Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / aham / / zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 1 // ||shriimdvijyraamcndrsuuriishvrsmRti-grnthmaalaa-aagmaangkH-45-grnthaangkH-34|| sthavirazrIAryarakSitaviracitaM zrImanmaladhArihemacandrasUrisaMhabdhavRttiyutaM . shriianuyogdvaarsuutrm| prakAzaka: zrI zrIpAlanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka derAsara TrasTa 12, je. mehatA mArga, muMbaI-400006. // 1 // vIra saMvat 2538 prathama saskaraNa vikrama saMvat 2068 i.sa. 2012 pratayaH 1000
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 2 // ||shriimdvijyraamcndrsuuriishvrsmRti-grnthmaalaa-aagmaangk:-45-grnthaangkH-34|| // prathamatIrthapati-zrIAdinAthasvAmine namaH ||aiN nmH| caramatIrthapati-zrImahAvIrasvAmine nmH|| ||pnycmgnndhr-shriimtsudhrmsvaamine nmH|| // tapAgacchIya pUjyAcAryadeva-zrImadvijayadAna-prema-rAmacandrasUrIzvarebhyo nmH|| sthavirazrIAryarakSitaviracitaM zrImanmaladhArihemacandrasUrisaMhabdhavRttiyutaM zrIanuyogadvArasUtram / dharmaprabhAvakasAmrAjyam tapAgacchAdhirAja-jainazAsanaziromaNi-pUjyAcAryadeva-zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarAH AjJA''zIrvAdadAtAraH jyotirmUrti-sUrirAmacandraparamakRpApAtra-suvizAlagacchAdhipatayaH pUjyAcAryadeva-zrImadvijayamahodayasUrIzvarAH prerakA: zAsanaprabhAvaka-pUjyAcAryadeva-zrImadvivijayamukticandrasUrIzvaravineyaratna-prajJAmUrti-pUjyAcAryadeva-zrImadvijayavicakSaNasUrIzvarAH mArgadarzakAH pU.A.bha.zrImadvijayarAmacandrasUri-paTTAlaGkAra-pU.A.bha.zrImadvijayajitamRgAGkasUrIzvaravineyaratna-suvizAlagacchAdhipatayaH pU.A.bha.zrImadvijayahemabhUSaNasUrIzvarAH sampAdakAH sUrizrIrAmacandragurukRpApAtra-pUjyamunivaryazrIdarzanabhUSaNavijayavineyaratna-pUjyamunipravarazrIdivyakIrtivijayagaNivaryAH // 2 //
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzIrvAdaH zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 3 // // gacchAdhipatInAM aashiirvaadH|| anantajJAnavatAmanupamabodhavatAmaparimitaprabhAvazAlinAmarhatAmidaM zAsanaM zAstravacanAnubaddhatayaivAdya yAvajjIvitamastyapratihataprabhAvam / yatrazAstrAjJA pravartate tatrazAsanaM vilstytitmaam|bhgvtaaN jinezvarANAM virahakAle teSAMvacAMsyupajIvyaivArAdhanA saadhyaa| yadyapizAstrANi sarvopakArakAraNAni, atastadadhyayanaM savaireva kartavyam, tathApi paramotkRSTapAvitryavatAMzAstrANAmadhyayanArthaM pAtratA| 'nivAryA / dvividhA kila zAstrazreNiH / mUlAgamarUpA, taditararUpA c| tatra mUlAgamazAstrANi tadvattayazca kevalaM gurUdattAdhikArANAM yogakriyAvAhinAmeva zramaNAnAmadhyayanagocarIbhavanti / taditararUpANi zAstrANi mUlAgamAnusAraM viracitAnyapi yathAsvaM zramaNazramaNInAM zrAvakazrAvikANAMcAdhyayanabhAjanAni bhavanti / iha tu, AgamazAstraprastAva iti yathA'haM yogavAhinAM zramaNa-zramaNInAmeva pravRttirasmin / yadyapi nAgamazAstrANi mudraNArhANi, teSAmupalabdhisaukhyAdanadhikAriNAmapi tat paThanAdisaMbhavAd / tathApi bahusaMkhyaka-zramaNa-2 zramaNIgaNa-svAdhyAya-sahAyakatayA mudraNavyavasthA'dyatanakAlInagItAthaiH svIkRtA, kevalaM nigUDharahasyAnAM chedasUtrANAM mudraNaMnAhatamityayaM vivekaH suspaSTaH / iha savRttikAnAmAgamazAstrANAMsampuTaH sampAditaH munivaraiH zrIdivyakIrtivijayagaNivaraiH, munivaraiH zrIpuNyakIrti-8 vijayagaNivaraizcasAyujyena / itaH pUrvamanekavAramanekasthAnakaizcAgamazAstrANi sampAditAni / tat paramparAyAmidaMsampAdanaMsvayaMsiddhAM viziSTiM dhArayatItyetat prtykssmsti| atra divyakRpAvataraNaM tapAgacchAdhirAjapUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAm, suvizAlagacchAdhipati pUjyapAdAcArya shriimdvijymhodysuuriishvraannaanyc|| prerakatvayAtra paramagItArthapUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayavicakSaNasUrIzvarANAm / zrIzrIpAlanagarajainazvetAmbaramUrtipUjakasaGgrena granthaprakAzane'smin jJAnadravyavyaya Ahata ityetadanumodanIyamasti / agre'pi saGko // 3 //
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzIrvAda | zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 4 // 'yamevameva lAbhAnvito bhavatviti bhRshmaashaasyte| amISAmAgamagranthAnAmadhyayanaM prasaratu shrmnnsNghe| zramaNaizcAgamAnAmamISAmupaniSadbhUta upadezaH prasaratu sakalazrIsaMghe- ityAzIrvAdaH / tapAgacchAdhirAjapUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAM pAlaGkAkArANAM prazAntamUrtipUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayajitamRgAGkasUrIzvarANAMcaraNakiGkaro vijyhembhuussnnsuuriH| kAndIvalI, muMbaI. vikrama saM0 2064 vIra saM0 2534 poSa suda 13
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIyam zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 5 // ||prkaashkiiym // ||shriipaalngrmnnddn zrIAdinAthasvAmine namaH |||shriipaalngrmnnddn zrImunisuvratasvAmine nmH| ||nmaami nityaM gururaamcndrm|| prathamarAjA, prathamamuni, ane prathamatIrthAdhipati, jagaduddhAraka, jagadvatsala, zrIdelavADA (mevADa) tIrthathI prAptathayela vizAlakAya adbhUta zrIAdinAthabhagavAna ane zrI munisuvratabhagavAnanI amIdRSTithI temaja zrIsaMghasanmArgadarzaka puNyanAmadheya paramArAdhyapAda suvizAlagacchAdhipati pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnI kRpAdRSTithI amArA zrITrasTanI sthApanA vi.saM. 2024 mAM thaI ane Aja sudhI uttarottara dharmanI Rddhi ane vRddhi thatI rahI che| zrIpAlanagara nAmane sArthaka karatuM amAuMTrasTa navA navA sImAMkanone aMkita krtuNrmuche| vi.saM. 2056 nIsAlamAMTrasTanA jJAnadravyanA savyaya mATe vinaMti karatAMsuvizuddhasaMyamI pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayavicakSaNasUrIzvarajI mahArAjAoAgamagraMthonA suMdararIte saMpAdana mATe upadeza kryo| jJAnakhAtAnA dravyanosadvyaya ane sAdhusAdhvIvargane saralatAthI adhyayana e amano hetu hto| ratalAma cAturmAsa birAjamAna suvizAla gacchAdhipati pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayamahodayasUrIzvarajImahArAjA pAsejaI AjJA meLavI, saMpAdanakAryamATe mukhyapaNe pUjya munirAja zrIdivyakIrtivijayajI tathA pUjya munirAja zrIpuNyakIrtivijayajI ma.sA., Arthika sahayoga mATe amArA TrasTamaNDaLe ane TrasTanI vinaMtithI mudraNa sudhInA Ayojana mATe zrIyuta ramaNalAla lAlacaMdajIojavAbadArI svIkArI jJAnabhaktino suMdaralAbha maLyAno AnaMda vyakta kryo| suMdara aneTakAu kAgaLa temaja suvAcya TAipa akSaro ane suzobhita chApakArya mATe pU. guruvaryornusatata mArgadarzana ane zrIyuta ramaNabhAInI jahamata atyaMta stutya ch| zrIpAlanagara upAzrayamAMja alaga rIte eka suMdara AgamakakSa nuM nirmANa saMpanna thayuM, kompyuTara-prIMTara-sophTavera, ityAdi sAmagrI vasAvI, AgamagraMtho upara AgamapraNetAnI dRSTijeMsiMcana thAya te mATe zrIgautamasvAmInI gurumUrti prasthApita krii| pavitratAnA hetuthI baheno
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIyam zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUrivRtti yutm| // 6 // pAse A kAryano pratiSedha nirNIta karyo ane AgamakakSamAM paNa praveza niSedha karyo ane kampyuTaromAM kampojIMga-prUpharIDIMga kArya mAtra puruSavarganAM ApareTaro- eDITaro dvArA karAvavAno amala karyo / dararoja A kArya nA prAraMbhathI aMta sudhI dhUpa-dIpanA prajvalanapUrvaka apavitratAno nAza ane arcanIyatAnuMsthApana karavApUrvaka paramamaMgalakArI ane paramapavitra AgamagraMthonI garimA jALavavAno yathAzakya prayAsa kryo| jo ke AkArya to mAtra punaHsampAdanahu~ cha / prAcInahastapratomAMthI saMzodhanakAryano athAga prayatna to AgamoddhAraka pUjya sAgarajI mahArAja (pUjya AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja) Adioko cha jeno zreya toteonA phALeja jAya ch| anya saMzodhako ane saMpAdanono A saMpAdanamAM upayoga karyo che teno ullekha te te sthaLo karyo ch| - gaNipiTaka oTale AcAryabhagavaMtonI atyaMta kiMmatI ane gupta sNptti| tenodurupayoga na thAya mATe sAdhu-sAdhvIbhagavaMtone upayogamAM AvatAM jJAnabhaMDAro tathA pU. AcAryAdi gurubhagavaMto jemane jarUra haze temane vitaraNa karavAnunakkI karyu ch| TrasTIgaNa zrI zrIpAlanagara jaina zve0 mUrtipUjaka derAsara TrasTa zrI zrIpAlanagara jaina zve0 mUrtipUjaka derAsara TrasTa zrIpAlanagara, 12 jamanAdAsa mehatA mArga, vAlakezvara, muMbaI - 400006. vikrama saM0 2063 vIra saM0 2533
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIyam zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandra sUri vRtti yutm| // 7 // // smpaadkiiym|| paramaparameSThinaM zrI vIrasvAminaM zrIvIrasvAminaHzAsanarakSaka, prabhAvakaM vyAkhyAnavAcaspatiM paramaguruvarya zrImadvijayarAmacandrasUrIzvaraM guruvaraJca samatAnidhiM paramasamAdhisAdhakaM munipravarazrIdarzanabhUSaNavijayaM namaskRtyAsya granthasya sampAdakIyaM kthyaami| vartamAnakAlIne ekAdazAGgadvAdazopAGgadazaprakIrNakaSaTchedacaturmUladvicUlikArUpe paJcacatvAriMzadAgamavargIkaraNe nandyanuyoge cuulikaavrgstH| yathA mandiraM zikhareNa zobhate tathAbhyAmAgamAbhyAmAgamamandiraM zobhate / paJcajJAnarUpA nandIsUtraM maGgalarUpA tathA sakalAgamasya vyAkhyAprakriyAM jJAtuMkUJcIrUpA'nuyogadvArasUtram / tasmAdAgamapaThanapUrve prathamamidaM sUtraM ptthniiym| nanvatrAnuyoga iti ko'rthaH? iticeducyte|shrutsy zabdasyArthena sahAnurUpo'nukUlovA yogo'nuyogH| vakturmanasi prathamamarthoprAdurbhavati pazcAttatpratipAdakaH zabdaH prayujyate tataH zabdarUpaH sUtraM paJcAdityanu, athavA zrI tIrthakarabhagavatA prathamamartha upadiSTaH pazcAdgaNadharAH sUtraM rcitvntH| tataH sUtraM pazcAdityanu, ano:sUtrasyArthena sahayogo'nuyogaH / athavaikasya sUtrasyAnanto'rtha ityartho mahAnsUtraM tvaNu, tatazcANunA sUtreNa saha mahata arthasya yogo'nuyogaH, AgamasUtrasya vyAkhyAprakriyeti yAvat / kattAra:- yAvadAryavajro'pRthaganuyoga AsIt / sthavirAryarakSitaiH pRthaganuyoga kRta ityAvazyakaniyuktau tathA zrInaMdIsUtrasthavirAvalIprakSiptagAthAyAM aNuogo rakkhiojehiM' iti namaskAro kRta ityanuyogadvArasUtrasya kartA 'siriajarakkhiyatheraviraiyAI' iti pU0 mu0 zrIpuNyavijayena darzitaM kintu tasya spaSTatayA''dhArona kiJcit / mudritaprate zrImadgaNadharapravara gautamasvAmivAcanAnugata'miti darzitaM kintu tadapi kena pramANena kayA vA hastalikhitapratyA sampAditamiti na jnyaayte| asminsampAdane - (1) pUjya mu0 jambuvijaya sampAdita zrImahAvIra jaina vidyAlayadvArA vikrama saMvat 2055 varSe prakAzita pustakAnusAreNa mUlasUtrANi vRttizca sampAditA / tatra pariziSTe ye pAThAntarA viziSTaTippaNyaste'tra na smaavissttaaH| (2) zrI kesarabAI jJAnamandira pATanadvArA vikrama saMvat 1995 prakAzitamudritapratau ye pAThAntarAH vartante te sarve'pi ttippnnyaaNdrshitaaH| // 7 //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIyam 18 zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 8 // tatrasthA: saMskRtachAyA ityAdi yathAvadeva gRhiitaaH| (3) pra0 = pratyantarapAThAntarA api tatrasthAdeva gRhiitaaH| (4) hastalikhitaprateSu mUlasUtrapAThavAcanApekSayA bRhadvAcanA tathA saMkSiptavAcaneti dve vibhAge jJAyate / saMkSiptavAcanAyAM dIrgha-1 sandarbhapAThA: te saMkSiptavAcanAyAM saMkSiptA iti zata-sArdhazatazlokapramANo bhedaH / ekatrita hastaprateSu madhye'nekasUtrapAThAnAM pRthakkaraNa kRtvA / prastutabRhadvAcanA kRtA vartata ityAdi vizeSajijJAsunA pU0ma0zrIjambUvijaya prakAzite tatpustake prstaavnaa'vlokniiyaa| (5) paThanapAThanapUrveidamavadhyeyam / 1. asminsampAdane sUtrAkSaropari kvacicca TIkAkSaropari 1, 2 ityAdyaGkAvartante tannimnAnusAreNa mudritapratau pAThAntarA jnyeyaaH| / 1 - a 2 = A 3 - i 4 u 5 = o 6 - ya 7- e 8 'na' sthAne 'Na' 9 - aM 10 - khi 11 = I 'Na' sthAne 'na' 2.TippaNyAM ye pAThAntarAdarzitA: te mudritapratereva gRhitaaH| 3. vRtau ya uddhRtaprAkRtazlokAH teSAM saMskRtachAyA api mudritapratereva gRhiitaaH| 4. pra0= pratyantare pAThantarAH te sarve'pi mudritapratau TippaNyAM yathA darzitAH te yathAvadeva gRhiitaaH| 5. '()' kausAntargatAH sUtrAGkAH sUtrapAThAzca mudritapratAnusAreNa jnyaatvyaaH| munirdivyakIrtivijayo gnniH| jayapremasosA0 jainoprAzrayaH jyeSTha suklA dvitIyA vikrama saM0 2064 vIra saM0 2534 tA. 05-06-2008
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyogadvArasUtrasya zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 1 // viSayAnukramaH pRSThaH // zrI anuyogadvArasUtrasya vissyaanukrmH|| sUtrANi-606 viSayaH sUtram pRSThaH / kramaH viSayaH sUtram // bhUmikA / / anuyogavaktavyatAyA vRttikAra mngglm| 'nikkhevegaTThAdi' dvaadshdvaaraanni| 5 / maGgalasUtram / paJcajJAnasvarUpam / 1 Avazyakazrutaskandha iti paJcajJAnamadhye zrutajJAnasyaivAnuyoga puurnnnaamprtipaadnm| iti / uddezasamuddezAnujJAnAM zruta AvazyakaH 1 zrutaH 2 skandhaH pratyayAni saptavandanakAni, 3 iti pdtrynikssepprtijnyaa| 7 anuyoga vidhikss| / Avazyakasya nikSepAH / / aGgapraviSTAGgabAhya zrutajJAnayo nAmAdi catuSTayasya sarvavyApakatvam / 8 madhye prastute 'GgabAhyasyoddezA (gA.1) diitiprtijnyaa| Avazyakasya nAmAdi catvAro kAlikotkAlikazrutajJAnayo nikssepaaH| madhye prastuta utkAlisyoddezAdIti 1. naamaavshykniruupnnm| 10 prtijnyaa| 2. sthaapnaavshykniruupnnm| 11 aGgabAhotkAlikarUpasyA nAmasthApanayoH prtivishessH| 12 vazyakasyoddezAdIti prtijnyaa| 5 / 3. 1-2 dravyAvazyakasvarUpamA
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramaH pRSThaH pRSThaH 23 kramaH [18] zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 2 // anuyogadvArasUtrasya viSayAnukramaH [20] [21] [22] viSayaH sUtram gamato noaagmtshc| 13 3.1 Agamato dravyAvazyakasya vyAkhyAnamabhayakumAravidyAdharayodRSTAntaJca / saptanayAnAzritya dravyAvazyakasya vibhaagH| 3.2 noAgamato drvyaavshykm| 16 noAgamato dravyAvazyakasya 3.2.1. jnyshriirdrvyaavshykm| 17 3.2.2. bhavyazarIra drvyaavshykm|18 3.2.3. vyatirikta drvyaavshykm| tasya tribhedaaH| 3.2.3.1 laukikm| 20 3.2.3.2 kuprAvacanikam / 21 3.2.3.3 lokottarikam / agItArthagacchAcAryasya dRSTAntaH / 22 4.bhAvAvazyakaM tasya ca dvau bhedau / Agamato noaagmtshc|| 4.1 Agamato bhaavaavshykm| 24 viSaya: sUtram 4.2 noAgamato bhAvAvazyaka tasya tryobhedaaH| 4.2.1 laukikaM 4.2.2 kuprAvacanikam / 4.2.3 lokottarikam / aavsyksyaikaarthikaani| 29 (gA.2-3) // zrutasya nikSepAH // zrutapadasya nAmAdicatvAro nikssepaaH|30 1-2 nAmasthApanAzrutavyAkhyAnam / 31 3 dravyazrutam, tasya dvau bhedI, 3.1 Agamatazca 3.2 noAgamatazca, tayoHsvarUpam / 34 3.2 noAgamato drvyshrutm| 36 3.2.1 jJazarIradravyazrutam / 37 3.2.2 bhavyazarIradravyazrutam / 38 3.2.3 vyatirikta dravyazrutam, patrapustaka likhitamathavA'NDajAdipaJcavidhasUtram / 39 [12] 54
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramaH pRSThaH kramaH pRSThaH zrI zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 3 // anuyogadvArasUtrasya viSayAnukramaH viSayaH sUtram 4 bhAvazrutaM tasya dvaividhyam, 1 Agamato 2 noAgamataca, tasya dvaividhyam, laukikam lokottaraJca / 4.2.1 laukikam, bhaartraamaaynnaadi| 4.2.2 lokottarikaM dvAdazAGgaM gaNipiTakam / bhaavshrutsyaikaarthikaani| [10] [11] viSayaH sUtram 3.2.3.3 mizradravyaskandhazca / prakArAntareNa vyatiriktaH skndhstrividhH| 3.2.3.1 kRtsnaskandhaH / 3.2.3.2 akRtsnaskandhaH, 3.2.3.3 anekdrvyskndhH| 67 4. bhAvaskandhaH, 4.1 Agamato bhaavskndhH| 69 4.2 noAgamato bhaavskndhH| 71 tasyaikArthikAni / 72 (gA.5) // adhyynaadhikaarH|| AvazyakasyaSaDAdhikArAH (gA.6) Avazyakasya SaNNAmadhyayanAnAM nAmAni catvAryanuyogadvArANi / 74 / (gA.7) // upakramAkhyaM prathamamanuyogadvAram / / // laukikopkrmH|| [12] / skandhapadasya nikSepAH // naamaadicturbhedaaH| saptanayAnAzrityAgamato dravyaskandhastathA 3.2 noAgamato, tasya trayo bhedaaH| 3.2.3 vyatiriktadravyaskandhasya sacittAcitta mizrAkhyAH trayobhedAH / drvyskndhniruupnnm| 3.2.3.1 scittdrvyskndhH| 62 3.2.3.2 acittadravyaskandhaH // 3 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThaH zrI zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 4 // anuyogadvArasUtrasya viSayAnukramaH kramaH viSayaH sUtram tasya nAmAdiSanikSepAH 1.3 dravyopakramasya dvau bhedI, 1.3.2 noAgamato 1.3.2.3 vyatirikta dravyopakramasyatrayo bhedAH 76 1.3.2.3.1 scittdrvyopkrmH| tasya dvipadAdi trayobhedAH / 1.3.2.3.1.1 dvipadopakramaH, tasya parikarmaNi vastuvinAzeca svarUpam / 1.3.2.3.1.2 catuSpadopakramaH, 1.3.2.3.1.3 apadopakramaH / parikarmaNi vastuvinAze ca svarUpam / 1.3.2.3.2-3 acitta mizrazca dravyopakramaH / 1.4-5 kssetrkaalopkrmau| bhAvopakramastasya dvau bhedau, 1.6.2 noA0bhA0u0sya prazastAprazastau bhedau| // zAstrIyabhAvopakramaH // tasya ssddvaaraanni| 92 // AnupUrvyAkhyaM prathamapratidvAram // pRSThaH kramaH viSayaH sUtram tasya dazanikSepAH 1.1.3.3. vyatiriktadravyAnupUrtyA 1 aupanidhikya74 2 naupanidhikyaudvau bhedau| 1.1.3.3.2a. naigamavyavahArasaMmatAnopanidhikI dravyAnupUrvyAH paJcabhedAH / 1.1.3.3.2a.1 arthapadaprarUpaNatA / tasyAH pryojnm| 1.1.3.3.2a.2 bhNgsmutkiirtnaa| tasyAH pryojnm| 102 1.1.3.3.2a.3 bhNgopdrshntaa| 103 1.1.3.3.2a.4 smvtaarH| 104 | 1.1.3.3.2a.5 anugamaH tasya satpadAdi navadvArANi / (gA.8) 1.1.3.3.2A saGgahanayApekSayAnIpanidhikyA dravyAnupUrtyA arthapadaprarUpaNatAdi 83 1-5 prkaaraaH| saGgahasyAnau0dravyA0 100 105 // 4 // 115 112
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti anuyogadvArasUtrasya viSayAnukramaH yutm| 169 144 // 5 // kramaH viSayaH sUtram assttvidhonugmH| 122 (gA.9) 3.1 saGgahasya aupa0 dravyAnupUrvyAH / pUrvAnupUrvI, pazcAnupUrvI, anAnupUrvI tribhedAH tatsvarUpazca / 131 prakArAntareNaupa0 drAnupUrvyA 1 pUrvAnupUrvyAdi bhedatraya tadvivaraNaM c| 135 dvividhA kSetrAnupUrvI 1.au02.anau0 c| 1.1.4a.2.5.1-2 nai0 vya0 apekSayA'nau0 kSetrAnu0 arthapadaprarUpaNatAdi paJcabhedAH / anugamasya dve dvAre 139 kSetrAnupUrvyAH zeSa 3-9 dvArANi / 152 (gA.10) .4A.2 saGgahanayAbhimatAnaupanidhikI kssetraanupuurvii| 159 1.1.4A.1 saGgaha0 aupa0 kSetrAnupUrvI, tasya pUrvAnupUrvyAdi tribhedaaH| 160 pRSThaH kramaH viSayaH sUtram pRSThaH 115 saGga0au0 adholoka kSetrAnupUrvI tasya pUrvAnupUrvItyAdibhedAH / 164 143 teSAM vyaakhyaanm| ___ (gA.11-14) 118 saGka0au0 urdhvaloka kSetrAnupUrvI, tasya pUrvAnupUrvyAdi tribhedaaH| teSAM vyaakhyaanm| 172 147 124 / 1.1.5a kAlAnupUrvI tasyau0 anau0 bhedadvayam, nai0vya0 anaukAlAnu0,tasya 1.1.5a.2.5.1-2 arthapadaprarUpaNatAdi pazcabhedA tessaaNvyaakhyaanc| navavidhAnugamasya dve dvaare| 180 148 126 (gA.15) 130 | 1.1.51.2.5.3-9 kAlAnupUrvyAH zeSa dvArANi / 193 152 | 1.1.5A.2 saGga0 anau0 kaalaanupuurvii| 199 158 1.1.5A.1 aupa0 kAlAnupUrvI / 140 samayAvalikAdArabhya zIrSaprahelikA palyopama sAgaropamotsarpiNI prabhRtInAM 141 vyaakhyaanm| 201 158
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramaH zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 6 // anuyogadvArasUtrasya viSayAnukramaH 1.1.7 1.1.8 viSayaH sUtram pRSThaH / kramaH utkIrtanApUrvI, tasyabhedAH, 1.2.3.3 caturvizatijinanAmAni / 203 161 gaNanAnupUrvI, tasyabhedAH, eka daza zatamityAdisaGkhyA / 204 162 saMsthAnAnupUrvI, tasyabhedAH, 1.2.4 samacaturasrAdisaMsthAnAni / 205 163 sAmAcAryAnupUrvI,tasyecchA kArAdi dshbhedaaH| 206 164 1.2.5 (gA.16) bhAvAnupUrvI, tasyaudayikAdi 1.2.6.1 ssddbhedaaH| 207 166 // nAmAkhyaM dvitIyapratidvAram // ekAdArabhya dazanAmAntA dshbhedaaH|208 167 eganAma / drvygunnaadiinaam| 209 168 1.2.6.3 (gA.17) dvinAma / anekprkaarenn| 1.2.6.4 trinAma vyaakhyaane| dravyanAma / gunnnaam| 217 173 1.2.6.5 viSayaH sUtram pRSThaH pryaaynaamaanekvidhm| 225 176 trinAmnaH prakArAntareNa striipurussnpuNskbhedairvyaakhyaanm| 226 178 (gA.18-23) caturnAma, Agamato, lopataH, prakRtito, vikAratazca sodAharaNavyAkhyAnam / 227 179 paJcanAma naamikaadi| 232 ssddnaamaudyikaadi| 233 audayikabhAvasyodayodayaniSpannAdi bhedanirUpaNam / 234 aupazamikabhAvasyopazamo pazamaniSpannabhedaprabheda nirUpaNam / 239 kSAyikabhAvasya kSayakSayaniSpanna bhedaprabheda nirUpaNam / 242 kSAyopazamikabhAvasya kSayopazama kSayopazamaniSpanna bhedaprabheda niruupnnm| 245 189 pAriNAmikabhAvasya sAdhanAdi 1.1.10 1.2 1.2.1 210 .. // 6 // 1.2.2 1.2.3 1.2.3.1 1.2.3.2
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ kama: zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| anuyogadvArasUtrasya viSayAnukramaH // 7 // viSayaH sUtram pRSTha: / kramaH viSayaH sUtram pRSThaH bhedanirUpaNam / 248 191 / 1.2.9 / navanAma, zRGgArAdi navakAvyarasA: (gA.24) vIra zRGgArAmRta vIDanaka bIbhatsa sAnnipAtikamAvasyaikAdArabhya hAsya karuNa prazAntarasAnAM nirUpaNam pnycsNyogikbhedaaH| 251 193 navakAvyarasopasaMhAram / 262 220 saptanAma SaDjAdi saptasvarAH / (gA.63-82) saptasvarasthAnAni, jIvAjIvanizrita 1.2.10.1-3 dazanAma, gauNanogauNAdi, tatra saptasvaranirUpaNam / saptasvarANAM lakSaNAni 1. gauNa 2. nogauNA phalAni ca / saptasvarANAM SaDjamadhyamagandhAra 3.''daaneti| 263 222 grAmANAM saptasapta mUrchanAH / 1.2.10.4-8 4. pratipakSaM 5. pradhAnatA saptasvarotpattisthAnayonyucchA 6.anAdisiddhAntaM 7. nAma samAnAkArANAM nirUpaNam / gItasya 8. avayavamiti naamaani| 267 224 SaDdoSAH, aSTauguNAH, triNi vRttAni, (gA.83-84) dve bhaNityau tathA madhura khara rUkSa catura | 1.2.10.9 saMyoganAma / tasya drvykssetrkaalbhaavbhedaaH| vilambita druta visvara gAyikA taiSAmanukrameNa sacitAdi bhAratAdi suSamanirUpaNamupasaMhArazca / 260 208 suSamajAdi prazastAdi prbhedaaH| 272 227 _ (gA.25-56) 1.2.10.10 pramANanAma nAmAdi cturbhedaaH| 282 22 aSTanAma, aSTavidhavibhaktibhedai 1.2.10.10.2 dvitIya sthaapnaaprmaannnaam| niruupnnm| 261 211 nakSatrAdi sptbhedaaH| (gA.57-62) kArtikAdi prbhedaaH| 284 229 // 7 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramaH viSayaH sUtram pRSThaH (gA.85-90) zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 8 // 1.2.10.10.3-4 tRtIyadravyapramANam, anuyogadvArasUtrasya viSayAnukramaH 232 236 pramANam sAmAsikAdi cturvidhm|| saptavidha saamaasikniruupnnm| 292 (gA.91) caturthabhAvapramANe dvitIya tddhitnaam| tasyASTabhedAH / tRtIyaM dhAtujaM caturtha niruktikshc| 302 (gA.92) // pramANAkhyaM tRtIyapratidvAram // tasya dravyakSetrakAlabhAva cturbhdaaH| dravyapramANasya pradezaniSpanna vibhAganiSpannI bhedau| 1.3.1.2.1-5 vibhAganiSpannasya mAnonmAnA ___vamAnagaNimapratimAnAdi paJcabhedAH / 1.3.1.2.1 maanprmaannm| 313 1.3.1.2.2 unmAnapramANam, tasyArdhakarSa krssaardhplplaadibhedaaH| 322 kramaH viSayaH sUtram pRSThaH 1.3.1.2.3 avamAnapramANam, 1.3.1.2.4 gaNimapramANam / 324 244 (gA.93-94) 1.3.1.2.5 pratimAnapramANam / 328 246 1.3.2 kSetrapramANama, dvibhedam 1.3.2.2.1-4 vibhAganiSpannasyAGgala vitastiralidhanvAdi bhedaaH| 330 247 1.3.2.2.1.1 AtmAGgala prayojanam, tasya suuciprtrghntryobhedaaH| 336 251 (gA.95-98) 1.3.2.2.1.2 utsedhaangglnisspttiH| suukssmvyvhaarikprmaannushc| 339 254 (gA.99-100) 1.3.2.2.1.2 ucchalakSNazlakSiNakAdArabhya dhanu gavyUtAdi prmaannaaH| 344 257 1.3.2.2.1.2 ratnaprabhAdinArakANAmasurakumArA dInAJca shriiraavgaahnaa| 347 259 1.3.2.2.1.2 pRthvyaptejovAyuvanaspati dvi tricaturindriyANAM shriiraavgaahnaa| 349 262 239 243
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 9 // anuyogadvArasUtrasya viSayAnukramaH viSayaH sUtram pRSThaH 1.3.2.2.1.2 jalacara catuSpadoraparisarpa bhujaparisarpa khecarAdInAM shriiraavgaahnaa| 351 264 (gA.101-2) 1.3.2.2.1.2 manuSyANAM shriiraavgaahnaa| 352 267 1.3.2.2.1.2 vANavyaMtara jyotiSa saudharmAdInAM zarIrAvagAhanA tathA sUci pratara ghanAGgalAlpabahutvam / 353 268 1.3.2.2.1.3 vibhA0ni0 prmaannaaaangglm| 358 zreNI pratara ghanAAGgalAlpabahutvam / 361 274 kaalprmaannm| 1.3.3.1 pradezaniSpannam, 1.3.3.2 vibhAganiSpannam, smyaavlikaadi| 363 276 (gA.103) | 1.3.3.2 smyprruupnnaa| 366 277 3.2 gaNitaviSayAnAM AvalikAdArabhya zIrSaprahelikAntAnAM niruupnnm| 367 282 (gA.104-6) kramaH viSayaH sUtram pRSThaH 1.3.3.2.1-2 vibhA0ni0aupa0kAlasya plyo0saagdvebhede| palyo0 syoddhArAddhA kSetratribhedAni 1.3.3.2.1-2 (i) uddhArasya sUkSma vyavahArike bhede| dvIpasamudrasaGkhyA pramANaprayojanam / 368 283 (gA.107-8) 1.3.3.2.1-2 (ii) vibhA0 ni0aupa0kAlasya0 addhA palyo sAgavyoH sUkSmavyavahArike bhedepryojnshc| 377 288 _ (gA.109-10) 1.3.3.2.1-2 (i) addhApalyo0 sAgalyoH ratna prabhAdinArakANamAyu:sthitidvAreNa niruupnnNpryojnkthnshc| 383 290 asurkumaaraadishessdnnddkaanaamaayu:sthitidvaarennkthnm| 384 291 (gA.111-12) 1.3.3.2.1-2 (ii) kSetrapalyo0 sAgavyoH sUkSma vyavahArikebhede ttpryojnc| 392 300 (gA.113-14) // 9
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramaH zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 10 // anuyogadvArasUtrasya viSayAnukramaH viSayaH sUtram pRSThaH / kramaH viSayaH sUtram pRSThaH / sUkSmakSetrapalyo sAga0 maidRSTivAde vANavyaMtara jyotiSa vaimAnikAnAM yAni dravyANi mIyante teSAM jIvAjIva bddhmuktshriirpnycksngkyaa| 424 325 dvividhadravyANAM rUpyarUpyajIvAnAJca bhAvapramANam, tasya guNo ny:sngkhyaasngghyaaniruupnnm| 399 303 pramANa iti tribhedaaH| 427 jIvAjIvobhayarUpANyaudArikAdipaJca 1.3.4.1 guNapramANasya jIvAjIvadvibhedau, zarIrANi caturviMzatidaNDakeSu ca teSAM 1.3.4.2 ajIvaguNapramANasya saGkhyA niruupnnm| 405 305 vrnnaadibhedprbhedaaH| 427 328 jIvAjIvobhayarUpANAM vaikriyAdi 1.3.4.1.1 jIvaguNabhAvapramANasya jJAnAditribhedAH, zarIrANAmoghata: baddhamukta sngghyaa|414 309 1. jJAnasya pratyakSAdicatvAraH, narakadaNDake baddhamuktazarIra pratyakSasya ca dvibhedAH prbhedaashc| 435 329 pnycksngkyaa| 312 / 1.3.4.1.1.1.2 anumAna guNabhAvapramANasya asurakumArANAM baddhamuktazarIra pUrvavaccheSavadRSTasAdharmyavaditi tribhedAH, pnycksngkhyaa| 314 tayorbhedaprabhedaiH sodAharaNaM pRthvyaptejovAyu vanaspatikAyAnAM vyaakhyaanm| 440 330 shriirpnycksngkhyaa| 420 315 (gA.115-17) dvitri catustiryaJcapaJcendriyANAM dRSTasAdharmyavadanumAnaguNabhAvapramANam, baddhamukta shriirpnycksngghyaa| 421 318 tasya sAmAnyavizeSatodRSTamiti vibhedI manuSyANAM baddhamukta zarIra tayoH sodAharaNaM vyaakhyaanm| 448 335 paJcakasaGkhyA / 423 321 (gA.118) 418 312 // 10 //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramaH zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 11 // anuyogadvArasUtrasya viSayAnukramaH viSayaH sUtram pRSThaH 1.3.4.1.1.1.3 aupamyajJAnaguNabhAvapramANam, tasya sAdharmyavaidhopanIta dvibhedau tyostrystryobhedaaH| 458 339 1.3.4.1.1.1.4 AgamajJAnaguNabhAvapramANam, tasya laukikalokottarika dvibhedau, suutraadibhedaashc| 467 341 1.3.4.1.1.2 drshngunnbhaavprmaannniruupnnm| 471 343 1.3.4.1.1.3 caritraguNabhAvapramANam, tasya sAmAyikAdi paJcabhedAni prabhedAni c| 472 344 1.3.4.1.2 nayabhAvapramANam prasthakadRSTAntena niruupnnm| 473 347 vasatidRSTAntena nirUpaNam / 475 350 pradezadRSTAntena nirUpaNam / 476 353 saGkhyAbhAvapramANa, tasya nAma sthApanA dravyAdyaSTabhedAH, 1. nAma 2. sthApanA 3. dravyAnAM tathA zaGkhazabdamAzritya niruupnnm| 477 359 .3.4.1.3.4 aSTAnAM madhye aupamyasamayAbhAvapramANam, tasya bhedctussttym| 492 363 kramaH viSayaH sUtram pRSThaH (gA.119-22) 1.3.4.1.3.5-6 parimANajJAne sngghyaabhaavprmaanne| 1.3.4.1.3.7 gaNanAsaM0bhAvapra0, tasya saGgyAtAsaGkhyAtAnantabhedAH, jghnymdhymotkRssttaadiprbhedaashc| jaghanya sasayeyaka svrupm| 497 367 utkRSTasaGkhyAta sngkhyaabhaavpr0| 508 nvvidhaasNkhyeykm| 372 assttvidhaanntkm| bhaavshngkhsvruupshc| // vaktavyAtAkhyaM caturthapratidvAram // svasamayaparasamayobhayavaktavyatA nayApekSayA vibhjnnyc| 521 380 // arthAdhikArAkhyaM paJcamapratidvAram // 384 (gA.123) // samAvatArAkhyaM SaSThapratidvAram // nAmAdi SaDbhedAH, |1.4
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 12 // pRSThaH / kramaH 385 2.3 387 anuyogadvArasUtrasya SayAnukramaH 2-3 viSayaH sUtram 3. dravyasamAvatAra svruupm| 527 4. kSetra 5. kAla 6.bhaavsmaavtaaraaH| 531 (gA.124) // nikSepAkhyaM dvitIyamanuyogadvAram / / tasya 1.ogha 2.nAma 3. sUtrAlApakAniSpannabhedAH, oghe'dhyayanapadasya nAmAdi cturnikssepaaH| 534 (gA.125) oghaniSpannanikSepe'jjhINapadasya naamaadicturnikssepaaH| 547 (gA.126) oghaniSpannanikSepe''yapadasya naamaadicturnikssepaaH| 558 jhavaNApadasya naamaadicturnikssepaaH| 580 nAmaniSpannanikSepaH, nAmAdibhedaiH saamaayiknaamnikssepnnm| 593 viSayaH sUtram pRSThaH (gA.127-32) suutraalaapknikssepH| 600 403 // anugamAkhyaM tRtIyamanuyogadvAram // tasya 1. sUtra 2. niyuktI bhedau| niryuktyanugamasya trayobhedAzca / 601 404 (gA.133-34) suutrsprshkniryuktynugmH|| sUtralakSaNaH / dvAtriMzatsUtradoSA aSTaguNA vyaakhyaalkssnnnyc| 605 408 (gA.135) / nayAkhyaM caturthamanuyogadvAram // naigamAdisaptanayAH jnyaankriyaanysmnvyshc| 606 420 (gA.136-43) 392 394 396 399 400 // iti zrI anuyogadvArasUtrasya vissyaanukrmH|| ||
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] vRttikaarmngglm| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 1 // / / aham // // zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarasmRti-granthamAlA-AgamAGkaH-45-granthAGkaH-34 // // prathamatIrthapati-zrIAdinAthasvAmine namaH // aiM namaH / / caramatIrthapati-zrImahAvIrasvAmine nmH|| ||pnycmgnndhr-shriimtsudhrmsvaamine nmH|| // tapAgacchIya pUjyAcAryadeva-zrImadvijayadAna-prema-rAmacandrasUrIzvarebhyo nmH|| | sthavirazrIAryarakSitaviracitaM zrImanmaladhArihemacandrasUrisaMhabdhavRttiyutaM shriianuyogdvaarsuutrm| aiM namaH / zrIvItarAgAya nmH|| smyksurendrkRtsNstuti(t)paadpdm-muddaamkaamkriraajktthorsiNhm| saddharmadezakavaraM varadaM nato'smi, vIraM vizuddhatarabodhanidhiM sudhIram // 1 // anuyogabhRtAM pAdAn vande zrIgautamAdisUrINAm / niSkAraNabandhUnAM vizeSato dharmadAtRRNAm // 2 // yasyAH prasAdamatulaM samprApya bhavanti bhvyjnnivhaaH| anuyogavedinastAM prayata: zrutadevatAM vande // 3 // 0 zrImadgaNadharapravaragautamasvAmivAcanAnugataM zrImanmaladhArIyahemacandrasUrisadRbdhavRttiyutaM' - iti mudrita prtau| // 1 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandra sUtram 1 sUri vRtti yutm| | // 2 // mngglsuutrm| pnycjnyaansvruupm| B ihAtigambhIramahAnIradhimadhyanipatitAnarghyaratnamivAtidurlabhaM prApya mAnuSaM janma tato'pilabdhvA tribhuvanaikahitazrImajjinapraNItabodhilAbhaM samAsAdya viratyanuguNapariNAmaM pratipadya caraNadharmamadhItya vidhivatsUtraM samadhigamya tatparamArthaM vijJAya svaparasamayarahasyaM tathAvidhakarmakSayopazamasaMbhavinIM cAvApya vizadaprajJAM jinavacanAnuyogakaraNe yatitavyam, tasyaiva sakalamano'bhilaSitArthasArthasaMsAdhakatvena yathoktasamagrasAmagrIphalatvAt / sa cAnuyogo yadyapyanekagranthaviSayaHsaMbhavati, tathApi pratizAstraM pratyadhyayanaM pratyuddezakaM prativAkyaM pratipadaMcopakAritvAtprathamamanuyogadvArANAmasau vidheyH| jinavacane hyAcArAdi zrutaM prAyaH srvmpyupkrm-nikssepaa-nugm-nydvaarairvicaaryte| prastutazAstreca tAnyevoprakamAdidvArANyabhidhAsyante'to'syAnuyogakaraNe vastuto jinavacanasya sarvasyApyasau kRto bhavatItyatizayopakAritvAtprakRtazAstrasyaiva prathamamanuyogo vidheyH| saca yadyapi cUrNiTIkAdvAreNa vRddhairapi vihitaH, tathApi tadvacasAmatigambhIratvena duradhigamatvAnmandamatinApi mayAsAdhAraNazrutabhaktijanitautsukyabhAvato'vicAritasvazaktitvAdalpadhiyAmanugrahArthatvAcca kartumArabhyate ||asy ca zAstrasya paramapadaprAptihetutvena zreyobhUtatvAtsambhAvyamAnavighnatvAttadupazamArthaM ziSTasamayaparipAlanArthaM cAdau maGgalarUpaMsUtramAha nANaM paMcavihaM paNNattaM, taMjahA- AbhiNibohiyaNANaM suyaNANaM ohiNANaM maNapajjavaNANaM kevalaNANaM ||suutrm 1 // nANaM paJcaviha mityAdi / vyAkhyA, jJAtirjJAnam, kRtyalyuTo bahula (pA0 3-3-113) miti vacanAdbhAvasAdhanaH / jJAyate, paricchidyate vastvanenAsmAdasminveti vA jJAnam; jAnAti svaviSayaM paricchinattIti vA jJAnam, jJAnAvaraNakarmakSayopazama-2 kSayajanyo jIvasvatattvabhUto bodha ityarthaH / paJcavihaM ti; paJceti saGkhyAvacanaH, vidhAnAni vidhAH bhedAH paJcavidhA asyeti Namo arihaMtANaM' pAThAntareNa Namo arahaMtANaM' ityAdi namaskAramahAmantra pATho pustake Adau vartate / tacca cUrNigatapAThAnusAreNeti tatra kauMsAntargata upnystH|
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhuumikaa| sUtram 1 zrIanuyogadvAraMmaladhAri |zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 3 // mngglsuutrm| pnycjnyaansvruupm| paJcavidham, paJcaprakAramityarthaH / paNNattaM ti prajJaptamarthatastIrthakaraiH sUtrato gaNadharaiH prruupitmityrthH| anena sUtrakRtAtmanaH svamanISikA parihRtA bhvti| athavA prAjJAttIrthakarAd, AptaM prAptaM gaNadharairiti prAjJAptam / athavA prAjJairgaNadharaistIrthakarAd, AttaM gRhItamiti prAjJAttam / prajJayA vA bhavyajantubhirAptaM prAptam prajJAptam / na hi prajJAvikalairidamavApyata iti pratItameva / hrasvatvaM sarvatra praakRttvaadityvyvaarthH| akSarayojanA tvevam, jJAnaM paramagurubhiH prajJaptamiti sambandhaH / katividhamityatrocyate, paJcavidhamiti // tasyaiva paJcavidhatvasyopadarzanArthamAha-taMjahe tyAdi / tadyathetyupanyAsArthaH, AbhinibodhikajJAnaM zrutajJAnamavadhijJAnaM mana:paryAyajJAnaM kevalajJAnaM ceti / tatra, abhItyAbhimukhye, nIti naiytye| tatazcAbhimukhaH, vastuyogyadezAvasthAnApekSI niyataH, indriyANyAzritya svasvaviSayApekSI bodho'bhinibodha iti bhAvasAdhanaH, svArthikataddhitotpAdAtsa evAbhinibodhikam, abhinibudhyata AtmanA sa ityabhinibodha iti karmasAdhano vA, abhinibudhyate vastvasAvityabhinibodha iti kartRsAdhanovA, sa evAbhinibodhikamiti tathaiva / AbhinibodhikaMca tajjJAnaMcAbhinibodhikajJAnam, indriyapaJcakamanonimitto bodha ityarthaH / zravaNaM zrutam, abhilApaplAvitArthagrahaNasvarUpa upalabdhivizeSaH, zrutaM ca tajjJAnaM ca zrutajJAnam / athavA zrUyata iti zrutam, zabdaH, sa cAsau kAraNe kAryopacArAjjJAnaM ca shrutjnyaanm| zabdo hi zrotuH sAbhilApajJAnasya kAraNaM bhavatIti so'pi zrutajJAnamucyate / avadhAnamavadhiH, indriyAdyanapekSamAtmanaH sAkSAdarthagrahaNam, avadhireva jnyaanmvdhijnyaanm| athavAvadhiH, maryAdA tenAvadhinA rUpidravyamaryAdAtmakena jJAnamavadhijJAnam |sNjnyibhirjiivai: kAyayogena manovargaNAbhyo gRhItAni. manoyogena manastvena pariNamitAni dravyANi manAMsItyucyante / teSAM manasAM paryAyAH, cintanAnuguNAH pariNAmAH teSu jJAnaM mana:paryAyajJAnam / athavA yathoktasvarUpANi manAMsi paryeti, avagacchatIti manaHparyAyamiti karmaNyaNa (pA03-2-1), tacca // 3 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 4 // nuyoga iti| tajjJAnaMca mana:paryAyajJAnam / kevalam, saMpUrNajJeyaviSayatvAtsaMpUrNam, tacca tajjJAnaMca kevalajJAnamiti ||avgrhaadibhedcintaa bhuumikaa| tveteSAM jJAnAnAmatra na kriyate, sUtre'nuktatvenAprastutatvAnnandyAdiSu vistrennokttvaacceti| anena ca zAstrasyAdAveva jJAnapaJcako sUtram 2 utkIrtanena maGgalaM kRtaM bhavati, sakalaklezavicchedahetutvena jJAnasya prmmnggltvaat| [3] paJcajJAnaabhidheyaM tu guNaniSpannAnuyogadvAralakSaNazAstranAmna eva sakAzAtpratIyate, upakramAdyanuyogadvArANAmevehAbhidhAsyamAna- madhye zruta jJAnasyaivAtvAt / prayojanaM tu prakaraNakartRzrotroH pratyekamanantaraparamparabhedAccintanIyam / tatra prakaraNakarturanantaraM sattvAnugrahaH prayojana zrotuzcaprakaraNArthaparijJAnam, paramparaM tu dvayorapi paramapadaprAptiH / idaM tu yadyapIha sAkSAnnoktaM tathApi saamrthyaadvsiiyte| uddezasamuddezA nujJAnAM zrutatathAhi-sattvAnugrahapravRttA eva paramagurava idamupadizanti, tadanugrahe ca krameNa paramapadaprApti: pratItaiva / zrotApigurubhya: prastuta pratyayAni saptaprakaraNA) vijAnAti, tatparijJAne ca sakalajinavacanAnuyogakaraNe kuzalatAmAsAdayati, tatkuzalatAyAM ca viprahAya heyAn, vandanakAni, upAdAyopadeyAn, saMprApya prakarSavaccaraNakaraNam, kRtvAtiduSkaratapazcaraNam, anubhUya vizadakevalAlokata: sakalatrilokI vidhishc| talasAkSAtkaraNam, pravizya sakalakarmavicchedakartRzailezIkaraNam, sakalamuktajanazaraNaM paramapadamadhigacchatIti / sambandho'pyupAyopeyalakSaNo gamyata eva / vacanarUpApannaM hi zAstramidamupAyastadarthatUpeya iti / evaM ca samastazAstrakArANAM samaya: paripAlito bhavati / uktaM ca taiH, saMbaMdha'bhidheya paoyaNAI taha maMgalaM ca stthmmi| sIsapavittinimittaM nivigghatthaM ca ciNtijje||1|| tyalaM vistareNa // 1 // yadi nAma jJAnaM paJcavidhaM prajJaptaM tataH kimityAha tattha cattAri NANAiMThappAiM ThavaNijjAI NouddisaMti No samuddisaMtiNo aNuNNavikhaMti, suyanANassa uddeso samuddeso aNuNNA (r) sambandhAbhidheyaprayojanAni tathA maGgalaM ca shaastre| ziSyapravRttinimittaM nirvighnArthaM ca cintayet // 1 // 7 No uddisijaMti No samuddisijaMtI'ti pra0 / anuyoga
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| nuyoga iti| aNuogo ya pavattai // sUtram 2 // bhuumikaa| tatthetyAdi / tatratasmijJAnapaJcaka AbhinibodhikAvadhimana:paryAyakevalAkhyAni catvAri jJAnAni ThappAiMtisthApyAni, sUtram 2 asaMvyavahAryANi / vyavahAranayo hi yadeva lokasyopakAre varttate tadeva saMvyavahAryaM manyate, lokasya ca heyopAdeyeSvartheSu / [3] paJcajJAnanivRttipravRttidvAreNa prAyaH zrutameva saakssaadtyntopkaari| yadyapi kevalAdidRSTamarthaM zrutamabhidhatte tathApi gauNavRttyA tAni jJAnasyaivAlokopakArINIti bhAvaH / yadyuktanyAyenAsaMvyavahAryANi tAni tataH kimityAha- ThavaNijjAiM ti tataH sthApanIyAnyetAni, tathAvidhopakArAbhAvato'saMvyavahAryatvAttiSThantu, na tairihoddezasamuddezAdhavasare'dhikAra ityarthaH / athavA sthApyAni, amukharANi, uddezasamuddezA nujJAnAM zrutasva svarUpapratipAdane'pyasamarthAni / na hi zabdamantareNa svasvarUpamapi kevalAdIni pratipAdayituM samarthAni, zabdazcAnantarameva pasamayAna,zavAnarama pratyayAnisaptazrutatvenokta iti svaparasvarUpapratipAdane zrutameva samartham, svarUpakathanaM cedamata: sthaapyaani| amukharANi yAni catvAri vandanakAni, jJAnAni tAnIhAnuyogadvAravicAraprakrame kimityAha- anupayogitvAtsthApanIyAni, anadhikRtAni / yatraiva hyuddezasamuddezAnu- anuyoga vidhishc| jJAdayaH kriyante tatraivAnuyogaH taddvArANi copakramAdIni pravartante, evaMbhUtaM tvAcArAdi zrutajJAnamevetyata uddezAdyaviSayatvAdanupayogIni zeSajJAnAnItyato'trAnadhikRtAni / atrAha- anuyogo vyAkhyAnam, taccazeSajJAnacatuSTayasyApi pravarttata eveti kathamanupayogitvam? nanu samayacaryAnabhijJatAsUcakamevedaM vacaH, yato hanta tatrApitajjJAnapratipAdakasUtrasaMdarbha eva vyAkhyAyate, saca zrutameveti shrutsyaivaanuyogprvRttiriti| athavA sthApyAni, gurvanadhInatvenoddezAdyaviSayabhUtAni / etadeva vivRNoti, sthApanIyAnIti, ekArthoM dvAvapi / idamuktaM bhavati, anekArthatvAdatigambhIratvAdvividhamantrAdyatizayasampannatvAcca prAyo gurUpadezApekSaM zrutajJAnam, tacca gurorantike gRhyamANaM
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyoga- dvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 6 // paramakalyANakozatvAduddezAdividhinA gRhyata iti tasyoddezAdayaH pravarttante, zeSANi tu catvAri jJAnAni tadAvaraNakarmakSaya bhuumikaa| kSayopazamAbhyAM svata eva jAyamAnAni noddeshaadiprkrmmpekssnte| yatazcaivamata Aha- no uddisijjaMtI tyaadi|no uddizyante no / sUtram 2 samuddizyante no'nujnyaaynte| [3] paJcajJAnatatredamadhyayanAdi tvayA paThitavyamiti guruvacanavizeSa uddeshH| tasminneva ziSyeNAhInAdilakSaNopete'dhIte gurornivedite madhye zruta jJAnasyaivAsthiraparicitaM kurvidamiti guruvacanavizeSa eva smuddeshH| tathA kRtvA gurornivedite samyagidaM dhArayAnyAMzcAdhyApaye ti tadvacanavizeSa nuyoga iti| evAnujJA / suyaNANasse tyAdi, zrutajJAnasyoddezaH samuddezo'nujJAnuyogazca pravarttate // 2 // uddezasamuddezA nujJAnAM zrutatatroddezAdInAM trayANAM svarUpaM saMkSepata uktamapi vineyAnugrahArthaM kiJcidvistarata ucyate / tatrAcArAdyaGgasya, uttarAdhyayanAdi pratyayAnisaptakAlikazrutaskandhasya, aupapAtikAdyutkAlikopAGgAdhyayanasya cAyamuddezavidhiH / ihAcArAGgAdyanyatarazrutamadhyetumicchati vandanakAni, yo vineyaH saH svAdhyAyaM prasthApya guruM vijJapayati, bhagavan! amukaM mama zrutamuddizata, gururapi bhaNati, icchAmaiti / tato vineyo anuyoga vidhishc| vandanakaM dadAti (1), tato gururutthAya caityavandanakaM karoti, tata UrdhvasthitovAmapAkRtaziSyo yogotkSepanimittaM paJcaviMzatyucyAsamAnaM kAyotsarga karoti, caMdesu nimmalayare ti yAvaccaturviMzatistavaM cintayatItyarthaH / tata: pAritakAyotsargaH sampUrNaM caturviMzatistavaM bhaNitvA tathAsthita eva paJcaparameSThinamaskAraM vAratrayamuccArya nANaM pazcavihaM paNNattamityAdhuddezanandI bhaNati / tadante cedaM puna: prasthApanaM pratItyAsya sAdhoridamaGgamamuM zrutaskaMdhamidamadhyayanaM voddizAmi, kSamAzramaNAnAM hastena sUtrama) tadubhayaM coddiSTa mityevaM vadati / kSamAzramaNAnAmityAdi tvAtmano'haGkAravarjanArthamabhidhatte / tato vineya icchAmI ti bhaNitvA vandanakaM dadAti (2), tata utthito bravIti, saMdizata kiM bhaNAmIti, tato gururvadati, vanditvA pravedaye ti / tato vineya icchAmI // 6 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhuumikaa| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| sUtram 2 [3] paJcajJAna ti bhaNitvA vandanakaM dadAti (3), tataH punarutthitaH pratipAdayati, bhavadbhirmamAmukaM shrutmuddissttmicchaamynushaasti| tato guruH pratyuttarayati yogaM kurviti / evaM sandiSTo vineya icchAmI ti bhaNitvA vandanakaM dadAti / tato'trAntare namaskAramuccArayannasau guruM pradakSiNayati, tadante ca guroH purataH sthitvA punarvadati bhavadbhirmamAmukaM zrutamuddiSTamicchAmyanuzAstiMtato gururAha-yogaM kurvi ti| evaM saMdiSTa icchAmIti bhaNitvA vanditvA ca punastathaiva guruMpradakSiNayati / tadante ca punastathaiva guruziSyayorvacanaprativacane, tathaiva ca tRtIyapradakSiNAM vidadhAti vineyaH / etAni ca caturthavandanakAdIni trINyapi vandanakAnyekameva caturthaM gaNyate, ekaarthprtibddhtvaaditi| (4), tatastRtIyapradakSiNAnte gururniSIdati, niSaNNasya ca guroH purato'rddhAvanatagAtro vineyo vakti, yuSmAkaM praveditaM saMdizata sAdhUnAM prvedyaami| tato gururAha pravedaye ti / tata icchAmI ti bhaNitvA vineyo vandanakaM dadAti / (5), pratyutthitazcoccAritapaJcaparameSThinamaskAraH punarvandanakaM dadAti / (6), punarutthito vadatiyuSmAkaM praveditaM sAdhUnAM ca tatpravedita sandizata karomi kaayotsrgm| ttogururnujaaniitekurviti| tatapunarapi vandanakaMdadAti / (7), etAni sapta tho(cho)bhavandanakAni zrutapratyayAni bhvnti| tataHpratyutthito'bhidhatte,amukasyoddezanimittaM karomi kAyotsargamanyatrocchAsitAdityAdi yAvadvyutsRjAmI ti|ttH kAyotsargasthitaHsaptaviMzatimucchrAsAMzcintayati sAgaravaragambhIreti yAvaccaturviMzatistavaM cintayatItyarthaH / uddesasamuddese sattAvIsaM aNuNNavaNayAe (jIta0 ka0 gA0 22) itivcnaat| tata: pAritakAyotsargaH sampUrNaM caturviMzatistavaM bhaNitvA parisamAptoddezakriyatvAguroH thobhavandanakaM dadAti / taccana zrutapratyayam, kiMtarhi ? zrutadAtRtvAdinA guruH paramopakArI, tdvinyprtipttinimittmiti| 0 uddeze samuddeze sptviNshtirnujnyaapne| jJAnasyaivAnuyoga iti| uddezasamuddezAnujJAnAM zrutapratyayAnisaptavandanakAni, anuyoga vidhishc|
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 8 // __ aGgAdisamuddeze'pyayameva vidhirvktvyo| navaraM pUrvaM pravedite yogaM kurkhityuktamatra tu sthiraparicitaM kurviti vadati / bhuumikaa| yogotkSepakAyotsargo nandyAkarSaNaM pradakSiNAtrayavidhizcana kriyate / zeSa: saptavandanakAdiko vidhistathaiva / anujJAvidhistu sUtram 2 yogotkSepakAyotsargavarjaH sarvo'pyuddezavidhivadvaktavyaH / navaraM pravedite gururvadati samyagdhArayAnyeSAM ca pravedaya, anyAnapi 3) pnycjnyaanpaatthyetyrthH| AvazyakAdiSu taNDulavicAraNAdiprakIrNakeSvapi caiSa eva vidhiH / navaraM svAdhyAyaprasthApanaM yogotkSepakAyotsargazca na kriyate / evaM sAmAyikAdyadhyayaneSUddezakeSu ca caityavandanapradakSiNAtrayAdivizeSakriyArahitaH saptavandana jJAnasyaivA nuyoga iti| pradAnAdikaH sa eva vidhiriti tAvadiyaM cUrNikAralikhitA saamaacaarii|saamprtN punrnythaapitaa:smuplbhynte| na ca tathopalabhya uddezasamuddezAsammohaH karttavyaH, vicitratvAtsAmAcArINAmiti / nujJAnAM zruta pratyayAnisaptaidAnImanuyogavidhirucyate,tatrAnuyogo vkssymaannshbdaarthH| sa yadAdhItasUtrasyAcAryapada(pra)sthApanayogyasya ziSyasyAnu vandanakAni, jJAyate tadAyaM vidhi:-prazasteSu tithinakSatrakaraNamuhUrteSu prazastecajinAyatanAdau kSetre bhuvaMpramAjyakA gurUNAmekA tvakSANAmiti anuyoga vidhishc| niSadyAdvayaM kriyte|tt:praabhaatikkaale pravedite niSadyAniSaNNasya gurozcolapaTTakarajoharaNamukhavastrikAmAtropakaraNo vineyaH purato'vatiSThate / tato dvAvapi guruziSyau mukhavastrikA pratyupekSayataH, tayA ca samagraM zarIraM prtyupekssytH| tato vineyo guruNA saha dvAdazAvarttavandanakaM dattvA vadati, icchAkAreNa saMdizata svAdhyAyaM prsthaapyaami| tatazca dvAvapi svAdhyAyaM prsthaapytH| tataH prasthApite svAdhyAye gururniSIdati / tataH ziSyo dvAdazAvarttavandanakaM dadAti / tato gururutthAya ziSyeNa sahAnuyogaprasthApananimittaM kAyotsarga karoti, tato gururnissiidti| tatastaM ziSyo dvAdazAvarttavandanakena vndte| tato gururakSAnabhimantryottiSThati, utthAya ca niSadyAM purataH kRtvA vAmapA/kRtaziSyazcaityavandanaM karoti / tata: samApte caityavandane punargururUrdhvasthita eva // 8 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 2 // namaskArapUrvaM nandimuccArayati / tadante cAbhidhatte, asya sAdhoranuyogamanujAnAmi kSamAzramaNAnAM hastena, drvygunnpryaayairnujnyaatH| bhuumikaa| tato vineyazchobhavandanakena vandate, utthitazca bravIti- saMdizata kiM bhaNAmi? tato gururAha- vanditvA pravedaya tato vandate / sUtram 2 shissyH| utthitastu bravIti- bhavadbhirmamAnuyogo'nujJAtaH, icchAmyanuzAstitato gururvadati- samyagdhArayAnyeSAM ca pravedaya, anyeSAmapi vyAkhyAnaM kurkhityarthaH / tato vandate'sau vanditvA ca guruM pradakSiNayanti, pradakSiNAnte ca bhavadbhirmamAnuyogo'nujJAta madhye zruta jJAnasyaivAityAdhuktipratyukti(ktI?)dvitIyapradakSiNA ca tathaiva, punastRtIyApi tathaiva / tatastRtIyapradakSiNAnte gururniSIdati, tatpuraH nuyoga iti| sthitazca vineyo vadati- yuSmAkaM praveditaM sandizata sAdhUnAM pravedayAmI tyAdi, zeSamuddezavidhivadvaktavyaM yAvadanuyogAnujJAnimittaM uddezasamuddezAkAyotsarga karoti / tadante ca saniSadyaH ziSyo guruM pradakSiNayati vandate ca / punaH pradakSiNayati vandate ca, evaM timro vaaraaH| nujJAnAM zruta pratyayAnisaptatato gurordakSiNabhujAsanne niSIdati / tato gurupAramparyAgatAni mantrapadAni guruH timro vArA: ziSyasya kathayati / tadanantaraM vandanakAni, yathottare pravarddhamAnAH pravarasugandhamizrAstisro'kSatamuSTIstasmai dadAti, anuyoga vidhishc| tato niSadyAyA gururutthAya ziSyaM tatropavezya yathAsannihitasAdhubhiH saha tasmai vandanakaM dadAti / tato vineyo niSadyAsthita eva nANaM paMcavihaM paNNatta mityAdisUtramuccArya yathAzakti vyAkhyAnaM karoti / tadante ca sAdhavo vandanakaM dadati / tataH ziSyo niSadyAta uttiSThati, gurureva punastatra niSIdati / tato dvAvapyanuyogavisargArthaM kAlapratikramaNArthaM ca pratyekaM kAyotsarga kurutH| tataH ziSyo niruddhaM pravedayate, niruddhaM karotItyarthaH / evaM zrutasyaivoddezAdayaH pravarttante, na zeSajJAnAnAm / atra cAnuyogenaivAdhikAro na zeSaiH, anuyogadvAravicArasyaiveha prakrAntatvAd / atra yathAbhihitamupajIvyAha ziSyaH, // 9 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtram 3 zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 10 // jai suyanANassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogoya pavattai, kiM aMgapaviTThassa uddeso samuddesoaNuNNA aNuogoyapavattai?, bhuumikaa| aMgabAhirassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai?, aMgapaviTThassavi uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai, aMgabAhirassavi uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai, imaM puNa paTThavaNaM paDucca aMgabAhirassa vi uddezo samuddeso aNuNNA [4] aGgaaNuogo ya pavattai // sUtram 3 // praviSTAGga baahyshrutydiityaadi| yadyuktakrameNa zrutajJAnasyoddezaH samuddezo'nujJAnuyogazca pravarttate, tarhi kimasAvaGgapraviSTasya pravartate, utAGgabAhya jJAnayormadhye syeti?, tatrAGgeSu praviSTam, antargatamaGgapraviSTaM zrutam, AcArAdi, tadbAhyaM tuuttraadhyynaadi| atra gururnirvacanamAha- aMga prastute'GgabA hyasyoddezApaviTThassavItyAdi, apizabdau parasparasamuccayArthau / aGgapraviSTasyApyuddezAdi pravarttate'GgAbAhyasyApi / idaM puna:prastutaM prasthApana diitiprtijnyaa| prArambhaM pratItyAzrityAGgabAhyasya pravarttate netarasya / AvazyakaM hyatra vyAkhyAsyate, taccAGgabAhyameveti bhaavH||3|| atrAGga-satramA bAhyasyeti sAmAnyoktau satyAM saMzayAno vineya Aha kAlikojai aMgabAhirassa uddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai, kiM kAliyassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai? tkAlikazruta jJAnayormadhye ukvAliyassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai? kAliyassa vi uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai, prastuta utkAukkAliyassa vi uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai / imaM puNa paTTavaNaM paDucca ukkAliyassa uddeso samuddeso aNuNNA lisyoddezA dIti prtijnyaa| 7 kimi'tydhikm| 0 zeSa pAThaH, 'uddezo jAva pavattai, aNaMgapaviThThassa (aMgabAhirassa- pra0) vi uddezo jAva pavattai, imaM puNa paTThavaNaM paDucca aNaMgapaviThThassa aNuogo (sU03)' iti rUpeNa vrtte|0 jai aNaMgapaviTThassa aNuogo, kiM kAliassa aNuogo? ukkAliassa aNuogo?, kAliassavi aNuogo ukkAliassavi aNuogo, imaM puNa paTThavaNaM paDucca ukkAliassa aNuogo' ityAdi mAtraM suutrmsti| // 10 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhuumikaa| zrIanuyogadvAraM maladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 11 // sUtram 4 kAliko jJAnayormadhye prastuta utkAlisyoddezAdIti prtijnyaa| aNuogo ya pavattai |suutrm 4 // jai aMgabAhirassetyAdi / yadyaGgabAhyasyoddezAdiH, kimasau kAlikasya pravarttata utkAlikasya vA? dvidhA'pyaGgabAhyasya smbhvaaditibhaavH| tatra divasanizAprathamacaramapauruSIlakSaNe kAle'dhIyate nAnyatreti kAlikam, uttraadhyynaadi| yattu kAlavelAmAtravarja zeSakAlAniyamena paThyate tadutkAlikam, aavshykaadi| atra guruH prativacanamAha- kaaliyssviityaadi| kAlikasyApyasau pravartata utkAlikasyApi, idaM punaH prastutaM prasthApanam, prArambhaM pratItyotkAlikasyAsau mntvyH| Avazyakameva hyatra vyAkhyAsyate, taccotkAlikameveti hRdayam // 4 // jai ukkAliyassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai, kiM Avassagassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai? Avassagavairittassa uddesosamuddeso aNuNNA aNuogoya pavattai? Avassagassa vi uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo yapavattai, Avassagavairittassa vi uddeso samuddeso aNuNNA aNuyogoya pavattai / imaM puNa paTThavaNaM paDucca Avassagassa aNuogo ||suutrm 5 // utkAlikasyeti sAmAnyavacane vizeSajijJAsuH pRcchati / yadyutkAlikasyoddezAdistatkimAvazyakasyAyaM pravarttate yadvAvazyakavyatiriktasya?, ubhayathApyutkAlikasya sambhavAditi prmaarthH| tatra zramaNaiH zrAvakaizcobhayasandhyamavazyaMkaraNAdAvazyakaM saamaayikaadissdddhyynklaapH| tasmAttu vyatiriktaM bhinnaM dshvaikaalikaadi| gururAha- AvassagassavI tyaadi| (c) jai ukkAliassa aNuogo kiM Avassagassa aNuogo? Avassagavatirittassa aNuogo?, Avassagassavi aNuogo Avassagavatirittassavi BaNuogo, imaM puNa paTThavaNaM paDucca Avassagassa aNuogo' ityAdi rUpeNaiva saMpUrNa sUtramasti / sUtram [6] aGgabAhyotkAlikarUpasyAvazyakasyoddezAdIti prtijnyaa|
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 12 // dvayorapyetayoH sAmAnyenoddezAdiH pravarttate, kiMtvidaM prastutaM prasthApanaM prArambhaM pratItyAvazyakasyAnuyogo netarasya, sakala bhuumikaa| sAmAcArImUlatvAdasyaiveha zeSaparihAreNa vyAkhyAnAditi bhaavniiym| uddezasamuddezAnujJAstvAvazyake pravarttamAnA apyatra sUtram 5 nAdhikRtA anuyogAvasaratvAd, atastatparihAreNoktamaNuogotti / ayamatra bhAvArthaH, anuyogasya prakrAntatvAttadvaktavyatA- [6] aGgabAhyopratibaddhAyA asyA gAthAyA ihAvasaraH, tadyathA nikhevegaTTha nirutti vihI pavittIya keNa vA kss?| taddArabheyalakkhaNatadarihaparisA tkAlikarUpa syAvazyakaya suttttho||1|| (kalpa bhA0159, daza vai0ni05) asyA vineyAnugrahArthaM vyAkhyA, ihAnuyogasya nikSepo nAmasthApanAdiko syoddezAdIti vaktavyaH (1), tathAnuyogasyaikArthikAni vaktavyAni yadAha- aNuogo ya niogo bhAsa vibhAsA ya vattiyaM cevAete aNuogassa pratijJA / yanAmA egaTThiyA pNc||2||(aavshyk ni0 131, kalpa bhA0 159)(2), tathAnuyogasya niruktaM vaktavyam, tadyathA, svAbhidhAyakasUtreNa sahArthasya, anuniyataH, anukUlo vA yogH| asyedamabhidheyamityevaM saMyojya ziSyebhyaH pratipAdanamanuyoga: sUtrArthakathanamityarthaH / athavaikasyApi sUtrasyAnanto'rtha ityartho mahAn sUtraM tvaNu, tatazcANunA sUtreNa sahArthasya yogo'nnuyogH| taduktam, niyaya(yA)NukUlo jogo suttassa'ttheNa jo ya annuyogo| suttaM ca aNuM teNaM jogo atthassa annuogo||1||(3), tathAnuyogasya vidhirvaktavyaH / yathA, prathamaMsUtrArtha eva ziSyasya kathanIyaH, dvitIyavArAyAMso'pi niryuktyarthakathanamizraH, tRtIyavArAyAMtu prasaGgAnuprasaGgAgataH so'pyartho vaacyH| taduktam, suttattho khalu paDhamo bIo nijuttimIsato bhnnito| taio ya niravaseso esa O nikSepa ekArtho niruktirvidhiH pravRttizca kena vA kasya / tavArANi bhedA: lakSaNaM tadarhA pariSat sUtrArthazca // 1 // O anuyogazca niyogo bhASA vibhASA vArtikaM // 12 // (vyaktika) caiva / etAnyanuyogasya ca nAmAnyekArthakAni pnyc|| 1 // 0 saa| 0 niyato'nukUlo yogaH sUtrAsyArthena yaH so'nuyogH| sUtraM cA(vA)Nu tena yogo'rthsyaanuyogH||1|| 9 niynnukulo| 0 sUtrArthaH khalu prathamo dvitIyo niyuktimizrito bhnnitH| tRtIyazca niravazeSa eSa vidhirbhvtynuyoge||1|| 0 si /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 13 // vihI hoi annuoge||1||(aavshyk ni024) ityAdyanyo'pyatra vidhirvAcyo diGnAtratvAdasyeti (4), tathAnuyogasya pravRttiryathA bhuumikaa| bhavati tathA vAcyam / tatrodyamI sUrirudyaminaH ziSyAH, udyamI sUriranudyamina: ziSyAH, anudyamI sUrirudyaminaH ziSyAH, sUtram 5 anudyamI sUriranudyaminaH ziSyA iti cturbhnggii| atra prathamabhaGge'nuyogasya pravRttirbhavati, caturthe tu na bhavati, dvitIyatRtIyayostu [7] anuyogakAcitkathaJcidbhavatyapi (5), tathAnuyoga: kena karttavya iti tadyogyaH kartAbhidhAnIyaH, yadAha-desakulajAtirUvI saMghayaNI vaktavyatAyA 'nikkhevedhiIjuo annaasNsii| avikaM(ttha)thaNo amAI thiraparivADI ghiyvkko||1||thirprivaadditti, avismRtasUtraH / jiyapariso jiyaniho / gaTThAdi' majjhattho desakAlabhAvannU / Asannaladdhapaibho nANAvihadesabhAsaNNU // 2 // paMcavihe AyAre jutto suttatthatadubhayavihiNNU / AharaNa heu dvaadshdvaaraanni| uvaNaya nayaniuNo gaahnnaakuslo||3|| sasamaya parasamayaviU gaMbhIro dittimaM sivo somo / guNasayakalio jutto pvynnsaarNprikheuN|| 4||(shrii kalpabhA0 241-244) sivotti mantrAdisAmarthyAdupazamitopadravo yuktaH, ucitaH pravacanasAraM parikathayitum (6), tathA'yamanuyoga: kasya zAstrasyaivaMbhUtena guruNA karttavya ityapi vAcyam (7), tathA taddAratti tasya, anuyogasya dvArANi, upakramAdInyatraiva vakSyamANasvarUpANivAcyAni (8),tathA bhedatti teSAmeva dvArANAmAnupUrvInAmapramANAdiko'traiva vakSyamANasvarUpo bhedo vaktavyaH (9), tathAnuyogasya lakSaNaM vAcyam / yadAha-saMghiyA ya padaM ceva, payattho pyviggho| cAlaNA ya pasiddhI 0 dezakulajAtirUpavAn saMhananI dhRtiyuto'naashNsii| avikatthano'mAyAvI sthirpripaattirgaahyvaakyH|| 1 // jitaparSat jitanidro madhyastho deshkaalbhaavjnyH| Asanalabdhapratibho naanaavidhdeshbhaassaajnyH|| 2 // paJcavidhe AcAre yuktaH sUtrArthatadubhayavidhijJaH / AharaNahetUpanayanipuNo'vagAhanAkuzalaH / / 3 / / svasamayaparasamayavit gambhIro dIptimAn zivaH saumyo guNazatakalito yuktaH pravacanasAraM parikathayitum / / 4 / / OM kattha / 0 saMhitA ca padaM caiva padArthaH padavigrahaH / cAlanA ca prasiddhizca // 13 //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri sUri vRttiyutm| // 14 // gaTThAdi' ya, chavvihaM viddhi lkkhnnN||1||(shrii kalpabhA0 302) prazne kRte sati pasiddhitti, cAlanAyAM satyAM prasiddhiH samAdhAnaM viddhitti bhuumikaa| jaaniihi| vyAkhyeyasUtrasya ca aliyamuvaghAyajaNaya (kalpa bhA0 278-81, Ava0ni0881-84) mityAdidvAtriMzaddoSarahitvAdikaM sUtram5 lakSaNamatra vaktavyam (10), tathA tasyaivAnuyogasyAha yogyA prissdvktvyaa| sAcasAmAnyatastridhA bhavati, tadyathA, jANaMtiyA / [7] anuyogaajANaMtiyA ya taha dubviyaDDiyA cev| tivihA ya hoi parisA tIse nANattagaM vocchN|| 1 // guNadosavisesaNNU aNabhiggahiyA yA vaktavyatAyA 'nikkhevekussuimesuN| sA khalu jANagaparisA guNatattillA aguNavajjA // 2 // khIramivU rAyahaMsA je ghuTuMti guNe gunnsmiddhaa| dosevi ya chaDDettA / (ntA?) te vasabhA dhIrapurisatti // 3 // iti jJAyakapariSat / je huMti pagaimuddhA migchaavgsiihkukkuddgbhuuyaa| rayaNamiva asaMThaviyA / dvaadshdvaaraanni| suhasaMNappA gunnsmiddhaa||4||(klp bhA0 364-67) chAvagazabdaH sarvatra sNbdhyte| tato mRga siMha kurkuTazAvolaghumRgAdyapatyam, tadbhUtA atyantarjutvasAmyAt tatsadRzI yetyarthaH / sahajaratnamivAsaMskRtA suhasaNNappatti sukhaprajJApanIyA, jAkhalu abhAviyA / kussuIhiM na ya sasamae gahiyasArA / akilesakarA sA khalu vairaM chakkoDisuddhaM v||5||(klp0 bhA0 368) SaTkoNazuddhaM vajramiva, hIraka iva vizuddhA yA sA khalva jJAyakapariSaditi vAkyazeSaH / idAnIM durvidagdhapariSaducyate na ya katthavi nimmAo na ya pucchai paribhavassa doseNaM / vatthivva vAyapuNNo phuTTai gaamillgviyddddho||6|| kiMcimmattaggAhI 1 pallavagAhI ya 2 turiyagAhI ya 3 / duviDDiyA / 3 SaDDidhaM viddhi lakSaNam // 1 // lakSaNaM vaktavyaM / 0 jAnAnA ajAnAnA ca tathA durvidagdhA caiv| trividhA bhavati parSat tasyA nAnAtvaM vakSye / / 1 / / guNadoSa vizeSajJA anabhigRhItA ca kuzrutimateSu / sA khalu jJAyakaparSat guNatatparA aguNavarjA // 2 // kSIramiva rAjahaMsA ye pibanti guNAn gunnsmRddhaaH| doSAnapi ca tyaktvA 8 te vRSabhA dhIrapuruSA iti // 3 // yA bhavati prakRtizuddhA mRgasiMhakurkuTazAvaka(bAla)bhUtA / ratnamivAsaMsthitA sukhasaMjJapyA guNasamRddhA / / 4 / / ODittA te| // 14 // su| saa| 0 yA khalvabhAvitA kuzrutibhiH, na ca svasamaye gRhiitsaaraa| aklezakarI khalu sA SaTkoTizuddhavajramiva // 5 // na ca kutrApi nirmAto na ca pRcchati paribhavasya doSeNa / bastiriva vAtapUrNaH sphuTati grAmeyako vidagdhaH // 6 // kizcinmAtragrAhiNI pallavagrAhiNI tvaritagrAhiNI ca / durvidagdhA -
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhuumikaa| zrIanuyogadvAraMmaladhAri |zrIhemacandra suurivRttiyutm| // 15 // sUtram 6 [8] Avazyaka zrutaskandha iti puurnnnaamprtipaadnm| esA bhaNai tivihA imA parisA // 7 // (kalpabhA0 371-369) atrAdyapariSaddyamanuyogArha tRtIyA tvayogyeti (11), etatsarvamabhidhAya tata: sUtrArtho vaktavyaH (12) iti lezato vyAkhyAteyaM gaathaa| vistarArthinA tu kalpapIThikAnveSaNIyetyevaM cAnuyogasya dvAdaza dvArANi vaktavyAni bhavanti / tatra zeSadvAropalakSaNArthaM kasya zAstrasyAyamanuyoga iti saptamaM dvAraM cetasi nidhAya jai suyanANassa uddeso ityAdisUtraprapaJcapUrvakamuktaM sUtrakRtA, idaM puna: prasthApanaM pratItyAvazyakasyAnuyoga iti // 5 // punarapyAha vineya:__ jai Avassayassa aNuAgo AvassayaNNaM kimaMgaM, aMgAiM? suyakkhaMdho, suyakkhaMdhA? ajjhayaNaM, ajjhayaNAiM? uddesago, uddesagA? AvassayaNNaM NoM aMgaM, NoM aMgAI, suyakkhaMdho, NoM suyakkhaMdhA, NoM ajjhayaNaM, ajjhayaNAI, NoM uddesago, NoM uddesgaa|| sUtram 6 // ___ jai Avassagasse tyaadi| yadyAvazyakasya prastuto'nuyogaH, tarhi AvazyakaM Na miti vAkyAlaGkAre, kimiti paraprazne, kimekaM dvAdazAGgAntargatamaGgamidamuta bahUnyaGgAni?, athaikaH zrutaskandho bahavo vA zrutaskandhAH, adhyayanaM vaikaMbahUni vA'dhyayanAni, uddezako vaiko bahavo voddezakA ityaSTau prshnaaH| tatra zrutaskandho'dhyayanAni cedamiti pratipattavyam, SaDadhyayanAtmakazrutaskandharUpatvAdasya, zeSAstuSaT praznA anaadeyaa| anaGgAdirUpatvAditi / etadevAha-Avassaya NNamityAdi / atrAha-nanvAvazyaka kimaGgamaGgAnItyetatpraznadvayamatrAnavakAzameva, nandyadhyayana evAsyAnaGgapraviSTatvena nirNItatvAt / tathAtrApyaGgabAhyotkAliB tveSA bhaNitA trividheyaM parSat // 7 // 0 NiyA / 0 'jai Avassagassa ('AvassayaM NaM' ityadhikam pra0) aNuogo kiM aMga....uddeso uddesA? Avassa (ssayaM)yassa....no uddaso, uddessA' iti rUpeNa vrtte|
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA sUtram zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 16 // Avazyaka:1 zrutaH 2 iti pdtrynikssepprtijnyaa| kakrameNAnantaramevoktatvAditi / atrocyate, yattAvaduktam, nandyadhyayana evetyAditadayuktam / yatonAvazyaM nandyadhyayanaM vyAkhyAya tata idaM vyAkhyeyamiti niyamo'sti / kadAcidanuyogadvAravyAkhyAnasyaiva prathamaM pravRtteH, aniyamajJApakazcAyameva suutropnyaasH| anyathA hyaGgAbAhyatve'sya tatraiva nizcite kimihAGgAnaGgapraviSTacintAsUtropanyAseneti |mngglaarthmvshyN nandirAdau vyAkhyeyeti cenna, jJAnapaJcakAbhidhAnamAtrasyaiva maGgalatvAttasya cehApi kRtatvAditi / yaccoktam, atrApyaGgabATotkAlikakrameNe tyaadi| tatrApi samuditAnAmu-ddeza- samuddezA-nujJA-nuyogAnAMpraznaprakaraNe taduktam, atra tu kevalo'nuyoga evAdhikRtaH, tatprastAve tvidamevoktam / idaM punaH prasthApanaM pratItyAvazyakasyAnuyoga ityato bhinnaprastAvatvAtpRcchA kriyate AvassayaNNaM ki mityaadi| vismaraNazIlAlpabuddhimASatuSAdikalpasAdhvanugrahArthaM vetydossH||6|| tadevaM yasmAdidaM puna: prasthApanaM pratItyAvazyakasyAnuyoga ityanenAvazyakamiti zAstranAma nirNItam, yasmAccASTasvanantaroktaprazneSvAvazyakaM zrutaskandhatvenAdhyayanakalApAtmakatvena ca nirNItaM tasmAtkimityAha tamhA AvassayaM NikkhivissAmi suyaM NikkhivissAmikhaMdhaM NikkhivissAmi ajjhayaNaM NivikhavissAmi // suutrm|| tamhetyAdi, / yasmAtprastutAnuyogaviSayaM zAstramuktakrameNAvazyakAdirUpatayA nirNItaM tasmAdAvazyakaM nikSepsyAmi zrutaM nikSepsyAmi skandhaM nikSepsyAmyadhyayanaM nikSepsyAmi / idamuktaM bhavati, AvazyakAdirUpatayA prakRtazAstrasya nizcitatvAdAvazyakAdizabdAnAmartho nirUpaNIyaH / sa ca nikSepapUrvaka eva spaSTatayA nirUpito bhavatyato'mISAM nikSepaH kriyte| tatra nikSepaNaM nikSepaH, ythaasmbhvmaavshykaadernaamaadibhedniruupnnm||7|| tatra jaghanyato'pyasau caturvidho darzanIya iti niyamArthamAha
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 17 // sUtram 9 jattha ya jaMjANejA NikkhevaM Nikkhive NiravasesaM / jatthaviya na jANejA caukkagaM nikkhive tattha / / sUtram8 // Avazyakasya jattha ya gaahaa| yatra ca jIvAdivastuni yaM jAnIyA 'nikSepa' nyAsam, yattadornityAbhisaMbandhAttatra vastuni taM nikSepaM nikSipeta nikssepaaH| nirupaye niravazeSasamagram / yatrApi ca na jAnIyAnniravazeSaM nikSepabhedajAlaMtatrApi nAmasthApanAdravyabhAvalakSaNaM catuSkaM nikssiped| na sUtram8 [1] nAmAdi idamuktaM bhavati, yatra tAvannAmasthApanAdravyakSetrakAlabhavabhAvAdilakSaNA bhedA jJAyante tatra te: sarvairapi vastu nikSipyate, yatra tula catuSTayasya sarva sarvabhedAna jJAyante tatrApi nAmAdi catuSTayena vastu cintanIyameva, sarvavyApakatvAttasya / na hi kimapitadvastvasti yannAmAdi- vyaapktvm| catuSTayaM vyabhicaratIti gaathaarthH||8|| tatra yathoddezaM nirdeza ityAvazyakanikSepArthamAha, se kiM taM AvassayaM?, 2 cauvvihaM paNNattaM, taMjahA- nAmAvassayaM 1, ThavaNAvassayaM 2, davvAvassayaM 3, bhAvAvassayaM 4, // sUtram 9 // ( // 8 // ) catvAro se kiM taM aavssymityaadi| atra se zabdo mAgadhadezIprasiddho'thazabdArthe varttate, athazabdastu vAkyopanyAsArthaH / tathA nikssepaaH| coktam, atha prakriyA- praznA- nantarya- maGgalopanyAsa- prativacanasamuccayeSu iti / kimiti pariprazne, taditi sarvanAma pUrvaprakrAntaparAmarzArthe / tatazcAyaM samudAyArthaH / atha kiMsvarUpaMtadAvazyakam ?, evaM prazmite satyAcAryaH ziSyavacanAnurodhenAdarAdhAnArthaM pratyuccArya nirdiza tyAvassayaM cuvvihmityaadi| avazyaM karttavyamAvazyakam, athavA guNAnAm, A, samantAdvazyamAtmAnaM karotItyAvazyakam / yathAntaM karotItyantakaH / athavAvassayaMti prAkRtazailyA, AvAsakam, tatra vasa nivAse (pA0 dhA // 17 // sUtrAo na vartate tat sthAne // 1 // (1) ityasti / OM kauMsAtargato'Gko mudritapratAnusAreNa jJAtavyaH / evaM rItyAgretaneSvapi sUtreSu sUtrAnte kauMsAtargato'Gko * mudrita pratAnusAreNa bhaavniiyH| 0 nirva-| Avazyakasya nAmAdi
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| | // 18 // 1005, kA0 dhA0 1/614) iti / guNazUnyamAtmAnamAsamantAdvAsayati guNairityAvAsakam, cauvvihaM paNNattaM catasro vidhA, Avazyakasya bhedA asyeti caturvidhaM prajJaptam, prarUpitamarthatastIrthakaraiH sUtrato gaNadharaiH / tadyathA- nAmAvassayamityAdi / nAma, abhidhAnaM nikssepaaH| tadrUpamAvazyakaM nAmAvazyakam, aavshykaabhidhaanmevetyrthH| athavA nAmnA nAmamAtreNAvazyakaM nAmAvazyakaMjIvAdItyarthaH / sUtram 9 tallakSaNaM cedam, yadvastuno'bhidhAnaM sthitamanyArthe tadarthanirapekSam / paryAyAnabhidheyaM ca nAma yAdRcchikaM ca tthaa||1||vineyaanugrhaarth Avazyakasya metadvyAkhyA, yadvastuna indrAdeH, abhidhAnamindra ityAdivarNAvalImAtramidameva cAvazyakalakSaNavarNacatuSTayAvalImAtraM yattadorni- nAmAdi catvAro tyAbhisaMbandhAttannAmeti sNttngkH| nikssepaaH| atha prakArAntareNa nAmno lakSaNamAha- sthitamanyArthe tadarthanirapekSaM paryAyAnabhidheyaM ceti tadapi nAma / yatkathambhUtamityAhaanyazcAsAvarthazcAnyArtho gopAladArakAdilakSaNaH tatra sthitam / anyatrendrAdAvarthe yathArthatvena prasiddhaMsadanyatra gopAladArakAdau yadAropitamityarthaH / ata evAha- tadarthanirapekSamiti / tasyendrAdinAmno'rthaH, paramaizvaryAdirUpastadarthaH / sa cAsAvarthazceti vA tdrthH| tasya nirapekSaMgopAladArakAdau tadarthasyAbhAvAt / punaH kiMbhUtaM tadityAha- paryAyAnabhidheyamiti paryAyANAMzakrapurandarAdInAmanabhidheyamavAcyam, gopAladArakAdayo hIndrAdizabdairucyamAnA api zacIpatyAdiriva zakrapurandarAdizabdai bhi-0 dhIyante'tastannAmApinAmatadvatorabhedopacArAtparyAyAnabhidheyamityucyate / cazabdo nAmna eva lkssnnaantrsuuckH| zacIpatyAdau prasiddha tannAma vAcyArthazUnye'nyatra gopAladArakAdau yadAropitaM tadapi nAmeti tAtparyam / tRtIyaprakAreNApi tllkssnnmaah| yAdRcchikaMca tatheti tathAvidhavyutpattizUnyaM DitthaDavitthAdirUpaM yAdRcchikaMsvecchayA nAma kriyate tadapi naametyaaryaarthH||1|| 9 // atha nAmAvazyakasvarUpanirUpaNArtha sUtrakAra evAha
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 19 // sUtram 10 nAmAvazyaka niruupnnm| se kiMtaM nAmAvassayaM?,2(nAmAvassayaM) jassaNaM jIvassa vA ajIvassa vA jIvANa vA ajIvANa vAtadubhayassa vA tadubhayANa Avazyakasya vA Avassayetti nAma kIrae se taM nAmAvasmayaM ||suutrm 10 // // 9 // ) / nikssepaaH| se kiM taM nAmAvassayamityAdi / atha kiM tannAmAvazyakamiti prazne satyAha- nAmAvassayaM jassa Na mityaadi| atra dvikalakSaNenADena sUcitaM dvitIyamapi nAmAvassayaM tipadaM draSTavyam, evamanyatrApi yathAsambhavamabhyUhyam / Namiti vAkyAlaGkAre / yasya vastuno jIvasya vA'jIvasya vA jIvAnAM vA'jIvAnAM vA tadubhayasya vA tadubhayAnAM vA''vazyakamiti yannAma kriyate tannAmAvazyakamityAdipadena sambandhaH / nAma ca tadAvazyakaM ceti vyutpatteH / athavA yasya jIvAjIvAdivastuna Avazyakamiti nAma kriyate tadeva jIvAdivastu naamaavshykm| nAmnA nAmamAtreNAvazyakaM nAmAvazyakamiti vyutpatteH / vAzabdAH pakSAntara-2 sUcakA iti smudaayaarthH| tatra jIvasya kathamAvazyakamiti nAma sambhavatItyucyate, yathA loke jIvasya svaputrAdeH kazcitsIhako devadatta ityAdi nAma karoti tathA kazcitsvAbhiprAyavazAdAvazyakamityapi nAma karoti / ajIvasya kathamiti ceducyte| ihAvazyakAvAsakazabdayorekArthatA prAguktA, tatazcorddhazuSko'citto bahukoTarAkIrNo vRkSo'nyo vA tathAvidhaH kazcitpadArthavizeSaHsAderAvAso'yamiti laukikairvyapadizyata eva |sc vRkSAdiryadyapyanantai: paramANulakSaNairajIvadravyairniSpannastathApyekaskandhapariNatimAzrityaikAjIvatvena vivakSita iti / svArthika kapratyayopAdAnAdekAjIvasyAvAsakanAma siddham / jIvAnAmapi bahUnAmAvAsakanAma dRzyate yatheSTakApAkAdyagnirmUSakAvAsa ityucyte| tatra hyagnau kila mUSikAH saMmUrcchantyatasteSAma- // 19 // 7 dvikalakSaNenAGkena sUcitaM dvitIyamapi nAmAvassaya'ti padaM vrtte| anayA rItyAgretaneSvapi sarvasUtreSu dvikasthAne dvitIyamapi padaM jnyaatvym| 0 kanjai 10 Si
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 20 // vazyaka saGkhyeyAnAmagnijIvAnAMpUrvavadAvAsakaM nAma siddhm| ajIvAnAMtu yathA nIDaM pakSiNAmAvAsa ucyate, taddhi bahubhistRNAdya Avazyakasya jIvairniSpadyata iti bahUnAmajIvAnAmAvAsakanAma bhavati / idAnImubhayasyAvAsakasaMjJA bhAvyate / tatra gRhadIrghikA'zoka-8 nikssepaaH| vanikAdyupazobhitaH prAsAdAdipradezo rAjAderAvAsa ucyate, saudharmAdivimAnaM vA devAnAmAvAso'bhidhIyate / atra ca sUtram 11 [4] sthApanAjalavRkSAdayaH sacetanaratnAdayazca jIvA iSTakA kASThAdayo'cetanaratnAdayazcAjIvAstanniSpannamubhayam, tasya kapratyayopAdAna AvAsakasaMjJA siddhA / ubhayAnAMtvAvAsakasaMjJA yathA saMpUrNanagarAdikaM rAjAdInAmAvAsa ucyate / saMpUrNa: saudharmAdikalpo niruupnnm| vendraadiinaamaavaaso'bhidhiiyte| atra ca pUrvoktaprAsAdavimAnayolaghutvAdekameva jIvAjIvobhayaM vivakSitamatra tu nagarAdInAM saudharmAdikalpAnAMca mahattvAdbahUni jIvAjIvobhayAni vivakSitAnIti vivakSayA bhedo draSTavyaH / evamanyatrApi jIvAdInAmAvAsakasaMjJA yathAsambhavaM bhAvanIyA, digmAtrapradarzanArthatvAdasya / nigamayannAha-settamityAdi, se tamityAdi vA kvacitpAThaH, tadetannAmAvazyakamityarthaH // 10 // idAnIM sthApanAvazyakanirUpaNArthamAha se kiM taM ThavaNAvassayaM?, 2 jaNNaM kaTThakamme vA cittakamme vA potthakamme vA leppakamme vA gaMthime vA veDhime vA pUrime vA saMghAime vA akkhe vA varADae vA ego vA aNegovA sabbhAvaThavaNAevA asambhAvaThavaNAevA Avassaetti ThavaNA Thavitati, se taMThavaNAvassayaM ||suutrm 11 // ( // 10 // ) . se kiM tmityaadi| atha kiMtatsthApanAvazyakamiti prshnestyaah-tthvnnaavssyNjnnnnmityaadi| tatra sthApyate, amuko'yamityabhiprAyeNa kriyate nirvartyata iti sthApanA / kaasstthkrmaadigtaavshykvtsaadhvaadiruupaa|saa cAsAvAvazyakatadvatorabhedopa 0 ityu / 0 potthakammevA cittkmmevaa| 0 ThavaNA vaa| // 20 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyoga dvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 21 // cArAdAvazyakaMca sthApanAvazyakam, sthApanAlakSaNaMca sAmAnyata idam, yattu tadarthaviyuktaM tadabhiprAyeNa yacca tatkaraNi / lepyAdikarma Avazyakasya tatsthApaneti kriyate'lpakAlaM ca // 1 // iti / vineyAnugrahArthamatrApi vyAkhyA, tuzabdo nAmalakSaNAtsthApanAlakSaNasya nikssepaaH| bhedsuuckH| sa cAsAvarthazca tadartho bhAvendrabhAvAvazyakAdilakSaNastena viyuktaM rahitaM yadvastu tadabhiprAyeNa bhAvendrAdhabhiprAyeNa sUtram 11 [4] sthApanAkriyate sthApyate tatsthApaneti smbndhH| kiMviziSTaM yadityAha- yacca tatkaraNi tena bhAvendrAdinA saha karaNiH sAdRzyaM yasya / vazyakatatkaraNi, ttsdRshmityrthH| cazabdAttadakaraNi cAkSAdi vastu gRhyte'sdRshmityrthH| kiM punastadevaMbhUtaM vastvityAha, niruupnnm| lepyAdikarmeti, lepyputtlikaadiityrthH| AdizabdAtkASThaputtalikAdi gRhyate'kSAdivAnAkAram / kiyantaM tatkriyata ityAha, alpaH kAlo yasya tdlpkaalmitvrkaalmityrthH| cazabdAdyAvatkathikaM ca shaashvtprtimaadi| yatpunarbhAvendrAdyartharahitaM sAkAramanAkAraM vA tadarthAbhiprAyeNa kriyate tatsthApaneti taatprymityaaryaarthH||1|| idAnIM prakRtamucyate, jaNaM ti|nn miti vAkyAlaGkAre / yatkASThakarmaNi vA citrakarmaNi vA yAvadvarATake vaiko vAneko vA sadbhAvasthApanayA vAsadbhAvasthApanayA vA Avassaetti, AvazyakatadvatorabhedopacArAttadvAniha gRhyate / tatazcaiko vAneke vA, kathambhUtA:? ata ucyate, AvazyakakriyAvAnAvazyakakriyAvantovA ThavaNA Thavijjatitti sthApanArUpa:sthApyate kriyate, AvRttyA bahuvacanAntatve sthApanArUpA:sthApyante, kriyante tatsthApanAvazyakamityAdipadena sambandha iti smudaayaarthH| kASThakAdiSvAvazyakakriyAM kurvvanto yatsthApanArUpAH sAdhvAdayaHsthApyante tatsthApanAvazyakamiti taatprym| // 21 // adhunAvayavArtha ucyte| tatra kriyata iti karma, kASThe karma kASThakarma, kASThanikuTTitaM rUpakamityarthaH / citrakarmacitralikhitaM 0(tat)' ityadhikam / (r) ko 10 paM /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 22 // rUpakam / potthakamme va tti / atra potthaM potaM vastramityarthaH / tatra karma tatpallavaniSpannaM dhiiullikaaruupkmityrthH| athavA potthaM pustakaM tacceha saMpuTakarUpaM gRhyate, tatra karma tanmadhye vartikAlikhitaM rUpakamityarthaH / athavA potthaM tADapatrAdi tatra karma, tacchedaniSpannaM rUpakam / lepyakarma lepyarUpakam / granthimaM kauzalAtizayAdanthisamudAyaniSpAditaM rUpakam / veSTimaMDa sUtram 12 [[5] nAmapuSpaveSTanakrameNa niSpannamAnandapurAdipratItarUpam / athavaikaM vyAdInivA vastrANi veSTayan kazcidrUpakamutthApayati tadveSTimam / / sthApanayoH pUrimaMbharimaM pittalAdimayapratimAvat / saMghAtimabahuvastrAdikhaNDasaMghAtaniSpannaM kaJcakavat / akSazcandanako varATaka: kprdkH| prtivishessH| atra vAcanAntare'nyAnyapi dantakarmAdipadAni dRzyante tAnyapyuktAnusArato bhAvanIyAni / vAzabdAH pakSAntarasUcakAH, yathAsambhavamevamanyatrApi / eteSu kASThakarmAdiSvAzyakakriyAMkurvanta ekAdisAdhvAdayaH sadbhAvasthApanayA'saddhAvasthApanayAvAsthApyamAnAH sthaapnaavshykm| tatra kASThakarmAdiSvAkAravatI sadbhAvasthApanA, sAdhvAdyAkArasya tatra sadbhAvAt / akSAdiSu tvanA-8 kAravatyasadbhAvasthApanA, sAdhvAdyAkArasya tatrAsadbhAvAditi / nigamayannAha,setamityAdi tdettsthaapnaavshykmityrthH| // 11 // atra nAmasthApanayorabhedaM pazyannidamAha nAmaTThavaNANaM ko paiviseso?, NAmaM AvakahiyaM, ThavaNA ittariyA vA hojjA AvakahiyA vA // sUtram 12 // // 11 // ) nAma ThavaNANaM ko paivisesotti / nAmasthApanayoH kaH prativizeSo?, na kshciditybhipraayH| tathAhi, AvazyakAdibhAvArthazUnye gopAladArakAdau dravyamAne yathAvazyakAdi nAma kriyate tatsthApanApi tathaiva tacchUnye kASThakarmAdau dravyamAne kriyate'to bhAvazUnye dravyamAne kriyamANatvAvizeSAnnAnayoH kazcidvizeSaH / atrottaramAha- nAmaM aavkhiymityaadi| nAma yAvatkathi // 22 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| // 23 // kam, svAzrayadravyasyAstitvakathAM yAvadanuvarttate, na punarantarApyuparamate / sthApanA punaritvarI svalpakAlabhAvinI vA syAdyAvatkathikA vA, svAzrayadravye'vatiSThamAne'pi kAcidantarApi nivarttate kAcittu tatsattAM yAvadavatiSThata iti bhAvaH / tathAhi, nAmAvazyakAdikaM merujambUdvIpakaliGgamagadhasurASTrAdikaMvA yAvatsvAzrayo gopAladArakadehAdiH zilAsamuccayAdi samasti tAvadavatiSThata iti tadyAvatkathikameva |sthaapnaatvaavshyktven yo'kSaHsthApita:sa kSaNAntare punarapi tathAvidhaprayojanasambhava indratvena sthApyate punarapica raajaaditvenetylpkaaliinaa| zAzvatapratimAdirUpA tu yAvatkathikA vartate, tasyAzcArhadAdirUpeNa sarvadA tiSThatIti sthApaneti vyutpatteH sthApanAtvamavaseyam / na tu sthApyata iti sthApanA, zAzvatatvena kenApi sthApyamAnatvAbhAvAditi / tasmAdbhAvazUnyadravyAdhArasAmye'pyastyanayo: kAlakRto vizeSaH / atrAha, nanu yathA sthApanA kAcidalpakAlInA tathA nAmApi kizcidalpakAlInameva, gopAladArakAdau vidyamAne'pi kadAcidanekanAmaparAvRttidarzanAd / satyam, kintu prAyo nAma yAvatkathitameva, yastu kvacidanyathopalambhaH so'lpatvAnneha vivakSita ityadoSaH / upalakSaNamAtraM cedaM kAlabhedenaitayorbhedakathanam, aparasyApi bahuprakArabhedasya sambhavAt / tathAhi, yathendrAdipratimAsthApanAyAMkuNDalA'GgadAdivibhUSitaH sannihitazacI vajrAdirAkAra upalabhyate na tathA nAmendrAdau / evaM tathA tatsthApanAdarzanAdbhAvaH samullasati naivamindrAdinAmazravaNamAtrAd / yathA ca tatsthApanAyAM lokasyopayAcitecchApUjApravRttisamIhitalAbhAdayo dRzyante naivaM nAmendrAdAvityevamanyadapi vAcyamiti // 12 // uktaM sthApanAvazyakamidAnIM dravyAvazyakanirUpaNAya praznaM kArayati se kiMtaMdavvAvassayaM?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA- Agamato ya NoAgamatoya // sUtram 13 // ( // 12 // ) 0 te (ti)| 0 kaalvrtinii| sUtram 12 [4] nAmasthApanayoH prtivishessH| sUtram 13 [6] 3.1-2 dravyAvazyakasvarUpamAgamato noaagmtshc|
