________________
શ્રી જયશેખરસૂરિ
[ ૧૫
ગાંધીએ પિતાના ઉક્ત કથનથી પુષ્ટિ માટે “પ્રબોધચન્દ્રોદય” અને જયશેખરસૂરિના ઉક્ત પ્રન્થનાં અવતરણે ટાંક્યાં છે.
પંડિતજી વિશેષમાં જણાવે છે કે –“આ ત્રિભુવનદીપક પ્રબન્ધની પ્રાચીન શુદ્ધ ગુજરાતી ભાષા જોતાં તે સૈકામાં થયેલા માનવામાં આવતા નરસિંહ મહેતા, ભાલણ, મીરાંબાઈ આદિની ગુજરાતી ભાષા અર્વાચીન જણાઈ આવે છે..”
દી. બ. કેશવલાલ હર્ષદ ધ્રુવ નોંધે છે કે: “પ્રબંધ ચિન્તામણિ ગુજરાતીમાં જૂનામાં જૂનું રૂપક છે. રૂપકની ધટના દશ્યના કરતાં શ્રવ્યકાવ્યને અને કથાને વિશેષ અનુકૂળ છે. તે જોતાં પ્રગબંધને માર્ગમૂકી જયશેખરસૂરિએ કાવ્યબંધને માર્ગ લીધે એ બહુ યેગ્ય કર્યું છે. રૂપક મનનગ્રાહ્ય છે. તેનાં કાવ્ય રૂપે નિરુપણથી ઔચિત્ય સચવાય છે અને નવીનતા યે આવે છે.
જયશેખરસૂરિએ સંસ્કૃતમાં “પ્રબોધચિન્તામણિ કાવ્ય રચ્યું છે. તેની સાથે “ત્રિભુવનદીપક પ્રબન્ધની, કેશવલાલ ધ્રુવ કહે છે કે, “તુલના કરવી ઈષ્ટ નથી એક કાવ્યમાં કવિએ અલંકારપ્રધાન મહાકાવ્યની આડંબરી શિલી સ્વીકારી છે, અને બીજામાં પ્રસાદપ્રધાન કથાવાર્તાની બાજુ શૈલી હૃદયે ધરી છે. કર્તાના સમયમાં પંડિતોએ પહેલાને વખાણ્યું હશે; અને સામાન્ય શ્રેતાઓએ બીજાને વધાવી લીધું હશે. સંસ્કૃત કવિ તરીકે જયશેખરસૂરિનું જે સ્થાન હોય તે હે, ગુજરાતી કવિ તરીકે તે તેને દરજો ઊંચે છે. આ એક જ ગૂર્જર કાવ્યથી જેન કવિ પ્રથમ પંક્તિને સાહિત્યકાર બને છે. પ્રબંધચિન્તામણિ પ્રધ-પ્રકાશના કરતાં અધિક યશસ્વી થવા નિર્મિત છે. કવિની પ્રતિભા વસ્તુની ગૂંથણીમાં, પાત્રની યેાજનામાં અને રૂપક નીખીલવણમાં એક સરખી વિજયશાળી Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
