________________
૮ ]
કવિ-ચકવતિ અહે! સરસ કોમલ જીભડીએ, સરસઈ કીય વાસ; તઉ ક્ષણિ ક્ષણિ નવ નવઈ કંદિ, તહી કવિત અભ્યાસ.
કવિજન ગયઘડ ભાંજિવાએ, કેસરિ જિમ સેહઈ અમૃત વાણું વખાણ કરઈએ, ભવિઆ મન મોહઈ.
કવિની જીભમાં સરસ્વતીને વાસ હતે. એમની સુકોમળ જીભમાંથી પ્રત્યેક ક્ષણે કાવ્ય નવા નવા ઈદે ધારણ કરીને વહેતું રહેતું. ફાગકારનું આ વર્ણન પણ કવિની કાવ્ય-પ્રતિભાને જવલંત અંજલિ રૂપ છે.
કવિને સરસ્વતી દેવીએ વર પ્રદાન કર્યું હતું એમ એમના જેન કુમાર સંભવ” (રચના વિ. સં. ૧૪૬૪ પહેલાં) નામક મહાકાવ્યના અંતિમ શ્લોકમાં આપેલા “ વાણીદત્તવરઃ” વિશેષણથી સૂચિત થાય છે. આ રીતે કવિની ઑક્તિ “વાણીદત્તવર: ફાગકર્તાએ જણાવેલ “પ્રતક્ષી દેવી ભારતી” એ ઉક્તિને બબર મળતી આવે છે એ બાબત ખાસ નોંધનીય ગણાય. ફાગમાં જણાવાએલ “સરસઈ કીય વાસ” એ વિશેષણ પણ આ સંદર્ભમાં સૂચક છે.
ધમ્મિલચરિત” મહાકાવ્ય (રચના વિ. સં. ૧૮૬૨)ની ગ્રન્થ-પ્રશસ્તિમાં કવિ પિતાનું “કવિચક્રવર્તિ” (કવિચકધર) એવું બિરુદ જણાવે છે. ગૂર્જરમંડલમાં આ કાવ્ય રચાયું છે. એટલે ત્યાંના રાજા શંખની રાજસભામાં એમને એ ગૌરવપ્રદ બિરુદ પ્રાપ્ત થયું હશે એમ અનુમાન કરી શકાય છે. રાજા શંખની રાજસભામાં કવિના વિદ્યા-શિષ્ય માણિક્યસુંદરસૂરિએ “મલયસુંદરી કથા” સંસ્કૃતમાં રચેલી એ બાબત પણ ઉલ્લેખનીય છે. ફાગકર્તાએ જે કે કવિના આ બિરુદને ઉલ્લેખ નથી કર્યો, કિન્તુ તેમણે જણાવેલ “છા જઈ આગમ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
