upazamaH-mu0 // 3. 0 bhedA(da)nantara-mu0 // 4. L.P.I zrutaM mi(thyAzrutaM)syAdityanyadetat-mu0 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH ____ atra ca prasaGgataH kazcidvizeSo vizeSajJAnArthaM darzyate / yathA'ntarakaraNAdyasamaya evaupazamikasamyaktvavAn , tena cauSadhavizeSakalpena zodhitasya madanakodravakalpasya mithyAtvasya zuddhArddhazuddhAzudvarUpapuJjatrayamasau karotyeva / ata evaupazamikasamyaktvAccyuto'sau kSAyopazamikasamyagdRSTimizro mithyAdRSTiyaM bhavati / uktaM ca - "kammaggaMthesu dhuvaM, paDhamovasamo karei puMjatiaM / tavvaDio puNa gacchai, samme mIsaMmi micche vA" // [ ] idaM ca kArmagranthikamatam / saiddhAntikamataM tvevaM -yadutAnAdimithyAdRSTiH ko'pi tathAvidhasAmagrIsadbhAve'pUrvakaraNena puJjatrayaM kRtvA zuddhapudgalAn vedayannaupazamikasamyaktvamalabdhvaiva prathamata eva kSAyopazamikasamyagdRSTirbhavati, anyasta yathApravRttyAdikaraNatrayakrameNAntarakaraNe aupazamikasamyaktvaM labhate / puJjatrayaM tvasau na karotyeva / tatazcaupazamikasamyaktvacyuto'vazyaM mithyAtvameva yAti / uktaM ca kalpabhASye - "AlaMbaNamalahaMtI, jaha saTThANaM na muMcae iliaa| evaM akayatipuMjI, micchaM cia uvasamI ei" ||1||[k.bhaa.gaa. 120/saM.pra. gA.11] "prathamaM ca samyaktve labhyamAne kazcit samyaktvena samaM dezaviratiM sarvaviratiM vA pratipadyate / uktaM ca zatakabRhaccUrNI - "u~vasamasammaTThiI aMtarakaraNe Thio koI desaviraI pi lahei, koI pamattApamattabhAvaM pi, sAsAyaNo puNa na kiM pi lahei" / [za.bR.cU.] tti / puJjatrayasaMkramazca kalpabhASye evamuktaH-mithyAtvadalikAt pudgalAnAkRSya samyagdRSTiH pravarddhamAnapariNAmaH samyaktve mizre ca saMkramayati / mizrapudgalAMzca samyagdRSTiH samyaktve, mithyAdRSTizca mithyAtve / samyaktvapudgalAMstu mithyAtve saMkramayati, na tu mizre / "micchattaMmi akhINe, tipuMjiNo sammaddiTThiNo NiyamA / khINami u micchatte, duegapuMjI va khavago vA // 1 // [ bR.ka.bhA./gA.117] mithyAtve'kSINe samyagdRSTayo niyamAt tripuJjinaH, mithyAtve kSINe dvipuJjinaH, mizre kSINe ekapuJjinaH, samyaktve tu kSINe kSapakaH / samyaktvapudgalAzca zodhitamadanakodravasthAnIyA viruddhatailAdidravyakalpena kutIrthikasaMsargakuzAstrazravaNAdimithyAtvena mizritAH santa 1. dRzya(darzya)te-mu0 / dRzyate-P.C. I darzyate-L || 2. tulA-zrAddhapratikramaNavRttiH pa0 25 // 3. tulA-sambodhaprakaraNasamyaktvAdhikAre gA0 12 / / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvasvarUpam - zlo0 22 // ] [ 59 statkSaNAdeva mithyAtvaM syuH / yadA'pi prapatitasamyaktvaH punaH samyaktvaM labhate, tadA'pyapUrvakaraNena puJjatrayaM kRtvA anivRttikaraNena samyaktvapuJja eva gamanAd draSTavyam / pUrvalabdhasyApyapUrvakaraNasyApUrvatA, pUrvaM stokazaH kRtatvenApUrvamiveti vRddhAH / saiddhAntikamataM caitat - samyaktvaprAptAviva dezavirati - sarvaviratyoH prAptAvapi yathApravRttyapUrvakaraNe bhavato na tvanivRttikaraNam, apUrvakaraNAddhAprA (samA) ptAvanantarasamaye eva tayorbhAvAt, deza-sarvaviratyoH pratipattyoranantaramantarmuhUrta yAvadavazyaM jIvaH pravarddhamAnapariNAmastata UrdhvaM tvaniyamaH / I ye cA''bhogaM vinaiva kathaJcit pariNAmAsAd dezavirateH sarvaviratervA pratipatitAste'kRtakaraNA eva punastAM labhante / ye tvAbhogataH pratipatitA Abhogenaiva ca mithyAtvaM gatAste jaghanyato'ntarmuhUrtenotkarSataH prabhUtakAlena yathoktakaraNapUrvakameva punastAM labhanta ityuktaM karmaprakRtivRttau / saiddhAntikamate hi virAdhitasamyaktvo gRhItenApi samyaktvena SaSThapRthivIM yAvat ko'pyutpadyate, kArmagranthikamate tu vaimAnikebhyo'nyatra notpadyate, tena gRhItenetyuktaM pravacanasAroddhAravRttau / [ pra.sA.gA. 961/khaNDa 2 pa. 191 ] avAptasamyaktvazca tatparityAge kArmagranthikamatenotkRSTasthitIH karmaprakRtIrbadhnAti, saiddhAntikAbhiprAyatastu bhinnagrantherutkRSTaH sthitibandha eva na syAt 1 / tathA kSayo mithyAtvamohanIyasyAnantAnubandhinAM nirmUlanAzaH, prayojanamasya kSAyikaM / yataH -- "khINe daMsaNamohe, vivihaMmi vi bhavaniANabhUmi / nippaccavAyamaulaM, sammattaM khAiaM hoi " // 1 // [ dha.saM.NI / gA. 801 ] tti / tacca sAdyanantam 2 / tathA pUrvoditA(nAM mithyAtvapudgalA) nAmuditAnAM kSayo nirmUlanAzaH, anuditAnAM copazamaH, kSayeNa yukta upazamaH kSayopazamaH, sa prayojanamasya kSAyopazamikam / yataH - 'micchattaM jamuinnaM, taM khINaM aNuiaM ca uvasaMtaM / mIsIbhAvapariNayaM, veijjaMtaM khaovasamaM" // 1 // [ dha.saM.NI/gA. 797 ] ti / tacca satkarmavedakamapyucyate, aupazamikaM tu satkarmavedanArahitamityaupazamikakSAyopazamikayorbhedaH / yadAha - 1. apUrvakaraNAddhAprAptA P. L. C. / 'apUrvakaraNAddhAsamAptAvanantara' iti zrAddhapratikramaNavRtta pA0 24B | D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60] "veei saMtakammaM, khaovasamiesu nANubhAvaM se / vasaMtakasAo uNa, veei na saMtakammaM pi" // 1 // [ vize. bhA. / gA. 1293 ] 3 / vedakaM kSapakazreNi prapannasya catura (va) nantAnubandhiSu mithyAtva-mizrapuJjadvaye ca kSapiteSu satsu kSapyamANe samyaktvapuJje tatsamyaktvacaramapudgalakSapaNodyatasya taccaramapudgalavedanarUpam / yataH - [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH "veagamia puvvoiacaramillayapuggalaggAsaM" [ ]ti 4 / sAsvAdanaM ca pUrvoktaupazamikasamyaktvAt patato jaghanyataH samaya utkarSatazca SaDAvalikAyAmavaziSTAyAmantAnubandhyudayAt tadvamane tadAsvAdarUpam / yataH - "uvasamasammattAo, cayao micchaM apAvamANassa / sAsAyaNasammattaM, tayaMtarAlaMmi chAvaliaM" // 1 // [ vize.bhA./gA. 531 ] paJcAnAmapyeSAM sthitikAlamAnAdi caivamAhuH - "aMtamuhuttuvasamao 1, chAvali sAsANa 2 veago samao 3 / sAhiatittIsAyara, khaio 4 duguNo khaovasamo 5" // 1 // [ sambo.pra. samya./gA. 22 ] upazama kSayopazamaH, sa prayojanamasya kSAyopazamikam / yataH - guNoti pUrvasmAd dviguNaH sthitikAlaH SaTSaSTiH sAgaropamANi samadhikAni kSAyopazamikasya sthitirityarthaH / sA caivam - "dovAre vijayAisu, gayassa tinnaccue ahava tAI / airegaM narabhaviaM, nANAjIvANa savvaddhaM" // 1 // [ vize. bhA. / gA. 436 ]tti / ukkosaM sAsAyaNauvasamiA huMti paMcavArAo / veagakhaDgA ikkasi, asaMkhavArA khaovasamo // 2 // [ samya.pra./gA. 22 ] tiNhaM sahasapuhuttaM, sayappuhuttaM ca hoI viraI / egabhave AgarisA, evaiA huMti NAyavvA // 3 // [ sambo.pra.samya./gA.31 ] 'tiNhaM'ti zrutasamyaktvadezaviratInAm / 'Agarisa'tti AkarSaH prathamatayA muktasya vA grahaNam, ete AkarSA utkarSato jaghanyatastveka eva / tiNhaM sahasamasaMkhA, sahasapuhuttaM ca hoi viraIe / nANAbhava AgarisA, evaiA huMti NAyavvA // 4 // [ sambo. pra. samya./gA. 32] 1. veei na saMta-mu0 P.C. / 2. caturananta0 C.P. L. | 3. sayayapuhuttaM - C.P.L. / / 4. tiNha masaMkhasahassA - iti sambodhaprakaraNe // 5. 0ve - L | D:\new/d-1.pm5\ 3rd proof
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvasvarUpam-zlo0 22 // ] [61 bIaguNe sAsANaM, turiAisu aTThigAracaucausu / uvasamagakhaiaveagakhAovasamA kamA huMti ||5||[smy.pr./gaa. 23] saMmattaMmi u laddhe, paliapuhatteNa sAvao hujjA / caraNovasamakhayANaM, sAgara saMkhaMtarA huMti // 6 // [vizeSA.bhA./gA. 1122] ia (appa )parivaDie samme, suramaNue igabhave vi savvANi / igaseDhivajjiAI, sivaM ca sattaTThabhavamajjhe // 7 // [ ] "kSAyikasamyagdRSTistu tRtIye caturthe tasmin bhave vA siddhyati / uktaM ca paJcasaGgrahAdau "taiacautthe taMmi va, bhavaMmi sijhaMti daMsaNe khiinne| jaM devanirayasaMkhAu, caramadehesu te huMti ||8||[pN.sN./gaa.778 ] vyAkhyA -baddhAyuH kSINasaptako yadi devagati narakagatiM vA yAti, tadA tadbhavAntaritastRtIyabhave siddhayati / atha tiryakSu nRSu votpadyate / so'vazyamasaGkhyeyavarSAyuSkeSveva, na tu saGkhyeyavarSAyuSkeSu tadbhavAnantaraM ca devabhave, tato nRbhave siddhayatIti caturthabhave mokSaH / abaddhAyuzca tasminneva bhave kSapakazreNiM saMpUrNIkRtya siddhyatItyarthaH" / / ekaM jIvaM nAnAjIvAna vA'pekSya samyaktvopayogo jaghanyata utkaSTatazcAntarmaharttameva. kSayopazamarUpA tallabdhistvekajIvasya jaghanyA'ntarmuhUrtamutkRSTA tu 66sAgarANi nRbhavAdhikAni tata UrdhvaM samyaktvApracyutaH siddhayatyeva, nAnAjIvAnAM tu sarvakAlaH / antaraM ca jaghanyato'ntarmuhUrtam , kasyacit samyaktvatyAge sati punastadAvaraNakSayopazamAdantamuhUrttamAtreNaiva tatpratipatteH / utkRSTatastvAzAtanApracurasyApArddhapudgalaparAvarttaH / uktaM ca - "titthayaraM pavayaNasuaM, AyariaMgaNaharaM mahadIyaM / AsAyaMto bahuso, aNaMtasaMsArio hoi" // 1 // [u.pa./gA.423] nAnAjIvAnapekSya cAntarA'bhAva ityAdhuktamAvazyakavRttAviti zeSavicAro vizeSArthibhistata evAvadhArya ityalaM vistareNa / zAstrAntare caikavidhAdikrameNa samyaktvabhedA pradarzitAH / tathAhi - "egaviha duviha tivihaM, cauhA paMcaviha dasavihaM sammaM / davvAi kArayAI, uvasamabheehiM vA sammaM // 1 // [pra.sA./gA.942] 1. iya apari0 / C.P.L. appari0 iti zrAddhapratikramaNavRttau pa0 26 // 2. 0tthaM mu0 P mUla CI 0tthe-P saMzodhita. L paJcasaGgrahe ca // 3. 0rta-P.L. I 0taH-iti zrAddhapratikramaNavRttau pa0 27 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH egavihaM sammaruI, nisaggahigamehi bhave tayaM duvihaM / tivihaM taM khaiAI, ahavA vi hu kAragAIaM // 2 // [pra.sA./gA.943] khaigAi sAsaNajuaM, cauhA veagajuaMtu paMcavihaM / taM micchacaramapuggalaveaNao dasavihaM eyaM // 3 // [pra.sA./gA.947] nisagguvaesaruI, ANarui suttabIaruimeva / abhigamavitthAraruI, kiriAsaMkhevadhammaruI // 4 // [pra.sA.gA.950, sambodhapra. samya./gA. 89] AsAM bhAvArthaH -tatra zraddhAnarUpatvAvizeSAdekavidhaM smyktvm| nisargAdhigamabhedAd dvividham , nisargA'dhigamasvarUpaM tu prAguktam , AbhyAmutpattiprakArAbhyAM samyaktvaM dvidhA bhidyata ityarthaH / athavA dravyabhAvabhedAd dvividham , tatra jinoktatattveSu sAmAnyena rucirdravyasamyaktvam , nayanikSepapramANAdibhiradhigamopAyo jIvAjIvAdisakalatattvaparizodhanarUpajJAnAtmakaM bhAvasamyaktvam , parIkSAjanyamatijJAnatRtIyAMzasvarUpasyaiva tasya zAstre vyavasthApitatvAt / tadAhuH zrIsiddhasenadivAkarapAdAH sammatau - "evaM jiNapaNNatte, saddahamANassa bhAvao bhAve / purisassAbhiNibohe, saNasaddo havai vacco" ||1||[sN.pr.kaa.2/32] ti / yacca zrIharibhadrasUribhiH - "jiNavayaNameva tattaM, ittha ruI hoI davvasammattaM / jaha bhAvaNANasaddhAparisuddhaM bhAvasaMmattaM" // 1 // [paJca./gA.1063] ti / paJcavastake prati(tya)pAdi tasyApyayamevArthaH / jinavacanameva tattvaM nAnyaditi sAmAnyarucerdravyasamyaktvarUpatAyA nayanikSepapramANapariSkRtavistArurucezca bhAvasamyaktvarUpatAyAstatra parisphuTatvAt / tatra dravyazabdArthaH kAraNatA, bhAvazabdArthazca kAryApattiriti bhAvanIyam / yeSAM tvekAntena sAmAnyaruciroghato'pyanekAntAsparzazca, teSAM dravyasamyaktvamityatra dravyapadArtho'prAdhAnyameva / jainamapi samayamavalambyaikAnte pravizatAM mithyAtvasyAvarjanIyatvAt / tadAhuH zrIsiddhasenadivAkarapAdAH - "chappia jIvaNikAe, saddahamANo Na saddahe bhAvA / haMdi apajjavesuM, saddahaNA hoi avibhattA" ||1||[sN.pr.kaa.3/28 ] tti / 1. tathA zra0 mu0 // 2. yacca-mu0 nAsti, L.P.C. asti / / 3. pratipAditasyA0 mu0 L.P.C. || D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvabhedA: - zlo0 22 // ] [ 63 yasya tvanekAntattve bhagavatprarUpite samyagaparicchidyamAne'pi bhagavatprarUpitatvena tatra rucirviparItAbhinivezazca na bhavati gItArthaprajJApanIyatvAdiguNayogAt / tasyAnAbhogagurupAratantryAbhyAmanyathA sambhAvane'pi antastattvasya zuddhatvAd dravyasamyaktvamaviruddham / tathA ca bhAdrabAhavaM vaca uttarAdhyayananiryuktau - "sammaddiTThI jIvo, uvaiTTaM pavayaNaM tu saddahai / saddahai asabbhAvaM, aNabhogA guruniogA va " // 1 // [ u.ni./gA.163 ] tti / nanvatradravya-bhAvayorekatarasyAnirddhAraNAd dravyameveti kutaH ? sAmAnyavacanasya vizeSaparatAyAM pramANasya mRgyatvAditi cet, satyam, vistArarucerbhAvasamyaktvasyAdhikRta(tva)syaiva taddravyatAyAm pramANatvAt, dravya-bhAvayoranyonyAnuviddhatvanaye tu kathaJcid bhAvatvamapyucyamAnaM na virodhAyetyuktamanyatra / evaM dravya - bhAvAbhyAM dvaividhyaM nayavizeSeNa vicitraM bhAvanIyam / athavA nizcaya-vyavahArAbhyAM dvividham / tallakSaNamidam - "nicchayao sammattaM, nANAimayappasuddhapariNAmo / , iaraM puNa tuha samae bhaNiaM sammattaheUhiM // 1 // [ samya. pra.gA. 11 ] ti / jJAnAdimayazubhapariNAmo nizcayasamyaktvam, jJAna - zraddhAna- caraNaiH saptaSaSTibhedazIlanaM ca vyavahArasamyaktvamityetadarthaH / nanu jJAnAdimaya ityasya jJAna - darzana - cAritrasaMlulita ityarthaH, tathAcaitadbhAvacAritrameva prAptam, kathaM naizcayikaM samyaktvamiti cet ?, satyam, bhAvacAritrasyaiva nizcayasamyaktvarUpatvAt, mithyA''cAranivRttirUpakAryasya tata eva bhAvAt, kAryAnupahitasya kAraNasya nizcayanayenAnabhyupagamAt / nanvevaM turyaguNasthAnAdivarttinAM zreNikAdInAmapi tanna syAditi cet ?, na syAdeva, kaH kimAha - apramattasaMyatAnAmeva tadvyavasthiteH / taduktamAcArAGge - "jaM sammaM ti pAsaha, taM moNaM ti pAsaha, jaM moNaM ti pAsaha, taM sammaM ti pAsaha / Na imaM sakvaM siDhilehiM addijjamANehiM guNAsAehiM vaMkasamAyArehiM pamattehiM gAramAvasaMtehiM / muNI moNaM samAdAya dhuNe kamma sarIragaM / paMtalUhaM ca sevaMti, dhIrA sammattadaMsiNo" / [ AcA.2/5/3. sU.125 ]tti / nanvevamapi kAraka-nizcayasamyaktvayorbhedo na syAt, kriyopahitasyaiva kArakatvAt, kriyAyAzca cAritrarUpatvAt, jJAnAdimayapariNAmasyApi tathAtvAditi cet ? na, upadheya1. vA iti - mu0 // 2. 0 syAdhikRtatvasyaiva - L. P. C. I D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH saGkare'pyupAdhyorasAGkaryeNAdoSAt , kArake kriyopahitatvamupAdhi:zcayike ca jJAnAdimayatvamiti / evaMvidhaM naizcayikasamyaktvamadhikRtyaiva prazamAdInAM lakSaNatvaM siddhAntoktaM saGgacchate / anyathA zreNika-kRSNAdInAmapi tadasaMbhavena lakSaNavyAghAtasambhavAt / taduktaM viMzikAyAM zrIharibhadrAcAryaiH "NicchayasammattaM vAhigicca suttabhaNianiuNarUvaM tu / evaMviho Niogo, hoi imo haMta vaNNu tti" ||1||[sddhrmviN./gaa.17] atra vAkAro viSayavizeSApekSayA prakArAntaropadarzanArthaH / athavA jJAnAdimaya ityasyAyamarthaH -jJAnanaye jJAnasya dazAvizeSa eva samyaktvam , kriyAnaye ca cAritrarUpam , darzananaye tu svatantraM vyavasthitameva iti / zuddhAtmapariNAmagrAhinizcayanaye tu - ___ "Atmaiva darzana-jJAna-cAritrANyathavA yateH / __yattadAtmaka evaiSa, zarIramadhitiSThati" // 1 // [yo.zA./4/1] iti yogazAstravacanAdAtmaiva nirupAdhizuddhasvarUpaprakAzAt jJAnarUpaH, tathA zraddhAnAd darzanarUpaH, svabhAvAcaraNAccAritrarUpa iti zuddhAtmabodhAcaraNatRptireva nizcayasamyaktvamityalaM prapaJcena / trividhaM yathA-kSAyikam , kSAyopazamikam , aupazamikaM ceti / vedakasya kSAyopazamike'ntarbhAvAt , sAsAdanasyAvivakSitatvAt / arthastu prAguktaH / athavA kArakaM rocakaM dIpakaM ceti, tatra kArakaM sUtrAjJAzuddhA kriyaiva, tasyA eva paragatasamyaktvotpAdakatvena samyaktvarUpatvAt , tadavacchinnaM vA samyaktvaM kArakasamyaktvam , etacca vizuddhacAritrANAmeva 1 / rocayati samyaganuSThAnapravRttim na tu kArayatIti rocakam , aviratasamyagdRzAM kRSNa-zreNikAdInAm 2 / dIpakaM vyaJjakamityanarthAntaram , etacca yaH svayaM mithyAdRSTirapi parebhyo jIvA'jIvAdipadArthAn yathAvasthitAn vyanakti, tasyAGgAramaIkAderdraSTavyam 3 / caturvidhaM kSAyikAditraye'dhikasya sAsAdanasya parigaNanAt vedakasya ca parityAgAt / / vedakayutaM tadeva paJcavidham 5 / / dazavidhaM cottarAdhyayanAnusAreNopadarzAte-nisargaruciH 1, upadezaruciH 2, AjJAruciH, 3, sUtraruciH 4, bIjaruciH 5, abhigamaruciH 6, vistAraruciH 7, 1. P.L. / prAguktam(ktaH)-mu0 si0|| D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvabhedA:-zlo0 22 // ] [65 kriyAruciH 8. sajheparuciH 9, dharmaruciH 10 iti / tatra bhUtArthena sahasaMmatyA jIvA'jIvAdinavapadArthaviSayiNI rucinisargaruciH / bhUtArthenetyasya bhUtArthatvenetyartho, bhAvapradhAnanirdezAt , sadbhUtArthA amI ityevaMrUpeNetiyAvat , vastuto bhUtArthenetyasya zuddhanayenetyarthaH / "vavahAro'bhUattho, bhUattho desio asuddhaNau''[ ]tti vacanAt , tena vyavahAramAtrarucevicchedaH / sahasaMmatyetyasya sahAtmanA saGgatA matiH [saha]saMmatistayopadezanirapekSakSayopazameNetyarthaH 1 // paropadezaprayuktaM jIvA'jIvAdipadArthaviSayizraddhAnam upadezaruciH / parastIrthakarastadvacanAnusArI chadmastho vA, kevalajJAnamUlakatvaprayuktopadezarucistajjanyabodharucirveti niSkarSaH / taduktaM sUtrakRte - "logaM ayANittiha kevaleNaM, kahaMti je dhmmmyaannmaannaa| NAsaMti appANa paraM ca NaTThA, saMsAraghoraMmi aNorapAre // 1 // logaM viyANittiha kevaleNaM, punneNa nANeNa sumaahijuttaa| dhammaM samattaM ca kahaMti je u, tAraMti appANa paraMca tiNNa tti"||2|| [sUtrakRtAGgazrutaskandha 2a.6/717-8] upadeze tajjanyabodhe ca ruciriha saMzayavyAvarttakatAvacchedako dharmavizeSaH 2 / rAgadveSarahitasya puMsa AjJayaiva dharmAnuSThAnagatA rucirAjJAruciH, rAhityaM ca dezataH sarvatazca, tatra dezato doSarahitAnAmAcAryAdInAmAjJayA dharmAnuSThAne rucirmASatuSAdInAM samyaktvasampAdikA tattadanuSThAne / taduktaM paJcAzake - "gurupArataMtanANaM saddahaNaM eyasaMgayaM ceva / etto u carittINaM, mAsatusAINa NiddiTuM" // 1 // [ paJcA.11/7] ti / sarvadoSarahitAjJAmUlatvaM ca tatrApyaprAmANyazaGkAnivarttakatvena sarvatra ruciprayojakamitivizeSa: 3 / sUtrAdhyayanAbhyAsajanitaviziSTajJAnena jIvAjIvAdipadArthaviSayiNI ruciH sUtrarucirgovindAcAryasyeva / jAyate ca punaH punaH smaraNAd dRDhatara: saMskAra iva punaH punaradhyayanAd dRDhataraM jJAnaM niHsaMzayamiti na kimapyanupapannam / / 1. matiH saMmati0 L.P.C. // 2. tiNNA iti-mu0 // 3. (tattadanuSThAne) mu0 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH ekena padenAnekapadatadarthapratisaMdhAnadvArA udake tailabinduvat prasaraNazIlA rucibajaruciH, prasAra uttarottarotpatti: 5 / arthataH sakalasUtraviSayiNI rucirabhigamaruciH / Aha ca - "so hoi abhigamaruI, suanANaM jassa atthao diTTaM / ikkArasa aMgAI, painnagaM diTTivAo a" // 1 // [pra.sA./ 956 ]tti / prakIrNakamiti jAtAvekavacanam, tataH prakIrNakAni uttarAdhyayanAdInItyarthaH, dRSTivAdazceti cakArAdupAGgAdiparigrahaH / nanvevamiyaM sUtrarucerna bhidyeta, na ceyamarthAvacchinnasUtraviSayA, sA ca kevalaM sUtraviSayetyevaM bhedaH, kevalasUtrasya mUkatvAt, tadviSayarucerapramANatvAt / Aha ca - "mUagaM kevalaM suttaM " [ upadezapade gA. 856 ]tti / na kevalaM kevalasUtrarucerapramANatvam, kintvajJAnAnubandhitvamapi / taduktamupadezamAlAyAm - 'aparicchiasuaNihasassa kevalamabhinnasuttacArissa / savvujjameNa vi kayaM, annANatave bahuM paDD" // 1 // [ upa.mA./gA.415 ]tti / 'abhinnaM' ti avivRtam, iti cet ?, satyam, sUtrarucAvarthasyArtharucau ca sUtrasya praveze'pi sUtrArthAdhyayanajanitajJAnavizeSakRtarucibhedAd bhedaH / ata eva sUtrAdhyayanAdarthAdhyayane'dhiko yatna upadiSTa upadezapade / tathAhi "suttA atthe jatto, ahigayaro Navari hoi kAyavvo / itto ubhayavisuddhi tti, mUagaM kevalaM suttaM // 1 // [ upa.pa./gA.856 ] ti / athavA sUtra-niryuktyAdigranthaviSayarucibhedAd bhedaH / ata evAjJAruci: sUtrarucerbhinnA niryuktyAdiviSayatvena sthAnAGgavRttau pratipAditeti 6 / sarvapramANasarvanayajanyasarvadravyasarvabhAvaviSayiNI rucirvistAraruciH 7 / darzana-jJAna-cAritra-tapo- vinayAdyanuSThAnaviSayiNI ruciH kriyAruciH / na cAjJArucirapi dharmAnuSThAnaviSayA iyamapi tatheti ko'nayorbhedaH ? iti zaGkanIyam, sA hyAjJAsmaraNaniyatA, iyaM tvasaGgetyevaM bhedAd / ata eva sarvasAtmyena pariNatacAritrakriyAzcAritrakAyA maharSayo bhaNitA / "itto u carittakAo" [ ]tti vacanena haribhadrAcAryaiH 8 / anabhigRhItakudRSTeH pravacanAvizAradasya nirvANapadamAtraviSayiNI ruciH saGkSeparuciryathopazamAdipadatrayaviSayiNI cilAtiputrasya / na ca vizeSyabhAgarahitaM vizeSaNadvayamAtrametallakSaNaM yuktam, mUrchAdidazAsAdhAraNyAt 9 / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvabhedA: - zlo0 22 // ] [ 67 dharmapadamAtrazravaNajanitaprItisahitA dharmapadavAcyaviSayiNI rucirdharmaruciH / Aha ca - "jo atthikAyadhammaM, suyadhammaM khalu carittadhammaM ca / saddahai jiNAbhihiaM, so dhammarui tti NAyavvo" // 1 // [ pra.sA./gA. 960 ] ti / [na caivaM grAmadharmAdipadavAcyaviSayiNyapi rucistathA syAditi vAcyam, nirupapadadharmapadavAcyatvasyaiva grahaNAt / na caivaM cAritradharmAdipadavAcyaviSayiNyAmavyAptirnirupapadatvasya vAstavadharmAtiprasaJjakopapadarAhityasya vivakSaNAditi dik ] 10 / ziSyavyutpAdanArthaM cetthamupAdhibhedena samyaktvabhedanirdeza:, tena kvacit keSAJcidantarbhAve'pi na kSatiH ityuttarAdhyayanavRttau / yathA ca nAntarbhAvastathoktamasmAbhiH, tathApi naitadanyataratvaM samyaktvalakSaNam, rucInAM tattadviSayabhedena parigaNanasyAzakyatvAt / ruceH pratirUpatvena vItarAgasamyaktve'vyAptezca / "dasavihe sarAgasammattadaMsaNe paNNatte" [sU0 751 ] iti sthAnAGgasUtrasya svArasyena sarAgasamyaktvasyaiva lakSyatvena ca rAgasyAnanugattvena lakSyabhedAllakSaNabhedo'vazyamanusaraNIya iti / vastuto lakSaNamiha liGgaM vyaJjakamitiyAvat / vyaJjakasya ca vahnivyaJjakadhUmAlokavadananugame'pi na doSaH / ata eva ca "nANaM ca daMsaNaM ceva" [ navatattva pra0 gA0 5 ] ityAdinA jJAna - darzana - cAritra - tapaH prabhRtInAmananugatAnAmeva jIvasvarUpavyaJjakatvarUpajIvalakSaNatvam uktaliMgaM vinApi laiGgikasadbhAve'pyavirodhazca / yadAhuradhyAtmamataparIkSAyAmupAdhyAya zrIyazovijayagaNayaH * D:\new/d-1.pm5\3rd proof - "jaM ca jIalakkhaNaM taM, uvaiTTaM tattha lakkhaNaM liGgaM / te viNA so jujja, dhUmeNa viNA huAsu vva" // 1 // [ a.pa./gA. 152 ] tti / evaM ca rucyabhAve'pi vItarAgasamyaktvasadbhAvAnna kSatiH / vyaGgyaM tvekamanAvilasakalajJAnAdiguNaikarasasvabhAvaM zuddhAtmapariNAmarUpaM paramArthato'nAkhyeyamanubhavagamyameva smyktvm| taduktaM dharmabIjamadhikRtyopadezapade - -- "pAyamaNakkheamiNaM, aNuhavagammaM tu suddhabhAvANaM / bhavakhayakaraM ti garuaM, buhehi sayameva viNNeyaM // 1 // [ upa.pa./gA. 232 ] ti / svayamiti nijopayogataH, ikSukSIrAdirasamAdhuryavizeSANAmivAnubhave'pyanAkhyeyatvAt / uktaM ca - 1. PLI 0prItisahatAdha('' hitA dharmapada0 mu0si0 / / 2. grAmya-PL |
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "ikSukSIraguDAdInAM, mAdhuryasyAntaraM mahat / tathApi na tadAkhyAtuM, sarasvatyA'pi pAryate" // 1 // [ ] iti / yadi ca dharmabIjasyApyevamanubhavaikagamyatvam , kA vArtA tarhi bhavazatasahasradurlabhasya sAkSAnmokSaphalasya cAritraikaprANasya samyaktvasya ? iti / zuddhAtmapariNatisvarUpe hi tatra nAtiriktapramANAnAM pravRttiH / uktaM ca zuddhAtmasvarUpamadhikRtyAcArasUtre - "savve sarA NiaTuMti, takkA jattha Na vijjai, mai tattha Na gAhiA'' [ AcA.5/6/ 170 ] ityAdi / tadetad jJAnAdiguNasamudAyAd bhedAbhedAdinA vivecayitumazakyamanubhavagamyameveti sthitam / atra padye - "na bhinnaM nAbhinnaM hyubhayamapi no nApyanubhayaM, na vA zAbdanyAyAd bhavati bhajanAbhAjanamapi / guNAsInaM lInaM niravadhividhivyaJjanapade, yadetatsamyaktvaM tadanukurute pAnakarasam // 1 // [] na kenApyAkhyAtaM na ca paricitaM nApyanumitaM, na cArthAdApannaM kvacidupamitaM nApi vibudhaiH / vizuddhaM samyaktvaM na ca hRdi na nAliGgitamapi, sphuratyantotirnirupadhisamAdhau samuditam" // 2 // [ ] ityalaM prasaGgena, prakRtamanusarAmaH / nisargA-'dhigamayorubhayorapyekamantaraGgaM kAraNamAha - 'mithyAtvaparihANyaive'ti mithyAtvaM jinapraNItatattvaviparItazraddhAnalakSaNam , tasya parihANyaiva sarvathA tyAge trividhaM trividhena pratyAkhyAnenetiyAvat / Aha ca - "micchattapaDikkamaNaM, tivihaM tiviheNa nAyavvaM" [Avazyakaniyukti/gA.1251 ] ti / mithyAtvaM ca laukika-lokottarabhedAd dvidhA, ekaikamapi devaviSaya-guruviSayabhedAd dvividham , tatra laukikadevagataM laukikadevAnAM hari-hara-brahmAdInAm , praNAmapUjAdinA tadbhavanagamanAdinA ca tattaddezaprasiddhamanekavidhaM jJeyam 1 / laukikagurugatamapi laukikagurUNAM brAhmaNa-tApasAdInAM namaskRtikaraNaM-tadagre 1. padye mahopAdhyAyazrIyazovijayagaNikate-P.L. || 2. 0Nyaivami0-mu0 // 3. L / praNAmapUjAdInAM (dinA)-mu0 PC || D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvabhedA:-zlo0 22 // ] patanam , tadagre namaH zivAyetyAdibhaNanam , tatkathAzravaNam , taduktakriyAkaraNataH kathAzravaNabahumAnakaraNAdinA ca vividham 2 / / lokottaradevagataM tu paratIrthikasaMgRhItajinabimbArcanAdinA ihalokArthaM jinayAtrAgamanamAnanAdinA ca syAt 3 / lokottaragurugataM ca pArzvasthAdiSu gurutvabuddhyA vandanAdinA gurustUpAdAvaihikaphalArthaM yAtropayAcitAdinA ceti bhedacatuSTayI / taduktaM darzanazuddhiprakaraNe - "duvihaM loiamicchaM, devagayaM gurugayaM muNeavvaM / louttariaMpi duvihaM, devagayaM gurugayaM ceva // 1 // [ da.pra./243, sambo.pra. samya./gA.44] caubheaM micchattaM, tivihaM tiviheNa jo vivajjei / akalaMkaM sammattaM, hoi phuDaM tassa jiivss"||2||[d.pr./244,smbo.pr.smy./gaa.45] trividhaM trividhenetyatra bhAvanAmevamAha: - "eyaM aNaMtaruttaM, micchaM maNasA na ciMtai karemi / sayameva so so kareu, anneNa kae va suThTha kayaM // 1 // [ sambo.pra. samya./gA.46 ] evaM vAyA na bhaNai, karei aNNaM ca na bhaNai kareha / annakayaM na pasaMsai, na kuNai sayameva kAeNaM // 2 // [ zrA.dha.vi./gA.32] karasannabhamuhakhevAiehiM na ya kAravei anneNaM / annakayaM na pasaMsai, aNNeNa kayaM ca suTTha kayaM" // 3 // [ zrA.dha.vi./gA.34] [nanu trividhaM trividhena pratyAkhyAtamithyAtvasya mithyAdRSTisaMsarge kathaM nAnumatirUpamithyAtvaprasaGga iti cet ? na, tasyApyaticArarUpasya varjanIyatvasyaivoktatvAt / svakuTumbAdisambandhino mithyAdRzo varjanAzaktau saMvAsAnumatiH syAditi cet ? na, ArambhiNA saMvAse ArambhakriyAyA balAt prasaGgAt saMvAsAnumatisaMbhave'pi mithyAtvasya bhAvarUpatvena tadasambhavAt / anyathA saMyatasyApi mithyAdRSTinizrAyA api sambhavena tatsaMvAsAnumaterduritvAditi dik] yadyapi tattvavRttyA adevAderdevatvAdibuddhyA''rAdhane eva mithyAtvam , tathApyahikAdyarthamapi yakSAdyArAdhanamutsargatastyAjyameva / paramparayA mithyAtvavRddhi-sthirIkaraNAdiprasaGgena pretya durlabhabodhitvApatteH / yataH - 1. jaina0 mu0 // 2. choDiya hesiyAi ceTThAhi-iti zrAddhadharmavidhiprakaraNe // 3. balAtprasavAt mu0|| D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "annesiM sattANaM, micchattaM jo jaNei mUDhappA / so teNa nimitteNaM, na lahai bohiM jiNAbhihiaM" ||1||[sN.pr.smy./gaa.42 ] rAvaNa-kRSNAdyAlambanamapi nocitameva kAlabhedAt / yatastatsamaye'rhaddharmasyetaradharmebhyo'tizAyitvena na mithyAtvavRddhistAdRzI / samprati ca svabhAvato'pi mithyAtvapravRttirdurnivAraiveti / atha mithyAtvaM paJcavidhaM / yadAha - "AbhiggahiamaNabhiggahaM ca taha abhinivesiaMceva / saMsaiamaNAbhogaM, micchattaM paMcahA eaM" ||1||[pnyc.gaa. 86/saM.pra.samya.gA.47 ] tatrAbhigrahikaM pAkhaNDinAM svazAstraniyantritavivekAlokAnAM parapakSapratikSepadakSANAm , jainAnAM ca dharmA'dharmavAdena parIkSAparvaM tattvamAkalayya svAbhyapagatArthaM zraddhamAnAnAM parapakSapratikSepaNadakSatve'pi nAbhigrahikatvam , svazAstrAniyantritatvAd vivekAlokasya / yastu nAmnA jaino'pi svakulAcAreNaivAgamaparIkSAM bAdhate, tasyAbhigrAhikatvameva, samyagdRzo'parIkSitapakSapAtitvAyogAt / taduktaM haribhadrasUribhiH - "pakSapAto na me vIre, na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya, tasya kAryaH parigrahaH" // 1 // [lo.ni./gA. 38 ] iti / gItArthanizritAnAM mASatuSAdikalpAnAM tu prajJApATavAbhAvAd vivekarahitAnAmapi guNavatpAratantryAnna doSa iti bhAvaH / tacca nAstyAtmetyAdi SaDvikalpaiH SaDvidham 1 / anAbhigrahikaM prAkRtajanAnAm , sarve devA vandyA na nindanIyA, evaM sarve guravaH, sarve dharmA itItyAdyanekavidham 2 / AbhinivezikaM jAnato'pi yathAsthitaM durabhinivezaviplAvitadhiyo goSThAmAhilAderiva 3 / [abhiniveze'nAbhogAt prajJApakadoSAdvA vitathazraddhAnavati samyagdRSTAvapi syAd / anAbhogAd guruniyogAdvA samyagdRSTerapi vitathazraddhAnabhaNanAt / tathAcoktamuttarAdhyayananiryuktau - "sammaddiTThI jIvo, uvaiTuM pavayaNaM tu saddahai / saddahai asabbhAvaM, aNabhogA guraNiogA vA" // 1 // [ uni./gA.163] iti / tadvAraNAya duriti vizeSaNam , samyagvaktRvacanAnivartanIyatvaM tadarthaH / anAbhogAdijanito mugdhazrAddhAdInAM vitathazraddhAnarUpo'bhinivezastu samyagvaktRvacananivarttanIya iti na doSaH / 1. athavA-P.L. || 2. ca-mu0 C | D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvabhedAH-zlo0 22 // ] [71 tathA jinabhadra-siddhasenAdiprAvacanikapradhAnavipratipattiviSayapakSadvaye'pyanyatarasya vastunaH zAstrabAdhitatvAt tadanyatarazraddhAnavato'bhinivezitvaprasaGga iti tadvAraNArthaM 'jAnato'pi' iti zAstratAtparyabAdhapratisandhAnavata ityarthaH, siddhasenAdayazca svAbhyupagatamarthaM zAstratAtparyabAdhaM pratisandhAyApi pakSapAtena na na pratipannavantaH / kintvavicchinnaprAvacanikaparamparayA zAstratAtparyameva svAbhyupagatArthAnukUlatvena pratisandhAyeti na te'bhinivezino / goSThAmAhilAdayastu zAstratAtparyabAdhaM pratisandhAyaivAnyathA zraddadhata iti na doSaH / idamapi matibhedAbhinivezAdimUlabhedAdanekavidham , jamAli-goSThAmAhilAdInAm / uktaM ca vyavahArabhASye - "maibheeNa jamAlI, puvvi vuggAhieNa goviMdo / saMsaggIe bhikkhU , goTThAmAhila ahiNivese" ||1||[vy.bhaa./2714] tti 3 / ] sAMzayikaM deva-guru-dharmeSvayamanyo veti saMzayAnasya bhavati / [sUkSmArthAdiviSayastu saMzayaH sAdhUnAmapi bhavati, sa ca "tameva saccaM NIsaMkaM, jaMjiNehiM paveiaM"[bhagavatIsUtre ] ityAdyAgamoditabhagavadvacanaprAmANyapuraskAreNa nivarttate / svarasavAhitayA anivartamAnazca sa: sAMzayikamithyAtvarUpaH sannanAcArApAdaka eva / ata evAkAGkSAmohodayAdAkarSaprasiddhiH / idamapi sarvadarzanajainadarzanatadekadezapadavAkyAdisaMzayabhedena bahuvidham / ] anAbhogikaM vicArazUnyasyaikendriyAdervA vizeSajJAnavikalasya bhavati / idamapi sarvAMzaviSayAvyaktabodhasvarUpaM vivakSitakiJcidaMzAvyaktabodhasvarUpaM cetyanekavidham / [eteSu madhye AbhigrAhikA''bhinivezike guruke, viparyAsarUpatvena sAnubandhaklezamUlatvAt / zeSANi ca trINi (na) viparItAvadhAraNarUpaviparyAsavyAvRttatvena teSAM krUrAnubandhaphalakatvAbhAvAt / taduktaM copadezapade - "eso a ettha guruo, NANajjhavasAyasaMsayA evaM / jamhA asappavittI, etto savvatthaNatthaphalA" // 1 // [ upa.pa./gA.198] duSpratIkArA'satpravRttihetutvena eSa viparyAso'tra garIyAn doSaH / na tvanadhyavasAyasaMzayAvevambhUtAtattvAbhinivezAbhAvAt / tayoH supratIkAratvenAtyantAnarthasampAdakatvAbhAvAdityetattAtparyArthaH] evaM sarvathA sarvaprakAramithyAtvaparihAreNa samyaktvaM gurusamakSamAlApakoccArapUrvaM 1. ityarthaH-mu0 nAsti // 2. trINi vi0 L.P.C. | 3. bhAvAt uktaM co0 P || 4. PCL doSomu0 nAsti // 5. evaM ca sa L || D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH pratipattavyam / tasyAnandAdizrAvakopadarzitavidhinaiva pratipattyaucityAt / tathAcoktamAvazyakaniyuktau - ___ "tattha samaNovAsao puvvAmeva micchattAo paDikkamai, sammattaM uvasaMpajjai / no se kappai ajjappabhiI annautthie vA annautthiadevayANi vA annautthiapariggahiarihaMtaceiyAI vA vaMdittae vA NamaMsittae vA, pudvi aNAlittaeNaM Alavittae vA saMlavittae vA / tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppadAuM vA, NaNNattha rAyAbhiogeNaM gaNAbhiogeNaM balAbhiogeNaM devayAbhiogeNaM guruniggaheNaM vittIkaMtAreNaM" [AvazyakasUtre 6/36 hAribhadrIyavRttiH pR. 811 ] ti / yogazAstravRttAvapi - "evaMvidhaM ca samyaktvaM viziSTadravyAdisAmagrayAM satyAM guroH samIpe vidhinA pratipadya zrAvako yathAvat pAlayati" [yo.zA.vR 2/17] yataH"samaNovAsao tattha, micchattAu paDikkame / davvao bhAvao puTvi, sammattaM paDivajjae // 1 // [ mUla.pra.4, yo.zA.2/17 ] na kappaI se paratitthiANaM, taheva tesiM cia devayANaM / pariggahetANa ya ceiANaM, pahAvaNAvaMdaNapUaNAI // 2 // [ mUla.pra.5, yo.zA.2/17] loANa titthesu siNANadANaM, piMDappadANaM huNaNaM tavaM ca / sNkNtisomgghnnaaiesu,pbhuualoaannpvaahkiccN"||3||[ mUla.pra.6,yo.zA.2/17] ti / itthaM ca samyaktvANuvratAdipratipattiH sarvA'pi gurusAkSikaiva phalavatI, nAnyathA / yataH paJcAzake vadhavajanavidhiprastAve - "gurumUle suadhammo, saMviggo ittaraM ca iaraM vA / giNhai vayAi~ koI, pAlei tahA niraiAraM" ||1||[pnycaa.1/9] vRttiryathA -guruH samyagjJAnakriyAyuktaH samyag dharmazAstrArthadezakaH / yadAha - "dharmajJo dharmakartA ca, sadA dhrmpraaynnH| sattvebhyo dharmazAstrArthadezako gururucyate" // 1 // [] athavA-"jo jeNa suddhadhamme, nijojio saMjaeNa gihiNA vA / so ceva tassa bhaNNai, dhammagurU dhammadANAo" // 1 // [] 1. pratipattavyaucityAt-mu0 C.P. mUla / pratipattyaucityAt-LP saMzo0 // 2. vaMdettae-mu0 // 3. aNAlitteNaM-mu0 // 4. balAbhiogeNaM-mu0 nAsti / P.C. AvazyakasUtre asti / balAbhi0 // 5. pariggahItANa-mu0 // 6. uttaraM va-L | ittaraM va-P saMzo0 / ittaraM ca-P mUla / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvalakSaNAni-zlo0 22 // ] [73 tasya gurorAcAryasya mUlamantikaM gurumUlaM, tatra gurumUle'nenAnyatra dharmazravaNapratiSedho darzitaH, viparyastabodhasambhavAt / 'zrutadharmaH' AkarNitANuvratAdipratipAdanaparAptapravacanaH / anena cAzrutAgamasya jJAnAbhAvena vratapratipattirna samyagiti tatpratiSedho darzito / yadAha - ___jassa no imaM uvagayaM bhavai, ime jIvA ime thAvarA (ime tasA) tassa no supaccakkhAyaM bhavai, se duppaccakkhAyaM bhavai, se duppaccakkhAI mosaM bhAsai, no saccaM bhAsai"[ ] tti / tathA svayamutprekSitazAstrasyApi pratiSedha uktaH / svayamutprekSaNe hi samyakzAstrAnavagamena samyakpravRttyabhAvAt / yadAha - "na hi bhavati nirvigopakamanupAsitagurukulasya vijJAnam / prakaTitapazcAdbhAgaM, pazyata nRtyaM mayUrANAm" // 1 // [] tathA zrutadharmatvAdeva saMvigno mokSAbhilASI san saMsArabhIto vA, anyathAvidhasya hi vratapratipattirna mokSAya syAt / itvaramalpakAlam , itaraM vA bahukAlaM yAvajjIvamityarthaH / iti pUrvagAthAsUcito vadhavarjanavidhiH / ityalaM prAsaGgikena / prakRtaM prastumaH - ____ tacca samyaktvaM zubhAtmapariNAmarUpamasmadIyAnAmapratyakSaM kevalaM liGgairlakSyate / ata Aha-samyaktvaM kIdRzaM bhavati ? 'paJca' iti paJcabhiH zama-saMvega-nirvedA'nukampA-''stikyarUpairlakSaNairliGgairlakSitam upalakSitaM bhavati / ebhirlakSaNaiH parasthaM parokSamapi samyaktvaM lakSyate iti bhAvaH / tatra zamaH prazamaH anantAnubandhinAM kaSAyANAmanudayaH, sa ca prakRtyA kaSAyapariNateH kaTuphalAvalokanAdvA bhavati / yadAha - "payaIe kammANaM, nAUNaM vA vivAgamasuhaM ti / avaraddhe vi na kuppai, uvasamao savvakAlaM pi" // 1 // [zrA.pra.55, vi.vi.6/10,dha.saM.NI/808] tti / anye tu krodhakaNDUviSayatRSNopazamaH zama ityAhuH / adhigatasamyagdarzano hi sAdhUpAsanAvAn kathaM krodhakaNDvA viSayatRSNayA ca taralIkriyeta / nanu krodhakaNDUviSayatRSNopazamazcecchamastarhi zreNika-kRSNAdInAM sAparAdhe niraparAdhe'pi ca pare krodhavatAM 1. no saccaM bhAsaM bhAsai-P | L nAsti // 2. ti-L.P.C. || 3. jJAtadha mu0 / zruta dha' L.P.C. || 4. masmadIyAnAma0 mu0 C. I "masmadAdInAma P.L. || 5. tulA-yogazAstravRtti 2/15 pa0179 tH|| D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: viSayatRSNAtaralitamanasAM ca kathaM zama: ? tadabhAve ca kathaM samyaktvasaMbhava: ? iti cet ? maivam , liGgini samyaktve sati liGgairavazyaM bhAvyamiti nAyaM niyamaH, dRzyate hi dhUmarahito'pyayaskAragRheSu vahniH / bhasmacchannasya vA varterna dhUmalezo'pIti / ayaM tu niyamaH, suparIkSito -liGge sati liGgI bhavatyeva / yadAha - "liGge liGgI bhavatyeva, liGginyevetaratpunaH / niyamasya viparyAse, saMbandho liGga-liGgino" // 1 // [pramA.sa.svA.] iti / saMjvalanakaSAyodayAdvA kRSNAdInAM krodhakaNDUviSayatRSNe / saMjvalanA api kecana kaSAyAstIvratayA'nantAnubandhisadRzavipAkA iti sarvamavadAtam 1 / / saMvego mokSAbhilASaH / samyagdRSTihiM narendra-surendrANAM viSayasukhAni duHkhAnuSaGgAdduHkhatayA manyamAno mokSasukhameva sukhatvena manyate'bhilaSati ca / yadAha - "naravibahesarasakkhaM, dakkhaM ciabhAvao a mnnNto| saMvegao na mokkhaM, mottUNaM kiMci patthei" // 2 // [dha.saM.NI/809, zrA.pra./gA.56, vi.vi.6/11] tti / nirvedo bhavavairAgyam , samyagdarzanI hi duHkhadaurgatyagahane bhavakArAgAre karmadaNDapAzikaistathA kadarthyamAnaH pratikartumakSamo mamatvarahitazca duHkhena niviNNo bhavati / yadAha - "nArayatirianarAmarabhavesu nivveao vasai dukkhaM / akayaparaloamaggo, mamattavisavegarahio a" // 1 // __ [dha.saM.NI/810, viM.vi./6/13, zrA.pra./57] anye tu saMvega-nirvedayorarthaviparyAsamAhuH - saMvego bhavavirAgaH, nirvedo mokSAbhilASa iti 3 / anukampA duHkhiteSvapakSapAtena duHkhaprahANecchA, pakSapAtena tu karuNA putrAdau vyAghrAdInAmapyastyeva sA cAnukampA dravyato bhAvatazceti dvidhA / dravyataH satyAM zaktI duHkhapratikAreNa, bhAvatazcArdrahRdayatvena / yadAha - "daThUNa pANinivahaM, bhIme bhavasAgaraMmi dukkhattaM / / avisesao'NukaMpaM, duhA vi sAmatthao kuNai" // 4 // [zrA.pra./58, vi.vi./6/12, dha.saM.NI/811] tti / 1. tulA-pravacanasAroddhAravRttiH khaNDa 2 / pa0 174 // 2. pAzakai mu0 | L.P.C. yogazAstrapravacanasAroddhAravRttyorapi-pAzikai // 3. cAnukampa mu0 | L.P.C. yogazAstrapravacanasAroddhAravRttyorapicAnukampA0 iti / / 4. aviseo0 mu0 | L.P.C. yogazAstravRttAvapi avisesao-iti / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvasya lakSaNAni-zlo0 22 // ] [75 ___ astIti matirasyetyAstikastasya bhAvaH karma vA Astikyam , tattvAntarazravaNe'pi jinoktatattvaviSaye nirAkAGkSA pratipattiH / tadvAn hi Astika ityucyate / yadAha - "maNNai tameva saccaM, nIsaMkaM jaM jiNehi paNNattaM / suhapariNAmo sammaM, kaMkhAivisuttiArahio" // 5 // [vi.vi.6/14, zrA.pra./59, dha.saM.NI/812] tti / yatrApyasya mohavazAt kvacana saMzayo bhavati, tatrApyapratihateyamargalA shriijinbhdrgnnikssmaashrmnnoditaa| "katthaya maidubbaleNaM, tavvihaAyariavirahao vA vi / neagahaNattaNeNa ya, nANAvaraNodaeNaM ca" // 1 // [saM.pra.48/dhyA.za.47 ] heUdAharaNAsambhave a, sai suTTha jaM na bujjhjjaa| savvaNNumayamavitaha, tahA vi taM ciMtae maimaM // 2 // [saM.pra.49/dhyA.za.48 ] aNuvakayaparANuggahaparAyaNA jaM jiNA jagappavarA / jiarAgadosamohA ya, nannahA vAiNo teNaM" // 3 // [saM.pra.50/dhyA.za.49] yathA vA"sUtroktasyaikasyApyarocanAdakSarasya bhavati naraH / mithyAdRSTiH sUtraM, hi naH pramANaM jinAbhihitam" // 1 // iti / anye tu zamAdiliGgAnyanyathA vyaacksste-supriikssitprvktRprvaadyprvcntttvaabhiniveshaanmithyaabhiniveshopshm:(shm:)| sa samyagdarzanasya lakSaNam / yo hyatattvaM vihAyAtmanA tattvaM pratipannaH sa lakSyate samyagdarzanavAniti / ___ saMvego bhayam , jinapravacanAnusAriNo narakeSu zItoSNAdisahanaM saMkliSTAsurAdinirmittaM parasparodIritaM ca, tiryakSu bhArAropaNAdyanekavidhaM, manujeSu dAridrayadaurbhAgyAdi, deveSvapIrSyAviSAdaparapreSyatvAdi ca duHkhamavalokayatastadbhIrutayA tatprazamopAyabhUtaM dharmamanuSThAtA lakSyate-vidyate'sya samyagdarzanamiti / nirvedo viSayeSvanabhiSvaGgaH yathA ihaloka eva prANinAM durantakAmabhogAbhiSvaGgo 1. dharmo-mu0 P.C. | karmoM-L saMzo0 yogazAstrapravacanasAroddhAravRttyoH // 2. "mA-mu0 / "moL.P.C. yogazAstravRttAvapi // 3. katthai-L / tattha ya-iti dhyAnazatake // 4. nea0 mu0 si0 / bhea0 P.L. / / 5. tulA-yogazAstravRttiH 2 / 15 pa0 183 / tattvArthasUtravRttikArasya siddhasenagaNinaH ayamabhiprAyaH, dRzyatAM tatvArthavRttiH 1 / 2 / / 6. zamaH-L.P.C. nAsti, yogazAstravRttAvasti / / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH 'nekopadravaphalaH, paraloke'pyatikaTukanarakatiryagmanuSyajanmaphalapradaH / ato na kiJcidanena, ujjhitavya evAyamiti / evaMvidhanirvedenApi lakSyate'styasya samyagdarzanamiti / anukampA kRpA, yathA sarva eva sattvAH sukhArthino, duHkhaprahANArthinazca tato naiSAmalpA'pi pIDA mayA kAryetyanayA'pi lakSyate'styasya samyaktvamiti / santi khalu jinendropadiSTA atIndriyA jIvaparalokAdayo bhAvA iti pariNAmaH Astikyam / anenApi lakSyate samyagdarzanayukto'yamiti / atra ca paJcalakSaNapradarzanena tatsahacaritAH saptaSaSTirapi bhedAH sUcitAH, samyaktvaM ca tairvizuddhaM syAt / yadAhuH . - 'causaddahaNa 4 tiliMgaM 3, dasaviNaya 10 tisuddhi 3 paMcagayadosaM 5 / aTThapabhAvaNa 8 bhUsaNa 5 lakkhaNa 5 paMcavihasaMjuttaM // 1 // [ pra.sA./926 ] chavvihajayaNA''gAraM 6, chabbhAvaNabhAviaM ca 6 chaTTANaM 6 / ia sattasaThThIdaMsaNabheavisuddhaM tu sammattaM" // 2 // [ pra.sA./927] causaddahaNa tti- '"paramatthasaMthavo khalu 1, sumuNiaparamatthajaijaNanisevA 2 / vAvanna 3 kuddiTThINa ya, vajjaNA ya 4 sammattasaddahaNA" // 3 // [pra.sA./ 928/prajJA. sU. 110 / gA. 131] tiliMga tti - "sussUsa 1, dhammarAo 2, gurudevANaM jahAsamAhIe / veyAvacce niyamo 3, sammaddiTThissa liMgAI" // 4 // [pra.sA./929] dasaviNayaM ti- "arihaMta 1 siddha 2 ceia 3, sue a 5 dhamme a 5 sAhuvagge a 6 / Ayaria 1 uvajjhAe 8, pavayaNe 9 daMsaNe 10 viNao" // 5 // [pra.sA./930 ] bhattIpUAvannajaNaNaM nAsaNamavannavAyassa / AsAyaNaparihAro, daMsaNaviNao samAseNaM // 6 // [pra.sA./931 ] tisuddhi tti - "muttUNa jiNaM 'muttUNa, jiNamayaM jiNamayaTThie muttuM / saMsArakattavAraM, ciMtijjaMtaM jagaM sesaM" // 7 // [ pra.sA./932] paMcagayadosaM ti - " saMkA 1 kaMkha 2 vigicchA 3 pasaMsa 4 taha saMthavo 5 kuliMgIsuM / sammattassaiyArA, parihariavvA payatteNaM" // 8 // [pra.sA./933] aTThapabhAvaNa tti - "pAvayaNI 1 dhammakahI 2, vAI 3 nemittio 4 tavassI a5 / vijjA 6 siddho a 7 kaI 8, aTTheva pabhAvagA bhaNiA" // 9 // [pra.sA./934 / ce.va.ma. 128 ] 1. tatsahacAritA - mu0 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 samyaktvabhedA:-zlo0 22 // ] [77 bhUsaNa tti- "jiNasAsaNe kusalayA 1, pabhAvaNA 2 titthasevaNA 3 thirayA 4 / bhattI a5 guNA sammattadIvayA uttamA paMca" ||10||[pr.saa./935 ] lakkhaNapaMcavihasaMjutta ti lakSaNAnyuktAnyevAtra gAthApi - "saMvego cia 1 uvasama 2, nivveo 3 taha ya hoi aNukaMpA 4 / atthikkaM cia ee, sammatte lakkhaNA paMca" // 11 // [pra.sA./936 ] chavvihajayaNa tti "no annatitthie annatithideve ya taha sadevAiM, gahie kutitthiehi, vaMdAmi 1 navA namasAmi 2 // 12 // [pra.sA./937] neva aNAlatto Alavemi 3, no saMlavemi 4 taha tesiM, demina asaNAIaM5,pAsemi nagaMdhapupphAI 6" // 13 // [pra.sA./938] chaAgAraM ti "rAyAbhiogoa1gaNAbhiogo2,balAbhiogo 3asurAbhiogo 4 / kaMtAravittI 5 guruniggaho a6, chachiMDiAujiNasAsaNaMmi" // 14 // [pra.sA./939] chabbhAvaNabhAviaM ti - "mUlaM 1 dAraM 2 paiTThANaM 3, AhAro 4 bhAyaNaM 5 nihI 6 / duchakkassAvidhammassa, saMmattaM parikittiaM" ||15||[pr.saa./940] chaTThANaM ti- "atthi a1Nicco 2 kuNaI 3, kayaMca veei 4 atthinnivvaannN5| atthiamukkhovaao6,chssmmttsstthaannaaii"||16||[pr.saa./941] arthatAsAM viSamapadArtho yathA -paramArthA jIvAdayasteSAM saMstavaH paricayaH 1, sumunitaparamArthA yatijanA AcAryAdayaH, teSAM sevanam 2, vyApannadarzanA nihnavAdayaH 3, kudarzanAH zAkyAdayaH 4, teSAM vajanaM tyAgaH 'sammattasaddahaNA' iti samyaktvaM zraddhIyate'stItipratipadyate'neneti samyaktvazraddhAnam / na cAGgAramaIkAderapi paramArthasaMstavAdisambhavAd vyabhicAritA zaGkayA, tAttvikAnAmeteSAM ihAdhikRtatvAt , tasya ca tathAvidhAnAmeSAmasambhavAditi / iha prAkRtatvAlliGgamatantramiti strItvam 1 / mUladvAragAthAyAM ca catuHzraddhAnAdizabdAnAM caturvidhaM zraddhAnaM catuHzraddhAnam / 1. bhattIpUAvanna(ssa)jaNaNaM mu0 // 2. taha ya sa L.C. || 3. pAsemi L.P.C. / pesemi-mu0 pravacanasAroddhAre ca // 4. tulA-pravacanasAroddhAravRttiH khaNDa 2 / pa0 168taH / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH trividhaM liGgaM triliGgaM -dazavidho vinayo dazavinayaH / trividhA zuddhistrizuddhirityAdi vyutpattirjJeyA / triliGge - zrotumicchA zuzrUSA, sadbodhAvandhyanibandhanadharmazAstra zravaNavAJchetyarthaH / sA ca vaidagdhyAdiguNavattaruNanarakinnaragAnazravaNarAgAdapyadhikatamA samyaktve sati bhavati / yadAha "yUno vaidagdhyavataH, kAntAyuktasya kAmino'pi dRDham / kinnarageyazravaNAdadhiko dharmazrutau rAgaH " // 1 // [ SoDa. 11 / 3 ] iti 1 / tathA dharme cAritralakSaNe rAgaH, zrutadharmarAgasya tu zuzrUSApadenaivoktatvAt / sa ca karmadoSAt tadakaraNe'pi kAntArAtItadurgatabubhukSAkSAmakukSibrAhmaNaghRtabhojanAbhilASAdapyatirikto bhavati 2 / tathA guravo dharmopadezakA devA arhantasteSAM vaiyAvRttye tatpratipattivizrAmaNAbhyarcanAdau niyamo'vazyaGkarttavyatAGgIkAraH, sa ca samyaktve sati bhavatIti 3 / tAni samyagdRSTeH dharmadharmiNorabhedopacArAt samyaktvasya liGgAni, ebhistribhiliGgaiH samyaktvaM samutpannamastIti nizcIyata iti bhAvaH / vaiyAvRttyaniyamasya ca tapobhedatvena cAritrAMzarUpatve'pi samyaktvasattve cAvazyambhAvitve'pi naavirtsmygdRssttigunnsthaankaa'bhaavpryojktodbhaavyaa| etadrUpacAritrasyAlpatamatvenAcAritratayA vivakSitatvAt / saMmUrchanajAnAM saMjJAmAtrasadbhAve'pi viziSTasaMjJA'bhAvAdasaMjJitvavyapadezavaditi / upazAntamohAdiSu tu kRtakRtyatvAdeSAM sAkSAdabhAve'pi phalatayA sadbhAvAnna teSvapyeteSAM vyabhicAraH / vaiyAvRttyaniyamazcopariSTAt zrAddhavidhipAThena darzayiSyata iti tato'vaseyaH / dazavinaye caityAnyarhatpratimAH, pravacanaM jIvAditattvaM, darzanam samyaktvaM tadabhedopacArAt tadvAnapi darzanamucyate / eteSu dazasu bhaktirabhimukhAgamanA''sanapradAna- paryupAstyaJjalibandhAdyA, pUjA satkArarUpA, varNa: prazaMsA, tajjananamudbhAsanam, avarNavAdasyAzlAghAyA varjjanaM parihAraH / AzAtanA pratIpavarttanaM tasyAH parihAraH / eSa dazasthAnaviSayatvAd dazavidho darzanavinayaH, samyaktve satyasya bhAvAt samyaktvavinayaH / trizuddhayAM jinaM vItarAgaM jinamataM syAtpadalAJchitaM jinamatasthitAMzca sAdhvAdIn 1. guNottarataruNa' iti pravacanasAroddhAravRttau 2 / pR0 169 // 2. samyaktve satyevAvazyaM mu0 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 samyaktvabhedA:-zlo0 22 // ] [79 muktvA zeSamekAntagrastaM jagadapi saMsAramadhye kattavAraM, kacavaraprAyam , asAramityarthaH / iticintayA samyaktvasya vizodhyamAnatvAdetAstisraH zuddhaya iti / paJca doSA agre mUla eva vakSyamANAH / aSTaprabhAvanAyAM -prabhavati jainendra zAsanam , tasya prabhavataH prayojakatvaM prabhAvanA / sA cASTadhA prabhAvakabhedena tatra pravacanaM dvAdazAGgaM gaNipiTakam , tadasyAstIti prAvacanI yugapradhAnAgamaH 1 / dharmakathA prazastA'syAstIti dharmakathI, "zikhAditvAdin'[zikhAdibhya in zrIsi0 7 / 2 / 4] AkSepaNI 1 vikSepaNI 2 saMvegajananI 3 nirvedanI 4 lakSaNAM caturvidhAM janitajanamanaHpramodAM dharmakathAM kathayati saH 2 / vAdiprativAdisabhyasabhApatirUpAyAM caturaGgAyAM pariSadi pratipakSakSepapUrvakaM svapakSasthApanArthamavazyaM vadatIti vAdI 3 / nimittaM traikAlikalAbhA'lAbhapratipAdakaM zAstram , tadvettyadhIte vA naimittikaH / / tapo vikRSTamaSTamAdyasyAstIti tapasvI 5 / vidyAH prajJaptyAdayastadvAn vidyAvAn 6 / siddhayo'JjanapAdalepatilakaguTikAkarSaNavaikriyatvaprabhRtayastAbhiH siddhyati sma siddha: 7/ kavate gadya-padyAdibhiH prabandhairvarNanAmiti kavirgadyapadyaprabandharacaka: 8 / ete pravacanyAdayo'STau prabhavato bhagavacchAsanasya yathAyathaM dezakAlAdyaucityena sAhAyyakaraNAt prabhAvakAH, prabhavantaM svataH prakAzakasvabhAvameva prerayantIti vyutpatteH, teSAM karma prabhAvanA / itthaM ca mUladvAragAthAyAm aSTau prabhAvanA yatreti samAsaH / bhUSaNapaJcake-jinazAsane'rhaddarzanaviSaye kuzalatA naipuNyaM 1, prabhAvanA prabhAvanamityarthaH / sA ca prAgaSTadhA'bhihitA, yatpunarihopAdAnaM tadasyAH svaparopakAritvena tIrthakaranAmakarmanibandhanatvena ca prAdhAnyakhyApanArtham 2, tathA tIrthaM dravyato jinadIkSAjJAnanirvANasthAnaM / yadAha "jammaM dikkhA nANaM, titthayarANaM mahANubhAvANaM / jattha ya kira nivvANaM, AgADhaM daMsaNaM hoi" // 1 // [ ] tti / bhAvatastu jJAnadarzanacAritrAdhAraH zramaNasaGghaH, prathamagaNadharo vA / yadAha - "titthaM titthaM ? titthayare titthaM ! goyamA ! arihA tAva niyamA titthayare, titthaM puNa cAuvvaNNe samaNasaMghaM paDhamagaNahare vA" [bhagavatIsUtre u. 20/sU. 682] iti / tasya sevanam 3 / 1. kattavAraM-mu0 nAsti / 2. tulA-yogazAstravRttiH 2 / 16 pa0 184 // 3. zikhAditvAdin kSepaNI- L.P.C. || 4. prabhAvanamityarthaH sA ca-L nAsti / sA ca-P nAsti / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH sthiratA jinadharmaM prati parasya sthiratA''pAdanam , svasya vA paratIrthikasamRddhidarzane'pi jinapravacanaM prati niSprakampatA 4 / bhaktiH pravacane vinayavaiyAvRttyarUpA pratipattiH / ete guNAH samyaktvasya dIpakAH prabhAsakAH, uttamAH pradhAnAH, bhUSaNAni etaiH samyaktvamalaGkriyata iti bhAvaH / lakSaNAni paJca vyAkhyAtAni / ___ SaDvidhayatanAyAm -anyatIrthikAn paradarzaninaH parivrAjakabhikSubhautikAdIn anyatIrthikadevAn rudraviSNuyakSAdIn tathA svadevAn arhatpratimAlakSaNAn kutIthikaidigambarAdibhirgRhItAn bhautikAdibhiH parigRhItAn mahAkAlAdIn no naiva vande vA 1 // na namasyAmi 2, tadbhaktAnAM mithyAtvasthirIkaraNAt ! tatra vandanaM zirasA'bhivAdanam , namaskaraNaM praNAmapUrvaM prazastadhvanibhirguNotkIrtanam / tathA'nyatIthikaiH pUrvamanAlaptaH sannavAlapAmi 3, nApi saMlapAmi / tatreSadbhASaNamAlApaH, muhurbhASaNaM saMlApa: 4 / tatsaMbhASaNe hi taiH sa paricayAt pratikriyAzravaNadarzanAdibhirmithyAtvaprasaktirapi syAdeva / tathA teSAmanyatIthikANAM na dadAmi azanAdikam anukampAM vihAya, anukampAyAzca kutrApyaniSedhAt / yata uktam - "savvehiM pi jiNehiM, dujjyjiaraagdosmohehiN| sattANukaMpaNaTThA, dANaM na kahiM vi paDisiddhaM // 1 // [gA.sa./190 ] 5 / tathA teSAM paratIrthikadevAnAM tatpratigRhItajinapratimAnAM ca pujAnimittaM naiva pazyAmi gandhapuSpAdikam , AdizabdAd vinaya-vaiyAvRttya-yAtrA-snAnAdikam 6 / etAbhiH SaDbhiryatanAbhiryatamAnaH samyaktvaM nAtikrAmatIti / AkAraSaTke -abhiyojanamabhiyogo'nicchato'pi vyApAraNam , tatra rAjJo nRpAderabhiyogo rAjAbhiyogaH 1 / gaNaH svajanAdisamudAyastasyAbhiyogo gaNAbhiyoga: 2 / balaM haThaprayogastenAbhiyoga: 3 / surasya kuladevatAderabhiyoga: 4 / kAntAramaraNyaM tatra vRttirvarttanaM nirvAha: kAntAravRttiryadvA kAntAramapi bAdhAhetutvAdiha bAdhAtvena vivakSitaM tena kAraNena bAdhayA vRttiH prANavartanarUpA kAntAravRttiH kaSTena nirvAha iti yAvat 5 / guravo mAtRpitRprabhRtayaH / yaduktam - 1. niSkampatA-mu0 / niSprakampatA-LP | niSpukaMpatA-C || yogazAstrapravacanasAroddhAra[bhA0 2 pa0 173]vRttyorapi-niSprakampatA // 2. "bhiH-mu0 nAsti // 3. prekSyAmi-mu0 / preSayAmi-iti pravacanasAroddhAravRttau khaNDa 2 / pa0 175 // 4. ttiryadvA kaSTena-L.C. // 5. mAtR(tA)pitR0 mu0|| D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 samyaktvabhedAH-zlo0 22 // ] [81 "mAtA pitA kalAcArya, eteSAM jJAtayastathA / vRddhA dharmopadeSTAro, guruvargassatAM mataH" // 1 // [ yo.bi./110] teSAM nigraho nirbandhaH 6 / tadetAH SaT chiNDikA apavAdarUpA jinazAsane bhavanti / idamatra tAtparyam -pratipannasamyaktvasya paratIrthikavandanAdikaM niSiddham , tadrAjAbhiyogAdibhirebhiH kAraNairbhaktiviyukto dravyata: samAcarannapi samyaktvaM nAbhicaratIti / SaDbhAvanAyAM-dviSaTkasyApi dvAdazabhedasyApi paJcANuvrata-triguNavrata-catuHzikSAvratarUpadharmasya cAritraviSayasya idaM samyaktvaM mUlamiva mUlaM kAraNamityarthaH, parikItitaM jinairiti sarvatra sambandhaH / yathA mUlarahita: pAdapa: pavanakampitastatkSaNAdeva nipatati, evaM dharmatarurapi samyaktvahInaH kutIrthikamatAndolitaH 1 / dvAramiva dvAraM pravezamukhamitibhAvaH / yathA hyakRtadvAraM nagaraM santataprAkAravalayaveSTitamapyanagaraM bhavati, janapravezanirgamAbhAvAt / evaM dharmapuramapi samyaktvadvArazUnyamazakyAdigamaM syAditi 2 / paiTThANaM-pratiSThate prAsAdo'sminniti pratiSThAnaM pITham , tataH pratiSThAnamiva pratiSThAnam , yathA pRthvItalagatagarttApUrakarahitaH prAsAdaH sudRDho na bhavati / tathA dharmaharmyamapi samyaktvarUpapratiSThAnaM vinA nizcalaM na bhavediti 3 / AhAro tti -AdhAraH yathA dharAtalamantarA nirAlambaM jagadidaM na tiSThati / evaM dharmajagadapi samyaktvalakSaNAdhAravyatirekeNa na tiSThediti / / bhAyaNaM ti -bhAjanaM pAtramityarthaH, yathA hi pAtravizeSa vinA kSIrAdi vastu vinazyati, evaM dharmavastvapi samyaktvabhAjanaM vinA 5 / nihi tti -nidhiH yathA hi nidhivyatirekeNa mahArhamaNi-mauktika-kanakAdi dravyaM na prApyate / tathA samyaktvanidhAnamantarA cAritradharmaratnamapi 6 / ityetAbhiH SaDbhirbhAvanAbhirbhAvyamAnamidaM samyaktvamavilambena mokSasukhasAdhakaM bhavatIti / SaTsthAne -atthi tti -asti vidyate, cazabdasyA'vadhAraNArthatvAjjIva iti gamyate, etena nAstikamataM nirastam 1 / 1. santataH-iti pravacanasAroddhAravRttau bhA0 2 / pa0 176 samantataH-iti tatraiva de0lA0 saMskaraNe pAThaH // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH 'nicco'tti -sa ca jIvo nitya utpattivinAzarahitaH, tadutpAdakakAraNAbhAvAdityAdinA zauddhodanimatamapadhvastam 2 / 'kuNai'tti -sa ca jIvaH karoti mithyAtvA'virati kaSAyAdibandhahetuyuktatayA tattatkarmANi nirvarttayati / etena kApilakalpanApratikSepaH 3 / 'kayamiti' -kRtaM karma ca vedyate "savvaM paesatayA bhajjai"[ ] tti vacanAdanena sarvathA'bhoktRjIvavAdI durnayo nirAkRtaH / / 'atthi nivvANaM'ti -asya ca jIvasyAsti vidyate nirvANaM mokSaH, sa ca jIvasya rAga-dveSa-mada-moha-janma-jarA-rogAdiduHkhakSayarUpo'vasthAvizeSa itiyAvad / etena pradIpanirvANakalpamabhAvarUpaM nirvANamityAdi saGgiramANAH saugatavizeSAH vyudastAH / te ca pradIpasyevAsya sarvathA dhvaMsa eva nirvANamAhuH / tathA ca tadvacaH - "dIpo yathA nirvRtimabhyupeto, naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAJcidvidizaM na kAJcitsnehakSayAt kevalameti zAntim // 1 // iti jIva[ stathA nirvRtimabhyupeto naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAJcidvidizaMna kAJcit , klezakSayAt kevalameti shaantim||] [saundaranande 16 / 28-29] taccAyuktam , dIkSAdiprayAsavaiyarthyAt / pradIpadRSTAntasyApyasiddhatvAdiyuktivistarastu granthAntarAdavaseya: 5 / ___'atthi a mokkhovAo'tti -mokSasya nirvRterupAyaH samyak sAdhanaM vidyate samyagjJAnadarzana-cAritrANAM muktisAdhakatayA ghaTamAnatvAt / anenApi mokSopAyAbhAvapratipAdakadurnayatiraskAraH kRtaH 6 / / etAnyAtmAstitvAdIni SaT samyaktvasya sthAnAni, samyaktvameSu satsveva bhavatItibhAvaH / eSAM ca bhedAnAM yathAsaMbhavaM jJAna-zraddhA-caraNavidhayA samyaktvaupayogitvamiti dhyeyam / itthaM ca devAditattvazraddhAnavikalatve tathAvidhAjIvikAdihetoH zrAvakAkAradharaNe dravyazrAvakatvameva ca paryavasannam , bhAvazrAvakatvaM tu yathoktavidhipratipannasamyaktvAdiryatibhyaH sakAzAnnityaM dharmazravaNAdeva / yaduktaM AvazyakavRttau - 1. nivartta0 mu0 P || 2. kapila mu0 // 3. iti jIvaH (vAbhAva:) taccA-mu0 / tulApravacanasAroddhAravRttiH bhA0 2. pa 180 / evaM kRtI nivRti" iti saundaranandakAvye mahAkaviazvaghoSakRte pAThaH // 4. "siddhatvAdi(tyAdi)yukti mu0 // 5. samyaktvamu(u)pa mu0 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 samyaktvabhedA:-zlo0 22 // ] [83 "yo hyabhyupetasamyaktvo, yatibhyaH pratyahaM kathAm / zRNoti dharmasambaddhAmasau zrAvaka ucyate" // 1 // [1556 gAthA TIkA pa. 805] abhyupetasamyaktva ityatrAbhyupetANuvrato'pIti vyAkhyAleza iti / taccehAdhikRtam , bhAvasyaiva mukhyatvAt / bhAvazrAvako'pi darzanavratottaraguNazrAvakabhedAt trividhaH / tadvistarastu vratabhaGgAdhikAre darzayiSyate, Agame cAnyathA'pi zrAvakabhedAH zrUyante / tathA ca sthAnAGgasUtram - "cauvvihA samaNovAsagA paNNattA, taMjahA -ammApiisamANe bhAisamANe, mittasamANe, savattisamANe, ahavA cauvvihA samaNovAsagA paNNattA, taMjahAAyaMsasamANe, paDAgasamANe, khANusamANe, kharaMTasamANe' [ sthA.4/3/321 ] iti / paramete sAdhUnAzritya draSTavyA iti na pArthakyazaGkAlezaH / eSAmapi nAmazrAvakAdiSvavatAraNavicAre vyavahAranayamate bhAvazrAvakA evaite / zrAvakapadavyutpattinimittamAtrayogena tathAvyavahriyamANatvAt / nizcayanayamate punaH sapatnIkharaNTasamAnau mithyAdRSTiprAyau dravyazrAvakau, zeSAstu bhAvazrAvakAH / yatasteSAM svarUpamevamAgame vyAkhyAyate - "ciMtijjai kajjAiM, na diTThakhalio vi hoi ninneho / egaMtavacchalo jaijaNassa jaNaNIsamo saDDho // 1 // [] hiae sasiNeho ccia, muNINa maMdAyaro viNayakamme / bhAisamo sAhUNaM, parAbhave hoi susahAo // 2 // [ ] mittasamANo mANA, IsiM rUsai apucchio kajje / mannaMto appANaM, muNINa sayaNAu abbhahiaM // 3 // [ ] thaddho chiddappehI, pamAyakhaliANi niccamuccarai / saddho savattikappo, sAhujaNaM taNasamaM gaNai // 4 // [ ] tathA dvitIyacatuSke - "gurubhaNio suttattho, biMbijjai avitaho maNe jassa / so AyaMsasamANo, susAvao vannio samae // 5 // [ ] pavaNeNa paDAgA iva, bhAmijjai jo jaNeNa mUDheNaM / aviNicchiaguruvayaNo, so hoi paDAiAtullo // 6 // [] 1. dhAH-L.P.C. // 2. kharaMTamANe-mu0 // 3. saddho-mu0 // 4. tulA-dharmaratnaprakaraNasvopajJavRttiH pa0 28 taH // 5. "hA-L.P. || D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH paDivannamasaggAho na muNai gIatthasamaNusaTTho vi / khANusamANo eso, appauso muNijaNe navaraM // 7 // [ ] ummaggadesao NiNhavo'si mUDho'si maMdadhammo'si / ia sammaM pi kahataM, kharaMTae so kharaMTasamo // 8 // [] jaha siDhilamasuidavvaM, luppaMtaM pi hu naraM khrNttei| evamaNusAsagaM pi hu , dUsaMto bhannai kharaMTo // 9 // [ ] nicchayao micchattI, kharaMTatullo savattitullo vi| vavahArao u saDDhA, jayaMti jaM jiNagihAIsuM // 10 // [ ] ityalaM prasaGgena / atropayogitvAt pUrvasUripraNItAni bhAvazrAvakasya liGgAni dharmaratnaprakaraNe yathopadiSTAni tathopadarzyante / tathAhi - "kayavayakammo 1 taha sIlavaM ca 2 guNavaM ca 3 ujjuvavahArI 4 / gurusussUso 5 pavayaNakusalo 6 khalu sAvago bhAve" ||1||[dh.r./gaa. 33] kRtamanuSThitaM vrataviSayaM karma kRtyaM yena sa kRtavratakarmA 1 / athainameva saprabhedamAha - "tatthAyaNNaNa 1 jANaNa 2 giNhaNa 3 paDisevaNesu 4 ujjutto|| kayavayakammo cauhA, bhAvattho tassimo hoi" // 2 // [dha.ra./gA. 34] tatrAkarNanaM vinayabahumAnAbhyAM vratasya zravaNam 1 / jJAnaM vratabhaGgabhedAticArANAM samyagavabodhaH 2 / grahaNaM gurusamIpe itvaraM yAvatkAlaM vA vratapratipattiH 3 / AsevanaM samyak pAlanam / / atha zIlavatsvarUpaM dvitIyalakSaNaM yathA - "AyayaNaM khu nisevai 1, vajjai paragehapavisaNamakajje 2 / niccamaNubbhaDaveso 3, na bhaNai saviAravayaNAI 4 ||3||[dh.r./gaa.37] pariharai bAlakIlaM 5, sAhai kajjAi~ mahuranIIe 6 / ia chavvihasIlajuo, vinneo sIlavaMto'ttha 4" ||4||[dh.r./gaa.38 ] AyatanaM dharmijanamIlanasthAnam / uktaM ca - "jattha sAhammiA bahave, sIlavaMtA bhussuaa| carittAyArasaMpannA, AyayaNaM taM viANAhi" ||1||[su.si./gaa.60] 1. muyai-dharmaratnapra0 vRttau // 2. thANu-dharmaratnapra0 vRttau // 3. chuppaM dharmaratnapra0 vRttau // 4. evamaNusAsaNaM pi hu0 // 5. 'ttA-L.P.C. / tto-dharmaratnaprakaraNe // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvazrAvakaliGgAni-zlo0 22 // ] [85 tat sevate bhAvazrAvako na tvanAyatanamitibhAvaH 1 / zeSapadAni sugamAni, bAlakrIDAM dyUtAdikam 5 / madhuranItyA sAmavacanena svakArya sAdhayati, na tu paruSavacaneneti SaT zIlAni 6 / adhunA tRtIyaM bhAvazrAvakalakSaNaM guNavatsvarUpaM yathA - "jai vi guNA bahurUvA, tahAvi paMcahiM guNehiM guNavaMtA / ia muNivarehiM bhaNio, sarUvamesiM nisAmehi // 5 // [dha.ra./gA.42 ] sajjhAe 1 karaNaMmi a 2, viNayaMmi a 3 niccameva ujjutto| savvattha'Nabhiniveso 4, vahai ruiM suTTa jiNavayaNe 5" // 6 // [dha.ra./gA.43] svAdhyAye paJcavidhe 1, karaNe taponiyamavandanAdyanuSThAne 2, vinaye gurvAdyabhyutthAnAdirUpe, nityamudyaktaH prayatnavAn bhavati 3 / sarvatra prayojaneSu anabhinivezaH prajJApanIyo bhavati 4, tathA vahati dhArayati, rucimicchAM zraddhAnamityarthaH / suSThu bADhaM jinavacane 5, iti paJca guNAH / adhunA RjuvyavahArIti caturthaM bhAvazrAvakalakSaNaM yathA - "ujuvavahAro cauhA, jahatthabhaNaNaM 1 avaMcigA kiriA 2 / huMtAvAyapagAsaNa 3, mittIbhAvo a sabbhAvA 4" // 1 // [dha.ra./gA.47 ] Rju praguNaM vyavaharaNaM RjuvyavahAraH / sa caturddhA-yathArthabhaNanamavisaMvAdivacanam 1 / avaJcikA parAvyasanahetukriyA manovAkkAyavyApArarUpA 2 / 'huMtAvAyapagAsaNa'tti 'huMta'tti prAkRtazailyA bhAvino'zuddhavyavahArakRto ye'pAyAsteSAM prakAzanaM prakaTanaM karoti / 'bhadra mA kRthAH pApAni cauryAdIni, iha paratra cAnarthakArINi' ityAzritaM zikSayati 3 / maitrIbhAvaH sadbhAvAnniSkapaTatayA 4 / sAmprataM guruzuzrUSaka iti paJcamaM lakSaNaM yathA - "sevAi 1 kAraNeNa ya 2, saMpAyaNa 3 bhAvao gurujaNassa 4 / sussUsaNaM kuNato, gurusussUso havai cauhA" // 8 // [dha.ra./gA.49] sevayA paryupAsanena 1, kAraNena gurujanavarNavAdakaraNAdanyajanapravarttanena 2, sampAdanaM gurorauSadhAdInAM pradAnam 3, bhAvo gurujanaceto'nuvarttanam 4, etaizcaturbhiH prakAraiH gurujana 1. avaMcagA-C saMzo0 P. saMzo0 // 2. avaJcakA-C saMzo0 P saMzo0 // 3. parAvaJcana mu0 / parAvyasana iti dharmaratnapra0 vRttau / parAvyaMsana C.P. || 4. gurorauSadhInAM-mu0 gurorauSadhInAM C || D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH syArAdhyavargasya zuzrUSAM, kurvan guruzuzrUSako bhavatIti / yadyapi guravo mAtRpitrAdayo'pi bhaNyante tathA'pyantra dharmAdhikArAddharmAcAryAdaya eva prastutA iti hArdam / atha pravacanakuzala iti SaSThaM bhAvazrAvakalakSaNaM cettham - sutte 1 atthe a 2 tahA, ussagga 3 vavAya 4 bhAva 5 vavahAre 6 / jo kusalattaM patto, pavayaNakusalo tao chaddhA" // 9 // [dha.ra./gA.52] sUtre sUtraviSaye yaH kuzalatvam , prApta iti pratyekaM yojanIyam , zrAvakaparyAyocitasUtrAdhyetetyarthaH / tathA'rthe sUtrAbhidheye saMvignagItArthasamIpe sUtrArthazravaNena kuzalatvaM prApta ityarthaH 2 / utsarge sAmAnyoktau 3 apavAde vizeSabhaNite kuzalaH / ayaM bhAvaH - kevalaM notsargamevAvalambate, nApi kevalamapavAdam , kintUbhayamapi yathAyogamAlambata ityarthaH 4 / bhAve vidhisAre dharmAnuSThAne karaNasvarUpe kuzalaH / idamuktaM bhavati -vidhikAriNamanyaM bahu manyate / svayamapi sAmagrIsadbhAve yathAzakti vidhipUrvakaM dharmAnuSThAne pravarttate / sAmagryA abhAve punarvidhyArAdhanamanorathAnna muJcatyeveti 5 / vyavahAre gItArthAcaritarUpe kuzalaH dezakAlAdyapekSayotsargApavAdavedigurulAghavaparijJAnanipuNagItArthAcaritaM vyavahAraM na dUSayatItibhAvaH 6 / "eso pavayaNakasalo, chabbheo maNivarehiM nihittro| kiriyAgayAiM chavviha-liMgAI bhAvasaDDassa" // 10 // [dha.ra./gA.55] etAni bhAvazrAvakasya kriyopalakSaNAni SaDeva liGgAni / atha bhAvagatAni tAnyAha - "bhAvagayAiM sattarasa, muNiNo eassa biMti liNgaaii| jANiajiNamayasArA, puvvAyariA jao Ahu // 11 // [dha.ra./gA.56 ] itthi 1, diatthasaMsAra 4, visaya 5 AraMbha 6 gehe 7 daMsaNao 8 / gar3arigAipavAhe 9, parassaraM AgamapavittI 10 ||12||dh.r./gaa.57] dANAi jahAsattI, pavattaNaM 11 vihi 12 arattaduDhe a 13 / majjhattha 14 masaMbaddho 15, paratthakAmovabhAgI a 16 // 13 // [dha.ra./gA.58 ] vesA iva gihavAsaM, pAlai 17 sattarasapayanibaddhaM tu|| bhAvagayabhAvasAvagalakkhaNameaM samAseNaM" // 14 // [dha.ra./gA.59] 1. vAdaviditiguru L // 2. chacciya-iti dharmaratnaprakaraNe // 3. bhaNia' iti dharmaratnaprakaraNe / aahuu-mu0|| 4. D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ [87 bhAvazrAvakaliGgAni-zlo0 22 // ] AsAM kAcid vyAkhyA -striyAdidarzanAntapadASTakAnAM dvandve saptamyarthe tasila / ayaM bhAvaH -strIvazavartI na bhavet 1 / indriyANi viSayebhyo niruNaddhi 2 / nAnarthamUle'rthe lubhyati 3 / saMsAre ratiM na karoti 4 / viSayeSu na gRddhiM kuryAt 5 / tIvrArambhaM na karoti, karoti cedanicchanneva 6 / gRhavAse pAzamiva manyamAno vaset 7 / samyaktvAnna calati 8 / gaDDarikapravAhaM tyajati 9 / AgamapurassaraM sarvAH kriyAH karoti 10 / yathAzakti dAnAdau pravarttate 11 / vihrIko niravadyakriyAM kurvANo na lajjate 12 / saMsAragatapadArtheSu araktadviSTo nivasati 13 / dharmAdisvarUpavicAre madhyastha: syAt , na tu mayA ayaM pakSo'GgIkRta ityabhinivezI 14 / dhanasvajanAdiSu sambaddho'pi kSaNabhaGgaratAM bhAvayannasambaddha ivAste 15 / parArtham anyajanadAkSiNyAdinA bhogopabhogeSu pravarttate, na tu svatIvrarasena 16 / vezyeva nirAzaMso gRhavAsaM pAlayatIti 17 / kRtaM prAsaGgikalakSaNaprarUpaNayA / atra ca pratipannasamyaktvenAdita eva niyamapUrvaM tathA'bhyAsaH kAryaH, yathoktaM zrAddhavidhivRttau - "tathAhi-pUrvaM tAvanmithyAtvaM tyAjyam , tato nityaM yathAzakti trirdviH sakRdvA jinapUjA jinadarzanaM saMpUrNadevavandanaM caityavandanA ca kAryeti / evaM sAmagrayAM gurau bRhallaghu vA vandanam , sAmagrayabhAve nAmagrahaNena vandanaM nityam , varSAcaturmAsyAM paJcapAdau vA'STaprakArIpUjA, yAvajjIvaM navyAnnapakvAnnaphalAderdevasya DhaukanaM vinA'grahaNam , nityaM naivedyapUgAdeauMkanam , nityaM caturmAsItrayavArSikadIpotsavAdau vA'STamaGgalaDhaukanam , nityaM parvasu vA varSamadhye kiyadvAraM vA khAdyasvAdyAdisarvavastUnAM devasya gurozca pradAnapUrvaM bhojanam , pratimAsaM prativarSa vA mahAdhvajapradAnAdivistareNa snAtramahApUjArAtrijAgaraNAdi, nityaM varSAdau kiyadvAraMvA caityazAlApramArjanasamAracanAdi, prativarSa pratimAsaMvA caitye'garUtkSepaNadIpArthapumbhikAkiyaddIpaghRtacandanakhaNDAdeH zAlAyAM mukhavastrajapamAlAproJchanakacaravalakAdyarthaM kiyadvastrasUtrakambalo)dezca mocanam , varSAsu zrAddhAdInAmupavezanArthaM kiyatpaTTikAdeH kAraNam , prativarSa sUtrAdinApi saGghapUjA kiyatsAdharmikavAtsalyAdi ca, pratyahaM kiyAn kAyotsargaH svAdhyAyaH trizatyAdiguNanaM ca, nityaM divA namaskArasahitAdeH rAtrau divasacaramasya ca pratyAkhyAnasya karaNam , dviH sakRdvA pratikramaNAdi cAdau niyamanIyAni" // [pa084-85] 1. PCJ zrAddhavidhivRttiH / navyAmrapakvAmra mu0 / navyAnnapakvAnna L / / 2. "dinotsavAdau-iti zrAddhavidhivRttau // 3. aGgarUkSaNadIpArthapUNIkiyaddIpatailacandana" iti zrAddhavidhivRttau / / 4. L.P.C. zrAddhavidhivRttiH / kiyadvastraka0 mu0 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH ___ nanvevamaviratAvasthAyAM viratipariNAmAbhAve pratyAkhyAnapratikramaNAdiviratidharmasya karttavyatvAGgIkAre tAttvikaguNasthAnAvasthA lupyeta / na hi turyaguNasthAne paJcamaguNasthAnAdikriyAkaraNaM yuktiyuktam , aviratasamyagdRSTiguNasthAnahAniprasakteH, nApi ca kSayopazamAdibhAvabhAvyAni guNasthAnAni asmadAdibAhyaudayikabhAvodbhUtakriyAkRSTAnyAyAnti iti cet ? maivam , zAstrArthAparijJAnAt , na hi turyaguNasthAne viratikriyAkaraNaM zAstre niSiddham , kintu pAramArthikAdhyavasAyarUpo viratipariNAmaH / sa hi asannapi vizuddhavratagrahaNAdikriyAkAriNAM tanmAhAtmyAdeva tadgrahaNAnantaraM jAyate, sa~zca parivarddhate, na tu pratipAtazIlo bhavati / ata eva kSAyopazamikAni guNasthAnAni nAsmadAdibAhyaudayikakriyAkRSTAnyAyAntItibuddhyA samyag kriyAyAM nodAsitavyam , prayatnena teSAmapi sulabhatvAd , upAyAdhInatvAdupeyasya ca / na caitat svamanISikAvijRmbhitam , yadAhuH zrIharibhadrasUrivarAH paJcAzakaprakaraNe samyaktvavratapariNAmasthairyArthaM vidheyagatopadezaprastAve - "gahaNAduvari payattA, hoi asanto'vi viraDpariNAmo / akusalakammodayao, paDaD avaNNAiM liMgamiha // 1 // [ paJcA.1/35] tamhA NiccasaIe, bahamANeNaM ca ahigygnnmmii| paDivakkhadugaMchAe, pariNaiAloaNeNaM ca // 2 // [ paJcA.1/36] titthaMkarabhattIe, susAhujaNapajjuvAsaNAe a| uttaraguNasaddhAe, ettha sayA hoi jaiavvaM // 3 // [ paJcA.1/37] "evamasaMto vi imo, jAyai jAo vi paDai na kayA vi / tA itthaM buddhimayA, apamAo hoi kAyavvo" // 4 // [ paJcA.1/38] AsAM vyAkhyA -grahaNAd 'gurumUle zrutadharma'ityAdividhinA samyaktvavratopAdAnAdupari uttarakAle, prayatnAdudyamavizeSAddhetorbhavati jAyate / asannapi karmadoSAdavidyamAno'pi, saMstu bhUta evetyapizabdArthaH / ko'sau ? ityAha -'viratipariNAma:' prANAtipAtAdinivarttane pAramArthikAdhyavasAya:, upalakSaNatvAt samyaktvaparigrahaNam , sopakramatvAd viratyAdyAvArakakarmaNAm , tathAvidhaprayatnasya ca tadupakramaNasvabhAvatvAditi / athoktaviparyayamAha -akuzalakarmodayato'zubhakarmopAyAdikarmAnubhAvAt patati sannapi vratagrahaNasyopari prayatnaM vinA apayAti viratipariNAma iti prakRtam / 1. 'kramaNAdi(deH) vi. mu0 // 2. bhAvodbhuta L / 3. para' mu0 // 4. LPCJI duguMchAe-mu0 // 5. tulA-paJcAzakaTIkA / / 6. LPCJ | 'na-mu0 // 7. kaSAyA' iti paJcAzakavRttau / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ viraterabhyAsaH - zlo0 22 // ] [ 89 tatpratipAtazca liGgenAvasIyate tadevAha - avarNo vratAnAM vratadezakAnAM vratavatAM vA azlAghA avajJA vA anAdara Adiryasya tadavarNAdi (tena) avajJA (NA) dinA, AdizabdAttadrakSuNopAyA'pravRttyAdi ca / liGgaM lakSaNamiha vratapariNAmaparipAta iti / na ca vAcyaM -'vinirgata(virati ) pariNAmAbhAve kathaM vratagrahaNam ? iti, uparodhAdinA tasya sambhavAt / zrUyate hyanantAni dravyataH zramaNatva - zrAvakatvopAdAnAnIti prathamagAthArthaH / prastAvitopadezamevAha- 'tamhA' gAhA 'titthaMkara' gAhA / yasmAdasannapi viratipariNAmaH prayatnAjjAyate, prayatnaM vinA cA'kuzalakarmodayAt sannapi pratipatati, tasmAt kAraNAnnityasmRtyA sArvadikasmaraNena bhagavati yatitavyamiti / tathA bahumAnena bhAvapratibandhena, cazadvaH samuccaye, adhikRtaguNe'GgIkRtaguNe samyaktvANuvratAdau, idaM pUrvapadAbhyAmuttarapadena ca saha pratyekaM yojyate / tathA 'pratipakSajugupsayA' mithyAtvaprANivadhAdyudvegena tathA 'pariNatyAlocanena' adhikRtaguNavipakSabhUtA mithyAtvaprANAtipAtAdayo dAruNaphalAH, adhikRtaguNA vA samyaktvA'NuvratAdayaH paramArthahetava eva ityevaM vipAkaparyAlocanena, cazadvaH samuccaya eva / tathA 'tIrthakarabhaktyA' paramaguruvinayena tathA 'susAdhujanaparyupAsanayA' bhAvayatilokasevayA, cazadvaH samuccaya eva / tathA 'uttaraguNazraddhayA' pradhAnataraguNAbhilASeNa, samyaktve sati aNuvratAbhilASeNa / aNuvrateSu satsu mahAvratAbhilASeNetibhAvaH, cazadvaH samuccaya eva / 'atra' samyaktvA'NuvratAdivyatikare tatpratipattyutarakAlaM 'sadA' sarvakAlaM 'bhavati' yujyate, yatitavyamudyamaH karttavyaH / iti gAthAtrayArthaH / 'evamasanto' gAhA, evamasannapi vratagrahaNakAle 'imo 'tti ayaM vratapariNAmo jAyate / jAto'pi vratagrahaNakAle na patati kadApi / tasmAdatra vratagrahaNAdividhAvapramAdaH karttavyo bhavatIti caturthagAthArthaH / evaM ca viraterabhyAsenAviratirjIyate / abhyAsAdeva hi sarvakriyAsu kauzalamunmIlati / anubhavasiddhaM cedaM likhana - paThana - saGkhyAna - gAna - nRtyAdisarvakalAvijJAneSu sarveSAm / uktamapi -- " abhyAsena kriyAH sarvA, abhyAsAt sakalAH kalAH / abhyAsAddhyAna- maunAdi, kimabhyAsasya duSkaram ?" // 1 // [ ] nirantaraM viratipariNAmAbhyAse ca pretyApi tadanuvRttiH syAt / yata uktam - 1. tadavarNAdi avajJAdinA-LPCJ || 2. vinirgatapari LPCJ | viratipari' iti paJcAzakavRttau // 3. L.P. paJcAzakaTIkA vA0 mu0 C // 4 bhavati - iti paJcAzakavRttau // D:\new/d-1.pm5\ 3rd proof
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "jaM abbhasei jIvo, guNaM ca dosaM ca ettha jmmmii| taM pAvai paraloe, teNa ya abbhAsajoeNaM" // 1 // [] tasmAdabhyAsena tatpariNAmadADhye yathAzakti dvAdazavratasvIkAraH / tathA sati sarvAGgINavirateH saMbhavAd , viratezca mahAphalatvAt / anye'pi ca niyamAH samyaktvayuktadvAdazAnyataravratasaMbaddhA eva dezaviratitvAbhivyaJjakAH / anyathA tu pratyuta pArzvasthatvAdibhAvAvirbhAvakAH / yata upadezaratnAkare "samyaktvANuvratAdizrAddhadharmarahitA namaskAraguNanajinArcanavandanAdyabhigrahabhRtaH zrAvakAbhAsAH zrAddhadharmasya pArzvasthAH'' [ upa.ra.] iti // 21 // itthaM ca vidhigrahaNasyaiva karttavyatvAt , 'saMgrahe'sya pravarttate' ityatra dharmasya samyag vidhinA pratipattau pravarttata ityeva pUrvaM pratijJAtatvAcca tadgrahaNavidhimeva darzayati - yogavandananimittadigAkAravizuddhayaH / yogyopacaryeti vidhiraNuvratamukhagrahe // 23 // iha vizuddhizabdaH pratyekamabhisambadhyate, dvandvAnte zrUyamANatvAt / tato yogazuddhivandanazuddhinimittazuddhirdikzuddhirAkArazuddhizcetyarthaH / tatra yogA: kAyavAGmanovyApAralakSaNAsteSAM zuddhiH sopayogAntaragamananiravadyabhASaNazubhacintanAdirUpA / vandanazuddhiraskhalitapraNipAtAdidaNDakasamuccAraNA'sambhrAntakAyotsargAdikaraNalakSaNA / nimittazuddhistatkAlocchalitazaGkhapaNavAdininAdazravaNapUrNakumbhabhRGgAracchatradhvajacAmarAdyavalokanazubhagandhAghrANAdisvabhAvA / dikzuddhiH prAcyudIcIjinajinacaityAdyadhiSThitAzAsamAzrayaNasvarUpA / AkArazuddhistu rAjAbhiyogAdipratyAkhyAnApavAdamatkalIkaraNAtmiketi / tathA yogyAnAM deva-guru-sArmika-svajana-dInA'nAthAdInAmucitA upacaryA dhUpa-puSpa-vastra-vilepanAsanadAnAdi gauravAtmikA ceti vidhiH / sa ca kutra bhavati ? ityAha -'aNuvrata' iti aNuvratAni mukhe Adau yeSAM tAni aNuvratamukhAni sAdhuzrAvakavizeSadharmAcaraNAni teSAM grahe pratipattau bhavatIti saddharmagrahaNavidhiH / vizeSavidhistu sAmAcArIto'vaseyaH / tatpAThazcAyam - 1. mu0 madhye-22-iti, evamagre'pi aGka bhedaH vartate // 2. "pUrNajambhadeg L.P.C.J. // 3. "sva mu0 nAsti / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ vratagrahaNavidhiH-zlo0 23 // ] [91 x"ciMi 1 saMti sattavIsA 2 bArasa 3 sua 4 sAsaNA 5 'khilasurANaM 6 / navakAro 7 sakkathao 8 paramiTThithao a 9 vaMdaNayaM 10 // 1 // sAmannamiNaM tatto, ArovaNussaggu 11 daMDauccAro 12 / sattakhamAsamaNaM 13 x puNa, vayAigahaNe vihI hoi" // 2 // pasatthe khitte jiNabhavaNAie pasatthesu tihi-karaNa-nakkhatta-muhutta-caMdabalesu parikkhiaguNaM sIsaM sUrI aggao kAuM khamAsamaNadANapuvvaM bhaNAvei "icchakAri bhagavan ! tumhe amhaM samyaktvasAmayika-zrutasAmAyika-dezaviratisAmAyika ArovAvaNi naMdikarAvaNi deve vaMdAveha" tao sUrI sehaM vAmapAse ThavittA vadatiAhi thuIhiM saMgheNa samaM deve vaMdei, jAva mama disNtu| tataH 'zrIzAntinAthaArAdhanArthaM karemi kAussagaggaM vaMdaNavattiAe'0 ityAdi / sattAvIsussAsaM kAussaggaM karei, zrIzAnti ityAdistutiM ca bhaNati / tato 'dvAdazAGgIArAdhanArthaM karemi kAussaggaM vaMdaNavattiAe'0 ityAdi, kAyotsarge namaskAracintanam / tataH stutiH, tao 'suadevayAe karemi kAussaggaM annattha UsasieNaM'0 ityAdi, tataH stutiH, evaM zAsanadevayAe karemi kAussaggaM anna0 / "yA pAti zAsanaM jainaM, sadyaH prtyuuhnaashinii| sA'bhipretasamRddhyarthaM, bhUyAcchAsanadevatA" // 1 // iti stutiH / samastavaiyAvRttyakarANAM kAyotsargaH, tataH stutiH, namaskAraM paThitvopavizya ca zakrastavapAThaH, parameSThistavaH, 'jayavIyarAya' ityAdi / iyaM prakriyA sarvavidhiSu tulyA, tattannAmoccArakRto vizeSaH / tao vaMdaNayapuvvaM sIso bhaNai "icchakAri bhagavan tumhe amhaM samyaktvasAmAyika 3 ArovAvaNi naMdikarAvaNioM kAussaggaM kAreha' tao sIsasahio gurU samyaktvasAmAyika 3 ArovAvaNiaM karemi kAussaggaM" iccAi bhaNai / sattAvIsussAsaciMtaNaM cauvIsatthayabhaNanaM kSamA0namaskAratrayarUpanandizrAvaNam / tataH pRthaga 2 namaskArapUrvaM vAratrayaM samyaktvadaNDakapAThaH / sa cAyam - "ahannaM bhaMte tumhANaM samIve micchattAo paDikkamAmi saMmattaM uvasaMpajjAmi, 1.xx cihnadvayamadhyavartI pATha: L.P. nAsti / / 2. supari" L.P. // 3. AropAva' mu0 C. // 4. vaTuMtideg L.P. || 5. zAntiH-mu0 // zrIzAntiH zrutazAntiH prazAntiko'sAvazAntimupazAntim / nayatu sadA yasya padA: suzAntidAH santu santi jine // iti pUrNaH zlokaH // 6. iccAi-L.P. || 7. evaM zAsanadevatAkAyotsargaH yA pAti-mu0 C. // 8. AropA mu0 C. // 9. AropA mu0 C. || D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH taMjahA -davvao khittao kAlao bhAvao, davvao NaM micchattakAraNAiM paccakkhAmi, saMmattakAraNAiM uvasaMpajjAmi, no me kappai ajjappabhii annautthie vA annautthiadevayANi vA, annautthiapariggahiANi vA arihaMtaceiANi vaMdittae vA namaMsittae vA puTvi aNAlatteNaM Alavittae vA saMlavittae vA, tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppayAuM vA, khittao NaM ittha vA annattha vA, kAlao NaM jAvajjIvAe, bhAvao NaM jAva gaheNaM na gahijjAmi, jAva chaleNaM na chalijjAmi, jAva sannivAeNaM nAbhibhavijjAmi, jAva anneNa vA keNai rogAyaMkAiNA esa pariNAmo na parivaDai, tAva me eaM sammaiMsaNaM, nannattha rAyAbhiogeNaM, gaNAbhiogeNaM, balAbhiogeNaM, devayAbhiogeNaM, guruniggaheNaM, vittIkaMtAreNaM vosirAmi" / tatazca___"arihaMto maha devo, jAvajjIvaM susAhuNo gurunno| jiNapannattaM tattaM, ia samattaM mae gahiaM" // 1 // iti gAthAyA vAratrayaM pAThaH / yastu samyaktvapratipattyanantaraM dezavirati pratipadyate, tasyAtraiva vratoccAraH - tao vaMdittA sIso bhaNai -"icchakAri tumhe amhaM samyaktvasAmAyika 3 Aropau,' gururAha-'Arovemi' 1 / puNo vaMdittA bhaNai -'saMdisaha kiM bhaNAmi' ? gurU bhaNai-vaMdittA paveaha' 2, puNo vaMdittA bhaNai -'tumhe amhaM saMmattasAmAiaM 3 AroviaM, icchAmi aNusaTTi' gurU bhaNai-'AroviaM AroviyaM khamAsamamANaM hattheNaM sutteNaM attheNaM tadubhaeNaM-saMmaM dhArijjAhi (aNNesiM pavejjAhi) guruguNehiM vuDDAhiM, nitthAragapAragA hoha,' sIso bhaNai -'icchaM' 3 / tao vaMdittA bhaNai 'tumhANaM paveiaM, saMdisaha sAhUNaM paveemi,' gurU bhaNai 'paveaha' 4 / tao vaMdittA eganamukkAramuccaraMto samosaraNaM guruM ca payakkhiNei / evaM tinnivelA, tao gurU nisijjAe uvavisai 5 / khamAsamaNapuvvaM sIso bhaNai 'tumhANaM paveiaM, sAhUNaM paveiaM, saMdisahakAussaggaM karemi' gurU bhaNai-kareha' 6 / tao vaMdittA bhaNai 1. tulA-upAzakadazAGgasUtre a0 1/sU0 8 // 2. vA-upAzakazAGgasUtre tilakAcAryakRtasAmAcArIprakaraNe ca nAsti / / 3. aNAlitteNa-L. tilakAcAryakRtasAmAcArIprakaraNe ca / aNAlatteNaM-mu0 P.C. upAsakadazAGgasUtre ca / 4. devo0 ityAdi gAthAyA-P.L. // 5. ArovauL.P. / / 6. dhArijjAhi (aNNesiM pavejjAhi) guru0 mu0 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ [93 vratagrahaNavidhiH-zlo0 23 // ] 'samyaktvasAmAyika3sthirIkaraNArthaM karemi kAussaggaM ityAdi' sattAvIsussAsaciMtaNaM cauvIsatthayabhaNanam" / tataH sUristasya paJcodumbaryAdIn yathAyogyamabhigrahAn dadAti / taddaNDakazcaivam - "ahannaM bhaMte ! tumhANaM samIve abhiggahe gihAmi taMjahA -davvao, khittao, kAlao, bhAvao, davvao NaM ime abhiggahe, khittao NaM ittha vA annattha vA, kAlao NaM jAvajjIvAe, bhAvao NaM ahAgahiabhaMgaeNaM, arihaMtasakkhi, siddhasakkhiaM, sAhusakkhiaM, devasakkhiaM, appasakkhiaM, annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiAgAreNaM vosirAmi" // tata ekAsanAdi vizeSatapaH kArayati / samyaktvAdidurlabhatAviSayAM dezanAM ca vidhatte dAram 1 / dezaviratyAropaNavidhirapyevameva / vratAbhilApastvevam - "ahannaM bhaMte ! tumhANaM samIve thUlagaM pANAivAyaM saMkappao niravarAhaM paccakkhAmi jAvajjIvAe duvihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi" // 1 // ___ "ahannaM bhaMte ! tumhANaM samIve thUlagaM musAvAyaM jIhAcheAiheuM kannAlIAi paMcavihaM paccakkhAmi dakkhiNNAiavisae jAvajjIvAe duvihamityAdi" // 2 // "ahannaM bhaMte ! tumhANaM samIve thUlagaM adattAdANaM khattakhaNaNAiaM coraMkArakaraM rAyaniggahakaraMsacittAcittAivatthuvisayaM paccakkhAmi jAvajjIvAe duvihamityAdi" // 3 // _ "ahannaM bhaMte ! tumhANaM samIve orAliaveuvviabheaM thUlagaM mehuNaM paccakkhAmi jAvajjIvAe, tattha divvaM duvihaM tiviheNaM, tericchaM egavihaM tiviheNaM, maNuaM ahAgahiabhaMgaeNaM, tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmItyAdi" // 4 // ____ "ahannaM bhaMte ! tumhANaM samIve aparimiapariggahaM paccakkhAmi dhaNadhannAinavavihavatthuvisayaM icchAparimANaM uvasaMpajjAmi jAvajjIvAe ahAgahiabhaMgaeNaM tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmItyAdi" // 5 // ___ etAni pratyekaM pratyekaM vAratrayaM namaskArapUrvamuccAraNIyAni / 1. dAraM 1-P.L. nAsti / / 2. jAvajIvAe-mu0 C. // 3. jAvajjIvAe-L.P. nAsti / 4. paDikkamAmItyAdi-P.L. || 5. paDikkamAmItyAdi-P.L. || 6. pratyekaM namaskArapUrvaM vAratrayam uccA0 P.L. || D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH ___ "ahannaM bhaMte ! tumhANaM samIve guNavvayatie uDDAhotiriagamaNavisayaM disiparimANaM paDivajjAmi / uvabhogaparibhogavae bhoaNao aNaMtakAyabahubIarAIbhoaNAI pariharAmi, kammao NaM panarasakammAdANAiM iMgAlakammAiAI bahusAvajjAiM, kharakammAI rAyaniogaM ca pariharAmi / aNatthadaMDe avajjhANAiaM cauvvihaM aNatthadaMDaM jahAsattIe pariharAmi jAvajjIvAe ahAgahiabhaMgaeNaM tassa bhaMte ! paDikkamAmItyAdi 6-7-8 // trINyapi samuditAni vAra 3" / "ahannaM bhaMte ! tumhANaM samIve sAmAiaM, desAvagAsiaM, posahovavAsaM, atihisaMvibhAgavayaM ca jahAsattIe paDivajjAmi jAvajjIvAe ahAgahiabhaMgaeNaM tassa bhaMte paDikkamAmItyAdi 9-10-11-12 // catvAryapi samuditAni vAra 3" / "icceiaM saMmattamUlaM paMcANuvvaiaM sattasikkhAvaiaM duvAlasavihaM sAvagadhamma uvasaMpajjittA NaM viharAmi / vAra 3" // 23 // athANuvratAdInyeva krameNa darzayannAha - sthUlahiMsAdiviratiM, vratabhaGgena kenacit / aNuvratAni paJcAhurahiMsAdIni zambhavaH // 24 // iha hiMsA pramAdayogAt prANavyaparopaNarUpA, sA ca sthUlA sUkSmA ca / tatra - sUkSmA pRthivyAdiviSayA, sthUlA mithyAdRSTInAmapi hiMsAtvena prasiddhA yA sA / sthUlAnAM vA trasAnAM hiMsA sthalahiMsA, AdizadvAt sthUlamRSAvAdA-'dattAdAnA'brahma-parigrahANAM parigrahaH / ebhyaH sthUlahiMsAdibhyo yA viratinivattistAM 'ahiMsAdIni'iti, ahiMsAsunRtA'steya-brahmacaryA-'parigrahAn aNUni sAdhuvratebhyaH sakAzAllaghUni vratAni niyamarUpANi aNuvratAni, aNorvA yatyapekSayA laghorlaghuguNasthAnino vratAnyaNuvratAni / athavA'nu pazcAnmahAvrataprarUpaNApekSayA prarUpaNIyatvAt vratAnyaNuvratAni / pUrvaM hi mahAvratAni prarUpyante, tatastatpratipattyasamarthasyANuvratAni / yadAha - "jaidhammassa'samatthe, jujjai taddesaNaM pi sAhUNaM" [ ] ti / tAni kiyanti ? ityAha -'paJce'ti, paJcasaGkhyAni paJcANuvratAnIti / bahuvacananirdeze'pi yadviratimityekavacananirdezaH, sa sarvatra viratisAmAnyApekSayeti / 'zambhavaH' tIrthakarAH 'AhuH' 1. rAyabhiyogaM-mu0 // 2. bhaMte ityAdi-P.L. || 3. jAvajIvAe-mu0 C. // 4. bhaMte ityAdiP.L. // 5. tulA-yogazAstravRttiH 2 / 18 pa0 191 / / 6. 0ttho-L.P.C. || D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNuvratabhaGgasvarUpam-zlo0 24 // ] [95 pratipAditavantaH, kimavizeSaNa viratiH ? na, ityAha - 'vratabhaGgena' ityAdi / kenacit' dvividhatrividhAdInAmanyatamena 'vratabhalena' vrataprakAreNa, bAhulyena hi zrAvakANAM dvividhatrividhAdayaH SaDeva bhaGgAH sambhavantIti tadAdibhaGgajAlagrahaNamucitamitibhAvaH / te ca bhaGgA evam -zrAddhA viratA aviratAzceti sAmAnyena dvividhA api vizeSato'STavidhA bhavanti / yat Avazyake - "sAbhiggahA ya NirabhiggahA ya oheNa sAvayA duvihA / te puNa vibhajjamANA, aTThavihA hu~ti NAyavvA" ||1||[aav.ni./1557] sAbhigrahA viratA AnandAdayaH, anabhigrahA aviratAH kRSNa-satyaki-zreNikAdaya iti / aSTavidhAstu dvividha-trividhAdibhaGgabhedena bhavanti / tathAhi - "duviha tiviheNa paDhamo, duvihaM duviheNa bIao hoi / duvihaM egaviheNaM, egavihaM ceva tiviheNaM ||1||[aav.ni./1558] egavihaM duviheNaM, egegaviheNa chaTThao hoi| uttaraguNa sattamao, avirao ceva aTThamao" // 2 // [ Ava.ni./1559] dvividhaM kRtaM kAritam , trividhena manasA vacasA kAyena / yathA -sthUlahiMsAdikaM na karotyAtmanA na kArayatyanyairmanasA vacasA kAyenetyabhigrahavAn prathamaH, asya cAnumatirapratiSiddhA, apatyAdiparigrahasadbhAvAt / taihiMsAdikaraNe tasyAnumatiprApteH / anyathA parigrahA'parigrahayoravizeSeNa pravrajitApravrajitayorabhedApatteH / trividha-trividhAdayastu bhaGgA gRhiNamAzritya bhagavatyuktA api kvAcitkattvAnnehAdhikRtAH / bAhulyena SaDbhireva vikalpaisteSAM pratyAkhyAnagrahaNAt / bAhulyApekSayA cAsya sUtrasya pravRtteH / kvAcitkatvaM tu teSAM vizeSaviSayatvAt , tathAhi -ya: kila pravivrajiSuH putrAdisantatipAlanAya pratimAH pratipadyate, yo vA vizeSaM svayambhUramaNAdigataM matsyAdimAMsaM dantidanta-citrakacarmAdikaM sthUlahiMsAdikaM vA kvacidavasthAvizeSe pratyAkhyAti, sa eva trividhaM trividhAdinA karotItyalpaviSayatvAnnocyate / 1. tulA-AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 805 / / 2. kAritaM ca tri L.P. || 3. tulA yogazAstravRttiH pa0 192 // 4. taihi~sAkaraNe-mu0 | L.P.C. yogazAstravRttAvapi tairhisAdikaraNe-iti // 5. tulA-tattvArthasUtrasya siddhasenIyAvRttiH 7 / 14 bhA0 2 / pR0 85 // 6. tulA-yogazAstravRttiH pa0 192, pravacanasAroddhAra [gA0 1323]vRttiH, zrAvakavratabhaGgAvacUriH pa0 2 taH // 7. 'ta-mu0 yogazAstravRttau ca // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: tathA dvividhaM dvividheneti dvitIyo bhaGgaH / atra cottarabhaGgAstrayaH / tatra dvividhaM sthUlahiMsAdikaM na karoti na kArayati dvividhena manasA vacasA 1, yadvA manasA kAyena 2, yadvA vAcA kAyeneti 3 / tatra yadA manasA vacasA na karoti na kArayati, tadA manasA'bhisandhirahita eva vAcA'pi hiMsAdikamabruvanneva kAyena duzceSTitAdi asaMjJivat karoti 1 // yadA tu manasA kAyena na karoti na kArayati, tadA manasA'bhisandhirahita eva kAyena duzceSTitAdi pariharannevAnAbhogAdvA(dvA vA)caiva hanmi ghAtayAmi ceti brUte 2 / yadA tu vAcA kAyena na karoti na kArayati, tadA manasaivAbhisandhimadhikRtya karoti kArayati ca 3 / anumatistu tribhiH sarvatraivAsti / evaM zeSavikalpA api bhAvanIyAH / dvividhamekavidheneti tRtIyaH / atrApyuttarabhaGgAstrayaH dvividhaM karaNaM kAraNaM ca, ekavidhena manasA, yadvA vacasA, yadvA kAyena / ekavidhaM trividheneti caturthaH / atra ca dvau bhanau, ekavidhaM karaNam , yadvA kAraNam , trividhena manasA vAcA kAyena / ekavidhaM dvividheneti paJcamaH / atrottarabhedAH SaT , ekavidhaM karaNaM yadvA kAraNaM, dvividhena manasA vAcA, yadvA manasA kAyena, yadvA vAcA kAyena / ekavidhamekavidheneti SaSThaH, atrApi pratibhaGgAH SaT , ekavidhaM karaNaM yadvA kAraNam , ekavidhena manasA yadvA vAcA yadvA kAyena / tadevaM mUlabhaGgAH SaT , SaNNAmapi ca mUlabhaGgAnAmuttarabhaGgAH sarvasaGkhyayaikaviMzatiH / tathA coktam - "duvihativihA 2 2 2 111 ya cha ccia, tesiM bheA kameNime hu~ti / paDhamikko dunni tiA, dugega do chakka igavIsaM 3 2 1 3 2 1" // 1 // __[zrAvakavratabhaGgapra.9/pravacanasAroddhAre 1329 ] sthApanA ceyam -evaM ca SaDbhirbhaGgaiH kRtAbhigraha: SaDvidhaH zrAddhaH, saptamazcottaraguNaH -13 3 2 66 pratipannaguNavratazikSAvratAdyuttaraguNaH / atra ca sAmAnyenottaraguNAnAzrityaika eva bhedo vivakSitaH, aviratazcASTamaH / __ tathA paJcasvapyaNuvratesu pratyekaM SaDbhaGgIsambhavena uttaraguNAviratamIlanena ca dvAtriMzadbhedA api zrAddhAnAM bhavanti / yaduktam - "duvihA virayAvirayA, duvihativihAiNa?hA hu~ti / vayamegegaM cha cciya, guNiaM dugamilia battIsaM" // 1 // [zrAvakavratabhaGgapra.3/pravacanasAroddhAre 1323] ti / 1. kAyenaiva duzceSTitAdinA-iti yogazAstravRttau pa0 192 / / 2. "i-mu0 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNuvratabhaGgasvarUpam-zlo0 24 // ] [97 ___ atra ca dvividha-trividhAdinA bhaGganikurambeNa zrAvakArhapaJcANuvratAdivratasaMhatibhaGgakadevakulikAH sUcitAH / tAzcaikaikavrataM pratyabhihitayA SaDbhaGgyA niSpadyante / tAsu ca pratyekaM trayo rAzayo bhavanti / tadyathA -Adau guNyarAzirmadhye guNakarAzirante cAgatarAziriti / tatra pUrvametAsAmeva devakulikAnAM SaDbhaGgyA vivakSitavratabhaGgaka-sarvasaGkhyArUpA evaGkArarAzayazcaivam - "egavae chabbhaGgA, niddiTThA sAvayANa je sutte| te ccia payavuDDIe, sattaguNA chajjuA kamaso" // 1 // [zrAvakavratabhaGgapra.10/pravacanasAroddhAre 1330] sarvabhaGgarAziM janayantIti zeSaH / kathaM punaH SaDbhaGgAH saptabhirguNyante ? ityAha - padavRddhyA, mRSAvAdAdyekaikavratavRddhyA, ekavratabhaGgAzeravadhau vyavasthApitatvAd vivakSitavratebhya ekena hInA vArA ityarthaH / tathAhi -ekavrate SaDbhaGgA saptabhirguNitA jAtA dvicatvAriMzattatra SaT kSipyante jAtA aSTacatvAriMzad , eSA'pi saptabhirguNyate SaT ca kSipyante jAtaM 342 / evaM saptaguNanaSaTprakSepakrameNa tAvatkAryaM yAvadekAdazyAM velAyAmAgatam 13841287200 / ete ca SaTaSTacatvAriMzadAdayo dvAdazApyAgatarAzaya uparyadhobhAgena vyavasthApyamAnA arddhadevakulikAkArAM bhUmimAvRNvantIti khaNDadevakuliketyucyate / sthApanA (1) / sampUrNadevakulikAstu prativratamekaikadevakulikAsadbhAvena SaDbhaGgyAM dvAdaza devakulikAH sambhavanti / tatra dvAdazyAM devakulikAyAmekadvikAdisaMyogA guNaka(Nya)rUpAzcaivaM 6-36-216-1296-7776-46656-279936 167961610077696-60466176-362797056-2176782336 / rAyastvamI-12-66-220-495-792-924-792-495-22066-12-1 / eteSAM ca pUrvasya SaDguNane'gretano guNyarAzirAyAtItyAnayane bIjam , ete ca SaTSaTtriMzadAdayo dvAdazApi guNyarAzayaH kramazo dvAdaza-SaTSaSTiprabhRtibhirguNakarAzibharguNitA AgatarAzayaH 72 Adayo bhvnti| te devakulikAgatatRtIyarAzito jnyeyaaH| sthApanA cAgre (2) / atrApyuttaragaNA'viratasaMyuktAH 13841287202 bhavanti / uttaragaNAzcAtra pratimAdayo'bhigrahavizeSA jJeyAH / yaduktam - "terasakoDisayAI, culasIijuAI bArasa ya lakkhA / sattAsIasahassA, do a sayA taha duraggA ya" // 1 // [ zrAvakavratabhaGgapra.40] 1. tAvat yAva P.L. || 2. yogA guNakarUpA L.P. || 3. guNyarAzaya L.P.C. || 4. pUrvasya SaDgu mu0|| D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH ___ "duragga tti" pratimAdyuttaraguNA'viratarUpabhedadvayAdhikAH, etAvantazca dvAdaza vratAnyAzritya proktA / paJcANuvratAnyAzritya tu 16806 bhavanti / tatrApyuttaraguNA'viratamIlane 16808 bhavanti / atra caikadvikAdisaMyogA guNakAH, SaTSaTtriMzadAdayo guNyAH / triMzadAdayazcAgatarAzayo yantrakAdavaseyAH / ___iyamatra bhAvanA -kazcit paJcANuvratAni pratipadyate, tathA kila paJcaikasaMyogAH, ekaikasmiMzca saMyoge dvividhatrividhAdayaH SaD bhaGgAH syuH, tena SaT paJcabhirguNyante jAtAH 30 / etAvantaH paJcAnAM vratAnAmekaikasaMyoge bhaGgAH, tathA ekaikasmin dvikasaMyoge 36 bhaGgAstathAhi -AdyavratasambandhyAdyo bhaGgako'vasthito mRSAvAdastakAn SaD bhaGgAn labhate / evamAdyavratasambandhI dvitIyo'pi yAvat SaSTho'pi bhaGgo'vasthita eva mRSAvAdasatkAn SaD bhaGgAn labhate, tatazca SaD SaDbhirguNitAH 36 / daza cAtra dvikasaMyogA: ata 36 dazaguNitAH 360 / etAvantaH paJcAnAM vratAnAM dvikasaMyoge bhaGgAH, evaM trikasaMyogAdiSvapi bhaGgasaGkhyAbhAvanA kAryA / paJcamadevakulikAsthApanA - 30 36 360 2160 1296 6480 |7776 | 1 | 7776 evaM sarvAsAmapi devakulikAnAM niSpattiH svymevaavseyaa| iyaM ca prarUpaNA''vazyakaniyuktyabhiprAyeNa kRtaa| bhagavatyabhiprAyeNa tu nvbhnggii| sA'pi prasaGgataH prdrshyte| tathAhi - hiMsAM na karoti manasA 1, vAcA 2, kAyena 3 / manasA vAcA 4, manasA kAyena 5, vAcA kAyena 6 / manasAvAcA kAyena 7, ete karaNena sapta bhaGgAH 1, evaMkAraNena 2, anumatyA 3, karaNakAraNAbhyAM 4, kAraNAnumatibhyAM 5, karaNAnumatibhyAM 6, karaNakAraNAnumatibhirapi 7 sapta / evaM sarve militA ekonapaJcAzadbhavanti 333 222 111 ete ca trikAlaviSayatvAt pratyAkhyAnasya kAlatrayeNa guNitAH saptacatvAriMzaM 321 321 321 zataM bhavanti / yadAha - "maNavayakAiyajoge, karaNe kArAvaNe aNumaI a| ikkagadugatigajoge, sattA satteva guNavannA // 1 // [ zrA.va.bha.pra./5] 1. vratAnAmekaka0 mu0|| D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ [99 aNuvratabhaGgasvarUpam-zlo0 24 // ] paDhamikko tinni tiA, dunni navA tinni do navA ceva / 133 399 399 kAlatigeNa ya sahiyA, sIAlaM hoi bhaMgasayaM // 2 // [ zrA.va.bha.pra./6] sIAlaM bhaMgasayaM, paccakkhANaMmi jassa uvaladdhaM / so khalu paccakkhANe, kusalo sesA akusalA u" // 3 // [ zrA.va.bha.pra./8] tti, trikAlaviSayatA cAtItasya nindayA sAmpratikasya saMvaraNena anAgatasya pratyAkhyAneneti / yadAha -"aIyaM niMdAmi, paDuppannaM, saMvaremi, aNAgayaM paccakkhAmi" [pAkSikasUtre ] tti / ete ca bhaGgA ahiMsAmAzritya pradarzitA vratAntareSvapi jJeyAH / tatra paJcANuvrateSu pratyekaM 147 bhaGgakabhAvAt 735 bhedAH zrAvakANAM bhvnti| uktaM ca - duvihA aTThavihA vA, battIsavihA va satta paNatIsA / solasa ya sahassa bhave, aTThasayadduttarA vaiNo ||1||[shraa.v.bh.pr./2] tti / idaM tu jJeyaM -SaDbhaGgIvaduttarabhaGgarUpaikaviMzatibhaGgyA 2, tathA navabhaGgyA 3, tathaikonapaJcAzadbhaGgyA 4, tathA saptacatvAriMzat(dadhikazata) bhaGgyA 5, dvAdaza dvAdaza devakulikA nisspdynte| yaduktam - igavIsaM khalu bhaGgA, niddiTThA sAvayANa je sutte / te ccia bAvIsagaNA, igavIsaM pakkhiveavvA ||1||[shraa.v.bh.pr./11] egavae nava bhaGgA, niddiTThA sAvayANa je sutte / te ccia dasaguNa kAuM, nava pakkhevaMmi kAyavvA // 2 // [ zrA.va.bha.pra./12] iguvannaM khalu bhaGgA, niTThiA sAvayANa je sutte / te ccia paMcAsaguNA, iMguNavannaM pakkhiveavvA // 3 // [ zrA.va.bha.pra./13 ] sIAlaM bhaMgasayaM, te ccia aDayAlasayaguNaM kaauN| sIyAlasaeNa judhe, savvaggaM jANa bhaGgANaM ||4||[shraa.v.bh.pr./14] ekadazyAM velAyAM dvAdazavratabhaGgakasarvasaGkhyAyAmAgataM krameNa khaNDadevakulikAto jJeyam tatsthApanAzcemAH (3) / evaM sampUrNadevakulikA api ekaviMzatyAdibhaGgyAdiSu dvAdaza dvAdaza bhAvanIyAH / sthApanAH krameNa yathA (4-5-6-7) iti prasaGgataH pradarzitA bhnggprruupnnaa| bAhulyena ca dvividha-trividhAdiSaDbhaGgyevopayoginItyuktamevAvaseyamityalaM vistareNa // 24 // 1. jassavisuddhie hoI uvaladdhaM-iti pravacanasAroddhAre // 2. saptacatvAriMzat(dadhikazata) bhaGgyA -mu0 / saptacatvAriMzazatabhaGgyA -L.P. || 3-4. guNavannaM-mu0 // 5. sthApanAH 100tamapatrataH 111tamapatraM yAvad draSTavyAH / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH sthApanA (1). sthApanA (2) 12 36 18 108 342 36 3 2161 rormmorous 216 24 2400 36 216 1296 216 864 1296 30 360 16806 * 216 1296 7776 66 36 15 216 20 1296 15 77766 46656 117648 * * 2160 6480 7776 36 540 4320 19440 46656 46656 42 756 7560 45360 163296 326592 279936 823542 48 36 21 216 35 1296 7776 21 466567 279936 68 36 28 216 1296 70 7776 46656 279936 1679616 5764800 1008 12096 90720 435456 1306368 2239488 1679616 WWor D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakavratabhaGgAH-zlo0 24 // ] [101 84 126 126 40353606 216 1296 7776 46656 279936 1679616 10077696 84 mM 1296 18144 163296 979776 3919104 10077696 15116544 10077696 60 1620 25920 272160 1959552 9797760 335992320 75582720 100776960 60466176 282475248 120 210 252 210 120 45 10 66 216 1296 7776 46656 279936 1679616 10077696 60466176 6 36 216 1296 7776 46656 279936 1679616 10077696 60466176 362797056 11 55 165 360 462 462 330 165 1980 35640 427680 3592512 21555072 92378880 277166640 554273280 665127936 363797057 1977326742 12 72 3666 216 220 1296 495 7776 792 46656 924 279936 792 1679616 495 10077696 220 60466176 66 362797056 2176782336 2376 47520 641520 6158592 43110144 221709312 831409920 2217093120 3990767616 4353564672 2176782336 13841287200 10 D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH sthApanA (3) 21 483 999 10647 234255 9999 99999 999999 5153631 113379903 9999999 2494357887 99999999 54875873535 1207269217791 999999999 9999999999 99999999999 999999999999 26559922791423 584318301411327 12855002631049215 D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakavratabhaGgAH-zlo0 24 // ] [103 49 147 2499 21903 124999 3241791 6249999 479785215 71008211967 312499999 15624999999 781249999999 39062499999999 1953124999999999 97656249999999999 4882812499999999999 244140624999999999999 10509215371263 1555363874947071 23019385349216655 34068690316840665087 5042166166892418433023 746240592700077928087551 11044360771961163356957695 D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH sthApanA (4). 81 27 243 729 |-conomwww 81 36 486 2916 6561 729 6561 45 729 6561 59049 810 7290 32805 59049 | << ki s & << * skxxxc. xxx. sex. << a I. IN 20 729 6561 59049 531441 15 21 35 35 81 729 6561 59049 531441 4782969 21 1215 14580 98415 354294 531441 63 1701 25515 229635 1240029 3720087 4782969 72 2268 40824 459270 3306744 14880348 38263752 43046721 70 729 6561 59049 531441 4782969 43046721 28 D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakavratabhaGgAH-zlo0 24 // ] [105 | 84 |126 729 6561 59049 531441 4782969 43046721 387420489 2916 61236 826686 7440174 44641044 172186884 387420489 387420489 33 / 10 90 1 210 81 / 45 729 |120 6561 59049 531441 |210 4782969 43046721 / 45 387420489 3486784401 3645 87480 1377810 14880348 111602610 573956280 1937102445 3874204890 3486784401 120 / 10 81 729 6561 59049 531441 4782969 43046721 387420489 3486784401 31381059609 |165 |330 462 462 330 |165 55 11 9 4455 120285 2165130 27280638 245525742 1578379770 7102708965 21308126895 38354628411 31381059609 108 5346 160380 3247695 46766808 491051484 3788111448 21308126895 85232507580 230127770466 376572715308 282429536481 |220 495 792 924 81 729 6561 59049 531441 4782969 43046721 387420489 3486784401 31381059609 282429536481 792 |495 220 / 66 | 12 D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH sthApanA (5). 21 441 42 441 21 441 9261 21 441 9261 194481 21 441 9261 194481 4084101 21 441 9261 194481 4084101 85766121 1323 9261 84 2646 37044 194481 105 4410 92610 972405 4084101 126 20 15 21 441 192 35 9261 194481 4084101 85766121 1801088541 21 441 9261 194481 4084101 85766121 1801088541 37822859361 6615 185220 2917215 24504606 85766121 147 9261 324135 6806835 85766121 600362847 1801088541 168 12348 518616 13613670 228709656 2401451388 14408708328 37822859361 56 70 28 D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakavratabhaGgAH - zlo0 24 // ] 21 441 1261 194481 4084101 85766121 1801088541 37822859361 794280046581 21 441 9261 194481 4084101 85766121 1801088541 37822859361 794280046581 16679880978201 441 9261 194481 4084101 85766121 1801088541 37822859361 794280046581 16679880978201 350277500542221 411 9261 194481 4084101 85766121 D:\new/d-1.pm5\3rd proof 1801088541 37822859361 794280046581 9 36 84 126 126 84 36 9 1 21 11 55 165 330 16679880978201 350277500542221 7355827511386641 10 45 120 210 252 210 120 45 10 1 21 12 66 462 462 330 165 55 11 1 220 495 792 924 792 495 220 66 12 1 189 15876 777924 24504606 514596726 7204354164 64839187476 340405734249 794280046581 210 19845 1111320 40841010 1029193452 18010885410 216130624920 1702028671245 7942800465810 16679880978201 231 24255 1528065 64178730 1886854662 39623947902 594359218530 6240771794565 43685402561955 183478690760211 350277500542221 252 29106 2037420 96268095 3234607992 79247895804 1426462124472 18722315383695 174741610247820 1100872144561266 4203330006506652 7355827511386641 [ 107
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH sthApanA (6). 49 49 2401 49 2401 117649 49 2401 117649 5764801 49 2401 117649 5764801 282475249 49 2401 117649 5764801 282475249 13841287201 65 am comwww ar.en el... III 15 98 2401 147 7203 117649 196 14406 470596 5764801 245 24010 1176490 28824005 282475249 294 36015 2352980 86472015 1694851494 13841287201 343 50421 4117715 201768035 5931980229 96889010407 678223072849 392 67228 6588344 403536070 15818613944 387556041628 54257845822792 33232930569601 49 35 35 2401 117649 5764801 282475249 13841287201 678223072849 49 2401 117649 5764801 282475249 13841287201 678223072849 33232930569601 28 56 70 56 28 D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakavratabhaGgAH - zlo0 24 // ] 49 2401 117649 5764801 282475249 13841287201 678223072849 33232930569601 1628413597910449 117649 5764801 282475249 13841287201 678223072849 49 10 2401 45 120 33232930569601 1628413597910449 79792266297612001 49 2401 117649 5764801 282475249 13841287201 678223072849 33232930569601 1628413597910449 79792266297612001 3909821048582988049 2401 117649 5764801 282475249 13841287201 678223072849 D:\new/d-1.pm5\3rd proof 9 36 84 33232930569601 1628413597910449 79792266297612001 3909821048582988049 191581231380566414401 126 126 84 36 9 1 210 252 210 120 45 10 1 11 55 165 330 462 462 49 12 66 220 495 330 165 55 11 1 792 924 792 495 220 66 12 1 441 86436 9882516 726364926 35591881374 1162668124884 24416030622564 299096375126409 1628413597910449 490 108045 14117880 1210608210 71183762748 2906670312210 81386768741880 1495481875632045 16284135979104490 79792266297612001 539 132055 19412085 1902384330 130503565038 6394674686862 223813614040170 5483433543984165 [ 109 89562747885074695 877714929273732011 3909821048582988049 588 158466 25882780 2853576495 223720397208 12789349373724 537152673696408 16450300631952495 358250991540298780 5266289575642392066 46917852582995856588 191581231380566414401
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65oem onwlod 110] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH sthApanA (7). 147 bhaGgyAM dvAdazavratadevakulikAH / 110443. 147 147 147 21609 21609 147 441 21609 64827 3176523 3176523 147 588 21609 129654 3176523 12706092 466948881 466948881 147 735 21609 216090 3176523 31765230 466948881 2334744405 68641485507 68641485507 147 882 21609 324135 3176523 63530460 466948881 7004233215 68641485507 41184913042 10090298369529 10090298369529 147 1029 21609 453789 3176523 111178305 466948881 16343210835 68641485507 1441471195647 10090298369529 70632088586703 1483273860320763 1483273860320763 147 1176 21609 605052 3176523 177885288 466948881 32686421670 68641485507 3843923188392 10090298369529 282528354346812 1483273860320763 11866190882566104 218041257467152161 218041257467152161 * * * * * * * * * * * * * * * IVV D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakavratabhaGgAH - zlo0 24 // ] 147 9 1323 21609 3176523 466948881 68641485507 10090298369529 1483273860320763 218041257467152161 32052064847671367667 9 | 1962371317204369449 1 | 32052064847671367667 147 10 1470 1483273860320763 218041257467152161 32052064847671367667 4711653532607691047049 36 777924 84 266827932 126 58835559006 126 8648827173882 84 | 847585063040436 36 |53397858971547468 21609 45 972405 3176523 120 381182760 466948881 210 98059265010 68641485507 252 17297654347764 10090298369529 210 2118962657601090 120 177992863238491560 45 9811856586021847245 10 | 320520648476713676670 1 4711653532607691047049 218041257467152161 32052064847671367667 4711653532607691047049 692613069293330583916203 D:\new/d-1.pm5\3rd proof [ 111 147 11 1617 21609 55 1188495 3176523 | 165 524126295 466948881 330 154093130730 68641485507 462 31712366304234 10090298369529 462 466 1717846722398 1483273860320763 330 489480373905851790 165 35976807482080106565 55 1762863566621925221685 11 51828188858684601517539 1 692613069293330583916203 147 12 1764 21609 66 | 1426194 3176523 220 698835060 466948881495 231139696095 68641485507 792 54364056521544 10090298369529 924 9323435693444796 1483273860320763 792 1174752897374044296 218041257467152161 495 107930422446240319695 32052064847671367667 220 7051454266487700886740 4711653532607691047049 66 || 692613069293330583916203 101814121186119595835681841 310969133152107609105234 12 |8311356831519967006994436 1 | 101814121186119595835681841
