Book Title: Anchalgacchana Jyotirdharo
Author(s): Parshwa
Publisher: Aryarakshit Prachya Vidya Sanshodhan Mandir
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034741/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAdAsAheba, bhAvanagara, phona : 0278-2425322 3004846 apI.tA-5-34 maTe WWWWWWWWW lagachanA. N tirdharo e : lekhaka : e * pAzva ?? Ibollebic 1% VYKYMMMMMMMMM tethI ja pAcyati KINNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN. GRIMvana 4. v THvA : prakAzaka : zrI Arya rakSita prAca-vidyA saMzodhana maMdira - pA li tA NA MAMMA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMcalagacchanA tidhare : lekhaka : pAzva ? AtAnA eka : prakAzaka : zrI AryarakSita prA-vidyA saMzAdhana maMdira pA li tA | Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : prakAzaka : zrI karamazI khetazI banA zrI Arya rakSita prAcyavidyA saMzAdhana maMdira, pAlitANA (saurASTra) : mudraka : bAlAzaMkara kAzIrAma trivedI, harihara prinTIMga presa, 29, sarvodaya hAusiMga sosAyaTI, pAlitANa (saurASTra) saMvata 2030 I. sa. 1974 kIMmata rUA. 12-00 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke che //// ja arpaNa......... saddagata pU. kSamAnaMdajI zrIjI mahArAjane 3 -jemaNe / aMcalagacchAdhipatinI - avidyamAnatAmAM 0 gacchanI vikaTa purA saMbhALI ne gatizIla netRtva pUruM pADayuM. | _pAzva Shree Said Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be zabdo rapa pustikAo, je mULa zrI AryarakSita bALa-vAMcanamALA rUpe be gucchamAM prakaTa thaI che, tenA samuccayane pustakAlaya AvRtti tarIke "aMcalagacchanA tirdhara" nAme rajU karatAM atyaMta harSa anubhavuM chuM. vizeSa ullekhanIya bAbata e che ke prastuta gurachanuM prakAzana aMcalagacchAdhipati zrImad jinendrasAgarasUrijInI janma-zatAbdInA varSamAM thayuM samarpaNa emanA samartha ziSya sadugata pU. kSamAnaMdajI zrIjI mahArAjane thayuM, ane tenuM anAvaraNa sadgatanA ziSya pU. motIlAlajI mahArAjanI zubha nizrAmAM saMpanna thavAnuM che. pU. motIlAlajI mahArAja prastuta granthamALAnI zRMkhalAmAM "zrImad jinendrasAgarasUri janma zatAbdI smAraka granthamALAnI yejanA vicArI rahyA che. A badhuM gAnuyoga che A virala avasara ApaNuM samAjane gaurava apAve evo mahattvapUrNa che. gacchAdhipatinA janma-zatAbdInuM varSa Ama navAM navAM sapAne saje evI AzA che. mArI akiMcana kRtione samAje AvakArI che, tema A gucchane paNa AvakAra sAMpaDaze evI mane zraddhA che. ApaNA tirdharane bahumUlya AdhyAtmika vAraso jhIlavA ApaNe samAja vizeSa kATabaddha thaze te mAro prayAsa huM sArthaka thayo gaNuza. eja. pArasa" alakA sosAyaTI, mahuDI roDa, rAjakoTa. ) - pArtha ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMcalagaccha-pravartaka zrI ArakSitasUri Agama-praNIta Adarzo ane siddhAntone jIvanamAM caritArtha karavA e muninuM sarvocca kartavya che. Agama granthanA mukha-pAThamAM nahi, kintu tenA uddezanI pari. pUrtimAM ja zramaNa-jIvananI kRtakRtyatA che, evuM makkamapaNe mAnanArA A yoganiSTha yugamUrtine janma vi. saM. 1136 mAM AbU nikaTanA dattANa gAmamAM thaye hato. temanuM pUrvA zramanuM nAma vayajA. pitA prAgvATavaMzIya maMtrI vyavahArI droNa, mAtA dedI, laghubaMdhu salhA. garbhazrImaMta kuTuMbamAM temane uchera tha. dharmaniSThA ane saMskAritA temane vArasAmAM maLI. pratyeka yuga-pravartakanI jema teo paNa advitIya pratibhA sahita mAnava bhavamAM AvataryA hoIne temanI viziSTa kArakirdIne prAcIna paTTAvalIkAroe dunyavI bhASAmAM na Ave. khatAM camatkArika prasaMgone Azraya lIdho che. mahAna vibhUtionI kAryarekhAne lekenA haiyAmAM UMcuM sthAna ApavAnI temanI AvI paddhati samajI zakAya evI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMcalaga-pravartaka caritranAyakanA janma pahelAno eka prasaMga ullekhanIya che. vaDagacchanA paTTadhara AcArya jayasiDasUri sukhapAlamAM vihAra karatA dattANamAM padhAryA. maMtrI droNa ane dedI saMdhAgraNI hovA chatAM temanA sAmaiyAmAM upasthita na rahetAM sUrine manamAM lAgI AvyuM. teo e vicArane ghUMTatA nidrAdhIna thayA tyAre zAsanadevIe temane svapnamAM darzana ApIne jaNAvyuM ke dedInA udaramAM tirdhara AcAryane janma thaze. mATe tamAre tene meLavI le. tenAthI jainazAsanano udyata thaze. bIje divase sUrie e daMpatIne upAzraye bolAvaDAvIne temane gaI kAlanI temanI anupasthitinA praznathI vAtacItano prAraMbha karyo. dedIe vANaTaMkAra karatAM kahyuM -"sukhapAlamAM viharavuM e zuM tyAgIonuM kartavya che?" zrAvikAnA A nAnA praznamAM te vakhatanI samagra paristhitine khyAla maLI raheto hato. e jamAne caityavAsI sAdhunI bolabAlAne hatA. temaNe phelAvelA zithilAcAranA prabhAvathI suvihita paraMparA prasAtI jatI hatI. saune tamaya jIvana AkaruM lAgatuM hatuM. chatAM keTalAka virala apavAda jevA munivaryo ucca tyAga ane pavitratAthI avanipaTane ajavALI rahyA hatA. dedInA praznathI svasthatA gumAvyA vinA sUri dhIra gaMbhIra bhAve bolyA, "bhadra! tamAro upAlaMbha yaMgya che. paMcama kALanA prabhAvathI amArI AvI sthiti thayela che." ATaluM kahIne sUrie zAsanadevIe ApelA svapnano vRttAMta vistArathI varNavyA, ane thanAra bALakanI yAcanA karI. sUrinI vAta sAMbhaLIne mAtAnuM haiyuM pulakita thaI gayuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 6 catu hatuM jatI hatI lAcAranA nI belI maLI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Arya rakSitasUri [ 3 pitAnA putrathI mahAna kAryo thAya e kaI mAtAne na game? dedIe gauravapUrNa bhAve kahyuM ke, "je mArA putra dvArA jaina zAsananI prabhAvanA thatI hoya te mAre ATalo tyAga huM sArthaka thaye samajIza." mAtAe putrane vaharAvI devAnuM vacana ApatAM sUri saMtuSTa thayA. pachI te teo anyatra vihAra karI gayA. paraMtu A prasaMgane teo bhUlI zakyA nahi; jANe temane haiyAmAM kotarAI gaye na hoya! zAsanadevInA saMketa anusAra dedIne garbha rahyo e rAtre teNIe svapnamAM gAyanA dudhanuM pAna karyuM. A zubha zakuna nimitte bALakanA janma pachI tenuM gadukumAra evuM lADabharyuM nAma paNa rAkhavAmAM AvyuM. nAnapaNathI ja bALaka ghaNe tejasvI ane cakera hato. tenAM lAlana-pAlanamAM pAMca varSo vItI gayAM enI paNa khabara na rahI. sukhanA divaso jhaDapathI vitatA jatA hoya che e arasAmAM tyAM sUrinuM punarAgamana thayuM. mAtapitA sAthe vaMdana karavA gayelA pAMca varSano bALaka koI daivI saMketa anusAra doDIne gurunA Asana upara besI gaye ! tenI ceSTAthI sau Azcaryacakita thaI gayAM. bALakane oLakhI laIne gurue jUnuM vacana saMbhAyuM ane tenI yAcanA karI. pitAne putra jaina zAsanane tirdhara thaze ane te badhe tyAga dharmane prakAza pAtharaze evA unnata vicArothI harakhAIne mAtapitAe tene bhAvabharI vidAya ApI. paraMtu emanA haiyAnI lAgaNI emanAM netramAM TapakavA lAgI! vi. saM. 1142 mAM dIkSA ApIne gurue tenuM vijaya caMdra nAma ApyuM. ahIMthI emanA jIvanamAM navo vaLAMka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] aMcalagaccha-pravartaka AvyA. gurunI chatrachAyAmAM rahIne bALamunie vidyAnI upAsanA zarU karI. pratidina temanA adhyAyanuM kSetra vyApaka thatuM jatuM hatuM. jJAnanAM vividha sopAne temaNe sara karyA. AgamenI vAcanAne paNa prAraMbha thaye. dazavaikAlika sUtramAM temaNe ghaNuM dilacaspI lIdhI, kemake temAM zramaNanA AcAravicAra saMbadhamAM vyApaka varNana che. temanuM adhyayana mukhapAThanA nahi paraMtu jIvana darzanane vyApaka banAvavAnA uddezathI hatuM. AthI tathya ane AdarzonA aMtare temanA mAnasamAM gharSaNa janmAvyuM. pariNAme guru-ziSya vacce jIvana-parivartaka saMvAda sajo. tenI dUragAmI asarathI gacchanA ItihAsamAM te eka simAstaMbha rUpe ghaTAvAyo. e sUtranI sAtamI gAthAmAM munie ukALeluM pANI grahaNa karavA saMbaMdhamAM spaSTa Adeza che. te batAvIne ziSya gurune vinayapUrvaka pUchayuM ke "ApaNe cAritravAna sAdhu chIe to pachI pizALamAM ThaMDA pANInA ghaDA bharI rAkhIe chIe tenuM aucitya zuM?" bALamunie kutUhalavRttithI pUchelA A praznathI guru jarA caMkyA. emanI zaMkAnuM samAdhAna karavuM ja rahyuM. Ama paNa dharmanA pAyArUpa je sUtrane samajAvyA hoya tenAthI bhinna vartaNukane vyAjabI kema TharAvI zakAya? eTale gurue khulAso karyo-"ghaNAM varSo pUrve lakhAyelAM A sUtronuM pAlana A samayamAM ghaNuM duSkara che." e pramANe AcaraNa karavAthI lAbha thAya ke geralAbha?" ziSya potAnI bhASAmAM spaSTa pUchI lIdhuM. alabatta, lAbha thAya!" guru bolyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 5 zrI AryarakSitasUri je ApanI AjJA maLe to huM evA mArgane anusarIne tene badhe pracAra karuM." ziSya pitAnI utkaMThA vyakta karI. ziSyanI vANIe gurunA manamAM varSo pahelAnA prasaM. ganI yAdI ApI. je uddezathI ziSya tarIke temane lIdhA hatA, tenA pAlana mATe temane paNa temanAM mAtA-pitAnI jema ja have vidAya ApavAnuM thayuM ! zAsanadevIe ApelA svapna-saMketa anusAra teo yugapuruSa thavA sarjAyA che evI temane spaSTa pratIti maLI. AthI AzIrvAda ApIne pAMca anya ziSya temane soMpIne gurue caritranAyakane vasamI vidAya ApI. kahevAya che ke vidAya veLAe gurue temane upAdhyAyapade vibhUSita karelA guruthI bhinna viharatA caritranAyaka lATa pradezamAM padhAryA. temanA uddezanI pUrti AsAna nahatI. paraMtu teo pitAnA nizcayamAM makkama hatA. aneka muzkelIo vacce temaNe tapayAtrA jArI rAkhI. A mahA yAtrAnI pIThikA banI jJAnasAdhanA. temanuM prathama pAna hatuM krioddhAra, kiddhAra karyA bAda teo potAnA dhyeyapUrNa mArgamAM AgaLa vadhI zake pitAnA saMsAra-pakSanA mAmA zIlaguNasUrinA AgrahathI temaNe zarUAtamAM kiddhAranA AzayathI pUrNimA gacchanI nizrA svIkArI. A gacchanA ucca AdarzothI teo prabhAvita thayA vinA na rahI zakyA. kiddhAra karyA bAda zIlaguNasUrie temane e gacchamAM AcAryapada svIkAravA paNa ghaNo ja Agraha karyo, paraMtu mAlAre paNa Adi sAvaghanA bhaye temaNe e pada na svIkAryuM. teo ucca sthAna ke prabhutvanI spardhAmAM nahotA. temanuM lakSyAMka vyaktigata kAraNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMcalagaccha-pravartaka upara nirbhara nahatuM. teo to hatA AgamapraNIta sAmAcArInA samartha parizedhaka ane pathadarzaka. kiddhAra bAda teo pUrNimAgacchathI dUra rahyA. temanuM manomaMthana haju cAlu ja hatuM. jaina zAsanane zithilAcAranI nAgacUDamAMthI bacAvavA teo mathI rahyA hatA. temanA jIvanane e sarvocca Adarza hato, paraMtu temanI muzkelIone paNa pAra na hato. temane zuddha AhAra prApta thaI zakato nahi. chatAM teo nAsIpAsa na thayA. temane kayAMthI paNa zuddha AhAra prApta na thavAthI teo pAvAgaDha pahoMcyA. zrI vIraprabhunAM darzana karIne temaNe tyAM mAsakSamaNanI ugra tapazcaryA AdarI. te vakhatanuM prasiddha jaina tIrtha pAvAgaDha caritranAyakanA jIvana sAthe viziSTa saMbaMdha dharAve che tyAM temanI tapazcaryAnI phaLazruti thaI heIne prAcIna paTTAvalIkAe tene cama tkArika prasaMga dvArA epa caDAvyA che. paTTAvalIkAra varNave che ke-zAsanadevI cakezvarIe mahAvideha kSetramAM vicaratA zrI sImaMdharasvAmIne pUchyuM ke -"bhagavana! A kALamAM bharatakSetramAM Agamokta mArganI prarUpaNA karanAra koI muni che ke nahi?" javAbamAM bhagavAne caritranAyakano ullekha karIne temanA cAritryanI bhUri bhUri prazaMsA karI. bhagavAnanA zrImukhethI prazaMsA sAMbhaLIne devI khuda pAvAgaDha upara temanAM darzana karavA Ave che ane caritranAyakanA tapathI prabhAvita thAya che. temane uddezIne devI kahe che ke anazana karaze nahi. bhAlejanagarathI yazodhana bhaNazAlI zrI viraprabhunA darzanArthe saMghasahita ahIM padhAraze, tenA dvArA tamAruM pAraNuM thaze. tenI sAthe bhAleja javAthI zAsananI prabhAvanA thaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ArakSitamUri [ cha bIje divase yazeAdhana saMgha sahita tyAM Avye ane tenA dvArA gurunuM pAraNuM thayuM. gurunA upadeza sAMbhaLIne te ghaNeA ja prabhAvita thayA. temane vidhipakSa sthApavA yazeAdhane Agraha karyo. A rIte acalagacchanA prathama zrAvaka tarIke te virala kIrti pAmyA. acalagacchanA Adarza pAvAgaDhanI pavitra zRMga upara pASAyA hAine tenA mahimA gacchanA itihAsamAM ghaNA gavAyA che. pAchaLathI A tIrtha mahAkAlI mAtAnA dhAma tarIke dezabharamAM khyAti meLavI. eTale A gacche paNa peAtAnI adhiSThAyikA devI tarIke mahAkAlI mAtAnA svIkAra karI lIdhe. pAvAgaDhanA rAjAonI paDhAmAM A gacchanA AcAryo ghaNA satkAra pAmyA. tyAMnA maMtrIoe gaccha pratye peAtAnI bhakti drAkhavI. A badhA prasa`geA acalagaccha ane pAvAgaDha vaccenA viziSTa saMbadhAnuM sUcana kare che. tenu nimitta che caritranAyake tyAM AdareluM kaThAra tapa. temanI tapeAbhUmine A gaccha bhUlI zake kharI ? yazeAdhananA AgrahathI caritranAyaka soMgha sahita bhAleja padhAyo. ahIM temanA gurune bahumAnapUrvaka teDAvIne temane mahAtsavapUrvaka AcAya pade vibhUSita karavAmAM AvyA, ane temanuM A rakSitasUri nAmAbhidhAna thayuM. vi. sa. 1169 mAM A ghaTanA banI ema paTTAvalImAM ullekha che. anya pramANa-granthAmAM AcArya pade tsavanuM varSa vi. saM. 1202 che. jo ke AcAya paryAyamAM temanu A rakSitasUri nAmakaraNa thayuM e saMbadhamAM pramANa-granthAmAM sa`saMmati che. e ja varSe caritranAyakanA upadezathI yazeAdhane bhAle jamAM zrI RSabhadevanA bhavya jina-prAsAda adhAbyo ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] aMcalagaccha-pravartAka tenI pratiSThA karAvI. A aitihAsika prasaMge maMdaura, vaDodara, khaMbhAta, nAhapA vagere sthAnanA saMghe padhArelA. aMcalagacchanI pUrva saMdhyAne e prasaMga hato. e arasAmAM pratiSThAo zramaNe dvArA thatI, kintu caritranAyake jene sUtrenA aneka AdhAre TAMkIne samajAvyuM ke e suvihita munine AcAra nathI. taduparAMta temaNe navodita gacchanI uSaNA karIne saune tenI sAmAcArInI samajaNa ApI. A nadita gacchanuM saMvidhAna AgamapraNIta siddhAnto upara AdhArita hoIne te vidhi pakSa evA nAme badhe khyAti pAmyA. caityavAsIonA prAbalyathI jaina zAsanamAM aneka avidhio praviSTa thayelI. tene nimULa karIne tyAM vidhimArganA pratiSThA karavAnA dhyeya sAthe A gacchano AvirbhAva thayo. te vakhatanI AvazyaktAnI te dvArA pUti thaI paraMtu hamezAM banatuM AvyuM che tema A zubha kAryane virodha karanArA vidmasaMtoSI paNa hoya ja ne ! ahIM paNa temaNe dekhA dIdhI. vidhipakSa garachanI sAmAcArI anusAra yazedhane jAte ja pratiSThA vidhino prAraMbha karyo ke tarata ja keTalAke garabaDa macAvI. tyAM upasthita rahelA keTalAka AcAryo, jemAM kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcAryanA guru devendrasUri, AzApallIgachanA malayacaMdrasUri, pIpalagacchanA zAMtisUri vagere mukhya hatA temaNe prazna karyo ke-"A navuM tUta zuM UbhuM karyuM che!" nUtana praNAlikAne A rIte virodha thatAM tyAM upasthita rahela vizALa caturvidha saMgha dvidhAmAM paDI gayo ke have zuM thaze? paraMtu caritranAyakano jvalaMta vijaya thaye ane virodhIo nA hAtha heThA paDyA paTTAvalIkAro A vijaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Arya rakSitari cane varNavatAM kahe che ke barAbara e ja vakhate traNa vakhata AkAza-vANI thaI ke A vidhimAga siddhAntAkta, zAstrokta ane sarvokta hevAthI temAM koIe lezamAtra paNa saMdeha na karo ! mAnavamaherAmaNanA jayaghoSa sAthe A rIte vi. saM. 1169 mAM vidhipAgacchanI prakaTarUpe sthApanA thaI. Arya. rakSitasUri A gacchanA prastatA ane pravartAka banyA. caityavAsanA aMdhakArane dUra karanAra pradIpa tarIke A abhinava gaccha lokahaiyAmAM apUrva Adara pAmyuM. tenA udayathI pUrNimAgachanA pramukha AcAryo, jemAM zIlaguNasUri devabhadrasUri vagere mukhya che, teo potAnA ziSyo sahita temAM svecchAe joDAyA. temane A ga7 pUrNimAgachanI saMzodhita AvRtti je lAgyA. zaMkhezvaraga2cha, nANAvAlagacacha, bhinnamAlagaccha, vallabhIgaccha ItyAdie paNa tenI sAmAcArIne svIkAra karyo. pUrNimAgaccha, sArdha pUrNimAgaccha ane Agamagae vidhi pakSagacchanI keTalIka mahattvapUrNa sAmAcArIne pitAnI svIkRti ApI. A rIte Agama-praNIta siddhAMtone jIvanamAM pariNita karavAnA mAdhyama tarIke vidhipakSagacche sarvatra leka-cAhanA prApta karI ane aneka temAM hoMze hoMze joDAyA. A gacchanI keTalIka mAnyatAo vize jaNAvavuM prastuta cheH muni jina pratimAnI pratiSThA na kare. dIpaka, phaLa, bIja tathA balipUjA na karavI. taMDula ke patrapUjA karI zakAya, zrAvaka vastrAMcalathI kriyA kare. pauSadha parva dine kare. sAmAyika savAra-sAMja ema be TANe be ghaDInuM kare. upadhAnamAlAropaNa karavAM nahi. traNa thAya kahevI. munine vaMdana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] aMcalagaccha-pravartaka eka khamAsamaNathI karI zakAya. strIoe munine Ubhe Ubhe ja vAMcavuM. kalyANaka na mAnavA natthaNamAM dIve, tANuM, saraNa, gaI, pachaThThA ItyAdi pATho na kahevA. navakAramaMtramAM "hoI maMgalaM" kahevuM. mArI pAkhI pUname karavI. saMvatsarI ASADhI pUnamathI pacAsame divase karavI, ane abhivardhita varSamAM vIsame divase karavI. adhika mAsa paSa ke ASADhamAM ja thAya. Arya rakSitasUrinA samakAlIna kharataragacchIya jinavadabhasUri paNa samartha AcArya thaI gayA. temaNe paNa caitya vAsIo sAme pracaMDa jhuMbeza calAvI hatI. temaNe ca DikAdevInI sAdhanA karI hatI. temanI paraMparAmAM jinadattasUrie ajameramAM zrI pArzvanAtha-jinAlayamAM zItaLA vagere devIe sthApI. vidhi pakSagaNe AvI sAmAcArIno ugra virodha karela. A parathI devIo saMbaMdhamAM A gacchanI mAnyatA kevI haze tene saheje khyAla maLI raheze. Aje mULa paraMparAnAM darzana thavA durlabha che. tyavAsIonA prabhAvane bhUMsI nAkhavAnA uddezathI vartamAna traNe go-kharataragaccha, aMcalagaccha ane tapAgacchano udaya thayA hoIne temanI mukhya mAnyatAo eka sarakhI ja rahI. khAsa karIne tIrthakaree prarUpelA mULa siddhAnta ke navatara, paMcAstikAya ItyAdi ta aMgenI temanI mAnyatA samAna rahI. matabhedo mAtra sAmAcArI viSayaka ja hatA. samaya jatAM A bhedee emanA vacce kaTutAnAM bIja ropyAM pariNAme temanA prAdurbhAva kALe je gaccha-aikya jovA maLeluM te kadiye jovA na maLyuM. nUtana gaccha-sRSTinI A eka kamanasIbI gaNAvI zakAya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AryarakSitasUri [ 11 gUrjarezvara siddharAja jayasiMhe A ga7ne acalagaccha tarIke oLakhAvyo hato te saMbaMdhamAM prAcIna paTTAvalIkAro eka rasaprada AkhyAyikA varNave cheH rAjAne saMtAna na hovAthI teNe vidvAnonA sUcanathI patrakAmeSTi yajJa karAvyuM. Avo yajJa jIvanamAM mAtra eka ja vakhata thaI zake. ahIM banyuM evuM ke rAtre yajJamaMDapamAM pravezelI gAyane tyAM lAkaDAnA DhagalAmAM chUpAyelA sarpe daMza dIdho ane gAyanuM tyAM mRtyu thayuM. bIje divase paMDito A dazya joIne dvidhAmAM paDI gayA. have zuM thAya? A vigha dUra thAya te ja yajJa vidhi AgaLa cAlI zake. sau ciMtAgrasta hatA. keIke sUcana karyuM ke ahIM birAjatA Arya rakSitasUri camatkArika puruSa che. teo kadAca madadarUpa thaI zakaze. rAjAe sUrine A vize prArthanA karI. sUrie rAjAne yajJanuM vidana dUra karavAnuM vacana ApyuM. kahevAya che ke temaNe parakAya pravezinI-vidyAnA prabhAvathI mRta gAyane yajJamaMDapamAMthI jIvatI bahAra kADhI. sUri pitAnA vacanamAM acala rahyA hovAthI siddharAje temanA samudAyane acalagaccha tarIke saMbodhyo. rAjarSi kumArapAle tene aMcalagaccha tarIke oLakhAvyuM e vize paTTAvalIkAre A vRttAMta Ape che. eka vakhate kumArapAlanI sabhAmAM hemarAMdrAcArya, Arya rakSitasUri vagere dharmacarcA karatA hatA. e vakhate maMtrI kapardi, je caritranAyakano parama bhakta hato, teNe uttarAsaMganA cheDAthI bhUminuM pramArjana karIne vastrAMcalathI vaMdanA karI. vaMdana karavAnI AvI praNAlikAthI kumArapAlane Azcarya thayuM. AthI teNe hemacaMdrAcAryane te vize pUchyuM ke A vidhi zuM zAstrokta che? kalikAla sarvare tene zAstrokta vidhi tarIke oLakhAvatAM rAjAe vidhipakSane aMcalagaccha evuM sUcaka nAma ApyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] aMcalagaccha-pravartaka uparyukta ane prasaMge dvArA siddharAja ane kumArapAla sAthenA caritranAyakanA saMparkanuM sUcana paNa maLe ja che. siddharAja jaina dharma pratye savizeSa AkarSAye hato e to suvidita che. kumArapAle to jaina dharmano svIkAra paNa kare. paramahaMta tarIke teNe ItihAsamAM apUrva kIrti meLavI che. temanA samakAlIna tarIke caritranAyaka temanA samAgamamAM Ave emAM kazuM navuM nathI. A vize vadhu vigata kayAMkathI noMdhAyelI prApta thaI zakI hota to caritranAyakanA jIvana para vizeSa prakAza pADI zakAta. - Arya rakSitasUrinA upadezano prabhAva keTale hRdayasparzI hato tenuM sUcana karato ekAda prasaMga nAMdhIe. maMtrI kapardinA AgrahathI teo beNapa padhArelA. temano sarva tyAgane maMgalamaya ane mahAmUlo saMdeza sAMbhaLIne kapardinI putrI samAI, je koTi dravyanAM AbhUSaNo dhAraNa karatI hatI, teNe pitAnI pacIza sakhIo sahita pravrajyA aMgIkAra karavAno nizcaya jAhera karyo! sUrinA adbhUta upadezanuM ja e pariNAma hatuM. somAInuM dikSA paryAyanuM nAma samayazrI. temaNe pAchaLathI mahattarA sAdhvI tarIke ucca sthAna dIpAvyuM. samayazrI aMcalagacchanA sau prathama mahattarA sAdhvI tarIke ujajavaLa kIti pAmyAM. tapasvIonAM pagalAMno prabhAva paNa era hoya che. eka vakhata siMdhanA pArakara pradezamAM ugra vihAra karatA AcArya surapATaNa nagaramAM padhAryA. te vakhate tyAM marakIne upadrava phelAyo hato. pratidina aneka loko mRtyunAM mukhamAM hemAtA hatA. AcAryanA AgamananAM samAcAra maLatAM rAjA mahIpAla ane teno maMtrI dharaNa upAzrayamAM AvIne temane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Arya rakSitari [ 13 upadravane zamAvavA prArthanA karI. kahevAya che ke gurunA cara dakanA chaMTakAvathI marakIno roga tyAMthI adazya thaI gaye. AthI rAjAe prasanna thaIne gurune kiMmatI bheTazuM dharyuM. nispRhI gurue tene asvIkAra karyo. emanA tyAgathI rAjA vizeSa prabhAvita thaye. teNe te dhanathI tyAM zrI zAMtinAthaprabhunuM jinAlaya baMdhAvIne tenI pratiSThA karAvI. A prasaMga vi. saM. 1172 mAM bane. jaina dharmano mahimA tyAM ghaNe gavAye. bhaTTagranthomAM ullekha che ke sUrinA upadezathI mahIpAla rAjAe pitAnA kuMvara dharmadAsa sahita jena dharmane svIkAra karyo. maMtrI dharaNa, je jaina hatA, teNe potAnI putrIne rAjakumAra sAthe paraNAvI. temanA vaMzajo ozavALa jJAtimAM bhaLIne mIThaDiyA gotrathI prasiddha thayA. dharmadAsane caMderInuM rAjya maLyuM hatuM ane te pRthvIrAja cauhANane ghaNe ja mAnIto hato. tenA mukhethI prazaMsA sAMbhaLIne pRthvIrAje Arya rakSitasUrine dilhI teDAvIne temanuM sanmAna kareluM. e vakhate pRthvIrAja jainadharma pratye ghaNo AkarSAye hato. vi saM. 1210 mAM sUri viharatAM bhinnamAla pAsenA ratnapuranagaramAM padhAryA. tyAMnA rAjA hamIrajIne pATavI kuMvara jesaMga rAjamahelamAMthI ekAeka lApattA thatAM AkhuM nagara tenI khejamAM vyasta hatuM. badhA ja prayAso niSphaLa gayA. sUrine siddhapuruSa jANIne rAjAe temane page paDIne rAjakumArane zedhI ApavA AjIjIpUrvaka vinaMtI karI, paTTAvalImAM A vize vistRta prasaMga varNAyela che, jeno sAra e che ke sUrinA saMketathI rAjAne tene kuMvara maLe. AthI rAjA hamIrajI parivAra sahita jainadharmAnuyAyI thaye. tenA vaMzajo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] aMcalagaccha-pravartaka ozavALa jJAtimAM bhaLIne sahasaguNa gAMdhI evI oDakathI prasiddha thayA. jesaMgakumAre gurunA upadezathI zatruMjayane tIrthasaMgha kADhya, dharmakAryomAM aDhaLaka dhana kharacIne teNe lakSamIne kRtArtha karI. khaMbhAtana dhanADhya Araba vepArI sIrika paNa sUrinA aneka agresara bhaktomAMthI eka hato evuM paTTAvalImAM vidhAna che. pATaNanA zAlavIo caritranAyakano upadeza sAMbhaLIne temanA ananya bhakta thayelA pahelAM teo digaMbara saMpradAyanA hatA. jeno ane jainetaronA AvA to aneka prasaMga che, je dvArA caritranAyakanA alaukika prabhAvanuM sUcana maLe che. caritranAyakanA ziSya-parivAra vize jhAjhuM jANI zakAtuM nathI. saMkhyAnI daSTie sAdhuo 2202 ane sAdhvIo 1315 hatAM. eTale ke sAdhvIo karatAM sAdhuo adhika saMkhyAmAM hatA. tIrthakaronA zAsanamAM ke hAlamAM sAdhvIenI ghaNuM vizALa saMkhyAnI sarakhAmaNImAM madhyakAlIna samayamAM tenI apatA ApaNuM khAsa dhyAna kheMce che. e vakhatanI aMdhAdhUdhI bharelI sthiti paNa kadAca temAM kAraNa bhUta heya. - sAdhvI samudAyanA agresara mahattarA samayazrI hatAM. AcAryo koNa hatA te vize kyAMye ullekha nathI. paraMtu paTTAvalImAMthI muni rAjacaMdranuM eka nAma maLe che. teo caritranAyakanA gurunA saMsArapakSanA bhAI thatA hatA. nAnapaNamAM teo kusaMgatamAM paDavAthI pitAe temane gharamAMthI kADhI mUkelA. maMtravAdI kApaDIno paricaya thatAM teo maMtrataMtranI ArAdhanAmAM ghasaDAyA hatA e vize vistRta varNana che. pAchaLathI temaNe dIkSA lIdhelI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 15 zrI Arya rakSitasUri moDherAnI vi. saM. 1235 mAM pratiSThita dhAtumUrtimAM saMghaprabhasUrino ullekha che. teo caritranAyakanA hastadIkSita ziSya hovAnuM anumAna karI zakAya che. caritranAyakanI vidyamAnatAmAM ja e varSamAM temanA upadezathI - pratiSThA thaI heIne temano prabhAva sUcita thAya che. ukta dhAtumUrti aMcalagacchano sauthI prAcIna prApya purA gaNAya che. caritranAyakanA upadezathI ghaNuM pratikAo thaI haze, paraMtu temane eka paNa pratiSThA-lekha upalabdha thaI zakyo nathI. gujarAta, soraTha, siMdha, maru, mAlavA, uttara bhArata Adi aneka pradezamAM satata vihAra karIne AryarakSitasUrie aneka jIvone pratibaMdha ApIne dharmadhvaja badhe laherAvya. rAjakIya kSetre aneka nAnAM moTAM rAjyomAM vaheMcAyeluM bhArata pitAnuM prabhutva gumAvI rahyuM hatuM ane musalamAnanA vyApaka hallAnuM mukhya nizAna banyuM hatuM tyAre AvA dharma praNetAoe tenI sAMskRtika ektA TakAvI rAkhI ane pariNAme aneka bAhya AkamaNe sAme bhArata aDaga khaDakanI jema UbhuM rahI zakyuM. bhAratIya saMta paraMparAnuM A eka amUlya pradAna gaNAze. Arya rakSitasUri paNa e koTinA hatA. temanA jIvanane A saMdarbhamAM mUlavavAthI bhAratanI saMskRtinA preraNAstrotanI jhAMkhI paNa karI zakAya che. caritranAyake grantharacanA karI che ke nahi te vize cokkasa kahevuM muzkela che. jesalameranA eka bhaMDAranI sAMprata noMdha parathI jaNAya che ke "sAdhu pratimA prakaraNa" ane "mahAkAlI mahAo" nAmaka be graMthanuM katRtva emanA nAme che. A noMdhanI pramANabhUtatA zakita che. grantharacanAnuM varSa ke gacchanuM nAma paNa temAM darzAvAyuM nathI. mAtra grantha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] aMcalagaccha-pravartaka tathA granthartAnuM nAma ja darzAvela che. AthI vizeSa sAmagrI anupalabdha che. vi. saM. 1236 mAM 100 varSanuM AyuSya pUrNa karIne caritranAyaka beNapamAM samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA. teo pitAnI pAchaLa 12 AcAryo sahita 3517 sAdhu-sAdhvIone ziSya-parivAra mUkatA gayA. pitAnA jIvana kALamAM ja udaya pAmelA gacchane pitAnI hayAtimAM ja ATale vizALa tyAgI parivAra prApta thaI zakyo, tema ja gacchane saMgIna pAyA upara mUkI zakAya emAM temanI mahAna siddhi che. zithilAcAra sAme suvihita paraMparAno A vijaya gaNI zakAya. Aje te A vAtane naveka zatAbdIonAM vahANuM vAI gayAM, chatAM aMcalagaccha pitAnuM AgavuM astitva TakAvI rAkhavA samartha banI zakyA che te paNa temanA apratima tyAga ane puruSArthane AbhArI che. AvA yugapravartakane keTi keTi vaMdana !! astu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSa kSatriya pratibaMdhaka zrI jayasiMhasUri lAkha kSatriyone pratibodha ApIne temane jaina dharmanA raMge raMganAra prabhAvaka AcAryomAM jayasiMhasUri AgalI haroLamAM sthAna dharAve che. vi. saM. 1179 mAM temane janma kaMkaNa pradeza aMtargata pArA paTTaNamAM thaye. temanuM pUrvAzramanuM nAma jesiMgakumAra. pitA osavALa vaMzIya vyavahArI dAhaDa. mAtA neDhI. zreSThI dAhaDa keTidhvajanuM gaurava dharAvatA hatA. gUrjarezvara siddharAja sAthe temane vyaktigata saMbaMdha hato, je dvArA temanA ucca sthAnanuM sUcana maLI rahe che. e arasAmAM kaMkaNa pradeza upara gUrjarezvaranI ANa vartAtI. jesiganA janma pahelAM mAtA neDhIe svapnamAM pUrNa caMdra je hato. paTTAvalImAM evuM varNana che ke svapnamAM teNIe maMdiranA zikhara upara suvarNa kaLaza caDA ane eTale jesiganuM lADanuM nAma jinakalaza rakhAyuM. A asAdhAraNa svapna joIne mAtAne kautuka thayuM. vallabhIgachanA AcArya bhAnuprabhasUri jeo te vakhate sopArAmAM birAjatA hatA temanI pAse e vAta nivedita karatAM AcArya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] lakSa kSatriya pratibaMdhaka evI bhaviSyavANI uccArI ke-"A zubha zakuna evuM sUcave che ke jaina zAsanane yazakalagI apAve e meghAvI bALaka ApanI kukhe avataraze, saMsArano tyAga karI te saMyama mArga apanAvaze." A sAMbhaLIne mAtA-pitA ghaNAja harSita thayAM. banyuM paNa evuM ja. sopArAmAM padhArelA AcArya kakkasUrinA mukhethI ja bucaritranuM zravaNa karatAM jesiMganA hRdayamAM vairAgyanAM aMkure prakaTyAM ane jaMbUkumAranI jema dIkSA grahaNa karavAnA tene koDa jAgyA. te vakhate temanI uMmara mAtra sattara varSanI hatI. mahAna thavA sarjAyelA bALakanI IcchAne ADe koI mA-bApa Ave kharAM? zreSThI dAhaDa ane zrAvikA neDhI bALakanA mananI vAta pahelethI ja jANatAM hatAM ane eTale temaNe jesiMga pitAne bhAvi mArga svecchAe nakkI karI zake evA khyAlathI tene tIrthayAtrAe mokalyo. pitAnA Icchita AdazanI dizAmAM bALaka AgaLa vadhe eja sAruM. pitAnA parama mitra Azadhara-aparanAma zubhadattanI sAthe tIrthATana karatA jesiMga khaMbhAta, bharUca vagere mahAnagara pharI zrI paMcAsarA pArzvanAthanA darzanArthe pATaNamAM pahoMcyo. te kALe pATaNanI samRddhi era hatI. bhAratavarSanAM utkRSTa nagaromAM enI gaNanA thatI hatI. pATaNanI jAhojalAlI mAtra dhanakuberethI ke rAjanItithI ja nahatI. ugra tapasvIo ane prakhara vidvAnuM paNa pATaNa pramukha dhAma hatuM. gujarAtanI rAjyalakSamI temaja saMskAralakSmI e arasAmAM carama kaLAe khIlI hatI. tyAM padhAratA aneka pravAsIonI jema jesiMge paNa te anubhavyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayasiMhasUri jesiMge mahArAjA siddharAjanI paNa mulAkAta lIdhI, ane tene eka lAkha TaMkanA mUlyane hIrAjaDita hAra bheTaNAmAM Ape. siddharAje tene beTA kahIne saMbodhana kareluM. ane tenuM aMgata vyakti tarIke sanmAna kareluM. rAjAe pATaNa AvavAnuM prayojana pUchatAM jesiMge dIkSA levAnI pitAnI aMgata bhAvanA vyakta karI. rAjAe tene tharAdamAM birAjatA AcArya Arya rakSitasUri pAse dIkSA grahaNa karavAnuM sUcavyuM. aMcalagaccha-pravartAkajInA udAtta cAritryathI rAjA ghaNe ja prabhAvita thaye hato. jesiMge paNa emanA vize ghaNuM sAMbhaLyuM hatuM. siddharAjanI preraNAthI jesiMga tharAda gayo. sUri devadarzane gayA hovAthI te upAzrayamAM beThe. tenI najara ThavaNI upara mUkelA dazavaikAlikasUtra para paDatAM e grantha laIne te vAMcavA mAMDyo. tenI sAta gAthAo mAtra eka vakhata vAMcavAthI ja tene kaMThastha thaI gaI ! thoDIvAramAM sUri AvI pahoMcyA. bALakanI ekAgratA ane buddhimattA joIne teo Azcaryacakita thaI gayA. hoMze hoMze temaNe bALakanA AgamananuM kAraNa pUchyuM ane teo badhI vigatothI avagata thayA. AvA meghAvI bALakane koNa ziSya tarIke na svIkAre ? vi. saM. 1197 mAM tharAdamAM mahotsavapUrvaka tene dIkSA ApIne tenuM yazacaMdra evuM nAma rAkhyuM. tyArathI guru ane ziSyanI mahAna joDalIe apratima kArakIrdi dvArA jaina itihAsamAM AgavuM prakaraNa AlekhyuM. gurue je vicAraImAratane pAye nAkhyo hato tene bhavya AkAra ApanAra ziSya have temane maLI gaye. A ga durlabha hoya che. navedita ziSyanI dehakAMtinuM varNana dhyAnAkarSaka che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSa kSatriya pratibodhaka paTTAvalI kAra jaNAve che ke seLa aMgula lAMbu, sAta aMgula pahoLuM, jANe kuMkumanA tilakathI aMkita na hoya evA uttama lakSaNavALuM temanuM lalATa hatuM. emanI cittazakti paNa abhUta hatI. prathama vAMcanathI ja temane badhuM kaMThastha thaI jatuM. traNeka varSamAM traNa karoDa ka-parimANa grantha temanI jIbhane Terave ramatA thayA! vyAkaraNa, nyAya, sAhitya, chaMda, alaMkAra, Agama Adi vividha zruta-sAgaranA teo pAragAmI thayA. kavioe "sAta koTi grantha mukhe jehane" evuM kahIne emanA vidyAvyAsaMgane navA che. jevuM jJAna evAM ja kAryo. emanAM samyakatva vize varNana karavAnuM paNa kavio cUkyA nathI. gurnAvalImAM jaNAvAyuM che ke teo ziSya-parivAra sahita be divasane aMtare vihAra karatA. prAya: gAmaDAmAM eka rAtri ane nagaramAM pAMca rAtri rahetA. A rIte ugra vihArI ane kaThora tapasvI tarIke teo paMkAyA hatA. siddharAja temanA niHsaMgapaNAthI vismaya pAmele ane pitAnI rAjasabhAmAM harSolgAro dvArA temanI bhUri bhUri prazaMsA karatA ema kavi cakavati jayazekharasUri varNave che te caritranAyakane mahAnatA apAve che. keTalAka prAcIna kavioe temane "siddharAjaciMtA"--siddharAja vaDe pUjAyelA, evA kahyA che te paNa A saMdarbhamAM sUcaka che. vi. saM. 1202 mAM temane pAvAgaDha nikaTanA maMdaura nagaramAM AcArya pade vibhUSita karavAmAM AvyA, ane jayasiMhasUri evuM temanuM nAmAbhikaraNa karavAmAM AvyuM. A prasaMge vaDedarA, khaMbhAta vagere nagaramAMthI vizALa samudAya padhArele. caMdragathvIya municaMdrasUri saMtatIya AcArya rAmaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayasiMhasUri devasUri jevA anya gacchIya mahAnubhAvoe A prasaMgamAM AgevAnIbharyo bhAga lIdhe. maMdauranA zrI pArzvanAtha jinAlayamAM ujavAyelA A dhanya prasaMge rAuta caMdra nAmano zreSThIvarya. je ukta rAmadevasUrinA parama bhakta zrAvaka hato teNe ghaNuM dhana kharacyuM. e zrAvaka aMcalagacchIya nahotA e vAta ahIM ghaNuM ja mahattvanI che, kema ke pahelAM gaccha- vyavasthA saMkucita mAnasa para AdhArita na hatI tenuM AvA prasaMge dvArA spaSTa sUcana maLI rahe che. rAmadevasUrinA AcArya pada-mahotsavamAM jayasiMhasUrie paNa umaMgapUrvaka bhAga lIdhelo ane aMcalagarachIya zrAvakee e prasaMge ghaNuM dhana kharceluM e vAta paNa ahIM noMdhanIya che. vividha gaccho vaccenA AvA nehabhAvabharyA prasaMgo kharekhara, preraka che. vividha gache eka bIjAnA pratispardhA che evI mAnyatA keTalI bhrAntiyukta che tenI pratIti AvI hakIktothI saheje thaI zakaze. badhA ja vetAMbara saMpradAmAM e vakhate apUrva ektA hatI tenuM sUcana vi. saM. 1181 mAM thayelA digaMbaro ane vetAMbara vaccenA aitihAsika vAda-vivAdathI paNa maLe che. samagra digaMbara saMpradAyanI AgevAnI karNATakanA samartha vidvAna kumudacaMdra bhaTTArake lIdhelI. zvetAMbara saMpradAyanA karNadhAra hatA vAdIdevasUri zAsananA aikyanI Ava zyakatA vakhate gacchanI bhedarekha pahelAM kadiye ADI AvI nathI. pariNAme digaMbara saMpradAyane vetAMbaronI heDamAM utaravuM paDyuM, je temanA hitanI virUddha puravAra thayuM. je gaccha-spardhA hota to pariNAma viparita Avata emAM zaMkA nathI. aitihAsika daSTie ukta prasaMga ghaNuM ja mahattvane che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kayArA amANe paTTaNathI ane pItAMbara lakSa kSatriya pratibaMdhaka vAdamAM digaMbarono parAjaya thayo hato. AthI emanuM prabhutva gujarAtamAMthI eAsaratuM gayuM. caritranAyakane paNa digaMbara sAthe vAdamAM utaravAne prasaMga Avyo hato. te aMge paTTAvalIkAra A pramANe AkhyAyikA varNave che. eka vakhate rAjA kumArapAla pUjA karato hato tyAre muMgIpaTTaNathI AvelA tenA mitre kahyuM ke ApanuM pItAMbara pavitra nathI. rAjAe tenuM kAraNa pUchatAM paradezIe jaNAvyuM ke--"amAre rAjA madanabhrama pahelAM badhAMja vastrone tenI zaiyAmAM mUkAve che. tyAra bAda tenI nikAsa thAya che!" rAja A sAMbhaLIne Azcaryacakita thaI gaye. pitAnA guptacara dvArA teNe A vAtanI khAtrI karI. ane muMgIpaTTaNanA vaNakarane pATaNamAM vasAvavAno teNe nizcaya karyo. vaNakaranA AgevAnoe rAjAnI vAta svIkArI, paraMtu evI zarata mUkI ke amArI samagra zAlavI jJAti, amArA guru chatrasena bhaTTAraka tathA ISTadeva-devIonI mUrtio sahita AvIe. rAjAe emanI zarata svIkArI eTale samagra zAlavI jJAtie pATaNamAM AvIne kAyamI vasavATa karyo. temanI vastIthI sAta purA vasyA. pitAnA kauzalyathI temaNe pATaNanI kIrti vistArI. pATaNa paToLAthI prasiddha thayuM. teo digaMbara saMpradAyanA hovAthI rAtripUjA karatA te rAjAne gamatuM nahi. teo vetAMbara thAya to sAruM evo tene vicAra Avyo. kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArye zAlavIonA guru chatrasena bhaTTAraka tathA caritranAyaka vacce vAda karAvavAnuM sUcavyuM. hAranAra potAnA ziSya-samudAya sahita jItanArano saMpradAya svIkAre evuM TharAvavAmAM AvyuM. banne pakSo A aMge saMmata thatAM banne vacce vAda thayo, je sAta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayasiMhasUri divaso sudhI cAlyo. aMte caritranAyaka jItyA. zarata mujaba chatrasena bhaTTArika jayasiMhasUrinA ziSya thayA. temanA anucAvIoe paNa vetAMbara saMpradAyano svIkAra karyo. temanA iSTadeva-devatAonI pratimAone paNa kaNadoro karAvIne vetAMbara paraMparAnI karI. temAMnI zrI neminAtha, zrI AdinAtha ane zrI padmAvatI devInI pratimAo anukame pATaNanI trirI poLa, rAjanagaramAM ilamapura, tema ja jamAlapuramAM che evA jUnA ullekha maLe che. chatrasenanuM nAma chatraharSa rAkhavAmAM AvyuM. emanAthI temane ziSya parivAra aMcalagacchamAM harSa zAkhAthI prasiddha thayo. temanA digaMbarI ziSyae paNa temanI sAthe aMcalagacchIya sAmAcArIno svIkAra karyo, ane temane saune harSa zAkhAmAM dIkSita karavAmAM AvyA. e samayamAM musalamAnanA aniyaMtrita hamalAoe bhAratavarSamAM trAsanuM sAmrAjya phelAvI dIdheluM. vidhamI humalAothI pitAnI saMskRtinuM rakSaNa karavAnI kaThina javAbadArI bhAratavAsIoe bajAvavAnI hatI. AvA samayamAM jenoe paNa potAnI pharaje daDhatAthI nibhAvI hatI. kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArya evA vicAranA hatA ke vetAMbara saMpradAyanI ekatA sudaDha karavA mATe badhAja gAe samAna sAmAcArI anusaravI. jethI judAInI bhAvanA paNa nA rahe. temaNe vAhakagaNi dvArA jayasiMhasUrine sUcavyuM ke deNapataTathI saMgha ekatrita karIne sau samAna sAmAcArI svIkAra vAnI pahela kare. caritranAyaka saMmata thayA paraMtu keTalAka vidmasaMtoSIoe A prastAvane hAnI pahoMcADI. samAna sAmAcArInA vicArane toDI pADavA pakSApakSInuM ugra vAtAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] lasa kSatriya pratibaMdhaka varaNa taiyAra karavAmAM AvyuM ane khuda jayasiMhasUri pAchaLa mArA mokalavAnuM payaMtra racavAmAM AvyuM! je ke e duSTo ja aMdaroaMdara laDavA lAgyA ane aMte jayasiMhasUrie ja emane bacAvyA! AvA kuluSita vAtAvaraNamAM mULa prastAva dUra ThelAI gaye. samAna sAmAcArInA saMdarbhamAM bIjI eka AkhyAyikA paNa paTTAvalIkAre varNave che. kumArapAla rAjAne keI irSALu zrAvake caDAvyA ke "A5 bhAdaravA sudI 4 ne divase sAMvatsarika parvanuM ArAdhana kare che paraMtu ahIM keTalAka munio 5 ne divase te parva ArAdhe che. A dharmabheda ApanA nagaramAM zobhe nahi!" AthI rAjAe utAvaLamAM hakama karyo ke pAMcamane divase sAMvatsarika parvanA himAyatIoe AjathI mArA nagaramAM rahevuM nahi. rAjAnI AjJAthI aneka gacchanA munie pATaNamAMthI vihAra karI gayA. paraMtu jayasiMhasUri tyAMja rahyA. temaNe vyAkhyAnamAM navakAra maMtranuM vivaraNa zarU karyuM hatuM. eTale rAjAne temaNe kahevaDAvyuM ke e vivaraNa pUruM karIne jAya ke adhUruM mUkIne jAya? jayasiMhasUrinuM pAMDitya suvidita heIne rAja samajI gayA ke varSo sudhI teo navakAramaMtranuM vivaraNa karavA samartha che. AthI rAjAe upAzrayamAM svayaM jaIne temanI kSamA yAcI jayasiMhasUri pATaNamAM rAjAnI viruddha aDaga rahyA hovAthI temano samudAya acalagaccha tarIke oLakhAya evI ukti pracalita che. kumArapAla sAthe caritranAyakane saMparka varSojUne hato. rAjAnI preraNAthI caritranAyake tAraMgA tIrthanI yAtrA karelI. rAjAe A tIrthano uddhAra karAvyA bAda yAtrA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 3 ) Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayasiMhasUri karanAra jyasiMhasUri sau prathama AcArya hatA e bAbata khAsa ullekhanIya che. caritranAyakane lakSa kSatriya pratibodhaka tarIke jaina ItihAsamAM cira kIrti prApta thaI hAIne e viSayaka keTalAka prasaMge paNa ahIM prastuta che. kSatrie jainAcAryonA upadezathI pratibadha pAmIne jainadharma svIkArelo ane temane ozavALa jJAtimAM sammilita karavAmAM AvelA. bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAmAM chaThThA paTTadhara ratnaprabhasUrie ezanagaramAM lA kSatriyone jainadharma karyA e aitihAsika ghaTanA pachI A prakriyA pUrNa vege cAlu rahelI. TheTha vikamanA 16 mA saikA sudhI. vi. saM. 1208 mAM jayasiMhasUri viharatA hastituMDamAM padhAryA. tyAMnA rAjA anaMtasiMha rAThoDe sUrino upadeza sAMbhaLIne jainadharmane svIkAra karyo. kahevAya che ke rAjA jadaranA asAdhya rogathI pIDAtA hatA. sUrinA prabhAvathI tene roga dUra thayeluM. rAjA anaMtasihe zatruMjayanI yAtrA karI, hastituMDamAM zrI vIraprabhuno prAsAda baMdhAvyuM. tenA vaMzajo osavALa jJAtimAM bhaLIne hathuDiyA rAThoDa gAtrathI eALakhAyA. anaMtasiMhanA AgrahathI e varSe sUri tyAM cAturmAsa rahelA. rAjasthAna aMtargata koTaDAmAM yaduvaMzI somacaMda rAjya karato hato. tenI pAse 5000 subhaTonuM sainya hatuM tenI madadathI te AsapAsa lUTaphATa karato. e arasAmAM jayasiMha sUri 500 ziSyo sahita umarakoTathI jesalamera vihAra karatA hatA. mArgamAM semacaMda temane sAme maLe. teNe je kAMI mikta hoya te seMpI devAne paDakAra pheMkyo. jayasiMha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] lakSa kSatriya pratibaMdhaka sUrie AnAkAnI vinA sAdhuonA upakaraNo dharI dIdhAM. AthI semacaMda Azcaryacakita thaI gaye. jayasiMhasUrinA prabhAvanA baMdhanamAM te jakaDAI gayo hoya ema tene lAgyuM. sUrine upadeza sAMbhaLIne tenA hadayanuM parivartana thayuM ane teNe vi. saM. 1211 mAM jainadharma svIkAryo. lUTaphATa na karavAnuM teNe vacana ApyuM. pAzkaranA cAMdaNa rANAe sAkSI pUrI. tenA putra gAla parathI teno vaMza gAlA trathI prasiddha thaye. semacaMde sUrinA upadezathI koTaDAmAM zrI pArzvanAtha bhagavAnanuM tathA gotradevI vIsalamAtAnuM maMdira baMdhavyAM, savA maNa suvarNanI zrI zAMtinAtha bhagavAnanI pratimA karAvI tathA tenA upara hIrA mANeka jaDita chatra karAvyuM. bhAleja nikaTanA nApA gAmanA visA zrImAlI luNiga zreSThIe vi. saM. 1220 mAM siMhasUrinA upadezathI jainadharma svIkAryo. temaNe ukta rAmadevasUrinA AcArya pada mahotsavamAM eka lAkha TaMka dravyane kharca kare tathA jinabiMbanI pratiSThA karAvelI. bhUNiganA vaMzajo lADA gAmamAM vasavAthI teo lelADiyA gAtrathI prasiddha thayA. ratnapura nivAsI bhaMDArI gAdA jeo mahezvarI saMpradAyanA anuyAyI hatA temane jayasiMhasUrie vi. saM. 1223 mAM pratibodha ApIne jaina dharmAnuyAyI karyA. bhaMDArI godAe sUrinA upadezathI zatruMjaya, giranAranA tIrthasaMghe kADhyA tathA aneka nagaromAM lahANI karIne savA lAkha rUpIA kharacyA. tenA vaMzajo mahuDImAM vasyA hovAthI teo mahaDiyA oDakathI prasiddha thayA. vi. saM. 1224 mAM lelADAmAM rAuta phaNagara rAThoDane jayasiMhasUrie pratibaMdha ApIne jena karyo. tenA vaMza Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayasiMhasUri [ 11 paDAIA gAtrathI oLakhAya che. A vaMzamAM samarasiMha, sAdA, samaratha, maMDalika, talAka ItyAdi aneka prasiddha puruSa thaI gayA che. tharapArakara aMtargata umarakeTanA rAuta mehaNasiMha paramAre jayasiMhasUrinA upadezathI prabhAvita thaIne vi. saM. 1228 mAM jaina dharma svIkArele. kahevAya che ke mahaNasiMha niHsaMtAna hatuM. paraMtu sUrinA samAgama pachI tene pAMca putra thayA. chellA nAgaputrathI tenA vaMzajo nAgaDAgetrathI prasiddha thayA. nAgaDA vaMzajoe pitAnAM sukRtyothI jainadharmanuM nAma dIpAvyuM che. ukta nAgaputra kharekhara nAga hatA evuM paTTAvalImAM darzAvAyuM che. ziyALAmAM nAga ThaMDIthI bacavA cUlAmAM sUtA hatA tevAmAM cUlo saLagatAM tenuM mRtyu thayeluM ema bhaTTagrantha jaNAve che. tenA smArakarUpe umarakeTamAM nAganI phaNAvALI UbhI mUrti besADI te upara derI baMdhAvavAmAM AvI. vi. saM. 1229 mAM jayasiMhasUri viharatA siMdhu nadI pAsenA pIluDA nagaramAM padhAryA. tyAMnA rAjA rAvajI selaMkIne dvitIya kuMvara lAlaNajIne koDha hatA. sUrie maMtraprabhAvathI koDha dUra karatAM rAjAe prabhAvita thaIne jaina dharma svIkaryo. lAlaNa putrathI tenA vaMzajo lAlaNa netrathI suprasiddha thayA. bhaTTagraMthamAM ullekha che ke rAvajI ThAkore caritranAyakane caraNe senAmahorothI bharelA thALe arpaNa karelA. paraMtu niHspRhI AcAryo te svIkArelA nahi. AthI rAjAe te dravyathI pIluDAmAM zrI zAMtinAtha prabhunuM mane hara jinamaMdira baMdhAvyuM. vi. saM. 1229 mAM emanA atyAgrahathI jayasiMhasUrie tyAM cAturmAsa karyuM. emanI AjJAthI rAvajI ThAkaranA maMtrI devasIe A navodita jaina kuTuMbane sAdharmika bhAve ozavALAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] lakSa kSatriya pratibodhaka paMktimAM meLavyuM. dAnezvarI lAlaNajInA vaMzajomAM aneka prasiddha puruSo thaI gayA che, jemAM nagarapArakaranA jesAjI pramukha che. "je jagadAtAra" evuM temanuM biruda hatuM. jAmanagaranA vaddhamAna zAha ane padmasiMha zAha e beu suvikhyAta baMdhuo paNa A getranA hatA. | vi. saM. 1231 mAM DIDu jJAtinA caudharI bihArIdAsa jayasiMhasUrinA upadezathI jena thayA. tenA vaMzajo ezavALa jJAtimAM sahasagaNuM gAMdhI trathI oLakhAyA. aMcalagaccha pravartaka Arya rakSitasUrijIe ratnapuranA hamIrajIne pratibaMdha ApIne jainadharmI karelA. hamIrajInA putra sakhatasaMghathI emanA getranuM nAma sahasagaNu gAMdhI paDeluM e bhaTTagraMthamAMthI ullekha maLe che. pujavADAmAM rAuta kaTAramala cauhANa pAse aDhaLaka dhana hatuM. tyAMnA rANA udayasiMhane paNa temaNe lagna prasaMge jarUrata paDatAM dravya sahAya karelI. vi. saM. 1244 mAM jayasiMhasUrine dharmopadeza sAMbhaLIne kaTAramala jaina thayuM. tenA vaMzaje kaTAriyA getrathI oLakhAyA. kaTAramale sUrinA upadezathI hastituMDamAM zrI viraprabhune jinaprAsAda baMdhAvyuM. koTaDAne rAjasena paramAra prakhyAta luTAre hate. jayasiMhasUrinI dharmadezanA sAMbhaLIne tenA jIvanamAM parivartana AvI gayuM. sUrinA upadezathI rAjasene laTa ane jIvahiMsAne tyAga karIne vi. saM. 1244 mAM jaina dharma svIkAryo. tenA vaMzajo ozavALa jJAtimAM pilaDiyA getrathI oLakhAya che. vi. saM. 1255 mAM jesalameramAM devaDa cAvaDAne pratibodha ApIne jayasiMhasUrie tene jaina karyo. aneka cAvaDA rAjapUte paNa e arasAmAM jaina dharmAnuyAyI thayA. devaDanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayasiMhasUri [ 13 putra jhAmare jhAleramAM eka lAkha sittera hajAra TaMka dravya kharacIne zrI AdinAtha prabhuno bhavya jinaprAsAda baMdhAvyo, vastrAdinI lahANI karI tathA aneka baMdIone choDAvyA. jhAmaranA putra deDhiyAthI tenA vaMzaje deDhiyA gotrathI prasiddha thayA. vi. sa. 1256 mAM cittoDanA rAuta vIradatta cAvaDAne jayasiMhasUrie upadeza ApIne tene jena karyo. tenA vaMzajo nIsara getrathI oLakhAya che. kahevAya che ke rAjA varadatta ni:saMtAna hatA. sUrinA upadezathI teNe cakezvarI devInuM ArAdhana karatAM tene putra prApti thayelI. nalavaragaDhanA rAjA raNajIta rAThoDane paNa e pramANe ja putraprApti thayelI ane jayasiMhasUrinA upadezathI teNe paNa vi. saM. 1257 mAM jainadharma svIkArela. sUrinA upadezathI teNe pitAnA rAjyamAM amAri paDahanI udgheSaNa paNa karAvelI. tenA vaMzajo ozavALa jJAtimAM bhaLIne rAThoDa gotrathI prasiddha thayA vi. saM. 1258 mAM mAravADa aMtargata koTaDAnA kezava rATheDe jayasiMhasUrinA upadezathI prabhAvita thaIne jaina dharmano svIkAra karelo. tenA dattaka putra chAjala parathI tenA vaMzajo chAjeDa gotrathI oLakhAyA. eja varSamAM caritranAyaka kAladharma pAmyA haIne temanA jIvanamAM A chelle ja prasaMga gaNAya. bhaTTagranthane AdhAre jayasiMhasUri dvArA pratibaMdhita rAjaputenI vigatavAra tavArIkha upalabdha thAya che. jo ke temAM kvacita atizayokti uparAMta kAladoSa paNa jovA maLe ja che. prastuta pratibaMdhanuM varSa cakakasAIthI noMdhAyuM hoya te avazya kahI zakAya ke caritranAyaka jIvananA chellA zvAsa sudhI dharmoghotanAM kAryomAM vyasta rahelA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] lakSa kSatriya pratibodhaka caritranAyakanA paTTakALamAM aMcalagacchanI vallabhI zAkhAmAM puNyatilakasUri paNa prabhAvaka AcArya thaI gayA. temaNe paNa anekane pratiprabaMdha ApIne jaina dharmAnuyAyI karyA. vi. saM. 1221 mAM beNapamAM DeDIA paramAra vaMzanA za3 semilane temaNe pratibodha Ape. samila vahANavaTI hevAthI tenA vaMzajo vahANa netrathI badhe oLakhAyA. vi. saM. 1226 mAM nagarapArakara nivAsI udayapAla nAmanA kSatriyane temaNe prati bodha Ape, jenA vaMzajo berIcA gAtrathI oLakhAya che. vi. saM. 1244 mAM hastituMDanA rAjA vaNavIra cauhANane pratibaMdha ApIne temane jainadharmI karyo. tenA vaMzaje jAsala getrathI oLakhAya che. bhaTTagrantha dvArA jANI zakAya che ke jayasiMhasUrinA samayamAM aMcalagacchIya AcArya ratnaprabhasUrie nagarapArakara nivAsI ajitasiMha paramArane pratibodhIne jaina karyo. ajita siMha aphINane mATe baMdhAvyuM hato ane rAta-divasa aphINa ghUMTato tethI ke tene ghUTake kahetA. AthI tenA vaMzane ghUTakA" parathI guDhakA getrathI oLakhAya che. vi. saM. 1228 mAM ajitasiMhe nagarapArakaramAM bhavya jinAlaya baMdhAvyuM. jayasiMhasUrie aneka pradezamAM ugra vihAra karIne jena dharmane mahimA ghaNA vistAryo. temanA upadezathI aneka jinAlo baMdhAyAM, aneka jinabiMbanI pratiSThAo thaI temAM zrI zatruMjayagiri upara zrI abuda jinAlayanI pratiSThA mukhya che. vi. saM. 1249 mAM bhinnamAla pAsenA ratnapura nivAsI, sahasagaNuM gAMdhI gotrIya zreSThI goviMdazAhe jayasiMhasUrinA upadezathI e jinAlaya baMdhAvyuM ane tenI pratiSThA karAvI. zrI zatruMjayano saMgha kADhIne goviMdazAhe thALInI lahANI karelI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayasiMhasUri [ 15 A jinAlayane jIrNoddhAra vi. saM. 1686 mAM devagiri nagaranA zrImALI zreNI dharmadAse kalyANasAgarasUrijInA upadezathI karAvyo. zrI abudajInI pratimA zrI zatruMjaya tIrthamAM sauthI moTI gaNAya che. tenI prakSAla-pUjA varSamAM eka vakhata eTale ke phagaNa vada 8 nA dine ja thAya che. A tIrthamAM AvatA yAtrike A virATakAya pratimA pAse ucca svare kahe che ke "abudajI, yAtrA saphaLa?" eTale sAmethI pratidhvani saMbhaLAya che ke "saphaLa', je sAMbhaLIne yAtrikanA manamAM prasannatA chavAya che. jayasiMhasUrinA upadezathI vi. saM. 1217 mAM kaNenImAM zreSThI jazarAje bhavya jinAlaya baMdhAvyuM ane tenI mahotsava pUrvaka pratiSThA karAvI hatI. paTTAvalImAM paNa pratiSThA saMbaMdhaka mahattvapUrNa ullekha che. paTTAvalI anusAra caritranAyake A pramANe grantha lakhyAH karmagrantha bRhad TIkA, kammapayaDI TIkA, karmagrantha vicAra TippaNa, karmavipAkasUtra, ThANuga TIkA, jaina takavArtika, nyAyamaMjarI TipaNa. AmAMne eka paNa grantha hAlamAM upalabdha nathI. anya ullekha anusAra jayasiMhasUrie "yugAdideva caritra" lakhyuM. ApanI putrI lakSmI tathA putra AMbaDe tene bhaktithI lakhAvyuM hatuM. ukta grantha-sUci parathI caritranAyakanuM Agama viSayaka jJAna keTaluM gahana haze tenI pratIti thAya che. aMcalagacchanI moTI paTTAvalI, jenuM bhASAntara paNa prakaTa thayuM che tenI noMdha pramANabhUta che ke kema te spaSTatAthI kahI zakAtuM nathI. temAM aneka zaMkita bAbate paNa che. game tema, ukta granthanI sUci e paTTAvaline AdhAre ja che. caritra nAyakanA ukta grantha aMge AthI vizeSa kazuM ja jANavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] lakSa kSatriya pratibaMdhaka ApaNe zaktimAna nathI. mULa grantha je upalabdha banI zakyA heta te caritranAyakanA jIvana upara vizeSa prakAza pADI zakAta. pazcima bhAratanAM badhAM ja mahattvanAM kendromAM apratihata vicarIne caritranAyake aMcalagaccha-pravartaka Arya rakSitasUrinuM avaziSTa jIvanakArya pUrNa karyuM. temaNe aneka nRpatione pratibodha ApIne temane jainadharma tarapha vALyA ane amAri paDahanI ulleSaNAo karAvI, aneka jIne dharmabodha pamADyo. jaina dharmano mahimA temaNe sarvatra vistAryo. aMcalagacchanA saMgaThana mATe te temane karoDarajajunI ja upamA ApI zakAya. AryazikSitasUrie je Adarzo ane vicArone pAye nAkhe hato tenA upara caritranAyake bhavya ImArata UbhI karI. jayasiMhasUrinI anekavidha kArakidIe pazcima bhAratanA sAMskRtika itihAsamAM ujajavaLa pRSTa umeryuM che. emanA prakRSTa cAri. vyane prabhAva na mAtra emanA anuyAyIo purato maryAdita rahyo, kintu badhA che paNa enI asarathI aprabhAvita rahI na zakyA. A prabhAvanI asara dUragAmI rahI. vi. saM. 1258 mAM A meghAvI AcAryane beNapanagaramAM 80 varSanI uMmare kAladharma thaye tyAre aMcalaga che jANe potAnuM zirachatra gumAvI dIdhuM ane jaina zAsane aDIkhama taMbha gumAvyo hoya e bhAva anubhavyuM. "lakSa kSatriya pratibodhaka tarIke jaina itihAsamAM to teo bhUlyA bhUlAya tema nathI. - bahu -- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatapadI" praNetA zrI dharmaSasUri vAdI rUpI hAthIo mATe siMha jevA", "vAdI kuMdakuMdAla", vAdI siMha zArdUla", "zrutasAgara", "mahAkavi", ItyAdI jevA gauravAnvita birUda dharAvanAra tatvaciMtaka tathA dArzanika AcArya dharmaghoSasUri "zatapadI" granthanA racayitA tarIke aMcalagacchanA itihAsamAM cira kIti pAmyA che. gacchanI vicAradhArA ane tenA saMvidhAnane zabdadeha ApanAra AvA pratibhAzALI vidyApuruSane aMcalagaccha kema bhUlI zake? mAravADa aMtargata mahAvapuramAM vi. saM. 1208 mAM temane janma thayo hato. temanuM pUrvAzramanuM nAma dhanadattakumAra. pitA zrImALI jJAtinA mukuTamaNi zreSThI zrIcaMda. mAtA rAjala. gaLathUthImAM ja dhanadattakumArane dharmanA saMskAra prApta thayA. A saMskAree ja emane tyAga-mArge vALyA. vi. saM. 1216 mAM aMcalagacchAdhipati jayasiMhasUrie rAjasthAnamAM ugra vihAra karatA mahAvapuranagaramAM padArpaNa karyuM. ATha varSanI kumaLI vayanA dhanadattakumArane sUrinI vANIe hinI jagADI. tyAga-mArganA pathika thavAnI bALakane abhi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 | zatapadI praNetA lASA jAgI. eTale pitAnAM mAtA-pitAnI anujJA meLavIne teNe sUrine saMgAtha lIdhA. vi. saM. 1216 mAM harivara gAmamAM gurue tene utsavapUrvaka dIkSA ApIne temanuM munidharmazeSa evuM nAmAbhikaraNa karyuM. rAjasthAne prasaMgopAta virapuruSe ane tyAgIonI amUlya bheTa dharI che, jene mATe maiyA bhAratI gaurava laI zake ema che. aMcalagaccha-pravartaka Arya rakSitasUri A pradezanI bhUmimAM poSAyA hatA. emanA praziSya dharmagheSamuni paNa e pradezanI ja nIpaja hatA, jemane mATe aMcalagaccha ja nahi, samagra jaina zAsana gauravanI lAgaNI anubhave che. A beu mahApuruSanuM pradAna gaccha ke saMpradAya puratuM ja maryAdita na hatuM. pazcima bhAratanI zaikSaNika, dhArmika tema ja sAMskRtika pravRttinA teo kendra-bindue rahyA hatA. vrata grahaNa karyA pachI navadita munie adhyayana-kSetre AgavI siddhio hAMsala karI. pitAnA gurUnI jema caritranAyake AgamanA adhyayanamAM vizeSa abhiruci darzAvI. Arya rakSitasUri tathA jayasiMhasUri jevA mahApuruSonI chatrachAyAmAM ucharavAnuM virala saubhAgya temane prApta thayuM. caritranAyakanI pratibhAnA ghaDataramAM ukta beu mahApuruSee mukhya bhAga bhajabe, pariNAme aMcalagacchane digaja vidvAna prApta thaI zakyo. vi. saM. 1234 mAM bhadrohari gAmamAM gurue temane gya jANIne AcAryapade vibhUSita karyA. A eka ja prasaMge jayasiMhasUrie ekI sAthe vIza ziSyane AcAryapade prasthApita karelA. aMcalagacchanA itihAsamAM tene zakavati ghaTanA gaNAvI zakAya. gacchane ekI sAthe vIza AcAryo prApta thayA hoya evo A pahelo ane chelle prasaMga hato. Arya rakSitaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakirdInI gacchanI cha sI. zrI dharmaghoSasUri [ 3 sUrinA samayamAM cAreka hajAra sAdhu-sAdhvIo hatAM, tyAre AcAryonI saMkhyA mAtra bAranI hatI. A daSTie tulanA karatAM siMhasUrino tyAgI parivAra pAMca hajArathI paNa adhika haze evI saMbhAvanA karI zakAya. kharekhara, aMcalagacchane bhAgyaravi te samaye madhyAhune tapato hate. caritranAyakanI kArakirdInI mukhya tema ja ujajavaLa bAju to emanI jJAna-pravRtti ja hatI. gacchanA karNadhAra tarIke pitAnA samudAyane saMgaThita rAkhavAmAM tathA gacchane sabaLa netRtva pUruM pADavAmAM paNa teo eTalA ja yazasvI rahyA. prathama e viSe saMkSipta paricaya karAve ahIM prastuta che. dharmaSasUrinuM pratibaMdhaka tarIkenuM sauthI yAdagAra kArya zAkaMbharInA nRpati prathamarAjane jainadharmAnuyAyI banAvyA te che. lagabhaga pratyeka prabhAvaka jenAcAryonAM jIvanavRttomAM nRpati pratibaMdhanAM varNanane khUba khUba mahatva apAyuM hoya che. ghaNIvAra to AvA varNanane camatkArika rUpa paNa apAyuM hoya che. jena dharmane rAjyAzraya apAvavA mATe pUrvAcAryoe athAga parizrama karyo che. dharmaSasUrie paNa A saMbaMdhamAM jaina tavArIkhamAM eka suvarNapRSTa umeryuM che. prathamarAjanuM nAma judI judI hAthapratamAM pheraphAravALuM maLe che. paraMtu temAM kahevAyuM che ke madyapAna ane zikArane te ghaNo ja rasiyo hato. emAM ja te cakacUra rahetuM. paraMtu dharmaghoSasUrinA samAgamamAM AvyA pachI rAjAnI dRSTimAM parivartana AvI gayuM. dina-rAta nazAmAM rapa rahe e rAjA caritranAyakane upadeza sAMbhaLIne zrI pArzvanAtha bhagavAnanI pratimAne pUjate thaI gayo. badhAM vyasana choDIne teNe jaina dharma svIkArI lIdhe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatapadI praNetA paTTAvalImAM ullekha che ke pitAne sAcA mArge vALavA badala rAjAe dharmaghoSasUrine eka hajAra suvarNa-mudrikAe dharelI, paraMtu niHspRhI gurue tene AdarapUrvaka asvIkAra karyo. rAjAe paNa e mudrikAe pAchI na rAkhI. gurune samarpita vastu pAchI kema rAkhI zakAya? AthI caritranAyakanA AcAryapada mahotsava prasaMge rAjAe e mudrikAo kharacI evuM paTTAvalImAM kahevAyuM che. temAM rAjA vize ThIka ThIka mAhitI che. prathamarAjanI rANInuM nAma temAM cAhaladevI ApyuM che nRpati-pratibaMdhane vRttAMta camatkArika prasaMgamAM varNavAye che. paTTAvalImAM lagabhaga badhe AvuM ja varNana jovA maLe che. dharmaghoSasUrinA upadezathI rAjAe potAnA nagaramAM bhavya jinAlaya baMdhAvyuM ane tenI mahotsavapUrvaka pratiSThA karAvI. caritranAyakanI teNe ghaNuM bhakti karI ane potAnI parSadAmAM temane apUrva satkAra karyo. rAjA kyA vaMzane hato te vize nideza nathI, paraMtu te cauhANa vaMzano haze ema anumAna karI zakAya che. A prasaMge rAjakIya itihAsanI dRSTie paNa eTaluM ja mahattva che. dharmaghoSasUri nAma dhAraka aneka AcAryo thaI gayA che. bodhita zAkaMbharI bhUpaH" evA anya dharmaghoSasUri rAjagacchIya zIlabhadrasUrinA ziSya hatA. zAkaMbharInA nRpatio sAthenA jainAcAryone saMparka itihAsa-prasiddha che, temAM caritranAyake eka ujjavaLa pRSTa umeryuM. aMcalagacchanA AcAryuM keImeTA rAjavIne pratibaMdha ApyuM hoya e A sau prathama prasaMga hoIne tenI mahattA gacchanA itihAsamAM vizeSa hoya e svAbhAvika che. vi. saM. 1234 mAM e prasaMga banyuM hoya tevA nideza maLe che. prAcIna paTTAvalIkAroe jainadharmanI temaja pitAnA gacchanI mahattA darzAvanArA prasaMge uparAMta thoDIka rAjakIya tavArIkha tarapha paNa je lakSa ApyuM hota to phArasI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmaghoSasUri granthakArenI jema bhAratanA rAjakIya itihAsanI teo amUlya sevA bajAvI zakyA hota eTaluM te jaNAvavuM ja rahyuM. aMcalagaccha-pravartaka AryarakSitasUrie tathA temanA prabhAvaka paTTaziSya jayasiMhasUrie nAnA rAjavIo, ThAkare, Adine pratibaMdha Apele ane temane jena dharmanuyAyI banAvelA. paraMtu dharmaghoSasUrie mahA rAjavI gaNAtA zAkaMbharI-sAMbharadezAdhipatine pratibodha ApanAra AcArya tarIke ucca mAna prApta karyuM. te dvArA temaNe jaina zAsananI tema ja aMcalagacchanI zAna paNa vadhArI. e uparAMta caritranAyake bIjA paNa aneka mahAnubhAvone pratibaMdha ApIne temane jenadhama banAvyA. tenI saMkSipta noMdha paNa ahIM prastuta che. vi. saM. 1246 mAM dharmaSasUrie rAjasthAna aMtargata khImalI nagaramAM DoDiyA jJAtIya rajapUta rAuta behaDIne pratibodha ApIne jaina dharmI banAvyo. tenA kuTuMbane ozavALa jJAtimAM bheLavI devAmAM AvyuM. tenA vaMzajo bahula athavA balasakhA eDakathI prasiddha che. dharmaghoSasUrinA upadezathI bahaThIe dharmakAryomAM AgevAnI bharyo bhAga lIdhe ane bhAre nAmanA kADhI. teNe tIrthasaMgha kADhyo heIne tene saMghavI-pada prApta thayuM. e samayanA khyAtanAma zrAvakavaryomAM tenI gaNanA thAya che. gujarAtanA suprasiddha maMtrI-bAMdha vastupAla ane tejapAle behaDInI ucca sevAonA upalakSamAM tene "saMghanarendra"nuM ucca biruda pradAna kareluM te parathI tenA asAdhAraNa prabhAvane paricaya maLI zakaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatapadI praNetA vastupAla-tejapAlanI rAjakIya kArakidI te abhUtapUrva che ja, kintu temanI sAmAjika tema ja dhArmika kArakidI paNa evI ja gauravayukta che maMtrIvaryoe tIrthasaMghe tema ja zAsana kAryomAM simAstaMbhe racyA temanAM bhagiratha kAryomAM behaDIe paNa agrabhAga bhajavyuM haze ane tenA upalakSamAM ja tene "saMghanarendra"nuM biruda prApta thayuM haze evuM anumAna karI zakAya che maMtrIe 84 jJAtione nimaMtraNa ApIne eka moTo saMgha ekatrita karela. AvA yAdagAra saMmelanamAM ja behaDInuM bahumAna thayuM haze. AvA agrayAyI jaina saMghapatine jaina banAvavAnuM zreya paNa dharmaSasUrine jAya che. caritranAyake uttara bhAratamAM vihAra karIne tyAM paNa jena dharmane mahimA ghaNe vistAryo. emanA upadezanA pariNAme tyAM aneka dharmakAryo thayAM, aneka jIve pratibaMdha pAmyA. paTTAvavIkAra noMdhe che ke dharmaSasUri vihAra karatA gaMgAnadI pAsenA muktasaragaDha padhAryA. A sthAne karavata mUkAvavAnA mahattvanA kendra tarIke dezabharamAM prasiddhi prApta karelI. te kALe lekamAM evI mAnyatA pracalita hatI ke je kaI Icchuka A pavitra sthaLe karavata mUkAvIne jIvanane svecchAe aMta ANe te tenI AkAMkSA mujabanI siddhi punarjanmamAM avazya thAya. A bhramaNAthI geramArge dorAIne hajAro zraddhALuonI ahIM AhUti apAtI. karavata mUkAvavAnA vicAre evuM gheluM lagADeluM ke lokenI saMkhyA pratidina vadhatI ja jatI hatI. ' dharmaghoSasUrine tyAMnA nara-saMhAranAM doe bhAre AghAta pahoMcADyo. AvA duSTa vyavasAyamAM brAhmaNe paDyA hatA tethI temane bhArebhAra Azcarya thayuM. abhIsita punarjIvananI ghela chAmAM Ihaleka ane IhajIvanano cheda uDADI denArane temaNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmaghoSasUri upadeza ApyuM ane mAnava-bhavanuM mahAmya saune samajAvyuM. temanI vANI sAMbhaLIne loko ghaNA prabhAvita thayA. dharmaghoSa sUrinI preraNAthI AvA aniSTathI dUra rahevAnuM saue kabUlyuM. tyAne agraNI dinakara bhaTTa te AcAryane parama bhakta banI gaye. tene jaina dharmane upadeza e heIna teNe svecchAe te dharma aMgIkAra karyo. kahevAya che ke tyAMnA lekee dharmaSasUrine kaI camatkAra dekhADavAno Agraha kare. camatkAranA prabhAvathI ja AvA bhayaMkara aniSTane nirmULa karI zakAya ema hatuM. AthI sUri camatkAra dekhADavA kabUla thayA. temaNe 108 kAmaLIo maMgAvI ane tene uparAupara goThavIne tenI upara teo padmAsane birAjyA. navakArAvalIne teo eka eka maNake pheravatA jAya tema tema temanA Asana nIcethI eka eka kAmaLI kADhI levAmAM AvI. navakArAvalInA 108 maNakA pUrA thatAM badhI kAmaLIe kheMcI levAI chatAM guru te Urdhva sthitimAM pUrvavat rahyA. A dazya joIne leke bhAre prabhAvita thayA. dharmaghoSasUrine jayaghoSa prakaTyo tyArathI karavatane gaMgAnadImAM padharAvI devAmAM AvI. e pachI karavata mUkAvavAnI aniSTa prathA sadaMtara nAbUda thaI gaI. AvA kurivAjane nirmULa karAvavAnuM zreya caritranAyakane jAya che. e samayamAM bIjA paNa aneka mahApuruSoe A prathA sAme pitAno puNya prakopa ThAlavela. mela karavata mocIne mocI" evI prasiddha kahevata ukta prathAnuM Aje smaraNa karAve che eTaluM ja. e pachI A prathA sadAne mATe bhUMsAI gaI dinakara bhaTTa ane tenA anuyAyIoe jainadharma svIkAratAM temanI jJAtie temane sAmAjika bahiSkAra karyo. lagnAdi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8] zatapadI praNetA bAbatomAM teo laghumatimAM heIne temane pArAvAra muzkelIono sAmano karavo paDyo, AthI dharmaghoSasUrie dilhIne saMgha ekatrita karIne navodita jainone ozavALa jJAtimAM bheLavI devAmAM AvyA A prasaMgathI kSatrinI jema brAhmaNone paNa jainadharma aMgIkAra karavAthI ezavALa jJAtimAM praveza maLe. esavaMza-vRkSanuM vaividhya AthI vadhyuM. jo ke AvA prasaMgo alpa saMkhyAmAM banavA pAmyA chemoTe bhAge to brAhmaNa-jenone zrImAlI vaMzamAM ja praveza apAye hate. osavaMzamAM samAviSTa brAhmaNa-jenonI saMkhyA nahivata hatI. A dRSTie paNa ukta prasaMga neMdhanIya gaNAya. paTTAvalImAM vizeSamAM ullekha che ke dinakara bhaTTanI trIjI piThImAM bApAnaMdanA putra devAnaMdanI saMtatimAM agiyAra putra thayA. teo sau dilhI AvIne vasyA devAnaMda parathI tenA vaMzajo devANaMdasakhA evI eDakathI prasiddha thayA. vaMzavRddhi thatAM tenI paNa aneka peTA zAkhAo thaI, jema ke gosalIA, gaThI, cethANI, vIsalANI, hIrANI, desalANI, bhulANI, kekaliyA, mUlANI, thAvarANI ItyAdi. vi. saM. 1269 mAM caritranAyaka vihAra karatA rAjasthAna aMtargata bhAlANI nagaramAM padhAryA. tyAMnA paramAra vaMzIya kSatriya raNamalanA kuMvara hariyAe temano dharmopadeza sAMbhaLIne jaina dharma aMgIkAra karelo. temanA dharmaparivartana saMbaMdhamAM paTTAvalImAM eka camatkArika AkhyAyikA varNavavAmAM AvI che. navapariNita hariyAne rAtre jherI sarpe daMza detAM tenuM maraNa thaI gayeluM. smazAnabhUmi pAse thaMDile jatAM caritranAyakane A vRttAMtanI khabara paDatAM temaNe citA upara mUkAyelA tenA dehane jevAnI IcchA vyakta karI. siddhapuruSa jANIne DAghuoe temane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dhamaSasUri [ 9 hariyAne mRtadeha batAvyuM. kalpAMta karatA svajane ghaDIbhara te dharmaSasUrinI ceSTAthI zAMta thaI gayA. kahevAya che ke gArUDI maMtranA prabhAvathI dharmaghoSasUrie hariyAnA zarIramAMthI viSa dUra karyuM. DI kSaNomAM te mRta navajuvAna sacetana thaIne ALasa maraDIne beThe thaye! sagAM-vahAlAM A joIne atyaMta harSita thayAM. dharmaSasUrinA upadezathI raNamalajInA kuTuMbe jaina dharma svIkAratAM tene ozavALa jJAtimAM bheLavavAmAM AvyuM. hariyAnA vaMzaje hariyA gotrathI prasiddha thayA vaMzavRddhi thatAM A getranI paNa aneka peTA zAkhAo thaI hariyAzAhe dharmasUrinI apUrva bhakti karI. temanA upadezathI vi. saM. 1269 mAM bhAlANI mAM zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM teNe bhavya jinAlaya baMdhAvIne biMbapratiSThA karAvI teNe aneka dharmotsava karyA. hariyAvaMzajoe paNa teNe prAraMbhelAM dharmakAryo jArI rAkhyAM. vRtalahANa karanAra hariyAzAhanA vaMzajenuM varNana prAcIna pramANugranthamAMthI upalabdha thAya che. temanI kArya--saurabha sAthe A vaMzane pratibaMdha ApanAra caritranAyakanuM smaraNa paNa sodita vaNAyeluM raheze. ' dharmaghoSasUrinA prabhAvanuM moju temanA janma-pradeza rAjasthAnamAM savizeSa prasayuM hatuM. temane A pradezamAM satata ugra vihAra paNa temAM kAraNabhUta hate pramANu-granthanI saMkSipta ne paNa A saMbadhamAM ghaNuM ghaNuM kahI jAya che. temanA upadezanA pariNAme pAMcase bhAthio bhAMgyA, jhAleramAM bIlDa pramukha aneka bhAvukee svecchApUrvaka jaina dharma aMgIkAra karyo. tema ja sAkariyA zrImAlIonI sthApanA thaI ItyAdi ullekha ghaNuM ja mahattvapUrNa che. paTTAvalI tathA bhaTTagranthamAMthI anya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] zatapadI praNetA dhamaene jena banAvavA tathA temane osavALa jJAtimAM bheLavavA sabaMdhaka pracura varNane prApta thAya che. paraMtu zrImAlIone ke prAgvATone apAyelA pratibaMdha viSe bhAgye ja mAhitI maLe che. A saMdarbhamAM upayukta ullekha khAsa noMdhanIya che. - aMcalagacchanI tavArIkhamAM prAgvATa pratibaMdha aMgenuM sauthI prAcIna pramANa Arya rakSitasUri saMbaMdhaka che. aMcala- gaccha-pravatta ke pratibodhelA prAgvATa jJAtIya, vAmaMga getrIya, maMtrI khetala ane tenI patnI khetalade vizenI neMdha ozavALapratibaMdha sivAyane sau prathama ullekha gaNI zakAya. "sthAnAMgasUtra"nI pratapumbikAmAMthI A pratidha aMge pramANabhUta mAhitI sAMpaDe che. ukta maMtrIvaryanA vaMza-vRkSanI kaDIbaddha nAmAvalI paNa temAM nibaddha che. A vaMzamAM thayelA maMtrI Tekare aMrAlagacchAdhipati bhAvasAgarasUrinA upadezathI ukta granthanI prata vi. saM. 1517 mAM lakhAvIne temane arpaNa karI. evI ja rIte zrImAlI-pratibodhano sau prathama banAva jayasiMhasUri saMbaMdhaka che. temaNe pratibaMdhelo lUNiga zreSThI zrImALI jJAtimAM thayele. jhAleranA uparyukta pratibaMdha bAda dharmaghoSasUrie dedAzAhanA atyAgrahathI cittoDamAM padArpaNa karyuM. eka vakhata dedAzAhanI bahene utsava prasaMge caritranAyaka sameta batrIza munivaryone gocarI arthe bhAvapUrvaka nimaMtraNa ApyuM. hakIkatamAM teNIe bhojanamAM viSa bheLavIne tyAgIonI jiMdagIne aMta ANavAnuM SayaMtra ja raceluM. dhyAnanA baLathI dharmaSasUrine A vAta jANavAmAM AvI gaI. temaNe saune tyAM na javAnuM pharamAvyuM. A rIte aneka munivaryonI jiMdagI bacI javA pAmI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmaghoSasUri [ 11 ukta prasaMgathI caritranAyakanA hRdayane ghaNe ja AghAta pahoMce. gocarI mATe gRhe gRhe padArpaNa karatA ane te dvArA dharmanA udAtta AdarzonI saurabha phelAvatA munivaryonuM jIvana AvA jayaMtrane bhega bane te kene AghAta na thAya? viSama kALamAM nigranthone jIvananirvAha kema thaI zakaze ? AvA to aneka vicAre caritranAyakanA hRdayane sparzI gayA. dhyAnamAM birAjelA dharmaghoSasUri samakSa zAsanadevI cakezvarIdevI pratyakSa thayAM ane khAtrI ApI ke "huM bhagavAna mahAvIranuM dharmazAsana pravartamAna raheze tyAM sudhI viSama veLAe aMcalaga chane sahAya pahoMcADIza" ema paTTAvalImAM jaNAvAyuM che. TUMkamAM ukta prasaMgathI stabdha thaI gayelA munivaryo sameta bhAvuka zrAvaka anuyAyIone caritranAyake daivIzakti dharma pakSe raheze evI haiyAdhAraNa ApI haze ane saunA saMzanuM nivAraNa karyuM haze. caritranAyaka prakRSTa paMDita uparAMta vicakSaNa hAjarajavAbI paNa hatA. emanI sAthe vAdavivAdamAM utaravuM e bhalabhalA mATe duSkara kArya gaNAtuM. temaNe anekane vAdavivAdamAM parAsta karIne pitAne pakSe vALelA. temanI sAthe digaMbarone paNa vAdavivAda thayela. AvA eka prasaMgamAM digaMbarAcArya varacaMdrasUri parAsta thatAM temane potAnA ziSya tarIke temaNe valabhIzAkhAmAM AcArya pada pradAna kareluM. pramANagraMthamAM A prasaMga aMge mAtra saMkSipta noMdha ja mUkavAmAM AvI che. eTale A saMbaMdhamAM vizeSa kazuM jANI zakAtuM nathI. eka prasaMge dharmaghoSasUri pitAnA soLa ziSya sahita vihAra karI rahyA hatA. mArgamAM temane eka digaMbara muni maLyA. temaNe kavaDi Adi bhAra upADIne cAlatA munirvAdane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] zatapadI praNetA saMbodhIne mazkarI karI ke "A sainya kenA upara caDAI laI jAya che?" hAjarajavAbI gurue paNa A TeNane tarata ja vaLato javAba vALe ke -"eka sagotrI nagna thaye hevAnuM sAMbhaLyuM che tenA upara!" caritranAyakanA AvA saNasaNatA mArmika vacanathI digaMbara muni prabhAvita thaIne temane page paDyA. dharmaghoSasUrinA ziSya tarIke teo jIvanabhara rahyA. mevADa aMtargata jhADApallIgacchanA jayaprabhasUri AcArya sAthe dharmaghoSasUrine saMparka thatAM temanuM A prathama milana temanI vacce sadAne mATe guru-ziSyanI gAMTha bAMdhatuM gayuM! caritranAyakanA vAkcAturyathI camatkRta thaIne jayaprabhasUrie aMcalagacchanI sAmAcArI svIkArI lIdhI. dharmaghoSasUrie temane govahana karAvyuM, siddhAnta vagere bhaNavyuM, AcAryapada ApyuM. temanA zrAvake paNa aMcalagacchamAM AvyA. jayaprabhasUrinA pratibaMdha prasaMge bhaTTagranthamAMthI maLe che. vi. saM. 1208 mAM hastituMDamAM jayasiMhasUrie anaMtasiM. hane pratibaMdha Apela. anya ullekha pramANe tyAM jayaprabhasUrinuM nAma che. e ja rIte vi. saM. 1224 mAM lelADAnA rAuta phaNagarane jayasiMhasUrie pratibodhela tyAM paNa emanuM nAma Ave che. vi. saM. 1266 mAM jhAleranA cauhANa vaMzIya bhIma nAmanA rAjapUte dharmaghoSasUrinA upadezathI DoDa gAmamAM zrI vAsupUjya bhagavAnanuM maMdira baMdhAvyuM hatuM tyAM paNa pratibedhaka ane upadezaka AcArya tarIke jayaprabhasUrinuM nAma maLe che. zakya che ke guru sAthe teo tyAM upasthita rahyA hoya. game tema he dharmaghoSasUrinA ziSya jayaprabhasUri paNa eka prabhAvaka AcArya thaI gayA temAM zaMkA nathI. vidyAdharagacchanA adhipati samaprabhasUrie siMhapuranaga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmaghoSasUri [ 13 ramAM caritranAyakane potAnA gurupade sthApelA. prAcIna pramANa granthamAMthI maLatA A ullekha atyaMta mahattvapUrNa che. caritranAyakanA prabhAvaka vyaktitvanuM e dvArA ApaNane spaSTa darzana thaI zake che. dharmaghoSasUrie semaprabhasUrine vegavahana karAvyuM ane ziSya tarIke svIkAryA. vidyAdharagacchanA zrAvake ukta prasaMge aMcalagacchIya thayA. A rIte aMcalagacchanI sAmAcArI svIkAranAra gacchamAM jhADApallI tathA vidyAdhara ema be gacchAne umere thaye. caritranAyakanA prakRSTaprabhAvanuM e pariNAma hatuM. dharmaghoSasUrinA upadezathI aneka mahattvapUrNa pratiSThA saMpanna thaI hovAnAM pramANe sAMpaDe che. aMcalagacchIya paTTAvalInI eka prAcIna hAthapratamAM noMdha che ke "vi. saM. 1236 mahimadAvAdI pArzva pratiSThA dharmaghoSasUrINA" A alpa ullekha ghaNuM mahattvanuM che. A paTTAvalInI noMdhamAM seMkaDo varSonA mahattvanA prasaMge ja ullekha hAIne A pratiSThAne prasaMga e vakhatanA yAdagAra prasaMgomAMno eka haze ema kahI zakAya. zrI jIrApallatIrthamAM vi. saM. 1263 nA aSADha vadi 8ne guruvAre ukeza jJAtiya saM0 AMbaDanA putra jagasiMhanA putra udaya, bhAryA udayAdenA putra neNe dhanamalanA zreyAthe dharmaghASasUrinA upadezathI devakulikA karAvI ema pratiSThA-lekha dvArA jANI zakAya che. zrI jIrApallI tIrthano mahimA e arasAmAM asAdhAraNa hatuM. aMcalagacchAdhipatioe A tIrthanA vikAsamAM pitAne Aga phALo noMdhAvyo che, jemAM merUtuMgasUri, jayakIrtisUri ane jyakezarasUrinuM kArya A tIrthane Iti hAsamAM avismaraNIya raheze. caritranAyakanA AdhyAtmika zAsana daramiyAna nAnI- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] zatapadI praNetA moTI aneka ghaTanAo banI. ahIM enuM saMkSipta darzana prastuta cheH maMtrI kapadInA vaMzaja nAnA visala nAmanA zreSThIe dharmaghoSasUrinA upadezathI eka lAkha TaMka kharacIne pitAnA ekavIsa mitre sahita dIkSA lIdhelI. dharmaSasUrinA prabhAvazALI zrAvakemAM rAjamAnya jetAzAhanuM nAma paNa ullekhanIya che. vi. saM. 1236 mAM baraDA DuMgara pAse dhumalI gAmamAM teNe doDha lAkha TaMka kharacIne jetAvAva baMdhAvI hatI. tyAMnA rANa vikramAditya taraphathI tene ghaNuM mAna maLyuM hatuM. dharmaghoSasUrinI kArakidInuM mukhya aMga che emane vyApaka vidyAvyAsaMga. aMcalagacchanI jJAnapravRttine sUtrapAta karanAra teo prathama sArasvata paTTadhara hatA. e granthathI adhika granthanA racayitA tarIke temanI kIrti prasarelI hatI ema prAcIna pramANe dvArA jANI zakAya che. keIka sthAne emane mahAkavi paNa kahyA che. A badhA ullekha emanA pAMDityane sUcita kare ja che. durbhAgyane viSaya e che ke ekAda apavAda sivAya emane eka paNa grantha Aje upalabdha banI zakyo nathI. temaNe mukhyatve caritrAtmaka grantha racelA e saMbaMdhaka mahattvapUrNa ullekha eka sthAnethI maLe che. te sivAya temanI sAhitya pravRtti vize vizeSa kazuM jANI zakAtuM nathI. vi. saM. 1263 mAM dharmaghoSasUrie prAkRtamAM zatapadI nAmaka granthanI racanA karI. sAmAcArI viSayaka A grantha ghaNo gahana hoIne temanA paTTaziSya mahendrasiMhasUrie tenI saMskRtamAM saraLa AvRtti racI. aMcalagacchanI mAnyatAone spaSTa khyAla A grantha parathI AvI zakaze dharma gheSasUrie e mAnyatAonI samIkSA Agamagranthane AdhAra ApIne karI che. emanI AvI tAtvika samIkSA parathI temanA vizALa vAMcana, manana ane ciMtanano paNa khyAla maLI rahe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI che. A che che ? A ityAdi eka zrI dharmaghoSasUri [ 15 - zatapadIne maMgalAcaraNa parathI jANI zakAya che ke kaI eka AcAryo manamAM garva dhAraNa karIne te pUrvapakSa UbhA karyA, jenA dharmaghoSasUrie siddhAntanA purAvA ApIne, kyAMka ghaTatI yuktio tathA siddhAntAnusArI granthane AdhAra laIne pratyuttara vALyA. e ghaTanAthI prastuta granthano janma thaye ema granthanI pIThikAmAMthI ulekha maLI zake che. pAzcAtya vidvAnoe A granthanI zailIne romana dhArAzAstrIonI paddhati sAthe sarakhAvI che. A grantha dvArA dharmaghoSasUrine apUrva kIrti prApta thaI che. aMcalagaccha zuM che? tene vicAradeha zuM che? tene vArasa zuM che? tenA Adarzo zuM che? ItyAdi badhA ja praznonA javAba A eka ja graMthamAMthI maLI zake ema che. granthanA aMtima adhyAyamAM aMcalagacchanI sAmAcArIne anya gacchAnI sAmAcArI sAthe sarakhAvavAmAM AvI che. AvI tulanAtmaka sarakhAmaNI dvArA tatkAlIna vicAradhArAnuM parimAjita svarUpa ApaNI samakSa khaDuM thAya che. AvI sarakhAmaNImAM paNa lekhake kyAMye vitaMDAvAdano Azraya lIdho nathI ke koI pakSanuM niSedhAtmaka khaMDana karyuM nathI. dharmaghoSasUrine abhigama ke racanAtmaka hato tenI jhAMkhI A grantha dvArA avazya thaI zakaze. cintanazIla sAhityamAM A graMtha navI ja bhAta pADe che. ane e daSTie tenuM mUlya anekagaNuM che. vi. saM. 1268 mAM 60 varSanuM Ayu pALIne caritranAyaka timipuramAM aNasaNapUrvaka kALadharma pAmyA. A tRtIya paTTadharanI vidAyathI aMcalagacchanA udaya-kALanI prabhAvaka tripuTIne yuga pUro thaye. e tabakkAnuM vyAvartaka lakSaNa e hatuM ke e daramiyAna A gacchanA svarUpane AkAra saMpUrNapaNe ghaDAI gaye hatuM tema ja gaccha sudaDha pAyA upara mUkAI gaye Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] zatapadI praNetA hate, A prasthAnamAM dharmaghoSasUrinuM gadAna suvarNAkSare nedhAze emAM zaMkA nathI. caritranAyake bIjuM kazuM ja na karyuM hota to paNa "zatapadI grathanA racayitA tarIke teo jaina itihAsamAM sadAya amara rahyA hota. aMcalagacchanI sAmAcArI ane tenA daSTibindune zabda-deha ApanAra teo sau prathama AcArya hatA. e granthamAM temaNe vividha praznonI je tAttvika bhUmikAne AdhAre chaNAvaTa karI che te ApaNane Azcaryamugdha karI de evI arthaghana ane udAtta che. vicAronA vividha pAsAonI rajUAta karI, tenuM tAttvika parIkSaNa karavAnI ane tenA AdhAre nirNaya karavAnI emanI viziSTa paddhati emanA pratye mAna prere evI che. ane eTale ja "zatapadI' granthanA praNetA tarIke aMcalagacchanA itihAsamAM teo ajarAmara sthAna pAmyA che. - kAju - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamakalA-mukha" biruda dhAraka zrI mahendrasiMhasUri AgamakalA-mukha athavA te "AgamamAlA-mukha" tathA "sarasvatI labdha prasAda" evA gauravAnvita birudathI navAjelA mahendrasiMhasUri jenAmenA prakAnDa vidvAna thaI gayA che. AgamazAnuM emanuM agAdha pAMDitya etaSiyaka gaNyAgAMThyA jena dArzanikamAM emane prathama paMktimAM sthAna apAve che. jemanA mukhamAM AgamarUpI kaLA athavA te mALa zobhe che evA pratibhAsaMpanna sAkSaromAM aMcalagacchamAM te teo ekameva ja che. muradeza aMtargata saranagaramAM vi. saM. 1228mAM emane janma thayo hato. emanuM mULa nAma mAlakumAra hatuM. pitA zrImAlIjJAtIya zreSThI devaprasAda. mAtA kSIradevI. caritra nAyakanuM pUrvAzramanuM apaharanAma mahendrakumAra paNa prApta thAya che. A prakAnDa vidvAna vaNika nahi paNa brAhmaNa ja hoI zake athavA te caritranAyakanA pitAnA nAmamAM Avate prasAda" zabda emanuM brAhmaNatva prakaTa kare che, evA anumAna para AdhArita eka AkhyAyikA anusAra teo audicca brAhmaNa hatA. merUtuMgasUrine nAme prasiddha thayelI "aMcalagacchanI moTI paTTAvalI" je zaMkita pramANa-grantha che, tene AdhAre e AkhyAyikA ninaikta che. mahendrakumAra devaprasAda nAme brAhmaNa paMDitane putra hato. te pAMceka varSano thaye e arasAmAM aMcalagacchAdhipati Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamakalA -mukha birudadhAraka dharmaghoSasUri nAgaDAtrIya rUNAka zreNInA AgrahathI sarAnagaramAM cAturmAsa rahelA. temanA traNa navodita zive vyAkaraNane abhyAsa karavA utsuka hovAthI paMDita devaprasAda temane vyAkaraNa zikhavavA upAzraye Avato. AthI mahendrakumArane paNa tyAM javAnuM ghaNIvAra thatuM. gheDA samayamAM te munio sAthe khUba haLImaLI gayo. ghaNIvAra te te AcAryane kheALAmAM besI jaIne ke munionAM upakaraNathI ramata ramIne bALasubhaga kiDAo dvArA badhAne hasAvato. bALakanAM sAsudrika lakSaNe joIne AcArya vicAryuM ke te mahApuruSa thavA sajA hoIne ziSyarUpe prApta thAya to sAruM. temaNe rUNAka zreSThIne potAnA mananI vAta jaNAvI. zreSThIne paNa A vicAra gamI jatAM teNe devaprasAda pAse paNa A vAta rajU karI. pitAne putra dIkSA aMgIkAra kare e vAta paMDita-daMpatIne na gamI paraMtu dharmaghoSasUrine prabhAva ane bALakanA ujavaLa bhAvino vicAra karIne lAMbI vicAraNA bAda mAtA-pitA bALakane seMpavA rAjI thayAM. AthI rUNaka zreSThI prabhUti saMghe temane Adara-satkAra karyo. uparyukta AkhyAyikA kapilakaliyata ja che. pramANagranthamAM te devaprasAdane zrAvaka-zreSThI ja kahyo che, eTale A vize kazI zekA asthAne che. merUtuMgasUrine nAme caDAvAyelI aMcalagacchanI meTI paTTAvalImAM AvuM te ghaNuM ghaNuM che. caritranAyaka jevA mahApuruSa saMbaMdhamAM AvI asaMbaddha vAte temAM heIne ATale khulAse ahIM jarUrI gaNAze. ukta paTTAvalInI hakIkata keTalI vikRta rIte mUkAI che tene khyAla tenA nimnakta lakhANathI ja maLI rahezeH-sAmudrika zAstramAM nipuNa evA gurue jANyuM ke kharekhara, A bALaka bhaviSyakALamAM garachano bhAra upADavAne lAyaka thaze. mATe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendrasiMhasUri devaprasAda je amane bALaka ApI de te ThIka thAya ema vicArIne eka divase gurUe te rUNAka zreNIne te hakIkata kahI. rUNaka zreSThIe kahyuM ke -"svAmI dhIme dhIme dravya Adi vaDe te brAhmaNane lAlacamAM nAkhIne jarUra ApanuM A kArya huM karI ApIza." keTalAka divaso bAda rUNAka zreSThIe devaprasAdane kahyuM ke "tamArA bAlaputrane gurune seMpI de. tene badalAmAM huM tamane pAMcaso sonAmahora ApIza" have pAMcase sonAmahAranuM nAma sAMbhaLatAM ja lebharUpI samudramAM DUbele te devaprasAda kahevA lAgyo ke "he zeThajI! A saMbaMdhamAM mArI strIne pUchIne huM Apane uttara ApIza. keTaluM hAsyAspada varNana che! emanA jIvanamAM duSkALa saMbaMdhaka bIje paNa eka mahattvano prasaMga ukta paTTAvalImAM mArI macakaDIne besADI devAmAM AvyA che te vize prasaMgopAta ullekha karIzuM. - mahendrakumArane sAthe laIne dharmaghoSasUri saranagarathI anyatra vihAra karI gayA. vinayAdi guNasamUhathI zobhato bALaka AcAryane prItipAtra banyA nava varSane thatAM gurue tene vi. saM. 1237 mAM dIkSA ApIne tenuM mahendramuni evuM nAma rAkhyuM. dIkSA-sthaLa tarIke khaMbhAtanuM nAma maLe che. e pachI navedita munie zAstrAbhyAsa zarU karyo. jaina AgamanA adhyayanamAM emaNe vizeSa dilacaspI lIdhI. teo kuzAgra buddhinA heIne thoDAM varSomAM ja teo aneka zAnA pAragAmI thayA. padAvalImAM jaNAvAyuM che ke vi. saM. 1257 mAM dharma ghoSasUrie mahemunine upAdhyAyapade vibhUSita karyA, eTaluM ja nahi paraMtu emane yogya jANune pitAthI bhinna viharavAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ] "AgamakalA-mukha" birudadhAraka anujJA paNa ApI. nagarapArakara saMghanA AgrahathI upAdhyAyajI e varSe tyAM cAturmAsa rahelA. tyAMnA vaDerA getranA saMga nAmanA zreSThIe temanA upadezathI zrI geDIne tIrtha-saMgha kADhyo. caritranAyake saMgha sAthe zrI goDIjInI yAtrA karI. paTTAvalInuM A vidhAna zaMkita che, kemake e pachI be zatAbdIo bAda zrI geDIjInA tIrthanI sthApanA thaI hatI. vi. saM. 1263 mAM gurue caritranAyakane AcAryapade alaMkRta karyA naDelamAM padamahotsava saMpanna thaye e ullekha maLe che. dharmazeSasUrie navedita AcAryanuM mahendrasiMhasUri evuM nAmAbhikaraNa karyuM. vi. sa. 1269 mAM teo gacchanAyakapade ArUDha thayA. te pachI temane prabhAva badhe savi. zeSa phelAye. aMcalagacchanI meTI paDhAvalImAM triveNI duSkALa vize vistArathI kahevAyuM che. caritranAyaka upAdhyAyapade hatA te samayane e prasaMga hate ema temAM jaNAvAyuM che. karADumAM teo cAturmAsa hatA te arasAmAM traNa varSane bhISaNa duSkALa paDyo. caritranAyakanA upadezathI tyAMnA vaDerA gotrIya AlhA zreSThIe duSkALa-pIDitene ghaNI madada karI. teNe kUvAo khedAvyA, dAnazALAo zarU karAvI tathA parabe sthApIne asaM. khya jIvone jIvanadAna ApyuM. paTTAvalImAM A trivaSI duSkALa aMge evuM varNana che ke AlhA zreSThInA gharanA AMgaNAmAM eka boraDInuM vRkSa hatuM. tenA upara beThele kAgaDo ucca svare bolIne UDI gaye. caritranAyaka nimitta zAstranA pAragAmI heIne teo jANI zakyA ke vRkSa nIce dhana daTAyeluM che, temaja trivaSa dukALa DekAI rahyo che. A vAta emaNe zreSThIne karI, ane jaNAvyuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendrasiMhasUri ke vRkSa nIcenuM dhana duSkALa-pIDitAne ugAravA mATe ja vAparavuM. gurunA jaNAvavA pramANe traNa varSane dukALa paDyo. ane sUcita sthAne dhananuM nidhAna paNa prApta thayuM. A dhanane upaga AlhA zreSThIe duSkALa-pIDite mATe karyo. paTTAvalImAM vizeSamAM jaNAvAyuM che ke caritranAyaka AbU tIrthanI yAtrA karIne tharAdanagaramAM padhAryA tyAre tapAgacchAdhIza devendrasUri sAthe emane A saMbaMdhamAM vArtAlApa thaye, jemAM evuM svIkArAyuM ke nimitte kahevuM e suvihita zrama ne AcAra nathI. A Akho prasaMga upajAvI kADhavAmAM A jaNAya che. prAcIna granthakAroe jemane "Agama kalA mukha" birudadhAraka kahyA che evI vibhUtine anyAya karanAro A prasaMga che. pramANu-granthamAM AvA prasaMga vize kyAye ulekha suddhAM nathI. mAtra merUtuMgasUrinA nAme caDAvAyelI paTTAvalImAM ja e prasaMga che, jenI pramANabhUtatA zaMkita che. temAM devendrasUrine evuM kahetA jaNAvyA che ke "tame kIrADamAM AlhA nAmanA zrAvakane nimitta kahIne, tenA gharamAM rahela nidhAna dekhADIne kUvA kherAvavA Adi kArya karAvelAM che, paraMtu te suvihita sAdhune AcAra kahevAya nahi vaLI tame to suvihita che, tethI tamAre AlecanA karavI joIe." bhaTTa-granthamAMthI AhA zreSThInAM sukRtyonuM ghaNuM varNana maLe che. temAM jaNAvyuM che ke kIrADU gAmamAM ozavALAnAM savAsAtaso ghara hatAM, temAM AlhAnuM ghara vaDuM kahevAtuM. trivathI dukALamAM teNe pahele varSo darareja eka kaLazI, bIje varSe be kaLazI ane trIje varSe traNa kaLazI anna ApIne lekone ugAryA hatA. tenI kIrti sAMbhaLIne asaMkhya loke enuM ghara pUchatA AvatA ke anna kyAMthI maLe che? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamakalA-mukha" birudadhAraka leke kahetA ke vaDerA AlhAnI dAnazALAmAMthI maLe che. AthI AlhAne vaMza vaDerA tarIke prasiddha thayo. e pachI AlhAne tyAMnA ThAkara sAthe aNabanAva thatAM A vaDerA kuTuMba rAtrIe gharamAM dI saLagato rAkhIne pArakaramAM ucALA bharI gayuM. pArakaranA caMdArANAe AlhAne ghaNuM mAna ApyuM ane tene pradhAnapade niyukta karyo. aMcalagacchanA A prabhAvazALI zreSThIvarya vize bhaTTa-graMthamAM sArI evI mAhitI saMgRhIta che. zrImAlI jJAtInA cheDAyaNa gatrIya jANuM zreSThIe vi. saM. 1295 mAM usanagaramAM mahendrasiMhasUrinA upadezathI zikharabaMdha jinaprAsAda baMdhAvyuM, ane temAM ceviza jinezvaranI pratimAo pratiSThita karavAmAM AvI. jANA zreSThIne vaMzamAM rAjamAnya puruSa thaI gayA che, jemAMnA velA ane zivajIne megala samrATa zAhajahAMe ghaNuM mAna ApyuM hatuM. temane zeThanI padavI maLI heIne tenA vaMzaje zeTha kahevAyA. piravADa jJAtInA puSpAyana gotrIya hAthI nAmanA zreSThIe mahendrasiMhasUrinA upadezathI dahIMthalImAM zrI AdinAtha prabhune jinaprAsAda baMdhAvyo, zrI zatruMjaya Adi tIrthonI saMgha sahita yAtrA karI tathA visalapura Adi gAmamAM aDhAra lAkha rUpIA dharmakAryomAM kharacyA. dahIMthalInA vAghelA rAjA maMDalike tene pitAnA maMtrI tarIke nimaeN hato. - mahendrasiMhasUri kAnhaDa rAjAnA zAsanakALa daramiyAna jhAlaramAM padhArelA. te vakhate tyAne cauhANa vaMzIya bhIma nAmane rAjapUta sUrine upadeza sAMbhaLIne jenadhamI thayo. bhIme DoDa gAmamAM zrI vAsupUjya bhagavAnanuM jinAlaya baMdhA vyuM. tene DoDagAmane adhikAra maLe tevAthI tenA vaMzaja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendrasiMhasUri DoDiyAlecA oDakathI oLakhAyA. pramANagranthomAM tene bhIma narendra kahyo che. juoH "siri pAsa bhavaNa majhe bhIma nariMdeNa kahiya pAsa thaI bevaTTaNa nagaramAM caritranAyakanA upadezathI teNe zrI pArzvaprabhunI stuti karelI. A nagaramAM mahendrasiMhasUri pitAnA seLa ziSya sAthe cAturmAsa rahelA tyArano e prasaMga che. ahIM sUrie aSTottarI-tIrthamALAnI racanA karIne sAmAyikamAM kahI. tyArathI te kRti sAmAyikamAM sthAna pAmI, je Aja paryata cAlu che. digaMbara muni bhImasenano mahendrasiMhasUrie vAkucAturyathI parAbhava karIne temane potAnA ziSya tarIke sthApyA e saMbaMdhamAM bhAvasAgarasUri racita gurnAvalImAM eka prasaMga che, je dharmaghoSasUrinA jIvana-prasaMga jevo ja che. evI ja rIte kaNagirinA dedA zAhane prasaMga, je dharmaghoSasUrinA saMbaM dhamAM jaNAvyuM che, tene caritranAyakanA saMbaMdhamAM gurnAvalImAM varNavyuM che. dedAzAhanI bahene bhejanamAM viSa bheLavyuM che caritranAyakanA dhyAnabaLathI jANI zakAyuM ane aneka zramaNonI jiMdagI bacAvI zakAI e vize gurnAvalImAM vistRta varNana che. e kALe aneka kSatriya jainAcAryonA upadezathI prati bodha pAmIne jainadharmAnuyAyI thayelA. dedAzAha paNa e rIte ja jainadharmAnuyAyI thayA hoya e saMbhavita che. tenI bahenane A rucyuM nahi hoya e svAbhAvika che. bhAvasAgarasUrie tene "gurvAvalI "mAM "sAdhu pratye dveSabhAva rAkhanArI" kahI che te A saMdarbhamAM sUcaka che. dedAzAhane tenI bahenanA dukRtyanI jANa thatAM teNe badhAnI mAphI mAgI. pramANa-granthomAM ullekha che ke mahendrasiMhasUrie pRthvI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahendrasiMha 1 prabhunuM je tIthane AgamakalA-mukha" birudadhAraka caMdra nAmanA rAjAne pratibaMdha ApyuM hatuM ane pitAnA vANI-prabhAvathI anekanA garvanuM khaMDana karyuM hatuM. pRthvIcaMdra rAjA keNa hato ? kyAM hato ? ItyAdi vize kazo ja ullekha prApta thato nathI. rehaDa gAmanA kaTAriyA gotrIya zrIkaraNanA putra vIrajIe vi. saM. 1296 mAM ratnapuramAM mahendrasiMhasUrinA upadezathI zrI zAMtinAtha prabhunuM jinamaMdira baMdhAvyuM, zrI zatruMjaya tIrthano saMgha kAvyo tathA dharmakAryomAM sarve maLIne sAta lAkha pIrejI kharacI. vi. saM. 1282 mAM thayelA vIjalotrIya vaccharAja, vijaya tathA jAdava nAmanA aMcalagacchIya zrAvakoe aDadho lAkha mudrikAe kharacIne zrI zatruMjayanI yAtrA karI ane saMghavIpada meLaveluM. duSkALa prasaMge teNe dAnazALAo karAvIne anekane jIvanadAna ApeluM A vaMzamAM thayelA dhArA tathA dhanarAja nAmanA zreSThIvaryoe kAkarecI nagaramAM eka lAkha mudrikAne kharace zrI RSabhadeva prabhune prAsAda karAvyuM. teNe vAva karAvelI ane dAnazALA sthApIne ghaNuM dhana kharacyuM. vi. saM. 1295 mAM gautamagotrIya rIDA zAhe zaMkhezvara tIrthane jIrNoddhAra karAvIne ghaNuM dhana kharaceluM. aMcalagacchanA prathama zrAvaka yazodhana bhaNazAlInA rIDA zAha vaMzaja hatA. rIDA zAhanA vaMzajo zaMkhezvarathI mAMDalamAM jaIne vasyA tyAMnA rAjAe yazodhana bhaNazAlInA vaMzaja nAyakane vi. saM. 1375 mAM maMtrIpade sthApele. prAgvATa jJAtIya, pArAyaNa gAtrIya zreSThI droNa nAmanA aMcalagacchIya zrAvake vAsaNa nAmanA gAmamAM vi. saM. 1285 mAM zrI zAMtinAtha prabhunI pratimA bharAvIne tenI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendrasiMhasUri pratiSThA karAvI. AvA to nAnAM-moTAM aneka dharmakAryo mahedrasiMhasUrinA samayamAM thayAM. - mahendrasiMhasUrinA AdhyAtmika zAsana daramiyAna bhuvanatuMgasUri samartha AcArya thaI gayA. teo prakhara sAhityakAra uparAMta maMtravAdI paNa hatA. temanA upadezathI vIsA zrImAlI jJAtIya maMtrI vAchAe vayajalapuramAM zrI pArzvanAtha prabhunuM jinamaMdira baMdhAvyuM. bhuvanatuMgasUrie rAula kheMgAra 4 thA (rAjya vi. saM. 1336-90)nI samakSa jUnAgaDhamAM takSanAgane pratyakSa karIne seLa gArUDIonA vAda jItyA ane AjIvana sarpa pakaDavAne ke khelAvavAno dhaMdho na kare e niyama gArUDIo pAsethI levaDAvyo. AcArya rAula kheMgAra pAsethI pharamAna meLavIne savA lAkha jALa choDAvI tathA pAMcase bhAthie bhAMgyA. kahevAya che ke temaNe coryAsI jJAtinA vaNike ane coryAsI garachanA yationI upasthitimAM zrI AdIzvara bhagavAnanI pratimA belAvI camatkAra paNa dekhADele. bhuvanatuMgasUrinuM nAma granthakAra tarIke jena vAbhayamAM cirasmaraNIya raheze. jena Agama para gaNyAgAMThyA vidvAnoe ja TIkAo racI che, jemAM temanuM nAma prathama haroLamAM mUkI zakAya. temanA grantha A pramANe cheH (1) rASimaMDalavRtti (2) catuzaraNavRtti (3) AturapratyAkhyAnavRtti (4) sItAcaritra (5) mallinAthacaritra (6) AtmasaMbedhakulaka (7) RSabhadevacaritra (8) saMsmAraka prakIrNaka avacUri. tapAgacchIya semasuMdarasUri (vi. saM. 1456-1500) jevA prakAMDa vidvAna, jemane itihAsakAra yugakAra tarIke oLakhAve che, temane paNa "Atura pratyAkhyAna avacUrNi" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] AgamakalA-mukha" birudadhAraka racavA mATe bhuvanatuMgasUrinI ukta vRttine AdhAra levo paDyo hatA, e hakIkta emanI ajoDa vidvattA sUcave che. pAyAMga sAhityane saMbaMdha che tyAM sudhI thaDAka pAyAMga para ja TIkAo racAI che, jemAM bhuvanatuMgasUrinI TIkAo sarvotkRSTa gaNAya che. premalAbha vyAkaraNanA praNetA premalAbha, "bAlazikSAvyAkaraNa"nA kartA bhaktilAbha "caMdraprabhasvAmI caritra'nA kartA caMdraprabhasUri, "jabUsvAmi cariya"nA kartA kavi dharma vagere granthakAre ane vidvAne mahendrasiMhasUrinA AdhyAtmika zAsanamAM thaI gayA. caritranAyakanA anugAmI paTTadhara siMhaprabhasUri paNa prakAMDa vidvAna thaI gayA. mULa te emanA saMsArapakSanA vaDIla baMdhu dikSAbhilASI hatA, paraMtu dIkSA letI vakhate acakAtA hatA. te vakhate DhIla thatAM temaNe siMhanI adAthI taiyAra thaI dIkSA lIdhelI. siMhaprabhasUri paNa AgamagranthanA prakhara vidvAna hatA. sUtronI ulaTI AvRtti karIne temaNe dakSiNanA mahAvAdIne jItelA. pATaNa Adi nagaramAM mithila prabhUti zaiva saMpradAyanA prakhara puraskartAone siMhaprabhasUrie vAdamAM jItelA. ziSyAvasthAmAM teo hatA e vakhate ja guru sAthe vAda karavA AvelA dhuraMdhara vidvAnone temaNe buddhibaLathI parAsta karelA, je dvArA temanI agAdha vidvattA sUcita thAya che. mahendrasiMhasUrinA anya ziSya tathA siMhaprabhasUrinA anugAmI paTTadhara ajitasiMhasUri paNa prabhAvaka AcArya hatA. temaNe vi saM. 1339 mAM eka ja muhUrtamAM potAnA paMdara ziSyane AcAryapade sthApyA hatA. temaNe jAheranA cauhANa vaMzIya rAjA samarasiMhane pratibodhIne jaina dharmAnuyAya karyo. sUrinA upadezathI rAjAe pitAnA rAjyamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendrasiMhasUri [ 11 amAri paDahanI uSaNA karAvI, tathA aneka dharmakAryo karyA. tyAMnA loko paramahaMtu kumArapAlanA samayane saMbhAravA lAgyA. ajitasiMhasUrinA upadezathI vi. saM. 1335 mAM cANasmA nagaramAM bhaTevA pAnAtha tIrthanI pratiSThA thaI. A tIrthane mahimA ghaNe gavAya che. AvA tejasvI ziSyonI maMDaLIthI vIMTaLAyelA caritranAyaka paNa evA ja prakhara vidvAna hatA bhAvasAgarasUri emanI vidvattAne biradAvatA temane "vAdIrUpI hAthIonA samUhamAM siha samAna" kahe che te yathArtha ja che. mahimAvAna AcArya merUtuMgasUri emane "AgamakalA mukha" eTale ke jemanA mukhamAM AganI sakala kaLA zebhe che evA kahyA che. teo vizeSamAM jaNAve che ke mAtra eka vakhata mukha-pAThathI ja emane badhuM yAda rahI jatuM! AvuM varNana mahendrasiMhasUrinA prakhara abhyAsIpaNa, tema ja temanA vidyAvyAsaMgane javalaMta aMjalirUpa che. bhAvasAgarasUri gurnAvalImAM jaNAve che ke eka vakhate mahendrasiMhasUri viharatA karNAvaI-karNAvatI nagarImAM utsava sahita padhAryA hatA. tyAM maMtrIvarya vastupAla pitAnA coryAsI subhaTo sahita gurune vaMdana karavA Avyo hato. sUrinI dharmadezanA sAMbhaLIne temanA badhA saMzaya dUra thaI gayA. AthI gurunA prabhAvathI camatkRta thaI, emane namIne sau vidAya thayA. merUtuMgasUri bIjo eka prasaMga varNavatAM kahe che ke mahendrasiMhasUri mAMdagIne lIdhe timiravATakamAM rahetA hatA tyAM jhAlorane saMgha temane vaMdana karavA AvyuM. saMghanA khAsI saMdeha pUchaDyA vinA AcArye eka ja vyAkhyAnamAM dUra karyA, be saMdeha ekAMtamAM bhAMgyA. kavi cakavati jayazekharasUri A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com -sihasUri vimatrIvarya vastI to sa Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] AgamakalA-mukha" biradadhAraka prasaMganuM kAvyamaya varNana kare cheH "jJAnAdi saMpattivALA mahendrasiMhasUri sUryanI jema zebhatA hatA, jemaNe prathama darzane ja ajJAnarUpI aMdhakArane nAza karanAra vacana--kiraNe dvArA dUrathI AvelA zrAvakonA mana-kamaLamAMthI ceryAsI subaddha saMzo AzcaryakAraka rIte bhramaranI jema dUra karyA." mahendrasiMhasUrine puNyatilasUri sAthe thayela vAda mahattvano prasaMga che. kAsAhudagacchIya pAdaliptasUrinI paraM. parAmAM puNyatilakasUri prakhara vidvAna thaI gayA. teo viharatA avaMtIpuramAM padhAryA, jyAM "vidhipakSagacchAdhirAja, sarasvatI lakhya-prasAda" mahendrasiMhasUri birAjatA hatA. emane apUrva mahimA jaIne vidyAmadathI puNyatilasUri emanI pAse vAdalisAthI AvyA, ane AhAna ApyuM. gurue kahyuM: "vRthA vAdanuM prayeAjana zuM?" javAbamAM puNyatilakasUrie jaNAvyuM keH "vRthA zA mATe? je jaya pAme te anyane ziSya kare!" gurue te svIkAryuM, ane vAdane prAraMbha thayo. gurue temane muhUrtamAM ja jItI lIdhA. AthI puNyatilakasUri pitAne dhanya mAnavA lAgyA. gurune vaMdanA karI, stuti karIne teo temanA ziSya thayA. gurue paNa temanI mahattAnA rakSaNArthe dIkSA ApI temane zAkhAcArya-pade sthApyA. vaLI temanA pUrvAcArya pAdaliptasUrie racelA "zrI vIrajinatetrane "saprabhAva, baga-siddhi-saMpanna" jeI samasmaraNa mahAtetramAM tRtIya mahAstotra tarIke mahendrasiMhasUrie sthApyuM. A stotranuM mahattva upasargahara tetranI jema ja "aneka yuga siddhimaya" hoIne navodita ziSyone dIkSA ApyA bAda sau prathama tene pATha zIkhavavAmAM Ave che. prakAra tarIke paNa mahendrasiMhasUrinuM nAma jaina vAhaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendrasiMhasUri [ 13 mayamAM cirasmaraNIya raheze. emanI keTalIka upalabdha kRtio A pramANe cheH (1) aSTottarI-tIrthamAlA (2) vicAra saptatikA (3) manaHsthirakaraNa (4) sAra-saMgraha (5) zatAdikA (6) aSTottarI vRtti (7) manaHsthirIkaraNa prakaraNa-vivaraNa (8) "guruguNa SatrizikA" mahendrasiMhasUrie prAyaH sarva tIrthonI yAtrA karelI ane te AdhAre 111 prAkRta gAthAmAM aSTottarI tIrthamAlAnI racanA karI. A tIrthamAlA prAcIna tIrthone itihAsa mATe paNa upayogI thAya ema che. A kRtino pATha aMcalagacchanI meTI sAmAyikamAM karavAmAM Ave che. sau prathama bevaTTaNanagaramAM ja temaNe sau prathama sAmAyikamAM tene pATha kahyo. vi. saM. 1287 pachI tenI racanA thaI che ema AbUtIrthanA varNana saMbaMdhamAM vastupAla-tejapAla dvArA nirmita jinabhavananA nideza dvArA pramANita thAya che. mahendrasiMhasUrie attarI para 3000 ka-parimANanI prAkRtamAM vRtti paNa racI che. jayazekharasUrie paNa te para vRtti racI che. mahendrasiMhasUrie pitAnI TIkAmAM jainatIrthonI utpatti, tenAM mahAbhya AdinuM sapramANa varNana karyuM che, je tIrtha-sAhitya mATe atyaMta upayogI che. mahendrasiMhasUri kRta "vicAra saptatikA" upara tapAgacchIya vijayadevasUrinA ziSya vinayakuzale vi. saM. 1915 mAM vRtti racela che. mahendraprabhasUri tathA dharmAnaMda upAdhyAye paNa evI ja rIte avasUrio racela che. tenI ajJAta kaZka TIkA paNa prApta thAya che. A badhI TIkAo dvArA caritranAyakanA mULa granthanI mahattA saheje samajI zakAze. mahendrasiMhasUrie pitAnA guru dharmaghoSasUrinA kaheShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] AgamakalA-mukha" birudadhAraka vAthI vi. saM. 1284 mAM prAkRtamAM ukta "manasthirIkaraNaprakaraNa" padyamAM racyuM. tenI jUnI hAthaprato pATaNanA bhaMDAramAM vidyamAna che. emaNe pitAnA A grantha para paNa 2300 bleika-parimANanuM saMskRta- gadyamAM suMdara vivaraNa lakhyuM che. temAM mULa granthanI kaThina gAthAone bhAvArtha rajU karI tenA upara saMkSepamAM vivaraNa karavAmAM AvyuM che. eja varSe eTale ke vi. saM. 1284 mAM ja emaNe dharmaghoSasUrinA kahevAthI "sAra-saMgraha" nAmane padyagrantha prAkRta bhASAmAM e, jenI prata paNa pATaNanA bhaMDAramAM vidyamAna che. mahendrasiMhasUri ucca koTinA dArzanika, utkRSTa TIkAkAra tathA Agama-praNIta sAmAcArInA prakhara abhyAsI hatA tenI pratIti zatapadI grantha dvArA maLI rahe che. mULa grantha te emanA guru dharmaghoSasUrie vi. saM. 1263 mAM prAkRtamAM racyo hato. paraMtu te kilaSTa hovAthI vi. saM. 1294 mAM mahendrasiMhasUrie e granthamAM keTalAka prazno umerI, udvarI, kamaracanAmAM kavacit pheraphAra karI te zatapadI-praznottara paddhatine samuddhAra karyo navuM saMskaraNa pAmelA granthanI tADapratA pATaNanA bhaMDAramAM surakSita che. aMcalagacchanI vicAradhArA tema ja tenA AdarzonuM nirUpaNa prastuta granthamAM che. aMcalagacchanI mULa sAmAcArInuM darzana, tema ja tenI anya sAmAcArIo sAthenI tulanA A grantha dvArA maLI rahe che. tatkAlIna bhinna bhinna vicAra dhArAo ane AcAraNAonI viSamatA aMge paNa vicAra naM. 103 mAM daSTipAta karyo che je ghaNe tAtvika che, temaja nutana gaccha-sRSTinI pUrva saMdhyAnI mULa bhUmikA rajU kare che. vicAra naM. 109 mAM kartAe digaMbara mata para pitAnuM maMta vya vizad daSTie rajU karyuM che. evI ja rIte haribhadrasUri Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendrasiMhasUri [ 15 tathA abhayadevasUri (vicAra 104), municaMdrasUri tathA devasUri (vi0 105), dharmadAsagaNi (vi0 106), jinavallabhasUri, jinadattasUri, jinacaMdrasUri tathA jinapattisUri (vi0 107) Adi AcAryonI AcAraNAo saMbaMdhamAM paNa mahendrasiMhasUrie pitAnA vicAro vyakta karyA che, eTaluM ja nahi jena Agama-sAhityanA khAsa AdhAre laIne tene cakAsyA paNa che, je atyaMta mananIya che. sAthe sAthe e badhAnI vicAraNAo sAthe aMcalagacchanI vicAraNa paNa sarakhAvI che. ema karatI vakhate graWktanuM valaNa khaMDanAtmaka nahi paraMtu racanAtmaka rahyuM che koI paNa gaccha ke AcA ryanI niMdA karyA vinA, tamane utArI pADyA vinA, mAtra tAttvika bhUmikAnuM avalaMbana laIne emaNe prastuta grantharace che. granthakartAnI vizALa daSTi, tema ja temanuM bahoLuM vAMcana kharekhara emanA mATe mAnanI lAgaNI pedA kare che. - mahendrasiMhasUrie bIjA paNa grantha racyA haze, paraMtu te vize prakAza pADI zakAtuM nathI temane sarasvatIdevInuM varadAna prApta thayeluM evA pramANagranthanA ullekha dvArA ja emanI granthalekhananI pravRtti saMbaMdhamAM kalpanA karI zakAya che. caritranAyaka ugra vihArI tarIke prasiddha hatA. emaNe aneka jainatIrthonI yAtrA karelI e vize kahevAI gayuM che. grAmAnugrAma viharIne emaNe aneka jIvane dharma pamADyo, anekane navadIkSita karyA, tema ja emanA upadezathI aneka pratiSThAo saMpanna thaI. khAsI varSanI jaipha uMmare pahoMcelA caritranAyaka viharatA anukrame timirapura-tatharavADamAM padhAryA. emanI tabiyata latha. DatA teo tyAM ja cAturmAsa rahelA. anya pramANagranthamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] AgamakalA-mukha" birudadhAraka jaNAvAyuM che ke teo khaMbhAta padhArelA ane tyAM cAturmAsa rahelA. paryuSaNa mahAparva daramiyAna kalpasUtranI vAcanA karatAM guru pATa para ja potAno nazvara deha vi. saM. 1309 mAM choDI gayA. temano eka paNa ziSya egya na hoIne khaMbhAtanA saMghe pUrva vidyAdhara zAkhAnA ane pachI aMcalagacchanI vallabhAzAkhAnA semaprabhasUrinA bhatrijA sihaprabhasUrine gacchanAyakapade sthApyA. anya pramANone AdhAre teo vi. saM. 1309 mAM timirapuramAM divaMgata thayA. divaMgata thatA pahelAM emaNe gacchabhAra siMhaprabhasUrine suprata karelo. caritranAyakanA ziSya-samudAya vize jhAjhuM jANuM zakAtuM nathI. emanA ekamAtra ziSya muni rUpacaMdra vize moTI paTTAvalImAMthI ullekha maLI Ave che. temAM tera ziSyono ullekha che. vAstavamAM e vakhatano aMcalagacchano vyApaka vistAra jotAM emanA aneka ziSyo haze ja emAM zaMkA nathI. emanA kAladharmane sAteka zatAbdIo thaI hovA chatAM aMcalagaccha potAnA A bahuzruta paTTadharane Aje paNa yAda karatA thAkyo nathI. caritranAyake racelI zatapadI aMcalagacchanuM jANe saMvidhAna na hoya tema tene AdhAra pratyeka prasaMge levAmAM Ave che, ane tenA vidhAnane aMtima zabda tarIke svIkAravAmAM Ave che. taduparAMta caritranAyake racela "acho. ttarI ne pATha aMcalagacchIya sAmAyikamAM kahevAmAM Avato hovAthI te dvArA caritranAyakanuM smaraNa sadAdita rahyA ja kare che. evI ja rIte caritranAyake pAdaliptasUri dvArA racita "zrI vIrajinartotrano pATha paNa temAM saMlagna karyo je Aje paNa kAyama rahyo che. e rIte paNa emanuM smaraNa rahyA kare che. AvA pratibhAsaMpanna gacchanAyakane bhUri bhUri vaMdanA. - tu - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka AcArya zrI mahendraprabhasUri kavi-cakravarti jayazekharasUrie jemanA karakamalane lakSmI ane sarasvatInI maitrI karAvanAruM tIrtha kahe che, evA mahA prabhAvaka AcArya mahendraprabhasUri aMcalagacchanA ItihAsamAM madhyakAlIna AryarakSitasUri' tarIke abhUtapUrva mAna khATI gayA che. aMcalagaccha-pravartaka jevI ja niSThA ane khaMtathI caritranAyake gacchanA punaH prasthAna mATe apUrva puruSArtha darzAvyo, ane abhinava cetanA jagADI. mahendraprabhasUri ane temanA samartha ziSya merUtuMgasUrinuM AdhyAtmika zAsana ghaNI rIte ArakSitasUri tathA jayasiMhasUrinA samayanI jhAMkhI karAve evuM jvalaMta tema ja zakavarti manAyuM che. vi. saM. 1363 mAM emane janma zrI jIrApallItIrtha nikaTanA vaDagAmamAM thayo hate. emanuM pUrvAzramanuM nAma mahendrakumAra hatuM. pitA osavALa vaMzIya zreSThI AbhA. mAtA jIvaNadevI. keTalAka pramANu-granthamAM emanI mAtAnuM nAma nikhiNI paNa maLe che. pitA AbhA jhaverI hoIne parIkha kahevAtA. AvA garbhazrImaMta kuTuMbamAM mahendrakumAranuM lAlanapAlana thayuM. bALaka nAnapaNathI ja prabhAvazALI tathA kuzAgra buddhine hate. anya bALakethI te judo tarI Avato. aMcalagaccha pratye e kALe rAjasthAne ghaNI bhakita darzAvI-emAM paNa marumaMDala to ziramora gaNAya. enuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] prabhAvaka AcArya kAraNa e hatuM ke e arasAmAM thayelA paTTadhare e bhUminI nIpaja jevA ja hatA. teo gujarAta karatAM rAjasthAnamAM savizeSa vicaratA rahyA. emane tyAgI samudAya paNa tyAMnA uttamattama phAla je ja hate. gAnuyega Arya rakSitasUrinI jema mahendraprabhasUri paNa eka ja pradezanA hatA. emanI vaccenA anya sAmyamAM A bAbata paNa dhyAnAkarSaka che. caritranAyakanA guru dharmaprabhasUrine janma vi. saM. 1331 mAM bhinnamAlamAM thaye hate. pitA zrImAlI jJAtIya zreNI lIMbA, mAtA vijaladevI. emanuM pUrvAzramanuM nAma dhanarAja. temaNe vi. saM. 1341 mAM jhAleramAM aMcalagacchAdhipati pAse dIkSA lIdhI. vi. saM. 1359 mAM temane jhAlaramAM ja AcAryapade vibhUSita karavAmAM AvyA. vi. saM. 1371 teo gacchanAyakapade birAjyA. pATaNamAM gacchaza-mahotsava ujavAyo. temaNe vi. saM. 1389 mAM 57 prAkRta gAthAomAM "kAlikAcArya kathA"nI racanA karI, jenI sacitra-prate upalabdha thAya che. A kRtithI emanuM nAma ciraMjIvI banyuM. De. leyamena tathA De pasI brAuna jevA pAzcAtya vidvAnoe A kRtinuM saMpAdana karyuM che. teo ugra tapasvI tarIke paMkAyA hatAH mAtra eka TaMka AhAra letA tathA rAta-divasa nidrArahita ja rahetA. emanA apramAdipaNAnI prazaMsA rAjasabhAomAM thatI ema prAcIna granthakAre varNave che emanI kIrti tapamUrti tarIke badhe phelAyelI. khAsa karIne dakSiNa rAjasthAnamAM temaNe apUrva cAhanA prApta karelI. AvA baDabhAgI gurunA ziSya thavAnuM bahumAna caritranAyakane prApta thayuM. vi. saM. 1375 mAM guru vaDagAmamAM padhAryA. emanI saMvegavAhinI vANInuM zravaNa karIne bALaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendraprabhasUri mahendrakumArane vairAgya upajo. e vakhate tenI uMmara bAreka varSanI hatI. evA paNa ullekha maLe che ke bALaka mahendrakumAranA mAta-pitA e vakhate avasAna pAmyAM hoIne tenA mAmAe tene gacchanAyakane seM. vi. saM. 1375 mAM tene vaIjalapuramAM dIkSA ApavAmAM AvI. navedita muninuM mahe. ndraprabha evuM nAmAbhikaraNa thayuM. ahIMthI emanI tyAgamaya kArakirdIne maMgala prAraMbha thayo. caritranAyakanA gurubaMdhu tathA pUrvagAmI paTTadhara siMhatilasUri paNa marUmaMDala aMtargata aIvapuranA hatA. aIvapuranuM aparanAma AdityavATaka paNa maLe che. vi. saM. 1345 mAM janma. pitA zrImAlIvaMzIya zreNI Asadhara. mAtA cAMpaladevI. vi. saM. 1352 mAM temaNe dharmaprabhasUri pAse dIkSA aMgIkAra karI. navodita muninuM nAma siMhatilaka rAkhavAmAM AvyuM. vi. saM. 1371 mAM AnaMdapuramAM emane sUripada pradAna karavAmAM AvyuM. vi. saM. 1393 mAM dharmaprabhasUri kAladharma pAmatAM te ja varSe pATaNanA saMghe temane gajhezapade abhiyukta karyA. kavi-cakavati jayazekharasUri temane "amRta bindu samAna vANI-vilAsavALA sAkSara" tarIke varNave che. keTalAka granthakAre temane "jena-zAstrarUpI samudrano pAra pAmelA" kahe che, je dvArA temanuM bahuzrutapaNuM sUcita thAya che. Ama prakRSTa tapasvI guru dharmaprabhasUri tathA prakAnDa vidvAna gurubaMdhu siMhatilakasUrinI chatrachAyA prApta thatAM caritra nAyakane AdhyAtmika vikAsa bahu ja sArI rIte thayo. guru kAladharma pAmatAM gurubaMdhu temanA rAhabara banyA. adhyayana tathA adhyApanamAM ja emanA zarUAtanAM varSo vItyAM. sAhitya pratyenI emanI abhiruci vizeSa dhyAna kheMce tevI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ] prabhAvaka AcArya vi. saM. 1393 mAM siMhatilakasUrie temane yogya jANIne pATaNamAM sUripade vibhUSita karyA. e vakhate temanI uMmara trIsa varSanI hatI. saMbhavataH siMhatilakasUrine tathA caritranAyakane gajhezapada tathA AcAryapada anukame eka ja sthAne tathA eka ja prasaMge prApta thayAM hatAM. durbhAgyavazAt siMhatilakasUri mAtra be varSa sudhI ja ga7dhurA vahana karIne vi. saM. 1395 mAM divaMgata thayA. mAtra pacAsa varSanI uMmare gacchanAyakanI aNadhArI vidAyathI aMcalaga che vAghAta anubhavyuM. vi. saM. 1398mAM khaMbhAtanA saMghe mahendraprabhasUrine mahotsava pUrvaka gaNezapade alaMkRta karyA. be paTTadhare vacce traNa varSane zUnyAvakAza rahyo. tenuM kAraNa e haze ke pUrvagAmI paTTadhara acAnaka kALadharma pAmyA hoIne anugAmI paTTadharanI niyukti vize emane saMketa meLavI zakAya nahi hoya. bIjuM kAraNa e lAge che ke anugAmI paTTadhara pUrvagAmI paTTadharanA ziSya nahi kintu gurubaMdhu che. pUrvagAmI paTTadharanI gyAyegyatAno prazna paNa kadAca carcAnA sarANe caDyo hoya. game tema, e zUnyAvakAza daramiyAna caritranAyake ja gacchane kAryabhAra saMbhALyuM haze emAM zaMkA nathI. gacchArUDha thayA pachI emane prakaTa prabhAva savizeSa vistaryo. have emanI prabhAvaka AcArya tarIkenI tejasvI kArakidIne kharo prAraMbha thaye. gacchAdhipati thayA pachI temaNe prathama kArya gacchane saMgaThita tathA suvyavasthita rAkhavAnuM karyuM. AryarakSitasUri tathA jayasiMhasUri gacchane saMgIna sthitimAM mUkI gayA hatA. paraMtu pachInA paTTadhare evI pratibhA pragaTAvI na zakyA. pari NAme gacchanuM saMgaThana prativarSa zithila thatuM gayuM hatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendraprabhasUri [5 caritranAyake ga7dhurA vahana karI e vakhate ga7nI sthiti ghaNuM kathaLelI hatI. pUrvagAmI paTTadhara mAtra be varSanA TUMkA gALAmAM ja kALadharma pAmyA heIne tema ja e pachI paNa traNa varSanA samaya mATe zUnyAvakAza sarjAye hoIne Ama thavuM taddana svAbhAvika paNa hatuM. AvI sthitimAMthI mahendraprabhasUrie gacchane UrdhvagAmI Adarzo tarapha vALe. AvuM bhagiratha kArya ekale hAthe thavuM azakya che. eTale pratibhAsaMpanna ziSyane temaNe zedhI zodhIne, temane protsAhana ApIne saune A kAryamAM joDI dIdhA. pariNAme gaccha saMgIna sthitimAM mUkI zakAya. emanI A kArakirdIthI teo gacchamAM madhyakAlIna Arya rakSitasUri'nI kIrti saMpAdana karI zakyA. emane paTTaziSya merUtuMgasUrine mahimA te guruthI savAya kahevAya. A guru-ziSyanI joDalInI kArakirdI Arya rakSitasUri ane siMhasUrinA samayanI jhAMkhI karAve evI javalaMta che. aMcalagacchanA ItihAsanA bIjA tabakkAnA teo agrayAyI thayA. A ja trIje ane AkharI tabakako dharmamUrti sUri ane kalyANasAgarasUrinA zAsanakALamAM jovA maLe che, jenI asara Aja divasa sudhI bhUMsI zakAI nathI. mahendraprabhasUrinA gaccha-sudhAraNAnA bhagiratha kAryane prAcIna granthakAree camatkArika rUpa ApI dIdhuM heIne sAcI hakIkta vize ApaNe anabhijJa ja rahyA chIe. jo ke tenuM tAratamya to spaSTa che. paraMtu tenA upAdAnanuM kAraNa camatkArika prasaMga banyA hoIne AvA bhagiratha kArya mATe paNa anumAne ja karavAnA rahe che. phArasI tavArIkhakAronI jema ApaNu paTTAvalIkAe etihAsika varNana ApyuM hota to? bhAvasAgarasUrie gurnAvalImAM jaNAvyuM che ke viSama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka AcArya dudhama vivAthI vicAravA lA ekacite smitrane duSama kAlanA prabhAvathI tathA pramAdanA doSathI tapa-niyamakriyA tathA vidyAthI vimukha thayelA pitAnA gacchanI zithilatA joIne mahedraprabhasUri vicAravA lAgyA ke Ane upAya kyo? gacchane udyota kema thAya ? AcArye ekacitta dhyAna dharyuM. AyaMbila-tapanA ugra vidhipUrvaka cha mahinA sudhI sUrimaMtrane eka lAkha pramANa jApa karyo. AthI zAsanadevI pratyakSa thayAM ane namana karIne kahyuM ke IccheluM ane gacchane dIpti karanAruM phaLIbhUta thaze devInA varadAna pachI kamazaH tapa-niyama-kiyA ane vidyA vRddhigata thatAM gayAM. sUryanI jema dharmane pratApa phelAvatA mahendraprabhasUri anukrame mahItalamAM vicaratA rahyA. AcAryo labdhinA prabhAvathI pratibaMdha ApIne aneka ziSyone cAritra pradAna karyuM. gaNavRddhi thaI. pAMcase ziSyanA parivArathI viMTaLAyelA AcArya zubhatA hatA. caritranAyakanI gaccha-sudhAraNAnI kArakidIne sarvocca prasaMga pATaNamAM banyo. vi saM. 1420 nA ASADha suda 5 ne divase temaNe pitAnA cha samartha ziSyone AcArya--pade vibhUSita karyA. A prasaMge gacchamAM abhinava cetanAne saMcAra karyo. e pachI to eka pachI eka AcAryapravara aMcalagacchanA bemamAM nakSatronI jema udaya pAmatA gayA, ane Ama gacchanA prabhuttvano Agavo itihAsa AlekhAto gaye. A daSTie pATaNanA e aitihAsika prasaMganuM mUlya anekagaNuM che. je cha ziSyone ekIsAthe AcArya--pada pradAna thayuM temanAM nAma A pramANe cheH (1) dharma tilakasUri (2) sematilakasUri (3) munizekharasUri (4) municaMdrasUri (5) abhayatilakasUri (6) jayazekharasUri. A aitihAsika prasaMge vahAra zreSThIe aSTAhnikA mahatsava karyo. aneka nagarenA saMghe A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendraprabhasUri prasaMge upasthita rahyA hatA. e pachI paNa AcArya--padamahotsave thatA rahyA. kintu ukta prasaMga ajoDa gaNAI gaye. AcAryonI saMkhyAnI daSTie nahi, paraMtu temanI pratibhAnI dRSTie. mahendraprabhasUrinA AjJAvati anya AcAryonAM nAma A pramANe cheH (1) abhayasiMhasUri (2) raMgaratnasUri (3) mANikyasuMdarasUri (4) caMdraprabhasUri (5) semacaMdrasUri (6) merutuMgasUri ItyAdi. A uparAMta anya munirAje, upAdhyAye, paMnyAsa, sAdhvIo AdinI saMkhyA paNa ghaNI hatI. e arasAmAM grantha-lekhananuM kArya pUrajosamAM thayuM hoIne e badhAM vize ThIka ThIka mAhitI upalabdha banI zake che ahIM te keTalAka AcAryo vize TUMka ullekha ja prastuta che. ukta ziSyamAM kavicakravati jayazekharasUri tathA mANikyasuMdarasUri mahAna sAhityakAra thaI gayA. temane gujarAtI bhASAnA Adya padyakAra tathA gadyakAra anukame gaNAvI zakAya. emanI sAhitya-kRtio mATe aMcalagaracha ke jaina samAja ja nahi kintu samagra gujarAta-rAjasthAna gaurava anubhave che. gujarAtI bhASAnA Adikavi gaNAtA narasiMha mahetAthI teo samayanI daSTie pahelAM thaI gayA che. jayazekharasUrine khaMbhAtamAM rAjA zaMkhanI rAjasabhAmAM kavicakavatinuM biruda prApta thayeluM. jainakumArasaMbhavanI prazastimAM teo potAne "vANuMdaravara kahe che. munizekharasUrine viDIla gurubaMdhu tarIke teo khUba mAna ApatA. merUtuMgasUri emanAthI AcArya-paryAyathI nAnA hatA, paraMtu emane nAnA na kahetAM pite vacaTa hatA ema kahIne banne pratye temaNe AdarabhAva rajU karyo che. mANikyasuMdarasUri jevA sAhityakAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8] prabhAvaka AcArya pitAne jayazekharasUrinA vidyAziSya tarIke oLakhAvavAmAM gaurava anubhave che e paNa sUcaka che. "upadeza cintAmaNi" granthanI TIkAne prathamAze pustakamAM lakhanAra mAnatuMgagaNine jayazekharasUrie potAnA nAnA gurubaMdhu tarIke oLakhAvyA che. "jena kumArasaMbhava" mahAkAvyanI TIkA racanAra dharmazakharasUri jayazekharasUrinA ziSya hatA. AvA nAmI-anAmI aneka sAhityakAre yazekharasUrinI sAhityika pratibhAthI raMgAIne emanI asara heThaLa ucharyA hatA. A badhI bAbatene paricaya svataMtra paricaya-pustikA dvArA rajU karIzuM. ahIM to ATalo ullekha ja paryApta gaNAze. mahendraprabhasUrinA ziSyomAM abhayasiMhasUri prabhAvaka AcArya hatA. emanI preraNAthI zrI goDI pArzvanAthajInA suprasiddha tIrthane AvirbhAva thayo haIne temanuM nAma avi smaraNIya raheze. emanA aMgata jIvana vize paNa thoDuM ghaNuM jANI zakAya che. teo zrImAlI vaMzIya, bhejata gotrIya zreSThI vijayapAlanA putra hatA. mahendraprabhasUri pAse temaNe dIkSA lIdhI pAchaLathI egya jANune gurue temane AcAryapade vibhUSita karyA. emanI guru-ziSya paraMparA A pramANe prApta thAya cheH (1) jinacaMdrasUri (2) padyadevasUri (3) sumatisiMhasUri (4) abhayadevasUri (5) abhayasiMhasUri (6) guNasamudrasUri (7) mANijyakuMjarasUri (8) guNarAjasUri (9) vijayasiMhasUri (10) puNyaprabhasUri (11) jinaharSasUri (12) upAya guNaharSagaNi. A paraMparAthI sUcita thAya che ke abhayasihasUrinA gurunuM nAma abhayadevasUri hatuM tathA temanA ziSyanuM nAma guNasamudrasUri hatuM. DaeN. bhAMDArakarane prApta thayelI aMcalagacchIya paTTAvalImAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendraprabhasUri A pramANe ullekha cheH "vi. saM. 1432 gauDI pArzva nAthabiMba pratiSThA abhayasiMhasUriNA pattane aMcalagaNe . khetAkena tadanu vikamAt 1435 goThI meghAkena gaDAgrAme sthApita vanAsnA." A ullekha ghaNo mahattvapUrNa che. te dvArA jaNAya che ke abhayasiMhasUrinA upadezathI zrI geDIjInI camatkArika pratimAnI pratiSThA vi. saM. 1432 mAM harA khetAe karI. vi. saM. 1435 mAM geDI meghAe e pratimAne goDAgAme birAjita karI, jyAM abhinava tIrthane prAdurbhAva thaye. aMcalagacchAdhipati amarasAgarasUrinA AdhyAtmika zAsana daramiyAna vi. saM. 1734 nI AsapAsa vAcaka lakSmIcaMdranA ziSya lAvaNyacaMdra A tIrthanI utpatti vize vizadu varNana karyuM che, tene TUMka sAra A pramANe che: pATaNamAM esavaMzanA, mIThaDiyA getrIya, devANaMda zAkhIya zAha khetAnI patnI noDIe meghAzAhane janma Apyo. mahendraprabhasUrinA zAkhAcArya abhayasiMhasUrinA upadezathI meghAzAhe vi. saM. 1432 nA phAgaNa zudi 2 ne zukravAre pATaNamAM zrI geDIjInI pratiSThA karAvI. te vakhate musalamAnanA jhanunI AkamaNonA bhayane lIdhe te pratimAne vi. saM. 1445 mAM jamInamAM bhaMDArI devAmAM AvI. vi. saM. 1456 mAM husenakhAna nAmanA saradAre pATaNa sara karyuM. tenI ghaDasAramAM khIle kheDavA jatAM te pratimAjI prakaTa thayAM. pratimAnI suMdaratA joI husenakhAna prabhAvita thaye. tenI patnI jena vaNikanI kanyA hovAthI te pratimAnuM pUjana karavA lAgI. Ama vi. saM. 1470 sudhI te pratimA husenakhAnanA mahelamAMja pUjAtAM rahyAM. e arasAmAM tharapArakaramAM rANe kheMgAra rAjya karate Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] prabhAvaka AcArya hate. saMghavI kAjala rANAne pradhAna hatuM. meghAzAha pradhAna kAjalanA banevI thAya. eka vakhata kAjala vatIthI pATaNamAM vyApArArthe AvelA meghAzAhane adhiSThAyaka deve svapnamAM husenakhAna pAse jinabiMba hovAnI vAta karIne sUcana karyuM ke te savAse dAma ApIne meLavavuM svapnAnusAra meghAzAhe e pratimA meLavI. te vakhate pATaNamAM birAjamAna merUtuMgasUrie te pratimAne joIne meghAzAhane kahyuM ke A pratimA tamArA dezamAM laI jAo ane jinaprAsAda baMdhAvI temAM prasthApita kare A prabhAvaka pratimAthI tamArA dezamAM atizavaMta mahAtIrtha prakaTa thaze. pATaNamAM kariyANuM, rU Adi vastuonI kharIdI karI, rUnI gAMsaDImAM e pratimA goThavIne meghAzAha rAdhanapura thaIne pitAnA vatana bhaNuM harSabhera prayANa kare che. mArgamAM pratimAnA prabhAvathI piThiyAo kaI gaNuM zakayuM nahi. matalaba ke ene dANa bharavuM paDayuM nahi. ghera pahoMcatAM ja kAjalazAhe badhAja hisAba mAge. meghAzAha pratimA meLavavA kharcelI rakama pitAne khAte mAMDavAnuM kahe che ane spaSTa jaNAve che ke pratimA te huM ja rAkhavAno. kAjalazAhane pratimA rAkhavAnI IcchA hatI. paNa meghAzAha makkama rahyA. kAjalazAha tyAM pradhAnapade hatA eTale emanI vacce thayelI rakajhakathI meghAzAha tyAMthI tharapArakaranA goDIpura gAme cAlI nIkaLyA. tyAM udayapAla ThAkaranuM rAjya hatuM tathA khetazI luNetane prabhAva ghaNe sAre hatuM. temaNe meghAzAhane AvakAratAM meghAzAha tyAM ja sthira thaIne rahyA. pratimAnA prabhAvathI teo akhUTa saMpatti pAmyA. pachI temaNe tyAM jinaprAsAda baMdhAvavAne prAraMbha karyo. jinaprAsAda baMdhAvavA mATe teNe deza-dezAvarathI salA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendraprabhasUri [ 11 Tane teDAvyA ane kAma jozabhera zarU karAvyuM. jinAlayanuM ghaNuMkharUM bAMdhakAma pUruM thavA AvyuM hatuM. pAse eka vAva paNa baMdhAvI hatI. durbhAgye jinAlayanuM kAma saMpUrNa thAya te pahelAM ja teo vi. saM. 1494 mAM mRtyu pAmyA. eTale kAjalazAhe bhANejone potAne ghera teDAvIne jinAlayanuM kAma paripUrNa karAvyuM. vi. saM. 145 mAM tyAMnA saMghe jinAlayane pharatI devakulikAe baMdhAvI. bIjI paNa bhavya devakulikAonI racanA thaI zikhara upara dhvajAre paNa prasaMge rAjalazAha ane meghAzAhanA putra maherA vacce kaleza thaye. dhvajArepaNa karavAnA kAjalazAhanA keDa pUrA thayA nahi. meghAzAhanA putra maherAzAhe dhvajAropaNa karyuM. tyAMnA ThAkore e tIrthane muMDakA-verAmAMthI mukta karyuM. meghAnA saMtAno A jinAlayanI dekharekha rAkhatA hovAthI teo gejhI-goThInA nAmathI oLakhAyA. A tIrthanI utpattine ItihAsa sudIrgha che, je saMbaMdhamAM aneka AkhyAyikAo upalabdha thAya che. ahIM te vize jaNAvavuM prApta thatuM nathI. jaina zAsananA ItihAsamAM A tIrthe viziSTa prakaraNa AlekhyuM che. jene mATe te te parama AsthAnuM dhAma banyuM, kintu jenetara paNa enI mAnatA mAnavA lAgelA aMgreje paNa enA camatkArathI aprabhAvita rahI zakyA nahi. aMcalagacchanA itihAsamAM A tIrthane mahimA apUrva gavAya che. abhayasiMhasUrinuM nAma A tIrthanI utpatti saMbaMdhamAM saMlagna heIne ATalo ullekha ahIM prastuta banyA che. raMgarasUri tathA sematilakasUri vize bhadragraMthamAMthI ullekha maLe che. eka zrImAlI jena kuTuMbanI jUnI vaMzAvalImAM jaNAvAyuM che ke gagana zreSThIe raMgaratnasUrinA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] prabhAvaka AcAya AcArya-pada mahotsava prasaMge coryAsI gacchanA yatione vANetara mekalAvIne veza paherAvelA. A zreSThI khaMbhAta pAsenA tArApurane rahevAsI hato. teNe vi. saM. 1445 mAM zrI zatruMjayanI yAtrA karelI. raMgaratnasUrinA upadezathI pATaNanA devasI zreSThIe e ja varSe zrI zatruMjayano tIrthasaMgha kADhelo. sUrinA upadezathI teNe dharmakAryomAM ghaNuM dhana kharaceluM. vi. saM. 1446mAM saMmatilakasUrinA upadezathI zrImAlI vaMzanA, pArasagetrIya vIrA zreSThIe pATaNanA phephaliyAvADamAM eka pauSadhazALA banAvelI. evI ja rIte caMdraprabhasUri, samaprabhasUri vagere AcAryonI paraMparA vize maLatA ullekha parathI teo paNa prabhAvaka AcAryo haze ema anumAna karI zakAya che. durbhAgyane viSaya e che ke gacchanA AvA dhuraMdhara AcAryo vizenuM sAhitya nAza pAmI gayuM che. je kAMI upalabdha banI zakyuM che tenI vigata mATe juoH "aMcalagaccha-digdarzana." A badhA pratibhAzALI ziSya vaDe viMTaLAyelA caritranAyaka ghaTAdAra vaTavRkSanI jema zebhatA hatA. vaTavRkSa aMkurita thatI vaDavAIone joIne harakhAya tema mahendraprabhasUri pitAnA ziSyAnI vistAra pAmatI jatI kAryasaurabhathI harakhAtA hatA. vaDavAIo svataMtra vaTavRkSa bane ane chatAM mULa vRkSa sAthenA tenA saMbaMdha avicchinna rahe evuM ja navodita AcAryonI virala kArakidInuM thayuM. vaDavAIothI vRddhi pAmele vaDa vadhu ne vadhu ghaTAdAra banato jAya, ema caritranAyaka paNa pAMgaratI jatI ziSya-zreNIthI adhika zobhavA lAgyA. mahendraprabhasUrie vizeSa kazuM na karyuM hota te paNa mahimAnidhi merUtuMgasUri tathA kavicakravarti jayazekharasUrinA guru tarIke teo ItihAsamAM cira smaraNIya raheta. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendraprabhasUri [ 13 caritranAyakanA jIvananA be preraka prasaMge nimnakta cheH vi. saM. 1409 mAM mahendraprabhasUri nANa gAmamAM thAturmAsa rahyA hatA. e varSe varSARtu besI gayA chatAM varasAda paDyo nahi. AcAye tijJanathI cAlIsa divasanuM vidana jANIne dhyAnano prAraMbha karyo. emanA dhyAna-aLanA prabhAvathI tyAM uttama vRSTi thaI, ane loko sukhI thayAM. e ja varSe Aso vada 8 ne divase caritranAyaka kAryotsarga-dhyAnamAM birAjyA hatA tyAre jherI sarpe temane DaMza dIdho. paraMtu hakIkata jJAta hovA chatAM teo dhyAnamagna thayA nahi. ATha pahora sudhI zrI pArzvaprabhunA dhyAnamAM lIna rahI teo kAryotsarga-dhyAnamAM ja sthira rahyA. dhyAna-baLanA prabhAvathI dasame pahere temanA zarIramAM prasareluM viSa mukha dvArA vamAI gayuM. prabhAte sarva lokoe A hakIkata jANIne Azcarya anubhavyuM. hajAro bhakta zige tyAM ekatrita thayA ane svayaM preraNAthI temaNe mahotsava karyo. badhA bhAvanA bhAvavA lAgyA ke "aho ! A kalikAlamAM paNa hajI samyak dhyAnane pratApa rahelo che." saMghavI cUNa nAmaka zreSThIvarya sameta aneka lokoe e prasaMge guru pAsethI zIlavatAdi grahaNa karyA. prAcIna granthakAra vizeSamAM varNave che ke mahendraprabhasUrie anAyAse uccArelAM vacane paNa phalIbhUta thatAM. teo vacanasiddha puruSa hatA. kavioe temane ka9pavRkSathI paNa adhika mahAmyavALA kahyA che. kavicakavati jayazekharasUrie temane "upadeza-cintAsanI grantha-prazastimAM kalpavRkSanuM biruda ApyuM che te paNa A saMdarbhamAM sUcaka che. mahendraprabhasUrinA upadezathI aneka jinabiMbanI pratiSThA thaI keTalAMka jinAlaye nirmANa pAmyAM, tathA tIrthasaMghe paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] prabhAvaka AcArya nIkaLyA. paTTAvalIo, utkIrNa lekhe, uparAMta bhaTTagrantha tema ja rAsA-sAhityamAMthI A vize pracura pramANamAM hakIkate upalabdha thAya che. ahIM saMkSipta ullekha ja paryApta thaze. zrImAlI vaMzIya jagA zreSThIe mahendraprabhasUrinA upadezathI vi. saM. 135 nA vaizAkha suda 11ne divase punAsA gAmamAM zikharabaMdha jinAlaya baMdhAvyuM ane tenI mahatsavapUrvaka pratiSThA karAvI. e ja vaMzanA bhAdA zreSThIe zrI zatruMjaya upara zrI pArzvanAtha bhagavAnane jina-prAsAda baMdhAvIne tenI pratiSThA karAvI. A zreNI mAtara pAsenA gabhaleja gAmane vatanI hatA. eja vaMzanA jhAlA zreNI ghaNA dhanADhya ane prasiddha puruSa thaI gayA. vi. saM. 1425 mAM paDelA duSkALa prasaMge temaNe dAnazALA, sarovara Adi baMdhAvavAmAM aDhaLaka dravya kharacyuM. zrI zatruMjaya upara temaNe zrI AdIzvara prabhunuM bhavya jinamaMdira baMdhAvyuM tathA tenI pratiSThA karAvI. bhaTTagrantho noMdhe che ke dharmakAryomAM teNe sarve maLIne agiyAra kareDa rUpI Ane kharca karyo. osavALa vaMzIya, deDhiyA gotrIya kaccha-khAkhara nivAsI saMghavI mImaNe vi. saM. 1441 mAM zrI zatruMjaya tathA zrI goDIjInA saMghe kAtyA. e ja vaMzanA kaccha-chasarAnA rANa zreSThIe paNa tyAMnA be saMghe kAtyA tathA ghera pAchA AvIne dezateDuM kareluM. aMcalagacchanI moTI paTTAvAmAM ullekha che ke mahendraprabhasUrinA upadezathI jAsala getrIya zreSTI karmAzAha vi. saM. 1407 mAM zrI zAMtinAtha prabhunI rUpAnI pratimA bharAvI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendraprabhasUri [ 15 mahendraprabhasUrinA AdhyAtmika zAsana daramiyAna aneka jinabiMbonI pratiSThAo thaI hatI, kintu utkIrNita pratiSThAlekhamAM mahendraprabhasUrine nAmollekha ekAda be apavAda sivAya kyAMye nathI. khAsa karIne vikama saMvata 1409-2223-33-35-36-38-44mAM thayelI pratiSThAnAM pramANe tatkAlIna pratiSThita dhAtumUrtio pUrAM pADe che, kintu temAM mAtra eka ja lekhamAM mahendraprabhasUrine ullekha che. anya lekhomAM mAtra aMcalagacchano ja ullekha che. mahendraprabhasUrinA upadezathI pratiSThita thayelI dhAtumUrtionA lekhanI A bAbata khAsa dhyAna kheMce evI che. caritranAyaka dhAtumUrtionA lekhamAM pitAnuM nAma mUkAvavAnA AgrahI na hatA ema kahI zakAya, je dvArA temanA vinamra vyaktitvane ocho paricaya paNa maLI zake che. caritranAyakanA samayanA pratiSThA-lekho mATe juoH "aMcalagacchIya pratiSThA lekha" nAmaka lekha-saMgraha. mahendraprabhasUri prabhAvaka AcArya uparAMta sArA kavi paNa hatA ema temanI ekamAtra upalabdha kRti "jIrApallI pArzvanAtha staMtra dvArA jANI zakAya che. 45 saMskRta kArikAmAM racAyelI A padyakRtimAM kavie ucca kavitva darzAvyuM che, eka sahRdayI bhaktanuM hRdaya pratyeka paMktimAM dhabake che, eka eka leka vAMcatAM hadayanA tAra jhaNajhaNa UThe che, vANInI saraLatA ane suMdaratA A staMtramAM jhabakI rahI che ema vidvAne A kRti vize kahe che. zrI jIrApallI pArzvanAtha tIrthano mahimA e arasAmAM apUrva hato. caritranAyake tema ja temanA paTTaziSya A tIrtha nAyakanA nAma-prabhAvathI aneka camatkAra saryA, jene ItihAsa sudIrdha tema ja hRdayaMgama che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] prabhAvaka AcArya aneka pradezane apratihata vihAra karIne mahendraprabhasUri vi. saM. 1444 mAM pATaNamAM padhAryA. 80 varSanI pAkaTa vaye pahoMcelA caritranAyakanA jIvananuM ciravirAma-sthAna pATaNa banyuM. prAcIna granthakAre e varSe emane kAladharma thaye hevAnuM noMdhe che. kintu "merUtuMgasUri rAsamAM jaNAvAyuM che ke vi. saM. 1445 nA phAgaNa vadi 15 ne divase mahendraprabhasUrie merUtuMgasUrine ga7dhurA pATaNamAM samarpita karI. e parathI ema paNa sUcita thAya ke vi. saM. 1445 mAM caritranAyaka vidyamAna hatA. vAstavamAM emanI vidyamAnatA e varSe nahatI. emanA kAladharma bAda ukta divase pATotsava thaye haze emAM zaMkA nathI. AvA prabhAvaka AcAryanI cira vidAyathI aMcalaga che vAghAta anubhavyuM. aMcalagarache emanA AdhyAtmika zAsana daramiyAna vividha kSetre parAkASThA anubhavI heIne gacchanA madhyakAlIna Arya rakSitasUri' tarIke teo ujajavaLa kIrti upArjana karI gayA che. eka kavie te temanI pAchaLa kahyuM ke mahendraprabhasUri jevA kaI paNa nathI thaI gayA sarve vahaMtu gavuM, kutu paDhatu paDhamaM je; paNa tuha mahiMdasUri sAsaNabhuvaNammi kevi muNI. - ratu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi-cakavati zrI jayazekharasUri gujarAtI bhASAne Adi kavi keNa hatA?," "gujarAtI bhASAnA janmadAtA jene hatA ke kema?" "Adya kavi manAlA narasiMha mahetAnA samaya pahelAM gujarAtI sAhitya hatuM kharuM?", "je hoya te tenA mukhya saja ke keNa ane kyAre thaI gayA? temanI mukhya racanAo kaI kaI hatI?" ItyAdi prakane vize paMDita-yuganA ApaNA sAkSae ghaNe uhApoha karyo che ane aneka mahattvapUrNa bAbatone prakAzamAM ANu che. ApaNI bhASAnA mAnya vidvAna rA. kRSNalAla mehanalAla jhaverIe nepyuM che ke "gujarAtI sAhityanA madhya yuga ane tenI paNa pUrvanA yuga mATe AjathI paccIsa varSa para je je abhiprAye baMdhAelA te, navAM navAM pustake hAtha lAgavAthI kAlakrame badalAtA gayA che. dAkhalA tarIke narasiMha mahetAne Adi kavinuM sthAna ApavAmAM AvatuM hatuM, ane sAthe sAthe e paNa abhiprAya ApavAmAM AvatuM ke narasiMha mahetAnA samaya pahelAM gujarAtI sAhitya hatuM ja nahi, tene AraMbha narasiha mahetAthI ja thayo-e abhiprAya bhUla bharele mAlama paDyuM cheghaNAM prAcIna kAvya je aprasiddha paDI rahelAM te prasiddhimAM AvavAthI jUnA abhiprAya pheravI navA bAMdhavAmAM AvyA che, ane hAla je abhiprAya baMdhAyA che te paNa sthAyI nathI, kAraNa haju jaina bhaMDAromAM ane jainetara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi-cakavati je razipa vyaktionA kabajAmAM eTalA badhA aprasiddha lekhe paDI rahelA che ke te jema jema prasiddha thatA jaze tema tema hAla bAMdhelA abhiprAya paNa pheravavA paDaze. ApaNA jUnA sAhitya saMbaMdhe hAlane jamAne anizcitapaNane-transitional period no che...." gujarAtI sAhityanA samartha cintaka pre. maNIlAla nabhubhAI dvivedI jevAne paNa pATaNanA jaina bhaMDArenA darzana thayA pachI lakhavAnI AvazyakatA jaNAI hatI ke-"gujarAtI bhASAne prathama gujarAtInuM rUpa ApanAra jene ja hoya ema mAnavAne bahu kAraNe che.." jaina sAhityanI aneka kRtione paricaya ApIne mohanalAla dalIcaMda dezAIe A saMdarbhamAM jaNAvyuM ke: "atyAra sudhInI zodha pramANe prasiddha narasiMha mahetAne hAra prasaMga saM. 1512 ne che ane tethI te nAgara kavine janma saMvata 1470 mAM mUkAya che. temanAM kAvyono udbhava 1500 pachI gaNI zakAya. to tenA yuga pahelAM jaina kavioe bhASA sAhitya kheDayuM hatuM. temanAM jUnAM kAvyo upara jaNAvyAM che ane tenI jUnI pratio paNa labhya thAya che. narasiMha mahetAnAM je kAvya hAla chapAyAM che te saMskArelI-vALIjhUDI sAphasupha karelI vartamAna bhASAmAM che. mULa bhASAnuM nAma nizAna maLavuM durlabha che narasiMha mahetAne gujarAtI Adyakavi lagabhaga hamaNAM sudhI kahevAmAM AvatA hatA paNa hAlamAM te pahelAM thayelA sArA saMskArI ane moTI kRtio racanArA jaina kavio maLI AvelA che tethI have narasiMha mahetAnuM gujarAtI bhASAnA "Agha kavi" nuM pada dhruva rahI zake tema nathI." narasiMha mahetAnA janma pahelAM "kavi cakravati" jevuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyazekharasUri [ 3 ucca biruda pAmelA evA pratibhAsaMpanna kavi paricaya karAva ahiM prastuta che. mAtra eka ja gujarAtI padyakRti dvArA emaNe mahAkavinuM daivata dAkhavyuM che. emanuM nAma che : jayazekharasUri. teo kyAM janmyA? kyAre jamyA? temaNe konA pAse abhyAsa karyo? ItyAdi vize kazuM ja jANI zakAtuM nathI. kavie pitAnA pratyenI prazastiomAM e vize kazuM ja jaNAvyuM nathI. "tribhuvanadIpaka prabaMdha" mAM "gUjarAta tihAM AMbA pII" vagere vana vileAkatAM emanI janmabhUmi gujarAta havAne bahudhA saMbhava che. e grantha dvArA guja. rAtI bhASA paranuM emanuM prabhutva chatuM thayA vinA rahetuM nathI. kavi gujarAtamAM savizeSa vicaryA ane tyAM aneka granthanI racanA karI hatI ema emanA granthanI prazastio dvArA spaSTa thAya che e hakIkta paNa A saMdarbhamAM sUcaka gaNAvI zakAya. kavi pitAnA gurunuM nAma mahendraprabhasUri jaNAve che. "upadeza-cintAmaNi" [racanA vi. saM. 1436 mAM nRsamudra eTale ke pATaNamAM ] nI prazastimAM teo aMcalagacchAdhipati Arya rakSitasUrithI pitAnA guru sudhInI pATa paraMparA varNavyA pachI jaNAve che ke mahendraprabhasUrinA traNa mukhya ziSya A pramANe thayAH munizekharasUri, jayazekharasUri ane merutuM gasUri, e paikI teo "vacaTa ziSya" hatA. A rIte kavie pitAne dIkSA-samaya munizekharasUri pachI ane merUtuMgasUri pahelAM sUcavyuM che. merUtuMgasUrino dIkSA-samaya vi. saM. 1410 aMcalagacchanI prAcIna paTTAvalIomAM jaNAvyuM che eTale kavi te pUrve dIkSita thayA hovA joIe. dIkSA-samayathI janma-samayanuM aMtara vicAratAM kavino janma vikramanI 14mI zatAbdInA aMtamAM athavA te 15 mI zatAbdInA prAraMbhamAM mAnave ayukta na gaNI zakAya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi-cakravarti aMcalagacchAdhipati mahendraprabhasUrie anugAmI paTTadhara tarIke merUtuMgasUrine niyukta karatAM paTTAvalImAM kavinuM vizeSa caritra na hoya e samajI zakAya che. jayazekharasUri zAkhA cArya hatA ema paTTAvalImAM kahyuM che tathA emanA granthanI temAM sUci apAI che. ema chatAM prAcIna pramANa-granthamAM kavinA jIvana vize ThIka ThIka mAhitI saMgRhIta che. "jayazekharasUrine phAga" paNa upalabdha thAya che jayazekharasUrie temaja merUtuMgasUrie pitAnA granthomAM emanA vaDIla gurubaMdhu munizekharasUri vize gauravaprada ullekha karyA che. jayazekharasUri temane "nayopetA' kahe che. merUtuMga sUri kRta saptati-bhAganI TIkAmAM jaNAvAyuM che ke A graMtha racavAmAM munizekharasUrie temane pretsAhana ApeluM. prAyaH beue munizekharasUri pAse vidyAbhyAsa karyo hoya; athavA e beune sAhityakSetre AkarSavAmAM munizekharasUrinuM viziSTa pradAna paNa hoya ema ukta prazasta ullekhane AdhAre kahI zakAya. jayazekharasUrine "kavi-cakavati'nuM biruda prApta thaI cUkyuM hatuM ane merUtuMgasUri aMcalagacchAdhipatinA sarvocca Asane birAjyA hatA e vakhate beue potAnA vaDIla gurubaMdhu vize karelA ullekhone ochuM mahattva te na ja ApI zakAya. munizekharasUrinA upadezathI vi. saM. 1468 mAM pratikita thayelI dhAtumUtine lekha upalabdha thAya che. kavie "jaina kumArasaMbhava" nAmaka saMskRta mahAkAvyamAM lagna-vidhi saMbaMdhamAM ghaNuM rasamaya ane tAdazya varNana karyuM heIne keTalAka sAMprata vidvAne emane pariNita mAnavA prerAya che prathama daSTie evuM lAge paNa kharuM, kintu kavie nAnI vayamAM dIkSA lIdhI hatI evo mata svIkArya kare to A anumAnamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayazekharasUri vajuda na rahe. kavinI vidyamAnatA vi. saM. 193 sudhI nakkI karavAmAM mUti-lekha upayogI thAya che. kavi lAMbuM jIvana jIvyA haze ema svIkArIe to paNa emane janma-samaya vikamanI 14 zatAbdInA aMtima caraNamAM athavA to 15 mI zatAbdInA prAraMbhathI vahele svIkArI zakAya nahi. ApaNe AgaLa jaNAvI gayA tema teo merUtuMgasUri pahelAM-eTale ke vi. saM. 1410 pahelAM dIkSita thayA hatA. eTale janma tathA dIkSAnAM varSa vacce jhAjho gALo raheto nathI. bIjA zabdomAM kahIe to yauvanavaya pAmyA pahelAM ja kavi dIkSita thayA hatA. eTale emanA paraNavAne praznana ja aprastuta bane che. mahendraprabhasUrino dharmopadeza sAMbhaLIne kavie dIkSA grahaNa karI e pachI teo jena zratanA adhyayanamAM khaMtapUrvaka lAgI gayA. jenAmenuM emanuM agAdha jJAna emanA grantharatna dvArA pratIta thAya che. emanuM pAMDitya, emanA vicAre, emanuM darzana emanI anekavidha sAhitya-racanAomAMthI pratibiMbita thAya che. emanA upadeza ane tatvaciMtana viSayaka mukhya grantha A pramANe cheH "pradha-cintAmaNi, upadeza-cintAmaNi," "sa bedha-saptatikA, "navatattva, saMbodha-prakaraNa," "samyakatva-kaumudI," "upadezamAlA-avacUri, "ArAdhana sAra" "AtmAvabedha kulaka, vagere. ukta grantha paikI "upadeza-cintAmaNi kavinI prAraM. bhika mukhya racanA che. mahendraprabhasUrinA upadezathI tenI racanA thaI ema kavi grantha-prazastimAM jaNAve che. vi. saM. 1436 mAM pATaNamAM e granthanI racanA thaI e pUrvane kALa kavine adhyayanakALa gaNAvI zakAya. e daramiyAna kavi je kAMI zIkhyA, je je granthanuM adhyayana karyuM, je kAMI vicAyuM te badhuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi-cakavati temaNe ThAMsI ThAMsIne A graMthamAM bharI dIdhuM. mULa granthanI avasUri paNa kavie racI je 12000 ka-parimANanI che. prastuta Akara granthamAM kavinA adhyayana-kALane nicaLa AvI jAya che ema kahevAmAM jarAya atizayokti nathI. kavinuM adhyayana mAtra jenazrata puratuM ja maryAdita nahatuM. emaNe purANe, smRtio upaniSado vagere jainetara darzana granthane abhyAsa paNa karyo hato ema emaNe racelA "dharmasarvasvAdhikAra" nAmaka granthadvArA jANI zakAya che. A granthamAM emaNe aneka jainetara granthanAM avataraNo TAMkIne siddha karyuM ke jene zAstranI jema jenetara zAmAM paNa hiMsA, mAMsa tathA kaMdamULa bhakSaNa, rAtribhUjana, aNagALela pANInuM sevana vagerene ugra niSedha che. kavinA anya granthanI nAmAvalI A pramANe cheH tribhuvana-dIpaka prabaMdha, prabaMdhakeza, dhammila caritra, jaina kumArasaMbhava, ajitazAMti stava, ajitazAMti stava TIkA, neminAtha phAgu, jabUsvAmI phAgu, kSetrasamAsa, jaMbUsvAmI caritra, saMdha prakaraNa, kiyAgukha tetra, naladamayaMtI caMpU, kalpasUtra sukhAvabedha, nyAyamaMjarI, bRhad aticAra, chaMda zekhara, vividha vinatI, stavane, pravADIe, kulake vagere. kavinA vidyAvyAsaMga, sAhityasarjana vagerenuM pramANa vivaraNa karavAmAM Ave te ghaNuM laMbANa thAya ema che. kavinA ajJAta ziSya emanI vidyamAnatamAM emane phAga racyo che, temAM kavinI adhyayana-parAyaNatAnuM suMdara varNana che. temanA zabdomAM ja kahIe te sArasvata pUrUM hiyae, chaha karaI kalola; pratakSI devI bhAratIe, tIMha mAMDaI relo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayazekharasUri Agama-lakSaNa-chaMda, save jANaI alaMkAra; mUla grantha cha cheda grantha, karma grantha vicAra. nikaI pauThiyA Ima bhaIe; prabhu kAMI na cita; uttara disiI kesilAe, iti karuM kavi7o. phAganA kartA kahe che tema kavine sarasvatIdevI pratyakSa thayAM hatAM. pariNAme samagra jJAne emanA haiyAmAM vAsa karyo hatA. emanI jIhA sadaiva jJAna-kalaula karatI hatI. Agama, lakSaNa, chaMda, alaMkAra, mULa grantho, cheda grantho, karma grantha vagerenA teo jJAtA hatA. teo kuzaLatApUrvaka badhA praznonA uttara vALatA-meDhA upara taMga rekhAo lAvyA vinA- jANe UMghamAM piDhayA na hoya evI saraLatAthI !! phAgakAre rajU kareluM A bhAva-citra kharekhara pratItikara che. mahendraprabhasUrie kavine jANIne AcAryapade vibhUSita karavAnuM nakakI karyuM. kavivara kAne "gacchanAyaka gururAsa"mAM A vize noMdha lIdhI che. temaNe jaNAvyuM che ke yazekharasUri uparAMta dharmatisUri, saMmatisUri, munizekharasUri, municaMdasUri ane abhayatilakasUri e cha ziSyane ekI sAthe AcArya-pada pradAna thayuM. pATaNa A aitihAsika prasaMganuM sAkSI banyuM. AcArya--pada-mahotsava prasaMge zrI rASabhadeva prabhunA jinaprAsAdamAM aSTAlikA mahotsava pATaNanA zreSThI harAe karyo hate. vi saM. 1420 nA ASADha zudi 5 nA dine zubha muhUrtamAM ukta cha ziSyane gurue ekI sAthe AcAryapade alaMkRta karyA, je paikI jayazekharasUri sauthI nAnA hatA. saMbhavataH e vakhate emanI uMmara vIseka varSanI haze. - jayazekharasUrinI kavi tarIkenI pratibhAnuM phAgamAM suMdara varNana che - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] kavi-cakavati ahe! sarasa komala jIbhaDIe, sarasaI kIya vAsa; tau kSaNi kSaNi nava navaI kaMdi, tahI kavita abhyAsa. kavijana gayaghaDa bhAMjivAe, kesari jima sehaI amRta vANuM vakhANa karaIe, bhaviA mana mohaI. kavinI jIbhamAM sarasvatIne vAsa hate. emanI sukomaLa jIbhamAMthI pratyeka kSaNe kAvya navA navA Ide dhAraNa karIne vahetuM rahetuM. phAgakAranuM A varNana paNa kavinI kAvya-pratibhAne javalaMta aMjali rUpa che. kavine sarasvatI devIe vara pradAna karyuM hatuM ema emanA jena kumAra saMbhava" (racanA vi. saM. 1464 pahelAM) nAmaka mahAkAvyanA aMtima zlokamAM ApelA " vANIdattavaraH" vizeSaNathI sUcita thAya che. A rIte kavinI oNkti "vANIdattavara: phAgakartAe jaNAvela "pratakSI devI bhAratI" e uktine babara maLatI Ave che e bAbata khAsa noMdhanIya gaNAya. phAgamAM jaNAvAela "sarasaI kIya vAsa" e vizeSaNa paNa A saMdarbhamAM sUcaka che. dhammilacarita" mahAkAvya (racanA vi. saM. 1862)nI grantha-prazastimAM kavi pitAnuM "kavicakravarti" (kavicakadhara) evuM biruda jaNAve che. gUrjaramaMDalamAM A kAvya racAyuM che. eTale tyAMnA rAjA zaMkhanI rAjasabhAmAM emane e gauravaprada biruda prApta thayuM haze ema anumAna karI zakAya che. rAjA zaMkhanI rAjasabhAmAM kavinA vidyA-ziSya mANikyasuMdarasUrie "malayasuMdarI kathA" saMskRtamAM racelI e bAbata paNa ullekhanIya che. phAgakartAe je ke kavinA A birudane ullekha nathI karyo, kintu temaNe jaNAvela "chA jaI Agama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayazekharasUri upamA" tathA "kavijana gAya-ghaDa bhAMjivAe kesari jima sahaI" vagere varNana paNa eTaluM ja gauravAnvita che. kavicakavati athavA to "kavicakradharane maLatuM biruda "kavizaka" "jena kumArasaMbhava" mahAkAvyanI TIkA racanAra dharmazekharasUrie e granthanI prazastimAM jaNAvyuM che. eTale kavine e biruda prApta thayuM haze emAM zaMkA rahetI nathI. tatkAlIna samAje athavA te vidvatsamAje kavine je birudathI savizeSa oLakhAvyA hoya e emanuM biruda banI rahe che. kavinuM A biruda atyaMta calaNa banyuM haze ane eTale ja kavie svayaM potAnA ja granthamAM paNa tene upayoga karyo ema kahevAmAM jarAya harakata nathI. jayazekharasUrinuM sAhityika vartula ghaNuM vyApaka hatuM. aneka pratibhAzALI, nAmI-anAmI sAhitya-sarjako emanI asara heThaLa ucharyA hatA. gaccha ke saMpradAyanI vADAbaMdhIne A vartule bhedI nAkhI hatI. kavi-cakravarti mAtra aMcalagacchanA ke jaina saMghanA ja hatA ema keNa kahI ke mAnI zake ? A valamAM kavinA vaDIla gurubadhu munitilasUri sanmAnanIya sArasvata hatA e vize ullekha karI gayA chIe. khuda gacchanAyaka ane kavicakavati paNa temane Adara karatA, ane temanuM sAhitya-RNa svIkAravAmAM nAnapa anubhavatA nahIM e bAbata khAsa ulalekhanIya gaNAya. chaMdazAstramAM "munIzekhara" chaMda Ave che, tenuM nAmAbhidhAna temanA nAma parathI che ke kema te vize jANI zakAtuM nathI. temanI sAhityakRtio vize paNa khAsa koIe uhApoha karyo nathI. muni zekharasUri kRta "pArzvanAtha tetra vRtti"nI prata upalabdha thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gasUri paNa bi- ba saphaLa 10 ] kavi-cakravati acalagacchAdhipati merUtuMgasUri paNa A sAhityavartulanA viziSTa kendra-bindu banyA hatA. temaNe prabhAvaka AcArya, saphaLa maMtrIvAdI tema ja aneka nRpati-pratibaMdhaka tarIke virala kIrti prApta karI che. jayazekharasUrinI vidvattA tathA sAhitya-pratibhA mATe merUtuMgasUrine ghaNuM mAna hatuM. jayazekharasUri kRta "upadezacintAmaNi" grantha para temaNe 1164 ka-parimANanI vRtti saMskRtamAM racI. pite gacchAdhipatinA ucca sthAne birAjatA hovA chatAM temanA AjJAvati AcAryanI racanA para temaNe vRtti racI ane e rIte mULa granthakartAnuM bahumAna karyuM e bAbata ahIM khAsa ullekhanIya che. merUtuMgasUrinA ziSya mANikyasuMdarasUri jayazekharasUrine vidyAguru kahe che. jayazekharasUrinA sAhitya-vartulamAM mANijyasuMdarasUri paNa AgavuM sthAna dharAvatA hatA temanI gaNanA ucca keTInA sAhityakAra tarIke thaI che. "zrIdharacaritra" (racanA vi. saM. 1463)nA maMgalAcaraNamAM temaNe pitAnA vidyA-guru jayazekharasUrine kRtajJatApUrvaka namaskAra karIne jaNAvyuM che ke temanA prasAdathI e grantha racAye. mANijyasuMdarasUrie jayazekharasUri pAse vidyAbhyAsa karyo hoIne, tema ja jayazekharasUrinA laghuguru-badhu merUtuMgasUrinA teo ziSya hoIne uMmaramAM ghaNA nAnA haze emAM zaMkA nathI. mANikyasuMdarasUrie vividha viSayaka aneka granthanI racanA karI. mANikyasuMdarasUrie jUnI gujarAtImAM gadyAtmaka pRthvIcaMdracaritra (racanA vi. saM. 1478nA zrAvaNa zudi 5, ravivAre puruSapattanamAM ) racyuM che. suprasiddha sAkSara kezavalAla harSada dhruva A kRti vize jaNAve che ke "te belImAM che. akSaranA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayazekharasUri [ 11 rUpanA, mAtrAnA ane layanA baMdhanathI mukta chatAM levAtI chUTa bhagavatuM prAsayukta gadya te bolI. mANikyasuMdara belIvALA prabaMdhane vAgvilAsa eTale besIne vilAsa evuM nAma Ape che." gujarAtanA rAjA zaMkhanI rAjasabhAmAM mANijyasuMdarasUri gauravabharyuM sthAna pAmyA hatA e vize AgaLa ullekha karI gayA chIe. temanA samakAlIna tema ja eka ja samudAyanA anya granthakartA hatA. mANijyazekharasUri, jemaNe jainAgAme para suMdara grantha racyA. beu samAna nAmadhAraka, tathA meru tuMgasUrinA ziSya hoIne sAMprata vidvAnee temane abhinna gaNune aneka gUMcavADAo paNa UbhA karyA che. samAna nAmadhAraka, tema ja eka ja samudAyamAM thaI gayelA mANijyakuMjarasUri paNa eja arasAmAM thaI gayA. jayazekharasUri kRta "jaina kumArasaMbhava" nAmaka saMskRta mahAkAvya para dharmazekharasUrie vi. saM. 1483 mAM TIkA racI che, teo paNa jayazekharasUrinA ziSya hatA. granthanI prazasti dvArA vizeSamAM jANI zakAya che ke A TIkAnuM saMzedhana mANikyasuMdarasUrie karyuM che. mANikyasuMdarasUrie merutuM gasUri kRta "jaina meghadUta" kAvya para vi. saM. 1491 mAM zIlaratnasUrie racela TIkAnuM paNa saMzodhana kareluM. prastuta dharmazekharasUri TIkAnI racanA vakhate gaNipade hatA. vi saM. 1509 mAM teo AcArya-pade hatA, ema e varSe lakhAelI na dIsUtravRtti" granthanI prata-puSpikA dvArA jANI zakAya che. dharmazekharasUrinA ziSya udayasAgarajI paNa granthakAra hatA. jayazekharasUri kRta "upadezacintAmaNi"nI TIkAne prathamAda lakhanAra mAnatuMga gaNine kavi-cakavatie pitAnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] kavi-cakravarti nAnA gurubadhu" (anuja) kahyA che. saMbhava che ke mAnatuMga gaNi, jeo pAchaLathI AcAryapada-sthita paNa thayelA, temaNe jayazekharasUri pAse vidyAbhyAsa karyo hoya. jayazekharasUrinA ziSya IzvaragaNi kRta "zIlasandhI" nAmaka apabhraMza grantha upalabdha thAya che. jayazekharasUri nAmanA bIjA eka AcArya tapAgacchanI nAgapurIyA zAkhAmAM rAjA hamIra (vi. saM. 1301-65)nA vakhatamAM thayA che. eTale IzvaragaNi kenA ziSya hatA tene nirNaya kare ghaTe che vi. saM. 1493 nA aSADha zudi 10 ne guruvAre pratikita thayelI dhAtumUrtinA lekhamAM zAMtisUrie "bhAvaguru" tarIke jayazekharasUrine ullekha karyo che. juoH "aMcalagacchIya pratiSThA-lekha" lekhAMka 543 lekhakta AcAryono nirNaya thaI zaktA nathI. kintu jayazekharasUri pAse zAMtisUrie vidyAbhyAsa karyo heIne temanuM traNa svIkAravA "bhAvaguru" kahevAyA hoya e cakkasa vAta che. lekhamAM gacchanuM nAma paNa nathI, kintu samayakramanI, tema ja anya daSTie vicAratAM caritranAyakane ja temAM ullekha che ema anumAna thaI zake che. jayazekharasUrinA ziSya vAcanAcArya merucandra, jemaNe yavanapati dvArA baMdI thayelA yatione choDAvyA hatA, temanA vize paNa ullekha prApta thAya che. merucandranA AdezathI virATanagarInA maMtrI paMcAyaNe vRttaratnAkaranI avasUri racI. tenI prazastimAM maMtrI jaNAve che ke temaNe raghuvaMza, kumAra saMbhava, meghadUta, kirAta, mAgha, kalyANa maMdira, bhaktAmara, charikApallI pArzva stava. laghu tripurA stotra, vRttaratnAkara, vAbhaTTAlaMkAra, vidagdhamukhamaMDana, yegazAstranA cAra adhyAya, tema ja vItarAga stotra para avasUrionI racanA karI. AvA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayazekharasUri [ 13 diggaja vidvAna vize paNa Aja divasa sudhI keIe kazuM noMdhyuM nathI, ke ullekha suddhAM karela nathI ! maMtrI paMcAyaNano ullekha vi. saM. 150hnA vaizAkha zudi 13 ne zukavAre pratiSThita thayelI dhAtumUrtinA lekhamAMthI maLe che. juoH "aMcalagarachIya lekha-saMgraha" lekhAMka 90. virATa nagarIne ukta maMtrI eja lekhakta maMtrI paMcAyaNa hoya te te zrImAlI vaMzane hate. matrI mUlarAja ane zAradevI tenA mAtA-pitA hatAM. maMtrInI patnInuM nAma sakhU hatuM. tene A pramANe putra thayAH sUrA, zivadAsa, harizcandra. A pari vAra sahita maMtrI paMcAyaNe aMcalagacchAdhipati jayakesarasUrinA upadezathI uparyukta divase zrI vimalanAthaprabhunuM bimba bharAvyuM, ane saMghe tenI pratiSThA karAvI. kavicakavatinA sAhitya-vartulamAM AvA bIjA paNa aneka nAmI-anAmI sAhityakAre thaI gayA haze emAM zaMkA nathI. aneka navodita kavio ane lekhake jayazekhara sUrinI sAhityika asara heThaLa ucharyA haze. e pachInI zatAbdIonA granthakAre paNa emanI asarathI vimukta rahI zakyA nathI e bAbata paNa ghaNuM ja mahattvapUrNa gaNAya. - jayazekharasUrie racela rUpaka kAvya : "prabaMdha cintAmaNi"nuM vastu laIne vRddhatapAgacchIyakavivara nayasuMdare "zaMkhezvara pArzvanAtha chaMda" (racanA vi. saM. 16pa6) mAM "viveka ane "mahInA mahAyuddhanuM varNana karyuM, tapAgacchIya vijayasenasUrinA ziSya hIrAe vi. saM. 1664 mAM "dharmabuddhirAsa" ra. kharataragacchIya vidyAkItie vi. saM. 1672 mAM, ane matikItie vi.saM 1697mAM dharmabuddhi maMtrI copAIo racI. vikamanA 16 mA saikAmAM vidyamAna Agamaga chIya paM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "kapa* Cha bahu butha sIla kima huM 14 ] kavi-cakravati udayadharme "tribhuvanadIpaka prabandha"nA nimnakta dUhAne pitAnA kalpadruma" granthamAM udhRta karyo che - nara nara siluM bahu bulUNI, ghari ghari goThi bhamaMti; sahiyAM misi bahari vasaI te susIla kima hRti? (15) TheTha vikramanI 18 mI sadI sudhInA kavio A rIte jayazekharasUrinI kalpanAonuM anusaraNa karatA rahyA. udAhara @Athe kharataragacchIya sumatiraMge vi. saM. 1722 mAM "prabodha cintAmaNi rAsa" ramyA. tenAM apara nAma "jJAnakalA copAI" tathA "mehavivekanI copAI" che. kavi dharmamaMdire vi. saM. 1741 mAM "prabaMdha cintAmaNi rAsa" apara nAma "meha vivekane rAsa" ra. kavi lAbhavaddhane vi. saM. 1742 mAM, kuzalalAbha vi. saM. 1748 mAM ane udayaratna tema ja nemavijaye racela dharmabuddhi-pApabuddhi rAsa Adi kRtio eka yA bIjI rIte jayazekharasUrinI ukta rUpaka kRtinuM anusaraNa ja che. A rIte jayazekharasUrinI kalpanAonuM anusaraNa pachInI traNa-cAra zatAbdIo sudhI thatuM rahyuM hoIne te vize jaNavavuM paNa ahIM prastuta gaNAze. e vakhate kRSNamizra nAmanA eka sanyAsIe saMskRtamAM racela "prabodhacandrodaya" nATakanA trIjA aMkamAM digaMbara kSapaNukanuM ninda dazya darzAvIne jainadharmane upahAsa karele. e joIne jayazekharasUrie "para pravAdIonA mithyA vAkaprahArenA pratikArarUpa, lekapracalita pAkhaMDa ane lakattara dharmanA satya svarUpane prakAzita karana ra saMskRta prabaMdhacintAmaNi"nI ane gujarAtI A "tribhuvanadIpakaprabaMdha"nI racanA karI hoya ema e granthonuM tulanAtmaka daSTie nirIkSaNa karatAM jaNAI Ave che." paMDita lAlacaMdra bha. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayazekharasUri [ 15 gAMdhIe pitAnA ukta kathanathI puSTi mATe "prabodhacandrodaya" ane jayazekharasUrinA ukta pranthanAM avataraNe TAMkyAM che. paMDitajI vizeSamAM jaNAve che ke -"A tribhuvanadIpaka prabandhanI prAcIna zuddha gujarAtI bhASA jotAM te saikAmAM thayelA mAnavAmAM AvatA narasiMha mahetA, bhAlaNa, mIrAMbAI AdinI gujarAtI bhASA arvAcIna jaNAI Ave che.." dI. ba. kezavalAla harSada dhruva noMdhe che ke: "prabaMdha cintAmaNi gujarAtImAM jUnAmAM jUnuM rUpaka che. rUpakanI dhaTanA dazyanA karatAM zravyakAvyane ane kathAne vizeSa anukULa che. te jotAM pragabaMdhane mArgamUkI jayazekharasUrie kAvyabaMdhane mArga lIdhe e bahu yegya karyuM che. rUpaka mananagrAhya che. tenAM kAvya rUpe nirupaNathI aucitya sacavAya che ane navInatA ye Ave che. jayazekharasUrie saMskRtamAM "prabodhacintAmaNi kAvya racyuM che. tenI sAthe "tribhuvanadIpaka prabandhanI, kezavalAla dhruva kahe che ke, "tulanA karavI ISTa nathI eka kAvyamAM kavie alaMkArapradhAna mahAkAvyanI ADaMbarI zilI svIkArI che, ane bIjAmAM prasAdapradhAna kathAvArtAnI bAju zailI hRdaye dharI che. kartAnA samayamAM paMDitoe pahelAne vakhANyuM haze; ane sAmAnya zretAoe bIjAne vadhAvI lIdhuM haze. saMskRta kavi tarIke jayazekharasUrinuM je sthAna hoya te he, gujarAtI kavi tarIke te tene darajo UMce che. A eka ja gUrjara kAvyathI jena kavi prathama paMktine sAhityakAra bane che. prabaMdhacintAmaNi pradha-prakAzanA karatAM adhika yazasvI thavA nirmita che. kavinI pratibhA vastunI gUMthaNImAM, pAtranI yeAjanAmAM ane rUpaka nIkhIlavaNamAM eka sarakhI vijayazALI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] kavi-cakavati nIvaDe che. prastAvanuM vaicitrya ane rasanI milAvaTane piSe che, ane kAryane vega tathA saMvidhAnanuM cAturya vAMcanAranuM kautuka chevaTa sudhI TakAvI rAkhe che gujarAtI kRtine rasa jhIlanAra jainetare haze, e daSTithI kartAe tene sarvanI rUci saMtoSe evuM rUpa ApyuM che.jainetara sAhityanI peThe jaina sAhitya cakale cauTe gavAyuM heta te jayazekharasUrie paNa bhAlaNa ane premAnaMdanA jevI prasiddhi lekamAM meLavI hota." jayazekharasUri vize chellAmAM chelle ullekha vi. saM. 1493nI ukta dhAtumUrtinA lekhamAM che. e pachI paNa kavi jIvyA haze. vikramanA 15 mA saikAnA prAraMbhamAM janmelA kavino dehavilaya e saikAnA aMtamAM thaye haze ema anumAna karI zakAya che. kavi siMdha, mALavA, gujarAta, soraTha, marUmaMDala vagere pradezamAM vicaryA hatA ema phAgakartA varNave cheH siMdhu savAlAkha mAlavaIe, gUjarAta vicAre seraTha maMDali maru pamuha desAI, prabhu karaI vihAra. kavi pitAnI pAchaLa sAhityane meTo vArase ApaNe mATe mUktA gayA che, jene mATe aMcalagaccha ke jenasaMgha ja nahi, kintu samagra gujarAta gaurava laI zake ema che. janI gUjarAtI bhASAnA teo agrayAyI kavi manAyA che. ApaNI jUnI bhASAnA mUrdhanya kavi tarIke paNa jayazekharasUrine oLakhAvI zakAya. garavI gUrjaragirAnuM AvuM aNamola ratna ApaNane pharI pharI maLe eja abhyarthanA. - zAstu - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka nRpati-pratibodhaka zrI metuMgasUri merUtuMga vyAkaraNa-praNetA, "jaina paMca mahAkAvyakta "mahimA nidhi" ItyAdi gauravaprada birudethI paTTAvalIkAre dvArA vibhUSita thayelA merUtuMgasUri aneka nRpati-pratibaMdhaka tarIke jaina-itihAsamAM cirasthAyi kIrti pAmyA che. emane nRpati-pratibadha jaina-itihAsamAM AgavuM prakaraNa umere e mahatvapUrNa tema ja vaividyapUrNa che. pUrvAcAryoe hindu rAjavI enI rAjasabhAomAM pitAne prabhAva vartAvyuM hatuM e te suvidita che. e pachI rAjyataMtra musalamAna rAjavIonA hAthamAM sarI gayuM. AthI badalAyelI paristhitimAM merUtuMgasUrie musalamAna rAjya-zAsake para pitAne prabhAva vartA vavAnI pahela karI. emanuM A pradAna kadi bhUlAya ema nathI. vi. saM. 1403 mAM marumaMDala aMtargata nANanagaramAM emane janma thayo hato. emanuM pUrvAzramanuM nAma vastigakumAra hatuM. pitA prAgvATa vaMzIya verA getrIya vayarasiMha. mAtA nAladevI. prAgvATa vaMze jaina-zAsanane prakhara rAjanIti tema ja kAryadakSa maMtrIvanI aneka amUlya bheTa dharI che. AdhyAtmika kSetre paNa aMcalagaccha-pravartaka Arya rakSitasUri, caritra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra ] aneka nRpati pratibaMdhaka nAyaka Adi vibhUtione janma ApIne A vaMze pitAnuM sthAna unnata rAkhyuM che. merUtuMgasUri-rAsamAM emanA vaMza vize vizeSamAM jaNuMvavAmAM AvyuM che ke verA vAcAgara ane vijayasiMha ema be baMdhuo hatA. temaNe siddhAntAtha zravaNa karIne vivipakSa ga7ne svIkAra kare. vijayasiMhanA putra viyarasiha jemane prAgvATa vaMza-zRMgAra, vicakSaNa vyavasAyI, mahAna dAnI ane dharmiSTa kahevAmAM Avyo che. rAsakAra jaNAve che ke mAtA nAladevIe svapnamAM sahastra kiraNodhArI sUryane pitAnA mukhamAM praveza karato joyele. cakrezvarIdevIe tatkAla AvIne e svapnanuM phaLa samajAvyuM ane kahyuM ke-"mukti mArga- prakAzaka, jJAnakiraNayukta sUryanA je pratApI putra ApanI kukSimAM avataraze. je saMyama mArga grahaNa karIne yugapradhAna gIzvara thaze." prabhAvaka AcAryone janma prasaMge saMbaMdhamAM AvI aneka camatkArika vAte prAcIna granthakAre vistArathI varNavatA hoya che. vi. saM. 1410 mAM temaNe nANI gAmamAM mahendraprabhasUri pAse vairAgyapUrvaka dIkSA aMgIkAra karI ane temanuM merUtuMgamuni evuM nAbhAbhikaraNa prApta thayuM. e vakhate temanI uMmara mAtra sAteka varSanI hatI. navadita munie vidyAvyAsaMgamAM bhAre saphaLatA prApta karI. teo buddhi vicakSaNatAthI vyAkaraNa, sAhitya, chaMda, alaMkAra, Agama, veda, purANa, Adi samasta vidyAonA pAragAmI thayA. teo zuddha saMyamanuM pAlana karatA hatA, tema ja amRta jevI madhura vANImAM suMdara vyAkhyAna detA hatA. aMcalagacchAdhipati mahendraprabhasUrie emane cagya jANIne vi. saM. 1426 mAM aNahilapura pATaNamAM sUripade alaMkRta karyA. saMghapati naraShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI merUtuMgasUri pAle te prasaMge naMdi-mahotsava karyo ane dAnAdimAM pracura dravya kharacyuM. tadanaMtara merUtuMgasUri deza-videzamAM apratihata vicarIne upadeza dvArA asaMkhya bhavya jIvone tema ja aneka narendrone pratibaMdha ApavA lAgyA, je aMge pramANu-granthamAMthI zRMkhalAbaMdha mAhitI upalabdha thAya che. prAcIna granthakAree temane prabhAvaka AcArya, samartha paTTadhara, mahAna granthakAra tarIke ja nahi kintu samartha maMtravAdI tarIke paNa oLakhAvyA che. upalabdha pramANe dvArA emanI javalaMta kArakidInuM darzana karavuM ahIM prastuta che. caritranAyake AsAulI nagaramAM yavanarAjane pratibaMdha ApIne tene ahiMsAne marma samajAvyuM hatuM. rAsakattoe yavanarAjanuM nAma nathI ApyuM paraMtu te musalamAna rAjavI hato e to spaSTa che. musalamAna rAjavIne pratibaMdha ApanArA AcAryomAM merUtuMgasUri aMcalagacchamAM sau prathama che. rAsakAra jaNAve che ke "A vAta kahetAM pakhavADiyuM ke mahino lAge eTalI moTI che!" A varNana parathI sUcita thAya che ke ukta yavanarAja sAthe merUtuMgasUrine saMparka savizeSa rahyo haze. caritranAyakanA jIvanane A mahatvane prasaMga hate. musalamAnoe maMdire ane mUrtionA vidhvaMzaka tarIke badhe hAhAkAra macAvela. rAjyazAsana emanA hAthamAM sarI jatAM vikaTa paristhiti sarjAI. musalamAna rAjyazAsake para AdhyAtmika prabhAva vartAvavA sivAya anya koI vikalpa rahyo na hoIne AvA prasaMgo A daSTie ghaNAM ja mahattvanA che. musalamAna rAjazAsanamAM jaina-dharmane rAjyAzraya apAvavAnI pahela merUtuMgasUrie karI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka nRpati pratibaMdhaka vi. saM. 1444 mAM teo vaDhiyAra aMtargata lADA nagaramAM cAturmAsa rahyA. temaNe rAThoDa vaMzIya phaNagara megharAjAne eka se bhAyAto sAthe pratibaMdhita karyo. meghanarendra AcAryane ananya bhakta banI gaye. lAlADAmAM aMcalagacchano tema ja jaina dharmane mahimA vistaryo. bhaTTagranthamAM ulekha che ke vi. saM. 1224 mAM jayasiMhasUrie lADAnA rAThoDa vaMzIya rAuta phaNagarane pratibaMdha ApIne jaina dharmI karelo. tenA vaMzajo ozavALa jJAtimAM paDAIA getrathI oLakhAya che. prastuta pratibaMdhanA prasaMgamAM rAjAnuM nAma megharAja darzAvAyuM che. AthI ukta beu prasaMgo bhinna che. aMcalagacchanI moTI padAvalImAM lelADA saMbaMdhamAM bIjo eka prasaMga A pramANe che. eka vakhata metuMgasUri lADAmAM cAturmAsa rahelA tyAre gujarAtanA adhipati sulatAna mahammadazAhanuM sainya gAma bhaNuM AvatuM hatuM. meTA bhAganA grAmyajano e vakhate lagna prasaMge pATaNa tathA dasADe gayelA. eTale rahyA-sahyA lekamAM bhaya phelAye. sUrine A vAta nivedita karatAM temaNe zrAvakane savA maNa cokhA lAvavAnuM kahyuM. kahevAya che ke, maMtra prabhAvathI e cokhA musalamAna sanya upara nAkhatAM teo palAyana thaI gayA. paTTAvalImAM ullekha che ke cokhAnI dhArAvADI gAmane pharate devAmAM AvI. maMtra prabhAvathI jeTalA akSata hatA teTalA sinika thayA, je joIne musalamAna sainya pAchuM haThI gayuM. A prasaMgathI sau camatkRta thayA sUrine temaNe vinaMtI karI ke havethI ApanA ziSyomAMthI kaI paNa eka uttama muni ahIM lADAmAM prativarSa cAturmAsa rahe evI vyavasthA karI Apa!" AcArya saMghanI A vinaMtIno svIkAra karyo. A aMge tAmrapatra thayeluM e ullekha paNa maLe che. merUtuMgasUrie Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI merUtuMgasUri mahammadazAha sulatAnane zrI pArzvanAtha prabhunA mahimAthI lalADAthI pAcha vAgye e vAta vaDhiyAra pradezamAM Aje paNa khuba khuba prasiddha che. lolADAmAM bIje paNa eka mahattvano prasaMga bane. eka vAra AcArya saMdhyAvazyaka karI kAryotsarga...dhyAnamAM magna banIne UbhA hatA. te vakhate eka kALA sarSe temane pagamAM DaMza dIdho. kintu AcArya dhyAnamAM sthira ja rahyA. kAryotsarga pUrNa thayA bAda teo maMtra-yaMtra gArUDika sarva pregane choDIne tema ja auSadhane Azraya levAne badale zrI pArzvanAtha bhagavAnanI pratimA samakSa dhyAnAsanamAM besI gayA. temaNe ISTadeva zrI jIrApallI pArzvanAtha bhagavaMtane trilekya vijaya nAmanA mahAmaMtra-yaMtrathI garbhita stotra karyuM. tenA prabhAvathI emanuM viSa amRta thayuM. prAtaHkAle niyata samaye teo vyAkhyAna ApavA AvyA tyAre saMghamAM apAra harSadhvani prasaryo. A prasaMgathI tyAM aMcalagacchane mahimA vistaryo. aneka leke emane upadeza sAMbhaLIne jena thayA. paTTAvalImAM jaNAvyuM che ke lelADA gAmanA mukhya dvArA pAsenA eka moTA bilDamAM tera hAtha parimANane lAbe bhayaMkara ajagara vasate hate. teNe aneka jInI hatyA karelI. tenAthI udvigna pAmelA gAmanA lokonI vinaMtI sAMbhaLIne merUtuMgasUrie zrI jarikApalI pArzvanAtha prabhunA tetra vaDe e ajagarano upasarga dUra karyo. caritranAyaka zrI pArzvaprabhunA ananya bhakta hoIne emanA camatkAra-prasaMgomAM sarpanA prasaMgenI bahalatA khAsa dhyAnAkarSaka che. - rAsakartA caritranAyakanA camatkArika jIvana prasaMga varNana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka pati pratibodhaka vatAM kahe che ke eka vAra sUri AbUnAM jinAlayanA darzana karIne pAchA pharatA hatA e vakhate saMdhyAkALa thaI gaye. aMdhakAramAM mArga bhUlI javAthI teo muzkelImAM mUkAyelA. A paristhitimAM vIjaLInI jema camakAra karatA deve prakaTa thaIne temane mArga dekhADela. eka vAra pATaNanI nikaTa teo parivAra sahita vicaratA hatA. evAmAM mAraphADa karatI vizALa yavanasene temane mArgamAM maLI. musalamAnoe baLajabarIpUrvaka zramaNonAM badhA upakareNa kabaje karyA. AcArya tarata ja yavanarAja pAse pahoMcyA. emanI tejasvI pratibhAthI camatkRta thaIne yavanarAjanA hRdayanuM parivartana thayuM. pachI to tene pastA thayo. eja kSaNe badhA zramaNone mukta karavAne teNe hukama karyo. A prasaMgamAM paNa rAsakAre yavanarAjanuM nAma nathI ApyuM. te koI musalamAna rAjavI haze e spaSTa che. eka vAra AcArya khaMbhAtamAM birAjatA hatA. e arasAmAM gujarAta para megalenA AkramaNane bhaya toLAto hate. musalamAnonA trAsanA bhayathI AkhuM khaMbhAta zahera lekanI nAsabhAgane lIdhe sUnuM thaI gayuM, kintu merUtuMgasUri nibhIMta thaIne tyAM ja sthira thaIne rahyA. caritranAyakanI nirbhayatAne A prasaMga emanA pratye mAnanI lAgaNI pedA kare e udAtta che. emanA rAjasthAnanA vihAra daramiyAna paNa bIje e ja prasaMga banyo. caritranAyaka eka vakhata bAhaDameramAM birAjatA hatA. te vakhate nagara para duzmano caDhI AvyA. nagarajane bhayabhIta thaI nAsabhAga karavA lAgyA. paraMtu AcArya Dara pAmyA vinA tyAM ja rahyA. temanA dhyAna-baLanA prabhAvathI sarva zatruo tyAMthI cAlyA gayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI metuMgasUri vidharmIonAM jhananI AkamaNae bhAratavarSamAM kevI kaDhaMgI paristhiti sajelI tenuM darzana paNa AvA prasaMge dvArA thaI zakaze. teo bhAratanA rAjya-taMtrane chinnabhinna karavAmAM saphaLa thaI zakyA; kintu tene sAMskRtika-dhvaja tema ja dharma-davajane namAvI na zakayA. merUtuMgasUri sameta vividha dharmo ane saMpradAyanA aneka praNetAonA sAmuhika prayatnone lIdhe bhAratane AdhyAtmika vAraso jALavI zakAya che, jenuM mUlya jeTaluM AMkIe eTaluM ochuM che. TUMkamAM AvA nAnA-moTA prasaMge e vAtanuM sUcana kare che ke bhArata rAjakIya rIte parAdhIna thayuM, kintu AdhyAtmika dRSTie te ajeya ja rahyuM, jenuM zreya tatkAlIna AdhyAtmika dhuraMdharene phALe jAya che. bAhaDamera saMbaMdhamAM bIje paNa eka prasaMga banyuM. tyAM laghu pizALanAM dvAra para eka sAta hAtha lAMbe sarSa AvIne phatkAra karavA lAgyuM. e vikarALa sapane joIne sAdhvIo nAsabhAga karavA lAgyAM. temaNe merUtuMgasUrine A aMge sUcana karyuM. kahevAya che ke AcAryanA maMtra-prabhAvathI e sApa sthabhita thaI gaye. eka vakhate AcAye vi. saM. 1464 mAM sAcora nagaramAM cAturmAsa karyuM. e vakhate kaI bAdazAha vizALa sainya sahita nagara upara caDAI karavA AvI rahyo hato. zaherIo enA bhayathI pAsa nAsabhAga karavA lAgyA. nagarane rAjA paNa bhayabhIta thayo. merUtuMgasUrinA dhyAna-baLanA prabhAve yavanasenA sAcArane mArga mUkIne anyatra cAlI gaI eka vakhate zrI zatruMjaya tIrthamAM jinAlayanA dIvAthI uparane caMdaravA saLagI uThyo. khaMbhAtamAM birAjatA AcAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka pati pratibedhaka ryane dhyAna baLathI A vAtanI jANa vyAkhyAna sabhAmAM thatAM temaNe mRDapatti caLI. zretAoe AnuM kAraNa pUchatAM sUrie jaNAvyuM ke "zrI zatruMjayanA yugAdidevanA prAsAdamAM dIpakanI javALAthI caMdo saLagato hato. te agnine meM bujhAvyo." khaMbhAtanA saMghe mANase mokalI A vAtanI khAtrI karatAM e sAcI jaNAI kavi bhAvasAgarasUri gurnAvalImAM jaNAve che ke eka vakhate merUtuMgasUrinI bahena caMdrAe temane vaMdana karavAne abhigraha lIdhela. kintu te atyaMta dUra hovAthI AcAryane vaMdana karavAne prasaMga tene prApta thayuM nahotuM. eka vakhate deve karelA prabhAva-vazathI bahena merUtuMgasUrine vaMdana karIne prasannatApUrvaka ghera gaI eka vakhate timirapuramAM rAtrimAM pracaMDa Aga lAgI. AgathI ghaNuM ja nukazAna thAya ema hatuM. paraMtu tyAM birAjatA caritranAyake dhyAna-baLe e pracaMDa Agane olavI nAkhI ane sarva leke sukhI thayA, ema gurnAvalImAM varNana che. eka vakhate AcArya viharatA vaDanagaramAM padhAryA. tyAM nAgara brAhmaNanAM traNaso ghara hatAM, paraMtu keIe AhAra Apyo nahi. tapa vRddhimAM saue saMtoSa mAnyo. e vakhate evuM banyuM ke nagarazeThano putra sarpadaMzathI mUchita thaye saue tene mRtyu pAmelo mAnI lIdho. jena zAsananI prabhAvanA karavA mATe sUrie "3 name deva devAya" e stotrano pATha karIne tenA prabhAvathI putrane sacetana karyo. A camatkArathI aneka nAgaree svecchAe jainadharma svIkAryo. e varSe sUri tyAM ja cAturmAsa rahelA. jaina-nAgaroe vaDanagaramAM sUrinA upadezathI jinaprAsAda tathA upAzraya baMdhAvyAM. Aje te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI merutuMgasUri nAgara-jainenuM astitva rahyuM nathI. kintu utkIrNa lekhe teoe eka vakhate jaina-dharma aMgIkAra kare tenI sAkSI pUrI pADe che. vi. saM. 1469 nA phAgaNa vada 2 ne zanivAre nAgara jJAtinA aliyANa getranA zreSThI karmAnA putra puge sUrinA upadezathI zrI zAMtinAtha jinabiMba bharAvIne tenI pratiSThA karAvelI. e dhAtumUti Aje upalabdha che. eTale vi. saM. 1469 pahelAM nAgara pratibaMdhane prasaMga banyuM haze. e pachI nAgaree bharAvelAM jinabiMbanA aneka lekhe maLe che. vi. saM. 1445 mAM caritranAyaka pATaNa padhAryA. te vakhate saMghe temanA gacchanAyakapadanuM zubha muhUrta nakkI karyuM. mahinAo pahelAM ja utsavane harSapUrvaka prAraMbha karavAmAM AvyuM. tAraNeyukta suzobhita vizALa maMDapa taiyAra karavAmAM Avyo. vividha prakAranAM nRtya-vAjitrenA ivanithI Akhu nagara gujAyamAna thaI gayuM. ezavAla vaMzanA zreSThI rAmadevane bhAI khImAgIre utsava karyo. phAgaNa vada 11 ne divase merUtuMgasUrine garachanAyaka-pada pradAna karIne gaccha-dhurA soMpavAmAM AvI. zreSThI saMgrAmasihe padaThavaNa karIne vaibhava saphaLa karyo. e prasaMge ratnazekharane AcArya-pade sthApavAmAM AvyA. saMghapati narapAlanA sAMnidhyathI samagra mahotsava nirvidhanatAthI saMpanna thayA. bhagraMthamAM ullekha che ke eka vAra merUtuMgasUri khaMbhAtamAM cAturmAsa hatA tyAre cakakesarIdevI temane vaMdana karavA AvyAM. devIe gurune kahyuM ke AjathI ekavIzame divase dilhI para megale hae karIne upadrava karaze mATe tamArA upAdhyAyajI jeo hAla dilhImAM che temane teDAvI levA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] aneka nRpati pratibodhaka gurue te vAta zrAvakone kahI. khaMbhAtanA saMghe khepIA dvArA A saMdeze dilhI pahoMcADyo. upAdhyAyajIe rAvaNa pArzvanAthajInI yAtrA nimitte tyAMnA zrAvakone sAthe lIdhA. A rIte anekanI jiMdagI bacI javA pAmI. paTTAvalI Adi sAhityamAMthI ullekha maLe che ke gaNanAyaka merUtuMgasUrie aSTAMgayega, sarva vidyAo samak prakAre jANyAM hatAM. ane sadaiva padmAvatI ane cakkasarIdevIe emanuM sAMnidhya karatI hatI. teo zrI jIrApallI pAzva. nAtha prabhunA yakSanA kRpApAtra banyA hatA. e arasAmAM zrI arikA pallI tIrthane mahimA apUrva hateA. meru tuMgasUrie sajelA camatkAre temaNe racelA jIrikApallI stotranA prabhAvanA phaLasvarUpe hatA. zrI jIrikApallI pArzva prabhu paranI temanI apUrva AsthA itihAsa-prasiddha che. zrI pArzva prabhunuM dhyAna dharIne emaNe sarva siddhio meLavI hatI. saMghanuM rakSaNa karavA teo keTalA prabhAvazALI ane zaktisaMpanna hatA tenuM temanA jIvananA pratyeka camatkAre dvArA garbhita sUcana maLe che. eka vakhate sUrie kSINa jadhA-baLavALA thatA jIrApallI tIrtha tarapha cAlelA saMgha sAthenA keI suzrAvakanI sAthe bhagavaMtanI mahimA-stutirUpa traNa loko patrikAmAM lakhIne mokalyA hatA. ane zrAvakane kahyuM hatuM ke bhagavaMtanI AgaLa A amArI praNatirUpa patrikA mUkavI. tyAra pachI saMgha sAthe e zrAvaka tyAM gayo. ane teNe bhagavaMtanI AgaLa e patrikA mUkI tethI bhagavaMtanA adhiSThAyaka deve zrI saMghamAM vighonI upazAMti karavA mATe sAta guTikAo ApI ane kahyuM ke te guTikAo gurune ApavI. te pramANe zrAvake karyuM. tenA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phATI niga maLe chebadhe zrI merUtuMgasUri [ 11 prabhAvathI saMghamAM vizeSa prakAre Rddhi-vRddhi thaI. tethI aMcalagacchamAM te traNa lokonuM paThana-pAThana navasmaraNomAMnA chaThThInAM aMtamAM karavAmAM Ave che. zrI arikApallI tIrtha sAthenA emanA viziSTa saMbaMdho sUcavato bIje paNa eka camatkArika prasaMga maLe che. eka vakhate tyAM mahAmArIno upadrava phATI nikaLe aneka loko enA khapparamAM homAI gayA. A arasAmAM gAnuyega metuMgasUri paNa tyAM padhAryA hatA. jaina jagatamAM "vikrU-nivAraka" tarIke suprasiddha thayelA A tIrthamAM ja AvA upadravathI leke nAsa-bhAga kare e kevuM? ema vicArIne merutuMgasUrie svaracita kAvya tyAMnA saMghapatine ApIne kahyuM ke tIrthanAyakanI sanmukha A pramANe stavanA karAvI. A pramANe karatAM tyAMthI marakIne upadrava zAMta thaye. meratuMgasUrinA upadezathI hajAre jinabiMbanI pratiSThA thaI che, je aMgenA pramANe upalabdha utkINita lekhe pUrA pADe che temanA upadezathI aneka jinAlanuM nirmANa paNa thayeluM. A aMge saMkSipta ullekha prastuta che -vichIvADAmAM verA padamazIe vi. saM. 1439 mAM munisuvratasvAmInuM jinAlaya, vi. saM. 1456 mAM sihavADAmAM zrImAlI pAtAzAhe zrI AdinAtha prabhunuM jinAlaya, vi. saM. 1457 mAM zrImAlI dedhara zreSThIe kuAradri gAmamAM jinamaMdira tathA pauSadha zALA, vi. saM. 1868 mAM zrImAlI sAMgAzAhe salakhaNapuramAM jinAlaya, tema ja nAgaDA getrIya muMjAzAhe zrI pArzvanAtha prabhunuM jinAlaya, zrImAlI pipA zreSThIe punAsA gAmamAM zrI saMbhavanAtha jinAlaya baMdhAvyAM. A sarva jinAlayenI pratiSThA merutuMgasUrinA upadezathI thaI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] aneka nRpati pratibaMdhaka merUtuMgasUrinA nRpatio sAthenA samAgama vize agAu ullekha thaI gayela che, temAMnA keTalAke jainadharma aMgIkAra paNa kare. taduparAMta sUrie satyapura-nareza rAu pAtA, narezvara madanapAla, IDarapatinA kuMvara suradAsa, jaMbunareza rAu gajamala gaddaA, jIvanarAya Adi nRpatione caritranAyake pratibodha Apyo. A rIte jene ItihAsamAM aneka nRpati pratibaMdhaka tarIke virala kIrti pAmelA gaNyAgADyAM AcAryomAM merUtuMgasUri prathama paMktimAM sthAna dharAve che. je mesatuMgasUri- rAsa upalabdha thaI zakyo na hato te A mahatvanI aitihAsika zaMkhalAe kadi paNa prakAzamAM AvI zata nahi merUtuMgasUrie musalamAna rAjavIo sAthe samAgama sthApavAnI sau prathama pahela karI. metuMgasUrinI kIrti maMtravAdI tarIke khuba phelAI che. ApaNe emanA aneka jIvana prasaMge dvArA eka samartha maMtravAdI tarIkeno paricaya te meLavI lIdho che. emaNe racela sUri maMtra kalpa' dvArA paNa emanI maMtravAdI tarIkenI siddhine khyAla maLI rahe che. temanA bahuzruta ane prabhAvazALI vyaktitvamAM emanAM maMtravAdIpaNue paNa agatyane bhAga bhajavyo che. jenavAmayamAM merUtuMgasUrinuM pradAna mUlyavAna gaNAya che. temaNe vividha viSayaka aneka granthanI racanA karI che. je A pramANe che(1) kAmadevacaritra (2) saMbhavanAthacaritra (3) kAta- bAlAvabodha (4) AkhyAta-vRtti-TippaNa (5) jaina meghadUta (6) vadarzana samuccaya (7) dhAtu pArAyaNa (8) bAlAvabodha vyAkaraNa (9) rasAdhyAya (10) sapratibhASya TIkA (11) laghuzatapadI (12) satapadI sAroddhAra (13) upadeza Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI merUtuMgasUri [ 13 cintAmaNi vRtti (14) nAbhAkanRpakathA (15) sUri maMtra kalpa (16) sUri maMtra sAdvAra (17) jIrApallI pArzvanAtha stavana (18) staMbhaka pArzvanAtha prabaMdha (19) nAbhivaMza kAvya (20) yaduvaMzasaMbhavakAvya (21) nemidUta mahAkAvya (22) kRduvRtti (23) catuSkavRtti (ra4) RSimaMDalastava (25) bhAvakarmaprakriyA (26) zataka bhASya (ra7) namuthuNaMTIkA (28) suzrAddha kathA (29) lakSaNazAstra (30) rAjImatI-nemisaMbaMdha (31) vArivicAra (32) padmAvatI ka5 (33) aMga vidyA uddhAra (34) kalpasUtravRtti. A uparAMta bIjI paNa keTalIka kRtio che. merutuMgasUrie racelA anekavidha prave parathI joI zakAze ke paTTadhara tarIke bhAre javAbadArI vahana karI rahyA hovA chatAM temaNe samaya meLavIne sAhityanA aneka prakAranuM kheDANa karyuM. teo suMdara grantha mukatA gayA che. e dvArA emanI asima vidyApriyatA sUcita thAya che. tetra, maMtrakAvya, UrmikAvya, mahAkAvya, uparAMta temaNe nimitta, lakSaNa, chaMda, alaMkAra, vyAkaraNa, vaidaka, itihAsa, darzana ane karmaviSayaka grantha racI pitAnI bahumukhI pratibhAne ApaNane paricaya karAvyuM che. sAhityakAra tarIke merUtuMgasUrinuM sthAna je hoya te bhale he, kintu jenee saMskRta bhASAnA vikAsamAM je phALe seMdhAvyuM che temAM metuMgasUrine hisso ullekhanIya raheze. bIjuM, vividha viSayamAM ATalI moTI saMkhyAmAM grantha racanAra tarIke paNa teonuM nAma kadiye bhUlAze nahi. mahAkavi kAlIdAsa ane mAgha AdinAM paMcakAvyanI jema metuMgasUrie paNa pAMca saMskRta mahAkA racyAM, jemAnuM jaina meghadUta kAvya te kAlidAsanA meghadUta kAvyane taddana anusaratuM ja kAvya che. emanI A kRti para saMskRta TIkA paNa racAI che. sAhitya uparAMta jaina Agamana viSayaka emanuM jJAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmAM che jemAM sAkaraNa vizenAla maLI ra 14] aneka nRpati pratibaMdhaka agAdha hatuM tenI sAkSIrUpe paNa emanA keTalAka grantha che. jena tatvadarzananA to teo pAragAmI hatA. zramaNanA AcArasaMbaMdhamAM paNa temaNe laghu-zatapadImAM lakhyuM che. mAtra kavi, sAhityakAra ke paMDita tarIke ja nahi kintu vaiyAkaraNI tarIke paNa metuMgasUrinuM nAma ullekhanIya che. emanA nAma upa thI mesatuM vyAkaraNa" nAmaka grantha prApta thAya che. je dvArA temanI vyAkaraNakAra tarIkenI pratibhAne khyAla maLI rahe che. emanI granthasUcimAM vyAkaraNa vizenA granthanI saMkhyA sArA pramANamAM che, jemAM emanI kAtaMtra bAlAvabodha vRtti khAsa noMdhanIya che. A parathI spaSTa thAya che ke caritranAyakanA samaya sudhI A vyAkaraNa lokagya rahyuM hatuM. meratuMgasUrine ziSya-parivAra ghaNe vizALa hato. eTaluM ja nahi, emanA samudAyanA AcAryoe paNa potAnAM sukRtyAMthI nAmanA kADhI ane gacchanuM tema ja zAsananuM nAma dIpAvyuM che emanA ziSya parivAranA keTalAka AcAryonAM nAme A pramANe cheH jayakIrtisUri, ratnazekharasUri, mANijyasuMdarasUri, mANikyazekharasUri, mahItisUri, merunaMdasUri, guNa samudrasUri, bhuvanatuMgasUri, jayatilakasUri, kIrtisAgarasUri, jayasAgarasUri ItyAdi. pramANu-granthomAM ullekha che ke me tuMgasUrie aNahilapura pATaNa, khaMbhAta, jaMbu vagere sthAnamAM 500 bhavya jIvone nava dIkSita karyA. tathA anekane AcArya, upAdhyAya, vAcanAcArya, panyAsa, mahattarA, pravartinI prasRti pada-sthApita karyA hatAM. caritranAyakane svahaste padasthAyi thayelAonI saMkhyA paMdaranI paNa maLe che. vidyamAna padadhArake te judA ja. emanA AjJAvati vizALa tyAgI-samudAya vize rAsakAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI merUtuMgasUri jaNAve che ke "sAdhu-sAdhvIone je parivAra je tenI saMkhyA keNa karaze?" temanA bahoLA ziSya-parivArathI paNa emanI mahAnatAnuM ApaNane darzana thAya che. metuMgasUrie gacchanAyaka tarIke evI prajavalita pratibhA prakaTAvI ke jene ItihAsamAM thaI thayelA prabhAvaka AcAryomAM teo prathama paMktinuM sthAna pAmI zakyA. emanI AvI pratibhA tyAgamaya tema ja ganiSTa jIvanane AbhArI che. rAsakAra varNave che ke caritranAyaka nirmala tapa-saMyamanuM ArAdhana karatA tema ja gAbhyAsamAM savizeSa abhyasta rahetA. teo haThAga, prANAyAma, rAjaga Adi kriyAomAM niyamita dhyAnamagna rahetA. grISma RtunA ugra tApamAM ke ziyALAnI kaLakaLatI ThaMDImAM teo sadeva kAryotsarga dhyAnamAM rahetA. caritranAyakanI AvI viziSTa jIvana-cArikAne rAsakAre pUravariSi" kahIne biradAvI che. keTalAka paTTAvalIkaree caritranAyakanA ucca jIvanano khyAla ApavA vaLI bIjo eka camatkArika prasaMga vaNI lIdho che. teo varNave che ke metuMgasUri pAse cakrezvarI ane padmAvatI devIo sadAdita AvatI hatI. keI eka zrAvake tyAM rAtrie ekAMtamAM guru pAse beThelI ane devIone joIne zaMkA karI. gurune tenI zaMkAnI jANa thatAM te zrAvakane pitAnI pAse bolAvyo ane gurue tenI zaMkAnuM samAdhAna karyuM. te pachI kaliyuga jANIne gurue devIonuM AvAgamana baMdha karAvyuM. visaM. 1471 mAM merUtuMgasUri pATaNamAM padhAryA. rAsakAra varNave che ke saMghe temanuM utsAhapUrvaka svAgata karyuM. emanA AgamanathI saMghamAM dharma bhAvanAno umaLako Avyo. metuMgasUrie pitAnuM AyuSya zeSa jANIne pitAnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] aneka nRpati pratibaMdhaka ziSyane pATaNa teDAvyA. arihaMta bhagavAnanA sAnnidhyamAM AleyaNApUrvaka trividha sarva jIvone khamAvyA. ane potAnA mukhathI aNuzaNa vrata uccAyuM. e pachI teo parama dhyAnamAM lIna thaI gayA. temanA mukha upara sukha ane saMtoSa chavAyAM hatAM. samAcAra sAMbhaLatAM ja lAkhekanI saMkhyAmAM emanA bhakto tyAM umaTyA ane rAsa, bhAsa Adi bhAvanA rasapUrvaka bhAvavA lAgyA. e divase gurue cAra vakhata vyAkhyAna ApyuM, je sAMbhaLI badhAnAM hadaya dravI uThyAM. lokoe vratapaccakhANa guru mukhethI grahaNa karyA. vi. saM. 1471 nA mAgazara pUrNimAne somavArane divase, pAchalA praharamAM uttarAdhyayana sUtranuM zravaNa karatA, arihaMta ane siddhanuM dhyAna dharIne kevalInI jema mesatuMgasUri pATaNamAM nirvANa pAmyA. emanA parelekagamanathI leke zekamagna banI gayA. metuMgasUrinuM sthAna aMcalagacchanA ItihAsamAM khUba ja UMcuM che. emanA dehAvasAnathI aMcalagacchanA itihAsane bIjo mahattvapUrNa tabakako pUrNa thaye. mahendraprabhasUri ane merUMgasUrino zAsanakALa AryarakSitasUri ane jayasiMhasUri nA samayanI jhAMkhI karAve e ujajavaLa che. emanA mahimAne kavioe khUba khUba gAye che. AvA mahimAvAna AcAryane bhUri bhUri vaMdanA. - tu - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acalagaccha-cUDAmaNi zrI jayakIrtisUri merUtuMgasUri jevA mahimAvAna AcAryanA paTTaziSya thavAnuM bahumAna prApta karanAra jayakIrtisUri aMcalagacchanA cUDAmaNi tarIke dhavala kIrti pAme emAM Azcarya zuM ? keTalAka granthakartAoe emane "zrI merUtuMgasUrIndra paTTa-panidhi-candra" kahyA che te paNa aucityapUrNa che. caritranAyakanA AdhyAtmika zAsana daramiyAna caMdranI zitaLa kiraNAvalI varasatI nIrakhAya che. emaNe tathA emanA paTTaziSya jayakesarIsUrie pratiSThAonI je paraMparA sarjI che tene jeTo aMcalagacchanA itihAsamAM maLI zake ema nathI. bhAratavarSanAM kaI paNa sthAnamAM, keI paNa mukhya jinAlayamAMthI emanA upadezathI pratiSThita thayelI mUrti te upalabdha thavAnI ja ! vi. saM. 1433 mAM emane janma maramaMDala aMtargata timirapuramAM thayela hatuM. pitA zrImAlIvaMzIya saMghavI bhUpAla zreSThI. mAtA bhramarAde. bALakanuM pUrvAzramanuM nAma devakumAra hatuM. paTTAvalIkAre noMdhe che ke bALake vi. saM. 1444 mAM merataMgasUri pAse vairAgyapUrvaka dIkSA lIdhI ane nAdita muninuM nAma jayakIrti rAkhavAmAM AvyuM. merUtuMgasUrinI chAyAmAM rahIne emaNe jainazrutane khaMtapUrvaka abhyAsa karyo. gurUe emane yogya jANIne vi. saM. 1467 mAM khaMbhAtamAM AcAryapade vibhUSita karyA. tyAMnA saMghavI rAjasiMhe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMcalagaccha-cUDAmaNi harSapUrvaka padamahotsava karyo. vi. saM. 1473 mAM gacchanAyaka merUtuMgasUri kAladharma pAmatAM pATaNanA saMghe caritranAyakane gacchanAyakapade alaMkRta karyA. saMghapati pipAzreSThIe utsAha pUrvaka paTotsava karyo. "jayakIrtisUri phAga" mAM A utsavanuM sAruM varNana che. temAM gaezapadanI miti vaizAkha vadi 5 ApI che. e pachI gacchanAyaka tarIke caritranAyakanI kIrti badhe vistarI. dharmamUrtisUrine nAme prasiddha thayelI paTTAvalImAM viSApahAragetra-pratibaMdha vize eka prasaMga varNavyo che. paTTAvakAra noMdhe che ke vi. saM. 1447 mAM caritranAyaka muniparyAyamAM kaMTalI gAmamAM padhAryA hatA. tyAM esavALa jJAtIya sahasAka nAmane zreSThI vasato hato. eka vakhate tene ghera pakavAnna thatuM hatuM temAM sarpanuM viSa paDyuM. te divase sahasAka zreSThI tathA tenI patnIne upavAsa hatuM eTale e sivAyanI bAkInI vyaktioe pakavAnna AgatAM saunuM mRtyu thayuM. sahasAka prabhUti saMghe tyAM mAsakSamaNa rahelA caritranAyakane vinaMtI karatAM temaNe viSApahAra maMtranA prabhAvathI saune sacetana karyA. eTale A kuTuMbanA vaMzajo viSApahAra getrathI prasiddha thayA selavATa gAmamAM ukta sahasAka zreSThIne kuTuMbI sAliga dhanADhya zreSThI thaI gaye teNe yakIrtisUrinA upadezathI zrI zAMtinAtha pramukha 25 jinabiMbenI utsavapUrvaka pratiSThA karAvI hatI. e pachI sAliga zreSThI satyapuramAM AvIne vasyA. tyAM teNe yakIrtisUrinA upadezathI zrI mahAvIra prabhune jinaprAsAda baMdhAvyuM ane vi. saM. 1493 nA jeTha zudi 10 nA dine tenI mahatsavapUrvaka pratiSThA karAvI, jemAM pacIsa hajAra pIjIne kharca thayo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayakIrtisUri [ 3 osavALa vaMzIya, devANaMdasakhA gAtrIya maMtrI meghA vi. saM. 1476 mAM satyapuramAM thaI gayA. temaNe zrI mahA viraprabhunA biMbanI pratiSThA karAvI hatI ema bhaTTagrantha dvArA jANI zakAya che. A pratiSThA ukta pratiSThAthI bhinna che. osavALa vaMzIya paDAIA gAtrIya jinadAsanA putra sAdA tathA samaratha vi. saM. 1484 mAM sAra-satyapuramAM vasatA hatA. tyAMnA rAjakAraNamAM temaNe yazasvI phALo Ape hAIne temane maMtrI tarIke niyukta karavAmAM AvyA hatA. sAdAnA putra maMDalike aMcalagacchAdhipati siddhAntasAgarasUrinA upadezathI pratiSThAdi kAryomAM hajAre parejI kharacI. A rIte satyapura-sAcAramAM aMcalagacchIya zrAvakoe aneka dharmakAryo karyA. ukta maMtrI sAdAnA vaMzaje "mumaNiyA" oDakathI oLakhAyA e sa baMdhamAM bhaTTagrantha A pramANe AkhyAyikA varNave che. sAceranA rAjavIne putra rAjya meLavavAnA lebhathI pitAnA pitAne mArI nAkhavAnA IrAde rAte ceranA veze mahelamAM peThe. rAjA jAgI javAthI tene cera mAnI khaDaga laI mAravA doDyo kuMvara AgAsI parathI kUdako mArIne nAsate bhAgato sAdAnA gharamAM pravezyo. sAdAe tene oLakhI lIdho. tyAM to rAjAnA cekIdAre tyAM mArate ghoDe AvI pahoMcyA. temaNe sAdAne cAra vize pUchyuM paraMtu te niruttara rahyo. khuda rAjAe paNa tene bolAvyo. ane pUchayuM toye te niruttara rahyo. eTale rAja krodhe bharAye. teNe kahyuM ke "A mumaNe (mUMgo) corane Azraya ApIne pitAnuM ghara bhare che, mATe corane badale ene ja sajA kare!" mahAjane ekaThA thaIne sAdAne khUba samajAvyo. paNa te ekano be na thaye. kuMvarane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMcalagaccha-cUDAmaNi A badhI vAto jANavA maLatAM teNe sAdAne pitAnA gharamAM rAkhIne teNe rakSaNa ApyuM. rAjAe ghaNe Agraha karyo hovA chatAM kuMvare tene na ja seM. rAjAnA mRtyu bAda kuMvara rAjagAdI para beThe tyAre sAdAnI vaphAdArI badala tene potAno maMtrI banAvyuM. rAjAe tene mumaNe kahyo hAIne tenA vaMzajo e nAmathI prasiddha thayA. meratuMgasUrinA vizALa ziSya-parivAra uparAMta caritranAyake 15 ziSyane AcAryapadasthita karyA hatA. emanA keTalAka ziSyone paricaya Apa ahIM prasaMgecita thaze. tatkAlIna AcAryomAM mANikyasuMdarasUri prathama keTinA sAhityakAra thaI gayA. kavicakavarti jayazekharasUri jevI sAhityika pratibhA teo dharAvatA hatA. gujarAtI bhASAnA AdyagadyakAra tarIke temane gaNAvI zakAya. teo pitAnA granthanI prazastiomAM potAnA aMgata jIvana vize alpa ullekha kare che, je dvArA ThIka ThIka sAmagrI prApta thaI zake ema che. pitAnA granthamAM teo pitAnA vidyAguru jayazekharasUrinuM RNa svIkAravAnuM bhUlatA nathI. evI ja rIte potAnA guru merUtuMgasUrinA vAtsalyane paNa teo kRtajJabhAve yAda kare che. zrIdharacaritra"nI grantha-prazasti A daSTie ghaNuM sUcaka che. merUtuMgasUrie emane khaMbhAtamAM AcAryapade vibhUSita karelA. padamahotsava zAha tejAe harSapUrvaka kareluM. temane AcArya tarIke sau prathama ullekha vi. saM. 1463 saMbaMdhita heIne te varSe ke te pahelAM teo AcAryapadasthita thayA haze ema spaSTa thAya che. emanA granthanI prazastio dvArA sUcita thAya che ke rAjasthAna aMtargata mevADa, devakula pATaka, satyapura, tathA gujarAtamAM puruSapattana-aNahIlapura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayakIrtisUri pATaNa, khaMbhAta ItyAdi sthAnomAM emane vihAra savizeSa hato. gujarAtanA rAjA zaMkhanI rAjasabhAmAM temaNe "mahAbala malayasuMdarI kathA" racI hatI. A rAjavInI parSadAmAM jayazekharasUrinI jema mANijyasuMdarasUri paNa ghaNuM mAna pAmelA. zIlaratnasUrie merUtuMgasUri kRta "jena meghadUta" mahAkAvya para TIkA racI tenuM saMzodhana mANijyasuMdarasUrie karyuM heIne vi. saM. 1491 mAM emanI vidyamAnatA nakkI karI zakAya che. "zrIdhara caritra"nI TIkAnI prazastimAM temaNe jaNAvyuM che ke tene ziSya kIrtisAgarasUrie prathamAda lakhI. mANikyasuMdarasUrie jUnI gujarAtImAM gadyAtmaka "pRthvIcaMdra caritra" racyuM. te bolImAM che. akSaranA, rUpanA, mAtrAnA ane layanA baMdhanathI mukta chatAM levAtI chUTa bhegavatuM prAsayukta gadya te belI. mANikyasuMdarasUri balIvALA prabaMdhane vAgvilAsa eTale belIne vilAsa evuM nAma Ape che. A gadyakRti gujarAtI bhASAnA prAcIna svarUpane samajavA mATe atyaMta upayogI che eTaluM ja nahi paNa te eka vistRta varNana pradhAna vArtAgrantha hovAne kAraNe tAtkAlIna samAja-sthitine lagatI paNa keTalIka upayogI mAhitI temAMthI maLI Ave che. gujarAtInA vidvAnoe A granthane gadya-kAdaMbarI kahIne te vize ghaNe uhApoha karyo che. uparyukta pratye uparAMta emanI gaNanApAtra kRtio A pramANe cheH catuH parvocapU, zukarAja kathA, caMdradhavala, guNavarmacaritra, sattarabhedI pUjA kathA, saMvibhAgavata kathA, nemIzvaracarita, yazadharacaritra, bhavabhAvanA bAlAvabedha, ajAputra kathAnaka, siMhasenakathA ItyAdi. mANikyasuMdarasUrithI bhinna mANikyazekharasUri paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMcalagaccha-cUDAmaNi bahuzruta vidvAna thaI gayA. keTalAka sAMprata vidvAnoe ukta beune eka gaNI laIne ghaNA gUMcavADA saryA che. merUtuMgasUri rAsamAM ubhaya granthakArone ullekha anukame AcArya ane upAdhyAya tarIke che, eTale dIkSA-paryAyamAM mANijyasuMdarasUri vaDIla hatA ema spaSTa thAya che. mANikyazekhara sUri paNa khaMbhAtamAM ja AcArya padasthita thayA. emanI sAthe merunaMdarasUri paNa AcAryapade vibhUSita thayelA. te prasaMge saMghapati khImarAje ghaNuM dhana kharacIne utsava karela. ethI vizeSa emanA aMgata jIvana vize kazuM jANuM zakAtuM nathI. emanA granthanI nAmAvalI A pramANe che: piMDaniryukti dIpikA, oghaniyukti dIpikA, dazavaikAlika dIpikA, uttarA dhyayana dIpikA, AcArAMga dIpikA, navatatva vivaraNa, Avazyakaniyukti dIpikA, kalpasUtra avacUri vagere. AmAMnI keTalIka kRtie te anupalabdha che. jenAgo para gaNyAMgADyA vidvAnoe ja TIkAo racI hoIne temAM mANijyazekharasUrinuM sthAna advitIya gaNAze. jenAmenA prakRSTa abhyAsI tarIke tatkAlIna zramaNamAM teo judA tarI Ave che aMcalagacchamAM e pachI jenAgamanA samartha TIkAkAra tarIke eka paNa nAma prApta thatuM nathI. uparyukta beu sAhityakAranA saMkSipta paricayanI sAthe caritranAyakanA paTTaziSya jayakesarIsUrine alpa paricaya paNa prasaMgocita gaNAze. pAMcAladeza aMtargata thAnanagaramAM zrImAlIvaMzIya zreSThI devasiMhanI bhAryA lAkhaNadenI kukhe vi. saM. 1471 mAM emano janma thayo hato. emanuM mULa nAma dhanarAja. emanA janma vakhate mAtAe svapnamAM kesarIsiMha nIrakhe hate. vi. saM. 1475 mAM temaNe jayakIrtisUri pAse Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayakIrtisUri [ 7 AbUmAM dIkSA aMgIkAra karI. vi. saM. 1494 mAM gurue temane cAMpAneranA rAjA gaMgadAsanA vacanathI AcArya pade vibhUSita karyA. gaMgadAsano kuMvara jayasiMhadeva patAI rAvaLanA nAmathI prasiddha hato. prAcIna granthakAroe jayakesarI sUrine patAI rAvaLa mAnya" kahyA che te ghaNuM sUcaka che. cAMpAgaDhanA maMtrI jagarAje tathA maMtrIvarya hAthIe ane emanA kuTuM. bIoe jayakesarIsUrinA upadezathI aneka pratiSThA karAvI hatI e dvArA paNa tyAMnA rAjavIo sAthe emane saMparka sU cata thAya che. jayekesarIsUrino pATotsava paNa pAvAgaDhamAM thayele. cAMpAneranA saMghapati kAlAgare e prasaMge pAvAgaDhanA zrI vIrajinAlayamAM meTo utsava karyo hate. A suprasiddha jinAlayamAM darzanadvArA pAvana thaIne aMcalagaccha-pravartaka Arya rakSitasUrie aMcalagacchano sUtrapAta kare e ghaTanA suvidita che. tyArathI aMcalagacchAdhipatio sAthe pAvAgaDhane saMparka vizeSa sudaDha thato gaye. amadAvAdanA sulatAnane jayakesarIsUrie camatkAra dAkhavele e saMbaMdhamAM paTTAvalImAM eka prasaMga varNavyuM che. sulatAna cha mahinAthI tAvamAM pIDAtA hatA. aneka upAye kya chatAM tAva maTayo nahi. e tAvane maMtraprabhAvathI sUrie dUra karyo. A camatkArathI prabhAvita thaIne sulatAne amadAvAdamAM jhaverIvADamAM aMcalagacchIya zramaNa mATe upAzraya baMdhAvI Ape ukta sulatAna te mahimaMda zAha. anya paTTAvalIkAre che evuM naMdhyuM ke gujarAtane sulatAna ahammada sUrine ziSyapaNe bhaLe ! anya paTTAvalImAM e ullekha che ke jayakesarIsUrinA vadhatA jatA prabhAvathI amadAvAdanI mulAne IrSyA jAgI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] aMcalagaccha-cUDAmaNi AthI temaNe sAbaramatI nadImAM vRkSe calAvIne sulatAnane camatkAra dekhADela ane mulAne hAra ApI. AvA camatkArika prasaMgonuM mahattva je hoya te che. paraMtu eTaluM spaSTa che ke jayakesarIsUri gujarAtanA sulatAnanA samAgamamAM AvelA ane temaNe musalamAna zAsakonI parSadAmAM ghaNe prabhAva vartAvyuM. jayakesarIsUrinA zrAvaka maMtrI pAsAne sulatAna mahimuda ane kutubuddIne sanmAnita karyA hatA. AvA aneka rAjamAnya zrAvakenA ullekha prApta thAya che. musalamAna zAsanakALanI tavArIkhamAM A badhI ghaTanAo ghaNI ja mahattvapUrNa che. jayakesarIsUrie sAyalAnA rAjA rUpacaMdane camatkAra dekhADIne temane jaina dharmAnuyAyI karyo e saMbaMdhamAM paNa paTTAvalImAM varNana che. kahevAya che ke rUpacaMdanA putra sAtasiMhane sarpa karaDe. sUrie maMtraprabhAvathI viSa-vamana karAveluM. pitanA putrane navuM jIvana prApta thavAnI khuzAlImAM rAjAe sUrine cAra gAme ApavAno nirNaya karyo, paraMtu nispRhI gurue te na svIkAryA. rAjAe svecchAe jainadharma aMgIkAra karyo. tenA vaMzajo sAyelA rAjya parathI "svAla" oDakathI osavALa vaMzamAM prasiddha thayA. esavALavaMzIya, bappaNagetrIya mIThaDIA zAkhIya, pATaNa nivAsI narasiMhanA putre pAsadatta tathA devadatte jIrAvalA tIrthanI devakulikAo jayakIrtisUrinA upadezathI karAvI hatI. ukta narasiMhanI saMtatimAM rUDI zrAvikAe paNa jayakIrtisUrinA upadezathI e tIrthamAM eka devakulikA karAvI. e ja vaMzanA tejAnA dvitIya putra khImAnI bhAryA khImAe jIrAvalA tIrthamAM eka devakulikA jayakIrtisUrinA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayakIrtisUri upadezathI karAvelI. A vaMzanA salakhaNanA putra tejA tathA narasiMha addabhUta cAritryavALA hatA temaNe mahItIrthanI yAtrA karIne tene uddhAra karAvyuM hatuM. tejAnA zAha DIDA Adi pAMca putra thayA, temane gujarAtanA sulatAna ahamadazAhe sanmAnita karelA. DIDAnA putra nAgarAja zreSThImaMDalamAM bhUSaNa samAna hatA. nAgarAjanA pautra pAsAne gujarAtanA sulatAna kutubuddIne sanmAna ApeluM. teo saMghamAM agresara hatA. tenI patnI camakUe jayakesarI sUrinA upadezathI kalpasUtranI suvarNAkSarI prato lakhAvI. jayakesarIsUrinA upadezathI hajAro jinabiMbanI pratiSThA thaI che, je vize vigatamAM javuM ahIM asthAne che. TUMkamAM caritranAyakanA A prabhAvazALI paTTaziSya aMcalagacchanI dharma pravRttine bhAre vega ApIne jainazAsananuM nAma dIpAvyuM. AgaLa ApaNe mANikyasuMdarasUri tema ja mANijyazekharasUri vize nadhI gayA chIe. samAna nAmadhAraka trIjA AcArya hatA mANijyakuMjarasUri. A traNeya AcAryone eka ja samajI laIne sAMprata granthakAe aneka gUMcavADAo sarjA hAIne A trIjA AcAryane paricaya paNa ahIM prasaMgacita gaNAze. vi. saM. 1535 nA kArtika vadI 2 ne budhavAre zrImAlI jJAtIya zreSThI mAMDaNe mANijyakuMjarasUrinA upadezathI zrI sumatinAthabibanI pratiSThA karAvI. A AcArya ubhaya granthakArethI bhinna che. temanI guru-paraMparA A pramANe cheH (1) jinacaMdrasUri (2) padyadevasUri (3) sumatisiMhasUri (4) abhayadevasUri (5) abhayasiMhasUri (6) guNasamudrasUri (7) mANikyakuMjarasUri (8) guNarAjasUri (9) vijayahaMsasUri (10) puNyaprabhasUri (11) jinahaMsasUri (12) guNaharSa upAdhyAya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] aMcalagaccha-cUDAmaNi mANikyasuMdarasUrithI mANijyakuMjarasUri bhinna hatA tenuM anya pramANa "siMhasenakathA"nI prata puSpikA pUruM pADe che. temAM granthanA lekhaka mANikyasuMdarasUri ane pratanA lekhakanI paraMparAnA mANikyakuMjarasUrinAM nAma bhinna rIte ApyAM che. vi. saM. 1502 mAM ASADha zudi 5 ne somavAre ukta prata "guNasamudrasUrinA paTTAlaMkAra mANijyakuMjarasUrinA ziSya 50 guNarAja gaNie lakhI." vaddhamAnapuranA rahIsa zreSThI vardhamAna ane tenI bhAryA jhAMjharanI putrI aMganAe uttarAdhyayana sUtranI prata mANijyakuMjara sUrinA upadezathI vi. saM. 1526 nA ASADha vadi 13 ne guruvAre lakhAvI. vi. saM. 1581 nA caitra zudi 12 anantare 13 ne budhavAre mANijyakuMjarasUrinA ajJAta ziSya "zrAvaka divasika pratikamaNa vidhi" nAmaka grantha lakhyo. A badhAM pramANe ukta traNe samAna nAmadhAraka AcAryo bhinna bhinna hatA te vAta sabaLa rIte rajU kare che. ukta zramaNe uparAMta aneka AcAryo, upAdhyAye, munirAje, jayakIrtisUrinA AjJAvarti ziSyamaMDaLamAM hatA. ahIM agatyanAM nAmano mAtra apa ullekha karIne saMtoSa mAnazuM. mahItilakasUrine ullekha merUtuMgasUri rAsamAM che. zAha salakhA sAdAgara-kArita utsavathI teo AcArya-pada-sthita thayA hatA. vi. saM. 1471 nA mAgha zudi 10 ne zanivAre prAgvATavaMzIya, vRddhasAjanika, doNa zAkhIya zAha jhabaTe emanA upadezathI biMba-pratiSThA karelI. e ja divase zrImAlI vaMzIya zAha AsadharanA putra hAMsAe paNa mahItilakasUrinA upadezathI jinabiMbanI pratiSThA karelI. e varSe ASADha zudi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayakIrtisUri [ 11 2 ne zanivAre zrImAlIvaMzIya zreSThI sUrA ane cAMpAe paNa sUrinA upadezathI jinabiMbanI pratiSThA karAvelI. merUtuMgasUrie merunaMdanasUrine khaMbhAtamAM AcAryapadasthita karelA. saMghapati khImarAje padamahotsava karelo. merUnaMdanasUrie racela "vIsaviharamAna stavana upalabdha thAya che. paMDita mahInaMdana gaNi vi. saM. 1863 mAM vidyamAna hatA. e varSe salakhaNapuranA rahevAsI zrImAla jJAtIya zreNI amarasiMhanA putra suhagAe kAlikAcArya kathAnakanI prata emanA vAMcanArthe lakhAvI. A sacitra prata maMtrI devarAja dvArA lakhAI kAgaLa para lakhAyelI pratimAM te sauthI prAcIna prata manAya che. mANikyasuMdarasUrinA ziSya kIrtisAgarasUri vize AgaLa ullekha thaI gayela che. temaNe pitAnA guru dvArA lakhAyela zrIdharacaritranI TIkAne prathamAze lakhI hatI ema e granthanI prazasti dvArA jaNAya che. vi. saM. 1479 nA poSa vadi 5 ne zukavAre zrImAla jJAtIya parikha dhanAe kItisAgarasUrinA upadezathI biMba-pratiSThA karAvelI. vi. saM. 1471 nA ASADha zudi 2 ne ravivAre zrImAla jJAtIya parikha bhejaNa ane bhelAe jayatilakasUrinA upadezathI biMbapratiSThA karAvelI. jayatilakasUrinuM nAma merUtuMgasUri rAsamAM na hoIne ukta pratiSThA-lekha mahattvapUrNa bane che merUtuMgasUrie guNasamudrasUrine harSapuramAM AcAryapada sthita karelA. e prasaMge zreSThI khImige padamahotsava karela. mahAkavi mAgha kRta "zizupAla vadha" mahAkAvyanI vi. saM. 1478 mAM lakhAyela prata khaMbhAtamAM guNasamudrasUri pAse Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] aMcalagaccha-cUDAmaNi hatI ema e pratanI puSpikA dvArA jaNAya che. vi. saM. 1518 nA vaizAkha suda 5 ne guruvAre esavALa vaMzIya bhAkhue biMba-pratiSThA karAvelI, jene khaMDita lekha upalabdha thAya che. temAM AcAryanuM nAma aDadhuM vaMcAya che. je pratichAnuM varSa cokkasa rIte noMdhAyuM hoya te te pratiSThAnA upadezaka AcArya guNasamudrasUri saMbhave che. guNasamudrasUri kRta "kipAkalApa"nI hAthaprata upalabdha thAya che. guNasamudrasUrinA samakAlIna kavi kAhna emanA vize gauravAnvita ullekha kare che. juoH "guNasamudrasUri guNa nihANuM, pAvuM paNasa dari." guNasamudrasUrinA guru abhayasiMhasUri prabhAvaka AcArya thaI gayA. emanI preraNAthI geDIjInA suprasiddha tIrthanI sthApanA thayelI guNasamudrasUrinA ziSya mANikyakuMjarasUri vize paNa AgaLa ullekha thaI gayo che. merUtuMgasUrinA zAkhAcArya bhuvanataMgasUri thaI gayA. aMcalagacchamAM A nAmanA be AcArya thaI gayA che. bannenA gurunAM nAma anukrame A pramANe cheH mahendrasiMhasUri ane mahedraprabhasUri beu AcAryo samAna nAmadhAraka hatA, uparAMta emanA gurunAM nAmamAM paNa ghaNuM maLatApaNuM heIne sAMprata granthakAe emane abhinna mAnIne gUMcavADAo karyA che. mahendrasiMhasUrinA ziSya bhuvanatuMgasUrie pAyAMga para pramANa bhUta TIkAo racI che. mahendraprabhasUrinA ziSya bhuvanatuMgasUrie koI grantha racyuM hoya ema jANuM zakAyuM nathI. A dvitIya AcArya zAkhAcArya hatA eTaluM ja jANI zakAya che. emanA samakAlIna kavi kahune emanA vize neMdhyuM che keH "bhuvanatuMgasUri bhuvaNa bhANuM." upAdhyAya dharmanaMdanagaNie "chaMda stava"nI racanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayakIrtisUri | [ 13 karI che. A grantha para temaNe TIkA paNa racI. mahendrasiMhasUri kRta "vicArasapratikA" para temaNe avasUri racI. caMdrasUri kRta "saMgrahaNIratna" nAmaka bhUgoLa viSayaka grantha para paNa temaNe avasUri lakhI. vi. saM. 1884 mAM dharmanaMdanagaNi satyapuramAM hatA, jyAM mANikyasuMdarasUrie guNavarma caritra racyuM. A granthanI prazastimAM mANikyasuMdarasUrie naMdhyuM che ke "A grantha upAdhyAya dharmanaMdananA viziSTa sAMnidhyamAM lakhAya che." kavicakavati jayazekharasUrinA ziSya dharmazekharagaNie pitAnA gurue saMskRtamAM lakhela jainakumArasaMbhava" mahAkAvya para vi. saM. 1883 mAM TIkA lakhI, jenuM saMzodhana mANikyasuMdarasUrie karyuM. vi. saM. 1509 mAM teo AcArya pade hatA ema e varSanI pratapuSpikA dvArA jaNAya che. emanA ziSya udayasAgara thayA. jayazekharasUrinA ziSya IzvaragaNie "zIlasaMdhi" nAmaka grantha racyuM. jayazekharasUri nAgapurIya gacchamAM paNa thaI gayA hoIne IzvaragaNi kenA ziSya hatA te pramANita karavuM ghaTe che. - kavicakavati jayazekharasUri kRta "upadezacintAmaNi"nI TIkAne prathamAze lakhanAra mAnatuMgamaNine granthartAe "nAnA gurubaMdhu" kahyA che. mAnatuMgagaNi pAchaLathI AcAryapadasthita thayA hatA. merUtuMgasUrinA ziSya kavivara kAhUne vi. saM. 1420 mAM dIpotsavI ne ravivArane divase khaMbhAtamAM "gacchanAyakagururAsa"nI racanA karI. A granthamAM aMcalagaccha-pravartAkathI mAMDIne jayakesarIsUri sudhInA ItihAsanI kaDIbaMdha hakIkato nibaddha che. kavi kAhna zrImAlIvaMzIya chAMDAnA putra hatA ema Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] aMcalagaccha-cUDAmaNi e granthanI prazasti dvArA jaNAya che. kavi kAhna dvArA racita neminAtha phAga-bAramAsA" upalabdha thAya che. jayakIrtisUrinA ziSya zIlaratnasUrie vi. saM. 1491nA caitra vadi 5 ne budhavAre pATaNamAM merUtuMgasUri kRta "jainameghadUta" mahAkAvya para saMskRtamAM TIkA lakhI, jenuM saze dhana mANikyasuMdarasUrie karyuM. emaNe lakhelAM cAra stotra uparAMta jinacaityavaMdana cAvIzI, aSTaka Adi upalabdha thAya che. jayakIrtisUrinA anya ziSya vivAddhanasUrie atizaya paMcAzikA," "naladavadaMti rAsa" (cittoDamAM vi. saM. 1512 mAM racanA) tathA puSpadaMta dvArA racita mahimnastotranI RSabhamahimna stotra nAmanA granthamAM samasyApUrti karI. emanI svapajJa TIkA paNa upalabdha thAya che. emanA ziSya paMDita jinaprabhagaNi thaI gayA, jemanA vAMcanArthe prAgvATa vaMzIya desI kAlAe lelIANA gAmamAM vi. saM. 1554 mAM uttarAdhyayanasUtranI vRtti lakhAvI. yakIrtisUrinI paraMparAmAM ratnazekhara-mahItilaka-samatilaka vagere zramaNone darzAvatI noMdha maLe che. e uparAMta emanA AjJAvarti ziSyamAM jayasAgarasUri, jayavallabhamuni, kSamAratnamuni, lAvaNyakIrti upAdhyAya, ratnasiMhasUri vagerenAM nAme upalabdha thAya che. upA. lAvaNyakIrtithI aMcalagacchamAM kIrtizAkhA nIkaLI ema paTTAvalImAM ullekha che. jayakIrtisUrinA AdhyAtmika zAsana daramiyAna tapAgacchIya harSasenanA ziSya harSabhUSaNagaNie vi. saM. 1480 mAM 1000 leka parimANane "aMcalamata-dalana-prakaraNa" nAmaka khaMDanAtmaka grantha racce. khaMDana-maMDanAtmaka grantho paikInA aMcalamata sthApana," "tabodha prakaraNa," "AMcalikamata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayakIrtisUri [ 15 khaMDana," "AMcalikamata vicAra" "aMcalamata nirAkaraNa" Adi grantha paNa upalabdha thAya che. e arasAmAM tapAgacchIya devasuMdarasUrinA ziSya guNaratnasUrie AvI khaMDanAtmaka pravRttimAM agra bhAga lIdhe. paraMtu aMcalaga che tenA pratyuttararUpe kazuM na karyuM je dvArA tenI pragatizIla vicAradhArAne khyAla maLI zakaze. anya goe aMcalagacchane "stana pakSaga7" kahIne zUdraSTA darzAvI hevA chatAM aMcalaga che teno pratibhAva suddhA vyakta na karyo che khaMDana-maMDanAtmaka pravRtti karavA karatAM jayakIrtisUrine zAsana devInI kRpA meLavavAnuM vadhAre munAsIba lAgyuM. paTTAvalIkAra varNave che ke merUtuMgasUrie zAsanadevInA pratyakSa AvAgamanane baMdha karAvyuM hatuM. jayakIrtisUrie devIne punaH pratyakSa karavA mATe zatruMjayagiri upara ghaNAM varSo sudhI ugra AyaMbila tapa karyuM. AthI prasanna thaIne devIe madhya rAtrie prakaTa thaIne kahyuM ke "huM ApanI pAse AvIza, paraMtu Apa mane oLakhaze nahi." bIje divase prabhAte khaMbhAtathI saMgha AvyA. temAM devIe zrAvikAnuM rUpa dhAraNa karIne suvarNamudrAthI mizrita pauMA vaherAvIne gurune manoratha paripUrNa karyo ema paTTAvalImAM ullekha che. yakIrtisUrinA upadezathI aneka pratiSThAo thaI che. mahItIrtha tathA jIrAvalA tIrthanA uddhAramAM emane phALe ghaNe meTo che, je vize agAu ullekha karI gayA chIe. caritranAyakanA pratiSThA-lekha sArI saMkhyAmAM upalabdha thAya che, je dvArA te vakhatanA AgevAna zreSThIvaryonAM kAryo vize paNa sAre prakAza pADI zakAya che. dharmamUrtisUrine nAme prasiddha thayelI paTTAvalI anusAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16] aMcalagaccha-cUDAmaNi jayakIrtisUrie A pramANe grantha-racanA karIH uttarAdhyayanasUtra TIkA, kSetrasamAsanI TIkA, saMgrahaNInI TIkA ItyAdi. A paikInI mAtra uttarAdhyayana sutranI TIkA upalabdha thAya che. taduparAMta jayakIrtisUri kRta "pAzca deva stavana" paNa prApta thaI zakyuM che. emanA guru tathA dAdAgurUnI jema caritranAyakane paNa pArzvanAtha prabhu para apUrva AsthA hatI ema A kRti parathI sUcita thAya che. vi. saM. 1500 mAM saDasaTha varSanuM Ayu pALIne aMcalagacchanA A yazasvI gacchanAyaka pATaNamAM kAladharma pAmyA. kavivara kADha emanA guNonuM kIrtana karatAM varNave che ke - dasa biha dhamma payAsa gare, thira thApAI jiga bhANa jiNa-sAsaNa udyota kare, puhaviha payaDa pamANa. amIya vANi vakakhANa rase, raMjyA jANe ajANa; sevana jima kasavaTTakase, reha rahI jagi jANa. desi videsi suvihe pAre, bhavIyaNa parihaMti, cauviha parikara e, bharahakhetti viharaMti. aMcalagacchanA AvA cUDAmaNine bhUri bhUri vaMdanA. - tuM - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiyoddhAraka, tyAgamUrti zrI dharmamatisUri aMcalagacchanA ItihAsamAM traNa mahattvanA tabakkAo A pramANe cheH (1) AryarakSitasUri-jayasiMhasUri (2) mahe. ndraprabhasUri merUtuMgasUri (3) dharmamUrtisUrikalyANasAgarasUrine AdhyAtmika zAsana-kALa. A traNe saMkrAntikALa daramiyAna anukame gacchanA pravartAna, abhyadaya ane utthAnanuM bhagIratha kArya thayuM. "kiye ddhAraka, "tyAgamUrti" jevAM gauravAnvita biruda pAmelA dharmamUrtisUrie gatthAna mATe zakavati kAryo karIne gacchanA itihAsanA trIjA tabakkAnuM pravartana karyuM. emanA samartha ziSya kalyANasAgarasUrie A kAryane pitAnI gatizIla vicAradhArAthI parAkASThAe pahoMcADayuM. ane eTale ja, pUrvagAmI yuga-pravartaka guru-ziSyanI jeDalInI jema, teo gacchanA itihAsamAM apUrva mAna pAmyA. vi. saM. 1585 mAM caritranAyakane khaMbhAtamAM janma thaye. pitA zrImAlI jJAtIya zreSThI haMsarAja, mAtA hAMsalade. pitA rAjyamAM ucca hero dharAvatA hoIne temane maMtrI tarIke prAcIna granthamAMthI ullekha maLe che. AvA abhijAta kuTuMbamAM bALaka dharmadAsanuM lAlana-pAlana thayuM. mAtA hAMsaladee garbhAdhAna vakhate rAtre svapnamAM pitAne jinezvaranI pUjA karatI nIrakhI hatI ema paTTAvalImAM varNana che. vi. saM. 1pa9 mAM aMcalagacchAdhipati guNanidhAnasUri viharatA khaMbhAtamAM padhAryA. temanI dharmadezanA sAMbhaLIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiddhAraka, tyAgamUrti bALaka dharmadAsane vairAgya utpanna thayo. mAtA-pitAnI anujJA prApta thatAM tene e varSamAM dIkSA ApIne emanuM dharmamUrtimuni evuM nAmAbhidhAna rAkhavAmAM AvyuM. guNanidhAnasUri dhyAnI tathA tapasvI gacchanAyaka hatA. emanA guNonuM varNana karatAM emanA ajJAta ziSya gurustutimAM lakhyuM che ke - "guNanidhAnasUri pUrvAcAryonI jema zubha-zAMtarasanA sAgara hatA. gaMgAjaLa jevI vimala kIrti dhAraNa karatAM teo ghaNuM varSo sudhI vicaratA rahyA. atizayenA pAtra, guNamaNinA rehaNAcala, jinazAsananI zobhA samAna hatA." AvA AtmadazI gurunI chatra-chAyAmAM navodita ziSyane uchera thaye. vi. saM. 1602 mAM caritranAyakane yegya jANune guNanidhAnasUrie rAjanagaramAM AcAryapade vibhUSita karyA. e vakhate navedita AcAryanI uMmara mAtra seLa varSanI ja hatI! je dvArA temanI ujajavaLa pratibhAne ApaNane darzana thaI zake che. e varSe guru tyAM kAladharma pAmatA saMghe caritranAyakane gacchanAyakapade sthApyA. ATalI nAnI vaye AvuM sarvocca pada meLavanArAomAM teo vidyAsAgarasUri pachI sau prathama hatA. caritranAyakanI cethI peDhIe thayelA gacchanAyaka vidyAsAgarasUri A pade mAtra soLeka varSanI uMmare pahoMcelA! alabatta, emanA samayamAM 19mA saikAmAM anya keI AcAryapada dhAraka vidyamAna nahotA, jyAre caritranAyakanA samayamAM aneka AcAryo hatA, jemAM keTalAka te dhuraMdhara tarIke khyAti pAmyA hatA, chatAM saMghe dharmamUrtisUrine gacchanAyaka tarIke pasaMda karyA, je emanI kArakidIne javalaMta aMjalirUpa che. keTalAka pramANu-granthamAM ullekha che ke caritranAyaka ekI sAthe AcArya-pada tathA gacchanAyaka-pada pAmyA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmamUrtisUri [ 3 je A mata svIkAravAmAM Ave te eka gacchanAyakanI vidyamAnatAmAM anugAmIne gacchanAyaka tarIke prasthApita karI zakAya? e prazna UbhuM thAya che. vikape evI kalpanA paNa karI zakAya ke e prasaMge pUrvagAmI paTTadharanI vidyamAnatA na paNa hoya. game tema, vi. saM. 1602 mAM caritranAyaka ukta be pado meLavI zakavA bhAgyazALI thayA e te cakkasa che. caritranAyakanI jIvana-cArikAnuM mUlyAMkana karavA mATe tatkAlIna paristhitine khyAla meLavavo jarUrI che. e samaye zramamAM zithilAcAra pravezI cukyo hato. saMpradAyanI chinnabhinnata ne e yuga hate. kaDavAmata, laMkAmata, bIjAmata evA aneka matamatAMtaro e arasAmAM phUTI nIkaLyA hatA. eka bAju pratimA-niSedha, bIjI bAju sAdhu-niSedha. mukhya gacchamAM paNa vibhinna prarUpaNAono pravAha zarU thaI gaye hate. paristhiti viSama hatI je A badhA paDakArone pahoMcI na zakAya te jaina zAsananuM zuM thAya e kalpavuM muzkela hatu. jainasaMghamAM jyAre vikaTa paristhiti Ave che tyAre traNeya mukhya gacchanA agresare tenuM nivAraNa karavA sAthe besIne toDa kADhanA. e traNeya gacchane AvirbhAva zithilAcAra sAmenI laDatarUpe thayo hato. traNe gacchAe caityavAsanA pakaDamAMthI zAsanane bacAvyuM e vAta itihAsa-prasiddha che. e pachI laMkAga che paDakAra pheMkelo tyAre traNe gacchanA agresare maLelA. "vIravaMzAvalI"mAM ullekha che ke -"ehavi mAMDavI biMdare tapA zrI somadevasUri 1, kharatara zrI jinahaMsasUri, aMcalika zrI jyakesarasUri 3, e trihuM gacchanA AcArya tihAM AvyA. tivAraI soraThadezi laMkAnA mata vistAra jANI e trihuM gItArtha mili vi. saM. 1534 varSi ApaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] krioddhAraka, tyAgamUrti ApaNuM gacha thakI AjJAdhama ApyuM. etalaI ihAM thakI Adeza-videzanI maryAdA sthapAyuM." e samayathI traNe gacchanA AcAryoe pratikramaNa vidhi lagabhaga eka sarakhe goThavyo, jethI badhA gacchanA jene eka sAthe besIne pratikramaNa kare ane e rIte ekatA keLavI zakAya. traNe garachanI ekatA sudaDha rahe e hetuthI traNe gacchanA agresaree upagI AjJApa paNa kAlyA. vakhata jatAM paristhiti vadhu jaTila banI mAtra AjJApatre kADhavAthI kazuM sAdhI zakAya evuM na jaNAyuM. zithilAcArane sAmano AtmazuddhithI ja vadhu asarakAraka rIte thaI zakaze ema jeNAtAM traNe gacchanA agresaroe A dizAmAM paNa pahela karI. vi. saM. 1582 mAM tapAgacchanA AnaMdavimalasUrie kiddhAra karyo. cauda varSa lagI temaNe ugra tapazcaryA AdarI kharataragacchIya jinamANijyasUri tathA temanA anugAmI paTTadhara jinacaMdrasUrie paNa e ja mArga grahaNa ryo. temaNe spaSTa jaNAvyuM ke je AtmasiddhinA uddezathI cAritryadharmane veza svIkAryo e AdarzanuM yathAvat pAlana na karavuM e lekavaMcanA ja nahIM, kintu AtmavaMcanA paNa che. gacchanAyake ja potAnA garacha uddhAra karavA mATe kriya dvAranI pahela karavI joIe. dharmamUrtisUri paNa evA ja vicArenA hatA. gacchamAM pravezelA zithilAcAranA saDAne dUra karavA temaNe paNa kiyodvArane mArga lIdho. vi. saM. 1614 mAM temaNe zatruMjaya tIrthamAM AvIne tene prAraMbha karyo ema paTTAvalImAM ullekha che. teo ghaNuM tapa tapyA. tatkAlIna pramANamAM noMdha che ke para sAdhuo ane 40 sAdhvIoe paNa dharmamUsUrinA sAnni Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmamUrtisUri dhyamAM krioddhAra karyo. gacchanAyakane samasta ga7 anusare emAM navAI zuM? badhA gacchamAM paNa A pramANe thayuM. ukta etihAsika prasaMgane ullekha paTTAvalIomAM savizeSa che. DaoN. bhAMDArakarane prApta thayelI paTTAvalImAM kiye dvAranuM varSa vi. saM. 1602 darzAvAyuM che. kintu aMcalagacchanI meTI paTTAvalImAM vi. saM. 1614 che. gacchanAyake svayaM kiyoddhAra karyA pachI temanA sAnnidhyamAM anya sAdhu-sAdhvIoe paNa kiyoddhAranI prakriyA AraMbhI. AvA eka kiddhArane ullekha paM. gajalAbha kRta "jinAjJA huMDI" apara nAma "aMcalagacchanI huMDI"nI prata-puSyikAmAM A pramANe cheH "pUjya bhaTTAraka zrI 108 zrI dharmamUrtisUri sAnidhye kiyA uddhAra karyo. temanA ziSya para, cAlIsa sAdhvI sAthe sarve ThANuM 92 nA guru thayA. tehanA AtmAthe jinAjJA huMDI karI ApI te likhI che. rAyasuMdareNa vA, prarmAnaMda zi0 kSamAvaddhana zi0 mu. jJAnalAbha zi. mu. nidhAnalAbha zi0 mu. bhuvanalAbha zi0 devasuMdara zi. hIrasuMdara zi0 muANaMdasuMdarajI ziva murAyasuMdarajI." dharmamUrtisUrinuM jIvana tyAgamaya hatuM. tatkAlIna granthakAroe temane tyAgamUrti tarIke biradAvyA che. pAzcAtya vidvAnee paNa A saMbaMdhamAM noMdha lIdhI che. jarmanInA suprasiddha vidvAna Do. kalATe emanA mATe lakhyuM che ke "teo tyAgI kahevAtA hatA." paTTAvalIkAre emanA Adarza tyAgamaya jIvanane nirUpavA mATe camatkArika prasaMgane Azraya lIdho che. paTTAvalImAM varNana che ke eka vakhate dharmamUrtisUri viharatA yAtrArthe AbU padhAryA. tyAM nivAsa karanArI abuMdAdevI rAtre atyaMta lAvaNyavAna, seLe zaNagArathI yukta strInuM rUpa laIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiddhAraka, tyAgamUrti gurunI parIkSA karavA mATe AvyAM, paraMtu teo nizcala rahyA eTale devIe mULa svarUpa prakaTa karI gurunI brahmacaryaniSThA mATe prasannatA vyakta karIne temane adazya rUpa karanArI tathA AkAza gAminI ema be vidyAo samarpita karI. emanuM AvuM naiSThika brahmacaryavrata badhA mATe udAharaNIya banyuM. caritranAyakanA upadezathI dharmodyotanAM aneka kAryo thayAM, jenI saMkSipta noMdha nimnakta che. jAmanagaranA suprasiddha zreSThIvarya tejasI nAgaDA gurunA ananya bhakta hatA. temanA AgrahathI dharmamUrtisUri jAmanagaramAM ghaNuM comAsAM rahyA cheSThIvaye temanA upadezathI dharmakAryomAM aDhaLaka dhana kharacyuM hatuM. jAmanagaramAM temaNe zikharabaMdha jinAlaya baMdhAvyuM. A kAryamAM be lAkha mudrikAne kharca the. vi. saM. 1624 nA piSa zudi 8 nA dine dharmamUrtisUrinA upadezathI temaNe jinAlayanI mahatsavapUrvaka pratiSThA karAvIne temAM mUlanAyakapade zrI zAMtinAtha prabhunA biMbane birAjita karyuM. e pachI musalamAnonA humalAne lIdhe A jinAlaya khaMDita thatAM tejazI zAhe vi. saM. 1648 mAM jIrNoddhAra karAvIne punaH pratiSThA karAvelI. temaNe zatruMjayano saMgha paNa kADhela jemAM pAMca lAkha mudrikAno kharca thayeluM. emanA suputra rAjasiMha zAha nAgaDAe pitAne pagale cAlIne karaDe rUpIA dharma kAryomAM kharacIne lakSmIne kRtArtha karI. AgarAnA saMghAsara zreSThI rASabhadAsa paNa dharmamUrti sUrinA parama bhakta hatA. samrATa akabaranA teo prItipAtra hatA ema tatkAlIna pramANagraMthe noMdhe che. temanA AgrahathI guru AgarAmAM keTalAMka cAturmAsa rahelA. temane uttara tathA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmamUrtisUri [ 7 pUrva bhAratano vitata vihAra paNa emanA e AgrahanuM phaLa che ema kahevAmAM atizayokti nathI. - rASabhadAse tathA temanA baMdhu premane sUrinA upadezathI be hajAra yAtrikonA saMgha sahita sametazikharajInI yAtrA karelI. temaNe AgarAmAM aMcalagacchIya zramaNa mATe upAzraya paNa baMdhAveluM. RSabhadAsanA putre krapAla ane sonapAla jaina itihAsamAM ajarAmara kIrti pAmyA che. tatkAlIna granthakAe e bAMdhavone maMtrIva vastupAlatejapAla sAthe sarakhAvyA che te sUcaka che. emanI rAjakIya kArakidI paNa ajoDa hatI jenasaMgha emanAM kAryo mATe gaurava anubhave che. kalyANasAgarasUrinA upadezathI temaNe aneka dharmakAryo karyA, jenI tavArIkha ghaNuM vistRta che osavALa vaMzIya vAhaNatrIya zreNI varajAMga aMcala gacchIya zrAvaka hatA. vi. saM. 1627 mAM temaNe ghaNuM dhana kharacIne jhAlerI, sAcerI, rADadrahI ane sIrahIema cAre dezane jamADyA hatA. e vaMzamAM jhAlaramAM thayelA karmAe dharmakAryomAM ghaNuM dhana kharacyuM. mULImAM thayelA naDAzAhe traNa hajAra yAtrikonA saMgha sahita vi. saM. 1611 mAM tathA 15 mAM zatruMjaya tIrthanI yAtrA karelI. e vaMzamAM sahA Adi baMdhuoe dharmamUrtisUrinA upadezathI zrI sumatinAthaprabhunA bibanI pratiSThA karAvelI e vize bhaTTaramAMthI ullekha maLe che. rAjanagaranA zrImAlIvaMzIya zreNI AbhAe dharmamUti. sUrinI ghaNuM bhakti karI. tenA AgrahathI sUri amadAvAdamAM cAturmAsa rahelA. emanA tyAga, vairAgya Adi anupama guNone samUha joIne amadAvAdanA saMghe dharmamUrtisUrine yugapradhAnaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiddhAraka, tyAgamUrti nI ucca padavI ApI. AbhA zAhe sUrinA upadezathI tyAM eka jinAlaya baMdhAvyuM tathA vi. saM. 16ra9 nA mahA zudi 13 nA dine zrI pArzvanAthAdi jinabiMbanI pratiSThA karAvI. dIvabaMdaranA zreSThI bhaNazAlI nAnacaMdra sUrinA upadezathI zrI zItalanAtha prabhunuM pokharAjanuM biMba bharAvyuM. tenI patnI ratnAdee guru pAse vate lIdhAM. tyAMnA osavALa vaMzIya vaDerA getrIya zreSThI samarasiMha, je rAdhanapurathI dIvamAM AvIne vacce hato, teNe guru pratye ghaNuM bhakti darzAvI. dIvanA atyaMta dhanADhya zreSThI tarIke tenI gaNanA hatI. dharmacusta paNa evo ja. dharmamUrtisUrinA upadezathI teNe dharmakAryomAM ghaNuM dhana kharacyuM. sUrijIne dIvamAM AgrahapUrvaka teDAvIne teNe badhA Agama-granthanuM zravaNa kareluM. rAjasthAnamAM paNa caritranAyakanA upadezathI sArI dharma jAgRti AvI. vi. saM. 1656 mAM bAhaDameramAM rAjA udayasiMha rAThoDanA maMtrI kuMpAe dharmamUrtisUrinA upadezathI zikharabaMdha jinAlaya baMdhAvyuM. maMtrI vaye sUrinA upadezathI saMgha sahita zrI geDInI tIrthayAtrA karIne paMdara hajAra rUpIA kharacyA. vi. saM. 1657 mAM sUri jesalamera cAturmAsa rahelA te vakhate temanA upadezathI vaDerA gotrIya dhanapAle tathA lAlaNa getrIya rASabhadAse pacIza hajAra TaMkane kharace jaina zrutane lipibaddha karyuM. gurunA upadezathI tyAMnA aMcalagacchIya upAzrayamAM jJAnabhaMDAranI sthApanA karI, temAM paththara dvArA nirmita kabATomAM e badhI hAtha-prate surakSita rAkhavAmAM AvI. ukta beu zreSThIvaryAe jayazekharasUrikRta ka5sUtra sukhAvabodha TIkAnI be prato suvarNAkSarI zAhIthI lipi baddha karAvIne sUrijIne vahorAvelI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmamUrtisUri dharmamUrtisUrinA upadezathI granthoddhAranuM saMgIna kArya thayuM. aneka alabhya grantha-rano punarjanma pAmyAM. emanA upadezathI lakhAyelI pratAnI sUci ApavI ahIM aprastuta che. kintu A kAryanI mahattA zuM che tenuM eka udAharaNa seMdhavuM ahIM rasaprada thaze. mallavAdI praNIta "nayacakra" para siMhasUri viracita vRttinI prata dharmamUrtisUrinA upadezathI maMtrI goviM danA "muMjanI upamA ye putra puje lakhAvI jJAna bhaMDAra mAM mUkAvI hatI. AcArya jakhkhavijayajIe tenuM saMpAdana karatAM seMdhyuM ke "A prati jenA uparathI lakhavAmAM AvI. haze, te prati hajI sudhI kyAMya amArA jevAmAM AvI nathI. eTale A jAtanI prati vizvamAM eka ja che ema dhArIe chIe." tatkAlIna sarva darzananI tulanAtmaka vicAraNA karato mULa grantha 700 varSa pahelAM ja naSTa thaI gaye heIne ukta virala hAthaprata na lakhAI hota te? vi. saM. 1666 mAM guru jayapuramAM cAturmAsa rahelA tyAre tyAMnA zreSThI juhAramala nAgaDAe temanA upadezathI zrI zAMtinAthaprabhunI suvarNamaya pratimA bharAvIne tenI pratiSThA karAvI. zreSThIe pitAnI patnI sahita bAravrate svIkAryA tathA jaina granthane uddhAra karAvyo. - sAdarInA piravADa jJAtIya samarasihe tyAMnI paMcatIthIne moTo saMgha kADhyo. temaja sUrinA upadezathI saMghapatie rANakapura ane varakANAtIrthane jIrNoddhAra karyo. dharmamUrti sUrinA upadezathI teNe zrAvakanAM bAravrata svIkAryA, zrI yugAdIdevanI raoNga pratimA bharAvI ane aMte pravajyA aMgIkAra karI. gurue temanuM saubhAgyasAgaramuni evuM nAmAbhikaraNa karyuM. vi. saM. 1666 mAM guru pAlInagaramAM padhAryA tyAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] krioddhAraka, tyAgamUrti sAcIhara brAhmaNa nathamala temanA saMparkamAM Avyo. te vyAkaraNu tathA saMskRtane vidvAna hato. uparAMta tenA akSaro paNa metInA dANA jevA hatA. tenI patnInA mRtyu bAda te ekAkI jIvana gujArato hato. gurunA upadezathI teNe dIkSA lIdhI ane temanuM nAthA gaNi nAmAbhikaraNa thayuM pAchaLathI temane upA dhyAya-pada paNa prApta thayeluM temaNe tathA temanA ziSya dharmacaMdra granthoddhAranAM kAryamAM viziSTa pradAna karyuM. gurunA upadezathI pAlInagaranA zreSThI mahirAje tyAM manahara upAzraya baMdhAvyuM. pAlImAM cAturmAsa rahIne guru jodhapura padhAryA ane tyAM cAturmAsa rahyA. tyAMnA sahasamale nAgarathI dasa lahIAone teDAvIne aneka jena-grantha lakhAvyA. tyAM no bhaMDAra karAvIne e granthane surakSita mukavAmAM AvyA. jodhapurathI guru ekavIza munionA parivAra sahita pAlaNapuramAM padhAryA. tyAMnA vaDerA getrIya zreSThI ravicaMdra mahotsavapUrvaka jJAnapaMcamI tapanuM ughApana karyuM. AcAryanA upadezathI teNe kasoTI paththara dvArA nirmita zrI neminAthaprabhunA biMbanI pratiSThA karAvI. eMsI varSanI vaya vaTAvI gayelA AcArya potAnA ziSyaparivAra sahita grAmAnugrAma viharatA hatA. emanuM zarIra ghaNuM kSINa thaI gayuM hatuM, chatAM temaNe sthiravAsa na karyo. pAlaNapuranA saMghe vihAra na karavAnI AgrahapUrvaka bhalAmaNa karI ane pAlaNapuramAM ja sthiravAsa rahevAnI vinaMtI karI, paraMtu guru pitAnA vicAramAM makkama rahyA. saMghanA AgrahathI teo vi. saM. 1669 mAM tyAM ja cAturmAsa rahyA. pAlaNapuranA navAbanI bIbI karImA cha mAsathI ekAMtarIA tAvathI pIDAtI hatI. navAbe aneka vaido ane hakImo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmamUrtisUri [ 11 pAse IlAja karAvyo paraMtu kazo phAyado na thayo. dharmamUrti sUrinuM Agamana thatAM maMtrIe navAbane jaNAvyuM ke -"ahIM vRddha jainAcArya AvyA che. teo mahA ilAmavALA saMbhanAya che. temane lAvIne begama sAhebAne najare kare." AthI navAba sUrine maLe ane badhI hakIkata nivedita karI. kahevAya che ke maMtraprabhAvathI karImAbIbIne javara sUrie maTADyo. AthI navAbe harSita thaIne sUrine eka hajAra asaraphIo dharIne vaMdana karyA. niHspRhI gurue dhanano asvIkAra karyo. navAbe vadhu Agraha karatAM saMghanA agraNIoe asaraphIo svIkArI lIdhI ane te dvArA tyAM upAzraya baMdhAvyuM. dharma, mUrtisUrinA upadezathI navA mAMsa-madirAno tyAga karyo, tathA dharmavRddhinA nimitto pUrA pADIne pUNya upArjana karyuM. e samayamAM khaMDanapaTu upAdhyAya dharmasAgara tapAgacchamAM thaI gayA. temaNe kadAgraha ane ugra svabhAvathI ga7 vaccenI ekatA chinnabhinna karI dIdhI. emanA pitAnA gacchamAM paNa bhAgalA pADyA. emanI khaMDana-pravRtti jaina samAjane nIcuM jevaDAve evI hIna hatI. eTale tapAgaccha-nAyakoe temane saMgha samakSa emanAM duSkRtya mATe mAphI maMgAvI, emane gaccha-bahAra karIne emanA grantho amAnya TharAvyA. e samayamAM vetAMbara mUrtipUjaka saMghamAMthI judA paDIne laMkA gaccha, kaDavA gaccha, bIjA gaccha vagerene prAdurbhAva thaI cUkyo hato ane pariNAme vAtAvaraNa saMgharSamaya to hatuM ja, temAM dharmasAgarajIe vaLI navo vivAda zarU karyo ane vAtAvaraNane vizeSa kaluSita banAvyuM. paraMtu dharmamUrti sUrie emanI pravRttine jarA paNa mahattva na ApyuM. temaNe dharmasAgarajInA AkSepono javAba paNa na Apyo ke koI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] kiye ddhAraka, tyAgamUrti pratibhAva paNa na darzAvyA. emanA AvA dariyAva dilathI jenasaMghamAM ekatAnI bhAvanA jaLavAI zakI. dharmamUrtisUrinA A kAryane jainasaMgha kadI bhUlI zakaze nahi dharmamUrtisUrinA AdhyAtmika zAsana daramiyAna aMcalagacchanI dharmapravRtti ghaNuM vistarI. AryarakSitasUri-jayasiMhasUri tathA mahendraprabhasUri-merUtuMgasUrinA AdhyAtmika zAsananI jhAMkhI karAve evA prajvalita yugane caritranAyake sUtrapata karyo. aMcalagaccha aneka zAkhAothI zebhato hato. e zAkhAonA vaDA zAkhAcAryonI kArakidI paNa viziSTa hatI, jeno itihAsa sudIdhuM cheahIM te mAtra keTalAMka nAmane ullekha karIne ja saMtoSa mAna rahyo. mahopAdhyAya ratnasAgarajI dharmamUrtisUrinA aMtaraMga ziSya hatA. teo bahudhA caritranAyaka sa the vicarelA. gacchamAM teo vaya, dIkSA tathA jJAna-paryAyathI vaDIla hatA. gurue kalyANasAgarasUrine AcAryapade vibhUSita karyA pachI paNa teo kuzaLa maMtrInI jema gacchanI sevA bajAvatA rahyA. mULa teo kaccha-jakhaunA kacchamAMthI gacchadharonI paraMparA sajaI tenuM kAraNa paNa kadAca mahopAdhyAyajI hatA. game tema, emanI pATa-paraMparA adyAvadhi cAlu rahI. aMcalagacchano vartamAna zramaNa-samudAya emanI ziSya paraMparAmAMthI che A hakIkata atyaMta noMdhanIya che. mahopAdhyAyajIno saMkSipta jIvanaparicaya A pramANe cheH kacchI dazA osavALa jJAtIya, nAgaDA gotrIya zreSThI Asu, bhAryA karmAnA putra. vi. saM. 1626 mAM jakhaubaMdare janma. mULa nAma ratanazI. nAnI vayamAM mAtA-pitA mRtyu pAmatAM kAkA raNasIe tenuM lAlana-pAlana karyuM. vi. saM. 1935 mAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmamUrtisUri [ 13 kAkAe bALakane dharmamUrtisUrine vaherAvya. vi. saM. 1641 nA mahA zudi 2 nA dine gurue tene dIvabaMdaramAM dIkSA ApIne navodita muninuM nAma ratnasAgara rAkhyuM. vi. saM. 1644 nA vaizAkha zudi 3 nA dine vaDI dIkSA ApatI vakhate temane kalyANasAgarasUrinA ziSya tarIke sthApyA. ratnasAgarajIne mahApAdhyAyapade abhiyukta karavAmAM AvyA. temane "munimaMDalanAyaka" pada paNa pradAna thayuM. dharmamUrtisUrie temane vidyAmaMtra ApyA ane teo vizeSa prakAre nirmaLa cAritra pALavA lAgyA. vi. saM. 1654 nA phAgaNa zudi 3 nA dine mahepAdhyAyajIe suratamAM pratiSThA karAvI. tyAMnA mIThaDiyA gotrIya zreSThI svarUpacaMde dasa hajAra dramma kharacIne tera manahara jinapratimAo bharAvI. vi. saM. 1955 mAM guru rAdhanapura pahoMcyA. tyAM buhaDatrIya zreNI meghaNe temanA upadezathI zaMkhezvarajIne tIrthasaMgha kADhyo. ane traNa jinabibe bharAvIne caitra zudi 13 nA dine pratiSThA karAvI. te prasaMge zreSThIe svAmIvAtsa lya karyuM. mahepAdhyAyajInA upadezathI vi. saM. 1655 mAM khaMbhAta ane bharUcamAM pratiSThAo thaI. sAdhvI guNazrI dvArA racita "guruguNa cAvIzI mAM vizeSamAM evo ullekha che ke mahopAdhyAyajIe pAlaNapuranA navAbano chamAsI javara dUra karyo ane tethI temane yaza sarvatra vistaryo. vi. saM. 1720 nA piSa zudi 10 nA dine teo kapaDavaMjamAM zubha dhyAnapUrvaka kAladharma pAmyA. emanI ziSya-paraMparA A pramANe cheH ratnasAgara-meghasAgara-vRddhisAgara-hIrasAgara-sahajasAgara-mAnasAgara-raMgasAgara-phatehasAgara-devasAgara-svarUpasAgara-gautamasAgara, jemaNe kiddhAra karIne aMcalagacchanA itihAsamAM no tabakko pravartAvya emane parivAra Aje vidyamAna che. garajI mANekaberajI aMcalagarachIya zramaNa hatA. temano Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] kiddhAraka, tyAgamUrti kacchajakIya ma pAmelA birAjatA ane tenI sarADavA gAma dhaNuM baLa pAmelA patha karela parathI Azraya mahArAva kheMgArajIne maLyuM na hota te teo samagra kaccha upara jADejA vaMzanI ekasUtrI sattA sthApI zakata ke kema e zaMkA che. kheMgArajInA dharmaguru tarIke emanI kIti kacchanA rAjakIya itihAsamAM paNa avicaLa raheze. kacchamAM jAgelI rAjakIya uthalapAthalane lIdhe kheMgArajIne kacchamAMthI chUpAtA bhAgavuM paDeluM jAma rAvaLe temane pIcho karela. paraMtu gorajInI sahAyathI teo ghaNuM baLa pAmelA. kheMgArajI bhIkhArInA veze carADavA gAma, jyAM mANekamerajI birAjatA hatA, tenI sImamAM hatA tyAre temanA sAmudrika lakSaNo joIne gorajI belI uThelA ke "A bALaka rAjavaMzI lAge che. te cakavati rAjA thaze. prathama te chacharabUTA, jenA Azare kheMgArajI ane temanA bhAI nAzI chUTelA, tene zaMkA jatAM teNe talavAra kheMcelI. paraMtu garajIe bhaviSya-vANI uccArI ke -"A bhaviSya je khATuM paDe te mArI badhI vidyAo TI." gorajI temane potAnI pizALamAM teDI gayA ane camatkArika sAMga bakSisamAM ApIne kahyuM ke "A sAMga vaDe tame ghaNuM mahAna kAryo karaze." emanI bhaviSyavANI phaLI. kheMgArajI gacchanI rAjagAdI meLavavA bhAgyazALI thayA. temaNe garajIne bhUjamAM teDAvIne rAjaguru tarIke sthApyA ane bhUjamAM moTI pizALa baMdhAvI ApIne ghaNI jAgIra ApI. mANeka merajInA vyaktigata jIvana vize jhAjhuM kAMI jANuM zakAtuM nathI. temanA ziSyonA nAmanI pAchaLa "merajI" pratyaya Avato heIne teo merazAkhAnA haze. aMcalagacchanA itihAsamAM mANekamerajI suvarNa pRSTha pUruM pADI gayA che. temaNe kacchanA mahArAvanA dharmaguru tarIke sarvocca sthAna prApta kareluM, je dvArA teo jaina dharmanA siddhAntone kacchamAM pracAra karaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmamUtisUri [ 15 vAmAM yazasvI nIvaDyA. gacchanAyaka kalyANasAgarasUrinI mahAna kArakirdInI teo karachamAM pUrva bhUmikA taiyAra karatA gayA. emanuM viziSTa pradAna bhUlI zakAze nahi. caritranAyakanA AdhyAtmika zAsanamAM AcArya puNyaprabhasUri thaI gayA. temanuM vaMzavRkSa A pramANe cheH (1) jinacaMdrasUri (2) padyadevasUri (3) sumatisiMhasUri (4) abhayadevasUri (5) abhayasiMhasUri (6) guNasamudrasUri (7) mANijyakuMjarasUri (8) guNarAjasUri (9) vihaMsasUri (10) puNyaprabhasUri (11) jinaharSasUri (12) upAdhyAya guNaharSagaNi. gacchanAyaka bhAvasAgarasUrinA ziSya sumatisAgarasUri zi. gajasAgarasUri zi. puNyaratnasUri paNa dharmamUrtisUrinA samakAlIna AcArya hatA. puNyaratnasUrinA ziSya guNaratnasUri e pachI zAkhAcArya thayelA. ukta AcAryo uparAMta bhAvaratnasUrinA ziSya teja ratnasUrie paNa zAkhAcArya tarIke pitAnI kIrti sthApita karI che. A uparAMta anya AcAryo tema ja zramaNo sArI saMkhyAmAM hatA, jemAM A nAme vizeSa ullekhanIya cheH (1) mahopAdhyAya vinayasAgara (2) mahe. udayasAgara (3) maheka devasAgara (4) mahA saubhAgyasAgara (5) maho. labdhisAgara (6) maha0 surasAgara (7) upAdhyAya sakalamUrti (8) upA) nAthAcaMdra (9) upA. mANikyacaMdra (10) upATa rAjamUrti (11) upATa sakalakIrti vagere. caritranAyakanA AdhyAtmika zAsana daramiyAna sAhityapravRttine paNa ghaNe vega maLe. vAcaka kSamAsiMdhunA ziSya kavi DuMgare vi. saM. 1622 nA caitra vadi 2 ne budhavAre siMkaMdarAbAdamAM rahIne "helikA copAI" racI. A kavie Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] I3 nA ma zAbhadra paNa kiye ddhAraka, tyAgamUrti khaMbhAta caityaparipATI" uparAMta "neminAtha stavana"nI paNa racanA karI. vA. velarAjanA ziSya vA0 lAbhazekhara zi0 vA. kamalazekhare A pramANe grantha racyAH "navatatva pAIane "pradyumnakumAra pAI" kamalazekharanA ziSya satyazekhara zi0 vinayazekhare vi. saM. 1643 nA mahA zudi 3 ne ravivAre mevAta aMtargata gaMbhaNavADAmAM rahIne "yazobhadra pAI" tathA "ratnakumAra rAsa" racyAM. A uparAMta bIjA paNa aneka kavio ane lekhake thaI gayA che. amarasAgarasUrine nAme caDAvAyelI paTTAvalImAM dharma mUtisUrie lakhelA granthanI nAmAvalI A pramANe ApelI che (1) SaDAvazyakavRtti (2) guNasthAna kramArohaNa bRhaduvRtti (3) aMcalagacchIya paTTAvalI. ukta paTTAvalI zaMkita pramANa hoIne tenI naMdhamAM keTaluM satya che te kahI zakAtuM nathI. dharmamUrti sUrie lakhele "vicArasAra" nAmaka ekamAtra grantha upalabdha thAya che, jemAM anya gacchanI 135 mAnyatAonI vicAraNA karavAmAM AvI che. sAmAcArI viSayaka A granthanI prata jodhapurane prApya vidyA pratiSThAnamAM surakSita che. vi. saM. 1970 mAM 85 varSanuM Ayu pALIne dharmamUrtisUri pATaNamAM divaMgata thayA. jIvananA aMtima zvAsa sudhI teo grAmAnugrAma viharIne lokone dhamadha pamADatA rahyA. AvA kiye ddhAraka, tyAgamUti gacchanAyaka aMcalagacchane pharI pharI maLe e ja abhyarthanA! ala ke vicArI onI vicAraNA karI jemAM aneka nAmaka - C -- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAva bhAramalajI pratibaMdhaka zrI kalyANasAgarasUri semasAgara, zidadhisUri, zivasilvarAja, kalyANabdhi jevAM vividha nAmethI varNAyelA, "jaMgamatIrtha" "yugapradhAna" jagadaguru" Adi gauravAnvita upamAothI biradAyelA kalyANasAgarasUri kacchanA mahArAva bhAramalajInA pratibaMdhaka tarIke ujajavaLa kIrti pAmyA che. emanA A pratibaMdhathI karachamAM aMcalagarachane pAye sudaDha thaye, eTaluM ja nahi rAjyAzraya maLavAthI te savizeSa kUlate-phAlato rahyo. vaDhiyAra pradeza aMtargata lelADA gAmamAM zrImAlI jJAtIya, kaThArIvaMzIya, zreSThI nAniganI bhAryA nAmiladevInI kukhe vi. saM. 1633 nA vaizAkha zudi 6 nA dine caritranAyakane janma thaye hate. emanA pUrvAzramanuM nAma koDanakumAra hatuM. bALaka svarUpe Indra je prabhAvazALI hite ema tatkAlIna pramANu-granthamAMthI varNane prApta thAya che. aMcalagacchanI meTI paTTAvalI"mAM caritranAyakanA janma tathA dIkSA saMbaMdhamAM vistRta prasaMge varNavAyA che, jene TUMka sAra A pramANe che. garbhAdhAna vakhate mAtAe svapnamAM UgatA sUryane nIrakhe. kuLaguru zrIdhara bhaTTane svamanuM rahasya pUchatAM teNe daivI putrajanmanuM kuLa sUcavyuM. tadanusAra mAtAe bALaka koDanane janma Apyo. e vakhate keDananI sAteka varSanI semA nAmanI bahena paNa hatI. keDana pAMceka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] mahArAva bhAramalajI pratibodhaka varSa thaye te vakhate aMcalagacchAdhipati dharmamUrtisUri viharatA lelADAmAM padhAryA. zreSThI nAniga vyApAra athe paradeza gaye heIne bALaka mAtA sAthe guruvaMdanA upAzrayamAM gaye ane daivI saMketAnusAra gurunA kheALAmAM doDIne besI gaye. AthI sau Azcaryacakita thaI gayAM. gurue bALakanA sAmudrika lakSaNe jeIne nAmiladevI pAse tenI mAgaNI karI. ane jaNAvyuM ke tenA dvArA jaina zAsanane mahimA vadhaze. bALakanA pitA paradeza gayA heIne te bahAnuM AgaLa dharIne mAtAe pitAnI anicchA vyakta karI. bALaka nava varSane thayo tyAre sUri punaH tyAM padhAryA. emanI vairAgya-gaMbhIra vANInuM zravaNa karIne keDanane vairAgya utpanna thayA. mAta- pitAnI AjJA laIne teNe gurune saMgAtha lIdhe ItyAdi vRttAnta paTTAvalImAM che. dharmamUrtisUri bALakane laIne dhavallakapura-dhoLakAmAM padhAryA. vi. saM. 1642 nA phAgaNa zudi 4 ne zanivAre tyAM tene dIkSA ApIne tenuM kalyANasAgaramuni evuM nAmAbhikaraNa karyuM. tyAMnA nAgaDA getrIya mANika nAmanA dhanavAna zreSThIe pAMca hajAra TaMka kharacIne dIkSA-mahotsava karyo. pAlitANAmAM vi. saM. 164 nA mahA zudi 5 ne divase vaDI dIkSA ApavAmAM AvI hatI ema paTTAvalImAM ullekha che. anya pramANagranthamAM varNana che ke gurue puMDaragiri-zatruMjayamAM jinezvara prabhunuM dhyAna dharatAM temane jaNAyuM ke navodita zikhya sarvaguNa saMpanna che. AthI temane egya jANIne vi. saM. 1649 nA mahA sudi 6 ne ravivAre ahammadapura-amadAvAdamAM AcArya pade vibhUSita karavAmAM AvyA. te avasare dIva baMdaranA maMtrIvarya geviMda zAhe ghaNuM dhana kharacIne padotsava karyo e pachI caritranAyakano mahimA sarvatra vistRta pAmyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalyANasAgarasUri vi. saM. 1671 mAM dharmamUrtisUri pATaNamAM kAladharma pAmatAM, te ja varSe piSa vadi 11 nA dine kalyANasAgarasUrine tyAM gacchanAyakapade vibhUSita karavAmAM AvyA. aMcalagacchanA 65 mA paTTadhara teo thayA. e vakhate mahopAdhyAya ratnasAgarajI Adi jevA vRddha tema ja jJAnavRddha bIjA ziSya paNa hovA chatAM dharmamUrtisUrie potAnA anugAmInI pasaMdagI kalyANasAgarasUri jevA yuvAna ziSya upara utArI, je dvArA temanI ucca pratibhAnA ApaNane darzana thaI zake che. e vakhate emanI uMmara ADatrIsa varSanI ja hatI. e pachI bIje ja varSe eTale ke vi. saM. 1672 mAM udepuranA saMghe caritranAyakane "yugapradhAnapade vibhUSita karyA e saMbaMdhamAM paTTAvalImAM ullekha che. AvuM sarvocca sanmAna meLavanArAomAM aMcalagacchamAM caritranAyaka chellA gacchanAyaka che. tatkAlIna vizvasanIya pramANamAM paNa emanA "yugapradhAna' pada aMge ullekha maLe ja che. kalyANasAgarasUrinA upadezathI jAmanagaranA maMtrI bAMdhavo vaddhamAna-paddhasiha zAhe vipula dhana kharacyuM che, jenI noMdha aMcalagacchanA ItihAsamAM AgavuM prakaraNa reke eTalI vistRta tema ja gariSTa che. mULa teo lAlaNa gotranA tema ja kacchanA ArIkhANAnA rahIza. pachI potAnuM bhAgya ajamAvavA teo kaccha-bhadrAvatImAM vasyA ane aDhaLaka dhana kamAyA. sUrine upadeza sAMbhaLIne vi. saM. 1650 mAM temaNe zrI zatruMjayane vizALa tIrthasaMgha kADhela. saMgha jAmanagara padhAryo tyAre saMdhapatioe jAma jasavaMtasiMhane mUlyavAna bheTazuM dhayuM. rAjAe prasanna thaIne temane kazuMka mAgavAnuM kahyuM. eTale saMghapati bAMdhavoe saMghanA rakSaNArthe subhaTo mAgyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA darzana karI zatruMjaya pahe sudhI tyAM mahArAva bhAramalajI prAtibaMdhaka rAjAe eka sazastra subhaTo ApIne saMghapati baMdhuo pAsethI vacana mAgyuM ke temaNe jAmanagaramAM vasIne vyApAra karo. rAjya taraphathI temane badhI sagavaDa karI ApavAmAM Avaze ItyAdi khAtrIo paNa rAjAe ApI. saMghapatioe rAjAnI vAta svIkArI lIdhI. AthI harSita thaIne rAjAe temane vastrAbhUSaNe Adi zirapAva Ape. eka mAsa bAda saMgha zrI zatruMjaya pahoMce ane zrI AdIzvara prabhunA darzana karIne kRtArtha thaye. paMdara divasa sudhI tyAM rahIne saMghapatioe dharmakAryAdimAM pracura dravya kharacyuM. girirAja upara rAja saMprani, kumArapAla, maMtrIzvaravimala tathA vastupAla-tejapAla vagere dvArA nirmita bhavya jinAlayenI zreNi joIne kalyANasAgarasUrinA upadezathI vi. saM. 1950 nA mAgazara vadi 9 nA dine be jinAlayanuM khAtamuhUrta karyuM. A tIrtha saMghamAM upasthita rahelA suprasiddha zreSThIvarya rAjasI zAha nAgaDAe paNa sUrijInA upadezathI 13 nA dine zubha muhUrtamAM jinAlayanuM khAtamuhUrta karyuM. tyAra bAda tIrthayAtrAthI pAvana thaIne saMgha svasthAne pAcho padhAryo. vacanAnusAra saMghapati bAMdho jAmanagaramAM AvIne vasyA. temanI sAthe 5000 ozavALa paNa tyAM vasyA. temaNe khuba vyApAra vRddhi karIne jAmanagaranI samRddhine vadhArI. rAjAe prasanna thaIne temane potAnA maMtrIo nImyA. pasiha zAhanAM patnI kamalAdevInI preraNAthI bane bAMdhavee jAmanagaramAM bhavya jinAlaya baMdhAvavAno nirNaya karyo. kalyANasAgarasUrinA upadezathI tenuM vi. saM. 1668 nA zrAvaNa zudi 5 nA dine utsavapUrvaka khAtamuhUrta thayuM. 