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 24 // sUtram 13 [6] 3.1-2 dravyAvazyakasvarUpamAgamato noaagmtshc| sUtram 14 __se kiM tamityAdi / atha kiM tavyAvazyakamiti pRSTe satyAha- davvAvassayaM duvihamityAdi / tatra dravati gacchati tA~stAn paryAyAniti dravyam, vivakSitayoratItabhaviSyadbhAvayo: kAraNam, anubhUtAvazyakapariNAmamanubhaviSyadvivakSitabhAvaMvA vastvityarthaH / dravyaM ca tadAvazyakaM ca dravyAvazyakam / anubhUtAvazyakapariNAmamanubhaviSyadAvazyakapariNAmaMvA saadhudehaadiityrthH| dravyalakSaNaM ca sAmAnyata idam, bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu yalloke / tadvyaM tattvajJaiH sacetanAcetanaM kathitam // 1 // vyAkhyA, taddavyaM tattvajJaiH kathitaM yatkathambhUtamityAha, yatkAraNaM hetuH, kasyetyAha- bhAvasya paryAyasya, kathambhUtasyetyAhabhUtasyAtItasya bhAvino vA bhaviSyato vA, loka AdhArabhUte, tacca sacetanam, puruSAdyacetanaM ca kASThAdi bhavati / etaduktaM bhavati, yaH pUrvaM svargAdiSvindrAditvena bhUtvedAnIM manuSyAditvena pariNata: so'tItasyendrAdiparyAyasya kAraNatvAtsAmpratamapi dravyata indrAdirabhidhIyate, amAtyAdipadaparibhraSTAmAtyAdivat / tathAgre'pi ya indrAditvenotpatsyate sa idAnImapi bhaviSyadindrAdipadaparyAyakAraNatvAvyata indrAdirabhidhIyate, bhaviSyadrAjakumArarAjavat / evamacetanasyApi kASThAderbhUtabhaviSyatparyAyakAraNatvena dravyatA bhaavniiyetyaaryaarthH||1||itHprkRtmucyte, tacceha dravyarUpamAvazyakaM prkRtm| tatrAvazyakopayogAdhiSThitaH sAdhvAdideho vandanakAdisUtroccAraNalakSaNazcAgama AvartAdikA kriyA caavshykmucyte| AvazyakopayogazUnyAstu tA eva dehAgamakriyA dravyAvazyakam / tacca dvividhaM prajJaptamiti / tadyathA-AgamataH, AgamamAzritya noaagmtonoaagmmaashrity| noAgamazabdArtha yathAvasarameva vakSyAmaH / cazabdau dvayorapisvasvaviSaye tulypraadhaanykhyaapnaarthii||13||atraadybhedjijnyaasuraah se kiMtaM Agamato davvAvassayaM?,2jassaNaM Avassaetti padaM sikkhitaM ThitaM jitaM mitaM parijitaM NAmasamaMghosasamaM ahINakkharaM 3.1 Ayamato dravyAvazyakasya vyAkhyAnamabhayakumAra vidyaadhryodRssttaant| // 24 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 25 // Avazyakasya nikssepaaH| | sUtram 14 3.1Agamato dravyAvazyakasya vyAkhyAnamabhayakumAra vidyaadhryodRssttaant| aNacakkharaM avvAiddhakkharaM akkhaliyaM amiliyaM avaccAmeliyaM paDipuNNaM paDipuNNaghosaM kaMThoTThavippamukkaM guruvAyaNovagayaM, se| NaMtattha vAyaNAepucchaNAe pariyaTTaNAe dhammakahAeNoaNuppehAe, kamhA?, annuvogodvv'mitiktttth||suutrm 14 // // 13 // ) se kiM tamityAdi / atha kiM tadAgamato dravyAvazyakamiti, Aha-Agamato davvAvassayaMjassa NamityAdi / Namiti pUrvavat, jassatti yasya kasyaci dAvassaettipayaMti, AvazyakapadAbhidheyaMzAstramityarthaH / tatazca yasya kasyacidAvazyakazAstraM zikSita sthitaM jitaM yAvadvAcanopagataMbhavati, seNaM tttheti|sjntusttraavshykshaastre vAcanApracchanAparivarttanAdharmakathAbhirvartamAno'yAvazyakopayoge'vartamAna AgamataAgamamAzritya dravyAvazyakamiti smudaayaarthH|atraah-nnvaagmmaashrity dravyAvazyakamityAgamarUpamidaM dravyAvazyakamityuktaM bhavati, etaccAyuktam, yata Agamo jJAnam, jJAnaMca bhAva eveti kathamasya dravyatvamupapadyate?, satyametat, kintvAgamasya kAraNamAtmA tadadhiSThito dehaH zabdazcopayogazUnyasUtroccAraNarUpa ihAsti, na tu sAkSAdAgamaH / etacca tritayamAgamakAraNatvAtkAraNe kAryopacArAdAgama ucyate / kAraNaMca vivakSitabhAvasya dravyameva bhvtiityuktmevetydossH| tatrAdita Arabhya paThanakriyayA yAvadantaM nItaM tacchikSitamucyate / tadevAvismaraNatazcetasi sthittvaatsthitmprcyutmityrthH| parAvarttanaM kurkhataH pareNa vA kvacitpRSTasya yacchIghramAgacchati tajjitam, vijJAtazlokapadavarNAdisaGkhyaM mitam, pari samantAtsarvvaprakArairjitaM parijitam, parAvarttanaM kurvato yatkrameNotkrameNa vA smaagcchtiityrthH| nAma, abhidhAnaM tena samaM naamsmm| idamuktaM bhavati, yathA svanAma kasyacicchikSitaM jitaM mitaM parijitaM bhavati tathaitadapItyarthaH / ghoSA udAttAdayaH, tairvAcanAcAryAbhihitaghoSaiH samaM ghoSasamam, yathA guruNAbhihitA ghoSAstathA ziSyo'pi yatra zikSate tadghoSasamamiti bhAvaH / ekadvyAdibhirakSaraihInaM hInAkSaram, na tathA'hInAkSaram, ekAdibhirakSarairadhikamatyakSaram, na tthaantykssrm| avvAiddhakharaMti viparyastaratna
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 26 // sUtram 14 3.1 Agamato dravyAvazyakasya vyAkhyAnamabhayakumAra vidyAdha mAlAgataratnAnIva vyAviddhAni, viparyastAnyakSarANi yatra tavyAviddhAkSaraMna tathA'vyAviddhAkSaram, avvAiddhamiti kvacitpAThaH, tatrApi vyAviddhAkSarayogAdvyAviddham na tthaa'vyaaviddhm| upalazakalAdyAkulabhUbhAge lAGgalamivaskhalati yattatskhalitaMna tthaa'skhlitm| anekazAstrasambandhIni sUtrANyekatra mIlayitvA yatra paThati tanmilitamasadRzadhAnyamelakavat / athavA parAvarttamAnasya yatra padAdivicchedo na pratIyate tanmIlitam, na tthaa'miilitm| ekasminneva zAstre'nyAnyasthAnanibaddhAnyekArthAni sUtrANyekatrasthAne samAnIya paThato vyatyAneDitam / athavAcArAdisUtramadhye svamaticarcitAni satsadRzAni sUtrANi kRtvA prakSipato vyatyAneDitam, asthAnaviratikaM vA vyatyAneDitam na tathA'vyatyAneDitam, sUtrato bindumAtrAdibhiranUnamarthatastvadhyAhArAkAGkAdirahitaM prtipuurnnm| udAttAdighoSairavikalaM prtipuurnnghossm| atrAha-ghoSasamamityuktameva tatka iha vizeSa iti / ucyate, ghoSasamamiti zikSAkAlamadhikRtyoktaM pratipUrNaghoSaM tu parAvartanAdikAlamadhikRtyeti vizeSaH / kaNThazcauSThazca kaNThoSThamiti prANyaGgatvAtsamAhArastena vipramuktaM kaNThoSThavipramuktam, bAlamUkabhASitavadyadavyaktaM na bhavatItyarthaH / gurupradattayA vAcanayopagataM prAptaM gurUvAcanopagataM na tu karNAghATakena zikSitaM na vA pustakAtsvayamevAdhItamiti bhAvaH / tadevaM yasya jantorAvazyakazAstraM zikSitAdiguNopetaM bhavati sa jantustatrAvazyakazAstre vAcanayA ziSyAdhyApanalakSaNayA, pracchanayA tadgatArthAderguruM prati praznalakSaNayA, parAvartanayApunaH punaHsUtrArthAbhyAsalakSaNayA dharmakathayA, ahiMsAdidharmaprarUpaNasvarUpayA vartamAno'pi, anupayuktatvAditi sAdhyAhAram, Agamato dravyAvazyakamityanena sambandhaH / nanu yathAvAcanAdibhistatra vartamAno'pi dravyAvazyakaM bhavati tathAnuprekSayApi tatra varttamAnastadbhavati?, netyAha-no aNuppehAetti, anuprekSayA granthArthAnucintanarUpayA, haTAntA / // 26 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 27 // sUtram 14 3.1Agamato dravyAvazyakasya vyAkhyAnamabhayakumAra vidyaadhryodRssttaant| tatra vartamAnona dravyAvazyakamityarthaH / anuprekSAyA upayogamantareNAbhAvAd, upayuktasya ca dravyAvazyakatvAyogAditi bhaavH| atrAha para:kamhatti, nanu kasmAdvAcanAdibhistatra vartamAno'pi dravyAvazyakaM? kasmAccAnuprekSayA tatra varttamAno na tathA? iti pracchakAbhiprAyaH / evaM pRSTe satyAha- aNuvaogo davvamitikaTThatti,anupayogo dravyamitikRtvA / upayojanamupayogo jIvasya bodharUpo vyApAraH, sa ceha vivakSitArthe cittasya vinivezasvarUpo gRhyate / na vidyate'sau yatra so'nupayogaH pdaarthH| sa vivakSitopayogasya kAraNamAtratvAdrvyameva bhavatI tikRtvA'smAtkAraNAdanantaroktamupapadyata iti zeSaH / etaduktaM bhavati, upayogapUrvakA anupayogapUrvakAzca vAcanApracchanAdayaH sambhavantyeva, tatreha dravyAvazyakacintAprastAvAdanupayogapUrvakA gRhynte| ata eva sUtre'nabhihitasyApyanupayuktatvasyAdhyAhArastatra kRtaH / anupayogastubhAvazUnyatA, tacchUnyaM ca vastu dravyameva bhavatItyato vAcanAdibhistatra vartamAno'pi dravyAvazyakam / anuprekSA tUpayogapUrvikaiva sambhavatyatastatra vartamAno na tatheti bhaavaarthH| atrAha-nanvAgamato'nupayukto vaktA dravyAvazyakamityetAvataiveSTasiddheH zikSitAdizrutaguNasamutkIrtanamanarthakam / atrocyate, zikSitAdiguNotkIrtanaM kurvannidaM jJApayati, yadutaivambhUtamapi nirdoSaM zrutamuccArayato'nupayuktasya dravyazrutaM dravyAvazyakameva bhavati, kiM punaH sadoSam?, upayuktasya tuskhalitAdidoSaduSTamapi nigadatobhAvazrutameva bhvti| evamanyatrApi pratyupekSaNAdikriyAvizeSAH sarve nirdoSA apyanupayuktasya tathAvidhaphalazUnyA eva sampadyante, upayuktasya tu mativaikalyAditaH sadoSA apyamI karmamalApagamAryavetyalaM vistareNa / atrAha- nanu bhavatvevaM kintu hInAkSare sUtre samuccArite ko doSo? yenoktamahInAkSaramiti / atrocyate, loke'pi tAvadvidyAmantrAdibhirakSarAdihInairuccAryamANairvivakSitaphalavaikalyamanarthAvAptizca dRzyate, kiM puna: paramamantrakalpe siddhAnte?, tathAhi, rAjagRhanagare samavasRtasya bhagavatazcaramatIrthAdhipatervandanArthaM vibudhavidyAdharanaranivahaH
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 28 // sUtram 14 zreNikazca saputraH smaayyau| tato bhagavadantike dharmaM zrutvA pratinivRttAyAM pariSadi kasyacidvidyAdharasya gaganotpatanahetuvidyAsaMbandhyekamakSaraM vismRtipathamavatatAra / vismRte ca tasminkiJcinnabhasyutpatya punarnipatatyasau, punarutpatati punazca nipatati / evaM kurvantamamuM vilokya zreNikena bhagavAnpRSThaH, kimityayaM mahAbhAgaH khecaro vidhuritapakSaH pakSIva nabhasi kiJcidutpatya punarnipatatyasau? bhagavatA ca vidyAkSaravismaraNavyatikarastasmai niveditH| taMca nivedyamAnaM zrutvAbhayakumAraHkhecaramupasRtyaivamavAdIt, bhoH khecara! yadi mAMsamAnasiddhikaM karoSi tadA tvadvidyAkSaramupalabhya kathayAmi / pratipannaM ca tena / abhayakumArasya caikasmAdapi padAdanekapadAbhyUhanazaktirastIti zeSAkSarAnusAreNopalabhya tadakSaraM niveditaM khecarasya / so'pi saMjAtasaMpUrNavidyo hRSTaH zreNikasutAya vidyAsAdhanopAyaMkathayitvA gataH samIhitapradezamityeSa dRSTAntaH / upanayastvayam, yathA tasya vidyAdharasya hInAkSaratAdoSAnnabhogamanamuparataM taduparame ca vyathaiva vidyaa| tathehApi hInAkSaratAyAmarthabhedastadbhede kriyAbhedastadbhede ca mokSAbhAvastadabhAve ca dIkSAdigrahaNavaiyarthyameveti / evamadhikAkSarAdiSvapi doSAH sadRSTAntA abhyUhya vAcyAH // 14 // / (1) Negamassa ego aNuvautto Agamao egaM davvAvassayaM, doNNi aNuvauttA Agamao doNNi davvAvassayAI, tiNNi aNuvauttA Agamao tiNNi davvAvassayAI evaM jAvaiyA aNuvauttA tAvaiyAiM tAI Negamassa Agamao davvAvassayAI (2) evameva vavahArassavi, (3) saMgahassa egovA aNegAvA aNuvautto vA aNuvauttA vA Agamao davvAvassayaM davvAvassayANi vA se ege davvAvassae, (4) ujjusuyassa ego aNuvautto AgamaoegaMdavvAvassayaM, puhuttaM necchai, (5) tiNhaM saddanayANaM jANae aNuvautte ONaM' ityadhikam / OM 'aNuvauttA Agamao tiNNi' iti nAsti / 0'aNuvauttA Agamao tAvaiyAI davvAvassayAI...'iti rUpeNa pATho vrtte| 0 annego| to| 3.1Agamato dravyAvazyakasya vyAkhyAnamabhayakumAra vidyaadhryodRssttaantnyc| sUtram 15 Avazyakasya nikssepaaH| [8 saptanayAnAzritya dravyAvazyakasya vibhaagH| // 28 //
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 29 // sUtram 15 avasthU, kamhA?, jai jANae aNuvautte Na bhavati / setaM Agamao davvAvassayaM / / sUtram 15 // ( // 14 // ) Avazyakasya iha jinamate sarvamapi sUtramarthazca zrotRjanamapekSya nayairvicAryate, natthi naehiM vihaNaM suttaM attho ya mae kiNci| Asajja u nikssepaaH| soyAraM nae nayavisArao bUyA // 1 // (Avazyaka ni0761) iti vacanAt, ata idamapi dravyAvazyakaM nayaizcintyate, te ca8 [8] saptanayAmUlabhedAnAzritya naigamAdayaH sapta, taduktam, negama saMgaha vavahAra ujjusue ceva hoi bodhvve| sadde ya samabhirUDhe evaMbhUte ya mUlanayA nAzritya // 1 // (Avazyaka ni0754) tatra naigamastAvatkiyanti dravyAvazyakAnIcchatItyAha- negmssetyaadi|saamaanyvishessaadiprkaarenn dravyAvazyakasya vibhaagH| naiko'pitu bahavogamA vastuparicchedA yasyAsau, niruktavidhinA kakArasya lopaannaigmH| sAmAnyavizeSAdiprakAraiH bahurUpavastvabhyupagamapara ityarthaH / tasya, naigamasyaiko devadattAdiranupayukta Agamata ekaM dravyAvazyakam, dvau devadattayajJadattAvanupayuktAvAgamato dve dravyAvazyake, trayo devadattayajJadattasomadattA anupayuktA AgamatastrINi dravyAvazyakAni, kiMbahunA?, evaM yAvanto devadattAdayo'nupayuktAstAvantyeva tAnyatItAdikAlatrayavartIni naigamasyAgamato dravyAvazyakAni / etaduktaM bhavati-naigamo hi sAmAnyarUpaM vizeSarUpaMca vastvabhyupagacchatyeva, na punarvakSyamANasaMgrahavatsAmAnyarUpameva, tato vizeSavAditvAdasyaha prAdhAnyena vivikSitatvAdyAvantaH kecana devadattAdivizeSA anupayuktAstAvanti sarvANyapyasya dravyAvazyakAni, na punaH saMgrahavatsAmAnyavAditvAdekamevetibhAvaH / evameva vavahArassavitti vyavaharaNaM vyavahAro laukikapravRttirUpaH, tatpradhAno nayo'pi vyvhaarH| tasyApyevameva gamavadeko devadattAdiranupayukta Agamata ekaM dravyAvazyakamityAdisarvaM vAcyam / idamuktaM bhavati, vyavahAranayo jai aNuvautte jANae Na bhavati tamhA Natthi Agamao davvAvassayaM'-ityadhikamasti / to| 0 nAsti nayaivihInaM sUtramarthazca jinamate kinycit| AsAdya tu zrotAraM nayAn nayavizArado brUyAt // 1 // hu| 9 naigamaH saMgraho vyavahAra RjusUtrazcaiva bhavati boddhavyaH / zabdazca samabhirUDha evambhUtazca muulnyaaH||1||
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| Avazyakasya nikssepaaH| sUtram 15 [8] saptanayAnAzritya dravyAvazyakasya vibhaagH| | // 30 // lokavyavahAropakAriNa eva padArthAnabhyupagacchati, nazeSAn, lokavyavahAre cajalAharaNavraNapiNDIpradAnAdike ghaTanimbAdivizeSA evopakurvANA dRzyante na punastadatiriktaM tatsAmAnyamiti vizeSAneva vastusattvena pratipadyate'sau na sAmAnyam, vyavahArAnupakAritvAdvizeSavyatirekeNAnupalabhyamAnatvAcceti / ato vizeSavAdinaigamamatasAmyenAtidiSTaH / atra cAtidezenaiveSTArthasiddhegranthalAghavArthaM saMgrahamatikramya vyavahAropanyAsaH kRta iti bhaavniiym| sNghssetyaadi| sarvamapi bhuvanatrayAntarvati vastunikurumbaM saMgRhNAti sAmAnyarUpatayAdhyavasyatIti saMgrahastasya mata eko vAneke vA'nupayukto'nupayuktA vA yadAgamato dravyAvazyaka dravyAvazyakAni vA, tatkimityAha, se egetti tadekaM drvyaavshykm| idamatra hRdayam, saMgrahanayaH sAmAnyamevAbhyupagacchati na vizeSAn, abhidadhAti ca, sAmAnyAdvizeSA vyatiriktA syuravyatiriktA vA? yadyAdyaH pakSastarhi na santyamI, ni:sAmAnyatvAtkharaviSANavat / athAparaH pakSastarhi sAmAnyameva te, tadavyatiriktatvAt, sAmAnyasvarUpavat / tasmAtsAmAnyavyatirekeNa vizeSAsiddheryAni kAnicimuvyAvazyakAni tAni tatsAmAnyAvyatiriktatvAdekameva saMgrahasya dravyAvazyakamiti / ujjusuyssetyaadi| Rju, atItAnAgataparakIyaparihAreNa prAJjalaM vastu sUtrayati, abhyupagacchatItyRjusUtraH / ayaM hi vartamAnakAlabhAvyeva vastvabhyupagacchati, nAtItaM vinaSTatvAnnApyanAgatamanutpannatvAd / vartamAnakAlabhAvyapisvakIyameva manyatesvakAryasAdhakatvAt svadhanavat / parakIyaM tu necchati svakAryAprasAdhakatvAt paradhanavattasmAdeko devadettAdiranupayukto'sya mata Agamata ekaM dravyAvazyakamasti, puhattaM necchaitti, atItAnAgatabhedataH parakIyabhedatazca pRthaktvaMpArthakyaM necchtysau| kiM tarhi?, vartamAnakAlInaM svagatameva cAbhyupaiti, taccaikameveti bhAvaH / tiNhaM saddanayANamityAdi / zabdapradhAnA nayA: zabdanayA:, zabdasamabhi(r)syuH ' ityadhikam / // 30 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 31 // ruuddhaivNbhuutaaH| te hi zabdameva pradhAnamicchantItyarthaM tu gauNaM zabdavazenaivArthapratIteH / teSAM trayANAM zabdanayAnAM jJAyako'tha cAnupayukta ityetadavastu, na sambhavatIdamityarthaH / kamheti, kasmAdevamucyata ityAha- jiityaadi| yadi jJAyakastarvAnupayukto na bhavati, jJAnasyopayogarUpatvAd / idamatra hRdayam, AvazyakazAstrajJastatra cAnupayukta Agamato dravyAvazyakamiti prAgnirNItam, sUtram 16 [9]3.2 noetaccAmIna pratipadyante, yato yadyAvazyakazAstraM jAnAti kathamanupayuktaH? anupayuktazcetkathaM jAnAti?, jJAnasyopayogarUpa Agamato tvAt / yadapyAgamakAraNatvAdAtmadehAdikamAgamatvenoktaM tadapyaupacArikatvAdamI na manyante, zuddhanayatvena mukhyavastvabhyupagama-1 drvyaavshykm| paratvAt / tasmAdetanmate dravyAvazyakasyAsaMbhava iti / nigamayannAha- setamityAdi, tadetadAgamato dravyAvazyakam // 15 // uktaM saprapaJcamAgamato drvyaavshykmidaaniiNnoaagmtstducyte|| sekiMtaMnoAgamato davvAvassayaM?,2tivihaMpaNNattaM, taMjahA-jANagasarIradavvAvassayaM1bhaviyasarIradavvAssayaM 2 jANagasarIrabhaviyasarIravatirittaMdavvAvassayaM 3 // sUtram 16 // ( // 15 // ) se kiM tamityAdi / atha kiM tannoAgamato dravyAvazyakamiti praznaH / uttaramAha, noAgamao davvAvassayaM tivihaM paNNatta mityaadi| noAgamata ityatra nozabda Agamasya sarvaniSedhe dezaniSedhe vA varttate, yata uktaM pUrvamunibhiH, Agamasavvanisehe nosaddo ahava despddisehe| savve jaha NasarIraM bhavassa ya AgamAbhAvA // 1 // vyAkhyA, AgamasyAvazyakAdijJAnasya sarvaniSedhe varttate nozabdaH, athavA tasyaiva dezapratiSedhe vartate / tatra savvetti sarvaniSedha udAharaNamucyate / yathetyupapradarzane NasarIraMti jJasya, jAnata:zarIram jJazarIram, noAgamata iha dravyAvazyakam, bhavyasya cayogyasya yaccharIraMtadapi noAgamata iha drvyaavshykm| kuta ityAha- AgamasyAvazyakAdijJAnalakSaNasya sarvathA'bhAvAd / idamuktaM bhavati, jJazarIraM bhavyazarIraMcAnantarameva vakSyamANa // 31 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya nikssepaaH| // 32 // sUtram 17 [[10] noA0 dravyAvazyakasya 3.2.1 jnyshriirdrvyaavshykm| zrIanuyoga- svarUpam, noAgamata:sarvathAgamAbhAvamAzritya dravyAvazyakamucyate, nozabdasyAtra pakSesarvaniSedhavacanatvAditi gaathaarthH|| dvAraMmaladhAri | dezapratiSedhavacane'pi nozabda udAharaNaM yathA kiriyAga(ma)muccarato AvAsaM kuNai bhAvasuno u| kiriyA''gamo na hoI tassa niseho zrIhemacandrasUri vRtti- bhave dese||1||vyaakhyaa, kriyAmAvartAdikAM kurvnnitydhyaahaarH| AgamaMca vandanakasUtrAdikamuccArayan bhAvazUnyo ya Avazyaka yutm| karoti, so'pi noAgamata iha dravyAvazyakamiti zeSaH / atra ca kriyA''vartAdikAgamo na bhavati / jaDatvAd, Agamasya ca jJAnarUpatvAd / atastasyAgamasya deze kriyAlakSaNe niSedho bhavati, kriyAgamo na bhavatItyartho'to noAgamata iti / iha kimuktaM bhavati? deze kriyAlakSaNa AgamAbhAvamAzritya dravyAvazyakamidamiti gaathaarthH| tadevaM noAgamataH, AgamAbhAvamAzritya dravyAvazyakaM trividhaM prajJaptaM tadyathA, jJazarIradravyAvazyakam, bhavyazarIradravyAvazyakam, jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM drvyaavshykm||16|| tatrAdyabhedaM vivarISurAha se kiMtaMjANagasarIradavvAvassayaM?,2 Avassaetti padatthAdhikArajANagassajasarIrayaMvavagayacutacAvitacattadehaM jIvavippajaDhaM sejAgayaM vA saMthAragayaM vA siddhasilAtalagayaM vA pAsittANaM koI bhaNejA- aho! NaM imeNaM sarIrasamussaeNaM jiNadiTeNaM bhAveNaM AvassaettipayaM AghaviyaM paNNaviyaM parUviyaM daMsiyaM nidaMsiyaM uvadaMsiya,jahA ko diTuMto? ayaM mahukuMbhe AsI, ayaM ghayakuMbhe AsI, setaMjANagasarIradavvAvassayaM // sUtram 17 // ( // 16 // ) se kiM tamityAdi / atha kiM tajjJazarIradravyAvazyakamiti prazne nirvacanamAha, jANagasarIradavvAvassayaM aavssettiityaadi| jJAtavAniti jJaH, pratikSaNaM zIryata iti zarIram, jJasya zarIraM jJazarIram, tadevAnubhUtabhAvatvAivyAvazyakam / kiM tadityAha 0 pdsthaahigaa| 0 si| 0 nisIhiAgayaM ve'tyadhikam / // 32 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 33 // yaccharIrakaM saMjJAyAM kan (pA0 5/3/76, 87) vapurityarthaH / kasya sambandhItyAha- aavssetiityaadi| Avazyakamiti Avazyakasya yatpadamAvazyakapadAbhidheyaM zAstramityarthaH / tasyArtha evArthAdhikAro'neke vA tadgatA arthAdhikArA gRhyante / tasya teSAM vA nikSepAH jJAtuH sambandhi / kathaMbhUtaM tadidaM jJazarIraM dravyAvazyakaM bhavatItyAha- vyapagatacyutacyAvitatyaktadehaM jIvavipramuktamityakSara- sUtram 17 [10] noA0 yojanA / idAnIM bhAvArthaH kazciducyate, tatra vyapagataM caitanyaparyAyAdacaitanyalakSaNaMparyAyAntaraM prAptam, ata eva cyutamuchrAsanizvA dravyAvazyakasya sajIvitAdidazavidhaprANebhyaH paribhraSTam, acetanasyocchrAsAdyayogyatvAdanyathA leSTrAdInAmapi tatprasaGgAt, tebhyazca paribhraMza 3.2.1 jJazarIrasvabhAvavAdibhiH kaizcitsvabhAvata evAbhyupagamyate tadapohArthamAha- cyAvitam, balIyasAyuHkSayeNa tebhyaH paribhraMzitaM na tu . drvyaavshykm| svabhAvataH, tasya sadAvasthitatvena sarvadA tatprasaGgAd / evaM ca sati kathambhUtaM tadityAha- tyaktadeham diha upacaye (pAndhA0 1085, kA0dhA0 2/62) tyakto dehaH, AhArapariNatijanita upacayo yena tattyaktadeham, acetanasyA''hAragrahaNapariNaterabhAvAt / evamuktena vidhinA jIvenAtmanA, vividhamanekadhA, prakarSeNa muktaM jIvavipramuktam / tadetadAvazyakaM jJasya zarIramatItAvazyakabhAvasya kAraNatvAivyAvazyakam / asya ca noAgamatvamAgamasya tadAnIM sarvathA'bhAvAnozabdasya cAtra pakSesarvaniSedhavacanatvAditi bhAvaH / nanu yadi jIvavipramuktamidaM kathaM tahasya dravyAvazyakatvam? leSTravAdInAmapi tatprasaGgAttatpudgalAnAmapi kadAcidAvazyakavettRbhirgRhItatvasambhavAdityAzaGkayAha- sejjAgatamityAdi / yasmAdidaM zayyAgataM vA saMstAragataM vA naiSedhikIgataM vA siddhazilAtalagataM vA dRSTvA ko'pi brUyAd, aho! anena zarIrasamucchrayeNa jinadRSTena bhAvenAvazyakamityetatpadamAgRhItamityAdi // 33 // yAvadupadarzitamiti, tasmAdatItavartamAnakAlabhAvivastvekatvagrAhinayAnusAriNAmevaMvAdinAMsambhavAdyathoktazarIrasya dravyA 0 kc| 0 pribhrNshstu|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 34 // vazyakatvaMna virudhyte| leSvAdidarzane punarnetthambhUtaHpratyayaH kasyApi samutpadyata iti na teSAM ttprsnggH| tenaiva karacaraNorugrI- Avazyakasya vAdipariNAmenAnantaramevAvazyakakAraNatvena vyApRtatvAttadeva tathAvidhapratyayajanakaM dravyAvazyakam, na leSTrAdaya iti bhAva nikssepaaH| iti samudAyArthaH / idAnImavayavArtha ucyate / tatra zayyA, mahatI sarvAGgapramANA, tAM gataM zayyAgataM shyyaasthitmityrthH| sUtram 17 [10] noA0 saMstArolaghuko'rdhatRtIyahastamAnastaMgataMtatrasthamityarthaH / yatra sAdhavastapaHparikarmitazarIrAH svayameva gatvA bhaktaparijJAdyanazanaM dravyAvazyakasya pratipannapUrvAH pratipadyante pratipatsyante ca ttsiddhshilaatlmucyte| kSetraguNato yathAbhadrakadevatAguNato vA sAdhUnAmArAdhanAH 3.2.1 jJazarIrasiddhyanti tatretikRtvA / anye tuvyAcakSate, yatra maharSiH kazcitsiddhastatsiddhazilAtalam, tadgatam, tatrasthitaM siddhazilAtala drvyaavshykm| gatam / iha nisIhiyAgayaM vetyAdInyapi padAni vAcanAntare dRzyante tAni ca sugamatvAtsvayameva bhAvanIyAni / navaraM naiSedhikIzabaparisthApanabhUmiH / aparaM cAtrAntare pAsittA NaM koI bhaNijjatti granthaH kvacid dRzyate / sa ca samudAyArthakathanAvasare yojita eva, yatra tu na dRzyate tatrAdhyAhAro draSTavyaH / ahozabdo dainyavismayAmantraNeSu vartate, sa ceha triSvapi ghaTate / tathAhi, anityaM zarIramiti dainye, AvazyakaM jJAtamiti vismaye, anyaM paarshvsthitmaamntrymaannsyaamntrnne| anena pratyakSatayA dRzyamAnena zarIrameva pudgalasaGghAtatvAtsamucchrayastena, jinadRSTenatIrthaGkarAbhimatena, bhAvena karmanirjaraNAbhiprAyeNa, athavA bhAvena, tadA-8 varaNakarmakSayakSayopazamalakSaNenAvazyakapadAbhidheyaMzAstraM AghaviyaMti prAkRtazailyA chAndasatvAcca guroH sakAzAdAgRhItam, prajJApitaM sAmAnyato vineyebhyaH kathitaM prarUpitaM tebhya eva pratisUtramarthakathanataH, darzitaM pratyupekSaNAdikriyAdarzanataH, iyaM kriyaibhirakSarairatropAttA, itthaM ca kriyata ityevaM vineyebhyaH prakaTitamiti bhAvaH, nidarzitaM kathaJcidagRhNata: parayAnukampayA nizcayena puna: puna: darzitamupadarzitaM srvnyyuktibhiH| Aha, nanvanena zarIrasamucchrayeNAvazyakamAgRhItamityAdi nopapadyate, // 34 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 35 // | sUtram 18 [11] noA0 dravyAvazyakasya 3.2.2 bhavyazarIra drvyaavshykm| grahaNaprarUpaNAdInAMjIvadharmatvena zarIrasyAghaTamAnatvAt / satyam, kintu bhUtapUrvagatyA jIvazarIrayorabhedopacArAditthamupanyAsa ityadoSaH / punarapyAha, nanu yadyapi taccharIrakaM zayyAdigataM dRSTvA pUrvoktavaktAro bhavanti, tathApi kathaM (tasya) dravyAvazyakatA? yata Avazyakasya dravyAvazyakaM bhavitumarhati, bhUtasya bhAvino vetyAdipUrvoktavacanAtkAraNaMcAgamasya cetanAdhiSThitameva zarIraM na tvidaM cetanArahitatvAttasyApi tatkAraNatve'tiprasaGgAt / satyam, kintvatItaparyAyAnuvRttyabhyupagamaparanayAnuvRttyAtItamAvazyakakAraNatvaparyAyamapekSya dravyAvazyakatAsyocyata ityadoSaH / syAdevam, yadyatrArthe kazciddRSTAntaH syAditi vikalpya pRcchati, yathA ko'tra dRSTAntaH? iti pRSTe satyAha- yathAyaM ghRtakumbha AsIt, ayaM madhukumbha aasiidityaadi| etaduktaM bhavati, yathA madhuni ghRte vA prakSipyApanIte tadAdhAratvaparyAye'tikrAnte'pyayaM madhukumbho'yaM ca ghRtakumbha iti vyapadezo loke pravartate / tathAvazyakakAraNatvaparyAye'tikrAnte'pyatItaparyAyAnuvRttyA dravyAvazyakamidamucyata iti bhAvaH / nigamayannAha- se tamityAdi, tadetajjJazarIradravyAvazyakam // 17 // ukto noAgamato dravyAvazyakaprathamabhedaH / atha dvitIyabhedanirUpaNArthamAha__ se kiM taM bhaviyasarIradavvAvassayaM?, 2 je jIve joNijammaNanikkhaMte imeNaM ceva sarIrasamussaeNaM AdattaeNaM jiNovadiTeNaM bhAveNaM AvassaettipayaMseyakAle sikkhissaina tAva sikkhai, jahA ko diTuMto? ayaM mahukuMbhe bhavissai, ayaMghayakuMbhe bhavissai, settaM bhaviyasarIradavvAvassayaM ||suutrm 18 // ( // 17 // ) se kiM tmityaadi|ath kiM tadbhavyazarIradravyAvazyakamiti prazne satyAha- bhaviyasarIradavvAvassayaM je jIvetyAdi / vivakSitaparyAyeNa bhaviSyatIti bhavyo vivakSitaparyAyAhastadyogya ityrthH| tasya zarIram, tadeva bhAvibhAvAvazyakakAraNatvAivyAvazyaka (r) AttaeNaM sarIrasamussaeNaM jinnovdittennN| // 35 //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 36 // sUtram 18 [[11] noA0 dravyAvazyakasya 3.2.2 bhavyazarIra drvyaavshykm| bhavyazarIra dravyAvazyakam / kiM punastadityatrocyate, yo jIvoyonijanmatvaniSkrAnto'nenaiva zarIrasamucchrayeNAttena jinopadiSTena bhAvenAvazyakamityetatpadamAgAmini kAle zikSiSyate na tAvacchikSate tajjIvAdhiSThitaM zarIraM bhavyazarIradravyAvazyakamiti smudaayaarthH| sAmpratamavayavArtha ucyate-tatra yaH kazcijjIvojanturyonyAyoSidavAcyadezalakSaNAyAH, paripUrNasamastadehaH, janmatvena janmasamayena niSkrAntona punarAmagarbhAvastha eva patito yonijnmtvnisskraantH| anenaiva zarIrameva pudgalasaGghAtatvAdutpattisamayAdArabhya pratisamayaM samutsarpaNAdvA samucchrayastenAttenAdattena vA gRhItena prAkRtazailIvazAdAtmIyena vA jinopadiSTenetyAdi pUrvavat / seyakAletti chAndasatvAdAgAmini kAle zikSiSyate'dhyeSyate, sAmprataM tu na tAvadadyApi zikSate, tajjIvAdhiSThitaM zarIraM bhavyazarIradravyAvazyakam / noAgamatvaM cAtrApyAgamAbhAvamAzritya mantavyaM tadAnIM tatra vapuSyAgamAbhAvAt / nozabdasya cAtrApi sarvaniSedhavacanatvAditi / atrAha- nanvAvazyakasya kAraNaM dravyAvazyakamucyate, yadi tvatra vapuSyAgamAbhAvaH kathaM tarhi tasya taM prati kAraNatvam ?, na hi kAryAbhAve vastunaH kAraNatvaM yujyate, atiprasaGgAdataH kathamasya dravyAvazyakatA? satyam, kiM tu bhaviSyatparyAyasyedAnImapi yo'stitvamupacarati nayastadanuvRttyAsya dravyAvazyakatvamucyate / tathA ca tadanusAriNaH paThanti, bhAvini bhUtavadupacAra (kAtantra pari0) iti / atrArthe dRSTAntaM didarzayiSuH praznaM kArayati, yathA ko'tradRSTAnta, iti / nirvacanamAha, yathAyaM madhukumbho bhaviSyatItyAdi / etaduktaM bhavati, yathA madhuni ghRte vA prakSepnumiSTe tadAdhAratvaparyAye bhaviSyatyapi loke'yaM madhukumbhoghRtakumbho vetyAdivyapadezo dRshyte| tathAtrApyavazyakakAraNatvaparyAye bhaviSyatyapi tadastitvaparanayAnuvRttyA drvyaa(r)tvaat| // 36 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 37 // vazyakatvamucyata iti bhAvaH / nigamayannAha-settamityAdi, tadetadbhavyazarIradravyAvazyakamiti // 18 // ukto noAgamato | Avazyakasya dravyAvazyakadvitIyabhedaH / tRtIyabhedanirUpaNArthamAha nikssepaaH| se kiM taM jANagasarIrabhaviyasarIravatiritta davvAvassae?, 2 tividhaM paNNatte, taMjahA- loie 1 kuppAvayaNite louttrite|| sUtram 19 [12] noA0 sUtram 19 // ( // 18 // ) dravyAvazyakasya se kiM tmityaadi| atha kiM tajjJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyAvazyakam ?, nirvacanamAha, jANagasarIrabhaviyasarIravairitte / 3.2.3 vyatirikta davvAvassae tivihe ityaadi| yatra jJazarIrabhavyazarIrayoH sambandhi pUrvoktaM lakSaNaM na ghaTate tattAbhyAMvyatiriktaM bhinnaM dravyAvazyaka dravyAvazyakam, mucyate, tacca trividhaM prajJaptam, tadyathA, laukikaM kuprAvacanikaM lokottarikaM c||19|| tatra prathamabhedaM jijJAsurAha tasya tribhedaaH| se kiM taM loiyaM davvAvassayaM?, 2 je ime rAIsara talavara mADaMbiyakoDUMbiya inbha seTThi seNAvai satthavAha ppabhitio kallaM sUtram 20 |3.2.3 pAuppabhAyAe rayaNIe suvimalAe phullappalakamalakomalummiliyammi aha paMDure pabhAe rattAsogapagAsa kiMsuya suyamuha guMjaddha vyatirikta rAgasarise kamalAgara naliNisaMDabohae uTThiyammisUre sahassarasimi diNayare teyasA jalaMte muhadhoyaNa daMtapakkhAlaNa tella phaNiha drvyaavshykm| [13] 3.2.3.1 siddhatthaya hariyAliya addAga dhUva puppha malla gaMdha taMbola vatthamAiyAiMdavvAvassayAiMkarettA, tato pacchA rAyakulaM vA devakulaM vA laukikm|| ArAmaM vA ujjANaM vAsabhaMvA pavaM vA gacchanti se taM loiyaM davvAvassayaM ||suutrm 20 // // 19 // ) se kiM tmityaadi| atra nirvacanamAha- loiymityaadi| loke bhavaM laukikaM zeSaM tathaiva / atra ya ete rAjezvaratalavarAdayaH // 37 // prabhAtasamaye mukhadhAvanAdi kRtvA tata: pazcAdrAjakulAdau gacchanti, tatteSAM sambandhi mukhadhAvanAdilaukikaM jJazarIrabhavyazarIra chattaM yN| 0 hN| 0 NiyaM / 7 aMmi / 0 haa| (c) aMmi / (c) hariAliaddAga dhUva puppha malla gaMdha taMbola vatthAiA davvAvassayAI kreNti...|
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 38 // sUtram 20 3.2.3 vyatirikta drvyaavshykm|| [13]3.2.3.1| laukikm|| vyatiriktaM dravyAvazyakamiti smudaayaarthH| tatra rAjA, cakravartI vAsudevo baladevo mahAmaNDalikazca / Izvaro yuvarAjaHsAmAnyamaNDaliko'mAtyazca / anye tu vyAcakSate, annimaadyssttvidhaishvryyukteshvrH| parituSTanarapatipradattaratnAlaGkatasauvarNapaTTavibhUSitazirAstalavaraH, yasya pArzvata AsannamaparaM grAmanagarAdikaM nAsti tatsarvatazchinnajanAzrayavizeSarUpaM maDambamucyate, tsyaadhiptirmaaddmbikH| katipayakuTumbaprabhuH kauttumbikH| ibhaH hastI, tatpramANaM drvymrhtiitiibhyH| yasya satkapuJjIkRtahiraNyaratnAdidravyeNAntarito hastyapi na dRzyate saH, adhikataradravyo vebhya ityrthH| zrIdevatAdhyAsitasauvarNapaTTavibhUSitottamAGgaH purajyeSTho vaNigvizeSaH shresstthii| hastyazvarathapadAtisamudAyalakSaNAyA: senAyAH prabhuH senApatiH, gaNimaM dharimaM mejaM pAricchejjaMca davvajAyaM tu / ghettUNaM lAbhatthaM vaccati jo annadesaM tu||1|| nivabahumao pasiddho dINANAhANa vacchalo pNthe| so satthavAhanAma dhaNovva loe smuvvhii||2|| etallakSaNayuktaH saarthvaahH| prabhRtigrahaNena zeSaprAkRtajanaparigrahaH / kallaM pAuppabhAyAe, ityaadi| kalyamiti vibhaktivyatyayAtsAmAnyena prabhAte, prabhAtasyaiva vizeSAvasthA: prAha, paauityaadi| prAduH prAkAzye / tatazca prakAzaprabhAtAyAM rajanyAM kiJcidupalabhyamAnaprakAzAyAmiti bhaavH| tadanantaraM suvimalAyAMtasyAmeva kiJcitparisphuTataraprakAzAyAm, athazabda Anantarye / tadanantaraM pANDure prbhaate|kthmbhuut ityAha, phullotpala-kamala-komalonmIlitephullaM vikasitaM tacca tadutpalaMcaphullotpalaM kamala: hariNavizeSaH, phullotpalaM ca kamalazca phullotpalakamalau tayoH komalamakaThoraM dalAnAM nayanayozconmIlitamunmIlanaM yatra prabhAte tattathA / anena ca prAguktAyAH suvimalatAyA vakSyamANasUryodayasya cAntarAlabhAvinI pUrvasyAM dizyaruNaprabhAva gaNyaM dhArya meyaM paricchedyaM ca dravyajAtaM tu / gRhItvA lAbhArthaM vrajati yo'nyadezaM tu // 1 // nRpabahumataH prasiddho dInAnAtheSu vatsalaH pathi / sa sArthavAhanAma dhanya iva loke samudbahati // 2 // // 38 //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 39 // 3.2.3 drvyaavshykm| sthaamaah| tadanantaramuTThie sUrietyabhyudgata Aditye, kathambhUta ityAha- raktAzokaprakAza kiMzukazukamukha guJjArdharAgasadRze raktAzoka Avazyakasya prakAzasya kiMzukasya- puSpitapalAzasya zukamukhasya gujArdhasya ca rAgeNa sadRzo yaH sa tathA, tasmin, Arakta ityarthaH / nikssepaaH| tathA kamalAkaranalinISaNDabodhake kamalAnAmAkarA utpattibhUmayo hRdAdijalAzayavizeSAsteSu yAni nalinIkhaNDAni teSAMka sUtram 20 bodhako yaH sa tathA, tasmin / punaH kiMbhUte tasminnityAha- sahasrarazmau, dinaM karotIti dinakarastasmin, tejasA jvalatisati / vyatirikta tatraivaite bhAvA: sarve'pi santIti jJApanArthaM sUryasya vishessnnbhutvm| anena cottarottarakAlabhAvinAvazyakakaraNakAlavizeSaNa [[13]3.2.3.1 kalApena prakRSTamadhyamajaghanyodyamavatAM sattvAnAM taM tamAvazyakakaraNasamayamAha / tathAhi, kecitprakRSTodyamina: kiJcitprakAza laukikm| mAnAyAMrajanyAM mukhadhAvanAdyAvazyakaM kurvnti|mdhymodyminstu tasyAmeva suvimalAyAmaruNaprabhAvasare vA, jaghanyodyaminastu samudgate svitriiti| muhdhovnnetyaadi| mukhadhAvanaM ca dantaprakSAlanaM ca tailaM ca phaNihazca siddhArthazca haritAlikA cAdarzazca dhUpazca puSpANi ca mAlyaM ca gandhAzca tAmbUlaM ca vastrANi ca tAnyAdiH (dini?) yeSAM snAnAbharaNaparidhAnAdInAM tAni tthaa| tatra phaNihaH, kaDUtakaH,taM mastakAdau vyApArayanti / siddhArthA:sarSapAH haritAlikAdUrvA, etadyaM maGgalArthaM zirasi prakSipantyAdarza tu mukhAdi nirIkSante, dhUpena tu vastrAdi dhUpayanti |agrthitaani puSpANi, tAnyeva grathitAni mAlyamathavA vikasitAni puSpANi, tAnyevAvikasitAni mAlyameteSAM ca mstkaadissuupyogH| zeSaM svarUpata upayogatazca pratItamevaitAni dravyAvazyakAni kRtvA tata: pazcAdrAjakulAdau gacchanti / atra ramaNIyatAtizayena strIpuruSamithunAni yatrAramantisa vividhapuSpajAtyupazobhita aaraamH| vastrAbharaNAdisamalatavigrahAH sannihitAzanAdyAhArA madanotsavAdiSu krIDArtha lokA udyAnti yatra tccmpkaaditrupnndd(r)kh| // 39 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 40 // noA0 dravyA0 maNDita mudyaanm| bhAratAdikathAvinodena yatra lokastiSThati sA sbhaa| zeSaM pratItam / atrAha- nanu rAjAdibhiH prabhAte'vazyaM kriyata iti vyutpattimAtreNAvazyakatvaM bhavatu mukhadhAvanAdInAM dravyatvaM tu kathamamISAm? vivakSitabhAvasya hi kAraNaM dravyaM bhavati, bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hItyAdivacanAt, na ca rAjAdibhiH kriyamANAni mukhadhAvanAdIni bhAvAvazyakakAraNaM sUtram 21 bhavanti / satyam, kintu bhUtasya bhAvino vetyAdyeva dravyalakSaNaM na mantavyam / kiMtarhi? appAhaNNevi davvasaddottI (paJcAzake 6-2 13) ti vacanAdapradhAnavAcako'pi dravyazabdo'vagantavyaH / apradhAnAni ca mokSakAraNabhAvAvazyakApekSayA saMsArakAraNAni / vyatirikta drvyaavshykm| rAjAdimukhadhAvanAdIni / tatazca dravyabhUtAnyapradhAnabhUtAnyAvazyakAni drvyaavshykaanyetaaniitydossH| noAgamatvaM cehApyA [14]3.2.3.2 gamAbhAvAnozabdasya ca sarvaniSedhavacanatvAdityalaM vistareNa / nigamayannAha- setaM loiymityaadi| tadetajjJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM laukikaM drvyaavshykmityrthH|| 20 // ukto noAgamato dravyAvazyakAntargata jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyAvazyaka prathamo bhedaH / atha dvitIyabhedanirUpaNArthamAha- . . se kiMtaM kuppAvayaNiyaM davvAvassayaM?, 2je imecaraga cIriga cammakhaMDiyabhicchaMDagapaMDaraMga gotama govvatiya gihidhamma dhammaciMtaga aviruddha viruddha vuDa sAvagappabhitayo pAsaMDatthA kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe jAva teyasA jalate iMdassa vA khaMdassa vA ruddassa vA sivassa vA vesamaNassa vA devassa vA nAgassa vA jakkhassa vA bhUyassa vA mugudassa vA ajAe vA koTTakiriyAe vA uvalevaNa saMmajaNA''varisaNa dhUva puSpha gaMdha mallAiyAiMdavvAvassayAiM kareMti, setaM kuppaavynniyNdvvaavssyN|suutrm 21 // ( // 20 // ) / (r)appAhaNNe vi ihaM katthai dihro u davvasaddo tti / aMgAramaddojaha davvAyario syaa'bhvvo|| (paJcAzaka 6-13) 0 (tthI)' ityadhikam / 0 bhikkhoNddgpNddurNg| 7'duggAe ve' tyadhikam / 7 samajaNaAvarisaNa / // 40 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| | // 41 // se kiM tmityaadi| atha kiM tatkuprAvacanikaM dravyAvazyakaM? atra nirvacanam, kuppAvayaNiyaM davAvassayaM je ima ityaadi| kutsitaM pravacanaM yeSAM te kupravacanAsteSAmidaM kuprAvacanikaM dravyAvazyakam / kiM punastadityAha- je ime ityaadi| ya ete / nikssepaaH| carakacIrikAdayaH prabhAtasamaya indraskandAderupalepanAdi kurvanti tatkuprAvacanikaM dravyAvazyakamiti smudaayaarthH|| tatra sUtram 21 noA0 dravyA0 dhATivAhakAH santo ye bhikSAM caranti te carakAH, athavA ye bhuJjAnAzcaranti te crkaaH| rathyApatitacIraparidhAnAzcIrikAH, athavA yeSAM cIramayameva sarvamupakaraNaM te ciirikaaH| carmaparidhAnAzcarmakhaNDikAH, athavA carmamayaM sarvamevopakaraNaM yeSAM te vyatirikta drvyaavshykm| crmkhnnddikaaH| ye bhikSAmeva bhuJjatena tusvaparigRhItagodugdhAdikaM te bhikSoNDAH, sugatazAsanasthA ityanye / pANDurAGgA bhasmoddha [14]3.2.3.2/ litagAtrAH, vicitrapAdapatanAdizikSAkalApayuktavarATakamAlikAdicarcitavRSabhakopAyata: kaNabhikSAgrAhiNo gotamA:, kupraavcnikm| gocaryAnukAriNo govrtikaaH| te hi vayamapi kila tiryakSu vasAma iti bhAvanAM bhAvayanto gobhirnirgacchantIbhiH saha nirgacchanti sthitAbhistiSThantyAsInAbhirupavizanti bhuJjAnAbhistadvadeva tRNapatrapuSpaphalAdibhuJjanti, taduktam, gAvIhiM samaM niggamapavesaThANAsaNAi pkreNti| bhuMjaMti jahA gAvI tirikkhavAsaM vibhaavNtaa||1|| gRhasthadharma eva zreyAnityabhisandhAya tadyathoktacAriNo gRhidharmAH, tathA ca tadanusAriNAM vacaH, gRhAzramasamo dharmo, na bhUto na bhvissyti| taM pAlayanti ye dhIrAH, klIbA: pASaNDamAzritAH // 1 // iti / yAjJavalkyaprabhRtiRSipraNItadharmasaMhitAzcintayanti tAbhizca vyavaharantIti dhrmcintkaaH| devatA kSitIza mAtApitR tiryagAdInAmavirodhena vinayakAritvAdaviruddhAH, vainyikaaH| puNyapApaparalokAdyanabhyupagamaparA akriyAvAdino viruddhaaH|| sarvapASaNDibhiH saha viruddhAcAritvAd / atrAha- nanu yadyete puNyAdyanabhyupagamaparAH kathaM taddeSAM vakSyamANamindrAdyupalepanaM (r)gobhiH sama nirgamapravezasthAnAsanAdi prkurvnti| bhuJjate yathA gAva: tiryagvAsa vibhaavyntH|| 1 // 0 prpaalynti| 0(ye) te' ityadhikam / // 41 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 42 // sambhavati? puNyAdinimittameva tasya sambhavAt / satyam, kintu jIvikAdihetosteSAmapi ttsmbhvtiitydossH| prathamamevAdya Avazyakasya tIrthakarakAle samutpannatvAtprAyovRddhakAle dIkSApratipattezca vRddhaastaapsaaH| zrAvakAbrAhmaNAH,prathamaM bharatAdikAle zrAvakA nikSepAH NAmeva satAM pazcAdbrAhmaNatvabhAvAd / anye tu vRddhazrAvakA ityekameva padaM brAhmaNavAcakatvena vyAcakSate / eteSAM dvndvsmaasH| sUtram 21 noA0 dravyA0 prabhRtigrahaNAtparivrAjakAdiparigrahaH / pASaNDaM vratam, tatra tiSThantIti paassnnddsthaaH| kallaM pAuppabhA~tAe, ityaadi| pUrvavadyA 3.2.3 vattejasA jvalatIti / iMdassa vetyAdi / tatrendraHpratItaH, skandaHkArtikeyaH, rudro haraH, zivastvAkAravizeSadharaH sa eva vyantara- vyatirikta vizeSo vA, vaizravaNoyakSanAyakaH, deva:sAmAnyaH, nAgo bhavanapativizeSaH, yakSabhUtau vyantaravizeSau, mukundo baladevaH, AryA drvyaavshykm| [14] 3.2.3.2/ prazAntarUpA durgA, saiva mahiSArUDhA tatkuTTanaparA kottttkriyaa| atropacArAdindrAdizabdena tadAyatanamapyucyate'tastasyendrAde- | kupraavcnikm| rupalepanasammArjanA''varSaNapuSpadhUpagandhamAlyAdInidravyAvazyakAni kurvanti / tatropalepanaMchagaNAdinA pratItameva, sammArjanaM daNDa sUtram 22 puJchanAdinA, AvarSaNaM gandhodakAdinA, zeSaM gatArtham / tadevaM ya ete carakAdaya indrAderupalepanAdi kurvanti tatkuprAvacani noA0 dravyA0 3.2.3 dravyAvazyakam / atra dravyatvamAvazyakatvaM noAgamatvaM ca laukikadravyAvazyakoktamiva bhAvanIyam / nigamayannAha- se tavyatirikta mityAdi / tadetajjJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM kuprAvacanikaM dravyAvazyakamityarthaH / ukto noAgamato dravyAvazyakAntargata- drvyaavshykm| [15]3.2.3.3 jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyAvazyakadvitIyabhedaH // 21 // atha tRtIyabhedanirUpaNArthamAha lokottrikm| se kiMtaM logottariyaM davvAvassayaM?,2 je ime samaNaguNamukkajogI, chakkAyaniraNukaMpA, hayA iva uddAmA, gayA iva niraMkusA, ghaTThA maTThA tuppoTThA paMDarapaDapAuraNA jiNANaM aNANAe sacchaMdaM vihariUNaM ubhaokAlaM Avassagassa uvaTuMti, se taM loguttariya (r)yaa| (r) gu| 0 ddu| 0 jinnaannmnnaannaae|
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 43 // sUtram 22 noA0 dravyA0 |3.2.3 vyatirikta drvyaavshykm| [15]3.2.3.3| lokottarikam / davvAvassayaM / setaM jANagasarIrabhaviyasarIravairittaM davvAvassayaM, setaM noAgamato davvAvassayaM, setNdvvaavsyN|| sUtrama 22 // // 21 // ) se kiM tmityaadi| atha kiM tallokottarikaM dravyAvazyakam? atra nirvacanamAha louttariyaM davvAvasayaM je imityaadi|loksyottraa:prdhaanaa: lokottarAH sAdhavaH / athavA lokasyottaraM pradhAnaM lokottaraMjinazAsanam, teSu tasminvA bhavaM lokottarikam, dravyAvazyakamiti vyAkhyAtameva / kiM punastadityAha, je imityaadi| ya ete zramaNaguNamuktayogitvAdivizeSaNaviziSTAH sAdhvAbhAsA jinAnAmanAjJayA svacchandaM vihRtyobhayakAlamAvazyakAya pratikramaNAyopatiSThantetatteSAM pratikramaNAnuSThAnaM lokottariktaM dravyAvazyakamiti samudAyArthaH / idAnImavayavArtha ucyate, tatra zramaNAHsAdhavasteSAM guNA muulottrgunnruupaaH| tatra jIvavadhaviratyAdayo mUlaguNAH pinnddvishuddhyaadystuuttrgunnaaH| teSu mukto yogo vyApAro yaiste, sarvadhanAderAkRtigaNatvA, cchramaNaguNa& muktyoginH| ete jIvavadhAdiviratimuktavyApArA api manasA kadAcitsAnukampA api syurityAha, SaTsu kAyeSu pRthivyAdiSu viSaye nirgatApagatAnukampA, mana:sArdratA yebhyaste tthaa| niranukampatAcihnamevAha- hayA iva, turagA ivoddAmAH, caraNanipAtajIvopamaInirapekSatvAtacAriNa ityarthaH / kimityevaMbhUtAsta ityAha, yato gajA iva, duSTadviradA iva niraGkazA gurvAjJAvyatikramacAriNa ityarthaH / ata eva ghaTThatti, yeSAMjar3e zlakSNIkaraNArthaM phenAdinA ghRSTe bhavataste'vayavAvayavinorabhedopacArAddhaSTa tathA maTThatti, tailodakAdinA yeSAM kezAH zarIraM vA mRSTaM te tathaiva mRssttaaH| athavA kezAdiSu mRSTaM vidyate yeSAM mRSTavantaH, vantu- pratyayalopAnmRSTAH, tathA tuppoTThatti tuprA mrakSitA, madanena vA veSTitAH zItarakSAdinimittamoSThA yeSAM te tuprosstthaaH| tathA mala (r)'tyakta:'-iti prtyntre| 0 vatpra / // 43 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 44 // parISahasahiSNutAdUrIkRtatvAtpANDuro dhauta: paTaH prAvaraNaM (ca) yeSAM te tthaa| jinAnAmanAjJayA svacchandaM vihRtya tIrthakarAjJA Avazyakasya bAhyA: svasvarucyA vividhaceSTAH kRtvA tatrobhayakAlaM prabhAtasamaye'stamayasamaye ca, caturthyarthe SaSThItikRtvAvazyakAya prati nikssepaaH| kramaNAyopatiSThantetatteSAmAvazyakaM lokottarikaM dravyAvazyakam / atra tu dravyAvazyakatvaM bhAvazUnyatvAttatphalAbhAvAccApradhAna sUtram 22 noA0 dravyA0 tayAvaseyam / noAgamatvamapi deze kriyAlakSaNa AgamAbhAvAnozabdasya cAtra dezapratiSedhavacanatvAditi / atra ca 3.2.3 lokottarike dravyAvazyaka udAharaNam- vasantapure nagare'gItArtho'saMvigno gaccha eko vicarati / tatra ca zramaNaguNamuktayogI vyatirikta drvyaavshykm| saMvignAbhAsaH sAdhurekaH pratidinaM puraHkarmAdidoSaduSTamaneSaNIyaM bhaktAdigRhItvA mahatA saMvegena pratikramaNakAla aalocyti| [15]3.2.3.3 tasmaica gacchAcAryo'gItArthatvAt prAyazcittaM prayacchanbhaNati, pazyatAho! kathamasaubhAvamagopayanazaThatayA sarva samAlocayati? lokottrikm| agItArtha sukhaMyAsevanA kriyate, dukhaM cetthamAlocayitum, tasmAdazaThatayaiva shuddho'(hy)sau| tathA ca taMprazasyamAnaM dRSTvA tatrAnye'pya gacchAcAryasya gItArthazramaNA: prazaMsanti cintayanti ca, gurozceditthamAlocyate tarhi doSAsevanAyAmasakRtkRtAyAmapina kazciddoSa AlocanA- dRssttaantH| yA eva sAdhyatvAd / evaM cAnyadA tatra saMvignagItArthaH sAdhuH kazcidAyAtaH / tena ca pratidinaM tameva vyatikaramAlokya sUriruktaH / tvamitthamasya prazaMsAM kurvanvivakSitakSitIza iva lakSyase / tathAhi, girinagaravAsI kazcidagnibhakto vaNikpadma-8 rAgaratnAnAM gRhaM bhRtvA prativarSaM vahninA pradIpayati / taM cAvivekitayA tannagaranarapatirlokazca zlAghate, aho! dhanyo'yaM vaNigyo bhagavantaM hutabhujamitthamaudAryabhaktyatizayAdratnastarpayati / anyadAca prabalapavanapaTalapreritastatpradIpitadahanaH sarAjaprAsAdaM samastamapi tannagaraM dahati sm| tato'sau rAjJA daNDito nagarAcca nisskaasitH| tadevaM yathA rAjJA tasya prazaMsAM kurvatAtmA Ohaa|
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 45 // sUtram 23 [16]4 bhaavaavshykm| tasya ca dvau bhedau, 1.Agamato 2.noaagmtshc| nagaralokazca nAzitastathA tvamapyasyAvidhipravRttasya prazaMsAM kurvannAtmAnaM samastagacchaM cocchedayasi / yadi punarenamekaM zikSayasi tadA tathAvidhanRpa iva saparikaro nirapAyatAmanubhavasi / tathAhi, anyena kenacidrAjJA tathaiva kurvankazcidvaNigAkarNitaH / tato nagaradAhApAyadarzinA kSitIzenAraNyaM gatvA kimitthaM na karoSItyAdivacobhistiraskRtya daNDito niSkAsitazca / evaM tvmpiityaadi| upanayo gatArthaH / ityAdi bahuprakAraM bhaNito yAvadasau tatprazaMsAto na nivartate tAvattena gItArthasAdhunA zeSasAdhavo'bhihitAH, eSa gaNAdhipo mahAnirdharmatAspadamagItArtho yadi na parityajyate tadA bhavatAM mahate'narthAya prbhvtiiti| tadevaM tatsAdhvAbhAsAvazyakaprakAraM sarvaM lokottarikaM dravyAvazyakamiti / nigamayannAha-se tmityaadi| tadetallokottarika dravyAvazyakam / etadbhaNane ca jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM trividhamapi dravyAvazyakaM samarthitaM bhavatyatastadapi nigamayati-se tamityAdi / etatsamarthaneca noAgamato dravyAvazyakasya saprabhedasya samarthitatvAttadapi nigamayati-se taM noAgamato, ityaadi| etatsamarthane ca yatprakrAntaM dravyAvazyakaM tatsottarabhedamapyavasitamato nigamayati-se taM davvAvassayamiti / tadetadvyAvazyaka smrthitmityrthH||22||uktN saprapaJcaMdravyAvazyakam, sAmpratamavasarAyAtabhAvAvazyakanirUpaNArthamAha se kiMtaM bhAvAvassayaM?,2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-Agamato ya1NoAgamato ya 2||suutrm 23 // ( // 22 // ) se kiM tmityaadi| atha kiM tadbhAvAvazyakamityatra nirvacanamAha- bhAvAvassayaM duvihamityAdi / vaktRvivakSitapariNAmasya bhavanaM bhAvaH / uktaMca, bhAvo vivakSitakriyA'nubhUtiyukto hi vaisamAkhyAtaH / sarvajJairindrAdivadihendanAkriyA'nubhavAt // 1 // vyAkhyA, vakturvivakSitakriyAyAH, vivakSitapariNAmasyendanAderanubhavanamanubhUtistayA yukto yo'rthaH, sa bhAvatadvatorabhedopacArAdbhAva: sarvajJaiH smaakhyaatH|nidrshnmaah- indrAdivadityAdi / yathendanAdikriyAnubhavAtparamaizvaryAdipariNAmena pariNatatvAdindrAdi // 4
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya |nikssepaaH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 46 // | sUtram 24 [18] 4.2 | noAgamato bhaavaavshykm| sUtram 25 | tasya trayobhedAH 1.laukikam, 2.kuprAvaca rbhAva ucyata ityarthaH, ityAryArthaH / bhAvazcAsA AvazyakaM ca bhAvamAzritya vAvazyakaM bhAvAvazyakam, tacca dvividhaM prjnyptm| tadyathA, Agamata AgamamAzritya, noAgamata AgamAbhAvamAzritya // 23 // tatrAdyabhedanirUpaNArthamAha se kiMtaM Agamato bhAvAvassayaM?, 2 jANae uvautte / setaM Agamato bhAvAvassayaM // sUtram 24 // ( // 23 // ) se kiM tamityAdi / atha kiM tadAgamato bhAvAvazyakam? atrAha- Agamao bhAvAvassayaM jANae, ityAdi / jJAyaka upayukta aagmtobhaavaavshykm| idamuktaM bhavati, AvazyakapadArthajJastajanitasaMvegena vizuddhyamAnapariNAmastatra copayuktaHsAdhvAdirAgamatobhAvAvazyakam, AvazyakArthopayogalakSaNasyAgamasyAtra sdbhaavaat| bhAvAvazyakatA cAtrAvazyakopayogapariNAmasya sadbhAvAt, bhAvamAzrityAvazyakamiti vyutpatteH / athavAvazyakopayogapariNAmAnanyatvAtsAdhvAdirapi bhaavH| tatazcabhAvazcAsAvAvazyakaM ceti vyutpatterapyasau mantavya iti / setamityAdi nigamanam ||24||ath bhAvAvazyakadvitIyabhedanirUpaNArthamAha sekiMtaM noAgamatobhAvAvassayaM?, 2tivihaM paNNattaM, taMjahA- loiyaM 1kupyAvayaNiyaM 2 loguttariya 3||suutrm 25 // // 24 // ) se kiM tamityAdi / atha kiM tannoAgamato bhAvAvazyakam ? atrAha-noAgamato bhAvAvazyakaM trividhaM prajJaptam / tadyathA, laukikaM kuprAvacanikaM lokottarikaM ca // 25 // tatra prathamabhedanirNayArthamAha sekiMtaM loiyaM bhAvAvasayaM?, 2 puvvaNhe bhAraha avaraNhe rAmAyaNaM / setaMloiyaM bhAvAvassayaM ||suutrm 26 // ( // 25 // ) se kiM taM loiymityaadi| atha kiM tallaukikaM bhAvAvazyakamiti? atrAha- loiyaM bhAvAvassayaM puvvaNhe, ityaadi| loke bhavaM laukikam / yadidaM lokaH pUrvAhne bhAratamaparAhne rAmAyaNaM vAcayati zRNoti vA tallaukikaM bhAvAvazyakam / loke hi bhAratarAmAyaNayorvAcanaM zravaNaMvA pUrvAhnAparAlayoreva rUDhaM viparyaye doSadarzanAt / tatazcetthamanayorloke'vazyakaraNIyatvAdA nikama, 3.lokottarikam / sUtram 26 noaa0bhaavaa0|| / [19] 4.2.1 laukikm| // 46 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 47 // vazyakatvam / tadvAcakasya zrotRRNAM tadarthopayogapariNAmasadbhAvAdbhAvatvam, tadvAcakAH zrotArazca patrakaparAvartanahastAbhinaya-8 Avazyakasya gAtrasaMyatatvakarakuDmalamIlanAdikriyAyuktA bhavanti, kriyAca anaAgamatvena prAgihoktA kiriyAgamona hoitti vacanAt / nikssepaaH| tatazca kriyAlakSaNe deza AgamasyAbhAvAnoAgamatvamapi bhAvanIyam / nozabdasyAtra dezaniSedhavacanatvAddeze tvAgamo'sti, sUtram 27 noA0bhAvA0 laukikAbhiprAyeNa bhAratAderAgamatvAt / tasmAdyathA nirdiSTasamaye laukikAstadupayuktA yadavazya bhAratAdi vAcayanti zRNvanti [20] 4.2.2 vA tallaukikaMbhAvAvazyakamiti sthitam |bhaavmaashrityaavshykNbhaavaavshykNbhaavshcaasaavaavshykN ceti vA bhAvAvazyakamityalaM kupraavcnikm| vistareNa / se tamityAdi nigamanam // 26 // ukto noAgamato bhAvAvazyakaprathamabhedaH / atha tadvitIyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM kuppAvayaNiyaM bhAvAvassayaM?, 2 je ime caragacIriya jAva pAsaMDatthA ijaMjali homa jappa uMdurukka namokkAramAiyAI bhAvAvassayAI kareMti / setaM kuppAvayaNiyaM bhAvAvassayaM / / sUtram 27 // // 26 // ) se kiM taM kuppAvaNiyamityAdi / atra ca nirvacanamAha- kuppAvayaNiyaM bhAvAvassayaM je ime, ityAdi / kutsitaM pravacanaM yeSAM te / tathA teSu bhavaM kuprAvacanikaM bhaavaavshykm| kiMtad? ucyate, ya ete carakacIrikAdaya: pASaNDasthAyathAvasaramijyAJjalihomAdIni bhAvarUpANyAvazyakAni bhAvAvazyakAni kurvanti tatkuprAvacanikaM bhAvAvazyakamiti sambandhaH / tatra carakAdisvarUpaM prAgevoktam, ijyAJjalyAdisvarUpaMtUcyate / tatra yajana mijyAyAga ityarthaH, tadviSayo jalasyAJjali rijyAJjaliH, yAgadevatApUjAvasarabhAvIti hRdayamathavA yajanamijyA pUjA, gAyatryAdipAThapUrvakaM viprANAMsandhyArcanamityarthaH, ttraanyjlirijyaanyjliH| athavA dezIbhASayA, ijjatti mAtA, tasyA namaskAravidhau tadbhaktaiH kriyamANa: krkuddmlmiilnlkssnno'nyjlirijyaanyjliH| 7no| AUMg| 0 jpondurukk| 7 jyeti| // 47 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 48 // homaH, agnihotrikaiH kriyamANamagnihavanam / japomantrAdyabhyAsaH / uMdurukkaMti, dezIvacanata undumukham, tena rukkaMvRSabhAdizabdakaraNamundurukkaM devatAdipurato vRSabhagarjitAdikaraNamityarthaH / namaskAro, 'namo bhagavate divsnaathaaye'tyaadikH| eteSAM dvandva nikSepAH / ijyAJjalihomajapondurukkanamaskArAH, ta AdiryeSAMtAni tathA, AdizabdAtstavAdiparigrahaH / eteSAMca carakAdibhiravazyaM sUtram 28 noA0 bhAvA0 kriyamANatvAdAvazyakatvametatkartRNAM ca tadarthopayogazraddhAdipariNAmasadbhAvAdbhAvatvam / anyacca carakAdInAMtadarthopayoga [21] 4.2.3 lakSaNo deza aagmH| dezastu karazirovyApArAdikriyAlakSaNo'nAgamaH, tato deza AgamAbhAvamAzritya noAgamatvamava- lokottrikm| gantavyam / nozabdasyehApi dezaniSedhaparatvAttasmAccarakAdayastadupayuktA yathAvasaraM yadavazyamijyAJjalyAdi kurvanti tatkuprAvacanikaM bhAvAvazyakam / bhAvAvazyakazabdasya ca vyutpattidvayaM tathaiva, se tamityAdi nigamanam // 27 // ukto noAgamato bhaavaavshykdvitiiybhedH| atha tRtIyabhedanirUpaNArthamAha se kiMtaM logottariyaM bhAvAvasmayaM?, 2 jaNNaM imaM samaNe vA samaNI vAsAvae vA sAviyA vA taccite tammaNe tallese tayajjhavasite tattivvajjhavasANe tayaTThovautte tayappiyakaraNe tabbhAvaNAbhAvite aNNattha katthai maNaM akaremANe ubhaokAlaM AvassayaM kareti se taM logottariyaM bhAvAvassayaM / setaM noAgamato bhAvAvassayaM / setaMbhAvAvassayaM ||suutrm 28 // ( // 27 // ) se kiM taM louttariyamityAdi / atra nirvacanam, louttariyaM bhAvAvassayaM jNnnmityaadi| jaMNaM ti, Namiti vaakyaalngkaare| yadidaM zramaNAdayastaccittAdivizeSaNaviziSTA ubhayakAlaM pratikramaNAdyAvazyakaM kurvanti tallokottarikaM bhAvAvazyakamiti / saNTaGkaH / tatra zrAmyatIti shrmnn:saadhuH| shrmnniisaadhvii|shRnnoti sAdhusamIpe jinapraNItAM sAmAcArImiti zrAvaka: zramaNo noaa| gu| (c) me| 0 d| kareMti / 0 gu| // 4 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 49 // Avazyakasya nikssepaaH| sUtram 28 noA0bhAvA0 [[21] 4.2.3 paaskH| zrAvikA zramaNopAsikA, vAzabdAH smuccyaarthaaH| tasminnevAvazyake cittaMsAmAnyopayogarUpaM yasyeti sa tccittH| tasminneva manovizeSopayogarUpaM yasya sa tnmnaaH| tatraiva lezyA zubhapariNAmarUpA yasyeti sa tlleshyH| tathA tadadhyavasitaH, ihaadhyvsaayo'dhyvsitm| tatazca taccittAdibhAvayuktasya satastasminnevAvazyake'dhyavasitaM kriyAsampAdanaviSayamasyeti tddhyvsitH| tathA tattIvrAdhyavasAna:(yaH), tasminnevAvazyake tIvram, prArambhakAlAdArabhya pratikSaNaM prakarSayAyi prayatnavizeSalakSaNamadhyavasAnaM yasya sa tthaa| tathA tadarthopayukta: tasyAvazyakasyArthastadarthastasminnupayuktastadarthopayuktaH prazastatarasaMvegavizuddhyamAnaH, tasminneva pratisUtraM pratikriyaMcArtheSUpayukta ityrthH| tathA tadarpitakaraNa:karaNAni tatsAdhakatamAni deha rajoharaNa mukhavastrikAdIni tasminAvazyake yathocitavyApAraniyogenArpitAni niyuktAni tAni yena satathA, samyagyathAsthAnanyastopakaraNa ityarthaH / tathA tadbhAvanAbhAvita: tasyAvazyakasya bhAvanA, avyavacchinnapUrvapUrvatarasaMskArasya punaH punastadanuSThAnarUpA tayA bhAvitaH, aGgAGgIbhAvena prinntaavshykaanusstthaanprinnaamstdbhaavnaabhaavitH| tadeva yathoktaprakAreNa prastutavyatirekato'nyatra kutracinmano'kurvannupalakSaNatvAdvAcaM kAyaMcAnyatrAkurvan, ekArthikAni vA vizeSaNAnyetAni prastutopayogaprakarSapratipAdanaparANi, amUni ca liGgavipariNAmataH zramaNIzrAvikayorapi yojyAni / tasmAttaccittAdivizeSaNaviziSTiAH zramaNAdaya ubhayakAlamubhayasandhyaM yadAvazyakaM kurvanti tallokottarikam, bhAvamAzritya bhAvazcAsAvAvazyakaM ceti vA bhaavaavshykm| atrApyavazyaMkaraNAdAvazyakatvaMtadupayogapariNAmasya ca sadbhAvAdbhAvatvam mukhavastrikApratyupekSaNarajoharaNavyApArAdikriyAlakSaNadezasyAnAgamatvAnoAgamatvaM bhaavniiym| se tamityAdi nigamanam // 28 // tadevaM svarUpata uktaM bhAvAvazyakam, anenaiva cAtrAdhikAra ityato nAnAdezajavineyAnugrahArthaM tasyaiva paryAyAbhidhAnArthamAha // 49 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyakasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 50 // sUtram 29 [22]aavshyksyaikaarthikaani| tassa NaM ime egaTThiyA NANAghosA NANAvaMjaNA NAmadhejA, bhavaMti, taMjahA- AvassayaM 1 avassakaraNijnaM 2 dhuvaNiggaho 3 visohI 4 ya / ajjhayaNachakkavaggo 5 nAo6 ArAhaNA 7 maggo 8||2||smnnenn sAvaeNa ya avassakAyavvayaM havati jmhaa| aMto ahonisassa u tamhA AvassayaM nAma ||3||se taM AvassayaM / / sUtram 29 / / ( // 28 // ) tassa NaM ime, ityaadi| tasyAvazyakasyAmUni vakSyamANAnyekArthikAni paramArthata ekArthaviSayANi nAnAghoSANipRthagbhinnodAttAdisvarANi, nAnAvyaJjanAni pRthagbhinnakakArAdyakSarANi, nAmadheyAni paryAyadhvanayo bhavanti / tadyathA, AvassayaM gaahaa| vyAkhyA, zramaNAdibhiravazyaM kriyata itinipAtanAdAvazyakam / athavA jJAnAdiguNA mokSovA, A, samantAdvazyaH kriyte'nenetyaavshykm| athavA A, samantAd, vazyA indriyakaSAyAdibhAvazatravo yeSAM te tathA, taireva kriyate yattadAvazyakam, athavA samagrasyApi guNagrAmasyAvAsakam, ityAvAsakam, ityAdyaparamapi svadhiyA vAcyam / pUrvamapi ca vyutpAditamidaM tathA mumukSubhirniyamAnuSTheyatvAdavazyakaraNIyam / tathA dhruvanigrahaityatrAnAditvAt kvacidaparyavasitatvAcca dhruvaMkarma tatphalabhUtaH saMsAro vA, tasya nigrahahetutvAnnigraho dhruvnigrhH| tathA karmamalinasyAtmano vizuddhihetutvA dvishuddhiH| tathA saamaayikaadissdddhyynklaapaatmktvaaddhyynssddvrgH| tathAbhipretArthasiddheH samyagupAyatvAnyAyaH, athavA jiivkrmsmbndhaapnynaanyaayH| ayamabhiprAyaH yathA kAraNikaidRSTo nyAyo dvayorarthipratyarthinobhUmidravyAdisambandhaM cirakAlInamapyapanayatyevaM jIvakarmaNoranAdikAlInamapyAzrayAzrayibhAvasambandhamapanayatItyAvazyakamapi nyaayucyte| tathA mokssaaraadhnaahetutvaadaaraadhnaa| tathA mokSapuraprApakatvAdeva mArga iti gaathaarthH||2|| uktagAthAyA AdyapadaM sUtrakAra eva vyutpAdayannAha- samaNeNa gaahaa| 7 // 1 // 7 // 2 // O Tka / // 50
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 51 // zramaNAdinA ahorAtrasya madhye yasmAdavazyaMkriyate tasmAdAvazyakam, evamevAvazyakaraNIyAdipadAnAmapi vyutpattirdraSTavyA upalakSaNatvAdasyAH, iti gaathaarthH||3|| se tamityAdi nigamanam, tadetadAvazyakaM nikSiptamityarthaH / tadevaM nAmAdibhedainikSiptamAvazyakaM tannikSepe ca yaduktam, AvazyakaM nikSepsyAmIti tatsampAditam // 29 // sAmprataM punaryaduktam, zrutaM nikSepsyAmIti tatsampAdanArthamAha se kiMtaM suya?, 2 caubvihaM paNNattaM, taMjahA- nAmasuyaM 1 ThavaNasuyaM 2 davvasuyaM 3 bhAvasuyaM 4 // sUtram 30 // // 29 // ) se kiM taM sutamiti / atha kiM tatzrutamiti praznaH / atra nirvacanaM sutaM cuvvihmityaadi| zrutaMprAgnirUpitazabdArthaM caturvidhaM prajJaptam, tadyathA- nAmazrutaM sthApanAzrutaM dravyazrutaM bhAvazrutaM c||30|| tatrAdyabhedanirNayArthamAha se kiM taM nAmasuyaM?, 2 jassa NaMjIvassa vA ajIvassa vA jIvANa vA ajIvANa vA tadubhayassa vA tadubhayANa vA suei nAmaM kiirti|setN nAmasuyaM ||suutrm 31 // ( // 30 // ) se kiM tmityaadi| atra nirvacanam, nAmazrutaM jassa Na mityaadi| yasya jIvasya vAjIvasya vA jIvAnAM vAjIvAnAM vA tadubhayasya vA tadubhayAnAM vA zrutamiti yannAma kriyate tannAmazrutamityAdipadena sambandhaH / nAma ca tatzrutaM ceti vyutptteH| athavA yasya jIvAdeH zrutamiti nAma kriyate tajjIvAdivastu nAmazrutam, nAmnA, nAmamAtreNa zrutaM nAmazrutamiti vyutpatteH / tatra jIvasya kathaM zrutamiti nAma sambhavatItyAdibhAvanA yathA nAmAvazyake tathA tadanusAreNa yathAsambhavamabhyUhya vaacyaa| se O'ityanuyogadvAragranthe AvazyakAdhikAraH kathitaH // 29 // atha zrutAdhikAraH kathyate' ityadhikaM vrtte| 0 taM 10 ajIvassa......tadubhayANa vA' sthAne jAve'tyasti / jtti| 7 kajjai / zrutasya nikssepaaH| sUtram 30 [1] zrutapadasya naamaadictvaaronikssepaaH| sUtram 31 [2]1-2 nAmasthApanA zrutavyA khyaanm| // 5 B
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 52 // sutrama32-33 nAmasthApanA zratavyA khyAnamA tamityAdi nigamanam // 31 // uktaM nAmazrutamatha sthApanAzrutanirUpaNArthamAha se kiM taM ThavaNAsuyaM? 2 jaNaM kaTTakamme vA jAva sue iThavaNA Thavijjati / setaM tthvnnaasury| sUtram 32 // nAmaThavaNANaM ko pativiseso?, nAmaM AvakahiyaM ThavaNA ittariyA vA hojjA AvakahiyA vaa||suutrm 33 // ( // 31 // ) se kiM tmityaadi| atra nirvacanam, ThavaNAsutaM jNnnmityaadi| atra vyAkhyAnaM yathA sthApanAvazyake tathA saprapaJcaMdraSTavyam, navaramAvazyakasthAne zrutamuccAraNIyam, kASThakarmAdiSu zrutapaThanAdikriyAvanta ekAdisAdhvAdayaHsthApyamAnAHsthApanAzrutamiti tAtparyam / se tamityAdi nigamanam // 32 // nAmaThavaNANaM ko paiviseso? ityAdi pUrvaM bhAvitameva / vAcanAntare tu nAmaThavaNAo tAo ityetadeva dRshyte| AvazyakanAmasthApanAbhaNanena prAyo'bhinnarthatvAtzrutanAmasthApane'pyukte eva bhavata ityato nAtra te ucyate iti bhAvaH // 33 // dravyazrutanirUpaNArthamAha se kiM taMdavvayaM? 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-Agamato ya noAgamato y|| sUtram 34 // ( // 32 // ) se kiM tdityaadi| atra nirvacanam, davvasutaM duvihmityaadi| dravyazrutaM dvividhaM prajJaptam / tadyathA, Agamatazca noAgamatazca // 34 // atrAdyabhedanirNayArthamAha se kiMtaM Agamato davvasuyaM? 2 jassaNaMsuetti payaM sikkhayaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaMjAva, kamhA?, jai jANate aNuvauttena bhavai |setN Agamato davvasuyaM / / sUtram 35 // ( // 33 // ) 0'sue i' iti padaM nAsti / 0 32-33 sUtrANAM sthAna ekameva 31 suutraangkmsti| 0 yA / 0 'punari tyadhikam / 7 ThiyaM jiyaM jAva No aNuppehAe kamhA? aNuvaogo davvamitikaTu, negamassa NaM ego aNuvautto Agamato eNaM davvasuaMjAva kamhA?...' itirUpeNa sUtro vrtte| sUtram 34-35 [3]3drvyshrutm| 1Agamatazca2noAgama tv| // 5
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutasya zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRtti sUtram 36 yutm| // 53 // se kiM tmityaadi| atra nirvacanam, Agamao davvasutamityAdi / yasya kasyacitzrutamiti padaM zrutapadAbhIdheyamAcArAdizAstraM zikSitaM sthitaM yAvadvAcanopagataM bhavati sa jantustatra vAcanApracchanAdibhirvartamAno'pi zrutopayoge'vartamAnatvAdAgamata nikssepaaH| AgamamAzritya dravyazrutamiti smudaayaarthH| zeSo'trAkSepaparihArAdiprapaJco nayavicAraNA ca dravyAvazyakavaSTivyA'ta eva / [4]3.2 sUtre'pyatidezaM kurvatA jAva kamhA?, jai jANaeityAdinA paryantanirdiSTAnAM zabdanayAnAM sambandhI sUtrAlApako gRhItaH / etacca noAgamato kAJcideva vAcanAmAzritya vyAkhyAyate, vAcanAntarANi tu hInAdhikAnyapi dRzyante, se tamityAdi nigamanam // 33 // drvyshrutm| uktamAgamato dravyazrutamidAnIM noaagmtstdevocyte| sUtram 37 se kiM taM NoAgamato davvasurya?, 2 tivihaM paNNattaM, taMjahA- jANayasarIradavvasuyaM 1 bhaviyasarIradavvasurya 2 jANayasarIra [5]3.2.1 jJazarIra bhaviyasarIravairittaM davvasuyaM // sUtram 36 / / ( // 34 // ) dravyazruta se kiM tdityaadi|atr nirvacanam, noAgamato davvasutaM tivihamityAdi, // 36 / / atrAdyabhedajJApanArthamAha se kiM taM jANayasarIradavvasuyaM?, jANayasarIradavvAvasayaM sutattipadatthAhikArajANayassa jaM sarIrayaM vavagayacutacatiyacattadehaM jIvavippajaDhaM sejjAgayaM vA saMthAragayaM vA siddhasilAyalagayaM vA, ahoNaM imeNaM sarIrasamussaeNaM jiNadiTeNaM bhAveNaM sue i payaM AghaviyaM paNNaviyaM parUviyaM daMsiyaM nidaMsiyaM uvadaMsiyaM / jahA ko diTuMto? ayaM madhukuMbhe AsI, ayaM ghayakuMbhe aasii| se taM jANayasarIradavvasuyaM ||suutrm 37 // ( // 35 // ) 72' angkmaatrmsti| AUMgaa| 0cuacaavia| 0 jIvaviSpajaDhaM....ghayakuMbhe AsI' ityAdipadAnAM sthAne 'taM ceva puvvabhaNiaM bhANiavvaM jAva' ityAdi vrtte| niruupnnm| // 53
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 54 // se kiM tmityaadi| atrottaram, jANagasarIradavvasutaM suyattI tyaadi| jJAtavAniti jastasya zarIraM tadevAnubhUtabhAvatvAvyazrutaM zrutasya nikssepaaH| jJazarIradravyazrutam, zrutamiti yatpadaMtadarthAdhikArajJAyakasya yaccharIrakaM vyapagatAdivizeSaNaviziSTaM tajjJazarIradravyazrutamityarthaH / nanu yadi jIvavipramuktamidaM kathaM tahasya dravyazrutatvam?, leSTravAdInAmapi tatprasaGgAttatpudgalAnAmapi kadAcitcchtavetRbhiH sUtram 38 [4]3.2 gRhItvA muktatvasambhavAdityAzaGkayAha, sejjaagymityaadi|shesso'traavyvvyaakhyaadiprpnyco jJazarIradravyAvazyakavatzrutAbhi noAgamato lApato vAcyaH, yAvat se tamityAdinigamanam // 37 // dvitIyabhedunirUpaNArthamAha | drvyshrutm| [6] 3.2.2 __ se kiM taM bhaviyasarIradavvasuyaM?, 2 je jIve joNIjammaNanikkhaMte imeNaM ceva sarIrasamussaeNaM AdattaeNaM jiNovaiTeNaM bhAveNaM bhavyazarIra suei payaM se kAle sikkhissati, Na tAva sikkhati / jahA ko didruto? ayaM madhukuMbhe bhavissati, ayaM dhayakuMbhe bhavissati, setaM dra0 shrutm| bhaviyasarIdavvasutaM |suutrm 38 // ( // 36 // ) sUtram 39 [7] 3.2.3 se kiNtmityaadi| atra prativacaH, bhaviyasarIradavvasuaMje jIve, ityaadi| vivakSitaparyAyeNa bhaviSyatIti bhavyaH, vivakSita vyatirikta paryAyArhaH tadyogya ityrthH| tasya zarIraM tadeva bhAvibhAvazrutakAraNatvAvyazrutaM bhavyazarIradravyazrutam / kiM punastadityatrocyate, dra0 zrutam, patrapustaka yo jIvo yonijanmatvaniSkrAnto'nenaiva zarIrasamucchyeNAdattena jinopadiSTena bhAvena zrutamityetatpadamAgAmikAle zikSiSyate / likhitamathavA na tAvacchikSate tajjIvAdhiSThitaM zarIraM bhvyshriirdrvyshrutmityrthH| zeSaM bhavyazarIra dravyAvazyakavacchUtAbhilApena sarva vAcyaM / aNDajAdipaJca vidhsuutrm| yAvat se tamityAdi nigamanam // 38 // tRtIyabhedaparijJAnArthamAha // 54 // se kiMtaM jANayasarIrabhaviyasarIravatirittaM davvasutaM?,2 pattayapotthayalihiyaM / / sUtram 39 // OkartR (vettR) / 0 imeNaM....ghayakuMbhe bhavissati' sthAne 'jahA davvAvassae tahA bhANiavvaM jAva' ityasti / 0 bhavyazarIre'ti padaM nAsti /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 55 // ahavA suttaM paMcavihaM paNNattaM, taMjahA- aMDayaM 1 boMDayaM 2 kIDayaM 3 vAlayaM 4 vakkayaM 5||suutrm 40 // zrutasya se kitaM aMDayaM 2 haMsagabbhAdi, setaM aMDayaM / / sUtram 41 // nikssepaaH| se ki taMboMDayaM 2 phalihamAdi, setaM boMDayaM ||suutrm 42 / / sUtram 39-45 [4]3.2 noA0 se ki taM kIDayaM 2 paMcavihaM paNNattaM, taMjahA- paTTe 1 malae 2 aMsue 3 cINaMsue 4 kimirAge 5, setaM kIDayaM // sUtram 43 // drvyshrutm| se kiMtaM vAlayaM 2 paMcavihaM paNNattaM, taMjahA- uNNie 1 uTTie 2 miyalomie 3 kutave 4 kiTTise 5 se taM, vAlayaM ||suutrm 44 // [7] 3.2.3 vyatirikta se kiMtaM vakkayaM? 2 saNamAI, se taM vakkayaM, se taM jANagasarIrabhaviyasarIravatirittaM davvasuyaM, setaM noAgamato davvasuyaM, setaM dra0zrutam, davvasuyaM // sUtram 45 // ( // 37 // ) patrapustaka se kiM tmityaadi| atra nirvacanam- jANagasarIrabhaviyasarIravairittaM davvasutaM mityaadi| yatra jJazarIrabhavyazarIrayoH sambandhya likhitamathavA aNDajAdipaJcanantaroktasvarUpaM na ghaTate tattAbhyAM vyatiriktaM bhinnaM dravyazrutam / kiM punastadityAha, pattayapotthayalihiyaM ti| patrakANi tala- vidhsuutrm| tAlyAdisambandhIni, ttsNghaatnisspnnaastupustkaaH| tatazca patrakANi ca pustakAzca teSu likhitaM ptrkpustklikhitm|athvaa potthayaMti potaM vastram, patrakANi ca potaM ca teSu likhitaM patrakapotalikhitaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM drvyshrutm| atra cala patrakAdilikhita zrutasya bhAvazrutakAraNatvAvyatvamavaseyam / noAgamatvaM tvAgamato dravyazruta iva, aagmkaarnnsyaatmdehshbdtryruupsyaabhaavaadbhaavniiym||39|| tadevamekena prakAreNa jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyazrutamuktam / sAmprataM tadeva OjANayasarIrabhaviasarIravairittaM davvasuaM paMcavihaM... 10 vaagyN| 0 kappAsamAi / 0 kotve| 7 vaagyN| (c) 39-45 sUtrANAMsthAne 37 ityekameva suutraangkmsti| 0 likhitasya zrutasya / // 55 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutasya | zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRtti- yutm| // 56 // prakArAntareNa nirUpayitumAha, ahavetyAdi / athavA zrutaM paJcavidhaM prajJaptam, tadyathA, aNddymityaadi| atrAha nanu zrute prakrAnte nikssepaaH| sUtrasya prarUpaNamaprastutam / satyam, kintu prAkRtazailImaGgIkRtya zrutasyANDajAdisUtrasya ca sUttalakSaNenaikena zabdenAbhidhIyamAnatvasAmyAdidamapi prarUpayatItyadoSaH / prasaGgato'NDajAdisUtrasvarUpajJApanena ziSyavyutpattizcaivaM kRtA bhavati / ata eva sUtram 39-45 [[4]3.2 noA0 bhAvazrute prakrAnte nAmazrutAdiprarUpaNamaprastutamityAdyapi preryamapAstam, tasyApi ziSyavyutpAdanAdiphalatvAt, na ca drvyshrutm| bhAvazrutapratipakSasya nAmazrutAdeH prarUpaNamantareNa bhAvazrutasya nirdoSatvAdisvarUpanizcayaH kartuM pAryate, je savvaM jANai se ega [7] 3.2.3 vyatirikta jANati (AcA0 1/3/4/7)tti vacanAdityalaM vistareNa // 40 // atrAdyabhedajJApanArthamAha, saiM kiM tamityAdi / atrottaram, dra0zrutam, aMDayaM haMsagabbhAdi tti aNDAjjAtamaNDajam, haMsaH pataGgazcaturindriyo jIvavizeSaH / garbhastu tannirvartitaH kosikaarH| haMsasya patrapustaka likhitamathavA garbho haMsagarbhaH, tadutpanna sUtramaNDajamucyate / AdizabdaH svabhedaprakhyApanaparaH / nanu yadi haMsagarbhotpannaM sUtramaNDajamucyate tarhi aNDajAdipaJcasUtre aMDaja haMsagAdi ti sAmAnAdhikaraNyaM virudhyate, haMsagarbhasya prstutsuutrkaarnntvaadev|stym, kAraNe kaaryopcaaraattd-vidhsuutrm| virodhH| kozikArabhavaMsUtraM vaTakasUtramiti loke pratItamaNDajamucyata iti hRdayam / paJcendriyahaMsagarbhasambhavamityanye / seta mityAdi nigamanam ||41||ath dvitIyabheda ucyate, se kiM tamityAdi / atra nirvacanam, boMDayaM phalihamAditti / boMDaM vamanIphalaM tasmAjjAtaM boNDajam / phalihI vamanI, tasyAH phalamapi phalihaM karpAsAzrayaM kozakarUpam, tadihApi kAraNe kAryopacArAdvoNDajaMsUtramucyata iti bhAvaH, se tamityAdi nigamanam // 42 // atha tRtIyabheda ucyate,se kiM tmityaadi| atrottaram, kIDayaM // 56 // paMcavihamityAdi / kITAjjAtaM kITajaMsUtraMtatpaJcavidhaM prajJaptam, tadyathA, paTTetti paTTasUtram, malayam, aMzukaMcInAMzukaM kRmiraagm| tr| 0 se....atrottaram' ityAdIni padAni na vartante / 0 kaakaarH| OM yN| bbhAi'tti / sh| 7 c|
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 57 // atra vRddhavyAkhyA, kila yatra viSaye paTTasUtramutpadyate tatrAraNye vananikuJjasthAne mAMsacIDAdirUpasyAmiSasya pujAH kriyante, teSAM ca puJjAnAM pArzvato nimnA unnatAzca sAntarA bahavaH kIlakA bhUmau nikhAyante, tatra vanAntareSu saMcarantaH pataGgakITA: samAgatya mAMsAdyAmiSopabhogalubdhAH kIlakAntareSvitastata: paribhramantolAlA: pramuJcanti, tAzca kIlakeSulagnAH parigRhyante, ityettpttttsuutrmbhidhiiyte| anenaiva krameNa malayaviSayotpannaM tadeva malayam / itthameva cInaviSaye bahistAdutpannaM tadevAMzukam, itthameva cInaviSayotpannaM tadeva cInAMzukamabhidhIyate / kSetravizeSAddhi kITavizeSastadvizeSAttu paTTasUtrAdivyapadeza iti bhaavH| evaM kvacidviSaye manuSyAdizoNitaM gRhItvA kenApi yogena yuktaM bhAjanasampuTe sthaapyte| tatra ca prabhUtAH kRmayaH samutpadyante, te ca vAtAbhilASiNobhAjanacchiTTairnirgatyAsannaM paryaTanto yallAlAjAlamabhimuJcanti tatkRmirAgaMpaTTasUtramucyate / taccaraktavarNakRmisamutthatvAtsvapariNAmata eva raktaM bhavati / anye tvabhidadhati, yadA tatra zoNite kRmayaH samutpannA bhavanti tadA sakRmikameva tanmalitvA kiTTisaM parityajya raso gRhyate, tatra ca kazcidyogaH prakSipyate, tatastena yadrajyate paTTasUtraM tatkRmirAgamucyate / tacca dhautAdyavasthAsumanAgapi kathaJcidrAgaMna muJcanti, se tamityAdi nigamanam ||43||ath caturtho bheda ucyate-se kiM tmityaadi| atrottaram, vAlayaM pNcvihmityaadi| vAlebhyaH, UraNikAdilomabhyo jAtaM vAlajam / tatpaJcavidhaM prajJaptam, tadyathA, UrNAyA idamaurNikam, uSTrANAmidamauSTrikam, ete dve api prtiite| ye mRgebhyo hrasvakA mRgAkRtayo bRhatpucchA ATavikajIvavizeSAstallomaniSpannaM mRgalomikam / unduraromaniSpannaM kautavam / UrNAdInAM yadudvaritaM kiTTisaM tanniSpannaM sUtramapi kiTTisam, athavaiteSAmevorNAdInAM dvikAdisaMyogato niSpannaM sUtraM kiTTisam, athavoktazeSa zvAdilomaniSpannaM kiTTisaM se tamityAdi 0'sAntarAH' padaM na vrtte| 0ssaa| sUtram 39-45 [[4]3.2 noA0 drvyshrutm| | [7] 3.2.3 vyatirikta dra0zrutam, patrapustaka likhitamathavA annddjaadipdhvidhsuutrm| // 57 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 58 // zrutam, 1laikikam ttrddh| nigamanam ||44||ath paJcamobhedo'bhidhIyate, se kiM tmityaadi|vlkaajaatN valkajaMtaccasaNaprabhRti / kvacitpunaratasyAdIti zrutasya paatthH| tatrAtasIsUtraM mAlavakAdidezaprasiddham / se tamityAdi nigamanam / uktaM paJcavidhamaNDajAdisUtraM tadbhaNane coktaM jJazarIra nikssepaaH| bhavyazarIravyatiriktaM dravyazrutamatastadapi nigamayati- se taM jaanngetyaadi| etadbhaNane ca samarthitaM noAgamato dravyazrutamatastadapi sUtram 46-48 [[8]4 bhAvanigamayati se taMnoAgamao, ityAdi / etatsamarthaneca samarthitaM dvividhamapi dravyazrutamatastadapinigamayati-se taMduvvasutamiti // 45 // atha bhAvazrutanirUpaNArthamAha 1Agamato se kiMtaMbhAvasuyaM?, 2 duvihaM pannattaM, taMjahA-Agamato ya1noAgamato ya 2 // sUtram 46 // // 38 // ) 2noaagmtshc| se kiMta mityaadi| atrottaram, bhaavsuaNduvihmityaadi| vivakSitapariNAmasya bhavanaM bhAvaHsa cAsau zrutaM ceti bhaavshrutm| 2lokobhAvapradhAnaM vA zrutaM bhAvazrutam, tavividhaM prajJaptam, Agamato noAgamatazca // 46 // tatrA''dyabhedanirUpaNArthamAha, se kiMtaM Agamato bhAvasuyaM 2 jANate uvautte, setaM Agamato bhAvasuyaM / / sUtram 47 // ( // 39 // ) se kiM tmityaadi| atrottaram, zrutapadArthajJastatra copayukta AgamataH, AgamamAzritya bhAvazrutam / zrutopayogapariNAmasya / sadbhAvAttasya cAgamatvAditi bhAvaH / se tamityAdi nigmnm||47|| atha dvitIyabheda ucyate, se kiMtaM noAgamato bhAvasuyaM?, 2duvihaM pannattaM, taMjahA- loiyaM 1 louttariya 2 ca ||suutrm 48 // ( // 40 // ) se kiM taM noAgamao ityaadi| atrottaram- noAgamao bhAvasutaM duvihaM mityAdi // 48 // atrAdyabhedanirUpaNArthamAha, // 58 // sekiMtaM loiyaM bhAvasuyaM?,2jaMimaM aNNANiehiM micchadiTThIhiMsacchaMdabuddhimaivigappiyaM, taMjahA- bhArahaM rAmAyaNaM haMbhImAsuruvaM Omaalvaadi| gu10 'haM paNNattaM loiyaM louttaria mityAdi' iti vartate / loiaMnoAgamato bhAvasuaM?' iti rUpeNa padAni santi / ha' nAsti /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 59 // koDillayaM ghoDamuhaMsagabhaddiAo kappAsi nAgasuhumaMkaNagasattarI vaisesiyaMbuddhavayaNaM vesitaM kAvilaM loyAyayaMsaTThitaMtaMmADharaM purANaM vAgaraNaM nADagAdI, ahavA bAvattarikalAo cattAri ya vedA saMgovaMgA, setaM loiyaM bhAvasuyaM ||suutrm 49 // ( // 41 // ) B se kiM tmityaadi| atra nirvacanam, loiyaM bhAvasutaM jaM immityaadi| lokaiH praNItaM laukikam / kiM punastadityAha, yadidamajJAnikarmithyAdRiSTibhiH svacchandabuddhimativikalpitaM tallaukikam, bhAvazrutamiti smbndhH| tatrAlpajJAnabhAvato'dhanavadazIlavadvA samyagdRSTayo'pyajJAnikA: procyante'ta Aha, mithyAdRSTibhiH svcchndbuddhimtiviklpitm| ihAvagrahe buddhiH, apAyadhAraNe tumatiH / svacchandena svAbhiprAyeNa tattvataH sarvajJapraNItArthAnusAramantareNa buddhimatibhyAM vikalpitaM svacchandabuddhimativikalpitaM svbuddhiklpnaashilpinirmitmityrthH| tatprakaTanArthamevAha- tadyathA bhaartmityaadi| etacca bhAratAdikaM nATakAdiparyantaM zrutaM lokaprasiddhigamyam / atha prakArAntareNa laukikazrutanirUpaNArthamAha- ahavA bAvattarikalAo, ityaadi| tatra kalanAni, vastuparijJAnAni kalAH, tAzca dvisaptatiH samavAyAGgAdigranthaprasiddhAH, catvArazca vedAH (granthAgram 1000) sAmavedaRgvedayajurvedAtharvaNavedalakSaNAH saanggopaanggaaH| tatrAGgAni zikSA 1 kalpa 2 vyAkaraNa 3 cchando 4 nirukta 5 jyotiSkAyana 6 lakSaNAni SaT, upAGgAni tavyAkhyAnarUpANi taiH saha vartanta iti saanggopaanggaaH| se tamityAdi nigamanam // 49 // uktaM noAgamato laukikaM bhAvazrutamatha lokottarikaM tadevAha se kiMtaM logottariya bhAvasuyaM?, loguttariyaM bhAvasurya jaMimaM arahaMtehiM bhagavaMtehiM uppannanANa dasaNadharehiM tItapaDupanna maNAgata ghoDagamuhaM sgddbhddiaau| 0 saasnnN| logAyataM saTThiyaMtaM mADhara purANa vaagrnnnaaddgaai| 'ya' iti na vrtte| 9 loiaMnoAgamato bhAvasuaM?' iti rUpeNa padAni santi / 0 mtibuddhi| 0 ii| (c)...mevedamAha...10 noAgamato', iti pdmdhikm| 0 arihNtehiN| (r)tiiypcupnnnnmnnaagy...| zrutasya nikssepaaH| sUtram 49 4 bhAvazrutam, 1Agamato 2 noaagmtshc| 1laukikam 2lokottara [2]4.2.1 noA0 bhAvazrutasyAdyabhedaM laukika bhaartraamaaynnaadi| sUtram 50 [104.2.2 lokottrikm| dvAdazAGga gnnipittkm| // 59 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 60 // jANaehiM savvahiM savvadarisIhi tailokka cahiya mahiyapUr3aehiM appaDihayavaranANadasaNadharehiM paNItaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM, taMjahA- AyAro 1 sUryagaDo 2 ThANaM 3 samavAo 4 vivAhapaNNattI 5 nAyAdhammakahAo6 uvAsagasAo 7 aMtagaDadasAo 8 aNuttarovavAiyadasAo 9paNhAvAgaraNAI 10 vivAgasuyaM 11 diTThivAo 12 ya, setaM logottariya bhAvasurya, setaM noAgamato sUtram 50 [8]4.2noA bhAvasuyaM, setaM bhAvasuyaM / / sUtram 50 // // 42 // ) bhAvazrutam, saM kiM tmityaadi| lokottaraH, lokapradhAnararhadbhiH praNItaM lokottarikam / kiM punastadityAha- louttariyaM bhAvasutaM jaM ima lokottrikm| mityaadi| yadidamarhadbhiAdazAGgaM gaNipiTakaM praNItaM tallokottarikaM bhAvazrutamiti sambandhaH / tadyathA, AyAro suyagaDami | tyaadi| tatra sadevamanujAsuralokaviracitAMpUjAmahantItyarhantastaiH, evambhUtAzcAtIrthakarA api kevalyAdayo bhavantyatastIrthakara- gnnipittkm| pratipattaye prAha- bhagavadbhiriti, samagraizvaryanirupamarUpayazaHzrIdharmaprayatnavadbhirityarthaH / itthambhUtAzcAnAdyapratighajJAnAdimantaH kecitkaizcidabhyupagamyante, uktaM caitadvAdibhiH, jJAnamapratighaM yasya, vairAgyaM ca jgtpteH| aizvaryaM caiva dharmazca, sahasiddhaM catuSTayam // 1 // ityAdyatastavyavacchedArthamAha, jJAnAvaraNakSapaNAdiprakAreNotpanne na tu sahaje, jJAnadarzane dharantItyutpannajJAnadarzanadharAstaiH, na ca prastutavizeSaNavyavacchedyA apyevambhUtA eva, sahasiddhaM catuSTayamityAdivacanavirodhaprasaGgAt / tarhi sugatA itthambhUtA api bhaviSyantIti cet, atrocyate- tItapaDuppaNNetyAdi / atItavartamAnabhaviSyadarthajJAyakairityarthaH / na ca sugatAnAmatItabhaviSyadarthajJAtRtvasambhavaH, ekAntakSaNabhaGgavAditvena tadasattvAbhyupagamAdasatAMca grhnne'tiprsnggaad| atha santAnadvAreNa kAlatraye'-8 pyarthAnAM saddhAvAdatItA(gha)rthajJAtRtvaM teSAmapi na vihanyata ityAzayAha- sarvajJaiH sarvadarzibhiriti / sarvamekendriyadvIndriya-8 (c) tilukkavahitamahita... 10 hii| 0 noAgamato', iti pdmdhikm| stai / 7 bhaviSyantItyAzaGkayAha / // 60