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH evaM sAmAnyena pnycaapynnuvrtaanyupdye nAmagrAhaM tAni paJcabhiH zlokaivivarISuH prathama prathamANuvratamAha - nirAgodvIndriyAdInAM, saMkalpAccAnapekSayA / hiMsAyA viratiryA sA, syAdaNuvratamAdimam // 25 // nirAgaso niraparAdho ye dvIndriyAdayo dvitricatuSpaJcendriyajIvAsteSAM 'saMkalpAd' asthi-carma-danta-mAMsAdyarthamamuM jantuM hanmIti saMkalpapUrvakaM 'ca' puna: 'anupekSayA' apekSAmantarA yA hiMsA prANavyaparopaNaM tasyA yA 'viratiH' nivRttiH sA AdimaM,' prathamam 'aNuvrataM' 'syAd' bhavet / 'nirAga' itipadena niraparAdhajantuviSayAM hiMsAM pratyAkhyAti, sAparAdhasya tu na niyama iti vyajyate / dvIndriyAdigrahaNena tvekendriyaviSayAM hiMsAM niyamitaM na kSama ityAcaSTe / 'saMkalpAd' ityanena cAnubandhahiMsA vA, ArambhajA tu hiMsA'zakyapratyAkhyAneti tatra yatanAM kuryAditi jJeyam / yataH sUtram - "thUlagapANAivAyaM samaNovAsao paccakkhAi, se pANAivAe duvihe paNNatte, taMjahA -saMkappao AraMbhao a, tattha samaNovAsao saMkappao jAvajjIvAe paccakkhAi, No AraMbhao" tti -[ pratyAkhyAnAvazyaka sU0 1 hAribhadrIyavRttau pa0 818] / atra ca yadyapi ArambhajahiMsA'pratyAkhyAtA, tathApi zrAvakeNa trasAdirahitaM saGghArakasatyApanAdividhinA nizchidrahaDhavastragAlitaM jalamindhanAni ca zaSkAnyajIrNAnyazaSirANyakITajagdhAni dhAnya-pakvAnna-sukhAzikA-zAka-svAdima-patra-puSpa-phalAdInyapyasaMsaktAnyagarbhitAni sarvANyapi ca jalAdIni parimitAni samyak zodhitAnyeva ca vyApAryANi / anyathA nirdayatvAdinA zama-saMvegAdikSaNasamyaktvakSaNapaJcakAntargatAyA anukampAyA vyabhicArApatteH / taducyate - "parisuddhajalaggahaNaM, dAruadhannAiANa ya taheva / gahiANa ya paribhogo, vihIi tasarakkhaNaTThAe" // 1 // [pra.A.cU./bhA.2 pa.284] tti viveka kAryaH / evaM cAtra vizeSaNatrayeNa zrAvakasya sapAdavizopakapramitajIvadayAtmakaM prAyaH prathamamaNuvratamiti sUcitam / yata uktam - "jIvA thUlA suhumA, saMkappAraMbhao bhave duvihaa| sAvarAhaniravarAhA, sAvikkhA ceva niravikkhA" // 1 // [ sambodhapra.zrA.vratA./2] 1. L.P.C.J. caH-mu0 // 2. sapAdavizo' J. // 3. ya te-iti sambodhaprakaraNe // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamANuvratasvarUpam-zlo0 25 // ] [113 ___ asyA vyAkhyA -prANivadho dvividhaH -sthUla-sUkSmajIvaviSayabhedAt / tatra -sthUlA dvIndriyAdayaH, sUkSmAzcAtraikendriyAH pRthivyAdayaH paJcApi bAdarAH, na tu sUkSmanAmakarmodayavartinaH sarvalokavyApinaH, teSAM vadhAbhAvAt , svayamAyu:kSayeNaiva maraNAt / atra ca sAdhUnAM dvividhAdapi vadhAnnivRttatvAviMzativizopakA jIvadayA, gRhasthAnAM tu sthUlaprANivadhAnnivRttirna tu sUkSmavadhAt , pRthvI-jalAdiSu satatamArambhapravRttatvAd , iti dazavizopakarUpamarddhaM gatam / sthUlaprANivadho'pi dvidhA, saGkalpaja Arambhajazca / tatra saGkalpAnmArayAmyenamiti mana:saGkalparUpAdyo jAyate tasmAd gRhI nivRtto, na tvArambhajAt , kRSyAdyArambhe dvIndriyAdivyApAdanasambhavAd , anyathA ca zarIrakuTumbanirvAhAdyabhAvAt , evaM punararddhaM gataM jAtAH paJca vizopakAH / saGkalpajo'pi dvidhA, sAparAdhaviSayo niraparAdhaviSayazca / tatra niraparAdhaviSayA nivRttiH, sAparAdhe tu guru-lAghavacintanam , yathA gururaparAdho laghurveti / evaM punaraH gate sArkI dvau vizopako jAtau / niraparAdho'pi dvidhA, sApekSo nirapekSazca / tatra nirapekSAnnivRttirna tu sApekSAd , niraparAdhe'pi vAhyamAnamahiSa-vRSa-hayAdau pAThAdipramattaputrAdau ca sApekSatayA vadha-bandhAdikaraNAt , tataH punara. gate sapAdo vizopakaH sthita iti / itthaM ca dezataH prANivadhaH zrAvakena pratyAkhyAto bhavati / prANivadho hi tryshctvaariNshddhikshtdvyvidhH| yata: - "bhUjalajalaNAnilavaNabiticaupaMcidiehiM nava jIvA / maNavayaNakAyaguNiyA, havaMti te sattavIsa tti // 1 // [saM.pra.zrA.vratA./8] ikkAsII te karaNakAraNANumaitADiA hoi| te ccia tikAlaguNiA, dunni sayA huMti teAlA ||2||[sN.pr.shraa.vrtaa./9] iti / teSAM madhye traikAlikimanovAkkAyakaraNakadvitricatuSpaJcendriyaviSayakahiMsAkaraNakAraNasyaiva prAyaH pratyAkhyAnasaMbhavAt / etavrataphalaM caivamAhuH - "jaM AruggamudaggamappaDihayaM ANesarattaM phuDaM, rUvaM appaDirUvamujjalatarA kittI dhaNaM juvaNNaM / dIhaM Au avaMcaNo pariaNo puttA suputtAsayA, taM savvaM sacarAcaraMmi vi jae nUNaM dayAe phalaM" ||1||[sN.pr.shraa.vrtaa./12] / etadanaGgIkAre ca paGgatA-kuNitA-kuSThAdimahAroda-viyoga-zokApUrNAyurduHkhadaurgatyAdi phalam / yataH - 1. mujjaladharA-iti sambodhaprakaraNe // 2. L.P.C.J. / puttA supuNNAsayA-mu0 / puttA viNIyA sayA-iti sambodhaprakaraNe // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "pANivahe vaTuMtA, bhamanti bhImAsu gbbhvshiisuN| saMsAramaMDalagayA, narayatirikkhAsu joNIsuM" ||2||[sN.pr.shraa.vrtaa./10] // 25 // ityuktamahiMsAvrataM prathamam / atha dvitIyamaNuvrataM darzayati - dvitIyaM kanyAgobhUmyalIkAni nyAsanihnavaH / kUTasAkSyaM ceti paJcAsatyebhyo viratirmatam // 26 // dvandvAnte zrUyamANAlIkazabdasya pratyekaM saMyojanAt kanyAlIkam , gavAlIkam , bhUmyalIkaM ceti, tAni, tathA 'nyAsanihnavaH"kUTasAkSyaM' ceti 'paJca' paJcasaGkhyAkAni asatyAni arthAt kliSTAzayazatasamutthatvAt sthUlAsatyAni, tebhyo 'viratiH' viramaNaM 'dvitIyam' adhikArAdaNuvrataM 'mataM' jinairiti shessH| taMtra kanyAviSayamalIkaM kanyA'lIkaM -dveSAdibhiraviSakanyAM viSakanyAm , viSakanyAmaviSakanyAM vA, suzIlAM vA duHzIlAm , duHzIlAM , vA suzIlAmityAdi vadato bhavati / idaM ca sarvasya kumArAdidvipadaviSayasyAlIkasyopalakSaNam 1 / gavAlIkam -alpakSIrAM bahukSIrAM bahukSIrAM vA'lpakSIrAmityAdi vadantaH, idamapi sarvacatuSpadaviSayAlIkasyopalakSaNam 2 / bhUmyalIkaM-parasatkAmapyAtmAdisatkAmAtmAdisatkAM vA parasatkAm , USaraM vA kSetramanUSaram anUSaraM voSaramityAdi vedataH, idaM cAzeSApadadravyaviSayAlIkasyopalakSaNam / yadAha"kaNNAgahaNaM dupayANa, sUagaM caupayANa govayaNaM / apayANaM davvANaM, savvANaM bhUmivayaNaM tu" ||1||[sN.pr.shraa.vrtaa./18] nanu yadyevaM tarhi dvipada-catuSpadA-'padagrahaNaM sarvasaMgrAhakaM kuto na kRtam ? satyam , kanyAdyalIkAnAM loke'tigarhitatvena rUDhatvAdvizeSeNa varjanArthamupAdAnam , kanyAlIkAdau ca bhogAntarAyadveSavRddhyAdayo doSAH sphuTA eva / yata AvazyakacUrNI - "musAvAe ke dosA ? akajjante vA ke guNA ? tattha dosA kaNNagaM ceva akaNNagaM bhaNaMto bhogaMtarAyadosA ya, duTThA vA AtaghAtaM karejja, kAravejjA vA, evaM sesesu bhANiavvA" [paccakkhANAvazyakasUtre hAribhadryAM vRttau pa0 821 ] ityAdi / tathA nyasyate rakSaNAyAnyasmai samarpyate iti nyAsaH suvarNAdistasya nihnavo 1. tulA-yogazAstravRttiH 2 / 55 pa0 276 // 2. L.P.C.J. | vadan(ta:)-mu0 3. idaM ca zeSapAdapAdyapadadravya' iti yogazAstravRttau pa0 277 // 4. akadhante-mu0 L.P.C.J. Avazyake ca akajjaMte-iti / / 5. bhaNaMte bhogAMtarAyadosA paduTThA vA-iti AvazyakasUtre pAThaH / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyANuvratasvarUpam-zlo0 26 // ] [115 'palApastadvacanaM sthUlamRSAvAdaH / idaM cAnenaiva vizeSeNa pUrvAlIkebhyo bhedenopAttam , asya cAdattAdAne (natve) satyapi vacanasyaiva prAdhAnyavivakSaNAnmRSAvAdatvam 4 / kUTasAkSyaM labhyadeyaviSaye pramANIkRtasya laJcAmatsarAdinA kUTaM vadataH 'yathA'hamatra sAkSI'ti / asya ca parakIyapApasamarthakatvalakSaNavizeSamAzritya pUrvebhyo bhedenopanyAsaH 5 iti / atrAyaM bhAvArthaH -mRSAvAdaH krodha-mAna-mAyA-lobha-trividharAga-dveSa-hAsya-bhayavrIDA-krIDA-ratyarati-dAkSiNya-maukharya-viSAdAdibhiH sambhavati / pIDAhetuzca satyavAdo'pi mRSAvAdaH, sadbhyo hitaM satyamiti vyutpattyA parapIDAkaramasatyameva / yataH "aliaMna bhAsiavvaM, asthi hu saccaM pi jaM na vattavvaM / saccaM pi taM na saccaM, jaM parapIDAkaraM vayaNaM" ||1||[sN.pr.shraa.vrtaa./16 ] sa ca dvividhaH, -sthUlaH sUkSmazca / tatra paristhUlavastuviSayo'tiduSTavivakSAsamudbhavazca sthUlaH, tadviparItaH sUkSmaH / Aha hi - "duviho a musAvAo, suhumo thUlo a tattha iha suhamo / parihAsAippabhavo, thUlo puNa tivvasaMkesA" // 1 // [saM.pra.zrA.vratA./17] zrAvakasya sUkSmamRSAvAde yatanA, sthUlastu parihArya eva / tathA cAvazyakasUtram - "thUlagamusAvAyaM samaNovAsao paccakkhAi, se a musAvAe paMcavihe paNNatte, taM jahA -kaNNAlie 1, gavAlie 2, bhomAlie 3, NAsAvahAre 4, kuDasakkhe ya 5" [ pratyAkhyAnAvazyaka sU0 2 hAribhadrIyavRttau pa0 820 ] iti / __ taccUrNAvapi -"jeNa bhAsieNa appaNo parassa vA atIva vAghAo ahisaMkileso a jAyate, taM aTThAe vA aNaTThAe vA Na vaejja" tti [ AvazyakacUrNI bhA0 2 pa0 285] | etaccAsatyaM caturddhA -bhUtanihnavaH 1 abhUtodbhAvanam 2 arthAntaraM 3 gardA ca 4 / tatra bhUtanihnavo yathA -nAstyAtmA nAsti puNyaM nAsti pApamityAdi 1 / abhUtodbhAvanaM yathA''tmA zyAmAkatandulamAtro'thavA sarvagata AtmetyAdi / arthAntaraM yathA -gAmazvamabhivadataH 3 / garhA tu tridhA, ekA sAvadhavyApArapravartinI, yathA kSetraM kRSetyAdi 1, dvitIyA apriyA kANaM kANaM vadataH 2, tRtIyA AkrozarUpA yathA are ! bAndhakineya ityAdi / 1. cAdattAdAne(natve)-mu0 / cAdattAdAne-L.P.C.J. // 2. taccA-L. I tulA-yogazAstravRttiH 2 / 57, pa0 279 // 3. gAmazvamabhidadhataH-iti yogazAstravRttau 2 / 57 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH etadvrataphalaM-vizvAsa-yazaH - svArthasiddhi-priyA''deyA'moghavacanatAdi / yathA - 44 'savvA u maMtajogA, sijjhatI dhamma atthakAmA ya / sacceNa pariggahiA, rogA sogA ya nassaMti // 1 // [ ] saccaM jasassa mUlaM, saccaM vissAsakAraNaM paramaM / saccaM saggaddAraM, saccaM siddhIi sopANaM" // 2 // [] 116 ] etadagrahaNe'ticaraNe ca vaiparItyena phalam - "jaM jaM vaccai jAI, appiavAI tahiM tahiM hoi / na sui suhe susadde, suNai asoavvae sadde // 1 // [saM. pra.zrA.va./23] duggaMdho pUimuho, aNiTThavayaNo a pharusavayaNo a / jalaeDamUamammaNa, aliavayaNajaMpaNe dosA // 2 // [saM. pra.zrA.va./24] ihaloe ccia jIvA, jIhAcheaM vahaM ca baMdhaM vA / ayasaM dhaNanAsaMvA, pAvaMtI aliavayaNAo" // 3 // [ saM. pra.zrAvra./25 ] ityAdi // 26 // uktaM dvitIyamaNuvratam / atha tRtIyaM parasvagrahaNAccauryavyapadezanibandhanAt / yA nivRttistRtIyaM tatproce sArvairaNuvratam // 27 // parasyAnyasya svaM dravyaM tasya grahaNamAdAnaM tasmAt kIdRzAt ? 'caurya' iti cauryaM corikA tasya vyapadezo vyavahArastasya nibandhanaM nimittaM tasmAt / yena kRtenAyaM caura iti vyapadizyate itibhAvaH / tasmAd yA nivRttirviratiH tat tRtIyamaNuvrataM 'sArvaiH' arhadbhiH 'proce proktam ityakSarArthaH / bhAvArthastvayam -adattaM caturddhA / yadAhuH "sAmIjIvAdattaM, titthayareNaM taheva ya gurUhiM / eamadattasamarUvaM, parUviaM AgamadharehiM" // 1 // [saM.pra.nA.bra./26 ] -- yadvastu kanakAdikaM svAminA'dattaM tatsvAmyadattam 1 / yatphalAdi sacittaM svakIyaM bhinatti tajjIvAdattam, yatastena phalAdijIvena na nijaprANAstasya dattA: 2 / gRhasthena dattamAdhAkarmAdikaM tIrthakarAnanujJAtatvAt sAdhostIrthakarAdattam / evaM zrAddhasya prAsukamanantakAyAbhakSyAdi tIrthakarAdattam 3 / sarvadoSamuktamapi yad gurUnanimantrya bhujyate tad gurvadattam 4 / 1. doso - L.P. C. II D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyANuvratasvarUpam - zlo0 27 // ] [ 117 atra svAmyadattenAdhikAraH / tacca dvividham - sthUlaM sUkSmaM ca / tatra paristhUlaviSayaM cauravyapadezakAraNatvena niSiddhamiti duSTAdhyavasAyapUrvakaM sthUlam / cauryabuddhyA kSetra - khalAdAvalpasyApi grahaNaM sthUlamevAdattAdAnam, tadviparItaM sUkSmam / svAminamananujJApya tRNaleSTvAdigrahaNarUpam / tatra zrAddhasya sUkSme yatanA karttavyA, sthUlAt tu nivRttiH / yataH sUtram - "thUlagAdattAdANaM samaNovAsao paccakkhAi, se a adattAdANe duvihe paNNatte, taMjahA - sacittAdattAdANe acittAdattAdANe a" [ pratyAkhyAnAvazyaka sU0 3, hAribhadrIyavRttau pa0 822 ] tti / etadvratasya ca phalaM sarvajanavizvAsa - sAdhuvAda-samRddhivRddhi - sthairyaizvarya-svargAdi, yadavAdi "khitte khale araNNe, diA ya rAo va satthaghAe vA / attho se na viNassai, acoriAe phalaM eaM // 1 // [ saM . pra.zrA.va./33] - gAmAgaranagarANAM, doNamuhamaDaMbapaTTaNANaM ca / suiraM havaMti sAmI, acoriAe phalaM eaM" // 2 // [ saM.pra.zrA.vra./34] etadvratAnupAdAne mAlinyotpAdane vA daurbhAgyadAsyAGgacchedadAridryAdi / uktamapi - 44 'iha ceva kharArohaNagarihA dhikkAra maraNapajjaMtaM / dukkhaM takkarapurisA, lahaMti narayaM parabhavaMmI // 1 // [ saM.pra.zrI.vra./35 ] naranAo uvvaTTA, kevaTTA kuMTamaMTabahiraMdhA / corikkavasaNanihayA, huMti narA bhavasahassesuM" // 2 // [saM. pra.zrA.va./36 ] iti // 27 // pratipAditaM tRtIyamaNuvratam / atha caturthaM tadAha - svakIyadArasantoSo, vajrjjanaM vA'nyayoSitAm / zramaNopAsakAnAM taccaturthANuvrataM matam // 28 // svakIyadArAH svakalatrANi, taisteSu vA santoSastanmAtraniSThA, 'vA' athavA 'anyayoSitAM' parakIyakalatrANAM 'varjanaM' tyAgaH, anyeSAmAtmavyatiriktAnAM manuSyANAM devAnAM tirazcAM ca yoSitaH pariNIta-saMgRhItabhedabhinnAni kalatrANi teSAM 1. L. P. C. / paristhUra mu0 // 2. ca mAli C.P.L. / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH varjanamityarthaH / yadyapyaparigRhItA devyastirazcyazca kAzcitsaMgrahItuH pariNetuzca kasyacidabhAvAd vezyAkalpA eva bhavanti, tathApi prAyaH parajAtIyabhogyatvAt paradArA eva tA iti varjanIyAH / 'tat' svadArasantoSo'nyayoSidvarjanaM vA 'zramaNopAsakAnAM' zrAvakANAM sambandhi 'caturthANuvrataM' 'mataM' pratipAditaM jinavarairityanvayaH / iyamatra bhAvanA -maithunaM dvividhaM -sUkSmaM sthUlaM ca, tatra kAmodayena yadindriyANAmISadvikArastat sUkSmam , manovAkkAyairaudArikAdistrINAM yaH sambhogastat sthUlam / athavA maithunaviratirUpaM brahmacarya dvidhA, sarvato dezatazca / tatra sarvathA sarvastrINAM manovAkkAyaiH saGgatyAgaH sarvato brahmacaryam , taccASTAdazadhA / yato yogazAstre - "divyaudArikakAmAnAM, kRtAnumatikAritaiH / / manovAkkAyatastyAgo, brahmASTAdazadhA matam" // 1 // [yo.zA.1/23] iti / taditaraddezataH / tatropAsakaH sarvato'zaktau dezatastatsvadArasaMtoSarUpaM paradAravarjanarUpaM vA pratipadyate / tathA ca sUtram - "paradAragamaNaM samaNovAsao paccakkhAi, sadArasaMtosaM, vA paDivajjai, se a paradAragamaNe duvihe paNNatte, orAliyaparadAragamaNe veuvviaparadAragamaNe" [ pratyAkhyAnAvazyake sU0 4 hAribhadrIyavRttiH pa0 823] tti tatra ca paradAragamanapratyAkhyAtA yAsveva paradArazabdaH pravarttate tAbhya eva nivarttate, na tu sAdhAraNAGganAdibhyaH / svadArasantuSTastvekAnekasvadAravyatiriktAbhyaH sarvAbhya eveti vivekaH / ___ idAnIM caitavratapratipattivRddhaparamparayA prAyo na sAmAnyato'nyacaturaNuvratavat dvividhatrividhena bhaGgena dRzyate, kintu vizeSato mAnuSamekavidhaikavidhena tairazcamekavidhatrividhena divyaM ca dvividhatrividheneti / dArazabdasyopalakSaNatvAt striyaM prati svapativyatiriktasarvapuruSavarjanamapi draSTavyam , (granthAgrama 2000) etadavrataM ca mahAphalAya / yataH - "jo dei kaNayakoDiM, ahavA kAreDa kaNayajiNabhavaNaM / tassa na tattaM puNNaM, jattia baMbhavvae dharie ||1||[sN.pr.guru./69] 1. L.P.C. / taccASTadazadhA-mu0 // 2. taM jahA orA0-L.P. || 3. bhedena-mu0 // 4. kaNaga' L.P. || 5. tattiapuNNaM-mu0 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthANuvratasvarUpam-zlo0 28 // ] [119 devadANavagaMdhavvA, jakkharakkhasakinnarA / baMbhayAriM namasaMti, dukkaraM je kariti taM // 2 // [ uttarA.16/16 ] ANAIsariaMvA, iDDI rajjaM ca kAmabhogA ya / kittI balaM ca saggo, AsannA siddhi baMbhAo ||3||[sN.pr.shraa.v./42] kalikArao vi jaNamArao vi sAvajjajoganirao vi| jaM nArao vi sijjhai, taM khalu sIlassa mAhappaM" ||4||[sN.pr.shraa.v./43 ] gRhiNo hi svadArasantoSe brahmacArikalpatvameva / paradAragamane ca vadha-bandhAdayo doSAH sphuTA eva / uktamapi - "vhbNdhnnubbNdhnnnaasiNdiaccheadhnnkhyaaiaa| paradArao u bahuA, kayatthaNAo ihabhave vi ||1||[sN.pr.shraa.v./44] paraloe siMbalitikkhakaMTagAliMgaNAi bahurUvaM / narayaMmi duha dusahaM, paradArarayA lahaMti narA // 2 // [saM.pra.zrA.va./45 ] chinidiA napuMsA, durUvadohaggiNo bhagaMdariNo / raMDakuraMDA vaMjhA, niMduavisakanna hu~ti dussIlA" // 3 // [saM.pra.zrA.va./46] tathA-"bhakkhaNe devadavvassa, paritthIgamaNeNa ya / sattamaM narayaM jaMti, sattavArAu goamA !" // 4 // [] maithune ca hiMsAdoSo'pi bhUyAneva / yataH - "mehuNasannArUDho, haNei navalakkha suhumajIvANaM" [saM.sa./86pU.] ityAdi zAstrAntarAdavaseyam , tathA''vazyakacUrNAvapi doSaguNapradarzanum , yathA - "cautthe aNuvvae sAmaNNeNa aNiattassa dosA-mAtaramapi gacchejjA, viditaM dhUyAe vi samaM vasejjA" [A0 cU0 pa0 289] ityAdi / "Niyattassa ihaloe paraloe guNA -ihaloe katthe kulaputtagANi saDDhANi' ityAdi / "paraloe pahANapurisattaM, devatte pahANAu acchAo maNuatte pahANAo mANuo mANusIo viulA ya paMcalakkhaNA bhogA piasaMpaogA ya AsaNNasiddhigamaNaM ca"[A0 cU0 pa0 289] // 28 // ityut / / atha paJcamaM tadAha - parigrahasya kRtsnasyAmitasya parivarjanAt / icchAparimANakRti, jagaduH paJcamaM vratam // 29 // 1. karaMti-L.P. / / 2. vidiyaM-mu0 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: parigRhyata iti parigrahastasya, kIdRzasya? 'kRtsnasya' navavidhasyetyarthaH, sa cAyam - dhanaM 1 dhAnyaM 2 kSetraM 3 vAstu 4 rUpyaM 5 suvarNaM 6 kupyaM 7 dvipadaH 8 catuSpada 9 zceti aticArAdhikAre vyAkhyAsyamAnaH / zrIbhadrabAhusvAmikRtadazavaikAlikaniyuktau tu - gRhiNAmarthaparigraho dhAnya 1 ratna 2 sthAvara 3 dvipada 4 catuSpada 5 kupya 6 bhedAt sAmAnyena SaDvidho'pi tatprabhedAzcatuHSaSTividhaH proktaH / tathAhi -dhAnyAni caturviMzatiryathA - "dhannAi~ cauvvIsaM, java 1 gohuma 2 sAli 3 vIhi 4 saTThI a5|| kuddava 6 aNuA 7 kaMgU 8, rAlaga 9 tila 10 mugga 11 mAsA ya 12 // 1 // ayasi 13 harimaMtha 14 tiuDaya 15 nipphAva 16 siliMda 17 rAyamAsA ya 18 / ikkhU 19 masUra 20 tuvarI 21, kulattha 22 taha dhannaya 23 kalAyA 24" // 2 // [ dazavaikAlikaniyuktiH 252-3, sambodhapra.zrAddha. 54-5, pravacanasAro.1004-5] etAni prAyaH prasiddhAni, navaraM SaSTikA zAlibhedaH 5, aNavo miNacavAkhyA dhAnyabhedA iti haimavyAzrayavRttau, yadvA'NukA yugandharI ityapi kvApi dRzyate 7, atasI pratItA 13, harimanthA kRSNacanakAH 14, tripuTako mAlavakaprasiddho dhAnyavizeSaH 15, niSpAvA vallAH 16, silindA mukuSTAH 17, rAjamASAzcapalakAH 18, ikhurbaraTTikA sambhAvyate 19, masUratuvarI dhAnyadvayaM mAlavakAdau prasiddham 20-21, kalApakA vRttacanakAH 24 ratnAni caturviMzatiH / yathA - "rayaNAi~ cauvvIsaM, suvaNNa 1 tau 2 taMba 3 rayaya 4 lohAI 5 / sIsaga 6 hiraNNa 7 pAsANa 8, vaira 9 maNi 10 mottia 11 pavAlaM 12 // 1 // [saM.pra.zrA.va./56] "saMkho 13 tiNisA 14 'guru 15 caMdaNANi 16 vatthA'milANi 17 kaTThAiM 18 / naha 19 camma 20 daMta 21 vAlA 22, gaMdhA 23 davvosahAI 24 ca" // 2 // [saM.pra.zrA.va./57] prasiddhAnyamUni, navaraM rajataM rUpyam , hiraNyaM rUpakAdi, pASANA vijAtiratnAni, maNayo jAtyAni, tiniso vRkSavizeSaH, amilAnyUrNAvastrANi, kASThAni zrIparNAdiphalakAdIni, carmANi siMhAdInAM, dantA gajAdInAM, vAlAzcamaryAdInAm , dravyauSadhAni pippalAdIni / 1. "u-mu0 / 'ga-dazavai0 niyuktau // 2. nippAva-mu0 / niSpAva-L.P.C. | dazavaikAlikaniryuktau pravacanasAroddhAre'pi-nipphAva iti // 3. piSpalAdIni-L.P.C. || D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamANuvratasvarUpam-zlo0 29 // ] [121 sthAvaraM tridhA, dvipadaM ca dvidhA / yathA - "bhUmI gharA ya tarugaNa, tivihaM puNa thAvaraM muNeavvaM / cakkArabaddha mANusa duvihaM puNa hoi dupayaM tu" // 1 // [ da.vai.ni.256, saM.pra.zrA.vra.58] __bhUmiH kSetram , gRhANi prAsAdAH, tarugaNA nAlikeryAdhArAmA iti tridhA sthAvaram , cakrArabaddhaM gantryAdi, mAnuSaM dAsAdIti dvidhA dvipadam / catuSpadaM dazadhA / yathA - "gAvI mahisI uTTI, ayaelaga Asa AsataragA ya / ghoDaga gaddaha hatthI, cauppayaM hoi dasahA u" // 1 // [ da.vai.ni.257, saM.pra.zrA.va.59] ete pratItAH, navaramasyAM vAhrIkAdidezotpannA jAtyA, azvatarA vesarAH, ajAtyA ghoTakAH / nAnAvidhamapi kupyamekameva / yathA - "nANAvihovagaraNaM, NegavihaM kuppalakkhaNaM hoi| eso attho bhaNio, chavviha causaTThibheo u" // 1 // [ da.vai.ni.258, saM.pra.zrA.va.60] catuHSaSTibhedo'pyeSa navavidhaparigrahe'ntarbhavatIti na ko'pi virodhaH / punaH kIdRzasya tasya ? 'amitasya' parimANarahitasya 'parivarjanAt' tyAgAt tyAganimittabhUtenetyarthaH / 'icchAyAH' abhilASasya yatparimANamiyattA tasya kRtiH karaNam , tAM paJcamaM 'vratam' adhikArAdaNuvrataM 'jagaduH' UcurjinA iti saNTaGkaH / idamatra tAtparyam -parigrahaviratirdvidhA -sarvato dezatazca, tatra sarvathA sarvabhAveSu mUrchAtyAgaH sarvataH, taditaraddezataH / tatra zrAvakANAM sarvataH tatpratipatterazaktau dezatastAmicchAparimANarUpAM pratipadyate / yataH sUtram - ___ "aparimiapariggahaM samaNovAsao paccakkhAi, icchAparimANaM uvasaMpajjai, se a pariggahe duvihe paNNatte, taMjahA -sacittapariggahe acittapariggahe a" [ pratyAkhyAnAvazyaka sU0 5/hAribhadrIyavRttiH pa0 825] tti / nanu gRhe svalpadravye'pi sati parigrahaparimANe tu dravyasahasralakSAdipratipattyA icchAvRddhisambhavAt ko nAma guNaH iti cet ? maivam , icchAvRddhistu saMsAriNAM sarvadA vidyamAnaiva / yato namirAjarSivacanamindraM prati - 1. bhUmi gihA-iti sambodhaprakaraNe / / 2. paNNatte-mu0 / paM0 L.P.C. || D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "suvaNNarUppassa ya pavvayA bhave, siyA hu kelAsasamA asaMkhayA / narassa luddhassa na tehiM kiMci, icchA hu AgAsasamA aNaMtayA" // 1 // [ utta.9/48] evaM cecchAyA anantatve tadiyattAkaraNaM mahate guNAya / yataH - "jaha jaha appo loho, jaha jaha appo pariggahAraMbho / taha taha suhaM pavaTTai, dhammassa ya hoi saMsiddhI" ||1||[sN.pr.shraa./61] tasmAdicchAprasaraM nirudhya saMtoSe yatitavyam , sukhasya saMtoSamUlatvAt / yadAha - "AroggasAriaM mANusattaNaM saccasArio dhammo / vijjA nicchayasArA, suhAi saMtosasArAiM" // 1 // [saM.pra.zrA./63] tadevametadvatasyAtrApi saMtoSa-saukhya-lakSmIsthairya-janaprazaMsAdi phalam , paratra tu narA'marasamRddhi-siddhayAdi / atilobhAbhibhUtatayA caitavratasyAsvIkRtau virAdhanAyAM vA dAridraya-dAsya-daurbhAgya-durgatyAdi / yataH - "mahAraMbhayAe mahApariggahAe kuNimAhAreNaM paMcidiavaheNaM jIvA narayAuaM ajjeI"[ ] tti| mUrchAvAn hi uttarottarAzAkadarthito duHkhamevAnubhavati / yadAha - "ukkhaNai khaNai nihaNai, rattiM na suai diA vi a ssNko| liMpai Thaeha sayayaM, laMchiapaDilaMchiaM kuNai" // 1 // [] parigrahitvamapi mUrchayaiva, mUrchAmantareNa dhanadhAnyAderaparigrahatvAt / yadAha - "aparigraha eva bhavedvastrAbharaNAdyalaGkRto'pi pumAn / mamakAravirahitaH sati, mamakAre saGgavAn nagnaH" ||1||[striimukti pra.13] tathA- "jaM pi vatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / taM pi saMjamalajjaTThA, dharaMti pariharaMti a" // 1 // [ da.vai.6/20] "na so pariggaho vutto * nANaputteNa taainnaa| mucchA pariggaho vutto * ii vuttaM mahesiNA" // 2 // [ da.vai.6/21] iti / tena mUrchAniyamanArthaM sarvamUrchAparityAgAzaktasyaitat paJcamamaNuvratamuktam // 29 // 1. nikkhaya' mu0 / nikSaya C. || 2. mahApariggahayAe-mu0 // 3. nerayA0 mu0 // 4. ThavaiL.C. | Thavei-iti yogazAstravRttau / 2 / 106 // 5. * * cihnadvayamadhyavartI pAThaH nAsti L.P. || 6. pari L.P. nAsti / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaguNavratasvarUpam -- zlo0 30 // ] [ 123 ityuktAnyaNuvratAni, sAmpratameteSAmevANuvratAnAM paripAlanAya bhAvanAbhUtAni guNavratAnyabhidhIyante / tAni punastrINi bhavanti, tadyathA - digviramaNavratam 1, upabhogaparibhogaparimANavratam 2, anarthadaNDaviramaNavrataM 3 ceti / tatrAdyaguNavratasvarUpAbhidhitsayA''ha - UrdhvAdhastiryagAzAsu, niyamo gamanasya yaH / AdyaM guNavrataM prAhustaddigviramaNAbhidham // 30 // UrdhvA dig brAhmI, adho dig nAgI, tiryagAzAstiryagdizastAzca pUrvA 1, AgneyI 2, yAmyA 3, nairRtI 4, vAruNI 5 vAyavyA 6, kauberI 7, aizAnI 8 cetyaSTau / tatra sUryodayopalakSitA pUrvA, zeSAzcAgneyyAdyAstadanukrameNa sRSTyA draSTavyAH / tAsu dikSu viSaye tAsAM sambandhino vA 'gamanasya' gateryo 'niyamo' niyamanam, etAvatsu pUrvAdivibhAgeSu mayA gamanAdyanuSTheyaM na parata ityevaMsvarUpaH / tatrordhvadizi niyamaH - etAvatI digUrdhvaM parvatAdyArohaNAdavagAhanIyA na parata ityevambhUtaH / aivamadhodizi niyamaH, etAvatI digadha indrakUpAdyavatAraNAdavagAhanIyA na parata ityevambhUta iti / tathA tiryagdikSu niyamaH etAvatI dik pUrveNAvagAhanIyA etAvatI dakSiNenetyAdi na parata ityevambhUta iti bhAvArtha: / tat 'AdyaM' prathamam, guNAyopakArAyANuvratAnAM vrataM guNavratapratipattimantareNANuvratAnAM tathAvidhazuddhyabhAvAt guNavrataM 'prAhuH' UcurjinA iti zeSaH / tat kiM nAma ? ityAha - ' digviramaNAbhidhaM' digviramaNamityabhidhAnaM yasya taditi zabdArthaH / etadvratasvIkAre'vagRhItakSetrAdbahiH sthAvarajaGgamajIvAbhayadAnalobhAmbhodhiniyantraNAdirmahAlAbho bhavati / yataH - 'phAraphulliMgabhAsuraayagolayasanniho imo niccaM / avirayapAvo jIvo, dahai samaMtA samattajie // 1 // [ ] jai via na jAi savvattha, koi deheNa mAma vo etthaM / aviraipaccayabaMdho, tahA vi nicco bhave tassa" // 2 // [] 44 anyatrApi " tattAyagolakappo, pamattajIvo'NivAriappasaro / savvattha kiM na kujjA, pAvaM takkAraNANugao ?" // 3 // [ zrA.pra./ 281 ] gRhastho hyArambhaparigrahaparatvAdyatra yatra yAti, bhuGkte, zete, vyApAraM vA kurute, tatra tatra taptAyogolaka iva jIvopamardaM karotIti teSAmeva hiMsAdipApasthAnanivarttakametat, 1. viramaNa 3 ceti-mu0 C. / viramaNavrataM iti L.P. // 2. iti eva0 L. // 3. aviraiavvayabaMdho - L.P.C.II 4. tulA - yogazAstravRtti: 3|2p0 426 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH na tu sAdhUnAm, teSAM tu samitiguptipradhAnavratazAlinAM nAyaM doSa iti na teSAM digvirativratamityavaseyam / yato yogazAstravRttigatAntarazlokAH - "tadetadyAvajjIvaM vA, sadvrataM gRhamedhinAm / caturmAsAdiniyamAdathavA svalpakAlikam // 1 // [yo.zA.3/3 ] sadA sAmAyikasthAnAM yatInAM tu yatAtmanAm / na dizi kvacana syAtAM, viratyaviratI ime // 2 // [ yo.zA.3/3] cAraNAnAM hi gamanaM, yadUrdhvaM merumUrddhani / tiryagrucakazaile ca, naiSAM digviratistataH " // 3 // [ yo.zA.3/3] ||30|| iti pratipAditaM prathamaM guNavratam / atha dvitIyaM tadAha - bhogopabhogayoH saGkhyAvidhAnaM yatsvazaktitaH / bhogopabhogamAnAkhyaM, tad dvitIyaM guNavratam // 31 // sakRdbhujyata iti bhoga:, anna- mAlya - tAmbUla - vilepanodvarttana-snAna-pAnAdi / muhUrmuhUrbhujyata iti upabhogaH vanitAvastrA - 'laGkAra-gRha- zayanA - ''sana - vAhanAdi / yataH - " sai bhujjaitti bhogo, so puNa AhArapupphamAIa / uvabhogo u puNo puNa, uvabhujjai bhavaNavaNiAi" // 1 // [ ]tti | bhogazcopabhogazca bhogopabhogau tayorbhogopabhogayoryat ' saGkhyAvidhAnaM' parimANakaraNaM bhavati, kuta: ? 'svazaktita: ' nijazaktyanusAreNa 'tad' bhogopabhogamAnAkhyaM' bhogopabhogaparimANanAmakaM 'dvitIyaM' 'guNavrataM' jJeyam / Avazyake tvetadvratasyopabhogaparibhogavratamitinAmocyate / tathA ca sUtram - - "uvabhogaparibhogavae duvihe paNNatto, taMjahA- bhoaNato kammao a" / [ pratyAkhyAnAvazyake sU0 7 hAribhadrIyavRttiH pa0 828 ]tti / etadvRttiryathA - upabhujyata ityupabhogaH, upazabdaH sakRdarthe varttate, sakRdbhoga upabhogaH, azanapAnAdeH, athavA'ntarbhoga upabhogaH AhArAdaiH, upazabdo'trAntarvacanaH / paribhujyate iti paribhogaH parizabdo'sakRdvRttau varttate, punaH punarbhogaH paribhogo vastrAdeH, bahirbhogo vA parivasanAlaGkArAdeH atra parizabdo bahirvAcaka iti / etadviSayaM vratam upabhogaparibhogavratam' / [ tulA AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 828A ] 1. "pAnAdi, punaH punarbhujyata mu0 / 'pAnAdisurbhUjyata - C. / 2. o - mu0 // 3-4. degdi- iti AvazyakahAribhadryAM pAThaH / 5. parizabdo'trAvRttau - iti AvazyakahAribhadryAM pAThaH // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaguNavratasvarUpam - zlo0 31 // ] T tathA ca prakRte nipAtAnAmanekArthatvAt upabhogazabdaH paribhogArthastatsamabhivyAhAreNa ca bhogazabdasyopabhoge nirUDhalakSaNeti na kazcidvirodha iti dhyeyam / idaM ca dvividham - bhojanataH karmatazca / upabhoga- paribhogayorAsevAviSayayorvastuvizeSayostadupArjanopAyabhUtakarmaNAM copacArAdupabhogAdizabdavAcyAnAM vratamupabhogaparibhogavratamiti vyutpatteH / tatra bhojanata utsargeNa niravadyAhArabhojinA bhavitavyam, karmato'pi prAyo niravadyakarmAnuSThAnayukteneti / atreyaM bhAvanA -zrAvakeNa hi tAvadutsargataH prAsukaiSaNIyAhArabhojinA bhAvyam tasminnasati sacittaparihAraH kAryaH, tasyApyazaktau bahusAvadyAnmadyA''miSA'nantakAyAdIn varjayatA pratyeka - mizra - sacittAdInAM pramANaM kAryam / bhaNitaM ca - " niravajjAhAreNaM 1, nijjIveNaM 2 parittamIseNaM 3 / attANusaMdhaNaparA, susAvagA erisA huMti" // 2 // [ saM.pra.zrA./70 ] evamutsavAdivizeSaM vinA'tyantacetogRddhyunmAdajanApavAdAdijanakamatyudbhaTaveSavAhanAlaGkArAdikamapi zrAvako varjjayet / yataH - "airoso aitoso, aihAso dujjaNehiM saMvAso / aiubbhaDo a veso, paJca vi guruaM pi lahuaM ti" // 1 // [ ] atimalinAtisthUlahrasvasacchidravastrAdisAmAnyaveSaparidhAne'pi kucelatva-kArpaNyAdijanApavAdopahasanIyatAdi syAd, ataH svavitta-vayo 'vasthA - nivAsa-sthAnakulAdyanurUpaM veSaM kuryAt / ucitaveSAdAvapi pramANanaiyatyaM kAryam / evaM dantakASThA'bhyaGgatailodvarttana-maJjana-vastra-vilepanA -''bharaNa - puSpa-phala- dhUpA - ''sana-zayanabhavanAdeH, tathaudana-sUpa-sneha-zAka - peyA- khaNDa-khAdyAdyazana-pAna - khAdima - svAdimAdestyaktumazakyasya vyaktyA pramANaM kAryam, zeSaM ca tyAjyam, AnandAdisuzrAvakavat / karmato'pi zrAvaNa mukhyato niravadyakarmapravRttimatA bhavitavyam, tadazaktAvapyatyantasAvadyavivekijananindyakrayavikrayAdi karma varjanIyam, zeSakarmaNAmapi pramANaM karaNIyam / yataH - 44 [ 125 'raMdhaNakhaMDaNapIsaNadalaNaM payaNaM ca evamAINaM / niccaparimANakaraNaM, aviraibaMdho jao garuo" // 1 // [ saM. pra.zrA./ 71] AvazyakacUrNAvapyuktam - " iha ceyaM sAmAcArI - bhoaNao sAvago ussaggeNa phAsugaM AhAraM AhArejjA, tassAsati aphAsugamapi sacittavajjaM, tassa asati anaMta D:\new/d-1.pm5\3rd proof "
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH kAyabahubIyagANi parihariavvANi, imaM ca aNNaM bhoaNao parihara-asaNe aNaMtakAyaM allaga-mUlagAi maMsaM ca, pANe maMsarasagamajjAi, khAdime uduMbarakAuMbaravaDapippalapiluMkhumAdi, sAdime madhumAdi, acittaM ca AhAreavvaM / jadA kira Na hojja acitto to ussaggeNa bhattaM paccakkhAiM, Na tarai tAhe apavAeNa saccittaM aNaMtakAyabahubIagavajjaM / kammao vi akammA Na tarai jIviuM tAhe accaMtasAvajjANi pariharijjaMti" [pratyAkhyAnAvazyakacUrNau pa0 295 ] tti / itthaM cedaM bhogapabhogavrataM bhoktuM yogyeSu parimANakaraNena bhavati, itareSu tu varjaneneti paryavAsitamiti ca // 31 // zlokatrayeNa varjanIyAnAha - caturvikRtayo nindyA, udumbarakapaJcakam / himaM viSaM ca karakA, mRjjAtI rAtribhojanam // 32 // bahubIjA'jJAtaphale, sandhAnAnantakAyike / vRntAkaM calitarasaM, tucchaM puSpaphalAdi ca // 33 // AmagorasasaMpRktadvidalaM ceti varjayet / dvAviMzatimabhakSyANi, jainadharmAdhivAsitaH // 34 // tribhirvizeSakam // jainadharmeNArhaddharmeNA'dhivAsito bhAvitAtmA pumAn 'dvAviMzatiM' dvAviMzatisaGkhyAkAni abhakSyANi' bhoktumanarhANi varjayet' tyajediti tRtIyazlokAntena sambandhaH tAnevAha -'caturvikRtaya' iticaturavayavA vikRtayazcaturvikRtayaH, zAkapArthivAditvAt samAsaH / kIdRzyastAH ? 'nindyAH' sakalaziSTajananindAviSayA madya-mAMsa-madhunavanItalakSaNA ityarthaH / tadvarNAnekajIvamUrcchanAt / tathA cAhuH - "majje mahuMmi maMsaMmi, navanIe cautthae / uppajjati cayaMti a, tavvaNNA tattha jaMtuNo" // 1 // [saM.pra.zrA./76 ] pare'pi- "madye mAMse madhuni ca, navanIte cturthke| utpadyante vilIyante, susUkSmA janturAzayaH" // 1 // [ ] iti / tatra madyaM madirA, tacca dvidhA-kASThaniSpannaM piSTaniSpannaM ceti / etacca bahudoSAzrayAnmahAnarthahetutvAcca tyAjyam / yadAha - 1. L.P.C. / pariharijjati tti-mu0 // 2. tulA-yogazAstravRttiH 3/6 pa0 429 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 abhakSyasvarUpam - zlo0 32-34 // ] "gurumoha - kalaha-niddA- paribhava - uvahAsa - rosamayaheU / majjaM duggaimUlaM, hiri-siri-mai - dhammanAsakaraM" // 1 // [ saM.pra.zrA./73 ] tathA-"rasodbhavAzca bhUyAMso, bhavanti kila jantavaH / 'kRtam / tasmAnmadyaM na pAtavyaM, hiMsApAtakabhIruNA // 2 // [ yo.zA.vR. 3 / 17] dattaM na dattamAttaM ca, nAttaM kRtaM ca no mRSodyarAjyAdiva hA, svairaM vadati madyapaH // 3 // [ yo.zA.vR.3/17] gRhe bahirvA mArge vA, paradravyANi mUDhadhIH / vadhabandhAdinirbhIko, gRhNAtyAcchidya madyapaH // 4 // [ yo.zA.vR. 3 / 17 ] bAlikAM yuvatiM vRddhAM, brAhmaNIM zvapacImapi / bhuGkte parastriyaM sadyo, madyonmAdakadarthitaH // 5 // [ yo.zA.vR.3/17] vivekaH saMyamo jJAnaM, satyaM zaucaM dayA kSamA / madyAt pralIyate sarvaM, tRNyA vahnikaNAdapi // 6 // [ yo.zA.vR.3/17] zrUyate kila zAmbena, madyAdandhakaviSNunA / hataM vRSNikulaM sarvaM, ploSitA ca purI pituH " // 7 // [ yo.zA./AM.253 ] 1 mAsaM tredhA-jalacara-sthalacara- khecarajantUdbhavabhedAccarma-rudhira-mAMsabhedAdvA, tadbhakSaNamapi mahApApamUlatvAdvarjyam / yadAhuH "paMcidiavahabhUaM, maMsaM duggaMdhamasuibIbhacchaM / -- rakkhaparituliabhakkhagamAmayajaNayaM kugaimUlaM // 1 // [ saM.pra.zrA.vra./74] AmAsu a pakkAsu a, vipaccamANAsu maMsapesIsuM / sayayaM cia uvavAo, bhaNio a nigoajIvANaM" // 2 // [ saM . pra.zrI.vra. / 75 ] yogazAstre'pi - -- 44 [ 127 'sadyaHsaMmUcchitAnantajantusantAnadUSitam / narakAdhvani pAtheyaM, ko'znIyAt pizitaM sudhIH ?" // 3 // [ yo.zA.3/33] "sadyo jantuvizasanakAla eva 'saMmUcchitA' utpannA 'anantA' nigodarUpA ye jantavasteSAM 'saMtAna:' punaH punarbhavanaM tena dUSitamiti" tadvRttiH [ pa. 445 ] mAMsabhakSakasya ca ghAtakatvameva / yataH - D:\new/d-1.pm5\3rd proof 1. niMdA' mu0 // 2. L. P. | hari mu0 C. // 3. madyAdandhakavRSNinA- mu0 / L.P.C. / yogazAstravRttAvapi-madyAdandhambhaviSNunA - iti // / 4. tulA - zrAddhapratikramaNavRttiH gA0 20 pa0 115 // 5. rakkhapariccalia - iti sambodhaprakaraNe pAThaH //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "hantA palasya vikretA, saMskartA bhakSakastathA / kretA'numantA dAtA ca, ghAtakA eva yanmanuH" // 4 // [ yo.zA.3/20] tathA bhakSakasyaivAnyaparihAreNa vadhakatvam / yathA - "ye bhakSayantyanyapalaM, svakIyapalapuSTaye / ta eva ghAtakA yanna, vadhako bhakSakaM vinA" ||1||[yo.shaa.3/23] iti 2 / madhu ca mAkSikaM 1 kauttikaM 2 bhrAmaraM 3 ceti tridhA / idamapi bahuprANivinAzasamudbhavamiti heyam / yataH - "anekajantusaGghAtanighAtanasamudbhavam / jugupsanIyaM lAlAvat kaH svAdayati mAkSikam ?" // [ yo.zA.3/36 ] iti 3 / navanItamapi gomahiSyajA'visambandhena caturddhA, tadapi sUkSmajanturAzikhAnitvAt tyAjyameva / yataH - taH, susUkSmA janturAzayaH / yatra mUrchanti tannA'dyaM, navanItaM vivekibhiH " // 1 // [yo.zA.3/34] iti 4 / tathA udumbarakenopalakSitaM paJcakaM vaTa 1 pippalo 2 dumbara 3 plakSa 4 kAkodumbarI 5 phalalakSaNaM udumbarakapaJcakam , mazakAkArasUkSmabahujIvanicitatvAd varjanIyam / yato yogazAstre udumbrvttplksskaakodumbrshaakhinaam| pippalasya ca nAznIyAt phalaM kRmikulAkulam" ||1||[yo.shaa.3/42] loke'pi - "ko'pi kvApi kuto'pi kasyacidaho cetasyakasmAjjanaH, kenApi pravizatyudumbaraphalaprANikrameNa kSaNAt / yenAsminnapi pATite vighaTite visphoTite troTite, niSpiSTe parigAlite vidalite niryAtyasau vA na vA" // 1 // [ ] 9 / tathA 'himaM' tuhinaM tadapyasaGkhyeyApkAyarUpatvAt tyAjyam 10 / 'viSam' ahiphenAdimantropahatavIryamapyudarAntarvatigaNDolakAdijIvaghAtahetutvAnmaraNasamaye mahAmohotpAdakatvAcca heyam 11 / 'karakA' dravIbhUtA Apa: asaGkhyApkAyikatvAt vAH / nanvevamasaGkhyApkAya 1. L.P.C. | kauntikaM-mu0 // 2. parigAlite (ca galite) mu0 C. | L.P. pratyoH yogazAstravRttAvapi [3/42] vidalite-iti / / 3. tulA-pravacanasAroddhAravRttiH gA0 245 pa0 153 / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 abhakSyasvarUpam-zlo0 32-34 // ] [129 matvenAbhakSyatve jalasyApyabhakSyatvApattiH, iti cet ? satyam , asaGkhyajIvamayatve'pi jalamantarA nirvAhAbhAvAnna tasya tathokti: 12 // tathA 'mRjjAtiH' sarvApi mRttikA dardurAdipaJcendriyaprANyutpattinimittatvAdinA maraNAdyanarthakAritvAt tyaajyaa| jAtigrahaNaM khaTikAdisUcakam , tadbhakSaNasyA''mAzrayAdidoSajanakatvAt / mRdgrahaNaM copalakSaNam , tena sudhAdyapi varjanIyam , tadbhakSakasyAntrazATAdyanarthasambhavAt / mRdbhakSaNe cAsaGkhyeyapRthivIkAyavirAdhanAdyapi / lavaNamapyasaGkhyapRthivIkAyAtmakamiti sacittaM tyAjyam , prAsukaM grAhyam , prAsukatvaM cAgnyAdiprabalazastrayogenaiva, naanythaa| tatra pRthivIkAyajIvAnAmasaGkhyeyatvenAtyantasUkSmatvAt / tathA ca paJcamAGge 19 zatakatRtIyoddezake niddiSTo'yamarthaH - "vajramayyAM zilAyAM svalpapRthivIkAyasya vajraloSTakenaikaviMzativArAn peSaNe santyeke kecana jIvA ye spRSTA api neti''[bha.za.19/u.3] 13 / tathA rAtrau-naktaM bhojanaM-bhuktiH rAtribhojanam , tadapi heyam , bahuvidhajIvasampAtasambhavenaihika-pAralaukikAnekadoSaduSTatvAt / yadabhihitam - "mehaM pivIliAu, haNaMti vamaNaM ca macchiA kuNai / jUA jalodarataM, koliao koTTharogaM ca ||1||[sN.pr.shraa./80 ] "vAlo sarassa bhaMgaM, kaMTo laggai galaMmi dAruM ca / tAluMmi viMdhai alI, vaMjaNamajhaMmi bhujjaMto" ||2||[sN.pr.shraa./81] vyaJjanamiha vArtAkazAkarUpamabhipretaM, tadvantaM ca vRzcikAkArameva syAditi vRzcikasyAsUkSmasyApi tanmadhyapatitasyAlakSyatvAdbhojyatA sambhavatItivizeSaH / nizIthacUrNAvapi "gihakoilaavayavasammisseNa bhutteNa poTTe kila gihakoilA sNmucchNti"| evaM sarpAdilAlA-mala-mUtrAdipAtAdyapi / tathA - "mAliMti mahialaM jAmiNisu rayaNIarA ya [ sa ]maMteNaM / tevi cchalaMti hu phuDaM, rayaNIe bhuMjamANaM tu" ||1||[sN.pr.shraa./82 ] 1. satyeke (santyeke) mu0 C. / bhagavatIsUtravRttau L.P. pratyozca santyeke-iti pAThaH / / 2. pippIliAo-L.P. // 3. vAlA-L.P.C. // 4. tulA-yogazAstravRttiH 3/50 pa0 456 // 5. ya (bha)maMteNaM-mu0 / samaMteNaM-iti sambodhaprakaraNe / ya maMteNaM-L.P.C. || D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH __ api ca -nizAbhojane kriyamANe avazyaM pAkaH sambhavI / tatra SaDjIvanikAyavadho'vazyambhAvI / bhAjanadhAvanAdau ca jalagatajantunAzaH, jalojjhanena bhUmigatakunthupipIlikAdijantughAtazca bhavati / tatprANirakSaNakAGkSayApi nizAbhojanaM na karttavyam / yadAhuH - 'jIvANa kuMthumAINa, ghAyaNaM bhANadhoaNAIsuM / emAi rayaNibhoyaNadose ko sAhiuM tarai ?" ||[sN.pr.shraa./83] yadyapi ca siddhamodakAdikhajUradrAkSAdibhakSaNe nAstyannapAko, na ca bhAjanadhAvanAdisambhavaH, tathApi kunthupanakAdidhAtasambhavAt tasyApi tyAga eva yuktaH / yaduktaM nizIthabhASye "jai vi hu phAsugadavvaM, kuMthU paNagA tahA vi duppassA / paccakkhaNANiNo'vi hu , rAIbhattaM pariharaMti ||1||[ni.bhaa./3399] jai vi hu pivIligAI, dIsaMti paIvamAIujjoe / taha vi khalu aNAinnaM, mUlavayavirAhaNAjaNaNaM" ||2||[ni.bhaa./3400 ] etatphalaM ca - "ulUkakAkamArjAragRdhrazambarazUkarAH / ahivRzcikagodhAzca, jAyante rAtribhojanAt" // 1 // [ yo.zA.3/67] pare'pi paThanti - "mRte svajanamAtre'pi, sUtakaM jAyate kila / astaM gate divAnAthe, bhojanaM kriyate katham ? // 1 // [] raktIbhavanti toyAni, annAni pizitAni ca / rAtrau bhojanasaktasya, grAse tanmAMsabhakSaNam" // 2 // [ ] skandapurANe rudrapraNItakapAlamocanastotre sUryastutirUpe'pi - "ekabhaktAzanAnnityamagnihotraphalaM labhet / anastabhojano nityaM, tIrthayAtrAphalaM bhajet" ||1||[sk.pu.] tathA-"naivAhutirna ca snAnaM, na zrAddhaM devatArcanam / dAnaM vA vihitaM rAtrau, bhojanaM tu vizeSataH" // 2 // [yo.zA.3/56] 1. tulA-yogazAstravRttiH pa0 456 // 2. jalojjhane-iti yogazAstravRttau // 3. haNA jaNaMP.L. I `haNA jeNa-iti yogazAstravRttau pa0 458 // 4. bhavet-P.L. // 5. labhet-mu0 / L.P.C. pratiSu zrAddhapratikramaNavRttAvapi [pa0 116] bhajet-iti / / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 abhakSyasvarUpam - zlo0 32-34 // ] Ayurvede'pi - "hRnnAbhipadmasaGkocazcaNDarocirapAyataH / ato naktaM na bhoktavyaM, sUkSmajIvAdanAdapi " // 3 // [ yo.zA.3/60 ] tasmAdvivekinA rAtrau caturvidho'pyAhAraH parihArya:, tadazaktau tvazanaM khAdimaM ca tyAjyameva / svAdimaM pUgIphalAdyapi divA samyak zodhanAdiyatanayaiva gRhNAtyanyathA trasahiMsAdayo'pi doSAH / mukhyavRttyA ca prAtaH sAyaM ca rAtripratyAsannatvAd dve dve ghaTike bhojanaM tyajed / yato yogazAstre - - 44 'ahno mukhe'vasAne ca, yo dve dve ghaTike tyajan / [ 131 nizAbhojanadoSajJo'znAtyasau puNyabhAjanam" // 1 // [ yo.zA.3/63 ] ata evAgame sarvajaghanyaM pratyAkhyAnaM muhUrttapramANaM namaskArasahitamucyate, jAtu tattatkAryavyagratvAdinA tathA na zaknoti / tadApi sUryodayAstanirNayamapekSata evA''tapadarzanAdinA, anyathA rAtribhojanadoSaH / andhakArabhavane'pi vrIDayA pradIpAkaraNAdinA trasAdihiMsAniyamabhaGgamAyAmRSAvAdAdayo'dhikadoSA api / yataH - " na karemi tti bhaNittA, taM ceva nisevae puNo pAvaM / paccakkhamusAvAI, mAyAniyaDIpasaMgo a // 1 // [ upa.mA./507 ] pAvaM kAUNa saMyaM, appANaM suddhameva vAharaD / duguNaM karei pAvaM, bIaM bAlassa maMdattaM" // 2 // [ ] 14| tathA 'bahubIja' iti bahubIjaM ca ajJAtaphalaM ceti dvandvaH, tatra bahUni bIjAni vartante yasmin tat bahubIjaM, pampoTakAdikamabhyantare puTAdirahitakevalabIjamayaM, tacca pratIbIjaM jIvopamarddasambhavAd varjanIyaM, yaccAbhyantarapuTAdisahitabIjamayaM dADimaTiNDurAdi tennAbhakSa (kSya) tayA vyavaharanti 15 / ajJAtaM ca tatphalaM ceti karmadhArayaH, ajJAtaphalaM svayaM pareNa vA yad na jJAtaM phalamupalakSaNatvAt patraM tadabhakSyaM, niSiddhaphale viSaphale vA ajJAnAt pravRttisambhavAt, ajJAnato hi pratiSiddhe phale pravartamAnasya vratabhaGgaH, viSamayaphale tu 1. saM.-L.P.C. / sayaM-zrAddhapratikramaNavRttau [ pa0 116] // 2. bhyantare pu (pa) TAdi mu0 / bhyantarapuyadi' iti zrAddhapratikramaNavRttau [ pa0 118] L.P.C. ca // 3. yaccAbhyantarapaTAdi mu0 C.P. / / 4. dADimaTiNTurAdi - L. / dADimaTindurAdi - iti zrAddhapratikramaNavRttau pa0 118 // 5. tannAbhakSatayA - L.P.C. / tannAbhakSyatayA - iti zrAddhapratikramaNavRttau pa0 118 // 6. viSamaphale L.P.C. II D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH jIvitavinAza: 16 / tathA sandhAnaM cAnantakAyikaM ceti dvandvaH, atra sandhAnaM nimbukabilvakAdInAm anekasaMsaktinimittatvAd vaya~, sandhAnasya ca vyavahAravRttyA dinatrayAt parato'bhakSyatvamAcakSate, yogazAstravRttAvapi -"sandhAnamAmraphalAdInAM yadi saMsaktaM bhavet tadA jinadharmaparAyaNaH kRpAlutvAt tyajet"[3/72, pa0 467] iti 17 / anantAH kAyikA jIvA yatra tat anantakAyikam anantajantusantAnanipAtananimittatvAt vaya'm / yataH - "nRbhyo nairayikAH surAzca nikhilAH paJcAkSatiryaggaNo, dvayakSAdyA jvalano yathottaramamI saGkhyAtigA bhASitAH / tebhyo bhUjalavAyavaH samadhikAH proktA yathAnukrama, sarvebhyaH zivagA anantaguNitAstebhyo'pyanantAMzagAH" // 1 // [ ] tAni AryadezaprasiddhAni dvAtriMzat / tadAhuH - "savvA ya kaMdajAI 1 sUraNakaMdo a vajjakaMdo 2 a / allahaliddA ya 3 tahA, allaM 4 taha allakaccUro 5 // 1 // sattAvarI 6 virAlI 7, ku~Ari 8 taha thoharI 9 galoI a 10 / lasuNaM 11 vaMsakarillA 12, gajjara 13 lUNo a 14 taha loDhA 15 // 2 // girikaNNi 16 kisalipattA 17, khariMsuA 18 thega 19 allamutthA ya 20 / taha lUNarukkhachallI 21, khillahaDo 22 amayavallI a 23 // 3 // mUlA 24 taha bhUmiruhA 25, viruA 26 taha Dhakkavatthulo paDhamo 27 / sUaravallo a 28 tahA, pallaMko 29 komalaMbiliA 30 // 4 // AlU 31 taha piMDAlU 32, havaMti ee aNaMtanAmeNaM / annamaNaMtaM neaM, lakkhaNajuttIi samayAo" // 5 // [sambodhapra.zrA. 90-94/pra.sA. 236-240] vyAkhyA -sarvaiva kandajAtiranantakAyikA iti sambandhaH, kando nAma bhUmadhyago vRkSAvayavaH, te cAtra kandA azuSkA eva grAhyAH, zuSkANAM tu nirjIvatvAdanantakAyikatvaM 1. kisalapattA-iti sambodhaprakaraNe pravacanasAroddhAre ca // 2. khiluhaDo-L.P. / khilluhaDoiti sambodhaprakaraNe / khelluDDo-iti pravacanasAroddhAre / 3. Dhakka(DhaMka)vatthUlo-mu0 / DhakkavatthuloL.P.C. pravacanasAroddhAre'pi / Takkavatthulo-iti zrAddhapratikramaNavRttau pa0 119 / DhaMkavatthulo-iti sambodhaprakaraNe // 4. tulA-pravacanasAroddhAravRttiH pa0 150 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 abhakSyasvarUpam-zlo0 32-34 // ] [133 na sambhavati, zrIhemasUrirapyevameva -"ArdraH kandaH samagro'pi" [ yogazAstre 3/44] "ArTo'zuSkaH kandaH,zuSkasya tu nirjIvatvAdanantakAyatvaM na sambhavatItiyogazAstrasUtravRttyorAha" [yo.zA.vR.3/44] ____ atha tAneva kAMzcit kandAn vyApriyamANatvAnnAmata Aha -sUraNakandaH arzoghnaH kandavizeSaH 1 / vajrakando'pi kandavizeSa eva 2 / ArdrA'zuSkA haridrA pratItaiva 3 / ArdrakaM zRGgaberam 4AArdrakaccUrastiktadravyavizeSaH pratIta eva 5 / zatAvarI 6 / virAlike vallIbhedau 7 / kumArI mAMsalapraNAlAkArapatrA pratItaiva 8 / thoharI snuhItaruH 9 / gaDUcI vallIvizeSaH pratIta eva 10 / lazunaH kandavizeSa: 11 // vaMzakara(ri)llAni komalAbhinavavaMzAvayavavizeSAH prasiddhA eva 12 / garjarakANi sarvajanaviditAnyeva 13 / lavaNako vanaspativizeSo, yena dagdhena sajjikA niSpadyate 14 / loDhaka: padminIkandaH 15 / girikaNikA vallIvizeSaH 16 / kisalayarUpANi patrANi prauDhapatrAdarvAk bIjasyocchUnAvasthAlakSaNAni sarvANyapyanantakAyikAni, na tu kAnicideva 17 / khariMzakAH kandabhedAH 18 / thego'pi kandavizeSa eva 19 / ArdrA mustA pratItA 20 / lavaNAparaparyAyasya bhramaranAmno vRkSasya chavistvak na tvanye'vayavAH 21 / khillahaDo lokaprasiddhaH kandaH 22 / amRtavallI vallIvizeSa: 23 / mUlako lokapratItaH 24 / bhUmiruhANi chatrakANi varSAkAlabhAvIni bhUmisphoTakAnItiprasiddhAni 25 / virUDhAnyaGkuritAni dvidaladhAnyAni 26 / DhaGkavAstulaH zAkavizeSaH, sa ca prathamodgata evAnantakAyiko na tu chinnaprarUDha: 27 / zUkarasaMjJako vallaH, sa evAnantakAyiko na tu dhAnyavallaH 28 / palyaGka zAkabhedaH 29 / komalAmlikA abaddhAsthikA ciJciNikA 30 / Aluka 31 piNDAluko 32 kandabhedau / ete pUrvoktAH padArthAH dvAtriMzatsaGkhyA anantakAyanAmabhirbhavantItyarthaH, na caitAvantye 1. kandaH-yogazAstravRttau nAsti / / 2. Ardrakacca(ccU)ra mu0 | L.C. pratyoH pravacanasAroddhArazrAddhapratikramaNavRttyorapi-ArdakaccUra' iti // 3. varAlike-mu0 C. I P.L. pravacanasAroddhAravRttauvapivirAlike iti / virAlike-iti zrAddhapratikramaNavRttau pa0 119 // 4. va(vi)zakaralAni-L.P.C. I vaMzakarillAni-iti / pravacanasAroddhAravRttau / vaMsakarellAni-iti zrAddhapratikramaNavRttau / / 5. komalAtinava C. / komalAninava0 L. / 6. chatrAkArANi-iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 151 / / 7. zAkabhedaH-mu0 C. nAsti | L.P. pratyoH yogazAstra[pa0 453] pravacanasAroddhAra[pa0 151]vRttyorapi-zAkabheda:-asti / / 8. piNDAla(lu) kau-mu0 C. I P.L. pratyoH pravacanasAroddhArazrAddhapratikramaNavRttyorapi-piNDAlukau iti / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH vAnantakAyikAni, kintvanye'pi / tathAha -'anyadapi' pUrvoktAtiriktamanantakAyikaM 'lakSaNayuktyA' vakSyamANakSaNavicAraNayA 'samayAt' siddhAntataH, tAnyevanantakAyAni yathA - "ghosADakarIraMkuru, tiNdduaaikomlNbgaaiinni| varuNavaDaniMbayAINa, aMkurAiM aNaMtAI" ||1||[pr.saa.gaa./241] ghoSAtakI-karIrayoraGkurAstathA'tikomalAnyabaddhAsthikAni tindukAmraphalAdIni / tathA varuNa-vaTanimbAdInAmaGkarA anantakAyikAH / anantakAyalakSaNaM cedam - "gUDhasirasaMdhipavvaM, samabhaMgamahIra ru )gaM ca chinnaruhaM / sAhAraNaM sarIraM, tavvavarIaM ca patteaM" // 1 // [ jIvA.sU.,jIva.pra.gA./12] evaMlakSaNayuktA anye'pi anantakAyAH syuste heyAH / yataH - "catvAro narakadvArAH, prathamaM rAtribhojanam / parastrIsaGgamazcaiva, sandhAnAnantakAyike" // 1 // [] anantakAyikamanyadapyabhakSyaM cAcittIbhUtamapi parihAryam , niHzUkatAlaulyavRddhyAdidoSasambhavAt , paramparayA sacittatadgrahaNaprasaGgAcca / yathoktam - "ikkeNa kayamakajjaM, kareDa tappaccayA paNo anno| sAyAbahulaparaMparavuccheo saMjamatavANaM" // 1 // [ pa.va./gA.591] "ata evotkAlitasellarakarAddhArdrakasUraNavRntAkAdi prAsukamapi sarvaM vaya'm , mUlakastu paJcAGgo'pi tyAjyaH, suNThyAdi tu nAmasvAdabhedAdinA kalpate" / iti zrAddhavidhivRttau [ pa0 42 A] 18 / tathA 'vRntAkaM" nidrAbAhulyamadanoddIpanAdidoSapoSakatvAt tyAjyam / paThanti ca pare'pi - "yastu vRntAkakAliGgamUlakAnAM ca bhakSakaH / antakAle sa mUDhAtmA, na smariSyati mAM priye !" // [ zivapurANe ] iti 19 / tathA calito -vinaSTo rasaH -svAda upalakSaNatvAdvarNAdiryasya taccalitarasam , kuthitAnnaparyuSitadvidalapUpikAdikevalajalarAddhakUrAdyanekajantusaMsaktatvAt , puSpitaudanapakvAnnAdi dinadvayAtItadadhyAdyapi ca / tatra -pakvAnnAdyAzritya caivamuktam - 1. varuNaba(va)Da mu0 // 2. tulA-pravacanasAroddhAravRttiH pa0 154, zrAddhavidhipratikramaNavRttiH pa0 118 // 3. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 41 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 abhakSyasvarUpam - zlo0 32-34 // ] 'vAsAsu panaradivasaM, siuNhakAlesu mAsa diNavIsaM / uggAhimaM jaINaM, kappaI Arabbha paDhamadiNA " // 1 // [] 44 kecittvasyA gAthAyA alabhyamAnasthAnatvaM vadanto yAvad gandharasAdinA na vinazyati tAvadavagAhimaM zudhyatItyAhuH | dinadvayAtIte dadhnyapi jIvasaMsaktiryathA - -- 44 'jar3a muggamAsamAI, vidalaM kaccaMmi gorase paDD / tA tasajIvuppatti, bhAMti dahie vi dudiNuvariM" // 1 // [ ] [ 135 hAribhadradazavaikAlikavRttAvapi - " rasajAstakrAranAladadhitImanAdiSu pAyukRmyAkRtayo'tisUkSmA bhavanti [ da.vR. 4 / 1 / pa0 141 ] iti" " dadhyahardvitayAtItam " [ yogazAstre 3/7 ] iti haimamapi vacaH 20 / tathA tuccham -asAraM, puSpaM ca phalaM ca te AdI yasya tat puSpa- phalAdi, 'caH' samuccaye, AdizabdAnmUla-patrAdiparigrahaH / tatra tucchaM puSpam - araNi- karIra - zigrUmadhUkAdisambandhi / tucchaM phalaM - madhUka - jambU-TimbarU-pIlU-pakvakaramadeGgudIphalapiJca-makura-vAluuli-bRhadvadara-kacca-kuThimbhaDa - khasakhasAdi / prAvRSi tandulIyakAdezca patraM bahujIvasammizrutvAt tyAjyam, anyadapyetAdRzaM mUlAdi / yadvA'rddhaniSpannakomalacavalakumudgasi (zi) mbAdikam, tadbhakSaNe hi na tathAvidha ( dhA) tRpti - virAdhanA ca bhUyasI 21 / tathA Ameti, AmaM ca tat gorasaM ca AmagorasaM tatra sampRktam AmagorasasampRktam, kaccadugdhadadhitakrasaMmilitaM dvidalam kevaligamyasUkSmajIvasaMsaktisambhavAt heyam / uktaM ca saMsaktaniryuktyAdau - "savvesu vi desesu, savvesu vi ceva taha ya kAlesuM / kusiNesu Amagorasajuttesu nigoapaMciMdI" // 1 // [saM.pra.zrA./84] dvidalalakSaNaM tvevamAhuH - "jaMmi u polijjaMte, neho na hu hoi biMti taM vidalaM / vidale vi hu uppannaM, nehajuaM hoi no vidalaM " // 1 // [ saM.pra.zrA./85 ] iha hIyaM sthitiH -kecidbhAvA hetugamyAH, kecittvAgamagamyAH / tatra ye yathA 1. degNe-L.P. // 2. "picU' P.L. // 3. zimbAdikam - iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 154 / siGgAdikaM-iti zrAddhapratikramaNavRttau pa0 118 // 4 tathAvidhA - iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 154, zrAddhapratikramaNavRttau pa0 118 // 5. L. P. | 'takramilitaM mu0 C. // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136] [dharmasaMgraha:-dvitIyo'dhikAraH hetugamyAste tathaiva pravacanadharaiH pratipAdanIyAH / AgamagamyeSu hetUn , hetugamyeSu tvAgamamAtraM pratipAdayannAjJAvirAdhaka: syAt / yataH - "jo heuvAyapakkhaMmi, heuo Agame a aagmio| so sasamayapannavao, siddhaMtavirAhao anno" // 1 // [paJcavastuke/993] ityAmagorasasampRktadvidale puSpitaudane'hatiyAtIte dani kuthitAnne ca na hetugamyo jIvasadbhAvaH, kintvAgamagamya eva / tena teSu ye jantavaste kevalibhiradRSTA iti 22 / abhakSyANi dvAviMzati, varjayet iti pUrvaM yojitameveti zlokatrayArthaH / yogazAstre tu SoDaza varjanIyAni pratipAditAni yathA - "madyaM mAsaM navanItaM, madhUdumbarapaJcakam / anantakAyamajJAtaphalaM rAtrau ca bhojanam ||1||[yo.shaa.3/6] AmagorasasampRktaM, dvidalaM puSpitaudanam / dadhyahatiyAtItaM, kvathitAnnaM ca varjayet' // 2 // [ yo.zA.3/7] anyasakalAbhakSyavarjanaM ca - "jantumizraM phalaM puSpaM, patraM cAnyadapi tyejat / sandhAnamapi saMsaktaM, jinadharmaparAyaNaH" // 3 // [yo.zA.3/72 ] iti saGgrahazlokenoktam / atra ca saptamavrate sacittA-'citta-mizravyaktiH zrAddhavidhyuktA pUrvaM samyak jJeyA yujyate yathA caturdazAdiniyamAH supAlyA bhavantIti / tadvyaktiryathA -prAyaH sarvANi dhAnyAni dhAnaka-jIrA-'jamaka-virahAlI-sUA-rAI-khasakhasaprabhRtisarvakaNAH, sarvANi phalapatrANi, lavaNakhArIkSArakaH raktasaindhavasaJcalAdirakRtrimaH kSAro mRtkhaTI varNikAdi ArdradantakASThAdi ca vyavahArataH sacittAni / jalena kSveditAzcaNakagodhUmAdikaNAzcaNakamudgAdidAlayazca klinnA api kvacinnakhikAsambhavAnmizrAH / tathA pUrvaM lavaNAdipradAnaM bASpAdipradAnaM vAlukAdikSepaM vA vinA sekitAzcaNakA godhUma-yugandharyAdidhAnAH kSArAdipradAnaM vinA lolitatilA olaka 1. ktaM-mu0 kta-iti P.C. yogazAstre ca / 2. zrAddhavidhivRttau pa0 39-41 // 3. prabhRti(prabhRtayaH)-mu0 | L.P.C. zrAddhavidhivRttAvapi prabhRti' iti // 4. jalenasveditA mu0 / jalenakSveditA L.P.C. / 945 jikSvidAG946 / jizvidAGmocane ca / cakArAt snehane-iti dhAtupArAyaNe pa0 131 / jalenakleditA0 iti zrAddhavidhivattau pa039 / / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 abhakSyasvarUpam-zlo0 32-34 // ] [137 umbikApRthukasekitaphalikAparpaTikAdayo maricarAjikAvaghArAdimAtrasaMskRtacirbhaTikAdIni sacittAntarbIjAni sarvapakvaphalAni ca mizrANi / yaddine tilakuTTiH kRtA taddine mizrA / madhye'nnaroTikAdikSepe tu muhUrtAdanu prAsukA / dakSiNamAlavAdau prabhUtataraguDakSepeNa taddine'pi tasyAH prAsukatvavyavahAraH, vRkSAt tatkAlagRhItaM gundAlAkSAchallyAdi tAtkAliko nAlikera-nimbUka-nimbA-''prekSvAdInAM rasaH tAtkAlikaM tilAditailaM tatkAlabhagnaM nIrbIjIkRtaM nAlikera -zRGgATa -pUgIphalAdi nirbIjIkRtAni pakvaphalAni gADhamarditaM niSkaNaM jIrakA-'jamakAdi ca muhUrtaM yAvanmizrANi, muhUrtAdUrdhvaM tu prAsukAnIti vyavahatiH / anyadapi prabalAgniyogaM vinA yatprAsukIkRtaM syAttanmuhUrtAvadhi mizraM tadanu prAsukaM vyavahriyate, yathA prAsukanIrAdi / tathA kaccaphalAni kaccadhAnyAni gADhaM maditamapi lavaNAdi ca prAyo'gnyAdiprabalazastraM vinA na prAsukAni / yojanazatAt parata AgatAni harItakI-khArikI-kisimisi-drAkSA-khajUra-maricapippalIjAtiphala-badAma-vAyama-akSoTaka-namijAM-pistAM-ciNIkabAbA-sphuTikAnukArisaindhavAdini sarjikA-biDalavaNAdiH kRtrimaH kSAra: kumbhakArAdiparikarmitamRdAdikam elA-laviGga-jAvitrI-zuSkamustA-koGkaNAdipakvakadalIphalAnyutkAlitazRGgATakapUgAdIni ca prAsukAnItivyavahAro dRzyate / uktamapi zrIkalpe "joyaNasayaM tu gata( gantA), aNahAreNaM tu bhNddsNkNtii| vAyAgaNidhumeNa ya, viddhatthaM hoi loNAi" // 1 // [5.ka.bhA. 973, pra.sA. 1001, ni.bhA. 4833] lavaNAdikaM svasthAnAt gacchat pratyahaM bahubahutarAdikrameNa vidhvasyamAnaM yojanazatAt parato gatvA sarvathaiva vidhvastam acittaM bhavati / zastrAbhAve yojanazatagamanamAtreNaiva kathamacittIbhavati ? ityAha -'anAhAreNa' yadutpattidezAdikaM sAdhAraNaM tattato vyavasthitaM svopaSTambhakAhAravicchedAdvidhvasyate, tacca lavaNAdikaM 'bhANDasaGkrAntyA' pUrvasmAt pUrvasmAt bhAjanAdaparabhAjaneSu yadvA pUrvasyA bhANDazAlAyA aparasyAM bhANDazAlAyAM saGkramyamANaM vidhvasyate, tathA vAtena vA'gninA vA mahAnasAdau dhUmena vA lavaNAdikaM vidhvastaM bhavati / loNAI ityatrAdizabdAdamI draSTavyAH 1. zRGgATaka' L. zrAddhavidhivRttau ca pa0 39 // 2. P.L. gantu / gaMtu-C. / pravacanasAroddhAravRttau-gantA / 3. L.P.I lavaNAdi-mu0 C. || D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "hariyAlamaNosilapippalIakhajjUramuddiA abhyaa| AinnamaNAinnA, te vi hu emeva nAyavvA" // 2 // [bR.ka.bhA. 974, ni.bhA. 4834, pra.sA. 1002] haritAlaM manaHzilA pippalI ca khajUraH ete prasiddhAH, mudri(mRdvI)kA drAkSA, abhayA harItakI, ete'pyevameva lavaNavadyojanazatagamanAdibhiH kAraNairacittIbhavanto jJAtavyAH, parameke'trAcIrNAH, apare'nAcIrNAH / tatra pippalIharItakIprabhRtaya AcIrNA iti gRhyante / khajUramudri(mRdvI)kAdayaH punaranAcIrNa iti na gRhyante / atha sarveSAM sAmAnyena pariNamanakAraNamAha - "AruhaNe oruhaNe, nisiaNagoNAiNaM ca gAumhA / bhUmmAhArocchee, uvakkameNaM ca pariNAmo" // 3 // ___ [bR.ka.bhA. 975, ni.bhA. 4835, pra.sA. 1003] zakaTAdiSu lavaNAdInAM yad bhUyo bhUya ArohaNavarohaNaM ca, tathA yat tasmin zakaTAdau lavaNAdibhAroparimanuSyA niSIdanti, teSAM gavAdInAM ca yaH ko'pi piSTA(pRSThA)digAtroSmA tena vA pariNAmo bhavati / tathA yo yasya bhaumAdikaH pRthivyAdika AhArastavyavacchede, tasya, pariNAmaH, upakramaH -zastram , tacca tridhA -svakAya-parakAya-tadubhayarUpam / tatra svakAyazastraM yathA -lavaNodakaM madhurodakasya, kRSNabhUmaM vA pANDubhUmasya / parakAyazastraM yathA -agnirudakasya, udakaM cAgneriti / tadubhayazastraM yathA -udakamRttikA zuddhodakasyetyAdi / evamAdIni saccittavastUnAM pariNamanakAraNAni mantavyAni / "uppalapaumAI puNa, uNhe diNNAi~ jAma na dhariti / moggaragajUhiAo, uNhe chUDhA ciraM huMti // 1 // [ bR.ka.bhA./978 ] magadaMtiapuSphAI, udagacchUDhAi~ jAma na dhariti / uppalapaumAi puNo, udae chUDhA ciraM hu~ti // 2 // [ bR.ka.bhA./979 ] utpalAni padmAni ca udakayonikatvAd uSNo -Atape dattAni 'yAmaM' praharamAtraM kAlaM 'na dhriyante' nAvatiSThante, kintu praharAdarvAgevAcittIbhavanti / mudgarakANi -magadanti 1. mudrikA-L.P.C. pravacanasAroddhAravRttau ca [pa0 232] / drAkSAparyAye tu mRTThIkA dRzyate na mudrikA, abhidhAnacintAmaNAvapi-'drAkSA tu gostanI mRdvIkA hArahUrA ca' [4/221-2] / 2. "mudrikAdayaH-L.P.C. zrAddhavidhivRttau ca pa0 40 // 3. piSTAdi L.P.C. / iti zrAddhavidhivRttau pa0 40 // 4. kintu-mu0 C. nAsti / P.L. pratyoH zrAddhavidhivRttAvapi [pa0 40B]-'kintu'-asti / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 abhakSyasvarUpam-zlo0 32-34 // ] [139 kApuSpANi yUthikApuSpANi coSNayonikatvAduSNe kSiptAni ciramapi kAlaM bhavanti, sacittAnyeva tiSThantItibhAvaH / magadantikApuSpANi udake kSiptAni yAmamapi na dhriyante, utpalapadmAni punarudake kSiptAni ciramapi bhavanti / "pattANaM puSphANaM, saraDuphalANaM taheva hriaannN| biMTami milANaMmI, NAyavvaM jIvavippajaDhaM" ||6||[bR.k.bhaa./980] "patrANAM puSpANAM saraDuphalAnAmabaddhAsthikaphalAnAM vAstulAdInAM sAmAnyatastaruNavanaspatInAM vA vRnte-mUlanAle mlAne sati jJAtavyaM jIvaviprayuktametatpatrAdikam [ pa0 308 ] iti" zrIkalpavRttau / / __ zAlyAdidhAnyAnAM tu zrIpaJcamAle SaSThazatakasaptamoddezake sacittAcittatvavibhAga evamuktaH - "aha NaM bhaMte ? sAlINaM vIhINaM gohUmANaM javANaM javajavANaM eesi NaM dhaNNANaM koTTAuttANaM pallAuttANaM maMcAuttANaM mAlAuttANaM ullittANaM pihiANaM muddiANaM laMchiANaM kevaiaM kAlaM joNI saMciTThai ? goamA ! jahaNNeNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM tiNNi saMvaccharAI, teNa paraM joNI pamilAi paviddhaMsai bIe abIe bhavai / aha bhaMte ? kalAya 1 masUra 2 tila 3 mugga 4 mAsa 5 nipphAva 6 kulattha 7 alisaMdaga 8 saINa 9 palimaMthaga 10 mAINaM eesi NaM dhaNNANaM? jahA sAlINaM tahA eANa vi, navaraM paMca saMvaccharAI sesaM taM ceva / aha bhaMte ? ayasi 1 kusuMbhaga 2 koddava 3 kaMgu 4 baraTTa 5 rAlaga 6 koDUsaga 7 saNa 8 sarisava 9 mUlabIa 10 mAINaM dhaNNANaM ? satta saMvaccharAiM" / [bhaga0sU0 246] atra pUrvasUrikRtagAthA yathA - "jeva 1 javajava 2 gohuma 3 sAli 4 vIhi 5 dhaNNANa kutttthyaaiisuN| khiviANaM ukkosaM, varisasatigaM hoi sajIattaM // 1 // [ ] tila 1 mugga 2 masura 3 kalAya 4 mAsa 5 cavalaya 6 kulattha 7 tuvarINaM 8 / taha vaTTacaNaya 9 vallANa 10, varisapaNagaM sajIattaM // 2 // [ ] ayasI 1 laTTA 2 kaMgU 3, koDUsaga 4 saNa 5 baraTTa 6 siddhatthA 7 / kuddava 8 rAlaga 9 mUlagabIyANaM 10 satta varisANi" // 3 // [ ] karpAsasyAcittatA trivarSAnantaraM syAd / yaduktaM kalpabRhadbhASye - 1. saINa-mu0 C.P. | saNa-L. / bhavagavatIsUtravRttirdraSTavyA // 2. tulA-pravacanasAroddhAraH gA0 995-1001 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH __"seMDugaM tivarisAi, girhati" [bR.ka.bhA.] seDUkaM trivarSAtItaM vidhvastayonikameva kalpate / "seDUkaH karpAsa' iti tadvRttau / piSTasya tu mizratAdyevamuktaM pUrvasUribhiH - "paNadiNa mIso luTTo, acAlio sAvaNe a bhaddavae / cau Asoe kattiamagasiraposesu tinni diNA // 1 // [] paNapahara mAhaphagguNa, paharA cattAri cittvisaahe| jiTThAsADhe tipahara, teNa paraM hoi accitto" // 2 // [ ] cAlitastu mUhUrtAdUrdhvamacittaH, tasya cAcittIbhUtAnantaraM vinazanakAlamAnaM tu zAstre na dRzyate, paraM dravyAdivizeSeNa varNAdivipariNAmAbhavanaM yAvat kalpate / uSNanIraM tu tridaNDotkalanAvadhi mizram / yaduktaM piNDaniyuktau - "usiNodagamaNuvatte, daMDe vAse a paDiamittaMmi / " ||1||[pi.ni./18] vyAkhyA -anuvRtteSu tridaNDeSu -utkAleSu jalamuSNaM mizram , tataH paramacittam / tathA varSe -vRSTau patitamAtrAyAM grAmAdiSu prabhUtamanuSyapracArabhUmau yajjalaM tadyAvanna pariNamati tAvanmizram / araNyabhUmau tu yatprathamaM patati tatpatitamAtraM mizram , pazcAnnipatat sacittam , AdezatrikaM muktvA tandulodakamabahuprasannaM mizram , atisvacchIbhUtaM tvacittam / ___ atra traya AdezA yathA -kecid vadanti tandulodake tandulaprakSAlanabhANDAdanyatra bhANDe kSipyamANe truTitvA bhANDapArve lagnA bindavo yAvanna zAmyanti tAvanmizram , apare tu tathaiva jAtA yAvad bubudA na zAmyanti tAvat , anye tu yAvat tandulA na siddhyanti tAvat / ete trayo'pyAdezA anAdezAH, rUkSetarabhANDapavanAgnisambhavAdibhireSu kAlaniyamasyAbhAvAt , tato'tisvacchIbhUtamevAcittam / "nIvvodagassa gahaNaM, keI bhANesu asuI paDiseho / gihibhAyaNesa gahaNaM.ThiavAse mIsagaM chAro" // 2 // pi.ni./321 1. seDugaM-L.C. zrAddhavidhivRttau ca pa0 41 // 2. parantu dravyA L. // 3. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 42-43 // 4. daMDe (tidaMDa)vAse-mu0 daMDe vAse-L.P.C. piNDaniryuktau zrAddhavidhivRttau ca // 5. cAuladage'bahupasannaM-iti piNDaniryuktau / / 6. ete trayo'pyAdezA rUkSe0 L.P.C. / ete trayopyanAdezA-iti zrAddhavidhivRttau pAThaH // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ sacittAcittAdisvarUpam-zlo0 32-34 // ] [141 nIvrodakaM hi dhUmadhUmrIkRtadinakarakarasamparkasoSmanIvrasamparkAdacittam , atastadgrahaNe na kAcidvirAdhanA, kecid AhuH -svabhAjaneSu tad grAhyam , atrAcAryaH prAha -azucitvAt svapAtreSu grahaNapratiSedhaH, tato gRhibhAjane kuNDikAdau grAhyam , varSati meghe ca tanmizram , tataH sthite varSe'ntarmuhUrtAdUrdhvaM grAhyam , jalaM hi kevalaM prAsukIbhUtamapi praharatrayAdUrdhvaM bhUyaH sacittaM syAdatastanmadhye kSAraH kSepyaH / evaM svacchatApi syAditi piNDaniyuktivRttau / tanduladhAvanodakAni prathama-dvitIya-tRtIyAni acirakRtAni mizrANi, ciraM tiSThanti tvacittAni / caturthAdidhAvanAni tu ciraM sthitAnyapi sacittAni / prAsukajalAdikAlamAnamevamuktaM pravacanasAroddhArAdau - "usiNodagaM tidaMDukkAliaM phAsuajalaM jaikappaM / navari gilANAikae, paharatigovari vi dhariavvaM ||1||[pr.saa.881/vi.saa.257] jAyai sacittayA se, gimhAsuM paharapaMcagassuvariM / caupaharuvari sisare, vAsAsu jalaM tipaharuvariM" // 2 // [pra.sA.882/vi.sA.258] tathA'cetanasyApi kaGkaDukamudga-harItakI-kulikAderavinaSTayonirakSaNArthaM niHzUkatAdiparihArArthaM ca na dantAdibhirbhajyate / yaduktaM zrIoghaniyuktipaJcasaptatitamagAthAvRttau"acittAnAmapi keSAJcidvanaspatInAmavinaSTA yoniH syAd gaDUcImudgAdInAm / tathAhiguDucI zuSkA'pi jalasekAttAdAtmyaM bhajantI dRzyante / evaM kaGkaDukamudgAdirapi / ato yonirakSaNArthamacetanayatanA nyAyavatyeveti'' [ pra0sA0/tulA-41tamagAthAvRttiH, pa034] evaM sacittAcittAdivyakti jJAtvA saptamavrataM nAmagrAhaM sacittAdisarvabhogyavastu yatyakaraNAdinA svIkAryam / yathA''nanda-kAmadevAdibhiH svIkRtam / tathAkaraNAzaktau tu sAmAnyato'pi sacittAdiniyamAH kAryAH / te caivam - "saccitta 1 davva 2 vigaI 3, vANaha 4 taMbola 5 vattha 6 kusumesuM 7 / vAhaNa 8 sayaNa 9 vilevaNa 10 baMbha 11 disi 12 NhANa 13 bhattesuM 14" // 1 // [saM.pra.zrA.vratA/11] 1. tivvo' iti zrAddhavidhivRttau / 'varSAsu gRhAcchAdanaprAntagalitaM jalaM nIvrodakam' iti piNDaniyuktivRttau / / 2. tIvra0 L.P.C. zrAddhavidhivRttau ca / / 3. tidaMDukkaliaM-mu0 // 4. rbhajyate (bhaJjanaM)-mu0 / L.P.C. pratiSu zrAddhavidhivRttau ca [pa0 43] bhajyate-iti // 5. tulAzrAddhavidhivRttiH pa0 43 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH tatra mukhyavRttyA suzrAvakeNa sacittaM sarvathA tyAjyaM, tadazaktau nAmagrAham, tathA'pyazaktau sAmAnyata ekadvayAdi niyamyaM yataH - "niravajjAhAreNam' iti pUrvalikhitA gAtheti / paraM pratidinaikasacittAbhigrahiNo hi pRthak pRthak dineSu parAvarttanena sarvasacittagrahaNamapi syAt, tathA ca na vizeSaviratiH / nAmagrAhaM sacittAbhigrahe tu tadanyasarvasacittaniSedharUpaM yAvajjIvaM spaSTamevAdhikaM phalam / uktaM ca "pupphaphalANaM ca rasaM, surAi maMsANa mahiliANaM ca / jANatA je virayA, te dukkarakArae vaMde" // 1 // [ ] sacitteSvapi nAgavallIdalAni dustyajAni / zeSasacittAnAM prAyaH prAsukIbhavanaM svalpakAlamadhye'pi dRzyate / eSu tu nirantaraM jalakledAdinA sacittatA susthaiva, kunvAdivirAdhanApi bhUyasI ca, tata eva pApabhIruNA tyAjyAni / anyathA'pi rAtrau na vyApAryANi / rAtrivyApAraNe'pi divA saMzodhanAdiyatanAyA eva mukhyatA / brahmacAriNA tu kAmAGgatvAt tyAjyAnyeva / sacittabhakSaNe doSastu anekajIvavirAdhanArUpaH / yataH pratyekasacitte'pyekasmin patraphalAdAvasaGkhyajIvavirAdhanAsambhavaH yad AgamaH - "jaM bhaNiaM pajjattaganissAe vukkamaMta apajattA / jatthego pajjatto, tattha asaMkhA apajjattA // 1 // [ pra.tR.saM./ 46 ] bAdareSvekendriyeSvevamuktam, sUkSmeSu tu yatraiko'paryAptastatra tannizrayA niyamAdasaGkhyAH paryAptAH syurityAcArAGgavRttyAdau proktam / evamekasminnapi patrAdAvasaGkhyajIvavirAdhanA tadAzritajalanIlyAdisambhave tvanantA api / jalalavaNAdi cAsaGkhyajIvAtmakameva / yad ArSam - " egaMmi udagabiMdummi, je jIvA jiNavarehiM paNNattA / te jai sarisavamittA, jaMbuddIve na mAyaMti // 1 // [ sambo.sa./95] addAmalagappamANe, puDhavikkAe havaMti je jIvA / te pArevayamittA, jaMbuddIve na mAyaMti" // 2 // [ sambo. sa. / 94] sarvasacittatyAge'mbaDaparivrAjakasaptazataziSyanidarzanam, evaM sacittatyAge yatanIya miti prathamaniyamaH 1 | 1. tadazaktau nAmagrAhaM, tathApyazaktau sAmAnyata - mu0 / tadazaktau sAmAnyato - L. / tadazaktau nAmagrAhaM sAmanyena - iti zrAddhavidhivRttau pa0 43 // 2. tulA - zrAddhavidhivRttiH pa0 42 / / 3. addAmalappamANe-P.L. / addAmalagapamANe - iti zrAddhavidhivRttau pa0 43 // 4. "tyAge cAmbaDa iti zrAddhavidhivRttau pa0 43 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 niyamasvarUpam-zlo0 32-34 // ] [143 sacittavikRtivarjaM yanmukhe kSipyate tatsarvaM dravyaM, kSipracaTI-roTikA-nirvikRtikamodakalapanazrI-parpaTikA-cUrima-karambaka-kSareyyAdikaM bahudhAnyAdiniSpannamapi pariNAmAntarAdyApatterekaikameva dravyam / ekadhAnyaniSpannAnyapi pUlikA-sthUlaroTTaka-maNDaka-kharkharakaghUgharI-Dhokkala-thUlIvATa-kaNikkAdIni pRthak pRthak nAmAsvAdavattvena pRthak pRthak dravyANi / phalaphalikAdau tu nAmaikye bhinnabhinnAsvAdavyakteH pariNAmAntarAbhAvAcca bahudravyatvam / anyathA vA sampradAyAdivazAd dravyANi gaNanIyAni / dhAtumayazilA-kAkarA'GgalyAdikaM dravyamadhye na gaNayanti 2 / vikRtayo bhakSyAH SaT-dugdha 1 dadhi 2 ghRta 3 taila 4 guDa 5 sarvapakvAnna 6 bhedAt 3 / 'vANaha'tti-upAnadyugmaM mocakayugmaM vA, kASThApAdukAdi tu bahujIvavirAdhanAhetutvAt tyAjyameva zrAvakaiH / / tAmbUlaM-patra-pUga-khadira-vaTikA-katthakAdi svAdimarUpam 5 / vastraM-paJcAGgAdirveSaH dhautika-pautika-rAtrivastrAdi veSe na gaNyate / kusumAni-zira:kaNTakSepazayyocchIrSakAdyarhANi, tanniyame'pi devazeSA kalpate 7/ vAhanaM-rathAzvAdi 8 / zayanaM -khaTvAdi 9 / vilepanaM-bhogArthaM candana-javAdicUa-kastUryAdi, tanniyame'pi devapUjAdau tilaka-svahastakaGkaNadhUpanAdi kalpate 10 / abrahma-divA rAtrau vA patnyAdyAzritya 11 / dikparimANaM-sarvato'mukadizi vA iyadavadhigamanAdiniyamanam 12 / snAnaM-tailAbhyaGgAdipUrvakam , devapUjArthaM karaNe na niyamabhaGgaH, laukikakAraNe ca yatanA rakSyA 13 / bhaktaM-rAddhadhAnya-sukhabhakSikAdi sarvaM tricatu:serAdimitam , khaDabUjAdigrahaNe bahavo'pi serAH syuH 14 / ___etadupalakSaNatvAdanye'pi zAka-phala-dhAnyAdipramANArambhanaiyatyAdiniyamA yathAzakti grAhyAH // 34 // 1. "roTTakamaNDakaSarSarakaghUgha(rgha L.)rIDhokkalathUlIvA(bA P.L.)TakaNikkAdIni-L.P.C. / 'roTakamaMDakakhAkharakaghUgharIDhokkalakathUlIvATa0 iti zrAddhavidhivRttau pa0 44 A // 2. sukhabhakSyakAdi-L. || D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH ityuktaM bhogopabhogavratam / atha tRtIyamanarthadaNDaviramaNAkhyaM guNavratamAha - zarIrAdyarthavikalo, yo daNDaH kriyate janaiH / so'narthadaNDastattyAgastArtIyIkaM guNavratam // 35 // zarIraM-deha AdizabdAt kSetra-vAstu-dhana-dhAnya-parijanAdiparigrahastadviSayo yo'rthaH -prayojanaM tena vikalo-rahito niSprayojana ityarthaH, 'yo' 'daNDaH' daNDyate pApakarmaNA lupyate yena sa daNDa: bhUtopamardaH, 'janaiH' mugdhalokaiH 'kriyate' vidhIyate 'so'narthadaNDaH' niSkAraNabhUtopamaIlakSaNo daNDa itiyAvat , 'tattyAgaH' tatparihAra: 'tArtIyIkaM' tRtIyameva tArtIyIkaM svArthe *TIkaNpratyayaH, guNavataM bhavatItyakSarArthaH / bhAvArthastvayam -yaH svasvIyasvajanAdinimittaM vidIyamAno bhUtopamardaH so'rthadaNDa: saprayojana itiyAvat / prayojanaM ca yena vinA gArhasthyaM pratipAlayituM na zakyate, so'rthadaNDaH, viparItastvanarthadaNDa iti / yadAha - "jaM iMdiyasayaNAI, paDucca pAvaM karejja so hoii| atthe daMDo itto, anno u aNatthadaMDo tti" ||1||[sN.pr.shraa./98] // 35 / / uktamanarthadaNDaviramaNavratasvarUpam / athAnarthadaNDabhedAnAha - so'padhyAnaM pApakarmopadezo hiMsakAparNam / / pramAdAcaraNaM ceti, prokto'rhadbhizcaturvidhaH // 36 // 'sa' anarthadaNDa: 'apadhyAnaM' 'pApakarmopadezo' 'hiMsakArpaNaM' 'pramAdAcaraNaM' ca 'iti' evamprakAraizcaturvidhaH 'arhadbhiH' jinaiH 'proktaH' prajJaptaH / yataH sUtram - "aNatthadaMDe cauvvihe paNNatte taMjahA -avajjhANAyarie, pamAyAyarie, hiMsappadANe, pAvakammovaese a" [AvazyakamUlasUtra 45 ] tti / ___ tatrAprazastaM yat dhyAnaM -sthirAdhyavasAnalakSaNaM tadapadhyAnam , taccArtaraudrabhedAd dvidhaa| tatra RtaM -duHkhaM tatra bhavamArttam , yadi vA AtiH-pIDA yAtanaM ca tatra bhavamArttam / rodayati parAniti rudro duHkhahetustena kRtaM tasya vA karma raudram , etatparimANaM cAntamuhUrtam / yato hemasUripAdAH ___* "tIyATTIkaNa na vidyA cet" siddhahema0 7-2-153 / iti sUtreNa // 1. paM0 20 avaL.P. || pAtaM ava' C. || 2. tulA-yogazAstraTIkA 3/73 pa0 468 // 3. attiH pIDA yAcanaMyogazAstravRttau pa0 468 // 4. tulA-yogazAstravRttiH pa0 469 / / / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaguNavratAnarthadaNDabhedA:-zlo0 36 // ] [145 "vairighAto narendratvaM, puraghAtAgnidIpane / khacaratvAdyapadhyAnaM, muhUrtAt paratastyajet ||1||[yog.shaa.3/75 ] iti / tathA pAtayati narakAdAviti pApam , tatpradhAnaM taddhetubhUtaM vA karma pApakarma - kRSyAdi tasyopadezaH -pravartanavAkyaM pApakarmopadezaH / sa ca yathA - "kSetraM kRSa, vRSavRndaM damaya, hayAn SaNDaya, (zaNDhaya) krathaya zatrUn , yantraM vAhaya, zastraM sajjaya, pApopadezo'yam / evaM pratyAsIdati varSAkAlo, dIyatAM vallareSvagniH, sajjIkriyatAM hala-phalAdi / atikrAmati vApakAlo, bhRtAH kedArA gAhyantAM sArddhadinatrayamadhye, upyantAM ca vrIhayaH / jAtAvayaHsthA kanyakA vivAhyatAM zIghram , pratyAsIdanti pravahaNapUraNadivasAH praguNIkriyatAM pravahaNAnItyAdi sarvo'pi pApopadeza utsargataH zrAvakeNa tyAjyaH, apavAdatasta dAkSiNyAdiviSaye yatanA vidheyA / yato yogazAstre "vRSabhAn damaya kSetraM, kRSa SaNDaya vAjinaH / dAkSiNyAviSaye pApopadezo'yaM na kalpate" ||1||[yo.shaa.3/76] iti / tathA hiMsantIti hiMsakA-hiMsopakaraNAni AyudhAnalaviSAdayasteSAmarpaNaM -dAnaM hiMsakArpaNam , hiMsramapi hi utsargato na deyam , apavAdatastu dAkSiNyAdiviSaye yatanA kAryA / yato yogazAstre "yantra-lAGgala-zastrA-'gni-muzalolUkhalAdikam / dAkSiNyAviSaye hiMstraM, nArpayet karuNAparaH" ||1||[yo.shaa.3/77] iti / tathA pramAdena pramAdasya vA''caraNaM pramAdAcaraNamiti / pramAdazca -"majjaM visayakasAyA, NiddA vikahA ya paJcamI bhaNiya" [uttarAdhyayananiyuktiH gA0 180] tti paJcavidhastadAcaraNamapi varmyameva / etatprapaJco yogazAstre yathA - "kutUhalAd gItanRtte, nATakAdinirIkSaNam / kAmazAstraprasaktizca, dyUtamadyAdisevanam // 1 // [yo.zA.3/78 ] 1. khe mu0 / L.P. yogazAstre'pi-kha" iti / / 2. khaNDaya-L.P.C. // 3. kathaya-mu0 / 1045 kratha 1046 klatha hiMsArthAH [dhAtupAThe bhvAdi gaNe] 394 kratha 395 adiN hiMsAyAm [dhAtupAThe curAdigaNe / ] 4. L.P. | dala mu0 C. || 5. L.P. | jAtAvasthA-mu0 / jAtAvayasthA-C. I 6. SaNDhaya-iti yogazAstre // 7. tathA hiMsanazIlAni hiMsrANi-hiMso0 L.P. || 8. 'tta yogazAstre / 'tye-mu0 / iti // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 ] "jalakrIDAndolanAdivinodo jantuyodhanam / ripoH sutAdinA vairaM, bhaktastrIdezarATkathA // 2 // [ yo.zA.3 / 79 ] rogamArgazrama muktvA, svApazca sakalAM nizAm / evamAdi pariharet, pramAdAcaraNaM sudhIH " // 3 // [ yo.zA.3/80 ] vRttilezo yathA - kautukAnnirIkSaNaM tena tenendriyeNa yathocitaM viSayIkaraNam, kutUhalagrahaNAjjinayAtrAdau prAsaGgikanirIkSaNe ca na pramAdAcaraNam / tathA kAmazAstre vAtsyAyanAdikRte prasaktiH - punaH punaH zIlanam / dyUtazabdakaTama prasiddhe, AdizabdAnmRgayAdi / rtasya sevanaM-parizIlanam 1 / jalakrIDA-taDAgajalayantrAdiSu majjanonmajjana- zRGgikAcchoTanAdirUpA, tathA AndolanaM - vRkSazAkhAdau khelanam, AdizabdAt puSpAvacayAdi / tathA jantUnAM - kukkuTAdInAM yodhanaMperaspareNAhananam, ripoH sambandhinA putra-pautrAdinA vairam, ayamartho - yena tAvatkathaJcidAyAtaM vairaM tadyaH parihartuM na zaknoti, tasyApi putra-pautrAdinA yadvairaM tat pramAdAcaraNam / bhaktakathA yathA -idaM cedaM mAMspAka - mASa - modakAdi sAdhu bhojyam, sAdhvanena bhujyate, ahamapi cedaM bhokSye ityAdirUpA 1 / strIkathA tathA strINAM nepathyA'GgahArahAvabhAvAdivarNanarUpA - [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH "karNATI suratopacAracaturA lATA vidagdhA priyA" [ ] ityAdirUpA vA 2 tathA dezakathA yathA-'dakSiNApathaH pracurAnnapAnaH strIsambhogapradhAnaH / pUrvadezo vicitravastuguDakhaNDa-zAli-madyAdipradhAnaH / uttarApathe zUrAH puruSAH, javino vAjino, godhUmapradhAnAni dhAnyAni, sulabhaM kuGkumam madhurANi drAkSA- dADima - kapitthAdIni / pazcimadeze sukhasparzAni vastrANi, sulabhA ikSavaH, zItaM vArI'tyAdi 3 / rAjakathA yathA'zUro'smadIyo rAjA, sadhanAzceDA, gajapatirgauDaH, azvapatisturuSkaH' ityAdi 4 / evaM pratikUlA api bhaktAdikathA vAcyA: [ tulA- yogazAstraTIkA pa0 473-4] iti madyAdipaJcavidhapramAdasya prapaJcaH / , tathA tatraiva- "vilAsahAsaniSThyUtanidrAkalahaduSkathAH / jinendrabhavanasyAntarAhAraM ca caturvidham " // 1 // [ yo.zA.3/81 ] iti / D:\new/d-1.pm5\3rd proof 1. tasya-C. nAsti P. pratau pArzvabhAge asti / teSAm iti yogazAstravRttau pAThaH // 2. paraspareNAbhyAghAtanam-iti yogazAstravRttau // 3. mAMsyAka mu0 / C. P. yogazAstravRttAvapi mAMspAka' iti / / 4. vA idam-iti yogazAstravRttau pa0 473 / / 5. sadhanazcauDaH - iti yogazAstravRttau pa0 474 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ anarthadaNDabhedAH-zlo0 36 // ] [147 jinendrabhavanasya madhye vilAsaM-kAmaceSTAm , hAsaM-kahakahadhvAnaM hasanam , niSThyUtaM niSThIvanam , kalahaM-rATIm , duSkathAM-caurapAradArikAdikathAm , caturvidhAhAram azanapAna-khAdya-svAdyarUpam , pariharediti pUrvataH saMbandhanIyamiti [ yogazAstraTIkA pa0 475] / __ tathA''lasyAdinA ghRta-taila-jalAdibhAjanAnAmasthaganam , mArge sati haritakAyAdhuparyazobhitAdhvani vA gamanam , anAlokitasthAne hastakSepAdi, satyapi sthAne sacittopari sthityAdi, vastrAdervA mocanam , panaka-kunthvAdyAkrAntabhuvyavazrAvaNAdestyajanam , ayatanayA kapATArgalAdAnAdi, vRthA patrapuSpAdivoTana-mRtkhaTIvaNikAdimardana-vayuddIpana-gavAdighAtadAna-zastravyApAraNa-niSThuramarmabhASaNa-hAsyanindAkaraNAdi / rAtrau divApyayatanayA vA snAna-kezagrathana-randhana-khaNDana-dalana-bhUkhanana-mRdAdimardana-lepana-vastradhApanajalagAlanAdi ca pramAdAcaraNam , zleSmAdInAM vyutsarge sthaganAdyayatanApi pramAdAcaraNam / muhUrttAnantaraM tatra sammUcchimamanuSyasammUrcchanatadvirAdhanAdimahAdoSasambhavAt / adhikaraNabhUtasya zastrAdirmalamUtrAdezcAvyutsarjanamati tathA vRthA kriyAdhikAritvApatteH, zAstre cyutadhanurAdijIvAnAmapi kriyAdhikAritvokteH / svakArye kRte'pi jvaladindhanapradIpAderavidhyApanamapi tathA / agnividhyApanApekSayA taduddIpane bahujIvavirAdhanAyAH pratipAdanAt / yato bhagavatyAM "je NaM purise agaNikAyaM nivvAvei, se NaM purise appakammatarAe ceva" [ ] tti / apihitapradIpaculhakAdidhAraNa-cullakAdyuparicandrodayApradAnAdyapi tathA / azodhitendhana-dhAnya-jalAdivyApAraNamapi tthaa| tadyatanA prathamavrate prAguktaiva / eSa ca caturvidho'pyanarthadaNDo'narthaheturnirarthakazca / tathAhi -apadhyAnena na kAcidiSTasiddhaH, pratyuta cittodvegavapuHkSINatA-zUnyatA-ghoraduSkarmabandha-durgatyAdyanartha eva / uktaM ca - "aNavaTThiaMmaNo jassa, jhAyai bahuAI attttmttttaaiN| taM ciMtiaMca na lahai, saMciNai a pAvakammAiM ||1||[u.maa./486] vayakAyavirahiANa vi, kammANaM cittamittavihiANaM / aighoraM hoi phalaM, taMdulamacchu vva jIvANaM" ||2||[m.bhaa./4] 1. na mu0 C. saMzo0 / L.P.C. mUla yogazAstravRttau ca naM-iti pAThaH // 2. L.P.C. / zravaNA' mu0 // 3. cullakopari mu0 // 4. tulA-zrAddhapratikramaNavRttiH pa0 135 // 5. tattadyatanA-mu0 L.P.C. zrAddhapratikramaNavRttAvapi tadyatanA-iti pAThaH / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ dharmasaMgrahaH - dvitIyo'dhikAraH ato'zakyaparihAraM jAtvapadhyAnaM kSaNamAtraM syAt / tadApi sadya eva parihAryaM manonigrahayatanayA / yadAha - manonigrahabhAvanAkRt - "sAhUNa sAvagANa ya, dhammo jo koi vittha bhaNio / so maNaniggahasAro, jaM phalasiddhI tao bhaNiA" // 1 // [ma.bhA. / 18 ] pApopadeza-hiMsrapradAne ca svajanAdAvanyathA nirvAhAdarzanAt duHzakyaparihAre, anyeSu tu pApAdyanarthaphale eva / taduktaM laukikairapi 148] - "na grAhyANi na deyAni paJca dravyANi paNDitaiH / agnirviSaM tathA zastraM, madyaM mAMsaM ca paJcamam" // 1 // [ ] pramAdAcarite'pi mudhaivAyatanAdinimitto hiMsAdidoSaH / ata evAha " tulle vi uarabharaNe, mUDhaamUDhANa aMtaraM piccha / egANa narayadukkhaM, annesiM sAsayaM sukkhaM" // 1 // [ Sa.za./21 ] yatanAM vinA ca pravRttau sarvatrAnarthadaNDa eva, ataH sadayatayA sarvavyApAreSu sarvazaktyA zrAvakeNa yatanAyAM yatanIyam / yataH - 44 'jayaNA ya dhammajaNaNI, jayaNA dhammassa pAlaNI ceva / tavvuDDikarI jayaNA, egaMtasuhAvahA jayaNA // 1 // [ upa.pa./769] nirarthakapApe'dhikakarmabandhAdidoSo'pi / yataH - -- "" 44 'adveNa taM na baMdhai, jamaNadveNaM tu thevabahubhAvA / aTThe kAlAIA, niAmagA na u aNaTThAe" // 1 // [ zrA.pra./290 ] atazcaturvidho'pyayaM tyAjya iti ||36|| D:\new/d-1.pm5\3rd proof uktAni trINi guNavratAni, atha zikSApadavratAnyucyante - -tatra zikSaNaM zikSA'bhyAsastasyai tasyA vA padAni sthAnAni tAnyeva vratAni zikSApadavratAni / tAni ca catvAri bhavanti / tadyathA -sAmAyikam, dezAvakAzikam, pauSadhopavAsaH, atithisaMvibhAgazceti / svalpakAlikatvAccaiteSAM guNavratebhyo bhedaH, guNavratAni tu prAyo yAvajjIvikAni / eteSvapi - '"sAmAyika -dezAvakAzike pratidivasAnuSTheye punaH punruccaarnniiye| pauSadhopavAsA'tithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyau na pratidivasAcaraNIyau " [ pa0 232 ] iti viveka AvazyakavRttau kRtaH / 1. AvazyakavRttikRta : - mu0 C. I
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamazikSAvratasvarUpam - zlo0 37 // ] tatrAdyaM zikSApadavratamAha - [ 149 sAvadyakarmamuktasya, durdhyAnarahitasya ca / samabhAvo muhUrttaM tad vrataM sAmAyikAhvayam // 37 // sAvadyaM-vAcikaM kAyikaM ca karma tena muktasya, tathA durdhyAnam - Artta - raudrarUpaM tena rahitasya prANinaH manovAkkAyaceSTAparihAraM vinA sAmAyikaM na bhavatIti vizeSaNadvayam tAdRzasya 'muhUrttaM' ghaTIdvayakAlaM yAvat yo 'samabhAvo' rAgadveSahetuSu madhyasthabhAvastat 'sAmAyikAhvayaM' vrataM jJeyam / samasya-rAgadveSavimuktasya sata Ayo - jJAnAdInAM lAbhaH prazamasukharUpaH, samAnAM vA - mokSasAdhanaM prati sadRzasAmarthyAnAM samyagdarzanajJAnacAritrANAm Ayo lAbhaH samAyaH, samAya eva sAmAyikam, vinayAditvAdikaN / samAyaH prayojanamasyeti vA sAmAyikam / yataH - I "jo samo savvabhUesu, tasesu thAvaresu a / tassa sAmAiaM hoi, iha kevalibhAsiaM" // 1 // [ A.ni./798 ] sAmAyikasthazca zrAvako'pi yatiriva / yadAha"sAmAiyaMmi ukae, samaNo iva sAvao havai jamhA / eeNa kAraNeNaM, bahuso sAmAiaM kujjA // 1 // [ Ava. mUla. a. 6/gA. 20, A.ni. 801, vi. bhA. 2690 ] ata eva tasya devapUjanAdau nAdhikAraH, yato bhAvastavArthaM dravyastavopAdAnam, sAmAyike ca sati samprApto bhAvastava iti kiM dravyastavakaraNena ? | yadAha - - " davvathao bhAvathao, davvathao bahuguNo tti buddhi siA / aNiuNajaNavayaNamiNaM, chajjIvahiaM jiNA biMti " // 1 // [ A.bhA. / 192] AvazyakasUtramapi "sAmAiaM nAma sAvajjajogaparivajjaNaM NiravajjajogapaDisevaNaM ca'' tti / [ pratyAkhyAnAvazyaka sU0 9 / AvazyakacUrNiH pa0 299, hAribhadrIyavRttiH pa0 831 ] tetrAyamAvazyakacUrNipaJcAzakacUrNiyogazAstravRttyAdyukto vidhiryathA - zrAvakaH 1. L.P.C. I yo'sau sama mu0 // 2. tulA - yogazAstravRtti: 3 / 82 pa0 477-483 / 3. devasnAtrapUjanAdau -iti yogazAstravRttau // 4. davvathao - L. P. C. nAsti // 5. dRzyatAm - AvazyakacUrNiH pa0 299-300, AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 832, paJcAzakacUrNiH 1 / gA0 25- 6, yogazAstravRttiH pa0 478 taH / / " vinayAdibhyaH " siddhahema0 7-2- 169 iti sUtreNa // D:\new/d-1.pm5\ 3rd proof
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150] / [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH sAmAyikakartA dvidhA bhavati, RddhimAnanRddhikazca / yo'sAvanRddhikaH sa caturSu sthAneSu sAmAyikaM karoti, jinagRhe, sAdhvantike, pauSadhazAlAyAm , svagRhe vA, yatra vA vizrAmyati nirvyApAro vA Aste / tatra ca yadA sAdhusamIpe karoti tadA'yaM vidhi: - yadi kasmAccidapi bhayaM nAsti, kenacidvivAdo nAsti, RNaM vA na dhArayati, mA bhUt tatkRtAkarSaNApakarSaNanimittaH saGklezaH, tadA svagRhe'pi sAmAyikaM kRtvA Izodhayan sAvadyAM bhASAM pariharan kASThaleSTvAdinA yadi kAryaM tadA tatsvAminamanujJApya pratilikhya pramAya' ca gRhNan khela-siGghANakAdIMzcAvivecayan vivecayaMzca sthaNDilaM pratyavekSya pramRjya ca paJcasamitisamitastriguptiguptaH sAdhvAzrayaM gatvA sAdhUnnamaskRtya sAmAyikaM karoti / tatsatraM yathA - ___ "karemi bhaMte ! sAmAiaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi jAva sAhU pajjuvAsAmi davihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi" tti / / ____asyArthaH -'karemi' / abhyupagacchAmi, bhaMte ! iti gurorAmantraNam , he bhadanta ! bhadantaH sukhavAn kalyANavAMzca bhavati / "bhaduG sukhakalyANayoH'' [dhA0 pA0 722 ] asyauNAdikAntapratyayAntasya nipAtane rUpam / AmantraNaM ca pratyakSasya gurostadabhAve parokSasyApi buddhyA pratyakSIkRtasya bhavati / gurozcAbhimukhIkaraNena sarvo dharmaH gurupAdamUle tadabhAve sthApanAsamakSaM kRtaH phalavAniti darzitam / yataH - "nANassa hoi bhAgI, thirayarao daMsaNe caritte a| dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM na muMcaMti" // 1 // [vizeSA.bhA./3459] athavA bhavAnta bhante ityArSatvAnmadhyavyaJjanalope rUpam , bhante iti "ata etsau puMsi mAgadhyAm' [ zrIsi0 8-4-287] ityekAraH, arddhamAgadhatvAdArSasya / 'sAmAyikam' uktanirvacanam , AtmAnaM samabhAvapariNataM karomItyarthaH / katham ? ityAha -'sAvA' avadyasahitaM yujyata iti yogo vyApArastaM 'pratyAkhyAmi' pratIti pratiSedhe, AGAbhimukhye, "khyA prakathane" [ hai0 dhA0 pA0 1071] tatazca pratIpamabhimukhaM khyApanaM sAvadyayogasya 1. nimittasaMkleza:-C. / nimittazcittasaMklezaH-iti yogazAstravRttau / / 2. pratyupekSya-iti yogazAstravRttau / pratyapekSya-iti tatra pAThAntaram / / 3. karomi-mu0 | P.C. yogazAstravRttAvapi karemiiti / / 4. bhandate-iti yogazAstravRttau pa0 479 // 5. bhadu-mu0 // 6. "uNAdau 'sImantahemanta0' [u0 sU0 222] iti ante nipAtanAt bhadantaH" iti dhAtupArAyaNe pR0 91 / / 7. tulAAvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 B455 / / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamazikSAvratasvarUpam - zlo0 37 // ] [ 151 I karomItyarthaH / athavA 'paccakkhAmi' tti pratyAcakSe " cakSiG vyaktAyAM vAci " [ haimadhAtupAThe 2/64] ityasya pratyAGpUrvasya rUpam, pratiSedhasyAdareNAbhidhAnaM karomItyarthaH / 'jAva sAhU pajjuvAsAmi' yAvacchabdaH parimANa - maryAdA - 'vadhAraNavacanaH / tatra parimANe yAvatsAdhuparyupAsanaM mama tAvat pratyAkhyAmIti, maryAdAyAM sAdhuparyupAsanAdarvAk, avadhAraNe yAvatsAdhuH tAvadeva, na tasmAt parata ityarthaH / 'duvihaM tiviheNaM' dve vidhe yasya ya dvividhaH sAvadyayogaH / sa ca pratyAkhyeyatvena karma sampadyate, atastaM dvividhaM yogaM karaNa-kAraNalakSaNam / anumatipratiSedhasya gRhasthena kartumazakyatvAt / putrabhRtyAdikRtavyApArasya svayamakaraNe'pyanumodanAt / 'trividhena' iti karaNe tRtIyA / maNeNamityAdi sUtropAttaM vivaraNam, manasA vacasA kAyena ceti trividhena karaNena / na karomi na kArayAmIti sUtropAttameva dvividhamityasya vivaraNam / atra uddezakramamullaGghya vyatyAsena nirdezastu yogasya karaNAdhInatAdarzanArtham / karaNAdhInatA hi yogAnAM karaNabhAve bhAvAt tadabhAve'bhAvAcca yogasya / 'tasse'ti tasya atrAdhikRto yoga sambandhyate, avayavAvayavibhAvalakSaNasambandhe SaSThIyam, yogastrikAlaviSayastasyAtItamavayavaM 'pratikramAmi' nivartte pratIpaM kramAmItyartha: / 'nindAmi' jugupse, 'garhAmi' sa evArthaH, paraM kevalamAtmasAkSikI garhA / bhaMte iti punargurorAmantraNaM bhaktyatizayakhyApanArthamapunaruktam / athavA sAmAyikakriyApratyarpaNAya punarguroH sambodhanam / anena cait jJApitaM -sarvakriyAvasAne guroH pratyarpaNaM kAryamiti / uktaM ca bhASyakAreNa - 'sAmAiapaccappaNavayaNo vA'yaM bhayaMtasaddo'vi / 44 savvakiriAvasANe, bhaNiaM paccappaNamaNeNa // 1 // [ vizeSA. bhA. / 3571 ] 'appANam' iti AtmAnam atItakAlasAvadyayogakAriNaM 'vosirAmi' iti vyutsRjAmi, vizabdo vividhArtho vizeSArtho vA, vividhaM vizeSeNa vA, bhRzaM tyajAmItyarthaH / sAmAyikagrahaNakAle sAvadyAtmapUrvaparyAyatyAgAdratnatrayAtmanavaparyAyot pAdAtparyAyaparyAyiNoH syAdabhinnatvAdahaM navya utpannaH, 44 'AyA khalu sAmAiaM '' [ A.ni./790 ] ityAdyukteH / 1. yAvatsAdhuparyupAsanaM mama tAvadeva - iti yogazAstravRttau pa0 480 // 2. sAvadyo yogaH - iti yogazAstravRttau // 3. tulA - AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 480 // 4. SaSThI, yo'yaM yogadeg iti yogazAstravRttau / tulA - AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 484 // 5. tulA AvazyakasUtrasya hAribhadrayavRttiH pa0 386, B455 484B || 6. vA, ucchabdo bhRzArtha: vividhaM vize0 iti yogazAstravRttau pa0 481 // D:\new/d-1.pm5\ 3rd proof
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH atra ca 'karemi bhaMte sAmAiaM' iti vartamAnasya sAvadyayogasya, pratyAkhyAmItyanAgatasya, 'tassa bhaMte paDikkamAmi' ityatItasyeti traikAlikaM pratyAkhyAnamuktamiti trayANAM na paunaruktyam / uktaM ca - "aIaMniMdAmi, paDuppannaM saMvaremi, aNAgayaM paccakkhAmi''[pAkSikasUtre ] tti / atra ca daNDake sAmAnyaniyamagrahaNe'pi vivakSAtaH paramparAprAmANyAcca jaghanyato'pi muhUrtaM tat karttavyam / tathA pratikramaNasUtracUrNiH - "jAva niyamaM pajjuvAsAmi tti-jai vi sAmannavayaNameaMtahA vi jahannao'vi aMtomuhuttaM niyame ThAyavvaM, parao'vi samAhIe ThAyavvamiti'' [ pra.sU.cU.] / evaM kRtasAmAyika IryApathikyAH pratikrAmati, pazcAdAgamanamAlocya yathAjyeSThamAcAryAdIn vandate / punarapi gurUM vanditvA pratyupekSitAsane niviSTaH zRNoti, paThati, pRcchati vA / evaM caityabhavane'pi draSTavyam , yadA tu pauSadhazAlAyAM svagRhe vA sAmAyikaM gRhItvA tatraivA''ste, tadA gamanaM nAsti / yastu rAjAdimahaddhikaH sa gandhasindhuraskandhAdhirUDhacchatracAmarAdirAjyAlaGkaraNAlaGkRto hAstikA-zvIya-pAdAtika-ratha-kaTyAparikarito bherIbhAGkArabharitAmbaratalo bandivRndakolAhalAkulIkRtanabhastalo'nekasAmantamaNDalezvarAhamahamikAsamprekSyamANapAdakamalaH paurajanaiH sazraddhamaGgalyopadaya'mAno manorathairupaspRzyamAnasteSAmevAJjalibandhAn lAjAJjalipAtAn ziraHpraNAmAnanumodamAnaH 'aho dhanyo dharmo ya evaMvidhairupasevyate' iti prAkRtajanairapi zlAghyamAno'kRtasAmAyika eva jinAlayaM sAdhuvasati vA gacchati / tatra gato rAjakakudAni chatra-cAmaropAnanmukuTa-khaDgarUpANi pariharati / AvazyakacUrNau tu - "mauDaM na avaNei, kuMDalANi NAmamudaM puSphatambolapAvAragamAdi vosiD" tti [pa0 300] bhaNitam , jinArcanaM sAdhuvandanaM vA karoti / yadi tvasau kRtasAmAyika eva gacchet , tadA gajA'zvAdibhiradhikaraNaM syAt , tacca na yujyate kartum , tathA (kRta) - 1. tulA-AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0483 B // 2. sAvadhayogasya pratyAkhyAnam , sAvajjaM jogaM paccakkhAmItyanAgatasya-iti yogazAstravRttau pa0 482 // 3. niyame(Na) mu0 / niyame P.C. || 4. tulA-yogazAstravRttiH pa0 482 // 5. sevyaH-iti yogazAstravRttau // 6. tathA sAmAyikena-C.P. I tathA kRtasAmAyikena-iti yogazAstravRttau tulA-kayasAmAtieNa ya pAehiM AgaMtavvaM-iti AvazyakacUrNau pa0 299-300 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyazikSAvratasvarUpam-zlo0 38 // ] [153 sAmAyikena pAdAbhyAmeva gantavyam , taccAnucitaM bhUpatInAm , Agatasya ca yadyasau zrAvakastadA na ko'pyabhyutthAnAdi karoti / atha yathAbhadrakastadA pUjA kRtA'stu iti pUrvamevAsanaM muJcati, AcAryAzca pUrvamevotthitA Asate, mA utthAnA'nutthAnakRtA doSA bhUvanniti, AgatazcAsau sAmAyikaM karotIti pUrvavat / etadvataphalaM ca bahunirjarArUpam / anyadapi ca / yadAhu"divase divase lakkhaM, dei suvaNNassa khaMDiaM ego / iaro puNa sAmaiaM, karei na pahuppae tassa ||1||[sN.pr.shraa.v./113] sAmAiaM kuNaMto, samabhAvaM sAvao a ghaDiadugaM / AuM suresu baMdhai, ittiamittAiM paliAiM ||2||[sN.pr.shraa.v./114] bANavaikoDIo, lakkhA guNasaTThi sahassa paNavIsaM / navasayapaNavIsAe, satihA aDabhAgapaliassa" // 3 // [saM.pra.zrA.va./115] aGkato'pi 9259259256+ / "tivvatavaM tavamANo, jaM na vi niTThavai jammakoDIhiM / taM samabhAviacitto, khavei kammaM khaNaddheNaM ||4||[sN.pr.shraa.v./116] je ke'vi gayA mokkhaM, je'vi agacchaMti je gamissaMti / te savve sAmAiamAhappeNaM muNeavvA // 5 // [saM.pra.zrA.va./117] "hUyate na tapyate na, dIyate vA na kiJcana / aho amUlyakrItIyaM, sAmyamAtreNa nirvRtiH // 6 // [ ] // 37 / / ityuktaM sAmAyikAkhyaM prathamaM zikSApadavratam / atha dvitIyaM tadAha - saMkSepaNaM gRhItasya, parimANasya digvrate / yatsvalpakAlaM tad jJeyaM, vrataM dezAvakAzikam // 38 // "digvrate' prathame guNavrate 'gRhItasya parimANasya' yAvajjIvaM saMvatsaraM cAturmAsI vA yAvad dazadikSu yojanazatAdyavadhikasaGkalpitagamanAderityarthastasya 'yat' 'saMkSepaNaM' saGkocanaM gRhazayyAsthAnAdeH parato niSedharUpam , kiyatkAlam ? ityAha 'svalpakAlaM' muhUrtapraharadinAhorAtrAdi yAvat / yataH - 1. ne-P. || 2. doSAH abhUva mu0 / P.C. yogazAstravRttAvapi doSA bhUva iti // 3. P.C. sambodhapra. aGkato'pi 9259259253-mu0 // 4. vvaM-iti sambodhaprakaraNe // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "egamuhUttaM divasaM, rAiM paMcAhameva pakkhaM vA / vayamiha dhAreha daDhaM, jAvaiaM ucchahe kAlaM" ||1||[sN pra.zrA./120] tad dezAvakAzikaM nAma vrataM jJeyam / deze -digvratagRhItaparimANasya vibhAge'vakAzaH -avasthAnaM dezAvakAzaH, so'trAstIti "ato'nekasvarAd" [ zrIsi0 72-6] itIke dezAvakAzikam / yataH sUtram - "disivayagahiassa disAparimANassa paidiNaparimANakaraNaM desAvagAsiaM" [ pratyAkhyAnAvazyake sU0 10, hAribhadrIyavRttiH pa0 894] ti / digvatasakSepakaraNam aNuvratAdisakSepakaraNasyApyupalakSaNam , eSAmapi sakSepasyAvazyaM karttavyatvAt / prativrataM ca sakSepakaraNasya bhinnavratatve dvAdaza vratAnItisaGkhyAvirodhaH syAd , iti sarvavratasaGkeparUpamidaM vratamiti vyavasthitam / ata eva samprati zrAvakAH pratyahametadvatasparzanAya pUrvaM saptamavrate ye yAvajjIvaM gRhItAzcaturdaza niyamAstAneva prAta: saGkSipya gRhNanti saGkocayanti ca sAyaM pratyAkhyAnaprAnte "desAvagAsiaMpaccakkhAmi" ityAdinA, gurusamakSaM tad vrataM ca pratipadyante / uktaM ca - "desAvagAsiaM puNa, disiparimANassa niccasaMkhevo / ahavA savvavayANaM saMkhevo paidiNaM jo u" ||1||[sN pra.zrA./122] svApAdyavasare ca vizeSataH sarvavratasaGkeparUpamidaM granthisahitAdinA svIkAryam / uktaM ca dinakRtye - "pANivahamusAdattaM, mehuNadiNalAbhaNatthadaMDaM ca / aMgIkayaM ca muttuM , savvaM uvabhogaparibhogaM // 1 // [ zrA.kR./300 ] gihi ha )majjhaM muttUNaM, disigamaNaM muttu msgjuuaaii| vayakAehiM na kare, na kArave gaMThisahieNaM" // 2 // [ zrA.kR/301] diNalAbha tti-vidyamAnaH parigraho dinalAbhazca prAtarna niyamita idAnIM tu tamapi niyacchAmItyarthaH / 'vayakAehiM' ti manaso niroddhamazakyatvAdvAkkAyAbhyAM na karomi na kArayAmItyarthaH / 1. P. sambodhaprakaraNe / rAI-mu0 C. || 2. dhareha-mu0 P. | dhAreha-iti sambodhaprakaraNe // 3. tulA-yogazAstravRttiH 384 pa0 484 taH // 4. tulA-dharmabinduvRttiH pa0 44, paJcAzakavRttiH pa0 25, yogazAstravRttiH pa0 485 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyazikSAvratasvarUpam-zlo0 39 // ] [155 etatphalaM caivaM -yathA hi kenacinmAntrikeNa sarvAGgagataM viSadharAdiviSaM nijamantraprayogeNa daMza evA''nIyate, evaM dhArmikeNApyetavratayogena bahusAvadhavyApAraH saGkSipyAdhikRtadezamAtre AnIyate, tatsajhepe ca karmaNAmapi saGkSapastatazca krameNa niHzreyasAvAptiriti // 38 // abhihitaM dvitIyaM zikSApadavratam / atha tRtIyaM tadAha - AhAra-tanusatkArA-'brahma-sAvadyakarmaNAm / tyAgaH parvacatuSTayyAM, tadviduH pauSadhavratam // 39 // parvacatuSTayI aSTamI-caturdazI-pUrNimA-amAvAsyAlakSaNA tasyAm , AhAra:pratItaH tanusatkAra:-snAnodvarttanavarNakavilepanapuSpagandhaviziSTavastrAdiH, abrahmamaithunam , sAvadyakarma -kRSivANijyAdi, eteSAM yastyAgastatpauSadhavrataM vidurjinA ityanvayaH / yataH sUtram - ___ "posahovavAse cauvvihe paNNatte taMjahA -AhAraposahe, sarIrasakkAraposahe, baMbhaceraposahe, avvAvAraposahe" [ pratyAkhyAnAvazyaka sUtra0 11, hAribhadrIyavRttiH pa0 835] tti / taMtra poSaM-puSTiM prakramAddharmasya dhatte iti poSadhaH, sa eva vrataM poSadhavratamityarthaH / poSadhopavAsa ityapyucyate / tathAhi -poSadha uktanirvacano'vazyamaSTamyAdiparvadinAnuSTheyo vratavizeSastenopavasanam -avasthAnaM poSadhopavAsaH, athavA poSadhaHaSTamyAdiparvadivasa: upeti saha upAvRttadoSasya sato guNairAhAraparihArAdirUpairvAsa upavAsaH / yathoktam - "upAvRttasya doSebhyaH, samyagvAso guNaiH sh| upavAsaH sa vijJeyo, na zarIravizoSaNam" // 1 // [dha.bi.3/18 TIkA ] iti / tataH, poSadheSUpavAsa: possdhopvaasH| AvazyakavRttAvitthaM vyaakhyaattvaat| tathAhi - "iha poSadhazabdo rUDhyA parvasu varttate, parvANi cASTamyAditithayaH, pUraNAt parva dharmopacayahetutvAdityarthaH / poSadheSUpavAsanaM poSadhopavAsa: niyamavizeSAbhidhAnaM cedamiti" [AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 835] / 1. tulA-AvazyakacUrNiH pa0 304 // 2. tulA-yogazAstravRttiH 3/85, pa0 485 // 3. pauSadha0 iti AvazyakahAribhadrayAM vRttau / / 4. pauSadhe upavasanaM-iti AvazyakahAribhadrayAM vRttau / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH ___ iyaM ca vyutpattireva pravRttistvasya zabdasyAhArAdicatuSkavarjaneSu , samavAyAGgavRttau zrIabhayadevasUribhirevameva vyAkhyAtatvAt / pauSadhazcAhAra 1 zarIrasatkAra 2 brahmacarya 3'vyApAra 4bhedAccaturddhA / ekaiko'pi dezasarvabhedAd dvidhetyaSTadhA / tatrAhArapoSadho -dezato vivakSitavikRteravikRterAcAmlasya vA sakRdeva dvireva vA bhojanamiti / sarvatastu caturvidhasyApyAhArasyAhorAtraM yAvatpratyAkhyAnam 1 / zarIrasatkArapoSadho dezataH zarIrasatkArasyaikatarasyAkaraNam , sarvatastu sarvasyApi tasyAkaraNam 2 / brahmacaryapoSadho'pi dezato divaiva rAtrAveva sakRdeva dvireva vA strIsevAM muktvA brahmacaryakaraNam , sarvatastu ahorAtraM yAvat brahmacaryapAlanam 3 / kuvyApArapoSadhastu -dezata ekatarasya kasyApi kuvyApArasyAkaraNam , sarvatastu sarveSAM kRSi-sevA-vANijya-pAzupAlya-gRhakarmAdInAmakaraNam / / ___ iha ca dezataH kuvyApAraniSedhe sAmAyikaM karoti vA na vA, sarvatastu kuvyApAraniSedhe niyamAt karoti sAmAyikam akaraNe tu tatphalena vaJcyate / sarvataH poSadhavrataM ca caityagRhe vA sAdhumUle vA gRhe vA pauSadhazAlAyAM vA tyaktamaNisuvarNAdyalaGkAro vyapagatamAlAvilepanavarNakaH parihRtapraharaNaH pratipadyate, tatra ca kRte paThati, pustakaM vAcayati, dharmadhyAnaM dhyAyati, yathA -etAn sAdhuguNAnahaM mandabhAgyo na samartho dhArayitumiti AvazyakacUrNizrAvakaprajJaptivRttyAdhukto vidhiH / yogazAstravRttau tvayamadhikastathAhi -"yadyAhAra-zarIrasatkAra-brahmacaryapoSadhavat kuvyApArapoSadhamapyanyatrAnAbhogenetyAdyAkAroccAraNapUrvakaM pratipadyate, tadA sAmAyikamapi sArthakaM bhavati, sthUlatvAt poSadhapratyAkhyAnasya, sUkSmatvAcca sAmAyikavratasyeti / tathA poSadhavatA'pi sAvadhavyApAro na kArya eva / tataH sAmAyikamakurvaMstallAbhAdbhrazyatIti / yadi punaH sAmAcArIvizeSAt sAmAyikamiva dvividhaM trividhenetyevaM poSadhaM pratipadyate, tadA sAmAyikArthasya poSadhenaiva gatatvAnna sAmAyikamatyantaM phalavat / yadi paraM poSadhasAmAyikalakSaNaM vratadvayaM pratipannaM mayetyabhiprAyAt phalavaditi''[ yo0zA03/ 85. pa0 486-7] 1. tulA-AvazyakacUNiH pa0 304, paJcAzakavRttiH pa0 25, yogazAstravRttiH 385 pa0 486 // 2. C.P. | ku(a)vyApArapoSadhastu-mu0 / kuvyApAraniSedhapoSadhastu-iti yogazAstravRttau pa0 486 // 3. draSTavyA Avazya pa0 304, zrAvakaprajJaptivRttiH gA0 322 pa0 195 / / 4. 'vrata' yogazAstravRttau nAsti / / 5. sAvadhavyApArA na kAryA eva-iti yogazAstravRttau pa0 487 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyazikSAvratasvarUpam - zlo0 39 // ] [ 157 aiteSAM cAhArAdipadAnAM caturNAM deza- sarvavizeSitAnAmekadvyAdisaMyogajA azItibhaGgA bhavanti / tathAhi -ekakasaMyogAH prAguktA evASTau / dvikasaMyogAH SaT, ekaikasmizca dvikayoge dede 1 desa 2 sade 3 sasa 4 evaM catvArazcatvAro bhaGgA bhavanti, sarve caturviMzatiH / trikayogAzcatvAro bhavanti, ekaikasmizca trikayoge dezasarvApekSayA dedede 1 dedesa 2 desade 3 desasa 4 sadede 5 sadesa 6 sasade 7 sasasa 8 evamaSTAvaSTau bhavanti, sarve dvAtriMzat / catuSkayoga ekaH, tatra dezasarvApekSayA SoDazabhaGgA dededede 1 dededesa 2 dedesade 3 dedesasa 4 desadede 5 desadesa 6 desasade 7 desasasa 8 sadedede 9 sadedesa 10 sadesade 11 sadesasa 12 sasadede 13 sasadesa 14 sasasade 15 sasasasa 16 evaM sarveSAM mIlane'zItirbhaGgAH syuH / sthApanAyantrakANi cemAni - eteSAM madhye pUrvAcAryaparamparayA samAcArIvizeSeNAhArapoSadha eva dezasarvabhedAd dvidhApi samprati kriyate, niravadyAhArasya sAmAyikena sahAvirodhadarzanAt / sarvasAmAyikavratavatA sAdhunA upadhAnatapovAhizrAvakeNApyAharagrahaNAt / zeSAstrayaH poSadhAH, sarvata evoccAryante, dezatastaiH prAyaH sAmAyikasya virodhAt / yataH sAmAyike "sAvajjaM jogaM paccakkhAmi " ityuccAryate / zarIrasatkArAditraye tu prAyaH sAvadyo yogaH syAdeva / niravadyadehasatkAravyApArAvapi vibhUSAdilobhanimittatvena sAmAyike niSiddhAveva / AhArasya tvanyathA zaktyabhAve dharmAnuSThAnanirvAhArthaM sAdhuvadupAsakasyApyanumatatvAt / uktaM cAvazyakacUrNI - poSadhasyAzItibhaGgayantrakANi AhArazarIrayoge 4 eka saMyogAdezata: 4 A0po0 de0 1 sa0po0 de0 2 baM0po0 de0 3 a0po0 de0 4 ekakabhaGgAH sarvataH 4 A0po0sa0 5 sa0po0sa0 6 baM0po0sa0 7 a0po0sa0 8 A0po0 de0sa0po0 de0 1 A0po0 de0sa0po0sa0 2 A0po0 de0sa0po0 de0 3 A0po0sa0sa0po0sa0 4 1. tulA - zrAddhapratikramaNavRttiH pa0 163 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof AhArabrahmayoge 4 A-po0 de0 baM0po0 de0 5 A0po0 de0baM0po0sa0 6 A0po0sa0baM0po0de0 7 A0po0sa0 baM0po0sa0 8
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH AhAravyApArayoge 4 zarIrabrahmayoge 4 zarIrAvyApArayoge 4 brahmAvyApArayoge 4 A0po0de0a0po0de09 sa0po0de0baM0po0de013 sa0po0de0a0po0de017 baM0po0de0a0po0de021 A0polde0a0posa10 sa0po0de0baM0po0sa014 sa0po0sa0a0po0sa018 baM0ponde0a0po0sa0 22 A0po0sa0a0po0de011 sa0po0sa0baM0po0de015 sa0po0sa0a0po0 de019 baM0po0sa0a0po0de023 A0pI0sa0a0po0sa012 sa0pI0sa0baM0po0sa016 sa0pI0sa0a0po0sa020 baM0pI0sa0a0po0sa024 AhArAdicaturNAM trikayoge bhaGgAH 4 / tatraikekasmin de0 de0de0 ityAdyaSTayojane 32 AhArazarIrabrahmayaugikasya AhArazarIraavyApArayaugikasya de0 de0de0 ityAdiyoge'STau de0de0de0 ityAdiyoge'STau yathA A0po0de0sa0po0de0baM0po0de01 A0po0de0sa0po0de0a0po0de09 A0po0de0sa0po0de0baM0po0sa02 A0po0de0sa0po0de0a0po0sa010 A0po0de0sa0po0sa0baM0po0de0 3 A0po0de0sa0pI0sa0a0po0de0 11 A0polde0sa0po0sa0baM0po0sa04 A0po0de0sa0po0sa0a0po0sa012 A0po0sa0sa0po0de0baM0po005 A0po0sa0sa0polde0a0po0de013 A0po0sa0sa0po0de0baM0po0sa06 A0po0sa0sa0po0 de0a0po0sa014 A0po0sa0sa0po0sa0baM0po0de07 A0po0sa0sa0po0sa0a0po0de0 15 A0po0sa0sa0po0sa0baM0po0sa08 A0po0sa0sa0po0sa0a0po0sa0 16 AhArabrahmaavyApArayaugikasya de0 de0 de0 ityAdiyoge'STau yathA A0po0de0baM0po0de0a0po0de017 A0po0de0baM0po0de0a0po0sa018 A0po0de0baM0po0sa0a0po0de0 19 A0po0de0baM0po0sa0a0po0sa0 20 A0po0sa0baM0po0de0a0po0de0 21 A0po0sa0baM0po0de0a0po0sa0 22 A0po0sa0baM0po0sa0a0po0de0 23 A0po0sa0baM0po0sa0a0po0sa0 24 zarIrabrahmaavyApArayaugikasya pUrvavat assttbhnggaaH| sa0ponde0baM0po0de0a0po0de0 25 sa0po0de0baM0po0de0a0po0sa0 26 sa0po0de0baM0po0sa0a0po0de0 27 sa0po0de0baM0pI0sa0a0po0sa0 28 sa0po0sa0baM0po0de0a0po0 de0 29 sa0po0sa0baM0po0de0a0po0sa030 sa0pI0sa0baM0polde0a0po0de0 31 sa0po0sa0baM0po0sa0a0po0sa0 32 D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyazikSAvratasvarUpam-zlo0 39 // ] [159 catuHsaMyogikasya de0 de0 de0de ityAdiyoge 16 bhaGgAH / A0po0de0sa0po0de0baM0po0de0a0po0 de01 A0po0de0sa0po0de0baM0po0de0a0po0sa02 A0po0de0sa0po0de0baM0po0sa0a0po0de03 A0po0 de0sa0po0de0baM0po0sa0a0po0sa0 4 A0po0de0sa0pI0sa0baM0po0de0a0po0de05 A0po0de0sa0po0sa0baM0po0de0a0po0sa06 A0po0de0sa0po0sa0baM0po0sa0a0po0de07 A0po0de0sa0po0sa0baM0po0sa0a0po0sa08 A0po0sa0sa0po0de0baM0po0de0a0po0de09 A0po0sa0sa0po0 de0baM0po0de0a0po0sa010 A0po0sa0sa0po0de0baM0po0sa0a0po0de0 11 A0po0sa0sa0po0 de0baM0po0sa0a0po0sa0 12 A0po0sa0sa0po0sa0baM0po0de0a0po0de0 13 A0po0sa0sa0po0sa0baM0po0de0a0po0sa0 14 A0po0sa0sa0po0sa0baM0po0sa0a0po0de015 A0po0sa0sa0po0sa0baM0po0sa0a0po0sa016 pauSadhavratAdhikAre tu - "taM sattio karijjA, tavo ajaM vaNNio samAseNaM / desAvagAsieNaM, jutto sAmAieNaM vA" // 1 // [ tulA-Ava.cU.pa.304] nizIthabhASye'pyuktaM pauSadhinamAzritya - "uddiTukaDaM pi so bhuMje' [ni.bhA.] iti, cUrNau ca "jaM ca uddiTukaDaM taM kaDasAmAio'vi bhuMje" [ni.cU.] iti / idaM ca poSadhasahitasAmAyikApekSayaiva sambhAvyate, kevalasAmAyike tu muhUrtamAtramAnatvena pUrvAcAryaparamparAdinA''hAragrahaNasyAkriyamANatvAt / zrAvakapratikramaNasUtracUrNAvapyuktam - 1. tu-zrAddhapratikramaNavRttau nAsti // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160] [dharmasaMgraha:-dvitIyo'dhikAraH "jai desao AhAraposahio to bhattapANassa gurusakkhiaM pArAvittA AvassiaMkarittA IriAsamiie gaMtuM gharaM iriyAvahi paDikkamai, AgamaNAloaNaM ca karei, ceie vaMdei, tao saMDAsayaM pamajjittA pAuMchaNe nisIai, bhAyaNaM pamajjai, jahocie a bhoaNe parivesie paMcamaMgalamuccArei, sarei paccakkhANaM, tao vayaNaM pamajjittA" "asarasaraM acavacavaM, ahuamavilaMbiaM aprisaaddiN| maNavayaNakAyagutto, bhuMjai sAhu vva uvautto // 1 // [ zrA.pra.sU.cU.] jAyAmAyAe bhuccA phAsuajaleNa muhasuddhi kAuM navakArasaraNeNa uTThAi, deve vaMdai, vaMdaNayaM dAuM saMvaraNaM kAUNa puNo vi posahasAlAe gaMtuM sajjhAiMto ciTThai" tti [shraa0pr0suu0cuu0]| ato dezapoSadhe sAmAyikasadbhAve yathoktavidhinA bhojanamAgamAnumatameva dRzyate / poSadhagrahaNapAlanapAraNavidhistvayam - "iha jaMmi diNe sAvao posahaM lei, taMmi diNe gharavAvAraM vajjia posahasAlAe gahiyaposahajuggovagaraNo posahasAlaM sAhusamIve vA gacchai, tao aMgapaDilehaNaM kariya, uccArapAsavaNe thaMDilaM paDilehiya, gurusamIve navakArapuvvaM vA ThavaNAyariyaM ThAvaittA, iriyaM paDikkamiya, khamAsamaNeNa vaMdiya, posahamuhapattiM paDilehai / tao khamAsamaNaM dAuM udghaTThio bhaNai 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! posahaM saMdisAvemi' bIyakhamAsamaNeNa 'posahaM ThAmi' tti bhaNiya namukkArapuvvaM poshmuccaaredd|| ___'karemi bhaMte ! posahaM AhAraposahaM savvao desao vA, sarIrasakkAraposahaM savvao, baMbhaceraposahaM savvao, avvAvAraposahaM savvao cauvvihe posaha ThAmi jAva ahorattaM pajjuvAsAmi, duvihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAeNaM, na karemi na kAravemi, tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi'___ evaM puttipehaNapuvvaM khamAsamaNadugeNa sAmAiaM kariya puNo khamAsamaNadugeNa jai varisAratto tao kaTThAsaNagaM sesaTTamAsesu pAuMchaNagaM saMdisAvia khamAsamaNadugeNa sajjhAyaM kre| tao paDikkamaNa puvvaM kariya khamAsamaNadugeNa bahuvelaM saMdisAviya khamA 1. asarasaraM-ma0 amarasaraM-L. / asaramaraM-P. I C. pratau zrAddhapratikramaNavattAvapi [pa0 163] asarasaraM-iti pAThaH // 2. sajjhAyaMto-mu0 / sajjhAiMto-L.P.C. || 3. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 153 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyazikSAvratasvarUpam-zlo0 39 // ] [161 samaNapuvvaM paDilehaNaM karemi tti bhaNiya muhapattiM pAuMchaNagaM pariharaNaM ca pehiya, sAviyA vi puNa putti pAuMchaNagamuttarIyaM kaMcugaM sADiyaM ca pehiya, khamAsamaNaM dAuM bhaNai 'icchakAri bhagavan ! paDilehaNA paDilehAvau' tao icchaM ti bhaNiya, ThavaNAyariyaM pehiya, Thaviya, khamAsamaNapuvvaM uvahimuhapattiM pehiya khamAsamaNadugeNa uvahiM saMdisAviya vatthakaMbalAi paDilehei, tao posahasAlaM jayaNAe pamajjiya, kajjayaM uddhariya, pariThThaviya, iriyaM paDikkamiya gamaNAgamaNamAloiya khamAsamaNapuvvaM maMDalIe sAhu vva sajjhAyaM krei| __tao paDhai guNai potthayaM vA vAei, jAva pauNaporisI, tao khamAsamaNapuvvaM puttiM pehiya taheva sajjhAyai, jAva kAlavelA, jaya devA vaMdiyavvA huti, to AvassiyApuvvaM cejhyahare deve vaMdai, jai pAraNai to paccakkhANe puNNe khamAsamaNapuvvaM putti pehiya khamAsamaNaM dAuM bhaNai - ___ "pArAvahaM porisI purimaDDo vA cauAhAra kao tihAra kao Asi, nivvIeNaM AyaMbileNaM egAsaNeNaM pANAhAreNa vA jA kAi velA tIe / ___tao deve vaMdia sajjhAyaM kariya niyagihe gaMtuM jai hatthasayAo bAhiM to iriyaM paDikkamiya AgamaNamAloiya ahAsaMbhavaM atihisaMvibhAgavayaM phAsiya niccale AsaNe uvavisiya hatthe pAe muhaM ca paDilehittA namukkAraM bhaNiya phAsuyamarattaduTTho jimei / posahasAlAe vA puvvasaMdiTThaniyasayaNehiM ANiyaM, no bhikkhaM hiMDai / tao posahasAlAe gaMtuM iriyaM paDikkamiya deve vaMdiya vaMdaNaM dAuM tihArassa cauhArassa vA paccakkhAi, jai sarIraciMtAe aTTho to AvassiyaM kariya sAhu vva uvautto nijjIve thaMDile gaMtuM vihiNA uccArapAsavaNaM vosiriya soyaM kariya posahasAlAe AgaMtuM iriyaM paDikkamiya khamAsamaNapuvvaM bhaNai-icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! gamAgamaNa Aloyau ! icchaM vasati huMtA AvasI karI avaradakkhiNadisi jAiu disAloaM kariya aNujANaha jassuggaha tti bhaNiya, saMDAsae thaMDilaM ca pamajjia, uccArapAsavaNaM vosiriya, nisIhiyaM kariya, posahasAlAe paviTThA, AvaMtajaMtehiM jaM khaMDiaMjaM virAhiaM tassa micchA mi dukkddN'| tao sajjhAyaM kareti jAva pacchimapaharo, tao khamAsamaNapuvvaM paDilehaNaM karemi, bIyakhamAsamaNeNa posahasAlaM pamajjemi tti bhaNiya sAvao puttiM pAuMchaNagaM ca 1. 'ha-mu0 / P.L.C. zrAddhavidhivRttAvapi haM-iti pAThaH / / 2. karemi-L.P.C. / karei-iti zrAddhavidhivRttau pAThaH // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162] [dharmasaMgraha:-dvitIyo'dhikAraH pahiraNagaM pehei, sAviyA puNa puttiM pAuMchaNagaM sADiaM kaMcugamuttarIyaM ca pehei, tao ThavaNAyariyaM ca pehiya, posahasAlaM pamajjiya khamAsamaNapuvvaM uvahimuhapattiM pehiya khamAsamaNeNa maMDalIe jANuTThio sajjhAyaM kariya vaMdaNaM dAuM paccakkhANaM kariya khamAsamaNadugeNa uvahiM saMdisAviya vatthakaMbale paDilehiya sajjhAyaM karei / jo puNa abhattaTThI so savvovahiaMte pahiraNagaM, sAviyA puNa gosi vva uvahiM paDilehei, kAlavelAe puNa khamAsamaNapuvvaM sajjhAe aMto bahiM ca bArasa bArasa kAiya uccArabhUmIo pehei / yataH "bArasa bArasa tinni a, kaaiauccaarkaalbhuumiio| aMto bahiM ca ahiAse, aNahiAseNa paDilehA" ||1||[up.maa./375 ] sthApanA vaDInIti saMthArAnaiM samIpi laghunIti AgADhe Asanne uccAre pAsavaNe aNahiyAse 1 AgADhe Asanne pAsavaNe aNahiyAse 1 AgADhe majjhe uccAre pAsavaNe aNahiyAse 2 AgADhe majjhe pAsavaNe aNahiyAse 2 AgADhe dUre uccAre pAsavaNe aNahiyAse 3 AgADhe dUre pAsavaNe aNahiyAse 3 upAzrayanAM bAra mAMhilaiM pAsaiM AgADhe Asanne uccAre pAsavaNe ahiyAse 1 AgADhe Asanne pAsavaNe ahiyAse 1 AgADhe majjhe uccAre pAsavaNe ahiyAse 2 AgADhe majjhe pAsavaNe ahiyAse 2 AgADhe dUre uccAre pAsavaNe ahiyAse 3 AgADhe dUre pAsavaNe ahiyAse 3 upAzrayadvAra bAhiralaiM pAsaiM aNAgADhe Asanne uccAre pAsavaNe aNahiyAse 1 aNAgADhe Asanne pAsavaNe aNahiyAse 1 aNAgADhe majjhe uccAre pAsavaNe aNahiyAse 2 aNAgADhe majjhe pAsavaNe aNahiyAse 2 aNAgADhe dUre uccAre pAsavaNe aNahiyAse 3 aNAgADhe dUre pAsavaNe aNahiyAse 3 sthaNDilasthAne aNAgADhe Asanne uccAre pAsavaNe ahiyAse 1 aNAgADhe Asanne pAsavaNe ahiyAse 1 aNAgADhe majjhe uccAre pAsavaNe ahiyAse 2 aNAgADhe majjhe pAsavaNe ahiyAse 2 aNAgADhe dUre uccAre pAsavaNe ahiyAse 3 aNAgADhe dUre pAsavaNe ahiyAse 3 1. sijjAe-L.P. zrAddhavidhivRttau ca / sajjAe-C. / / 2. ca-mu0 nAsti | L.P.C. upadezamAlAyAmapi asti / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyazikSAvratasvarUpam-zlo0 39 // ] [163 tao paDikkamaNaM kariya sai saMbhave sAhUNaM vissAmaNA khamAsamaNaM dAUNa sajjhAyaM karei / jAva porisI, tao khamAsamaNapuvvaM bhaNai -icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! bahupaDipunnA porisI rAIsaMthArae ThAmi, tao deve vaMdiya sarIraciMtaM sohiya savvaM bAhiruvahiM pehiya jANuvariM saMthAruttarapaTTe meliya jao pAe bhUmi pamajjiya saNiyaM saMtharai, tao vAmapAeNa saMthAraM saMghaTTiya puttiM pehiya nisIhI 3 namo khamAsamaNANaM aNujANaha jiTThijja tti bhaNaMto saMthArae uvavisiya namukkAratiaM tinni vAre sAmAiyaM kaDDiya - "aNujANaha paramagurU, guruguNarayaNehiM maMDiyasarIrA / bahupaDipunnA porisI, rAIsaMthArae ThAmi ||1||[sN.po.] aNujANaha saMthAraM, bAhuvahANeNa vAmapAseNaM / kukkuDipAyapasAraNa, ataraMta pamajjae bhUmiM // 2 // [ o.ni./205] saMkoiyasaMDAsA, uvvada'te ya kAyapaDilehA / davvAi uvaogaM, UsAsaniraMbhaNA''loe ||3||[o.ni./206] jai me hujja pamAo, imassa dehassa imAi rayaNIe / AhAramuvahi dehaM, savvaM tiviheNa vosiriyaM" ||4||[sN.po.] cattAri maMgalamiccAi bhAvaNA bhAviya namukkAraM samaraMto raoharaNAiNA sarIragaM saMthAragassuvaribhAgaM ca pamajjiya vAmapAseNa bAhavahANeNa suyai / jai sarIraciMtAe aTTho saMthAragaM anneNa saMghaTTAviya AvassiyaM kariya puvvapehiyathaMDile kAiaM vosiriya iriyaM paDikkamiya gamaNAgamaNamAloia jahanneNa vi tinni gAhAo sajjhAiya namukkAraM samaraMto taheva suyai / pacchimajAme iriyaM paDikkamiya kusumiNadusumiNakAussaggaM ciivaMdaNaM ca kAuM AyariyAi vaMdiya sajjhAyaM karei, jAva paDikkamaNavelA, tao puvvaM va paDikkamaNAi jAva maMDalIe sajjhAaM karia jai posaha pAriukAmo to khamAsamaNaM dAuM bhaNai - 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! muhupattiM paDilehemi' gurU bhaNai 'paDilehaha' tao puttiM pehiya khamAsamaNaM dAuM bhaNai 'icchAkAreNa saMdisaha posaha pArau ? gurU bhaNai 'paNo vikAyavvaM' bIyakhamAsamaNeNaM bhaNaDa 'posaha pArio' garU bhaNaDa 'Ayaro na muttavyo' tao uddhaTThio namukkAraM bhaNiya jANuThio bhUmiThiyasiro bhaNai - 1. jiTTajja tti-mu0 zrAddhavidhivRttau ca pa0 154 / jiTThija tti-C. || jiTThijja tti-P.L. || 2. kAyavvaM (vvo)-mu0 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "sAgaracaMdo kAmo, caMdavaDiso sudaMsaNo dhanno / jesiM posahapaDimA, akhaMDiA jIviyaMte vi // 1 // dhannA salAhaNijjA, sulasA ANaMda kAmadevA ya / jesi pasaMsai bhayavaM, daDhavvayaM taM (daDhavvayattaM) mahAvIro // 2 // posahavidhiM lIdhau vidhiM pArio vidhi karatAM jai kAMI avidhikhaMDanavirAdhana mani vacani kAyAiM tassa micchA mi dukkaDaM" - evaM sAmAiaMpi, navaraM"sAAiyavayajutto, jAva maNe hoi niymsNjutto| chiMdai asuhaM kammaM, sAmAia jattiA vArA // 1 // chaumattho mUDhamANo, kittiamittaM ca saMbharai jiivo| jaM ca na sumarAmi ahaM, micchA mi dukkaDaM tassa // 2 // sAmAiaposahasuTThiassa jIvassa jAi jo kaalo| so saphalo bodhavvo, seso saMsAraphalaheU" // 3 // tao sAmAyika vidhaiM lidhau iccAI bhaNai, evaM divasaposahaM pi, navaraM 'jAva divasaM pajjuvAsAmi' tti bhaNai, devasiAipaDikkamaNe kae pAreuM kappai / rAtripoSadhamapyevaM, navaraM majjhaNhAo parao jAva divasassa aMtomuhutto tAva ghippai, tahA 'divasasesaM rattiM pajjuvAsAmi' tti bhaNai, posahapAraNae sAhusaMbhave niyamA atihisaMvibhAgavayaM phAsiyaM paareyvvN"|| __atra ca parvacatuSTayIti tasyAmavazyakarttavyatvopadarzanArthamuktA, na tu tasyAmeveti niyamadarzanAya, "savvesu kAlapavvesu , pasattho jiNamae tahA jogo / aTThamicauddasIsuM , niameNa havijja posahio" // tti AvazyakacUAdau [bhA.2 pa0 304] tathAdarzanAt / 1. daDhavvayaM taM(daDhavvayattaM)-mu0 / daDhavvayaM taM-L.C.P. | daDhavvayattaM-iti zrAddhavidhivRttau pa0 155 // 2. L.P.C. / posahavidhe lIdhau vidhe pArio-mu0 / posahavidhiiM liaM vidhiiM pAriyaM-iti zrAddhavidhivRttau pa0 155 // 3. mane vacane-mu0 / L.P.C. zrAddhavidhivRttAvapi [pa0 155] mani vacani-iti // 4. jaM ca (na)-mu0 C. I P.L. zrAddhavidhivRttAvapi jaM ca na-iti / / 5. vidhi lidhauL. / vidhai liuM-P. / vidhi liaM-iti zrAddhavidhivRttau pa0 155 // 6. divasaM sesaM-mu0 / divaM sesaM C. I L.P. zrAddhavidhivRttAvapi [4.155] divasasesaM-iti / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthazikSAvratasvarUpam-zlo0 40 // ] [165 na ca "cAudasaTThamuddiTTapuNNimAsIsu paDipuNNaM posahaM aNupAlemANA"[ ] iti sUtrakRdaGgAdau zrAvakavarNanAdhikArIyAkSaradarzanAdaSTamyAdiparvasveva poSadhaH kAryo na zeSadivaseSviti vAcyam / vipAkazrutAGge subAhukumArakRtapauSadhatrayAbhidhAnAt / tathA ca sUtram - "tae NaM se subAhukumAre annayA kayAi cAuddasaTThamuTThipuNNamAsIsu jAva posahasAlAe posahie aTThamabhattie posahaM paDijAgaramANo viharai'' [ vipA. zruta. 2, adhya. 1 pR. 638] tti / etadvataphalaM tvevamuktam - "kaMcaNamaNisovANaM, thaMbhasahassussiaM suvaNNatalaM / jo kArija jiNaharaM, tao vi tavasaMjamo ahio" ||1||[sN.pr.shraa./130] ekasmin sAmAyike muhUrttamAtre "bANavaI koDIo0" [ sambodhapra.zrA./115] itigAthayA prAguktalAbhaH / sa triMzanmuhUrtamAne'horAtrapoSadhe triMzadguNo bAdaravRttyA / sa cAyam - "sattattari satta sayA, satahattari shslkkhkoddiio| sagavIsaM koDIsayA, navabhAgA satta paliassa" // 1 // [saM.pra.zrA./134] aGkato'pi 127777777777: etAvatpalyAyurbandha ekasmin poSadhe // 39 / / iti pratipAditaM tRtIyaM zikSApadavratam / atha caturthaM tadAha - AhAravastrapAtrAdeH, pradAnamatithecdA / udIritaM tadatithisaMvibhAgavataM jinaiH // 40 // atithiH -tithiparvAdilaukikavyavahAraparivarjako bhojanakAlopasthAyI bhikSuvizeSaH / uktaM ca - "tithiparvotsavAH sarve, tyaktA yena mahAtmanA / atithiM taM vijAnIyAt , zeSamabhyAgataM viduH" // 1 // [ ] iti / zrAvakasya sAdhureveti / tasyAtitheH sAdhoH 'mudA' harSeNa gurutvabhaktyatizayena na tvanukampAdinetyarthaH 'pradAnaM' prakarSeNa manovAkkAyazuddhyA dAnaM -vizrANanaM kasya ? AhAra-vastra-pAtrAdeH' tatrAhAro'zanAdi: caturvidhaH, vastraM pratItam / kambalo vA, pAtraM 1. 7777777777860 / 4deg iti sambodhaprakaraNe // 2. kambala-L. // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH patadgrahAdi, AdizabdAt vasati - pITha - phalaka- zayyA - saMstArakAdigrahaNam / anena hiraNyAdidAnaniSedhaH / teSAM yateranadhikAritvAt / 'tadatithisaMvibhAgavrataM' 'jinaiH ' arhadbhiH 'udIritaM' pratipAditam / tatra atitheH -uktalakSaNasya saGgataH - AdhAkarmAdidvicatvAriMzaddoSarahito viziSTo bhAgo -vibhAgaH pazcAtkarmAdidoSaparihArAyAMzadAnarUpo'tithisaMvibhAgastadrUpaM vratam - atithisaMvibhAgavratam / AhArAdInAM ca nyAyArjitAnAM prAsukaiSaNIyAnAM kalpanIyAnAM ca deza-kAla-zraddhA-satkAra-kramapUrvakamAtmAnugrahabuddhyA yatibhyo dAnamityarthaH / tatra zAlyAdiniSpattibhAgo deza: 1, subhikSa- durbhikSAdiH kAlaH 2, vizuddhazcittapariNAmaH zraddhA 3, abhyutthAnAsanadAnavandanAnuvrajanAdiH satkAraH 4, yathAsambhavaM pAkasya peyAdiparipATyA pradAnaM kramaH 5, tatpUrvakaM dezakAlAdyaucityenetyarthaH / yadUcuH "nAyAgayANaM kappaNijjANaM annapANAINaM davvANaM desa-kAla-saddhAsakkArakamajuaM parAe bhattIe AyANuggahabuddhIe saMjayANaM dANaM atihisaMvibhAgo" [ ] / anUditaM caitat zrIhemasUribhiH - "prAyaH zuddhaistrividhavidhinA prAsukaireSaNIyaiH, kalpaprAyaiH svayamupahitairvastubhiH pAnakAdyaiH / kAle prAptAn sadanamasamazraddhayA sAdhuvargAn, dhanyAH kecit paramavihitA hanta sanmAnayanti // 1 // [ yo.zA.vR. ] azanamakhilaM khAdyaM svAdyaM bhavedatha pAnakaM, yatijanahitaM vastraM pAtraM sakambala - proJchanam / vasati - phalakaprakhyaM mukhyaM caritravivarddhanaM, nijakamanasaH prItyAdhAyi pradeyamupAsakaiH " // 2 // [ yo.zA.vR. ] - 1. degparihArAyAzadeg mu0 / L.P.C. yogazAstravRttAvapi [pa0 495] parihArAyAMzadeg iti / / 2. nayAgayANaM L.P.C. / AvazyakasUtre [hAribhadrIyavRttiH pa0 837] yogazAstravRttau, [pa0 496] canAyAgayANaM-iti pAThaH 'nyAyAgatAnAmiti nyAya: dvija-kSatriya - viTa- zUdrANAM svavRttyanuSThAnam.... tena tAdRzena nyAyenAgatAnAM prAptAnAm,......iti AvazyakahAribhadryAM vRttau pa0 837 // / 3. 'Na-mu0 C. I L.P. yogazAstravRttyAdaudeg Na iti // 4. kalpyaprAyaiH - iti yogazAstravRttau pa0 496 // 5. saMmAnayanti iti yogazAstravRttau pa0 496 // 6. pAtakaM - P.C. II 7. sakambalaprocchanaM-mu0 / / D:\new/d-1.pm5\ 3rd proof