600 kuzaLa salAToe ATha varSa sudhI kAma karIne bhavya jinaprAsAda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | [ 5 zrI kalyANasAgarasUri taiyAra karyo. kalyANasAgarasUrinA upadezathI tenI vi. saM. 1676 mAM vaizAkha zudi 3 ne budhavAre mULanAyaka zrI zAMtinAtha bhagavAna sameta 501 jinabionI prANapratiSThA thaI e pachI vi. saM. 1678 nA vaizAkha zudi 5 ne zukravAre bhamatInI devakulikAomAM dvitIya pratiSThA thaI. kalyANasAgarasUrinA upadezathI temaNe maMDapura, chakArI, Adi sthAnamAM paNa zikharabaMdha jinAlaye baMdhAvyAM. zatruMjayamAM emanAM bane jinAlanuM kArya pUrNa thatAM tyAM vi. saM. 1975 mAM vardhamAna, tathA paddhasiMha zAhe potAnAM jinamaMdiramAM anukrame zrI zAMtinAtha, zrI zreyAMsanAtha, Adi jinabiMbanI aMjanazalAkA karAvIne pratiSThA karAvI. vi. saM 1676 nA phAgaNa zudi 2 nA divase padmasiMha zAhe dvitIya pratiSThA paNa karAvI. kalyANasAgarasUrinA upadezathI temaNe dharmakAryomAM aDhaLaka dhana kharacyuM. pAchaLathI rAja-khaTapaTa jAgatAM jAmanagara cheDIne teo punaH bhadrAvatImAM AvIne vasyA ItyAdi kaDIbaMdha pramANe maLe che. caritranAyakanA upadezathI bane bAMdhavAe pAvAgaDha, giranAra, tAraMgA, AbU , sametazikhara, zatruMjaya Adi aneka tIrthonI yAtrA karIne tyAM jIrNoddhAranAM kAryo karyA. bhadrezvaratIrthane paNa temaNe jIrNoddhAra karyo ane pratiSThA karAvIne ghaNuM dhana kharacyuM. kalyANasAgarasUrinA upadezathI AgarA nivAsI loDhA getrIya maMtrI bAMdhava kuMrapAla-sonapAle paNa dharmakAryomAM vipula dravya kharacyuM. emanI rAjakIya kArakidI paNa gariSTa che. ahIM te emanAM dhArmika kAryo aMge ja alpa ullekha karIne saMtoSa mAnazuM. kalyANasAgarasUrinA upadezathI temaNe vi. saM. 1970 mAM AgarAthI sametazikharajIne aitihAsika saMgha kADhyo hato. e pahelAM paNa temaNe vi. saM. 1657 mAM AgaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAva bhAramalajI pratibodhaka rAthI zrI zatruMjaya tIrthano vizALa saMgha kADhyo hato. tema ja AgarAmAM aMcalagacchIya zramaNe mATe be majalAne mATe upAzraya baMdhAvI Apyo hato. AgarAmAM temaNe be jinAlaya baMdhAvyAM. ane vi. saM. 1671 nA vaizAkha zudi 3 ne zanivAre mULanAyaka zrI mahAvIra svAmI tathA zrI zreyAMsanAtha sameta 450 jinabiMbanI bhavya pratiSThA karAvI. kalyANasAgarasUrinA upadezathI A yAdagAra pratiSThA AgarAmAM saMpanna thaI. kharataragacchAdhipati jinacaMdrasUri jevA prabhAvaka AcArya sameta vizALa tyAgI samudAya te prasaMge upasthita rahela. samrATa jahAMgIra paNa svayaM jinAlayamAM padhArIne kalyANasAgarasUrinA camatkArathI prabhAvita thayele e saMbaMdhamAM paNa aneka AkhyAyikAo saMbhaLAya che. A prasaMga pachI kalyANasAgarasUri "jahAMgIra mAnya" evuM biruda paNa pAmelA ema pramANagranthomAMthI jANI zakAya che. te vakhate pratiSThita thayelAM pratyeka jinabiMbanA mastaka bhAga upara paNa "pAnisAha zrI jahAMgIra rAjya" ema ketaravAmAM AvyuM. kalyANasAgarasUrinA upadezathI maMtrIzvara kurapAla-sanapAle granthaddhAra tema ja tIrthoddhAranAM ghaNuM kAryo karyA che, jene ItihAsa ghaNe lAMbe che. paraMtu ahIM te ATale ulekha ja paryApta thaze. jAmanagaranA rAjamAnya zreSThI rAjasI zAha nAgaDA paNa kalyANasAgarasUrinA ananya bhakta hatA. mULa teo pArakara nivAsI hoIne pArakarA kahevAtA. emanA pUrvaja bhejAzAha jAmasAhebanI preraNAthI vi saM. 1596 mAM jAmanagaramAM sthAyI thayA. emanA putra tejasInA putra rAjasI thayA. temaNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalyANasAgarasUri [ 7 vi. saM. 1665 mAM zatruMjayana maTe tIrthasaMgha kADhyo. A saMghamAM saMghanAyaka zreSThI vaddhamAna tathA paddhasiMha zAha paNa upasthita rahelA. hAlAra uparAMta siMdha, seraTha, kaccha, marudhara, mAlavA, gujarAta, AgarA vagere sthAnothI asaMkhya yAtriko A saMghamAM ekatrita thayelA. vi. saM. 1668 mAM akSaya tRtIyAnA zubha divase rAyasI zAhe jAmanagaramAM bhavya jinAlaya baMdhAvavAnuM khAtamuhUrta karyuM. te prasaMge samasta nagarane bhejanAthe nimaMtravAmAM AvyuM hatuM. svayaM jAmasAheba paNa padhAryA. vaddhamAna-paddhasiha zAha mahAjanone sAthe laIne padhAryA. AkhuM zahera utsavamAM pheravAI gayuM. vi. saM. 1675 mAM vaizAkha zudi 8 nA dine kalyANasAgarasUrinA upadezathI mUlanAyaka zrI zAMti. nAthaprabhu sameta 302 jinabionI utsavapUrvaka pratiSThA thaI. lahANa Adi kAryomAM paNa rAyasI zAhe ghaNuM dhana kharacyuM. jinAlaya pAse upAzraya paNa baMdhAvI ApyuM. rAyasI zAhe zrI goDIjIno saMgha paNa kADhyo. vi. saM. 1687 mAM moTo dukALa paDe te vakhate temaNe annakSetre khelyAM ane aneka lokone jIvana-dAna ApyuM. bhalazAriNI gAmamAM temaNe phUlajharI nadI pAse jinAlaya tathA aMcalagacchanI pauSadhazALA baMdhAvyAM. rAjakoTamAM paNa temaNe tyAMnA rAjA vibhAjanI preraNAthI zrIkRSNa maMdira baMdhAvI ApyuM. kAlAvADamAM upAzraya baMdhAvI Ape. hAlAranA mAMDhA gAmamAM zikharabaMdha jinAlaya baMdhAvIne tenI pratiSThA prasaMge paMca dhAra bhejanathI mahArAjA sameta zrI saMghane jamADyA. tyAM pauSadhazALA paNa baMdhAvI. kaccha-mAMDhAmAM paNa rAjasI zAhe jinAlaya baMdhAvIne tyAM potAne yaza vistAryo. taduparAMta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAva bhAramalajI pratibaMdhaka paraba, vizrAmagRhe Adi baMdhAvavAmAM paNa temaNe ghaNuM dhana kharacyuM. aMcalagacchanA sAdharmika baMdhuonAM pratyeka ghare paNa temaNe lahANa karI. rAjasI zAhanA baMdhu neNasI zAhe tathA emanA putra samAe paNa aneka puNya-kAryo karyA. vi. saM. 169 nA phAgaNa sudi 3 ne zukavAre kalyANasAgarasUrinA upadezathI rAjasI zAhe jAmanagaramAM dvitIya pratiSThA karAvI. A pratiSThA paNa khUba ja dhAmadhUmathI saMpanna thaI. samasta nagarane temaNe bhejanAthe nimaMtrIne pakavAnnabhejana karAvyuM. brAhmaNone daza hajAra rUpIAnuM dAna ApavAmAM AvyuM. cothuM vrata grahaNa karavAnA samaye paNa rAjasI zAhe samasta mahAjanone jamADyA. tenI patnI sIrIAdee giranArane saMgha kADhIne vi. saM. 1692 nA akSayatRtIyAnA dine yAtrA karIne paMcadhAra bhajanathI saMghabhakti karI. sIrIAdee mAsakSamaNa karIne cha'rI pALatA AbU ane zatru jayanI paNa yAtrA karI. vaLI rAjasI zAhanAM dvitIya patnI rANadee paNa svAmIvAtsalyAdi kAryomAM ghaNuM dhana kharacyuM. amadAvAdanA ozavALa jJAtIya, vaDerA zAkhIya pArekha jasune putra lIlAdhara kalyANasAgarasUrino bhakta hatA. caritra nAyakanA upadezathI teNe vi. saM. 1690 mAM amadAvAdamAM suvarNamaya pratimA bharAvI, jayazekharasUrikRta kalpasUtra sukhavadha vivaraNanI prata suvarNAkSare lakhAvI. vi. saM. 1712 mAM lIlAdhara zAhe caritranAyakane amadAvAdamAM cAturmAsa karAvyuM. teNe zatruMjaya tIrthasaMgha paNa kADhyo. kavi saubhAgyasAgaragaNie "lIlAdhara-rAsamAM A saMghanuM vistRta varNana karyuM che. zatruMjaya tIrthanI yAtrA karI saMghe A pramANe prayANa karyuM. unA, delavADA, ajAharA, keDInAra, mAMgarola, jUnAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalyANasAgarasUri gaDha. giranAranI yAtrA karIne saMghe zaMkhezvara tIrthanI yAtrA paNa karI. tyAMthI mAMDala, viramagAma, thaIne saMgha kSema kuzaLa amadAvAdamAM pahoMce. e pachI vRddha lIlAdhara saMghavIe vAcaka sukhalAbha pAse dIkSA lIdhI vi. saM. 1715 nA bhAdravA sudi 6 ne maMgaLavAre teo kAladharma pAmyA. tyAra bAda vi. saM. 1721 nA mAgasara sudi 5 ne maMgaLavAre lIlAdharanA putra zrI geDIjIno tIrtha saMgha paNa kAlyo ItyAdi varNana ukta rAsanI saMvaddhita hAthapratamAMthI prApta thAya che. kalyANasAgarasUrinA upadezathI thayelAM anya kAryonI saMkSipta dha A pramANe che: (1) mahArAva bhAramalajInA rAjyAdhikArI verA dhArasIe vi. saM. 1677 bhUjamAM aMcalagacchano upAzraya baMdhAvyo. temaNe potAnA dAdA vIramazAhanI derI paNa baMdhAvI. ane temAM pagalAM sthApyAM. vi. saM. 1663 mAM bhUjanA saMghe zrI cintAmaNipArzvanAtha jinAlayanuM nirmANa kareluM, tenA kharcamAM dhArasI zAhe ce bhAga Aye. (2) amadAvAdanA zrI zrImAlI jJAtIya zreSThI bhavAna, bhAryA rAjaladenA putra khImajI ane supajIe vi. saM. 1675 mAM vaizAkha zudi 13 ne zukavAre zrI zatruMjayanI mULa TUMkamAM comukha jinAlaya baMdhAvyuM. (3) amadAvAdanA maMtrIvarya bhaMDArIjIe zatruMjayagiri upara baMdhAvelA zrI caMdraprabhu jinAlayano jIrNoddhAra vi. saM. 1683 nA mahA suda 13 ne somavAre zrAvikA hIrabAIe karAvyuM. ukta maMtrIvaryanI peDhImAM teo chaThThI peDhIe thayAM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAva bhAramalajI pratibAdhaka zatruMjayagiri upara hIrabAie eka kuMDa paNa baMdhAvI ApyA. hIrabAie sa Mdha sahita zatru jayanI navvANuM vAra yAtrA paNa karelI. A vaMzamAM aneka matrIe thayA che. 10 (4) khaMbhAtanA rAjamAnya zreSThI nAgajIe tyAM vizALa jinaprAsAda tathA gacchanAyaka dha mUrtisUrine stUpa karAvyA. tatkAlIna pramANagraMthAmAMthI A zreNI vize ghaNA mahattvapUrNa ullekheA maLe che. esavALavaMzIya zAha vatthAnA tee putra hatA. (5) khaMbhAtanA esavALa jJAtIya, geAkharU geAtrIya zreSThI padmasiMhe pratiSThAdi kAryamAM ghaNuM dhana kharacyuM. jaina itihAsamAM jagat zeTha prasiddha puruSa thaI gayA che temanA teo pUrvaja hatA. vi. sa. 1683 mAM padmasiMha zAha amadAvAdathI khaMbhAtamAM AvIne vasyA. ane tyAM temaNe kalyANasAgarasUrinA upadezathI zrI pArzvanAtha bhagavAnanAM pAMca sphaTikamaya khiMkha pratiSThita karyAM. sUrijIne temaNe pAMca suvarNAkSarI kalpasUtreAnI pratA lakhAvIne vaheArAvI tema ja cAra meAtImaya pUDAe aNu karyAM. temaNe zrI zatruMjayanA tI saMgha paNa kADhyo hatA tathA granthAdvAramAM ghaNuM dhana kharacyuM hatuM. tenA putra amaradattane zAhajahAMe ' rAya 'nI padavI ApelI. tenA putra udayacaMda ane tenA tehacaMda, jeo jagatzeThanI ucca padavI pAmyA. kalyANasAgasUrinA upadezathI vi. sa. 1683 mAM jeTha zudi 6 ne guruvAre padmasiMha zAhe khaMbhAtamAM aitihAsika pratiSThA karAvI hatI. te samayanA aneka utkINita lekhA upalabdha thAya che. anya zreSThIvaryAe paNa e samaye jinabiMbanI pratiSThA karAvelI. temanA mUrtilekhAmAM " padmasiMha kArita prattiDAyAM " evA ullekha hAine e pratiSThAnA khyAla maLI ,, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalyANasAgarasUri [ 11 raheze. pratiSThA lekhamAM jagazeThanA pitA ubhayacaMdane udayacaMda kahyA che. jagazeThanuM nAma bhAratanA rAjakIya ItihAsamAM paNa amara che. (6) vi. saM. 1686 nA caitra sudi 15 nA divase devagiri nivAsI zrImAlIjJAtIya, laghuzAkhIya zreSThI tukajInA putra hAsujIe potAnA kuTuMba sahita zrI zatruMjaya tIrthanI yAtrA karI ane abudajInA maMdirano keTa sahita jIrNoddhAra karyo. (7) vi. saM. 1702 nA mAgasara zudi 6 ne zukravAre dIva baMdara nivAsI prAgvATa vaMzIya maMtrI kamalasIe pratiSThAdi kAryo karyA. A uparAMta paNa caritranAyakanA upadezathI thayelI pratiSThAenA hajAre lekhe upalabdha thAya che. vi. saM. 1967 nA vaizAkha vadi 2 ne guruvAre sudharmAga7nA bhaTTAraka jayakIrti sUrinA upadezathI burahAnapuranA zreSThI sanI vimale bharAvelAM jinabiMbanI pratiSThA paNa kalyANasAgarasUrinI nizrAmAM thaI utkIrNa lekhono A ullekha paNa mahattvapUrNa gaNAya. anya gachanA adhipati sAthe caritranAyakane ke AtmIyatAbharyo saMbaMdha hato tenuM darzana AvA lekhe karAve che. merUtuMgasUrinI jema kalyANasAgarasUri paNa aneka nRpatipratibodhaka tarIke jene ItihAsamAM khyAti pAmyA che. bhejavyAkaraNanI prazastimAM emane "samagra nRpa-citta-vinodakArI" kahyA che te aucityapUrNa che. samrATa jahAMgIrane camatkArita karavA saMbaMdhamAM eka AkhyAyikA evI saMbhaLAya che ke maMtrI bAMdha kurapAla senapAle AgarAmAM be jinAlaye baMdhAvelAM keInA caDhAvyAthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] mahArAva bhAramalajI pratibodhaka samrATe hukama karele ke je pratimAo camatkAra na dekhADe te ane jinAlayane dhvaMza karavAmAM Avaze. kalyANasAgarasUna rinA sUcanathI jahAMgIre pratimAne vaMdana karatAM pASANa pratimAe eka hAtha UMcA karIne samrATane ucca svare dharmalAbha Ape ! camatkRta thaIne samrATe dazahajAra suvarNa mudrikAo sUrine caraNe dharI. game tema, paNa tatkAlIna pramANagranthamAMthI kalyANasAgarasUrine "bAdazAha salema jahAMgIramAnya" te kahevAmAM AvyA ja che. kalyANasAgarasUri ane kacchanA mahArAva bhAramalajI vaccene samAgama te ItihAsa-prasiddha che. sUrinA upadezathI mahArAve jainadharmanA udAtta Adarzone apanAvyA, tema ja parva dinemAM amAri paDahanI udgheSaNAo karAvI. sUri kacchamAM savizeSa vicaryA hoIne emanI vacce dIrghasUtrI saMparka rahyo. AthI jarmana vidvAna De. kalATe evuM noMdhyuM ke kalyANasAgarasUrie kacchanA mahArAvane dharma parivartana karAvyuM. mahArAva ane sUri vaccenA prathama saMparka aMge eka AkhyAyikA evI saMbhaLAya che ke mahArAva vAnA asAdhya regathI pIDAto hato. eka vakhata sUri bhUjamAM cAturmAsa birAjatA hatA. tyAre temanI mahAprabhAvaka tarIkenI khyAti sAMbhaLIne rAjAe temane potAnI pAse teDAvyA. ane pitAnA asAdhya roganI vAta karI. gurue dharma prabhAvanAthe maMtrabaLe rAjAne rega dUra karyo. AthI harSita thaIne rAjAe sUrine caraNe 1000 mudrikAo dharI, jene temaNe asvIkAra karyo, gurunA upadezathI mahArAve mAMsAhAranA pratyAkhyAna karyA. bhUjamAM rAjavihAra nAmaka jinaprAsAda baMdhAvyo ane temAM gurune caraNe dharelI 1000 mudrikAe kharcavAmAM AvI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . sAgarasUri zrI kalyANasAgarasUri [ 13 kalyANasAgarasUri rAjamahelamAM je pATa upara beThA hatA tene gurupATa jANI te upara anya keI na bese e hetuthI tene aMcalagacchanA upAzrayamAM mokalAvI devAmAM AvyuM, je hajI tyAM vidyamAna che. mahArAva bhAramalajInA kuMvara bhejarAjajI paNa sUrinA ananya bhakta hatA. vAcaka vinayasAgare emanI tuSTi mATe kalyANasAgarasUrinI AjJAthI saMskRtamAM bhejavyAkaraNa racyuM. jAmanagaranA rAja lAkhAjI paNa kalyANasAgarasUrinA bhakta hatA ema tatkAlIna pramANe dvArA jANI zakAya che. kalyANasAgarasUrinA zrAvakarane vardhamAna-padmasiMha zAha jAmanagaranA maMtrIo banelA e vize ullekha thaI gayA che. kalyANasAgarasUrinA tyAgI sAdhu-sAdhvIjInA parivAra saMbaMdhamAM pracura pramANamAM mAhitI upalabdha thAya che. emanA vizALa parivAramAM AcArya amarasAgarasUri uparAMta mahopAdhyAya ratnasAgarajI, mahopAdhyAya vinayasAgarajI, vAcaka devasAgarajI, vAcaka melAbha, vAcaka sukhalAbha, vAcaka bhAvazekhara, vAcaka vijayazekhara, vAcaka vidyAsAgara, vAcaka dayAsAgara, vAcaka nayasAgara, vAcaka dayAzIla, vAcaka jasakIrti, vAcaka rAyamalajI, vAcaka udayasAgara, vAcaka saubhAgyasAgara, vAcaka labdhisAgara, vAcaka sUrasAgara, vAcaka sahajasAgara, vAcaka kamalasAgara, vAcaka samayasAgara, vAcaka caMdrasAgara, vAcaka dhanarAja, vAcaka ratnasiMha, vAcaka vIracaMdra, paMDita guNacaMdragaNi, paMDita vijayamUrtigaNi, paMDita lalitasAgara gaNi, paMDita guNazIla, vivekacaMdra gaNi, uttamacaMdra gaNi, vijayacaMdra gaNi, kIrticaMdra gaNi, sumitaharSa gaNi, vinayarAja gaNi, matinidhAna gaNi, padmasAgara gaNi, zrutasAgara, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] mahArAva bhAramalajI pratibodhaka sAgara khasa, matiyA deva , mu. jJAnasAgara, dhanasAgara, sthAnasAgara, lAvaNyasAgara, kSemasAgara, suMdarasAgara, sukhasAgara, hemasAgara, somasAgara, matisAgara, jayasAgara, harSasAgara, khemasAgara, manamehanasAgara, samayasAgara, kIrticaMdra, ubhayacaMdra, maticaMdra, sumaticaMdra, kSamAzekhara, suvarNazekhara, dayAkIrti, vijayakIrti, devamUrti, mANikya lAbha, ratnazIla, muni devarAja, muni lAkhA, muni amI, muni paMDAza, muni dhanajI, muni cIkA, muni udayamaMdira, meghamuni, muni thAnajI, aSi nyAyameru, RSi devajI, raSi kIkA, trASi maMgala, RSi jIvarAja ItyAdinAM nAme ullekhanIya che. e samaye sAdhvI-parivAra paNa moTo hato ema tatkA lIna prata-puSikAonA ullekha dvArA sUcita thAya che. sAdhvI vAllAM, sAdhvI lIlA, sumatalakSmI, sahajalakSmI, sAdhvI demA, padmalakSmI, vidyAlakSmI, guNazrI, vimalazrI, nayazrI, rUpazrI, kSIrazrI, yazazrI, suvarNazrI, lakSmIzrI, ratanazrI, IndIrAzrI, vagere sAdhvIonAM nAma ullekhanIya che. A ziSya-parivAramAM keTalAka sArA kavio, granthakAre tathA paMDite paNa hatA. emanA grantha vize jaNAvavuM ahIM aprastuta che. tatkAlIna rAsa-sAhityamAMthI emanA dvArA thayelAM vividha kAryonI jhAMkhI maLI rahe che caritranAyakanA AdhyAtmika zAsana bAda A vizALa sAdhu-sAdhvIone samudAya a5 thato gayo ane garajIonI saMkhyA vadhatI gaI A parivartana paNa noMdhanIya che. kalyANasAgarasUri samartha paTTadhara, prabhAvaka AcArya uparAMta sArA granthakAra paNa hatA. temaNe A pramANe grantho rasthA: - (1) zAntinAthacaritra, (2) surapriyacaritra, (3) jinaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalyANasAgarasUri [ 15 stotra, (sacitra) (4) visavihAramAna stavana, (5) agaDadattarAsa, (6) pArzvanAtha sahastranAma, (7) pArzvanAtha aSTattarazatanAma, (8) mizraliMgakeza, (9) mizraliMgahSa vivaraNa tema ja vividha jinastotra, sto ItyAdi. kalyANasAgarasUrie kulapAkajI, surata, sitetarapura, navAnagara, zIrapura, goDIjI, vaDodarA, kalikuMDa, rAvaNapAzva nAtha, bIjApura, sAra, AbU , leDaNapArzvanAtha, serIsAItyAdinA yAtrAo karI hatI ema temanA stavana dvArA jANI zakAya che. zrI pArzvanAtha prabhu pratye temane apUrva AsthA hatI evuM paNa temanI kRtio dvArA sUcita thAya che. kavinuM zabdacAturya tema ja vAkcAturya kharekhara, noMdha niya che. kavi eka padyamAM kahe che ke "prabho! tArA cittamAM huM AvuM e vAta muzkela che, paraMtu je mArA cittamAM tuM AvatuM hoya te mAre bIjA keI devanuM kAma ja nathI." - kavi cintAmaNijInI stuti karatAM varNave che ke "vizvanA lakone saMjIvanI ApanAra cintAmaNi prabhune meM nIrakhyA. prabho! tethI mane zakrendranI ane cakavartinI saMpatti prApta thaI. mukti to mArA banne hAthamAM ramatI jaNAI. aneka prakAranuM mAruM manavAMchita siddha thayuM. dava, pApa, durdi. nano bhaya ItyAdi kaSTo nAza pAmyA!!" kavinI prabhu pratyenI utkaTa bhaktine emanI kRtio vAcA Ape che juoH "mArAM banne netramAM tArA sukhane Azraya levAthI utpanna thayelAM harSAzruo vaDe tuM anya devanAM darzanathI utpanna thayela melane dhoI nAkha!" " kavinI kti "e jJAna mugdhahaM" dvArA emanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] mahArAva bhAramalajI pratibodhaka jJAnapipAsA pratIta thAya che. kalyANasAgarasUrine gacchanAyakanI bhAre javAbadArIo vahana karavAnuM nimita banyuM na hota to teo pratibhAzALI sAhityakAra tarIke virala kIrti prApta karata emAM jarA paNa zaMkA nathI. emanuM ziSyamaMDaLa paNa evuM ja vidyAsevI hatuM. paMcAzI varSanI pAkaTa uMmare kalyANasAgarasUri vi saM. 1718 mAM viharatA bhUjamAM padhAryA. temanA paTTaziSya amarasAgarasUri, mahApAdhyAya ratnasAgarajI sameta vizALa ziSya parivArathI vIMTaLAyelA AcAryanI zreSThIvarya jagaDUzAhe ghaNuM bhakti karI. ahIM sAdhAraNa mAMdagI bAda sUra samAdhipUrvaka kAladharma pAmyA. bhUjanA saMghe temanI zAnadAra aMtyeSTi karI. jagaDuzAhe dAnamAM 5000 mudrikA uchALIne aSTAhnikA mahAtsava karyo. tyAM saMghe emanI pAdukAonI sthApanA karI jayAM Aje vizALa stUpanI racanA thayelI che. emanI cira vidAyathI aMcalagacchanA itihAsamAM yugapradhAna ane prabhAvaka AcAryone gauravaprada adhyAya samApta thaI gaye. aMcalagacchanI sAmAcArImAM gurumUrti sthApavAne niSedha hovA chatAM kalyANasAgarasUrinI mUrtio aneka sthAnamAM birAjita thaI, je dvArA emane asAdhAraNa prabhAvasUcita thAya che. A meghAvI AcAryanuM nAma paNa Aje te aMcalagacchanA abhyadaya mATe preraNuM-sotasamuM banyuM hoIne emanA anugAmI pratyeka tyAgIonAM nAma sAthe "sAgara" zabda kAyamI banI gaye. AvI virATa pratibhAne AthI vizeSa aMjali zuM hoI zake ? -ara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAva goDajI pratibaMdhaka zrI vidyAsAgarasUri kacchanA mahArAva goDajIne pratibaMdha ApanAra tarIke, savizeSa te sau prathama kacchI paTTadhara tarIke vidyAsAgarasUri aMcalagacchanA itihAsamAM cirakIrti pAmyA che. Aja divasa sudhI aMcalagacchanI pATane rAjasthAna, gujarAta, saurASTra, temaja koMkaNapradezamAM janmelA gacchAdhipatioe ja zobhAvI hatI. kacchI sapUtemAM A sarvocca pade birAjavAnuM bahumAna prApta karanArAomAM vidyAsAgarasUri pahelAja AcArya che. dariyAkheDu, sAhasika temaja vyApArapaTu karachIo mAtra vepAra ja karI jANe AdhyAtmika netRtva pUruM pADavAnuM emanuM gajuM nahi evI mAnyatA emanA paTTAhaNathI bhUsAI gaI te kALe, gacchAdhipatio vasA jJAtimAMthI ja thaI zake-dazAmAMthI nahi evI eka vicitra vAyakA paNa lekamAM pracalita hatI, te paNa emanA paTTArohaNathI nirmULa thaI gaI, kema ke teo dazA ozavALa jJAtinA hatA. gacchanAyaka eTale gacchanA sarvesarvA. rAjA-mahArAjA paNa emanA paDyA bolane Adara karatA. emanA anuzAsana ne utthApavAnuM sAmAnya vyakti mATe te azakyavatA manAtuM. AvA ucca prabhAvazALI pade pukhta uMmaranI temaja pIDha vyakti ja birAjI zake e khyAla lokomAM rUDha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] mahArAva goDajI pratibodhaka hato, te paNa vidyAsAgarasUrinA paTTAhaNathI adazya thaI gaye; kema ke mAtra 16 varSanI kumaLI vaye temaNe aMcalagacchanI vikaTa dhurA vahana karelI. gacchanA anya koI paNa karNadhAra ATalI nAnI uMmare e sthAne pahoMcavA zaktimAna banI zakyA nahatA ! emane A vikama emanI ucca pratibhAne javalaMta aMjalirUpa paNa gaNAvI zakAya. kaccha aMtargata khIrasarA baMdaramAM vi. saM. 1747 nA Aso vadi 3 ne divase emane janma thaye hatA. emanuM pUrvAzramanuM nAma vidyAdhara. pitA dazA ozavALa jJAtiya, nAgaDA metrAya zAha karmasiMha. mAtA kamalAdevI. bALapaNathI ja emanA jIvanamAM dharma saMskAronuM siMcana thayeluM. kacchanI dhIMgI dharAmAM jaina dharmane vyApaka pracAra karavAne mukhya yaza aMcalagacchAdhipati yugapradhAna AcArya kalyANasAgarasUrine jAya che. temaNe A pradezamAM apratihata ugra vihAra karIne gAmegAma dharmabhAvanAne pradIpa prakaTAvele. emanA prItipAtra mahepAdhyAya ratnasAgarajI, jeo kacchI dazA ozavAla jJAtinA, temaja nAgaDA gotrIya hatA, teo paNa A pradezamAM savizeSa vicarIne lokone dharmachodha pamADatA rahelA. A paraMparA anugAmI paTTadhara amarasAgarasUrie paNa jArI rAkhI. caritranAyake te A abhiyAnamAM cAra cAMda lagAvyA. emanA saunA prayAsone pari. NAme kaccha jaina dharmanI pravRttinuM mahattvanuM kendra banI gayuM, temaja aMcalagacchanI sAmAcArIne tyAM sarvatra svIkAra thaye. kacchanA mahArAva paNa aMcalagacchanA paTTadharane potAnI parSadAmAM satkAratA thayelA. aMcalagacchAdhipationA upadezathI temaNe rAjya pharamAne kADhelA temaja amAri paDahanI udUSaNa karAvelI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vidyAsAgarasUri vi. saM. 1756 nA phAgaNa suda 2 ne divase bALaka vidyAdhare aMcalagacchAdhipati amarasAgarasUri pAse vairAgyapUrvaka dIkSA aMgIkAra karI ane temanuM muni vidyAsAgara evuM nAmAbhikaraNa karavAmAM AvyuM. e maMgala prasaMge zreSThI vIrone ghaNuM dhana kharacyuM hatuM. e vakhate caritranAyakanI uMmara mAtra nava ja varSanI hatI. gurue emanI vidyA-pravRttimAM khAsa rasa dAkha. amarasAgarasUri satat vihArI hatA. temaNe bhAratanA prAyaH badhAM ja jaina tIrthonI yAtrA karelI. emanA A guNano vArase ziSyane paNa maLe e svAbhAvika che. gurunI jema teo paNa ugra vihArI tarIke paMkAyA hatA. gurue temane megya jANune vi. saM. 1762 nA zrAvaNa suda 10 ne divase dhelakAmAM AcAryapade vibhUSita karyA te avasare suratanA khyAtanAma zreSThI kapUracaMda siMdhAe coryAsI gacchanA yatione pacheDI oDhADI, zera sAkara bharelI thALInI pratyeka ghare lahANI karI. amadAvAdanA zreSThI vardhamAna pArekhe tathA tenI patnI rukamaNue paNa evI ja lahANI karI. pArekha bhagavAnadAse ghara dITha mahamudI senAnA sikkAnI lahANuM karI. anya zrAvakaveryoe paNa pada-mahatyamAM ghaNu dhana kharacIne A prasaMgane dipAvyuM. jIvanasaMdhyAne Are UbhelA guru amarasAgarasUri AvA prabhAvazALI utsavathI ghaNu harSita thayA. prasannatAnI lAgaNI anubhavatA guru e varSe dholakAmAM ja kAladharma pAmyA. paTTAvalImAM vi saM. 1762 ne zrAvaNa sudI 7 nA divase gurune dehatsarga thaye hatuM ema naMdhyuM che, paraMtu e miti saMzAdhanIya che. caritranAyakane emanA gurunI upasthitimAM ja AcAryapada pradAna thayuM heIne zrAvaNa sudI 10 pachI ja teo divaMgata thayA haze. evI ja rIte caritranAyaka vi. saM. 1762 nA kAtika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAva goDajI pratibodhaka vadi 8 ne budhavAre mAtaramAM gacchanAyakapade abhiyukta thayA e paNa ullekha che. eka ja varSamAM pahelAM gacchanAyaka thAya ane pachI AcArya thAya ema kema banI zake? zakya che ke ahIM kacchI saMvatane ullekha ja haze. gujarAtavatI pracalita saMvata anusAra kArtika mAsa pahelAM Ave ane pachI zrAvaNa mAsa Ave. kacchI saMvatAnusAra ASADha mAsathI varSano prAraMbha thAya. mAravADI saMvata caitrAdi che. vividha saMvatano ekI sAthe thato upayoga AvA guMcavADA ubhA karatA hoya che. mAtra 16 varSanI uMmare vidyAsAgarasUri gacchAdhipati thayA. ga7nI vikaTa dhurA vahana karavAnuM emanA zire AvyuM ane te paNa ATalI kumaLI uMmare! A nakkara hakIkata dvArA temanI asAdhAraNa zaktino paricaya ApaNane maLI rahe che. karachanA prathama paTTadhara tarIke temanuM Agamana paNa sUcaka che. aMcalagacchanI dharma pravRttionuM kendra zatAbdIonA vAyarA bAda anukame rAjasthAna, gujarAta, saurASTramAMthI sthaLAMtara karatuM kacchamAM sthira thavA mathI rahyuM hatuM. A pravRttinA karNadhAra paNa kacchI sapUta ja bane e paNa gAnuyega ja gaNAya. e arasAmAM kaccha aMcalagacchanI dharmapravRttione majabUta gaDha banI gaye hate. vidyAsAgarasUrine paTTamahatsava paNa zAnadAra rIte ujavAye mAtaranA saMghe emanA pratye ghaNuM bhakti dAkhavI. vaDerA saubhAgyacaMdra ghaNuM dhana kharacIne aSTAhnikA mahatna karyo. saMghanA atyAgrahathI navodita gacchAdhipati mAtaramAM cAturmAsa rahyA vyAkhyAnamAM temaNe pitAne priya vizeSAvazyaka sUtra vivaraNa sahita saMbhaLAvyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vidyAsAgarasUri e pachI surata tathA amadAvAdamAM caritranAyake karelA cAturmAsa paNa ghaNuM yAdagAra hatA. gujarAtanA A beu agrima nagaramAM aMcalagacchane prabhAva ghaNo hato. surate te vikamanuM 18 muM zataka aMcalagacchanA paTTadharanA AdhyAtmika netRtva heThaLa ja vitAvyuM hatuM ema kahIe to cAle. tyAMnA pratiSThA-lekha, atihAsika rAsAe Adi pramANethI A hakIkata siddha thAya che. hAlamAM muMbaInI jema surata e kALe bhAratane daravAje kahevAtuM hatuM. coryAsI baMdarone vAvaTe enA baMdaramAM pharakatA hatA. aMgrejoe paNa tyAM pitAnI koThIo sthApavAnI zarUAta karI dIdhI hatI. vi. saM. 1765 mAM caritranAyaka suratamAM cAturmAsa rahelA tyAre tyAMnA zreSThIvarya kapUracaMda siMdhAe temanI ananyabhAve bhakti karI. sUrinA upadezathI teNe sarva gacchanA yatione vacce, pAtro vagere vaharAvyAM, samasta saMghamAM sAkara bharelI pittaLanI thALInI lahANI karI. caritranAyakanA upadezathI teNe zrI caMdraprabhu sameta aneka jinabiMbanI pratiSThA karAvI. e pachInA temanA amadAvAdanA cAturmAsa prasaMge zreSThI vardhamAna pArekha tathA temanI dharmapatnI rukamaNIe svAmI. vAtsalya, prabhAvanA vagere dharmakAryomAM ghaNuM dhana kharacyuM. vidyAsAgarasUrinA upadezathI tyAMnA zreSThI bhagavAnadAse zrI saMbhavanAthAdi sAta jinabiMbanI vi saM. 1773 nA vaizAkha sadI 5 nA dine utsavapUrvaka pratiSThA karAvI. e pachI teNe saMgha sahita zrI zatruMjaya tIrthanI yAtrA karIne sAte kSetramAM aDhaLaka dhana kharacyuM. tyAMthI grAmAnugrAma vicaratAM teo bhUjanagaramAM padhAryA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAva goDajI pratibaMdhaka tyAMnA zreSThI ToDaramalanA putra ThAkarazIe temane umaMgapUrvaka pravezatsava karyo. kacchanA pATanagare prathama kacchI paTTadharane paraMparAnusAra gauravapUrvaka satkAra karyo, tathA emanA upadezane jhIlya. aMcalagacchanA AcAryo sAthe kacchanA mahArAvane saMparka itihAsa-prasiddha che. aMcalagacchanA gorajI mANeka merajIne mahArAva kheMgArajIe gurupade sthApyA tyArathI A saMparka AtimayatAbharyo banya. yugapradhAna AcArya kalyANasAgarasUrie A saMparka -kaDIne atyaMta ghaniSTa banAvI dIdhI. vidyAsAgarasUri ane mahArAva goDajIe A paraMparAne pUrva vat jALavI rAkhI. vidyAsAgarasUrinA upadezathI mahArAve paryuSaNa mahAparvanA pavitra divasomAM paMdara divasa sudhI amAri paDahanI udghoSaNA karAvI ane sarva jIvone abhayadAna ApyuM. jena dharmanA udyota arthe vidyAsAgarasUrie mahArAvane pratibaMdha ApIne jaina dharmanA udAtta siddhAntanI samajaNa ApI. caritranAyakanA jIvanane A apUrva prasaMga hato. kavivara nityalAbha temaNe racelA "zrI vidyAsAgarasUri rAsamAM varNave che - jaina dharma ajUAlavA, dezanA dharmanI dIdha; pratibadhdha rAo goDajI, jIvadayA guNa lIdha. parava pajusaNuM pAlavI, pannara divasanI amAra; dharmazAstra dekhADine, kIdho e upagAra. vidyAsAgarasUrie mahArAva goDajIne pratibodha Ape tenI asara dUragAmI rahI. kintu tenuM tAtkAlika pariNAma e AvyuM ke sthAnakavAsI saMpradAyanA prabhutvane haTAvavAmAM caritranAyakane te dvArA ghaNuM saphaLatA maLI. e kALe kacchamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vidyAsAgarasUri sthAnakavAsI saMpradAyanuM jora ghaNuM hatuM. laMkAgacchanA dhuraMdhara RSi mUlacaMdajIe kacchamAM potAnA saMpradAyano ghaNe pracAra karela. mUrtipUjaka saMpradAyanA pramukha AcAryone vihAra e samaye kacchamAM nahivat heIne mUlacaMdajIne ghaNuM saphaLatA maLelI. bahumati samudAya emanA prabhAva heThaLa AvI gayela. caritranAyake kacchamAM padArpaNa na karyuM hota te pariNAma zuM Avata e kalpavuM muzkela che. kadAca aMcalagacchane ja nahi kiMtu samasta vetAMbara mUrtipUjaka phirakAne kaparA saMjogomAM mUkAvuM paData emAM zaMkA nathI. mahArAva goDajInI saMmatithI. vidyAsAgarasUrie RSi mUlacaMdajIne rAjyasabhAmAM teDAvIne temanI sAthe pratimA sthApanA ane zAstrArtha karyo. emane mahAta karIne sthAnakavAsI saMpradAyanuM jora ghaTADavAne A eka mAtra vikalpa hato. RSi mUlacaMdajI je A paDakAra na jhIle te emanI mAnahAni thavAno pUrepUro saMbhava hatuM. je jhIle te hAra paNa nizcita hatI jene mutamAMthI aneka pramANe TAMkIne caritranAyake mUrtividhAnanuM saMgIna pratipAdana karyuM. kintu pratipakSa emanI dalIlanuM khaMDana karavA azaktimAna hato. mUlacaMdajI A zAstrarthamAM parAbhava pAmyA. emane maLelI A hArane lIdhe teo kacchamAM rahI zakyA nahi ane pariNAme sthAnakavAsI saMpradAyanA pUra kacchamAMthI kamekame osaravA lAgyA. ema chatAM paNa A saMpradAyanuM prAbalya Aje kacchamAM ghaNuM che e parathI te samayanI kalpanA karI zakAze. vidyAsAgarasUri kacchamAM ghaNo samaya rahyA A pradezamAM satat vicaranArAomAM kalyANasAgarasUri pachI teo pramukha AcArya che. bhUja, mAMDavI, mundrA, aMjAra, vagere mahatvanAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] mahArAva geADajI pratibeAdhaka kendromAM teo cAturmAseA rahyA ane temaNe aneka vi jIvAne dhama pamADyo. temanA upadezae aneka sthAne pratiSThAdi kAryo thayAM jemAM vi sa. 1776 mAM kRSNa pakSanI 13 ne guruvAre aMjAramAM zrI vAsupUjya jinabiMbanI mUlanAyaka pade temanI nizrAmAM thayelI pratiSThA vizeSa ullekhanIya che. A jinAlayanuM nirmANa aMcalagacchIya sa Mgha dvArA thayelu evA pramANeA maLe che. kacchamAM temanI sAthe anya ziSyA uparAMta kavivara nityalAbha paNa hatA. vi. sa. 1777 mAM bhUjamAM nava dIkSita thayelA muni jJAnasAgarajI, jeo pAchaLathI udbhayasAgarasUri tarIke gacchAdhipati pade ArUDha thayelA, teo paNa temanI aMtaraMga ziSya-maMDaLImAM joDAyA. kavivara nityalAne e arasAmAM racelAM stavanA parathI caritranAyakanAM kAryo para savizeSa prakAza pADI zakAya che. kacchanA vihAra daramiyAna vidyAsAgarasUrie zrI geDIjI tInI yAtrA paNa karI A tInA mahimA e kALe ghaNA ja hatA. temaNe racela 'gauDiya pArzvaprabhu stavana' dvArA temanI gADIjI pratyenI apUrva zraddhA pratIta thAya che. kavivara nityalAle paNa kacchI jabAnamAM geADIjInI stavanA karI. vi. saM. 1781 nA varSa daramiyAna tee surata ane khaMbhAta tarapha vicaratA rahyA. ane mAdha, vaizAkha ane ASADha mAsamAM temanA upadezathI aneka jinabibeAnI prati chAe thai. A dharmotsavAthI jaina dharmane mahimA adhe vistaryuM. emanA pratiSThA-lekhA mATe juo " acalagacchIya pratiSThA lakho." vi. saM. 1785 mAM zAlavIenA atyAgrahathI vidyAsAgarasUri pATaNamAM padhAryAM ane tyAM cAturmAsa rahyA maMtrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vidyAsAgarasUri [ 9 zvara vimala saMtAnIya prAgvATa agresara zreNI vallabhadAse gurunI bhAvapUrvaka bhakti karI. tenA putra mANekacaMda gurunA upadezathI e varSe mAgasara sudi 5 nA dine aneka jinabiMbanI prANapratiSThA karAvI. pATaNanA cAturmAsathI tyAM aMcalagacchane mahimA ghaNo vistaryo. have vidyAsAgarasUrie dakSiNa bhAratanA pitAnA zakavati vihArane prAraMbha karyo. caritranAyakanA dAdAguru zrI kalyANasAgarasUrie dakSiNa bhAratane vihAra paNa kare alabatta, emano uttara bhAratane-khAsa karIne AgrA taraphano vihAra ghaNo ja yAdagAra rahele. vidyAsAgarasUrine uttara bhArata tarapha viharavAnuM rahetuM thayeluM, kintu temanA davkhaNanA vihAra vize rAsA-sAhityamAM ghaNuM saMgrahIta che. A vihAre emanI kIrtimAM ghaNuM vRddhi karI. dakSiNa bhAratamAM vetAMbara mUrtipUjaka saMpradAyanI dharmapravRtti emanA parirU NAme vRddhigata thaI dakSiNa pathanA vihAra daramiyAna emanI dhArmika pravRttinuM pramukha kendra jAlanA banyuM. tyAM emano utsAhapUrvaka pravezatsava the. temanI upasthitithI tyAMnA saMghamAM jainadharma pratyeno utsAha prabaLa thayuM. temanA upadezathI tyAM aneka dharmakAryo thayAM. aneka bhavi cho bAdha pAmyA, lekamAM nAstikapaNuM dUra thayuM ane jinazAsananA unnati thaI. burahAnapuranA saMghanI vinaMtIne mAna ApIne vidyAsAgarasUri tyAM padhAryA saMghe emanuM utsavapUrvaka sAmaiyuM karyuM. tyAM sthAnakavAsI saMpradAyanuM sAruM jora hatuM. caritranAyakanI padharAmaNuM thatAM DhaMDhaka sAdhu raNachoDa trASi burahAnapura cheDIne cAlyA gayA ema vidyAsAgarasUri rAsamAM varNana che. ahIM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] mahArAva goDajI pratibodhaka caritranAyakane prabhAva adhika phelAyo. burahAnapura jaina dharmanI pravRttione gaDha banI gaye. ahIM vidyAsAgarasUrie pitAne atyaMta priya vizeSAvazyaka sUtra vivaraNa sahita vyAkhyAnamAM vAMcI saMbhaLAvyuM. tyAMnA saMdhAgraNI zreSThI kasturazAhane temaNe pratibaMdha Ape. zAha bhejA, dozI durlabha vagere zreSThIva gurunA parama bhakta banyA e saunA vizeSa Agrahane vaza thaIne vidyAsAgarasUri vi. saM. 1886-87 mAM uparA uparI be mAsAM burahAnapuramAM ja karyA. A beu comAsA cirasmaraNIya rahyAM. tyAMnA saMghane apUrva sneha temaNe prApta karI lIdhuM. e samayanA aitihAsika semAM zreSThI kasturazAhane ullekha pracura pramANamAM maLatuM hoIne temanuM ucca sthAna sUcita thAya che. dakhkhaNanA vihAra daramiyAna vidyAsAgarasUrie tyAMnA jJAta-ajJAta aneka tIrthonI yAtrAo karI. vi. saM. 1788 mAM zIrapuranA suprasiddha tIrtha zrI aMtarikSa pArzvanAthanI paNa temaNe yAtrA karIne pitAnuM gAtra nirmaLa karyuM. A rIte grAmAnugrAma vihAra karatA, sthAne sthAne mithyAmationI zaMkA-AzaMkAonuM nivAraNa karatA vidyAsAgarasUri auraMgAbAda padhAryA, ahIM musalamAnonuM bAhulya hatuM. tyAM paNa temaNe jaina dharmanI patAkA laherAvI. tyAM zrAvikA sAkarabAIe dhAmadhUmathI temanuM sAmaiyuM karAvyuM. gurune senA-rUpAnAM phUlethI vadhAvavAmAM AvyA. auraMgAbAda tema ja burahAnapuranI AsapAsa guru ugra vihAra karatA ghaNo samaya rahyA. emanA upadezathI graMthaddhAranuM paNa ghaNuM kArya thayuM. zreSThIvarya kasturazAhe A kAryamAM ghaNuM dhana kharaceluM. e samayamAM lakhAyelI amUlya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vidyAsAgarasUri [ 11 pratA Aje upalabdha thAya che, je dvArA te vakhatanI granthA dvAra pravRttinA ApaNane khyAle maLI rahe che. - dakSiNu pathanA vihAra daramiyAna ja suratanA saMghanA Agraha bharyAM patrA AvatA hatA. AthI vidyAsAgarasUrine surata pAchuM pharavuM paDayuM. zreSThI khuzAlazAhe meATI dhAmadhUmathI gurune nagarapraveza karAvyeA ane zrIphalanI lahANI karI. varSo bAda guru suratamAM padhAryAM hAine lAkoe ghaNA UmaLakA darzAvyeA. suratanA saMghanA AgrahathI jJAnasAgarajIne AcAya pada paNa tyAM ja ApavAnuM TharAvavAmAM AvyuM. vi. saM. 1797 nA kArtika sudi 3 ne ravivAre padamahAtsava bhavya rIte ujavAye. zAhu khuzAla, matrI bAMdhava geADIdAsa ane jIvanadAse A prasaMge ghaNuM dhana kharacyuM. navAti AcArya nuM uddayasAgarasUri evuM nAmAbhikaraNa karavAmAM AvyuM. A utsava AcArya pada uparAMta acalagacchanA bhAvi paTTadharanA saMketa paNa pUrI pADatA hAine te ghaNI zAnadAra rIte ujavAyeA. acalagacchanA nejA heThaLa suratamAM ujavAyelA bhavya dharmotsaveA, jemAM aheALA samudAye bhAga lIdhA hAya, tevA A chelle prasaMga hatA. e pachInI ardha zatAbdI khAdya prati varSa tyAMthI aMcalagacchanuM prabhutva AsaratuM gayuM. Aje tA paristhiti khilakula palaTAI gaI che. suratamAM acalagacchanA prabhAva vize jainetara sAkSara maNIlAla vyAsa jevAne paNa noMdha levI paDI che ke saM. 1700 thI 1800 sudhInA saikAmAM suratanA saMdhanA AgevAne ghaNe bhAge acalagacchanA prabhAva heThaLa hatA. acalagacchanA AcAryAM ane meTA mATA pratiSThita sAdhue ahIM cAmAsu karI rahetA hatA. vIsA zrImAlI AgevAnA mukhyatve temanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarahima 12 ] mahArAva goDajI pratibaMdhaka anurAgI hatA. temaNe haripurAmAM bhavAnInA vaDanI pAse jamIna laIne tyAM aMcalagacchane upAzraya baMdhAvyuM hatuM. suratanA e agresarenuM varcasva bharUca ane AsapAsanA gAme upara paNa ghaNuM hatuM. e samayanA tapAgacchanA AcAryo ane yazovijayajI upAdhyAya jevA prabhAvaka sAdhuonAM cemAmAM surata karatAM rAMderamAM vadhAre thayAM che tenuM kAraNa paNa aMcalagacchanA pracAra ane tenA vistArane AbhArI hovAnuM ukta jainetara vidvAna svIkAre che. vidyAsAgarasUrie aMcalagacchanuM saMgaThana gujarAtamAM vizeSa sudaDha karyuM. dakSiNamAM paNa temaNe dharmanI patAkA badhe laherAvI ane tyAMnA zrAvakone aMcalagacchanI sAmAcArI tarapha AkRSTa karyA evI rIte kacchamAM paNa temaNe aMcalagacchano mahimA badhe vistAryo. emanA AdhyAtmika netRtvane pariNAme kacchamAM aneka mukhya gAmamAM aMcalagacchanA zramaNoe sthApelI pizALe astitvamAM AvI. moTAM sthAnomAM to ekI sAthe judI judI zAkhAonA zramanI ekathI vadhu pizALe paNa prasthApita thaI. A pizALAmAM caMdra, zekhara, meru, ratna, lAbha, sAgara ItyAdi zAkhAoe dharmapravRtti uparAMta vidyApravRttine paNa ghaNuM uttejana ApyuM heIne temanuM pradAna suvarNAkSare lakhAya evuM che. A pizA e kacchamAM vidyAdhAmanI garaja sArI. jyotiSa, vaidaka, bhUstara, gaNita, vyAkaraNa, sthApatya Adi vividha viSayonuM temAM vaijJAnika Dhabe zikSaNa apAtuM. aMdhAra khaMDa jevA te vakhatanA kacchamAM dharmanA nejA heThaLa jJAna-pradIpa prajajavalita rAkhavAnuM zreya aMcalagacchane ja savizeSa jAya che, ema te sahue svIkAravuM ja paDaze. arvAcIna yugamAM e kALanI pozALe ane temanI jJAna pravRttinI kalpanA karavI paNa jarA duSkara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com ane astitvama zrama Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vidyAsAgarasUri [ 13 lAge ema che. paraMtu keIna patra AvyuM hoya, keI hisAba karAva hoya ke kaI lekha lakhAva hoya te loke tarata pozALano raste letA e parathI ja tenI anivAryatAne ApaNane darzana thaI zake che. bhUjanI kuzaLazAkhAnI pizALe te vraja bhASAnA abhyAsa mATe vizvavidyAlayanuM sthAna prApta kareluM, ane kavi dalapatarAma jevAe tyAM rahIne abhyAsa karela e jANIne tene navAI nahi lAge? kacchanI jema pAlitANAmAM paNa aMcalagacchanI ekazAkhA, jene pAlitANA-zAkhA tarIke hAtha-pratamAM ullekha che te vidyAsAgarasUrinA AdhyAtmika zAsana kALamAM phUlI phAlI hatI. A zramanI paraMparA A pramANe maLe che. vAcaka munizIlaguNazila-vinayazIla-jayazIla, A zAkhAe paNa pitAnuM uttaradAyitva bajAvyuM. evI ja rIte rAjasthAnamAM paNa aneka pizALe hatI. A badhI pozALa dvArA granthaddhAranuM kArya ghaNuM thayuM ema upalabdha thatI hAtha-prato dvArA jANI zakAya che. vidyAsAgarasUrinA AdhyAtmika zAsana daramiyAna "bihArI zata saI"nA suprasiddha kartA kavi bihArI thaI gayA. temaNe hindI bhASAmAM racanAo karI. teo aMcalagacchanA hatA ema sAMprata vidvAne pratipAdita kare che temanI racanAo hindI bhASAnI uttama kRtio tarIke khapI heIne A kavinA jIvana vize vizeSa saMzodhana karavuM Avazyaka bane che. caritranAyake upADelI vyApaka dharmapravRtti uparAMta temaNe grantha-lekhanamAM paNa sAro samaya phALavyuM hatuM gacchanAyakanI bhAre javAbadArIo vahana karatA hovA chatAM teo kalama calAvI zakyA e temanI jJAnAbhimukhatA sUcave che. zrI gauDiyA pAzvaprabhu stavana" e padyakRti temaNe saMskRta mizrita hindImAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] mahArAva goDajI pratibaMdhaka lakhI che. kRtinA aMtamAM temaNe "vidyArNava" tarIke potAnuM nAma sUcavyuM che. zrI geDIjI pratyenI emanI ananya AsthA emanI A laghukRti parathI sUcita thAya che. - devendrasUrikRta "siddha paMcAzikA' nAmaka grantha upara temaNe vi. saM. 1781 mAM ATha kaleka-parimANane bAlAvabodha racyuM. A samayanuM gadya-sAhitya bahu ochuM upalabdha thatuM heIne A granthanuM mUlya ghaNuM AMkI zakAya. caritranAyakanA paTTaziSya udayasAgarasUri paNa sArA kavi hatA. temanI ghaNuM padya-kRtio upalabdha thAya che. temanA sahacara tathA aMtaraMga ziSya vAcaka nityalAbha te e zatAbdInA gujarAtI bhASAnA pramukha kavi tarIke gaNAvI zakAya evI kAvya-pratibhA dharAvatA hatA. temaNe aneka pade, stavane, rAsa, kathAnake Adi racIne jena-vAmayane samRddha karyuM che. temanI aneka kRtio janasAdhAraNamAM sArvatrika prasiddhi pAmI hoIne badhA lekakaMThe jIvaMta rahI. emanI pramukha kRtio A pramANe cheH (1) sadevaMta sAvaliMgA rAsa (2) vidyAsAgarasUri rAsa (3) vizI ItyAdi. temaNe karachI bolImAM paNa aneka stavane racAM tema ja temane vihAra bahudhA kacchamAM ja heIne teo kacchamAM janmyA haze ema anumAna karI zakAya che. lAbhazAkhAe aneka granthakartAo dharyA che. emanI ziSya paraMparA A pramANe maLe che. vinayalAbha-melAbha-sahajasuMdara-nityalAbha kavivara nityalAbhanA aMgata jIvana vize kazuM jANI zakAtuM nathI. zekhara zAkhAnI eka paraMparAe vaidakakSetre viziSTa pradAna karyuM tenI eka ziSya paraMparA A pramANe che. vAcaka sumatizekhara-saubhAgyazekhara-jJAnazekhara-nayanazekhara, jemaNe vi. saM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vidyAsAgarasUri [ 15 1736 nA zrAvaNa zudi 3 ne budhavAre ga ratnAkara copAI nAmaka vaidakane padyagrantha ra. 9000 leka parimANane A vijJAna viSayaka Akara grantha e zatAbdImAM lakhAyelA etadda viSayaka granthamAM navIna bhAta pADe che, grantha-prazastimAM kavie pitAnI zAkhAne pAlitANIya zAkhA tarIke oLakhAvI che. caritranAyakane suprasiddha AdhyAtma kavi devacaMdrajI sAthe AtmIyatAbharyo saMbaMdha hato ema eka prAcIna guTakAnI noMdha parathI jaNAya che. e guTakAmAM zrI zatruMjaya tIrthanI chIpAvasahInI mUrtine lekha che. caritranAyakanA upadezathI bharAyela e jinabimbanI pratiSThA paM. devacaMdrajIe karAvelI. ridrola jinAlayanI mUlanAyakanI pratimA paNa caritranAyakanA upadezathI khaMbhAtamAM pratiSThita thayelI. A mUrtinA camatkAre vize aneka vAte saMbhaLAya che. pitAnuM Ayu pUrNa thayeluM jANIne caritranAyake suratanA saMghane saMbodhIne kahyuM ke "mAruM AyuSya pUruM thavA AvyuM che. mATe huM have prabhunuM dhyAna dharIne anazana AdarIza. mArA anugAmI paTTadhara udayasAgarasUrinI tame sevA kare ane temane sArI rIte mAna Apaze." A pramANe saMdhane bhalAmaNa karyA bAda udayasAgarasUrine uddezIne temaNe kahyuM ke-"A aMcalagacchanI moTI gAdI che tene tame yatnathI saMbhALaje. zrI vIra prabhunuM zAsana dIpAvajo. dharmanuM dhyAna niraMtara dharaje ane mArI zikhAmaNe barAbara smaraNamAM rAkhaje. tame samaju ane buddhimAna che." te pachI pitAnA aMtevAsI ziSya vallabhasAgara, kSamAsAgara ane suMdarasAgarane paNa vidyAsAgarasUrie yathAyogya zikhAmaNa ApIne rAjI karyA. e pachI cAre zaraNAono Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] mahArAva goDajI pratibaMdhaka Adara karIne sarva prakAranI AlocanA karI teoe anazana AdaryuM. A nimitte saMghe sukhaDI dAkhala hajArene hisAbe tapa-japa dAna puNyAdi kAryo karyA. barAbara traNa divasanuM anazana pUruM karIne teo vi. saM. 1797 nA kArtika zudipa ne maMgaLavAre samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA. gurune nirvANa thatAM suratanA saMghe temanI bhavya aMtyeSTi karI. ekavIza khaMDavALI suzobhita mAMDavImAM gurune deha mUkavAmAM Avyo. zekamagna moTA moTA dhanapatio, rAjadarabArI adhikArIo sameta vizALa samudAyanI upasthitimAM temane zAnadAra rIte agnisaMskAra thaye. gacchanAyakanI smRtirUpe haripurAmAM bhavAnInA vaDa pAsenA aMcalagacchIya upAzrayamAM emanI pAdukAo prasthApita karavAmAM AvI jenA upara emanA nirvANanuM varSa aMkita che. kavivara nityalAbha A divaM. gata paTTadharane kAvyamaya javalaMta aMjali ApI che. emanI mahAnatAne varNavatAM temaNe egya ja kahyuM che ke - prabaLa paratApa prata mahAmaMDale, | sakala sAdhe zire adhika rAje; kumati pAkhaMDa saba dUra nAse nipaTa, dekhi mArtaDa jima ghUaDa bhAje. - ad - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva gaccha-samadarzaka zrI udayasAgarasUri eka jamAnAmAM kharataragacchanAyaka jinacaMdrasUri, tapAgacchanAyaka hIravijayasUri ane aMcalagacchanAyaka dharmamUrti sUri ane kalyANasAgarasUri jevA yugapradhAna AcAryoe pitAnI ujajvaLa kArakirdI dvArA jainadharmanI vijayapatAkA gama laherAvIne jainasaMghamAM dhArmika cetanAne apUrva saMcAra karele. pariNAme anekatAmAM ektAnAM darzana thayelAM, ane vidhamI AkramaNonA jhaMjhAvAte sAme jainasaMgha aDIkhama khaDakanI jema avicaLa rahI zake. e yugavibhUtioe bhale pitAnA gacchAne jhaMDo dharyo heya, kintu emanA abhigamanuM lakSyAMka te samAna ja hatuM. e saue sAdhelI siddhi evI sabaLa hatI ke emanA pachInA yuga para temanI asara paDyA vinA na rahI zakI. emanA uttaravarti yuganI sarvottama nIpaja eTale sarvagaccha-samadarzaka AcArya udayasAgarasUri. badhAya phirakAonI ekatAnA teo jhaMDAdhArI banyA! badhA ja gacho pratye AdarabhAva keLavAya ane emanA vaccenI ektA nakkara kAryarUpa le te mATe teo jIvanabhara jhajhUmyA ane e dizAmAM ghaNuM sAdhI zakyA. vi. saM. 1763 nA caitra zudi 13 nA dine emane janma jAmanagaramAM thaye. pitA osavALa vaMzIya vyavahArI zAha kalyANa mAtA jayavaMtI. caritra-nAyakanuM pUrvAzramanuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva gaccha-samadarzaka nAma gavaddhanakumAra. bALapaNathI ja te ghaNo guNavAna ane kAntivAna hatuM. zrImaMta kuTuMbamAM tenuM lAlana-pAlana thayuM hovA chatAM mAtA-pitAnA dharmasaMskArathI te savizeSa raMgAye. e arasAmAM jAmanagaramAM jAma tamAcInuM rAjyazAsana hatuM. tyAMnI prajA ghaNuM sukhI hatI. rAjAne tathA prajAne pratyeka dharmo pratye sadubhAva hatA. temanI dharma pratyenI apUrva zraddhAthI tyAM bhavya maMdiranI zreNI racAI ane jAmanagara cheTI kAzI nuM biruda pAmyuM. tyAMnA zreSThIvaryo ane jinA. lae jena saMghanA itihAsamAM AgavAM simAcihno cAM. aMcalagacchanI dhama-pravRttinuM te agatyanuM dhAma hatuM. chatAM zrAvake to zAsananA dhuraMdhara AcAryone satkAravA khaDe page taiyAra rahetA emane mana teo prathama jainadharmI hatA, pachI aMcalagacchIya, kharataragacchIya ke tapAgacchIya zrAvako. sau haLImaLIne rahetA ane tyAgIonI nirmaLa upadeza-vANuM jhIlatA. AvA ucca vAtAvaraNamAM bALaka vaddhanane uchera thaye hoIne tenA hadayamAM sarvagaracha-samadazitAnAM udAtta bIja ropAya emAM navAI zuM ? aMcalagacchAdhipati vidyAsAgarasUri, jeo kachI paTTadharomAM sau prathama hatA, teo kaccha ane hAlAramAM savizeSa vicaratA. emanA upadezane pariNAme A pradezamAM dharma- pravRttinI bharatI jAgelI. jAmanagaranuM rAjya Ama to "nAnuM kaccha" ja kahevAtuM hatuM. jAmarAvaLe kacchane tilAMjali ApIne navodita rAjyane pAyo nAkhele tyAre kacchanI rAjakIya bhULane navuM parimANa prApta thayeluM. jADejAonI jema aneka osavALe ane zrImALI jainee paNa mAdare vatana kacchamAMthI sthaLAMtara karIne hAlArane pitAnuM pyAruM vatana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI udayasAgarasUri [ 3 banAveluM. rAjakIya parivartana chatAM kaccha sAtheno emano sAMskRtika saMbaMdha atUTa rahele, jenI pratIti tyAM belAtI bhAMgItUTI kachI jabAna Aje paNa karAvI rahI che! vi. saM. 1777 mAM vidyAsAgarasUri bhUjamAM birAjatA hatA tyAre jAmanagarathI kalyANazAha, tenI patnI jayavaMtI tathA bALaka gavarbana guruvaMdanAthe tyAM padhAryA. e vakhate bALakanA uttama sAmudrika lakSaNo joIne gurue evI bhavithavANuM uccArelI keH "te koI moTI padavI pAmaze athavA te gacchanAyaka thaze!" gurunI vANI sAMbhaLIne mAtA-pitA harSita thayAM. temaNe gurune jaNAvyuM ke"A bALaka Apane ja vahorAvIe chIe. Apa tene dIkSA Ape !" gurue dharmanuM hita joIne cauda varSanA tejasvI bALaka gavaddhanane vi. saM. 1777 mAM dIkSA pradAna karI ane tenuM muni jJAsAgara evuM nAmAbhikaraNa karyuM. e pachI navodita munie guru pAse khaMtapUrvaka zAstrAbhyAsa karavA mAMDyo, ane aneka viSayonuM jJAna prApta karIne pitAnA guNagarbhita nAmane caritArtha karyuM. emanI jJAna-pipAsA anupama hatI. vidyAsAgarasUrinA aMtaraMga ziSyamAM kavivara nityalAbha jevA prakhara sAhityakAra paNa hatA. emanA bhaktigIte ghaNA kapriya banyAM che. e zatakanA noMdhanIya sAhityakAromAM emane gaNAvI zakAya. bhaktigIte uparAMta sAhityanA anya kSetramAM paNa emanuM pradAna mahattvanuM gaNAyuM che. AvA pratibhAsaMpanna sahacara gurubaMdhunA sAnnidhyano caritranAyake pUrepUro lAbha meLavyuM. kavivara nityalAbhanI sAhityika pratibhA heThaLa temanI lekhinAe vikAsayAtrAno maMgala prAraMbha karyo. gacchanAyaka vidyAsAgarasUri, kavivara nityalAbha tathA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ] sarva gaccha-samadarzaka caritranAyaka keTalAMka varSo kacchanAM mukhya kendromAM apratihata vicaratA rahyA. kacchanuM pachAtapaNuM dUra karavA temaNe bhagIratha prayatno AdarelA. e kALe sAdhuone zithilAcAra ane zrAvakonI ajJAnatA uDIne AMkhe vaLage evAM hatAM ! suvihita paraMparA jarjarita thatI jatI hatI. temanuM sthAna gerajIoe laI lIdhuM. kacchamAM gAmegAma emanI pizALe sthapAtI jatI hatI. alabatta, e dvArA jJAna-pravRtti sArI jaLavAI kintu dhArmika udAsinatA vadhI. AvA saMjogomAM gacchanAyake asarakAraka bhUmikA bhajavI. teo jyAM jyAM gayA tyAM tyAM ajJAnatAnuM aMdhAruM dUra bhAgyuM. leke dharmane marma samajatA thayA. sthAnakavAsI saMpradAyanuM varcasva paNa osaratuM gayuM. kacchanA vihAra daramiyAna caritranAyake zrI goDIjInA suprasiddha tIrthanI yAtrA karI. temaNe tathA kavivara nityalAbhe svaracita stavane dvArA tIrthanAyakanI bhAvapUrvaka stavanA karelI. emanI zrI goDIjI pratyenI bhakti khAsa noMdhanIya che. e arasAmAM e tIrthano mahimA ghaNe hate. khAsa karIne karachI zrAvakoe e tIrthanA aneka saMgha kADhelA. kacchanA ugra vihAra bAda vi. saM. 1781 mAM caritranAyaka guru sAthe khaMbhAta tarapha ane vi. saM. 1785 mAM pATaNa tarapha vicaratA rahyA. gacchanAyakanA upadezathI tyAM keTalIka yAdagAra pratiSThAo saMpanna thaI. khaMbhAtamAM zreSThIvarya dIpacaMda gulAbacaMde tathA pATaNamAM maMtrIzvara vimala saMtatIya mANekacaMda vallabhadAse gacchanAyaka pratye darzAvelI bhakti ullekhanIya che e pachI caritranAyaka guru sAthe dakSiNa bhAratamAM vihAra karI gayA. tyAM jAlaNA, burahAnapura, auraMgAbAda jevAM mukhya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI udayasAgarasUri kendromAM teo savizeSa vicaryA ane dharmollotanAM aneka kAryo karyA. burahAnapuranA zreSThIvarya kasturacaMde gacchanAyakanA upadezathI granthaddhAranuM sAruM kArya karyuM. e arasAmAM lakhAyelI hAthapratamAM caritranAyakanA varad haste lakhAyelI "pratiSThAkalpa'nI upayogI prata paNa upalabdha thAya che. dakSiNa bhAratanA vihAra daramiyAna vi. saM. 1788 mAM caritranAyake zIrapuranA suprasiddha tIrtha zrI aMtarIkSajInI yAtrA karI. caritranAyake te samaye "zrI aMtarIkSa pArzva tetranI racanA karI. teo temAM nedhe che ke temanI A tIrthanI yAtrA karavAnI ghaNAM varSonI IcchA paripUrNa thaI burahAnapuranA zreSThIvaryo kasturacaMda, bhejA, dozI durlabha, jeo vizeSAvazyakasUtranuM zravaNa karatA hatA, temanA AgrahathI caritranAyake "bhAvaprakAza" apara nAma "cha bhAva sajhAya"nI vi. saM. 1787 mAM racanA karI ema grantha-prazastidvArA jANa zakAya che. e pahelAM temaNe tyAM rahIne vi. saM. 1786 mAM samatinI sajhAya" apara nAma "vIrajina stavana"nI racanA karelI. A uparAMta temaNe hindI tathA marAThI bhASAmAM neminAtha gIto' racyAM. gujarAta bahAranA temanA lAMbA vihAra daramiyAna A beu bhASA upara temaNe sAruM prabhutva jamAvyuM hatuM tema A kRtio dvArA pratIta thAya che. - dakSiNApathanA vihAra daramiyAna suratanA saMghanI AgrahabharI vinaMtI AvatAM gacchanAyaka sAthe teo tyAM padhAryA. khuzAlazAhe moTI dhAmadhUmathI gacchanAyakane pravezotsava karyo tathA zrIphaLanI lahANuM karI. caritranAyakanA AcAryapada vize kavivara nityalAbha vidyAsAgarasUri rAsamAM camatkArika varNana kare che. teo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva gaccha-samadarzaka jaNAve che ke suratamAM anukULa sthAna joIne gacchanAyake kezvarI devInuM ArAdhana karyuM. devIe pratyakSa thaIne gurune kahyuM ke"jJAnasAgarajIne AcArya--padavI Apaje." AthI guru harSita thayA. eka divase teo pATa upara besIne vyAkhyAna ApatA hatA te vakhate saMghe vinaMtI karI ke "mahArAja! paTTadharanI sthApanA karIne amArI hoMza pUrI karo." gurue emanI vAtane svIkAra karyo. jezIne teDAvIne zubha muhUrta nakakI karavAmAM AvyuM. gurunI tabiyata nAjuka hAIne badhuM tvarAthI thayuM. pitAnuM Ayu a9pa jANune eka tarapha gacchanAyaka aNazaNa vata le che. bIjI bAju AcAryapada-mahotsavano umaLakAbhera prAraMbha thAya che! khuzAlazAha, maMtrI bAMdha geDIdAsa ane jIvanadAse padamahotsavane zAnadAra rIte ujavavA taiyArI AraMbhI. badhe mANase mekalAvIne aneka saMghane nimaMtrita karavAmAM AvyA. thoDA samayamAM aneka dAtA, bhaktA ane dhanapatio A prasaMge ekatrita thayA. aneka sthaLethI gItArtha munie paNa AvavA lAgyA soraTha, vaDhiyAra, mAlava, dakSiNa, pUrva, hAlAra, kaccha, vAgaDa, mAravADa vagere pradezathI moTA moTA sAdhuo harSabhera AvavA lAgyA. kaI paMDita te kaI tApasa, koI tArkika to koI ja pesarI, koI vaiyAkaraNa to kaI naiyAyika, keI joSI to kaI jJAnI, koI dhyAnI to koI kiyApAtra. Ama vividha viSayonA vizArado evA savA sAdhuo A prasaMge AvI pahoMcyA. vi. saM. 1797 ne kArataka sudi 3 ne ravivAre gacchanAyake jJAnasAgarajIne AcAryapade vibhUSita karIne temanuM udayasAgarasUri evuM nAmAbhikaraNa karyuM. suratanA saMghe A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI udayasAgarasUri yAdagAra prasaMgane ujavavAmAM kazI kacAza na rAkhI. khuzAlazAha, geDIdAsa tathA jIvanadAse prasannatApUrvaka chUTe hAthe dhana kharacyuM. coryAsI china munione temaNe Asana, va Adi vaherAvyAM, yAcakone chUTe hAthe dAna ApyAM, tathA sAdharmika vAtsalya karyA. utsavanAM dhavaLa-maMgaLanA svare vacce gacchanAyakanuM aNazaNavrata paNa cAlatuM hatuM. aMcalagacchanI dhurA gya vyaktine seMpavAne bhAva temanA pulakti mukhAraviMdamAM pratibiMbita thayuM hatuM. temaNe saune pAse bolAvIne yogya hita zikhAmaNa paNa ApI. traNa divasanAM vrata pachI teo kArtika zudi 5 ne maMgaLavAre samAdhipUrvaka kAladharma pAmyA. gurunI smRtirUpe udayasAgarasUrinA upadezathI emanI caraNapAdukAnI sthApanA thaI. haripurAmAM bhavAnIne vaDanI pAse aMcalagacchIya upAzrayamAM e pAdukA hatI. pAchaLathI A upAzraya veMcAI jatAM enuM zuM thayuM te jANI zakAtuM nathI, kintu vi. saM. 1977 sudhI kaNabInA gharamAM be pAdukAnI daherIe vidyamAna hatI ema cokkasa pramANe dvArA jANI zakAya che. vi. saM. 1797 nA mAgazara zudi 13 nA dine suratanA saMghe udayasAgarasUrine gacchanAyakapade alaMkRta karyA. Ama te emanA AcArya pada prasaMge ja anugAmI gacchanAyakanI pasaMdagIne nirNaya thaI cukyo hate. puregAmI paTTadhara vidyAsAgarasUrie paNa saMghane saMbodhIne kaheluM ke "mAruM AyuSya pUruM thavA AvyuM che mATe huM jinabhagavAnanuM dhyAna dharIne aNuzaNa AdarIza. A paTTadhara udayasAgarasUrinI tame sevA karaje ane temane sArI rIte mAna Apaze." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva ga7-samadarzaka - udayasAgarasUri aMcalagacchanA pATa upara ArUDha thatAM sau prathama hAlArI paTTadhara sAMpaDyA pUrvagAmI kacchI paTTadhara pachI hAlArI paTTadharano kama paNa sUcaka temaja dhyAnAkarSaka che. e pachI ozavALa ja A sthAne prasthApita thatA gayA e vAta paNa khAsa beMdhanIya gaNAya. rAjasthAna, gujarAta ane dakSiNamAMthI aMcalagacchane prabhAva kAlakame osaratAM kaccha kendra-bindumAM sthAna lIdhuM heIne A parivartana samayerita gaNAvI zakAya. jAmanagaranAM jinAlayanA jIrNoddhAra ane pratiSThAdi kAryomAM caritranAyakane phALe prazaMsanIya hoIne tenI noMdha prastuta gaNAze. seraThane phojadAra kutubuddIna, je auraMgajhebano prItipAtra hato. teNe jAmanagarane tAbe karyuM ane tenuM IslAmAbAda evuM nAma pADIne khAlasA sarakAra sAthe joDI dIdheluM. jo ke gujarAtanA sUbA jodhapuranA jazavaMtasiMhe jAma tamAcIne gAdI pAchI apAvI paNa auraMgajheba jIvatA rahyo tyAM sudhI jAmanagara musalamAnone tAbe ja raheluM. ukta rAjakIya parivartanane kAraNe tyAMnAM jinAlayone pArAvAra sahana karavuM paDeluM. devavimAna jevAM hRdayaMgama sthApatyo khaMDita avazeSomAM pheravAI gayelAM. chAsavAre thatA humalAne anulakSIne tyAM vizALa bhUmigRhonI yejanA thaI eTale bhaya jevuM lAge tyAre jinabiMbane temAM padharAvI daI zakAya ekavAra te evI paristhiti sarjAI ke jinAlayane tALAM vAsI devAmAM AvelAM. musalamAnee tALAM teDIne khAlI jinAlamAM ghAsa Adi sAmagrI bharI. musalamAnonA humalA bAda jAme sarva jinAlaye svAdhIna karIne rAjyanAM tALAM lagAvyAM! Ama ghaNAM varSo cAlyuM! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI udayasAgasUri vi. saM. 1787 mAM jAme lAlana talakazIne kAmadArI saMpI. suprasiddha zreSThIvaryo vaddhamAna ane padmasiMhazAhanA teo vaMzaja hatA. aMcalagacchanA itihAsamAM A vaMzanA pratApI puruSoe AgavuM prakaraNa AlekhyuM che. talakazIe temAM yazakalagI umerI. jAma pAsethI rAja-pharamAna meLavIne teNe vi. saM. 1787 nA mahA zudi 13 nA dine save jinAlayanAM tALAM khelAvyAM. kharataragacchIya paM. devacaMdrajI, jeo AdhyAtmajJAnI tarIke virala kIti pAmyA che, teo tyAM birAjatA heIne A kAryamAM emanI khAsa preraNA hatI. caritranAyakanA upadezathI jainasaMghane svAdhIna karAyelAM sarve jinAlamAM maMtrI talakazIe vi saM. 1788 nA zrAvaNa zudi 7 ne guruvAre jinabiMbanI punaH pratiSThA karAvI. gurunA upadezathI teNe jIrNoddhAranAM kAryamAM eka lAkha korI kharacI. A kAryamAM vartamAna zAhanA prapautra valamajIe paNa mAMDavIthI aDadho lAkha kerI mekalAvelI. talakazIe caritranAyakanA upadezathI tyAM eka pauSadhazALA paNa baMdhAvI. vidyAsAgarasUri rAsamAM kavivara nityalAbhe navasArImAM udayasAgarasUrie pArasIone paNa jainadharmanuM rahasya samajAveluM te saMbaMdhamAM varNana karyuM cheH "have navA paTTadhara udayasAgarasUrine pratApa vadhavA lAgyA. pavitratAmAM bIjA gautama, vidyAmAM vakumAra ane zIlamAM jaMbUsvAmI jevA teo vidhipakSagachane dIpAvavA lAgyA." suratathI vihAra karI teo saMgha sAthe navasArInI yAtrAe padhAryA. veNIzAhanA putra khuzAlazAhe tyAM saMgha jamADyo, ane navuM tIrtha prakaTa karyuM. udayasAgarasUrie tyAMnA pArasIone jainadharmanA siddhA ntA samajAvyA, ane ahiMsAne upadeza Apyo. pArasIonA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] sarva gaccha-samadarzaka dharmagrantha "avasthA pahelavI" jene kavivara nityalAbha kurAna kahe che, tene TAMkIne temaNe hiMsAmAM pApa hovAnuM pratipAdita karyuM. emane dharmopadeza sAMbhaLIne pArasIo prabhAvita thayelA. navasArIthI udayasAgarasUri anyatra vihAra karI gayA. pachI suratanA zreSThI khuzAlazAhe zrI zatruMjayane tIrthasaMgha kADhavAno nizcaya karyo ane gurune sAthe padhAravA vinaMtI karI. maMtrI geDIdAsa ane jIvanadAsa tema ja zAha dharmacaMdra paNa saMghamAM sAmela thayA. gacchapati paNa padhAryA. naranArIene meTo samUha saMghamAM sAthe cAlyo. zrI zatruMjayamAM udayasAgarasUrinA upadezathI vidyAsAgarasUrinI pAdukAnI sthApanA karavAmAM AvI. saMghapatioe ghaNuM dravya kharacIne aneka prakAranI bhaktipUrvaka yAtrA karI. pAlitANAnA ghaNA zrAvake garachanAyakanA bhakta banyA. khAsa karIne tyAMnA jhaverIo aMcalagacchanA parama anuyAyIo hatA. temaNe aMcalagacchane upAzraya karIne sAdhuonAM comAsAM karAvyAM. pAlitANAmAM caritranAyakane sthAnakavAsIo sAthe vAda-vivAda thayela. gurue sUtra-siddhAnto batAvIne temane pratimA-pUjaka banAvyA. AthI temane yaza vistAra pAme. saMghe pAchA pharavAno vicAra karyo. udayasAgarasUrine saMghapatioe atyaMta AgrahapUrvaka vinaMtI karI ke-AvatuM comAsuM suratamAM karIne pachI Apa bhale game tyAM viharaje!" saMghanA AgrahathI guru punaH surata padhAryA ane tyAM cAturmAsa rahyA. suratamAM temane brAhmaNa paMDita sAthe vivAda thayela. suratanA cAturmAsa bAda guru gujarAtamAM savizeSa vicaryA. emanA upadezathI dharmedyotanAM aneka kAryo thayAM. vaDedarA nivAsI zreSThI tejapALe gurunA upadezathI dharmakAryomAM ghaNuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI udayasAgarasUri [ 11 dhana kharacyuM. tyAMthI temaNe hAlola, kAlola thaIne cAMpAneramAM kAlikAdevInI yAtrA karI ane sAcA deva sumatinAthanAM darzana karyA. ahIM teo deDheka mAsa rahyA. godharAnA saMghanI vinaMtIne mAna ApIne guru tyAM padhAryA. sa the cAturmAsa mATe ghaNe Agraha karyo. paraMtu amadAvAdanA saMghane ghaNe Agraha hovAthI tene mAna ApIne teoe amadAvAda tarapha prayANa karyuM. guru Ave che ema jANIne amadAvAdanA zrAvake baha khuzI thayA. temaNe meTA ADaMbarathI guruno nagarapraveza karA . kavivara nityalAbha varNave che ke ceryAsI gachanA sAdhuo ane zrAvako, navAbanA cepadAre aneka hAthI, ghoDA; vahele ane pAlakhIo sahita sAmaiyuM karavA sAmA AvyA. gItagAna ane AdaramAna sAthe meTA ThAThathI vAjate-gAjate guru nagaramAM pravezyA. tyAMnA zreSThIvaryo khuzAla bhagavAnadAsa, khImacaMda harSacaMda, harakhacaMda zikharacaMda, zAha jagajIvanadAsa, premacaMda hIrAcaMda vageree navAMgapUjA, prabhAvanAdi kAryomAM ghaNuM dhana vAparyuM. gurue tyAM potAne atyaMta priya evuM vizeSAvazyakasUtranuM vyAkhyAnamAM vAMcana karyuM. amadAvAdanA cAturmAsa daramiyAna kacchathI khAsa mANae tyAM AvIne vinaMtI karI ke--kacchano saMgha ApanI bahu vATa jue che, mATe Apa tyAM padhAre." emanI vinaMtIne mAna ApIne gurue varSo bAda kacchamAM padArpaNa karyuM. caritranAyaka mAMDavI baMdaramAM padhArelA tyAre kacchanA kArabhArI lAlaNa valamajI, jeo vamAnazAhanA prapautra thatA hatA, temaNe gurunI ghaNI bhakti karI. emanA AgrahathI caritranAyake vyAkhyAnamAM "vardhamAna-paddhasiMha zreSThI caritra" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] sarva garacha-samadarzaka vAMcana karyuM tathA e saMskRta grantha kaThina hovAthI kArabhArInAM patnI kuMvarabAIe vinaMtI karatAM, e granthane AdhAre temaNe "kalyANasAgarasUrino rAsa gujarAtI padyamAM lakhe ema prakAzita granthanI prazasti parathI jANI zakAya che. vi. saM. 1802 nA zrAvaNa zudi 6nA dine caritranAyake e rAsa pUrNa karyo evuM temAM vidhAna che. udayasAgarasUrinA ziSya-samudAyamAM anugAmI paTTadhara kIrti sAgarasUri, upATha kIrti sAgara, upATa darzanasAgara, upATa jJAnasAgara tathA upATa buddhisAgara Adi mukhya hatA. kIrtisAgarasUrine saMkSipta paricaya A pramANe cheH kaccha aMtargata dezalapura gAmamAM vIsA osavALa jJAtIya mAlasiMhanI patnI AsabAInI kUkhe vi. saM. 1796mAM janma. pUrvAzramanuM nAma kuMarajI. vi. saM. 1804 mAM udayasAgarasUrinA zrAvakapaNe ziSya thayA. vi. saM. 1809 mAM mAMDavImAM dIkSA. vi. saM. 1823mAM temane suratamAM AcAryapade vibhUSita karavAmAM AvyA. tyAMnA zreSThIvarya khuzAlacaMda tathA bhUkhaNadAse cha hajAra rUpIA kharacIne mahotsava karyo. vi. saM. 1826mAM aMjAramAM teo gacchanAyaka-pade ArUDha thayA. vi. saM. 1843 mAM suratamAM svargagamana. emanA AdhyAtmika zAsana daramiyAna amadAvAdamAM zekhanA pADAmAM zrI pArzva nAtha-jinAlaya aMcalagacchIya saMghe baMdhAvyuM. A jinAlayanuM kASTha--nakazIkAma darzanIya che pAse aMcalagacchIya upAzraya che. vi. saM. 1842 mAM zrAvaNa vadi 12 nA dine kIrti sAgarasUrinA upadezathI mAMDalamAM upAzrayanuM nirmANa thayuM. temanA upadezathI pratiSThita thayelI mUrtionA lekha mATe juoH "aMcalagacchIya pratiSThA-lekho." temanI paTTaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI udayasAgarasUri [ 13 paraMparA A pramANe cheH puNyasAgarasUri-rAjendrasAgarasUrimuktisAgarasUri-ratnasAgarasUri- vivekasAgarasUri - jinendrasAgarasUri. udayasAgarasUrie vi. saM. 1798 mAM khaMbhAtanA rahevAsI zrImAlI jJAtIya somacaMdrane dIkSA ApIne temanuM kItisAgara evuM nAmAbhikaraNa karyuM. vi. saM. 1803 mAM vaDI dIkSA tathA vi. saM. 1805 mAM emane upAdhyAya-pada pradAna thayuM. emaNe racelAM stavane upalabdha thAya che. naliyAnA audicya brAhmaNa devazaMkare caritranAyakanA upadezathI prabhAvita thaIne vi saM. 1803 mAM piSa zudi 13 nA dine dIkSA aMgIkAra karI. temanuM darzana sAgara evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM. vi. saM. 1808 mAM temane upAdhyAya-pade vibhUSita karavAmAM AvyA. emanI sAhityapravRtti noMdhanIya che. vi saM. 1819 mAM suratamAM comAsuM rahIne temaNe "paMcakalyANaka covIzI" racI vi saM. 1824 mAM mAgha zudi 13 ne ravivAre suratamAM vaDAcauTAnA bhAIsAjInA upAzrayamAM rahIne 6 khaMDamAM "AdinAtha rAsa" e. AgamagacchIya siMharatnasUrijInA ziSya muni hemacaMdanA AgrahathI A kRti racAI. maha0 ratnasAgarajInA praziSya vRddhisAgaranA ziSya hIrasAgare pitAnA dAdAguru meghasAgarajInI AjJAthI darzanasAgarajI pAse bhASA-piMgalane abhyAsa karyo hato udayasAgarasUrinI sarva gaccha-samadazitA saMbaMdhamAM have ullekha karIe vi. saM. 1804 mAM suratanA zrImAlI zreSThI kIkAnA putra kacarAe zrI zatruMjaya tIrthasaMgha kADhele temAM caritranAyaka anya gacchanA dhuraMdhare, jemAM khataragacchIya paM. devacaMdra, tapAgacchIya uttamavijaya, sumativijaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] sarva gaccha-samadarzaka Adi mukhya che, temanI sAthe AtmiyabhAve rahelA. vibhinna gacchanA agresare AvI rIte nehabhAve te pachI kaDavAza kyAMthI rahe? udayasAgarasUri hamezAM AvA milananA prasaMge IcchatA ane gacha vaccenI kaDIo majabUta bane e jovA tatpara rahetA. tapAgacchIya gavimala ane aMcalagacchIya darzanasAgara e beu munionA AgrahathI caritranAyake "snAtra paMcAzikA" nAmaka grantha piSa zudi 15 ne somavAre pAlitANAmAM ukta saMghamAM rahIne . saMghavI kacarA kIkAnA putra tArAcaMde paNa zrI zatruMjayane tIrthasaMgha kAle. temAM paNa caritranAyaka anya gacchanA munio sAthe temAM upasthita rahelA. udayasAgarasUrinA upadezathI tArAcaMde girirAja upara zikharabaMdha jinAlaya baMdhAveluM. vi. saM. 1821 nA mAgazara zudi 7 ne somavAre kacarA kAkAe zrI geDIjIne tIrthasaMgha kADhele temAM paNa aneka gAnA dhura dha sAthe caritranAyaka upasthita rahelA upAdhyAya jJAnasAgara "tIrthamAlA'mAM nedhe che ke - zrI vijayAnaMda paTadhara pragaTa, zrI vijayaudayasUri rAja re; zrI udayasAgarasUri aMcalagacchane, nAyaka sAvi ziratAja re. sAgaragacchapati guru savAI zrI punyasAgarasUri rAja re; Agamaga7pati siMharatnasUri, e zyAri harSita thAya che. badhAye gachanA agresaro vacce Ave nehabhAva kharekhara, anukaraNIya che. udayasAgarasUrie AvuM svaccha vAtAvaraNa sarjavA suMdara sahayoga Apele enI pratIti AvA aneka prasaMge dvArA maLI rahe che. pote aMcalagacchAdhipati hovA chatAM anya gacchanA zreSTha granthanI pratilipio karA vavAmAM nAnapa anubhavatA nahi. tapAgacchIya guNaratnasUri kRta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI udayasAgarasUri [15 "pratiSThAkalpa" nI prata temaNe svahaste lakhI che. A prata- lekhanane bIjI rIte paNa ghaNI ja mahattvapUrNa ghaTanA gaNAvI zakAya, kemake e granthamAM sUcavAyela pratiSThAvidhi anusaravAnI lIlI jhaMDI aMcalagacchIya zrAvakone te dvArA maLI rahe che! caritranAyakano abhigama kharekhara, prazasya che. evI ja rIte pitAnA upadezathI bharAvAyelAM jinabiMbanI pratiSThA anya gacchanA AcAryo dvArA thAya emAM teone kazuM ja vAMdhAjanaka lAgyuM nathI. emanI sarvagaccha-samadarzitAnA ucca Adarzane vAcA ApatA AvA utkIrNa lekha paNa upalabdha thAya che. juoH "aMcalagacchIya pratiSThA-lekhe." caritranAyake racelA grantha A pramANe cheH (1) samakitanI sajhAya (2) bhAvaprakAza (3) khAtrapUjA (4) cevizI (5) aMtarIkSa pArzvastatra (6) geDI pArzvanAtha oNtra (7) neminAtha gIta (2) cetrIza atizayano chaMda (9) guNavarmA rAsa (10) snAtra paMcAzikA (11) SaDAvazyaka sajhAya (12) zIyalanI sajhAya (13) sthUlibhadra sajajhAya (14) kalpasUtra laghuvRtti (15) zrAvakavrata kathA (16) Atura pratyAkhyAna avacUri (17) pUjApaMcAzikA (18) zAMtinAtha caritra (19) laghukSetrasamAsa bAlAvabodha (20) siddhagiristuti (21) vaddhamAna dvAtrizikA avasUri (22) kalyANasAgarasUrine rAsa (zaMkita). emanA vividha viSayaka grantha emanA vidyAvyAsaMgane sUcita kare che. sAhityakSetre AvuM pradAna karanArA teo chellA paTTadhara che. e pachInA keI aMcalagacchIya paTTadhare gaNanApAtra sAhityanuM sarjana karyuM nathI. jaina sAhityamAM aneka TIkAkAre thaI gayA. paraMtu keIe bhAgye ja siddhasena divAkaranI gUDha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] sarva gaccha-samadarzaka ane gaMbhIrArthaka batrIzIo para prakAza pADyo hoya. AvuM kaThina kArya caritranAyake bajAvyuM heIne te dvArA emanI vidvattAne paricaya anAyAse maLI raheze. udayasAgarasUri suratamAM savizeSa rahyA hoIne tyAM emanA upadezathI pratiSThita thayelI aneka jinapratimAo vidyamAna che. khAsa karIne tyAM aMcalagacchIya zrAvakoe baMdhAvelA zrI saMbhavanAtha jinAlayamAM e pratimAo sArI saMkhyAmAM maLI Ave che. emanA pratiSThA-lekha mATe juo "aMcalagacchIya pratiSThA-lekha " e arasAmAM gacchanAyakonA AjJApatramAM emanI mahora lagADavAmAM AvatI hatI. udayasAgarasUrinI mahora upalabdha thAya che. temAM A pramANe lakhANa cheH "aizvaryA tapa AlaMkRte zrImadaMcalagaccha bhaTTAraka zrI pU. udayasAgarasUrivara pracaDa-pratApavatuM sAmrAjya." surate caritranAyaka pratye ghaNuM bhakti darzAvI hatI. teo AcArya--pada tathA gaeza-pada tyAM pAmyA hatA, tema ja temane nirvANetsava ujavavAnuM paNa suratanA bhAgyamAM lakhAyuM! vi. saM. 1826 mAM A zudi 2 nA dine caritranAyaka 63 varSanuM Ayu pALIne tyAM divaMgata thayA. sarva go pratye samadarzitA dAkhavanAra tema ja milanasAra evA gacchanAyaka udayasAgarasUrine kavivara nityalAbhe suMdara aMjali apa che - guNa bharIo darIe, guhira gyAna taNe gururAja; sarasa vacana racanA sarasa, giruo garIba nivAja. - C Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanA tirdhara AcArya zrI jinendrasAgarasUri kare che aneka yazasvI gacchAdhipatio, AcAryapuMgave ane mahAna dharmapraNetAonI bheTa dharI che, jemAM jinendrasAgarasUrinuM nAma prathama haroLamAM mUkI zakAya. teonuM aMtarmukha AdhyAtmika jIvana Adarza yogInI jhAMkhI karAve che. aMcalagacchanA A carama garacha-nAyakane arvAcIna yuge "jaina samAjanA bAdazAha" tarIke biradAvyA. kacchI samAjamAM teo "zrIjI mahArAja" tarIke avismaraNaya cAhanA pAmyA. hindu ke musalamAnee temane vacanasiddha puruSa tarIke pUjyA. vi. saM. 1929nA kArtika sudI 7 nA dine kaccha-godha rAmAM temano janma thaye hate. emanA pUrvAzramanuM nAma jesighakumAra. pitA vizA osavALa jJAtIya, cheDA trIya kalyANajI jIvarAja. mAtA lAlabAI. A daMpatI dharmaparAyaNa hoIne bALaka dhArmika saMskAramAM pASA. kacchamAM e samaye keLavaNIne jhAjhe pracAra na hate. chatAM jesiMghakumAre sAteka varSanI vaya sudhI gAmaThI zALAmAM vidyAbhyAsa karIne sAruM evuM akSarajJAna prApta karI lIdhuM. e arasAmAM emanA pitA kalyANajIbhAI bhAgavatI dIkSAnA abhilASI banyA. temanA vairAgyabhAve jesiMghakumAra para gherI asara pADI. nAnAM bALakone dIkSA ApavAnI pravRtti e samayamAM nahatI. kintu kalyANajIbhAInA hadayanI bhAvanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] kacchanA jyotirdhara AcArya evI hatI ke bALaka potAnI mAphaka jaina jagatamAM sanmAna gAmI bane. kalyANajIbhAie pArdhacaMdragathvIya kuzaLacaMdrajI mahArAja, jeo e arasAnA saMtakeTinA agresara tyAgIomAMnA eka hatA, temanI pAse A vAta karI. jesiMghakumAranA sAsudrika lakSaNo joIne lakSaNavettAe bhaviSyavANI uccArelI ke A bALaka rAjavaMzI lakSaNe ane cihno dharAve che, eTale jagatamAM sarvocca padavI pAmaze. kuzaLacaMdrajIe paNa bALakanA lakSaNo joIne lakSaNavattAnuM ukta kathana svIkAryuM ke bALaka mahAna thavA sajaye che. e samaye acalagacchAdhi. - pati vivekasAgarasUri, jeo rAjamAnya hatA tathA rAjavaMzI darajajo dharAvatA hatA, temane bALaka vaherAvI devA kuzaLa caMdrajIe salAha ApI pitAne e salAha gamI, paNa mAtA lA chabAI pitAnA ekanA eka mulAdhArane zrI pUjyajIne vahorAvI devA sahamata nahi thAya ema samajI pitAnI manobhAvanA pragaTa karyA vinA kalyANajIbhAI jesighakumArane sAthe laI abaDAsAnI paMcatIthanI yAtrAe upaDyA; haiyAnA bhAvo tAdRzya thAya evA saMkakalpa sAthe. A yAtrA pAchaLanuM prayojana te gacchAdhipati sAthe pratyakSa mulAkAta goThavavAnuM ja hatuM. e vakhate vivekasAgarasUrijI jakhau mukAme birAjatA hatA. pitA-putra yAtrA karatAM anukame tyAM AvI pahoMcyA. sUrine kalyANajIbhAIe pitAnI manabhAvanA vyakta karI sUrie sAteka varSanA jesiMghakumAranA sAmudrika lakSaNe jANI lIdhA. bALaka ghaNe prabhAvazALI ane cakera hatA. kalyANajIbhAInA prastAvathI sUri harakhAyA. teo potAnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinendrasAgarasUri gAdIvArasa thavAnI yegyatAvALA ziSyanI zedhamAM ja hatA, ane Ama anAyAse evA pratibhAsaMpanna ziSyane bheTe thaI gaye. jaba saMghanI sammatipUrvaka temaNe jesiMghakumArane pitAnA ziSya tarIke svIkArI lIdhA. kalyANajIbhAI kRtakRtyatA anubhavatA svasthAne pAchA pharyA. vi saM. 1936mAM A prasaMga banyA. jesighakumAra zrI pUjyajIne vaharAvI devAmAM Avyo che ema jyAre bALakanA mAtA lA chabAI ane mAmA khImarAjabhAIe jANyuM tyAre teo bahu ja nArAja thayAM. gharamAM rakajhaka cAlI. kaDavAza jamI. gussAmAM bhAI-bahene kacchamahArAozrI pAse dhA nAkhavA bhUjane rasto lIdhe. vAtAvaraNa kSubdha bane ema hatuM. kintu bhUjanA nagarazeThe samayasUcakatA darzAvIne paristhitine thALe pADI. bhAI-bahenane nagarazeThe vistArathI carcA-vicAraNA karIne samajAvyuM ke A kArya nArAja thavA jevuM nathI, paNa khuzI thavA jevuM che. bhAIbahenane temanI rajUAte prabhAvita karyA ane mahArAozrI pAse dhA nAkhavAnuM emaNe mAMDI vALyuM. bhUjathI pAchA vaLatAM teo jakhau gayAM. tyAM bALakane maLyAM. jesiMghakumAre ahIM rahevAmAM potAne AnaMda che ema kahyuM. vivekasAgarasUri tathA saMghanI samajAvaTathI mAtA lAbAI tathA mAmA khImarAjabhAI A vAta parathI utarI gayAM ane jesighakumArane AziSa ApI potAne ghera pAchA AvyAM jUdI ja mAnyatA sAthe! kalyANajIbhAIne emanA vicAromAM AveluM parivartana gamyuM. bALakane vahorAvI dIdhA pachI gharamAM rakajhaka cAlelI tyAre temaNe bahudhA mauna ja seveluM. ghInA ThAmamAM ghI paDI jaze. thayuM paNa evuM. AthI teo harSita thayA. A prakaraNano Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanA tirdhara AcArya sukhAnta AvI jatAM have teo saMsAramukta thavA prayatnazIla thayA. sattvare kuzaLacaMdrajI pAse pahoMcI gayA. temanI pAse bhAgavatI dIkSA aMgIkAra karI, kalyANacaMdrajI tarIke navuM jIvana dhAraNa karyuM. traNa varSa sudhI saMyamamaya jIvana nirgamana karIne teo vi. saM. 1939 mAM zubha dhyAne kAladharma pAmyA. A tarapha vivekasAgarasUrijIe jesiMghakumArane vidyAbhyAsa mATe vidvAna yatione saMkhyA, tema ja jAte paNa dhArmika abhyAsa karAvavA maMDyA. bALakanI grahaNazakti ajoDa hatI. tenI kuzAgra buddhithI sUri ghaNuM prasanna hatA. traNeka varSamAM bALake vidyAbhyAsa ghaNo vadhArI dIdho. bALakanA vidyAbhyAsane uttejana maLe evA anukULa prasaMge paNa banatA gayA. vi. saM. 1939 nuM cAturmAsa gacchanAyake jAmanagaramAM karyuM. kuzaLacaMdrajInA anuyAyI bhrAtRcaMdrajI paNa tyAM ja birAjatA hatA. vivekasAgarasUrinA teo bhakta ane premI hatA. jesighakumAranA pitAe e samudAyamAM dIkSA lIdhelI eTale bALaka pratye paNa emane mamatA te hoya ja. teo prakhara vidvAna hatA, bALakanA vidyAbhyAsanI badhI javAbadArI temaNe svecchAe pitAnA mAthA para laI lIdhI bhrAtRcaMdrajI pAse vidvAna zAstrI hatA, jemane jesiMghakumAre sAro lAbha uThAvyA. Ama bALakano abhyAsa pratidina vadhate cAlyo. sUri tenI pragati joI AnaMda anubhavatA. jAmanagaranA mahArAjA vibhAjI ane vivekasAgarasUri vacce nikaTano saMparka hato. jAmasAheba sUrinI vyAkhyAnadharmasabhAmAM AvatA. Ama e sivAya paNa sUri pAse besIne dharmacarcAo karatA Ama vAraMvAra mulAkAto thatI. e dara miyAna jesiMghakumAra para emane cAha vadhyA. mahArAjAe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinendrasAgarasUri [ pa keTalIye vAra suMdara upahAra ApavA tathA rAjamahelamAM teDI javA prayAseA karelA, paraMtu nilepa bALaka e saunA asvIkAra karatA. sUri sAthe jesi`ghakumAra kayAreka rAjamahela jAya khare paNa levA karavAnI vAta ja nahi. sUrijI rAjabheTa levA kahe, " lai le A ! hajUranI lAgaNI na ThelAya !" Ama tee kramAve te prathama lai le paNa tarata ja pAchu` ApI de guru AvA ziSyaratna prApta thayAnI nirAMta ane prasannatA anubhavatA. vi. saM. 1940 mAM sUrijI dazA esavALa mahAjananI vinatIthI mu`baImAM cAturmAsa rahyA. e arasamAM dazA osavALa jJAtinI jAheAjalAlI apUrva hatI. muMbaInI AgevAna ane dhanADhya jJAtimAM enI gaNanA thatI. A jJAti acalagacchAdhipati pratye pUNa bhakti dAkhavatI. aMcalagacchAdhipati rAjendrasAgarasUri ane pachInA paTTadharA dazA ezavALa jJAti mahAjananA AtyAgrahathI kaccha ane hAlArathI muMbaImAM vicaratA thayelA. vi. saM. 1892 mAM zrI anaMtanAthajI jinAlayanI muMbaImAM pratiSThA thayA bAda A parivartana jovA maLeluM. gacchanAyakAmAM mubaImAM sau prathama padArpaNa karanArAomAM acalagacchanA paTTadharo sau prathama hatA, jenuM zreya dazA esavALa jJAtine che. paraMparAnusAra dazA esavALa jJAtie vivekasAgarasUri pratye ananya bhakti darzAvI. gacchanAyaka tA e pahelAM paNa muMbaimAM padhArI cUkayA hatA, paraMtu jesiMghakumAra mATe e pahelavahele| prasaMga hatA. muMbainA saMgha bALakanI gurubhaktithI prasanna thayeA. bALaka vidyAsaMpanna tema ja guNa saMpanna hatA. tenuM saMskAramaya jIvana joine sau sa`zAnAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanA tirdhara AcArya puSpa veratAM. saMghane lAgyuM ke aMcalagacchanI gAdInA vAra. sane jesiMghakumAranA rUpamAM udaya thaI cUkyo che. muMbaImAM jesiMghakumAranI adhyayana-pravRtti pUrabahAra khIlI uThI. tyAM tenA mATe khAsa paMDita rokavAmAM AvyA. temanI pAse vyAkaraNa, kAvyakoza, chaMda-zAsa, nyAyadarzana vagerenuM traNa varSa lagI satata ane kALajIbharyuM adhyayana karyuM. bALakanI grahaNazakti abhUta hatI. temanA mATe khAsa rokavAmAM AvelA paMDitAe sUrine svayaM bhalAmaNa karI ke have amArA karatAM vadhAre moTA paMDitenI bALakane jarUra che.!! e arasAnI nAmAMkita vyaktiomAM jUnAgaDhanA suvikhyAta 3 tribhuvanadAsa ane zrImad rAjacaMdrajI, jeo zatAvadhAnI kavi rAyacaMdabhAI tarIke jANItA hatA, teo sUri pAse ghaNuMvAra AvatA. teo jesiMghakumArane abhyAsa, buddhimattA ane grahaNazakti joI prabhAvita thayelA. vidyAkSetre bALaka uttarottara pragati sAdhe e hetuthI temaNe vidvAna paMDita rekavA khAsa bhalAmaNa karelI e yugamAM vijayAnaMdasUri uphe AtmArAmajI mahArAja jaina saMghanA mAnya vidvAna gaNAtA. emanI pAse vidyAbhyAsa karIne aneka vidvAne taiyAra thayelA, jemAM taiyAyika jaina paMDita amIcaMdajI paMjAbInI khyAti savizeSa hatI. vivekasAgarasUrie jesiMghakumAra mATe e paMDitane rokyA. amIcaMdajI paMjAbIe bALakane saTIka Agama grantho, nyAya tema ja darzana zAstranA ucca granthanuM adhyayana karAvyuM. jesiMghakumAre anekavidha viSayenuM talasparzI adhyayana karyuM. sattara varSanI yuvAna vaye pahocelA jesiMghakumAranI khyAti muMbaI bharamAM badhe phelAI gaI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinendrasAgarasUri [ 7 te arasAmAM muMbaI padhArelA muni mehanalAlajIe jesiMghakumAranA vidyAvyAsaMganI bhArobhAra prazaMsA karIne evuM vidhAna kareluM ke te AtmArAmajI mahArAja pachInA mAnya vidvAna che. vividha zAranA pAragAmI banelA jesiMghakumAra mATe AvuM pramANapatra adhika preraNAdAyaka banyuM. e pachI TUMkA gALAmAM ja vyAkaraNa granthamAM caMdrikA ane siddhAnta kaumudI, naiSadha ane kAdambarI parvatanA kAvya-grantha, sammatitaka paryata jaina nyAya grantha, tathA alaMkAra grantha, ane amarakeza vagere zabda zAtre teNe avagata karyA. jena dravyAnuyegamAM sArI evI pragati sAdhI siddhahemane aSTama adhyAya kaMThastha karyo. badhA Agama granthanuM mULa TIkA, cUrNi, avasUri Adi sahita paNa teNe avalokana karI lIdhuM. saMgItane zAstrIya abhyAsa paNa cAlu hato ane temAM paNa jesiMghakumAre sAre vikAsa sAdhI lIdhuM hatuM. Ama ajoDa bhAratIya vidvAna thavAnI spaSTa saMbhAvanA jesadhakumAramAM vikAsa pAmatI rahI. vi saM. 1948 mAM muMbaInA zeTha bhImajI zAmajI momAyA, kaccha-sAerAvALAe kesarIAjIno moTo tIrtha saMgha kADhela. saMghapatie vivekasAgarasUrine saMghamAM padhAravA ghaNe Agraha karatAM teo saMghamAM padhAryA. mAgazaramAM saMghe ThAThamAThathI prayANa karyuM. sUrinI sAthe jesiMghakumAra paNa cAlyA. ane bhAvathI tIrthayAtrA karI. saMghapatie sUrinA upadezathI kesarIAi tIrthamAM dharmazALA baMdhAvavAno nirNaya jAhera karyo. tyAMthI pAchA vaLatAM sUri jhAmarAnI bImArImAM paTakAI paDyA. e vakhate temanI uMmara mAtra sADatrIsa varSanI ja hatI. bImArI vadhatAM jesiMghakumAre abhyAsane tilAMjali ApI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] kacchanA tirdhara AcArya ane sUrinI sAravAramAM te otapreta banI gayo. ghaDIbhara mATe paNa sUrinI zayyA na choDe sUri ArAma levA samajAve te paNa aDaga rahe. e vakhate tenI uMmara ogaNIsa varSanI hatI. putrasamA ziSyanI bhakti joI sUrinI AMkha azrubhInI banatI. jotajotAmAM aDhI mAsa vyatIta thaI gayA. dezIvidezI cAra DokaTare divase ane cAra rAte sUrinI sevAmAM hAjara rahetA AgevAna vade ane yatio paNa temanI suzraSAmAM joDAyA. kintu mAMdagI mATe evA cihno jevAyA nahi. mAMdagI jIvaleNa hatI. AvA saMjogomAM zrIsaMgha ane yativarga samakSa gAdInA vArasa kene nImavA tene tAtkAlika nirNaya karavAno prazna rajU thaye. jesighakumAranI lAyakAtane sarva sammatithI svIkAra thayuM. tene sUrie paNa mahera mArI eTale harSanuM badhe meju pharI vaLyuM. sUrinI AjJA maLatAM jesiMghakumAranI dIkSAnuM tAkIda muhUrta levAmAM AvyuM. badhe vIjaLI vege samAcAra phelAI gayA. jesiMghakumArane A vAtanI jANa thatAM