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 61 // sUtram 50 [8]4.2noA bhAvazrutam, [10]4.2.2 lokottarikam / dvAdazAGgaM gnnipittkm| jIvAdi vastu kevalajJAnena jAnantIti sarvajJA: taiH, tadeva sarvaM kevaladarzanena pazyantIti sarvadarzinastaiH / zAkyAnAMtvatItAdyarthajJAtRtve'pi sarvajJAditvaM nopapadyate, katipayadharmAdyabhISTapadArthajJAtRtvasyaiva teSvabhyupagamAd, yata uktaM tacchiSyaiH, sarvaM pazyatu mA vA'sAviSTamarthaM tu pazyatu / kITasaGkhyAparijJAnaM, tatra(sya) na: kvopyujyte?||1||(prmaann vA01/33-35) ityaadi| yathoktaguNaviziSTA eva tilukkchiymhiyetyaadi| cahiyatti vigalaQhalAnandAzrudRSTibhiH saharSa nirIkSitA yathAvasthitAnanyasAdhAraNaguNotkIrtanalakSaNena bhAvastavena mahitAabhiSTutAH sugandhisumanaHprakarakSepAdinA tu dravyastavena puujitaaH| tata eSAM dvandve trailokyena bhavanapati vyantara nara vidyAdhara vaimAnikAdisamudAyalakSaNena cahitamahitapUjitA(strailokyacahitamahitapUjitA) staiH| Aha, nanUtpannajJAnadarzanadharairityuktamutpattimaccasapratighaM dRSTaM yathA mUrteSvavadhyAdijJAnam, utpanne catajjJAnadarzane abhyupagate, atastAbhyAM tesapratighajJAninaHprApnuvanti, tathA ca pUrvoktasarvajJatvAdihAnirityAzaGkayAha- apratihatavarajJAnadarzanadharairiti, samastAvaraNakSayasambhUtatvAdapratihate, mUrtAmUrteSu samastavastuSvaskhalite, ata eva varepradhAne kevalajJAnadarzanalakSaNe jJAnadarzane dharanti ye te tathA taiH / yattvavadhyAdeH sapratighatvaM tannotpattimattvena, kiMtarhi?, AvaraNasadbhAvAd, ato'pratighakevalajJAnadarzane samastAvaraNakSayasambhUtatvAttatkSaye'pi sapratighatvAbhyupagame'tiprasaGgAd / idaM ca vizeSaNaM kasyAJcideva vAcanAyAM dRzyate, na sarvatra / tadevaM yathoktaprakAreNa tAvavyAkhyAtAnyamUni vizeSaNAni, anyathA vAvirodhata: sudhiyA vyAkhyeyAni / tairarthakathanadvAreNa praNItaMprarUpitam, kiM tad? dvAdazAGgaM zrutaMparamapuruSasyAGgAnIvAGgAni dvAdazAGgAnyAcArAdIni yatra tabAdazAGgam / kiMbhUtaM? gaNipiTakaM guNagaNo'syAstIti gaNI, AcAryastasya piTakaM sarvasvaM gaNipiTakam / tadyathA, AcAra ityAdi sugamam / atra viziSTatvA 'ttilukkavahiya.. 10v| 0 puSpa / 0 atraa| uts| // 61 //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri | zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 62 // sUtram 51 bhaavshrutsyaikaarthikaani| dvAdazAGgazrutasya caraNaguNasamanvitasya vivakSitatvAnnoAgamatvaM bhAvanIyam, dezasya caraNaguNalakSaNasyAnAgamatvAnnozabdasya ca dezapratiSedhatvenAzrayaNAd, evaM pUrvatrApi laukikabhAvazrute vAcyam / nigamayannAha, se taM louttariyamityAdi / etadbhaNane ca samarthitaM dvividhamapi noAgamato bhAvazrutamatastadapi nigamayati, se taM noAgamatoM ityaadi| etadbhaNane coktaM sarvamapi bhAvazrutamato nigamayati, se taMbhAvasutamiti // 50 // tadevaM svarUpata uktaM bhAvazrutamanenaiva cAtrAdhikAra ityato'syaiva paryAyanirUpaNArthamAha tassa NaM ime egar3iyA nANAghosA nANAvaMjaNA nAmadhejA bhavaMti, taMjahA- surya sutta gaMtha siddhaMta sAsaNe ANavayaNa uvdise| __ paNNavaNa Agame yA egaTThA pajavA sutte||4||se taM suyaM ||suutrm 51 // ( // 43 // ) tassa NamityAdi / tasya zrutasya, amUnyanantarameva vakSyamANatayA pratyakSANyekArthikAnitattvata ekArthaviSayANi nAnAghoSANi pRthagbhinnodAttAdisvarANi nAnAvyaJjanAni pRthagbhinnAkSarANi nAmadheyAni paryAyadhvanirUpANi bhavanti / tadyathA, sutaM gaahaa| vyAkhyA, gurusamIpe zrUyata iti zrutam, arthAnAM sUcanAtsUtram, viprakIrNArthagranthanAdanthaH / siddham, pramANapratiSThitamarthamantaM saMvedanAniSThArUpaM nayatIti siddhaantH| mithyAtvAviratikaSAyAdipravRttajIvAnAM zAsanAcchikSaNAcchAsanam, pravacanamiti pAThAntaram, tatrApi prazastaM pradhAnaM prathamaM vA vacanaM pravacanam / mokSArthamAjJApyante praannino'nyetyaajnyaa| uktirvacanaM vAgyoga ityrthH| hitaahitprvRttinivRttyupdeshnaadupdeshH| ythaavsthitjiivaadipdaarthjnyaapnaatprjnyaapnaa| AcAryapAramparyeNAgacchatItyAgamaH, AptavacanaM vAgama iti / sUtre sUtraviSaya ekArthAH paryAyA iti gaathaarthH||1||se taM sutamiti / tadetannAmAdi bhedairuktaM 0...pratiSedhakatvenA...10...bhAvasuaM' ityadhikaM vartate / 0 'via / 7 // 1 // (4) // 62 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ skandhasya nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 63 // sUtram 52-55 [1]nAmAdi cturbhedaaH| shrutmityrthH||50||saamprtN yaduktaM skandhaM nikSepsyAmIti, tatsampAdanArthamupakramate, se kiMtaM khaMdhe?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA- nAmakhaMdhe 1ThavaNAkhaMdhe 2 davvakhaMdhe 3 bhAvakhaMdhe 4||suutrm 52 // ( // 44 // ) se kiM tamityAdi / atha kiM tatskandha ityucyata iti prazne nirvacanamAha- khaMdhe cauvihe, ityaadi||52|| se kiM taM nAma khaMdhe? 2 jassa NaMjIvassa vA ajIvassa vA jAva khaMdheti NAmaM kajati / setaM NAma khaMdhe // sUtram 53 // se kiMtaM ThavaNAkhaMdhe? 2 jaNNaM kaTThakamme vA jAva khaMdhe iThavaNA tthviti|setN ThavaNA khNdhe||suutrm 54 // NAma ThavaNANaM ko pativiseso? nAmaM AvakahiyaM, ThavaNA ittiriyA vA hojjA AvakahiyA vA ||suutrm 55 / / ( // 45 // ) atra nAmaskandha pratipAdanasUtraM sthApanAskandhapratipAdakasUtraMcanAmasthApanAvazyakapratipAdakasUtravyAkhyAnusAreNa svayameva bhaavniiym||53-55|| se kiM taM davvakhaMdhe? 2 duvihe paNNatte / taMjahA-AgamUto ya 1, noAgamato ya 2 // sUtram 56 // (1) se kiM taM Agamao davvakhaMdhe? 2 jassaNaM khaMdhe ipayaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaMjAvaNegamassa ege aNuvautte Agamao ege davvakhaMdhe, do aNuvauttA Agamao do(NNi) davvakhaMdhAiM, tiNNi aNuvauttA Agamao tiNNi davvakhaMdhAI, evaM jAvaiyA ityanuyogadvAragranthe zrutAdhikAra: kthitH|| 43 / / atha skandhAdhikAraH kathyate' ityadhikaM vrtte| 753-55 sUtrasthAne 'nAmaTThavaNAo puvvabhaNiANukkameNa (gayAo-pra0) bhaanniavvaao| sUtram 45 // ' ityekameva sUtraM vrtte| 0...khaMdhetti payaM sikkhiyaM sesaM jahA davvAvasae tahA bhANiavvaM, navaraM khaMdhAbhilAve jAva se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIra vairitte davvakhaMdhe? 2 tivihe pannatte, taMjahA, saccitte acitte mIsae / / sUtram 46 / / ' sUtra 57 zeSapAThAdArabhya yAvat sUtra 61 sthAne'yaM pATho'Gkazca vrtte| // 63 //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 64 // aNuvauttA tAvaiyAiM tAiMdavvakhaMdhAiM (2) evameva vvhaarssvi| (3) saMgahassa egovA aNegAvA aNuvautto vA aNuvauttA vA davvakhaMdhe vA davvakhaMdhANi vA se ege dvvkhNdhe| (4) ujjusuyassa ego aNuvautto Agamao ege davvakhaMdhe, puhattaM Necchati / (5) tiNhaM saddaNayANaMjANae aNuvautte avtthuu| kamhA? jaijANae kahaM aNuvautte bhvti?| setaM Agamao dvvkhNdhe||suutrm 57 // se kiMtaMNoAgamato davvakhaMdhe? 2 tivihe pnnnntte| taMjahA- jANagasarIradavvakhaMdhe 1, bhaviyasarIradavvakhaMdhe 2, jANagasarIrabhaviyasarIravairitte davvakhaMdhe 3 // sUtram 58 // se kiM taM jANagasarIradavvakhaMdhe? 2 khaMdhe i payatthAhigArajANagassa jAva khaMdhe i payaM ApaviyaM paNNaviyaM parUviyaM jAva se taM jaanngsriirdvvkhNdhe|suutrm 59 // se kiMtaM bhaviyasarIradavvakhaMdhe? 2 je jIve joNijammaNanikkhaMtejAva khaMdheipayaMsekAle sikkhissai / jahA ko diTuMto? ayaM mahukuMbhe bhavissai, ayaM ghayakuMbhe bhavissati / setaM bhviysriirdvvkhNdhe||suutrm 60 // se kiMtaM jANagasarIrabhaviyasarIravairitte davvakhaMdhe? 2 tivihe paNNatte / taMjahA sacitte 1, acitte 2, mIsae 3 // sUtram 61 // ( // 46 // ) dravyaskandhasUtramapi bhavyazarIradravyaskandhasUtraM yAvaddavyAvazyakoktavyAkhyAnusAreNaiva bhAvanIyaM praaystulyvktvytvaaditi| se kiMtaMjANagasarIrabhaviyasarIravairitte davvakhaMdhe, iti prazna nirvacanamAha- jANagasarIrabhaviyasarIravairitte davvakhaMdhe tivihe, ityaadi| jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyaskandhastrividhaH prajJaptaH / tadyathA sacitto'citto mishrH||56-61|| tatrA''dyabhedaM jijJAsuH 0 pannatte', ityadhikaM vrtte| skandhasya nikssepaaH| sUtram 56-61 ||2saptanayAzrityA3.1gamato drvyskndhstthaa| 3.2 noAgamato, tasya tryobhedaaH| // 64 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ skandhasya nikssepaaH| | zrIanuyoga- dvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| pRcchati, se kiMtaM sacittadavvakhaMdhe?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA- hayakhaMdhe gayakhaMdhe kinnarakhaMdhe kiMpurisakhaMdhe mahoragakhaMdhe usabhakhaMdhe, setNscittdvvkhNdhe||suutrm 62 // ( // 47 // ) se kiM tmityaadi| atrottaram, sacittadavvakhaMdhe aNegavihe paNNatte, ityaadi| cittaM mano vijJAnamiti pryaayaaH| saha cittena vartata iti sacittaH, sa cAsau dravyaskandhazceti sacittadravyaskandho'nekavidho vyaktibhedato'nekaprakAraH prjuptH| tadyathA, hyskndhetyaadi| hayaH turagaH, sa eva viziSTaikapariNAmapariNatatvAtskandho hayaskandhaH / evaM gajaskandhAdisamAsaH / navaraM kinnarakimpuruSamahoragA vyantaravizeSAH / usabhatti vRSabhaH / kvacidgandharvaskandhAdInyadhikAnyapyudAharaNAni dRzyante, sugamAni c| navaraM pasupasayavihagavAnarakhaMdhetti kvacid dRzyate, tatra pazuH chagalakaH, pasayastvATaviko dvikhuraH catuSpadavizeSaH, vihagaH pakSI, vAnaraH pratItaH, skandhazabdastu pratyekaM draSTavyaH / iha ca sacittaskandhAdhikArAjjIvAnAmeva ca paramArthataH sacetanatvAkathaJciccharIraiH sahAbhede satyapi hayAdInAM sambandhino jIvA eva vivakSitAH, na tu tadadhiSThitazarIrANIti sampradAyaH / na ca jIvAnAMskandhatvaMnopapadyate, pratyekamasaGkhayeyapradezAtmakatvena teSAMskandhatvasya supratItatvAditi / hayaskandhAdInAmanyatareNaikenApyudAharaNena siddhaM kiM prabhUtodAharaNAbhidhAneneti cet, satyam, kintu pRthagvibhinnasvarUpavijAtIyaskandhabahutvAbhidhAnenAtmAdvaitavAdaM nirasyati, tathAbhyupagame muktetarAdivyavahArocchedaprasaGgAt / se tamityAdi nigamanam ||62||athaacittdrvyskndhniruupnnaarthmaah te| (c) 'gaMdhavvakhaMdhe', iti padamadhikaM vrtte| 0 gajaskandhAdiSvapi samAsaH / 7 bhinna / sUtram 62 [3]3 drvyskndhm| 2noA0 3 vytiriktH| 1sacittaH 2acittaH 3mishrH| [4] 3.2.3.1 sacittadra0skA // 65 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 66 // mizradra. skandhazca se kitaM acittadavvakhaMdhe?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA- dupaesiekhaMdhe tipaesiekhaMdhe jAva dasapaesiekhaMdhe saMkhejapaesie skandhasya khaMdhe asaMkhenjapaesiekhaMdhe aNaMtapaesiekhaMdhe, setaM acitta davvakhaMdhe ||suutrm 63 // ( // 48 // ) nikssepaaH| se kiM tmityaadi| atra nirvacanam, acittadavvakhaMdhe, ityaadi| avidyamAnacitto'cittaH, sacAsau dravyaskandhazceti smaasH| sUtram 63-64 2.noA0 ayamanekavidhaH prajJaptaH / tadyathA, dvipradezikaskandha ityAdi / tatra prakRSTaH pudgalAstikAyadezaH pradeza: prmaannurityrthH| dvau 3.vytiriktH| pradezau yatrasa dvipradezikaH,sacAsau skandhazca dvipradezikaskandhaH / evamanyatrApi yathAyogaM smaasH| se tamityAdi nigmnm| [[5]3.2.3.2 acitadra0skA // 63 // atha mizradravyaskandhanirUpaNAyAha [6]3.2.3.3 se kiM taM mIsadavvakhaMdhe?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA- seNAe aggimakhaMdhe seNAe majjhimakhaMdhe seNAe pacchimakhaMdhe, setaM miisdvvkhNdhe||suutrm 64 // ( // 49 // ) se kiM tmityaadi| atrottaram, mIsadavvakhaMdhe seNAe, ityaadi| sacetanAcetanasaMkIrNo mizraH, sa cAsau dravyaskandhazceti sUtram 65-66 | prakArAntareNa mishrdrvyskndhH| ko'sAvityAha, senAyA: hastyazvarathapadAtisannAhakhaDgakuntAdisamudAyalakSaNAyA agraskandho'grAnIka- [7]3.2.3 vyatiriktaH mityarthaH, madhyamaskandho madhyamAnIkam, pazcimaskandhaH pazcimAnIkam, eteSu hi hastyAdayaH sacittAH khaDgAdayastvacittA |skanthastrividha: ityato mizratvaM bhAvanIyamiti / se tamityAdi nigamanam / tadevamekena prakAreNa tadvyatirikto dravyaskandhaH prruupitH||64|| [8] 3.2.3.1 atha tameva prakArAntareNa prarUpayitumAha ahavA jANagasarIrabhaviyasarIravatiritte davvakhaMdhe tivihe pannatte, taMjahA-kasiNakhaMdhe 1 akasiNakhaMdhe 2 aNegadaviyakhaMdhe 3 // (r)te / 0 'khaMdhe' 'khaMdhe', ityAdIni padAni na vartante / ...zika: skandha' iti vartate / 7 mIsae / 7 me| kRtsnskndhH| // 66 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 67 // skandhasya nikssepaaH| sUtram 65-66 prakArAntareNa [[7] 3.2.3 vyatiriktaH skandhasvividhaH [8]3.2.3.1 kRtsnskndhH| sUtram 65 // ( // 50 // ) ahavA jaanngetyaadi| athavAnyena prakAreNa jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyaskandhastrividhaH prajJaptaH, tadyathA, kRtsnskndho'kRtsnskndho'nekdrvyskndhH||65|| tatrAdyabhedanirUpaNArthamAha__ se kitaM kasiNakhaMdhe? 2 se ceva hayakkhaMdhe gayakkhaMdhe jAva usabhakhaMdhe, setaM ksinnkhNdhe||suutrm 66 // // 51 // ) se kiM tmityaadi| atrottaram, kasiNakkhaMdhe, ityaadi| yasmAdanyo bRhattaraH skandho nAsti sa kRtsnaH, paripUrNaH skandhaH kRtsnaskandhaH / ko'yamityAha, se cevetyaadi| sa eva hayakhaMdhetyAdinopanyasto hayAdikaskandhaH kRtsnaskandhaH / Aha yadyevaM prakArAntaratvamasiddham, sacittaskandhakasyaiva saMjJAntareNoktatvAt / naitadevam, prAksacittadravyaskandhAdhikArAttathA'sambhavino'pi buddhyA niSkRSya jIvA evoktAH, iha tu jIvatadadhiSThitazarIrAvayavalakSaNaH samudAyaH kRtsnaskandhatvena vivakSita ityato'bhidheyabhedAtsiddhaM prakArAntaratvam / yadyevaM tarhi hayAdiskandhasya kRtsnatvaM nopapadyate, tadapekSayA gajAdiskandhasya bRhattaratvAt / naitadevam, yato'saGkhayeyapradezAtmako jIvastadadhiSThitAzcazarIrAvayavA ityevaMlakSaNa:samudAyo hayAdiskandhatvena vivakSito jIvasya cAsaGkhayeyapradezAtmakatayA sarvatra tulyatvAdgajAdiskandhasya bRhattaratvamasiddham / yadi hi jIvapradezapugalasamudAyaH sAmastyena varddhata tadA syAdjAdiskandhasya bRhattvaMtacca nAsti, samudAyavRddhyabhAvAttasmAditaretarApekSayA jIvapradezapudgalasamudAyasya hInAdhikyAbhAvAtsarve'pi hayAdiskandhAH pripuurnntvaatkRtsnskndhaaH| anye tu pUrvaM sacittaskandhavicAre ndhavicAra jIvatadadhiSThitazarIrAvayavasamudAyaH sacittaskandho'tra tu zarIrAduddhyA pRthakkRtya jIva eva kevalaH kRtsnaskandha iti vyatyayaM vyAcakSate / atra ca vyAkhyAne preryameva nAsti, hayagajAdijIvAnAM pradezato hInAdhikyAbhAvena kRtsnaskandhatvasya sarvatrA // 67 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ |zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti skandhasya nikSepa sUtram 67-68 vyndr0skndhH| [9] 3.2.3.2 akRtsnaH / yutm| // 68 // [10] 3.2.3.3 anekadravya skandha virodhAdityalaM prasaGgena // 66 // se tamityAdi nigamanam / athAkRtsnaskandhanirUpaNArthamAha__ se kiM taM akasiNakhaMdhe?,2 se ceva dupaesiyAdIkhaMdhe jAva aNaMtapadesiekhaMdhe, setaM aksinnkhNdhe||suutrm 67 // // 52 // ) se kiNtmityaadi| atrottaram, akasiNakhaMdhe se cevetyAdi, na kRtsno'kRtsnaHsacAsauskandhazcAkRtsnaskandho yasmAdanyo'pi bRhattaraH skandho'sti so'paripUrNatvAdakRtsnaskandha ityrthH| kazcAyamityAha, se cevetyAdi / sa eva dupadesie khaMdhe tipadesie khaMdhe, ityAdinA pUrvamupanyasto dvipradezikAdirakRtsnaskandha ityarthaH / dvipradezikasya tripadezikApekSayAkRtsnatvAttripradezikasyApi catuSpradezikApekSayAkRtsnatvAdevaM tAvadvAcyaM yAvatkAtsnyaM nApadyata iti / pUrvaM dvipradezikAdiH sarvotkRSTapradezazca skandhaH sAmAnyenAcittatayA proktaH, iha tu sarvotkRSTaskandhAdadhovartina evottarottarApekSayA pUrvapUrvatarA'kRtsnaskandhatvenoktA iti vishessH| se tamityAdi nigamanam // 67 // athAnekadravyaskandhanirUpaNArthamAha se kiMtaM agadaviyakhaMdhe? 2 tasseva dese avacite tasseva dese uvacie, setaM aNegadaviyakhaMdhe, setaM jANagasarIrabhaviyasarIrava tiritte davvakhaMdhe, setaMnoAgamato davvakhaMdhe, se tNdvvkhNdhe||suutrm 68 // ( // 53 // ) se kiM tmityaadi| atrottaram, aNegadaviyakhaMdhe tssevetyaadi| anekadravyazcAsauskandhazceti smaasH| tassevetyatrAnuvartamAnaM skandhamAtraM sNbdhyte| tatazca tasyaiva yasya kasyacitskandhasya yo dezo nakhadantakezAdilakSaNo'pacito jIvapradezairvirahito yazcatasyaiva deza:pRSThodaracaraNAdilakSaNaH, upacitojIvapradezApta ityrthH| tayoryathoktadezayorviziSTaikapariNAmapariNatayoryo dehAkhyaH samudAyaH so'nekadravyaskandha iti vizeSaH, sacetanAcetanAnekadravyAtmakatvAditi bhaavH| sa caivaMbhUtaH sAmarthyA (r)so| 0 tassa ceva / 0 iti vizeSaH' padaM na vrtte| // 68 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ skandhasyA nikssepaaH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 69 // sUtram 69-71 114bhAva 1.Agamato 2.noAgama tA / svruupm| turagAdiskandha eva pratIyate / yadyevaM tarhi kRtsnaskandhAdasya ko vizeSa iti ceducyate / sa kila yAvAneva jIvapradezAnugatastAvAneva vivakSito, na tu jIvapradezAvyAptanakhAdyapekSayApi, ayaM tu nakhAdyapekSayApIti vishessH| pUrvoktamizraskandhAdasya tarhi ko vizeSa iti ceducyate / tatra khaDgAdyajIvAnAM hastyAdijIvAnAMca pRthagvyavasthitAnAM samUhakalpanayA mizraskandhatvamuktamatra tujIvaprayogataH viziSTaikapariNAmapariNatAnAMsacetanAcetanadravyANAmanekadravyaskandhatvamiti vizeSa ityalaM prsnggen| setamityAdi nigamanam / tadevamukto jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyaskandhaH, tadbhaNanecasamarthito noAgamato dravyaskandhavicAraH, tatsamarthane ca samarthito dravyaskandha iti // 68 // atha bhAvaskandhanirUpaNArthamAha se kiMtaMbhAvakhaMdhe?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-Agamato ya noAgamato y||suutrm 69 // // 54 // ) se kiM tmityaadi| atrottaram, bhAvakhaMdhe duvihe ityaadi| bhAvazcAsau skandhazca bhAvamAzritya vA skandho bhaavskndhH| sa . ca dvividhaH prajJaptaH, tadyathA, Agamatazca noAmatazca // 69 // se kiMtaM Agamato bhAvakhaMdhe?,2 jANae uvautte, setaM Agamato bhaavkhNdhe|suutrm 70 // // 55 // ) tatrAgamata: skandhapadArthajJastatra copayuktaH, tdupyogaannytvaadbhaavskndhH||7|| se kiM taM noAgamao bhAvakhaMdhe? 2 eesiM ceva sAmAiyamAiyANaM chaNhaM ajjhayaNANaM samudayasamiisamAgameNaM nippanne AvassagasuyakhaMdhe bhAvakhaMdhetti lagabhai, setaM noAgamato bhAvakhaMdhe, setaMbhAvakhaMdhe ||suutrm 71 // ( // 56 // ) noAgamatastveteSAmeva prastutAvazyakabhedAnAM sAmAyikAdInAM SaNNAmadhyayanAnAM samudAyaH, sa caiteSAM vizakalitAnAmapi 7 tarhi' padaM na vartate / 0 api' padaM na vrtte| 0 'bhAvaskandhaH, ityadhikam / 0 nippanne' padaM na vartate /
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 70 // tathAvidhadevadattAdInAmiva syAdata ucyate, samudayasya samiti: nairantaryeNa mIlanA, sAca nairantaryAvasthApitAyaHzalAkAnAmiva skandhasya parasparanirapekSANAmapi syAdata ucyate, tasyAH samudayasamiteryaH samAgamaH, parasparaM sambaddhatayA viziSTaikapariNAma: samudaya- nikssepaaH| samitisamAgamastena niSpannoya AvazyakazrutaskandhaH sa bhAvaskandha iti labhyate prApyate bhavatIti hRdayam / idamuktaM bhavati, sUtram 72 sAmAyikAdiSaDadhyayanasaMhatiniSpanna Avazyakazrutaskandho mukhavastrikArajoharaNAdivyApAralakSaNakriyAyuktatayA vivakSito. skndhH| noAgamato bhaavskndhH|noshbdsy deza AgamaniSedhaparatvAtkriyAlakSaNasya ca dezasyAnAgamatvAditi bhAvaH / se tamityAdi | [12]2 nigamanam / tadeva pratipAdito dvividho'pibhAvaskandha iti nigamayati,se taMbhAvakhaMdhetti // 71 // idAnIM tvasyaivaikArthikAnya- noAgamato bhidhitsurAha | bhAvaskandhasyai kaarthikaani| B tassaNaM ime egaTThiyA nANAghosA nANAvaMjaNA nAmadhejjA bhavaMti, taMjahA-gaNa kAya nikAya khaMdhavagarAsI puMje y| piMDa niyare yasaMghAya Akula samUha bhAvakhaMdhassa pjjaayaa||5||se taM khNdhe|suutrm 72 / / ( // 57 // ) tassa NamityAdi / gatArtha yAvad gaNa kAyagAhA / vyAkhyA, mallAdigaNavadgaNaH, pRthivIkAyAdivatkAyaH, SaDjIvanikAyavanikAyaH, tryAdiparamANuskandhavatskandhaH, govargavadvargaH, zAlidhAnyAdirAzivadrAziH, viprakIrNapujIkRtadhAnyAdipuJjavatpuJjaH, guDAdipiNDavatpiNDaH, hiraNyadravyAdinikaravannikaraH, tIrthAdiSu sammIlitajanasaGghAtavat saGghAtaH, rAjagRhAGgaNajanAkulavadAkulaH, puraadijnsmuuhvtsmuuhH| ete bhAvaskandhasya paryAyAH vAcakadhvanaya iti gaathaarthH||5|| se tmityaadi| nigamanam // 72 // Aha- nanvAvazyake kimiti SaDadhyayanAni? atrocyate, SaDAdhikArayogAt / ke punasta ityAzaGkaya / OgaNa kAe anikAe khaMdhe vage taheva rAsI / puMje piMDe nigare saMghAe Aula smuuhe||1|| (5) se taM khNdhe| 0 gae kAe' gaaheti| 0 vAcakA dhvanaya / 0 iti skandhAdhikAra: kathitaH / / 72 / / athAvazyakaSaDadhyayanavivaraNaM kthyte|' ityadhikaM vrtte| // 70 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 71 // sya ssdddhyynaani| kaaraaH| tadupadarzanArthamAha adhyayanA___ Avassagassa NaM ime atthAhigArA bhavaMti, tUMjahA- sAvajajogaviratI 1 uktittaNa 2 guNavao ya paDivattI 3 / khaliyassa dhikaarH| niMdaNA 4 vaNatigiccha 5 guNadhAraNA 6cev||1||suutrm 73 // // 58 // ) sUtram 73 [1]AvazyakaAvassagassa nnmityaadi| Avazyakasyaite vakSyamANA arthAdhikArA bhavanti / tadyathA, sAvajjajoga gAhA / vyAkhyA, prathame / sAmAyikalakSaNe'dhyayane prANAtipAtAdisarvasAvadyayogaviratirAdhikAraH1, uktittaNatti dvitIye caturviMzatistavAdhyayane SaDAdhipradhAnakarmakSayakAraNatvAllabdhabodhivizuddhihetutvAtpunarbodhilAbhaphalatvAtsAvadyayogaviratyupadezakatvenopakAritvAcca tIrthakarANAM guNotkIrtanArthAdhikAraH 2, guNavao ya paDivattitti guNA mUlottaraguNarUpA vratapiNDavizuddhyAdayo vidyante yasya sa guNavA~stasya pratipattirvandanAdikA kartavyeti tRtIye vndnaadhyyne'rthaadhikaarH| cazabdAtpuSTAlambane'guNavato'pi pratipattiH kartavyeti draSTavyam, uktaM ca, pariyAya parisa purisaM khettaM kAlaM ca AgamaM naauN| kAraNajAe jAe jahArihaM jassa jaMjogaM W // 1 // (Avazyaka ni0 1128) 3, khaliyassa niMdaNatti / skhalitasya, mUlottaraguNeSu pramAdAcIrNasya pratyAgatasaMvegasya jantorvizuddhyamAnAdhyavasAyasyAkAryamidamiti bhAvayato nindA pratikramaNe'rthAdhikAraH 4 / vnntigicchti|vrnncikitsaa kAyotsargAdhyayane'rthAdhikAraH, idamuktaM bhavati, cAritrapuruSasya yo'yamaticArarUpo bhAvavraNastasya dazavidhaprAyazcittabheSajena kAyotsargAdhyayane cikitsA pratipAdyate 5 / guNadhAraNA cevatti / guNadhAraNA prtyaakhyaanaadhyyne'rthaadhikaarH| ayamatra bhAvArthaH, // 71 // mUlaguNottaraguNapratipattistasyAzca niraticAraM sandhAraNaM yathA bhavati tathA pratyAkhyAnAdhyayane prarUpaNA kariSyate 6 / 7 // 1 // (6) / 0rthaGkarA...10 paryAya parSadaM puruSaM kSetra kAlaM cAgamaM ca jJAtvA / kAraNajAte jAte yathArhaM yasya yadyogyam // 1 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 72 // cazabdAdanye'pyapAntarAlArthAdhikArA vijnyeyaaH| evakAro'vadhAraNa iti gaathaarthH||1|| tadevaM yadAdau (sU07) pratijJAta adhyayanAmAvazyakaM nikSepsyAmItyAdi, tatrAvazyaka zruta skandha lakSaNAni trINi padAni nikSiptAni / sAmprataMtvadhyayanapadamavasarAyAtamapi |dhikaarH| na nikSipyate, vakSyamANanikSepAnuyogadvAra oghaniSpannanikSepe tasya nikSepsyamAnatvAdatrApi bhaNane ca granthagauravApatteriti sUtram 74-75 // 73 // idAnImAvazyakasya yadvyAkhyAtaM yacca vyAkhyeyaM tadupadarzayannAha [2]Avazyaka sya SaNNAmaAvassassa eso piMDattho vaNNito samAseNaM / etto ekkakkaM puNa ajjhayaNaM kittissaami||1|| taMjahA- sAmAiyaM 1 | dhyayanAnAM cauvIsatthao 2 vaMdaNaM 3 paDikkamaNaM 4 kAussaggo 5 paJcakkhANaM 6 // sUtram 74 // nAmAni catvAryanuyogatattha paDhamajjhayaNaM sAmAiyaM, tassa NaM ime cattAri aNuogaddArA bhavaMti, taMjahA- uvakkame 1 Nikkheve 2 aNugame 3 Nae 4 // dvArANi c| sUtram 75 // ( // 59 // ) aavssyssgaahaa| vyAkhyA, AvazyakasyAvazyakapadAbhidheyasya zAstrasyaiSaH pUrvoktaprakAraH piNDArtha:samudAyArtho varNita: kathitaH samAsena saMkSepeNa / idamatrahRdayam, Avazyakazrutaskandha iti zAstranAma pUrvaM vyAkhyAtaM tacca sAnvartham / tatazca yathA / sAnvarthAdAcArAdinAmata eva tadvAcyazAstrasya cAritrAdyAcAro'trAbhidhAsyata ityAdilakSaNa: samudAyArthaH pratipAdito bhavati, evamatrApyAvazyakazrutaskandha iti sAnvarthanAmakathanAdevAvazyaM karaNIyaM sAvadyayogaviratyAdikaM vastvatrAbhidhAsyata iti samudAyArthaH pratipAdito bhavati / ita UrdhvaM punarekaikamadhyayanaM kIrtayiSyAmi bhaNiSyAmIti gAthArthaH / tatkIrtanArthamevAha tadyathA, sAmAyikaM caturviMzatistavo vandanaM pratikramaNaM kAyotsargaH pratyAkhyAnam / tatrateSvanantaroddiSTeSu SaTsvadhyayaneSumadhye 7 tacca (ycc)| 7 // 1 // (7) / ONayaM / maM / 7 daa| // 72 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 73 // adhyynaadhikaarH| sUtram 74-75 [2]Avazyakasya SaNNAmadhyayanAnAM nAmAni catvAryanuyogadvArANi c| prathamamAdyamadhyayanaM sAmAyikam, AdhupanyAsazcAsya niHzeSacaraNAdiguNAdhAratvena pradhAnamuktikAraNatvAduktaM ca, sAmAyikaM guNAnAmAdhAraH khamiva sarvabhAvAnAm / na hi sAmAyikahInAzcaraNAdiguNAnvitA yena // 1 // tasmAjagAda bhagavAn sAmAyikameva nirupamopAyam / zArIramAnasAnekaduHkhanAzasya moksssy||2|| tatra bodhAderadhikamayanaM prApaNamadhyayanam / prapaJcato vkssymaannshbdaarthm| sAmAyikamityatra yaHsarvabhUtAnyAtmavatpazyati sa rAgadveSaviyuktaH samaH, tasyAyaHpratikSaNaMjJAnAdiguNotkarSaprApti: smaayH| samo hi pratikSaNamapUrvaiH jJAnadarzanacaraNaparyAyairbhavATavIbhramaNahetusaMklezavicchedakairnirupamasukhahetubhiH saMyujyate / samAyaH prayojanamasyAdhyayanasya jJAnakriyAsamudAyarUpasyeti sAmAyikam, samAya eva sAmAyikam, tasya sAmAyikasya, Namiti vAkyAlaGkAre, imettyamUni vakSyamANalakSaNAni catvAryanuyogadvArANi bhavanti / tatrAdhyayanArthakathanavidhiranuyogaH, dvArANIva dvArANi mahApurasyeva sAmAyikasya, anuyogArthaM vyAkhyArthaM dvArANyanuyogadvArANi / atra nagaradRSTAntaM varNayantyAcAryAH, yathA hyakRtadvAraM nagaramanagarameva bhavati, nirgamaprevazopAyAbhAvato'nadhigamanIyatvAtkRtaikadvikAdidvAramapi duradhigama kAryAtipattaye ca bhavati / caturmUladvAraMtu pratidvArAnugataM sukhAdhigama kAryAnatipattaye ca smpdyte| evaM sAmAyikapuramapyarthAdhigamopAyadvArazUnyamazakyAdhigamaM syAd, ekAdidvArAnu gatamapi duradhigamaM bhavetsaprabhedacaturdArAnugataM tu sukhAdhigamaM bhavatyata: phalavA~stadadhigamArtho dvaaropnyaasH|kaani punastAnIti taddarzanArthamAha- tadyathetyAdi / tatropakramaNaM dUrasthasya vastunastai: taiH pratipAdanaprakAraiH samIpamAnIya nikSepayogyatAkaraNamupakramaH, upakrAntaM hyupakramAntargatabhedairvicAritaM hi nikSipyate nAnyatheti bhAvaH / upakramyatevA nikSepayogyaM kriyate'nena guruvAgayogenetyupakramaH / athavopakramyate'smiJchiSyazravaNabhAve stiityupkrmH| 7 vyaakhyaanaarthmiti| // 73 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyynaadhikaarH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 74 // sUtram 74-75 [2]Avazyakasya caNNAmadhyayanAnA nAmAni dvArANi c| athvopkrmyte'smaadviniitvineyvinyaadityupkrmH| vinayenArAdhito hi gururnikSepayogyaM zAstraM karotIti bhaavH| tadevaM karaNAdhikaraNApAdAnakArakairguruvAgyogAdayo'rthA bhedenoktaaH| yadi tveko'pyanyataro'rthaH karaNAdi- kArakavAcyatvena vivakSyate tathApinadoSaH / evaM nikSepaNaMzAstradernAmasthApanAdibhedairvyasanaMvyavasthApanaM nikssepH| nikSipyate nAmAdibhedairvyavasthApyate'nenAsminnasmAditi vA nikSepaH, vAcyArthavivakSA tathaiva / evamanugamanaM suutrsyaanukuulmrthkthnmnugmH| athavAnugamyate vyAkhyAyate sUtramanenAsminnasmAditi vAnugamaH, vAcyArthavivakSA tthaiv| evaM nayanaMnayo nIyate paricchidyate'nenAsminnasmAditi ] catvAryanuyogavA nyH| sarvatrAnantadharmAdhyAsite vastunyekAMzagrAhako bodha ityarthaH / atra copakrAntameva nikSepayogyatAmAnItameva nikSipyata ityupakramAnantaraM nikSepa upnystH| nAmAdibhedainikSiptameva cAnugamyata iti nikssepaanntrmnugmH| anugamyamAnameva ca nayairvicAryate nAnyatheti tadanantaraM naya iti yathoktakrameNopanyAsaH phalavAniti // 75 // tatropakramo dvidhA, zAstrIya itarazca lokaprasiddhaH / tatretarAbhidhitsayA prAha ||ath upakramAkhyaM prathamamanuyogadvAram // se kiM taM uvakkame?, 2 chavihe paNNatte, taMjahA- nAmovakkame 1 ThavaNovakkame 2 davvovakkame 3 khettovakkame 4 kAlovakkame 5 bhAvovakkame 6||suutrm 76 // naamtthvnnaaogyaao||suutrm 77 // se kiMtaMdavvovakkame?,2duvihe paNNatte, taMjahA-AgamaoyanoAgamaoya, jAva jANagasarIrabhaviyasarIravatirittedavvovakkame sUtram 76-78 [2] upakramaH / laukikopakramaH naamaadighinikssepaaH| 1.3 dravyo pkrmH| 1Aga0 2noaa| 2noA0 3vy0| 1.3.2.3.1 sacittAditrayo bhedAH / // 74 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ [[1] upakramaH / laukikopkrmH| | zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| / / 75 // sUtram 76-78 naamaadissnikssepaaH| 1.3 drvyopkrmH| 1Aga02noA 2 noA03 vyA 1.3.2.3.1 sacittAditrayo bhedAH / tivihe paNNatte, taMjahA- sacitte 1 acitte 2 mIsae 3 // sUtram 78 // // 60 // ) se kiM taM uvakkame uvakkame chavihe paNNatte, ityaadi| atra kvacidevaM dRzyata uvakkame duvihe paNNatte, ityAdi, ayaM ca pATha Adhuniko'yuktazca, ahavA uvakkame chavihe paNNatteityAdivakSyamANagranthopanyAsasyAghaTamAnatAprasaGgAt / yadizAstrIyopakramo'tra pratijJAtaH syAttadA vakSyamANasUtramevaM syAtse kiM taM satthovakkame? satthovakkame chavihe paNNatte ityAdi, na caivaM tasmAnneha sUtre dvaividhyapratijJA, kintvitaropakramabhaNanaM cetasi vikalpya yathAnirdiSTameva sUtramuktamityalaM vistareNa / prakRtaM prastumaH, tatra nAmasthApanopakramavyAkhyA nAmasthApanAvazyakavyAkhyAnusAreNa kartavyA, dravyopakramavyAkhyApi dravyAvazyakavadeva yAva tse kiMtaM jANagasarIrabhaviyasarIravatiritte davvovakkame? ityAdi / tatra dravyasya naTAderupakramaNaM kAlAntarabhAvinApi paryAyeNa sahedAnImevopAyavizeSataH saMyojanaM dravyopakramo'thavA dravyeNa ghRtAdinA, dravye bhUmyAdau, dravyAd ghRtAderevopakramo dravyopakrama ityAdikArakayojanA vivakSayA kartavyeti |sc trividhaH prajJaptaH, tadyathA, sacittadravyaviSaya: sacittaH, acittadravyaviSayo'cittaH, mizradravyaviSayastu mizraH, dravyopakrama iti vartate / / 78 // se kiM taM sacitta davvovakkame?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- dupayANa 1 cauppayANaM 2 apayANaM 3, ekkakke duvihe- parikkame ya vatthuviNAse ya / / sUtram 79 // ( // 61 // ) tatra sacittadravyopakramastrividhaH, tadyathA, dvipadAnAM naTanartakAdInAm, catuSpadAnAmazvahastyAdInAm, apadAnAmAmrAdInAm / tatraikaika: punarapi dvidhA, parikarmaNi vastuvinAze c| tatrAvasthitasyaiva vastuno guNavizeSAdhAnaM parikarma / tatra parikarmaNi (c)te / 7'dupae 1 caupae 2 apae 3 ekkike puNa duvihe paNNatte taMjahA' iti rUpeNa vartate / sUtram 79 1.3 drvyopkrmH| 1Aga02noA0 2 noA03 vya 1.3.2.3.1 sacittadravyopakramaH dvipadAdi tryobhedaaH| // 7 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRtti sUtram 80 1.3 yutm| // 76 // drvyopkrmH| 2 noA03 vyA 1.3.2.3.1 sacittadra0301 1.3.2.3.1.1 parikarmaviSayo dravyopakramaH / yadA tu vastuno vinAza evopAyavizeSairupakramyate tadA vastunAze vastunAzaviSayo drvyopkrmH| [1] upkrmH| tatra dvipadAnAM naTanartakAdInAM ghRtAdhupayogena balavarNAdikaraNaM karNaskandhavardhanAdikriyA vA parikarmaNi sacittadravyopakramaH laukikopkrmH| // 79 // dvividhamapyetamupakramaM bibhaNiSurAha se kiMtaMdupaeuvakkame?, 2 dupayANaM naDANaM naTTANaMjallANaM mallANaM muTThiyANaM velaMbagANaM kahagANaM pavagANaM lAsagANaM AikkhagANaM laMkhANaM maMkhANaM tUNaillANaM tuMbavINiyANaM kAyANaM, mAgahANaM, se taMdupae uvakkame // sUtram 80 // // 62 // ) se kiM tmityaadi| atra nirvacanam, dupayANaM naDANamityAdi / tatra nATakAnAM nATayitAro naTAsteSAm / naTTANaM ti nRtyavidhAyino | nartakAsteSAm / jallANaM ti, jallA varatrAkhelakAsteSAm / rAjastotrapAThakAnAmityanye / mallANaM ti mallA: pratItAsteSAm / muTThiyANaM ti moSTikA ye muSThibhiH praharanti mallavizeSA eva teSAm / velaMbagANaM ti viDambakA vidUSakA nAnAveSAdikAriNa dvipdopkrmH| parikarmaNi ityarthasteSAm / kahagANaMti kthkaanaaNprtiitaanaam| pavagANaMti plavakA ya utplavante gartAdikaM jhampAbhirlaGghayanti nadyAdikaM vastuvinAzeca vA taranti teSAm / lAsagANaMti lAsakA ye rAsakAn gAyanti teSAm, jayazabdaprayoktRNAMvA bhANDAnAmityarthaH / AikkhagANaM svruupm| ti ye zubhAzubhamAkhyAnti ta AkhyAyakAsteSAm / laMkhANaM ti ye mahAvaMzAgramArohanti te laGkAsteSAm / maMkhANaM ti ye citrapaTAdihastA bhikSAM caranti te maGgAsteSAm / tUNaillANaM ti tUNAbhidhAnavAdyavizeSavatAm / tuMbavINiyANaM ti vINAvAdakAnAm / kAtANaMti kAvaDivAhakAnAm / mAgahANaMti maGgalapAThakAnAm / eSAMsarveSAmapi yadghRtAdhupayogena balavarNAdikaraNaM // 76 // karNaskandhavarddhanAdikriyA vA sa parikarmaNi sacittadravyopakramaH / yastu khaDgAdibhireSAM nAza evopakramyate saMpAdyate sa O'(yad)' ityadhikam / OM'sa' ityadhikam / 0 kAvoyANaM, kAvaDiyANaM -(pr0)|
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 77 // drvyopkrmH| 1.3.2.3.1 vastunAze sacittadravyopakrama iti vAkyazeSaH / anye tu zAstragandharvanRtyAdikalAsampAdanamapi parikarmaNi dravyopakrama iti 18 upkrmH| vyAcakSate, etaccAyuktam / vijJAnavizeSAtmakatvAcchAstrAdiparijJAnasya, tasya ca bhAvatvAditi, athavA yadyAtmadravyasaMskAra laukikopkrmH| mAtrApekSayA zarIravarNAdikaraNavaditthamucyate tarkhetadapyaduSTameveti / se tamityAdi nigamanam // 80||ath catuSpadAnAM dvividha- sUtram 81-82 mapyupakramaM bibhaNiSurAhase kiMtaM cauppae uvakkame? 2 cauppayANaM AsANaM hatthINaM iccAi, setaM cauppae uvakkame // sUtram 81 // ( // 63 // ) 2 noA03vyA se kiM tmityaadi| atra nirvacanam, cauppayANaM AsANaM hatthINamityAdi, azvAdayaHpratItA eva / eteSAM zikSAguNavizeSakaraNaM scittdr030| parikarmaNi, khaDgAdibhistveSAM nAzopakramaNaM vastunAze, sacittadravyopakrama itIhApi vAkyazeSaH / se tamityAdi nigamanam // 81 // athApadAnAM dvividhamapyupakramaM bibhaNiSurAha parikarmaNi se kiMtaM apae uvakkame?, 2 apayANaM aMbANaM aMbADagANaM iccAi, setaM apae uvakkame, se taM sacittadavvovakkame ||suutrm 82 // vastuvinAze ca ( // 64 // ) se kiM tmityaadi| atra nirvacanam, apayANaM aMbANaM aMbADagANamityAdi / ihAmrAdayo dezapratItA eva / navaraM cArANaMti yeSu / cArakulikA utpadyante te caarvRkssaaH| AmrAdizabdaizca vRkSAstatphalAni vA gRhynte| tatra vRkSANAMvRkSAyurvedopadezAdvArddhakyAdiguNApAdanaM tatphalAnAM tu gartaprakSepa kodrava palAlasthaganAdinAzveva pAkAdikaraNaM parikarmaNi, zastrAdibhistu mUlata eva vinAzanaM vastunAze, sacittadravyopakrama ityatrApi vaakyshessH| se tamityAdi nigamanadvayam // 82 // athAcittadravyopakrama vivakSurAha catuSpadApadI svruupm| // 77 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| laukikopkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| ||78 // sUtram 83-84 drvyopkrmH| 2 noA03vyA 1.3.2.3.2 acittdr030| se kiMtaM acittadavvovakkame? 2 khaMDAINaM guDAdINaM matsyaMDINaM, setaM acittadavvovakkame ||suutrm 83 // // 65 // ) se kiM taM acittadavvovakkame, ityaadi|khnnddaadyH pratItA eva, navaraM matsyaNDIkhaNDazarkarA, eteSAM khaNDAdyacittadravyANAmupAyavizeSato mAdhuryAdiguNavizeSakaraNaM parikarmaNi, sarvathA vinAzakaraNaM vastunAze, acittadravyopakrama iti tamityAdi nigamanam / / 83 // atha mizradravyopakramamAha se kiMtaMmIsae davvovakkame? 2 se ceva thAsagaAyaMsagAimaMDite AsAdI, setaMmIsae davvovakkame, setaMjANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvovakkame, setaM noAgamao davvovakkame, setaMdavvovakkame // sUtram 84 // ( // 66 // ) se kiM tmityaadi| sthAsako'zvAbharaNavizeSaH, Adarzastu vRSabhAdigrIvAbharaNamAdizabdAtkuGkamAdiparigrahaH / tatazca teSAmazvAdInAmeDakAntAnAMkuGkamAdibhirmaNDitAnAMsthAsakAdibhistu vibhUSitAnAM yacchikSAdiguNavizeSakaraNaMkhaDgAdibhirvinAzo vAsa mizradravyopakramaiti shessH| azvAdInAM sacetanatvAtsthAsakAdInAmacetanatvAnmizradravyatvamiha bhaavniiym| atra ca saMkSiptatarA api vAcanAvizeSA dRzyante, te'pyuktAnusAreNa bhaavniiyaaH| se tamityAdinigamanacatuSTayam / ukto drvyopkrmH|| 84 / / itaH kSetropakramamabhidhitsurAha- . se kiMtaM khettovakkame? 2 jaNNaM halakuliyAdIhiM khettAI uvakAmijaMti, setaM khetovakkame ||suutrm 85 // ( // 67 // ) se kiM tmityaadi| kSetrasyopakramaH parikarmavinAzakaraNaM kssetropkrmH| sa ka ityAha khettovakkame jaMNaM halakuliyAdIhiM khettAI uvakkAmijjaMtitti / tatra halaM pratItam, adhonibaddhatiryaktIkSNalohapaTTikaM mayikAlaghutaraM kASThaM tRNAdicchedArthaM yatkSetre (r)cchN| (r) ityatrApi vAkyazeSaH' iti pATho vartate / 0 kk| O'..paTTikaM, 'kulikaM' laghutaraM..' iti rUpeNa pATho vartate / mishrdr070| sUtram 85 1.4-5 kSetropakramaH kaalopkrmshc| // 78 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 79 // |1.4 vAhyate tanmarumaNDalAdiprasiddhaM kulikamucyate / tatazca yadatra halakulikAdibhiH kSetrANyupakramyante bIjavapanAdiyogyatA [1] upkrmH| mAnIyante saparikarmaNi kSetropakramaH / AdizabdAdajendrabandhanAdibhiH kSetrANyupakramyante vinAzyante sa vastunAze kssetropkrmH| laukikopkrmH| gajendramUtrapurISAdidagdheSu hi kSetreSu bIjAnAmaprarohaNAdvinaSTAni kSetrANIti vypdishynte| Aha, yadyevaM kSetragatapRthivyAdi- sUtram 85-86 dravyANAmevaitau parikarmavinAzI, itthaM ca dravyopakrama evAyam, kathaM kSetropakrama? iti| satyam, kintu kSetramAkAzaM tasya kssetropkrmH| cAmUrtatvAnmukhyatayopakramona saMbhavati, kintu tadAdheyadravyANAM pRthivyAdInAMya upakrama:sa kSetre'pyupacaryate, dRzyatecAdheya kaalopkrmshc| dharmopacAra AdhAre, yathA maJcAH krozantIti, uktaM ca, khittamarUvaM niccaM na tassa parikammaNaM na ya vinnaaso| AheyagayavaseNa u karaNaviNAsovayAro'ttha // 1 // (vizeSAvazyaka bhA0 924) ityaadi| se tamityAdi nigamanam // 85 // idAnIM kAlopakramaH, tatra kAlo dravyaparyAya eva, dravyaparyAyau ca mecakamaNivatsaMvalitarUpAviti dravyopakramAbhidhAne kAlopakrama ukta eva bhavatyathavA samayAvaliyamuhuttetyAdirUpasya kAlasya svatantramevopakramamabhidhitsurAha sUtrakAra: se kiMtaM kAlovakkame? 2 jaNaM nAliyAdIhiM kAlassovakkamaNaM kIrati, setaM kAlovakkame // sUtram 86 // ( // 68 // ) se kiM tmityaadi| kAlasyopakramaH kAlopakramaH,saka ityAha- jaMNaM nAliAIhiM kAlA uvakkamijjaitti, Namiti vAkyAlaGkAre / yadiha nADikAdibhirAdizabdAcchaGkacchAyAnakSatracArAdiparigrahastaiH kAla upakramyate, sa kAlopakrama iti shessH|| tatra nADikAtAmrAdimayaghaTikA tayA,zaGkacchAyAdinA vaitAvAnpauruSyAdikAlo'tikrAnta iti yatparijJAnaM bhavati sa parikarmaNi // 79 // Okrozanti / 0 kSetramarUpaM nityaM na tasya parikarma na ca vinaashH| Adheyagatavazenaiva karaNavinAzopacAro'tra // 1 // 0 kAlassa uvakkamaNaM / 0 li / OE nakSatracArAdinA ve' tyadhikaM vartate / 88888880
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyoga [1] upkrmH| laukikopkrmH| zrIhemacandrasUri vRttiyutm| / / 80 // sUtram 87-91 1.6 bhaavopkrmH| noAgamato bhAvopakramasya prazastA prazastau dvau bhedau| kAlopakramaH / yathAvatparijJAnameva hi tasyeha parikarma / yattu nakSatrAdicAraiH kAlasya vinAzanaM sa vastunAze kaalopkrmH| tathAhi, anena grahanakSatrAdicAreNa vinAzitaH kAlaH, na bhaviSyantyadhunA dhAnyAdisampattaya iti vaktAro bhavantyeveti, uktaM ca pUjya:, chAyAe~ nAliyAe va parikammaM se jahatthavinnANaM / rikkhAicArehiM va tassa viNAso vivjjaaso||1|| (vizeSAvazyaka bhA0 927) ityaadi| se tamityAdi nigamanam / / 86 // atha bhAvopakramAbhidhAnArthamAha se kiMtaMbhAvovakkame? 2 duvihe paNNatte / taM jahA- Agamato ya 1, noAgamato ya 2 // sUtram 87 // se kiM taM) Agamao bhAvovakkame? 2 jANae uvutte| (setaM Agamao bhAvovakkame) // sUtram 88 // (se kiM taM) noAgamato bhAvovakkame? 2 duvihe paNNatte / taMjahA- pasatthe ya 1, apasatthe ya 2 // sUtram 89 // (se kiMtaM) apasatthe bhAvovakkame? 2 DoDiNi gaNiA'maccAINaM / (setaM apasatthe bhaavovkkme|) // sUtram 90 // (se kiMta) pasatthe bhAvovakkame? 2 gurumAdINaM / (setaMpasatthe bhaavovkkme|setN noAgamato bhaavovkkme|setNbhaavovkkme / ) // sUtram 91 // ( // 69 // ) se kiM tmityaadi| bhAvopakramo dvividha: prajJaptaH, tadyathA, Agamatazca noAgamatazca / tatropakramazabdArthajJaH tatropayukta Agamato bhAvopakramaH / se kiM taM noAgamao, ityaadi| atrottaram, noAgamao bhAvovakkame duvihe, ityaadi| ihAbhiprAyAkhyo jIvadravyaparyAyo bhAvazadvenAbhipretaH / uktaM ca bhAvAbhikhyAH paJca svabhAvasattA''tmayonyabhiprAyAH tatazca bhAvasya parakIyAbhi bhavanti / OMchAyayA nAlikayA vA parikarma tasya yathArthavijJAnam / RkSAdikacAraizca tasya vinAzo viparyAsaH // 1 // 0...iyacArehi ya / caturdhvapi sUtreSu se kiM taM...?' ityAdini praznavacanAni na vartante, kevalAni nirvacanAni vrtnte| 9 se taM uvakkame' ityadhikaM vrtte| zvA / // 80 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 81 // prAyasyopakramaNaM yathAvatparijJAnaM bhAvopakramaH / sa ca dvividhaH prazasto'prazastazceti / tatrAprazastAbhidhitsayAha- se kiM ta [[1] upakramaH / mityAdi / atra nirvacanam, appasatthe DoDiNigaNiAamaccAINaMti / idamiha tAtparyam, brAhmaNyA vezyayAmAtyena ca yatparakIya laukikopkrmH| bhAvasya yathAvatparijJAnalakSaNamupakramaNaM kRtaM so'prazastobhAvopakramaH,saMsAraphalatvAt / tatra kathaM brAhmaNyAdibhiH parabhAvopa- sUtram 87-91 krmnnmkaariiti?| atrocyate, ekasyA brAhmaNyAstisraH putrikA: tAsAM ca pariNayanAnantaraM tathA karomi yathaitAH sukhitA bhaavopkrmH| bhavantIti vicintya mAtA jyeSThaduhitaraM pratyavocat, yaduta tvayA vAsabhavanasamAgame svabhartA kazcidaparAdhamudbhAvya mUrdhni noAgamato pAdaprahAreNa hantavyaH, hatazca yadanutiSThati tanmamAkhyeyam / kRtaM ca tayA tathaiva / so'pyatisnehataralitamanA, 'ayi priyatame bhAvopakramasya |prazastA prazastau pIDitaste sukumAlazcaraNo bhaviSyatI'tyabhidhAnapUrvakaM tasyAzcaraNopamardanaM cakAra, amuMca vyatikaraM sA mAtre niveditavatI, dvau bhedau| sApyupakrAntajAmAtRbhAvA hRSTA duhitaraM pratyavAdIt, putrike! yadrocate tattvadIyagRhe kuru tvam, na tavAvacanakaro bhartA bhaviSyatIti / dvitIyApi tathaiva zikSitA, tayApi ca tathaiva svabhartA zirasi prahataH, kevalamasau 'naitacchiSTAnAM yujyata' ityAdi kiJcit kSaNamekaM jhaSitvoparataH / tasmi~zca tayA mAturnivadite mAtrA proktam- vatse! tvamapi yatheSTaM tvadgRhe vijRmbhasva, kevalaM tvadbhartA kSaNamekaM jhaSitvA sthAsyati / evaM ca tRtIyayApi prahataH, kevalamamunA samucchaladatucchakopenoktam, namakulInA tvam ?, yaivaM ziSTajanAnucitaM viceSTasa' ityAdyabhidhAya gADhaM kuTTayitvA gRhAnniSkAzitA / tayA cAgatya sarvaM mAtre niveditam / tayApi vijJAtajAmAtRbhAvayA gatvA tatsamIpe vatsa! kulasthitirasmAkamiyaM yaduta prathamasamAgame vadhvA varasyetthaMkartavyami tyAdi kiJcidabhidhAya kathamapyanunayito'sau, duhitA ca proktA, vatse! durArAdhaste bhartA bhaviSyati, paramadevatAvadapramattatayA / (c) 'kopaM kRtvA nivartitaH, amuM ca vyatikaraM sA mAtre niveditavatI, hRSTA putrI pratyavAdIt- putrike!' iti vrtte| 0 ruu| 0 kulInA' iti vartate / // 1 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| laukikopakramaH zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 82 // sUtram 87-91 1.6 bhaavopkrmH| samArAdhanIya iti|| / tathaikasminnagare catuHSaSThivijJAnasahitA gaNikA, tayA ca parAbhiprAyaparijJAnArthaM ratibhavanabhittiSu svasvavyApAraM kurvatyaH sarvA api rAjaputrAdijAtayazcitrakarmaNi lekhitaaH| tatra ca yaH kazcidrAjaputrAdirAgacchati sa tatraiva kRtAbhyAsatayA svakIyasvakIyavyApArameva bADhaM prazaMsati / tato'sau vilAsinI rAjaputrAdInAmanyataratvena taM vinizcitya yathaucityenopacarati, AnukUlyenopacaritAzca bhujaGgAH pracurataramarthajAtaM tasyai prayacchantIti / tathaikasminnagare kazcidrAjAmAtyena sahAzvavAhanikAyAM nirgtH| tatra ca pathi gacchatA rAjaturaGgamena kutracitkhilapradeze prazravaNamakAri tacca tatpradeze pRthivyAH sthiratvena baddhacchillarakaM cireNApyazuSkaM vyAvartamAnorAjA tathaiva vyavasthitamadrAkSIt / cirAvasthAyijalaMzobhanamatra pradeze taDAgaM bhavatIti cintayazciramavalokitavA~zca / tadiGgitAkAraparijJAnakuzalatayA cAmAtyena rAjJA'bhaNitenApi viditatadabhiprAyeNa khAnitaM tatra pradeze mahAsaraH, tatpAlyAM ca ropitAH sarvartukapuSpaphalasamRddhayo nAnAjAtIyatarunivahAH / anyadAca tenaiva pradeze gacchatA bhUpena dRSTaM pRSTaM cAho! mAnasasarovadramaNIyakaM kenedaMkhAnitam? amAtyo jagAda, bhavadbhireva, rAjA savismayaM prAha, kadA kazca mayaitatkAraNAya nirUpita ityataH sacivo yathAvRttaM sarvaM kthitvaan| aho! paracittopalakSakatvamamAtyasyeti vicintya parituSTorAjA tasya vRttiMvarddhayAmAseti ||tdevmityaadikH saMsAraphalo'paro'pyaprazastabhAvopakramaH / atha prazastabhAvopakramamAha, pasattho gurumAINaMti / tatra zrutAdinimittaM gurvAdInAM yadbhAvokramaNaM sa prazastabhAvopakramaH / Aha- nanvanuyogadvAravicAro'tra prakAntonuyogazca vyAkhyAnam, tatazca yadeva tadupakAri kiJcittadeva 0myaittkrnnaay| 0 vamAdi... / noAgamato bhAvopakramasya prazastA prazasto dvau bhedau| aprazaste brAhmANyAdInAM prazasteca gurvAdInAM dRSTAntAH /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 83 // | [1] upkrmH| zA0 upkrmH| sUtram 92 AnupUrvyAdi ssdddvaaraanni| vaktavyaM bhavati, gurubhAvopakramastvaprastuto vyAkhyAnAnupakAritvAt, tadetadayuktam, gurubhAvopakramasyaiva mukhyavyAkhyAGgatvAduktaM ca, gurvAyattA yasmAcchAstrArambhA bhavanti srve'pi| tasmAdgurAdhanapareNa hitakATiNA bhaavym||1|| (prazama061) anyacca-juttaM gurUmayagahaNaM nAUNa tayaM jahaTThiyaM ttto| jaha hoi suppasannaM taha jaiyavvaM gunntthiihiN||1|| gurucittAyattAI vakkhANaMgAi jeNa svvaaiN| teNa jaha suppasannaM hoi tayaM taM tahA kujjA // 2 // AgAriMgiyakulasaM jai seyaM vAyasaM vae pujjA / taha vi ya siM na vikUDe virahammi ya kAraNaM pucche||3|| nivapucchieNa bhaNio gurUNA gaMgA kaomuhI vhii?| saMpAiyavaMsIso jaha taha savvattha kaayvvN||4||(vishessaavshyk bhA0935, 31, 33, 34) ityaadi| bhavatvevaMtarhi bhAvopakramasya sArthakatvam, zeSAstu nAmasthApanAdravyAdhupakramA anarthakA eva / naitadevam, yato gurostathAvidhaprayojanotpattau taccittaprasAdanArthamevAzanapAnavastrapAtrauSadhAdidravyaM vyAkhyAsthAnAdikSetraM pravajyAlagnAdikAlamupakraoNmato vineyasya dravyakSetrakAlopakramA apisArthakA eva / nAmasthApanopakramautu prakRtAnupayogitve'pyupakramasAmyAdatroktA, athavA sarve'pyamI prakRtAnupayogino'pyanyatropayokSyanta upakramasAmyAccAtroktA itydossH|| 87-91 // tadevaM laukikopakramaprakAreNokta upkrmH|saamprtN tu tameva zAstrIyopakramalakSaNena prakArAntareNAbhidhitsurAha ahavA uvakkame chavvihe paNNatte, taMjahA-ANupuvvI 1 nAma ra pamANaM 3 vattavvayA 4 atthAhigAre 5 samoyAre 6||suutrm 92 // ( // 70 // ) 7 yuktaM gurumanograhaNaM jJAtvA takat yathAsthitaM ttH| yathA bhavati suprasannaM tathA yatitavyaM gunnaarthibhiH|| 1 // gurucittAyattAni vyAkhyAnAGgAni yena sarvANi / tena yathA suprasannaM bhavati takattattathA kuryAt / / 2 // AkAreGgitakuzalaM yadi zvetaM vAyasaM vadeyuH puujyaaH| naiva teSAM vacanaM kUTayet virahe ca kAraNaM pRcchet / / 3 / / nRpapRSTena bhaNito guruNA gaGgA kutomukhI vahati? / sampAditavAn ziSyo yathA tathA sarvatra kartavyam / / 4 // 0 se| 0 kra / // 83 //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrIanuyoga dvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| ||84 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| |1.1 aanupuurvii| tasya dshnikssepaaH| sUtram 93 1.1 aanupuurvii| ahavA uvakkame, ityaadi| athavAnantaraM yaH prazastabhAvopakrama uktaH sa hi dvividho draSTavyaH, gurubhAvopakramaH zAstrabhAvopakramazca / zAstralakSaNo bhAvaH zAstrabhAvastasyopakramaH zAstrabhAvopakramaH / tatraikena gurubhAvopakramalakSaNena prkaarennoktH| atha dvitIyena zAstrabhAvopakramalakSaNena prakArAntareNa tamabhidhitsurAha, ahavA uvakkame, ityAdi, athaveti pakSAntarasUcaka upkrmH| prathamapAtanApakSe zAstrIyopakramo dvitIyapAtanApakSe tu zAstrabhAvopakramaH, SaDvidhaH SaTprakAraH prajJaptaH / tadyathA, AnupUrvI 1 nAma 2 pramANaM 3 vaktavyatA 4'rthAdhikAraH5samavatAraH 6 / eteSAM tu zabdavyutpattyAdisvarUpaM yathAvasaraM purastAdeva vakSyAmaH // 92 // tatrAnupUrvIsvarUpanirUpaNArthamAha ||athopkrmaanuyogdvaare AnupUrvyAkhyaM prathamapratidvAram // se kiM taM ANupuvvI? 2 dasavihA paNNattA, taMjahA- nAmANupuvvI 1 ThavaNANupuvvI 2 davvANupuvvI 3 khettANupuvvI 4 kAlANupuvvI 5 ukvittaNANupuvvI 6 gaNaNANupuvvI 7 saMThANANupuvvI 8 sAmAyAriyANupuvvI 9bhAvANupuvvI 10||suutrm 93 // ( // 71 // ) se kiM tmityaadi| atha kiM tadAnupUrvIvastviti prshnaarthH| atra nirvacanam, ANupuvI dasavihe, tyaadi| iha hi pUrva prathamamAdiriti paryAyAH, pUrvasya, anupazcAdanupUrvam, tasya bhAvaiti yaNpratyaye striyAmIkAre cAnupUrvI, anukramo'nuparipATIti paryAyAH, tryAdivastusaMhatirityarthaH / iyamAnupUrvI dazavidhAdazaprakArA prajJaptA, tadyathA, nAmAnupUrvI sthApanAnupUrvI dravyAnupUrvI kSetrAnupUrvI kAlAnupUryutkIrtanAnupUrvI gaNanAnupUrvI saMsthAnAnupUrvI sAmAcAryAnupUrvI bhAvAnupUrvIti // 93 // (r) saamaaaariiaannupucii| dravyAnupUrdhyA 3 vyatiriktasya 1.aupanidhikI 2.anaupnidhikii| // 84 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 85 // dhikii| se kiM taMNAmANupuvvI? nAma- ThavaNAo taheva // sUtram 94 // [1] upkrmH| davvANupuvvI jAva, se kiM taM jANagasarIra bhaviyasarIravairittA davvANupuvvI? 2 duvihA pnnnnttaa| taMjahA- uvaNihiyA ya 1, zA0 upkrmH| aNovaNihiyA y2||suutrm 95 // |1.1 aanupuurvii| tattha NaM jA sA uvaNihiyA sA ThappA / / sUtram 96 // sUtram 94-97 tattha NaMjA sA aNovaNihiyA sA duvihA pannattA / taMjahA- Negama- vavahArANaM 1, saMgahassaya 2||suutrm 97 // // 72 // ) dravyAnupUrvyA atra nAmasthApanAnupUrvIsUtre nAmasthApanAvazyakasUtravyAkhyAnusAreNa vyaakhyeye||94||drvyaanupuurviisuutrmpidrvyaavshykvdev 3 vyatiriktasya 1.aupanidhikI bhAvanIyaM yAva jANagasarIrabhaviyasarIravairittA davvANupuvvI duvihe tyAdi / tatra nidhAnaM nidhirnikSapo nyAso viracanA prastAraH 2.anaupanisthApaneti pryaayaaH| tathA ca loke, nidhehIdaM nihitamida mityatra nipUrvasya dhAsro nikSepArthaH pratIyata eva / upa, sAmIpyena nidhirupanidhiH / ekasminvivakSite'rthe pUrvaM vyavasthApite tatsamIpa evAparAparasya vakSyamANapUrvAnupUrvyAdikrameNa yannikSepaNaM sUtram 94-97 sthAne vistarata: pATho vartate tacceyam "nAmaThavaNAo gayAo, se kiM taM davvANupuvI?, 2 duvihA paNNattA, taM jahA- Agamao anoAgamao a| se kiM taM Agamao davvANupuvvI?, 2 jassa NaM ANupugvitti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva no aNuppehAe, kamhA?, aNuvaogo davvamitikaTTa, Negamassa NaM ego aNuvautto Agamao egA davvANupuvvI jAva kamhA? jai jANae aNuvautte na bhavai, se taM Agamao dvvaannupuvvii| se kiM taM noAgamao davvANupuvI?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA- jANayasarIradavvANupuccI bhaviasarIradavvANupuccI jaannysriirbhviasriirvirittaadvvaannupuvii| se kiM taM jANayasarIra-8 davvANupuvI?, ANupuvvIpayatthAhigArajANayassa jaM sarIrayaM vavagayacuyacAviyacattadehaM sesaM jahA davvAvassae tahA bhANiavvaM, jAva se taM jaannyriirdbvaannupuvii| sela // 85 // kiM taM bhaviasarIradavvANupuvI?, 2 je jIve joNIjammaNanikhate sesaM jahA davvAvassae jAva se taM bhviasriirdvvaannupuvvii| se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairittA davvANupuvvI?, saMgahassa ya / / suu072||
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 86 // sa upanidhirityarthaH / upanidhiHprayojanaM yasyA AnupUrvyA:saupanidhikIti / prayojanArtha iknnprtyyH|saamaayikaadhyynaadi 1] upkrmH| vastUnAM vakSyamANapUrvAnupUrvyAdiprastAraprayojanA, AnupUrvI, aupanidhikItyucyata iti tAtparyam / anupanidhirvakSyamANapUrvAnupUrvyAdikrameNAviracanaM prayojanamasyA itynaupnidhikii| yasyAM vakSyamANapUrvAnupUrvyAdikrameNa viracanAna kriyate sAtryAdi |1.1 aanupuurvii| paramANuniSpannaskandhaviSayAnupUrvI, anaupanidhikItyucyata iti bhaavH| Aha nanvAnupUrvI paripATirucyate, bhavatAca tryaNu-sUtram 94-97 kAdiko'nantANukAvasAna ekaikaH skandho'naupanidhikyAnupUrvItvenAbhipretaH, na ca skandhagatatryAdiparamANUnAM niyatA dravyAnupUrdhyA kAcitparipATirasti, viziSTaikapariNAmapariNatatvAtteSAm, tatkathamihAnupUrvItvam?,satyam, kintu tryAdiparamANUnAmAdi 3vyatiriktasya 1.aupanidhikI madhyAvasAnabhAvena niyataparipATyA vyavasthApanayogyatAstIti yogyatAmAzrityAtrApyAnupUrvItvaMna virudhyte||95|| tatthaNa.anaupanimityAdi / tatra yAsAvaupanidhikI dravyAnupUrvI sA sthApyA, sAMnyAsikI, tiSThatu tAvadalpataravaktavyatvena, tasyA upari vakSya dhikii| mANatvAditi bhAvaH / anaupanidhikI tu pazcAnnirdiSTApi bahutaravaktavyatvena prathamaM vyAkhyAyate, bahutaravaktavye hi vastuni / prathamamucyamAne'lpataravaktavyavastugataH kazcidarthastanmadhye'pyukta eva labhyata iti guNAdhikyaM paryAlocya sUtrakAro'naupanidhikIsvarUpaM vivarISurAha // 96 // tattha NamityAdi / tatra yAsAvanaupanidhikI dravyAnupUrvI sA nayavaktavyatAzrayaNAvyAstikanayamatena dvividhA prajJaptA / tadyathA, naigamavyavahArayoH saGgrahasya ca, naigamavyavahArasaMmatA saGgrahasaMmatA cetyarthaH / ayamatra bhAvArthaH / ihaughataH sapta nayA bhavanti naigamAdayaH, uktaM ca, naigama saGgraha vyavahAra RjusUtra zabda samabhirUDhe vaMbhUtA nayAH (tattvArtha 1/33) ete ca dravyAstikaparyAyAstikalakSaNe nydvye'ntrbhaavynte| dravyameva paramArthato'sti na paryAyA ityabhyupagamaparo 7 vktvytve| OM kyaaH| // 6 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 87 // dravyAstikaH / paryAyA eva vastutaH santi na dravyamityabhyupagamaparaH paryAyAstikaH / tatrAdyAstrayo dravyAstikAH, zeSAstu pryaayaastikaaH| punadravyAstiko'pi sAmAnyato dvividho'vizuddhovizuddhazca, tatra naigamavyavahArarUpo'vizuddhaH, saGgraharUpastu vizuddhaH / katham?, yato naigamavyavahArAvanantaparamANvanantavyaNukAdhanekavyaktyAtmakaM kRSNAdhanekaguNAdhAraM trikAlaviSayaM cA'vizuddhaM dravyamicchataH, saGgrahazca paramANvAdikaM paramANvAdisAmyAdekaM tirobhUtaguNakalApamavidyamAnapUrvAparavibhAgaM nityaM sAmAnyameva dravyamicchati, etacca kilAnekatAdyabhyupagamakalaGkenAkalaGkitatvAcchuddham, tataHzuddhadravyAbhyupagamaparatvAdayameva zuddhaH / atra ca dravyAnupUryeva vicArayituM prakrAntAtaH zuddhAzuddhasvarUpaM dravyAstikamatenaivAsau darzayiSyate na paryAyAstikamatena, paryAyavicArasyAprakrAntatvAdityalaM vistareNa // 97 // tatra naigamavyavahArasaMmatAmimAM darzayitumAha, se kiMtaMNegamavavahArANaM aNovaNihiyA davvANupuvvI? 2paMcavihA paNNattA, taMjahA- aTThapayaparUvaNayA 1bhaMgasamuktittaNayA 2 bhaMgovadaMsaNayA 3 samoyAre 4 aNugame 5 // sUtram 18 // ( // 73 // ) se kiM tamityAdi / atra nirvacanam, negamavavahArANaM aNovaNihiA davvANupuSvI paMcavihe, tyaadi| arthapadaprarUpaNatAdibhiH paJcabhiH prakArairvicAryamANatvAtpaJcavidhA paJcaprakArA prjnyptaa| tadyathA, arthapadaprarUpaNatA, bhaGgasamutkIrtanatA, bhaGgopadarzanatA, samavatAraH, anugamaH / ebhiH paJcabhiH prakArai gamavyavahAranayamatenAnaupanidhikyA dravyAnupUrvyAH svarUpaM nirUpyata itIha tAtparyam / tatrAryata ityarthaH, tryaNukaskandhAdistadhuktaM tadviSayaM vA padamAnupUrvyAdikam, tasya prarUpaNaM kathanam, tadbhAvo'rthapadaprarUpaNatA, 'iyamAnupUrvyAdikA saMjJA'yaM ca tadabhidheyastryaNukAdirarthaH saMjJI'tyevaM saMjJAsaMjJisambandhakathanamAtraM 0vaa'| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sUtram 98 1.1.3.3 vya0 dravyAnupUrdhyA nai0 vya0 1.1.3.3.2a anau0 dravyAnupUrvyAH pnycbhedaaH| // 87 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 88 // sUtram 99 |1.1.3.3 vya0 prathamaM kartavyamiti bhaavaarthH| teSAmevAnupUrvyAdipadAnAM samuditAnAM vakSyamANanyAyena sambhavino vikalpA bhaGgA ucyante, bhajyante vikalpyanta itikRtvA, teSAM samutkIrtanaM samuccAraNaM bhaGgasamutkIrtanam, tadbhAvo bhnggsmutkiirtntaa| AnupUrvyAdipadaniSpannAnAM pratyekabhaGgAnAM vyAdisaMyogabhaGgAnAM ca samuccAraNamityarthaH / teSAmeva sUtramAtratayAnantarasamutkIrtitabhaGgAnAM 1.1 aanupuurvii| pratyekaM svAbhidheyena tryaNukAdyarthena sahopadarzanaM bhaGgopadarzanam, tadbhAvo bhnggopdrshntaa| bhaGgasamutkIrtane bhaGgakaviSayaM sUtrameva , kevalamuccAraNIyam, bhaGgopadarzane tu tadeva svaviSayabhUtenArthena sahoccArayitavyamiti vizeSaH / tathA teSAmevAnupUrvyAdidravyANAM dravyAnupUrvyA svasthAnaparasthAnAntarbhAvacintanaprakAraH smvtaarH| tathA teSAmevAnupUrvyAdidravyANAM satpadaprarUpaNAdibhiranuyogadvArairanugamanaM nai0 vya0 2a. anau0 vicAraNa mnugmH||98|| tatrAdyabhedaM vivarISurAhase kiM taMNegamavavahArANaM aTThapayarUvaNayA? 2 tipaesie ANupuvvI, caupaesie ANupuvvI jAva dasapaesie ANupuvvI, arthapadasaMkhejapadesie ANupuvvI, asaMkhejapadesie ANupuvvI aNaMtapaesie ANupuvvI, paramANupoggale aNANupuvvI, dupaesie avattavvae, tipaesiyA ANupuvvIo jAva aNaMtapaesiyA ANupuvvIo, paramANupoggalA aNANupuvvIo, dupaesiyA~ avattavvagAI, setaMNegamavavahArANaM atttthpypruuvnnyaa||suutrm 19 // // 74 // ) / se kiM taM negama vvhaaraannmityaadi| atha keyaM naigamavyavahArayoH sammatArthapradaprarUpaNatetyatrottaramAha, negmvvhaaraannmityaadi| tatra trayaH pradezA: paramANutrayalakSaNA yatra skandhe sa AnupUrvItyucyate / evaM yAvadanantA aNavo yatra so'nantANukaH so'pyAnupUrvItyucyate / paramANupoggaletti, ekaH paramANuH prmaannvntraasNskto'naanupuurviitybhidhiiyte| dvau pradezau yatra sa dvipradezika: 0ppa / 0 asNkhijjpesie| aao| 0 dupaesiAI avattavvayAI / 7 sA / drvyaanu0|| 1.1.3.3.2a.1 prruupnntaa| // 88 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 89 // nai0 vya0 skandho'vaktavyakamityAkhyAyate / bahavastripadezikAdaya: skandhA AnupUrko bahavazcaikAkiramANavo'nAnupUrko bahUni ca [1] upkrmH| vyaNukaskandhadravyANyavaktavyakAni / AnupUrvyA prakrAntAyAmanAnupUrvyavaktavyakayoH prarUpaNamasaGgatamiti cenna / tatprati- zA0 upkrmH| pakSatvAttayorapi prarUpaNIyatvAtpratipakSaparijJAne ca prastutavastunaH sukhAvaseyatvAditi bhAvArthaH / ihAnupUrvyanuparipATiriti |1.1 aanupuurvii| pUrvamuktam, sA ca yatraivAdimadhyAntalakSaNa: sampUrNogaNanAnukramo'sti tatraivopapadyate, nAnyatra, etcctriprdeshikaadiskndhessvev| sUtram 19 1.1.3.3 vya 0 tathAhi yasmAtparamasti na pUrvaM sa AdiH / yasmAtpUrvamasti na paraMso'ntaH / tayozcAntaraM madhyamucyate / ayaM saMpUrNo gaNanAnukrama-8 dravyAnupUrdhyA stripradezAdiskandha eva, na paramANau, tasyaikadravyatvenAdimadhyAntavyavahArAbhAvAdata evAyamanAnupUrvItvenoktaH, nApi vyaNuka 2a. anau0 skandhe, tatrApi madhyAbhAvena sampUrNagaNanAnukramAbhAvAd / atrAha nanu pUrvasya, anu, pazcAdanupUrvam, tasya bhAva AnupUrvIti / pUrvaM vyAkhyAtametacca vyaNukaskandhe'pighaTata eva, paramANudvayasyApi parasparApekSayA pUrvapazcAdbhAvasya vidyamAnatvAttataH sampUrNagaNanAnukramAbhAve'pikasmAdayamapyAnupUrvI na bhvti?| naitadevam, yato yathA maryAdike kvacitpadArthe madhye'vadhau vyavasthApite loke pUrvAdivibhAga: prasiddhastathA yadyatrApi syAttadA syAdapyevam, na caivamatrAsti, madhye'vadhibhUtasya kasyacidabhAvato'sAGkaryeNa pUrvapazcAddhAvasyAsiddhatvAt / yadyevaM paramANuvaDhyaNukaskandho'pyanAnupUrvItvena kasmAnnocyate?, satyam, kintu parasparApekSayA pUrvapazcAdbhAvamAtrasya sadbhAvAdevamapyabhidhAtumazakyo'sau tasmAdAnupUrvyanAnupUrvIprakArAbhyAM vaktumazakyatvAdavaktavyakameva vynnukskndhH| tasmAdvyavasthitamidam, AdimadhyAntabhAvenAvadhibhUtaMmadhyavartinamapekSyAsAGkaryeNa mukhyasya pUrvapazcAddhAvasya sadbhAvAttripradezAdiskandha evAnupUrvI, paramANustUktayuktyAnAnupUrvI, vyaNuko'vaktavyakamityevaM saMjJAsaMjJi0 ayaM ca saMpUrNo... / (r) avaktavyaka ityevaM / drvyaanu0|| 1.1.3.3.2a.1 arthpdprruupnntaa| // 89 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| | // 90 // nai0 vya0 sambandhakathanarUpArthapadaprarUpaNA kRtA bhavati / yadyevaM tripradezikA AnupUrvya ityAdibahuvacananirdezaH kimartham ? ekatvamAtreNaiva saMjJAsaMjJisambandhakathanasya siddhatvAt?,satyam, kintvAnupUrvyAdidravyANAMpratibhedamanantavyaktikhyApanArtho naigamavyavahArayoritthaMbhUtAbhyupagamapradarzanArthazca bahutvanirdeza ityadoSaH / atrAha, nanvanAnupUrvIdravyamekena paramANunA niSpadyate, avaktavyakadravyaM |1.1 aanupuurvii| paramANudvayena, AnupUrvIdravyaM tu jaghanyato'pi paramANutrayeNeti, itthaM dravyavRddhyA pUrvAnupUrvIkramamAzritya prathamamanAnupUrvI |1.1.3.3 vya0 tato'vaktavyakaM tatazcAnupUrvItyevaM nirdezo yujyate / pazcAnupUrvIkramAzrayeNa tu vyatyayena yuktaH, tatkathaM kramadvayamullaGghayAnyathA dravyAnupUrvyA nirdezaH kRtaH?,satyametat, kintvanAnupUrvyapi vyAkhyAGgamiti khyApanArthaH / yadi vAtryaNukacaturaNukAdInyAnupUrvIdravyANi, 2a. anau0 anAnupUrvyavaktavyakadravyebhyo bahUni, tebhyo'nAnupUrvIdravyANyalpAni, tebhyo'pyavaktavyakadravyANyalpatarANItyatraiva vkssyte| dravyAnu0 / tatazcetthaM dravyahAnyA pUrvAnupUrvIkramanirdeza evAyamityalaM vistareNa / se ta mityAdi nigamanam // 99 // etAe NamityAdi, 1.1.3.3.2a.2 | etayArthapadaprarUpaNatayA kiM prayojanamiti, atrAha- . smutkiirtnaa| eyAeNaM NegamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayAe kiM paoyaNaM?, eyAe NaM negamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayAe bhaMgasamukkittaNayA kiir|suutrm 100 // ( // 75 // ) etAe nnmityaadi| etayArthapadaprarUpaNatayA bhaGgasamutkIrtanA kriyate / idamuktaM bhavati, arthapadaprarUpaNatAyAM saMjJAsaMjJivyavahAro nirUpitastasmiMzca satyeva bhaGgakAH samutkIrtayituMzakyante nAnyathA, saMjJAmantareNa nirviSayANAMbhaGgAnAMprarUpayitumazakyatvAttasmAdyuktamuktam, etayArthapadaprarUpaNatayA bhaGgasamutkIrtanA kriyataiti ||100||taamev bhaGgasamutkIrtanAM nirUpayitumAha 0 kimrthH| 0 kjji| bhaMga // 90 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAramaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| yutm| // 11 // se kiM taM NegamavavahArANaM bhaMgasamuktittaNayA? 2 atthi ANupuvvI 1 atthi aNANupuvvI 2 atthi avattavvae 3 asthi ANupuvvIo 4 atthi aNANupuvvIo5 atthi avttvvyaaiN6|ahvaa atthi ANupuvvI ya aNANupuvvI ya1 ahavA atthi ANupuvvI yaaNANuputvIoya 2 ahavA atthi ANupuvvIo ya aNANupuvvI ya 3 ahavA asthi ANupuvvIoya aNANupuvvIo ya Tka (= 4) ahavA atthi ANupuvvI ya avattavvae ya 1 ahavA atthi ANupuvvI ya avattavvayAI ca 2, ahavA asthi ANupuvvIo ya avattavvae ya 3 ahavA atthi ANupuvvIo ya avattavvayAiMca Tka (= 4) ahavA atthi aNANupuvvI ya avattavvae ya 1 ahavA atthi aNANupuvvI ya avattavvayAiM ca 2, ahavA atthi aNANupuvvIo ya avattavvae ya 11 ahavA atthi aNANupuvvIo ya avattavvayAiMca Tka (= 4) ahavA atthi ANupuvvI ya aNANupuvvI ya avattavvae ya 1 ahavA asthi ANupuvvI ya aNANupuvvI ya avattavvayAIca 2 ahavA atthi ANupuvvI ya aNANupuvvIo ya avattavvae ya 3 ahavA asthi ANupuvvI ya aNANupuvvIo ya avattavvayAiMca Tka (= 4) ahavA asthi ANupuvvIo ya aNANupuvvI ya avattavvae ya5 ahavA atthi ANupuvvIo ya aNANupuvvI ya avattavvayAiMca 6 ahavA atthi ANupuvvIo ya aNANupuvvIo ya avattavvae ya 7 ahavA atthi ANupuvvIo ya aNANupuvvIo ya avattavvayAiMca 8 ee aTTha bhNgaa|evN savve'vi chavvIsaM bhaMgA 26 / setaM negamavavahArANaM bhNgsmuktittnnyaa||suutrm 101 // ( // 76 // ) se kiM tamityAdi praznaH / atra cAnupUrvyAdipadatrayeNaikavacanAntena trayo bhaGgA bhavanti / bahuvacanAntenApi tena traya eva Tka'iti na vartate / 0 atra '1,2,3,4' sthAne krameNa 5,6,7,8' aGkAH santi / 0 atra 1,2,3,4,' sthAne krameNa 9,10,11,12 aGkAH snti| sUtram 101 2.1.3.3 vya0 dravyAnupUA nai0 vya0 2a. anau0 drvyaanu0|| 1.1.3.3.2a. smutkiirtnaa| // 91 add|
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 12 // bhaGgAH, evamete'saMyogataH pratyekaM bhaGgAHSaDbhavanti / saMyogapakSetu padatrayasyAsya trayo dvikasaMyogAH, ekaikasmiMstu dvikasaMyoga ekavacanabahuvacanAbhyAM caturbhaGgIsaddhAvata: triSvapi dvika (saMyogeSu dvAdaza bhaGgAH sampadyante, trikasaMyogastvatraika eva, tatra caikavacanabahuvacanAbhyAmaSTau bhaGgAH sarve'pyamI SaDviMzatiH / atra sthApanA ityekavacanAntAstrayaH [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sUtram 100 1.1.3.3 vya0 dravyAnupUrtyA nai0 vya0 2a. anau0 drvyaanu| 1.1.3.3.2a.2] bhNgsmutkiirtnaa| AnupUrvI 1 anAnupUrvI 1 AnupUrvI AnupUrvI 1 anAnupUrvya: 3 anAnupUrvI 1 AnupUrvyaH 3 anAnupUrvI 1 avaktavyaka: 10 AnupUrvyaH 3 anAnupUrvyaH 3 AnupUrvI 1 avaktavyaka: 1 AnupUrvyaH 3 AnupUrvI 1 avaktavyakAH3 anAnupUrvyaH 3 AnupUrvyaH 3 avaktavyaka: 1 avaktavyakAH3 AnupUrvyaH 3 avaktavyakA:3 anAnupUrvI 1 avaktavyakaH1' OM anAnupUrvI 1 avaktavyakAH3 anAnupUrvyaH3 avaktavyaka: 1 anAnupUrvya:3 avaktavyakA:3 trikasaMyoge'STau bhaGgAH (r)saM' na vartate / ru sthApanAceyam / pU.mu. jambUvijayasaMpAdita pustake tu bhaGgAH paGktau likhitA vrtnte| kintu sugama bhavatviti kRtveyaM sthApanA mudrita pratyanusAreNa likhitaa| avaktavyaka: 1 3 dvikayoge 4 / 2 dvikayoge 4 / 1 dvikayoge caturbhaGgI anAnupUrvI 1 avaktavyaka: 1 anAnupUrvI 1 avaktavyakA: 3 anAnupUrvyaH 3 avaktavyakAH 3 anAnupUrvI 1 avaktavyakaH 1 anAnupUrvI 1 avaktavyakAH3 anAnupUrvyaH 3 avaktavyakaH 1 anAnupUrvyaH 3 avaktavyakA: 3 anAnupUrvyaH 3 AnupUrvI 1 AnupUrvI 1 AnupUrvI 1 AnupUrvI 1 AnupUrvyaH 3 AnupUrvyaH 3 AnupUrvyaH 3 AnupUrvya:3 bahuvacanAntAstrayaH // 92 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 93 // sarve'piSaDviMzatireva, ete cottaraM prayacchatAnenaiva krameNa sUtre'pi likhitAHsantIti bhAvanIyAH / atha kimartha bhaGgakasamu- [[1] upkrmH| tkIrtanaM kriyata iti ceducyte| ihAnupUrvyAdibhistribhiH padairekavacanAntabahuvacanAnta: pratyekacintayA saMyogacintayA ca / SaDviMzatirbhaGgAH saMjAyante, teSu ca madhye yena kenacidbhaGgena vaktA dravyaM vaktumicchati tena pratipAdayituMsarvAnapi pratipAdanaprakArA- 1.1 aanupuurvii| nanekarUpatvAnnaigamavyavahAranayAvicchata iti pradarzanArthaM bhnggksmutkiirtnmiti| se ta mityAdi nigamanam // 101 // uktA sUtram 102 1.1.3.3vya0 bhaGgasamutkIrtanatA, atha bhaGgopadarzanatAMpratipipAdayiSurAha dravyAnupUrvyA eyAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasamuktittaNayAe kiM paoyaNaM? eyAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayAe bhaMgovadaMsaNayA nai0 vya0 2a. anau0 kIrai ||suutrm 102 // // 77 // ) drvyaanu0| etAe nnmityaadi| etayA bhaGgasamutkIrtanatayA kiM prayojanamityatrottaramAha, etAe NamityAdi / etayA bhaGgasamutkIrtanatayA 1.1.3.3.2a.2 bhaMgasamutkIrtanabhaGgopadarzanatA kriyate / idamuktaM bhavati, bhaGgasamutkIrtanatAyAM bhaGgakasUtramuktam, bhaGgopadarzanatAyAM tasyaiva vAcyaM tryaNuka- tAyAH pryojnm| skandhAdikaM kathayiSyate / tacca sUtre samutkIrtita eva kathayituM zakyate, vAcakamantareNa vAcyasya kathayitumazakyatvAdato yuktaM bhnggksmutkiirtntaayaaNbhnggopdurshntaapryojnm|atraah-nnu bhaGgopadarzanatAyAMvAcyasya tryaNukaskandhAdeH kathanakAla AnupUrvyAdisUtraM punarapyutkIrtayiSyate, tatkiM bhaGgasamutkIrtanatayA prayojanamiti / satyam, kintu bhnggsmutkiirtntaasiddhsyaiv| sUtrasya bhaGgopadarzanatAyAM vAcyavAcakabhAvasukhapratipattyarthaM prasaGgataH punarapi samutkIrtanaM kariSyate, na mukhytyetydossH| yathA hi saMhitA ca padaM caivetyAdivyAkhyAkrame sUtraM saMhitAkAle samuccAritamapi padArthakathanakAle punarapyarthakathanArthamuccAryate 0 utkarSayiSyati pra0 / utkiirtyissyti-mu0| // 13 //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 94 // tadvadanApIti bhAvaH ||102||ath keyaM punarbhaGgopadarzanateti praznapUrvakaM tAmeva nirUpayitumAha [1] upkrmH| se kiMtaMNegamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA? 2- tipadesie ANupuvvI 1, paramANupoggale aNANupuvvI 2, dupadesie avattavvae zA0 upkrmH| 3, tipadesiyA ANupuvvIo 4, paramANupoggalA aNANupuvvIo 5, dupadesiyA avattavvayAI 6 / ahavA tipadesie ya 1.1 aanupuurvii| paramANupoggale ya ANuputvIya aNANupuvvI ya 1, ahavA tipadesie ya paramANupoggalA ya ANupuvvI ya aNANupuvvIo ya 2, sUtram 103 1.1.3.3 vya0 ahavA tipadesiyA ya paramANupoggale ya ANupuvvIoya aNANupuvvI ya 3, ahavA tipadesiyA ya paramANupoggalA ya ANupuvvIo dravyAnupUrvyA ya aNANupuvvIo ya 4, ahavA tipadesie ya dupadesie ya ANupuvvI ya avattavvae ya 1, ahavA tipadesie ya dupadesiyA ya nai0 vya0 |2a. anau0 ANupuvvI ya avattavvayAiM ca 2, ahavA tipadesiyA ya dupadesie ya ANupulvIo ya avattavvae ya 3, ahavA tipadesiyA ya drvyaanu| dupadesiyA ya ANupuvvIo ya avattavvayAiMca 4, ahavA paramANupoggale ya dupadesie ya aNANuputvIya avattavvae ya 1, ahavA bhNgopdrshntaa| paramANupoggale ya dupadesiyA ya aNANupuvvI ya avattavvayAiM ca 2, ahavA paramANupoggalA ya dupadesie ya aNANupuvvIo ya avattavvae ya 3, ahavA paramANupoggalAya dupadesiyA ya aNANupuvvIoya avttvvyaaiNc4| ahavA tipadesie ya paramANupoggale ya dupadesie ya ANupuvvI ya aNANuputvIya avattavvae ya 1, ahavA tipadesie ya paramANupoggale ya dupadesiyA ya ANupuvvIya 7 se kiM taM negamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA?, 2 tipaesie ANupuvvI 1 paramANupoggale aNANupuvvI 2 dupaesie avattavvae 3 ahavA tipaesiyA ANupuvvIo paramANupoggalA aNANupuvvIo dupaesiyA avattavvayAI 3, ahavA tipaesie a paramANupuggale a ANupuvvI a aNANupuvvI a 4 caubhaMgo, ahavA tipaesie yaha dupaesie a ANupubbI a avattavvae ya caubhaMgo, ahavA paramANupogale yadupaesie ya aNANapucI ya avattavvae ya caubhaMgo 12 ahavA tipaesie aprmaannupoggle| adupaesie a aNANupuvvI a ANupubbI a avattavvae a1 ahavA tipaesie a paramANuporagale a dupaesiyA ya ANupubvI a dvAdazabhaGgakollekha: pr0| 1.1.3.3.2a.3 // 24 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 15 // nai0 vya0 drvyaanu| aNANuputvIya avattavvayAiMca 2, ahavA tipadesie ya paramANupoggalA yadupadesie ya ANupuvvI ya aNANupuvvIoya avattavvae [1] upkrmH| ya 3, ahavA tipaesie ya paramANupoggalA ya dupadesiyA ya ANupuvvI ya aNANupuvvIto ya avattavvayAiMca Tka (=4), ahavA zA0 upkrmH| tipadesiyA ya paramANupoggale yadupadesie ya ANupuvvIoya aNANuputvIya avattavvae ya5, ahavA tipadesiyA ya paramANupoggale 1.1 aanupuurvii| ya dupadesiyA ya ANupuvvIo ya aNANupuvvI ya avattavvayAiM ca 6, ahavA tipadesiyA ya paramANupoggalA ya dupadesie ya sUtram 103 1.1.3.3 vya0 ANupuvvIo ya aNANupuvvIo ya avattavvae ya 7, ahavA tipadesiyA ya paramANupoggalA ya dupadesiyA ya ANupuvvIo ya dravyAnupUrdhyA aNANupuvvIoya avattavvayAiMca 8 se taM negamavavahArANaM bhNgovdNsnnyaa||suutrm 103 // // 78 // ) 2a. anau0 se kiM tamityAdi / tipaesie ANuputrItti tripradeziko'rtha aanupuurviityucyte| tripradezikaskandhalakSaNenArthenAnupUrvIti bhaGgako niSpadyata ityarthaH 1, evaM paramANupudgalalakSaNo'rtho'nAnupUrvItyucyate 2, dvipradezikaskandhalakSaNo'rtho'vaktavyakamucyate / 1.1.3.3.2a.3 bhNgopdrshntaa| 3, evaM bahavastripradezikA AnupUrvyaH 4 bahavaH paramANupudgalA anAnupUrvyaH 5 bahavo dvipradezikaskandhA avaktavyakAnI 6 ti SaNNAM pratyekabhaGgAnAmarthakathanam / evaM dvikasaMyoge'pi tripradezikaskandhaH paramANupudgalazcAnupUrvyanAnupUrvItvenocyate / yadA 4- aNANupuvvI a avattavvayAiM ca 2 ahavA tipaesie a paramANupugNalA adupaesie ya ANupuvvI a aNANupuvvIo a avattavvae a 3 ahavA tipaesie a paramANupoggalA ya dupaesiyA a ANupuvvI a aNANupuvvIo a avattavvayAI ca 4 ahavA tipaesiyA ya paramANupoggale a dupaesie ya ANupuvvIo ala aNANupuvI a avaktavae a5 ahavA tipaesiA ya paramANupoggale adupaesiA ANupuvvIo a aNANupuvvI a avattavvayAI ca 6 ahavA tipaesiA ya paramANupoggalA ya dupaesie a ApuNuvvIo a aNANupuvvIo ya avattavvae ya 7 ahavA tipaesiA ya paramANupoggalA a dupaesiA ya ANupuvvIo a aNANupuvvIo a avattavvayAI ca 8 / se taM negamavavahArANaM bhNgovdsnnyaa| sUtram 78 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| tripradezikaskandhaH paramANugalazca pratipAdayitumabhISTo bhavati tadA atthi ANupuvvI ya aNANupuvvI ye, ityaya bhaGgo niSpadyata ityarthaH / evamarthakathanapurassarAH zeSabhaGgA api bhaavniiyaaH| atrAha- nanvartho'pyAnupUrvyAdipadAnAM tryaNukaskandhAdiko'rthapadaprarUpaNatAlakSaNe prathamadvAre kathita eva tatkimanena?, satyam, kintu tatra padArthamAtramuktamatra tu teSAmevAnupUrvyAdipadAnAM bhaGgakaracanAsamAviSTAnAmarthaH kathyata ityadoSaH, nayamatavaicitryapradarzanArthaM vA punaritthamarthopadarzanamityalaM vistareNa / se tamityAdi nigamanam // 103 // uktA bhaGgopadarzanatAtha samavatAraM bibhaNiSurAha (1) se kiM taM samoyAre?, 2 NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAI kahiM samoyaraMti?, kiM ANuputvIdavvehiM samoyaraMti? aNANupuvvIdavehiM samoyaraMti? avattavvayadavvehiMsamoyaraMti?, negamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM ANupuvvIdavvehiMsamoyaraMti No aNANupuvvIdavvehiMsamoyaraMti No avattavvayadavvehiMsamoyaraMti, (2) NegamavavahArANaM aNANupuvvIdavvAiMkahiMsamoyaraMti?, kiM ANuputvIdavvehiM samoyaraMti? aNANuputvIdavvehiM samoyaraMti? avattavvayadavvehiM samoyaraMti?, NegamavavahArANaM aNANupuvvIdavvAI No ANupuvvIdavvehiM samoyaraMti aNANupuvvIdavvehiM samoyaraMti, No avattavvayadavvehiM samoyaraMti, (3) NegamavavahArANaM avattavvayadavvAIM kahiM samoyaraMti?, kiM ANuputvIdavvehiM samoyaraMti? aNANupuvvIdavvehiM samoyaraMti? avattavvayadavvehiMsamoyaraMti?,NegamavavahArANaM avattavvayadavvAiMno ANupuvvIdavvehiMsamoyaraMti No aNANupuvvIdavvehiMsamoyaraMti avattavvayadavvehiMsamoyaraMti / setNsmoyaare||suutrm 104 // ( // 79 // ) se kiM tmityaadi| atra ko'yaM samavatAra iti prazna satyAha- samoyArettyayaM samavatAra ucyata iti zeSaH / kaH punarayamityAha, negamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiMkahiM samoyaratItyAdipraznaH / atrottaram, negamavavahArANaM aannupuvviityaadi| AnupUrvIdravyANyAnu 0 ityevaM / 7 di| 0 ime dve pade na stH| [1] upkrmH| zA0 upakramaH |1.1 aanupuurvii| sUtram 104 |1.1.3.3vya0 dravyAnupUrvyA nai0 vya0 |2a.anau0 drvyaanu| 1.1.3.3.2a.4 smvtaarH|