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthazikSAvratasvarUpam-- zlo0 40 // ] tathA-'sAhUNa kappaNijjaM, jaM na vi dinnaM kaMhiMci kiMci tahiM / dhIrA jahuttakArI, susAvagA taM na bhuMjanti // 3 // vasahI-sayaNA''saNa-bhattapANabhesajjavatthapAyAI / jai vi na pajjattadhaNo, thovA vi hu thovayaM dijjA" // 4 // [ upadezamAlA 239 - 240, sambodhapra. zrAvaka vratA. 139 - 140 ] vAcakamukhyastvAha - "kiJcit zuddhaM kalpyamakalpyaM syAt syAdakalpyamapi kalpyam / piNDaH zayyA vastraM, pAtraM vA bheSajAdyaM vA // 1 // [ praza. ra. / 146 ] [ 167 dezaM kAlaM puruSamavasthAmupayogazuddhipariNAmAn / prasamIkSya bhavati kalpyaM, naikAntAt kalpate kalpyam" // 2 // [ praza.ra./ 147] nanu yathA zAstre AhAradAtAraH zrUyante, na tathA vastrAdidAtAraH, na ca vastrAdidAnasya phalaM zrUyate, tanna vastrAdidAnaM yuktam / naivam, bhagavatyAdau vastrAdidAnasya sAkSAduktatvAt / yathA - "samaNe niggaMthe phAsuyaesaNijjeNaM asaNa- pANa- khAima - sAimeNaM vattha - paDiggahakaMbala - pAyapuMchaNeNaM pIDha - phalaga - sijjA - saMthAraeNaM paDilA bhemANe viharati " [ bhagavatIsUtre ] ityAhAravatsaMyamAdhArazarIropakArakatvAdvastrAdayo'pi sAdhubhyo deyAH / [ yogazAstravRttiH 3/87 pa0 496-8 ] saMyamopakAritvaM ca vastrAdInAM yathopapadyate tathA yatidharmAdhikAre vakSyate / Iha vRddhoktA sAmAcArI - zrAvakeNa poSadhaM pArayatA niyamAt sAdhubhyo datvA bhoktavyam, katham ? yadA bhojanakAlo bhavati, tadA''tmano vibhUSAM kRtvA pratizrayaM ca gatvA sAdhUnnimantrayate, 'bhikSAM gRhNIta' iti sAdhUnAM ca taM prati kA pratipattiH ? ucyate, tadaikaH paTalamanyo mukhAnantakamaparo bhAjanaM pratyupekSate, mA'ntarAyadoSAH sthApanAdoSA vAbhUvanniti / 1. kahiM pi-iti sambodhaprakaraNe // 2. pANanesajja0 mu0 / P. C. sambodhaprakaraNa-yogazAstravRttyorapi 'pANabhesajja' iti // 3. pattA- iti sambodhaprakaraNe // / 4. syAt - mu0 nAsti // 5. tulAAvazyakacUrNiH pa0 305 -6, AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 837, paJcAzakavRttiH pa0 27, zrAvakaprajJaptivRttiH gA0 326, yogazAstravRtti: 3 / 87 0 502 - 3 // 6. pratyavekSate - iti yogazAstravRttau pa0 503 / / 7. vA'bhUvanniti - mu0 / P. C. yogazAstravRttAvapi vA bhUvanniti // D:\new/d-1.pm5\ 3rd proof
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 ] [ dharmasaMgrahaH - dvitIyo'dhikAraH sa ca yadi prathamAyAM pauruSyAM nimantrayate, asti ca namaskArasahitapratyAkhyAnI tatastad gRhyate, atha nAstyasau tadA na gRhyate / yatastadboDhavyaM bhavati, yadi punarghanaM laget tadA gRhyate saMsthApyate ca / yo vA udghATapauruSyAM pArayati pAraNakavAnanyo vA, tasmai tad dIyate / pazcAt tena zrAvakeNa saMsaMghATako vrajati, eko na varttate preSayitum, sAdhU purataH zrAvakastu mArge (mArgato) gacchati / tato'sau gRhaM nItvA tAvAsanenopanimantrayate / yadi nivizete tadA bhavyam, atha na nivizete tathApi vinayaH prayukto bhavati / tato'sau bhaktaM pAnaM ca svayameva dadAti, bhAjanaM vA dhArayati, sthita eva vA''ste yAvad dIyate / sAdhU api pazcAtkarmaparihArArthaM sAvazeSaM gRhNIta: tato vanditvA visarjayati, anugacchati ca katicitpadAni, tataH svayaM bhuGkte / yadi punastatra grAmAdau sAdhavo na bhavanti tadA bhojanavelAyAM dvArAvalokanaM karoti, vizuddhabhAvena ca cintayati-yadi sAdhavo'bhaviSyan tadA nistArito'bhaviSyamiti / eSa poSadhapAraNake vidhiH / anyadA tu datvA bhuGkte bhuktvA vA dadAtIti / umAsvAtivAcakaviracitazrAvakaprajJaptau tu atithizabdena sAdhvAdayazcatvAro gRhItA:, tatasteSAM saMvibhAgaH kArya ityuktaM / tathA ca tatpAThaH " atithisaMvibhAgo nAma atithayaH sAdhavaH sAdhvyaH zrAvakAH zrAvikAzca, eteSu gRhamupAgateSu bhaktyA'bhyutthAnAsanapAdapramArjananamaskArAdibhirarcayitvA yathAvibhavazakti annapAnavastrauSadhAlayAdipradAnena saMvibhAgaH kAryaH" [ zrA.pra. ] iti / - etadvratArAdhanAyaiva pratyahaM zrAvakeNa "phAsueNaM esaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthapaDiggahakaMbalapAyapuMcheNeNaM poDhaphalagasijjAsaMthAreNaM osahabhesajjeNaM bhayavaM ! aNuggaho kAyavvo" [ ] ityAdinA gurUNAM nimantraNaM kriyate / etadvrataphalaM ca divyabhogasamRddhisAmrAjya-tIrthakRtpadAdi zrIzAlibhadra - mUladevAdyantArhadAdInAmiva sarvaM prasiddham / pAramyaryeNa mokSo'pi phalamasti / vaiparItye tu dAsyadaurgatyAdyapIti / I abhihitaM caturthaM zikSApadavratam, tadabhidhAne ca pratipAditAni sasamyaktvAni dvAdaza zrAvakavratAni / tAni ca vizeSato gRhidharma iti yojitameva // 40 // atha taccheSamaticArarakSaNalakSaNaM vizeSato gRhidharmaM prastauti - eSAM niraticArANAM, pAlanaM zuddhabhAvataH / paJca paJcAticArAzca, samyaktve ca prativrate // 41 // 1. samaM saMghATako-iti yogazAstravRttau pa0 503 // 2. mArge L.P. C. / mArgato - iti yogazAstravRttau pa0 503 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ aticArasvarUpam-zlo0 41 // ] [169 ___ 'eSAM' samyaktvasahitadvAdazavratAnAM kIdRzAnAm ? 'niraticArANAm' aticArA dezabhaGgahetavaH Atmano'zubhAH pariNAmavizeSAH / nirgatA aticArA yebhyasteSAM aticArarahitAnAmityarthaH, 'zuddhabhAvataH' zuddhaH -atikliSTamithyAtvAdikarmodayakalaGkapaGkarahitatvena nirmalo bhAvaH -kSAyopazamikalakSaNa: AtmapariNAmastaddhetubhUtena pAlanaM' dhAraNaM vizeSato gRhidharmo bhavatIti pUrveNAnvayaH / niraticArANAmeSAM pAlanamityuktamityaticArajJAnasyAvazyakatvAt tAnevAha -'paJca paJca' iti aticArA uktasvarUpAH paJca paJca bhavanti / vIpsAyAM dvitvam , kutra? 'samyaktve' pUrvoktasvarUpe 'ca' puna: 'prativrate' vIpsAyAmavyayIbhAvastato vrate vrata ityarthaH / nenu sarvaviratAvevAticArA bhavanti, saMjvalanodaya eva teSAmabhidhAnAt / yadAha - "savve vi a aiArA, saMjalaNANaM tu udayao huNti| mUlachijjaM puNa hoi, bArasaNhaM kasAyANaM" ||1||[aav.ni.112, paMcA.17/50] saMjvalanodayazca sarvaviratAnAmeva samyagadRSTidezaviratAnAM ta apratyAkhyAna-pratyAkhyAnAvaraNodaya iti na samyaktve dezaviratau cAticArasambhavaH / yujyate caitad , alpIyatvAd dezavirateH, kunthuzarIre vraNAdyasambhavAt / tathAhi -prathamANuvrate sthUlaM saMkalpaM niraparAdhaM dvividhaM trividhenetyAdivikalpairvizeSitatvenAtisUkSmatAM gate dezAbhAvAt kathaM dezavirAdhanArUpA aticArAH syuH ?, ata: sarvanAza eva tasyopayujyate, mahAvrateSu tu te sambhavanti, mahattvAdeva, hastizarIre vraNapaTTabandhAdivaditi / ___ ucyate -samyaktve dezaviratau cAticArA na sambhavantItyasaGgatam , upAsakadazAdiSu prativratamaticArapaJcakAbhidhAnAt / 'savvevi a aiArA' iti ca sarvaviratimevAzritya, na tu samyaktvadezaviratI, yataH "savve vi a aiArA" ityAdi gAthAyA evaM vyAkhyA, tathAhi - "saMjvalanAnAmudaye sarvaviratAvaticArA bhavanti / zeSANAmudaye tu mUlacchedyameva tasyAm" iti evaM ca na dezaviratAvaticArAbhAvaH / yadapyadhikRtagAthApazcAddha prakArAntareNa vyAkhyAyate yathA -mUlacchedaH sarvavirateH tRtIyAnAmudaye, dezaviratedvitIyAnAm , samyaktvasya prathamAnAmiti / tenApi dezaviratyAdau nAticArAbhAvastathAhi -yathA saMjvalanodaye sarvaviratiravApyate, tatrAticArazca bhavanti / evaM 1. caH-mu0 // 2. tulA-paJcAzakavRttiH pa0 8-9, yogazAstravRttiH 3 / 89 pa0 518-9 // 3. sthUlasaMkalpaniraparAdhadvividhaM-iti yogazAstravRttau pa0519 / / 4. draSTavyam adhyayana 1 / suu07|| 5. L.P. I tathAha-mu0 C. // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: pratyAkhyAnAvaraNodaye dezaviratistadaticArAzca / apratyAkhyAnodaye samyaktvaM tadaticArAzca bhavantu / nyAyasya samAnatvAt / vicitro hyudayaH kaSAyANAm , tato'sau guNalAbhasyApratibandhakastadaticArANAM ca nimittaM bhavati, saMjvalanodayavaditi / / ___anye punarAhuH "samyaktvadezaviratyaticArAH krameNa prathama-dvitIyakaSAyodayAdbhavanti / vicitro hi tadudayo dezataH sarvatazca virAdhanAyA heturbhavatIti / yazca kunthudRSTAnto'sAvasaGgata eva, dRSTAntAntarabAdhitatvAt tasya / tathAhi -hastino'tilaghurmanuSyastasya ca vraNAdiH sambhavatyeveti / yaccocyate -anantAnubandhyAdikaSAyadvAdazakasya sarvaghAtitvenAbhidhAnAt tadudaye samyaktvAdInAM bhaGga eveti / tadayuktam , sarvaviratyapekSayaiva sarvaghAtitvena tasya zatakacUrNI vyAkhyAtatvAt / na tu samyaktvAdyapekSAmiti / tathAhi tadvAkyam - ___ "bhagavayAppaNIyaM paMcamahavvayamaiaM aTThArasasIlaMgasahassakaliyaM cArittaM ghAyaMti tti savvaghAiNo"[za.cU.] tti // 41 // tadevaM samyaktve dezaviratau cA'ticArasambhavo'stIti pratipattavyam , tatra samyaktve prathamaM tAnAha paJcAticArAH samyaktve, heyAH zaGkana-kAGkSaNe / vicikitsA kudRSTInAM, prazaMsA taizca saMstavaH // 42 // zaGkanaM ca kAGkSaNaM ceti dvandvastataste, vicikitsA, kudRSTInAM prazaMsA, taizca saMstavazceti paJcAticArAH 'samyaktve' samyaktvaviSaye 'heyAH' tyAjyAH / taMtra zaGkaraM zaGkA sandeha itiyAvat / tacca dezaviSayaM sarvaviSayaM c| tatra sarvaviSayam - asti nAsti vA dharma ityAdi, jinadharmaH satyo'satyo vetyAdi vA / dezaGkanaM tu - ekaikavastudharmagocaram , yathA'sti jIvaH paraM sarvagato'sarvagato vA, sapradezo'pradezo vA / pRthvyAdInAM kathaM sajIvatvam ? nigodAdayo vA kathaM ghaTante? ityaadi| dvidhApyarhaduktatattveSvapratyayarUpaM samyaktvadUSakam 1 / / ____kAGkSaNam -anyAnyadarzanagrahaH, tadapi dezaviSayaM sarvaviSayaM ca / sarvaviSayaM sarvapAkhaNDidharmAkAGkSArUpam , dezakAGkSaNaM tvekAdidarzanaviSayam , yathA sugatena bhikSUNAmaklezako dharma upadiSTaH snAnA-'nna-pAnA-''cchAdana-zayanIyAdiSu sukhAnubhavadvAreNa / yadAha - 1. vraNAdi-mu0 C. // 2. tulA-yogazAstravRttiH 2/17, pa0, 187 // 3. tulA-zrAddhapratikramaNavRttiH gA06 pa0 28, yogazAstravRttiH pa0 188 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvaticArasvarUpam-zlo0 42 // ] [171 "mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA, madhye bhaktaM pAnakaM cAparANhe / drAkSAkhaNDaM zarkarA cArddharAtre, mokSazcAnte zAkyasiMhena dRSTaH" ||1||[ss.s./148] etadapi ghaTamAnakameveti / tathA parivrAjaka-bhauta-brAhmaNAdayaH snAnAdiparAyaNA viSayAnupabhuJjAnA eva paraloke'pyabhISTasukhena yujyante iti sAdhIyAneSo dharma ityAdi, dRzyante hi mugdhabuddhayaH sthalanimnakSetrabhUbIjavApakakarSakavat dharmArthitayA sarvadarzanAnyArAdhayantaH / evaM ca kAGkSaNamapi paramArthato bhagavadarhatpraNItAgamAnAzvAsarUpaM samyaktvaM dUSayati 2 / vicikitsA cittaviplavaH, phalaM pratisandeha ityarthaH / sa ca satyapi yuktyAgamopapanne jinadharme'sya mahatastapa:klezasya sikatAkaNakavalavanniHsvAdasyAyatyAM phalasampadbhavitrI ? atha klezamAtramevedaM nirjarAphalavikalamiti ?, ubhayathApi hi kriyA dRzyante / saphalA niSphalAzca kRSIvalAdInAm / ata iyamapi tathA sambhAvyate iti, vicikitsApi bhagavadvacanAnAzvAsarUpatvAt samyaktvasya doSaH / iha dravya-guNaviSayAyAH zaGkAyAH kriyAviSayatvenAsyA bhedaH / yadvA vicikitsA sadAcAramunInAmapi malaviSayiNI nindA, yathA -asnAnena prasvedajalaklinnamalatvAd durgandhaviSaya iti / ko doSaH syAdyadi prAsukavAriNA aGgakSAlanaM kurvIranniti ? / iyamapi tattvato bhagavaddharmAnAzvAsarUpatvAt samyaktvasya doSaH 3 / ____ tathA kutsitA jinAgamaviparItatvAt dRSTidarzanaM yeSAM te kudRSTayo -mithyAdRSTayasteSAM - sarvajJapraNItadarzanavyatiriktAnAM zAkya-kapila-kaNAdA-'kSapAdAdipraNItamatavartinAm , pAkhaNDinAmityarthaH / prazaMsA-stutiH, 'puNyabhAja ete, sulabdhameSAM janma, dayAlava ete' ityAdikA / iyaM tu vyaktameva samyaktvadUSaNam / / taiH -kudRSTibhizcaikatra saMvAsAt parasparAlApAdijanitaparicayaH saMstavaH / ekatravAse hi tatprakriyAzravaNAt tatkriyAdarzanAcca dRDhasamyaktvasyApi dRSTibheda: saMbhAvyate, kimuta mandabuddhernavadharmasyeti tatsaMstavo'pi dUSaNam 5 / pAkhaNDinAM caughatastrINi zatAni triSaSTyadhikAni bhavanti / yata uktam - "asiisayaM kiriyANaM, akiriyavAINa hoi culsiiii| aNNANiya sattaTThI, veNaiyANaM ca battIsaM" // 1 // [ sUtra.ni.119/pra.sA.1188 ] 1. sA ca-iti yogazAstravattau // talA-tattvArthasiddhasenIyAvattiH 7 / 18 pa0 99 // 2. talAtattvArthasiddhasenIyAvRttiH 718 pa0 99 // 3. 'd durgandhavapuSa eta iti-iti yogazAstravRttau pa0 189 / / 4. tulA-AvazyakahAribhadrIyavRttiH p0816-7|| D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH iyamapi gAthA vineyajanAnugrahArthaM granthAntarapratibaddhA'pi lezato vyAkhyAyate - 'asiisayaM kiriyANaM' azItyuttaraM zataM kriyAvAdinAm , tatra na kartAraM vinA kriyA sambhavati, tAmAtmasamavAyinI vadanti ye tacchIlAzca te kriyAvAdinaH / te punarAtmAdyastitvapratipattilakSaNAH anenopAyenAzItyadhikazatasaGkhyA vijJeyAH / jIvA-'jIvA-''zravabandha-saMvara-nirjarA-puNyA-'puNya-mokSAkhyAn nava padArthAn viracayya paripATyA jIvapadArthasyAdhaH svaparabhedAvupanyasanIyau / tayoradho nityA-'nityabhedau / tayorapyadha: kAlezvarA''tma-niyatisvabhAvabhedAH paJca nyasanIyAH punazcetthaM vikalpAH karttavyAH -asti jIvaH svato nityaH kAlata ityeko vikalpaH / vikalpArthazcAyam -vidyate khalvayamAtmA svena rUpeNa nityazca kAlata: kAlavAdinaH / uktenaivAbhilApena dvitIyo vikalpa: IzvarakAraNinaH / tRtIyo vikalpaH AtmavAdinaH / "puruSa evedaM sarvam" [Rgveda 10/10/2] ityAdi / niyativAdinazcaturtho vikalpaH / paJcamavikalpaH svabhAvavAdinaH / evaM svata ityajahatA labdhAH paJca vikalpAH / parata ityanenApi paJcaiva labhyante / nityatvAparityAgena caite daza vikalpAH / evamanityatvenApi dazaiva / ekatra viMzatirjIvapadArthena labdhAH / ajIvAdiSvapyaSTasvevameva pratipadaM viMzatirvikalpAnAm , ato viMzatirnavaguNA zatamazItyuttaraM kriyAvAdinAmiti / ___ 'akiriyANaM ca bhavati culasIti'tti akriyAvAdinAM bhavati caturazItirbhedA iti / na hi kasyacidavasthitasya padArthasya kriyA samasti, tadbhAva evAvasthiterabhAvAdityevaMvAdino'kriyAvAdinaH / tathA cAhureke - "kSaNikAH sarvasaMskArA, asthitAnAM kutaH kriyA ? / bhUtiryeSAM kriyA saiva, kArakaM saiva cocyate" ||1||[ss.s./141] ityAdi / ete cAtmAdinAstitvapratipattilakSaNA amunopAyena caturazItirdraSTavyAH / eteSAM hi puNyA'puNyavarjitapadArthasaptakanyAsaH / tathaiva jIvasyAdhaH svaparavikalpabhedadvayopanyAsaH / asattvAdAtmano nityA-'nityabhedau na staH / kAlAdInAM tu paJcAnAM SaSThI yadRcchA nyasyate / pazcAdvikalpAbhilApaH -nAsti jIvaH svataH kAlata ityeko vikalpaH / evamIzvarAdibhirapi 1. tulA-nandIsUtramalayagirivRttiH pa0 213 B pravacanasAroddhAravRttiH gA0 1188 // 2. NAzca zatadeg L.P. I C. AvazyakahAribhadryAM vRttAvapi-zca-nAsti // 3. zloko'yaM-bodhicaryAvatAre pR0 376, tattvasaMgrahe pa0 11, bhagavatIsUtrasya abhayadevasUrivRttau 30 / 1, nandIsUtrasya malayagirivRttau pa0 215 A SaDdarzanasamuccayavRttyAdiSu uddhRto'sti / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 363 pAkhaNDibhedA:-zlo0 42 // ] [173 yadRcchAvasAnaiH, sarve ca SaD vikalpAH / tathA nAsti jIvaH parataH kAlata iti SaDeva vikalpAH / ekatra dvAdaza / evamajIvAdiSvapi SaTsu pratipadaM dvAdaza vikalpAH, ekatra sapta dvAdazaguNAzcaturazItirvikalpA nAstikAnAmiti / "aNNANiya sattaTThi tti" ajJAnikAnAM saptaSaSTirbhedA iti / tatra kutsitaM jJAnamajJAnam , tadeSAmastIti ajnyaanikaaH| nanvevaM laghutvAt prakramasya prAk bahuvrIhiNA bhavitavyam , tatazcAjJAnA iti syAt , naiSa doSaH, jJAnAntaramevAjJAnaM mithyAdarzanasahacaritvAt , tatazca jAtizabdatvAt gaurakharavadaraNyamityAdivadajJAnikatvamiti, athavA ajJAnena caranti tatprayojanA vA ajJAnikAH / asaMvittyakRtabandhavaiphalyAdipratipattilakSaNA amunopAyena saptaSaSTitivyAH -tatra jIvAdinavapadArthAn pUrvavat vyavasthApya paryante cotpattimupanyasyAdhaH sapta sadAdaya upanyasanIyAH, sattvamasattvam , sadasattvam , avAcyatvam , sadAvAcyatvam , asadavAcyatvam , sadasadavAcyatvamiti ca / ekaikasya jIvAdeH sapta sapta vikalpAH / ete navasaptakAH triSaSTiH / utpattestu catvAra evAdyA vikalpAstadyathA -sattvamasattvaM, sadasattvam , avAcyatvaM ceti, triSaSTimadhye kSiptAH saptaSaSTirbhavanti / ko jAnAti jIvaH san ? ityeko vikalpaH, jJAtena vA kim ?, evamasadAdayo'pi vAcyAH, utpattirapi kiM sato'sataH sadasato'vAcyasyeti, ko jAnAtItyetat ? na kazcidapItyabhiprAyaH / / "veNaiyANaM ca battIsaM ti" vainayikAnAM ca dvAtriMzabhedAH / vinayena caranti vinayo vA prayojanameSAmiti vainayikAH / ete cAnavadhRtaliGgAcArazAstravinayapratipattilakSaNA amunopAyena dvAtriMzadavagantavyAH -sura-nRpati-jJAti-yati-sthavirA-'vama-mAtR-pitRNAM pratyekaM kAyena vAcA manasA dAnena ca dezakAlopapannena vinayaH kAryaH ityete catvAro bhedAH surAdiSvaSTasu sthAneSvekatra melitA dvAtriMzaditi / sarvasaGkhyA punareteSAM trINi zatAni triSaSTyadhikAni / na caitat svamanISikAvyAkhyAnam / yasmAdanyairapyuktam - "AstikamatamAtmAdyA, nityAnityAtmakA nava padArthAH / kAla-niyati-svabhAvezvarA-''tmakRtAH svaparasaMsthAH // 1 // [ ] kAla-yadRcchA-niyatIzvara-svabhAvA-''tmatazcaturazItiH / nAstikavAdigaNamataM, na santi sapta svaparasaMsthA // 2 // [ ] 1. L.P.C. I 'sahacAritvAt-mu0 AvazyakahAribhadryAM vRttau [pa0 817] ca / / 2. tulApravacanasAroddhAravRttiH gA0 1201 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH ajJAnikavAdimataM, nava jIvAdIn sadAdi saptavidhaM / bhAvotpattiM sadasadvaitAvAcyaM ca ko vetti ? // 3 // [] vainayikamataM vinayazcetovAkkAyadAnataH kAryaH / sura-nRpati-yati-jJAti-sthavirA-'vama-mAtR-pitRSu sadA" // 4 // [ ] kRtaM prasaGgeneti // 42 // . AtmAdyastitvapratipattilakSaNAnAM kriyAvAdinAM 180 bhedayantram asti jIvaH | asatyajIvaH asti puNyam asti pApam | astyAzravaH asti saMvaraH asti nirjarA asti bandhaH asti mokSaH 20 / 40 / 60 100 120 / 140 | 160 / 180 svataH parataH | svataH parataH | svataH parataH |svataH parataH |svataH parataH | svataH parataH | svataH parataH | svataH parataH svataH parataH 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 nityo'nityaH nityo'nityaH nityo'nityaH nityo'nityaH nityo'nityaH | nityo'nityaH nityo'nityaH | nityo'nityaH nityo'nityaH kAlata: sva. kA.sva.ni. | kA.sva.ni. | kA.sva.ni. | kA.sva.ni. | kA.sva.ni. | kA.sva.ni. | kA.sva.ni. | kA.sva.ni. ni.I.A. | I.A. | I.A. | I.A. | I.A. | I.A. | I.A. | I.A. | I.A. AtmAdinAstitvapratilakSaNAnAmakriyAvAdinAM 84 bhedayantram atrAtmano'sattvAnnityA-'nityabhedau na staH / nAsti jIvaH / nAstyajIvaH nAstyAzravaH nAsti saMvara | nAsti nirjarA nAsti bandhaH nAsti mokSaH 24 48 60 84 svataH parataH svataH parataH svataH parataH | svataH parataH svataH parataH svataH parataH svataH parataH kAlataH sva.ni. | kA.sva.I.ni. kA.sva.I.ni. | kA.sva.I.ni. | kA.sva.I.ni. kA.sva.I.ni. kA.sva.I.ni. I.A.ya. A.ya. A.ya. | A.ya. / A.ya. A.ya. ko jAnAti? kiM vA jJAtenetipratipattilakSaNAnAmajJAnavAdinAM 67 bhedayantram ko jAnAti jIvaH| ko jAnAH jJAtena vA kiM? san 1 asan 2 | ko jAnA. ko jAnA. ko jAnA. ko jAnA. ko jAnA.| ko jAnA. ko jAnA. | ko jAnA. utpatti 70 sadasan 3 ajIvaH 14/puNyaM 21 | pApaM 28 AzravaM 35/saMvaraM 42] nirjarAm | bandhaM 56 | mokSaM 63 avAcyaH 4 49 jJA. asataH 2, sadvAcyaH 5 / san i.7 | san i.7 | san i.7 | san i.7 | san i.7 san i.7 | san i.7 sadasataH 3 asadvAcyaH 6 avAcyataH sadasadavAcyaH 7 | sataH 1, 1. P. / bhedayantrakam mu0 C. // 2. C.P. / bhedayantrakam-mu0 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 24 28 32 prathamavratAticArasvarUpam-zlo0 43 // ] [175 vinayapratipattilakSaNAnAM vinayavAdinAM 32 bhedayantram suravinayaH | nRpavinayaH | jJAtivi. | yativi. | sthaviravi. | avamavi. | mAtRvi. | pitRvinayaH 12 kAyena 1 vacasA 2 | kA.va.ma. kA.va.ma. kA.va.ma. | kA.va.ma. kA.va.ma. | kA.va.ma. | kAyena 1 vacasA 2 manasA 3 dA. 4 dA. 4 / dA. 4 | dA. 4 dA. 4 dA. 4 manasA 3 dAnena 4 dAnena 4 samyaktvasya pradarzitAH paJcAticArAH, atha prathamANuvratasya tAnAha - vadho bandhazchavicchedo'tibhArAropaNaM krudhaH / bhaktapAnavyavacchedo'ticArAH prathamavrate // 43 // krudha iti padaM sarvatra yojyate, tatra 'krudhaH' krodhAt vadho bandhaH chavicchedo'tibhArAropaNaM bhakta-pAna vyavacchedazcakAro gamya iti paJcAticArAH 'prathamavrate' AdyANuvrate jJeyA ityanvayaH / tatra 'vadhaH' catuSpadAdInAM laguDAdinA tADanam , sa ca svaputrAdInAmapi vinayagrahaNArthaM kriyate, ata uktaM -'krodhAditi' prabalakaSAyodayAd yo vadhaH sa prathamo'ticAra iti bhAvaH / ___ 'bandho' rajjvAdinA niyantraNam , so'pi putrAdInAM kriyata iti krudha iti saMbadhyate iti dvitIyo'ticAra: 2 / chaviH -zarIraM tvag vA tasyAcchedazchavicchedaH -karNa-nAsikA-galakambalapucchAdikarttanam , ayamapi krudha ityeva / tena pAdavalmIkopahatapAdasya putrAdestatkaraNe'pi nAtiprasaGga iti tRtIyo'ticAra: 3 / atizayito bhAro'tibhAro voDhumazakya itiyAvat , tasyAropaNaM -go-karabha-rAsabhamanuSyAdeH skandhe pRSThe zirasi vA sthApanam , ihApi krodhAt tadupalakSitalobhAdveti-yojyamiti caturtho'ticAraH / / bhaktam -azanamodanAdi, pAnaM-peyaM jalAdi, tayorvyavacchedo-niSedhaH, krudha eveti paJcamo'ticAra: 5 / atra cAyamAvazyakacUAdhukto vidhi: -vadho dvipadAnAM catuSpadAnAM vA syAt , 1. vyavacchedazca(ca)kAro-mu0 / vyavacchedazcakAro-C.P. // 2. tulA-yogazAstravRttiH 3/90, pravacanasAroddhAravRttiH bhA0 1 / pa0 189 / / 3. modakAdi-L. // 4. tulA-AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0819-20, AvazyakacUNiH pa0 284-5, tattvArthasiddhasenIyAvRttiH 7 / 20, pa0 103-4, D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH so'pi sArthako'narthako vA / tatrAnarthakastAvadvidhAtuM na yujyate / sArthakaH punarasau dvividhaH -sApekSo nirapekSazca / tatra nirapekSo nirdayatADanam , sa na karttavyaH / sApekSa punaH zrAvakeNAdita eva bhItaparSadA bhavitavyam , yadi punaH ko'pi na karoti vinayam , tadA taM marmANi muktvA latayA davarakeNa vA sakRd dvirvA tADayet 1 / / bandho'pi tathaiva, navaraM nirapekSo nizcalamatyarthaM ca bandhanam / sApekSo yo dAmagranthinA zithilena, yazca pradIpanAdiSu mocayituM chettuM vA zakyate / evaM catuSpadAnAM bandhaH / dvipadAnAmapi dAsa-dAsI-caura-pAradArikapramattaputrAdInAM yadi bandhaH tadA savikramaNA eva bandhanIyAH, rakSaNIyAzca, yathA'gnibhayAdiSu na vinazyanti, tathA dvipadacatuSpadAH zrAvakeNa ta eva saMgrahItavyA ye abaddhA evAsate 2 / / chavizchedo'pi tathaiva, navaraM nirapekSo hasta-pAda-karNa-nAsikAdi yannirdayaM chinatti, sApekSaH punargaDaM vA arurvA chindyAdvA dahedveti 3 / ___ tathA'tibhAro'pi nAropayitavyaH, pUrvameva hi dvipadAdivAhanena yA''jIvikA sA zrAvakeNa moktavyA, athAnyA sA na bhavet , tadA dvipado yaM bhAraM svayamutkSipati avatArayati ca taM vAhyate, catuSpadasya tu yathocitabhAraH kiJcidUnaH kriyate halazakaTAdiSu , punarucitavelAyAmasau mucyate / / __ tathA bhaktapAnavyavacchedo na kasyApi karttavyaH, tIkSNabubhukSo hyevaM sati mriyate, svabhojanavelAyAM tu jvaritAdIn vinA niyamata evAnyAn vidhRtAn bhojayitvA svayaM bhuJjIta / bhaktapAnaniSedho'pi sArthakA-'narthakabhedabhinno bandhavad draSTavyaH, navaraM sApekSo rogacikitsArthaM syAt , aparAdhakAriNi ca vAcaiva vaded-adya te bhojanAdi na dAsyate / zAntinimittaM copavAsAdi kArayet / kiM bahunA ? mUlaguNasyAhiMsAlakSaNasyAticAro yathA na bhavati tathA yatanIyam / ataH paDDakachAgotpattyAdikabahudoSahetuM mahiSyajAdisaGgrahaM ca dharmabinduvRttiH pa0 36-7, paJcAzakavRttiH pa010-11, navapadaprakaraNabRhadvRttiH pa0 102, yogazAstravRttiH 3 / 90 pa0 520-3, pravacanasAroddhAravRttiH gA0 274, pa0 190-2 // 1. pAradArika' yogazAstravRttau [pa0521] pravacanasAroddhAravRttau pa0 190 nAsti / / 2. athA'nyAsau na bhavet -iti yogazAstravRttau pa0 521 / athAsAvanyA na bhavet -iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 190 / / 3. mriyetaiti yogazAstravRttau pa0 522 / mriyetApi-iti-pravacanasAroddhAravRttau pa0 190 // 4. co(vo)pavAsAdi-mu0 / L.P.C. yogazAstra[pa0 522] pravacanasAroddhAra[pa0 191]vRttyorapicopavAsAdi iti // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamavratAticArasvarUpam-zlo0 43 // ] [177 varjayediti / nanu hiMsaiva zrAvakeNa pratyAkhyAtA, tato bandhAdikaraNe'pi na doSaH hiMsAviraterakhaNDitatvAt / atha bandhAdayo'pi pratyAkhyAtAstadA tatkaraNe vratabhaGga eva, viratikhaNDanAt / kiJca -bandhAdInAM pratyAkhyeyatve vrateyattA vizIryeta, prativratamaticArANAmAdhikyAditi / evaM ca na bandhAdInAmaticArateti / ucyate, satyam , hiMsaiva pratyAkhyAtA, na bandhAdayaH, kevalaM tatpratyAkhyAne'rthataste'pi pratyAkhyAtA draSTavyAH, hiMsopAyatvAt teSAm evaM cet ? tarhi vadhAdikaraNe vratabhaGga eva, nAticAro, niyamasyApAlanAt / maivam , yato dvividhaM vratam-antarvRttyA bahirvRtyA ca, tatra mArayAmItivikalpAbhAvena yadA kopAdyAvezAnnirapekSatayA vadhAdau pravarttate, na ca hiMsA bhavati, tadA nirdayatA-viratyanapekSapravRttatvenAntarvRttyA tasya bhaGgaH, hiMsAyA abhAvAcca bahirvRttyA pAlanamiti, dezasyaiva bhaJjanAdezasyaiva pAlanAdaticAravyapadezaH pravarttate / taduktam - "ne mArayAmItikRtavratasya, vinaiva mRtyuM ka ihAticAra: ? / nigadyate yaH kupito na vadhAdIn , karotyasau syAnniyamAnapekSaH // 1 // [ ] mRtyorabhAvAnniyamo'sti tasya, kopAd dayAhInatayA tu bhagnaH / dezasya bhaGgAdanupAlanAcca, pUjyA aticAramudAharanti" // 2 // [] yaccoktaM -"vrateyattA vizIryeta" [ ] iti, tadayuktam , vizuddhAhiMsAsadbhAve hi vadhAdInAmabhAva eva / tatsthitametat -bandhAdayo'ticArA eveti / yadvA'nAbhogasahasAkArAdinA'tikramAdinA vA sarvatrAticAratA jJeyA / tatrAnAbhogo'sAvadhAnatA sahasAkAro'vimRzyakAritvam / Ahuzca - "puvvaM apAsiUNaM, chUDhe pAyaMmi jaM puNo pAse / na ya tara niatteuM, pAyaM sahasAkaraNameaM" // 1 // [] atikramAdisvarUpaM ca-vratabhaGgAya kenacinnimantraNe kRte'pratiSedhAdatikramaH 1, gamanAdivyApAre tu vyatikramaH 2, krodhAdvadhabandhAdAvaticAra: 3, jIvahiMsAdau tvanAcAra: 4 / 1. nirdayatayA-mu0 / L.P. yogazAstra[pa0 522]pravacanasAroddhAra[pa0 191]vRttyorapi-nirdayatA iti pAThaH // 2. uddhRtamidam-upAzakadazAGgavRttau, paJcAzakavRttau pa0 10, dharmabinduvRttau pa0 37, yogazAstravRttau pa0 523, navapadaprakaraNabRhadvRttau pa0 103, pravacanasAroddhAravRttau pa0 191 // 3. syAnniyame'pekSaH-iti yogazAstrapravacanasAroddhAravRttyoH / / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH vadhAdigrahaNasya copalakSaNatvAt krodhAdinA hiMsAdihetumantra-tantrauSadha-prayogAdayo'nye'pyaticAratayA'tra vrate'vagantavyAH // 43 // atha dvitIyavratasyAticArAnAha - sahasAbhyAkhyAnaM mithyopadezo guhyabhASaNam / kUTalekhazca vizvastamantrabhedazca sUnRte // 44 // satyavrate paJcAticArAH jJeyAH / tatra sahasA-anAlocya 'abhyAkhyAnam ,asadoSAdhyAropaNaM yathA - 'caurastvaM pAradAriko vA' ityAdi / anye tvasya sthAne rahasyAbhyAkhyAnaM paThanti, vyAcakSate ca-raha:-ekAntastatra bhavaM rahasyam , rahasyonAbhyAkhyAnam -abhizaMsanamasadadhyAropaNaM rahasyAbhyAkhyAnama yathA vaddhAyai vakti 'ayaM te bharttA taruNyAmatiprasaktaH' taruNyai vakti 'ayaM te bhartA prauDhaceSTitAyAM madhyamavayasi prasaktaH' tathA 'ayaM kharakAmo mRdukAmaH' iti vA parihasati / tathA striyamabhyAkhyAti bhartuH purataH yathA -patnI te kathayati -evamayaM mAM rahasi kAmagardabhaH khalIkurute' athavA dampatyoH anyasya vA puMsaH striyo vA yena rAgaprakarSa utpadyate, tena tAdRzA rahasyenAnekaprakAreNAbhizaMsanaM hAsyakrIDAdinA, na tvabhinivezena, tathA sati vratabhaGga eva syAt / asyAsadoSAbhidhAnarUpatvena pratyAkhyAtatvAt / yadAha - "sahasabbhakkhANAI, jANaMto jai karejja to bhNgo| jai puNaNAbhogAIhiMto to hoi aiAro" // 1 // [] itthaM ca paropaghAtakamanAbhogAdinA'bhidhatte tadA saGklezAbhAvena vratAnapekSatvAbhAvAnna vratabhaGgaH, paropaghAtahetutvAcca bhaGga iti bhaGgA-'bhaGgarUpa: prathamo'ticAraH 1 / 'mithyopadezaH' asadupadezaH, pratipannasatyavratasya hi parapIDAkaraM vacanamasatyameva, tataH 1. "mantratantraprayogA' iti yogazAstra[523] pravacanasAroddhAra[pa0192]vRttyoH // 2. tulApaJcAzakavRttiH 4.11, yogazAstravRttiH pa0 524 // 3. "thulagassamusAvAyaveramaNassa paMca aiyArA jANiyavvA na samAyarivvA taMjahA -sahasA abbhakkhANe 1, rahasA abbhakkhANe 2, sadAramaMtabhee 3, mosovaese 4, kUDalehakaraNe 5" iti upAzakadazAGge adhyayana-1 / sU0..... / "mithyopadezarahasyAbhyAkhyAna-kUTalekhakriyA-nyAsApahAra-sAkAramantrabhedAH" iti tattvArtha sUtre 7 / 21 / "mithyopadeza-rahasyAbhyAkhyAna-kUTalekhakriyA-nyAsApahAra-svadAramantrabhedAH" iti dharmabindau 3 / 24 / dRzyatAM tattvArthasUtrasya siddhasenIyAvRttiH 7 / 21 pa0 105 // 4. athavA'haMpatyoH mu0 / L.P.C. yogazAstravRttAvapi pa0524 athavA dampatyo iti / / 5. striyA-iti yogazAstravRttau pa0524 // 6. tulA-dharmabinduTIkA pa0 38, paJcAzakaTIkA pa0 12, navapadaprakaraNabRhadvRttiH pa0 115 // 7. tulA-pravacanasAroddhAravRttiH gA0 275 pa0 192 // 8. tulA-tattvArthasUtrasya siddhasenIyAvRttiH 7 / 21 pR0 105 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyavratAticArasvarUpam-zlo0 44 // ] [179 pramAdAt parapIDAkaraNe upadeze'ticAro yathA -vAhyantAM kharoSTrAdayo, hanyantAM dasyava iti / yadvA yathA sthito'rthastathopadezaH sAdhIyAn , viparItastu ayathArthopadezo yathA -pareNa saMdehApannena pRSTe na tathopadezaH / yadvA vivAhe svayaM pareNa vA anyatarAbhisaMdhAnopAyopadezaH, ayaM ca yadyapi mRSA vAdayAmItyatra vrate bhaGga eva, na vadAmIti vratAntare na kiJcana, tathApi sahasAkArA'nAbhogAbhyAmatikramAdibhirvA mRSAvAde parapravarttanaM vratasyAticAraH / athavA vratasaMrakSaNabuddhyA paravRttAntakathanadvAreNa mRSopadezaM yacchato'ticAro'yaM, vratasApekSatvAnmRSAvAde parapravarttanAcca bhagnAbhagnarUpatvAd vratasyeti dvitIyo'ticAraH 2 / tathA 'guhyaM' guhanIyaM na sarvasmai yatkathanIyaM rAjAdikAryasambaddhaM tasyAnadhikRtenaivAkAreGgitAdibhitviA'nyasmai prakAzanaM guhyabhASaNam , yathA -ete hIdamidaM ca rAjaviruddhAdikaM mantrayante / athavA guhyabhASaNaM-paizUnyam , yathA -dvayoH prItau satyAmekasyAkArAdinopalabhyAbhiprAyamitarasya tathA kathayati yathA prItiH praNazyati / asyApyaticAratvaM rahasyAbhyAkhyAnavaddhAsyAdinaiveti tRtIyo'ticAra: 3 / tathA kUTam -asadbhUtaM tasya lekho-lekhanaM kUTalekhaH, anyasarUpAkSaramudrAkaraNam / etacca yadyapi 'kAyenAsatyAM vAcaM na vadAmi' ityasya, 'na vadAmi na vA vAdayAmI'tyasya vA vratasya bhaGga eva, tathApi sahasAkArA'nAbhogAdinA'tikramAdinA vA'ticAraH, athavA 'asatyamityasatyabhaNanaM mayA pratyAkhyAtam , idaM punarlekhanam' itibhAvanayA vratasApekSasyAticAra eveti caturthaH / / tathA vizvastA-vizvAsamupagatA ye mitra-kalatrAdayasteSAM mantro-mantraNam , tasya bhedaH-prakAzanam / tasyAnuvAdarUpatvena satyatvAdyadyapi nAticAratA ghaTate, tathApi mantritArthaprakAzanajanitalajjAdito mitra-kalatrAdermaraNAdisambhavena paramArthato'syAsatyatvAt kathaJcidbhaGgarUpatvenAticArataiva / guhyabhASaNe guhyamAkArAdinA vijJAyAnadhikRta 1. anyatarAtisaMdhAno iti yogazAstravRttau pa0 524 / "vaJcanaM tu pratAraNaM vyalIkamatisandhAnam" iti abhidhAnacintAmaNau zlo0 379 / "atisandhAnaM chalanam" iti tattvArthasUtrabhASyasya siddhasenagaNiviracitAyAM vRttau 7 / 21 pR0 105 / iti yogazAstraTippaNe pa0 524 // 2. dRzyatAM tattvArthasUtrasya siddhasenIyAvRttiH 7 / 21 pR0 106 // 3. tulA-pravacanasAroddhAravRttiH pa0 192 // 4. tulA-dharmabinduvRttiH pa0 38, paJcAzakavRttiH pa0 12, navapadaprakaraNabRhavRttiH pa0 115, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 193 / / 5. vratasavyapekSasyA iti yogazAstravRttauH pa0 526 / / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH evaM guhyaM prakAzayati, iha tu svayaM mantrayitvaiva mantraM bhinattItyanayorbheda iti paJcamo'ticAra: 5 // 44 // __ atha tRtIyavratAticArAnAha - stenAhRtagraha-stenaprayogau mAnaviplavaH / dviDrAjyagatirasteye, pratirUpeNa ca kriyA // 45 // 'stenAhRtagraha-stenaprayogau' 'mAnaviplavo' vyatyayo 'dvibhAjyagatiH''pratirUpeNa kriyA' ceti 'asteye' adattAdAnaviramaNarUpe tRtIyANuvrate prakaraNAt paJcAticArA jJeyA iti gamyam / tatra stenAH-caurAstairAhRtam-AnItaM kanaka-vastrAdi tasya grahaH-AdAnaM mUlyena mudhikayA vA sa stenAhRtagrahaH / stenAhRtaM hi kANakrayeNa mudhikayA vA pracchannaM gRhaMzcauro bhavati / yato nIti: "caurazcaurApako mantrI, bhedajJa kaannkkryii| annadaH sthAnadazceti, cauraH saptavidhaH smRtaH" // 1 // [ ] iti / tatazcauryakaraNAd vratabhaGgaH, vANijyameva mayA kriyate na cauriketyadhyavasAyena vratasApekSatvAccAbhaGga iti bhaGgA'bhaGgarUpaH prathamo'ticAraH 1 // ___tathA stenAnAM prayogaH -abhyanujJAnaM harata yUyamiti haraNakriyAyAM preraNetiyAvat / athavA stenopakaraNAni -kuzikA-katarikA-ghagharikAdIni, teSAmarpaNaM vikrayaNaM vA stenaprayogaH / atra ca yadyapi 'cauryaM na karomi na kArayAmi' ityevaMpratipannavratasya stenaprayogo vratabhaGga eva, tathApi 'kimadhunA yUyaM nirvyApArAstiSThata ? yadi vo bhaktAdi nAsti tadA'haM tad dadAmi, bhavadAnItamoSasya vA yadi vikrAyako na vidyate tadA'haM vikreSye' ityevaMvidhavacanaizcaurAn vyApArayata: svakalpanayA tadvyApAraNaM pariharato vratasApekSasyAsAvaticAra iti dvitIyo'ticAraH 2 / 1. mantrayitaiva iti yogazAstra [pa0 525] pravacanasAroddhAra [pa0 193] vRttyoH / / 2. mAnaviplavo dviD' L.P. / mAnavyatyayo dviD' C. // 3. tulA-yogazAstravRttiH 3 / 92 pa0 527, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 194 / / 4. grahaNazcauro-mu0 // 5. dRzyatAM tattvArthasUtrasya siddhasenIyAvRttiH 7 / 22, pa0 106 / tulA-paJcAzakaTIkA pa0 13, yogazAstravRttiH pa0 526, navapadaprakaraNabRhadvRttiH pa0 139, pravacanasAroddhAravRttiH pa0194 // 6. tiSThatha-iti dharmabindu [pa0 38] paJcAzaka[pa015]pravacanasAroddhAra[pa0 194]vRttiSu / 'kiM bhavanto nirvyApArAstiSThanti'-iti navapadaprakaraNabRhadvRttau pa0 139 / C. yogazAstravRttau ca tiSThata-iti / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyavratAticArasvarUpam-zlo0 45 // ] [181 tathA mIyate aneneti mAnaM -kuDavAdi palAdi hastAdi vA, tasya viplavoviparyAsaH anyathAkaraNaM hInAdhikatvamitiyAvat , hInamAnena dadAti adhikamAnena ca gRhNAtItyayamapi tattvatazcaura eva / yadAha - "laulyena kiJcitkalayA ca kiJcinmApena kiJcittulayA ca kiJcit / kiJcicca kiJcitta samAharantaH, pratyakSacaurA vaNijo bhavanti // 1 // [] adhIte yatkiJcittadapi muSituM grAhakajanaM, mRdu brUte yadvA tadapi vivazIkartumaparam / pradatte yatkiJcittadapi samupAdAtumadhikaM; prapaJco'yaM vRtterahaha gahanaH ko'pi vaNijAm ?" // 2 // [ ] na caivaM zrAvakasya yujyata iti tRtIyo'ticAraH 3 / tathA dviSoH -viruddhayo rAjJoriti gamyam , rAjyaM-niyamitabhUmi: kaTakaM vA, tatra gatiH -gamanaM dviDrAjyagatiH rAjJA'nanujJAte gamanamityarthaH / dviDrAjyagamanasya yadyapi svasvAminA'nanajJAtasya "sAmI jIvAdattaM. titthayareNaM taheva ya garUhiM"[navapadaprakaraNe gA0 38] ityadattAdAnalakSaNayogena tatkAriNAM ca cauryadaNDayogena adattAdAnarUpatvAd vratabhaGga eva / tathApi 'dviDrAjyagatiM kurvatA mayA vANijyameva kRtaM na cauryam' itibhAvanayA vratasApekSatvAlloke ca cauro'yamiti vyapadezAbhAvAdaticAratA / upalakSaNatvAd rAjaniSiddhavastugrahaNamapi tatheti caturtho'ticAra: 4 / __'caH' punaH pratirUpaM -sadRzam , vrIhINAM palaJjiH, ghRtasya vasA, tailasya mUtram , hiGgoH khadirAdiveSTazcaNakAdipiSTaM gundAdi vA, kuGkamasya kRtrimaMtat kusumbhAdi vA, maJjiSTAdezcitrakAdi, jAtyakarpUramaNimauktikasuvarNarUpyAdInAM kRtrimaM tat tadAdi, tena pratirUpeNa 'kriyA' vyavahAraH, vrIhyAdiSu palaJjyAdi prakSipya tattadvikrINIte, yadvA'pahRtAnAM gavAdInAM sazRGgANAmagnipakvakAliGgIphalasvedAdinA zRGgANyadhomukhAni praguNAni tiryagvalitAni vA yathAruci vidhAyAnyavidhatvamiva teSAmApAdya sukhena dhAraNavikrayAdi karotIti paJcamaH 5 / mAnaviplavaH pratirUpakriyA ca paravyaMsanena paradhanagrahaNarUpatvAd bhaGga eva, kevalaM 1. niyamitA bhUmiH-iti yogazAstravRttau pa0 527 // 2. palaJji-mu0 | C.P. yogazAstravRttAvapi palaJjiH-iti // 3. vidhayAnyatvamiva-iti yogazAstravRttau pa0 528 // 4. tulA-dharmabinduvRttiH pa0 38, paJcAzakavRttiH pa0 13, navapadaprakaraNabRhadvRttiH pa0 139, pravacanasAroddhAravRttiH bhA0 1 pa0 195 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182] [dharmasaMgraha:-dvitIyo'dhikAraH khAtrakhananAdikameva cauryaM prasiddha, mayA tu vaNikkalaiva kRtetibhAvanayA vratarakSaNodyatatvAdaticAra iti / ___athavA stenAhRtagrahAdayaH paJcApyamI vyaktacauryarUpA eva, kevalaM sahasAkArAdinA'tikramAdinA vA prakAreNa vidhIyamAnA aticAratayA vyapadizyante, na caite rAjasevakAdInAM na sambhavanti / tathA hi-AdyayoH spaSTa eva teSAM sambhavaH dviDarAjyagatistu yadA sAmantAdiH kazcit svasvAmino vRttimupajIvati, tadviruddhasya ca sahAyo bhavati, tadA tasyAticAro bhavati / mAnaviplavaH pratirUpakriyA ca yadA rAjA bhANDAgAre mAnAnyatvaM dravyANAM vinimayaM ca kArayati tadA rAjJo'pyaticAro bhavati // 45 // iti proktAstRtIyavratAticArAH / atha caturthavratasya tAnAha - paravivAhakaraNaM, gamo'nAttetvarAttayoH / / anaGgakrIDanaM tIvrarAgazca brahmaNi smRtAH // 46 // paravivAhakaraNamanAttAgama itvarAttAgama anaGgakrIDanaM kAmatIvrarAgazceti 'brahmaNi' turyavrate pnycaaticaaraaH| tatra pareSAM -sva svApatyavyatiriktAnAM vivAhakaraNaM -kanyAphalalipsayA snehasambandhAdinA vA pariNayanavidhAnam , idaM ca svadArasantoSavatA svakalatrAt paradAravarjana ca svakalatravezyAbhyAmanyatra manovAkkAyamaithunaM na kAryaM na ca kAraNIyamiti yadA pratipannaM bhavati, tadA paravIvAhakaraNaM maithunakAraNamarthataH pratiSiddhameva bhavati, tavratI tu manyate - 'vivAha evAyaM mayA vidhIyate, na maithunaM kAryate', iti vratasApekSatvAdaticAra iti / kanyAphalalipsA ca samyagdRSTeravyutpannAvasthAyAM sambhavati, mithyAdRSTestu bhadrakAvasthAyAmanugrahArthaM vratadAne sA sambhavati / nanvanyavivAhanavatsvApatyavivAhane'pi samAna eva doSaH ?, satyam , yadi svakanyA na pariNAyyate, tadA svacchandakAriNI syAt , tatazca zAsanopaghAtaH syAt , vihitavivAhA tu patiniyantritatvena na tathA syAt / pare'pyAhuH - 1. pratiSiddhaM-iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 195 // 2. rAja-rAjasevakAdInAM-iti yogazAstravRttau pa0528 / dRzyatAM paJcAzakaTIkA pa0 13 // 3. svApatya iti dharmabinduvRttau pa0 39 / tulA-paJcAzakaTIkA pa0 14, yogazAstravRttiH pa0 531, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 198, navapadaprakaraNabRhadvRttiH pa0 168 // 4. L.P.C. | svacchandacAriNI-mu0 yogazAstravRttau ca pa0 531 / / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthavratAticArasvarUpam -zlo0 46 // ] [183 "pitA rakSati kaumAre, bhartA rakSati yauvane / putrAstu sthAvare bhAve, na strI svAtantryamarhati" // 1 // [ manusmRti 9/3] yastu dAzArhasya kRSNasya ceTakarAjasya ca svApatyeSvapi vivAhaniyamaH zrUyate, sa cintakAntarasadbhAvAd draSTavyaH / tathA cAnyasyApi zrAvakasyAnyacintakasadbhAve tathaiva nyAyyaH, anyacintAkaJabhAve tu yathAnirvAhaM vivAhasaGkhyAniyamo yuktaH / anye tvAhuH -parasya-kalatrAntarasya satyapi sajjakalatre viziSTasantoSAbhAvAt punaH svayaM vivAhanaM paravivAhanam / ayaM svadArasantuSTasyAticAra: prathamaH 1 / tathA anAttA-aparigRhItA vezyA, svairiNI, proSitabhartRkA, kulAGganA vA'nAthA, tathA itvarI-pratipuruSamayanazIlA vezyetyarthaH sA cAsAvAttA ca kaJcit kAlaM bhATIpradAnAdinA saGgrahItA, puMvadbhAve itvarAttA vispaSTapaTuvat samAsaH athavA itvarakAlamAttA itvarAttA mayUravyaMsakAditvAt samAsaH kAlazabdalopazca, anAttA ca itvarAttA ceti dvandvaH, tayorgama: -Asevanam / ___iyaM cAtra bhAvanA -anAttAgamo'nAbhogAdinA'ticAraH, itvarAttAgamastu bhATIpradAnAditvarakAlasvIkAreNa svakalatrIkRtya vezyAM sevamAnasya svabuddhikalpanayA svadAratvena vratasApekSatvAnna bhaGgaH, alpakAlaparigrahAcca vastuto'nyakalatratvAd bhaGga iti bhaGgA'bhaGgarUpatvAdaticAraH 2 / imau cAticArau svadArasantoSiNa eva, na tu paradAravarjakasya, itvarAttAyA vezyAtvena anAttAyAstvanAthatayaivAparadAratvAt / zeSAstvaticArA dvayorapi / idaM ca haribhadrasUrimataM, sUtrAnupAti ca / yadAhuH - "sadArasaMtosassa paMcaiArA jANiavvA na samAyariavvA" / [ upA.da.a.1 pa. 5] anye tvAhuH -itvarAttAgamaH svadArasantoSavato'ticAraH, tatra bhAvanA kRtaiva, anAttA 1. putrAstu sthAvire-iti yogazAstravRttau pa0 531 / putrAzca sthAvire-itipravacanasAroddhAravRttau pa0 199 // 2. tulA-dharmabinduvRttiH 5.40, paJcAzakavRttiH 15, yogazAstravRttiH pa0531 // 3. dRzyatAM tattvArthasiddhasenIyAvRttiH 7 / 23, pR0 108 / tulA-yogazAstravRttiH pa0 530 // 4. tulApravacanasAroddhAravRttiH pa0 195 / / 5. "parataH strI puMvad stryekArtheDanUGa' siddhahema 3 / 1149 // 6. dRzyatAM tattvArthasiddhasenIyAvRttiH 7 / 23, pR0 108 / 'nAma nAmnaikArthye samAso bahulam' si0 he0 3 / 1 / 18 // 7. 'mayUravyaMsaketyAdayaH' siddhahema0 3 / 1 / 116 / / 8. tulA-dharmabinduvRttiH pa0 39, paJcAzakavRttiH 14, yogazAstravRttiH pa0529, pravacanasAroddhAravRttiH bhA01 pa0 196 // 9. vastuto'svakalatra iti dharmabinduvRttau paJcAzakavRttau ca pAThaH // 10. tulA-AvazyakacUNiH pa0 291 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH gamastu paradAravarjinaH / anAttA hi vezyA, yadA tAM gRhItAnyasakta bhATikAmabhigacchati, tadA paradAragamanajanyadoSasambhavAt kathaJcitparadAratvAcca bhaGgatvena vezyAtvAccAbhaGgatvena bhaGgAbhaGgarUpo'ticAraH iti dvitIya - tRtIyA 2 - 3 / tathA'naGgaH kAmaH, sa ca puMsaH strI-puMnapuMsakeSu sevanecchA hastakarmAdIcchA vA vedodayAt, yoSito'pi yoSinnapuMsakapuruSAsevanecchA hastakarmAdIcchA vA, napuMsakasyApi napuMsaka - puruSa - strIsevanecchA hastakarmAdIcchA vA / eSo'naGgaH nAnyaH kazcit / tena tasmin vA krIDanaM-ramaNamanaGgakrIDanam / yadvA AhAryaiH kASTha-pusta - phala- - mRttikA - carmAdirghaTitaprajananaiH svaliGgena kRtakRtyo'pi yoSitAmavAcyadezaM bhUyo bhUyaH kuMthnAti, kezAkarSaNa - prahAradAna- dantanakhakadarthanAdiprakAreNa mohanIyakarmAvezAt tathA krIDati yathA balavAn rAgaH: prasUyate / athavA aGgaM - dehAvayavo maithunApekSayA yonirmehanaM tadvyatiriktAnyanaGgAni - kuca - kakSoru - vadanAdIni teSu krIDanamanaGgakrIDanamiti caturthaH / I , tathA tIvrarAgaH -atyAgraha: arthAt maithune parityaktAnyasakalavyApArasya tddhyvsaaytaa| yoSAmukhakakSopasthAntareSu avitRptatayA prakSipya liGgaM mahatIM velAM nizcalo mRta e(i)vAste, caTaka iva caeNTikAyAM muhurmuhuryoSAyAmArohati, jAtabalakSayazca vAjIkaraNAnyupayuGkte, 'anena khalvauSadhaprayogeNa gajaprasekI turagAvamardI ca puruSo bhavati' iti buddhayeti paJcamaH 5 / iha ca zrAvako'tyantapApabhIrutayA brahmacaryaM cikIrSurapi yadA vedodayAsahiSNutayA tadvidhAtuM na zaknoti, tadA yApanAmAtrArthaM svadArasantoSAdi pratipadyate / maithunamAtreNa ca yApanAyAM sambhavatyAmanaGgakrIDanakAmatIvrarAgAvarthata pratiSiddhau, tatsevane ca na kazcid guNaH, pratyuta tAtkAlikI chidA rAjayakSmAdayazca rogA doSA eva bhavanti, evaM pratiSiddhAcaraNAd bhaGgo niyamAbAdhanAccAbhaGga ityaticArAvetau / 1. tulA-tattvArthasUtrasya siddhasenIyAvRttiH 7 23, pa0 108 - 9, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 1978 / / 2. degghaTitaiH-iti yogazAstravRttau pa0 532 // 3. kuSNAti - iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 198 // 4. prakAraiH - iti yogazAstravRttau pa0 532 // 5. tulA - tattvArthasUtrasya siddhasenIyAvRttiH 7 23, pR0 109 dharmabinduvRttiH pa0 39, paJcAzakavRttiH pa0 14, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 197-8, yogazAstravRttiH pa0 532 // 6. mRta evAste - / mRta ivAste - iti pravacanasAroddhAra-yogazAstravRttyoH [pa0 197, pa0 532] 7. caTakAyAM- iti yogazAstra [ pa0 532 ] pravacanasAroddhAra - [pa0 197]vRttyoH / / 8. vAjIkaraNAnupayuGkte-iti yogazAstravRttau pa0 532 // 9. tulA - dharmabinduvRttiH pa0 39-40, paJcAzakavRttiH pa0 15, yogazAstravRttiH pa0 532-3, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 198 / / 10. sambhavantyAma` iti yogazAstravRttau pa0 533 / / 11. tulA - tattvArthasUtrasya siddhasenIyAvRttiH 7 23, pR0 109 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamavratAticArasvarUpam-zlo0 48 // ] [185 __ anye tvanyathA'ticAradvayamapi bhAvayanti -sa hi svadArasantoSI maithunameva mayA pratyAkhyAtamiti svabuddhyA vezyAdau tatpariharati nAliGganAdi, paradAravajako'pi paradAreSu maithunaM pariharati nAliGganAdi, iti kathaJcid vratasApekSatvAdaticArau / evaM svadArasantoSiNaH paJcAticArAH paradAravarjakasya tUttare traya eveti sthitam / anye tvanyathA'ticArAn vicArayanti / yathA - "paradAravajjiNo paMca huMti tinni u sdaarsNtutte| itthI u tinni paMca va, bhaMgavigappehiM aiArA" ||1||[n.pr./54, saM.pra.7/41] itvarakAlaM yA pareNa bhATyAdinA gRhItA vezyA tAM gacchataH paradArAvarjino bhaGgaH, kathaJcit paradAratvAt tasyAH, loke tu paradAratvArUDhena bhaGga ityaticAratA 1 / anAttAyAmanAthakulAGganAyAM yA gatiH paradAravajjinaH so'pyaticAra:, loke paradAratvena tasyA rUDhatvAt vAstavakalpanayA ca parasya bharturabhAvenAparadAratvAcca 2 / zeSAstu trayo dvayorapi bhaveyuH / striyastu svapuruSasantoSa-parapuruSavarjanayorna bhedaH, svapuruSavyatirekeNAnyeSAM parapuruSatvAt / paravivAhakaraNamanaGgakrIDanaM kAmatIvrarAgazceti trayaH svadArasantoSiNa iva svapuruSaviSayAH syuriti / paJca vA kathaM ? itvarAttagamanaM tAvatsapatnIvArakadine svapatiH sapatnIparigRhIto bhavati, tadA sapatnIvArakaM vilupya taM paribhuJjAnAyA aticAraH, anAttagamastvatikramAdinA parapuruSamabhisarantyA aticAraH, brahmacAriNaM vA svapatimatikramAdinA'bhisarantyA aticAraH / zeSAstrayaH striyAH pUrvavat / brahmacAriNastu puMsaH striyo vA'tikramAdinaiva sarve'pyaticArA iti dhyeyam // 46 / / atha paJcamavratasyAticArAnAha - dhanadhAnyaM kSetravAstu , rUpyasvarNaM ca paJcame / gomanuSyAdi kupyaM cetyeSAM saGkhyAvyatikramAH // 47 // 'dhanadhAnyaM' 'kSetravAstu' 'rUpyasvarNaM' 'gomanuSyAdi' 'kupyaM' ceti paJcAnAM saGkhyA -yAvajjIvaM caturmAsAdikAlAvadhi vA yatparimANaM gRhItaM tasyA ye atikramAH - ullaGghanAni te 'paJcame' paJcamANuvrate'ticArA jJeyAH / tatra 'dhanaM' gaNima 1 dharima 2 meya 3 paricchedya 4 bhedAccaturddhA / yadAha - 1. itthIe-iti dharmabinduvRttyAdau pAThaH // 2. bhaMgavigappehi-mu0 G. | bhaMgavigappehiM nAyavvAiti L.P. sambodhaprakaraNe paJcAzakadharmabinduvRttyozca pAThaH // 3. puruSaviSayAH-L.P. | 4. tulAyogazAstravRttiH 3 / 94 pa0 534 taH, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 201 // 5. pAri mu0 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "gaNimaM jAIphalaphophalAI, dharimaM tu kuNkumguddaaii| mejjaM copaDaloNAi, rayaNavatthAi paricchejjaM" // 1 // [saM.pra.zrA./53 ] dhAnyaM caturviMzatidhA, vratAdhikAra evoktaM saptadazadhApi / yataH - "sAlI 1 java 2 vIhi 3 kuddava 4, rAlaya 5 tila 6 mugga 7 mAsa 8 cavala 9ciNA 10 / tuvari 11 masUra 12 kulatthA 13, gohuma 14 nipphAva 15 ayasi 16 siNA 17" // 1 // dhanaM ca dhAnyaM ceti samAhAraH, atrAgre ca samAhAranirdezAt parigrahasya paJcadhAtvenAticArapaJcakaM suyojaM bhavati 1 / / kSetraM-sasyotpattibhUmiH, tat trividhaM -setuketUbhayAtmakabhedAt / tatra setukSetraM yadaraghaTTAdijalena sicyate 1, ketukSetramAkAzodakapAtaniSpAdyasasyam 2, ubhayamubhayajalaniSpAdyasasyam 3 / vAstu-gRhAdi grAmanagarAdi ca / tatra gRhAdi tredhA-khAtaM bhUmigRhAdi 1 ucchritaM prAsAdAdi 2 khAtocchritaM bhUmigRhoparigRhAdisannivezaH 3 / kSetraM ca vAstu ceti samAhAradvandvaH 2 / ___ tathA rUpyaM-rajataM, ghaTitamaghaTitaM cAnekaprakAram , evaM suvarNamapi, rUpyaM ca svarNa ceti samAhAra: 3 / gAvazca manuSyAzceti gomanuSyaM tadAdi yasyeti samAsaH, gavAdi manuSyAdi cetyarthaH, tatra gavAdi-go-mahiSa-meSA-'vi-karabha-sarabha-hastyazvAdi, manuSyAdi-putra-kalatradAsa-dAsI-karmakara-zuka-sArikAdi 4 / ___ tathA kupyaM-rUpyasuvarNavyatiriktaM kAMsya-loha-tAmra-sIsaka-trapu-mRdbhANDa-tvacisAravikArodaGki-kASTha-maJcaka-maJcikA-masUraka-ratha-zakaTa-halAdigRhopaskararUpamiti 5 / "yaccAtra kSetrAdiparigrahasya navavidhatvena navasaGkhyAticAraprAptau paJcasaGkhyAtvamuktam , tatsajAtIyatvena zeSabhedAnAmatraivAntarbhAvAt / ziSyahitatvena ca prAyaH sarvatra 1. I-mu0 / I-c. | I-iti yogazAstravRttau pa0 535, pravacanasAroddhAravRttau pa0 201 // 2. saNA-mu0 // 3. tulA-dharmabinduvRttiH pa0 40, paJcAzakavRttiH pa0 16, tattvArthasUtrasya siddhasenIyAvRttiH 7 / 24, pa0 110, yogazAstravRttiH pa0 536, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 200 // 4. rAsabha-iti yogazAstra [pa0 536] pravacanasAroddhAra [pa0 201] vRttyoH // 5. rodaGkikAkASTha iti yogazAstravRttau pa0 535 / rodanti(daGki?) kAkASTha-tattvArthavRttiH siddhasenIyA / 'udako'nudake 3|3|123....ghRtodkshcrmmyN bhANDam' iti siddhAntakaumudyAm" // iti yogazAstre TippaNe 11, pa0 535 // 6. navavidhasaGkhyA mu0 C. | P.L. dharmabinduvRttAvapi-navasaGkhyA iti / / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamavratAticArasvarUpam-zlo0 48 // ] [187 madhyamagatervivakSitatvAt paJcakasaGkhyayaivAticAraparigaNanam / ato dhanadhAnyAdisaGkhyayAticArANAM [a]gaNanamupapannam" [sU0 160 pa0 41 A] iti dharmabinduvRttau // 47 // nanu pratipannasaGkhyAtikramA bhaGgA eva syuH, kathamaticArAH ? ityAha - bandhanAt yojanAt dAnAt , garbhato bhAvatastathA / kRtecchAparimANasya, nyAyyAH paJcApi na hyamI // 48 // 'bandhanAt''yojanAt''dAnAt''garbhataH''bhAvataH"amI' gRhItasaGkhyAtikramAH 'paJcApi' paJcasayAkA api 'katecchAparimANasya' pratipannapaJcamavratasya zrAvakasya 'na nyAyyAH' na ghaTamAnA vratamAlinyahetutvAd / ayaM bhAvaH -na sAkSAt saGkhyAtikramAH, kintu vratasApekSasya bandhanAdibhiH / paJcabhirhetubhiH svabuddhyA vratabhaGgamakurvata evAticArA bhavanti / bandhanAdayazca yathAsaGkhyena dhana-dhAnyAdInAM parigrahaviSayANAM sambadhyate / / tatra dhana-dhAnyasya bandhanAt saGkhyAtikramo yathA -kRtadhana-dhAnyaparimANasya ko'pi labhyamanyadvA dhanaM dhAnyaM ca dadAti. tacca vratabhakbhayAccatarmAsyAdiparato gahato dhanAdivikraye vA kRte grahISyAmItibhAvanayA bandhanAt niyantraNAt , rajjvAdisaMyamanAt satyaGkAradAnAdirUpAdvA svIkRtya tadgeha eva sthApayato'ticAraH 1 / / tathA kSetra-vAstuno 'yojanAt' kSetra-vAstvantaramIlanAd gRhasaGkhyAtikramo'ticAro bhavati / tathAhi -kilaikameva kSetraM vAstu cetyabhigrahavato'dhikataratadabhilASe sati vratabhaGgabhayAt prAktanakSetrAdipratyAsannaM tad gRhItvA pUrveNa saha tasyaikatvakaraNArthaM vRttibhittyAdyapanayane ca tat tatra yojayato vratasApekSatvAt kathaJcidviratibAdhanAccAticAra: 2 / tathA rUpya-suvarNasya 'dAnAt' vitaraNAt , gRhItasaGkhyAyA atikramaH / yathA - kenApi caturmAsAdyavadhinA rUpyAdisaGkhyAvihitA, tena ca tuSTarAjAdeH sakAzAt tadadhikaM 1. "gaNanamucitam-mu0 C. | L.P. dharmabinduvRttAvapi-gaNanam-iti // 2. ato kSetravAstvAdisaGkhyayA'ticArANAmagaNanamupapannam-iti dharmabinduvRttau pAThaH // 3. gaNanadeg L.P.C. mu0 // 4. tulA-yogazAstravRttiH pa0 535 / / 5. tulA-yogazAstravRttiH pa0 395 pa0 537 // 6. tulAdharmabinduvRttiH pa0 40, paJcAzakavRttiH pa0 16, yogazAstravRttiH pa0 537-8, navapadaprakaraNabRhadvRttiH pa0 185, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 200 // 7. C. | vRtti0 mu0 / vRttibhittyAdyapanayanena-iti yogazAstravRttau pa0 538 / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH tallabdham , taccAnyasmai vratabhaGgabhayAd dadAti / pUrNe'vadhau grahISyAmItibhAvanayeti vratasApekSatvAt kathaJcidviratibAdhanAccAticAra iti 3 / gomanuSyAdergarbhata: saGkhyAtikramo yathA -kila kenApi saMvatsarAdyavadhinA dvipadacatuSpadAnAM parimANaM kRtam , teSAM ca saMvatsarAdyavadhimadhya eva prasave'dhikadvipadAdibhAvAd vratabhaGgaH syAditi tadbhayAt kiyatyapi kAle gate garbhagrahaNaM kArayato garbhasthadvipadAdibhAvena bahirgatatadabhAvena ca kathaJcid vratabhaGgAdaticAraH / / kupyasya bhAvataH saGkhyAtikramo yathA -kupyasya yA saGkhyA kRtA tasyAH kathaJcid dviguNatve bhUte sati vratabhaGgabhayAt teSAM dvayena dvayenaikaikaM mahattaraM kArayataH paryAyAntarakaraNena saGkhyApUraNAt svAbhAvikasaGkhyAbAdhanAccAticAraH 5 / ___ anye tvAhuH -tadarthitvena vivakSitakAlAvadheH parato'hametatkaroTikAdi kupyaM grahISyAmyato nAnyasmai deyamiti parApradeyatayA vyavasthApayato'ticAraH / paJcetyupalakSaNamanyeSAM sahasAkArA-'nAbhogAdInAmiti // 48 / / uktA aNuvratAnAM pratyekaM paJca paJcAticArAH / atha guNavratAnAmaticArAbhidhAnAvasaraH / tatrApi prathamaM prathamaguNavratasya digviramaNalakSaNasyAticArAnAha - mAnasya nizcitasyordhvAdhastiryakSu vyatikramAH / kSetravRddhiH smRtibhraMzaH, smRtA AdyaguNavrate // 49 // urdhvAdhastiryakSu nizcitasya mAnasya vyatikramAH kSetravRddhiH smRtibhraMzazceti paJcAticArAH 'AdyaguNavrate', digviramaNAkhye 'smRtAH' jinairityanvayaH / tatra urdhvaM - parvatazikharAdau, adho -bhUmigRhAdau, tiryak -pUrvAdidikSu , 'nizcitasya' niyamitasya 'mAnasya' pramANasya 'mayA yojanazatAdi yAvad gamanAdi vidheyaM na parata' ityevaMrUpasya vyatikramA ete trayo'ticArAH / yatsUtram - "uDDhadisipamANAikkame, ahodisipamANAikkame, tiriadisipamANAikkame" [ upAsakadazAGgasUtre a0 1 sU0 7 pa0 6 AvazyakapratyAkhyAne sU0 6 ] tti / ete cAnAbhogA-'tikramAdibhirevAticArA bhavanti, anyathApravRttau tu bhaGgA eva / 1. tulA-yogazAstravRttiH pa0 538 // 2. tulA-dharmabinduvRttiH 3,19, yogazAstravRttiH pa0 539, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 202 / / 3. tulA-tattvArthasUtrasya siddhasenIyAvRttiH 7 / 25, pR0 111 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThavratAticArasvarUpam-- zlo0 49 / ] [ 189 yastu na karemi na kArayAmIti vA niyamaM karoti, sa vivakSitakSetrAt parataH svayaM gamanataH pareNa nayanA-''nayanAbhyAM na dikpramANAtikramaM pariharati, tadanyasya tu tathAvidhapratyAkhyAnAbhAvAt pareNa nayanA''nayanayorna doSa iti 3 / tathA kSetrasya - pUrvAdidezasya digvrataviSayasya hrasvasya sato vRddhiH - varddhanaM pazcimAdikSetrAntaraparimANaprakSepeNa dIrghIkaraNaM kSetravRddhiH, yathA - kila kenApi pUrvA'paradizoH pratyekaM yojanazataM gamanaparimANaM kRtam, sa cotpannaprayojana ekasyAM dizi navatiM yojanAni vyavasthApyAnyasyAM tu dazottaraM yojanazataM karoti, ubhAbhyAmapi prakArAbhyAM yojanazatadvayarUpasya parimANasyAvyAhatatvAdityevamekatra kSetraM vardhayato vratasApekSatvAdaticAra iti caturthaH 4 / tathA smRteH -smaraNasya yojanazatAdirUpadikparimANaviSayasyAtivyAkulatvapramAditvamatyapATavAdinA bhraMzodhvaMsaH smRtibhraMzaH / tathAhi - kenacit pUrvasyAM dizi yojanazatarUpaM parimANa kRtamAsIt, gamanakAle ca spaSTatayA na smarati, kiM zathaM parimANaM kRtamuta paJcAzat ? tasya caivamasmRtau paJcAzatamatikrAmato'ticAraH zatamatikrAmato bhaGgaH, sApekSatvAnnirapekSatvAcceti, tasmAt smarttavyameva gRhItavrataM, smRtimUlaM hi sarvamanuSThAnamiti paJcamo'ticAraH 5 / iha cAyaM vRddhasampradAyaH - yadi smRtibhraMzenAnAbhogAdvA parimANamatikrAnto bhavati, tadA tena jJAte nivarttitavyam, paratazca na gantavyam, anyo'pi na visarjjanIyaH / athAnAjJayA ko'pi gato bhavet tadA yattena labdhaM, svayaM vismRtya gatena vA, tanna gRhyata iti / tIrthayAtrAdidharmanimittaM tu niyamitakSetrAt parato'pi sAdhoriveryAsamityupayogena gacchato na doSaH, dhanArjanAdyaihikaphalArthamevAdhikagamanasya niyamanAditi digviramaNavratAticArAH // 49 // atha dvitIyaguNavratasya bhogopabhogaparimANarUpasyAticArAnAha - sacittastatpratibaddhaH, saMmizro'bhiSavastathA / duSpakvAhAra ityete, dvaitIyIke guNavate // 50 // 1. tulA - dharmabinduvRttiH pa0 41, paJcAzakavRttiH pa0 18, yogazAstravRtti: pa0 540, navapadaprakaraNabRhadvRttiH pa0 193, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 203, gA0 280 // 2. viSa ati0 iti yogazAstravRttau pa0 539 / 3. tulA - tattvArthasUtrasya siddhasenIyAvRttiH 7 25, pR 111 // 4. vismRtito gatena-iti yogazAstravRttau pa0 540 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH saha cittena-cetanayA varttate yaH sa sacittaH, tena -sacittena pratibaddhaH -sambaddhastatpratibaddhaH, sacittena mizraH -sabalaH saMmizraH, abhiSavaH-anekadravyasandhAnaniSpannaH, duSpakvo -mandapakvaH sa cAsAvAhArazcetyaticArAH 'dvaitIyIke' "dvitIye svArthe ikaN"[zrIsi06-4-1] 'guNavrate' bhogopabhogaparimANAkhye, jJeyA iti zeSaH / tatra sacittaH -kandamUlaphalAdiH pRthivIkAyAdi / iha ca nivRttiviSayIkRte'pi sacittAdau pravRttAvaticArAbhidhAnaM vratasApakSasyAnAbhogA'tikramAdinibandhanapravRttyA draSTavyamanyathA bhaGga eva syAt / tatrApi kRtasacittaparihArasya kRtasacittaparimANasya vA sacittamadhikasacittaM vA'nAbhogAdinA khAdataH sacittAhArarUpaH prathamo'ticAraH / AhArazabdastu duSpakvAhAra ityasmAdAkRSya sambandhyaH, evamuttareSvapyAhArazabdayojanA bhAvyA 1 / sacittapratibaddha: -sacetanavRkSAdisambaddho gundAdiH, pakvaphalAdirvA, sacittAntarbIjaH khajUrA-''mrAdiH, tadAhAro hi sacittAhArava kasyAnAbhogAdinA sAvadyAhArapravRttirUpatvAdaticAraH / athavA bIjaM tyakSyAmi sacetanatvAt tasya, kaTAhaM tvacetanatvAdbhakSayiSyAmItidhiyA pakvaM kharjarAdiphalaM makhe prakSipataH sacittavarjakasya sacittapratibaddhAhAro dvitIyaH 2 / sammizraH -arddhapariNatajalAdirArdraka-dADima-bIjapUraka-cirbhaTikAdimizrapUraNAdirvA tilamizro yavadhAnAdirvA, etadAhAro'pyanAbhogA'tikramAdinA'ticAraH / athavA sambhavatsacittAvayavasyApakvakaNikkAdeH piSTatvAdinAacetanamitibaddhyA''hAra sammizrAhAro vratasApekSatvAdaticAra iti tRtIyaH 3 / abhiSavaH -surA-sauvIrakAdirmAMsaprakArakhaNDAdirvA surA-madhvAdyabhisyandivRSyadravyopayogo vA, ayamapi sAvadyAhArava kasyAnAbhogAdinA'ticAra iti caturthaH 4 / tathA duSpakvaH -arddhasvinnapRthuka-tandula-yava-godhUma-sthUla-maNDaka-kaGkaDukaphalAdiraihikapratyavAyakArI yAvatA cAMzena sacittastAvatA paralokamapyupahanti / 1. tulA-tattvArthasUtrasya siddhasenIyAvRttiH 7 / 20, pR0 114-5, yogazAstravRttiH pa0 541 // 2. tulA-dharmabinduvRttiH pa0 42, paJcAzakavRttiH pa0 19, navapadaprakaraNabRhadvRttiH pa0 224, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 205 // 3. vAcyA-L. || 4. gundAdi pakvAdivA-iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 205 // 5. bIjakaravandakAdimizraH-iti pravacanasAroddhAravRttau / vIjakucibhiTAdimizraH-iti yogazAstravRttauH 50 541 // 6. kaGkaTuka" iti yogazAstravRttau pa0 542 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamavratAticArasvarUpam-zlo0 50 // ] [191 pRthukAderduSpakvatayA sambhavatsacetanAvayavatvAt pakvatvenAcetana iti bhuJjAnasyAticAra iti paJcamaH 5 / kecit tu -apakvAhAramapyaticAratvena varNayanti / apakvaM ca yadagninA'saMskRtam / eSa ca sacittAhAre prathamAticAre'ntarbhavati / tucchauSadhibhakSaNamapi kecidaticAramAhuH / tucchauSadhayazca mudgAdikomalazimbIrUpAH, tAzca yadi sacittAstadA sacittAticAra evAntarbhavanti, athAgnipAkAdinA'cittAstahi ko doSaH ? iti / evaM rAtribhojanamadyAdinivRttiSvapi anAbhogA'tikramAdibhiraticArA bhAvanIyAH / itthamaticAravyAkhyAnaM tattvArthavRttyAdyanusAreNa jJeyam / Avazyaka-paJcAzakavRttyAdiSu tu apakva-duSpakva-tucchauSadhibhakSaNasya krameNa tRtIyAdyaticAratvaM darzitam / tatrAkSepaparihArAvittham - "nanvapakvauSadhayo yadi sacetanAstadA sacittamityAdyapadenaivoktArthatvAt punarvacanamasaGgatam , athAcetanAstadA ko'ticAro ? niravadyatvAt tadbhakSaNasyeti / satyam , kintvAdyAvaticArau sacetanakandaphalAdiviSayAvitare tu zAlyAdyoSadhiviSayA iti viSayakRto bhedaH, ata eva mUlasUtre "appauliosahA hi)bhakkhaNayA" [Avazyaka pratyAkhyAna sU0, upAsakadazAGga sU0 7] ityAdyuktam , tato'nAbhogA'tikramAdinA'pakvauSadhibhakSaNamaticAraH, athavA kaNikkAderapakvatayA sambhavatsacittAvayavasya piSTatvAdinA'cetanamidamitibuddhyA bhakSaNaM vratasApekSatvAdaticAraH" / [paJcAzakaTIkA 1/22 pa0 19] duSpakvauSadhibhakSaNabhAvanA tu puurvoktaiv| tucchauSadhibhakSaNe tvittham -"nanu tucchauSadhayo'pakvA duSpakvAH samyakpakvA vA syuH ? yadA''dyau pakSau tadA tRtIya-caturthAticArAbhyAmevAsyoktatvAt punaruktatvadoSaH / atha samyakpakvAstadA niravadyatvAdeva kA'ticAratA tadbhakSaNasyeti ?, satyam , kintu 1. tulA-paJcAzakavRttiH pa0 20 // 2. tulA-pravacanasAroddhAravRttiH pa0 206 // 3. tattvArthe 7 / 30 sUtrasya vRttyanusAreNa dharmabindu-yogazAstravRttyanusAreNa ca iti jJeyam / 4. pratyAkhyAnAvazyake sU0 7, hAribhadryAM vRttau pa0 828, paJcAzakavRttau pa0 20 / "bhoaNao samaNovAsaeNaM paMca aiyArA jANiyavvA na samAyariyavvA, taM jahA-sacittAhAre 1, sacittapaDibaddhAhAre, 2, appauliosahibhakkhaNayA 3, duppauliosahibhakkhaNayA 4, tucchosahibhakkhaNayA 5" iti upAsakadazAGge adhyayana 1 // 5. tulA-paJcAzakavRttiH 1 / 22, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 204 // 6. zAlyAdyauSadhi P. / zAlyoSadhi iti paJcAzakavRttau pAThaH / / 7. osahabhakkha L.P.C. I degosahibhakkha iti AvazyakasUtre pAThaH // 8. sambhavAtsacittA iti paJcAzakavRttau pAThaH // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH yathA''dyadvayasyottaradvayasya ca sacittatve samAne'pyanoSadhyoSadhikRto vizeSaH / evamasya sacetanauSadhitvAbhyAM samAnatve'pyatucchatucchatvakRto vizeSo dRzyaH / tatra ca komalamudgAdiphalIrviziSTatRptyakArakatvena tucchAH sacittA evAnAbhogAdinA bhuJjAnasya tucchauSadhibhakSaNamaticAraH / athavA'tyantAvadyabhIrutayA'cittAhAratA'bhyupagatA, yattRptikArakaM tadacittIkRtyApi bhakSayatu, sacetanasyaiva varjanIyatvAbhyupagamAt, yatpunastRptijananAsamarthA apyoSadhIrNaulyenAcittIkRtya bhuGkte tattucchauSadhibhakSaNamaticAraH, tatra bhAvato viratervirAdhitatvAd dravyatastu pAlitatvAditi " [ paJcA0 1/22, pa0 20 ] paJcAzakavRttau // 50 // 192] atha bhogopabhogAticArAnupasaMharan bhogopabhogavratasya lakSaNAntaraM tadgatAMzcAticArAnupadarzayitumAha - amI bhojanamAzritya tyaktavyAH karmataH punaH / kharakarmatrighnapaJcakarmAdAnAni tanmalAH // 51 // 'amI' uktasvarUpAH paJcAticArA 'bhojanamAzritya ' ' tyaktavyA' heyAH / atha karmatastAnAha -tatra bhogopabhogasAdhanaM yad dravyaM tadupArjanAya yatkarma - vyApArastadapi bhogopabhogazabdenocyate, 'kAraNe kAryopacArAt' iti, vyAkhyAnAntaraM pUrvamuktameva / tatazca 'karmataH' karmAzritya bhogopabhogotpAdakavyApAramAzrityerthaH, 'punaH "kharaM' kaThoraM yat 'karma' koTTapAlana-guptipAlanAdirUpaM tattyAjyam / 'tanmalAH ' tasmin kharakarmatyAgalakSaNe bhogopobhogavrate malAH - aticArAH trighnAH - triguNitAH paJca paJcadazetyarthaH / karmAdAnAni - karmAdAnazabdavAcyA bhavantItizeSaH, karmaNAM pApaprakRtInAmAdAnAni kAraNAnItikRtvA te'pi tyaktavyA iti pUrvakriyAnvayaH // 51 // atha tAnyeva nAmataH zlokadvayenAha - vRttayo'GgAra-vipinA-no- bhATI - sphoTakarmabhiH / vaNijyAkA danta- lAkSA - rasa- keza - viSAzritAH // 52 // yantrapIDanakaM nirlAJchanaM dAnaM davasya ca / saraHzoSo'satIpoSazceti paJcadaza tyajet // 53 // yugmam // 1. degtucchatvatucchatva' iti paJcAzaka [pa0 20 ]pravacanasAroddhAra [ pa0 2. paJcAzakavRttau pravacanasAroddhAravRttau ca kvacit kvacit pAThabhedaH dRzyate // zAstravRttau 3 / 98 pa0 544 // 4. koTapAla' iti yogazAstravRttau // D:\new/d-1.pm5\3rd proof 205 ]vRttyoH / / 3. tulA - yoga
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 karmAdAnasvarUpam-zlo0 52-53 // ] [193 ____ karmazabdaH pratyekaM sambadhyate, aGgArakarma, vipinakarma, anaHkarma, bhATIkarma, sphoTakarmeti, tairvRttayaH -AjIvikA aGgArakarmAdivRttayaH / tatra karma-kriyA karaNamitiyAvat , tataH kASThadAhenAGgAraniSpAdanaM aGgArakarma tenAjIvikA -tdvikryaadiruupaa| tatkaraNe hi SaNNAM jIvanikAyAnAM virAdhanAsambhavaH / evaM ye ye'gnivirAdhanArUpA ArambhAste te'GgArakarmaNyantarbhavanti / te ca bhrASTrakaraNeSTikAdipAka-kumbhakArA'yaskAra-svarNakArakRtyAdayaH / ete hi aGgArakarmarUpAstairjIvanamaGgArakarmavRttirevamagre'pi bhAvyam / yato yogazAstre "aGgArabhrASTrakaraNaM, kumbhAyaH-svarNakAritA / ThaThAratveSTikApAkAviti hyaGgArajIvikA" // 1 // [yo.zA.3/101] tatra ThaThAratvaM-zulva-nAga-vaGga-kAMsya-pittalAdInAM karaNa-ghaTanAdinA jIvikA 1 / tathA 'vipinaM' vanaM, tatkarma -chinnA-'cchinna-vana-patra-puSpa-phala-kandamUla-tRNakASTha-kambA-vaMzAdivikrayaH kaNadalapeSaNaM vanakacchAdikaraNaM ca / yataH - "chinnAcchinnavanapatraprasUnaphalavikrayaH / kaNAnAM dalanotpeSAd vRttizca vanajIvikA" ||1||[yo.shaa.3/102] iti / asyAM ca vanaspatestadAzritatrasAdezca ghAtasambhava iti doSaH 2 / 'anaH' zakaTaM tatkarma ca zakaTazakaTAGgaghaTana-kheTana-vikrayAdi / yadAha - "zakaTAnAM tadaGgAnAM, ghaTanaM kheTanaM tathA / vikrayazceti zakaTajIvikA parikIrtitA" // 1 // [ yo.zA.3/103] tatra zaMkaTAnAmiti catuSpadavAhyAnAM vAhanAnAm tadaGgAnAM cakrAdInAm , ghaTanaM svayaM pareNa vA niSpAdanam , kheTanaM vAhanaM ca zakaTAnAmeva sambhavati, svayaM pareNa vA, vikrayazca zakaTAdInAM tadaGgAnAMca, idaM karmApi sakalabhUtopamardajananam , gavAdInAM ca vadhabandhAdihetuH 3 / 'bhATIkarma' zakaTa-vRSabha-karabha-mahiSa-khara-vesarA-'zvAderbhATakanimittaM bhAravAhanam / yataH - "zakaTokSa-lulAyoSTra-kharA-'zvatara-vAjinAm / bhArasya vAhanAd vRttirbhavedbhATakajIvikA" ||1||[yo.shaa.3/104] atrApi zakaTakarmokto yo doSaH sa sambhavatyeva / / 1. tulA-yogazAstravRttiH 3 / 101, pa0 545 // 2. tulA-yogazAstravRttiH 3 / 101 // 3. tulAyogazAstravRttau pa0 546 // 4. vAhanaM tacca zaka' iti yogazAstravRttau pa0 546 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: 'sphoTa:' pRthivyA vidAraNaM tatkarma sphoTakarma, kUpAdyarthaM bhUkhanana-halakheTanapASANakhananAdi / yataH - "sara:-kUpAdikhananaM, shilaakuttttnkrmbhiH|| pRthivyArambhasambhUtairjIvanaM sphoTajIvikA" // 1 // [yo.zA.3/105 ] anena ca pRthivyA vanaspatitrasAdijantUnAM ca ghAto bhavatIti doSaH spaSTa eva / pratikramaNasUtravRttau tu kaNAnAM dalana-peSaNAdi sphoTakarmatvena pratipAditamiti / athottarArddhana paJca vANijyAnyAha vaNijyAkA' ityAdi, atrAzritAzabdaH pratyekaM yojyastato dantAzritA-dantaviSayA vaNijyAkA-vANijyaM dantakrayavikraya ityarthaH / evaM lAkSAvaNijyA-rasavaNijyA-kezavaNijyA-viSavaNijyAsvapi / tatra dantA hastinAm , teSAmupalakSaNatvAdanyeSAmapi trasajIvAvayavAnAM ghUkAdinakhahaMsAdiroma-carma-camara-zRGga-zaGkha-zukti-kaparda-kastUrI-pohIsakAdInAm , vaNijyA cAtrAkare grahaNarUpA draSTavyA, yatpUrvameva pulindAnAM mUlyaM dadAti, 'dantAdIn me yUyaM dadata' iti / tataste hastyAdIn ghnantyacirAdasau vANijaka eSyatIti pUrvAnItAMstu krINAtIti / trasahiMsA spaSTaivAsmin vaannijye| anAkare tu dantAdInAM grahaNe vikraye ca na doSaH / yadAhuH - "danta-keza-nakhA-'sthi-tvag-romNo grhnnmaakre| trasAGgasya vaNijyArthaM, dantavANijyamucyate // 1 // [yo.zA.3/106] 6 / lAkSA jaMtuH, atrApi lAkSAgrahaNamanyeSAM sAvadyAnAM manaHzilAdInAmupalakSaNam , tadAzritA vaNijyA lAkSAvANijyam , lAkSA-dhAtakI-nIlI-manaHzilA-vajralepatubarikA-paTTavAsaTaGkaNa-sAbUkSArAdivikrayaH / yataH - "lAkSA-manaHzilA-nIlI-dhAtakI-TaGkaNAdinaH / vikrayaH pApasadanaM, lAkSAvANijyamucyate // 1 // [ yo.zA.3/107] asmizca lAkSAyA bahAsAkulatvAttadrasasya ca rudhirabhramakAritvAt , dhAtakItvakpuSpayormadhAGgatvAt tatkalkasya ca kRmihetutvAt , gulikAyA anekajantughAtAvinAbhAvitvAt , manaHzilA-vajralepayoH sampAtimabAhyajantughAtakatvAt , tubarikAyAH 1. 'na-iti yogazAstre / / 2. tulA-zrAddhapratikramaNavRtti gA0 22 pa0 121 // 3. jatu-iti yogazAstravRttau pa0 549 // 4. tuMbarikA' L. | lakkhavaNijjaM tuyarIsakUDamAINaM-iti pravacanasAroddhAravRttau bhA0 1 / pa0 165 / / 5. L.P.C. I vAsakaNa mu0 / / 6. C. I GgatvAtkalkasya-mu0 / yogazAstravRttau madyahetutvena tatkalkasya-iti pAThaH pa: 549 / / D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 karmAdAnasvarUpam-zlo0 52-53 // ] [195 pRthivItvAdinA paTavAsasya trasAkulatvAt , TaGkaNakSAra-sAbUkSArAderbAhyajIvavinAzanimittatvAcca mahAneva doSaH 7 / rasavaNijyA-madhu-madya-mAMsa-mrakSaNa-vasA-majjA-dugdha-dadhi-ghRta-tailAdivikrayaH / doSAstu navanIte jantumUrchanam , vasA-kSaudrayorjantughAtodbhavatvam , madyasyonmAdajananatvam , tadgatakRmivighAtazca, dugdhAdau sampAtimajantuvirAdhanA, dinadvayAtIte dadhina jantusammurchanA'pi 8 / kezazabda: kezavadupalakSakaH, tato dAsAdinRNAM gavAzvAditirazcAM ca kezavatAM vikrayaH kezavaNijyA / yataH - "navanIta-vasA-kSaudra-madyaprabhRtivikrayaH / dvipAccatuSpAdvikrayo vANijyaM rasakezayoH // 1 // [ yo.zA.3/108 ] ajIvAnAM tu kezAdijIvAGgAnAM vikrayo dantavANijyamiti vivekaH / dvipAccatuSpAdvikraye tu teSAM pAravazyaM vadha-bandhAdayaH kSutpipAsA pIDA ceti doSAH 9 / __viSaM-zRGgAdi, taccopalakSaNaM jIvaghAtahetUnAmastrAdInAm / tato viSa-zastra-kuzIkuddAlAdi-lohahalAdivikrayo viSavaNijyA / asmizca zRGgaka-vatsanAgAderharitAlasomalakSArAdezca viSasya, zastrAdInAM ca jIvitaghnatvaM pratItameva / dRzyante ca jalArdraharitAlena sahasaiva vipadyamAnA makSikAdayaH, somalakSArAdinA tu bhakSitena baalaadyo'pi| viSAdivANijyaM ca pare'pi niSedhayanti / yataH - "kanyAvikrayiNazcaiva, rasavikrayiNastathA / viSavikrayiNazcaiva, narA narakagAminaH" // 1 // [ ] iti / araghaTTAdiyantravikrayo'pi yogazAstre viSavANijyatayokto / yataH - "viSA-'stra-hala-yantrA-'yo-haritAlAdivastunaH / vikrayo jIvitaghnasya, viSavANijyamucyate" // 1 // [yo.zA.3/109] iti / granthAntare tu yantrapIDanakarmaNyeveti 10 / 'yantrapIDanakarma' zilodUkhala-muzala-gharaTTA-'raghaTTa-kaGkatAdivikrayastilekSusarSapairaNDaphalAtasyAdipIDanadalatailavidhAna-jalayantravAhanAdi vA / yataH - 1. C. / vA vANijyaM-mu0 // 2. tulA-yogazAstraTIkA pa0 549 // 3. zRGgikAdi-iti yogazAstravRttau pa0 550 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "tilekSa sarSapairaNDa-jalayantrAdipIDanam / dalatailasya ca kRtiryantrapIDA prakIrtitA" // 1 // [ yo.zA.3/110] atra yantrazabdaH pratyekaM sambadhyate, tatra tilayantraM tilapIDanopakaraNam , ikSuyantraM kolhukAdi, sarSapairaNDayantre tatpIDanopakaraNe, jalayantramaraghaTTAdi, dalatilaM yatra dalaM tilAdi dIyate tailaM ca pratigRhyate tad dalatailam , tasya kRtividhAnam , atra doSastu tilAdikSodAt tadgatatrasajIvavadhAcca / lokikA apyAhuH - "*dazazUnAsamaM cakram [ manusmRti 4/85] iti" 11 / nitarAM lAJchanam -aGgAvayavacchedastena karma-jIvikA nirlAJchanakarma-gavAdikarNakambala-zRGga-pucchaccheda-nAsAvedhA-'Gkana-SaNDana-tvagdAhAdi-uSTrapRSThagAlanAdi c| yataH"nAsAvedho'Gkana puccha muSka )cchedanaM pRSThagAlanam / gokarNakambalacchedo, nirlAJchanamudIritam" // 1 // [yo.zA.3/111] tatrAGkanaM-gavA-'zvAdInAM-cihnakaraNam , muSkaH -aNDastasya chedanaM-vaddhitakIkaraNam , asmin jIvabAdhA vyaktaiva 12 / devasya-davAgnerdAnaM-vitaraNaM davadAnam , gahanadAhe sati bhillAdayaH sukhena caranti, jIrNatRNadAhe vA navatRNAGkarodredAd gavAdayazcaranti, yadvA dagdhe kSetre sasyasampattivRddhiH syAdityAdibuddhyA kautukAdvA, yadvA mama zreyo'rthaM maraNakAle iyanto dharmadIpotsavAH karaNIyA iti puNyabuddhyA'raNye'gniprajvAlanaM / yataH - "vyasanAt puNyabuddhyA vA, davadAnaM bhavet dvidhA" / [yo.zA.3/113pU.] iti / tatra vyasanAt -phalanirapekSatAtparyAt , tathA ca vanecarA evamevAgni jvAlayanti, puNyabuddhyA vA -taccoktarItyA'vaseyam , atra ca doSo jIvakoTInAM vadharUpaH spaSTa eva 13 sarasa: zoSaH sara:zoSaH -dhAnyAdivapanArthaM sAraNIkarSaNam , sarograhaNaM jalAzayAntarANAmupalakSaNam / tena sindhudraha-taDAgAdiparigrahaH / yataH - 1. tulA-yogazAstravRttiH // 2. tatpIlano" iti yogazAstravRttau // 3. dalatailaM-iti yogazAstravRttau pa0 520 // 4. pucchacchedanaM-L.P.C. | muSkacchedanaM-iti yogazAstre / / 5. karNakambalavicchedo-iti yogazAstre // 6. tulA-yogazAstravRttiH pa0 552, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 166-7 // "*dazasUnAsamaM cakraM dazacakrasamodhvajaH / dazadhvajasamo vezo dazavezasamo napaH" // iti pUrNaH zlokaH // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 karmAdAnasvarUpam-zlo0 52-53 // ] [197 "saraHzoSaH saraHsindhu-hRdAderambusamplavaH" // [ yo.zA.3/113utta.] tatrA'khAtaM saraH, khAtaM tu taDAgamityanayorbhedaH / iha hi jalasya tadgatAnAM trasAnAM tatplAvitAnAM ca SaNNAM jIvanakAyAnAM vadha iti doSaH 14 / asatyo -duHzIlAstAsAM poSaNam , liGgamatantram , zukAdInAM puMsAmapi poSaNamasatIpoSaH, zuka-sArikA-mayUra-mArjAra-markaTa-kurkuTa-kurkura-zUkarAditirazcAM poSaNam / tathA bhATIgrahaNArthaM dAsyAH poSaH, golladeze prasiddho'yaM vyavahAraH, eSAM ca duHzIlAnAM poSaNaM pApahetureveti doSaH 15 / iti paJcadazasaGkhyAni prastAvAt karmAdAnAni aticArarUpatvAt 'tyajet' jahyAt , zrAvaka iti zeSaH / ityuktAni paJcadaza karmAdAnAni / digmAnaM cedamevaJjAtIyAnAM bahUnAM sAvadyakarmaNAm , na punaH parigaNanamiti, iha caivaM viMzatisaGkhyAticArAbhidhAnamanyatrApi paJcAticArasaGkhyayA tajjAtIyAnAM vratapariNAmakAluSyanibandhanavidhInAM saGgraha iti jJApanArtham / tena smRtyanta nAdayo yathAsambhavaM sarvavrateSvaticArA draSTavyAH / ata eva cAtra vrate rAtribhojanamadyAdinivRttiSvapyaticArAH pUrvaM bhAvitAH / tathA coktamupAsakadazAGgavRttau "ya ete prativrataM paJca paJcAticArAste upalakSaNamaticArAntarANAmavaseyam , na tvavadhAraNam" / yadAhuH pUjyAH - "paJcapaJcAticArA u, suttami je pdNsiaa| te nAvahAraNaTThAe, kintu te uvalakkhaNaM" // 1 // [ upA.a.1/sU.7 pa.6 A] ti / idaM ceha tattvam -yatra vrataviSaye'nAbhogAdinA'tikramAdipadatrayeNa vA svabuddhikalpanayA vA vratasApekSatayA vrataviSayaM pariharataH [yA] pravRttiH sA'ticAraH, viparItatAyAM tu bhaGgaH / ityevaM saGkIrNAticArapadagamanikA kAryeti / "nanvaGgArakarmAdayaH kathaM kharakarmaNyaticArAH ? kharakarmarUpA hyete / satyam , kharakarmarUpA evaite / kintvanAbhogAdinA kriyamANAH kharakarmavarjanavratavatAmaticArAH syuH / upetya kriyamANAstu bhaGgA eveti" [ tulA-paJcAzakaTIkA 1/22, pa0 21 A / yogazAstraTIkA 3/113 pa0 553] paJcAzakayogazAstravRttyoH // 53 // 1. tulA-pravacanasAroddhAravRttiH pa0 168 // 2. tulA-yogazAstravRttiH pa0 553 // 3. tulAdharmabinduvRttiH pa0 42, paJcAzakavRttiH pa020-1 // 4. 'nAM apareSAM saMgraha-iti dharmabinduvRttau pa0 42 // 5. pariharataH pravRttiH-L.P.C. || 6. dRzyatAM paJcAzakavRttau 1/22, pa0 21 A yogazAstravRttiH 3 / 113, pa0 553 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH ityuktA bhogopabhogavratAticArAH, athAnarthadaNDaviramaNavratasya tAnAha - proktAstRtIye kandarpaH, kautkucyaM bhogabhUritA / saMyuktAdhikaraNatvaM, maukharyaM ca guNavrate // 54 // kandarpaH kautkucyaM bhogabhUritA saMyuktAdhikaraNatvaM maukharyaM ceti paJcAticArAH 'tRtIye guNavrate' anarthadaNDaviratirUpe proktAH jinairiti zeSaH / tatra 'kandarpa:' kAmastaddhetustatpradhAno vA vAkprayogo'pi kandarpaH / mohoddIpakaM vAkkarmeti bhAvaH / iha ceyaM sAmAcArI-zrAvakeNa na tAdRzaM vaktavyaM yena svasya parasya vA mohodreko bhavati / aTTahAso'pi na kalpate kartum , yadi nAma hasitavyaM tadeSadeveti prathamaH 1 / kut-kutsAyAM nipAtaH, nipAtAnAmAnantyAt / kut kutsitaM kucati kuca-bhrU-nayanauSThanAsA-kara-caraNa-mukhavikAraiH saGkucatIti kutkucastasya bhAvaH kautkucyam - anekaprakArA bhaNDAdiviDambanakriyetyarthaH / athavA kaukucyamiti pAThaH, tatra kutsitaH kucaH saGkocAdikriyAbhAk tadbhAvaH kaukucyaM, atra ca zrAvakasya na tAdRzaM vaktuM ceSTituM vA kalpate, yena pare hasanti, Atmanazca lAghavaM bhavati, pramAdAt tathA''caraNe cAticAra iti dvitIyaH 2 / etau dvAvapi pramAdAcaritavratasyAticArI, pramAdarUpatvAdetayoH / tathA bhogasya upalakSaNatvAdupabhogasya ca-uktanirvacanasya snAna-pAna-bhojanacandana-kuGkama-kastUrikA-vastrA''bharaNAde ritA-svasvIyakuTumbavyApAraNApekSayA'dhikatvam , ayamapi pramAdAcaritasyAticAraH, viSayAtmakatvAdasyAH / __ihApIyaM sAmAcArI AvazyakacUAdyuktA -yadi upabhogAni tailA-''malakAdIni bahUni gRhNAti, tadA tallaulyena bahavaH snAtuM taDAgAdau vrajanti, tatazca pUtarakAdivadho'dhika: syAt , syAdevaM tAmbUlAdiSvapi vibhASA, na caivaM kalpate, tatra ko vidhirupa 1. tulA-yogazAstravRttiH 3 / 114, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 206-8 // 2. kucate-C. || 3. nayanoSTha iti yogazAstravRttau pa0 555 pravacanasAroddhAravRttau pa0 206 // 4. kucaH kukucaH saGkocA' iti / pravacanasAroddhAravRttau pa0 207 // 5. kautkucya-mu0 / P.C. pravacanasAroddhArayogazAstravRttyorapi kaukucyam-iti / / 6. tulA-AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 830 B / / 7. tulAAvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 831 A / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamavratAticArasvarUpam-zlo0 54 // ] [199 bhoge ? snAnecchunA tAvat gRha eva snAtavyam / nAsti cet tatra sAmagrI tadA tailA''malakaiH ziro gharSayitvA tAni ca sarvANi zATayitvA taDAgAdInAM taTe niviSTo'JjalibhiH snAti, tathA yeSu puSpAdiSu kunthvAdayaH sambhavanti tAni pariharati, evaM sarvatra vAcyamiti tRtIyaH 3 / tathA'dhikriyate durgatAvAtmA'nenetyadhikaraNam -udUkhalAdisaMyuktaM ca arthakriyAyAH karaNayogyam , tataH saMyuktaM ca tadadhikaraNaM ceti samAsaH / udUkhalena muzalam , halena phAlaH, zakaTena yugam , dhanuSA ca zarA ityAdirUpamityarthaH, tadbhAvaH saMyuktAdhikaraNatvam , etacca hiMsrapradAnavratasyAticAraH / atrApi vRddhasampradAya:-zrAvakeNa hi saMyuktAnyadhikaraNAni na dhAraNIyAni, saMyuktAdhikaraNaM hi yaH kazcidAdadIta, viyukte tu tatra para: sukhena pratiSedhituM zakyata iti caturthaH 4 / tathA mukhamasyAstIti mukhara:-anAlocitabhASI vAcATastadbhAvo maukharya-dhArthya prAyamasabhyAsambaddhabahupralApitvam , ayaM ca pApopadezasyAticAraH, maukharye sati pApopadezasambhavAditi paJcamaH 5 / "apadhyAnAcaritavrate tvanAbhogAdinA apadhyAne pravRttiraticAra iti svayamabhyUhyam / kandarpAdayazcAkuTTyA kriyamANA bhaGgA evAvaseyA"[dha.bi.sU. 163 pa0 43] iti dharmabinduvRttau ityuktA guNavratAticArAH // 54 // atha zikSAvratAticArAbhidhAnAvasara: tatrApi sAmAyikavratasya tAvattAnAha - yogaduSpraNidhAnAni, smRteranavatA(dhA )raNam / anAdarazceti jinaiH, proktAH sAmAyikavrate // 55 // 1. snAne tAvat-iti dharmabinduvRttau [pa0 43] paJcAzakavRttau [pa0 22] navapadaprakaraNabRhadvRttau [pa0 239] yogazAstravRttau [pa0 554] pravacanasAroddhAravRttau [pa0 207] ca pAThaH // 2. tulA-paJcAzakavRttiH pa0 21, yogazAstravRttiH pa0 554, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 207-8 / 'saMyuktAdhikaraNa' sthAne 'asamIkSyAdhikaraNam' aticAratvena tattvArthasUtre [7 / 27] dharmabindau [pa0 43] ca varNitam / "asamIkSya anAlocya prayojanamAtmanA'thamadhikaraNam ucitAdupabhogAdatirekakaraNam asamIkSyAdhikaraNaM musala-dAtra-zilAputraka-zastra-godhUmayantrakazilA'gnyAdidAnalakSaNam asamIkSya kurvANaH svAtmAnaM narakAdiSvadhikaroti yena tadadhikaraNam" tattvArthavRttiH siddhasenIyA [7 / 27] pR0 112-113 / iti yogazAstre TippaNyAm pa0 554 // 3. zara-mu0 / P.L.C. yogazAstravRttAvapi zarA iti / / 4. smRteranavatAraNam-L.P.C. || D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: yogaduSpraNidhAnAdayaH prakramAt paJcAticArA: sAmAyikavrate jinaiH proktAH' ityanvayaH / tatra yogAH -kAyavAGmanAMsi, teSAM durduSTAni praNidhAnAni praNidhayaH duSpraNidhAnAni / sAvadye pravarttanAlakSaNAnItyarthaH / tatrApi zarIrAvayavAnAM pANi-pAdAdInAmanibhRtatAvasthApanaM kAyaduSpraNidhAnam , varNasaMskArAbhAvo'rthAnavagamazcApalaM ca vAgduSpraNidhAnam , krodha-lobhadroha-'bhimAneAdayaH kAryavyAsaGgasambhramazca manoduSpraNidhAnam , ete trayo'ticArAH / yadAhuH"aNavikkhiApamajjia, thaMDille ThANamAi sevNto| hiMsA'bhAve vi na so, kaDasAmaio pmaayaao||2|| zrA.pra./315] kaDasAmaio puTviM, buddhIe pehiUNa bhaasejjaa| sai niravajjaM vayaNaM, aNNaha sAmAiaMna have // 2 // [ zrA.pra./314] sAmAiaMtu kAuM, gharacitaM jo aciMtae saDDho / aTTavasaTTovagao, niratthayaM tassa sAmaiaM" // 3 // [ zrA.pra./313, saM.pra.7/109] tathAsmRteH -sAmAyikakaraNAvasaraviSayAyAH kRtasya vA sAmAyikasya prabalapramAdayogAdanavatA(dhA)raNam -anupasthApanam / etaduktaM bhavati -'mayA kadA sAmAyikaM karttavyam ?' 'kRtaM vA mayA sAmAyikaM na vA' iti evaMrUpasmaraNabhraMzo'ticAraH, smRtimUlatvAnmokSAnuSThAnasya / yadAhuH - "na saraha pamAyajutto, jo sAmaiaMkayA ya kaayvvN?| kayamakayaM vA tassa hu , kayaM pi vihalaM tayaM neyaM" ||1||[shraa.pr./316, saM.pra.7/110] ti caturthaH 4 / __ tathA'nAdara: -anutsAha: pratiniyatavelAyAM sAmAyikasyAkaraNam , yathAkathaJcidvA karaNam , karaNAnantarameva pAraNaM ca / yadAhuH - "kAUNa takkhaNaM cia, pArei karei vA jhicchaae| aNavaTThiasAmaiaM,aNAyarAo nataMsuddha" // 1 // [ zrA.pra./317] ti| paJcamo'ticAraH 5 / atrAha -kAyaduSpraNidhAnAdau sAmAyikasya nirarthakatvAdipratipAdanena vastuno'bhAva 1. tulA-yogazAstravRttiH 3 / 115, pa0 556, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 209 // 2. anirikkhiyA' iti yogazAstravRttau pa0 556, pravacanasAroddhAravRttau pa0 209 / gAthAtrayamuddhRtam-paJcAzakavRttau pa0 23, navapadaprakaraNabRhadvRttau pa0 262 / / 3. gihakajja-iti sambodhaprakaraNe // 4. karaNaM-mu0 nAsti / yogazAstra [pa0557] pravacanasAroddhAra [pa0 210] vRttyorapi-karaNam asti / / 5. tulA-dharmabinduvRttiH pa0 43, paJcAzakavRttiH pa0 24, yogazAstravRttiH pa0 557-8 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamavratAticArasvarUpam-zlo0 55 // ] [201 evoktaH, aticArazca mAlinyarUpa eva bhavatIti kathaM sAmAyikAbhAve'yaM bhavet ? ato bhaGgA evaite nAticArA iti, ucyate -anAbhogato'ticAratvam / ___ nanu dvividhaM trividheneti sAvadhapratyAkhyAnaM sAmAyikam , tatra ca kAyaduSpraNidhAnAdau pratyAkhyAnabhaGgAt sAmAyikAbhAva eva, tadbhaGgajanite(taM) ca prAyazcittaM vidheyaM syAt , manoduSpraNidhAnaM cAzakyaparihAram , manaso'navasthitatvAt / ataH sAmAyikapratipatteH sakAzAttadapratipattireva zreyasI / yadAhuH -"avidhikRtAd varamakRtam"[ ] iti / naivam , yataH sAmAyikaM dvividhaM trividhena pratipannam , tatra ca manasA vAcA kAyena ca sAvadyaM na karomi na kArayAmIti SaT pratyAkhyAnAnItyekatarapratyAkhyAnabhaGge'pi zeSasadbhAvAnmithyAduSkRtena manoduSpraNidhAnamAtrazuddhezca na sAmAyikAtyantAbhAvaH / sarvaviratisAmAyike'pi tathA'bhyupagatam , yato guptibhaGge mithyAduSkRtaM prAyazcittamuktam / yadAha - "bIo u asamio mi tti kIsa sahasA agutto vaa"|[ ] iti / dvitIyo'ticAra: samityAdibhaGgarUpo'nutApena zudhyatItyarthaH, iti 'na pratipatterapratipattirgarIyasI' iti / kiJca -sAticArAdapyanuSThAnAdabhyAsata: kAlena niraticAramanuSThAnaM bhavatIti sUrayaH / yadAha - "abhyAso'pi prAyaH, prabhUtajanmAnugo bhavati zuddhaH"[ SoDa./205pU.] iti / bAhyA api -"abhyAso hi karmaNAM kauzalamAvahati, na hi sakRnnipAtamAtreNodabindurapi grAvNi nimntaamaaddhaati"|[] na cAvidhikRtAd varamakRtamiti yuktam , asUyAvacanatvAdasya / yadAhuH - "avihikayA varamakayaM, ussua( asUya )vayaNaM bhaNaMti samayaNNU / pAyacchittaM jamhA, akae guru kae lahuaM" ||1||[vi.saa./896] tasmAddharmAnuSThAnaM nirantaraM kAryameva, kintu tatkurvatA sarvazaktyA vidhau yatanIyam , idameva ca zraddhAlorlakSaNam / Ahuzca - "vihisAraM ciya sevai, saddhAlU sattimaM aNuTThANaM / davvAidosanihao vi, pakkhavAyaM vahai taMmi" ||1||[dh.r.pr.gaa./91] dhaNNANaM vihijogo, vihipakkhArAhagA sayA dhaNNA / vihibahumANI dhaNNA, vihipakkhaadUsagA dhaNNA ||2||[sN.pr. suguru./340] 1. tadbhaGgajanite-L.P.C. / tadbhaGgajanitaM-iti yogazAstravRttau pa0 558 // 2. sthitatvAcca-mu0 C. I L.P. yogazAstravRttAvapi pa0558 // 3. ussuavayaNaM-L.P.C. | asUyavayaNaM-iti yogazAstravRttI p0558|| D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202] AsannasiddhiANaM, vihipariNAmo u hoi sayakAlaM / 1 vihicAo avihibhattI, abhavvajiyadUrabhavvANaM" // 3 // [ saM.pra.devA./193 ] ti / kRSi-vANijyasevAdi bhojana - zayanA - ''sana - gamana-vacanAdyapi dravyakSetrakAlAdividhinA pUrNaphalavannAnyathA / ata eva saMkalapuNyakriyAprAnte'vidhyAzAtanAnimittaM mithyAduSkRtaM dAtavyamevetyalaM prasaGgena // 55 // adhunA dezAvakAzikavratAticArAnAha [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH preSaNA-''nayane zabda-rUpayoranupAtane / pudgalapreraNaM ceti, matA dezAvakAzike // 56 // preSaNaM cAnayanaM ceti preSaNA -''nayane, zabdazca rUpaM caitayoranupAtane avatAraNe, zabdAnupAto rUpAnupAtazcetyarthaH, pudgalapreraNaM ceti paJcAticArA 'dezAvakAzike' dezAvakAzikanAmni vrate matAH / ayaM bhAvaH -digvratavizeSa eva dezAvakAzikavratam, iyA~stu vizeSo -digvrataM yAvajjIvaM saMvatsaracaturmAsIparimANaM vA, dezAvakAzikaM tu divasa-prahara- muhUrttAdiparimANam, tasya ca paJcAticArAstadyathA -- preSaNaM-bhRtyAdervivakSitakSetrAdbahiH prayojanAya vyApAraNam, svayaM gamane hi vratabhaGgaH syAditi anyasya preSaNam, dezAvakAzikavataM hi mA bhUd gamanA''gamanAdivyApArajanitaprANyupamarda ityabhiprAyeNa gRhyate, sa tu svayaM kRto'nyena kArita iti na kazcit phale vizeSaH, pratyuta svayaM gamane IryApathavizuddherguNaH parasya punaranipuNatvAdIryAsamityabhAve doSa iti prathamo'ticAraH 1 | D:\new/d-1.pm5\3rd proof AnayanaM -vivakSitakSetrAdbahiH sthitasya sacetanAdidravyasya vivakSitakSetre prApaNaM sAmarthyAt preSyeNa, svayaM gamane hi vratabhaGgaH syAt, pareNa tvAnayane na bhaGga iti buddhayA yadA''nAyayati sacetanAdi dravyaM tadA'ticAra iti dvitIyaH 2 / zabdasya-kSutkAsitAderanupAtanaM - zrotre'vatAraNaM zabdAnupAtanaM, yathA vihitasvagRhavRtti 1. iti-mu0 // 2. sakalakriyApuNya mu0 C. // / 3. L.P. / jJeyA- mu0 C. / / 4. tulA- yogazAstravRttiH 3 / 116, pa0 559, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 210 / / 5. tulA - dharmabinduvRttiH pa0 44, paJcAzakavRttiH pa0 24-5, navapadaprakaraNabRhadvRttiH pa0 269 / / 6. L.P. C. / hi-mu0 nAsti / 7. na (vA) kAritamu0 / L.P.C. yogazAstravRttAvapi vA nAsti //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama-ekAdazavratAticArasvarUpam - zlo0 56-67 // ] [ 203 prAkArAdivyavacchinnabhUpradezAbhigrahaH prayojane utpanne vivakSitakSetrAdbahirvratabhaGgabhayAt svayaM gantuM bahiHsthitaM cAhvAtumazaknuvan vRti-prAkArAdipratyAsannavarttIbhUya kAsitAdizabdam AhvAnIyAnAM zrotro'nupAtayati, te ca tacchravaNAt tatsamIpamAgacchantIti zabdAnupAtananAmA'ticArastRtIyaH 3 / evaM rUpAnupAtanam, yathA rUpaM - zarIrasambandhi utpannaprayojanaH zabdamanuccArayannAhvAnIyAnAM dRSTAvanupAtayati, taddarzanAcca tatsamIpamAgacchantIti rUpAnupAtanAkhyo'ticArazcaturthaH 4 / tathA pudgalAH -paramANavastatsaGghAtasamudbhavA bAdarapariNAmaM prAptA loSTAdayo'pi teSAM preraNaM -kSepaNam viziSTadezAbhigrahe hi sati kAryArthI paragRhagamananiSedhAdyadA loSTakAn pareSAM bodhanAya kSipati, tadA loSTAtipAtasamanantarameva te tatsamIpamanudhAvanti, tatazca tAn vyApArayataH svayamagacchato'pyaticAro bhavatIti paJcamaH 5 / iha cAdyadvayamavyutpannabuddhitvena sahasAkArAdinA vA antyatrayaM tu mAyAparatayA'ticAratAM yAtItivivekaH / IhAhurbuddhAH -digvratasaGkSepakaraNamaNuvratAdisaGkSepakaraNasyApyupalakSaNaM draSTavyam, teSAmapi saGkSepasyAvazyaGkarttavyatvAt / atrAha - nanu aticArAzca digvratasaGkSepakaraNasyaiva zrUyante, na vratAntarasaGkSepakaraNasya, tatkathaM vratAntarasaGkSepakaraNaM dezAvakAzikavratamiti ? atrocyate -prANAtipAtAdivratAntarasaGkSepakaraNeSu vadhabandhAdaya evAticArAH, digvratasaGkSepakaraNe tu saGkSiptatvAt kSetrasya preSyaprayogAdayo'ticArAH, bhinnAticArasambhavAcca digvratasaGkSepakaraNasyaiva dezAvakAzikatvaM sAkSAduktam // 56 // ityuktvA dezAvakAzikavratAticArAH / atha poSadhopavAsavratasya tAnAha - saMstArAdAnahAnAnyapratyupekSyApramRjya ca / anAdaro'smRtizcetyaticArAH poSadhavrate // 57 // 1. L.P. tadA loSTAti-mu0 C. nAsti / tadA loSTAdi - iti yogazAstravRttau pa0 560 / tadA loSTvAdi-iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 212 / 2. tulA - dharmabinduvRttiH pa0 44, paJcAzakavRttiH pa0 25, yogazAstravRtti: pa0 561, pravanacasAroddhAravRttiH pa0 212 // 3. pravacanasAroddhAre tu "appaDilehiya appamajjiyaM ca sejjAi thaMDilANi tahA / saMmaM ca aNaNupAlaNamaiyArA posahe paMca" // 285 // iti prakArAntareNa aticArA dRzyante // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204] [dharmasaMgraha:-dvitIyo'dhikAraH ___ saMstArAdipadatrayANAM dvandvaH, tenApratyuprekSyApramRjya ceti pratyekaM sambadhyate / tato'pratyupekSyApramRjya ca saMstAraH, apratyupekSyApramRjya cAdAnam , apratyupekSyApramRjya ca hAnam , anAdaro'smRtizceti paJcAticArAH poSadhavrate jJeyA iti sambandhaH / tatra saMstIryate pratipannapoSadhavratena darbha-kuza-kambalIvastrAdiH sa saMstAra: saMstArazabdazca zayyopalakSaNam , tatra zayyA-zayanaM sarvAGgINaM vasatirvA, saMstArazcArddhatRtIyahastapramANaH, sa ca pratyupekSya pramAya' ca karttavyaH, pratyupekSaNaM -cakSuSA nirIkSaNam , pramArjanaM ca - vastraprAntAdinA tasyaiva zuddhIkaraNam , athApratyupekSyApramRjya ca saMstArakaM karoti tadA poSadhavratamaticaratIti prathamo'ticAraH 1 / ____ AdAnaM-grahaNaM yaSTi-pITha-phalakAdInAm , tadapi yaSTyAdInAM nikSepasyopalakSaNam , tenobhayamapi pratyupekSya pramRjya ca kAryam , apratyupekSitasyApramANitasya cAdAnaM nikSepazvAticAra iti dvitIyaH / ___ hAnaM cotsargastyAga itiyAvat "ohAk tyAge" [ dhAtupAThe 2 / 73 ] ityasya dhAtoH prayogAt , taccoccAra-prazravaNakhelasiGghANakAdInAM pratyupekSya pramRjya ca sthaNDilAdau kAryam , apratyupekSyApramRjya cotsarjanamaticAra iti tRtIyaH 3 / ___ iha cApratyupekSaNena duSpratyupekSaNamapramArjanena ca duSpramArjanaM saGgRhyate, naJaH kutsArthasyApi darzanAt , yathA kutsito brAhmaNo'brAhmaNaH / yatsUtram - "appaDilehiaduppaDilehiasijjAsaMthAre, appamajjiyaduppamajjiasijjAsaMthArae, appaDilehiaduppaDilehiauccArapAsavaNabhUmI, appamajjiaduppamajjiauccArapAsavaNabhUmi" [ upAsakadazAGge sU07] tti 3 / tathA'nAdara:-anutsAha: poSadhavratapratipattikarttavyatayoriti caturthaH 4 / tathA'smRtiH-asmaraNaM tadviSayaiveti paJcamaH 5 // 57 / / ityuktAH poSadhavratAticArAH athAtithisaMvibhAgavratasya tAnAha - sacitte sthApanaM tena, sthaganaM matsarastathA / kAlalo'nyApadeza, iti paJcAntime vrate // 58 // 1. cAdAnaM (apratyupekSyApramRjya ca hAna)-mu0 // 2. uddhRtamidam-paJcAzakavRttau pa0 26, navapadaprakaraNabRhadvRttau pa0 283, yogazAstravRttau pa0 562 / tulA-pravacanasAroddhAravRttiH pa0 216 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazatamavratAticArasvarUpam - zlo0 58 // ] [ 205 tena sthaganam, matsaraH, kAlalaGgo'nyApadezazceti paJcA sacitte sthApanam, ticArA 'antime vrate' atithisaMvibhAganAmni jJeyA ityanvayaH / taMtra sacitte-sacetane pRthivI-jala-kumbhopacullI - dhAnyAdau sthApanaM-sAdhudeyabhaktAdernikSepaNam, taccAdAnabuddhyA mAtRsthAnato nikSipatIti prathamaH 1 / tena-sacittena kanda-patra-puSpa - phalAdinA tathAvidhayaiva buddhyA sthaganaM- pidhAnamiti dvitIyaH 2 / tathA matsaraH- kopaH yathA sAdhubhiryAcitaH kopaM karoti, sadapi mArgitaM na dadAti / athavA anena tAvadraGkeNa yAcitena dattam, kimahaM tato'pyUna ? iti mAtsaryAd dadAti, atra paronnatirvaimanasyaM mAtsaryam / yaduktamanekArthasaMgrahe zrIhemasUribhiH -- '"matsaraH parasampattyakSamAyAM tadvati krudhi" [ 3 / 579 ] iti tRtIya: 3 / tathA kAlasya-sAdhUcitabhikSAsamayasya laGgho - laGghanamatikrama itiyAvat, ayamabhiprAyaH - kAlaM nyUnamadhikaM vA jJAtvA sAdhavo na grahISyanti jJAsyanti ca yathA'yaM dadAtItyevaM vikalpato dAnArthamabhyutthAnamaticAra iti caturthaH 4 | tathA'nyasya- parasya sambandhIdaM guDa-khaNDAdItyapadezo - vyAjo'nyApadezaH / yad anekArthasaMgrahe - "apadezastu kAraNe vyAje lakSye'pi' [ 4/310 ] iti / ayaM bhAvaH-parakIyametat tena sAdhubhyo na dIyate iti sAdhusamakSaM bhaNanam, jAnantu sAdhavo yadyasyaitadbhaktAdikaM bhavet tadA kathamasmabhyaM na dadyAt ? iti sAdhusaMpratyayArtham, athavA'smAd dAnAt mama mAtrAdeH puNyamastviti bhaNanamiti paJcamaH 5 / itthamaticArabhAvanA upAsakadazAGgavRttyanusAreNoktA, tatra hyAbhogenApi vidhIyamAnA ete aticAratvenaiva samarthitAH / tathA caitatpATha: - "ete aticArA eva, na bhaGgA, dAnArthamabhyutthAnAddAnapariNatezca dUSitatvAt " [ upAzakadazAGgavRttiH 1/6 ] bhaGgasvarUpasya cehaivamabhidhAnAt / yathA - D:\new/d-1.pm5\3rd proof 1. tulA-yogazAstravRttiH 3 118, pa0 563, pravacanasAroddhAravRttiH 213 -4 // 2. tulA - tattvArthasUtrasya siddhasenIyAvRttiH 7 315, pR0 116, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 214 / 3. L. P.C. I tato nyUna? - mu0 / tato'pi hIna - iti yogazAstravRttau pa0 563 // 4. 'ayamarthaH - ucita yo bhikSAkAlaH sAdhUnAM taM laGghayitvA, anAgataM vA bhuGkte poSadhavratI' / iti yogazAstravRttau / tulA-pravacanasAroddhAravRttiH pa0 214 / / 5. karaNe - mu0 / L.P. C. anekArthasaMgrahe yogazAstravRttAvapi kAraNe-iti //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: "dANaMtarAyadosA, na dei dijjaMtayaM ca vArei / dipaNe vA paritappai, ii kiviNattA bhave bhaGgo" // 1 // [ nava.pra./127] tti / dharmabindu-yogazAstravRttyAdau tu "yadA'nAbhogAdinA'tikramAdinA vA etAnAcarati tadA'ticArAH, anyathA tu bhaGgA eva" [ dharmabinduTIkA pa0 45, tulA-yogazAstraTIkA pa0 564] ti bhAvitam , nizcayastu kevaligamyaH / ____ evaM samyaktvA-'Nuvrata-guNavrata-zikSApadAni tadaticArAzcAbhihitAH / tadabhidhAne ca tadadhikAravAcyA upAyAdayo'pi yathAsthAnamarthato darzitA eveti svayamabhyUhyAH / nAmatazca teSAM saGkalanA / yathA paJcAzake - "suttAdupAyarakkhaNagahaNapayattavisayA muNeyavvA / kuMbhAracakkabhAmagadaMDAharaNeNa dhIrehiM" // 1 // [ paJcA.1/34] vyAkhyA -'sUtrAd-AgamAdupAyAdayo muNeyavvA ityanena saMbandhaH / tatropAyaHsamyaktvA-'NuvratAdipratipattAvabhyutthAnAdilakSaNo hetuH / Aha ca - "abbhuTANe viNae, parakkame sAhusevaNAe a|| sammaiMsaNalaMbho, virayAviIe~ viraIe" // 1 // [ ] athavA jAtismaraNAditIrthakaravacanatadanyavacanalakSaNaH / yadAha - "sahasaMmuiAe paravAgaraNeNaM annesi vA soccA'' [AcArAGge 1/1/1-4] athavA prathamadvitIyakaSAyakSayopazama iti / tathA rakSaNaM-samyaktvavratAnAmanupAlanopAyarUpamAyatanasevanAdi / Aha ca - "AyayaNasevaNA ninnimittaparagharapavesaparihAro / kiDDApariharaNaM taha, vikkiavayaNassa parihAro" // 1 // [ ] ityAdi / upAyena rakSaNamupAyarakSaNamityanye / grahaNaM trividhaM trividhenetyAdivikalpaiH samyaktvavratAnAmupAdAnam / Aha ca - "micchattapaDikkamaNaM, tivihaM tiviheNa NAyavvaM'[A.ni./ 1251] / tathA- "duvihaM tiviheNa paDhamo, duvihaM duviheNa bIao hoi| duvihaM egaviheNaM, egavihaM ceva tiviheNaM" // 1 // [ ] ityAdi / 1. tulA-dharmabinduvRttiH pa0 45, paJcAzakavRttiH pa0 28, navapadaprakaraNabRhadvRttiH pa0 308, yogazAstravRttiH pa0564 // 2. P.L. | upAyAdayo yathAsthAnamarthato dazitA iti svaya0 mu0 C. // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ vratAticArayojanA-zlo0 59 // ] [207 tathA prayatnaH-samyaktvavratagrahaNottarakAlaM tadanusmaraNAdiH, samyaktvapratipattau uktarUpaH, apratyAkhyAtaviSayasyApi vA yathAzakti parihArodyamarUpA yatanA, "no me kappai annautthie" [ ] ityAdikA "parisuddhajalaggahaNaM, dAruadhaNNAiANa taha ceva / gahiANa vi paribhogo, vihie~ tasarakkhaNaTThAe" ||1||[shraa.pr./259] ityAdikA ca / tathA viSayaH-samyaktvavratagocaro jIvA-'jIvAditattvarUpaH sthUlasaGkalpitaprANyAdirUpazca, tata upAyAdInAM dvandvo'taste upAyarakSaNagrahaNaprayatnaviSayAH 'muNeavva' tti jJAtavyAH, iha viziSato'nuktA api, katham ? ityAha -'kumbhakAracakrabhrAmakadaNDadRSTAntena' dhIraiH-buddhirAjitaiH, idamuktaM bhavati yathA kumbhakAracakrasyaikasminneva deze daNDena prerite sarve tad dezA bhramitA bhavanti, evamihasamyaktvavratAzritavividhavaktavyatAcakrasya samyaktvavratavratAticArarUpe ekadeze prarUpite upAyAdayastaddezA AkSiptA eva bhavanti / te ca sUtrAdavaseyAH, sakSepakaraNatveneha teSAmanuktatvAditi gAthArthaH" [paJcAzakavRttiH 1/ 34] // 58 // itthaM vratAticArAnabhidhAya prastute tAn yojayannAha - etaivinA vratAcAro, gRhidharmo vizeSataH / saptakSetryAM tathA vittavApo dInAnukampanam // 59 // 'etaiH' aticAraiH 'vinA' 'vratAnAm' aNuvratAdInAmupalakSaNatvAt samyaktvasya ca AcAraH -AcaraNaM pAlanamitiyAvat , kimityAha -'vizeSato gRhidharmo' bhavati, yaH zAstrAdau prAk sUcita AsIditi / athoktavizeSagRhidharmApekSayA'zeSavizeSagRhidharma prarUpayannAha -'tathA' iti pUrvasAdRzye'vyayam , yathA vizeSato gRhidharmaH pUrvamuktastathA'nyo'pi vakSyamANaH sa eveti bhAvaH / tathA ca tamAha -'saptakSetryAm' ityAdi saptAnAM kSetrANAM samAhAra: saptakSetrIjinabimba 1 bhavanA 2-''gama 3 sAdhu 4 sAdhvI 5 zrAvaka 6 zrAvikA 7 lakSaNA, tasyAM vittasya-dhanasya zrAvakAdhikArAnnyAyopAttasya vApo -vyayakaraNam , tacca vizeSato gRhidharmo bhavatIti yojyam / evamagre'pi svayamUhyam / kSetre hi bIjasya vapanamucita 1. cA-L. || 2. kasminneva-mu0 / kasminnapi-L.P.C. || 3. L.P. / sarve dezA-mu0 C. // 4. tulA-yogazAstravRttiH 3 / 119 pa0 564-577 // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH mityuktaM vApa iti / vapanamapi kSetre ucitaM nAkSetre iti saptakSetryAmityuktam / kSetratvaM ca saptAnAM rUDhameva / vapanaM ca saptakSetryAM yathocitasya dravyasya bhaktyA zraddhayA ca / tathAhi -jinabimbasya tAvadviziSTalakSaNalakSitasya prasAdanIyasya vajrendranIlA-'JjanacandrakAnta- -sUryakAnta - riSTa-karketana - vidruma- suvarNa-rUpya-candanopala-mRdAdibhiH sAradravyairvidhApanam / yadAha - "sanmRttikA -'malazilAtala-rUpya - dAru- sauvarNa - ratna- maNi - candanacArubimbam / kurvanti jainamiha ye svadhanAnurUpaM, te prApnuvanti nRsureSu mahAsukhAni " // 1 // [ uta. / 38 ] tathA - "pAsAIA paDimA, lakkhaNajuttA samattalaMkaraNA / jaha palhAei maNaM, taha Nijjaramo viANAhi // 1 // [ saM.pra.1 / 322] tathA nirmitasya jinabimbasya zAstroktavidhinA pratiSThApanam, aSTAbhizca prakArairarcanam, yAtrAvidhAnam, viziSTAbharaNabhUSaNam, vicitravastraiH paridhApanamiti jinabimbe dhanavapanam / yadAha - " '"gandhairmAlyairviniryadbahulaparimalairakSatairdhUpadIpaiH, sAnnAyyaiH prAjyabhedaizcarubhirupahitaiH pAkapUtaiH phalaizca / ambhaH saMpUrNapAtrairiti hi jinapaterarcanAmaSTabhedAM; kurvANA vezmabhAjaH paramapadasukhastomamArAllabhante // 1 // [ ] na ca jinabimbAnAM pUjAdikaraNe na kAcit phalaprAptiriti vAcyam, cintAmaNyAdibhya iva tebhyo'pi phalaprAptyavirodhAt / yaduktaM vItarAgastotre zrIhemasUribhiH - 44 'aprasannAt kathaM prApyaM, phalametadasaGgatam / cintAmaNyAdayaH kiM na, phalantyapi vicetanA: ?" // 2 // [vIta. 19/3] tathA - " uvagArAbhAvammi vi, pUjjANaM pUagassa uvagAro / maMtAisaraNa-jalaNAdisevaNe jaha tahehaM pi" // 2 // [ zrA.pra. 348, pUjA.pa. 4/44] eSa tAvat svakAritAnAM bimbAnAM pUjAdividhiruktaH, anyakAritAnAmapyakAritAnAM ca zAzvatapratimAnAM yathArhaM pUjana-vandanAdividhiranuSTheyaH / trividhA hi jinapratimAH -bhaktikAritAH svayaM pareNa vA caityeSu kAritAH, yA idAnImapi 1. degriSTAGkakarketanadeg iti yogazAstravRttau pa0 564 // 2. maMtAIsarajalaNA mu0 | L.P.C. yogazAstravRttAvapi [566 ] maMtAisaraNajalaNA' - iti // D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptakSetrasvarUpam-zlo0 59 // ] [209 manuSyAdIbhirvidhApyante / mAGgalyakAritA yA gRhadvArapatreSu maGgalAya kAryante / zAzvatyastu akAritA evAdhastiryagUrdhvalokAvasthiteSu jinabhavaneSu varttanta iti / jinapratimAnAM ca vItarAgasvarUpAdhyAropeNa pUjAdividhirucita iti 1 // jinabhavanakSetre svadhanavapanaM yathA -zalyAdirahitabhUmau svayaMsiddhasyopalakASThAdidalasya grahaNena sUtrakArAdibhRtakAnatisandhAnena bhRtyAnAmadhikamUlyavitaraNena SaTjIvakAyarakSAyatanApUrvaM jinabhavanasya vidhApanam / sati vibhave bharatAdivadratnazilAbhirbaddhacAmIkarakuTTimasya maNimayastambhasopAnasya ratnamayatoraNazatAlakatasya vizAlazAlAbalAnakasya zAlabhaJjikAbhaGgibhUSitastambhAdipradezasya dahyamAnakarpUra-kastUrikA-'guruprabhRtidhUpasamucchaladdhUmapaTalajAtajaladazaGkAnRtyatkalakaNThakulakolAhalasya caturvidhAtodya-nAndIninAdanAditarodasIkasya devAGgaprabhRtivicitravastrollocakhacitamuktAvacUlAlaGkRtasya utpatannipatadgAyannRtyadvalgatsihAdinAditavatsumahimAnumodanapramodamAnajanasya vicitracitracitrIyitasakalalokasya cAmaradhvajacchatrAdyalaGkAravibhUSitasya mUrddhAropitavijayavaijayantInibaddhakiGkaNIraNatkAramukharitadigantasya kautukAkSiptasurAsurakinnarInivahAhamahamikAprArabdhasaGgItasya gandharvagItadhvanitiraskRtatumburumahimno nirantaratAlArAsaka-hallIsakapramukhaprabandhanAnAbhinayanavyagrakulAGganAcamatkAritabhavyalokasyA'bhinIyamAnanATakakoTirasAkSiptarasikalokasya jinabhavanasyottuGgagirizRGgeSu jinAnAM janma-dIkSA-jJAnanirvANasthAneSu sampratirAjavacca pratipuraM pratigrAmaM pade pade vidhApanam / asati tu vibhave tRNakuTyAdirUpasyApi / yadAhuH - "yastRNamayImapi kuTI, kuryAddadyAttathaikapuSpamapi / bhaktyA paramagurubhyaH, puNyonmAnaM kutastasya ? // 1 // [ ] kiM punarupacitadRDhaghanazilAsamudghAtaghaTitajinabhavanam / ye kArayanti zubhamatividhAyinaste mahAdhanyAH" // 2 // [ ] rAjAdestu vidhApayituH pracuratarabhANDAgAra-grAma-nagara-maNDala-gokulAdipradAnaM jinabhavane vapanam 2 / tathA jIrNazIrNAnAM caityAnAM samAracanaM naSTabhraSTAnAM samuddharaNaM ceti / 1. ito'gre-'na hi lokatraye'pi tat sthAnamasti yanna pAramezvarIbhiH pratimAbhiH pavitritamiti' iti yogazAstravRttau [pa0 566] adhikam / / 2. "tsurasamUhamahimA iti yogazAstravRttau pa0 567 / / 3. citra mu0 nAsti, L.P.C. yogazAstravRttAvapi asti [pa0567] // 4. kiGkiNI iti yogazAstravRttI p0567|| D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: ____ nanu niravadyajinadharmasamAcaraNacaturANAM jinagRhabimbapUjAdikaraNamanucitam , SaTjIvanikAyavirAdhanAhetutvAttasya, iti cet , na / / "dehAinimittaM pi hu , chakkAyavahaMmi je payasa'ti / jiNapUAkAyavahami tesimapavattaNaM moho" ||1||[pnycaa.pr.4/45 ] iti vacanAt ya Arambhaparigrahaprasaktastasya kuTumbaparipAlanAdinimittadhanavyayajanitapApavizuddhyarthaM jinabhavanAdau dhanavyayasya zreyaskaratvAt / yastu nijakuTumbArthamapi nArambhaM karoti pratimApratipannAdiH, tasya mA bhUjjinabimbAdividhApanamapi / anyatrArambhavata eva dharmArthArambhe'pyadhikRtatvAt / na ca dharmArthaM prasahya dhanopArjanaM yuktam / yataH - "dharmArthaM yasya vittehA, tasyAnIhA garIyasI / prakSAlanAddhi paGkasya, dUrAdasparzanaM varam" // 1 // [ hAri.a.4/6] iti / yastu dehAdyarthamArambhakRdapi na hyekaM pApamAcaritamityanyadapyAcaritavyamitimatyA jinabhavanakAraNAdau dhArmikakRtye'pyArambhaM na kurute, tasya mahAn doSa ev| taduktaM paJcAzake "aNNatthAraMbhavao, dhamme'NAraMbhao annaabhogo| loe pavayaNakhisA, abohibIaM ti dosA ya" // 1 // [ paJcA.4/12] na ca vApyAdikhananavadazubhodakaM jinabhavanAdikaraNam / api tu saGghasamAgamadharmadezanAkaraNa-vratapratipattyAdikaraNena zubhodarkameva / SaTjIvanikAyavirAdhanA ca yatanAkAriNAmagAriNAM kRpApAravazyena sUkSmAnapi jantUn rakSayatAmavirAdhanaiva / yadAhuH - "jA jayamANassa bhave, virAhaNA suttavihisamaggassa / sA hoi nijjaraphalA, ajjhappavisohijuttassa // 1 // [piNDa.ni./671, ogha.ni./760] paramarahassamisINaM, samattagaNipiDagajjhariasArANaM / pariNAmi pamANaM, nicchayamavalaMbamANANaM" ||2||[ogh.ni./761] ityalaM prasaGgena / jinAgamakSetre svadhanavapanaM yathA-jinAgamo hi kuzAstrajanitasaMskAraviSasamucchedana 1. L.P.C. / jinagRhAdikaraNamanucitaM-mu0 jinabhavanabimbapUjAkaraNa" iti yogazAstravRttau pa0 568 // 2. iha payaTTaMti-iti yogazAstravRttau pa0 569 // 3. mahAbhArate vanaparvANi [2 / 49] idRzaH zlokaH upalabhyate - "dharmArthaM yasya vittehA varaM tasya niriihtaa| prakSAlanAddhi paGkasya zreyo na sparzanaM nRNAm // 4. L.P. I tre ca sva mu0 // 5. cchedanamahAmantrAyamANo-iti yogazAstravRttau pa0 569 / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptakSetrasvarUpam-zlo0 59 // ] [211 mantrAyamANo dharmAdharmakRtyAkRtya-bhakSyAbhakSya-peyApeya-gamyAgamya-sArAsArAdivivecanAhetuH santamase dIpa iva samudre dvIpamiva marau kalpataruriva saMsAre durApaH, jinAdayo'pyetatprAmANyAdeva nizcIyante / yadUcuH stuti zrIhemasUrayaH - "yadIyasamyaktvabalAt pratImo, bhavAdRzAnAM paramAptabhAvam / kuvAsanApAzavinAzanAya namo'stu tasmai jinazAsanAya" ||1||[ayog dvA./21] jinAgamabahumAninA ca deva-guru-dharmAdayo'pi bahumatA bhavanti / kiJca -kevalajJAnAdapi jinAgama eva prAmANyenAtiricyate / yadAha - "ohe suovautto, suanANI jai hu giNhai asuddhaM / taM kevalI vi bhuMjai, apamANaM suaM bhave iharA" ||1||[pinnddni./gaa.524] ekamapi ca jinAgamavacanaM bhavinAM bhavavinAzahetuH / yadAhuH - "ekamapi ca jinavacanAdyasmAnnirvAhakaM padaM bhavati / zrUyante cAnantAH, sAmAyikamAtrapadasiddhAH" // 1 // [ tattvA.saM.kA./27] yadyapi ca mithyAdRSTibhya Aturebhya iva pathyAnnaM na rocate jinabhavanam , tathApi nAnyatsvargApavargamArgaprakAzanasamarthamiti samyagdRSTibhistadAdareNa zraddhAtavyam , yataH kalyANabhAgina eva jinavacanaM bhAvato bhAvayanti, itareSAM tu karNazUlakAritvenAmRtamapi viSAyate / yadi cedaM jinavacanaM nAbhaviSyat tadA dharmAdharmavyavasthAzUnyaM bhavAndhakAre bhuvanamapatiSyat / yathA ca -"harItakI bhakSayedvirekakAmaH"[ ] iti vacanAddharItakIbhakSaNaprabhavavirekalakSaNena pratyayena sakalasyApyAyurvedasya prAmANyamavasIyate, tathA'STAGganimitta-kevalikA-candrArkagrahacAra-dhAtuvAda-rasa-rasAyanAdibhirapyAgamopadiSTaidRSTArthavAkyAnAM prAmANyanizcayenAdRSTArthAnAmapi vAkyAnAM prAmANyaM mandadhIbhinizcetavyam , jinavacanaM duSSamAkAlavazAducchinnaprAyamiti matvA bhagavadbhirnAgArjunaskandilAcAryaprabhRtibhiH pustakeSu nyastam / tato jinavacanabahumAninA tallekhanIyam , vastrAdibhirabhyarcanIyaM ca / yadAha - "na te narA durgatimApnuvanti, na mUkatAM naiva jaDasvabhAvam / na cAndhatAM buddhivihInatAM ca, ye lekhayantIha jinasya vAkyam" // 1 // [ ] jinAgamapAThakAnAM bhaktitaH sanmAnanaM ca / yadAha - "paThati pAThayate paThatAmasau, vasana-bhojana-pustakavastubhiH / pratidinaM kurute ya upagrahaM, sa iha sarvavideva bhavennaraH" // 1 // [] likhitAnAM ca pustakAnAM saMvignagItArthebhyo bahumAnapUrvakaM vyAkhyApanam , vyAkhyApanArthaM dAnaM, vyAkhyAyamAnAnaM ca pratidinaM pUjApUrvakaM zravaNaM ceti 3 / 1. L.P.C. / tava zAsanAya-mu0 yogazAstravRttau // 2. jinavacanaM ca du0 iti yogazAstravRttau pa0 571 // D:\new/d-1.pm53rd proof
