________________
विमानस्थान-अ० १. (५०५) ग्रामनगरनिगमजनपदाः सततमुपयुञ्जते तेह्यान्ध्यषाण्ड्याखालित्यपालित्यभाजो हृदयोपकर्तिनश्च भवन्ति तद्यथा-प्राच्याश्चीनाश्च तस्मात् क्षारं नात्युपयुञ्जीत ॥ १३॥ क्षार उष्ण, तक्षिण और हलका होताहै । प्रथम गीलापन उत्पन्नकर फिर शोधन करदेताहै । पाचन, दहन एवम् भेदन करनेके लिये क्षारका प्रयोग कियाजाताहै । वह क्षार अत्यन्त सेवन किया जानेसे केश, नेत्र, हृदय और पुंस्त्वशक्तिको नष्ट करनेवाला होता है । ग्राम, नगर, प्रान्त, देशमें रहनेवाले जो लोग क्षारका अधिक सेवन करतेहैं ।वह लोग अंधे, नपुंसक, गंजे, सफेदवालोंवाले एवम् हृदयके रोगयुक्त होतेहैं । प्रायः ऐसे लोग पहिले पूर्व और चीनमें होतेथे । इसलिये क्षारका अधिक प्रयोग नहीं करनाचाहिये ॥ १३ ॥
लवण सेवमका निषेध । लवणंपुनरोष्ण्यतैक्ष्ण्योपपन्नमनति गुरुअनतिस्निग्धमुपक्लेदि वित्रंसनसमर्थमन्नद्रव्यरुचिकरमापातभद्रम् ।प्रयोगातिरेकादोषसञ्जयानुबन्धम् । तद्रोचनपाचनोपक्लेदनविलंसनार्थमुपयुज्यतोतदत्यर्थमुपयुज्यमानंग्लानिशैथिल्यदौर्बल्याभिनिर्व त्तिकरंशरीरस्यभवति । येह्येतद्ग्रामनगरनिगमजनपदाःसततमुपयुञ्जते,तेभूयिष्ठंग्लास्नवःशिथिलमांसशोणिताभवन्तिअ. परिक्लेशसहाश्च । तद्यथा-बाह्रींकसौराष्ट्रिकसैन्धवसावीरकाः। तेहिपयसापिसदालवणमश्नति ।येऽपहिभूमेरत्यूषरादेशास्तेषुऔषधिवीरुद्वनस्पतिवानस्पत्यानजायन्ते । अल्पतेजसोवाभवन्तिलवणोपहतत्वात् । तस्माल्लवर्णनात्युपयुञ्जीत । ये ह्यतिलवणसात्म्याःपुरुषास्तेषामपिखालित्येन्द्रलुप्तपालित्यानितथावलयश्चाकालेभवन्ति । तस्मात्तेषांतत्सात्म्यतःक्रमेणापगमनंश्रेयः ॥ १४ ॥ लवण गर्म, तीक्ष्ण, किंचित् भारी, किंचित् स्निग्ध, क्लेदकारक, स्रेसन अन्नादि द्रव्योंमें रुचिकारक, किसी द्रव्यमें डालते ही अपने गुणको करनेवाला होताहै । अत्यन्त सेवन करनेसे दोषोंको संचित करताहै । इसलिये यह केवल रुचि उत्पन्न