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 97 // 8 sUtram 105 |1.1.3.3 vya0 nai0 vya0 pUrvIdravyalakSaNAyAM svajAtAvevavartante, nasvajAtyatikrameNetyarthaH / idamuktaM bhavati, samyagavirodhenAvataraNaM vartanaMsamavatAraH, [[1] upkrmH| avirodhavartitA procyate, sA ca svajAtivRttAveva syAt, parajAtivRtteviruddhatvAttato nAnAdezAdivRttInyapi sarvANyAnupUrvIdravyANyAnupUrvIdravyeSveva vartanta iti sthitam / evamanAnupUrvyAdInAmapisvasthAnAvatAro bhaavniiyH| se tamityAdi nigamanam / 1.1 aanupuurvii| // 104 / uktaH samavatAraH, athAnugamaM bibhaNiSurupakramate, se kiM taM aNugame? 2 Navavihe pUNNatte, taMjahA- saMtapayaparUvaNayA 1 davvapamANaM ca 2 khetta 3 phusaNA ya 4 / kAlo ya 5 aMtaraM dravyAnupUrvyA 6 bhAga 7 bhAva 8 appaabhuNcev||8||suutrm 105 // ( / / 80 // ) se kiM tmityaadi| atrottaram, aNugame navavihe, ityaadi| tatra sUtrArthasyAnukUlamanurUpaM vA gamanaM vyaakhyaanmnugmH| 2a. anau0 athavA sUtrapaThanAdanu, pazcAd, gamanaM vyaakhyaanmnugmH| yadivAnusUtramartho gamyate jJAyate'nenetyanugamo vyAkhyAnameva, ityAdyanyadapi vastvavirodhena svadhiyA vAcyamiti / sa ca navavidho navaprakAro bhavati, tadeva navavidhatvaM darzayati / tadyathe- anugamaH satpadAdi tyupadarzanArthaH / saMtapayagAhA / sadarthaviSayaM padaMsatpadam, tasya prarUpaNaM prajJApanaM satpadaprarUpaNam, tasya bhAvaH satpadaprarUpaNatA, nvdvaaraanni| sA prathamaM krtvyaa| idamuktaM bhavati, iha stambhakumbhAdIni padAni sadarthaviSayANi dRzyante, kharazRGgavyomakusumAdIni tvasadarthaviSayANi / tatrAnupUrvyAdipadAni kiM stambhAdipadAnIva sadarthaviSayANyAhozvitkharaviSANAdipadavadasadarthagocarANItyetatprathamaM pryaalocyitvym| 1 tathAnupUrvyAdipadAbhidheya dravyANAM pramANaM saGkhyAsvarUpaM prarUpaNIyam 2 / caH samuccaye, evamanyatrApi / tathA teSAmeva kSetraM tadAdhArasvarUpaM prarUpaNIyam / kiyati kSetre tAni bhavantIti cintanIyamityarthaH 3, tathA // 97 // (c) vRttitA / 7 // 1 // 80 // 0 (svit)ityadhikam / drvyaanu0|| 1.1.3.3.2a.5 EGA60806063683888
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upakramaH / zA0 upakramaH 1.1 aanupuurvii| zrIanuyoga sparzanA ca vaktavyA, kiyatkSetraM tAni spRzantIti cintanIyamityarthaH, 4 tathA kAlazca tatsthitilakSaNo vaktavya: 5, tathAntara dvAraMmaladhAri | vivakSitasvabhAva- parityAge sati punastadbhAvaprAptivirahalakSaNaM prarUpaNIyam 6, tathAnupUrvIdravyANi zeSadravyANAM katibhAge zrIhemacandrasUri vRtti vartanta ityAdilakSaNo bhAgaH prarUpaNIyaH 7, tathAnupUrvyAdidravyANi kasminbhAve vartanta ityevaMrUpo bhAva: prarUpaNIyaH 8, yutm| tathAlpabahutvaM cAnupUrvyAdidravyANAM dravyArthapradezArthobhayArthatAzrayaNena parasparaM stokabahutvacintAlakSaNaM prarUpaNIyam 9, // 98 // WevakAro'vadhAraNe, etAvatprakAra evAnugama iti gAthAsamAsArthaH ||105||vyaasaarth tu granthakAraH svayameva bibhaNiSurAdyAvayavamadhikRtyAha (1) NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kiM atthi Natthi?, NiyamA atthi, (2) negamavavahArANaM aNANupuvvIdavvAI kiM asthi Natthi?, NiyamA atthi, (3) negamavavahArANaM avattavvagadavvAiM kiM atthiNatthi?,NiyamA atthi // sUtram 106 // // 81 sUtram 106 |1.1.3.3 vya0 dravyAnupUrvyA nai0 vya0 2a. anau0 drvyaanu| 1.1.3.3.2a.5 anugamaH |1.1.3.3.2a.5.1 satpadaprarUpaNA dvAram / negama vavahArANamityAdi / naigamavyavahArayorAnupUrvIzabdAbhidheyAni dravyANi tryaNukaskandhAdIni kiM santi neti prazna:, atrottaram, niyamA asthi tti, etaduktaM bhavati, nedaM kharazRGgAdivadAnupUrvIpadamasadarthagocaramato niyamAtsanti tadabhidheyAni dravyANi, tAni ca tryaNukaskandhAdIni pUrvaM darzitAnyeveti / evamanAnupUrvyavaktavyakapakSadvaye'pivAcyam (1) // 106 // kRtA satpadaprarUpaNAtha dravyapramANamabhidhitsurAha (1) negamavavahArANaM ANupuvvIdavvAI kiM saMkhenjAI asaMkhejAI aNaMtAI?, no saMkhejAiM no asaMkhenjAI aNaMtAI, (2) evaM doNNi vi|| sUtram 107 / / ( / / 82 // ) 7 // 1 // iti / 0 doNNivi', sthAne 'aNANupuvvIdavvAI avattavvagadavvAI ca aNaMtAI bhANiavvAI' ityAdIni padAni vrtnte| sUtram 107 1.1.3.3.2a.5.2 dravyapramANa dvAram / // 98 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 19 // 1.1 aanupuurvii| negamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kiM sNkhejjaaimityaadi| ayamatra nirvacanabhAvArthaH, ihAnupUrvyanAnupUrvyavaktavyakadravyANi pratyekamanantAnyekaikasminnapyAkAzapradeze prApyante, kiM punaH sarvaloke, ata: saGkhyeyAsaGkhayeyaprakAradvayaniSedhena triSvapi sthAneSvAnantyameva vaacymiti| na ca vaktavyaM kathamasaGkhayeye loke'nantAni dravyANyavatiSThante?, acintyatvAtpudgalaparimANasya, dRzyate caikagRhAntarvAkAzapradezeSvekapradIpaprabhAparamANuvyApteSvapyanekAparapradIpaprabhAparamANUnAM tatraivAvasthAnam, na cAkSadRSTe'pyarthe'nupapattiH, atiprasaGgAdityalaM prapaJcena (2) // 107 // idAnI kSetradvAramucyate, (1)NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiMlogassa katibhAge hojA? kiM saMkhejaibhAge hojA? asaMkhejar3abhAge hojA? saMkhejesu bhAgesu hojjA asaMkhejjesu bhAgesu hojjA? savvaloe hojjA?, egadavvaM paDucca logassa saMkhejaibhAge vA hojjA, asaMkhejjaibhAge vA hojjA, saMkhejjesubhAgesuvA hojjA, asaMkhejesu bhAgesu vA hojjA savvaloe vA hojjA, nANAdavvAiM paDucca niyamA savvaloe hojjA / (2) negamavavahArANaM aNANupuvvIdavvAiM kilogassasaMkhejaibhAge hojA? asaMkhejaibhAge hojA? saMkhejesubhAge hojA? asaMkhejesu bhAge hojjA? savvaloe vA hojA?, egadavvaM paDucca no saMkhejjaibhAge hojjA, asaMkhejaibhAge hojjA, no saMkheljesu bhAgesu hojA, no asaMkheljesu bhAgesu hojjA, no savvaloe hojjA, NANAvvadAI paDucca niyamA savvaloe hojA, (3) evaM avattavvagadavvANi vi|| sUtram 108 // ( // 83 // ) negama vvhaaraannmityaadi| AnupUrvIdravyANi kiMlokasyaikasminsaGkhyAtatame bhAge hojjatyArSatvAdbhavantyavagAhanta itiyaavt| yadivaikasminnasaGkhyAtatame bhAgebhavantyuta bahuSu saGkhyeyeSu bhAgeSubhavanti, AhozvidhuSvasaGkhyeyeSu bhAgeSubhavanti, atha sarvalo 7 tiSThanti / 0 kssi| 0 ime dve pade na vrtete| gN| 7 ime trayaH praznA na vartante tatsthAne 'jAve'ti vartate / gaM10 davvAI bhANiavvAiM / 0 atha ca / sUtram 108 |1.1.3.3 vya0 dravyAnupUla nai0 vya0 a.anau0 drvyaanu| 1.1.3.3.2a.5 anugamaH 1.1.3.3.2a.5.3 kssetrdvaarm| // 99 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 100 // nai0 vya0 bhavantIti paJca pRcchAsthAnAni / atra nirvacanasUtrasyeyaM bhAvanA, ihAnupUrvIdravyANi tryaNukaskandhAdInyanantANukaskandhaparyava [1] upkrmH| sAnAnyuktAni, tatra ca sAmAnyata ekaM dravyamAzritya tathAvidhapariNAmavaicitryAtkiJcillokasyaikasminsaGkhyAtatame bhAgebhavati, zA0 ekaM tatsaGkhyAtabhAgamavagAhya tisstthtiityrthH| anyattu tadasaGkhyeyabhAgamavagAhate'paraMtu baha~statsaGghayeyAnbhAgAnavagAhate, anyattu 1.1 aanupuurvii| bahU~stadasaGkhyeyabhAgAnavagAhya vrtte| savvaloe vA hojjatti / ihAnantAnantaparamANupracayaniSpannaM prajJApanAdiprasiddhAcittamahA- sUtram 108 1.1.3.3 vya skandha-lakSaNamAnupUrvIdravyaM samayamekaM sakalalokAvagAhipratipattavyamiti / kathaM punarayamacittamahAskandhaH sakalalokAvagAhI dravyAnupUrvyA syAd? ucyate, samuddhAtavartikevalivat, tathAhi, lokamadhyavyavasthito'sauprathamasamaye tiryagasaGkhyAtayojanavistaraMsaGkhyAta a. anau0 yojanavistaraM vA, UrdhvAdhastu caturdazarajvAyataM vizrasApariNAmena vRttaM daNDaM karoti / dvitIye kapATam, tRtIye manthAnam, caturthe lokavyAptiM pratipadyate, paJcame'ntarANi saMharati, SaSThe manthAnam, saptame kapATam, aSTame tu samaye daNDaM saMhRtya khaNDazo bhidyata ityeke, anyetvanyathApivyAcakSate, tattu vizeSAvazyakAdavaseyamiti / vAzabdAH(bdaH) samuccaye, evaM yathAsambhavamanyatrApi / NANAdavvAiM pdduccetyaadi| nAnAdravyANyAnupUrvIpariNAmavanti pratItya prakRtya vAdhikRtyetyarthaH niyamAnniyamena sarvaloke kssetrdvaarm| bhvnti| na saGkhayeyAdibhAgeSu, yataH sa lokAkAzasya pradezo'pi nAsti yatra sUkSmapariNAmavantyanantAnyAnupUrvIdravyANi na santIti / anAnupUrvyavaktavyakadravyeSu tvekaM dravyamAzritya lokasyAsaGkhayeyabhAga eva vRttiH,nasaGkhayeyabhAgAdiSu / yato'nAnupUrvI tAvatparamANurucyate, sacaikAkAzapradezAvagADha eva bhavatyavaktavyakaMtu vyaNukaskandhaH sa caikapradezAvagADho dvipadezAvagADho vA syAditi ythoktbhaagvRttitaiveti| nAnAdravyabhAvanA pUrvavaditi (3) // 108 // sAmprataM sparzanAdvAramucyate(r) ya vartate', ityasti / tiSThatI'ti / 0 samaye', iti na vartate / 7 sarvalokAkAzasya sa' iti pATho vartate / 7 ityuktaM kSetradvAram' ityadhikam / drvyaanu0|| 1.1.3.3.2a.5 anugamaH 1.1.3.3.2a.5.3 // 100 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 101 // (1) NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM logassa kiM saMkhejjaibhAgaM phusaMti? asaMkhejjaibhAgaM phusaMti? saMkhene bhAge phusati? asaMkhejje bhAge phusaMti? savvaloya phusaMti?, egadavvaM paDucca logassa saMkhejjaibhAgaMvA phusaMti, asaMkhejjai bhAgaMvA phusaMti, saMkheje vA bhAge phusaMti, asaMkhejje vA bhAge phusaMti, savvalogaM vA phusaMti, NANAdavvAI paDucca niyamA savvalogaM phusaMti / (2) NegamavavahArANaM aNANupuvvIdavvANaM pucchA egaM davvaM paDucca no saMkhejjaibhAgaM phusati, asaMkhenjaibhAgaM phusaMti, no saMkhenebhAge phusaMti, no asaMkhelne bhAge phusaMti, nosavvaloga phusaMti, nANAdavvAiMpaDucca niyamA savvaloga phusaMti, (3) evaM avattavvagadavvANi vibhANiyavvANi // sUtram 109 // // 84 // ) negmvvhaaraannmityaadi| bhAvanA kSetradvAravadeva kartavyA, navaraM kSetrasparzanayorayaM vizeSaH / kSetramavagAhAkrAntapradezamAtram, sparzanA tu SaDdikkaiH pradezaistadvahirapi bhavati / tathA ca paramANudravyamAzritya tAvadavagAhanAsparzanayoranyatrokto bhedaH, egapaesogADhaM sattapaesA ya se phusaNatti, asyArthaH, paramANudravyamavagADhaM tAvadekasminnevAkAzapradeze, sparzanA tu se tasya sapta pradezA bhavanti, SaDdigvyavasthitAn SaT pradezAnyatrAvagAhastaM caspRzatItyarthaH / evamanyatrApi kSetrasparzanayorbhedo bhaavniiyH| ___ atra saugatAH prerayanti yadi paramANo: SaDdiksparzanAbhyupagamyate taddekatvamasya hIyate / tathAhi, praSTavyamatra kiM yenaiva svarUpeNAsau pUrvAdyanyataradizA sambaddhastenaivAnyadigbhiruta svarUpAntareNa? yadi tenaiva tadAyaM pUrvadiksambandho'yaM cAparadiksambandha ityAdivibhAgonasyAt, ekasvarUpatvAt, vibhAgAbhAveca SaDdiksambandhavacanamupaplavata eva / athAparo vikalpaH OgN| 0 egaM davvaM / 0 triNyuttarANi na santi tatsthAne 'jAve'ti padaM vrtte| (r)davvAI loassa kiM saMkhejai bhAgaM phusaMti jAva savvalogaM phusaMti?' ityadhikamasti / 7'...zAnyatra cAva...' iti vartate / 'ca' na vartate / 1.1 aanupuurvii| sUtram 109 1.1.3.3 vya 0 dravyAnupUrtyA nai0 vya0 2a.anau0 drvyaanu| 1.1.3.3.2a.5/ anugamaH 1.1.3.3.2a.5.4 sparzanAdvAram / // 101 //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 102 // kalpyate tarhi tasya SaTsvarUpApattyaikatvaM vizIryate, uktaMca, digbhAgabhedo yasyAsti, tasyaikatvaMna yujyate (viMzatikA vijJaptimAtratA siddhiH 14) iti| atra pratividhIyate, iha paramANudravyam, AdimadhyAntAdivibhAgarahitaM niraMzamekasvarUpamiSyate'taHsAMzavastusambhavitvAtparoktaM vikalpadvayaM nirAspadameva / athAnabhyupagamyamAnApi paramANo:sAMzatAnantaroktavikalpabalenApAdyate, nanubhavanto'pi tarhi praSTavyAH, kvacidvijJAnasantAne vivakSitaH kazcidvijJAnalakSaNakSaNaH svajanakapUrvakSaNasya kAryaM svajanyottarakSaNasya kAraNamityatra saugatAnAM taavdviprtipttiH| tatrehApi vicAryate, kimasau yena svarUpeNa pUrvakSaNasya kAryaM tenaivottarakSaNasya kAraNamuta svarUpAntareNa? yadyAdyaH pakSastarhi yathA pUrvApekSayAsau kAryaM tathottarApekSayApi syAd, yathA vottarApekSayA kAraNaM tathA pUrvApekSayApi syAdekasvarUpatvAttasyeti / atha dvitIyaH pakSastarhi tasya sAMzatvaprasaGgo'trApi durvAraH syAd / atha niraMza evasaujJAnalakSaNakSaNo'kAryakAraNarUpa: tattadvastuvyApRtatvAttathA tathA vyapadizyate, na punastasyAnekasvarUpatvamasti, nanvasmAkamapi nedamuttaramatidurlabhaM syAdyato dravyatayA niraMza eva paramANustathAvidhAcintyapariNAmatvAdiSaTvena saha nairantaryeNAvasthitatvAttatsparzaka ucyate, na punastatrAMzaiH kAcitsparzanA samastItyatra bahu vaktavyaM tattu nocyate, sthAnAntareSu carcitatvAdityalaM vistareNa (4) // 109 // uktaM sparzanAdvAramidAnIM kAladvAraM bibhaNiSurAha (1) NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAI kAlao kevacira hoMti?, egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, nANAdavvAI paDuccaNiyamA savvaddhA, (2) evaM donnivi / / sUtram 110 // // 85 // ) / chntyaa| (tatrApi)ityadhikam |(r)ttsy spa..10ciraM / evaM donnivi', sthAne aNANupuvvIdavvAiM avattavvagadavvAiMca evaM ceva bhANiavvAI' iti vrtte| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sUtram 109 1.1.3.3 vya0 dravyAnupUA nai0 vya0 a.anau0 drvyaanu0|| 1.1.3.3.2a.5 anugamaH 1.1.3.3.2a.5.4 sprshnaadvaarm| sprshnaadvaarm| saugatapreraNaM pratividhAnadyA sUtram 110 1.1.3.3.2a.5.5 kaaldvaarm| // 102 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 103 // nai0 vya0 |1.1.3.3.2a.5 negama vvhaaraannmityaadi| naigamavyavahArayorAnupUrvIdravyANi kAlata:kAlamAzritya kiyaciraMkiyantaM kAlaM bhavanti, AnupUrvI- [1] upkrmH| tvaparyAyeNAvatiSThante? atrottaram, egaMdavvamityAdi, iyamatra bhAvanA, paramANudvayAderaparaikAdiparamANumIlane'pUrvaM kiJcidAnu- zA0 upkrmH| pUrvIdravyaM samutpannam, tataH samayAdUrdhvaM punarapyekAdyaNau viyukte'pagatastadbhAva ityekamAnupUrvIdravyamadhikRtya jaghanyata: samayo'vasthitikAlaH / yadA tu tadevAsaGkhyAtaM kAlaMtadbhAvena sthitvAnantaroktarUpeNa viyujyate tadotkRSTato'saGkhayeyo'vasthitikAla: sUtram 110 |1.1.3.3 vya0 prApyate'nantaM kAlaM punarnAvatiSThate / utkRSTAyA api pudgalasaMyogasthiterasaGghayeyakAlatvAditi / nAnAdravyANi bahUni "pAna dravyAnupUla punarAnupUrvIdravyANyadhikRtya sarvAddhA sthitirbhavati, nAsti sa kazcitkAlo yatrAnupUrvIdravyavirahito'yaM lokaH syAditi |2a. anau0 bhAvaH / anAnupUrvyavaktavyakadravyeSvapijaghanyAdibhedabhinna etaavaanevaavsthitikaalH| tathAhi, kazcitparamANurekaM samayamekA- drvyaanu0| kIbhUtvA tataH paramANvAdinAnyena saha saMyujyate, itthamekamanAnupUrvIdravyamadhikRtya jaghanyataH samayo'vasthitikAlaH / yadA anugmH| tu sa evAsaGkhyAtaM kAlaM tadbhAvena sthitvAnyena paramANvAdinA saha saMyujyate tadotkRSTato'saGkhayeyo'vasthitikAlaH saMprApyate, | 1.1.3.3.2a.5.5 nAnAdravyapakSastu pUrvavadeva bhAvanIyaH / avaktavyakadravyamapi paramANudvayalakSaNaM yadA samayamekaM saMyuktaM sthitvA tato viyujyate / tadavasthameva vAnyena paramANvAdinA saMyujyate tadA tasyAvaktavyakadravyatayA jaghanyataH samayo'vasthAnalabhyate / yadA tu tadevA |1.1.3.3.2a.5.6 saGkhyAtaM kAlaM tadbhAvena sthitvA vighaTate tadavasthameva vAnyena paramANvAdinA saMyujyate tadotkRSTato'vaktavyakadravyatayA'saGkhyAta kAlamavasthAnaM prApyate, nAnAdravyapakSastu tathaiva bhAvanIya iti (5) // 110 // antaradvAraM pratipAdayiSurAha (1) NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvANamaMtaraM kAlato kevacira hoti?, egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM aNaMtaM (r)svarUpeNa / 0 'ukta kAladvAramatha', ityadhikam / 0 'davvANaM aMtaraM kAlao kevaJcira hoi?' iti pATho vartate / 0 ci / kaaldvaarm| sUtram 111 antaradvAramA // 103 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| // 104 // kAlaM, nANAdavvAiM paDuccaNatthi aMtaraM / (2) NegamavavahArANaM aNANupuvvIdavvANaM antaraMkAlato kevacirahoi?, egaMdavvaM paDucca [[1] upkrmH| jahaNNeNa egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, nANAdavvAiM paDucca Natthi aNtrN| (3) NegamavavahArANaM avattavvagadavvANaM aMtara zA0 upkrmH| kAlato kevacira hoti? egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, nANAdavvAI paDucca Natthi aMtaraM / sUtram 1.1 aanupuurvii| 111 // // 86 // ) sUtram 111 |1.1.3.3 vya negama vavahArANamityAdi / naigamavyavahArayorAnupUrvIdravyANAmantaraM kAlata: kiyacciraM bhavatIti prshnH| antaraM vyavadhAnam, dravyAnupUrvyA tacca kSetrato'pi bhavati, yathA bhUtalasUryayoraSTau yojanazatAnyantaramityatastadvyavacchedArthamuktam, kAlata: kAlamAzritya / nai0 vya a. anau0 tadayamatrArthaH, AnupUrvIdravyANyAnupUrvIsvarUpatAM parityajya kiyatA kAlena tAnyevapunastathA bhavanti?, AnupUrvItvaparityAga drvyaanu| punarlAbhayorantare kiyAnkAlo bhavatItyarthaH / atra nirvacanam, egaM dvvmityaadi| iyamatra bhAvanA, iha vivakSitaM tryaNuka anugmH| skandhAdikaM kimapyAnupUrvIdravyaM vizrasApariNAmAtprayogapariNAmAdvAkhaNDazo viyujya parityaktAnupUrvIbhAvaM saJjAtamekasmAcca samayAdUrdhvaM vizrasAdipariNAmAtpunastaireva paramANubhistathaiva tanniSpannamityevaM jaghanyata:sarvastokatayaikaM dravyamAzrityAnupUrvItvaparityAgapunarlAbhayorantare samayaHprApyate, utkRSTataH sarvabahutayA punarantaramanantaM kaalNbhvti| tathAhi, tadeva vivakSitaM kimapyAnupUrvIdravyaM tathaiva bhinnam, bhittvA ca te paramANavo'nyeSu paramANuvyaNukatryaNukAdiSvanantANukaskandhaparyanteSvanantasthAneSUtkRSTAntarAdhikArAdasakRtpratisthAnamutkRSTAM sthitimanubhavantaH paryaTanti, kRtvAcetthaM paryaTanaM kaalsyaannttvaadvishrsaadiprinnaamto| yadA taireva paramANubhistadeva vivakSitamAnupUrvIdravyaM niSpadyate tadAnanta utkRssttaantrkaalHpraapyte| nAnAdravyANyadhikRtya punarnAstya0davvANaM aMtaraM kAlao kevaciraM hoi?' iti pATho vartate / |1.1.3.3.2a.5 1.1.3.3.2a.5.6/ antrdvaarm| // 104 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| / / 105 // 1.1.3.3 vya0 ntaram, na hi sa kazcitkAlo'sti yatra sarvANyapyAnupUrvIdravyANi yugapadAnupUrvIbhAvaM parityajanti, anantAnantairAnupUrvIdravyaiH [1] upkrmH| sarvadaiva lokasyAzUnyatvAditi bhAvaH / anAnupUrvIdravyAntarakAlacintAyAM egaM davvaM paDucca jahanneNaM ekkaM samayaM ti / iha yadA kiJcidanAnupUrvIdravyaM paramANulakSaNamanyena paramANuvyaNukatryaNukAdinA kenacidravyeNa saha saMyujya samayAdUrdhvaM viyujya punarapi / 1.1 aanupuurvii| tathAsvarUpameva bhavati tadA samayalakSaNo jaghanyAntarakAlaH praapyte| ukkoseNaM asaMkhejaMkAlaMti / tadevAnAnupUrvIdravyaM yadAnyena / sUtram 111 paramANuDhyaNukatryaNukAdinA kenacidravyeNa saha saMyujyate, tatsaMyuktaM cAsaGkhayeyaM kAlaM sthitvA viyujya punastathAsvarUpameva dravyAnupUrdhyA bhavati tadA'saGkhyAta utkRSTAntarakAlo lbhyte| nai0 vya0 2a. anau0 atrAha, nanvanAnupUrvIdravyaM yadAnantAnantaparamANupracitaskandhena saha saMyujyate, tatsaMyuktaMcAsaGkhayeyaMkAlamavatiSThate, tato'sau drvyaanu0| skandho bhidyate, bhinne ca tasminyastasmAllaghuskandho bhavati tenApi saha saMyuktamasaGkhyAtaM kAlaM tiSThati, tatastasminnapi 1.1.3.3.2a.5 anugmH| bhidyamAne yastasmAllaghutaraH skandho bhavati tenApisaMyuktamasaGkhyAtaM kAlamavatiSThate, punastasminnapi bhidyamAne yastasmAllaghutamaH 1.1.3.3.23.5.6/ skandho bhavati tenApi saMyuktamasaGgayeyaMkAlamavatiSThate, ityevaMtatra bhidyamAne krameNa kadAcidanantA apiskandhAH sambhAvyante, tatra ca pratiskandhasaMyuktamanAnupUrvIdravyaM yadA yathoktAM sthitimanubhUya tata ekAkyeva bhavati tadA tasya yathoktAnantaskandhasthityapekSayAnanto'pi kAlo'ntare prApyate, kimityasaGgyeya evoktaH? atrocyate, syAdevaM hanta yadi saMyukto'NuretAvantaM kAlaM tiSThet, etacca nAsti, pudgalasaMyogasthiterutkRSTato'pyasaGkhayeya // 105 // kAlatvAdityuktameva / atha brUyAd, yasmin skandhe saMyujyate'sau paramANuH sacetskandho'saGkhayeyakAlAdbhidyate taGketAvataiva OkAlamavatiSThate, punaH / OMnneva / antrdvaarm|
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 106 // caritArthaH pudgalasaMyogAsaGkhyeyakAlaniyamaH, vivakSitaparamANudravyasya tu viyogomA bhUdapIti / naitadevam, yasyAnyena saMyogo jAtastasyAsaGkhayeyakAlAdviyogazcintyate, yadi ca paramANvAzrayaHskandho viyujyate tarhi paramANo: kimAyAtam?, tasyAnyasaMyogasya tadavasthatvAt, tasmAdaNutvenAsau saMyukto'saGghayeyakAlAdaNutvenaiva viyojanIya iti yathokta evAntarakAlo na tvananta iti / kathaM punaraNutvenaiva tasya viyogazcintanIya iti jJAyata iti cet, sUtraprAmANyAt, prastutasUtre vyAkhyAprajJaptyAdiSu ca paramANoH punaH paramANubhavane'saGkhayeyarUpasyaivAntarakAlasyoktatvAdityalaM vistareNa / nANAdavvAiM paDuccetyAdi pUrva-8 vadbhAvanIyam / avaktavyakadravyANAmantaracintAyAmegaM davvaM paDuccetyAdi, atra bhAvanA, iha kazciTThipradezikaH skandho vighaTitaH, svatantraM paramANudvayaM jAtam, samayaM caikaM tathAsthitvA punastAbhyAmeva paramANubhyAM dvipradezikaH skandho nisspnnH| athavA vighaTita eva dvipradezikaH skandho'nyena paramANvAdinA saMyujya samayAdUrdhvaM punastathaiva viyukta ityavaktavyakasya punarapyavaktavyakabhavana ubhayathApi samayo'ntare labhyate, ukkoseNaM aNaMtaM kAlaMiti, katham?, atrocyate, avaktavyakadravyaM kimapi vighaTitaM vizakalitaparamANudvayaM jAtam, taccAnantai: prmaannubhirnntai_nnukskndhairnntaistrynnukskndhairyaavdnntairnntaannukskndhaiH| saha krameNa saMyogamAsAdyotkRSTAntarAdhikAraca pratisthAnamasakRdutkRSTAM saMyogasthitimanubhUya kAlasyAnantatvAdyadA punrpi| tathaiva vyaNukaskandhatayA saMyujyate tadA'vaktavyakaikadravyasya punastathAbhavane'nanto'ntarakAlaH praapyte| nAnAdravyapakSabhAvanA loke sarvadaiva tadbhAvAtpUrvavadvaktavyA (6) // 111 // uktamantaradvAram, sAmprataM bhAgadvAraM nirdidikSurAha (1) NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAI sesadavvANaM kaibhAge hojA? kiM saMkhejaibhAge hojA? asaMkhenaibhAge hojA? saMkhejesu 7'iti jJAyate' pade na stH| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sUtram 111 1.1.3.3 vya0 dravyAnupUla nai0 vya0 2a. anau0 drvyaanu| 1.1.3.3.2a.5 anugmH| 1.1.3.3.2a.5.6 antrdvaarm| sUtram 112 1.1.3.3.2a.5.7 bhAgadvAram / // 106 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 107 // |1.1.3.3 vya0 nai0 vya0 drvyaanu0|| bhAgesu hojjA? asaMkhejesubhAgesu hojA?, no saMkhejaibhAge hojjA, no asaMkhejjaibhAge hojjA, no saMkhejesu bhAgesu hojjA, niyamA [1] upkrmH| asaMkhejesu bhAgesu hojjA / (2) NegamavavahArANaM aNANuputvIdavvAI sesadavvANaM kaibhAge hojA? kiM saMkhejaibhAge hojA? zA0 upkrmH| asaMkhenjaibhAge hojA? saMkhejesu bhAgesu hojA? asaMkhejesu bhAgesu hojA?, no saMkhajaibhAge hojjA, asaMkhejaibhAge hojjA, no 1.1 aanupuurvii| saMkhejesu bhAgesu hojjA, no asaMkhejjesu bhAgesu hojjA / (3) evaM avattavvagadavvANivi // sUtram 112 // ( // 87 // ) sUtram 112 negmvhaaraannmityaadi| naigamavyavahArayostryaNukaskandhAdInyanantANukaskandhaparyantAni sarvANyapyAnupUrvIdravyANi zeSadravyANAM dravyAnupUrvyA samastAnAmanAnupUrvyavaktavyakadravyalakSaNAnAM kaibhAge hojjatti katithebhAge bhavantItyarthaH / kiM saGkhyAtatame bhAge bhavanti, 2a.anau0 yathAsatkalpanayA zatasya viMzatiH utAsaGkhyAtatame bhAge bhavanti?, yathA zatasyaiva daza? atha saGkhyAteSu bhAgeSu bhavanti ?, yathA zatasyaiva catvAriMzatyaSTirvA, AhozvidasaGkhyAteSu bhAgeSu bhavanti, yathA zatasyaivAzItiriti praznaH / atra nirvacanam, 1.1.3.3.2a.5 anugmH| no saMkhejjaibhAge hojjetyaadi| niyamAasaMkhejesu bhAgesu hojjatti, iha tRtIyArthe sptmii| tatazcAnupUrvIdravyANi zeSebhyo'nAnupUrvyavaktavyakadravyebhyo'saGkhayeyai gairadhikAni, bhavantIti vAkyazeSo draSTavyaH / tatazcAyamarthaH pratipattavyaH, AnupUrvIdravyANi zeSadravyebhyo'saGkhyeyaguNAni, zeSadravyANi tu tadasaGkhayeyabhAge vartante, na punaH zatasyAzItirivAnupUrvIdravyANi zeSebhyaH stokaaniiti|ksmaadevN vyAkhyAyate?,stokAnyapi tAni bhavantviti cet? naitadevamaghaTamAnakatvAttathAhi, anAnupUrvyavaktavyakadravyeSvekAkinaH paramANupudgalA vyaNukAzcaskandhA ityetAvantyeva dravyANi labhyante,zeSANitutryaNukaskandhAdInyanantANu paannpkaarkbaadcntaa-8||107|| kaskandhaparyantAni dravyANi samastAnyapyAnupUrvIrUpANyeva, tAni ca pUrvebhyo'saGkhayeyaguNAni, yata uktam, eesiNaM bhaMte! (r)bhANiavvANi' ityadhikaM vartate / (r) ktibhaage| 0 viMzatimitA:, kimasaGkhyA...0 kimasaGkhyAteSu / 7 mAdasaMkhe.. 10 nattvA / eteSAM bhadanta! - 1.1.3.3.2a.5.7. bhaagdvaarm|
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 108 // paramANupoggalANaM saMkhejjapaesiyANaM asaMkhejjapaesiyANaM aNaMtapaesiyANa ya khaMdhANaM kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovA aNaMtapaesiyA khaMdhA, paramANupoggalA aNaMtaguNA, saMkhejapaesiyA khaMdhA saMkhejaguNA, asaMkhejja- paesiyA khaMdhA asaMkhejjaguNA (prajJApanA sUtre tRtIyapade sU0 330) tadatra sUtre pudgalajAte: sarvasyA api sakAzAdasaGkhyAtapradezikAH skandhA asaGkhyAtaguNA uktAH, te cAnupUrvyAmantarbhavantyatastadapekSayAnupUrvIdravyANi zeSAtsamastAdapi dravyAdasaGkhayAtaguNAni, kiM punaranAnupUrvyavaktavyakadravyamAtrAttato yathoktameva vyAkhyA kartavyamityalaM vistareNa |annaannupuvviidvvaaimityaadi / ihAnAnupUrvIdravyANyavaktavyakadravyANi ca zeSadravyANAMyathA'saGkhyAtatama eva bhAge bhavanti, nazeSabhAgeSu, tathAnantaroktanyAyAdeva bhAvanIyamiti (7) // 112 // uktaM bhAgadvAraM sAmprataM bhAvadvAramAha (1) NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAI kayaraMmi bhAve hojA? kiM udaie bhAve hojA? uvasamie bhAve hojjA? khAie bhAve hojA? khAovasamie bhAve hojA? pAriNAmie bhAve hojA? saMnivAie bhAve hojA?, NiyamA sAIpAriNAmie bhAve hojA, (2) aNANupuvvIdavvANi avattavvayadavvANi ya evaM ceva bhANiyavvANi ||suutrm 113 // ( // 88 // ) NegamavavahArANamityAdi praznaH / atra caudayikAdibhAvanAM zabdArtho bhAvArthazca vistareNopariSTAtsvasthAna eva vkssyte| atra nirvacanasUtre niyamA sAipAriNAmie bhAve hoja tti, pariNamanam, dravyasya tena tena rUpeNa vartanaM bhavanaM pariNAmaH / sa eva - paramANupudgalAnAM saGkhyeyapradezikAnAmasaGkhyeyapradezikAnAmanantapradezikAnAM ca skandhAnAM ke kebhyo'lpA vA bahukA vA tulyA vA vizeSAdhikA vA?, gautama! sarvastokA anantapradezikA: skandhAH paramANupudgalA anantaguNA: saGkhyeyapradezikA: skandhA: saGkhyeyaguNAH asaGkhyeyapradezikA: skandhA asngkhyeygunnaaH| OM 'kataraMmi hojA', iti vrtte| rukh| 0g| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zA 1.1 aanupuurvii| sUtram 113 1.1.3.3 vya 0 dravyAnupUrtyA nai0 vya0 2a. anau0 drvyaanu0|| 1.1.3.3.2a.5] anugmH| 1.1.3.3.2a.5.8 bhaavdvaarm| // 108 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 109 // 1.1 aanupuurvii| pAriNAmikaH, tatra bhavastena vA nivRtta iti vA pAriNAmikaH / sa ca dvividhaH, saadirnaadishc| tatra dharmAstikAyAdyarUpidravyANAmanAdiH pariNAmo'nAdikAlAttavyatvena teSAM pariNatatvAdUpidravyANAM tu sAdiH pariNAmo'bhrendradhanurAdInAM tathApariNateranAditvAbhAvAt, evaM sthite niyamAdavazyaMtayAnupUrvIdravyANi sAdipAriNAmikaeva bhAve bhavanti / AnupUrvItvapariNateranAditvAsambhavAdviziSTaikapariNAmena pudgalAnAmasaGkhayeyakAlamevAvasthAnAditi bhAvaH / anAnupUrvyavaktavyakadravyeSvapItthameva (r)bhAvanA kAryeti (8) // 133 // uktaM bhAvadvAramidAnImalpabahutvadvAraM bibhaNiSurAha (1) eesi NaM bhaMte! NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvANaM aNANupuvvIdavvANaM avattavvayadavvANa ya davvaTThayAe paesaTThayAe davvaTThapaesaTUyAe kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, gotamA! savvatthovAI NegamavavahArANaM avattavvayavvAI davvaTThayAe, aNANuputvIdavvAiM davvaTThayAe visesAhiyAI, ANupuvvIdavvAiMdavvaTThayAe asaMkhenaguNAI, (2) paesaTThayAe NegamavavahArANaM savvatthovAI aNANupuvvIdavvAiM apaesaTThayAe, avattavvayadavvAI paesaTThayAe visesAhiyAI, ANupuvvIdavvAIpaesaTThayAe aNaMtaguNAI, (3) davvaTThapaesaTThayAe savvatthovAiMNegamavavahArANaM avattavvagadavvAiMdavvaTThayAe, aNANupuvvIdavvAiM davvaTThayAe apaesaTThayAe visesAhiyAI, avattavvagadavvAiM paesaTThayAe visesAhiyAI, ANuputvIdavvAiM davvaTThayAe asaMkhenaguNAI, tAIceva paesaTTayAe aNaMtaguNAI, setaM aNugame, setaMNegamavavahArANaM aNovaNihiyA dvvaannupuvvii|| sUtram 114 / / ( / / 89 // ) etesi nnmityaadi| dravyamevArtho dravyArthaH tasya bhAvo dravyArthatA tayA, dravyatvenetyarthaH / prakRSTo niraMzo dezaH pradeza: sa cAsAvarthazca pradezArthaH tasya bhAvaH pradezArthatA tayA, paramANutveneti bhAvaH / dravyArthapradezArthatayAtu yathoktobhayarUpatayeti bhAvaH / (r)evaM c| OM siN| 0g| sUtram 114 1.1.3.3 vya0 dravyAnupUA nai0 vya0 2a.anau0 drvyaanu| 1.1.3.3.2a.5 anugmH| 1.1.3.3.2a.5.9/ alpabahutvadvAram drvyprdeshobhyaarthtaamaashrity| // 109 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 110 // 1.1 aanupuurvii| tadayamarthaH, eteSAM bhadanta! AnupUrvyAdidravyANAMmadhye kayare kayarehiMtotti katarANi kAnyAzritya dravyApekSayA pradezApekSayobhayApekSayAvAlpAni vizeSahInatvAdinA, bahUnyasaGkhayeyaguNatvAdinA, tulyAnisamaGkhyatvena, vishessaadhikaanikinycidaadhikyeneti| vAzadvAH pkssaantrvRttidyotkaaH| iti pRSTe vAcaH kramavartitvAivyArthatApekSayA taavduttrmucyte| tatra savvatthovAiM negamavavahArANaM avattavvagadavvAiMdavvaTThayAetti, naigamavyavahArayoH dravyArthatAmapekSya tAvadavaktavyakadravyANi sarvebhyo'nyebhyaH stokAni sarvastokAni, anAnupUrvIdravyANi tu dravyArthatAmevApekSya vizeSAdhikAni, katham? vastusthitisvAbhAvyAduktaM ca, eesi NaM bhaMte! paramANupoggalANaM dupaesiyANa ya khaMdhANaM kayare kayarehito bahuyA?, goyamA! dupaesiehito khaMdhehiMto paramANupoggalA bahuga tti, tebhyo'pyAnupUrvIdravyANi dravyArthatayaivAsaGkhayeyaguNAni, yato'nAnupUrvI dravyeSvavaktavyakadravyeSu ca paramANulakSaNaM vyaNukaskandhalakSaNaMcaikaikameva sthAnaM labhyate, AnupUrvIdravyeSu tu tryaNukaskandhAdInyekottaravRddhyAnantANukaskandhaparyantAnyanantAni sthAnAni prApyante'ta: sthAnabahutvAdAnupUrvIdravyANi pUrvebhyo'saGkhyAtaguNAni / nanu yadi teSusthAnAnyanantAni tInantaguNAni pUrvebhyastAni kasmAnna bhavantIti cennaivam, yato'nantANukaskandhA: kevalAnAnupUrvIdravyebhyo'pyanantabhAgavartitvAtsvabhAvAdeva stokA iti na kiJcittairiha varddhate'to vastuvRttyA kilAsaGkhyAtAnyeva teSusthAnAni, tadapekSayA tvasaGkhyAtaguNAnyeva tAni, etacca pUrvaM bhAgadvAre likhitaprajJApanAsUtrAtsarvaM bhAvanIyamityalaM vistrenn| uktaM dravyArthatayAlpabahutvamidAnI pradezArthatayA tadevAha- paesaTThayAe savvatthovAiMnegamavavahArANamityAdi / naigamavyavahArayoH (r)svabhAvA.. I ru eteSAM bhadanta! paramANupudgalAnAM dvipradezikAnAM skandhAnAM katare katarebhyo bahukA:?, gautama! dvipradezikebhyaH skandhebhyaH paramANupudgalA bhukaaH| (c)'ya' iti na vartate / 0 prApyante' ityadhikam / sUtram 114 1.1.3.3 vya0 dravyAnupUA nai0 vya0 2a. anau0 drvyaanu| 1.1.3.3.2a.5 anugmH| 1.1.3.3.2a.5.9/ alpabahutvadvAram drvyprdeshobhyaarthtaamaashrity| // 110 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| // 111 // pradezArthatayAlpabahutve cintyamAne'nAnupUrvIdravyANi sarvebhyaH stokAni, kuta ityAha / apaesaTThayAetti / pradezalakSaNasyArthasya [1] upkrmH| teSvabhAvAdityarthaH / yadi hi teSu pradezAH syustadA dravyArthatAyAmiva pradezArthatAyAmapyavaktavyakApekSayAdhikatvaM syAnna zA0 upkrmH| caitadasti, paramANurapradeza: (prazama0 208) iti vacanAdata: sarvastokAnyetAni / nanu yadi pradezArthatA teSu nAsti tarhi tayA |1.1 aanupuurvii| vicAro'pi teSAM na yukta iti cennaitadevam, prakRSTaH sarvasUkSmaH pudgalAstikAyasya dezo niraMzo bhAgaH pradeza iti vyutpatte: sUtram 114 |1.1.3.3vya0 pratiparamANupradezArthatAbhyupagamyata eva, AtmavyatiriktapradezAntarApekSayA tvprdeshaarthtetydossH| avaktavyakadravyANi pradezA dravyAnupUrvyA rthatayA'nAnupUrvIdravyebhyo vizeSAdhikAni, yataH kilAsatkalpanayAvaktavyakadravyANAM SaSTiranAnupUrvIdravyANAMtuzatam, tato nai0 vya0 | 2a. anau0 dravyArthatAvicAra etAnItarApekSayA vizeSAdhikAnyuktAnyatra tu pradezArthatAvicAre'nAnupUrvIdravyANAM niSpradezatvAttadeva zatama drvyaanu| vasthitam / avaktavyakadravyANAM tu pratyekaM dvipradezatvAdviguNitAnAM viMzatyuttaraM pradezazataMjAyata iti teSAmitarebhyaH pradezArthatayA : |1.1.3.3.2a.5 anugmH| vishessaadhiktvNbhaavniiym| AnupUrvIdravyANi pradezArthatayAvaktavyakadravyebhyo'nantaguNAni bhavanti / katham?, yato dravyArtha- | 1.1.3.3.2a.5.9/ tayApi tAvadetAni pUrvebhyo'saGkhyAtaguNAnyuktAni, yadA tu saGkhyAtapradezikaskandhAnAmasaGkhyAtapradezikaskandhAnAma alpabahutva dvAram nantANukaskandhAnAMcasambandhinaH sarve'pi pradezA vivakSyante tadA mahAnasaurAzirbhavatIti pradezArthatayAmISAMpUrvebhyo'nantaguNatvaM dravyapradezobhAvanIyam / uktaM pradezArthatayAlpabahutvam / bhayArthatA maashrity| idAnImubhayArthatAmAzritya tadAha davvaTThapaesaThThayAe, ityAdi / ihobhayArthatAdhikAre'pi yadevAlpaM tadevAdau darzyate, avaktavyakadravyANi ca sarvAlpAnIti prathamamevoktam, savvatthovAiMNegamavavahArANaM avattavvagadavvAiMdavvaTThayAetti, aparaM cobhayArthatA "tvih| // 111 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 112 // dhikAre'pi aNANupuvvIdavvAiM davvaTThayAe ityAdau yaduktam apaesaTThayAetti, tadAtmavyatiriktapradezAntarAbhAvato'nAnupUrvI- [1] upkrmH| dravyANAmapradezikatvAditi mantavyam / tatazcedamuktaM bhavati, dravyArthatayA'pradezArthatayA ca viziSTAnyanAnupUrvIdravyANya- zA0 upkrmH| vaktavyakadravyebhyo vishessaadhikaani|shessbhaavnaa tu pratyekacintAvatsarvA kaaryaa| Aha, yadyevaM pratyekacintAyAmeva prastuto'rthaH1.1 aanupuurvii| siddhaH kimanayobhayArthatAcintayeti cennaivam , yata AnupUrvIdravyebhyastatpradezA: kiyatApyadhikA iti pratyekacintAyAM na sUtram 115 |1.1.3.3 vya0 nizcitamatra tu tAI ceva paesaTTayAe aNaMtaguNAI ityanena tannirNItameva, tato'navagatArthapratipAdanArthatvAtpratyekAvasthAto dravya dravyAnupUrvyA bhinnaivobhayAvasthA vastUnAmiti darzanArthatvAcca yuktmevobhyaarthtaacintnmitydossH| tadevamukto navavidho'pyanugama iti 1.1.3.3.2A saGgaha0anau0 nigamayati se taM aNugametti, tadbhaNane casamarthitA naigamavyavahArayoranaupanidhikI dravyAnupUrvIti nigamayati se taM negmetyaadi| dravyAnu0 114 // vyAkhyAtA naigamavyavahAranayamatenAnaupanidhikI dravyAnupUrvI, sAmprataM saGgahanayamatena tAmeva vyAcikhyAsurAha arthapadaprarUse kiM taM saMgahassa aNovaNihiyA davvANupuvvI? 2 paMcavihA paNNattA, taMjahA- aTThapayaparUvaNayA 1 bhaMgasamuktittaNayA 2 bhaMgovadaMsaNayA 3samoyAre 4 aNugame 5||suutrm 115 // // 90 // ) se kiM tmityaadi| sAmAnyamAtrasaGgrahaNazIla: saGgraho nyH| atha tasya saGgahanayasya kiM tadvastva naupanidhikI dravyAnupUrvIti / prshnH| Aha, nanu naigama saGgraha vyavahAre (tattvArtha 1/33) tyAdisUtrakramaprAmANyAnagamAnantaraM saGgahasyopanyAso yuktaH, tatkimiti vyavahAramapi nirdizya tato'yamucyata? iti / satyam, kintu naigamavyavahArayoratra tulyamatatvAllAghavArthaM yugapattannirdezaM kRtvA pazcAtsaGgraho nirdiSTa ityadoSaH / atra nirvacanamAha, saMggahassa aNovaNihiyA davvANupubbI paMcavihA paNNattatti / saGgrahanayamate 7 ityAdi (dau)| paNatAdi padya prkaaraaH| // 112 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 113 // [1] upakramaH / zA0 upkrmH| |1.1 aanupuurvii| nApyanaupanidhikI dravyAnupUrvI prAgnirUpitazabdArthA paJcabhirarthapadaprarUpaNatAdibhiH prakArairvicAryamANatvAtpaJcavidhA paJcaprakArA prjnyptaa| tadeva darzayati taMjahetyAdi / / 115 / / se kiM taM saMgahassa aTThapayaparUvaNayA? 2 tipaesiyA ANupuvvI, cauppaesiyA ANupuvvI, jAva dasapaesiyA ANupuvvI, saMkhijjapaesiyA ANupuvvI asaMkhijjapaesiyA ANupuvvI aNaMtapadesiyA ANupuvvI paramANupoggalA aNANupuvvI, dupaesiyA avattavvae, se taM saMgahassa aTThapayaparUvaNayA ||suutrm 116 / / ( / / 91 // ) atra vyAkhyA pUrvavadeva yAvattipaesiyA ANupuvvItyAdi / iha pUrvamekastripradezika AnupUrvyaneke tripradezikA AnupUrvya ityAdhuktamatra tu saGgahasya sAmAnyavAditvAtsarve'pi tripradezikA ekaivAnupUrvI, imAMcAtra yuktimayamabhidhatte / tripradezikA: skandhAstripradezikatvasAmAnyAvyatirekiNo'vyatirekiNo vA? yadyAdyaH pakSastarhi te tripradezikA eva na bhavanti, tatsAmAnyavyatiriktatvAvipradezikAdivaditi / atha carama: pakSastarhi sAmAnyameva te, tadavyatirekAttatsvarUpavat, sAmAnyaM caikasvarUpameveti sarve'pi tripradezikA ekaivAnupUrvI, evaM catuSpradezikatvasAmAnyAvyatirekAtsarve'pi catuSpradezikA ekaivAnupUrvI, evaMyAvadanantapradezikatvasAmAnyAvyatirekAtsarve'pyanantapradezikA ekaivaanupuurviityvishuddhsnggrhnymtm| vizuddhasaGgrahanayamatena tu sarveSAM tripradezikAdInAmanantANukaparyantAnAMskandhAnAmAnupUrvItvasAmAnyAvyatirekAvyatireke cAnupUrvItvAbhAvaprasaGgAsarvA'pyekaivAnupUrvIti / evamanAnupUrvItvasAmAnyAvyatirekAtsarve'pi paramANupudgalA ekaivAnAnupUrvI, tathAvaktavyatvasAmAnyAvyatirekAtsarve'pi dvipradezikaskandhA ekamevAvaktavyakamiti / sAmAnyavAditvena sarvatra bhuvcnaabhaavH| se tamityAdi (r)le| (c) 'skandhAH tripadezikAH' ityadhikaM vartate / sUtram 116 1.1.3.3 vya 0 dravyAnupUrdhyA 1.1.3.3.2A saGgaha0anau0 dravyAnu0 1.1.3.3.2A 1 arthpdprruupnntaa| // 113 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 114 // nigamanam // 116 // bhaGgasamutkIrtanatAM nirdidikSurAha [1] upkrmH| eyAe NaM saMgahassa aTThapayaparUvaNayAe kiM paoyaNaM?, eyAe NaM saMgahassa aTThapayaparUvaNayAe saMgahassa bhaMgasamuklittaNayA zA0 upkrmH| kiiri||suutrm 117 // 1.1 aanupuurvii| se kiM taM saMgahassa bhaMgasamukttiNayA? 2 atthi ANupuvvI 1 asthi aNANupuvvI 2 atthi avattavvae 3, ahavA asthi sUtram 117-119 ANupuvvI ya aNANupuvvI ya 4 ahavA atthi ANupuvvI ya avattavvaeya 5 ahavA atthi aNANuputvIya avattavvaeya 6 ahavA 1.1.3.3 vya0 atthi ANupuvvI ya aNANupuvvI ya avattavvae ya 7, evaM ee sattabhaMgA, setaM saMgahassa bhNgsmuklittnnyaa|| sUtram 118 // dravyAnupUrvyA 1.1.3.3.2A eyAeNaM saMgahassa bhaMgasamuktittaNayAe kiM paoyaNaM? eyAeNaM saMgahassa bhaMgasamuklittaNayAe saMgahassa bhaMgovadasaNayA kajjati 8 saGgaha0anau0 // sUtram 119 / / ( // 92 // ) dravyAnu0 1.1.3.3.2A. eyAe nnmityaadi| atrApi vyAkhyA kRtaiva draSTavyA yAva datthi aannupuvviityaadi| ihaikavacananAntAstraya eva prtyekbhnggaaH| 2 bhaMgasAmAnyavAditvena vyaktibahutvAbhAvato bahuvacanAbhAvAt, AnupUrvyAdipadatrayasya ca trayo dvikasaMyogA bhavanti / ekaikasmi~zca smutkiirtnaa| 1.1.3.3.2A. dvikayoga ekavacanAnta eka eva bhaGgaH, trikayoge'pyeka evaikavacanAnta iti / sarve'pi saptabhaGgAH sampadyante, zeSAstvekona- 3bhaMgopaviMzatirbahuvacanasambhavitvAnna bhavanti / atra sthApanA, AnupUrvya1nAnupUrvya 1 vaktavyaketi tryHprtyekbhnggaaH|aanupuurvy drshntaa| 1nAnupUrvI 1ti prathamo dvikayogaH / AnupUrvya 2 vaktavyake 1ti dvitIyo dvikayogaH / anAnupUrvya 1 vaktavyake 1ti tRtIyo // 114 // dvikyogH| AnupUrvya1nAnupUrvya 1 vaktavyake 1 ti trikayogaH / evamete sapta bhnggaaH| se tamityAdi nigamanam // 117 0 kajai / 0 ee' naasti| 0 kIrai / 0 117,118, 119 sUtrANAM sthAna ekameva 92 sUtrAGkamasti /
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 115 // 119 // bhaGgopadarzanatAM bibhaNiSurAha se kiM taM saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA?, 2 tipaesiyA ANupuvvI 1 paramANupoggalA aNANupuvvI 2 dupaesiyA avattavvae; 3 ahavA tipaesiyA ya paramANupoggalA ya ANupuvvI ya aNANupuvvI ya 4, ahavA tipaesiyA ya dupaesiyA ya ANupuvvI ya avattavvae ya5 ahavA paramANupoggalA ya dupaesiyA ya aNANupuvvI ya avattavvae ya 6 ahavA tipaesiyA ya paramANupoggalAya dupaesiyA ya ANupuvvI ya aNANupuvvI ya avattavvae ya 7, se taM saMgahassa bhNgovdsnnyaa||suutrm 120 // // 93 // ) se kiM taM samoyAre? 2 saMgahassa ANupuvvidavvAI kahiMsamoyaraMti?, kiM ANupuvvIdavvehiM samoyaraMti? aNANupuvvIdavvehiM samoyaraMti? avattavvayavvehiM samoyaraMti? saMgahassa ANupuvvIdavvAI ANuputvIdavvehiM samoyaraMti, no aNANuputvIdavvehiM samoyaraMti, no avattavvayadavvehiMsamoyaraMti, evaM doNNivi saTThANe saTThANe samoyaraMti, setNsmoyaare||suutrm 121 // ( // 94 // ) / __ eyAe nnmityaadi| atrApi sapta bhaGgAsta evArthakathanapurassarA bhaavniiyaaH| bhAvArthastu sarvaH pUrvavatse tamityAdi nigamanam ||suutrm 120 // atha samavatArAbhidhitsayA prAha se kiM taM samoyAre, ityaadi| idaM ca dvAraM pUrvavanikhilaM bhAvanIyam // 121 // athAnugamaM vyAcikhyAsurAha se kiM taM aNugame? 2 aTThavihe pannatte, taMjahA- saMtapayaparUvaNayA 1davvapamANaM 2 ca khetta 3 phusaNA ya 4 / kAlo 5 ya aMtaraM 6 bhAga 7 bhAva 8 appAbahu ntthi||9||suutrm 122 // saMgahassa ANupuvvIdavvAiM kiM atthiNatthi?, niyamA asthi, evaM donnnnivi|suutrm 123 / / O'saMgahasse'ti padamadhikam / AUMvvii| 0 g| 0 saMgahasse ti padamadhikam / 7ve / O // 1 // 9 // / [1] upkrmH| zA0 upkrmH|| 1.1 aanupuurvii| sUtram 120-121 1.1.3.3 vya dravyAnupUrvyA 1.1.3.3.2A saGgaha0anau0 dravyAnu0 1.1.3.3.2A. 4 smaavtaarH| 1.1.3.3.2A. 5 anugmH| sUtram 122-123 1.1.3.3.2A. 5 anugmH| stpdaadyssttdvaaraanni| // 115 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 116 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| |1.1 aanupuurvii| saMgahassa ANupuvvIdavvAiM kiM saMkhejjAiM asaMkhejAI aNaMtAI?, no saMkhejjAiM, no asaMkhejjAiM, no aNaMtAI, niyamA ego rAsI, evaM donnnnivi||suutrm 124 // saMgahassa ANupuvvIdavvAI logassa katibhAge hojA? kiM saMkhejatibhAge hojA? asaMkhejatibhAge hojA? saMkheljesu bhAgesu hojA? asaMkhejesu bhAgesu hojjA? savvaloe hojA?, no saMkhejatibhAge hojjA, no asaMkhejatibhAge hojjA, no saMkhejesu bhAgesu hojA, no asaMkhejesubhAgesu hojA, niyamA savvaloe hojA, evaM donnnnivi|suutrm 125 // saMgahassa ANupuvvIdavvAiM logassa kiM saMkhejjatibhAgaM phusaMti? asaMkhejatibhAgaM phusaMti? saMkhelne bhAge phusaMti? asaMkheje bhAge phusaMti? savvalogaM phusaMti?, nosaMkhejatibhAgaMphusaMti, nau asaMkhejatibhAgaM phusaMti, no saMkhejje bhAge phusaMti, no asaMkhejje bhAge phusaMti, niyamA savvalogaMphusaMti, evaM donnivi|suutrm 126 // saMgahassa ANupuvvIdavvAiMkAlao kevaciraM hoMti?,savvaddhA, evaM donnnnivi|suutrm 127 // saMgahassa ANupuvvIdavvANaM kAlato kevaciraM aMtara hoMti?, natthi aMtaraM, evaM donnnnivi|suutrm 128 // saMgahassa ANupuvvIdavvAiMsesadavvANaM katibhAge hojA? kiM saMkhejatibhAge hojA? asaMkhejatibhAge hojjA? saMkhejesu bhAgesu hojA? asaMkhejesu bhAgesuhojjA?, nosaMkhejatibhAge hojjA, no asaMkhejatibhAge hojjA No saMkhejesubhAgesu hojjA, No asaMkhejjesu bhAgesu hojjA, niyamA tibhAge hojA, evaM doNNivi / / sUtram 129 // saMgahassa ANupuvvIdavvAI kayaraMmi bhAve hojA?, niyamA sAdipAriNAmie bhAve hojA, evaM donnnnivi| appAbahuM ntthi| setaM 0 trayANAmuttarANAM sthAne 'jAve'tyasti / 0 ci / sUtram |122-130 1.1.3.3 vya0 dravyAnupUrdhyA 1.1.3.3.2A saGgaha0anau0 dravyAnu0 1.1.3.3.2A. 5 anugmH| stpdaadyssttdvaaraanni| // 116 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| | zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 117 // 1.1 aanupuurvii| aNugame, se taM saMgahassa aNovaNihiyA davvANupuvvI, se taMaNovaNihiyA dvvaannupuvvii| sUtram 130 / / ( // 95 // ) se kiM taM aNugametti / atrottaram- aNugame aTThavihe pannatte tti, pUrvaM navavidha ukto'tra tvaSTavidha evAlpabahutvadvArAbhAvAt, tadevASTavidhatvaM darzayati tadyathetyupadarzanArthaH / saMtapayagAhA, iyaM pUrvaM vyAkhyAtaiva, navaramappAbahu natthitti, saGgrahasya sAmAnyavAditvAtsAmAnyasya ca sarvatraikatvAdalpabahutvavicAro'tra na smbhvtiityrthH||122 // tatra satpadaprarUpaNatAbhidhAnArthamAha, sNghssetyaadi| nanusaGgrahavicAre prakrAnta AnupUrvIdravyANi santItyanupapannam, AnupUrvIsAmAnyasyaivaikasya tenAstitvAbhyupagamAt / satyam, mukhyarUpatayA sAmAnyamevAsti, guNabhUtaM ca vyavahAramAtranibandhanaM dravyabAhulyamapyasau vadatItyadoSaH, zeSabhAvanA pUrvavaditi // 123 // dravyapramANadvAre yaduktam, niyamA ego rAsitti, atrAha, nanu yadi saGkhyeyAdisvarUpANyetAni na bhavanti tarbeko rAzirityapi nopapadyate, dravyabAhulye sati tasyopapadyamAnatvAdvIhyAdirAziSu tathaiva darzanAt / satyam, kintveko rAziriti vadataH ko'bhiprAyaH?, bahUnAmapi teSAmAnupUrvItvasAmAnyenaikena kroDIkRtatvAdekatvameva, kiMca, yathA viziSTaikapariNAmapariNateskandhe tadArambhakAvayavAnAMbAhulye'pyekataiva mukhyA, tadvadatrAnupUrvIdravyabAhulye'pi tatsAmAnyasyaikarUpatvAdekatvameva mukhyamasau nayaH pratipadyate, tadvazenaiva teSAmAnupUrvItvasiddheH, anyathA tadabhAvaprasaGgAttasmAnmukhyasyaikatvasyAnena kakSIkRtatvAtsaGkhayeyarUpatAdiniSedhaH / guNabhUtAni dravyANyAzritya rAzibhAvo'pi na virudhyate, evamanyatrApi bhAvanIyamityalaM prapaJcena // 124 // kSetradvAre niyamA savvaloe hojatti, AnupUrvIsAmAnyasyaikatvAtsarvalokavyApitvAJceti bhAvanIyam, 7122-130 sUtrANAM sthAna ekameva sUtrAGkam 95 asti / 7 iti / 0 (tu), ityadhikam / AnupUrvIsAmAnyasyaikarUpatvAdekatvameva mukhyamasau nayaH pratipadyate, tadvazenaiva teSAmAnupUrvIdvAramapi (pra.) idamekatvabodhanAya TIppitamabhaviSyaditi lakSayitvopekSitam / sUtram 122-130 1.1.3.3vya0 dravyAnupUrdhyA 1.1.3.3.2A saGgaha0 anau0 dravyAnu0 1.1.3.3.2A. 5 anugmH| stpdaadyssttdvaaraanni| // 117 //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 118 // 1.1 aanupuurvii| sUtram 131 1.1.3. evamitaradvaye'pyabhyUhyamiti ||125||sprshnaadvaarmpyevmev cintanIyamiti ||126||kaaldvaare'pi tatsAmAnyasya sarvadA'vyavacchinnatvAttrayANAmapi sarvAddhA'vasthAnaM bhAvanIyamiti ||127||at evAntaradvAre nAstyantaramityuktaM tadbhAvavyavacchedasta kadAcidapyabhAvAditi ||128||bhaagdvaare niyamA tibhAge hojjatti, trayANAMrAzInAmeko rAzistribhAga eva vartata iti bhaavH|| yattu rAzigatadravyANAM pUrvoktamalpabahutvaM tadatra na gaNyate, dravyANAMprastutanayamate vyavahArasaMvRttimAtreNaiva sattvAditi // 129 // bhAvadvAre sAdipAriNAmie bhAve hojjatti, yathAnupUrvyAdidravyANAmetadbhAvavartitvaM pUrva bhAvitaM tathAtrApi bhAvanIyam, teSAM yathAsvaM sAmAnyAdavyatiriktatvAditi / alpabahutvadvArAsambhavastUkta eveti samarthito'nugamaH, tatsamarthane ca samarthitA saGgrahamatenAnaupanidhikI dravyAnupUrvI, tatsamarthane ca vyAkhyAtA sarvathApIyamataH se tamityAdi nigamanatrayam ||130||gtaanaupnidhikiidrvyaanupuurvii, sAmprataM prAguddiSTAmevopanidhikIM tAM vyAcikhyAsurAha se kiM taM ovaNihiyA davvANupuvvI? 2 tivihA pannattA, taMjahA- puvvANupuvvI 1 pacchANupuvvI 2 aNANupuvvI 3 ya // sUtram 131 // ( // 16 // ) se kiM tamityAdi / atha keyaMprAgniItazabdArthamAtraupanidhikI dravyAnupUrvIti praznaH / atra nirvacanam, aupanidhikI dravyAnupUrvI trividhA prajJaptA, tadyathA, puurvaanupuurviityaadi| upanidhirnikSapo viracanaM prayojanamasyA ityopanidhikI dravyaviSayAnupUrvI paripATiH, dravyAnupUrvI, sA triprkaaraa| tatra vivakSitadharmAstikAyAdidravyavizeSasamudAya yaH pUrva:prathamaH, tasmAdArabhyAnupUrvyanukramaH paripATiH, nikSipyate viracyate yasyAM sA puurvaanupuurvii| tatraiva yaH pAzcAttyaH caramaH, tasmAdArabhya vyatyayenaivAnupUrvI paripATirviracyate yasyAM sA niruktavidhinA pshcaanupuurvii| na, AnupUrvI, anAnupUrvI yathoktaprakAradvayAtiriktasvarUpetyarthaH dravyAnupUrdhyA 1.1.3.3.1 saGgaha0au0 dravyAnu0 i. pUrvAnupUrvI, | ii. pakSAnupUrvI, iii.anAnupUrvI tribhedA:tarUparUpayA // 118 //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 119 // 131-134 1.1.3.3vya0 1.1.3.3.1 // 131 // tatrAdyabhedaM tAvannirUpayituM praznamAha [1] upkrmH| se kiMtaMpuvvANupulvI? 2 dhammatthikAe 1 adhammatthikAe 2 AgAsatthikAe 3 jIvatthikAe 4 poggalatthikAe 5 addhAsamae 6, setaMpuvvANupuvvI // sUtram 132 / / 1.1 aanupuurvii| ___ se kiMtaM pacchANupuvvI? 2 addhAsamae 6 poggalatthikAe 5 jIvatthikAe 4 AgAsatthikAe 3 adhammatthikAe 2 dhammatthikAe sUtram 1, setaM pacchANupuvvI // sUtram 133 // se kiMtaM aNANupuvvI? 2 eyAe ceva egAdie eguttariyAe chagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso dUrUvUNo, setaM aNANupuvvI dravyAnupUA // sUtram 134 // ( // 97 // ) saGgaha0au0 se kiM tmityaadi| iha ca dravyAnupUrvyadhikArAddharmAstikAyAdInAmeva ca dravyatvAditthaM nirvacanamAha, dhammatthikAe, ityaadi| dravyAnu0 i. pUrvAnupUrvI, tatra jIvapudgalAnAM svataH eva gatikriyApariNatAnAM ttsvbhaavdhrnnaaddhrmH| astayaH pradezAsteSAMkAyaH saGghAto'stikAyaH ii. pazcAnupUrvI, dharmazcAsAvastikAyazceti samAsaH, sakalalokavyApyasaGkhayeyapradezAtmako'mUrtadravyavizeSa ityrthH|jiivpudglaanaamev tathaiva iii.anAnupUrvI tribhedAHtatrUpagatipariNatAnAMtatsvabhAvAdharaNAdadharmaH,jIvapudgalAnAM sthityupaSTambhakAraka ityarthaH / zeSaM dharmAstikAyavatsarvam / sarvabhAvAvakAzanAdAkAzam / A, maryAdayA tatsaMyoge'pi svakIya svakIya svarUpe'vasthAnataH sarvathA tatsvarUpatvAprAptilakSaNayA 2 kAzante, svabhAvalAbhenAvasthitikaraNena ca dIpyante padArthasArthA yatra tdaakaashmiti| athavA, A, abhividhinA sarvAtmanA // 119 // tatsaMyogAnubhavanalakSaNena kAzante, tathaiva dIpyante padArthA yatra tadAkAzamiti bhaavH| tacca tadastikAyazcetyAkAzAstikAya:, h| dhaa| 0 prkaa| / ruupdh|
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 120 // 132-134 lokAlokavyApyanantapradezAtmako'mUrtadravyavizeSa ityarthaH / jIvanti jIviSyanti jIvitavanta iti jIvAH, teca te'stikAyA [1] upkrmH| zceti samAsaH / pratyekavayeyapradezAtma sakalalokabhAvinAnAjIvadravyasamUha ityarthaH / pUraNagalanadharmANaH pudgalA: paramANvA zA0 upkrmH| dyo'nntaannukskndhpryntaaH| te hi kutazciddavyAdlanti viyujyante, kiJcittu dravyaM tatsaMyogataH pUrayantIti bhaavH| te ca 1.1 aanupuurvii| te'stikAyAzceti smaasH| addhAzabdaH kAlavacana:, samaya: saGketAdivAcako'pyasti tato vizeSyate'ddhArUpa: samayo'ddhA sUtram samayaH / vakSyamANapaTTasATikAdipATanadRSTAntasiddhaHsarvasUkSmaH pUrvAparakoTivipramukto vartamAna ekaH kAlAMza ityarthaH / ata 1.1.3.3 vya 0 evAtrAstikAyatvAbhAvaH, bahupradezatva eva tadbhAvAd / atra tvatItAnAgatayorvinaSTAnutpannatvena vartamAnasyaikasyaiva kAlapradezasya dravyAnupUrvyA sadbhAvAt / nanvevamAvalikAdikAlAbhAvaH, samayabahutva eva tadupapatteriti ced, bhavatu tarhi ko nivArayitA?, samayAvaliya samapAvAlaya- saGgaha0au0 muhattA divasamahorattapakkhamAsA ya (anuyogadvAre sU0 365, Avazyaka ni0 663) ityAdyAgamavirodha iti cennaivam, abhiprAyApari-3 dravyAnu0 i. pUrvAnupUrvI, jJAnAdvyavahAranayamatenaiva tatra tatsattvAbhyupagamAdatra tu nizcayanayamatena tadasattvapratipAdanAnna hi pudgalaskandhe paramANusaGghAta . pazcAnupUrvI ivAvalikAdiSu samayasaGgAtaH kazcidavasthitaH samastIti tadasattvamasau pratipadyata ityalaM carcayeti / iii.anAnupUrvI ___ atra ca jIvapudgalAnAM gatyanyathA'nupapattedharmAstikAyasya teSAmeva sthityanyathA'nupapatteradharmAstikAyasya sattvaM pratipattavyam / na ca vaktavyaM tadgatisthitI ca bhaviSyato dharmAdharmAstikAyau ca na bhaviSyata iti pratibandhAbhAvAdanekAntikateti, tAvantareNApi tadbhavane'loke'pi tatprasaGgAt / yadi tvaloke'pi tadgatisthitI syAtAM tadA'lokasyAnantatvAllokAnnirgatya // 120 // jIvapudgalAnAM tatra pravezAdekadvivAdijIvapudgalayuktaH sarvathA tacchUnyo vA kadAcillokaH syAnna caitaddaSTamiSTaM vetyaadynydpi| 0 shi| (c) samaya AvalikA muhUrto divaso'horAtra: pakSo mAsazca / 0 dvitryAdi... / tribhedA:tarUparUpa
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 121 // dUSaNajAlamasti, na cocyate granthavistarabhayAditi / AkAzaM tu jIvAdipadArthAnAmAdhArAnyathA'nupapatterastIti zraddheyam / na ca dharmAdharmAstikAyAveva tadAdhAro bhaviSyatIti vaktavyam, tayostadgatisthitisAdhakatvenoktatvAt, na cAnyasAdhyaM kAryamanyaH sAdhayatyatiprasaGgAditi |ghttaadijnyaangunnsy pratiprANi svasaMvedanasiddhatvAjjIvasyAstitvamavasAtavyam / na ca guNinamantareNa guNasattA yuktA'tiprasaGgAt / na ca deha evAsya guNI yujyate, yato jJAnamamUrta cidrUpaM sadaivendriyagocarAtItatvAdidharmopetamata: tasyAnurUpa eva kazcidguNI samanveSaNIyaH, sa ca jIva eva na tu deho viparItatvAd / yadi punarananurUpo'pi guNAnAM guNI kalpyate taoNnavasthA, ruupaadigunnaanaampyaakaashaadergunnitvklpnaaprsnggaaditi| pudgalAstikAyasya tu ghaTAdikAryAnyathAnupapatteH pratyakSatvAcca sattvaM pratItameveti / kAlo'pyasti baMkulAzokacampakAdiSu puSpaphalapradAnasyAniyamenAdarzanAd / yastu tatra niyAmakaH sa kAla iti / svabhAvAdeva tu tadbhavane, nityaM sattvamasattvaM ve (pramANa vA0 3/35) tyaadiduussnnprsnggH| atra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthaduravagamatAbhayAditi / Aha, dharmAstikAyasya prAthamyamadharmAstikAyAdInAM tu tadanantaraM krameNetthaM nirdezaH kutaH siddho? yenAtra pUrvAnupUrvIrUpatA syAdityatrocyate, Agama itthameva paThitatvAt / tatrApi kathamitthameva pATha iti ceducyate, dharmAstikAya ityatra yadAdyaM dharmetipadaM tasya mAGgalikatvAddharmAstikAyasya prthmmupnyaasH| tatastatpratipakSatvAdadharmAstikAyasya, tatastadAdhAratvAdAkAzAstikAyasya / tataH svAbhAvikAmUrtatvasAmyAjjIvAstikAyasya / tatastadupayogitvAtpudgalAstikAyasya / tato jIvAjIvaparyAyatvAttadanantaramaddhAsamayasyopanyAsa iti pUrvAnupUrvIsiddhiriti // 132 // atha pazcAnupUrvI nirUpayitumAha- se kiM taM pcchaannuputviityaadi| pAzcAttyAdArabhya pratilobhaM vyatyayenaivAnupUrvI paripATiH hu| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sUtram |132-134 1.1.3.3 vya0 dravyAnupUrdhyA |1.1.3.3.1 saGgaha0au0 dravyAnu0 i. pUrvAnupUrvI, ii. pazcAnupUrvI, iii.anAnupUrvI tribhedaa:truupruupnyc| // 121 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 122 // sUtram kriyate yasyAMsA pshcaanupuurvii| atrodAharaNamutkrameNa, idamevAha- addhAsamayetyAdigatArthameva ||133||athaanaanupuurvii nirUpayati [1] upkrmH| se kiM tamityAdyatra nirvacanam, aNANupuvvI eyAe cevetyAdi / na vidyata AnupUrvI yathoktaparipATidvayarUpA yasyAMsAnAnupUrvI, vivakSitapadAnAmantaroktakramadvayamullaGya parasparAsadRzaiH sambhavarddhirbhaGgakairyasyAM viracanA kriyate saanaanupuurviityrthH| kA 1.1 aanupuurvii| punariyamityAha- annamannabbhAsottyanyo'nyaM parasparam, abhyAso guNanam, anyo'nyAbhyAsaH / dUrUvUNotti dvirUpanyUna AdyantarUparahito'nAnupUrvIti snnttngkH| kasyAM viSaye yo'sAvabhyAsa ityAha,zreNyAMpaGktau ,kasyAMpunaH zreNAvityAha, etAe ceveti, 1.1.3.3 vyaH asyAmevAnantarAdhikRtadharmAstikAyAdisambandhinyAm / kathambhUtAyAmityAha, eka AdiryasyAM saikAdikI, ekaika uttaraH dravyAnupUrvyA 1.1.3.3.1 pravarddhamAno yasyAM sA tathoktA tasyAM punaH kathambhUtAyAmityAha- chagacchagatAetti SaNNAM gaccha:samudAyaH SaDgaccha:, taM gatA saGgaha0au0 prAptA SaDgacchagatA tasyAM dharmAstikAyAdivastuSaTkaviSayAyAmityarthaH |aadau vyavasthApitaikakAyAH paryante nyastaSaTkAyA dravyAnu0 8. pUrvAnupUrvI, dharmAstikAyAdivastuSaTkaviSayAyAH paGkteryA parasparaguNane bhaGgakasaGkhyA bhavati sAdyantabhaGgakadvayarahitA'nAnupUrvIti ii. pazcAnupUrvI, bhAvArthaH / tatrordhvAdha: kilaikakAdayaH SaTparyantA aGkAH sthaapitaaH| tatra caikakena dvike guNite jAtau dvAveva, tAbhyAM iii.anAnupUrvI tribhedA:tarUpatriko guNito jAtA: SaT, tairapi catuSkako guNito jAtA caturviMzatiH, paJcakasya tu tadguNane jAtaM viMzaM zatam, SaTkasya tadguNane jAtAni viMzatyadhikAni sapta bhaGgazatAni / sthApanA 654321, Agatam 720 / atrAdyo bhaGgaH pUrvAnupUrvyantyastu pazcAnupUrvIti tadapagame zeSANyaSTAdazottarANi sapta bhaGgakazatAnyanAnupUrvIti mantavyAni / atra ca bhaGgakasvarUpAnayanArthaM karaNagAthA-puvvANupubvi hiTThA samayAbheeNa kuru jhaajettheN| uvarimatulaM purao nasejja puvvakkamo sese||1|| (vizeSAvazyakabhA0 OM zreNyAmityAha / (c)yaa| 0 tathoktA' sthAne 'ekottarA', iti vartate / bhaGge' ti padaM na vartate / rUpazcA
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 123 // 132-134 saGgraha0au0 943) iti / vyAkhyA, iha vivakSitapadAnAMkrameNa sthApanA puurvaanupuurviityucyte| tasyAH hehrattyadhastAdvitIyAdibhar3akAJjijJAsuH [1] upkrmH| kurutti sthApaya, ekAdIni padAnIti zeSaH / kathamityAha, jyeSThasyAnatikrameNa yathAjyeSTham / yo yasyAdau sa tasya jyeSTho yathA dvikasyaikako jyeSThaH, trikasya tvekako'nujyeSThaH, catuSkAdInAM tu sa eva jyeSThAnujyeSTha iti / evaM trikasya dviko jyeSThaH, saba 1.1 aanupuurvii| eva catuSkasyAnujyeSThaH, paJcakAdInAM tu sa eva jyeSThAnujyeSTha ityaadi| evaM ca satyuparitanAGkasyAdhastAjyeSTho nikSipyate, sUtram tatrAlabhyamAne'nujyeSThaH, tatrApyalabhyamAne jyeSThAnujyeSTha iti yathAjyeSThaM nikSepaM kuryAt / kathamityAha, samayAbhedeneti, samayaH 1.1.3.3 vya0 saGketaH prastutabhaGgakaracanavyavasthA, tasyAbhedaH, anatikramaH, tasya ca bhedastadA bhavati yadA tasminneva bhaGga ke nikSiptAGka-3 dravyAnupUrvyA sadRzo'paro'GkaH patati, tato yathoktaM samayabhedaM varjayanneva jyeSThAdyakanikSepaM kuryAd / uktaM ca jahiyaMmi u nikkhitte puNaravi so ceva hoi kaayvvo| so hoi samayabhedo vajjeyavvo pyttennN||1||nikssiptsy cAkasya yathAsambhavaM puraottyagrata uparitanAGgaistulyaM dravyAnu0 i. pUrvAnupUrvI, sadRzaM yathA bhavatyevaM nyaset, uparitanAGkasadRzAnevAGkAnnikSipedityarthaH / puvvakkamo sesetti sthApitazeSAnaGkAnnikSiptAGkasya ii. pazcAnupUrvI, yathAsambhavaM pRSThataH pUrvakrameNa sthApayedityarthaH / yaH saGkhyayA laghurekakAdiH sa prathamaM sthApyate, yastutayA mahAndvikAdiH sa iii.anAnupUrvI tribhedAHtatrUpapazcAditi pUrvakramaH / pUrvAnupUrvIlakSaNe prathamabhaGgaka itthameva dRSTatvAditi bhAva ityakSaraghaTanA / bhAvArthastu digmAtradarzanArthaM sukhAdhigamAya ca trINi padAnyAzritya tAvaddaya'te, teSAM ca parasparAbhyAse SaD bhaGgA bhavanti / te caivamAnIyante, pUrvAnupUrvIlakSaNastAvatprathamo bhaGgaH, tadyathA-123, asyAzca pUrvAnupUrvyA adhastAdbhaGgakaracane kriyamANe ekakasya tAvajjyeSTha eva // 123 // nAsti, dvikasya tu vidyata ekaH, sa tadadho nikSipyate, tasya cAgratastriko dIyate, uvarimatullamityAdivacanAtpRSThatastu yasmiMstu nikSipte punarapi sa caiva bhavati krtvyH| sa bhavati samayabhedo varjayitavyaH prayatnena // 1 // ruksse| 0nggkaa| rUpaJcA
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 124 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sthApitazeSo dviko dIyate / tato'yaM dvitIyo bhaGgaH 213, atraca dvikasya vidyate ekako jyeSThaH, paraMnAsau tadadhastAnnikSipyate, agrataH sadRzAGkapAtena samayabhedaprasaGgAd / ekakasya tu jyeSTha eva nAsti, trikasya tu vidyate dviko jyeSThaH, sa tadadhastAnnikSipyate, atra cAgrabhAgasya tAvadasambhava eva, pRSThatastu sthApitazeSAvekakatriko krameNa sthApyete puvvakkamo sesettivacanAt / tatastRtIyo'yaM bhaGgaH 132, atrApyekakasya jyeSTha eva nAsti, trikasya tu jyeSTho dvikaH, na ca nikSipyate, agre sadRzAGkapAtena smybhedaaptteH| tato'syaivAnujyeSTha ekakaHsthApyate, agratastu dvikaH uvarimatullamityAdivacanAtpRSThatastusthApitazeSastriko dIyata iti caturtho'yaM bhaGgaH 312 / evamanayA dizA pnycmsssstthaavpybhyuuhyau| sarveSAM cAmISAmiyaM sthApanA-atrApyAdya- 123 bhaGgasya pUrvAnupUrvItvAdantyasya ca pazcApunUrvItvAnmadhyamA eva catvAro'nAnupUrvItvena mntvyaaH| evama yoddiSTyA 213 caturAdipadasambhavino'pi bhaGgA bhAvanIyAH / bhUyAMsazcehottarAdhyayanaTIkAdinirdiSTAH prastutabhaGgAnayanopAyAH santi, na cocyante'tivistarabhayAttadarthinA tu tata evaavdhaarnniiyaaH| tadidamatra tAtparyam, pUrvAnupUrdhyA tAvaddharmAstikAyasya prathamatvameva, tadanukrameNAdharmAstikAyAdInAM dvitIyAditvam, pazcAnupUrtyAM tvaddhAsamayasya prathamatvam, pudgalAstikAyAdInAM tu pratilomatayA dvitIyAditvam / anAnupUrtyAM tvaniyamena kvacidbhaGgake kasyacitprathamAditvamityalaM vistareNa / se tamityAdi nigamanam // 134 // tadevamatra pakSe dharmAstikAyAdIni SaDapi dravyANi pUrvAnupUrvyAditvenodAhRtAni, sAmprataM tvekameva pudgalAstikAyamudAhartumAha__ ahavA ovaNihiyA davvANupuvvI tivihA pannattA taMjahA-puvvANupuvvI 1 pacchANupuvvI 2 aNANupuvvI 3 // sUtram 135 // (r) ekasya / OM 'tu' na vartate / 0 manayA dishaa| 0 prathamatvamityalaM / sUtram 132-134 1.1.3.3vya0 dravyAnupUA |1.1.3.3.1 saGgaha0au0 dravyAnu0 i. pUrvAnupUrvI, i. pazcAnupUrvI, iii.anAnupUrvI tribhedA:tarUparUpaza sUtram 135-138 prakArAntareNopanidhikyA drAnupUyA pUrvAnupUrvyAdi bhedatrayaM tadvivaraNa c| // 124 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 125 // 1.1.3.3vya0 se kiMtaMpuvvANupuvvI? 2 paramANupoggale dupaesie tipaesie jAvadasapaesie jAva saMkhijjapaesie asaMkhijjapaesie aNaMta- [1] upkrmH| paesie, se taM puvvaannupuvvii|| sUtram 136 // se kiMtaM pacchANupuvvI 2 aNaMtapaesie asaMkhijjapaesie saMkhijjapaesie jAva dasapaesie jAva tipaesie dupaesie paramANu 1.1 aanupuurvii| poggale, setaM pacchANupuvvI ||suutrm 137 // sUtram 135-138 se kiM taM aNANupuvvI?, 2 eyAe ceva egAiyAe eguttariyAe aNaMtagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI, setaM ovaNihiyA davvANupuvvI, setaMjANagavairittAdavvANupuvvI,setaM noAgamaodavvANupuvvI, setaMdavvANupuvvI dravyAnupUrtyA // sUtram 138 / ( // 98 // ) saGgaha0 au0 ahvetyaadi| atra caupanidhikyA dravyAnupUrvyA jJAtamapi traividhyaM yatpunarapyupanyastaM tatpramANAntarabhaNanaprastAvAdeveti: dravyAnu0 prakArAntareNImantavyam, aNaMtagacchagatAetti, atraikottaravRddhimatskandhAnAmanantatvAdanantAnAMgacchaH samudAyo'nantagacchaH, taMgatA, ananta panidhikyA gacchagatA tasyAm / ata eva bhaGgA atrAnantA evAvaseyA iti| zeSabhAvanA ca sarvA pUrvoktAnusArataH svayamapyavaseyeti / drAnupUrvyA pUrvAnupUrvyAdi Aha, nanu yathaikaH pudgalAstikAyo nirdhArya punarapi pUrvAnupUrvyAditvenodAhRtaH, evaM zeSA api pratyekaM kimiti nodAhriyante? bhedatrayaM atrocyate, dravyANAM kramaH paripATyAdilakSaNa: pUrvAnupUrvyAdivicAra iha prkraantH| sa ca dravyabAhulye sati sambhavati, tadvivaraNaM c| dharmAdharmAkAzAstikAyeSu ca pudgalAstikAyavannAsti pratyekaM dravyabAhulyamekaikadravyatvAtteSAma, jIvAstikAye tvanantajIva-8 dravyAtmakatvAdasti dravyabAhulyam, kevalaMparamANudvipradezikAdidravyANAmiva jIvadravyANAMpUrvAnupUrvyAditvanibandhanaHprathama O pratyantare nAsti / 0 135-138 sUtrANAM sthAna ekameva 98 sUtrAGkaM vrtte| 0 prakArAntara / 0 yA / // 125 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 126 // pAzcAttyAdibhAvo nAsti, pratyekamasaGkhyeyapradezatvena sarveSAMtulyapradezatvAtparamANudvipradezikAdidravyANAMtu viSamapradezatvA- [1] upkrmH| diti| addhAsamayasyaikatvAdeva tadasambhava ityalamaticarcitena / tadevaM samarthitopanidhikI dravyAnupUrvI, tatsamarthaneca samarthitA prAguddiSTA dviprakArApi dravyAnupUrvI, tataH se tamityAdIni nigamanAni, dravyAnupUrvI smaaptaa||138|| uktA dravyAnupUrvyatha 1.1 aanupuurvii| prAguddiSTAmeva kSetrAnupUrvI vyAcikhyAsurAha sUtram 8 139-141 se kiM taM khettANupuvvI? 2duvihA paNNattA, taMjahA-ovaNihiyA ya aNovaNihiyA y||suutrm 139 // ( // 99 // ) 1.1.4 tattha NaMjA sA ovaNihiyA sA ThappA |sutrm 140 / / kssetraanupuurvii| 1.1.4.1 tattha NaMjA sA aNovaNihiyA sA duvihA pannattA, taMjahA- NegamavavahArANaM 1saMgahassa 2 y||suutrm 141 // ( // 100 // ) aupnidhikii| se kiM khettANupuvvIti / iha kSetraviSayAnupUrvI kssetraanupuurvii| kA punariyamityatra nirvacanam, kSetrAnupUrvI dvividhA prajJaptA, 1.1.4.2 anaupnidhikii| tadyathA, aupanidhikIpUrvoktazabdArthA, anaupanidhikI c| tatra yA'sAvIpanidhikI sA sthApyA, alpavaktavyatvAdupari 1.1.4a.2.5. vakSyata ityarthaH / tatra yA'sAvanaupanidhikI sA nayavaktavyatAzrayaNAdvividhA prajJaptA, tadyathA, naigamavyavahArayoH saGgrahasya ca |1-2 nai0 vya0 anau0 kSetrAnu0 sammateti zeSaH // 139-141 // tatra naigamavyavahArasammatAMtAvaddarzayitumAha pnycbhedaaH| se kiMtaMNegamavavahArANaM aNovaNihiyA khettANupuvvI? 2 paMcavihA paNNattA, taMjahA- aTThapayaparUvaNayA 1 bhaMgasamukttiNayA anugamasyAye dve dvaare| 2 bhaMgovadaMsaNayA 3 samoyAre 4 aNugame 5 // sUtram 142 // // 126 // se kiMtaMNegamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayA? 2 tipaesogADhe ANupuvvI jAva dasapaesogADhe ANupuvvI, jAva saMkhijjapaesogADhe (r) tyaa| (c) zikatvA.... I O nigamanAnIti /
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 127 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| ANupuvvI, asaMkhejapaesogADhe ANupuvvI, egapaesogADhe aNANupuvvI, dupaesogADhe avattavvae, tipaesogADhA ANupuvvIo, jAva dasapaesogADhA ANupuvvIo, jAva saMkhejapaesogADhA ANupuvvIo, asaMkhejapaesogADhA ANupuvvIo, egapaesogADhA aNANupuvvIo dupaesogADhA avattavvagAI, se taMNegamavavahArANaM, atttthpypruuvnnyaa| sUtram 143 // eyAe NaM NegamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayAe kiM paoyaNaM?, eyAe NaM NegamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayAe NegamavavahArANaM bhaMgasamuktittaNayA kIrati / / sUtram 144 // se kiMtaMNegamavavahArANaM bhaMgasamuktittaNayA? 2 atthi ANupuvvI, 1 atthi aNANupuvvI, 2 atthi avattavvae, 3 evaM davvANupubvigameNaM khetANupuvvIeviteceva chavvIsaM bhaMgA bhANiyavvA, jAva se taMNegamavavahArANaM bhNgsmuktittnnyaa|suutrm 145 // ___ eyAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasamukkittaNayAe kiM paoyaNaM?, eyAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasamuklittaNayAe NegamavavahArANaM bhaMgovadasaNayA kajati // sUtram 146 // se kiM taMNegamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA? 2 tipaesogADhe ANupuvvI, egapaesogADhe aNANupulvI, dupaesogADhe avattavvae, tipaesogADhAoM ANupuvvIo, egapaesogADhAo aNANupuvvIo, dupaesogADhAI avattavvayAI, ahavA tipaesogADhe yaegapaesogADhe ya ANupuvvI ya ANANupuvvI ya, evaM tahA ceva davvANupubvigameNaM chavvIsaM bhaMgA bhANiyavvA jAva se taMNegamavavahArANaM bhNgovdNsnnyaa||suutrm 147 // se kiMtaMsamoyAre? 2NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiMkahiMsamoyaraMti? kiM ANupuvvIdavvehiMsamoyaraMti? aNANupuvvIdavvehiM (c) ime dve pade nastaH / OM kajjai / 0 'o' na vartate, evamagretaneSu triSvapi pdessu| 7 gA / sUtram 142-151 1.1.4 kssetraanupuurvii| 1.1.4.1 aupnidhikii| 1.1.4.2 anaupnidhikii| |1.1.4a.2.5. 1-20vya0 anau0 kSetrAnu0 ptrbhedaaH| anugamasyAdhe dve dvaare| // 127 //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 128 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| | 1.1 AnupUrvI / sUtram 142-151 1.1.4 kssetraanupuurvii| 1.1.4.1 aupnidhikii| samoyaraMti? avattavvayadavvehiMsamoyaraMti?, ANupuvvIdavvAI ANuputvIdavvehiMsamoyaraMti, no aNANupuvvIdavvehiMsamoyaraMti no avattavvayadavvehiMsamoyaraMti, evaM tiNNivisaTThANe samoyaraMtitti bhANiyavvaM, setaM smoyaare||suutrm 148 / / se kiM taM aNugame?, aNugame navavihe paNNatte, taMjahA- saMtapayaparUvaNayA 1 davvapamANaM ca khetta 3 phusaNA 4 ya phAlo 5 ya aMtaraM 6 bhAga 7 bhAva 8 appAbahuM 9 cev||10||suutrm 149 / / se kiM taM saMtapayaparUpaNayA? NegamavavahArANaM ANupugvidavvAiM kiM atthi?, Natthi? NiyamA atthi, evaM doNNivi ||suutrm 150 // __NegamavavahArANaM ANupubvidavvAiM kiM saMkhenAiM asaMkhejAi aNaMtAI?, no saMkhenAiM asaMkhejAIno aNatAiM, evaM doNNivi ||suutrm 151 // se kiM tamityAdi / iha vyAkhyA yathA dravyAnupUrtyAM tathaiva krtvyaa| vizeSaM tu vakSyAmaH, tatra tipaesogADhe ANupubvitti, triSunabhaHpradezeSvavagADhaH sthita: tripradezAvagADhastryaNukAdiko'nantANukaparyanto dravyaskandha evAnupUrvI / nanu yadi dravyaskandha evAnupUrvI kathaM tarhi tasya kSetrAnupUrvItvam?, satyam, kintu kSetrapradezatrayAvagAhaparyAya viziSTo'sau dravyaskandho gRhIto nAviziSTaH / tato'tra kSetrAnupUrvyadhikArAt kSetrAvagAhaparyAyasya prAdhAnyAtso'pi kSetrAnupUrvIti na dossH| pradezatrayalakSaNasya kSetrasyaivAtra mukhyaM kSetrAnupUrvItvaM tadadhikArAdeva, kintu tadavagADhaM dravyamapi tatparyAyasya prAdhAnyena vivakSitatvAtkSetrAnupUrvItvena navirudhyata iti bhAvaH / yadyevaMtarhi mukhyaM kSetraM parityajya kimiti tadavagADhadravyasyAnupUrvyAdibhAvazcintyate? ucyate, saMtapaya (r)g| (r) zeSapATha sthAne 'jAva appAbahu ceve'ti vartate / 0 idaM praznapadaM na vartate, 'NegamavahArANaM...' ityAdi pATho vartate / 0 du| anaupnidhikii| 1.1.4a.2.5. 1-2 nai0 vya0 anau0 kSetrAnu0 pnycbhedaaH| anugamasyAye dve dvaare| // 128 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 129 // sUtram 1.1.4 parUvaNayetyAdivakSyamANabahutaravicAraviSayatvena dravyasya ziSyamativyutpAdanArthatvAtkSetrasya tu nityatvena sadAvasthitamAna- [1] upkrmH| tvAdacalatvAcca prAyo vakSyamANavicArasya supratItatvena tathAvidhaziSyamativyutpattyaviSayatvAd, evamanyadapi kAraNamabhyUhyamityalaM vistareNa, evaM catuSpradezAvagADhAdiSvapi bhAvanA kAryA, yAvadasaGkhyAtapradezAvagADhA(Dha?)AnupUrvIti / 1.1 aanupuurvii| asaGkhyAtapradezeSucAvagADho'saGkhyAtANuko'nantANuko vA dravyaskandhomantavyaH, yata: pudgaladravyANAmavagAhamitthaM jagadguravaH 142-151 pratipAdayanti / paramANurAkAzasyaikasminneva pradeze'vagAhate, dvipradezikAdayo'saGkhyAtapradezikAntAstu skandhAH pratyeka jaghanyata ekasminnAkAzapradeze'vagAhante, utkRSTatastu yatra skandhe yAvanta: paramANavo bhavanti sa tAvatsveva nabhaH pradezeSvava- kssetraanupuurvii| 1.1.4.1 gaahte| anantANukaskandhastu jaghanyatastathaivotkRSTatastvasaGkhayeyeSveva nabhaH pradezeSvavagAhate, nAnanteSu, lokAkAzasyaivA- aupnidhikii| saGkhayeyapradezatvAdalokAkAze ca dravyasyAvagAhAbhAvAdityalaM prsnggen| prkRtmucyte| tatrAnupUrvIpratipakSatvAdanAnupUrvyAdi 1.1.4.2 anaupnidhikii| svarUpamAha, egapaesogADhe aNANupuJcittyekasminnabha:pradeze'vagADhaH sthita ekapradezAvagADhaH paramANusaGghAtaH skandhasaGghAtazca 1.1.4a.2.5. kSetrato'nAnupUrvIti mantavyaH / duppaesogADhe avattavvaetti, pradezadvaye'vagADho dvipradezikAdiskandhaH kSetrato'vaktavyakam, zeSo. 1-2 nai0 vya0 anau0 kSetrAnu0 bahuvacananirdezAdiko grantho yathAdhastAvyAnupUrtyA vyAkhyAtastathehApi taduktAnusArato vyAkhyeyaH / yAvadravyapramANadvAre anugamasyAye dve negamavavahArANaM ANuputvIdavvAiM kiM saMkhejjAimityAdi praznaH, atrottaram no saMkhenjAimityAdi |tryaadiprdeshvibhaagaavgaaddhaani dravyANi kSetrata AnupUrvItvena nirdiSTAni, tryAdipradezavibhAgAzcAsaGkhyAtapradezAtmake loke'saGkhyAtA bhavantyato dravyatayA bahUnAmapi kSetrAvagAhamapekSya tulyapradezAvagADhAnAmekatvAtkSetrAnupUrvyAmasaGkhayAtAnyevAnupUrvIdravyANi bhavantIti bhaavH| evamekapradezAvagADhaM bahvapi dravyaM kSetrata ekaivAnAnupUrvItyuktam, loke ca pradezA asaGkhyAtA bhavantyatastattulyasaGkhyatvAda(r)Ne0 (mu0)| pnycbhedaaH| // 129 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 130 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sUtram 152 nAnupUrvIdravyANyapyasaGkayeyAnIti / evaM pradezadvaye'vagADhaM bahvapi dravyaM kSetrata ekamevAvaktavyakamuktam, dvipradezAtmakAca vibhAgA loke'saGkhyAtA bhavantyatastAnyapyasaGkhayeyAnIti // sUtram 142-151||kssetrdvaare nirvacanasUtre (1) NegamavavahArANaM khettANupuvvIdavvAIlogassa katibhAge hojA? kiM saMkhijaibhAge vA hojA? asaMkhaMjaibhAge vA hojA? jAva savvaloe vA hojA?, ega davvaM paDucca logassa saMkhejjaibhAge vA hojjA, asaMkhejaibhAge vA hojjA, saMkhenjesuvA bhAgeSu hojjA, asaMkhejesuvA bhAgeSu hojjA, desUNe vA loe hojjA, NANAdavvAiM paDucca NiyamA savvaloe hojjA,(2) aNANupuvvIdavvANaM pucchA egaMdavvaM paDucca no saMkhijjatibhAge hojA, asaMkhijjatibhAgehojA, no saMkhejjesu0 no asaMkhelnesu0 nosavvaloe hojjA, nANAdavvAiM paDucca niyamA savvaloe hojA, (3) evaM avattavvagadavvANivibhANiyavvANi ||suutrm 152 // egadavvaM paDucca loyassa saMkhejjaibhAge vA hojjetyaadi| iha skandhadravyANAM vicitrarUpatvAtkazcitskandho lokasya saGkhayeyaM bhAgamavagAhya tiSThati, anyastvasaGkhyeyaM bhAgamavagAya tiSThati, anyastu saGkhayeyA~stadbhAgAnavagAhya vartate'nyastvasaGkhayeyAnityatastattatskandhadravyApekSayA saGkhyeyAdibhAgavartitvaM bhAvanIyam, viziSTakSetrAvagAhopalakSitAnAM skandhadravyANAmeva kSetrAnupUrvItvenoktatvAditi (granthAgram 2000) bhaavH| desUNe vA loe hojjatti, dezone vA loke AnupUrvIdravyaM bhvediti| atrAha, nanvacittamahAskandhasya sarvalokavyApitvaM pUrvamuktam, tasya casamastalokavartyasaGkhayeyapradezalakSaNAyAM kSetrAnupUrvyAmavagADhatvAtparipUrNasyApi kSetrAnupUrvItvaMna kiJcidvirudhyate 'tastadapekSaM kSetrato'pyAnupUrvIdravyaM sarvalokavyApi prApyate, kimiti dezonalokavyApitA procyate?, satyam, kintu loko'yamAnupUrvyanAnupUrvyavaktavyakadravyaiH sarvadaivAzUnya evaiSTavya iti (r)ANupuvvI' iti maatrmsti| (r) ime dve pade na vartete / 'vA' na vrtte| eg| ONegamavavahArANamiaNANuputvIdavvagANaM pucchAe.. 0g| pakatvaM / kssetraanupuurvii| |1.1.4.1 aupnidhikii| |1.1.4.2 anaupnidhikii| 1.1.4.2.5 anugmH| 1.1.4a.2.5.3 kssetrdvaarm| // 130 //
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 131 // 1.1.4.1 1.1.4.2 smysthitiH| yadi cAtrAnupUrvyAH sarvalokavyApitA nirdizyeta tadA'nAnupUrvyavaktavyakadravyANAM niravakAzatayA'bhAvaH [1] upkrmH| pratIyeta, tatomahAskandhapUrite'pi loke jaghanyato'pyekaH pradezo'nAnupUrvIviSayatvena pradezadvayaM cAvaktavyakaviSayatvena vivakSyate, AnupUrvIdravyasya tatra sattve'pyaprAdhAnyavivakSaNAdanAnupUrvyavaktavyakayostu prAdhAnyavivakSaNAditi bhaavH| tato'nena 1.1 aanupuurvii| pradezatrayalakSaNena dezena hIno'tra lokaH pratipAdita ityadoSaH / uktaM ca pUrvamunibhiH mhkhNdhaapunnnnevi'vttvvg'nnaannupubvidvvaaiN| sUtram 152 jaddesogADhAI taddeseNaM sa loguunno||1|| nanu yadyevaM tarhi dravyAnupUrvyAmapi sarvalokavyApitvamAnupUrvIdravyasya yaduktaM tadasaGgataM kssetraanupuurvii| prApnoti |anaanupuurvyvktvykdrvyaannaamnvkaashtven tatrApyabhAvapratItiprasaGgAtsarvakAlaMca tessaampyvsthitiprtipaadnaat| aupnidhikii| naitadevam, yato dravyAnupUrvyA dravyANAmevAnupUrvyAdibhAva ukto na kSetrasya, tasya tatrAnadhikRtatvAvyANAM cAnupUrvyAdInAM parasparabhinnAnAmapyekatrApi kSetre'vasthAnaM na kinycidvirudhyte| ekApavarakAntargatAnekapradIpaprabhAvasthAnadRSTAntAdisiddhatvAdato anaupnidhikii| 1.1.4.2.5 na tatra kasyApyanavakAzaH / atra tu dravyANAmaupacArika evAnupUrvyAdibhAvaH, mukhyastu kSetrasyaiva, kSetrAnupUrvyadhikArAt, tato yadi lokapradezA:sAmastyenaivAnupUrvyA kroDIkRtAH syustadA kimanyadanAnupUrvyavaktavyakatayA pratipadyeta?, yastvihaiva yeSvAkAzapradezeSvAnupUrvyAsteSvevetarayorapi sadbhAvaH kathayiSyate sa dravyAvagAhabhedena kSetrabhedasya vivakSaNAdatra tu tdvivkssnnaaditi| tasmAdanAnupUrvyavaktavyakaviSayapradezatrayalakSaNena dezena lokasyonatA vivakSiteti / athavAnupUrvIdravyasya svAvayavarUpA dezAH kalpyante, yathA puruSasyAGgalyAdayaH, tatazca vivakSite kasmiMzciddeze dezino'sadbhAvo vivakSyate, yathA puruSasyaivAGgalIdeze, // 131 // 0 prtiiyte(yet)| (c) ''citte'tyadhikaM vartate / 0 mahAskandhApUrNe'pi ca avaktavyakAnAnupUrvIdravyANi / yaddezAvagADhAni taddezena sa lokonaH // 1 // puNNe'viya avtt..| anugmH| 1.1.4a.2.5.3 kssetrdvaarm|