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH sAdhUnAM ca jinavacanAnusAreNa samyakcAritramanupAlayatAM durlabhaM manuSyajanma saphalIkurvatAM svayaM tIrNAnAM paraM tArayitumudyatAnAmAtIrthakaragaNadharebhya A ca taddinadIkSitebhyaH sAmAyikasaMyatebhyo yathocitapratipattyA svadhanavapanam , yathA upayujyamAnasya cturvidhaahaar-bhessj-vstraa-''shryaaderdaanm| na hitadasti yadravya-kSetra-kAla-bhAvApekSayA-'nupakArakaM nAma, tatsarvasvasyApi dAnam , sAdhudharmodyatasya svaputra-putryAderapi samarpaNaM c| kiM bahunA? yathA yathA munayo nirAbAdhavRttyA svamanuSThAnamanutiSThanti, tathA tathA mahatA prayatnena sampAdanam , jinapravacanapratyanIkAnAM sAdhudharmanindAparAyaNAnAM yathAzakti nivAraNam / yadAha - "tamhA sai sAmatthe, ANAbhaTuMmi no khalu uvehaa| aNukUlehiarehi a, aNusaTThI hoi dAyavvA" // 1 // [ da.zu./197] 4 / tathA ratnatrayadhAriNISu sAdhvISu sAdhuSviva yathocitAhArAdidAna svadhanavapanam / nanu strINAM niHsattvatayA duHzIlatvAdinA ca mokSe'nadhikAraH, tatkathametAbhyo dAnaM sAdhudAnatulyam ? ucyate -niHsattvatvamasiddham , brAhmIprabhRtInAM sAdhvInAM gRhavAsaparityAgena yatidharmamanutiSThantInAM mahAsattvAnAM nAsattvatvasambhavaH / yadAha - "brAhmI sundaryAyA, rAjImatI candanA gaNadharA'nyA / api devamanujamahitA, vikhyAtA zIla-sattvAbhyAm" ||1||[strii.ni./34] evamanyAsvapi sItAdisatISu zIlasaMrakSaNa-tanmahimAdarzana-rAjyalakSmIpatiputrabhrAtRprabhRtityAgapUrvakaparivrajanAdi sattvaceSTitaM prasiddhameva / nanu mahApApena mithyAtvasahAyena strItvamaya'te, na hi samyagdRSTiH strItvaM kadAcidbadhnAti, kathaM strIzarIravartina Atmano muktiH syAt ? maivaM vocaH, samyaktvapratipattikAla evAnta:koTAkoTisthitikAnAM sarvakarmaNAM bhAvena mithyAtvamohanIyAdInAM kSayAdisambhavAt mithyAtvasahitapApakarmasambhavatva[ma] kAraNam , mokSakAraNavaikalyaM tu tAsu vaktumucitam , tacca nAsti / yataH - "jAnIte jinavacanaM, zraddhatte carati cAryikA sakalam / nAsyAstyasaMbhavo'syA, nAdRSTavirodhagatirasti" ||1||[strii.ni./4] iti / 1. pratyanIkAnAM ca sAdhudharmanindAparAyaNAnAm-iti yogazAstravRttau pa0 572 // 2. L.P.C. I nAsattva(tva) sambhavaH mu0 / nAsattvasambhavaH-iti yogazAstravRttau pa0573 // 3. nyA[:] iti yogazAstravRttau // 4. "tAH-iti yogazAstravRttau pa0 573 / / 5. "ti iti-iti yogazAstravRttau pa0 573 // 6. "sambhavatvamakAraNamaM-iti yogazAstravRttau pa0573 / / 7. cAryikA[s]zabalam-iti yogazAstravRttau pa0 574 / / 8. "syAM-iti yogazAstravRttau pa0 574 / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptakSetrasvarUpam-zlo0 59 // ] [213 tatsiddhametat -muktisAdhanAsu sAdhvISu sAdhuvaddhanavapanamucitamiti / etaccAdhikaM yat -sAdhvInAM duHzIlebhyo nAstikebhyo gopanam , svagRhapratyAsattau ca samantato guptAyA guptadvArAyA vasaterdAnam , svastrIbhizca tAsAM paricaryAvidhAnam , svaputrikANAM tatsaMnidhau dhAraNam , vratodyatAnAM svaputryAdInAM pratyarpaNaM ca / tathA vismRtakaraNIyAnAM tatsmAraNam , anyAyapravRttisambhave tannivAraNam , sakRdanyAyapravRttau zikSaNam , punaH punaH pravRttau niSThurabhASaNAdinA tADanam , ucitena vastunopacArakaraNaM ceti 5 / zrAvakeSu svadhanavapanaM yathA -sAdharmikatvena teSAM saGgamo mahate puNyAya, kiM punastadanurUpA pratipattiH? / sAcasvaputra-putryAdijanmotsavavivAhAdiprakaraNe nimantraNam , viziSTabhojanatAmbUlavastrAbharaNAdidAnam , ApannimagnAnAMcasvadhanavyayenApyabhyuddharaNam , antarAyadoSAcca vibhavakSaye punaH pUrvabhUmikAprApaNam , dharme ca viSIdatAM tena tena prakAreNa dharme sthairyAropaNam , pramAdyatAM casmAraNa-vAraNa-codana-praticodanAdikaraNam , paJcavidhasvAdhyAye yathAyogyaM viniyojanam , viziSTadharmAnuSThAnakaraNArthaM ca sAdhAraNapoSadhazAlAkaraNamiti 6 / zrAvikAsu dhanavapanaM zrAvakAdanyUnAtiriktamunnetavyam , tacca jJAna-darzana-cAritravatyaH zIla-santoSapradhAnAH sadhavA vidhavA vA jinazAsanAnuraktamanasaH sAdharmikatvena mAnanIyAH / nanu strINAMkuta: zIlazAlitvaM? kuto vA ratnatrayayuktatvam , striyo hi nAma lokelokottare ca anubhavAcca doSabhAjanatvena prsiddhaaH| etAH khalu abhUmikA viSakandalyaH, anabhrasambhavA vajrAzanayaH, asaMjJakA vyAdhayaH, akAraNo mRtyuH, akandarA vyAghrayaH, pratyakSA rAkSasyaH, asatyavacanasya sAhasasya bandhusnehavighAtasya santApahetutvasya nivivekatvasya ca paramaM kAraNamiti dUrataH parihAryAH, tat kathaM dAnasanmAnavAtsalyavidhAnaM tAsu yuktiyuktam ? / ucyate -anekAnta eSa yat strINAM doSabahulatvam , puruSeSvapi samAnametat / te'pi krUrAzA doSabahulA nAstikAH kRtaghnAH svAmidrohiNo deva-guruvaJcakAzca dRzyante / taddarzanena ca mahApuruSANAmavajJAM kartuM na yujyate / tIrthakarAdijananyo hi strItvo'pi tattadguNagarimayogitayA surendrairapi pUjyante, munibhirapi stUyante / laukikA apyAhuH - "niratizayaM garimANaM, tena yuvatyA vadanti vidvAMsaH / taM kamapi vahati gahUM, jagatAmapi yo gururbhavati" // 1 // [] 1. paricAryAvidhA(pa)naM-mu0 / L.P.C. yogazAstravRttAvapi-[pa0574] paricaryAvidhAnam-iti // 2. vastunopacaraNam-iti yogazAstravRttau pa0574 // 3. svaputraputrAdi C.P. | svaputrAdi iti yogazAstravRttau pa0574 // 4. tadavacca-mu0 / C. yogazAstravRttAvapi [pa0575] tacca-iti // 5. tvamucyateiti yogazAstravRttau pa0 575 / / D:\new/d-1.pm5\3rd proof
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214] [ dharmasaMgrahaH - dvitIyo'dhikAraH kAzcana svazIlaprabhAvAdagni jalamiva, viSadharaM rajjumiva, saritaH sthalamiva, viSamamRtamiva kurvanti / sulasAprabhRtayo hi zrAvikAstIrthakarairapi prazasyaguNAH, surendrairapi svargabhUmiSu punaH punaH bahumatacAritrAH, prabalamithyAtvairapi akSobhyasamyaktvasampadaH, kAzciccaramadehAH, kAzcid dvitribhavAntaritamokSagamanAH zAstreSu zrUyante / tadAsAM jananInAmiva bhaginInAmiva svaputrINAmiva vAtsalyaM vidheyamevetyalaM prasaGgena / na kevalaM saptakSetryAM dhanavApaH pUrvoktazeSo vizeSato gRhasthadharmaH, kintvanyo'pIti tamAha -'dInAnukampanam' iti, dIneSu niHsvA-'ndha-badhira-paGgu-rogArttaprabhRtiSu anukampanam - anukampAkaraNam, kevalayA kRpayA dhanavApaH na tu bhaktyetibhAvaH / bhaktipUrvakaM hi saptakSetryAM yathocitaM dAnam, dIneSu tu avicAritapAtrApAtramavimRSTakalpyAkalpyaprakAraM kevalayaiva karuNayA svadhanasya vapanaM nyAyyam, bhagavanto hi niSkramaNakAle'napekSitapAtrApAtravibhAgaM karuNayA sA~vatsarikadAnaM dattavanta iti / evaMvidhaguNayuktazca mahAzrAvaka ucyate / yato yogazAstre - ' evaM vratasthito bhaktyA, saptakSetryAM dhanaM vapan / 11 dayayA cAtidIneSu, mahAzrAvaka ucyate // 1 // [ yo.zA.3/119] mahatpadavizeSaNaM ca anyebhyo'tizAyitvAt, yataH - zrAvakatvamaviratAnAmekAdyaNuvratadhAriNAM ca zRNotIti vyutpattyocyate / yadAha - " saMpattadaMsaNAI, paidiahaM jaijaNA suNeI a / sAmAyAriM paramaM, jo khalu taM sAvagaM biMti // 1 // [ saM.pra.5/1, zrA.pra.2 ] zraddhAlutAM zrAti padArthacintanAddhanAni pAtreSu vapatyanAratam / kiratyapuNyAni susAdhusevanAdadyApi taM zrAvakamAhuraJjasA" // 2 // [su.a.6/3] iti niruktAcca zrAvakatvaM sAmAnyasyApi prasiddham, vivakSitastu niraticArasakalavratadhArI saptakSetryAM dhanavapanAd darzanaprabhAvakatAM paramAM dadhAno dIneSu cAtyantakRpAparo mahAzrAvaka ucyate ityalaM prasaGgena // 59 // // iti prathamaH khaNDaH // .. 1. L.P.C. / dInAdiSu-mu0 / atidIneSu-iti yogazAstravRttau pa0 576 // 2. kalpanIyAkalpanIyaprakAraM-iti yogazAstravRttau pa0 576 // 3. deg thApi - iti yogazAstravRttau pa0 577 / / 4. saukayArthamasmAbhiratra 'prathamakhaNDa: ' kRta iti jJeyam // D:\new/d-1.pm5\ 3rd proof
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH khaNDaH // idAnIM mahAzrAvakasya dinacaryArUpaM uktazeSaM vizeSato gRhasthadharmamAha - namaskAreNAvabodhaH svadravyAdyupayojanam / sAmAyikAdikaraNaM, vidhinA caityapUjanam // 60 // 'namaskAreNa' sakalakalyANapuraparamazreSThibhiH parameSThibhiradhiSThitena 'namo arihaMtANaM'ityAdipratItarUpeNa 'avabodho' nidrAparihAraH, tatpAThaM paThannidrAM jahyAdityartha / ayaM vizeSato gRhidharmo bhavatItyevamagre'pyanvayaH / -- tathA svasmin -Atmani dravyAdeH - dravya-kSetra - kAla - bhAvAnAm 'upayojanam' - upayogakaraNam, yathA - dravyataH ko'ham ? zrAddho'nyo vA, ke mama gurava ityAdi / kSetrata: - kutra ? grAme nagare svagRhe'nyagRhe vA upari adho vA vasAmIti / kAlo rAtrirvA dinaM vetyAdi / bhAvataH kiM kula: ? kiM dharma: ?, kiM vrato vA'smItyAdismaraNam / atrAyaM vidhirnidrAcchede - zrAvakeNa tAvatsvalpanidreNa bhAvyaM yathA pAzcAtyarAtrau svayamevotthIyate / tathA sati aihikAmuSmikakAryasiddhyAdayo'nekaguNAH / na cedevaM tadA paJcadazamuhUrttA rajanI, tasyAM jaghanyato'pi caturdaze brAhme muhUrtte namaskAraM smaran uttiSThet / tato dravyAdyupayogaM karoti / tathApi nidrAnuparame nAsAnizvAsarodhaM karoti / tato vinidraH kAyika cintAM karoti / kAsitAdizabdamapi uccasvaraNa na kuryAt / hiMsakajIvajAgaraNena hiMsAdyanarthapravRtteH, uttiSThazca vamAnanAsikApakSIyaM pAdaM prathamaM bhUmyAM dadyAditi nItiH / atra nidrAtyAgasamaye AtyantikatadbahumAnakAryabhUtaM maGgalArthaM namaskAram avyaktavarNaM smarediti vizeSaH / yadAhuH 1 1. tulA-yogazAstraTIkA 3 / 121 pa0 579 // 2. L.P.C. / 'kI' mu0 // 3. ita Arabhya tulAzrAddhavidhipra0 pa0 35taH // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH "parameTThicitaNaM mANasaMmi sijjAgaraNa kAyavvaM / suttAviNayapavittI, nivAriA hoi evaM tu" // 1 // [ ] anye tu na sA kAcidavasthA yasyAM namaskArasyAnadhikAra iti manvAnA avizeSeNaiva nmskaarpaatthmaahuH| etanmatadvayamAdyapaJcAzakavRttyAdAvuktam / zrAddhadinakRtyetvevamuktam - 'sijjAThANaM pamuttUNaM, ciTThijjA dharaNIale / 44 bhAvabandhuM jagannAhaM, namukkAraM tao paDhe // 1 // [ zrA.di./gA.9 ] yatidinacaryAyAM caivam - "jAmiNipacchimajAme, savve jaggaMti bAlavuDDhAI / paramiTThiparamamaMtaM, bhaNaMti sattaTTavArAo // 1 // [ ya.di./gA.3 ] namaskAraparAvarttanavidhistvevaM yogazAstre'STamaprakAze 44 'aSTapatre sitAmbhoje, karNikAyAM kRtasthitim / AdyaM saptAkSaraM mantraM, pavitraM cintayet tataH // 1 // [ yo. zA. / 8-33] siddhAdikacatuSkaM ca, dikpatreSu yathAkramam / cUlApAdacatuSkaM ca, vidikpatreSu cintayet // 2 // [ yo.zA./8-34] vizuddhayA cintayannasya, zatamaSTottaraM muniH / bhuJjAno'pi labhetaiva, caturthatapasaH phalam " // 3 // [ yo.zA./8-35 ] mukhyaphalaM tu svargApavargAveva / yatastatraiva - "pravRttiheturevaitadamISAM kathitaM phalam / , phalaM svargApavargau tu vadanti paramArthataH " // 1 // [ yo.zA./8-40 ] tathAgaNanAzaktau karajApo nandAvartta - zaGkhAvarttAdirapi bahuphalaH / uktaM ca - "karaAvatte jo, paMcamaMgalA sAhupaDimasaMkhAe / NavavArA Avattai, chalaMti taM no pisAyAI" // 1 // [ nama.pa./16] bandhanAdikaSTe tu viparItazaGkhAvarttAdinA'kSaraiH padairvA viparItanamaskAraM lakSAdi japet , sadyaH klezanAzaH syAt / yadyapi mukhyavRttyA nirjarAyai eva samyagdRzAM gaNanamucitam, tathApi tattaddravya-kSetra-kAla- bhAvasAmagrIvazenaihikAdyarthamapi smaraNaM kadAcidupakArIti zAstre upadiSTaM dRzyate / yato yogazAstre - 1. nu-mu0 / zrAddhavidhiyogazAstra [ pa0 579 ] vRttyorapi tu - iti // 2. yogazAstravRttau [3 / 121, pa0 579] draSTavyam // D:\netaip pat quo of
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAzrAvakasya dinacaryA-zlo0 60 // ] [217 "pItaM stambhe'ruNaM vazye, kSobhaNe vidrumaprabham / kRSNaM vidveSaNe dhyAyet , karmaghAte shshiprbhm"||1||[ yo.shaa./8-31]iti| karajApAdyazaktastu ratnarudrAkSAdijapamAlayA svahRdayasamazreNisthayA paridhAnavastracaraNAdAvalagantyA mervanullaGghanAdividhinA japet / yataH - "aGgalyagreNa yajjaptaM, yajjaptaM merulaGghane / vyagracittena yajjaptaM, tatprAyo'lpaphalaM bhavet // 1 // [ ] saGkalAd vijane bhavyaH, sazabdAnmaunavAn zubhaH / maunajAnmAnasaH zreSTho, jApaH zlAghyaH paraH paraH" // 2 // [ ] zrIpAdaliptasUrikRtapratiSThApaddhatAvapyuktam - "jApastrividho-mAnasopAMzubhASyabhedAt / tatra mAnaso manomAtravRttinirvRttiH svasaMvedyaH, upAMzustu parairazrUyamANo'ntaHsaJjalparUpaH, yastu paraiH zrUyate sa bhASyaH / ayaM yathAkramamuttamamadhyamA'dhamasiddhiSu zAnti-puSTyabhicArAdirUpAsu niyojyaH / mAnasasya yatnasAdhyatvAd , bhASyasyAdhamasiddhiphalatvAd , upAMzoH sAdhAraNatvAditi / namaskArasya paJcapadI navapadI vA'nAnupUrvImapi cittaikAyyArthaM gaNayet , tasya ca pratyekamekaikAkSarapadAdyapi parAvRttya( vartya), sa ca prakAro yogazAstrASTamaprakAzAd jJeyaH / tathA - "mantraH praNavapUrvo'yaM, phalamaihikamicchubhiH / dhyeyaH praNavahInastu , nirvANapadakAGkSibhiH" // 1 // [yo.zA./8-71 ] evaM ca vidhinA jApo vidheyaH, jApAdezca bahuphalatvAt / yataH - "pUjAkoTisamaM stotraM, stotrakoTisamo japaH / japakoTisamaM dhyAnaM, dhyAnakoTisamo layaH" // 1 // [ u.ta./89] dhyAnasiddhayai ca jinajanmabhUmyAdirUpaM tIrthamanyadvA svAsthyahetuM viviktasthAnAdyAzrayet / yaduktaM dhyAnazatake - "niccaM cia juvai-pasU-napuMsaga-kusIlavajjiaM jaiNo / ThANaM viaNaM bhaNiaM, visesao jhANakAlaMmi ||1||[dhyaa.sh./35] 1. sUtraratna' iti zrAddhavidhivRttau / / 2. saGkalparUpa:-mu0 / saJjalparUpa:-iti P.C. zrAddhavidhivRttau ca / / 3. prayatna0 iti zrAddhavidhivRttau // 4. zu0-iti zrAddhavidhivRttau // 5. guNayetiti zrAddhavidhivRttau // 6. parAvRttyaM-L.P. | parAvartya-iti zrAddhavidhivRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH thirakayajogANaM puNa, muNINa jhANesu niccalamaNANaM / gAmaMmi jaNAiNNe, suNNe raNe va na viseso ||2||[dhyaa.sh./36] to jattha samAhANaM, hoi maNo-vayaNa-kAyajogANaM / bhUovaroharahio, so deso jhAyamANassa ||3||[dhyaa.sh./37] kAlo'vi succia jahiM, jogasamAhANamuttamaM lahai / na u divasanisAvelAi, niyamaNaM jhAiNo bhaNiaM" ||[dhyaa.sh./38 ] ityAdi / namaskArazcAtrAmutra cAtyantaguNakRt / yato mahAnizIthe "nAser3a cor-saavy-vishr-jl-jlnn-bNdhnnbhyaaiN| ciMtijjaMto rakkhasa-raNa-rAyabhayAI bhAveNaM" ||1||[m.ni.] anyatrApi-"jAe vi jo paDhijjai, jeNa jAyassa hoi phalariddhI / avasANe vi paDhijjai, jeNa mao suggaiM jAi // 1 // [ na.pha.ku./5] AvayahiM pi paDhijjai, jeNa ya laMghei aavysyaaii| riddhIe vi paDhijjai, jeNa ya sA jAi vitthAraM // 2 // [ na.pha.ku./6] navakAraikkaakkhara, pAvaM pheDei sttayraaiN| paNNAsaM ca paeNaM, paMcasayAI samaggeNaM // 3 // [ ra.saM./2] jo guNai lakkhamegaM, pUei vihIi jiNanamukkAraM / titthayaranAmagoaM, so baMdhai natthi saMdeho // 4 // [na.pha.ku./12] advaiva ya aTThasayA, aTThasahassaM ca attttkoddiio| jo guNai aTThalakkhe, so taiabhave lahai siddhi" // 5 // [ ra.saM./4] iti / dravyAdhupayojanamityatrAdizabdAddharmajAgaryA'pi gRhItA bhavati / sA caivam - "kiM me kaDaM ? kiM ca me kiccasesaM ?, kiM sakkaNijjaM na samAyarAmi ? / kiMme paro pAsai? kiMca appA, kiMvAhaMkhaliaMna vivjjyaami"||1|| [zrA.di./324] ityaadi| zrUyate hyAnanda-kAmadevAdyairapyevaM vihiteti / athottarArddhavyAkhyA -'sAmAyikAdi'ityAdi, sAmAyikaM-muhUrtaM yAvatsamabhAvarUpanavamavratArAdhanaM prathamAvazyakaM vA / AdizabdAt SaDvidhAvazyakapratibaddharAtrikapratikramaNagrahaNam , tadvidhiragre vakSyate / atra ca pANmAsikatapaH -kAyotsarge'dya kA tithi: ? 1. AvaihiM pi-mu0 // 2. kiM me kaDaM? kiccamakiccasesaM-mu0 / kiM me kaDaM kiccaMmi kiccasesaM-iti zrAddhavidhivRttau pa0 37A || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmajAgarikAsvarUpam , prAbhatikakartavyam-zlo0 60 // ] [219 kiM vA'rhatAM kalyANakamityAdi vimRzya taddinakarttavyaM pratyAkhyAnaM cintayitvA svayaM kuryAt pratyAkhyAnam / yataH zrAddhadinakRtye "chaNhaM tihINa majjhaMmi, kA tihI ajja vAsare? / kiM vA kallANagaM ajja ?, loganAhANa saMtiaM // 1 // [ zrA.di./gA.21] paccakkhANaM tu jaM taMmi, diNaMmi giNhiyavvayaM / ciMtiUNaM susaDDo u, kuNai aNNaM tao imaM" ||2||[shraa.di./gaa.22 ] ti / atha ca yo na pratikrAmati tenApi rAgAdimayakusvapna-pradveSAdimayaduHsvapnayoraniSTasUcakatAdRksvapnasya ca pratighAtAya strIsevAdikusvapnopalambhe'STottarazatocchAsamAno'nyathA tu zatocchAsamAnaH kAyotsargaH kAryaH / yaduktaM vyavahArabhASye - "pANivaha 1 musAvAe 2, adatta 3 mehuNa 4 pariggahe suviNe / sayamegaM tu aNUNaM, UsAsANaM jhavijjAhi ||1||[vy.bhaa./119] mahavvayAiM jhAijjA, siloge paMcavIsaI / itthIvippariAse, sattAvIsasiloio // 2 // [vya.bhA./120] prANivadhAdicatuSke svapne kRte kArite'numodite ca, maithune tu kRte dvitIyagAthAttarAddhe'STottarazatocchvAsotsargasyoktatvAt kArite'numodite ca zatamekamanyUnamucchvAsAnAM kSapayet-paJcaviMzatyucchvAsapramANaM caturviMzatistavaM caturo vArAn dhyAyediti bhAvaH / 1 / athavA mahAvratAni dazavakAlikazrutabaddhAni kAyotsarge dhyAyet , teSAmapi prAyaH paJcaviMzatizlokamAnatvAt / athavA yAn tAn vA svAdhyAyabhUtAn paJcaviMzatiM zlokAn dhyAyet iti tavRttau" / [ vya.sU.gA.119/120vR.] AdyapaJcAzakavRttAvapi "jAtu mohodayAt kusvapne strIsevanAdirUpe tatkAlamutthAyeryApathikIpratikramaNapUrvakamaSTottarazatocchvAsapramANaH kAyotsargaH kAryaH iti"| [ ] zrAddhavidhau tvayaM vizeSaH -"kAyotsarge kRte'pi pratikramaNavelAyA arvAg bahunidrApramAde punarevaM kAyotsargaH kriyate, jAtu divA'pi nidrAyAM kusvapnAdyupalambhe evaM kAyotsargaH kartavyo vibhAvyate, paraMtadaiva kriyate sandhyApratikramaNAvasare veti nirNayo bahuzrutagamyaH" [pa0 30] iti / "pratikrAmakasya ca pratyAkhyAnoccArAt pUrvaM saccittAdicaturdazaniyamagrahaNaM syAt , 1. UsAse L.C. / UsAsa' P. // 2. se a sattA0 iti zrAddhavidhivRttau pa0 37A || 3. ryApathaprati0 iti zrAddhavidhivRttau pa0 37B || 4. punareva-mu0 / L.P.C. zrAddhavidhivRttAvapi punarevam-iti // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH apratikrAmakenApi sUryodayAt prAk caturdazaniyamagrahaNaM yathAzakti namaskArasahitagranthisahitAdivyAsanaikAzanAdiyathAgRhItasaccittadravyavikRtinaiyatyAdiniyamoccAraNarUpaM dezAvakAzikaM ca kAyam" iti zrAddhavidhivRttilikhitAnuvAdaH / [ pa0 39] kSodakSamazcAyam , yato namaskArasahitapauruSyAdikAlapratyAkhyAnaM sUryodayAt , prAgevocyArayituM yuktam , na tu tat pazcAt , kAlapratyAkhyAnasya 'sUre uggae' iti pAThabalAt sUryodayenaiva saMbaddhatvasiddheH, zeSANi saGketAdIni tu pazcAdapi kRtAni zudhyanti / yataH zrAddhavidhivRttau-"namaskArasahitapauruSyAdikAlapratyAkhyAnaM sUryodayAt prAgyadhuccAryate tadA zudhyati, nAnyathA, zeSapratyAkhyAnAni sUryodayAt pazcAdapi kriyante, namaskArasahitaM ca yadi sUryodayAt prAguccAritaM tadA tatpUrteranvayi pauruSyAdikAlapratyAkhyAnaM kriyate svasvAvadhimadhye, namaskArasahitoccAraM vinA sUryodayAdanu kAlapratyAkhyAnaM na zudhyati, yadi dinodayAt prAg namaskArasahitaM vinA pauruSyAdi kRtaM tadA tatpUrterUrdhvamaparaM kAlapratyAkhyAnaM na zudhyati, tanmadhye tu zudhyatIti vRddhavyavahAraH" / [zrA.vi.gA.5vR.] zrAvakadinakRtye'pi -"paccakkhANaM tu jaM taMmi" [gA. 22] ti gAthArthaparyAlocanayeyameva velA pratipAditA saMbhAvyate / / pravacanasAroddhAravRttAvapi 'ucie kAle vihiNA' [gA. 213] tti gAthAvyAkhyAyAm - "ucitakAle vidhinA prAptaM yat spRSTaM tad bhaNitam , idamuktaM bhavati -sAdhuH zrAvako vA pratyAkhyAnasUtrArthaM samyagavabudhyamAnaH sUrye anudgata eva svasAkSitayA caityasthApanAcAryasamakSaM vA svayaM pratipannavivakSitapratyAkhyAnaH pazcAccAritrapavitragAtrasya gItArthasya guroH samIpe sUtroktavidhinA kRtikarmAdivinayaM vidhAya rAgAdirahitaH sarvatropayuktaH prAJjalipuTo laghutarazabdo guruvacanamanUccaran yadA pratyAkhyAnaM pratipadyate tadA spRSTaM bhavatIti" [bhA0 2, pa0 137] / ____ tathA pratyAkhyAnapaJcAzakavRttAvapi "gili''[5|5]tti gAthA, "gRhNAti pratipadyate, pratyAkhyAnamiti prakRtaM, svayaM gRhItamAtmanA pratipannaM vikalpamAtreNa svasAkSitayA vA caityasthApanAcAryasamakSaMvA, kadA gRhNAtItyAha-kAle' pauruSyAdike AgAmini sati, na punastadatikrame, anAgatakAlasyaiva pratyAkhyAnaviSayatvAt , atItavartamAnayostu nindAsaMvaraNaviSayatvAditi"[paJcAzakavRttiH pa089] 1. niyatyA' P.L. || 2. ca-mu0 C. nAsti / L.P. zrAddhavidhivRttau ca asti / / 3. naM sarvaM kriyate-iti zrAddhavidhivRttau // 4. zabdena-iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 137 // 5. L.P.C. I "giNhai sayaM gahIyaM kAle"tti-mu0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ caityapUjanaM, caityabhedA:-zlo0 60 // ] [221 itthaM ca bahugranthAnusAreNa kAlapratyAkhyAnaM sUryodayAt prAgevoccAryam , nAnyatheti tattvam / atha pratyAkhyAnakaraNAnantaraM yat karttavyaM tadAha -'vidhinA' iti vidhinAanupadameva vakSyamANapuSpAdisaMpAdanamudrAnyasanAdinA prasiddhena caityapUjanaM -dravyabhAvabhedAdahatpratimArcanam , anvayaH prAgvadeva / caityAni ca bhakti 1 maGgala 2 nizrAkRta 3 anizrAkRta 4 zAzvata 5 caityabhedAt paJca / yataH - "bhattImaMgalaceianissakaDamanissaceie vA vi| sAsayaceiapaMcamamuvaiTuM jiNavariMdehiM" ||1||[pr.saa./659] tatra nityapUjArthaM gRhe kAritA'rhatpratimA bhakticaityam , gRhadvAropari tiryakkASThamadhyabhAge ghaTitaM maGgalacaityam , gacchasatkaM caityaM nizrAkRtam , sarvagacchasAdhAraNam anizrAkRtam 4, zAzvatacaityaM prasiddham 5 / uktaM ca - "gihajiNapaDimAe~ bhatticeiaM uttaraMgaghaDiaMmi / jiNabiMba maMgalaceiaM ti samayannuNo biMti ||1||[pr.saa./660] nissakaDaM jaM gacchasaMtiaMtadiaraM anisskddN| siddhAyayaNaM ca imaM, ceiapaNagaM viNiddiTuM" ||2||[pr.saa./661] iti / tatra cedaM bhakticaityamiti jJeyam , maGgalacaityamiti yogazAstravRttAvuktam , tacca prAguktatrividhajinapratimApekSayA bhAvyamityalaM prasaGgena // 60 / / pUjanaM ca vidhinaiva vidhIyamAnaM phalavad bhavati / yataH pUjApaJcAzake - "vihiNA u kIramANA savvA'vi a phalavaI bhave ceTThA / ihaloiA'vi kiM puNA? jiNapUA ubhayalogahiA" // 1 // [ pnycaa.4|2] iti / tadvidhimAha - samyak snAtvocite kAle, saMsnApya ca jinAn kramAt / puSpAhArastutibhizca, pUjayediti tadvidhiH // 61 // 'ucite' jinapUjAyA yogye 'kAle' avasare 'samyag' vidhinA 'snAtvA' svayaM snAnaM kRtvA 'caH' punaH 'jinAn' arhatpratimAH 'saMsnApya' samyag snapayitvA 'kramAt' puSpAdikrameNa na tu tamullaGghya, puSpANi -kusumAni, puSpagrahaNaM ca sugandhidravyANAM vilepana-gandha-dhUpa-vAsAdInAmaGganyasanIyAnAM ca vastrA-''bharaNAdInAmupalakSaNam , AhArazca-pakvAnna-phalA-'kSata-dIpa-jalaghRtapUrNapAtrAdirUpaH, stutiH-zakrastavAdisadbhUtaguNotkIrtanarUpA, tato dvandvastAbhiH 'pUjayediti' tasya caityapUjanasya vidhiriti 1. 'be-iti pravacanasAroddhAre // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH kriyAkArakasaMbandhaH / tatra jinapUjAyA utsargataH ucitaH kAlaH sandhyAtrayarUpaH, apavAdatastu vRttikriyA'virodhena AbhigrahikaH / yata uktaM paJcAzake - "so puNa iha viNNeo, saMjhAo tiNNi tAva AheNaM / / vittikiriA'viruddho, ahavA jo jassa jAvaio" ||1||[pnycaa.4/5] asyA aparArddhavyAkhyA -vRttikriyA:-rAjasevA-vaNijyAdIni karmANi, tAsAmaviruddhaH -abAdhako vRttikriyA'viruddhaH, athaveti vikalpArthaH, tatazcApavAdata ityuktaM bhavati, yaH pUrvAhlAdiryasya-rAjasevaka-vANijakAde: jAvaio' tti yatparimANo yAvAn sa eva yAvatko -muhUrtAdiparimANaH, sa tasya tAvatkaH pUjAkAlo bhavati, na punaH sandhyAtrayarUpa eveti / samyag snAtvA saMsnApya cetyatra samyakpadAbhyAM sakalo'pi snAnAdividhirjinapratimAsnapanAdividhizca sUcitaH / tatra snAnavidhiH -uttiGgapanakakunthvAdyasaMsaktavaiSamyazUSirAdidoSAdUSitabhUmau parimitavastrapUtajalena saMpAtimasattvarakSaNAdiyatanArUpaH, uktaM ca dinakRtye - "tasAijIvarahie, bhUmibhAgo visuddhae / phAsueNaM tu nIreNaM, iareNaM galieNa u||1||[shraa.di./gaa.23 ] kAUNaM vihiNA pahANaM" [zrA.di./gA.24pU.] ti / tatra vidhinA -parimitodakasaMpAtimasattvarakSaNAdiyatanayeti tavRttilezaH paJcAzake'pi - "bhUmipehaNajalachANaNAijayaNA u hoi pahANAdo / etto visuddhabhAvo, aNuhavasiddho ccia buhANaM" // 1 // [ paJcA.4/11] vyavahArazAstre tu - "nagnAtaH proSitAyAtaH, sacelo bhuktabhUSitaH / naiva snAyAdanuvrajya, bandhUn kRtvA ca maGgalam" ||1||[vy.shaa.] ityAdi / snAnaM ca dravyabhAvabhyAM dvidhA, tatra dravyasnAnaM jalena zarIrakSAlanam , tacca dezataH sarvato vA, tatra dezato malotsarga-dantadhAvana-jihvAlekhana-karacaraNamukhAdikSAlanagaNDUSakaraNAdi / sarvatastu sarvazarIrakSAlanamiti / tatra ca malotsargo maunena niravadyArhasthAnAdividhinaivocitaH / yataH - 1. tulA-paJcAzakaTIkA pa0 72 / / 2. jaiNA-iti paJcAzake // 3. hANAdo(NhANaMmi)mu0 / pahANAdau-L.P.C. | pahANAo-iti paJcAzake / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ snAnavidhiH-zlo0 61 // ] [223 "mUtrotsargaM malotsargaM, maithunaM snAnabhojanam / sandhyAdikarma pUjAM ca, kuryAjjApaM ca maunavAn" // 1 // [ ] vivekavilAse'pi - "maunI vastrAvRttaH kuryAddinasandhyAdvaye'pi ca / udaGmukhaH zakRnmUtre, rAtrau yAmyAnanaH punaH" ||1||[vi.vi./1-48] iti / dantadhAvanamapi - "avakrA'granthisatkUrca, sUkSmAgraM ca dazAGgalam / kaniSThAgrasamasthaulyaM, jJAtavRkSaM subhUmijam // 1 // [ vya.zA.] kaniSThikAnAmikayorantare dantadhAvanam / AdAya dakSiNAM daMSTrAM, vAmAM vA saMspRzastale ||2||[vy.shaa.] tallInamAnasaH svastho, dantamAMsavyathAM tyajan / uttarAbhimukhaH prAcImukho vA nizcalAsanaH" ||3||[vy.shaa.] ityAdi nItizAstroktavidhinA vidheyam / gaNDUSo'pi - "abhAve dantakASThasya, mukhazuddhividhiH punaH / kAryo dvAdazagaNDUSaijihvollekhastu sarvadA" ||1||[vy.shaa.] iti vidhinA kAryo'pratyAkhyAninA, pratyAkhyAninastu dantadhAvanAdi vinApi zuddhireva, tapaso mahAphalatvAt / idaM ca dravyasnAnaM vapuHpAvitryasukhakaratvAdinA bhAvazuddhihetuH / uktaM cASTake - "jalena dehadezasya, kSaNaM yacchuddhikAraNam / prAyo'nyAnuparodhena, dravyasnAnaM taducyate" ||1||[snaanaassttke zlo.2] dehadezasya tvaGmAtrasyaiva, kSaNaM na tu prabhUtakAlam , prAya: zuddhiheturnatvekAntena, tAdRgrogagrastasya kSaNamapyazuddhaH, prakSAlanArhamalAdanyasya malasya karNanAsAdyantargatasyAnuparodhena - apratiSedhana yadvA praayojlaadnyessaapraanninaamnuprodhn-avyaapaadnendrvysnaan-baahysnaanmityrthH| "katvedaM yo vidhAnena, devatAtithipUjanam / karoti malinArambhI, tasyaitadapi zobhanam" // 2 // [snAnASTake zlo.3] vidhAnena -vidhinA, atithiH -sAdhuH, malinArambhI gRhasthaH / dravyasnAnasya zobhanatve hetumAha - 1. tulA-zrAddhavidhivRttiH 50 47 / / 2. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 48 // 3. malasya-mu0 C. nAsti / L.P. zrAddhavidhivRttAvapi malasya-iti asti / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "bhAvazuddhenimittatvAt , tthaanubhvsiddhitH| kathaJciddoSabhAve'pi, tadanyaguNabhAvataH" // 3 // [ snAnASTake/zlo.4] yugmam // doSo'pkAyavirAdhanAdiH, tasmAd doSAdanyo guNaH -saddarzanazuddhilakSaNaH / yaduktam - "pUAe kAyavaho, paDikuTTho so u kiM tu jinnpuuaa| sammattasuddhiheu tti bhAvaNIA uNiravajjA" // 1 // [ ] anyatrA'pyuktam - "dravyasnAnAdike yadyapi SaTkAyopamardAdikA kAcid virAdhanA syAt , tathApi kUpodAharaNena zrAvakasya dravyastavaH kartumucitaH" / yadAhuH - "akasiNaparvattagANaM, virayAvirayANa esa khalu jutto| saMsArapayaNukaraNe, davvathae kUvadito" // 1 // [ paJcAzakapra.4/42 ] idamuktaM bhavati -yathA kUpakhananaM zramatRSNAkardamopalepAdidoSaduSTamapi jalotpattAvanantaroktadoSAnapohya svopakArAya paropakArAya ca kila bhavati, ityevaM snAnAdikamapyArambhadoSamapohya zubhAdhyavasAyotpAdanena viziSTAzubhakarmanirjaraNapuNyabandhakAraNaM bhavatIti / iha kecinmanyante -pUjArthasnAnAdikaraNakAle'pi nirmalajalakalpazubhAdhyavasAyasya vidyamAnatvena kardamalepAdikalpapApAbhAvAdviSamamidamitthamudAharaNam / tataH kiledamitthaM yojanIyaM -yathA kUpakhananaM svaparopakArAya bhavati, evaM snAnapUjAdikaM karaNAnumodanadvAreNa svaparayoH puNyakAraNaM syAditi / na caitadAgamAnanu(mAnu)pAti, yato dharmArthapravRttAvapyArambhajanitasyAlpapApasyeSTatvAt / kathamanyathA bhagavatyAmuktam - "tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA paDihayapaccakkhAyapAvakammaM aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANe bhaMte ! kiM kajjai ? go0 ! appe pAve kamme bahuariA se NijjarA kjji''|[bh.suu.] ___tathA glAnapraticaraNAnantaraM paJcakalyANakaprAyazcittapratipratirapi kathaM syAditi paJcAzakavRttau [ 4 / 10] / tatsUtramapi - "hANAi vi jayaNAe, AraMbhavao guNAya NiameNaM / suhabhAvaheuo khalu , viNNeaM kUvaNAeNaM" // 1 // [ paJcA.4/10] ityalaM prasaGgena / 1. yugmam-mu0 nAsti / L.P.C. zrAddhavidhivRttAvapi asti / 2. P. I degvattamANaM-L.C. || 3. AgamAnanupAti-L.P.C. / atra C. pratau etAdRzaM cihnam kRtvA pArzvabhAge 'prathamAzaye'-iti likhitam pa0 88A || 4. asaNa4paDilAbhemANe-L.P.C. // 5. atra C. pratau etAdRzaM cihnam kRtvA pArzvabhAge-'dvitIyAzaye'-iti likhitam / / 6. L.P.C. I degNa-mu0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ snAnAntarakarttavyam-zlo0 61 // ] [225 evaM ca devapUjAdyarthameva gRhasthasya dravyasnAnamanumatam , tena dravyasnAnaM puNyAyeti yat procyate tannirastaM mantavyam , bhAvasnAnaM ca zubhadhyAnarUpam / yataH - "dhyAnAmbhasA tu jIvasya, sadA yacchuddhikAraNam / malaM karma samAzritya, bhAvasnAnaM taducyate" ||1||[a.pr. 2 / 6] iti / kasyacit snAne kRte'pi yadi gaDukSatAdi sravati, tadA tenAGgapUjAM svapuSpacandanAdibhiH parebhya: kArayitvA'grapUjA bhAvapUjA ca svayaM kAryA / vapurapAvitrye pratyutAzAtanAsambhavena svayamaGgapUjAyA niSiddhatvAd / uktaM ca - "niHzUkatvAdazauce'pi, devapUjAM tanoti yH| puSpairbhUpatitairyazca, bhavataH zvapacAvimau" // 1 // [ ] iti / tatra snAnAnantaraM pavitramRdugandhakASAyikAdyaMzukenAGgarUkSaNaM tathA potikamocanapavitravastrAntaraparidhAnAdiyuktyA klinnAghibhyAM bhUmimaspRzan pavitrasthAnamAgatyottarAmukhaH saMvyayate divyaM navyamakIlitaM zvetAMzukadvayam / yataH - "vizuddhi vapuSaH kRtvA, yathAyogyaM jalAdibhiH / dhautavastre vasIta dve, vizuddhe dhUpadhUpite" // 1 // [] loke'pyuktam - "na kuryAt sandhitaM vastraM, devakarmaNi bhUmipa ! / na dagdhaM na tu vai cchinnaM, parasya tu na dhArayet // 1 // [] kaTispRSTaM tu yadvastraM, purISaM yena kAritam / / samUtramaithunaM vA'pi, tadvastraM parivarjayet // 2 // [ ] "ekavastro na bhuJjIta, na kuryAd devatArcanam / na kaJcukaM vinA kAryA, devArcA strIjanena tu" // 3 // [] evaM hi puMsAM vastradvayaM strINAM ca vastratrayaM vinA devapUjAdi na kalpate / dhautavastraM ca mukhyavRttyA'tiviziSTaM kSIrodakAdikaM zvetameva kAryam , udAyananRpa-prabhAvatIprabhRtInAmapi 1. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 49 // 2. zauco'pi-iti zrAddhavidhivRttau // 3. tulAzrAddhavidhivRttiH pa0 49 // 4. Napautika iti zrAddhavidhivRttau / / 5. 'ttarAbhimukhaH-iti zrAddhavidhivRttau / / 6. ddhaM-L.P.C. / / 7. gaM-C. saMzo. / / 8. ca sIte dve-iti zrAddhavidhivRttau // 9. vai cchinaM-L.P.C. zrAddhavidhivRttau ca / vai cchinnaM (vicchinnaM)-mu0 // 10. cA'pi-iti zrAddhavidhivRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH dhautAMzukaM zvetaM nizIthAdauvuktam , dinakRtyAdAvapi "seavatthaniasaNo'' [ zrA.di.gA. 24] tti / kSIrodakAdyazaktAvapi dukUlAdidhautikaM viziSTameva kAryam / yaduktaM pUjASoDazake "sitazubhavastreNa" [ 95] iti / tadvRttiryathA - "sitavastreNa ca zubhavastreNa ca, zubhamiha zubhrAdanyadapi paTTayugmAdi raktapItAdivarNaM parigRhyate"[zrIyazobhadrasUrikRtavRttau 9 / 5] iti / "egasADiaMuttarAsaMgaM karei"[ ] ityAgamaprAmANyAduttarIyamakhaNDameva kAryam , na tu khaNDadvayAdirUpaM, tacca vastradvayaM bhojanAdikArye na vyApAryaM, prasvedAdinA'zucitvApatteH / vyApAraNAnusAreNa ca punaH punardhAvanadhUpanAdinA pAvanIyam , pUjAkArye'pi svalpavelameva vyApAryam , parasatkamapi ca prAyo vayaM, viziSya ca bAlavRddhastrayAdisatkam , na ca tAbhyAM prasvedazleSmAdi spheTanIyam , vyApAritavastrAntarebhyazca pRthag mocyamiti 'samyag snAtvA' ityaMzaH prdrshitH| atha 'jinAn saMsnApya' ityaMzaH pradarzanIyaH / tatra jinasnapanAdividhizca samastapUjAsAmagrImelanapUrvakaH, sA ceyam -tathAhi -zubhasthAnAt svayamArAmikAdikaM sumUlyArpaNAdinA saMtoSya pavitrabhAjanAcchAdanahRdayAgrasthakarasampuTadharaNAdividhinA puSpAdyAnayed / vaizvAsikapuruSeNa vA'nAyayet / jalamapi ca tathA / tato'STapuTottarIyaprAntena mukhakozaM vidadhyAt / yato dinakRtye - "kAUNa vihiNA pahANaM, seavtthniaNsnno| mahakosaMta kAUNaM,gihabibANi pmjjaae"||||[shraa.di.gaa./241 tti / tamapi ca yathAsamAdhi kuryAt , nAsAbAdhe tu nApi, yataH pUjApaJcAzake "vattheNa baMdhiUNaM, NAsaM ahavA jahAsamAhIe'' [ 4 / 20] etadvRttiryathA -vastreNa -vasanena, baddhvA -AvRtya, nAzAM -nAzikAmathaveti vikalpArtho, yathAsamAdhi -samAdhAnAnatikrameNa, yadi hi nAsAbandhe asamAdhAnaM syAt tadA tAmabaddhvA'pItyarthaH, sarvaM yatnena kAryamityanuvarttate iti / [ paJcAzakavRttiH pa0 78 A] yuktimacca mukhe vastrabandhanaM, bhRtyA api [tathA] svAmino'GgamardanazmazruracanAdikaM kurvanti / yaduktam - "baMdhittA kAsavao, vayaNaM aTThagguNAe pottIe / patthivamuvAsae khalu , vittinimittaM bhayA ceva" ||1||[shraa.di.gaa.148 ] tti / 1. kSIrodakAMzukAdya iti zrAddhavidhivRttau // 2. ca-zrAddhavidhivRttau SoDazakayazobhadrasUrivRttau ca nAsti / / 3. sitAdanyadapi-iti SoDazakayazobhadrasUrivRttau // 4. nAsAM-nAsikA iti paJcAzakavRttau pR0 78 // 5. L.P.C. / tathA-nAsti / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapUjAvidhiH-zlo0 61 // ] [227 tathA pramArjitapavitrAvagharSe'saMsaktazodhitajAtyakesarakarpUrAdimizrazrIkhaNDaM saMgharghya bhAjanadvaye pRthagutsArayet / tathA saMzodhitajAtyadhUpaghRtapUrNapradIpAkhaNDacokSAdivizeSAkSatapUgaphalaviziSTAnucchiSTanaivedyahRdyaphalanirmalodakabhRtapAtrAdisAmagrI saMyojayed , evaM dravyataH zucitA, bhAvataH zucitA tu rAgadveSakaSAyeSyahikAmuSmikaspRhAkautukavyAkSepAdityAgainaikAgracittatA / uktaM ca - "manovAkkAyavastrorvIpUjopakaraNasthiteH / zuddhiH saptavidhA kAryA, zrIarhatpUjanakSaNe" ||1||[u.t./68] evaM dravyabhAvAbhyAM zuciH san gRhacaitye - "Azrayan dakSiNAM zAkhAM, pumAn yoSittvadakSiNAm / yatnapUrvaM pravizyAntardakSiNenAMhiNA tataH // 2 // [vi.vi./1-83] sugandhimadhurairdravyaiH, prAGmukho vA'pyudaGmukhaH / vAmanADyAM pravRttAyAM, maunavAn devmrcyet'||3|| [vi.vi./1-84] ityAdyuktena naiSedhikItrayakaraNapradakSiNAtrayacinta(viraca)nAdikena ca vidhinA devatA'vasarapramArjanapUrvaM zucipaTTakAdau padmAsanAsIna: pUrvotsAritadvitIyapAtrasthacandanena devapUjAsatkacandanabhAjanAdvA pAtrAntare hastatale vA gRhItacandanena kRtabhAlakaNThahRdudaratilako racitakarNikAGgadahastakaGkaNAdibhUSaNazcandanacarcitadhUpitahastadvayo lomahastakena zrIjinAGgAnirmAlyamapanayet / nirmAlyaM ca -"bhogaviNaTuMdavvaM, nimmallaM biMti gIattha"[ceiavaMdaNamahAbhAsa gA. 89] tti bRhadbhASyavacanAt / "yajjinabimbAropitaM sadvicchAyIbhUtaM vigandhaM jAtam , dRzyamAnaM ca ni:zrIkaM na bhavyajanamanaHpramodahetustannirmAlyaM bruvanti bahuzrutAH'' [ tulA saGghAcAravRttiH pa0 53] iti saGghAcAravRtyuktezca bhogavinaSTameva / na tu vicArasAraprakaraNoktaprakAreNa DhaukitAkSatAdernirmAlyatvamucitam , zAstrAntare tathA'dRzyamAnatvAd , akSodakSamatvAcca, tattvaM punaH kevaligamyam / varSAdau ca nirmAlyaM vizeSataH kunthvAdisaMsakteH pRthag pRthag janAnAkramyazucisthAne tyajyate, evamAzAtanApi na syAt , snAtrajalamapi tathaiva / 1. nAghriNA-mu0 // 2. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 53 // 3. pradyumnasUrikRte vicArasAraprakaraNe tvevamuktam - "ceia davvaM duvihaM pUA nimmallabheao ittha / AyANAI davvaM pUAritthaM muNeyavvaM / akkhayaphalabalivatthAi saMtiaMjaM puNo daviNajAyaM / taM nimmalaM vuccai jiNagihakammami uvaogo" iti zrAddhadinakRtye / iti zrAddhavidhivRttau // 4. lye-L.C. mUla / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH ___ tataH samyag zrIjinapratimAH pramAya' uccaiHsthAne bhojanAdAvavyApAryapavitrapAtre saMsthApya ca karayugadhRtazucikalazAdinA'bhiSiJcet / jalaM ca pUrvaM ghusRNAdhunmizraM kAryam / yato dinakRtye - "ghusiNakappuramIsaM tu , kAuM gaMdhodagaM vrN| tao bhuvaNanAhassa, NhaveI bhattisaMjuo ||1||[shraa.di./gaa.59] ghusRNaM -kuGkamam , karpUro-ghanasArastAbhyAM mizram , tuzabdAt sauSadhicandanAdiparigrahaH iti tavRttiH / snapanakAle ca - "bAlattaNaMmi sAmiya !, sumerusiharaMmi kaNayakalasehiM / tiasAsurehi Nhavio, te dhannA jehi diTTho'si" // [ ] ityAdi cintyam / pUjAkSaNe ca mukhyavRttyA maunameva kArya, tadazaktau sAvadyaM vacastyAjyameva / anyathA naiSedhikIkaraNanairarthakyApattiH, kaNDUyanAdyapi heyameva / yataH - "kAyakaNDUaNaM vajje, tahA khelavigiMcaNaM / thuithuttabhaNaNaM ca(ceva), pUaMto jagabaMdhuNo" // 1 // [ zrA.di./gA.58 ] tataH suyatnena vAlakakUrcikAM vyApA_kenAGgarUkSaNena sarvato nirjalIkRtya dvitIyena ca dhUpitamRdUjjvalena te muhuH muhuH sarvataH spRzet , evamaGgarUkSaNadvayena sarvapratimA nirjalIkAryAH / yatra yatra svalpo'pi jalakledaH tiSThati tatra tatra zyAmikA syAditi sA sarvathA vyapAsyate / na ca paJcatIrthIcaturviMzatipaTTakAdau mithaH snAtrajalasparzAdinA doSa AzaGkyo / yadAhuH "rAyappaseNaijje, sohamme sUriAbhadevassa / jIvAbhigame vijayApurIi vijayAidevANaM // 1 // [ ] bhiMgAilomahatthayalUhaNayA dhuuvdhnnmaaiiaN| paDimANaM sakahANa ya, pUAe ikkayaM bhaNiaM ||2||[sN.pr.de./175 ] nivvuajiNiMdasakahA, saggasamuggesu tisu vi loesu / annonnaM saMlaggA, NhavaNajalAIhiM saMpuTThA ||3||[sN.pr.de./176 ] puvvadharakAlavihiA, paDimA dIsaMti kesu vi puresuM / vattakkhA 1 khettakkhA 2 mahakkhayA 3 gaMthadiTThA ya" ||4||[sN.pr.de./177] 1. bhuvaNanAhe u-iti zrAddhadinakRtye // 2. ghusRNaM candanaM karpUraM ghanasAra....iti zrAddhadinakRtyavRttau pAThaH // 3. ca pUaMto-L.P.C. / ceva pUyaMto-iti saGghAcArabhASye pa0 62 // 4. yatra svalpo'pi-L.P.C. I tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 55 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMga-agrapUjAsvarUpam-zlo0 61 // ] [229 gaMthadiTTha tti -granthe -pratiSThASoDazakAdau dRSTA / taduktaM - "vyaktyAkhyA khalvekA, kSetrAkhyA cAparA mahAkhyA ca / yastIrthakRdyadA kila, tasya tadAdyeti samayavidaH // 1 // [ SoDa./8/2] RSabhAdyAnAM tu tathA, sarveSAmeva madhyamA jnyeyaa| saptatyadhikazatasya tu , carameha mahApratiSTheti" // 2 // [ SoDa./8/3] itthaM ca ekasyArhataH pratimA vyaktyAkhyA 1, ekatra paTTAdau caturvizitiH pratimAH kSetrAkhyA 2, evaM saptatizatapratimA mahAkhyA 3 / "mAlAdharAiANa vi, dhuvaNajalAI phusei jiNabiMbaM / putthayapattAINa vi, uvaruvari pharisaNAIaM ||5||[sN.pr.de./178 ] tA najjaI no doso, karaNe cauvIsavaTTayAINaM / AyaraNAjuttIo, gaMthesu a dissamANattA" ||6||[sN.pr.de./179] bRhadbhASye'pyuktam - "jiNariddhidaMsaNatthaM, egaM kArei koi bhttijuo| pAyaDiapADiheraM, devAgamasohiaM ceva ||1||[ce.vN.m./27 ] dasaNanANacarittA''rAhaNakajje jiNattiaM koI / paramiTThinamokkAraM, ujjamiuM koi paMca jiNA ||2||[ce.vN.m./28] kallANayatavamahavA, ujjamiuM bharahavAsabhAvi tti / bahumANavisesAo, keI kAriti cauvIsaM // 3 // [ce.vaM.ma./29 ] ukkosa sattarisayaM, naraloe viharai tti bhttiie| sattarisayaM pi koI, biMbANaM kAra dhaNaDDo" ||4||[ce.vN.m./30] tasmAt tritIrthIpaJcatI caturviMzatipaTTAdikAraNaM nyAyyameva dRzyate / tathA sati tatprakSAlanAdyapi nirdoSameva / aGgarUkSaNaM hastAdi ca pRthakbhAjanasthazuddhajalena kSAlyam , natu pratimAkSAlanajalena, candanAdivaditi jinasnapanavidhiH / / __ atha pUjAvidhiH -pUjA cAGgAgrabhAvabhedAt tridhA-tatra snapanamaGgapUjaiva, tataH "aMhi 2 jAnu 4 karAM 6 'seSu 8 mUrdhni 9 pUjAM yathAkramam"[ ] ityuktervakSyamANatvAt sRSTyA navAGgeSu karpUrakuGkamAdimizragozIrSacandanAdinA'rcayet / ke'pyAhuH -pUrvaM bhAle tilakaM 1. dhu(graha)vaNa mu0 / L.P.C. zrAddhavidhivRttau ca dhuvaNa0 iti // 2. jiNe-iti ceiyavaMdaNamahAbhAsa-zrAddhavidhivRttyozca // 3. kAraMti-iti zrAddhavidhivRttau // 4. L.P.C. aghri-mu0|| D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH kRtvA navAGgapUjA kAryA / zrIjinaprabhasUrikRtapUjAvidhau tu "sarasasurahicaMdaNeNaM devassa dAhiNajANadAhiNakhaMdhaniDAlavAmakhaMdhavAmajANulakkhaNesu paMcasu hiaehiM saha chasu vA aMgesu pUaM kAUNa paccaggakusumehiM gaMdhavAsehiM ca pUie"[ ] ityuktam , tataH sadvarNaiH sugandhibhiH sarasairabhUpatitairvikAzibhirazaTitadalaiH pratyagraizca prakIrNairnAnAprakAragrathitairvA pUSpaiH pUjyate , puSNANi ca yathoktAnyeva grAhyANi / yataH - "na zuSkaiH pUjayed devaM, kusumairna mhiigtaiH|| na vizIrNadalaiH spRSTai zubhai vikAzibhiH // 1 // [ ] kITakozApaviddhAni, zIrNaparyuSitAni ca / varjayedUrNanAbhena, vAsitaM yadazobhitam // 2 // [ ] pUtigandhInyagandhIni, amlagandhAni varjayet / malamUtrAdinirmANAducchiSTAni kRtAni ca" // 3 // [] sati ca sAmarthya ratnasuvarNamuktAbharaNaraupyasauvarNapuSpAdibhizcandrodayAdivicitradukUlAdivastraizcApyalakaryAd , evaM cAnyeSAmapi bhAvavRddhyAdiH syAt / yataH - "pavarehiM sAhaNehiM, pAyaM bhAvo vi jAyae pvro| na ya anno uvaogo, eesi sayANa laTThayaro" ||1||[sN.pr.de.167,pnycaa.4|16] tti / zrAddhavidhivRttau tu - "granthima 1 veSTima 2 pUrima 3 saGghAtima 4rUpacaturvidhapradhAnAmlAnavidhyAnItazatapatrasahasrapatrajAtIketakacampakAdiviziSTapuSparmAlA 1 mukuTa 2 ziraska 3 puSpagRhAdi viracayet [ pa0 54] itivizeSaH / ___ candanapuSpAdipUjA ca tathA kAryA yathA jinasya cakSurmukhAcchAdanAdi na syAt / sazrIkatAtirekazca syAt / tathaiva draSTraNAM pramodavRddhyAdisaMbhavAt / anyo'pyaGgapUjAprakAra: kusumAJjalimocana-paJcAmRtaprakSAlana-zuddhodakadhArApradAna-kuGkamakarpUrAdimizracandanavilepanAGgIvidhAna-gaurocanamRgamadAdimayatilakapatrabhaGgyAdikaraNapramukho bhakticaityapratimApUjAdhikAre vakSyamANo yathAsvaM jJeyaH / tathA jinasya haste sauvarNabIjapUranAlikerapUgIphalanAgavallIdalanANakamudrikAdimocanaM kRSNAgurvAdidhUpotkSepagandhavAsaprakSepAdyapi sarvamaGgapUjAyAmantarbhavati / tathoktaM bRhadbhASye - "nnhvnnvilevnnaahaarnnvtthphlgNdhdhuuvpunnphehi| kIrai jiNaMgapUA, tattha vihI esa nAyavvo" // 1 // [ ] tti / 1. veSTana-mu0 / L.P.C. zrAddhavidhivRttAvapi veSTima iti // 2. vizeSapuSpai0 iti zrAddhavidhivRttau / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMga-agrapUjAsvarUpam - zlo0 61 // ] [ 231 tatra dhUpo jinasya vAmapArzve kArya ityaGgapUjA 1 // tato ghRtapUrNapradIpaiH zAlyAditandulAkSatairbIjapUrAdinAnAphalaiH sarvanaivedyairnirmalodakabhRtazaGkhAdipAtraizca pUjayet / tatra pradIpo jinasya dakSiNapArzve sthApyaH, akSataizcAkhaNDai raupyasauvarNaiH zAleyairvA jinapurato darpaNa 1 bhadrAsana 2 varddhamAna 3 zrIvatsa 4 matsyayugma 5 svastika 6 kumbha 7 nandAvartta 8 rUpASTamaGgalAnAlekhayet / anyathA vA jJAnadarzana - cAritrArAdhananimittaM sRSTyA puJjatrayeNa paTTAdau viziSTAkSatAn pUgAdiphalaM ca Dhaukayet, navInaphalAgame tu pUrvaM jinasya purataH sarvathA Dhaukyam / naivedyamapi sati sAmarthye kUrAdyazana 1 zarkarAguDAdipAna 2 phalAdikhAdya 3 tAmbUlAdisvAdyAn 4 Dhaukayet / naivedyapUjA ca pratyahamapi sukarA mahAphalA ca dhAnyasya ca viziSya, Agame'pi rAddhadhAnyasyaiva pratipAdanAt / yata Avazyakaniryuktau samavasaraNAdhikAre -" kIrai balI" [ ]tti / nizIthe'pi - " tao pabhAvaIdevIe savvaM balimAi kAuM bhaNiaM 'devAhidevo vaddhamANasAmI tassa paDimA kIrau' tti vAhio kuhADo, duhA jAyaM, picchai savvAlaMkAravibhUsiaM bhagavao paDimaM " [ ] nizIthapIThe'pi "bali tti asivovasamanimittaM kUro kijjai" [] mahAnizIthe'pi tRtIyAdhyayane 'arihaMtANaM bhagavaMtANaM gaMdhamallapaIvasaMmajjaNovalevaNavicittabalivatthadhUvAIehiM pUAsakkArehiM paidiNamabbhaccaNaM pakuvvANA titthuppaNaM ( iM ) karAmo " [ ] tti / tato gozIrSacandanarasena paJcAGgulitalairmaNDalAlekhanAdi puSpaprakArArAtrikAdi gItanRtyAdi ca kuryAt, sarvamapyetadagrapUjaiva / yad bhASyam - '"gaMdhavvanaTTavAialavaNajalArattiAi dIvAI / jaM kiccaM taM savvaM pi, oaraI aggapUAe" // 1 // [ ce.vaM.ma.gA.205 ] ityagrapUjA 2 // bhAvapUjA tu jinapUjAvyApAraniSedharUpatRtIyanaiSedhikIkaraNapUrvaM jinAd dakSiNadizi pumAn strI tu vAmadizi AzAtanAparihArArthaM jaghanyato'pi saMbhave navahastamAnAdasaMbhave tu hastArddhamAnAd utkRSTatastu SaSTihastamAnAdavagrahAd bahiH sthitvA caityavandanAM viziSTastutyAdibhiH kuryAt / Aha ca - 44 'taiA u bhAvapUjA, ThAuM ciivaMdaNocie dese / jahasatti cittathuithuttamAiNA devavaMdaNayaM " // 1 // [] 44 1. "ttaM graM0 4000-L.P. // 2. tulA - saGghAcArabhASyavRttiH pa0 64, zrAddhavidhivRttiH pa0 56 // 3. 'vitthiNNabali' mu0 / vithittabali P. / vicchittavali C. / degvicittabali' iti zrAddhavidhivRttau // 4. titthuppaNaM (NNaiM) karAmo tti - mu0 / titthutthapaNaM karAmo tti - L.P.C. : titthucchappaNaM karAmo tti- iti zrAddhavidhivRttau // 5. L.P. | 'canda' 0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH nizIthe'pi -"so u gaMdhArasAvao thayathuIhiM thuNaMto tattha giriguhAe ahorattaM nivasio' [ ] tathA vasudevahiNDau -"vasudevo paccUse kayasamattasAvayasAmAiAiniamo gahiapaccakkhANo kayakAusaggathuivaMdaNo"[ ]tti / evamanekatra zrAvakAdibhirapi kAyotsargastutyAdibhizcaityavandanA kRtetyuktm| sA ca jaghanyAdibhedAt tridhaa| yad bhASyam - "namukkAreNa jahannA, ciivaMdaNa majjha dNddthuijualaa| paNadaMDathuicaukkagathayapaNihANehiM ukkosA" // 1 // [cai.mU.bhA./gA.23] vyAkhyA -namaskAreNa -aJjalibandhazironamanAdilakSaNapraNAmamAtreNa, yadvA namo arihaMtANamityAdinA, athavaikazlokAdirUpanamaskArapAThapUrvakanamaskriyAlakSaNena karaNabhUtena, jAtinirdezAd bahubhirapi namaskAraiH kriyamANA jaghanyA svalpA, pAThakriyayoralpatvAt , vandanA bhavatIti gamyam / tatra praNAmazca paJcadhA - "ekAGgaH ziraso nAme, syAd vyaGgaH karayordvayoH / trayANAM nAmane vyaGgaH, karayoH zirasastathA // 1 // [] caturNAM karayorjAnvornamane caturaGgakaH / zirasaH karayorjAnvoH, paJcAGgaH paJcanAmane" // 2 // [ ] iti 1 // tathA daNDakazca -arihaMtaceiyANamityAdizcaityastavarUpaH, stutiH pratItA, yA tadante dIyate, tayoryugalaM -yugmamete eva vA yugalaM madhyamA / etacca vyAkhyAnamimAM kalpagAthAmupajIvya kurvanti / tadyathA - "nissakaDamanissakaDe, vA vi ceie savvahi~ thuI tiNNi velaM va ceiANi va, nAuM ekkikkiyA vA vi" ||1||[bR.k.bhaa./1804] yato daNDakAvasAne ekA stutirdIyate iti daNDakastutiyugalaM bhavati 2 // tathA paJcadaNDakaiH -zakrastava 1 caityastava 2 nAmastava 3 zrutastava 4 siddhastavAkhyaiH 5 stuticatuSTayena stavanena jaya vIyarAyetyAdipraNidhAnena cotkaSTA / idaM ca vyAkhyAnameke - "tiNNi vA kaDDaI jAva, thuIo tisiloiaa| tAva tattha aNuNNAyaM, kAraNeNa pareNa vA (vi)" ||1||[vy.bhaa./3775 ] ityetAM kalpagAthAM "paNihANaM muttasuttIe" [cai.mU.bhA./gA.18 ] iti ca vacanamAzritya kurvanti 3 // vandanakacUrNAvapyuktam - 1.L.P.| hi-mu0||2. yato bhaassym-mu0||3. navakAreNa0 mu0||4. tulA-saGghAcArabhASyavRttiH pa0 176 ||5.vi-L.P.C. ||6.vA-L.P.C. / u-iti pravacanasAroddhAre gA0 439||7.c-mu0 nAsti / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ caityavandanasvarUpam-zlo0 61 // ] [233 "taMca ceiavaMdaNaM jahannamajjhimukkosabheao tivihN''[vnd.cuu.]|jo bhaNiaM navakAreNa jahannA, daMDagathuijualamajjhimA nneyaa| saMpuNNA ukkosA, vihiNA khalu vaMdaNA tivihA" // 1 // [ ] tattha navakAreNa egasilogoccAraNao paNAmakaraNeNa jahaNNA, tahA arihaMtaceiANamiccAidaMDagaM bhaNittA kAussaggaM pArittA thuI dijjai tti daMDagassa thuie ajualeNaMdugeNaM majjhimA / bhaNiaMca kappe - "nissakaDamanissakaDe, vAvi ceie savvahi~ thuI tinnnni| velaM ca ceiANi va, nAuM ekkekkiA vA vi" ||1||[bR.k.bhaa./1804 ] "tahA sakkatthayAidaMDagapaMcagathuicaukkapaNihANakaraNatosaMpuNNA esA ukkostti"| "anne biMti igeNaM, sakkathaeNaM jahannavaMdaNayA / tadgatigeNa majjhA, ukkosA cauhi~ paMcahi~ vA" // 1 // [ cai.vaM.bhA.gA.24] athavA prakArAntareNa vandanAtraividhyam / yathA paJcAzake - "ahavA vi bhAvabheA, ogheNaM apuNabaMdhagAINaM / savvA vi tihA NeA, sesANamimA Na jaM samae" ||1||[pnycaa.3|3] vyAkhyA -athavApIti nipAta: pUrvoktaprakArApekSayA prakArAntaratvadyotanArthaH, bhAvabhedAtpariNAmavizeSAt , guNasthAnakavizeSasambhavAt , pramodamAtrarUpAdvA, vandanAdhikAre jIvagatA tridhA jJeyeti saMbandhaH / oghenasAmAnyenAvivakSitapAThakriyAlpatvAditayetyarthaH / keSAm ? ityAha -'apunarbandhakAdInAM' vandanAdhikAriNAM, tatrApunarbandhakaH -samyaktvaprAptiprakrame vyAkhyAtapUrvaH, AdizabdAdaviratasamyagdRSTidezasarvaviratagrahaH, sarvA'pinamaskArAdibhedena jaghanyAdiprakArApi, AstAmekA kAciditi / tatrApunarbandhakasya jaghanyA tatpariNAmasya vizuddhyapekSayA jaghanyatvAd , aviratasamyagdRSTemadhyamA, tatpariNAmasya vizuddhimaGgIkRtya madhyamatvAt , sAmAnyaviratasyotkRSTA tatpariNAmasya tthaavidhtvaadeveti| athavA apunarbandhakasyApi tridhA prmodruupbhaavvaividhyaadevmitryorpiiti| athApunarbandhakAdInAmiti kasmAduktam ? mArgAbhimukhAderapi bhAvabhedasadbhAvAd , ityAha -'zeSANAm' apunarbandhakAdi vyatiriktAnAM sakRdvandhakamArgAbhimukhamArgapatitataditaramithyAdRzAM 'ima' tti iyamadhikRtabhAvabhedena bhedavatI 1. "sa bheyato-P. // 2. jato-P. // 3. saMpunnA-C. / saMpannA-L.P. || 4. rijIvadeg C. || 5. jIvagatAt tridhA-iti paJcAzakavRttau // 6. bhedavatI tu syAdapi-L.P.C. | bhedavatI vandanA / pAThAdibhedavatI tu syAdapi-iti paJcAzakavRttau pAThaH // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH (anyA) tu syAdapi, na naiva, yad - yasmAt, samaye - siddhAnte, bhaNitetizeSaH, teSAM tadyogyatAvikalatvAditi gAthArtha: " [ paJcAzakaTIkA pa0 54 ] itthaM ca bhAvavandanAyAH zuddhadravyavandanAyAzcAdhikAriNo'pi ete traya eva, sakRdbandhakAdInAM tu azuddhadravyavandanaiva / yatastatraiva - "ete'higAriNo iha, Na u sesA davvao vi jaM esA / iarIeN joggayAe, sesANa u appahANa tti" // 1 // [ pnycaa.3|7 ] kaNThyA // navaraM 'iyarIeN'tti itarasyA bhAvavandanAyA yogyatvena yA pradhAnA dravyavandanA sA'dhikAriNAm, zeSANAM sakRdbandhakAdInAM tu bhAvavandanAyA akAraNatvAdapradhAnetibhAvaH / * evaM ca jaghanyAdyekaikasyA api caityavandanAyA adhikAritrayasaMbhavAnnavadhA caityavandaneti jJeyam* / iha ca kecinmanyante - zakrastavamAtrameva vandanaM zrAvakasya yuktam, , jIvAbhigamAdiSu tanmAtrasyaiva tasya devAdibhiH kRtatvena pratipAditatvAt, tatastadAcaritaprAmANyAt tadadhikatarasya ca gaNadharAdikRtasUtre'nabhidhAnAnna zakrastavAtiriktaM tadastIti / atrocyate - yaduktamAcaritaprAmANyAditi tadayuktam, yato yadidaM jIvAbhigamAdisUtraM tadvijayadevAdicaritAnuvAdaparameveti na tato vidhivAdarUpAdhikRtavandanocchedaH kartuM zakyaH, teSAM hyaviratatvAt pramattatvAcca tAvadeva tat yuktam, tadanyeSAM punarapramAdavizeSavatAM vizeSabhaktimatAM tadadhikatve'pi na doSaH / yadi punarAcaritamavalambya pravRttiH kAryA tadA bahvanyadapi karttavyaM syAd, vidheyatayA'GgIkRtamapi varjjanIyaM syAditi / yaccoktam "tadadhikatarasyAnabhidhAnAdi" [ ] iti tadayuktam, " tiNNi vA kaDhaI jAva, thuIo tisiloiA " [ gA0 3775 ] ityAdivyavahArabhASyavacanazravaNAt, sAdhvapekSayA taditi cet, maivam, sAdhuzrAvakayodarzanazuddheH karttavyatvAd, darzanazuddhinimittatvAcca vandanasya / tathA saMvegAdikAraNatvAdazaThasamAcaritatvAjjItalakSaNasye hopapadyamAnatvAt caityavandanabhASyakArAdibhiretatkaraNasya samarthitatvAcca tadadhikataramapi nAyuktamityalaM prasaGgena / caityavandanAzca pratyahaM sapta mahAnizIthe sAdhoH proktAH, zrAddhasyApyutkarSataH sapta / yad bhASyam - "paDikamaNe 1 ceia 2 jimaNa 3 carima 4 paDikkamaNa 5 suaNa 6 paDibohe 7 / ciivaMdaNa ia jaiNo, satta u velA ahoratte // 1 // [ cai.mU.bhA./gA. 59 ] 1. L.P.C. / `NaM ti-mu0 // 2. ** cihnadvayamadhyavartipAThaH mu0 madhye [ ] koSThake C. pratau pArzvabhAge / 3. tulA - zrAddhavidhivRttiH pa0 57 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ caityavandanasvarUpam-zlo0 61 // ] [235 "paMDikamiNo( mao) gihiNo vi hu , sagavelA paMcavela iarassa / pUAsu tisaMjJAsu a, hoi tivelA jahanneNaM" // 2 // [ cai.mU.bhA./gA.60] tatra dve AvazyakayoH 2 dve svApAvabodhayoH 4 trikAlapUjAnantaraM tisrazceti sapta 7, ekAvazyakaraNe tu SaT , svApAdisamaye tadakaraNe paJcAdayo'pi, bahudevagRhAdau tu samadhikA api, yadA pUjA na syAt tadApi trisandhyaM devA vandyAH zrAddhena / yad AgamaH - "bho bho devANuppiA ? ajjappabhiie jAvajIvAe tikAliaM avvakkhittAcalegaggacitteNaM ceie vaMdiavve, iNameva bho maNuattAo asuiasAsayakhaNabhaMgurAo sAraM ti, tattha puvvaNhesu tAva udagapANaM na kAyavvaM jAva ceie sAhU a na vaMdie, taha majjhaNhe tAva asaNakiriaM na kAyavvaM jAva ceie na vaMdie, tahA avaraNhe ceva tahA kAyavvaM jAva avaMdiehiM ceiehiM no sijjAyalamaikkamijja"[ ] tti / tathA "supabhAe samaNovAsagassa pANaM pi kappai na pAuM / no jAva ceiAiM, sAhU vi avaMdiA vihiNA // 1 // [] majjhaNhe puNaravi vaMdiUNa niameNa kappaI bhottuM / puNa vaMdiUNa tAiM, paosasamayaMmi to suai" // 2 // [ ] tti / utkRSTatazcaityavandanavidhizca savistaramagre vakSyate / gItanRtyAdyagrapUjAyAmuktaM bhAvapUjAyAmapyavatarati, tacca mahAphalatvAnmukhyavRttyA svayaM karotyudAyananRparAjJI prabhAvatI yathA / yannizIthacUrNi: - "pabhAvaI NhAyA kayabalikammA kayakouamaMgallA sukkillavAsaparihiA jAva aTThamIcauddasIsu a bhattirAgeNa ya sayameva rAo naTTovayAraM karei, rAyA vi tayANuvittIe murayaM vAeti" [ni.cU.] pUjAkaraNAvasare cArhacchadmasthakevalisthasiddhasthAvasthAtrayaM bhAvayet / yad bhASyam - "NhavaNaccagehiM chaumattha 1 vatthapaDihAragehi~ kevliaN2| paliaMkussaggehi a,jiNassa bhAvijja siddhattaM" ||1||[cai.muu.bhaa./gaa.12] snApakaiH parikaroparighaTitagajArUDhakarakalitakalazairamarairarcakaizca tatraiva ghaTitamAlAdhAraiH kRtvA jinasya chadmasthAvasthAM bhAvayet / chadmasthAvasthA tridhA -janmAvasthA 1, rAjyAvasthA 1. paDikamiNo-L.P.C. / paDikamao-iti zrAddhavidhivRttau caityavandanabhASye ca / / 2. saptadhikA-iti zrAddhavidhivRttau // 3. jAvajjIvaM-iti zrAddhavidhivRttau // 4. hAyA-mu0 C. nAsti / L.P. zrAddhavidhivRttAvapi asti / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH 2, zrAmaNyAvasthA 3 ca / tatra snapanakArairjanmAvasthA 1, mAlAdhArai rAjyAvasthA 2, zrAmaNyAvasthA bhagavato'pagatakezazIrSamukhadarzanAt sujJAtaiva 3 / prAtihAryeSu parikaroparitanakalazobhayapArzvaghaTitaiH patraiH kaGkelli: 1, mAlAdhAraiH puSpRSTiH 2, vINAvaMzakaraiH pratimobhayapArzvavartibhirdivyo dhvaniH 3, zeSANi sphuTAnyeva iti bhAvapUjA 3 / / anyarItyA'pi pUjAtrayaM bRhadbhASyAdyuktam yathA - "paMcovayArajuttA, pUA aTThovayArakaliA ya / riddhiviseseNaM puNa, neA savvovayArA vi // 1 // tattha ya paMcuvayArA, kusuma 1 'kkhaya 2 gaMdha 3 dhUva 4 dIvehiM 5 // 2 // kusuma 1 kkhaya 2 gaMdha 3 paIva 4 dhUva 5 nevejja 6 phala 7 jalehiM 8 punno| aTThavihakammadalaNI, aTTavayArA havai pUA // 3 // savvovayArapUA, nnhvnnccnnvtthbhuusmaaiihiN| phalabalidIvAIhiM naTTagIArattiAhiti" ||4||[ce.vN.m.209-212] zAstrAntare cAnekadhA'pi pUjAbhedA uktAH santi / tadyathA "sayamANayaNe paDhamA, bIA ANAyaNeNa annehi| taiA maNasA saMpADaNeNa varapuSphamAINaM" ||1||[sN.pr.devaa./189] iti / kAyavAGmanoyogitayA karaNakAraNAnumatibhedatayA ca pUjAtrikam / tathA - "pUaM pi puSphAmisathuipaDivattibheao cauvvihaM pi jahAsattIe kujjA"[ ] lalitavistarAdau tu -"puSpAmiSastotrapratipattipUjAnAM yathottaraM prAdhAnyam" [ ] ityuktam , tatrAmiSamazanAdi bhogya vastu , pratipattiH punaravikalAptopadezaparipAlanA ityAgamoktaM pUjAbhedacataSkama / tathA - "duvihA jiNiMdapUA, davve bhAve a tattha davvaMmi / davvehiM jiNapUA, jiNaANApAlaNaM bhAve" ||1||[sN.pr.de.191] iti bhedadvayyapi / tathA saptadazabhedA yathA "NhavaNavilevaNa aMgaMmi 1, cakkhujualaM ca vAsapUAe 2 / puNphAruhaNaM 3 mAlAruhaNaM 4 taha vannayAruhaNaM 5 // 1 // [ ] cuNNAruhaNaM jiNapuMgavANa 6 AharaNarohaNaM ceva 7 / puSphagiha 8 puSphapagaro 9 ArattImaMgalapaIvo 10 // 2 // [ ] 1. P. | sujJAnaiva-mu0 // 2. iDDi vi iti caityavandabhASye // 3. tahiyaM paMcu iti caityavandabhASye zrAddhavidhivRttau ca // cA D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapUjAprakArAH-zlo0 61 // ] [237 dIvo 11 dhuvukkhavo 12 nevejjaM 13 suhaphalANa DhoaNayaM 14 / gIaM 15 narse 16 vajjaM 17, pUAbheA ime satara" // 3 // [] ekaviMzatibhedAstvanupadameva vakSyamANA jJeyAH / ete sarve'pyaGgAdipUjAtraye sarvavyApake'ntarbhavanti / aGgAdipUjAtrayaphalaM tvevamAhuH - "vigdhovasAmagegA, abbhudayasAhaNI bhave biiaa| nivvuikaraNI taiA, phlyaaujhtthnaamehiN||1||[sN.pr.de.194, ce.ma.213] [sAttvikyAdibhedairapi pUjAtraividhyamuktam / yato vicArAmRtasaMgrahe "sAttvikI rAjasI bhaktistAmasIti tridhA'thavA / jantostattadabhiprAyavizeSAdahato bhavet ||1||[vi.sN.1/197] arhatsamyagguNazreNiparijJAnaikapUrvakam / amuJcatA manoraGgamupasarge'pi bhUyasi ||2||[vi.sN.1/198] arhatsambandhikAryArthaM, sarvasvamapi ditsunA / bhavyAGginA mahotsAhAt , kriyate yA nirantaram ||3||[vi.sN.1/199] bhaktiH zaktyanusAreNa, niHspRhaashyvRttinaa| sA sAttvikI bhaved bhaktirlokadvayaphalAvahA ||4||[vi.sN.1/200] yadaihikaphalaprAptihetave kRtnishcyaa| lokaraJjanavRttyarthaM, rAjasI bhaktirucyate ||5||[vi.sN.1/201] dviSadAM yatpratIkArabhide yA kRtamatsaram / dRDhAzayaM vidhIyeta, sA bhaktistAmasI bhavet ||6||[vi.sN.1/202] rajastamomayI bhaktiH, suprApA sarvadehinAm / durlabhA sAttvikI bhaktiH , zivAvadhisukhAvahA // 7 // [vi.saM.1/203] uttamA sAttvikI bhaktirmadhyamA rAjasI punaH / jaghanyA tAmasI jJeyA, nAdRtA tattvavedibhiH" // 8 // ] [vi.saM.1/204] atra ca prAguktamaGgAgrapUjAdvayaM caityabimbakAraNayAtrAdizca dravyastavaH / yadAha - "jiNabhavaNabiMbaThAvaNajattApUAi suttao vihinnaa| davvatthao tti te u, bhAvatthayakAraNatteNaM // 1 // [saM.pra.de./195 ] 1. nevajjaM-L.P.C. || 2. nevvANasAhaNI taha-iti caityavandanabhASye / / 3. L.P.C. I tribhivizeSakam // yadai mu0 // 4. matA-L. || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: NiccaM cia saMpuNNA, jaivi hu esA na tIrae kaauN| taha vi aNuciTThiavvA, akkhayadIvAidANeNaM ||2||[sN.pr.de./196] ega pi udagabiMdU , jaha pakkhittaM mhaasmuiNmii| jAyai akkhayamevaM, pUA vi hu vIarAgesu ||3||[sN.pr.de./197] eeNaM bIeNaM, dukkhAi apAviUNa bhavagahaNe / accaMtudArabhoe, bhottuM sijhaMti savvajiA ||4||[sN.pr.de./198] pUAe maNasaMtI, maNasaMtIe a uttamaM jhANaM / suhajhANeNa ya mukkho , mukkhe sukkhaM nirAbAhaM" ||[sN.pr.de./199] iti / pUjAdividhisaMgrAhakaM umAsvAtivAcakakRtaM prakaraNaM caivam - "snAnaM pUrvAmukhIbhUya, pratIcyAM dantadhAvanam / udIcyAM zvetavastrANi, pUjA pUrvottarAmukhI // 1 // [ pUjA./1] gRhe pravizatAM vAmabhAge zalyavivarjite / devatAvasaraM kuryAt sArddhahastova'bhUmike // 2 // [ pUjA./2] nIcairbhUmisthitaM kuryAd devatAvasaraM ydi| nIcairnIcaistato vaMzaH, santatyApi sadA bhavet // 3 // [pUjA./3] pUjakaH syAdyathA pUrva, uttarasyAzca saMmukhaH / dakSiNasyA dizo varja, vidigvarjanameva hi ||4||[puujaa./4] pazcimAbhimukhaM kuryAt , pUjAM jainendramUrtaye / caturthasantaticchedo, dakSiNasyAM na santatiH // 5 // [ pUjA./5] AgneyyAM tu yadA pUjA, dhanahAnirdine dine / vAyavyAM santatirnaiva, naiRtyAM ca kulakSayaH // 6 // [ pUjA./6] aizAnyAM kurvatAM pUjA, saMsthiti va jAyate / aMhi 2 jAnu 4 karAM 6 seSu 8, mUni 9 pUjA yathAkramam // 7 // [ pUjA./7] zrIcandanaM vinA naiva, pUjA kAryA kadAcana / bhAle kaNThe hRdambhojodare tilakakAraNam // 8 // [ pUjA./8] navabhistilakaiH pUjA, karaNIyA nirantaram / prabhAte prathamaM vAsapUjA kAryA vicakSaNaiH // 9 // [ pUjA./9] 1. mukkhaM-L.P.C. // 2. khaH-mu0 / L.P.C. zrAddhavidhivRttau khaM-iti // 3. dakSiNasyAmasantatiH- iti zrAddhavidhivRttau L.P.C. || 4. adhri-mu0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapUjAvidhiH-zlo0 61 // ] [239 madhyAhne kusumaiH pUjA, sandhyAyAM dhUpadIpakRt / vAmAMse dhUpadAhaH syAdagratUraM tu saMmukham // 10 // [ pUjA./10] arhato dakSiNe bhAge, dIpasya vinivezanam / dhyAnaM tu dakSiNe bhAge, caityAnAM vandanaM tathA // 11 // [ pUjA./11] hastAt praskhalitaM kSitau nipatitaM lagnaM kvacitpAdayoryanmUordhvagataM dhRtaM kuvasanai bheradho yad dhRtam / spRSTaM duSTajanairghanairabhihataM yad dUSitaM kITakaistyAjyaM tat kusumaM dalaM phalamatho bhaktairjinaprItaye // 12 // [ pUjA./12] naikapuSpaM dvidhA kuryAnna chindyAt kalikAmapi / campakotpalabhedena, bhaved doSo vizeSataH // 13 // [ pUjA./13] gandhadhUpAkSataiH sragbhiH, pradIpairbalivAribhiH / pradhAnaizca phalaiH pUjA, vidheyA zrIjinezituH // 14 // [ pUjA./14] zAntau zvetaM tathA pItaM, lAbhe zyAmaM praajye| maGgalArthe tathA raktaM, paJcavarNaM ca siddhaye ||15||[puujaa./15] paJcAmRtaM tathA zAntau, dIpa: syAt saghRtairguDaiH / vahnau lavaNanikSepaH, zAntyai tuSTyai prazasyate // 16 // [ pUjA./16 ] khaNDite sandhite chinne, rakte raudre ca vAsasi / dAnaM pUjA tapo homasaGkhyA (ndhyA )di niSphalaM bhavet // 17 // [ pUjA./17 ] padmAsanasamAsIno, nAsAgranyastalocanaH / / maunI vastrAvRtAsyo'tha, pUjAM kuryAjjinezituH // 18 // [ pUjA./18] snAtraM 1 vilepana 2 vibhUSaNa 3 puSpa 4 dAma 5dhUpa 6 pradIpa 7 phala 8 tandula 9 patra 10 pUgaiH 11 / naivedya 12 vAri 13 vasanai 14 zcamarA 15 tapatra 16vAditra 17 gIta 18 naTana 19 stuti 20 kozavRddhayA 21 // 19 // [ pUjA./19] ityekaviMzatividhA jinarAjapUjA, khyAtA surAsuragaNena kRtA sadaiva / khaNDIkRtA kumatibhiH kalikAlayogAd , yat yat priyaM tadiha bhAvavazena yojym|| [pUjA./20 ] iti / 1. syAdagrakUraM tu-mu0 / syAdagratUraM-L.P.C. | syAjjalapAtraM tu-iti zrAddhavidhivRttau pAThaH / 'syAdagrapUjA tu'-iti 'syAdagrapUraM tu' iti ca zrAddhavidhivRttau pAThantare / / 2. homasaGkhyAdi-L.P.C. I homasandhyAdi iti zrAddhavidhivRttau / / 3. yaM-L.P.C. zrAddhavidhivRttau ca / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH ____ evamanyadapi jinabimbavaiziSTyakaraNacaityagRhapramArjanasudhAdhavalanajinacaritrAdivicitracitraracanasamagraviziSTapUjopakaraNasAmagrIsamAracanaparidhApanikAcandrodayatoraNapradAnAdi sarvamaGgAdipUjAyAmantarbhavati, sarvatra jinabhaktereva prAdhAnyAt / gRhacaityopari ca dhautikAdyapi na mocyam , caityavat tatrApi caturazItyAzAtanAyA varz2anIyatvAd / ata eva devasatkapuSpadhUpa-dIpa-jalapAtra-candrodayAdinA gRhakArya kiJcidapi na kAryameva, nApi svagRhacaityaDhaukitacokSapUgIphalanaivedyAdivikrayotthadravyaM vyApAryam , caityAntare tu sphuTaM tatsvarUpaM sarveSAM purato vijJapyAropyam , anyathA'rpaNe ca mudhAjanaprazaMsAdidoSaprasaGgaH / gRhacaityanaivedyAdyapyArAmikasya mukhyavRttyA mAsadeyasthAne na deyam , zaktyabhAve ca AdAveva naivedyArpaNena mAsadeyoktau tu na doSa iti pUjAvidhiH / __ atha gRhacaityapUjAnantaraM yat karttavyaM tadAha -'tata' iti tato devapUjAnantaraM 'svayam' AtmanA jinAnAmagrataH-puratastatsAkSikamitiyAvat 'pratyAkhyAnasya' namaskArasahitAdyAddhArUpasya granthisahitAdeH saGketarUpasya ca karaNam -uccAraNaM vizeSato gRhidharmo bhavatIti pUrvapratijJAtena sambandhaH / tathA 'vidhinA' iti padamabhayatrApi yojyama, tato vidhinA jinagRhe [trividhapratimApekSayA bhakticaityarUpe paJcavidhacaityApekSayA tu nizrAkRte'nizrAkRte vA] gatvA vidhinA jinasya -bhagavataH, pUjanaM-puSpAdibhirabhyarcanam , vandanaM -stutiguNotkIrtanamityarthaH / tacca jaghanyato namaskAramAtramutkarSatazceryApathikIpratikramaNapUrvakazakrastavAdibhiH daNDakairiti / ___ atra vidhinA jinagRhe gamanamuktam , tadvidhizca -yadi rAjA mahaddhikastadA "savvAe iDDIe, savvAe juie, savvabaleNaM, savvaporiseNaM"[ ] ityAdivacanAt prabhAvanAnimittaM mahA devagRhe yaati| atha sAmAnyavibhavastadauddhatyaparihAreNa yathAnurUpADambaraM bibhrat mitraputrAdiparivRto yAti, tatra gatazca puSpatAmbUlAdisacittadravyANAM parihAreNa 1, kirITava - zeSAbharaNAdyacittadravyANAmaparihAreNa 2, kRtaikapRthulavastrottarAsaGgaH, etacca puruSaM prati draSTavyam , strI tu savizeSaprAvRtAGgI vinayAvanatatanulateti 3, dRSTe jinendre'JjalibandhaM zirasyAropayan 'namo jiNANaM' iti bhaNanapraNamane 4, [ayamapi saGghAcAravRttau strINAM niSiddhaH, tathA ca pAThaH -"ekazATikottarAsaGgakaraNaM 1 jinadarzane zirasi aJjalibandhazceti 2 dvau puruSamAzrityoktI, strI tu savizeSaprAvRtAGgI vinayAvanatatanulateti / tathA cAgamaH -"viNa 1. samyagvideg L. // 2. atra vidhinA-mu0 nAsti // 3. tulA-yogazAstravRttiH 3 / 122, pa0 581, paJcAzakaTIkA pa0 32, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 35 // 4. vizeSa0 iti saGghAcAravRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapUjAsvarUpam - zlo0 61 // ] [ 241 oNayAe gAyalaTThIe'[ ]tti etAvatA zakrastavapAThAdAvapyAsAM zirasyaJjalinyAso na yujyate, tathAkaraNe hRdAdidarzanaprasakteH, yattu "karayalaM jAva kaTTu evaM vayAsI " [ ] ityuktaM draupadIprastAve tadbhaktyarthaM nyuJchanAdivadaJjalimAtra bhramaNasUcanaparam, na tu puruSaiH sarvasAmyArthaM, na ca tathAsthitasyaiva sUtroccArakhyApanaparaM vA, anyadapi nRpAdivijJapanAdAvapyAdau tathA bhaNanAt' [ tulA saGghAcAravRtti pa0 152 - 3 ] ityAdyuktaprAyaM paribhAvyamatrAgamAdyavirodheneti ] manasazcekAgryaM kurvanniti paJcavidhAbhigamena naiSedhikIpUrvaM pravizati / yadAha - I "saccittANaM davvANaM viusaraNayAe 1 / acittANaM davvANaM aviusaraNayAe 2 / egallasADaeNaM uttarAsaMgeNaM 3 / cakkhuphAse aMjalipaggaheNaM 4 / maNaso egattIkaraNeNaM 5" tti [ bhagavatIsUtra 25, jJAtAdharmakathA adhyayana 1 sU0 22, pa0 46A ] rAjAdistu caityaM pravizaMstatkAlaM rAjacihnAni tyajati / yataH - 44 'avahaTTu rAyakakuAI, paMca vararAyakakuarUvAiM / khaggaM 1 chatto 2 vANaha 3 mauDaM 4 taha cAmarAo a" // 1 // [ vicArasAre gA0 665, zrAddhadinakRtye gA0 50] agradvArapraveze manovAkkAyairgRhavyApAro niSidhyate iti jJApanArthaM naiSedhikItrayaM kriyate, paramekaivaiSA gaNyate, gRhAdivyApArasyaikasyaiva niSiddhatvAt, kRtAyAM ca naiSedhikyAM sAvadyavyApAravarjjanameva nyAyyam, anyathA tadvaiyarthyApatteH / yato dinakRtye - I "miho kahAu savvAu, jo vajjei jiNAlae / tassa nisIhiA hoi, ii kevalibhAsiaM " // 1 // [ zrAddha.gA. 56 ] ti / tato mUlabimbasya praNAmaM kRtvA sarvaM hi prAyeNotkRSTaM vastu zreyaskAmairdakSiNabhAga eva vidheyamityAtmano dakSiNAGgabhAge mUlabimbaM kurvan jJAnAditrayArAdhanArthaM pradakSiNAtrayaM karoti / uktaM ca - " tatto namo jiNANaM tti bhaNia addhoNayaM paNAmaM ca / kAuM paMcagaM vA, bhattibbharanibbharamaNeNaM // 1 // [ ce.vaM.ma./189] pUaMgapANiparivAraparigao gahiramahuraghoseNa / paDhamANo jiNaguNagaNanibaddhamaMgallathuttAiM // 2 // [ ce.vaM.ma./ 190 ] 1. zakastavapAThAdapyAsAM - C. mUla / zakrastavapAThAdAvapyAsAM - C. saMzo0 / zakrastavAdAvapyAsAM iti saGghAcArabhASyavRttau / / 2. anyatrApi iti saGghAcArabhASyavRttau // 3. tulA - zrAddhavidhivRttiH pa0 52taH, yogazAstravRttiH 3 / 124 pa0 582taH pravacanasAroddhAravRttiH pa0 36 / / 4. agradvAH pravezemu0 / C. zrAddhavidhivRttAvapi agradvArapraveze - iti // 5. tulA saGghAcArabhASyavRttiH pa0 46 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH karadhariajogamuddo, pae pae paannirkkhnnaautto| dijjA payAhiNatigaM, egaggamaNo jiNaguNesuM ||3||[ce.vN.m./191] gihaceiesu na ghaDai, iaresu vi jai vi kAraNavaseNaM / taha vi na muMcai maimaM, sayA vi takkaraNapariNAma" ||4||[ce.vN.m./192] pradakSiNAdAne ca samavasaraNasthacatUrUpaM zrIjinaM dhyAyan garbhAgAradakSiNapRSThavAmadiktrayasthabimbatrayaM vandate / ata eva sarvasyApi caityasya samavasRtisthAnIyatayA garbhagRhabahirbhAge diktraye mUlabimbanAmnA bimbAni kurvanti, evaM ca 'varjayedarhataH pRSTham'ityukto'rhatpRSThanivAsadoSo'pi caturdikSu nivarttate, tatazcaityapramArjanapotakalekhyakAdivakSyamANayathocitacintApUrvaM vihitasakalapUjAsAmagrIko jinagRhavyApAraniSedharUpAM dvitIyAM naiSedhikI mukhamaNDapAdau kRtvA mUlabimbasya praNAmatrayapUrvakaM pUrvoktavidhinA pUjAM kurute / yad bhASyam - "tatto nisIhiAe, pavisittA maMDavaMmi jinnpuro| mahinihiajANupANI, karei vihiNA paNAmatigaM ||1||[ce.vN.m./193] tayaNu harisullasaMto, kayamuhakoso jiNiMdapaDimANaM / avaNei rayaNivasiaM, nimmallaM lomahattheNaM ||2||[ce.vN.m./194] jiNagihapamajjaNaM to, karei kArei vA vi annennN| jiNabiMbANaM pUaM, to vihiNA kuNai jahajogaM" ||3||[ce.vN.m./195] atra ca vizeSataH zuddhagandhodakaprakSAlana-kaGkamamizragozIrSacandanavilepanAGgIracanagorocanamRgamadAdipatrabhaGgakaraNa-nAnAjAtIyapuSpamAlAropaNa-cInAMzukavastraparidhApanakRSNAgurumizrakarpUradahanAnekadIpodyotana-svacchAkhaNDAkSatASTamaGgalAlekhana-vicitrapuSpagRharacanAdi vidheyam / yadi ca prAk kenApi pUjA kRtA syAt tadA viziSTAnyapUjAsAmagryabhAve tAM notsArayet , bhavyAnAM taddarzanajanyapuNyAnubandhipuNyabandhasyAntarAyaprasaGgAt , kintu tAmeva vizeSayed / yad bRhadbhASyam - "aha puvvi cia keNai, havijja pUA kayA suvihaveNaM / taM pi savisesasohaM, jaha hoi tahA tahA kujjA // 1 // [ce.vaM.ma./196, saM.pra.159] 1. bahirbhAgAditraye-mu0 / 'bahirbhAgadiktraye C. I P.L. zrAddhavidhivRttau ca bahirbhAge diktrayeiti // 2. pRSThamityukteraha L. || 3. khiini0 mu0 | L.P.C. caityavandanabhASye zrAddhavidhivRttAvapi mahini0 iti / / 4. kIrei-P.C. // 5. pUaM karei tatto jahAjogaM-iti caityavandanabhASye // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinapUjAvidhiH-zlo0 61 // ] [243 nimmallaM pi na evaM, bhaNNai nimmallalakkhaNAbhAvA / bhogaviNaTuM davvaM, nimmallaM biMti gIatthA ||2||[sN.pr./160] itto ceva jiNANaM, puNaravi ArovaNaM kuNaMti jahA / vatthAharaNAINaM, jugaliakuMDaliamAINaM ||3||[sN.pr./161] kahamannaha egAe, kAsAIe jiNiMdapaDimANaM / aTThasayaM lUhaMtA, vijayAI vaNNiA samae" // 4 // [] evaM mUlabimbasavistarapUjAnantaraM sRSTyA sarvAparabimbapUjA yathAyogaM kAryA, dvArabimbasamavasaraNabimbapUjApi mukhyabimbapUjAdyanantaraM garbhagRhanirgamasamaye karttavyA saMbhAvyate na tu praveze / praNAmamAtraM tvAsannArcAdInAM pUrvamapi yuktameva, tRtIyopAGgAvisaMvAdinyAM saGghAcAroktavijayadevavaktavyatAyAmitthameva pratipAdanAt / tathAhi - "to gaMtuM suhammasahaM, jiNasakahA daMsaNaMmi pnnmittaa| ugghADittu samuggaM, pamajjae lomahattheNaM ||1||[sNghaa.v./gaa.48 ] surahijaleNigavIsaM, vArA pkkhaaliaannuliNpittaa| gosIsacaMdaNeNaM, tA kusumAIhi accei // 2 // [ saMghA.vR./gA.49] to dArapaDimapUaM, sahAsuhammAisu vi karai puvvaM va / dAraccaNAisesaM, taiauvaMgAo nAyavvaM" // 3 // [ saMghA.va./gA.50] tasmAnmUlanAyakasya pUjA sarvebhyo'pi pUrvaM savizeSA hi kAryA / uktamapi "uciattaM pUAe, visesakaraNaM tu mUlabiMbassa / jaM paDai tattha paDhamaM, jaNassa diTThI saha maNeNaM" ||1||[ce.m.197/sN.pr.60 ] ziSyaH-"paAvaMdaNamAI, kAUNegassa sesakaraNaMmi / nAyagasevagabhAvo, hoi kao loganAhANaM ||2||[ce.m.39/sN.pr.61] egassAyarasArA, kIrai pUA'varesi thovayarI / esaa'vimhaavnnnnaa,lkkhijjinniunnbuddhiihiN||3||[ce.m.40/sN.pr.62] AcArya:-"nAyagasevagabuddhI, na hoi eesu jaanngjnnss| picchaMtassa samANaM, parivAraM pADiherAI ||4||[ce.m.41/sN.pr.63 ] vavahAro puNa paDhamaM, paiTThio mUlanAyago eso| avaNijjai sesANaM, nAyagabhAvo na uNa teNaM ||5||[ce.m.51/sN.pr.64] 1. dAraccaNAimesi-mu0 / L.P.C. saGghAcArabhASyavRttAvapi dAraccaNAisesaM-iti pAThaH // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: caMdaNapUa(Na )baliDhoaNesu , egassa kiirmaannesu| AsAyaNA na diTThA uciapavittassa purisassa // 6 // [] jaha mimmayapaDimANaM, pUA puSphAiehiM khalu uciA / kaNagAinimmiANaM, uciatamA majjaNAIhi ||7||[ce.m.54/sN.pr.67] kallANagAIkajjA, egassa visesapUakaraNe vi / nAvaNNApariNAmo, jaha dhammijaNassa sesesu // 8 // [ce.ma.53/saM.pra.68 ] uciapavattiM evaM, jahA kuNaMtassa hoi nAvaNNA / taha mUlabiMbapUAvisesakaraNe vi taM natthi ||9||[sN.pr./69] jiNabhavaNabiMbapUA, kIraMti jiNANa no kae kiMtu / suhabhAvaNAnimittaM, buhANa iyarANa bohatthaM ||10||[ce.m.142/sN.pr.70] ceihareNaM kei, pasaMtarUveNa kei biMbeNaM / pUyAisayA anne, anne bujhaMti uvaesA // 11 // [ce.ma.143/saM.pra.71] iti / pUrvaM mUlabimbapUjAyuktimatyevetyalaM prasaGgena / savistarapUjAvasare ca nityaM vizeSatazca parvasu tripaJcasaptakusumAJjaliprakSepAdipUrvaM bhagavataH snAtraM vidheyam / tatrAyaM vidhiH -yogazAstravRttizrAddhavidhivRttilikhitaH - "prAtaH pUrvaM nirmAlyotsAraNaM prakSAlanaM sakSepapUjA ArAtrikaM maGgalapradIpazca, tataH snAtrAdisavistaradvitIyapUjAprArambhe devasya puraH sakuGkamajalakalazaH sthApyaH / tataH - "muktAlaGkArasArasaumyatvakAntikamanIyam / sahajanijarUpanirjitajagattrayaM pAtu jinabimbam" // 1 // [] ityuktvAlaGkArottANaM / "avaNiakusumAharaNaM, payaipaiTThiamaNoharacchAyaM / jiNarUvaM majjaNapIDhasaMThiaM vo sivaM disau" // 2 // [ ] ityuktvA nirmAlyottAraNaM / tataH prAguktakalazaDhAlanaM pUjA ca, atha dhautadhUpitakalazeSu snAtrArhasugandhijakSepaH, zreNyA teSAM vyavasthApanam , sadvastreNAcchAdanaM ca, tataH sva 1. caMdaNapUabalideg L.P.C. | vaMdaNapUyaNabali' iti caityavandanamahAbhASye // 2. "e-iti caityavandanamahAbhASye // 3. "hiM-mu0 | L.P.C. caityavandamahAbhASye'pi vi-iti / / 4. dhammiyaloassa sesesu-iti caityavandanamahAbhASye // 5. bujjhaMti tahovaeseNaM-iti caityavandanabhASye // 6. sakuGkamaHmu0 C.P. zrAddhavidhivRttau api sakuGkama iti / / 7. majjaNapITha' iti C. zrAddhavidhivRttau ca // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ snAtrapUjAvidhiH- zlo0 61 // ] [ 245 candanadhUpAdinA kRtatilakahastakaGkaNahastadhUpanAdikRtyAH zreNisthAH zrAvakAH kusumAJjalipAThAn paThanti / tatra - "sayavattakuMdamAibahuvihakusumAI paMcavaNNAI / jiNanAhaNhavaNakAle, diMti surA kusumaMjaliM hiTThA" // 1 // [ ] ityuktvA devasya mastakeSu puSpAropaNam / '"gaMdhAiDDiamahuaramaNaharajhaMkArasaddasaMgIA / jiNacalovara mukkA, harau tumha kusumaMjalI duriaM " // 1 // [ ] ityAdipAThaiH pratigAthAdipAThaM jinacalanoparyekena zrAvakeNa kusumAJjalipuSpANi kSepyANi, sarveSu kusumAJjalipATheSu ca tilakapuSpapatradhUpAdivistaro jJeyaH / athodAramadhurasvareNAdhikRtajinajanmAbhiSekakalazapAThaH, tato ghRtekSurasadugdhadadhisugandhijalapaJcAmRtaiH snAtrANi, snAtrAntarAleSu ca dhUpo deyaH, snAtrakAle'pi jinaziraH puSpairazUnyaM kAryaM / yadAhurvAdivaitAlazrIzAntisUrayaH - " A snAtraparisamApterazUnyamuSNISadezamIzasya / sarvaiH sAntardhAnAbdhArApAtaM puSpottamaiH kuryAt " // 1 // [ arhadabhiSeke parva 3 / zlo. 4] snAtre ca kriyamANe nirantaraM cAmarasaGgItatUryAdyADambaraH sarvazaktyA kAryaH, snAtre kRte punarakaraNAya zuddhajalena dhArA deyA / tatpAThazcAyam - "abhiSekatoyadhArA, dhAreva dhyAnamaNDalAgrasya / bhavabhavanabhittibhAgAn, bhUyo'pi bhinattu bhAgavatI" // 1 // [ arhada. parva 3 | zlo. 12 ] tato'GgarUkSaNa - vilepanAdipUjA prAkpUjAto'dhikA kAryA, sarvaprakArairdhAnya- pakvAnnazAka - vikRti-phalAdibhirbaliDhaukanam, jJAnAdiratnatrayADhyasya lokatrayAdhipaterbhagavato'gre 1. kusumaMjaliM(aMjaliM) hiTThA - mu0 / kusumaMjalI hiTThA - L. P. / kusumaMjali hiTThA - C. I mUla devapAlakavikRtasnAtraM draSTavyam // 2. 'jalaiH - iti zrAddhavidhivRttau // 3. sAntardhAnadhA (namabdhA) rAyAtaMiti arhdbhissekvidhau| "sahAntarddhAnena vartata iti sAntardhAnamavyavadhAnaM puSpairabdhArApAta udakadhArAnipAto yasmin uSNISadeze sa tathA tamiti / kairazUnyam ? puSpottamairiti / arhadabhiSekavidhipaJjikA gA0 4 // 4. arhadabhiSekavidhau tu-abhiSekapayodhArA dhAreva... // gA0 12 // 'abhiSekAya yA payodhArA sA bhava eva bhavanaM tasya bhittibhAgAn karmasaMsthAnIyAn bhinattu / bhUyo'pi punarapi zivetyAdinA prathamamabhiSekodakaM zivAya kathitam, punaretad dvitIyamitibhAvanA / kasyeyam ? bhagavata iyam, sotprekSyate dhyAnamaNDalAgrasya dhyAnAsedhareva' iti tatraiva paJjikAyAm // D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH puJjatrayeNocitam / snAtrapUjAdikaM pUrvaM zrAvakairvRddhalaghuvyavasthayA, tataH zrAvikAbhiH kArya, jinajanmamahe'pi pUrvamacyutendraH svasurayutastato yathAkramamanye indrAH snAtrAdiH kurvanti / snAtrajalasya ca zeSAvacchIrSAdau kSepe'pi na doSaH sambhAvyo / yaduktaM haimazrIvIracaritre - "abhiSekajalaM tattu , suraasurnrorgaaH| vavandire muhuH sarvAGgINaM ca paricikSipuH" // 1 // [tri.za.10/2/68 ] zrIpadmacaritre'pyekonatriMze uddese ASADhazuklASTamyA Arabhya dazarathanRpakAritASTAhikAcaityasnAtramahAdhikAre - "taM NhavaNasaMtisalilaM, naravaiNA pesiaM sabhajjANaM / taruNavalayAhi neuM, chUTaM cia uttamaMgesu // 1 // [pa.ca.29u.zlo./6] kaMcuihatthovagayaM, jAva ya gaMdhodayaM cirAvei / tAva ya varaggamahisI, pattA sogaM ca kovaM ca ||2||[p.c.29u.shlo./7 ] ityAdi / sA kaMcuiNA kuddhA, ahisittA teNa saMtisalileNaM / nivvaviamANasaggI, pasannahiayA tao jAyA" ||3||[p.c.29u.shlo./18] bRhacchAntistave'pi -"zAntipAnIyaM mastake dAtavyaM" ityuktam , zrUyate'pi jarAsandhamuktajarayopadrutaM svasainyaM zrInemigirA kRSNenArAddhanAgendrAt pAtAlasthazrIpArzvapratimAM zaGkezvarapure AnAyya tatsnapanAmbunA paTUcakre / jinadezanAsadmani nRpAdyaiH prakSiptaM kUrarUpaM balimarddhapatitaM devA gRhNanti, tadarbhAdhaiM nRpaH, zeSaM tu janAH / tatsikthenApi zirasi kSiptena vyAdhirupazAmyati, SaNmAsAMzcAnyo na syAd , ityAgame'pi / tataH sadgurupratiSThitaH prauDhotsavAnIto dukUlAdimayo mahAdhvajaH pradakSiNAtrayAdividhinA pradeyaH, sarvairyathAzakti paridhApanikA ca mocyA / athArAtrikaM samaGgaladIpamahaMtaH purastAdudyotyam , AsannaM ca vahnipAtraM sthApyam , tatra lavaNaM jalaM ca pAtayiSyate - "uvaNeu maMgalaM vo, jiNANa mhulaalijaalsNvliaa| titthapavattaNasamae, tiasavimukkA kusumavuTThI" // 1 // [] ityuktvA prathamaM kusumavRSTiH / tataH - "uaha paDibhaggapasaraM, payAhiNaM muNivaI kareUNaM / paDai saloNattaNalajjiaM va loNaM huavahami" // 1 // [] 1. vyavasthayA-L.P.C. mUla / vyavasthayA-C. saMzo0 / / 2. "STAhnikA iti zrAddhavidhivRttau / / 3. samaGgalapradIpa" iti zrAddhavidhivRttau // 4. uyaha-iti zrAddhavidhivRttau // 5. saloNatteNa iti zrAddhavidhivRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ snAtrapUjAvidhiH- zlo0 61 // ] [ 247 ityAdipAThairvidhinA jinasya triH sapuSpalavaNajalottAraNAdi kAryam / tataH sRSTyA pUjayitvA ArAtrikaM sadhUpotkSepamubhayata uccaiH sakalazajaladhAraM paritaH zrAddhaiH prakIryamANapuSpaprakaram - "maragayamaNighaDiavisAlathAlamANikkamaMDiapaIvaM / NhavaNayarakarukkhittaM, bhamau jiNArattiaM tumheM" // 1 // [ ] ityAdipAThapUrvaM pradhAnabhAjanasthaM sotsavamuttAryate trivAram / yaduktaM triSaSTIyAdicaritre 'kRtakRtya ivAthApasRtya kiJcit purandaraH / purobhUya jagadbhartturArAtrikamupAdade // 1 // [ tri.pa. 1/5/98 ] caladdIpatviSA tena, cakAsAmAsa kauzikaH / 44 bhAsvadoSadhicakreNa, zRGgeNeva mahAgiriH // 2 // [ tri.pa.1/5/99 ] zraddhAlubhiH suravaraiH, prakIrNakusumotkaram / bhartturuttArayAmAsa, tatastridazapuGgavaH " // 3 // [ tri.pa.1/5/100 ] maGgalapradIpo'pyArAtrikavat pUjyate - "kosaMbisaMThiassa va, payAhiNaM kuNai mauliapaIvo / jiNasomadaMsaNe diryaru vva tuha maMgalapaIvo // 1 // [ ] bhAmijjaMto surasuMdarIhiM tuha nAha ! maMgalapaIvo / kaNayAyalassa najjai, bhANu vva payAhiNaM dito" // 2 // [ ] iti pAThapUrvaM tathaivottAryate, dedIpyamAno jinacalanAgre mucyate, ArAtrikaM tu vidhyApyate na doSaH, pradIpArAtrikAdi ca mukhyavRttyA ghRta-guDa-karpUrAdibhiH kriyate, vizeSaphalatvAt, loke'pyuktam - "puraH prajvAlya devasya, karpUreNa tu dIpakam / azvameghamavApnoti, kulaM caiva samuddharet" // 1 // [] atra 'muktAlaGkAra'ityAdigAthAH zrIharibhadrasUrikRtAH saMbhAvyante, tatkRtasamarAdityacaritragranthasyAdau " uvaNeu maMgalaM vo" iti namaskAradarzanAt etAzca gAthAH zrItapApakSAdau prasiddhA iti na sarvA likhitAH / , snAtrAdau sAmAcArIvizeSeNa vividhavidhidarzane'pi na vyAmohaH kAryaH, arhadbhaktiphalasyaiva sarveSAM sAdhyatvAt / gaNadharAdisAmAcArISvapi bhUyAMso bhedA bhavanti, tena yadyaddharmAdyaviruddhamarhadbhaktipoSakaM tattanna keSAmapyasaMmatam, evaM sarvadharmakRtyeSvapi jJeyam / 1. degmha-iti zrAddhavidhivRttau // 2. bhAsvadauSa' iti zrAddhavidhivRttau // 3. namaskArasya dadeg iti zrAddhavidhivRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH iha lavaNArAtrikAdyuttAraNaM saMpradAyena sarvagaccheSu paradarzaneSvapi ca sRSTyaiva kriyamANaM dRzyate, zrIjinaprabhasUrikRtapUjAvidhau tvevamuktam -"lavaNAiuttAraNaM pAlittayasUrimAipuvvapurisehiM saMhAreNa aNunnAyaM pi saMpayaM siTThie kArijjai"[ ] tti / snAtrakaraNe ca sarvaprakArasavistarapUjAprabhAvanAdisaMbhavena pretya prakRSTaM phalaM spaSTam , jinajanmasnAtrakartRcatuHSaSTisurendrAdyanukArakaraNAdi cAtrApIti snAtravidhiH / pratimAzca vividhAH, tatpUjAvidhau samyaktvaprakaraNa ityuktam - "gurukAriAi keI, anne sayakAriAi taM biMti / vihikAriAi anne, paDimAe pUaNavihANaM" // 1 // [ da.pra./25] vyAkhyA -guravo mAtRpitRpitAmahAdayastaiH kAritAyAH kecidanye svayaMkAritAyAH vidhikAritAyAstvanye pratimAyAstat -pUrvAbhihitaM pUjAvidhAnaM bruvanti karttavyamiti zeSaH / avasthitapakSastu gurvAdikRtatvasyAnupayogitvAt mamatvAgraharahitena sarvapratimA avizeSeNA pUjanIyAH [ zrAddhavidhivRttiH pa0 59-60] na caivamavidhikRtAmapi pUjayatastadanumatidvAreNAjJAbhaGgalakSaNadoSApattiH, AgamaprAmANyAt / tathAhi zrIkalpabRhadbhASye - "nissakaDamanissakaDe, ceie savvahiM thuI tinni / velaM va ceiANi a, nAuMikkikkiA vA vi" ||1||[k.bR.bhaa./1804] nizrAkRte gacchapratibaddhe, anizrAkRte tadviparIte caitye, sarvatra tisraH stutayo dIyante, atha praticaityaM stutitraye dIyamAne velAyA atikramo bhavati bhUyAMsi vA tatra caityAni, tato velAM caityAni ca jJAtvA praticaityamekaikA'pi stutirdAtavyA // ___ayaM caityagamanapUjAsnAtrAdividhiH sarvo'pi RddhiprAptamAzrityoktaH, tasyaivaitAvadyogasaMbhavAt , aR(nR)ddhiprAptastu zrAddhaH svagRhe sAmAyikaM kRtvA kenApi saha RNavivAdAdyabhAve IryAdhupayuktaH sAdhuvaccaityaM yAti, na ca puSpAdisAmagryabhAvAd dravya*pUjAyAmazaktaH sAmAyikaM pArayitvA, kAyena yadi puSpagrathanAdi kAryaM kartavyaM syAt 1. siMhAreNa-L.P.C. mUla / saMhAreNa-C. saMzo0 // 2. vidhikAritAyA mu0 nAsti // 3. tulApaJcAzakavRttiH 32, saGghAcArabhASyavRttiH pa0 179, pa0 181 / caityavandamamahAbhASye'pi [gA0 164] gAtheyaM dRzyate // 4. sarvatra-mu0 nAsti / L.P.C. zrAddhavidhivRttau 'sarvatra'-asti // 5. vA iti zrAddhavidhivRttau pa0 61 // 6. aRddhi L.P.C. / anRddhi iti zrAddhavidhivRttau pa0 61 // 7. * * cihnadvayavartI pAThaH mu0 nAsti / L.P.C. zrAddhavidhivRttAvapi [pa061] asti / / 8. yadi kiJcit puSpa iti zrAddhavidhivRttau pa0 61 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinadarzanaphalam - zlo0 61 // ] [ 249 tat karoti, na ca sAmAyikatyAgena dravya* stavasya karaNamanucitamiti zaGkyaM, sAmAyikasya svAyattatayA zeSakAle'pi sukaratvAt, , caityakRtyasya ca samudAyAyattatvena kAdAcitkatvAt, dravyastavasyApi zAstre mahAphalatvapratipAdanAcca / yataH padmacaritre - "maNasA hoi cautthaM chaTTaphalaM uTThiassa saMbhavai / gamaNassa payAraMbhe, hoi phalaM aTThamovAso // 1 // [pa.ca. ] gaNe samaM tu bhave, taha ceva duvAlasa gae kiMci / majjhe pakkhuvavAso, mAsuvavAsaM ca diTThami // 2 // [ pa.ca. ] saMpatto jiNabhavaNe, pAvi chammAsiaM phalaM puriso / saMvacchariaM tu phalaM, dAruddesaTThio lahai // 3 // [ pa.ca. ] pAyakkhiNeNa pAvai, varisasayaM taM phalaM taio jiNe mahie / pAvai varisasahassaM, aNatapuNNaM jiNe thuNie // 4 // [ pa.ca. ] sayaM pamajjaNe puNNaM sahassaM ca vilevaNe / sayasAhassiA mAlA, anaMtaM gIavAie" // 1 // [ pa.ca. ] tti / prastAve ca tasmin kriyamANe vizeSapuNyalAbhaH / yad AgamaH "jIvANa bohilAbho, sammaddiTTiNa hoi piakaraNaM / ANA jidibhattI, titthassa pabhAvaNA ceva" // 1 // [ gAthA. / 219] evamaneke guNAstatastadeva karttavyam / yaduktaM dinakRtye - " evaM vihI imo savvo, riddhimaMtassa desio / iyaro niyayagehammi, kAuM sAmAiaM vayaM " // 1 // [ zrA.di./gA.77 ] jar3a na kassai dhArei, na vivAo a vijjae / uvautto susAhu vva, gacchae jiNamaMdire // 2 // [ zrA.di./gA.78 ] kANa atthi jar3a kiMci, kAyavvaM jiNamaMdire | " tao sAmAiaM mottuM karejja karaNijjayaM // 3 // [ zrA. di./gA. 79 ] atra ca sUtre vidhinA jinasya pUjanaM vandanaM cetyuktyA dazatrikAdicaturviMzatimUladvArairbhASyAdyuktaH sampUrNo vandanAvidhirupalakSitaH / sa ca yathA - 1. 'sya (sati caityakaraNIye sAmAyikaM vihAya tatkaroti, na ca sAmAyikatyAgAd dravyastavasya) karaNamanucitamiti zaGkyam - mu0 // 2 magge - mu0 // 3. tao - mu0 nAsti // 4. vaemu0 // D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "tinni nisIhI tinni u payAhiNA tinni ceva ya paNAmA / tivihA pUA ya tahA, avatthatiabhAvaNaM ceva ||1||[cai.bhaa.6/dN.pr.34] tidisinirikkhaNaviraI, payabhUmipamajjaNaM ca tikkhutto| vaNNAitiaM muddAtiaM ca tivihaM ca paNihANaM ||2||[cai.bhaa.7/dN.pr.35] puSphAmisathuibheA, tivihA pUA avatthatiagaM tu / chaumatthakevalittaM, siddhattaM bhuvaNanAhassa // 3 // [ da.pra./37] vaNNAitiaMta paNo, vaNNatthAlaMbaNassarUvaM ta / maNavayakAyAjaNiaM, tivihaM paNihANamavi hoi // 4 // [ da.pra./38] tathA- "paMcaMgo paNivAo, thayapADho hoi jogamuddAe / vaMdaNa jiNamuddAe, paNihANaM muttasuttIe // 5 // [ cai.bhA.18/daM.pra.40 ] do jANU dunni karA, paMcamayaM hoi uttamaMgaM tu / sammaM saMpaNivAo, neo paMcaMgapaNivAo" // 6 // [ da.pra./41] vandanapaJcAzakavRttau tu paJcAGgyapi svatantrA mudrAtvena pratipAditA / tathA ca tatpAThaH - "praNipAtadaNDakapAThasyAdAvavasAne ca praNAmaH paJcAGgamudrayA kriyate, paJcAGgAni - avayavAH karajAnudvayottamAGgalakSaNAni vivakSitavyApAravanti yasyAM sA tathA, paJcAGgyA api mudrAtvamaGgavinyAsavizeSarUpatvAd yogmudraavd''[3|17, pa0 59] iti / "aNNoNaMtariaMgulikosAgArehi~ dohi~ htthehiN| piTTovarikupparasaMThiehi taha jogamuddatti // 7 // [ paJcA.3/19] cattAri aMgulAI, purao UNAi~ jattha pcchimo| pAyANaM ussaggo, esA puNa hoi jiNamuddA ||8||[pnycaa.3/20] mattAsattImahA, jattha samA do vigabbhiA hatthA / te puNa niDAladese, laggA anne alagga tti" ||9||[pnycaa.3/21] ityaadi| vidhinaiva kriyamANaM devapUjAdi dharmAnuSThAnaM mahAphalam , anyathA tvalpaphalaM, sAticAratAyAM ca, pratyuta pratyapAyAderapi sambhavaH, avidhinA caityavandane mahAnizIthe prAyazcittasya pratipAdanAt / tathAhi tatsaptamAdhyayane - "avihIe ceiAiMvaMdijjA, tassaNaMpAyacchittaMuvaisijjA,jaoavihIe ceiAI 1. gAthAdvayaM caityavandanabhASye [gA0 6-7] caityavandanamahAbhASye [gA0 180-1] pravacanasAroddhAra [66-7] vicArasAre [694-5] ca dRzyate // 2. pUA ya vatthadeg L.P.C. saMzo0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'iriyAvahiyA' sUtravivaraNam-zlo0 61 // ] [251 vaMdamANo aNNesiM asaddhaM jaNei ii kAUNaM"[ma.ni./a.7 ] tti / ata eva ca pUjAdipuNyakriyAprAnte sarvatrAvidhyAzAtanAnimittaM mithyAduSkRtaM deyam / atha ceryApathikI pratikramaNapUrvakaM caityavandanamiti pUrvamuktaM, tacca yuktaM, yato mahAnizIthe -"iriAvahiAe apaDikkaMtAe na kiMci kappai ceiavaMdaNasajjhAyAvassayAi kAuM''[ma.ni.] iti, anyA api pratikramaNAdikriyA etatpratikramaNapUrvikAH zuddhayanti / yato vivAhacUlikAyAm - "divviDikusumasehara, muccai divvAhigAramajhami / ThavaNAyariaM ThaviuM, posahasAlAi to sIho ||1||[vi.cuu.] ummukkabhUsaNo so, iriAipurassaraM ca muhaputtiM / paDilehiUNa tatto, cauvvihaM posahaM kuNai" ||2||[vi.cuu.] tti / tathA''vazyakacUrNAvapi "tattha DhaDDaro nAma sAvao sarIraciMtaM kAUNa paDissayaM vaccai, tAhe teNa pUraeNa tinni nisIhiAo kayAo, evaM so iriAI DhaDDareNa sareNa karei" [A.cU.403] tti / tathA - "vavahArAvassayamahAnisIhabhagavaivivAhacUlAsu / paDikkamaNacuNNimAisu , paDhamaM iriApaDikkamaNaM" [ ] ityAdhukteH / ataH prathamamIryApathikIsUtraM vyAkhyAyate, tacca 'icchAmi paDikkamiuM' ityAdi 'tassa micchAmi dukkaDaM' ityantam / tatra 'icchAmi paDikkamiuM iriAvahiAe virAhaNAe'tti icchAmi-abhilaSAmi pratikramituM-pratIpaM kramitum , IraNamIryA gamanamityarthaH tatpradhAnaH panthA IryApathaH tatra bhavA airyApathikI, virAdhanA-jantubAdhA, mArge gacchatAM yA kAcid virAdhanA bhavati sA airyApathikItyucyate / tasyA airyApathikIvirAdhanAyAH sakAzAt pratikramitumicchAmIti sambandhaH / asmizca vyAkhyAne IryApathanimittAyA eva virAdhanAyAH pratikramaNaM syAd , na tu zayanAderutthitasya kRtalocAdervA, tasmAdanyathA vyAkhyAyate -IryApathaH -sAdhvAcAra, yadAha - "IryApatho dhyAnamaunAdikaM bhikSuvratam"[ ] tatra bhavA airyApathikI virAdhanA nadyuttaraNazayanAdibhiH sAdhvAcArAtikramarUpA, tasyA virAdhanAyAH pratikramitumicchAmIti sambandhaH / sAdhvAcArAtikramazca prANAtipAtAdirUpaH / tatra ca prANAtipAtasyaiva garIyastvam , zeSANAM tu pApasthAnAnAmatraivAntarbhAvaH, ata eva prANAtipAtavirAdhanAyA aivottaraprapaJcaH / sampat 1 / 1. dUre ThiteNa-A. cUrNau // 2. itaH Arabhya tulyaprAyaM-yogazAstravRttau 3 / 124, pa0 590 taH 602 // 3. evottara: pra' iti yogazAstravRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: kva sati virAdhanA? 'gamaNAgamaNe' gamanaM cAgamanaM ceti samAhAradvandvatasmin / tatra gamanaM svasthAnAdanyatra yAnam , AgamanaM ca tadvyatyayataH, sampat 2 / tatrApi kathaM virAdhanetyAha -'pANakkamaNe' ityAdi prANino -dvIndriyAdayasteSAmAkramaNe -saGghaTTane pAdena pIDane, tathA 'bIyakkamaNe hariyakkamaNe,' bIjAkramaNe, haritAkramaNe, AbhyAM sarvabIjAnAM zeSavanaspatInAM ca jIvatvamAha, sampat 3 / tathA 'osAuttiMgapaNagadagamaTTImakkaDAsaMtANAsaMkamaNe' avazyAyaH -trehaH, asya ca grahaNaM sUkSmasyApyapkAyassa parihAryatvakhyApanArtham , uttiGgA -bhUmyAM vRttavivarakAriNo gardabhAkArA jIvAH kITikAnagarANi vA, panakaH -paJcavarNA phulliH dakamRttikA -anupahatabhUmau cikkhillaH, yadvA dakam -apkAyo mRttikA -pRthvIkAyaH, markaTa: -kolikastasya santAno -jAlakaM, tatazcaiSAM padAnAM dvandvaH teSAM saGkramaNe -AkramaNe sampat 4 / kiM bahunA ? 'je me jIvA virAhiyA' ye kecana mayA jIvA virAdhitA -duHkhe sthApitAH, sampat 5 / te ca ke ? ityAha -egeMdiA ityAdi' ekameva sparzanarUpamindriyaM yeSAM te ekendriyAH -pRthivyAdayaH, evaM sparzanarasanopetA dvIndriyA: - zaGkhAdayaH, sparzanarasanaghrANayuktAstrIndriyAH -kITikAdayaH, sparzanarasanaghrANacakSaHsamanvitAH caturindriyAH -vRzcikAdayaH, sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrasahitAH paJcendriyAH - nArakatiryagnarAmarAdayaH, sampat 6 / / __virAdhanAprakAramAha -'abhihayA ityAdi' abhimukhamAgacchanto hatA abhihatAH - pAdena tADitAH utkSipya kSiptA vA / 'vartitAH' puJjIkRtAH dhUlyAdinA vA sthagitAH / 'zleSitAH' bhUmyAdau lagitAH ISat piSTA vA / 'saGghAtitAH' mitho gAtraiH piNDIkRtAH / 'saGghATTitAH' manAk spRSTAH / 'paritApitAH' sarvataH pIDitAH / 'klAmitAH' glAniM prApitAH mAraNAntikasamudghAtaM nItA ityarthaH / 'avadrAvitA' uttrAsitAH / 'sthAnAt sthAnaM saGkrAmitA' svasthAnAt parasthAnaM nItAH / 'jIvitAvyaparopitAH' mAritA ityarthaH / sampat 7/ 'tassa'tti abhihayetyAdivirAdhanAprakArasya 'micchA mi dukkaDaMti mithyA me duSkRtam , etad duSkRtaM mithyA-niSphalaM me bhavatvityarthaH / asya caitanniruktam - 1. bIakkaM iti yogazAstravRttau pa0 591 // 2. avazyAyaH jalavizeSaH, asya-iti yogazAstravRttau pa0 591 // 3. paJcavarNo-iti yogazAstravRttau pa0 591 // 4. cikkhallaH iti yogazAstravRttau pa0 591 // 5. abhimukhAgatA hatA iti yogazAstravRttau pa0 592 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'micchA mi dukkaDaM' bhaGgAH-zlo0 61 // ] [253 "mi tti miumaddavatte, chatti ya dosANa chAyaNe hoi / mi tti ya merAi Thio du tti duguMchAmi appANaM ||1||[aa.ni./686 ] katti kaDaM me pAvaM, Da tti ya Devemi taM uvasameNaM / eso micchAdukkaDapayakkharattho samAseNa" // 2 // [ A.ni./687] sampat 8 samyagmithyAduSkRtakartRstatkSaNAdazeSamapi karma kSIyate / atra ca triSaSTyadhikapaJcazatImitAnAM jIvAnAmevaM mithyAduSkRtaM dIyate, tadbhedAzca aSTAdaza lakSA caturviMzatisahasrAH ekaM zataM viMzatizca 1824120 bhavanti, tadyathA -saptanarakabhavAH paryAptAparyAptabhedena 14, bhUjalajvalanavAyvanantavanaspatayaH paryAptAparyAptasUkSmabAdarabhedaiH 20, pratyekavanaspatidvitricaturindriyAzca paryAptA aparyAptAzceti 8, jalasthalakhacarA urobhujaparisazci saMzyasaMjJiparyAptAparyAptabhedAt 20, evaM tiryagbhedAH 48 / karmabhuvaH 15 akarmabhuvaH 30 antaradvIpA: 56 evaM 101 eSAM, garbhajAnAM paryAptAparyAptatayA 202, saMmUrchajatvena punaH 303 manuSyabhedAH / bhavanapatayo 10 vyantarAH 16 carasthirabhedabhinnajyotiSkAH 10 kalpabhavAH 12 graiveyakagAH 9 anuttaropapAtinaH 5 lokAntikAH 9 kilbiSikA 3 bharatairAvatavaitADhyadazakasthAH "anne 1 pANe 2 sayaNe 3, vatthe 4 leNe a5 puppha 6 phala 7 puvvA 8 / bahuphala 9 avivattijuA 10 jaMbhagAdasavihA huMti" // 1 // [ ] tti / jRmbhakA: 10 paramAdhArmikA: 15, sarve paryAptAparyAptabhedAt 198 devabhedAH / sarve militA 563 jIvabhedAH / abhihayetyAdi 10 padaguNitAH 5630, rAgadveSaguNitA 11260, yogatrayaguNitAH 33780, kRtakAritAnumatibhirguNitAH 101340, ete ca kAlatrayaguNitAH 304020, te'rhatsiddhasAdhudevagurvAtmasAkSibhirguNitAH 1824120 jAtAH / etadarthAbhidhAyinyo gAthA yathA - "caudasapaya 1 aDacattA 2, tigahiatisayA 3 saya ca aDanauaM 4 / caugai dasaguNa micchA, paNasahasA chasayatIsA ya ||1||[vi.s./8] neraiA sattavihA, pajjaapajjattaNeNa caudasahA / aDacattAI saMkhA, tirinaradevANa puNa evaM ||2||[vi.s./9] bhUdaggivAuNaMtA, vIsaM sesataru vigala aTreva / gabbhearapajjeara, jala 1 thala 2 naha 3 ura 4 bhuA 5 vIsaM ||3||[vi.s./10] 1. micchA mi dukkaDa' iti caityavaMdanamahAbhASye [gA0 382] pAThaH / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH panarasa 1 tIsa 2 chapannA 3, kammAkammA 2 tahaMtaraddIvA 3 / gabbhayapajjaapajjA, mucchaya apajjA tisaya tinni ||4||[vi.s./11] bhavaNA paramA jaMbhaya vaNayara dasa panara dasa ya solasagaM / carathirajoIsadasagaM, kidivasitia nava ya logaMtA ||5||[vi.s./12] kappA gevijjaNuttara, bArasa nava paNa pajatta apajattA / aDanauasayaM abhihayavattiamAIhiM dasaguNiA ||6||[vi.s./13] evaM ca- "abhihayapayAidasaguNa, paNasahasA chasayatIsayA bheyA / te rAgadosaduguNA, ikkArasa do sayA saTThI ||7||[vi.s./14] maNavayakAe guNiA, tittIsasahassa sttsysiiaa| kAraNakaraNANumaI, lakkhasahassA tisayacAlA // 8 // [vi.sa./15 ] kAlatigeNa guNiA, tilakkhacausahassa vIsa ahiA ya / arihaMtasiddhasAhUdevaguruappasakkhIhiM // 9 // [vi.sa./16 ] aTThArasa lakkhAiM, cauvIsasahassa ega viishiaa| iriyAmicchAdukkaDapamANamevaM sue bhaNiaM ||10||[vi.s./17 ] asyAM ca vizrAmASTakolliGganapadAni - "icchA gama pANa osA, jeme egidi abhihayA tassa / aDa saMpaya battIsaM, payAi~ vaNNANa saDDhasayaM" ||1||[vi.saa./709] evamAlocanApratikramaNarUpaM dvividhaM prAyazcittaM pratipadya kAyotsargalakSaNaprAyazcittena punarAtmazuddhyarthamidaM paThati - "tassa uttarIkaraNeNamityAdi ThAmi kAussaggaM" iti paryantam / tasyaAlocitapratikrAntasyAticArasyottarIkaraNAdinA hetunA 'ThAmi kAussaggaM' iti yogaH / tatrAnuttarasyottarasya karaNaM puna: saMskAradvAreNoparikaraNamuttarIkaraNam , ayaM bhAvArthaH - yasyAticArasya pUrvamAlocanAdi kRtam , tasyaiva punaH zuddhaye kAyotsargasya karaNam / tacca prAyazcittakaraNena syAt , ityAha -'pAyacchittakaraNeNaM' prAyo -bAhulyena 1. L.P.C. | gabbhayapajjaapajjA-mu0 / gabbhA pajjaapajjA-iti vicArasaptatikAyAm gA0 11 / / 2. tulA-yogazAstravRttiH pa0 593 // 3. pratipAdya-mu0 | L.P.C. yogazAstravRttAvapi pratipadyaiti / / 4. tulA-AvazyakacUNiH pa0 250-1, AvazyakaharibhadrIvRttiH pa0779 // 5. "muttarakaraNaMiti yogazAstravRttau pa0 593 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tassauttarI-annatthasUtra' vivaraNam-zlo0 61 // ] [255 cittaM -jIvaM mano vA zodhayati pApaM chinattIti vA''rSatvAt prAyazcittam , tasya karaNena hetunA / tacca vizuddhyA syAt , ityAha -'visohIkaraNeNaM' vizodhanaM vizodhiraticArApagamAdAtmano nairmalyam , tasyAH karaNena hetunA / tadapi vizalyatve sati syAt , ityAha -'visallIkaraNeNaM' vigatAni zalyAni mAyAdIni yasyAsau vizalyaH, avizalyasya vizalyasya karaNaM vizalyIkaraNaM tena hetunaa| kim ? ityAha -'pAvANaM kammANaM nigghAyaNaTThAe' pApAnAM bhavahetUnAM karmaNAM jJAnAvaraNAdInAM nirghAtanamucchedaH, sa evArthaH prayojanam tasmai, 'ThAmi' anekArthatvAddhAtUnAM karomi 'kAyotsarga' kAyavyApAratyAgamityarthaH // kiM sarvathA ? na, ityAha -'annattha UsasieNam ityAdi' / anyatrocchvAsitAt UrdhvaM zvAsagrahaNAt' ut UrdhvaM prabalaM vA zvasitam ucchvasitamiti vyutpatteH atra paJcamyarthe tRtIyA, tanmaktvA yo'nyo vyApArastena vyApAravata: kAyasyotsarga ityarthaH / evmttrtraapi| evaM 'niHzvasitAt' zvAsamokSaNAt / 'kAsitAt' kSutAt / 'jRmbhitAd' udgAritAt / etAni pratItAni / vAtanisargo'dhovAtanisargastasmAt / kAsitAdIni ca jIvarakSArthaM mukhe hastadAnAdiyatanayA kAryANi / 'bhamalIe' akasmAd dehabhrameH / 'pittamucchAe' pittasaMkSobhAdISatmoho mUrchA tasyAH tayozca satyorupaveSTavyam / sahasApatane mA bhUt sa~yamAtmavirAdhaneti / 'suhumehiM ityAdi' sUkSmebhyo'GgasaMcAlebhyo romotkampAdibhyaH / sUkSmebhyaH khelasaMcAlebhyaH, khelaH -zleSmA / sUkSmebhyo dRSTisaMcAlebhyo nimeSAdibhyaH / / ___ucchvasitAdibhyo'nyatra kAyotsarga karomIti, tAvatA kimuktaM bhavati ? 'evamAiehiM ityAdi' evamAdibhirUcchvasitAdibhiH pUrvoktairAkArairapavAdairAdizabdAdanye'pi gRhyante, agnevidyuto vA jyotiSaH sparzane prAvaraNaM gRhNato'pi na bhaGgaH / [nanu namaskAramevAbhidhAya kimiti tadgrahaNaM na karoti / yena tadbhaGgo na bhavati ? ucyate -nAtra namaskAreNa pAraNamevAviziSTaM kAyotsargamAnaM kriyate, kintu yo yatparimANaH kAyotsarga uktastAvantaM kAlaM pratIkSya tata UrdhvaM, namaskAramapaThitvA pArayato bhaGgaH / aparisamApte'pi ca paThato bhaGga eva, tasmAt yo yatparimANaH 1. itaH Arabhya tulA-lalitavistarAvRttiH pa0 86 // 2. P.C. I bhUt sa~yatA(mA)tmavirAdhaneti-mu0 / 3. etAvatA-iti yogazAstravRttau pa0 595 // 4. tulA-AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 784, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 161 / / 5. aparisamAptau ca paThato'pi bhaGga eva-iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 161 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH kAyotsargastasmin pUrNa eva 'namo arihaMtANa' iti vaktavyam tathA] mArjAra-mUSakAde: purato gamane agrataH sarato'pi, caurasambhrame rAjasambhrame vA sarpadaSTe Atmani pare vA sAdhvAdau apUrNamapi kAyotsarga pArayato'pi na bhaGgaH / yadAhuH - "agaNI ucchidijja va, bohIkhobhAi dIhaDakko vaa| AgArehi~ abhaggo, ussaggo evamAIhiM" ||[aav.ni./1516] "etaiH 'abhagnaH' sarvathA akhaNDitaH 'avirAdhito' dezato'pyavinAzito 'bhavenmama kAyotsargaH' / kiyantaM kAlaM yAvat , ityAha -'jAvetyAdi' yAvadarhatAM bhagavatAM namaskAreNa 'namo arihaMtANaM ityanena 'na pArayAmi' na paarNgcchaami| tAvat kim? ityAha -'tAvetyAdi' tAvantaM kAlaM 'kArya' dehaM 'sthAnena' UrdhvasthAnAdinA 'maunena' vAgnirodhena 'dhyAnena' manaHsupraNidhAnena 'appANaM'ti ArSatvAdAtmIyaM kAyaM 'vyatsajAmi' kavyApAraniSedhena tyajAmi / ayamarthaH -paJcaviMzatyucchvAsamAnaM kAlaM yAvadUrdhvaMsthitaH pralambitabhujo niruddhavAkprasara: prazastadhyAnAnugatastiSThAmi sthAna-mauna-dhyAnakriyAvyatirekeNa kriyAntarAdhyAsadvAreNa tu vyutsRjaami| paJcaviMzatirucchvAsAzcaturviMzatistavena 'caMdesu nimmalayarA' ityantena cintitena pUryante, "pAyasamA UsAsA'[ ] iti vacanAt / sAmprataM kAyotsargasya doSavarjanAya gAthAdvayamidam - "ghoDaga 1layA 2 ya khaMbhe, kar3e 3 mAle 4 ya sabari 5 vaha 6 niyale 7 / laMbuttara-8 thaNa 9 uddhI 10 saMjai 11 khaliNe 12 ya vAyasa 13 kaviDhe 14 // 1 // sIsokaMpiya 15 mUe 16, aMgulibhamuhA 17 ya vAruNI 18 pehA 19 / nAhIkarayalakuppara, ussAriyapAriyaMmi thuI // 2 // [ Ava.ni./1546-7] azvavadviSamapAdaH 1, vAtAhatalatAvat kampamAnaH 2, stambhe kuDye vA'vaSTabhya 3, 1. purogamane iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 161 // 2. saroto'pi na bhaGgaH, caura0 iti yogazAstra[pa0 596] pravanacasAroddhAra[pa0 161]vRttyoH / / 3. agaNIo chidijja-mu0 / agaNI ucchidijja-iti yogazAstravRttau pa0 596 / agaNI uchidijja-iti lalitavistarAyAm p0....|| 4. bohIkhobho ya-mu0 / L.P.C. Avazyakaniyukti-yogazAstravRtti-pravacanasAroddhAravRttyAdiSu api bohIkhobhAi-iti // 5. ito'gre 'anye tu appANamiti na paThanti'-iti adhikaM yogazAstravRttau pa0 597 / 'anye tu na paThanti evainamAlApakam' iti AvazyakahAribhadrayAM vRttau pa0 780 // 6. uDDI mu0 // 7. saMjaya-L.P.C. // 8. tulA-yogazAstravRttiH pa0 703 taH, AvazyakacUrNiH pa0 268-9, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 155-151 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19-kAyotsargadoSA:-zlo0 61 // ] [257 mAle cottamAGgaM nidhAya 4, avasanazabarIvat guhyAgre karau kRtvA 5 vadhUvadavanatottamAGgaH 6, nigaDitavaccaraNau vistArya melayitvA vA 7, nAbherupari jAnunoradhazca pralambamAnavasanaH 8., daMzAdirakSArthamajJAnAdvA hRdayaM pracchAdya 9, zakaToddhivadaGgaSThau pAma vA mIlayitvA 10, saMyatIvat prAvRtya 11, kavikavadrajoharaNamagrataH kRtvA 12, vAyasavaccakSurgolako bhramayan 13, kapitthavat paridhAnaM piNDayitvA 14, yakSAviSTa iva ziraH kampayan 15, mUkavat hUhUkaraNaM 16, AlApakagaNanArthamaGgalI bhrUvau vA cAlayan 17, vAruNI-surA tadvat buDabuDayan 18, anuprekSamANo vAnara iva oSThapuTaM cAlayaMzca kAyotsargaM karotItyekonaviMzatiH 19 / __sUtre sarvamapyanuSThAnaM sAdhumuddizyoktamatastadvizeSamAha 'nAhi tti' nAbheradhazcatvAryaGgalAni colapaTTaH, 'karayala'tti dakSiNottarapANibhyAM mukhavastrikA rajoharaNaM ca 'kuppara'tti kUrparAbhyAM colapaTTazca dharaNIyaH, 'ussAriyapAriyaMmi thui'tti utsArite purite kAyotsarge namaskAreNa pArite jinastutirbhaNanIyA, pAThAntaraM vA 'eguNavIsA dosA, kAussaggassa vajjijjA' iti subodhaM caitaditi gAthArthaH / sampUrNakAyotsargazca 'namo arihaMtANaM' iti namaskArapUrvakaM pArayitvA caturviMzatistavaM sampUrNaM paThati / evaM sannihite gurau tatsamakSaM guruvirahe tu gurusthApanAM manasikRtya IryApathikIpratikramaNaM nirvartya caityavandanamutkRSTamArabhate / atra caivaM bRhadbhASyokto vidhiH - "saMnihiaM bhAvaguruM, ApucchittA khamAsamaNapuvvaM / iriaMpaDikkamijjA, ThavaNAjiNasakkhiaMiharA" ||1||[ce.m.bhaa./365 ] na tu jinabimbasyApi purataH sthApanAcAryaH sthApanIyo, yatastIrthakare sarvapadabhaNanAt tadvimbe'pi sarvapadasthApanA'vasIyate evaM / uktaM ca vyavahArabhASye - "AyariyaggahaNeNaM, titthayaro ittha hoi gahio a| kiM na bhavai Ayario, AyAraM uvadisaMto ya? // 1 // [ vya.bhA./4685] nidarisaNamittha jaha khaMdaeNa puTTho ya goyamo bhayavaM ! / keNa tuhaM siTuM ti ya, dhammAyarieNa paccAha ||2||[vy.bhaa./4686] 1. vistAryate meladeg L. / 'vistAryAthavA mIlayitvA-iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 262 // 2. zakaToddhivada mu0 / zakaToddhikA-iti yogazAstravRttau / zakATodhvikA-iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 262 // 3. vA-mu0 C. nAsti / 4. tulA-yogazAstravRttiH pa0 597 / / 5. 'mArabhyateiti yogazAstravRtau pa0597 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH sa jiNo jiNAisayao 1, so ceva gurU gurUvaesAo 2 / / karaNAIviNayaNAo, so ceva mao u ujjhAo" ||3||[vi.bhaa./3219 ] tti / tathA- "evaM skandakasAdhupuGgavapuraH zrIgautamenoditAH, zrutvA'rhadgurutAdisarvapadavI: zrIvarddhamAnaprabhoH / budhyadhvaM bhavikAH ! sphuTaM tadari ru )hadvimbeSvapi; sthApanAcAryatvAdi tathA kSamAzramaNakaiH kAryo vidhistatpuraH" // 1 // [ ] evaM sAkSAtsamAsannabhAvAcAryAsadbhAve kSamAzramaNapUrvaM jinabimbAdyApRcchya IryApathikI pratikramaNIyA, na tu tadvinApi / yad AgamaH - "guruvirahaMmi ya ThavaNA, gurUvaesovadaMsaNatthaM ca"[pa0 262 ] ityAdi saGghAcAravRttau iiryaasmpddhikaare| jaghanya-madhyame tu caityavandane IryApathikIpratikramaNamantareNApi bhavati iti / utkRSTayA vandanayA vanditukAmo virataH sAdhuH zrAvakazcAviratasamyagdRSTirapunarbandhako vA yathAbhadrako'pi yathocitaM pratilekhitapramArjitasthaNDilo bhuvanagurau vinivezitanayanamAnasaH saMvegavairAgyavazAdutpannaromAJcakaJcuko mudazrupUrNalocano'tidurlabhaM bhagavatpAdavandanamiti bahumanyamAno mahAvRttAnarthayuktAnapunaruktAnnamaskArAn bhaNitvA yogamudrayA'skhalitAdiguNopetaM tadarthAnusmaraNagarbhaM praNipAtadaNDakaM paThati, [atra ca saGghAcAravRttyukto'yaM vizeSaH -'eko dvau yAvadutkarSato'STottaraM zataM yathAzakti bhaNitvA pazcAdyathAvidhi prAguktasvarUpaM praNipAtaM kuryAt / tathA cAgamaH - "payatteNa dhUvaM dAUNa jiNavarANaM, aTThasayasuddhagaMthajuttehiM apuNaruttehiM saMthuNaI" [ ] ityAdi / prAyaH puruSAzritamidaM saMbhAvyate, sUryAbhavijayadevAdivihitatvena dvitIyatRtIyopAGgAdAvevaMbhaNiterdarzanAt draupadyAdiprastAve tvetannamaskArapradhAnAlApakaparihAreNa SaSThAGgAdAvatidezabhaNanAcca / tathA ca tatrAkSarANi "tae NaM sA dovaI rAyavarakannA"[] ityAdi "jAva majjaNagharAo paDiNikkhamittA jeNeva jiNAyataNe teNeva uvAgacchai, 1. tadariha L.P.C. || 2. vidhiH tatpura: C. saMzo0 / vidhi tatpura:-iti saGghAcArabhASyavRttau pa0 263 / . 3. jinabimbAdyapyApRcchaya-C. | jinabimbAdyanyathApRcchaya-iti saGghAcArabhASyavRttau pa0 262 // 4. tulA0 yogazAstravRttiH pa0 597 / / 5. tulA-yogazAstravRttiH 598 // 6. yadvA bha' iti yogazAstravRttau pa0598 / / 7. mudAzru iti yogazAstravRttau pa0598 / / 8. aTThasayavisuddhagraMtha' P. I aTThasayavizuddhagutta L. | 9. hiM mahAvittehiM saMthuNai-P. / 10. vatidezavidhAnAcca P.L. || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'namutthuNaM' sUtravivaraNa - zlo0 61 // ] [ 259 jAva jiNapaDimANaM Aloe paNAmaM karei" [ ] ityAdi " jahA sUriAbhe vAmaM jANuM aMcei"[ ] ityAdi / evaM zironyastAJjalinA zakrastavapATho'pi tAsAM vimarthaH, tathAbhane hRdAdidarzanaprasakteH, kevalamaJjali bhramaNamAtrAdi nyuJchanAdividhAnavadbhaktyarthaM bhavatu nAma, uktaM ca -'"viNaoNayAe gAyalaTThIe, cakkhupphAse aMjalippaggaheNaM" [] evameva nAmamAtrAdinA praNidhAnAdyapi jJeyaM, sarvatra viSamAsanAditvaM varjyamityaidamparyamasya / etadarthinA dazAzrutaskandhacUrNyAdyavalokyamityalaM vistareNa / tatra ca praNipAtadaNDake ] taMtra trayastriMzadAlApakAH AlApakadvikAdipramANAzca vizrAmabhUmirUpA nava sampado bhavanti / yadAha - "do tia caura ti paMcA donni a cauro a huMti tinneva / sakkathaye nava saMpaya, tittIsaM huMti AlAvA" // 1 // [] etAzca yathAsthAnaM nAmataH pramANatazca vyAkhyAsyante / atra sUtravyAkhyA - " namo'tthu NaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM", tatra nama iti naipAtikaM padaM pUjArthaM, pUjA ca dravyabhAvasaGkocaH tatra kara - ziraH - pAdAdidravyasaMnyAso dravyasaGkocaH, bhAvasaGkocastu vizuddhasya manaso niyogaH, astviti bhavatu, prArthanA caiSA dharmabIjam, AzayavizuddhijanakatvAt, Namiti vAkyAlaGkAre, atizayapUjAmarhantItyarhantaH / yadAhuH - " arihaMti vaMdaNanamaMsaNAi, arihaMti pUasakkAraM / - siddhigamaNaM ca arihA, arihaMtA teNa vuccaMti" // 1 // [ Ava.ni./921 ] tathA arihananAdarhantaH, arayazca mohAdayaH sAmparAyikakarmabandhahetava:, teSAmarINAmanekabhavagahanavyasanaprApaNakAraNAnAM hananAdarhantaH / tathArajohananAdarhantaH, rajazca ghAtikarmacatuSTyam, , yenAvRtasyAtmanaH satyapi jJAnAdiguNasvabhAvatve ghanasamUhasthagitagabhastimaNDalasya vivasvata iva tadguNAnAmabhivyaktirna bhavati tasya hananAdarhantaH / tathA rahasyAbhAvAdarhantaH, tathAhi --bhagavatAM nirastaniravazeSajJAnAvaraNAdikarmapAratantryANAM kevalamapratihatamanantamadbhutaM jJAnaM darzanaM cAsti, tAbhyAM jagadanavarataM yugapat pratyakSato jAnatAM pazyatAM ca rahasyaM nAsti, tasmAdrahasyAbhAvAdarhantaH / eSu triSvartheSu pRSodarAditvAdarhaditi sidhyati / 'arihaMtANaM' iti pAThAntaraM vA, tatra karmArihantRbhyaH / Aha ca - 1. tatra ca C. mUla / tatra ca praNipAtadaNDake - P. mUla / tatra ca mu0 C. saM P. saM0 nAsti / tatraL. / tulA-yogazAstravRttiH 3 / 123 0 598 // 2. tinne ya - iti yogazAstravRttau pa0 599 // 3. vyAkhyAsyate-L.P.C. / kathayiSyante - iti yogazAstravRttau pa0 599 // 4. tulA yogazAstraTIkA 3|123p0 601 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "aTTavihaM pi hu kammaM, aribhUyaM hoi sayalajIvANaM / taM kammaM ari haMtA, arihaMtA teNa vuccaMti" ||1||[aav.ni./929] 'aruhaMtANaM' ityapi pAThAntaram , tatra arohadbhyaH -anupajAyamAnebhyaH kSINakarmabIjatvAt / uktaM ca - "dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati nAGkaraH / karmabIje tathA dagdhe, na rohati bhavAGkara" // 1 // ___ [tattvArthasUtrasya antimakArikAsu zlo. 8/zA.sa./612] zAbdikAstu arhacchabdasyaiva prAkRte rUpatrayamicchanti, yadUcurtemasUrayaH "uccArhati" [zrIsi08-2-111] cakArAdaditAvapi, tebhyo'rhadbhyo namo'stviti, namaHzabdayogAccaturthI, "caturthyAH SaSThI'' [ zrIsi0 8-3-131] iti prAkRtasUtrAccaturthyAH sthAne SaSThI bahuvacanaM cAdvaitavyavacchedanArhadbahutvakhyApanArthaM, viSayabahutvena namaskartuH phalAtizayajJApanArthaM c| ete cArhanto nAmAdyanekabhedA iti bhAvArhatsaMparigrahArthamAha -'bhagavadbhyaH' iti tatra bhagaH -samagraizvaryAdilakSaNaH / uktaM ca - "aizvaryasya samagrasya, rUpasya yazasaH zriya / dharmasyAtha prayatnasya, SaNNAM bhaga itIGganA" ||1||[a.naa./42] samagraM caizvaryaM bhaktinamratayA tridazapatibhiH zubhAnubandhimahAprAtihAryakaraNalakSaNaM rUpaM punaH sakalasurasvaprabhAvavinirmitAGgaSTharUpAGgAranidarzanAtizayasiddham , yazastu rAgadveSaparISahopasargaparAkramasamutthaM trailokyAnandakAryAkAlapratiSThaM, zrIH punarghAtikarmocchedavikramAvAptakevalAlokaniratizayasukhasampatsamanvitA parA dharmastu samyagdarzanAdirUpo dAnazIlatapobhAvanAmayaH sAzravAnAzravo mahAyogAtmakaH, prayatnaH punaH paramavIryasamuttha ekarAtrikyAdimahApratimAbhAvahetuH samudghAtazailezyavyavasthAvyaGgyaH samagra iti / ayamevambhUto bhago vidyate yeSAM te bhagavantaH, tebhyo bhagavadbhyo namo'stviti, evaM sarvatra kriyA yojanIyA / tadevambhUtA eva prekSAvatAM stotavyA ityAbhyAmAlApakAbhyAM stotavyasampaduktA / sAmpratamasyA hetusampaducyate-"AigarANaM titthagarANaMsayaMsaMbuddhANaM"AdikaraNazIlA: 1. kammamari-C. / kammamari-iti yogazAstravRttau pa0 601 // 2. tulA-lalitavistarAvRttiH pa0 15 // 3. ita Arabhya gAthA paryantaM tulA-yogazAstravRttiH pa0602-650 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'namutthuNaM' sUtravivaraNam-zlo0 61 // ] [261 AdikaraNahetavo vA AdikarAH, sakalanItinibandhanasya zrutadharmasyeti sAmarthyAd gamyate, tebhya: "yadyapyeSA dvAdazAGgIna kadAcinnAsItna kadAcinna bhavati na kadAcinna bhaviSyati abhUcca bhavati ca bhaviSyati ca"[nandIsUtre sU0 118 ] itivacanAt nityA dvAdazAGgI, tathApyarthApekSayA nityatvaM zadvApekSayA tu svasvatIrthe zrutadharmAdikaratvamaviruddham / ete'pi kaivalyAvAptyanantarApavargavAdibhiratIrthakarA eveSyante "akatsnakSaye kaivalyAbhAvAt"[ ] itivacanAditi, tadvyapohArthamAha -'tIrthakarebhyaH tIryate saMsArasamudro'neneti tIrthaM, tacca pravacanAdhArazcaturvidhaH saGghaH prathamagaNadharo vA, tatkaraNazIlAstIrthaGkarA na cAkRtsnakSaye kaivalyaM na bhavati, ghAtikarmakSaye aghAtikarmabhiH kaivalyasyAbAdhanAt , evaM ca jJAnakaivalye tIrthakaratvamupapadyate, muktakaivalye tu tIrthaGkaratvamasmAbhirapi nessyte| ete'pi sadAzivAnugrahAt kaizcid bodhavanta iSyante, yadAhuH -"mahezAnugrahAd bodhaniyamo"[ ] iti tannirAkaraNArthamAha -'svayaMsaMbuddhebhyaH,' svayam -AtmanA tathAbhavyatvAdisAmagrI-paripAkAnna tu paropadezAt , samyag -aviparyayeNa buddhAH -avagatatattvAH svayaMsaMbuddhAH, tebhyaH / yadyapi bhavAntareSu tathAvidhagurusannidhAnAyattAvabodhAste abhUvan , tathApi tIrthaGkarajanmani paropadezanirapekSA eva buddhAH / yadyapi ca tIrthakarajanmanyapi lokAntikatridazavacanAt "bhayavaM! titthaM pavattehi'[Avazyakani0 215 ] ityevaMlakSaNAd dIkSAM pratipadyante, tathApi vaitAlikavacanAnantarapravRttanarendrayAtrAvat svayameva pravrajyAM pratipadyante / ___ idAnIM stotavyasampada eva hetuvizeSasampaducyate -"purisottamANaM purisasIhANaM purisavarapuMDarIyANaM purisavaragaMdhahatthINaM" puri zarIre zayanAt puruSA viziSTakarmodayAdviziSTasaMsthAnavaccharIravAsinaH sattvAsteSAmuttamAH sahajatathAbhavyatvAdibhAvataH zreSThAH puruSottamAH tathAhi -AsaMsAramete parArthavyasanina upasarjanIkRtasvArthA ucitakriyAvanto'dInabhAvAH saphalArambhiNo'dRDhAnuzayAH kRtajJatApatayo'nupahatacittA devagurubahumAnino gambhIrAzayA iti / na khalvasamAracitamapi jAtyaM ratnaM samAnamitareNa, na ca samAracito'pi kAcAdirjAtyaratnIbhavati, evaM ca yadAhuH saugatAH -"nAstIha kazcidabhAjanaM sattvaH"[ ] iti "sarve buddhA bhaviSyanti''[ ] iti tat pratyuktam / / 1. yadyapi saiSA-iti yogazAstravRttau pa0604 / 'icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaMNa kayAi NAsI, Na kayAi Na bhavati, Na kayAi Na bhavissati, bhuvi ca bhavati ya bhavissati ya' iti nandIsUtre pAThaH / / 2. saphalArambhiNo dRDhA mu0 C. / lalitavistarA-yogazAstravRttyoH [pa0 606] saphalArambhiNo'dRDhA' iti // 3. jAtya' iti yogazAstravRttau p0606|| 4. ti ca tat-iti yogazAstravRttau p0606|| D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH ete'pi bAhyArthasaMvAdisatyavAdibhiH saMskRtAcAryaziSyanirupamAnastavArtA eveSyante "hInAdhikAbhyAmupamA mRSe" [ ] itivacanAt , tadvyavacchedArthamAha -'puruSasiMhebhya' puruSAH siMhA iva pradhAnazauryAdiguNabhAvena puruSasiMhAH, yathA siMhAH zauryAdiguNayoginaH tathA bhagavanto'pi karmazatrUn prati zUratayA, taducchedaM prati krUratayA, krodhAdIn pratyasahanatayA, rAgAdIn prati vIryayogena, tapa:karma prati dhIratayA khyAtAH / tathA eSAmavajJA parISaheSu , na bhayamupasargebhyaH, na cintA'pIndriyavarge, na khedaH sa~yamAdhvani, niSprakampatA saddhyAne na caivamupamA mRSA, taddvAreNa tadasAdhAraNaguNAbhidhAnAditi / ete ca sucAruziSyaiH sajAtIyopamAyogina eveSyante, vijAtIyenopamAyAM tatsadRzadharmApatyA puruSatvAdyabhAvaprAptiH, yadAhuste -"viruddhopamAyoge taddharmApattyA tadavastutvam" [ ] iti, tadvyapohAyAha -'puruSavarapuNDarIkebhyaH' puruSA varapuNDarIkANIva saMsArajalAsaGgAdinA dharmakalApena paruSavarapuNDarIkANi tebhyaH yathA hi puNDarIkANi par3e jAtAni jale vardhitAni tadubhayaM vihAyopari vartante, prakRtisundarANi ca bhavanti, nivAso bhuvanalakSmyAH , AyatanaM cakSurAdyAnandasya, pravaraguNayogato viziSTatiryagnarAmaraiH sevyante, sukhahetavo bhavanti / tathaite'pi bhagavantaH karmapaGke jAtAH divyabhogajalena vardhitA, ubhayaM vihAya vartante, sundarAzcAtizayayogena, nivAso guNasampadaH, hetavaH paramAnandasya, kevalAdiguNabhAvena bhavyasattvaiH sevyante, nirvANanibandhanaM ca jAyanta iti / naivaM bhinnajAtIyopamAyoge'pyarthato virodhAbhAvena yathoditadoSasambhava iti / yadi tu vijAtIyopamAyoge taddharmApattirApAdyate tahi siMhAdisajAtIyopamAyoge taddharmANAM pazutvAdInAmapyApattiH syAditi / ___ete'pi yathottaraM guNakramAbhidhAnavAdibhiH suraguruvinayInaguNopamAyoga evAdhikaguNopamAre iSyante / abhidhAnakramAbhAve'bhidheyamapi tathA "akramavadasat" [ ] iti vacanAd , etannirAsAyAha -'puruSavaragandhahastibhyaH' puruSA varagandhahastina iva gajendrA iva kSudragajanirAkaraNAdinA dharmasAmyena puruSavaragandhahastinaH, yathA gandhahastinAM gandhenaiva taddezavihAriNaH kSudrazeSagajA bhajyante, tadvadItiparacakradurbhikSamAriprabhRtayaH sarva evopadravagajA acintyapuNyAnubhAvato bhagavadvihArapavanagandhAdeva bhajyanta iti / na caivamabhidhAnakramAbhAve 1. L.P.C. yogazAstravRttiH pa0 606 / bAhyArthasattvAdisatya(sadbhAva)vAdibhiH-mu0 // 2. saMkRtA' iti yogazAstraTIkA pa0 606 // 3. vIratayA-iti yogazAstravRttau pa0 606 / / 4. na prakampo dhyAne iti yogazAstravRttau // 5. pte:-iti yogazAstravRttau // 6. jalena va iti yogazAstravRttau pa0607 // 7. tadvad akrama' iti yogazAstravRttau / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'namutthuNaM' sUtravivaraNam-zlo0 61 // ] [263 abhidheyamakramavadasaditi vAcyam , sarvaguNAnAmekatrAnyo'nyasaMvalitatvenAvasthAnAt , teSAM tu yathArucistotrAbhidhAne na doSaH / evaM puruSottamatvAdinA prakAreNa stotavyasampada eva sAmAnyenopayogasampadamAha - "loguttamANaM loganAhANaM logahiyANaM logapaIvANaM logapajjoagarANaM""samudAyeSvapi pravRttAH zabdA anekadhA'vayaveSvapi pravarttanta' iti nyAyAdyadyapi lokazabdena tattvataH paJcAstikAyA ucyante / "dharmAdInAM vRttirdravyANAM bhavati yatra tat kSetram / tairdravyaiH saha lokastadviparItaM hyalokAkhyam" // 1 // [ ] iti vacanAt / tathApIha lokazabdena bhavyasattvaloka e parigRhyate, sajAtIyotkarSa evottamatvopapatteH / anyathA'bhavyApekSayA sarvabhavyAnAmapyuttamatvAnnaiSAmamatizaya uktaH syAt / tatazca bhavyasattvalokasya sakalakalyANanibandhanatathAbhavyatvabhAvenottamAH lokotamAstebhyaH / tathA 'lokanAthebhyaH' / iha lokazabdena bIjAdhAnAdinA saMvibhakto rAgAdyupadravebhyo rakSaNIyo viziSTo bhavyalokaH parigRhyate, asminneva nAthatvopapatteH, "yogakSemakRnnAthaH" [ ] iti vacanAt / tadiha yeSAmeva bIjAdhAnodbhedapoSaNairyogaH, kSemaJca tattadupadravAdyabhAvena, ta eveha bhavyA lokazabdena gRhyante / na caite yogakSeme sakalabhavyasattvaviSaye kasyacit sambhavataH, sarveSAM muktiprasaGgAt , tasmAduktasyaiva lokasya nAthA iti / ___ tathA 'lokahitebhyaH' iha lokazabdena sakala eva sAMvyavahArikAdibhedabhinnaH prANivargo gRhyate, tasmai samyagdarzanaprarUpaNarakSaNayogena hitAH lokahitAH / __ tathA 'lokapradIpebhyaH' atra lokazabdena viziSTa eva taddezanAdyaMzubhirmithyAtvatamo'panayanena yathArha prakAzitajJeyabhAvaH saMjJilokaH parigRhyate, taM pratyeva bhagavatAM pradIpatvopapatteH, na hyandhaM prati pradIpanaM pradIpo nAma, tadevaMvidhaM lokaM prati pradIpA lokapradIpAH / tathA 'lokapradyotakarebhyaH' / iha lokazabdena viziSTacaturdazapUrvavillokaH parigRhyate, 1. stotavyasampada eva hetuvizeSasampat tRtIyA 3 / idAnI stotavyasampad eva sAmAnye iti yogazAstravRttau pa0 608 // 2. kSemazca-mu0 | L.P. yogazAstravRttAvapi kSemaJca-iti / . 