________________
सूत्रस्थान-अ०.२६..
(३१७) विरुद्ध अन्नजन्य रोगोंके उपाय । एषाञ्चखलुपरेषाञ्चवैशोधकनिमित्तानांव्याधीनामिमेभावाःप्र. तिकाराः। यथावमनंविरेचनञ्चतद्विरोधिनाश्चद्रव्याणांसंशम , नार्थमुपयोगस्तथाविधैश्चद्रव्यैःपूर्वमभिसंस्कार शरीरस्येति१४७॥ भवतिचात्र-विरुद्धाशनजानोगान्प्रतिहन्तिविरेचनम् ।
वमनंशमनश्चैवपूर्ववाहितसेवनम् ॥ १४८॥ ऊपर कहेहुए सब रोगोंके तथा विरुद्ध भोजन करनेसे उत्पन्न हुए अन्यरोगोंके भी शान्तिकारक उपाय करनेसे वह सब रोग नष्ट होजातेहैं।वह उपाय यह हैं-चमन, विरेचन एवम् विरोधी भोजनको परिपाक करनेवाले तथा उनके दोषोंको शान्त करनेवाले संशमन हितकर होते हैं । जिस विरुद्ध भोजनका प्रथमसे ही अभ्यास होगयाहो वह विरुद्ध भोजन अधिक अनिष्टकारक नहीं होता । इसी लिये संक्षेपसे कहागयाहै कि विरुद्ध भोजनसे उत्पन्न हुए जो रोग हैं वह तो-वमन, विरेचन और शमन द्रव्योंद्वारा शान्त होसकते हैं अथवा पहलेसेही हित पदार्थोंका सेवन करना हितकारक होताहै और जिस विरुद्ध भोजनका शरीरको सदासे अभ्यास होगयाहाँ ... वह विशेष हानिकारक नहीं होता ॥ १४७॥ १४८॥
तत्रश्लोकाः। मतिरासीन्महर्षीणांयायारसविनिश्चये । द्रव्याणिगुणकर्मभ्यांद्रव्यसंख्यारसाश्रयाः॥१४९॥ कारणंरससंख्याचरसानुरसलक्षणम्।परादीनांगुणानाञ्चलक्षणानिपृथक्पृथक् ॥१५०॥ पश्चात्मकानांषट्वञ्चरसानांयेनहेतुना । ऊर्ध्वानुलोमभाजश्च यद्गुणातिशयाद्रसाः ॥ १५१ ॥षण्णांरसानांषट्चैवसुविभ. काविभक्तयः । उद्देशश्चापविद्धश्चद्रव्याणांगुणकर्माण ॥१५२॥ प्रवरावरमध्यत्वरसानांगौरवादिषु । पाकप्रभावयोर्लिङ्गवीर्यसंख्याविनिश्चयः ॥ १५३ ॥ षण्णामास्वाद्यमानानांरसानां यत्स्वलक्षणम् । यद्यद्विरुध्यतेतस्मायेनयत्कारचैवयत् ॥१५४॥ वैरोधिकनिमित्तानांव्याधीनामौषधश्चयत् । आत्रेयभद्रकाप्यी
येतत्सर्वमवदन्मुनिः॥१५५॥ इत्यन्नपानचतुष्कआत्रेयभद्रकाप्यीयोनामषड्विंशोऽध्यायःसमाप्त:२६