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 132 // [1] upkrmH| zA0 upakramaH 1.1 aanupuurvii| dezatvasyaiva tatra prAdhAnyena vivakSitatvAditi bhaavH|nc vaktavyaM dezino dezona kazcidbhinnodRzyate, ekAntAbhede dezamAtrasya dezimAtrasya vAbhAvaprasaGgAt, tatazca samastalokakSetrAvagAhaparyAyasya prAdhAnyAzrayaNAdatrAcittamahAskandhasyAnupUrvItve'pi dezona eva lokaH, svakIyaikasmindeze tasyAbhAvavivakSaNAttasmiMzcAnupUrvyavyAptadeza itarayoravakAzaH siddho bhavatIti bhaavH| naca dezadezibhAva: kalpanAmAtram, sammatyAdi (gA037) nyAyanirdiSTayuktisiddhatvAdityalaM prasaGgena / naannaadvvaaimityaadi| tryAdipradezAvagADhadravyabhedato'trAnupUrvINAM nAnAtvam, taizca tryAdipradezAvagADairdravyabhedaiH sarvo'pi loko vyApta iti bhaavH| atrAnAnupUrvIcintAyAmekadravyaM pratItya lokasyAsaGkhyeya bhAgavartitvameva, ekapradezAvagADhasyaivAnAnupUrvItvena pratipAdanAdekapradezasya ca lokAsaGkhayeyabhAgavartitvAditi, nANAdavvAiM paDucca niyamA savvaloe hojjatti, ekaikapradezAvagADairapi dravyabhedaiH samastalokavyApterityevamavattavvagadavvANivitti, avaktavyakadravyamapyekaM lokAsaGkhayeyabhAga eva vartate, dvipradezAvagADhasyaivAvaktavyakatvenAbhidhAnAtpradezadvayasya ca lokAsaGkhayeyabhAgavRttitvAditi / tathA pratyekaM dvipradezAvagAdvairapi dravyabhedaiH samastalokavyApte nAdravyANAmatrApi srvlokvyaapitvmvseymiti| atrAha-nanvAnupUrvyAdidravyANi trINyapi sarvalokavyApInItyuktAni, tatazca yeSvevAkAzapradezeSvAnupUrvI teSvevetarayorapi sadbhAva: pratipAdito bhavati, kathaM caitatparasparaviruddhaM bhinnaviSayaM vyapadezatrayamekasya syAt? atrocyate, iha tryAdipradezAvagADhAvyAdbhinnameva tAvadekapradezAvagADham, tAbhyAM ca bhinnaM dvipradezAvagADham, tatazcAdheyasyAvagAhakadravyasya bhedAdAdhArasyApyavagAhyasya bhedaH syAdeva, tathA ca vyapadezabhedo yukta eva, anantadharmAdhyAsite ca vastuni tattatsahakArisannidhAnAtta caa| 0 vrti| sUtram 152 1.1.4 kssetraanupuurvii| 1.1.4.1 aupnidhikii| 1.1.4.2 anaupnidhikii| 1.1.4.2.5 anugmH| 1.1.4a.2.5.3 kssetrdvaarm| // 132 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| // 133 // 836368500 taddharmAbhivyaktau dRzyata eva samakAlaM vyapadezabhedaH, yathA khagakuntakavacAdiyukte devadatte khaDgI kuntI kavacItyAdiriti / [1] upkrmH| iha kvacidvAcanAntare aNANupuvvIdavvAiM avattavvagadavvANi ya jaheva he? tyatideza eva dRzyate, tatra heTThatti yathAdhastAvyAnupUrvyA- zA0 upkrmH| manayoH kSetramuktaM tathAtrApi jnyaatvymityrthH| tacca vyAkhyAtamevetyevamanyatrApi yathAsambhavaM vAcanAntaramavagantavyamiti // 1.1 aanupuurvii| 152||gtN kSetradvAram sUtram 153 (1) NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM logassa kiM saMkhejaibhAgaM phusaMti? asaMkhejati jAva savvalogaM phusaMti?, egaMdavvaM kssetraanupuurvii| paDucca saMkhejatibhAgaMvA phusaMti asaMkhejatibhAgaMvA, saMkhelne vA bhAge, asaMkhelne vA bhAge, desUrNa vA logaMphusaMti, NANAdavvAI paDucca NiyamA savvalogaM phusaMti, (2) aNANupuvvIdavvAI avattavvayadavvANi ya jahA khettaM, navaraM phusaNA bhANiyavvA // sUtram 153 // sparzanAdvAramapicetthameva nikhilaM bhAvanIyam, navaramatra kasyAzcidvAcanAyA abhiprAyeNAnupUrvyAmekadravyasya saGkhayeyabhAgAdArabhya yAvaddezonalokasparzanA bhavatIti jnyaayte| anyasyAstvabhiprAyeNa saGkhyeyabhAgAdArabhya yAvatsampUrNalokasparzanA syAdityavasIyate, etacca dvayamapi budhyata eva, yato yadi mukhyatayA kSetrapradezAnAmAnupUrvItvamaGgIkriyate tadAnAnupUrvyavakta-8 vyakayorniravakAzatAprasaGgAtpUrvavaddezonatA lokasya vAcyA / athAnupUrvIrUpe kSetre'vagADhatvAdacittamahAskandhasyaivAnupUrvItvaM tarhi dravyAnupUrvyAmivAtrApi sampUrNatA lokasya vAcyeti / nacAtrAnupUrvyA sakalasyApilokasya spRSTatvAditarayoravakAzAbhAva iti vaktavyam, ekaikapradezarUpe dvidvipradezarUpeca kSetre'vagADhAnAMpratyekamasaGkhayeyAnAMdravyabhedAnAMsaddhAvatastayorapi pratyekama- // 133 // / 'ya' na vrtte| 0 hiDe / 0 hetu| 'jAva' sthAne 'bhAgaM phusaMti saMkhejje bhAge phusaMti', itydhikm| O...phusai asaMkhijjaibhAgaM asaMkhijjaibhAge-saMkhenje bhAge vA asaMkhejje bhAge vA desUNaM vA logaM phusai...1 0 avattavvagadavvAI c| aupnidhikii| 1.1.4a.2 anaupnidhikii| 1.1.4.2.5 anugmH| |1.1.4a.2.5.4 sprshnaadvaarm|
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.1.4a.2.5 zrIanuyoga- saGkhayeyabhedayorloke sadbhAvAvyAvagAhabhedena ca kSetrabhedasyaha vivakSitatvAditi bhAvaH / vRddhabahumatazcAyamapi pakSo lakSyate, [1] upkrmH| dvAraMmaladhAri tattvaM tu kevalino vidanti / kSetrasparzanayostu vizeSa prAgnidarzita eveti / gataM sparzanAdvAramatha kAladvAram zA0 upkrmH| zrIhemacandrasUri vRtti ___NegamavavahAraNU ANupuvvIdavvAI kAlato kevacira hoMti ?, egadavvaM paDucca jahanneNaM egaM samayaM, ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM 1.1 aanupuurvii| yutm| PNANAdavvAI paDuca savvaddhA, evaM donnnnivi|suutrm 154 // sUtram 154 // 134 // tatra kSetrAvagAhaparyAyasya prAdhAnyavivakSayA tryAdipradezAvagADhadravyANAmevAnupUrvyAdibhAva: pUrvamukto'tasteSAmevAvagA~Dha- 1.1.4 kssetraanupuurvii| sthitikAlaM cintayannAha- eNaM davvaM paDuce tyaadi| atra bhAvanA, iha dvipradezAvagADhasya, ekapradezAvagADhasya vA dravyasya nai0 vya0 anau0 pariNAmavaicitryAtpradezatrayAdyavagAhabhavana AnupUrvIvyapadezaH saJjAtaH, samayaM caikaM tadbhAvamanubhUya punastathaiva dvipradezAvagADha kSetrAnu0 mekapradezAvagADhaM vA tavyaM saMjAtamityAnupUrvyAH smyojghnyaavgaahsthitiH|ydaa tu tadeva dravyamasaMkhyeyaMkAlaM tadbhAvamanubhUya anugmH| punastathaiva dvipradezAvagADhamekapradezAvagADhaM vAjAyate tadotkRSTatayA'saGkhayeyo'vagAhasthitikAlaH siddhyatyanantastuna bhvti| vivkssitaikdrvysyaikaavgaahenotkRssttto'pysngkhyaatkaalmevaavsthaanaaditi| nAnAdravyANi tu sarvAddhAsarvakAlameva bhavanti, tryAdipradezAvagADhadravyabhedAnAM sadaivAvasthAnAditi / evaM yadA samayamekaM kiJcidravyamekasmin pradeze'vagADhaM sthitvA tato vyAdipradezAvagADhaM bhavati tadAnAnupUrvyAH samayo jghnyaavgaahsthitiH| yadA tu tadevAsaGkhyAtaM kAlaM tadrUpeNa sthitvA tto| vyAdipradezAvagADhaM bhavati tdotkRssttto'sngkhyeyo'vgaahsthitikaalH| nAnAdravyANi tu sarvakAlamekapradezAvagADhadravyabhedAnAM / sarvadAbhAvAditi / avaktavyakasya tu dvipradezAvagADhasya samayAdUrdhvamekasmiMstryAdiSu vA pradezeSvavagAhapratipattau jaghanyAH // 134 // (r)ci / hoi', iti tathA, 'evaM tiNNivi', itydhikm| (c) eg| 0 NiyamA' ityadhikam tathA 'evaM doNi vi' na vartate / 7 h| 0 'vA' ityadhikam / / Odaiva sdbhaa| 1.1.4 .2.5.5 kaaldvaarm|
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 135 // samayo'vagAhasthitiH / asaGkhayeyakAlAdUrdhvaM dvipradezAvagAhaM parityajata utkRSTato'saGkhayeyo'vagAhasthitikAla: siddhyti| [[1] upkrmH| nAnAdravyANi tu sarvakAlam, dvipradezAvagADhadravyabhedAnAM sadaiva bhAvAdityevaM samAnavaktavyatvAdatidizati, evaM donnnnivitti| zA0 upkrmH| idAnImantaradvAram 1.1 aanupuurvii| NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvANamaMtaraM kAlato kevacira hoti?, tiSNivi egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM ega samaya, ukkoseNaM sUtram 155 1.1.4 asaMkhecaM kAlaM, NANAdavvAI paDucca Natthi aMtaraM // sUtram 155 // kssetraanupuurvii| jahaNNeNaM e~ga samayaMti, atra bhAvanA, iha yadA tryAdipradezAvagADhaM kimapyAnupUrvIdravyaM samayamekaM tasmAdvivakSitakSetrAdanyatrA-2 nai0 vya0 anau0 kSetrAnu0 vagAhaM pratipadya teSveva tryAdyAkAzapradezeSvavagAhate tadaikAnupUrvIdravyasya samayo jaghanyAntarakAlaH prApyate / ukkoseNaM asaMkheja kAlaMti / tadeva yadAnyeSu kSetrapradezeSvasaGkayeyaMkAlaM paribhramya kevalamanyadravyasaMyuktaM vA samAgatya punarapiteSveva vivakSitatryAdyAkAzapradezeSvavagAhate tadotkRSTato'saGkhayeyo'ntarakAlaH prApyate, napunardravyAnupUrvyAmivAnantaH, yato dravyAnupUrtyAM vivakSitadravyAdanye dravyavizeSA anantA:prApyante, taizca saha krameNa saMyoga ukto'nantaH kaalH| atra tu vivakSitAvagAhakSetrAdanyatkSetramasaGkhyeyameva, pratisthAnaM cAvagAhanAmAzritya saMyogasthitiratrApyasaGkhyeyakAlaiva / tatazcAsaGkhayeye kSetre paribhramatA dravyeNa punarapikevalenAnyasaMyuktena vAsaGkhayeyakAlAtteSveva nabhaHpradezeSvAgatyAvagAhanIyam / na ca vaktavyamasaGgyeye'pi kSetre pauna:punyena tatraiva bhramaNe kasmAdananto'pi kAlo nocyata iti? yata ihAsaGkhayeyekSetre'saGkhayeyakAlamevAnyatra tena paryaTitavyam / tata UrdhvaM punastasminneva vivakSitakSetre niyamAdavagAhanIyam, vastusthitisvAbhAvyAditi tAvadekIyaM vyaakhyaanmaadrshitm| Oci| lennhNpi| 0 kkaM / eksmaa| 7 punarapi kevalamanyadravyasaMyuktaM vA teSveva vivakSita'tryAdyA..itirUpeNa pATho vartate / 0 jghnyo'| pribhrmnne| 1.1.4a.2.5 anugmH| 1.1.4a.2.5.6 antrdvaarm| // 135 //
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 136 // anye tuvyAcakSate, yasmAt tryAdipradezalakSaNAdvivakSitakSetrAttadAnupUrvIdravyamanyatra gatam, tasya kSetrasya svabhAvAdevAsaGkhyeyakAlAdUrdhvaM tenaivAnupUrvIdravyeNa varNagandharasasparzasaGkhyAdidharma: sarvathA tulyenAnyena vA tathAvidhAdheyena saMyogesati niyamAttathAbhUtAdhAratopapatterasaGkhayeya evAntarakAla iti / tattvaM tu kevalino vidanti, gambhIratvAtsUtrapravRtteriti / naannaadvvaaimityaadi| na hi tryAdipradezAvagADhAnupUrvIdravyANi yugapatsarvANyapi tadbhAvaM vihAya punastathaiva jAyanta iti kadAcidapi sambhavati, asaGkhayeyAnAM teSAM sarvadaivoktatvAditi bhAvaH / anaanupuurvyvktvykdrvyessvpysaavevaikaanekdrvyaashryaa'ntrkaalvktvytaa| kevalamanAnupUrvIdravyasyaikapradezAvagADhasyAvaktavyakadravyasya tu dvipradezAvagADhasya punastathAbhavane'ntarakAlazcintanIyaH |shessaa tu vyAkhyAdvayabhAvanA sarvApi tathaiveti ||suutrm 155 // uktamantaradvAram, sAmprataM bhaagdvaarmucyte| NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiMsesadavvANaM katibhAge hojA?, tiNNivijahA dvvaannupuvviie||suutrm 156 // tatra yathA dravyAnupUA tathAtrApyAnupUrvIdravyANyanAnupUrvyavaktavyakalakSaNebhyaH zeSadravyebhyo'saGkhayeyai gairadhikAni, zeSadravyANi tu teSAmasaGkhayeyabhAge vartanta iti / atrAha, nanutryAdipradezAvagADhAni dravyANyAnupUrvyaH, ekaikapradezAvagADhAnyanAnupUrvyaH, dvidvipradezAvagADhAnyavaktavyakAnIti prAkpratijJAtam, etAni cAnupUrvyAdIni sarvasminnapi loke santi, ato yuktyA vicAryamANAnyAnupUrvIdravyANyeva stokAni jJAyante / tathAhi, asatkalpanayA kila loke triMzatpradezAH, tatra cAnAnupUrvIdravyANi triMzadevAvaktavyakAni tu paJcadazAnupUrvIdravyANi tu yadi sarvastokatayA tripradezaniSpannAni gaNyante tathApi dazaiva bhavantIti zeSebhyaHstokAnyeva prApnuvanti, kathamasaGkhayeyaguNAni syuriti?, atrocyate, ekasminnAnupUrvIdravye ye nabhaHpradezA upayujyante te yadyanyasminnapi nopayujyeraistadA syAdevam / tacca nAsti, yata ekasminnapi pradezatrayaniSpanna AnupUrvIdravye ye [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sUtram 156 1.1.4 kssetraanupuurvii| nai0 vya0 anau0 kSetrAnu0 1.1.4a.2.5 anugmH| 1.1.4a.2.5.7 bhaagdvaarm| // 136 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 137 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| 1.1.4 kssetraanupuurvii| trayaH pradezAsta evAnyAnyarUpatayAvagADhenAdheyadravyeNAkrAntA:santaH pratyekamanekeSu trikasaMyogeSugaNyante, pratisaMyogamAdheyadravyasya bhedAttadbhede cAdhArabhedAditi bhAvaH / evamanyAnyacatuSpradezAvagADhAdyAdheyenAdhyAsitatvAtta evAnekeSu catuSkasaMyogeSvanekeSu paJcakasaMyogeSu yAvadanekeSvasaGkhayeyakasaMyogeSu prtyekmupyujynte| evaM caturAdipradezaniSpanneSvapyAnupUrvIdravyeSu ye caturAdayaH pradezAsteSAmapyanyAnyasaMyogopayogitA bhaavniiyaa| tasmAdasaGkhayeyapradezAtmake svasthityA vyavasthite loke yAvantastrikasaMyogAdayo'saGkhyeyakasaMyogaparyantA:saMyogA jAyante tAvantyAnupUrvIdravyANi bhavanti, pratisaMyogamAdheyadravyasya bhedenAvasthitisadbhAvAdAdheyabhede cAdhArabhedAt, na hi nabhaHpradezA yenaiva svarUpeNaikasminnAdheya upayujyante tenaiva svarUpeNAdheyAntare'pi, AdheyaikatAprasaGgAt, ekasminnAdhArasvarUpe tadavagAhAbhyupagamAd, ghaTa(Te)tatsvarUpavat / tasmAttryAdisaMyogAnAM loke bahutvAdAnupUrvINAM bahutvaM bhAvanIyam, avaktavyakAni tu stokAni, dvikasaMyogAnAM tatra stokatvAd, anAnupUrdo'pi stokA eva, lokprdeshsngkhyaamaatrtvaad| atra sukhapratipattyarthaM loke kila paJcAkAzapradezAH kalpyante, tadyathA, / atrAnAnupUrvyastAvatpaJcaiva pratItAH, avaktavyakAni tvaSTau, dvikasaMyogAnAmihASTAnAmeva sambhavAd, AnupUrvyastu SoDaza saMbhavanti, dazAnAM trikasaMyogAnAMpaJcAnAM catuSkasaMyogAnAmekasya tu paJcakayogasyeha lAbhAd, daza trikayogAH kathamiha labhyante? iti ceducyate / SaT tAvatmadhyavyavasthApitena saha labhyante, catvArastu trikasaMyogA digvyavasthApitaizcatubhireva kevalairiti / catuSkasayogAstu catvAromadhyavyavasthitena saha labhyante, ekastutannirapekSairdigvyavasthitaireveti sarve paJca, paJcakasaMyogastu pratIta eveti / tadevaM pradezapaJcakaprastAre 0'sa' iti na vartate / sthApitena / 0'' iti na vartate / kSetrAnu0 1.1.4a.2.5 anugmH| 1.1.4 bhAgadvAramA // 137 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 138 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| |1.1 aanupuurvii| 'pyAnupUrvINAM bAhulyaM dRzyate'ta eva tadanusAreNa sadbhAvato'saGkhyeyapradezAtmake loke'trAnupUrvIdravyANAM zeSebhyo'saGkhyAtaguNatvaM bhAvanIyamityalaM vistareNa // sUtram 156 // uktaM bhAgadvAram, sAmprataM bhAvadvAram NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAI kayaraMmi bhAve hojA?, tinniviNiyamA sAdipAriNAmie bhAve hojaa| sUtram 157 / / tatra ca dravyANAMtryAdipradezAvagAhapariNAmasyaikapradezAvagAhapariNAmasya dvipradezAvagAhapariNAmasya ca sAdipa(pA)riNAmikatvAttrayANAmapi sAdipAriNAmikabhAvavartitvaM bhaavniiymiti| alpabahutvadvAre (1) eesi NaM bhaMte! NegamavavahArANaM ANuputvIdavvANaM aNANupuvvIdavvANaM avattavvayadavvANa ya davvaTThayAe paesaTTayAe davvaTThapaesaTTayAe ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovAI NegamavavahArANaM avattavvayadavvAiMdavvaTThayAe, aNANupuvvIdavvAiMdavvaTTayAe visesAhiyAI, ANupuvvIdavvAiMdavvaTThayAe asaMkhejjaguNAI (2) paesaTThayAe savvatthovAiM NegamavavahArANaM aNANupuvvIdavvAiM apaesaTTayAe, avattavvayadavvAI paesaTUyAe visesAhiyAI, ANupuvvIdavvAiMpaesaTTayAe asaMkhejjaguNAI, (3) davvaTThapaesaTTayAe savvatthovAiMNegamavavahArANaM avattavvayadavvAiMdavvaTTayAe, aNANupuvvIdavvAI davvaTThayAe apaesaTTayAe visesAhiyAI, avattavvayadavvAiM paesaTThayAe visesAhiyAI, ANupuvidavvAI davvaTThayAe asaMkhejaguNAI, tAiMceva paesaTThayAe asaMkhejaguNAI,setaM annugme|setNnnegmvvhaaraannN annovnnihiyaakhettaannupuvvii|| sUtram 158 // ( // 101 // ) iha dravyagaNanaM dravyArthatA, pradezagaNanaM pradezArthatA, ubhayagaNanaM tUbhayArthatA / tatrAnupUrtyA viziSTadravyAvagAhopalakSitAstryA(r) 'tinnivi', iti padaM nAsti, (r) evaM donnnnivii'tydhikmsti| (r)g| 0 bvii| 7142-158 sUtrANAM sthAna ekamevedaM 101 sUtrAjhaM vartate / sUtram 157-158 1.1.4 kssetraanupuurvii| nai0 vya0 anau0 kSetrAnu0 1.1.4a.2.5 anugmH| 1.1.4a.2.5.8 bhAvadAramA 1.1.4a.2.5.9 alpabahatvadvAram / // 138 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 139 // 1.1 aanupuurvii| sUtram 157-158 dinabhaHpradezasamudAyAstAvadvyANi, samudAyArambhakAstu prdeshaaH| anAnupUrtyAM tvekaikapradezAvagAhidravyopalakSitAH sakalanabhaHpradezA: pratyekaM dravyANi, pradezAstu na sambhavanti, ekaikapradezadravye hi pradezAntarAyogAt / avaktavyakeSu tu yAvanto loke dvikayogA:saMbhavanti tAvantaste pratyekaM dravyANi tadArambhakAstu pradezA iti |shessaa tvatra vyAkhyA drvyaanupuurviivtkrtvyeti| navaraM savvatthovAiMNegamavavahArANaM avattavvagadavvAimityAdyatrAha, nanu yadA pUrvoktayuktyaikaiko nabhaHpradezo'nekeSu dvikasaMyogeSUpayujyate tadAnAnupUrvIdravyebhyo'vaktavyakadravyANAmeva bAhulyamavagamyate, yataH pUrvoktAyAmapipaJcapradezanabha:kalpanAyAmavaktavyakadravyANAmevASTasaGkhayopetAnAM paJcasaGkhayebhyo'nAnupUrvIdravyebhyo bAhulyaM dRSTaM tatkathamatra vyatyaya: pratipAdyate? satyam, astyetat kevalaMlokamadhye, lokaparyantavartiniSkuTagatAstu ye kaNTakAkRtayo vizreNyA nirgatA ekAkinaH pradezAste vizreNivyavasthitatvAdavaktavyakatvAyogyA ityanAnupUrvIsaGkhyAyAmevAntarbhavanti, ato lokamadhyagatAM niSkuTagatAMca prastutadravyasaGkhyAM mIlayitvA yadA kevalI cintayati tadAvaktavyakadravyANyeva stokAni, anAnupUrvIdravyANi tu tebhyo vizeSAdhikatAM pratipadyante, atra niSkuTasthApanA , atra vizreNilikhitau dvAvaktavyakAyogyau draSTavyAviti / evambhUtAzca kilAmI sarvatolokaparyanteSu bahavaHsantItyanAnupUrvINAMbAhulyamityalaM vistareNa / AnupUrvIdravyANAMtu tebhyo'saGkhyAtaguNatvaM bhAvitameva, zeSaM dravyAnupUrvyanusAreNa bhAvanIyam / navaramubhayArthatAvicAra AnupUrvIdravyANi svadravyebhyaH pradezArthatayA'saGkhyeyaguNAni katham? ekaikasya tAvadvyasya tryAdibhirasaGkhayeyAntairnabha:pradezairArabdhatvAnnabhaHpradezAnAM ca smuditaanaampysngkhyeytvaaditi| seta mityAdi nigamanadvayam // 158 // uktA naigamavyavahAramatenAnaupanidhikI kSetrAnupUrvyatha tAmeva saGgrahamatena (c) tAvanti pratyeka... / (c) 444'- ityaakRtiH| OM sarvaloka' iti vartate / kssetraanupuurvii| nai0 vya0 anau0 kSetrAnu0 1.1.4a.2.5 anugmH| |1.1.4a.2.5.8 bhaavdvaarm| |1.1.4a.2.5.9/ alpbhutvdvaarm|
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 140 // bibhaNiSurAha [1] upkrmH| se kiMtaMsaMgahassa aNovaNihiyA khettANupuvI? jaheva davvANupuvvI taheva khettANupuvvINeyavvA / setaM saMgahassa aNovaNihiyA zA0 upkrmH| khettaannupuvvii| setaM aNovaNihiyA khettaannupuvvii||suutrm 159 // ( // 102 // ) |1.1 aanupuurvii| sUtram 159 se kiM tamityAdi / iha saGgrahAbhimatadravyAnupUrvyanusAreNa nikhilaM bhAvanIyam, navaraM kSetraprAdhAnyAdatra tipaesogADhA ANupuvvI |1.1.4 jAva asaMkhejjapaesogADhA ANupucI egapaesogADhA aNANupuvvI dupaesogADhA avattavvae, ityAdi vaktavyam, zeSaM tathaiveti // 159 // kssetraanupuurvii| 1.1.4A.2 sUtra 159 sthAne'yaM pATho sUtrAGka 102 sahito vartate-"se kiM taM saMgahassa aNovaNihiA khettANupucI?, 2 paMcavihA paNNattA, taMjahA- aThThapayarUvaNayA 8 saGgraha0 anau0 bhaMgasamukttiNayA bhaMgovadasaNayA samoAre aNugame, se kiM taM saMgahassa aTThapayarUvaNayA?, 2 tipaesogADhe ANupuvvI cauppaesogADhe ANupuvvI jAva dasapaesogADhe kssetraanupuurvii| ANupuvI saMkhijapaesogADhe ANupucI asaMkhijapaesogADhe ANupunvI egapaesogADhe aNANupuvI dupaesogADhe avattavvae, se taM saMgahassa atttthpypruuvnnyaa| eAe 8 iNaM sagahassa aTThapayaparUvaNayAe kiM paoaNaM?, saMgahassa aTThapayaparUvaNayAe saMgahassa bhaMgasamukttiNayA kji| se kiM taM saMgahassa bhaMgasamukttiNayA?, asthi ANupulvI asthi aNANupuvvI asthi avattavvae, ahavA asthi ANupuvvI a aNANupucI a evaM jahA davvANupubbIe saMgahassa tahA bhANiavvaM jAva se taM saMgahassa bhNgsmuktittnnyaa| eAe NaM saMgahassa bhaMgasamuktittaNayAe kiM paoaNaM?, eAe NaM saMgahassa bhaMgasamukkittaNayAe saMgahassa bhaMgovadasaNayA kjji| se kiM taM saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA?, 2 tipaesogADhe ANupuvvI egapaesogADhe aNANupulvI dupaesogADhe avattavvae ahavA tipaesogADhe a egapaesogADhe a ANupuSvI a aNANupuvvI a evaM jahA davvANupuvvIe saMgahassa tahA khettANupuvIevi bhANiavvaM jAva se taM saMgahassa bhNgovdNsnnyaa| se kiM taM samoAre?, 2 saMgahassa ANupuvvIdavcAI kahiM samoaraMti? kiM ANupuvvIdavvehiM samoaraMti aNANupuvvIdavvehiM avattavvagadavvehiM?, tiNNivi saTThANe samoaraMti, se taM smoaare| se kiM taM aNugame?, 2 aTThavihe // 140 // paNNate, taMjahA- saMtapayaparUvaNayA jAva appAbahuM ntthi|| 11 // saMgahassa ANupuvvIdavvAI kiM atthi Natthi?, niyamA atthi, evaM tiNNivi, sesagadArAI jahA davvANupubbIe saMgahassa tahA khettANupuvvIevi bhANiabvAI, jAva se taM annugme| se taM saMgahassa aNovaNihiA khettaannupubbii| se taM aNAvaNihiA khettaannupulvii|| sUtram 102 // "
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 141 // 1.1 aanupuurvii| uktAnaupanidhikI kSetrAnupUrvyathopanidhikIM tAM nirdidikSurAha se kiM taM ovaNihiyA khettANupuvvI?2 tivihA paNNattA, taMjahA- puvvANupuvvI 1 pacchANupuvvI 2 aNANupuvvI 3 // sUtram 160 // se kiM taM puvvANupuvvI? 2 aholoe 1 tiriyaloe 2 uDDaloe 3, se taM puvvANupuvvI / / sUtram 161 // se kiM taM pacchANupuvvI? 4 uhaloe 1 tiriyaloe 2 aholoe 3, se taM pacchANupuvvI // sUtram 162 // se kiMtaM aNANupuvvI?,2 eyAe ceva egAdiyAe eguttariyAe tigacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, setaM aNANupuvvI ||suutrm 163 // se kiMtaM ovaNihitetyAdi / atra vyAkhyA puurvvtkrtvyaa| navaraMtatra dravyAnupUrvyadhikArAddharmAstikAyAdidravyANi pUrvAnupUrvyAditvenodAhRtAnyatra tu kSetrAnupUrvyadhikArAdadholokAdikSetravizeSA iti / iha cordhvAdhazcaturdazarajvAyatasya vistaratastvaniyatasya paJcAstikAyamayasya lokasya tridhA priklpne'dholokaadivibhaag:smpdyte| tatrAsyAM ratnaprabhAyAM bahusamabhUbhAge merumadhye nabhaHprataradvaye'STapradezorucakaH samasti, tasya prataradvayasya madhya ekasmAdadhastanapratarAdArabhyAdho'bhimukhaM nava yojanazatAni parihRtya parataH sAtirekasaptarajjvAyato'dholokaH / tatra lokyate kevaliprajJayA paricchidyata iti lokaH / adhovyavasthito loko'dholokaH / athavAdhaHzabdo'zubhaparyAyaH, tatra ca kSetrAnubhAvAbAhulyenAzubha eva pariNamo dravyANAMjAyate'to'zubhapariNAmavadvyayogAdadho'zubho loko'dholokH| uktaMca, ahava ahopariNAmo khettaNubhAveNa jeNa osaNaM / asubho ahotti | bhaNio davvANaM tenn'hologo||1||tti, tasyaiva rucakaprataradvayasya madhye ekasmAduparitanapratarAdArabhyordhvaM nava yojanazatAni O vibhAgAH smpdynte| 0 ce'tyadhikam / 0 athavA'dha:pariNAma: kSetrAnubhAvena yenotsnnm| azubho'dha iti bhaNita: dravyANAM tenaadholokH||1|| sUtram 160-163 1.1.4 kssetraanupuurvii| 1.1.4A.1 saGgaha0 au0 | kssetraanupuurvii| i. pUrvAnupUrvI, ii. pazcAnupUrvI, iii.anaanupuurvii| // 141 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ BE zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 142 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sUtram 160-163 1.1.4 kssetraanupuurvii| 1.1.4A.1 saGgaha0 au0 parihRtya parataH kicinyUnasaptarajvAyata uurdhvlokH| Urddhamupari vyavasthApitoloka: UrddhalokaH / athavovaMzabdaHzubhaparyAyaH, tatra ca kSetrasya zubhatvAttadanubhAvAdvyANAM prAyaH zubhA eva pariNAmA bhavantyata: zubhapariNAmavadvyayogAdUrdhvaH zubho loka UrdhvalokaH / uktaM ca, uDdati uvari jaMDiya subhakhittaM khettao ya davvaguNA / uppajaMti subhA vA teNa tao uddddlogotti||1||tyovaadholokordhvlokyormdhye'ssttaadshyojnshtaani tiryglokH| samayaparibhASayA tiryamadhye vyavasthito lokstiryglokH| athavA tiryakzabdo madhyamaparyAyaH, tatra ca kSetrAnubhAvAtprAyomadhyamapariNAmavantyeva dravyANi bhavantyatastadyogAttiryamadhyamo lokstiryglokH| athavA svakIyordhvAdhobhAgAttiryagbhAga evAtivizAlatayAtra pradhAnamatastena vyapadezaH kRtaH, tiryagbhAgapradhAno lokstiryglokH| uktaMca, majjhaNubhAvaM khettaM jaMtaM tiriyaMti vynnpjjvo| bhaNNai tiriyaM visAlaM ato va taM tiriylogotti||1|| vayaNapajjavaotti / madhyAnubhAvavacanasya tiryagdhvane: paryAyatAmAzrityetyarthaH / atra ca jaghanyapariNAmavavyayogato jaghanyatayA guNasthAnakeSu mithyaadRsstterivaadaavevaadholoksyopnyaasH| tadupari madhyamadravyavattvAnmadhyamatayA tiryaglokasya, tadupariSTAdutkRSTadravyavattvAdUrdhvalokasyopanyAsa iti pUrvAnupUrvItvasiddhiH / pazcAnupUrvI tu vyatyayena pratItaiva, anAnupUrtyAM tu padatrayasyAsya SaDbhaGgA bhavanti, teca pUrvaM darzitA eva / zeSabhAvanA tviha prAgvadeveti / atra ca kvacidvAcanAntara ekapradezAvagADhAdInAmasaGkhyAtapradezAvagADhAntAnAMprathamaMpUrvAnupUrvyAdibhAva ukto dRzyate, so'pi kSetrAnupUrvyadhikArAdaviruddha eva, sugamatvAccoktAnusAreNa bhAvanIya iti // sUtram 163 / / sAmprataM vastvantaraviSayatvena pUrvAnupUrvyAdibhAvaM didarzayiSura OUrdhvamityupari yadeva zubhakSetraM kSetratazca drvygunnaaH| utpadyante zubhA vA tena saka Urdhvaloka iti||1|| 0 ci| 0 saMbha...'iti / 0 madhyAnubhAvaM kSetraM yattattiryagiti vacanaparyavAt / bhaNyate tiryag vizAlamato vA sa tiryagloka iti // 1 // asye'ti na vartate / kssetraanupuurvii| i. pUrvAnupUrvI, ii. pazcAnupUrvI, iii.anaanupuurvii| // 142 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 143 // 164-168 dholokAdInAM ca bhedaparijJAne ziSyavyutpattiM pazyannAha [1] upkrmH| aholoyakhettANupuvvI tivihA paNNattA, taMjahA- puvvANupuvvI 1 pacchANupuvvI 2 aNANupuvvI ||suutrm 164 // zA0 upkrmH| se kiMtaM puvvANupuvvI? 2 rayaNappabhA 1 sakkarappabhA 2 vAluyappabhA 3 paMkappabhA 4 dhUmappabhA 5 tamappabhA 6 tamatamappabhA 7, setaM |1.1 aanupuurvii| puvvANupuvvI // sUtram 165 // sUtram se kiMtaM pacchANupuvvI? 2 tamatamA, 7 jAva rayaNappabhA 1, setaM pcchaannupussvii|| sUtram 166 // se kiM taM aNANupuvvI? 2 eyAe ceva egAdiyAe eguttariyAe sattagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo, se taM kssetraanupuurvii| 1.1.4A.1 annaannupuvvii|| sUtram 167 // saGkaha0 au0 tiriyaloyakhettANupuvvI tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuvvI 1pacchANupuvvI 2 aNANupuvvI 3||suutrm 168 // kssetraanupuurvii| i. adholoka aholoka khettANupuvvI tivihetyaadi|adholokkssetrvissyaanupuurvii, adholoka kSetrAnupUrvI, aupanidhikIti prkrmaallbhyte| kSetrAnupUrvI tasya sA trividhA prajJaptA, tadyathetyAdi zeSaM pUrvavadbhAvanIyaM yAvadratnaprabhetyAdi / indranIlAdibahuvidharatnasambhavAnnarakavarz2a prAyo pUrvAnupUrvItyAdi ratnAnAMprabhA-jyotsnA yasyAMsA rtnprbhaa| evaM zarkarANAmupalakhaNDAnAMprabhA prakAzanaM svarUpeNAvasthAnaM yasyAMsA shrkraaprbhaa| vAlukAyAvAlikAyA vA paruSapAMzUtkararUpAyA: prabhAsvarUpAvasthitiryasyAMsA vAlukAprabhAvAlikAprabhA veti| paGkasyaprabhA yasyAM sA paMkaprabhA, praGkAbhadravyopalakSitetyarthaH / dhUmasyaprabhA yasyAM sA dhUmaprabhA, dhUmAbhadravyopalakSitetyarthaH / tamasaH prabhA yasyAM sA tamaHprabhA kRSNadravyopalakSitetyarthaH / kvacittameti pAThaH, tatrApi tamorUpadravyayuktatvAttamA iti| mahAtamasaH prabhA imedve pade na vrtete| bhedAH / // 143 //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandra [1] upkrmH| zA0 upkrmH| |1.1 aanupuurvii| sUri vRtti yutm| // 144 // sUtram 169-171 yasyAM sA mahAtamaHprabhA, atikRSNadravyopalakSitetyarthaH, kvacittamatameti pAThaH, tatrApyatizayavattamaH, tamastamaH, tadrUpadravyayogAttamastameti / atra prajJApakapratyAsatte ratnaprabhAyA AdAvupanyAsaH kRtaH, tataH paraM vyavahitavyavahitatarAditvAtkrameNa zarkarAprabhAdInAmiti pUrvAnupUrvItvam, vyatyayena pazcAnupUrvItvam, amISAM ca saptAnAM padAnAM parasparAbhyAse paJca sahasrANi catvAriMzadadhikAni bhaGgAnAM bhavanti, tAnicAdyantabhaGgakadvayarahitAnyanAnupUrtyAM draSTavyAnIti, zeSabhAvanA pUrvavaditi // 164168 // se kiM taM puvvANupuvvI? 2 jaMbuddIve lavaNe dhAyai kAlo ya pukkhare vrunne|khiir ghaya khoya naMdI aruNavare kuMDale ruyage // 11 // (12) jaMbuddIvAokhalu niraMtarA, sesayA asNkhimaa| bhuyagavara kusavarAviya koMcavarA''bharaNamAIyA (iiy)||12|| (13) AbharaNa vattha gaMdhe uppala tilaye ya pauma nihi rayaNe / vAsahara daha NadIo vijayA vakkhAra kappiMdA // 13 // kuru maMdaraAvAsA kUDA nakkhatta caMdasUrA ya / deve nAge jakhkhe bhUye yasayaMbhuramaNe y||14||se taM puvvANupuvvI // sUtram 169 // se kiM taM pacchANupuvvI?,2 sayaM bhuramaNe ya bhUe ya jAva jaMbUddIve, setaM pacchANupuvvI ||suutrm 170 // se kiM taM aNANupuvvI? 2 eyAe ceva egAdiyAe eguttariyAe asaMkhejjagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo, se taM annaannupuvvii||suutrm 171 // tiryaglokakSetrAnupUrtyAM jaMbUddIve, ityAdigAthA / vyAkhyA, dvAbhyAMprakArAbhyAM sthAnadAtRtvAhArAdyupaSTambhahetutvalakSaNAbhyAM prANinaH pAntIti dvIpAH, jantvAvAsabhUtakSetravizeSAH / saha mudrayA maryAdayA vartanta iti samudrAH, pracurajalopalakSitAH neti' iti / (c) iyaM gAthA na vrtte| (c) puddhvii| (r) bhuu| 7 bhUe ya' iti padaM na vartate / 0 ru| 9 loke| kssetraanupuurvii| 1.1.4A.1 saGgraha0 aupa0 kssetraanupuurvii| 1.1.4A.1 adholoka kssetraanupuurvii| i. pUrvAnupUrvI, ii. pazcAnupUrvI, iii.anaanupuurvii| // 144 //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 145 // kSetravizeSA eva / ete ca tiryagloke pratyekamasaGkhyayA bhvnti|ttr samastadvIpasamudrAbhyantarabhUtatvenAdau tAvanjambUvRkSaNopalakSito dvIpo jmbuudviipH| tatastaM parikSipya sthito lavaNarasAsvAdanIrapUritaH samudro lavaNasamudraH, ekadezena samudAyasya gamyamAnatvAd / evaM purastAdapi yathAsambhavaM draSTavyam / dhAyai kAloyatti, tatolavaNasamudraM parikSipya sthito dhAtakIvRkSaSaNDopalakSito dvIpodhAtakISaNDaH, tatparito'pizuddhodakarasAsvAdaH kAlodaH smudrH|tNc parikSipya sthitaH puSkaraiH padmavarairupalakSito dvIpaH pusskrvrdviipH| tatparito'pi zuddhodakarasAsvAda eva puSkarodaH smudrH| anayozca dvayorapyekenaiva padenAtra saGgraho draSTavyaH / pukkharettyevamuttaratrApi / tato varuNe "tti varuNavaro dvIpastato vAruNIrasAsvAdo vAruNodaH samudraH / khIre tti kSIravaro dvIpaH, kSIrarasAsvAdaH kSIrodaH smudrH| ghayatti ghRtavaro dvIpaH, ghRtarasAsvAdo ghRtodaH smudrH| khoyatti, ikSuvaro dvIpaH, ikSurasAsvAda evekSurasa: samudraH, ita UrdhvaM sarve'pi samudrAH dvIpasadRzanAmAno mntvyaaH| aparaM ca svayambhuramaNavarjAH srve'piikssursaasvaadaaH| tatra dvIpanAmAnyamUni, tadyathA nandIsamRddhistayezvaro dvIponandIzvaraH / evamaruNavaraH, aruNAvAsaH kuNDalavaraH zaGkavaraH rucakavara ityevaM SaD dvIpanAmAni cUrNI likhitAni dRzyante sUtre tu nandI aruNavare kuNDale ruyage ityetasmin gAthAdale catvAryeva tAnyupalabhyante'ta: cUrNilikhitAnusAreNa rucakastrayodazaH, sUtralikhitAnusAratastu sa evaikAdazo bhavati, tattvaM tu kevalino vidantIti gaathaarthH|| idAnImanantaroktadvIpasamudrANAmavasthitisvarUpapratipAdanArthaM zeSANAMtunAmAbhidhAnArthamAha jaMbuddIvAokhalu nirantarA sesayA asNkhimaa| bhuyagavarakusavarAviya koMcavarAbharaNamAI y||1|| tti, vyAkhyA, ete pUrvoktAH sarve'pi jambUdvIpAdArabhya nirantarA (r)kh| Onno| ratti / 0 mbhU / 7 bU / 0 iti / [2] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sUtram 169-171 1.1.4 kssetraanupuurvii| 1.1.4A.1 saGgraha0 aupa0 kssetraanupuurvii| 1.1.4A.1 adholoka kssetraanupuurvii| i. pUrvAnupUrvI, | ii. pazcAnupUrvI, iii.anaanupuurvii| // 145 //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upa zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 146 // nairantaryeNa vyavasthitAH, na punaramISAmantare'paro dvIpaH kazcanApi samastIti bhAvaH / ye tu zeSakA bhujagavarAdaya ita UrdhvaM [1] upkrmH| vakSyante te pratyekamasaGkhyAtatamA drssttvyaaH| tathAhi-bhuyagavaratti pUrvoktAdrucakavarAIpAdasaGkhayeyAndvIpasamudrAn gatvA bhujagavaro kramaH nAma dvIpa: samasti / kusavaratti tato'pyasaGkhyeyA~stAn gatvA kuzavaro nAma dvIpaH samasti / apiceti smuccye| kuMcavarotti, 1.1 aanupuurvii| tato'psaGgayeyA~stAnatikramya krauJcavaro nAma dviip:smsti| AbharaNamAI yatti, evamasaGkhayeyAnaeNsaGgayeyAndvIpasamudrAnullaGyA- sUtram bharaNAdayazca, AbharaNAdinAmasadRzanAmAnazca dvIpA vktvyaaH| samudrAstu tatsadRzanAmAna eva bhavantItyuktameveti gaathaarthH|| 169-171 iyaM ca gAthA kasyAzcidvAcanAyAM na dRzyata eva, kevalaM kvApi vAcanAvizeSe dRzyate, TIkAcUryostu tadvyAkhyAnamupalabhyata kssetraanupuurvii| ityasmAbhirapi vyAkhyAteti / tAnevAbharaNadInAha AbharaNavatthetyAdigAthAdvayam, asaGkhayeyAnAmasaGkhayeyAnAM dvIpAnAmanta 1.1.4A.1 saGgraha aupa0 AbharaNUvastragandhotpalatilakAdiparyAyasadRzanAmaka ekaiko'pidvIpastAvadvaktavyo yAvadante svambhuramaNodvIpaH, zuddhodakarasaH kssetraanupuurvii| svayambhuramaNa eva samudra iti gAthAdvayabhAvArthaH / nanu yadyevaM tahasaGkhayeyAnasaGkhayeyAndvIpAnatikramya ye vartante teSAmeva || adholoka dvIpAnAmetAni nAmAnyAkhyAtAni, ye tvantarAleSu dvIpAste kiMnAmakA iti vaktavyam? satyam, loke padArthAnAM zaGkhadhvaja kssetraanupuurvii| kalazasvastikazrIvatsAdIni yAvanti zubhanAmAni taiH sarvairapyupalakSitAste dvIpA: prApyanta iti svayameva draSTavyam, yata Ri. pUrvAnupUrvI, ii. pazcAnupUrvI, uktam, dIvasamuddA NaM bhaMte! kevaiyA nAmadhijjehiM paNNatA? goyamA! jAvaiyA loe subhA nAmA subhA rUvA subhA gaMdhA subhA rasA subhA iii.anaanupuurvii| phAsA evaiyA NaM dIvasamuddA nAmadhijjehiM paNNattA iti, saGkhyA tu sarveSAmasaGkhayeyasvarUpA uddhArasAgarANaM aDDAIjANa jattiyA / -8 // 146 // Obhujgvre'ti| 0 koMcavare'tti / 0 asaGkhyeyAn' iti sakRdeva vrtte| umbhuu| 'asaGkhyeyAn' iti sakRdeva vrtte| steSu / 0 dvIpasamudrA bhadanta! kiyanto nAmadheyaiH prajJaptA:?, gautama! yAvanti loke zubhAni nAmAni zubhAni rUpANi zubhA gandhAH zubhA rasAH zubhAH sparzA iyanto dvIpasamudrA nAmadheyaiH prjnyptaaH| 08 uddhArasAgarANAmardhatRtIyAnAM yAvantaH /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 147 // sUtram 172-179 1.1.4 1.1.4A.1 smyaa| duguNAduguNapavitthara dIvodahi rajju eviyaa||1|| (jina0 saMgra0 gA0 80) iti gAthApratipAditA drssttvyaa| tadevamatra / [1] upkrmH| kramopanyAse pUrvAnupUrvI, vyatyayena pazcAnupUrvI, anAnupUrvI tvamISAmasaGkhayeyAnAM padAnAM parasparAbhyAse ye'saGkhayeyA bhaGgA bhavanti bhaGgakadvayonatatsvarUpA drssttvyeti|| 1.1 aanupuurvii| uddalogakhettANupuvvI tivihA paNNattA, taMjahA, puvvANupuvvI 1 pacchANupuvvI 2 aNANupuvvI 3||suutrm 172 // se kiM taM puvvANupuvvI? 2 sohamme 1 IsANe 2 saNaMkumAre 3 mAhiMde 4 baMbhaloe 5 laMtae 6 mahAsukke 7 sahassAre 8 ANate 9 pANate 10 AraNe 11 acute 12 gevejjavimANA 13 aNuttaravimANA 14 IsipabbhArA 15 se tNpuvvaannupuvvii|| sUtram 173 // | kssetraanupuurvii| se kiM taM pacchANupuvvI? 2 IsipanbhArA 15 jAva sohamme 1 se taM pacchANupuvvI // sUtram 174 // saGghaha0 au0 se kiM taM aNANupuvvI? 2 eyAe ceva egAdiAe eguttariyAe paNNarasagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo, se taM kssetraanupuurvii| aNANupuvvI // sUtram 175 // urdhvaloka kssetraanupuurvii| ahavA ovaNihiyA khettANupuvvI tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuvvI 1 pacchANupuvvI 2 annaannupuvvii||suutrm 176 / / i. pUrvAnupUrvI, se kiM taM puvvANupuvvI? 2 egapaesogADhe dupaesogADhe jAva dasapaesogADhe asaMkhejjapaesogADhe, se taM puvvANupuvvI // sUtram ii. pazcAnupUrvI, iii.anaanupuurvii| 177 // se kiM taM pacchANupuvvI? 2 asaMkhejapaesogADhe jAva egapaesogADhe, se taM pacchANupuvvI // sUtram 178 // B smyaaH| dviguNadviguNapravistArA dvIpodadhayo rjjvaamiyntH||1||7naa|lnne| dvAdaza devalokA: graiveyakA anuttarA ISatprAgbhArA ca / saMkhijapaesogADhe' ityadhikam / |1.1.4A.1 // 147 //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 148 // zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sUtram 180-192 se kiM taM aNANupuvvI? 2 eyAe ceva egAdiyAe eguttariyAe asaMkhenagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM annaannupuvvii|setN ovaNihiyA khettaannupuvvii| setaM khettANupuvvI // sUtram 179 // // 103 // ) UrdhvalokakSetrAnupUrvyA sohmmetyaadi|sklvimaanprdhaansaudhrmaavtNskaabhidhaanvimaanvishessoplkssittvaatsaudhrmH| evaM sakalavimAnapradhAnezAnAvataMsakavimAnavizeSopalakSita IzAnaH / evaM tattadvimAnAvataMsakaprAdhAnyena tattannAma vAcyam, yaavtsklvimaanprdhaanaacyutaavtNskaabhidhaanvimaanvishessoplkssito'cyutH|lokpurusssy grIvAvibhAge bhavAni vimAnAni praiveykaani| naiSAmanyAnyuttarANi vimAnAni santItyanuttaravimAnAni / iissddhaaraakraantpurussvnntaa'ntessvitiisstpraagbhaareti| atra jJApakapratyAsatterAdau saudharmasyopanyAsaH, tato vyavahitAdirUpatvAtkrameNezAnAdInAmiti pUrvAnupUrvItvam, zeSabhAvanA tu pUrvoktAnusArataH kartavyeti kSetrAnupUrvI samAptA // 17 // uktA kSetrAnupUrvI, sAmprataM prAguddiSTAmeva kramaprAptAM kAlAnupUrvI vyAcikhyAsurAha, se kiMtaM kAlANupuvvI? 2 duvihA paNNattA, taMjahA- ovaNihiyA ya 1 aNovaNihiyA ya 2||suutrm 180 // ( // 104 // ) tattha NaM jA sA ovaNihiyA sA ThappA // sUtram 181 // tattha NaMjA sA aNovaNihiyA sAduvihA paNNattA, taMjahA-NegamavavahArANaM 1saMgahassaya 2||suutrm 182 // ( // 105 // ) se kiMtaMNegamavavahArANaM aNovaNihiyA kAlANupuvvI? 2paMcavihA paNNattA, taMjahA, aTThapayaparUvaNayA 1 bhaMgasamukttiNayA 2 bhaMgovadaMsaNayA 3samotAre 4 aNugame 5||suutrm 183 / / ( // 106 // ) 0160-179 sUtrANAM sthAna ekameva sUtrAGkam 103 vrtte| kaalaanupuurvii| aupa0 anau0| 1.1.5a.2 nai0 vya0 anau0 kaalaanupuurvii| i.arthapadaprarUpaNatAdi pnycbhedaaH| 1.1.5a.2.5. 1-2 anugamasyAdye dve dvaare| // 148 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 149 // se kiM taMNegamavavahArANaM aTThapadarUvaNayA? 2 tisamayaTThiIe ANupuvvI jAva dasasamayaTThiIe ANupuvvI, saMkhenjasamayaTTiIe [1] upkrmH| ANupuvvI, asaMkhejasamayaTTitIe ANupuvvI, egasamayaTTitIe aNANupuvvI, dusamayaTTiIe avattavvae, tisamayaThitIyAo ANupuvvIo jAva saMkhenjasamayadvitIyAo ANupuvvIo, asaMkhejasamayaTThitIyAo ANupuvvIo, egasamayaTTitIyAo |1.1 aanupuurvii| aNANupuvvIo, dusamayaTTiIyAI avattavvayAI, setaMNegamavavahArANaM atttthpypruuvnnyaa||suutrm 184 / / sUtram 8 180-192 eyAe NaM NegamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayAe jAva bhaMgasamukttiNayA kajati // sUtram 185 // ( // 107 // ) kaalaanupuurvii| se kiM taM NegamavavahArANaM bhaMgasamuklittaNayA? 2 atthi ANupuvvI, atthi aNANupuvvI asthi avattavvae, evaM davvANu aupa0 anau0| puviMgameNaM kAlANuputvIevite ceva chavvIsaM bhaMgA bhANiyavvA jAva se taMNegamavavahArANaM bhNgsmuklittnnyaa||suutrm 186 // 1.1.5a.2 nai0 vya0 anau0 eyAeNaM Negama vavahArANaM jAva kiM paoyaNaM?, eyAe NaM Negama0 jAva bhaMgovadaMsaNayA kajjati // sUtram 187 // ( // 108 // ) kaalaanupuurvii| se kiMtaMNegamavavahArANaMbhaMgovadaMsaNayA?2 tisamayaTTitIe ANupulvI egasamayaTTitIe aNANupuvvI, dusamayaTTitIe avattavvae, prarUpaNatAdi tisamayaTThitIoANupuvvIo, egasamaTThitIAaNANupuvvIo, dusamayaTThitIyAI avattavvayAI, evaMdavvaNu0 gameNaM te ceva chavvIsaM bhaMgA bhANiyavvA, jAva se taMNegamavavahArANaM bhNgovdsnnyaa||suutrm 188 // // 109 // ) syAdye dve dvaare| (r)jAva saMkheja.. asaMkheja..ANupuvvIo' padAni na vrtnte| 0 eAe NaM NegamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayAe kiM paoaNaM?' ityadhikam / OM bvI 108 // 149 // 'jAva' sthAne 'bhuMgasamukttiNayAe' iti vartate / 0 dusamayaTTiIA avattavvagAI,ahavA tisamayaTTiIe a egasamayaTTiIe a ANu0 aNANu0 a, evaM tahA ceva davvANu0 gameNaM chabbIsaM bhaMgA..' ityAdi rUpeNa vrtte| i. arthapada pnycbhedaaH| 1.1.5a.2.5. |1-2 anugama
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 150 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sUtram 180-192 se kiM taM samoyAre? 2 NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiMkahiM samoyaraMti? jAva tiNNivi saTThANe saTThANe samoyaraMti tti bhANiyavvaM / setNsmoyaare||suutrm 189 // // 110 // ) se kiM taM aNugame? 2 Navavihe paNNatte, taMjahA-saMtapayaparUvaNayA 1 jAva appAbahuMceva 9 // 15 // sUtram 190 // NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAI kiM atthi Natthi? niyamA tiNNivi atthi // sUtram 191 // NegamavavahArANaM ANupuvvidavvAiM kiM saMkheljAiM asaMkhejjAiM aNaMtAI?, tiNNivino saMkhenjAiM asaMkhenjAiM no annNtaaii|| sUtram 192 // se kiMtaM kAlAnupuvvItyAdi / atrAkSaragamanikA yathA dravyAnupUrtyAM tathA krtvyaa||180-82||yaav ttisamayaTThiIe ANupuvvItyAdi / trayaH samayAH sthitiryasya paramANuvyaNukatryaNukAdyanantANukaskandhaparyantasya dravyavizeSasya sa trisamayasthitivyavizeSa AnupUrvIti / Aha, nanu yadi dravyavizeSa evAtrApyAnupUrvI kathaM tarhi tasya kAlAnupUrvItvaM? naitadevam, abhiprAyAparijJAnAt, yata: samayatrayalakSaNakAlaparyAyaviziSTameva dravyaM gRhItam, tatazca paryAyaparyAyiNoH kathaJcidabhedAtkAlaparyAyasya ceha prAdhAnyena vivakSitatvAvyasyApi viziSTasya kAlAnupUrvItvaM na duSyati / mukhyaM samayatrayasyaivAtrAnupUrvItvam, kintu tadviziSTadravyasyApi tadabhedopacArAttaduktaM iti bhaavH| evaM catuHsamayasthityAdiSvapi vAcyaM yAvaddaza samayAH sthitiryasya paramANvAdidravyasaGghAtasya sa tathA, saGkhayeyAH samayAH sthitiryasya paramANvAdeHsa tathA, asaGkhayeyA:samayAH sthitiryasya paramANvAdeH sa tathA, anantAstu samayA dravyasya sthitireva na bhavati,svAbhAvyAdityuktameveti / zeSA bahuvacananirdezAdibhAvanA jAva'sthAne 'kiM ANu0 davvehiM samoaraMti? aNANu0davvehiM?, evaM, tiNNivi saTThANe samoaraMti iti..' vrtte| bvii| 0 rAduktaM / kaalaanupuurvii| aupa0 anau0| 1.1.5a.2 nai0 vya0 anau0 kaalaanupuurvii| prarUpaNatAdi pnycbhedaaH| 1.1.5a.2.5. 1-2 anugamasyAye dve dvaare| // 150 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 151 // pUrvavadeva / ekasamayasthitikaM paramANvAdyanantANukaskandhaparyantaM dravyamanAnupUrvI, dvisamayasthitikaM tu tdevaavktvykmiti| [1] upkrmH| zeSaM pUrvoktAnusAreNa sarva bhAvanIyam, yAvaddavyapramANa(1)(2)dvAre no saMkhejjAiM, asaMkhejjAiM, no aNaMtAI, iti / asya bhAvanA, zA0 upkrmH| iha tryAdisamayasthitikAni paramANvAdidravyANi loke yadyapi pratyekamanantAni prApyante tathApi samayatrayalakSaNAyAH 1.1 aanupuurvii| sthiterekasvarUpatvAtkAlasya ceha prAdhAnyena dravyabahutvasya guNIbhUtatvAtrisamayasthitikairanantairapyekamevAnupUrvIdravyam, evaM sUtram 180-192 catuHsamayalakSaNAyAH sthiterekatvAdanantairapi catuHsamayasthitikadravyairekamevAnupUrvIdravyam, evaM samayavRddhyA tAvanneyaM yAvadasaGkhayeyasamayalakSaNAyAH sthiterekatvAdanantairapyasaGkhayeyasamayasthitikairdravyairekamevehAnupUrvIdravyamiti, evamasaGkhayeyAnyevAtrA kaalaanupuurvii| aupa0 anau0| nupUrvIdravyANi bhavanti, evamanAnupUrvyavaktavyakadravyANyapi pratyekamasaGkhayeyAni vaacyaani| 1.1.5a.2 atrAha, nanvekasamayasthitikadravyasyAnAnupUrvItvaM dvisamayasthitikasya tvavaktavyakatvamuktam, tatra yadyapyekadvisamayasthitIni nai0 vya0 anau0 kaalaanupuurvii| paramANvAdidravyANi loke pratyekamanantAni labhyante tathApyanantaroktatvaduktayuktyaiva samayalakSaNAyA dvisamayalakSaNAyAzca i. arthapada prarUpaNatAdi sthiterekaikarUpatvAivyabAhulyasya ca guNIbhUtatvAdekamevAnAnupUrvIdravyamekameva cAvaktavyakadravyaM vaktuM yujyate, na tu pratyekama 8 pdybhedaaH| saGkhayeyatvam / atha dravyabhedena bhedo'GgIkriyate tarhi pratyekamAnantyaprasaktiH, ekasamayasthitInAM dvisamayasthitInAMca dravyANAM |1.1.5a.2.5. 1-2 anugamapratyekamanantAnAM loke sadbhAvAditi / satyametat, kintvekasamayasthitikamapi yadavagAhabhedena vartate tadiha bhinnaM vivakSyate, sthAdhe dve dvaare| evaM dvisamayasthitikamapyavagAhabhedena bhinnaM cintyate, loke cAsaGkhyeyA avagAhabhedAH santi, pratyavagAhaM caikadvisamayasthitikAnekadravyasambhavAdanAnupUrvyavaktavyakadravyANAmAdhArakSetrabhedAtpratyekamasaGgayeyatvaM na vihanyata ityanayA dizAtigahanamidaM 0 ihe' ti padaM na vartate / tvaa| // 151 //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 152 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sUtram 193-194 1.1.5 kaalaanupuurvii| aupa0 anau0| 1.1.5a.2 sUkSmadhiyA paryAlocanIyamiti // 180-192 // (3) kSetradvAre NegamavavahArANaM ANupuvvidavvAI logassa kiM saMkhejjaibhAge hojjA? pucchA?, ega davvaM paDucca logassa saMkhejatibhAge vA hojA jAva asaMkhejesu vA bhAgesu hojjA desUNe vA loe hojjA, nANAdavvAiM paDucca niyamA savvaloe hojjA, evaM aNANupuvvI avattavvayadavvANi bhANiyavvANi jahA NegamavavahArANaM khettaannupuvviie| sUtram 193 // evaM phusaNA kAlANupuvvIevitahA ceva bhANitavvA / / sUtram 194 / / egadavvaM paDuca logassaasaMkhejaibhAge hojA, jAva desUNe vA loge hojatti, iha tryAdisamayasthitikadravyasya tattadavagAhasambhavataH saGkhayeyAdibhAgavartitvaM bhAvanIyam, yadA tutryAdisamayasthitikaH sUkSmapariNAmaH skandho dezonaloke'vagAhate tadaikasyAnupUrvIdravyasya dezonalokavartitvaM bhAvanIyam / anye tu paesUNe vA loge hojjatti, pAThaM manyante, tatrApyayamevArthaH, pradezasyApi vivakSayA dezatvAditi / sampUrNe'pi loke kasmAdidaM na prApyata iti ceducyate, sarvalokavyApyacittamahAskandha eva prApyate, saca tavyApitayaikameva samayamavatiSThate, tata UrdhvamupasaMhArasyoktatvAt / na caikasamayasthitikamAnupUrvIdravyaM bhavitumarhati, tryAdisamayasthitikatvena tasyoktatvAttasmAttryAdisamayasthitikamanyavyaM niyamAdekenApi pradezenona eva loke'vagAhata iti prtipttvym| 0vI0 pucchA0' sthAne 'asaMkhijaibhAge hojA? saMkhejesu bhAgesu vA hojjA? asaMkhenjesu bhAgesu vA hojjA? savvaloe vA hojjA?', itydhikm| 0e| 80 logasse'ti padaM na vartate / 7'jAva' sthAne 'asaMkhejjaibhAge vA hojjA saMkhejesu vA bhAgesu hojjA' ityadhikam / OM'dabvaM, AesaMtareNa vA savvapucchAsu hojjA, evaM avattavvagadavvANi vi jahA khettANupubbIe phusaNA kAlANupuvvIevi tahA ceva bhaanniabvaa|' iti rUpeNa pATho vrtte|'tu' iti na vartate |(c)ne de| kaalaanupuurvii| i. arthapadaprarUpaNatAdi pkssbhedaaH| |1.1.5a.2.5. 3-4 anugamasya kSetrasparzane dvaare|
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 153 / / [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sUtram 193-194 |1.1.5 kaalaanupuurvii| atrAha-nanvacittamahAskandho'pyekasamayasthitiko na bhavati, daNDAdyavasthAsamayagaNaneM tasyApyaSTasamayasthitikatvAdevaM ca sati tasyApyAnupUrvItvAtsampUrNalokavyApitvaMyujyate'tra vaktumiti / naitadevam, avasthAbhedena vastubhedasyeha vivakSitatvAdbhinnAzca parasparaMdaNDakapATAdyavasthAH, tadbhedena vastuno'pi bhedAdanyadeva daNDakapATAdyavasthAdravyebhyaH sakalalokavyApyacittamahAskandhadravyam, taccaikasamayasthitikamiti na tasyAnupUrvItvam, etaccAnantarameva punarvakSyata ityalaM prasaGgena / athavA yathA kSetrAnupUrtyAM tathAtrApi sarvalokavyApino'pyacittamahAskandhasya vivakSAmAtramAzrityaikasminnabhaHpradeze'prAdhAnyAddezonalokavartitvaM vAcyam / ekasamayasthitikasyAnAnupUrvIdravyasya dvisamayasthitikAvaktavyakasya ca tatra pradeze prAdhAnyAzrayaNAditi bhAvaH / evamanyadapyAgamAvirodhato vaktavyamiti / nANAdavvAiM paDucca NiyamA savvaloe hojjatti, tryAdisamayasthitikadravyANAM sarvaloke'pi bhAvAditi bhAvanIyam / anAnupUrvIdravyacintAyAM yathA kSetrAnupUrtyAM tathAtrApyekadravyaM lokasyAsaGkhayeyabhAga eva vartate / kathamidam? ucyate, yatkAlata eka samayasthitikaM tatkSetrato'pyekapradezAvagADhamevehAnAnupUrvItvena vivakSyate, tacca lokAsaGkhayeyabhAga eva bhavati, AesaMtareNa vA savvapucchAsu hojjatti / asya bhAvanA, ihAcittamahAskandhasya daNDAdyavasthAH parasparaM bhinnAH, AkArAdibhedAvitricatuHpradezakAdiskandhavattatazca tA ekaikasamayavRttitvAtpRthaganAnupUrvIdravyANi, teSu ca madhye kimapi kiyatyapi kSetre vartata ityanayA vivakSayA kilaikamanAnupUrvIdravyaM matAntareNa saGkatyeyabhAgAdikAsu paJcasvapi pRcchAsu labhyate / etacca sUtreSu prAyo na dRzyate, TIkAcUryostvevaM vyAkhyAtamupalabhyata iti / nAnAdravyANi tu sarvasminnapi loke bhavanti, ekasamayasthitikadravyANAM sarvatra bhAvAditi / avaktavyakadravyacintAyAM kSetrAnupUrvyAmivaikadravyaM lokasyAO nena' iti| OM tatastadbhedena / 0 vistareNa / aupa0 anau0| |1.1.5a.2 nai0 vya0 anau0 kaalaanupuurvii| i. arthapadaprarUpaNatAdi pnycbhedaaH| 1.1.5a.2.5. 3-4 anugamasya kSetrasparzane dvaare| // 153 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 154 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| | 1.1 aanupuurvii| saGkhayeyabhAga eva vartate / kathamiti? ucyate, yatkAlato dvisamayasthitikaM tatkSetrato dvipradezAvagADhamevehAvaktavyakatvena gRhyate, tacca lokAsaGkhayeyabhAga eva syAdathavA dvisamayasthitikaM dravyaM svabhAvAdeva lokasyAsaGkhyeyabhAga evAvagAhate, na parataH, AdezAntareNa vA mahakhaMdhavajjamannadavesu AillacaupucchAsu hojjatti, asya hRdayam, matAntareNa kila dvisamayasthitikamapi dravyaM kiJcillokasya saGkhayeyabhAge'vagAhate kiJcittvasaGkhayeye'nyattu saGkhayeyeSu tadbhAgeSvavagAhate'paraM tvsngkhyeyessviti| mahAskandhaM varjayitvA zeSadravyANyAzritya yathoktasvarUpAsvAdyAsucatasRSu pRcchAsvekamavaktavyakadravyaM labhyate, mahAskandhasya tvaSTasamayasthititvenoktatvAnna dvisamayasthitikatvasambhava iti tadvarjanam, ata eva sarvalokavyAptilakSaNAyAH paJcamapRcchAyA atraasmbhvH| mahAskandhasyaiva sarvalokavyApakatvAttasya cAvaktavyakatvAyogAditi / etadapi sUtraM vAcanAntare kvacideva dRshyte| nAnAdravyANi tu sarvaloke bhavanti, dvisamayasthitInAM sarvatra bhAvAditi // sUtram 193 // gataM kSetradvAram, (4) sparzanAdvAramapyevameva bhAvanIyam // 194 / / (5) kAladvAre (1) NegamavavahArANaM ANupubvidavvAI kAlato kevacirahoMti? egaMdavvaM paDucca jahaNNeNUM tiSNi samayA, ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, nANAdavvAiM paDucca savvaddhA, (2) NegamavavahArANaM aNANupuvidavvAiMkAlao kevacira hoMti ?, egadavvaM paDucca ajahaNNamaNukkoseNaM evaM samayaM, nANAdavvAiM paDucca savvaddhA, (3) Negama vavahArANaM avattavvayadavvAiMkAlato kevaciraM hoMti?, egaMdavvaM paDucca ajahaNNamaNukkoseNaM do samayA nANAdavvAiM paDucca savvaddhA / / sUtram 195 / / egadavvaM paDucca jahaNNeNaM tiNNi samayatti, jaghanyato'pi trisamayasthitikasyaivAnupUrvItvenoktatvAditi bhAvaH / ukkoseNaM 0 haa| bvii| 0 ci| 0 hoi| 7 egaM / 0 asyAH pRcchAyA: sthAne, 'avattavvagadavvANaM pucchA', ityasti / 0 (ekkaM) ityadhikam / sUtram 195 1.1.5 kaalaanupuurvii| aupa0 anau0| 1.1.5a.2 nai0 vya0 anau0 kaalaanupuurvii| i. arthapadaprarUpaNatAdi pnycbhedaaH| 1.1.5a.2.5. 5 anugamasya kaaldvaarm| // 154 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 155 // asaMkhejjaM kAlaMtyasaGkhayeyakAlAtparata ekena pariNAmena dravyAvasthAnasyaivAbhAvAditi hRdayam / nAnAdravyANi tu sarvakAlaM [1] upakramaH / bhavanti,pratipradezaM lokasya sarvadA tdshuunytvaaditi|anaanupuurvyvktvykcintaayaam, ajahannamaNukkoseNaMti, jaghanyotkRSTa zA0 upkrmH| cintaamutsRjyetsrthH| na yekasamayasthitikasyaivAnAnupUrvItve dvisamayasthitikasyaiva cAvaktavyakatve'bhyupagamyamAne jaghanyo |1.1 aanupuurvii| tkRSTacintA sambhavatIti bhAvaH / nAnAdravyANi tUbhayatrApi sarvakAlaM bhavanti, pratipradezaM tairapi sarvadA lokasyAzUnyatvAditi // 195 / / (6) antaradvAre (1) NegamavavahArANaM ANupubvidavvANamaMtaraM kAlato kevacirahoMti ? egadavvaM paDucca jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM do samayA, nANAdavvAiM paDucca natthi aMtaraM / (2) NegamavavahArANaM aNANuputvIdavvANaMaMtaraM kAlato kevacirahoMti ? egadavvaM paDucca tahaNNeNaM do samayA ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, NANAdavvAiM paDucca Natthi aMtaraM / (3) NegamavavahArANaM avattavvagadavvANaM pucchA, egadavvaM paDucca jahaNNeNaM egaM samayaM, ukkoseNaM asaMkhelnaM kAlaM, NANAdavvAI paDucca Natthi aMtaraM / / sUtram 196 // NegamavavahArANaM ANupuvvidavvAiMsesadavvANaM kaibhAge hojA? pucchA, jaheva khettaannupuvviie||suutrm 197 / / bhAvovi taheva appAbahu pi taheva neyavvaM, jAva se taM aNugame / se taMNegamavavahArANaM aNovaNihiyA kaalaannupuvvii| sUtram 198 // // 111 // ) egaeNdavvaM paDucca jahaNNeNaM evaM samayaMti, atra bhAvanA, iha tryAdisamayasthitikaM vivakSitaM kiJcidekamAnupUrvIdravyaM taM pariNAma 0aur| jghnyto(nyo)| bvii| ci| 7 hoi| 0 eg| 7 dvvaannmNtrN| (c) 'Negama... // 197||...neyvvN' sthAne 'bhAgabhAvaappAbahuM ceva jhaa| khettANupuvvIe tahA bhANiavvAI', itysti| 7190-98 sUtrANAM sthAne ekameva 111 sUtrAGkamasti / sUtram |196-198 1.1.5 kaalaanupuurvii| aupa0 anau0| 1.1.5a.2 nai0 vya0 anau0 kaalaanupuurvii| i. arthapadaprarUpaNatAdi pnycbhedaaH| 1.1.5a.2.5. 6-9anugamasyAntarabhAgabhAvAlpa bhutvdvaaraanni| // 155 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upakramaH zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 156 // 1.1.5a.2 parityajya yadA pariNAmAntareNa samayamekaM sthitvA punastenaiva pariNAmena tryAdisamayasthitikaM jAyate tadA jaghanyatayA samayo [1] upkrmH| 'ntare labhyate / ukkoseNaM do samayatti, tadeva yadA pariNAmAntareNa dvau samayau sthitvA punastameva tryAdisamayasthitiyuktaM prAktanaM pariNAmamAsAdayati tadA dvau samayAvutkRSTato'ntare bhavataH / yadi punaH pariNAmAntareNa kSetrAdibhedataH samayadvayAtparato'pi 1.1 aanupuurvii| tiSThettadA tatrApyAnupUrvItvamanubhavettato'ntarameva na syAditi bhAvaH / nAnAdravyANAMtunAstyantaram, sarvadA lokasya tadazUnyatvA sUtram 196-198 diti / anAnupUrvIcintAyAM egadavvaM paDucca jahaNNeNaM do samayatti, ekasamayasthitikaM dravyaM yadA pariNAmAntareNa samayadvayamanubhUya kaalaanupuurvii| punastamevaikasamayasthitikaM pariNAmamAsAdayati tadA samayadvayaM jaghanyo'ntarakAlaH / yadi tu pariNAmAntareNApyekameva samayaM na aupa0 anau0 tiSThettadAntarameva na syAttatrApyanAnupUrvItvAd / atha samayadvayAtparatastiSThettadA jaghanyatvaM na syAditi bhAvaH / ukkoseNaM asaMkhejjaMta nai0 vya0 anau0 kAlaMtti, tadeva yadA pariNAmAntareNAsaGkhayeyakAlamanubhUya punarekasamayasthitikaM pariNAmamanubhavati tadotkRSTato'saGkhayeyo' kaalaanupuurvii| ntarakAlaH praapyte| prarUpaNatAdi Aha, nanu cAnyAnyadravyakSetrasambandhe tasyAnanto'pi kAlo'ntare labhyate kimityaGkhayeya evoktaH? satyam, kintu kAlAnupUrvIprakramAtkAlasyaiveha prAdhAnyaM kartavyam, yadi tvanyAnyadravyakSetrasambandhato'ntarakAlabAhulyaM kriyate, tadA tayAreNaivAntarakAlasya bahutvakaraNAttayordvayoreva prAdhAnyamAzritaM syAnna kAlasya / tasmAdekasminneva pariNAmAntare yAvAnkazcidutkRSTaH kAlo labhyate sa evAntare cintyate, sacAsaGkhayeya ev| tataH paramekena pariNAmena vastuno'vasthAnasyaiva niSiddhatvAdityevaM bhagavata: sUtrasya vivakSAvaicitryAtsarvaM pUrvamuttaratra cAgamAvirodhena bhAvanIyamiti / nAnAdravyANAMtu nAstyantaraM pratipradezaM (r) egN| 0 yadi' padamadhikaM vrtte| i. arthapada pnycbhedaaH| |1.1.5a.2.5. 6-9anugamasyAntarabhAgabhAvAlpa bhutvdvaaraanni| // 156 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 157 // loke sarvadA tallAbhAditi / avaktavyakadravyacintAyAM jahaNNeNaM ega samayaM ti, dvisamayasthitikaM kiJcidavaktavyakadravyaM [1] upkrmH| pariNAmAntareNa samayamekaM sthitvA yadA pUrvAnubhUtameva dvisamayasthitikapariNAmamAsAdayati tadA samayo jghnyaantrkaalH| zA0 upkrmH| ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM ti, tadeva yadA pariNAmAntareNAsaGkhayeyaM kAlaM sthitvA punastameva pUrvAnubhUtaM pariNAmamAsAdayati 1.1 aanupuurvii| tadA'saGkhyAta utkRSTAntarakAlo bhavati, AkSepapahiArAvatrApyanAnupUrvIvadRSTavyAviti / nAnAdravyAntaraM tu nAsti, sarvadA sUtram 196-198 loke tdbhaavaaditi| uktamantaradvAram, (7) bhAgadvAre tu yathA dravyakSetrAnupUrdostathaivAnupUrvIdravyANizeSadravyebhyo'saGkhayeyai gaira- 1.1.5 kaalaanupuurvii| dhikAni vyAkhyeyAni, zeSadravyANi tvAnupUrvIdravyANAmasaGkhayeyabhAga eva vartanta iti / bhAvanA tvitthaM kartavyA, ihAnAnu- aupa0 anau0| pUrvyAmekasamayasthitilakSaNamekameva sthAnaM labhyate, avaktavyakeSvapi dvisamayasthitilakSaNamekameva tallabhyate, AnupUrtyAM tu 1.1.5a.2 nai0 vya0 anau0 trisamayacatuHsamayapaJcasamayasthityAdInyekottaravRddhyA'saGkhayeyasamayasthityantAnyasaGkhayeyAni sthAnAni labhyanta ityAnupUrvI- kaalaanupuurvii| i. arthapadadravyANAmasaGkhayeyaguNatvam, itarayostu tdsngkhyeybhaagvrtitvmiti| (8) bhAvadvAre sAdipAriNAmikabhAvavartitvaM trayANAmapi prarUpaNatAdi pnycbhedaaH| pUrvavadbhAvanIyam / (9) alpabahutvadvAre sarvastokAnyavaktavyakadravyANi, dvisamayasthitikadravyANAM svabhAvata eva stokatvA 1.1.5a.2.5. danAnupUrvIdravyANi tu tebhyo vizeSAdhikAni, ekasamayasthitikadravyANAM nisargata eva pUrvebhyo vizeSAdhikatvAd, AnupUrvIdravyANAMtu pUrvebhyo'saGkhyAtaguNatvaM bhAgadvAre bhAvitameva, zeSaM tu kSetrAnupUrvyAdhuktAnusArataH sarvaM vAcyamiti / ata eva keSu-bhAvAlpa bhutvdvaaraanni| cidvAcanAntareSu bhAgAdidvAratrayaM kSetrAnupUrvyatidezenaiva nirdiSTaM dRzyate, na tu vizeSato likhitamiti / se tamityAdi nigmnm| uktA naigamavyavahAranayamatenAnaupanidhikI kAlAnupUrvyatha saGgahanayamatena tAmeva vyAcikhyAsurAha (r)sstto'| 6-9anugamasyAntarabhAga // 157 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 158 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sUtram 199-200 kaalaanupuurvii| aupa0 anau0| 1.1.5A.2 saGgaha0 anau0 kaalaanupuurvii| se kiM taM saMgahassa aNovaNihiyA kAlANupuvvI? 2 paMcavihA paNNattA, taMjahA- aTThapayaparUvaNayA 1 bhaMgasamuktittaNayA 2 bhaMgovadaMsaNayA 3samotAre 4 aNugame 5||suutrm 199 / / ( // 112 // ) se kiMtaMsaMgahassa aTThapayaparUvaNayA 2 eyAIpaMcavi dArAIjahA khettANupuvvIe saMgahassa tahA kAlANapuvvIevi bhANiyavvANi, NavaraM ThitIabhilAvo, jAva se taM saMgahassa aNovaNihiyA kAlANupuvvI, se taM aNovaNihiyA kaalaannupuvvii||suutrm 200 / / ( // 113 // ) se kiM tmityaadi| yathA kSetrAnupUrvyAmiyaM saGgahamatena prAgnirdiSTA tathAtrApi vAcyA, navaraM tisamayaTThiIyA ANupuvvI jAva asaMkhejasamayaTThiIyA ANupuvvItyAdyabhilApa: kAryaH, zeSaM tu tathaiveti // 199-200 // uktA saGgrahamatenApyanaupanidhikI kAlAnupUrvI, tathA ca satyavasitastadvicAraH / idAnIM prAguddiSTAmevopanidhikIM tAM nirdidikSurAha___ (1) se kiM taM ovaNihiyA kAlANupuvI? 2 tivihA paNNattA, taMjahA- puvvANupuvvI 1 pacchANupuSvI 2 aNANupuvvI 3 // (2) se kiM taM puvvANupuvvI? 2 egasamayaThiie, dusamayaThiie, tisamayaThiie jAva dasasamayaThiie jAva saMkhenasamayaThiie, asNkhenjsmytthiie| setaM puvvaannupuvvii| (3) se kiM taM pacchANupuvvI? 2 asaMkhenjasamayaThiie jAva ekksmytthiie| setaM pcchaannupuvvii| (4) se kiM taM aNANupuvvI? 2 eyAe ceva egAdiyAe eguttariyAe asaMkhejagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso duruuvuunno| setaM annaannupuvvii| sUtram 201 // (r) zeSasUtrapAThaH 'annugme| se taM saMgahassa aNovaNihiA kAlANu0 // sU0 113 // ' iti rUpeNa vrtte| sUtram 201 1.1.5A.1 saGgaha0 au0 kaalaanupuurvii| samayAvalikAdArabhya zIrSaprahelikApalyopama sAgaropamotsarpiNI prabhRtInAM vyaakhyaanm| // 158 //
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 159 // [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| (1) ahavA ovaNihiyA kAlANupuvvI tivihA paNNattA / taMjahA- puvvANupuSvI 1, pacchANupuvvI 2, aNANupuvvI 3 / (2) se kiM taM puvvANupuvvI? 2 samae AvaliyA ANA pANU thove lave muhutte divase ahoratte pakkhe mAse urdU ayaNe saMvacchare juge vAsasate vAsasahasse vAsasatasahasse puvvaMge puvve, tuDiyaMge tuDie, aDaDaMge aDaDe, avavaMge avave huhuyaMge hUhue, uppalaMge uppale, paumaMge paume, NaliNaMge NaliNe, atthaniuraMge atthaniure, auyaMge aue, nauyaMge naue, payaMge paue, cUliyaMge cUlie, sIsapaheliyaMge sIsapaheliyA, paliovame sAgarovame osappiNI ussappiNI poggalapariyaTTe tItaddhA aNAgataddhA savvaddhA, setaM puvvaannupuvvii| (3) se kiMtaMpacchANupuvvI, 2 savvaddhA aNAgataddhA jAva samae, setaM pacchANupuvvI / (4) se kiMtaM aNANupuvvI? 2 eyAe ceva egAdiyAe eguttariyAe aNaMtagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso, durUvUNo, setaM aNANupuvvI, se taM ovaNihiyA kAlANupuvvI / setaM kaalaannupuvvii| sUtram 202 // ( // 114 // ) se kiM tmityaadi| ekaH samayaH sthitiryasya dravyavizeSasya sa tathA / evaM yAvadasaGkhayeyA: samayAH sthitiryasya sa tatheti puurvaanupuurvii| zeSabhAvanA tvatra pUrvoktanusAreNa sukaraiva / atha kAlavicArasya prastutatvAtsamayAdezca kAlatvena prasiddhatvAdanuSaGgato vineyAnAMsamayAdikAlaparijJAnadarzanAcca tadviSayatvenaiva prakArAntareNa tAmAha, ahvetyaadi| tatra samayo vakSyamANasvarUpa:sarvasUkSmaH kAlAMzaH, saca sarvapramANAnAM prabhavatvAtprathamaM nirdiSTaH1, tairasaGkhayeyairniSpannA AvalikA 2, saGkhayeyA AvalikAH, ANatti, AnaH, eka ucchvAsa ityartha: 3, tA eva saGkhayeyA ni:zvAsaH, ayaMca sUtre'nukto'pi draSTavyaH, sthAnAntaraprasiddhatvAditi 4, dvayorapi kAla: pANutti, ekaH prANurityarthaH 5, saptabhiH prANubhiH stoka: 6, saptabhiH stokairlava: 7, (r)sUtraM 201/202 tayA tathA sUtraM 202/201tayeti kramavyatyayo'sti / Onn| (r) divase' padaM na vrtte| 0 uu| 7 hu| 0 atiitddhaa| sUtram 201-202 1.1.5 kaalaanupuurvii| aupa0 anau0| 1.1.5A.1 saGghaha0 au0 kaalaanupuurvii| samayAvalikAdArabhya zIrSaprahelikApalyopama sAgaro|pamotsarpiNI prabhRtInAM vyaakhyaanm| // 159 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 160 // saGghaha0 au0 saptasaptatyA lavAnAM muhUrtaH 8, triMzatA muhUrterahorAtra: 9, taiH paJcadazabhiH pakSa:10, tAbhyAM dvAbhyAM mAsa:11, mAsadvayanartuH 12, [1] upakramaH / RtutrayamAnamayanam 13, ayanadvayena saMvatsara:14, paJcabhistairyugam 15, viMzatyA yugairvarSazatam 16, tairdazabhirvarSasahasram 17, teSAM zatena varSazatasahasram, lakSamityarthaH 18, caturazItyA ca lakSaiH pUrvAGgabhavati 19, tadapi caturazItilakSairguNitaM pUrvaMbhavati 20, 1.1 aanupuurvii| tacca saptatikoTilakSANi SaTpaJcAzacca koTisahasrANi varSANAm, uktaM ca, puvvassa u parimANaM sayara khalu huMti koddilkkhaau| sUtram 201-202 chappaNNaM ca sahassA boddhavvA vaaskoddiinnN||1|| (jina saMgra0 316) / sthApanA 70560000000000, idamapi caturazItyA |1.1.5 lakSairguNitaM truTitAGgabhavati 21, etadapi caturazItyA lakSairguNitaM truTitam 22, tadapi caturazItyA lakSairguNitamaTaTAGgam 23, kaalaanupuurvii| aupa0 anau0| etadapi tenaiva guNakAreNa guNitamaTaTam 24, evaM sarvatra pUrvaH pUrvo rAzizcaturazItilakSasvarUpeNa guNakAreNa guNita uttarottararAzi- |1.1.5A.1 rUpatAM pratipadyata iti pratipattavyam, tatazcAvavAGgam 25, avavam 26, hU~hukAGgam 27, hUhakam 28, utpalAGgam 29, utpalam / kaalaanupuurvii| 30, padmAGgam 31, padmam 32, nalinAGgam 33, nalinam 34, arthanipUrAGgam 35, arthanipUram 36, ayutAGgam 37, ayutam 38, samayAvalikA dArabhya zIrSanayutAGgam 39, nayutam 40, prayutAGgam 41, prayutam 42, cUlikAGgam 43, cUlikA 44, zIrSaprahelikAGgam 45, evamete prahelikApalyo pama sAgarorAzayazcaturazItilakSasvarUpeNa guNakAreNa yathottaraM vRddhA draSTavyAstAvadyAvadidameva zIrSaprahelikAGgacaturazItyA lakSairguNitaM pamotsarpiNI zIrSaprahelikAbhavati46, asyA:svarUpamaGkato'pi darzyate 758263253073010241157973569975696406218-1 prabhRtInAM vyaakhyaanm| 966848080183296 agreca catvAriMzaMzUnyazatam 140, tadevaM zIrSaprahelikAyAM sarvANyamUni caturNavatyadhikazatasaGkhyA-8 (r)tram / AUMtyaa| 0 pUrvasya tu parimANaM saptabhiH khalu bhavanti koTilakSAH / SaTpaJcAzacca sahasrANi boddhavyA: varSakoTInAm // 1 // 0rii| bhvtii'tydhikm| O huhukAGgaM 27, huhukaM 28, / // 160 //
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 161 // nyaGkasthAnAni bhavanti, anena caitAvatA kAlamAnena keSAzcidratnaprabhAnArakANAM bhavanapativyantarasurANAM suSamaduSSamAraka- R] upakramaH / sambhavinAM naratirazcAMca yathAsambhavamAyUMSi mIyante, etasmAcca parato'pi saGkhayeyaH kAlo'sti, kiMtvanatizayinAmasaMvyavahArya- zA0 upakramaH tvAtsarSapAdhupamayAtraiva vakSyamANatvAcca nehoktaH / kiM tarhi? upamAmAtrapratipAdyAnipalyopamAdInyeva, tatra palyopamasAgaropame |1.1 aanupuurvii| traiva vakSyamANasvarUpe, dazasAgaropamakoTIkoTimAnAtvavasarpiNI, tAvanmAnaivotsarpiNI, anantA utsarpiNyavasarpiNyaH sUtram 203 pudgalaparAvartaH, anantAste'tItAddhA, tAvanmAnaivAnAgatAddhAtItAnAgatavartamAnakAlasvarUpA sarvAddhetyeSA pUrvAnupUrvI zeSabhAvanA utkIrtanApUrvI, tu pUrvoktAnusArata: sukaraiva yAvatkAlAnupUrvI smaaptaa||202|| sAmprataM prAguddiSTAmevotkIrtanAnupUrvI bibhaNiSurAha caturviMzati jinnaamaani| (1) se kiMtaM uktittaNANupuvvI? 2 tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuvvI 1 pacchANupuvvI 2 aNANupuvvI 3 / (2) se kiMtaM puvvANupuvvI?, 2 usabhe 1 ajie 2 saMbhave 3 abhiNaMdaNe 4 sumatI 5 paumappabhe 6 supAse 7 caMdappahe 8 suvihI 9sItale 10 sejaMse 11 vAsupujje 12 vimale 13 aNaMtatI 14 dhamme 15 saMtI 16 kuMthU 17 are 18 mallI 19 muNisuvvae 20 NamI 21 ariTThaNemI 22 pAse 23 vaddhamANe 24, setNpuvvaannupuvvii| (3) se kiM taM pacchANupuvvI? 2 vaddhamANe 24 pAse 23 jAva usabhe1, setaM pcchaannupuvvii| se kiM taM aNANupuvvI? 2 eyAe ceva egAdiyAe eguttariyAe cauvIsagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso dUrUvUNo, se taM annaannupuvvii| setaM ukttinnaannupuvvii||suutrm 203 // ( // 115 // ) se kiM tmityaadi| utkIrtanam, saMzabdanamabhidhAnoccAraNam, tasyAnupUrvI, anuparipATiH, sA pUrvAnupUrvyAdibhedena trividhaa| tatrarSabha:prathamamutpannatvAtpUrvamutkIrtyate, tadanantaraMkrameNAjitAdayaiti pUrvAnupUrvI, zeSabhAvanAtu pUrvavad / atrAha- nanvaupani 754 aGkAH 140 zUnyAGkA iti 194 aGkAH / (r) ttaa| 0 he| 0 annNte| // 161 //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| // 162 // 1.1.7 dhikyA drAnupUrvyA asyAzca ko bhedaH? ucyate, tatra dravyANAM vinyAsamAtrameva pUrvAnupUrvyAdibhAvena cintitamatra tu teSAmeva [1] upkrmH| tathaivotkIrtanaM kriyata ityetAvanmAtreNa bheda iti / bhavatvevaM kintvAvazyakasya prastutatvAdutkIrtanamapi sAmAyikAdyadhyayanA- zA0 upkrmH| nAmeva yuktam, kimityaprakrAntAnAmRSabhAdInAM tadvihitamiti? satyam, kintu sarvavyApakaM prastutazAstramityAdAvevoktam, 1.1 aanupuurvii| taddarzanArthamRSabhAdisUtrAntaropAdAnam, bhagavatAM ca tIrthapraNetRtvAttatsmaraNasya samastazreyaHphalakalpapAdapatvAdyuktaM tannAmo- sUtram 204 tkIrtanam, tadviSayatvena coktamupalakSaNatvAdanyatrApi draSTavyamiti, zeSaM bhAvitArthaM yAvatse tamityAdi nigamanam // 203 // gaNanAnupUrvI idAnIM pUrvoddiSTAmeva gaNanAnupUrvImAha ekaM dazazatami tyaadisNkhyaa| (1) se kiM taMgaNaNANupuvvI? 2 tivihA paNNattA, taMjahA- puvvANupuvvI 1 pacchANupuvvI 2 aNANupuvvI 3 / (2) se kiMtaM puvvANupuvvI? 2 ekko dasa sayaM sahassaMdasasahassAiMsayasahassaMdasasayasahassAiMkoDI dasakoDIo koDIsayaM dasakoDisayAI, se taM puvvaannupuvvii| (3) se kiM taM pacchANupuvvI? 2 dasakoDisayAiM jAva ekko, se taM pcchaannupuvvii| (4) se kiM taM aNANupuvvI?, 2 eyAe ceva egAdiyAe eguttariyAe dasakoDisayagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM annaannupuvvii| se taM gaNaNANupuvvI // sUtram 204 // ( // 116 // ) se kiM tamityAdi / gaNanaM parisaGkhyAnam, ekaM dve trINi catvArItyAdi, tasyAnupUrvI pripaattirgnnnaanupuurvii| atropalakSaNamAtramudAhartumAha egetyAdi, sugamamupalakSaNamAtraM cedamato'nye'pisambhavinaHsaGkhayAprakArA atra drssttvyaaH| utkIrtanAnu atradraSTavyAH / utkaatnaanu-8||162|| pUrtyAM nAmamAtrotkIrtanameva kRtamatra tvekAdisaGkhyAbhidhAnamiti bhedaH / se tamityAdi nigamanam ||204||ath prAguddiSTAmeva go|
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38880838380 zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 163 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| sUtram 205 saMsthAnAnupUrvI smctursraadisNsthaanaani| saMsthAnAnupUrvImAha (1) se kiM taM saMThANANupuvvI? 2 tivihA paNNattA, taMjahA- puvvANupuvvI 1 pacchANupuvvI 2 aNANupuvvI 3 / (2) se kiM taM puvvANupuvvI? 2 samacauraMse1 NagohamaMDale 2 sAdI 3khuje 4 vAmaNe 5 huMDe 6, se taM puvvaannupuvvii| (3) se kiMtaM pacchANupuvvI? 2 huMDe 6 jAva samacauraMse 1 se taM pcchaannupuvvii| (4) sa kiMtaM aNANupuvvI?, 2 eyAe ceva egAdiyAe eguttariyAe chagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, setaM annaannupuvvii|setN sNtthaannaannupuvvii||suutrm 205 // ( // 117 // ) se kiM tamityAdi / AkRtivizeSAH saMsthAnAni, tAni ca jIvAjIvasambandhitvena dvidhA bhvnti| tatreha jIvasambadhIni, tatrApi paJcendriyasambandhIni vaktumiSTAnyatastAnyAha, samacauraMsetyAdi / tatra samA:zAstroktalakSaNAvisaMvAdinyazcaturdigvayaMvayavarUpAzcatasro'sayo yatra tatsamAsAntAtpratyaye samacaturasra saMsthAnam, tulyArohapaNiAhaH sampUrNalakSaNopetAGgopAGgAvayavaH svAGgalASTAdhikazatocchrayaHsarvasaMsthAnapradhAnaH paJcendriyajIvazarIrAkAravizeSa ityarthaH (1) / nAbherupari nyagrodhavanmaNDalamAdyasaMsthAnalakSaNayuk, tena viziSTAkAraM nyagrodhamaNDalam, nyagrodho vaTavRkSaH / yathA cAyamupari vRttAkAratAdiguNopetatvena viziSTAkAro bhavatyadhastu na tathA, evametadapIti bhAvaH (2) / saha, AdinA nAbheradhastanakAyalakSaNena vartata iti sAdi, nanu sarvamapi saMsthAnamAdinA sahaiva vartate tato nirarthakaM sAditvavizeSaNam / satyam, kiMtvata eva vizeSaNavaiphalyaprasaGgAdAdyasaMsthAnalakSaNayukta Adiriha gRhyate / tatastathAbhUtenAdinA saha yadvartate nAbhestUparitanakAya AdyasaMsthAnalakSaNavikalaM tatsAdIti tAtparyam (3) / yatra pANipAdazirogrIvaM samagralakSaNaparipUrNa zeSaM tu hRdayodarapRSThalakSaNaM koSThaM lakSaNahInaM tatkubjam Oni / 0 vrtino'vyvruupaa| 0 yuktatvena / // 163 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 164 // (4), yatra tu hRdayodarapRSThaM sarvalakSaNopetaM zeSaM tu hInalakSaNaM tadvAmanam, kubjaviparItamityarthaH (5) / yatra sarve'pyavayavAH prAyo [1] upkrmH| lakSaNavisaMvAdina eva bhavanti tatsaMsthAnaM huNDamiti (6) / atra ca sarvapradhAnatvAtsamacaturasrasya prathamatvaM zeSANAMtu yathAkrama zA0 upkrmH| hInatvAdvitIyAditvamiti pUrvAnupUrvItvam, zeSabhAvanA puurvvditi| |1.1 aanupuurvii| Aha- yadItthaM saMsthAnAnupUrvI procyate tarhi saMhananavarNarasasparzAdyAnupUrdo'pi vaktavyAH syuH, tathA ca satyAnupUrvINAmiyattaiva sUtram 206 vizIryate, tato niSphala eva prAgupanyasto dazavidhatvasaGkhyAniyama iti / satyam, kintu sarvAsAmapitAsAMvaktumazakyatvAdupa sAmAcAryAnulakSaNamAtramevAyaM saGghayAniyamaH / etadanusAreNAnyA apyetA anusatavyA iti tAvallakSayAmaH, sudhiyA tvanyathApi vAcyam, pUrvI icchAkA rAdi dshbhedaaH| gmbhiiraarthtvaatprmmuniprnniitsuutrvivkssaayaaH| evamuttaratrApi vAcyamityalaM vistareNa ||205||saamaacaaryaanupuurvii vivakSurAha (1) se kiMtaM sAmAyArANupuvvI? 2 tivihA paNNattA, taMjahA- puvvANupuvvI 1 pacchANupulvI 2 aNANupuvvI 3 / (2) se kiMtaM puvvANupuvvI? icchA 1 micchA 2 tahakkAro 3 AvasiyA 4ya nisIhiyA 5 / ApucchaNA 6ya paDipucchA 7 chaMdaNA8ya nimaMtaNA9 uvasaMpayA ya kAle 10 sAmAyArI bhave dasavihA u||16||se tNpuvvaannupuvvii| (3) se kiMtaM pacchANupuvvI? 2 uvasaMpayA 10 jAva icchA, 1 setNpcchaannupuvvii| (4)se kiMtaM aNANupuvvI? 2 eyAe ceva egAdiyAe eguttariyAe dasagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, setaM aNANupuvvI, setaM saamaayaaraannupuvvii||suutrm 206 // // 118 // ) se kiM tamityAdi / tatra samAcaraNaM samAcAraH, ziSTajanAcaritaH kriyAkalApastasya bhAva iti yaNpratyaye striyAmIkAre cala yAmAkAraca // 164 // saamaacaarii|saa ca trividhA, oghaniryuktyabhihitArtharUpA oghsaamaacaarii1| icchAmicchAdyarthaviSayA dazadhAsAmAcArI (2) / (r) riiaa| (c) si / (c) icchaagaaro| 0 upamAne vatiH 509 tattvau bhAve 510 yaN ca 511 iti kA0 rU /
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| // 165 // nizIthakalpAdyabhihitaprAyazcittapadavibhAgaviSayA padavibhAgasAmAcArI (3) / uktaMca, sAmAyArI tivihA ohe dasahA padavibhAge [1] upkrmH| (Avazyaka ni0665)tti, tatreha dazadhAsAmAcArImAzrityokta micchAmicchAtahakkAro, ityaadi| atra kArazabdaH pratyekamabhisambadhyate / tatazcaiSaNamicchA vivakSitakriyApravRttyabhyupagamastayA karaNa micchAkAraH, AjJAbalAbhiyogarahito vyApAra ityarthaH 1.1 aanupuurvii| (1) mithyA,asadetadyanmayAcaritamityevaMkaraNaM mithyaakaarH|akRtye kasmi~zcitkRte mithyA, vitathamidaMna punaryathA bhagavadbhiktaM sUtram 206 tathaivaitanmacceSTitamato duSkRtam, durAcIrNamityevamasatkriyAnivRttyabhyupagamo mithyAkAra iti tAtparyam (2) / sUtravyAkhyAnAdau sAmAcAryAnuprastute gurubhiH kasmi~zcidvacasyudIrite sati yathA bhavantaH pratipAdayanti tathaivaitadityevaMkaraNaM tathAkAraH, avikalpagurvAjJAbhyupagama pUrvI icchAkA rAdi dshbhedaaH| ityarthaH (3) / avazyakartavyamAvazyakaM tatra bhavA, AvazyakI, jJAnAdyAlambanenopAzrayAdvahiravazyaMgamane samupasthite'vazyaM kartavyamidamato gacchAmyahamityevaM guruM prati nivedanAvazyakIti hRdayam (4) / niSedhe bhavA naiSedhikI, upAzrayAbahiH kartavyavyApAreSvavasiteSu punastatraiva pravezita: sAdhoH zeSasAdhUnAmuttrAsAdi doSa parijihIrSayA bahirvyApAraniSedhenopAzrayapravezasUcanA naiSedhikIti paramArthaH (5) / bhadanta! karomIdamityevaMguroH pracchanamApracchanA (6) / ekadA pRSTena guruNA nedaM kartavyamityevaM niSiddhasya vineyasya kiJcidvilambya tatazcedaM cedaM ceha kAraNamastyato yadi pUjyA Adizanti tadA karomItyevaM guroH punaH pracchanaM pratipracchanA, athavA grAmAdau preSitasya gamanakAle punaH pracchanaM pratipracchanA (7) / khada khaTTa saMvaraNe (kA0dhA09/23) ityasyAnekArthatvAtkuru mamAnugrahaM paribhuGkSavedamityevaM pUrvAnItAzanAdiparibhogaviSaye sAdhUnAmutsAhanA chandanA (8) / idaM vastu labdhvA tato'haM tubhyaM dAsyAmItyevamadyApyagRhItenAzanAdinA sAdhUnAmAmantrANaM nimantraNA, uktaM ca, puvvagahieNa chaMdaNa nimaMtaNA (r)sAmAcArI trividhA, oghe dazadhA padavibhAge, iti| 0 nAnnai / 0 chanda chadi sNvrnne| 0 pUrvagRhItena chandanA nimantraNA bhavatyagRhItena /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti upkrmH| zA0 upkrmH| 1.1 aanupuurvii| yutm| | // 166 // sUtram 207 1.1.10 bhAvAnupUrvI audayikAdi ssddbhedaaH| hoagahieNaM (Avazyaka ni0697)ti (9) / tvadIyo'hamityevaM zrutAdyarthamanyadIyasattAbhyupagama upasampaditi (10) / evamete dazaprakArA:kAle yathAsvaM prastAve vidhIyamAnA dazavidhA sAmAcArIti gaathaarthH|| iha dhrmsyaaproptaapmuultvaadicchaakaarsyaajnyaablaabhiyoglkssnnproptaapvrjktvaatpraadhaanyaatprthmmupnyaasH| aparopatApakenApica kathaJcitskhalane mithyAduSkRtaM dAtavyamiti tadanantaraM mithyaakaarsy| etau ca guruvacanapratipattAveva jJAtuM zakyau, guruvacanaMca tathAkArakaraNenaiva samyakpratipannaM bhavatIti tadanantaraM tthaakaarsy| pratipannaguruvacanena copAzrayAhirnirgacchatA gurupRcchApUrvakaM nirgantavyamiti tathAkArAnantaraM tatpRcchArUpAyA aavshykyaaH| bahirnigatena ca naiSedhikIpUrvakaM punaH praviSTavyamiti tadanantaraM naissedhikyaaH| upAzrayapraviSTena ca gurumApRcchaya sakalamanuSTheyamiti tdnntrmaaprcchnaayaaH| ApRSTe ca niSiddhena punaH praSTavyamiti tadanantaraM prtiprcchnaayaaH| pratiprazne cAnujJAtenAzanAdyAnIya tatparibhogAya sAdhava utsAhanIyA iti tadanantaraM chndnaayaaH| eSA ca gRhIta evAzanAdau syAdagRhIte tu nimantraNaiveti tadanantaraM nimntrnnaayaaH| iyaM ca sarvApi nimantraNAparyantA sAmAcArI gurUpasampadamantareNa na jJAyata iti tadanantaramupasampadaupanyAsa iti pUrvAnupUrvItvasiddhiriti / zeSaM pUrvavaditi ||206||ath bhAvAnupUrvImAha (1) se kiM taM bhAvANupuvvI? 2 tivihA paNNattA, taMjahA- puvvANupuvvI 1 pacchANupuvvI 2 aNANupuvvI 3 / (2) se kiM taM puvvANupuvvI? 2 udaie 1 uvasamie 2 khatie 3 khaovasamie 4 pAriNAmie 5 saMnivAtie, 6 se taM puvvaannupussvii| (3) se kiMtaM pacchANupuvvI? 2 sannivAtie 6 jAva udaie 1 se taM pcchaannupuvvii| (4) se kiM taM aNANupuvvI? 2 eyAe ceva egAtiyAeM eguttariyAe chagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, setaM annaannupuvvii|se taM bhAvANupuvvI, setaM ANupuvvI, ANupuvvi 010 khaai| 0510 vii| // 166 //
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 167 // 1.2 naam| tti padaM samattaM // sUtram 207 // ( // 119 // ) se kiM tmityaadi| iha tena tena rUpeNa bhavanAni bhAvAH, vastupariNAmavizeSA audyikaadyH| athavA tena tena rUpeNa bhavantIti bhAvAsta eva / yadvA bhavanti taiH tebhyasteSu vA satsu prANinastena tena rUpeNeti bhAvA yathoktA eva, teSAmAnupUrvI paripATirbhAvAnupUrvI / audayikAdInAM tu svarUpaM purastAnyakSeNa vakSyate'tra ca nArakAdigatiraudayiko bhAva iti vakSyate, tasyAM ca satyAM zeSabhAvAH sarve'pi yathAsambhavaM prAdurbhavantIti zeSabhAvAdhAratvena pradhAnatvAdaudayikasya prthmmupnyaasH| tatazcazeSabhAvapaJcakasya madhya aupazamikaH stokaviSayatvAtstokatayA pratipAdayiSyata iti / tadanantaramaupazamikasya, tato bahuviSayatvAtkSAyikasya, tato bahutaraviSayatvAtkSAyopazamikasya, tato bahutamaviSayatvAtpAriNAmikasya, tato'pyeSAmeva bhAvAnAM dvikAdisaMyogasamutthatvAtsAnnipAtikasyopanyAsa iti pUrvAnurvIkramasiddhiriti / zeSaM pUrvoktAnusAreNa bhaavniiym|| tadevamuktAH prAguddiSTA dazApyAnupUrvIbhedAH, tadbhaNane copakramaprathamabhedalakSaNAnupUrvI smaaptaa||207|| sUtram 208 ekAdArabhya dazanAmAntA dshbhedaaH| sUtram 209 1.2 naam| 1.2.1 egnaam| ||athopkrmaanuyogdvaare nAmAkhyaM dvitiiyprtidvaarm|| sAmpratamupakramasyaiva prAguddiSTaM dvitIyaM bhedaM vyAcikhyAsurAha se kiMtaM NAme? 2 dasavihe paNNatte, taMjahA, egaNAme 1duNAme 2 tiNAme 3 cauNAme 4 paMcaNAme 5 chaNAme 6 sattaNAme 7 aTThaNAme 8 NavaNAme 9 dasaNAme 10||suutrm 208 // // 120 // ) 0 ksy| // 167 //