3. sarveSAmeva mukti iti yogazAstravRttau pa0 608 // 4. lokahitAstathA-mu0 nAsti, L.P. | yogazAstravRttAvapi [pa0 609] asti // 5. tad-yogazAstravRttau [pa0609] nAsti / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH tatraiva tattvataH pradyotakaratvopapatteH, pradyotyaM ca saptaprakAraM jIvAdivastutattvam, tatpradyotakaraNaM ca viziSTanAmeva pUrvavidAM bhavati, te'pi SaTsthAnapatitA eva zrUyante, na ca teSAM sarveSAmeva pradyotaH sambhavati, pradyoto hi viziSTA tattvasaMvedanayogyatA, sA ca viziSTAnAmeva bhavati / tena viziSTacaturdazapUrvavillokApekSayA pradyotakarAH / evaM lokottamatvAdibhiH paJcabhiH prakAraiH parArthakaraNAt stotavyasampadaH sAmAnyenopayogasampaccaturthI / idAnImupayogasampada evaM hetusampaducyate - " abhayadANaM cakkhudayANaM maggadayANaM saraNadayANaM bohidayANaM" / iha bhayaM saptadhA, ihaparalokA''dAnAkasmAdA''jIvamaraNAzlAghAbhedena / etatpratipakSato'bhayaM viziSTamAtmanaH svAsthyaM niHzreyasadharmabhUmikAnibandhanabhUtaM, 'dhRtiH' ityanye / taditthambhUtamabhayaM guNaprakarSayogAdacintyazaktiyuktatvAt sarvathA parArthakAritvAd bhagavanta eva dadatItyabhayadAstebhyaH / tathA 'cakSurdebhyaH' / iha cakSurviziSTamAtmadharmarUpaM tattvAvabodhanibandhanaM gRhyate tacca 'zraddhA' ityapare / tadvihInasyAcakSuSmata iva vastutattvadarzanAyogAt na ca mArgAnusAriNI zraddhA sukhena avApyate, satyAM cAsyAM kalyANacakSuSIva bhavati vastutattvadarzanam, tadiyaM dharmakalpadrumasyAvandhyabIjabhUtA bhagavadbhya eva bhavatIti cakSurdadatIti cakSurdAH / tathA 'mArgadebhya:' / iha mArgo bhujaGgamanalikAyAmatulyo viziSTaguNasthAnAvAptipravaNaH svarasavAhI kSayopazamavizeSa:, 'hetusvarUpaphalazuddhA sukhA' ityanye / asminnasati na yathocitaguNasthAnAvApti, mArgaviSamatayA cetaH skhalanena pratibandhopapatteH / mArgazca bhagavadbhya eveti mArgaM dadatIti mArgadAH / tathA 'shrnndebhyH'| iha zaraNaM bhayArttatrANam, tacca saMsArakAntAragatAnAmatiprabalarAgAdipIDitAnAM duHkhaparamparAsaGklezavikSobhataH samAzvAsanasthAnakalpaM tattvacintArUpamadhyavasAnaM, 'vividiSA' ityanye / asmizca sati tattvagocarAH zuzrUSA- zravaNa-grahaNa-dhAraNAvijJAnehApohatattvAbhinivezA: prajJAguNA bhavanti, tattvacintAmantareNa teSAmabhAvAt / saMbhavanti tAmantareNApi 1. 'maraNa' iti yogazAstravRttau pa0 609 // 2 mAtmarUpadharmaM - L. // 3. tathAvabodhadeg iti yogazAstravRttau pa0 610 / lalitavistarAvRttau tattvAvabodha' iti // / 4. vijJAnohApoha iti yogazAstravRttau pa0 610 | 5. sambhavantu tu tAma iti yogazAstravRttau pa0 610 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'namutthuNaM' sUtravivaraNam-zlo0 61 // ] [265 tadAbhAsAH, na punaH svArthasAdhakatvena bhAvasArAH / tattvacintArUpaM ca zaraNaM bhagavadbhyaH eva bhavatIti zaraNaM dadatIti zaraNadAH / ___ tathA 'bodhidebhyaH' / iha bodhirjinapraNItadharmaprAptiH, iyaM punaH yathApravRttA'pUrvA'nivRttikaraNatrayavyApArAbhivyaGgyamabhinnapUrvagranthibhedataH pazcAnupUrvyA prazamasaMveganirvedA'nukampA''stikyAbhivyaktilakSaNaM tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanamucyate, 'vijJaptiH' ityanye / paJcakamapyetadapunarbandhakasya, punarbandhake yathoditasyAsyAbhAvAt / ete ca yathottaraM pUrvapUrvaphalabhUtAH, tathAhi -abhayaphalaM cakSuH, cakSuHphalaM mArgo, mArgaphalaM zaraNam , zaraNaphalaM bodhiH sA ca bhagadya eva bhavatIti bodhi dadatIti bodhidAH / evamabhayadAna-cakSurdAna-mArgadAna-zaraNadAna-bodhidAnebhya eva yathoditopayogasiddharupayogasampada eva hetusmpduktaa|| sAmprataM stotavyasampada eva vizeSeNopayogasampaducyate "dhammadayANaM dhammadesayANaM dhammanAyagANaM dhammasArahINaM dhmmvrcaaurNtckkvttttiinnN"| 'dharmadebhyaH', iha dharmazcAritradharmo gRhyate, sa ca yati-zrAvakasambandhibhedena dvedhA, yatidharmaH sarvasAvadyayogaviratilakSaNaH, zrAvakadharmastu dezaviratirUpaH / sa cAyamubhayarUpo'pi bhagavadbhya eva, hetvantarANAM sadbhAve'pi bhagavatAmeva pradhAnahetutvAditi dharmaM dadatIti dharmadAH / dharmadatvaM ca dharmadezanAdvAreNaiva bhavati, nAnyathetyAha -'dharmadezakebhyaH', dharmaM prastutaM yathAbhavyamavandhyatayA dezayantIti dharmadezakAH / tathA 'dharmanAyakebhyaH' / dharmo'dhikRta eva tasya nAyakA svAminaH, tadvazIkaraNabhAvAt tadutkarSAvAptestatprakRSTaphalabhogAt tadvidhAnAnupapattezca 'dharmasArathibhyaH' prastutasya dharmasya svaparApekSayA samyakpravarttana-pAlana-damanayogataH sArathayo dhrmsaarthyH| tathA 'dharmavaracAturantacakravartibhyaH' / dharmaH prastuta eva, trikoTiparizuddhatvena sugatAdipraNItadharmacakrApekSayA ubhayalokahitatvena cakravartyAdicakrApekSayA ca varaM pradhAnaM catasRNAM gatInAM nArakatiryagnarA'maralakSaNAnAmanto yasmAt taccaturantaM, cakramiva cakraM raudramithyAtvAdibhAvazatrulavanAt , te na varttanta ityevaMzIlA dharmavaracaturantacakravartinaH / 1. eva-yogazAstravRttau [pa0 611] nAsti // 2. tadvidhAnAnu(mu)papattezca-mu0 | L.P.C. I yogazAstravRttAvapi-[pa0 611] tadvidhAnAnupapattezca-iti / / 3. zca dharmanAyakAH / dharmasA' iti yogazAstravRttau pa0 611 // 4. prastutaH sa eva-iti yogazAstravRttau pa0 611 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH 'cAuraMta' iti samRddhyAditvAdAttvam / dharmadatvAdibhiH stotavyasampada evaM vizeSopayogasampaduktA / idAnIM - "sarvaM pazyatu vA mA vA, tattvamiSTaM tu pazyatu / kITasaGkhyAparijJAnaM, tasya naH kvopayujyate ?" ||1||[pr.vaa./1.33] iti sarvadarzanapratikSepeNeSTatattvadarzanavAdinaHsaugatAna pratikSipati 'appaDihayavaranANadaMsaNadharANaM viatttthchumaannN'| 'apratihate' sarvatrApratiskhalite 'vare' kSAyikatvAn pradhAne 'jJAnadarzane' vizeSasAmAnyAvabodharUpe dhArayantIti apratihatavarajJAnadarzanadharAstebhyaH' / apratihatavarajJAnadarzanadharatvaM ca nirAvaraNatvena sarvajJAnadarzanasvabhAvatayA ca / jJAnagrahaNaM cAdau sarvA labdhayaH sAkAropayoga(gopa)yuktasya bhavantIti jnyaapnaarthmiti| ete ca kaizcit tattvataH khalvavyAvRttacchadmAna eveSyante / yadAhuH - "jJAnino dharmatIrthasya, kartAraH paramaM padam / gatvA''gacchanti bhUyo'pi bhavaM tIrthanikArataH // 1 // [] tathA- "dagdhendhanaH punarupaiti bhavaM pramathya, nirvANamapyanavadhAritabhIruniSTham / muktaH svayaM kRtabhavazca parArthazUrastvacchAsanapratihateSviha moharAjyam" // 1 // [siddhasena. dvAtriMzikA 2/18] iti / tannivRttyarthamAha -vyAvRttacchadmabhyaH' / chAdayatIti cchadma jJAnAvaraNAdighAtikarma tadvandhayogyatAlakSaNo bhavAdhikArazca, vyAvRttaM nivRttaM chadma yebhyaste tathAvidhAH / nAkSINesaMsAre apavargaH, kSINe janmaparigraha ityasat , hetvabhAvAt / na ca tIrthanikArajanmA parAbhavo hetuH, teSAM mohAbhAvAt , mohe vA apavarga iti pralApamAtram / evamapratihatavarajJAnadarzanadharatvena vyAvRttacchadmatayA ca stotavyasampada eva sakAraNA svarUpasampat / ete ca kalpitAvidyAvAdibhiH paramArthenAjinAdaya eveSyante, "bhrAntimAtramasadavidyA" [ ] iti vacanAt / etadvyapohAyAha -"jiNANaM jAvayANaM" rAgAdijetRtvAjjinAH / na ca rAgAdInAmasattvam , pratiprANyanubhavasiddhatvAt / na cAnubhavo'pi bhrAntaH, sukhaduHkhAdyanubhaveSvapi bhrAntiprasaGgAt / evaM ca jeyasambhavAjjinatvamaviruddham / evaM rAgAdIneva sadupadezAdinA jApayantIti jApakAstebhyaH / 1. ataH samRddhyAdau vA [si0 he0 8 / 1 / 44] iti sUtreNa Attvam iti jJeyam // 2. evaM-mu0 nAsti / L.P.C. yogazAstravRttAvapi [pa0 612] asti / / 3. payogayuktasya-L.P.C. | 'payogopayuktasya-iti yogazAstravRttau pa0 612 / / 4. yebhyaH tathA L.P. I yebhya tathA C. || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'namutthuNaM' sUtravivaraNam-zlo0 61 // ] [267 ete'pi kAlakAraNavAdibhiranantaziSyairbhAvato'tIrNAdaya eveSyante, "kAla eva kRtsnaM jagadAvarttayati"[ ] itivacanAt / etannirAsAyAha -"tiNNANaM tArayANaM' / samyagjJAnadarzanacAritrapotena bhavArNavaM tIrNavantastIrNAH na caiSAM tIrNAnAM pAragatAnAmAvataH sambhavati, tadbhAve muktyasiddheH / evaM ca na muktaH punarbhave bhavatIti tIrNatvasiddhiH / evaM tArayantyanyAnapIti tArakAstebhyaH / ___ete'pi parokSajJAnavAdibhirmImAMsakabhedairabuddhAdaya eveSyante "apratyakSA hi no buddhiH, pratyakSo'rthaH" [zAbarabhASya ] itivacanAt / etavyavacchedArthamAha -buddhANa bohyaannN"| ajJAnanidrAprasupte jagatyaparopadezena jIvAjIvAdirUpaM tattvaM svasaMviditena jJAnena buddhavanto buddhAH / na cAsvasaMviditena jJAnenArthajJAnaM sambhavati / na hyadRSTapradIpo bAhyamarthaM pratyakSa kroti| na cendriyavadasaMviditasyApi jJAnasyArthapratyakSIkaraNam , indriyasya bhAvendriyatvAt , tasya ca svasaMviditarUpatvAt / yadAha - kSopalambhasya, nArthadRSTiH prasiddhayati"[ pramANavinizcaye pariccheda-1] evaM ca siddhaM buddhatvam / evamaparAnapi bodhayantIti bodhakAstebhyaH / ete'pi jagatkartRlInamuktavAdibhiH santapanavineyaistattvato'muktAdaya eveSyante "brahmavad brahmasaGgatAnAM sthitiH" [ ] itivacanAt / etannirAcikIrSayA''ha -muttANaM moagaannN"| caturgativipAkacitrakarmabandhamuktatvAnmuktAH kRtakRtyA niSThitArthA ityarthaH, na ca jagatkarttari laye niSThitArthatvaM sambhavati, jagatkaraNena kRtakRtyatvAyogAt , hInAdikaraNe ca rAgadveSAnuSaGgaH / na cAnyatrA'nyasya layaH sambhavati, ekatarAbhAvaprasaGgAt / evaM jagatkartari layAbhAvAt muktatvasiddhiH / evaM mocayantyanyAnapIti mocakAstebhyaH / / evaM ca jinatva-jApakatva-tIrNatva-tArakatva-buddhatva-bodhakatva-muktatva-mocakatvaiH svaparahitasiddharAtmatulyaparaphalakartRtvasampadaSTamI / / ete'pi buddhiyogajJAnavAdibhiH kApilairasarvajJA asarvadarzinazceSyante "buddhyadhyavasitamarthaM puruSazcetayate"[ ] itivacanAt / etannirAkaraNAyAha -savvaNNUNaM svvdrisiinnN"| sarvaM jAnantIti sarvajJAH, sarvaM pazyantItyevaMzIlA: sarvadarzinaH, tatsvabhAvatve sati nirAvaraNatvAt / uktaM ca - 1. svasaMvi iti yogazAstravRttau pa0 614 // 2. "sahopalambhaniyamAdabhedo nIlataddhiyoH apratyakSopalambhasya nArthadRSTiH prasidhyati" / iti bauddhAcAryadharmakIrtiviracitaM pramANavinizcaye prathamaparicchede"-iti yogazAstre TippaNam pa0 614 // 3. tve pi sati-L.P.C. || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "sthitaH zItAMzuvajjIvaH prakRtyA shuddhbhaavyaa| ___ candrikAvacca vijJAnaM, tadAvaraNamabhravat" // 1 // [ yo.dR.sa./183] na kAraNAbhAve kartA tatphalasAdhaka ityapi naikAntikam , paraniSThitaplavakasya tarakANDAbhAve'pi plavadarzanAt , iti buddhilakSaNaM kAraNamantareNApi AtmanaH sarvajJatvasarvadarzitvasiddhiH / ___anyastvAha -jJAnasya vizeSaviSayatvAd darzanasya ca sAmAnyaviSayatvAttayoH sarvArthaviSayatvamayuktam , tadubhayasya sarvArthaviSayatvAditi / ucyate, na hi sAmAnyavizeSayorbheda eva, kintu ta eva padArthAH samaviSamatayA samprajJAyamAnAH sAmAnyavizeSazabdAbhidheyatAM pratipadyante, tatazca ta eva jJAyante ta eva dRzyante iti yuktaM jJAnadarzanayoH sarvArthaviSayatvamiti / ____ Aha -evamapi jJAnena viSamatAdharmaviziSTA eva gamyante, na samatAdharmaviziSTA api, darzanena ca samatAdharmaviziSTA eva gamyante, na viSamatAdharmaviziSTA api, tatazca jJAnadarzanAbhyAM samatAviSamatAlakSaNadharmadvayAgrahaNAdayuktameva tayoH sarvArthaviSayatvamiti / na, dharmadharmiNoH sarvathA bhedAnabhyupagamAt , tatazcAbhyantarIkRtasamatAkhyadharmANa eva viSamatAdharmaviziSTA jJAnena gamyante, abhyantarIkRtaviSamatAkhyadharmANa eva ca samatAdharmaviziSTA darzanena gamyanta iti jJAnadarzanayo sarvArthaviSayatvamiti sarvajJA sarvadarzinazca, tebhyaH / / ___ ete ca sarve'pi sarvagatAtmavAdibhiH muktatve sati na niyatasthAnasthA eveSyante / yadAhuste - "muktAH sarvatra tiSThanti, vyomavat tApavarjitAH" / [ ] tannirAkaraNArthamAha - "sivamayalamaruyamaNaMtamakkhayamavvAbAhamapuNarAvattisiddhigainAmadheyaM ThANaM sNpttaannN"| 'zivaM' srvopdrvrhittvaat| 'acalaM' svAbhAvikaprAyogikacalanakriyArahitatvAt / 'arujaM' vyAdhivedanArahitaM, tannibandhanayoH zarIramanasorabhAvAt / 'anantam' anantajJAnaviSayayuktatvAt / 'akSayaM' vinAzakAraNAbhAvAt / satatamanazvaramityarthaH / 'avyAbAdham' akarmatvAt / 'apunarAvRtti' na punarAvRttiH -saMsAre avatAro yasmAt / 'siddhigatinAmadheyaM' siddhayanti niSThitArthA bhavantyasyAM prANina iti siddhiH - lokAntakSetralakSaNA, saiva ca gamyamAnatvAd gatiH siddhigatireva nAmadheyaM yasya tattathA / tiSThantyasminniti sthAnam vyavahArataH siddhikSetram / yadAhuH - 1. bhAvazuddhayA-iti yogazAstravRttau pa0 615 // 2. ityapyanaikA iti yogazAstravRttau pa0 615 // 3. P.C. yogazAstravRttau / buddhilakSaNa mu0 // 4-5. ca-yogazAstravRttau [pa0 616, 617] nAsti / / 6. tattathA sthAnam , ti0 iti yogazAstravRttau pa0 627 // 7. siddhaL. || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'namutthaNaM' sUtravivaraNam - zlo0 61 // ] 'iha buMdi caittA NaM, tattha gaMtUNa sijjhai [ A.ni./959 ] iti / nizcayatastu svarUpameva, "sarve bhAvA AtmabhAve tiSThanti " [ ] itivacanAt / vizeSaNAni ca nirupacaritatvena yadyapi muktAtmanyeva bhUyasA sambhavanti, tathApi sthAnasthAninorabhedopacArAdevaM vyapadezaH, tadevaMvidhaM 'sthAnaM' samprAptAH' samyagazeSakarmakSayavicyutyA svarUpagamanena pariNAmAntarApattyA prAptAstebhyaH / na hi vibhUnAmevaMvidhaprAptisambhavaH, sarvaMgatatve sati sadaikasvabhAvatvAt, nityAnAM caikarUpatayA avasthAnaM tadbhAvAvyayasya nityatvAt / ataH kSetrAsarvagatapariNAminAmevaivaM prAptisambhava iti / ata eva " kAyapramANa AtmA" iti susthitaM vacanam / tebhyo nama iti kriyAyogaH / evambhUtA eva prekSAvatAM namaskArArhAH, AdyantasaGgatazca namaskAro madhyavyApIti bhAvanA / jitabhayA apyeta eva nAnya iti pratipAdayitumupasaMharannAha - " namo jiNANaM jiyabhayANaM", namo jinebhyo, jitabhayebhyaH, namaH pUrvavat jinA iti ca, 'jitabhayAH ' bhavaprapaJcanivRtteH kSapitabhayAH / tadevaM 'savvaNNUNaM savvadarisINaM' ityata Arabhya 'namo jiNANaM jiabhayANaM'mityevamantastribhirAlApakaiH pradhAnaguNAparikSayapradhAnaphalAvAptirUpA sampannavamI / atra stutiprabhAvAnna paunaruktyazaGkA karaNIyA / yadAhuH [ 269 - "sajjhAya-jhANa-tava-osahesu, uvaesa - thui-payANesu / saMtaguNakittaNe a, na hoMti puNaruttadosA u" // 1 // [ Ava.ni./1518 ] etAbhirnavabhiH sampadbhiH praNipAtadaNDaka ucyate, tatpAThAnantaraM praNipAtakaraNAt / 4. [ saGghAcAravRttau tu AdAvante ca trIn vArAn praNipAtaH kartavya uktaH / tathA ca tadgranthaH - 'kaha namaMti sIsaM ? 'sirapaMcameNaM kAraNam' ityAcArAGgacUrNivacanAt paJcAGgapraNAmaM kurvatA tikkhutto muddhANaM dharaNItalaMsi nivesei ", ityAgamAt trIn vArAn zirasA bhUmiM spRSTvA bhUnihitajAnunA karadhRtayogamudrayA zakrastavadaNDako bhaNanIyaH / tadante ca pUrvavatpraNAmaH kAryaH / [ pa0 132 ] iti] jinajanmAdiSu svavimAneSu tIrthapravRtteH pUrvamapi zakro'nena bhagavataH stautIti zakrastavo'pyucyate / ayaM ca prAyeNa bhAvArhadviSayo, bhAvArhadadhyAropAcca sthApanArhatAmapi puraH paThyamAno na doSAya / D:\new/d-2.pm5\3rd proof "tittIsaM ca payAI, nava saMpaya vaNNa dusayabATThA / bhAvajiNatthayarUvo, ahigAro esa paDhamo tti" // 1 // [ ] 1. bhAvanA-yogazAstravRttau [ pa0 617] nAsti / 2. tulA - yogazAstraTIkA pa0 618 //
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH ato'nantaraM trikAlavartidravyArhadvandanArthamimAM gAthAM pUrvAcAryAH paThanti - __ "je ya aIyA siddhA, je ya bhavissaMtaNAgae kAle / saMpai ya vaTTamANA, savve tiviheNa vaMdAmi" ||1||[shkrstve] kaNThyA / nanu kathaM dravyArhanto narakAdigatiM gatA api bhAvArhadvadvandanArhA iti cet ? ucyate, sarvatra tAvannAma-sthApanA-dravyA'rhanto bhAvArhadavasthAM hRdi vyavasthApya namaskAryA iti / dravyArhadvandanArtho'yaM dvitIyo'dhikAraH / tatazcotthAya sthApanArhadvandanArthaM pAdAzritayA jinamudrayA hastAzritayA ca yogamudrayApi 'arihaMtaceiANaM' ityAdi sUtraM paThati / arhatAM-pUrvoktasvarUpANAM caityAni - pratimAlakSaNAni arhaccaityAni / cittamantaHkaraNaM tasya bhAvaH karma vA varNadRDhAditvAT TyaN [ zrIsi0 "varNadRDhAdibhyaSTyaNa vA" 7-1-59] caityaM bahuviSayatvena caityAni / tatrArhatAM pratimAH prazastasamAdhivaccittotpAdakatvAdahaccaityAni bhaNyante, teSAM vandanAdipratyayaM kAyotsarga karomIti sambandhaH / kAyasya-zarIrasya utsargaH kRtAkArasya sthAnamaunadhyAnakriyAvyatirekeNa kriyAntarAdhyAsamadhikRtya parityAgastaM karomi / 'vaMdaNavattiAe' iti, vandanam -abhivAdanaM prazastakAyavAGmanaHpravRttirityarthaH, tatpratyayaM tannimittaM kathaM nAma kAyotsargAdeva mama vandanaM syAd ? iti / vattiyAe ityArSatvAt siddham , evaM sarvatra draSTavyam / tathA pUyaNavattiyAe' pUjanapratyayaM pUjananimittam , pUjanaM -gandhamAlyAdibhirabhyarcanam , tathA 'sakkAravattiyAe' satkArapratyayaM satkAranimittam , satkAraH - pravaravastrAbharaNAdibhirabhyarcanam / nanu ca yateH pUjanasatkArau anucitau, dravyastavatvAt , zrAvakasya tu sAkSAt pUjAsatkArakartuH kAyotsargadvAreNa tatprArthanA niSphalA / ucyate -sAdhovyastavapratiSedhaH svayaGkaraNamadhikRtya, na punaH kAraNA'numatI, yataH -"akasiNapavattagANaM'[A.ni.bhA./ 194] ityAdi / tathA -"yastRNamayImapi kuTIm"[ ] ityAdi / tathA - "jinabhavanaM jinabimbaM, jinapUjAM jinamataM ca yaH kuryAt / tasya narAmarazivasukhaphalAni karapallavasthAni" // [ u.sA./27] ityupadezadAnataH kAraNasadbhAvo, bhagavatAM ca pUjAsatkAradarzanAt pramodenAnumatirapi / yadAha "suvvai a vairarisiNA, kAravaNaM pi ya aNuTThiyamimassa / vAyagagaMthesu tahA, eyagayA desaNA ceva" ||1||[pnycv./1227] 1. tulA-yogazAstraTIkA pa0 618 // 2. samAdhicitta iti yogazAstravRttau pa0 618 / / 3. ca-yogazAstraTIkAyAM nAsti / / 4. succai-mu0 C. / paJcavastuke-yogazAstravRttau ca suvvai-iti / 'zrUyate ca varSiNA...' iti paJcavastukavRttau / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'arihaMtaceiyANaM' sUtravivaraNam-zlo0 61 // ] [271 zrAvakastu sampAdayannapyetau bhAvAtizayAdadhikasampAdanArthaM pUjAsatkArau prArthayamAno na niSphalArambhaH / tathA 'sammANavattiyAe' sanmAnapratyayaM sanmAnanimittam , sanmAna:stutyAdibhirguNonnatikaraNam , mAnasaH prItivizeSa ityanye / ___atha vandanAdaya: kiMnimittam ? ityAha -'bohilAbhavattiyAe' bodhilAbho'rhatpraNItadharmAvAptistatpratyayaM tannimittam / bodhilAbho'pi kiMnimittam ? ityAha -'niruvasaggavattiyAe' janmAdhupasargAbhAvena nirupasargo mokSastatpratyayaM nimittam / nanu sAdhuzrAvakayorbodhilAbho'styeva, tat kiM satastasya prArthanayA? bodhilAbhamUlo mokSo'pyanabhilaSaNIya eva / ucyate, kliSTakarmodayavazena bodhilAbhasya pratipAtasambhavAt , janmAntare ca tasyArthyamAnatvAt , nirupasargo'pi taddvAreNa prArthyata eveti yukto'nayorupanyAsaH / ____ ayaM ca kAyotsargaH kriyamANo'pi zraddhAdivikalasya nAbhilaSitArthaprasAdhanAyAlam ityAha - "saddhAe mehAe dhiIe dhAraNAe aNuppehAe vaDDamANIe ThAmi kAussaggaM' 'zraddhA' mithyAtvamohanIyakarmakSayopazamAdijanyodakaprasAdakamaNivaccetasaH prasAdajananI, tayA zraddhayA, na tu balAbhiyogAdinA / evaM medhayA, na jaDatvena, medhA ca sacchAstragrahaNapaTuH pApazrutAvajJAkArI jJAnAvaraNIyakSayopazamajazcittadharmaH, athavA meghayA -maryAdAvartitayA, nAsamaJjasatvena / evaM dhRtyA -mana:samAdhilakSaNayA na rAgadveSAdyAkulatayA / evaM dhAraNayA - arhadguNAvismaraNarUpayA, na tu tcchuunytyaa| evamanuprekSayA -arhadguNAnAmeva muhurmuhuranusmaraNena, na tadvaikalyena / varddhamAnayeti zraddhAdibhiH pratyekamabhisambadhyate / zraddhAdInAM kramopanyAso lAbhApekSayA, zraddhAyAM hi satyAM medhA, tadbhAve, dhRtiH, tato dhAraNA, tadanvanuprekSA, vRddhirapyAsAmitthameva / tiSThAmi -karomi / nanu prAk 'karomi kAyotsargam'ityuktam , sAmprataM tiSThAmIti kimarthamucyate? satyam , 'satsAmIpye sadvatpratyayo bhavati' iti karomi kariSyAmIti kriyAbhimukhyaM pUrvamuktam , idAnIM tvAsannataratvAt kriyAkAlaniSThAkAlayoH kathaJcidabhedAt tiSThAmyavAhamiti / kiM sarvathA tiSThAmi kAyotsarga ? na, ityAha -'annattha UsasieNaM' ityAdi vyAkhyA pUrvavat / atrApi vizrAmASTakolliGganapadAni - 1. yuktastayorupaH / C. yogazAstravRttau ca [pa0 620] yukto'nayorupa" iti // 2. vRddhirapyAsAmevameva, tiSThAmi karomi kAyotsargam / nanu-iti yogazAstravRttau pa0 621 // 3. satsAmIpye sadvadvA (siddhhaim05|4|1) iti sUtreNa iti jJeyam // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "arihaM 1 vaMdaNa 2 saddhA 3, anna 4 suhuma 5 eva 6 jA 7 tAva 8 / aDa paya saMpaya teAlA, vaNNA dusaya tIsahiA" ||2||[caity./26] eSa sthApanArhadvandanAkhyastRtIyo'dhikAra / dvitIyo daNDakaH / kAyotsargazcASTocchAsamAtraH, na tvatra dhyeyaniyamo'sti / kAyotsargAnte ca yadyeka eva tato 'namo arihaMtANaM' iti namaskAreNa pArayitvA yatra caityavandanAM kurvannasti tatra yasya bhagavataH sannihitaM sthApanArUpaM tasya stutiM paThati ata bahavastata eka eva stutiM paThati, anye tu kAyotsargasthitA eva zRNvanti, yAvat stutisamAptiH, tataH sarve'pi namaskAreNa pArayantIti / tadantarametasyAmevAvasarpiNyAM ye bhArate varSe tIrthakRto'bhUvan teSAmekakSetranivAsAdinA AsannopakAritvena kIrtanAya caturviMzatistavaM paThati paThanti vA - "logassa ujjoagare, dhammatitthayare jinne| arahate kittaissaM, cauvIsaM pi kevalI" // 1 // 'arahaMte' iti vizeSyapadam , arhata uktanirvacanAn , kIrtayiSye -nAmoccAraNapUrvakaM stoSye / te ca rAjyAdyavasthAsu dravyArhanto bhavantIti bhAvArhattvapratipAdanAyAha 'kevalinaH' iti, utpannakevalajJAnAn bhAvArhata ityarthaH, anena jJAnAtizaya uktaH / tatsaGkhyAmAha - 'caturviMzatim' apishbdaadnyaanpi| kiMviziSTAn ? 'lokasyodyotakarAn' lokyate pramANena dRzyata iti lokaH -paJcAstikAyAtmakastasyodyotakaraNazIlAn , kevalAlokapradIpena sarvalokaprakAzakaraNazIlAnityarthaH / nanu kevalina ityanenaiva gatArthametat , lokodyotakaraNazIlA eva hi kevalinaH, satyam , vijJAnAdvaitanirAsenodyotAdudyotyasya bhedadarzanArtham , lokodyotakaratvaM tat zrAvakAnAmupakArAya, na cAnupakAriNaH ke'pi stautIti upakArakatvapradarzanAyAha -'dharmatIrthakarAn / dharma uktasvarUpaH, tIryate'neneti tIrtham , dharmapradhAnaM tIrthaM dharmatIrtham , dharmagrahaNAd dravyatIrthasya nadyAdeH zAkyAdisambandhinazcAdharmapradhAnasya parihAraH, tatkaraNazIlA dharmatIrthakarAstAn , sadevamanujAsurAyAM parSadA sarvabhASApariNAminyA vAcA dharmatIrthapravarttakAnityarthaH, anena pUjAtizayo vAgatizayazcoktaH / apAyApagamAtizayamAha 'jinAn' rAgadveSAdijetRnityarthaH / yaduktaM -'kIrtayiSyAmi' iti tatkIrttanaM kurvannAha - 1. tadanantaraM tasyA' iti yogazAstravRttau pa0 621 / punaratrAntare'sminnevAvasarpiNIkAle-' itilalitavistarAyAM pAThaH / / 2. teSAmekaikakSetra C. / teSAmevaikakSetra iti yogazAstravRttau pa0 621 / / 3. tulA-lalitavistarA patra 89taH // 4. iti yogazAstravRttau [pa0 622] nAsti // 5. kevalA lokadIpena-iti yogazAstravRttau pa0 622 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'logassa' sUtravivaraNam-zlo0 61 // ] [273 "usabhamajiyaM ca vaMde, saMbhavamabhinaMdaNaM ca sumaiM ca / paumappahaM supAsaM, jiNaM ca caMdappahaM vaMde // 2 // suvihiM ca pupphadaMtaM, sIyala-sijjaMsa-vAsupujjaM ca / vimalamaNaMtaM ca jiNaM, dhammaM saMtiM ca vaMdAmi // 3 // kuMthu araM ca malli, vaMde muNisuvvayaM namijiNaM ca / vaMdAmi riTThanemi, pAsaM taha vaddhamANaM ca" // 4 // samudAyaH sugamArthaH / padArthastu vibhajyate -sa ca sAmAnyato vizeSatazca / tatra sAmanyataH RSati gacchati paramapadami ti RSabhaH, "udRtvAdau' [ zrIsi0 8-1-131] ityuttve usaho / vRSabha ityapi, varSati siJcati dezanAjalena duHkhAgninA dagdhaM jagaditi asyAnvarthaH, "vRSabhe vA vA"[zrIsi0 8-1-132] iti vakAreNa Rta uttve asyApi usaho / vizeSatastu UrvovRSabho lAJchanamabhUd bhagavataH, jananyA ca caturdazAnAM svapnAnAM AdAvRSabho dRSTaH, tena RSabho vRSabho vA / 1 / parISahAdibhiranirjita ityajitaH / tathA garbhasthe bhagavati jananI chute rAjJA na jitetyajitaH / / sambhavanti prakarSeNa bhavanti catustriMzadatizayaguNA asminniti sambhavaH, zaM sukhaM bhavatyasmin stute iti zambhavo vA, tatra "zaSoH saH" [ zrIsi0 8-1-260 ] iti satve sambhavaH / tathA garbhAgate'pyasminnabhyadhikasasyasambhavAt sambhavaH / 3 / abhinandyate devendrAdibhirityabhinandanaH, tathA garbhAt prabhRtyevAbhIkSNaM zakrAbhinandanAdabhinandanaH / 4 / __su zobhanA matirasyeti sumatiH, tathA garbhasthe jananyAH sunizcitA matirabhUditi sumatiH // 5 // niSpaGkatAmaGgIkRtya padmasyeva prabhA yasyAsau padmaprabhaH, tathA padmazayanadohado mAturdevatayA pUrita iti, padmavarNazca bhagavAniti padmaprabhaH / 6 / zobhanAni pArthAnyasyeti supArzvaH, tathA garbhasthe bhagavati jananyapi supArkhA jAteti supArzvaH // 7 // 1. zakrAdyabhi iti yogazAstravRttau pa0 624 // 2. zobhanAH pArvA asyeti-iti yogazAstravRttau pa0624 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH candrasyeva prabhA jyotsnA saumyalezyAvizeSo'syeti candraprabhaH, tathA devyAzcandrapAnadohado'bhUccandrasamavarNazca bhagavAniti candraprabhaH / 8 / zobhano vidhiH sarvatra kauzalamasyeti suvidhiH, tathA garbhasthe bhagavati jananyapyevamiti suvidhiH / puSpakalikAmanoharadantatvAt puSpadanta iti dvitIyaM nAma / 9 / sakalasattvasantApaharaNAt zItalaH, tathA garbhasthe bhagavati pituH pUrvotpanno'cikitsyapittadAho jananIkarasparzAdupazAnta iti zItalaH / 10 / sakalabhuvanasyApi prazasyatamatvena zreyAn , zreyAMsAvaMsAvasyeti pRSodarAditvAcchreyAMso vA / tathA garbhasthe'smin kenApyanAkrAntapUrvA devatAdhiSThitazayyA jananyA Akranteti zreyo jAtamiti zreyAMsaH // 11 // vasavo devavizeSAsteSAM pUjyo vasupUjya:, "prajJAditvAdaNi''[ zrIsi0 prajJAdibhyo'N 7-2-165] vAsupUjyaH / tathA garbhasthe'smin vasu hiraNyaM tena vAsavo rAjakulaM pUjitavAniti vAsupUjyaH, vasupUjyasya rAjJo'yamiti vA "tasyedam" [zrIsi0 6-3-160 ] ityaNi vAsupUjyaH / 12 / vigatamalo vimalAni vA jJAnAdInyasyeti vimalaH / tathA garbhasthe mAturmatistanuzca vimalA jAteti vimalaH / 13 / anantakarmAMzAn jayati, anantairvA jJAnAdibhirjayati iti anantajit / tathA garbhasthe jananyA anantaratnadAma dRSTam / jayati ca tribhuvane'pIti anantajit , 'bhImo bhImasena' iti nyAyAdananta iti / 14 / durgatau prapatantaM sattvasaGghAtaM dhArayatIti dharmaH / tathA garbhasthe jananI dAnAdidharmaparA jAteti dharmaH / 15 / zAntiyogAt tadAtmakatvAt tattatkartRtvAdvA zAntiriti / tathA garbhasthe pUrvotpannAzivazAntirabhUditi zAntiH / 16 / kuH pRthvI tasyAM sthitavAniti niruktAt kunthuH tathA garbhasthe ratnAnAM kunthurAzi dRSTavatIti kunthuH / 17 / 1. pUrvatpannAciki' iti yogazAstravRttau pa0 625 // 2. ratnaM dAma-iti yogazAstravRttau pa0 625 // 3. garbhasthe jananI ratnAnAM kunthu rAzi iti yogazAstravRttau pa0626 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ [275 'logassa' sUtravivaraNam-zlo0 61 // ] "sarvottame mahAsattvakule ya upajAyate / tasyAbhivRddhaye vRddhairasAvara udAhRtaH" // 1 // [] itivacanAdaraH tathA garbhasthe jananyA svapne ratnamayo'ro dRSTaH iti araH / 18 / parISahAdimallajayAt niruktAt malliH / tathA garbhasthe mAtuH surabhikusumamAlyazayanIyadohado devatayA pUrita iti malliH / 19 / manyate jagatastrikAlAvasthAmiti muniH, "manerudetau cAsya vA"[ zrIsi0 uNAdisU0 612] iti ipratyaye upAntasyottvaM, zobhanAni vratAnyasyeti suvrataH, munizcAsau suvratazca munisuvrataH, tathA garbhasthe jananI munivatsuvratA jAteti munisuvrataH / 20 / parISahopasargAdinAmanAd "namestu vA" iti vikalpenopAntyasyekArAbhAvapakSe namiH, tathA garbhasthe bhagavati paracakranRpairapi praNatiH kRteti namiH / 21 / / dharmacakrasya nemivannemiH, tathA garbhasthe bhagavati jananyA riSTaratnamayo mahAnemidRSTa iti riSTanemiH, apazcimAdizabdavat napUrvatve'riSTanemiH / 22 / __ pazyati sarvabhAvAniti niruktAt pArzvaH, tathA garbhasthe jananyA nizi zayanIyasthayA andhakAre sarpo dRSTa iti garbhAnubhAvo'yamita matvA pazyatIti pArzvaH, pAzrvo'sya vaiyAvRttyakarastasya nAthaH pArzvanAtha: 'bhImo bhImasena' itivat pArzvaH / 23 / utpatterArabhya jJAnAdibhirvarddhata iti varddhamAnaH / tathA garbhasthe bhagavati jJAtakulaM dhanadhAnyAdibhirvarddhata iti varddhamAnaH / 24 / vizeSAbhidhAnArthasaMgrAhikAzcemAH zrIbhadrabAhusvAmipraNItA gAthA: - "urUsUsahalaMchaNamusabhaM sumiNami teNa usahajiNo / akkhesujeNa ajiyA, jaNaNI ajio jiNo tamhA ||1||[aa.ni./1093] abhisaMbhUA sassa tti, saMbhavo teNa vuccaI bhayavaM / abhinaMdaI abhikkhaM, sakko abhinaMdaNo teNaM ||2||[aa.ni./1094] jaNaNI savvatthaviNicchaesu sumai tti teNa sumijinno| paumasayaNammi jaNaNIi Dohalo teNa paumAbho ||3||[aa.ni./1095] 1. sarvo nAma mahA0 iti yogazAstravRttau pa0 626 // 2. 'kramistamistambhericca namestu vA" [uNAdi sU0 613]iti sUtreNeti jJeyam // 3. pArzvanAtha:-mu0 nAsti / yogazAstravRttAvapi [pa0 627] asti // 4. UrUsu usaha' iti Avazyakaniryuktau // 5. sAsa tti-AvazyakaniyuktI yogazAstravRttau [pa0 627] ca // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH gabbhagae jaM jaNaNI, jAya supAsA tao supaasjinno| jaNaNii caMdapiaNaMmi Dohalo teNa caMdAbho ||4||[aa.ni./1096 ] savvavihIsu a kusalA, gabbhagae jeNa hoi suvihijiNo / piuNo dAhovasamo, gabbhagae sIyalo teNaM // 5 // [A.ni./1097] maharihasijjAruhaNammi, Dohalo teNa hoi sejjNso| pUei vAsavo jaM, abhikkhaNaM teNa vasupujjo // 6 // [ A.ni./1098] vimalataNubuddhijaNaNI, gabbhagae teNa hoi vimljinno| rayaNavicittamaNaMtaM, dAmaM sumiNe tao'NaMto // 7 // [A.ni./1099] gabbhagae jaM jaNaNI, jAya sudhamma tti teNa dhammajiNo / jAo asivovasamo, gabbhagae teNa saMtijiNo ||8||[aa.ni./1100 ] thUhaM rayaNavicittaM, kuMthu sumiNammi teNa kuNthujinno| suviNe araM maharihaM, pAsai jaNaNi aro tamhA // 9 // [ A.ni./1101] varasurahimallasuaNammi, Dohalo teNa hoi mallijiNo / jAyA jaNaNI jaM, suvvai tti muNisuvvao tamhA ||10||[aa.ni./1102] paNayA paccaMtanivA, daMsiyamitte jiNammi teNa namI / riTurayaNaM ca nemi, uppayamANaM tao nemI // 11 // [ A.ni./1103] sappaM sayaNe jaNaNI, jaM pAsai tamasi teNa paasjinno| vaddhai nAyakulaM ti a, teNa jiNo vaddhamANo tti" // 12 // [A.ni./1104] kIrtanaM kRtvA cetaHzuddhyarthaM praNidhAnamAha - "evaM mae abhithaA, vihaarayamalA phiinnjrmrnnaa| cauvIsaM pi jiNavarA, titthayarA me pasIyaMtu" // 5 // 'evaM' anantaroditena vidhinA 'mayA' ityAtmanirdezaH, 'abhiSTutA' Abhimukhyena stutAH svanAmabhiH kIrtitA ityarthaH, kiMviziSTAste ? 'vidhUtarajomalA:' rajazca malaM ca rajomale vidhUte prakampite anekArthatvAdapanIte rajomale yaistai vidhUtarajomalAH, badhyamAnaM ca karma rajaH, pUrvabaddhaM tu malam , athavA baddhaM rajo nikAcitaM malam , 1. jayaNI-mu0 / Avazyakaniyuktau yogazAstravRttau [pa0 928] ca jaNaNI-iti / / 2. sumiNe-Avazyakaniyuktau yogazAstravRttau [pa0 629] ca / / 3. suvvaya tti-AvazyakaniyuktI yogazAstravRttau [pa0 629] ca / / 4. tulA lalitavistarA-pa0 92 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'logassa' sUtravivaraNam-zlo0 61 // ] [277 athavA airyApathaM rajaH sAmparAyikaM malamiti / yatazcaivambhUtA ata eva 'prakSINajarAmaraNA:' kAraNAbhAvAt 'caturviMzatirapi', apizabdAdanye'pi, 'jinavarA:' zrutAdijinebhyaH prakRSTAH, te ca 'tIrthakarA' iti pUrvavat , 'me' mama, kim / ? 'prasIdantu' prasAdaparA bhavantu / te ca vItarAgatvAdyadyapi stutAstoSam , ninditAzca dveSaM na yAnti, tathA'pi stotA stutiphalaM nindakazca nindAphalamApnotyeva, yathA cintAmaNimantrAdyArAdhakaH / yaduktaM vItarAgastave zrIhemasUribhiH - "aprasannAt kathaM prApyaM phlmetdsnggtm| cintAmaNyAdayaH kiM na, phalantyapi vicetanAH ?" ||1||[vii.st.19|3] iti / atha yadi na prasIdanti tat kiM prasIdantviti vRthA pralApena ?, naivam , bhaktyatizayena evamabhidhAne'pi na doSaH / yadAha - "kSINaklezA ete, na hi prasIdanti na stavo'pi vRthaa| tatsvabhAvavizuddheH, prayojanaM karmavigama iti" // 1 // [ ] tathA- "kittiyavaMdiyamahiA, jee logassa uttamA siddhaa| AroggabohilAbhaM, samAhivaramuttamaM ditu" // 6 // [] 'kIrtitAH' svanAmabhiH proktAH, 'vanditAH' trividhayogena samyag stutAH, 'mahitAH' puSpAdibhiH pUjitA / maiA iti pAThAntaram taMtra mayA, ka ete ? ityAha - 'ya ete' 'lokasya' prANivargasya karmamalakalaGkAbhAvenottamAH prakRSTAH, siddhyanti sma siddhAH kRtakRtyA ityarthaH, arogasya bhAva ArogyaM siddhatvam tadarthaM bodhilAbha arhatpraNItadharmaprAptirArogyabodhilAbhaH, sa hyanidAno mokSAyaiva bhavati tam tadarthaM ca samAdhivaraM varasamAdhi paramasvAsthyarUpaM bhAvasamAdhimityarthaH / asAvapi tAratamyabhedAdanekadhaiva ata Aha - 'uttamaM' sarvotkRSTam , 'dadatu' prayacchantu , etacca bhaktyocyate / yata uktam - "bhAsA asaccamosA. navaraM bhattIDa bhAsiA esaa| na hu khINapejjadosA, diti samAhiM ca bohiM ca" // 1 // [ A.ni./1108] tathA- "caMdesu nimmalayarA, Aiccesu ahiyaM payAsayarA / sAgaravaragaMbhIrA, siddhA siddhiM mama disaMtu" // 8 // 1. bhaktyatizayata-iti yogazAstravRttau pa0 630 // 2. tatsvabhAva(svAbhAvya)vizuddhaH mu0 / tatsvabhAvabhAva(sadbhAva)vizuddheH-iti lalitavistarAyAM pa0 93 / L.P.C. yogazAstravRttAvapitatsvabhAvavizuddhaH-iti / / 3. tatra mayakA mayA ete? iti yogazAstravRttau pa0 631 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 ] [ dharmasaMgrahaH - dvitIyo'dhikAraH " paJcamyAstRtIyA ca " [ zrIsi0 8-3-136 ] iti paJcamyarthe saptamI, atazcandrebhyo nirmalatarAH, sakalakarmamalApagamAt / pAThAntaraM vA 'caMdehiM nimmalayarA' / evamAdityebhyaH adhikaM prakAzakarAH, kevalodyotena lokAlokaprakAzakatvAt / uktaM ca - "caMdAiccagahANaM, pahA payAsei parimiyaM khittaM / kevaliyanANalaMbho, loAloaM payAsei" // 1 // [ A.ni./ 1102] sAgaravaraH svayambhUramaNAkhyaH samudraH parISahopasargAdyakSobhyatvAt tasmAdapi gambhIrAH, siddhAH karmavigamAt kRtakRtyAH, siddhiM paramapadaprAptim mama dizantu prayacchantu / "aDavIsapayapamANA, iha saMpaya vaNNa dusayachappannA / " nAmajiNatthayarUvo cautthao esa ahigAro" // 1 // [ ] iti nAmArhadvandanAdhikArarUpazcaturtho'dhikArastRtIyo daNDakaH / - aivaM caturviMzatistavamuktvA sarvaloka evArhaccaityAnAM vandanAdyarthaM kAyotsargakaraNAyedaM paThati paThanti vA - " savvaloe arihaMtaceiyANaM karemi kAussaggamityAdi vosirAmi' iti yAvat / vyAkhyA pUrvavat / navaraM - sarvazcAsau lokazca adhaUrdhvatiryagbhedastasmiMstrailokya ityarthaH, adholoke hi camarAdibhavaneSu, tiryagloke dvIpAcalajyotiSkavimAnAdiSu, Urdhvaloke saudharmAdiSu santyevArhaccaityAni / tatazca maulacaityaM samAdhikAraNamiti mUlapratimAyAH prAk stutiruktA / idAnIM sarve arhantastadguNA iti sarvalokagrahaH, tadanusAreNa sarvatIrthakarasAdhAraNI stutiH / anyathA anyakAyotsarge'nyA stutiriti na samyag atiprasaGgAt, iti sarvatIrthakarANAM stutiruktA / eSa sarvalokasthApanArhatstavarUpaH paJcamo'dhikAraH / "" idAnIM yena te bhagavantastadabhihitAzca bhAvAH sphuTamupalabhyante tatpradIpasthAnIyaM samyak zrutamarhati kIrttanam, tatrApi tatpraNetRn bhagavatastatprathamaM stauti - "pukkharavaradIvaDDhe, dhAyaisaMDe ya jaMbudIve ya / bhararavayavidehe, dhammAigare nama'sAmi // 1 // bharataM bharatakSetram, airavatamairavatakSetram, videhamiti 'bhImo bhImasena' iti nyAyAt 1. tulA-lalitavistarA pa0 96 / 2. tulA - AvazyakacUrNi: pa0 257, AvazyakaharibhadrIvRttiH pa0 787 // 3. maulaM caityaM - iti lalitavistarAyAM pa0 97 A // 4. stutiruktA-L. // 5. tulA- AvazyakacUrNiH pa0 258, AvazyakahAribhadrIvRttiH pa0 788, lalitavistarA pa0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'pukkharavaradI' sUtravivaraNam-zlo0 61 // ] [279 mahAvidehakSetraM evaM samAhAradvandvaH teSu bharatairavatavideheSu , 'dharmasya' zrutadharmasya, 'AdikarAn' sUtrataH prathamakaraNazIlAn 'namasyAmi' stuve|kv tAni bharatairavatamahAvidehakSetrANi? ityAha - puSpakarANi padmAni, tairvara puSkaravaraH, sa cAsau dvIpazca puSkararavaradvIpastRtIyo dvIpastasyArddha mAnuSottaracalAdarvAgbhAgavati, tatra dve bharate dve airavate dve mahAvidehe tathA dhAtakInAM khaNDAni vanAni yasmin sa dhAtakIkhaNDo dvIpastasmin dve bharate dve airavate dve mahAvidehe / jambvA upalakSitastatpradhAno vA dvIpo jambUdvIpaH, atraikaM bharatamekamairavatamekaM ca mahAvidehamityetAH paJcadaza karmabhUmayaH / zeSAstvakarmabhUmayaH / yadAha -"bharatairavatavidehAH karmabhUmayo'nyatra devakarUttarakarubhyaH" zrItattvA0 a03-16 ]mahattarakSetraprAdhAnyAGgIkaraNAcca pazcAnapA nirdeshH| dharmAdikaratvaM ca vacanApauruSeyatvanirAkaraNAdeva vyktm| uktaM ca -"iNamaccaMtaviruddhaM, vayaNaM cAporuseaMca"[ ]tti| nanvevamapi kathaM dharmAdikaratvaM bhagavatAm ? "tappubviA arahayA''[AvazyakaniyuktI gA0 567 ] iti vacanAt vacanasyAnAditvAt ? naivam , bIjAGkaravattadupapatteH, bIjAddhi aGkaro bhavati, aGkarAccabIjamiti / evaM bhagavatAM pUrvajanmani zrutadharmAbhyAsAt tIrthakaratvam , tIrthakRtAM ca zrutadharmAdikaratvamaduSTameva / na caivamapi vacanapUrvakameva sarvajJatvamiti niyamaH, marudevyAdau vyabhicArAditi vAcyam / itthamapi zabdarUpavacanapUrvakatvaniyamAbhAve'pi arthaparijJAnarUpavacanapUrvakatvaniyamasyAvyAhatatvAdityalaM prasaGgena / evaM zrutadharmAdikarANAM stutiruktA, eSa SaSTho'dhikAraH / idAnIM zrutadharmasyAha - "tamatimirapaDalaviddhaMsaNassa suragaNanariMdamahiassa / sImAdharassa vaMde, papphoDiyamohajAlassa" // 2 // tamo'jJAnam , tadeva timiram , athavA baddha-spRSTa-nidhattaM jJAnAvaraNIyaM karma tamaH, nikAcitaM timiram tatastamastimirasya, tamastimirayorvA paTalaM vRndam , tadvidhvaMsayati vinAzayatIti "nandyAditvAdane" [zrIsi05-1-12 ] tamastimirapaTalavidhvaMsanastasya, ajJAnanirAsenaivAsya prvRtteH| 'suragaNaiH' caturvidhAmaranikAyaiH 'narendraiH' cakravartyAdibhiH 'mahitaH' pUjitastasya / AgamamahimAM hi kurvantyeva sarAdayaH / sImAM maryAdAM dhArayatIti sImAdharastasya, zrutadharmasya iti vizeSyam , tataH karmaNi dvitIyA, tasyAzca "kvacid dvitIyAdeH'' [ zrIsi0 8-3-134] iti prAkRtasUtrAt SaSThI, atastaM vande / tasya vA 1. evaM (SAM) samA mu0 | L.P.C. / yogazAstravRttAvapi [pa0 633] evaM samA0 iti / / 2. kva tyAni-mu0 / kva yAni-iti yogazAstravRttau pa0 633 // 3. maryAdAM sImAyAM vA dhAra iti yogazAstravRttau pa0 635 / / 4. zrutadharma iti-iti yogazAstravRttau pa0 635 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280] [dharmasaMgraha:-dvitIyo'dhikAra: yanmAhAtmyaM tadvande iti sambandhe SaSThI, athavA tasya vande vandanaM karomIti / prakarSaNa sphoTitaM vidAritaM mohajAlaM mithyAtvAdirUpaM yena sa tathA tasya / zrutadharme hi sati vivekino mohajAlaM vilayamupayAtyeva / itthaM zrutamabhivandya tasyaiva guNopadarzanadvAreNApramAdagocaratAM pratipAdayannAha - "jAIjarAmaraNasogapaNAsaNassa, kallANapukkhalavisAlasuhAvahassa / ko devadANavanariMdagaNacciyassa, dhammassa sAramuvalabbha kare pamAyaM" // 3 // kaH ? sacetano 'dharmasya' zrutadharmasya 'sAraM' sAmarthya 'upalabhya' vijJAya, zrutadharmodite'nuSThAne 'pramAdam' anAdaraM kuryAt , na kazcid kuryAdityarthaH / kiMviziSTasya zrutadharmasya ? jAtirjanma, jarA visrasA, maraNaM prANanAzaH, zoko mAnaso duHkhavizeSaH, tAn praNAzayati apanayati jAtijarAmaraNazokapraNAzanastasya / zrutadharmasyAnuSThAddhi jAtyAdayaH praNazyantyeva, anenAsyAnarthapratighAtitvamuktam / kalyamArogyamaNati zabdayatIti kalyANam , puSkalaM sampUrNam , na ca tadalpam , kintu vizAlaM vistIrNam , evambhUtaM sukhamAvahati prApayatIti kalyANapuSkalavizAlasukhAvahastasya, tathA ca zrutadharmoktAnuSThAnAduktalakSaNamapavargasukhamavApyata eva, anena cAsya viziSTArthaprApakatvamAha / devAnAM dAnavAnAM narendrANAM ca gaNairarcitasya pUjitasya / suragaNanarendramahitasyetyasyaiva nigamanaM devdaannvetyaadi| yatazcaivatamataH - "siddhe bho payao namo jiNamae naMdI sayA saMjame, devanAgasuvaNNakinnaragaNassabbhUyabhAvaccie / logo jattha paiTThio jagamimaM telukkamaccAsuraM; dhammo vaDDhau sAsao vijayao dhammuttaraM vaDDau" // 4 // 'siddhaH' phalAvyabhicAreNa pratiSThitaH, athavA siddhaH sakalanayavyApakatvena trikoTIparizuddhatvena ca prakhyAtastasmin / bho ityatizAyinAmAmantraNam , pazyantu bhavantaH, prayato'haM yathAzaktyetAvantaM kAlaM prakarSeNa yataH, itthaM parasAkSikaM prayato bhUtvA punarnamaskaroti 'namo jiNamae' namo jinamatAya, prAkRtatvAccaturthyAH, saptamI, kurve iti zeSaH / prayato bhUtvA jinamatAya namaskaromItyarthaH / asmizca sati 'nandiH' samRddhi: 1. vizrasA-iti yogazAstravRttau pa0632 / / 2. zrutadharmoktAnuSThAnAddhi-iti yogazAstravRttau pa0 635 // 3. pratyAkhyAta" mu0 C.P. mUla L. mUla / P. saM L. saM0 yogazAstravRttAvapi [pa0 636] prakhyAta iti / siddhe pratiSThite prakhyAte iti lalitavistArAyAm pa0 102 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'siddhANaM buddhANaM' sUtravivaraNam - zlo0 61 // ] [ 281 'sadA' sarvakAlam, 'saMyame' cAritre bhUyAt / uktaM ca -' paDhamaM nANaM tao dayA' [ dazavaikAlike 4-90 ] kiMviziSTe saMyame ? 'devanAgasuparNakinnaragaNaiH sadbhUtabhAvenArcite' devA vaimAninaH, nAgA dharaNAdayaH, suparNA garuDA:, kinnarA vyantaravizeSAH, upalakSaNaM zeSANAm, devamityanusvArazchandaH pUraNe, tathA ca saMyamavanto'rcyanta eva devAdibhiH / yatra jinamate, kiM yatra ? lokanaM loko jJAnam, pratiSThitastadvazIbhUtaH, tathA jagadidaM jJeyatayA pratiSThitamiti yogaH / kecinmanuSyalokameva jaganmanyante ata Aha--' trailokyamartyAsuram, AdhArAdheyarUpam, ayamitthambhUto 'dharmaH ' zrutadharmo 'varddhatAM' vRddhimupayAtu, zAzvata kriyAvizeSaNaM zAzvatamapracyutyA, varddhatAmiti, 'vijayataH ' parapravAdivijayena, 'dharmottaraM ' cAritradharmottaraM cAritradharmaprAdhAnyaM yathA syAdityarthaH / 'varddhatAM' punarvRddhyabhidhAnaM mokSArthinA pratyahaM jJAnavRddhiH kAryeti pradarzanArtham / tathA ca tIrthakaranAmakarmmahetUn pratipAdayatoktam / "apuvvanANagahaNe" [ Avazyakaniryuktau 181 ] iti / praNidhAnametanmokSabIjakalpaM paramArthato'nAzaMsArUpameveti praNidhAnaM kRtvA zrutasyaiva vandanAdyarthaM kAyotsargArthaM paThati paThanti vA - "suassa bhagavao karemi kAussaggamityAdi vosirAmi" iti yAvat / arthaH pUrvavat, navaraM - ' zrutasya' iti pravacanasya sAmAyikAderbindusAraparyantasya 'bhagavato' yazomAhAtmyAdiyuktasya / tataH kAyotsargakaraNam, pUrvavat pArayitvA zrutasya stutiM paThati / "suanANatthayarUvo, ahigAro hoi esa sattamao / iha paya saMpaya solasa, navuttarA vaNNa dunnisayA" // 1 // [ ] caturtho daNDakaH / tatazcAnuSThAnaparamparAphalabhUtebhyaH siddhebhyo namaskArakaraNAyedaM paThati paThanti vA - "siddhANaM buddhANaM, pAragayANaM paraMparagayANaM / loaggamuvagayANaM, namo sayA savvasiddhANaM" // 1 // [] siddhyanti sma siddhAH, ye yena guNena niSpannA pariniSThitAH siddhaudanavanna punaH sAdhanIyA ityarthaH, tebhyo nama iti yogaH / te ca sAmAnyataH karmAdisiddhA api bhavanti / yathoktam - 1. vimAdeg iti yogazAstravRttau pa0 636 / / 2. paramArthato nAzaMsA' mu0 // 3. dRzyatAm AvazyakacUrNiH pa0 262, AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 789, lalitavistarA pa0 106 // D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "kamme sippe ya vijjA ya maMte joge ya aagme| attha-jattA abhippAe, tave kammakkhae iya" // 1 // [] tatra karmAcAryopadezarahitaM bhAravahana-kRSi-vANijyAdi, tatra siddhaH pariniSThitaH sahyagirisiddhavat / zilpaM tvAcAryopadezajaM tatra siddhaH kokAsavArddhakivat / vidyA japahomAdinA phaladA, mantro japAdirahitaH pAThamAtrasiddhaH, strIdevatAdhiSThAnA (vA) vidyA, puruSadevatAdhiSThAnastu mantraH / tatra vidyAsiddhaH AryakhapuTavat , mantrasiddha stambhAkarSakavat / yoga oSadhisaMyogaH tatra siddho yogasiddhaH Aryasamitavat / Agamo dvAdazAGgaM pravacanaM tatrAsAdhAraNArthAvagamAt siddhaH Agamasiddho gautamavat / artho dhanaM sa itarAsAdhAraNo yasya so'rthasiddho mammaNavaNigvat / jale sthale vA yasyAvighnA yAtrA sa yAtrAsiddhaH tuNDikavat / yamarthamabhipreti tamarthaM tathaiva yaH sAdhayati so'bhiprAyasiddho'bhayakumAravat / yasya sarvotkRSTaM tapaH sa tapa:siddho dRDhaprahArivat / yaH karmakSayeNa jJAnAvaraNIyAdyaSTakarmanirmUlanena siddhaH sa karmakSayasiddho marudevIvat / ataH karmAdisiddhavyapohena karmakSayasiddhaparigrahArthamAha 'buddhebhyaH' ajJAnanidrAprasupte jagati aparopadezena jIvAdirUpaM tattvaM buddhavanto buddhAH buddhatvAnantaraM karmakSayaM kRtvA siddhA ityarthaH, tebhyaH / ete ca saMsAranirvANobhayaparityAgasthitimantaH kaizcidiSyante - ___ "na saMsAre na nirvANe, sthito bha( bhu)vanabhUtaye / acintyaH sarvalokAnAM, cintAratnAdhiko mahAn" // [] iti vacanAt / etannirAsAyAha -'pAragatebhyaH' pAraM paryantaM saMsArasya prayojanavrAtasya vA gatAH pAragatAstebhyaH / ete ca yadRcchAvAdibhiH kaizciddaridrarAjyAptivadakramasiddhatvenAbhidhIyante, tadvdAsArthamAha-'paramparagayANaM' paramparayA caturdazaguNasthAnakramAroharUpayA athavA kathaJcit karmakSayopazamAdisAmagryA samyagdarzanam , tasmAt samyagjJAnam , tasmAt samyakcAritramityevambhUtayA 'gatAH' muktisthAna prAptAH paramparAgatAstebhyaH / 1. e-iti yogazAstravRttau pa- 638 // 2. vistareNa jijJAsubhiH draSTavyA AvazyakasUtrasya malayagiriyA vRttiH / / 3. kokAsavardha iti yogazAstravRttau pa0 638 / 4. nA vidyA-L.P.C. / nA vA vidyA-iti yogazAstravRttau pa0 638 // 5. auSadhasaMyogaH-iti yogazAstravRttau pa0 638 // 6. bhavana L.P.C. I bhuvana yogazAstravRttau pa0639 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'siddhANaM buddhANaM' sUtravivaraNam-zlo0 61 // ] [283 ete ca kaizcidaniyatadezA abhyupagamyante - "yatra klezakSayastasya, vijJAnamavatiSThate / bAdhA ca sarvathAsyeha, tadabhAvAnna jAtucid" // 1 // [ ] iti vacanAt / etannirAsAyAha -'lokAgramupagatebhyaH' lokAgramISatprArabhArAkhyAyAH pRthivyA upari kSetraM tadupa sAmIpyena tadaparAbhinnadezatayA niHzeSakarmakSayapUrvakaM gatAH prAptAH / uktaM ca - "jattha ya ego siddho, tattha aNaMtA bhavakkhayavimukkA / aNNoNNamaNAbAhaM, ciTuMti suhI suhaM pattA" // 1 // [ A.ni./975 ] tebhyaH / nanu kSINakarmaNo jIvasya kathaM lokAgraM yAvad gatiH ? ucyate, pUrvaprayogAdiyogAt / "pUrvaprayogasiddherbandhacchedAdasaGgabhAvAcca / gatipariNAmAcca tathA, siddhasyordhvaM gatiH siddhA" // 1 // [ praza./zlo.295 ] nanu siddhakSetrAt parato'dhastiryagvA kasmAnna gacchati ? atrApyuktam - "nAdho gauravavigamAdasaGgabhAvAcca gacchati vimuktaH / lokAntAdapi na paraM, plavaka ivopagrahAbhAvAt ||1||[prsh./shlo.293] "yogaprayogayozcAbhAvAt tiryag na tasya gatirasti / tasmAt siddhasyordhvaM, hyAlokAntAd gatirbhavati" // 2 // [ praza. zlo.294] iti / 'namaH sadA sarvasiddhebhyaH' namo'stu sadA sarvakAlam , sarvasiddhebhyaH sarvaM sAdhyaM siddhaM yeSAM te sarvasiddhAstebhyaH, athavA sarvasiddhebhyaH tIrthasiddhAdibhedebhyaH / yathoktam - "titthasiddhA, atitthasiddhA, titthayarasiddhA, atitthayarasiddhA, sayaMbuddhasiddhA, 1. "gAtheyaM lalitavistarAyAmitthamevoddhRtA, kintu divyadarzanasAhityasamityA prakAzitAyAM lalitavistarAyAm "annonnasamogADhA puTThA savve ya logaMte" / iti uttarArddhaM pratyantarapAThatvena nirdiSTaM vartate ityapi dhyeyam / gAtheyam AcAryazrI haribhadrasUriviracite viMzativiMzatikAprakaraNe 19tamyAM siddhavibhaktirvizikAyAM [gA0 20], 20tamyAM siddhasukhaviMzikAyAm [gA0 18] api vartate / Avazyakaniryuktau tu "jattha ya ego siddho tattha aNaMtA bhavakkhayavimukkA / annonnasamogADhA puTThA savve a logaMte ||975||...ia savvaM kAlatittA aulaM nivvANamuvagayA siddhA / sAsayamavvAbAhaM ciTuMti suhI suhaM pattA // 968 // iti pATha:-' iti yogazAstre TippaNam patra 640, Ti0 3 // 2. pUrvaprayogAt yadAha- // 3. nti-iti yogazAstravRttau pa0 641 // 4. mAdazakyabhAvAcca-iti prazamaratau // 5. tasmAt siddhasyordhvaM muktasyAlokAntAd gatirbhavati-iti prazamaratau / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH patteyabuddhasiddhA, buddhabohiasiddhA, thIliMgasiddhA, purisaliMgasiddhA, napuMsagaliMgasiddhA, saliMgasiddhA, annaliMgasiddhA, gihiliMgasiddhA, egasiddhA, aNegasiddhA" / [ prajJApanAsUtre 1 / 16] // tatra tIrthe caturvidhazramaNasaGke utpanne sati ye siddhAste tIrthasiddhAH / ___ atIrthe jinAntare sAdhuvyavacchede sati jAtismaraNAdinA avAptApavargamArgAH siddhA atIrthasiddhAH, marudevIprabhRtayo vA tadA tIrthasyAnutpannatvAt / tIrthakarasiddhAH tIrthakaratvamanubhUya siddhAH / atIrthakarasiddhAH sAmAnyakevalitve sati siddhAH / svayaMbuddhAH santo ye siddhAH te svayaMbuddhasiddhA / pratyekabuddhAH santo ye siddhAste pratyekabuddhasiddhAH / svayaMbuddhapratyekabuddhayozca bodhyupadhi - zrutaliGgakRto vizeSaH, svayaMbuddhA bAhyapratyayamantareNa budhyante, pratyekabuddhAH punarbAhyapratyayena vRSabhAdinA karakaNDavAdivat / upadhistu svayaMbuddhAnAM pAtrAdiAdazadhA, pratyekabuddhAnAM prAvaraNava| navavidhaH / svayaMbuddhAnAM pUrvAdhitazrute na niyamaH, pratyekabuddhAnAM tu niyamato bhavatyeva / liGgapratipattistu svayaMbuddhAnAM gurusannidhAvapi bhavati, pratyekabuddhAnAM devatA liGgaM prayacchati / buddhA AcAryA avagatattvAH tairbodhitAH santo ye siddhAste buddhabodhitasiddhAH / ____ete ca sarve'pi kecit strIliGgasiddhAH, kecitpuMlliGgasiddhAH, kecinnapuMsakaliGgasiddhAH / nanu tIrthakarA api kiM strIliGgasiddhA bhavanti ? bhavantyeva / yata uktaM siddhaprAbhRte -"savvathovA titthayarisiddhA, titthayarititthe notitthayarasiddhA asaMkhejjaguNA, 1. pratyekabuddhAstu bAhya iti yogazAstravRttau pa0 642 // 2. te'niyamaH-iti yogazAstravRttau pa0 642 // 3. 'nAM tu deva iti yogazAstravRttau pa0 642 // 4. "savvatthovA titthayarisiddhA, titthayarititthe notitthayarasiddhA (notitthasiddhA ?) asaMkhejjaguNA, titthayarititthe notitthayarisiddhAo asaMkhejjaguNAo titthayarititthe notitthayarasiddhA asaMkhejjaguNA" iti yogazAstravRttau pa0 634-4 / "atredamavadheyam -nimnadarzitarUpA vividhAH pAThabhedA atropalabhyante / "titthadAramAha-thovA titthagarIo atitthasiddhA ya sAhUNI sAhU ? kamaso saMkhA titthaMkarA aNaMtA puNo saMkhA // 100 // [TIkA-] titthadAraM // thovA titthagarIo gAhA / savvatthovA titthagarisiddhA 1, titthagarititthe NotitthasiddhA saMkhejjaguNA 2, titthagarititthe NotitthagarisiddhAo saMkhejjaguNA 3, titthagarititthe NotitthagarasiddhA saMkhejjaguNA 4 / tehito titthagarA aNaMtaguNA, puNo saMkhaguNA tiNNi bhaMgA D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'siddhANaM buddhANaM' sUtravivaraNam-zlo0 61 // ] [285 titthayarititthe notitthayarisiddhAo asaMkhejjaguNAo, titthayaratitthe NotitthayarasiddhA saMkhejjaguNA"[si.prA.] napuMsakaliGgasiddhAstu tIrthakarasiddhA na bhavantyeva, pratyekabuddhasiddhAstu pu~lliGgasiddhA ev| svaliGgena rajoharaNAdinA dravyaliGgena siddhAH svaliGgasiddhAH / anyeSAM parivrAjakAdInAM liGgena siddhA anyaliGgasiddhAH / gRhiliGgasiddhA marudevyAdayaH / ekaikasmina samaye ekAkinaH siddhAH ekasiddhA / ekasmin samaye aSTottaraM zataM yAvat siddhA anekasiddhAH / yata uktam - "battIsa aDayAlA, saTThI bAvattarI a boddhavvA / culasII channauI, durahiyamadruttarasayaM ca" // 1 // [ jI.sa.249/bR.saM./333] jahapakameNaM ti dAraM" // 100 // iti saTIke siddhaprAbhRte pATha: pR0 23 // yata uktaM "siddhaprAbhate-"savvatthovA titthayarisiddhA, titthayarititthe NotitthayarasiddhA asaMkhejjagaNA, titthayarititthe NotitthayarisiddhA asaMkhejjaguNAo" [ ] iti iti AcArya zrI haribhadrasUriviracitAyAM lalitavistarAyAM pAThaH / yata uktaM "siddhaprAbhRte -savvatthovA titthagarIsiddhA, titthagarititthe NotitthasiddhA saMkhejjaguNA titthagara (ri ? ) titthe NotitthagarisiddhAo saMkhejjaguNAo titthagarititthe NotitthagarasiddhA saMkhejjaguNA' [ ] iti / iti AcArya zrIharibhadrasUriviracitAyAM nandIvRttau pAThaH / "ihAnantarasiddhAH satpadaprarupaNA 1 dravyapramANa 2 kSetra 3 sparzanA 4 kAlA 5 'ntara 6 bhAvA 7'lpabahutva 8 rupairaSTabhiranuyogadvAraiH paramparasiddhAH satpadaprarUpaNA 1 dravyapramANa 2 kSetra 3 sparzanA 4 kAlA 5 'ntara 6 bhAvA 7 'lpabahutva 8 sannikarSa 9 rupairnavabhiranuyogadvAraiH kSetrAdiSu paJcadazasu dvAreSu siddhaprAbhRte cintitAH, tatstadanusAreNa vayamapi vineyajanAnugrahArthaM lezatazcintayAmaH [pR0 113]... notIrthasiddhAH pratyekabuddhAH [pR0 122] tIrthadvAre sarvastokAH tIrthakarIsiddhAH, tataH tIrthakarItIrthe pratyekabuddhasiddhAH saMkhyeyaguNAH, tebhyo'pi tIrthakarItIrthe'tIrthakarIsiddhAH saMkhyeyaguNAH tebhyo'pi tIrthakarItIrthe evAtIrthakarasiddhAH saMkhyeyaguNAH, tebhyaH tIrthakarasiddhA anantaguNAH, tebhyo'pi tIrthakaratIrthe pratyekabuddhasiddhAH saMkhyeyaguNAH tebhyo'pi tIrthakaratIrtha eva sAdhvIsiddhAH saMkhyeyaguNAH tebhyo'pi tIrthakaratIrthe evAtIrthakarasiddhAH saMkhyeyaguNAH [pR0 126]" iti malayagirisUriviracitAyAM nandIsUtraTIkAyAm" / iti yogazAstre TippaNam pR0643-4|| D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH __nanvete siddhabhedA AdyayostIrthasiddhA'tIrthasiddhayorevAntarbhavanti, tIrthakarasiddhAdayo hi tIrthasiddhAH syuratIrthasiddhA veti ? satyam , satyapyantarbhAve pUrvabhedadvayAdevottarabhedApratipatterajJAtajJApanArthaM bhedAbhidhAnamaduSTamiti / eSa siddhastutirUpo'STamo'dhikAraH / itthaM sAmAnyena sarvasiddhanamaskAra kRtvA AsannopakAritvAd vartamAnatIrthAdhipate: zrImanmahAvIravarddhamAnasvAminaH stuti karoti - "jo devANa vi devo, jaM devA paMjalI namasaMti / taM devadevamahiaM, sirasA vaMde mahAvIraM" // 2 // 'yo' bhagavAnmahAvIro 'devAnAmapi' bhavanasyAdInAM pUjyatvAd devaH, ata evAha - 'yaM devAH' 'prAJjalayo' vinayaracitakarasampuTAH santo 'namasyanti' praNamanti 'taM' bhagavantaM 'devadevaiH' zakrAdibhiH 'mahitaM' pUjitaM 'vande' 'zirasA' uttamAGgena, AdarapradarzanArthaM caitat / kaM tam ? 'mahAvIraM' vizeSeNa Irayati karma gamayati yAti vA zivamiti vIraH, mahAMzcAsau vIrazca mahAvIrastam / itthaM stutiM kRtvA punaH paropakArAyAtmabhAvavRddhaye ca phalapradarzanaparamidaM paThati - "ekko vi namukkAro, jiNavaravasahassa vddhmaannss| saMsArasAgarAo, tArei naraM va nAriM vA" // 3 // [ ] eko'pyAsatAM bahavo namaskArAH, namaskAro dravyabhAvasaGkocalakSaNo 'jinavaravRSabhAya' jinAH zrutAvadhijinAdayasteSAM varAH kevalinasteSAM vRSabhastIrthakaranAmakarmodayAduttamo jinavaravRSabhastasmai / sa ca RSabhAdirapi bhavati, ityAha -vardhamAnAya' yatnAt kRtaH sannitizeSaH kim ? saMsaraNaM saMsArastiryagnaranArakAmarabhavAnubhavalakSaNaH sa eva bhavasthitikAyasthitibhyAmanekadhA'vasthAnenAlabdhapAratvAt sAgara iva saMsArasAgarastasmAt tArayatIti pAraM nayatItyarthaH / kam? ityAha -'naraM vA nArI vA' / naragrahaNa puruSottamadharmapratipAdanArtham , nArIgrahaNaM tAsAmapi tadbhava eva saMsArakSayo bhavatIti jJApanArthaM / yathoktaM yApanIyatantre - __ "no khalu itthI ajIvo, na yAvi abhavvA, na yAvi daMsaNavirohiNI, no amANusA, 1. tulA-nandIsUtrasya hAribhadrIyavRttiH pa0 39, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 311 (bhA0 1) // 2. 'yAdevottarottara iti lalitavistarAyAM yogazAstravRttau [pa0 645] ca // 3. 'karapuTA:-iti yogazAstravRttau 645 // 4. taM kam ? iti yogazAstravRttau pa0 645 // 5. vRtta(ddha)ye-mu0 / yogazAstravRttAvapi [pa0 646] vRddhaye-iti / vRddhayai-iti lalitavistarAyAm pa0 109 // 6. asya yApanIyatantrasya vistareNa vyAkhyA lalitavistarAyAM vartate / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'siddhANaM buddhANaM' sUtravivaraNam-zlo0 61 // ] [287 no aNAyariuppannA, no asaMkhejjAuyA, no aikUramaI, no na uvasaMtamohA, no asuddhAcArA, no asuddhabuMdI, no vavasAyavajjiyA, no apuvvakaraNavirohiNI, no navaguNaTThANarahiyA, no ajoggA laddhIe, no akallANabhAyaNaM ti, kahaM na uttamadhammassa sAhaga tti" [ ] ayamatra bhAvaH -sati samyagdarzane parayA bhAvanayA kriyamANa eko'pi namaskArastathAbhUtasyAdhyavasAyasya heturbhavati, yathAbhUtAt zreNimavApya nistarati bhavamahodadhimiti, ata: 'kArya kAraNopacArAd'evamucyate, na ca cAritrasya vaiphalyam , tathAbhUtAdhyavasAyasyaiva cAritrarUpatvAditi / eSa navamo'dhikAraH / etAstisraH stutayo gaNadharakRtatvAnniyamenocyante, kecit tu anye api stuti paThanti, yadAha AvazyakacUrNikRt -"sesA jahicchAe"[ ] tti / te yathA - "ujjitaselasihare, dikkhA nANaM nisIhiyA jassa / taM dhammacakkavaTTi, ariTTanemiM namasAmi" // 4 // kaNThyA / navaraM 'nisIhia tti' sarvavyApAraniSedhAt naiSedhikI muktiH, eSa dazamo'dhikAraH / "cattAri aTTha dasa do ya vaMdiA jiNavarA cauvvIsaM / paramaTThaniTThiaTThA, siddhA siddhi mama disaMtu" // 5 // 'paramaTThaniTiaTTha tti' paramArthena na kalpanAmAtreNa, niSThitA arthA yeSAM te tathA, zeSaM vyaktam , eSa ekAdazo'dhikAraH 1 / "saMpaya payappamANA, iha vIsa bihuttaraM ca vaNNasayaM / paNivAyadaMDagAisu , paMcamao daMDao a imo" // 1 // [ ] __evametatpaThitvopacitapuNyasambhAra uciteSvaucityena pravRttiriti jJApanArthaM paThati paThanti vA - "veyAvaccagarANaM saMtigarANaM sammaddiTThisamAhigarANaM karemi kAussaggaM" 'vaiyAvRttyakarANAM' pravacanArthaM vyApRtabhAvAnAM gomukhayakSA'praticakrAprabhRtInAm , 'zAntikarANAM' sarvalokasya, 'samyagdRSTiviSaye samAdhikarANAm , eSAM sambandhinaM SaSThyAH saptamyarthatvAdetadviSayametAn vA Azritya, 'karomi kAyotsargam / atra ca vandanAdipratyayamityAdi na paThyate, api tu anyatrocchvasitenetyAdi, 1. aNAriuppatti-iti lalitavistarAyAm / / 2. na suddhA' iti yogazAstravRttau pa0646 // 3. uttamadhammasAhiga tti-iti lalitavistarAyAm / / 4. bahu L.P.C. || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH teSAmaviratatvAd / itthameva tadbhAvavRddharupakAradarzanAt / etadvyAkhyA ca pUrvavat / navaraM stutirvaiyAvRttyakarANAm / punastenaiva vidhinopavizya pUrvavat praNipAtadaNDakaM paThitvA muktAzuktimudrayA praNidhAnaM kurvanti / yathA - "jaya vIyarAya ! jagagurU ! hou mamaM tuhappabhAvao bhyvN!| bhavanivveo maggANusAriyA iTThaphalasiddhI // 1 // logaviruddhaccAo, gurujaNapUA paratthakaraNaM ca / sahagarujogo tavvayaNasevaNA AbhavamakhaMDA" // 2 // jaya vItarAga ! jagadguro ! iti bhagavatastrilokanAthasya buddhau sannidhAnArthamAmantraNaM, bhavatu jAyatAM, mametyAtmanirdezaH, tava prabhAvatastava sAmarthyena, bhagavanniti punaH sambodhanaM bhaktyatizayakhyApanArtham / kiM tad ? ityAha -'bhavanirvedaH' saMsAranirvedaH na hi bhavAdanirviNNo mokSAya yatate, aniviNNasya tatpratibandhAt mokSe yatno'yatna eva, nirjIvakriyAtulyatvAt / tathA 'mArgAnusAritA' asadgrahavijayena tattvAnusAritA, tathA 'iSTaphalasiddhiH' abhimatArthaniSpattiraihalokikI, yayopagRhItasya cittasvAsthyaM bhavati, tasmAccopAdeyapravRttiH / tathA 'lokaviruddhatyAgaH' sarvajananindAdilokaviruddhAnuSThAnavarjanam / yadAha - "savvassa ceva niMdA, visesao tahaya guNasamiddhANaM / ujudhammakaraNahasaNaM, rIDhA jaNapUyaNijjANaM ||1||[pnycaa.2/8] bahujaNaviruddhasaMgo, desAdAcAralaMghaNaM ceva / uvvaNabhoo a tahA, dANAi vi payaDamanne u||2||[ paJcA.2/9] sAhuvasaNammi toso, sai sAmathammi apaDiAro a| emAiAi~ itthaM, logaviruddhAiM NeAI" ||3||[pnycaa.2/10] gurujanasya 'pUjA' ucitapratipattirgurujanapUjA, guravazca yadyapi dharmAcAryA evocyante, tathA'pIha mAtrApitrAdayo'pi gRhyante / yaduktam - "mAtA pitA kalAcArya, eteSAM jJAtayastathA / vRddhA dharmopadeSTAro, guruvargaH satAM mataH // 1 // [yo.bi./110] 'parArthakaraNaM' hitArthakaraNaM, jIvalokasAraM pauruSacihnametat / satyetAvati laukike 1. 'punaH sa te vA vidhinA'-iti yogazAstravRttau pa0 648 // 'punaH sa te vA saMvegabhAvitamatayo vidhinA upavizya...praNidhAnaM karoti kurvanti vA" / iti lalitavistarAyAm // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jayavIyarAya' sUtravivaraNam-zlo0 61 // ] [289 saundarye lokottaradharmAdhikArI bhavatItyAha - 'zubhaguruyogo' viziSTacAritrayuktAcAryasambandhaH tathA 'tadvacanasevA' sadguruvacanasevanA na jAtucidayamahitamupadizati, 'Abhavam' AsaMsAram 'akhaNDA' sampUrNA / idaM ca praNidhAnaM na nidAnarUpam , prAyeNa niHsaGgAbhilASarUpatvAt / etaccApramattasaMyatAdarvAk karttavyam , apramattAdInAM mokSe'pyanabhilASAt / tadevaMvidhazubhaphalapraNidhAnaparyantaM caityavandanamiti utkRSTavandanavidhiH // 61 // athApi jinagRhaviSayANyeva zeSakaraNIyAnyAha - AzAtanAparihAraM, svazaktyocitacintanam / pratyAkhyAnakriyA'bhyarNe, gurovinayapUrvakam // 62 // jJAnAdyAyasya zAtanA khaNDanA AzAtanA niruktyA yalopaH, tAsAM parihAro varjanaM vizeSato gahidharma iti sambandhaH parvavada dRSTavyaH, evamagre'pi / AzAtanAzcatra jinasya prastutAH prasaGgato'nyA api pradarzyante, yathA tA jJAnadevagurvAdInAM jaghanyAdibhedAt trividhAH / tatra jaghanyA jJAnAzAtanA jJAnopakaraNasya niSThIvanasparzaH, antikasthe ca tasminnadhovAtanisargaH, hInAdhikAkSaroccAra ityAdikA 1 / madhyamA AkAlikaM nirupadhAnatapo vA adhyayanam , bhrAntyA'nyathA'rthakalpanam , jJAnopakaraNasya pramAdAt pAdAdisparzo bhUpAtanaM cetyAdirUpA 2 / utkRSTA tu niSThyUtenAkSaramArjanaM uparyupavezanazayanAdi jJAnopakaraNe'ntikasthe uccArAdikaraNam , jJAnasya jJAninAM vA nindA pratyanIkatopaghAtakaraNamutsUtrabhASaNaM cetyAdisvarUpA 3 / / jaghanya devAzAtanA vAsakumpikAdyAsphAlanazvAsavastrAJjalAdisparzAdyA 1 / madhyamA zarIrAdyazuddhyA pUjanam , pratimAbhUnipAtanaM cetyAdyA 2 / utkRSTA pratimAyAzcaraNazleSmasvedAdisparzanaM bhaGgajananAvahIlanAdyA ca 3 / __ athavA devAzAtanA jaghanyA daza madhyamAzcatvAriMzad utkRSTAzcaturazItiH / tAzca krameNaivAmAhuH - "tambola 1 pANu 2 bhoaNa 3, vAhaNa 4 thIbhoga 5 suvaNa 6 niTThavaNaM 7 / muttuccAraM 9 jUaM 10, vajje jinnmNdirssNte||1||[sN.pr.87, pra.sA.432, cai.bR.63 ] 1. nissaGgA" iti yogazAstravRttau pa0 650 // 2. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 71taH // 3. suyaNaniTThavaNe-iti pravacanasAroddhAre / suvaNNaniTThavaNaM-iti zrAddhavidhivRttau pa071 // 4. tA-iti zraddhAvidhivRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH iti jaghanyato daza devAzAtanAH / " mutta 1 purIsaM 2 pANaM 3, pANA 4 saNa 5 sayaNa 6 itthi 7 taMbolaM 8 / niTThIvaNaM ca 9 jUaM 10, jUAipaloyaNaM 11 vigahA 12 // 1 // [ saM.pra. / 248] palhatthIkaraNaM 13 pi hu, pAyapasAraNa 14 parupparavivAo 15 / parihAso 16 macchariA 17, sIhAsaNamAiparibhogo 18 // 2 // [ saM.pra./249] kesasarIravibhUsaNa 19, chattA 20 'si 21 kirIDa 22 camaradharaNaM ca 23 / dharaNaM 24 juvaIhiM saviArahAsa 25 khiDDappasaMgA ya 26 // 3 // [saM.pra./250 ] akayamuhakosa 27 maliNaMgavattha 28 jiNapUaNApavittIe / maNaso aNegayattaM 29, sacittadaviANa avimuaNaM 30 // 4 // [ saM.pra./251] acittadaviavassaggaNaM ca 31 taha NegasADiattamavi 32 / jiNadaMsaNe aNaMjali 33, jiNaMmi diTThami a apUA 34 // 5 // [ saM.pra./252 ] ahavA aNiTThakusumAIpUaNaM 35 taha aNAyarapavittI 36 / jiNapaDiNIanivAraNa 37, ceiadavvassuvekkhaNamo 38 // 6 // [ saM.pra. / 253] sai sAmatthi uvANaha 39 puvvaM ciivaMdaNAipaDhaNaM ca 40 / jiNabhavaNAiThiANaM, cAlIsAsAyaNA ee // 7 // [ saM . pra. / 254] iti madhyamatazcatvAriMzadAzAtanAH / "khelaM 1 keli 2 kaliM 3 kalA 4 kulalayaM 5 tambola 6 muggAlayaM 7, gAlI 8 kaGguliA 9 sarIradhuvaNaM 10 kese 11 nahe 12 lohiaM 13 / bhatto 14 taya 15 pitta 16 vaMta 17 dasaNA 18 vissAmaNA 19 dAmaNaM 20; danta 21 cchI 22 naha 23 galla 24 nAsia 25 siro 26 sotta 27 cchavINaM malaM 28 // 1 // mantaM 29 mIlaNa 30 likkhayaM 31 vibhajaNaM 32 bhaMDAra 33 duTThAsaNaM 34, chANI 35 kappaDa 36 dAli 37 pappaDa 38 vaDI vissAraNaM 39 nAsaNaM 40 / akkaMdaM 41 vikahaM 42 sarucchughaDaNaM 43 tericchasaMThAvaNaM 44; aggIsevaNa 45 raMdhaNaM 46 parikhaNaM 47 nissIhiAbhaMjaNaM 48 // 2 // 1. savihAsarasa - iti saMbodhaprakaraNe // 2. acittadravyaaviujjaNaM ca - iti sambodhaprakaraNe // 3. 'kusumehiM pUaNaM- iti sambodhaprakaraNe // 4. jiNapaDaNIyaadeg iti sambodhaprakaraNe // 5. .ssuvveaNamo-C. / ssuvehaNamo - iti sambodha pra0 / / 6. gaMDa - iti pravacanasAroddhAre // 7. sAyachavINaM-iti dharmaratnaprakaraNe // 8. maMtummIlaNa - iti dharmaratnaprakaraNe // 9. saruccha' iti zrAddhavidhivRttau / sarattha' iti pravacanasAroddhAre // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzAtanAsvarUpam-zlo0 62 // ] [291 chatto 49 vANaha 50 sattha 51 cAmara 52 maNo'Negatta 53 mabbhaMgaNaM 54, saccittANamacAya 55 cAyamajie 56 diTThIi no aMjalI 57 / sADettarasaMgabhaMga 58 mauDaM 59 moliM 60 siroseharaM 61; huDDA 62 jiMDuhageDDiAi ramaNaM 63 johAra 64 bhaMDakkiaM 65 // 3 // rekkAraM 66 dharaNaM 67 raNaM 68 vivaraNaM vAlANa 69 palhatthiaM 70, pAU 71 pAyapasAraNaM 72 puDapuDI 73 paMkaM 74 rao 75 mehuNaM 76 / jUaM77 jemaNa 78 gujjha79 vijja80 vaNija 81 sijjaM 82 jalaM 83 majjaNaM 84; emAIamavajjakajjamujuo vajje jiNiMdAlae ||4||[pr.saa./433-436 ] viSamapadArtho yathA -khelaM zleSmANaM jinagRhe nikSipati 1 / keli takrIDAdikA 2, kaliH kalaha: 3, kalA dhanurvedAdikA tAH prayuGkte 4, kulalayaM gaNDUSam 5, tAmbUlaM bhakSayati 6, udgAlanaM ca tAmbUlasya nikSipati 7, gAlIrdatte 8, 'kaMgulaya'tti laghuvRddhanItikaraNam 9, zarIrapAdAdyaGgadhAvanaM kurute 10, keza 11 nakha 12samAracanam, rudhiraM pAtayati 13, 'bhattosaM' sukhabhakSikAM bhakSayati 14, tvacaM vraNAdisambandhinI pAtayati 15, pittaM dhAtuvizeSamauSadhAdinA pAtayati 16, evaM vAntam 17, dantaM ca 18 / vizrAmaNAM kArayati 19, dAmanamajAzvAdInAm 20, dantA 21 'kSi 22 nakha 23 gaNDa 24 nAsikA 25 ziraH 26 zrotra 27 cchavInAM 28 malaM jinagRhe pAtayati, chaviH zarIraM zeSAstadavayavAH mantraM bhUtAdinigrahalakSaNaM karoti rAjAdikAryAlocanaM vA 29, mIlanaM jJAtyAdisamudAyasya 30, lekhyakaM vyavahArAdi 31, vibhajanaM dAyAdAdInAM tatra karoti 32, bhANDAgAro nijadravyAdeH 33, duSTAsanaM pAdoparipAdasthApanAdikaM 34, chANI gomayapiNDa: 35, karpaTaM vastram 36, dAlirmudgAdidalarUpA 37, parpaTa: 38 vaTI eSAmupalakSaNatvAdanyeSAmapi karIracirbhaTakAdInAM vissAraNaM -udvApanakRte vistAraNaM 39, nAzanaM rAjAdibhayenAntardhAnam 40, AkrandaM rodanam 41, vikathAzcatasraH 42, zarANAM bANAnAM ithUNAM ca ghaTanaM, sarattheti pAThe zarANAM astrANAM ca dhanurAdInAM ghaTanam 43, tirazcAM gavAdInAM tatsthApanam 44, zItArto'gni sevate 45, randhanaM dhAnyAdeH 46, parIkSaNaM nANakasya 47, kRtAyAmapi naiSedhikyAM sAvadhavyApArakaraNAdi 48, chatropAnaha 1. maMgabhaMga-L.P.C. // 2. tulA-pravacanasAroddhAravRttiH bhA0 1 pa0 285-8 // 3. karIracirbhiTa mu0 karIracibhiTikA C. | L.P. zrAddhavidhivRttAvapi [pa0 72] karIracirbhaTi iti // 4. saraccheti-mu0 / C. pravacanasAroddhAravRttAvapi sarattheti / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH zastracAmarANAM devagRhAd bahiramocanam 52, manasa aikAgryaM na karoti 53, abhyaGgaM tailAdinA 54, sacittAnAM puSpAdInAmatyAgaH -tyAgaparihAra: 55, 'ajie'tti ajIvAnAM hAramudrikAdInAm 56, dRSTe jane'JjaliM na badhnAti 57, ekazATottarAsaGgaM na kurute 58, mukuTasya mastake dharaNaM 59, mauliH ziroveSTanavizeSaH 60, zekharaM kusumAdimayaM vidhatte 61, huDDA -paNakaraNaM tAM pAtayati 62, jiNDukaH kaNDukaH 63, jotkArakaraNaM pitrAdInAm 64, bhANDakriyA kakSAvAdanAdikA 65, rekArastiraskArArthaM kasyacit karoti 66, dharaNaM labhyadravyagrahaNArthaM laGghanapUrvamupavezanaM 67, raNaM saMgrAmaM 68, vivaraNaM vAlAnAM vijaTIkaraNaM 69, paryastikAkaraNaM 70, pAdukA caraNarakSopakaraNa 71, pAdayoH prasAraNam 72, puDapuDIdApanam 73, paGkaraNaM nijadehAvayavakSAlanAdinA 74, rajaHpAtanam 75, maithunaM kAmakrIDA 76, yUkAcayanam 77, jemanaM bhojanam 78, guhyaM liGga tasyAsaMvRtatA 79, vaidyakam 80, vANijyaM krayavikrayAdi 81, zayyA zayanam 82, jalaM pAnAdyarthaM tatra muJcati pibati varSAsu gRhNAti vA 83, majjanaM snAnam 84 / ityutkarSatazcaturazItyAzAtanAH / bRhadbhASye tu paJcaivAzAtanAH proktA yathA / "jiNabhavaNami avaNNA 1, pUAI aNAyaro 2 tahA bhogo 3 / duppaNihANaM 4 aNuciavittI 5 AsAyaNA paMca" ||1||[sN.pr./80 ] "tattha avannAsAyaNa, palhatthia devapiTThidANaM ca / puDapuDaapayapasAraNa, duTThAsaNaseva jiNagehe" ||2||[sN.pr./81] jArisatArisaveso, jahA tahA jaMmi taMmi kAlaMmi / puAi kuNai sunno, aNAyarAsAyaNA esA ||3||[sN.pr./82] bhogo taMbolAI, kIraMto jiNagihe kuNaivassaM / nANAiANa Ayassa, sAyaNaM to tamiha vajje // 4 // [saM.pra./83] rAgeNa va doseNa va, moheNa va dUsiA mnnovittii| duppaNihANaM bhaNNai, jiNavisae taM na kAyavvaM ||5||[sN.pr./84] dharaNaraNaruaNavigahAtiribaMdhaNaraMdhaNAI gihikiriaa| gAlIvijjavaNijjAi, ceie vayaNuciavittI ||6||[sN.pr./85] 1. 'cama L.C. // 2. kanduka:-iti pravacanasAroddhAravRttau // 3. 'kA-mu0 C. nAsti / L.P. pravacanasAroddhAravRttAvapi kA- asti / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzAtanAsvarUpam-zlo0 62 // ] [293 ___ AzAtanAzcAtyantaviSayiNaH satatAviratA devA api devagRhAdau sarvathA varjayanti, uktaM hi"devaharayaMmi devA, visayavisavimohiA vi na kayA vi / accharasAhiM pi samaM, hAsakkIDAi vi kuNaMti" // 1 // [ zrA.di./124] etAzcAzAtanA jinAlaye kriyamANA na kevalaM gRhiNAmeva niSiddhAH, kintu yathAsambhavaM sAdhUnAmapIti jJeyam / yata uktam - "AsAyaNA u bhavabhamaNakAraNaM iya vibhAviuM jaiNo / malamaliNu tti na jiNamaMdiraMmi nivasaMti ii samao" // 1 // [pra.sA./437] tti / gurvAzAtanApi tridhA-tatra guroH pAdAdinA saGghaTTAdau jaghanyA 1, zleSmaniSThIvanalavasparzanAdau madhyamA 2, gurvAdezAkaraNaviparItakaraNaparuSabhASaNAdAvutkRSTA 3 / saGkhyayA ca guruvandanAdhikAre vakSyamANAstrayastriMzat / ___ sthApanAcAryAzAtanApi tridhA-tasyetastatazcAlanapAdasparzAdau jaghanyA 1, bhUmipAtanAvajJAmocanAdau madhyamA 2, praNAzanabhaGgAdAvutkRSTA 3 / evaM jJAnopakaraNavaddarzanacAritropakaraNasya rajoharaNa-mukhavastrikA-daNDakAderapi "ahavA NANAitigaM"[ ] iti vacanAd gurusthAne sthApyatvena vividhavyApAraNAdadhikA tadAzAtanApi vA / yaduktaM mahAnizIthe "avihIe niaMsaNuttariaM rayaharaNaM daMDaga vA paribhuje cautthaM" [ ] iti / tena zrAddhaizcaravalakamukhavastrikAdevidhineva vyApAraNasvasthAnasthApanAdi kAryamanyathA dharmAvajJAdidoSApatteH / etAsu cotsUtrabhASaNArhadgurvAdyavajJAdi mahatyAzAtanA'nantasaMsAritAhetuzca / yataH - "ussuttabhAsagANaM, bohiNAso aNaMtasaMsAro / pANaccae vi dhIrA, ussuttaM tA na bhAsaMti ||1||[sN.s./29] titthayarapavayaNasuaM, AyariaM gaNaharaM mahaDDIaM / AsAyaMto bahuso, aNaMtasaMsArio hoi" ||2||[u.p./423 ] iti / "evaM deva-jJAna-sAdhAraNadravyANAM gurudravyasya ca vastrapAtradevinAze tadupekSAyAM ca mahatyAzAtanA / yadUce - 1. hAsakhiDAi-iti zrAddhadinakRtye / "hAsaH pratIta eva, khelA-krIDA" iti tatraiva vRttau bhA0 1 pa0 271 // 2. tti-mu0 nAsti // 3. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 73 taH // 4. 'vajJAya (jJayA) mo mu0 / L.P.C. zrAddhavidhivRttAvapi 'vajJAmo' iti / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "ceiadavvaviNAse, isighAe pavayaNassa uddddaahe| saMjaicautthabhaMge, mUlaggI bohilAbhassa" ||1||[sN.pr.de./105] vinAzo'tra bhakSaNopekSaNAdilakSaNaH / zrAvakadinakRtyadarzanazuddhayAdAvapi - "ceiadavvaM sAhAraNaM ca, jo dahar3a mohiamiio| dhammaM ca so na yANai, ahavA baddhAuo narae" ||1||[sN.pr.de./107] caityadravyaM prasiddhaM, sAdhAraNaM ca caityapustakApadgatazrAddhAdisamuddharaNayogyaM RddhimacchrAvakamIlitam , ete dve yo druhyati vinAzayati dogghi vA vyAjavyavahArAdinA tadupayogamupabhuGkta ityarthaH / / "ceiadavvaviNAse, taddavvaviNAsaNe duvihbhee| sAhU uvikkhamANo, aNaMtasaMsArio hoi ||1||[sN.pr.de./106] caityadravyaM hiraNyAdi tasya vinAze, tathA tasya caityasya dravyaM dArUpaleSTakAdi tasya vinAzane vidhvaMsane, kathambhUte ? dvividhe yogyAtItabhAvavinAzabhedAt , tatra yogyaM navyamAnItam , atItabhAvalagnotpATitam / athavA mUlottarabhedAdvividhe, tatra mUlaM stambhakumbhAdi, uttaraM tu cchAdanAdi, svapakSa-parapakSakRtavinAzabhedAdvA dvividhe, svapakSaH sAdharmikavargaH, parapakSo vaidharmikalokaH, evamanekadhA dvaividhyam / atrApizabdasyAdhyAhArAdAstAM zrAvakaH, sarvasAvadhavirataH sAdhurapyaudAsInyaM kurvANo dezanAdibhiranivArayannantasaMsAriko bhaNita iti vRttiH" / nanu tridhA pratyAkhyAtasAvadyasya yatezcaityadravyarakSAyAM ko nAmAdhikAraH iti ceducyate, rAjAdeH sakAzAd gRhagrAmAdyAdezAdinA'bhyarthya navyamutpAdayato yaterbhavati bhavaduktadUSaNAvakAzaH, paraM kenacidyathAbhadrakAdinA prAgvitIrNamanyadvA jinadravyaM vilupyamAnaM rakSati, tadA nAbhyupetArthahAniH, pratyuta dharmapuSTireva, jinAjJArAdhanAt , Agame'pyevameva / yadAha - "coie ceiANaM, khittahiraNNe agaamgovaaii| laggaMtassa u jaiNo, tigaraNasohI kahaM nu bhave ? ||1||[pN.k.bhaa./1569] bhaNNai ittha vibhAsA, jo eAi sayaM vimaggijjA / tassa na hoi visohI, aha koi harijja eAiM // 2 // [ paM.ka.bhA./1570 ] 1. uttarArdhaM [ ] koSThake-mu0 // 2. tu (tva) cchA0 | L.P.C. zrAddhavidhivRttau ca [pa074] tu cchA // 3. gAmagA mu0 | L.P.C. zrAddhavidhivRttau ca gAmago // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ devadravyaviSaye saGghakartavyam - zlo0 62 // ] 'tattha karaMtu uvehaM, sA jA bhaNiA u tigaraNavisohI / sA ya na hoi abhattI, tassa ya tamhA nivArijjA // 3 // [ paM.ka.bhA./ 1571 ] savvatthAmeNa tarhi, saMgheNa ya hoi laggiavvaM tu / sacarittacarittINa ya, savvehiM hoi kajjaM tu" // 4 // [ vi. sA. / 653 ] vyavahArabhASye'pi -- [ 295 "ceiadavvaM gihNattu, bhuMjae jo u dei sAhUNaM / so ANAaNavatthaM, pAvai liMto vi diMto vi" // 1 // [ zrA. di. / 132 ] iti / devadravyabhakSaNarakSaNavardhaneSu yathAkramaM phalAni yathA - "jiNapavayaNavuDDhikaraM, pabhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM / bhakto jiNadavvaM, anaMtasaMsArio hoi // 1 // [ zrA. di. / 142 ] jiNapavayaNa tti sati hi devadravye pratyahaM caityasamAracanamahApUjAsatkArasambhavaH, tatra ca prAyo yatijanasampAtaH, tadvyAkhyAna zravaNAdezca jinapravacanavRddhiH / evaM jJAnAdiguNAnAM prabhAvanA cetyarthaH / "jiNapavayaNavuDDhikaraM, pabhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM / rakkhaMto jiNadavvaM, parittasaMsArio hoi // 2 // [ saM.pra./ 98, zrI. di. / 143 ] paritta tti parimitabhavasthitiH / "jiNapavayaNavuDDikaraM pabhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM / vu(va)DDuMto jiNadavvaM, titthayarattaM lahai jIvo // 3 // [ zrA.di./ 144,saM.pra./97] vRddhiratra samyagrakSaNapUrvA'pUrvadhanaprakSepAdito'vaseyA vRddhirapi kuvyApAravarjaM sadvyavahAradividhinaiva kAryA / yataH -- "jiNavaraANArahiaM, vaddhAraMtA vi ke vi jiNadavvaM / buDuMti bhavasamudde, mUDhA moheNa annANI" // 1 // [ saM.pra.de./102 ] kecittu zrAddhavyatiriktebhyaH samadhikagrahaNakaM gRhItvA kalAntareNApi na vRddhirucitetyAhu:, samyaktvavRttyAdau zaGkAzakathAyAM tathokteH / tathA mAlAparidhApanAdau 1. tulA sambodhaprakaraNe (de0 gA0 99 ) // 2. 'mahA' mu0 C. nAsti / L.P. zrAddhavidhivRttau [pa0 74] asti // 3. jiNapavayaNa rakkhaMto - L. P. C. // 4. jiNapavayaNa0 vuDDuMto - L.P.C. / jiNapavayaNaprarAvatA vuDuMto - mu0 / jiNapavayaNavuDDhikaraM pabhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM vuDhato-iti zrAddhavidhivRttau pa0 74 / / 5. pAdinA'vaseyA- iti zrAddhavidhivRttau // 6. saGkAza' iti zrAddhavidhivRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH devasatkaM kRtaM dravyaM sadya eva deyam, anyathA pUrvoktadevadravyopabhogadoSaprasaGgAt, sadyo'rpaNAsamarthastu pakSAdyavadhiM sphuTaM kuryAt, tadantardeyam, tadullaGghane tu devadravyopabhogadoSaH sphuTa eva / devasatkaM vAditramapi guroH saGghasyApi cAgre na vAdyam, kecit tvAhuH -puSTAvalambane bahuniSkriyArpaNapUrvaM vyApAryate api / yato 44 'mullaM viNA jiNANaM, uvagaraNaM camarachattakalasAI / jo vAvArai mUDho, niakajje so havai duhio " // 1 // [ gAthA./477 ] svayaM ca vyApArayatA jAtu bhaGge upakaraNasya svadravyeNa navyasamAracanam / svagRhadIpazca devadarzanArthameva devAgre AnIto'pi devasatko na syAt / pUjArthameva devAgre mocane tu devasatka eva, pariNAmasyaiva prAmANyAt I evaM jJAnadravyamapi devadravyavanna kalpyate, jJAnasatkaM kAgadapatrAdi sAdhvAdyarpitaM zrAddhena svakArye na vyApAryam, sAdhvAdisatkamukhavastrikAderapi vyApAraNaM na yuktam, gurudravyatvAt / [uktaM ca zrAddhajItakalpe - 2 'muhapattiAsaNAisu, bhinna jalannAisa gurulahUgAI / jaidavvabhogi ia puNa, vatthAisu 'devadavvaM va" // 1 // [ zrA.jI./gA.68 ] bhAvArtho yathA guruyatisatkeSu mukhavastrikA - ''sanA- - 'zanAdiSu paribhukteSu bhinnam, tathA jale'nne AdizabdAdvastrAdau ca vikramArkAdineva kenApi sAdhunizrAkRte liGgisatke kanakAdau vA paribhukte guru laghukAdayaH krameNa syuH / ayamarthaH gurusatke jale bhukte rI, anne 4 vastrAdau 6 laghavaH 4 kanakAdau 6 iti / evaM ca gurudravyaM bhogArha-pUjArhabhedAbhyAM dvividham - taMtrAdyaM vastra - pAtrA - 'zanAdi, dvitIyaM ca tannizrAkRtaM sauvarNamudrAdIti paryavasannam ] sAdhAraNaM tu saGghadattaM kalpate / ata eva ca mukhyavRttyA dharmavyaya: sAdhAraNa eva 44 T 1. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 79 // 2. L.P.C. zrAddhavidhivRttau ca // bhiNNaM jalaNNamAisumu0 / 3. L.P.C. I degbhogi a puNa mu0 / bhogi iya- zrAddhavidhivRttau // 4. L.P.C. | devadavva vvamu0 // 5. P. / bhAvArtho yathA - L. C. nAsti // 6. tathA yatisatkeSu jale - L. // 7. L. zrAddhavidhivRttau ca / sAdhunizrAkRte-P.C. mu0 // 8. L. P. / paribhukte guru / P. bhukte sati guru mu0 / / 9. ayamarthaH gurusat jale bhukterI anne 4 - L. / jale 6 laghavaH anne 4 guravaH vastrAdau 6 laghavaH 4 kanakAdau 6 guravaH ete / evaM ca - mu0 // 10. tatra bhogAIM vastrapAtrAzanAdi pUjArhaM tu tanni L. // 11. "ti sthitam-L. // D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmadravyaviSaye vivekaH-zlo0 62 // ] [297 kriyate, tasyAzeSadharmakArye upabhogAgamanAt / dharmasthAne pratijJAtaM ca dravyaM pRthageva vyayitavyam , na tu svayaM kriyamANabhojanadAnAdirUpavyaye kSepyam , evaM sphuTameva dharmadhanopayogadoSAt / evaM sati ye yAtrAdau bhojana-zakaTasaMpreSaNAdivyayaM sarvaM mAnitavyayamadhye gaNayanti, teSAM mUDhAnAM na jJAyate kA gatiH ? / udyApanAdAvapi prauDhADambareNa svanAmnA maNDite janabahuzlAghAdi syAt , niSkrayaM tu stokaM muJcatIti vyakta eva doSaH / tathA'nyapradattadharmasthAnavyayitavyadhanavyayasamaye tannAma sphuTaM grAhyam , evaM sAmudAyikasyApi, anyathA puNyasthAne stainyAdidoSApatteH / evamantyAvasthAyAM pitrAdinAM yanmAnyate tatsAvadhAnatve gurvAdisaGghasamakSamitthaM vAcyaM - yadbhavannimittamiyaddinamadhye iyadyayiSyAmi, tadanumodanA bhavadbhiH kAryeti / tadapi ca sadyaH sarvajJAtaM vyayitavyam, na ta svanAmnA / amAridravyaM tu devabhoge'pi nAyAti / ityevaM sarvatra dharmakArye AzAtanAvAraNAya vivekaH kAryo vivekibhirityalaM prasaGgena / tathA svazaktyA nijazaktyanusAreNa, na tu svazaktyatikrameNa, tathA sati lokopahAsArttadhyAnAdipravRtteH / ucitAni caityasambandhiyogyakAryANi etaccaityapradezasaMmArjana caityabhUmipramArjanapUjopakaraNasamAracana-pratimAparikarAdinairmalyApAdAna-viziSTapUjApradIpAdizobhAvirbhAvanA-'kSatanaivedyAdivastustomasatyApana-candanakesaradhUpaghRtAdisaMcayana-devadravyodgrAhaNikAkaraNodyamana-tatsusthAnasthApana-tadAyavyayAdisuvyaktalekhyakavivecana-karmakarasthApanaprabhRtIni, teSAM cintanaM cintAkaraNaM anvayastUkta eva / ayaM bhAvaH -ADhyasya dravyaparijanAdibalasAdhyA cintA sukarA, anADhyasya tu svavapuHkuTumbAdisAdhyA duSkarA, tato yasya yatra yathA sAmarthyam , sa tatra tathA vizeSataH pravarttate, tatrApi yA cintA svalpasamayasAdhyA tAM dvitIyanaiSedhikyA arvAg vidhatte, zeSAM tu pazcAdapi yathAyogyam / etadeva ca gArhasthyasAram / tathA cAha - "taM nANaM taM ca vinnANaM, taM kalAsu a kosalaM / sA buddhI porisaM taM ca, devakajjeNa jaM vae" // 1 // [ zrA.di./99 ] iti / jIrNoddhArakaraNe ca mahAphalaM / yadAha - "appA uddhario ccia, uddhario taha ya tehi niavaMso / anne a bhavvasattA, aNumoaMtA u jiNabhavaNaM // 1 // [ zrA.di./101] 1. L.P. | cintanaM cintAkaraNaM vizeSato gRhidharma iti yoga: karaNaM anvaya0-mu0 C. // D:\new/d-2.pm53rd proof
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH khaviaMnIAgoaM, uccAgoaMca baMdhiaM tehiN| kugaipaho ni?vio, sugaIpaho ajjio taha ya ||2||[shraa.di./102 ] ihalogaMmi sukittI, supurisamaggo a desio hoI / annesiM bhavvANaM, jiNabhavaNaM uddharaMteNaM ||3||[shraa.di./103 ] sijhaMti kei teNeva, bhaveNa siddhattaNaM ca pAviti / iMdasamA kei puNo, surasukkhaM aNubhaveUNaM" // 4 // [ zrA.di./104] evaM dharmazAlAgurujJAnAderapi yathocitacintAyAM svazaktyA yatanIyam , na hi devagurvAdInAM zrAvakaM vinA'nyaH kazciccintAkartA'stIti / idAnIM jinapUjAdikAryAnantarakaraNIyamAha -'pratyAkhyAna' ityAdi, 'guroH' dharmAcAryasya devavandanArthamAgatasya, snAtrAdidarzanadharmadezanAdyarthaM tatraiva sthitasya, vasatau vA caityavannaSedhikItrayAdhigamapaJcakAdiyathArhavidhinA gatvA, dharmadezanAyAH prAk pazcAdvA, tasyAbhyarNe -ucite samIpe, ucitatvaM cArddhacaturthahastapramANAt kSetrAdvahiravasthAnam , vinayo-vyAkhyAsyamAnavandanakAdirUpastatpUrvakaM tamAdau kRtvetyarthaH / pratyAkhyAnasya devasamIpe kRtasya, tato viziSTasya vA, kriyA -karaNaM gurumukhena pratipattirityarthaH / ayaM ca vizeSato gRhidharma ityanvayaH / trividhaM hi pratyAkhyAnakaraNam -AtmasAkSikaM 1 devasAkSikaM 2 gurusAkSikaM 3 ceti, guroH pArve pratyAkhyAnaM kAryam / uktaM ca - "pratyAkhyAnaM yadAsIt , tatkaroti garusAkSikam / vizeSeNAtha gRhNAti, dharmo'sau gurusAkSikam" // 1 // [ ] gurusAkSikatve hi dRDhatA bhavati pratyAkhyAnapariNAmasya / "gurusakkhio hu dhammo"[1 iti jinAjJArAdhanama , garuvAkyodabhatazabhAzayAdhikaH kSayopazamastasmAccAdhikA pratipattirityAdirguNaH / tat proktaM zrAvakaprajJaptau - "saMtaMmi vi pariNAme, gurumUlapavajjaNaMmi esa gunno| daDhayA ANAkaraNaM, kammakhaovasamavuDDI a" // 1 // [ zrA.pra./111] evaM cAnye'pi niyamAH sati sambhave garusAkSikaM svIkAryAH / pratyAkhyAnakaraNaM ca gurovinayapUrvakamityuktaM, sa ca vandanAdirUpastatra vandanaM tridhA-yad bhASyam - "guruvaMdaNamaha tivihaM, taM phiTTA 1 chobha 2 bArasAvattaM 3 / siranamaNAisu paDhame, puNNakhamAsamaNadugi bIaM // 1 // [ gu.bhA./1] 1. tulA-yogazAstraTIkA 3 / 124 pa0 650 // 2. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa082 / / 3. L.P.C. I vandanaM spheTAchobhadvAdazAvartabhedAt tridhA L. saMzo0 mu0 // 4. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 81 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvandanavidhiH-zlo0 62 // ] [299 taiaMtu chaMdaNaduge, tattha miho AimaM sayalasaMghe / bIaM tu daMsaNINa ya, payaTThiANaM ca taiaMtu ||2||[gu.bhaa./4] yena ca pratikramaNaM maNDalyAM kRtaM na syAt tena vidhinA bRhadvandanaM dAtavyam / tadvidhizcaivaM bhASye "iriAkusumiNusaggo, ciivNdnnputtivNdnnaaloaN| vaMdaNakhAmaNavaMdaNasaMvaracauchobhadusajjhAo // 1 // [gu.bhA./38] iriaaciivNdnnputtivNdnncrimvNdnnaaloaN| vaMdaNakhAmaNacauchobhadivasussaggo dusajjhAo" // 2 // [ gu.bhA./39] anayorvyAkhyA -prathamam IryApathikIpratikramaNam , tataH kusumiNetyAdikAyotsargaH zatocchAsamAnaH kusvapnAdyupalambhe tvaSTottarazatocchAsamAnaH, tatazcaityavandanA, tataH 'putti tti' mukhavastrikA kSamAzramaNapUrvaM pratilekhyA, tato vandanakadvayam , AlocanaM ca punarvandanakadvayam , kSamaNakaM ca, punarvandanakadvayam , 'saMvara tti' pratyAkhyAnaM ca 'cauchobha tti' bhagavan ityAdIni catvAri kSamAzramaNAni, tataH sajjhAya saMdisAvauM sajjAya karauM' iti kSamAzramaNadvayaM dattvA svAdhyAyaH kArya iti prAtastyavandanavidhiH / prathamamamIryApathikIpratikramaNam , tatazcaityavandanA, kSamAzramaNapUrvaM mukhavastrikApratilekhanam , vandanakadvayam , divasacarimamiti pratyAkhyAnaM ca, tato vandanakadvayam , AlocanaM ca, vandanakadvayaM ca, kSamaNakaM ca, bhagavan ityAdichobhavandanAni catvAri, tato devasiapAyacchittetikAyotsargaH, tataH prAgvat kSamAzramaNadvayapUrvaM svAdhyAyaH, ayaM sAndhyavandanavidhiH / atra ca dvAdazAvarttavandane aSTanavatyadhikazatasaGkhyasthAnAni jJeyAni / tAni yathA - "muhaNaMtaya 25 dehA 25 vassaesu 25 paNavIsa huMti ptteaN| chaTThANa 6 chaguruvayaNA 6, chacca guNA 6 huMti nAyavvA ||1||[guru./1] ahigAriNo ya paMca ya 5, iare paMceva 5 paMca AharaNA 5 / egovaggaha 1 paMcAbhihANa 5 paMceva paDisehA 5 // 2 // [guru./2] AsAyaNa tittIsaM 33, dosA battIsa 32 kAraNA aTTha 8 / chaddosA 6 aDanauaM, ThANasayaM vaMdaNe hoi 198" ||[guru./3] [tulA-pra.sA./93-95] 1. ath-mu0|| D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH etadvivaraNaM yathA - "diTThipaDileha egA, papphoDA tinni tinni aMtariA / akkhoDA pakkhoDA, nava nava muhapatti paNavIsA ||1||[guru./4] pAyAhiNeNa tia tia, bAhusu sIse muhe a hiae a| piTThIi huMti cauro chappAe dehapaNavIsA" // 2 // [ ra.saM./38] etAzca dehapratilekhanAH paJcaviMzatiH puruSAnAzritya jJeyA, strINAM tu gopyAvayavagopanAya hastadvayavadanapAdadvayAnAM pratyekaM tisraH 2 pramArjanA iti paJcadazaiva bhavantIti pravacanasAroddhAravRttau [ tulA pa0 57] / tathA mukhakAyapratilekhanAsu manasaH sthirIkaraNArthamevaM vicintayet - "suttatthatattadiTThI 1, daMsaNamohatigaM ca 4 rAgatigaM 7 / devAItattatigaM 10, taha ya adevAitattatigaM 13 // 1 // [pa.ku./1] nANAitigaM 16 taha tavvirAhaNA 19 tinnigutti 2 daMDatigaM 25 / ia muhaNaMtagapaDilehaNAi kamaso viciMtijjA // 2 // [ pa.ku./2] hAso raI a araI 3, bhaya soga duguMchayA ya 6 vjjijjaa| bhuajualaM pehaMto, sIse apasatthalesatigaM 9 // 3 // [ pa.ku./3] gAravatigaM ca vayaNe 12, uri sallatigaM 15 kasAyacau piDhe 19 / payajugi chajjIvavahaM 25, taNupehAe vi jANamiNaM ||4||[p.ku./4] jai vi paDilehaNAe, heU jiarakkhaNaM jiNANA ya / taha vi imaM maNamakkaDa-nijaMtaNatthaM muNI biMti" // 5 // [pa.ku./5] AvazyakAni 25 - "duoNayaM ahAjAyaM, kiikammaM bArasAvayaM / caussiraM tiguttaM ca, dupavesaM iMganikkhamaNaM" ||1||[aa.ni./1202] ti / dve avanamane -'icchAmi khamAsamaNo vaMdiuM jAvaNijjAe nisIhiAe' ityabhidhAya gurozchando'nujJApanAya prathamamavanamanam // 1 // yadA punaH kRtAvarto niSkrAnta icchAmItyAdisUtramabhidhAya punazchando'nujJApanAyaiva tadA dvitIyam // 2 // 1. L.P. I mukhakAyapratilekhanAyAM (su) manasaH-mu0 / mukhavastrikAkAyapratilekhanAyAM manasaHC. / / 2. tulA-AvazyakacUNiH pa0 41-9, AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0542-9, yogazAstravRtti pa0 654 taH // 3. L.P.C. / ikka mu0 / ega yogazAstravRttau / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvandane 198 sthAnAni - zlo0 62 // ] [ 301 tathA yathAjAtaM -jAtaM janma, tacca dvedhA - prasavaH pravrajyAgrahaNaM ca / tatra prasavakAle racitakarampuTo jAyate, pravrajyAkAle ca gRhItarajoharaNamukhavastrikaH iti, ata eva rajoharaNAdInAM paJcAnAM zAstre yathAjAtatvamuktam / tathA ca tatpAThaH - "paMca ahAjAyAI, colapaTTo 1 taheva rayaharaNaM 2 | uNi 3 khomia 4 nissijjajualaM taha ya muhapattI" // 1 // [ pra.sA./860 ] yathA jAtam asya sa yathAjAtastathAbhUta eva vandate iti vandanamapi yathAjAtam |3| tathA dvAdazAvarttAH-kAyaceSTAvizeSA gurucaraNanyastahastazira:sthApanArUpA yasmin tad dvAdazAvarttam, iha ca prathamapraviSTasya 'ahokAyaM' ityAdisUtroccAraNagarbhAH SaDAvarttA, niSkramya punaH praviSTasyApi ta eva SaDiti dvAdaza 15 / catvAri zirAMsi yasmin taccatuH ziraH, prathamapraveze kSamaNAkAle ziSyAcAryayoravanamacchirodvayaM, niSkramya punaH praveze tathaiva zirodvayam 19 / triguptaM manovAkkAyakarmabhirguptam 22 / tathA prathamo'nujJApya pravezo dvitIyaH punarnirgatya praveza iti dvau pravezau yatra tad dvipravezam 24 / ekaM niSkramaNamAvazyikyA nirgacchato yatra tadekaniSkramaNam 25 / tathA SaT sthAnAni ziSyasya "icchA ya 1 aNunnavaNA 2, avvAbAhaM ca 3 jatta 4 javaNA ya 5 / avarAhakhAmaNA via 6, vaMdaNadAyassa chaTTANA" // 1 // [ A.ni.1232,gu.bhA.33] guruvacAMsyapi SaDeva -- - " chaMdeNa 1 'NujANAmi 2, taha tti 3 tubbhaM pi vaTTae 4 evaM 5 / ahamavi khAmemi tumaM 6, AlAvA vaMdaNarihassa" // 1 // [ Avazyakaniryuktau 1238, guruvandanabhASye 24, pravacanasAroddhAre 101 ] te dvaye'pi yathAsthAnaM sUtravyAkhyAyAM darzayiSyante / 1. sthApanarUpA-iti yogazAstravRttau pa0 655 // 2. mAvazyakyA - iti AvazyakahAribhadryAM pa0 543 // 3. tulA- yogazAstravRttiH pa0 661, pravacanasAroddhAraH gA0 99, vicArasAra pra0 gA0 727 // 4. tume-iti yogazAstra - pravacanasAroddhAravRttyoH // 5. vayaNAI - iti Avazyaka niryuktau, guvandanabhASyapravacanasAroddhAravicArasAreSu // D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302] guNAtvamI - -- "viNaovayAra 1 mANassa, bhaMjaNA 2 pUaNA gurujaNassa 3 / titthayarANa ya ANA 4, suadhammArAhaNA 5 kiriA 6 // 1 // [ Avazyakaniryuktau 1229, pravacanasAroddhAre 100, vicArasAre 718 ] vinaya evopacAro -bhaktivizeSaH 1 / tayA mAnasyAhaGkRterbhaJjanam 2 / gurujanasya pUjanA 3, tIrthakarANAM cAjJA 4, zrutadharmArAdhanA 5, akriyeti - sarvakriyAvigamAdacireNa mokSazca vandanena syAditi 6 / vandyA vandanArhA - - "Ayaria uvajjhAe, pavitti there taheva rAyaNie / eesiM kiikammaM, kAyavvaM nijjaraTThAe" // 1 // [ pra.sA./ 102] AcAryAdisvarUpaM cedam [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH "paMcavihaM AyAraM, AyaramANA tahA pabhAsaMtA / AyAraM daMsaMtA, AyariA teNa vuccati // 1 // [ A.ni./999 ] bArasaMgo jiNakkhAo, sajjhAo kahio buhehiM / " taM uvaisaMti jamhA ujjhAyA teNa vuccaMti // 2 // [ A.ni./ 1001 ] tavasaMjamajogesuM, jo jogo tattha taM pavattei / asuhaM ca niyatteI, gaNatattillo pavattI u // 3 // [ A.ni./1104] thirakaraNA puNa thero, pavattivAvAriesu atthesuM / jo jattha sIyai jaI, saMtabalo taM thiraM kuNai // 4 // [ A.ni./ 1107] gaNAvacchedako'pyatrAnupAtto'pi sAhacaryAdatra draSTavyaH / sa ca 'udghAvaNA pahAvaNa, khittovahimaggaNAsu avisAI / suttatthatadubhayaviU, gaNavaccho eriso hoi" // 5 // [vya.bhA./962] ete paJcApi nyUnaparyAyA api vandanIyA, ratnAdhikastu paryAyajyeSTha eva / cUrNau tvanyamate itthamapi yathA - " anne puNa bhAMti - anno vi jo tahAviho rAyaNio so vaMdeyavvo, rAyaNio nAma jo nANadaMsaNacaraNasAhaNesu suTTu payao" [ AvazyakacUrNau ] tti / avandyA niSkAraNe vandanAnarhAH yathA - "pAsattho osanno, hoi kusIlo taheva saMsatto / ahachaMdo vi ya ee, avaMdaNijjA jiNamayaMmi" // 1 // [ saM.pra.gu.8, pra.sA. 103] 1. L.P.C. / degsuM-mu0 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvavandane 198 sthAnAni - zlo0 62 // ] [ 303 taMtra pArzve jJAnAdInAM tiSThatIti pArzvasthaH, athavA mithyAtvAdayo bandhahetavaH pAzAsteSu tiSThatIti pAzasthaH / [yathA-] "so pAsattho duviho, savve dese ya hoi nAyavvo / savvaMmi nANadaMsaNacaraNANaM jo u pAsaMmi // 1 // [ saM.pra.gu. / 9 ] desaMmi ya pAsattho, sijjAyarabhihaDarAyapiMDaM ca / niyaM ca aggapiMDaM, bhuMjai nikkAraNe ceva // 2 // [ saM.pra.gu./10] kulanissAe viharai, ThavaNakulANi ya akAraNe visai / saMkhaDipaloyaNAe, gacchai taha saMthavaM kuNai" // 3 // [saM.pra.gu./11] avasIdati sma kriyAzaithilyAnmokSamArge zrAnta ivAvasannaH / [ yathA-] " osanno vi ya duviho, savve dese ya tattha savvaMmi / uubaddhapIThaphalago, ThaviyagabhoI ye nAyavvo // 1 // [ saM.pra.gu./12, pra.sA.106 ] AvassayasajjhAe, paDilehaNajhANabhikkhaabhataTTe / AgamaNe niggamaNe, ThANe nisIyaNa tuyaTTe // 2 // [ saM.pra.gu. / 13, pra. sA. 107] 3 4 AvassayAiAI, na karai ahavA vihINamahiAI / guruvayaNabalAi tahA, bhaNio eso u osanno" // 3 // [ saM.pra.gu. / 14, pra.sA. 108 ] kutsitaM jJAnAditrayavirAdhakaM zIlaM svabhAvo yasya sa kuzIlo / [ yathA - ] "kAlaviNayAirahio, nANakusIlo a daMsaNe iNamo / nissaMkiAIvijuo, caraNakusIlo imo hoi // 1 // [ saM.pra.gu./ 15 ] koUabhUikamme, pasiNApasiNe nimittamAjIvI / kakkakaruAilakkhaNa, uvajIvai vijjamaMtAI" // 2 // [ saM.pra.gu. / 16, pra.sA. 111 ] saMvignAsaMvignasaMsargAt tattadbhAvaM saMsajati smeti saMsakto / [ yathA - ] "pAsatthAIesuM saMviggesuM ca jattha milaI u / tahi tArisao hoI, piadhammo ahava iaro a // 1 // [ prava. sA. / 120] so duviappo bhaNio, jiNehiM jiarAgadosamohehiM / ego a saMkiliTTho, asaMkiliTTho tahA aNNo" // 2 // [ prava.sA./118 ] 1. tulA-pravacanasAroddhAraTIkA bhA0 1 pa0 67-68 // 2. va0 iti saMbodhapra0 / 3. kare - iti pravacanasAroddhAre gA0 107 / 4. ahavA karei hINa0 iti saMbodhapra0 / / 5. balA vi ya tahA - iti saMbodhaprakaraNe / balA ya tahA - iti pravacanasAroddhAra gA0 107 // 6. irahio - iti sambodhapra0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH ___ yathAkathaJcid gurvAgamanirapekSatayA sarvakAryeSu chando'bhiprAyo yasya sa yathAchando yathA - "ussuttamaNuvaiTuM, sacchaMdavigappiaM annnnuvaaii| paratatti pavattei, tiNea iNamo ahAchaMdo" ||1||[pr.saa./122] "pAsatthAi vaMdamANassa, neva kittI na nijjarA hoi / kAyakilesaM emeva, kuNaI taha kammabaMdhaM ca" ||1||[aa.ni./1188 ] kiM bahunA ? taiH saMsargaM kurvanto guNavanto'pyavandanIyAH / yataH - "asuiTThANe paDiA, caMpagamAlA na kIraI siise| pAsattAIThANesuM , vaTTamANA taha apujjA ||1||[aa.ni./1111] pakkaNakule vasaMto, sauNIpAro vi garahio hoi / ia garahiA suvihiA, majjhi vasaMtA kusIlANaM" ||2||[aa.ni./1112] iti / jJAtAni"davve bhAve vaMdaNa 1, rayaharaNA 2 ''vatta 3 namaNa 4 viNaehiM 5 / sIala 1 khuDDaya 2 kaNhe 3, sevaya 4 pAlaya 5 udAharaNA" // 1 // [ ] tatra vandane guNastutau zItalAcAryadRSTAntaH 1 / dravyacitau rajoharaNAdidhAraNe bhAvacitau jJAnAditraye kSullakAcAryakathA 2 / AvartAdikRtikarmaNi kRSNadRSTAnta: 3 / ziromanamanapUjAyAM sevakadvayadRSTAntaH 4 / vinayakarmaNi zAmbapAlakadRSTAntaH 5 / kathAnakavistarastu granthAntarAdavaseyaH / eko'vagrahaH sArddhatrayahastamAnaH sUtravyAkhyAyAM vakSyamANaH / nAmAni 5"vaMdaNa 1 cii 2 kiikammaM, 3, pUAkammaM ca 4 viNayakammaM 5 / vaMdaNagassa ya ee, nAmAi~ havaMti paMceva // 1 // [ prava.sA./127 ] etAni prAguktazItalAdidRSTAnteSu bhAvitArthAni / vandanakasya paJcaite niSedhA niSedhasthAnAni - "vakkhittaparAhutte, pamatte mA kayAi vaMdijjA / AhAraM ca karite, nIhAraM vA jai karei" ||1||[aa.ni./1198, pra.sA./124] vyAkSipto'nuyogapratilekhanAdAvanyatra karmaNi dattamanAH, pramatto nidrAdyaiH, zeSaM vyaktam / AzAtanAzca trayastriMzatsUtreNa saha vyAkhyAsyante 1. L.P.C. / tathA yathA-mu0 // 2. paratattipavattI titiNo ya-iti pravacanasAroddhAre // 3. a pamatte-iti yogazAstravRttau pa0 659 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvandane 198sthAnAni-zlo0 62 // ] [305 doSAH 32"aNADhiaMca thaddhaM ca, paviddhaM pripiNddiaN| Tolagai aMkusaM ceva, tahA kacchabhariMgiaM // 1 // [ A.ni./1221, pra.sA./150] macchuvvattaM maNasA vi, pauTuM taha ya veiyAbaddhaM / bhayasA ceva bhayaMtaM, mitti-gArava-kAraNA // 2 // [ A.ni./1222, pra.sA./151] teNiyaM paDiNIyaM ceva, ruTuM tajjiyameva ya / saDhaM ca hIliyaM ceva, tahA 'vipaliuMciyaM ||3||[aa.ni./1223, pra.sA./152] diTThamadiTuM ca tahA, siMgaM ca karamoaNaM / AliddhamaNAliddhaM, UNaM uttaracUliaM // 4 // [ A.ni./1224, pra.sA./153] mUaM ca DhaDDharaM ceva, cuDaliyaM ca apacchimaM / battIsadosaparisuddhaM, kiikammaM pauMjae ||5||[aa.ni./1225, pra.sA./154] AsAM vyAkhyA -anAdRtam -sambhramarahitaM vandanam / nirAdaravandanamityarthaH / [taddoSaduSTamiti sarvatra yojyam] 1 / stabdhaM -madASTakavazIkRtasya vandanaM, dehamanasoH stabdhatvAccaturddhA 2 / praviddhaM -vandanaM dadata eva palAyanam 3 / paripiNDitaM -prabhUtAnAM yugapadvandanam , yadvA kukSyorupari hastau vyavasthApya paripiNDitakaracaraNasyAvyaktasUtroccAraNapurassaraM vandanam 4 / TolagatiM -tiDDavadutplutyotplutya visaMsthulaM vandanam 5 / aGkazam -upakaraNacolapaTTakakalpAdau haste vA'vajJayA samAkRSyAGkazena gajasyevAcAryasyordhvasthitasya zayitasya prayojanAntaravyagrasya vA vandanakArthamAsane upavezanam , na hi pUjyAH kadAcidapyAkarSaNamarhanti, avinayatvAdasya / yadvA rajoharaNamaGkuzavat karadvayena gRhItvA vandanam yadi vA aGkazAkrAntahastina iva zironamanonnamane kurvANasya vandanam 6 / 1. tulA-yogazAstravRttiH pa0656 // 2. thaDDhe-iti yogazAstravRttau pa0 656 // 3. paDaNIyaMiti yogazAstravRttau pa0 656 // 4. vippa iti pravacanasAroddhAre // 5. AliddhamaNAliTuM-iti Avazyakaniyuktau / AliTThamaNAliTuM'-iti pravacanasAroddhAre // 6. cuDuliM-Avazyakaniyuktau / / 7. paripiNDanaM-mu0 / C. yogazAstravRttAvapi paripiNDitaM // 8. tulA-yogazAstravRttiH pa0 658, pravacanasAroddhAravRttiH pa0 97 / upakaraNe-iti pravacanasAroddhAravRttau yogazAstravRttau ca / 'uvagaraNe hatthaMmi va ghettuM nivesei aMkusaM biMti / iti pravacanasAroddhAre gA0 158 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: ___kacchapariGgitam -urdhvasthitasya 'tettIsaNNayarAe' ityAdisUtramuccArayata upaviSTasya vA 'ahokAyaM kAya' ityAdi sUtramuccArayato'grato'bhimukhaM pazcAdamibhukhaM ca riGgatazcalato vandanam 7 ___ matsyovRttam -uttiSThannivizamAno vA jalamadhye matsya ivodvarttate udvellate yatra tat / yadvA ekaM vanditvA dvitIyasya sAdhodbhutaM dvitIyapAi~na recakAvartena matsyavat parAvarttamAnasya vandanam 8 / manasA praduSTam -ziSyastatsambandhI vA guruNA kiJcit paruSamabhihito yadA bhavati tadA manaso duSitatvAt manasA praduSTam yadvA vandyo hInaH kenacid guNena, tato'hamevaMvidhenApi vandanaM dApayitumArabdha iti cintayato vandanam 9 / / vedikAbaddhaM -jAnvorupari hastau nivezyAdho vA pArzvayorvA utsaGge vA ekaM jAnu karadvayAntaH kRtvA vA iti paJcabhirvedikAbhirbaddhaM yuktaM vandanam 10 / bibhyat -'saGghAt kulAd gacchAt kSetrAd vA niSkAsayiSye'ham' iti bhayAd vandanam , 11 / bhajamAnam -'bhajate mAM sevAyAM patitaH, agre vA mama bhajanaM kariSyati, ato'hamapi vandanasatkaM nihorakaM nivezayAmi' itibuddhyA vandanam 12 / maitrIto -mama mitramAcArya iti, AcAryeNedAnI maitrI vA bhavatviti vandanam 13 / gauravAd -vandanakaM sAmAcArIkuzalo'hamiti garvAdanye'pyavagacchantu mAmiti yathAvadAvarttAdInArAdhayato vandanam 14 / kAraNAt -jJAnAdivyatiriktAd vastrAdilAbhahetorvandanam , yadvA jJAnAdinimittamapi lokapUjyo'nyebhyo vA'dhikataro bhavAmIti abhiprAyato vandanaM, yadvA vandanakamUlyavazIkRto mama prArthanAbhaGgaM na kariSyatIti buddhyA vandanam 15 / 1. ti-yogazAstra [pa0 658] pravacanasAroddhAra[pa0 97]vRttyoH / / 2. jAnvoH -mu0 C. saMzodhite ca / jAnunoH C. mUla yogazAstrapravacanasAroddhAravRttyoH // 3. eka- C. / ekaM vA-iti pravacanasAroddhAravRttau 5.98 / ekaM-yogazAstravRttau [pa0 658] nAsti // 4. patitaH mama agre-iti yogazAstravRttau / 'eSa tAvadbhajate-anuvartate mAM sevAyAM patito vartate mametyarthaH, agre ca mama bhajanaM karotyasau' iti pravacanasAroddhAravRttau 5.98 // 5. gauravAt vandanakasamA iti yogazAstravRttau / " 'gArava tti' gauravanimittaM vandanakamiti katham ? 