ja teNe A nirNaya sAme potAno virodha jAhera karyo. sau AzcaryamAM garakAva thaI gayAM!! jesiMghakumAre pitAne mata spaSTa karatAM jaNAvyuM ke gAdIe te moTAbhAI bhAgyasAgarajI zobhe. khUba rakajhaka cAlI. zrIsaMgha ane sUrie samajAvyA keH gAdIne hamaNuM prazna ja kyAM che? amAre to mAtra tamane dIkSA ja ApavAnI che" sUrie vizeSamAM pharamAvyuM ke "mAre te tane dIkSita thayela joIne ja javuM che!" kintu vinayaparAyaNa bALake temane namratApUrvaka paNa daDhatAthI virodha karyo. gurune pitto uchaLe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinendrasAgarasUri gussAmAM kadI nahIM ane tyAre teo upAlaMbha bharyA zabdomAM gAjI uThyA. "tyAre zuM samajI ATalAM varSa ahIM rahyA? pAghaDI paherI pharavA ?" gurudeva vedanAnI vihaLatAmAM vihavaLI hatA. zrAvaka samudAya Avaka banI gaye. jesiMghakumAra gurunA caraNe mAthuM namAvI che ke bApu! ApaNA zAstromAM tyAga kahyo che te kema sAdhI zakAya? A tyAga vize Ape mane ghaNuM ghaNuM samajAvyuM che, tevI saMvijJa pakSIya dIkSA mane apAve ane gAdI moTAbhAI bhAgyasAgarajIne saMpAya evI AjJA pharamA !" gurue janaka videhIne dAkhalo ApIne dharmarAja tarIkenI javAbadArI uThAvavA premabharI vANIthI samajAvyuM. temanI dardabharI vANuMnA prabhAvathI jesiMghakumAranI AMkhomAM AMsu bharAI AvyAM. janaka videhInA draSTAMte tenA mana para ghaNI asara karI. te mauna banI gaye. virodha na uccArI zakyo. ziSya sammati ApI che evI ceSTA sahita sUrinI ya bolAvavAmAM AvI. jesiMghakumAra avAka banI A badhuM joI ja rahyo. gurune duHkha upajAvAnI te hiMmata na karI zako. paristhiti anusAra sUri ane zrIsaMghe dIkSAvidhi ati sAdAIthI ane tAkIde sameTavA banatuM karyuM. vi. saM. 1948 nA mahA vadi 11 nA dine nAnA samAraMbha pUrvaka dIkSA utsava thayo. jesiMghakumAre have jinendrasAgarajI tarIke navuM jIvana dhAraNa karyuM. sUrinI mukhamudrA para saMtoSanI AbhA camakI. sakaLa saMgha A prasaMgathI harakhAye. sUrinI mAMdagI vadhatI cAlI. aMtima divasanI eka paLe sUrie jinendrasAgarajIne pitAnI zayyA pAse belAvI gAdI svIkAravAne abola kala temaNe laI lIdhe. sUrie Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] karachanA tirdhara AcArya emanI hAjarImAM ja teoe karela gAdIne svIkAra zrIsaMgha samakSa ane ziSyavarga samakSa jAhera karyo. e pachI vi. saM. 1948 nA phAgaNa zudi 3 ne budhavAre sUri divaMgata thayA jinendrasAgarajIne gurunI cira vidAyathI vajAghAta thaye. bAra varSamAM emaNe eka divasa paNa guruviraha anubhavelo nahi, eTale zeka keme karI TAnya na TaLe. AvI paristhitimAM gAdIsvIkArane prazna dUra ThelAte gaye. Akhare pAMca mahine zrAvaNa sudi 10 ne budhavAranA dine gacchAdhipatinI gAdIe birAjamAna karavAne paTotsava thaI zakyo. muMbaImAM e mahotsava apUrva rIte ujavAye. aneka gAmanA saMghe e bhavya prasaMge upasthita rahelA. muMbaImAM gacchanAyakanA paTotsavane e sau prathama prasaMga hatuM. AgaLa jaNAvAI gayuM tema dazA esavALa jJAtinI e samaye AbAdI carama simAe hatI. e jJAtinI jAhojalAlI ane aMcalagacchanI gAdIne jemAM Ape evA addabhUta mahotsavane mANavAnuM muMbaI sAkSI banyuM. have jinendrasAgarasUri para aneka javAbadArIo AvI paDI. e vakhatanI damAmadAra sAhebI, zahenazAhI gAdInA ThATha, saMghanuM ajoDa sanmAna-e badhuM prApta thayuM, kintu caritranAyaka temAM kadI aMjAyA ke lepAyA nahi. emano svabhAva ja adhyayana-cintanazIla hato. eTale gacchAdhipatinI bhAre javAbadArIo vacce paNa vividha viSayenuM emanuM adhyayana cAluM ja rahyuM. zAstrI amIcaMdajI paMjAbI sUrinI sAthe ja rahetA hatA. paraMtu vivekasAgarasUrinI vidyamAnatAmAM je haLa vAza hatI e have kyAMthI maLe? thoDeghaNe aMze emanA hRdayanI saraLatA paNa kAraNabhUta banatI. emanI dharma-parSadAmAM sAmAnyamAM sAmAnya mANasane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinendrasAgarasUri [ 11 paNa sthAna hatuM. sUrie paheregIrone sApha AjJA pharamAvelI ke koIpaNa puruSane mArI pAse AvatA aTakAve nahi. Ama vaibhava ane vidvattAnA DhaganI nIce chupAyeluM sUrinuM jIvana e saMta keTInuM jIvana hatuM. bIjA zabdomAM kahIe te janaka videhInA jIvanane jhAMkhI karAvatuM emanuM jIvana hatuM. emane Urdhva sthAna tema ja alaukika prabhAva prApta hevA chatAM emanuM mana aMdarathI aTulApaNuM, ekattva ane aliptatA sadaiva jhaMkhatuM hatuM. gacchAdhipatinA niSTha jIvananuM e ja rahasya hatuM. jinendrasAgarasUri aMtarmukha jIvanane mArga apanAvavA mathatA hatA, tyAre bAhya paribaLo emane bahirmukha rAha para kheMcI rahyA hatA. emanA jIvana mATe be prabaLa saMkalpe khaDA thayA. vicitratA e hatI ke banne virodhAbhAsI saMka9pa hatA eka tarapha gacchAdhipatinA doradamAmane AkaSI zake evuM vyaktitva hatuM ane bIjI tarapha hRdayanI alI. sA bheganiSTha jIvana tarapha banne vacce ugra gharSaNa cAlyuM. khUba manomaMthana thayu. taNakhA jharyA prasaMgenI hAramALA racAtI gaI caritranAyaka koI eka rAha apanAvI le e pahelAM khUba khUba svasthatA meLavavA cAhatA hatA. paraMtu e zakaya na banyuM. eka divasanI vAta che. paryuSaNa parvanI vyAkhyAna sabhAne agAuthI jhaghaDatA be jJAti-pakSoe nimitta banAvI ane jhaghaDA vyAkhyAna-sabhA lagI AvI pahoMcyuM. sUrine ke pakSanA sAdhana ke nimitta banavAnuM na rucyuM. banne pakSe ApameLe samajI le te jUdI vAta hatI paNa temaNe te khuda gacchanAyakane paNa saMDovAvuM paDe evI paristhiti khaDI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] kacchanA tirdhara AcArya karI dIdhI. Ama tA caritranAyakanA UmiMtaMtra para be vidhAbhAsI paribaLo vacce AMtarika gharSaNa te cAlatuM ja hatuM. tyAM A ghaTasphoTa thaye. jANe keI ne mArga sUjhI AvyA na hoya ema jinendrasAgarasUrijI ekAeka vyAkhyAna-sabhA cheDI gayA. ane vi saM. 1951 mAM muMbaIne cheDIne kacchane mArga lIdho. aneka sa e emane potAnA sthAnomAM padhAravA vinavaNIo karI paNa keIna phAvyA. have kaccha emanI karmabhUmi banI. kacchamAM godharA, bhujapura, mAMDavI, ja, terA ema vividha sthaLe emaNe comAsAM karyA ane asaMkhya lokone dharmabaMdha pamADyo. jene tema ja jainetaromAM teo ArAdhyadeva banI rahyA. emanAM vacano brahmAne bela banI rahyAM. vacanasiddha mahApuruSa tarIke karacha emane pUjavA lAgyuM. nava varSa sudhI gAdInA daradamAmamAM samagra kacchamAM teo vicaratA rahyA. vi. saM. 157 mAM emanA jIvanamAM abhUtapUrva pari vartana jovA maLyuM. badhAnI samajAvaTa chatAM emaNe badhA yatione, zastradhArI nokara-cAkarone rajA ApI dIdhI, temaja gAdInA asabAba chaDI, chatra, cAmara, ratha, myAna, pAlakhI tajI pote ekalA banI besI gayA. badhA saMgho A pariva nathI DaghAI gayA. badhAnI vinaMtIone sUri dvArA pratyu ttara maLe keH "mArAmAM gAdI calAvavAnI zakti nathI, tame bIjA zrI pUjya sthApI zake che." A badhuM ekAeka kema banyuM tene ItihAsa ghaNe lAMbo che. caritranAyaka zrI pUjya rUpe alaukika mAnaakarAma pAme e sthAnakavAsI tema ja derAvAsI sAdhu samAjane na rucyuM. adhurAmAM pUruM aMcalagacchIya samudAyamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinendrasAgarasUri * [ 13 paNa caritranAyaka virUddha jayaMtra racAyAM. kacha-rAyaNamAM yati bhAgyasAgarajIne baMgale aneka yatio ane zrAvakonI gupta sabhA maLelI jemAM navA gacchAdhipatinI niyuktino prazna mukhyatve carcA. paraMtu A AkhI yejanAne bhAMDe phUTI gayo. caritranAyakane sthAne emanI hayAtimAM ja anya vyaktine gAdI eNpavAnI vAta pachI te hAsyAspada banI gai. caritranAyaka A badhI hilacAlathI mAhitagAra hatA. ane eTale ja emaNe gAdIne meha choDyo. samAjanA mAyika baMdhanethI vimukta thayA. e vakhate emane koI paNa ziSya nahote. AzcaryanI vAta to e che ke sUrinI alipta tAnI mAtrA jema jema vadhatI gaI tema tema saMghanI temanA pratyenI bhakti dviguNa thatI gaI emaNe gAdInAM eka eka baMdhananAM bhUkA uThAvI dIdhA, chatAM jIvanabhara e ja zrIjI sAheba tarIke manAyA ane pUjAyA !! kacha-mAMDavIne saMgha mevaDI gaNAya enI IcchAne gAdIpati paNa pAchI na kele. kintu enI vAta paNa na svIkArAI. muMbaIthI saMghAgraNIo AvyA ane gAdI calAvavA vinavaNIo karI khAsa kAzIthI kharataragacchanA maMDalAcArya bAlacaMdrasUri, jemane sUri vaDIla tarIke mAnatA hatA, teo paNa padhAryA. paraMtu sUri koInA samajAvyA na samajyA. aMte mAMDavInA saMghe jaNAvyuM ke gAdInuM nAma A maMgalamUrti sAthe joDAI rahe e paNa aMcalagacchanuM sadbhAgya che. eTale badhA zAnta thayA. saune A vAta lAgI. suDatAlIsa varSa gayAM. sApa kAMcaLI choDe te pachI tenA tarapha kadI na jUe, tema gAdInA tamAma dera-damAma tarapha sUrie kadI paNa mITa na mAMDI. aneka prastAva AvyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] kacchanA tirdhara AcArya aneka vinavaNIo thaI. paNa na DagyA te na DagyA. sutharInA dAnavIra zeTha khetazI khIazI dhulAe to temaNe kADhelA zrI zatruMjayanA tIrthasaMghamAM je sUri padhAre to rUA. 101001, emane caraNe dharavA, tema ja zAhIsanmAna ane badhI suvidhAo pradAna karavAnI prabhana yukta ophara karelI. paNa sUrie nanno ja bhaye. sUri have ekAkI jIvana-paMthamAM AgaLa vadhatA jatA hatA. vidvattAne ke sarvocca sthAnane emane garva na rahyo. krodhane emaNe dUra haDaselI dIdho hato. AtmaguNa virodhI kaI valaNa emanA vartanamAM jovA na maLe. eja karuNAmaya, nisargasulabha prAMjala vyaktitva, eja dhUnI, masta, Atmanimagna avadhUta! jIvanano uttarArdha emaNe bhUja puranI pizALamAM ja vitAvyuM. emanA nivAsathI bhUjapura maMgaladhAma banI gayuM. leka tene " zrI pUjyajIvALuM bhUjapura" e rIte oLakhAvatA. pitAnI pizALamAM pasaMda karelA oraDAmAM ja sUri aMtarmukha thaIne jIvana yApana karatA. satkAra ane sanmAnanAM saMbhavita vAtAvaraNa TALavA sUrie "mAnasa zAstrIya upAyo" paNa yojelA. sUrine cittabhrama thaI gayela che evuM mAnanAra mATe emanA aMtaraMga mitronuM vidhAna dhyAna ApavA gya che. | muni kalyANacaMdrajIe "samayadharma" (varSa 17, aMka 4-5) mAM spaSTa rIte jaNAvI dIdhuM che ke temane (jine. drasAgarasUrijIne) tathArUpa ghaNA ochA pArakhI zakyA che. rAtri-divasa emanI sAthe rahenArAomAMnA ghaNuM ja ochA pArakhI zakyA che, te bIjAonuM kahevAnuM kyAM rahe che! evA divya puruSane emanA kahevAtA bhakto oLakhI na Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinendrasAgarasUri [ 15 zakyA ke bIjAne oLakhavA na dIdhA. sAthe vasanAra paNa ema ja mAnatA ke emanuM magaja ThekANe nathI; emanuM hRdaya muMjhAI gayuM che. ema je mAnatA hoya te bIjAone mahApuruSa tarIke oLakhAvI paNa zI rIte zake?" vi. saM. 1990 nA caitra mAsamAM sUrie kacha-terAmAM khetazIbhAIne pitAnA ziSya tarIke sthApIne temanuM kSamAnaMdajI evuM nAmAbhidhAna kareluM. A dattaka-vidhAna mahesava pachI sUri kaI jAhera prasaMgamAM jovA na maLyA. sUri pate karachamAM zrIjI mahArAja tarIke savizeSa oLakhAtA hoIne kSamAnaMdajI paNa eja birudathI badhe oLakhAtA rahyA. kSamAnaMdajI zrIjI mahArAje potAnA prabhAvazALI vyaktitvathI aMcalagacchane viziSTa netRttva pUruM pADyuM. jainasaMghamAM khyAtanAma saphaLa jena vidhikAra tarIke teo paMkAyA. potAnA gurunI smRtimAM temaNe bhUja pumAM hAiskula tathA mahilA bAla kalyANa kendra mATe rU. 60000)nI nAdara sakhAvata karI. dhuLIAnuM vidyArthIgRha paNa temanI preraNAnuM ja phaLa che. ukta traNe saMsthAomAM jinendrasAgarasUrinuM nAma joDavAmAM aAvyuM che. vi. saM. 2027 nA phAgaNa vada 3 nA dine kSamAnaMdajI bhujapuramAM kAladharma pAmyA. teo potAnA ziSyapade motIlAlajI zrIjI mahArAjane sthApI gayA che, jeo sAhitya-premI che. potAnA guru tathA dAdAgurunI smRtimAM teo sAhitya-prakAzananI meTI jana ghaDavAnuM vicArI rahyA che. TUMkamAM, caritra-nAyakanI ziSya-paraMparAmAM thayelA zrIjI mahArAje paNa prabhAvazALI vyaktitva dharAvanAra sAMpaDyA che. jinendrasAgarasUrie pizALane badhe vahIvaTa pitAnA ziSya kSamAnaMdajIne bhaLAvI dIdho. pachI sattAvIza varSa lagI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] kacchanA tirdhara AcArya kaI ane keTalI rakama kyAM che, e vize akSara paNa uccArele nahi. ulaTAnuM badhI javAbadArIo seMpIne emaNe nirAMtane dama lIdhela ! pAchaLathI kSamAnaMdajIe pizALamAM cheDo pheraphAra karyo. sUri be lyA ke--"AvaDI maTI jagyA zA mATe joIe? jhUMpaDI hoya toya cAle. thoDI jamIna ane saMthAre ATalI ja mANasanI sAcI jarUra. chAza-roTale e to kene nathI maLato? A jaMjALa zI?" Ama jIvananI pratyeka kiyA ane prakriyAmAM sUrijI aNizuddha sAdAI ane nisanA jIvanabhara sAcA pratinidhi banI rahyA. terame varSe pacIsa divasanI sAmAnya mAMdagI bhogavI. tA. 7-12-1947: vi. saM. 2004 nA kArataka vadI 10 ne ravivAre sAMje caritranAyake pitAnI pizALamAM A phAnI duniyAmAMthI aMtima vidAya lIdhI. saMghe A mahApuruSanI zAnadAra aMtyeSTi karI. emanI cira vidAyathI jaina saMgha, khAsa karIne samagra che ane aMcalaga che tirdhara AcAryane gumAvyA aMcalagacchane mATe emanI vidAya visamI banI; kema ke jinendrasAgarasUrine pATa Aja divasa paryata khAlI ja rahyo. aMcalagacchanI tavArIkhamAM A abhUtapUrva ghaTanA gaNAya, paraMtu e hakIkata che!! jinendrasAgarasUrinA janma-zatAbdInA A varSamAM ApaNe sau prAthae ke kaI meghAvI vibhUti aMcalagacchanA pATa para birAjavA zaktimAna bane !! -- jI - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acalagacchanA prathama zrAvaka zreSThI yoAdhana bhaNazAlI jaina zvetAmbara saMdha je svarUpamAM Aje vidyamAna che e svarUpanA nirmANamAM a'calagacchanA hissA ghaNA ja mahattvapUrNa rahyo che. tenI sthApanAne Aje naveka zatAbdInAM vahANAM vAI gayAM, je daramiyAna dharmadyotanAM aneka kAryA thayAM; sAmAjika tema ja sAMskRtika kSetre aneka piravatanA jovA maLyAM; sAhitya ane kaLAnA kSetre abhinava simAcihno ropAtAM gayAM; deze rAjakIya kSetre uthalapAthalA joi. e badhI zakavirta ghaTanAemAM acalagacchanuM pradAna paNa moTuM hatuM. A gacchanI satAmukhI ane javalaMta kArakirdInI yathAcita noMdha vinA jainasaMghanA itihAsa apUNuM ja gaNAya. A gacchanA yAti dharAnI dharmapravRtti sAthe samAja, zikSaNa ane sAhityajIvananAM mukhya kSetrone AvarI letAM paribaLA salagna hAine enI tavArIkha pazcima bhAratanA sAMskRtika itihAsanA viziSTa adhyAya ane evI kSamatA dharAve che. gacchanI AvI gauravamUlaka yazeAgAthA mATe acalagaccha-pravatta`ka tarIke ArakSita sUrijIne jeTalA yaza maLyA eTale ja yaza gacchanA sau prathama zrAvaka tarIke yazeAdhana bhaNazAlIne paNa maLI zake enI kANu nA pADI zake? A rakSitasUri acalagacchanA AdarzonA pravarttanakAra hatA, teA yazeAdhana bhaNazAlI e Adarzane kAryAnvita karanAra zilpI. eka tyAgI hatA teA bIjA kaTha. emanA yuganI ane AkAMkSAonI pUrtirUpe emanA dvArA AvazyakatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMcalagacchano prathama zrAvaka aMcalagacchano AvirbhAva thaye hoIne beunuM milana gacchanI tavArIkhamAM yAdagAra banI gayuM. yazodhananA pUrvajo vize bhaTTamAMthI aneka bAbato jANavA maLe che. ahIM te agatyanI jANakArI ja prastuta che. mULa teo paramAra vaMzanA rAjapUta. vi. saM. 484 mAM emanA pUrvaja pratApamAM ujajenanagarInA rAjavI hatA. ekadA teo vanamAM zikAra karavA gayelA. caMdragacchanA ratnadevasUri vanamAM kAusagnadhyAnamAM hatA. temane joIne rAjA vaMdana karIne dharma vArtA sAMbhaLavA tyAM beTho. sUrie tene jIvahiMsA karavAthI narkagati prApta thAya te saMbaMdhaka daSTAnDe ApyA. rAjA temanA upadezathI prabhAvita thaye. pote ni:saMtAna hovAnI vAta teNe sUrine kahI. sUrie tene dharmArAdhana karavA kahyuM. rAjAe ATha upavAsa karIne bhavAnI devInI ArAdhanA karI. devI prasanna thayAM. devInA varadAnathI rAjAne putra-prApti thaI. eTale rAjAe gurunA paga pakaDIne kazuMka mAgavAnuM kahyuM. tyAgI guru zuM mAge? rAjAno Agraha joIne mAgyuM ke "tame amArA zrAvaka thAo." sUrinA upadezathI pratibaMdhita thaIne rAjAe jainadharma aMgIkAra karyo; zrI zatruMjaya, giranAra, zaMkhezvara, sammatazikhara vagere tIrthonI yAtrAo karI. bhaTTagranthomAM ullekha che ke rAjAe saMgha sahita yAtrAo karI, jemAM vIsa hajAra sejavAle hatA. tIrthasaMghemAM teNe pacIsa lAkha mudrikAo kharacI. emanA vaMzamAM keTalIka peDhIo bAda jainadharma visarAI gaye. rAjA pratApamalanA vaMzamAM vijayAjI vi. saM. 795 mAM bhinnamAlamAM thayA, jemane udayaprabhasUrie pratibodha ApIne jainadharmAnuyAyI karyA. bhaTTagrantho vizeSamAM noMdhe che ke teone zrImAlIvaMzamAM sthApavAmAM AvyA. gautamagAtrathI oLakhAyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI yazAdhana bhaNazAlI bhinnamAlanI pUrva dizAmAM samarasaMghapADAmAM teo rahetA hatA. tyAMnA zrI zAMtinAtha jinAlayane vahIvaTa teo karatA. tyAMnA meTA vepArIomAM emanI gaNanA thatI hatI. teo cAra karoDanA AsAmI hatA. e vakhate bhinnamAlamAM bhANA rAjAnuM rAjyazAsana hatuM. rAjAne aneka rANIo hatI, paraMtu te niHsaMtAna hovAthI teNe upakeza nagaranA vaNika zreNI jayamallanI putrI ratnAbAI sAthe lagna karIne jenadharma aMgIkAra kare. zreSThI vijayajInI be patnIo A pramANe hatI: (1) vijayade (2) nAgilade. emanI vaMza-paraMparA A pramANe che putra amarA-bhAryA degI. putra manA-bhAsamalI, putra vIrAbhAva rAmatI, putra sahade-bhA. suhavade, 50 gaNapati-bhA. padamAde, pukolhA-bhAi rUpAde, pura kezava-bhA raMdhAI, pu mA-bhAsanAI, pu. AMbaDa-bhA. dhArU, pu. jAgAbhAi hIrU, pu. vAsA-bhA0 varajU, 50 sahasA-bhAi sAhavI, putra vadhA-bhA. varU 50 sahade. bhadragranthomAM ullekha che ke e arasAmAM bhinnamAlanI samRddhi parAkASTAe pahoMcelI. aneka kaTidhvaja zreSThIo temAM vasatA hatA. tenI jAhojalAlIthI AkarSAIne vi.saM. 1111 mAM boDI mugala nAmanA musalamAna rAjAe bhinnamAla para caDAI karIne tene lUTayuM. A laDAImAM aneka marAyA ane aneka nagara choDIne anyatra nAsI gayA. e caDAI pachI bhinnamAlanI AbAdI para paDado paDI gayo. bhaTTagranthata beDI mugala keNu hato? kyAne rAjA hato? enI caDAInuM rAjakIya mahattva zuM hatuM? ItyAdi vize kazuM ja prakAzamAM AvyuM nathI. mAtra bhaTTonI vahIomAMthI ja A badhuM varNana prApta thAya che. bhinnamAla vize A bAbata ghaNuM ja mahattvapUrNa gaNAya, paraMtu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ] aMcalagacchano prathama zrAvaka A badhI bAbatene etihAsika sarANe caDAvavAnuM keIne sUjhayuM ja nathI. bhinnamAlanA cAra bhaMga thayA che te paikIne e aMtima bhaMga haze ema anumAna karI zakAya. game tema, prastuta saMdarbhamAM A hakIkata eTalA mATe agatyanI che ke caritranAyakanA dAdA sahade ukta caDAI vakhate tyAMthI ucALA bharIne gujarAta aMtargata cAMpAnera nikaTanA bhAleja gAmamAM AvIne vasyA. bhinnamAlane nAza thatAM lAkhe leke AvI nirAdhAra dazAmAM mukAI gayA hatA. bhinnamAla gujarAtanI jUnI rAjadhAnIomAMnuM eka hAIne, tema ja gujarAtanuM sAMskRtika pATanagara hAIne lake tyAMthI nAsatI vakhate gujarAta tarapha ja najara doDAve emAM Azcarya zuM? zreSThI sahadenI jema lAkha lokenI vaNajAra taLa gujarAtamAM utaravA lAgelI. zreSThI sahade bhAlejamAM kariyANAnA vepArI hovAthI teo bhaNazAlI tarIke prasiddha thayA. sahadenI patnInuM nAma san. tene bhUjabala nAme putra avataryo. bhUjabalanI patnInuM nAma suhavade. tenA be putre A pramANe thayAH (1) yazodhana (2) samA. caritranAyakanI jIvana-saurabhanuM nirUpaNa karatAM pahelAM A vaMzanA keTalAka prasiddha puruSonAM kAryonA a5 ullekha ahIM prasaMgacita gaNAze. A vaMzanA maMtrI salAkhue jUnAgaDhamAM zrI AdinAthane zikharabaMdha jinaprAsAda baMdhAvyuM tathA pATaNamAM ceryAsI paiSadhazALAomAM ka95-mahotsava ujavIne ghaNuM dhana vAparyuM. vi. saM. 1560 mAM vaizAkha zudi 3 ne budhavAre maMtrI vAghAe bhAvasAgarasUrinA paTotsava prasaMge mAMDalamAM pacAsa hajAra mudrikAo kharacI. saMghavI bhAmAnA bhAI bhANAnA saMtAno kacchI ozavALe thayA. teo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI yazodhana bhaNazAlI vizaLadeva rAjAnA kArabhArI hovAthI visarIA metA kahevAyA. vi. saM. 1236 mAM baraDA DuMgara pAsenA dhumalI naga ramAM thayelA jetA zreSThIe doDha lAkha TaMka khacIne meTI vAva baMdhAvI hatI, je jetAvAva tarIke prasiddha hatI. tene dhumalInA vikramAditya rAjA taraphathI ghaNuM mAna maLyuM hatuM. A vaMzamAM kacchamAM thayelA sapUtoe aneka dezateDAM ane dhRtalahANa karIne nAmanA kADhI hatI. vi saM. 1295 mAM rIDAe zrI zaMkhezvaratIrthane uddhAra karAvyuM hatuM. A vaMzamAM keTalAka puruSe rAjyamAM meTe hoddo dharAvatA heIne temane parivAra mahetA getrathI prasiddha thaye. Ama A vaMzamAM aneka pratApI puruSa thaI gayA che, jemanAM kAryo vize bhaTTagranthamAMthI pracura pramANamAM mahattvapUrNa hakIkato upalabdha thAya che. ahIM to ATalo alpa ulekha ja paryApta thaze. yazodhana bhaNazAlInA aMgata jIvana vize paNa prAcIna granthomAMthI sArI evI mAhitI upalabdha thAya che. teNe traNa patnIo A pramANe hatIH (1) jAsalade (2) sonI (3) mAnI. pahelI patnIthI tene raMgA nAme putra thaye. bIjI patnIthI sahasA ane AnA nAme be putro tathA makAI nAme putrI thayAM. trIjI patnIthI lakhamaNa ane luNA nAme be putra avataryA. yazedhane tenA putra AnAne AnAde nAmanI kanyA sAthe paraNAvyuM hatuM, jenI putrI lakSamIvatIne ozavALa jJAtimAM, eziyAnagarImAM rAjA bhANAnA vaMzaja maMtrI padamazI vere paraNAvI. maMtrI padamazI pAchaLathI zaMkhezvara nagaramAM jaIne vasyo. tene chAhila nAme putra thayo. yazodhananA putra AnAne saMtAna na hovAthI teNe pitAnA dohitra chAhilane khoLe besADele. chAhilane raMgAde sAthe paraNAvyo, jenA putra yAdavathI emano vaMza cAle. aMcalagacchanA prathama zrAvaka yazAdhana bhaNazAlInA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMcalagacchano prathama zrAvaka vaMzanI vahI" prApta thAya che. temAM ukta yAdavanA vaMzajonI cAra-pAMca varSonI nAmAvalI ane agatyanI ghaTanAonI nedha che. temAM mAtra yAdavanuM ja vaMza-vRkSa hoIne evuM anumAna karI zakAya che ke yazodhana bhaNazAlInA sIdhA vArasa kaI nahi hoya. ukta bhANa rAjAnA vaMzaja chADila, jene yazedhananA putra AnAe khoLe besADele tenA vaMzaje emanA vArasadAra thayA, ane yazodhananA vaMzanuM nAma kAyama rAkhyuM. yazodhana bhaNazAlI zrImALI jJAtine hato, paraMtu ukta chAhila ozavALavaMzane hAIne A vaMzamAM zrImAlI ane ozavALa paraMparAnI bheLaseLa thaI gaI che. mULa teo gautama gotranA hatA. paraMtu A getra paNa uparyukta kAraNasara zrImAlI ane ozavALa e be vaMzamAM vibhakta thayuM. enI zAkhAo ane peTA zAkhAo paNa e rIte be bhAgamAM vahecAI. tenA vaMzajo paNa judAM judAM gAma ane nagaromAM patharAtAM teo bhinna bhinna jJAtionA aMgarUpe banyA. udAharaNArthe mahetA getra tathA visarI mahetA gotra kacchI dazA ozavALa jaina jJAtimAM paNa che, te A vaMzanA ja vaMzajo che evI ja rIte vIsA ozavALa jJAtinAM keTalAMka peTA gAtre ane oDako dvArA paNa kahI zakAya. agAu jaNAvAI gayuM tema yazodhananA pUrvaje paramAra vaMzanA rAjapUta hatA. teo jainadharmAnuyAyI banIne zrImAlI vaMzamAM sammilita thayA. A ghaTanA viziSTa gaNAvI zakAya. kSatriyae jainadharma aMgIkAra karatAM temane saune ozavALa vaMzamAM sthApavAmAM Avela. A rIte esavALe mULa kSatriya vaMzanA ja gaNAya che. kintu zrImAlIomAM paNa kSatriyavaMza praveze che tema ukta ghaTanAthI jANI zakAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI yazodhana bhaNazAlI - hAlamAM bhAlejanagara gAmaDAmAM pheravAI gayuM che, kintu e samaye te moTuM zahera hatuM. yazodhananI gaNanA prAcIna granthamAM dhanADhya puruSa tarIke che, eTale e jyAM vepAra karato hoya te nagara hAlanI sthitinuM bhAleja hoya ema mAnI zakAya ema nathI. yazodhananI kArakirdIne rajU karatuM eka prAcIna kAvya paNa upalabdha thAya che. prasiddha puruSa vize pahelAM temanA guNakIrtanarUpe AvAM kAvyo racAtAM, ane lokasAhityanI peThe anugAmI peDhIone te vArasAmAM maLatAM. lekajIbhe caDelAM AvAM kAvyanI bhASAmAM paNa samAcita parivartana thatAM, eTale AvA sAhityanuM purANApaNuM dUra ne dUra haDaselAtuM jatuM. ninaikta kAvyanuM paNa evuM ja thayuM che. vAMcanArane ema ja lAge ke e sAMprata kRti ja haze. vAstavamAM A kAvya ghaNuM jUnuM che. alabatta, jUnI bhASAmAM te maLI zakatuM nathI e hakIkata che. jUnI vahIomAMthI paNa enA azuddha avataraNe te sAMpaDe ja che. kAvyanuM parimArjita svarUpa A pramANe che bhaluM nagara bhAleja vase bhaNazAlI bhUjabala, tArA putra jayavaMta jazodhana nAme niramala. pAve paravata jAtra kAma AvIA gahagaTTI, namI devI aMbAvI AvI rahIA talahaTI. AvI A suguru ehave same AryarakSitasUrivara, dhana dhana jazodhana paya namI caraNa name caritradhara. 1 dharI bhAva mana zuddha buddhi paya praName sahi guru, Aja saphala muja divasa puNya pAmIe ka95taru. janma-maraNa bhayabhIti sAvayavaya sAkhe, samakIta mUla susAdhu devaguru dharmAha Ape Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - - aMcalagacchane prathama zrAvaka pariharI pApa zubha Acare dhare dhyAna dharmanuM mahetA, e zrImAlI dhurasakhA dhana dhana jazodhana e sakhA. 2 Arya rakSitasUri ane yazedhananA samAgamane anulakSIne ukta be kaMDikAo racAI che. kAvyanI bIjI kaMDikAo haze ke kema e kahI zakAtuM nathI. kadAca yazodhananAM kAryonuM varNana pachInI kaMDikAomAM hoya paNa kharuM. hAlamAM te A be kaMDikAe ja upalabdha banI zakI che. yazedhana Arya rakSitasUrinA samAgamamAM kyAre ane kaI rIte Avyo? e samaye jainasaMghanI sthiti kevI hatI? e yuganI AvazyaktAo ane AkAMkSAo zuM zuM hatI? ItyAdi bAbate vize jaNAvavuM ahIM prastuta che e badhI jANakArI vinA aMcalagacchanA prAdurbhAvanI mahattA samajI zakAze nahi. aMcalagaccha-pravartakajIe mAtra pAMca ja varSanI nAnI vaye dIkSA aMgIkAra karIne guru jayasiMhasUri pAse jenatane abhyAsa zarU karyo. dazavaikAlikasUtranI eka gAthAe emanA manamAM praznone vaMToLa janmAvyA. gAthAmAM sacitta pANIne niSedha hatuM, jyAre upAzrayamAM te sacitta pANInAM mATalAMo bharelAM hatAM, eTale ziSya gurune pUche che ke Ama kema? guru samajAve che ke A yugamAM e kriyAo na cAle ziSya pUche che ke e kiyA AcaravAthI lAbha thAya ke nukazAna ? vizeSamAM e kahe che ke -"je ApanI AjJA hoya te huM cAritra mAgane svIkAra karIne zuddha dharmanI prarUpaNa karuM." guru ziSyanI bhAvanAne prazaMse che. ziSyane pAMca anya ziSyone parivAra saMpIne bhinna viharavAnI AjJA paNa Ape che, ane e rIte aMcalagaccha-pravartakajInA jIvanamAM navA adhyAyano zubha prAraMbha thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI yazeAdhana bhaNazAlI e yuga caityavAsIonA prAbalyane hato. temaNe jainasaMghamAM zithilAcAranuM sAmrAjya jamAvI dIdhuM hatuM. caityavAsIone rAjyAzraya maLavAthI temanuM varcasva vadhu ne vadhu daDha thatuM jatuM hatuM. vanarAja, cagarAja, kSemarAjathI te TheTha sAmaMtasiMha sudhInA cAvaDA vaMzanA rAjAo caityavAsI sAdhuene rAjyaguru tarIke mAnatA hatA. pATaNanI gAdI upara rAja karatA durlabharAjanA samayamAM ema banyuM ke jinezvarasUrie rAjasabhAmAM jaI rAjAnA sarasvatI bhaMDAramAMnuM jaina munienA AcAranA svarUpane dAkhavatuM dazavaikAlikasUtra maMgAvIne caityavAsIone AcAra te zuddha muni-AcAra nathI ane pote je ugra ane kaThina AcAra pALe che te ja zAstra-saMmata che ema batAvI ApyuM, tethI durlabharAje temane "kharatara" evuM biruda ApyuM. e pachI caityavAsIonuM jora narama paDatuM gayuM. | suvihita munione badhe vihAra zarU thaye, kintu suvihita paraMparAnI pratiSThAnuM kArya te bAkI ja hatuM. A kArya mATe AryarakSitasUri jIvanabhara macyA. zithilAcArane nirmULa karIne suvihita-mArganI zAsanamAM punaH pratiSThA karAvavI e samAna bhUmikAne AdhAre nUtana gaccha-sRSTinAM maMDANa thayAM, jemAM kharataragaccha, aMcalagaccha ane tapAgaccha pramukha che. caityavAsIoe janasaMghamAM avidhi karelo tenI jagyAe vidhinI prasthApanA karavA A traNe garachAe jabare puruSArtha Adarele, eTale e garachane paryAya rUpe vidhipakSa tarIke paNa oLakhAvavAmAM AvatA hatA. aMcalagacchanI sthApanA thaI e pahelAM Arya rakSitasUri- e samaye vijayacaMdra upAdhyAya--pAMca munio sahita lATa dezamAM ugravihAra karatA rahyA. teo zuddha AhAra mATe badhe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] aMcalagacchane prathama zrAvaka pharyA, kintu tenI prApti na thatAM teo pAvAgaDhagiri upara zrI vIraprabhunA jinaprAsAdamAM darzana karIne tyAM sAgArika aNuzaNa vrata le che eka mAsa sudhI tapa cAle che. paTTAvalIkAra nedhe che ke mahAvideha kSetramAM zrI sImaMdharasvAmI emanI kaThora sAdhanAne prazaMse che, je sAMbhaLIne cakezvarIdevI gurune vaMdana karavA pAvAgaDhanA zikhara upara padhAre che. gurunA tapathI prabhAvita thaIne temane jaNAve che ke -"aNuzaNa karaze nahi, bhAlejanagarathI yazodhana bhaNazAlI saMgha sahita zrI vIraprabhunI yAtrA karavA kAle ahIM padhAraze. tamArA Agamata mArganI dezanA sAMbhaLI te bedha pAmaze. zuddha AhAra dvArA tamAruM pAraNuM thaze." devInAM vacanAnusAra bIje divase yazodhana bhaNazAlI saMgha sahita pAvAgaDhatIrthanI yAtrAe padhAryo. e kALe pAvAgaDha suprasiddha jainatIrtha hatuM. yazodhana gurunI dezanA sAMbhaLIne atyaMta prabhAvita thaye. teNe zuddha AhAra dvArA temanuM pAraNuM karAvyuM. gurunA upadezathI pratibaMdhita thanAra sau prathama zrAvaka tarIke aMcalagacchanA itihAsamAM e virala kIrti pAme. tenA AgrahathI guru saMgha sAthe bhAlejamAM padhAryA. paTTAvalIkAra noMdhe che ke yazedhana bhaNazAlIe vijayacaMdra upAdhyAyanA guru jayasiMhasUrine AgrahapUrvaka bhAlejamAM teDAvyA ane temanI bhAvathI bhakti karI. bhAjasaMghanA AgrahathI vi. saM. 1169 mAM vaizAkha zudi 3 nA dine gurue vijayacaMdra upAdhyAyane AcAryapada pradAna karIne temanuM Arya rakSitasUri evuM nAmAbhikaraNa karyuM. A rIte Arya rakSitasUrinA AcAryapada pradAnamAM paNa zreSThI yazodhana nimittarUpa banya. yazodhane Arya rakSitasUrinA upadezathI bhAlejanagaramAM bharata cakravartinI yukti jevuM zrI AdIzvara bhagavAnanuM bhavya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI yazedhana bhaNazAlI 11 jinAlaya baMdhAvyuM. paTTAvalIkAra kSetrapAla vyaMtaranA upadravane vRttAMta vistArathI varNave che. aMcalagacchanI meTI paTTAvalImAM varNana che ke adhiSThAyaka vyaMtaradeva rAtre jinAlayanA pAyAne hADakAM nAkhIne pUrI deto hato. A vikvanuM nivAraNa karavA yazodhane Arya rakSitasUrine vinaMtI karI. gurue AkarSiNa vidyAthI vyaMtarane pitAnI pAse teDAvyA ane vidhra karavAnuM prayeAjana pUchayuM. vyaMtare sUrine kahyuM ke -"bhagavad ! huM A bhUmino adhiSThAtA chuM. mane niveda vagere ApyA vinA ja yazelane jinAlayanAM kAmane AraMbha karyo che. enA anAdarathI kapa pAmIne meM vigha nAMkhyuM che." vyaMtaranI tuSTi mATe yazedhane niveda Adi dharyuM, tenI cAra hAthavALI mUrti sUcita jinamaMdiranA dvAranI bhIMtamAM sthApana karI, eTale vyaMtara prasanna thayuM. A rIte vinnanuM sUrie nivAraNa karyuM. jinAlayanA pratiSThA-mahatsavamAM yazodhane aneka sthAnenA saMghene nimaMtryA. meTA ADaMbarapUrvaka pratiSThAnI taiyArIo thaI. AryarakSitasUrie Agamane AdhAra TAMkIne samajAvyuM ke pratiSThA-vidhi e sAdhuonuM nahi paNa zrAvakenuM kartavya che. e samayamAM sAdhuo jAte pratiSThAdi kAryo karAvatA hAIne saune A vAta navI lAgI. yazelane AryarakSitasUrinA upadezathI zrI AdidevaprabhunA bibanI pratiSThAvidhine prAraMbha karatAM tyAM upasthita rahelA AcAryomAM halacala macI gaI "laghu zatapadI"mAM varNana che ke A pratiSThAvidhi aTakAvavA kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryanA guru devacaMdrasUri, azApallI gacchanA malayacaMdrasUri tathA pippalagacchane zAMtisUri vagere moTA AcAryo jorazorathI pikAravA lAgyA ke "A vaLI navuM DAmADoLa zuM UbhuM kare che?" AvuM ugra vAtAvaraNa joIne pratiSThA-mahotsavamAM upaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] aMcalagacchane prathama zrAvaka sthita rahelA maMdaura, vaDedarA, khaMbhAta, nAhapa vagerenA saMghe vicAramAM paDI gayA ke have zuM thaze? paTTAvalIkAra jaNAve che ke te veLAe A pramANe traNa vAra AkAzavANI thaI "aho leke! A vidhimArga siddhAntAkta che, sarva kta che, ane zAzvata che, mATe emAM koIe saMdeha na kare. emAM brahmA paNa vinna karI zake ema nathI." mAnavamaherAmaNe e vANIne gaganabhedI nArAothI vadhAvI lIdhI. - ukta pratiSThA-mahotsava prasaMge vi. saM. 1169 mAM bhAlejanagaramAM vidhisara rIte aMcalagacchanI sthApanA thaI. Arya rakSitasUrie te prasaMge je sAmAcArInI udgheSaNe karI te nadita gacchanI siddhAnta-pIThikA banI. vizALa samudAyanI upasthitimAM gacchapravake Agamekta mArganI prarUpaNa karI ane e sAthe ja nUtana gacchane AvirbhAva thaye. gacchanA siddhAnto AgamazA para ja AdhArita hoIne tema ja, caityavAsIoe karelI avidhionA pratikAra rUpe te rajU karAyA hoIne navodita gaccha prAraMbhamAM vidhipakSagaccha tarIke oLakhAye. e pachI siddharAja jayasiMha, Arya rakSitasUri potAnA vacanamAM acaLa rahyA hovAthI emanA gacchane acalagaccha tarIke oLakhAvatAM tenuM e nAma paNa astitvamAM AvyuM. paramahaMtu kumArapAle vastranA cheDA dvArA thatI vaMdanavidhi parathI gacchanuM abhinava nAma "aMcalagaccha" ApyuM, je nAmathI prastuta gaccha savizeSa oLakhAto rahyo. gacchanA uparyukta nAmAbhikaraNa saMbaMdhamAM mahArAjA siddharAja, kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya tema ja mahArAjA kumArapAla saMbaMdhamAM vistRta prasaMge paTTAvalImAM nirUpAyelA che. paraMtu ahIM tenuM vivaraNa asthAne che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI yazodhana bhaNazAlI [ 13 yazAdhana bhaNazAlI aMcalagacchanI sthApanAmAM nimittarUpa banyuM. teNe gacchanA udgama samaye gacchapravartakanA svamukhethI uccArAyelA vicAra ane Adarzone jhIlyA. bhAlejanagara e mahAna kSaNenuM sAkSI banyuM. paTTAvalIkAre A badhI bAbatone gaurava apAvavA kayAMka camatkArika prasaMgone Azraya lIdhe che, kintu e badhuM prAcIna paTTAvalI-sAhityanI zailIne anurUpa ja che. camatkArika prasaMgamAMthI paNa aitihAsika tAraNe te tAravI zakAya ja che. yazAdhananA atyAgrahathI AryarakSitasUri gaccha-sthApanA pachI sau prathama cAturmAsa bhAlejanagaramAM ja rahyA. bhAlejanagarane ethI savizeSa gaurava prApta thayuM. cAturmAsa bAda yazodhane sUrinA upadezathI zrI zatruMjayane moTo saMgha kADhIne yAtrA karI. bhaTTagranthomAM ullekha che ke zreSThI yazelane bhAlejanagaramAM zrI pArzvanAtha prabhunuM vizALa jinAlaya baMdhAvyuM hatuM. tyAra bAda teNe bhAleja nikaTanA nApA pramukha sAta gAmamAM jinaprAsAda baMdhAvyA ane vi. saM. 115mAM thayelA tenA pratiSThAmahensamAM eka karoDa mudrikAe kharacI. A badhAM jinAlayenI pratiSThAe paNa Arya rakSitasUrinA upadezathI thaI hatI. A rIte aMcalagacchanA prathama zrAvaka tarIke yazodhane zreSTha vya bajAvyuM, ane pitAnuM nAma dIpAvyuM. aMcalagacchanA ItihAsamAM enAM kAryonI noMdha suvarNAkSare levAze. jainasaMghanA ItihAsamAM mahAna zrAvakenI zreNimAM enuM nAma prathama paMktimAM mUkAze. caityavAsIonA yuga para kAyamI paDado pADI denAra vikamanI bAramI zatAbdImAM thaze dhananAM dharmakAryoe suvihita paraMparAmAM jabaruM jema jagAveluM. Agamokta paraM. parAnA himAyatIone enAM kAryothI ghaNuM baLa prApta thayeluM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] aMcalagacchane prathama zrAvaka te koTyAdhipati hato eTale enuM nAma cira smaraNIya rahyuM che evuM nathI, kintu te zuddha vidhimArgane mATe upAsaka hato ane keTalAka granthonA ullekhAnusAra teNe ja Arya rakSitasUrine vidhimArgane prakAzavA mATe Agraha karatAM vidhipakSagacchanA AvirbhAva mATe khya bhUmikA sarjAyelI. vidhipakSagacchano prasAra ekAda dasakAmAM te samagra pazcima bhAratamAM thaI gaye. siddharAja jayasiMhane daMDanAyaka kapardi paNa A gacchanA agraNe anuyAyI banyo. AryarakSitasUri pratye maMtrI kapardie apUrva bhakti dAkhavI. enI putrI samAIe Arya rakSitasUrine upadeza sAMbhaLIne dIkSA aMgIkAra karelI. paTTAvalIkAro noMdhe che ke samAI kareDanA mUlyanAM AbhUSaNo dhAraNa karatI hatI. sUrinA mukhethI tyAgamArgane upadeza sAMbhaLIne teNe badho vaibhava tyajIne pitAnI pacIsa sakhIo sahita beNapanagaramAM dIkSA lIdhelI. samAInuM samayazrI evuM nAmAbhikaraNa karavAmAM AvyuM. pAchaLathI teo "mahattarA sAdhvI"nuM ucca biruda pAmyAM. aMcalagacchanA teo sau prathama mahattarA sAdhvI thayAM. maMtrI kapardi jemane paTTAvalI sAhityamAM keDi tyavahArI kahyo che, tene hemacaMdrAcAryane pitAnA khesanA cheDAthI vaMdana karate joIne kumArapAle AvA vaMdanavidhi aMge pRcchA karelI. hemacaMdrAcArye A vidhi zAkta che ema kahetAM kumArapAle e samudAyane aMcalagaracha evuM nAma ApyuM. e nAma Aja paryaMta cAluM rahyuM che. e pachI pArakara aMtargata surapATaNanA rAjA mahIpAla, bhinnamAla nikaTanA ratnapurane rAjavI hamIrajI paramAra vagere nRpatio tathA maMtrI bhATA, maMtrI khetala jevA mutsaddIo aMcalagacchanA anuyAyIo banatA gayA. maMtrI bhATA siddhaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI yazodhana bhaNazAlI [ 15 rAjane vizvAsu hatuM. siddharAje tene sahastraliMga taLAvanA bAMdhakAmane variSTha adhikArI nimyo hato. enI kAryadakSatAthI prasanna thaIne rAjAe tene vi. saM. 1174 mAM mAtara pAsenuM bhaleja gAma bakSizamAM ApyuM hatuM. e gAmamAM maMtrIvaye eka taLAva ane bAra kUvAo baMdhAvyAM hatAM. pAchaLathI rAjA sAthe koI kAraNavazAt aNabanAva thatAM maMtrI bhATA maMDapadUrgamAM jaIne vasele. koMkaNa aMtargata pArApattananA kaTivaja zreSThI dAhaDa, jene siddharAja jayasiMha sAthe gharebe hatA, te paNa aMcalagacchano moTA upAsaka banyA. zreSThI dAhaDe rAjA siddharAjane eka lAkha TaMka mUlyane hIrAjaDita hAra bheTarUpe Apela ane tenA putra jesiMgakumArane rAjAe beTA kahIne bolAve ItyAdi vize prAcIna granthomAM vigatavAra varNana che. jesiMgakumAre AryarakSitasUri pAse tharAdanagaramAM jaIne dIkSA aMgIkAra karelI ane tene jayasiMhamuni nAmAbhidhAna prApta thayeluM. pAchaLathI teo Arya rakSitasUrinA anugAmI paTTadhara thayelA ane "lakSa kSatriya pratibaMdhaka evuM gauravAnvita biruda temane prApta thayeluM. A rIte aMcalagacchane vyApa kUdake ne bhUsake vistarata rahyo. aneka nRpatio, maMtrIo, zreSThIva enA anuyAyIonI paMktimAM umerAtA gayA. tyAgIone parivAra paNa vRddhigata thatuM cAlyuM. paTTAvalI anusAra Arya rakSitasUrine tyAgI-parivAra A pramANe hateH 12 AcArya, 20 upAdhyAya, 70 paMDita, 2100 sAdhu, 103 mahattarA sAdhvI, 82 pravattinI sAdhvI, ane 1130 sAdhvIjIo. jayasiMha sUrinA AdhyAtmika zAsanamAM te A ziSya-parivAra ane zrAvaka samudAya dviguNa thayela. uttarottara aMcalagacchanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16] aMcalagacchane prathama zrAvaka dharma-pravRttimAM navA navA tabakkAo AlekhAtA gayA, jenI tavArIkha sudI che. jenasaMghanA itihAsamAM te dvArA viziSTa adhyAya AlekhAye. yazeAdhana bhaNazAlI ane AryarakSitasUrinA pAvAgaDhanI zRMga upara thayelA subhaga milanane e badhuM AbhArI hatuM. e zRMga upara ja aMcalagacchane vicAra-deha ghaDAye, bhAleja nagaramAM tene AkAra maLe. A badhI aitihAsika ghaDIonA nirmANamAM yazodhanane phALe ghaNuM ja mahatvapUrNa rahele enI keNa nA pADI zake? aMcalagacchanA prathama zrAvaka tarIke e gacchanA itihAsamAM enuM nAma avicaLa raheze emAM saMdehanathI. yazAdhana keTalAM varSo ? e vize ke enA pachInA jIvana vize jhAjhuM kazuM ja jANI zakAtuM nathI. vi. saM. 115 mAM eNe eka karoDa mudrikAo kharacIne Arya rakSitasUrinA upadezathI dharmakAryo karyAM e vize pramANagranthamAM spaSTa ullekha che. e pachI paNa e ja haze ema anumAna karI zakAya che. game tema, pitAnA jIvananI aMtima saMdhyAe te aMcalagacchane sa gIna pAyA para mukAyele joIne A phAnI duniyA cheDI gaye haze. pitAnA jIvananuM zreSTha kartavya phaLIbhUta thayeluM joIne teNe jIvananI dhanyatA mANuM haze, mAnavabhavanI iti kartavyatA anubhavI haze e cokkasa che. enA vaMzajoe paNa enAM dharmakAryo jArI rAkhyAM hatAM e vize paNa spaSTa pramANe sAMpaDe che. aMcalagaracha A zrAvaka-ziromaNi ane enA baDabhAgI vaMzajo mATe gauravanI lAgaNI anubhave che. yazedhananAM kAryo AjanI vikaTa ghaDIe aMcalagacchanA utthAna mATe preraNA strota bane eja abhyarthanA! - tuM -- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAgvATavaMza--vibhUSaNa maMtrIzvara vimala zAha Ama te visanAM kAryone kaNa bhUla gUrjarezvara bhImadevanA daMDanAyaka tarIke aneka yuddho laDIne gujarAtanI sImA vadhAranAra, tema ja AbU upara kalAtmaka jinaprAsAda baMdhAvIne gujarAtanI kIrtine saMsArabharamAM phelAvanAra maMtrIzvara vimala zAhane kaNa bhUlI zake? jenaitihAsamAM enAM kAryo suvarNAkSare lakhAze. vimalamaMtrI Ama to vidyAdharagacchane zrAvaka hate. e garacha aMcalagacachane prAdurbhAva thatAM, temAM bhaLIne vallabhIzAkhA ke vallabhIgaccha evA nAme paTAgaccha tarIke prasiddha thaye. eTale aMcalagacchIya sAhityamAM te vimalamaMtrIne "aMcalagacchIya zrAvaka-ziremaNi", "vimala vidhipakSamAM savA", "vidhipakSa-zrAvakakula-tilaka" vagere upamA apAI che, je uparyukta saMdarbhamAM upayukta gaNAze. vimalamaMtrI vize prAcIna rAsAo, prabaMdha Adi sAhityamAMthI ghaNuM ghaNuM jANI zakAya che. aMcalagacchIya-sAhityamAM paNa enA vize pracura pramANe upalabdha thAya che. alabatta, e badhuM aprakaTa svarUpe rahyuM hoIne tenI hakIkata upara jhAjhe uhApeha na thAya e svAbhAvika che. ahIM aMcalagacchIya sAhityane AdhAre vimalamaMtrIne paricaya prastuta che. vimalamaMtrInA pUrvaja zreSThI narasiha vize aMcalagacchanI paTTAvalImAM A pramANe ulalekha cheH kAzyapagetrIya, prAgvATavaMzIya te zeTha zrImAlanagaramAM vasate hate. bAra kareDa dravyane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAgvATavaMza-vibhUSaNa te AsAmI hate. enuM raheNuka gaDhanI aMdara hatuM. pAse kAlikAdevInuM maMdira hatuM. tenAthI AzAtanA thavAthI devIe tene keDhiye karyo. prabhAvaka AcArya udayaprabhasUrie tene kaDharahita karatAM vi. saM. 795 mAM teNe sUrinA upadezathI jainadharma aMgIkAra karyo. aMbikAdevI tenA kuLadevI sthapAyAM. - narasiMhane tenI patnI nAnaladethI nInA nAme putra thaye, jene zilA-prazastiomAM ninnaya Thakura kahyo che. karmayege te nirdhana tha. aMbikAdevIe tene kahyuM ke-"gujarAtamAM gAMbhu gAmamAM vase, tyAM dhana pAmaze." eTale ucALA bharIne te gabhUmAM Avyo. jamIna khodatAM tene dhananuM nidhAna maLyuM, ane te keTIzvara thaye. vi. saM. 802 mAM vanarAja cAvaDAe pATaNa vasAvI gujarAtanA rAjyanI sthApanA karI hatI. teNe nInAne pATaNamAM vasavA nimaMtraNa ApyuM. rAjAnA AgrahathI nInA pATaNamAM vasyA. tenI kAryadakSatAthI prabhAvita thaIne vanarAje tene daMDanAyaka banAvyA. nInAe rAjavahIvaTa sArI rIte calAvIne nAmanA kADhI. vanarAja tene pitA samAna mAnatA ane sanmAna Apato hato. nInAe vidyAdharagathvIya AcArya nA upadezathI pATaNamAM zrI RSabhadevaprabhunuM derAsara baMdhAvyuM. tenA vaMzamAM suvikhyAta maMtrIo thayA hoIne e vaMzane "maMtrIvaMza" tarIke gujarAtanA itihAsakAre oLakhAve che. maMtrI kalpake jema naMdarAjyane maMtrIvaMza Apyo tema maMtrI nInAe gujarAtane maMtrIvaMza Apyo. A vaMze gujarAtane gauravazALI banAvyuM che. maMtrI nInAne tenI patnI navaraMgadevIthI putra lahira thaye. te ghaNe pratApI hate. vanarAje tene daMDanAyaka banAvyo. te hAthIonI parIkSA karavAmAM nipuNa hatA. anya pramANamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrIzvara vimala zAha [ 3 evuM varNana maLe che ke te uttama prakAranA gheDAonA badalAmAM zreSTha hAthIo levA mATe viMdhyAcala gayo hato. hAthIo meLavIne te pAche vaLate hatA tyAre zatru-rAjAoe badhA hAthIo paDAvI levA tenA para humalo karyo. lahire viMdhyavAsinI devInI kRpAthI zatru-rAjAone mArI haThAvyA. aMcalagacchIya paTTAvalImAM evuM jaNAvyuM che ke lahira hAthIonI kharIdI mATe siMhaladvipa gayela ane tyAMthI sAta hAthIe kharIdI lAvyA. tenI kAmagIrIthI prasanna thaIne rAjAe sAMDathatuM (sAMDera) sahita 24 gAme InAmamAM ApyAM. lahire pitAnI mAtAnA nAmathI nAraMgapura zahera vasAvyuM ane tyAM vallabhAzAkhAnA AcArya dharmacaMdrasUrinA upadezathI vi. saM. 836 mAM zrI pArzvaprabhunuM jinAlaya baMdhAvyuM. teNe vanarAje ApelA saDera nagaramAM vidhyavAsinI devInuM maMdira baMdhAvyuM. je "dhaNuMhAvIdevInA maMdira tarIke oLakhAtuM hatuM. lahirane lakSmI tema ja sarasvatI beu devIe prasanna thayAM hatAM lakSamIdevIe tene "vittapaTa yaMtra" ApeluM, je teNe TaMka zALamAM sthApeluM. lakSmInuM rekhAMkana teNe mudrAomAM karAvyuM maMtrI lahira pachInI keTalIka peDhIonAM nAme khAsa prasiddha nathI. prAcIna pramANu-granthamAM e nAmano khAsa ulekha paNa nathI. "prAgvATavaMzanI vahI"nA ajJAta kartA lahiranA vaMzajenI neMdha A pramANe Ape che lahira bhAryA lalitAde putro jinadAsa ane vIradAsa. jinadAsa bhAryA jasamAde putra rASabhadAsa, nemIdAsa ane dharmadAsa. rASabhadAsa bhAryA ramAde putre somacaMda, rAyacaMda ane guNavaMta. semacaMda bhAryA bhAgade putra vIracaMda, bhAryA vimalAde putre vaddhamAna ane vIrajI. vaddhamAna bhAryA senAI putro karmacaMda, dharmacaMda ane haricaMda. karmacaMda bhAya karmAde putra vIra, je Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] prAgvATavaMza-vibhUSaNa mahA parAkramI che. maMtrI lahirathI maMtrI vIra sudhInA ukta nAme zilA-prazastiomAM nathI apAyAM, eTale bhaTTagranthano AdhAra ja levo paDe che. vIrane be patnIo hatI. prathama patnI zobhAginIthI dazaratha nAme putra thaye dritIya patnI vIramatIthI neDha, vimala ane cAhila ema traNa puro thayA. aMcalagacchanI paTTAvalImAM ullekha che ke eka divase vIramatIne evuM svapna AvyuM ke devatAoe tene kamaLa-pape ApyAM, je dvArA teNIe zrI vimalanAthaprabhunI pUjA karI. prabhAte vIramatIe svamane vRttAnta kahI saMbhaLAvatAM svapra-pAThake phaLa kahyuM ke-"koI mukuTadhArI narendra tamArI kUkhe utpanna thaze, je jainadharmanI dIpti karaze." nava mAsa bAda vIramatIe pratApI putrane janma Apyo. svamAnusAra tenuM vimala nAma rAkhavAmAM AvyuM. maMtrI vIra solaMkI rAjAe mULarAja, cAmuMDarAja, vallabharAja ane durlabharAjane rAjyazAsana-kALa daramiyAna mahAmAtyapade rahyo. te buddhimAna, udAra ane dAnI hato. "vimala prabaMdha"mAM jaNAvyuM che ke maMtrI vIra rAjyane kArabhAra cheDI japa, tapa ane dharmadhyAnamAM vaLagya hate. vAstava mAM te maMtrI hovA chatAM aMtaraMgathI vairAgI hato. paTTAvalImAM ullekha che ke vimala sAteka varSa thaye tyAre vIre pitAnuM zeSa Ayu mAtra cha mAsanuM jANune rAjAnI AjJA meLavI zrI zatruMjayane saMgha kADhyo. tyAM ghaNuM dhana kharacI, saMthArAdIkSA laIne te kALadharma pAmyo. teno yeSTha putra dazaratha saMgha laIne ghera pAcho pharyo. maMtrI vIranA dehAvasAna bAda oramAna bhAIo vacce kaleza jAgaze evI AzaMkA rahetAM vimalane mAmA tenI bahena Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrIzvara vimala zAha vIramatI ane vimalane samajAvIne pitAnA vatana vAgaDa aMtargata gehaDI gAmamAM temane laI gayA. tyAM mAmA khetI kare ane vimala temanA Dhera carAvavA sImamAM jAya. Ama nava varSo vItI gayAM. paTTAvalImAM varNana che ke sImamAM aMbAdevInuM maMdira hatuM. eka vakhate devIe suMdara strInuM rUpa dhAraNa karIne vimalanI parIkSA karelI. vimala nizcala rahe eTale devIe tene dhananuM nidhAna dekhADyuM ane bIjAM varadAna A pramANe ApyAMka adbhUta bANa-vidyA, azva-lakSaNa-jJAna, naranArI lakSaNa-jJAna, ane akSaralekhanakaLA. A pAMca varadAno uparAMta devIe vimalane sarvadA sahAya karavAnuM vacana paNa ApyuM. ghera AvIne vimale mAtAne devIe ApelAM varadAnanI vAta karI. devIe sUcavelA sthaLe rAtre gupta rIte jaIne khedatAM dhananuM nidhAna prApta thayuM. vimalane aDhaLaka saMpatti lIdhI. sattara varSanI uMmare vimala zrIdevI sAthe paraNya ane pATaNa AvIne rahyo. devIe ApelAM varadAna pramANe vimala buddhizALI; zUravIra ane amegha bANAvalI thayo. pAMca gAu sudhI te dhAryuM nizAna tAkI zakato hato. aMcalagarachIya paM. vinItasAgara kRta "vimala mahetAno zako"mAM evuM varNana che ke eka vAra rAjA bhImadeva ane tenA darabArIo bANathI nizAna tAkavAmAM heDe caDelA. badhA darabArIo niSphaLa jatAM khuda rAjAe nizAna lIdhuM, paNa te niSphaLa gayo, eTale vimale dhAreluM nizAna tAkI batAvyuM. badhA A joIne acaMbo pAmyA. vimalanI vAha vAha thaI. rAjA bhImadeva paNa tenA para ghaNe prasanna thayA ane tene pari. caya meLavyuM. zalekAmAM ullekha che ke rAjA bhImadeve vimalane bhAI kahIne saMbodhyuM ane tene moTo hoddo ApTe. vimalanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAgvATavaMza-vibhUSaNa rAjakIya kArakirdIne ahIMthI zubha prAraMbha thaye. pAchaLathI daMDanAyaka tarIke vimala niyukta thatAM rAjyano te sarvesarvA banyA ane gujarAtanA rAjyane teNe badhI rIte vikasAvyuM. rAjA bhImadeva vimalamaMtrInI kAmagIrIthI ghaNe prasanna hate. vimalamaMtrIe aneka yuddho laDI, vijaye meLavI pitAnI rAjakIya kArakirdImAM navAM navAM chogAMo UmeryA. gUrjara sAmrAjyanI hada teNe dUra sudhI vistArI dIdhI. e samaye caMdrAvatIne rAjA dhaMdhUka gujarAtano khaMDiye rAjA hate. kintu samaya Avye gujarAtanI dhUMsarI phagAvI daIne svataMtra rAjA banavAnI te peravI karI rahyo hato. samayasUcaka vimala enI mahatvAkAMkSAne pArakhI gaye. rAjA bhImadevanI AjJA meLavI te meTA sainya sahita caMdrAvatI pahoMcI gaye. dhaMdhUka te vimala Ave che e samAcAra sAMbhaLIne ja caMdrAvatImAMthI nAsI chUTyo! teNe mALavAnA rAjA bhejadeva paramAranuM zaraNuM zodhI lIdhuM. e samaye mALavAnA rAjAo gUrjarezvaronA pratispadhIo hatA. dhaMdhUkA mevADanA girirgamAM chUpAI gaye. vimala caMdrAvatI choDe ke turata ja nagarane kabaje levAne tene IrAdo hato. paraMtu vimala to tyAM ja sthira thaIne rahyo. rAjA bhImadeve tene caMdrAvatIne daMDanAyaka paNa banAvyuM. vimale caMdrAvatImAM rahIne dhaMdhUkane kUnehapUrvaka samajAvI lIdho ane tene gujarAtane khaMDiyerAjA banAvIne AbUnuM rAjya tene pAchuM seMpI dIdhuM. vimalanI mutsaddIgIrIne vijaya thaye. prAcIna pramANu-granthomAM ullekha che ke nADolanA rAjAe vimalane suvarNa jaDita siMhAsana ApyuM ane yoginI(dilhI)patie chatra bheTa karyuM. vimale siMdhamAM dArUNa yuddha karIne nagaraThaThThAnA rAjAne keda karI lIdho. teNe mALavAnA rAjA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 7 maMtrIvara vimala zAha sAthenA saMgrAmamAM paNa vijaya prApta karyo. Ama vimalane bhAgya-ravi madhyAhune tapavA lAgyA. eka pachI eka vijayakUca cAlu ja rahI. ene paDakAranAre keI na rahyo. enI ANa badhAe svIkArI. vimala zAhanuM rAjakIya sthAna zikhare pahoMcyuM. pachI kaI kAraNasara vimalane rAjA bhImadeva sAthe aNu banAva thayA. prAcIna pramANa-granthamAM A saMbaMdhamAM khAsa koI kAraNa jaNAvAyuM nathI. ukta "vimala mahetAne zake'mAM evuM jaNAvyuM che ke vimalanI vadhatI jatI kIrtine joIne keTalAkane IrSA jAgI. temaNe rAjAne caDhAvyo ke vimala je vipharyo to ApanuM rAja paNa te laI leze. enA jevA laDavaiyA ane amodha bANAvalI sAme bAtha bhIDavAnI pachI te kaImAM himmata paNa nahi hoya. mATe keI upAya vicArIne tenuM kAsaLa kADhI nAkhavuM joIe, nahi te e pAchaLathI ApanA mATe muzkelIo UbhI karaze rAjA bhIma bheLe hato. pratispadhIonI kAna-bhaMbheraNIthI te bheLavAI gaye. vimalanA vadhatA jatA prabhAvathI rAjA paNa muMjhAto hatuM. eka divase vimala AvatuM hatuM e vakhate teNe pUrva jita kAvatarA pramANe bhUkhI vAghaNane tenI sAme chUTI mUkI dIdhI !rAjAne ema hatuM ke vAghaNa vimalane khAI jaze. paraMtu vimala je aTakI ddho vAghaNane zikAra bane e vAta azakya hatI. vimale vAghaNane barAbarane svAda cakhADyo! eTale vAghaNa darabArIo tarapha kUdI. badhe nAsabhAga macI gaI. khuda rAjA paNa jIva bacAvIne nAThe! e prasaMga pachI vimale nakkI karyuM ke have pATaNamAM vadhu vakhata rahevuM ThIka nahIM. pATaNanuM paNa teNe harAma karyuM. ucALA bharIne teNe caMdrAvatIne mArga lIdhe vimala je mahAcANakya puruSa pATaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAgvATavaMza-vibhUSaNa cheDe e kaIne gamyuM nahi. saue rAjAne vinavyo paNa ghaTanAcakane keNa rekI zake? ukta zalokomAM varNana che ke rAjA sAthenA tenA aNabanAvanA ugra rAjakIya pratyAghAta paDyA. bhImadevanA virodhI sarve rAjAe vimalane sAtha ApavA taiyAra thayA. vimalane mArgamAM tAraMgAne rAjA mahAla maLe ane tenA pakSamAM rahevA rAjAe kelI dIdho. IDara, dAMtA, kizanagaDha, ajamera vagerenA rAjAo vimalanA pakSamAM rahyA. DuMgarazI, kAMnaDa vagere paNa tenA sahAyaka thayA. soraTha, dakSiNa gujarAta, mAlavA, mahArASTra vagerenA rAjAoe vimalane saMpUrNa madada ApavAnI taiyArI darzAvI. Ama gujarAtamAM ekAeka rAjakIya parivartana AvI gayuM. vimala rAjA bhImadevane namIne Ape evI koI zakyatA na rahI. teNe caMdrAvatImAM jaI svataMtra rAjyanI sthApanA karI. keTalAMka pramANamAM mAtra eTalo ja ulalekha che ke vimala rAjA bhImadevathI rIsAIne caMdrAvatI cAlyA gaye ane bhImadevanA vatIthI te caMdrAvatImAM rAjya karavA lAgyA. vimala mahetAne saloke"mAM caMdrAvatInA rAjA tarIke vimale aneka yuddho karelAM ane vijaye meLavelAM e saMbaMdhamAM vistarAthI varNana che. temAM ullekha che ke vimale pitAnA parAkamabaLe bAra pAdazAhane jItIne temanI pAsethI bAra chatra laI lIdhAM. vimalanI ANa svIkArIne aneka rAjAo enI sevAmAM upasthita thayelA. ukta vahImAM evo ullekha paNa che ke khuda rAjA bhIma paNa vimalanI sevAmAM hAjara thayelo. paraMtu vimale tenuM mAna rAkhIne tene potAnI sevAmAMthI mukti ApI. salokemAM bAra pAdazAhone ulalekha che, teo A pramANe dezanA rAjavI hatA. mulatAna, kaTaka, lAhora, kaMdahAra, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrIzvara vimala zAha baMgALa, balakha, bukhArI, taMbala, paThANa, Isapana ane suracaMda. bhImane vimale pATaNanuM rAjya ApyuM ema paNa temAM varNana che. vimale yuddha karIne sAtase gaDhavALA gAme kabaje karIne pitAnA rAjyanI hada ghaNuM vadhArI dIdhI. uparyukta pramANamAM ghaNI atizayokti paNa haze jaeTale e badhI bAbate vize aitihAsika pramANe tapAsIne tenI cakAsaNI karavI ghaTe che. ahIM tenuM vizeSa vivaraNa karavuM asthAne gaNAze. vimala zAhe pitAnA jIvanane uttarArdha caMdrAvatImAM ja vitAvyo. teNe pATaNanuM pANI harAma karyuM hoIne na pIdhuM eTale na ja pIdhuM rAjA bhImadeva vimalanI Teka jANatA hoIne teNe paNa vimalane pATaNa pAchA teDAvavAno Agraha cheDI dIdheluM. rAjA bhImadeva ane vimala pAchaLathI kyAye gharSaNamAM AvyA hoya evuM eka paNa pramANa upalabdha thatuM nathI. saue gaI gujarI bhUlI javAnuM ucita mAnI lIdhuM. vimalanI pAchalI jiMdagImAM saMgrAmamaya tabakkAne aMta AvI gaye. have te dharmamaya jIvana vitAvate thaye. e arasAmAM vidyAdharakulanA, jAlIharagacchIya dharmaghoSasUri caMdrAvatImAM cAturmAsa rahyA hatA. vimale niyamita rIte cAre mAsa sudhI temano dharmopadeza sAMbhaLyo sUrinA upadezathI tene dharma-dhyAna tarapha vizeSa abhiruci prakaTI. teNe yuddhamAM aneka mAnavane saMhAra karyo hate. have tene pitAnAM kRtya mATe bhArebhAra duHkha thayuM. tene ghaNo pazcAttApa thaye. sUri pAsethI teNe prAyazcita mAMgyuM. dharmaghoSasUrie vimala zAhane kahyuM ke-"tame AbUtIthane uddhAra kare ! tamArAmAM evuM sAmarthya che. tIrthoddhAra dvArA tamAruM prAyazcita pUruM thaze!" vimala zAhane tathA tenI patnI zrIdevIne sUrino upa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] prAgvATavaMza-vibhUSaNa deza e. rAjyone jItI levAnI mahattvAkAMkSAo sevanAranA jIvanamAM have navI mahattvAkAMkSAno aMkura phUTyo! have tene AbUtIrthanA uddhAranAM svane ja dekhAvA lAgyAM. prAcIna pramANamAM ullekha che ke vimala zAhe ane zrIdevIe aThThama tapanI ArAdhanApUrvaka aMbikAdevInI bhakti karI. devI prasanna thayAM. pratyakSa thaIne temaNe vimalane varadAna mAgavAnuM kahyuM. vimale jaNAvyuM ke "eka te putranI IcchA che, ane bIjI IcchA AbU upara jinaprAsAda baMdhAvavAnI. ApanI IcchAthI mArI banne AzAo pUrNa thAya evI prArthanA che." devIe kahyuM ke-"be varadAne nahi maLe. game te eka varadAna mAga!" A sAMbhaLIne vimala zAha ane zrIdevI bhAre dvidhAmAM paDyAM. kyuM varadAna mAMgavuM? aMte lAMbI vicAraNA bAda temaNe tIrthoddhAra karavAnI IcchA darzAvIne devI pAse varadAna lIdhuM. rAsA-sAhityamAM vizeSamAM varNana che ke devIe rAjA bhImadevane tathA mahAmAtya neDhane paNa takSaNa prastuta arthane upadeza Apyo. eTale e bannee paNa vimala zAhanI tIrthodvAranI IcchAne anumodana ApyuM. samasta jainasaMdhamAM vimala zAhanA nirNayathI vidhusaMcAra thayo. saue khuzI vyakta karI. paNa AbUnA brAhmaNoe tIrthoddhArane virodha karyo. temaNe evI dalIla rajU karI ke je tIrtha ja na hoya to uddhAranI vAta kyAM rahI? sau muMjhAyA. vimale punaH aMbikAdevInuM ArAdhana karyuM. devIe sUcavyuM ke caMpAnA jhADa nIce khedakAma karavAthI tyAMthI prAcIna pratimA prakaTa thaze bIje divase niyata sthAne khedatAM naMdivaddhananA samayanI bhagavAna RSabhadevanI prAcIna pratimA nIkaLI AvI A joI brAhmaNe acaMbe pAmyA. emane virodha zAMta thaye. paNa koI jamIna ApavA taiyAra na thayuM. vimale dhAryuM hota te rAjasattAthI jamIna maphatamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrIzvara vimala zaha [ 11 paDAvI zakta. paNa te je rAjanItijJa hatuM te dharma nItijJa paNa hato. dharmakAryamAM rAjasattAno upayoga anucita gaNAya ema samajIne teNe brAhmaNone jamInanA badalAmAM meMmAgI rakama ApavAnuM jaNAvyuM. brAhmaNoe jaNAvyuM ke"tame jamIna upara senA-mahora pAthare. jeTalI jamInamAM senA-mahora patharAze teTalI jamIna tamArI ane senAmahere amArI." vimale temanI mAgaNI maMjUra rAkhI. teNe vicAryuM ke mahera goLa hoya che te pAtharatAM vacamAM jagyA khAlI raheze. maMdiranA kAmamAM eTalI rakama ochI ApavI nyAyayukta na gaNAya. eTale teNe khAsa cerasa senA-mahora taiyAra karAvI, te pAtharIne tenA badalAmAM jamIna lIdhI. 140 phUTa lAMbI ane 90 phUTa pahoLI jamInanA badalAmAM brAhmaNane lAkha rUpIA maLyA. vimalanI nyAya-vRttinI badhe vAhavAha thaI jamIna meLavyA pachI vimale jinAlaya baMdhAvavAnI taiyArI AraMbhI. kuzaLa zipIe teDAvavAmAM AvyA. Arasa meLavavA khAsa mANasane mokalavAmAM AvyA. vimale bAvana devakulikAyukta bhavya jinAlaya taiyAra karAvyuM, tathA jaina zilpa-zALA banAvI, jenI chatamAM vividha bhAnuM zilpAlekhana karAvyuM. A kAryamAM rUA. 18,53,00,000 kharacyA. tyAne kSetrapAla vAlInAha aDacaNa UbhI karate hate vimale tene naivedya dharAvIne anukULa karyo. jagatanAM utkRSTa maMdiramAM Aje A jinAlayanuM sthAna che. bhagavAna RSabhadevanI suvarNamizrita pIttaLanI kalAtmaka pratimAne taiyAra karAvIne tene mULanAyakapade sthApanA karI. caMpAnA jhADa nIcethI je prAcIna pratimA prakaTa thaI hatI tene bhamatInI 20 mI derImAM sthApI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] prAgvATavaMza-vibhUSaNa vimala zAhe pratiSThA-prasaMge rAjA-mahArAjAo, rANAo, maMDalike tathA samasta jaina-saMdhane AdarabharyuM AmaMtraNa ApyuM. nAgendra, caMdra, nivRtti tathA vidyAdhara ema mukhya cAra kulanA pradhAna AcAryone teDAvavAmAM AvyA. vi. saM. 1088 mAM jinAlayanI mahatsava pUrvaka pratiSThA thaI. zrIsa ghamAM jaya jayakAra va. prAcIna pramANu-granthamAM "vimalavasahi"nA pratiSThApaka AcArya saMbaMdhamAM virodhAbhAsI ullekha che. koI pramANamAM cAre pradhAna gonA AcAryoe pratiSThA karI ema kahevAyuM che, te kaImAM jUdA jUdA AcAryanuM nAma apAyuM che. udAhara the ratnasiMhasUri, vAddhamAnasUri, vIrasUri, zIlabhadrasUri, dharmaSasUri, samaprabhasUri vagere. aMcalagacchIya pramANamAM pratiSThApaka AcArya tarIke semiprabhasUrinuM nAma che. kyAMka dharmaghoSasUri paNa darzAvAyA che. A banne AcAryo vidyAdharakuLanA che. A kuLe pAchaLathI gacchanuM nAma dhAraNa karyuM. vidyAdharagacchanA be peTAgache. A pramANe thayAH (1) jAlIharagaracha (2) kAsarahadaga7. pAchaLathI aMcalagaccha, kharataragaccha ane tapAgacchanI sthApanA thatAM prAcIna kuLa ane ga ukta traNe mukhya gacchamAM samAna sAmAcArInA dhoraNe vilIna thatA gayA. vidyAdharakulanA jAlIharagaccha ane kAsahadagacchanI sAmAcArI aMcalagacchane ghaNI maLatI hoIne tenA AcAryo kALakrame temAM bhaLatA gayA. emanI sAmAcArImAM visaMvAditA na lAge e daSTie emane vallabhIzAkhAmAM mUkavAmAM AvyA. navAgaMtukanI saMkhyA vadhatAM pachI te aMcalagacchanA peTAgaccha tarIke "vallabhIgaccha" paNa astittvamAM AvyuM. mULa te e paTAgacha vidyAdharakulanA AcAryo ane zramaNomAMthI banele. banenAM nAmamAM je maLatApaNuM che te paNa sUcaka che. A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrIvara vimala zAha [ 13 dRSTie aMcalagacchIya pramANe vimalane aMcalagarachIya zrAvaka tarIke oLakhAve che, kema ke mULa te vidyAdharagacchane zrAvaka hate. A gaccha pAchaLathI aMcalagacchanA mukhya pravAhamAM vilIna thaI gaye heIne pUrva paraMparAnI ke sAmAcArInI daSTie tene aMcalagacchIya zrAvaka tarIke oLakhAvavAmAM bAdhA rahetI nathI. vidyAdharagacchanA AcAryo aMcalagacchamAM bhaLI gayA e vize vidvAnoe jhAjhe uhApoha karyo na haIne A saMdarbhamAM keTalAMka pramANe TAMkavA ahIM prasaMgacita gaNAze. aMcalagacchanI paTTAvalImAM ullekha che ke jhADApaTvIya, apara nAma jAlIharagacchanA jayaprabhasUrie aMcalagacchanI sAmAcArIne svIkAra karatAM aMcalagacchanA tRtIya paTTadhara dharma gheSasUrie temane temanA ziSya-parivAra sahita vallabhIzAkhAmAM sthApyA. vi. saM. 1280 mAM vidyAdhara-gacchAdhipati semaprabhasUrie siMhapurImAM aMcalagacchIya sAmAcArIne svIkRti ApatAM temane AjJAvarti samagra ga7 aMcalagacchIya banI gayo. aMcalagacchAdhipati mahendrasiMhasUrinA kAladharma bAda samaprabhasUrinA bhatrijA ane vallabhIzAkhAnA guNaprabhasUrinA ziSya siMhaprabhasUri aMcalagacchanA anugAmI paTTadhara banatAM vallabhI zAkhAnA svataMtra astitvanuM samayecita vilInIkaraNa thaI gayuM. vidyAdharakulanI bIjI pradhAna zAkhA kAsAhadagacha che. A gacchamAM pAdaliptasUri jevA prabhAvaka AcArya thaI gayA che. temanI paraMparAmAM thayelA puNyatilakasUri paNa prakhara vidvAna hatA. avaMtIpuramAM aMcalagacchAdhipati mahendrasiMhasUri sAthe temaNe vAda karyo hato. prAcIna pramANamAM ullekha che ke maheShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane lisa kapalamAM hatI 14] prAgvATava za-vibhUSaNa ndrasiMhasUrie vidyAmadathI vAda karavA AvelA puNyatilakasUrine kahyuM ke-vRthA vAdanuM prajana zuM?" javAbamAM puNyatilakasUrie jaNAvyuM ke -"vRthA zA mATe? je jaya pAme te anyane pitAne ziSya kare" mahendrasiMhasUrie temanI zarata maMjUra rAkhI. ane vAdane prAraMbha thayo. "sarasvatI lakhyaprasAda evA AcArya mahendrasiMhasUrie puNyatilakasUrine muhUrtamAM ja jItI lIdhA. AthI puNyatilakasUri pitAne dhanya mAnavA lAgyA. teo mahendrasiMhasUrinA ziSya banyA. gurue temanI mahattAnA rakSaNArthe temane zAkhAcAryapade sthApyA. vaLI temanA pUrvAcArya pAdaliptasUri kRta "vIra jina stotra"ne "saprabhAva" ane "bahu ga-siddha-saMpanna" joIne aMcalagacchIya pratikramaNamAM kahevAtA smaraNa-mahAtetremAM tRtIya mahAstotra tarIke tene sthAna ApyuM. A mahAtetranuM mahatva upasargahara stotra jevuM ja heIne aMcalagacchamAM navedita ziSyane dIkSA ApyA bAda sau prathama prastuta staMtrane pATha zIkhavavAmAM Ave che. TUMkamAM vidyAdharagathvIya AcAryoe aMcalagacchanA saMvidhAna ane saMgaThanamAM keTaluM mahattvapUrNa gadAna ApyuM che tene AvA prasaMge dvArA khyAla maLI zakaze. vidyAdharakulanA jAlIhara tathA kAsahada e bane pramukha gachanuM aMcalagacchamAM upara jaNAvyuM che tema vilInIkaraNa thatAM, cAra prAcIna mukhya kuLamAMnA eka kuLane yathocita aMta AvI gaye. Aje te ukta cAra kuLa paikInA caMdrakuLanI paraMparAnA zramaNe ja vidyamAna che. aMcalagaccha, kharataragaccha ane tapAgaccha caMdrakuLano ja anvaya che. anya be kuLanA zramaNe paNa e ja rIte samAna sAmAcArInA dhoraNe vartana mAna traNe pramukha gacchamAM bhaLI gayA. ahIM tenI vigatavAra carcA asthAne che. vimala zAha mULa vidyAdharagachano zrAvaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrIzravara vimala zAha [ 15 hate. kintu tene prAcIna pramANa-granthamAM aMcalagacchIya zrAvaka kahyo haIne ATalo khulAso ahIM prasaMgocita gaNAze. vimala zAhe pitAnI patnI zrIdevInA nAmathI zrIpura nagara vasAvyuM je Aje satara kahevAya che. teNe zrI zatru jaya saMgha kADhyo, jemAM teNe cAra karoDa sonA-mahero kharacI. teNe AbU uparAMta zrI zatruMjaya, ArAsaNa-kuMbhAriyA, pATaNa vagere sthaLamAM paNa suMdara maMdira baMdhAvyAM hatAM. A badhAM maMdire "vimalavasahi" tarIke suprasiddha che. vimala zAha niHsaMtAna hatA. mahAmAtya vIranA vaMzaje pitAne vIravaMzanA athavA te vimala-vaMzanA darzAve che, eTale zilA-prazastiomAM Avato ullekha "vimalAnvaye" ukta arthamAM samaja. pAchaLathI A anvayamAM thayelA vaMzajoe hamIrapuratIrthanI sthApanA karI tathA vimalavasahimAM aneka pratiSThA karAvI mahAmAtya neThane putra dhavala rAjA karNadevane mahAmAtya thayo. dhavalane putra AnaMda siddharAjane saciva hatA. AnaMdane putra pRthvapAla siddharAja tathA kumArapAlane maMtrI hate. te ghaNe pratApI hatuM. teNe pitAnA pUrvajoe baMdhAvelAM jinAlamAM raMgamaMDapa karAvyA, sAyaNavAdapuramAM zrI zAMtinAtha prabhunuM jinAlaya baMdhAvyuM tathA vi. saM. 1206 mAM AbU upara vimalavasahine addabhUta uddhAra karAvyuM ane temAM hastizALA baMdhAvI, jemAM pitAnA cha pUrvajo sahita pitAnI sAta gajArUDha mUrtio sthApI. pRthvIpAlanA putra maMtrI dhanapAle uddhAranuM avaziSTa kArya vi. saM. 1237 mAM pUrNa karyuM ane hastizALAmAM bIjI traNa gajArUDha mUrtio sthApI. - ukta "prAgvATa vaMzanI vahI" dvArA sUcita thAya che ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com aneka pra hane 5 siddharAjane Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16] prAgvATavaMza--vibhUSaNa vimala zAha ane rAjA bhImadeva vacce pharI kadI paNa meLa thaye nahi. vimala zAhe pitAnuM zeSa jIvana caMdrAvatImAM ja pUrNa karyuM. teNe pATaNanuM pANI harAma karyuM heIne te pharI kadI paNa pATaNa gaye nahi. vahImAM ullekha che ke rAjA bhImadeve potAnA putra karNa devane hitazikSA ApI hatI ke -"vimala jevA puNya puruSa caMdrAvatImAM bhale rAja kare. tenA pachInA vArasadArone tuM pATaNamAM teDAvI leje ane temane mahAmAtya pade sthApaje. temane vaMza-paraMparAgata daMDa ke zikSA na thAya evuM tAmrapatra tuM lakhI Apaje." rAjA karNadeve pitAnA pitAnuM vacana pALI batAvyuM. vimalanA dehAvasAna bAda emanA eka pachI eka vArasadArane mahAmAtyapada maLatuM rahyuM. ahIM e vize jaNAvavuM prastuta nathI. vimala zAhanA eramAna bhAI dazarathanA be putra neDha ane veDha tenA vArasadAra thayA, je paikI neDha maMtrI tarIke pATaNa gaye ane veDha caMdrAvatIne rAjakArabhAra saMbhALate rahyo. veDhe ArAsaNamAM jinAlaya baMdhAvyuM tathA vimalavasahine uddhAra karI temAM keTalIka mUrtio sthApI ema paNa ukta vahImAM ullekha che. "vimala mahetAne zaloke"mAM kahevAyuM che ke chellI avasthAmAM vimala zAhe dikSA lIdhelI ane emane panyAsa-pada paNa pradAna thayeluM. gujarAtanI rAjakIya tavArIkhamAM vimalamaMtrInuM nAma kadI bhUlI zakAya tema nathI. vimalavasatinA nirmAtA tarIke tenI kIrti Aje sahastrAbdI bAda paNa jIvaMta rahI che. teNe gujarAtane, temaja jainadharmane ghaNuM gaurava apAvyuM che. "vimalazrI suprabhAtam"nI puNya nAmAvalI umere e vimala je pate putra garavI gujarAtane maLe e ja abhyarthanA. - tu - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThIvarya hariyA zAha ane temanA vaMzaja zreSThIvarya hariyA zAha ane emanA pratApI vaMzajoe aMcalagacchAdhipationA upadezathI anekavidha dharma kAryo karyA ane jainasaMghanuM nAma ujajavaLa karyuM. caritranAyaka hariyAvaMzanA AghapuruSa hoIne emanuM nAma e rIte paNa cirasmaraNIya raheze. aMcalagaccha-pravartaka Arya rakSitasUrijI tathA emanA samartha paTTaziSya jayasiMhasUrijIe aneka nRpatione pratibadha ApIne jainadharmAvalaMbI aneka genI sthApanA karI. hariyAgetranA pratibaMdhaka AcArya hatAH dharmaSasUri-aMcalaga7ne tRtIya paTTadhara, jemaNe sAbhaMranA rAjavI sAmaMtasiMha, aparanAma prathamarAjane pratibaMdhIne jainadharmI karele. dharmaghoSasUrie pratibodhelA anya mahAnubhAvanI vigata A pramANe cheH (1) DeDiyA jAtinA behaDa nAmanA rAjapUta vi. saM. 1246 mAM sUrinA upadezathI jainadharma aMgIkAra karatAM temanA vaMzajo "behaDa sakhA" eDakathI esavALa vaMzamAM prasiddha thayA. A vaMzanuM aparanAma "bahula paNa che. (2) sUrie vi. saM. 1255 mAM vANArasI nikaTanA mukatezvara gAmanA nAgara jJAtIya, gautamagetrIya dinakara bhaTTa, je karavata mUkavAne vyavasAya karatuM hatuM, tene pratibaMdhIne jainadhamI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThIvarya hariyA zAha karyo. tenI cothI peDhImAM devANaMda thaye. jene agiyAra putrone vizALa parivAra hatA. tenA nAma parathI temane vaMza "devANaMdasakhA" e nAmathI osavALa vaMzamAM prasiddha thaye. (3) vi. saM. 1265 mAM sUrie jhAlera nagaramAM cauhANavaMzanA bhIma nAmanA rAjapUtane pratibaMdha ApIne jainadharmAnuyAyI karyo. bhImane jhAleranA rAjAe DeDa gAmane adhikAra sepele hoIne tene vaMza "DeDIAlecA" e nAme osavALa vaMzamAM prasiddha thaye. (4) hariyAvaMza-pratibodha, jene vRttAnta bhaTTagraMthamAM, aMcalagacchanI paTTAvalImAM, tema ja "harIAvaMza prazaMsA rAsa" mAM vistArathI che. ukta pramANa-granthomAM prAyaH eka bIjAne maLatI bAbata che, jene saMkSipta sAra nimnata che. vi. saM. 1266 mAM dharmaghoSasUri jhAlerathI vihAra karIne bhAlANIpuramAM padhAryA. paTTAvalImAM, tema ja bhaTTagranthomAM A nagarane lAkhaNa-bhAlANuM evuM nAma ApyuM che. "harIAvaMza prazaMsA rAsa"mAM jaNAvAyuM che ke chatrIsa rAjakulemAM paramAra vaMza prasiddha che. A vaMzamAM dadhicaMdra rAjavI thaye tene putra maNicaMdra thayA. temane putra raNamala kuLadIpaka hatA. raNamalane putra hariye thayo. te bahu dayALu hatA. vi. saM. 1269 mAM dharmaghoSasUrie hariyAne pratibaMdha ApIne tene jainadharmAnuyAyI karyo. hariyA zAhe bhAlANapuramAM zikharabaMdha jinAlayanuM nirmANa karyuM. paTTAvalIkAra hariyAvaMza-pratibaMdha saMbaMdhamAM eka camatkArika AkhyAyikA varNave che, jene TUMka sAra A pramANe che. lAkhaNa-bhAlANInA tAlelA paramAra vaMzIya ThAkura raNamala ne hariyA nAme putra hatuM. tenA tAjetaramAM lagna thayAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane temanA vaMzajo [ 3 hatAM navadaMpatI rAtre palaMgamAM sUtA hatAM, e vakhate navoDhAnA coTalAno AdhAra laIne eka sApe palaMga para caDIne hariyA kumArane daMza dIdhe. sarpanA jherathI te mRtaprAyaH thaye. saue tene maraNa pAmele mAnI lIdhe. prabhAte tenI smazAnayAtrA nIkaLI. gAnuyoga e samaye dharmaghoSasUri caeNDilabhUmithI pAchA vaLatA hatA. temaNe sAmethI AvatA zekamagna DAghuone joIne maranAranA saMbaMdhamAM pRcchA karI. badhI hakIkatathI avagata thayelA AcArya hariyAkumAranA dehane jovAnI IcchA vyakta karI. gurue mane mana vicAryuM ke sarpadaMzathI lAMbI mUrchAne pAmelA lake maraNa pAmelA hoya evA ja lAge che. AnAkAnI karatA DAghuone eTale ja temaNe AgrahapUrvaka kahyuM ke "eka vakhata amane mRtyu pAmelA kumArane jevA te do!" DAghuo punaH babaDatA rahyA ke "bhagavan! have maDadAne jovAnuM prajana zuM?" AcAryanA atyAgrahathI DAghuoe hariyAkumAranA dehane dekhADa. tenA zarIranA lakSaNe joIne sUri samajI gayA ke kumArane deha mUrchAne lIdhe nicetana thayela jaNAya che. hakIkatamAM te mRtyu pAmyuM nathI. paTTAvalImAM varNana che ke dharmaghoSasUrinA sUcanathI hariyAkumAranA dehane punaH gAmamAM lAvIne sva-sthAne mUkvAmAM AvyA. gArUDImaMtranA prabhAvathI kheMcAIne AvelA e ja sape pitAnuM viSa pAchuM kheMcI lIdhuM! viSarahita thayela kumAra sacetana thayo. ene sajIvana thaele joIne sau AnaMda vibhera thayA. sUrinA upadezathI raNamala ThAkare parivAra sahita jainadharma aMgIkAra karyo. jhAlera tathA bhinnamAlanA saMghe A navodita jaina kuTuMbane osavALa vaMzamAM samAvI lIdhuM. ThAkara raNamalanA vaMzaje hariyAkumAranA nAma parathI "hariyAvaMza" tarIke prasiddha thayA. bhagrantha, tema ja paTTAvalImAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThIvarya hariyA zAha pratibaMdhanuM varSa vi. saM. 1266 che, jyAre rAsamAM vi. saM. 1269 che. paTTAvalIkAra vizeSamAM varNave che ke hariyA zAhe vi. saM. 1296 mAM bhAlANImAM zrI zAMtinAtha prabhune zikharabaMdha jinaprAsAda baMdhAvyo tathA eka vAva paNa baMdhAvI. bhadragranthamAM hariyAvaMzanI kuladevI vize A pramANe varNana cheH hariyA zAhanI mAmala nAmanI dIkarIne deDhiyA gotramAM paraNAvI hatI. karmavege te bALa vidhavA thaI. e pachI te ugra tapazcaryA karavA lAgI. eka divase te kAusagga dhyAnamAM hatI te vakhate gharamAM Aga lAgI. saue tene gharanI bahAra nIkaLI javAnuM kahyuM, paraMtu te dhyAnarahita na thaI. AgamAM tenuM maraNa thayuM. A ghaTanA pachI hariyA tema ja deDhiyA e beu getranA vaMzajoe mAmaladevIne potAnI kuLadevI tarIke sthApI. hariyAvaMza pratidina vistAra pAmate gaye eTale tenI cAra mukhya zAkhAo A pramANe ubhavI (1) sahastragaNuM (2) kakA (3) sAMIA (4) prathaliyA. A zAkhAonI paNa aneka eDake che. bhaTTagranthamAM hariyAgotranI mukhya oDakonI sUci A pramANe ApI che. marUthalIA, vIjala, pAMcArIA, saravaNa, napANI, sAMIA, kapAIA, dinnANI, korANuM, vakIANI, paMcAyaNI, mANakANI, khetalANI, semagANI, nIkIyANI, sadharANa, hariyANI, haragaNuNa, pethaDANI, sAMyANa, pithANuM, kAyANI, AsarANI, abharANa, ThAsarIA ItyAdi. vaMzavRddhinI sAthe ja hariyAvaMzajo badhe patharAtA gayA. khAsa karIne hAlAra ane kacchanAM aneka gAmamAM teo sthira thaIne rahyA. bhaTTagranthomAM te teno parivAra kayAM jaIne vacce Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane temanA vaMzajo te saMbaMdhamAM paNa vigatavAra neMdha che. eTaluM ja nahi emanAM kAryone paNa vahIomAM pracura ullekha che. hariyAvaMzamAM aneka satIo thaI hovAnuM pramANa bhaTTagrantha puruM pADe che. A hakIkata khAsa noMdhanIya gaNI zakAya. hariyAvaMzajonAM gAmamAM e badhI satIonA pALiyA paNa haze ja. kintu ahIM e badhI vigatemAM javuM aprastuta che. bhaTTanthomAM hariyAvaMzanA pratApI pUrva vize hakIkato jovA maLe che. temAM jaNAvAyuM che ke hariyAvaMzamAM amarakeTanA rahIsa Asara zAhe Asara-vasahI nAmane jinaprAsAda tathA eka vAva baMdhAvyAM. bhaTTagranthokta Asara zAhane samaya ajJAta che. saMbhavataH hariyA zAhanA prapautra Asara zAha te haze. jo ema hoya to temanuM vaMza-vRkSa A pramANe thAyaH (1) hariyA (2) guNA (3) narIA (4) Asara. bhaTTagrantha anusAra A vaMzamAM Asara zAha nAmanA bIjA paNa eka prasiddha puruSa thaI gayA che, jemaNe vi saM. 1728 mAM kaccha aMtargata sAbharAI ane DumarA vacce AsarAI taLAva baMdhAvyuM hatuM. A Asara zAha kaccha-laTheraDI gAmanA vatanI hatA. ajJAta kaka "harIAvaMza prazaMsA rAsanI apUrNa prata prApta thAya che. temAMthI hariyA zAha tema ja temanA baDabhAgI vaMzajo vize pracura pramANamAM mAhitI upalabdha thAya che. bhaTTagranthamAM ke paTTAvalImAM A vaMzanA Adya puruSanA putra vize paNa kazI mAhitI nathI, kintu ukta rAsamAMthI e badhI khUTatI kaMDikAo upalabdha thAya che. temAM jaNAvAyuM che ke hariyA zAhanA guNa, sAmata ane mAMDaNa nAme traNa putro hatA. jemAM mAMDaNa udAra dilanA hatA. guNanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThIvarya hariyA zAha putra narIA, enA Asara ane desala nAme be dharmavaMta putra thayA. AsaranA putra nakIAnA A pramANe cAra putra thayAH (1) jamIA (2) bhANa (3) rANA ane (4) pAsaDa, jemAM rANA raMgIlA ane pAsaDa guNavAna hatA. jasIAnA putra hariyA ane enA puNyavAna evA cAra putre A pramANe thayA: (1) nakasyA (2) keyA (3) padamA ane (4) seDhila. A cAra bhAIone parivAra ghaNe vRddhi pAme. - ukta keyAnA Asadhara, tenA semiga ane vakiA nAme be putra thayA. semiganA mANika, pAsadara ane bhejIA nAmanA anukrame mahimAvAna, bhalA ane uttama traNa putra thayA. mANikanA khetala, sAmala, khiru, namu ane paMcAyaNa nAmanA ratna jevA pAMca putra thayA. khetalanA AsA, DepA, gopA ane DAhyA ema cAra bhalA putra hatA, jemanI sau sevA karatA hatA AsAnA rAju ane dhIraNa ema be dhanya putra thayA. pUrvanuM puNyane lIdhe temane akhUTa saMpatti prApta thayelI. temAM putra rAju te svarUpavAna hatuM. tenA lakhIA ane jetA nAmanA be putro thayA, jemaNe aneka puNya-kAryo karyA zAha sedAgaro ane rAjAomAM lakhIA ane jetAe pitAnI kIrti vadhArelI. tema ja mahAjanamAM paNa sArAM kAryo karelAM. lakhIA zAhane putra AsapAla moTA manane thaye, jeNe ghaNuM dhana kharacIne satkAryo karyA. rAjAne bhAI zAha dhIraNa dhanADhya hatuM. tenA guNavAna evA cAra putre A pramANe thayAH (1) mA (2) paMcANiye (3) bhejIe ane (4) dhana jeo rAjadarabAramAM prasiddha hatA. mAlAnA mahine rAja, vIjala, saravANa ema traNa putro thayA. mAlAne bhAI paMcANiye puNyavAna AtmA hate. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane temanA vaMzaje [ 7 - zreSThIvarya paMcANiyA zAhanA yazanuM varNana ukta rAsamAM savizeSa che. rAsamAM kayAMye varSane ullekha nathI. mAtra vaMzaparaMparAnuM kamabaddha varNana ja che. eTale A zreSThIvarya kayAre thaI gayA e kahevuM muzkela che. anumAnataH teo vikramanI 17mI zatAbdImAM thaI gayA haze. navAInI vAta che ke AvA bhAgyavaMta puruSano ullekha paTTAvalImAM ke bhaTTagranthomAM paNa nathI. paMcANiyA zAhanAM kAryo emane agraNe zreSThIvaryonI paMktimAM sthAna apAve evAM gariSTha che. tene ulekha karatAM pahelAM temanA parivAra vize ullekha kare ahIM prasaMgocita gaNAze. - rAsakAra varNave che ke paMcANiyA zAhanI AsamatI nAmanI patnI hatI, je aneka dharma kAryo karavAmAM utsAhavALI hatI. AsamatIthI khIA, kame, dhane, depA, gopA, vahIA, maMgIu vagere putro thayA. rAsakAra A putre vize jaNAve che ke jyeSTha putra mekhIAnuM mAna ghaNuM hatuM. kama sujANa hatuM. ane paricita ke aparicitenuM piSaNa karanAra hate. vahIA vaTavALA hatA.maMgau mativAna ane guNavAna hate. - ukta rAsanI pratamAMthI pachInI aDadhI paMkti naSTa thaI gaI haIne tenI vigata aMge jANI zakAtuM nathI. pachInI aDadhI paMkti dvArA jANI zakAya che ke DAhInI kukSithI utpanna thayelA Depha, bhAru, ane AsArI prasiddha puruSo hatA. prAyaH DAhI zreSThI paMcANiyA zAhanA jayeSTha putra mokhI. AnI bhAryA haze. mekhIA zAhanA uparyukta putronI saMtati vize paNa "harI AvaMza prazaMsA rAsa"mAM ullekha che. temAM jaNAvAyuM che ke temanA eka putra Deru zAha dAnavIra hatA. temanA putra lAla thayA, jeo suMdara hatA lAlune cha putra A pramANe thayAH (1) rAju (2) AsavaMta (3) devANaMda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThIvarya hariyA zAha (4) dhArU (5) maNasI ane (6) cAMpA. teo bhalA ane rUDA hatA. temanI caturAI ane kuzaLatA jagamAM prasiddha hatI. ukta zreSThI Deru zAha payuMSaNa mahAparvamAM pracura dravyavyaya karatA hatA. emanA kuLamAM AgaLa paNa aneka puNyanAM kAryo thayAM. hariyA vaMzanAM sukRtye udalAsapUrvaka thatAM emanI puNya-karaNI sudIrgha che. e pachI rAsakAre zreSThI paMcANiyA zAhe karelI talahANa vize prazaMsAtmaka varNana karyuM che paMcANiyA zAha puNyavAna hatA rAsakAra kahe che ke paMcANiyA zAhe mahAjanemAM dhRtalaMbhanika vaheMcI tenuM varNana kema karI zakuM? kema ke jIbha te eka ja che? ema kahIne rAsakAra paMcANiyA zAhe jyAM jyAM ghatalahANa karI hatI tyAM tyAMnA mahAjanenI lAMbI sUcI ApI che. sau prathama lahANa nautanapura-eTale ke jAmanagaramAM karI pachI khimarANamAM karI. e pachI zreSThI paMcANiyA zAhe je je sthAnamAM vRtalahANa karI tenAM nAma A pramANe cheH dhulehare, mahimANe, khaDale, nAgUrAI ekhe, ArIkhANe, khIrasarAnA, gaNe, droNa, ToDA, bATAvaDI, DabAsaMge, berAju, sUrAo, se, kAMnAvI lUse, sAMgaNa lUse, chIkArI, chichi, pIpalIuM, DeDhiye, vasaI behaDI, lAkhAbAvaLa, DerA, cilA, berAju, nAgurI, paDANA, khAvaDI, rAsaMgapura, jhAMkharI, bAlAcadevuM, mAM, vIsettarI, grAmaDI, khaMbhAlIe, sonAraDI, bhAtela, balahA, cUrI vagere ukta sthAne mukhyatve hAlAra ane kacchanA che e parathI spaSTa thAya che. paMcANiyA zAhanI kIrti vratalahANathI e badhAM sthAnamAM savizeSa vistarI hatI. A etihAsika ghaTanA kayAre banI e vize rAsamAM ullekha nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane temanA vaMzajo zreSThI paMcANiyA zAhanA kuLamAM vRtalahANa uparAMta bIjA paNa aneka satkAryo thayelAM. zreSThIva sAte kSetromAM pracura dravya-vyaya kareluM ema rAsamAM kahevAyuM che. zreSThIvaryo prathama vRtalahANa nautanapura-eTale jAmanagaramAM karI hoIne evuM anumAna karI zakAya che ke teo jAmanagaranA rahIsa hoya. hAlAramAM lagabhaga badhe ja emanI lahANa pharI hAIne A mAnyatAne puSTi maLe che. kacchamAM paNa hariyAvaMzaja heIne emanA vasavATanAM gAmamAM zreSThIvarya ghatalaMbhanikA vaheMcI hatI. amarakeTamAM hariyAvaMzamAM Asara zAha prasiddha puruSa thaI gayA e vize AgaLa bhaTTagranthane AdhAre ullekha thaI gaye che. amarakeTamAM thaI gayelA zreSThIvarya pAsavIra zAha paNa A vaMzanA pradhAna puruSa hatA ema rAsakAra jaNAve che. pAsavIra zAha rAjamAnya puruSa hatA. temaNe amarakeTamAM yazapArjana karyuM che. emane ane emanA vaMzajene rAjAo ane rANuo mAna ApatA hatA. hariyAvaMzanI mukhya zAkhAo vize paNa rAsakAra suMdara varNana kare che. bhaTTagranthamAM cAra mukhya zAkhAo kahI che. temAMnI traNa zAkhAne rAsakAra A pramANe ullekha kare che. sAMII, kAkA, ane guratharIA. A zAkhAo sarvatra prasiddha hatI. zreSThI pAsavIra zAhe aneka puNyakAryo karyA heIne emano mahimA apAra hate. mahAjane emane ghaNuM mAna ApyuM hatuM. marusthalI mAravADamAM emanI prasiddhi ghaNI hatI. tyAM temaNe eka zikharabaMdha jinaprAsAda baMdhAvyA ane aneka dharmakAryo karyA. marusthalI parathI A vaMzajo maruthaliyA oDakhathI oLakhAyA ema bhaTTagranthane AdhAre kahI zakAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] zreSThIvarya hariyA zAha rAsakAra e pachI varNave che ke viSApahAra eka mukhya getra che tenI sAta peTA zAkhAo che. A sAte getronA vaMzajoe uttama dAnanAM kAryo karyA heIne temane rAvarANAo mAna ApatA hatA. e sAte getramAM ghatalahANuM karIne paMcANiyA zAhe pitAnuM mAna vadhAryuM. rAsakAre hariyAgetrathI bhinna evA viSApahAra getra vize ahIM zA mATe ullekha karyo che e spaSTa thatuM nathI. anumAnataH zreSThIvarya paMcANiyA zAhanI patnI AsamatInuM e getra haze e pachI rAsakAre puNyano prabhAva varNavyA che. rAsanI prata apUrNa hAIne e pachInuM varNana anupalabdha rahe che. hariyA zAha ane emanA baDabhAgI vaMzanAM kAryo mahatvapUrNa hoIne aMcalagacchanA itihAsamAM tenuM viziSTa sthAna che. "harIAvaMza prazaMsA rAsamAM A vaMza saMbaMdhaka sAmagrI sArA pramANamAM saMgRhIta heIna mULa rAsa parizi. chamAM rajU karyo che. hariyAvaMzajo emanA pratApI pUrvajone pagale pagale emanI kIrtigAthAne puNyakAryo dvArA laMbAvatA rahe e ja abhyarthanA. - astu - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 11 ane temanA vaMzaje pariziSTa harIAvaMza prazaMsA rAsa zrI vItarAgAya nama: sarasati sAmaNi pAya namI, praNamI sadguru pAya; zrI zaMkhezvara svAmine, praName sura nara rAya. 1 eka manA thaI elage, pahuMce mananI Asa; bhavabhaMjana eka svAmi tuM, guDIya maMDana pAsa. 2 laMdara caraNe namI, sUDAlA samaratha; vividha dAna dhraha taNuM, harIA che garatha. 