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandra| sUri vRttiyutm| | // 168 // 1.2 naam| sUtram 209 egnaam| 8 se kiM taM nAmetyAdi / iha jIvagatajJAnAdiparyAyAjIvagatarUpAdiparyAyAnusAreNa prativastubheda namati, tadabhidhAyakatvena [1] upkrmH| pravartata iti nAma, vastvabhidhAnamityarthaH / uktaM ca, jaMvatthuNo'bhihANaM pajjayabheyANusAri taM nAmaM / paibheyaM jaM namaeM paibheyaM jAi jI bhnni||1||(vishessaavshyk bhA0 944) idaM ca dazaprakAraM kathamityAha, eganAme ityAdi / iha yena kenacinnAmnaikenApi satA sarve'pi vivakSitapadArthA abhidhAtuMzakyante tdeknaamocyte| yakAbhyAMtunAmabhyAMdvAbhyAmapi sarvaM vivakSitaM vastujAtamabhi 1.2.1 dhAnadvAreNa saGgahyate tavinAma / yaistu tribhirnAmabhiHsarve'pi vivakSitapadArthA abhidhAtuMzakyante tattrinAma / yaistu caturbhirnAmabhiH sarvaM vivakSitavastvabhidhIyate taccaturnAmaivamanayA dizA jJeyaM yAvadyairdazabhirnAmabhiH sarvaM vivakSitavastu pratipAdyate taddazanAmeti // 208 // tatra yathoddezaM nirdeza ityekanAmodAharannAha se kiMtaMegaNAme? 2, NAmANi jANi kANividavvANa guNANa pjjvaannNc| tesiM AgamanihasenAmaMti parUviyA saNNA // 17 // setaM egnnaame|| sUtram 209 // // 121 // ) se kiM tmityaadi| nAmANi0 gAhA vyAkhyA, dravyANAMjIvAjIvabhedAnAM guNAnAM jJAnAdInAM rUpAdInAM ca tathA paryAyANAM nArakatvAdInAmekaguNakRSNatvAdInAMca nAmAnyabhidhAnAni yAni kAnicilloke rUDhAni, tadyathA-jIvo janturAtmA prANItyAdi, AkAzaM nabhastArApatho vyomaambrmityaadi| tathA jJAnaM buddhirbodha ityaadi| tathA rUpaM raso gandha ityaadi| tathA nArakastiryaGmanuSya ityaadi| ekaguNakRSNo dviguNakRSNa ityAdi / teSAM sarveSAmapyabhidhAnAnAmAgama eva nikaSo hemarajata 8 // 168 // kalpajIvAdipadArthasvarUpaparijJAnahetutvAtkaSapaTTakastasminnAmetyevaMrUpA saMjJA''khyA prarUpitA vyvsthaapitaa| sarvANyapi 0 dena / 0 yadvastuno'bhidhAnaM paryAyabhedAnusAri tnnaam| pratibhedaM yannamati pratibhedaM yAti yadbhaNitam // 1 // 0 taM /
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 169 // |1.2 naam| sUtram 210-216 1.2.2 dinAma jIvo janturityAdyabhidhAnAni nAmatvasAmAnyAvyabhicArAdekena nAmazabdenocyanta iti bhaavH| tadevamihaikenApyanena nAmazabdena sarvANyapilokarUDhAbhidhAnavastUni pratipAdyanta ityetadekanAmocyate, ekaM sannAmaikanAmetikRtveti gaathaarthH| se taMegaNAmetti nigamanam // 209 // se kiM taM duNAme? 2 duvihe paNNatte, taMjahA- egakkharie ya aNegakkharie ya / / sUtram 210 / / se kiM taM egakkharie? 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA- hrI: zrI: dhI: strI, se taM egkkhrie| satram 211 // se kiMtaM aNegakkharie? 2 kaNNA vINA latA mAlA, se taM aNegakkharie / sUtram 212 // ahavA dunAme duvihe paNNatte, taMjahA-jIvanAme ya 1 ajIvanAme ya 2||suutrm 213 // se kiM taMjIvaNAme? 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA- devadattojaNNadatto viNhudattosomadatto, se taMjIvanAme ||suutrm 214 // se kiM taM ajIvanAme? 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA- ghaDo paDo kaDo raho, setaM ajIvanAme // sUtram 215 // / (1) ahavA dunAme duvihe paNNatte, taMjahA-visesie ya 1 avisesie y1|(2) avisesie davve, visesiejIvadavve ajIvadUbve y| (3) avisesie jIvadavve, visesie Neraie tirikkhajoNie maNusse deve, (4) avisesie Neraie, visesie rayaNappabhAe sakkarappabhAe vAluyappabhAe paMkappabhAe dhUmappabhAe tamAe tmtmaae| avisesie rynnppbhaapuddhvinnerie| visesie pajjattae ya apajjattae y| evaM jAva avisesie tamatamApuDhavINeraie visesie pajjattae ya apajjattae ya / (5) avisesie tirikkhajoNie visesie egidie beiMdie teiMdie cauridie~ (6) avisesie egidie| visesie puDhavikAie AukAie teukAie vAukAie OnAni / 7'hA' iti, evamagretaneSu caturdhvapi padeSu / OM paMcidie', ityadhikam /
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 170 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.2 naam| sUtram 210-216 1.2.2 dvinaam| vaNassaikAie, avisesie puDhavikAie, visesie suhumapuDhavikAie ya bAdarapuDhavikAie ya / avisesie suhamapuDhavikAie, visesie panattayasuhumapuDhavikAie ya apanattayasuhumapuDhavikAie ya / avisesie bAdarapuDhavikAie, visesie panjattayabAdarapuDhavikAie ya apajjattayabAdarapuDhavikAie ya / evaM Au0 teu0 vAu0 vaNassatI0 ya, avisesie, visesie ya paJjattayaapajattayabhedehiM bhaanniyvvaa| (7) avisesie beiMdie, visesie paJjattayabeiMdie ya apajattayabeiMdie ya, evaM teiNdiycuridiyaavibhaanniyvvaa| (8) avisesie paMceMdiyatirikkhajoNie, visesie jalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiethalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie khahayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya (9) avisesie jalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie, visesie samucchimajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie yaM gabbhavakkaMtiyajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya, avisesie samucchimajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie, visesie pajjattayasaMmucchimajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya apajjattayasamucchimajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie y| avisesiegabbhavakkaMtiyajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie, visesie panjattayagabbhavakkaMtiyajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya apajattayagabbhavakkaMtiyajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie y| (10) avisesie thalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie, visesie, cauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya parisappathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya, avisesiecauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie, visesie samucchimacauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya gabbhavakvaMtiyacauppayathalayarapaMceMdiyatirikkha joNieya avisesie samucchimacauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie visesie pajjattayasamucchimacauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya apajjattayasaMmucchimacauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie y| avisesie gabbhavatiya cauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie, visesie pajjattaya0'a' ityadhikam / OM ciN| khayara / 'ya' na vartate / // 170 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 171 // |1.2naam| sUtram |210-216 1.2.2 dvinaam| gabbhavakkaMtiyacauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya apajjattayagabbhavakkaMtiyacauppaya thalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya, avisesie parisappathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie, visesieuraparisappathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya bhuyprippthlyrpNceNdriytirikkhjonniey| evaM samucchimA pajattA apajjattAya gabbhavakkaMtiyAvipacattA apanattA ya bhANiyavvA / (11) avisesie khahayarapaMceMdiyatirikkhajoNie, visesie samucchimakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya gabbhavataMtiyakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNie y| avisesie samucchimakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNie, visesie pajattayasamucchimakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya apanattayasaMmucchimakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNie y| avisesie gabbhavakvaMtiyakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNie, visesie pajattayagabbhavakkaMtiyakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya apjjttygbbhvktrNtiykhhyrpNceNdiytirikkhjonniey| (12) avisesiemaNusse, visesie samucchimamaNUse ya ganbhavaktraMtiyamaNusse yU, avisesiesaMmucchimamaNUse, visesiepanattayasamucchimamaNUse ya apajjattagasaMmucchimamaNUse ya / avisesiegabbhavakvaMtiyama se, visesie pajjattayaganbhavakvaMtiyamaNUse ya apajjattayaganbhavakvaMtiyamaNUse y| (13) avisesie deve, visesie bhavaNavAsI vANamaMtare joisie vemANie ya, avisesie bhavaNavAsI, visesie asurakumAre evaM nAga0 suvaNNa viju0 aggi0 dIva0 udadhi0 disA0 vAta0 thaNiyakumAre / savvesipi avisesiya visesiya pajjattayaapajjattayabheyA bhANiyavvA / (14) avisesiye vANamaMtare, visesie pisAe bhUte jakkhe rakkhase kiNNare kiMpurise mahorage gNdhvve| etesipi avisesi visesiya pajjattayaapajjatyabhedAbhANiyavvA / (15) avisesie joisie, visesie caMde sUre gahe 0 ciN| 0 evaM' sthAne 'ete'vi' itysti| 0 pajjatagA apjjtgaa| 0 khyr| 7 nnusse| (c) 'visesie.....maNUse' ya sthAne 'kammabhUmio ya akammabhUmio ya aMtaradIvao ya saMkhijjavAsAuya asaMkhijjavAsAuya pajjattApajattaoM' iti vrtte| 0 g| (c)daa| (c) 'gahagaNe' ityasti / // 171 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 172 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| |1.2 naam| sUtram 210-216 1.2.2 dvinaam| nakkhatte taaraaruuve| etesiMpi avisesiya visesiya pajattaya apajjattayabheyA bhANiyavvA / (16) avisesie vemANie, visesie kappovage ya kappAtItae ya / avisesie kappovara, visesiesohammae IsANae saNaMkumArae mAhiMdae, baMbhalogae laMtayae mahAsukkae sahassArae ANayae pANayae AraNae acute| etesipi avisesiya visesiya pajjattayaapanattayabhedA bhANiyavvA / (17) avisesie kappAtItae, visesie gevejjae ya aNuttarovavAie ya / avisesiegevenjae, visesie heTThimagevenjae, majjhimagevejjae, uvrimgeveje| avisesie heTThimagevejjae, visesie heTTimaheTThimagevenjae heTimamajjhimagevejjae, heTThimauvarimagevenjae, avisesie majjhimagevenjae, visesie heTThimamajjhimagevenjae majjhimamajjhimagevejjae mjjhimuvrimgevejje| avisesie uvarimagevejjae, uvarimaheTThimagevejjae uvarimamajjhimagevenjae uvarimauvarimagevejjae~ / etesiMpi savvesiM avisesiya visesiya pajjattaya apajata yabhedA bhaanniyvvaa| (18) avisesie aNuttarovavAie, visesie vijayae vejayaMtae jayaMtae aparAjiyae savvaTThasiddhae~, etesiMpisavvesiM avisesiya visesiya paJjattaya apajjattayabhedAbhANiyavvA / (19) avisesie ajIvadavve, visesie dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsasthikAe poggalatthikAe addhAsamae ya / avisesie poggalatthikAe, visesie paramANupoggale dupaesie~ jAva aNaMtapaesie~, se taMdunAme // sUtram 216 // // 122 // ) yata evedaM dvinAmAta eva dvividhaM dviprakAram, tadyathA, ekaMca tadakSaraMca 2,tena nirvRttamekAkSarikam / anekAni ca tAnyakSarANi ca 2, tairnirvRttamanekAkSarikam, cakArau samuccayArthau / tatraikAkSarike hrI: lajjA devatAvizeSo vA, zrI: devatAvizeSaH, dhI:, buddhiH, strI yoSiditi / anekAkSarike kanyetyAdi, upalakSaNaM cedaM balAkApatAkAdInAM tryaadykssrnisspnnnaamnaamiti| 0 tge| 0ge| 0 'ga' na vartate / g| 7 hi| 0 vi| 'a' itydhikm| 0 pajjatagApajjata... tipaesie' itydhikm| // 172 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 173 // 1.2 naam| sUtram 210-216 1.2.2 dvinaam| sUtram 217 tadevaM yadasti vastu tatsarvamekAkSareNa vA nAmnAbhidhIyate'nekAkSareNa vA'to'nena nAmadvayena vivakSitasya sarvasyApi vastujAta- [1] upkrmH| syaabhidhaanaavinaamaitducyte| dvirUpaM satsarvasya nAma dvinAma, dvayorvA nAmno: samAhAro dvinAmamiti // 210-12 // etadeva prakArAntareNAha, ahavA dunAme, ityaadi| jIvasya nAma jIvanAmAjIvasya naamaajiivnaam| atrApi yadasti tena jIvanAmnA'jIvanAmnA vA bhavitavyamitijIvAjIvanAmabhyAM vivkssitsrvvstusnggrhobhaavniiyH,shessNsugmm||213-15||punretdevaanythaa prAha, ahavA dunAme, ityaadi| dravyamityavizeSanAma jIve'jIve ca sarvatra sadbhAvAt / jIvadravyamajIvadravyamiti ca vishessnaam| ekasya jIva evAnyasya tvajIva eva sadbhAvAditi / tataH punaruttarApekSayA jIvadravyamityavizeSanAma, nArakastiryaGityAdi tu vizeSanAma / punarapyuttarApekSayA nArakAdikamavizeSanAma ratnaprabhAyAM bhavo rAtnaprabhaityAdi tu vizeSanAma / evaM pUrvaM pUrvamavizeSanAmottarottaraM vizeSanAma sarvatra bhAvanIyam, zeSaM sugamam / navaraM sammUrcchanti tathAvidhakarmodayAdgarbhamantareNaivotpadyanta iti / |trinaam| smmuucchimaaH| garbhe vyutkrAntiH, utpattiryeSAM te garbhavyutkrAntikAH / urasA bhujAbhyAM ca parisarpanti gacchantIti viSadhara . godhA nakulAdayaHsAmAnyena prisrpaaH| vizeSastUrasA parisarpantItyuraHpasirpAH sarpAdaya eva / bhujAbhyAM parisarpantIti bhujapari- bjhedaaH| sarpA godhAnakulAdaya eva, zeSaM sukhonneyam / tadevamuktAH sAmAnyavizeSanAmabhyAM jIvadravyasya sambhavino bhedaaH| sAmprataM guNanAmnazca prAguddiSTamajIvadravyamapi bhedatastathaivodAhatumAha- avisesie ajIvadavve, ityAdigatArtham / tadevaM yadasti vastu tatsarvasAmAnyanAmnA vizeSanAmnA vAbhidhIyetaivamanyatrApi dvinAmatvaM bhAvanIyam, se taMdunAmetti nigamanam // 216 // se kiMtaM tinAme? 2 tivihe paNNatte taMjahA, davvaNAme 1 guNaNAme 2 pajjavaNAme ya 3||suutrm 217 // OdvinAmocyate / 0'tu' ityadhikam / 0 yate, evaM / 1.2.3.1 dravyanAmnaH 1.2.3.2 pnycbhedaaH| // 173 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 174 // |1.2 naam| sUtram 217-224 1.2.3 trinaam| se kiMtaMdavvaNAme? 2 chavihe paNNatte taMjahA-dhammatthikAe 1 adhammatthikAe 2 AgAsatthikAe 3jIvatthikAe 4 paM thikAe 5 addhAsamae 6 a, se taMdavvaNAme // sUtram 218 // se kiMtaM guNaNAme? 2 paMcavihe paNNatte taMjahA- vaNNaNAme 1 gaMdhaNAme 2 rasaNAme 3 phAsaNAme 4 saMThANaNAme 5||suutrm 219 / / se kiM taMvaNNaNAme? 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-kAlavaNNanAme 1 nIlavaNNanAme 2 lohiyavaNNanAme 3 hAliddavaNNanAme 4 sukkilavaNNanAme, setNvnnnnnaame|suutrm 220 // sakiM taM gaMdhanAme? 2 duvihe paNNatte taMjahA- surabhigaMdhanAme 1 ya durabhigaMdhanAme 2 ya, setaM gaMdhanAme // sUtram 221 // sa kiMtaMrasanAme? 2paMcavihe paNNatte taMjahA- tittarasaNAme 1kaDuyarasaNAme 2 kasAyarasaNAme 3 aMbilarasaNAme 4 mahurarasaNAme 5ya, se taM rasanAme // sUtram 222 // se kiM taM phAsaNAme? 2 aTThavihe paNNatte taMjahA- kakkhaDaphAsaNAme 1 mauyaphAsaNAme 2 garuyaphAsaNAme 3 lahuyaphAsaNAme 4 sItaphAsaNAme 5 usiNaphAsaNAme 6 NiddhaphAsaNAme 7 lukkhaphAsaNAme 8, setaM phaasnnaame|suutrm 223 // se kiMtaM saMThANaNAme? 2paMcavihe paNNattetaMjahA-parimaMDalasaMThANaNAme1vaTTasaMThANaNAme 2 taMsasaMThANaNAme 3 cauraMsasaMThANaNAme 4 AyatasaMThANaNAme 5, setaM saMThANaNAme, setaM guNaNAme // sUtram 224 // se kiM taM tinAmetyAdi / yata evedaM trinAma tata eva trividhaM triprakAram, dravyanAmAdibhedAt / tatra dravati gacchati tA~stAn paryAyAn prApnotIti dravyaM tasya nAma dharmAstikAya ityaadi| dharmAstikAyAdayazca prAgvyAkhyAtA eva / guNyante saGkhyAyanta 0pu| AUMll| dravyanAmna: ssddbhedaaH| 1.2.3.2 guNanAmnazca pnycbhedaaH| racanAmAdimApcAtApa // 174 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyoga dvAraMmaladhAri zA0 upkrmH| |zrIhemacandra| sUri vRttiyutm| // 175 // iti guNAsteSAM nAma guNanAma / vaNNanAme, ityAdi, tatra varNyate'lakiyate vastvaneneti varNa: kRSNAdiH paJcadhA pratIta eva, [1] upkrmH| kapizAdayastvetatsaMyogenaivotpadyante na puna: sarvathaitadvilakSaNA iti nehodAhRtAH / gandhyataAghrAyata iti gandhastasya nAma gndhnaam|sc dvividha:surabhirdurabhizca, tatra saumukhyakRtsurabhiH, vaimukhyakRDurabhiH / atrApyubhayasaMyogajaH pRthagroktaH, etatsaMsarga |1.2naam| jatvAdeva bhedAvivakSaNAt / rasyata AsvAdyata iti rasastasya nAma rasanAma, saca tikta kaTu kaSAyA mla mdhurbhedaatpnycvidhH| sUtram 217-224 tatra zleSmAdidoSahantA nimbAdyAzritastikto rsH| tathA ca bhiSakzAstram, zleSmANamaruciM pittaM,tRSa kuSThaM viSaM jvaram / hanyAt tikto raso buddheH, kartA maatropsevitH||1||glaamyaadiprshmno maricanAgarAdyAzritaH kaTuH / uktaM ca, kaTurgalAmayaM zophaM, hanti yuktyopsevitH| dIpana: pAcako rucyo, bRNhnno'tikphaaphH||2||rktdossaadyphrtaa bibhItakAmalaka kapitthAdyAzritaH kssaayH| Aha ca, raktadoSaM karpha pittaM, kaSAyo hanti sevitH| rUkSaH zIto gurugrA(A)hI, ropaNazca svruuptH|| 3 // agnidiipnaadikRdmliikaadyaashrito'mlH| paThyateca, amlo'gnidIptikRt snigdhaH, zophapittakaphAvahaH / kledana: pAcano rucyo, muuddhvaataanulomkH|| 4||pittaadiprshmkHkhnnddshrkraadyaashrito mdhurH| tathA coktam, pittaM vAtaM viSaM hanti, dhAtuvRddhikaro guruH / jIvana: kezakRdvAlavRddhakSINaujasAM hitH||5|| ityaadi|sthaanaantre stambhitAhArabandhavidhvaMsAdikartA sindhulavaNAdyAzritolavaNo'pirasa: paThyate, sa ceha nodAhRto,madhurAdi saMsargajatvAttadabhedena vivakSaNAtsambhAvyate ca tatra maadhuryaadisNsrgH| sarvarasAnAM lavaNaprakSepa eva svAdutvapratipatterityalaM vistrenn| spRzyata iti sparzaH karkazAdiraSTavidhaH / tatra stabdhatAkAraNaM dRSadAdigataH krkshH| sannatikAraNaM tinizalatAdigato mRduH| adha:patanaheturayogolakAdigato guruH| prAyastiryagUrvAdhogamanaheturarkatUlAdinizrito guNagrAhI rocakazca / rupanaH / 1.2.3 trinaam| 1.2.3.1 dravyanAmnaH ssddbhedaaH| 1.2.3.2 guNanAmnazca pnycbhedaaH|
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ upakramaH zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 176 // 1.2naam| sUtram 225 1.2.3 trinaam| 1.2.3.3 paryAyanAmAnekavidham / lghuH| dehastambhAdihetuH prAleyAdyAzritaH shiitH| AhArapAkAdikAraNaM vahnayAdyanugata ussnnH| pudgaladravyANAM mitha: [1]upakramaH saMyujyamAnAnAM bandhanibandhanaM tailAdisthitaH snigdhaH / teSAmevAbandhanibandhanaM bhasmAdyAdhAro ruukssH| etatsaMsargajAstu noktAH eSvevAntarbhAvAditi / saMsthAnasvarUpaMtu prtiitmev| se kiMtaM pajavaNAme? 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA- egaguNakAlae duguNakAlae~ aNaMtaguNakAlae, egaguNanIlae, duguNanIlae jAva aNaMtaguNanIlae evaM lohiya hAlidda sukilaavibhaanniyvvaa| egaguNasurabhigaMdhe duguNasurabhUigaMdhe jAva aNaMtaguNasurabhigaMdhe, evaM durabhigaMdho'vi bhaanniyvvo| egaguNatitte duguNatitte jAva aNaMtaguNatitte, evaM kaDuya kasAya aMbila mahurAvi bhaanniyvvaa| egaguNakakkhaDe duguNakakkhaDe jAva aNaMtaguNakakkhaDe, evaM mauya garuya lahuya sIta usiNa Niddha lukkhAvi bhANiyavvA se taM ___ pajjavaNAme // sUtram 225 // pari samantAdavantyapagacchanti na tu dravyavatsarvadaivAvatiSThanta iti paryavAH / athavA pari samantAdavanAni gamanAni dravyasyAvasthAntaraprAptirUpANi paryavAH, ekaguNakAlatvAdayaH teSAM nAma paryavanAma / yatra tu paryAyanAmeti pAThaH, tatra pari samantAdayante'pagacchanti na punardravyavatsarvadaiva tiSThantIti pryaayaaH|athvaa pari sAmastyenaiti, abhigacchati vyApnoti vastu tAniti pryaayaaH| ekaguNakAlatvAdaya eva, teSAM nAma paryAyanAmeti / tatreha guNazabdo'zaparyAyaH / tatazca sarvasyApi trailokyagata kAlatvasyAsatkalpanayA piNDitasya ya ekaHsarvajaghanyo guNo'zastena kAlakaH paramANvAdirekaguNakAlakaH sarvajaghanyakRSNa ityrthH| // 17 // 0'tiguNakAlae dasaguNakAlae saMkhijaguNakAlae asaMkhijaguNakAlae' ityadhikam / OM'nIla' ityadhikam / (r)llA / tiguNasu0' ityadhikam / 7 idaM pdNnaasti| 0 g| 0 riH| (c) tAmiti / 7 iti|
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti zA0 upkrmH| 1.2naam| yutm| // 177 // 1.2.3 1.2.3.3 dvAbhyAM guNAbhyAM tadaMzAbhyAM kAlakaH paramANvAdireva dviguNakAlakaH / evaM tAvanneyaM yAvadanantairguNaiH tadaMzaiH kAlako'nanta- [1] upkrmH| guNakAlakaH sa eveti / evamuktAnusAreNaikaguNanIlakAdInAmekaguNasurabhigandhAdInAM ca sarvatra bhAvanA kAryeti / Aha-8 guNaparyAyayoH kaH prativizeSa:? ucyate, sadaiva sahavartitvAdvarNagandharasAdayaH sAmAnyena guNA ucyante, na hi mUrte vastuni varNAdikamAtraMkadAcidapi vyavacchidyate, ekaguNakAlatvAdayastu dviguNakAlatvAdyavasthAto nivartanta evetyataH kramavRttitvA- sUtram 225 tpryaayaaH| uktaM ca sahavartino guNAH, yathA jIvasya caitanyAmUrtatvAdayaH, kramavartinaH paryAyAH, yathA tasyaiva nArakatvatiryaktvAdaya trinaam| iti / nanu yadyevaM tarhi varNAdisAmAnyasya bhavatu guNatvaM tadvizeSANAM tu kRSNAdInAM tanna syAdaniyatatvAtteSAm / satyam, paryAyanAmAvarNAdisAmAnyabhedAnAmapi kRSNanIlAdInAM prAya:prabhUtakAlaM sahavartitvAdguNatvaM vivakSitamityalaM vistareNa / Aha- bhavatvevaM nekvidhm| kintu pudgalAstikAyadravyasyaiva sambandhino guNaparyAyAH kimiti guNaparyAyanAmatvenodAhRtAH? na dharmAstikAyAdInAm, na sUtram 226 cavaktavyaM teSAM tenasantIti, dharmAdharmAkAzajIvakAladravyeSvapi yathAkramaMgatisthityavagAhopayogavarttanAdiguNAnAM pratyekamana trinAmnaH ntAnAmagurulaghuparyAyANAJca prasiddhatvAt / satyam, kintvindriyapratyakSagamyatvAtsukhapratipAdyatayA pudgaladravyasyaiva guNaparyAyA prakArAntareNa udAhRtAna zeSANAmityalaM vistrenn|tsmaadytkimpinaam tena sarveNApi dravyanAmnA guNanAmnA paryAyanAmnA vA bhavitavyaM nAta: strIpuruSa napuMsakabhedaiparaM kimapi nAmAsti, tataH sarvasyaivAnena saGgahAttrinAmaitaducyata iti // sUtram 225 // vyaakhyaanm| gA0-taM puNa NAmaM tivihaM itthI 1 purisaM 2 NapuMsagaM 3 ceva / eesiM tiNDaMpi ya aMtami parUvaNaM vocchaM // 18 // taM puNa gAhA vyAkhyA, tatpunarnAma dravyAdInAM sambandhi sAmAnyena sarvamapi strIpuMnapuMsakaliGgeSu vartamAnatvAtrividhaM yaaN| (r) na syAd / 0 supratipAdya / 'a' ityadhikam / 1.2.3 // 177 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| | // 178 // |1.2naam| sUtram 226 1.2.3 trinAmnaH strIpuruSa triprakAram / tatra strIliGge nadI mahItyAdi, puMlliGge ghaTa: paTa ityAdi, napuMsake dadhi mdhvityaadi| eSAMca strIliGgavRttyAdInAM [1] upkrmH| trayANAmapi nAmnAMprAkRtazailyoccAryamANAnAmanteyAnyAkArAdInyakSarANi bhavanti tatprarUpaNAdvAreNa lakSaNaM nirdidikSuruttarArddhamAha- eesimityAdi, gatArthameveti gaathaarthH| / gA0- tattha purisassa aMtA AI U oya hati cattAri / te ceva itthiyAe havaMti okAraparihINA // 19 // tatthapurisa0 gAhA tatratasmintrividhe nAmni puruSasya puMlliGgavRtternAmna antA, antavartInyakSarANi catvAri bhavanti, tadyathA, AkAra IkAra UkAra okArazcetyarthaH / etAni vihAya nAparaM prAkRtapuMlliGgavRtternAmno'nte'kSaraM sambhavatItyarthaH / strIliGga prakArAntareNa vRtte mno'pyanta okAravarjAnyetAnyevAkArekArokAralakSaNAni trINyakSarANi bhavanti naaprmiti| atra cAnantaragAthAyA napuMsakabhedaimitthIpurisamiti nirdizyApi yadihAdau puMlliGganAmno lakSaNakathanaM tatpuruSaprAdhAnyakhyApanArthamiti gaathaarthH|| vyaakhyaanm| gA0- aMtiya iMtiya uMtiya aMtAuNapuMsagassa boddhavvA / etesiM tiNDaMpi ya vocchAmi nidaMsaNe etto||20|| __ aMtiyagAhA napuMsakavRttinAmnastvante'kAra iMkAra uMkArazcetyetAnyeva trINyakSarANi bhavanti nAparam / eteSAM ca trayANAmapi nidarzanamudAharaNaM pratyekaM vakSyAmIti gAthArthaH // tadevAha AkArato rAyA IkArato girIya siharI ya / UkArato viNhU dumo ke aMtA u purisANaM // 21||aakaartaa mAlA IkAraMtA sirI ya lacchI ya / UkAratA jaMbU vaha ya aMtAu itthINaM / / 22 // aMkAraMtaM dhannaM iMkArataM napuMsaka achi| uMkAraMta pIluM mahuM ca aMtA 0 ya' nAsti / 7 havaMti / 0 aao| (r) nAmnAM tvnte| 7 gaa| 0 oaMtAo purisANaM pu0vi0ya0 svIkRtaH pAThaH' iti pU.mu. jambuvijaya saMpAdita , pustke|| O gi| gN| 0 tthiM / (r)to| // 178 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| | // 179 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.2 naam| NapuMsANaM // 23 ||se tNtinnaame|suutrm 226 // ( // 123 // ) AgAraMto, ityaadi| gAthAtrayaM vyaktam, navaraM saMskRte yadyapi viSNurityukArAntameva bhavati tathApi prAkRtalakSaNasyaiveha vaktumiSTatvA dUkarAntatAna virudhyate / eva mokArAnto druma ityAdiSvapi vAcyam, jambU: strIliGgavRttirvanaspativizeSaH / pIluti kSIram, zeSaM sugamam, se taM tinAmetti nigamanam // 226 // se kiM taM catuNAme? 2 cauvvihe paNNatte, taMjahA- AgameNaM 1 loveNaM 2 payaIe 3 vigAreNaM 4 // sUtram 227 // se kiMtaM AgameNaM? 2 padyAni payAMsi kuNDAni, setaM AgameNaM / / sUtram 228 // se kiM taM loveNaM? 2 te atra te'tra, paTo atra paTo'tra, ghaTo atra ghaTo'tra, rathoatra ratho'tra, se taM loveNaM / sUtram 229 // se kiMtaM pagatIe? agnI etau, paTU imau,zAle ete, mAle ime, setaM pgtiie||suutrm 230 // se kiMtaM vikAreNaM? 2 daNDasya agraM daNDAgraM, sA AgatA sA''gatA, dadhi idaM dadhIdam, nadI ihate nadIhate, madhu udakaM madhUdakam, bahu Uhate bahUhate, te saM vikAreNaM, sataMcauNAme // sUtram 231 // ( // 124 // ) saMkiMtaM caunAme, ityaadi| AgacchatItyAgamonvAgamAdistena niSpannaM nAma yathA pdmaaniityaadi| dhuTsvarAd ghuTi : (kAtantra0 2/2/11) ityanenAtra nvAvagamasya vidhAnAd, upalakSaNamAtraMcedam, saMskAra upaskAra ityAderapi suddaadyaagmnisspnntvaaditi| lopovarNApagamarUpastena niSpannaM nAma, yathA te'tretyaadi| edotpara: padAnte (kAtantra-1/2/17) ityAdinA'kArasyeha luptatvAt, nadI iha ndiih| tatsthAne'yaM pATho vartate vadhU UhaH vdhuuhH'10gaa| kA0 rU024 / vivakSayAtraikapadatvaM nAmna ekatvena vivakSaNAdittikAreNApi nirUDhaprAcInavyAkaraNApekSayA tathA pratipAditaM padatvamiti, adhunA yathA sopsrgsy| 0 lopamakAra: kAtantrarUpamAlAyAM 115 / sUtram 227-231 1.2.4 cturnaam| 1.2.4.1-4 Agamato lopataH prakRtito vikaartshc| sodAharaNa vyAkhyAnamA // 172
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyoga zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 180 // nAmatvaM cAtra tena tena rUpeNa namanAnnAmeti vyutpatterastyeveti / itthamanyatrApi vAcyam / upalakSaNaMcedam, manasa ISAmanISAbuddhiH, [[1] upakramaH / bhramatIti bhUrityAderapi sakAramakArAdivarNalopena niSpannatvAditi / prakRtiH svabhAvo varNalopAdyabhAvastayA niSpannaM nAma, zA0 upakramaH yathA, agnI etaavityaadi| dvivacanamanAvi (kAtantra 1/3/2) tyanenAtra prakRtibhAvasya vidhAnAnidarzanamAtraM cedam, sarasijaM. |1.2 naam| kaNThekAla ityAdInAmapi prakRtiniSpannatvAditi / varNasyAnyathAbhAvApAdanaM vikArastena niSpannam, daNDasyAgraM daNDAgra- sUtram 232 1.2.5 mityaadi| samAnaH savarNe dIrghAbhavati (kAtantra01/2/1) ityAdinA dIrghatvalakSaNasya varNavikArasyeha kRtatvAd, udAharaNamAtraM pcnaam| caitattaskaraH SoDazetyAderapi varNavikArasiddhatvAditi / tadiha yadasti tena sarveNApi nAmnAgamaniSpannena vA lopaniSpannena vA naamikaadi| prakRtinirvRttena vA vikAraniSpannena vA bhavitavyam, DitthAdinAmnAmapi saniruktatvAnnAma ca dhAtujamAhe tyAdivacanAt, tatazcaturbhirapyataiH sarvasya saGgrahAccaturnAmedamucyate, se taM caunAmetti nigamanam // 231 // se kiM taM paMcanAme? 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA, nAmikaM 1 naipAtikaM 2 AkhyAtikam 3 aupasargikaM 4 mizraMca 5, azva iti nAmikam, khalviti naipAtikam, dhAvatItyAkhyAtikam, parItyaupasargikam, saMyata iti mizram, se taM paMcanAme // sUtram 232 // ( // 125 // ) se kiM taM paMcanAme, ityAdi / ihAzva iti nAmikaM vastuvAcakatvAt, khalviti naipAtika nipAteSu paThitatvAt, dhAvatItyAkhyAtikaM kriyApradhAnatvAt, parItyaupasargikamupasargeSu paThitatvAt, saMyata iti mizram, upsrgnaamsmudaaynisspnntvaaditi| 8 // 180 // kaa0su062|0prshc lopam (kA0 rU. 24)10 nAma ca dhAtujamAha nirukte, vyAkaraNe zakaTasya ca tokam / yanna padArthavizeSasamutthaM, pratyayataH prakRtezca taduhyam // 1 // iti zabdAnuzAsanavRttau shriihemcndrsuuribhirudaahRtm| 0 'kiM?' ityadhikaM vartate /
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upakramaH / zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 181 // 1.2 naam| sUtram 233 1.2.5 pvnaam| naamikaadi| 1.2.6 etairapi sarvasya kroDIkaraNAtpaJcanAmatvaM bhAvanIyam, se taM paMcanAmetti nigamanam // 232 // se kiM taM chanAme? 2 chavvihe paNNatte, taMjahA, udaie 1 uvasamie 2 khaie 3 khaovasamie 4 pAriNAmie 5 saMnivAtie 6 ||suutrm 233 // se kiM taM chanAme, ityaadi| atraudayikAdayaH SaD bhAvAH prarUpyante, tathA ca sUtram, udaie, ityAdi / atrAha- nanu nAmni prakrAnte tadabhidheyAnAmarthAnAM bhAvalakSaNAnAMprarUpaNamayuktamiti / naitadevam, nAmanAmavatorabhedopacArAttatprarUpaNasyApyuduSTatvAd, evamanyatrApi yathAsambhavaM vAcyam, tatrajJAnAvaraNAdInAmaSTAnAM prakRtInAmAtmIyAtmIyasvarUpeNa vipAko'nubhavanamudayaH, sa evaudyikH| athavA yathoktena vodayena niSpanna audayikaH, bhAva iti saamrthyaagmyte| upazamanamupazamaH, karmaNo'nudayAkSINAvasthA bhasmapaTalAvacchannAgnivatsa eva aupazamikaH, tena vA nivRtta aupazamikaH / kSayaH, karmaNo'pagamaH, sa eva tena vA nirvRttaH kSAyikaH / karmaNo yathoktau kSayopazamAveva tAbhyAM vA nirvRttaH kSAyopazamiko drvidhyaatbhsmcchnnvhnivt| pariNamanam, tena tena rUpeNa vastUnAM bhavanaM pariNAmaH, sa eva tena vA nirvRttaH paarinnaamikH| anantaroktAnAM vyAdibhAvAnAM melakaH sannipAtaH, sa eva tena vA nivRttaH, saannipaatikH|| sUtram 233 // tatrAmISAM pratyekaM svarUpanirUpaNArthamAha se kiM taM udaie? 2 duvihe paNNatte, taMjahA, udae ya 1 udayaniSphaNNe ya 2 // sUtram 234 // se kiM taM udae? 2 aTThaNhaM kammapagaDINaM udaeNaM, setaM ude| sUtram 235 // __ se kiM taM udayanipphanne? 2 duvihe paNNatte, taMjahA, jIvodayanipphanne ya ajIvodayaniSphanne ya / / sUtram 236 // 0 udie,| ssddnaam| audyikaadi| sUtram 234-238 audayikabhAvasyodayodayaniSpannAdi bhedniruupnnm| // 181 //
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 182 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.2 naam| sUtram 234-238 ssddnaam| se kiM taMjIvodayaniSphanne? 2 aNegavihe paNNatte taMjahA- Nerar3ae tirikkhajoNie maNusse deve, puDhavikAie jAva vaNassaikAie tasakAie, kohakasAyI jAva lohakasAyI, itthIvedae purisavedaeNapuMsagavedae, kaNhalese evaM nIla0 kAu0 teu0 pamha0 sukkalese, micchAdiTThI avirae aNNANI AhArae chaumatthe sajogI saMsAratthe asiddhe, se taMjIvodayanipphanne // sUtram 237 // se kiMtaM ajIvodayaniSphanne?2 coddasavihe paNNatte taMjahA, orAliyaM vA sarIraM 1 orAliyasarIrapayogapariNAmiyaM vAdavvaM 2 veubviyaM vA sarIraM 3 veubviyasarIrapayogapariNAmiyaM vA davvaM 4, evaM AhAragaM sarIraM 6 teyagaMsarIraM 7 kammagaMsarIraMca bhANiyavvaM, payogapariNAmie vaNNe 11 gaMdhe 12 rase 13 phAse 14 se taM ajiivodynissphnnnne| setaM udayaniSphaNNe, setaM ude|suutrm 238 // se kiM taM odaie, ityaadi| audayiko bhAvo dvividhaH, aSTAnAM karmaprakRtInAmudayastanniSpannazca / ayaM cArthaH prakAradvayana vyutpattikaraNAdAdAveva darzitaH / udayaniSpannaH punarapi dvividhaH, jIve, udynisspnnojiivodynisspnnH| ajIve, udynisspno'jiivodynisspnnH| tatrajIvodayaniSpannasyodAharaNAni NeraieityAdiH / idamuktaM bhavati, karmaNAmudayenaiva sarve'pyete paryAyA jIve niSpannAH, tadyathA, nArakastiryamanuSya ityaadi| atrAha- nanu yadyevamapare'pi nidrApaJcakavedanIyahAsyAdayo bahavaH karmodayajanyA jIve paryAyAH santi, kimiti nArakatvAdayaH kiyanto'pyupanyastA:? satyam, upalakSaNatvAdamISAmanye'pi sambhavino draSTavyAH / aparastvAha, nanu karmodayajanitAnAM nArakatvAdInAM bhavatvihopanyAso lezyAstu kasyacitkarmaNa udaye bhavantItyetanna prasiddha tatkimitIha tadupanyAsaH? satyam, kintu yogapariNAmo lezyAH, yogastu trividho'pi karmodayajanya eva, tato lezyAnAmapi tadudayajanyatvaM na vihanyate / anye tu manyante, karmASTakodayAtsaMsArasthatvAsiddhatvavallezyAvattvamapi (r)jAva sukkalese', iti mAtram / OM 'micchAdiTThI3avirae asaNNI aNNANI..' iti rUpeNa vartate / 0 annegvih'mitysti| 0 udaie, / bh| audayikabhAvasyodayodayaniSpannAdi bhedniruupnnm| // 182 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| sUri vRtti sUtram zrIanuyoga- bhAvanIyamityalaM vistareNa, tadarthinA tu gandhahastivRttiranusartavyeti, se taM jIvodayanipphaNNetti nigamanam // 234-237 // bhAvanAcAmatkAra [1] upkrmH| dvAraM maladhArisa athAjIvodayaniSpannaM nirUpayitumAha se kiM tmityaadi| orAliyaM vA sarIraMti viziSTAkArapariNataM tiryamanuSyadeharUpamaudArika |zrIhemacandrazarIram, orAliasarIrappaoge, ityaadi| audArikazarIraprayogapariNamitaM dravyam / audArikazarIrasya prayogo vyApArastena 1.2 naam| yutm| pariNamitaM svaprAyogyatvAdahItaM tattathA / tacca varNa gandha rasa sparzA''nApAnAdirUpaM svata evopariSTAddarzayiSyati, vAzabdau // 183 // 234-238 parasparasamuccaye / etadvitayamapyajIve pudgaladravyalakSaNa audArikazarIranAmakarmodayena niSpannatvAdajIvodayaniSpanna audayiko 1.2.6 bhAva ucyate / evaM vaikriyazarIrAdiSvapi bhAvanA kaaryaa| navaraM vaikriyazarIranAmakarmAdyudayajanyatvaM yathAsvaM vAcyamiti / ssddnaam| 1.2.6.1 audArikAdizarIraprayogeNa yatpariNamyate dravyaM tatsvata eva darzayitumAha- paogapariNAmie vaNNe, ityaadi| pnycaanaampi| audayikazarIrANAM prayogeNa vyApAreNa pariNamitaMgRhItaM varNAdikaM zarIrevarNAdisampAdakaM dravyamidaMdraSTavyamupalakSaNatvAcca varNAdInAma bhAvasyodayo dayaniSpannAdi paramapi yaccharIre sambhavatyAnapAnAdi tatsvata eva dRzyamiti / atrAha- nanu yathA nArakatvAdayaH paryAyA jIve bhavantIti bhedniruupnnm| jIvodayaniSpanna audayike paThyante, evaM zarIrANyapijIva eva bhavantyatastAnyapi tatraiva paThanIyAni syuH, kimityajIvodayaniSpanne'dhIyanta? astyetat, kiMtvaudArikAdizarIranAmakarmodayasya mukhyatayA zarIrapudgaleSveva vipAkadarzanAttanniSpanna audayiko bhAvaH zarIralakSaNe'jIva eva prAdhAnyAddarzita itydossH| se tamityAdi nigamanatrayam // 234-238 // ukto dvividho'pyaudayiko'thaupazamikaM nirdidikSurAha // 183 // se kiM taM uvasamie? 2 duvihe paNNatte, taMjahA, uvasame ya 1 uvasamanipphaNNe ya 2||suutrm 239 // Onnaa| OM pryogi| 7 /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ [[2] upkrmH| zA0upakramaH zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 184 // 1.2naam| sUtram 239-241 1.2.6 panAmA 1.2.6.2 aupazamikabhAvasyopa se kiMtaM uvasame? 2 mohaNijjassa kammassa uvasameNaM, se taM uvasame / / sUtram 240 // se kiM taM uvasamaniSphaNNe? 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA, uvasaMtakohe jAva uvasaMtalobhe uvasaMtapejje uvasaMtadose uvasaMtadaMsaNamohaNijje uvasaMtacarittamohaNijje uvasaMtamohaNijje uvasamiyA sammattaladdhI uvasamiyA carittaladdhI uvasaMtakasAyachaumatthavItarAge, setaM uvsmnipphnnnne|setN uvsmie||suutrm 241 // se kiM taM uvasamie, ityaadi| ayamapi dvividhaH, upazamastanniSpannazca / tatra uvasame NaMti, Namiti vAkyAlaGkAre, upazama: pUrvoktasvarUpo mohanIyasyaiva karmaNo'STAviMzatibhedabhinnasyopazamazreNyAM draSTavyona zeSakarmaNAm, mohassevovasamo, iti vacanAt, upazama evaupazamikaH / upazamaniSpanne tu uvasaMtakohe, ityAdIhopazAntakrodhAdayo vyapadezAH kvApi vAcanAvizeSe(SA:) kiyanto'pi dRzyante / tatra mohanIyasyopazamena darzanamohanIyaM cAritramohanIyaM copazAntaM bhavati, tadupazAntatAyAM ca ye vyapadezAHsaMbhavanti te sarve'pyatrAduSTAna zeSA iti bhaavniiym| se tamityAdi nigamanadvayam // 241 // nirdiSTo dvividhio'pyaupazamiko'tha kSAyikamAha__se kiM taM khaie? 2 duvihe paNNatte, taMjahA, khae ya 1 khUyaniSphaNNe ya 2 // sUtram 242 // se kiM taM khae? 2 aTThaNhaM kammapagaDINaMkhaeNaM,setaM khe| sUtram 243 // se kiMtaMkhayaniSphaNNe? 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA- uppaNNaNANadasaNadhare arahA jiNe kevalIkhINaAbhiNibohiyaNANAvaraNe khINasuyaNANAvaraNe khINaohiNANAvaraNe khINamaNapajjavaNANAvaraNe khINakevalaNANAvaraNe aNAvaraNe NirAvaraNe (r)khie| niSpannabhedaprabheda nirUpaNam / sUtram |242-244 1.2.6.3 kSAyikabhAvasya kSayakSayaniSpanna bhedaprabheda niruupnnm| // 184 //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.2naam| zrIanuyoga khINAvaraNe NANAvaraNijakammavippamukke kevaladaMsI savvadaMsI khINanidde khINaniddAnidde khINapayale khINapayalApayale khINadvAraM maladhAri thINagiddhe khINacakkhudasaNAvaraNekhINaacakkhudaMsaNAvaraNekhINaohidasaNAvaraNekhINakevaladasaNAvaraNe aNAvaraNe nirAvaraNe zrIhemacandrasUri vRtti- khINAvaraNe darisaNAvaraNijjakammavippamukke khINasAyaveyaNijje khINaasAyaveyaNijje aveyaNe niveyaNe khINaveyaNe subhaasubhyutm| veyaNijjakammavippamukke khINakohe jAva khINalobhe khINapeje khINadose khINadaMsaNamohaNijne khINacarittamohaNijje amohe // 185 // nimmohe khINamohe mohaNijjakammavippamukke khINaNeraiyAue khINatirikkhajoNiyAue khINamaNussAuekhINadevAue aNAue nirAuekhINAue AuyakammavippamukkegatijAtisarIraMgovaMga baMdhaNa saMghAtaNa saMghataNa aNegaboMdivaMdasaMghAyavippamukkekhINasubhaNAme khINAsubhaNAme aNAme niNNAme khINanAme subhAsubhaNAmakammavippamukkekhINauccAgoekhINaNIyAgoe agoe nigAe khINagoe subhAsubhagottakammavippamukke khINadANaMtarAe khINalAbhaMtarAe khINabhogaMtarAe khINuvabhogaMtarAe khINaviriyaMtarAe aNaMtarAe NiraMtarAe khINaMtarAe aMtarAiya kammavippamukke, siddhe buddhe mutte pariNivvue aMtagaDe savvadukkhappahINe, se taM khynissphnne| se taM khie|suutrm 244 // se kiM tmityaadi| eSo'pi dvidhA kSayastanniSpannazca // 242 // tatra khae Nati, Namiti pUrvavat / kSayo'STAnAM jJAnAvaraNAdikarmaprakRtInAM sottarabhedAnAM sarvathApagamalakSaNaH, sa eva svArthikekaNpratyaye kSAyikaH / kSayaniSpannastu tatphalarUpa: // 243 // tatra ca sarveSvapi karmasu sarvathA kSINeSu ye paryAyAH sambhavanti tAnkrameNa didarzayiSurjJAnAvaraNakSaye tAvadye bhavanti ruddhii| (c)yaa| 0 aveyaNe' padaM na vrtte| 0 he| 'ya' na vrtte| 0 saMghAyaNa saMghayaNa saMThANa aNegaboMdiviMda..' itirUpeNa vrtte| Onnalgo| RIG uccaNIya gottkmm...| (r) u| (r)'i' na vartate / (r) eva' sthAne 'ca' vrtte| sUtram 242-244 1.2.6 ssddnaam| 1.2.6.3 kSAyikabhAvasya kSayakSayaniSpanna bhedaprabheda niruupnnm| // 185 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 186 // 1.2naam| 242-244 ssinaam| 1.2.6.3 tAnAha, uppnnnnnnaanndsnnetyaadi| utpanne zyAmatApagamenAdarzamaNDalaprabhAvatsakalatadAvaraNApagamAdabhivyakte jJAnadarzane dharati [1] upakramaH / yaHsa tthaa| arahA'vidyamAnarahasyaH, nAsya gopyaM kiJcidastIti bhAvaH / aavrnnshtrujetRtvaajinH| kevalaM sampUrNa jJAnamasyAstIti kevlii| kSINamAbhinibodhikajJAnAvaraNaM yasya sa tathA / evaM neyaM yaavtkssiinnkevljnyaanaavrnnH| avidyamAnamAvaraNaM yasya sa vizuddhAmbare shvetrocirivaanaavrnnH| tathA nirgata AgantukAdapyAvaraNAdrAhurahitarohiNIzavadeva nirAvaraNaH, / tathA le sUtram kssiinnmekaantenaapunrbhaavityaavrnnmsyetypaakRtmlaavrnnjaatymnnivtkssiinnaavrnnH| nigamayannAha, jJAnAvaraNIyena karmaNA 1.2.6 vividhamanekaiHprakAraiH prakarSeNa mukto jnyaanaavrnniiykrmviprmuktH| ekArthikAni vaitAnyanAvaraNAdipadAnyanyathA vA nayamatabhedena sudhiyA bhedo vAcyaH / tadevametAni jJAnAvaraNIyakSayApekSANi nAmAnyuktAnyatha darzanAvaraNIyakSayApekSANi tAnyevAha, kSAyikabhAvasya kevldsiityaadi| kevalena, kSINAvaraNena darzanena pazyatIti kevldrshii| kSINadarzanAvaraNatvAdeva sarvaM pazyatIti sarvadarzItyevaM bhedaprabheda nidrApaJcakadarzanAvaraNacatuSkakSayasambhavInyaparANyapi nAmAnyatra pUrvoktAnusAreNa vyutpAdanIyAni / navaraM nidrApaJcakasvarUpami niruupnnm| dam, suhapaDibohoM niddA duhapaDibohoM ya niddaniddA y| payalA hoi ThiyassA payalApayalA ya cNkmo||1|| (nizItha bhA0 133) aisaMkiliTThakammANuveyaNe hoi thINagiddhI u| mahaniddA diNaciMtiyavAvArapasAhaNI pAyaM // 2 // aparaM cAnAvaraNAdizabdAH pUrva jJAnAvaraNAbhAvApekSAHpravRttA atra tu darzanAvaraNAbhAvApekSA iti vishessH| vedanIyaM dvidhA, prItyutpAdakaM sAtamaprItyutpAdaka tvasAtam, tatkSayApekSAstu kSINasAtavedanIyAdayaH zabdAH sukhoneyaaH| navaramavedanovedanArahitaH, sa ca vyavahArato'lpa OsukhapratibodhA nidrA duHkhapratibodhA ca nidrAnidrA ca / pracalA bhavati sthitasya pracalApracalA ca cmtH||1||atisNklissttkrmaannuvedne bhavati styaangRddhistu| mahAnidrA dinacintitavyApAraprasAdhanI prAyaH / / 2 / / / haa| 0 tA / kSayakSayaniSpanna // 186 //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.2 naam| zrIhemacandra sUri vRttiyutm| // 187 // vedano'pyucyate, tataH prAha- nirvedano'pagatasarvavedanaH, saca punaH kAlAntarabhAvivedano'pi syAdityAha-kSINavedano'punarbhAvivedanaH / nigamayannAha- subhAsubhaveaNijjakammavippamukketti / mohanIyaM dvidhA, darzanamohanIyaM ca cAritramohanIyaM c| tatra darzanamohanIyaM tridhA, samyaktvamizramithyAtvabhedAt / cAritramohanIyaM tu dvidhA, krodhAdikaSAyahAsyAdinokaSAyabhedAttata etatkSayasambhavIni sUtralikhitAni kssiinnkrodhaadiininaamaanisubodhaanyev|nvrNmaayaalobhau prema, krodhamAnautu dveSaH / tathA'mohopagatamohanIyakarmA / sa ca vyAvahArikairalpamohodayo'pi nirdizyate'ta Aha, nirgato mohA nirmohH| sa ca punaH kAlAntarabhAvimohodayo'pi syAdupazAntamohavattadvyavacchedArthamAha-kSINamoho'punarbhAvimohodaya ityrthH| nigamayati, mohanIyakarmavipramukta iti / nArakAdyAyuSkabhedenAyuzcaturdA, tatkSayasamudbhavAni ca nAmAni sugamAni / navaramavidyamAnAyuSko'nAyuSkastavikAyuHkSayamAtre'pi sa syAdata uktaM niraayusskH| sa ca zailezIM gataH kiJcidavatiSThamAnAyuHzeSo'pyupacArataH syAdata uktaM kSINAyuriti, AyuH karmavipramukta iti nigamanam / nAmakarma sAmAnyena zubhAzubhabhedato dvividham, vizeSatastu gatijAtizarIrAGgopAGgAdibhedAdvicatvAriMzadAdibhedaM sthAnAntarAdavaseyam / tatreha tatkSayabhAvIni kiyanticinnAmAnyabhidhatte, gijaaisriiretyaadi| iha prakramAnnAmazabdo ythaasmbhvNdrssttvyH| tatazca nArakAdigaticatuSTayahetubhUtaM gatinAma, ekendriyAdijAtipaJcakakAraNaM jAtinAma, audArikAdizarIrapaJcakanibandhanaM zarIranAma, audArikavaikriyAhArakazarIratrayAGgopAGganirvRttikAraNamaGgopAGganAma, kASThAdInAM lAkSAdidravyamiva zarIrapaJcakapudgalAnAM parasparaM bandhahetubandhananAma, teSAmeva pudgalAnAM paraspara bandhanArthamanyo'nyasAMnidhyalakSaNasaGghAtakAraNaM kASThasannikarSakRttathAvidhakarmakara iva saGghAtanAma, kapATAdInAMlohapaTTAdiri(r) tatreti na vrtte| 0 c| (c) kiyanti tnnaamaa...| sUtram 242-244 1.2.6 ssddnaam| 1.2.6.3 kSAyikabhAvasya kSayakSayaniSpanna bhedaprabheda nirUpaNam / // 187 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| | // 188 // kSAyikabhAvasya vaudArikazarIrAsthyAMparasparabandhavizeSanibandhanaM sNhnnnaam| etacca bandhanAdipadatrayaM kvacidvAcanAntarena dRzyata eva / bondistanuH [[1] upkrmH| zarIramiti pryaayaaH| anekAzcatA nAnAbhaveSu bahvInAMtAsAMbhAvAttasminneva vA bhavejaghanyato'pyaudArikataijasakArmaNalakSaNAnAM tisRNAM bhAvAdvondyazcAnekabondyaH, tAsAM vRndaM paTalaM tadeva pudglsngkaatruuptvaatsnggaato'nekbondivRndsngghaat:| gatyAdInAM1.2 ca dvandve gati jAti zarIrAGgopAGga bandhanasaMghAtana saMhanana saMsthAnAnekabondivRndasaGghAtAstairvipramukto yaH sa tthaa| prAktanena sUtram 242-244 zarIrazabdena zarIrANAM nibandhanaM nAmakarma gRhItaMbondivRndagrahaNena tu tatkAryabhUtazarIrANAmeva grahaNamiti vizeSaH / kSINamapagataM tIrthakara zubha subhaga susvarA deyayaza:kIrtyAdikaM zubhaM nAma yasya sa tthaa| kSINamapagataM narakagatya zubha durbhaga duHsvarA nAdeyA ghaDnA 1.2.6.3 yaza:kIrtyAdikamazubhaM nAma yasya sa tthaa| anAma nirgama kSINanAmAdizabdAstu pUrvoktAnusAreNa bhaavniiyaaH| zubhAzubhanAma kSayakSayaniSpanna vipramukta iti nigamanam / gotraM dvidhA, uccairgotraM nIcairgotraM ca / tatastatkSayasambhavIni kSINagotrAdinAmAnyuktAnusArataH sukhA bhedaprabheda vaseyAnyeva / dAnAntarAyAdibhedAdantarAyaM paJcadhA / tatkSayaniSpannAni ca kSINadAnAntarAyAdinAmAnyaviSamANyeva / tadevamekaika- niruupnnm| prakRtikSayaniSpannanAmAni pratyekaM nirdizya sAmprataM punaH samuditaprakRtyaSTakakSayaniSpannAni sAmAnyato yAni nAmAni bhavanti tAnyAha, siddhe, ityaadi| siddhasamastaprayojanatvAtsiddhaH, bodhAtmakatvAdeva buddhaH, bAhyAbhyantaragranthabandhanamuktatvAnmukta:, pari, samantAtsarvaprakAraiH nirvRtaH, sakalasamIhitArthalAbhaprakarSaprAptatvAcchItIbhUtaH parinirvRtaH, smstsNsaaraantkRttvaadntkRditi| ekAntenaiva zArIramAnasaduHkhaprahANAtsarvaduHkhaprahINaiti / se tamityAdi nigamanadvayam // 244 // ukto dvividho'pi kSAyiko'tha kSAyopazamikamAha7 iti / O riH| // 188 //
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| / / 189 // 245-247 1.2.6 ssdd'naam| 1.2.6.4 se kiMtaM khaovasamie? 2 duvihe paNNatte, taMjahA-khaovasameM 1khaovasamanipphanne ya 2 // sUtram 245 / / [1] upkrmH| se kiM taMkhaovasame? 2 cauNhaMghAikammANaM khaovasameNaM, taMjahA- nANAvaraNijassa 1 daMsaNAvaraNijjassa 2 mohaNijjassa 3 aMtarAiyassa 4, se tNkhovsme|suutrm 246 // 1.2 naam| se kiMtaMkhaovasamanipphanne? 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-khaovasamiyA AbhiNibohiyaNANaladdhI jAva khaovasamiyA sUtram maNapajjavaNANaladdhI khaovasamiyA matiaNNANaladdhI khaovasamiyA suyaaNNANaladdhI khaovasamiyA vibhaMgaNANaladdhI khaovasamiyA cakkhudaMsaNaladdhI evamacakkhudaMsaNaladdhI, ohidaMsaNaladdhI evaM sammadaMsaNaladdhI micchAdasaNaladdhI sammAmicchAdasaNaladdhIkhaovasamiyA samAiyacarittaladdhI evaM chedovaTThAvaNaladdhI parihAravisuddhiyaladdhI suhumasaMparAiyaladdhI, evaM carittA kSAyopazamikacarittaladdhI khaovasamiyA dANaladdhI evaM lAbha0 bhoga0 uvabhoga0 khayovasamiyA vIriyaladdhI, evaM paMDiyavIriyaladdhI bAlavIriyaladdhI bAlapaMDiyavIriyaladdhIkhaovasamiyA soiMdiyaladdhI jAvakhaovasamiyA phAsiMdiyaladdhIkhaovasamie AyAradhare bhedaprabhedaevaM suyagaDadhare ThANadhare samavAyadhare vivAhapaNNattidhare evaM nAyAdhammakahA0 uvAsagadasA0 aMtagaDadasA0aNuttarovavAiyadasA0 niruupnnm| paNhAvAgaraNa khaovasamie vivAgasuyadhare khaovasamie diTThivAyadhare khaovasamie NavapuvI jAva coddasapuvvIkhaovasamie gaNI khaovasamie vAyae, setaM khaovasamanipphaNNe, setaM khaovasamie / sUtram 247 // se kiM tmityaadi| asAvapi dvisvarUpaH, kssyopshmstnnisspnnshc| tatra vivakSitajJAnAdiguNavighAtakasya karmaNa udayaprAptI 0 mie / 0 aMtarAyassa khaovasameNaM...' iti vartate / 0 mm| 0 saa| 0 saMparAyacarittaladdhI' iti vartate / 0 raMgadhare / 0 suagaDaMgadhare ThANaMgadhare samavAyaMgadhare / 0dhare' ityadhikaM 'khaovasamie' iti nAsti / 7 khaovasamie jAva caudasapuvI- iti vrtte| dvirUpaH / bhAvasya kSayopazamakSayopazamaniSpanna
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upakramaH / zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 190 // 1.2 naam| sya kSayaH sarvathApagamonudIrNasya tu tasyaivopazamo'vipAkata udayAbhAva ityarthaH / tatazca kSayopalakSita upazamaH kSayopazamaH / nanu caupazamike'pi yadudayaprAptaM tatsarvathA kSINaMzeSaM tuna kSINaM nApyudayaprAptamatastasyopazama ucyata ityanayoH kaH prativizeSa:? ucyate, kSayopazamAvasthe karmaNi vipAkata evodayo nAsti, pradezatastvastyeva, upazAntAvasthAyAM tu pradezato'pi nAstyudaya ityetAvatA vizeSaH / tatra caturNA ghAtikarmaNAM kevalajJAnapratibandhakAnAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNamohanIyAntarAyANAM ya: kSayopazamarUpaH, sa kSAyopazamiko bhaavH|nnmiti pUrvavat, tadyathetyAdinA svata eva ghAtikarmANi vivRNoti / zeSakarmaNAM tu kSayopazamo nAstyeva, niSiddhatvAt / se tamityAdi nigamanam // 245-246 // tenacakSayopazamenoktasvarUpeNa niSpannaH kSAyopazamiko bhAvo'nekadhA bhvti| tamAha- khAovasamitA aabhinnibohiynnaannlddhiityaadi| AbhinibodhikajJAnaM matijJAnaM tasya labdhiryogyatA, svAvaraNakarmakSayopazamasAdhyatvAtkSAyopazamikyevaMtAvadvaktavyaM yAvanmanaHparyAyajJAnalabdhiH / kevalajJAnalabdhistu svAvaraNakarmaNaH kSaya evotpadyata iti nehoktA / kutsitaM jJAnamajJAnaM matirevAjJAnaM matyajJAnam, kutsitatvaM ceha mithyAdarzanodayaduSitatvAdRSTavyam / dRSTA ca kutsArthe natro vRttiH, yathA kutsitaMzIlamazIlamiti / matyajJAnasya labdhiryogyatA, sApi svAvaraNakSayopazamenaiva niSpadyata evaM zrutAjJAnalabdhirapi vaacyaa| bhaGgaH prakAro bheda ityarthaH / sa ceha prakramAdavadheraiva gRhyte| virUpaH kutsito bhaGgo vibhaGgaH, sa evArthaparijJAnAtmakatvAjjJAnaM vibhaGgajJAnam, mithyAdRSTidevAderavadhivibhaGgajJAnamucyata ityarthaH / iha ca vizabdenaiva kutsitArthapratItena no nirdeshH| tasya labdhiryogyatA, sA'pi svAvaraNakSayopazamenaiva prAdurasti / evaM mithyAtvAdikarmaNaH kSayopazamasAdhyA:zeSA api samyagdarzanAdilabdhayo yathAsambhavaM bhAva(r)kSayopazamaH' ityadhikam / (c) tenaiv| 0 yaa| 0 dhire / sUtram 245-247 1.2.6 ssinaam| |1.2.6.4 kSAyopazamikabhAvasya kSayopazamakSayopazamaniSpanna bhedprbhedniruupnnm| // 190 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 191 // 1.2 naam| sUtram 248-250 1.2.6 ssinaam| 1.2.6.5 pAriNAmika niiyaaH| navaraMbAlAaviratAH, paNDitAH sAdhavaH, bAlapaNDitAstu deshvirtaaH| teSAM yathAsvaM viirylbdhirviiryaantraaykrmkssyopshmaadbhaavniiyaa| indriyANi ceha labdhyupayogarUpANi bhAvendriyANi gRhynte| teSAMcalabdhi ryogyatA matizrutajJAnacakSuracakSurdarzanAvaraNakSayopazamajanyatvAtkSAyopazamikIti bhaavniiym| AcAradharatvAdiparyAyANAM ca zrutajJAnaprabhavatvAttasya ca tadAvaraNakarmakSayopazamasAdhyatvAdAcAradharAdizabdA iha paThyanta iti pratipattavyam / se tamityAdi nigamanadvayam // 247 // atha pAriNAmikabhAvamAzrityAha se kiMtaM pAriNAmie? 2 duvihe paNNatte, taMjahA, sAdipAriNAmie ya 1 aNAdipAriNAmie ya 2||suutrm 248 // se kiMtaM sAdipAriNAmie? 2 aNegavihe paNNatte taMjahA, juNNasurA juNNagulo juNNaghayaM juNNataMdulA ceva / anbhAya abbharukkhA saMjhA gaMdhavvaNagarA y||24|| ukkAvAyA disAdAghA gajiyaM vijUNigghAyA jUvayA jakkhAlittA dhUmiyA mahiyA rayugghAauM caMdovarAgA sUrovarAgA caMdaparivesA sUraparivesA paDicaMdayA paDisUrayA iMdadhaNU udagamacchA kavihasiyA amohA vAsA vAsadharA gAmA NagarA gharA pavvatA pAyAlA bhavaNA nirayA rayaNappabhA sakkarappabhA vAluyappabhA paMkappabhA dhUmappabhA tamA tamatamA sohamme IsANe jAva ANae pANae AraNe acue gevejje aNuttarovavAiyA IsipabbhArA paramANupoggale dupadesie jAva aNaMtapadesie, se taM saadipaarinnaamie|suutrm 249 // se kiM taM aNAdipAriNAmie? 2 dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe jIvatthikAe poggalatthikAe addhAsamae 7'hA' evamagre'pi caturdhvapi padeSu / 7 diyA / cNdaa| 9 raa| tamappahA tmtmpphaa| IsANe, jAva ANae pANae AraNe' ityAdipadAni na vartante / aNuttare / ruppabhArA / pu| sAdhanAdibheda nirUpaNam // 191 //
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 192 // 1.2 naam| ssddnaam| 1.2.6.5 pAriNAmikabhAvasya loe aloe bhavasiddhiyA abhavasiddhiyA setaM annaadipaarinnaamie|se taM paarinnaamie| sUtram 250 // [1] upkrmH| se kiM tamityAdi / sarvathA'parityaktapUrvAvasthasya yadrUpAntareNa bhavanaM pariNamanaM sa pariNAmaH, taduktam, pariNAmo hyarthAntara- zA0 upkrmH| gamanaM na ca sarvathA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinAzaH prinnaamstdvidaamissttH||1|| iti, sa eva tena vA nivRtta: paarinnaamikH| so'pi dvividhaH, sAdiranAdizca // 248 // tatra sAdipAriNAmiko junnnnsuretyaadi|jiirnnsuraadiinaaNjiirnntvprinnaamsy sAdi- sUtram 248-250 tvaatsaadipaarinnaamiktaa| iha cobhayAvasthayorapyanugatasya surAdravyasya navyatAnivRttau jIrNatArUpeNa bhavanaM pariNAma ityevaM sukhapratipattyarthaM jIrNAnAM surAdInAM grahaNamanyathA naveSvapi teSu sAdipAriNAmikatAstyeva, kAraNadravyasyaiva nUtanasurAdirUpeNa pariNate:, anyathA kAryAnutpattiprasaGgAdatra bahu vaktavyaM tattu nocyate sthAnAntaravaktavyatvAdasyArthasyeti / abhrANi sAmAnyena prtiitaanyev| abhravRkSAstu tAnyeva vRkssaakaarprinntaani| sandhyA, kAlanIlAdyabhrapariNatirUpA pratItaiva / gandharvanagarANyapi sAdhanAdibhedasurasadmaprAsAdopazobhitanagarAkAratayA tathAvidhanabha:pariNatapudgalarAzirUpANi prtiitaanyev| ulkApAtA api vyomasammU- niruupnnm| cchitajvalanapatanarUpA: prasiddhA ev| digdAhAstvanyatarasyAM dizi chinnamUlajvalanajvAlAkarAlitAmbarapratibhAsarUpAH prtipttvyaaH| garjitavidyunirghAtA: prtiitaaH| yUpakAstu saMjhAccheyAvaraNo ya jUyao sukke diNa tinnI (Avazyaka ni0 1335)ti, gAthAdalapratipAditasvarUpA aavshykaadvseyaa| ykssaadiiptkaaninbhodRshymaanaagnipishaacaaH| dhUmikArUkSA praviralA dhUmAbhA / prtipttvyaa| mahikAtu snigdhA ghanA,snigdhatvAdeva bhUmau patitA sArdratRNAdidarzanadvAreNa lkssyte| rajauddhAtorajasvalA dishH| candrasUryoparAgArAhugrahaNAni / bahuvacanaM cAtrArddhatRtIyadvIpasamudravarticandrArkANAM yugapaduparAgabhAvAnmantavyamiti cuurnnikaarH| (r)sandhyAchedAvaraNazca yUpakaH zukle dinaaNstriin| (r) k| 0 snigdhaghanatvA.... / // 192 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 193 // 8ssinaam| 1.2.6.6 sAnnipAtikabhAvasyaikAdArabhya candrasUryapariveSA:candrAdityayoH parito valayAkArapudgalapariNatirUpA:supratItA eva / praticandraH, utpAtAdisUcako dvitiiyshcndrH| [[1] upkrmH| evaM pratisUryo'pi / indradhanuH, prasiddhameva / udakamatsyAstvindradhanu:khaNDAnyeva / kapihasitAni, akasmAnnabhasi jvaladdhImazabdarUpANi / amoghAH, sUryabimbAdadhaH kadAcidupalabhyamAnazakaTorddhisaMsthitazyAmAdirekhAH / varSANi, bharatAdIni / varSadharAstu / |1.2 naam| himavadAdayaH / pAtAlA: pAtAlakalazAH |shessaastu grAmAdayaH prasiddhA eva / atrAha nanuvarSadharAdayaHzAzvatatvAnna kdaacittdbhaavN| sUtram 251 muJcanti, tatkathaM sAdipAriNAmikabhAvavartitvaM teSAM? naitadevam, tadAkAramAtratayaiva hi te'vatiSThamAnA: zAzvatA ucyante, pudgalAstvasaGkhayeyakAlAdUrdhvaM na teSuta evAvatiSThante, kiMtvaparApare tadbhAvena pariNamanti / tAvatkAlAdUrdhvaM pudgalAnAmekapariNAmenAvasthiteH prAgeva niSiddhatvAditi sAdipAriNAmikatAna virudhyte||249||anaadipaarinnaamiketu dharmAstikAyAdayaH, teSAM tdruuptyaanaadikaalaatprinnteH| vAcanAntarANyapi sarvANyuktAnusArato bhAvanIyAni / se tamityAdi nigamanadvayam // paJcasaMyogika 250 // ukta: pAriNAmiko'tha sAnnipAtikaM nirdizati, bhedAstathA se kiMtaM saNNivAie? 2 eesiM ceva udaiya uvasamiya khaiyakhaovasamiya pAriNAmiyANaM bhAvANaM dugasaMjoeNaM tiyasaMjoeNaM dvikasaMyogika dazabhedacaukkasaMjoeNaM paMcagasaMjoeNaMje nippakhaMti, savve se sannivAie nAme, tatthaNaM dasa duyasaMjogA, dasa tiyasaMjogA, paMca caukkasaMjogA, nirUpaNam / eka pNcksNjoge||suutrm 251 // se kiM tmityaadi| sannipAtaH, eSAmevaudayikAdibhAvAnAM dvyAdimelApakaH, sa eva tena vA nivRttaH saannipaatikH| tathA / // 193 // cAha- eesiM cevetyAdi / eSAmaudayikAdInAM paJcAnAM bhAvAnAM dvikatrikacatuSkapaJcakasaMyogairye SaDviMzatirbhaGgAH bhavanti te 0 teSveva / 0 niSphajjai / 0 sNyogaa| lge|
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRtti [1] upkrmH| zA0 upakramaH |1.2 naam| yutm| // 194 // sarve'pi sAnnipAtiko bhAva ityucyate / eteSu madhye jIveSu nArakAdiSu SaDeva bhaGgAH sambhavanti, zeSAstu viMzatirbhaGgakA racanAmAtreNaiva bhavanti, na punaH kvacitsambhavantyata: prarUpaNAmAtratayaiva te'vgntvyaaH| etatsarvaM purstaavyktiikrissyte| kiyantaH punaste vyAdisaMyogA: pratyekaM sambhavantItyAha- tattha NaM dasa dugsNjogetyaadi| paJcAnAmaudayikAdipadAnAM daza dvikasaMyogAH, dazaiva ca trikasaMyogAH, paJca catuHsaMyogA ekastu paJcakasaMyogaH sampadyata iti, sarve'pi ssddviNshtiH||251|| tatra ke punaste daza dvikasaMyogA iti jijJAsAyAM prAha tattha NaM jete dasa dugasaMjogA te NaM ime- atthi NAme udaie uvasamanippaNNe 1 atthi NAme udaie khayanippaNNe 2 atthi NAme udaie khaovasamanippaNNe 3 asthi NAme udaie pAriNAmiyanippaNNe 4 atthi NAme uvasamie khayanippaNNe 5 asthi NAme uvasamie khaovasamanippanne 6 atthiNAme uvasamie pAriNAmiyanippanne 7 atthi NAme khaie khaovasamanippanne 8 atthi NAme khaie pAriNAmiyanippanne 9 atthi NAme khayovasamiepAriNAmiyanippanne 10 // sUtram 252 / / ___ katare se nAme udaDUe uvasamanippanne ? udaetti maNUse uvasaMtA kasAyA, esa NaM se NAme udaie uvasamanippanne 1, katare se NAme udaie khayanippanne? udaetti maNUse khatiyaM sammattaM, esaNaM se nAme udaiekhayanippanne 2, katare se NAme udaie khayovasamanippanne? udaetti maNUse khayovasamiyAiM iMdiyAI, esa NaM se NAme udaie khayovasamanippanne 3, katare se NAme udaie pAriNAmiyanippanne? udaetti maNUse pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaie pAriNAmiyanippanne 4, kayare se NAme uvasamie khayanippanne?, uvasaMtA kasAyA khaiyaM sammattaM, esa NaM se NAme uvasamie khayanippanne 5 kayare se NAme uvasamie khaovasamanippaNNe? uvasaMtA kasAyA 0 ettha / 'ppa' sthAne ppha' iti sarvatra jJAtavyam / 0 khaaig| 0 udaietti maNusse / sUtram 252-253 1.2.6 ssddnaam| |1.2.6.6 sAnnipAtikabhAvasyaikAdArabhya paJcasaMyogika |bhedAstathA dvikasaMyogika dshbhedniruupnnm| // 194 //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| // 195 // 252-253 1.2.6.6 khayovasamiyAIiMdiyAI, esaNaM se NAme uvasamiekhayovasamanippanne 6, kayare se NAme uvasamamie pAriNAmiyaniSpanne?, uvasaMtA [1] upkrmH| kasAyA pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme uvasamie pAriNAmiyanippanne 7, katare se NAme khaie khaovasamiyanippanne ? khaiyaM zA0 upkrmH| sammattaM khayovasamiyAiM iMdiyAI, esa NaM se NAme khaie khayovasamanippanne 8, katare se NAme khaie pAriNAmiyanippanne?, khaiyaM 1.2 naam| sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme khaie pAriNAmiyanippanne 9, katare se NAme khayovasamie pAriNAmiyanippanne ?, sUtram khayovasamiyAiM iMdiyAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme khayovasamie pAriNAmiyanippanne 10||suutrm 253 / / tattha NaM jete dasa duga saMyogA te NaM ime, ityaadi| nAmAdhikArAditthamAha, asti tAvatsAnnipAtikabhAvAntarvarti nAma, ssddnaam| vibhaktilopAdaudayikaupazamikalakSaNabhAvadvayaniSpannamityeko bhnggH| evamanyenApyuparitanabhAvatrayeNa saha saMyogAdaudayikena sAnnipAtika bhAvasyaikAcatvAro dvikasaMyogA lbdhaaH| tatastatparityAga aupazamikasyoparitanabhAvatrayeNa saha cAraNAyAM lbdhaastryH| tatparihAre dArabhya kSAyikasyoparitanabhAvadvayamIlanAyAM labdhau dvau, tatastaM vimucya kSAyopazamikasya pAriNAmikamIlane labdha eka iti sarve'pi bhedAstathA daza // 252 / / evaM sAmAnyato dvikasaMyogabhaGgakeSu darziteSu vizeSatastatsvarUpamajAnanvineyaH pRcchati, katare se NAme udaie? dvikasaMyogika ityAdyatrottaram, udaetti maNUse, ityaadi| audayike bhAve manuSyatvaM manuSyagatiriti tAtparyam / upalakSaNamAtraM cedam, tiryagAdi- dazabheda niruupnnm| gatijAtizarIranAmAdikarmaNAmapyatra sambhavAt / upazAntAstu kaSAyAH, aupazamike bhAva iti gamyate / atrApyudAharaNamAtrametat, darzanamohanIya nokssaaymohniiyyorpyaupshmiktvsmbhvaad| etannigamayati, esa NaM se NAme udaieuvasamanipphaNNe tti|nnmiti vaakyaalngkaare| etattannAma yaduddiSTaM prAgaudayikaupazamikabhAvadvayaniSpannamiti prathamadvikayogabhaGgaka vyAkhyAnam / (r) udaietti mnnusse| 0 ge| // 195 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri |zrIhemacandra sUri vRttiyutm| // 196 // |1.2 naam| sUtram 254-255 8 ayaM ca dvikayogavivakSAmAtrata eva sampadyate, na punarIdRzobhaGgaH kvacijjIve sambhavati / tathA hi, yasyaudayikI manuSyagatiraupazamikAH kaSAyA bhavanti tasya kSAyopazamikAnIndriyANi pAriNAmikaM jIvatvaM kasyacitkSAyikaM samyaktvamityetadapi sambhavati, tatkathamasya kevalasya sambhava:?, evametadvyAkhyAnusAreNa zeSA apivyaakhyeyaaH| kevalaM kSAyikapAriNAmikabhAvadvayaniSpannaM navamabhaGgaM vihAyApare'sambhavino drssttvyaaH| navamastu siddhasya sambhavati, tathAhi, kSAyike samyaktvajJAne pAriNAmikaM tu jIvatvamityetadeva bhAvadvayaM tasyAsti naaprH| tasmAdayamekaH siddhasya sambhavati, zeSAstu nava dvikayogAH prarUpaNAmAtramiti sthitam / anyeSAM hi saMsArijIvAnAmaudayikI gatiH kSAyopazamikAnIndriyANi pAriNAmikaM jIvatvamityetadbhAvatrayaM jaghanyato'pi labhyata iti kathaM teSu dvikayogasambhavaH ? iti bhAvaH // 253 // trikayogAnnirdidikSurAha, tattha NaMje te dasa tigasaMjogA teNaM ime, atthi NAme udaie uvasamiekhayaniSpanne 1 asthi NAme udaie uvasamie khaovasUmanippanne 2 atthi NAme udaie uvasamie pAriNAmiyanippanne 3 asthi NAme udaie khaie khaovasamanipppanne 4 atthi NAme udae khaie pAriNAmiyanippanne 5 asthiNAme udaiekhayovasamie pAriNAmiyanippanne 6 atthiNAme uvasamie khaiekhaovasamanippanne 7 atthi NAme uvasamie khaie pAriNAmiyanippanne 8 atthi NAme uvasamie khaovasamie pAriNAmiyanippanne 9 atthi NAme khaie khaovasamie pAriNAmiyanippanne 10 // sUtram 254 // katare se NAme udaieuvasamie khayanippanne? udaetti maNUse, uvasaMtA kasAyA, khaiyaM sammattaM, esaNaM se NAme udaie uvasamie khayanippanne 1, katare se NAme udaie uvasamie khayovasamiyanippanne?, udaetti maNUse uvasaMtA kasAyA khayovasamiyAiM iMdiyAI, 0 panne' sthAne 'phaNNe' iti sUtre sarvatra jJAtavyam / OM udaetti maNUse' iti sthAne 'udaietti mnnusse'| ssddnaam| 1.2.6.6 sAnnipAtikabhAvasya triksNyogikdshbhedniruupnnm| // 196 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upakramaH / zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 197 // 1.2 naam| esaNaM se NAme udaie uvasamiekhaovasamanippanne 2, katare se NAme udaie uvasamie pAriNAmiyanippanne? udaetti maNUse, uvasaMtA kasAyA, pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaie uvasamie pAriNAmiyanippanne 3, kayare se NAme udaiekhaie khaovasamanippanne?, udaetti maNUse, khaiyaM sammattaM khaovasamiyAiM iMdiyAI, esa NaM se NAme udaie khaie khaovasamanippanne 4, katare se NAme udaie khaie pAriNAmiyanippanne?, udaetti maNUse, khaiyaM sammattaM, pAriNAmie jIve, esa NaM se nAme udaiekhaie pAriNAmiyanippanne 5, katare se NAme udaie khaovasamie pAriNAmiyanippanne?, udayetti maNUse, khaovasamiyAiM iMdiyAiM, pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaie khaovasamie pAriNAmiyanippanne 6, katare se NAme uvasamie khaie khaovasamanippanne?, uvasaMtA kasAyA, khaiyaM sammattaM, khaovasamiyAiM iMdiyAI, esa NaM se NAme uvasamie khaie khaovasamanippanne 7, katare se NAme uvasamie khaie pAriNAmiyanippanne?, uvasaMtA kasAyA, khaiyaMsammattaM, pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme uvasamiekhaie pAriNAmiya nippanne 8 katare se NAme uvasamiekhaovasamie pAriNAmiya nippanne? uvasaMtA kasAyA, khaovasamiyAiM iMdiyAI, pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme uvasamie khaovasamie pAriNAmiyanippanne 9, katare se NAme khaie khaovasamie pAriNAmiyanippanne?, khaiyaM sammattaM, khaovasamiyAiM iMdiyAiM, pAriNAmie jIve, esa jse NAme khaiekhayovasamie pAriNAmiyanippanne ||suutrm 255 // tatthaNaM je te dasa tigasaMjogA te NaM ime, ityaadi| ete'pyaudayikaupazamika kSAyika kSAyopazamika pAriNAmikabhAvapaJcakaM bhUmyAdAvAlikhya tata AdyabhAvadvayasyoparitanabhAvatrayeNa saha cAraNAyAM labdhAstrayaH, ityAdikrameNa dazApi bhAvanIyAH // 254 // etAneva svarUpato vivarISurAha- kayare se NAme udaie uvasamie, ityaadi| vyAkhyApi pUrvAnusArato'trApi krtvyaa| (r)udaietti mnnusse| 6etadapyau.... / sUtram 254-255 1.2.6 ssinaam| 1.2.6.6 sAnnipAtikabhAvasya trikasaMyogika bhedniruupnnm| // 197 //
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 198 // [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.2naam| navaramatraudayika kSAyika pAriNAmikabhAvatrayaniSpannaH paJcamobhaGgaH kevalina:sambhavati / tathAhi-audayikI manuSyagatiH, kSAyikANi jJAnadarzanacAritrANi, pAriNAmikaM tu jIvatvamityete trayo bhAvAstasya bhavanti, aupazamikastviha nAsti, mohanIyAzrayatvena tasyoktatvAnmohanIyasya ca kevalinyasambhavAt, tathA kSAyopazamiko'pyatrApAsya eva / kSAyopazamikAnAmindriyAdipadArthAnAmasyAsambhavA datIndriyAH kevalinaityAdivacanAttasmAtpArizeSyAdyathoktabhAvatrayaniSpannaH paJcamo bhaGgaH kevalinaH sambhavati / SaSThastvaudayika kSAyopazamikapAriNAmikabhAvaniSpanno nArakAdigaticatuSTaye'pi sambhavati / tathAhi, | audayikyanyatarA gatiH, kSAyopazAmikAnIndriyANi, pAriNAmikaM jIvatvamityevametadbhAvatrayaM sarvAsvapi gatiSu jIvAnAM prApyata iti / zeSAstvaSTau trikayogAH prarUpaNAmAtram, kvApyasambhavAditi bhAvanIyam ||255||ctussksNyogaagnirdishnnaah, tattha NaM je te paMca cauksaMjogA te NaM ime, atthiNAme udaie uvasamiekhaie khaovasamanippanne 1 atthiNAme udaie uvasamie khaie pAriNAmiyanippanne 2 atthi NAme udaie uvasamiekhayovasamie pAriNAmiyanippanne 3 asthi NAme udaiekhaiekhaovasamie pAriNAmiyanippanne 4 atthi NAme uvasamie khaiekhaovasamie pAriNAmiyaniSpanne 5 // sUtram 256 // katare se NAme udaie uvasamie khaie khaovasamaniSpanne?, udaetti maNUse, uvasaMtA kasAyA, khaiyaM sammattaM, khaovasamiyAI iMdiyAI, esa NaM se NAme udaie uvasamie khaiekhaovasamanippanne?1, katare se nAme udaie uvasamie khaie pAriNAmiyanippanne?, udaetti maNUse, uvasaMtA kasAyA, khaiyaM sammattaM, pAriNAmie jIve, esaNaM se NAme udaie uvasamie khaie pAriNAmiyanippanne 2, katare se NAme udaie uvasamiekhaovasamie pAriNAmiyanippanne?, udaetti maNUse, uvasaMtA kasAyA, khaovasamiyAiM iMdiyAI, 0 'ppanne' sthAne 'pphaNNe' iti sUtre sarvatra jJAtavyam / OM udaetti maNUse' iti sthAne 'udaietti mnnusse'| sUtram |256-257 |1.2.6 ssddnaam| |1.2.6.6 sAnnipAtikabhAvasya triksNyogikdshbhedniruupnnm| // 198 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 199 // |1.2naam| sUtram 256-257 ssddnaam| pAriNAmie jIve, esaNaM se NAme udaie uvasamie khaovasamie pAriNAmiyanippanne 3 katare se nAme udaiekhaiekhaovasamie [1] upkrmH| pAriNAmiyanippanne?, udaetti maNUse, khaiyaM sammattaM, khaovasamiyAiM iMdiyAI, pAriNAmie jIve, esa NaM se nAme udaiekhaie zA0 upkrmH| khaovasamie pAriNAmiyanippanne 4, katare se nAme uvasamie khaie khaovasamie pAriNAmiyanippanne?, uvasaMtA kasAyA, khaiyaM sammattaM, khaovasamiyAiM iMdiyAI, pAriNAmie jIve, esa NaM se nAme uvasamie khaie khaovasamie pAriNAmiyanippanne 5 ||suutrm 257 // tattha NaM je te paMca caukkasaMjogA ityaadi| bhaGgakaracanA'kRcchrAvaseyaiva / idAnIM tAneva paJca bhaGgAnvyAcikhyAsurAha- kayare se nAme udaie, ityAdi / bhAvanA pUrvAbhihitAnuguNyena krtvyaa| navaramatraudayikaupazamika kSAyopazamika pAriNAmika- sAnnipAtikabhAvaniSpannastRtIyabhaGgo gaticatuSTaye'pi smbhvti| tathAhi, audayikyanyatarA gatiH, nArakatiryagdevagatiSu prathamasamyaktva bhAvasya trika saMyogikadazalAbhakAla evopazamabhAvo bhavati, manuSyagatau tu tatropazamazreNyAMcaupazamikaM samyaktvaM kSAyopazamikAnIndriyANi pAriNA- bhedanirUpaNam / mikaM jIvatvamityevamayaM bhaGgakaH sarvAsu gatiSu labhyate // 256 // yattviha sUtre proktam, udaetti maNUse uvasaMtA kasAyatti, tanmanuSyagatyapekSayaiva draSTavyam, manuSyatvodayasyopazamazreNyAM kaSAyopazamasya ca tasyAmeva bhAvAdasya copalakSaNamAtratvA-2 diti / evamaudayika kSAyika kSAyopazamika pAriNAmikabhAvaniSpannazcaturthabhaGgo'pi catasRSvapi gatiSu sambhavati / bhAvanA tvanantaroktatRtIyabhaGgakavadeva krtvyaa| navaramaupazamikasamyaktvasthAne kSAyikasamyaktvaMvAcyam, asti ca kSAyikasamyaktvaM // 199 // sarvAsvapi gatiSu, nArakatiryagdevagatiSu pUrvapratipannasyaiva, manuSyagatau tu pUrvapratipannasya pratipadyamAnakasya ca tasyAnyatra prati (r) udaetti maNUse' iti sthAne 'udaie tti maNusse' iti vartate / OM tattu /
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 200 // 1.2naam| pAditatvAditi / tasmAdatrApyetau dvau bhaGgako sambhavinau, zeSAstu trayaH saMvRtimAtraM tadrUpeNa vastunyasambhavAditi // 257 // sAmprataM paJcakasaMyogamekaM prarUpayannAha tatthaNaMjese ekepaMcakasaMjogeseNaMime-asthi nAme udaie uvasamiekhaiekhaovasamie pAriNAmiyanippanne 1 // sUtram 258 // ____ katare se nAme udaie uvasamie khaie khaovasamie pAriNAmiyaniSpanne?, udaetti maNUse, uvasaMtA kasAyA, khaiyaM sammattaM, khaovasamiyAiM iMdiyAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaie uvasamiekhaie khaovasamie jAva pAriNAmiyanippanne, setaM sannivAie, setaM chaNNAme ||suutrm 259 // // 126 // ) tattha NaM je se ekke paMcasaMjoge, ityaadi| ayaM ca savivaraNaH sugama eva, kevalaM kSAyikaH samyagdRSTiH san ya upazamazreNI pratipadyate tasyAyaM bhaGgakaH sambhavati, nAnyasya, samuditabhAvapaJcakasyAsya tatraiva bhAvAditi paramArthaH / tadevameko dvikasaMyogabhaGgako dvau dvau trikayogacatuSkayogabhaGgakAvekastvayaM paJcakasayoga ityete SaD bhaGgakA atra sambhavinaH pratipAditAH, zeSAstu viMzatiH saMyogotthAnamAtratayaiva prarUpitA iti sthitam / eteSu ca SaTsu bhaGgakeSu madhya ekastrikasaMyogo dvau catuSkasaMyogAvityete trayo'pi pratyekaM catasRSvapi gatiSu saMbhavantIti nirNItamato gaticatuSTayabhedAtte kila dvAdazavivakSyante, ye tu zeSA dvikayoga trikayoga paJcakayogalakSaNAstrayo bhaGgAH siddha kevalyupazAntamohAnAM yathAkramaM nirNItAH, te yathoktaikaikasthAnasambhavitvAtraya evetyanayA vivakSayA'yaMsAnnipAtiko bhAvaH sthAnAntare paJcadazavidha ukto draSTavyaH |ydaah-aviruddhsnnivaaiy 0ga0 'pphaNNe' iti sarvatra / 0 udie| 0 gusse / 7 232-259 sUtrANAM sthAna ekameva 126 suutraangko'sti| 0 'paJcakayoge' ti| 0 (vi) va / sUtram 258-259 1.2.6 ssddnaam| 1.2.6.6 pnycsNyogikaikbhedniruupnnm| // 200 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 201 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.2 naam| sUtram 260 1.2.7 sptnaam| gA025 SaDjAdi sptsvraaH| bheyA emete pnnnnrstti| se taM saNNivAietti nigamanam / uktaH sAnnipAtiko bhAvaH, tadbhaNane coktAH SaDapi bhAvAH, te ca tadvAcakairnAmabhirvinA prarUpayituMna zakyanta iti tadvAcakAnyaudayikAdIni nAmAnyapyuktAni / etaizcaSabhirapidharmAstikAyAdeH samastasyApi vastunaHsaGgahAt SaTprakAraM satsarvasyApi vastuno nAma SaDnAmetyanayA dizA sarvamidaMbhAvanIyam, se taMchaNNAmetti nigamanam / / 258-259 // uktaM SaDnAmAtha saptanAmaM nirUpayitumAha (1) se kiMtaM sattanAme? 2 satta sarA paNNattA, taMjahA- sajje1 risabhe 2 gaMdhAre 3, majjhime 4 paMcame sare 5 / dhevae 6 ceva NesAe 7, sarA satta viyAhiyA // 25 // se kiM taM sattanAme, ityaadi| svR zabdopatApayo (kA0dhA01/271) riti svaraNAni svarA: dhvanivizeSAH, te ca sapta, tadyathA sajje, ityAdi zlokaH / vyAkhyA SaDbhyo jAtaH SaDjaH / uktaM ca, nAzAM kaNThamurastAlu, jihvAM dantA~zca saMzritaH / SaDbhiH saMjAyate yasmAt, tasmAt SaDja iti smRtH||1||tthaarssbhovRssbhH, tadvadyo vartatesa RSabhaH,Aha ca- vAyuH samutthito nAbheH, knntthshiirsssmaahtH| nardan vRSabhavad yasmAt, tasmAdvRSabha ucyate // 2 // tathA gandho vidyate yasya sa gandhAraH, sa eva gAndhAro gandhavAhavizeSa ityrthH| abhANi ca, vAyuH samutthito nAbheH kaNThaH zIrSa smaahtH| nAnAgandhAvahaH puNyo,gAndhArastena hetunA // 3 // tathA madhye kAyasya / bhavo madhyamaH, yadavAci, vAyuH samutthito nAbherurohRdi samAhataH / nAbhiM prApto mahAnAdo, madhyamatvaM smshnute||4|| tathA paJcAnAM SaDjAdisvarANAM nirdezakramamAzritya pUraNaH paJcamaH, athavA paJcasunAbhyAdisthAneSu mAtIti paJcamaH svaraH, yadabhyadhAyi, vAyuH samutthito nAbherurohRtkaNThazirohataH / paJcasthAnotthitasyAsya, paJcamatvaM vidhiiyte||5|| tathAtisandhayate'nusandhayati zeSasvarAniti 0 meva / 0 he| 0 revae (dheve)| tti', ityadhikam / 7 saaN| 0 nAbherhRdi kaNThe smaahtH| 7 navAkSaro'yaM padaH, I bhi| // 201 //
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ yutm| 1.2.7 sapanAmA gA026-31 saptasvara shriianuyog-niruktivshaaddhaivtH| yaduktam, abhisaMdhayate yasmAdetAn pUrvoditasvarAn / tasmAdasya svarasyApi, dhaivatatvaM vidhIyate // 6 // pAThAntareNa [1] upkrmH| dvAraMmaladhAri raivatazcaiveti / tathA niSIdanti svarA yasminsa nissaadH| yato'bhihitam, niSIdanti svarA yasminniSAdastena hetunaa| sarvAMzcAbhibhavatyeva, zA0 upkrmH| zrIhemacandrasUri vRtti- yadAdityo'sya daivatam // 7 // ? iti, tadevaM svarA jIvAjIvanizritadhvanivizeSAH satta viyAhiyatti, vividhaprakArairAkhyAtA- |1.2naam| stIrthakaragaNadharairiti shlokaarthH| Aha, nanu kAraNabhedena kAryasya bhedAtsvarANAM ca jihvAdikAraNajanyatvAttadvatAM cala sUtram 260 // 202 // dvIndriyAditrasajIvAnAmasaGkhayeyatvAjjIvanizritA api tAvatsvarA asaGkhyAtAHprApnuvanti, kimutAjIvanizritA iti kathaM saptasaGkhyAniyamona virudhyata iti?, atrocyate, asaGkhyAtAnAmapi svaravizeSANAmeteSveva saptasusAmAnyasvareSvantarbhAvAdvAdarANAM vA keSAzcidevopalabhyamAnaviziSTavyaktInAM grahaNAdrItopakAriNAM viziSTasvarANAM vaktumiSTatvAdadoSa iti // gA0 sthAnAni 25 // svarAnnAmato nirUpya kAraNatastAnevAbhidhitsurAha jIvAjIva nizritasapta (2) eesi NaM sattaNhaM sarANaM satta saraTThANA paNNattA, taMjahA- sajjaM ca aggajIhAe 1,ureNa risahaM saraM 2 / kaMThuggateNa gaMdhAraM 3, svaranirUpaNam / majjhajIhAe majjhima 4 // 26 // nAsAe paMcamaM bUyA, daMtoTeNa ya dhevataM 6 / bhamuhakkheveNaNesAyaM 7, saraTThANA viyAhiyA // 27 // (3) satta sarAjIvaNissiyA paNNattA, taMjahA, sajjaM vai mayUro 1 kukkuDo risabhaMsaraM / haMso ravai gaMdhAraM3, majjhimaM tugavelagA 4 // 28 // // 202 // aha kusumasaMbhave kAle, koilA paMcamaM saraM5 / chaTuMca sArasA kuMcA 6NeyAyaM sattamaMgao7 // 29 // (r)bhi| (c) tyA'sya / 0 sR| 7re| 0uu| c|
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 203 // 1.2nAma (4) satta sarA ajIvaNissiyA paNNattA, taMjahA-sajjaM ravai muyaMgo 1 gomuhI risaha saraM 2 / saMkho ravai gaMdhAraM 3, majjhimaM puNa jhallarI 4 // 30 // cau~calaNapatiTThANA, gohiyA paMcamaM srN5|aaddNbrodheviyN 6, mahAbherI ya sattamaM 7 // 31 // eesiMNamityAdi / tatra nAbherutthito'vikArI svara Abhogato'nAbhogato vA yadatra jihvAdisthAnaM prApya vizeSamAsAdayati ttsvrsyopkaarkmtHsvrsthaanmucyte| tatra sajjamityAdizlokadvayaMsugamam / navaraMcakAro'vadhAraNe / SaDjameva prathamasvaralakSaNaM brUyAt, kayetyAha-agrabhUtA jihvA, agrjihvaajihvaagrmityrthstyaa| iha yadyapiSaDjabhaNane sthAnAntarANyapi kaNThAdIni vyApriyanta agrajihvA ca svarAntareSu vyApriyate tathApi sA tatra bahuvyApAravatItikRtvA tayA tameva brUyAdityuktam / idamatra hRdayam, SaDjasvaro'grajihvAM prApya viziSTa vyaktimAsAdayatyatastadapekSayA sA svarasthAnamucyate, evamanyatrApi bhAvanA kAryA / urovakSastenArSabhaM svaram, bruyAditi sarvatra smbdhyte| kaMThuggaeNaMti kaNThAdugamanamudgatiH,svaraniSpattihetubhUtA kriyA tena kaNThodgatena gaandhaarm| jihvAyA madhyo bhAgo madhyajihvA tayA madhyamam // 26 // tathAdantAzcauSThau ca dantoSThaM tena dhaivataM raivataM veti / bhrUkSepAvaSTambhena niSAdamiti / ita UrdhvaM sarvaM nigadasiddhameva // 27 // navaraM jIvanissiyatti jIvAzritAH jIvebhyo vA nisRtA nirgtaaH| sajjaM rkhtiityaadishlokH| ravati ndti| gavelatti gAvazcailakAzcoraNakA gavelakAH, athavA gavelakA UraNakA eva // 28 // aha kusumetyAdi / atheti vizeSaNArtha:, vizeSaNArthatA caivam, yathA gavelakA avizeSeNa madhyamasvaraM nadanti na tathA paJcamaM kokilaH, api tu kusumasaMbhavekAletti vanaspatiSu bAhulyena kusumAnAM mallikApATalAdInAM sambhavo 7cuccrnnpitttthaannaa| 7re| tN| 0 bhUtkSe / 7 the| sUtram 260 1.2.7 sptnaam| gA026-31 saptasvarasthAnAni jIvAjIvanizritasapta svaranirUpaNam /