'sikkhAviNIo'haM' ti zikSA-vandanakapradAnAdisAmAcArI" iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 98-99 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvanyane 198sthAnAni-zlo0 62 // ] [307 stainikam -vandamAnasya me lAghavaM bhaviSyatIti parebhya AtmAnaM gRhayato vandanam , ayamarthaH -evaM nAma zIghraM vandate yathA stenavat kena(cit) dRSTaH kenacinneti 16 / pratyanIkam -AhArAdikAle vandanam , yadAha -"vakkhittaparAhutte'' [Avazyani0 1212 ] ityAdi 17 / ruSTam -krodhAdhmAtasya gurorvandanam , AtmanA vA kruddhena vandanam 18 / tajjitam -'avandyamAno na kupyasi, vandyamAnazcAvizeSajJatayA na me prasIdasi'iti nirbhartsayato, yadvA 'bahujanamadhye mAM vandanaM dApayaMstiSThasi jJAsyate mayA tavaikAkinaH' iti dhiyA, tarjanyA zirasA vA tarjayato vA vandanam 19 / zaTham -zAThyena vizrambhArthaM vandanam , glAnAdivyapadezaM vA kRtvA na samyag vandanam 20 / hIlitam -he gaNin vAcaka ! kiM bhavatAM vanditenetyAdinA avajAnato vandanam 21 // viparikuJcitam -arddhavandita eva dezAdikathAkaraNam 22 // dRSTAdRSTam -tamasi sthitaH kenacidantarita evamevAste, dRSTastu vandate 23 / zRGgam - 'ahokAyaM kAya' ityAdyAvartAnuccArayato lalATamadhyadezamaspRzataH, ziraso vAmadakSiNe zRGge spRzato vandanam 24 / 'kara-iva rAjadeyabhAga ivArhatpraNIto vandanakaro'vazyaM dAtavyaH' itidhiyA vandanam 25 / mocanam -laukikakarAdvayaM muktA, na mucyAmahe vandanakarAditi buddhyA vandanam 26 / AzliSTAnAzliSTam -atra caturbhaGgI, sA ca 'ahokAyaM kAya' ityAvarttakAle bhavati / rajoharaNasya zirasazca karAbhyAmAzleSaNam 1, rajoharaNasya na zirasaH 2, ziraso na rajoharaNasya 3,na rajoharaNasya nApi zirasaH 4 / atra prathamaH zuddhaH, zeSAstvazuddhAH 27/ nyUnam -vyaJjanAbhilApAvazyakairasampUrNam 28 / uttaracUDam - vandanaM dattvA mahatA zabdena 'mastakena vande' ityabhidhAnam 29 / mUkam -AlApAnanuccArayato vandanam 30 / DhaDDaram -mahatA zabdenoccArayato vandanam 31 // 1. kena dRSTaH-L.P.C. / kenacid dRSTaH iti yogazAstravRttau pa0 659 // 2. vakkhitta-ityAdimu0 C. saM0 // 3. vA-yogazAstravRttau nAsti pa0660 // 4. karamiva rAjadeyabhAgamiva-iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 101 / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH cuMDalI -ulmUkam yatholmUkaM gRhyate tathA rajoharaNaM gRhItvA vandanam , yadvA dIrghahastaM prasArya 'vande' iti bhaNato vandanam , athavA hastaM bhramayitvA 'sarvAn vande' iti vadato vandanam 32 / "kiikammaM pi kuNaMto, na hoi kiikammanijjarAbhAgI / battIsAmannayaraM, sAhU ThANaM virAhato // 1 // [A.ni./1205] battIsadosaparisuddhaM, kiikammaM jo pauMjai gurUNaM / so pAvaDa nivvANaM, acireNa vimANavAsaM vA" ||2||[aa.ni./1207] kAraNAni 8"paDikkamaNe 1 sajjhAe 2 kAussaggA 3 varAha 4 pAhuNae 5 / AloyaNa 6 saMvaraNe 7, uttamaDhe ya 8 vaMdaNayaM" ||1||[aa.ni./1200 ] sarvamapyanuSThAnaM prathamaM sAdhUnuddizya sUtre'bhihitam , zrAddhasya tu yathAyogyamAyojanIyamiti sAdhUnAM vandanadAne'STau kAraNAni / tatra pratikramaNe catvAri vandanakAni dvikadvikarUpANi syuH, tAni ca sAmAnyata ekameva 1 / svAdhyAye vAcanAdiviSaye trINi - "sajjhAe vaMdittA paTThavei paDhamaM 1 / paTTavie paveiaMtassa bitiaM 2 / pacchA uddiTuM samuddiTuM paDhai, uddesasamuddesavaMdaNANamihevaMtabbhAvo, tao jAhe caubhAgAvasesA porisI tAhe pAe paDilehei, jai na paDhiukAmo to vaMdai, aha paDhiukAmo to avaMdittA pAe paDilehei, paDilehittA pacchA paDhai, kAlavelAe vaMdiuM paDikkamai, evaM taiaM3"[ ] / etAnyapi trINi sAmAnyatazcaikameva 2 / evaM pUrvAhne sapta / aparAhne'pi saptaiva bhavanti, anujJAvandanAnAM svAdhyAyavandaneSvevAntarbhAvAt / etAni dhruvANi kRtikarmANi caturdaza bhavanti, abhaktArthikasya / itarasya tu pratyAkhyAnavandanenAdhikAni bhavanti / yata uktam - "cattAri paDikkamaNe, kiikammA huMti tinni sajjhAe / puvvaNhe avaraNhe, kiikammA coddasa havaMti" // 1 // [ A.ni./1201] 1. cuDulI-iti yogazAstravRttau pa0 661 / 'cuDaliM va giNhiUNaM rayaharaNaM hoi cuDaliM tu' iti pravacanasAroddhAre [gAthA 173] 'cuDuliya vva tti [cuDuliM va tti-je0 prateH pAThAntaram] ulkAmiva' iti tatraiva vRttau pa0 102 / / 2. P. saM0 yogazAstravRttau ca pa0 661 / bhramayan-iti pravacanasAroddhAravRttau pa0 102 / bhramitvA-mu0 C.P. mUla / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvandane 198sthAnAni-zlo0 62 // ] [309 iti kRtaM prasaGgena 2 / tathA kAyotsarge -vikRtyanujJArUpe, yo hi vikRtiparibhogAya AcAmlavisarjanArthaM kriyate 3 / aparAdhe guruvinayalaGghanarUpe yatastaM vanditvA kSamayati, pAkSikavandanAnyaparAdhe patanti 4 / prAghUrNake -jyeSThe samAgate sati vandanakaM bhavati / atra cAyaM vidhiH "saMbhoi aNNasaMbhoiA ya, duvihA havaMti paahunnyaa| saMbhoie AyariaM, ApucchittA u vaMdaMti // 1 // [ ] iare puNa AyariyaM, vaMdittA saMdisAviaM taha ya / pacchA vaMdaMti jai, gayamohA ahava vaMdAve" // 2 // [ ] 5/ tathA AlocanAyAM ca 6 / saMvaraNe bhuktAnantaraM pratyAkhyAnakaraNe divasacarimarUpa ityarthaH / athavA bhaktArthinaH kenacit kAraNena punarabhaktArthapratyAkhyAne 7 / uttamArthe cArAdhanAkAle 8 iti / doSAH 6- "mANo aviNayakhisA, nIyAgoyaM abohibhavavuDDI / anamaMte chaddosA, evaM aDanauyasayamihayaM" // 1 // [] atha sUtram - "icchAmi khamAsamaNo ! vaMdiuM jAvaNijjAe nisIhiAe, aNujANaha me miuggahaM, NisIhi / ahokAyaM kAyasaMphAsaM khamaNijjo bhe kilAmo, aNpakilaMtANaM bahusubheNa bhe divaso vaikvaMto ? jattA bhe? javaNijjaM ca bhe? khAmemi khamAsamaNo devasiaM vaikkama, AvassiyAe paDikkamAmi khamAsamaNANaM devasiAe AsAyaNAe tittIsannayarAe jaM kiMci micchAe maNadukkaDAe vayadukkaDAe kAyadukkaDAe kohAe mANAe mAyAe lobhAe savvakAliyAe savvamicchovayArAe savvadhammA-ikkamaNAe AsAyaNAe jo me aiyAro kao tassa khamAsamaNo ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi" // atra hi ziSyo guruvandanena vanditukAmaH pUrvaM laghuvandanapurassaraM sandaMzako pramRjyopaviSTa eva mukhavastrikAM paJcaviMzatikRtvaH pratyupekSate, tayA ca zarIraM paJcaviMzatikRtva eva pramRjya pareNa vinayena manovAkkAyasaMzuddho guroH sakAzAdAtmapramANAt kSetrAdvahi:sthito'dhijyacApavadavanatakAyaH karadvayagRhItarajoharaNAdirvandanAyodyata evamAha - 1. L.P.C. saM / guravinayabandhana(yollaGghana)rUpe-mu0 // 2. tulA-yogazAstraTIkA pa0 6627 // 3. nisIhI-yo0 TI0 pa0662 // 4. Na-yonTI0 // 5. te yo0 TI0 // 6. guruM -yonTI0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310] [ dharmasaMgrahaH - dvitIyo'dhikAraH 'icchAmi' abhilaSAmi, anena balAbhiyogaH parihRtaH, ** 'kSamAzramaNa' kSamUS sahane' [ pANinIyadhAtupAThe 442 ] ityasyArSatvAdaGi kSamA, sahanamityarthaH, zrAmyati saMsAraviSaye khinno bhavati tapasyatIti vA nandyAditvAt karttaryane zramaNaH, kSamApradhAnaH zramaNaH kSamAzramaNastasya sambodhane prAkRte 'khamAsamaNo' "Do dIrgho vA " [ siddhahema 83-38 ] iti Amantrye serDokAraH / kSamAgrahaNena mArdavArjavAdayo guNAH sUcitAH / tatazca 'kSamAdiguNopalakSito yatiH pradhAnaH' anena vandanArhatvaM tasyaiva sUcitam / kiM karttum ? vandituM - namaskartum, bhavantamiti gamyate / kayA ? yApanIyayA naiSedhikyA, atra naiSedhikyetivizeSyam, yApanIyayeti vizeSaNam, "Sidhu gatyAm" [ haima dhA0 pA0 1 / 320 ] ityasya nipUrvasya ghaJi niSedhaH prANAtipAtAdinivRttiH, sa prayojanamasyA naiSedhikI - tanuH, tayA prANAtipAtAdinivRttayA tanvA ityarthaH / kIdRzyA ? yApanIyayA, "yAMk prApaNe" [ dhA0 pA0 2-4-1062 ] asya Nigantasya pvAgame yApayatIti yApanIyA, pravacanIyAditvAt karttaryanIyaH, tayA, zaktisamanvitayetyarthaH / ayaM samudAyArthaH - he zramaNaguNayukta ! ahaM zaktisamanvitazarIraH pratiSiddhapApakriyazca tvAM vanditumicchAmi / atra vizrAmaH / idaM cecchAnivedanaM prathamaM sthAnam / atra cAntare gururyadi vyAkSepabAdhAdiyuktastadA bhaNati - 'pratIkSasva' iti / tacca bAdhAdikAraNaM yadi kathanayogyaM bhavati tadA kathayati, anyathA tu neti cUrNikAramataM / vRttikArasya tu mataM trividheneti bhaNati manasA vacasA kAyena pratiSiddho'sItyarthaH / tata: ziSyaH saMkSepavandanaM karoti / vyAkSepAdirahitazced gurustadA vandanamanujJAtukAmazchanneti vadati, chandena -abhiprAyeNa, mamApyetadabhipretamityarthaH / tato vineyo'vagrahAdbahiH 1. parihataH-L.P. // 2. ityasyArthatvA (syArSattvA) daGi - mu0 / 'kSamauSi sahane / ... SittvAdaGi kSamA' / iti dhAtupArAyaNe [ 1 / 788, pR0 100 ] // 3. ca-yo0 TI0 663 / 4. prANAtipAtanivR0 L.P.C. / / 5. kahiM kahiM puNa ettha uvaramo ? bhaNNati - 'icchAmi khamAsamaNo ! vaMdituM jAvaNijjAe nisIhiyAe' esa ekko phuDaviyaDasuddhavaMjaNo uccAretavvo savvavidhIe / tattha jadi bAdhA atthi kAi to bhaNati -accha tAva jadi taM akkhAitavvaM to akkhAti, aha rahassaM to rahakassa ceva kajjati / jadi paDicchitukAmo tAhe bhaNati 'chaMdeNaM' / chaMdeNaM nAma abhippAeNaM, mamAbhipretamityarthaH' / iti AvazyakacUrNo bhA0 2pa0 4 // 6. " atrAntare gururvyAkSepAdiyuktaH 'trividhena' iti bhaNati, tataH ziSyaH saMkSepavandanaM karoti / vyAkSepAdivikalastu 'chandasA' iti bhaNati'' iti AvazyakasUtrasya hAribhadryAM vRttau pa0 547 // 7. P. saM0 yo0 TI0 pa0 664 // saMkSepa: vadeg mUla // saMkSepataH-mu0 // / 8. dRSTavyA AvazyakahAribhadrIyaTIkA pa0 547 // D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvandane 198sthAnAni-zlo0 62 // ] [311 sthita evedamAha -'anujAnIta' -anumanyadhvaM, 'me' ityAtmanirdeze, kim ? mitazcAsAvavagrahazca mitAvagrahaH, ihAcAryasya catasRSu dikSu AtmapramANaM kSetramavagrahastasminnAcAryAnujJAM vinA praveSTuM na kalpate / yadAha - "AyappamANamitto, cauddisi hoi uggaho gurunno| aNaNuNNAyassa sayA, na kappae tattha paviseuM" // 1 // [pra.sA./125, vi.sA./734, guru./17] iti anujJApanaM dvitIyaM sthAnam / tato gururbhaNati 'anujAnAmi' / tataH ziSyo bhuvaM pramRjya naiSedhikI kurvan gurvavagrahaM pravizati / 'nisIhi' iti niSiddhasarvAzubhavyApAraH san pravizAmyahamityarthaH / tataH sandaMzapramArjanapUrvakamupavizati / gurupAdAntike ca bhUmau nidhAya rajoharaNaM tanmadhye ca gurucaraNayugalaM saMsthApya mukhavastrikayA vAmakarNAdArabhya vAmahastena dakSiNakarNaM yAvat lalATamavicchinnaM ca vAmajAnuM triH pramRjya mukhavastrikA vAmajAnUpari sthApayati / tato'kAroccAraNasamakAlaM rajoharaNaM karAbhyAM saMspRzya hokAroccAraNasamakAlaM lalATaM spRzati / tataH kAkAroccAraNasamakAlaM rajoharaNaM spRSTvA yaMkAroccAraNasamakAlaM lalATaM spRzati / punazca kAkAroccAraNasamakAlaM rajoharaNaM spRSTvA yakAroccAraNasamakAlaM lalATaM spRzati / tataH 'saMphAsaM' iti vadan zirasA pANibhyAM ca rajoharaNaM spRzati / tataH zirasi baddhAJjali: 'khamaNijjo bhe kilAmo' ityArabhya 'divaso vaikkaMto' iti yAvat gurumukhe niviSTadRSTiH paThati / adhastAt kAyo'dha:kAyaH - pAdalakSaNastaM prati, kAyena - nijadehena hastalalATalakSaNena, saMsparzaH -AmarzastaM 'karomi'iti gamyate / etadapi 'mamAnujAnIdhvam ityanena yogaH / AcAryamananujJApya hi saMsparzo na kaaryH|| tato vakti 'khamaNijjo' kSamaNIyaH soDhavyaH, 'bhe' bhavadbhiH 'kilAmo' klamaH saMsparze sati dehaglAnirUpaH / tathA 'appakilaMtANaM' alpaM -stokaM klAntaM -klamo yeSAM te alpaklAntAsteSAmalpavedanAnAmityarthaH / 'bahusubheNa' bahu ca tacchubhaM ca bahuzubham , tena bahusukhenetyarthaH / 'bhe' bhavatAM 'divaso vaikkaMto' ? divaso vyatikrAntaH ? atra divasagrahaNaM rAtripakSAdInAmupalakSaNaM draSTavyamiti / evaM yojitakarasampuTaM guroH prativacanamIkSamANaM ziSyaM pratyAha guruH -'taha tti' tatheti, pratizravaNe'tra tathAkAraH, yathA bhavAn bravIti tathetyarthaH / evaM tAvadAcAryazarIravArtA pRSTA / 1. hoi'vaggaho-yo0 TI0 pa0665 // 2. vAma-yo0 TI0 pa0666 // 3. Na-yo0 TI0 pa0 666 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH atha taponiyamaviSayAM vArtA pRcchannAha -'jattA bhe' 'ja' ityanudAttasvareNoccArayan rajoharaNaM karAbhyAM spRSTvA rajoharaNalalATayorantarAle 'ttA' iti svaritena svareNoccArya, udAttasvareNa 'bhe' ityuccArayan gurumukhaniviSTadRSTilalATaM spRzati / yAtrA -sNym-tponiymaadilkssnnaa| kSAyikakSAyopazamikaupazamikabhAvalakSaNA bhavatAM 'utsarpati'iti gmyte| iti yAtrApRcchArUpaM turyasthAnam / atrAntare guroH prativacanaM 'tubbhaM pi vaTTae' mama tAvadutsarpati bhavato'pyutsarpati ? / adhunA niyantraNIyapadArthaviSayAM vArtA pRcchan punarapyAha vineyaH -'javaNijjaM ca bhe,' 'ja' ityanudAttasvareNa rajoharaNaM spRSTvA, 'va' iti svaritasvareNa rajoharaNalalATayorantarAle uccArya, "Ni' zabdamudAttasvareNoccArayan karAbhyAM lalATaM spRzati, na punaH prativacanaM pratIkSate, arddhasamAptatvAt praznasya / tato 'jjaM' ityanudAttasvareNoccArya karAbhyAM rajoharaNaM spRzan , punareva rajoharaNa-lalATAntarAle 'ca' iti svaritasvareNoccArya, 'bhe' ityudAttasvareNoccArayan karAbhyAM lalATaM spRSTvA prativacanaM zuzrUSamANastathaivA''ste / "javaNijjaM ca' yApanIyam -indriyanoindriyopazamAdinA prakAreNAbAdhitaM ca 'bhe' bhavatAM zarIramiti gamyam / evaM parayA bhaktyA pRcchatA vineyena vinayaH kRto bhavatIti yApanApracchanaM paJcamaM sthAnam / atrAntare gururAha -'evaM' AmaM, 'yApanIyaM ca me' ityarthaH / idAnImaparAdhakSAmaNAM kurvan rajoharaNoparinyastahastamastako vineya idamAha -'khAmemi khamAsamaNo ! devasiaM vaikkama' kSamayAmi kSamAzramaNa ! divase bhavo daivasikastaM vyatikramamavazyakaraNIyayogavirAdhanArUpamaparAdhamityaparAdhakSamaNArUpaM SaSThaM sthAnam / atrAntare ca gururvadati 'ahamavi khAmemi' ahamapi kSamayAmi daivasikaM vyatikramaM - pramAdodbhavamavidhizikSaNAdikam / tato vineyaH praNaman kSamayitvA 'AvassiyAe ityAdi jo me aiyAro kao' ityantaM svakIyAticAranivedanaparamAlocanArhaprAyazcittasUcakaM sUtraM 'tassa khamAsamaNo ! paDikkamAmi' ityAdikaM ca pratikramaNArhaprAyazcittAbhidhAyakaM ca punarakaraNenAbhyutthita 1. degNA vA bhe bhavatAM-yo0 TI0 i0 667 // 2. i-yo0 TI0 pa0 667 / / 3. parayA mu0 nAsti / L.P.C. yo0 TI0 [pa0 667] parayA asti / / 4. Ama-mu0 C. | AmaM P. AvazyakahAribhadrayAM [pa0 547] yo0 TI0 pa0 667 / abhidhAnacintAmaNau tu "syAdAM oM parame mate" / 6 / 176 iti // 5. degdhakSamaNAM-L.P.C. saM0 / degdhakSAmaNAM-C. mUla yo0 TI0 pa0 667 / / 6. Avasi yo0 TI0 pa0 667 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvandane 198sthAnAni-zlo0 62 // ] [313 AtmAnaM zodhayiSyAmIti buddhyA avagrahAnniHsRtya paThati / avazyaM karttavyeSu caraNakaraNeSu bhavA kriyA tayA AsevanAdvAreNa hetubhUtayA yadasAdhvanuSThitaM tasmAt pratikramAmi nivarte, itthaM sAmAnyenAbhidhAya vizeSeNAbhidhatte -kSamAzramaNAnAM sambandhinyA daivasikyA jJAnAdyAyasya zAtanA khaNDanA AzAtanA tayA / kiMviziSTayA ?-'trayastriMzadanyatarayA' 'trayastriMzatsaGkhyAnAmAzAtanAnAmanyatarayA kayAcid , upalakSaNatvAd dvAbhyAM tisRbhirapi / yato divasamadhye sarvA api sambhavanti / tAzcemAH -guroH purato gamanaM ziSyasya niSkAraNaM vinayabhaGgahetutvAdAzAtanA, mArgadarzanAdikAraNe tu na doSaH 1 / guroH pArvAbhyAmapi gamanam 2, pRSThato'pyAsannagamanam , niHzvAsa-kSuta-zleSmapAtAdidoSaprasaGgAt / tatazca yAvatA bhUbhAgena gacchatA AzAtanA na bhavati tAvatA gantavyam 3 / evaM purataH pArzvataH pRSThatazca sthAnam 6, tathA purataH pArzvataH pRSThato vA niSIdanam 7-8-9 / AcAryeNa sahoccArabhUmiM gatasya AcAryAt prathamamevAcamanam 10 / gurorAlApanIyasya kasyacicchiSyeNa prathamamAlApanaM 11 / ziSyAcAryeNa saha bahirgatasya punarnivRttasyAcAryAt prathamameva gamanAgamanAlocanam 12 / bhikSAmAnIya ziSyeNa guroH pUrvaM zaikSasya kasyacit purata: Alocya pazcAd gurorAlocanam 13 / bhikSAmAnIya prathamaM zaikSasya kasyacidupadarya gurordarzanam 14 / gurumanApRcchya zaikSANAM yathAruci prabhUtabhaikSadAnam 15 / bhikSAmAnIya zaikSaM kaJcana nimantrya pazcAd gurorupanimantraNam 16 / ziSyeNa bhikSAmAnIya AcAryAya yatkiJciddatvA svayaM snigdha-madhura-manojJAhAra-zAkAdInAM varNa-gandha-sparzarasavatAM ca dravyANAM svayamupabhogaH 17 / rAtrau AryAH ! ka: svapiti jAgatti vA? iti guroH pRcchato'pi jAgratApi ziSyeNApratizravaNam 18 / zeSakAle'pi gurau vyAharati yatra tatra 1. avazya' mu0 / avazyaM-P. yo0 TI0 667 / / 2. kriyA (AvazyakI) tayA hetubhUtayA AsevanAdvAreNa yada mu / kriyA tayA AsevanAdvAreNa hetubhUtayA yada C.P. yo0 TI0 // 3. yat sAdhva' iti yo0 TI0 pAThAntaram // "ayaM pAThaH samIcInataro yadyapi bhAti tathApi AvazyakahAribhadrayAM [pa0 547] dharmasaGgrahavRttau api ca iti pAThasya darzanAt sa evAhato'smAbhiriti dhyeyam" / iti yogazAstre TippaNam pa0 668 // 4. tulA-yogazAstraTIkA pa0 767-681 / pravacanasAroddhAraTIkA pa0 85 / dazAzrutaskandha pa0 / AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 725-7 // 5. kSut iti pravacanasAroddhAravRttau pa086 / / 6. 'ta-yo0 TI0 pa0 677 / / 7. gurorAlapa yo0 TI0 [pa0677] pra0 sA0 TI0 [pra086] / / 8. prathamamAlapanaM-yo0 TI0 pa0677 // 9. bhikSAmAnIya gurumanA yo0 TI0 pa0677 // 10. svayaM- yo0 TI0 nAsti pa0 678 // 11. varNagandharasasparzavatAM- yo0 TI0 pa0 678 // 12. zeSakAle'pi 19-C. mu0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314] [ dharmasaMgrahaH - dvitIyo'dhikAraH sthitena zayitena vA ziSyeNa prativacanadAnam 19 / AhUtenAsanaM zayanaM vA tyaktvA sannihitIbhUya 'mastakena vande' iti vadatA guruvacanaM zrotavyam, tadakurvata AzAtanA 20 / guruhUtasya ziSyasya 'kim' iti vacanam, bhaNitavyaM ca 'mastakena vande' iti 21 / guruM prati ziSyasya tvaGkAraH 22 / guruNA glAnAdivaiyAvRttyAdihetoridaM kurvityAdiSTastvameva kiM na kuruSe ? iti, 'tvamalasa' ityukte 'tvamapyalasa' iti ca ziSyasya tajjAtavacanam 23 / guroH purato bahoH karkazasyoccaiH svarasya ca ziSyeNa vadanam 24 / gurau kathAM kathayati 'evamityetad' ityantarAle ziSyasya vacanam 25 / gurau dharmakathAM kathayati 'na smarasi tvametamarthaM, nAyamarthaH sambhavati' iti ziSyasya vacanam 26 / gurau dharmaM kathayati saumanasyarahitasya gurUktamananumodamAnasya 'sAdhUktaM bhavadbhirityaprazaMsataH ziSyasyopahatamanastvam 27 / gurau dharmaM kathayati 'iyaM bhikSAvelA, sUtrapauruSIvelA, bhojanavelA,' ityAdinA ziSyeNa parSadbhedanam 28 gurau dharmakathAM kathayati 'ahaM kathayiSyAmi' iti ziSyeNa kathAchedanam 29 / tathA AcAryeNa dharmakathAM kRtAyAmanutthitAyAmeva parSadi svasya pATavAdijJApanAya ziSyeNa savizeSaM dharmakathanam 30 / guroH purataH uccAsane samAsane vA ziSyasyopavezanam 31 / guroH zayyAsaMstArakAdikasya pAdena ghaTTanam, ananujJApya hastena vA sparzanam, ghaTTayitvA spRSTvA vA akSAmaNam / yadAha - "saMghaTTaittA kAeNaM, tahA uvahiNAmavi / khameha avarAhaM me, vaijja na puNa tti a" // 1 // [ daza. sU. 9-2-18 ] // 32 // guroH zayyAsaMstArakAdau sthAnaM niSIdanaM zayanaM ceti 33| etadarthasaMvAdinyo gAthAH - "purao 1 pakkhA 2 Sssane 3 gamaNaM 3 ThANaM 3 nisIaNaM 3 ti nava / sehe puvvaM AyamaI 10 Alavai 11 ya taha ya Aloe 12 // 1 // [ ] asaNAiamAloei 13, paDidaMsai 14 dei 15 uvanimaMtei 16 / sehassa tahAhArAiluddho nidAi gurupuruo 17 // 2 // [] o gurussa vayao, siNI suNiro vi 18 sesakAle vi 19 / tatthagao vA paDisuNai 20 bei kiM ti va 21 tumaM ti gurU 22 // 3 // [ ] 1. tulA-pravacanasAroddhAra gAthA 129 - 149, vicArasAra pra0 gA0 738 taH 743 / / 2. Imu0 / C. P. yo0 TI0 pa0 680 ca i // 3. 'loai yo0 TI0 pa0 680 // 4. deI - yo0 TI0 pa0 680 // 5. guru-yo0 TI0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvandane 198sthAnAni-zlo0 62 // ] [315 "tajjAeM paDihaNai 23, bei bahuM 24 taha kahatare vayai / evamimaMti a 25 na sarasi 26, no sumaNe 27 bhiMdaI parisaM 28 // 4 // [] chiMdai kahaM 29 tahANuTThiAi parisAi kahai savisesaM 30 / gurupurao vi nisIai, ThAi samuccAsaNe seho 31 // 5 // [] saMghaTTai pAeNaM, sijjAsaMthArayaM gurussa tahA 32 / tattheva ThAi nisIai, suai va seho tti 33 tettIsaM" // 6 // [] AzAtanA hi yatyanusAreNa yathAsambhavaM zrAvakasyApi vAcyAH / sAmpratametAsveva kiJcidvizeSeNA''ha -'jaM kiMci micchAe' tti yatkiJcana kadAlambanamAzritya, mithyayAmithyAyuktena kRtayetyarthaH, mithyAbhAvo'trAstIti abhrAditvAdakAre mithyA, evaM krodhayetyAdAvapi / manasA duSkRtA manoduSkRtA, tayA, pradveSanimittayetyarthaH / vAgduSkRtayA - asbhyprussaadivcnnimittyaa| kAyaduSkRtayA aasnngmnsthaanaadinimittyaa| krodhayA - krodhayuktayA / mAnayA -mAnayuktayA / mAyayA-mAyAyuktayA / lobhayA -lobhayuktayA / ayaM bhAvaH -krodhAdyanugatena yA kAcid vinayabhraMzAdilakSaNA AzAtanA kRtA tayeti / evaM daivsikyaashaatnoktaa| . adhunA pakSa-cAturmAsa-saMvatsarakAlakRtA ihabhavAnyabhavakRtA'tItAnAgatakAlakRtA vA yA AzAtanA tasyAH saMgrahArthamAha -'savvakAliyAe' sarvakAleSu bhavA sarvakAlikI, tyaa| anAgatakAle kathamAzAtanAsambhava iti cet , ucyate - 'zvo'sya guroridamidaM vA'niSTaM kartA'smi'iti cintayA / itthaM bhavAntare'pi tadvadhAdinidAnakaraNena sambhavatyeva / sarva eva mithyopacArA mAtRsthAnagarbhAH kriyAvizeSA yasyAM sA sarvamithyopacArA, tayA, sarve dharmAH - aSTau pravacanamAtaraH sAmAnyena karaNIyavyApArA vA, teSAmAtikramaNaM-laGghanaM virAdhanaM yasyAM sA sarvadharmAtikramaNA, evambhUtayA AzAtanayA yo mayA'ticAraH -aparAdhaH kRto - vihitastasya aticArasya he kSamAzramaNa! yuSmatsAkSikaMpratikramAmi-apana:karaNena nivrte| tathA duSTakarmakAriNaM nindAmyAtmAnam , bhavodvignena prazAntena cetasA / tathA garhe -AtmAnaM duSTakarmakAriNaM yuSmatsAkSikam / vyutsRjAmyAtmAnaM duSTakarmakAriNaM tadanumatityAgena / 1. eNaM-yo0 TI0 // 2. tulA-yogazAstraTIkA pa0668-646 // 3. 'abhrAdibhyaH' si0 he0 7-2-46 // 4. pakSacatu yo0 TI0 pa0 669 / / 5. bhagavatA yo0 TI0 pa0 669 / / 6. ca-yo0 TI0 pa0 669 / / 7. sArva' iti AvazyakahAribhadrIyavRttau pa0 548 yo0 TI0 669 ca // 8. pratikrAmAmi-yo0 TI0 pa0 669 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH evaM tatrastha evArddhAvanatakAyaH punarevaM bhaNati 'icchAmi khamAsamaNo' ityArabhya yAvad 'vosirAmi' iti' / paramayaM vizeSaH -avagrahAd bahiniSkramaNarahitaAvazyakIvirahitaM daNDakasUtraM ptthti| vandanakavidhivizeSasaMvAdikAzcemA gAthA: - "AyArassa u mUlaM, viNao so guNavao a paDivattI / sA ya vihivaMdaNAo, vihI imo bArasAvatte // 1 // [bR.vaM.bhA./gA.3] houmahAjAovahi, saMDAsaM pamajja ukkuDuaThANo / paDilehia muhapottI, pamajjiovarimadehaddho // 2 // [bR.vaM.bhA./gA.4] uDeuM parisaMThiakupparadhiapaTTago nmiykaao| juttipihiapacchaddho, pavayaNakucchA jaha na hoI // 3 // [ bR.vaM.bhA./gA.5 ] vAmaMgulimuhapottI, karajualatalatthajuttarayaharaNo / avaNiya jahuttadosaM, gurusamuhaM bhaNai payaDamiNaM // 4 // [ bR.vaM.bhA./gA.6 ] icchAmi khamAsamaNo, iccAI jA nisIhiyAe tti / chaMdeNaM nisuNeuM, guruvayaNaM uggahaM jAe // 5 // [ bR.vaM.bhA./gA.7] aNujANaha me miuggahamaNujANAmi tti bhAsie guruNA / uggahakhettaM pavisai, pamajja saMDAsae nisie // 6 // [bR.vaM.bhA./gA.8] saMdaMsaM rayaharaNaM, pamajja bhUmIi sNtthveuunnN| sIsaphusaNeNa hohI, kajjaMti tao paDhamameva // 7 // [ bR.vaM.bhA./gA.9 ] vAmakaragahiyUpottIi, egaddeseNa vaamknnaao| AraMbhiUNa niDAlaM, pamajja jA dAhiNo kaNNo ||8||[bR.vN.bhaa./gaa.10] avicchinnaM vAmayajANu , nisIUNa tattha muhapottiM / rayaharaNamajjhadesaMmi ThAvae pujjapAyajugaM // 9 // [ bR.vaM.bhA./gA.11] supasAriyabAhujuo, UruyajuyalaMtaraM aphusamANo / jamalaTThiaggapANI, akAramuccArayaM phusai // 10 // [ bR.vaM.bhA./gA.12] 1. Avazyi' yo0 TI0 // 2. houmahAjAo bahi' mu0 C.P. / houmahAjAovahi-iti bRhadvandanakabhASye, yogazAstravRttau [pa0 670] pAThaH // 3. raTThia yo0 TI0 5.670 // 4. I-yo0 TI0 pa0671 / / 5. tisu yo0 TI0 pa0671 / / 6. vAmadasaMraya yo0 TI0 672 / / 7. degNa-yo0 TI0 // 8. "e-yo0 TI0 pa0672 / / 9. NaDAlaM-yonTI0 // 10. nasI0 yo0 TI0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvandane 198sthAnAni-zlo0 62 // ] [317 abbhaMtarapariyaTTiya, karayalamuvaNIasIsaphusaNaMtaM / to karajuyalaM nijjA, hokkoroccArasamakAlaM // 11 // [ bR.vaM.bhA./gA.13] puNa hiTThAmuhakarayala, kAkArasamaM chivijja rayaharaNaM / yaMsaddeNaM samayaM, puNo vi sIsaM taha cceva // 12 // [ bR.vaM.bhA./gA.14] kAkArasamuccAraNasamayaM, rayaharaNamAliheUNaM / yattiasaddeNa samaM, puNo vi sIsaM tahA ceva // 13 // [ bR.vaM.bhA./gA.15 ] saMphAsaM ti bhaNaMto, sIseNaM paNamiUNa rayaharaNe / unnAmiamuddhaMjali, avvAbAhaM tao pucche // 14 // [ bR.vaM.bhA./gA.16] khamaNijjo bhe kilAmo, appakilaMtANa bahusubheNaM bhe| diNapakkho variso vA, vaikaMto iya tao tusiNI // 15 // [ bR.vaM.bhA./gA.17] guruNo taha tti bhaNie, jattAjavaNI ya pucchiyavvA ya / parisaMThieNa iNamo, sarANa joeNa kAyavvaM // 16 // [bR.vaM.bhA./gA.18 ] tattha ya paribhAsesA, maMdamaiviNeyagAhaNaTThAe / nIuccamajjhimAo, sarajuttIo ThaveyavvA // 17 // [ bR.vaM.bhA./gA.19] nIo tatthaNudatto, rayaharaNe uccao adatto a| sIse NidaMsaNIo, tadaMtarAlaMmi sario ya // 18 // [ bR.vaM.bhA./gA.20] aNudatto a jakAro, ttA sario hoi bhe udattasaro / puNaravi javaNIsaddA, aNudattAI muNeavvA // 19 // [ bR.vaM.bhA./gA.21] jaM aNudatto a puNo, ca ssario bhe udattasaraNAmo / evaM rayaharaNAisu , tisu ThANesuM sarA NeyA // 20 // [ bR.vaM.bhA./gA.22 ] paDhamaM AvattatigaM, vaNNadugeNaM tu raiyamaNukamaso / bIyAvattANa tigaM, tihi tihi vaNNehi niSphaNNaM // 21 // [ bR.vaM.bhA./gA.23] rayaharaNaMmi jakAraM, ttAkAraM karajueNa majjhaMmi / bhekAraM sIsammi ya, kAuM guruNo vayaM suNasu // 22 // [ bR.vaM.bhA./gA.24] 1. ccAraNasa C. / ccAraNasa yo0 TI0 // 2. mAluheUNa-yo0 TI0 // 3. taha cceva-yo0 TI0 / tahA cea-C. / / 4. guruNA-yo0 TI0 673 / / 5. javaNA ya-yo0 TI0 pa0763 / / 6. "sAmu0 / 'mA-L.P. I 'mo-yo0 TI0 pa0 674 / / 7. vi NeyavvA-mu0 / ThaveyavvA-C.P. yo0 TI0 pa0 674 // 8. javaNi yo0 TI0 pa0674 // 9. jjaM- yo0 TI0pa0674 // 10. udattapariNAmoyo0 TI0 pAThAntaram pa0674 / / 11. tihiM tirhi-L.P. || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH tubbhaM pi vaTTai tti ya, guruNA bhaNiyaMmi sesa AvattA / duNNi vikAuMtusiNI,jA gurunnaabhnniaevNti||23||[ bR.vaM.bhA./gA.25] aha sIso rayaharaNe, kayaMjalI bhaNai saviNayaM sirasA / khAmemi khamAsamaNo, devasiAIvaikkamaNaM // 24 // [bR.vaM.bhA./gA.26 ] ahamavi khAmemi tume, guruNA aNuNAe khAmaNe siiso| nikkhamai uggahAo, AvasiAe bhaNeUNaM // 25 // [ bR.vaM.bhA./gA.27 ] oNayadehA avarAhakhAmaNaM savvamuccareUNaM / nidiagarahiavosaTThasavvadoso paDikkaMto // 26 // [bR.vaM.bhA./gA.28 ] khAmittA viNaeNaM, tiggutto teNa puNaravi taheva / uggahajAyaNapavisaNaduoNayaM dopavesaM ca // 27 // [ bR.vaM.bhA./gA.29] paDhame chaccAvattA bIapavesami huMti chacceva / te a ahoiccAI, asaMkareNaM pauttavvA // 28 // [bR.vaM.bhA./gA.30] paDhamapavese siranAmaNaM duhA bIae a taha ceva / teNea causiraM taM, bhaNiyamiNaM eganikkhamaNaM ||29||[bR.vN.bhaa./gaa.31] evamahAjAegaM, tiguttisahiaMca huMti cattAri / sesesuM khittesuM , paNavIsAvassayA hu~ti // 30 // [ bR.vaM.bhA./gA.32 ] iha yatireva vandanakakartA ukto na zrAvakastathApi yateH karturbhaNanAt zrAvako'pi kartA vijJeyaH / prAyeNa yatikriyAnusAreNaiva zrAvakakriyApravRtteH / zrUyate ca kRSNavAsudevenASTAdazAnAM yatisahasrANAM dvAdazAvarttavandanamadAyIti / evaM vandanakaM dattvA avagrahamadhyasthita eva vineyo'ticArAlocanaM kartukAmaH kiJcidavanatakAyo guruM pratIdamAha -"icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! devasiaM Aloemi" icchAkAreNa-nijecchayA, saMdizata -AjJAM dadata, daivasikaM -divasabhavamaticAramiti gamyam , evaM rAtrika-pAkSikAdikamapi draSTavyam , AlocayAmi -maryAdayA sAmastyena 1. bhaNiyamevaM ti-yo0 TI0 pa0 675 / / 2. aNuNNAe- yo0 TI0 pa0 675 // 3. ho-yo0 TI0 // 4. idaM bRhadvandanakabhASyaM zrIRSabhadevajI kesarImalajI jainazvetAmbara peDhI ratalAma, ityataH prakAzita siripayaraNasaMdohe 17-21 patreSu vartate / kartAraH zrIabhayadevasUrayaH // 5. tulAyogazAstraTIkA pa0681-8 / iha yadyapi-yo0 TI0 // 6. bhagavan-yo0 TI0 nAsti pa0 681 // 7. iti icchA0 yo0 TI0 pa0681 / / 8. datta-yo0 TI0 pa0681 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurupArve AlocanA-zlo0 62 // ] [319 vA prakAzayAmi / iha ca daivasikAdInAmayaM kAlaniyamaH -yathA daivasikaM madhyAhnAdArabhya nizIthaM yAvadbhavati, rAtrikaM nizIthAdArabhya madhyAhnaM yAvadbhavati, pAkSika-cAturmAsikasAMvatsarikANi pakSAdyante bhavanti / atrAntare 'Aloaha' iti guruvacanamAkarNya etadeva ziSyaH samarthayannAha -"icchaM Aloemi" icchAmi -abhyupagacchAmi guruvacaH, AlocayAmi -pUrvamabhyupagatamarthaM kriyayA prakAzayAmIti / itthaM prastAvanAmabhidhAyAlocanAmeva sAkSAtkAreNAha "jo me devasio aiyAro kao kAio vAio mANasio ussutto ummaggo akappo akaraNijjo dujjhAo duvviciMtio aNAyAro aNicchiavvo asAvagapAuggo, nANe daMsaNe carittAcaritte, sue sAmAie tiNhaM guttINaM, cauNhaM kasAyANaM, paMcaNhamaNuvvayANaM tiNhaM guNavvayANaM, cauNhaM sikkhAvayANaM, bArasavihassa sAvagadhammasa jaM khaMDiaMjaM virAhiaMtassa micchA mi dukkddN"|| vyAkhyA -'yo' 'mayA' divase bhavo daivasikaH 'aticAro' 'tikramaH 'kRto' nivartitaH, sa punaraticAra upAdhibhedenAnekadhA bhavati, ata evAha -'kAio' kAyaH prayojanaM prayojako'syAticArasyeti kAyikaH / evaM 'vAio' vAkprayojanamasya vAcikaH / evaM manaH prayojanamasyeti mAnasikaH / 'ussutto' sUtrAdutkrAnta utsUtraH, sUtramatikramya kRta ityartha / 'ummaggo' mArga:-kSAyopazamiko bhAvastamatikrAnta unmArgaH, kSAyopazamikabhAvatyAgena audayikabhAvasaGkramaH kRta ityarthaH / 'akappo' kalpo nyAyo vidhirAcArazcaraNakaraNavyApAra itiyAvat , na kalpo'kalpa: atadrUpa ityarthaH / 'karaNIyaH' sAmAnyena kartavyo na karaNIyo'karaNIyaH, hetuhetumadbhAvazcAtra yata evotsUtro'ta evonmArga ityAdiH / uktaH tAvat kAyiko vAcikazca / __ adhunA mAnasikamAha -'dujjhAo' duSTo dhyAto durdhyAta ekAgracittatayA ArttaraudralakSaNaH / 'duvviciMtio' duSTo vicintito durvicintitaH azubha eva calacittatayA / "jaM thiramajjhavasANaM, taM jhANaM jaM calaM tayaM cittaM" [ dhyAnazatake gA0 2] itivacanAt / yata evetthambhUtastata eva 'aNAyAro' AcaraNIyaH - zrAvakANAmAcAraH, na AcAro anAcAraH / yata eva nAcaraNIyaH ata eva 'aNicchiavvo' aneSTavyaH manAgapi 1. tulA-AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0 561-2 / / 2. ma-yo0 TI0 pa0 682 / / 3. evAnAca yo0 TI0 pa0 683 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH manasA'pi na eSTavyaH, AstAM tAvat karttavyaH / yata evetthambhUtaH ata eva 'asAvagapAuggo' azrAvakaprAyogyaH 'abhyupetasamyaktvaH pratipannANuvratazca pratidivasaM yatibhyaH sakAzAt sAdhUnAmagAriNAM ca sAmAcArIM zRNoti' iti zrAvakaH, tasya prAyogya -ucitaH zrAvakaprAyogya: na tathA zrAvakAnucita ityarthaH / ___ ayaM cAticAra: kva viSaye ? ityAha -'NANe daMsaNe carittAcaritte' iti jJAnaviSaye darzanaviSaye sthUlasAvadyayoganivRttibhAvAccAritraM ca sUkSmasAvadyayoganivRttyabhAvAdacAritraM ca cAritrAcAritraM tasmin dezavirativiSaya ityarthaH / adhunA bhedena vyAcaSTe 'sue' zrutaviSaye zrutagrahaNaM matyAdijJAnopalakSaNam , tatra viparItaprarUpaNA akAlasvAdhyAyazcAticAraH / 'sAmAie' sAmAyikaviSaye, sAmAyikagrahaNAt samyaktvasAmAyika-dezaviratisAmAyikayorgrahaNam / tatra samyaktvasAmAyikAticAraH zaGkAdiH, dezaviratisAmAyikAticAraM tu bhedenAha -'tiNhaM guttINaM' tisRNAM guptInAm , 'yatkhaNDitamityAdinA sarvatra yogaH / manovAkkAyagopanAtmikAstisro guptayastAsAM cAzraddhAnaviparIta*prarUpaNAbhyAM khaNDanA virAdhanA ca / 'caturNA' krodhamAnamAyAlobhalakSaNAnAM 'kaSAyANAM' pratiSiddhAnAM karaNenAzraddhAnaviparIta prarUpaNAbhyAM ca 'paJcAnAmaNuvratAnAM trayANAM guNavratAnAM' 'caturNAM zikSAvratAnAM' uktasvarUpANAm , anuvratAdimIlanena 'dvAdazavidhasya zrAvakadharmasya' yatkhaNDitamityAdinA sarvatra yogaH, dezato bhagnam , yadvirAdhitaM sutarAM bhagnam , na punarekAntato'bhAvamApAditam , 'tassa micchA mi dukkaDaM tasya -daivasikAdyaticArasya jJAnAdigocarasya, tathA guptInAM kaSAyANAM dvAdazavidhazrAvakadharmasya ca yatkhaNDanaM virAdhanaM cAticArarUpaM tasya, mithyeti pratikrAmAmi, duSkRtametadakarttavyamidaM mametyarthaH / atrAntare vineyaH punarapyarddhAvanatakAyaH pravarddhamAnasaMvego mAyAmadavipramuktaH, AtmanaH sarvAticAravizuddhayarthaM sUtramidaM paThati -"savvassa vi devasiya duccitiya dubbhAsiya ducciTThiya icchAkAreNa saMdisaha" sarvANyapi luptaSaSThIkAni padAni / tato'yamarthaH -sarvasyApi daivasikasya aNuvratAdiviSaye pratiSiddhAcaraNAdinA jAtasyAticArasyeti gamyate, punaH kIdRzasya ? 'duzcintitasya' duSTamAtaraudradhyAnatayA cintitaM yatra sa tathA, tasya, duzcintitodbhavasyetyarthaH, anena mAnasamatIcAramAha / duSTaM 1. bhavatItyAha-yo0 TI0 pa0 683 / / 2. guptayaH vyAkhyAtAH, tAsAM cAzra" yo0 TI0 684 // 3. * * cihnadvayamadhyavartIpAThaH C. pratau pArzvabhAge, mu0 madhye IdRze koSThake [ ] // 4. ca-mu0 nAsti / L.P. yo0 TI0 pa0684 ca-asti / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 321 guruvandanasvarUpam - zlo0 62 // ] sAvadyavAgrUpaM bhASitaM yatra tattathA, tasya, durbhASitodbhavasyetyarthaH, anena vAcikaM sUcayati / duSTaM pratiSiddhaM dhAvanavalganAdi kAyakriyArUpaM ceSTitaM yatra tattathA, tasya, duzceSTitodbhavasyetyarthaH, anena kAyikamAha / asyAticArasya kim ? ityAha - 'icchAkAreNa saMdisaha ' iti, AtmIyecchayA mama pratikramaNAjJAM prayacchata / ityuktvA tUSNIko gurumukhaM prekSamANa Aste / tato gururAha -'paDikkamaha' pratikrAmata / ziSyaH prAha - 'icchaM' icchAmyetadbhagavadvacaH, 'tassa' tasya daivasikAticArasya, 'micchAmi dukkaDaM' AtmIyaduSkRtaM mithyeti, jugupse ityarthaH / tathA dvitIyaccha (va) ndanake'vagrahAntaH sthita eva vineyo' 'rddhAvanatakAyaH svAparAdhakSAmaNAM cikIrSurguruM pratIdamAha - "icchAkAreNa saMdisaha" iti icchAkAreNa svakIyAbhilASeNa na punarbalAbhiyogAdinA, saMdizata AjJAM prayacchata yUyam / AjJAdAnasyaiva viSayamupadarzayannidamAha - "abbhaTThio'mhi abbhitaradevasiaM khAmemi" abhyutthito'smi - prArabdho'smi aham, anenAnyAbhilASamAtrasya vyapohena kSamaNakriyAyAH prArambhamAha - 'abbhitaradevasiyaM' iti divasAbhyantarasambhavamaticAramiti gamyate, kSamayAmi - marSayAmi ityekA vAcanA / anye tvevaM paThanti "icchAmi khamAsamaNo ! abhuTThio mhi abbhitaradevasiaM khAmeuM" iti icchAmi - abhilaSAmi kSamayitumitiyogaH / he kSamAzramaNa ! na kevalamicchAmi, kintu abbhuTTio'mhItyAdi pUrvavadeva / evaM svAbhiprAyaM prakAzya tUSNImAste yAvad gururAha - "khAmeha " iti kSamayasvetyarthaH / tataH sadguruvacanaM bahumanyamAnaH prAha -" icchaM khAmemi" iti, icchaM - icchAmi bhagavadAjJAm, khAmemi - kSamayAmi ca svAparAdham anena kSamaNakriyAyAH prArambhamAha / tato vidhivatpaJcabhiraGgaiH spRSTadharaNItalo mukhavastrikayA sthagitavadanadeza idamAha - "jaM kiMci apattiaM parapattiaM bhatte pANe viNae veyAvacce AlAve saMlAve uccAsaNe samAsaNe aMtarabhAsAe uvaribhAsAe jaM kiMci majjha viNayaparihINaM suhumaM vA bAyaraM vA tubbhe jANaha ahaM na yANAmi tassa micchAmi dukkaDaM " vyAkhyA -'jaM kiMci' yatkiJcit sAmAnyato niravazeSaM vA, 'apattiaM' ArSatvAda1. sa tathA - yo0 TI0 pa0 684 // 2. sa tathA yo0 TI0 pa0 684 // 3 tadbhavadvacaH - mu0 C. / `tadbhagavadvaca:-L.P. yo0 TI0 // 4. dvitIyachandakASva L.P.C. // 5. ohaM - mu0 | L.P. C. yo0 TI0 pa0 685 dego mhi - iti // 6. anenAbhideg yo0 TI0 // 7. mhi - yo0 TI0 // 8. 'mItyAdi - mu0 L.P. C. / yo0 TI0 pa0 685 'mhItyAdi // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: prItikam aprItimAtram , 'parapattiaM' prakRSTamaprItikaM parapratyayaM vA parahetukamupalakSaNatvAdasyAtmapratyayaM ceti draSTavyam , yuSmadviSaye mama jAtam , yuSmAbhirvA mama janitamiti vAkyazeSaH / tassa micchA mItyuttareNa sambandhaH / tathA 'bhatte' bhakte bhojanaviSaye, 'pANe' pAnaviSaye 'viNae' vinaye abhyutthAnAdirUpe, 'veyAvacce' vaiyAvRttye vaiyApRtye vA auSadhapathyAdinA avaSTambharUpe AlAve' AlApe sakRjjalpanarUpe 'saMlAve' mitha:-kathArUpe, 'uccAsaNe' gurorAsanAduccairAsane, 'samAsaNe' gurvAsanena tulye Asane, 'aMtarabhAsAe' antarbhASAyAM gurorbhASamANasya vicAlabhASaNarUpAyAm , 'uvaribhAsAe' uparibhASAyAM gurorbhASaNAnantarameva vizeSabhASaNarUpAyAm , eSa bhaktAdiSu 'jaM kiMci' yat kiJcit samastaM sAmAnyato vA 'majjha' mama 'viNayaparihINaM' vinayaparihInaM zikSAviyuktaM saJjAtamitizeSaH / vinayaparihInasyaiva dvaividhyamAha -'suhumaM vA bAyaraM vA' sUkSmamalpaprAyazcittavizodhyam , bAdaraM bRhatprAyazcittavizodhyam , vAzabdau dvayorapi mithyAduSkRtaviSayatvatulyatodbhAvanArthoM, 'tubbhe jANaha' iti yUyaM jAnItha sakalabhAvavedakatvAt , 'ahaM na yANAmi' ahaM punarna jAnAmi mUDhatvAt / tathA yUyaM na jAnItha pracchannakRtatvAdinA, ahaM jAnAmi svayaGkRtatvAt , tathA yUyaM na jAnItha pareNa kRtatvAdinA, ahaM na jAnAmi vismaraNAdinA, tathA yUyamapi jAnItha ahamapi jAnAmi dvayoH pratyakSatvAt , etadapi draSTavyam / 'tassa' tasya SaSThIsaptamyorabhedAt tasminnaprItikaviSaye vinayaparIhINaviSaye ca 'micchA mi dukkaDaM' mithyA me duSkRtamiti svaduzcaritAnutApasUcakaM svadoSapratipattisUcakaM vA pratikramaNamiti pAribhASikaM vAkyaM prayacchAmIti zeSaH, athavA tasyeti vibhaktipariNAmAt tadaprItikaM vinayaparihInaM ca mithyA mokSasAdhanaviparyayabhUtaM varttate, me mama, tathA duSkRtaM pApamiti svadoSapratipattirUpamaparAdhakSamaNamiti / kSamayitvA ca punarvandakaM dadAti / vandanapUrvake cAlocanakSamaNe itikRtvA vandanakAnantaraM te vyAkhyAte, anyathA ca pratikramaNe tayoravasara iti dvAdazAvarttavandanavidhiH / atha ca gurorvyAkSiptatvAdinA bRhadvandanakAyoge chobhavandanenApi gurUn vandate / vandanakasya ca phalaM karmanirjarA / yadAhuH "vaMdaeNaM bhaMte ! jIve kiM ajjiNai ? goamA ! aTThakammapagaDIo niviDa 1. L.P. / vaiyAvRttyai auSa0 mu0 / vaiyApRtye vaiyAvRttye vA auSa0 yo0 TI0 pa0 686 // 2. sakRjjalparUpe saMlAve saMlApe-yo0 TI0 pa0 686 // 3. antarabhASAyAM-yo0 TI0 pa0 686 // 4. 'vacamAM bolavU' iti gUrjaragirAyAm // 5. 'je . L. // 6. NaM-yo0 TIkA // 7. hINasyai yo0 TIkA / / 8. vaMdaNaeNaM-yo0 TI0 pa0 687 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyAkhyAnasvarUpam-zlo0 62 // ] [323 baMdhaNabaddhAo siDhilabaMdhaNabaddhAo karei, cirakAlaThiiAo appakAlaThiiAo karei, tivvANubhAvAo maMdANubhAvAo karei, bahupaesaggAo appaesaggAo karei, aNAiaM aNavadaggaM saMsArakaMtAraM no priatttti"|[ ] ___ tathA "vaMdaeNaM bhaMte ! jIve kiM ajjiNai ? goyamA ! vaMdaeNaM nIAgoaM kamma khavei, uccAgoaM kammaM nibaMdhai, sohaggaM ca appaDihayaM ANAphalaM nivvattei" / tti [ uttarAdhyayane 30-10] / evaM bRhadvandanena gurUn vanditvA tanmukhena svazaktyanurUpaM pratyAkhyAnaM karoti / atra - "pratyAkhyAnAni 1 tadbhaGgA 2, ''kAra 3 sUtrA 4 'rtha 5 zuddhayaH 6 / __ pratyAkhyAnaphalaM 7 cAtha, kiJcidevocyate'dhunA" // 1 // [ ] tatra pratyAkhyAnaM "khyA( khyAGk) prakathane" ityasya pratyApUrvasya, lyuDantasya rUpam , pratIti pratikUlatayA A maryAdayA khyAnaM prakathanaM pratyAkhyAnam / kRtyalyuTo bahulamitivacanAdanyathApyadoSaH / athavA pratyAkhyAyate niSidhyate'nena manovAkkAyajAlena kiJcidaniSTamiti pratyAkhyAnam , kriyA-kriyAvatoH kathaJcidabhedAt' pratyAkhyAnakriyaiva pratyAkhyAnam , pratyAkhyAyate'smin sati vA pratyAkhyAnam / ___tacca dvedhA -mUlaguNarUpam , uttaraguNarUpaM ca / ekaikamapi sarva-dezabhedAt dvividham , sarvamUlaguNapratyAkhyAnaM sAdhUnAM paJca mahAvratAni, dezamUlaguNapratyAkhyAnaM zrAddhAnAM paJcANuvratAni / sarvottaraguNapratyAkhyAnaM ca yatInAmanekadhA / yathA - "piMDassa jA visohI, samiIo bhAvaNA tavo duviho / paDimA abhiggahA vi a, uttaraguNamo viANAhi" ||1||[gu.vi./1-94] zrAddhAnAM dezottaraguNapratyAkhyAnaM sapta zikSAvratAni, tatra mUlaguNAnAM pratyAkhyAnatvaM hiMsAdinivRttirUpatvAt , uttaraguNAnAM tu piNDavizuddhyAdInAM digvratAdInAM ca pratipakSanivRttirUpatvAt ityAvazyakavRttiyogazAstravRttyoH [AvazyakahAribhadryA pa0 803 yogazAstravRttau pa0 700] ubhayorapi / 1. kAlaThiiAo-C. / cirakAlaTThiAo-yo0 TI0 pa0688 // 2. kAlaTThi yo0 TI0 pa0 688 // 3-4. vaMdaNaeNaM-yo0 TI0 pa0688 // 5-6. "tta-yo0 TI0 // 7. pratyAkhyAnaM-iti khyA prakathane-P.L. / pratyAkhyAnaM khyA prakathane-C. / / 8. tulA-AvazyakahAribhadrIyavRttiH pa0803, yogazAstraTIkA-pa0 707, pravacanasAroddhAraTIkA pa0 / prati pravRttipratikUlatayA-yo0 TI0 // 9. 'bahulaM' siddhahaima 5 / 1 / 2 sUtrAnusAreNa iti jJeyam // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: sarvottaraguNapratyAkhyAnaM yathAyogyamanAgatAdi dazadhA / yathA - "aNAgayamaikvaMtaM, koDisahiaMniaMTiaMceva / sAgAramaNAgAraM, parimANakaDaM niravasesaM // 1 // A.ni./1564] saMkeaMceva addhAe, paccakkhANaM tu dasavihaM hoi| sayamevaNupAlaNayA, dANuvaese jaha samAhI" // 2 // [ A.ni./1565] tatra paryuSaNAdau glAnavaiyAvRttyAdikAraNasadbhAve tadarvAgapi yadaSTamAdi kriyate tadanAgatam 1 / evamatikrAnte parvaNi yat kriyate tadatikrAntam 2 / ekasya niSThAkAle'nyasya ca grahaNakAle pratyAkhyAnasyAdyantakoTidvayamIlanAt koTisahitam , SaSThA-STamA-''cAmAmla-nirvikRtikai kAsanAdiSu* sarveSu sadRzeSu caturthAdiSu ca visadRzeSvapi* bhAvyam 3 / amuSmin mAse divase vA yadaSTamAdi vidheyaM hRSTena glAnena vA tanniyantritam , etaccaturdazapUrviSu jinakalpena saha vyavacchinnam 4 / sahAkArairmahattarAkArAdyairyat varttate tat sAkAram 5 / nirgataM mahattarAdyAkArAnnirAkAraM, nirAkArepyanAbhogasahasAkArarUpAkAradvayasyAvazyambhAvAnmahattarAkArAdyAkAravarjanAzrayaNam 6 / dattikavalAdIyattayA parimANakRtam 7 / sarvAzanapAnatyAgAnniravazeSam 8 / aGgaSThamuSTigranthyAdicihnopalakSitaM saGketam , tacca zrAvakaH pauruSyAdipratyAkhyAnaM kRtvA kSetrAdau gato gRhe vA tiSThan 'bhojanaprApteH prAk pratyAkhyAnarahito mA bhUvam' ityaGguSThAdikaM saGketaM karoti, 'yAvadaGguSThaM muSTi granthi (vA) na muJcAmi, gRhaM vA na pravizAmi, svedabindavo yAvanna zuSyanti, etAvanto vA ucchAsA yAvanna bhavanti, 1. tulA-pravacanasAroddhAraH gA0 187, 206 // 2. degNaya-C. | "NiyaM-iti Avazyakaniryuktau // 3. * * cihnadvayamadhyavartI pAThaH-mu0 madhye koSThake [ ] C. pratau pArzvabhAge vartate / / 4. mahattarAdyAkAra0 mu0 // 5. tulA-yogazAstravRttiH pa0 707, pravacanasAroddhAravRttiH bhA0 1 pa0 120 // 6. granthi na-P.C. || granthi vA na-iti yogazAstra-pravacanasAroddhAravRttyoH / / 7. na-nAsti pravacanasAroddhAravRttau pa0 121 // 8. vo vA yAvanna-iti yogazAstravRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyAkhyAnasvarUpam-zlo0 62 // ] [325 jalAdimaJcikAyAM yAvadete bindavo na zuSyanti, dIpo vA yAvanna nirvAti, tAvanna bhuJje iti / ydaahuH"aNgutttthmutttthigNtthiighrseuusaasthibugjoikkhe| eaM saMkea( aM) bhaNiaM, dhIrehi anaMtanANIhiM ||9||[aa.ni./1578 ] addhA kAlastadviSayaM pratyAkhyAnaM, tacca dazavidhaM / yadAhuH - "navakAraporasIe, purimaDDegAsaNegaThANe a|| AyaMbilaabhattaTe, carame aabhiggahe vigii"||10||[aa.ni./1611,pr.saa.gaa./202] nanvekAzanAdipratyAkhyAnaM kathamaddhApratyAkhyAnaM? na hi tatra kAlaniyamo'sti, satyam , addhApratyAkhyAnapUrvANyekAzanAdIni prAyeNa kriyanta ityaddhApratyAkhyAnatvenocyante / yataH paJcAzakavRttau - ___ "ekAzanA''cAmlAdipratyAkhyAnaM ca yadyapi parimANakRtaM, tathA'pyaddhApratyAkhyAnapUrvakatvenAddhApratyAkhyAnamadhya eva gnnyte"|[ ]iti| sarvottaraguNapratyAkhyAne ca saGketapratyAkhyAnamaddhApratyAkhyAnaM ceti dvividhaM pratidinopayogi jnyeym| dvAram 1 / bhaGgakAstu saptacatvAriMzaM zataM bhavanti, te ca pUrvaM vratAdhikAre uktAH, tadjJAnapUrvaM ca pratyAkhyAnaM zuddham / yataH " sIAlaM bhaMgasayaM, paccakkhANaMmi jassa uvaladdhaM / so khalu paccakkhANe, kusalo sesA akusalA u" // 1 // [ zrA.pra.8,prava./1338 ] iti / yadvA ittham"paccakkhAyA paccakkhAviMtiyANa cubhNgaa| jANagajANapaehiM, nipphaNNA huMti NAyavvA" ||1||[aa.ni./1613] ___ iha kila svayaM kRtapratyAkhyAnaH kAle vinayapUrvakaM samyagupayukto guruvacanamanUccaran svayaM jAnan jJasyaiva guroH pArzve pratyAkhyAnaM karoti / tatra jJatve caturbhaGgo-dvayorjatve prathamo bhaGgaH zuddha: 1 / gurorjatve ziSyasyAjJatve dvitIyaH tatra tatkAlaM ziSyaM saMkSepataH prabodhya yadA guruH pratyAkhyAnaM kArayati tadA'yamapi zuddhaH, anyathA tvazuddhaH 2 / jJo'jJasya pArve, gurvAdyabhAve bahumAnato gurupitRvyAdisakAze karoti, ayamapi zuddhaH 3 / dvayorajJatve tvazuddha eva 4 / atra ca guroH svasya vA jJatvaM pratyAkhyAnataduccArasthAnabhaGgAkArazuddhisUtrArthaphalakalpyAkalapyavibhAgAdijJAne satyeva bhavati / 1. C. / sakea-mu0 saMkeya- yogazAstravRttau / / 2. tulA paJcAzakaTIkA pa0 88, pravacanasAroddhAravRttiH bhA0 1 pa0 123 // 3. prathamabhAge 162patre // 4. viMtayANa-mu0 // 5. tulAyogazAstravRttiH pa0707 // 6. manUccArayan-yo0 TI0 / / 7. "ti jJatve ca catu yo0 TI0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH tatra pratyAkhyAnoccArasthAnAni paJca -AdyasthAne namaskArasahitAdikAlapratyAkhyAnAni 5, saGketAkhyAni 8 ca prAyazcaturvidhAhArANi 1 / dvitIyasthAne vikRtinirvikRtyAcAmAmloccAraH, vikRtipratyAkhyAnaM cAsvIkRtavikRtinaiyatyAnAmapi prAyeNAbhakSyavikRticatuSkatyAgAt sarveSAM syAt 2 / tRtIye ekavyAsanaikasthAnaniyamo dvitricaturvidhAhAra: 3 / caturthasthAne pANassetyAdi 4 / paJcamasthAne dezAvakAzikavrataM prAggRhItasacittAdicaturdazaniyamasaMkSeparUpamuccAryam 5 / evamupavAse catvAri prathame'bhaktArthakaraNam 1, dvitIye pAnAhArapratyAkhyAnam 2, tRtIye 'pANasse'tyAdi 3, caturthe dezAvakAzikamiti 4 / uktaM ca - "paDhame ThANe terasa, bIe tinni u tigA ya taiaMmi / pANassa cautthaMmi, desavagAsAi paMcamae" // 1 // [ pratyAkhyAnabhASye gA./6] atra copavAsA-''cAmAmla-nirvikRtyAdIni pauruSyAdIni ca prAyastricaturvidhAhArANi, apavAdAt tu nirvikRtyAdi pauruSyAdi ca dvividhaahaarmpi| namaskArasahitaM tu caturvidhAhArameva syAditi saMpradAyaH / yata uktaM - "cauhAhAraM tu namo, rattiM pi muNINa sesa duticuhaa"|[ pratyA.bhA.gA./12pU.] tathA- "sAhUNaM rayaNIe, nvkaarshiaNcuvvihaahaarN| bhavacarimaM uvavAso, aMbila tihacauvvihAhAraM // 1 // [ ] sesA paccakkhANA, duha tiha cauhA vi DaMti AhAre / ia paccakkhANesuM , AhAravigappaNA neyA // 2 // [ ] yatidinacaryAyAM tu saMketapratyAkhyAnamapi caturvidhAhAraM proktam / tathA ca tadvacaH"saMkeapaccakkhANaM, sAhaNaM rynnibhttvermnnN| taha ya navakArasahiaM, niameNa cauvvihAhAraM" // 1 // [ deva.yati.di.gA./50 ] iti / ___ nirvikRtikAcAmAmlAdau kalpyAkalpyavibhAgazca svasvasAmAcArIto jJeyaH / pratyAkhyAnabhedatadbhaGgAdayastu vyAkhyAyanta evetyalaM prasaGgena / prakRtamanusarAmaH / dvAram 2 / pratyAkhyAnaM cApavAdarUpAkArasahitaM karttavyamanyathA tu bhaGgaH syAt , sa ca doSAya / yadAha - "vayabhaGge guru doso, thevassa vi pAlaNA guNakarI u| gurulAghavaM ca NeyaM, dhammaMmi ao aAgArA" ||1||[pnycaa.5|12, paJca.512, prava.216] 1. L.P.C. | hi-mu0 // 2. L.P.C. / pauruSyAdIni-mu0 nAsti // 3. tulA-yogazAstravRttiH pa0 709 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyAkhyAnasvasvarUpam-zlo0 62 // ] [327 Akriyante vidhIyante pratyAkhyAnabhaGgaparihArArthamityAkArAH / te ca namaskArasahitAdiSu yAvanto bhavanti tAvanta upadarzyante - "do ceva namokkAre, AgArA chacca porasIe u| satteva u purimaDDe, egAsaNagaMmi aTeva // 1 // sattegaTThANassa u, advaiva ya aMbilaMmi AgArA / paMceva abhattatu, cha ppANe carima cattAri // 2 // paMca caurobhiggahi, nivvIe aTTha nava ya AgArA / appAuraNe paMca ya, havaMti sesesu cattAri // 4 // [Avazyakani. 1599-1601, paJcAzake 5 / 8-10, pravacanasAro.203-5] nirvikRtau aSTa nava ca kathaM ? "navaNIogAhimae, addavadahipisiaghaNaguDe cev| nava AgArA esiM, sesadavANaM tu aTeva" ||3||[aa.ni.1602, pra.sA.206] aprAvaraNe colapaTTAkAraH paJcamaH / vivaraNaM tu suutrvyaakhyaashgtmevaavseym| dvAram 3 / sAmprataM sUtrArtho - "uggae sUre namukkArasahiaM paccakkhAi, cauvvihaM pi AhAraM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM, annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM vosirai" [pratyAkhyAna AvazyakasU0 hAribhadrIyavRttiH pa0 849] vyAkhyA -udgate sUrye, sUryodgamAdArabhyetyarthaH, namaskAreNa -parameSThistavena sahitaM yuktaM namaskArasahitaM pratyAkhyAti, 'sarve dhAtavaH karotyarthena vyAptA' iti nyAyAt namaskArasahitaM pratyAkhyAnaM karoti vidheyatayA'bhyupagacchatItyarthaH / idaM guroranuvAdabhaGgyA vacanam , ziSyastu 'pratyAkhyAmi'ityAha / evaM vyutsRjatI[tyatrApi vAcyam / kathaM pratyAkhyAti ? ityAha -caturvidhamapyAhAramiti na punarekavidhAdikam , AhAramabhyavahArya, vyutsRjatI]tyuttareNa yogaH idaM ca catuvidhahArasyaiva bhavatItyuktameva, rAtribhojanatIraNaprAyatvAdasya / tathA muhUrtamAnaM namaskAroccAraNAvasAnaM ca / nenu kAlasyAnuktatvAt saGketapratyAkhyAnamevedaM, maivaM, sahitazabdena muhUrttasya 1. tulA-paJcavastukaTIkA pa0 83-4, paJcAzakaTIkA pa0 91-5, yogazAstraTIkA pa0 711, pravacanasAroddhAraTIkA bha0 1 pa0 124-131 / vyAkhyA udgate sUre-iti yo0 TI0 / / 2. ca-yo0 TI0 nAsti / / 3. tulA-paJcAzakaTIkA pa0 90-95, yogazAstraTIkA pa0 710, pravacanasAroddhAravRttau bhA0 1 pa0 124-131 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH vizeSaNAt / atha muhUrttazabdo na zrUyate tatkathaM tasya vizeSyatvam ? / ucyate - addhApratyAkhyAnamadhye'sya pAThabalAt , pauruSIpratyAkhyAnasya ca vakSyamANatvAdavazyaM tadarvAgmuhUrta evAvaziSyate / atha muhUrtadvayAdikamapi kuto na labhyate ? / ucyate - alpAkAratvAdasya, pauruSyAM hi SaDAkArAstadasmin pratyAkhyAne AkAradvayavati svalpa eva kAlo'vaziSyate / sa ca namaskAreNa sahitaH, pUrNe'pi kAle namaskArapAThamantareNa pratyAkhyAnasyApUryamANatvAt , satyapi namaskArapAThe muhUrttAbhyantare pratyAkhyAnabhaGgAt / tat siddhametad -muhUrtamAnakAlaM namaskArasahitapratyAkhyAnamiti / atha caturvidhAhArameva vyaktyA pradarzayati -azanaM 1 pAnaM 2 khAdimaM 3 svAdimaM ceti 4 / tatrAzyate iti azanam , "aza bhojane"[ ] ityasya lyuDantasya bhavati / tathA pIyata iti pAnam , pAdhAtoH / tathA khAdyata iti khAdimaM "khAha bhakSaNe" [ ] ityasya vaktavyAdimatpratyayAntasya / evaM svAdyata iti svAdimaM , "svada AsvAdane" [ ] ityasya ca rUpam / athavA khAdyaM svAdyaM ceti / azanAdyAhAravibhAgazcaivaM zrAddhavidhivRttau - ___ "azanaM zAlyAdi mudgAdi saktvAdi peyAdi modakAdi kSIrAdi sUraNAdi maNDAdi ca / yadAha"asaNaM oaNasattugamuggajagArAi khajjagavihI a| khIrAI sUraNAI, maMDagapabhiI aviNNeyaM" ||1||[pNcaa.5/27, pra.sA./207] pAnaM sauvIra-yavAdidhAvanaM surAdi sarvazcApkAyaH karkaTajalAdikaM ca / yadAha - "pANaM sovIrajavodagAI cittaM surAiaM ceva / / AukkAo savvo, kakkaDagajalAiaMca tahA" ||2||[pNcaa.5/28, pra.sA./208] khAdyaM bhRSTadhAnya-guDaparpaTikA-khajUra-nAlikera-drAkSA-karkaTyAmra-panasAdi / yadAha"bhattosaM daMtAI, khjjuurg-naaliker-dkkhaaii|| kakkaDi-aMbaga-phaNasAi bahuvihaM khAimaM neaM" ||3||[pNcaa.5/29, pra.sA./209] svAdyaM dantakASTha-tAmbUla-tulasikA-piNDAjaMka-madhupippalyAdi / yadAha - "daMtavaNaM taMbolaM, cittaM tulasI kuheDagAIyaM / mahupippalisuMThAI, aNegahA sAimaM hoi" ||4||[pNcaa.5/30, pra.sA./210] 1. svarda-P.L. || 2. mudgAdi-mu0 C. nAsti / L.P. yogazAstravRttau zrAddhavidhivRttAvapi asti // 3. maNDakAdi-yo0 TI0 // 4. "satthuga" iti pravacanasAroddhAre // 5. bhRSTadhAnyaM galu0 yo0 TI0 // 6. piNDAka' iti pravacanasAroddhAre, piNDAjaMka' iti tatraiva pAThAntaram / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyAkhyAnasvarUpam-zlo0 62 // ] [329 ____ anekadheti zrAddhavidhivRttau [ pa0 45 ] yathA -suNThI-haritakI-pippalImarIca-jIraka-ajamaka-jAtiphala-jAvantrIka-sellaka-katthaka-khadiravaTikAjeSThImadhu-tamAlapatra-elAlaviGga-kAThI-viDaGga-viDalavaNa-ajjaka-ajamodakuliJjaNa-piSpalImUla-ciNIkabAbA-kavvUraka-mustA-kaMTAselio-karpUra-saurvacalaharaDAM-bibhItaka-kumbhaTho-babbUla-dhava-khadira-khIcaDAdikachallI-patra-pUgahiGgalASTaka-hitrevIsu-paJcakUla-javAsakamUla-vAvacI-tulasI-karpUrIkandAdikam / jIrakaM svabhASyapravacanasAroddhArAbhiprAyeNa svAdyam , kalpavRttyabhiprAyeNa tu khAdyam , ajamakaM khAdyamiti kecit / sarvaM svAdyaM elAkarpUrAdijalaM ca dvividhAhArapratyAkhyAne kalpate / vesaNa-virahAlI-soA-koThavaDI-AmalAgaNThI-AMbAgolI-kaucilI-cUipatrapramukhaM khAdyatvAd dvividhAhAre na kalpate / / trividhAhAre tu jalameva kalpate / zAstreSu madhu-guDa-zarkarA-khaNDAdyapi khAdyatayA drAkSAzarkarAdijalaM takrAdi ca pAnakatayoktamapi dvividhAhArAdau na kalpate / uktaM ca - "dakkhApANAIaM, pANaM taha sAimaM guddaaiiaN| paDhiaM suaMmi taha vi hu , tittIjaNagaMti nAyariaM" // 1 // [ nAga.pratyA.bhA.] anAhAratayA vyavahriyamANAnyapi prasaGgato darzyante yathA -paJcAGganiMba-guDUcIkaDU-kiriAtuM-ativisa-cIDi-sUkaDi-rakSA-haridrA-rohiNI-upaloTa-vajratriphalA-bAulachallItyanye dhamAso-nAhiA-sandhirIGgaNI-elIo-guggulaharaDIdala-vauNi-badarI-kaMtherikarIramUla-pUMADa-majITha-bola-bIu-kuMAri-cItrakakundaruprabhRtyaniSTAsvAdAni rogAdyApadi caturvidhAhAre'pyetAni kalpyAnIti [ zrAddhavidhivRttau pa0 45 ] kRtaM prasaGgena / atra niyamabhaGgabhayAdAkArAvAha -'annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM', atra paJcamyarthe tRtIyA, anyatreti parivarjanArthaH, yathA 'anyatra droNabhISmAbhyAM, sarve yoddhAH parAGmukhAH' iti, tato'nyatrAnAbhogAt sahasAkArAcca, etau varjjayitvetyarthaH / tatrAnAbhogo'tyantavismRtiH / sahasAkAro'tipravRttayogAnivarttanamiti / 1. zrAddhavidhivRttau yathA-mu0 nAsti // 2. "biDa L.P. || 3. gA0 210 TIkA dRSTavyA // 4. 'd dvidhA mu0 // 5. L.P. I guggula-mu0 nAsti / 'gUgula' zrAddhavidhivRttau // 6. cUNi L. || 7. tulA-yogazAstraTIkA pa0 711 // 8. pravRtti iti AvazyakahAribhadrayAM vRttau, paJcavastu [pa0 91] paJcAzaka[pa0 83] yogazAstravRttiSu- pravRtta iti / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH atha pauruSIpratyAkhyAnam - "porusiM paccakkhAi, uggae sUre cauvvihaM pi AhAraM asaNaM 4, aNNatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM pacchannakAleNaM disAmoheNaM sAhUvayaNeNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM vosirai" / [ pratyAkhyAnAvazyake, hAribhadrIyavRttiH pa0 852 ] puruSaH pramANasyAH sA pauruSI chAyA, katham ? karkasaGkrAntau pUrvAhNe'parAhne vA yadA zarIrapramANA chAyA syAt tadA pauruSI, tadyuktaH kAlo'pi pauruSI prahara ityarthaH / tadrekhAM yAmyottarAyatAM yadA dehacchAyAparyantaH spRzati, tadA sarvadineSu pauruSI / yadvA puruSasyordhvasya dakSiNakarNanivezitArkasya dakSiNAyanAdyadine yadA jAnucchAyA dvipadA tadA pauruSI / yathA - "AsADhe mAse dupayA, cittAsoesa mAsesu, tipayA hoi porusI // 1 // [ ogha.ni./284 ] hAnivRddhI tvevam - pose mAse cauppayA / "" 'aGgulaM sattaratteNaM, pakkheNa tu duaMgulaM / vaddhae hAyae vA vi, mAseNaM cauraMgulaM" // 1 // [ ogha.ni/285 ] iti / 'sAhUvayaNeNaM ityatra ca pAdona prahareNApyadhikAraH, atastatra pauruSIcchAyopari prakSepo'yaM - "jiTThAmUle AsADhasAvaNe chahi~ aMgulehiM paDilehA / aTThahi~ bIataiaMmi, taie dasa aTThahi~ cautthe // 1 // [ ya.di./48 ] pauruSIpratyAkhyAnasamAnapratyAkhyAnA sArddhapauruSI tvevam - '"pose taNuchAyAe, navahi~ paehiM tu porisI saDDhA / tAvekkekkA hANI, jAvAsADhe payA tinni" // 1 // [ ] pUrvArddhA'gre vakSyamANo'pi pramANaprastAvAdihaiva vijJeyaH " " pose vihatthichAyA, bArasaaMgulapamANa purimaddhe / mAsi duaMgulahANI, AsADhe niTThiA savve // 1 // [] sukhAvabodhArthaM sthApanA caiSAm - 1. tulA - zrAddhadinakRtyaTIkA pa0 230 // 2. 'tArkabimbasya - iti zrAddhadinakRtyavRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof -
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyAkhyAnasvarUpam - zlo0 62 // ] mAsAH 12 pada aMgula ASADhaH 1 2 zrAvaNaH 2 2 bhAdrapadaH 3 2 AzvinaH 4 3 kArtikaH 5 mArgazIrSa : 6 pauSaH 7 mAghaH 8 phAlgunaH 9 caitraH 10 vaizAkhaH 11 jyeSThaH 12 3 4 o 4 8 D:\new/d-2.pm5\3rd proof 0 4 8 0 3 3 3 2 8 2 4 pauruSIyantraM 8 4 0 prakSepa pa0 6 w w v 6 8 8 8 10 10 10 8 8 8 6 2 2 6 3 3 'la 50 4 4 4 4 4 3 3 aM 10 4 8 0 6 10 6 O 8 4 10 pa0 4 x 5 6 7 8 9 8 7 6 aM o o 0 0 0 O O O 0 0 0 pa0 0 o o 2 4 0 6 o o 0 8 10 12 10 8 o O O [ 331 aM o o 6 4 O 2 o 2 4 pAdonapauruSIyantraM sArddhapauruSIyantraM pUrvArdhayantraM sAmprataM sUtrazeSo vyAkhyAyate - pauruSa pratyAkhyAti pauruSIpratyAkhyAnaM karotItyarthaH, kathaM ? caturvidhamazanapAnakhAdyasvAdyalakSaNam, AhAram abhyavahAryaM, vyutsRjatItyuttareNa yogaH / atra ca SaDAkArAH / prathamau dvau pUrvavat / anyatra pracchannakAlAt, sAdhuvacanAt, digmohAt, sarvasamAdhipratyayAkArAcca / pracchannatA ca kAlasya yadA meghena rajasA giriNA vAntaritatvAt sUro na dRzyate, tatra pauruSIM pUrNAM jJAtvA bhuJjAnasyApUrNAyAmapi tasyAM na bhaGgaH, jJAtvA tvarddhabhuktenApi tathaiva sthAtavyam, yAvat pauruSI pUrNA bhavati, pUrNAyAM tataH paraM bhoktavyam, na pUrNeti jJAte bhuJjAnasya bhaGga eva / digmohastu yadA purvAmapi pazcime jAnAti, tadA apUrNAyAmapi pauruSyAM mohAd bhuJjAnasya na bhaGgaH, mohavigame tu pUrvavadarddhabhuktenApi sthAtavyam, nirapekSatayA bhuJjAnasya bhaGga eveti / sAdhuvacanaM 'udghATApauruSI'ityAdikaM vibhramakAraNam, tacchrutvA bhuJjAnasya na bhaGgaH, bhuJjAnena tu jJAte anyena vA kathite pUrvavat tathaiva sthAtavyam, tathA kRtapauruSIpratyAkhyAnasya samutpannatIvrazUlAdiduHkhatayA saJjAtayorArttaraudradhyAnayoH sarvathA nirAsaH sarvasamAdhistasya pratyaya: - kAraNaM sa evAkAraH - pratyAkhyAnApavAdaH sarvasamAdhipratyayAkAraH samAdhinimittamauSadha1. tulA - yogazAstraTIkA pa0 712 // -
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH pathyAdipravRttAvapUrNAyAmapi pauruSyAM bhuGkte tadA na bhaGgaH, ityarthaH / vaidyAdirvA kRtapauruSIpratyAkhyAno'nyasyAturasya samAdhinimittaM yadA apUrNAyAmapi pauruSyAM bhuGkte tadA na bhaGgaH, arddhabhukte tvAturasya samAdhau maraNe votpanne sati tathaiva bhojanasya tyAgaH / sArddhapauruSIpratyAkhyAnaM pauruSIpratyAkhyAna evAntarbhUtam / atha pUrvArddhapratyAkhyAnam - "sUre uggae purimaDDheM paccakkhAi, cauvvihaM pi AhAraM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM, annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM pacchannakAleNaM disAmoheNaM sAhuvayaNeNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiAgAreNaM vosii"| pUrvaM ca tadardhaM ca pUrvArddhaM dinasyAdyaM praharadvayam , pUrvArddhaM pratyAkhyAti pUrvArddhapratyAkhyAnaM karoti / SaDAkArAH pUrvavat / 'mahattarAgAreNaM' iti, mahattaraM -pratyAkhyAnAnupAlanalabhyanirjarApekSayAbahattaranirjarAlAbhahetubhUtaM puruSAntarAsAdhyaM glAna-caitya-saGghAdiprayojanam tadevAkAra:-pratyAkhyAnApavAdo mahattarAkArastasmAdapyanyatreti yogaH / yaccAtraiva mahattarAkArasyAbhidhAnaM namaskArasahitAdau tatra kAlasyAlpatvaM mahattvaM ca kAraNamAcakSate / athaikAzanapratyAkhyAnaM-tatrASTAvAkArAH / yatsUtram - "egAsaNaM paccakkhAi, cauvvihaM pi AhAraM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM, annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM sAgAriAgAreNaM AuMTaNapasAraNeNaM guruabbhuTThANeNaM pAriTThAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM vosii"|[prtyaakhyaanaavshyke hAribhadrIyavRttau pa0 853] ekaM sakRdazanaM bhojanamekaM cA''sanaM putAcAlanato yatra tadekAzanamekAsanaM ca, prAkRte dvayorapi egAsaNamitirUpam , tatpratyAkhyAti ekAzanapratyAkhyAnaM karotItyarthaH / atrAdyAvantyau ca dvAvAkArau (ca) pUrvavat , 'sAgAriyAgAreNaM' saha agAreNa varttate iti sAgAraH, sa eva sAgAriko -gRhasthaH, sa evAkAra:-pratyAkhyAnApavAda: sAgArikAkArastasmAdanyatra / gRhasthasamakSaM hi sAdhUnAM bhoktuM na kalpate, pravacanopaghAtasambhavAt / ata evoktam - "chakkAyadayAvaMto'vi, saMjao dullahaM kuNai bohiN| AhAre nIhAre, duguMchie piMDagahaNe ya" ||1||[o.ni./gaa.441] tatazca bhuJjAnasya yadA sAgArika: samAyAti, sa yadi calastadA kSaNaM pratIkSate, atha 1. jJAte sati-yo0 TI0 // 2. vA mu0 C. // 3. rau ca pU L.P.C. I rau pU yo0 TI0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyAkhyAnasvarUpam-zlo0 62 // ] [333 sthirastadA svAdhyAyAdivyAghAto mA bhUditi tataH sthAnAdanyatropavizya bhuJjAnasyApi na bhaGgaH / gRhasthasya tu yena dRSTaM bhojanaM na jIryati tadAdiH sAgArikaH / 'AuMTaNapasAraNeNaM' AuNTaNam AkuJcanaM javAdeH saGkocanam , prasAraNaM ca tasyaivA''kuJcitasya RjukaraNam , AkuJcane prasAraNe cAsahiSNutayA kriyamANe kiJcidAsanaM calati tato'nyatra / 'guruabbhuTThANeNaM' gurorabhyutthAnArhasyAcAryasya prAghUrNakasya vAbhyutthAnaM pratItyAsanatyajanaM gurvabhyutthAnam tato'nyatra / abhyutthAnaM cAvazyakarttavyatvAd bhuJjAnenApi karttavyamiti na tatra pratyAkhyAnabhaGgaH / 'pAriTThAvaNiyAgAreNaM' sAdhoreva, yathA pariSThApanaM -sarvathA tyajanaM prayojanamasya pAriSThApanikamannam , tadevAkAra: pAriSThApanikAkArastato'nyatra / tatra hi tyajyamAne bahudoSasambhavAdAzrIyamANe cAgamikanyAyena guNasambhavAcca tasya gurvAjJayA punarbhuJjAnasya na bhnggH| "vihigahiaM vihibhuttaM, uddhariaM jaM bhave asnnmaaii| taM guruNANunnAyaM, kappai AyaMbilAINaM" // 1 // [ A.ni./1611] zrAvakastvakhaNDasUtratvAduccarati / 'vosirai' iti anekAsanamanekAzanAdyAhAraM ca pariharati / athaikasthAnakam -tatra saptAkArAH, atha sUtram -"egaTThANaM'paccakkhAI" ityaadyekaasnvdaakunycnprsaarnnaakaarvnN| ekamadvitIyaM sthAnamaGgavinyAsarUpaM yatra tadekasthAnaM pratyAkhyAnam / yadyathA bhojanakAle'GgopAGgaM sthApitaM tasmiMstathA sthApita eva bhoktavyam , mukhasya pANezcAzakyaparihAratvAccalanaM na pratiSiddham / AkuJcanaprasAraNAkAravarjanaM ca ekAzanato bhedajJApanArtham / anyathA ekAzanameva syAt / athAcAmAmlaM -tatrASTAvAkArAH, atha sUtram - "AyaMbilaM paccakkhAi, annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM levAleveNaM gihatthasaMsaTeNaM ukkhittavivegeNaM pAriddhAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiAgAreNaM vosiraha" // 1. tadA hi-mu0 C. I tadAdiH sAgArika:-L. yo0 TI0 pa0 714 / tatpramukhaH sAgArika:pravacanasAroddhAraTIkA / bhA0 1 pa0 127 / / 2. RjUkaraNaM-yogazAstra [pa0 715]pravacanasAroddhAra[pa0 128]vRttyoH // 3. taM pratItyA yo0 TI0 / tamAzrityA pravacanasAroddhAraTIkA / / 4. tasya-yo0 TI0 prava0 sAro0 TI0 nAsti / / 5. sthita-yo0 TI0 prava0 sAro0 TI0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334] / [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH AcAmo'vazrAvaNam , amlaM caturtho rasaH, ta eva prAyeNa vyaJjane yatra bhojane odanakulmASa-saktuprabhRtike tadAcAmAmlaM samayabhASayocyate, tatpratyAkhyAti -AcAmAmlapratyAkhyAnaM karotItyarthaH / AdyAvantyAzca traya AkArAH pUrvavat / / 'levAleveNaM' lepo bhojanabhAjanasya vikRtyA tImanAdinA vA AcAmAmlapratyAkhyAturakalpanIyena liptatA, alepo vikRtyAdinA liptapUrvasya bhojanabhAjanasyaiva hastAdinA saMlekhanato'liptatA, lepazcAle pazca lepAlepam tasmAdanyatra, bhAjane vikRtyAdyavayavasadbhAve'pi na bhaGga ityarthaH / 'ukkhittavivegeNaM' zuSkaudanAdibhakte patitapUrvasyAcAmAmlapratyAkhyAnavatAmayogyasyAdravavikRtyAdidravyasyotkSiptasyoddhRtasya viveko niHzeSatayA tyAga utkSiptavivekaH, utkSipya tyAga ityarthaH, tasmAdanyatra, bhoktavyadravyasyAbhoktavyadravyasparzenApi na bhaGga iti bhAvaH / yat tUtkSeptuM na zakyaM tasya bhojane bhnggH| _ 'gihatthasaMsaTeNaM' gRhasthasya bhaktadAyakasya sambandhi karoTikAdibhAjanaM vikRtyAdidravyeNopaliptaM gRhasthasaMsRSTam , tato'nyatra / vikRtyAdisaMsRSTabhAjanena hi dIyamAnaM bhaktamakalpyadravyAvayavamizraM bhavati, na ca tadbhuJjAnasyApi bhaGgaH, yadyakalpyadravyaraso bahu na jJAyate / 'vosirai' iti anAcAmAmlaM caturvidhAhAraM ca vyutsRjati / athAbhaktArthapratyAkhyAnaM -tatra paJcAkArAH, yatsUtram -sUre uggae abhattaTuM paccakkhAi, cauvvihaM pi AhAraM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM, annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM pAriTThAvaNiAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiAgAreNaM vosiraha" / 'sUre uggae' sUryodgamAdArabhya, anena ca bhojanAnantaraM pratyAkhyAnasya niSedha ityaah| bhaktena bhojanenArthaH prayojanaM bhaktArthaH, na bhaktArtho 'bhaktArthaH, athavA na vidyate bhaktArtho yasmin pratyAkhyAnavizeSe so'bhaktArtha upavAsa ityarthaH / AkArAH pUrvavat / navaraM 'pAriSThApanikAkAre vizeSaH -yadi trividhAhArasya pratyAkhyAti, tadA pAriSThApanikaM kalpate, yadi ca catuvidhAhArasya pratyAkhyAti, pAnakaM ca nAsti, tadA na kalpate, pAnake tUddharite kalpate / 'vosirai' iti bhaktArthamazanAdi ca vyutsRjati / 1. tulA-AvazyacUrNiH pa0 317, AvazyakahAribhadrIyaTIkA pa0 854-5, paJcAzakaTIkA pa0 93 // 2. pravacanasorAddhAravRtto-zuSkau iti / zuSko mu0 L.P.C. || 3. syovRttasya-mu0 / 'syoddhatasya-yo0 TI0 // 4. caturvidhAhAraM ca-yogazAstra-pravacanasAroddhAravRttyo sti / / 5. ugaemu0 // 6. tu yo0 TI0, prava0 sAro0 TI0 // // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyAkhyAnasvarUpam-zlo0 62 // ] [335 __ atha pAnakam -tatra pauruSI-pUrvArddhaMkAzanaikasthAnA-''cAmAmlA-'bhaktArthapratyAkhyAneSUtsargatazcaturvidhAhArasya pratyAkhyAnaM nyAyyam / yadi tu trividhAhArasya pratyAkhyAnaM karoti tadA pAnakamAzritya SaDAkArA bhavanti / yatsUtram - __ "pANassa levADeNa vA alevADeNa vA accheNa vA bahuleNa vA sasittheNa vA asittheNa vA vosidd"| __iha 'anyatra' ityasyAnuvRttestRtIyAyAH paJcamyarthatvAd 'levADeNa va tti' kRtalepAdvA picchilatvena bhAjanAdInAmupalepakAt kharjurAdipAnakAdanyatra tadvarjayitvetyarthaH / trividhAhAraM 'vyutsRjati' itiyogaH, vAzabdo lepakRtapAnakApekSayA avarjanIyatvAvizeSadyotanArthaH, alepakAriNeva lepakAriNApyupavAsAderna bhaGga iti bhAvaH / graM0 7000 / evamalepakRtAdvA apicchilAt sauvIrAdeH, acchAdvA nirmalAduSNodakAdeH, bahulAdvA gaDulAt tilatanduladhAvanAdeH, sasikthAdvA bhaktapulAkopetAdavazrAvaNAdeH, asikthAdvA sikthavajitAt pAnakAhArAt / atha caramam -caramo'ntimo bhAgaH, sa ca divasasya bhavasya ceti dvidhA / tadviSayaM pratyAkhyAnamapi caramam / iha bhavacaramaM yAvajjIvam , tatra dvividhe'pi catvAra AkArA bhavanti / yatsUtram - "divasacaramaM bhavacaramaM vA paccakkhAi, cauvvihaM pi AhAraM asaNaM pANaM khAima sAimaM, annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM vosidd"| nanu divasacaramapratyAkhyAnaM niSphalam / ekAzanAdipratyAkhyAnenaiva gatArthatvAt / naivam , ekAzanAdikaM hyaSTAdyAkArameva, etacca caturAkAramata AkArANAM saGkSapakaraNAt saphalameva, ata evaikAzanAdikaM daivasikameva bhavati, rAtribhojanasya trividhaM trividhena yAvajjIvaM pratyAkhyAtatvAt / gRhasthApekSayA punaridamAdityodgamAntam / divasasyAhorAtramitiparyAyatayApi darzanAt / tatra ca yeSAM rAtribhojananiyamo'sti, teSAmapIdaM sArthakam , anuvAdatvena smArakatvAt / bhavacaramaM tu vyAkAramapi bhavati / yadA jAnAti mahattara-sarvasamAdhipratyayarUpAbhyAmAkArAbhyAM na prayojanaM tadA anAbhoga-sahAsAkArAkArau 1. bahaleNa-yo0 TI0 [pa0 717] prava0 sAro0 TI0 pa0 130 // 2. lepakArakA yo0 TI0 // 3. bdo'lepa yo0 TI0 // 4. apiccha paJcAzakaTIkA, prava0 sAro0 TI0 pa0 130 // 5. bahalA' paJcAzakavRttau prava0 sAro0 TI0 kAyAJca // 6. divasacarimaM-yo0 TI0, prava0, sAro0 TI0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 ] [ dharmasaMgrahaH - dvitIyo'dhikAraH bhavataH, aGgulyAderanAbhogena sahasAkAreNa vA mukhaprakSepasambhavAt, ata evedamanAkAramapyucyate, AkAradvayasyAparihAryatvAt / athAbhigrahapratyAkhyAnam / tacca daNDapramArjanAdiniyamarUpam, tatra catvAra AkArA bhavanti / tadyathA - 'annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM vosirai" / yadA tvaprAvaraNAbhigrahaM gRhNAti, tadA 'colapaTTagAgAreNaM' iti paJcama AkAro bhavati, colapaTTakAkArAdanyatretyarthaH / 44 - atha vikRtipratyAkhyAnam - tatra nava aSTau vA AkArAH / yatsUtram - "vigaIo paccakhAi, aNNatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM levAleveNaM gihatthasaMsadveNaM ukkhittavivegeNaM paDuccamakkhieNaM pAriTThAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiAgAreNaM vosirai " // manaso vikRtihetutvAt vikRtayastAzca daza / yadAhu: " khIraM dahi NavaNIyaM, ghayaM tahA tellameva guDa majjaM / mahu maMsaM ceva tahA, uggAhimagaM ca vigaIo" // 1 // [ paJcava./371 ] tatra paJca kSIrANi gomahiSyajoSTyelakAsambandhibhedAt / dadhi-navanIta-ghRtAni ca caturbhedAni, uSTrINAM tadabhAvAt / tailAni catvAri - tilA - 'tasI - laTTA - sarSapasambandhibhedAt / zeSatailAni tu na vikRtayaH, lepakRtAni tu bhavanti / guDaH - ikSurasakvAthaH, sa dvidhA-piNDo dravazca / madyaM dvedhA - kASThapiSTodbhavatvAt / madhu tredhA - mAkSikaM kauttikaM bhrAmaraM ca / mAsaM trividhaM - jala-sthala - khacarajantUdbhavatvAt, athavA mAMsaM trividhaM carmarudhira-mAMsabhedAt / - avagAhena snehabolanena nirvRttaM avagAhimaM pakvAnnam, "bhAvAdimaH " [ zrIsi.-64-21 ] itImaH / yat tApikAyAM ghRtAdipUrNAyAM calAcalaM khAdyakAdi pacyate, tasyAmeva tApikAyAM tenaiva ghRtena dvitIyaM tRtIyaM ca khAdyakAdi vikRti:, tataH paraM pakvAnnAni, ayoga 1. mukhe- yo0 TI0 prava0 sAro0 TI0 // 2. AkAradvayasyApi pari mu0 L.P.C. I AkAradvayasyApari" iti yo0 TI0 pravacanasAroddhAravRtteH jesalamerasthaprAcInahastalikhitaprate ca pAThaH / / 3. tathA(dA)- mu0 // / 4. chIraM - yo0 TI0 pa0 719 // 5. P. yo0 TI0 / gomahiSyajolakA mu0 // 6. P. yo0 TI0 kauntikaM - mu0 / kuttikAkRtam - iti pravacanasAroddhAre pa0 140 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikRtisvarUpam-zlo0 62 // ] [ 337 vAhinAM nirvikRtipratyAkhyAne'pi kalpante / athaikenaiva pUpakena tApikA pUryate, tadA dvitIyaM pakvAnnaM, nirvikRtipratyAkhyAne'pi kalpate, lepakRtaM tu bhavatItyeSA vRddhasAmAcArI | evaM zeSANyapi vikRtigatAni / tAni cAmUni - 44 'aha peyA 1 duddhaTTI 2 duddhavalehI ya 3 duddhasADI ya 4 / paMca ya vigaigayAiM, durddhami khIrasahiyAI 5 // 1 // [ pra.sA./227] aMbilajuaMmi duddhe, duddhaTTI dakkhamIsaruddhaMmi / payasADI taha taMdulacuNNayasiddhami avalehI " // 2 // [ pra.sA./228 ] vyAkhyA -alpatandulasahite dugdhe rAddhe peyocyate 1, amlayute tu dugdhATI, anye tu rbalahikAmAhuH 2, tandulacUrNayute cAvalekhikA 3, drAkSAsahite paya: zATI 4, bahutandulayukte ca dugdhe rAddhe kSaireyIti paJca dugdhavikRtigatAni, vikRtirgatA eSvi (bhya i)ti vikRtigatAni nirvikRtikAnItyarthaH / "dahie vigaigayAI, gholavaDA 1 ghola 2 sihariNi 3 karaMbo 4 / lavaNakaNadahiyamahiyaM 5, saMgarigAiMmi appaDie " // 1 // [ pra.sA./ 229] vastragAlitadadhigholayuktAni vaTakAni gholavaTakAni 1, gholaM vastragalitaM dadhi 2, karamathitakhaNDayutaM dadhi zikhariNi 3, karambho dadhiyuktakUraniSpannaH prasiddhaH 4, karamathitaM dadhi lavaNakaNayutaM ca rAjikAkhATamityarthaH tacca sAGgarikAdike'patite'pi vikRtigataM bhavati, tasmin patite punarbhavatyeva, etAni paJca dadhinirvikRtAni / "pakkaghayaM 1 ghayakiTTI 2, pakkosahi uvari tariya sappi ca 3 / nibbhaMjaNa 4 vissaMdaNa5 gAiM ghayavigaigayAI" // 1 // [ pra.sA./ 230 ] pakvaghRtam, AmalakAdisambandhi 1, ghRtakiTTakaM prasiddham 2, ghRtapakvauSadhitarikA 3, pakvAnnottIrNaM dagdhaghRtaM nirbhaJjanam 4, dadhitarikAkaNikkAniSpannadravyavizeSo vissa(sya)ndanaM 5 ceti paJca ghRtanirvikRtikAni bRhatkalpa - paJcavastuvRttyostu visyandanaM nAmArdhanirdagdhaghRtamadhyakSiptatandulaniSpannamityuktam / " tillamallI 1 tilakuTTI 2, daddhatillaM 3 tahosahuvvariyaM 4 / lakkhAidavvapakkaM, tillaM 5 tillaMmi paMceva" // 1 // [ pra.sA./ 231] 1. P. saM / bahali (lihi) kAmAhuH - mu0 C. balihi - P. mUla // 2. ghayavigavigaigayAI - pra. sA. mu. // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: tailamalam 1, tilakuTizca 2 prasiddhe, pakvAnnottIrNaM dagdhatailam 3, tailapakvoSadhitarikA 4, lAkSAdidravyapakvaM tailam 5 ceti tailanirvikRtAni / "addhakao ikkhuraso 1, gulavANiayaM ca 2 sakkarA 3 khaMDA 4 / pAyaguDo 5 gulavigaivigaigayAiM tu paMceva" ||1||[pr.saa./232] arddhakRtekSurasaH 1, guDapAnIyam 2, zarkarA 3, khaNDA 4, pAkaguDo yena khaJjakAdi lipyate 5 iti paJca guDanirvikRtikAni / "egaM egassuvari 1 tiNhovari, bIyagaM ca jaM pakkaM / tuppeNaM teNa ciya 2, taiyaM gulahANiyApabhiI 3 ||1||[pr.saa./233] cautthaM jaleNa siddhA, lappasiyA 4 paMcamaM tu pUaliyA 5 / tuppaDiyatAviyAe, paripakkA 6 tIsa miliesuM" // 2 // [pra.sA./234] prakSiptaghRtAdike tApake ekena pUpakena pUritena dvitIyaH pUpakAdiH prakSipto nirvikRtireva 1, trayANAM ghANAnAmupari aprakSiptAparaghRtaM yattenaiva ghRtena pakvaM tadapi 2, tathA guDadhAnAH 3, samuttArite sukumArikAdau pazcAduddharitaghRtena kharaNTitAyAM tApikAyAM jalena siddhA lapanazrI 'lahigaTuM' iti prasiddham 4, snehadigdhatApikAyAM paripakvaH potataH 5, etAni pakvAnnanirvikRtikAni / militAni ca triMzadbhavantIti jJeyam 30 / / athaitAsu ca dazasu vikRtiSu madya-mAMsa-madhu-navanItalakSaNAzcatasro vikRtayo'bhakSyAH, zeSAstu SaT bhakSyAH / tatra bhakSyAsu vikRtiSvekAdivikRtipratyAkhyAnaM SaDvikRtipratyAkhyAnaM ca nirvikRtikasaMjJaM vikRtipratyAkhyAnena saMgRhItam AkArAH pUrvavat / navaraM 'gihatthasaMsaTTeNaM' iti gRhasthena svaprayojanAya dugdhena saMsRSTa odano, dugdhaM ca tamatikramyotkarSatazcatvAryaGgulAni yAvadupari varttate tadA tad dugdhamavikRtiH, paJcamAGgalArambhe tu vikRtireva / anena nyAyenAnyAsAmapi vikRtInAM gRhasthasaMsRSTamAgamoktaM / yathA - "khIradahiviaDANaM, cattAri a aMgulAi saMsaTuM / phANiatillaghayANaM, aMgulamegaM tu saMsaTuM ||1||[pr.saa./222] muhupuggalarasayANaM, addhaMgulayaM tu hoi sNsttuN| gulapoggalanavaNIe, addAmalagaM tu saMsaTuM" ||2||[pr.saa./223] ti / 1. coppa' pra0ma0 // 2. kkaM pra0mu0 // 3. L. saMzo0 P. / nirvikRtame(tire)va-mu0 C. mU0 // 4. tulA-yogazAstraTIkA pa0721 / / 5. gRhasthasaMsRSTatvamAga0 yo0 TI0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikRtisvarUpam-zlo0 62 // ] [339 ___ anayorvyAkhyA -dugdha-dadhi-madyAnAM catvAryaGglAni saMsRSTam vikRtirna bhavati, upari tu vikRtirevetyarthaH / phANito dravaguDastena taila-ghRtAbhyAM ca mizrite kUraroTTikAdau yadyekamaGgalamupari caTitaM tadA na vikRtiH, madhUni ca pudgalAni ca mAMsAni teSAM rasaiH saMsRSTam aGgalasyArddha saMsRSTaM bhavati, aGgalArddhAt parato vikRtireva, guDapudgalanavanItaviSaye etaiH saMsRSTamiti yAvadA malakam , tuzabdasyAvadhAraNArthatvAdA malakameva na vikRtirbhavati / ArdrAmalakazabdena pIluvRkSasambandhI 'muhura' ityucyate / 'ukkhittavivegeNaM' iti utkSiptaviveka AcAmlavaduddhartuM zakyAsu vikRtiSu draSTavyaH, dravavikRtiSu tu nAsti / paDuccamakkhieNaM' iti, pratItya sarvathA rUkSaM maNDakAdikamapekSya mrakSitaM snehitamISatsaukumAryotpAdanAt mrakSaNakRtaviziSTasvAdutAyAzcAbhAvAt mrakSitamiva yadvarttate tat pratItyamrakSitaM mrakSitAbhAsamityarthaH / ___iha cAyaM vidhiH -yadyaGgalyA tailAdi gRhItvA maNDakAdi mrakSitaM tadA kalpate nirvikRtikasya, dhArayA tu na kalpate / vyutsRjati vikRtiM tyajatItyarthaH / iha ca yAsu vikRtiSutkSiptavivekaH sambhavati tAsu navAkArAH, anyAsu dravarUpAsvaSTau / nanu nivikRtika evAkArAbhidhAnAdvikRtiparimANapratyAkhyAne kuta AkArA avagamyante ? ucyate, nirvikRtigrahaNe vikRtipariNAmasyApi saGgraho bhavati, tatasta evAkArA bhavanti / tathA ekAsanasya pauruSyAH pUrvArddhasyaiva ca sUtre'bhidhAne'pi vyAsanakasya sArddhapauruSyA apArddhasya ca pratyAkhyAnamaduSTam , apramAdavRddhaH sambhavAt / AkArA apyekAsanAdisambandhina evAnyeSvapi nyAyyAH, AsanAdizabdasAmyAt , caturvidhAhArapAThe'pi dvividhatrividhAhArapratyAkhyAnavat / nanu vyAsanAdInyabhigrahapratyAkhyAnAni, tatasteSu catvAra evAkArAH prApnuvanti / naivaM, ekAzanAdibhistulyayogakSematvAt / ___ anye tu manyante -evaM hi pratyAkhyAnasaGkhyA vizIryeta / tata ekAsanAdInyeva pratyAkhyAnAni, tadazaktastu yAvatsahiSNustAvatpauruSyAdikaM pratyAkhyAti, tadupari granthisahitAdikamiti / granthasahitaM ca nityamapramattatAnimittatayA mahAphalam / uktaM ca - "je niccamappamattA, gaMThiM baMdhaMti gaMThisahiassa / saggApavaggasukkhaM, tehiM nibaddhaM sagaMThaMmI ||1||[y.di./56] 1. tulA-yogazAstraTIkA pa0 722 / / 2. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 44 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH bhaNiUNa namukkAraM niccaM vissaraNavajjiA dhnnaa| dhAraM ( choDaM) ti gaMThisahiaM, gaMThiM saha kammagaMThihiM // 2 // [ ya.di./57 ] ii kuNaI abbhAsaM, abbhAsaM sivapurassa jai mhsi(i)| aNasaNasarisaM puNNaM, vayaMti eassa samayaNNU" // 3 // [ ya.di./58] rAtricaturvidhAhAraparihArasthAnopavezanapUrvakatAmbUlAdivyApAraNamukhazuddhikaraNAdividhinA granthisahitapratyAkhyAnapAlane ekavArabhojinaH pratimAsamekonatriMzat dvivArabhojinastvaSTAviMzatinirjalA upavAsAH syuriti vRddhAH / bhojanatAmbUlajalavyApAraNAdau hi pratyahaM ghaTIdvayadvayasambhave mAse ekonatriMzat , ghaTIcatuSTayacatuSTayasambhave tvaSTAviMzatiH / yaduktaM padmacaritre "bhuMjai aNaMtareNaM, dunni u velAu jo niogeNaM / so pAvai uvavAsaM, aTThAvIsaM tu mAseNaM ||1||[p.c.] ikkaM pi aha muhuttaM, parivajjai jo cauvvihAhAraM / mAseNaM tassa jAyai, uvavAsaphalaM tu paraloe // 2 // [ pa.ca.] dasavarisasahassAUM, bhuMjai jo appdevyaabhtto| paliovamakoDI puNa, hoi ThiI jiNavarataveNaM ||3||[p.c.] evaM muhuttabuddhI, uvavAse chttttatttthmaaiinnN| jo kuNai jahAthAma, tassa phalaM tArisaM bhaNiaM" ||4||[p.c.] evaM yuktyA granthisahitapratyAkhyAnaphalamapyanantaroditaM bhAvyaM, dvAram 5 / adhunA zuddhiH, sA ca SoDhA / yathA - "sA puNa saddahaNA 1 jANaNA ya 2 viNaya 3 aNubhAsaNA 4 ceva / aNupAlaNAvisohI 5, bhAvavisohI bhave chaTThA 6 ||1||[aav.ni./1586] paccakkhANaM savvaNNudesiaMjaM jahiM jahA kAle / taM jo saddahaI naro, taM jANasu saddahaNasuddhaM ||2||[aav.bhaa./246 ] paccakkhANaM jANai, kappe jaM jaMmi hoi kAyavvaM / mUlaguNe uttaraguNe, taM jANasu jANaNAsuddhaM // 3 // [ Ava.bhA./247] kiikammassa visuddhi, pauMjaI jo ahINamairittaM / maNavayaNakAyagutto, taM jANasu viNayao suddhaM ||4||[aav.bhaa./248 ] 1. choDaMti-P.L. | pAraMti-iti zrAddhavidhivattau / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyAkhyAnasvarUpam-zlo0 62 // ] [341 aNubhAsai guruvayaNaM, akkharapayavaMjaNehiM parisuddhaM / paMjaliuDo abhimuho, taM jANaNubhAsaNAsuddhaM ||5||[aav.bhaa./249] kaMtAre dubbhikkhe, Ayake vA mahAsamuppanne / jaM pAliaMna bhaggaM, taM jANasu pAlaNAsuddhaM ||6||[aav.bhaa./250] rAgeNa va doseNa va, parimANe va na dUsiaM jaM tu / taM khalu paccakkhANaM, bhAvavisuddhaM muNeavvaM // 7 // [Ava.bhA./251] yadvA- "phAsiaM 1 pAliaM ceva 2, sohiaM 3 tIriaM 4 thaa| kiTTiaM 5 ArAhiaM ceva, erisaMmi jaiavvaM ||8||[pr.saa./212] ucie kAle vihiNA, pattaM jaM phAsiaM tayaM bhnniaN1| taha pAliaMca asaI, samma uvaogapaDiariaM ||9||[pr.saa./213] gurudattasesabhoaNasevaNAe a sohiaM* jANa / puNNe vi thevakAlAvatthANA tIriaM hoi // 10 // [pra.sA./214] bhoaNakAle amugaM, paccakkhANaM ti sarai kiTTiaaM5 / ArAhiaM* payArehi, sammameehiM paDiariaM 6" // 11 // [pra.sA./215 ] pratyAkhyAnaM hi sparzanAdiguNopetaM supratyAkhyAnaM bhavatIti dvAram 6 / sAmprataM phalam -pratyAkhyAnasyAnantaryeNa pAramparyeNa cedam - "paccakkhANaMmi kae, AsavadArAI huMti pihiaaii| AsavadArappihaNe, taNhAvuccheaNaM hoI // 1 // [ Ava.ni./1594] taNhAvuccheeNa ya, aulovasamo bhave maNussANaM / aulovasameNa puNo, paccakkhANa havai suddhaM // 2 // [ Ava.ni./1595 ] tatto carittadhammo, kammavivego apuvvakaraNaM ca / tatto kevalanANaM, sAsayasokkho tao mokkho // 3 // [ Ava.ni./1596 ] iti guruvandanapratyAkhyAnakaraNayovidhiH / evamanye'pi yatkiJcinniyamA guruvandanapUrvaM tatsamIpa eva grAhyAH, teSvapi cAnAbhogasahasAkArAdyAkAracatuSkaM cintyate, tato'nAbhogAdinA niyamitavastugrahaNe bhaGgo na syAt , kintvaticAramAtram , jJAtvA tvaMzamAtragrahaNe'pi bhaGga eva / jAtu duSkarmapAravazyena jJAtvA'pi niyamabhaGgo'grataH sa pAlya eva dharmAthinA / 1. * * cihnadvayamadhyavartipAThaH pratau pArzvabhAge, mu0 madhye koSThake [ ] vartate // 2. tulAyogazAstraTIkA pa0724 / / 3. pihANe- yo0 TI0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH pratipannapaJcamI-caturdazyAditapovizeSaNApi tapodine tithyantarabhrAntyAdinA sacittajalapAnatAmbUlabhakSaNakiyadbhojanAdau kRte tapodinajJAne mukhAntaHsthamapi na gilanIyam , kintu tat tyaktvA prAsukavAriNA mukhazuddhi vidhAya taporItyaiva stheyam , yadi na taddine pUrNaM bhuktam tadA dvitIyadine daNDanimittaM tattapaH kArya, tapa:samAptau ca tattapo varddhamAnaM kAryam , evaM cAticAraH syAt na tu bhaGgaH, tapodinajJAnAnantaraM sikthAdimAtragilane tu bhaGga ev| dinasaMzaye kalpyA'kalpyasaMzaye vA kalpyagrahaNe'pi bhaGgaH syAt / tathA''gADhamAnye bhUtAdidoSapAravazyake sarpadaMzAdyasamAdhau ca yadi tattapaH kartuM na zakyate, tadApi turyAkAroccArAnna bhaGga ityAdivivekaH zrAddhavidhigato jJeya ityalaM prasaGgena // 62 // atha pratyAkhyAnakaraNAnantaraM yat karttavyaM tadAha - dharmopadezazravaNamazanAdinimantraNam / gatvA yathocite sthAne, dharmyamarthArjanaM tathA // 63 // dharmaH -zrutacAritralakSaNastasyopadezo -dezanA tasya zravaNaM zrutivizeSato gRhidharmo bhavatIti yogaH, evamagre'pi, dharmazravaNAdeva hi zrAvakazabdo'nveti, tadvidhistvevaM dinakRtye - "nAsanne nAidUraMmi, neva uccAsaNe viU / samAsaNaM ca vajjijjA, ciTThijjA dharaNIale // 1 // [ zrA.di./86 ] na pakkhao na purao, neva kiccANa pittttho| na ya UruM samAsajja, ciTThijjA guruNaMtie // 2 // [ zrA.di./87 ] "neva palhatthiaMkujjA, pakkhapiMDaM ca sNje| pAe pasArie vA vi, na ciTThe guruNaMtie // 3 // [ zrA.di./88] 'pakkhapiMDaM' bAhuparyastikAM 'saMjae' iti prastAvAd dezasaMyata iti tavRttiH // 3 // [zrAddhadinakRtyavRttau pa0 243] "niddAvigahAparivajjiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhattibahumANapuvvaM, uvauttehiM suNeavvaM ||4||[pnyc./1006 ] ityAdizrutoktavidhinA gurorAzAtanAvarjanArthamardhacaturthahastapramANAdavagrahakSetrAd bahinirjantu 1. L.P. / "pAna mu0 C. nAsti / / 2. L.P. | tasyeti yogaH [zravaNaM zrutirvizeSato gRhidharmo bhavatIti yogaH] mu0 C. pratau pArzvabhAge ca // 3. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 82 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmazravaNavidhiH-zlo0 63 // ] [343 bhUbhAge'vasthAya dharmadezanA zrotavyA / tacchravaNena cAjJAnavyapagama-samyaktattvAvagamani:saMzayatva-dharmadRDhatva-vyasanAdyunmArganivRtti-sanmArgapravRtti-kaSAyAdidoSopazamavinayAdiguNArjanopakrama-kusaMsargapariharaNa-susaMsargAGgIkaraNa-bhavanirviNNatA-samyakzrAddhasAdhudharmAbhyupagamana-sarvAGgINatadaikAgryArAdhanapramukhA aneke guNAH prakaTA eva / tataH kiM karttavyam ? ityAha -'azanAdinimantraNam iti, azanAdibhirazana-pAnakhAdima-svAdima-vastra-pAtrakambala-pAdaproJchana-prAtihArika-pIThaphalaka-zayyAsaMstArakauSadhabhaiSajyAdibhirnimantraNam , prastAvAd guroreva, tacca guroH padorlagitvA "icchakAri bhagavan ! pasAogarI phAsueNaM esaNijjeNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM vattha-paMDiggaha -kaMbala-pAyapuMchaNeNa pADihAria-pIDha-phalaga-sijjA-saMthAreNaM osaha-bhesajjeNa ya bhayavaM ! aNuggaho kAyavvo" tti pAThapUrvaM bhaktyA kAryam / etaccopalakSaNaM zeSakRtyapraznasyApi / yato dinakRtye - "paccakkhANaM ca kAUNaM, pucchae sesakiccayaM / kAyavvaM maNasA kAuM, tao aNNaM kare imaM" // 1 // [ zrA.di./84] pucchae ityAdi, pRcchati sAdhudharmanirvAhazarIranirAbAdhavAndyazeSakRtyam , yathA nirvahati yuSmAkaM saMyamayAtrA sukham ? rAtrirgatA bhavatAm !, nirAbAdhAH zarIreNa yUyam ?, na bAdhate vaH kazcid vyAdhiH ?, na prayojanaM kiJcidauSadhAdinA ?, nArthaH kazcit pathyAdinA ?, ityAdi / evaMpraznazca mahAnirjarAhetuH / yaduktam - "abhigamaNavaMdaNanamaMsaNeNaM paDipucchaNeNa sAhUNaM / cirasaMciaMpi kammaM, khaNeNa viralattaNamuvei ||1||[u.maa./166] iti / prAgvandanAvasare ca sAmAnyataH suharAI suhatapasarIranirAbAdhetyAdipraznakaraNe'pi vizeSeNAtra praznaH samyak svarUpaparijJAnArthastadupAyakaraNArthazceti praznapUrvaM nimantraNaM yuktimadeveti / samprati tvidaM nimantraNaM gurUNAM bRhadvandanadAnAntaraM zrAddhAH kurvanti, yena ca pratikramaNaM gurubhiH saha kRtam , sa sUryodayAdanu yadA svagRhAdau yAti tadA tat karoti, yena ca pratikramaNaM bRhadvandanakaM cetyubhayamapi na kRtam , tenApi vandanAdyavasare evaM 1. tulA-zrAddhavidhivRttiH- pa0 84 // 2. [paDiggaha]-mu0 / L.P. pratyoH C. pratau pArzvabhAge zrAddhavidhivRttAvapi asti / / 3. tu-iti zrAddhadinakRtye / / 4. ca maNe-iti zrAddhadinakRtye / 5. sAdhukarma zarIra iti zrAddhadinakRtyavRttau pa0 242 // 6. P. | ca-mu0 nAsti / sa ca-L. || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH nimantraNaM kriyate / tatazca yathAvidhi sAdhvAdicaturvidhaM saGgha vandate ityuktaM zrAvakadinakRtye, tathA ca tadgranthaH - "sAhusAhuNimAINaM, kAUNaM ca jhociaN|| samaNovAsagamAINaM, vaMde vaMde tti jaMpai ||1||[shraa.di./85 ] vRttiH -yathA sAdhu-sAdhvyAdInAm AdizabdAdavamagnAnAM ca, nizrAkRte caitye teSAmapi bhAvAt , yathocitaM yathAyogyam , vandana-chobhavandana-vAgnamaskArAdikaM kRtvA, yato'vamagnAnAmapi kAraNena sUtre namaskArAderuktatvAt / yadArSaM codakapraznapUrvakaM yatimAzritya - "jai liMgamappamANaM, na najjaI nicchaeNa ko bhaavo| daTThaNa samaNaliMgaM, kiM kAyavvaM tu samaNeNaM? ||1||[aav.ni./1124] vyAkhyA -yadi liGgaM dravyaliGgamapramANam akAraNaM vandanapravRttI, itthaM tarhi na jJAyate nAvagamyate, nizcayena paramArthena, chadmasthena jantunA kasya ko bhAvaH, yato'saMyatA api labdhyAdinimittaM saMyama(ta)vacceSTante, saMyatA api ca kAraNato'saMyatavaditi / tadevaM(vama)vyavasthitaM dRSTvA'valokya zramaNaliGga-sAdhuliGgaM kiM punaH karttavyaM zramaNena sAdhunA ? / evaM codakena pRSTaH sannAcAryaH prAha - "appuvvaM daTThaNaM, abbhuTThANaM tu hoi kAyavvaM / sAhumi diTThapuvve, jahArihaM jassa jaM joggaM" ||2||[aav.ni./1125] aSTapUrvaM sAdhuM dRSTvA''bhimukhyena abhyutthAnam AsanatyAgalakSaNaM tuzabdAd daNDakAdigrahaNaM ca karttavyam , kimiti? kadAcidAcAryAdividyAtizayasampanna: tatpradAnAyaivAgato bhavet , praziSyasakAzamAcAryakAlikavat , sa khalvavinItaM sambhAvya na tatprayacchatIti / tathA dRSTapUrvAstu dviprakArAH -udyatavihAriNaH zItalavihAriNazca, tatrodyatavihAriNi dRSTapUrve yathAyogyam abhyutthAnavandanAdi yasya bahuzrutAderyadyogyaM tatkarttavyaM bhavati / yaH punaH zItalavihArI na tasyAbhyutthAnavandanAdyutsargataH kiJcit karttavyamiti / sAmprataM kAraNataH zItalavihArigatavidhipratipAdanAyA sambandhagAthAmAha - "mukkdhuraasNpaaddgseviicrnnkrnnpbbhtte| liMgAvasesamette, jaM kIrai taM puNo vocchaM ||3||[bR.k.bhaa./4544] 1. 'magnA(sannA)nAM-mu0 | L.P. zrAddhadinakRtyavRttAvapi magnAnAM- // 2. saMbhavAt-iti zrAddhadinakRtyavRttau // 3. vandanaM chobha iti zrAddhadinakRtyovRttau / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArzvasthAdInAM vandanavidhiH-zlo0 63 // ] [345 muktA saMyamadhUryena saH, samprakaTaM pravacanopaghAtanirapekSameva mUlottaraguNajAlaM pratisevituM zIlamasyeti, tato dvandvaH / etena sAlambanapratisevI vandya evetyApannam / uktamapi kalpabhASye, pArzvasthAnAM vandyA'vandyatvavivekaprastAve "saMkinnavarAhapade, aNANutAvI a hoi avrddhe| uttaraguNapaDisevI, AlaMbaNavajjio vajjo ||1||[bR.k.bhaa./4524] mUlaguNapratisevI niyamAdacAritrI, sa ca sphuTamevAvandanIya iti na tadvicAraNA, uttaraguNasevinastu vicAraNetibhAvaH / nanvevamAdApannaM sAlambana uttaraguNapratisevyapi vandanIyaH ?, sUrirAha -na kevalaM sa eva vandyaH, kintu mUlaguNapratisevyapyAlambanasahitaH, kathamiti ced ? ucyate - "hiTThaTThANaThio vi hu , pAvayaNi gaNaTThayA u adhare u| kaDajogi jaM nisevai, AiniaMThu vva so pujjo // 2 // [ bR.ka.bhA./4525 ] prAvacanikasyAcAryasya gacchasyAnugrahArthamadhare Atyantike kAraNe samupasthite kRtayogI gItArthaH / / "kuNamANo akaDaNaM( a akajjaM) kayakaraNo dosamevamabbhei / appeNa bahuM icchai, visuddhaAlaMbaNo samaNo ||3||[bR.k.bhaa./4526 ] sadRSTAntaM phalitamAha - "tucchamavalaMbamANo, paDai nirAlaMbaNo a duggNmii| sAlaMbaNirAlaMbe, aha diTuMto NisevaMte ||4||[bR.k.bhaa./4531] ata eva-"daMsaNanANacaritaM, tavaviNayaM jattha jattiaM pAse / jiNapaNNattaM bhattIi, pUae taM tahiM bhAve ||1||[bR.k.bhaa./4553] ityalaM prasaktAnuprasaktena, sambandhagAthAyA eva zeSamarthaM prastumaH / tathA caraNakaraNAbhyAM prakarSeNa bhraSTastato'pi pUrveNa dvandvaH / itthambhUte liGgAvazeSamAtre kevaladravyaliGgayukte, yat kriyate kimapi tatpunarvakSye, puna:zabdo vizeSaNArthaH kiM vizeSayati ? kAraNApekSaM kAraNamAzritya yat kriyate tadvakSye, kAraNAbhAvapakSe tu pratiSedhaH kRta eveti / kiM tat kriyate ? ityata Aha - "vAyAi namukkAro, hatthusseho a sIsaNamaNaM ca / saMpucchaNAMchaNaM chobhavaMdaNaM vaMdaNaM vA vi // 3 // [bR.ka.bhA./4545 ] 1. saH tathA-L.P. / / 2. prasaktAnu-C.-pratau pArzvabhAge, mu0 madhye [ ] koSThake // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH 'vAyAe tti' nirgamabhUmyAdau dRSTasya vAcA'bhilApaH kriyate, kIdRzastvam ? ityAdi / sampracchanaM kuzalasya, 'aMchaNaM ti' bahumAnaM tatsaMnidhAvAsanaM kiyatkAlamiti / eSa bahirdRSTasya vidhiH / kAraNavizeSe tu tatpratizraye'pi gamyate, tatrApyeSa eva vidhiragretano'pi ca / kAraNAnyAha - "pariAya-parisa-purisaM, khettaM kAlaM ca AgamaM naccA / kAraNajAe jAe, jahArihaM jassa jaM joggaM // 4 // [ bR. ka. bhA. / 4550 ] paryAyo brahmacaryaM tatprabhUtakAlaM ye pAlitam, pariSadvinItA sAdhusaMhatistatpratibaddhA, puruSaM, jJAtvA, kathaM ? kula - gaNa - saGghakAryANyasyAyattAnIti, evaM tadadhInaM kSetramiti, kAlam, avamapratijAgaraNamasya guNa iti, AgamaM sUtrArthobhayarUpamasyAstIti jJAtveti / sAmpratametadakaraNe doSamAha '"eAi~ akuvvaMto, jahArihaM arihadesie magge / Na bhavai pavayaNabhattI, abhattimaMtAiA dosA // 5 // [ bR.ka. bhA. / 4549] tathA- "upannakAraNaMmi, kiikammaM jo na kujja duvihaM pi / pAsatthAIANaM, ugghAyA tassa cattAri // 1 // [ bR.ka. bhA. / 4540] duvihaM pIti abhyutthAna- vandanalakSaNamityalaM prasaGgena / prakRtamanusarAmaH / tathA zramaNopAsakAdInAmAdizabdAcchrAvikANAM ca vande vanda ityapabhraMzabhASayA jalpati, vande vande iti vA kriyA, dvitve sarvAn zrAvakAn zrAvikAzca namaskurva ityarthaH, iti / atha kadAcit sUristatra caitye nAgatastadopAzraye svaddhaya gatvA vandanAdiH sakalo'pi vidhiH kAryo / yato dinakRtye -- " aha dhammadesaNatthaM ca, tattha sUrI na Agao / puvvatteNa vihANeNaM, vasahIe gacchae tao // 1 // [ zrA.di./146 ] tti / tataH kiM karttavyam ? ityAha - tathetyAdi, tatheti dharmAntarasamuccayArthaH, 'yathocite' yathAyogye sthAne haTTAdau, 'gatvA' gamanaM kRtvA 'dharmyaM' dharmAviruddhaM dharmAt svayaMsvIkRtavratAbhigrahAdirUpAd vyavahArazuddhyAdervA'napetamiti vyutpatteH, 'arthArjanaM' dravyopArjanakaraNam, anvayaH praagvdev| yathocitamiti yadA rAjAdistadA dhavalagRham, yadyamAtyAdistadA karaNam atha vaNigAdistadA ApaNamiti / " 1. L. P. / dharmAviruddhaM mu0 madhye koSThake [ ], C. pratau pArzvabhAge // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinamandire'vasthAnavicAra:-zlo0 63 // ] [347 bahukAlaM hi caityAyatane'vasthitirdoSAya / yata uktaM sAdhunuddizya vyavahArabhASye - "jai vi na AhAkamma, bhattikayaM taha vi vajjayaMtehiM / bhattI khalu hoi kayA, jiNANa loe vi diTuM tu ||1||[vy.bhaa./3772] baMdhittA kAsavao, vayaNaM aTThapuDasuddhapottIe / patthivamuvAsae khalu , vittinimittaM bhayAI vA // 2 // [ vya.bhA./3773] pArthivasthAnIyAyAstIrthakarapratimAyA bhaktinimittaM caityAyatanaM sAdhavaH pravizanti, na tu tatraiva tiSThanti iti tadvRttiH / kuta ityAha - "dubbhigandhapari mala )ssAvI, tnnurppesnnhaanniaa| duhA vAuvaho ceva, teNa TuMti na ceie // 3 // [ vya.bhA./3774] tinni vA kaDDaI jAva, thuio tisiloiaa| tAva tattha aNuNNAyaM, kAraNeNa pareNa vi ||[vy.bhaa./3775 ] *etayorbhAvArthaH -sAdhavazcaityagRhe na tiSThanti, athavA caityavandanAntyazakrastavAdyanantaraM tisraH stutiH zlokatrayapramANAH praNidhAnArthaM yAvat karSanti, pratikramaNAnantaraM maGgalArthaM stutitrayapAThavat , tAvaccaityagRhe sAdhUnAmanujJAtaM niSkAraNaM na parataH, siddhANamityAdizlokatrayamAtrAntapAThe tu sampUrNavandanAbhAva eva prasajati, zlokatrayapAThAnantaraM caityagRhe avasthAnAnanujJAtena praNidhAnAsadbhAvAt / bhaNitaM cAgame-vandanAnte praNidhAnam , yathA - "vaMdai namasai"[ ]tti sUtram , vRttiH -vandate tAH pratimAzcaityavandanAdividhinA prasiddhena, namaskAroti pazcAt praNidhAnAdiyogeneti tisraH stutayo'tra praNidhAnasvarUpA jJeyAH / sarvathA paribhAvyam , atra pUrvAparAvirodhena pravacanagAmbhIryaM muktvA'bhinivezamiti saGghAcAravRttau* iti / tAvatkAlameva jinamandire'nujJAtamavasthAnaM yatInAm , kAraNena punardharmazravaNAdyartha 1. L.P. | sAdhunUddizya (caityAvasthAnaniSedhe) vya mu0 C. mUla // 2. gAthAdvayaM pravacanasAroddhAre zrAddhadinakRtye [gA0 147-8] uddhRtam / dubbhigaMdhaparissAvI-L.P. zrAddhadinakRtye // 3. ito'gre mu0 madhye ( ) koSThake L.C. mUla itthaM pAThaH-tisraH stutayaH kAyotsargAnantaraM yA dIyante tA yAvat karSati bhaNatItyarthaH / kiviziSTAH ? tatrAha-trizlokikAH trayaH slokAH chandovizeSarUpA Adhikyena yAsu tAstathA 'siddhANaM buddhANaM' ityekaH zloko 'jo devANa vi' iti dvitIyaH, 'ikko vi namokkAro' iti tRtIyaH iti / agretanagAthAdvayaM stutizca caturthI gItArthAcaraNenaiva kriyate / gItArthAcaraNaM tu mUlagaNadharabhaNitamiva sarvaM vidheyameva sarvairapi mumukSubhiriti" || 4. * * cihnadvayamadhyavartipATha: L.P.C. pArzvabhAge mu0 madhye koSThake // 5-6. L.P. I 'the-mu0 C. // 7. L. I (prasajati)-mu0 P.C. nAsti / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH mupasthitabhavikajanopakArAdinA parato'pi-caityavandanAyA agrato'pi yatInAmavasthAnamanujJAtam , zeSakAle sAdhUnAM jinAzAtanAdibhayAnnAnujJAtamavasthAnaM tIrthakaragaNadharAdibhiH, tato vratibhirapyevamAzAtanAH parihiyante gRhasthaistu sutarAM pariharaNIyA iti / tasmAccaityAlayAdyathocite sthAne gamanaM yuktimat / ___ atra cArthArjanamityanuvAdyaM na tUpadezyam , tasya svayaMsiddhatvAt , dharmyamiti tu vidheyamaprAptatvAt , 'aprApte hi zAstramarthavat' / na hi gRhastho'rthamarjayed bubhukSito'znIyAdityatra zAstramupayujyate, aprApte tvAmuSmike mArge naisargikamohAndhatamasaviluptAvalokasya lokasya zAstrameva paramaM cakSurityevamuttaratrApyaprApte viSaye upadezaH saphala iti cintanIyam / na ca sAvadyArambheSu zAstRNAM vAcanikyapyanumodanA yuktAH / yadAhuH - "sAvajjaNavajjANaM, vayaNANaM jo Na jANai visesaM / vuttuM pi tassa na khamaM, kimaMga puNa desaNaM kAuM" ||1||[y.s./74 ] iti / dharmAvirodhazca rAjJAM daridrezvarayormAnyAmAnyayoruttamAdhamayozca mAdhyasthyena nyAyadarzanAd boddhavyaH / niyoginAM dharmAvirodho rAjaprajArthayoH sAdhanena abhayakumArAdivat / vaNigAdInAM ca dharmAvirodho vyavahArazuddhidezAdiviruddhakRtyaparihArocitakAryAcaraNairAjIvikAM kurvatAM bhavati / tathaiva coktam - "vavahArasuddhidesAiviruddhaccAyauciacaraNehiM / tA kuNai atthaciMtaM, nivvAhito ni dhammaM // 1 // [ zrA.vi./7] ti / vyAkhyA -AjIvikA ca saptabhirupAyaiH syAt , vANijyena 1, vidyayA 2, kRSyA 3, zilpena 4, pAzupAlyena 5, sevayA 6, bhikSayA ca 7 / tatra vANijyena vaNijAm 1, vidyayA vaidyAnAm 2, kRSyA kauTumbikAdInAm 3, pAzupAlyena gopAlAdInAm 4, zilpena citrakarAdInAm 5, sevayA sevakAnAm 6, bhikSayA bhikSAcarANAm 7 / eSu ca vaNijAM vANijyameva mukhyavRttyArthArjanopAyaH zreyAn / paThyate'pi - "mahumahaNassa ya vacche, na ceva kamalAyare sirI vasai / kiMtu purisANa vavasAyasAyare tIra suhaDANaM // 1 // [ ] vANijyamapi svasahAyanIvIbalasvabhAgyodayakAlAdyanurUpameva kuryAdanyathA sahasA truTyAdyApatteH / vANijye vyavahArazuddhizca dravyakSetrakAlabhAvabhedAccaturddhA -tatra dravyataH paJcadazakarmAdAnAdi bahvArambhAdinidAnaM bhANDaM sarvAtmanA tyAjyama , svalpArambha eva 1. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 90 / / 2. tulA-zrAddhavidhivRttiH / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakadinacaryAyAmarthArjanavicAra: - zlo0 63 // ] [ 349 vANijye yatanIyam, durbhikSAdAvanirvAhe tu yadi bahvArambhaM kharakarmAdyapyAcarati, tadA'nicchuH svaM nindan sazUkatayaiva karoti / yaduktaM bhAvazrAvakalakSaNe - "vajjai tivvAraMbhaM, kuNai akAmo anivvahaMto a / thui nirAraMbhajaNaM, dayAluo savvajIvesuM // 1 // [ dha.ra. / 65 ] dhanya mahAmuNiNa maNasA vi karaMti je na parapIDaM / AraMbhapAvavirayA, bhuMjaMti tikoDiparisuddhaM // 2 // [] adRSTamaparIkSitaM ca paNyaM na svIkAryaM, samuditaM zaGkAspadaM ca samuditaireva grAhyam, na tvekAkinA, viSamapAte tathaiva sAhAyakAdibhAvAt / kSetrataH svacakraparacakramAndyavyasanAdyupadravarahite dharmasAmagrIsahite ca kSetre vyavahAryaM, na tvanyatra bahulAbhe'pi / kAlato'STAhikAtrayaparvatithyAdau vyApArastyAjyastathA varSAdikAlaviruddho'pi vyApArastyAjyaH / bhAvatastvanekadhA kSatriyAdisAyudhaiH saha vyavahAraH svalpo'pi prAyo na guNAya, uddhArake ca naTa - viTAdivirodhakAribhi - saha na vyavahAryam / kAlAntaravyavahAro'pi samadhikagrahaNakAdAnAdinaivocito'nyathA tanmArgaNAdihetuklezavirodhadharmahAnyAdyanekAnarthaprasaGgAt / anirvahaMstu yadi uddhArake vyavaharati, tadA satyavAdibhireva saha, kalAntaramapi dezakAlAdyapekSayaikadvika- trika-catuSka-paJcakavRddhyAdirUpaM viziSTajanAninditameva grAhyam, svayaM vA vRddhyA dhane gRhIte taddAyakasyAvadheH prAgeva deyam, jAtu dhanahAnyAdinA tathA'zakto'pi zanai: zanaistadarpaNa eva yatate, anyathA vizvAsahAnyA vyavahArabhaGgaprasaGgaH, RNacchede ca na vilambanIyam / taduktam - "dharmArambhe RNacchede, kanyAdAne dhanAgame / zatrughAte'gniroge ca, kAlakSepaM na kArayet" // 1 // [ ] I svanirvAhAkSamatayA RNadAnAzaktena tUttamarNagRhe karmakaraNAdinApi RNamucchedyam, anyathA bhavAntare tadgRhe karmakara-mahiSa - vRSabha - karabha - rAsabhAditvasyApi sambhavAt / uttamarNenApi sarvathA RNadAnAzakto na yAcyo, mudhA''rtadhyAnaklezapApavRddhyAdiprAdurbhAvAt, kintu yadA zaknoSi tadA dadyA no cedidaM me dharmapade bhUyAditi vAcyo na ta RNasambandhazciraM sthApyaH / tathA satyAyuHsamAptau bhavAntare dvayomithaH sambandhavairavRddhyAdyApatteH, anyatrApi vyavahAre nijasvasyAvalane dharmArthamidamiti cintyaM dharmArthinA'taH sAdharmikaireva saha mukhyavRttyA vyavahAro 1. L.P.C. / kSatriyAdi(bhi) sAyudhaiH- mu0 / kSatriyavyApArinRpAdyaiH saha - iti zrAddhavidhivRttau pa0 90 // D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH nyAyyastatpArve sthitasya nijasvasya dhrmopyogitvsmbhvaat| tathA paramatsaramapi na kuryAt , karmAyattA hi bhUtayaH, kiM mudhA matsareNa bhavadvaye'pi duHkhakareNa, tathA dhAnyauSadhavastrAdivastuvikrayAt()vapi durbhikSavyAdhivRddhivastrAdivastukSayAdi jagad duHkhakRt sarvathA nAbhilaSet , nApi daivAt tajjAtamanumodeta, mudhA manomAlinyAdyApatteH / tadAhuH - "uciaM muttUNa kalaM, davvAikamAgayaM ca ukkarisaM / nivaDiamavi jANato, parassa saMtaM na giNhijjA ||1||[sN.pr./1445 ] vyAkhyA -ucitaM kalAzataM prati catuSka-paJcakavRddhyAdirUpA, "vyAje syAd dviguNaM vittN"| ] ityakte -dvigaNa(NA)dravya(vye)trigaNadhAnyAdirUpA vA tAma / tathA dravyaMgaNimadharimAdi. AdizabdAta tattadagatAnekabhedagrahasteSAM dravyAdInAM krameNa dravyakSayalakSaNenAgataH sampanno ya utkarSo'rthavRddhirUpastaM muktvA zeSaM na gRhNIyAt / ko'rthaH? yadi kathaJcit pUgaphalAdidravyANAM kSayAd dviguNAdilAbhaH syAt tadA tamaduSTAzayatayA gRhNAti, na tvetaccintayet -sundaraM jAtam , yatpUgaphalAdInAM kSayo'bhUditi / tathA nipatitamapi parasatkaM jAnanna gRhNIyAt , kalAntarAdau krayavikrayAdau ca dezakAlAdyapekSayA ya ucitaH ziSTajanAnindito lAbhaH sa eva grAhya" ityuktamAdyapaJcAzakavRttau |[gaa0 13-14]? tathA kUTatulAmAna-nyUnAdhika-vANijyarasamelavastumelA'nucitakalAntaragrahaNalaJcApradAnagrahaNa-kUTakarakarSaNa-kUTaghRSTanANakAdyarpaNa-parakIyakrayavikrayabhaJjana-parakIyagrAhakavyudgrAhaNa-varNikAntaradarzana-sAndhakArasthAnavastrAdivANijyamaSIbhedAdibhiH sarvathA paravaJcanaM varNyam / yataH"vidhAya mAyAM vividhairupAyaiH, parasya ye vaJcanamAcaranti / te vaJcayanti tridivApavargasukhAnyaho mohavijRmbhitAni // 1 // [sU.mu./54] iti / svAmimitravizvastadevaguruvRddhabAladrohanyAsApahArAdIni tu taddhatyAprAyANi mahApAtakAni sarvathA viziSya varjanIyAni / iha pApaM dvidhA -gopyaM sphuTaM ca / gopyamapi dvidhA - laghu mahacca / tatra laghu kUTatulAmAnAdi, mahadvizvAsaghAtAdi / sphuTamapi dvidhA -kulAcAreNa nirlajjatvAdinA c| kulAcAreNa gRhiNAmArambhAdi, mlecchAdInAM hiMsAdi c| nirlajjatvAdinA tu yativeSasya hiMsAdi, tatra nirlajjatvAdinA sphuTe'nantasaMsAritvAdyapi, pravacanoDDAhAdehetutvAt / kulAcAreNa punaH sphuTe stokaH karmabandhaH, gopye tu tIvrataro'satyamayatvAt / asatyaM ca mahattamaM pAtakam / yato yogazAstrAntarazloke - 1. dviguNadravyatri L.P.C. // 2. L.P. / taM-mu0 C. / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakadinakRtye'rthArjanAdivicAra:-zlo0 63 // ] [351 "ekatrAsatyajaM pApaM, pApaM niHzeSamanyataH / dvayostulAvidhRtayorAdyamevAtiricyate" // 1 // [yo.shaa.2|64 vRttau ] iti / prItipade ca sarvathA'rthasambandhAdi varjayet / na ca sAkSiNaM vinA mitragRhe'pi sthApanikA mocyA, mitrAdihaste na dravyapreSaNAdyapi yuktam , avizvAsasyArthamUlatvAd vizvAsasyAnarthamUlatvAcca / yathA tathA zapathAdikaM ca na vidadhyAt , viziSya devagurvAdiviSayam / nApi parapratibhUtvAdisaGkaTe pravizet / samuditakrayavikrayAdiprArambhe vA'vighnenAbhimatalAbhAdi kAryasiddhyarthaM paJcaparameSThismaraNa-zrIgautamAdinAmagrahaNa-kiyattadvastuzrIdevagurvAdhupayogitvakaraNAdi karttavyam , dharmaprAdhAnyenaiva sarvatra sAphalyAt / dhanArjanArthamudyacchatA ca saptakSetrIvyayAdidharmamanorathA mahAnta eva nityaM karttavyAH / sati ca lAbhasambhave tAn saphalAnapi kuryAt / "vavasAyaphalaM vihavo, vihavassa phalaM supttvinniogo| tayabhAve vavasAo, vihavo vi a duggainimittaM" ||1||[pu.maa./56 ] evaM ca dharmaddhirbhavati, anyathA tu bhogaddhiH pApaddhirvA / uktaM ca - "dhammiddhI 1 bhogiddhI 2 pAviddhI 3 ia tihA bhave iddhI / sA bhaNai dhammiDDI, jA Nijjai dhammakajjesuM // 1 // [] sA bhogiDDI gijjhai, sarIrabhogaMmi jIi uvogo| jA dANabhogarahiA, sA pAviDDI aNatthaphalA" // 2 // [ ] ato devpuujaa-daanaadikainetyikaiH saGghapUjA-sArmikavAtsalyAdikaizcAvasarikaiH puNyairnijaddhiH puNayopayoginI kaaryaa| avasarapuNyakaraNamapi nityapuNyakaraNakarturevaucitIkaram / lAbhecchA tu svabhAgyanusAreNaiva kuryAdanyathA''rtadhyAnapravRddhi: syAt , tatazca mudhA karmabandhaH / vyayaM cAyocitaM kuryAt / yataH - "pAdamAyAnnidhiM kuryAt pAdaM vittAya kalpayet / dharmopabhogayoH pAdaM, pAdaM bharttavyapoSaNe" // 1 // [] kecit tvAhuH- "AyAda niyuJjIta, dharme samadhikaM tataH / zeSeNa zeSaM kurvIta, yatnatastucchamaihikam" // 1 // [ ] nirdravyasadravyayorayaM vibhAga ityeke / iha nyAyArjitavitta-satpAtraviniyogAbhyAM caturbhaGgI -tatra nyAyArjitavibhavasatpAtraviniyogarUpa: puNyAnubandhipuNyahetuH zAli 1. dravyapeSa(ra) NAdyapi-mu0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH bhadrAdivat 1, nyAyAgatavibhavattatpAtrapoSarUpo dvitIyo bhaGgaH pApAnubandhipuNyaheturlakSabhojyakRd vipravat 2, anyAyAyAtavibhavasatpAtrapoSarUpastRtIyaH rAjAdibahvArambhiNAmanujJAtaH 3, anyAyopArjitArthakupAtrapoSarUpazcaturthastyAjya eva vivekinA 4 / evaM nyAyenArthArjane yatanIyam / vyavahArazuddhayaiva ca sarvo'pi dharmaH saphalaH / yad dinakRtye - "vavahArasuddhI dhammassa, mUlaM savvannUbhAsae / vavahAreNaM tu suddheNaM, atthasuddhI tao bhave // 1 // [ zrA.di./159] suddheNaM ceva attheNaM, AhAro hoi suddho| AhareNaM tu suddheNaM, dehasuddhI jao bhave // 2 // [ zrA.di./160] suddheNaM ceva deheNaM dhammajuggo a jAyaI / jaM jaM kuNai kiccaM tu , taM taM se saphalaM bhave // 3 // [ zrA.di./161] aNNahA aphalaM hoi, jaM jaM kiccaM tu so kre| vavahArasuddhirahio, dhammaM khisAvae jao // 4 // [zrA.di./162] dhammakhisaM kuNaMtANaM, appaNo a parassa ya / abohI paramA hoi, ia sutte vi bhAsi ||5||[shraa.di./163] tamhA savvapayatteNaM, taM taM kujjA viyakkhaNo / jeNa dhammassa khisaM tu , na kare abuho jaNo" // 6 // [ zrA.di./164] ato vyavahArazuddhyai samyagupakramyam / iti vyavahArazuddhisvarUpam // tathA dezAdiviruddhaparihAro deza-kAla-nRpa-loka-dharmaviruddhavarjanam / yaduktaM hitopadezamAlAyAm - "desassa ya kAlassa ya, nivassa logassa taha ya dhammassa / vajjaMto paDikUlaM, dhamma sammaM ca lahai naro" // 1 // [ hi.mA./320] tatra yadyatra deze ziSTajanairanAcIrNaM tattatra dezaviruddham , yathA sauvIreSu kRSikarmetyAdi / athavA jAtikulAdyapekSayA'nucitaM dezaviruddham , yathA brAhmaNasya surApAnamityAdi 1 / kAlaviruddhaM tvevaM -shiitto himAlayaparisare, griissmto marau, varSAsu aparadakSiNasamudraparyantabhUbhAgeSu , mahAraNye yAminImukhavelAyAM vA prasthAnam / tathA phAlgunamAsAdyanantaraM tilapIlanam , tadvyavasAyAdi, varSAsu vA patrazAkagrahaNAdi jJeyam 2 / 1. jao-iti zrAddhadinakRtye / 2. dhamme joggo iti zrAddhadinakRtye // 3. sutte vibhA" mu0 / "etad sUtre'pi chedagranthalakSaNe bhASitam" iti zrAddhadinakRtyavRttau pa0 281 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezakAlAviruddhasvarUpam-zlo0 63 // ] [353 rAjaviruddhaM ca rAjJaH sammatAnAmasammAnanam , rAjJo'sammatAnAM saGgatiH, vairisthAneSu lobhAd gatirvairisthAnAgataiH saha vyavahArAdi, rAjadeyabhAgazulkAdikhaNDanamityAdi 3 / lokaviruddhaM tu lokasya nindA viziSyasya ca guNasamRddhasyeyam , AtmotkarSazca / yata: - "paraparibhavaparivAdAdAtmotkarSAcca badhyate karma / nIcairgotraM pratibhavamanekabhavakoTidurmocam // 1 // [ praza./100 ] tathA RjUnAmupahAsaH / guNavatsu matsaraH, kRtaghnatvaM ca, bahujanaviruddhaiH saha saGgatiH, janamAnyAnAmavajJA, dharmiNAM svajanAnAM vA vyasane toSaH, zaktau tadapratikAro, dezAdhucitAcAralaGghanam , vittAdyananusAreNAtyudbhaTAtimalinavezAdikaraNam , evamAdilokaviruddhamihApyapakIrtyAdikRt / yadAha vAcakamukhyaH - "lokaH svalvAdhAraH, sarveSAM dharmacAriNAM yasmAt / tasmAllokaviruddhaM, dharmaviruddhaM ca saMtyAjyam // 1 // [ praza./131] tattyAge ca janAnurAgasvadharmanirvAharUpo guNaH / Aha ca - "eAi~ pariharaMto, savvassa jaNassa vallaho hoi| jaNavallahattaNaM puNa, narassa sammattatarubIyaM" // 1 // [hi.mA./348] atha dharmaviruddhaM caivaM -mithyAtvakRtyam , nirdayaM gavAdestADanabandhanAdi, nirAdhAraM yUkAderAtape ca matkuNAdeH kSepaH, zIrSe mahAkaGkatakSepaH, likSAsphoTanAdi, uSNakAle triH zeSakAle ca dvidRDhabRhadgalanakena saGghArAdisatyApanAdiyuktyA jalagAlane dhAnyendhana-zAkatAmbUla-phalAdizodhanAdau ca samyagapravRttiH / akSata-pUga-khArika-vAlu-oliphalakAdermukhe kSepaH / nAlakena dhArayA vA jalAdipAnam , randhana-khaNDana-peSaNa-gharSaNamalamUtrazleSmagaNDUSAdijalatAmbUlatyAgAdau samyagayatanA / dharmakarmaNyanAdaro, deva-gurusAdharmiSu vidveSazcetyAdi / tathA deva-guru-sAdhAraNadravyaparibhogo, nirddharmasaMsargo, dhArmikopahAsaH, kaSAyabAhulyam , bahudoSaH, krayavikrayaH, kharakarmasu pApamayAdhikArAdau ca pravRttirevamAdi dharmaviruddham / dezAdiviruddhAnAmapi dharmavatA AcaraNe dharmanindopapattedharmaviruddhataiva 5 / tadevaM paJcavidhaM viruddhaM zrAddhena parihAryamiti dezAdiviruddhatyAgaH / tathocitasyocitakAryasyAcaraNaM -karaNam ucitAcaraNam , tacca pitrAdiviSayaM navavidham , ihApi snehavRddhikIrtyAdihetuhitopadezamAlAgAthAbhiH pradarzyate - 1. L.P.C. / tADanabandha(vadha)bandhanAdi-mu0 // 2. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 105 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354] "sAmanne maNuatte, jaM keI pAuNati iha kiti / taM muha nivviappaM, uciAcaraNassa mAhappaM // 1 // [ hi.mA./271 ] taM puNa pii 1 mAi 2 sahoaresu 3 paNaiNi 4 avacca 5 sayaNesuM 6 / gurujaNa 7 nAyara 8 paratitthiesa 9 puriseNa kAyavvaM // 2 // [ hi.mA./272] tatra pitRviSayaM kAyavAgmanAMsi pratItya trividhamaucityaM krameNAha "piuNo taNusussU, viNaeNaM kiMkaru vva kuNai sayaM / vayaNaM pi se paDicchai, vayaNAo apaDiaM ceva" // 3 // [ hi.mA./ 273 ] tanUzuzrUSAM caraNakSAlana-saMvAhanotthApana - nivezanAdirUpAm, deza-kAla- sAtmyau - cityena bhojana-zayanIya-vasanA-'GgarAgAdisampAdanarUpAM ca, vinayena na tu paroparodhAvajJAdibhiH, svayaM karoti na tu bhRtyAdibhyaH (bhiH) kArayati / yataH - "guroH puro niSaNNasya, yA zobhA jAyate sunoH / uccaiH siMhAsanasthasya, zatAMzenApi sA kutaH ?" // 1 // [ ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH apaDiaM ti vadanAdapatitamuccAryamANamevAdeza: pramANameSa karomIti sAdaraM pratIcchati, na punaranAkaNitazirodhUnanakAlakSepArddhavidhAnAdibhiravajAnAti / "cittaM pi hu aNuattai, savvapayatteNa savvakajjesuM / jIva buddhiguNe, niasabbhAvaM payAsei" // 4 // [ hi.mA./274 ] svabuddhivicAritamavazyavidheyamapi kAryaM tadevArabhate ytpiturmno'nukuulmitibhaavH| buddhiguNAn zuzrUSAdIn sakalavyavahAragocarAMzcopajIvati abhyasyati, bahuzvAno pitRprabhRtayaH samyagArAdhitAH prakAzayantyeva kAryarahasyAni, nijasadbhAvaM cittAbhiprAyaM prakAzayati 1 " 'ApucchiuM payaTTai, karaNijjesuM nisehio ThAi / khalie kharaM pi bhaNio, viNIayaM na hu vilaMghei // 5 // [ hi.mA./275 ] savisesaM paripUrai, dhammANugae maNorahe tassa / emAi uciakaraNaM, piuNo jaNaNIi vi taheva // 6 // [ hi.mA./276 ] tasya pituritarAnapi manorathAn pUrayati, zreNikacillaNAderabhayakumAravat / dharmAnugatAn sudevapUjA-guruparyupAsti-dharmazravaNa-viratipratipattyAvazyakapravRtti-saptakSetrIvittavyayatIrthayAtrA-dInAnAthoddharaNAdIn manorathAn savizeSaM bahvAdareNetyarthaH / karttavyameva caitat 1. P. saM0 zrAddhavidhau ca / suNaha - mu0 mUla P. // 2. bhRtyAdibhyaH L.P.C. // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ navavidhamucitAcaraNam-zlo0 63 // ] [355 sadapatyAnAmiha lokaguruSu pitRSu / na cAhaddharmasaMyojanamantareNAtyantaM duSpratikAreSu teSu anyo'sti pratyupakAraprakAraH / tathA ca sthAnAGgasUtram - "tiNhaM duppaDiAraM samaNAuso ! taMjahA -ammApiuNo 1, bhaTTissa 2, dhammAyariassa 3" / [3-1-135] ityAdiH samagro'pyAlApako vAcyaH / atha mAtRviSayaucitye vizeSamAha - "navaraM se savisesaM, payaDai bhAvANuvittimappaDimaM / itthIsahAvasulahaM, parAbhavaM vahai na hu jeNaM" // 7 // [ hi.mA./277 ] savisesaM ti janakAnmAtuH pUjyatvAd / api yanmanuH - "upAdhyAyA dazAcArya, AcAryANAM zataM pitA / sahasraM tu piturmAtA, gauraveNAtiricyate // 1 // [manusmRtau 2-145 ] "uciaM eaMpi sahoaraMmi jaM niai appsmmeaN| jiTuM va kaNiTuM pi hu , bahumannai savvakajjesuM" // 8 // [ hi.mA./278 ] niai tti pazyati jilR va tti jyeSTho bhrAtA pitRtulyastamiva / tathA - "daMsai na puDhobhAvaM, sabbhAvaM kahai pucchar3a a tassa / vavahAraMmi payaTTai, na nigUhai thevamavi daviNaM" // 1 // [ hi.mA./279 ] payaTTai tti vyavahAre pravarttate na tvavyavahAre, nigUhai tti drohabuddhyA nApahRte, saGkaTe nirvAhArthaM tu dhanaM nidhiM karotyeva / kusaMsargAdinA bandhAvavinIte kiM kRtyamityAha - "aviNIaM aNuattai, mittehito raho uvaalbhi| sayaNajaNAo sikkhaM, dAvai annAvaeseNaM ||10||[hi.maa./280] hiae sasiNeho vi hu , payaDai kuvi va tassa appANaM / paDivannaviNayamaggaM, Alavai achammapimmaparo" // 11 // [ hi.mA./281] achammi tti nizcayapremavAn , evamapyagRhItavinayaM tu prakRtiriyamasyeti jAnan sannudAsta eva / "tappaNaiNiputtAisuM , samadiTThI hoi dANasammANe / sAvakkaMmi u itto, savisesaM kuNai savvaM pi" // 12 // [hi.mA./282] 1. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 106 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH samadiTThi tti svapatnyapatyAdiSviva samadRSTiH, sAvakkaMmi tti sApatne'parAmAtRke bhrAtari, tatra hi stoke'pyantare vyaktIkRte tasya vaicityaM janApavAdazca syAt / evaM pitRmAtR-bhrAtRtulyeSvapi yathArhamaucityaM cintyam / yataH - "janakacopakartA ca, yastu vidyAprayacchakaH / annadaH prANadazcaiva, paJcaite pitaraH smRtAH // 1 // [] rAjaH patnI garoH patnI. patnImAtA tathaiva ca / svamAtA copamAtA ca, paJcaitA mAtaraH smRtAH // 2 // [ ] sahodaraH sahAdhyAyI, mitraM vA rogapAlakaH / mArge vAkyasakhA yastu , paJcaite bhrAtaraH smRtAH // 3 // [ ] bhrAtRbhizca mitho dharmakAryaviSaye smAraNAdi samyak kAryaM / yataH - "bhavagihamajjhami pamAyajalaNajaliaMmi mohanihAe / uTThavai jo suaMtaM, so tassa jaNo paramabaMdhU // 1 // [ ] bhrAtRvanmitre'pyevamanusatavyam / "ia bhAigayaM uciaM, paNaiNivisayaM pi kiM pi jNpemo| sappaNayavayaNasammANaNeNa taM abhimuhaM kuNai // 13 // [hi.mA./283] sussUsAi payaTTai, vatthAbharaNAi samuciaM dei / nADayapicchaNayAisu , jaNasaMmaddesu vArei // 14 // [hi.mA./284] ruMbhai rayaNipayAraM, kusIlapAsaMDisaMgamavaNei / gihakajjesu nioai, na vioai appaNA saddhi" ||15||[hi.maa./285] rajanyAM pracAraM rAjamArgavezmagamanAdikaM niruNaddhi, dharmAvazyakAdipravRttinimittaM ca jananIbhaginyAdisuzIlalalitAvRndamadhyagatAmanumanyata eva, na vioai tti na viyojayati, yato darzanasArANi prAyaH premANi / yathoktam - "avaloaNeNa AlAvaNeNa guNakittaNeNa dANeNaM / chaMdeNa vaTTamANassa, nibbharaM jAyae pimmaM // 1 // [] ahaMsaNeNa aidaMsaNeNaM diTuM annaalvNtenn| mANeNa'pamANeNa ya, paMcavihaM jhijjae pemmaM // 2 // [ ] 1. cintyaM-mu0 nAsti, L.P. zrAddhavidhivRttau [pa0 107] asti // 2. mANeNa'vamANe(pavAse)Na-mu0 / mANeNa pavAseNa-L. | mANeNa pamANeNa-P. zrAddhavidhivRttau ca // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ navavidhamucitAcaraNam - zlo0 63 // ] avamANaM na payAsai, khalie sikkhei kuviamaNuNei / dhaNahANivuDDigharamaMtavaiaraM payaDai na tIse" // 16 // [ hi.mA./286 ] apamAnaM nirhetukaM nAsyai pradarzayati, skhalite kiJcidaparAdhe nibhRtaM zikSayati, kupitAM cAnunayati, anyathA sahasAkAritayA kUpapAtAdyamapyanarthaM kuryAt, payaDai tti dhanahAnivyatikaraM na prakaTayati, prakaTite tu dhanahAnivyatikare tucchatayA sarvatra tad vRttAntaM vyaJjayati, dhanavRddhivyatikare ca vyaktIkRte nirargalaM vyaye pravarttate, tata eva gRhe striyAH prAdhAnyaM na kAryaM / "sukuluggayAhiM pariNayavayAhiM nicchammadhammanirayAhiM / sayaNaramaNIhiM pIiM, pAuNai samANadhammAhiM // 17 // [ hi.mA./287 ] pAuNaiti prApayati / [ 357 "rogAisu novikkhai, susahAo hoi dhammakajjesuM / emAi paNaiNigayaM, uciaM pAeNa purisassa // 18 // [ hi.mA./288 ] puttaM par3a puNa uciaM, piuNo lAlei bAlabhAvaMmi / ummIliabuddhiguNaM, kalAsu kusalaM kuNai kamaso // 19 // [ hi.mA./289] gurudevadhammasuhisayaNaparicayaM kAravei niccaM pi / uttamaloehiM samaM, mittIbhAvaM rayAvei // 20 // [ hi.mA./290 ] gihNAvei a pANi, samANakulajammarUvakannANaM / gihabhAraMmi nijuMjai, pahuttaNaM viara kameNaM // 21 // [ hi.mA./291 ] paccakkhaM na pasaMsai, vasaNovahayANa kahai duravatthaM / AyaM vayamavasesaM ca, sohae sayamimAhiMto" // 22 // [ hi. mA. / 292] "pratyakSe guravaH stutyAH, parokSe mitrabAndhavAH / karmAnte dAsabhRtyAzca, putrA naiva mRtAH striyaH " // 1 // [] iti vacanAt putraprazaMsA na yuktA, anyathA nirvAhAdarzanAdihetunA cet kuryAt tadApi na pratyakSam, guNavRddhyabhAvAbhimAnAdidoSApatteH / dyUtAdivyasaninAM nirddhanatvanyatkAratarjjanatADanAdiduravasthAzravaNe te'pi naiva vyasane pravarttante / AyaM vyayaM vyayAdutkalitaM zeSaM ca putrebhyaH zodhayati, evaM svasyAprabhutvaM putrANAM svacchandatvamapAstam / "daMsei nariMdasabhaM, desaMtarabhAvapayaDaNaM kuNai | iccAi avaccagayaM, uciaM piuNo muNeavvaM // 23 // [ hi.mA./293 ] 1. P. | strIyAM - mu0 // 2. pura L.P. // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: sayaNesu samuciamiNaM, jaM te niagehavuDkijjesuM / sammANijja sayA vihu , karijja hANIsu vi samIve ||24||[hi.maa./294 ] pitRmAtRpatnIpakSodbhavA puMsAM svajanAH, vRddhikAryANi putrajanmAdIni / "sayamavi tesiM vasaNUsavesu hoavvamaMtiaMmi sayA / khINavihavANa rogAurANa kAyavvamuddharaNaM // 25 // [ hi.mA./295 ] khAijja piTThimaMsaM, na tesi kujjA na sukkakalahaM c|| tadamittehiM mittiM, na karijja karijja mittehiM" // 26 // [hi.mA./296 ] zuSkakalaho hAsyAdinA / "tayabhAve taggehe, na vaijja caijja atthasaMbaMdhaM / gurudevadhammakajjesu , egacittehiM hoavvaM" // 27 // [hi.mA./297 ] na vijja tti na vrajet / "emAI sayaNociamaha dhammAyariasamuciaM bhaNimo / bhattibahumANapuvvaM, tesi tisaMjhaM pi paNivAo // 28 // [hi.mA./298] taiMsianIIe, AvassayapamuhakiccakaraNaM ca / dhammovaesasavaNaM tadaMtie suddhasaddhAe // 29 // [ hi.mA./299 ] AesaM bahumannai, imesi maNasA vi kuNai nAvannaM / ruMbhai avannavAyaM, thuivAyaM payaDai sayA vi // 30 // [hi.mA./300] na havai chiddappehI, suhi vva aNuattae suhduhesuN| paDiNIapaccavAyaM, savvapayatteNa vArei // 31 // [ hi.mA./301] suhi vva tti suhRdivAnuvarttate / "khaliaMmi coio gurujaNeNa mannaha taha tti savvaM pi| coei gurujaNaM pi hu , pamAyakhaliesu egaMte" // 32 // [hi.mA./302] coei tti bhagavan ! kimidamucitaM saccaritravatAM tatrabhavatAM bhavatAmityAdinA / "kuNai viNaovayAraM, bhattIe samayasamuciaM savvaM / / gADhaM guNANurAyaM, nimmAyaM vahai hiayaMmi" // 33 // [hi.mA./303 ] savvaM ti sammukhAgamanA-'bhyutthAnA-''sanadAna-saMvAhanAdi, zuddhavastra-pAtrA''hArAdipradAnAdikaM ca / 1. mittaM-mu0 | L.P. zrAddhavidhivRttAvapi-mitti-iti // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ navavidhamucitAcaram - zlo0 63 // ] [ 359 "bhAvovayAramesiM, desaMtario vi sumarai sayA vi / ia evamAi gurujaNasamuciamuciaM muNeavvaM // 34 // [ hi. mA. / 304] bhAvopakAraH samyaktvadAnAdi / " jattha sayaM nivasijjai, nayare tattheva je kira vasaMti / sasamANavittiNo te nAyarayA nAma vuccaMti" // 35 // [ hi. mA. / 305 ] svasamAnavRttayo vaNigvRttijIvinaH / "samuciamiNamo tesiM, jamegacittehiM samasuhaduhehiM / vasaNUsavatullagamAgamehiM niccaM pi hoavvaM // 36 // [ hi.mA./306 ] kAyavvaM kajje vi hu, na ikkamikkeNa daMsaNaM pahuNo / kajjo na maMtabheo, pesunnaM parihareavvaM // 37 // [ hi.mA./307 ] samuTThie vivAe, tulAsamANehiM ceva hoyavvaM / kAraNasAvikkhehiM, vihuNeavvo na nayamaggo" // 38 // [ hi.mA./308] kAraNa tti svajanasambandhijJAteyalaJcopakArAdisApekSairnayamArgo na vidhUnayitavyaH / "baliehiM dubbalajaNo, suMkakarAIhiM nAbhibhaviavvo / thevAvarAhadose vi, daMDabhUmiM na neavvo" // 39 // [ hi.mA./309] zulkakarAdhikyanRpadaNDAdibhiH pIDyamAnA janA mitho viraktAH saMhatimujjhanti, paraM na sA tyaktavyA, saMhatireva zreyaskarItibhAvaH / "kAraNiehiM ca samaM, kAyavvo tA na atthasaMbaMdho / kiM puNa pahuNA saddhi, appahiaM ahilasaMtehiM" // 40 // [ hi.mA./310] eaM parupparaM nAyarANa, pAeNa samuciAcaraNaM / paratitthiANa samuciamaha kiM pi bhaNAmi leseNaM // 41 // [ hi.mA. / 311 ] "eesi titthiANaM, bhikkhaTThamuvaTThiANa niagehe / kAyavvamuciakiccaM, visesao rAyamahiANaM" // 42 // [hi.mA./314] ucitakRtyaM yathArhadAnAdi / 61 'jai vi maNaMmi na bhattI, na pakkhavAo a taggayaguNesuM / uciaM gihAgaesuM, taha vi hu dhammo gihINa imo // 43 // [ hi.mA. / 315 ] pakSapAto'numodanA, dharma AcAraH / D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "gehAgayANamuciaM, vasaNAvaDiANa taha samuddharaNaM / duhiANa dayA eso, savvesiM sammao dhammo" // 44 // [hi.mA./316] puruSamapekSya madhurAlApanA''sananimantraNAkAryAnuyogatannirmANAdikamucitamAcaraNIyaM nipuNaiH / anyatrApyUce - "savvattha uciakaraNaM, guNANurAo raI a jiNavayaNe / aguNesu a majjhatthaM, sammaddiTThissa liMgAiM ||1||[pu.maa./11] maMcaMti na majjAyaM. jalanihiNo nAcalA vihacalaMti / na kayA vi uttamanarA, uciAcaraNaM vilaMghanti // 45 // [hi.mA./318] teNaM cia jagaguruNo, titthayarA vi hu gihatthavAsaMmi / ammApiUNamuciaM, abbhuTThANAI kuvvaMti" // 46 // [hi.mA./319] itthaM navadhaucityam / itthaM ca vyavahArazuddhyAdibhirarthopArjanaM vizeSato gRhidharma iti niSkarSaH // 63 // sAmprataM madhyAhnAdiviSayaM yatkarttavyaM taddarzayannAha / madhyAhnercA ca satpAtradAnapUrvaM tu bhojanam / saMvaraNakRtistadvijaiH, sArddha zAstrArthacintanam // 64 // 'madhyAhne' madhyAhnakAle, 'caH' punararthe, pUrvoktavidhinA viziSya ca pradhAnazAlyodanAdiniSpannavizeSarasavatIDhaukanAdinA dvitIyavAramityarthaH / 'arcA' pUjA zrAvakAdhikAraprastAvAjjinapUjA vizeSato gRhidharmo bhavatItyanvayaH / evamagre'pi / tathA satpAtraM sAdhvAdi, tasmin , dAnapUrvaM -dAnaM dattvetyarthaH, 'bhojanam' abhyavaharaNam 'tuH' evakArArthastataH satpAtradAnapUrvameva bhojanamiti niSkarSaH, anvayastUkta eva / atra ca bhojanamityanuvAdaH / mAdhyAhnikapUjA-bhojanayozca na kAlaniyamaH, 'tIvrabubhukSorhi bubhukSAkAlo bhojanakAlaH' iti rUDhemadhyAhnAdayaMgapi gRhItaM pratyAkhyAnaM tIrayitvA devapUjApUrvakaM bhojanaM kurvanna duSyati / atra cAyaM vidhiH -bhojanavelAyAM sAdhUnnimantrya taiH saha gRhamAyAti, svayamAgacchato vA munIn dRSTvA sammukhaM gamanAdikaM karoti / sAdhUnAM hi pratipattipUrvakaM pratilambhanaM nyAyyaM zrAvakANAm / sA cetthaM yogazAstre 1. L.P.C. sNsho| [madhyAhlAdiviSayaM yatkartavyaM tadarzayannAha] ata tadanantarakaraNIyavizeSagRhidharmAntaramAha-mu0 / atra koSThakagatapATha: C. saMzodhitaH pArzvabhArga vartate, koSThakabAhyapATha: C. mUla iti dhyeyam / 2. tulA-yogazAstraTIkA pa0 652 // 3. "ta-yo0 TI0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhyAhnakRtyam-zlo0 64 // ] [361 "abhyutthAnaM tadA''loke'bhiyAnaM ca tadAgame / zirasyaJjalisaMzleSaH, svayamAsanaDhaukanam" // 1 // [ yo.zA./3-125] AsanAbhigraho bhaktyA, vandanA paryupAsanam / tadyAne'nugamazceti, pratipattiriyaM guroH" // [yo.zA./3-126] dinakRtye'pi "AsaNeNa nimaMtettA, tao priannsNjuo| vaMdae muNiNo tAhe, khaMtAiguNasaMjue" // 1 // [ zrA.di./173] evaM pratipattiM vidhAya savinayaM saMvignA-'saMvignabhAvitakSetraM 1 subhikSa-dubhikSAdikAlaM 2 sulabha-durlabhAdi deyaM ca dravyaM 3 vicArya AcAryopAdhyAya-gItArtha-tapasvi-bAlavRddha-glAna-sahA'sahAdipuruSAdyapekSayA ca spardhA-mahattva-matsara-sneha-lajjA-bhayadAkSiNya-parAnuvarttanA-pratyupakArecchA-mAyA-vilambA'nAdara-vipriyokti-pazcAttApadInAnanAdidoSavarjamekAntAtmAnugrahabuddhyA dvicatvAriMzadbhikSAdoSAdyadUSitaM niHzeSanijAnna-pAna-vastrAderbhojanAdyanukrameNa svayaM dAnaM datte dApayati vA pArzve sthitvA bhAryAdipAzrvAd / yato dinakRtye - "desaM khittaM tu jANittA, avatthaM purisaM thaa| vijju vva rogiasseva, tao kiriaM pauMjae" // 1 // [ zrA.di./174 ] 'dezaM magadhA'vantyAdi sAdhuvihArayogyAyogyarUpam 1, kSetraM saMvignairbhAvitamabhAvitaM vA, tuzabdAt dravyamidaM sulabhaM durlabhaM vA, avasthAM subhikSa-durbhikSAdikAm , puruSamAcAryopAdhyAya-bAla-bRddha-glAna-sahA'sahAdikaM ca jJAtvA, 'vijju vva rogiassa'tti, yathA kila bhiSag dezakAlAdi vicArya vyAdhimatazcikitsAM karotyevaM zrAvako'pi / tataH kriyAmAhArAdidAnarUpAM prayukta' iti tadvRttiH [ zrAddhadinakRtyavRttau pa0 293] / tatra ca sAdhUnAM yadyogyaM tat tat sarvaM vihArayituM pratyahaM nAmagrAhaM kathayati, anyathA prAkkRtanimantraNasya vaiphalyApatteH, nAmagrAhaM kathane tu yadi sAdhavo na viharanti, tathApikathayituH puNyaM syAdeva, akathane tu vilokyamAnamapi sAdhavo na viharantIti hAniH / evaM gurUnpratilambhya(?bhya) vanditvA ca gRhadvArAdi yAvadanuvrajya ca nivrttte| sAdhvabhAvatvanabhravRSTivatsAdhvAgamanaM jAtu syAt tadA kRtArthaH syAmiti digAlokaM kuryAt / tathA cAhuH - 1. pAhe-iti zrAddhadinakRtye / / 2. P.L. vijjo vva-mu0 C. || 3. vijjo va-iti zrAddhadinakRtyavRttau pa0 293 / . 4. tulA-zrAddhadinakRtyavRtti pa0 292-3 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "jaM sAhUNa na diNNaM, kahiM pi taM sAvayA na bhuMjaMti / patte bhoaNasamae, bArassAloaNaM kujjA" // 1 // [ na.pra./125] dAnakriyAyAmutsargApavAdau tvevam - "saMtharaNaMmi asuddhaM, duNha vi ginnhNtdityaann'hiaN|| AuradiTuMteNaM, taM ceva hiaM asaMtharaNe ||1||[shraa.di./175] saMstaraNe prAsukaiSaNIyAhArAdiprAptau sAdhUnAM nirvAhe sati, azuddhaM dvicatvAriMzaddoSadUSitamAhArAdi, dvayorapi gRhItR-dAtroH, ahitaM saMsArapravRddheralpAyuSkatAyAzca hetutvAdapathyaM syAd / yad AgamaH - "jo jaha va taha va laddhaM, giNhai aahaarmuvhimaaiiaN| samaNaguNamukkajogI, saMsArapavaDhao bhaNio" ||1||[o.ni./447] tathA dAyakasya -"kahaNNaM bhaMte ! jIvA appAuttAe kammaM pakariti ? goamA ! pANe aivAittA bhavai, musaM vaittA bhavai, tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNa paDilAbhittA bhavai, evaM khalu jIvA appAuattAe kammaM pakareMti' [ bhagavatIsUtre 203] tti / itthaM cotsargata ubhayorapi doSaduSTamahitameva, apavAdatastu AuretyAdi, Aturo rogI, tasya dRSTAntastena, yathA hi rogiNaH kAmapyavasthAmAzritya pathyamapyapathyaM syAt , kAJcit punaH samAzrityApathyamapi pathyaM syAd , evamatra 'taM ceva'tti tadevAzuddhamapi grahItRdAtrohitamavasthocitatvAt pathyaM syAt , kva ? ityAha -asaMstaraNe'nirvAhe, durbhikSaglAnAdyavasthAyAmityarthaH / ayamabhiprAyo -yadyapyetatkarmabandhaheturvarNitam / tathApi - "savvattha saMjamaM, saMjamAo appANameva rkkhijjaa| muccai aivAyAo, puNo visohI na yAviraI" ||1||[o.ni./47] ityAdyAgamAbhijJairyathAvasaraM bahutaraguNalAbhakAGkSayA gRhyamANaM dIyamAnaM ca na doSAya / tathA cAgamaH "appeNa bahumesejjA, eaM paMDialakkhaNaM / savvAsu paDisevAsu , eaM aTThApayaM viU // 1 // [] 1. tulA-zrAddhadinakRtyavRttiH pa0 294 // 2. tulA-zrAddhadinakRtyavRttiH pa0 298 / / 3. kiJcitpunaH-iti zrAddhadinakRtyavRttau / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhyAhnakRtyam-zlo0 64 // ] [363 "kAhaM acchittiM aduvA ahissaM, tavovihANesu a ujjamissaM / / gaNaM va niIsu ya sArassaM, sAlaMbasevI samuvei mukkhaM ||2||[pr.saa./779 ] iti / dAyakasya guNo yathA - "samaNovAsayassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajjai ? goyamA ! bahutariyA se NijjarA kajjai, appatarae se pAvakamme kajjai tti" / [bhagavatIsUtre 263] tathA- "pahasaMtagilANesuM , AgamagAhIsu tahaya kayaloe / uttarapAraNagammi a, diNNaM subahupphalaM hoi " // 1 // [ zrA.di./273 ] idamatrAvadheyam -sakalo'pyayaM dAnavidhiH RddhimacchrAvakamAzritya jJeyaH, yataH sa hi svaparapakSAdyavizeSeNa sarvasAdhubhyo'nnapAnavastrapAtrAdi sarvaM dadAti / daridrazrAvakastu tathAdAnAzaktau dAnazraddhAlugRhANi sAdhubhyo darzayati, tuccho hyavizeSeNa dAtumazakto'to'sau dharmagurUNAM duSpratikAratayA vizeSapUjanIyatvAt tebhyastatparivArAya vA dadAti, zeSasAdhubhyo gRhANyupadarzayatItibhAvaH / ata evocyata - "saDDheNaM sai vihave, sAhUNaM vatthamAi dAyavvaM / guNavaMtANa'viseso, disAi tattha vi na jesatthi" // 1 // [ ] tucchena dizA deyam , tatrApi yeSAM sAdhUnAM vastrAdi nAsti tebhyo deyamityarthaH / taduktaM pratyAkhyAnapaJcAzake - "saMtearaladdhijue, asaibhAvesu hoi tullesuN| dANaM disAibhee, tIe'ditassa ANAI" // 1 // [ paJcA./5-43] vyAkhyA -ihAvizeSeNa sAdhubhyo dAnaM dAtavyaM zrAvakeNa, atha tucchadravyatvAdavizeSeNa dAnAzaktiH te ca sdvstrtvaadibhirddhmestulyaastdaa ko vidhiH?, atrocyate, sante tti sat - vidyamAnaM vastrAdi, itaracca -avidyamAnaM vastrAdyeva, tadasattve'pi labdhiyutazca -vastrAdilAbhayogyatAyutaH, itarazca -tadvikala iti dvandvaH, te AdiryeSAM te tathA, AdizabdAt sapakSasattvena sambhAvyamAnavastrAdilAbhataditarAdigrahaH / etAni ca sadAdipadAni luptabhAvapratyayAni draSTavyAni / tatazca te bhAvAzca -sAdhUnAmavasthAH saditaralabdhiyutetarAdibhAvAsteSu tulyeSu - sameSu satsu , kim ? ityAha -bhavati -varttate tucchasyeti prakramaH, dAnaM -vastrAdivitaraNam , 1. uddhRtaM zrAddhadinakRtye gA0 272 / / 2. L.P. | vyAkhyA-mu0 nAsti / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH digAdibhede digAdibhirbhede sati digAdyapekSayetyarthaH tathAhi -dvayoH sAdhvoH sadvastratve sati yo dizA''sannastasmai deyam , evamasadvastratve labdhiyutatve taditaratve ceti / atha tulye'pi bhAve dizamatikramya dadataH kiM syAd ? ityAha -tayA dizA'dadataH -aprayacchata AjJA bhaGgAnavasthAmithyAtvalakSaNA doSA bhavantIti gAthArtha [ paJcAzakaTIkA pa0106] AbhavadvyavahArApekSayA ca dig gRhasthasya pravivrajiSorutpravrajitasya vA''game dRzyate, nAnyasya, yata iyaM kalpavyavahAroktA digvyavasthA -yaH pravajitukAmaH sAmAyikAdipAThapravRttaH sa trINi varSANi yAvat pratibodhakAcAryasyaiva satko bhavati / yadAha - "sAmAiAie khalu , dhammAyariassa tiNNi jA vaasaa| niyameNa hoi seho, ujjamao taduvariM bhayaNA // 1 // [] yasta nivavAditvA panaH pravrajati, tasya svecchayA dika, atyaktasamyaktvastUtpravrajya yaH pravrajati sa trINi varSANi yAvatpUrvAcAryasyaiva / Aha ca - "paraliMginiNhae vA, sammaiMsaNajaDhe u uvasaMte / taddivasameva icchA, sammattajue samA tiNNi" // 1 // [ pratyA./271] utpravrajitastu dvidhA -sArUpI gRhasthazca, tatra sArUpI rajoharaNavarjasAdhuveSadhArI, sa ca yAvajjIvaM pUrvAcAryasya, tanmuNDIkRtAni ca, yAni ca tena na muNDitAni kevalaM bodhitAnyeva, tAni yamAcAryamicchanti tasyAsau dadAti, tadIyAni ca tAni bhavanti / apatyAnAM cAyaM vidhiH -tadapatyAni parvAcAryasyaiva / Aha ca - "sArUvI jAjIvaM, puvvAyariassa je a pavvAve / apavvAvie sachaMdo, icchAe jassa so dei" ||1||[gu.vi./2-228] gRhasthaH punardvividho -muNDitaH sazikhazca, sa ca dvividho'pi pUrvAcAryasya, yAni ca tenotpravrajanAnantaraM varSatrayAbhyantare bodhayitvA muNDIkRtAni tAni ceti / Aha ca - "jo puNa gihatthamuMDo, ahavA'muMDo utiNha varisANaM / / AreNaM pavvAve, sayaM ca puvvAyaria savvo" // 1 // [ pratyA./276 ] iti kRtaM prasaktAnuprasaktena / atra copayogI sAdhunimantraNabhikSAgrahaNAdivizeSo'tithisaMvibhAgavratAdhikAra ukta eva / idaM ca supAtradAnaM divyaudArikAdyabhISTasukhasamRddhisAmrAjyAdisaMyogapratipUrvakavinilambanirvANapadaprAptiphalaM / yataH - 1. P. pnycaashkttiikaa| [digAdibhede]-mu0 C. pratau pArzvabhAge // 2. ca-L.P. nAsti / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ supAtradAnavidhiH- zlo0 64 // ] "abhayaM supattadANaM, aNukaMpAuciakIttidANaM ca / dohi vi mukkho bhaNio, tiNNi vi bhogAiaM diti" // 1 // [ra.saM./ 177 ] pAtratA tvevamuktA - - "uttamapattaM sAhU, majjhimapattaM ca sAvayA bhaNiA / avirayasammaddiTThI, jahannapattaM muNeavvaM // 1 // [ gAthA./144] tathA ca- '"mithyAdRSTisahastreSu varameko hyaNuvratI / " [ 365 aNuvratisahasreSu, varameko mahAvratI // 1 // [ ] mahAvratisahastreSu, varameko hi tAttvikaH / tAttvikasya samaM pAtraM, na bhUtaM na bhaviSyati" // 2 // [] evaM sAdhvAdisaMyoge 'vazyaM supAtre dAnaM vivekinA vidheyam, tathA yathAzakti tadavasarAdyAyAtasAdharmikAnapi saha bhojayati, teSAmapi supAtratvAt / vAtsalyamapi mahate phalAya / yato dinakRtye - " sAhammiANa vacchallaM, kAyavvaM bhattinibbharaM / desiaM savvadaMsIhiM, sAsaNassa pabhAvaNaM // 1 // [ zrA. di. / 200] tadvidhistu vArSikakRtyAdhikAre vakSyate / tathA dadAtyaucityenAnyebhyo'pi dramakAdibhyaH, na pratyAvarttayati tAnnirAzAn na kArayati karmabandham, na bhavati niSThurahRdayaH, bhojanAvasare hi dvArapidhAnAdi na mahatAM dayAvatAM vA lakSaNam / yataH - "neva dAraM pihAvei, bhuMjamANo susAvao / aNukaMpA jiNidehiM, saDDANaM na nivAriA // 1 // [ zrA.di./221 ] guNa pANinivahaM, bhIme bhavasAyaraMmi dukkhattaM / avisesa o'NukaMpaM, duhA vi sAmatthao kuNai" // 2 // [ da.pra./258 ] duhA vitti dravyabhAvAbhyAM dvidhA, dravyato yathArhamannAdidAnena, bhAvatastu dharmamArgapravarttanena / zrIpaJcamAGgAdAvapi zrAddhavarNanAdhikAre - " avaMguyaduvArA " [ bha.sU. ] ityuktam, zrIjinenApi sAMvatsarikadAnena dInoddhAra kRta eva na tu kenApi pratiSiddhaH " savvehiM pi jiNehiM, dujjayajiarAgadosamohehiM / aNukaMpAdANaM saDDhayANa na kahiM pi paDisiddhaM " // 1 // [ gAthA./190] 1. kahiM pi- mu0 / kahiMci - L. P. C. zrAddhadinakRtye / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH na kahiM pi tti na kasmin sUtre pratiSiddhaM, pratyuta dezanAdvAreNa rAjapraznIyopAGge kezinopadezitam / tathAhi - "mA NaM tumaM paesI ! puTiva ramaNijje bhavittA pacchA aramaNijje bhavijjAsi" ityAdi / ___tathA mAtR-pitR-bhrAtR-bhaginyAdInAmapatya-snuSAdInAM glAna-vRddhagavAdInAM ca bhojanAdhucitacintAM kRtvA paJcaparameSThipratyAkhyAnaniyamasmaraNapUrvaM sAtmyAvirodhena bhuJjIta / yataH - "piturmAtuH zizUnAM ca, garbhiNIvRddharogiNAm / prathamaM bhojanaM dattvA, svayaM bhoktavyamuttamaiH // 1 // [] catuSpadAnAM sarveSAM, dhRtAnAM ca tathA nRNAm / cintAM vidhAya dharmajJaH, svayaM bhuJjIta nAnyathA // 2 // [ ] sAtmyalakSaNaM ca paJcatriMzadguNeSUktameva / itthaM ca laulyaparihAreNAbhakSyAnantakAyAdibahusAvadyavastuvarjaM yathAgnibalaM bhuJjIta / nItizAstre tvevamuktam - "adhautamukhahastAGghinagnazca malinAMzukaH / savyena hastenAnAttasthAlo bhuJjIta na kvacit // 1 // ekavastrAnvitazcArddhavAsAveSTitamastakaH / apavitro'tigaoNzca, na bhuJjIta vicakSaNaH // 2 // upAnatsahito vyagracittaH kevalabhUsthitaH / paryaGkastho vidigyAmyAnano nAdyAt kRzAnanaH // 3 // Asanasthapado nAdyAt , zvacaNDAlairnirIkSitaH / patitaizca tathA bhinne, bhAjane maline'pi ca // 4 // amedhyasambhavaM nAdyAd dRSTaM bhrUNAdighAtakaiH / rajasvalAparispRSTamAghrAtaM gozvapakSibhiH // 5 // ajJAtAgamamajJAtaM, punaruSNIkRtaM tathA / yuktaM cabacabAzabdairnAdyAd vakravikAravAn // 6 // AhvAnotpAditaprItiH, kRtadevAbhidhAsmRtiH / same pRthAvanatyuccairniviSTo viSTare sthire // 7 // 1. 'kahici paDisiddhati na kasmiMzcidaGgopAGgAdisUtre pratiSiddham' / iti zrAddhadinakRtyavRttau pa0 419 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ supAtradAnavidhiH-zlo0 64 // ] [367 mAtRSvasambikAjAmibhAryAdyaiH paktamAdarAt / zucibhiryuktimadbhizca, dattaM cAdyAjjane'sati // 8 // kRtamaunamavakrAGgaM, vahaddakSiNanAsikam / pratibhakSyaM samAghrANahRtadRgdoSavikriyam // 9 // nAtikSAraM na cAtyamlaM, nAtyuSNaM nAtizItalam / nAtigaulyaM nAtizAkaM, mukharocakamuccakaiH" // 10 // tathA- "aGgamardananIhArabhArotkSepopavezanam / snAnAdyaM ca kiyatkAlaM, bhuktvA kuryAnna buddhimAn // 11 // bhuktvopavizatastundaM, balamuttAnazAyinaH / AyurvAmakaTisthasya, mRtyurdhAvati dhAvataH // 12 // bhojanAnantaraM vAmakaTistho ghaTikAdvayaM / zayIta nidrayA hInaM, yadvA padazataM vrajet // 13 // [ ] iti / athottarArddhavyAkhyA 'saMvaraNeti( tyAdi') bhojanAnantaraM saMvaraNaM-pratyAkhyAnaM divasacaramaM granthisahitAdi vA, tasya kRtiH -karaNam , sati sambhave deva-guruvandanapUrvamityanuktamapyavaseyam / yato dinakRtye - "devaM guruM ca vandittA, kAu saMvaraNaM tadA" [ zrA.di./225 ] iti / tathA 'tataH' pratyAkhyAnakaraNAnantaraM, zAstrArthAnAM -zAstrapratipAditabhAvanAM cintanaM - smaraNaM vicAraNaM vA idamitthaM bhavati na veti saMpradhAraNamitiyAvat / katham ? 'sAI' saha, kaiH? 'tajjJaiH', taM zAstrArthaM jAnantIti tajjJAstairgItArthayatibhiH pravacanakuzalazrAddhaputrairvetyarthaH gurumukhAcchrutAnyapi zAstrArtharahasyAni parizIlanAvikalAni na cetasi sudRDhapratiSThAni bhavantItikRtvA // 64 // samprati sandhyAviSayaM yatkarttavyaM tadAha - sAyaM punarjinAbhyarcA, pratikramaNakAritA / gurorvizrAmaNA caiva, svAdhyAyakaraNaM tathA // 65 // 'sAyaM' sandyAsamaye'ntarmuhUrttAdarvAk, punastRtIyavAramityarthaH / 'jinAbhyarcA' devapUjanam , vizeSato gRhidharma iti saNTaGkaH / evamagre'pi / atra cAyaM vizeSa - utsargataH zrAvakeNaikavArabhojinaiva bhAvyam / yadabhANi dinakRtye 1. saMvaraNetyAdi-L.P. || 2. bhavatIti-L. || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH "ussaggeNaM tu saDDo u, sacittAhAravajjao / ikkAsaNagabhoI a, baMbhayArI taheva ya // 1 // [ zrA. di. / 226 ] yazcaikabhaktaM karttuM na zaknoti, sa divasasyASTame bhAge'ntarmuhUrttadvayalakSaNe, yAminImukhAdau tu rajanIbhojanamahAdoSaprasaGgAdantarmuhUrttAdarvAgeva vaikAlikaM karoti / yato dinakRtya eva - " aha na sakkei kAuM jo, egabhattaM jao gihI / divasasaTTame bhAge, tao bhuMje susAvao" // 1 // [ zrA.di./227 ] vaikAlikAnantaraM ca yathAzakti divasacaramaM sUryodgamAntaM mukhyavRttyA divase sati dvitIyapade rAtrAvapi karoti, kRtvA ca sandhyAyAM arddhabimbadarzanAdarvAg punarapi yathAvidhi jinaM pUjayati sA ca dIpadhUparUpA'vaseyeti bhAvaH / tathA pratikramaNasya -sAmAyikaM 1 caturviMzatistavo 2 vandanakaM 3 pratikramaNaM 4 kAyotsarga: 5 pratyAkhyAnaM 6 ceti SaDvidhAvazyakakriyAlakSaNasya kAritA - karaNaM, vizeSato gRhidharma iti sambandhaH / ayaM bhAvaH - sandhyAyAM jinapUjanAnantaraM zrAvakaH sAdhupArzve poSadhazAlAdau vA gatvA pratikramaNaM karoti, pratikramaNazabdazcAvazyakavizeSavAcyapi atra sAmAnyena sAmAyikAdiSaDvidhAvazyakakriyAyAM rUDhaH, adhyayanavizeSavAcino'pi pratikramaNazabdasya noAgamato bhAvanikSepamapekSya SaDAvazyakarUpajJAnakriyAsamudAyapravRtteravirodhAt kriyArUpa ekadeze AgamasyAbhAvAnnoAgamatvaM, nozabdasya dezaniSedhArthatvAt uktaM ca -" kiriA''gamo Na hoi, tassa Nise mi nosaddotti[ ] tatra sAmAyikam - ArttaraudradhyAnaparihAreNa dharmadhyAnakaraNena zatrumitrakAJcanAdiSu samatA, tacca pUrvamuktaM / caturviMzatistavaH - caturviMzatestIrthakarANAM nAmotkIrttanapUrvakaM guNakIrttanaM, tasya ca kAyotsarge manasA'nudhyAnaM zeSakAlaM vyaktavarNapAThaH, ayamapi pUrvamuktaH / vandanaM - vandanAyogyAnAM dharmAcAryANAM paJcaviMzatyAvazyakavizuddhaM dvAtriMzaddoSarahitaM namaskaraNaM, tadapyuktameva / , pratikramaNaM -pratItyupasargaH pratIpe prAtikUlye vA, "kramU pAdavikSepe" [ dhA0 pA0 385 ] asya pratipUrvasya bhAve lyuDantasya pratIpaM kramaNaM, ayamarthaH - zubhayogebhyo'zubhayogAntaraM krAntasya zubheSveva kramaNAt pratIpaM kramaNaM pratikramaNam / yadAha - 1. pUjA ca-L.P. saMzo0 // * * cihnadvayamadhyavartipAThaH mu0 madhye koSThake [ ] L. C. pratau pArzvabhAge / 2. vizeSato gRhidharma iti sambandha: -L.P. nAsti / 3. tulA - AvazyakacUrNiH pa052, AvazyakahAribhadrIya vRtti: pa0 551, yogazAstraTIkA pa0 688, pravacanasAroddhAravRttiH bhA0 150 103 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ sandhyAkartavyaM-pratikramaNasvarUpam-zlo0 64 // ] [369 "svasthAnAd yatparasthAnaM, pramAdasya vazAd gataH / tatraiva kramaNaM bhUyaH, pratikramaNamucyate" // 1 // [ ] pratikUlaM vA gamanaM pratikramaNaM / yadAha - "kSAyopazamikAd bhAvAdaudayikavazaM gataH / tatrApi ca sa evArthaH, pratikUlagamAt smRtaH // 1 // [] prati prati kramaNaM vA pratikramaNam / uktaM ca - "prati prati varttanaM vA, zubheSu yogeSu mokSaphaladeSu / niHzalyasya yateryattadvA jJeyaM pratikramaNam" // 1 // [ ] taccAtItAnAgatavarttamAnakAlatrayaviSayam , nanvatItaviSayameva pratikramaNaM / yata uktaM - "aIaM paDikkamAmi, paDuppannaM saMvaremi, aNAgayaM paccakkhAmi" [pakkhIsUtre ] iti tatkathaM trikAlaviSayatA ?, ucyate -atra pratikramaNazabdo'zubhayoganivRttimAtrArthaH - "micchattapaDikkamaNaM, taheva assaMjame paDikkamaNaM / kasAyANa paDikkamaNaM, jogANa ya appasatthANaM // 1 // [ A.ni./1264] tatazca nindAdvAreNAzubhayoganivRttirUpamatItaviSayaM pratikramaNam , pratyutpannaviSayamapi saMvaradvAreNa, anAgataviSayamapi pratyAkhyAnadvAreNeti na kazciddoSaH / itthaM trikAlaviSayaM pratIpakramaNAdi pratikramaNamiti siddham / etacca vyutpattimAtram , rUDhizca kvacidAvazyakavizeSe, kvacicca SaDAvazyakakriyAyAmityuktameva / itthameva ca vakSyamANaH prtikrmnnvidhirghttte| tacca pratikramaNaM daivasika 1 rAtrika 2 pAkSika 3 cAturmAsika 4 sAMvatsarika 5 bhedAt paJcavidham , tatra divasasyAnte daivasikametasya kAlastUtsargeNaivamuktaH - "addhanibuDDe biMbe, suttaM kaba~ti gIatthA / ia vayaNapamANeNaM, devasiAvassae kAlo" // 1 // [ ya.di./324] rAtrerante rAtrikaM / tasya caivaM kAlaH - "Avassayassa samae, niddAmudaM cayaMti AyariA / taha taM kuNaMti jaha dasapaDilehANaMtaraM sUro" // 1 // apavAdatastu daivasikaM divasatRtIyaprahArAdanvarddharAtraM yAvat / yogazAstravRttau tu - 1. paraM-AvazyakacUrNau prvcnsaaroddhaarec||2.P.sNsho0 yogazAstraTIkA / gamAH smRtAH (tsmRtaH)mu0P.mU.C. // 3. tulA-zrAddhavidhivRttiH p0145|| 4. tulA-yogazAstraTIkA pa0 208 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH madhyAhnAdArabhyArddharAtraM yAvad ityuktaM / rAtrikamarddharAtrAdArabhya madhyAhnaM yAvat / uktamapi - "ugghADaporisiM jA, rAiamAvassayassa cUlAe / vavahArAbhippAyA, teNa paraM jAva purimaTuM" // 1 // [pA.sa./9] pAkSikAditrayaM tu pakSAdyante bhavati, tatrApi pAkSikaM ca caturdazyAmeva, yadi punaH paJcadazyAM syAt tadA caturdazyAM pAkSike copavAsasyoktatvAt pAkSikamapi SaSThena syAt , tathA ca "aTThamachaTThacautthaM, saMvaccharacAumAsapakkhIsuM"[ ] ityAdyAgamavirodhaH / tathA yatra caturdazI gRhItA tatra na pAkSikaM, yatra ca pAkSikaM na tatra caturdazI / tathAhi -'aTThamIcauddasIsu uvavAsakaraNam" iti pAkSikacUrNau / [tathA "sAgaracaMdo kamalAmelA visAmipAse dhamma soUNa gahiANuvvayANi sAvagANi saMvuttANi, tao sAgaracaMdo aTThamicauddasIsuMsuNNagharesu masANesu egarAiaMpaDimaM ThAi''[ ] iti| "so aTTamicauddasIsu uvavAsaM karei"[ ] iti / "aTThamicauddasIsu arahaMtA sAhuNo avaMdeavvA'' iti cAvazyakacUrNI / ___tathA "saMte balavIriapurisakkAparakkame aTThamicauddasINANapaMcamIpajjosavaNAcAummAsie cautthachaTThame na karijjA pacchittaM" iti mahAnizItha prathamAdhyayane / iti pAkSikakRtyopalakSitacaturdazIzabdapratipAdakAkSarANi] tathA - ___ "cautthachaTTamakaraNe aTThamipakkhacaumAsavarisesu" iti vyavahArabhASyaSaSThoddezake ca / "pakkhassa aTThamI khalu , mAsassa yA pakkhiyaM muNeavvaM" [ ] ityAdivyAkhyAyAM vRttau cUrNau ca pAkSikazabdena caturdazyeva vyAkhyAtA, tatazcaturdazIpAkSikayoraikyamiti nizcIyate, anyathA tu kvacidubhayopAdAnamapi syAdeva / cAturmAsika-sAMvatsarike tu pUrvaM pUrNimApaJcamyoH kriyamANe api zrIkAlikAcAryAcaraNAtazcaturdazI-caturthyoH kriyete, prAmANikaM caitat , sarvasaMmatatvAd / uktaM ca kalpabhASye - "asaDheNa samAiNNaM, jaM katthai keNaI asAvajjaM / na nivAriamannehiM, bahujaNamayameamAyariaM" ||1||[bR.k./4499] iti / tathA dhruvAdhruvabhedAd dvidhA pratikramaNam , tatra dhruvaM bharatairavateSu prathamacaramatIrthakaratIrtheSu , 1. atha-P. saMzo0 // 2. pacchittaM-iti-P. || 3. ito agre- "tathA aTThamachaTe cautthaM saMvaccharI-cAumAsi-pakkhea posahi tave bhaNie bitiaM asahU gilAe a ityAdi pAkSikazabdapratipAdakAkSarANi" iti L.P. pratyoradhikaH pAThaH / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 371 pratikramaNakaraNam - zlo0 65 // ] aparAdho bhavatu mA vA, paramubhayakAlaM pratikramaNaM karttavyam, adhruvaM madhyamatIrthakaratIrtheSu videheSu ca kAraNe jAte pratikramaNam / yadAha - "sapaDikkamaNo dhammo, purimassa ya pacchimassa ya jiNassa / majjhimANa jiNANaM, kAraNajAe paDikkamaNaM" // 1 // [ kalpapaMcA./32] pratikramaNavidhizcaivaM pratikramaNahetugarbhAdau uktaH - "sAdhunA zrAvakeNApi anuyogadvAragata 'tadappiakaraNe' iti padasya karaNAni - tatsAdhakatamAni deharajoharaNamukhavastrikAdIni tasminneva - Avazyake yathocitavyApAraniyogenArpitAni-niyuktAni yena sa tadarpitakaraNaH, samyak yathAvasthAnanyastopakaraNa ityarthaH" [ ] iti vRttiH / tathA - " jo muhapottiyaM apaDilehittA vaMdaNaM dei, to garuaM tassa pAyacchittaM" [ ] iti vyavahArasUtram / " posahasAlAe Thavittu ThavaNAyariyaM muhapattiaM pamajja to sIho giNhai posahaM " [ ] iti vyavahAracUlikA / "pAvaraNaM mottUNaM, giNhittA muhapottiaM / vatthakAyavisuddhIe, karei posahAiaM " // 2 // [ ] iti ca vyavahAracUrNirityevamAdigranthaprAmANyAt mukhavastrikArajoharaNAdiyuktena dvisandhyaM vidhinA pramArjitAdau sthAne jAtu tadabhAve'pi sasAkSikaM kRtamanuSThAnamatyantaM dRDhaM jAyata iti gurusAkSikaM tadabhAve ca namaskArapUrvaM sthApanAcAryaM sthApayitvA paJcAcAravizuddhyarthaM pratikramaNaM vidheyam / atrAha kazcit - nanu "guruvirahaMmi uThavaNA, gurUvaesovadaMsaNatthaM ca / jiNavirahaMmi va jiNabiMbasevaNAmaMtaNaM sahalaM // 1 // [ vi.bhA./ 3465 ] ityAdi vizeSAvazyakavacanapramANAt yatisAmAyikaprastAve bhadantazabdaM vyAkhyAnayatA bhASyakRtA sAdhumAzritya sthApanAcAryasthApanamuktaM na zrAvakamAzrityeti kutasteSAM sthApanAdhikAra iti cet, na, bhadantazabdaM bhaNatAM teSAM sthApanAcAryasthApanaM yuktameva, anyathA bhadantazabdapaThanaM vyarthameva syAt, atha ca sthApanAcAryasthApanamantareNApi vandanAdyanuSThAnaM vidhIyate, tadA vandanakaniryuktau - " AyappamANamitto, cauddisi hoi uggaho guruNo" [ ] ityakSarairgurovagrahapramANamuktaM tat kathaM ghaTate ?, na hi gurvabhAve " D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH gurugatAvagrahapramANaM ghaTamAnaM syAd , grAmAbhAve tatsImAvyavasthAvat , tathA tatraiva yadaparamuktaM - "causiraM tiguttaM ca, dupavesaM eganikkhamaNaM" [ guruvandanabhA0 19] ityAdi, tadapi na yuktaM bhaved , yatazcatuHzIrSatvaM vandanakadAtR-tatpratIcchakasadbhAve sati bhavati, na tu sAkSAd gurvabhAve sthApanAcAryasyAnabhyupagame ca, evaM dvipravezaikaniSkramaNe api dUrApAste eva, avadhibhUtaguroH sthApanAcAryasya vA'bhAvAt , na ca hRdayamadhya eva gururastIti vAcyam , tathA sati pravezanirgamayoraviSayatvAditi / tasmAt "akkhe varADae vA, kaTe putthe a cittakamme a| sabbhAvamasabbhAvaM, guruThavaNA itarAvakaha" ||1||[gu.bhaa./29] itivacanapramANAcca sAdhUnAM zrAvakANAM sthApanAcAryasthApanaM samAnameveti vyavasthitam / __ paJcAcArAzca jJAna-darzana-cAritra-tapo-vIryAcArA iti / tatra sAmAyikena cAritrAcArasya zuddhiH kriyate 1, caturviMzatistavena darzanAcArasya 2, vandanakena jJAnAdyAcArANAM 3, pratikramaNena teSAmaticArApanayanarUpA 4, pratikramaNenAzuddhAnAM tadaticArANAM kAyotsargeNa 5, tapaAcArasya pratyAkhyAnena 6, vIryAcArasyaibhiH sarvairapIti / yatazcatuHzaraNaprakIrNake - "cArittassa visohI, kIrai sAmAieNa kira ihayaM'' [ca.pra./72 ] ityAdigAthA: prasiddhAH / tatra cAvazyakArambhe caityavandanAdhikAroktAgamavacanaprAmANyAt "jai gamaNAgamaNAI, Aloia niMdiUNa garahittA / hA duTTha'mhehi kayaM, micchAdukkaDamia bhaNittA // 1 // [ ] taha kAussaggeNaM, tayaNurUvapacchittamaNucarittA NaM / jaM Ayahi ciivaMdaNAi NuTThijja uvautto // 2 // [ ] davvaccaNe pavittiM, karei jaha kAu bajjhataNusuddhi / bhAvaccaNaM tu kujjA, taha iriAe vimalacitto" // 3 // [] ityAdiyuktezca pUrvamIryApathikI pratikrAmati / pratikrAmatA ca tAM manasopayogaM dattvA trIn vArAn padanyAsabhUmiH pramArjanIyA, evaM ca tAM pratikramya sAdhuH kRtasAmAyikazca zrAvaka Adau zrIdevaguruvandanaM vidhatte, sarvamapyanuSThAnaM zrIdevaguruvandanavinayabahumAnAdibhaktipUrvakaM saphalaM bhavatIti / Aha ca - 1. P. saMzo0 L. / sAdhuzrAvakANAM-mu0 P. mUla / 2. L.P. I iha kirayaM (kila ihayaM) mu0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ daivasikapratikramaNavidhiH- zlo0 65 // ] "viNayAhIA vijjA, diMti phalaM iha pare a logaMmi / na phalaMti viNayahINA, sassANi va toahINANi // 1 // [ pra.ga. / 10] [ 373 bhattIi jiNavarANaM, khijjaMti puvvasaMciA kammA / AyarianamukkAreNa, vijjA maMtA ya sijjhaMti" // 2 // [ pra.ga. / 11 ] itihetoH / "paDhamahigAre vaMde, bhAvajiNe 1 bIae u davvajiNe 2 / igaceiaThavaNajiNe, taia 3 cautthaMmi nAmajiNe 3 // 1 // [ cai. vaM. bhA. / 43] tihuaNaThavaNajiNe puNa, paMcamae 5 viharamANajiNa chaTThe 6 / sattamae suanANaM 7, aTThamae savvasiddhathuI 8 // 2 // [ cai. vaM. bhA. / 44 ] titthAhivavIrathuI, navame 9 dasame a ujjayaMtathuI 10 / aTThAvayAi igadasi 11, sudiTThisurasamaraNA carime 12 // 3 // [ cai. vaM. bhA. / 45] namu1 je aaa 2 arihaM 3 loga 4 savva 5 pukkha 6 tama 7 siddha 8 jo devA 9 / ujji 10 cattA 11 veyAvacca 12 ahigArapaDhamapayA // 4 // [ cai.vaM. bhA. / 42 ] iti caityavandanabhASyagAthoktairdvAdazabhiradhikAraiH pUrvoktavidhinA devAn vanditvA caturAdikSamAzramaNaiH zrIgurUn vandate / loke'pi hi rAjJaH pradhAnAdInAM ca bahumAnAdinA svasamIhitakAryasiddhirbhavati / atra rAjasthAnIyAH zrItIrthakarAH, pradhAnAdisthAnIyA AcAryAdaya iti / zrAddhastu tadanu 'samastazrAvako vAMdu' iti bhaNati / tataH cAritrAcArAdizuddhiM vidhitsustatsiddhimabhilaSamANazcAritrAcArAdyArAdhakAn samyak praNipatyAticArabhArabhArita ivAvanatakAyayaSTirbhUnihitazirAH sakalAticArabIjaM "savvassa vi devasia" ityAdisUtraM bhaNitvA mithyAduSkRtaM datte / idaM ca sakalapratikramaNabIjabhUtaM jJeyam, anyatrApi ca granthAdau Adau bIjasya darzanAt / tata utthAya jJAnAdiSu cAritraM gariSTham, tasya mukteranantarakAraNatvAt, jJAnAdestu paramparAkAraNatvAt, tathAhi sarvAtmanA cAritraM hi zaileSyavasthAyAmeva, tadanantaraM cAvazyaM muktiH, jJAnaM tu sarvAtmanA kSINamohAnantaram, na ca tadanantaramavazyaM muktiH, jaghanyato'pyantarAle pratyekamAntamuhUrtikaguNasthAnakadvayabhAvAt / tathA - 44 'jamhA daMsaNanANA, saMpuNNaphalaM na diMti patteyaM / cArityAditi a, visissae teNa cArittaM" // 1 // [ A.ni./1179 ] tathA- "sammattaM acarittassa, hujja bhayaNAi niamaso Natthi / jo puNa carittatto, tassa u niameNa saMmattaM" // 2 // [ A.ni./1174] D:\new/d-2.pm5\3rd proof -
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH 374 ] tathA - "gotravRddhairnaro naiva, sadguNo'pi praNamyate / alaGkRtanRpazrIstu, vandyate natamaulibhiH // 1 // [] evaM na kevalajJAnI, gRhastho namyate janaiH / gRhItacArucAritraH, zakrairapi sa pUjyate // 2 // [ ] ato dizanti cAritraM, kevalajJAnato'dhikam / tasmin labdhe'pi tallabdhaM tena dhAvanti dhIdhanAH " // 3 // [ ] iti hetorAdau cAritrAcAravizuddhyarthaM 'karemi bhaMte sAmAiaM' ityAdisUtratrayaM paThitvA dravyato vapuSA bhAvatazca zuddhapariNAmenocchritocchritaM vakSyamANalakSaNaM kAyotsargaM kuryAt, kAyotsarge ca sAdhuH prAtastyapratilekhanAyAH prabhRti divasAticArAMzcintayati / yataH - '"pAbhAiapaDikkamaNANaMtaramuhaputtipamuhakajjesu / jAva imo ussaggo, aiAre tAva ciMtejjA" // 1 // [ ya. di. / 330 ] iti / manasA saMpradhArayecca sayaNAsaNetyAdigAthAcintanataH, zrAddhastu 'nANaMmi daMsaNaMmItyAdigAthASTakacintanataH / tAzcemAH - "nAmi daMsaNaMmiya, caraNaMmi tavaMmi tahaya viriyaMmi / AyaraNaM AyAro, iya eso paMcahA bhaNio // 1 // [ da.vai.ni./181 ] kAle viNae bahumANe, uvahANe taha aniNhavaNe / vaMjaNaatthatadubhae, aTThaviho nANamAyAro // 2 // [ da.vai.ni./184] nissaMkiya nikkaMkhiya, nivvitigicchA amUDhadiTThI ya / uvavUha thirIkaraNe, vacchalla pabhAvaNe aTTha // 3 // [ da.vai.ni./182 ] paNihANajogajutto, paMcahi~ samiIhi~ tIhi~ guttIhiM / esa carittAyAro, aTThaviho hoi nAyavvo // 4 // [ da.vai.ni./185 ] bArasavihaMmi vi tave, sabbhitarabAhire kusaladiTThe / agilAI aNAjIvI, nAyavvo so tavAyAro // 5 // [ da.vai.ni./ 186 ] aNasaNamUNoariyA, vittIsaMkhevaNaM rasaccAo / kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi // 6 // [ da.vai.ni./ 47 ] pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sajjhAo / jhA uggo via, abbhitarao tavo hoi // 7 // [ da.vai.ni./ 48 ] 1. idaM tu dhyeyaM - nANaMmi sUtrasya prathamA gAthA nandisUtre [29], 3, 6, 7 gAthA uttarAdhyayane [30/8, 30] api dRzyante // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ daivasikapratikramaNavidhiH-zlo0 65 // ] [375 aNigRhiyabalavirio, parakkamai jo jhuttmaautto| juMjai a jahAthAma, nAyavvo vIriyAyAro" // 8 // [ daza.vai.ni./187 ] iti / etadaticAracintanaM manasA, saGkalanaM ca zrIgurusamakSamAlocanArtham , anyathA tat samyag na syAt / loke'pi hi rAjAdInAM kimapi vijJapyaM manasAM saMpradhArya kAgadAdau likhitvA vA vijJapyate iti / tatazca namaskArapUrvaM kAyotsargaM pArayitvA caturviMzatistavaM paThet , tadanu jAnupAzcAtyabhAgapiNDikAdi pramRjyopavizya ca zrIgurUNAM vandanakadAnArthaM mukhavastrikAM kAyaM ca dvAvapi pratyekaM paJcaviMzatidhA pratilikhya pUrvoktavidhinA vandanake dadyAt , etadvandanakaM ca kAyotsargAvadhAritAticArAlocanArthaM / tatazca samyagavanatAGgaH pUrvaM kAyotsarge svamano'vadhAritAn daivasikAticArAn 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ? devasiaM Aloemi' ityAdi sUtraM cAritravizuddhihetukamuccaran zrIgurusamakSamAlocayet / evaM daivasikAticArAlocanAnantaraM manovacanakAyasakalAticArasaMgrAhakaM 'savvassa vi devasiya' ityAdi paThet / 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan !' ityanenAnantarAlocitAticAraprAyazcittaM ca mArgayet , guravazca 'paDikkamaha' iti pratikramaNarUpaM dazavidhaprAyazcitte dvitIyaM prAyazcittamupadizanti, tacca mithyAduSkRtAdirUpam / uktaM ca - "paDikkamaNaM 1 paDiyaraNA 2 paDiharaNA 3 vAraNA 4 niattI 5 ya / niMdA 6 garahA 7 sohI 8 paDikkamaNaM aTThahA hoi" ||1||[aav.ni./1233] prathamaprAyazcittaM tvAlocanArUpaM prAkkRtameva, guravaH saMjJAdinA prAyazcittaM dadate na tu paDikkamaha bhASante ityuktaM dinacaryAyAm / tathA ca tadgAthA - "gaMbhIrimaguNanihiNo, maNavayakAehi~ vihiasamabhAvA / paDikkamaha tti na jaMpai, bhaNaMti taM par3a gurU ruTThA" ||1||[y.di/20] ruSTA iva bhaNantItyarthaH tato vidhinopavizya samabhAvasthitena samyagupayuktamanasA'navasthAprasaGgabhItena pade pade saMvegamApadyamAnena daMzamazakAdIn dehe'gaNayatA zrAddhena sarvaM paJcaparameSThinamaskArapUrvaM karma karttavyamityAdau sa paThyate / samabhAvasthena ca pratikramitavyamityataH sAmAyikasUtraM bhaNyate / tadanantaraM daivasikAdyatIcArANAmoghAlocanArthaM 'icchAmi paDikkamiuM jo me devasia aiAro kao' ityAdi bhaNyate / tadanu zrAddhapratikramaNasUtraM paThyate, yAvat 'tassa dhammassa' iti / sAdhustu sAmAyikasUtrAnantaraM maGgalArthaM 'cattAri 1. "ti-P. || 2. ruSTA i[va bhaNantI]-mu0 madhye koSThake C. pratau pArzvabhAge / ruSTA iva bhaNantItyarthaH L.P. || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH maGgalaM' ityAdi bhaNati / tato oghato'ticArAlocanArthaM 'icchAmi paDikkamiuM' ityAdi, vibhAgAlocanArthaM tu tadanu IryApathikIm, tatazca zeSAzeSAticArapratikramaNArthaM mUlasAdhupratikramaNasUtraM' paThati, AcaraNAdinaiva ceyaM bhinnA rIti: / pratikramaNasUtraM ca tathA bhaNanIyam, yathA svasya paThataH zRNvatAM ca pareSAM saMvegabharAd romAJco bhavati / taduktaM dinacaryAyAm - "pabhaNaMti tahA suttaM, na kevalaM tesi tRha va annesiM ! / jaha nayaNajalalaveNaM, pae pae hunti romaMco ( cA ) " // 1 // [ de. ya. di. / 333 ] tadanu sakalAticAranivRttyA'pagatatadbhAro laghubhUta uttiSThati, evaM dravyato bhAvatazcotthAya abbhuTThiomi'ityAdisUtraM prAntaM yAvat paThati / tataH pratikrAntAticAraH zrIguruSu svakRtAparAdhakSamaNArthaM vandanakaM dadAti / pratikramaNe hi sAmAnyatazcatvAri vandanakAni dvikarUpANi syuH / tatra prathamamAlocanavandanakam 1, dvitIyaM kSamaNakavandanakam 2, tRtIyamAcAryAdisarvasaGghasya kSamaNakapUrvamAzrayaNAya 3, caturthaM pratyAkhyAnavandanakamiti 4 / tato gurUn kSamayati pUrvoktavidhinA / tatra paJca(tri)kamadhye tu jyeSThamevaikam, AcIrNAbhiprAyeNedamuktam, anyathA tu gurumAdiM kRtvA jyeSThAnukrameNa sarvAn kSamayet, paJcaprabhRtiSu satsu trIn guruprabhRtIn kSamayet, idaM ca vandanakam 'alliAvaNavaMdaNayaM' ityucyate / AcAryAdInAmAzrayaNAyetyartha ityuktaM pravacanasAroddhAravRttau [ bhA0 10 pa0 106 ] / tatazca kAyotsargakaraNArthaM " paDikkamaNe 1 sajjhAe 2, kAussaggAvarAha 4 pAhuNae" [ gu.bhA./17pU. ] ityAdivacanAdvandanakadAnapUrvakaM bhUmiM pramRjya 'je me kei kasAyA' ityAdyakSarasUcitaM kaSAyacatuSTayAt pratIpaM kramaNamanukurvanniva pAzcAtyapadairavagrahAd bahirniHsRtya 'AyariauvajjhAe' ityAdi sUtraM paThati / tatrAdyazcAritrazuddhaye kAyotsargo vidhIyate, cAritraM ca kaSAyaviraheNa zuddhaM bhavati, tadabhAve tasyAsAratvAt / uktaM ca - "sAmannamaNucaraMtassa, kasAyA jassa ukkaDA huMti / mannAmi ucchupupphaM va, niSphalaM tassa sAmaNNaM" // 1 // [ daza.ni./305 ] tatazca cAritraprakarSakRte kaSAyopazamAya ca 'AyariauvajjhAe' ityAdi gAthAtrayaM paThitvA cAritrAticArANAM 'paDikamaNasuddhANam' itivacanAt pratikramaNenAzuddhAnAM zuddhinimittaM kAyotsargaM cikIrSuH 'karemi bhaMte! sAmAiam' ityAdi sUtratrayaM ca paThitvA 1. [paThataH zRNvatAM ca] - mu0 madhyakoSThake C. pratau pArzvabhAge // 2. romaMco -L.P.C. // 3. paJcaka' L.P.C. // 4. AcIrNaM tu yadi paJcakAdigaNo bhavati tadA tritayaM kSamayati, atha paJcakamadhye tadA jyeSThamevaikamiti / iti pravacanasAroddhAravRttau bhA0 1 0 105 -6 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ daivasikapratikramaNavidhiH-zlo0 65 // ] [377 kAyotsargaM karoti / sAmAyikasUtraM ca sarvaM dharmAnuSThAnaM samatApariNAme sthitasya saphalamiti pratikramaNasyAdau madhye'vasAne ca punaH punastatsmRtyarthamuccAryamANaM guNavRddhaye eva / Aha ca - "AimakAussagge, paDikkamato akAu saamiaN| to kiM karei bIaM, taiaMca puNo vi ussagge? ||1||[aav.ni./1695 ] samabhAvaMmi ThiappA, ussaggaM karia to a pddikkmi|| emeva ya samabhAve, Thiassa taiaMpi ussagge ||2||[aav.ni./1696] sajjhAyajhANatavaosahesu uvesthuipyaannesuN| saMtaguNakittaNesuM , na huMti puNaruttadosA u" // 3 // [Ava.ni./1697 ] iti / kAyotsarge ca 'caMdesu nimmalayarA' ityantaM caturviMzatistavadvayaM cAritrAcAravizuddhyarthaM cintayati / pArayitvA ca kAyotsargaM samyagdarzanasya samyagjJAnahetutvAjjJAnAd darzanaM gariSThamiti jJAnAcArAt pUrvaM darzanAcAravizuddhyarthaM bharatakSetrotpannatvenAsannopakAritvAcchrIRSabhAdistutirUpaM caturviMzatistavaM 'savvaloe arihaMtaceiyANam' ityAdisUtraM ca paThitvA tadarthameva kAyotsargamekacaturviMzatistavacintanarUpaM karoti / taM ca tathaiva pArayitvA sAmAyikAdicaturdazapUrvaparyanta zrutajJAnAcAravizuddhyarthaM 'pukkharavaradIvar3e' ityAdisatraM 'saassa bhagavao karemi kAussaggama' ityAdi ca paThitvaikacaturviMzatistavacintanarUpaM kAyotsargaM kuryAt / pArayitvA ca taM jJAnadarzanacAritrAcAraniraticArasamAcaraNaphalabhUtAnAM siddhAnAM 'siddhANaM buddhANam' iti stavaM paThati / iha ca caturviMzatistavadvayacintanarUpo'yaM dvitIyazcAritrAcAravizuddhihetuH kAyotsargaH ekasya cAritrAcArazuddhihetukasya divasAticAracintanArthaM prAkkRtatvAt , Ahurapi - "dunni a huti caritte, daMsaNanANe a ikkikko" [ ] iti vacanAt / asmizca pUrvoktayuktyA cAritrAcArasya jJAnAdyAcArebhyo vaiziSTyAdinA caturviMzatistavadvayacintanaM sambhAvyate, nAgretanayoH tRtIya-caturthayordarzanAcArajJAnAcAravizuddhihetukayoriti sthitam / atha siddhastavapaThanAnantaraM AsannopakAritvAt zrIvIraM vandate, tato mahAtIrthatvAdinojjayantAlaGkaraNaM zrInemim , tato'pi cASTApada-nandIzvarAdibahutIrthanamaskArarUpAM 'cattAriaTThadasa' ityAdigAthAM paThati / 1. C. / tadarthameva-L.P. nAsti / / 2. divasAticAracintanAtha-ma0 madhye koSThake0 C. pratau pArzvabhAge // 3. P.L. / Ahurapi-mu0 nAsti / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378] / [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH ___evaM cAritrAdyAcArANAM zuddhiM vidhAya sakaladharmAnuSThAnasya zrutahetukatvAt tasya samRddhyarthaM 'suadevayAe karemi kAussaggaM annattha' ityAdi ca paThitvA zrutAdhiSThAtRdevatAyAH smartuH karmakSayahetutvena zrutadevatAkAyotsargaM kuryAt / tatra ca namaskAraM cintayati / devatAdhArAdhanasya svalpayatnasAdhyatvenASTocchAsamAna evAyaM kAyotsarga ityAdi hetuH sambhAvyaH / pArayitvA ca tasyAH stutiM paThati 'suadevayA bhagavaI' ityAdi, anyena dIyamAnAM vA zRNoti / evaM kSetradevatAyA api smRtiryukteti tasyAH kAyotsargAnantaraM tasyA eva stuti bhaNati / yacca pratyahaM kSetradevatAyAH smaraNaM, tat tRtIyavrate'bhIkSNAvagrahayAcanarUpabhAvanAyAH satyApanArthaM sambhAvyate / tataH paJcamaGgalabhaNanapUrvaM sandaMzakaM pramRjyopavizati, tato mukhavastrikAM kAyaM ca pratilikhya zrIgurUNAM vandanake dattvA 'icchAmo aNusaTThim' iti bhaNitvA jAnubhyAM sthitvA kRtAJjalirnamo'rhatsiddhetipUrvakaM stutitrayaM paThati / idaM ca pUrvoktavandanakadAnaM zrIgurvAjJayA kRtAvazyakasya vineyasya mayA yuSmAkamAjJayA pratikrAntamiti vijJapanArtham / loke'pi rAjAdInAmAdezaM vidhAya praNAmapUrvakaM teSAmAdezakaraNaM nigadyate, evamihApi jJeyam / etadarthazcAyaM 'icchAmaH' abhilaSAmaH, 'anuzAsti' gurvAjJAm pratikramaNaM kAryamityevaMrUpAM, tAM ca vayaM kRtavantaH svAbhilASapUrvakam , na tu rAjaveSTyAdinA / itthaM sambhAvanAvidhAnaM ca 'icchAmo aNusaTThim' iti bhaNanAnantaraM zrIgurUNAmAdezasyAzravaNAt / evaM ca pratikramaNaM sampUrNa jAtam / tatsampUrNIbhavanAcca sampannanirbharapramodaprasarAkulavarddhamAnasvareNa varddhamAnAkSaraM tIrthanAyakatvAt zrIvarddhamAnasya stutitrayaM namo'stu varddhamAnAya' ityAdirUpaM zrIgurubhirekasyAM stutau pAkSikapratikramaNe tu zrIguruparvaNovizeSabahumAnasUcanArthaM tisRSvapi stutiSu bhaNitAsu satISu sarve sAdhavaH zrAddhAzca yugapat paThanti / "bAlastrImandamUrkhANAM, nRNAM cAritrakAGkSiNAm / anugrahArthaM sarvajJaiH, siddhAntaH prAkRtaH kRtaH" // 1 // [] ityAdhukteH strINAM saMskRte'nadhikAratvasUcanAt sAdhvyaH zrAvikAzca 'namo'rhatsiddha' 1. kAyotsarga pUrA karake siddhastava paDhe....usake bAda bhavanadevI (zayyAdevI) kA kAyotsarga kare usameM 27 zvAsozvAsa pUre kare yaha AvazyakacUrNikA abhiprAya hai, parantu AcaraNAse 8 zvAsocchAsa pUre karate hai| iti pratikramaNavidhisaGgrahe paMnyAsa zrIkalyANavijayalikhite pR 30 // 2. P.L. pratikramaNavidhiprakAze ca pa0 36 / tAM-mu0 nAsti / / 3. L.P.C. pratikramaNavidhiprakAze ca / praNAmAna mu0 // 4. L.P. pratikramaNavidhiprakAze ca / sya0 mu0 C. || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ daivasikapratikramaNavidhiH-zlo0 65 // ] [379 ityAdi sUtraM na paThanti, 'namo'stu varddhamAnAya' ityAdisthAne 'saMsAradAvAnala' ityAdi ca paThanti, rAtrikapratikramaNe tu vizAlalocanetyAdisthAne / kecit tu strINAM pUrvAdhyayane'nadhikAritvAt namo'stu varddhamAnetyAdInAM ca pUrvAntargatatvena sambhAvyamAnatvAnna paThantItyAhuH / yacca zrIgurukathanAvasare pratistutiprAntaM 'namo khamAsamaNANaM' iti gurunamaskAraH sAdhuzrAddhAdibhirbhaNyate, tannRpAdyAlApeSu prativArtAprAntaM jIvetyAdibhaNanavat zrIguruvaca: pratIcchAdirUpaM sambhAvyate / stutitrayapAThAnantaraM zakrastavapAThaH / tata udArasvareNaikaH zrIjinastavaM kathayati, apare ca sarve sAvadhAnamanasaH kRtAJjalayaH zRNvanti / stavanabhaNanAnantaraM ca sarvajinastutirUpaM 'varakanaka' ityAdi paThitvA caturbhiH kSamAzramaNaiH zrIgurvAdIn vandate / / atra ca devaguruvandanaM namo'rhatsiddhetyAderArabhya catuHkSamAzramaNapradAnaM yAvat jJeyam , zrAddhasya tu 'aDDAijjesu' ityAdi bhaNanAvadhi jJeyam / idaM ca devaguruvandanaM pratikramaNasya prArambhe ante ca kRtam , 'AdyantagrahaNe madhyasyApi grahaNam' iti nyAyAt sarvatrApyavataratIti / yathA zakrastavasyAdAvante namo iti bhaNanam / tato'pi 'dvirbaddhaM subaddhaM bhavati' itinyAyena pUrvaM cAritrAdyAcArazuddhyarthaM kRteSvapi kAyotsargeSu punaH prANAtipAtaviramaNAdyaticArarUpadaivasikaprAyazcittavizodhanArthaM catuzcaturviMzatistavacintanarUpaM kAyotsargaM kurute / ayaM ca kAyotsargaH sAmAcArIvazena kaizcit pratikramaNasyAdau kaizcit tvante kriyate / tadanu tathaiva pArayitvA caturviMzatistavaM ca maGgalArthaM paThitvA kSamAzramaNadvayapUrvaM maNDalyAmupavizya sAvadhAnamanasA svAdhyAyaM kurute mUlavidhinA, pauruSI yAvat sampUrNA syAt / atrAha para: -nanu pratikramaNaM paJcAcAravizuddhyarthaM prAguktam , atra tu jJAnadarzanacAritrAcArANAmeva yathAsthAnaM zuddhiruktA, na ca tapo-vIryAcArayoH, tathA ca pratijJAhAniriticet ? maivam , etacchuddhirjJAnAdyAcArAnantarIyakA iti pratipAditaiva / tathAhi -sAyaM sAdhoH kRtacaturvidhAhArapratyAkhyAnasya zrAddhasyApi kRtAnyatarapratyAkhyAnasya tadbhavati / prAtarapi SANmAsikaprabhRtinamaskArasahitAntaM pratyAkhyAnaM karotIti sphuTaiva tapaAcArazuddhiH / yathAvidhi yathAzakti ca pratikrAmato vIryAcArazuddhirapi pratItaiveti / avidhinA ca kRte prAyazcittam , tathA hi-kAle AvazyakAkaraNe caturlaghuH, maNDalyapratikrAntau kuzIlaiH saha pratikrAntau ca caturlaghuH, nidrApramAdAdinA pratikramaNe na militaH tatraikasmi kAyotsarge bhinnamAsaH, dvayorlaghumAsaH, triSu gurumAsaH, tathA gurubhirapArite kAyotsarge svayaM pAraNe gurumAsaH, sarveSvapi kAyotsargeSu caturlaghuH, evaM vandaneSvapi yojyamiti vyavahArasUtre / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: tathA sAdhavaH pratikramaNAnantaraM tathaivAntarmuhUrtamAtramAsate, kadAcidAcAryA apUrvAM sAmAcArImapUrvamarthaM vA prarUpeyurityuktamoghaniyuktivRttau / iti daivasikapratikramaNavidhiH / __ atha rAtrikapratikramaNavidhiryathA -pAzcAtyanizAyAma pauSadhazAlAyAM gatvA svasthAne vA sthApanAcAryAn saMsthApya IryApathikIpratikramaNapUrvaM sAmAyikaM kRtvA kSamAzramaNapUrvaM 'kusumiNadussumiNa uhaDAvaNi rAiapAyacchittavisohaNatthaM kAussaggaM karemi' ityAdi bhaNitvA caturviMzatistavacatuSkacintanarUpaM zatocchAsamAnaM strIsevAdikusvapnopalambhe tu aSTocchAsamAnaM kAyotsargaM kuryAt / rAgAdimayaH kusvapnaH, dveSAdimayo duHsvapnaH, etadvidhistu 'namaskAreNAvabodha' iti prathamadvAra ukta eva / ___ iha ca sarvaM zrIdevaguruvandanapUrvaM saphalamiti caityavandanAM vidhAya kSamAzramaNadvayapUrvaM svAdhyAyaM vidhatte, yAvatprAbhAtikapratikramaNavelA / tadanu caturAdikSamAzramaNaiH zrIgurvAdIn vanditvA kSamAzramaNaparvaM 'rAiapaDikkamaNai ThAuma' ityAdi bhaNitvA bhanihitazirAH 'savvassa vi rAia' ityAdi sUtraM sakalarAtrikAticArabIjakabhUtaM paThitvA zakrastavaM bhaNati / prAktanaM caityavandanaM tu svAdhyAyAdidharmakRtyasya pratibaddham , na tu rAtrikAvazyakasyeti etadArambhe maGgalAdyarthaM punaH zakrastavena saMkSepadevavandanam / tato dravyato bhAvatazcotthAya 'karemi bhaMte ! sAmAiam' ityAdisUtrapAThapUrvaM cAritra-darzana-jJAnAticAravizuddhayarthaM kAyotsargatrayaM karoti / prathame dvitIye ca kAyotsarge caturviMzatistavamekaM cintayati, sAyasayaM gosaddham'[pra.sa./ 185] itivacanAt / tRtIye tu sAndhyapratikramaNAntoktavarddhamAnastutitrayAtprabhRti nizAticArAMzcintayati, yataH"divasAvassayaaMte, jaM thuitiagaM tyaaivaavaare| jA pacchi ya )mussaggaM, ciMtijjasu tAva aiAre" // 1 // [ ya.di./17] iti / iha ca pUrvoktayuktyA cAritrAcArasya jJAnAdyAcArebhyo vaiziSTye'pi yadekasyaiva caturviMzatistavasya cintanam , tad rAtrau prAyo'lpavyApAratvena cAritrAticArANAM svalpatvAdinA sambhAvyate / tataH kAyotsargaM pArayitvA siddhastavaM paThitvA sandaMzakapramArjanapUrvamupavizati / atra ca prAbhAtikapratikramaNe prAdoSikapratikramaNavat prathame cAritrAticAravizuddhikAyotsarge nizAticAracintanaM yanna kRtaM, tannidrAbhibhUtasya samyak smaraNaM na syAditi, 1. L.P.C. / rAtri pra0 mu0 // 2. L.P. / pacchi(ya)mu mu0 / pachiyumu0 C. / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAtrikapratikramaNavidhiH-zlo0 65 // ] [381 tRtIyakAyotsarge ca sAvadhAnIbhUtatvAt samyag syAditi tatra nizAticAracintanamiti hAI / yata uktaM samayavidbhiH "niddAmatto na sarar3a, aiAre kAyaghaTTaNAnno'nnaM / kiikaraNe dosA vA, gosAI tinni ussggaa"||1||[ A.ni./1525 ] iti| tataH pUrvavanmukhavastrikApratilekhanApUrvaM vandanAdividhiH pratikramaNasUtrAnantarakAyotsargaM yAvat jJeyaH, pUrvaM cAritrAdyAcArANAM pratyekaM zuddhaye pRthak kAyotsargANAM kRtatvena sAmprataM teSAM samuditAnAM pratikramaNenApyazuddhAnAM zodhanAyAyaM kAyotsargaH sambhAvyate / atra ca kAyotsarge zrIvIskRtaM pANmAsikaM tapazcintayati, he jIva ! zrI vIreNa SANmAsikamutkRSTaM tapaH kRtam , tat tvaM kartuM zaknoSi? *na vA, jIvo vakti 'na zaknomi' tarhi ekadinonaM SANmAsikaM kartuM zaknoSi?,* na zaknomi, evaM dvitricatuHpaJcadinairUnaM pANmAsikaM kartuM zaknoSi? punarvakti na zaknomi, tahi SaTsaptASTanavadazadinonaM SANmAsikaM kartuM zaknoSi?, evaM ekAdazataH paJcadinavRddhyA krameNaikonatriMzaddinAni yAvaccintayati / evaM paJcame caturthe tRtIye dvitIye mAse'pi, prathame tu re jIva ! tvamekamAsikaM kartuM zaknoSi ? na zaknomi, tataH ekadinonaM kartuM zaknoSi ? na zaknomi, evaM yAvat trayodazadinonaM kartuM zaknoSi ? na zaknomi, tarhi catustriMzattamaM kartuM zaknoSi ? na zaknomi, dvAtriMzattamam , triMzattamam , aSTAviMzatitamam SaDviMzatitamaM caturviMzatitamaM dvAviMzatitamaM viMzatitamaM aSTAdazaM SoDazaM caturdazaM dvAdazaM dazamaM SaSTaM caturthaM kartuM zaknoSItyAdi vicintya yat tapaH kRtaM syAt tatra karaNecchAyAM kariSye iti vakti, anyathA tu zaknomi, paraM nAdya mano varttate iti, evamAcAmlanirvikRtikaikAzanAdiSu yatra mano bhavatIti tanmanasi nidhAya pArayitvA ca kAyotsargaM mukhapotikApratilekhanApUrvaM vandanake dattvA manazcintitapratyAkhyAnaM vidhatte / yata uktaM dinacaryAyAm - "sAmAiacchammAsa tavussagga ujjoya puttivaMdaNagaM / ussaggaciMtiyatavovihANamaha paccakhANeNaM // 1 // [ yati.bhAva./13] igapaMcAidiNUNaM, paNamAsa caittu teradiNa uDhe / cautIsAi diNUNaM, ciMte navakArasahiyaM jA ||2||[yti.bhaav./14] itika 1. L.P. I * * cihnadvayamadhyavartipATha sthAne 'na vetyAdi' iti mu0 madhye pAThaH // # cihnadvayamadhyavartipATha: C. nAsti / / 2. L. / punarvakti-mu0 nAsti // 3. L.P. / u-mu0 // 4. ito'gre-'tatazca kramAddhAyA yatkartuM zaknoti tanmanasi nidhAya pArayitvA ca kAyotsargaM mukhapotikApratilekhanApUrvaM vandanake datvA manazcintitaM pratyAkhyAnaM vidhatte' / iti C. pratau / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH tadanu 'icchAmo aNusaTThi' iti bhaNitvopavizya stutitrayAdipAThapUrvaM caityAni vandate / idaM ca pratikramaNaM mandasvareNaiva kuryAt, anyathA''rambhiNAM jAgaraNenArambhapravRtteH / tatazca sAdhuH kRtapauSadhaH zrAvako vA kSamAzramaNadvayena 'bhagavan ! bahuvelaM saMdisAvemi bahuvelaM karemi' iti bhaNita, bahuvelAsambhavIni cocchvAsAdIni kAryANi bahuvela ityucyante / tatazca caturbhiH kSamAzramaNaiH zrIgurvAdIn vandate, zrAddhastu 'aDDAijjesu' ityAdi ca paThati / iti rAtrikapratikramaNavidhiH / atha pAkSikAdipratikramaNavidhiH, tAni ca daivasika - rAtrikAbhyAM zuddhau satyAmapi sUkSmabAdarAticArajAtasya vizeSeNa zodhanArthaM yuktAnyeva / yataH - " 'jaha gehaM paidivasaM pi, sohiaM taha vi pakkhasaMdhIsuM / sohijjai savisesaM, evaM ihayaM pi nAyavvaM" // 1 // [ ] atra pAkSike pUrvavaddivasapratikramaNaM pratikramaNasUtrAntaM vidhatte, tataH kSamAzramaNapUrvaM 'devasiaM Aloia paDikkaMtA icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! pAkhI muhapattI paDilehUM' ityuktvA tAM kAyaM ca pratilikhya vandanake dattvA sambuddhAn zrIgurvAdIn kSamayituM kSamApradhAnaM ca sarvamanuSThAnaM saphalamiti jJApayituM ' abbhuTTiomi saMbuddhAkhAmaNeNaM abbhitarapakkhiaM khAmeuM' iti bhaNitvA 'icchaM khAmemi pakkhiaM pannarasaNhaM divasANaM, pannarasaNhaM rAINaM, jaM kiMci appattiam' ityAdinA gurubhiH sthApanAcArye kSamite ziSyaH zrAddho vA zrIgurvAdIn kSamayati trIn paJca vA, yadi dvau zeSau tata utthAya 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! pakkhiaM Aloemi ? icchaM Aloemi, jo me pakkhio' ityAdi sUtraM bhaNitvA saMkSepeNa vistareNa vA pAkSikAnaticArAnAlocya 'savvassa vi pakkhi ' ityAdibhaNite gururAha - 'paDikkamaha' tata 'icchaM'ti bhaNitvA 'cauttheNam' ityAdinA gurudattamupavAsAdirUpaM prAyazcittaM pratipadyate / tato vandanakadAnapurassaraM pratyekakSamaNakAni vidhAtuM gururanyo vA jyeSThaH pUrvamutthAyordhvasthita eva bhaNati -'devasiaM Aloia paDikkaMtA, icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! abbhuTThio'haM pratyekakhAmaNeNaM abbhitarapakkhiaM khAmeuM, 'icchaM' icchakAri amukatapodhana ! sa bhaNati 'matthaeNa vaMdAmi' kSamAzramaNapUrvaM / gururAha - ' abbhuTThiomi patteakhAmaNeNaM abbhitarapakkhiaM khAmeuM' so'pi 'ahamavi khAmemi tubbhe'tti bhaNitvA bhUminihitazirAH punarbhaNati 'icchaM khAmemi pakkhiaM pannarasahaM divasANaM pannarasahaM 1. L.P. / pratyekakhAmaNeNaM - mu0 C. II D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkSikapratikramaNavidhiH-zlo0 65 // ] [383 rAINam' ityAdi gurustu pannarasaNhamityAdi 'uccAsaNe samAsaNe' itipadadvayavarja bhaNati, evaM sarve'pi sAdhavaH parasparaM kSamayanti, laghuvAcanAcAryeNa saha pratikrAmatAM sAdhUnAM jyeSThaH prathamaM sthApanAcArya kSamayati, tataH sarve'pi yathAratnAdhikam , gurvabhAve sAmAnyasAdhavaH prathamaM sthApanAcAryaM kSamayanti, yAvad dvau zeSo, evaM zrAvakA api, paraM vRddhazrAvako'mukapramukhasamastazrAvako vAMduM vAMduM iti bhaNitvA 'abbhuTThiomi pratyekakhAmaNeNaM abhitarapakkhiaM khAmeuMti itare ca bhaNanti 'ahamavi khAmemi tubbhe' tato vRddha itare ceti ubhaye'pi bhaNanti 'pannarasaNhaM divasANaM pannarasaNhaM rAINaM bhaNyAM bhAsyAM micchA mi dukkaDaM' // ____ tato vandanakadAnapUrvaM 'devasiaM Aloia paDikkaMtA icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! pakkhiaM paDikkamAveha' ? gurUbhaNati 'samma paDikkamaha' tata 'icchaM'ti kathanapUrvaM sAmAyikasUtraM 'icchAmi paDikkamiuM jo me pakkhio' ityAdi bhaNitvA kSamAzramaNapUrvam 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! pakkhiasuttaM kaDDemi'tti uktvA gurustadAdiSTonyo vA sAdhuH sAvadhAnamanA vyaktAkSaraM namaskAratrikapUrvaM pAkSikasUtraM kathayati, itare ca kSamAzramaNapUrvaM 'saMbhalemi'tti bhaNitvA yathAzakti kAyotsargAdau sthitvA zRNvanti / pAkSikasUtrabhaNanAnantaraM 'suadevayA bhagavaI' iti stuti bhaNitvopavizya pUrvavidhinA pAkSikapratikramaNasUtraM paThitvotthAya ca taccheSaM kathayitvA 'karemi bhaMte ! sAmAiam' ityAdi sUtratrayaM paThitvA ca pratikramaNenAzuddhAnAmatIcArANAM vizuddhyarthaM dvAdazacaturviMzatistavacintanarUpaM kAyotsargaM kuryAt / tato mukhavastrikApratilekhanApUrvaM vandanakaM dattvA' 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! abbhuTThiomi samAptakhAmaNeNaM abbhitarapakkhiaM khAmeuM' ityAdi bhaNitvA kSamaNakaM vidhatte / atra pUrvaM sAmAnyato vizeSatazca pAkSikAparAdhe kSamite'pi kAyotsarge sthitAnAM zubhaikAgrabhAvamupagatAnAM kiJcidaparAdhapadaM smRtaM bhavet , tasya kSamaNanimittaM punarapi kSamaNakaraNaM yuktameva / tata utthAya 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! pAkhIkhAmaNAM khAmuM? icchaM' tataH sAdhavaH catubhiH kSamAzramaNaiH catvAri pAkSikakSamaNAni kurvanti / tatra ca rAjAnaM yathA mANavakA atikrAnte mAGgalyakArye bahumanyante yaduta -akhaNDitabalasya te suSTha kAlo gato'nyo'pyevamevopasthita, evaM pAkSikaM vinayopacAraM 'icchAmi khamAsamaNo piaM ca me ityAdiprathamakSAmaNasUtreNa tathAsthita eva sAdhurAcAryasya karoti / tato dvitIye kSamaNake 1. L.P. I ito'gre-kSamAzramaNapUrva-iti mu0 C. | D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384] [ dharmasaMgrahaH - dvitIyo'dhikAraH caityasAdhuvandanaM nivedayitukAma 'icchAmi khamAsamaNo puvi' ityAdi bhaNati / tadanu tRtIye AtmAnaM gurUn nivedayituM 'icchAmi khamAsamaNo abbhuTThio'haM tubbhaNham' ityAdi bhaNati / caturthe tu yacchikSAM grAhitastamanugrahaNaM bahumanyamAnaH 'icchAmi khamAsamaNo ! ahamavi puvvAim' ityAdi vakti / eteSAM caturNAM pAkSikakSamaNakAnAM pratyekamante 'tubbhehiM samaM 1, ahamavi vaMdAmi ceiAI 2, AyarisasaMtiaM 3, nitthArapAragA hoha 4, iti zrIgurUktau ziSya 'icchaM''ti bhaNati / zrAvakAH punarekaikanamaskAraM paThanti / tata 'icchAmo aNusaTThi'ti bhaNitvA vandanadaivasikakSamaNakavandanAdi daivasikapratikramaNaM kuryAt / zrutadevatAyAH pAkSikasUtrAnte smRtvena taddine tatkAyotsargasthAne bhavanadevatAyAH kAyotsargaH, kSetradevatAyAH pratyahaM smRtau bhavanasya kSetrAntargatatvena tattvato bhavanadevyA api smRtiH kRtaiva, tathApi parvadine tasyA api bahumAnArhatvAt kAyotsargaH sAkSAt kriyate / stavasthAne ca maGgalArthamajitazAntistavapATha iti / atrApi pAkSikapratikramaNe paJcavidhAcAravizuddhistattat sUtrAnusAreNa svayamabhyUhyA / sA caivaM sambhAvyate-jJAnAdiguNavatpratipattirUpatvAdvandanakAni sambuddhakSamaNAni ca jJAnAcArasya, dvAdazalogassakAyotsargAnantaraM prakaTacaturviMzatistavakathanena darzanAcArasya, aticArAlocanapratyekakSamaNakabRhallaghupAkSikasUtrakathanasamAptipAkSikakSamaNakAdibhizcAritrAcArasya, caturthatapaHprabhRtidvAdazalogassakAyotsargAdibhirbAhyAbhntaratapaAcArasya, sarvairapyetaiH samyagArAdhitairvIryAcArasya zuddhiH kriyate / etadanusAreNa cAturmAsikasAMvatsarikapratikramaNayorapi sambhAvyam iti pAkSikapratikramaNakramaH / cAturmAsikasAMvatsarikayorapi krama eSa eva / navaraM nAmni vizeSaH / kAyotsarge'pi cAturmAsikapratikramaNakramaNe viMzaticaturviMzatistavacintanam, sAMvatsarikapratikramaNe ca catvAriMzaccaturviMzatistavAstadante eko namaskArazca cintyate, kSamaNake ca cauNhaM mAsANaM, ahaM pakkhANaM, igasayavIsarAiMdiyANaM,' tathA 'bArasahaM mAsANaM, cauvIsaNhaM pakkhANaM, tinnisayasaTThirAiMdiANaM' ityAdi vaktavyam / sAdhavazca pAkSikacAturmAsikayoH paJca sAMvatsarike ca sapta gurvAdyAH kSamyAH, yadi dvau zeSau tiSThataH iti cAturmAsikasAMvatsarikapratikramaNakramaH / etadvidhisaMvAdinyazcemAH pUrvAcAryapraNItA gAthA: - '"paMcavihAyAravisuddhiheumiha sAhu sAvago vA vi / paDikamaNaM saha guruNA, guruvirahe kuNai ikko vi // 1 // [pra.sa./2] 1. imA gAthAH svalpapAThabhedayutA yogazAstrapratau pa0 691taH dRzyante // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNavidhiH-zlo0 65 // ] [385 vaMdittu ceiAiM, dAuM caurAie khamAsamaNe / bhUnihiasiro sayalAiAramicchAkaDaM deI ||2||[pr.s./3] sAmAiapuvvamicchAmi, ThAuM kAussaggamiccAi / suttaM bhaNia palaMbiabhuakupparadhariapahiraNao ||3||[pr.s./4] ghoDagamAiadosehiM, virahiaM to karei ussaggaM / nAhiaho jANuddhaM cauraMgulaTThaviakaDipaTTo // 4 // [] tattha ya dharei hiae, jahakkama diNakae a aiaare| pArettu NamokkAreNa paDhai cauvIsathayadaMDaM // 5 // [pra.sa./7] saMDAsage pamajjia, uvavisia alggviaybaahujuo| muhaNaMtagaM ca kAyaM, pehae paMcavIsa ihaM // 6 // [pra.sa./8] uThioTThio saviNayaM, vihiNA guruNo karei kiikammaM / battIsadosarahiaM, paNavisAvassagavisuddhaM // 7 // [pra.sa./9] aha sammamavaNayaMgo, karajugavihidhariaputtirayaharaNo / pariciMtiaaiAre, jahakkama gurupuro viaDe ||8||[pr.s./14] aha uvavisittu suttaM, sAmAiamAiaM paDhia pyo| abbhuTTio mhi iccAi, paDhai duhaoThio vihiNA ||9||[pr.s./15] dAUNa vaMdaNaM to paNagAisa jaDasa khAmae tinni / kiikammaM kariAyariamAigAhAtigaM paDhai // 10 // [pra.sa./16] iasAmAiaussaggasuttamuccaria kaaussggtthio| ciMtai ujjoadugaM, carittaaiArasuddhikae ||11||[pr.s./17 ] vihiNA pAria sammattasuddhiheuM ca paDhai ujjoaN| taha savvaloaarihaMtaceiArAhaNussaggaM // 12 // [pra.sa./18] kAuM ujjoagaraM, ciMtia pAreDa suddhasammatto / pukkharavaradIvar3e, kaDDai suasohaNanimittaM // 13 // [pra.sa./19] puNa paNavIsussAsaM, ussaggaM kuNai pArae vihiNA / to sayalakusalakiriAphalANa siddhANa paDhai thayaM ||14||[pr.s./20] 1. aiAra-mu0 madhye koSThake0 C. prato pArzvabhAge // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH aha suasamiddhiheuM, suadevIe karei ussaggaM / ciMtei namokkAraM, suNai va deI va tIi thuiM // 15 // [pra.sa./21] evaM khittasurIe, ussaggaM kuNai suNai dei thuii| paDhiUNa paMcamaMgalamuvavisai pamajjasaMDAse ||16||[pr.s./22] puvvavihiNeva pehia, putiM dAuNa vaMdaNaM guruNo / icchAmo aNusaTThinti bhaNiuM jANUhi to ThAI // 17 // [ pra.sa./23 ] guruthuigahaNe thui tiNNi, vaddhamANakkharassaro paDhaI / sakkathayathavaM paDhia, kuNaI pacchittaussaggaM // 18 // [pra.sa./24] evaM tA devasiaM, rAiamavi evameva navari tahiM / paDhamaM dAuM micchA mi dukkaDaM paDhai sakkathayaM // 19 // [ pra.sa./25] uTThia karei vihiNA, ussaggaM ciMtae a ujjoaN| bIaM daMsaNasuddhIe~, ciMtae tattha imameva ||20||[pr.s./26 ] taie nisAiAraM, jahakkama ciMtiUNa pArei / siddhathayaM paDhittA, pamajja saMDAsamuvavisai // 21 // [pra.sa./27 ] puvvaM va puttipehaNavaMdaNamAloa suttapaDhaNaM ca / vaMdaNakhAmaNavaMdaNagAhAtigapaDhaNamussaggo // 22 // [graM 8000 ] [ pra.sa./28] tattha ya ciMtai saMjamajogANa na hoi jeNa me hANI / taM paDivajjAmi tavaM, chammAsaM tA na kAumalaM // 23 // [pra.sa./29] egAi iguNatIsUNayaM pi, na saho na paMcamAsamavi / evaM cautidumAsaM, na samattho egamAsaM pi ||24||[pr.s./30] jA taM pi terasUNaM, cautIsaimAiaM duhANIe / jA cautthaM to AyaMbilAi jA porisi namo vA // 25 // [pra.sa./31] jaM sakkaM taM hiae, dharettu pAreDa pehae putiM / dAuM vaMdaNamasaDho, taM cia paccakkhae vihiNA ||26||[pr.s./32] icchAmo aNusaTThinti bhaNia uvavisia paDhai tiNNi thuI / miusaheNaM sakkatthayAi to ceDae vaMde ||27||[pr.s./33] 1. L.P. / pratyoH 7000 / / 2. L.P. / porusi-mu0|| 3. sakkai pra0 sa0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNavidhiH-zlo0 65 // ] [387 aha pakkhiaM cauddasidiNaMmi puvvaM va tattha devsi| suttaMtaM paDikkamiuM, to sammamimaM kamaM kuNai // 28 // [pra.sa./34] muhapattI vaMdaNayaM, saMbuddhAkhAmaNaM thaa''loe| vaMdaNapatteakhAmaNaM ca vaMdaNayamaha suttaM // 29 // [pra.sa./35 ] suttaM abbhuTThANaM, ussaggo puttivaMdaNaM taha ya / pajjaMtiakhAmaNayaM, taha cauro chobhavaMdaNayA ||30||[pr.s./36] puvvavihiNeva savvaM, devasiaM vaMdaNAi to kuNai / sejjasurIussaggo, bheo saMtithayapaDhaNe a // 31 // [pra.sa./37 ] evaM cia caumAse, varise a jahakkama vihI nneo| pakkhacaumAsavarisesuM , navari nAmaMmi NANattaM // 32 // [pra.sa./38] taha ussaggujjoA, bArasa vIsA samaMgalagacattA / saMbuddhakhAmaNaM tipaNasattasAhUNa jaha saMkhaM" // 33 // [pra.sa./39] pratikramaNasUtravivaraNaM tu SaDAvazyakaprAnte vakSyate / atha kAyotsargaH -kAyasyazarIrasya sthAnamaunadhyAnakriyAvyatirekeNAnyatrocchvasitAdibhyaH kriyAntarAdhyAsamadhikRtya ya utsargaH -tyAgo 'namo arihaMtANaM' iti vacanAt prAk sa kAyotsargaH / sa ca dvidhA - ceSTAyAmabhibhave ca / tatra ceSTAyAM gamanAgamanAdAvIryApathikyAdipratikramaNabhAvI, abhibhave ca upasargajayArthaM / yadAhuH - "so ussaggo duviho, ciTThAe abhibhave a nAyavvo / bhikkhAyariAi paDhamo, uvasaggabhiuMjaNe bIo" ||1||[aa.ni./1452] tatrAbhibhavakAyotsargo muhUrtAdArabhya saMvatsaraM yAvad bAhubaleriva bhavati / sa cAniyata eva ceSTAyAM tvaSTapaJcaviMzatisaptaviMzatitrizatIpaJcazatIaSTottarasahasrocchAsAn yAvad bhavati / tatra niyatAniyatavibhAga evamuktaH - "desia rAia pakkhia, cAummAsia taheva varise u| eesu hoi niyamA, ussaggA aNiayA sesA // 1 // [ A.ni./1529] zeSAgamanAdiviSayA iti / niyatakAyotsargANAmoghata ucchAsamAnaM caivamuktam - "sAyasayaM gosaddhaM, tiNNeva sayA havaMti pakkhaMmi / paMca ya cAummAse, aTThasahassaM ca vArisae ||1||[pr.s./185] 1. etAH sarvA gAthAH yogazAstravivaraNe [3/130] api dRzyante / / 2. tulA-yogazAstravRttiH 3 / 129 pa0 702 pravacanasAroddhAravRttiH bhA0 1 pa0 157 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH 'sAya'tti sAyaM - pradoSastatra zatamucchvAsAnAM bhavati, caturbhirudyotakarairiti, bhAvita evAyamarthaH prAk / 'gosaddhaM ti' pratyUSe paJcAzadyatastatrodyotakaradvayaM bhavati, zeSaM spaSTam / ucchvAsamAnaM copariSTAd vakSyati "pAyasamA UsAsA" [ Ava0 ni0 ] ityAdinA / sAmprataM daivasikAdiSUdyotakaramAnaM yathA - "cattAri do duvAlasa, vIsaM cattA ya huMti ujjoyA / desi rAia pakkhia cAummAse a varise a // 1 // [ Ava.ni./ 1531] bhAvitArthA / atha zlokamAnaM yathA - - "paNavIsamaddhaterasa, siloga paNNattariM ca boddhavvA / sayamegaM paNavIsaM, bebAvaNNA ya vArisae // 1 // [ Ava.ni./ 1532] spaSTaiva, navaraM caturbhirucchvAsaiH zlokaH parigRhyate, ekasmizcodyotakare, SaT zlokAste caturguNAzcaturviMzatiH ekazca pAdazcaturguNa ityekaH zloko, militAH paJcaviMzatiH zlokA daivasike evamagre'pi bhAvyam / ityuktA niyatakAyotsargavaktavyatA / athAniyatasya tamAha"gamaNAgamaNavihAre, suttaMmi a sumiNadaMsaNe rAo I 1 nAvANaisaMtaraNe, iriAvahiApaDikkamaNaM" // 1 // [ Ava.ni./ 1533 ] gamanaM -bhikSAdinimittam, AgamanaM grAmAdestatazcAtreryApathikIM pratikramya paJcaviMzatyucchvAsamAnaH kAyotsargaH kAryaH / yataH - " bhatte pANe sayaNAsaNe a arahaMtasamaNasejjAsuM / uccAre pAsavaNe, paNavIsaM hoMti ussAsA" // 1 // [ Ava.ni./ 234] asyA arthaH -bhaktapAnanimittamanyagrAmAdau gamanam, tato yadi sadya eva na valate taderyApathikIpratikramaNam, tatazcAgamane'pi, evaM zayanAsananimittamapi, zayanaM - saMstArako vasatirvA, AsanaM -pIThakAdi, arahaMtaza (arhaccha) yyA - caityagRham, zramaNazayyA - sAdhuvasatiH, tatrApi gatyAgatyoH pUrvavat, tathoccAre prazravaNe ca vyutsRSTe hastamAtrAdAgamane'pi pratikramaNam, yadi ca mAtrake vyutsRSTaM tadA pariSThApakaH pratikrAmati, ne tu svayam, hastazatAd bahirgamane tu svayamapIti / eteSu sthAneSu paJcaviMzatirucchvAsAH kAyotsargamAnam / atha mUlagAthAyAM vihAre tti - sUtrapauruSInimittaM svavasateranyatra gamanam / yataH - 1. svayamapi kartavyamiti vyavahArasUtrAbhiprAyaH - iti atraiva bhASAntaragranthe TippaNe pR0 603 Ti0 135 / / D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyotsargasvarUpam-zlo0 65 // ] "niayAlayAo gamaNaM, aNNattha u suttaporusinimittaM / hoi vihAro ittha vi, paNavIsaM huMti ussaggA" // 1 // [ Ava. bhA. pra. / 234] sUtre ca - uddezasamuddezayoH saptaviMzatiH, anujJApanAyAM ca / yataH - "uddesasamuddese, sattAvIsaM aNuNNavaNayAe / aTTheva ya UsAsA, paTThavaNapaDikkamaNamAI" // 1 // [ Ava.ni./1534 ] uttarArdhavyAkhyA -"paTThavio kajjanimittaM jar3a khalai, aTThassAsa ussaggaM karia gacchai, bitiavAraM jar3a to solasussAsaM, taiavAraM jar3a to na gacchai, aNNo paTThavijjai, avassakajje vA deve vaMdia purao sAhuM ThavettA aNNeNa samaM gacchati / kAlapaDikkamaNe vi aDDussAsA, AdisaddAu kAlagiNhaNapaTTavaNe a goaracariAe akkhaMdhapariTTa aTTha ceva, kesiMci pariaTTaNe paNavIsA" [ Ava.ni. vRttau ] / rAtrau svapnadarzane -prANavadhAdyAsevane zatocchvAsAH, maithunAsevane cASTatocchvAsA iti bhAvitameva / tathA naunadIsantAre paJcaviMzatirucchvAsAH / yataH - -- 'nAvAe uttariDaM, vahamAI taha naI ca emeva / saMtAreNa caleNa va, gaMtuM paNavIsamussAsA" // 1 // [ Ava.ni./ 1538 ] ucchvAsamAnaM cetthaM 'pAyasamA ussAsA, kAlapamANeNa huMti NAyavvA / evaM kAlapamANaM, ussagge hoi NAyavvaM " // 1 // [ Ava.ni./1539 ] pAdaH zlokapAdaH / kAyotsargavidhistvevam - 44 44 - [ 389 "puvvaM ThaMti a guruNo, guruNA ussAriaMmi pAriMti / ThAyaMti u savisesaM, taruNA aNNoNNacariA u // 1 // [ Ava.ni./ 1544] cauraMgulamuhapottI, ujjue DabbahattharayaharaNaM / vosaTTacattadeho, kAussaggaM karejjAhi" // 2 // [ Ava.ni./ 1545 ] cauraMgulaM ti -catvAryaGgulAni pAdayorantaraM kAryaM, mukhapotikA ca ujjue tti - dakSiNahaste grAhyA, zeSa sugamam / sa ca kAyotsargaH ucchrita 1 niSaNNa 2 zayita 3 bhedena tridhA, ekaikazcaturddhA - ucchritocchrito dravyata ucchrita UrdhvasthAnaM bhAvata ucchrito dharmazukladhyAna iti prathamaH 1, tathA dravyata ucchrita UrdhvasthAnaM bhAvato'nucchritaH 1. variA - L. P. C. I D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof -
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH kRSNAdilezyApariNAma iti dvitIyaH 2, dravyato nocchrito nordhvasthAnaM bhAvata ucchrito dharmadhyAnazukladhyAne iti tRtIyaH 3, na dravyato nApi bhAvata ucchrito nordhvasthAnaM kRSNAdilezyApariNAmazceti caturthaH 4 / evaM niSaNNazayitayorapi caturbhaGgI vAcyA / kAyotsargasya ca sUtrArtha ekonaviMzatirdoSAzca prAgvyAkhyAtA eva / kAyotsargasyApi phalaM nirjaraiva / yadAhuH - "kAussagge jaha saMThiassa bhajjaMti aNgmNgaaii| iya bhidaMti suvihiyA aTTavihakammasaMghAyaM" ||[aav.ni./1551] atha pratyAkhyAnam , prati-pratikUlatayA A-maryAdayA khyAnaM -prakathanaM pratyAkhyAnam , tadapi pUrvaM vyAkhyAtameva / iti SaDAvazyakakriyAlakSaNapratikramaNavidhiH / idaM ca pratidivasamubhayasandhyamapi vidheyaM zrAddhena abhyAsAdyarthaM ca yathAbhadrakeNApi / atrAha -nanvapratipannAnyataravratasya yathAbhadrakasya tadaticArAsambhavaH, tadasambhave ca tacchuddhirUpaM pratikramaNakaraNamanucitam , tathA ca tatpAThoccAraNamapyasaGgatameva, anyathA mahAvratAticArANAmapyuccAraNaprasaGgaH, iti cet ? naivam , yathAbhadrakasyApi mArgAvatAraNArthaM dIkSAvidhAnamiva pratikramaNakAraNamapi yuktameva, apratipannAnyataravratasyApi ca tasya tadaticAroccAraNato'zraddhAnAdiviSayasya pratikramaNasyAnumatatvAd / yata uktam - "paDisiddhANaM karaNe, kiccANamakaraNe (a) paDikkamaNam / asaddahaNe a tahA, vivarIaparUvaNAe a" ||1||[vNdittusuutre/48] ata eva sAdhurapratipannAsvapyupAsakabhikSupratimAsu 'egArasahiM uvAsagapaDimAhiM bArasahiM bhikkhupaDimAhiM' ityevaM pratikrAman bhaNati / nanu yadyevaM tadA sAdhupratikramaNasUtreNaiva pratikrAmatu iti cet ? anumatametat , ko vA kimAha ? kevalaM zrAvakapratikramaNasUtramaNuvratAdiviSayasya pratiSiddhAcaraNasya prapaJcAbhidhAyakatvena sopayogataramiti tena te pratikrAmantIti paJcAzakavRttau / na cAvazyakartavyamAvazyakaM caityavandanAdyeva zrAvakasya na SaDvidhamiti vaktuM yuktam / "samaNeNa sAvaeNa ya, avassakAyavvayaM havai jamhA / aMto ahonisissa ya, tamhA AvassayaM nAma" ||1||[advaa.gaa./3, Ava.mU./3] Agame zrAvakaM pratyapyAvazyakavidheyatvasya spaSTamevoktatvAt / na cAtra caityavanda 1. tulA-yogazAstravRttiH 2 / 129 pa0725 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNakaraNAvazyakatA - zlo0 65 // ] [ 391 nAdyevAvazyakaM vaktumucitam, 'ajjhayaNachakkavaggo' ityAditadekArthikapadopanyAsena tasya SaDvidhatvena nizcitatvAt, 'aMto ahonisissa ya' itikAladvayAbhidhAnAcca, caityavandanasya ca traikAlikatvenoktatvAt / anuyogadvAreSvapi - "jannaM samaNe vA samaNI vA sAvae vA sAviA vA taccitte tammaNe tallese `tadajjhavasie tadaTThovautte tadappikaraNe tabbhAvaNabhAvie ubhaokAlaM AvassayaM karei, se taM louttariaM bhAvAvassayaM" [ a.dvA.sU. 28 ] ityuktaM, tataH zrAvakasyApi AvazyakakaraNaM yuktameva / atha brUSe - SaDvidhAvazyakamaticArazuddhirUpaM varttate / na ca zrAvakANAmAlocanAdidazaprakArazuddhermadhyAdekApi kalpAdigrantheSUpalabhyate, na ca teSAmaticArA ghaTante, saMjvalanodaya eva teSAmuktatvAd, atrocyate yadyapi zrAvakANAM prakalpAdiSu zuddhirna dRzyate, tathApyasau zrAvakajItakalpAdeH sakAzAdavazyamabhyupagantavyA, anyathopAsakadazAsu yaduktaM - kila bhagavAn gautamamunirAnandazrAvakaM pratyavAdIt / "tuma NaM ANaMdA ! eassa aTThassa AloAhi paDikkamAhi niMdAhi garihAhi ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjAhi" [ u.da.19/14] iti kathaM ghaTate ?, ata eva jJApakAdaticArA api teSAM bhavantIti siddham, yathA vA aticArA asaMjvalanodaye'pi bhavanti tathA prAguktam / kiJca - " savvaM ti bhANiUNaM, viraI khalu jassa savviA natthi / so savvaviraivAI, cukkar3a desaM ca savvaM ca // 1 // [ Ava.ni./800 ] ityanayA gAthayA sAmAyikasUtraM sarvazabdavarjaM zrAvakasyoktam 1 | caturviMzatistavastu samyagdarzanazuddhinimittatvAt, samyagdarzanasya ca zrAvakasyApi zodhanIyatvAt, kartRvizeSasya cAnabhihitatvAccopapanna evAsya, kiJca - IryApathikIpratikramaNasya gamanAgamanazabdena bhagavatyAM zaGkhopAkhyAnake puSkalizrAvakakRtatvena darzitatvAd, gamanAgamanazabdasya ceryApathikIparyAyatayA bhagavatyAmeva teSu tadAkhyAnakeSu oghaniryukticUrNyaM ca prasiddhatvAd IryApathikIkAyotsarge ca caturviMzatistavasya prAyazcintanIyatvAccAsau siddha iti 2 / vandanakamapi guNavatpratipattirUpatvAd, guNavatpratipattezca zrAvakasyApyaviruddhatvAt, kRSNAdibhizca tasya pravarttitatvAt / saGgatamevAsya nanu 1. tayajjhavasie-iti anuyogadvAre pATha, yogazAstravRttau nAsti eva pAThaH / / D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH "paMcamahavvayajutto, analasamANaparivajjiamaI a / saMvigganijjaraTThI, kiikammakaro havai sAhU" // 1 // [ A.ni./1197 ] ti ityanayA niryuktigAthayA sAdhugrahaNena zrAvakasya vyavacchedAnna saMgataM tasya vandanakam, naivam, yataH sAdhugrahaNaM tatra tadanyavandanakopalakSaNArthaM, yadi tu vyavacchedArthamabhaviSyat tadA sAdhvyA api vyavacchedo'bhaviSyat na cAsau saGgataH, mAturvizeSeNa vandanakaniSedhAt, tathA 'paMcamahavvayajutto' anena yathA mahAvratagrahaNAdaNuvratayuktasya vyavacchedastathA paJcagrahaNAccaturmahAvratayuktasya madhyatIrthasAdhorapi vyavacchedaH syAd, na caitadiSTamityato nirvizeSaM vandanakamapIti 3 | pratikramaNaM tu sAmAnyata IryApathikIpratikramaNabhaNanenaiva siddham, na ca vicitrAbhigrahavatAM zrAvakANAM kathamekena pratikramaNasUtreNa tadupapadyata iti vAcyam, pratipannavratasyAticaraNe pratikramaNaM yuktam, anyasya tu azraddhAnAdiviSayasyaiva pratikramaNasamAdhAnasya sulabhatvAt nanu sAdhupratikramaNAd bhinnaM zrAvakapratikramaNasUtramayuktaM, niryuktibhASyacUrNyAdibhiratantritatvenAnArSatvAt, naivam, AvazyakAdidazazAstrIvyatirekeNa niryuktInAmabhAvenaupapAtikAdyupAGgAnAM ca cUrNyabhAvenAnArSatvaprasaGgAt, tat pratikramaNamapyasti teSAm 4 / kAyotsargastu IryApathikI pratikramaNAt paJcamapratimAkaraNAt subhadrAzrAvikAdinidarzanAcca zrAvakasya vidheyatayA pratipattavyo, yadi hi sAdhavo'pi bhaGgabhayAt sAkAraM kAyotsargaM pratipadyante, tadA gRhibhiH sutarAmasau tathA pratipattavyaH, sAdhvapekSayA teSAmanaiSThikatvAditi 5 / evaM pratyAkhyAnamapi, nanu pAriSThApanikAdayazcAkArAH sAdhUnAmeva ghaTante, tato gRhiNAmayuktameva tad, naivaM, yato yathA gurvAdayaH pAriSThApanikasyAnadhikAriNo'pi yathA vA bhagavatIyogavAhina gRhasthasaMsRSTAdyanadhikAriNo'pi pAriSThApanikAdyAkAroccAraNena pratyAkhyAnti, 'akhaNDaM sUtramuccAraNIyam' itinyAyAd, evaM gRhasthA apIti na doSaH 6 / tasmAt sAdhuvacchrAvaNApi zrIsudharmasvAmyAdiparamparAyAtavidhinA pratikramaNaM kAryamityalaM prasaGgena / atha prAk yat pratijJAtaM -pratikramaNavivaraNasUtraM SaDAvazyakaprAnte vakSyata iti, tatra ca yatipratikramaNasUtravivaraNasya yatidharmAdhikAre vakSyamANatvAt zrAvakapratikramaNasyedAnImavasaraH, tatra kRtasAmAyikena pratikramaNamanuSTheyam, tasya ca sarvAticAravizodhakatvena viziSTazreyobhUtatvAnmaGgalAdividhAnArthaM prathamagAthAmAha - 1. .mApa L.P.C. // 2. L. P. / tu- mu0 C. nAsti // 3. tulA - vandAruvRttiH pa0 86 taH, zrAddhadinakRtya bhA0 2 pa0 75 taH RSabhadevakezarImalasaMskaraNe // D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vaMdittusUtra' vivaraNam - zlo0 65 // ] " vaMdittu savvasiddhe, dhammAyarie a savvasAhU a / icchAmi paDikkamiuM, sAvagadhammAiArassa" // 1 // 'vanditvA' natvA, sarvaM vastu vidanti sarvebhyo hitA veti sArvAstIrthakRtaH, sidhyanti sma sarvakarmmakSayAnniSThitArthA bhavanti smeti siddhAH, sArvAzca siddhAzca sArvasiddhAstAn, tathA 'dharmAcAryAn' zrutacAritradharmAcArasAdhUn dharmadAtRRn vA, cazabdAdupAdhyAyAn zrutAdyApakAn tathA 'sarvasAdhUMzca' sthavirakalpikAdibhedabhinnAn mokSasAdhakAn munIn, caH samuccaye evaM ca vighnavrAtopazAntaye kRtapaJcanamaskAra idamAha -'icchAmi' abhilaSAmi, 'pratikramituM' nivartitum, kasmAt ? ityAha - 'zrAvakadharmAticArAt' jAtAvekavacanam, paJcamyarthe SaSThI, tato jJAnAdyAcArapaJcakasya caturviMzasatasaGkhyAticArebhyaH pratikramitumicchAmIti gAthArthaH // 1 // sAmAnyena sarvavratAticArapratikramaNArthamAha [ 393 "jo me vayAiyAro, nANe taha daMsaNe caritte a / sumo ya bAyaro vA, taM niMde taM ca garihAmi" // 2 // 'ya' iti sAmAnye, 'me' mama sarva ' vratAticAraH' aNuvratAdimAlinyarUpaH paJcasaptatisaGkhyaH, saJjAta iti zeSaH tathA 'jJAne' jJAnAcAre kAlavinayAdyaSTaprakAre vitathAcaraNarUpaH, tathA 'darzane' samyaktve zaGkAdInAM paJcAnAmAsevanAdvAreNa niHzaGkitAdyaSTavidhe ca darzanAcAre anAsevanAdvAreNa, tathA 'cAritre' samitiguptilakSaNe'nupayogarUpo'ticAraH, cazabdAt tapovIryAcArayoH saMlekhanAyAM ca, tatra bAhyAbhyantarabhedAt tapo dvAdazadhA, vIryaM manovAkkAyaistridhA, aticAratA cAnayordharme svazaktigopanAt, saMlekhanAyAstu paJcAticArAH, evaM caturviMzatyadhikazatasaGkhyAticAramadhye yaH 'sUkSmo vA' anupalakSyaH, 'bAdaro vA' vyaktaH, 'taM nindAmi' manasA pazcAttApena, 'taM ca garhe' gurusamakSamiti // 2 // prAyo'nyavratAticArA api parigrahAt prAdurbhavantyataH sAmAnyena tatpratikramaNAyAha"duvihe pariggahaMmI, sAvajje bahuvihe ya AraMbhe / kArAvaNe akaraNe, paDikkame desiaM savvaM" // 1 // 'dvividhe parigrahe' sacittAcittarUpe, 'sAvadye' sapApe, 'bahuvidhe' anekaprakAre, 'Arambhe' prANAtipAtarUpe, 'kAraNe' anyairvidhApane, 'kAraNe' svayaM nivarttane, cazabdAt kvacidanumatAvapi, yo me'ticArastamityanuvarttate, taM niravazeSam, desiaM ti -ArSatvAd 1. 'nanuyoga' iti zrAddhadinakRtye // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH daivasikam , evaM rAtrikapAkSikAdyapi svasvapratikramaNe, azubhabhAvAt prAtikUlyena kramAmi nivarte'hamityarthaH / uktaM ca - "svasthAnAd yat parasthAnaM, pramAdasya vazAt gataH / tatraiva kramaNaM bhUyaH, pratikramaNamucyate" // 1 // [ ] iti / / 3 / / adhunA jJAnAticAranindanAyAha - "jaM baddhamidiehi, cauhiM kasAehi appstthehiN| rAgeNa va doseNa va, taM niMde taM ca garihAmi" // 4 // 'yadbaddhaM' yat kRtamazubhaM karma, prastAvAd viratinibandhanakAprazastendriyakaSAyavazagAnAM jJAnAticArabhUtam / yaduktam - "tajjJAnameva na bhavati yasminnudite vibhAti rAgagaNaH / tamasaH kuto'sti zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtum ?" // 1 // [ ] 'indriyaiH' sparzanendriyAdibhiH sparzAdiviSayasambaddhasambhUtasAdhu-sodAsarAjaghrANapriyakumAra-mathurAvaNik-subhadrAzreSThinyAdivat tathA 'caturbhiH kaSAyaiH' krodhAdibhiraprazastaistIvraudayikabhAvamupagataimaNDUkakSapaka-parazurAma-dhanazrI-mammaNAdivat 'rAgeNa' dRSTirAgAdirUpeNa govindavAcakottarAbhyAmiva, 'dveSeNa' aprItirUpeNa goSThAmAhilAdivat , vAzabdau vikalpArtho, 'taM ninde' ityAdi prAgvat // 4 // sAmprataM samyagdarzanasya cakSurdarzanasya ca pratikramaNAyAha - "AgamaNe niggamaNe, ThANe caMkamaNe annaabhoge| abhioge anioge, paDikkame desi savvaM" // 5 // 'Agamane' 'mithyAdRSTirathayAtrAdeH sandarzanArthaM kutUhalenAsamantAd gamane, 'nirgamane' ca, yadbaddhamityanuvarttate, tathA 'sthAne' mithyAdRSTidevakulAdAvUrdhvasthAne 'caGkramaNe' ca tatraivetastataH pariSvaSkaNe, kva sati ? ityAha -'anAbhoge' anupayoge, 'abhiyoge' rAjAbhiyogAdike, 'niyoge' zreSThipadAdirUpe, zeSaM pUrvavat // 5 // sAmprataM samyaktvAticArapratikramaNAyAha - "saMkA 1 kaMkha 2 vigicchA 3 pasaMsa 4 taha saMthavo kuliMgIsu / sammattassaiyAre, paDi0" // 6 // 1. kramAmi pratikramAmi nideg L.P. || 2. maNDukI prati zrAddhadinakRtye pa0 78 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vaMdittusUtra' vivaraNam - zlo0 65 // ] [ 395 tatra tAvad darzanamohanIyakarmopazamAdisamuttho'rhaduktatattvazraddhAnarUpaH zubha AtmapariNAmaH samyaktvaM, tasmiMzca samyaktve zramaNopAsakena zaGkAdayaH paJcAticArA jJAtavyAH, na samAcaritavyAH, tatra 'saMka tti' jIvAditattveSu asti na veti saMzayakaraNam 1 | 'kaMkha tti' kSamA'hiMsAdiguNalezadarzanAdanyAnyadarzanAbhilASaH kAGkSA 2 / 'vigiMcha tti' dAnAdau phalaM prati sandeho vicikitsA, 'viuMcha tti' pAThe tu malAvilagAtropadhIna sAdhUn dRSTvA jugupsamAnasya vidvajjugupsA 3 / aho mahAtapasvina ete ityAdi kuliGgiSu varNanaM prazaMsA 4 / vibhaktivyatyayAt taizca saha paricayaH saMstava: 5 / dRSTAntAzcAtra peyApAyinau 1 rAjA'mAtyau 2, jinadattamitradurgandhaH 3, zakaTAla: 4, surASTrAzrAvaka 5, zceti svayamUhyAH / etAMzca samyaktvAticArAnAzritya yadbaddhamityAdi prAgvat // 6 // idAnIM cAritrAticArapratikramaNamabhidhitsuH prathamaM sAmAnyenArambhanindanArthamAha - "chakkAyasamAraMbhe, payaNe ya payAvaNe ya je dosA / attaTThA ya paraTThA, ubhayaTThA teva taM niMde" // 7 // SaTkAyAnAM -bhUdakAgnivAyuvanaspatitrasarUpANAM samArambhe - paritApane, 'tulA - daNDa'nyAyAt saMrambhArambhayozca - saGkalpApadrAvaNalakSaNayoH, eteSu satsu, 'ye' 'dosA' pApAni, na tvaticArAH, anaGgakRte mAlinyAbhAvAt, kva sati ? 'pacane ca pAcane ca' cazabdAdanumatau ca kamartham ityAha - 'AtmArthaM' svabhogArthaM 'parArthaM' prAghUrNakAdyarthaM 'ubhayArthaM ca svaparArthaM, cazabdo'narthakadveSAdikRtadoSasUcakaH, kAraH prakAreyattApradarzakaH, yadvA 'AtmArthaM' mugdhamatitvAt sAdhvarthamazane kRte mama puNyaM bhaviSyati, evaM parArthobhayArthAvapi athavA SaTkAyasamArambhAdiSvayatnenAparizuddhajalAdinA ye doSAH kRtAstAMzca nindAmIti // 7 // sAmprataM sAmAnyena cAritrAticArapratikramaNAyAha - 'paMcaNhamaNuvvayANaM, guNavvayANaM ca tiNhamaiyAre / sikkhANaM ca cauNhaM, paDi0 " // 8 // [] kaNThyA navaram -anu samyaktvapratipatteH pazcAt aNUni vA mahAvratApekSayA laghUni vratAni aNuvratAni, tAni paJceti mUlaguNA:, teSAmeva vizeSaguNakArakANi digvratAdIni trINi guNavratAni, etAni yAvat kathitAni, zikSAvratAni punaritvarakAlikAni, zikSakasya vidyAgrahaNamiva punaH punarabhyasanIyAni catvAri sAmAyikAdIni // 8 // 1. L.P.C. zrA0 dina0 pa0 83 / ca- mu0 nAsti // 2. tAni ca paJca - iti zrAddhadinakRtye pa0 84 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH adhunA prathamAha - "paDhame aNuvvayaMmI, thuulgpaannaaivaayviriio| Ayariyamappasatthe itthappamAyappasaMgeNaM" // 9 // 'prathame' sarvavratAnAM sAratvAdAdime, 'aNuvrate' anantaroktasvarUpe, sthUlako -bAyairupalakSyatvAd bAdaro gatyAgatyAdivyaktaliGgadvitricatuSpaJcendriyajIvasambandhinAM prANAnAm - indriyAdInAmasthyAdyarthamatipAto vinAzastasya viratiH -nivRttistasyAH sakAzAdaticaritamatikrAntaM, etacca sarvaviratisaGkrame'pi syAd , na ca tat pratikramaNArhamata Aha - 'aprazaste' krodhAdinaudayikabhAve sati 'itthaM'ti atraiva prANAtipAte, 'pramAdaprasaGgena' pramAdo madyAdi paJcadhA, tatra prasaJjanaM -prakarSaNa pravarttanaM prasaGgastena, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAd' AkuTTyAdyairapi, yadvA viratimAzritya yadAcaritaM vakSyamANavadhabandhAdikamasAdhvanuSThitamiti // 9 // tadevAha - "vaha 1 baMdha 2 chavicchee 3, aibhAre 4 bhattapANavocchee 5 / paDhamavayassaiyAre paDikkame desiaM savvaM" // 10 // 'vadho' dvipadAdInAM nirdayatADanam , 'bandho' rajjvAdibhi saMyamanam , 'chavicchedaH' karNAdicchedanaM 'atibhAraH' zaktyanapekSaM gurubhArAropaNaM 'bhaktapAnavyacchedo' annapAnanirodhaH, sarvatra krodhAditi gamyate, etAMzca prathamavratAticArAnAzritya yadvaddham , zeSaM prAgvat / vadhAdInAmaticAratA ca prAgaticArAdhikAre bhAvitaiva, anAbhogAtikramAdinA vA sarvatrAticAratA'vaseyA // 9 // dvitIyavratamAha - "bIe aNuvvayaMmI, prithuulgaliyvynnviriio| Ayariyamappasatthe, ittha0" // 11 // "dvitIye aNuvrate' parItyatizayena sthUlakam -akIrtyAdiheturalIkavacanaM kanyAlIkAdi paJcadhA, tatra dveSAdibhiraviSakanyAM viSakanyAmityAdi vadataH kanyAlIkam 1, evamalpakSIrAM bahukSIrAM gAmityAdi vadato gavAlIkam 2, parasatkAM bhUmimAtmasatkAM vadato bhUmyalIkam 3, upalakSaNAni caitAni sarvadvipadacatuSpadApadAlIkAnAm , nyAsasya -dhanadhAnyAdisthApanikAyA haraNam -apalApo nyAsApahAra: 4, atra pUrvatra cAdattAdAnatve satyapi vacanasyaiva prAdhAnyavivakSaNAt mRSAvAdatvaM labhyadeyaviSaye pramANIkRtasyotkocamatsarAdyabhibhUtasya kUTasAkSidAnAt kUTasAkSikatvam 5, anayozca dvipadAdyalIkAntarbhAve'piloke'tigarhitatvAt D:\new/d-2.pm5|3rd proof
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vaMdittusUtra' vivaraNam-zlo0 65 // ] [397 pRthagupAdAnam , etasya paJcavidhAlIkasya yadvacanaM -bhASaNaM tasya virateH, AyariyetyAdi prAgvat // 11 // asyAticArapratikramaNAyAha - "sahasA rahassadAre, mosuvaese ya kUDalehe y| bIavayassaiyAre, paDi0" // 12 // [ ] tatra 'sahasa tti' 'sUcanAt sUtram' iti sahasA -anAlocyAbhyAkhyAnam -asaddoSAdhiropaNaM cauro'yamityAdyabhidhAnaM sahasAbhyAkhyAnam 1, rahasyekAnte mantrayamANAn vIkSyedaM cedaM ca rAjaviruddhAdikamete mantrayante ityAdyabhyAkhyAnaM raho'bhyAkhyAnam 2, svadArANAM vizrabdhabhASitasyAnyasmai kathanaM svadArAmantrabhedaH, tato dvandvaM kRtvA tasmin 3, ajJAtamantrauSadhAdhupadezanaM mRSopadezastasmin 4, anyamudrAkSarabindvAdinA kUTasyArthasya lekhanaM kUTalekhastasmiMzca, zeSaM prAgvat // 12 // idAnIM tRtIyavratamAha - "taie aNuvvayaMmi, thUlagaparadavvaharaNaviraIo / Ayariyamappasatthe, itthappa0" // 13 // [ ] 'tRtIye aNuvrate' sthUlakaM rAjanigrahAdihetu: paradravyaharaNaM tasya viratirityAdiprAgvat // 13 // asyAticArapratikramaNAyAha - "tenAhaDappaoge, tappaDirUve viruddhagamaNe ya / kUDatulakUDamANe, paDi0" // 14 // stenAH -caurAstairAhRtaM -dezAntarAdAnItaM kiJcit kuGkamAdi tatsamarghamitilobhAdyatkANatrayeNa gRhyate tat stenAhRtam 1 'paogi tti' sUcanAt taskaraprayogaH, tadeva kurvantIti taskarAH -caurAH teSAmudyatakadAnAdinA haraNakriyAyAM preraNaM prayogaH 2 'tappaDirUva tti' tasya - prastutakuGkamAdeH pratirUpaM -sadRzaM kusumbhAdi kRtrimakuGkamAdi vA, tatprakSepeNa vyavahAraH tatpratirUpavyavahAra: 3, viruddhanRpayo rAjyaM viruddharAjyaM tatra tAbhyAmananujJAte vANijyArthaM atikramaNaM -gamanaM viruddhagamanam 4, kUTatulAkUTamAnaM tannyUnAdhikAbhyAM vyavaharata: 5, yadAha -'uciyaM mottUNa kalaM, davvAikamAgayaM ca ukkarisaM |nivddiymvi jANaMto, parassa saMtaM na giNhijjA' // 1 // [ zrA.pra.269] eteSu kriyamANeSu yadbaddhamityAdi prAgvat // 14 // 1. vizuddha0 iti zrAddhadinakRtye pa0 87 // 2. C.P. teNA" mu0 // 3. ito'gre C. mUla pAThaH [saMbodha pra0 zrA0 7029] / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH turyavratamAha - "cautthe aNuvvayaMmi, niccaM prdaargmnnviriio| Ayariyamappasatthe ittha0" // 15 // 'caturthe aNuvrate' nityaM sadA, pare-AtmavyatiriktAH teSAM dArAH -pariNItasaMgRhItabhedabhinnAni kalatrANi teSu gamanam -AsevanaM tasya viraterityAdi prAgvat // 15 // asyAticArapratikramaNAyAha - "apariggahiyA ittara, aNaMga vivAha tivvaaNurAge / cauttha vayassaiyAre, paDi0" // 16 // [] 'aparigRhItA' vidhavA tasyAM gamanamaparigRhItAgamanam 1 'itara tti' itvaramalpakAlaM bhATIpradAnataH kenacit svavazIkRtA vezyA tasyAM gamanaM itvaraparigRhItAgamanam 2 aNaMga tti' anaGgaH-kAmastatpradhAnA krIDA -adharadazanAliGganAdyA tAM paradAreSu kurvato'naGgakrIDA, vAtsyAyanAyuktacaturazItikaraNAsevanaM vA 'vivAha tti' parakIyApatyAnAM snehAdinA vivAhasya karaNaM paravivAhakaraNam , svApatyeSvapi saGkhyAbhigraho nyAyya: 4 'tivvaaNurAgaM tti' kAmabhogatIvrAnurAgaH, kAmeSu -zabdAdiSu , bhogeSu -rasAdiSu , tIvrAnurAgaH -atyantaM tadadhyavasAya: 5, svadArasantoSiNazca traya evAntyA aticArAH, Adyau tu bhaGgAveva, striyA api tathaiva, yadvA'tikramAdibhiraticAratA avaseyA, etAnAzritya yadvaddhamityAdi prAgvat / / 16 / / paJcamANuvratamAha - "itto aNuvvae paMcamaMmi AyariyamappasatthaMmi / parimANaparicchee, ittha0" // 17 // 'itaH' turyavratAnantaraM, dhanadhAnyAdinavavidhaparigrahaparimANalakSaNe 'paJcame aNuvrate' yadAcaritamaprazaste bhAve sati, kva viSaye ? 'parimANaparicchede' parigrahapratyAkhyAnakAlagRhItapramANollaGghane, atretyAdi prAgvat // 17 // asyAticArapratikramaNAyAha - "dhaNadhannakhittavatthu , ruppasuvaNNe ya kuviyaparimANe / dupae cauppayaMmI, paDi0" // 18 // [ ] 1. L.P.C. I rAgo tti-mu0 // 2. ito'gre C. "uktaM ca-paradAravajjiNo paMca du tinni u sadArasaMtuTe / itthii tinni paMca va navavigappehiM nAyavvaM ti" iti C. pratau mUlapATha: adhikaH // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vaMdittusUtra' vivaraNam-zlo0 65 // ] [399 _ 'dhanaM' gaNimAdi caturddhA, tatra gaNimaM -pUgaphalAdi, dharimaM -guDAdi, meyaM -ghRtAdi, paricchedyaM -mANikyAdi, 'dhAnyaM' vrIhyAdi caturviMzatidhA, etayoratikramo'ticAraH, tatradhanadhAnyasya pramANaprAptasyAdhamarNAdibhyo'dhikalAbhe samupasthite yAvatA'gretanaM vikrINIte tAvat tadgRha eva tatsthApayataH, satyaGkAreNa vA svIkurvataH, sthUlamUTakAdibandhanena vA dhanadhanyAtikramarUpaH prathamo'ticAraH 'kSetraM' setuketUbhayAtmakaM 'vAstu'khAtocchritobhayAtmakaM tayoradhikasambhave vyAdisaMyogajanito'ticAra: 2, 'rUpyaM' rajataM 'suvarNaM' kanakaM, etayoH patnyAdibhyaH pradAnena 3, 'kupitaM' sthAlakaccolAdi, tasya sthUlatvAdividhAnena 4, "dvipadaM' gantrIdAsyAdi 'catuSpadaM' gavAzvAdi, tatra dvipadacatuSpadAM garbhAgaNanena 5, zeSaM prAgvat // 19 // sAmprataM trINi guNavratAni, tatrAdyapratikramaNAyAha - "gamaNassa ya parimANe, disAsu uDe ahe atiriaM ca / vuDDisaiaMtaraddhA, paDhamaMmi guNavvae nide" // 19 // gamanasya [ca] parimANe' gateriyattAkaraNe, cazabdAd atikrAntam , kva viSaye ? 'dikSu tadevAha -uDDe ti' urdhvaM yojanadvitI(ta)yAdinA gRhItapramANasyAnAbhogAdinA'dhikagamanamUrdhvadikpramANAtikramarUpaH prathamo'ticAraH 1 evamadhastiryagdizozcAticAradvayaM vAcyam 3 'vuDDhi tti' kSetravRddhiH, ko'rthaH ? sarvAsu dikSu yojanazatAdinA gRhItaprANasyAnyatarasyAM dizi yojanazatAdeH parataH kAyotpattAvanyAdiksambandhIni katicidyojanAni jigamiSitAyAM dizi varddhayato digdvayamIlane tvaGgIkRtapramANasyAnatikramAd bhaGgAbhaGgalakSaNakSetravRddhirUpasturyo'ticAraH 4 'saiaMtaraddha tti' smRtyanta - smRtebhraMza ityarthaH yathA pUrvasyAM dizi kRtayojanazatapramANyasya gamanakAle ca zataM paJcAzadvA kRtamiti sandehe vyaktamasmarataH paJcAzata upari gacchataH paJcamo'ticAraH, zatAt parato bhaGga eva 5, tadevaM prathame niyamitakatipayabhUbhAgaM muktvA caturdazarajjupramANalokagatajantujAtayAtanArakSaNarUpAya guNAya vrataM tasmin yadaticaritamityAdi prAgvat // 19 // sAmprataM dvitIyaM guNavratam , tacca dvidhA -bhogataH karmatazca, bhogo'pi dvidhA - 1. yAvannA'gre0 iti zrAddhadinakRtye pa0 98 // 2. ca-L.P.C. nAsti // 3. dvitayA L.P.C. I 'dvitIyA iti zrAddhadinakRtye pa0 106 // 4. kiM zataM-iti zrAddhadinakRtye pa0 102 / / 5. 'nAyA ra iti zrAddhadinakRtye pa0 103 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH upabhogaparibhogabhedAt , tatra upa iti sakRt bhoga-AhAramAlyAderAsevanamupabhogaH, parItyasakRdbhogo -bhavanAGganAdInAmAsevanaM paribhogaH / tatra gAthAmAha - "majjami ya maMsaMmi ya, pupphe ya phale ya gaMdhamalle y| ___ uvabhogaparibhoge, bIyaMmi guNavvae nide||20|| zrAvakeNa tAvadutsargataH prAsukaiSaNIyA''hAriNA bhAvyam , asati saccittaparihAriNA, tadasati bahusAvadyamadyAdIn varjayitvA pratyekamizrAdInAM kRtapramANena bhavitavyam , tatra madyaM -madirA, mAMsaM -pizitam , cazabdAccheSAbhakSyadravyANAmanantakAyAdInAM ca grahaH, tAni ca prAguktAni paJcodumbaryAdIni, puSpANi-karIramaghukAdikusumAni, cazabdAt trasasaMsaktapatrAdiparigrahaH, phalAni -jambUbIlvAdIni, eSu ca madyAdiSu rAjavyApArAdau vartamAnena yat kiJcit krApaNAdi kRtaM tasmin , etairantarbhogaH sUcitaH, bahistvayaM -'gandhamalle tti' gandhAH -vAsAH, mAlyAni -puSpasrajaH, atropalakSaNatvAccheSabhogyavastuparigrahaH, tasminnuktarUpe, 'upabhogaparibhoge' 'bhImo bhImasena' iti nyAyAdupabhogaparibhogaparimANAkhye 'dvitIye guNavrate' anAbhogAdinA yadatikrAntam , tannindAmi // 20 // atra bhogato'ticArapratikramaNAyAha - "saccitte 1 paDibaddhe 3, appoladuppolie ya aahaare| tucchosahibhakkhaNayA, paDi0" // 21 // kRtasaccittapratyAkhyAnasya kRtatatparimANasya vA sacittamatiriktamanAbhogAdinA'bhyavaharataH saccittA''hAro'ticAra: 1 evaM vRkSasthaM gundAdi rAjAdanAdi vA sAsthikaphalaM mukhe prakSipataH saccittapratibaddhAhAra: 2 evamapakvasyAgninA'saMskRtasyApariNatakaNikAdeH piSTasya bhakSaNamapakvauSadhibhakSaNatA 3 evaM duSpakvasya pRthukAderduSpakvauSadhibhakSaNatA 4 tucchA atRptihetutvAdasArA oSadhiH -komalamudgazimbAdikA tAM bhakSayatastucchauSadhi-bhakSaNatA 5 / etadviSaye 'paDikkame' ityAdi prAgvat / / 21 / / atra vrate bhogopabhogotpAdakAni bahusAvadyAni karmato'GgArakarmAdIni paJcadaza karmAdAnAni tIvrakarmopAdAnAni zrAvakeNa jJeyAni, na tu samAcaraNIyAni, atasteSu yadanAbhogAdinA''caritaM tatpratikramaNAya gAthAdvayamAha - 1. C. zrAddhadinakRtye 'krAya L. mu0 // 2. L.P. | gandhA-mu0 C. // 3. yaM ca A0 iti zrAddhadinakRtye p0107|| 4. pAdAnanidAnAni-iti zrAddhadinakRtye pa0 17 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vaMdittusUtra' vivaraNam - zlo0 65 // ] "iMgAlI vaNasADI, bhADI phoDI suvajjae kammaM / vANijjaM ceva ya daMtalakkharasakesavisavisayaM // 22 // evaM khu jaMtapIlaNakammaM nillaMchaNaM ca davadANaM / saradahatalAyasosaM, asaIposaM ca vajjijjA" // 23 // karmazabdaH pUrvArddhe pratyekaM yojyaH, tenAGgArakarma, vanakarma, zakaTakarma, bhATakakarma, sphoTakakarma ceti paJca karmANi tatrAGgArakarmAGgArakaraNam, evamanyadapi vahnisamArambheNa yajjIvanaM tadaGgArajIvikA 1 evaM vanakarmAdInyapi vAcyAni, uttarArddhena paJca vANijyAnyAha 'vANijjamityAdi' viSayazabdaH pratyekaM yojyastato dantaviSayaM vANijyaM dantavANijyam evaM lAkSAdiSvapi, tatrAkare dantidantAditrasAGgagrahaNaM dantavANijyam, evaM lAkSAdivikrayo lAkSAvANijyam, madhughRtAdivikrayo rasavANijyam, gomanuSyAdivikrayaH kezavANijyam, viSazastrAdiviSayo viSavANijyam, etat paJcavidhaM vANijyaM pUrvoktaM ca paJcaprakAraM karma zrAvako varjjayediti saNTaGkaH / 'jaMtapIlaNa tti' yantre - ulUkhalAdau pIDanaM - dhAnyakhaNDanAdi tena karma-jIvikA yantrapIDanakarma 'nillaMchaNa tti' nitarAM lAJchanam - aGgAvayavacchedastena karma - jIvikA nirlAJchanakarma, 'davadANa tti' araNye'gniprajvAlanaM 'saradaha ityAdi ' sarodrahataTAkazoSaH-sAraNIkarSaNena tato jalaniSkAsanamityarthaH, 'asaIposaM ti' vRttyarthaM dAsyAdiduHzIlajantupoSaNaM liGgamatantraM, sUtre ca evaMkhuzabdau gAthAparyante sambadhyete, tatazcevamprakArANi kharakarmANi guptipAlAdIni ca khu nizcayena, suzrAvako varjayediti // 22-23 // sAmpratamanarthadaNDAkhyaM tRtIyaM guNavratam, tatrArtho - dehasvajanAdInAM kAryaM tadabhAvo'narthaH, tataH prANI niSprayojanaM puNyadhanApahAreNa daNDyate - pApakarmaNA vilupyate yena so'padhyAnAcaritAdikazcaturddhA'narthadaNDaH, tasya muhUrttAdikAlAvadhinA niSedho'narthadaNDavratam / tatra cApadhyAnAcaritapApopadezau vratAdhikArasthavyAkhyAnAdevAvaseyau, hiMsrapradAnapramAdAcarite tu bahusAvadyatvAt sAkSAtsUtrakRdeva dvisUtryA''ha 44 'satthaggimusalajaMtagataNakaTThe maMtamUlabhesajje / dinne davAvie vA, paDi0 // 24 // - [ 401 D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof - NhANuvvaTTaNavaNNagavilevaNe saddarUvarasagaMdhe / vatthAsaNaAbharaNe, paDi0 " // 25 // 'zastrAgnimuzalAni' pratItAni, 'yantrakaM' gantryAdi, 'tRNaM' mahArajjukaraNAdiheturdarbhAdi