3 kuNu vaMza kihAM upanA, kuNa thAnaka kuNa ThAma; rAjakulI chatrIsa mAMhi, vaMza paramAraha nAma. 4 vaMza paramAre jANIe, rAu bhale dadhicaMdra; dadhicaMdra putra maNicaMdrahuM, raNamala tAsa kulacaMdra. 5 raNamala putra harIo bhaNuM, dayAvaMta niradhAra; zrI mahAvIra trIje paTe, zrI dharmazeSa suvicAra. 6 pratibodhyA pUre mane, saMvata ugaNettara bAra; zikhara eka tihAM nIpanuM, pura bhAlaNa majhAri. 7 mUla harIe je hue, tehanA putra ja traNa; guNa sAmata mAMDaNae baMdhava bhalA, mAMDaNa maTima mana. 8 guNa putra narIo ane, narIA putra be jANa; Asara dezala dIpatA, dharma taNe ahiThANa. 9 Asara putra nakIA taNA, huA putra ja cAra, jasIA bhANuM rANu raMgi, pAsaDa te guNadhAra 10 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] zreSThIvarya hariyA zAha jasIA kule dIpa, harIe nAme vistAra; harIA ghare dIpatA, putra cAra puNyasAra. 11 nakasyA ke A jANIe, padamA saDhila eDa; teha parivAra vacce ghaNe, jANe sahu jaga teha. 12 ke A kule dIpa, putra Asadhara jeha, tArA putra be upanA, semiga vakIA teha. 13 semiga suta traNa ja thaA, mANika mahimAvaMta; pAsadara bhala bhejIA, uttama prANI jata. 14 mANika ghare upanAM, putra paMca jatana khetala sAmala khi) kharo, namu paMcAaNu ratana. 15 khetala putra veda ja kharA, AsA depA deva; pA DAhIA ati bhalA, sahu kare tasa seva. 16 AsA aMge upanA, rAju dhAraNa dhanya; parighala riddhi pite ache, jehane pUrava puNya 17 rajU rUpe rUaDe, tasa aMgaja suta beya; lakhIe jayate saMpanA, puNya kare bahu teha. 18 sAhA rAjA ne lakhIe, jayate vAdhyo jaMga; niyavaluM kIdhuM bhaluM, mAhAjana mAMhi raMga. 19 lakhIyA suta AsapAla, jeme ghaNa mATe mana; haragaNu harakhe kharacaze, te divase dhana dhanya. 20 rAjA bhAI dIpa, sA dhIraNa dhanavaMta; putra cAra kahedharA, guNadhArI guNavaMta. 21 mAle mAne Agale, paMcANuo puNyavaMta; bhejIe dhane dhIraNa bhalA, te rAva rANuM bhaNaMta. 22 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane temanA vaMzajo [ 13 dhIraNa suta mAla bhale, mAlA suta maherAja; baMdhava bIjala jANIe, saravaNa sAre kAja. 23 mAlA baMdhava paMcANao, tehane puNyaha sarasuM kAma; Asamati ulaTa ghaNI, dharma kare bahu ThAma. 24 mAna ghaNe mane mAkhIo, tasa suta kama sujANa; dhana kharace dhane ghaNuM, piSe jANa ajANa. 25 depa gopAnA huA, vahIyA vaTe teha maMgI mati Agale, guNa belasuM teha. 26 ..............DAhIe, jamyA putra ratana, Deru bhAru AsArIe, jagatra jANe dhana dhanya. sAhA Deru dAne ghaNuM, tasa suta lAlu caMga; putra SaTa janamyA bhalA, rUDA rUDe baMgi. 27 rAju AsavaMta devANaMda, dhAra, maNasI jeha, cAMpe caturAI kuzala, jaga jANe sahu teha 28 ene kule Age ati ghaNAM, puNyaha kIdhAM kAma; sAhA Deru kharace ghaNuM parva pajusaNa ThAma. 29 puNyaha karaNI che ghaNI, harIA kule ullAsa paMcAlIe pUre mane, vRta puNya kIdhuM tA. 30 puNya vega Arija kula lahI, puNe mugati pahuMce vahI; puNya sarva sIje kAja, puye ghara baiThA huI rAja31 puNya tIrtha pUrA kare, puNya vinA te adhavaca mare, puNya gAtraja huI suprasaMna, puNya huI pUraNa dhaMna 32 puNya huI putra paridhAna, puNya parIAgata nidhAna; puNya AsyA pUrI male, puNya akarma kIdhAM Tale. 33 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] zreSThIvarya hariyA zAha puNya pUruM pAmI Aya, puNe sadgati prANI jAya; puNya vinA nara nArI jeha, nIcI gati valI hase teha. 34 puNya huI pite jehane, manavaMchita puce tene mahAjana lAhaNI kIdhI ghaNuM, rasaNi eka kima guNa varNavuM. 35 prathamalAhaNinautanapura vAvi, bIjI lAhaNi khImarANi Avi, pulahare lAhaNi dhUni mAni, lAhaNi kIdhI mahimANe Avi. 36 lAhaNi khaDakhe kIdhI khaMti, nAgUrAI okhe eka ciMta; ArIkhANe ApI Akhe, khIrasarAnA lie kahuM sAkhe. 37 gajaNe te guMjArava kare, parighala pituM puNya ja bhare; droNIe te kharace dravya, ToDAnuM mAhAjana le sarva. 38 bATAvaDIe Taba meha jima, lAhaNi lAhI te moTe marma dabAge vrata vAvare, parighala mani berAjU bhare; 39 lusi sUrAo mAhAjana bahu, kAMnAvI luse pAse kahuM; sAMgaNase sata Agalo, lAhaNi sarva lie mahAjana bhale. 40 chIkArI chichi AgalI, mahAjana sarva beThuM te malI; harIA kule paMcAlu paMca, lAhaNi kare te rudra saMca. 41 chIkArI mAMhi lAhaNi kaparI, deza paradesa karati vistarI; Age eNi kule rUDA kAma, sapata kSetra kharacyAM bahu dAna kara pIpalI rAhunuM jihAM, lAhaNi kIdhI mahAjana mAMhi tihAM; DiDhIe dIpAbU dAna, gUjara mAhAjana de bahu mAna. 43 paMcAlIe te pUre bhAve, lAhaNi lAhI DiDhIe Ave; vasaIe parighala vitta vAvare, behaDI grAma parighala puNya bhare. 44 lAkhAbAula ne DerA jihAM, lAhaNi lAhI bRta sughaNa tihAM, cilAnuM mahAjana navalI caMga, lAhaNi lAhI te rUDe baMgi. 4pa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane temanA vaMzaje [ 15 nagara pAse berA raMga, lAhaNi lAhI nAgarI caMga; vividha prakAre prata vAvare, paMcAlu puNya pituM bhare. 46 pADANi khahavaDIe khaMti, dhRta lAhaNi dIdhI eka citi, grAma eTale dIdhuM dAna, paMcAlIu jAge bahu mAna. 47 dizi AthamaNI mahAjanajihAM, lAhaNi lAhI vrata parighala tihAM mahAjana puNya pasAye karI, rAsaMgapura lAhaNi mani dharI. 48 jhAMkharI bAlAcadeu laI dAna, mADhe vItarI vadhAyuM vAna; zrI saMgha puNya lAhaNi karuM, eha vAta citi nita dharuM 49 cAmaDI khaMbhAlIe dhana vAva, senAraDI bhAtele bhaDU; rAhunA balahA valI ghaNa, eha kAma navi rAkhuM maNa. 50 bhagavaMta puNya pasAthe karI, lAhaNi cUrI karuM mani purI; zrI saMgha puNya pasAI karI, hAlAra mAMhi lAhaNi pharI. pa1 harIA kule ache puruSa pradhAna, pAsavIra sAme ema jANa; eNi kuli hUA puruSa pradhAna, rAA rANA diati ghaNuM mAna. para amarakoTa mAnava sucaMga, pAsavIra vadhArIo raMga; eNi kuli je je jihi jaNe ache, pUchIya vAta kare sahu pache. pa3 hahA harIA sAMII bhaNue, kakA kalavaMta eha; guratharIA buli garatha, jANe jagavalI teha 54 pharI thaIma thebha baha, Ape nita nita dAna; mahimA ati ghaNa tehane, de mahAjana bahumAna. 25 maruthalIA mAru Adi ache, tihAMkaNiteha prasiddha uttama kAma kIdhA ghaNA, zikhara eka se siddha. 56 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] zreSThIvarya hariyA zAha cupaI viSApahAra te gAtra ja eka, getra sAta nIpanA cheka; sAte gAtre uttama dAna, rAya rANu mAne bahu mAni. pa7 gotra sAta dIpAvyAM dAna, paMcAlIe vadhArI mAne hAlahara mAMhi karaNa kIdha, lAhe lakSmIne ghaNa lIdha. 18 puNya pasAI uttama vaMsa, puNya pasAI vAdhe vaMsa, puNya pasAI kula saNagAra, puNya pasAIkulane bhAra. 59 puNya pasAI.. (prata zrI anaMtanAtha jinAlaya jJAna-bhaMDAra, bhAta bhajAra, muMbaI - 9) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI goDIjItIrtha-saMsthApaka miThaDIA meghA zAha "tharanA ThAkura bheTyA, bheTyA, bheTyA re!"ne AnaMdabharyo nAda ardha sahastrAbdI pahelAM siMdha aMtargata tharapArakaranA pradezamAM guMjAyamAna thayeluM. A nAdanA preraNAstrota hatA zrI geDIjItIrtha -nAyaka bhagavAna zrI pArzvanAtha-jemane yAtrika tharanA ThAkura tarIke saMbodhatA. bhaktibhAvathI tarabaLa thayelA bhAvuke e tIrthanI yAtrAthI pAvana thaIne uparyukta samUha-nAre laherAvatA ane AnaMda vibhera thaIne nAcatA-kUdatA. e yugamAM tharanA ThAkura pratyenI bhakti era hatI, e tIrthane mahimA era hatuMzrI goDIjInA camatkAranI mehinI paNa ora hatI. e bhakti-yuganI tavArIkha ane khI bhAta pADe che. enA nAyaka che miThaDIA zreSThI meghA zAha-jemaNe e prabhAvaka tIrthane sUtrapAta karyo. meghA zAha osavALa jJAtIya, miThaDIA getrIya, vaherA zAkhIya hatA. mULa teo nagarapArakaranA, paraMtu vyApArArthe emanA pitA khetA zAha ane mAtA khetalade pATaNamAM AvIne vaselA. e jamAnAmAM pATaNa pazcima bhAratanuM samRddha nagara hoIne aneka sthAnenA leko tyAM AvIne vaselA pramANagrantha anusAra vi. saM. 1432 mAM meghA zAha pATaNamAM vyApArAthe rahyA hatA. emanI pukhta uMmaranI gaNatarI karatAM teo vikamanA paMdaramA saikAnA prAraMbhamAM janmyA haze ema anumAna karI zakAya che. emane bhejA ane udaya nAme be moTA bhAIo hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] zrI geDI jItIrtha-saMsthApaka bhaTTagranthamAM ullekha che ke vi. saM. 1398 mAM khetAzAha pArakara aMtargata bhUdedhara nagaramAM vasate hato. tenI patnInuM nAma naDI hatuM. temaNe potAnA putra meghA zAhane e nagaranA vaDerA gotrIya zreSThI sAjaNa AlhAnI putrI maraghA sAthe paraNAvyuM hatuM. sAjaNa zAhane kAjala, ujala ane sAmala nAme traNa putra hatA. kAjala zAha ghaNo dhanavAna hate. meghA zAha emanI pAse ja nekarImAM rahelA. e arasAmAM pArakaramAM rANe kheMgAra rAjya karato hato. mahamada begaDAe vikramanA 16 mA zatakamAM siMdhamAM traNa vAra savArI karI ane asaMkhya lokone vaTalAvyA e pahelAMnI zatAbdInuM tyAMnuM rAjakIya citra juduM ja hatuM. samAvaMzanA rAjapUtAnuM siMdhamAM rAjyazAsana hatuM. sumarA ane soDhAonuM paNa tyAM ghaNuM varcasva hatuM. siMdhamAM hindusattA naSTa thaI e pahelAM pArakara-pradezamAM osavALavaMzIya jene meTo samUha vasato hate. osavALAnI vizALa saMkhyAne lIdhe jena yatio tyAMnA rAjyakartAo para sAruM varcasva dharAvatA hatA. keTalAMka rAjyamAM maMtrIo ane adhikArIo tarIke paNa jene niyukta thayelA. osavALa mULa to rAjapUta kSatriya hatA. jenAcAryoe temane pratibodhIne esavALavaMzanuM sthApana karyuM. esavALanuM mULa utpatti-sthAna mAravADa aMtargata osanagara, jyAM sau pahelAM osavALa-sRSTino AvirbhAva thayo. bhagavAna zrI pArzvanAthanI zramaNa-paraMparAnA chaThThA paTTadhara AcArya ratnaprabhasUrinA upadezathI tyAM lAkho kSatriyae jainadharma aMgIkAra kare e pachI paNa osavALa-sRSTi vistRta thatI ja rahI. sisodiyA, paramAra, cauhANa, solaMkI, rAThoDa, bhaTTI, cAvaDA, paDihAra, kachAvA, gauDa vagere vaMzanA rAjanya kuLanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miThaDIA meghA zAha kSatrie jainadharma aMgIkAra karIne osavALa-vaMzamAM praveza meLavyuM hatuM e pachI paNa A prakiyA vikamanI 15 mI zatAbdI sudhI TheTha cAlatI rahI. A rIte esavALanI Adi bhUmi marubhUmi banI. esavALanI saMkhyA vadhatAM mAravADanA nikaTavarti pradezamAM paNa esavALe phelAyA. jainadharmAnuyAyI kSatriyene esa, pArakara, pAlI uparAMta sAcera, jAlera, jesalamera, IDara, jodhapura, gelavADa, thalI, mevADa ItyAdimAM prabhAva vadhato cAle. pArakara-pradezamAM temanuM bAhulya savizeSa hatuM. pArakaramAMthI teo siMdhamAM moTI saMkhyAmAM pravezyA. A hilacAlanuM noMdhanIya pariNAma e AvyuM ke pArakara e pachI siMdhane pradeza gaNAvA lAgyo. e pahelAM te mAravADane pazcima vibhAga gaNAtA hatA. vikramanA 15 mAM saikAmAM pArakara ghaNe gIca vastIvALo pradeza gaNAte hato. Aje to paristhiti judI ja che, bhAratanA nakazAmAMthI paNa te nIkaLI gayuM che. paraMtu e kALe osavALa jenonA varcasvavALe e pradeza hatuM, emAM cauda ceDhI hatI. eka ceDhImAM 560 gAme gaNAya, eTale pArakara 7840 gAme dharAvatA pradeza hato. bhaugolika rIte tene vistAra A pramANe hataH dakSiNe bhUja 50 gAu dUra hatuM, temAM 40 gAunI hada pArakaranI hatI. rANIgAma e kALe pArakaranuM hatuM. umarakoTa 80 gAu dUra hatuM, temAM 50 gAunI simA pArakaranI hatI. cauhANanuM sUrAcaMda rAjya 42 gAu dUra hatuM, temAM 30 gAu pArakaranI bhUmi hatI. choTaNa 60 gAu dUra hatuM, temAM 60 gAune pradeza te pArakarano hato. dakSiNa tarapha cauhANanuM bAvasuI 50 gAu cheTe hatuM, temAM 27 gAunI hada pArakaranI hatI. prAyaH vikramanA 16 mA zatakamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com eTale jANe hatAza ha. jo Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] zrI geDI jItIrtha-saMsthApaka AvA samRddha pradezane musalamAna zAsako gherI vaLyA ane tene chinnabhinna karI dIdhe. vikramanA paMdaramA-soLamA saikAmAM ATheka hajAra gAmenI saMkhyA dharAvate A pradeza seLamAM saikAnA aMtima caraNamAM mAtra 140 gAmone ja pradeza banI gayo !! AjanI vAta karIe to bhAratanA nakazAmAMthI bhUMsAIne te pAkIstAnanI godamAM bharAI beThuM che. gaye varSe bhArata ane pAkIstAna vacce yuddha kheDAtAM nagarapArakarane bhAratanA javAnoe jItI lIdhuM. paraMtu samAdhAna thatAM punaH te pAkIstAnane saMpAI gayuM !! ATalI sAmAjika tathA rAjakIya uthalapAthala bhAgye ja anya ke pradeze joI haze. TUMkamAM, pArakaramAM hindusattAno sUraja tapato hato tyAranI A vAta che. musalamAnanA AkramaNathI bacavA tyAMnA esavALe kaccha tarapha nAsI chUTyA e pahelAnA saikAnI senerI tavArIkhanuM ahIM ujaLuM pAnuM tapAsIe agAu jaNAvI gayA tema pArakaramAM rANa kheMgAra rAjya karatA hatA. tenA pradhAna tarIke ukta kAjala zAha niyukta thayelA. kAjala zAha pArakaranA dhanADhya vepArI paNa hatA. temaNe pitAnA banevI meghA zAhane pitAnI pAse nekarImAM rAkhelA. temane pATaNa sAthe mATe vepAra heIne meghA zAhane pATaNa paNa javuM paDatuM. pATaNamAM A kuTuMba ghaNuM raheluM evA ullekho paNa maLe che. AgaLa jaNAvI gayA tema pATaNamAM aneka sthAnonA leke vasatA ane vepAra karatA. bhAratanAM aneka nagaro sAthe pATaNa vepAra kaDIthI saMkaDAyeluM hatuM. maMtrI kAjala zAhane tenA banevI meghA zAha sAthe ghaNo manameLa hate. snehabhAvamAM zeTha-nekara je saMbaMdha na rahe e svAbhAvika che. ekavAra meghA zAha kAjala zAha pAsethI paisAnI madada laIne pATaNamAM vyApArArthe gayA. pATaNamAM temaNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 5 mAM A pratimA che gADI pAka lavaca dhAtmika zA miThaDIA meghA zAha kApaDa, anAja-karIANu, tathA ghara-vaparAzanI cIja-vastuo AdinI kharIdI karI. eka divasa rAtre tene svapnamAM sUcana maLyuM ke "ahIMnA sUbA hasanakhAna(hIsAyuddIna)ne tyAM jina-pratimA che, tene dAma ApIne tuM laI leje" meghA zAhe svamAnusAra 125 kanma-athavA 500 dekaDA ApIne te pratimAne meLavI lIdhI. aMcalagacchAdhipati amarasAgarasUrinA AdhyAtmika zAsanamAM vAcaka lakSmIcaMdranA ziSya lAvaNyacaMdra vi saM. 1734 nI AsapAsa "zrI geDIpArzvanAtha ceDhALiyuM" racyuM che. temAM A pratimA vize evuM jaNAvAyuM che ke aMcalagacchAcArya abhayasiMhasUrinA upadezathI meghA zAhanA pitA khetA zAhe vi. saM. 1432 nA phAgaNa zudi 2 ne zukravAre pATaNamAM zrI geDIpArzvanAthanI pratimAnI ghaNuM dhana kharacIne utsAhapUrvaka pratiSThA karAvI hatI. te vakhate musalamAnena jhanUnI AkramaNanA bhayane lIdhe te pratimAne vi. saM. 1445 mAM jamInamAM bhaMDArI devAmAM AvelI. vi saM. 1465 mAM husenakhAna nAmanA saradAre pATaNa sara karyuM. tenI ghaDasAramAM khIle kheDAvA jatAM te pratimAjI prakaTa thayAM. pratimAjInI suMdaratA joIne husenakhAna prabhAvita thaye. teNe tene pitAnA mahelamAM mUkAvI. tenI bIbI, je mULa jaina vaNikanI kanyA hatI, te tenuM pUjana karavA lAgI. A rIte TheTha vi. saM. 1470 sudhI te pratimAjI husenakhAnanA mahelamAM pUjAtAM rahyAM. aMcalagacchanI moTI paTTAvalImAM ullekha che ke zrI pArzvanAthajInA adhiSThAyake hasanakhAnane paNa svamamAM sUcavyuM ke tAre te pratimAjIne savAso kamma laIne meghA zAhane ApavI. prabhAte meghA zAha potAne maLelA svapna-saMketa anu sAra te pratimAjIne prApta karI lIdhI. e samaye aMcalagacchAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI geDI jItIrtha-saMsthApaka dhipati merUtuMgasUri pATaNamAM birAjatA hatA. meghA zAhe temane te pratimA batAvIne badhe vRttAMta kahI saMbhaLAvyuM. merUtuMgasUri pratimAjInA darzana karIne harSita thayA. temaNe meghA zAhane kahyuM ke "A zrI goDIjIpArzvanAthajInI mahA prabhAvaka prAcIna pratimA che. tene tamArA pArakara dezamAM laI jAo. tyAM prAsAda baMdhAvIne A pratimAjInuM sthApana karavAthI te atizayavaMta tIrtharUpa thaze." merUtuMgasUrinI preraNAthI meghA zAha te pratimAjIne potAnA vatanamAM vi. saM. 1470 mAM lAvyA. e vakhate meghA zAhanA manamAM aneka umede hatI. ukta caDhALiyAmAM evuM varNana che ke meghA zAhe te pratimAne rUnI gAMsaDImAM mUkAvelI. rAdhanapura thaIne meghA zAha poTho upara badhe mAla bharIne pitAnA vatana bhaNe harSabhera prayANa kare che. mArgamAM camatkArika pratimAjInA prabhAvathI tenI piThone kaI gaNuM zakyuM nahi. matalaba ke ene kyAMye dANa bharavuM paDayuM nahi! ghera pahoMcatAM kAjala zAhe badhe hisAba mAgyA. meghA zAhe badho hisAba ApIne pratimA meLavavA mATe kharacelI rakama pitAne khAte mAMDavAnuM kahe che. kAjala zAhane pratimA gamI jatAM tene potAnI pAse rAkhavAnI tene IcchA jAgelI. A prabhAvaka pratimAnI vAta thoDA divasamAM ja samagra pArakaramAM phelAI gaI hovAthI aneka leke pratimAjInA darzanArthe AvavA lAgyA. meghA zAhe pratimAjIne potAnA gharamAM ja sthApyAM hatAM, je eka tIrthamAM pheravAI gayuM. Ama meghA zAhanI kIrti pratidina vadhatI cAlI kAjala zAhathI A sahana na thaI zakayuM. meghA zAha ane kAjala zAha vacce aMTasa jAgI. pahelA jevo snehabhAva na rahetAM nokara-zeTha jevA sadhaM baMne nAte teo vahevAra karavA lAgyA. kAjala zAhe AthiMka dabANa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com le pratidina vaha ane kalekaTara zeDa jeka dabANa Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miThaDIA meghA zAha | [ 7 heThaLa meghA zAhane khUba khUba samajAvyA. paNa teo ekanA be na thayA. banne vaccenI rakajhake takarAranuM rUpa lIdhuM. kAjala zAhane pratimAjIne potAnI pAse rAkhavAnI ghaNI IcchA hatI, paNa meghA zAhanI makkamatA pAse kAMI cAlI zakyuM nahi. tethI tene meghA zAha sAthe vera baMdhAyuM. bAra varSo sudhI Ama cAlyuM. e daramiyAna meghA zAhane maIe ane mahera nAme be putre paNa thayA. kAjala zAha pArakaranA dhanADhya vepArI hatA. vaLI rAjyamAM maMtrIpade paNa hatA. AvI prabhAvazALI vyakti sAthe vera baMdhAyuM hevAthI ahIM sukhazAMtithI have jhAjhuM rahI zakAze nahi ema vicArIne meghA zAhe tyAMthI ucALA bharavAnuM nakkI karI nAkhyuM. e samaye meghA zAhanI Arthika sthiti sArI kahI zakAya evI nahatI. chatAM emanA Adarzo UMcA hatA. emanA jIvanamAM eka ja mahecchA hatI ane te zrI geDI jItIrtha- sthApanAnI. mahimAnidhi merUtuMgasUrinA zabda te bhUlI zake ema nahote A kAryamAM e yugapradhAna AcAryanA AzIrvAda paNa tene maLyA hatA. pramANagranthamAM ullekha che ke eka rAte zrI goDIjInI prabhAvaka pratimAjIne ajANyA sthaLe laI javAnuM meghA zAhane svapnamAM sUcana maLyuM ane te anusAra emaNe savAre vahelA uThIne eka vahelamAM te pratimAne padharAvI, vahelane be navAM vAcharaDAM jotarI ajANyA sthaLa tarapha javA prayANa AdaryuM. meghA zAha AgaLa vadhatAM DAbA thalamAM jaI pahoMcyA. tyAM cAre bAjue nirjana verAna hatuM. tyAM temaNe svapnanA saMketAnusAra goDIpuranagara vasAvyuM. tyAM mIThA pANIne kUvo nIkaLe. khedakAma karatAM mIThA AMkaDA nIcethI meghA zAhane dhananuM moTuM nidhAna prApta thayuM. tyAM gahlInuM zubha cihna hatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI geDIjItIrtha-saMsthApaka - meghA zAhe te sthAne ja svapnamAM maLelA sUcana anusAra jinaprAsAdane pAye nAkhe. sadbhAgye tenI pAse ja paththaranI khANa paNa nikaLI jamInamAMthI emane ghaNuM dhana prApta thayuM hovAthI have emane Arthika saMkaDAmaNa nahatI. sirohInA salATe jinaprAsAdanuM kAma bhaktithI upADI lIdhuM. meghA zAhanI kIrti cAre tarapha phelAvA lAgI. AthI kAjala zAhanI IrSyA bevaDAI maghA zAhe jyAM jinaprAsAdane pAye nAkhe tyAM verAna vagaDe ja hatA. e bhUmi para ThAkura udayapAlanuM rAjyazAsana hatuM, khetazI luNAta rAjAno maMtrI hatA. meghA zAhanI kIrti sAMbhaLIne beue emane haiyAdhAraNa ApI ane rAjya taraphathI badhI suvidhAo karAvI ApI. meghA zAhane rAjAe ghaNe satkAra karyo. eTale meghA zAhane utsAha ghaNo vadhya. jinAlayanuM khAtamuhUrta kyAre thayuM te vize nakkI jANa zakAtuM nathI. paraMtu vi. saM. 1482 mAM thayuM e vize pramANa granthamAMthI ullekha maLI Ave che. jinaprAsAdanuM meTA bhAganuM kAma pUrNa thaI cUkayuM hatuM tyAM ja meghA zAhanuM vi. saM. 1494 mAM akALa mRtyu thayuM. emanuM mRtyu kAjala zAhanA kapaTathI thayuM evA ullekha paNa maLe che. kAjala zAhe pitAnI putrInA lagnamAM meghA zAhanA AkhA kuTuMbane pitAne tyAM belAvyuM ane meghA zAhane dUdhamAM jhera ApIne mArI naMkhAvyo. kAjala zAhe pitAnA beu bhANeje mahiyA ane maherAne pitAnI pAse rAkhIne jinaprAsAdanuM viziSTa kArya punaH zarU karAvyuM. aMcalagarachanI meTI paTTAvalImAM ullekha che ke kAjala zAhe jinAlayanA AgaLanA bhAgano raMgamaMDapa karAvI Ape. jinAlayane pharatI cevisa devakulikAo tyAMnA saMghe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miThaDIA meghA zAha karAvI pachI to bIjI devakulikAonI paNa racanA thaI vi. saM. 145 mAM kAma saMpUrNa thayuM anya pramANe anusAra kAma vi. saM. 1515 mAM pUrNa thayuM. kavi rUpa kRta "goDI pArzvanAtha chaMda"nI pratapumbikAmAM A tIrthanI utpatti saMbaMdhamAM mahattvapUrNa ullekha che, je A pramANe che: "saMvat 1431 phAgaNa zudi 2 zukavAre zrI pATaNanagare zrI geDIjInI pratimA zeTha miThaDI A harA sAmeghA khetANuM pratimA bharANI che. zrI AMcalaI gache zrI merUtuMgasUrII pratiSThita. saM. 1455 samai bhaMDArI. saM. 1470 goThI methai khetANuM pATaNathI pArakara le AyA. saM. 1482 dehera karAvyo. saM. 1515 dehare pUro thayo. goThI mehara meghANuM IMDuM caDhAye iti zreya." De. bhAMDArakare aMcalagacchanI eka paTTAvalI pitAnA riporTamAM prakAzita karI che, temAM paNa A tIrthanA saMbaMdhamAM mahattvapUrNa ullekha cheH "vi. 1432 goDI pArzvanAthabiMba pratiSThA abhasiMhasUrINA pattane aMcalagaNe. veTa khetAkena. tadanuM vikamAt 1435 gaThI mevAkena gaDAgrAme sthApita svanAmnA" (juo: "aMcalagaccha-digdarzana" pR. 189) pariziSTamAM Apela caDhALiyA dvArA jANI zakAya che ke zikhara upara dhvajAropaNa karatI vakhate kAjala zAha ane meghA zAhanA putra meharA vacce kaleza thayA. dhvajAropaNa karavAnA kAjala zAhanA keDa paNa pUrA thayA nahi. anya pramANomAM e ullekha che ke kAjala zAhe mUlanAyakajInA biMbanI pratiSThA karAvI ane meharAe dhvajAropaNa karyuM. e pachI kAjala zAhe zrI zatruMjaya ane giranAra tIrthane charI pALato saMgha kADhyo hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] zrI geDIjItI--saMsthApaka A rIte zrI geDIjIpArzvanAthanA mahA camatkArika ane prabhAvaka tIrthano ArvibhAva thaye. tyAMnA ThAkore tIrthane muMDakAverAmAMthI mukta rAkhyuM. meghAnA saMtAne A jinAlayanI dekharekha rAkhatA hovAthI teo gejhI-goThI tarIke oLakhAyA. A jinabiMbanI prAcInatA saMbaMdhamAM kahevAya che ke kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArye vi. saM. 1228 mAM pATaNamAM thayelI aMjanazalAkA prasaMge svahaste je traNa jinabiMbonI pratiSThA karAvI hatI temAMnuM A eka biMba. anya be biMba che mahemadAvAdamAM ane tAraMgAmAM. paM. nemavijya dvArA racita goDIjIpArzvanAtha stavana" (DhALa paMdara, racanA vi. saM. 1807, bhAdaravA zudi 13 ne somavAre) mAM A saMbaMdhamAM A pramANe ullekha che-- dhavala dhIMga geDI dhaNI, sahuko Ave saMga; mahemadAvAda moTaka, tAraMge navaraMga. vaDodarAnA zreSThI kAnajI vasoe ukta prasaMge e traNeya jinabiMbonI pratiSThA karAvelI. kAlAnukame geDIjInI pratimA jhIMjhuvADAnA zeTha goDIdAsanA gRhacaityamAM pUjAtI hatI. ekavAra dukALa paDavAthI geDIdAsa mAlavA gayelA. tyAMthI pAchA pharatAM mAgamAM siMha nAmanA kaLIe emanuM khUna kareluM. AnI jANa thatAM geDIdAsanA mitra soDhAjI jhAlAe keLIne mArI nAkhe. kahevAya che ke geDIdAsa marIne potAnI zrI pArzvanAtha prabhunI pratimAne adhiSThAyaka banIne tenI pUjAbhakti karavA lAgyo. tenA nAma parathI A pratimA goDI pArzva nAthanA nAmathI vikhyAta thaI. A thaI pratimAjInA nAmAbhikaraNanI AkhyAyikA. kintu prastuta caDhALiyA parathI te spaSTa thAya che ke zrI geDIjInI pratimAnI pratiSThA aMcalaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com vADAnA zeTha zIdAsa mAla ane khUna kara, Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miThaDIA meghA zAha [ 11 gacchAdhipati mahedraprabhasUrinA zAkhAcArya abhayasiMhasUrinA upadezathI thaI hatI. tIrthotpatti merUtuMgasUrinI preraNAthI thaI. zrI goDIjIpArzvanAthanI pratimA chellA pAMca saikAomAM bahu prabhAvazALI manAya che. A pratimA lupta thatI ane jude jude sthaLe prakaTa thatI rahetI. tenI yAtrAe meTA moTA saMghe AvatA hatA. kacchI zreSThIvaryoe te tIrthasaMghanI paraMparA sache. A pratimAne je raste thaI nagarapArakara laI gayA te sthAnamAM zrI goDIjInAM pagalAM sthApana thayAM, je Aje "varakhaDI" nAmathI oLakhAya che. mULa tIrthanI sthApanA thayA pachI tene mahimA khUba khUba gavAyo che. zrI goDIjInA camatkAronI anekAneka vAto lokomAM pracalita banI. gaI zatAbdImAM zeTha motI zAha jevA zreNIo zrI goDIjInuM nAma-smaraNa karIne badhAM kAryono AraMbha karatA. hisAbI copaDAomAM paNa zrI goDIjInuM nAma zirebhAgamAM lakhavAmAM AvatuM. jainetare paNa zrI goDIjInI mAnatA karatA thayA. aMgreje paNa A tIrthanA prabhAvathI AkarSAIne tyAM darzanArthe javA prerAyelA, jene zilAlekhamAM paNa ullekha che. aMcalagacchanI tavArIkhamAM te A tIrthane prAdurbhAva eka zakavartI ghaTanA gaNAI che. aMcalagacchanA sAhityakAree "tharanA ThAkurane mahimA khUba khUba gAye, kema ke temanA mATe te e tIrtha AsthAnA parama dhAma jevuM hatuM. AvA prabhAvaka tIrthanuM prAcya pharI pharI thaje eja abhyarthanA. - tu - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] zrI geDIpArzvanAthanuM - pariziSTa - zrI geDIpArzvanAthanuM caDhALiyuM pAsa niNaMda prasiddha siddha, geDIpura maMDaNa mahimA maMdira meha mayaNa, mithyAta vihaMDaNa; ekala mala aneka rUpa, agaNita guNa Agara; tribhuvana baMdhava dhavala dhiMga, karuNa rasa-sAgara. 1 jina tuma ajaba sarUpa sakala, kala akala agocara; na lahe alahe utapati thagita, thiti bhaTake je cara; vRddha vacana raNa likhita, anusAre jANI; thuNasuM svAmI nirIhapaNe, suNa bhavi prANuM. 2 vidhipakSaga7 mahendrasUri, gaDeza nideze, zAkhAcAraja abhayasiMha, sUri upadeze; getra mIThaDIyA osavaMza, pATaNapura vAsI; zAha megha jeNe sAta ghAta, jiNa dhame vAsI. 3 cauda batrIze phAgaNa zudi, bIja ne bhRguvAre; khetA noDI tAta mAta, nija sukRta sAre; teNe paIThe pAsa biba, lehavA narabhava phalaka caunriha saMgha hajUra harakhe, kharacI dhana parigala, 4 bhakti yukti ati vyakti citta, nitya nirmala sArI; paNa pisatAle turaka bharyo, pratimA bhaMDArI malaka mahAbala hasanakhAna, kIdho utAre; pAMsaThe teNe ThAma jora gujarAtI vAre. 5 tarala turaMga kizera asura, karatA haya haNatA; keI erAkI uchalaMta, khurIye bhUMI khaNatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceDhALiyuM [ 13 bAMdhaNa tyAMhi gheDAramAMhi, khIlI saMtA; pragaTa thayA tihAM pAsa biMba, sukhadAyaka saMtA. 6 khijamata gAra naphara phajara, najare gujarAve hAI khuzAla nihAla malaka, yA keNa kahelAve; bAna paDila keI vaNika sutA, tasu harama bhaNe Ima; kIje IsakU daMDavatta, sadA tAjima dAjima 7 caha majabUta bahuta kauta, hai bUta hiMdukA dhariye Isa zira jApharona, siMdalakA bhUkA; IzuM parphe rahetAM tiNe ThAma, helyA dina keI sitere je vAta huI, suNaje mana daI. 8 hAla pahelI cUDInI dezamAM INe avasare purapArakare, rANe kheMgAra rAjAna re, tehane darabAre dIpate, saMghavI kAjala paradhAna re; INe. 1 tasa bahevI nija kulatile, devANaMda zA che dayAla re; megha kheta uta pATaNe, vyApAra kare dhUtAla re. INe2 supanAMtarasurakahe zAhane che plecchamahela jinabiMbare. tasa dAma savAse deIne, leje ma karaje vilaMba re. Ize. 3 pratimA leI Ave guru kahe, joI kahe zrI metuMga re; tuma deze e ati atizayI, tIratha thAze uttara re. INe 4 kariyANuM laI pahoMce ghare, mUrati Thave rU mAhe re, paMthe koInagaNe piThIA, vAgye ghaNe meha uchAuM re. Ize. 5 samajAve nAmuM zeThane jaMpe deo mujha rAsa re, mAMDe e nAmeM mAhare, pratimA raheze ama pAsa re. Ize. 6 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] zrI geDIpArzvanAthanuM megha kahe lekha rAkhazuM, paNa te sabale tiNa ThAma re; gADuM bharI cAle thala dize, vAsa vase geDI gAma re. Ize. 7 suha sura kahe gahlI jihA, mAMDe prAsAda maMDANa re; nANuM tihAM ghaNuM zrIphalatabheM, mIDuM jalapahANanI khANa re. I. 8 DhAla bIjI nidraDI veraNa huI rahI e dezI hAMjI udayapAla ThAkura tihAM, jorAvara he khetazI lUNeta ke; IhiAM rahe nirabhaya zAhajI, AdarazuM ho kahe deI mahota ke; dhana dhana geDI jaga dhaNuM, "havI pAle ho prAje jasa pITha ke. 1 Ave zilATa dezAMtarI, yakSa preryo he kare prathama taiyAra ke, bhUmi karuM prabhu besavA, rahe cihuM dizi he lazakara haziyAra che. 2 pukhatI baMdhAvI pIThikA, vara divase ho jANI ahinANa ke, sakhara gaMbhAre zikharazuM, madhya maMDapa he savi mokSa maMDANa ke. 3 pabAsaNe beThA pAsajI, bharela karI pUje bhale bhAva ke, sajala madhura jala lahakatI, varadAyI he baMdhAvI vAva ke. 4 ehave cauda corANuMye, Ayuvege che ke mA~ kAla ke, bhANeje ANuM ghare, kAjalazA ho kare caityanI cAla ke. 5 raMga maMDapa racanA banI, ati UMcA he thaMbha ThAmaThAme ke, koDe karAve keDaNa, vita vAvaNI he thira kIdhuM che nAma ke. 6 valI re mahAjananA sahAyazuM, meghAnA he suta calAve kAma ke, mukhya maMDapa zubha mAMDaNI, karI jinahara ho baMdha abhirAma ke. 7 vIzavaTTo paMcANuMe, teNe thAye ho Agala rahI jeha ke; covIza getranI deharI, mahAjananI ho pharatI che teha ke. 8 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caDhALiyuM [ 15 DhAla trIjI dharaNuM DhelA H e dezI dhaNI pa varse behane re, mahemAhe vivAda, giruo goDI, geDI gAjejirNada; teje dIpeja diNaMda, jaga mahimA agama apAra giruDa paNa sarakhA rAkhe prabhu re, vadhavA na ghe viSavAda. giru. 1 banevI moTA haze re, e che pUjaka prAya; giru meghAnAM saMtata hajI re, teNe gaThI kahevAya. giru. 2 zikhara daMDa vaDI dhvajA re, caDhatAM kare re kaleza; giru. Aja lage che ehane re, Ima bahu vacana vizeSa. giru. 3 aMgulI bAMdhI ekaThI re, pUjana lIje kadApa; giru. ThAkura le nahIM muMDakuM re, e bihanuM adyApa. giru4 udayavaMta ati UjalA re, vidhipakSa zrAvaka beha; giru tenadAra dila delatI re, prabhujI zuM pUraNa neha. giru. 5 samakti dhArI jAgato re, dhiMga dhavala dhara dhIra; giru. sAhya karI AgalI rahyo che. khagadhara khetalavIra. giru6 adhikuM chuM je kahyuM re, te khamaje mahArAja; giru ThekANuM baMdha paNa kharI re, vAta che gariba nivAja. giru. 7 pahelAM tavana bhaNyAM ghaNuM re, tihAM jAjA saMvAda; giru. sajajana sAco sad hajo re, zyo re jUThAmAM savAda; gira0 8 hAla cothI rAga dhanyAthI athavA azAvarI jaye ja goDIpAsa jinesara, bhaktavatsala bhagavAna re, devala bArane bIjI re pratimA, viSamA thalavica thAna re. jaya0 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] zrI geDIpArzvanAthanuM Ayudha dhArI nIle ghaDe, Apa thaI asavAra re, kihAM re bAlaka avadhUta bhuyaMgama, dekhADe dIdAra re. jaya0 2 Ave saMgha aneka videzI, nirupama mahimA mATa re, cera caraDanuM kAMI na cAle, vidhra nivAre vATa re. . 3 jaMgala bhUlyA rAtre jAtru, tatakSaNa letAM nAma re, dIvI re dharI mArga dekhADe, mUke ciMtita ThAma re. jaya. 4 dariyA vicamAM vahANa DolaMtA, samaratA diye sAda re, sayala asura sura naravara seve, navi lepe marajAda re. jaye5 viSahara varI vyAdhi vaizvAnara, bhaya bhAMje hari brAMta re; prAryuM kehane adhika na rAkhe, paMca divasa uparAMta re. jo 6 A bha vaMchita sakala hove paNa, karma nibiDabaMdha keya re, dhyAna zuddha samati nirmalatA, svarga mugati phalahoya re. . 7 dravya bhAva vidhi pUje praName, nAma japo naranAra re; stavana bhaNe madamatsara mUkI, utpatti sAcI mana dhAra re. ja. 8 kala.....za Ima tha geDI pAsa svAmI, hukama pAmI jehano, diza diza pasarato arati harate, pragaTa parata jehane; zrI amarasAgarasUri aMcala-gachapatirAu pasAule; payanamI lakhamIcaMda vAcaka, ziSya lAvaNya Ima bhaNe. ItizrI goDI pArasanAthajInuM caDhAliyuM saMpUrNa. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahAMgIra bAdazAhanA amAtya leDhA kurapAla ane senapAla bhavya jinaprAsAda baMdhAvanAra, vizALa tIrtha-saMghe kADhanAra, tema ja samakSetramAM aDhaLaka dravya kharcanAra tarIke leDhA bAMdhave kurapAla ane senapAlanI dhArmika kArakirdI jainasaMghanA ItihAsamAM AgavuM prakaraNa Alekhe che. emanI rAjakIya kArakidI paNa eTalI ja unnata tema ja gariSTa che. maMtrI bAMdhava vastupAla-tejapAlanI jhAMkhI karAve evI A baMdhu belaDI samrATa jahAMgIranA amAtya tarIke bhAratanI rAjakIya kSitijamAM nakSatra jevuM sthAna dharAve che. aMcalagaccha emanA mATe gauravanI lAgaNI anubhave emAM navAI zuM? ozavALa vaMzIya, gANIzAkhIya, leDhAgotramAM caritranAyakane janma thayo. pitA naSabhadAsa. mAtA rekhazrI. zilAprazastiomAM emane "AgarA-nivAsI" kahyA che, kiMtu bhaTTagrantha dvArA jANI zakAya che ke loDhAe mULa maDhANanAgoranA rAjavIo hatA. emane vaMza devaDA-caihANa. leDhA-vaMza-vRkSamAM sahuthI paheluM nAma prathavI pahADAnuM maLe che. emanA putra lAkhaNasiMhane musalamAna zAsakoe "rAvarAja"nuM biruda ApIne temane ajameru-ajameranI sUbedArI ApelI. A zaherane pAye paNa temaNe ja nAkhela. vi. saM. 710 mAM rUdrapallIgacchanA raviprabhasUrinA upadezathI teo jainadharmAnuyAyI thayA. emanA putra rAmadevathI leDhAvaMza cAlyuM. rAjA rAmadeve mahammada-bina-kAsimanA AkramaNane mArI haThAvyuM. ajameranA sUbedAra tarIke teo cAlu rahelA. teo prarAkamI hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] jahAMgIra bAdazAhanA amAtya prathavI pahADAthI 12 mI peDhIe abhayapAla thayA. temaNe dilhInA rAjA-killo baMdhAvele 29 mI piDhIe amarasiMha thayA. temaNe bIkAnera pAse laDhavaTa vasAvIne tyAM zrI Adi nAthaprabhunuM jinAlaya baMdhAveluM. 43 mI peDhIe rAmasiMha thayA. temanA baMdhu rikhavadAsanA putra chajamala dvArA nirmita ja-mahela Aje paNa nAgoramAM vidyamAna che. leDhAvaMzanI mukhya cAra zAkhAo A pramANe cheH (1) ToDaramalata, (2) chajamata, (3) ratanapAlata ane (4) bhAvasiMdhata. temAMthI chajamalauta zAkhAmAM caritranAyake thayA. para mI peDhIe sarAja thayA. temanA baMdhu mANekacaMdane dilhImAM zAhI jhaverI tarIke nImavAmAM AvelA. loDhAe suprasiddha jhaverIo paNa thaI gayA che. 54 mI peDhIe rAjapAla thayA. temaNe paNa megala-darabAramAM ghaNuM pratiSThA prApta karelI. 55 mI peDhIe RSabhadAsa thayA temanA traNa putra A pramANe thayAH (1) dunicaMda (2) kuMrapAla (3) sonapAla. temAMnA dunicaMda vize zilA-prazastimAM nAme lekha sivAya kazuM ja jANI zakAtuM nathI. prAyaH te alpajIvI haze. pratiSThAlekhamAM tene "anubhava" kahyo che. vi. saM. 1671 mAM emanA zreyArthe biMba-pratiSThA thaI heIne e vakhate te vidyamAna nahi hoya ema spaSTa thAya che. caritranAyakanA pitA RSabhadAsanuM aparanAma rekharAja paNa maLe che. temanA nAnA bhAI premana hatA, jeo zaktAdene paraNelA. bane baMdhuo dharmapremI hatA. aMcalagacchAdhipati dharmamUrtisUrinA teo parama bhakta zrAvaka hatA. sUrinA upadezathI temaNe dharmakAryomAM ghaNuM dhana kharaceluM. paTTAvalImAM kahevAyuM che ke RSabhadAse samrATa akabaranI prIti saMpAdana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loDhA kuMrapAla ane senapAla [ 3 karelI. vi. saM. 1917 mAM beu bAMdhavoe Agraha karIne dharmamUrtisUrinuM cAturmAsa AgarAmAM karAveluM. sUrinA upadezathI temaNe be hajAra mANasanA saMgha sahita sametazikharajInI yAtrA karelI, ane saMghavIpada prApta kareluM. RSabhadAsanA putra krapAla ane sonapAla paNa ghaNA ja pratApI hatA. emanA vize utkIrNita tema ja hastalikhita aneka pramANe upalabdha thAya che. kurapAlanI amRtade, suvarNazrI ane sulatAzrI ema traNa patnIo thaI. enapAlanI kAzmIrAde ane durgazrI nAmanI be patnIo thaI. kuMrapAlanA traNa putro ane be putrIo thayAM. emanA putronAM nAma che (1) saMgharAja (2) durgAdAsa (bhAryAH zilA, nakA ane rathA) (3) dhanapAla. sonapAlanA paNa traNa putra A pramANe thayA(1) rUpacaMdra (bhAryA rUpazrI, kAmA ane kezara), (2) catubhUja ane (3) tulasIdAsa. emanI be putrIomAM ekanuM nAma jAda hatuM, jene jyeSThamala nAmane putra hatA. emanA parivAranI vizeSa vigate mATe juoH "aMcalagaccha-digdarzana." paTTAvalImAM kurapAla ane senapAlanI dhArmika kArakirdI saMbaMdhamAM laMbANathI vivaraNa che. emanA AgrahathI dharma mUrtisUri vi. saM. 1628 mAM punaH AgarAmAM padhArelA ane cAturmAsa rahelA. sUrinA upadezathI emaNe tyAM aMcalagacchIya zrama mATe vizALa upAzraya baMdhAvyuM, jenA be majalA hatA. vaLI temaNe AgarAmAM be bhavya jinaprAsAdo baMdhAvavAno zubha AraMbha paNa karyo. vi. saM. 1657 mAM temaNe zrI zatruMjayane vizALa saMgha kADhela ane aneka jinabiMbanI pratiSThA karAvI hatI. vi. saM. 1665 mAM beu bAMdhavAnI vinaMtIthI dharmaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] jahAMgIra bAdazAhanA amAtya mUrtisUri AgarAmAM padhArelA. e vakhatane camatkArika prasaMga paTTAvalImAM vistArathI apAya che. zreSThIvaryoe prAraMbhelA kAryamAM vipna AvyuM hatuM. jinaprAsAdane pAye khedatAM temAMthI kelase nIkaLela. A vinanuM nivAraNa karavA beu bhAIoe sUrine vinaMtI karI. sUrie gacchAdhiSThAyikA mahAkAlI devInuM smaraNa karIne upAya pUcho. devIe jaNAvyuM ke te sthAna AgAmI kALamAM nadInA pravAhathI nAza pAmanAruM che. eTale jinAlaya na bAMdhI zakAya. e mATe meM ja kelasAne samUha te sthAne vikuvyuM che." gurue gya sthAna vize pUchatAM devIe zreSThIvaryonA nivAsasthAna pAsenI hastizALAnI bhUminuM sUcana karyuM. dharmamUrtisUrie A badhe vRttAMta kurapAla ane senapAlane jaNAvyuM. vi. saM. 166pa nA mahA zudi 3 nA divase sUcita sthAne sUrinA upadezathI mahatsavapUrvaka be jinAlaye pAye nAkhavAmAM AvyuM. A prasaMge bane bhAIoe yAcakane bhejana, va tathA dravya vagerethI saMtuSTa karyA, tema ja ghaNuM dhana kharacIne svAmIvAtsalyAdi kAryo karyA. cAturmAsa bAda banne bhAIoe pitAne kuTuMba sahita sametazikharajInI tIrthayAtrA karI. dharmamUrtisUri paNa potAnA ziSya-parivAra sAthe A tIrthayAtrAmAM joDAyA. saMghapatioe yAcakane dAna ApavAmAM, tema ja sAdharmikene uddhAra karavAmAM pracura dravya vyaya karyuM. gurunA upadezathI emaNe tyAM aSTAdvikA mahatsava karyo ane tyAMnA pavitra parvata paranI jinapAdukAenI derIone jIrNoddhAra karAvyuM. vi. saM. 1669 mAM banne bhAIoe sametazikharajIne etihAsika tIrthasaMgha kADhelo, jenuM varNana vAcaka jasakIrtie Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loDhA kuMrapAla ane sonapAla "sametazikhara rAsa" mAM vistArathI karyuM che. rAsane saMkSipta sAra nimnakta che. eka divasa banne bAMdhavoe vicAra karyo ke zrI zatru jayanI yAtrA karI. jinabhuvananI pratiSThA karIne zrI padmaprabhujInI sthApanA karI. sonapAle kahyuM ke, "bhAIjI, have sametazikharajInI yAtrA karIe!" kurapAle kahyuM ke "suMdara vicAra che. hajI bimba-pratiSThAne paNa vAra che." Ama vicAra karI beu bhAIe pizALamAM gayA ane muhUrta nakakI karyuM. vi. saM. 1669 nA mAgha vadi 5 ne zukravAre saMgha kADhavAnuM nakkI thayuM. gacchanAyaka dharmamUrtisUrine belAvavA mATe vinaMtI-patra ApIne kuMrapAlanA putra saMgharAjane rAjanagara mokalAvyA. dharmamUrtisUrie jaNAvyuM ke "tamArI sAthe zrI zatruMjaya saMghamAM huM Avyo hato tyAre mArAmAM zakti hatI. have te vRddhattva che. dUrane mArga che. jhAjhe vihAra paNa thaI zakato nathI." Ama sAMbhaLI saMgharAja ghera pAcho pharyo. rAjanagaranA saMghane sAthe lAvIne grAmAnugrAmamAM prabhAvanA karato te sikarI Avyo. gujarAtamAM duSkALane dUra karanAra saMgharAne pAcho pharele joIne sthAnika saMghe mahatsavapUrvaka tene vadhAvyo. zAhI pharamAna prApta karavAne mATe mulAkAta mAMgIne banne bhAIo samrATa jahAMgIranI pAse gayA. tyAM dIvAna dosta muhammada, navAba gyAsabega tathA anIyarAye emanI prazaMsA karIne siphArasa karI. samrATe kahyuM--A udAra carita esavAlone sArI rIte jANuM chuM. emanAthI amArA nagaranI zebhA che. teo amArA koThIvAla che ane "baMdi-choDAvanAra" evuM biruda teo zebhAve che. huM emanA upara bahu ja khuza chuM. teo je mAgaze te huM temane ApIza." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahAMgIra bAdazAhanA amAtya kurapAle ane napAle samrATane saMgha rakSaNa mATe sazastra sainiko ApavAnuM kahyuM. samrATe temanI vinaMtI maMjUra rAkhI. jahAMgIre emanAM kAryanI bhAre prazaMsA karIne hAtha-hAtha pharamAnapatra ApavAnI sAthe sirapAva, nizAnAdi ApIne bane bhAIone vidAya karyA. pachI bane bhAIoe vividha saMghane AmaMtraNa-patre mekalAvyAM. muhane divase vAInA madhura vAdana vacce, yAcake vagere dvArA jayajayakAranI sAthe banne bhAIoe gajArUDha thaIne prayANa karyuM. naukAmAM besI yamunAnI pAra paDAva nAkhe. ahIM aneka sthAnena saMghe AvIne maLavA lAgyA. ahIM paMdara divasano mukAma thaye. e daramiyAna meTI saMkhyAmAM sAdhu-sAdhvIo Adi paNa AvI pahoMcyAM te pachI tyAMthI saMghe prasthAna karyuM. jyAM jyAM osavALe, zrImALe AdinAM ghara hatAM tyAM thALa eka, khAMDa zera be tathA zrIphaLanI lahANa karavAmAM AvatI. pratyeka sthAne jinezvara bhagavaMtenI sevApUjA-bhAvanA Adi bhAvathI thatAM. lahANa-prabhAvanAdi paNa chUTe hAthe apAtAM. saMghanI rakSA mATe 500 subhaTo sAthe hatA. - sau prathama prayANa bhANasarAyamAM thayuM. te pachI anukrame mahammadapura, pIrejapura, caMdavADI, pIrejAbAda, raparI vagere sthAnamAM thaIne yamunA pAra karIne saMgha zrI neminAtha prabhunI janmakalyANakabhUmi zaurIpura pahoMcyuM. tyAM tIrtha vaMdanA karI. punaH nadI pAra karIne 25rI AvyA. ahIM bAvana jinAlayane vaMdanA karI. saMghapatie tyAM prathama saMghavAtsalyanuM jamaNa karyuM. tyAMthI sarasa, ahIrasarAya, ITAvA, bAbarapura, phUlakaI. tAla, bhegInIpura, sAMkhIsarAya, koI, badalIsarAya, phatepura, hAviyA gAma, kaDaI, sAhajAdapura thaIne mahuA AvyA. ahIM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loDhA kuMrapAla ane senapAla satI mugAvatIe zrI viraprabhu pAse dIkSA lIdhI hatI. tyAMthI vatsadezanI kauzAmbImAM padhAryA. A sthAna aneka kalyANakanI bhUmi che. tyAM saMghapatioe saMgha sahita zrI viraprabhunI caraNa-pAdukAone vaMdana karyA. tyAMthI eka kesa dUra dhannA taLAva che. tyAM thaIne phatepurane mArge prayAga AvyA. ahIM annInA putrane gaMgA utaratAM kevaLajJAna thayuM. kahevAya che ke zrI trASabhaprabhunA kevaLajJAnanuM sthAna parimatAla paNa e ja che. akSaya vaDane nIce prabhunAM caraNenI pUjA karI. tyAMthI gaMgAnA kinArA para jusasarAyamAM paDAva karyo. tyAMthI khaMDiyA rAya, jagadIsarAya, kanasarAya thaIne banArasa pahoMcyA. A sthAna tIrthakarenI kalyANakabhUmi che. tyAMthI zrI supArzvanAtha prabhunI kalyANakabhUmi bhIlapura AvyA. tyAMthI gaMgA pAra karIne nadInA taTa para paDAva nAkhyo. saMghapatioe nagaramAM paDaha vagaDAbe, jenAthI agaNita brAhmaNa ane bhikSuko tyAM ekatrita thayA. saMghapatioe rUpIAnI lahANI karI. tyAMthI saMgha siMhapura AvyA. ahIM zrI zreyAMsanAtha prabhunAM traNa kalyANako thayAM che. caMdrapurI, jyAM zrI caMdraprabhunAM traNa kalyANaka thayAM, tyAM prabhunAM caraNanI pUjA karI. tyAMthI pAchA AvI saMghapatioe trIjuM saMghajamaNa karyuM. tyAMthI mugalasarAya AvyA. tyAMthI mehinIpura thaI mammarapura pahoMcyA. ahIM saMghapatinI putravadhUe kanyA-prasava karyo. tyAMthI sahIsarAya, gIThelIsarAya, sevanakUlanadI pAra karIne mahimudapura, bahibalapura, cAruvarInI sarAya thaIne paTaNA pahoMcyA. sahijAdapurathI paTaNA 200 kesa dUra che. ahIM mirajhA samasattInA bAgamAM paDAva nAkhe. je savAla zAhe samasta saMghanI bhejanAdi dvArA bhakti karI. bIje divase khaMDelavAla jJAtinA maya zAhe saMghajamaNa karyuM. paTaNathI AgaLane mArga saMkIrNa che. eTale gADIo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] jahAMgIra bAdazAhanA amAtya tyAM ja choDIne DelIo sAthe lIdhI. cAra mukAma karIne saMgha AgaLa cAlate gayo. phatepuramAM paNa mukAma thayo. tyAMthI aDadhA kosa dUra AveluM vAnaravana saue joyuM. mahAnadIne pAra karIne sau bihAranagara AvyA. ahIM rAjA rAmadevanA maMtrIe AvIne namaskAra karyA ane kArya pUchyuM. saMghapatioe kahyuM ke ame giDhoranA mArge AvIe evuM vacana maMgAve. maMtrIe mANase mekalIne vacana maMgAvyuM. bihAramAM eka mukAma karI pAvApurI pahoMcyA. ahIM bhagavAnanI nirvANabhUmi para pIpalavRkSanI nIce cetarA paraprabhunAM caraNane vaMdana karyA. tIrthayAtrA karIne muhamadapuramAM nadInA kinArA para paDAva nAkhyo. tyAM saMdhapatioe cothuM saMghajamaNa ApyuM. tyAMthI navAdA gayA. sAdika mahammadakhAnanA putra mIje abdullAe AvIne saMghapatiene paherAmaNuM ApI. tyAMthI sabaranagara pahoMcyA. rAjA rAmadevanA maMtrIe AvIne saMghanuM svAgata karyuM. tyAM saMghe sArA sthAnamAM paDAva nAkhe. saMghapatioe rAjAne maLIne yAtrA vize kahyuM. rAjA brAhmaNa hato. teNe kahyuM "be-cAra divasamAM ja Apa thAkI gayA? ApanAthI pahelAM je je meTA saMghapati AvyA che teo mahinAo sudhI ahIM rahyA che." saMghapati rAjAnI manovRtti samajIne pAchA AvyA. tyAM cAra mukAma daramiyAna temaNe siMhaguphAmAM zrI vaddhamAna svAmInI pratimAne vaMdana karyA. | kurapAla ane sonapAle vicAryuM ke A rAjA lobhI che. saMghane joIne enI najara bagaDI che. eTale saMghapatioe nizAna vagADyAM. lokoe rAjAne samajAvyuM. saMghapatie kahyuM--"amane ghaNuM divase thaI gayA. pAlagaMja nikaTa nathI. amane mArga batAvo!" rAjA rAmadeve kahyuM huM je mAguM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loDhA kurapAla ane sonapAla te Ape!" saMghapatioe kahyuM--"je mAgaze te ApazuM, paraMtu jorathI kAma nahi thAya. kAMIka hamaNuM, kAMIka pAchaLathI leze!" rAjAe kahyuM-"pAchaLathI zA mATe? hamaNAM ApI do!" saMghapatieAe kahyuM--"tame tamAruM vacana cUkI gayA che. tamane dhikkAra che! tamArA mastaka upara paga rAkhIne ame pAlagaMja jaIe tyAre tame amane esavAla samajaje !" saMghapatioe AvIne saMgha-prayANanI taiyArI karI. rANIe rAjA rAmadevane khUba phiTakAryo. tyAre rAjAe saMghapatione manAvavA mATe potAnA maMtrIne mokalyo maMtrIe khUba ja anunaya-vinaya karyo. paraMtu saMghapatioe tene ekadama sApha javAba ApI dIdho. saMghapatio saMgha sahita navAdA AvyA. tyAM mIja abdullA AvIne maLe. mIjAe saMghapatione dhIraja ApatAM kahyuM "koI cintA karaze nahi. gemAnA rAjA tilakacaMda hoMziyAra che. emane teDAvuM chuM." mIe tatkAla pitAnA mevADA dUtane ravAne karyo rAjA tilakacaMda mIne patra vAMcIne AnaMdita thayA. teNe sattvare potAnA sAgarItane ekatra karavAnuM kArya prAraMvyuM. tenI rANIe A badhI taiyArI joIne tenuM kAraNa pUchyuM. rAjAe teNIne badhI vigatethI avagata karI. rANIe paNa evI ja salAha ApI ke "rAjA rAmadevanI jema tame mUrkhAI karatA nahi. saMghapatio meTA dAnezvarI tathA AtmAbhimAnI che temane yAtrA karAvavA mATe sanmAnapUrvaka laI Avazo." rAjA tilakacaMda sainya sAthe bIjA pAse AvI pahoMce. mIe rAjAne saMghapatio pAse laI jaIne kahyuM ke - teo meTA vyavahArI che. emanI pAse hajaratanA hAthanuM lakheluM pharamAna che. emane je kaMI kaSTa Apaze te amArA gunegAra thaze." rAjAe kahyuM-"kazI cintA na kare. huM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] jahAMgIra bAdazAhanA amAtya emane yAtrA karAvIne navAdA pahoMcADI daIza. emane eka pAInI paNa harakta nahi thAya. je thAya te agiyAragaNuM huM ApIza!" A sAMbhaLI saMghapatioe mI tathA rAjAne vastrAlaMkAra, gheDA, senayA tathA jahAMgIrI rUpIA, uttama khAdya-padAdithI saMtuSTa karyA. pachI rAjA sAthe saMghe prayANa karyuM. pAMca ghATI oLaMgI gomAnagaramAM AvyA. rAjA tilekacaMde saMghanuM sAruM Atithya karyuM. saMghapatioe rANuM mATe paNa sarasa vastro ane AbhUSaNe pAThavyAM. gomAthI bIjA paNa ghaNuM pAyadaLa sainike sAthe lIdhA. ahIMthI girirAjane mArga bahu ja viSama che. banne bAjue pahADa ane vacce gIca vana Ave che. 1200 annanA paDiyA ane vRtanA ghaDAo sAthe lIdhA hatA. anna-satra pravAhathI cAlatuM hatuM. keTalAMka gAmaDAMo pasAra karI saMgha cetanapurI AvyA. tyAre rAjA pRthvIsiMha mATe dAtAra, zUravIra tathA pratApI hate. nagArAone moTo dhvani sAMbhaLIne tenI rANIe upara caDIne joyuM te tene moTI senA jevuM lAgyuM. nagaramAM gabharATa phelAI gayo. rAjA pRthvIsiMhe meTA saMghanI vAta kahI eTale rANI zAMta thaI. rAjAe pitAnA bhatrIjAne saMghapatio pAse mokalAvya, teNe saMghanuM svAgata karyuM. saMghapatioe rAjAne vA ane AbhUSaNe Adi pAThavIne nimaMtraNa ApyuM. rAjA pRthvIsiMha samArehapUrvaka saMghapati. ene maLavA AvyA. tyAMthI ajitapura thaI mukundapura AvyA. girirAjane joIne saunA harSano pAra na rahyo. saMghapatioe senArUpAnAM phUlothI girirAjane vadhAvyuM. tyAM saMghapatione manA vavA mATe rAjA rAmadevane maMtrI Avyo. rAja tilakacaMda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loDhA kurapAla ane senapAla [ 11 tathA rAjA pRthvIsiMha saMghane khare cAlIne mArga batAvatA hatA. pAMca kesanuM caDhANa pUruM karIne saMdha girirAja upara AvI pahoMcyA. sAruM sthAna joIne paDAva nAkhavAmAM AvyA, saMghapatioe trikeNa kuMDamAM sthAna karI, kezara-caMdananAM vAsaNa, puSpamAlAdi laIne thubhanI pUjA karI. badhI TUMkamAM jinezvaranI pUjA karyA pachI samasta saMghe kurapAla ane senapAlane tilaka karIne saMdhapati-pada ApyuM. A zubha yAtrA vaizAkha vadi 15 ne maMgaLavAre AnaMda sAthe paripUrNa thaI girirAja nIce utarIne saMghe taleTImAM paDAva nAkhe. saMghapatioe sAkaranI lahANa karI. pAchA pharatAM mukundapura gAme saMdhapatioe pAMcamuM saMgha-jamaNa karyuM. tyAM ghaNe varasAda paDyo. tyAMthI anukrame ajitapura thaIne gomAmAM AvyA. rAjA pRthvIsiMhe tathA rAjA tilakacaMda saMdhanuM sAruM svAgata karyuM. saMdhapatioe vastrAdithI banne rAjAne saMtuSTa karyA. sametazikharathI saMgha rAjagRha pahoMcyA. tyAM vaibhAra giri caDyA. pAchA vaLatAM taleTImAM saMghapatioe sAkaranI lahANa karI. vipulagiri, udayagiri, ratnagiri, svarNagiri upara paNa jinAlayanA darzana karyA. rAjagRhamAM saMpatioe chaThuM saMgha-jamaNa karyuM. gAMdhI vaMzanA zAha jaTamala, vacchA, hIrAe paNa suyaza meLavyo. rAjagRhathI saMgha baDagAma, paTaNA, jammaNapura thaIne ayodhyA Avyo. ahIM saMghapatioe sAtamuM saMgha-jamaNa karyuM. tyAMthI anukame ratnapurI thaI saMgha AgarAmAM pAchA AvI pahoMcyA. sAnaMda yAtrA saMpanna karI pAchA pharavAthI badhAne apAra harSa thayA. tyAM saMghapatioe AThamuM saMgha-jamaNa ApyuM. samasta sAdhuone vastrAdithI pratilAlyA. yAcakane be hajAra gheDA, tathA teMtrIsa hAthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] jahAMgIra bAdazAhanA amAtya dAnamAM ApyA. samrATa jahAMgIre AgarAnA jaina saMgha sahita umaLakAbhera saMghanuM sAmaiyuM karyuM. saMghapatiene metIthI vadhAvavAmAM AvyA. ukta saMghamAM keTalIka nAmAMkti vyaktio paNa upasthita rahelI rAsakAre e badhAne ullekha paNa karyo che. temaNe jyAM jyAM saMgha-jamaNa karyuM hatuM e vize paNa rAsamAM vistArathI varNana che, bIjI paNa ghaNI hakIkto temAM che. paraMtu e badhuM jaNAvavuM ahIM aprastuta gaNAze. AgarAnuM aitihAsika stavana" nAmaka padya-kRtimAM paNa A tIrthasaMgha vize ullekha che. temAM jaNAvAyuM che ke samrATa jahAMgIre saMghanuM bahumAna karyuM ane saMghapatione " nagaraziromaNi"nI padavI ApI.aMcalagacchanI paTTAvalImAM e ulekha che ke beu bhAIonI kAmagIrIthI prasanna thaIne jahAMgIre temane pitAnA "tahesIladAra" banAvyA hatA. "bhUpAlamAnya" evuM biruda te ghaNAM pramANamAMthI paNa maLI Ave che. sametazikharanA saMgha pachI kurapAle ane enapAle AgarAmAM aitihAsika pratiSThA-mahatsava ce. aMcalagacchAdhipati kalyANasAgarasUrinI nizrAmAM vi. saM. 1671 nA vaizAkha zudi 3 ne zanivAre sarve maLIne 450 jinabiMbonI pratiSThA thaI. A zakavarti prasaMge mAtra aMcalagacchIya zramaNa ane zrAvake ja nahi, kintu sarva gacchanA zramaNo ane zrAvaka upasithata rahelA ane jinabiMbanI pratiSThAo paNa karAvelI. samrATa akabara-pratibodhaka, yugapradhAna kharataragacchAcArya jinacaMdrasUri jevA dhuraMdhara AcArya paNa e prasaMge upasthita rahelA. juoH "aMcalagacchIya pratiSThA-lekha" lekhAMka 770-1, 776-7. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hato ane kAmavAsanI u mara loDhA kuMrapAla ane senapAla [ 13 | kurapAla ane senapAle AgarAmAM be jinAlaye baMdhAvyAM hatAM temAM zrI mahAvIrasvAmI ane zrI zreyAMsanAtha prabhunA jinabiMbane mUlanAyaka tarIke sthApavAmAM AvyAM. e vakhate beu bhAIoe svAmIvAtsalyAdimAM ghaNuM dhana kharacyuM. yAcakene chUTe hAthe dAna ApyuM. emanI udAratAne ekaja dAkhala TAMko ahIM paryApta thaze. emaNe mUrtionA lekhamAM pitAnA kuTuMbIonAM nAme te lakhAvyAM ja che, kintu pitAnA nokara haradAsane paNa teo e prasaMge bhUlyA nathI. pitAnA nekara haradAsanA puNyArthe temaNe biMbapratiSThA karAvI ! - ukta beu jinAlaye paikI zrI zreyAMsanAtha jinAlayanI zilA-prazasti upalabdha thAya che temAM caritranAyakanA vaMzavRkSa saMbaMdhamAM vigatavAra neMdha, tema ja temanAM kAryone ullekha che. RSabhadAsane temAM "rAjamAnya" kahyA che. kurapAla ane sonapAlane temAM "jahAMgIra bhUpAla-amA" tarIke ullekha che, je mahattvapUrNa che. jahAMgIranI AjJA meLavIne banne bhAIe dharmakAryo karatA hatA ema paNa prazastimAM kahevAyuM che. zilA-prazastimAM beu bhAIone vastu pAlanI upamAne lAyaka kahyA che. A badhA ulalekhe emanI rAjakIya kArakirdI para paNa ADakatare prakAza pADe che. kerapAla sonapAla loDhA guNa-prazaMsA" nAmaka hindI padyakRtimAM beu bAMdhavAnI kArakidI para suMdara prakAza pADavAmAM AvyuM che. emanI rAjakIya kArakirdI carama simAe haze tyAre e kAvya racAyuM haze ema tenAM varNana parathI lAge che. temAM sonapAlanAM birUda A pramANe cheH "maMtrIrAya." rAIna mukuTamaNi," "hindu suratANa," "khitipatirAya khaMbha." kurapAla ane senapAlanA AvA prazasta ullekho maLatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] jahAMgIra bAdazAhanA amAtya hovA chatAM megala tavArIkhamAM emanA vize ullekha kema nathI? A eka keyaDe che. itihAsa tene khulAse bIjI rIte kare che. temanA matAnusAra kuMvaradAsa ane suMdaradAsa, jemanA vize mogala tavArIkhamAM ghaNuM ghaNuM kahevAyuM che, teo ja kadAca krapAla ane sonapAla heya kuMvaradAsa ane suMdaradAsa nAmanA be bhAIonAM parAkramonuM varNana caritranAyakene baMdha besatuM Ave che. emanAM nAmamAM maLatApaNuM te che ja. kuMvare ane suMdare jahAMgIranA rAjyakALamAM keTaloka vakhata uparI adhikAra bhegavyA che. zilA-prazasti caritranAyakane amAtya kahe che, ane ukta hindI kAvya tethI paNa vadhu rAjA jevuM varNana kare che. jahAMgIranA rAjyane hevAla jotAM ukta kuMvara ane suMdara sivAya AvA parAkramI bIjA bhAIo jaNatA nathI. eTale rAjakIya tavArIkhamAM kahevAyelA kuMvaradAsa ane suMdaradAsa, kurapAla ane sonapAla heya. A bAbatanI sapramANu carcA mATe juoH "gujaradezAdhyakSa suMdaradAsa-rAjA vikramAjIta keNa hato?" senapAlane putra rUpacaMda vi. saM. 1672 nA vaizAkha zudi 3 ne guruvAre amadAvAdamAM mRtyu pAmyAtenI pAchaLa tenI traNe patnIo nAme rUpazrI, kAmA ane kesara satI thayelI. emane kalAtmaka pALiye paNa upalabdha thAya che. cerasa ArasanA pALiyAne pharate hAMsiye rAkhavAmAM Avyo che. temAM lekha kotaravAmAM AvyA che. vaccenI DAbI bAjue ghoDe savAranI tathA jamaNI bAjue tenI traNe patnInI mUrtio che. mathALe sUrya ane caMdra mUkyA che. azvArUDha mUrtinA sAja parathI rUpacaMda laDavaiye hoya evuM lAge che. mahA parAkramI senapAla e ja je suMdaradAsa heya to tene putra rUpacaMda paNa e ja heya emAM navAI zuM? pALiyAnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ loDhA kuMrapAla ane sonapAla [ 15 lekhamAM jahAMgIranuM nAma che e paNa sUcaka che. AgarAthI te amadAvAdamAM zA mATe vacce e paNa prazna che. e vakhate emanuM kuTuMba kaI rAjyakArya aMge tyAM vasyuM hoya ema saMgatapratIta thAya che. padAvalIno eka prasaMga varNavave paNa A saMdarbhamAM rasaprada thaze. kuMrapAla ane senapAle AgarAmAM che jinAlaye baMdhAvyAM, tethI vidharmIone IrSA jAgelI. bIjAne caDhAvavAthI jahAMgIre banne bhAIone kahyuM ke-"tamAre deva je dasa divasamAM mane camatkAra nahi dekhADe te huM ane maMdirone teDI paDAvIza!" paTTAvalImAM varNana che ke kalyANasAgarasUrinA sUcanathI samrATe svayaM jinAlayamAM AvIne mUrtine namaskAra karatAM pratimAne eka hAtha UMce thaye ane ucca svare "dharma lAbha" e zabdo saMbhaLAyA. AthI jahAMgIra ghaNe camatkRta thayo. teNe dasa hajAra suvarNa mudrikA sUrine pAThavI. vartamAna-pasiMha zreSThI caritra" tathA "kalyANa sAgarasUrine rAsa"mAM paNa lagabhaga AvuM ja varNana che. temAM jaNAvAyuM che ke samrATa camatkRta thaIne sUrine page paDyo ane ugArI UThyo ke-"A deva ja sAcA che, A devaja sAcA che!!" anukRtimAM jahAMgIranA gussAnuM bIju kAraNa ApyuM che. tene kahevAmAM AvyuM ke -"sevaone mUrtimAM banavAI hai aura hajUra ke nAmake apane buta ke paira ke nice likhA diyA hai!" A sAMbhaLIne samrATanA gussAne pAra na rahyo. tenA gussAne zAMta pADavA badhI mUrtionA mastaka bhAgamAM "zAha zrI jahAMgIra vijya rAjyaevA zabdo ketarAvI devamAM AvyA. A badhI AkhyAyikAomAM keTaluM satya haze e te koNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] jahAMgIra bAdazAhanA amAtya jANe! paraMtu ukta pratiSThA-prasaMganI Aje prApta thatI pratyeka pratimAonA mastaka bhAgamAM uparyukta zabdo pAchaLathI kotarAvyA hoya ema spaSTa rIte kahI zakAya che. kurapAla ane senapAla saMbaMdhamAM sauthI prAcIna pramANa "AcAra dinakara"nI prata-puSpikA pUruM pADe che. ukta prata vi. saM. 1656 nA piSa zudi 5 ne guruvAranA dine lakhAI ane kalyANasAgarasUrine arpita thaI. temAM paNa beu bhAIene "bhUpAla mAnyau" kahevAyA che. prastuta pramANathI mAMDIne TheTha hindI kAvya sudhInA pramANe caritranAyakonI mahattAnI pratIti karAvyA vinA rahetAM nathI. kuMrapAla ane senapAla e ja kuMvaradAsa ane suMdaradAsa hatA ke kema e carcA bAjue rAkhIe te paNa beu bhAIenAM mahad kAryo jaina itihAsamAM AgavuM prakaraNa Alekhe evAM gariSTa che. suprasiddha maMtrI-bAMdhava vastupAlatejapAla pachI AvI samartha baMdhu-belaDI jainasaMghanI tavArIkhamAM jovA nathI maLatI. aMcalagacchanA itihAsamAM to emanuM sthAna advitIya gaNAvI zakAya. jaina zAsanamAM ucca kArakidI dharAvatA gaNyAMgAThyA zrAvaka-va thaI gayA che, temAM krapAla sonapAlanuM nAma paNa Ave che. emanI rAjakIya kArakirdI saMbaMdhamAM je kAMI alpa ullekha maLe che, te mahatvapUrNa hoIne te para vidvAnee vizeSa uhApoha kare ghaTe che. gujarAtanA itihAsakAre emanA vize vadhu prakAza pADe evI apekSA sAthe, AvA narazArdUlo jainasaMghane pharI pharI maLe e ja abhyarthanA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ corIvALA jinAlayanA nirmAtA zreNI rAjasI zAha nAgaDA jAmanagaranuM corIvALuM derAsara suvikhyAta che. tenI bAMdhaNI prekSaNIya che. tenI bhavyatA UDIne AMkhe vaLage evI che. tenI racanA zatruMjaya TUkane maLatI heIne tene mahimA tIrthasthAna tarIke khUba khUba gavAya che. tenI khyAti sAthe tenA nirmAtA rAjasI zAhanI kIrti-saurabha paNa jainaAlamamAM phelAI gaI che. kharataragacchIya kavivara samayasuMdarajI jevAe varNavyuM che ke- zatruMjayanI koraNuM, navAnagaramAM re, zrI rAjasI bharAyA biMba, tIratha te namuM re. jAmanagaranI tavArIkhamAM vikamanI 17 mI zatAbdIne uttarArdha suvarNayuga gaNAya che. e arasAmAM rAjyanI jAhejalAlI apUrva kaLAe khIlI hatI. te yuganA yazabhAgI pAtromAM A tripuTI mahatvapUrNa sthAna dharAve che. maMtrI bAMdhavA vaddhamAna-pasiMha zAha ane rAjamAnya zreSThI rAjasI zAha. traNeya kacchI sapUta hatA. traNeya aMcalagacchIya zrAvake, temaja aMcalagacchAdhIpati yugapradhAna AcArya kalyANasAgarasUrinA ananya bhakta hatA e bInA paNa yogAnuyoga che. vibhAvilAsa'nA kartA emanA vize prazasta ullekha karatAM vidhiyA ghaNa vepAra ane sahakAra apAraha, rAjasiMha vaddhamAna dhajaja keTI dhana dhAraha. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cerIvALA jinAlayanA nirmAtA jaladadha pheMka jihAja deza-paradeza jAve; cIja vilatI cAra lAkha bhara bhara kara lAve. kavi ukta granthamAM "vardhamAna zAha dezaha dIvAna" vize e pachI ullekha kare che. kavi harSasAgarakRta rAjasI zAha rAsamAM nAgaDAgetranA Adya-puruSathI mAMDIne TheTha caritranAyaka sudhInI vaMzAvalI ApI che. rAjA mehasiMhane putra udilla, jene bhaTTagraMthamAM udesI kahevAya che, te ghaNe dayAvAna hatuM. teno putra jAllA, tene sadhIra, tene sUTA thaye, je siMha jevo baLavAna hate. teno putra samaratha badhI kaLAne jANakAra hatA. tene putra narasaMga rAjamAnya puruSa hato. rAjAo ane rANAomAM tenI khyAti hatI. tene saka ane tene vIrapAla nAme putra thaye, je dariyAva dilane hate. tene kaMdhedhara ane tene hIrapAla putra thaye je puNyAtmA hatA. tene putra bheja rAjA bhoja je dAnavIra hate. duHkhI ane daridra lekane teNe aneka prakAre sahAya karelI. kavi meghamunie paNa rAjasI rAsa race che. temAM teo varNave che ke mahAjanemAM "puNyavaMta ane zrImaMta" evA bhejA zAha nAgaDAgetrIya hovA chatAM mULa pArakara-nivAsI hovAne kAraNe pArakarA kahevAtA hatA. rAsamAM emanuM kuTuMba kacchamAM vaseluM e vize ullekha nathI, paraMtu anya pramANamAM che, rAsakAra varNave che ke jAmasAhebe bhejA zAhane navAnagaramAM AgrahapUrvaka teDAvyA ane temane satkRta karyA. ukta rAsamAM jAmanagarane navAnagara, navyanagara, nAganagara, nautanapura vagere nAmothI ullekha che. jAmanagarane vyApAranuM kendra jANIne bheja zAhe tyAM potAnI peDhI zarU karI. jAmaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI rAjasI zAha nAgaDA sAhebe temane rahevA mATe uttama sthAna paNa ApyuM. vi. saM. 1596 mAM teoe jAmanagaramAM AvIne kAyamI vasavATa karI dIdhe. bheja zAha puNyavAna ane dAtA hovAthI emanuM nAma sArthaka hatuM. temane bhejalade nAmanI patnI hatI. temanA pAMca putre A pramANe thayAH khetasI, jetasI, tejasI, jagasI ane ratanasI. vi. saM. 1631-32 mAM dvivarSa duSkALa paDelA tyAre jetasIe annasa zarU karIne duSkALa-pIDitane ugArelA. AvA bhISaNa duSkALamAM loko jyAre anAja mATe TaLavaLatA hatA, tyAre jetasI zAhe saune anna pUruM pADIne bhAre nAmanA prApta karelI. kavioe temanI birudAvalI gAyelI. bhejA zAhanA tRtIya putra tejasI ghaNuM puNyavAna, suMdara ane tejasvI hatA. temane be patnIo hatI. prathama patnI. tejaladethI cAMpasI thayA, jemanI patnI cAMpaladethI netA, dhArA ane mUlA nAme traNa putre thayA. dvitIya patnI vaIjalade ghaNI guNavatI, dharmiSThA ane patiparAyaNa hatI. tenI kukSithI vi. saM. 1624 nA mAgazara vadi 11 nA zubha dine lakSaNayukta putraratna avataryo. jyotiSIoe janma-lagna joIne bhavivyavANI uccArI ke A bALaka jagatane pratipAlaka thaze enuM rAjasI nAma rAkhavAmAM AvyuM. - rAjasI ghaNo pratibhAzALI hato. dina-pratidina te vRddhi pAmavA lAge. yogya uMmare tene pizALAmAM abhyAsa mATe mokalavAmAM AvyA. bALaka rAjasI tyAM mAtRkAkSara, cANakyanIti, nAmA-lekhA vagere zIkhyA. pizALamAM rahIne teNe dharmazAstrane paNa abhyAsa karyo. tejasI zAhane rAjasInA janma bAda neNasI nAme Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cerIvALA jinAlayanA nirmAtA trIjo putra paNa thaye rAjasI zAhane yuvAna vaye sajalade nAmanI guNavatI kanyA sAthe paraNAvavAmAM AvyA. sajaladethI temane rAmu nAme putra thaye. rAmune egya vaye paraNAvavAmAM Avele. tenI pahelI patnIthI putra ane putrI prApta thayAM. rAmune dvitIya bhAryA sarIAIthI mAnasiMha nAmane putra thaye. rAjasI zAhanI dvitIya patnI sarUpadethI lAMchA, pAMcI tathA dharamI nAme traNa putrIo thaI, jemane manaraMgade, meha de ane caMdanabAlA tathA pratyekane eka putra prApta thaye. rAjasI zAhanI tRtIya patnI rANade mahA udAra ane patitratA hatI. rAjasI zAhanA nAnA bhAI neNasI zAhane makaraNa ane karmasI nAmanA dAnavIra putra-dvaya thayA. kavi harSasAgara kRta rAsamAM tejasI zAhe jAmanagaramAM vi. saM. 1924 mAM zrI zAMtinAtha bhagavAnanuM derAsara baMdhAvyuM hatuM te vize ullekha che. "aMcalagacchanI meTI paTTAvalI". vaddhamAna-paddhasiMha zreSThI caritrama ." tathA "kalyANasAgarasUri rAsa"mAM tejasI zAhanAM kAryo vize ghaNuM ghaNuM kahe vAyuM che. alabatta, ukta traNeya zaMkita grantha che. chatAM tenI mAhitI ghaNIvAra upayogI banI rahe che. temAM ullekha che ke vi. saM. 1613 mAM aMcalagacchAdhipati dharmamUrtisUri viharatA jAmanagaramAM padhArelA tyAre tejasI zAhe temane ADaMbarapUrvaka pravezotsava karyo. zreSThInA AgrahathI sUri tyAM cAturmAsa rahelA. dharmamUrtisUrinA upadezathI tejasI zAhe jAmanagaramAM jinaprAsAda baMdhAvavAne prAraMbha karyo. be lAkha mudrikAne kharca manohara jinaprAsAda taiyAra thayo. vi saM. 1924 mAM temaNe sUrinI nizrAmAM piSa zuda 8 nA dine mUlanAyaka zrI zAMtinAtha prabhu sameta ekAvana jinapratimAonI pratiSThA karAvI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI rAjasI zAha nAgaDA [pa pratiSThA-mahatsava prasaMge temaNe pitAnI jJAtinA mANasane miSTAnna bhajana karAvyuM. tathA aMcalagacchIya zramaNano Adara-satkAra karyo. A zikharabaMdha jinAlaya jAmanagaranuM sauthI prAcIna daherAsara gaNAya che. vi. saM. 1644 mAM dharmamUrtisUri pAlitANAmAM cAtu masa birAjatA hatA. te vakhate yAtrArthe AvelA tejasI zAhe sUrine pachInuM cAturmAsa jAmanagaramAM karavAnI AgrahabharI vinaMtI karI. emanI vinaMtIne mAna ApIne sUri e pachI jAmanagaramAM cAturmAsa rahyA. temanA upadezathI tejasI zAhe zrI zatruMjaya tIrthasaMgha kADhIne pAMca lAkha mudrikAne kharca karyo. e arasAmAM musalamAna sainya jAmanagara para moTo hallo karyo ane zaheramAM bhAre lUTaphATa macAvI. A AkramaNamAM tejasI zAhe baMdhAveluM jinAlaya khaMDita thayuM. mULanAyaka zrI zAMtinAtha bhagavAnanI mUrtine musalamAnoe teDI pADI. emanA amAnuSI vartAvathI zaheramAM nAzabhAga macI gaI tejasI zAha kuTuMba sahita kacchanA mAMDavI baMdaramAM cAlyA gayA. gAnuga e vakhate dharmamUrtisUri paNa mAMDavImAM ja birAjamAna hatA. tejasI zAhe temane musalamAnonA AkamaNanI tathA jinAlaya bhaMganI badhI vAta sajaLanetre kahI saMbhaLAvI. sUrie temane khaMDita jinAlayano uddhAra karavAne upadeza Apyo ane kahyuM ke je nirmita che te mithyA thaI zakatuM nathI. sUrie sAMtvana ApatAM tejasI zAhanuM duHkha dUra thaI gayuM. pachI teo potAnA pUrvajonA nivAsa-sthAna rUpa ArikhANA gAmamAM cheDe vakhata rahyA. musalamAna sainya jAmanagaramAMthI cAlyuM gayuM eTale punaH teo kacchathI jAmanagaramAM AvI pahoMcyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cArIvALA jinAlayanA nirmAtA tejasI zAhe pitAnA khaMDita jinAlayane uddhAra karAvyo. dharmamUrtisUrine temaNe AgrahapUrvaka jAmanagaramAM teDAvyA. sUrinA sUcanathI soraThamAMthI zrI zAMtinAtha prabhunI manahara pratimA maMgAvIne tene mUlanAyaka tarIke sthApavAmAM AvI. vi. saM. 1648 nA mAgazara zudi 4 nA dine sUrinA upadezathI dhUmadhAmathI jinAlayanI punaH pratiSThA thaI. te zubha prasaMge tejasI zAhe svAmIvAtsalyAdi dharmakAryomAM ghaNuM dhana kharacyuM. e pachI zreSThIvarya A phAnI duniyA choDI gayA. paTTAvalImAM jaNAvAyuM che ke lAlana vAddhamAna ane padmasiMha zAhanA tRtIya bAMdhava cAMpazI zAha rAjasI zAhanA vevAI thatA hatA. banne vevAIo vacce ghaNe manameLa hato. viddhamAna-padmasiMha zAhane anusarIne rAjasI zAha ane cAMpasI zAha paNa ArikhANAthI bhadrAvatImAM vyApArArthe vasyA ane sAthe maLIne vyApAra jamAvyA. vi. saM. 1650 mAM ukta lAlana baMdhuoe zrI zatruMjayane saMgha kADhe. temAM banne vevAIoe saMgha-vyavasthAmAM mukhyapaNe bhAga bhaja. vele. lAlana baMdhuoe kalyANasAgarasUrinA upadezathI zrI zatruMjayagiri upara jinAlaya baMdhAvavA mATe khAtamuhUrta karatAM rAjasI zAhe paNa mAgazara vadi 13 nA dine khAtamuhUrta karyuM. tIrtha saMgha jAmanagaramAM visarjita thaye ane jAma jazavaMtasiMhajInA atyAgrahathI saMghapati bAMdhAe jAmanagaramAM ja kAyamI vasavATa karyo temane pAMca hajAra osavALe anusaryA rAjasI zAha ane cAMpasI zAha paNa viddhamAnapadmasaha zAhane anusarIne vyApArArthe jAmanagara mAM ja TharIThAma thayA. alabatta, paTTAvalInuM A vidhAna saMzedhanIya che. ApaNe agAu joyuM tema rAjasI zAha e agAu jAmanagaramAM ja hatA emane janma paNa tyAM ja thayela Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI rAjasI zAha nAgaDA pAchaLathI zrI zatruMjayagiri uparanAM traNe jinAlanuM kAma pUrNa thatAM vi. saM. 1675 mAM zreSThI viddhamAna-padmasiMha zAha tathA rAjasI zAha moTA ADaMbarapUrvaka pAlitANA padhArelA. kalyANasAgarasUrinA upadezathI girirAja uparanA traNe jinAlayenI mahatsavapUrvaka pratiSThA thaI. rAjasI zAhe zrI zAMtinAthaprabhunI pratimAne mULanAyakapade sthApI. temaNe pitAnA jinAlayamAM sarve maLIne doDha lAkha mudrikAone kharca karIne lakSmIne kRtArtha karI. | meghamuni kRta rAjasI zAha rAsamAM jaNAvAyuM che ke vi. saM. 1960 mAM dharmamUrtisUri jAmanagaramAM padhAryA. zrAvakasamudAyanI sAthe jAmanarezvara paNa vaMdanAthe padhAryA. sUrie dharmopadeza detAM bharata cakravartie zrI zatruMjayane saMgha kADhIne prApta karelA saMghapati-pada vize vistArathI varNana karyuM. rAjasI zAhe evA saMgha kADhavAnI IcchA prakaTa karI. vi. saM. 1665 mAM laghubhrAtA neNasI tathA temanA putre mA, karmasI, vaDIlabaMdhu cAMpasI zAhanA putro netA, dhArA, sulajI temaja putra rAmu Adi parivAra sAthe rAjasI zAhe saMdha sahita prayANa karyuM. saMghanAyaka vaddhamAna tathA padmasiMha zAha paNa saMghamAM upasthita hatA hAlAra, siMdha, meraTha, kaccha, marUdhara, mAlavA, AgarA tathA gujarAtanA yAtrikagaNa sAthe cAlyA. hAthI, ghoDA, UMTa, ratha, saijavA para savAra thaIne tathA keTalAka yAtriko page cAlatA hatA margamAM gaLe dvArA jinaguNa-stavanA kartA tathA bhATo dvArA birudAvalI gAte saMgha zrI zatruMjayanI taLeTImAM AvI pahoMce. senAnAM phUla, metI tathA ratnothI girirAjane vadhAvavAmAM AvyuM. tIrthanAyaka zrI RSabhadeva prabhunA darzana karI sau dhanya thayAM. rAyaNa-vRkSane nIce rAjasI zAhane saMghapatinuM tilaka karavAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ corIvALA jinAlayanA nirmAtA AvyuM. saMghavI rAjasI zAhe pAlitANAmAM svAmIvAtsalya, lahANa Adi dharmakAryomAM pracura dhanarAzi vyaya karyo. tIrtha yAtrA karI saMgha sahita teo sakuzaLa jAmanagaramAM padhAryA, zrI zatruMjaya mahAtIrthanI yAtrAthI rAjasI zAha ane neNasI zAhanA mane saphaLa thayA. teo dharmakAryomAM vizeSa abhiruci darzAvatA thayA. dareka saMvatsarInAM pAraNAnA divase teo svAmIvAtsalya karatA ane zrIphaLa, sukhaDI AdinI prabhAvanA karatA. jAma narezvarane mAnya evA rAjasI zAhanI puNya-kaLA bIjanA caMdranI jema vikasatI jatI hatI. ekavAra emanA manamAM vicAra AvyuM ke mahArAjA saMprati, maMtrIzvara vimala ane vastupAla-tejapAla vagere mahApurUSoe bhavya jinAlaye nirmANa karIne tIrtho sthApyAM ane pitAnI kIrti paNa cira sthAyI karI. jinezvaranA zrImukhathI AvAM kAryo dvArA mahAphaLanI niSpatti darzAvAI che. mATe AvuM kArya mATe paNa karavuM joIe. temaNe potAnA nAnA bhAI neNasI zAha sAthe A vize ekAMtamAM salAha karI. kuTuMbIo sAthe paNa A bAbatamAM vicAraNA karI. vizALa jinAlaya baMdhAvavAno vicAra pAka thatAM rAjasI zAhanA umaMgane pAra na rahyo. tenA vaDIla baMdhu cAMpasI zAhanA putra mUlA zAhe kharcamAM keTaleka hisso Ape. kavi harSasAgarajInA varNana parathI spaSTa thAya che ke rAjasI zAhe jemanI sAthe jinAlaya vize vicAra-vimarza karyo temAM kyAMye temanA vaDIla baMdhu cAMpasI zAhanuM nAma AvatuM nathI, paNa temanA traNeya putranuM nAma Ave che eTaluM ja nahi cAMpasI zAhanA putra mUlAe jinAlayanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI rAjasI zAha nAgaDA T 9 kharcamAM keTaloka hissa paNa Ape hate. eTale e vakhate cAMpasI zAha vidyamAna nahi hoya. kuTuMbIjano sAthe vicAra-vimarza karyA bAda rAjasI zAha, neNasI zAha, rAjasI zahanA putra rAmu tathA cAMpasI zAhanA putra mUlA, e cAre jaNAe jAma jasavaMtasiMhajI pAse jaIne AjJA mAgI ke amane nalinI vimAna jevuM, jinA laya nirmANa karavAnI AjJA Apo. rAjA emanI vinaMtIthI ghaNe prasanna thaye. rAjasI zAhane temaNe uttama bhUmi pasaMda karavAnuM kahyuM. rAjAjJA prApta karI cAre jaNa sAnaMda ghera AvyA ane jinAlaya nirmANa karavAnI taiyArI AraMbhI. gajadhara jazavaMta meghAne sUtradhAra tarIke niyukta karavAmAM AvyuM. sUtradhAre gya bhUminI gaveSaNa karI. uttama sthAna joIne jinAlayane pAyo nAkhavAmAM AvyuM kacchathI kuzaLa kArIgarone teDAvavAmAM AvyA. vAstuvidone lAvIne samagra jinAlayane nakaze taiyAra karavAmAM Avyo - jinAlayanA khAtamuhUrtanI miti vize bane rAsamAM matabheda che. meghamuni kRta rAsamAM jaNAvAyuM che ke vi. saM. 1668 nA vaizAkha suda 3, akSayatRtIyAnA pavitra divase jinAlayanuM khAtamuhUrta thayuM harSasAgara kRta rAsamAM ullekha che ke vi. saM. 1672 mAM jinAlayanA maMDANane prAraMbha thayo. zubha mahinAmAM, zubha veLAe aSTamInA roja vAstuka meghAe 9 gaja lAMbA ane 35 gaja pahoLA vizAla jinAlayane pAyo nAkhyo. meghamuni varNave che ke bIje ja varSe e ja divase vi. saM. 1669 nA akSayatRtIyAnA zubha dine zubha muhUrtamAM samagra nagarane rAjasI zAhe bhejanAthe nimaMcyuM. lADu, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] cerIvALA jinAlayanA nirmAtA jalebI, kaMsAra Adi pakavAne dvArA bhakti karI. svayaM jAma naredhara paNa bhejanAthe padhAryA. viddhamAna ane paddhasiMha zAha tathA temanA putre vIjapAla, zrIpAla vagere mahAjanene sAthe laIne padhAryA. bhajanAnaMtara badhA lekane sepArI, IlAyacI vagerethI satkRta karyA. | kavi harSasAgara jinAlayanA sthApatya vize paNa mAhitI Ape che. teo jaNAve che ke jinAlayanA baMdhakAmamAM pahele thara kujAne, bIje kilasu, trIje kivAsa, cothe mAMkI, pAMcame gajaDabaMdha, chaThTho deDhiyA, sAtame stara bharaNI, AThame sarAvaTa, navame mAlAgira, dasame stara chAjA, agiyArame chepAra ane tenA upara kuMbha-vistAra karavAmAM A jAmistara karIne tenA upara zilA-zaMga banAvyAM. mahendra nAmaka A caumukha zikharanAM 609 zRMga ane bAvana jinAlayanuM nirmANa thayuM. 