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 8 zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandra- sUri vRttiyutm| // 204 // |1.2 naam| / 20-21 // yasminkAlesa tathA, tasminmadhumAsa ityarthaH // 29 // ajIvanissiyatti tathaiva / navaramajIveSvapi mRdaGgAdiSu jIvavyApArotthApitA evAmI mntvyaaH| aparaM SaDjajAdInAM mRdaGgAdiSu yadyapi nAzAkaNThAdyutpannatvalakSaNo vyutpattyartho na ghaTate tathApi sAdRzyAttadbhAvo'vagantavyaH / sajjamityAdizlokadvayam / gomukhIkAhalA yasyA mukhegozRGgAdi vastu dIyata iti / caturbhizcaraNaiH pratiSThAnamavasthAnaM bhUvi yasyAH sA godhA carmAvanaddhA godhikA vAdyavizeSo dardariketyaparanAmnA prsiddhaa| ADambaraHpaTahaH / saptamamiti nissaadmityrthH||30-31|| eesiNaM sattaNhaMsarANaM satta saralakkhaNA paNNattA, taMjahA- sajeNa lahaI vittiM, kayaM ca na viNassaI / gAvo puttA ya mittA ya, nArINaM hoti vallaho 1 // 32 // ssiheNa tu esajaM, seNAvacaMdhaNANi yAvatthagaMdhamalaMkAraM, ithiosayaNANiya 2 // 33 // gaMdhAre gItajuttiNNA, vanavittI klaahiyaa| havaMti kaiNopaNNA, je aNNe stthpaargaa3||34|| majyUimasaramaMtA u, havaMti suhjiivinno|khaayti piyati deti mjjhimsrmssio4||35|| paMcamassaramaMtA uhavaMti puhavIpatI / sUrA saMgahakattAro, aNegaNaraNAyagA 5 // 36 // dhevayasaramaMtAu, havaMti kalahappiyA sAuNiyA vagguriyA soyariyA mcchbNdhaay6||37|| haa| 0 (psej)itydhikm| dh| s| Ognnnaaygaa| 0 zlo0 37, 38 sthAne ime dve vartete 'revayasaramaMtA u, havaMti duhjiivinno| kucelA ya kuvittI ya, corA caMDAla muTThiyA / / 37 // NisAya saramaMtAu, hoti kalaha kaargaa| jaMghAcarA lehavAsA, hiMDagA bhAravAhagA / / 38 // * sAUNiyA vAuriyA soyariA ya muTThiA,' iti pAThAnusAriNI vRttiH / sUtram 260 1.2.7 sptnaam| gA032-38 saptasvarANAM lakSaNAni, phalAni c| // 204 //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upakramaH / zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 205 // 1.2 naam| sUtrama 260 caMDAlA muTThiyA metA, je ya'NNe paavkaarinno| goghAtagAya corA ya, nesAtaM srmssitaa7||38|| eteSAM saptAnAM svarANAM pratyekaM lakSaNasya vibhinnatvAtsapta svaralakSaNAni yathAsvaM phalaprAptaptyavyabhicArINi svaratattvAni bhavanti / tAnyeva phalata Aha- sajjeNetyAdi zlokAH / SaDjena labhate vRttim| ayamarthaH, SaDjasyedaM lakSaNaM svarUpamasti yena tasminsati vRttiM jIvanaM labhate praannii| etacca manuSyApekSayA lakSyate, vRttilAbhAdInAM tatraiva ghaTanAt / kRtaM ca na vinazyati, tasyeti zeSaH, niSphalArambho na bhavatItyarthaH / gAvaH putrAzca mitrANi cabhavantIti shessH||32|| gAndhAre gItayuktijJAH, varyavRttayaH pradhAnajIvikAH kalAbhiradhikAH kavayaH kAvyakartAraH, prAjJAH sadbodhA ye coktebhyo gItayuktijJAdibhyo'nye zAstrapAragAH caturvedAdizAstrapAragAminaste bhavantIti // 34 // zakunena, zyenalakSaNena caranti pApardhiM kurvanti, zakunAnvA ghnantIti shaakunikaaH| vAgurA, mRgabandhanaM tayA carantIti vaagurikaaH| zUkareNa sannihitena zUkaravadhArthaM caranti zUkarAnvA ghnantIti shaukrikaaH| mauSTikA mallA iti // 37-38 // pAThAntarANyapyuktAnusAreNa vyaakhyeyaani|| (6) etesiM NaM sattaNhaM sarANaM tayo gAmA paNNattA, taMjahA-sajjagAme 1 majjhimagAme 2 gaMdhAragAme 3, (7) sajagAmassa NaM satta mucchaNAo, paNNattAo, taMjahA- maMgI koravvIyA hariya, rayaNI ya sArakaMtA ya / chaTThI ya sArasI dAma, suddhasajjA ysttmaa|| 39 // (8) majjhimagAmassaNaM satta mucchaNAopaNNattAo, taMjahA- uttaramaMdA rayaNI, uttarA uttarAyasA (taa)|assokvNtaa yasovIrA, abhirU bhavati sattamA // 40 // (9) gaMdhAragAmassaNaM satta mucchaNAo paNNattAo, taMjahA-naMdI ya khuDDiyA pUrimA ya cautthI ya suddhagaMdhArA / uttaragaMdhArAvi ya (r)spte'tydhikm| 0 maggI koraviA hriyaa| 0 naa| uttarAsamA / smokktaa| 9 abhirUvA hoi| 0...dhArAvi a. sptnaam| gA039-42 saptasvarANAM SaDjamadhyamagandhAra grAmANAM saptasapta muurcchnaaH| // 205 //
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 206 // 1.2 naam| sUtram 260 |1.2.7 sptnaam| paMcamiyA havai mucchA u||41|| [1] upkrmH| suTuttaramAyAmA sA chaTThA niyamaso uNAyavvA / aha uttarAyatA koDimA ya sA sattamI mucchA // 42 // eesiMNaM sattaNhaM sarANaM tao gAmA, ityaadi| etaccirantanamunigAthAbhyAM vyAkhyAyate, yathA sajjAitihAgAmo, sasamUho mucchaNANa vinneo| tA satta ekkamekke to sattasarANa igviisaa||1|| annannasaravisese uppAyaMtassa mucchaNA bhnniyaa| kattA va mucchio iva, kuNaI muccha va so vatti ||2||krtaa vA mUcchita iva tAH karotIti mUrcchanA ucyante, mucchaM va so vatti murcchanniva vA sa kartA taaH| karotIti mUrcchanA ucyanta ityarthaH / maGgIprabhRtInAM caikaviMzatimUrcchanAnAM svaravizeSAH pUrvagatasvaraprAbhRte bhaNitAH / idAnIM gA043-45 saptasvarotpattitu tadvinirgatebhyo bharatavizAkhilAdizAstrebhyo vijJeyA iti // 39-40-41 // sthAnayonyu(10) sattasarA kato saMbhavaMti ? gIyassa kA havati joNI? katisamayA UsAsA, kati vA gIyassa aagaaraa?||43|| sattasarA nAbhIo saMbhavaMti gItaM ca runnajoNIyaM / pAyasamA ussAsA, tiNNi ya gIyassa aagaaraa||44|| Aimau ArabhaMtA, samuvvahantA yamajhagAraMmi / avasANe ya jhaveMtA tiNNivigIyassa aagaaraa||45|| satta sarA kao, gaahaa| iha catvAraHpraznAH, tatra kuta iti kasmAtsthAnAt svarA utpadyante 14 kA yoniriti kA jaati:2|| tathA kati samayA yeSu te katisamayA ucchAsAH, kiMparimANakAlA ityarthaH 3 / tathA, AkArA AkRtayaH, svarUpANItyarthaH 4 // 43 // uttaramAha- satta sarA nAbhIo ityAdigAthA spaSTA / navaraM ruditaM yoniH, samAnarUpatayA jAtiryasya tadrudita = sA paMcamiA havai murachA / / 41 // ' iti vrtte| 7'chaTThI sabao a NAkvA / aha uttarAyayA...' iti vrtte| hvNti| OMgIyaM ca ruiyjonnii| 0 uusaasaa| BOyaa| 0 avasANe ujjhNtaa| sapte' tyadhikam / cchAsamAnAkArANAM niruupnnm|
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ [[1] upakramaH / zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 207 // |1.2 naam| yonikm| pAdasamA ucchAsAH, yAvadbhiH samayairvRttasya pAdaH samApyate tAvatsamayA ucchvAsA gIte bhavantItyarthaH // 44 // AkArAnAha- Ai gaahaa| trayo gItasyAkArA: svarUpavizeSalakSaNA bhavantIti paryante sambandhaH / kiM kurvANA ityAha, AraMbhantattyArambhamANA gItamiti gamyate, kathambhUtamityAha- AimauttyAdau, prathamato mRdu komalam, AdimRdu, tathA samudvahantazca kurvantazca mahattAM gItadhvaniriti gamyate, madhyakAre madhyamabhAge, tathAvasAne ca kSapayanto, gItadhvani mandrIkurvanta ityrthH| Adau mRdu madhye tAraM paryante mandraM gItaM kartavyamata ete mRdutAdayastrayo gItasyAkarA bhavantIti tAtparyam // 45 // kintu chaddose aTTaguNe tiNNi ya vittANi doNi bhnnitiio|jo NAhI so gAhiti, susikkhito raMgamajjhammi // 46 // bhIyaM duyamuppicchaM uttAlaM ca kUmaso muNeyavvaM / kAkassaramaNunAsaM chaddosA hoti giiyss||47|| puNNaMrattaM ca alaMkiyaM ca vattaM thevmvighuttuN| mahuraM samaM sulaliyaM aTTha guNA hoMti gIyassa // 48 // urakaMThasiravisuddhaMca gijjate mauya ribhiyapadabaddhaM / samatAla paDukkhevaM sattassarasIbharaMgIyaM // 49 // akkharasamaM payasamaMtAlasamaMlayasamaMca gahasamaMca / nIssasiussasiya samaM saMcArasamaMsarA satta // 50 // niddosaMsAravaMtaMca, heujuttamalaMkiyaM / uvaNIyaM sovayAraMca, miyaM mahurameva ya // 51 // samaM addhasamaMceva, savvattha visamaMca jaM / tiNNi vittappayArAI, cautthaM novalabbhai // 52 // sakkayA pAyayAceva, bhaNiIo hoMti duNNi u|srmNddlmmi gijaMte, pasatthA isibhaasiyaa||53|| 0 mahatIM giitdhvnimiti| runti|| 0 vittAI doy| 0 duaNuppi....| 9 g| (c) do| 0 geass| (c)ce'tydhikm| 7 d| (r)ge| (r) | nissiossia...(r)mN| (r) (r)doNi vaa| sUtram 260 1.2.7 sptnaam| gA046-56 gItasya SaDdoSA aSTau guNA: sapta svarA striNi vRttAni dve bhaNityau tathA madhura khara rUkSa catura vilambita druta visvaragAyikA nirUpaNamupasaMhArazca / // 207 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti 1.2 naam| yutm| // 208 // (11) kesI gAyatI mahuraM? kesI gAyatIkharaM ca rukkhaM ca? / kesI gAyatI cauraM? kesIya vilaMbiyaM? dutaM kesI? vissaraM puNa kerisii?||54||pNcpdii| sAmA gAyati mahuraM kAlI gAyai kharaMca rukkhaM ca / gorI gAyati cauraMkANA ya vilaMbiyaMdutaM aMdhA vissaraM puNa piNglaa||55|| paMcapadI sattassarA tayogAmA, mucchaNA ekavIsati / tANA eguunnpnnnnaasNsmmttNsrmNddlN||56||se tNsttnaame|suutrm 260 // a ( // 127 // ) SaD doSA varjanIyAstAnAha- bhiitgaahaa| bhItamuttrastamAnasaM yadgIyata ityeko doSaH 1 / drutaM tvaritam 2 / uppichazvAsayuktaM tvaritaMca, pAThAntareNa rahassaMti hasvasvaraM lghushbdmityrthH3| uttAlam, utprAbalyArthe'titAlamasthAnatAlaMcetyarthaH / tAlastu kNsikaadishbdvishess:4| kAkasvaraM zlakSNAzravyasvaram 5 / anunAsanAsikAkRtasvaram 6 / ete SaD doSA gItasya bhvnti||4647|| aSTau guNAnAha- puNNaMgAhA / svarakalAbhiH sarvAbhirapi yuktaM kurvataH pUrNam 1 / geyarAgeNa raktasya bhAvitasya, raktam / anyAnyasphuTazubhasvaravizeSANAM karaNAdalaGkatam 3 / akSarasvarasphuTakaraNAdvyaktam 4 / vikrozanamiva yadvisvaraM na bhavati tadavighuSTam 5 / madhumattakokilArutavanmadhurasvaraM madhuram 6 / tAla vaMzasvarAdisamanugataM samam 7, svaragholanAprakAreNa suSTu, atizayena lalatIva yatsukumAlaM tatsulalitam 8, ete'STau guNA gItasya bhavanti, etadvirahitaM tu viDambanAmAtrameva taditi // 48 // kiM copalakSaNatvAdanye'pi gItaguNA bhavanti tAnAha- ura gAhA / cakAro geyaguNAntarasamuccayArthaH / ura:kaNThazirovizuddhaM c| (r)gA0 55 sthAne - " / gAthA'dhikamidaM / gorI gAyati mahuraM sAmA gAyai kharaM ca rukkhaMca / kAlI gAyai cauraM kANA ya vilaMbiaMdutaM aMdhA // 55 // vissaraM puNa piMgalA / gaathaa'dhikmidmpi|" ityAdi vrtte| 0 sraa| 1 / 0 saakRt| sUtram 260 1.2.7 sptnaam| gA046-56 gItasya SaDdoSA aSTau guNAH sapta svarA striNi vRttAni dve bhaNityau tathA madhura khara rUkSa catura vilambita druta visvaragAyikA nirUpaNamupasaMhArazca / // 208 //
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 209:1 1.2naam| 1.2.7 gA046-56 ayamarthaH, yadhurasi svaro vizAlasta rovizuddham, kaNThe yadi svaro vartito'sphuTitazca tadA kaNThavizuddham, zirasi prApto [1] upkrmH| yadinAnunAsikastata: zirovizuddham, athavora:kaNThazirassu zleSmaNA'vyAkuleSu vizuddheSu prazasteSu yadgIyate taduraHkaNThazirovizuddham, gIyategeyamiti sNbdhyte| kiMviziSTamityAha- mRdukaM mRdunA'niSThureNa svareNa yadgIyate tnmRdukm|ytraakssressu gholanayA saJcacaransvaroraGgatIva taddholanAbahulaM ribhitm| geyapadairbaddhaM viziSTaviracanayA racitaM padabaddham / tatazca padatrayasya krmdhaaryH| sUtram 260 samatAlapaDukkhevaM ti tAlAzabdena hastatAlAsamutthaH, upacArAcchabdo vivakSitaH / muraja kAMsikAdigItopakArakAtodyAnAM sptnaam| dhvaniH pratyutkSepaH, nartakIpadaprakSepalakSaNo vA prtyutkssepH| samau gItasvareNa tAlapratyutkSepau yatra ttsmtaalprtyutkssepm| sattassarasIbharaM ti, sapta svarAH sIbharantyakSarAdibhiH samA yatra tatsaptasvarasIbharaM gItamiti // 49 // te cAmI sapta svarAH, aSTau guNAH sapta svarA striNi akkhrsmNgaahaa| yatra dIrgha'kSare dIrgho gItasvaraH kriyate, hrasve hrasvaH, plute plutaH, sAnunAsiketu sAnunAsikaH, tadakSarasamam vRttAni he 1|ydgiitpdN nAmikAdikaM yatra svare'nupAti bhavati tattatraiva yatra gIyate tatpadasamam 2 / yatparasparAha~tahastatAlasvarAnusAriNA bhaNityau tathA madhura khara rUkSa svareNa gIyate tattAlasamam 3|shRngg dArvAdyanyataravastumayenAGgalIkozakena samAha tatantrIsvaraprakAro layastamanusaratA svareNa catura vilambita yadgIyate tallayasamam 4 / prathamatovaMzatantryAdibhiryaH svarogRhItastatsamena svareNagIyamAnaM grahasamam 5 / niHzvasitocchusitamAna druta visvaramanatikrAmato yadyaM tanniHzvasitocchusitasamam6 / vaMzatantryAdiSvevAGgalIsaJcArasamaM yadgIyate tatsaJcArasamam 7 / evamete svarAH nirUpaNamupasapta bhavanti / idamuktaM bhavati, eko'pigItasvaro'kSarapadAdibhiH saptabhiH sthAnaHsaha samatvaM pratipadyamAnaH saptadhAtvamanubhavatI-Mon tyete sapta svarA akSarAdibhiH samA darzitA bhavantIti // 50 // gIte ca yaH sUtrabandhaH so'STaguNa eva kartavya ityAha 7 vrtito'tisphu...10nggi| 0 l| 0 rAbhihatahasta.. / 7 te| kr| vN| gAyikA sNhaarshc|
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 210 // niddosamityAdi / tatra aliyamuvaghAyajaNaya (Avazyaka ni0881-84, kalpabhA0 278-81) mityAdidvAtriMzatsUtradoSarahitaM nirdoSam 1 / viziSTArthayuktaM sAravat 2 / gItanibaddhArthagamakahetuyuktatayA dRSTaM hetuyuktam 3 / upamAdyalaGkArayuktamalaGkatam / / upasaMhAropanayayuktamupanItam 5 / aniSThurAviruddhAlajjanIyArthavAcakaM sAnuprAsaM vA sopacAram 6 / ativacanavistararahitaM saMkSiptAkSaraM mitam 7 / madhuraM zravyazabdArtham 8, geyaM bhavatIti shessH||51|| tiNNi ya vittAiMtti yaduktaM ttraah| smmityaadi| yatra vRtte caturdhvapi pAdeSu saGkhyayA samAnyakSaraNi bhavanti ttsmm| yatra prathamatRtIyayoddhitIyacaturthayozca pAdayorakSarasaGkhyAsamatvaM tadarddhasamam / yattu sarvatra sarvapAdeSvakSarasaGkhyAvaiSamyopetaM tadviSamam / jati yasmAdvRttaM bhavatIti zeSaH, tasmAttraya eva vRttaprakArA bhavanti, caturthastu prakaro nopalabhyate'sattvAdityarthaH / evamanyathApyavirodhato vyAkhyeyamidamiti // 52 // duNNi ya bhaNiiotti yaduktaM tatrAha- sakkae, tyaadi|bhnnitirbhaassaa, svaramaNDaleSaDjAdisvarasamUhe, zeSaMkaNThyam ||53||giitvicaarprstaavaadidmpi pRcchati, kesI gAyatItyAdipraznagAthA sugamA navaraM kesitti kIdRzI strI ityrthH| kharaMti kharasthAnam, rUkSaM pratItam, caturaMdakSam, vilambitaM parimantharam, drutaM zIghramiti / vissaraM puNa kerisitti gAthAdhikamidam ||54||atr krameNouttaramAha- sAmA gAyai mhurmityaadi| atrApi vissaraM puNa piMgalatti gAthAdhikameva / vyAkhyA sukraiv| navaraM piGgalA kpiletyrthH||55||smstsvrmnnddlsNkssepaabhidhaanenopsNhrnnaah- sattasaretyAdi / tatA tantrI taanobhnnyte| tatra SaDjAdayaH svarAH pratyekaM saptabhistAnairgIyanta ityevamekonapaJcAzattAnAH saptatantrikAyAMvINAyAM bhavantIti / evaM tadanusAreNaikatantrikAyAM tritantrikAyAM kaNThenApi vAgIyamAnA ekonapaJcAzadeva tAnA bhavantIti / tadevametaiH SaDjAdibhiH saptabhirnAmabhiH sarvasyApi bdhaM / 0 gorii| O...zadeva tAnAH / [1] upkrmH| zA0 upkrmH| |1.2 naam| sUtram 260 1.2.7 sptnaam| gA046-56 gItasya SaDdoSA aSTau guNA: sapta svarA striNi vRttAni dve bhaNityau tathA madhura khara rUkSa catura vilambita druta visvaragAyikA niruupnnmupsNhaarshc| // 210 //
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upakramaH zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 211 // 1.2 naam| 1.2.8 assttnaam| aSTavidhavibhaktibhedai svaramaNDalasyAbhidhAnAtsaptanAmedamucyate // 56 // se taM sattanAmetti nigamanam / / 260 // athASTanAma pratipAdayannAha [1] upkrmH| se kiMtaM aTThanAme? 2 aTThavihA vayaNavibhattI paNNattA, taMjahA- niddese paDhamA hoti 1, bitiyA 2 uvadesaNe 3 / taiyA karaNaMmi kayA, cautthI saMpayAvaNe 4 // 57 // paMcamI ya apAyANe 5, chaTThI sassAmivAyaNe 6|sttmii saNNidhANatthe 7, aTThamA''maMtaNI bhave 8 // 58 // sUtram 261 tattha paDhamA vibhattI niddese so Dramo ahaM vatti 1 / bitiyA puNa uvadese bhaNa kuNasu imaMvataM vatti 2 // 59 // tatiyA karaNaMmi kayA bhaNiyaM va kayaM va teNa va mae vA 3 / haMdiNamo sAhAe havati cautthI pyaannNmi4||60|| gA057-62 avaNaya giNha ya etto ito ti vA paMcamI apAyANe 5 / chaTThI tassa imassa va gayassa vA sAmisaMbaMdhe 6 // 61 // niruupnnm| havati puNa sattamI taM imaMmi AdhArakAlabhAve y7| AmaMtaNI bhave aTThamI u jaha he juvANa! tti 8 // 62 // se taM aTThaNAme // sUtram 261 // ( // 128 // ) se kiMtaM aTThanAme, ityaadi| ucyanta iti vacanAni vstuvaaciini| vibhajyate prakaTIkriyate'rtho'nayeti vibhktiH|vcnaanaaNk vibhaktirvacanavibhaktiH, nAkhyAtavibhaktirapi tu nAmavibhaktiH prathamAdiketi bhAvaH / sA cASTavidhA tIrthakaragaNadharaiH prjnyptaa| kA punariyamityAzaya yasminnarthe yA vidhIyate tatsahitAmaSTAvidhAmapi vibhaktiM darzayitumAha- tadyathetyAdi / niddese, ityAdi zlokadvayaM nigadasiddham / navaraM liGgArthamAtrapratipAdanaM nirdezastatra si, au, jasiti prathamA vibhaktirbhavati / anyatarakriyAyAM pravartanecchotpAdanamupadezastasmin, am, au, zas, iti dvitIyA vibhaktirbhavati / upalakSaNamAtraMcedaM kttNkrotiityaadissuupdesh(r)vaa| haa| (c) c| 0 iu| // 211 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 212 // 1.2.8 mantareNApi dvitIyAvidhAnAdevamanyatrApi yathAsambhavaMvAcyam / vivakSitakriyAsAdhakatamaMkaraNam, tasmiMstRtIyA kRtA vihitaa| [1] upkrmH| sampradIyate yasmai tadvAdidAnaviSayabhUtaM saMpradAnam, tasmiMzcaturthI vihitA // 57 // apAdIyate viyujyate yasmAttadviyujyamAnAvadhibhUtamapAdAnaMtatra paJcamI vihitA, svamAtmIyaMsacittAdi, svAmIrAjAdiH, tayorvacanetatsambandhapratipAdane SaSThIvihitetyarthaH |1.2naam| saMnidhIyata AdhIyate yasmiMstatsannidhAnamAdhArastadevArthaH, tasmin saptamI vihitaa| aSTamIsambuddhirAmantraNIbhavedAmantraNe'rthe / sUtram 261 vidhIyata ityrthH||58|| enamevArthaM sodAharaNamAha- tattha paDhametyAdigAthAzcatasro gatArthA eva / navaraM prathamA vibhaktirnirdeze, assttnaam| va yathetyAha- sotti saH tathA imotti, ayam, ahaMti aham, vAzabda udaahrnnaantrsuuckH| upadeze dvitIyA kva yathetyAha, gA057-62 aSTavidhavibhaNa kuru vA, kiM tadityAha- idaM pratyakSam, tadvA parokSamiti // 59 // tRtIyA karaNe, kva yathetyAha- bhaNitaM vA kRtaM vA, bhaktibhedaikenetyAha- tena vA mayA veti / atra yadyapi kartari tRtIyA pratIyate, tathApi vivakSAdhInatvAtkArakapravRttestena mayA vA kRtvA niruupnnm| bhaNitaM kRtaM vA devadatteneti gamyata iti / evaM karaNavivakSApi na duSyatIti lakSayAmaH, tattvaM tu bahuzrutA vidantIti / haMdi namo sAhAe, ityAdi / handItyupadarzane, namo devebhyaH, svAhA agnaye, ityAdiSu sampradAne caturthI bhvtiityeke| anye tUpAdhyAyAya gAM dadAtItyAdiSveva sampradAne caturthImicchanti // 60 // apanaya gRhANa, etasmAdito vetyevamapAdAne pnycmii| tasyAsya gatasya vA, kasya?, bhRtyAderiti gamyate, ityevaM svasvAmisambandhe sssstthii||61|| tadvastu badarAdikamasmin kuNDAdau tiSThatIti gamyate, ityevamAdhAre sptmiibhvti| tathA kAlabhAveyatti, kAlabhAvayozceyaM drssttvyaa| tatra kAle yathA madhauramate, bhAve tucaaritre'vtisstthte| // 212 // Onnaarthe| 0 sAdhUnAM hi pratyahaM bahuvelakaraNAt pratikAryamAcAryapRcchAsadbhAvAca kArako'trAcArya: vivakSyate karaNaM ca sAdhavastadA sNgtirtr| 0 spRhyAdivyApyAdivattatra ttsNjnyaakrnnaat| 'vA' na vrtte|
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 213 // 1.2naam| sUtram 262 1.2.9 nvnaam| gA063 zRGgArAdi navakAvya rasAH / AmantraNe bhavedaSTamI yathA he yuvanniti / vRddhavaiyAkaraNadarzanena ceyamaSTamI gaNyate, aidaMyugInAnAM tvasau prathamaiveti mantavyamiti / iha ca nAmavicAraprastAvAtprathamAdivibhaktyantaM nAmaiva gRhyate, taccASTavibhaktibhedAdaSTavidhaM bhavati,naca prathamAdivibhaktyantanAmASTakamantareNAparaM nAmAstyato'nena nAmASTakena sarvasya vastuno'bhidhAnadvAreNa saGgrahAdaSTanAmedamucyata iti bhaavaarthH|| 61 // (granthAgraM0 3000) se taM aTThanAme tti nigamanam // 261 // (1) se kiMtaM navanAme? 2 Nava kavvarasA paNNattA, taMjahA- vIro 1 siMgAro 2 abbhuoya 3 robo ya 4 hoi bodhavvo / velaNao 5 bIbhaccho 6 hAso 7 kaluNo 8 pasaMto ya 9 // 63 // atha navanAma nirdizannAha-navanAmni nava kAvyarasA: prajJaptAH / tatra kaverabhiprAyaH kAvyam / rasyante'ntarAtmanAnubhUyanta iti rasAH / tattatsahakArikAraNasannidhAnodbhUtAzcetovikAravizeSA ityarthaH / uktaM ca, bAhyArthAlambano yastu, vikAro mAnaso bhvet| sa bhAvaH kathyate sadbhistasyotkarSo rasaH smRtH||1|| kAvyeSUpanibaddhA rasAH kAvyarasAH, vIrazRGgArAdayaH / tAnevAha- vIro siMgAroityAdigAthA sugmaa| navaraM zUra vIra vikrAntA (kAndhA09-215) viti| vIrayati vikrAmayati tyAga tapo vairinigraheSu prerayati prANinamityuttamaprakRtipuruSacaritazravaNAdihetusamudbhUto dAnAdyutsAhaprakarSAtmako vIraH, rasa iti sarvatra gamyate / zRGgasarvarasebhyaH paramaprakarSakoTilakSaNamiyarti gacchatIti kamanIyakAminIdarzanAdisambhavoratiprakarSAtmakaH zRGgAra: sarvarasapradhAna ityarthaH / ata eva zRGgAra hAsya karuNA, raudra vIra bhayAnakA: / bIbhatsA 'dbhuta zAntAzca, nava nATye rasAH smRtaaH||1||ityaadissvyN sarvarasAnAmAdAveva paThyate / atra tu tyAgatapoguNau vIrarase vartate, tyAgatapasI ca tyAgo guNo guNazatAdadhiko mato me 0 tathA (caa)| ddhA shynnaa|
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyoga- zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 214 // sUtram 262 nvnaam| paraM lokAtigaM dhAma, tapaH zrutamiti dvayamityAdivacanAtsamastaguNapradhAne ityanayA vivakSayA vIrarasasyAdAvupanyAsa iti / [[1] upkrmH| zrutaM zilpaM tyAgatapa:zauryakarmAdi vA sakalabhuvanAtizAyi kimapyapUrvaM vastvadbhutamucyate, taddarzanazravaNAdibhyo jAto zA0 upkrmH| rso'pyupcaaraadvismyruupo'dbhuutH3|rodytytidaarunntyaashruunni mocayatIti raudram, ripujana mahAraNyAndhakArAditaddarzanAdyudbhavo 1.2 naam| vikRtAdhyavasAyarUpo raso'pi raudrH4|viiddyti, lajjAmutpAdayatIti lajjanIyavastudarzanAdiprabhavo manovyalIkatAdisvarUpo viiddnkH| asya sthAne bhayajanakasaGgrAmAdivastudarzanAdiprabhavo bhayAnako rasa: paThyate'nyatra, saceha raudrarasAntarbhAvavivakSaNA-8 tpRthag nokta: 5 / zukrazoNitoccAraprazravaNAdyaniSTamudvejanIyaM vastu bIbhatsamucyate, taddarzanazravaNAdiprabhavo jugupsAprakarSasvarUpo raso'pi bIbhatsaH 6 / vikRtAsambaddha paravacana veSAlaGkArAdihAsyArhapadArthaprabhavo manaHpraharSAdiceSTAtmako raso'pi haasy:7| kusitaM rautyaneneti niruktavazAtkaruNaH, krunnaaspdtvaatkrunnH| priyaviprayogAdiduHkhahetusamutthaH zokaprakarSasvarUpaH karuNo rasa ityarthaH 8 / prazAmyati krodhAdijanitautsukyarahito bhavatyaneneti prshaantH| paramaguruvacaHzravaNAdihetusamullasita upazamaprakarSAtmA prazAntorasa ityalaM vistareNa 9 // 63 // etAneva lakSaNAdidvAreNa bibhaNiSurvIrarasaMtAvallakSaNato nirUpayannAha (2) tattha pariccAyami ya 1 tavacaraNe 2 sattujaNaviNAse ya 3 / aNaNusaya dhitiparakkama ciNhoM vIro raso hoi||64|| vIro rasojahA, so NAma mahAvIro jo, rajjaM payahiUNa pvvio| kAmakkohamahAsattu pakkhanigghAyaNaM kuNai // 65 // paricAgammi yagAhA tatrateSu navasuraseSu madhye parityAgedAne tapazcaraNetapovidhAne zatrujanavinAze ca ythaasngkhymnnushydhRti(r)k| a (daann)| 0 liNgo| ko| tuu| gA064-65 1.2.9.9 viirrsniruupnnm| // 214 //
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 215 // 1.2naam| sUtram 262 1.2.9 nvnaam| gA066-67 1.2.9.2 shRnggaarrsniruupnnm| parAkramacihno vIro raso bhvti| idamuktaM bhavati, dAne datte yadAnuzayo garvaH, pazcAttApo vA taM na karoti, tapasi ca kRte dhRti [1] upkrmH| karoti nArtadhyAnam, zatruvinAze ca parAkramate, na tu vaiklavyamavalambate, tadA etairliGgairjAyate'yaM prANI vIrarase vrtte| ityevamanyatrApi bhAvanA kAryeti ||64||udaahrnnnidrshnaarthmaah- vIro raso yathetyupadarzanArthametatso nAmagAhA paatthsiddhaa| navaraM vIrarasavatpuruSaceSTipratipAdanAdevaMprakAreSu kAvyeSu vIrarasaH pratipattavya iti bhAvArthaH / aparaM cehottamapuruSajetavyakAmakrodhAdibhAvazatrujayenaiva vIrarasodAharaNaM mokSAdhikAriNi prastutazAstra itarajanasAdhyasaMsArakAraNadravyazatrunigrahasyAprastutatvAditi mantavyamityevamanyatrApi bhAvArtho'vagantavya iti ||65||shRnggaarrsN lakSaNata: prAha (3) siMgAro nAma rsortisNjogaabhilaassNjnnnno|mNddnn vilAsa bibboya hAsa lIlA rmnnliNgo||66|| siMgAro raso jahA-mahuraM vilAsa laliyaM hiyayummAdaNakaraMjuvANANaM / sAmA saduddAmaMdAetI mehalAdAmaM // 67 // siMgAro gaahaa| zRGgAro nAma rasaH, kiMviziSTa ityAha- rtiityaadi|rtishbdeneh ratikAraNAni suratavyApArAGgAni lalanAdIni gRhyante, taiH sArddha saMyogAbhilASasaMjanakaH, tasya tatkAryatvAdeva / tathA maNDana vilAsa vibboka hAsya lIlA ramaNAni liGgayasya sa tathA / tatra maNDanaM kaGkaNAdibhiH, vilAsa: kAmagarbho ramyo nayanAdivibhramaH, vibboyatti dezIpadamaGgajavikArArthe, hAsya pratItam, lIlAsakAmagamana bhASitAdiramaNIyaceSTA, ramaNaMkrIDanamiti // 66 // udAharaNamAha- siMgAro, ityaadi| mhurgaahaa|| zyAmAstrI, mekhalAdAmarasanAsUtram, darzayati, prakaTayatItyarthaH / kathambhUtamityAha- raNanmaNikiGkiNIsvaramAdhuryAnmadhuram, tathA vilAsaiH sakAmaizceSTAvizeSailalitaM manohAri, tathA zabdoddAmaM kiGkiNIsvanamukharam, kimiti tatprakaTayatItyAha, yato (r)lakSaNa tastvAha / (r)saM / 0 vibbo| 0 mahuravilAsa slliaN|7rthm / 3 // 215 //
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 216 // 1.2 naam| sUtram 262 1.2.9 nvnaam| gA068-71 1.2 addhata hRdayonmAdanakara prabalasmaradIpanaM yUnAmiti, zRGgArapradhAnaceSTApratipAdanAdayaM zRGgAro rasa iti // 67 // adbhutaM svarUpato lakSaNatazcAha (4) vimhayakaro apuvvo va bhuya puvvo va jo raso hoi| so hAsa visAyuppattIlakkhaNo abbhuto nAma // 68 // abbhuo rasojahA- abbhutataramiha etto annaM kiM atthi jIvalogaMmi / jaMjiNavayaNeNa'tthA tikaaljuttaavinnjjNti?||69|| vimhaya gAhA, kasmiMzcidadbhute vastuni dRSTe vismayakaro vismayotkarSarUpo yo raso bhavati so'dbhutonAmeti snnttngkH| kathaMbhUtaH? apUrvaH, ananubhUtapUrvobhUtapUrvo vA, anubhUtapUrvaH / kiMlakSaNa ityAha- hrssvissaadotpttilkssnnH| zubhe vastunyadbhute dRSTe harSajananalakSaNo'zubhe tu viSAdajananalakSaNa ityarthaH / / 68 // udAharaNamAha- abbhuya gAhA / iha jIvaloke'dbhutataramito jinavacanA tkimanyadasti? nAstItyarthaH / kuta ityAha- yad, yasmA jinavacanenArthAjIvAdayaH, sUkSma vyavahita tirohitAtIndriyA mUrtAdisvarUpA atItAnAgata vartamAnarUpa trikAlayuktA api jnyaaynt|| 69 // atha raudraM hetuto lakSaNatazcAha (5) bhayajaNaNarUva sabaMdhakAra ciMtA kahAsamuppanno / saMmoha saMbhama visAya maraNaliMgo raso roddo // 7 // rohorasojahA-bhiuDIviDaMbiyamuhA~! saMdaTThoTTha! iyruhirmaakinno| haNasi pasuMasuraNibhA! bhImarasiya! atirodda! roddo'si // 71 // bhayagAhA / rUpam, zatrupizAcAdInAm, zabdasteSAmeva, andhakAraMbahulatamonikurumbarUpamupalakSaNatvAdaraNyAdayazca padArthA iha gRhyante, teSAM bhayajanakAnAM rUpAdipadArthAnAM yeyaM cintAtatsvarUpaparyAlocanarUpA kathAtatsvarUpabhaNanalakSaNA, tathopa 7 anubhuapuvo| 0 harisavisAuppattI..10 vayaNe'tthA / OM muNijjaMti / 7 vismayaM karoti / bhuutnaameti| 7yaa| (c)s| ho| (r) bho| // 216 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| | // 217 // sUtram 262 |1.2.9 gA072-73 1.2.9.4 lakSaNatvAddarzanAdi ca gRhyate, tebhyaH samutpanno jAto raudro rasa iti yogH| kiMlakSaNa ityAha- saMmohaH kiMkartavyatvamUDhatA, [[1] upkrmH| sambhramovyAkulatvam, viSAda: kimahamatra pradezesamAyAta ityAdikhedasvarUpaH, maraNaM bhayoddhAntagajasukumAlahantRsomiladvijasyevala prANatyAgastAni liGgalakSaNaM yasya sa tthaa| Aha- nanu bhayajanakarUpAdibhyaH samutpannaH saMmohAdiliGgazca bhayAnaka eva |1.2naam| bhavati, kathamasya raudratvam? satyam, kintu pizAcAdiraudravastubhyo jAtatvAdraudratvamasya vivkssitmitydossH||70|| tathA zatrujanAdidarzane tacchiraHkarttanAdipravRttAnAM pazu zUkara kuraGgavadhAdipravRttAnAM ca yo raudrAdhyavasAyAtmako bhrakuTIbhaGgAdiliGgo raudrorasaH / so'pyupalakSaNatvAdatraiva draSTavyaH, anyathA sa nirAspada eva syAt, ata eva raudrapariNAmavatpuruSaceSTApratipAdakamevodAharaNaM darzayiSyati, bhItaceSTApratipAdakaM tu tatsvata evAbhyUhyamityalaM prapaJcenU / udAharaNamAha- bhiuDI gaahaa| vIDanakarasatrivalItaraGgitalalATarUpayA bhrakuTyA viDambitaM vikRtIkRtaM mukhaM yasya tatsambodhanaM he bhrakuTIviDambitamukha! saMdaSThauSTha! ita, niruupnnm| itItazcetazca ruhiramAkkiNNatti vikSiptarudhira ityarthaH / haMsivyApAdayati pazumasurodAnavasta nnibha!tatsadRza!, bhImarasitaMzabditaM yasya tatsambodhanaM he bhImarasita! atiraudrAtizayaraudrAkRte! raudro'si raudrapaNiAmayukto'sIti // 71 // atha vrIDArasaM hetuto| lakSaNatazcAha (6) viNayovayAra gujjha gurudaarmeraavtikkmuppnnnno| velaNao nAma raso ljjaasNkaakrnnliNgo||72|| / __ velaNaorasojahA- kiMloiyakaraNIolajjaNiyataraMti lajjiyA homo?|vaarijNmi gurujaNo parivaMdaivahUpottiM // 73 // viNao, gaahaa| vinayopacAraH, guhyagurudAramaryAdAnAM vyatikrama: sthitilaGganaM tadutpanno vrIDanako nAma raso bhavati / tatra (r)bhr| 0 prasaGgena / (c)nnii| 0 ljjyaamutti| 7 mii| 0 vahuppottaM / // 217 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 218 // 1.2.9 navanAma gA074-75 1.2.9.5 bIbhatsa vinayArhANAM vinayopacAravyatikrame ziSTasya krIDA prAdurasti, pazyata mayA kathaM pUjyapUjAvyatikramaH kRta iti? tathA [1] upkrmH| rahasyaM tasya ca vyatikrame'nyakathanAdilakSaNe vrIDArasa Avirbhavati / tathA guravaH pUjyAH, pitRvyakalAgrAhakopAdhyAyAdayastaddAraizca sahAbrahmasevAdilakSaNe maryAdAvyatikrame kRte lajjArasaH prAdurbhavatIti / evamanyo'pi draSTavyaH / kiMlakSaNa ityAha- 1.2 naam| lajjAzayo: karaNaMvidhAnaM liGgayasya sa tthaa| tatra ziraso'dho'vanamana~gAtrasaGkoca ityAdikA lajjA, mAMna kvacitkazcitki- sUtram 262 cidbhaNiSyatIti sarvatrAbhizaGkitatvaM shngketi||72|| atrodAharaNaM kiM loiya gaahaa| iha kvaciddeze'yaM samAcAro yaduta, abhinavavadhvAHsvabhA yatprathamayonyudbhede kRte zoNitacarcitaM tannivasanamakSatayoniriyaM na punaragre'pyAsevitAnAcAreti saMjJApanArtha pratigRhaM bhrAmyate, sakalajanasamakSaMca zvazrUzvazurAdistadIyagurujana:satItvakhyApanArthaM tadvandata iti / evaM vyavasthite sakhIpurato vadhUbhaNati kiM loiyakaraNIutti, karaNiH kriyA, tatazca laukikakriyAyA laukikakarttavyAtsakAzAkimanyallajjanIyataraM? na kiJcidityarthaH / ityato lajjitAhaM bhavAmi / kimiti? yato vArejjo vivAhaH, tatra gurujano vandate vahapottitti vadhUnivasanamiti // 73 // atha bIbhatsaM hetuto lakSaNatazcAha (7) asui kuNava duiMsaNa saMjoganbhAsa gNdhnipphnnnno| nivveya'vihiMsAlakkhaNo raso hoi biibhtso||74|| bIbhatso rasojahA- asui mala bhariya nijjhara sabhAvaduggaMdhi savvakAlaMpi |dhnnnnaa usarIrakaliM bahumalakalusaM vimuMcaMti // 75 // | asui gaahaa| azucimUtrapurISAdi vastu kuNapaMzavaH, aparamapi yadurdarzanaMgalallAlAdikarAlaM zarIrAdi, teSAM saMyogAbhyA-2 6. tpaasvaanaamyaa-8||218 // sAdabhIkSNaM taddarzanAdirUpAttadgandhAcca niSpanno bIbhatso raso bhavatIti sambandhaH / kiMlakSaNa ityAha- nirvedazca, akArasya luptasya prazvAd' ityadhikam / OM praadurbhvti| 0 nN| 7...dihetukA / Onnii| vhuppottN| nnim| ti| niruupnnm|
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.2 naam| yutm| sUtram 262 1.2.9 // 219 // navanAma gA076-77 hAsyarasa darzanAda vihiMsAca tallakSaNaMyasya sa tathA / tatra nirveda udvegaH, avihiMsA jantughAtAdinivRttiH / iha ca zarIrAderasAratAmupalabhya hiMsAdipApebhyaH kazcinnivartata ityavihiMsApitallakSaNatvenokteti // 74 // asuItyAdyudAharaNagAthA / iha kazcidupalabdhazarIrAdyasAratAsvarUpaH prAha- kaliH, jaghanyaH kAlavizeSa: kalaho vA / tatra sarvAniSTahetutvAtsarvakalahamUlatvAdvA zarIrameva kali zarIrakalistaMmUrchAtyAgena muktigamanakAle sarvathAtyAgena vA dhanyA:kecidvimuJcantIti saNTaGkaH / kathambhUtam? azucimalabhRtAni nirjharANIva nirjharANizrotrAdivivarANi yasya taM tthaa| sarvakAlamapi svabhAvato durgandhaMtathA bahumalakaluSamiti / evaM vAcanAntarANyapi bhAvanIyAni // 75 // atha hAsyarasaM hetulakSaNAbhyAmAha (8) rUva vaya vesa bhAsAvivarIyavilaMbaNAsamuppanno / hAso maNappahAsopakAsaliMgoraso hoti||76|| ___ hAso raso jahA- pAsuttamasImaMDiyapaDibuddhaM deyara ploaNtii| hI! jaha thaNabharakaMpaNapaNamiyamajjhA hstisaamaa||77|| rUva gaahaa| rUpa vayo veSabhASANAM hAsyotpAdanArthaM vaiparItyena yA viDambanA nivartanA, tatsamutpanno hAsyo raso bhavatIti sNyogH| tatrapuruSAdeoSidAdirUpakaraNaM rUpavaiparItyam, taruNAdevRddhAdibhAvApAdAnaM vayovaiparItyam, rAjaputrAdervaNigAdiveSadhAraNaM veSavaiparItyam, gurjarAdestu madhyadezAdibhASAbhidhAnaM bhASAvaiparItyam / sa ca kathambhUtaH syAdityAha maNappahAsotti, manaHpraharSakArI prakAzo netravaktrAdivikAzasvarUpo liGgayasya sa tthaa| athavA prakAzAni prakaTAnyudaraprakampanATTahAsAdIni liGgAni yasyeti sa tatheti // 76 // pAsuttamasItyAdinidarzanagAthA / iha kayAcidvadhvA prasupto nijadevarazcasUryA maSImaNDanena maNDitaH, prabuddhaM ca taM sA hasati, tAM ca hasantImupalabhya kazcitpArzvavartinaM kazcidAmantrya prAha-hIti kandatizayadyotakaM 0 imaM prathamaM padaM na vrtte| 0 tttthaa| 0 gaa| v| 7 taM prabuddhaM ca saa..| // 219 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| |zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRtti 1.2 naam| yutm| // 220 // vacaH, pazyata bhoH zyAmAstrI yathA hasatIti sambandhaH / kiM kurvatI? devaraM pralokayantI, kathambhUtaM? pAsuttetyAdi / chinnaprarUDhAdivadatra karmadhArayaH / pUrvaM prasuptazcAsau tato maSImaNDitazcAsau tato'pi prabuddhazcasa tathA tam, kathambhUtA? stanabharakampanena praNataM madhyaM yasyAH sA tatheti // 77 // atha hetuto lakSaNatazca karuNarasasvarUpamAha (9) piyavippayoga baMdha vaha vAhi viNivAya saMbhamuppanno / sociya vilaviya pavvAya runnaliMgo raso klunno||7|| kaluNo raso jahA- pajjhAtakilAmiyayaM bAhAgayapappuyacchiyaM bhuso| tassa viyoge puttaya! dubbalayaM te muhaM jAyaM // 79 // piyvippoygaahaa| priyaviprayoga bandha vadha vyAdhi vinipAta sambhramebhyaH samutpannaH karuNo rasa iti yogH| tatra vinipAtaH sutAdimaraNam, sambhramaH paracakrAdibhayam, zeSaM prtiitm| kiMlakSaNa ityAha- zocita vilapita pramlAna ruditAni liGgAni lakSaNAni yasya sa tthaa| tatra zocitamAnaso vikAraH,zeSaM viditamiti // 78 // pajjhAyetyAdhudAharaNagAthA / atra priyaviprayogadamitAM bAlAMprati vRddhA kAcidAha- tasya kasyacitpriyatamasya viyoge he putrike! durbalakaM te mukhaM jAtam, kathambhUtaM? pajjhAyakilAmitayaM ti, pradhyAtaM priyajanaviSayamaticintitaM tena klAntam / bAhAgayapapputacchayaM ti, bASpasyAgatamAgamanaM tenopaplute vyApte'kSiNI yatra tttthaa| bahuzo'bhIkSNamiti // 79 // atha hetulakSaNadvAreNaiva prazAntarasamudAharati, (10) nihosamaNasamAhANasaMbhavo jo pasaMtabhAveNaM / avikAralakkhaNo so raso pasaMtotti nnaayvvo||8|| pasaMtoraso jahA- sabbhAvanivvikAraM uvasaMta pasaMta somadiTTIyaM / hI! jaha muNiNo sohati muhakamalaM pIvarasirIyaM // 81 // ee Nava kavvarasA battIsAdosavihisamuppaNNA / gAhAhi maNeyavvA havaMti suddhA va mIsA vA // 82 // se taM navanAme // sUtram (r)yA hasatIti / Omhaann| 0 ru| 0 puttiy| 7 bhr| 0 acchiyaM / 7 gaa| (c) muNi / sUtram 262 1.2.9 nvnaam| gA078-81 1.2.9.7-8 krunnprshaantrsniruupnnm| gA082 1.2.9.9 nvkaavyrsopsNhaarm| // 220 //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ krmH| pkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 221 // 2naam| sUtram 262 1.2.2 nvnaam| gA078-81 1.2.9.7-8 karuNaprazAnta 262 // ( // 129 // ) niddosa gAhA / nirdoSa hiMsAdidoSarahitaM yanmanastasya yatsamAdhAnaM viSayAdyautsukyanivRttilakSaNaM svAsthyaM tasmAtsambhavo yasya sa tthaa| prazAntabhAvenakrodhAdiparityAgena yobhavatIti gamyate, sa prazAnto raso jJAtavyaiti ghttnaa|scaavikaarlkssnnonirvikaartaacihn ityrthH||80|| sbbhaavetyaadhudaahrnngaathaa| prazAntavadanaM kazcitsAdhumavalokya kazcitsamIpasthitaMkaJcidAzritya prAha-hIti prazAntabhAvAtizayadyotakaH, pazya bho! yathA munermukhakamalaM zobhate, kathaMbhUtaM? sadbhAvato na mAtRsthAnataH, nirvikAraM vibhUSAbhrUkSepAdivikArarahitam, upazAntA rUpAlokanAdyautsukyatyAgataH, prazAntA krodhAdidoSaparihArato'ta eva saumyA dRSTiryatra tttthaa| asmAdeva ca pIvarazrIkamupacitopazamalakSmIkamiti // 81 // sAmprataM navAnAmapi rasAnAM saMkSepataH kara svarUpaM kathayannupasaMharanAha- ee nava gaahaa| ete nava kAvyarasA, anantaroktagAthAbhiryathoktaprakAreNaiva muNitavyA jnyaatvyaaH| rasanirUpaNam / kathambhUtA? aliyamuvaghAyajaNayaM niratthayamavatthayaM chalaM duhila (Avazyakani0881-84, kalpabhA0 278-81)mityAdayo'traiva vakSyamANAye dvAtriMzatsUtradoSAsteSAM vidhirviracanaMtasmAtsamutpannAH / idamuktaM bhavati, alIkatAlakSaNo yastAvatsUtradoSa uktastena rsopsNhaarm| kazcidraso niSpadyate, yathA, teSAM kaTataTabhraSTairgajAnAM madabindubhiH / prAvartata nadI ghorA, hstyshvrthvaahinii||1|| ityevNprkaar| sUtramalIkatAdoSaduSTam / rasazcAyamadbhutaH, tato'nenAlIkatAlakSaNena sUtradoSeNAdbhuto raso niSpannaH / tathA kazcidrasa upaghAtalakSaNena sUtradoSeNa nirvartyate yathA, sa eva prANiti prANI, prItena kupitena c| vittairvipakSaraktaizca, prINitA yena maargnnaaH||1|| // 1 // 8 // 221 // ityAdiprakAraM sUtraM paropaghAtalakSaNadoSaduSTam / vIrarasazcAyam, tato'nenopaghAtalakSaNena sUtradoSeNa vIraraso'tra nirvRttaH, (r) kavve' tydhikm| gA082 |1.2.9.9 navakAvya
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 222 // |1.2naam| sUtram 263-266 |1.2.10 dshnaam| ityevamanyatrApi yathAsambhavaM suutrdossvidhaanaadrsnisspttirvktvyaa| prAyovRttiM cAzrityaivamuktam, tapodAnaviSayasya vIrarasasya [1] upkrmH| prazAntAdirasAnAM ca kvacidanRtAdisUtradoSAnantareNApi niSpatteriti / punaH kiMviziSTA amI bhavantItyAha- havaMti suddhA vala mIsA vatti, sarve'pi zuddhA vA mizrA vA bhavanti, kvacitkAvye zuddha eka eva raso nibadhyate, kvacittu vyAdirasasaMyoga iti bhAva itigAthArthaH // 82 // tadevametairvIrazRGgArAdibhirnavabhirnAmabhiratra vaktumiSTasya rasasya srvsyaapybhidhaanaannvnaamedmucyte| se taM navanAme ti nigamanam // 262 // atha dazanAmAbhidhAnArthamAhase kiM taM dasanAme?, 2 dasavihe paNNatte, taMjahA- goNNe 1 nogoNNe 2 AyANapadeNaM 3 paDipakkhapadeNaM 4 pAhaNNayAe 5 gauNano__ aNAdiyasiddhateNaM 6 nAmeNaM 7 avayaveNaM 8 saMjogeNaM 9 pamANeNaM 10||suutrm 263 // gaunnaadi| se kiM taM goNNe? 2khamatIti khamaNo, tapatIti tapaNojalatIti jalaNo, pavatIti pavaNo, se tNgonnnne||suutrm 264 // se kiM taM nogoNNe? 2, akuMto sakuMto, amuggo samuggo, amuddo samuddo, alAlaM palAlaM, akuliyA sakuliyA, no palaM nogauNa, asatIti palAso, amAtivAhae mAtivAhae, abIyavAvae bIyavAvae, no iMdaM govayatIti iMdagovae, se taM nogoNNe // 265 // aadaanaaniiti| prathamatrinAma se kiMtaM AyANapadeNaM? 2, AvaMtI cAturaMgicaM asaMkhayaMjaNNaijjaM purisaijz2a elaijjaM vIriyaM dhammo maggo samosaraNaM AhattadhilaM niruupnnm| gaMthe jaMmaIyaM, setaM AyANapadeNaM // 266 // se kiM taM dasanAme, ityAdi / gauNAdinAmnAmeva svarUpanirNayArthamAha- se kiM taM guNNe ityaadi| guNairniSpannaM gauNaM yathArtha // 222 // (r)va(r) pahANa / 0 va / 'no iMdagovae iMdagove..' iti mAtraM vrtte| 7 (dhammo maMgalaM culiA) AvaMtI cAuraMgijaM asaMkhayaM ahAtatthijaM addaijjaM jaNNaijjaM purisaijjaM (usukArijaM) elaijjaM vIrIyaM dhammo maggo samosaraNaM jamaiaM...' ityAdi rUpeNa pATho vartate / |1.2.10.1-3 gauNa,
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 223 // 1.2naam| 263-266 1.2.10 dshnaam| gauNano mityarthaH / taccAnekaprakAram, tatra kSamata iti kSamaNaityetatkSamAlakSaNena guNena niSpannam / tathA tapatIti tapanaityetattapanalakSaNena [[1] upakramaH / guNena nirvRttamevaM jvalatIti jvalanaitIdaM jvalanaguNena sambhUtamityevamanyadapi bhAvanIyam 1||263-264||se kiM taM noguNNe, ityAdi / guNaniSpannaM yanna bhavati tannogauNamayathArthamityarthaH / akuMte sakuMte ityAdi / avidyamAnakuntAkhyapraharaNavizeSa eva, sakuntatti pakSIprocyata ityythaarthtaa| evamavidyamAnamudro'pikarpUradyAdhAravizeSa: smudgH| aGgalyAbharaNavizeSamudrArahito'pi sUtram smudrojlraashiH| alAlaMpalAlaMtIha prakRSTA lAlA yatra tatpralAlaM vastu prAkRte palAlamucyate, yatra tu lAlA'bhAvastatkathaM tRNavizeSarUpaMpalAlamucyata iti / prAkRtazailImaGgIkRtyAtrAyathArthatA mantavyA, saMskRte tu tRNavizeSarUpaMpalAlaM niyutpattikamevocyata iti na yathArthAyathArthacintA saMbhavati / auliyA sauliyatti, atrApi kulikAbhiH saha vartamAnaiva prAkRte sauliyatti gaunnaadi| bhaNyate, yA tu kulikArahitaiva pakSiNI sA kathaM sauliyatti?, ityevamihApi prAkRtazailImevAGgIkRtyAyathArthatA, saMskRte tu gauNa, zakunikaiva sAbhidhIyata iti kutastaccintAsambhavaH? ityevamanyathApyavirodhataHsudhiyA bhAvanA kAryA / palaM mAMsamanaznannapi nogauNa, palAza ityAdi tu sugamam / navaraM mAtRvAhakAdayo viklendriyjiivvishessaa| se taM nogoNNe tti nigamanam 2 // 265 // se kiM taM aadaanaaniiti| aayaannpennmityaadi| AdIyatetatprathamatayoccArayitumArabhyate zAstrAdyanenetyAdAnaM tacca tatpadaM cAdAnapadam, zAstrasyAdhyaya- niruupnnm| noddezakAdezcAdipadamityarthaH / tena hetubhUtena kimapi nAma bhavati, ta caavNtiityaadi| tatra, AvaMtItyAcArasya paJcamAdhyayanam / tatra hyAdAve vAvantI keyAvantI (AcArAGga1/5/1/147) tyAlApako vidyata ityAdAnapadenaitannAma / cAuraM gijaMti, etaduttarAdhyayaneSu tRtIyamadhyayanam, tatra cAdau cattAri paramaMgANi, dullahANIha jaMtuNo (3/1) ityAdi vidyate, asaMkhayaMtIdamapyuttarAdhyayaneSveva 0 plaalaa| 0 traa| 1.2.10.1-3 prathamatrinAma // 223 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 224 // 1.2 naam| caturthamadhyayanam / tatra cAdAveva, asaMkhayaM jIviya mA pamAyae (4/1) ityetatpadamasti, tatastenedaM nAmaivamanyAnyapikAniciduttarAdhyayanAntarvartInyadhyayanAni kAnicittu dazavaikAlikasUyagaDAdyadhyayanAni svadhiyA bhAvanIyAni 3 / nigamayati sa taM AyANapaeNaM ti // 266 // se kiM taM paDipakkhapadeNaM?,2Navesu gAmA gara Nagara kheDa kabbaDa maDaMba doNamuha paTTaNA sama saMvAhasannivesesu nivissamANesu asivA sivA, aggI sIyalo, visaM mahuraM, kallAlagharesu aMbilaM sAuyaM, je lattae se alattae, je lAue se alAue, je suMbhae se kusubhae, AlavaMte vivalIyabhAsae, setaM pddipkkhpdennN||suutrm 167 // se kiM taM pAhaNNayAe? 2 asogavaNe sattavaNNavaNe caMpakavaNe cUyavaNe nAgavaNe punnAgavaNe ucchuvaNe dakkhavaNe sAlivaNe, se tNpaahnnnnyaae||suutrm 268 // se kiMtaM aNAdiyasiddhateNaM? 2 dhammatthikAe, adhammatthikAe, AgasatthikAe, jIvatthikAe, puggalatthikAe, addhAsamae, setaM aNAdiyasiddhateNaM ||suutrm 269 / / saMkiMtaM nAmeNaM? 2 piupiyAmahassa nAmeNaM unnAmiyae, se taMNAmeNaM / sUtram 270 // se kiM taM avayaveNaM? 2 siMgI sihI visANI dADhI pakkhI khurI NahI vaalii| dupaya cauppaya bahupaya gaMgulI kesarI kakuhI // 83 // pariyarabaMdheNa bhaDaM jANejA, mahiliyaM nivasaNeNaM / sittheNa doNapAgaM, kaviM ca egAi gAhAe / 84 // se taM avyvennN|| 0v|sN' itydhikm| 0|7g| 7 mijai (e)| 0 ddii| 7 yaa| (c)nni| 7 vaayN| (r) ikkaae| sUtram 267-271 1.2.10 dazanAmA 1.2.10.4-8 pratipakSa, pradhAnatA, anAdisiddhAntaM, nAma, avayavamiti naamaani| // 224
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 225 // zA0 upkrmH| 11.2 naam| sUtram dshnaam| 1.2.10.4-8 pradhAnatA, sUtram 271 // [1] upkrmH| se kiM paDivakkhapaeNamityAdi / vivakSitavastudharmasya viparIto dharmo vipakSastadvAcakaM padaM vipakSapadaM tanniSpannaM kiJcinnAma bhavati / yathA zRgAlyazivA'pyamAGgalikazabdaparihArArthaM zivA bhnnyte| kiM sarvadA? netyAha- navesvityAdi / tatra grasate buddhyAdInguNAniti grAma: pratItaH / AkarolohAdyutpattisthAnam, nagaraMkararahitam, kheTaMdhUlImayaprAkAropetam, karbarTakunagaram, 267-271 maDambaMsarvato dUravartisannivezAntaram, droNamukhaMjalapathasthalapathopetam, pattanaMnAnAdezAgatapaNyasthAnam, tacca dvidhA jalapattanaM / 1.2.10 sthalapattanaM ca / ratnabhUmirityanye / Azrama: tApasAdisthAnam, sambAdho'tibahuprakAralokasaMGkIrNasthAnavizeSaH / sannivezo ghoSAdiH, athavA grAmAdInAM dvandve te ca te sannivezAzcetyevaM yojyate / tatasteSu grAmAdiSu nUtaneSu nivezyamAneSvazivApi sA pratipakSa, maGgalArtha zivetyucyate'nyadA tvniymH| tathA ko'pi kadAcitkenApi kAraNavazenAgniH zIto viSaM madhuramityAdyAcaSTe / tathA anAdikalpapAlagRheSu kilAmlazabde samuccArite surA vinazyatyato'niSTazabdaparihArArthamamlaM svAdUcyate / tadevametAni zivAdIni siddhAntaM, nAma, vizeSaviSayANi darzitAni / sAmprataM tvavizeSato yAni sarvadA pravartante tAnyAha je alattae, ityAdi / yo rakto lAkSArasena, avayavamiti sa eva razruterlazrutyA'laktaka ucyate / tathA yadeva lAti, Adatte, dharati, prakSiptaM jalAdi vastviti nirukterlAbu tdevaalaabu| tumbakamabhidhIyate / ya eva ca sumbhakaH zubhavarNakArI sa eva kusumbhkH| AlavaMte tti, Alapan, atyarthaM lapannasamajjasamiti gmyte|s kimityAha- vivalIyabhAsaetti, bhASakAdviparIto viparItabhASaka iti, rAjadantAdivatsamAsaH, abhASaka ityrthH| // 225 // tathAhi subahvasambaddhaM pralapantaM kazcidRSTrA loke vaktArobhavanti, abhASaka evAyaM drssttvyo'saarvcntvaaditi|prtipkssnaamtaa (r)jo ala...1 0 prAkRtazailyA kanpratyayaH' ityadhikam / nAmAni /
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 226 // |1.2naam| sUtram |267-271 |1.2.10 dshnaam| 1.2.10.4-8 yathAyogaM sarvatra bhaavniiyaa| nanu ca nogauNAdidaM na bhidyata iti ced, naitadaivam, tasya kuntAdipravRttinimittAbhAvamAtreNai- | [1] upkrmH| voktatvAdasya tu pratipakSadharmavAcakatvasApekSatvAditi vizeSaH 4 // 267 // se kiM taM pAhaNNayAe, ityAdi / pradhAnasya bhAvaH | zA0 upkrmH| pradhAnatA, tayA kimapinAma bhavati / yathA bahuSvazokavRkSeSu stokeSutvAmrAdi pAdapeSvazokapradhAnaM vanamazokavanamiti nAma / saptaparNAH saptacchadAstatpradhAnaM vanaM saptaparNavanamityAdi sugamam / navaramatrApyAha, nanu guNaniSpannAdidaM na bhidyate / naivam, tatra kSamAdiguNena kSamaNAdizabdavAcyasyArthasya sAmastyena vyAptatvAdatra tvazokAdibhirazokavanAdizabdavAcyAnAM vanAnAM sAmastyena vyApterabhAvAditi bhedaH 5 // 268 // se kiM taM aNAisiddhateNa mityaadi| amanam, anto vAcyavAcakarUpatayA na paricchedo'nAdi siddhazcAsAvantazcAnAdisiddhAntastena / anAdikAlAdArabhyedaM vAcakamidaM tu vAcyamityevaM siddhaH pratiSThito pratipakSaM, yo'sAvantaH, paricchedastena kimapi nAma bhvtiityrthH| tacca prAgvyAkhyAtArthaM dharmAstikAyAdi, eteSAM ca nAmnAmabhidheyaM dharmAstikAyAdivastuna kadAcidanyathAtvaMpratipadyate, gauNanAmnastu pradIpAderabhidheyaM dIpakalikAdi parityajatyapisvarUpa- siddhAntaM, nAma, mityetAvatA gauNanAmnaH pRthagetaduktamiti 6 // 269 // se kiM taM nAmeNa mityaadi| nAma pitRpitAmahAdervAcakamabhidhAnaM tena avayavamiti hetubhUtena putrapautrAdinAma bhvti| kiM punastadityAha- piupiyAmahassa nAmeNaM unnAmiyae, tti| pitA ca pitAmahazca tayoH samAhArastasya, athavA pituH pitAmahaH pitRpitAmahastasya vAcakena bandhudattAdinAmnA yaH putrAdirunnAmita utkSiptaH prasiddhiM gata itiyAvatsa eva nAmatadvatorabhedopacArAnnAmnA hetubhUtena nAmocyata ityrthH| pitrAderyadvandhudattAdinAmAsIttatputrAderapi // 226 // tadeva vidhIyamAnaM nAmnA nAmocyata iti tAtparyam, 7 // 270 ||se kiM taM avayaveNa mityaadi| avayavo'vayavina ekadezastena 0kessvaamraa...10mie| pradhAnatA, anAdi naamaani|
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.2naam| / / 227 // 272-281 dshnaam| 1.2.10.9 zrIanuyoga-nAma yathA siMgI siNhiityaadigaathaa| zRGgamasyAstIti zRGgItyAdInyavayavapradhAnAni sarvANyapisugamAni / navaraM dvipadaMstryAdi, [1] upkrmH| dvAraMmaladhAri catuSpadaMgavAdi, bahupadaM krnnshRgaalyaadi| atrApi pAdalakSaNAvayavapradhAnatA bhaavniiyaa| kauhitti / kakudaM skandhAsannonna- zA0 upkrmH| zrIhemacandrasUri vRtti- tadehAvayavalakSaNamasyAstIti kakudIvRSabha iti // 83 // priyrgaahaa| parikarabandhena viziSTanepathyaracanAlakSaNena bhaTaMzUrapuruSa yutm| jAnIyAllakSayet, tathA nivasanena viziSTaracanAracitaparidhAnalakSaNena mahilAMstrIm, jAnIyAditi sarvatra smbdhyte| dhAnyadroNasya / sUtram pAka: svinnatArUpastaM ca tanmadhyAdgRhItvA nirIkSitenaikena sikthena jAnIyAd / ekayA ca gAthayA lAlityAdikAvyadharmopetayA 1.2.10 zrutayA kaviM jaaniiyaad| ayamatrAbhiprAyaH, yadA sa nepathyapuruSAdyavayavarUpaparikarabandhAdidarzanadvAreNa bhaTamahilA pAka kavizabdaprayogaM karoti tadA bhaTAdInyapi nAmAnyavayavapradhAnatayA pravRttatvAdavayavanAmAnyucyanta itIha tadupanyAsa iti| saMyoganAma / idaM cAvayavapradhAnatayA pravRttatvAtsAmAnyarUpatayA~pravRttAtvAgauNanAmno bhidyata iti 8 // 84 // 271 // se kiMtaM saMjogeNaM? saMjoge cauvvihe paNNatte, taMjahA- davvasaMjoge1khettasaMjoge 2 kAlasaMjoge 3 bhAvasaMjoge 4||suutrm 272 / / sacittAdi se kiM taM davvasaMjoge? 2 tivihe paNNatte, taMjahA- sacitte 1 acitte 2 mIsae 3 // sUtram 273 // se kiMtaM sacitte? 2 gohiMgomie, mahisIhiM mAhisie, UraNIhiM UraNie, uTTIhiM uTTavAle, setaM sacitte ||suutrm 274 / / suSamasuSamajA diprazastAdi se kiM taM acitte? 2 chatteNa chattI, daMDeNa daMDI, paDeNa paDI, ghaDeNa ghaDI, kaDeNa kaDI, se taM acitte // sUtram 275 // se kiMtaM mIsae? 2 haleNaM hAlie, sakaDeNaMsAkaDie, raheNaMrahie, nAvAe nAvie, setaM misae, setNdvvsNjoge||suutrm 276 // se kiMtaM khettasaMjoge? 2 bhArahe eravae hemavae eraNNavae harivassae rammayavassae puvvavidehae avaravidehae, devakurue uttarakurue saamaanyruuptyaa'prvRttaatvaagau| 0 mhise| Onnii|ttttii| g| 0 harivAsae rmmgvaase| drvykssetrkaalbhaavbhedaaH| teSAmanukrameNa bhAratAdi prbhedaaH| // 227 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 228 // 1.2 naam| 272-281 1.2.10 dshnaam| 1.2.10.9 dravyakSetrakAla ahavA mAgahae mAlavae soraTThae marahaTThae koMkaNae, se taM khettsNjoge| sUtram 277 // [1] upkrmH| se kiM taM kAlasaMjoge? 2 susamasusamae susamae susamadUsamae dUsamasusamae dUsamae dusamadUsamae, ahavA pA usae vAsArattae saradae hemaMtae vasaMtae gimhae, setaM kaalsNjoge| sUtram 278 // se kiM taM bhAvasaMjoge? 2 duvihe paNNatte, taMjahA- pasatthe ya 1apasatthe ya 2 / / sUtram 279 / / sUtram se kiM taM pasatthe? pasatthe nANeNaM nANI, daMsaNeNaM dasaNI, caritteNaM carittI, se taM pasatthe / / sUtram 280 // se kiM taM apasatthe? 2 koheNaM kohI, mANeNaM mANI, mAyAe mAyI, lobheNaM lobhI, se taM apasatthe, se taM bhAvasaMjoge, se taM saMjogeNaM ||suutrm 281 // saMyoganAma / se kiM taM saMjoeNa mityaadi| saMyogaH sambandhaH, sa caturvidhaH prjnyptH| tadyathA, dravyasaMyoga ityaadi| sarvaM sUtrasiddhameva // bhaavbhedaaH| 272-73 // navaraM sacittadravyasaMyogena gAvo'sya santIti gomAnityAdi // 274 // acittadravyasaMyogena chatramasyAstIti teSAmanukrameNa chatrItyAdi // 275 / / mizradravyasaMyogena halena vyavaharatIti haalikityaadi|atr halAdInAmacetanatvA(lIvAnAMsacetanatvAnmi sacittAdi bhAratAdi zradravyatA bhaavniiyaa|| 276 // kSetrasaMyogAdhikAre bharate jAto bharate vA'sya nivAsa iti tatra jAta: (pA0 4/3/25)so'sya / nivAsa (pA0 4/3/89) iti vA'Npratyaye bhaartH| evaM zeSeSvapi bhAvanA kAryA ||277||kaalsNyogaadhikaare suSamasuSamAyAM diprazastAdi prbhedaaH| jAta iti saptamI paJcamyante janerDa: (kAtantra0 4/3/91) iti Da pratyaye sussmsussmjH| evaM suSamajAdiSvapi bhAvanIyam / // 228 // 278||bhaavsNyogaadhikaare bhAva:paryAyaH,saca dvidhA, prazastojJAnAdiprazastazcakrodhAdiH,zeSaM sugamamidamapisaMyogapradhAnatayA 0 kuN| 0 'mA' iti SaTsvapi padeSu / 0 du| 0 v| O loheNaM lohii| 0 kA 0507 / 0 kA0rU0 691 / suSamasuSamajA
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 229 // 1.2 naam| sUtram 282-283 1.2.10 dshnaam| 1.2.10.10 prmaannnaam| nAmAdi ctubhedaaH| pravRttatvAdgauNAdbhidyata iti 9 // 279-81 // se kiM taM pamANeNaM? pamANe cauvihe paNNatte, taMjahA- NAmappamANe 1 ThavaNappamANe 2 davvappamANe 3 bhAvappamANe 4 // sUtram 282 // se kiMtaM nAmappamANe? 2 jassa NaM jIvassa vA ajIvassa vA jIvANa vA ajIvANa vA tadubhayassa vA tadubhayANa vA pamANetti nAmaMkajati, setNnnaamppmaanne||suutrm 283 // se kiM taM pmaannennmityaadi| atrottaraM pamANe caubvihe, ityaadi| pramIyate paricchidyate vastu nizcIyate'neneti pramANaM nAma sthApanA dravya bhAvasvarUpaM caturvidham / / 282 // atha kiM tannAmapramANam? nAmaiva vastuparicchedahetutvAtpramANaM nAmapramANam, tena hetubhUtena kiM nAma bhavatIti praznAbhiprAyaH / evamanyatrApi bhAvanIyam / atrottaramucyate, yasya jIvasya vA'jIvasya vA jIvAnAM vA'jIvAnAM vA tadubhasya vA tadubhayAnAM vA yatpramANamiti nAma kriyate tannAmapramANam, na tatsthApanAdravyabhAvahetukamapitu nAmamAtraviracanamevAtra heturiti tAtparyam / / 283 // se kiM taM ThavaNappamANe? 2 sattavihe paNNatte / taMjahA- Nakkhatta, devaya, kule pAsaMDa, gaNe ya jIviyAheuM / AbhippAuyaNAme ThavaNAnAmaMtu sattavihaM ( / / 85?)||suutrm 284 // se kiMtaM nakkhattaNAme? 2- kattiyAhiM jAe kattie kattidiNNe kattidhamme kattisamme kattideve kattidAse kattiseNe kttirkkhie| rohiNIhiM jAe, rohiNie rohiNidinne rohiNidhamme rohiNisamme rohiNideve rohiNidAse rohiNiseNe rohinnirkkhie| evaM savvaNakkhattesuNAmA bhANiyavvA / ettha saMgahaNigAhAo-kattiya 1 rohiNi 2 migasira 3 addA 4 ya puNavvasU5 ya pusse 6 ya / Ohe| kittiA', ityagretaneSu saptasvapi pdessu| 0 ki| sUtram 284-291 1.2.10.10.2 sthaapnaaprmaannnaam| nakSatrAdi saptabhedAsteSAca kArtikAdi prbhedaaH| // 229 //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 230 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.2 naam| tattoya assilesA 7 maghAo 8 do phagguNIo y9-10||86|| hattho 11 cittA 12 sAdI 13 (ya) visAhA 14 taha ya hoi aNurAhA 15 / jeTThA 16 mUlo 17 puvvAsADhA 18 taha uttarA 19ceva // 87 // abhiI 20 savaNa 21 dhaNiTThA 22 satibhisadA 23 do ya hoMti bhaddavayA 24-25 / revati 26 assiNi 27 bharaNI 28 esA nkkhttprivaaddii||88||settN nakkhattanAme ||suutrm 285 // se kiM taM devayaNAme? 2- aggidevayAhiM jAte aggie aggidiNNe aggidhamme aggisamme aggideve aggidAse aggiseNe aggirkkhie| evaM pisavvanakkhattadevatanAmA bhANiyavvA / etthaM piya saMgahaNigAhAo, taMjahA-aggi 1 payAvai 2 some 3 rudde 4 aditI 5 bahassaI 6 sappe 7 / piti 8 bhaga 9 annama 10 saviyA 11 taTThA 12 vAyU~ 13 ya iMdaggI 14 // 89 // mitto 15 iMdo 16 NiritI 17 AU 18 visso 19ya baMbha 20 viNhU ya 21 / vasu 22 varuNa 23 aya 24 vivaddhI 25 pUse 26 Ase 27 jame 28 cev||90||setN devynnaame|suutrm 286 // se kiM taM kulanAme? 2- ugge bhoge rAiNNe khattie ikkhAge NAte koravve / settaM kulanAme // 287 // se kiMtaM pAsaMDanAme? 2 samaNae paMDaraMgae bhikkhUkAvAliyae tAvasae privvaayge| setaM pAsaMDanAme / / 288 // se kiM taM gaNanAme?2- malle malladinne malladhamme mallasamma malladeve malladAse mallaseNe mllrkkhie|setN gaNanAme ||suutrm 289 // OmahA u| tii| 0laa| yaa| 'aggisamme aggidhamme' iti vrtte| 0ruddo| 0 vi| / Oddhi| samaNe ya pNddurNge| (r) lie| (r)vaa| sUtram 284-291 1.2.10 dshnaam| 1.2.10.10 prmaannnaam| 1.2.10.10.2 sthaapnaaprmaannnaam| nakSatrAdi saptabhedAsteSAca kArtikAdi prbhedaaH| // 230 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUrivRtti |1.2naam| yutm| | / / 231 // se kiM taM jIviyAheuM? 2- avakarae ukkuruDae ujyUiyae kajavae suppae / setaM jIviyAheuM / / sUtram 290 // [1] upkrmH| se kiM taM AbhippAuyanAme? 2- aMbae niMbae babUlae palAsae siNae piluyae kriire| setaM AbhippAuyanAme / setaM tthvnnppmaanne||suutrm 291 // / atha kiM tatsthApanApramANaM? sthApanApramANaM sptvidhmityaadi| nakkhattagAhA / idamatra hRdayam, nakSatra devatA kula pASaNDa-8 sUtram gaNAdIni vastUnyAzritya yatkasyacinnAmasthApanaM kriyate seha sthApanA gRhyate, na punaH yattu tadarthaviyuktaM tadabhiprAyeNa yacca tatkaraNI-8 tyAdinA pUrvaM pribhaassitsvruupaa| saiva pramANam, tena hetubhUtena nAma saptavidhaM bhavati / / 284 // tatra nakSatrANyAzritya yannAma sthApyate tadarzayati, kRttikAsu jAtaH kArtikaH, kRttikAbhirdattaH kRttikAdatta, evaM kRttikAdharmaH, kRttikAzarmaH, kRttikAdevaH, kRttikAdAsaH, kRttikAsena:, kRttikArakSitaH, evamanyAnyapirauhiNyAdisaptaviMzatinakSatrANyAzritya nAmasthApanA drssttvyaa| tatra sarvanakSatrasaGgAhArthaM kattiya, rohiNI tyAdi gAthAtrayaM sugamam / navaramabhIcinakSatreNa saha paThyamAneSu nakSatreSu kRttikAdireva prmaannnaam| krama ityazvinyAdikramamutsRjyetthameva paThitavAniti // 86-88 // 285 // eSAMcASTAviMzatinakSatrANAmadhiSThAtAraH krameNA-2 nakSatrAdi gnyAdayo'STAviMzatireva devatAvizeSA bhavantyata: kRttikAdinakSatre jAtasya kazcidicchAdivazatastadadhiSThAtRdevatA evAzritya / nAmasthApanaM vidhatta ityetaddarzanArthamAha- se kiM taM devayANAme, ityaadi| agnidevatAsu jAta Agnika eva mgnidttaadiinypi| nakSatradevatAnAM saGgAhArthamaggItyAdi gAthAdvayam / tatra kRttikAnakSatrasyAdhiSThAtA'gniH, rohiNyAH prajApatiH, evaM mRgaziraH // 231 // prabhRtInAM krameNa somo rudro'ditirbrahaspatiH sarpaH pitR bhago'ryamA savitA tvaSTA vAyurindrAgnirmitra indro nikrati rambho vizvo (c) jiiviynaame| (c) ku| (c) lue| 0 sNjnyaashbdtvaaddnttaa| yaa| 284-291 1.2.10 dshnaam| 1.2.10.10 prmaannnaam| |1.2.10.10.2 sthApanA saptabhedAsteSAJca kArtikAdi prbhedaaH|
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIhemacandra zrIanuyoga- brahmA viSNurvasurvaruNo 'jo vivarddhiH, asya sthAne'nyatrAhirbudhnaH paThyate, pUSA'zviryamazcaiveti // 89-90 // 286 // se ki dvAraMmaladhAri taMkulanAme, ityaadi| yo yasminnugrAdikule jAtastasya tadevogrAdi kulanAmasthApyamAnaM kulasthApanAnAmocyata iti bhaavaarthH|| sUri vRtti- 287 / / se kiMtaM pAsaMDaNAme, ityAdi / iha yena yatpASaNDamAzritaM tasya tannAma sthApyamAnaM pASaNDasthApanAnAmAbhidhIyate / tatra yutm| niggaMtha sakka tAvasa geruya AjIva paMcahA samaNA (piNDani0 gA0 445) iti vacanAnnirgranthAdipaJcapASaNDAnyAzritya zramaNa // 232 // ucyate / evaM naiyAyikAdipASaNDamAzritAH paanndduraanggaadyobhaavniiyaaH| navaraM bhikSurbuddhadarzanAzritaH // 288 // se kiM taMgaNanAme, ityaadi| iha mallAdayo gnnaaH| tatra yo yasmingaNe vartate tasya tannAma gaNasthApanAnAmocyata iti, malle malladiNNe, ityAdi // 289 // se kiM taM jiiviyaahetumityaadi| iha yasyA jAtamAtramapatyaM mriyate sAlokasthitivaicitryAjjAtamAtramapi kiJcidapatyaM jIvananimittamavakarAdiSvasyati / tasya cAvakaraka utkuruTaka ityAdi yannAma kriyate tajjIvikAhetoH sthaapnaanaamaakhyaayte| suppaetti, yaH sUrpakRtvA tyajyate tasya sUrpakaeva nAma sthApyate,zeSaM pratItam // 290 // se kiM taM AbhippAiyanAme, ityAdIha yadvakSAdiSu prasiddha mambako nimbaka ityaadi| nAma dezarUDhyA svAbhiprAyAnurodhato guNanirapekSaM puruSeSu vyavasthApyate tadAbhiprAyikaM sthApanAnAmeti bhaavaarthH| tadetatsthApanApramANaniSpannaM saptavidhaM nAmeti // 291 // se kiM taM davvappamANe? 2 chavvihe paNNatte, taMjahA-dhammatthikAe jAva addhAsamae, se taM davvappamANe ||suutrm 292 // B se kiM taM davvapamANe, ityaadi| ayamatra bhAvArthaH, dharmAstikAyo'dharmAstikAya ityAdIni SaD dravyaviSayANi nAmAni, dravyameva pramANaM tena niSpannAni dravyapramANanAmAni / dharmAstikAyAdidravyaM vihAya na kadAcidanyatra vartanta iti taddhetukAnyucyanta (c)shvH| 6 se taM devatAnAme' itydhikm| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.2 naam| sUtram 292 1.2.10 dshnaam| 1.2.10.10 prmaannnaam| 1.2.10.10.3 dravyapramANaM dharmAstikAyAdi ssddddidhm| 1.2.10.10.4 bhAvapramANaM saamaasikaadi| sptvidhNsaamaasikniruupnnm| // 232 //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 233 // 1.2 naam| iti tAtparyam / anAdisiddhAntanAmatvenaivaitAni prAguktAnIti ced, ucyatAm, ko doSaH? anantadharmAtmake vastuni tattaddharmApekSayA'nekavyapadezatAyA aduSTatvAdevamanyatrApi yathAsambhavaM vAcyamiti // 292 // se kiMtaMbhAvappamANe? 2 cauvvihe paNNatte / taMjahA-sAmAsie 1, taddhitae 2, dhAtue 3, niruttie 4 // sUtram 293 / / se kiM taM sAmAsie? 2 satta samAsA bhavaMti taMjahA, daMde 1 ya bahuvvIhI 2 kammadhArae 3 diggu 4 ya / tappurisa 5 avvaIbhAve 6 ekkasese 7 ya sattame // 91 // sUtram 294 // se kiM taM daMde samAse? 2, dantAzca oSThau ca dantoSTham, stanau ca udaraM ca stanodaram, vastraM ca pAtraM ca vastrapAtram, azvazca mahiSazca / azvamahiSam, ahizca nakulazca ahinakulam / setaM daMde smaase|| sUtram 295 // se kiM taM bahuvrIhisamAse? 2 phullAjammi girimmi kuDayakalaMbA so imo girI phulliykuddyklNbo| se taM bahuvrIhisamAse // sUtram 296 // se kiMtaM kammadhArayasamAse? 2- dhavalo vasaho dhavalavasaho, kiNho migo kiNhamigo, seto paTo setapaTo, ratto paTo rttptto| setaM kmmdhaarysmaase||suutrm 297 // __ se kiM taM digusamAse? 2- tiNNi kaDugA~ tikaDugaM, tiNNi mahurANi timahuraM, tiNNi guNA tiguNaM, tiNNi purA tipuraM, tiNNi sarA tisaraM, tiNNi pukkharA tipukkharaM, tiNNi biMduyA tibiMduyaM, tiNNi pahA tipahaM, paMcaNadIo paMcaNada, satta gayA sattagayaM, nava samAse' iti padaM na vartate / 0 azvAzca mhissaashc| bhuvviihii| imNmi| 7 / yo Do' iti cartuSvapi padeSu / kddugaanni| 7 tiNNi guNANi tiguNaM' iti vartate, anayA rItyA'grenaneSu paJcasvapi padeSu bahuvacanAntAni jJAtavyAni / sUtram 293-301 |1.2.10 dshnaam| 1.2.10.10 prmaannnaam| 1.2.10.10.3 dravyapramANaM dharmAstikAyAdi SaDvidham / 1.2.10.10.4 bhAvapramANaM saamaasikaadi| sptvidhNsaamaasikniruupnnm| // 233 //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 234 // 1.2naam| sUtram 293-301 1.2.10 dshnaam| 1.2.10.10 prmaannnaam| 1.2.10.10.3 turaMgA navaturagaM, dasa gAmA dasagAmaM, dasa purA dasapuraM / setaM digusamAse / / sUtram 298 // se kiMtaM tappurise samAse? 2 titthe kAgo titthakAgo, vaNe hatthI vaNahatthI, vaNe varAho vaNavarAho, vaNe mahiso vaNamahiso, vaNe mayUro vaNamayUro / setaM tappurise samAse // sUtram 299 // se kiMtaM avvaIbhAve samAse? 2 aNugAmaM aNuNadIyaM aNupharihaM aNucariyaM / setaM avvaIbhAva smaase||suutrm 300 // se kiMtaM egasese samAse? 2 jahA ego puriso tahA bahave purisA, jahA bahave purisA tahA ego puriso, jahA ego karisAvaNo tahA bahave karisAvaNA, jahA bahave karisAvaNA tahA ego karisAvaNo, jahA egosAlI tahA bahave sAliNo jahA bahave sAliNo tahA egosaalii| setaM egasese samAse / setaM saamaasie| sUtram 301 // se kiM taM bhAvapamANe, ityaadi| bhAvo yuktArthatvAdiko guNaH, sa eva tahAreNa vastunaH paricchidyamAnatvAtpramANam, tena dravya niSpannaM tadAzrayeNa nirvRttaM nAma sAmAsikAdi caturvidhaM bhavatItyatra paramArthaH // 293 // tatra se kiM taM sAmAsie, ityaadi| ssddbhidhm| dvayorbahUnAM vA padAnAM samasanaM saMmIlanaM samAsastena nirvRttaM sAmAsikam / sAmAsAzca dvandvAdayaH sapta / / 91 / / 294 / / tatra bhAvapramANaM samuccayapradhAno dvandvaH, dantAzcauSThau ca dantoSTham, stanau codaraM ca stanodaramiti, prANyaGgatvAtsamAhAraH / vastrapAtramityAdau tvaprANi saamaasikaadi| jAtitvAdazvamahiSamityAdau punaH zAzvatikavairitvAd, evamanyAnyapyudAharaNAni bhAvanIyAni // 295 // anyapadArthapradhAno | bhuvriihiH| puSpitA: kuTajakadambA yasmingirau so'yaM giriH puSpitakuTajakadambaH, tatpuruSaH samAnAdhikaraNa: karmadhArayaH (pA0 1/2/ 42), sa ca dhavalazcAsau vRSabhazca dhvlvRssbhityaadi| saGkhyApUrvo dviguH (pA02/1/52) trINi kaTukAnisamAhRtAni trikaTukam, (r) turaMgA nvturNg| purANi-10 samAse' iti padaM na vartate / 7 saalii| dharmAstikAyAdi |1.2.10.10.4 sptvidhNsaamaasikniruupnnm| // 234 //
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 235 // 1.2 naam| sUtram 1.2.10 dshnaam| evaM trINi madhurANisamAhRtAni trimadhuram, pAtrAdigaNe darzanAdiha paJcapUlItyAdivat striyAmIpratyayo na bhavati / evaM zeSANyapyu [1] upakramaH / dAharaNAni bhAvanIyAni // 296-98 // dvitIyAdivibhaktyantapadAnAM smaassttpurussH| tatra tIrthe kAka ivAste tIrthakAkaH, dhvAGkSaNa kSepe (pA02/1/42) iti saptamItatpuruSaH,zeSaM prtiitm||299||puurvpdaarthprdhaano'vyyiibhaavH / tatra grAmasyAnusamIpena madhyena vA'zanirgatA anugrAmam, evaM nadyAH samIpena madhyena vA anunadItyAdyapi bhAvanIyam // 30 // sarUpANAmekazeSa eka |293-301 vibhaktA (pA0 1/2/64) vityanena sUtreNa samAnarUpANAmekavibhaktiyuktAnAM padAnAmeka zeSa: samAso bhavati / sati samAsa eka: ziSyate'nye tu lupyante, yazca zeSo'vatiSThate sa AtmArthe luptasya luptayorkhaptAnAM cArthe vartate / athaikasya luptasyAtmanazcArthe ..10 vartamAnAttasmAdruivacanaM bhavati / yathA puruSazca puruSazceti puruSau, dvayozca luptayorAtmanazvArthe vartamAnAdbahuvacanaM yathA puruSazca 3 purussaaH| evaMbahUnAMluptAnAmAtmanazcArthe vartamAnAdapi bahuvacanaM yathA puruSazca 4 puruSA iti, jAtivivakSAyAMtu sarvatraikavacanamapila bhAvanIyam / ita:sUtramanumiyate, jahA ego purisotti, yathaikaH puruSaH, ekavacanAnta: puruSazabda ityarthaH, ekazeSe samAse sati ssddvim| bahvarthavAcaka iti zeSaH / tahA bahave purisatti, tathA bahavaH puruSAH, bahuvacanAntaH puruSazabda ityarthaH, ekazeSe samAse sati bahvarthavAcaka iti zeSaH / yathA caikazeSe samAse bahuvacanAnta: puruSazabdo bahvarthavAcakastathaikavacanAnto'pIti na kshcidvishessH| sAmAsikAdi / etaduktaM bhavati, yathA puruSazca 3 iti vidhAyaikapuruSazabdazeSatA kriyate tadA yathaikavacanAnta: puruSazabdo bahunarthAnvakti tathA bahuvacanAnto'pi, yathA bahuvacanAntastathaikavacanAnto'pIti na kazcidekavacanAntatvabahuvacanAntatvayorvizeSaH, kevalaMjAtivivakSAyAmekavacanaM bahvarthavivakSAyAM tu bahuvacanamiti / evaM kArSApaNa zAlyAdiSvapi bhaavniiym| ayaM ca samAso dvandvavizeSa 0pra0 kSepa (kAtaM)' iti| 0 nirgatA' ityadhikam / OM shrii|7 bahvarthAn / O 'tva' nAsti / prmaannnaam| 1.2.10.10.3 dravyapramANa dharmAstikAyAdi 1.2.10.10.4 bhAvapramANaM sptvidhNsaamaasikniruupnnm| // 235 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 236 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.2 naam| te, kevalamekazeSatAtra vidhIyata ityetAvatA pRthagupAtta iti lakSyate, tattvaMtu sakalavyAkaraNavedino vidantItyalamativijRmbhitena ||301||gtN saamaasikm| se kiM taM taddhiyae? 2- kamme 1 sippa ra siloe 3 saMjoga 4 samIvao5ya saMjUheM 6 / issariyA 7'vacceNa 8 ya taddhitaNAmaMtu aTThavihaM ||92||suutrm 302 // se kiM taM kammaNAme ? dossie sottie kappAsie suttavetAlie bhaMDavetAlie kolAlie NaradAvaNie / se taM kmmnaame|| sUtram 303 // se kiM taM sippanAme? 2 vatthie (taMtie) tuNNAe taMtuvAe paTakAre deahe varuDe muMjakAre kaTThakAre chattakAre vajjhakAre potthakAre cittakAre daMtakAre leppakAre kottttimkaare|se tUM sippanAme // sUtram 304 // se kiM taM siloyanAme? 2- samaNe mAhaNe sNctihii|se taM siloynaame| sUtram 305 // se kiM taM saMjoganAme? 2- raNNo sasurae, raNNo sAlae, raNNo sahae, raNNo jAmAue, ranno bhginniivtii| se taM saMjoganAme // sUtram 306 // se kiM taM samIvanAme? 2 girissa samIveNagaraM giriNagaraM, vidisA 0vocyte| taddhitae? 2 aTThavihe paNNatte tNjhaa| rusamIavo asaMjUho...10'taNahArae kaTThahArae pattahArae' itydhikm| 9 idaM padaM na vrtte| 0 ime dve pade na vartete tathA 'tuNNae' iti tathA deahe varuDe sthAne' 'ueTTe baruDe' tathA 'leppakAre selakAre', ityaadi| vvaa| 9 agre 'raNNo jAmAue, raNNo sAle, raNNo | bhAue, raNNo bhagiNIvaI' iti rUpeNa vrtte| girisamIve tathA 'vidisA smiive'| sUtram 302-312 1.2.10 dshnaam| 1.2.10.10 prmaannnaam| 1.2.10.10.4 bhAvapramANaM saamaasikaadi| ii. tddhitnaam| tasyASTabheda nirUpaNam / iii. dhAtujaM iv.niruktikaMca // 236 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti 1.2 naam| yutm| // 237 // esamIveNagaraM vedisaM, bennAe samIveNagaraM bennAyaDaM, tagarAe samIveNagaraMtagarAyaDaM / setaM samIvanAme // 30 // se kiM taM saMjUhanAme?2 taraMgavatikAre malayavatikAre attANusaTTikAre biNdukaare|setN saMjUhanAme // sUtram 308 // se kiMtaMIsariyanAme?2 rAIsare talavare mADaMbie koDubie inbhe seTThI satthavAhe sennaavii|setNiisriynaame|suutrm 309 // se kiMtaM avaccanAme?2 titthayaramAyA cakvaTTimAyA baladevamAyA vAsudevamAyA rAyamAyA gaNimAyA vaaygmaayaa|setN avccnaame| setaMtaddhite / / sUtram 310 // se kiMtaM dhAue? 2 bhUsattAyAM parasmaibhASA(SaH), edha vRddhau, sparddha saMha(gha?)rSe, gAdha pratiSThAlipsayorgranthe ca, bAdhR loDane ( pA0 dhA01-5) se taM dhaaue|suutrm 311 // se kiMtaM niruttie? 2 mahyAMzete mahiSaH, bhramati carauti ca bhramaraH, muhurmuhurlasati musalaM, kapiriva lambate tthacca karoti kapitthaM, ciditi karoti khallaM ca bhavati cikkhallaM, UrdhvakarNaH ulUkaH, khasya mAlA mekhlaa|se taM niruttie| se taM bhAvappamANe / se taM pamANanAme / se taM dasanAme / setaM nAme // sUtram 312 / / ( // 130 // ) se kiM taddhitae, ityaadi| taddhitAjjAtaM taddhitajam, iha taddhitazabdena taddhitaprAptihetubhUto'rtho gRhyate, tato yatrApi tunnAe taMtuvAetaddhitapratyayo na dRzyate tatrApi taddhetubhUtArthasya vidyamAnatvAttaddhitajatvaM siddhaM bhvti| kammegAhA paatthsiddhaa| navaraM zlokaH zlAghA, saMyUthograntharacanA, eteca karmazilpAdayo'rthAstaddhitapratyayasyotpitsornimittIbhavantItyetadbhedAttaddhitarjanAmASTavidhamucyata iti bhaavH|| 92 // 302 // tatra karma taddhitajaM dosie sottie, ityaadi| dUSyaM paNyamasyeti dauSikaH, sUtraM 0 arihNt| mu| 0 te| ttheti c| 0 mekhsy| 0 nAmati payaM samatta' ityadhikam / 0263-312 sUtrapAThAnAM sthAna ekameva sUtrAI 130 vrtte| sUtram 302-312 1.2.10 dshnaam| 1.2.10.10 prmaannnaam| 1.2.10.10.4 bhAvapramANaM saamaasikaadi| i. tddhitnaam| tasyASTabheda niruupnnm| iii. dhAtujaM iv.niruktikaMca // 237 //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ shaa0upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti| yutm| | // 238 // 1.2 naam| sUtram 302-312 1.2.10 dshnaam| 1.2.10.10 1.2.10.10.4 paNyamasyeti sautrikaH, zeSaM pratItam / navaraM bhANDavicAraH karmAsyeti bhaannddvaicaarikH| ko(kau)lAlAni mRdbhANDAni paNyamasye- [1] upkrmH| ti kaulaalikH| atra kvApi taNahArae, ityAdipATho dRzyate, tatra kazcidAha, nanvatra taddhitapratyayo na kazcidupalabhyate tathA cha vakSyamANeSvapi tunnAe taMtuvAeityAdiSu nAyaM dRzyate tatkimityevambhUtanAmnAmihopanyAsaH? atrocyate, asmAdeva sUtropanyAsAttRNAni harati vahatItyAdikaH kazcidAdyavyAkaraNadRSTastaddhitotpattihetubhUto'rtho draSTavyaH / tato yadyapi sAkSAttaddhitapratyayo / nAsti tathApi tadutpattinibandhanabhUtamarthamAzrityeha tannirdezo na virudhyate / yadi taddhitotpattiheturartho'sti tarhi taddhito'pi kasmAnnotpadyata iti cet? loka itthameva rUDhatvAditi brUmaH / athavAsmAdevAdyamunipraNItasUtrajJApakAdevaMjAnIyAH, taddhitapratyayA evAmI kecitpratipattavyA iti // 303 // atha zilpataddhitanAmocyate, vastraM zilpamasyeti vAstrikaH, tantrIvAdanaM prmaannnaam| zilpamasyeti tAntrikaH, tunnAe taMtuvAe, ityAdi pratItam / AkSepaparihArA uktAveva / yacceha pUrvaM kvacidvAcanAvizeSe'pratIta bhAvapramANaM nAma dRzyate tddeshaantrruuddhito'vseym||304 // atha zlAghAtaddhitanAmocyate, smnneityaadi| zramaNAdIni nAmAni zlAghyeSvartheSu sAmAsikAdi sAdhvAdiSu rUDhAnyato'smAdeva sUtranibandhAt, zlAghyArthAstaddhitAstadutpattihetubhUtamarthamAtraM vAtrApi pratipattavyam // 305 // i. tddhitnaam| tasyASTabheda saMyogataddhitanAma rAjJaH svasu(zvazu)ra ityaadi| atra sambandharUpaH saMyogo gamyate / atrApi cAsmAdeva jJApakAttaddhitanAmatA, niruupnnm| citraMca pUrvagataM zabdaprAbhRtamapratyakSaMca no'taH kathamiha bhAvanAsvarUpamasmAdRzaiH smygvgmyte?||306||smiiptddhitnaam iii. dhAtujaM iv. niruktikaMca girisamIpe nagaraM girinagaramatra adUrabhavazce (pA0 4-2-70)ti, aN na bhavati, girinagaramityeva pratItatvAt / vidizAyA adUrabhavaM // 238 // nagaraM vaidizam, atra tvadUrabhavazceti, aN bhavatyeva, itthameva rUDhatvAditi // 307 // saMyUthataddhitanAma taraMgavatikArae ityaadi| ...bhavazveNa bhvtyev| OM kaa|
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri |zrIhemacandra sUri vRttiyutm| // 239 // 313-321 drvyprmaannm| |1.3.1.2 taddhitanAmatA cehottaratra ca pUrvavadbhAvanIyA // 308 // aizvaryataddhitanAma raaiisreityaadi| iha rAjAdizabdanibandhanamai- [1] upkrmH| zvaryamavagantavyam, rAjezvarAdizabdArthastvihaiva pUrvaM vyAkhyAta eva // 309 // apatyataddhitanAma titthayaramAtA, ityaadi| 1.3prmaannm| tIrthakaro'patyaM yasyAH sA tiirthkrmaataa| evamanyatrApi suprasiddhenAprasiddhaM vizi(ze?)Syate, ata eva tIrthakarAdibhirmAtaro vishessitaaH| taddhitanAmatvabhAvanA tathaiva, gataM taddhitanAma // 310 // atha dhAtujamucyate se kiM taM dhAue, ityaadi| bhUrayaM sUtram paramasmaipadI dhAtuH sattAlakSaNasyArthasya vAcakatvena dhAtujaM nAmeti, evamanyatrApi // 311 // abhidhAnAkSarAnusArato nizcitArthasya vacanaM bhaNanaM niruktaM tatra bhavaM nairuktam, tacca mahyAM zete mahiSa ityAdikaM pAThasiddhameva / tadevamuktaM nairuktaM naam| tadbhaNane cAvasitaMbhAvapramANanAma, tadavasAne ca samarthitaM pramANanAma, tatsamarthane ca samApitaM gauNAdikaM dazanAma / etairapi pradezaniSpannam / ca daza nAmabhiH sarvasyApi vastuno'bhidhAnadvAreNa saGgrahAddazanAmedamucyate, tatsamAptau ca samAptamupakramAntargataM dvitIyaM / nAmadvAramataH se taM niruttie, ityAdi paJca nigamanAni, nAmadvAraM samAptam // 312 // uktamupakramAntargataM dvitIyaM nAmadvAramatha vibhAganiSpannasya tadantargatameva kramaprAptaM tRtIyaM pramANadvAramabhidhitsurAha mAnagaNima pratimAnAdi // athopakramAnuyogadvAre pramANAkhyaM tRtiiyprtidvaarm|| 1.3.1.2.1 se kiM taM pamANe? 2 cauvihe paNNatte? taMjahA- davvappamANe 1, khettappamANe 2, kAlappamANe 3, bhAvappamANe 4 // sUtram 313 // ( // 131 // ) (r)yaa| 0 samarthitaM / mAnonmAnAva pnycbhedaaH| maanprmaannm| // 239 //
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 240 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 313-321 se kiM taM davvapamANe? 2 duvihe paNNatte / taMjahA- padesaniSphaNNe ya 1, vibhAganiSphaNNe ya 2 // sUtram 314 // se kiM taM padesanipphaNNe? 2 paramANupoggale, dupaesie jAva aNaMtapadesie / se taM padesaniSphaNNe // sUtram 315 // se kiMtaM vibhAganiSphaNNe? 2paMcavihe paNNatte / taMjahA-mANe 1, ummANe 2, omANe 3, gaNime 4, paDimANe 5||suutrm 316 // se kiM taM mANe? 2 duvihe paNNatte / taMjahA- dhannamANappamANe ya 1, rasamANappamANe ya 2||suutrm 317 // se kiMtaMdhaNNamANappamANe? 2- do asatIo pasatI, do pasatIosetiyA, cattAri setiyAokulao, cattAri kulayA pattho, cattAri patthayA ADhaya, cattAri ADhayAI doNo, saDhei ADhayAI jahannae kuMbhe, asIti ADhayAI majjhimae kuMbhe, ADhayasata ukkosae kuMbhe, aTThaADhayasatie vAhe // sUtram 318 // ___ eeNaM dhaNNamANappamANeNaM kiM paoyaNaM? eteNaM dhaNNamANappamANeNaM muttolI murava iDDara aliMda apavArisaMsiyANaM dhaNNANaM dhaNNamANappamANanivittilakkhaNaM bhavati / setaM dhnnnnmaannppmaanne||suutrm 319 // se kiMtaMrasamANappamANe? 2 dhaNNamANappamANAo caubhAgavivaDDie abhiMtarasihAjutte rasamANappamANe vihijati / taMjahAcausaTThiyA 4, battIsiyA8, solasiyA 16, aTThabhAiyA 32, caubhAiyA 64, addhamANI 128, mANI 256 / do causaTThiyAo battIsiyA, do battIsiyAosolasiyA, dosolasiyAo aTThabhAtiyA, do aTThabhAiyAocaubhAiyA, do caubhAiyAo addhamANI, do addhmaanniiomaannii||suutrm 320 // 7'dasapaesie saMkhijjapaesie asaMkhijjapaesie', ityadhikaM vrtte| ava aaddhgN| lgaa| ayaM 0 aTTha ya ADhaya...' iti| 7 idur| (c)ocaarsNsiyaannN| 7 (caupalapamANA)' ityadhikam / drvyprmaannm| |1.3.1.1 prdeshnisspnnm| |1.3.1.2 vibhAganiSpannam vibhAganiSpannasya mAnonmAnAvamAnagaNimapratimAnAdi pnycbhedaaH| 1.3.1.2.1 mAnapramANamA // 240 //
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upakrama zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH // 241 // sUtram 313-321 1.3.1 drvyprmaannm| 1.3.1.2 __ eteNaM rasamANappamANeNaM kiM paoyaNaM? eeNaM rasamANappamANeNaM vAraga ghaDaga karaga kikkiri daiya karoDi kuMDiyasaMsiyANaM rasANaM rasamANappamANanivittilakkhaNaM bhavai |setNrsmaannppmaanne / setaMmANe ||suutrm 321 // se kiM taM pamANe, ityaadi| pramIyate paricchidyate dhAnyadravyAdyaneneti prmaannmstiprsRtyaadi| athavedaM cedaM ca svarUpamasya bhavatItyevaM pratiniyatasvarUpatayA pratyekaM pramIyate paricchidyate yattatpramANaM yathoktameva / yadivA dhAnyadravyAdereva pramiti:paricchedaH svarUpAvagamaH pramANam / atra pakSe'satiprasRtyAdestaddhetutvAtpramANatA, tacca pramANaM dravyAdiprameyavazAccaturvidham, tadyathA, dravyaviSayaM pramANaM dravyapramANamevaM kSetrakAlabhAvapramANeSvapi vAcyam / / 313 // tatra dravyapramANaM dvividham, pradezaniSpannaM vibhAganiSpanna c||314|| tatra pradezA ekadvitryAdhaNavastairniSpannaM prdeshnisspnnm| tatraikapradezaniSpannaH paramANuH dvipradezanivRtto dvipradezikaH, pradezaniSpannam / pradezatrayaghaTita stripradezikaH, evaM yAvadanantaiHpradezaiH smpnno'nntprdeshikH| nanvidaM paramANvAdikamanantapradezikaskandhaparyantaM vibhAganiSpannam dravyameva, tatastasya prameyatvAtpramANatAna yukteti cennaivam / prameyasyApi dravyAdeHpramANatayA rUDhatvAttathAhi, prasthakAdipramANena mitvA pujIkRtaM dhAnyAdi dravyamAlokya loke vaktAro bhavanti, prasthakAdirayaM pujjIkRtastiSThatIti, tatazcaikadvitryAdipradezaniSpannatvalakSaNena svasvarUpeNaiva pramIyamANatvAtparamANvAdidravyasyApikarmasAdhanapramANazabdavAcyatA'duSTaiva / karaNasAdhanapakSe tvekadvityAdipradezaniSpannatvalakSaNaM svarUpamevamukhyatayA pramANamucyate, dravyaM tu tatsvarUpayogAdupacArataH / bhAvasAdhanatAyAM tu pramiteH pramANapremeyAdhInatvAdupacArAdeva pramANaprameyayoH prmaanntaavgntvyaa| tadeva karmasAdhanapakSe paramANvAdi dravyaM mukhyatayA pramANamucyate, karaNabhAvasAdhanapakSayostUpacArata ityadoSaH / idaM ca yathottaramanyAnyasaGkhayopetaiH svagataireva (r) rasamANeNaM', iti maatrm| (r) k| (c) tatsthAne 'kalasia gAgari daia karoDia kuMDia saMsiANaM....' ityAdi vrtte| 0 kuDiyaghosaMsiyANaM -pra0 vibhAganiSpannasya mAnonmAnAvamAnagaNimapratimAnAdi pnycbhedaaH| 1.3.1.2.1 maanprmaannm| // 241 //