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH vA vraNakRmizodhanaM bahukarI vA, 'kASThaM' araghaTTayaSTyAdi, 'mantro' viSApahArAdiH vazIkaraNAdirvA, 'mUlaM' nAgadamanyAdi jvarAdyupazamanamUlikA vA garbhazAtanAdi vA mUlakarma, 'bheSajaM' sAMyogikadravyamuccATanAdihetuH, etacchastrAdi prabhUtabhUtasaGghAtaghAtahetubhUtaM dAkSiNyAdyabhAve'nyebhyo yad dattaM dApitaM vA tasya 'paDikkame ityAdi' prAgvat // 24 // 'snAnaM' abhyaGgapUrvakamaGgaprakSAlanam, taccAyatanayA trasasaMsaktabhUmyAM sampAtimasattvAkule vA'kAle vastrApUtajalena vA yat kRtam, 'udvarttanaM' saMsaktacUrNAdibhi:, udvarttanikAzca na bhasmani kSiptAstatastAH kITikAkulAH zvAdibhirbhakSyante, pAdairvA mRdyante, 'varNakaH' kastUrikAdiH 'vilepanaM' kuGkumacandanAdi, ete ca sampAtimasattvAdyatanayA kRte 'zabdo' veNuvINAdInAM kautukena zrutaH, zabdo vA nizyuccaiH svareNa kRtastatra, 'AujjoyaNaviNae' ityAdyadhikaraNaM yadabhUt 'rUpANi' nATakAdau nirIkSitAni, 'rasaH' anyeSAmapi tadgRddhiheturvarNitaH, evaM 'gandhAdInyapi' atra viSayagrahaNAt tajjAtIyamadyAdipramAdasya paJcavidhasyApi grahaH, yadvA''lasyena tailAdibhAjanAsthaganaM pramAdAcaritaM tasmiMzca 'paDikkame ityAdi' prAgvat // 25 // atrAticArapratikramaNAyAha "kaMdappe kukkuie, mohariahigaraNabhogaairitte / daMDaMmi aNaTTAe, taiaMmi guNavvae niMde'" // 26 // 'kandarpo' mohoddIpakaM hAsyam 1, 'kaukucyaM netrAdivikriyAgarbhaM hAsyajanakaM viTaceSTitam 2, 'maukharyaM' asambaddhabahubhASitvam 3, 'adhikaraNa tti' saMyuktAdhikaraNatA, tatrAdhikriyate narakAdiSvAtmA'nenetyadhikaraNaM - muzalodUkhalAdi saMyuktamarthakriyAyAM praguNIkRtaM tacca tadadhikaraNaM ca tadbhAvaH saMyuktAdhikaraNatA iha vivekinA saMyuktaM gantryAdi na dharaNIyaM, tad dRSTvA jano gRhNanna nivArayituM zakyate, visaMyukte tu svata eva nivAritaH syAt 4, 'bhogaairitte tti' upabhogaparibhogAtiriktatA, tadAdhikyakaraNe hyanye'pi tattailAmalakAdi yAcitvA snAnAdau pravarttante, 'daMDaMmi aNaTThAe tti' anarthadaNDAkhye 'taiaMmItyAdi ' prAgvat ||26|| sAmprataM zikSAvratAni, tatra prathamaM sAmAyikaM, tatsvarUpaM ca pUrvamuktameva / tasyAticArapratikramaNAyAha - 1. C. zrAddhadinakRtye pa0 112 / ku ku' mu0 // 2. C. L. zrAddhadinakRtye pa0 112 / gandhAdi - mu0 // D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vaMdittusUtra' vivaraNam-zlo0 65 // ] [403 "tivihe duppaNihANe, aNavaTThANe tahA saivihUNe / sAmAia vitahakae, paDhame sikkhAvae niMde" // 27 // 'trividhaM' triprakAraM 'duSpraNidhAnaM' kRtasAmAyikasya manovAkkAyAnAM duSprayuktatA, tatra manasA gRhAdivyApAracintanam 1, vAcA sAvadyakarkazAdibhASaNam 2, kAyenApratyupekSitApramArjitasthaNDilAdau niSadanAdividhAnam 3, 'anavasthAnaM' sAmAyikakAlAvadherapUraNaM yathAkathaJcidvA'nAdRtasya karaNam 4, tathA 'smRtivihInaM' nidrAdipramAdAt zUnyatayA'nuSThitam 5, etAnAzritya 'sAmAyike' prathame zikSAvrate 'vitathAkRte' samyagananupAlite, yo'ticArastaM nindAmIti // 27 // adhunA dezAvakAzikaM vrataM -tacca pUrvaM yojanazatAdinA yAvajjIvaM gRhItadigvratasya tathAbhISTakAlaM gRhazayyAsthAnAdeH parato gamananiSedharUpaM, sarvavratasaMkSepakaraNarUpaM vA / asyAticArapratikramaNAyAha - "ANavaNe pesavaNe, sadde rUve ya puggalakkheve / desAvagAsiyaMmI, bIe sikkhAvae niMde // 28 // gRhAdau kRtadezAvakAzikasya gRhAderbahistAt kenacit kiJcidvastvAnayataH AnayanaprayogaH 1 evaM prasthApayataH preSyaprayogaH 2 gRhAderbahiHsthasya kasyacit kAzitAdinA kAryakaraNArthamAtmAnaM jJApayataH zabdAnupAta: 3 evaM svarUpaM darzayato mAlAdAvAruhya pararUpANi vA prekSamANasya rUpAnupAta: 4 niyantritakSetrAd bahiHsthitasya kasyacit leSTvAdikSepaNena svakAryaM smArayataH pudgalakSepa: 5 'desAvagAsiyaMmItyAdi' prAgvat // 28 // __adhunA poSadhopavAsaH -tatra poSaM puSTiM prakramAd dharmasya dhatta iti poSadhaH - avazyamaSTamyAdiparvadinAnuSTheyo vratavizeSaH, tatropavasanaM poSadhopavAsaH / tadbhedAstu pauSadhavrate uktAstato'vaseyAH / atra cAticArapratikramaNAyAha - "saMthAruccAravihI, pamAya taha ceva bhoyaNAbhoe / posahavihivivarIe, taie sikkhAvae nide" // 29 // 'saMstArakaH' kambalAdimaya upalakSaNatvAcchayyApIThaphalakAdi ca, 'uccAra tti' uccAraprazravaNabhUmayo dvAdaza[dvAdaza]viNmUtrasthaNDilAni, eSAM vidhau pramAdaH, ko'rthaH ? zayyAyAM saMstArake ca cakSuSA apratyupekSite duSpratyupekSite vopavezanAdi kurvataH prathamo'ticAraH 1 evaM rajoharaNAdinA apramArjite duSpramArjite ca dvitIyaH 2 evamuccArAdibhUmInAmapi 1. svaM rUpaM-iti zrAddhadinakRtye pa0120 // 2. dvAdaza-L.P.C. nAsti, zrAddhadinakRtye asti / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH dvAvaticArau, ataH procyate -'taha ceva tti' tathaiva 'bhavatyanAbhoge' anupayuktatAyAM satyAmityaticAracatuSTayam 4, tathA 'poSadhavidhiviparIta:' poSadhavidhezcaturvidhasyApi viparIto'samyakpAlanarUpaH, yathA -kRtapauSadhasya kSudhAdyArttasya pauSadhe pUrNe zvaH svArthamAhArAdi itthamitthaM kArayiSye ityAdi dhyAyata: paJcamo'ticAra: pAThAntaraM vA 'bhoyaNAbhoya tti' bhojane -AhAre upalakSaNatvAt dehasatkArAdau Abhoga -upayogaH, kadA pauSadhaH, pUrNo bhaviSyati ? yenAhaM bhokSye ityAditatparateti paJcamaH 5 / evaM paJcabhiraticAraiH pauSadhavidhiviparIte vaiparItye sati 'taie ityAdi' prAgvat // 29 // sAmpratamatithisaMvibhAgAkhyaM turyaM zikSAvratam , tatra tithiparvAdilaukikavyavahAratyAgAd bhojanakAlopasthAyI zrAvakasyAtithi: sAdhurucyate, tasya saGgato -nirdoSo nyAyAgatAnAM kalpanIyAnnapAnAdInAM dezakAlazraddhAsatkArakramayuktaH pazcAtkarmAdidoSaparihAreNa viziSTo bhAga AtmAnugrahabuddhyA dAnamatithisaMvibhAgaH / atra cAyaM vidhiH -kRtapauSadhena zrAddhena pAraNakadine sAdhusadbhAve'vazyamatithisaMvibhAgavatamAsevya pArayitavyam , anyadA tvaniyamaH, yadAha -"paDhamaM jaINa dAUNa" [ upadezamAlA 238 ] ityaadi| atrAticArapratikramaNAyAha"saccitte nikkhivaNe, pihiNe vavaesa macchare ceva / kAlAikkamadANe, cautthe sikkhAvae niMde" // 30 // deyasyAnnAderadAnabuddhyA'tikramAdibhiranAbhogena vA 'saccitte' pRthvyAdau nikSipataH saccittanikSepaNateti prathamo'ticAraH 1 evaM saccittena pidadhata: saccittapidhAnatA 2 svakIyamapi parakIyamidamityabhidadhataH paravyapadezaH 3 kimasmAdapyahaM nyUna itimAtsaryAd dadato matsaritA 4 sAdhubhikSAvelAmatikramya nimantrayamANasya kAlAtikrama: 5 zeSaM prAgvat // 30 // sAmpratamatra yadrAgAdinA dattaM tatpratikramaNAyAha - "suhiesu ya duhiesu ya, jA me assaMjaesu annukNpaa| rAgeNa va doseNa va, taM niMde taM ca garihAmi" // 31 // sAdhuSviti vizeSyaM gamyaM saMvibhAgavataprastAvAt , tataH sAdhuSu kIdRkSu ? suSThu hitaM -jJAnAditrayaM yeSAM te suhitAsteSu , punaH kIdRkSu ? 'duHkhiteSu' rujA tapasA vA klAnteSu prAntopadhiSu vA, punaH kiMviziSTeSu ? na svayaM -svacchandena yatA -udyatA 1. L.P.C. zrAddhadinakRtye ca / upabhogaH-mu0 // 2. L.P.C. zrAddhadinakRtye ca pa0 134 / (na)-muH // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vaMdittusUtra' vivaraNam-zlo0 65 // ] [405 asvaMyatAsteSu , gurvAjJayA viharatsu ityarthaH / 'yA' mayA kRtA'nukampA-annAdidAnarUpA bhaktiH, anukampAzabdenAtra bhaktiH sUcitA / yathoktam - "AyariaNukaMpAe, gaccho aNukaMpio mhaabhaago| gacchANukaMpamAe, avvucchittI kayA titthe" ||1||[o.ni.bhaa./127] 'rAgeNa' putrAdipremNA, na tu guNavattvavuddhyA, tathA 'dveSeNa' dveSo'tra sAdhunindAkhyaH, yathA adattadAnA dhanadhAnyAdirahitA malAvilasakaladehA jJAtijanaparityaktAH kSudhArtAH sarvathA nirgatikA amI, ata upaSTambhAr2yA ityevaM nindApUrvakaM yA'nukampA sApi nindAr2yA, azubhadIrghAyuSkahetutvAt / yad AgamaH - "tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakammaM hIlittA niMdittA khisittA garahittA avamannittA amaNunneNaM apIikArageNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhittA asuhadIhAuyattAe kammaM pakarei"[ ] yadvA-sukhiteSu duHkhiteSu vA, asaMyateSu pArzvasthAdiSu , zeSaM tathaiva / navaraM 'dveSeNa' 'dagapANaM pupphaphalam' ityAditadgatadoSadarzanAnmatsareNa, athavA 'asaMyateSu' SaDvidhajIvavadhakeSu kuliGgiSu , 'rAgeNa' ekagrAmotpattyAdiprItyA, 'dveSeNa' pravacanapratyanIkatAdidarzanodbhavena, tadevaMvidhaM dAnaM nindAmi, garhe ca, yat punaraucityadAnaM tanna nindAha, jinairapi vArSikaM dAnaM dadadbhistasya darzitatvAt // 31 // samprati sAdhuSu yanna dattaM tatpratikramitumAha - "sAhUsu saMvibhAgo, na kao tavacaraNakarajuttesu / saMte phAsuyadANe, taM niMde0" // 32 // kaNThyA / navaraM -tapazcaraNakaraNayukteSvityatra tapasaH pRthagupAdAnamanena nikAcitAnyapi karmANi kSIyanta iti prAdhAnyakhyApanArtham // 32 // samprati saMlekhanAticArAn parijihIrgharAha - "ihaloe paraloe, jIviyamaraNe ya aasNspoge| paMcaviho aiyAro, mA majjhaM hujja maraNaMte" // 33 // atrAzaMsAprayoga iti sarvatra yojyam , tatra pratikrAmakaM pratItyehaloko -naralokastatrAzaMsA -rAjA syAmityAdyabhilASastasyAH prayogo -vyApAra ihalokAzaMsAprayogaH 1, 1. L.P.C. zrAddhadinakRtye ca pa0 134 / duHkhiteSu-mu0 nAsti / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: evaM devaH syAmityAdiparalokAzaMsAprayogaH 2, tathA kazcit kRtAnazanaH prabhUtapaurajanavAtavihitamahAmahasatatAvalokanAt pracuravandAruvRndavandanasammardadarzanAt astokavivekilokasatkRtazlokasamAkarNanAt purataH sambhUya bhUyo bhUyaH saddhArmikajanavidhIyamAnopabRMhaNazravaNAt anaghasamastasaGghajanamadhyasamArabdhapustakavAcanavastramAlyAdisatkAranirIkSaNAccaivaM manyate -pratipannAnazanasyApi mama jIvitameva suciraM zreyaH, yata evaMvidhA maduddezena vibhUtirvarttata iti jIvitAzaMsAprayoga: 3, tathA kazcit karkazakSetre kRtAnazanaH prAguktapUjAdyabhAve kssudhaadyaato vA cintayati-kimiti zIghraM na mriye'hamiti maraNAzaMsAprayogaH 4, tathA kAmabhogAzaMsAprayogaH, tatra kAmau-zabdarUpau, bhogA-gandharasasparzAH, yathA mamAsya tapasaH prabhAvAt pretya saubhAgyAdi bhUyAditi 5 eSa 'paJcavidho'ticAro' 'mA' 'mama' 'bhUyAn' maraNAnte yAvaccaramocchvAsa iti // 33 // sarvo'pyaticAro yogatrayasambhavo'tastamuddizya taireva pratikrAmannAha - "kAeNa kAIyassA, paDikkame vAiyassa vaayaae| maNasA mANasiyassA, savvassa vayAiyArassa" // 34 // kAyena vadhAdikAriNA zarIreNa kRtaH kAyikastasya, ArSatvAdatra dIrghaH, 'kAyena' tapaHkAyotsargAdyanuSThAnapareNa dehena, evaM vAcA sahasAbhyAkhyAnadAnAdirUpayA kRtasya vAcikasya, vAcaiva mithyAduSkRtakaraNAdilakSaNayA, tathA manasA devatattvAdiSu zaGkAdikaluSitena kRto mAnasikastasya manasaiva hA duSTaM kRtamityAdyAtmanindApareNa, sarvasya vratAticArasya pratikramAmIti sAmAnyena yogatrayapratikramaNamuktam // 34 // samprati vizeSatastadevAha - "vaMdaNavayasikkhAgAravesu sannAkasAyadaMDesu / guttIsusamiIsu ya, jo aiyAro tayaM niMde" // 35 // __ 'vandanaM' caityavandanaM guruvandanaM ca, 'vratAni' sthUlaprANAtipAtAdIni pauruSyAdipratyAkhyAnarUpA niyamA vA, 'zikSA'grahaNAsevanarUpA dvividhA, tatra grahaNazikSA sAmAyikAdisUtrArthagrahaNarUpA / yadAha - "sAvagassa jahanneNaM aTThappavayaNamAyAo, ukkoseNaM chajjIvaNiyA suttao vi atthao vi, piMDesaNajjhayaNaM na suttao, atthao puNa ullAveNaM suNai tti" / [ ] AsevanazikSA tu 'namaskAreNAvabodhaH' [zrAddhadinakRtye ] ityAdidinakRtyalakSaNA, 1. satkopa iti zrAddhadinakRtye pa0 135 // 2 sAdhami iti zrAddhadinakRtye pa0 135 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vaMdittusUtra' vivaraNam-zlo0 65 // ] [407 'gauravANi' jAtyAdimadasthAnAni, tAni pratItAni, RddhyAdIni vA, vandanaM ca vratAni cetyAdidvandvasteSu , tathA 'saMjJAH' AhAra 1 bhaya 2 maithuna 3 parigraha 4 rUpAzcatasraH, tathA parAH SaT saMjJAH krodha 1 mAna 2 mAyA 3 lobha 4 loka 5 ogha 6 rUpA mIlitAzca daza, paJcadaza vA tAzca AhArAdi 4 krodhAdi 4 sukha-duHkha-moha-vitigicchA-zokadharmAMgharUpAH, Asu ca lokasaMjJAmIlane SoDazApi, tathA kaSaH -saMsArastasyA''yo - lAbho yebhyaste kaSAyAH -krodhAdayaH, tathA daNDyate dharmadhanApahAreNa prANI yaiste'zubhamanovAkkAyarUpA daNDA, mithyAdarzanamAyAnidAnazalyarUpA vA, teSu , tathA 'guptiSu' azubhayoganirodharUpAsu , tathA 'IryAdiSu' paJcasu samitiSu , cazabdAd darzanapratimAdyazeSadharmakRtyeSu ca, niSiddhakaraNAdinA yo'ticArastakaM nindAmIti // 35 // sAmprataM samyagdarzanamAhAtmyopadarzanAyAha - "sammaTThiI jIvo, jai vi hu pAvaM samAyarai kiMci / appo si hoi baMdho, jeNa na niddhaMdhasaM kuNai" // 36 // samyag -aviparItA dRSTiH -bodho yasya sa samyagdRSTirjIvaH, 'yadyapi' kathaJcidanirvahan 'pApaM' kRSyAdyArambhaM 'samAcarati' 'kiJcit stokaM nirvAhamAtramityarthaH, huratra tathApItyarthe, tatastathApyalpaH-pUrvaguNasthAnApekSayA stokaH, 'si'tti tasya zrAvakasya bhavati' 'bandho' jJAnAvaraNAdikarmaNAm , kutaH? ityAha -'yene'ti yasmAnna 'niddhaMdhasaM ti' nirdayam , kriyAvizeSaNamidam , 'kurute' pravarttate, pshuvdhnibndhnvaannijyodytcaarudttvditi||36|| nanu stokasya viSasya viSamA gatirityalpasyApi bandhasya kA gatirityata Aha - "taM pi hu sappaDikkamaNaM, sappariyAvaM sauttaraguNaM c| khippaM uvasAmeI, vAhi vva susikkhio vijjo" // 37 // 'tadapi' yatsamyagdRSTinA kRtamalpaM pApam , saha pratikramaNena SaDvidhAvazyakena varttata iti sapratikramaNam , 'saparitApaM' pazcAttApAnugatam , pakArasya dvitvamArSatvAt , 'sottaraguNaM ca' gurUpadiSTaprAyazcittacaraNAnvitaM 'kSipraM' zIghram, 'upazamayati' niSpratApaM karoti kSapayati vA, zrAvakaH hurityasyAtraivArthatvAt niSpratApaM karotyevetyarthaH / kamiva? ityAha -'vyAdhimiva' sAdhyarogamiva 'suzikSito vaidya' iti // 37|| 1. ito'gre "tatra prabhUtadhanasvajanAdibhirgarvakaraNamRddhigauravam , abalAdyavAyadazArNabhadrAderiva, rasesumadhurAnnapAnAdiSu gAr2yA rasagauravaM mahaddoSAya, mathurAmagvAderiva 2, mRduzayyAsanAdyabhiSvaGgaH sAtagauravaM durgatipAtAya zazirAjAderiva 3" iti pratau C. mUlapATho'dhikaH / zrAddhadinakRtyavRttau pa0 169 draSTavyam / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408] dRSTAntAntaramAha - 4 'jahA visaM kuTThagayaM maMtamUlavisArayA / vijjA haNaMti maMtehiM, to taM havai nivvisaM" // 38 // kaNThyA / navaraM -'vijjA' iti vaidyAH 'taM ti' tat pApam, yadyapyasau viSArttasteSAM mantrAkSarANAM na tathAvidhamarthamavabuddhyate, tathApyacintyo hi maNimantrauSadhInAM prabhAva' iti tadakSarazravaNe'pi guNaH saMpanIpadyate // 38 // dAntika mAha - "evaM aTThavihaM kammaM, rAgadosasamajjiyaM / AloyaMto ya niMdito, khippaM haNai susAvao" // 39 // kaNThyA / navaraM - suzabdaH pUjArthaH, sa ca "kayavayakammo " [ ] ityAdinA pUrvokta - SaTsthAnayuktasya bhAva zrAvakatvasya sUcakaH / enamevArthaM savizeSamAha - "kayapAvo vi maNusso, AloiyaniMdio gurusagAse / hoi airegalahuo, ohariyabharu vva bhAravaho" // 40 // [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH subodhA navaraM - manuSyagrahaNameteSAmeva pratikramArhatvakhyApanArtham, 'AloianiMdio tti' AlocitaninditaH samyakkRtAlocananindAvidhirityarthaH, 'gurusakAze' ityanena cAguroragItArthAderantike Atmanaiva vA kriyamANAyA AlonacAyAH zuddhyabhAvo darzitaH, 'ohariaru vva tti' apahRtabhAra iveti // 40 // 44 samprati zrAvakasya bahvArambharatasyApyAvazyakena duHkhAnto bhavatIti darzayitumAha 'AvassaeNa eeNa, sAvao jai vi bahurao hoi / dukkhANamaMtakiriyaM, kAhI acireNa kAleNa" // 41 // Ayazyakenaiteneti -SaDvidhabhAvAvazyakarUpeNa, na tu dantadhAvanAdinA dravyAvazyakena, 'zrAvako' 'yadyapi' 'bahurajA' bahubadhyamAnakarmA bahurato vA vividhasAvadyArambhAsakto bhavati, tathApItyadhyAhArAd 'duHkhAnAM'' zArIramAnasAnAM 'aMtakiriyaM' antakriyAM vinAzaM 'kariSyatyacireNa' stokenaiva kAlena, atra cAntakriyAyA anantaraheturyathAkhyAtacAritram, tathApi paramparAheturidamapi jAyate, sudarzanAderiveti // 41 // samprati vismRtAticAraM pratikramitumAha - 44 'AloyaNA bahuvihA, na ya saMbhariyA paDikkamaNakAle / mUlaguNauttaraguNe, taM niMde taM ca garihAmi " // 42 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vaMdittusUtra' vivaraNam - zlo0 65 // ] [ 409 kaNThyA / navaraM -'AlocanA' gurubhyo nijadoSakathanam, upacArAt tatkAraNabhUtA pramAdakriyApyAlocanA, 'paDikkamaNakAle tti' AlocanAnindAgarhA'vasare // 42 // evaM pratikrAmako duSkRtanindAdIn vidhAya vinayamUladharmArAdhanAya kAyenAbhyutthitaH 'tassa dhammassa kevalIpaNNattassa tti' bhaNitvA maGgalagarbhamidamAha - "abbhuTThio mi ArAhaNAi, virao virAhaNAe a / tiviheNa paDikkaMto, vaMdAmi jiNe cauvvIsaM " // 43 // 'tasya' gurupArzve pratipannasya 'dharmasya' zrAvakadharmasya 'kevaliprajJaptasya' 'abhyutthito'smyArAdhanAya' udyato'haM samyak pAlanArtham, 'viratazca virAdhanAyA' nivRttaH khaNDanAyAH trividhenetyAdi sugamam // 43 // evaM bhAvajinAnnatvA samyaktvazuddhyarthaM trilokagatasthApanArhadvandanArthamAha - " jAvaMti ceiyAiM0" // 44 // kaNThyA / navaraM - 'ihasaMto tti' ihasthitaH // 44 // sAmprataM sarvasAdhuvandanAyAha - " jAvaMta ke vi sAhu, " bhara0 // 45 // 'yAvantaH kecit sAdhavo' jinasthavirakalpikAdibhedabhinnAH, utkarSato navakoTisahasrasaGkhyA, jaghanyatastu *dvikoTisahasrapramitAH, bharatairAvatamahAvideheSu, cazabdAt saMharaNAdinA'karmabhUmyAdiSu ca, sarvebhyastebhyaH praNatastri* vidhenetyAdi sugamam // 45 // evamasau pratikrAmakaH kRtasamastacaityayatipraNatirbhaviSyatkAle'pi zubhabhAvamAzaMsannAha '"cirasaMciyapAvapaNAsaNIi bhavasayasahassamahaNIe / cauvIsajiNaviNiggayakahAi volaMtu me diahA " // 46 // 'kaNThyA / navaraM -'kathayA' tannAmoccAraNatadguNotkIrttanataccaritavarNanAdikayA vacanapaddhatyA, 'volaMtu tti' vrajantu ||46 || samprati maGgalapUrvakaM janmAntare'pi samAdhibodhyAzaMsAmAha ** 1. cihnadvayamadhyavartipAThaH mu0 madhye [ ] IdRze koSThake C. pratau pArzvabhAge vartate // 2. degmAzaMsayannAha-iti zrAddhadinakRtye pa0 142 // 3. pUrvikAM - iti zrAddhadinakRtye pa0 142 / / D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH "mama maMgalamarihaMtA, siddhA sAhU suaM ca dhammo ya / samaddiTThI devA, diMtu samAhiM ca bohiM ca" // 47 // 'mama maGgalamarhantaH siddhAH sAdhavaH' 'zrutaM' cAGgopAGgAdyAgamaH, 'dharmaH' cAritrAtmakaH, cazabdAllokottamAzca, zaraNaM caite iti draSTavyam / cattAri maGgalamityAdau catvAryeva maGgalAnyuktAni, atra tu dharmAntargatve'pi zrutasya pRthaggrahaNaM jJAnakriyAbhyAM samuditAbhyAmeva mokSa iti jJApanArtham , tathA 'samyagdRSTayaH' arhatpAkSikA devAzca devyazcetyekazeSAd devA - yakSAmbAprabhRtayo 'dadatu' prayacchantu 'samAdhi' cittasvAsthyaM 'bodhi' pretya jinadharmaprAptirUpAm / Aha -te devAH samAdhidAne kiM samarthA na vA ?, yadyasamarthAstahi tatprArthanasya vaiyarthya, yadi samarthAstahiM dUrabhavyAbhavyebhyaH kiM na prayacchanti?, athaivaM manyate -yogyAnAmeva te samarthA, nAyogyAnAM, tarhi yogyataiva pramANam , kiM tairajAgalastanakalpaiH ?, atrocyate, sarvatra yogyataiva pramANam , paraM na vayaM vicArAkSamaniyativAdyAdivadekAntavAdinaH, kintu jinamatAnuyAyinaH, tacca sarvanayasamUhAtmakasyAdvAdamudrAnatibhedi, 'sAmagrI vaijanikA'iti vacanAt , yathA hi ghaTaniSpattau mRdo yogyatAyAmapi kulAlacakracIvaradavarakadaNDAdayo'pi tatra sahakArikAraNam , evamihApi jIvayogyatAyAM satyAmapi tathA tathA pratyUhanirAkaraNena devA api samAdhibodhidAne samarthA bhavanti metAryAderiva ityato na nirarthakA tatprArthaneti // 47 // ___ nanu svIkRtavratasya pratikramaNaM yuktaM, na tvavatinAM vratAsattvenAticArAsaMbhavAditi cet , maivaM, yato nAticAreSveva pratikramaNaM, kintu caturSu sthAneSu iti / yeSu caturSu sthAneSu pratikramaNaM bhavati tadupadarzanAyAha - "paDisiddhANaM karaNe, kiccANamakaraNe a paDikkamaNaM / assaddahaNe a tahA, vivarIaparUvaNAe ya" // 48 // 'pratiSiddhAnAM' samyaktvANuvratAdimAlinyahetuzaGkAvadhAdInAM karaNe' 'kRtyAnAM' cAGgIkRtapUjAdiniyamAnAmakaraNe 'azraddhAne' ca nigodAdivicAravipratyaye, tathA 'viparItaprarUpaNAyAM' unmArgadezanAyAm , iyaM hi caturantAdabhrabhavabhramaNaheturmarIcyAderiva, tasyAM cAnAbhogAdinA kRtAyAM pratikramaNaM bhavatIti / nanu zrAvakasya dharmakathane'dhikAro'sti ?, astIti brUmaH, gItArthAdadhigatasUtrArthasya guruparatantravacanasya tasyaiva sUtrArthasya 1. L.P. I "marahaMtA-mu0 C. // 2. iti / tAnyAha-paDi' L.P. || 3. durantAdabhra iti zrAddhadinakRtye pa0 143 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'AyariauvajjhAe' vivaraNam-zlo0 65 // ] [411 kathane ko nAma nAdhikAra: ?, "paDhai suNei guNei, jaNassa dhamma parikahei'' [ ] ityAdivacanAt / tathA cUrNi:- 'so jiNadAsasAvao aTThamicauddasIsuM uvavAsaM karei putthayaM ca vAei'[ ] ityAdi // 48 // sAmpratamanAdisaMsArasAgarAvartAntargatAnAM sattvAnAmanyo'nyaM vairasambhavAt tatkSamaNAyAha - "khAmemi savvajIve, savve jIvA khamaMtu me|| mittI me savvabhUesu , veraM majjha na keNaI" // 49 // 'kSamayAmi sarvajIvAn' anantabhaveSvapyajJAnamohAvRtena yA teSAM kRtA pIDA tayorapagamAnmarSayAmi, sarve jIvAH kSAmyantu me duzceSTitam , atra hetumAha -'maitrI me sarvabhUteSu' 'vairaM mama na kenacit' ko'rthaH ? mokSalAbhahetubhistAn sarvAn svazaktyA lambhayAmi, na ca keSAJcid vighnakRtAmapi vighAte varte'hamiti / vairaM hi bhUribhavaparamparA-'nuyAyi kamaTha-marubhUtyAdInAmiveti // 49 // sAmprataM pratikramaNAdhyayanamupasaMharannavasAnamaGgalapradarzanArthamAha "evamahaM Aloiya, niMdiya garahiya dugaMchiuM saMmaM / tiviheNa paDikkaMto, vaMdAmi jiNe cauvvIsaM" // 50 // kaNThyA / navaraM-'duguMchiuMti jugupsitvA dhigmAM pApakAriNamityAdinA, samyagiti ca sarvatra yojyam , ityevamalparucisattvabodhanAya zrAddhapratikramaNasUtrasakSepArtho'tra likhito. vistarArthasta / bahadavattitazcarNitazcAvaseyaH / atra ca prasaGgato'nyAnyapi zeSasUtrANi vyAkhyAyante"Ayaria uvajjhAe, sIse sAhammie kulagaNe a| je me kei kasAyA, savve tiviheNa khAmemi" // 1 // AcArya upAdhyAye ziSye sAdharmike kule gaNe ca ye me ke'pi kaSAyAH kRtAH santi, tAn sarvAn ahaM trividhena manovAkkAyayogena kSamayAmi // 1 // "savvassa samaNasaMghassa, bhagavao aMjaliM karia sIse / savvaM khamAvaittA, khamAmi savvassa ahayaM pi" // 2 // "sarvasya zramaNasaGghasya bhagavataH aJjaliM kRtvA zIrSe sarvaM kSamayitvA kSAmyAmi sarvasya ca ahamapi // 2 // 1. "tkSAma' iti zrAddhadinakRtye pa0143 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH 'savvassa jIvarAsissa, bhAvao dhammanihianiacitto / savvaM khamAvaittA, khamAmi savvassa ahayaM pi" // 3 // sarvasya jIvarAzeH bhAvato, dharme nihitaM nijacittaM yena sa tathA IdRzaH, sarvaM kSamayitvA kSAmyAmi sarvasya ahamapi // 3 // atha stutiH-'"suadevayA bhagavaI, nANAvaraNIyakammasaMghAyaM / tesiM khaveu sayayaM, jesiM suasAyare bhattI " // 1 // zrutadevatA bhagavatI jJAnAvaraNIyakarmasaGghAtaM teSAM kSapayatu satataM yeSAM zrutasAgare bhaktirasti ||1|| "jIse khitte sAhU, daMsaNanANehiM caraNasahiehiM / sAhaMti mukkhamaggaM, sA devI harau duriAI " // 1 // yasyAH kSetre cAritrasahitairdarzanajJAnaiH sAdhavo mokSamArgaM sAdhayanti sA devI duritAni tu // 1 // atha varddhamAnastutiH - 412] 44 " namo'stu varddhamAnAya, sparddhamAnAya karmaNA / tajjayAvAptamokSAya, parokSAya kutIrthinAm" // 1 // varddhamAnAya namo'stu kIdRzAya ? - karmaNA saha sparddhamAnAya - sparddhAM kurvANAya, punaH kIdRzAya ? - tajjayAvAptamokSAya, tasya - karmaNo, jayaH - abhibhavastenAvAptaprApto mokSo yena sa tasmai, punaH kiMlakSaNAya ? - kutIrthinAM parokSAya - adRzyAya // 1 // "yeSAM vikacAravindarAjyA, jyAyaH kramakamalAvalIM dadhatyA / sadRzairatisaGgataM prazasyaM, kathitaM santu zivAya te jinendrAH " // 2 // yeSAM jinendrANAM jyAyaH kramakamalAvalIM -pradhAnapadapadma zreNiM dadhatyA - dhArayantyA vikacAravindarAjyA -unnidrasurasaJcAritahemakamala zreNyA kRtvA sadRzaiH saha atisaGgatam - atizayamilanaM prazasyaM - prazaMsArham iti kathitaM budhairiti zeSaH, te jinendrAH zivAya - kalyANAya santu -- bhavantu // 2 // - , "kaSAyatApArditajantunirvRtiM karoti yo jainamukhAmbudodgataH / sa zukramAsodbhavavRSTisannibho, dadhAtu tuSTiM mayi vistaro girAm" // 3 // ye jainamukhAmbudodgataH -jinasambandhimukharUpameghotpannaH, kaSAyatApArdijantunirvRtiM - D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vizAlalocana' sUtraM savivaraNam-zlo0 65 // ] [413 kaSAyatApapIDitaprANisamAdhi karoti, sa zukramAsodbhavavRSTisannibhaH -jyeSThamAsajanyavarSAsadRzo, girAM vistara: -siddhAntarUpo vAkprasaraH, mayi viSaye, tuSTiM -toSam , dadhAtu - puSNAtu // 3 // tethA-"vizAlalocanadalaM, prodyatAMzukesaram / prAtarvIrajinendrasya, mukhapadmaM punAtu vaH" // 1 // vizAlalocanarUpapatraM dIpyaddantakiraNakesaraM vIrajinendrasya mukhapadmaM prAtarvo -yuSmAkaM punAtu // 1 // "yeSAmabhiSekakarma kRtvA, mattA harSabharAt sukhaM surendraaH| tRNamapi gaNayanti naiva nAkaM, prAtaH santu zivAya te jinendrAH" // 2 // yeSAM jinendrANAM abhiSekakAryaM vidhAya, sukhamiti kriyAvizeSaNaM, harSabharAt [mattA:] surendrAH, tRNamapi -tRNamAtramapi, nAkaM -svargam , na gaNayanti, te jinendrAH prAtarvaH zivAya santu // 2 // "kalaGkani*muktamamuktapUrNataM, kutarkarAhugrasanaM sadodayam / ___ apUrvacandraM jinacandrabhASitaM, dinAgame naumi budhairnamaskRtam *" // 3 // kalaGkanirmuktaM -kalaGkarahitam , amuktA pUrNatA yena tat amuktapUrNatam , pUrNamityarthaH, kutarkarAhugrasanaM -kuvicArarUparAhubhakSakam , sadodayam , ato'pUrvacandramiva, IdRzaM jinacandrabhASitaM -jinendravacanam , dinAgame -prabhAte, naumi, punaH kIdRzam ?budhairnamaskRtam // 3 // atha saptatizatajinastutiH - __ "varakanakazaGkhavidrumamarakataghanasannibhaM vigatamoham / saptatizataM jinAnAM, sarvAmarapUjitaM vande" // 1 // varaM -zreSThaM yat kanakaM -svarNaM zaGkhaH -kambuH vidrumaH -pravAlaM marakataM -nIlaratnaM ghano -meghastaiH sannibhaM tat sadRzavarNam , paJcavarNamityarthaH, tathA vigatamohaM -moharahitam , tathA sarvAmarapUjitaM -sakaladevamahitam , IdRzaM jinAnAM saptatizataM-jinasambandhi saptatyadhikazatam , vande -naumItyarthalezaH / 1. atha-C. mUla L. || 2. mattAH-L.P.C. nAsti // 3. * * cihnadvayamadhyavartI pAThaH mu0 madhye koSThake C. pratau pArzvabhAge vartate // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH sAmprataM pratikramaNakaraNAnantaraM yat karttavyaM tadAha -'guroH' dharmAcAryasya 'vizrAmaNA' zramApanayanasambAdhanAdirUpA, upalakSaNatvAt saMyamayAtrApRcchAdyapi grAhyam , caH samuccaye, evo nizcaye, anvayastUkta eva / atra ca yadyapi sAdhava utsargataH sambAdhanAM na kArayanti, "saMvAhaNA daMtapahoaNA ya" [ dazavakAlika 3 / 3] itivacanAt , tathApi dvitIyapade sAdhubhyaH sakAzAt , tadabhAva tathAvidhazrAvakAderapi kArayantyeva, evaM zramApanayanAdyapi, pariNAmavizuddhyA tadviSaye kSamAzramaNaM dadato nirjarAlAbho vinayazca kRto bhavatIti / tato vizrAmaNakaraNAnantaraM svAdhyAyasyANuvratavidhyAdismaraNasya namaskArAdiparAvartanasya vAcanAdipaJcavidhasya vA karaNaM -vidhAnam , yastu sAdhUpAzrayamAgantumazakto rAjAdirvA mahadhiko vA bahapAyaH sa svagaha evAvazyakaM svAdhyAyaM ca karoti, svAdhyAyasya hi mahAphalam / yadAha - "bArasavihammi vi tave, sabbhitarabAhire kusldiddhe| na vi kiMci atthi hohI, sajjhAyasamaM tavo kamma" // 1 // [ ] tathA- "sajjhAeNa pasatthaM, jhANaM jANai a saccaparamatthaM / sajjhAe vato, khaNe khaNe jAi veraggaM" ||1||[u.maa./338 ] iti // 65 / / sAmprataM rAtriviSayaM yadvidheyaM tadarzayannAha - gatvA gRhe'tha kAle'rhadgurusmRtipurassaram / alpanidropAsanaM ca, prAyeNAbrahmavarjanam // 66 // atheti svAdhyAyAnantarye, 'gRhe gatvA' 'kAle' avasare rAtreH prathame yAme'rddharAtre vA zarIrasAtmyena, nijagRhe svakIyaputrAdInAM purato dharmadezanAkathanena nidrAvasare jAta ityarthaH / alpanidrAyA upAsanaM -sevanaM vizeSato gRhidharmo bhavatIti sambandhaH / yato dinakRtye - "kAUNa sayaNavaggassa, uttamaM dhammadesaNaM / sijjAThANaM tu gaMtUNaM, tao annaM kare imaM" // 1 // [ zrA.di./294 ] iti / atra 'aprApte hi zAstramarthavad'iti [nidrAyA alpatve vidhirityavaseyam] kathaM 1. L.P. / namaskArApadeg C. / namaskArAdapi mu0 // 2. [dazavaikAlikani] // 3. kare annaM tao ima-iti zrAddhadinakRtye // 4. ito'gre "nidreti vizeSyaM, alpeti vizeSaNaM, vizeSaNasya cAtra vidhiH, 'savizeSaNe hi vidhiniSedhau vizeSaNamupasaMkrAmeta' iti nyAyAt , nidreti vizeSyaM, tena na tatra vidhiH, darzanAvaraNakarmodayena nidrAyAH svataH siddhatvAt' iti pATha C. mUla, mu0 madhye ca IdRze [ ] koSThake vartate, L.P. nAsti // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAtrikartavyam-zlo0 66 // ] [415 nidrAM kuryAd ityAha -'arhaditi' arhanta -tIrthakarA guravo -dharmAcAryAsteSAM smRti:manasyAropaNaM sA purassarA-pUrvaM yasya tattathA, kriyAvizeSaNamidam , upalakSaNaM caitat catuHzaraNagamana-duSkRtagarhA-sukRtAnumodanA-sarvajIvakSamaNa-pratyAkhyAnakaraNA'STAdazapApasthAnavarjana-paJcanamaskArasmaraNaprabhRtInAm , na hyetadvinA zrAvakasya zayanaM yuktam , tatra devasmRtiH-namo vIarAyANaM, savvaNNUNaM, telokkapUiANaM, jahaTThiavatthuvAINaM [paJcasUtre sUtra/1] ityAdi, gurusmRtizca 'dhanyAste grAmanagarajanapadAdayo, yeSu madIyadharmAcAryA viharantItyAdi' / caityavandanAdinA vA namaskaraNaM smRtiH / yadAha dinakRtye -"sumarittA bhuvaNanAhe" [zrA.di./295 ] tti vRttau, smRtvA dhAtUnAmanekArthatvAd vanditvA, bhuvananAthAn jagatprabhUn , caityavandanAM kRtvetyarthaH / catuHzaraNagamanaM caivam - "kSINarAgAdidoSaughAH, sarvajJA vizvapUjitAH / yathArthavAdino'rhantaH, zaraNyAH zaraNaM mama // 1 // [ ] dhyAnAgnidagdhakarmANaH, sarvajJAH sarvadarzinaH / anantasukhavIryeddhAH, siddhAzca zaraNaM mama // 2 // [ ] jJAnadarzanacAritrayutAH, svaparatArakAH / jagatpUjyAH sAdhavazca, bhavantu zaraNaM mama // 3 // [] saMsAraduHkhasaMhartA, kartA mokSasukhasya ca / jinapraNItadharmazca, sadaiva zaraNaM mama" // 4 // [] evaM zrAvakasya catuHzaraNakaraNaM mahate guNAya / yadAha - "cauraMgo jiNadhammo, na kao cauraMgasaraNamavi na kayaM / cauraMgabhavaccheo, na kao hA hArio dhammo" // 1 // [ ] tti / duSkRtagarhaNaM ca"jaM maNavayakAehiM, kayakAriaaNumaIhi aayriaN| dhammaviruddhamasuddhaM, savvaM garihAmi taM pAvaM" // 1 // [ ] ityAdi / sukRtAnumodanaM cettham - "ahavA savvaM cia, vIarAyavayaNANusAri jaM sukayaM / kAlattae vi tivihaM, aNumoemo tayaM savvaM" // 1 // [ ] ityAdi / 1. L.P. / sA-mu0 nAsti / 2. deviMdapUiANaM iti paJcasUtre / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 ] sarvajIvakSamaNaM yathA "khAmemi savvajIve, savve jIvA khamaMtu me / mittI me savvabhUesuM, veraM majjha na keNaI " // [ vaMditusUtre / 49 ] ityAdi / pratyAkhyAnaM ca caturvidhAhAraviSayaM granthisahitena sarvavratasaGkSeparUpadezAvakAzikavratasvIkaraNaM ca, yaduktaM dinakRtye - " pANivahamusAdattaM " [ zrAddhadinakRtye gA0 300-1] ityAdi gAthAdvayaM prAg likhitameva / tathA zeSapApasthAnavarjanaM yathA - "tahA kohaM ca mANaM ca, mAyaM lobhaM taheva ya / pijjaM dosaM ca vajjemi, abbhakkhANaM taheva ya // 1 // [ zrA. di. / 302] arairaI pesunnaM, paraparivAyaM taheva ya / mAyAmosaM ca micchattaM, pAvaThANANi vajjimo // 2 // [ zrA. di. / 303 ] iti / tathA - "jai me hujja pamAo, imassa dehassimAi rayaNIe / AhAramuvahi dehaM savvaM tiviheNa vosiriaM // 1 // [saM.po.sU.gA./4] namaskArapUrvamanayA gAthayA triH sAkArAnazanasvIkaraNaM paJcanamaskArasmaraNaM ca svApAvasare kAryam, tato viviktAyAmeva zayyAyAM zayitavyam, na tu stryAdisaMsaktAyAm, tathA sati satatAbhyastatvAd viSayaprasaGgasyotkaTatvAcca vedodayasya punarapi tadvAsanayA bAdhyeta jantuH / ataH sarvathopazAntamohena dharmavairAgyAdibhAvanAbhAvitenaiva ca nidrA kAryeti svApavidhiH / tathA 'prAyeNa' iti bAhulyena, gRhasthatvAdasya abrahma - maithunaM tasya varjanam -tyajanaM, gRhasthena hi yAvajjIvaM brahmavrataM pAlayitumazaktenApi parvatithyAdibahudineSu brahmacAriNaiva bhAvyam // 66 // atha nidrAnte kiM karttavyamityAha - [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH nidrAkSaye'GganA'GgAnAmazaucAdervicintanam / ityAhorAtrikI caryA, zrAvakANAmudIritA // 67 // tataH pariNatAyAM rAtrau nidrAyAH kSaye - nAze satyanAdibhavAbhyAsarasollasaddurjjayakAmarAgajayArtham, aGganAH - striyastAsAmaGgAnAM - zarIrANAM yad azaucam apAvitryaM tasya vicintanaM - vizeSeNa vicAraNam, AdizabdAt jambUsvAmisthUlabhadrAdimaharSisuzrAddhAdiduSpAlanazIlapAlanapavitracaritrakaSAyajayopAyabhavasthityatyantaduHsthatAeSAmapi cintanamityarthaH, tadvizeSato gRhidharmo bhavatItyanvayaH / dharmamanorathAnAM grahaNam, D:\new/d-2.pm5\3rd proof --
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ nidrAkSaye karttavyam-zlo0 67 // ] [417 tatra strIzarIreSvazucicintanamevam - "maMsaM imaM muttapurIsamIsaM, siMhANa khelANa ya nijjaraMtaM / eaMaNiccaM kimiANa vAsaM,pAsaM nraannNmibaahiraannN"||1||[ zrA.di./314] ityAdi / jambUsvAmisthUlabhadrAdimaharSicaritrANi tu prasiddhAnyeva / kaSAyajayopAyastu tattaddoSapratipakSasevAdinA syAt / tathA hi -krodhaH kSamayA 1, mAno mArdavena 2, mAyA''rjavena 3, lobha: santoSeNa 4, rAgo vairAgyeNa 5, dveSo maitryA 6, moho vivekena 7, kAmaH strIzarIrAzaucabhAvanayA 8, matsaraH parasampadutkarSe'pi cittAnAbAdhayA 9, viSayAH saMyamena 10, azubhamanovAkkAyayogA guptitrayeNa 11, pramAdo'pramAdena 12, avirativiratyA 13 ca sukhena jIyante / bhavasthiteratyantaduHsthatA ca gaticatuSTayeSvapi prAyo duHkhaprAcuryAnubhavAdbhAvanIyA / tatra nArakatirazcAM duHkhabAhulyaM pratItameva / Aha ca - "acchinimIlaNamittaM, Natthi suhaM dukkhameva aNubaddhaM / narae neraDANaM, ahonisaM paccamANANaM // 1 // [ de.za./90] jaM narae neraiA, dukkhaM pAvaMti goamA ! tikkhaM / taM puNa nigoamajjhe, aNaMtaguNiaM muNeavvaM // 2 // [ de.za./91] mAnuSyake garbhajanmajarAmaraNavividhAdhivyAdhidauHsthyAdhupadravairduHkhitaiva devatve'pi cyavanadAsyaparAbhavAdibhiH / Uce ca - "suIhiM aggivaNNAhiM, saMbhiNNassa niraMtaraM / jAri goamA ! dukkhaM, gabbhe aTThaguNaM tao // 1 // [ ra.saM./300 ] gabbhAo nIharaMtassa, jonniijNtnipiilnne| sayasAhassiaM dukkhaM, koDAkoDIguNaM pi vA // 2 // [ ra.saM./301] cAraganirohavahabaMdharogadhaNaharaNamaraNavasaNAI / satAvA ajaso, viggovaNayA ya mANusse ||3||[u.maa./283] ciMtAsaMtAvehi a, dAriddaruAhi duppauttAhiM / labhrUNa vi mANussaM, maraMti keI suniviNNA ||4||[u.maa./284] IsAvisAyamayakohamAyalohehiM evamAIhiM / devA vi samabhibhUA, tesiM katto suhaM nAma?" ||5||[u.maa./287 ] ityaadi| 1. nnA-L.P.C. || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH dharmamanorathabhAvanA caivam - "sAvayagharaMmi vara hujja ceDao nANadaMsaNasameo / micchattamohiamaI, mA rAyA cakkavaTTI vi ||1||[pr.vi.ku./32] kaiA saMviggANaM, gIatthANaM gurUNa payamUle / sayaNAisaMgarahio, pavvajjaM saMpavajjissaM // 2 // [cA.ma./2] bhayabheravanikkaMpo, susANamAisu vihiaussggo| tavataNuaMgo kaiA, uttamacariaMcarissAmi" ||3||[caa.m./22] ityAdi / athAhorAtrikI kriyAmupasaMharannuttarArddhamAha -'iti' amunA uktaprakAreNAhorAtre bhavA''horAtrikI 'caryA' caraNA 'zrAvakANAm' uktasvarUpANAm 'udIritA' nirUpitA, sA ca vizeSato gRhidharmo bhavatIti pUrvakriyayA sambandhaH // 67 // evaM savistaraM zrAvakANAM dinakRtyAni gRhidharmatvena vidheyatayopadAtha teSAmeva parvAdikRtyAni pUrvamuktaprAyANyapi vyaktyA'tidizannAha - evaM parvasu sarveSu , caturmAsyAM ca hAyane / janmanyapi yathAzakti, svasvasatkarmaNAM kRtiH // 68 // 'evam' uktena prakAreNa 'sarveSu' na tvekadvyAdiSu 'parvasu' caturdazyAditithiSu , 'caH' samuccaye, caturNA mAsAnAM samAhArazcaturmAsI tasyAM ca, paraM 'hAyane' varSe, tathA 'janmanyapi' na tu kevalaM parvAdiSvevetyapizabdArthaH / eteSu 'yathAzakti' zaktimanatikramya cittavittagatasAmarthyAnullaGghanenetyarthaH, teSu kim ? ityAha -'svetyAdi' svAni svAnIti vIpsAyAM dvitvam , parvasu parvakarmANi svAnyucyante, evaM caturmAsyAdau bhAvanIyam , tAni cAzobhanAnyapi bhavantyato vizeSaNamAha -santIti, svAni svAni yAni santi-zobhanAni, dhArmikANItyarthaH, karmANi -kRtyAni teSAM kRtiH - karaNama . vizeSato gahidharmo bhavatIti sambandhaH / nityakRtyAni yathA nityaM kAryANi tathA parvAdikRtyAni parvAdiSviti bhAvaH / tatra parvANi caivamUcuH - "aTThami cauddasi puNNimA ya tahamAvasA havai pavvaM / mAsaMmi pavvachakkaM, tinni a pavvAiM pakkhaMmi" ||1||[pr.p./497 ] 1. niruupitaa| dinakRtyAnyupadI sAmprataM teSAmeva parvAdikRtyAni vyaktyA'tidizannAha-L.P. || 2. C. / santIti-saditi svAni-mu0 santIti-zobhanAni-L.P. // 3. "Ni parvAdikRtyAni tathA parvAL.P. || 4. cA L.P. || 5. L.P.C. I tahA mu0|| D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ parvAdikRtyAni-zlo0 68 // ] [419 "cAuddasaTThamuTThipuNNamAsIsu" [pra.pa./247 ] tti sUtraprAmANyAt , mahAnizIthe, tu -jJAnapaJcamyapi parvatvena vizrutA / "aTThamIcauddasIsuM nANapaMcamIsu uvavAsaM na karer3a pacchittam" [ma.ni.] ityAdivacanAt / tathA'nyatra ca - "bIA paMcami ami, egArasi cauddasI paNa tihIu / eAo suatihIo, goamagaNahAriNA bhaNiA // 1 // [ ] bIA duvihe dhamme, paMcami nANesu aTThakamme a| egArasi aMgANaM, cauddasI caudapuvvANaM" // 2 // [ ] evaM paJcaparvI pUrNimAmAvAsyAbhyAM saha SaTparvI ca pratipakSaM utkRSTataH syAt / eSu ca parvasu kRtyAni yathA -pauSadhakaraNam , pratiparva tatkaraNAzaktau tu aSTamyAdiSu niyamena / yad Agama: "savvesu kAlapavvesu , pasattho jiNamae havai jogo| aTThamicauddasIsu a, niyameNa havijja posahio' // 1 // [ ] iti / yathAzaktigrahaNAdaSTamyAdiSvapi pauSadhakaraNAzaktau dviSpratikramaNa-bahu-bahutarasAmAyikakaraNa-bahusaMkSepadezAvakAsikavratasvIkaraNAdi kAryam / pauSadhavidhizca pUrvaM darzita eva / tathA teSu snAnazIrSAdizodhana-grathana-vastrAdidhAvana-raJjana-zakaTahalAdikheTana-mUTakAdibandhana-yantrAdivAhana-dalana-khaNDana-peSaNa-patra-puSpaphalAditroTanasaccittakhaTIvarNikAdimardana-dhAnyAdilavana-limpana-mRdAdikhanana-karttana-gRhAdiniSpAdana-saccittAhArabhakSaNAdisarvArambhavajana-vizeSatapo'bhyupagamana-vizeSataHsnAtrapUjAcaityaparipATIkaraNa-sarvasAdhunamaskaraNa-supAtradAna-brahmacaryapAlanAdIni dharmAnuSThAnAni kAryANi / yataH - "jai savvesu diNesuM , pAlaha kiriaM tao havai laTuM / jaM puNa tahA na sakkaha, tahA vi hu pAlijja pavvadiNaM" // 1 // [] tathA- "nAhaNacIvaradhoaNamatthayaguMthaNamabaMbhaceraM ca / / khaMDanapIsaNalippaNa, vajjeavvAiM pavvadiNe" // 2 // [ ] Agame'pi parvatithipAlanasya zubhAyurbandhahetutvAdinA mahAphalatvaM pratipAditam / yataH -"bhayavaM ! bIapamuhAsu paMcasu tihIsu vihiaM dhammANuDhANaM kiMphalaM hoi ?, 1. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 152 // 2. kaNDana zrAddhadinavRttiH gA0 11 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH goyamA ! bahuphalaM hoi, jamhA eAsu tihIsu jIvo parabhavAuaM samajjiNai, tamhA tavovahANAi dhammANuTThANaM kAyavvaM, jamhA suhAuaM samajjiNai"[ ] iti / tathA varSAmadhye'zvinacaitracAturmAsikavArSikASTAhikAcaturmAsakatrayasAMvatsaraparvAdidivasA arhajjanmAdipaJcakalyANakadivasAzcApi parvatithitvena vijJeyAH, tata eSvapi vizeSeNa pUrvokto vidhividheyaH / uktaM ca - "saMvaccharacAummAsiesu aTThAhiAsu a tihIsuM / savvAyareNa laggAi, jiNavarapUAtavaguNesuM" // 1 // [u.mA./241] atra guNAH -brahmavratAdayaH / aSTAhikAsvapi caitrAzvinASTAhike zAzvatyau, tayorvaimAnikadevA api nandIzvarAdiSu tIrthayAtrAdyutsavAn kurvanti / yadAhuH - "do sAsayajattAo, tatthegA hoi cittamAsaMmI / aTTAhiAdimahimA, bIA puNa assiNe mAse ||1||[shraa.vi./gaa.11vR.] eAo do vi sAsayajattAo karaMti savvadevA vi|| naMdIsaraMmi khayarA, ahavA niaesu ThANesu // 2 // [ zrA.vi./gA.11vR.] taha caumAsiatiagaM, pajjosavaNA ya taha ya ia chakkaM / jinnjmmdikkhkevlnivvaannaaisuasaasiaa?"||3||[ zrA.vi./gA.11va.] jIvAbhigame tvevam -"tattha NaM bahave bhavaNavaivANamaMtarajoisavemANiA devA tihiM caumAsiehiM pajjosavaNAe aTThAhiAo mahAmahimAo kariti' [ ] iti / tithizca prAtaH pratyAkhyAnavelAyAM yA syAt sA pramANam , sUryodayAnusAreNaiva loke'pi divasAdivyavahArAt / Ahurapi - "cAummAsiavarise, pakkhiapaMcaTThamIsu nAyavvA / tAoM tihIo jAsiM, udei sUro na aNNAu // 1 // [ zrA.vi./gA.11vR.] pUApaccakkhANaM, paDikamaNaM taha ya niamagahaNaM ca / jIe udei sUro, tIi tihIe u kAyavvaM ||2||[shraa.vi./gaa.11vR.] udayaMmi jA tihI sA, pamANamiarAi kiirmaanniie|| ANAbhaMgaNavatthA, micchattavirAhaNaM pAve ||3||[shraa.vi./gaa.11v.] 1. tulA-zrAddhavidhivRttiH gA0 11 // 2. sa iti-zrAddhavidhivRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ parvAdikRtyAni-zlo0 68 // ] [421 pArAsarasmRtyAdAvapi - "AdityodayavelAyAM, yA stokA'pi tithirbhavet / sA sampUrNeti mantavyA, prabhUtA nodayaM vinA" // 1 // [] umAsvAtivAcakapraghoSazcaivaM zrUyate - "kSaye pUrvA tithiH kAryA, vRddhau kAryA tathottarA / zrIvIramokSakalyANaM, kAryaM lokAnugairiha" // 1 // [ ] iti / evaM pauSadhAdinA parvadivasA ArAdhyA iti parvakRtyAni / atha caturmAsIkRtyAni yathA -pUrvapratipannavratena praticaturmAsikaM tanniyamAH saMkSepyA apratipannaniyame tu ApyAH tu yathAsvaM praticaturmAsakaM niyamA grAhyAH / varSAcaturmAsyAM punarye nityaniyamAH samyaktvAdhikAra prAguktAste viziSya grAhyAH / tathAhi -triddhiA devapajA'STabhedAdikA, samparNadevavandanaM caitye. sarvabimbAnAmarcanaM vaMdanaM vA. snAtramaho mahApUjAprabhAvanAdi, gurobRhadvandanam , aGgapUjanaprabhAvanAsvastikaracanAdipUrvavyAkhyAnazravaNam , vizrAmaNA, apUrvajJAnapAThAdyanekavidhasvAdhyAyakaraNam , prAsukanIrapAnam , sacittatyAgastadazaktAvanupayogitattyAgaH, gRha-haTTa-bhitti-stambha-khaTvAkapATapaTTapaTTikAsikkaka-ghRta-tailajalAdibhAjanendhana-dhAnyAdisarvavastUnAM panakAdisaMsaktirakSArthaM cUrNakarakSAdikharaNTana-malApanayanA''tapamocana-zItalasthAnasthApanAdinA, jalasya dvistrirgAlanAdinA, sneha-guDa-takra-jalAdInAM samyak sthaganAdinA, avazrAvaNasnAnajalAdInAM panakAdyasaMsaktarajobahulabhUmau pRthak pRthak tyAgena, cullIdIpAderanudghATamocanena, peSaNa-randhana-vastrabhAjanAdikSAlanAdau samyak pratyupekSaNena, caityazAlAderapi vilokyamAnasamAracanena, gRhe ca vyApAraNasthAne candrodayabandhanena yathArha ytnaa| abhyAkhyAna-paizunya-paruSavacana-nirarthakamRSAvarjanam , kUTatulAdinA'vyavaharaNam , brahmacaryapAlanam , tathA'zaktau parvatithipAlanam , zeSadineSu divA'brahmatyAgo rAtrau parimANakaraNaM ca, icchAparigrahaparimANasaGkSapataraH, sarvadiggamananiSedhastadazaktAvanupayogidiggamananiyamaH, yathAzaktisnAna-zirogumphana-dantakASThopAnahAdityAgaH, bhUkhanana-vastrAdiraJjanazakaTakheTanAdiniSedhaH vArdalAbdavRSTyAdinA ilikAdipAte rAjAdanAmratyAgAdi ca, 1. jJAnanirvANaM-C. zrAddhavidhivRttau ca / mokSakalyANa-L.P. mu0 [ ] koSThake // 2. tulA zrAddhavidhivRttiH 4/12, pa0 157 // 3. C. saM L.P. I 'hapramA' C. mUla / 'hapra(pari) mA mu0 // 4. L.P.C. saMzo0 / pAto (tAt) || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: paryuSitadvidalapUpikAdiparyavaTikAdizuSkazAkatandulIyakAdipatrazAkanAgavallIdalaTupparakakhArikakharjUradrAkSAkhaNDazuNThyAdInAM phullikunthvilikAdisaMsaktisambhavAt tyAgaH / auSadhAdivizeSakArye tu samyak zodhanAdiyatanayaiva teSAM grahaNam , kharakarmavyApAravarjanam , jalakrIDAdiniyamanam , snAnodvarttanarandhanAdiparimANakaraNam , dezAvakAzikasAmAyikapauSadhavratAnAM vizeSataH parvasu karaNam , nityaM pAraNe vA'tithisaMvibhAgaH / yathAzaktyupadhAnamAsAdipratimA-kaSAyendriyajayasaMsAratAraNASTAhikApakSakSapaNamAsakSapaNAdivizeSatapovidhAnam , rAtrau caturvidhAhArasya trividhAhArasya vA pratyAkhyAnam , dInAnAthAyuddharaNamityAdIni / etadarthasaMvAdinyazcaturmAsyabhigrahapratipAdikAH pUrvAcAryapraNItA gAthAzcoktAH zrAddhavidhivRttau - tathAhi- "caummAsi abhiggaha, nANe taha daMsaNe caritte a| tavaviriAyArammi a, davvAi aNegahA huMti // 1 // [ zrA.vi./gA.12vR.] parivADI sajjhAo, desaNasavaNaM ca ciMtaNI ceva / sattIe kAyavvaM, siapaMcami nANapUA ya // 2 // [ zrA.vi./gA.12va.] saMmajjaNavalevaNa, guMhaliyA maMDaNaM ca ciibhvnne| ceiapUAvaMdaNanimmalakaraNaM ca biMbANaM // 3 // [ zrA.vi./gA.12vR.] cArittaMmi jalUA, jUA gaMDolapADaNaM cev|| vaNakIDakhAradANaM, iMdhaNajalaNannatasarakkhA // 4 // [ zrA.vi./gA.12va.] vajjai abbhakkhANaM, akkosaM taha ya rukkhavayaNaM ca / devagurusavahakaraNaM, pesunnaM paraparIvAyaM // 5 // [ zrA.vi./gA.12vR.] piimAidiTThivaMcaNa, jayaNaM nihisuMkapaDiavisayaMmi / diNi baMbha rayaNivelA, paranarasevAi parihAro // 6 // [ zrA.vi./gA.12va.] dhaNadhannAInavavihaicchAmANaMmi niamsNkhevo| parapesaNasaMdesa ya, ahagamaNAI a disimANe // 7 // [ zrA.vi./gA.12va.] pahANaMgarAyadhUvaNavilevaNAharaNaphullataMbolaM / ghaNasArAgurukuMkumapohisamayanAhiparimANaM // 8 // [ zrA.vi./gA.12vR.] maMjiTThalakkhakosuMbhaguliarAgANa vatthaparimANaM / rayaNaM vajjemaNikaNagaruppamuttAiparimANaM // 9 // [ zrA.vi./gA.12vR.] 1. L.P. / jaya' mu0 C. nAsti // 2. L.P. / tathAhi-mu0 C. nAsti / / 3. L.P. | gRhi' mu0| gUMha iti zrAddhavidhau // 4. muttA zrAddhavidhivRttau "suttA mu0 C.L. | D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturmAsIkRtyAni - zlo0 68 // ] jaMbIraaMbajaMbuarAiNanAriMgabIjapUrANaM / kakkaDiakkhoDavAyamakaviTThaTiMbaru abillANaM // 10 // [ zrA.vi./gA. 12vR. ] khajjUradakkhadADimauttattianAlikerakelAI / ciMciNiaborabilluaphalacibbhaDacibbhaDINaM ca // 11 // [ zrA.vi./gA. 12vR.] kayarakaramaMdayANa, bhoraMDaniMbU aaMbilINaM ca / atthANaM aMkurianANAvihaphullapattANaM // 12 // [ zrA.vi./gA. 12vR. ] saccittaM bahubIaM, aNaMtakAyaM ca vajjae kamaso / vigaIvigaigayANaM, davvANaM kuNai parimANaM // 13 // [ zrA.vi./gA. 12vR. ] aMsuadhoaNaliMpaNakhattakkhaNaNaM ca NhANadANaM ca / jUAkaDDaNamannassa, khittakajjaM ca bahubheaM // 14 // [ zrA.vi./gA.12vR. ] khaMDaNapIsaNamAINa kUDasakkhAi kuNai saMkhevaM / jalajhillaNannaraMdhaNauvvaTTaNamAiANaM ca // 15 // [ zrA.vi./gA. 12vR. ] desAvagAsiavae, puDhavIkhaNaNe jalassa ANayaNe / taha cIradhoaNe NhANapiaNa jalaNassa jAlaNae // 16 // [ zrA.vi./gA. 12vR. ] taha dIvabohaNe vAyavIaNe hariachiMdaNe ceva / aNibaddhajaMpaNe gurujaNeNa ya adattae gahaNe // 17 // [ zrA.vi./gA. 12vR.] purisAsaNasayaNIe, taha saMbhAsaNapaloyaNAIsuM / vavahAre parimANaM, disimANaM bhogaparibhoge // 18 // [ zrA.vi./gA. 12vR. ] taha savvaNatthadaMDe, sAmAiaposahe'tihivibhAge / savvesu visaMkhevaM, kAhaM paidivasaparimANaM // 19 // [ zrA.vi./gA. 12vR. ] khaMDaNapIsaNaraMdhaNabhuMjaNavikkhaNaNavattharayaNaM ca / kattaNapiMjaNaloDhaNadhavalaNaliMpaNayasohaNa // 20 // [ zrA.vi./gA. 12vR. ] [ 423 vAhaNarohaNalikkhAijoaNe vANahANa paribhoge / niMdaNalUNaNauMchaNaraMdhaNadalaNAikamme a // 21 // [ zrA.vi./gA.12vR. ] saMvaraNaM kAyavvaM, jahasaMbhavamaNudiNaM tahA paDhaNe / jiNabhavaNadaMsaNe suNaNaguNaNajiNabhavaNakicce a // 22 // [ zrA.vi./gA. 12vR.] 1. L.P.C. zrAddhavidhivRttau ca0 pa0 159 / 'rabilla mu0 // 2. 'kha (kkhe) tadeg iti zrAddhavidhivRttau // / 3. degNa- iti zrAddhavidhivRttau // 4. ninnaNa -C. mUla, zrAddhavidhivRttau ca // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH aTThamIcauddasIsuM , kallANatihIsu tvvisesesuN| kAhAmi ujjamamahaM, dhammatthaM varisamajjhaMmi // 23 // [ zrA.vi./gA.12va.] dhammatthaM muhapattI, jalachANaNa osahAidANaM ca / sAhammiavacchallaM, jahasatti gurUNa viNao a // 24 // [zrA.vi./gA.12vR.] mAse mAse sAmAiaM ca varisaMmi posahaM tu tahA / kAhAmi sasattIe, atihINaM saMvibhAgaM ca" // 25 // [ zrA.vi./gA.12vR.] iti caturmAsIkRtyAni / atha vArSikakRtyAni yathA -saGghArcanAdIni bahuvidhAni, yataH zrAddhavidhAvekAdazadvAraiH pratipAditAni / gAthottarArddhaM - "paivarisaM saGghaccaNa 1 sAhammiabhatti 2 jattatigaM 3 ||1||[shraa.vi./gaa.12u.] jiNagihaNhavaNaM 4 jiNadhaNavuDDI 5 mahapUa 6 dhammajAgariA 7 / suapUA 8 ujjavaNaM 9, taha titthapahAvaNA sohI 10 // 2 // [ zrA.vi./gA.13] tatra saGghapUjAyAM nijavibhavAdyanusAreNa bhRzAdarabahumAnAbhyAM sAdhusAdhvIyogyamAdhAkarmAdidoSarahitaM vastra-kambala-pAdaproJchana sUtrorNApAtra-daNDaka-daNDikA-sUcIkaNTakakarSaNa-kAgada-kumpaka-lekhanI-pustakAdikaM zrIgurubhyo datte / yad dinakRtyasUtram - "vatthaM pattaM ca putthaM ca, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / daMDaM saMthArayaM sijjaM, annaM jaM kiMci sujjhaI" ||1||[shraa.di./178] evaM prAtihArikapIThaphalakapaTTikAdyapi saMyamopakAri sarvaM sAdhubhyaH zraddhayA deyam / sUcyAdInAmupakaraNatvaM tu zrIkalpe uktaM / yathA - "asaNAI vatthAI, sUAi caukkagA tinni" [ ] azanAdIni vastrAdIni sUcyAdIni ceti trINi catuSkAni, saGkalanayA dvAdaza / yathA -azanaM 1 pAnaM 2 khAdimaM 3 svAdimaM 4, vastraM 1 pAtraM 2 kambalaM 3 pAdaproJchanam 4, sUcI 1 piSpalako 2 nakhacchedanakaM 3 karNazodhanakaM 4 ceti / evaM zrAvakazrAvikArUpasaGghamapi yathAzakti sabhaktiparidhApanakAdinA satkaroti, yathocitaM ca devagurvAdiguNagAyakAn yaackaadiinpi| saGghArcA hi utkRSTAdibhedAt tridhA -tatrotkRSTA sarvaparidhApanena, jaghanyA sUtramAtrAdinA, ekavyAdervA, zeSA madhyamA / tatrAdhikavyayane'zakto'pi prativarSaM gurubhyo mukhavastrAdimAtraM dvitrAdizrAddhebhyaH pUgAdIni dattvA saGghArcAkRtyaM bhaktyA satyApayati, 1. pAtro daGkakatumbakadaNDaka' iti zrAddhadinavidhivRttau / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArSikakRtyAni 11-zlo0 68 // ] [425 ni:svasya tAvatA'pi mahAphalatvAt , zaktyA ca kriyamANeyaM mahAguNakarI / yataH paJcAzake - "sattIi saMghapUjA, visesapUjA u bahuguNA esA / jaM esa sue bhaNio, titthayarANaMtaro saMgho // 1 // [ paJcA./8-38] iti saGghArcAvidhiH 1 / sAdharmikANAM vAtsalyamapi prativarSaM yathAzakti kAryam , sarveSAM tatkaraNAzaktenApyekadvayAdInAmavazyaM tat kAryam , samAnadharmANo hi prAyeNa duSprApAH / yataH - "sarvaiH sarve mithaH sarvasambandhA labdhapUrviNaH / sArmikAdisambandhalabdhArastu mitAH kvacit" // 1 // [] teSAM mahatpuNyalabhyasaGgamAnAM pratipattestu phalamatulameva / yataH - "egattha savvadhammo, sAhammiavacchalaM tu egattha / buddhitulAe tuliA, do vi atullAI bhaNiAI" // 1 // [] sAdharmikavAtsalyenaiva ca rAjJAmatithisaMvibhAgavatArAdhanam , rAjapiNDasya munInAmakalpatvAditi / tadvidhistvevaM -sati sAmarthya pratyahamekadvayAdisArmikANAmanyathA tu svaputrAdijanmotsave vivAhe'nyasminnapi prakaraNe sAdharmikajanAnAM savinayaM nimantraNam , bhojanavelAyAM svayaM pAdaprakSAlanAdipratipattipurassaraM viziSTAsaneSu saMnivezya pravarabhAjaneSu nAnAvyaJjanasahitaviziSTabhojanatAmbUlavastrAbharaNAdidAnam , ApannimagnAnAM ca svadhanavyayenAbhyuddharaNam , antarAyadoSAcca vibhavakSaye punaH pUrvabhUmikAprApaNam / uktamapi - "na kayaM dINuddharaNaM, na kayaM sAhammiANa vacchallaM / hiayaMmi vIarAo, na dhArio hArio jammo" ||1||[vi.saa./429] dharme ca viSIdatAM tena tena prakAreNa sthairyAropaNaM, pramAdyatAM ca smAraNavAraNacodanapraticodanAdikaraNam / yataH - "sAraNA vAraNA ceva, coaNA pddicoannaa| sAvaeNAvi dAyavvA, sAvayassa hiAvahA" // 1 // [ zrA.di/209] etadartho yathA -vismRtasya dharmakRtyasya jJApanaM smAraNA, tathA kusaMsargAdyakRtyasya niSedhanaM vAraNA, etayozca satataM kriyamANayohi kasyacit pramAdabahulasya niyamaskhalitAdau 1. tulA- zrAddhavidhi pa0 21 B // 2. sAvayANAM-iti zrAddhadinakRtye / 'zrAvakANAmityatra bahuvacanaM duSSamAdoSeNa pramAdaprAcuryakhyApanArthamiti' iti tatraiva vRttau / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH 'yuktaM kiM zrAddhakulotpannasya cetthaM pravartituM' ? ityAdivAkyaiH sopAlambhaM preraNaM codanA, tathA tatraivAsakRtskhalitAdau dhigte janmetyAdiniSThuravAkyairgADhatarapreraNA prticodnaa| uktaM ca - "pamhaDhe sAraNA vuttA, aNAyArassa vaarnnaa| cukkANaM coaNA hoi niTTharaM paDicoaNA" // 1 // [ gA.sa./80 ] iti / etazca bhAvavAtsalyam / yato dinakRtye - "sAhammiANa vacchallaM, eaM annaM viaahiaN| dhammaTThANesu sIaMtaM, savvabhAveNa coaNA" // 1 // [ zrA.di./208] sAdharmikANAM vAtsalyametadanantaroktaM dravyavAtsalyam , anyaditi bhAvavAtsalyamiti tadarthaH / itthaM ca teSAM pratipattireva zreyasI na tu taiH saha kalahAdi / yataH - "vivAyaM kalahaM ceva, savvahA privjje| sAhammiehiM saddhiM tu , jao eaM viAhiyaM // 1 // [ zrA.di./202 ] jo kira pahaNai, sAhammimi koveNa daMsaNamayaMmi / AsAyaNaM tu so kuNai, nikkivo logabaMdhUNaM" // 2 // [ zrA.di./203] iti sArmikavAtsalyadvAram 2 / ___ atha 'jattatigaM'ti prastAvAt jinayAtrAtrikaM -tatra jinayAtreti kaH zabdArthaH ?, ucyate paJcAzakagAthayA "jattA mahasavo khalu , uddissa jiNANa kIrae jo u| so jiNajattA bhaNNai, tIi vihANaM tu dANAi" // 1 // [ pnycaa.9|4] mahotsava eva yAtrA na tu dezAntaragamanamiti tavRttiH[ tulA pa0 151] jinAnuddizya mahotsavo jinayAtretibhAvaH / tasyA vidhAnaM tu -kalpaH, dAnAdi, sarvayAtrAsAdhAraNaH / yathA - "dANaM tavovahANaM, sarIrasakkAramo jahAsatti / uciaM ca gIavAiathuithottA pecchaNAIA" ||1||[pnycaa./9-5] prekSaNakAnAmavasaro hi yAtrAyA Arambho madhyamanto'pi ca / yataH -"patthAvo puNa hou, imesimAraMbhamAIo" [ paJcA.9/11] iti, dAnasyAvasarastu yAtrArambhakAla eva / yatastatraiva - 1. L.P.C. / tavetthaM-mu0 zrAddhadinakRtyavRttau ca0 pa0 414 // 2. jiNe sa-iti paJcAzake / 'jinAn arhataH, sa iti mahotsavaH' iti tatra vRttau // 3. Neo-iti paJcAzake / 'jJeya' iti: tatra vRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArSikakRtyAni-zlo0 68 // ] [427 "AraMbhe ccia dANaM, dINAdINa maNatuTThijaNaNatthaM / raNNAmAghAyakAraNamaNahaM guruNA sasattIe" // 1 // [ paJcA.9/12] uttarArddhavyAkhyA -nRpeNa -rAjJA, mA -lakSmIH, sA ca dvedhA -dhanalakSmI: prANalakSmIzca' atastasyA ghAto -hananaM tasyAbhAvaH amAghAto'mAriradravyApahArazcetyarthaH, tasya kAraNaM - vidhApanam , anaghaM-nirdoSam , vadhapravRttabhojanavRttimAtrasampAdanena, anyathA tavRttyucchedApatteH, 'guruNA' prAvacanikena, 'svazaktyA' svasAmarthyena, tAdRggurvabhAve zrAvakAdibhirapi svadravyapradAnapUrvaM kArayitavya iti bhAvaH / sA ca yAtrA trividhA / yaduktaM - "aSTAhikAbhidhAmekAM, rathayAtrAmathAparAm / tRtIyAM tIrthayAtrAM cetyAhuryAtrAM tridhA budhAH" // 1 // [ ] tatrASTAhikAsvarUpaM pUrvamuktam , tAsu ca savistaraM sarvacaityaparipATIkaraNAdimahotsavo'STAhikAyAtrA / iyaM caityayAtrA'pyucyate / rathayAtrA tu zRGgAritapravararathe jinapratimAM saMsthApya samahaM snAtrapUjAdipurassaraM samastanagare pUjApravartanAdirUpA / yato haimapariziSTaparvaNi "suhastyAcAryapAdAnAmavantyAmeva tasthuSAm / caityayAtrotsavazcakre, saGghanAnyatra vatsare // 1 // [ pa.pa.11/66] maNDapaM caityayAtrAyAM, suhastI bhagavAnapi / etya nityamalaJcakre, zrIsaGghana samanvitaH // 2 // [ pa.pa.11/67 ] suhastisvAminaH ziSyaH, paramANurivAgrataH / kRtAJjalistatra nityaM, niSasAda ca sampratiH // 3 // [ pa.pa.11/68 ] yAtrotsavAle saGkena, rathayAtrA pracakrame / yAtrotsavo hi bhavati, sampUrNo rathayAtrayA // 4 // [ pa.pa.11/69] ratho'tha rathazAlAyA, divAkararathopamaH / niryayau svarNamANikyadyutidyotitadigmukhaH // 5 // [ pa.pa.11/70 ] zrImadarhatpratimAyA, rathasthAyA mahaddhibhiH / vidhijJaiH snAtrapUjAdi, zrAvakairupacakrame // 6 // [ pa.pa.11/71] 1. rAjJA-nRpeNa-iti paJcAzakavRttau // 2. P.C. pariziSTaparva-zrAddhavidhivRttyozca / tA:-mu0 // 3. vAnte-itipariziSTaparvaNi // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH kriyamANe'rhataH snAtre, snAtrAmbho nyapatad rathAt / janmakalyANake pUrvaM, sumeruzikharAdiva // 7 // [ pa.pa.11/72] zrAddhaH sugandhibhirdravyaiH, pratimAyA vilepanam / svAmivijJIpsubhirivAkAri vaktrAhitAMzukaiH // 8 // [ pa.pa.11/73 ] mAlatIzatapatrAdidAmabhiH pratimA'rhataH / pUjitA'bhAt kalevendovRttA zAradavAridaiH // 9 // [ pa.pa.11/74 ] dahyamAnAgarUtthAbhidhUmalekhAbhirAvRtA / arAjat pratimA nIlavAsobhiriva pUjitA // 10 // [ pa.pa.11/75 ] ArAtrikaM jinAcAryAH, kRtaM zrAddhaivalacchikham / dIpyamAnauSadhIcakrazailazRGgaviDambakam // 11 // [ pa.pa.11/76] vanditvA zrImadarhantamatha taiH paramArhataiH / rathyairivAgrato bhUyaH, svayamAcakRSe rathaH // 12 // [ pa.pa.11/77] nAgarIbhirupakrAntasahallIsakarAsakaH / caturvidhA''todyavAdyasundaraprekSaNIyakaH // 13 // [pa.pa.11/ paritaH zrAvikAlokagIyamAnorumaGgalaH / pratIcchan vividhAM pUjA, pretyaE pratimandiram // 14 // [ pa.pa.11/79 ] bahulaiH kuGkamAmbhobhirabhiSiktAgrabhUtalaH / samprateH sadanadvAramAsasAda zanai rathaH // 15 // [ pa.pa.11/80 ] tribhirvizeSakam / rAjA'pi sampratiratha, rthpuujaarthmudytH| AgAt panasaphalavatsarvAGgodbhinnakaNTakaH // 16 // [pa.pa.11/81] rathAdhirUDhAM pratimAM, puujyaa'ssttprkaaryaa| apUjayannavAnandasarohaMso'vanIpatiH // 17 // [ pa.pa.11/82] iti / mahApadmacakriNA'pi mAturmanorathapUrtaye rathayAtrA'tyADambaraiH cakre / kumArapAlarathayAtrA tvevamuktA - "cittassa aTThamidiNe, cautthapahare mhaavibhuuiie| saharisamilaMtanAyarajaNakayamaMgallajayasaddo // 1 // [ zrA.vi./gA.12vR.] 1. azubhat-iti pariziSTaparvazrAddhavidhivRttyozca / / 2. pratyahaM-mu0 zrAddhavidhivRttiH / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ rathayAtrAsvarUpam-zlo0 68 // ] [429 sovaNNajiNavararaho, nIharar3a calaMtasuragirisamANo / kaNagorudaMDadhayachattacamararAIhiM dippaMto // 2 // [ zrA.vi./gA.12va.] NhaviavilittaM kusumehiM pUIaMtattha pAsajiNapaDimaM / kumaravihAraduvAre, mahAyaNo Thavai riddhIe // 3 // [ zrA.vi./gA.12vR.] tUraravabhariabhuvaNo, sarabhasaNaccaMtacArutaruNigaNo / sAmaMtamaMtisahio, vaccai nivamaMdiraMmi raho // 4 // [ zrA.vi./gA.12vR.] rAyA rahatthapaDimaM, pddheNsuaknnybhuusnnaaiihiN| sayameva acciuM kAravei vivihAi naTTAi ||5||[shraa.vi./gaa.12vR.] tattha gamiUNa rayaNiM, nIhario sIhabArabAhimi / vAeNa caliadhayataMDavaMmi paDamaMDavaMmi raho // 6 // [ zrA.vi./gA.12va.] tattha pabhAe rAyA, rahajiNapaDimAi viDaM pUaM / cauvihasaMdhasamakkhaM, sayamevArattiaM kuNai // 7 // [ zrA.vi./gA.12vR.] tatto nayaraMmi raho, parisakkai kuMjarehiM juttehiM / ThANe ThANe paDamaMDavesu viulesu ciTuMto // 8 // [ zrA.vi./gA.12va.] ityAdi / atha tIrthayAtrAsvarUpaM -tatra tIrthAni zrIzatruJjayojjayantAdIni, tathA tIrthakRjjanmadIkSAjJAnanirvANavihArabhUmayo'pi prabhUtabhavyasya zubhabhAvasampAdakatvena bhavAmbhonidhitAraNAt tIrthAnyucyante, teSu saddarzanavizuddhyarthaM vidhivajjinAnuddizya mahotsava: tIrthayAtrA / tatrAyaM vidhiH -prathamaM mukhyavRttyA brahmavrataikAhArapAdacArAdyabhigrahAn pratipadyate, satyAmapi vAhanasAmagryAM pAdacAraNAdhucitameva / yataH - "ekAhArI darzanadhArI, yAtrAsu bhUzayanakArI / saccittaparihArI, padacArI brahmacArI ca // 1 // [ ] tato rAjAnamanujJApayati, praguNIkaroti ca yathAzakti yuktiviziSTAn yAtrArthaM devAlayAn , kArayati ca vividhapaTamaNDapaprauDhakaTAhAdicalatkUpasarovarAdIn , sajjayati zakaTAdyanekavidhavAhanAni, nimantrayate ca sabahumAnaM zrIgurUn saGgha svajanavargaM ca, pravarttayatyamArim , karoti caityAdau mahApUjAdimahotsavam , dadAti dInAdibhyo dAnam , protsAhayati nirAdhArebhyo vibhavavAhanAdidAnaviSayodghoSaNApUrvam , Ahvayati kavacAGga 1. C. zrAddhavidhivRtti / cA mu0 // 2. kusumoha-iti zrAddhavidhivRttau / / 3. ThAi evaM ciadha iti zrAddhavidhivRttau // 4. tulA-zrAddhavidhivRttiH bhAga-2 pa0 23 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH kAdyupaskarArpaNAdisanmAnapUrvamanekodbhaTabhaTAn , praguNayati ca gItanRtyavAdyAdi, tataH karoti zubhe'hni prasthAnamaGgalam , tatra sakalasamudAyaM viziSTabhojyatAmbUlAdibhiH paribhojya, paridhApya ca dukUlAdibhiH vidhApayati supratiSThadharmiSThapUjyabhAgavattaranarebhyaH saGghAdhipatyatilakam , vidadhAti saGghapUjAmaham , mArge ca samyag saGghasambhAlanAM kurvan pratigrAmaM pratipuraM ca caityeSu snAtrapUjAdhvajapradAnacaityaparipATyAdyatucchotsavaM jIrNoddhArAdicintAM ca vidadhan tIrthaM prApnoti / taddarzane ca ratnamauktikAdivardhApanalapanepsitamodakAdilambhanikAdi kurute / ___ tIrthe cASTaprakArAdimahApUjA-vidhisnAtra-mAlodghATana-ghRtadhArApradAna-navAGgajinapUjana-dukUlAdimayamahAdhvajapradAna-rAtrijAgaraNa-gItanRtyAdyutsavakaraNa-tIrthopavAsaSaSThAditapovidhAna-vividhaphalabhojyAdivastuDhaukana-paridhApanikAmocana-vicitracandrodayabandhana-dIpatailaghRtadhautikesaracandanAgurupuSpacaGgerikAdisamastapUjopakaraNapradAnanavadevakulikAdividhApana-sUtradhArAdisatkaraNa-tIrthAzAtakanivAraNa-tIrtharakSakasanmAnanatIrthadAyapravarttana-sAdharmikavAtsalyagurusaGghaparidhApanAdibhakti-mArgaNadInAdhucitadAnAdisatkRtyAni kurute / evaM yAtrAM kRtvA prauDhapravezotsavaiH svagRhamAgato devAhnAnAdimahaM vidhAya sarvasaGgaM bhojanAdisatkArapUrvakaM visarcya varSAdi yAvattIrthopavAsAdikaraNAdinA dinamArAdhayatIti tIrthayAtrAvidhiH / yAtrA ca kalyANakadivaseSu vizeSalAbhakarI / yataH paJcAzake "tA rahaNikkhamaNAi vi, ete u diNe paDucca kAyavvaM / jaM eso ccia visao, pahANamo tie~ kiriAe // 1 // [ paJcA.9/42] tathA- "saMvaccharacAummAsiesu aTThAhiAsu a tihIsu / savvAyareNa laggai, jiNavarapUAtavaguNesu" ||1||[ce.m./819] ityAgamaprAmANyAdeSvapi divaseSu vizeSalAbhakarI jJeyA, yAtrAyAzca darzanazuddhayaGgatvAt prayatnaH zreyAneva / yataH - "daMsaNamiha mokkhaMgaM, paramaM eassa aTTahA''yAro / nissaMkAdi bhaNio, pabhAvaNaM to jiNidehiM ||1||[pnycaa.9/2] pavarA pabhAvaNA iha, asesabhAvammi tIe sabbhAvA / jiNajattA ya tayaMgaM, jaM pavaraM tappayAso'yaM" ||2||[pnycaa.9/3] iti tRtIyadvAraM 3 / 1. degbhAgya iti zrAddhavidhivRttau // 2. tA zrAddhavidhivRttau / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArSikakRtyAni - zlo0 68 // ] [ 431 jinagRhe snapanaM snAtram, tadapi pratyahaM parvasu vA karaNAzaktenApi prativarSamekaikaM sADambarasamagrasAmagrImelanAdipUrvaM kAryam 4 / tathA devadravyavRddhyarthaM prativarSaM aindrI anyA vA mAlA yathAzakti grAhyA, evaM navInabhUSaNacandrodayAdi yathAzakti mocyam 5 / tathA sarvAGgAbharaNaviziSTAGgapatrabhaGgIracana-puSpagRhakadalIgRhaputrikAjalayantrAdiracanA-nAnAgItanRtyAdyutsavairmahApUjA rAtrijAgaraNaM ca kArye 6-7 / zrutajJAnasya pustakAdeH karpUrAdinA pUjAmAtraM sarvadA'pi sukaram, tadazaktenApi prativarSamekazaH kAryA 8| tathA namaskArAvazyakasUtropadezamAlAdijJAnadarzanavividhatapaHsambandhiSUdyApaneSu jaghanyato'pyekaikaM tatprativarSaM vidhivatkAryam, namaskArasyopadhAnodvahanAdividhipUrvakamAlAropaNena AvazyakAdisUtrANAm / evaM gAthAsaGkhyacatuzcatvAriMzadadhikapaJcazatyAdimodakanAlikerAdiDhaukanAdinA, upadezamAlAdInAM sauvarNAdigarbhadarzanamodakalambhanAdinA, darzanAdInAM zuklapaJcamyAdivividhatapasAmapi tattadupavAsAdisaGkhyanANakavartulikAnAlikeramodakAdinAnAvidhavastuDhaukanAdinodyApanAni kAryANi 9 / tIrthaprabhAvanAnimittaM prativarSamekaikazo'pi gurupravezotsavasaGghaparidhApanikA prabhAvanAdi ca kAryam / tatra gurupravezotsavaH sarvAGgINaprauDhADambaracaturvidhazrIsaGghasammukhagamanazrIgurvAdisaGghasatkArAdinA yathAzakti kAryaH / yataH - " abhigamaNavaMdaNanamaMsaNeNa " [ upadezamAlA/166 ] ityAdi / na ca sAdhUnAM pravezotsavo'nucita iti vAcyam, Agame upetya tatkaraNasya pratipAdanAt / tathAhi sAdhoH pratimAdhikAre vyavahArabhASyam - "tIria ubbhAmaganiugadarisaNaM sannisAhumappAhe / Dibhoia asaI, sAvagasaMgho va sakkAraM // 1 // [ vya. bhA. / 808] asyA bhAvArtho'yaM -pratimAsamApakaH sAdhuH pratyAsannagrAme bahusAdhugamanAgamanasthAne AtmAnaM darzayati / darzayaMzcAtmAnaM pratimAM samApyAgato'hamiti kathayati, tato guravo rAjAdIn kathayati -yadamuko mahAtapasvI samAptatapA iti mahatA satkAreNa gacche pravezanIya iti rAjA, tadabhAve grAmAdhikArI, tadabhAve samRddhazrAvakastadbhAve ca caturvidhaH saGghaH satkurute, jItametaditi / tathA saGghasyApi nAlikerapradAnAdirUpA prabhAvanA kAryA, zAsanaprabhAvanAyAzca tIrthakRttvAdiphalatvAt / uktaM ca - 1. nRttA' iti zrAddhavidhivRttau pa0 259 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH "appuvvanANagahaNe, suabhattI pavayaNe pabhAvaNayA / eehiM kAraNehiM, titthayarattaM lahai jIvo" // 1 // [ upa.pa./502 ] tathA - "kAraNAdadhikAM manye, bhAvanAtaH prabhAvanAm / bhAvanA mokSadA svasya, svAnyayostu prabhAvanA" // 2 // [ ] iti 10| tathA guruyoge jaghanyato'pi prativarSamAlocanA gurubhyo dAtavyA / yataH - "pratisaMvatsaraM grAhyaM, prAyazcittaM guroH puraH / zodhyamAno bhavedAtmA, yenAdarza ivojjvalaH " // 1 // Avazyaka niryuktau tu tasyA: kAla evamuktaH "pekkhiacAummAsia, AloyaNa Niamaso u dAyavvA / gahaNaM abhiggahANa ya, puvvaggahie NivedeuM" ||1||[pnycaa.15/10] prathamamAlocaneti kaH zabdArthaH ?, ucyate, A sAmastyena svagatAkaraNIyasya vAgAdiyogatrayeNa guroH puro bhAvazuddhayA prakaTanAmAlocanA / yataH paJcAzake - 'AloaNaM akicce, abhivihiNA daMsaNaM ti liMgehiM / vaimAiehi~ sammaM, guruNo AloyaNA NeA" // 1 // [ paJcA.15/2] tadvidhizcAyaM zrAddhajItakalpapaJcAzakAdyukto / yathA - "ettha puNa esa vihI, ariho arihaMmi dalai a kameNaM / , sevaNAiNA khalu sammaM davvAisuddhassa" // 1 // [paJca.15/8 ] vyAkhyA -atra -AlocanAyAmeSa - vakSyamANo vidhi: - kalpaH, tadyathA - arha: - AlocanAdAnocitaH, arhe - AlocanAdAnayogye gurau viSayabhUte, dadAti - prayacchati, tathA krameNa, kiMvidhena tena ? ityAha - AsevanAdinA, AdizabdAdAlocanAkramagrahaH / AsevanAkrameNa AlocanAkrameNetyarthaH, tathA 'samyak' yathAvat, AkuTTikAdibhAvaprakAzanataH, tathA dravyAdi 4 zuddhau satyAM, prazasteSu dravyAdiSvityarthaH, iti dvAragAthA / athArhadvAravivaraNaM - 44 "saMviggo u amAyI, maimaM kappaTThio aNAsaMsI / paNNavaNijjo saDDo, ANAutto dukaDatAvI // 1 // [ paJcA.15/12] 1. kAraNAdadhikAM manye bhAvanAtaH prabhAvanAm - L.C. nAsti / 'prakAreNAdhikA yuktaM bhAvanAtaH prabhAvanA' iti atraiva uttarArdhaM zrAddhavidhivRttau pa0 27 A // 2. cAummAsia varise Alo0 iti zrAddhavidhivRttau // 3. suddhI - iti paJcAzake // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArSikakRtyAni-zlo0 68 // ] [433 tasvihisamUsago khalu , abhigghaasevnnaailiNgjuo| AloaNApayANe, joggo bhaNio jiNiMdehiM" // 2 // [ paJcA.15/13] vyAkhyA -saMvignastu saMsArabhIrurevAlocanApradAne yogya iti yogaH, tasyaiva duSkarakaraNAdhyavasAyitvAt , duSkaraM cAlocanAdAnam / yadAha - "avi rAyA cae rajjaM, na ya duccariaM khe"|[ ] 1 // tathA 'amAyI' azaThaH, mAyI hi na yathAvad duSkRtaM kathayituM zaknoti 2 / tathA 'matimAn' vidvAn , tadanyo hi AlocanIyAdisvarUpameva na jAnAti 3 / tathA 'kalpasthitaH' sthavirajAtasamAptakalpAdivyavasthitaH, tadanyasya hi aticAraviSayA jugupsaiva na syAt / / tathA 'anAzaMsI AcAryAdyArAdhanAzaMsArahitaH, sAMsArikaphalAnapekSo vA, AzaMsino hi samagrAticArAlocanA'sambhavAdAzaMsAyA evAticAratvAt 5 / tathA 'prajJApanIyaH' sukhAvabodhyaH, tadanyo hi svAgrahAdakRtyaviSayAnnivartayituM na zakyate 6 / tathA 'zrAddhaH' zraddhAluH, sa hi gurUktAM zuddhiM zraddhatte 7 / tathA 'AjJAvAn' AptopadezavartI, sa hi prAyo'kRtyaM na karotyeva 8 // tathA duSkRtena -aticArAsevanena tapyate -anutApaM karotItyevaMzIlaH duSkRtatApI, sa eva hi tadAlocayituM zaknoti 9 / tathA 'tadvidhisamutsukaH khalu' AlocanAkalpalAlasa eva sa hi tadavidhi prayatnena pariharati 10 / tathA abhigrahAsevanAdibhiH -dravyAdiniyamavidhAnavidhApanAnumodanaprabhRtibhirliGgaiH -AlocanAyogyatAlakSaNairyuto -yukto yaH sa tathA 11 / AlocanApradAne pratIte, yogyaH -arho bhaNito jinairiti gAthAdvayArthaH // athArhagurudvAravivaraNaM zrAddhajItakalpe evaM - "giattho kaDajogI, cArittI taha ya gaahnnaakuslo| kheanno avisAI, bhaNio AloaNAyario" // 1 // [ zrA.jI.gA./8] gItArthaH -adhigatanizIthAdizrutasUtrArthaH, kRtaH -abhyasto yogo -manovAkkAyavyApAraH, zubho vividhatapo vA sa yasyAsti sa kRtayogI, vividhazubhadhyAnatapovizeSaiH parikarmitAtmazarIra ityarthaH, cAritrI -niraticAracAritravAn , grAhaNA -bahuyuktibhirAlocanAdAyakAnAM vividhaprAyazcittAditapovidheraGgIkaraNam , tatra kuzalaH, khedaH - samyakprAyazcittavidheH parizramo'bhyAsa ityarthaH, taM jAnAtIti khedajJaH, aviSAdI 1. tulyaprAyaH paJcAzakavRttau pa0 240taH / / 2. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 167taH / / 3. zrAddhajItakalpavRttiH pa07 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: mahatyapyAlocakasya pApaviNe -pApe zrute na viSAdavAn , pratyutA''locanAdAyakasya tattannidarzanagarbhavairAgyavacanairutsAhaka ityarthaH // 1 // paJcAzake tvittham - "taha parahiammi jutto, visesao suhumabhAvakusalamatI / bhAvANumANavaM taha, joggo AloaNAyario" // 1 // [ paJcA.15/15] 'parahite' paropakAre, 'yukta' udyukta udyata ityarthaH, tathA 'vizeSataH' AcAryAntarApekSayA vizeSeNa, sUkSmabhAvakuzalamatiH, ata eva 'bhAvAnumAnavAn' paracetasAmiGgitAdibhirnizcAyakaH, ayam 'AlocanAcAryo' vikaTanAguruH, uktaguNakalApazUnyo hi na zuddhikaraNakSama iti / AlocanAcAryasyaite'STau guNAH - "AyAravamAhArava, vavahAruvvIlae pakuvvI a| aparissAvI nijjava, avAyadaMsI gurU bhaNio" // 1 // [ zrA.jI.gA./9] vyAkhyA-'AcAravAn' jJAnAsevAbhyAM jJAnAdipaJcaprakArAcArayuktaH, ayaM hi guNitvena zraddheyavAkyo bhavati / tathA 'AhArava'tti avadhAra AlocakoktAparAdhAnAmavadhAraNaM tadvAn , ayaM hi sarvAparAdhAnAM yathAvadhAraNAsamartho bhavati / tathA 'vavahAra'tti matublopA vyavahAravAn Agama-zrutA''jJA-dhAraNA-jItalakSaNapaJcaprakAravyavahArAnyatarayuktaH, vyavahAravAMzca yathAvacchuddhikaraNasamartho bhavati / tatrAgamavyavahAra: kevalamana:paryAyAvadhijJAnicaturdazadazanavapUrviSu 1 / zrutavyavahAro'STAghekA vasAnapUrvadharaikAdazAGginizIthAdyazeSazrutajJeSu 2 / AjJAvyavahAro dUrasthagItArthAcAryayogUDhapadairAlocanAprAyazcittayoH pradAnam 3 / dhAraNAvyavahAro guruNA yadaparAdhe yadyathA prAyazcittaM dattaM tattathaivAnyo datte ityAdi 4 / jItaM zrutoktAdapi hInamadhikaM vA paramparayA AcIrNam , tena vyavahAro jItavyavahAra: paJcamaH 5, samprati mukhyaH / tathA apavrIDayati -lajjayAticArAn gopAyantamupadezavizeSairapavrIDayati vigatalajjaM karotyapavrIDaka: ayaM hyAlocakasyAtyantamupakArako bhavatIti / tathA 'pakuvvI'tti 1. aparissAvIya boddhavvo-iti paJcAzake / / 2. 'vyavahAravAn prarUpaNAdiprakAreNa vyavahriyate aparAdhajAtaM prAyazcittapradAnato yena sa vyavahAraH, AgamAdikaH paJcaprakAraH' iti zrAddhajItakalpavRttau pa0 7 // 3. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 168 // 4. kevalideg iti zrAddhavidhivRttau pa0 27 B || 5. zrutoktApatito-iti zrAddhavidhivRttau / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ AlocanAdAyakasvarUpam-zlo0 68 // ] [435 AlocitAticArANAM prAyazcittapradAnena zuddhiM prakarSaNa kArayatItyevaMzIlaH, ityetadarthasya kurvetyAgamaprasiddhasya dhAtordarzanAt (graM0 28000) yasya vikurvaNetiprayogaH / AcAravattvAdiguNayukto'pi kazciJchuddhidAnaM nAbhyupagacchatItyetad vyavacchedArthaM prakurvItyuktam , ca: samuccaye, tathA na parizravati AlocakoktamakRtyamanyasmai na nivedayatItyevaMzIlo'parizrAvI, tadanyo hyAlocakAnAM lAghavakArI syAt , tathA 'nijjava'tti prAkRtatvAnniryApayati nirvAhayatItiniryApakaH yo yathA samarthastasya tathA prAyazcittaM datte ityarthaH / tathA'pAyAn durbhikSadurbalatvAdikAnaihikAnarthAn pazyati, athavA durlabhabodhikatvAdikAn sAticArANAM tAn darzayatItyevaMzIlo'pAyadarzI, ayaM cAta evAlokasyopakArI, etAdRzo 'guru:' AlocanAcAryo bhaNito jinaiH // 1 // ityaSTau guruguNAH / "AloaNApariNao, sammaM saMpaTTio gurusagAse / jai aMtarA vi kAlaM, karejja ArAhao taha vi" // 1 // [ zrA.jI.gA./39] athAlocanAcArye'pavAdamAha - "AyariAi sagacche, sNbhoiaiargiiapaasttho| sArUvI ya pacchAkaDa devaya paDimAarihasiddho" // 3 // [ zrA.jI.gA./12] sAdhunA zrAddhena vA niyamataH prathamaM svagacche AcAryasya tadayoge upAdhyAyasya evaM pravartinaH sthavirasya gaNAvacchedino vA AlocanIyam / svagacche paJcAnAmapyabhAve sAmbhogika ekasAmAcArIke gacchAntare AcAryAdikrameNAlocyam / teSAmapyabhAve itarasminnasAmbhogike saMvigne gacche sa eva kramaH, teSAmapyabhAve gItArthapArzvasthasya, tasyApyabhAve gItArthasArUpikasya, tasyApyabhAve gItArthapazcAtkRtasyAlocayitavyam / sArUpikaH zuklAmbaro muNDo'baddhakaccho rajoharaNarahito'brahmacaryo'bhAryo bhikSAgrAhI, siddhaputraH sazikhaH sabhAryazca, pazcAtkRtastu tyaktacAritraveSo gRhasthaH, pArzvasthAderapi garuvadvandanakapradAnAdividhiH kAryo. vinayamUlatvAddharmasya, yadi tu pArzvasthAdiH svaM hInaguNaM pazyan na vandanaM kArayati tadA tasya niSadyAmAracayya praNAmamAtraM kRtvA AlocanIyam , pazcAtkRtasya cetvarasAmAyikAropaNaM liGgapradAnaM ca kRtvA yathAvidhyAlocyam , pArzvasthAdInAmapyabhAve yatra rAjagRhe guNazIlA 1. kurva karaNe' iti dhAtupArAyaNe tRtIyapariziSTe pa0 364 // 2. L.P. | graM0 9000 mu0 // 3. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 168 // 4. "tthe-iti zrAddhajItakalpe // 5. "ddhe-iti zrAddhajItakalpe // 6. sArUpikasya pArve saMyataveSasya gRhasthasya liGgamAtradhAriNa ityarthaH' iti zrAddhajItakalpavRttau pa0 9 // 7. koraNTakAdau-iti zrAddhajItakalpavRttau pa0 9 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: dAvarhadgaNadharAdyairbahuzaH prAyazcittapradAnaM yayA devatayA dRSTam , tatra tasyAH samyagdRSTeraSTamAdyArAdhanena pratyakSAyA Alocyam , jAtu sA cyutA'nyotpannA tadA mahAvidehe'rhantaM pRSTvA prAyazcittaM datte, tadayoge'rhatpratimAnAM pura Alocya svayaM prAyazcittaM pratipadyate / tAsAmapyayoge pUrvottarAbhimukho'rhatsiddhasamakSamapyAlocayet , na tvanAlocita eva tiSThet , sazalyasyAnArAdhakatvAt / itthaM ca pArzvasthAdInAmapi gItArthAnAM pura AlocayitavyaM na tu saMvignasyApyagItArthasya puraH / yataH - "agIo na vi jANai, sohiM caraNassa dei uunnhiaN| to appANaM AloagaM ca pADei saMsAre" // 1 // [ zrA.jI.gA./20] vyavahArasUtre'pyetadarthasaMvAdI pAThaH spaSTa eva / yataH - "bhikkhU annayaraM akiccaThANaM paDisevittA icchijjAAloiattae paDikka-mittae niMdittae vA viuTTittae vA visohittae vA akaraNayAe abbhuTTittae vA ahArihaM tavokamma pAyacchittaM paDivajjittae vA, jattheva appaNo AyariauvajjhAe pAsijjA kappai se tassaMtie Aloittae jAva pddivjjitte|nnocevnnNappnno AyariauvajjhAe pAsijjA, jattheva saMbhoiaMsAhammiaMbahussuaMbajjhAgamaM pAsejjA, kappai se tassaMtie Aloittae jAva paDivajjittae vaa|nnocevnnNsNbhoiaNsaahmmiaNbhussuaNbjjhaagmN pAsejjA, jattheva aNNasaMbhoiaMsAhammiaMbahussuaMbajjhAgamaM pAsejjA, kappai se tassaMtie Aloittae, jAva paDivajjittae vaa|nno cevaNaM aNNasaMbhoiaMsAhammiaMbahussuaMbajjhAgamaM pAsejjA, jattheva sArUviaMbahussuaMbajjhAgamaM pAsejjA, kappar3a se tassaMtie Aloittae jAva paDivajjittae vaa|nno cevaNaMsArUviaMbahussuaMbajjhAgamaM pAsejjA, jattheva samaNovAsagaM pacchAkaDaMbahussuaMbajjhAgamaM pAsejjA, kappai se tassaMtie Aloittae jAva paDivajjittae vaa|nnocevnnNsmnnovaasgNpcchaakddNbhussuaNbjjhaagmNpaasejjaa, jattheva sammaM bhAviAI ceiAiM pAsejjA, kappai se tassaMtie Aloittae jAva paDivajjittae vA |nno cevaNaM samma bhAviAiM ceiAI pAsejjA, bahiA gAmassa nayarassa vA karayalapariggahiaMsirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa kappai se evaM vaittae -evaiA me avarAhA, evatikhutto ahaM avaraddho, arahatANaM siddhANaM aMtie AloijjA paDikkamejjA jAva pAyacchittaM paDivajjejjAsi tti bemi"[sU0 34-39] vyavahArasya prthmoddeshke| ata eva gItArthasya durlabhatve kAlato dvAdaza varSANi, kSetrataH sapta yojanazatAni tadgaveSaNA kAryA, na tu agItArthasya puraH Alocyam / yataH 1. Aloiattae vA paDikkamittae vA ni" P. || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ AlocanAsvarUpam-zlo0 68 // ] [437 "salluddharaNanimittaM, gIatthannesaNA u ukkosA / joaNasayAI satta u, bArasavarisAiM kAyavvA" // 1 // [ paJcA.15/41, prava./862 ] iha ca zeSavizeSaNAnupAdanena yad gItArthagrahaNaM kRtam , tatsakaloktaguNayuktAcAryAlAbhe saMvignagItArthamAtrasyApyAlocanAcAryatvasya jJApanArtham ityalaM prasaGgena / atha pUrvaM dvAragAthAyAM krameNAlocyamiti dvAramuktaM / tatprakAzanAyAha - "duviheNaNulomeNaM, aasevnnviaddnnaabhihaannennN| AsevaNANulomaM, jaM jaha AseviaMviaDe ||1||[pnycaa.15/16] AloyaNANulomaM, gurugavarAhe u pacchao viadde| paNagAiNA kameNaM, jaha jaha pacchittavuDDI u" // 2 // [ paJcA.15/17 ] "vyAkhyA -'dvividhena' dviprakAreNa, 'Anulomyena' krameNa, dvaividhyamevAha -Asevanena yadAnulomyaM tadAsevanameva, vikaTanena yat tad vikaTanamevAtaste evAbhidhAne yasya tattathA tenAsevanavikaTanAbhidhAnenAlocanAM dadAtIti dvAragAthAyAM sambandhanIyam / tatrAdyaM svarUpata Aha -AsevanAnulomyaM tat yat yena krameNAsevitaM vikaTayatyAlocanAkArIti 1 / AlocanAnulomyaM punastat , 'gurukAparAdhAn' mahadaticArAn 'pazcAt' laghvaparAdhAnantaraM 'vikaTayati' Alocayati, katham ? ityAha -paNaga tti samayabhASAtvAt paJcaka-dazakaprabhRtinA krameNa prAyazcittavRddhirvardhanaM yathA tathA vikaTayatIti prakRtam / iha ca laghAvaticAre paJcakaM nAma prAyazcittam , guruke tu dazakam , gurutare tu paJcadazakamityevamAdIti / atra gItArtha AlocanAnulomyenaivAlocayati, kAraNaM tu gItArthagamyam , itarastvAsevanAnulomyena, AlocanAnulomyAnabhijJatvAt tsy| atra ca kAraNamaticArANAM susmaratvamiti gAthAdvayArthaH / / atha samyagitidvAraM vivRNoti - "taha AuTTiadappappamAyao kappao va jayaNAe / kajje vA'jayaNAe, jahaTThi savvamAloe" ||1||[pnycaa.15/18] tathetizabdo yathAkramamAlocanAGgamevamAkuTTyAdikRtatvamapItyetadarthaH / AkuTTikA - upatyakaraNam , darpo -valganAdiH, pramAdo -madyAdiH smRtibhraMzAdirvA, eSAM dvandvo'tastebhyastata AkuTTikAdarpapramAdataH, tathA 'kalpato vA' azivAdipuSTAlambanato vA, kalpazca yatanAdiviSaya ityata Aha -yatanayA yathAzakti saMyamarakSArUpayA, 'kArye vA' prayojane vA 1. tulA paJcAzakavRttiH pa0 242 // 2. vRddhizuddhirva iti paJcAzakavRttau // 3. tathA yathAC. / tathA-iti paJcAzakavRttau pa0 242 A || 4. tulA-paJcAzakaTIkA pa0 242 // tathA zadeg P. || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH sambhramahetau pradIpanakAdAvayatanayA'napekSitasAretaravibhAgatayA yadAsevitaM, taditi gamyam yathAsthitaM sarvamAlocayet -gurubhyo nivedayed vizuddhikAmo, na tu lajjAdinA kiJcidgopayati / yataH - "jaha bAlo jaMpato, kajjamakajjaM ca ujjuaNbhnni| taM taha AloijjA, mAyAmayavippamukko a||1|| [ paJcA.15/47] mAyAidosarahio, paisamayaM vaDDamANasaMvego / Aloijja akajjaM na puNo kAhaMti nicchayao ||2||[sN.pr.aa./27] lajjAigAraveNaM, bahussuamaeNa vA vi duccriaN| jo na kahei gurUNaM, na hu so ArAhao bhaNio" ||3||[sN.pr.aa./28] gAraveNa tti -rasAdigAravapratibaddhatvena, tapo'cikIrSutayetyarthaH / atha dravyAdizuddhimAha - "davvAIsu suhesuM , deA AloaNA jao jesuN| hoMti suhabhAvavuDDI, pAeNa suhA u suhaheU" // 1 // [ paJcA.15/19] kaNThyA / zubhadravyAdivyAkhyAnAyAha - "davve khIradumAI, jiNabhuvaNAI a hoti khittaMmi / puNNatihipabhiikAle, suhovaogAi bhAvesuM" // 2 // [ paJcA.15/20] sugmaa| navaraM kSIradrumo nyagrodhAdiH, AdizabdAccampakAzokAdiparigrahaH / Aha ca - "davve suvaNNagAisu , khIradumAisu Aloe' [ ] tti / jinabhuvanAdi, Adi zabdAdanyadapi zubhakSetraM / Aha ca - "ucchavaNe sAlivaNe, ceihare ceva hoi khettammi / gaMbhIrasANuNAye payAhiNAvattaudage a" // 1 // [paJcA.15/20vR.] pUrNAprabhRtitithayaH, prabhRtigrahaNAdazubhatithiva tithigrahaH / yataH - "paMDikUle [ vi] a divase, vajjejjA aTTamiM ca navamiM ca / chaTuiMca cautthi ca, bArasiM donnhNpipkkhaannN"||1||[ paJcA.15/20vR.]iti / 1. L.P.C. zrAddhavidhivRttau ca / rasAdigau mu0 // 2. tesuM-iti paJcAzake / teSu-zubhadravyAdiSuiti tatra vRttau // 3. bhavanAdi-iti paJcAzakavRttau / / 4. paDikUla a (uNa) di mu0 / paDikUle via di iti paJcAzakavRttau / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ AlocanAsvarUpam-zlo0 68 // ] [439 zubhopayogAdItyatrAdizabdAnnimittazAstragatazubhabhAvaparigrahaH / iti mUladvAragAthA vivaraNam / evaM vidhinA zuddhiH kAryA, yathA bhAvato niHzalyatvaM syAt , bhAvazalyaM tu svakRtaduzcaritasya samyak parasAkSikamaprakAzanam / yataH - "sammaM duccariassA, parasakkhiamappagAsaNaM jaM tu / eaM ca bhAvasallaM, paNNattaM vIarAgehiM" ||1||[pnycaa.15/36 ] atra parasAkSikamityuktezca svayamAlocya svakalpanayA zuddhau kRtAyAmapi sazalyataiveti jJApitam / yataH - "AloaNaM adAuM, sai aNNaMmi taha'ppaNo daauN| je vi hu kareti sohiM, te vi sasallA viNiddiTThA" // 1 // [ paJcA.15/39] anena ca parasadbhAve parasyaiva tAM yacchan zuddhyatItyuktam yadAha - "chattIsagaNasamannAgaeNa teNa vi avassakAyavvA / parasakkhiA visohi, su? vi vavahArakusaleNaM" // 1 // [ zrA.jI./16] parAbhAve tu Atmano'pi yacchan zuddhyati, kevalaM siddhAn sAkSIkRtya / yadAha - siddhAvasANe atti [ ] / evaM yathA tathApi ni:zalyatayA bhavitavyam , sazalyamaraNe ca mahAn doSaH / yataH - "jaM kuNai bhAvasallaM, aNuddhiaM uttamaTThakAlammi / dullahabohIgattaM, aNaMtasaMsArIattaM ca" // 1 // [ paJcA.15/38] ityAdizalyAnuddharaNavipAkadarzinaiva samyag Alocayitumutsahyate / yataH - "saMvegaparaM cittaM, kAUNaM tehi~ tehi~ suttehiM / sallANuddharaNavivAgadaMsagAIhiM Aloe" // 1 // [ paJcA.15/35 ] Alocakasya daza doSAnAha - "AkaMpaittA aNumANaittA jaM diTuM bAyaraM va suhumaM vaa|| channaM saddAulayaM, bahujaNaavvattatassevI" // 1 // [ A.vi./11] 'Akampya' vaiyAvRttyAdinA gurumAvAlocayati, yathA stokaM prAyazcittaM datte ityabhiprAye prathamo doSaH 1 / 'anumAnya' anumAnaM kRtvA laghutarAparAdhanivedanena mRdudaNDAditvamAcAryasyAkalayya 2 / yatparaidRSTaM tadAlocayati na tvadRSTam 3 / bAdaramAlocayati na tu sUkSmam , 1. tulA-zrAddhavidhivRttiH pa0 169 // 2. L.P.C. zrAddhavidhivRttau ca / ca-mu0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 ] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH tatrAvajJAparatvAt 4 / sUkSmaM tRNagrahaNAdirUpamAlocayati, na tu bAdaram, sUkSmAlocako i kathaM bAdaraM nAlocayediti jJApanArtham 5 / channamavyaktasvaram 6 / tathA zabdAkulaM yathA guruH samyag nAvagacchati, yadvA'nye'pi yathA zRNvanti tatA zabdAkulam 7 | 'bahujana'tti bahavo janA AlocanAguravo yatrAlocane tadbahujanaM yathA bhavatvevamAlocayati, ekasyAparAdhasya bahubhyo nivedanamityarthaH 8 / avyaktasyAnavagatacchedagrantharahasyasya gurorAlocayati 9 / yamaparAdhamAlocayiSyati tamevAsevate yo guruH sa tatsevIti, yataH - samAnazIlAya gurave sukhenaiva vivakSitAparAdho nivedayituM zakyate iti tatsevine nivedayatIti 10 / tadete daza doSA Alocakena varjjanIyAH / avidhinAlocane ca pratyutApAyasambhavAt / yataH - " iharA vivajjao'vi hu, kuvejjakiriAi NAyao o avi hoya (jja ) tattha siddhI, ANAbhaMgA na uNa ettha " // 1 // [ paJcA. 15/5 ] iti / samyagAlocane guNAnAha - - "lahuA 1 lhAIjaNaNaM 2, appaparanivatti 3 ajjavaM 4 sohI 5 / dukkarakaraNaM 6 ANA 7, nissallattaM ca 8 sohiguNA // 1 // [ saM.pra.A.28, zrA.jI. 19] tathA bhAravAhino bhAre'pahate laghutA tathA zalyoddhAre AlocakasyApi 1, 'lhAdijananaM' pramodotpAdaH 2, AtmaparayordoSebhyo nivRttiH, AlocanAdAne hi svayaM doSanivRttiH pratItA, tat dRSTvA'nye'pyAlocanAbhimukhAH syurityanyeSAmapi doSebhyo nivRttiH 3, 'ArjavaM' nirmAyatA samyagAlocanAt 4, 'zodhi : ' zuddhitA aticAramalApagamAt 5, 'duSkarakaraNaM' duSkarakAritA, yato yatpratisevanaM tanna duSkaram anAdibhavAbhyastatvAt yatpunarAlocayati tad duSkaraM prabalamokSAnuyAyivIryollAsavizeSeNaiva tasya kartuM zakyatvAt / nizIthacUrNAvapyUce - " "taM na dukkaraM, jaM paDisevijjai, taM dukkaraM, jaM samma Aloijjai tti" [ ni.cU. ] ata eva AbhyantarataporUpaM samyagAlocanaM mAsakSapaNAdibhyo duSkaram 6, tathA AjJA tIrthakRtAmArAdhitA syAt 7, niHzalyatvaM 8 spaSTam / uktaM caikonatriMzaduttarAdhyayane - "AloyaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jeNayai ?, AloyaNayAe NaM mAyAniyANamicchAdaMsaNasallANaM aNaMtasaMsAravaDDhamANANaM uddharaNaM karei, ujjubhAvaM ca NaM jaNayai / 1. hoya (i)- mu0 / hojja - paJcAzake // 2. zuddhatA - iti zrAddhavidhivRttau pa0 29 A // 3. degtapobhedarUpaM zrAddhavidhivRttau // 4. 'bhyo'pi du0 iti zrAddhavidhivRttau // 5. L.P. I jaNai-mu0 C. // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 441 AlocanAguNAH, janmakRtyAni - zlo0 68 // ] ujjubhAvapaDivanne a NaM jIve amAyI itthIveaM napuMsagaveaM ca na baMdhai, puvvabaddhaM ca NaM nijjarei" [ u.sU.a./ 29 ] iti / ete zodherAlocanAyA guNAH / iti zrAddhajItakalpa-tadvRtti-paJcAzakatadvRttibhya uddhRtaH kiJcidAlocanAvidhiH / tIvratarAdhyavasAyakRtaM bRhattaramapi nikAcitamapi bAlastrIhatyAdi mahApApaM samyagAlocya gurudattaprAyazcittavidhAne dRDhaprahAriprabhRtivat tadbhave'pi kSIyata iti prativarSaM praticAturmAsakaM vA''locanA dAtavyeti varSakRtyAni // atha janmakRtyAni yathA - "ceia 1 paDima 2 paiTThA 3, suAipavvAvaNA ya 4 paTTaNA5 / putthayalehaNavAyaNa 6 posahasAlAi kAravaNaM 7" // 1 // [ zrA.vi./15] tatra 'caityaM' jinabhavanaM tasya nirmApaNam, tacca vidheyatayA pUrvaM saptakSetryadhikAre uktamapIdAnIM tadvidhiH pradarzyate - evaM jinapratimAkAraNa-pustakalekhanayorapi bhAvyam / tatra prathamaM tadadhikArI itthaM SoDazake - "nyAyArjitavittezo, matimAn sphItAzayaH sadAcAraH / gurvAdimato jinabhavanakAraNasyAdhikArIti" // 1 // [ SoDa.6/2] paJcAzake'pi "ahigArI a gihattho, suhasayaNo vittasaMjuo kulajo / akhuddo dhiibalio, maimaM taha dhammarAgI a // 1 // [paJcA.7/4] gurupUAkaraNaraI, sussUsAiguNasaMgao ceva / NAyAhigayavihANassa dhaNiamANApahANo ya" // 2 // [ paJcA. 7/5 ] iti / -- kaNThye / navaram -'akhudda ' tti akSudro'kRpaNaH, 'dhRtibalikaH' cittasamAdhAnalakSaNasAmarthyayuktaH, tathA 'jJAtA' vidvAn, kasya ? ityAha - 'adhikRtavidhAnasya' jinabhavanakAraNavidheH, tathA dhanikamatyartham, AjJApradhAnazca' Agamaparatantrazceti / atha tadvidhiryathA - 'jiNabhavaNakAraNavihI, suddhA bhUmI dalaM ca kaTThAI / bhiagANaisaMdhANaM, sAsayavuDDI a jayaNA ya" // 1 // [ paJcA. 7/9] dvAragAtheyam / jinabhavanakAraNavidhiH, kiMvidhaH ? ityAha - zuddhA nirdoSA, bhUmiH 44 1. degbhAvaMdeg iti zrAddhajItakalpavRttau pa0 16 // 2. payaThavaNA - C. L. zrAddhavidhivRttau ca // 3. saptakSetryAM dhanavapanAdhikAre -C. mUla // 4. u-mu0 paJcAzake / C. - nAsti / a-L.P. / / D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 ] sA [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH kSetram, dalaM copAdAnakAraNaM kASTeSTakAdi, tathA bhRtakAnAM - karmakarANAmanatisaindhAnam -avaJcanam, tathA svAzayasya - zobhanAdhyavasAyasya vRddhiH-varddhanam , ca, tathA 'yatanA' yathAzakti doSatyAgeneti dvAragAthArthaH / atha zuddhabhUmiM darzayannAha - "davve bhAve a tahA, suddhA bhUmI paesa'kIlA ya / davve'pattigarahiA, aNNesiM hoi bhAve u" // 2 // [ paJcA. 7/10] dravyataH zuddhA bhUmiH pradeze viziSTajanocitabhUbhAge, akIlA ca zaGkurahitA, upalakSaNatvAdasthyAdizalyarahitA / bhAvatastu aprItirahitA anyeSAmiti gamyam / SoDazake'pi - "zuddhA'tra vAstuvidyAvihitA sannyAyatazca yopAttA / na paropatApahetuzca, sA jinendraiH samAkhyAtA // 1 // [ SoDa.6/4 ] iti / atha daladvAraM vyAkhyAnayannAha - "kaTThAI vi dalaM iha, suddhaM jaM devatAduvavaNAo / No avihiNovaNIaM, sayaM ca kArAviaM jaM No" // 3 // [ paJcA. 7/17] tatkASThAdi dalaM zuddhaM yaddevatopavanAdeH - vyantarakAnanAdernAnItam, tadAnayane hi tasyAH pradveSasambhavAditi / tathA avidhinA - dvipadacatuSpadazarIrAdisantApajananadvAreNa, nAnItam, tathA svayaM yanna kAritaM vRkSacchedeSTakApacanAdibhiH, tcchuddhm| yataH SoDazake'pi - -- "dalamiSTakAdi tadapi ca, zuddhaM tatkArivargataH krItam / ucitakrayeNa yat syAdAnItaM caiva vidhinA tu" // 1 // [ SoDa. 6/7 ] iti / atha dalasyaiva zuddhAzuddhaparijJAnopAyamAha - - "tassa vi a imo Neo, suddhAsuddhaparijANaNovAo / takkahagahaNAdimmi, sauNearasaNNivAo jo " // 4 // [ paJcA. 7/18 ] tasya dalasyApizabdAd bhUmezcAyaM zuddhAzuddhaparijJAnopAyo jJeyaH, tayordala-bhUmyoH kathAgrahaNaparyAlocaH, grahaNaM ca parataH svIkaraNam, tadAdiryasyAnayanAdestattathA, tatra tatkathAgrahaNAdau, 'zakunetarasannipAtaH ' sAdhakasAdhyacchItkRtAdinimittasambandho yaH sa upAya iti prastutamiti gAthArthaH / 1. C. paJcAzakaTIkAyAM ca / 'saGghAnam-mu0 // 2. L paJcAzakapra0 / degmmI-mu0 // / 3. sAdhakA'sAdhakasvIkRtAdinimitta: sambandhaH yaH sa iti paJcAzakavRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ caityanirmANavidhiH-zlo0 68 // ] [443 zakunAzakunayoreva svarUpoddezamAha - "NaMdAi suho saddo, bhario kalaso'ttha suMdarA purisA / ja(su)hajogAI sauNo, kaMdiasaddAdi iaro u" // 5 // [ paJcA.7/19] 'nandyAdiH' nandIprabhRtiH, tatra nandIdvAdazatUryanirghoSaH / tadyathA - "bhNbhaa-muNg-mddl-klNb-jhllri-huddukkkNsaalaa| vINA vaMso paDaho, saMkho paNavo a bArasamo" // 1 // [] AdizabdAt ghaNTAzabdAdigrahaH / tathA 'bhRto' jalaparipUrNaH 'kalaso' ghaTaH, 'atra' vyatikare, sundarAkAranepathyA narAH 'zubhayogAdi' prazastaceSTAprabhRti zubhacandranakSatrAdi sambandhAdi vA 'zakuno' vivakSitArthasiddhisUcakaM nimittam , 'kranditazabdAdi' AkrandadhvanipratiSedhavacanaprabhRti, puna: itaro'zakuna ityarthaH / SoDazake'pi - "dArvapi ca zuddhamiha yannAnItaM devatAdyupavanAdeH / pragaNaM sAravadabhinavamaccairgranthyAdirahitaM ca ||1||[ssodd.6/8] sarvatra zakunapUrvaM, grahaNAdAvatra vartitavyamiti / pUrNakalazAdirUpazcittotsAhAnugaH zakunaH" // 2 // [ SoDa.6/9] atha bhRtakAnatisandhAnadvAramAha - "kAravaNe'vi a tassiha, bhitagANatisaMdhaNaM Na kAyavvaM / aviAhigappadANaM, diTThAdiTThapphalaM eaM" // 6 // [ paJcA.7/21] 'kArApaNe' vidhApane api, caityasya -jinabhavanasya, iha dravyastavAdhikAre, bhRtakAnAM karmakarANAM sUtradhArAdInAm , atisandhAnaM vaJcanaM deyadravyApekSayA na karttavyam , api ca 'adhikatarapradAnaM' pratipannavetanApekSayA samargalataradravyavitaraNam , karttavyamiti prakamaH / yato dRSTAdRSTaphalam -upalabhyAnupalabhyaprayojanametad adhikapradAnamiti / atra ca dRSTaphalaM yathA te bhRtakA varAkA adhikapradAnena tuSTAH samyak kAryaM kurvanti, adRSTaphalaM ca dharmaprazaMsayA kecid bodhibIjAnyapyupArjayantIti bhAvaH / SoDazake'pi "bhRtakA api karttavyA, ya iha viziSTAH svabhAvataH kecit / yUyamapi goSThikA iha, vacanena sukhaM tu te sthApyAH // 1 // [ SoDa.6/10] 1. suhajogAi ya sauNo-iti paJcAzake // 2. L.P.C. / caityavattasya-mu0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH atisandhAnaM caiSAM, karttavyaM na khalu dharmamitrANAm / na vyAjAdiha dharmo, bhavati tu zuddhAzayAdeva" ||2||[ssodd.6/11] atha svAzayavRddhidvAramAha - "sAsayavuDDI'vi ihaM, bhuvaNagurujiNiMdaguNapariNAe / tabbibaThAvaNatthaM, suddhapavittIe~ NiameNaM" // 7 // [ paJcA.7/25] pecchissaM itthamahaM, vaMdaNagaNimittamAgae saahuu| kayapuNNe bhagavaMte, guNarayaNaNihI mahAsatte // 8 // [ paJcA.7/26 ] paDibujjhissaMti ihaM, daTTaNa jiNiMdabiMbamakalaMkaM / aNNe'vi bhavvasattA, kAhiMti tato paraM dhammaM ||9||[pnycaa.7/27] tA eaM me vittaM, jamitthamuvaogamei aNavarayaM / iaciMtA'parivaDiA, sAsayavuDDI amokkhaphalA" ||10||[pnycaa.7/28] etAH kaNThyAH / navaraM -yasmAdiha jinabhavane sati tadvimbasthApanAdi pUrvoktaM bhaviSyati, tasmAdetadravyaM madIyameva, yadatra jinabhavane upayogaM -viniyogamati, anyat sarvaM paramArthataH parakIyamevetyarthaH / ityevamprakArA cintA -vikalpo'pratipatitA -avicchinnA svAzayavRddhiH -kuzalapariNAmavarddhanaM bhavatIti gamyam / sA ca mokSaphalaiveti / atha yatanAdvAramAha - "jayaNA ya payatteNaM, kAyavvA ettha savvajogesuM / jayaNA u dhammasArA, jaM bhaNiA vIarAgehiM" // 11 // [ paJcA.7/29] sA ca svarUpeNetthaM - "sA iha pariNayajaladalavisuddhirUvA u hoi NAyavvA / aNNAraMbhaNivittIe~, appaNAhiTThaNaM ceva" // 12 // [ paJcA.7/33] sA punaryatanA, iha jinabhavanavidhAne, pariNataM -prAsUkaM jalaM dalaM ca tayovizuddhiH - anavadyatA, trasarahitatvAdilakSaNA, tatsvarUpA jJAtavyA, tathA anyArambhanivRttyA - kRSyAdyArambhatyAgena, AtmanA -svayamevAdhiSThAnaM -jinabhavanArambhANAmadhyAsanameva ca, eSA yatanA bhavati jJAtavyeti prakRtam / jinabhavanArambhANAM hi svayamadhiSThAyakatvaM pratipanno yathocitaM jIvAn rakSayan karmakarAMstadArambheSu pravarttayati, niradhiSThAyakAstu te yathA kathaJcitteSu 1. icchissaM-P.C. || D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ jirNoddhAraphalam-zlo0 68 // ] [445 pravarttante ityAtmAdhiSThAyakatvaM yataneti / iyaM cAnyAkuzalArambhato nivarttanAnnivRttirUpaiva paramArthata iti bhAva iti jinabhavanakAraNavidhiH jIrNoddhAre tvevaM viziSyopakramyam yataH "navInajinagehasya, vidhAne yatphalaM bhavet / tasmAdaSTaguNaM puNyaM, jIrNoddhAreNa jAyate // 1 // [ ] jIrNe samuddhRte yAvattAvat puNyaM na nUtane / upamardo mahAMstatra, svacaityakhyAtidhIrapi" // 2 // [ ] tathA- "rAyA amaccasiTTI, koDaMbIe vi desaNaM kaauN| jiNNe puvvAyayaNe, jiNakappI vA vi kAravai" // 1 // [ ] "jiNabhavaNAI je uddharaMti, bhattIi sddiapddiaaii| te uddharaMti appaM, bhImAo bhavasamuddAo" // 2 // [ zrA.di./100 ] jIrNacaityodvArakAraNapUrvakameva ca navyacaityakArApaNamucitam , tata eva sampratinRpatinA ekonanavatiH sahasrA jIrNoddhArAH kAritAH, navacaityAni tu SaTtriMzatsahasrA eva / evaM kumArapAlavastupAlAdyairapi navyacaityebhyo jIrNoddhArA eva bahavo vyadhApyanta iti / ___ caitye ca kuNDikAkalazaurasapradIpAdisarvAGgINopaskaraNakAraNaM yathAzakti kozadevadAyavATikAdiyuktikaraNaM ca, rAjAdestu vidhApayituH pracuratarakozagrAmagokulAdidAnam , yathA avicchinnA pUjA pravarttate iti dvAram // 1 // itthaM ca caitye niSpanne zIghrameva pratimA sthApayet / yadAha SoDazake zrIharibhadrasUriH "jinabhavane jinabimbaM, kArayitavyaM drutaM tu buddhimatA / sA'dhiSThAnaM hyevaM, tadbhavanaM vRddhimad bhavati" // 1 // [ SoDa.7/1] 1. ito'gre "na cAtra bhUkhanana-pUraNa-dalapATanAnayana-zilAdighaTana-vapanAdimahArambhadoSa(SaM)AzaGkyaH , yatanApravRttatvena nirdoSatvAdanekapratimAsthApana-pUjana-saGghasamAgama-dharmadezanAkaraNAdyanekadharmakRtyAnumodanAdyanantapuNyahetutvena zubhodarkatvAcca / Ahurapi - "jA jayamANassa bhave virAhaNA suttvihismggss| sA hoi NijjaraphalA ajjhatthavisohijuttassa" // iti C. mUlapAThaH adhikaH // 2 yA viiti zrAddhavidhivRttau / / 3. C. zrAddhavidhivRttau ca / lezo mu0 // 4. tabimba-iti SoDazake / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH bimbakAraNavidhistvevam - "jinabimbakAraNavidhiH, kAle pUjA purassaraM kartuH / vibhavocitamUlyArpaNamanaghasya zubhena bhAvena" // 1 // [ SoDa.7/2] kAle taducitAvasare, kartuH sUtradhArasya, pUjApUrvakam , vibhavocitaM svasamRddhyanurUpam , yanmUlyaM vetanam , tasyArpaNaM dAnam , anaghasya -nirdoSasya kartuH zubhena bhAvena -udAratayA pravarddhamAnaprazastAdhyavasAyenetyarthaH / anaghazilpino'bhAve yadvidheyaM tadAha - "nArpaNamitarasya tathA, yuktyA vaktavyameva mUlyamiti / / kAle ca dAnamucitaM, zubhabhAvenaiva vidhipUrvam // 2 // [ SoDa.7/3] itarasya sadoSasya, tathA svavibhavocitamUlasya nArpaNaM -na dAnam , tadA kathaM deyam ? ityAha -mUlyaM bimbavetanam , yuktyA vaktavyaM yatheyatA dravyeNeyadvimbaM vidhAtavyaM bhavatA, tathA bhAgazo mUlyaM dAsyAmIti, kAle ca kAlamAzritya ca, yaducitaM tasya dAnam , kvacitkAle laghAvapi bimbe mUlyaM pracuraM syAt , kadAciccAlpamiti, zubhabhAveneti, bimbArthaM kalpitadravyabhakSaNato yadvimbakartuH saMsAragartapatanaM tadrakSaNalakSaNenetyarthaH / ___ tathA caityapratimAdividhApane ca bhAvazuddhyai gurusaGghasamakSamevaM vAcyaM -yadatrAvidhinA kiJcit paravittamAgataM tat puNyaM tasya bhUyAt / taduktaM SoDazake - "yadyasya satkamanucitamiha vittaM tasya tajjamiha puNyam / bhavatu zubhAzayakaraNAdityetad bhAvazuddhaM syAt" // 1 // [ SoDa.7/10] atra ca mantranyAso / yathA tatraivoktam - "mantranyAsazca tathA, praNavanamaHpUrvakaM ca tannAma / mantraH paramo jJeyo, mananatrANe hyato niyamAt" // 2 // [ SoDa.7/11] iti bimbakAraNavidhiH / pratimAzca maNisvarNAdimRttikAntadravyaniSpAdyA utkarSataH paJcadhanu:zatamAnA jaghanyato'GguSThamAnAzca yathAzakti vidhApyAH / tatphalaM ca - "dAlidaM dohaggaM, kujaaikusriirkugikumiio| avamANarogasogA, na hu~ti jiNabiMbakArINaM // 1 // [ ] pratimAzca vAstuzAstroktavidhiniSpannAH sulakSaNA atrApyabhyudayaguNahetuH / yataH - 1. L. saM0 SoDazake ca / vidhipUrvaH C.L. mU0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinabimbanirmANavidhiH- zlo0 68 // ] " [ 447 "anyAyadravyaniSpannA, paravAstudalodbhavA / hInAdhikAGgA(GgI) pratimA, svaparonnatinAzinI // 1 // [] muhanakkanayaNanAhIkaDibhaMge mUlanAyagaM cayaha / AharaNavatthaparigaraciMdhAuhabhaMgi pUijjA // 2 // [ bi.pa./ 16 ] varisasayAo uDDa, jaM biMbaM uttamehi~ saMThaviaM / vialaMga vi pUijjai, taM biMbaM nikka (ppha)laM na jao // 3 // [ bi.pa./15 ] biMbaparivAramajjhe, selassa ya vaNNasaMkaraM na suhaM / samaaMgulappamANaM, na suMdaraM hoi kaiA vi // 4 // [ bi.pa./3] ikkaMgulAi paDimA ikkArasa jAva gehi pUijjA / uDDuM pAsAi puNo, ia bhaNiaM puvvasUrIhiM // 5 // [ bi.pa./19] nirayAvalisuttAo, levovaladaMtakaTThalohANaM / parivAramANarahiaM, gharaMmi no pUae biMbaM // 6 // [] gihapaDimA purao, balivitthAro na ceva kAyavvo / niccaM NhavaNa tisaMjhaM maccaNaM bhAvao kujjA" // 7 // [ vi.sA./593 ] pratimA mukhyavRttyA saparikarAH satilakAdyAbharaNAzca kArayitavyAH, viziSya ca mUlanAyaka : tathaiva vizeSazo bhAtajjanitavizeSapuNyAnubandhipuNyAdisambhavAt / uktaM ca - "pAsAIA paDimA " [ saM.pra./322] ityAdi dvAram // 2 // athaivaM niSpannasya bimbasya sadyaH pratiSThA vidhApyA / yaduktaM SoDazake - "niSpannasyaivaM khalu, ,jinabimbasyoditA pratiSThA'zu / dasadivasAbhyantarataH, sA ca trividhA samAsena" // 1 // [ SoDa.8 / 1 ] "vyaktyAkhyA khalvekA" [ SoDa.8/2 ] ityAdi / bRhadbhASye'pi - "vattapaTThA egA, khittapaTThA mahApaiTThA ya / egacauvIsasattarisayANa sA hoi aNukamaso" // 1 // [ cai.bR.bhA./35 ] pratiSThAvidhizca sarvAGgINatadupakaraNamIlana- nAnAsthAna zrIsaGghagurvAkAraNa-prauDhapraveza 1. `kAGgI-iti-zrAddhavidhivRttau pa0 39B // 2. 'guvi - iti zrAddhavidhivRttau // 3. niSphalaMiti zrAddhavidhivRttau / / 4. NhavaNaM tia saMjhamaccaNaM - iti zrAddhavidhivRttau // NhavaNa tisaMjhaM majjaNaMmu0 // 5. kasya - itivRttau pa0 39 B // 6. pAsAIA paDimA, lakkhaNajuttA samatthalaMkaraNA / jaha palhAei maNaM taha Nijjaramo viANA hi / iti C. mUlapAThaH // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 ] [ dharmasaMgrahaH - dvitIyo'dhikAraH mahAditatsvAgatakaraNa-bhojanavasanapradAnAdisarvAGgINasatkAraNa-bandimokSakAraNamArinivAraNA-'vAritasatravitaraNa - sUtradhArasatkAraNa-sphItasaGgItAdyabhinavAdbhutotsavAvatAraNAdiraSTAdazasnAtrakAraNAdizca pratiSThAkalpAderjJeyaH / kiJcicca paJcAzakata udhriyate / tathAhi - - " NipphaNNassa ya sammaM, tassa paiTTAvaNe vihI eso / suhajoeNa paveso, AyataNe ThANaThAvaNayA" // 1 // [ paJcA.8/16] samyak vidhivanniSpannasya tasyajinabimbasya, pratiSThApane, eSa vakSyamANo, vidhirjJeyaH, tamevAha -zubhayogena sAdhakacandranakSatrAdisambandhena prazastamanaH prabhRtivyApAreNa vA, pravezo bimbasya karttavya iti zeSaH, Ayatane bhavane, sthAnasthApanA ucitasthAnanyAsazca, bimbasyaiveti gAthArthaH // 1 // "teNeva khettasuddhI, hatthasayAdivisayA NiogeNaM / kAyavvo sakkAro, gaMdhapupphAiehi tahiM // 2 // [ paJcA.8/17] tathA tena zubhayogena, kSetrazuddhirbhUmizodhanam, asthimAMsAdyazucidravyApanayanena, hastazatAdiviSayA AdizabdAd bahutaraviSayApi, niyogenAvazyaM kAryeti gamyam, tathA gandhapuSpAdibhirjinabhavane pratiSThAvasare ceti gAthArthaH // 2 // "disidevayANa pUA, savvesiM taha ya logapAlANaM / osaraNakameNaNe, savvesiM ceva devANaM" // 3 // [ paJcA.8/18 ] digdevatAnAmindrAdInAM pUjA kAryA, tathA lokapAlAnAM somAdInAM khaDga 1 daNDa 2 pAza 3 gadA 4 hastAnAM avasarakrameNa - samavasaraNanyAyena, anye AcAryAH sarveSAM devAnAM pUjA kAryotyevamAhuriti gAthArthaH // 3 // "tatto suhajoeNaM, saTTANe maMgalehiM ThavaNA u / ahivAsaNamucieNaM, gaMdhodagamAiNA ettha " // 4 // [paJca.8/21] tato digdevatAdipUjAnantaraM, zubhayogena prazastacandranakSatralagnAdisambandhena, svasthAne'dhivAsanocite deze, maGgalairgeyavizeSaizcandanAdibhirvA, sthApanA nyAso, bimbasya kAryeti gamyam, tatazcAdhivAsanazuddhivizeSApAdanena bimbapratiSThAyogyatAkAraNaM pratiSThAkalpa 1. ThANaThavaNA ya-iti paJcAzake / sthAnasthApanA ca - iti vRttau tatraiva // 2. avasarakra' P.C.I samavasaraNaracanArthaM paJcAzakaprakaraNe [2 / 12 taH ] draSTavyam / 3. L.P.C. paJcAzakavRttau ca / 'lagnasaM' mu0 // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ prtisstthaavidhiH-shlo068||] [449 prasiddham , ucitena gandhodakAdinA sadgandhamizrajalaprabhRtinA, AdizabdAt kaSAyamRttikAdiparigrahaH, atra pratiSThAyAmiti gAthArthaH // 4 / / "cattAri puNNakalasA, phaannmuddaavicittkusumjuaa| suhapuNNacattacautaMtugotthayA hoti pAsesuM" // 5 // [ paJcA.8/22 ] tathA catvAro jalapUrNaghaTAH, pradhAnamudrayA svarNarUpyAdimayyA vicitrapuSpaizca yuktAH, tathA zubhapUrNacatracatustantukAvastRtAH, pUrNa sUtrakurkuTikApUritaM yaccatraM-tarkustasya sambandhi yaccatustantukaM-tantucatuSTayaM tattathA, zubhaM ca tat pUrNacatracatustantukaM ceti samAsastenAvastRtA -AcchAditAH kaNThadezA yeSu te tathA, vidheyA iti zeSaH, pArveSu catasRSu dikSu pratiSThApyapratimAyA iti // 5 // "maMgaladIvA ya tahA, ghayagulapuNNA subhikkhubhakkhA ya / javayArayavaNNasatthigAdi savvaM mahArambhaM" // 6 // [ paJcA.8/23] tathA ghRtaguDapUrNA maGgaladIpAH, kIdRzAste ?-zubhA ikSavaH -ikSukhaNDAni, bhakSyANi ca khaNDakAni yeSu te, athavA svatantrANyeva zubhekSubhakSyANi bhavanti, tatra zubhA ikSavo, vRkSAzca kadalyAdayaH, tathA yavArakAH zarAvAdiropitayavAGkarAH, varNakazcandanazrIkhaNDAdiH, svastika: prasiddha eva, AdizabdAnnandAvarttAdi sarvaM yathA ramyaM-ramaNIyaM vidheyamityanvayaH // 6 // "maMgalapaDisaraNAiM, cittAI riddhividdhijuttaaii| paDhamadiahami caMdaNavilevaNaM devagaMdha8" // 7 // [paJcA.8/24] maGgalapratisaraNAni kaGkaNAni, citrANi vicitrANi, RddhivRddhyabhidhAnauSadhIsanAthAni, prathamadivase adhivAsanAdine candanavilepanameva gandhADhyaM karpUrakastUrikAdibhiH pUrNa vidheyamiti // 7 // "cauNArIomiNaNaM, NiamA ahigAsu Natthi u viroho / ___NevatthaM ca imAsiM, jaM pavaraM taM ihaM seaM" // 8 // [ paJcA.8/25] catuHsaGkhyA nArya:-striyastAbhirmaGgalyAbhiH, 'omiNaNaM'ti avamAnaM proDaNakaM lokazAstrasiddhaM, taccAturNAryavamAnam , tatra niyamAt karttavyam , catasRbhyo'dhikAsu nAstyeva virodhaH-zAstrabAdhA, nepathyaM ca veSaH, AsAmavamAnakArinArINAm , yatpravaraM zreSThaM tat , iha prastAve, zreyaH kalyANabhUtamiti // 8 // 1. javavAra' iti paJcAzake // 2. yavavArakAH itipaJcAzakavRttau // 3. di-mu0 C. // 4. proGkanakaM-paJcAzakavRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAraH adhivAsanagataM vidhyantaramAha - "ukkosiA ya pUA, pahANadavvehi~ ettha kAyavvA / osahiphalavatthasuvaNNamuttarayaNAiehi ca" // 9 // [ paJcA.8/29] utkarSikA pUjA'rhadvimbasya pradhAnadravyaizcandanAgarukarpUrapuSpAdibhiH, atra -adhivAsanAvasare, karttavyA, tathA auSadhyAdibhizca pratItaiH, param auSadhyo vrIhyAdayaH / phalAni nAlikeradADimAdInIti // 9 // tathA- "cittabalicittagaMdhehiM cittakusumehiM cittavAsehiM / cittehiM viUhehiM, bhAvehiM vihavasAreNaM" // 10 // [ paJcA.8/30] citrabalicitragandhaiH pUjA karttavyeti prakRtam , 'cittehiM viUhehiM'ti vyUhai racanAvizeSaiH, bhAvaizca racanAgataiH prakrIDitapramuditAliGgitAdibhirbhaktisAraivibhavasAreNa - vibhUtyutkarSeNeti // 10 // pUjAdyanantaraM yatkarttavyaM tadAha - "ciivaMdaNa thuivuDDI, ussaggo sAhu sAsaNasurIe / thayasaraNa pUa kAle, ThavaNA maMgalagapuvvA u" // 11 // [ paJcA.8/32] caityavandanA pratItA karttavyA, stutivRddhiH pravarddhamAnastutipATharUpA karttavyA, kAyotsargaH, sAdhu yathA bhavati asaMmUDhatayetyarthaH, kasyA ArAdhanAya ? ityAha -zAsanasuryAH, stavasmaraNaM caturviMzatistavAnucintanaM kAyotsarge kAryam , athavA caturviMzatistavaH paThanIyaH, smaraNaM caiSu gurvAdInAmiti, tataH pUjA kAryA bimbasya pratiSThAkArasya vA, tataH kAle pratiSThAlagnasyAbhimatAMze, sthApanA jinabimbasya, maGgalapUrvA tu paJcanamaskArapUrvaiva karttavyeti // 11 // tatazca- "pUA vaMdaNamussagga, pAraNA bhAvathejjakaraNaM vaa| siddhAcaladIvasamuddamaMgalANaM ca pADho u" // 12 // [ paJcA.8/33] pUjA pratiSThitabimbasya vidheyA, vandanaM caityavandanaM, kAyotsargaH, pAraNA ca tasya kAryA, tathA bhAvasthairyakaraNaM cittasthiratAsaMpAdanam bhAvena vA AzIrvacanahetubhUtena pratiSThAsthairyakaraNaM ca vidheyamata evAha -siddhAcaladvipasamudramaGgalAnAM ca -siddhAdhupamopetamaGgalagAthAnAM vakSyamANarUpANAM, pATho'bhidhAnaM vidheyaH // 12 // sa yathA - 1. citta vi. C.P. || 2. ceSTa-iti paJcAzakavRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSThAvidhiH-zlo0 68 // ] [451 "jaha siddhANa pasiddhA ( paiTThA ) tilogacUDAmaNimi siddhipe| AcaMdasUriaM taha, hou imA suppati? tti" ||13||[pnycaa.8/34] kaNThyA / zeSA maGgalagAthA atidezata Aha - "evaM acalAdisu vi, meruppamuhesu huMti vattavvaM / / ete maMgalasaddA, tammi suhanibaMdhaNA diTThA" ||14||[pnycaa.8/35] pratiSThAyAM ca snAtrairjanmAvasthAM phalanaivedyapuSpavilepanasaGgItAdyupacAraiH kaumArAdyuttarottarAvasthAM chAdmasthyasUcakAcchAdanAcchAditakAyatvAdyadhivAsanayA zuddhacAritrAvasthAM netronmIlanena kevalotpattyavasthAM sarvAGgINapUjopacAraizca samavasRtyavasthAM cintayediti zrAddhasamAcArIvRttau / atha pratiSThAnantaraM yadvidheyaM tadAha - "sattIe saMghapUjA, visesapUjA u bahuguNA esA / jaM esa sue bhaNio, titthayarANaMtaro saMgho" // 15 // [ paJcA.8/38] tathA- "ucio jaNovayAro, visesao Navari sayaNavaggaMmi / sAhammiavaggaMmi a, eaM khalu paramavacchallaM" // 16 // [ paJcA.8/47] tathA- "aTTAhiA ya mahimA, samma aNubaMdhasAhigA keii| aNNe u tiNNi diahe, Niogao ceva kAyavvA" // 17 // [ paJcA.8/48] aSTAhikA mahimA kAryA, sA hyanubandhasAdhikA-pUjA'vicchedagamikA bhavatIti kecidAcAryA AhuH, anye tu trIn divasAn yAvat mahimA niyogata eva -niyamenaiva kAryeti // 17 // SoDazake'pi - "aSTau divasAn yAvat , pUjA'vicchedato'sya karttavyA / dAnaM ca yathAvibhavaM, dAtavyaM sarvasattvebhyaH" ||[ssodd.8/16] iti / tato mahimAnantaraM karttavyamAha - "tatto visesapUApuvvaM vihiNA paDissarommuaNaM / bhUabalidINadANaM, etthaM pi sasattio kiM pi" ||18||[pnycaa.8/49] tato vizeSapUjApUrvaM pratisaronmocanaM -kaGkaNavimocana vidheyam , tathA bhUtabaliH 1. pasiddhA-C.P. | paiTThA-paJcAzake / [pasiddhA] paiTThA-mu0 // 2. L.P.C. | kaGkaNamo mu0 // D:\new/d-2.pm53rd proof
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452] [dharmasaMgrahaH-dvitIyo'dhikAra: pretopahAra: patrapuSpaphalAkSADhyaH surabhigandhodakonmizraH siddhAnnaprakSeparUpo, dInadAnaM kRpaNebhyo'nukampAvitaraNamiti // 18 // "tatto paDidiNapUAvihANao taha taheva kAyavvaM / / vihiANuTThANaM khalu , bhavavirahaphala jahA huMti" // 19 // [ paJcA.8/50 ] iti / pratiSThAnantaraM ca dvAdaza mAsAn viziSya ca pratiSThAdine snAtrAdi kRtvA sampUrNe varSe'STAhikAdivizeSapUjApUrvamAyurgranthibandhanIyaH, uttarottaraM vizeSapUjA ca kAryeti pratiSThAdvAram 3 / ___ tathaiva prauDhotsavaiH sutAdinAmAdizabdAt putrabhrAtRbhrAtRvyasvajanasuhRtparijanAdInAM dIkSAdApanam , upalakSaNatvAdupasthApanAkAraNaM ca, zrUyate'pi kRSNa-ceTakanRpayoH svApatyavivAhane'pi niyamavatoH svaputryAdInAmanyeSAM ca thAvaccAputrAdInAM prauDhotsavaiH pravrAjanA iyaM ca mahAphalA 4 / yataH - "te dhannA kayapuNNA, jaNao jaNaNI a sayaNavaggo a| jesiM kulammi jAyai, cArittadharo mahAputto" // 1 // [ ] iti / dvAram / / tathA padasthApanA gaNivAcanAcAryAdipadapratiSThApanam , dIkSitasvaputrAdInAmanyeSAM vA padArhANAM zAsanonnatyAdinimittaM prauDhotsavaividhApyA / zrUyate hi prathame'rhataH samavasaraNe saudharmendreNa gaNadharapadasthApanAkAraNam , mantrivastupAlenApyekaviMzatisUrINAM padasthApanA kAriteti dvAram 5 / tathA pustakAnAM zrIkalpAdyAgamajinacaritrAdisatkAnAM nyAyArjitavittena viziSTa patravizuddhAkSarAdiyuktyA lekhanam / tathA vAcanaM saMvignagItArthebhyaH prauDhADambaraiH pratyahaM pUjAdibahumAnapUrvakaM vyAkhyApanam , upalakSaNatvAt tadvAcanabhaNanAdikRtAM vastrAdibhirupaSTambhadAnam / yata: - "ye lekhayanti jinazAsanapustakAni, vyAkhyAnayanti ca paThanti ca pAThayanti / zRNvanti rakSaNavidhau ca samAdriyante, te martyadevazivazarma narA labhante // 1 // [upadezataraGgiNI zlo.40 ] ityAdi / __ pUrvaM jinAgame dhanavapanAdhikAre pradarzitameveti dvAram / tathA pauSadhazAlAyAM zrAddhAdInAM pauSadhAdigrahaNArthaM sAdhAraNasthAnasya niravadyadharmijanAkIrNasthAne vidhApanam , 1. P.C.L. paJcAzakaTIkA ca / tAdyaH(DhyaH)-mu0 // 2. huMti (hora)-mu0 / hoti-paJcAzake / 3. putrI iti zrAddhavidhivRttau pa0 41 A // 4. patraviziSTavizuddha iti zrAddhavidhivRttau // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 zrAvakapratimAsvarUpam-zlo0 69 // ] [453 sA ca dharmijanArthaM kAritA praguNitA ca niravadyArhasthAnatvena yathAvasaraM sAdhUnAmapyupAzrayatvena pradeyA, taddAnasya ca mahAphalam 7 / yataH - "jo dei uvassayaM jaivarANa tavaNiamajogajuttANaM / teNaM diNNA vatthannapattasayaNAsaNavigappA" // 1 // iti dvAragAthA samAptA / zrAddhavidhau tu gRhanirmApaNAdInyapi karmANi janmakRtyeSu nyastAni, paraM tAni sAmAnyagRhidharmAdhikArIyANIti tatraiva likhitAni / vratAdInyapi pUrvaM vyAkhyAtatvAnnAtra likhitAni / pratimAnuSThAnaM ca vizeSata upayogitvAt svatantrameva mUle vakSyata iti nAtroktamiti janmakRtyAni // 68 // atha pratimApAlanarUpaM janmasaMbandhyeva kRtyaM svAtantryeNAha - vidhinA darzanAdyAnAM, pratimAnAM prapAlanam / yAsu sthito gRhastho'pi, vizuddhayati vizeSataH // 69 // 'vidhinA' dazAzrutaskandhAdyAgamapratipAditena, darzanaM -samyaktvaM tatpradhAnA tenopalakSitA vA pratimApi darzanam , sA AdyA -prathamA yAsAM pratimAnAM tA darzanAdyAstAsAm , ekAdazasaGkhyAnAmityarthaH / 'pratimAnAm' abhigrahavizeSANAM prapAlanaM' prakarSeNa pAlanam , vizeSato gRhidharmo bhavatItyanvayaH / AsAM pAlane kiM bhavati ? ityAha -'yAsvityAdi' 'yAsu' pratimAsu 'sthito' niSThaH 'gRhastho'pi' yatitAmaprApnuvannapi, AstAM kRtasarvasaGgatyAgo'nagAraityapizabdArthaH, vizeSataH' asaGkhyaguNayA guNazreNyA vizuddhayati' kSINapApo bhavati / atha puna: kA: pratimA:? yAsu sthito gRhastho'pi vizeSataH zuddhayati / ucyate - "daMsaNa 1 vaya 2 sAmAia 3 posaha 4 paDimA 5 abaMbha 6 saccitte 7 / AraMbha 8 pesa 9 uddiTTa 10, vajjae samaNabhUe a" ||1||[pnycaa.10/3] iti / tatra zaGkAdidoSarahitaM prazamAdiliGga sthairyAdibhUSaNaM mokSamArgaprAsAdapIThabhUtaM samyagdarzanaM bhayalobhalajjAdibhirapyanaticaran mAsamAtraM samyaktvamanupAlayatItyeSA prathamA pratimA 11 dvau mAso yAvadakhaNDitAnyavirAdhitAni ca pUrvapratimAnuSThAnasahitAni dvAdazApi vratAni pAlayatIti dvitIyA 2 / 1. vatthannapANasa' iti zrAddhavidhivRttau pa0 42 A // 2. tulA. yogazAstravRttiH 3 / 148, pa0 761taH / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454] [ dharmasaMgrahaH - dvitIyo'dhikAraH trIn mAsAnubhayakAlamapramattaH pUrvoktapratimAnuSThAnasahitaH sAmAyikamanupAlayatIti tRtIyA 3 / caturo mAsAMzcatuSparvyAM pUrvapratimAnuSThAnasahito'khaNDitaM pauSadhaM pAlayatIti caturthI 4 | paJca mAsAMzcatuSpavrvyAM gRhe taddvAre catuSpathe vA parISahopasargAdiniSkampakAyotsargaH pUrvoktapratimAnuSThAnaM pAlayan sakalAM rAtrimAsta iti paJcamI 5 / evaM vakSyamANAsvapi pratimAsu pUrvapUrvapratimAnuSThAnaniSThatA'vaseyA, navaraM SaNmAsAn brahmacArI bhavatIti SaSThI 6 / sapta mAsAn sacittAhArAn pariharatIti saptamI 7| aSTau mAsAn svayamArambhaM na karotItyaSTamI 8 / nava mAsAn preSyairapyArambhaM na kArayatIti navamI 9 / daza mAsAnAtmArthaM niSpannamAhAraM na bhuGkta iti dazamI 10 / ekAdaza mAsAMstyaktasaGgo rajoharaNAdimuniveSadhArI kRtakezotpATaH svAyatteSu gokulAdiSu vasan pratimApratipannAya zramaNopAsakAya bhikSAM datta' iti vadan dharmalAbhazabdoccAraNarahitaM susAdhuvat samAcaratItyekAdazI 11 / uktaM ca - " daMsaNapaDimA neyA, sammattajuassa sA ihaM buMdI | kuggahakalaMkarahiA, micchattakhaovasamabhAvA ||1||[pnycaa.10/4] bIyA paDimA yA suddhANuvvayadhAraNa / 2 sAmAi apaDimA U, suddhaM sAmAiaM pi a // 2 // [ ] amImAipavve sammaM posahapAlaNaM / sesANuTThANajuttassa, cautthI paDimA imA // 3 // [ ] nikkaMpo kAussaggaM tu, puvvuttaguNajuo / karei pavvarAIsuM, paMcami paDivannao // 4 // [ ] tathA-- asiNANa viaDabhoI, mauliuDo divasabaMbhArI rati parimANakaDo, paDimAvajjesu diaesu // 5 // [ paJcA.10/18 ] mauliuDa tti abaddhakacchaH / 1. L.P.C. / bIA ya-paJcAzake / biIyA - mu0 // 2. C. yogazAstravRttau ca / paMcamIM- mu0 // 3. L.P.C. / tathA mu0 nAsti // D:\new/d-2.pm5\ 3rd proof
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 zrAvakapratimAsvarUpam-zlo0 69 // ] [455 "jhAyai paDimAi Thio, tilogapujje jiNe jiakasAe / NiadosapaccaNIaM, aNNe vA paMca jA mAsA ||6||[pnycaa.10/19] "chaTThIe baMbhayArI so, phAsuAhAra sttmii| vajjijjA vajjamAhAraM, aTThami paDivannao" // 5 // [ ] SaSThyAM punarayaM vizeSaH - puvvoiaguNajutto, visesao vijiamohaNijjo a| vajjai abaMbhamegaMtao a rAI pi thiracitto ||6||[pnycaa.10/20] siMgArakahAvirao, itthIo samaM rahammi No ThAI / cayai a atippasaMgaM, tahA vibhUsaM ca ukkosaM // 7 // [ paJcA.10/21] evaM jA chammAsA, eso'higao iharahA dittuN| jAvajjIvaM pi imaM, vajjai eaMmi logaMmi ||8||[pnycaa.10/22] avareNa vi AraMbhaM, navamIe no karAvae / dasamIe puNoddiTuM, phAsuaMpi na bhuMjae // 6 // [] *dazamyAmidamapi jJeyaM paJcAzakoktam - "pesehi vi AraMbhaM, sAvajjaM kAravei No guruaN| atthI vA saMtuTTho, eso puNa huMti viNNeo" // 7 // * [ paJcA.10/29] Nikkhittabharo pAyaM, puttAisu ahava sesaparivAre / thevamamatto a tahA, savvattha pariNao navaraM // 8 // [ paJcA.10/30] logavavahAravirao, bahuso saMvegabhAviamaI a| puvvoiaguNajutto, Nava mAsA jAva vihiNA u||9||[pnycaa.10/31] dazamyAM punarayaM vizeSo'pi / yathA - "uddiTThakaDaM bhattaM, vivajjae kimua sesamAraMbhaM / se hoi a khuramuMDo, sihaliM vA dhAI koI ||10||[pnycaa.10/32] jaM NihiamatthajAyaM, puTTho NiaehiM Navari so tattha / jai jANai to sAhai, aha Navito beiNa vijANe ||11||[pnycaa.10/33] 1. vajje sAvajjamAraMbhaM-iti yogazAstravRttau pa0 763 / / 2. L.P.C. I * * cihnadvayamadhyavartipATha: mu0 nAsti / / 3. bhattaM pi vajjatI paJcA0mu0 // 4. u paJcA0ma0 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456] [ dharmasaMgrahaH- dvitIyo'dhikAraH jaipajjavAsaNaparo, suhumapayatthesu Niccatalliccho / puvvodiaguNajutto, dasamAsA kAlamAseNa // 12 // [ paJcA.10/34] ekArasIsu nissaMgo, dhare liMgaM paDiggahaM / kayaloo susAhu vva, puvvuttaguNasAyaro // 13 // [ ] puvvAuttaM kappai, pacchAuttaM tu Na khalu eassa / oyaNabhiliMgasUAi, savvamAhArajAyaM tu" // 14 // [ paJcA.10/37 ] iti / AvazyakacUrNautvitthaM - rAibhattapariNNA paMcamI, saccittAhArapariNNA iti SaSThI, diA baMbhacArI, rAo parimANakaDe tti sattamI, diyA vi rAo vi, baMbhayArI, asiNANae vosaTTakesamaMsuromanahe tti aSTamI, pesAraMbhapariNNAe tti dazamI, uddiTThabhattavivajjae samaNabhUe tti ekAdazIti // 69 // [ bhA0 2, pa0 120 ] nirUpitA ekAdaza zrAvakapratimAH, atha gRhidharmopavarNanamupasaMharannAha - prarUpito jinairevaM gRhidharmo vizeSataH / satAmanuSTheyatayA, cAritragiripadyikA // 70 // 'evam' uktanItyA 'jinaiH' arhadbhiH 'vizeSataH ' sAmAnyagRhasthadharmavailakSaNyena gRhiNo -gRhasthasya dharmaH paramAptapraNItavacanAnusArI maitryAdibhAvabhAvito'nuSThAnavizeSaH, 'prarUpita' upadiSTaH, sa ca pRthvIdharasaritsamudradvIpAdisadAvasthitabhAvavat kevalaM jJeyatayA mithyAtvAdyAzravavaddheyatayA vopadiSTo bhaviSyatItyAzaGkAyAmAha - satAmityAdi' 'satAm' uttamAnAM mArgAnusAryAdibhAvApannAnAmityarthaH, 'anuSTheyatayA' vidheyatayA, sadbhirayaM vidheya ityupadiSTaiti bhAvaH / kIdRzo'sau ? ityAha -' cAritragiripadyikA' iti cAritraMsarvasAvadyayogaparihAraniravadyayogasamAcArarUpaM tadevagiriH - parvatastasya padyikeva padhikA, padyAroheNa pumAn yathA sukhena mahAzailamArohati tathA niSkalaGkAnupAlita zramaNopAsakAcAraH sarvaviratiM sukhenAvagAhata iti bhAvaH / taduktaM dharmabindau - "padaM padena medhAvI, yathA''rohati parvatam / samyak tathaiva niyamAddhIrazcAritraparvatam " // [ a. 3 / prAnte gA.17 ] evaM ca - stokaguNArAdhanAnupUrvyA bahuguNArAdhanasya nyAyyatvAt prathamaM gRhasthadharmaH pratipAditaH / taduktaM tadaiva dharmabindau - 1. AraMbhapariNNAte pesA' iti AvazyakacUrNau pravacanasAroddhAravRttau [ bhA0 2pa0 228] draSTavyam // D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhidharmopasaMhAra:-zlo0 70 // ] [457 "stokAn guNAn samArAdhya, bahUnAmapi jAyate / yasmAdArAdhanAyogyastasmAdAdAvayaM mataH" ||1||[a.3 / prAnte gA.18] iti / ayaM ca puruSavizeSApekSo nyAyaH / anyathA tathAvidhAdhyavasAyasAmarthyAdviralIbhUtacAritramohAnAM sthUlabhadrAdInAmetatkramamantareNApi parizuddhasarvaviratilAbhasya zAstreSu zrUyamANatvAt , kAlavizeSApekSo'pyayameva nyAyo'nusaraNIyaH / yataH paJcamArake pratimAparipAlanaparyantazrAddhadharmAnugRhItacittasyaiva yatidharmapratipattiH paJcAzake'bhihitA / tathA ca tadvacaH - "jutto puNa esa kamo, oheNaM sapayaM viseseNaM / jamhA visamo kAlo, duraNucaro saMjamo ettha" ||1||[pnycaa.10|49] iti // 71 / / iti paramagurubhaTTArakazrIvijayAnandasUriziSyapaNDitazrIzAntivijayagaNicaraNasevimahopAdhyAyazrImAnavijayagaNiviracitAyAM svopajJadharmasaMgrahavRttau vizeSato gRhidharmavyAvarNano nAma dvitIyo'dhikAraH / granthAgram 18423 iti dharmasaMgrahasya dvitIyo'dhikAraH // iti zrI dharmasaMgrahasya pUrvabhAgaH // 1. P.L.C. mUla. / 9432-mu0 C. saMzo0 / / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ navadhA caityavandanA [ayaM pAThaH dharmasaGgrahaprathamabhAge 233 tamapRSThe navamapaGktau 'ukkosa tti' pAThapazcAt 'anne ityetatpUrvaM yojanIyaH ] saGghAcAravRttau [pa0 183] caitadgAthAvyAkhyAne bRhadbhASyasaMmatyA navadhA caityavandanA vyAkhyAtA / tathA ca tatpAThalezaH - " etAvatA 'tihA u vaMdaNaye 'tyAdidvAragAthAgata - 'tu' zabdasUcitaM navavidhatvamapyuktaM draSTavyam / uktaJca bRhadbhASye - "ciivaMdaNA tibheA jahanniA mA ( ma )jjhimA ya ukkosA / ikkikkA vi tibheyA jahanna - majjhimia- ukkosA // 1 // [ 153 ]2 navakAreNa jahannA iccAi jaM ca vaNNiA tivihA / navabheaNA imesiM neaM uvalakkhaNaM taM tu // 2 // esA navappayArA AiNNA vaMdaNA jiNamayaMmi / kAlociakArINaM aNuggahatthaM suhA savvA" // 3 // [ 163 ] iti / tathA bRhadbhASye - "eganamukkAreNaM ciivaMdaNayA jahannayajahannA 1 / bahuhiM namukkArehi a A u jahannamajjhimiA 2 // 1 // saccia sakkatthayaMtA jahannaukkosiA muNeavvA 3 / namukArAi-ciidaMDa-egathuI majjhimajahannA 4 // 2 // [ 154] maMgala-sakkathayaM ciidaMDaga - thuIhi majjhimamajjhimiA 5 / daMDagapaMcaga-thuijugalapADhao majjhimukkosA 6 // 3 // 1. sayantrako'yaM pAThaH P. pratau 118tamapatre pArzvabhAge vartate, mu0 nAsti / atra C. pratau 92A patre pArzvabhAge - " evaM jaghanyAdyekaikasyA api caityavandanAyA adhikAritrayasambhavAt navadhA caityavandaneti jJeyam // 2. atrAGkAni saGghAcArabhASyAnusAraM dattAni iti jJeyam //
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ navadhA caityavandanA ] ukkosajahannA puNa sa ccia sakkatthayAipajjaMtA 7 / thuijuala geNaM duguNia ciivaMdaNAi puNo // 4 // ukkosamajjhimA sA 8 ukkosukkosiA ya puNa neA / paNivAyapaNagapaNihANa tiagathuttAisaMpuNNA 9 // 5 // sakkatthao airiA duguNiaciivaMdaNA taha tinni / thuttapaNihANasakkatthao a ia paMcasakkatthayA // 6 // ukkosA tivihAvi hu kAyavvA sattio ubhayakAlaM / sesA puNa chabyA ceiaparivADimAIsu // 7 // [ 163] iti navadhA caityavandanA / yantrakaM cedam [ 459 caityavandanA 9 yantrakam // jaghanyajaghanyA 1 praNAmamAtreNa yadvA 'namo arihaMtANaM' iti pAThena yadvA ekazlokena namaskArarUpeNa / jaghanyamadhyamA 2 bahubhirnamaskArairmaGgalavRttAparAbhidhyAtaiH / jaghanyotkRSTA 3 namaskAra 1 zakrastava 2 praNidhAnaiH 3 / madhyamajaghanyA 4 namaskArAH, caityastavadaNDaka ekaH, stutirekA zlokAdirUpA iti / madhyamamadhyamA 5 namaskArAH, caityastava ekaH, stutidvayam, ekA adhikRtajinaviSayA ekazlokarUpA, dvitIyA nAmastavarUpA, yadvA namaskArAH, zakrastava - caityastavau stutidvayaM tadeva / madhyamotkRSTA 6 IryA, namaskArAH zakrastava - caityAdidaNDakaH 4 stuti (tayaH) 4 zakrastavaH / dvitIyazakrastavAntAH stavapraNidhAnAdirahitA ekavAravandanocyate / utkRSTajaghanyA 7 IryA, namaskArAH daNDaka 5, stuti 4 namotthuNaM jAvaMti 1 jAvaMta 2 stavana 1 jayavIyarAya 1 / utkRSTamadhyamA 8 IrSyA / namaskArAH zakrastavacaityastava (vau) evaM stuti 8 zakrastava javaMti 1 jAvaMta 2 stava 3 jayavIyarAya 4 / utkRSTotkRSTA 9 zakrastava IryA stuti 4 zakrastava stuti 4 zakrastava / jAvaMti 1 jAvaMta 2 / stava jayavIyarAya zakrastava / D:\new/d-2.pm5\3rd proof
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
_