32 nATAra bha karatI putalIe. zrI neminAthanI cArI, 26 kuMbhI, 6 staMbha caumukhane nIce tathA 72 staMbha uparavatti thayA. A pramANe nAgapA maMDapavALA lakSmItilaka prAsAdamAM zrI zAMtinAtha prabhunI pratimA mUlanAyakapade sthApita thaI. dvAranI banne bAjue hAthIo mUkavAmAM AvyA. AbunA vimala prAsAdanI jema jAmanagaramAM rAjasI zAhe yazapArjina karyo A lakSmItilaka prAsAdamAM traNa maMDapa ane pAMca caumukha thayAM. DAbI bAjue zrI sahastraphaNA pArzvanAtha, jamaNI bAjue zrI saMbhavanAtha, uttara dizAnI madhya devakulikAmAM zrI zAMtinAtha, dakSiNa dizAnA bheMyarAmAM aneka jinabiba tathA pazcima dizAnA caumukhamAM aneka pratimAo tema ja pUrva taraphanA caumukhamAM vistRta nalinI jevI zrI zatruMjayanA sthApatyanI jema 32 pUtalIe sthApita karI. traNa majalAno teraNayukta A prAsAda jAmanagaramAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI rAjasI zAha nAgaDA [ 11 utkRSTa sthApatya gaNAyuM. temAM zrI neminAthanI cerI hoIne cerIvALA jinAlaya tarIke te suvikhyAta thaye. jinAlayanuM kAma saMpUrNa thatAM pratiSThA karavAnA hetuthI AcAryapravara kalyANasAgarasUrine jAmanagaramAM padhAravA vinaMtI patra pAThavavAmAM AvyuM. rAjasI zAha sameta zrI saMghanA AgrahathI aMcalagacchAdhipati, samrATa jahAMgIrane mAnya" evA kalyANasAgarasUri vi. saM197pamAM jAmanagaramAM padhAryA. tyAM ghaNA utsAhathI pratiSThAmahatsavano prAraMbha thaye. sUrinI dezanA zravaNa karyA bAda rAjasI zAhe pratiSThA-muhUrta kaDhAvyuM. vaizAkha zudi 8 ne divasa nakkI karI taiyArI karavAmAM AvI. madhyamAM mANekastaMbha sthApita karI vizALa maMDapanI racanA karavAmAM AvI. khAMDa bharelI thALI ane mudrikA sAthe rAjasI zAhe samasta jainane lahANuM karI. coryAsI jJAtinA mahAjanene nimaMtrita karIne jamADyA aneka prakAranA miSTAnna, pakavAnethI bhakti karavAmAM AvI. bhejanAntara saune zrIphaLa ApavAmAM AvyAM. ramaNIya ane UMcAM maMDapamAM kesaranA chAMTaNA chAMTavAmAM AvyAM. jalayAtrA mahotsava vageremAM pracUra dravya vyaya karyo. pratiSThA-mahezatsava prasaMge samagra nagarane zobhAyukta karavAmAM AvyuM. rAjamArgone kamAna AdithI zaNagAravAmAM AvyAM. taDakAthI bacavA taMbUo paNa tANavAmAM AvyA. vividha citrAdithI suzobhita thayeluM zahera devavimAna jevuM lAgatuM hatuM. rAjasI zAhanA putra rAmu. bhrAtR-putre netA, dhArA. mUlA, tathA samA, karmasI vagere; saMghAgraNI vaddhamAna-padyasiMha, temanA putre vIjapAla, zrIpAla Adi caturvidha saMghamAM rAjasI zAha ziremera hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] cAravALA jinAlayanA nirmAtA jalayAtrAdi mahotsava bAda kalyANasAgarasUtniA upadezathI jinabiMbanI aMjanazalAkA thaI zikharabaddha prAsAdamAM zrI saMbhavanAtha prabhunA biMbanI sthApanA karavAmAM AvI. aMcalagacchanI paTTAvalImAM ullekha che ke papa1 jinabiMbanI rAjasI zAhe pratiSThA karAvelI temanA pitA tejasI zAhe pahelAM baMdhAvelA jinamaMdiranI AsapAsa cAre bAju temaNe baMdhAvelI devakulikAomAM vi. saM. 1675 nA vaizAkha di 8 ne divase kalyANasAgarasUrinA upadezathI jinabiMbanI pratiSThA thai. A kAryamAM rAjasI zAhe traNa lAkha mudrikAe kharacI. pratiSThA mahotsava prasaMge temaNe svAmIvAtsalya karavA pUrvaka pitAnI osavALa jJAtinA mANasone sAkara bharelI pittaLanI thALIonI prabhAvanA karI. meghamuni kRta rAsamAM rAjasI zAhe caumukha jinaprAsAda pAchaLathI baMdhAvyuM te vize paNa varNana che. temAM jaNAvAyuM che ke vi. saM. 1682 mAM rAjasI zAhe mUlanAyaka caityanI pAse caumukha vihAra banAvyuM. gajajara rUpasI tenA sUtradhAra hatA. teo vAstuvidyAnA vizArada hatA. temaNe caumukha prAsAdanI racanA utkRSTa karI. A zikharabaddha prAsAdanA taraNe, gavAkSe, corI ItyAdinI keraNI atyaMta sUkSma ane prekSaNIya hatI. nATya pUtaLIe kaLAmAM UrvazIne paNa mahAta karI detI hatI. jagatImAM AmalasAra paMkti, pagathiyAM, dvAre, dikapAla, ghummaTa vagerethI cAra majalAvALe prAsAda suzobhita hate. cAre dizAomAM cAra prAsAda kailAza zikhare jevA lAgatA hatA. pAse eka vizALa upAzraya paNa baMdhAvyuM. harSasAgara kRta rAsamAM rAjasI zAhanAM anya kAryonuM varNana A pramANe cheH bhalazAraNi gAmamAM phUlajhara nadI pAse Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI rAjasI zAha nAgaDA [ 13 jinAlaya tathA aMcalagacchanI pauSadhazALA banAvI. rAjakoTamAM vAsudeva zrIkRSNanuM maMdira baMdhAvIne tyAM paNa yaza sthApita karyo. A maMdira merUzikhara sAthe spardhA karatuM hatuM. yAdava vaMzI rAjA vibhejI, rANu kanakAvatI, kuMvara jIvaNajI, mahirAmaNa vagerenA AgrahathI tyAM e kAryo thayAM. mayAMtaramAM kAMDAbANa pASANathI zikharabaMdha jinAlaya, tathA pAse upAzraya banAvya, kAlAvADamAM Azrama, upAzraya Adi baMdhAyAM. mAMDhAmAM zikharabaMdha jinAlaya baMdhAvyuM ane paMcadhAra bhejanathI bhUpendrane jamADyA. pratiSThA prasaMge basa gaThIo zrAvaka thayA. tyAM kAMDAbANI pASANathI pauSadhazALA paNa baMdhAvI. kaccha mAMDhAmAM paNa rAjasI zAhe caitya baMdhAvIne pitAne yaza sthApe. jAmanagaranI uttara dizAmAM anna-pAnI paraba karAvI. kacachanA mArgamAM beDItaTanA sthAnamAM pathike mATe vizrAmagRha karAvyuM. pAse hanumAnanI derI sthApI. nAganadInI pUrvanI bAjumAM aneka staMbheyukta eka vizALa re banAvyuM, jenI zItaLa chAyAmAM loko vizrAma letA. deharIonA rastAmAM mahAdevanuM maMdira paNa baMdhAvyuM. nadI para lekonA sukha mATe pAMca derI, visAmA vagere paNa baMdhAvyAM. jAmanagaramAM rAjasI zAhe aMcalagacchane upAzraya baMdhAvyo se tAyukta maMtrIzvara vastupAlanI pauSadhazALA jevI rAjasI zAhanI pauSadha. zALA hatI dhArAgirinI pAse tathA anya sthAnamAM paNa emaNe vakhAra sthApI hatI. kAMDAbANa pASANa dvArA nirmita saptabhUmi maMdira suzobhita hatuM, jenI rAjasI zAhe vi. saM. 1675 mAM biMba pratiSThA karAvI. jAmasAhebe emane ghaNe Adara karyo. rAjasI zAhanA bhrAtRputra karmasI paNa rAjamAnya hato teNe zatruMjaya upara zikharabaMdha jinAlaya baMdhAvyuM. vi saM. 1687 nA duSkALamAM rAjasI zAha garIbone roTI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] cArIvALA jinAlayanA nirmAtA tathA doDha kaLasI anAja pratidina ApatA hatA. e vakhate bhISaNa duSkALa paDele. vRSTine sarvathA abhAva hovAthI pRthvIe eka kaNa paNa anAja ApyuM nahi. lUTa, bhUkhamare hatyAo, vizvAsaghAta, parivAratyAga Adi anaitikatA ane pApanuM sAmrAjya cinagama patharAI gayuM hatuM. AvA vikaTa samayamAM rAjasI zAhe dAnezvarI jagaDuM zAhanI jema annakSetra khelIne lekene jIvanadAna ApyuM. vi. saM. 1688 mAM khUba varSA thatAM sukALa AvyA. e pachI rAjasI zAhe zrI zatruMjaya tIrtha-saMdha kADhyo. saMghayAtrAmAM temaNe pracura dravya-vyaya karyo. bhejana, sAkaranA pANInI vyavasthA karI. jAmanagaramAM AvIne sAte kSetramAM ghaNuM dhana kharacyuM. teo snAtra mahatsavo, pUjAbhAvanAe savizeSa karAvatA. hIrA-ratna jaDita AMgI racAvatA. tathA sattarabhedI pUjA bhaNAvatA. yAcakene sadaiva dAna detA emanA putra rAmue zrI goDI pArzvanAthajInI yAtrA nimitte bhUmizayanane niyama lIdhuM hatuM, eTale tyAMne saMgha paNa kADhyo. badhe nimaMtraNa pAThavatAM kaccha, vAgaDa, hAlAra AdinA saMghe ekatrita thayA pAMcaso sejavAlA sahita saMghe prayANa karyuM. saMghamAM ratha, gADI, UMTa, ghoDA AdinI saMkhyA ghaNI hatI. dhRAvI, bhAdraa, kesI ane bAlAmeya, kIkANa. aMjAra, dhamaDakA, cukhArI, vAva, ledrANI, raNanI ghaDI. khAraDI, rANasara thaIne pArakare pahoMcyA. rANAne bheTa dharIne sanmAnita thayA. pachI zrI geDIjI tarapha cAlyA. cauda kesa tharamAM cAlyA. pachI tIrthasthAne pahoMcyA. mArgamAM dareka sthAne be zera khAMDa ane raumyamudrikAnI lahANa karI. rAjasI zAha ane rAmue bhAvapUrvaka prabhudazana karI ane sattarabhedI pUjA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com emanA pura niyama hato kaccha, vAta che Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI rAjasI zAha nAgaDA [ 15 bhaNAvI. svAmIvAtsalyAdimAM paNa ghaNuM dhana kharacyuM. yAtrA karI sau kSemakuzaLa jAmanagaramAM pAchA pharyA. e pachI rAjasI zAhe dvitIya pratiSThA mATe kalyANasAgarasUrine AgrahapUrvaka jAmanagaramAM teDAvIne vi. saM. 166 nA phAgaNa zudi 3 ne zukravAre biMbapratiSThA karAvI. uttara dizAnA dvAra pAse vizALa maMDapa baMdhAvyA. caumukhachatrI, daherI tathA pagathiyAM baMdhAvyAM. ahIMthI caitya praveza thAya che. banne bAju airAvata hAthIo upara Indra birAjita karyA. pratiSThA prasaMge samasta nagarane bhejanAthe nimaMtravAmAM AvyuM. brAhmaNane dasa hajAranuM dAna ApIne bhojana karAvyuM. rAjasI zAhe cotha vrata grahaNa karavAnA prasaMge paNa samasta mahAjanene jamADyA. rAjasI zAhanI patnI sIriyAdee giranArane saMgha kAvyo ane vi. saM. 1692 nA akSayatRtIyAnA dine tIrtha- yAtrA karI. sIriyAdee mAsakSamaNa karIne charI pALatAM AbU ane zatruMjayanI paNa yAtrA karI. sIriyAde rAsamAM emanAM kAryonuM varNana che. rAjasI zAhanA dvitIya patnI rANadene rAsa paNa upalabdha thAya che, jemAM temanAM sukRtyenuM varNana che. rAjasI zAhe kalyANasAgarasUrinA upadezathI aMcalagacchIya zrAvakone pratyeka ghare lahANe pAThavI hatI. kavi harSa. sAgarajIe base jeTalAM zaheronI lAMbI sUci varNavI che, jyAM rAjasI zAhanI lahANI pharI hatI. A kAryamAM nava lAkha korIno kharca thaye hate. rAjasI zAhanI kIrti e dvArA samagra bhAratamAM vistarI gaI. bhadromAM vizeSa bAbata e che ke jahAMgIra bAdazAhanA rAjyamAMthI 84 gajhonA yatione gujarAtamAM nAsavuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] cerIvALA jinAlayanA nirmAtA paDeluM, tyAre rAjasI zAhe temane sAta varSo sudhI Azraya Ape ane ghaNuM dhana kharacyuM hatuM. kharataragacchAdhipati jinasiMhasUrie evI bhaviSyavANI uccArelI ke khuzarU bAdazAha banaze. jahAMgIre A vAta dADhamAM rAkhI ane pote takhtanazIna thaye ke tarata ja teNe pitAnA virodhIo sAme kaDakAIthI kAma lIdhuM. ukta bhaviSyavANuM jaina zramaNane kharekhara bhAre paDI gayelI! harSasAgarajIe vi. saM. 1297 mAM rAsa ra heIne tyAM sudhInI temanI vidyamAnatA siddha thAya che. e pachI rAjasI zAhe dharmakAryo karatAM zeSa jIvana nigamana karyuM haze. A rIte caritranAyaka lAMbu jIvana jIvyA haze ema saheje anumAna karI zakAya che. ukta beu rAsamAM rAjasI zAhanAM mahad kRtyonuM vizadu varNana maLe che. rAsakAroe emanAM kAryone khUba khUba bira. dAvyAM che. rAsakAroe ye ja kahyuM che ke caritranAyaka dharmakAryomAM jagasI, jAvaDa, jagaDu, bhAmA, rAma, kurapAla, AsakaraNa, jasu, ToDaramala, bhAla, karmacaMda, vastupAla, vimalanI jema sukRtakArI hatA. A rIte jaina saMghanA ItihAsamAM rAjasI zAhanuM nAma suvarNAkSare AlekhAyuM che. jAmanagaranI tavArIkhamAM paNa emanuM nAma noMdhanIya che. bhUcaramerInA khUnakhAra yuddhamAM tArAja thayelA rAjyane rAjasI zAhe bhAmA zAhanI jema Arthika madada ApelI. jAmanagaranA rAjyanI AbAdImAM caritranAyake ghaNe moTo bhAga bhajavyo che. Ama tatkAlIna rAjakIya tavArIkhamAM paNa rAjasI zAhanuM nAma Ave ja che. AvA "rAjamAnya, "keTidhvaja" zreNI aMcalagacchane pharI pharI maLe eja abhyarthanA. - - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka tIddhiAraka, maMtrI-madhava va mAna-padmasiMha zAha vikramanA 17 mA zatakamAM kacchanI bhadrAvatI nagarImAM dezaparadeza--khAsa karIne TheTha cIna sAthe vepAra karanAra, zrI zatruMjaya tInA vizALa saMgha kADhanAra, bhavya jinama diA baMdhAvanAra, jAmanagaranA maMtrI tarIke ucca rAjakIya kArakirdI dharAvanAra ane aneka tirthonA uddhAraka tarIke vaheM mAna zAhu ane padmasiMha zAhu e beu bAMdhavAnu nAma jainasaMghanI tavArIkhamAM ciraH smaraNIya raheze. prAcIna granthakartAoe emane suprasiddha-maMtrI khAMdhava vastupAla-tejapAla sAthe sarakhAvyA che, je dvArA emanI mahAnatAnA darzana thaI zake che. osavALa vaMzIya, lAlaNagAtrIya zreSThI amarasiMhe pitA. vaijayantI, aparanAma liMgAdevI mAtA. kaccha sutharI nikaTanA ArIkhANA gAmamAM emaneA janma thayA. mAtAe emanA garbhAdhAna vakhate svapnamAM vRddhi pAmatI samudranI bharatI tathA padmapuSpa anukrame nihALyAM hAine svapnAnusAra emanAM vamAna ane parisa'hu evAM nAma rAkhavAmAM AvelAM varSo mAnanA janma vi. saM. 1606 nA zrAvaNa zudi pa nA dine tathA padmasiMhanA janma vi sa. 1917 mAM thayA. emanA vacaTa bhAInuM nAma cAMpazI zAha. teo caritranAyakathI dA rahyA hoine emanA vize jhAjhuM jANI zakAtu nathI. vaddhamAna zAhane vannAdevI nAmanI patnIthI vIrapAla ane vijayapAla nAmanA be putrA thayA. dvitIya patnI navaraMga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] aneka tIrthoddhAraka, maMtrI-bAMdhavA devIthI bhAramalla ane jagaDu nAmanA be putre thayA. padmasiMhazAhane kamalAdevI nAmanI patnIthI zrIpAla, kurapAla tathA raNamalla nAmanA traNa putre thayA. kamalAdevInuM piyaranuM nAma sujANadevI hatuM. caritranAyakanA vacaTa baMdhu cAMpazI zAhanA amIzAha ane tenA rAmajI ane bhImajI ema putra hatA. A hate emano parivAra. vaddhamAna zAha ane padmasiMha zAha keTayAdhipati kema thaI zakyA e saMbaMdhamAM emanA caritrakAra tathA paTTAvalIkAra amarasAgarasUri eka camatkArika prasaMga nedhe che, jene TUMka sAra A pramANe che. eka vakhate jaTAdhArI yogInuM rUpa laIne mahAkAlIdevI AvI caDe che. viddhamAna zAha ane padmasiMha zAha prabhAte potAnI DelImAM dAtaNa kare. yegIe AzIvAda ApIne bhojananI yAcanA karI. banne bhAIoe tene Icchita bhejana ApyuM. saMtuSTa thaIne yegI siddharasathI bhareluM tuMbaDuM ADasaramAM laTakAvIne adrazya thayA. keTalAka mahinAo bAda tuMbaDuM nIce mUkAyelI tAbAnI kaDAI para paDayuM eTale siddharasanA prabhAvathI kaDAI suvarNamaya thaI gaI. banne bhAIo e joIne Azcaryacakti thaI gayA. kaDAImAM rahelA siddharasanuM lepana anya vAsaNe parA karatAM badhAM vAsaNe suvarNamaya thaI gayAM A badhAM vAsaNe temaNe bhadrAvatI nagarImAM jaIne vecyAM, je dvArA temane eka lAkha kerI prApta thaI. e pachI teo tyAM ja kAyama vasyA ane vyApAra jamAvyo. bhadrezvara e samaye pazcima bhAgatanuM samRddha baMdara hatuM. bhadrezvaramAM bane bhAIone vyApAramAM sArI saphaLatA maLI bhAgye yArI ApatAM pratidina teonI saMpatti vadhatI cAlI. bannemAM padmasiMha bhAre sAhasika. ene vyApArAze Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [[ 3 vardhamAna-paddhasiMha zAha cIna javAnA keDa jAgyA. daza hajAra kerI kharacIne temaNe meTuM vahANa kharIdyu. ghauM, kariyANuM Adi aDadhA lAkha kerInI kIMmatanI cIja-vastuo vahANamAM bharI, pitAnA vaDIla baMdhune samajAvIne padmasiMha zAhe cInanI saphare prayANa karyuM. traNeka mAsa bAda teo cInanA kaMtAna baMdaramAM pahoM cyA tyAM temaNe badhe mAla vece. kaMtAna baMdaranA dhanADhya vepArI yulanacaMga sAthe teo saMparkamAM AvyA. ane mitro banyA. pUlanacaMgane paNa bhArata AvavAnI khUba IcchA hovAthI paddhasiMha zAhe tene vaLatAM pitAnI sAthe lIdho, kaMtAna baMdaramAMthI rezama, sAkara ane tyAMnI aneka cIja vastuothI vahANa bharIne potAnA mitra sAthe teo punaH kSemakuzaLa bhadrezvaramAM AvI pahoMcyA. A sapharathI teo ghaNuM kamAyA. yUlanacaMga eka mAsa sudhI bhAratamAM rahyo. bhadrAvatInA vyApArathI te prabhAvita thaye. vaddhamAna zAha ane paddhasiMhazAhanI pramANikatA joIne teNe emanI sAthe vyApAra karAro karyA. cInathI rezama, sAkara vagere ane bhAratathI rU, aphINa vagere vastuo arasa-parasa mekalAvavAnuM emanI vacce nakkI thayuM. vi. saM. 1650 mAM aMcalagacchAdhipati yugapradhAna AcArya kalyANasAgarasUri viharatA bhadrAvatI nagarImAM padhAryA. vaddhamAna-paddhasiMha zAhe sUrine pravezatsava karyo. beu bAMdhavene bhAgyaravi e vakhate madhyAhane tapato hato. bhadrAvatInA teo saMghAgraNIo banI cUkyA hatA. sUri sAthenA samAgama bAda emanA jIvanamAM ajaba palaTo AvyA. emanI ucca dhArmika kArakirdIne ahIMthI prAraMbha thayo A kArakidIe emane maMtra vastupAla ane tejapAla jevI ujajavaLa kIrti apAvI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com kAmane kaneka Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ] aneka tIrthoddhAraka, maMtrI-bAMdhava kalyANasAgarasUrie vyAkhyAnamAM zrI zatruMjaya tIrthanA mahimAnuM vistArathI varNana karyuM. emanI dezanA sAMbhaLIne vaddhamAna zAhe vyAkhyAna bAda gurune kahyuM ke "ApazrIe upadezelA tIrtha-mahAbhyanA varNanathI zrI zatruMjyatIrthanI saMgha sahita yAtrA karavAnA haiyAmAM koDa jAgyA che" gurue emanI bhAvanAnI anumodanA karI. padmasiMha zAhe paNa UbhA thaIne sakaLa saMghane saMbodhIne tIrthayAtrAmAM saune upasthita rahevA bhAvabharyuM nimaMtraNa ApyuM. beu bAMdhavee sAthe maLIne sUrine paNa nimaMtraNa ApyuM emanI ucca bhAvanAe saunA hRdayamAM ahobhAva jagADyo. ghera AvIne zreSThIvaryoe tIrtha saMgha mATe umaMgapUrvaka zigha taiyArI AraMbhI. gAmegAma kaMketriIo pAThavavAmAM AvI. lAlanavaMzajone nimaMtraNa ApavA mATe khAsa mANasone pAThavavAmAM AvyA. emanA Agrahane mAna ApIne aneka saMghe dUra dUrathI ulaTabhera bhadrAvatImAM AvavA lAgyA. dhAryA mujaba badhuM pAra paDayuM. vi. saM. 1650 mAM bhadrAvatIthI prayANa karIne banne bAMdhave saMgha sahita dariyAmAge jAmanaganA nAganA baMdare padhAryA. e daramiyAna kalyANasAgarasUri paNa pitAnA ziSya parivAra sAthe raNamAge vihAra karIne nAganA baMdaramAM padhAryA. saMghane khare prAraMbha ahIMthI thaye. jAmanagaramAM mahArAjA jazavaMtasiMhe saMghanuM sAmaiyuM karyuM. saMghapatioe rAjAne najarANAmAM rezamI pizAka, AbhUSaNadinuM kIMmatI bheTazuM dharyuM. rAjAe prasanna thaIne kazuMka mAgavAnuM kahyuM. eTale emaNe eka se hathiyArabaMdha subhaTo saMghanA rakSaNArthe mAgyA. rAjAe emanI mAgaNI maMjUra karI ane evuM vacana mAgyuM ke saMghapatioe yAtrA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vamAna-pasiMha zAha bAda jAmanagaramAM nivAsa karIne vyApAra kara. rAjAe khAtrI ApI ke kacchanA mahArAva le che tethI aDadhI jakAta ja temanI pAsethI levAmAM Avaze, temaja rAjya taraphathI temane savalata paNa ApavAmAM Avaze. saMghapatioe rAjAnI mAgaNI svIkArI lIdhI. AthI harSita thaIne rAjAe emane zobhato pizAka Ape. jAmanagarathI saMghe vAjate-gAjate prayANa karyuM tyAre temAM 500 ratha, 700 gADAM, 900 ghoDA, pa00 UMTa, 1000 khazcara, 9 hAthI, 200 raIA, 100 kaMdoI, 100 vANaMda, 150 taMbu kheDavAvALA, 100 natako, gavaiyA, ane vAjAvALA, 100 cAraNa, 200 sAdhuo ane 300 sAdhvIe maLIne paMdara hajAra mANaso hatAM. saMghane mekhare cAlatA rUpAnA rathamAM zrI zAMtinAthaprabhunI pratimAne birAjita karavAmAM AvI hatI. saMghapationA hAthI upara suvarNamaya jharUkha hato. ekAda mAsa bAda saMgha zrI zatrutIrthanI taLeTImAM AvI pahoMce. zatrujInadIne kinAre taMbue UbhA karIne tyAM saMghe paDAva nAkhe. giripUjana karIne sakaLa saMgha girirAja upara caDyo. tyAM bhavya jinamaMdiranI zreNI joIne sau AnaMda pAmyAM. tIrthanAyakanA darzanathI pAvana thaIne saMghapatio kRtakRtya thayA. temaNe zrI RSabhadeva prabhune sonA rUpAnAM phUlethI vadhAvyA, sevApUjA karI, yAcakone ghaNuM dAna ApyuM tathA sAte kSetre ghaNuM dhana kharacyuM. kalyANasAgarasUrie saMghapatione girirAja upara mahArAjA saMprati, rAjarSi kumArapAla, maMtrIva vastupAla-teja pAla, vimalamaMtrIzvara vagere mahAnubhAvoe baMdhAvelA jinaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka tIrthoddhAraka, maMtrI-bAMdhava prAsAde batAvIne temane paNa AvA kIrtistaMbhe nirmANa karavAnI preraNA ApI. emanA upadezathI saMghapatioe vi. saM. 1950 nA mAgazara vadi 9 nA dine zubha muhUrtamAM be zikharabaMdha jinAla baMdhAvavA mATe khAtamuhUrta karyuM. saMghamAM padhArelA rAjasIzA nAgaDAe paNa mAgazara vadi 13nA dine khAtamuhUrta karIne jinAlayane pAye nAkhe. A badhI yAdagAra ghaTanAothI sau romAMca anubhavatA hatA. e zatakanI zakavartI ghaTanAomAM prastuta saMghanuM sthAna paNa che. saMghapatioe tyAM aSTAddhika mahotsava karyo. tyAra bAda girirAjanI pradakSiNA karI. hastigiri, kadambagiri, cillaNasarovara Adi tIrthabhUminuM mahAbhya sUrie temane samajAvyuM. tyAra bAda zatruMjI nadImAM snAna karIne sau yAtrikoe potAnA AtmAne pavitra karyo. AvI rIte paMdara divasa sudhI saMgha tyAM rahyo. tyAra bAda tyAMthI prayANa karIne sau jAmanagara pAchA pharyA. jAma jazavaMtasiMhajIe meTA ADaMbarathI saMghane praveza mahatsava karyo. saMghapatioe rAjAne pAMca hajAra senA mahorathI bharele thALa bheTa dharyo. rAjAe prasanna thaIne saMghapatione vare tathA AbhUSaNadino zirapAva Ape. saMghapatioe saMghamAM upasthita rahelA saune paherAmaNi ApIne saMghane tyAMthI visarjita karyo. A saMghamAM temaNe sarve maLIne batrIsa lAkha kerIne kharca karyo. rAjAnA AgrahathI vaddhamAna-paddhasiMha zAha potAnA kuTuMba sAthe jAmanagaramAM ja vyApArAthe rahyA. temanI sAthe nokarImAM rahelA pAMca hajAra ozavALe paNa tyAM ja vasyA. rAjAe ApelI sagavaDAne lIdhe caritranAyakanA vacaTa bhAI cAMpazI zAha, rAjasIzA nAgaDA Adi meTA vepArIo paNa jAmaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banI che . vAtra thayA bhAIe vamAna-paddhasiMha zAha [ 7 nagaramAM kAyamI vasavA prerAyA. jAmanagarane vyApAranuM mathaka banAvavAnI rAjAnI nema hatI. temAM saphaLatA maLatAM rAjyanI AbAdImAM ghaNuM vadhAre thaye. vaddhamAna zAha ane padmasiMhazAha mahArAjA jazavaMtasiMhanA prItipAtra thayA. pAchaLathI temane rAjyanA maMtrIpade sthApavAmAM AvyA. banne bhAIo vyApAramAM khUba kamAyA tathA rAjyane paNa Arthika rIte sabaLa banAvyuM. emanI rAjakIya kArakirdI paNa noMdhanIya hatI. padmasiMha zAhanI patnI kamalAdevI ghaNuM buddhivAna ane catura sannArI hatI. teNIe beu bAMdhavane eka divase kahyuM ke"lakSmIno svabhAva haMmezAM caMcaLa che. mATe Apa tene dharmakAryomAM vAparIne ApanI kIrti cira-sthAyI kare." kamalAdevInI preraNAthI caritranAyakoe jAmanagaramAM vizALa jinaprAsAda baMdhAvavAno manoratha karyo. kalyANasAgarasUrine vinaMtIpatra pAThavIne temane jAmanagaramAM teDAvavAmAM AvyA. emanI bhAvanA jANIne sUri paNa tyAM satvare padhAryA, ane zubha muhUrta joI ApyuM. | daza hajAra sonAmahora jAmasAhebane ApIne jinAlaya mATe vizALa jamIna prApta karavAmAM AvI. vi. saM. 1668 nA zrAvaNa zudi 5 nA dine tene pAye nAkhavAmAM AvyuM. khAtamuhUrta prasaMge banne bhAIoe ghaNuM dhana kharacIne svAmIvAtsalya karyuM, tema ja yAcakane chUTe hAthe dAna ApyuM. jinaprAsAda baMdhAvavA mATe kacchamAMthI eka so kuzaLa selA Tone tathA pAMca se sahAyakane khAsa jAmanagaramAM teDAvavAmAM AvyA. e kALe kacchanA sthapatio vakhaNAtA hatA. vAstuzAstramAM temaNe bhAre pravINatA prApta karelI. vaddhamAna zAhanI patnI navaraMgadevI tathA paddhasiMha zAhanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka tIrthoddhAraka, maMtrI-bAMdhava patnI kamalAdevI e beu derANuM-jeThANIe jinAlayanA nirmA NamAM ghaNo rasa lIdho. teo kArIgare ane salATone va, dravya, vAsaNa Adi InAma rUpe ApIne temane utsAhita karatAM. ATha varSo sudhI jinAlayanuM kAma cAlyuM. aMte benamUna sthApatyanI racanA thaI. vi. saM. 1675 mAM zrI zatruMjayagiri upara vaddhamAnazAhanA jinAlayanuM kAma pUrNa thatAM tenI kalyANasAgarasUrinA upadezathI pratiSThA karavAmAM AvI. vaizAkha zudi 3 ne budhavAre 204 pratimAonI utsavapUrvaka pratiSThA saMpanna thaI padmasiMha zAhanA jinAlayanuM mUla zikhara apUrNa hovAthI bIjI pratimAonI pratiSThA karavAmAM AvI. viddhamAna zAhe emanA jinAlayamAM mUlanAyaka tarIke zrI zAMtinAthaprabhunI pratimAjIne birAjita karI. beu jinAlamAM caritranAyakee traNa lAkha vIza hajAra mudrikAono kharca karyo. bIje varSe paddhasiMha zAhanA jinAlayanuM kAma saMpUrNa thatAM vi. saM. 1676 nA phAgaNa zudi 2 ne zukavAre padmasiMha zAha jAmanagarathI bharata cakravartinA saMgha je mATe saMgha kADhIne pAlitANA padhAryA. kalyANasAgarasUrinA upadezathI emaNe pitAnA jinAlayamAM vaizAkha zudi 3 ne budhavAre zrI zreyAMsanAtha prabhunA jinabiMbane mUlanAyakapade pratiSThita karyuM. A jinAlayane vistRta zilAlekha emanA vaMzavRkSa saMbaMdhamAM mAhitIpUrNa vigatothI nibaddha che. temAM caritra nAyakone gaMbhIratAmAM samudra jevA, dAnamAM kubera jevA, tathA samyakttvamAM zreNika rAjA jevA kahyA che. vizeSamAM jaNAvAyuM che ke temane rAjA, tema ja pitAnI jJAti taraphathI bahumAna maLyuM hatuM, rAjAe temane maMtrIpade sthApelA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vardhamAnapadmasiMha zAha caritranAyakoe pAMcaso eka pratimAonI pratiSThA be vAra karAvelI. sau prathama vi saM. 1676 nA vaizAkha zudi 3 ne budhavAre, tathA bIjI vi. saM. 1678 nA vaizAkha zudi 5ne zukravAre jAmanagaramAM. gacchanAyaka kalyANasAgarasUri e bane prasaMgoe upasthita rahelA. jAmanagaramAM pratiSThAmahAtsava dhAmadhUmathI ujavAye bane bhAIoe yAcakane ghaNuM dhana ApyuM, aneka svAmIvAtsalya karyA. jAmanagaranA jinAlayamAM mUlanAyaka tarIke zrI zAMtinAtha prabhunI pratimAne birAjita karavAmAM AvI. kahevAya che ke kaI khala puruSe salATone lAMca ApavAthI A vizALa jinaprAsAdanuM zikhara nakkI thayA mujaba UMcu thayuM nahi. vaLI bhamatInA bane caumukha prAsAdanAM zikharo tathA tenI AsapAsanA uparanA bhAganA jharUkhAvALA raMgamaMDapa, zikhare vagere paNa apUrNa ja rahyAM. A jinaprAsAdamAM caritranAyakee sAta lAkha mudrikAone kharca karyo. jAmanagaranAM namUnedAra sthApatyAmAM A jinAlayanI gaNanA thAya che. | jinAlayanI zilAprazastinA zirobhAgamAM "jAma zrI lakSa rAye" ema lakhAyuM che. temAM jAma jazAjInI mahattA, tema ja jAmanagaranuM suMdara varNana paNa che. temAM saMghapationuM vaMzavRkSa A pramANe che. siMhajI-harapAla-devAnaMda-parvatavachu-amarasiMha ane tenA vaddhamAna, cAMpazI ane padmasiMha. emanA pautranAM nAme paNa temAM che zrI zatruMjayanI zilAprazastimAM A vaMzavRkSamAM thoDe pheraphAra che, kadAca salATenA pramAda-doSane lIdhe heya. uparyukta pratiSThAo bAda banne bhAIoe hAlAra aMtagata moDapura tathA chIkArImAM paNa kalyANasAgarasUrinA upaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] aneka tIrthoddhAraka, maMtrI odhava dezathI jinAlaya baMdhAvIne tenI pratiSThAo karI. caritranAyakanA vacaTa baMdhu cAMpazI zAhe paNa jAmanagaramAM jinaprAsAda baMdhAvavAno AraMbha karele, kintu daivayoge kArya apUrNa rahyuM. jAmanagaranA suprasiddha zreSThI rAyasI zAhe ane tenA baMdhu neNasI zAhe paNa e arasAmAM bhavya jinAlaya baMdhAvyAM ane tIrthasaMghe kADhyA. jAmanagaranI tavArIkhamAM e seke suvarNayuga gaNAya che. vaddhamAna zAha ane padmasiMha zAhanI jAherajalAlI tathA rAjAnI temanA pratyenI prIti joIne rAjyanA khajAnacI haDamata Thakakarane emanA para IrSA jAgI. keI aNabanAvane kAraNe paNa tene vera baMdhAyuM hoya. game tema, caritranAyakone jAmanagara choDAvavA mATe khajAnacIe agra bhAga bhajavyo e te cokkasa che. A saMbaMdhamAM "varlDamAna-paddhasiMha zreNI caritra"mAM vistRta varNana che, jene TUMka sAra A pramANe che: eka vakhate khajAnacIe rAjakArebAra mATe nava hajAra korInI jarUra hovAnuM kahIne khajAnAmAM silaka na hovAthI caritranAyake pAsethI eTalI rakama uchInI meLavavA mATe rAjA pAse ciThThI karAvI lIdhI. pachI nava hajAranA AMkaDAmAM be mIMDA umerIne nava lAkha kerInI e ciThThI teNe sAMje vaddhamAnazAhane vakhAre jaIne ApI. ciThThI vAMcIne vaddhamAna zAha to vicAramAM paDI gayA. eTalI meTI silaka te e vakhate emanI pAse paNa nahotI. rAjAnI ciThThI, eTale eno anAdara paNa kema thAya? vaLI kezAdhyakSa rakama meLavyA vinA jAya ema nahatuM. rAjyanI pratiSThAne eNe hAu UbhuM kareluM. enuM tarkaTa banne bhAIo samajI gayA. padmasiMha zAha rAjA pAse masalata karavA upaDyA. paraMtu rAjA janAnakhAnAmAM cAlyA gayA hovAthI emane maLI zakyA nahi. bhaTTagranthomAM ullekha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vamAna-paddhasiMha zAha [ 11 che ke padmasiMha zAha nirAza vadane pAchA AvatA hatA tyAre emane eka jaTAdhArI bhegI maLe. paghasiMha zAhe tene kaMdeInI dukAnethI managamatAM pakavAne ApatAM yegIe temane citrAvelanI camatkArika jaDIbuTTI pitAnI jaTAmAMthI kADhIne ApI. A jaDIbuTTI emaNe pitAnA bhaMDAramAM rAkhIne navA lAkha kerI telI ApI, chatAM emanA bhaMDAramAMthI nANuM ochuM thayuM nahi. nava lAkha kerInA thelAe gADAmAM bharIne haDamata Thakkara cAlyo gayo. A jayaMtramAM pite phAvyuM nahi e bIke te dhrujate hate. vaddhamAna zAha ane padmasiha zAhanI phajetI karIne temane rAjAnI najaramAMthI kADhI nAkhavAne ene IrAdo hato paNa have te pite ja jayaMtramAM phasAI gayo. A prasaMgathI vartamAna zAhanI vakhAra "navalakhA" nAmathI prasiddha thaI. Aje paNa e nAmathI ja te oLakhAya che. - have jAmanagaramAM vadhu rahevuM yaMgya nathI ema vicArIne beu bhAIoe pitAne mAla-sAmAna nAganA baMdara dvArA guNarIte bhadrAvatI mokalAvI dIdhuM. ane megya samaye pote paNa kuTuMba sahita gupacUpa tyAMthI prayANa karI gayA. emanI sAthe rahelA pAMceka hajAra ozavALa paNa emane anusarIne jAmanagarathI bhadrAvatImAM sthaLAMtara karI gayA. A badhuM ekAeka kema thayuM enI rAjAe tapAsa karI. haDamata ThakakaranA A parAkrama che enI jANa thatAM rAjAe tene potAnI pAse teDAvyo ane krodhAvezamAM ja tenuM mAthuM dhaDathI juduM karI nAkhyuM. A rIte e kaubhAMDane yathocita aMta Avyo. rAjAe potAnA khAsa tene bhadrAvatImAM pAThavIne beu zreSThIvaryone punaH jAmanagaramAM AvavA saMdeza mokalyo. paraMtu caritranAyako pAchA AvyA nahi karachanA mahArAve emane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] aneka tIrthoddhAraka, maMtrI-bAMdhava AvakAryA ane rAjya taraphathI badhI savalate ApI eTale caritranAyaka bhadrAvatImAM ja TharIThAma rahyA, ane vyApAra karavA lAgyA vAddhamAna-padmasiMha tema ja bhadrAvatI nagarInI jAherajalAlIno e uttaravarti kALa hato. e arasAmAM gacchAdhipati kalyANasAgarasUri paNa viharatA bhadrAvatImAM padhAryA. caritranAyakee gurune zAnadAra pravezatsava karyo. aMcalagacchanI meTI paTTAvalImAM ullekha che ke vaddhamAna zAhe sUrine yogIrAja, jemaNe be vakhata sahAya karelI, temanA vize pUchatAM kalyANasAgarasUrie temane jaNAvyuM ke lAlaNavaMzanA AdyapuruSa lAlaNajIne ApelA varadAna mujaba mahAkAlIdevI pote ja yegI svarUpe sahAyabhUta thayelAM. banne bAMdha A vAta sAMbhaLIne harSita thayA. gurunA upadezathI teoe potAnA kuTuMba sahita mahAkAlIdevInA pramukha dhAma pAvAgaDha tIrthanI yAtrA karI ane mukhya maMdirano jIrNoddhAra paNa karAvI Ape. pote mahAkAlIdevInA kRpApAtra thayA e vicArathI teo gadgadita thayA. caritranAyakenA AgrahathI kalyANasAgarasUri vi. saM. 1682 mAM bhadrAvatImAM ja cAturmAsa rahyA. sUrinA upadezathI temaNe dharmakAryomAM ghaNuM dhana kharacyuM. viddhamAna zAhe nava hajAra mudrikAo kharacIne ariSTa ratnanI zrI neminAtha prabhunI pratimA karAvI. paddhasiMha zAhe paNa eTalI ja rakama kharacIne mANikyaratnanI zrI vAsupUjya prabhunI pratimA karAvI. navaraMgadevIe dasa hajAra mudrikA kharacIne nIlamaratnanI zrI pArzva nAtha prabhunI pratimA tathA kamalAdevIe eTalI ja rakama kharacIne nIlamaratnanI zrI mallinAthaprabhunI pratimA bharAvI. navaraMgadevIe gurunA upadezathI navapadajInuM tathA kamalAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahu mAna-padmasiMha zAhu [ 13 devIe jJAnapaMcamI tapanuM ujamaNuM karIne pratyeke e be lAkha mudrikA kharacI. kamalAdevIe ujamaNA prasaMge AgamagranthA lakhAvyA. varhumAna zAha ane padmasiMha zAha aneka tIrthonA uddhAraka tarIke virala kIrti pAmyA che, jenI saMkSipta noMdha A pramANe che: bhadrAvatInA prAcIna jinAlayanA uddhAra mATe temaNe kalyANasAgarasUrinA upadezathI deDha lAkha mudrikA kharacI. e pachI teo peAtAnA parivAra sahita gurunA upadezathI vividha tIrthAMnI yAtrAe nIkaLyA. sau prathama teee giranArajInI yAtrA karI ane zrI neminAthaprabhunA mukhya jinaprAsAdanA be lAkha mudrikAene kharace jIrNoddhAra karyo. tyAMthI tAraMgAjI tIrthanI yAtrA karIne zrI ajitanAthajInA prAsAdanA aDhI lAkha mudrikAne kharace jIrNoddhAra karyAM e pachI AbU tInI yAtrA karIne tyAMnAM be pramukha jinAlayeAnA pAMca lAkha mudrikAne kharace jIrNoddhAra karyAM. pUrva bhAratanA suprasiddha tI` zrI sammetazikharajInI paNa temaNe yAtrA karI ane tyAM pagathiyAM baMdhAvavA mATe aDhI lAkha mudrikAe samarpita karI. tyAMthI vaibhAragiri, caMpApurI, kAka'dI, pAvApurI, rAjagRhI, vANArasI, hastinApura Adi jinezvara prabhuenI klyANaka bhUmienI yAtrAthI pAvana thaine tyAM ghaNuM dhana kharacyuM. aneka tIrthonI yAtrAe khAda chelle teo zrI zatru jayagirinI yAtrArthe padhAryAM. mUla jinaprAsAdanA jIrNoddhAramAM temaNe be lAkha mudrikAe kharacI ane dhvajArApaNu karyuM. Ama be varSa bAda tee kSemakuzaLa punaH bhadrAvatImAM padhAryA. teo lakhalUTa lakSmI kamAI jANyA ane kharacI paNa jANyA! jAmanagaramAM temaNe baMdhAvelA bhavya jinaprAsAdanuM thoDu www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] aneka tIrthoddhAraka, maMtrI bAMdhava kAma apUrNa raheluM tene pAra pADavA temaNe pitAnA vacaTa bhAI cAMpazI zAhane be lAkha mudrikAo pAThavI, paraMtu bhAvi bhAvanA gathI te kArya pUrNa thaI zakyuM nahi. A jinAlayanA kAyamI nibhAva mATe temaNe nava vADIo, cAra khetare, tathA dukAnenI zreNuM samarpita karI. vi. saM. 1685 mAM vaddhamAna zAhanI vinaMtIthI kalyANa sAgarasUri punaH bhadrAvatImAM padhAryA. tyAM saMghanA AgrahathI sUrie pitAnA ziSya amarasAgarajIne AcAryapade vibhUSita karyA ema meTI paTTAvalImAM ullekha che, je saMdhanIya che. vi. saM. 1686 nA zrAvaNa zudi 2 nA divase kamalAdevI tathA vi. saM. 1687 ne A zudi pUnamanA dine navaraMgadevI zubha dhyAnathI divaMgata thayAM. emanAM kArajamAM bane bhAIoe eMsI hajAra mudrikAo kharacIne nave jJAtinA lokone vividha pakavAnethI bhejana karAvyuM. A beu sannArIonI preraNAthI caritranAyakoe anekavidha kAryo karyA. emanI vidAyathI have vaddhamAna zAha ane padmasiMha zAhane bhAgyaravi namatI kaLAmAM prave. vi. saM. 1688 mAM kalyANasAgarasUri punaH vaddhamAnazAhanI vinaMtIthI bhadrAvatImAM padhAryA ane tyAMja cAturmAsa rahyA. eka divase zreSThIe navaraMgadevI pitAne svargamAM teDavA AvyAM hovAnuM svapna joyuM. svapnane saMketa jANIne sUrie emane dharmadhyAnamAM sAvadha rahevAnuM sUcavyuM. kArtikI pUnamanI parvatithi nimitte viddhamAna zAhe pauSadhavrata lIdhuM, ane dharmamAM lIna thaIne pitAne nazvara deha tyajI dIdho. chellI ghaDIe sUrie emane cAre zaraNAM saMbhaLAvyAM. paddhasiMha zAhe vaDIla baMdhunI atyeSTi zAnadAra rIte karI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com e esI hajAragata thayA. munamanA dine lokone Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAna-paghasiMha zAha [ 15 temaNe karacha tathA hAlAranA asaMkhya lekene pakavAnna bhajana karAvyuM tathA vAcakane ghaNuM dhana ApyuM. sadgatanI smRti rUpe vizALa vAva tathA tenI pAse derI banAvIne temAM zrI zAMtinAthaprabhunI pAdukAo sthApI. A badhAM kAryomAM sarve maLIne paMdara lAkha mudrikAono kharca thayo. paTTAvalImAM ullekha che ke kacchanA mahArAve vaddhamAna zAhanA mRtyu baddala rAjyamAM be divasane zeka pALe. viddhamAna zAhanAM svarga- gamanathI A vikhyAta baMdhu belaDI khaMDita thaI. padmasiMha zAhe vajAghAta anubhavyuM. vi. saM. 168mAM bhadrAvatImAM marakI, vAyu tathA jalapralayano kopa thatAM samasta nagara ujajaDa banyuM. tenI jAhojalAlI paNa ekAeka ATopAI gaI padmasiMha zAhane parivAra mAMDavImAM vacce vAddhamAna zAhanA cAre putre temanA mAmAnA teDAvavAthI bhUjamAM jaI vasyA. vartamAna zAhanA sauthI nAnA putra jagaDu zAha dAnezvarI thayA. temaNe e kALamAM paDelA bhISaNa duSkALa prasaMge annasatro khelIne lekane ugArelA. emanA AgrahathI kalyANasAgarasUrie AjJA karatAM amarasAgarasUrie vi. saM. 1691 mAM "vaddhamAna -pAvasiMha zreSThI caritrama " nAmaka grantha saMskRtamAM lakhele ema e granthanI prazasti dvArA jANI zakAya che. e pachI traNeka varSo bAda vi. saM. 1694 nA piSa zudi 10 nA dine zubha dhyAnapUrvaka padmasiMha zAha paNa mAMDavImAM A phAnI duniyA choDI gayA. emanI cira vidAyathI caritranAyakanI ujavaLa tavArIkhane aMta Avyo. caritranAyakanAM sukRtyenuM varNana aMcalagacchanI paTTAvalI, "vaddhamAna-paddhasiMha zreSThI caritra" uparAMta udayasAgaraShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] aneka tIrthoddhAraka, maMtrI-khAMdhava cr sUri dvArA racita " kalyANasAgarasUri rAsa " mAM paNa pracura pramANamAM che. ukta rAsa lAlavazanA vahIvaMcA suMdararUpajI kRta " vastu mAna prabaMdha " tathA cAraNa kavi merUjI racita kavittone AdhAre racAyA che ema tenI prazastimAM kahevAyuM che. A beu granthakAra zrI zatruMjayanA ukta saMgha prasaMge khAsa upasthita rahelA alabatta, A badhI kRtionI mULa pratA Aje te alabhya che. jaina saMdhamAM je mahAna zreSThIvarSo thai gayA che temAM vaddhamAna zAha ane padmasiMha zAhanuM nAma paNa che. teo peAtAnAM sukRtyothI jainasaMghanA itihAsamAM ajarAmara kIrti upArjana karI gayA che. temaNe nirmANa karelAM dha sthApatyeA Aje paNa emanI suvAsa phelAvI rahyAM che. jAmanagaranI vikAsakUcamAM temaNe mahattvapUrNa bhAga bhajavyeA hatA. bhUcaramorInA bhISaNa yuddha pachI tArAja thayelA jAmanagarane pharI UbhuM' karavAnA yaza temane ja jAya che. yudhdhAttara kALamAM emane rAjyanA dIvAnapade sthApavAmAM AvelA ane temaNe peAtAnI bhUmikA asarakAraka rIte khajAvelI. A rIte rAjakIya itihAsamAM paNa tr emanu nAma Ave ja che. navAnagarane tAbe karIne musalamAna zAsakAe tene IslAmAbAda nAma ApyuM. IslAmAbAdamAMthI jAmanagarane " cheTI kAzI "tu birudgha apAvavAnuM zreya varSoMmAna zAha ane pasiha zAhane jAya che ema kahevAmAM jarA paNa atizayeAkti nathI. AvA narazAaA ApaNane pharI pharI maLeA eja abhyarthanA. astu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ADOS - www.umaragyanbhandar.com Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UbhI seraThane saMghavI zreSThI lIlAdhara pArekha zrI zatruMjaya, giranAra vagere tIrthonA saMghe kADhanAra aneka nIkaLyA che, kintu UbhI seraThane saMgha kADhanAra te viralA ja che UbhI seraThane eTale samagra saurASTrane AvarI lete saMgha. A saMgha kADhanArAonI prathama haroLamAM lIlAdhara zAha birAje che. "lIlAdhara saMghavIne rAsa" mAM kavi saubhAgyasAgarajI emane "UbhI seraThane saMghavI-ziromaNi" kahIne khUba khUba biradAve che te yogya ja che. emanA suputroe zrA goDIjI, AbU vagerene saMgha kADhIne caritranAyakanA parivAranI dhArmika kArakirdImAM navuM cheguM UmeryuM. aMcalagacchanI tavArIkhamAM A saMghane zakavati ghaTanArUpe navAjI zakAya. mULa teo pATaNanA vatanI. bhaTTa-granthamAM temane ezavALa vaMzIya, vaDerA gotrIya kahyA che. kuTuMba-paraMparAne vyavasAya jhaverAtane eTale pArekha eDakathI oLakhAyA. pATaNanI utaratI ane amadAvAdanI caDatI kaLA joIne emanA kuTuMbe pATaNa cheDIne vyavasAyArthe amadAvAdamAM kAyamI vasavATa karyo. bhaTTa-granthomAM emanA vaMzanA Adya puruSa vize vistArathI ullekha che. mULa teo paramAravaMzIya kSatriya. emanA pUrvaja rAva semakaraNa bhinnamAlanA rAjavI hatA. vi. saM. 1007 mAM aMcalagacchanI vallabhI zAkhAnA AcAryapravara jayaprabhasUrie temane pratibaMdhIne jenadhama karelA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] UbhI seraThane saMghavI lIlAdhara rAsamAM caritranAyakanI vaMza-paraMparA A pramANe cheH kuLadIpaka paMcAyaNa pArekhanA putra bhImasI thayA. teo ghaNuM bhadrika ane guNavAna hatA. temanI patnI bharamAde pativratA strI hatI. temanA baMdhu vimalasInA pAsavIra ane dharma dAsa nAme be putro thayA. pAsavIranA lakhamasI ane nAnajI ema be putro thayA. lakhamasIne samarasI ane tene dharmadAsa nAme putra thaye. dharmadAsanA cha putro A pramANe thayAH kahAnajI, nAnajI, kalyANajI, kapuracaMda, mehanajI ane jasu, je paikI jasu puNyavAna hatA. pitAnAM sukRtyothI temane yaza badhe vistaryo hato. jasu pArekhanI devalade ane rahiyA nAme be patnIo hatI. devaladethI tene vidyAdhara nAme putra thayo. tene sAhibade nAmanI kanyA sAthe paraNAvyuM hatuM. vidyAdharane dhanajI, kalyANajI ane indrajI nAmanA traNa putro ane haribAI nAme putrI thayAM. enA traNeya putranI patnIe anukrame A pramANe hatIH sulatAnade, kalyANada ane vAMchI. jasu pArekhanI dvitIya patnInuM nAma rahiyA hatuM. te svarUpavAna, zIlavatI tema ja patipriyA hatI. rahiyAe bALaka lIlAdharane janma Ape. bALakanI bAlasubhaga kiDAthI tenuM lIlAdhara nAmAbhikaraNa thayuM ema rAsakAra varNave che. tenA janmathI jasu pArekhanA kuTuMbamAM AnaMda-maMgaLa vatyuM. lIlAdhara garbhazrImaMta kuTuMbamAM avataryo hovAthI tenuM lAlanapAlana sArI rIte thayuM. bALaka pAMca varSane thaye eTale tene abhyAsa karAvavA guru pAse mokalavAmAM AvyuM. vividha viSayanuM jJAna teNe prApta karyuM. aMkazAstramAM teNe savizeSa abhiruci dAkhavI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrechI lIlAdhara pArekha [ 3 ] bALaka ghaNe catura hatuM. bhaNIgaNIne te yauvanavaye pahoMcyuM, eTale mAtapitAe tene sArI kanyA sAthe paraNAvavAno nizcaya karyo. sadbhAgye sahijabAI nAmanI sulakSaNA kanyA emanA dhyAnamAM AvatAM lIlAdhara zAhanuM sagapaNa teNInI sAthe karyuM. sarakhe-sarakhI joDalI thaI jasu pArekhe lIlAdharane utsAhapUrvaka sahijabAI sAthe paraNAvyuM. dhAmadhUmathI temanAM lagna thayAM. sahijabAI sauMdaryamAM IndrANu jevAM hatAM. gharanuM sUtra calAve evAM catura hatAM. lIlAdhara zAhane sahijabAIthI gaMgAdhara nAme putra thaye. gaMgAdharane egya vaye gamatAdenI sAthe paraNAvavAmAM AvyuM. gaMgAdharanI dvitIya patnInuM nAma gaMgAde hatuM, jemaNe mehanabAI nAme putrI ane sAraMgadhara nAme putrane janma Ape. e pachI teo pATaNathI amadAvAdamAM AvIne kAyamI vasyA. amadAvAdamAM emanA parivAra, yaza ane saMpattimAM savizeSa vRddhi thaI rAsakAre lIlAdhara zAhanA e pachI thayelA putranAM nAma A pramANe ApyAM cheH (1) premajI, (2) ratanajI, (3) samacaMda, (4) vAghajI, (5) revAdAsa, ane (6) mehanadAsa. rAsamAM lIlAdhara zAhanI pAMca putrIo ane be putravadhUonAM nAme ekI sAthe apAyAM heIne jarA gerasamajUti jaNAya che. lIlAdhara zAhanI mATI putrInuM nAma dhanabAI hatuM e spaSTa che. vi. saM. 1704 nA piSa zudi 8 ne ravivAre lIlAdhara zAhanI putrI dhanabAInA paThanAthe "avaMtIsukumAlarAsa"nI prata amadAvAdamAM lipikRta thaI ema e pratanI puSpikA dvArA jaNAya che. lIlAdhara rAsamAM paNa putrI dhana bAI vize zaMkA rahetI nathI. e pachInI cAra putrI ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] UbhI soraThano saMghavI be putravadhUonAM nAma prAyaH anukrame A pramANe che. amara, ANaMdI, jIvI, kesara, rAjabAI, kAminI, te paikI nAnI vahU catura ane sujANa hatAM. e uparAMta rAsamAM sAkarabAI, dharmadAsa pArekhanI patnI mUlI, nAnajI pArekhanI patnI navaraMgadenAM nAme paNa che. A hate lIlAdhara pArekhane kuTuMba-parivAra. eka divase gurue vyAkhyAnamAM bharata cakravartinA saMghanuM varNana vyAkhyAnamAM karyuM. gurunA mukhathI saMghanuM varNana sAMbhabIne lIlAdhara zAhane paNa bharata cakavatinA saMgha jevA saMgha kADhavAnI mahattvAkAMkSA jAgI. emaNe pitAne maratha pitAnA parivArane jaNAvyuM. saune emane vicAra game. rAdhanapuramAM birAjatA aMcalagacchAdhipati kalyANasAgarasUrine temaNe patra lakhIne teDAvyA. sUrie rAdhanapuranA saMghane patra vaMcAvya. saMghane paNa nimaMtraNa hatuM. sau harSita thayAM. cAturmAsa pUrNa thatAM rAdhanapuranA saMgha sahita kalyANasAgarasUrie zrI goDI pArzvanAthajInI yAtrA karI. gacchanAyake traNa ekAsaNuM ane eka pahoranuM kAusagga karIne zrI goDIjInA khoLAmAM ciThThI mUkI. kIrtisAgare te vAMcI saMbhaLAvI ke-"raMgapUrvaka uttama kArya siddha thaze." gacchanAyakanI AjJA maLatAM lIlAdhara zAhe mANikyalAbhajIne tathA amadAvAdanA samasta saMghane UbhI seraThanA saMghamAM yAtrArthe padhAravA mATe vinaMtI karI. emanA Agrahane saue vadhAvya. zAha vAchaDA ane pratApasI e be baMdhuo jemaNe tyAM jinAlaya baMdhAvyuM hatuM, sameta eka agresanAM nAme rAsakAre niMdhyAM che. amadAvAdanA saMghAgresara dosI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI lIlAdhara pArekha [ pa ] pAsavIra hatA, jee dRDhatA tathA dhIrajathI sakAryAM pAra pADatA hatA. e pachI lIlAdhara zAhe madha-muhUta nakkI karavA e-- cAra brAhmaNeAne teDAvyA kantu saue A kArya mATe mAMgajI davenuM nAma sUcavyuM. lIlAdhara zAhe peAtAnA jyeSTha putra ratanajIne meAkalAvIne vene teDAtyA. vi. saM. 1712 nA mAgha zudi pa ne guruvAre dhanalagnanuM muhUta nakkI thayuM. lIlAdhara zAhe davene ghaNuM dAna Apyu. saMgha-muhUta nakkI thatAM lIlAdhara zAhe yAkeAne dAna ApIne saMghanI taiyArI AraMbhI. gharamAM saunI sAthe vicAravimarza karavAmAM AvyeA. vaDIlAnA evA mata hatA ke AvA meTA kAmamAM ApaNe ApaNI janmabhUmi pATaNane avagaNI zakIe nahi. amadAvAde bhale ApaNane dhana-pratiSThAdi apAvyAM hAya te paNa vatana-premane visArI zakAtA nathI. AvA yAdagAra prasaMge pATaNa yAda AvyA vinA rahe? mATe lIlAdhara zAhe svayaM pATaNa javu joie ane tyAMnA saMghane bhAvabhayu" nimatraNa ApavuM joie. sauneA samAna mata thatAM lIlAdhara zAhe jIvA zAha sAthe pATaNa javA prayANa karyuM. mAMgajI davene temaNe sAthe lIdhA. pATaNamAM temanuM Agamana thatAM tyAnA saMgha ekatrita thaye|. lIlAdhara zAhe tyAM birAjatA muni kriyAsAgarajIne vAMDhIne temanA dharmAMzISa prApta karyAM. lahujI zAha pATaNanA soMghAcaNI hatAM. vIrava'zanA saMghavI huMsarAja Adi aneka agresarAnAM nAmeAnI lAMkhI sUci rAsakAre ApI che. pATaNanA samasta saMghane kheALA pAtharIne lIlAdhara zAhe saMghamAM padhAravA mATe nimaMtraNa ApyuM. emanI vinaMtIthI pATaNanA saMgha harSita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UbhI seraThane saMdhavI thaye. lIlAdhara zAhane saMghapati-tilaka karavAmAM AvyuM. temaNe pATaNamAM meTI prabhAvanA karI. emane yaza tyAM vistaryo. pATaNanA saMgha sAthenI masalate pUrI thatAM lIlAdhara zAhe jIvA zAhane gacchanAyaka kalyANasAgarasUrine teDI AvavA mATe lelADAnagaramAM mokalAvyA. temaNe jIvA zAhane sUcavyuM ke mArgamAM AvatA pratyeka saMghane paNa nimaMtraNa ApIne sAthe levA, tema ja lelADAmAM dhRta-lahANa karavI. emanI sUcanAnusAra jIvA zAhe sarva kArya siddha karyA. gacchanAyaka sameta aneka yAtrArthione sAthe laIne jIvA zAhe amadAvAda tarapha prayANa karyuM. mArgamAM dharmotsava karatAM sau vIramagAma, Ilamapura thaine amadAvAdamAM AvI pahoMcyAM. gacchAdhipatinuM zAnadAra sAmaiyuM karavAmAM AvyuM. lIlAdhara zAha amadAvAdanA sUbA kalacI mahimuMdakhAnanI AjJA levA mATe jAya che sUbAne kIMmatI jarakasI vastrAdinuM temaNe bheTazuM thayuM, ane jaNAvyuM ke -"Apane hUkama thAya te moTo tIrthasaMgha kADhuM." A sAMbhaLIne khAna prasanna thayo. teNe kahyuM ke -"AvA kAmamAM lagIre DhIla karaze nahi. saMgha mATe hAthI, ghoDA, UMTa nizAnAdi je kAMI joIe te huM ApIza." saMghapatie kahyuM ke -"soraThanA sUbA miyAM sAle para pharamAnapatra lakhI Ape" khAne rAjI thaIne pharamAnapatra lakhI ApyuM tathA lIlAdhara zAhane zirapAva ApIne sanmAnapUrvaka vidAya karyA sUbA pAsethI pharamAnapatra vagere laIne saMghapati ga7nAyaka pAse AvyA ane temanI sAthe sa gha saMbaMdhamAM gUphatege karI. saMghanI taiyArImAM sau keI joDAI gayA hatA. lIlAdhara zAhanA putra semacaMdane pATaNanA saMghane teDI AvavA mATe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI lIlAdhara pArekha [7] nimaMtraNa-patrikA sAthe ravAnA karyA. pATaNa saMghapatinuM janmasthAna hAIne tyAMnA saMgha mATe khAsa vyavasthA karAI hatI. aneka sthAnanA saMghane saMghanimaMtraNa patrikAo pAThavavAmAM AvI heIne sau amadAvAdamAM harSabhera AvavA lAgyA. yAtrArthione vizALa samudAya ekatrita thaye. saMgha-sAmagrI, khAdyapadArtha vagerene mATe jaththA sAthe levAmAM AvyuM. samagra rIte sasuraja thaIne saMghe nirdhArita muhUrtamAM vi saM. 1712 nA mAgha zudi 5 ne guruvAre zubha prasthAna karyuM. saMghapatinA putra mehanadAsa ane revAdAsa pAlakhIomAM birAjyA hatA. temanA anya traNa putre adhArUDha thayA hatA. saMghavaNa sahijabAI pAlakhImAM birAjyAM hatAM. temanI beu bAjue rakhevALa hatA. saMghapati lIlAdhara zAha suzobhita rathamAM birAjyA hatA. mAMgajI davenA haiyAmAM ghaNe umaMga hate. saMghamAM moTA moTA zreSThIo upasthita rahyA hatA. koI vahelamAM, kaI pAlakhImAM te kaI pagapALA cAlatA hatAM. saMghanI mekhare sazastra subhaTo cAlatA hatA. zrI sumatinAthaprabhunI pratimAne judA rathamAM birAjita karI hatI. e pachI moTuM pAyakavRMda cAlatuM hatuM. A rIte vAjate-gAjate saMgha AgaLa vadhIne amadAvAdanA mukhya sthAna mANekacokamAM AvI pahoMcyA. rAsakAra varNave che ke saMghane nihALavA mATe tyAM AkhuM nagara umaTayuM hatuM. tala paDavAnI jagyA paNa na rahI. asaMkhya naranArIo pitAnAM kAme paDatAM mUkIne meDIomAM, gokhamAM, hATamAM TeLe maLyAM. rastAmAM lekenuM kIDiyAruM UbharAtuM hatuM bhATo. bIrudAvalIo belatA hatA. guNiyala gIta gAtI hatI. zaraNAI Dhola-trAMsAothI AkhuM vAtAvaraNa gUMjI UThayuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 8 ] UbhI seraThane saMghavI hatuM. saMghapatine jaya jayakAra karate, vAjate-gAjate, saMgha sAbaramatInA taTa pAse AvI pahoMcyA. ane tyAM meTo paDAva nAkhe. agiyAra divasane tyAM mukAma thayo. e daramiyAna saMghanI avaziSTa taiyArI pUrI karavAmAM AvI tathA dUra dUranA sthAnothI sAdhu-sAdhvIo, yAtriko vagere paNa AvIne saMghamAM maLyAM. ahIMthI saMghane kharekhara prAraMbha thayo ema kahI zakAya. saMghamAM hAthI, ghoDA, ratha, pAlakhIo, sejavAlA vagerenI moTI saMkhyA hatI. hajAre yAtrArthio tathA aMcalagacchAdhipati kalyANasAgarasUri sameta aneka sAdhu-sAdhvIo paNa saMghamAM sAmela hatAM. lIlAdhara rAsamAM varNana che ke saMghamAM 500 vahele, 400 piThiyA tathA 300 sAdhuo hatAM, e parathI saMghanI vizALatAne paricaya maLI rahe che. khaMbhAtamAM saMghapatie lAla patAkAo pharakAvI-matalaba ke dharmakAryo dvArA potAne yaza tyAM sthApita karyo. tyAMthI saMghe dhULakAmAM paDAva nAkhe. eka kapa ghI bhAta sAthe laIne DerA-taMbU nAkhavAmAM AvyA. zrI kalikuMDa pArzvanAthajInI sevA pUjA karI. caitya-paripATI bAda samasta saMgha kalyANasAgarasUrinI vANuM sAMbhaLavA ekatrita thaye. gurue suMdara dezanA dIdhI. tIrthayAtrAthI saunA mananI AzA phaLI. prabhAte prayANa karIne saMgha dhaMdhukAmAM Avyo. tyAMthI anukrame saMgha ghoghAmAM AvI pahoMcyuM. tyAM eka divasane mukAma thaye zrI navakhaMDA pArzvanAthajIne bhAvathI pUjIne saue pitAne avatAra saphaLa karyo. AgaLa dhapate saMgha have zrI zatruMjayagirinI nikaTa AvI pahoMce dUrathI girirAjanA darzana karIne sau harSita thayAM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI lIlAdhara pArekha [ 9 ] saMghe taLeTI pAse sAruM sthAna joIne paDAva nAkhe. rAsakAra varNave che ke bharata cakavatinI jema lIlAdhara zAha tyAM saMgha sahita AvyA. DerA-taMbU tANane saMgha-nagara taiyAra karavAmAM AvyuM. pAlitANAnA nagarajane saMghanagarane joIne udgArI uDyA ke jANe svargapurI samuM amadAvAda ja ahIM khaDuM thaI gayuM. !! lIlAdhara rAsamAM lUTArAo vize paNa ullekha thayo che. saMgha-nagarane doradamAma joIne keTalAka hathiyAradhArI lUTArAe lUMTa calAvavA tyAM AvI pahoMcyA. saMghanA sazastra subhaToe temane paDakAryA, mAMgajI davee paNa durjanane jItavA potAnI maMtravidyAne kAme lagADI. aMte lUTArAonA vihvanuM nivAraNa thayuM. Dhola-trAMsAono moTo dhvani karIne saue harSa vyakta karyo. saMghapati moTA ADaMbara sahita pAlitANA-nareza kAMdhujI bIjA, jene rAsakAra khAMdhala kahe che, temane maLavA rAjamahelamAM jAya che. temaNe rAjAne ghaNuM najarANuM dharyuM. rAjAnI AjJA prApta karIne teo saMgha sahita vAjate gAjate taLeTImAM AvyA. have girirAja caDavA sau tatpara thayA hatA. saMghapatinA AnaMdane pAra nahe. senA-rUpAnAM phUle, metIo vagerethI temaNe girirAjanuM pUjana karyuM. yAcakone ghaNuM dAna ApyuM. bhATone suMdara gheDA ApIne prasanna karyA. taLeTImAM vaDanI pAse saMghapatie saune sAkaranuM pANuM pAIne saMtuSTa karyA. e pachI emaNe saMgha sahita girirAja upara caDhANa zarU karyuM. giri upara caDhANa zarU thatAM prAraMbhamAM cAra chatraDI AvI. tyAra bAda kuMbhakAra dvArA nirmita pANInI paraba AvI. hIMgaLAjanA haDA pAse caDhANa viSama che. jIvanane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 10 ] UbhI seraThane saMdhavI pavitra karavA mATe saMkhyAbaMdha leka yAtrA karatA hatA. AgaLa cAlatAM zreSThI zrIpAla dvArA kArita pANInI paraba AvI. tyAMthI caDhatAM suMdara chatraDI AvI. enI chAyA zItaLa hevAthI ghaNAe tyAM visAme lIdhe. dUrathI moTo kaTa dekhAya che. caDhANa pUruM thayuM. keTamAM pravezIne saue gaumukha yakSa, cakakesarIdevI, kharataravasahI vagere sthAnonAM darzana karyA. pArekha vIrajI dvArA nirmita zrI vAsupUjya prabhune zikharabaMdha jina-prAsAda prekSaNAya che. tenI barAbara sAme ja zreSThI jayamala mahetAe suMdara daherAsara baMdhAvyuM. jAma jasavaMtasiMhanA maMtrIzvara vaddhamAna ane padmasiha e beu lAlaNavaMzIya bAMdhavee tyAM aDhaLaka dravya kharacIne be uttaga jinabhavane baMdhAvyAM che. tyAMthI AgaLa cAlatAM mULa TUMka Ave che. zreSThI kama zAhe zrI zatruMjayane 16 me uddhAra karAvele. temaNe punaroddhAra kareluM mukhya jinAlaya dedIpyamAna hatuM. chelle uddhAra karIne teNe jagamAM nAma rAkhyuM. mukhya TUMkamAM zreSThI cothA virapALa dvAre nimita daherAsara paNa vizALa che. teNe aMcalagacchanuM nAma rAkhyuM. anya aMcalagacchIya zreSThI jayavaMta sarahIAe paNa tyAM khaMtapUrvaka jinaprAsAda karAvyo, tathA pAse ghaNuM devakulikAonI ane bhayarAonI racanA karAvI. rAsakAre kahela jayavaMta e samrATa akabaranA pharamAnamAM jaNAvAyela jasavaMta gaMdhI saMbhave che. pharamAnemAMthI jANuM zakAya che ke vi. saM. 1564 mAM majAhidakhAnane zrI zatruMjayane jAgIramAM ApavAmAM AvyuM. jazavaMta gaMdhI, je aMcalagacchIya zrAvaka hatuM, te zrI zatrujaya vidhvaMzaka majAhidakhAnanA darabAramAM sAro prabhAva dharAvatA hato. teNe khAnanI AjJA meLavIne phAgaNa zudi 3 ne zukravAre zrI zatruMjayagiri uparanA koTanI aMdara eka moTuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI lIlAdhara pArekha [ 17 ] tathA 35 nAnAM jinAlaye baMdhAvyAM. cauhata tathA vIrapAla jeo aMcalagacchIya zrAvake hatA, temaNe paNa tyAM traNa varSa sudhI bAMdhakAma karAvIne traNa moTAM ane nava nAnAM jinAlayAnuM nirmANa karyuM. A rIte prastuta rAsa tathA akabaranA pharamAnenI mAhitImAM ghaNuM sAmya jovA maLe che. savizeSa vigata mATe juoH "aMcalagaccha-digdarzana." pR. 3810 sura-nara-kinnara dvArA pratidina pUjAtA zrI RSabhadeva prabhunuM jinabhavana devavimAna jevuM bhavya lAge che. tIrthanAyakane sau bhAvathI bhecyA ane mAnava-bhavane kRtArtha karyo. saMghapatie tyAM AMgI racAvI tathA sattarabhedI pUjA bhaNAvI. tyAra bAda saue traNa vakhata mukhya jinAlayane pradakSiNA karI. A rIte vi. saM. 1712 nA phAgaNa zudi 9 ne guruvAre tIrthayAtrA saMpanna thaI. tIrthanAyakane bheTavyA bAda saMghapati rAyaNavRkSa pAse AvyA ane zrI RSabhadeva prabhunI pAdukAonuM pUjana karyuM. A sthAnane mahimA apUrva gaNAya che. A etihAsika rAyaNa vRkSa heThaLa jaya jayakAra ane harSa dhvani vacce, lIlAdhara zAhane saMghapati-tilaka karavAmAM AvyuM. saMghapatie prasanna thaI yAcakane suvarNamALAo ApIne potAnI kIrti vistArI. saMghapati zrI abuda devane paNa bheTyA. tenA darzanathI pApa nAsI jAya che. A vizALa pratimA ane urAMga jinAlayanA nirmAtA paNa aMcalagacchIya zreNI goviMda zAha che. bhinnamAla nikaTanA ratnapuranA teo rahIza hatA. ezavALavaMzIya sahastragaNA gAMdhIgetrIya zreSThI gAviMda zAhe vi. saM. 1249 mAM aMcalagacchAdhipati jayasiMhasUrinA upadezathI A jinAlaya baMdhAvyuM, zrI zatruMjayane saMgha kADhyo tathA thALInI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 12 ] UbhI seraThane saMghavI lahANI karI. rAsakAra kahe che ke goviMda zAha aMcalagacchanA mavaDI zrAvaka thayA. pAlitANA nagaramAM AvIne saMghapatie baLada mATe geLanI lahANa karI. samasta mahAjanane miSTAnna bhajana karAvyuM ane ceyasI gachanA sAdhuone pratilAlyA. pArekha nAnajI, vIradAsa, sahasakiraNa, rAyasaMdha, vagere zreSThIvaryoe paNa saMghavAtsalya karIne saMghanI vividha prakAre bhakti karI. A rIte bAra divasa sudhI saMgha pAlitANAmAM rahyo. tyAMthI seraTha tarapha cAlyo. - rAsakAre seraThanI vanazrI, pazu-pakSIo vagerenuM paNa vistArathI kAvyamaya varNana karyuM che. seraThanI rasALa bhUmimAM prasthAna karatA saMghanI sAthe sAthe AvuM varNana aucityapUrNa banI rahe che. vanazrInA kheALAmAM khelata saMgha sAta divasa pachI UnA nagaramAM Avyo ane tyAM paDAva nAkhyA. vAjategAjate caityaparipATI karI. saMghapati je je sthAnamAM AvatA, te te sthAnamAM temane ghaNuM sanmAna maLatuM hatuM. UnAthI delavADA thaIne ajAharAmAM AvyA, ane ajAharA pArzvanAthane bhAvathI bhecyA. delavADAmAM paNa sarva devane juhAryA. tyAMthI vahANa dvArA dIvamAM AvyA. zrI suvidhinAtha, zrI navalakhA pArzvanAtha Adi dene bheTyA. dIvamAM mAlajI mAha saMgha-jamaNa karyuM. lahajI ane vAghajI e beu bhAI e be zera khAMDanI, ane kalyANa zAhe aDadhI yAmInI lahANa karI. dIvanA zreSThI udayasiMghe tathA nAnajIe zera khAMDanI lahANa karI. hIrajI, vIrajI ane vimale pAMkhI- pAraNAM karAvyAM. dIvanA saMghe Apela sAta majalAvALe AvAsa joI sau cakita thayA. saMghe cAra divasa sudhI dIvamAM mukAma karyo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAradhAraze athAga nAsI gara zreSThI lIlAdhara pArekha [ 17 ] pAMcame divase dIvathI vidAya lIdhI tyAre mArgamAM hathicAradhArI luTArAo sAme maLyA. saMghanA sazastra subhaTo ane lUTArAo vacce athaDAmaNa thaI, jemAM saMghapatinA pakSane vijaya thaye ane lUTArAo nAsI gayA. vahANamAM saMgha koDInAra AvyA. devadarzanAdi karIne tyAMthI sau devakulapATaka pahoMcyA. A tIrthamAM eka divasane mukAma karIne zrI kumakumarola ane zrI dAdA pArzvanAtha prabhu sameta sarva devene bheTayA. saMghapatie zrIphaLanI lahANI karI. sthAnika saMghe temane ghaNuM mAna ApyuM. ukta lahujI ane vAghajIe be zera khAMDanI lahANuM karI. tyAMthI verAvaLa, coravADa, mAMgaroLa, vagere sthAnamAM dene bheTate saMgha giranAra tIrthamAM AvI pahoMce. rAsakAre giri uparanAM sthApatyanuM vigatavAra varNana karyuM che, je dvArA tatkAlIna giranArajInuM citra upalabdha thaI zake che. pahADa upara pAMca pAMDavanI derIo Ave che. pAvaDIo, paraba paNa che. suyAvaDI paraba pAse saMghe visAmo lIdho. paLamAM gaNezajI, hanumAna vagere deve che. AgaLa cAlatAM jamaNuM bAjue rahanemi, vidhi pakSavasahI, melakavasahI, kharataravasahI, abudajI vagerene bheTIne saMgha AgaLa cAlyA. gaNadharanAM pagalAM pUjIne saMghapati tIrthanAyaka zrI neminAthajInA mukhya maMdiramAM AvI pahoMcyA. bheMyarAo ane bAvana devakulikAo yukta mULa TUMka bhavya lAge che. tyAM saMghapatie AMgI racAvI. mahotsavapUrvaka tIrthayAtrA karIne temaNe jIvana kRtArtha karyuM. tyAMthI saMghe gajapada kuMDa nIrakhIne sahasAvanamAM AvIne devane juhAryA. A rIte giranArajInI yAtrA paNa saMpanna thaI. bIje divase jUnAgaDhamAM caityaparipATI karIne saMghapatie Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 14 ] UbhI sAranA saMdhavI saMgha sahita sarve jinAlayeAnAM darzana karyAM ane svAmIvAtsalya karyu. mAMgajI davee saMghapatine bhAvi tItha kara zrIkRSNanI vAta yuktipUrvaka kahI ane dvArikAtInA dananI cchiA vyakta karI. saMghapatie emanI vAtathI prasanna thaIne badhI suvidhAo karI ApI, ane jAmanagaramAM maLavAnuM jaNAvyuM. jajUnAgaDhanA navAmane sa Mghapati maLyA ane temane kiMmatI bheTaTu yu'. amadAvAdanA sUbAe lakhI ApeluM pharamAna vAMcIne navAba ghaNA khuza thayA. saMghapatine ghaNuM mAna ApIne teNe vidAya karyo. jAnAgaDhathI saMgha jAmanagara tarapha AgaLa vadhyA. saghanagaramAM AvI paheAMcatAM jAma raNamale kAmadAra tathA jAmanagaranA sadhAgraNIo sahita saMghanuM umaLakAbhera sAmaiyu karyu.. jAmanagaramAM rAjasI zAhe vamAna-padmasiMha zAha kArita bhavya jinaprAsAdeAnAM dazana karIne saMgha pAvana thayeA. karamazI zAhe saMghane bheAjanAthe nimaMtraNa ApIne miSTAnna bhAjana karAvyuM. zrIvaMta dhArA zAhe paNa sadhavAtsalya karyuM. raNamala, sahadesI, mUlA vagere zreSThIvarcIe saMdhabhakti karI. tyAMnA paTTaNIee paNa svAmIvAtsalya karyuM. matrI ANu de zera khAMDanI tathA kalyANa zAhe aDadhI yAmInI lahANa karI. saMghapati lIlAdhara zAhe paNa prabhAvanAdi kAryo karyAM. saMghapati jAma raNamalajIne maLyA ane kiMmatI jarakasI vastrA vagerenu' bheTachuM dharyuM. rAjAe khuza thaIne saMghapatinA Adara-satkAra karyAM, zAla tathA kacchI gheADA vagere bheTa ApyAM. sa Mghe tyAM cauda divasa mukAma karyAM. e daramiyAna mAMgajI dave paNa yAtrA pUrI karIne tyAM AvI paheAMcyA. sa Mghe jAmanagarathI vidAya lIdhI tyAre svayaM jAmanarezvara paNa upasthita rahelA. soMgha pAche vaLatAM mAga mAM sthAne sthAne tIthaMkara devAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThI lIlAdhara pArekha [ 15 ] juhArate anukrame zaMkhezvaramAM AvI pahoMce. pratApasIe saMgha-vAtsalya karyuM. tIrthayAtrA pUrI karIne saMdha mAMDala AvyuM. saMdhapatinuM tyAM zAnadAra svAgata thayuM. tyAMthI kharaja, sANaMda, sarakheja thaIne saMdha amadAvAdamAM sema-kuzaLa AvI pahoMce. meTA meTA zreSThIvaryoe maLIne saMghanuM sAmaiyuM karyuM. taraNe, kamAne ane suzobhana dvArA mArgone zaNagAravAmAM AvyA hatA. saMghapati dAnano pravAha vahevaDAvatA hatA. emane jaya jayakAra thato hato. vAjate-gAjate teo mANekacokamAM AvyA tyAre lekenA meTA samUhe temane vadhAvyA. UbhI seraThanA saMghavI tarIke emaNe tilaka dharAvyuM hatuM. saMghavaNa sahijabAInI preraNAthI lIlAdhara zAhe svAmIvAtsalya kya, coryAsI gacchanA sAdhuone pratilAlyA, paryuSaNa parvanAM pAraNAM karAvyAM ane duSkALamAM annadAna ApIne anekane ugAryA. sAte kSetramAM emaNe aDhaLaka dhana kharacyuM. emanI putrI dhanabAIe paNa aneka lahANe karI, saMvatsarI parva prasaMge dAna ApyAM. aMcalagacchanI paTTAvalImAM lIlAdhare karelA granthaddhAranA kAryane paNa ullekha che. e pachI jaipha uMmara jANIne lIlAdhara zAhe kuTuMbIo, mAMgajI dave vagere sAthe vicAra-vimarza karIne vAcaka sukhalAbha pAse vairAgyapUrvaka dIkSA lIdhI paMcamahAvratadhArI sAdhu tarIke saMyama pALatAM vi. saM. 1715 nA bhAdavA zudi 6 nA dine teo kALadharma pAmyA. ekavIza khaMDavALI mAMDavI racIne emanI zAnadAra aMtyeSTi karavAmAM AvI. emanA pachI emanA putrae vi. saM. 1721 nA mAgazara zudi 5 ne maMgaLavAre zrI geDIjIne vizALa saMgha kalyo, jemAM aMcalagacchAdhipati amarasAgarasUrijI upasthita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 16 ] UbhI seraThane saMghavI rahelA. lIlAdhara zAhanA putra ratanajI, somacaMda, vAghajI ane revAdAsa, temaja temanA kuTuMbIo gulAlacaMda, haracaMda, dhama, malukacaMda, nihAlacaMda vagere moTA samudAya sahita saMghamAM hatAM. hAthI, gheDA, pAlakhIo vagere meTI saMkhyAmAM hatAM. zaMkhezvara, rAdhanapura, vagere sthAnamAM yAtrAo karI saMdha seI gAmamAM Avyo. dANa daIne raNamAM utaryA. pAra karanA rANAne bheTataNuM dharIne thalamAM zrI goDIjIne bhAvathI bheTyA. saMghapatie tyAM lahANe, saMghavAtsalya Adi dharmakAryomAM ghaNuM dhana kharacyuM. pAchA vaLatAM tharAda, AbU vagere tIrthonI yAtrA karatAM saMdhapati pATaNamAM AvyA. tyAM paNa saMghapatie lahANa, svAmIvAtsalyAdi dharmakAryomAM ghaNuM dhana kharacyuM. e pachI saMgha kSemakuzaLa amadAvAdamAM AvI pahoMce tyAre tenuM zAnadAra sAmaiyuM thayuM. lIlAdhara zAhanI jema emanA putrae paNa savAyA kAryo karIne pitAnuM nAma cirasthAyi karyuM. lIlAdhara zAhane saMgha aMcalagacchanI tavArIkhamAM Aga adhyAya bane evI gariSTha che. UbhI seraThanA saMghavI ziremaNi tarIke emanuM nAma suvarNAkSare AlekhAze. AvA pratApI puruSoe ja jaina-saMghanI ekatA TakAvI rAkhI che ane zAsanamAM navuM joma jagAvyuM che enI keNa nA pADI zake? emanAM viziSTa saMgha- kAe aMcalagacchane tema ja jaina saMghane savizeSa gaurava apAvyuM che. AvA saMghavI-ziromaNi ApaNane pharI pharI maLe eja abhyarthanA. - C - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAti-ziromaNi zeTha narasI nAthA kacchI dasA osavALa jaina jJAtinA ziromaNi tarIke lokonA hRdayamAM kAyamI sthAna pAmelA zeTha narasI nAthAnuM jIvana-vRtta eTale jJAti-tarpaNane viziSTa adhyAya. teo e jJAtinI mUrtimaMta AkAMkSA banyA. emanAM sukRtye jJAtinA bhavya puruSArtha ane prabaLa dharmapremanAM pratIka gaNAyAM. emanI siddhio jJAti mahAmUlA vArasA tarIke mUlavAI. jJAti pitAnA sarvAgI vikAsa mATe emanuM RNa svIkAravAmAM kRtakRtya thAya ane pitAne "zeTha narasI nAthAnI nAta" tarIke oLakhAvavAmAM bahumAna samaje emAM navAI zuM? kacchI dasA ozavALa jaina jJAtIya, nAgaDA getrIya, virANI zAkhIya nAthA bhAramalane ghera emanI patnI mAMkabAInI kUkhe narasIzAne janma vi. saM. 1840 mAM kacchanaliyA gAmamAM thaye. e vakhate kacchamAM mahArAva rAyadhaNajInuM rAjyazAsana hatuM. jamAdAra phatehamahammadanAM parAkamethI AkhuM kaccha prabhAvita hatuM. e pachI briTiza sattAne kacchamAM ane Pdaya thayo. zeTha narasI nAthAnA vaDadAdA pAlaNanA vIre ane teo nAmanA be putro hatA. vIrenA bhAramala ane emanA harasI, nAthA ane tejA ema traNa putre thayA. nAthAnA be putre A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] jJAti-ziromaNi pramANe thayAH lakhamaNa ane narasI. caritranAyakanA vaDIlabaMdhu lakhamaNa viSe jhAjhuM jANI zakAtuM nathI. eTale zakya che ke teo alpajIvI hoya. A be bhAIone sArabAI nAme eka bahena hatI, jenAM lagna sAMdhaNa nivAsI zeTha tejasI hIrajI dhullA sAthe thayAM. lagna vakhate te teo sAmAnya sthitinA hatA. temanA putra mADaNa zeTha pratApI puruSa thaI gayA. mAMkabAImA bALaka narasIne zaizavamAM cheDIne svarga siddhAvyAM hoIne tenA ucheranI badhI javAbadArI nAthAzA upara AvI paDI. teo khetaranuM rakhevuM karatA hoIne bALaka bahudhA vADIo ane khetaramAM ja mATe thaye. kudaratanAM sAnnidhyamAM te khaDatala thAya tema ja temAM naisargika guNenuM paNa siMcana thAya e svAbhAvika che. narasI zeThanA jIvanamAM daSTigocara thatAM utkRSTa mAnavIya guNenAM bIja A rIte ropAyAM. te vakhate keLavaNIno khAsa pracAra nahe. kacchamAM gorajIonI pizALA dvArA vidyApravRtti cAlatI. karachI zrAvako kRSikAro heIne e jamAnAmAM teo akSarajJAnathI prAyaH vaMcita ja rahevA pAmatA bALaka narasInuM paNa ema ja thayuM. alabatta, pAchaLathI lakhavA-vAMcavAnuM tema ja hisAbakitAbanuM jJAna temaNe svAnubhava prApta kareluM. kacchamAM rahyA tyAM sudhI Arthika sthiti taddana kaMgAla hatI. rakhopuM karIne piTiyuM raLatA. paNa zarIre dhIMgA. emanI saMpattimAM hatI mAtra taMdurastI ane sAhasa-priyatA vi. saM. 1857 mAM kacchamAM sAro varasAda thatAM ghauM ane caNAno pAka puSkaLa thayeluM. e vakhate bALaka narasInI uMmara saLeka varSanI haze. naliyAnI otarAdI nIcANavALI jamIna, jene pAchuM bharAI rahevAne kAraNe "sara" nAmathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha narazI nAthA oLakhAvavAmAM AvatI, tyAMnA khetaronI teo rakhevALI karatA hatA, ane jIvana gujAratA hatA. kacchI bhATIAoe e arasAmAM muMbaImAM prayANa karI, tyAM vepAra vikasAvI aDhaLaka saMpatti prApta karelI e vize kacchamAM core ne cauTe aneka vAto saMbhaLAtI. bhATIAonI sAhasa-kathAoenarasIbhAInI mahattvAkAMkSAne paNa jAgrata karI. emane paNa muMbaI javAnA keDa jAgyA. eka divasa rAtre vALupANuM karIne bApa-dIkare vAte vaLagyA. dIkarAe muMbaI javAno prastAva mukyo paNa bApe tene nakAra karyo. keIne sahAre nahi, gAMThe paise-Take na maLe, vaLI bane ajJAna ityAdi vAto bApe jaNAvI. paraMtu dIkare makkama rahyo. teNe jaNAvyuM ke kacchamAM jema jAta mahenata karIe chIe tema muMbaImAM karazuM. aMte dIkarAnI vAta svIkArAI ane bApadIkarAe muMbaI javAne nizcaya karI lIdhuM. bIje divase temaNe pitAne manasUbe khetaranA mAlIke pAse jAhera karyo. "kacchI dasA osavALa jaina jJAtine itihAsa" mAM hIrajI haMsarAja kAyANa noMdhe che ke "eka divasa teo (mArA dAdA) pAse tyAM nAzA ane narasI zeTha beu bApa-dIkaro AvyA, ke jeo te vakhate bahu ja kaMgAla ane dayApAtra hAlatamAM hatA, ane karagarIne kahevA lAgyA ke "ame A jidagIthI kaMTALI gayA chIe. ane nasIba ajamAvavA muMbaI javA IcchIe chIe. paNa amArI pAse bhAtuM suddhA na hovAthI maherabAnI karIne becAra mApa eLA (zekelA kAcA caNA-ghauM vagere) Apa te upakAra thAya." mane dayA AvI ane AjubAjunA be-traNa khetaronA rakhevALAne bolAvI, teonI vAta kahI. ane ame Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ] jJAti-ziremaNi sarvee maLI teone poMka Ape. A laIne teo tyAMthI parabArA jakhau baMdara gayA. ane tyAMthI taiyAra vahANamAM savAra thaI muMbaI AvavA upaDyA. A vAta mArA dAdAnA kahevA mujaba satya bele bela lakhela che." vi. saM. 1857 mAM narasIzAe muMbaImAM sau prathama paga dIdhe tyAre muMbaI sAta TApuone pradeza hatuM. mAchImAre, keLIo, bhaMDArIo mukhyatve tyAM rahetA. muMbAdevInA dhAmathI tenuM nAma muMbaI paDyuM hovAnuM kahevAya che. pahelAM tyAM marAThA saradAranI hakUmata hatI. pachI porTugala pAse te AvyuM. IglAMDanA rAjA cArlsa bIjA sAthe pigalanA rAjAnI bahenanAM lagna thatAM paherAmaNImAM muMbaI baMdara aMgrejo pAse AvyuM. e pachI aMgrejoe tene vikAsa zarU karyo. sau prathama trIseka lAkhanA kharace tyAM koTa bAMdhavAmAM Avyo. keTa vistAramAM aMgrejo vasavA lAgyA. pArasIo paNa temAM bhaLyA. mAMDavI upara mAtra eka ja sAruM ghara hatuM. bAkI badhAM jhUMpaDAM hatAM. majhagAMva dUra hatuM. parela, mAhIma, ziva ane muMbaI vacce meTI khADI hatI. vAlakezvara para jaMgala hatuM. tyAM vAgha-dIpaDAe chUTI chavAI vastIne avAranavAra raMjADatA. pAyadhunI sudhI darIAnAM mejAM uchaLatAM. leke tyAM kAdava-kIcaDathI kharaDAyelA paga detA eTale te vistAra pAyadhunI kahevAtuM. dAdara, mATuMgA, majhagAMvamAM mAtra khetare ja hatAM. muMbaI pahoMcIne kazuM karI batAvavAnI tAlAvelI darzAvanAra narasIzA ahIM AvIne cakara daSTie badhuM nihALavA lAgyA. muMbaIe kaccha nahatuM. ahIMnI paristhiti bhinna hatI. ahIMnuM vAtAvaraNa kacchathI aneruM hatuM pAse mUDI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha narasI nAthA [ pa nahi, keAInI eLakhANa nahi. vaLI peAte abhaNa. AvA viziSTa saMjogeAmAM karavuM zuM? e ja mukhya prazna hatA. paraMtu cakera khALaka be-traNa divasamAM ja eneA javAma khALI kADhe che. muMbaimAM e arasAmAM naLanI zarUAta thaI na hatI. kUvAnu' pANI adhe vaparAtuM. dUranAM medAnamAM the|DA mIThA pANInA kUvAe hatA. paraMtu vastInI sarakhAmaNImAM te apUratA hatA. AthI pANInI kheMca asahya rahetI. kUvA upara leAkeA madhapUDAnI jema vIMTaLAelA rahe. meDI rAta sudhI ke vahelI savAre enuM e ja dRzya. lAka pANI mATe ukaLatA rahe: jhagaDA paNa thAya. mArAmArImAM paNa utaravuM paDe: keTalIka vAra jIvaleNa huaDA paNa thAya. A badhu sAmAnya banI gayuM hatuM. gU DAe A paristhitine pUre pUro lAbha uThAvatA. ekalI strIne pajavavA ke lUTI levAmAM teo khAkI rAkhatA nahi. AvA saMjogAmAM narasIzAe majUrAne pANI pAvAnA vyavasAya kheALI kADhyo. mUDI vinAnA dhadhA. vaLI paramArthanuM kAma. dara para zramathI pasInA pADatA majUro mATe pANIne prazna prANu-prazna banI gayA hatA. tyAM eka paNa mIThA pANInA kuve nahAtA. pitA nAthAzA ane narasIzA cAreka varSa sudhI aMdara upara saune pANI pAtA rahyA. paisAnu calaNa jUja hAine majUronAM mAthA uparanA beAjamAMthI muThThIbhara vastu te meLavatA. AvI rIte dararoja khAdya cIjo maLI rahetI eTale emanu' gujarAna cAlatuM. mInuM vyasana nahi, tema ja meAjazAkhanu nAma nahi eTale varasa Akhare teo thADI bacata paNa karI zakatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAti-ziremaNi majUrone pANI pAvAnI kAmagIrInI sAthe teo baMdaranA bhemiyA thatA gayA. oLakhANa-pichANa vadhI. vepAranI khUbIo samajANI. navuM sAhasa karavA teo kRtanizcayI te hatA ja. emanI pramANikatAnI chApa paNa badhe phelAI. eTale DuM mukAdamInuM kAma maLyuM. vaLI emanI pramANikatAnI sAthe puNyAInI vAta paNa badhe phelAI ke teo jyAM bese che tyAM lAbha thAya che, eTale leko temane bolAvIne besADatA. e vakhate bArabhAyA jANItA vyApArI hatA. TheTha malabAra sAthe emane vepAra cAla. narasIzA AvI prakhyAta peDhInA mukAdama paNa thayA. have emane bhAgya-ravi jhaLakavA lAgyo. A mukAdamIthI emanI mUDI ghaNuM vadhI. have teo narasI zeTha kahevAyA. emanA jIvanamAM have palaTo Avyo. vi. saM. 1880 mAM bArabhAyAnI peDhI kAcI paDatAM temanI keTalIka milakata narasI zeThanA hAthamAM AvI, jemAM TAMkIvALa mALe, kAgadI cAla, jaththAvALo mALe mukhya che. A badhI milakata bArabhAyAe potAnA bacAva mATe emanA nAme karI Apela. e pachI te milakata vadhatI ja cAlI. e pachI temaNe gokalabhAI sAkaLacaMdanI peDhI sAthe joDAI ADatane vepAra jamAvyo. verAvaLanA memaNane meTA bhAgane mAla temane tyAM AvavA lAgyA. A dhaMdhAmAM teo paMjIpati banyA muMbaInA nAmAMkita vepArIomAM have emanI gaNanA thavA lAgI. emanI caDatIthI prerAIne anya jJAtibaMdhuo paNa muMbaI AvavA lalacAyA. muMbaImAM jeo AvelA teo adhika AtmavizvAsathI AgaLa vadhavA lAgyA. narasI zeThanI ethamAM jJAtibaMdhuo adhika samRddhi prApta karatA gayA. haLaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 7 mAMthI to tene zApara- za thai A rIte pAvanA zeTha narasI nAthA kheDumAMthI have teo vyApAra-kheDuo thayA. A rIte jJAtinA sarvAgI utkarSane pAye narasI zeThe nAkhe. narasI zeThe rUnA vyApAranA vikAsa mATe prazasya sevAo bajAvI hatI. emanA samakAlina zreSThIvarya metIzAhe vahANavaTAkSetre viziSTa pradAna karyuM hatuM. muMbaImAM te vakhatanI nAmAMkita vyaktio mukhya mukhya vyavasAyamAM ziramera hatI. narasI zeThanI AgavI sevAonI yAdagIrIrUpe keralAbAnA rUbajAramAM temanA nAmathI eka bhUMgI rAkhavAmAM AvelI hatI. jyAre rUne sado thAya tyAre tene namUne e bhaMgImAM rAkhavAno rivAja e samaye hatuM. varSa Akhare ekatrita thayelA rUnA namUnAo vecatAM je Avaka thatI te muMbaInI pAMjarApoLane ApI devAmAM AvatI. sara jamazedajI TATAe eka vakhata kaheluM ke vyApAranA kharA sukAnIo mAtra kacchIo ja che. kAraNake jagatanA vyApAranI jaDa rU ane anAja che; ane te ja vyApAra kacchIonA hAthamAM che. emanA AvA udgAra parathI samajI zakAze ke kacchI zAha sodAgaree potAnA sAhasabaLe e arasAmAM kevuM unnata sthAna prApta kareluM! narazI zeThanAM lagna nAnI vaye kaccha-kuvApadhara gAmanA tejasI jeThA metAnAM suputrI kuMvarabAI vere thayAM. kuMvarabAI suzIla sannArI hatAM. teo paNa pitAnA patinI jema akSarajJAnathI vaMcita rahelAM. paraMtu ghaNAM ja vyavahAradakSa tema ja UMcA vicAranA hatAM. narasI zeThanI herata pamADe evI Arthika pragatinA preraka teo banyAM. temanA baMdhu bhAramala tejasIe pAchaLathI jJAti-zubhecchaka tarIke virala kIrti prApta karI che. narasI zeThanI vyApAra- saphaLatAnuM zreya emane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAti-ziromaNi jAya che. mULa te kheDUta. narasI zeThe muMbaImAM saphaLatA prApta karatAM temaNe bhAramala zeThane potAnI pAse teDAvI lIdhelA. temanA sALA uparAMta temanA kuTuMbI baMdhu vardhamAna neNasIne naliyAthI tathA bhANeja mADaNa tejasIne sAMdhaNathI muMbaI teDAvI levAmAM AvelA. A traNe mahAnubhAvoe maLIne narasI zeThanA vyApAra-kArobArane saphaLatApUrvaka calAvyuM, tene khuba ja vikasAvya, eTaluM ja nahi samasta kacchI prajAnI nAmanA badhe vistArI jJAtinuM saMgaThana sudaDha karyuM ane tene pragatine paMthe vALI. A tripuTI kAryadakSa tathA pratibhAsaMpanna hatI. narasI zeThanuM vyApAra-sAmrAjya vistAravAmAM emane ja mukhya hisso hato ane eTale ja zilA-prazastiomAM emane yaMgya rIte maMtrI kahevAmAM AvyA che. narasI zeThe paNa A tripuTI pratye atyaMta premabhAva rAkhyo ane temane pitAnA nekara tarIke nahi paraMtu sAthIdAra tarIke samakakSa gaNIne sanmAna ApyuM. caritranAyakanA ucca mAnavIya guNenA darzane AvA sabaMdhothI thaI zakaze. jyAre ApaNe zeThanA aMgata jIvana vize vicArIe tyAre A tripuTIne bhUlI zakIe nahi. bIjA zabdomAM kahIe to A tripuTI zeThanA aMgata jIvananA avibhAjya aMgarUpe banI gaI hatI. ubhaya pakSe e snehabhAva ke ekabIjA vinA cAle ja nahi. A pratibhAsaMpanna tripuTIe pAchaLathI evI kArakirdI jamAvI ke teo ja narasI zeThanA kArobAranA kartAhartA banI gayA. zeTha bAhya citramAM bhAgye ja dekhAtA. jJAti-kAryomAM paNa narasI zeTha vatIthI teo ja mokhare rahe ane jJAtinAM kAryo saphaLatApUrvaka pAra pADe. A tripuTImAM ziramora bhAramala tejasI hatA. kacchI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha narasI nAthA dazA osavALa jaina jJAtinA ItihAsamAM AvI kunehabAja vyakti anya kaI jaNAtI nathI. narasI zeThane jJAtiziremaNinuM sarvocca biruda apAvavAmAM bhAramala zeTha ane temanAM bahena kuMvarabAIno puruSArtha ajoDa hatuM. A bhAI-bahenanI jeDalIe jJAtine tenuM asmitva apAvyuM ema kahIe te cAle. kuMvarabAInI preraNAthI ane bhAramala zeThanI kunehathI narasI zeTha pratyeka kSetre saphaLa rahyA. bhAramala zeThano bela e samasta jJAtino bela. paraMtu teo narasI zeTha vatIthI pratyeka kAryo karatA hoIne emanAM kAryo zeThanAM kAryo tarIke khayAM. e saunA sAmuhika prayAsamAM narasI zeThanI puNyAI kendrasthAne hatI. keTalAkanA mate narasI zeTha bheLA ane bhadrika svabhAvanA hatA. dezI Dhabane paheraveza paheratA ane vAtavAtamAM gALa paNa daI detA. paraMtu emanI puNyAInuM teja alaukika hatuM. kuMvarabAInI kukSithI narasI zeThane mUlajI ane hIrajI ema be putraratno sAMpaDyA. mUlajI nAnI uMmare muMbAdevInA taLAvamAM akasmAte DUbIne mRtyu pAmele A aNadhAryo banAva zeThanA kauTuMbika jIvanamAM zekane UMDe anubhava karAvI gaye. mUlajInA nAmathI temaNe sau prathama mUlajI narasInI peDhI sthApI ane rUne vyApAra zarU karele. dvitIya putra hIrajIno janma vi. saM. 187ra nA aSADa suda 2 nA pavitra divase thayelo kacchI saMvata anusAra e divasathI nUtana varSanA prAraMbha thAya che. enA janmathI narasI zeThanI saMpatti anekagaNI thatI thaI Avo bhAgyazALI putra prApta thatAM emanA jIvanamAM AnaMdanI madhura lahera vyApI. e vakhate zeThanI uMmara 32 varSanI hatI. hIrajIna lagna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] jJAti-ziremaNi kaccha-sujApura nivAsI ThAkarasI vaMdaNa sAyAnI putrI purabAI sAthe vi. saM. 1887 mAM thayAM. te vakhate hIrajI zeThanI uMmara 15 varSanI ane purabAInI 13 varSanI hatI. bALa-lagnane e jamAne hate. vi. saM. 1895 mAM muMbaImAM marakI phATI nIkaLI. tyAM A upadrava sAmAnya banI gayo hato. khetaramAM mAchalIne kUTo vaparAte. tenA upara dariyAnA pANI pharI vaLatAM temAMthI durgaMdha phelAtI. eTale rega jhaDapathI badhe phelAI jato. aneka jJAtibaMdhu marakImAM bharakhAI gayA. narasI zeThanuM hRdaya A joIne dravI jatuM. temaNe davA-dArU mATe prabaMdha karyo. temanA dharmapatnI kuMvarabAI paNa jJAtibaMdhuone ghera jaIne badhAnA khabara-aMtara pUchatAM ane yaMgya sahAya pahoMcADatAM. marakImAM emane eka mAtra putra hIrajI paNa sapaDAI gaye. mAtA-pitAe enI sevA-cAkarImAM pAchuM vaLIne joyuM nahi. kintu durbhAgye te bacI zakyo nahi. putra mUlajInA akALa avasAnane kAramI ghA hajI rUjhAya nahoto tyAM te hIrajI bharayauvana vaye pitAnI pAchaLa vidhavA patnI pUrabAIne mUkIne A phAnI saMsAra choDI gaye. A AghAtathI narasI zeThane jIvanabAga murajhAI gaye. pitAnI kalpanA-bhUmimAM ekAeka bhayaMkara jvALAmukhI phATI nIkaLyuM hoya tema teo bebAkaLA banI zUnya daSTithI jovA lAgyA. hIrajInA mRtyuthI vAghAta pAmelAM kuMvarabAI paNa keTalAka mahinA bAda cira vidAya laI gayAM. narasI zeThanA pitA nAthAzA paNa A arasAmAM ja dehAvasAna pAmyA. pitAnA AptajananI AvI asahya ane ekadhArI vidAyathI narasI zeTha to avAcaka jevA banI gayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha narasI nAthA | [ 11 manuSyajIvanamAM jyAre Apattio Ave che tyAre ekalI aTUlI nathI AvatI paNa eka sAmaTI Ave che. caritranAyakanA jIvanamAM paNa ema ja thayuM. uparA uparI banI gayelI karuNa ghaTanAone bhUlI javA have temaNe dharmadhyAnamAM savizeSa mana parovyuM. nirAzArUpI meghaghaTAmAM hamezAM ekAda AzAnuM kiraNa chupAyeluM hoya che, ane e kiraNane AdhAre mAnavajIvanane rAha laMbAya che. narasI zeThane paNa e kiraNa dekhAyuM. A AzAtaMtunI rUperI rekhA te naliyAnuM bhavya jinAlaya. kuMvarabAInI preraNAthI tenuM khAtamuhUrta zeThanA varad haste saMpanna thayeluM. paraMtu tenuM nirmANa thAya te pahelAM te zeThANuM paralekavAsI thayAM. A avaziSTa kAryane pUrNa karavAmAM tanmaya banelA zeTha jIvana-manI nirAzArUpI kALI meghaghaTAne visarI gayA. pachI to eka kAryanI sAthe bIjA kAryonI zRMkhalAo aMkeDA bhIDatI rahI. emanI dhArmika tema ja sAmAjika kArakirdInuM nirUpaNa karatAM pahelAM temanI vyApAra kArakirdI para daSTipAta kare ahIM prastuta gaNAze. ApaNe jeI gayA ke vi. saM. 1881 mAM zeThe svataMtra dha dhAnI zarUAta karI ane pitAnA sALA bhAramala tejasI, bhANeja mADaNa tejasI, tathA kuTuMbI baMdhu vardhamAna neNasIne kacchathI muMbaI teDAvI lIdhA. emanI sAthe bIjA paNa ghaNAM leke e vakhate muMbaI AvyA. eka-bIjAnI otha maLatAM kacchathI muMbaI AvavAne pravAha vadhato cAle. ukta tripuTIe sAmuhika netRtva pUruM pADIne zeThane kArobAra saphaLatApUrvaka calAvyuM ane jJAtine utkarSane paMthe vALI. emane mukhya vyavasAya rUne hate. eTale dezAvaramAM paNa peDhIo tathA zAkhA peDhIo sthapAtI gaI. rUnA pachI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] jJAti-ziromaNi anAja, karI ANuM vagerenuM sthAna rahetuM. zeThe enA vyApAramAM paNa jhaMpalAveluM. TheTha malabAra sudhI e mATe vahANenI be pe thatI, eTale zeThe vahANa paNa kharIdelAM jemAMnA eka vahANano ullekha "bArakasa" tarIke dastAvejamAMthI maLI Ave che. jamInamAge piko dvArA mAlanI heraphera thatI. vAhana-vyavahAranI jhaDapI sagavaDatAnA abhAve lUMTAvAne bhaya savizeSa rahetA. mahinAonA mahinA mAla-vahanamAM prasAra thatA heIne mAla niyata sthaLe na pahoMce tyAM sudhI vepArIonAM mana UMcA ja rahetA. jamIna mAge pIMDhArAo ane dariyA mArge cAMcIAe mAlane luTI letA. muMbaInA bAhAra" nAmaka pustaka anusAra zeThane cIna sAthe paNa vyApAra hato. horamasajInA putra dAdAbhAI tathA manacerajIne zarUAtanAM kAmakAjamAM zeThe ghaNe sahaga Apyo hato. horamasajI pArasI kedamanA agresara lekhAtA. cInI bhASAnA teo "pahAvA" ( dubhASiyA) kahevAtA tathA zecI" (gumAstA) tarIke oLakhAtA. pachI to temaNe sIMgApora, kalakattA, muMbaI ane TheTha laMbamAM svataMtra peDhIo zarU karelI. temanA putro sAthe dAdAbhAI navarojI jevA variSTa rASTriya netAe paNa bhAgIdArI karelI. dazA osavALa jaina jJAtinI saMkhyA e vakhate chaeka hajAranI gaNAtI. temAMthI cha jeTalA leka zeThanI preraNAthI muMbaI AvelA. zeThe emane badhI rIte Azraya ApyuM. rogacALA vakhate emanA mATe davAdArUnI sagavaDa teo karI ApatA. akSarajJAna mATe zeThe gujarAtI zALA paNa sthApelI. karachathI muMbaI AvanAra pratyeka jJAtibaMdhune vyaktigata paricaya teo meLavatA ane tene jarUrI sahAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha narasI nAthA [ 13 paNa pahoMcADatA. sahAya levAmAM zarama ke saMkoca anubhavatA lokone ghera teo anAjanA bAcakAo mokalAvI detA, ane temAM gharavakharI vasAvavA mATe thoDI rakama paNa mUkatA. emanA AvA utkaTa jJAti-premane lIdhe teo "jJAti-ziremaNi" kahevAyA. jJAtie temane sarvocca biruda ApyuM. muMbaImAM jJAtinI svataMtra mahAjanavADI na hai vAthI sAmAjika tema ja dhArmika prasaMgomAM saune ghaNI agavaDatA paDatI. zeThanA bhAyakhaLAmAM AvelA eka makAnane mahAjana vADI tarIke upaga karavAmAM AvatuM. paraMtu A makAna ghaNuM dUra lAgatuM. AthI zeThe khaDaka vistAramAM mahAjanavADI mATe makAna kharIzuM ane jJAtibaMdhuonI muzkelI dUra karI. jJAtibaMdhuonA praznonI patAvaTa paNa zeTha jAte ja karatA. e vakhate jJAtinA jhagaDAo keTa-kacerIomAM jatA nahi. zeThane cukAdo AkharI gaNAto ane ubhaya pakSene svIkArya gaNAto. zeThanI "gAdI"ne pavitra khyAla A saMdarbhamAM rUDha thaye. Aje paNa jJAtibaMdhue zeThanI gAdIne apUrva mAna Ape che. A prathA emanA mRtyu bAda paNa cAlu rahI. jJAti-ziromaNinA utkaTa jJAti-premanI sarvocca abhivyakita temaNe jelA jJAtimeLAomAM jovA maLe che. A pahelavahele meLo vi. saM. 1897 mAM naliyAnA jinAlayanI pratiSThA prasaMge ekatrita thaye. bAvana gAmamAM vasatA jJAtibaMdhuo e prasaMge ekatrita thayA. vi. saM. 1897mAM temaNe zrI zatruMjaya tIrthasaMgha kADhelo. tyAMthI pAchA naliyA AvIne e bIje jJAtimeLe paNa temaNe ce. jJAtimeLAnA mAdhyama dvArA zeThe jJAtinI asmitA jagADI. jJAtinA ItihAsa mATe te suvarNa-yuga hate. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] jJAti-ziromaNi jJAtimeLAthI zeThanI kIrti kacchamAM ghaNI vistarI. kacchanA mahArAva dezaLajIe paNa temanI kIrtithI prabhAvita thaIne temanI sAthe maitrI saMbaMdha sthApe. dezaLajInI sahAyathI zeThe punarlagnane rivAja nAbUda karAve e vAta suprasiddha che. - have ApaNe zeThanI dhArmika kArakirdIno paricaya meLavIe. muMbaImAM e vakhate zikharabaMdha jinAlaya nahotuM. jJAtibaMdhuonI saMkhyA vadhatAM sAraMga zeThe tyAM gRhacaya karAveluM pahelAM te jJAtine zeTha kahevAte, paraMtu narasI zeThanA udaya pachI paristhiti badalAI gaI. narasI zeThe paNa gRhatya nirmANa karAveluM, paraMtu zikharabaMdha jinAlayanI AvazyakatA sarjAtAM anaMtanAtha jinAlayanI narasI zeThe sthApanA karI. vi. saM. 1889 nA zrAvaNa suda 9 ne divase temaNe svahaste mUlanAyakajInI pratiSThA karAvI. jJAtie phALe ekaThA karIne A jinAlayamAM sAteka hajAra kharacelAM. zeThanA dattaka putra harabhama zeThe jinAlayano ghaNe vistAra karyo. narasI zeThanI cirasmRti A jinAlayanA pAyA sAthe ja jaDAyelI rahI che. jJAtie emanI bahumUlya sevAonA upalakSamAM mUlazikhara upara dhvajAropaNa karavAnuM apUrva mAna emane vaMzaparaMparAgata ApyuM. A TrasTanAM sukRtya sAthe caritranAyakanI kIrtisuvAsa samagra bhAratamAM patharAelI jovA maLe che. - ukta jinAlayanI sthApanA thayA bAda temaNe potAnA vatana naliyAmAM paNa zikharabaMdha jinAlaya nirmANa karAvyuM. e vakhate kuMvarabAI avasAna pAmyAM heIne sAMtaka tarIke besavA mATe AptajananA atyAgrahathI zeThe kaccha-bAInA verasI mUlajInI pheI vIrabAI sAthe punarlagna kareluM. e vakhate A prathA pracalita hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha narasI nAthA. [ 15 vi. saM. 1897 nA mAgha suda 5 ne budhavAre aMcalagacchAdhipati muktisAgarasUrinA upadezathI jinAlayane pratiSThA mahotsava thayo. zeThe mUlanAyakapade zrI caMdraprabhunI pratiSThA karAvI. narasI zeThanA putra hIrajI zeThe zrI viraprabhujInI pratiSThA karAvI. zeThanA dattaka putra vIrajI zeThe paNa e prasaMge zrI vIraprabhunI devakulikA baMdhAvI. harabhama zeThe tathA bhAramala zeThe paNa pAchaLathI ahIM darzanIya jinAlaye baMdhAvyAM. jinAlayane parivAra vadhatAM A tIrthane vIravasahI" tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. abaDAsAnI prasiddha paMcatIthI mAM A tIrthanI gaNanA thAya che. A uparAMta zeThe naliyA ane jakhau vacce vizrAMtigRha tathA parabavALI vAva baMdhAvyAM, tema ja tyAM bhejanane paNa prabaMdha karyo. mAMDavImAM vaDe baMdhAvyuM. aMjAranA prAcIna jinAlayane jIrNoddhAra karAvyuM. naliyAmAM dharmazALA baMdhAvI tathA annakSetra paNa cAlu karyuM, jenA nibhAva mATe chAdurAne garAsa meLavyo. pAlitANAmAM prAcIna jaina upAzrayane paNa temaNe uddhAra karAvyuM tathA tyAM dharmazALA tathA zrI caMdraprabhu jinAlaya, tema ja girirAja upara paNa zrI caMdraprabhujinAlaya baMdhAvavA svahaste khAtamuhUrta karyuM. A uparAMta kUtarAne roTale, paMkhIne caNa Adi nAnAM-moTAM aneka kAryomAM dravya vyaya karIne zeThe lakSmIne saphaLa karI. zeThe jIvanabhara aneka sAmAjika tema ja dhArmika kAryo karyA. emanAM avaziSTa kAryone pUrNa karavAne yaza ukta maMtrI-tripuTI uparAMta emanA dattaka putra vIrajI zeTha tathA harabhama zeTha, tema ja temanAM putravadhU pUrabAI zeThANIne phALe jAya che. jJAti ziromaNine sAMskRtika vArase pUrabAImAe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16] jJAti-ziromaNi dIpA ema kahIe to paNa cAle. emanI preraNAthI ja narasI zeThanA nAmathI pachInAM kAryo thayAM. lokasaMgrahanI anupama kArya-saurabhathI jagatamAM ahebhAva jagADI jaIne jJAtiziromaNi vi. saM. 1899 nA mAgasaranI amAvAsyA (tA. 11-12-1842)nA divase 69 varSanuM Ayu pALIne muMbaImAM devagati pAmyA. muMbaInA A nAmAMkita nAgarikanA mAnamAM badhAM bAre baMdha rahyAM. jJAtimAM te amAvAsyAnI kAlimA chavAI gaI jJAtimAtAnA mastakane A apArthiva mUrdhanya maNi Aje paNa tejapuMja varSAvI rahyo che. jJAtiziromaNine amUlya vArase Aje pratyeka jJAtijanonA hRdayamAM dhabakI rahyo che, eja emanuM zAzvata smAraka che. eka samaye lagnaprasaMgamAM gavAte "narasI nAthAne loko Aje ghaNAnA smaraNamAM che. caritranAyaka jyAM rahetA e vistAranA hArdasamAM kathA bajArathI bhAtabajAranA nAkA sudhInA mArgane "narasI nAthA sTrITa" evuM nAmAbhidhAna prApta thayuM e paNa jJAtinuM saubhAgya che. tyAM caritranAyakanuM pUrA kadanuM bAvaluM, je aMge varSo pUrve prAraMbhika samajUti paNa thaI gayela che, te mUkavAmAM Ave te A mahApuruSa pratyenuM RNa svIkAravA jJAtinA AgevAne kRta saMkalpa che-naguNA nathI evuM lAge. kintu caritranAyaka "jJAti mAre mATe zuM karaze?" evI apekSAo rAkhyA vinA, jJAti mATe pote je kAMI karI zake te badhuM karI chUTIne vidAya laI gayA che...nahi, ApaNAthI ghaNuM ghaNuM AgaLa nIkaLI gayA che !! jJAtinA A agradUtane koTi keTi vaMdana !! ke jJAtijana. sAtiziromaNe ja emanuM prasaMge -aCShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAti-mukuTamaNi zeTha kezavajI nAyaka muMjA bhA meM jeDA ke na thIe?"--evI pirasa caDAve evI udAtta bhAvanA sevanAra kacchanA dhana-kubera tarIke paMkAyelA zeTha kezavajI nAyakanI jIvanagAthA saune herata pamADe evI romAMcaka che. sAdhAraNa sthitimAMthI ApabaLe AgaLa vadhIne zrI kacchI dazA ozavALa jaina jJAtinA teo mukuTamaNi" bane ane jJAtiziromaNi zeTha narazI nAthAnI haroLanuM sarvocca sthAna meLave e zuM ochA AzcaryanI vAta che ? vi. saM. 1857 mAM kacchanA lAkhaNIA gAmamAM janma. pitA gAMdhI-mahetA getrIya, daMDa zAkhIya nAyaka maNazI. mAtA hIrabAI. vyavasAye kRSikAra. lAkhaNIAthI A kuTuMba koThArAmAM AvIne vasyuM. caritranAyakanI uMmara pAMceka varSanI thaI tyAM pitAnuM avasAna thayuM eTale emanA lAlana-pAlananI javAbadArI mAtA para AvI paDI, je temaNe mUla-majUrI karIne bajAvI. bALakanuM mosALa paNa kaThArAmAM hatuM eTale bALakane ochuM na lAge e vyavahAra tenA pratye badhethI thate. te pahelethI ja ghaNe prabhAvazALI hate, TekIle paNa e ja. capaLatAmAM ekko! e arasAmAM kacchathI muMbaImAM vasavATanA pravAhane prAraMbha thaI cukyo hato. kacchI bhATiyAo ane vaNikoe muMbaImAM sArI saphaLatA prApta karelI, eTale tyAM javAnuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] jJAti-mukuTamaNi AkarSaNa saune rahetuM caritranAyakanA mAmA neNazI savANIne paNa muMbaIe mehinI jagADI, eTale emanI sAthe dazeka varSanA bALaka kezavajIe paNa tyAM prayANa karyuM. pahelAM tyAM sau zramathI pasIno pADIne peTiyuM raLatA, ane kame kame vyApAra-sUjhathI saphaLatAnAM pagathiyAM caDatA jatA. caritranAyakanA jIvanamAM paNa evuM ja ghaTanA-caka jovA maLe che. neNazI mAmAnA putra zivajI tathA kezavajIbhAI ane sahAdhyAyio hatA. mahattvAkAMkSI paNa ghaNA ja ApabaLe AgaLa vadhIne beu zrI kacchI dazA ozavALa jaina jJAtinA zeTha narazI nAthA sameta pAMca zeThiyAomAM sthAna pAmI zakyA. emanI vaccenuM A sAmya beMdhanIya gaNAya. sAhasa, zaurya ane TekIlApaNumAM kezavajIbhAI zivajIbhAIthI judA tarI AvatA abhyAsamAM paNa teo sarasAI bhogavatA. mAmAe zivajI neNazInA nAme svataMtra peDhI zarU karatAM rAtre kezavajIbhAI temAM nAmuM kare, divase abhyAsa. eka divase zivajIbhAIe sArI pacheDI nizALamAM paherI AvIne kezavajIbhAIne raphathI batAvI. kezavajIbhAI kahe ke emAM zuM? AvatI kAle ethI sArI pacheDI huM paherI AvIza ! ghera AvIne teNe mA pAse paisAnI mAgaNI karI. paisA hoya te mA Apene! nirAza thaIne rAte peDhImAM nAmuM lakhavA gayA te zAhIne DAgha copaDA upara paDyo. eTale mAmAe paNa Thapako Apyo. eTale baLatAmAM ghI homAyuM. zAhIno Akho khaDiye ja copaDA upara DhaLIne bALaka mAmAno dAdare raphathI utarI gayo!! jAvuM kyAM ? sArI pacheDI kharIdyA sivAya nizALamAM paNa jaI zakAya ema na hatuM. aMte ApaghAta karavAne daDha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha kezavajI nAyaka [ 3 nizcaya karIne teNe dariyAne raste lIdhe. kinAre pahoMce to dariyAmAM oTa hatI ! bharatInI vATa joto te retI upara ja sUI gayo. bIje divase vahelI savAre bhATiyA kemanA nabIrA devajI zivajI jhaverIe tene jagADyo ane khajUranuM vahANa kharIdavA tene kahyuM tyAre bALakanA acaMbAne pAra na rahyo. teNe potAnI ApavItI zeThane kahI saMbhaLAvI. to zeTha kahe paisAnI phikara karate nahi. huM beTho chuM." baneluM ema ke devajI zeThane vyApAramAM napho na thata hovAthI temaNe prasiddha tiSI pAsethI jeza jevaDAveluM. te anusAra jANavA maLeluM ke temane pitAne nAme vepAra karavAthI naphe thaze nahi, kintu amuka divase, amuka samaye dariyA kinAre eka chokaro maLaze. tenA nAme vepAra karavAthI ghaNe lAbha thaze Ama temane caritranAyaka sAthe bheTo thaI gaye. ane emanA bhAgyane daravAje ekAeka ughaDI gaye. vilAyata jatuM vahANu saphara rada thatAM muMbaInA bArAmAM lAMgareluM. temAM bharelA khajUranuM lilAmathI veMcANa thavAnuM hatuM. devajI zeThanA sUcanathI kezavajIbhAIe mAla kharIdI lIdhe. tenA vecANathI emane ATheka hajAra rUpI Ane naphe thaye, je beue vaheMcI lIdho. A rIte caritranAyakanA bhAgyaravine udaya thaye ane teo kezAmAMthI kezavajI zeTha thayA. e pachI teo jetazI jIvarAja terAvALA tathA gurjara devajI zeThanA bhAgIdAra thayA ane sArI pUMjI jamAvI. vi. saM. 1900 mAM teo tathA ghelAbhAI padamazI, zeTha zivajI neNazInI peDhImAM bhAgIdAra tarIke joDAyA. peDhInuM sukAna kezavajI zeThe potAnA hAthamAM lIdhuM ane tenI AMTa-pratiSThA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLatA I calate jJAti-mukuTamaNi khUba jamAvI. A rIte bhAgye yArI ApatAM teo saphaLatAnAM pagathiyAM jhaDapabhera caDatA gayA. vi. saM. 18lpa mAM kezavajI zeTha sutharInA verazI pAsunAM bahena pAbubAI sAthe paraNyA. mAMkabAI emanAM dvitIya patnI hatAM. e pachI teo vIrabAI sAthe lagnapranthithI joDAyA. pAbubAIthI vi. saM. 1900 mAM putrI tejabAI ane vi. saM. 1903 mAM narazIbhAIne janma thaye. mAMkabAIe trIkamajIne janma Ape, je alpajIvI thaye. vIrabAI sAthe zeThane jhAjho manameLa rahyo nahi. kezavajI zeThanI dIrdhadaSTithI vi. saM. 1909mAM cInanA hoMgakaeNga baMdaramAM tathA AphrikAmAM piDhIonI sthApanA thaI. cIna sAthe aphINano vepAra dhamadhokAra cAlatuM. tyAMnA pratinidhi hatA jA pIrabhAI khAlekadInA. zeThanA ghaNA ja vizvAsapAtra mANasa. A peDhInI caDatIthI keTalAka vidhanasaMtoSI khejAonI AMkhamAM jhera reDAyuM. temaNe peDhIne japhA pahoMcADavA potAnI bahumatinA jore jayaMtra racyuM, jenA pratyAghAta rUpe muMbaImAM jAo ane vANiyAo vacce vi. saM. 1910 mAM hullaDa phATI nIkaLyuM. traNa divasa sudhI khejA galImAM hAhAkAra macI gayo. e vakhate luhANe khaTo maDAI mAMDavIlattAno dAdA kahevAtA. pitAnA pAMcaso sAgarIte sAthe teNe jAgalImAM trAsanuM sAmrAjya vartAvyuM. kahevAya che ke kezavajI zeThanI preraNAthI A thayuM. aMte khejA AgevAna dharamazI pUjAe beu jJAtinuM mAna jaLavAya e rIte kezaghajI zeTha sAthe samAdhAna karyuM ane mAmalo thALe paDyo e arasAmAM viliyama nIkalanI kaMpanI rUnA vyApAranI AgevAna peDhI gaNAtI. tenA bhAgIdAra jahena phalemIMga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 5 zeTha kezavajI nAyaka sAthe zeThane aMgata mitrI, eTale tenI mukAdamInuM kAma zivajI neNazInI peDhIne maLI zakeluM. e agAunA mukAdama bhATIA ukeDA kATha zeThane putravat cAhatA eTale A pheraphArane temaNe virodha karele nahi. A mukAdamIthI zivajI neNazInI peDhI kacchI peDhIomAM ziramora gaNAI. enI samRddhi anekagaNuM vadhI. durbhAgye zeThane anya bhAgIdAra ghelAbhAI padamazI sAthe matabheda paDatAM teoe chUTA thaIne vi. saM. 1917 mAM narazI kezavajInA nAmathI svataMtra peDhI sthApI. banyuM ema ke zivajI neNazInI peDhI sAtheno badho ja vepAra A peDhInA hAthamAM AvI gaye, nIkala kaMpanInI mukAdamI paNa. pariNAme zivajI neNazInI peDhInAM vaLatAM pANI thayAM, ane narazI kezavajInI peDhImAM samRddhinI bharatI AvI! A peDhInI unnati sAthe jJAtie AbAdIne suvarNakALa mA. kacchI prajAne gaurava prApta thayuM. kezavajI zeThanI gaNanA karoDapati tarIke thaI. - I. sa. 1862 mAM amerIkAmAM laDAI phATI nIkaLatA rUnA bhAva AsamAne gayelA. kamAI levAnA pralezanathI lokoe gAdalAM-godaDAMnuM rU paNa veMcI dIdheluM! e varSe nANAno mUzaLadhAra varasAda varasyo muMbaIne jhagamagATa parAkASTAe pahoMcele nANAMnI relamachela thatAM benka, phAInensIala kerapirezana vagerene paNa rAphaDo phATyo. kezavajI zeThe A kSetre AgavuM pradAna karyuM. temaNe sthApelI saMsthAo A pramANe cheH (1) benka opha InDIA li. (2) babbe TreDIMga enDa benkIMga esesIezana li. (3) IsTa InDIA beMka li. (4) IsTarna phAinensIala esesIezana (5) elphInsTana lenDa enDa presa ku. vagere. A nANAMkIya saMsthAoe vyApAra-udyogane ghaNuM pretsAhana ApyuM, tema ja dezamAM pAyAnA udyoge sthApavA mATe anukULa vAtAvaraNa taiyAra karyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAti-mukuTamaNi e arasAmAM kApaDa milonI sthApanAnA zrI gaNeza thayA. A udyoge Aje pragatinI haraNaphALathI dezanA pramukha udyogomAM pitAnuM AgavuM sthAna prApta karI lIdhuM che. jenA papnadaSTAomAM kezavajI zeTha paNa eka hatA. sau prathama maMgaLadAsa nathue bee yunAITeDa milsa sthApI. bIjI, rayala misa dInazA mANekajI pITITe ane bamanajI hAramasajIe kezavajI zeThanA bhAgamAM UbhI karI. e pachI trIjI, narazI spInIMga enDa vIvIMga milsa li. kezavajI zeThanA putra narazI zeThe rUpIA pAMca lAkhathI zarU karI, je Aje nyu kesare hindu mikasanA nAme cAle che. joke milanA karmacArIo te Aje paNa tene narazI mikasa tarIke ja oLakhAve che! e pachI prInsa opha velsa, elekajhAnDA, kolAbA, phalemIMga vagere mile sthapAI. A badhI milenI vikAsa kUcamAM paNa kezavajI zeDa tathA narazI zeThane gaNanApAtra hisso hato. A rIte bhAratanA eka AgevAna udyoganI sthApanAmAM emane puruSArtha mukhya heIne tenI tavArIkhamAM emanuM nAma suvarNAkSare lakhAyeluM raheze. kezavajI zeTha muMbaInA moTA jamInadAra paNa gaNAtA. muMbaInI vizALa jamInanA teo mAlika hatA. umarakhADInI pachavADene bhAga emanI mAlikIno hato. emanA putra narazI zeThanA nAma parathI e vistAra hAlamAM paNa "narasaMgapurA"nA nAmathI oLakhAya che. emanI jJAtinA anya zeTha jIvarAja ratanazIna baMdhu bhImazI ratanazInA nAma parathI DuMgarI sTrITahAlamAM zayadA mArgano vistAra bhImapurAnA nAme Aje paNa oLakhAya che. A parathI jANI zakAze ke kacchI dazA ozavALa jJAtinAM mULa muMbaImAM keTalAM UMDA hatAM. temaNe muMba Ine pArako pradeza kadi paNa gaNyo nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnA bhAra che zeTha kezavajI nAyaka kezavajI zeTha nIkala kaMpanInA bhAgIdAra hatA te vakhate kalera, karnAka, machida, elaphinsTana vagere baMdare tathA vizALa jAgIro emanA hastaka hatAM. sarakAre khAnagI baMdarone vahIvaTa potAnA hastaka laI levAne TharAva karatAM muMbaInA gavarnara sara sAImura phiTjhajIrADe e saMbaMdhamAM patra lakhIne kezavajI zeThanI mulAkAta mAgelI. zeThe dANA baMdaramAM kalAIva roDa para AvelA pitAnA baMgalAthI TheTha masjida baMdaranA pUla sudhI vizALa maMDapa baMdhAvIne gavarnaranuM zAnadAra svagata kareluM. gavarnara te emano vaibhava joIne cakita thaI gayeluM. vATAghATo saphaLatAmAM pariNamatAM gavarnara ghaNe prasanna thayele. sarakAra pratye maitrIpUrNa vartAva darzAvavA mATe zeThane sarakAra taraphathI jariyana tUro enAyata thayele. kacchI nAgarikamAM je. sI. nuM pada meLavanArAomAM teo pahelA ja hatA. zeTha pAse cAra ghoDAnI gADI hatI teNe te muMbaImAM kutUhala sajeluM. AvI bIjI gADI mAtra sara kAvasajI jahAM gIra pAse ja hatI. e vakhate meTI meTI vyaktionuM svAgata karavA mATe A gADIne upayoga thato heIne te vakhatanI muMbaInI tavArIkhemAM kezavajI zeThanI cAra gheDAnI gADI, tene aMgreja kocamena, vizALakAya zeThane nihALavA ekatrita thato janasamudAya vagere vize rasaprada varNana maLe che. evI lokavAyakA paNa pracalita hatI ke zeThanI gADI uMmarakhADI jela pAsethI pasAra thAya tyAre je kaIne phAMsInI sajA apAtI hoya te te rada karavI e muMbaI sarakAre hukama karyo hato. jUnA muMbaInA saMbhAraNamAM AvI aneka vAte saMgRhIta che ! e vakhate muMbaI sudharAIno vahIvaTa sarakAra taraphathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com hatA ane A vakhate paga Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAti-mukuTamaNi nimAyelI jasTIsIjha samiti dvArA thato. A samitimAM kezavajI zeTha tathA temanA putra narasI zeTha cAlu nimAyelA sabhya hatA. emanI jJAtinA anya sabhya hatA zeTha velajI mAlu. muMbaInA sarvAgI vikAsamAM zrI kacchI dazA ozavALa jaina jJAtine phALe keTaluM mahattvapUrNa haze tene khyAla ukta nimaNuMka dvArA maLI zakaze. muMbaInI AgevAna jJAtiomAM e jJAti hatI evA kIMmatI ulekhe tatkAlIna grantharatnamAMthI pracura pramANamAM maLI Ave che, jenI pIThikAmAM kezavajI zeThanA enekavidhi kAryo hato tenI koNa nA pADI zake? muMbaI sudharAIe zeThanI umadA sevAonA upalakSamAM kuvArAthI TheTha TrAma sudhInA agatyanA vizALa mArganuM zeTha kezavajI nAyaka reDa" evuM nAmAbhikaraNa karIne emanI smRti jIvaMta rAkhI che. zeThanAM dharmasmAraka, jemAM koThArAnuM bhavya jinAlaya, zrI zatruMjayagiri uparanI be TUMke, pAlitANanuM jinAlaya tathA dharmazALA vagere mukhya che, teo temanI vyApaka dharmapravRttinAM aneka saMbhAraNAM rajU kare che. emaNe karAvelI aMjanazalAkA te emanI kArakirdImAM yaza-kalagI umere evI gariSTa che. jaina saMgha kezavajI zeThanAM sukRtya mATe magarUbI le che. ahIM te enI AchI rUparekhA ja prastuta che. vi. saM. 1914 mAM kezavajI zeThe zeTha zivajI neNazI tathA zeTha velajI mAla sAthe temanA vatana koThArAmAM bhavya - jinaprAsAda nirmANa karavAnI yojanA ghaDI ane tenuM kAma taDAmAra zarU karAvyuM. kaccha-sAbharAIne salATa nathu e benamUna kalA-sthApatyane sUtradhAra hatuM. tenA mArgadarzana heThaLa seMkaDe kuzaLa kArIgaree satata cAreka varSanI jahemata bAda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com ja zeTha zeTha ziva mAhu sAthe jinaprAsAda Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha kezavajI nAyaka zilpakaLAthI samRddha meruprabha jinAlayanuM sarjana karyuM. kacchI sthApatyavidonuM e mahattvAkAMkSI sarjana gaNAyuM. kalAvi zAradAe tene amadAvAdanA suprasiddha jinAlayanI haroLanuM gayuM. kaThArAnI mUrtimaMta kIrtikathA samuM A jinAlaya yAtrike mATe abaDAsAnI paMcatIrthInuM agatyanuM sthAna banyuM. vi. saM. 1918mAM tenI pratiSThA prasaMge traNe zreSThIvaryo muMbaIthI zrI zatruMjayane vizALa tIrtha-saMgha kADhIne keDArA padhArelA. mAgha zudi 13 ne budhavAre aMcalagacchAdhipati ratnasAgarasUrinA upadezathI yAdagAra pratiSThA saMpanna thaI. kezavajI zeThe mUlanAyaka zrI zAMtinAthaprabhunA biMbane birAjita karAvyuM. A prasaMge ATha divasane mahatsava thaye, tathA prasaMgacita jJAtimeLe paNa jAye. uparyukta saMgha vakhate kezavajI zeTha pAlitANAmAM padhArelA tyAre ja temaNe nirdhArelAM jinAlaye, dharmazALA AdinuM khAtamuhUrta svahaste karIne tenuM kAma paNa tvarAe zarU karAvI dIdheluM. cAreka varSomAM te moTA bhAganuM kArya paNa pUrNa thaI gayuM. eTale tenI pratiSThA-prasaMge kezavajI zeThe vizALa saMgha sahita muMbaIthI prayANa karyuM. saMghapati zeTha khImacaMda metIcaMda kezavajI zeThane tilaka karIne emanuM bahumAna karyuM. bhAvanagaramAM saMgha dariyA-mAge padhAryA tyAre mahArAjA jazavaMtasiMhe tenuM sAmaiyuM karyuM. pAlitANAmAM mahArAjA sUrasihe saMghane dabadabApUrvaka satkAra karyo. sUrasiMha jenasaMgha sAthe ugra gharSaNamAM utarele, chatAM kezavajI zeTha sAthenI aMgata mitrIne lIdhe A prasaMge teNe rAjya taraphathI banIne badhe sahakAra Apela. kavi ratnaparIkSake A aitihAsika prasaMgane aMjana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] jJAti-mukuTamaNi zalAkA rAsamAM AbehUba maDhI lIdho che. teo varNave che ke saMghamAM ekAda lAkha yAtrike sAmela hatA. hAthI, gheDA, pAlakhI vagere asaMkhya hatA. aMcalagacchAdhipati sameta sAtase sAdhu-sAdhvIone samudAya e prasaMge upasthita rahelo. kacchI dazA ozavALa jJAti mATe ke kacchI prajA mATe ja nahi, kintu samagra jaina samAja mATe A saMgha tathA aMjanazalAkA-prasaMga zavati ghaTanA gaNAya che. vi. saM. 1921 mAM mAgha zudi 7 ne guruvAre ratnasAgarasUrijIe sAta hajAra jinabiMbanI prANa-pratiSThA karI. bAra divasa sudhI A pratiSThA-mahotsava apUrvarIte ujavAye. pAlitANAmAM ATale vizALa mAnava-maherAmaNa A pahelAM ke pachI paNa kyAreya nahi ubharANa hoya! mAgha zudi 13 ne budhavAre girirAja upara narazI kezavajInI TUMkamAM mUlanAyaka zrI abhinaMdana svAmI tathA pAlitANAnI dharmazALAnA jinAlayamAM caumukha jinabiMba sahita aneka jinabiMbane birAjita karavAmAM AvyAM. kezavajI nAyakanI TUMkanuM kAma pUrNa thayuM na hovAthI tenA pratiSThA pAchaLathI vi. saM. 1928 mAM thayelI. pAlitANAnI ukta pratiSThAmAM kezavajI zeThe paMdara lAkha rUpIA kharcA. A prasaMganI yAdImAM zeTha ANaMdajI kalyAsujInI peDhImAM eka lAkha rUpIA sAdhAraNa khAtAmAM bharIne saune daMga karI dIdhelA ! AvA dariyAvadilanA mahApuruSane leke bhUlI zake kharA? tyAMthI zeTha giranArajInI yAtrAe saMghasahita padhAryA. tyAMnAM jinAlaye khullAM heIne emaNe keTa baMdhAvI Ape. vi. saM. 1932 daramiyAnamAM tyAM thayelAM jIrNoddhAranAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com A prasArikAmAM kezava thajInA Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha kezavajI nAyaka [ 11 kAryomAM emaNe rUA. 45000) kharacyA, jemAM sUrajakuMDano uddhAra mukhya che. zeThe tyAM eka baMgale paNa baMdhAvele. tyAMthI amadAvAda thaI saMgha muMbaI padhArele. - amadAvAdanA rekANa daramiyAna ANaMdajI kalyANajInI piDhImAM muMbaInA saMgha taraphathI emanI jJAtine pratinidhitva maLyuM, je kezavajI zeThanA pautra jeThAbhAIe TheTha sudhI bhagavyuM. e pachI nalIyAnA rAyamala hIrajI nAgaDA TrasTI niyukta thayelA. vi. saM. 1931 mAM zeThe zrI sametazikhara tIrthamAM zrI kuMthunAtha tathA zrI dharmanAtha prabhunI kulikAone jIrNo. ddhAra karAvyA. temaNe kezariyAjI tIrthasaMgha paNa kADhele. vAlakezvaramAM pitAnA baMgalAmAM jinAlaya baMdhAveluM je hajI mejuda che. bhAvanagaramAM zrI geDIja jinAlayamAM gaNadhara maMdira baMdhAvyuM. mATI khAvaDImAM vizALa jamIna meLavIne vi. saM. 1932 mAM gRhacaitya tathA upAzraya baMdhAvyAM. AkalAmAM jinAlaya mATe jamIna kharIdI ApI. mahArAvanI sahAyatAthI jazApura gAma kharIdIne tyAM jJAtibaMdhuo mATe raheThANa tathA vi. saM. 1932 mAM zrI AdinAtha jinAlaya baMdhAvyAM. sutharImAM mahAjanavADI baMdhAvela. emanI Arthika sahAyathI pAlitANAmAM gauzALA tathA girirAja upara vallabhakuMDa sthapAyAM. emanAM patnI vIrabAIe tyAM vIrabAI jaina pAThazALA, jinAlaya tathA granthabhaMDAra AdinI sthApanA karI. zeThanA putra narazIbhAI bhAre pratApI puruSa hatA. temanAM patnInuM nAma ratanabAI. temane A pramANe putro hatAH (1) zAmajI (2) jeThAbhAI (3) mulajI (4) jIvarAja ane (5) bAbAbhAI zAmajI zeThanI putrI jamanAbAI zeTha bhANajI jeThAne paraNuM jemanA taraphathI bhANajI jeThAnA puNyArthe bhAMDuShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] jJAti-mukuTamaNi panI seneTarInI jamIna zrI karachI dazA ozavALa jaina jJAtine arpaNa thayela. narazI zeThanI sAmAjika kArakidI ajoDa hatI. temane jamAnA anusAra sArI keLavaNI prApta thayelI, tema ja teo muMbaInA uca gharAnAonA saMparkamAM heIne pitAnI jJAti gatizIla paraMparA apanAve e jevA teo ghaNuM mathyA ane pratikiyAvAdI baLe sAme jIvanabhara jhajhUmyA. bALalagna ane kanyAvikaya sAme temaNe pracaMDa jhUMbeza upADelI, jemAM teo saphaLa thayA. jJAtimAM keLavaNI ane sudhArAnI havA phelAvavA mATe temaNe Adarele puruSArtha jJAtinI tavArIkhamAM suvarNa phare neMdhAze. emanA samayamAM rAjagora brAhmaNane vikhyAta kesa cAlate hate jJAtibaMdhuonI lAgaNI evI hatI ke rAjagera brAhmaNa mahAjanavADImAM na jame. paraMtu keTalAka zeThiyAo rAjagora brAhmaNanA pakSakAre hatA, eTale keAInuM kAMI cAle evuM na hatuM. narazI zeThe zeThiyAone paDakAra pheMkyo. ane rAjagora brAhmaNone aghaTita bhAra temaNe jJAti uparathI kaDhAvI nAkhe. A kesamAM kacchI dazA ozavALa jJAti be bhAgamAM vaheMcAI gaI hatI. eka zeThapakSa, bIje mahAjanapakSa. zeThapakSanA agresara hatA zeTha harabhama narazI nAthA. mahAjana-pakSanA karNadhAra banyA zeTha narazI kezavajI nAyaka. mahAjanapakSe phekelA badhA paDakAromAM zeThapakSa AropInA pAMjarAmAM mUkAI gayo! enuM mukhya kAraNa hatuM narazI zeThane adamya jussa taduparAMta teo asarakAraka vaktA paNa hatA. jJAtine gya samajaNa ApavAnI tathA tene amuka vicAra para lAvavAnI temanAmAM addabhUta zakti hatI. be-cAra zeThiyAone nirNaya eTale samagra jJAtino nirNaya nahIM e bulaMda nAre temaNe uThAvela. jJAti-mahAjananI kAryavAhImAM lokazAhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha kezavajI nAyaka [ 13 rasamone sUtrapAta karanAra tathA jJAtinA pahelA baMdhAraNIya pramukha tarIke narazI zeTha jJAtinI tavArIkhamAM gauravabharyuM sthAna pAmyA che. zeThiyAonI sAme harapha uccAranAra jJAti bahAra mUkAte athavA te "kamiTi nIme" evuM bolanAra daMDAte evA yuganA takhtA para narazI zeThanA virala puruSAthathI kAyama mATe paDado paDI gaye! tA. 12-6-1900 nA dine emanuM pUnA khAte nidhana thayuM. emanA putra zeTha jeThAbhAIe jJAtinA anugAmI pramukha tarIke narazI zeThanI ucca paraMparA jArI rAkhI ane emanAM adhUrAM kAryo pUrNa karyA. jeThAbhAI zeThanA putra nAyaka zeTha paNa hAlamAM jJAtikAryomAM AgevAnIbharyo bhAga laI rahyA che. A rIte kezavajI zeThanI jhiMdAdilI emanA vaMza-vAramAM utarelI jaNAya che. keTalAka granthanuM tAraNa paNa ahIM prasaMgocita lekhAzeH zeTha kezavajI nAyakanA zarIrane bAMdhe kadAvara ane cahero bahu moTo ane bharAvadAra hate. mAthA upara teo cAMcavALI pAghaDI ghAlatA ane hamezAM cAra ghoDAnI gADImAM besatA. gADIne sAIsa pAvALe hate. eka vakhata teozrI vAlajI vaddhamAna nAmanA saMbaMdhIne tyAM gayA hatA. te vakhate besavA sAru teozrI mATe sArAmAM sArI majabUta khurazI hAlamAM goThavelI hatI teozrI 300 uparanA ratalanA beThA ke khurazInA phuracA thaI gayA." ("hileLA') narazI kezavajInI peDhI vi. saM. 193 mAM rU ane aphINanA moTA saTTAmAM nAdAra sthitimAM mUkAI gayelI. milenAM nANune dhaMdhAmAM upayoga karatAM tenA zeraholDaroe dA mAMDe. eTale kezavajI zeThane korTamAM jubAnI ApavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] jJAti-mukuTamaNi javAnuM thayeluM. temanA zarIrane bAMdhe eTale jambara ke teo kerTanA upalA majale caDI zakyA nahi aMte seMyataLiye emanA mATe khAsa keTa besADavI paDelI! te vakhate mAMDavI lattAmAM rUnA vepArIo pAse lakSmInI relamachela hatI ane be ghaDAnI gADIo paNa e lattAmAM sArA pramANamAM najare paDatI. AvA zrImatamAM zrI kezavajI nAyaka agrapade lekhAtA ane karoDAdhipati gaNAtA. zeThazrI kezavajI nAyaka pitAnA nepiyansI roDa upara AvelA baMgalAmAMthI cAra gheDAnI gADImAM mAMDavI para potAnI duka ne AvajA karatA. gADIne kecamena sAIsa aMgreja TapAvALa hatA. zeThazrInA zarIrane bAMdhe ghaNe moTo hato. loko temane jevA raste UbhA rahetA. temaNe narazI nAthA sTrITa tathA cicabaMdara reDa (have kezavajI nAyaka reDa) nA tribheTA para rUA. 23000) jeTalI sArI rakama kharacIne pANIne phuvAro tathA havADe baMdhAvyAM ane myunisipAliTIne suprata karyA." "kuvArAnuM uddaghATana karavAmAM AvyuM te divase (tA. 8-1-1876) kaccha, kAThiyAvADanA rAjA mahArAjAo, muMbaInA gavarnara (vuDa hAusa), yuropiyana vepArIo tathA muMbaInA tamAma AgevAna vepArIo ane sajjanenI khUba gIradI jAmI hatI. pariNAone besavA phuvArAthI laI majIdanA pUla sudhI zamiyANe bAMdhavAmAM AvyuM hatuM, ane tene khuba zaNagAravAmAM Avyo hato." ("jUnuM muMbaI') cIna khAtenI piDhInA pratinidhi besatA varSe AzirvAda levA AvelA tyAre kezavajI zeThe temane "aco! pIrabhAI zeTha ace !!" ema udgArIne satkArelA. pIrabhAIne "zeTha" saMbodhanathI mazkarI jevuM lAgeluM, paNa zeThe dila kholIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com cI khAtenI pAse temane bhAIne che Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha kezavajI nAyaka [ 15 kharI vAta jaNAvI tyAre temanI AMkhamAMthI harSAzruo TapakI paDyAM! zeThe temanI vaphAdArInA badalAmAM aMgata rIte temane bhAga nakkI karI rAkhele, je anusAra traNeka lAkha rUpIA jeTalI rakama temanA nAme jamA hatI ! pIrabhAIe mRtyu paryata kezavajI zeTha pratye niSThApUrvaka vaphAdArI bajAvI ane potAnA putra jerAjabhAI pAsethI paNa evI vaphAdArI bajAvavAnuM vacana lIdheluM! koThArAnA jinAlayanI pratiSThA prasaMge kezavajI zeThanuM hRdayasparzI sAmaiyuM thayeluM. vizALa janasamudAya sahita teo gAma bhaNuM vAjate gAjate padhAratA hatA. e vakhate emano eka laMgoTIo mitra vADAmAM chANuM thApatAM emane joI gaye ane harSAvezathI ugAryo: "eya bheMsA kezA!" zeThe paNa ene najIka Avate joIne AtmIya bhAve ugAra kADhavyo ane beu laMgoTI A mitre bhAvathI ekabIjAne bheTI paDyA ! eka hate kacchano dhanakubera, bIje hate kacchane raMka! pitAnA rezamI rUbAbadAra va para paDelA chANanA DAgha zeThane pitAnuM bALapaNa yAda devaDAvyuM ane emanI AMkhe dravI uThI ! kezavajI zeTha aMjanazalAkA prasaMge meTA saMgha sAthe pAlitANAmAM padhArelA e vakhatano eka prasaMga A pramANe saMbhaLAya che. A etihAsika prasaMge aMcalagacchAdhipatinuM zAnadAra svAgata thaze evA vicAre te dveSathI keTalAka vigha saMtoSIoe eka SaDyuMtra goThavyuM. aMcalagacchAdhipati ratnasAgarasUrijI padhAre tyAre temanA upara dharAte meghADaMbara chatra pAlitANA-nareze evuM kahIne utarAvavo ke "bhAratanA samasta jainenuM mahAna zAzvata tIrtha mArA rAjyamAM che eTale Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] jJAti-mukuTamaNi jenenI daSTie ane saMbaMdhathI bhAratanA tamAma rAjAethI huM moTo chuM. meghADaMbara chatra phakta rAjavaMzI mahApuruSone dharAya ane siddhakSetramAM te adhikAra ekalA mane ja che." A yaMtranI sAme kezavajI zeThe vANaTaMkAra karyo ke "huM jouM chuM ke mArA zirachatranA zira parathI meghADaMbara chatra keNa utAre che!" emanI niDaratA ane himmata joIne AkhuM kAvataruM niSphaLa nivaDeluM. AvA bhaDavIra puruSa mATe kene abhimAna na hoya? AvA herata pamADe evA prasaMgonI vaNajAra vi. saM. 1941 mAM vaizAkha zudi 15 ne budhavAre thaMbhI gaI. e divase caritranAyake pAlitANAmAM pitAne nazvara deha tya. emanA dehavilayathI jJAtie pitAne mukuTamaNi gumAvyo, kache narabaMka khAya ane samagra jaina zAsane arvAcIna kSitijamAMthI tejasvI nakSatrane AthamI jate je - tuM - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgara-kheDu, sAhasavIra zeTha velajI mAlu kacchanI dhIMgI dharA. enA sapUta dhIMgA ane emanA parAkamAye evA ja dhIMgA! kacchane be bAjuethI arabIsamudra bhIMsamAM le, be bAjue raNa bAtha bhIDe. AvI beTabhUminA leke svabhAve sAgarakheDu ja hoya. sAhasikatA emane gaLathuthImAM ja maLe. emanI mahatvAkAMkSA Abhane aDe. paNa emane lalATe bhaugolika pachAtapaNuM lakhAyuM hoya ema emanA bhAgamAM AvI lukhI-sUkI-retALa dharA ane temAMye uparA chAparI dukALe. prakRtine paDakAra jhilI laIne temaNe samRddhinI zodhamAM dariyApAra najara doDAvI. haLakheDu maTI teo sAgarakheDu thayA. emanI vyApAra-saphara zatAbdIo purANI che. emanI romAMcaka sAhasa-paraMparA anekhI che. ene Aga ItihAsa che. A rahyuM enuM eka anokhuM pRSTha. ene nAyaka che-vele mAlu-kacchane mUrtimaMta sAhasa- hUMkAra! kaccha aMtargata keThArA gAmamAM vi. saM. 1865 mAM emane janma. pitA dazA ozavALa jJAtIya, leDAyAgAtrIya mAla megajI kezavANI. mAtA vAlabAI mAlu zAha koThArAmAM khetI karI peTa pALe. abaDAsA vistAranI khetImAMthI zuM di vaLe? eka varasa sAruM jAya. bIje varase dukALa. TheranA Thera. emanA gAmanA bhATIAo pitAnuM bhAgya ajamAvavA muMbaI pahecelA, jemAM zeTha gokaladAsa tejapAlanA pitA tejapAla ane temanA vaDIla baMdhu nAnajI kezavajI khaTAu mukhya che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] sAgarakheDu sAhasavIra emanI saphaLatAthI prerAIne koThArAvAsIo dezATana karavA taiyAra thayA. mAluzAhe muMbaI jeTale dUra javAnuM munAsiba na mAnyuM. mAMDavI baMdara pahoMcIne ja temaNe saMtoSa mAnyA. mAMDavImAM AvIne teo baMdara para majUrI karavA lAgyA. kacchanuM e mukhya baMdara hatuM. e samaye tyAM dhIkhate vyApAra cAle. mAluzAhanI vaphAdArI ane hoMzIArI joIne tyAMnA gulAbazAha zeThe temane vArSika pAMcase kerInA pagAre mahetAjI tarIke rAkhI lIdhA, eTale be pAMdaDe thayA. emanI saMtatimAM velajI uparAMta lakhamazI nAme putra paNa thayA. bALaka velajI nAnapaNathI bhAre tophAnI. meTo thAya ema tophAne vadhe. mahetAjInI paNa pata na kare. Akhare kaMTALIne mAta-pitAe tenA mAmA zAmajI sAraMgane tyAM ene muMbaI dhakelI dIdhe. enA javAthI mAluzAhe nirAMtane dama lIdhe. vi. saM. 1877 mAM bALaka velajI mAlue pahelavahelo muMbaImAM paga mUkyo. jJAti-ziromaNi zeTha narazI nAthAe muMbaImAM padArpaNa karyuM e pachI barAbara be dAyakA bAda. caritranAyakanA mAmA zeTha zAmajI sAraMga mukAdamInuM kAma karatA. zeTha narazI nAthAnA abhyadaya pahelAM teo jJAtinA zeTha kahevAtA. zrI anaMtanAthaprabhunI pratimAne temaNe potAnA gRhacaityamAM prasthApita karelAM. A pratimAjIne pAchaLathI zeTha narazI nAthAe zikharabaMdha jinAlayamAM birAjita karyA. A TrasTa Aje jaina samAjamAM mAtabara TrasTomAMnuM eka gaNAya che. zAmajI zeThanA kaDaka ane mahenatu svabhAvanI bALaka velajI para ghaNI asara paDI. eNe potAnA jIvanane rAha badalAvyA. divase te gujarAtI zALAmAM bhaNe, rAtre mAmAnI peDhImAM nAmuM kare. vepAramAM ene dilacaspI ghaNI. zALAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha velajI mAlu [ 3 ene enA bALaka banazIlA UThI, mana caMTe nahi. vyavahAra pUratuM akSarajJAna maLI jatAM bALake dukAnamAM goThavAI javAnI IcchA mAmA pAse vyakta karI. ThoTha ane mastI khera jaNAtA bALaka mAmAne dhaMdhAmAM pravINa jaNAya. AthI temaNe potAnA banevI mAla zAhane mAMDavI patra lakhIne pAMca hajAra kerI mekalAvavA bhalAmaNa karI. emAMthI velajIbhAIe kALA bajAramAM nAnI sarakhI dukAna mAMDI. kAthAnI paracUraNa cIje vece. mAmAnI dekharekha, eTale ene muzkelI jevuM kaMI nahotuM. cauda varSane bALaka bAbarA bhUtanI jema hATaDImAM pare vAI gaye. enA mastIkhera ane jozIlA svabhAvane suMdara vaheNa maLI jatAM enI zaktio purabahAra khIlI UThI. mAmAne enA jIvanamAM AveluM parivartana gamyuM. varSa Akhare hisAba tapAsyuM te kharca kADhatAM so rUpIAne naphe jovA maLe. A joI velajIbhAIne utsAha bevaDA. bIje varSe bamaNe naphe thaye vepAra jAmatAM teNe pitAnA nAnA bhAI lakhamazIne kacchamAMthI muMbaI teDAvI lIdho. pachI to eka mANasa paNa rAkhe. A rIte teo pragatinAM pAna caDavA lAgyA. vahelI savArathI rAtanA dasa vAgyA sudhI vyApAramAM ja emanuM dhyAna cUMTeluM rahetuM. have temaNe muMbaImAMthI mAla kharIdIne vecavAne badale, TheTha malabArathI mAla maMgAvavAnuM zarU karyuM. AthI naphAnuM pramANa vadhyuM. jaththAbaMdha mAla kharIdavAthI ethI paNa vadhu phAyado thayo. pachI to temaNe vahANumAM upayogamAM AvatA jADAM deraDAM paNa vecavA mAMDyAM. baMdara najIka hovAthI ene upADa ghaNo thato. nAmanA paNa vadhavA lAgI. vepArI tarIke khyAti maLatAM have teo "veliyAmAMthI velajI zeTha thayA. bhAgye emane yArI ApI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ] sAgara-kheDu sAhasavIra vi. saM. 1881 mAM seLa varSanI uMmare emanAM lagna kaccha-sAMdhANanA meghajI devazInAM bahena kamIbAI vere thayAM. lagna bAda kacchathI pAchA vaLatAM teo potAnAM mAtApitAne muMbaI sAthe teDI lAvyA. AbU, pAlitANA, giranAra vagere tIrthonI temane yAtrA karAvI. pitAnA putranI caDatI joIne mAta-pitA atyaMta harSa pAmyAM. dharmadhyAnamAM temaNe pitAnuM zeSa jIvana vItAvyuM. vahANa mATenAM jADAM deraDAnA vyApAre velajI zeThane deza-paradezanA vahANavaTIo sAthe saMparka sAdhI Ape. A saMparkanA pariNAme emane dariyAI pravAsanI mAMcaka vAte nAvikanA mukhethI sAMbhaLavA maLatI. AvI saphara kheDavAnA have emane paNa keDa jAgyA. emanuM bALapaNa mAMDavInA sAgara kinAre vItyuM haIne emanA UrmitaMtra para mahAsAgare pakkaDa jamAvelI. emaNe sAgaramAM taratAM mUkelAM kAgaLanAM vahANe teo kema bhUlI zake? e vahANamAM emaNe keNa jANe keTalIye kAlpanika saphara kheDI haze! emanI varSo jUnI mahattvAkAMkSAone sAkAra karavA have temanuM mana talapApaDa thavA lAgyuM. emanA bALapaNanAM sonerI soNalAone tAdazya karavA have emanuM haiyuM thanaganI rahyuM hatuM. pitAnA mananI vAta temaNe snehI-saMbaMdhIone kahI. mAmAne abhiprAya paNa mAge. saue emane vAryA. mAmAe te sApha saMbhaLAvyuM ke ahIM kyAM ochA dhaMdhA che? te kALe dariye kheDe sahela nahe. arabastAnanA kAMThAnA tathA IrAnI akhAtanA cAMciyA bAjanI jema vahANe para tUTI paDe mAla laTe ne mANasane gulAma karI vece. e arasAmAM arabastAna ane AphrikAmAM gulAmenI le-veca dhUma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha velajI mAlu [ 5 cAlatI. bhATiyA kesamAM suvikhyAta ThAkarazI gharANAne eka vaDa ema vecAyele. gharaAMgaNe paNa pazcimane dariyA-kAMThe bhayamukta nahe. okhAmaMDaLanA vAghere te aMgrejonAM vahANa paNa lUMTI letA. muMbaI najIka mAnajI AMgari paMdara vahANe rAkhI AkhA kAMThAne dariye dhamaroLata. A badhI vAta jANatA hovA chatAM velajI zeThe pitAno vicAra paDate na mUkyo. vaDIloe vAryA chatAM teo makkama rahyA. sau Atajanene samajAvIne temaNe paradeza javAnI badhI taiyArI karI lIdhI. basarAvALA alakAsamanuM vahANa muMbaI baMdare AvyuM hatuM temAM teo sutarAu tathA garama kApaDa, anAja vagere vecavAne mAla laI javA taiyAra thayA. temaNe badhuM nakkI karI nAkhyuM hatuM. vi. saM. 1892 mAM eDana, heDeDA, basarA, mokhA vagere baMdaranI saphara karavA aMte teo muMbaIthI vidAya thayA. sagA-vahAlA. mitro, vyApArIo vageree moTI saMkhyAmAM ekatrita thaIne velajI zeThane bhAvabharI vidAya ApI. emanA haiyAmAM utsAha ane re, himmata jabarI, paNa lAMbI saphare mATe jAta-anubhava mula nahi. arabI bhASA AvaDe nahi. paradezamAM oLakhANu-pIchANanA paNa phAMphA ! sAthe meTI rakamano mAla hovAthI alakAsamanI dAnata bagaDI. cAMciyA baMdare vahANane lUTAvIne badho mAla paDAvI levA teNe SayaMtra racyuM. paNa kunehabAja velajI zeThathI enI badadAnata chUpI rahI zakI nahi. teo enI melI murAda jANI gayA. vahANu niyata mArga choDIne bIjI dizA tarapha dhasI rahyuM che enI jANa thatAM teo gabharAI gayA, paNa utAvaLa karavAthI zuM thAya? aphATa mahAsAgaramAM emanuM sAMbhaLe paNa ke? emanAM cintAtura netra kSitija para maMDAI rahetAM. ekAeka emane eka bArakasa jovA maLyuM. sAmI dizAethI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgara-kheDu sAhasavIra najIka AvI raheluM joIne samayasUcaka velajI zeThe manomana pitAne bUha goThavI lIdho. e bArakasane kaptAna pitAne mitra che evuM bahAnuM kADhIne teo ene maLyA ane madada mAgI. bArakasane kasAna aMgreja hatuM. teNe alakAsamane belAvIne dhamakAvyo ke zuM A mekhA baMdara javAne mArga che? alakAsama chobhIlo paDI gaye. mArga bhUlI gaye hevAnuM bahAnuM AgaLa dharIne eNe kSamA yAcI. kaptAne dama bhIDIne saMbhaLAvI dIdhuM ke aMgreja sarakAranA hAtha lAMbA che! pachI alakAsame sAcI dizAmAM vahANa haMkAryuM. sabhAge velajI zeThanA pAsA pobAra paDyA ane badhuM hemakhema pAra utaryuM. dUra dezI vAparIne velajI zeThe ene samajAvI lIdhuM. pachI te beu dilejAna mitro banI gayA. arabastAnanA mekhA, basarA, eDana, hoDeDA vagere vepArI baMdare velajI zeTha pharyA. bhAratamAMthI lAvela mAla tyAM vecyo. tyAM kyA mAlanI khapata che ane tyAMthI kaye mAla bhAratamAM lAvI zakAya ene temaNe jhIMNavaTathI abhyAsa karyo. tyAMnA vepAranI khUbIo jANI, tyAMnA lokone oLakhyA, emanI sAthe ADato bAMdhI, arabI bhASAne abhyAsa karyo. dariyAI saphara kheDavAnI emanI varSonI mahecchA paripUrNa thaI anubhavonuM vizALa bhAtuM ane rU. 11000)ne cekhe naphe meLavIne teoe ATha mahinA bAda muMbaI baMdaramAM paga dIdho tyAre emanA mitre, sagA-snehIo emane haiye haiyuM meLavIne bheTyA. jJAtiziromaNi zeTha narazI nAthA pAse bArakasa-meTuM mAlavAhaka jahAja hatuM. zAha sadAgara zeTha kezavajI nAyake te TheTha cIna sAthe vepAra jamAvela. muMbaInA suvikhyAta keTidhvaja zreSThIvarya metizAha e jamAnAmAM moTA vahANaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha velajI mAlu [ 7 vaTI kahevAtA hatA. paraMtu keIe velajI zeTha jevI jIva saTo. saTa dariyAI sapharo kheDavAno lahAve mAryo nahi. velajI zeTha jevA vaja puruSane ja e lahAvo prApta hoya. velajI zeTha kacchI prajAnI jhiMdAdilInA pratIka banyA. velajI zeThe AvI cAreka dariyAI saphara kheDIne mokhA, basarA, eDana, hoDeDA, jaMgabAra, elekajhADyiA , maskata vagere vepArI baMdaro sAthe vepAra karyo. bhAratamAMthI garama ane sutarAu kApaDa, vAsaNA, anAja vagere arabastAna tathA AphrikAnA dezamAM vecyAM, tema ja tyAMthI hAthIdAMta jevI kIMmatI cIjo tathA khajUra, khAreka vagere teo vecavA bhAratamAM laI AvyA. ekAda dasakA sudhI videzanI lAMbI ane satata dariyAI saphare bAda velajI zeTha muMbaImAM TharI-ThAma thayA. muMbaImAM beThA dUra dUranA pradezo sAthe vepAra jamAvavAnA have emane keDa jAgyA. gAMThe sArI pUMjI ane himmata paNa jabarI eTale dhAryuM kAma pAra pADI zake ema hatuM. dezATanathI emane AtmavizvAsa paNa bevaDAte gayelo. e arasAmAM jJAtiziromaNi zeTha narazI nAthAe vyApArakSetre sarasAI meLavI lIdhelI. emanuM prArabdha ane velajI zeThane puruSArtha bane jeTo maLe ema nathI. bannenA vyaktitvanuM samanvaya zeTha kezavajI nAyakanA jIvanamAM jovA maLe che. A tripuTIe e kALe pitAnI jJAtine AbAdInA sarvocca zikhare mUkI. emanAM kAryoe kacchI prajAne porasa caDAvyuM. vikamanA 19 mAM zatakanA aMtima caraNamAM velajI zeThe malabAra sAthe meTo vepAra jamAvavA sAtatALamAM pitAnI peDhI sthApI. ane emanA sALA meghajI devazIne vyApAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgarakheDu sAhasavIra athe ke cIna tathA alpAI khAte mokalavAmAM AvyA. pitAnI vyApAra-paTutAthI meghajI devazIe tyAM dhamadhokAra vepAra karyo ane jabarI nAmanA jamAvI. malabAranI vepArI AlamamAM emanuM nAma mazahUra thayuM. rUnA vyApAra mATe kumaThAmAM moTI peDhI sthApavAmAM AvI. velajI zeThe tyAM pitAnA munIma tarIke vartamAna punazIne niyukta karyA. e samayamAM mAlanI heraphera mukhyatve dariyA mAge ja thatI hoIne kumaThA baMdara rUnA vyavasAya mATe agatyanuM kendra banI gayeluM. kacchI vepArIoe ahIM potAnuM varcasva jamAveluM. vaddhamAna punazIne rUnA vepAramAM sAre yaza maLe kApaDa mila udyoga vikAsa pAmate ja heIne rUne khapa ghaNo hate. velajI zeTha rUnA vepAramAM ghaNuM kamAyA. have emane bhAgyaravi madhyAhane tapato thayo. emanI caDatI kaLAmAM ja emane putraprApti thaI. vi. saM. 1902 nA kArtika zudi 1 ne zukravAre trIkamajI zeThane janma thayo. besatA varSane divase putra-ratna prApta thatAM emanA jIvanamAM AnaMdano hiloLe AvyuM. e vakhate emanI uMmara 37 varSanI hatI. tyAra bAda temane umarazI nAme putra ane padmAbAI nAme putrI thayAM. potAnA putranA nAme vi. saM. 1908 mAM velajI zeThe trIkamajI velajInI kuAM nI sthApanA karI. A peDhIe malabAra sAthe vepAra saMkelIne mAtra rUne vyApAra ja hAtha dharyo, kema ke emAM naphe ghaNe rahete. A peDhIne bhAgIdAre hatAH parabata laddhA, gevidajI laddhA sAmata bhImazI, parabata punazI, nAMgazI devaNadha, hIrajI ukeDA ane ratanazI dAmajI. deza-paradezanAM pANI pInAra velajI zeThanI saMpatti pratiShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha velajI mAluM dina vadhatI cAlI. khAnadeza, birAra, mugalAI, kumAre pradezomAM emanI aneka zAkhApeDhIo kAma karatI thaI. muMbaInI mukhya peDhImAM trIseka mahetAjIo kAma kare. gharanA gADI-gheDA thayAM, mALA baMdhAvyA. vikrama saMvata 1918mAM velajI zeThanI saMpatti paNa kareDanI aMkAI! e jamAnAmAM ATalI saMpatti dharAvanAra pAMceka dhanADhya muMbaImAM mAMDa haze. muMbaInA suvikhyAta zAha sodAgara zeTha motizAhanI saMpatti emanA vilamAM daseka lAkhanI ja aMkAI che. A parathI muMbaInI vyApArI AlamamAM velajI zeThanI AMTa-pratiSThA keTalI UMcI haze ene khyAla maLI zakaze. muMbaInA nAmAMkita zaherIomAM have emanI gaNanA thavA lAgI. | game evI moTI vyaktinA jIvanamAM taDakI-chAMyaDI te jovA maLe ja. amerikana sivila vAre velajI zeThanI vyApAra kArakirdImAM chAMyaDI pAtharI. A vigrahane kAraNe amerikAnuM rU briTanamAM jatuM aTakayuM. pariNAme laMDana, lIvarapula, mAncesTara vagere zaheranI kApaDanI milemAM kAcA mAlanI gaMbhIra achata UbhI thaI enI mAMga pUrI karavA bhAratamAMthI rUnI dhUma nikAza zarU thaI. vi. saM. 1917 mAM rUnA bhAva rUA. 100) lagabhaga hatA te vadhIne vi. saM. 1920 mAM rUA. 820) thayA. A rIte bhAva AsamAne jatAM lekee pitAnAM ezikAM, gAdalAM, godaLAMnuM rU paNa vecI nAkhyuM ! muMbaImAM nANAMnI relamachela thaI. rUpIA kyAM nAkhavA ene nirNaya thaI zake ema nahe. benka, phinAnsiyala koraporezane vagere aLaziyAnI jema phUTI nikaLI. amerikana vigraha laMbAze e gaNatarIe vepArIo rU kharIdatA gayA. bhAva UMcA gayA toye kharIdI cAlu rahI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] sAgarakheDu sAhasavIra ekAeka laDAI sameTAI jatAM AsamAne gayelA bhAva bhaye thayA moTI kharIdI karanArAo divALuM kADhavA lAgyA. muMbaInI vepArI AlamanA betAja bAdazAha gaNAyelA zeTha premacaMda rAyacaMda jevA paNa pAyamAla thayA tyAM sAmAnya vepArInI vAta kyAM rahI? velajI zeTha paNa A maMdInA vamaLamAM phasAI gayA. dezAvaranI pacIseka lAkhanI huMDIo mahinAo sudhI khaDI rahI gaI. AbarU jaLavAze ke kema eja prazna hatA. paristhitimAM kazo pharaka paDe evuM na jaNAtAM eka divasa koTanI ophise teoe rUbarU jaIne aMgreja vepArIo sAthe nANAMbhIDa saMbaMdhamAM vigatavAra carcA-vicAraNA karI. aMgrejI piDhIomAM velajI zeThanI AMTa-pratiSThA ghaNI UMcI hatI. paraMtu e peDhIo paNa nANAbhIDathI mukta kayAM hatI? lAMbI sama jAvaTa bAda teo vIseka lAkha rUpIAnI kIMmatanI senAnI pATo ApavA kabUla thayA, jemAMthI velajI zeThe hUMDIo bharapAI karI. lAkho rUpIAnI hUMDIo pAchI pharI hatI te paNa enuM ApIne bharapAI karI. be-traNa mahinAo sudhI Ama cAlyuM. mAnasika trAsa asahya hatuM, kintu teo himmata na hAryA. briTananI kApaDanI milone amerikana rU maLavuM zarU thatAM bhAratanA rUne upADa taddana ghaTI gaye. ghaNA UMcA bhAve kharIdAyeluM rU mAtra rUA. 88)mAM vilAyata caDAvavuM paDyuM. bIje kaI rasto nahoto. sivila vora laMbAze evI dhAraNAthI temaNe AMkho mIMcIne dhUma kharIdI karelI. lagabhaga vIseka lAkha rUpIAnI khoTa sahana karavI paDe ema hatuM. paraMtu velajI zeThe potAnI pramANikatA na choDI. divALuM kADhIne meTuM saMtADe e velajI zeTha nahi. vyApArI kUneha ane apUrva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha velajI mAlu [ 11 paiyethI teo aMte Arthika jhaMjhAvAtamAMthI sahisalAmata pAra utArI zakyA. napho-nukazAna sarabhara thatAM emanI peDhInuM vi. saM. 1920 nuM vArSika saravaiyuM jhAjhI khoTa darzAvatuM nahotuM. caritranAyakane se velA mAlunA hulAmaNA nAmathI ja oLakhatA. alabatta, rUbarUmAM to temane velajI zeThane nAme ja saMbodhavAmAM AvatA. temanA putra trIkamajInuM lagna zeTha harabhama narazI nAthAnI putrI devakuMvara sAthe vi. saM. 1917 mAM thayuM. jJAtiziromaNi zeTha narazI nAthA, jemanuM sthAna dazA ozavALA jJAtimAM Toca kakSAe che, temanI pautrI kacchamAMthI muMbaI dhakelI dIdhela rakhaDunA dIkarAne maLe e ajaba palaTe gaNAya evI te kALanI pracalita mAnyatA hatI. velajI zeTha keLavaNathI vaMcita rahelA, kintu pitAnA putra trIkamajIne ucca keLavaNI pUrI pADavA temaNe khAsa prabaMdha karelo. kacchanA mahArAvanA zikSaka ane AgevAna keLavaNuMkAra rAvasAheba dalapatarAma prANajIvana khakhara trIkamane bhaNAvavA ghera AvatA. rAvasAheba khakharanI noMdhamAMthI jANI zakAya che ke velajI zeTha emane sauthI moTI rakama rUA. 6) dara mAse ApatA. trIkamajI zeThanA sahAdhyAyimAM hatA sara maMgaladAsa nathubhAI sara harakIzanadAsa narottamadAsa, DaoN. dinazA, nArAyaNa hemacaMdra vagere. trIkamajI zeTha sAhityanA jabarA zekhIna. rAvasAheba "buddhivaddhaka" mAsika calAvatA hatA te khaTamAM hevAthI trIkamajI zeThe emane sArI Arthika sahAya ApelI. sane 1865 mAM rAvasAhebe "abhijJAna zAkuMtalama "nuM bhASAntara prakAzita karIne trIkamajI zeThane arpaNa kareluM. gujarAtI kAvya-sAhityanuM e sau prathama mudrita pustaka che, jene muMbaI vizvavidyAlaye pAThyapustaka tarIke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] mA aneka vi bihAra aneka nAmaya sAgarakheDu sAhasavIra mAnya rAkheluM. bhaktakavi jinadAsa paNa emane Azraya pAmelA. keLavaNI kSetre emaNe ghaNuM dhana kharaceluM. trIkamajI zeTha vyApArakSetre saphaLa na rahyA. emanA samartha pitA jevI vyApArapaTutA ke kuneha emanAmAM nahotAM. enuM eka ja udAharaNa ahIM paryApta thaze. velajI zeThe emane e arasAmAM pUrajozamAM cAlatA zerasaTTAthI dUra rahevA khAsa bhalAmaNa karelI. "muMbaInA zerasaTTAnI tavArIkhamAM pArasI lekhaka neMdhe che ke trIkamajI zeTha temanA pitAnI salAha virUddha zerameniyAmAM phasAyA ane emanI pUMjIne moTo bhAga beThA. temaNe vesTa inDiyA phAinensa enDa ekSacenja kerapirezana nAmanI kaMpanI paNa zarU karelI, je phaDacAmAM gaI. temaNe Ara. kIMga gelana nAmaka aMgrejI peDhI sAthe bhAgIdArI karelI. A peDhI paNa viTAI gaI. temaNe laMDanamAM peDhI zarU karIne pitAnA khAsa mANasone tyAM mekalAvyA; paNa aMte badhuM bejA rUpa thayuM. A dhabaDake thavAnuM kAraNa e hatuM ke trIkamajI zeTha bIjAnI salAha para AdhAra rAkhatA, khAsa karIne pitAnA munIma tejazI ghelAnA sUcana mujaba ja vartatA. vi. saM. 1924 mAM te emanI peDhI sthagita thaI gaI. vi. saM. 1929 mAM punaH vepAra zarU karavA temaNe prayAso AdaryA ane munImagIrI AzArIA mulajIne soMpI, paraMtu e daramiyAna te mUDIno nevuM TakA jeTale bhAga cavAI gayeluM, eTale nirAza thaIne temaNe vi. saM. 1931 mAM vepAra sameTI lIdho. e pachI traNeka varSa bAda teo tA. 7-12-1891 mAM divaMgata thayA. trIkamajI zeThane saMtatimAM mAtra be putrIo ja hatI. moTI putrI lamIbAIne zeTha nathu bhejarAja sAthe tathA nAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha velajI mAlu [ 13 putrI khetabAIne japAnA zeTha jeThAbhAI vaddhamAna sAthe paraNAvelAM, jemane parivAra vidyamAna che. emanAM vidhavA devakuMvarabAI tathA putrI khetabAIe pAchaLathI zeTha narazI nAthA TrasTa DIDane kAryAnvita karavAmAM zeTha abhecaMda rAghavajIne ghaNe sahakAra Apyo. velajI zeThanuM sauthI yAdagAra kArya che koThArAne bhavya zrI zAMtinAthaprAsAda. zeTha kezavajI nAyaka ane zeTha zivajI neNazInA bhAgamAM temaNe pitAnA janma-sthAnamAM e benamUna zilpa-sthApatyanuM nirmANa karyuM. amadAvAdanA suvikhyAta haThIsiMganA daherAsaranI zailIne anusaratuM, kacchI kArIgarone hAthe taiyAra thayeluM A maMdira sthApatya tema ja vizALatAnI daSTie kacchamAM ajoDa gaNAya che. tene sUtradhAra hate kaccha sAbharAIno salATa nathu. vi. saM. 1914 mAM enuM khAtamuhUrta karIne taDAmAra kAma zarU karavAmAM AvyuM. zeTha zivajI neNazI dekharekha rAkhavA mATe khAsa keThArAmAM rahelA. cAra varSa sudhI tenuM kAma cAryuM. zrI meruprabha jinAlaya--eTale ke mukhya maMdiranI AsapAsa jinAlayanuM jhUmakhuM thayuM, je "kalyANa TUka"nA nAmathI oLakhAya che. abaDAsAnI suprasiddha paMcatIthImAM A sthAnanI gaNanA thAya che. velajI zeThanA putra trIkamajI zeThe mukhya jinAlayane IzAna khUNe zrI pArzvanAtha prabhunuM maMdira baMdhAvyuM. vi. saM. 1918 nA mAgha zudi 13 ne budhavAre pratiSThAmuhUrta nakakI karIne traNe zreSThIo muMbaIthI saMgha kADhIne zrI zatruMjayanI yAtrA karIne keThArAmAM padhArelA. aMcalagacchAdhipati ratnasAgarasUrinI nizrAmAM vijaya muhUrtamAM mUlanAyaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] sAgara-kheDu sAhasavIra zrI zAMtinAthaprabhu sameta aneka jinabiMbeAnI pratiSThA thai. A mahAtsava prasa`ge gAmadhUmADo khoMdha thayeA, tathA nava TakanA jJAtimeLe yAAyA-jemAM svajJAtinAM khAvana gAmeAnA sa`ghe upasthita rahelA. A yAdagAra prasaMganI khuzAlImAM zreSThItripuTIe chUTe hAthe dhana kharacyu, pratyeka ghare be kAMsAnI thALI, aDhIzera sAkara ane be korInI lahANI karI. temaNe mukhya jinAlaya uparAMta vizALa upAzraya, jJAnabhaMDAra, mahAjanavADI, pAMjarApALa, phUlavADI Adi baMdhAvyAM hatAM. A badhAM kAryomAM sa maLIne seALa lAkha kerInA kharce thayeleA. temAM ATha lAkha kerI velajI zeThe, cha lAkha zivajI zeThe tathA e lAkha kezavajI zeThe ApI. dazA ozavALa jJAtinA pAMca zeThiyAemAM caritranAyakanu sthAna paNa che ja. kAThArAnI ukta tripuTI uparAMta jJAti ziromaNi zeTha narazI nAthA ane zeTha jIvarAja ratanazI, jemaNe jakhaumAM " ratnabUka "nuM nirmANa kareluM--e pAMce meAvaDIAe peAtAnA parAkramamaLe jJAtinu, jainadhamanuM tathA samasta kacchanuM gaurava vadhAryu che. jJAtizirAmaNanA dehAvasAna khAdya paNa emanI gAdI" pratyenI bhakti cAlu rahetAM, zeTha bhAramala tejazIe narazIzeThe cAlu karelI praNAlikAene jArI rAkhI, jemAM jJAtikATa mukhya che. pharaka eTaleA thayeA ke jJAtiziromaNinA dehAvasAna bAda sAmUhika netAgIrI upasI. e jJAtikA mAM have temanA mukhya pratinidhi zeTha bhAramala tejasInI sAthe zeTha velajI mAlu paNa acUka besatA ane jJAtibaMdhuenA vara-vAMdhAe, phariyAdo vagerenA nikAla karatA. emanA phe'sale AkharI gaNAtA ane ubhaya pakSeAne svIkAya gaNAtA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha velajI mAlu [ 15 pitAnI jJAti pratyenI velajI zeThanI viziSTa sevAonA upalakSamAM teo "jJAtidIpaka" kahevAyA. zrI anaMtanAtha jinAlayanI varSagAMTha prasaMge mAtAjInI derIo upara dhvajAre paNa karavAne temane vaMzaparaMparAgata haka ApIne jJAtie temane vizeSa AdaramAna pradAna karyuM che. A mAna mAtra pAMca zeThicAone ja maLI zakyuM che. e samaye muMbaI zahera sudharAIno vahIvaTa cuMTAyelA pratinidhio dvArA nahi, kintu sarakAre nimela jasTIsisa kamiTI dvArA cAlate. A kamiTImAM zeTha kezavajI nAyaka, zeTha narazI kezavajI tathA zeTha velajI mAlu cAlu nimAyela sabhya hatA. A rIte velajI zeThanI zIlI ane gatizIla kAryapaddhatine lAbha muMbaInI paMcaraMgI prajAne paNa maLe. pite samRddhinA zikhara upara hovA chatAM temanAmAM doradamAmanuM nAma nahi, abhimAnane chAMTo nahi. kartavyaparAyaNatA ane makkamatA jabarI. mANasanI gyAyegyatAnA pArakhu. ghaDInA chaThuMA bhAgamAM nirNaya le. mANasane pArakhIne javAbadArI pe pachI zaMkA rAkhe nahi. udAharaNathe parabata laddhA emane tyAM sAdhAraNa nekarImAM rahelA. keme kame baDhatI pAmIne munImapade pahoMcyA ane aMte velajI zeThanA bhAgIdAra paNa thaI zakyA! koThArAmAM temaNe velajI zeThanA jinAlayanI sanmukha caumukhamaMdira paNa baMdhAvyuM. nokara paNa zeThanA babarIA thAya evI udAtta bhAvanA sevanAra velajI zeTha jevA viralA ja heya. emanI moTAIemanI jhilAdilImAM hatI. velajI zeThanI birAdarInA aneka prasaMge che. ahIM te a5 ullekha dvArA ja saMtoSa mAnavo rahyo. emanI perTamAM bhAgIdAro ke nokaro chUTA thatA tyAre temanI jamA rakama temane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] sAgara-kheDu sAhasavIra AnAkAnI vinA maLI rahetI. anya peDhIomAM AvuM bhAgye ja jovA maLe. temAM rakama jamA kharI, paNa chUTA thatAM te akhADA ja thAya. vi. saM. 1892 mAM velajI zeThanA bhAgIdAra bhejarAja dezara judA thayA tyAre temanI jamA rakama rUpIA cAra lAkha emane eka AMkaDe ja maLI zakI! evI ja rIte emanA kumaThA khAtenA munIma vaddhamAna punazI svataMtra peDhI sthApavAnA irAde vi. saM. 1903 mAM chuTA thayA tyAre temanA nAme jamA rUpIA cAlIsa hajAra temane hasate moDhe maLyA. ane sAthe saphaLatAnI zubhecchA paNa!! AvI porasa caDe evI bhAvanA ane nekadilIne jeTo kyAM maLe? chappana varSanI vaye emane sAraNagAMThane vyAdhi upaDyo. deha Takaze ke kema evI zaMkA rahetAM emaNe pitAnuM vasiyatanAmuM taiyAra karAvI rAkhyuM. grAnTa meDikalanA suvikhyAta sarjana Do. bAliMgale Do. bhAudAjI sameta dasa cunaMdA DokaTarane sAthe rAkhIne zastrakriyA karI. 37 ratalanI to gAMTha nikaLI! durbhAgye bhItaranI gAMTha caDI nahi. vi. saM. 1921 mAM kArtika zudi 5 (tA 20-11-1864)ne zukravAre teo jIvananI pAra lAMbI saphare sidhAvyA. emanA svargavAsathI badhe zAka chAyA prasarI. trIkamajI zeThe sadUgata pAchaLa ghaNuM dAna-puNya karyuM, ane bIje varSe kezariyAjIno vizALa tIrthasaMgha paNa kAlyo. mANasa potAnA parAkrama-baLe zuM karI zake che enuM valaMta udAharaNa teo mUkI gayA. e pachI velA mAla jevo sAgarakheDu sAhasavIra jovA na maLe. kacchanI dhIMgI dharAnuM AvuM dhIMgu vyaktitva pharI pharI maLe e ja abhyarthanA. - tu - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanA arvAcIna jagaDuzAha zeTha khetasI khIesI dhullA "sara"ne ucca khitAba meLavavA sarakAra-prerita saMsthAemAM be-traNa lAkha rUpIAnuM dAna jAhera karIne ume davArI neMdhAvavA paDApaDI karavA karatAM duSkALa pIDita lekonA AMsu luMchavAnuM svecchAe svIkArI laIne bAra lAkha rUpIA jevI nAdara rakama e kAryamAM dharI denAra ane pitAnA suka thI jagatamAM ahobhAva jagADI janAra evI vibhUtine leke "arvAcIne jagaDuzAha" tarIke biradAve emAM navAI zI? kaheyAmAM AvuM AdaraNIya ane viziSTa sthAna dharAvanAra hatA zeTha khetasI khIMcasI dhullA. vi. saM. 1911 mAM kaccha-sutharImAM janma. jJAtiH kacchI dazA ozavALa jaina. dhullA gAtra. pitA khIsI karamaNa, mAtA gaMgAbAI dhullA gotra leDAyA gotranI peTA zAkhA che. A vaMzanA dilAvara dilanA pUrvajane leke "dullA rAjA" kahetA e parathI dhullA zetra sthapAyuM. keTalAka dhullAne badale dullA ke daulata zabdaprayoga paNa yoje che. mULa teo ude. puranA sUryavaMzI rANAnA vaMzajo hevAnAM pramANe sAMpaDe che. jainAcAryanA upadezathI pratibaMdhita thaIne temaNe jaina dharma svIkAryo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacachanA arvAcIna jagaDuzAha emanA paradAdA zAha meranA devANaMda. narapAra, nAthA Adi sAta putra hatA. narapAlanA vaMzajo narapANa zAkhAthI oLakhAyA. temanA putra karamaNa ane temanA khaasI. khetIvADI karIne teo potAnuM gujarAna calAvatA. Arthika sthiti sAdhAraNa, paraMtu udAratA te emanI ja. AgatAsvAgatAmAM emane kaI pahoMce nahi. sutharI zrI zrutakalAla pArzvanAtha prabhunuM prasiddha tIrtha hAIne sAdhu-sAdhvI tathA saMghonI avara-javara tyAM adhika rahetI. abaDAsAnI vikhyAta paMcatIrthInuM te pramukha kendra hAIne tyAM yAtriko paNa sArI saMkhyAmAM AvatA rahe. e badhAne satkAravA sutharI taiyAra ja hoya. emAM dhullA kuTuMbano phALo paNa ghaNuM meTo. badhA hasate mukhe tyAMthI vidAya le. khIarIzAne kula nava putra ane eka putro thayAM. prathama cAre putre a9pajIvI thavAthI temanuM mana saMsAramAMthI haTI gayeluM. dIkSA lai levAno temane vicAra Avele, paraMtu gAmanA tilATe temane gya AzvAsana ApIne dhIraja dharavA samajAvelA. e pachI te temane pAMca pAMDava jevA A pramANe putro thayAH DesA, ladhA, khetasI, sejapAra ane hemarAja; tathA eka putrI paNa avatarI. vaDIla putra DosAbhAIe kacchamAM rahevAnuM pasaMda karyuM. teo aputra hovAthI temaNe potAnA dohitra mANekajIne khoLe lIdhele. bAkInA cAra putroe muMbaI tarapha daSTi pheravI. emanA vaMzajo hAlamAM vidyamAna che. khetasI zeTha tera varSanI nAnI uMmare pitAnA pheI sAthe muMbaI AvyA ane zAkagalImAM puruSottama mahetAjInI pAThazALAmAM lakhavA-vAMcavA jeTaluM zikSaNa lIdhuM. tyAra bAda zeTha mAdhavajI dharamasInI rUnI peDhImAM nokarInI zarUShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha khetasI khAsI dhulA Ata karIne rUnA vyavasAyanI kArakirdIno maMgala prAraMbha karyo. jIvananA aMta paryata rUnA vyavasAyamAM ja teo rahyA e noMdhapAtra bAbata che. rUnA dhaMdhAne paryApta anubhava prApta thatAM temaNe sAhasabaLe khetasI murajInA nAmathI rUnI svataMtra peDhI sthApI. paraMtu to jatAM piTI saMkelAI gaI. temanA bane bhAgIdare vatanamAM cAlyA gayA, paraMtu khetasI zeTha ema himmata hArI jAya evI mATInA nahotA. pitAnA hissAnI nukazAnI bharapAI karIne temaNe leNadArone saMtoSyA A vyavasAyamAM emane phAvaTa AvI javAthI temaNe nAnA bhAI sAthe sejapAra khetasInA nAmathI Idera mukAme rUnA ADatanI svataMtra peDhI zarU karI. zeTha rAmanArAyaNa enDa sansavALA zeTha haranaMdarAyanI mitrAcArIne kAraNe A navodita peDhIne emane amUlya sahakAra maLato rahyo. pariNAme tenI AMTa ane AbarU vadhatI rahI. khetasI zeThanuM prathama lagna vi. saM. 1932 mAM vejabAI sAthe ane dvitIya vi. saM. 1937 mAM vAMkunA zeTha hIrajI jeThAnAM bahena vIrabAI sAthe thayuM. vIrabAI zeThANuM ghaNAM dharmiSTa ane pUNyavAna sannArI hatAMtemanA uttama sahavAsathI khetasI zeDa pitAne bhAgyazALI samajatA. "temanAthI mAruM gRha svargatulya sukhaprada dekhAya che" ema teo gauravapUrvaka kahetA. - vIrabAInI kukSithI vi. saM. 1944 mAM azvina pUrNimAne divase putra-ratna hIrajIne janma thaye gAnuyega te divase caMdragrahaNa hatuM. grahaNathI mukta thayele pUrNa caMdra jema avanI paTane pitAnAM zitaLa kara-kiraNathI Azlavita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] kacchanA arvAcIna jagaDuzAha karI de che, evuM A kuTuMbanA bhAgya-caMdranuM paNa thayuM bALaka hIrajInA janmanI sAthe ja jANe emanuM puNyateja pUrNakaLAe prakaTI na nIkaLyuM hoya tema sejapAra khetasInI piDhIne e varSe akapya na thaye! eTale sau bhAIone thayuM ke A baDabhAgI bALakane nAme je vepAra karavAmAM Ave to mabalakha na thAya. AthI eja varSe hIrajI khetasI kuMDanI sthApanA thaI. A navI peDhInI saphaLatAe vyApAra kSetre navA navA vikama sthApyA. khetasI zeThanI gaNanA kehyAdhipati tarIke thavA lAgI muMbaInA nAmAMkita zaherI tarIke teo paMkAyA. khetasI zeTha Apa baLe AgaLa AvyA hoIne svAbhAvika rIte temaNe jIvananI taDakI-chAMyaDI joI hoya. svabhAve teo milanasAra ane saraLa prakRtinA hatA. pairyavAna tathA sAhasika paNa evA ja. emanA jIvanamAM dhArmiktA ane bhadratA savizeSa dRSTigocara thatAM. garIbImAM namyA nahi ane amIrImAM chakyA nahi. vaDIlanA dharmasaMskArane temaNe jIvanamAM kRtArtha karyA. temanI pAse zALA ke kolejanI keI upAdhI nahotI e kharuM, paraMtu rUnI parakha aMge talasparzI jJAna hatuM. leke temane rUnAM vyavasAyanA "mAsTara grejyueTa tarIke oLakhAvatA. temanI pAse rUno namUne rajU kare to prathama teo tene hAthamAM letAM ja nirIkSaNa karI leze. pachI tene be hAtha vacce athavA te je beThA hoya te sAthaLa upara mUkIne paMpALaze ane paMpALatA paMpALatA svAbhAvika rIte ja udugArI uThaze ke A te khAnadezanuM rU che ! pite svataMtra vyApAra zarU karyo e pachI thoDAM varSomAM ja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zerDa khetasI khIMasI dhullA [ pa emanI zAkhAe muMbaI uparAMta gujarAta, saurASTra, kaccha, mahArASTra, khAnadeza, varADa, karNATaka, megalAi, baMgALa Adi aneka pradezeAnAM mukhya kendromAM sthapAtI gai. khetasI zeThanA mAdana heThaLa dhamadheAkAra vepAra thavA lAgyA. temanI AMTa ane pratiSTA uttarAttara vadhatAM cAlyAM. ,, eka prasaMgamAM temaNe pAtAnI milkata aMge eka AgevAna pAse vAtacIta daramiyAna kahelu ke peAtAnI pAse ATalI rakama che, karADa thavAmAM keTalI echI? basa e dizAmAM ja mArAM prayatna che ema jaNAvIne tee khaDakhaDATa hasI paDelA ! riphA ke vighra sa MtASIe emanI A vAtane " leAbhIvRtti " athavAtA " dhama`DI ceSTA '" tarIke khapAvavA sadA prayAseA karyAM karatA, paraMtu khetasI zeTha AvI niSedhAtmaka pravRttithI sadAya dUra rahevAnA ja prayatna karatA. emanA tejobhaMga karavAnA prayatnA paNa thayelA, emanu svamAna haNavAnAM SaDyaMtra paNa racAyAM, paraMtu temaNe e tarapha kaDhiye gabhIratAthI joyuM nahi ke badalAnI bhAvanA suddhA rAkhI nahi. emanA svabhAvanI AvI udAratA emanA vyaktittvanA zreSTa guNa gaNAvI zakAya. emaNe tA keAInI sAme veravRtti na dAkhavI, paraMtu jJAtinA hitecchuone avazya lAgeluM ke khetasI zeThane pUrepUro lAbha kacchI dazA ezavALa jJAti na laI zakI, e eka meATI kamanazIkhI hatI! e arasAmAM muMbainA vyApArI AlamamAM te emane paDyo khela jhIlAtA. te vakhate nimnAkta kaMpanIonA tee DirekaTara ke sthApaka hatAH benka opha InDIA li, embe sepha DipeAjhiTa li., jyupITara janarala Insyoransa kuM. li., rajaputAnA minarala kuM., azAka svadezI sTeAsa vi., nyu sTeka ekasacenja ane ee kepTana eksacenja. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanA arvAcIna jagaDuzAha zeTha haranaMdarAya rAmanArAyaNa, sara IbrAhIma, sara sAsuna sAheba jevA muMbaInA te vakhatanA AgevAna udyogapatie ane vyApArIo khetasI zeThanA aMgata mitra hatA. kacchamAM sau prathama "sara"nI padavI pAmelA sara vasanajI trIkamajI emanA vevAI thAya. emanA putra meghajI vere khetasI zeThanA laghu baMdhu hemarAja zeThanI putrI lakSmInAM lagna thayelAM. e uparAMta aneka rAjA-mahArAjAo sAthe emane nikaTano saMbaMdha hatA. khetasI zeThe lAkha rUpIA kamAI jANyA ane lAkhe kharacI jANyA lekasaMgrahanI emanI udAtta bhAvanA emanA sukRtyamAM AbehUba pratibiMbita thAya che. samAjanA pratyeka kSetramAM emaNe dAnano je avirata pravAha vahevaDAvyuM che tenI noMdha emanI jJAtinA itihAsamAM suvarNAkSare lakhAya evI gariSTa che. kacchI sapUtonI nAmAvalimAM paNa khetasI zeThanuM nAma ucca sthAna dharAve che. jaina saMghanI yAdagAra tavArIkhamAM emanAM kAryonI vistRta sUci sadaiva jaLavAI rahevAnI. emanAM preraka kAryonI AchI rUparekhA ahIM noMdhIe. vi. saM. 1956 mAM kacha tathA hAlAramAM kAramI dukALa paDele, jene loko "chappaniyA kALa" tarIke oLakhAve che. A dukALanA meDhAmAM asaMkhya manuSya ane pazu-pakSio dhakelAI gayAM. moTA bhAganuM pazudhana nAza pAmatuM joIne badhe arerATI phelAI gaI. manuSyanI durdazA joI zakAtI nahatI. sakhi gRhastho AvA samaye pAchI pAnI kare kharA? A kaparA saMjogomAM khetasI zeThe paMdara jeTalI pAMjarApiLone chUTe hAthe madada karI. teo potAnA baMdhu hemarAja zeTha sAthe jAte kaccha AvIne duSkALa-pIDitene anAja, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha khetasI khAMsI dhullA [ 7 kapaDAM vagere vaheMcyuM. pitAnA janma sthAna sutharImAM temaNe annasatra khelyuM. sara vasanajIe tathA zeTha jeThAbhAI dAmajI megajIe sutharImAM tema ja zeTha lAlajI zAmajIe naliyAmAM sastA anAjanI dukAna kholIne rAhata kArya kareluM. hAlAramAM AvuM kArya koNa karI zake? Arthika rIte A vibhAga ghaNo ja pachAta hatA. AthI khetasI zeThe tyAM madada pahoMcADavA pitAnA snehi goviMdajIbhAIne mekalAvyA. cha mahinA sudhI cAle eTaluM anAja, kApaDa Adi sAmagrI temaNe hAlAramAM vaheMcIne jIvarakSAnuM zreSTa kartavya bajAvyuM. temanA baMdhu hemarAja zeThe paNa A dukALamAM eka lAkha rUpIA kharacelA. dalatuMgInA jinAlayanI pratiSThA prasaMge hAlAranA mahAjane eka TharAvamAM khetasI zeThanAM sukRtyenI bhUri bhUri prazaMsA karI ane temane jagaDuzAha kahyA !! vi. saM. 1lpa thI 72 sudhImAM paDelA nAnA-moTA dukALa prasaMgomAM khetasI zeThe kharA hRdayathI A pramANe sakhAvate karelI-nAta, jAta ke dharmanA bhedabhAva vagara. duSkALamAM temaNe sarve maLIne bAra lAkha rUpIA kharacelA. e jamAnAmAM pAInuM calaNa paNa moTuM gaNAtuM. rUpIo gADAnA paiDA jevuM lAge, tyAre bAra lAkha rUpIAnI sakhAvata keTalI moTI gaNAya enI kalpanA karI zakAya che khetasI zeThe pitAnAM A kArya sabaMdhamAM je vicAre vyakta karelA te paNa noMdhanIya che. potAnA prANa samAna paranA prANa samajI parane sukha ApavAne hamezAM tatpara rahevuM e dareka manuSyanuM parama kartavya che. navina yuganA vicArazIla nava yuvakone mArI sakhAvato bahu mulyavaMtI bhale na samajAya. paNa anna, vastra, ane jaLa vagara prANa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] kacchanA arvAcIna jagaDuzAha tajatA mAnava-AtmAone te te avazya gamaze ja. ane temane game eja mArA hRdayanI parama bhAvanA che. vartamAna kALanA vidvAno mane mAna Ape ke nahi tenI mane darakAra nathI. paNa duSkALamAM ghAsa ane pANI vagara je gAya, baLado ane pazu-pakSio lAkhonI saMkhyAmAM maraNa zaraNa thAya che teone ghAsa ane pANI ApatI vakhate teonA hRdayamAM je zAMti vaLe ane teo je ema ja kahe ke "amArAM jIvatara upara ja dezanI AbAdI ane unnatine AdhAra che" te mAre vartamAna patronA zarTiphikeTanI jarUra nathI." AvI spaSTa vANuM uccAranAra Aje kaI jovA maLe khare? e vakhate dazA ozavALa jJAti korTa-kacerIo pAchaLa barabAda thaI gaI hatI. jJAti upara chautera hajAranuM devuM thayeluM. mAtra eka karADa kesamAM ja vIza hajArano kharca thayela! khetasI zeThe pitAnI jJAtine karaja mukta karavAnI pharaja samajIne badhI rakama bharapAI karI ApI. je ema na thayuM hota to muMbaInI mahAjanavADI hAthamAMthI cAlI javAnI aNI upara hatI! khetasI zeThanI A udAratA badala jJAtie tA. 19-12-1917 nA dine sara purazettamadAsa ThAkaradAsanI adhyakSatAmAM emane mAnapatra pradAna karyuM. A prasaMge yuropiyano, pArasIo Adi anya komanA lokoe paNa hAjarI ApelI. mAnapatranI khuzAlImAM khetasI zeThe rUA. 101001) nirAzrita kuMDamAM, tathA rUA 25000) anya saMsthAone bheTa ApyA. emanA baMdhu hemarAja zeThe rU21000) nirAzrita phaMDamAM tathA rUA. 6000) naliyA bAlAzramane bheTa ApyA. emanA bhatrIjA vazanajI tathA zivajI sejapALe rUA. 5000) nirAzrita phaMDamAM rUA. 1000) bALAzrama tathA chAtrAlayane bheTa ApyA. A prasaMganI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha khetasI khAsI dhulA yAdagIrImAM phatecaMda rAvaLa nAmanA eka mulatAnI gRhastha khetasI zeThanA nAme dhArmika ziSyavRtti mATe rUA. 2000) pAThazALAne arpaNa karelA. jJAti taraphathI zeTha jeThAbhAI narazI kezavajIe temane pAghaDI tathA zAla enAyata karyA. tyArathI teoe jJAti mahAjananA pramukha tarIke varSo sudhI sevAo bajAvI. emano pheTe mahAjanavADImAM mUkavAmAM AvyuM. jJAti pratyenI emanI ananya sevAonA upalakSamAM teo jJAti bhUSaNa'nuM gauravAnvita biruda pAmelA. pitAnA vatana sutharImAM temaNe sAdhu-sAdhvIonAM ghaNAM comAsAM karAvyAM, vaMdanAtha saMghanI bhakti karI, dakSe karyA, dhArmika pustako chapAvyAM, tathA jinabiMbanI pratichAe karAvI. tyAMnA jinAlayanI hIrA-motInI bhavya AMgI karAvI ApI. gAma mATe pula, cabutare, IspItAlanuM makAna caNAvI ApyAM. prati varSa rU. 2500) kharacIne davAkhAnuM calAvatA. tyAMnI pAMjarApoLanI cAla paNa baMdhAvI ApI. sAdhAraNa khAtuM 42000) korInA devAmAM hatuM te pheDayuM. emanA AvA nAnAM-moTAM kAryonI noMdha levA jaIe te daLadAra grantha taiyAra thAya! vi. saM. 1963 mAM khetasI zeThe bAvana gAmanA saMghane nimaMtrIne sutharImAM jJAtimeLe karyo. sutharImAM A pahelavahele prasaMga hate. saMghane sAta raMka miSTAnna-bhejana temaNe bhAvathI karAvyuM. evI ja rIte vi. saM. 1972 mAM hAlAramAM AvIne jJAtimeLe karyo kema ke kacchanA meLA prasaMge hAlAranA jJAtibaMdhuo upasthita rahI zakelA nahi. hAlAramAM te AvA beeka meLAo ja thayelA, eTale khetasI zeThanA meLAne tyAMnA lake bhUlyA nathI. kacchamAM je ke aneka jJAti-meLAo tema ja caMkharAo thayelA, kintu khetasI zeThane meLe aneka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] kacchanA arvAcIna jagaDuzAha rIte avismaraNIya bane che. A kAryamAM temaNe lakSAdhika rakama kharacI. vi. saM. 1969mAM temaNe zrI zatruMjaya tIrthane vizALa saMgha kADhyo. aMcalagacchAdhipati jinendrasAgarasUrijIne A saMghamAM padhAravAnI temaNe AgrahabharI vinaMtI karI. gacchAdhipatie emanI vinaMtIne svIkArI hota te kaccha-mAMDavIthI cArTaDa sTAramAM temane muMbaI teDI jaIne tyAMthI khAsa relve salUnamAM pAlitANuM laI javAnI temaNe bhAvanA rAkhelI. pAlitANA ThAkora dvArA sanmAna temaja mALa paherAmaNa prasaMge rUA. 101001) temane caraNe dharavAnI abhilASA paNa temaNe vyakta karelI. gacchanA A carama paTTadhara e samaye ekAMta jIvana vyatIta karatA hoIne temaNe caritranAyakanI vinaMtIne svIkAra na karyo, nahi te emanI upasthitimAM vizeSa dharma - jAgRti thaI zakI hota emAM zaMkA nathI. e arasAmAM jakhaumAM zeTha lakhamazI ladhA dvArA cejita jJAtimeLe pUrNa thatAM vizALa janasamudAya A tIrtha saMghamAM sAmela thayela. kula traNa sTImbare bharAyelI. munimaMDalAsara gautamasAgarajI mahArAja Adi sAdhu-sAdhvIono vizALa parivAra paNa saMgha prasaMge zrI zatruMjayamAM upasthita rahele, A saMghamAM khetasI zeThe rU. 175000) ne kharca karyo. e pachI emanA kuTuMbIjane sAthe emaNe jJAtimAM rUA 80000) nA kharce sAta vAsaNonI lahANI karI. jJAti tema ja jaina samAja mATe A apUrva prasaMge hatA, jene loke Aje paNa yAda karatA thAkatA nathI. temanA sukRe dazA ozavALa jJAtine, kacchI prajAne tema ja jaina dharmane abhinava gaurava apAvyuM. temaNe udepura, vaNathaLI, cAlIsagAma, khaMDavA, AkelA, zikArapura vagere sthaLoe upAzraya, dharmazALAdi baMdhAvyAM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha khetasI khIMasI dhulA [ 11 temaja pAlitANA pAsenA eka gAmamAM IspItAlanuM makAna baMdhAvI ApyuM hatuM. hAlAramAM DabAsaMga vibhAganA ghaNAM gAmamAM dhArmika pAThazALAo zarU karAvI, jinAlayenI TIpamAM ke anya dhArmika kAryomAM temaNe prakaTa rUpe ke gupta dAnamAM lAkho rUpIA noMdhAvyA che. khaMDavAmAM zrI jagavallabha pArzvanAtha jinAlayamAM emane phALe mukhya hate. ujjainamAM jesiMgapurAnA zrI pArzva nAtha jinAlayanuM nirmANa paNa temanA dvArA thayeluM. lIMbaDInA ThAkara sara dolatasiMhajI temane vaDIla badhu tarIke mAna ApatA. emanA vacce kuTuMba je saMbaMdha hate. eka-bIjAnA mahemAna banyA vinAnuM keI varSa nahi hoya. emanI vaccenA nikaTanA saMbaMdhanuM mULa vyApAra-hita hatuM. lIMbaDI rUnA vyApAranuM e vakhate agatyanuM kendra hatuM ane khetasI zeTha A vyavasAyanA zAha sodAgara hatA. ThAkarasAhebanI bhalAmaNathI khetasI zeThe kaThArI maganalAla bhurAbhAI jena vetAMbara mUrtipUjaka vidyAthIbhavananA bAkI rahelA aDadhA makAnanuM bAMdhakAma karAvI ApavA tema ja tenA cokamAM zrI zAMtinAtha prabhunuM zikharabaMdha jinAlaya baMdhAvI ApavAnuM pitAne mAthe lIdhuM. A banne kAryomAM anukrame satyAvIsa hajAra tathA batrIsa hajAra rUpIA kharca karyo. temanA mAnamAM ThAkora sAheba dvArA zaikSaNika kArakirdI mATe prativarSa suvarNa caMdraka apAtuM. tyAM be upadhAna prasaMge rUA. 24000) ne temaNe kharca karyo. paM. madanamohana mAlaviyAjIe sthApela banArasa hinda vizvavidyAlayamAM temaNe rUpIA eka lAkhanI sakhAvata karI, tathA temAM jainacerI sthApavA mATe rUA. 40000) paNa arpaNa karyA. bhaktakavi zivajI devazI maDhaDAvAlAe vi. saM. 1959 mAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] kucchanA arvAcIna jagaDuzAha sthApela chAtrAlayamAM temaNe tathA sara vazanajIe aDadhA aDadhA lAkha arpatAM temanAM beunAM nAma e sasthA sAthe joDavAmAM AvyAM. vi. sa. 1969 mAM pAlitANAmAM rela heAnArata sarjAtAM rUA. 15000) rAhutAthe paNa temaNe ApelA. A uparAMta muMbaImAM emanI jJAtinA vidyArthIgRhamAM rUA. 10000) tathA anya zaikSaNika saMsthAomAM eka lAkhanI sakhAvata karI. prAphesara beyajha InsTITayUTane emaNe pAMca hajAra rUpIyA ApyA. jAmanagaramAM ANu dukhAvAnA anAthAzramane paNa khetasI zeThe saMgIna sahAya paheoMcADI; tenA TrasTI nimAine garIbonAM du:kha nivAravA temaNe ghaNA puruSA karelA. muMbaImAM navapadajInA ujamaNA prasaMge nava divasa Ayabila tema ja aDhAra TUMka jJAti jamaNomAM rUA. 80,000) kharacyA. A rIte anekavidha kSetramAM temaNe lakSmInA dheAdha vahAvIne jIvana kRtArtha karyuM. emanI badhI sakhAvatAne AMkaDo rUpI pacIza lAkha jeTalA thAya che. I. sa. 1916 mAM kalakattAmAM bharAyelA jaina zvetAMbara kAnpharansanA agiyAramA adhivezananA pramukha thavAnu sanmAna khetasI zaDane maLeluM. teo pahelA kacchI pramukha hatA. tenA maMtrI tarIke hIrajI zeDa cuMTAyelA. A prasaMge speziyala Treina kADhIne teo kalakattA gayelA. tyAM emanA khAdazAhI satkAra thayelA. khullA adhivezanamAM temaNe aneka sakhAvatA jAhera karelI. emanA pravacanane kalakattAnA dainika patrAe khUba vakhANeluM. vepArI kuneha ane udAra sakhAvatAne kAraNe sarakAra taraphathI temane je. pI. jasTIsa epha pIsanA IlakAba paNa enAyata thayele. emanA putra hIrajI zeTha paNa bhAre pratApI puruSa hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha khetasI asI dhullA [ 13 senTa jheviyarsa kaeNlejamAM temaNe priviyarsa sudhIno abhyAsa karele. pAzcAtya keLavaNIthI raMgAyA tema ja evA ja vAtAvaraNamAM ucharyA hovA chatAM emanAmAM jJAti tema ja dharma pratyenI dAjha ora ja hatI. keLavaNIne lAbha garIbe paNa meLavI zake te mATe temaNe anekane madada ApI hatI. vidvAnene teo paSatA. temanA be vakhata lagna thayAM. ane banne lagnene pariNAme temane prathama putrI caMdanabAI tathA dvitIya putra hirAcaMda (janma tA. 7-1-1920) anukrame prApta thayAM. deza-videzanA temaNe pravAse kheDelA ane aneka mitre meLavelA. temano jApAnano pravAsa vepAranI daSTie phaLadAyI nivaDele. rAjavI kuTuMba sAthe paNa temane gharebe hato. khAsa karIne pAlaNapuranA navAba tAlemahamadakhAna, vaDodarAnA kuMvara jayasiMharAva gAyakavADa, porabaMdara-nareza naTavarasiMha, lIMbaDInA yuvarAja digvijayasiMha vagere sAthe emane kuTuMba je saMbaMdha rahele. punAmAM S bhAMDArakara orIenTala rIsarca InsTITayuTanI lAyabrerI mATe makAna baMdhAvI ApIne rUA. 50000)nI sakhAvata karelI. emanA nAmanI takatI paNa tyAM mukavAmAM AvI che. teo acchA ghoDezvAra hatA, tema ja krikeTanA paNa evA ja zokhIna hatA. hindu jImakhAnAnA peTrana tarIke paNa rahelA. e uparAMta fimezana aurIenTala kalaba, rIyala eziyATIka sosAyaTI, muMbaI vagerenA sabhya hatA. emanI jJAtinA vidyAthIgRhanA TrasTI hatA. Are dudha kendrathI prasiddha AregAMvanA teo khAtedAra hatA. tyAM jJAtibaMdhuone vasAvavAnI emanI yojanA hatI. te kAryAnvita thAya e daramiyAna temaNe yuropanI mahattvAkAMkSI saphara kheDI. ghaNuM AzA ane umaMgathI temaNe prayANa kareluM paraMtu A saphara prANaghAtaka puravAra thaI. perIsamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] kacchanA arvAcIna jaga'zAha tae acAnaka mAMDhagInA paMjAmAM sapaDAine pathArIvaza thayA ane tA. 16-7-1920 nA dine mAtra 32 varSanI bharayuvAna vaye perIsamAM ja avasAna pAmyA. teo peAtAnI pAchaLa vArasadAra tarIke sAteka mahinAnA eka mAtra putra hIrAcaMdane mUkatA gayA. hIrAcaMda zeTha, temanA patnI jhaverabAI tathA temanA putra huMsakumAra (janma tA. 6-9-1953) hAlamAM vidyamAna che. peAtAnA ekanA eka vahAlaseAyA putra hIrajI zeThanA akALa avasAnathI khetasI zeTha ane vIrabAI zeThANIne pArAvAra AghAta thayA. putra zeAkathI khetasI zeThanI tabiyata lathaDI. ThAkAra sara daulatasiMhajI temane havAphera mATe AgrahapUrvaka lIMbaDI teDI gayA. tyAMnA sa Mghe temane ghaNe| ja Adara satkAra karyAM. tyAM vidyArthIbhavana ane jinAlayanA nirmANa aMge A arasAmAM ja temaNe niNaya lIdhelA jenA ullekha thai gayA che. A aMge . saMsthAe je TharAva karyAM che te A pramANe che: " neka nAmadAra khudAviMda ThAkora sAhebanI lAgavaga ane prayAsathI A makAnanA bAkInA paDatara pleTa upara makAna baMdhAvI ApavA tathA derAsarajI meDiMganA kampAunDamAM karAvI ApavA je udAratA jAhera karelI che te mATe zeTha sAheba khetasIbhAinA tathA nAmadAra ThAkAra sAheba bannenA upakAra mAnavAnA TharAva sarvAnumate pasAra karavAmAM AvyA che" (TharAva naM. 9 tA. 8-5-21) eja varSoMmAM ThAkeAra sAhebanA varad haste khAta muhU thayuM. khetasI zeTha paNa A prasaMge tyAM ja hatA. saMsthAnA itihAsamAM A eka apUrva prasaMga hatA. A sasthA pachI te khUba phUlI phAlI. saurASTra rAjyanA bhUtapUrva mukhya pradhAna rasIkalAla pirakha, Dhekhara pradhAnama`DaLanA pradhAna jagubhAI parikha jevA mahAnubhAvA A vidyArthI bhavananA eka vakhatanA chAtrA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha khetasI khIMcasI dhullA | [ 15 khetasI zeThe temanA sagata putra hIrajI zeThanI smRtimAM ukta sakhAvata karI hAIne A saMsthAnA peTrana tarIke paheluM nAma hIrajI zeThanuM ane bIjuM kaThArI zeThanuM Ave che. jinAlaya tathA vidyArthIbhavananuM bAMdhakAma hajI cAlatuM hatuM e daramiyAna zeThazrI punaH mAMdagImAM paTakAI paDyA. punaH ThAkora sAhebanA AgrahathI lIMbaDI padhAryA. Aje vidyArthI bhavananI sAme je sarakArI atithigRha che temAM temane utAro rahe. dararoja sAMje ThAkora sAheba tyAM Ave ane maMDaLI jAme. pachI sAthe ja teo pharavA jAya. Akhu zahera temane kacchI zeTha tarIke oLakhe ane temane ghaNuM mAna Ape. paraMtu emanI vinamratA AMkhe vaLage evI. khuda lIMbaDInareza emane paDyo bola jhIle, tyAM sAmAnya zaheronI vAta kyAM? chatAM zeThazrI te hAtha joDIne ja potAnI vinamratA darzAve. ukta saMsthAmAM Ave eTale pahelAM ja pUche ke "zenI jarUra che?" eka vakhata tyAMnA gRhapatie kahyuM ke "zeTha sAheba, ekAda tijorI hoya te jakhama ochuM lAge." tarata ja zeThe majabUta tijorI maMgAvI ApavAne hukama karyo. Aje paNa eja tijorI vaparAya che. TUMkamAM dhanathI to amIra hatA ja paraMtu dilanA paNa amIra, jene kacchImAM dhullA rAjA kahe che evA javaMze paNa dhullA ! dharma pravRttimAM putrano zoka cheDe visarAye, paraMtu hadayamAMthI ene ghA rUjhAya nahi. aMte zokamagna dazAmAM emaNe potAno pArthiva deha vi. saM. 1978 ne phAgaNa vada 9ne budhavAre (tA 22-3-1922) lIMbaDImAM pADyo. e vakhate emanI uMmara saDasaTha varSanI hatI. emanA mRtyuthI badhe zoka-chAyA vyApI virabAI zeThANIe zoka nivAraNa prasaMge samasta jJAtine AmaMtraNa ApIne muMbaIthI pUnAne saMgha kADhyo hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] kacchanA arvAcIna jagaDuzAha vi. saM. 19 jinAlayanI bhAgyazALI nvaye vi. saM. 1981 mAM phAgaNa zudi 5 nA dine lIMbaDImAM khetasI zeTha dvArA nirmita jinAlayanI pratiSThA dhAmadhUmathI thaI A virala avasare mANavA teo bhAgyazALI na thayA. e prasaMge saMghe emanI smRti jALavavA TharAva karele, je anvaye saMsthAnA makAnanA bahAranA bhAgamAM meTA akSare A pramANe takatI mukavAmAM AvI: "muMbaIvALA zeThazrI khetasIbhAI khI asIe saMsthAnA makAnane A bhAga tathA derAsara baMdhAvI ApI zrI saMghane arpaNa karela che." khetasI zeDanI mahAnatA mATe eka ja prasaMga nA paryApta thaze. e jamAnAmAM "sarane IlakAba ghaNo moTo gaNAto. meTA meTA zrImaMte te meLavavA paDApaDI karatA. khetasI zeThane sUcavavAmAM AvyuM ke jo teo sarakAra prerita saMsthA mATe be-traNa lAkha rUpiAnuM dAna jAhera kare te sarakAra emanI kadara kare. khetasI zeThe A sUcana karanAra mitrane sApha saMbhaLAvI dIdhuM ke "sarakAra karatAM mAro prabhu mArI kadara kare e huM vadhu pasaMda karuM chuM !" ema kahIne temaNe sarakArI IlakAba karatAM garIbanI duA meLavavAnuM vadhu pasaMda karyuM. dukALa-pIDita lAkhonA azru luchIne teo "sarane badale lekenA ziratAja banI gayA. jagaDuzAha jevI ujjavaLa kIti teo pAmyA. A keTidhvaja zreNInAM sukRtyothI kacchI dazA ozavALa jaina jJAti tema ja samasta kaccha gauravanI lAgaNI anubhave che. A dhullo rAjA pharI pharI maLe e ja abhyarthanA. - ara7 - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI yu. alcooble Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com