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 242 // zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedA: satrama 1.3.1 drvyprmaannm| 1.3.1.2 pradezairniSpannatvAtpradezaniSpannamuktam // 315 // dvitIyaM tu svagatapradezAnvihAyAparo vividho viziSTovA bhAgobhaGgo vikalpaH [1] upkrmH| prakAra itiyAvat, tena niSpannaM vibhaagnisspnnm| tathAhi, na dhAnyamAnAdeH svagatapradezAzrayaNena svarUpaM nirUpayiSyate'pitu do| asatIo pasaMtItyAdiko yo viziSTaH prkaarsteneti| tacca paJcavidham, tadyathA, mAnamunmAnamavamAnaM gaNimaM prtimaanm||316 // punarapi mAnapramANaM dvidhA dhAnyamAnapramANaM ca rasamAnapramANaM c|| 317 // tatra mAnameva pramANaM mAnapramANam, dhAnyaviSayaM mAna |313-321 pramANaM dhaanymaanprmaannm| tacca do asatIo, ityaadi| aznute tatprabhavatvena samastadhAnyamAnAni vyApnotItyasatiH, avAnakhahastatalarUpA, tatparicchinnaM dhAnyamapi tathocyate, taddyena niSpannA nAvAkAratAvyavasthApitaprAJjalakaratalarUpA 1.3.1.1 prsRtiH| dve ca prasRtI setikA, sA ca neha prasiddhA gRhyate, mAgadhadezaprasiddhasyaivAtra mAnasya pratipipAdayiSitatvAdata iyaM prdeshnisspnnm| tatprasiddhA kaacidvgntvyaa| catasraH setikA: kuddvH| te catvAraH prasthaH, amI catvAra ADhaka ityAdi sUtrasiddhameva, yAva vibhAganiSpannam daSTabhirADhakazatairnivRtto vaahH|| 318 // atrAha ziSyaH, etenAsatyAdinA dhAnyamAnapramANena kiM prayojanam?, kimanena vidhIyata vibhAganiSpannaityarthaH / atrottaram, etena dhAnyamAnapramANena muktolI murave DDarA 'lindA 'pavArisaMzritAnAm muktolyAdyAdhAragatAnAM dhAnyAnAM vamAnagaNimadhAnyasya yanmAnam, iyattAlakSaNaM tadeva pramANam, tasya nirvRttiH siddhistasyA lakSaNaM parijJAnaM bhavati, etAvadatra dhAnyamastIti parijJAnaM bhavatItyarthaH / tatra muktolI, moTTA, adha upari ca saGkIrNA madhye tvISadvizAlA koSTikA muravaH / gantryA upari 1.3.1.2.1 yaddIyate sumbAdivyUtaM DhaJcanakAdi ta diDDaram, alindakaMkuNDakam, apvaaridiirghtrdhaanykosstthaakaarvishessH||319||rsmaanprmaannmaah se kiM tamityAdi / raso madyAdistadviSayaM mAnameva pramANaM rsmaanprmaannm| kimityAha- dhAnyamAnapramANAtseti muktolImuravedUrAlindApacArisaMzritAnAM / 7 (ddA) itydhikm|0..kossttikaa, mukhaM gantryA..iti vrtte| tadidUraM / AlindakaM kuNDulkam apcaari..| sya mAnonmAnA pratimAnAdi pnycbhedaaH| maanprmaannm| // 242 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ shaa0upkrmH| 1.3 prmaannm| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 243 // 313-321 1.3.1 drvyprmaannm| 1.3.1.1 1.3.1.2 kAdezcaturbhAgavivarddhitaMcaturbhAgAdhikamabhyantarazikhAyuktaMyadrasamAnaM vidhIyatekriyate tdrsmaanprmaannmucyte|dhaanysyaadrvruuptvaa- [1] upakramaH / tkila zikhA bhavati, rasasya tu dravarUpatvAnna zikhAsambhavo'to bahiHzikhA'bhAvAddhAnyamAnAccaturbhAgavRddhilakSaNayA'bhyantarazikhayA yuktatvAccAbhyantarazikhAyuktamityuktam / tadyathA, ctuHssssttiketyaadi| idamuktaM bhavati, SaTpaJcAzadadhikazatadvayapala dravyAdicaturbhedAH mAnAmANikAnAma vakSyamANaM rasamAnam / tasya catuHSaSTitamabhAganiSpannA'rthAdeva catuSpalapramANA ctuHssssttikaa| evaMmANikAyA , sUtram eva dvAtriMzattamabhAgavartitvAdaSTapalapramANA dvaatriNshikaa| tathA mANikAyA eva SoDazabhAgavartitvAtSoDazapalapramANA SoDazikA, tasyA evASTamabhAgavartitvAvAtriMzatpalaparimANASTabhAgikA, tasyA eva caturthabhAgavartitvAccatuHSaSTipalamAnA caturbhAgikA, tasyA evaarddhbhaagvrtinyssttaaviNshtydhikplshtmaanaarddhmaannikaa| idaM ca bahuSu vAcanAvizeSeSuna dRzyata eva / SaTpaJcAzadadhikazatadvaya- prdeshnisspnnm| palapramANA maannikaa| dvAbhyAM catuHSaSTikAbhyAmekA dvAtriMzikA bhavatItyAdi gatArthameva // 320 // yAvadetena rasamAnapramANena / vibhAganiSpannam kiM prayojanam? atrottaram, etena rasamAnapramANena vAraka ghaTaka karaka gargarI dRtika karoDi kuNDikAsaMzritAnAM rasAnAM rasasya vibhAganiSpanna sya mAnonmAnAyanmAnam, tadeva pramANaMtasya nirvRtti: siddhistasyA lakSaNaMparijJAnaM bhvti| tatrAtIvavizAlamukhA kuNDikaiva karoDi ucyate, vimAnagaNima pratimAnAdi zeSaM pratItam, kvacitkalasike ti dRzyate / tatra laghutaraH kalaza eva kalaziketyabhidhIyate, evamanyadapi vaacnaantrmbhyuuhym| pnycbhedaaH| se tamityAdi nigamanadvayam // 321 // athonmAnamabhidhitsurAha se kiM taM ummANe? 2 jaNNaM ummiNijjai / taMjahA- addhakariso kariso addhapalaM palaM addhatulA tulA addhabhAro bhaaro| do addhakarisA kariso, do karisA addhapalaM, do addhapalAI palaM, paMcuttarapalasatiyA tulA, dasa tulAo addhabhAro, vIsaM tulAo (c) prmaannaa|(r) turbhaa| 0 kroddikaa| 7 paMca palasaiA tulA (mu0) paMcuttara (pra0) tulApalazatamiti tu koshyoH| 1.3.1.2.1 maanprmaannm| // 243 //
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 244 // bhaaro||suutrm 322 // eeNaM ummANapamANeNaM kiM payoyaNaM ? eteNaM ummANapamANeNaM patta agalu tagara coyayaM kuMkuma khaMDa gula macchaMDiyAdINaM davvANaM ummANapamANaNivvattilakkhaNaM bhavati / setaM ummANapamANe ||suutrm 323 // se kiM taM ummANe, ityAdi / unmIyate tadityunmAnamunmIyate'neneti vonmAnamityAdi / tatra karmasAdhanapakSamadhikRtyAha- jaM umminnijjiityaadi| yadunmIyate pratiniyatasvarUpatayA vyavasthApyate tadunmAnam, tadyathA, arddhkrssityaadi| palasyASTramAMzo'rddhakarSaH, tasyaiva caturbhAgaH karSaH, plsyaarddhmplmityaadi| sarvaM mAgadhadezaprasiddhaM sUtrasiddhameva / / 322 // navaraM elApatra karmArIpatrAdikaM patram, coyaophalavizeSaH, macchaNDikA zarkarAvizeSaH // 323 // avamAnaM vivakSurAha se kiM taM omANe? 2 jaNNaM omiNijjati, taMjahA- hattheNa vA daMDeNa vA dhaNueNa vA jugeNa vA NAliyAe vA akkheNa vA musaleNa vA, daMDaM dhaNU jugaMNAliyAya akkhamusalaMca cauhatthaM / dasanAliyaMca rajju viyANa omaannsnnnnaae||13||vtthumi hattha mijaM khitte daMDaM dhaNuMca ptthmmi|khaayN ca nAliyAe viyANa omANasaNNAe ||94||suutrm 324 // eteNaM omANapamANeNaM kiMpaoyaNaM?, eteNaM omANapamANeNaMkhAya ciya karagacita kaDapaDabhitti parikkhevasaMsiyANaMdavvANaM omANapamANanivittilakkhaNaMbhavati, setaM omANe ||suutrm 325 // se kiM taM gaNime? 2 jaNNaM gaNijjati, taMjahA- ekko dasagaM sataM sahassaM dasasahassAI satasahassaM dasasayasahassAI koDI // sUtram 326 // pattA agara (mu0) agaru (pr0)| (c) plaash| tsy| 0 kke| me| 0 ptthNmi| 0 av| khaayciariakrkciy| 0 ego dasa syN| upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 322-323 1.3.1 drvyprmaannm| 1.3.1.2 vibhAganiSpannam 1.3.1.2.2 unmaanprmaannm| tasyArdhakarSakadhapalapalAdi bhedAH / sUtram 324-327 1.3.1.2 vibhaagnisspnnm| 1.3.1.2.3-4 avmaanprmaannm| gnnimprmaannm| // 244 //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 245 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 324-327 1.3.1 drvyprmaannm| 1.3.1. vibhAganiSpannam eteNaM gaNimappamANeNaM kiM paoyaNaM?, eteNaM gaNimapamANeNaM bhitaga bhiti bhatta veyaNa Aya vvayanivvisaMsiyANaM davvANaM gaNiyappamANanivittilakkhaNaM bhavati, se taMgaNime // sUtram 327 // se kiMtaMomANe, ityaadi|avmiiyte paricchidyatekhAtAdhanenetyavamAnaM hstdnnddaadi|athvaavmiiyte paricchidyate hastAdinA yattadavamAnaMkhAtAdi / tatra karmasAdhanapakSamadhikRtya tAvadAha, jaMNamityAdi / yadavamIyate khAtAdi tadavamAnam, kenAvamIyata ityAha- hattheNa vA daMDeNa vetyAdi / tatra hasto vakSyamANasvarUpazcaturviMzatyaGgalamAnaH, anenaca hastena caturbhirhastairniSpannA avamAnavizeSA daNDa dhanu yuga nAlikA 'kSa muzalarUpA: SaT saMjJA labhante, ata evAha- daMDaM gaahaa| daNDaM dhanuryugaM nAlikAM cAkSaM muzalaM cakaraNasAdhanapakSamaGgIkRtyAvamAnasaMjJayA vijAnIhIti sambandhaH / daNDAdikaM pratyekaM kathambhUtamityAha-caturhastam / dazabhirnAlikAbhiniSpannAMrakhaMca vijaaniiyvmaansNjnyyetigaathaarthH||93|| nanu yadi daNDAdayaH sarvecaturhastapramANAstai~kenaiva daNDAdyanyataropAdAnena caritArthatvAtkimiti SaNNAmapyupAdAnam? ucyate, meyavastuSu bhedena vyApriyamANatvAt / tathA cAhavatthumi gaahaa| vAstuni gRhabhUmau, mIyate'neneti meyaM maanmityrthH| luptadvitIyaikavacanatvena hastaM vijAnIhIti smbndhH| hastenaiva vAstu mIyata iti tAtparyam / kSetre kRSikarmAdiviSayabhUte caturhastavaMzalakSaNaM daNDameva mAnaM vijAnIhi / dhanurAdInAM caturhastatve samAne'pirUDhivazAddaNDasaMjJAprasiddhenaivAvamAnavizeSeNa kSetraM mIyata iti hRdayam / pathimArgaviSaye dhanureva mAnam, mArgagavyUtAdiparicchedo dhanuHsaMjJAprasiddhenaivAvamAnavizeSeNa kriyate, na daNDAdibhiriti bhAvaH / khAtaMca kUpAdi nAlikayaiva yaSTivizeSarUpayA mIyata iti gamyate / evaM yugAderapi yasya yatra vyApAro rUDhastasya tatra vAcyaH / yatkathambhUtaM hstdnnddaadik0...aayvvysNsiaann| 0 naiv| bhy| 0 di| 1.3.1.2.3-4 avamAnapramANam gaNimapramANam / // 24 //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| // 246 // 324-327 mityAha- avamAnasaMjJayopalakSitamiti gaathaarthH|| 94 // 324 // etenAvamAnapramANena kiM prayojanamityAdi bhaavitaarthmev| [1]upkrmH| navaraM khAtaMkUpAdi, citaMtviSTikAdiracitaM prAsAdapIThAdi, krakacitaMkarapatravidAritaM kASThAdi, kaTAdaya:pratItA eva, parikSepo 1.3 prmaannm| bhittyAdereva paridhiH nagaraparikhAdi / eteSAM khAtAdisaMzritAnAmabhede'pi bhedavikalpanayAkhAtAdiviSayANAM dravyANAMkhAtAdInAmeveti tAtparyam, avamAnameva pramANaM tasya nirvRttilakSaNaM bhavatIti / tadetadavamAnamiti nigamanam // 325 // se kiM taM gaNime, sUtram ityaadi|gnnyte saGkhyAyate vastvaneneti gaNimamekAdi, athavAgaNyatesaGkhyAyate yattadgaNimaMrUpakAdi / tatra karmasAdhanapakSa 1.3.1 maGgIkRtyAha- jaNNa mityAdi / gaNyate tadgaNimam, kathaM gaNyata ityAha- ekko, ityAdi // 326 // etena gaNimapramANena kiM prayojanamityAdigatArthameva / navaraM bhRtaka: karmakaro, bhUti: padAtyAdInAMvRttiH, bhaktaMbhojanam, vetanakaMkuvindAdinA vyUtavastravyatikare'rthapradAnam / eteSu viSaye AyavyayanirvisaMzritAnAM pratibaddhAnAM rUpakAdi dravyANAM gaNimapramANena nirvRttilakSaNamiyattAvagamarUpaM bhvti| tadetadgaNimamiti // 327 // atha pratimAnapramANaM nirUpayitumAha se kiM taM paDimANe? 2 jaNNaM paDimiNijjai, taMjahA, guMjA kAgaNI niSphAvo kammamAsao maMDalao suvaNNo, paMca guMjAo kammamAsao kAgaNyapekSayA, cattAri kAgaNIo kammamAsao, tiNNi niSphAvA kammamAsao, evaM caukko kammamAsaoM, bArasa kammamAsayA maMDalao, evaM aDayAlisAe~ (kAgaNIe) maMDalao, solasa kammamAsayA suvaNNo, evaM causaTThie (kAgaNIe) suvaNNo ||suutrm 328 // eteNaM paDimANapamANeNaM kiM paoyaNaM?, eteNaM paDimANapamANeNaM suvaNNa rajata maNi mottiya saMkha silappavAlAdINaM davvANaM rus| (dInAM)' itydhikm| 0 nirvi', iti na vrtte| 0 kAkaNyapekSayetyarthaH, itydhikm| 9 aDayAlisaM kaagnniio| 0 causaTThI kaagnniio| drvyprmaannm| 1.3.1.2 vibhAganiSpannam 1.3.1.2. 3-4 avmaanprmaannm| gaNimapramANam / sUtram 328-329 1.3.1.2.5 pratimAnapramANamA // 246 //
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| // 247 // paDimANappamANanivvattilakkhaNaM bhavati, setaM pddimaanne|setN vibhaagnissphnnnne| setaM davvapamANe ||suutrm 329 // // 132 // ) se kiM taM paDimANe, ityaadi| mIyate'neneti mAnam, meyasya suvarNAdeH pratirUpaM sadRzaM mAnaM pratimAnaM guJjAdi, athavA pratimIyate taditi prtimaanm| tatra guJjAcaNoThiyA 1 / sapAdA guJjA kAkaNIsa tribhAgakAkaNyA tribhAgonaguJjAdvayana vA nivRtto niSpAva: 3 / trayo niSpAvA: karmamASaka: 4 / dvAdaza karmamASakA eko maNDalaka: 5 / SoDaza karmamASakA eka suvarNa: 6 / amumevArthaM kiJcitsUtre'pyAha-paMca guMjAo, ityaadi| paJca gujA ekaH krmmaasskH| athavA catasraH kAkaNya ekaH krmmaassk:| yadivA trayo niSpAvakAekaH karmamASakaH / idamuktaM bhavati, asya prakAratrayasya madhye yena kenacitprakAreNa pratibhAti tena vaktA karmamASakaM prarUpayatu, pUrvoktAnusAreNa na kazcidarthabheda iti / evaM caukko kammamAsao, ityaadi| catasRbhiH kAkiNIbhirniSpannatvAccatuSko yaH karmamASaka iti svarUpavizeSaNamAtramidam / te dvAdaza karmamASakA eko mnnddlk:| evamaSTacatvAriMzatkAkaNIbhirmaNDalako 'bhavatI'ti zeSaH, bhAvArtha:pUrvavadeva / SoDazakarmamASakA: suvarNaH, athavA catuHSaSTiH kAkaNya ekaH suvarNaH, bhAvArthaH sa eva // 328 // etena pratimAnapramANena kiM prayojanamityAdi gatArtham / navaraM rajataM rUpyam, maNayazcandrakAntAdayaH, zilArAjapaTTakaH, gandhapaTTa ityanye / zeSaM pratItaM yAvattadetatpratimAnapramANam / tadevaM samarthita mAnonmAnAdibhedabhinnaM paJcavidhamapi vibhAganiSpannaM dravyapramANam, tatsamarthane ca samarthitaM dravyapramANam // 329 / / atha kSetrapramANamabhidhitsurAha se kiMtaM khettapamANe? 2 duvihe paNNatte, taMjahA- padesaNipphaNNe ya1vibhAgaNipphaNNe ya 2 // sUtram 330 // 0 vvi| 0 sUtra 314-329 sUtrapAThAnAM sthAna ekameva sUtrAGka 132 vrtte| 0 kvacitkAkaNI kvacicca kAkiNI' tyubhayathA pATha upalabhyate / [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 328-329 1.3.1 drvyprmaannm| 1.3.1.2 vibhaagnisspnnm| 1.3.1.2.5 prtimaanprmaannm| 330-335 1.3.2.2 vibhaagnisspnnm| ailavitastiranidhanvAdi bhedAH / // 247 //
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandra sUri vRtti [1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 330-335 yutm| // 248 // se kiM taM padesaNipphaNNe? 2 egapadesogADhe dupadesogADhe jAvasaMkhijjapadesogADhe, asaMkhinjapadesogADhe, setaM paesaNipphaNNe |suutrm 331 // se kiM taM vibhAgaNipphaNNe? 2- aMgula vihatthi rayaNI kucchI dhaNu gAuyaM ca boddhavvaM / joyaNa seDhI payaraM logamaloge viya taheva ||95||suutrm 332 // se kiM taM aMgule? 2 tivihe paNNatte, taMjahA- AyaMgule 1 ussehaMgule 2 pamANaMgule 3 // sUtram 333 // se kiM taM AyaMgule?, 2 je NaM jayA maNussA bhavaMti tesi NaM tayA appaNo aMguleNaM duvAlasaaMgulAI muhaM, navamuhAI purise pamANajutte bhavati, doNie purise mANajutte bhavati, addhabhAraM tulamANe purise ummANajutte bhavati, mANu mmANa pamANajuttA lakkhaNavaMjaNaguNehiM uvveyaa|uttmkulppsuuyaa uttamapurisA muNeyavvA // 96 // hoMti puNa ahiyapurisA aTThasataM aMgulANa uvviddhaa| gauti ahamapurisA cauruttara majjhimillA u||97|| hINA vA ahiyA vA je khalu sara satta saarprihiinnaa| te uttamapurisANaM avasA pesttnnmurveti||98|| sUtram 334 // eteNaM aMgulapamANeNaM cha aMgulAI pAdo, do pAyA vihatthI, do vihatthIo rayaNI, do rayaNIo kucchI, do kucchIo daMDaM, dhaNU, juge, nAliyA, akkha musale, do dhaNusahassAIgAuyaM, cattAri gAuyAIjoyaNaM // sUtram 335 // se kiM taM khettapamANe, ityaadi| idamapi dvividham (pradezaniSpannaM vibhAganiSpannaM ca), tatra pradezA iha kSetrasya nirvibhAgA 0'jAva' sthAne 'tipaesogADhe'10 loga'via thev| 0 nnnni| ll| pamANajuttA(Naya),I 0 syN| 7 cauttaraM / ss| 0 kkhe| kssetrprmaannm| 1.3.2.2 vibhAganiSpannam aGgalavitastiralidhanvAdi bhedaaH| // 248 //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 249 // 330-335 1.3.2 1.3.2.2 bhAgAstairniSpannaM prdeshnisspnnm| vibhAga:pUrvoktasvarUpastena niSpannaM vibhaagnisspnnm||330|| tatraikapradezAvagADhAdyasaGkhayeya- [1] upkrmH| pradezAvagADhaparyantaMpradezaniSpannam / ekapradezAdhavagADhatAyA ekAdibhiH kSetrapradezairniSpannatvAdatrApi pradezaniSpannatA bhaavniiyaa| 1.3 prmaannm| pramANatA tvekapradezAvagAhitvAdinA svasvarUpeNaiva pramIyamAna(Na)tvAditi // 331 // vibhAganiSpannaM tvaGgalAdi, tdevaahaNgulvihtthigaahaa| aGgalAdisvarUpaM ca svata eva zAstrakAro nyakSeNa vakSyati // 332 / / tatrAGgalasvarUpanirdhAraNAyAha- sUtram se kiM taM aMgule, ityaadi| aMgulaM trividhaM prajJaptaM tadyathA, AtmAGgulam, utsedhAGgulam, prmaannaanggulm||333|| tatra ye yasminkAle bharatasagarAdayo manuSyAH pramANayuktA bhavanti teSAM sambandhyatrAtmA gRhyate, Atmano'GgalamAtmAGgalam / ata evAha- je kSetrapramANam / nnmityaadi| ye bharatAdayaH pramANayuktA yadA bhavanti teSAM tadA svakIyamaGgalamAtmAGgalamucyata iti zeSaH / idaM ca puruSANAM vibhAganiSpannam kAlAdibhedenAnavasthitamAnatvAdaniyatapramANaMdraSTavyam / anenaivAtmAGgalena puruSANAMpramANayuktatAdinirNayaM kurvannAha- appaNo aGgulavita stiratniaMguleNaM duvAlasetyAdi / yadyasyAtmIyamaGgalaM tenAtmano'Ggalena dvAdazAGglAni mukhaM pramANayuktaM bhavati / anena ca mukhapramANena dhanvAdi bhedaaH| nava mukhAnisarvo'pi puruSaH pramANayukto bhvti| pratyekaM dvAdazAGgalairnavabhirmukhairaSTottaraMzatamaGgalAnAM sampadyate, tatazcaitAvaducchrayaH puruSaH pramANayukto bhavatIti paramArthaH / atha tasyaiva mAnayuktatApratipAdanArthamAha- droNika: puruSo mAnayukto bhvti| droNI jalaparipUrNA mahatI kuNDikA, tasyAM pravezito yaH puruSo jalasya droNaM pUrvoktasvarUpaM niSkAzayati droNenajalasyonAMvA tAM pUrayati sa droNikaH puruSomAnayukto nigadyata iti bhAvaH / idAnImetasyaivonmAnayuktatAmAha-sAra pudgalaracitatvAttulAropitaH // 249 // sannaddhabhAraM tulayan puruSa unmAnayukto bhvti| tatrottamapuruSA yathoktaiH pramANamAnonmAnairanyaizca savaireva guNaiH sampannA eva bhavantItyeta(r)se kiM taM paesaniSphaNNe' ityadhikam /
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 250 // darzayannAha- mANummANa gaahaa| anantaroktasvarUpairmAnonmAnapramANairyuktA uttamapuruSAzcakravartyAdayo muNitavyA iti smbndhH| tathA lakSaNAnizaGkhasvastikAdIni, vyaJjanAnimaSItilakAdIni, guNA: kssaantyaadystairupetaaH| tathottamakulAnyugrAdIni tatprasUtA iti gaathaarthH||96||athaatmaangglenaivottmmdhymaadhmpurussaannaaN pramANamAha-huMti puNa gaahaa| bhavanti punaradhikapuruSA uttamapuruSAzcakravartyAdayo'STazatamaGgulAnAM ubviddhA unmitA uccaistvena, pun:shbdstvessaamevaadhikpurussaadiinaamnekbhedtaadrshkH| AtmAGgulenaiva SaNNavatyaGgulAnyadhamapuruSA bhavanti / cauruttara majjhamillAu tti, tenaivAGgulena caturuttaramaGgulazataM madhyamAH, tuzabdo yathAnurUpazeSalakSaNAdibhAvapratipAdanapara iti gaathaarthH||97||ye'ssttottrshtaangglmaanaaddhiinaa adhikAvA te kiM bhavantItyAha, hINA vA gaahaa| aSTottarazatAGgalamAnAddhInA vAdhikA vA ye khalu, svaraH sakalajanAdeyatva prakRtigambhIratAdiguNAlaGkato dhvaniH, sattvaM dainyavinirmukto mAnaso'vaSTambhaH, sAraH zubhapudgalopacayajaH zArIraH zaktivizeSaH, taiH parihINAH santaste, uttamapuruSANAmupacitapuNyaprAgbhArANAmavazA anicchanto'pyazubhakarmavazataH pressytvmupyaanti|svraadishesslkssnnvaiklyshaayN ca yathoktapramANAddhInAdhikyamaniSTaphalapradAyi pratipattavyaM na kevalamiti lakSyate / bharatacakravAdInAM svAGgalato viMzatyadhikAGgalazatapramANAnAmapi nirNItatvAnmahAvIrAdInAM ca keSAJcinmatena caturazItyAdyaGgalapramANatvAd, bhavanti ca viziSTAH svarAdayaH pradhAnaphaladAyinaH, yata uktam, asthiSvarthAH sukhaM mAMse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu / gatau yAnaM svare cAjJA, sarvaM sattve prtisstthit||1||miti gaathaarthH||98||334 // etenAGgalapramANena SaDaGgalAni paadH| pAdasya madhyatalapradeza: SaDaGgalavistIrNaH, pAdaikadezatvAtpAdaH / dvau ca yugmIkRtau pAdau vitstiH| dve ca vitastI ratniH hasta ityrthH| ralidvayaM 0nggulm(laanaaN)| 0'vA', itydhikm| 0 naaH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 330-335 1.3.2 kssetrprmaannm| |1.3.2.2 vibhAganiSpannam alavitastiralidhanvAdi bhedaaH| . // 250 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri | zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 251 // sUtram 336-338 1.3.2 kssetrprmaannm| |1.3.2.2.1 kukssiH| pratyeka kukSidvayaniSpannAstu SaT pramANavizeSA daNDa dhanu yuga nAlikA 'kSamuzalalakSaNA bhavanti / tatrAkSo dhU:, [1] upkrmH| zeSAzca gtaarthaaH| dve dhanuHsahasre gavyUtam, catvAri gavyUtAni yojanam // 335 // zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| __eeNaM AyaMgulappamANeNaM kiM paoyaNaM? eteNaM AyaMgulappamANeNa jeNaM jayA maNussA bhavaMti tesiNaM tayA~ appaNo aMguleNaM dravyAdicaturbhedAH agaDa daha nadI talAga vAvI pukkharaNi dIhiyA guMjAliyAo sarA sarapaMtiyA) sarasarapaMtiyAo bilatiyAo ArAmujANa kANaNa vaNa vaNasaMDa vaNarAIo devakula sabhA pavAthUbhakhADya parihAo pAgAra 'TTalaga cariya dAra gopura toraNa pAsAdaghara saraNa leNa AvaNa siMghADaga tiya caukka caccara caumuha mahApaha pahA sagaDa raha jANa jugga gilli thilli sIya saMdamANiya lohI lohakaDAha kaDucchuya AsaNa sataNa khaMbha bhaMDa mattovagaraNamAdINi ajakAligAiMca joyaNAImavikhaMti // sUtram 336 // vibhAganiSpannase samAsao tivihe paNNate / taMjahA-sUti aMgule 1, payaraMgule 2, ghaNaMgule 3 / aMgulAyatA egapadesiyA seDhI sUiaMgule 1, AtmAGgula sUyI sUyIe guNiyA payaraMgule 2, payaraM sUIe guNitaM ghaNaMgule 3 // sUtram 337 // kUpadrahAdivastUetesi NaM bhaMte! sUtiaMgula payaraMgula ghaNaMgulANa ya katare katarehito appe vA bahue vA tulle vA visesAhie vA? savvatthove ca yojanAni sUtiaMgule, pataraMgule asaMkhejjaguNe, ghaNaMgule asNkhejgunne|setN AyaMgule // sUtram 338 // eteNaM AyaMgulapamANeNaM kiM paoyaNamityAdigatArtham / navaraM ye yadA manuSyA bhavanti teSAM tadA''tmano'Ggalena svakIyakAla h| tayA NaM AyaMguleNaM agaDa talAga daha nadI vAvi pukkhariNI...0 deul| 0 aTTAlaya / G'toraNe' ti padaM naasti| "lynn| OM tig| ON // 251 // haO sivia sNdmaanniaao| kddilly| (r)imAni triNi padAni na vrtnte| (r)yaa| (r)suI suuiigunniyaa| (r)'ya' na vrtte| 9 appA vA bahuyA 8 vA tullAvA visesAhiyA vaa| (r)svkiiye'tydhikm| mngklprmaannm| |1.3.2.2.1.1 prayojanam, nyadyakAlInAni mIyante tasya suuciprtrghntryaabhedaaH|
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 252 // 336-338 1.3.2 kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vibhaagnisspnnmngklprmaannm| sambhavInyavaTa hRdAdIni mIyanta iti snnttngkH| tatrAvaTa: kuupH| taDAgaHkhAnito jlaashyvishessH| vApya: caturasrA jalAzaya- upakramaH / vizeSAH / puSkariNyo vRttAstA eva, puSkaravantyo vaa| dIrghikA: sAriNyaH / sAriNya eva vakrA guJjAlikA bhnnynte| sara: svayaMsambhUto jalAzayavizeSa eva / sarapaMtiyAutti, paGktibhirvyavasthApitAni sarAMsi sr:pngktyH| sarasarapaMtiyAutti, dravyAdicaturbhedAH yAsu saraHpaGkitaSvekasmAtsaraso'nyatra tato'pyanyatra kapATasaJcArakenodakaM saMcarati tAH saraHsaraHpaGktayaH / bilapaGktayaH sUtrama pratItAH / mAdhavIlatAdiSu dampatyAdIni yeSvAramanti krIDanti te aaraamaaH| puSpaphalAdisamRddhAnekavRkSasaGkalAnyutsavAdau bhujnpribhogyaanyudyaanaani| sAmAnyavRkSajAtiyuktAni nagarAbhyarNavartIni kAnanAnyathavA strINAM puruSANAM vA kevalAnAM paribhogyAni kAnanAni, yadivA yebhyaH parato bhUdharo'TavI vA tAni sarvebhyo'pivanebhyaH paryantavartIni kaannaani|shiirnnvRkssklitaani vA kaannaani| ekajAtIyavRkSAkIrNAni vnaani| anekajAtIyairuttamaizcapAdapairAkIrNAni vnkhnnddaani| ekajAtIyAnA 1.3.2.2.1.1 mitareSAM vA zAkhinA paGktayo vnraajyH| santo bhajantyetAmiti sabhA, pustakavAcanabhUmirbahujanasamAgamasthAnaM vA / adha AtmAGgala prayojanam, upari ca samakhAtarUpA khaatikaa| adhaH saGkIrNopari vistIrNA khAtarUpA tu prikhaa| prAkAroparyAzrayavizeSA attttaalkaaH| kUpadrahAdivastU nyadyakAlInAni gRhANAM prAkArasya cAntare'STahastavistAro hstyaadisnycaarmaargshcrikaa| pratolIdvArANAM parasparato'ntarANi gopuraanni| rAjJAM ca yojanAni mIyante tasya devatAnAM ca bhavanAni prAsAdAH, utsedhabahulA vA praasaadaaH| gRhANisAmAnyajanAnAM sAmAnyAni vA zaraNAnitRNamayAvasarikAdIni / layanAnyutkIrNaparvatagRhANi giriguhA vA kArpaTikAdyAvAsasthAnaM vaa| ApaNA httttaaH| nAnAgRhAdhyAsitastrikoNo tryobhedaaH| bhUbhAgavizeSaH zRGgATakam, sthApanA A, tripathasamAgamo vA shRnggaattkm| trikaM tu tripathasamAgama eva, tadyathA / , prabhUtagRhAzrayacaturasro bhUbhAgazcatuSkam, yathA - catuSpathasamAgamo vA ctusskm| catvaraM catuSpathasamAgama eva +, SaTpathasamAgamo vA 0 tatsthAne 'tarUNAM' / 0 nAnAhaTTagRhA' iti| 0 'tthe'tydhikm| (dvA)' itydhikm| sUciprataraghana // 252 //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 253 // 1.3 prmaannm| sUtram 336-338 1.3.2 kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vibhaagnisspnnmngklprmaannm| catvaram *|cturmukhdevkulikaadi cturmukhm| mahAnAjamArgo mahApathaH / itare pnthaanH| devakulasabhAdIni padAni kvacidvAcanA- [1] upkrmH| vizeSe'traivAntare dRshynte| zakaTaM gddddkaadi| ratho dvidhA yAnarathaH snggraamrthshc| tatra saGgrAmarathasyopari prAkArAnukAriNI zA0 upkrmH| kaTIpramANA phalakamayI vedikA kriyate'parasya tvasau na bhavatIti vishessH| yAnaM gntryaadi| juggatti gollaviSayaprasiddha dravyAdicaturbhedAH dvihastapramANaM caturasravedikopazobhitaMjampAnam / gillitti, hastina upari kollararUpA yA mAnuSaM giltiiv| thillitti, lATAnAM yadaDDapallANaM rUDhaM tadanyaviSayeSu thilliityucyte| sIyatti, zibikA kUTAkArAcchAdito jampAnavizeSaH / saMdamANiyatti, puruSapramANAyAmo jampAnavizeSa eva / lohitti, lohI maNDanakAdipacanikA kvillii| lohakaDAhatti, lohamayaM bRhatkaDillam / bhANDaM mRnmayAdibhAjanam / mAtraH kAMza(sya)bhAjanAdhupakaraNamAtrAyA AdhAravizeSaH / upakaraNaMtvanekavidhaM kaTapiTakazUrpAdikam / zeSaM tu yadiha kvacitkiJcinna vyAkhyAtaM tatsugamatvAditi mantavyam / tadevamAtmAGgalenAtmIyAtmIyakAla- 1.3.2.2.1.1 AtmAGgula sambhavIni vastUnyadyakAlInAni ca yojanAni miiynte| ye yatra kAle puruSA bhavanti tadapekSayA'dyazabdo drssttvyH|| 336 // idaMDa prayojanam, kUpadrahAdivastUcAtmAGgalaM sUcyaGgulAdibhedAtrividham / tatra daiyeNAGgalAyatA bAhalyatastvekaprAdezikI nabhaHpradezazreNi: sUcyaGgalamucyate, nyadhakAlInAni ca yojanAni etacca sadbhAvato'saGkhayeyapradezamapyasatkalpanayA sUcyAkAravyavasthApitapradezatrayaniSpannaM draSTavyam, tadyathA 000 suucii| sUcyaiva mIyante tasya guNitA pratarAGgalam / idamapi paramArthato'saGkhyayapradezAtmakam, asadbhAvatastveSaivAnantaradarzitA tripradezAtmikA sUcistayaivala guNyate, ataH pratyekaM pradezatrayaniSpannasUcItrayAtmakaM navapradezasaGkhyaM sampadyate, sthApanA, / pratarazcasUcyA guNito dairyeNa viSkambhata:piNDatazca samasaGkhyaM ghanAGgulaM bhavati / dairdhyAdiSu triSvapi sthAneSu samatAlakSaNasyaiva samayacaryayA ghanasyeha dddd| 7 hi| suuciprtrghntryobhedaaH| // 253 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| / / 254 // [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| rUDhatvAt / pratarAGgalaMtu dairdhyaviSkambhAbhyAmeva samaMna piNDataH, tasyaikapradezamAtratvAditi bhAvaH / idamapi vastuvRttyAsaGkhyeyapradezamAnam, asatprarUpaNayA tu saptA(pta)viMzatipradezAtmakam, pUrvoktasUcyA'nantaroktanavapradezAtmake pratareguNita etAvatAmeva pradezAnAM bhAvAd / eSAM ca sthApanA27'nantaranirdiSTanavapradezAtmakapratarasyAdha upari ca nava nava pradezAndattvA bhaavniiyaa| tathA ca dairghya viSkambha piNDaistulyamidamApadyate // 337 // eesiNaM bhaMte, ityAdinA sUcyaGgalAdipradezAnAmalpabahutvacintA yathAnirdiSTanyAyAnusArataHsukhAvaseyaiva / tadetadAtmAGgalamiti ||338||athotsedhaangglnirnnyaarthmaah se kiM taM ussehaMgule? 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA- paramANU tasareNU rahareNU aggayaM ca vaalss| likkhA jUyA ya javo aTThaguNavivaDiyA kmso||99||suutrm 339 // . se kiMtaM paramANU?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suhume ya1 vAvahArie ya 2 // sUtram 340 // tattha NaMje se suhume se Thappe // sUtram 341 // se kiM taM vAvahArie? 2 aNaMtANaM suhumaparamANupoggalANaM samudayasamitisamAgameNaM se ege vAvahArie paramANupoggale nippajati ||suutrm 342 // (1) seNaM bhaMte! asidhAraM vA khuradhAraM vA ogAhejA?, hantA ogAhejA, seNaMtattha chijjeja vA bhijjeja vA?, no iNaTesamaTe, no sUtram 339-343 1.3.2 kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vibhaagnisspnnmnggulprmaannm| |1.3.2.2.1.2 utsedhAGgalaniSpattiH suukssmvyvhaarikprmaannuH| asya praznasya sthAne 'tattha NaM je se vavahArie se NaM', iti vrtte| aNaMtANatANaM suhumapoggalANaM,' iti vrtte| // 254 // vyaakhyaa| atttthgunnvidiyaa| v| Ose ege' na vrtte| 0 pphji|
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 255 // zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram |339-343 1.3.2 kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vibhAganiSpanna khalu tattha satthaM kamati, (2) se NaM bhaMte! agaNikAyassa majjhaMmajANaM vItIvadejA?, haMtA vitIvadekhA, seNaM tattha DojA? no [[1] upakramaH / tiNaTTe, samaDhe, No khalu tattha satthaM kamati, (3) se NaM bhaMte! pukkhalasaMvaTTayassa mahAmehassa majjhamajheNaM vItIvadejA?, haMtA vItIvadejjA, se NaM tattha udaulle siyA?, no tieDhe samaDhe, No khalu tattha satthaM kamati, (4) se NaM bhaMte! gaMgAe mahANaIe paDisoyaM havvamAgacchejjA?, haMtA havvamAgacchejjA, seNaM tattha viNighAyamAvajjejjA?, no tiNaTesamaTe, Nokhalu tattha satthaM kamati, (5) seNaM bhaMte! udagAvattaM vA udagabiMduvA ogAhejA? haMtA ogAhejA, seNaM tattha kuccheja vA? pariyAvajjeja vA?, No iNamaDhe samaDhe, no khalu tattha satthaM kamati, sattheNa sutikkheNa vi chattuM bhettuMca jaM kira na sakkA / taM paramANU siddhA vayaMti AdI pamANANaM // 10 // sUtram 343 // se kiM taM ussehaMgale, ityaadi| utsedhaH, aNaMtANaM suhamaparamANupoggalANamityAdikrameNocchyo vRddhinayanaM tasmAjAta- mnggulprmaannm| 1.3.2.2.1.2 maGgulamutsedhAGgulam, athavotsedho nArakAdizarIrANAmuccaistvam, tatsvarUpanirNayArthamaGgalamutsedhAGgalam / tacca kAraNasya paramANutrasareNvAderanekavidhatvAdanekavidhaM prajJaptaM tadeva kAraNAnekavidhatvaM darzayati, tdythetyaadi|| 99 // 339 // paramANU . ityAdigAthAM sUtrakRtsvayameva vivarISurAha- se kiM taM paramANU, ityaadi| paramANurdvividhaH prajJaptaH, sUkSmo vyaavhaarikshc|| 340 // tatra sUkSmastatsvarUpAkhyAnaM prati sthApyo'nadhikRta ityarthaH // 341 // se kiMtaM vAvahArie, ityAdi / nanu kiyadbhiH sUkSmainaizcayikaparamANubhireko vyAvahArika: paramANurniSpadyate? atrottaram, anNtaannmityaadi| anantAnAM sUkSmaparamANupudgalAnAM sambandhino // 255 // ye samudAyA vyAdisamudAyAtmakAni vRndAni teSAM yAH samitayo bahUni mIlanAni, tAsAM samAgamaH saMyoga ekIbhavanaM samudaya 0 bhaMte', ityadhikam / OM / (c) g| 0 inntthe| 9 chi| Oj / 7 iN| (c)v| utsedhAGgala niSpattiH suukssmvyvhaarikprmaannuH|
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| | zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| | // 256 // sUtram 1.3.2 1.3.2.2.1 vibhAganiSpanna samitisamAgamaH, tena vyAvahArikaparamANupudgala eko niSpadyate / idamuktaM bhavati, nizcayanayaH, kAraNameva tadantyaM sUkSmo nityazca / bhavati paramANuH / ekarasavarNagandho dvisparza: kAryaliGgazca ||1||ityaadilkssnnsiddhN nirvibhAgameva prmaannumicchti|ystvetairnekairjaayte taM sAMzatvAtskandhameva vyapadizati / vyavahArastu tadanekatAniSpanno'pi yaH zastracchedAgnidAhAdiviSayo na bhavati dravyAdicaturbhedAH tamadyApi tathAvidhasthUlatA'pratipatteH paramANutvena vyavaharati, tato'sau nizcayataH skandho'pi vyavahAranayamatena vyAvahArika: prmaannuruktH|| 342 / / na ca vaktavyam, ayaM tarhi zastracchedAdiviSayo bhavati, yatastanniSedhArthameva praznamutpAdayati se NaM 8 |339-343 bhaMte! ityaadi| sa bhadanta! vyAvahArikaparamANuH kadAcidasiH khaDgaM taddhArAM vAvagAheta, AkrAmed? atrottaram hantAvagAheta, kssetrprmaannm| hanteti komalAmantraNe'bhyupagamadyotane vA, avagAheteti ziSyapRSTArthasyAbhyupagamavacanam / punaH pRcchati, sa tatrAvagADhaH saMzchidyeta vA dvidhA kriyeta bhidyeta vA, anekadhA vidAryeta sUcyAdinA vastrAdivadvA sacchidraH kriyeta? uttaramAha- nAyamarthaH samarthaH, mnggulprmaannm| naitadevamiti bhaavH| atropapattimAha- na khalu tatra shstrNkraamti| idamuktaM bhavati, yadyapyanantaiH paramANubhirniSpannAH kASTAdayaH utsedhAGgalazastracchedAdiviSayA dRSTAstathApyanantakasyApyanantabhedatvAttAvatpramANenaiva paramANvanantakena niSpanno'sau vyAvahArika: niSpattiH sUkSmavyavahAparamANuhyo yAvatpramANena niSpanno'dyApi sUkSmatvAnna zastracchedAdiviSayatAmAsAdayatIti bhAvaH / punarapyAha- sa bhadantA rikprmaannuH| nikAyasya vahnarmadhyamadhyenAntare vyativrajedgacched? hantetyAdhuttaraM pUrvavat, navaraM zastramihAgnizastraM graahym| punaH pRcchati se NaM bhaMte! pukkhaletyAdi / idamapi sUtraM pUrvavadbhAvanIyam / navaraM puSkarasaMvartasya mahAmeghasyeyaM prarUpaNA, ihotsarpiNyAmekaviMzati // 256 // varSasahasramAne duSSamaduSSamAlakSaNe prathamArake'tikrAnte dvitIyasyAdau sakalajanasyAbhyudayArthaM krameNAmI paJca mahAmeghA: prAdurbha |1.3.2.2.1.2 teti|
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandra 1.3prmaannm| sUri vRttiyutm| // 257 // viSyanti, tadyathA, puSkalasaMvartaka udakarasaH prathamaH, dvitIyaH kSIrodaH, tRtIyo ghRtodaH, caturtho'mRtodaH, paJcamo rasodaH / [1] upkrmH| tatra puSkalasaMvarto'sya bharatakSetrasya puSkalaM pracuramapi sarvamazubhAnubhAvaM bhUmirUkSatAdAhAdikaM prazastodakena saMvartayati- zA0 upkrmH| nAzayati / evaM zeSameghavyApAro'pi prathamAnuyogAdavagantavyaH / udaulle siyatti, udakenAH syAdityarthaH, zastratA cAtrodaka dravyAdicaturbhedAH syaavseyaa| se NaM bhaMte! gaMgAe ityaadi| gaGgAyA mahAnadyAH pratizroto havyaM zIghramAgacchet, pUrvAdyabhimukhe gaGgApravAhe vahati sati, pazcimAdyabhimukhaH sa Agacchettanmadhyeneti bhAvaH / vinnihaaymityaadi| vinighAta:, tacchrotasi pratisphalanaM tamApadyeta, prApnuyAt, zeSaM pUrvavat / seNaM bhaMte! udgaavttmityaadi| udakAvartodakabindormadhye'vagAhya tiSThedityartha:? saca tatrodakasamparkAkuthyedvA, pUtibhAvaM yAyAtparyApadyedvA, jalarUpatayA pariNamedityarthaH zeSaM tathaiva / pUrvoktamevArthaM saMkSepataH prAha- sattheNa gAhA gatArthA / navaraMlakSaNamevAsyedamabhidhIyate, na punastaM ko'pi chettuM bhetuMvArabhate ityetatkilazabdena sUcayati / siddhatti, jJAnasiddhAH kevalinaH, na tu siddhA: siddhigatAH, teSAM vadanasyAsambhavAditi // 343 // |1.3.2.2.1.2 utsedhAGgalasya ___aNaMtANaM vAvahAriyaparamANupoggalANaM samudayasamitisamAgameNaM sA egA ussaNhasaNhiyA ti vA sahasaNhiyA ti vA uhareNU ucchalakSNati vA tasareNU ti vA rahareNU tivA, aTTha ussaNhasaNhiyAo sA egA sahasahiyA, aTTha sahasaNihayAo sA egA uddareNU, aTTha zUkSiNakAdA rabhya dhanugavyUuDareNUo sA egA tasareNU, aTTha tasareNUo sA egA rahareNU, aTTha rahareNUo devakuru uttarakuruyANaM maNuyANaM se ege vAlagge, aTTha devakuru uttarakurUyANaM maNuyANaM vAlaggA harivAsa rammagavAsANaM maNuyANaM se ege vAlagge / aTTha, harivassa rammayavAsANaM maNussANaM vAlaggA, hemavaya heraNNavayavAsANaM maNussANaM se ege vaalgge| aTTa hemavaya heraNNavayavAsANaM maNussANaM vAlaggA, puvvavideha (r)skh| (r) bhettumaarbh| 0 v|s| Gnnu| 0 ruunnN| 0 ruunnN| (c)g| 7 heraNNavayANaM / sUtram 344-346 1.3.2 kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vibhaagnisspnnmnggulprmaannm| tAdi prmaannaaH| // 257 //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandra 1]upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| sUri vRtti dravyAdicaturbhedA: yutm| // 258 // avaravidehANaM maNussANaM se ege vaalgge| aTTha puvvavideha avaravidehANaM maNussANaM vAlaggA, bharaheravayANaM maNussANaM se ege vAlagge, aTTha bharaheravayANaM maNussANaM vAlaggA, sA egA likkhA, aTTha likkhAo sA egA jUyA, aTTha jUyAo se ege javamajhe, aTThajavamo se ege ussehaMgule ||suutrm 344 // eeNaM aMgulapamANeNaM cha aMgulAI pAdo, bArasa aMgulAI vihatthI, cauvIsaM aMgulAI rayaNI, aDayAlIsaM aMgulAI kucchI, channautI aMgulAiMse ege daMDe i vA dhaNUi vA jugei vA nAliyA ivA akkhe i vA musale ivA, eeNaM dhaNuppamANeNaM do dhaNusahassAI gAuyaM cattAri gAuyAiMjoyaNaM / sUtram 345 // eeNaM ussehaMguleNaM kiM paoyaNaM?, eeNaM ussehaMguleNaM Neraiya tirikkhajoNiya maNUsadevANaM sarIrogAhaNAo mavijaMti // sUtram 346 // anantAnAM vyAvahArikaparamANupudgalAnAM samudayasamitisamAgamenayA parimANamAtreti gmyte| saikA, atizayena zlakSNA, zlakSNalakSNA, saiva sUkSNazlakSNikA / uttarapramANApekSayot, prAbalyena zlakSNazlakSNikA, ucchlakSNazlakSNikA, itirupapradarzane, vA, uttarApekSayA smuccye| evaM zlakSNazlakSNiketi vetyAdiSvapivAcyam / ete cocchlakSNazlakSNikAdayo yadyapi yathottaramaSTaguNatvena pratipAdayiSyante tathApi pratyekamanantaparamANuniSpannatvasAmyaM na vyabhicarantyataHprathamaM nirvizeSitamapyuktaM sA egA usaNhasaNhiyAi vetyaadi| prAktanapramANAdaSTaguNatvAdUvareNvapekSayA tvaSTabhAgavartitvAcchlakSNazlakSNiketyucyate / svata: parato vordhvAdha O..her..| usseha' naasti| OM aMgulANapamANeNaM 0 vi| 7 nnuss| (c) 'o' na vrtte| 7 paramANuteti / iti zabda: svarUpa pradarzane, vA zabda uttara...' itirUpeNa paattho'sti| sUtram 344-346 1.3.2 kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vibhaagnisspnnmnggulprmaannm| 1.3.2.2.1.2 utsedhAGgulasya ucchlakSNazvakSiNakAdArabhya dhanugavyUtAdi prmaannaaH| // 258 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 259 // stiryakcalanadharmA reNurUvareNuH, etAni cocchlakSNazlakSNikAdiNi padAni paramANU tasareNU ityAdigAthAyAmanuktAnyapyupalakSaNatvAdraSTavyAni / trasyati paurastyAdivAyuprerito gacchati yo reNuH sa trasareNuH, rathagamanotkhAto reNU rathareNuH, vaalaagrlikssaadyHprtiitaaH| devakurUttarakurUharivarSaramyakAdinivAsi mAnavAnAM kezasthUlatAkrameNa kSetrazubhAnubhAvahAnirbhAvanIyA, zeSaM nirNItArthameva // 344-46 // yAvat, (1) NeraiyANaM bhaMte! ke mahAliyA sarIrogAhaNA pannattA? gotamA! duvihA paNNattA / taMjahA- bhavadhAraNijjA ya 1, uttaraveubviyA y|ttth NaMjAsA bhavadhAraNijjA sAjahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, ukkoseNaMpaMca dhnnuusyaaii| tatthaNaMjAsA uttaraveubviyA sA jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejjaibhAga, ukkoseNaM dhaNusahassaM / (2) rayaNappabhApuDhavIe neraiyANaM bhaMte! ke mahAliyA sarIrogAhaNA pannattA / goyamA! duvihA paNNattA / taMjahA- bhavadhAraNijjA ya 1, uttaraveuvviyAya 2 / tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahanneNaM aMgulassa asaMkhenjaibhAgaM, ukkoseNUMsatta dhaNUI tiNNi rayaNIo chacca aNgulaaii| tatthaNaMjA sA uttaraveutviyA sA jahanneNaM aMgulassa saMkhejaibhAga, ukkoseNaM paNNarasa dhaNUI aDDAijAo rayaNIo y| (3) sakkarappabhApuDhaviNeraiyANaM bhaMte! ke mahAliyA sarIrogAhaNA paNNatA? go0! duvihA paNNattA / taMjahA- bhavadhAraNijjA ya 1, uttaraveubviyA ya 2 / tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahanneNaM aMgulassa asaMkhenjatibhAgaM, ukkoseNaMpaNNarasa dhaNUI aDDAijAo rynniioy| tatthaNaMjAsA uttaraveuvviyA sAjahanneNaM aMgulassa 0..kAdInitriNi...10 haae| 0 dhaNUI...rayaNIoya' sthAne 'dhaNU donni rayaNIo bArasa aMgulAI' iti rUpeNa pATho vrtte| 0 atrasthAne saMkSipto bhava dhA0' pATho vartate / evaM ja0, asaM0, saM0 uttara ve0, aMka, paM0 go0 ityAdi tatsthAne saMkSiptA: pAThA vartante / asminsthAne 'duNNi rayaNIo bArasa aMgulAI' iti 8 pATho vrtte| [1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram |347-348 1.3.2 kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vibhaagnisspnnmnggulprmaannm| 1.3.2.2.1.2 utsedhAGgala pryojnm| ratnaprabhAdinArakANAmasurakumArAdInAca shriiraavgaahnaa| // 259 //
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ krmH| shaa0upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 260 // saMkhejar3abhAga, ukkoseNaM ekkattIsaM dhaNUI rayaNI ya / (4) vAluyapabhApuDhavIeNeraiyANaM bhaMte! ke mahAliyA sarIrogAhaNA paM0? goo! duvihA paNNattA, taMjahA- bhavadhAraNijjA ya 1, uttaraveubviyA ya 2 / tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, ukkoseNaM ekatIsaM dhaNUI rayaNI ya / tatthaNaMjAsA uttaraveuvviyA sA jAnneNU aMgulassa saMkhejatibhAgaM, ukkoseNaM bAsaddhiM dhaNUI do rayaNIo ya / (5) evaM savvAsiM puDhavINaM pucchA bhANiyavvA- paMkappabhAe bhavadhAraNijjA jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, ukkoseNaM bAsaddhiM dhaNUI do rayaNIo ya; uttaraveuvviyA jahanneNaM aMgulassa saMkhejaibhAga, ukkoseNaM paNuvIsaM dhaNusayaM / dhUmappabhAe bhavadhAraNijjA jahanneNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM paNuvIsaM dhaNusayaM; uttaraveuvviyA jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejaibhAgaM ukkoseNaM aDDAijAI dhnnuusyaaii| tamAe bhavadhAraNijjA jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, ukkoseNaM aDDAijAiMdhaNUsayAI; uttaraveuvviyA jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejaibhAgaM, ukkoseNaM paMca dhnnusyaaii| (6) tamatamApuDhavineraiyANaM bhaMte! ke mahAliyA sarIrogAhaNA pannattA? goyamA! duvihA pannattA / taMjahA- bhavadhAraNijjA ya 1, uttaraveuvviyA ya 2 / tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM paMca dhnnuusyaaii| tattha NaM jA sA uttaraveuvviyAsA jahanneNaM aMgulassa saMkhejaibhAga, ukkoseNaM dhnnushssN|| sUtram 347 // (1) asurakumArANaM bhaMte! ke mahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA? gotamA! duvihA pnnnnttaa| taM0 bhavadhAraNijjA ya 1, uttaraveuvviyA y|ttth NaMjA sA bhavadhAraNijjAsA jahanneNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM satta rynniio| tatthaNaMjA sA uttaraveubviyA sAjahanneNaM aMgulassa saMkhejar3abhAga, ukkosennNjoynnstshssN| (2) evaM asurakumAragameNaMjAva thaNitakumArANaMtAva bhaanniyvvN|| 0 ekatIsaM dhaNUI ikkarayaNI' iti vrtte| "haa| (c) 'puDhavIe' ityadhikam / AUMnn| Onnu| ssaaii| tattha NaM jA sA' iti na vrtte| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram |347-348 1.3.2 kssetrprmaannm| |1.3.2.2.1 vibhaagnisspnnmnggulprmaannm| 1.3.2.2.1.2 utsedhAGgula pryojnm| ratnaprabhAdinArakANAmasurakumArAdInAca shriiraavgaahnaa| // 26 // 8
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 261 // 347-348 1.3.2.2.1 vibhAganiSpanna sUtram 348 // [1] upkrmH| nerajhyANaM bhaMte! ke mahAliyA zarIrogAhaNe, ityAdi / avagAhante'vatiSThante jIvA asyAmityavagAhanA, nArakAditanusamavagADhaM kSetraM nArakAditanureva vaa| yadyanenotsedhAGgalena nArakAdInAM zarIrAvagAhanA mIyate tarhi bhadanta! nArakANAM tAvatke mahAliyA dravyAdicatubhedAH kiyanmahatI kiM mahattvopetA kiyatItyarthaH / zarIrasyAvagAhanAzarIrameva vAvagAhanA bhavadbhiranyaizca tIrthakaraiHsadevamanujAsurAyAM parSadi prajJaptAprarUpitA? atra bhagavAngautamamAmantryottaramAha- gautama! dvividhAdviprakArA prajJaptA, tadyathA, bhavadhAraNIyA cottaravaikriyA / 1.3.2 c| nanu zarIrAvagAhanAyAH pramANe pRSTe tadvaividhyalakSaNabhedakathanamaprastutamiti cennaivam, tatpramANakathanAGgatvAttasya / na hi kssetrprmaannm| vilakSaNapramANayuktena bhedadvayena vyavasthitAyA avagAhanAyAstadbhedakathanamantareNa pratiniyataM kiJcitpramANaMprarUpayituMzakyate, bhedopanyAse tu pratibhedaniyataM tatkathyata iti bhaavH| tatra bhave nArakAdiparyAyabhavanalakSaNa AyuHsamAptiM yAvatsatataM dhriyate maGgalapramANam / 1.3.2.2.1.2 yA sA bhavadhAraNIyA, sahajazarIragatetyarthaH / yA tu tadhaNottarakAlaM kAryamAzritya kriyate sottrvaikriyaa| tatra bhavadhAraNIyA jaghanyato'GgalAsaGkhyeyabhAgamAtrotpadyamAnAnAm, utkRSTA tu paJcadhanuHzatamAnA saptamapRthivyAm / uttaravaikriyA tvAdyasamaye'- pryojnm| ratnaprabhAdinArapyaGgalasya saGkhyeyabhAga eva bhavati, tathAvidhaprayatnAbhAvato'saGkhayeyabhAgasya kartumazakyatvAditi bhAvaH / utkRSTA tu dhanu:sahasrapramANA saptamapRthivyAmeva / oghato nArakANAMzarIrAvagAhanAmAnaM pratipAdya tadeva vizeSato nirUpayitumAha, rayaNappahApuDhavItyAdisUtrasiddhameva / navaramutkRSTAvagAhanA sarvAsvapi pRthivISu svakIyasvakIyacaramaprastaTeSu draSTavyA, bhavadhAraNIyA // 26 // yAzcotkRSTAyAH sakAzAduttaravaikriyA sarvatra dviguNAvaseyA, tadevam, neraiyA asurAI puDhavAI beMdiyAdao thy| paMceMdiyatiriyanarA 0...ysybhaagsy| 0 nairiyikA asurAdayaH pRthivyAdayo dvIndriyAdayastathA ca / paJcendriyAstirya yau narA vyantarA jyotiSkA vaimaanikaaH||1|| utsedhAGgala kANAmasurakumArAdInAca shriiraavgaahnaa|
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 262 // 349-350 kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vaMtara joisiya vemaannii||1||iti samayaprasiddhacaturviMzatidaNDakasyAdyapade'vagAhanAmAnaM nirUpitam // 347||saamprtmsuraadi- [1] upkrmH| pade tanmAnaM nirUpayitumAha-asurakumArANaM bhaMte! ke mahAliyetyAdisarvaM paatthsiddhm|nvrmuttrvaikriyaavgaahnaatraapi jaghanyAGga 1.3 prmaannm| lasya saGkhyeyabhAga eva, utkRSTA tu dazasvapi nikAyeSu yojnshtshsrmaanaa| anye tvAH, nAgakumArAdinavanikAyeSUtkRSTAsau / dravyAdicaturbhedAH yojanasahasramAnaiveti // 348 ||ath pRthivyAdipade'vagAhanAmAha sUtram (1) puDhavikAiyANaM bhaMte! ke mahAliyA sarIrogAhaNA pannattA? goyamA! jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, ukkoseNa vi aMgulassa asaMkhejatibhAgaM / evaM suhumANaM ohiyANaM apajjattayANaM pajjattayANaM, bAdarANaM ohiyANaM apajjattayANaM pajjattayANaMca bhANiyavvaM / evaM jAva bAdaravAukkAiyANaM apajjattayANaM pajjattayANaMbhANiyavvaM / (2) vaNassaikAiyANaM bhaMte! ke mahAliyA sarIro vibhAganiSpannagAhaNA pannattA? go0! jahanneNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM sAtiregaMjoyaNasahassaM |suhumvnnssikaaiyaannN ohiyANaM 1 apajjattayANaM 2 paJjattagANaM 3 tiNha~ vi jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, ukkoseNa vi aMgulassa asaMkhejatibhAgaM / bAdara utsedhAla vaNassatikAiyANaM jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, ukkoseNaM sAtiregaM joyaNasahassa; apajjattayANaM jahanneNaM aMgulassa pryojnm| pRthvyaptejovAyuasaMkhejjaibhAga, ukkoseNa vi aMgulassa asaMkhejjaibhAga; pajjattayANaM jahanneNaM aMgulassa asaMkhejaibhAga, ukkoseNaM sAtiregaM vanaspati dvitrijoyaNasahassaM ||suutrm 349 // caturindriyANAM shriiraavgaahnaa| (1) evaM beiMdiyAINaM pucchA bhANiyavvA- bejaibhAga, ukkoseNa vi aMgulassa asaMkhejaibhAga; pajattayANaM jahanneNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM bArasa joynnaaii| (2) teiMdiyANaM pucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, ukkoseNaM tiNNi 0gaa| imAni catvAri padAni na vrtnte| 0 imaM padaM na vrtte| 0 haM pi / mngglprmaannm| 1.3.2.2.1.2 // 262 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 263 // sUtram 349-350 1.3.2 kssetrprmaannm| |1.3.2.2.1 vibhAganiSpanna gAuyAI apajjattayANaM jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAga, ukkoseNa vi aMgulassa asaMkhenaibhAga; pajattayANaM jahanneNaM aMgulassa [1] upkrmH| saMkhejatibhAgaM, unoseNaM tiNNi gaauyaaii| (3) cauridiyANaM pucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, ukkoseNaM cattAri 1.3 prmaannm| gAuyAI; apajjattayANaM jahanneNaM ukkoseNa vi aMgulassa asaMkhejjaibhAga; pajjattayANaM pucchA, jahanneNaM aMgulassa saMkhennaibhAga, dravyAdicaturbhedAH ukkoseNaM cattAri gaauyaaii|suutrm 350 // puDhavikAiyANaM bhaMte! ityaadi| ihaughikapRthivIkAyikAnAMprathamamavagAhanAmAnaM nirUpyate 1tatasteSAmevaughata: sUkSmANAm, tataH sUkSmANAmapyaparyAptAnAm, 3 tathA paryAptAnAm, 4 tata audhikabAdarANAm, 5 tato'mISAmevAparyAptavizeSitAnAm, 6 tathA paryAptavizeSitAnAm, 7 teSu ca saptasvapi sthAneSu pRthivIkAyikAnAmaGgalAsaGkhayeyabhAga evAvagAhanA, kintvasaGkhayeyakasyAsaGkhayeyabhedatvena tasyApi tAratamyasambhavAjaghanyotkRSTatAvicArona virudhyate / evamaptejo vAyuvanaspatiSva- maGgalapramANam / 1.3.2.2.1.2 GgalAsaGkhayeyabhAgAvagAhIni yathoktAni saptasapta sthAnAnivAcyAni / navaramaudhikabAdaravanaspatiSu paryApteSu ca teSu jaghanyato' utsedhAGgula hulAGkhayeyabhAgarUpA, utkRSTatastusamudra gotIrthAdigatapadmanAlAdyAzritya sAtirekayojanasahasramAnAvagAhanA drssttvyaa| atrAha- prayojanam / pRthvyaptejovAyunanu yadItthaM bhedato'vagAhanA cintyate tadA nArakAsurakumArAdiSvapyaparyAptabhedataH kasmAdasau na proktA? satyam, kintu te labdhitaH sarve'pi paryAptA eva bhavantyato'paryAptatvalakSaNasya prakArAntarasya kila tatrAsambhavAnna bhedatastaccintA, vicitratvAdvA caturindriyANAM shriiraavgaahnaa| sUtragaterityalaM vistareNa // 349 // atha dvIndriyAdipade'vagAhanAmAnamAha- tatraudhikadvIndriyANAmaparyAptAnAM paryAptAnAM ceti sthAnatraye'vagAhanAtra cintyate / eteSubAdaratvasyaiva sadbhAvAtsUkSmatvAbhAvatona tccintaasmbhvH| dvAdazacayojanAni zarIrAva lgaa| vanaspati dvitri // 263 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| shaa0upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 264 // 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhadA: gAhanA svayambhUramaNAdizaGkAdInAmavaseyA, evaM trIndriyeSvapi sthAnatraye'vagAhanA bhaavniiyaa|nvrNgvyuuttryN zarIrAvagAhanA bahirdIpavartikarNazRgAlyAdInAmavagantavyA, evaM caturindriyeSvapi / navaraMgavyUtacatuSTayaM zarIramAnaMbahiIpavartinAMbhramarAdInAm // 350 / / atha paJcendriyatiryakpade'vagAhanAM nirUpayitumAha (1) paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA, goamA! jahanneNaM aMgulassa asaMkhejar3abhAga, ukkosennNjoynnshssN| (2) jalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaMpucchA, goyamA! evaM cev|smmucchimjlyrpNceNdiyaannN evaM ceva / apajattagasammucchimajalayarapaMceMdiyANaM pucchA, jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, ukkoseNa vi aMgulassa asN0| pajjattayasammucchimajalayarapaMceMdiyANaM pucchA, jahanneNaM aMgu0 saMkhe0, ukkosennNjoynnshssN| gabbhavakvaMtiyajalayarapaMceMdiyANaM pucchA, go0 jahanneNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM joyaNasahassaM / apajjattayANaM pucchA, go0! jaha0 aMgu0 asaM0, ukkoseNaM aMgu0 asN0| pajjattayANaM pucchA, goyamA! jahanneNaM aMgu0 saMkhe0, ukkosennNjoynnshssN| (3) cauppayathalayarANaM pucchA, go0! jaha0 aMgulassa asaM0, ukkoseNaM cha gaauyaaii| sammucchimacauppayathalayarANaM pucchA, go0! jaha0 aMgu0 asaM0, ukkoseNaM gAuyapuhattaM, apajjattagasammucchimacauppayathalayarANaM pucchA, go0!jaha0 aMgu0 asaM0, ukko0 aMgu0 asN0|pjjttgsmmucchimcuppythlyraannN pucchA, go0! jahanneNaM aMgu0 saMkhe0, ukko0 gAuapuhattaM / gabbhavakvaMtiyacauppayathalayarapaMceMdiyANaM pucchA, goyamA! jaha0 aMgu0 asaM0, ukko0 cha gaauyaaii| apajjattayagabbhavakvaMtiyacauppayathalayarapaMceMdiyANapucchA, go0! jaha0 aMgu0 asaM0, ukkoseNaM aMgu0 asaM0; pajattayANaM jahanneNaM aMgu0 saMkhe0 ukkoseNaMcha gaauyaaii| uraparisappathalayarapaMciMdiyANaM pucchA, go0! jahanneNaM aMgu0 asaM0, ukkoseNaMjoyaNasahassaM / sammucchimauraOM asya padasyasthAne 'mahAliA0 paM0 go0'...ityAdi vrtte| evaM ceva' sthAne 'pucchA go0 jahanneNaM aMgu0 a0 ukkoseNaM joyaNasahassa' vrtte| 0 g| sUtram 351 1.3.2 kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vibhAganiSpannamaGgulapramANam / 1.3.2.2.1.2 utsedhAGgala pryojnm| jalacara catuSpadoraparisarpa bhujaparisarpa khecarAdInAM shriiraavgaahnaa| // 264 //
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| / / 265 // [[1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 351 1.3.2 parisappathalayarapaMceMdiyANaM pucchA, goo! jahanneNaM aMgu0 asaMkhe0, ukkoseNaMjoyaNapuhattaM; apajattayANaMjaha aMgu0 asaM0, ukkoseNaM aMgula0 asaM0; pajjattayANaM jaha0 aMgu0 saMkhe0, ukkoseNaM joyaNapuhattaM / ganbhavakvaMtiyauraparisappathalayara0 jaha0 aMgu0 asaM0, ukkosaNaM joyaNasahassa; apajjattayANaM jaha0 aMgu0 asaM0, ukkoseNaM aMgu0 asaM0; pajjattayANaM jaha0 aMgu0 saMkhe0, ukkoseNaM joyaNasahassaM / bhuyaparisappathalayarANaM pucchA, go0! jaha0 aMgu0 asaMkhe0, ukkoseNaM gAuyapuhattaM / sammucchimabhuya0 jAva jaha0 aMgu0 asaM0, ukko0 dhaNupuhattaM / apajjattagasammucchimabhuya0 jAva pucchA, go0! jaha0 aMgu0 asaM0, ukko0 aMgu0 asN0| pajjattayANaM jaha0 aMgu0 saMkhe0, ukkoseNaMdhaNupuhattaM / gambhavakvaMtiyabhuya0 jAvapucchA, go0! jaha0 aMgu0 asaM0, ukkoseNaM gAuyapuhattaM; apajattayANaMjaha0 aMgu0 asaM0, ukkoseNaM aMgu0 asaM0; paJjattayagabbhavaktraMtiya0 jAva pucchA, go0! jaha0 aMgu0 saMkhe0, ukko0 gAuyapuhattaM / (4) khahayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM0, go0! jaha0 aMgu0 asaM0, ukko0 dhaNupuhattaM / sammucchimakhahayarANaM jahA bhuyaparisappasammucchimANaM tisu vigamesu tahA bhANiyavvaM / gabbhavakvaMtiyANaM jaha0 aMgu0, asaM0, ukkoseNaM dhaNupuhattaM; apajjattayANaM jahanneNaM aMgu0 asaM0, ukko0 aMgu0 asaM0; paJjattayANaM jaha0 aMgu0 saMkhe0, ukko0 dhaNupuhattaM / (5) etthaM saMgahaNigAhAo bhvNti| taMjahAjoyaNasahassa gAuyapuhatta tatto ya joyaNapuhattaM / doNhaM tu dhaNupuha~ttaM sammucchima hoi uccattaM // 101 // joyaNasahassa chaggAuyAI tatto ya joyaNasahassaM / gAuyapuhatta bhuyage pakkhIsu bhave dhaNupuhattaM ||102||suutrm 351 // pNceNdiytirikkhjonniyaannmityaadi| ihaughikapaJcendriyatirazcAMprathamamavagAhanA cintyate, sAcotkRSTAyojanasahasram, jaghanyaM tu padaM sarvatrAGgalAsaGkhayeyabhAgarUpatvenAvizeSAnocyate, svayameva bhAvanIyam / ete ca paJcendriyatiryaJco jalacara sthalacara (r)hu| me| kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vibhaagnisspnnmnggulprmaannm| 1.3.2.2.1.2 utsedhAGgula prayojanam / jalacara catuSpadoraparisa bhujaparisarpa khecarAdInAM shriiraavgaahnaa| // 265 //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 266 // 1.3.2 kssetrprmaannm| vibhaagnisspnnmnggulprmaannm| khacarabhedAtridhA bhavanti, tatraudhika jalacarANAM prathamamavagAhanA nirUpyate, sApyutkRSTA yojanasahasram 1 / tatasteSAmeva [1] upkrmH| sammUIjAnAMtAvanmAnaiva 2 / tatasteSAmevAparyAptatvavizeSitAnAmutkRSTApyaGgalAsaGkhayeyabhAgamAnaiva 3 / tadanantaramamISAmeva 1.3prmaannm| paryAptatvaviziSTAnAmutkRSTAyojanasahasram 4 / itasteSAmeva garbhavyutkrAntikAnAmutkarSavatI yojanasahasram 5 / ata eteSAmevA dravyAdicaturbhedAH pryaapttvaalinggitaanaamutkRssttaa'pyngglaasngkhyeybhaag:6| tato'pyamISAmeva paryAptAnAmutkRSTA yojnshsrm7| iti jalacara- sUtram 351 paJcendriyatirazcAMsaptAvagAhanAsthAnAni / atra ca sarvatra yojanasahasramAnaM svayambhUramaNamatsyAnAmavaseyam / idAnIM sthalacareSu nirUpyate, te'pi catuSpadora:parisarpabhujaparisarpabhedAtrividhA bhavantyata AdAvaudhikacatuSpadasthalacarANAmucyate / sA 1.3.2.2.1 cotkRSTapadavartinI devakurvAdigatagarbhajadviradAnAzritya SaDgavyUtapramANA nishcetvyaa1| tatasteSAmeva sammUrchanajatvavizeSitAnAM sA gavyUtapRthaktvam 2 / tto'pryaaptaanaamutkRssttaapyngglaasngkhyeybhaag:3| paryAptAnAM gavyUtapRthaktvam 4 / teSAmeva garbhajAnAM 1.3.2.2.1.2 utsedhAGgala gavyUtaSaTkam 5 / tessaamevaapryaaptaanaamngglaasngkhyeybhaagH6| paryAptAnAM SaDgavyUtAni 7|iti, catuSpadasthalacarapaJcendriya prayojanam / tirazcAmapi saptAvagAhanAsthAnAni |saamprtN viSadharAdhuraHparisarpasthalacarapaJcendriyatiryakSvavagAhanA procyate, tatraughikoraHpari-2 catuSpadoraparisa sarpANAMbahipavartigarbhajasonAzrityotkRSTA yojanasahasram 1 / sammUrcchanajAnAM yojanapRthaktvam 2 / teSAmapyaparyAptAnA bhujaparisarpa mngglaasngkhyeybhaag:3|pryaaptaanaaN yojanapRthaktvam 4 / garbhajAnAMsahNAMyojanasahasram5 / aparyAptAnAmaGgalAsaGkhayeyabhAgaH khecarAdInAM shriiraavgaahnaa| 6 / paryAptAnAM yojanasahasram 7 / ityuraHparisapeSu sapta sthAnAnyevaM bhujaparisapeSvapi godhA nakulAdisthalacareSvapItthameva saptAvagAhanAsthAnAni draSTavyAni / navarameteSvAdyapade 1sAmAnyagarbhajapade 2 paryAptagarbhajapade 3 cagavyUtapRthaktvam, sAmAnya (r) tata ete...| (r) rssto| jalacara // 266 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 267 // du kssetrprmaannm| sammUchenajapade 4 paryAptasammUchenajapade 5 ca dhanuHpRthaktvam, zeSapadadvaye'GgalAsaGghayeyabhAga: 6-7 / tadevaM sthalacareSu [1] upkrmH| trividheSvapyavagAhanA cintitA / evaM khacareSvapi saptasu sthAneSu sA vAcyA, navaramaMtrAparyAptasammUchejAparyAptagarbhajalakSaNasthAnadvaya utkRSTAvagAhanA pratyekamaGgulAsaGkhayeyabhAgaH,zeSeSu paJcasusthAneSu dhanuHpRthaktvam / tadevaM SaTtriMzatsthAneSu paJcendriya- dravyAdicaturbhedAH zAmavagAhunAM nirUpya saGgrahaM kurvannAha- ettha saMgahaNigAhAo bhavaMti, taMjahA- joaNasahassa gAuapuhutta tatto ajoynnpuhttN| sUtram 352 hattaM samucchima hoi uccattaM ||1||smmuurcchjaanaaN jalacarapaJcendriyatirazcAmutkRSTAvagAhanA yojanasahasrameva na parataH, sammUchejacatuSpadAnAMtugavyUtapRthaktvameva, sammUrcchajoraH parisarpANAMyojanapRthaktvameva, sammUchejabhujaparisarpakhacaralakSaNa- 1.3.2.2.1 vibhAganiSpannayordvayoHpratyekaM dhanuH pRthaktvameveti / tadevaM sammUrcchajaviSayaH saGgrahaH kRtH||101||ath garbhajaviSayaM taM kurvannAha- joaNasahassa chaggAuAiMtatto ya joaNasahassaM gAuyapuhatta bhuyage pakkhIsu bhavedhaNupuhattaM ||1||grbhjaanaaNjlcrpnycendriytirshcaamutkRssttaahvgaahnaa yojanasahasrameva, garbhajacatuSpadAnAM SaDeva gavyUtAni, garbhajora:parisarpANAM yojanasahasram, garbhajabhujagAnAM gavyUtapRthaktvam, garbhajapakSiNAM dhanuHpRthaktvamiti // 102 // idaMgAthAdvayaM kvacideva vAcanAvizeSe dRzyate, sopayogatvAcca likhitam // 351 // atha manuSyANAmavagAhanA procyate, (1) maNussANaM bhaMte! ke mahAliyA sarIrogAhaNA pannattA? goyamA! jahanneNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM tinni gaauyaaii| (2) sammucchimamaNussANaM jAva goyamA! jahanneNaM aMgu0 asaM0, ukko0 aMgu0 asN0| (3) gabbhavaktraMtiyamaNussANaMjAva goyamA! jaha0 aMgu0 asaM0, ukkoseNaM tinni gaauyaaiN| apajjattagagabbhavakvaMtiyamaNussANaM pucchA, go0! jaha0 aMgu0 asaM0, ukkoseNa vi 7 (pya)' ityadhikam / OM yojnnpuhuttN| hu| 7 smmuurcchnj...| 7 hu| (r)tu| 0 saa| (c) 'gabbha...tinni gAuyAI' iti pATho na vrtte| mngklprmaannm| 1.3.2.2.1.2 utsedhAGgala pryojnm| manuSyANA shriiraavgaahnaa| // 267 //
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 268 // aMgu0 asaM0 / pajjattayaga0 pucchA, go! jaha0 aMgu0 saMkhe0, ukkoseNaM tinni gaauyaaii||suutrm 352 // tatraughikapade devakurvAdimanuSyANAmutkRSTA trINi gavyUtAni 1|vaat pitta zukra zoNitAdiSu sammUrchitamanuSyANAmutkarSato'pyaGgalAsaGghayeyabhAga eva, te hyetAvadavagAhanAyAmeva vartamAnA aparyAptA eva mriynte| ata eva paryAptAparyAptacintApyatra na kRtA aparyAptatvAdevaiSAmiti 2 / evaM sAmAnyato garbhajAnAM tato'paryAptAnAM paryAptAnAM ca bhAvanA kAryA / tadevaM paJcasula sthAneSu manuSyANAmavagAhanA proktA / / 352 // vANamaMtarANaM bhavadhAraNijjA uttaraveubviAya jahA asurakamArANaMtahA bhANiyavvaM / / sUtram 353 // jahA vANamaMtarANaM tahA jotisiyANaM / sUtram 354 // (1) sohammayadevANaM bhaMte! ke mahAliyA sarIrogAhaNA pannattA? goyamA! duvihA pa0 / taM0 bhavadhAraNijjA ya uttaraveubviyA y| tattha NaMjA sA bhavadhAraNijjA sA jahanneNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM satta rynniio| tattha NaMjA sA uttaraveubviyA sA jahanneNaM aMgulassa saMkhejjaibhAga, ukkoseNaM joyaNasatasahassaM / (2) jahA sohamme tahA IsANe kappe vi bhANiyavvaM / (3) jahA sohammayadevANaMpucchA tahA sesakappANaM devANaMpucchA bhANiyavvA jAva accuykpyo|snnNkumaare bhavadhAraNijjA jaha0 aMgu0 asaM0, ukkoseNaM cha rayaNIo; uttaraveubviyA jahA sohamme / jahA saNaMkumAre taha mAhide | baMbhaloga laMtaesu bhavadhAraNijjA jaha0 aMgula0 asaM0, ukko0 paMca rayaNIo; uttaraveuvviyA jahA sohamme / mahAsukkasahassAresu bhavadhAraNijjA jahanneNaM aMgu0 asaM0, ukkoseNaM 0ga0ye' tydhikm| 0 bvaa| 0 nnvi| ummekppedevaannN| 0 idaM padaM na vrtte| 0 eteSAM tripadAnAM sthAne 'evaM' iti vrtte| (c)'vi bhANiyavvA, baMbhalaMtagesu...' iti pATho vrtte| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram |353-357 1.3.2 kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vibhaagnisspnnmlprmaannm| 1.3.2.2.1.2 utsedhAGgala pryojnm| vANavyaMtarajyotiSasaudharmAdInAM zarIrAvagAhanA tathA suuciprtrghnaangglaalpbhutvm| // 268 //
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 269 // [1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhadA: cattAri rayaNIo; uttaraveubviyA jahA sohamme / ANata pANata AraNa accutesu causuvi bhavadhAraNijjA jaha0 aMgu0 asaM0, ukkoseNaM tiNNi rayaNIo; uttaravevviyA jahA sohamme / (4) gevejayadevANaM bhaMte! ke mahAliyA sarIrogAhaNA pannattA? go0! gevejjagadevANaM ege bhavadhAraNijjae sarIrae, se jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, ukkoseNaM do rynniio| (5) aNuttarovavAiyadevANaM bhaMte! ke mahAliyA sarIrogAhaNA pannattA? goyamA! aNuttarovavAiyadevANaMege bhavadhAraNijjae sarIrae, se jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, ukkoseNaM ekkaarynnii||suutrm 355 // se samAsao tivihe paNNatte / taMjahA- sUI aMgule payaraMgule ghnnNgule| aMgulAyatA egapadesiyA seDhI sUIaMgule, sUI sUIe guNiyA payaraMgule, payaraM sUIe guNiyaM ghaNaMgule ||suutrm 356 // ___ eesiNaM sUcIaMgula payaraMgula ghaNaMgulANaM katare katarehito appe vA bahue vA tulle vA visesAhie vA? savvatthove sUI aMgule, payaraMgule asaMkhenaguNe, ghaNaMgule asNkhengunne| setaM ussehaMgule ||suutrm 357 // __vyntrjyotisskaannaamsurkumaarvdbhaavniiyaa||353-54||vaimaanikaanaampi tathaiva / navaraM saudharmezAnayorutkRSTA bhavadhAraNIyazarIrAvagAhanA saptahastA, sanatkumAramAhendrayoH SaT, brahmaloka lAntakayo: paJca, mahAzukra sahasrArayozcatvAraH, Anata prANatAraNAcyuteSu trayaH, graiveyakeSu dvau, uttaravaikriyA tu na vAcyA, graiveykessuuttrvaikriyshriirnirvrtnsyaabhaavaadevmuttrtraapi| anuttaravimAneSu tveko hstH| tadevameSAmavagAhanA sarvA'pyutsedhAGgulena mIyate // 355 // etacca sUcI pratara ghanabhedAttrividhamAtmAGgulavadbhAvanIyam / uktamutsedhAGgulam // 356-57||ath pramANAGgulaM vivakSurAha g| (r) idaM padaM na vrtte| (c) zarIrage pN0| 7 dunni| 7 egA rayaNI u| 0 egNgulaayyaa| (c) 'gaiveyakeSvi'tyadhikam / sUtram 353-357 1.3.2 kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vibhaagnisspnnmngglprmaannm| 1.3.2.2.1.2 utsedhAgala pryojnm| vANavyaMtarajyotiSasaudharmAdInAM zarIrAvagAhanA tathA suuciprtrghnaangglaalpbhutvm| // 262 //
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 270 // se kiMtaM pamANaMgule?,2 egamegassa karaNNocAuraMtacakkavaTTissa aTThasovaNNie kAgaNirayaNe chattale duvAlasaMsie aTThakaNNie ahigaraNi saMThANasaMThie paNNatte, tassa NaM egamegA koDI ussehaMgulavikkhaMbhA, taM samaNassa bhagavao mahAvIrassa addhaMgulaM, taM sahassaguNaM pamANaMgulaM bhvti|| sUtram 358 // - eteNaM aMgulapamANeNaM cha aMgulAiMpAdo, do pAyA duvAlasaaMgulAI vihatthI, do vihatthIo rayaNI, do rayaNIo kucchI, do kucchIo dhaNU, do dhaNusahassAiM gAuyaM, cattAri gAuyAiMjoyaNaM |suutrm 359 // eteNaM pamANaMguleNaM kiM paoyaNaM?, eeNaM pamANaMguleNaM puDhavINaM kaMDANaM pAyAlANaM bhavaNANaM bhavaNapatthaDANaM nirayANaM nirayAvaliyANaM nirayapatthaDANaM kappANaM vimANANaM vimANAvaliyANaM vimANapatthaDANaM TaMkANaM kUDANaM selANaM siharINaM panbhArANaM vijayANaM vakkhArANaM vAsANaM vAsaharANaM vAsaharapavvayANaM velANaM veiyANaMdArANaM toraNANaMdIvANaM samuddANaM AyAma vikkhaMbha uccattovveha parikkhevA mavijaMti // sUtram 360 // se kiM taM pamANaMgule, ityaadi| sahasraguNitAdutsedhAGgulapramANAjjAtaM pramANAGgulamathavA paramaprakarSarUpaMpramANaM prAptamaGgulaM pramANAGgulam, nAtaH paraM bRhattaramaGgalamastIti bhaavH| yadivA sa mastalokavyavahAra rAjyAdisthitiprathamapraNetRtvena pramANabhUto'sminnavasarpiNIkAle tAvadyugAdidevo bharato vA tasyAGgalaM pramANAGgalam / etacca kAkaNIratnasvarUpaparijJAnena ziSyavyutpattilakSaNaM guNAdhikyaM pazyastadvAreNa nirUpayitumAha- egamegassaNaM raNNo, ityAdi / ekaikasya rAjJaH caturantacakravartino'STasauvarNikaM kAkaNIratnaM SaTtalAdidharmopetaM prajJaptam / tasyaikaikA koTirUtsedhAGgulaviSkambhA, tacchramaNasya bhagavato mahAvIrasyA Ggulam, ONa' miti na vrtte| lennii| 0nn| 0 sNgulaaii| 7 taa| 0 vliinnN| (valayANaM)' ityadhikam / OM vikkhNbhoccttovveh| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 358-360 1.3.2 kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vibhaagnisspnnmnggulprmaannm| 1.3.2.2.1.3 prmaannaanggulm| // 270 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 271 // [2] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram |1.3.2 tatsahasraguNaM pramANAGgalaM bhavatIti smudaayaarthH| tatrAnyAnyakAlotpannAnAmapi cakriNAM kAkaNIratnatulyatApratipAdanArthamekaikagrahaNam / nirupacaritarAjazabdaviSayajJApanArthaM rAjagrahaNam / diktrayabhedabhinnasamudratraya himavatparvataparyanta sImAcatuSTayalakSaNA ye catvAro'ntAstA~zcaturo'pi cakreNa vartayati pAlayatIti caturantacakravartI, tasya pripuurnnssttkhnnddbhrtbhokturityrthH| catvAri madhuratRNaphalAnyeka: zvetasarSapaH, SoDaza sarSapA ekaM dhAnyamASaphalam, dve dhAnyamASaphale ekA guJjA, paJca guJjA eka: karmamASakaH, SoDaza karmamASakA ekaH suvarNaH, etairaSTabhiH kAkaNIratnaM niSpadyate / etAni ca madhuratRNaphalAdIni bharata-8 |358-360 cakravartikAlasambhavInyeva gRhyante'nyathA kAlabhedena tadvaiSamyasambhave kAkaNIratnaM sarvacakriNAM tulyaM na syAttulyaM ceSyate kssetrprmaannm| taditi / catvAri catasRSvapi dikSu dve tUrdhvAdha ityevaM SaT talAni yatra ttsstttlm| adha upari pArzvatazca pratyekaM catasRNAmasrINAM bhAvAdvAdazAsrayaH koTyo yatra tvaadshaasrikm| karNikA: koNAsteSAM cAdha upari ca pratyekaM caturNAM sadbhAvAdaSTakarNikam / adhikaraNiHsuvarNakAropakaraNaM tatsaMsthAnena saMsthitaMtatsadRzAkAraM samacaturasramiti yAvatprajJaptaprarUpitam / tasya kAkaNIratna pramANAGgulam / syaikaikA koTirutsedhAGgulapramANaviSkambhA, dvAdazApyasraya ekaikasyotsedhAGgulapramANA bhavantItyarthaH / asya samacaturasratvAdAyAmo viSkambhazca pratyekamutsedhAGgalapramANa ityuktaM bhavati / yaiva ca koTirUrvIkRtA''yAmaM pratipadyate saiva tiryagvyavasthApitA viSkamabhAgbhavatItyAyAma viSkambhayorekataranirNaye'pyaparanizcayaH syAdeveti sUtre viSkambhasyaiva grahaNam, tadhaNe cAyAmo'pi gRhIta eva, samacaturasratvAttasyeti / tadevaM sarvata utsedhAGgalapramANamidaM siddham / yaccAnyatra, cauraMgulappamANA suvaNNavarakAgaNI neye (bRhatsaM0 302)ti zrUyate, tanmatAntaraMsambhAvyate, nizcayaM tu sarvavedino vidantIti / tadekaikakoTigatamutse 0 ki| * kRtya aayaamN| 0 go| 0 caturaGgulapramANA suvarNavarakAkiNI jnyeyaa| 1.3.2.2.1 vibhAganiSpanna mngkulprmaannm| |1.3.2.2.1.3 // 271 //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 272 // sUtram dhAgalaM zramaNasya bhagavato mhaaviirsyaarddhaangglm| kathamidam? ucyate, zrImahAvIrasya saptahastapramANatvAdekaikasya ca hastasya [1] upkrmH| caturviMzatyutsedhAGgalamAnatvAdaSTaSaSTyadhikazatAGgalamAno bhagavAnutsedhAGgalena siddho bhavati / sa eva cAtmAGgalena matAntaramAzritya svahastena saarddhhsttrymaantvaaccturshiityngglmaanogiiyte| ataHsAmarthyAdekamutsedhADalaM zrImanmahAvIrAtmAGgalA dravyAdicaturbhedAH pekSayA Ggulameva bhavati / yeSAM tumatena bhagavAnAtmAGgulenASTottarazatAGgulamAna: svahastena sArddhahastacatuSTayamAnatvAttanmatena / 358-360 bhagavata ekasminnAtmAGgala ekamutsedhADalaM tasya ca paJca navabhAgA 15 bhavanti / aSTaSaSTyadhikazatasyASTottarazatena bhAgApahAra etAvata eva bhAvAt / yanmatena tu bhagavAnviMzatyadhikamaGgulazataM svahastena paJcahastamAnatvAttanmatena bhagavata ekasminnAtmAGgula ekamutsedhADalaM tasya ca dvau paJcabhAgau 19bhavataH / aSTaSaSTyadhikazatasya viMzatyadhikazatena bhAge hRta iyata eva lAbhAt / tadevamihAdhamatamapekSyaikamutsedhAGgalaM bhagavadAtmAGgalasyArddharUpatayA proktamityavaseyamiti / taduchyAGgulaM sahasraguNitaMpramANAGgulaM bhavati / kathamidamavasIyate? ucyate, bharatazcakravartI pramANAGgulenAtmAGgulena ca kila viMzaM zatamaGgulAnAM bhavati / prmaannaanggulm| bharatAtmAGgulasya pramANAGgulasya caikarUpatvAt / utsedhAGgulena tu paJcadhanuHzatamAnatvAtpratidhanuzca SaNNavatyaGgulasadbhAvAdaSTacatvAriMzatsahasrANyaGgulAnAM sNpdyte|at: sAmarthyAdekasmin pramANAGgule catvAri zatAnyutsedhADulAnAM bhavanti / viMzatyadhikazatenASTacatvAriMzatsahasrANAM bhAgApahAra etAvato lAbhAt / yadyevamutsedhAGgalAtpramANAGgalaM catuHzataguNameva syAtkathaM / / sahasraguNamuktam? satyam, kintu pramANAGgalasyArddhatRtIyotsedhAGgalarUpaM bAhalyamasti / tato yadA svakIyabAhalyena yuktaM yathAvasthitamevedaM cintyate tadotsedhAGgalAccatuHzataguNameva bhavati / yadA tvardhatRtIyotsedhAGgalalakSaNena bAhalyena 7 nvm| 0 viNshtisht| 1.3.2 kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vibhaagnisspnnmngglprmaannm| 1.3.2.2.1.3 // 272 //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 273 // [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH zatacatuSTayalakSaNaM dairghyaM guNyate tadAGgulaviSkambhA sahasrAGguladIrghA pramANAGgalaviSayA sUcirjAyate / idamuktaM bhavati, arddhatRtIyAGgalaviSkambhe pramANAGgale timraH zreNayaH kalpyante, ekA, aGgulaviSkambhAzatacatuSTayadIrghA, dvitIyApitAvanmAnaiva, tRtIyApi dairyeNa catuHzatamAnaiva viSkabhastvarddhAGgalam / tato'syApi dairdhyAcchatadvayaM gRhItvA viSkambho'GgalapramANa: sNpdyte| tathA ca satyaGgalazatadvayadIrghA'GgalaviSkambheyamapi siddhaa| tatastisRNAmapyetAsAmuparyupari vyavasthApana utsedhAgalato'GgalasahasradIrghA'GgalaviSkambhA pramANAGgulasya sUciH siddhA bhavati / tata imAM sUcimadhikRtyotsedhAGgalAttatsahasraguNamuktam / vastutastu catuHzataguNameva / ata eva pRthvI parvata vimAnAdimAnAnyanenaiva catuHzataguNenArddhatRtIyAGgalalakSaNasvaviSkambhAnvitenAnIyante, na tu sahasraguNayAGgalaviSkambhayA sUcyeti // 348 // zeSaM bhAvitArthaM yAvatpuDhavINaM ti, ratnaprabhAdInAm kaMDANaMti, ratnakANDAdInAm, pAtAlANaMti, pAtAlakalazAnAm bhavaNANaMti, bhavanapatyAvAsAdInAm bhavaNapatthaDANaMti bhavanaprastaTA narakaprastaTAntare teSAm, nirayANaM ti narakAvAsAnAm, nirayAvaliyANaM ti narakAvAsapaGktInAm / nirayapatthaDANaMti terekkArasa nava satta paMca tinni ya taheva ekko ye (bRhatsaMgrahaNI0 253) tyAdinA pratipAditAnAM narakaprastaTAnAm, zeSaM pratItam / navaraM TaMkANaMti chinnaTaGkAnAm, kUDANaMti ratnakUTAdInAm, selANaMti muNDaparvatAnAm, siharINaMti parvatAnAmeva zikharavatAm, pabbhArANaMti teSAmeveSannatAnAm, velANaMti jaladhivelAviSayabhUmInAm, udvedhobhUmimadhye'vagAhaH, tadevamaMGgulavihatthirayaNItyAdigAthopanyastAnyaGgalAdIni yojanAvasAnAni padAni vyaakhyaataani|| 359-60 // sAmprataM zeSANi zreNyAdIni vyAcikhyAsurAha0 viSkambhetvardhA.... | 0 antarbhUtaNijarthatvAt saMpAdyate iti| 0 bhUminAmUrdhvAdho(mudvedho)bhUmimadhye .... / sUtram |358-360 1.3.2 kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vibhaagnisspnnmngglprmaannm| 1.3.2.2.1.3 prmaannaanggulm| // 273 //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 274 // [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedA: se samAsao tivihe paNaNatte, taMjahA-seDhIaMgule payaraMgule ghaNaMgule, asaMkhejjAo joyaNakoDAkoDIo seDhI, seDhI seDhIe guNiyA pataraM, pataraM seDhIe guNitaM logo, saMkhejjaeNaM logo guNito saMkhejjA logA asaMkhejjaeNaM logo guNio asaMkhejjA logaa| sUtram 361 // __ etesiNaM seDhIaMgula payaraMgula ghaNaMgulANaM katare kayarehito appe vA bahue vA tulle vA visesAhie vA?, savvathove seDhI aMgule, payaraMgule asaMkhejaguNe, ghaNaMgule asaMkhejaguNe, setNpmaannNgule|setN vibhaagnippnnnne|setNkhettppmaanne||suutrm 362 / / ( // 133 // ) assaMkhejjAauM joyaNakoDAkoDIo seDhitti, anantaranirNItapramANAGgalena yadyojanaM tena yojanenAsaGkhyeyA yojanakoTIkoTya:saMvartitasamacaturasrIkRtalokasyaikA zreNirbhavati / kathaM punarlokaH saMvartya samacaturasrIkriyate? ucyate, iha svarUpato lokastAvaccaturdazarajjUcchrito 'dhastAddezonasaptarajjuvistarastiryaglokamadhya ekarajjuvistRto brahmalokamadhye paJcarajjuvistIrNa upari tu lokAnta ekarajjuviSkambhaH, zeSasthAneSu kvacitkopyaniyato vistaraH / rajjupramANaM tu svayambhUramaNasamudrasya paurastyapAzcAtyavedikAntaM yAvaddakSiNottaravedikAntaM vA yAvadavaseyam / evaM sthito'sau loko buddhiparikalpanayAsaMvartya ghniikriyte| tathAhi, rajjuvistIrNAyAstrasanADikAyA dakSiNadigvabaMdholokakhaNDamadhastAddezonarajjutrayavistIrNaM krameNa hIyamAnavistaram, tadevopariSTAdrajjvasaGkhayeyabhAgaviSkambhaM sAtirekasaptarajUcchritaM gRhItvA tsanADikAyA evottarapArzve viparItaM saGghAtyate, adhastanaM bhAgamupari kRtvoparitanaM cAdha: samAnIya saMyojyata ityarthaH / evaM ca kRte'dhovartilokasyAI dezonarajjucatuSTayavistIrNaM 0 'aNateNaM logo guNio aNaMtA logA' itydhikm| 7 ph| 0 330-362 sUtrANAM sthAne ekamevedaM 133 sUtrAGkaM vartate / sUtram 361-362 1.3.2 kssetrprmaannm| 1.3.2.2.1 vibhaagnisspnnmnggulprmaannm| 1.3.2.2.1.3 pramANAGgalasya zreNIpratarAghanAGgAlAlpa bhutvm| // 274 //
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ shaa0upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 275 // 1.3.2 kssetrprmaannm| (1.3.2.2.1 vibhAganiSpanna sAtirekasaptarajjUcchritaM bAhalyato'pyadhaH kvaciddezonasaptarajjumAnamanyatra tvaniyatabAhalyaM jAyate / idAnImuparitanalokArddha [1] upkrmH| saMvaya'te, tatrApi rajjuvistarAyAstrasanADikAyA dakSiNadigvartinI brahmalokamadhyAdadhastanamuparitanaM ca dve'pikhaNDe brahmaloka 1.3 prmaannm| madhye pratyekaM dvirajjuvistIrNa uparyalokasamIpe'dhastu ratnaprabhAkSullakapratarasamIpe'GgalasahasrabhAgavistaravatI dezonasArddharajju dravyAdicaturbhedAH trayocchrite buddhyA gRhItvA tasyA evottarapArce pUrvoktasvarUpeNa vaiparItyena saGghAtyete / evaM ca kRta uparitanaM lokasyArddha / sUtram |361-362 dvAbhyAmaGgalasahasrabhAgAbhyAmadhikaM rajjutrayaviSkambham / iha caturNAM khaNDAnAM paryanteSu catvAro'GgulasahasrabhAgA bhavanti / kevalamekasyAM dizi yautAbhyAMdvAbhyAmapyeka evAilasahasrabhAgaH, ekdigvrtitvaadev| aparAbhyAmapi dvAbhyAmitthamevetyatastaDhyadhikatvamuktaM dezonasaptarajUcchritam / bAhalyatastu brahmalokamadhye paJcarajjubAhalyamanyatra tvaniyataM jAyate / idaM ca sarvaM / gRhItvA''dhastyasaMvartitalokArddhasyottarapArzve saGghAtyate / evaM ca yojite''dhastyakhaNDasyocchraye yaditarocchyAdadhikaM maGgalapramANam / tatkhaNDitvoparitanasaGghAtitakhaNDasya bAhalya UrdhvAyataM saMghAtyate, evaM ca sAtirekAH paJca rajjava: kvacidbAhalyaM siddhyati / tathAdhastyakhaNDamadhastAdyathAsambhavaM dezonasaptarajjubAhalyaM prAguktam, ata uparitanakhaNDabAhalyAddezonarajjudvayamatrAtiricyata ghanAGgulAlpa ityasmAdatiricyamAnabAhalyAdardU gRhItvoparitanakhaNDabAhalye saMyojyate, evaM ca kRte bAhalyatastAvatsarvamapyetaccaturasrIkRtanabha:khaNDaM kiyatyapi pradeze rajjvasaGgayeyabhAgAdhikAH SaT rajjavo bhavanti, vyavahAratastu sarvaM sptrjjubaahlymidmucyte| vyavahAranayo hi kiJcinyUnasaptahastAdipramANamapi paTAdivastu paripUrNasaptahastAdimAnaM vyapadizati, dezato'pi ca dRSTaM bAhalyAdidharma paripUrNe'pi vastunyadhyavasyati, sthUladRSTitvAditi bhAvaH / ata eva tanmatenaivAtra saptarajjubAhalyatA sarvagatA (c) khaD khapuN bhede iti caurAdipAThe'pi NicurAdInAmiti nAtra nnijaagmH| 1.3.2.2.1.3 pramANAGgalasya zreNIpratarA bhutvm| // 275 //
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 276 // 1.3.3 kaalprmaannm| drssttvyaa| AyAmaviSkambhAbhyAM tu pratyekaM dezonasaptarajjupramANamidaM jAtam, vyavahAratastvatrApi pratyekaM saptarajjupramANatA [1] upakramaH / dRzyA / tadevaM vyavahAranayamatenAyAma viSkambha bAhalyaiH pratyekaMsaptarajupramANo ghanojAtaH / etacca vaishaakhsthaansthitpurussaakaar| 1.3 prmaannm| sarvatra vRttasvarUpaM ca lokaM saMsthApya sarvaM bhAvanIyam / siddhAnte ca yatra kvacidavizeSitAyAH zreNyAH sAmAnyena grahaNaM tatra dravyAdicaturbhedAH sarvatrAsya ghanIkRtalokasya sambandhinI saptarajjupramANA sA grAhyA, tathA prataro'pyetAvatpramANa eva boddhvyH| tadiyaM saptarajvA-8 sUtram yAmatvAtpramANAGgalato'GkhayeyayojanakoTikoTyAyatA, ekaprAdezikI zreNiH / sAca tayaivaguNitA prataraH / so'pi yathokta 363-365 zreNyA guNito lokaH / ayamapi saGkhayeyena rAzinA guNita: saGkhayeyA lokAH, asaGkhayeyena tu rAzinA samAhato'saGkhayeyA lokAH, anantaizca lokairalokaH / nanvaGgalAdibhirjIvAjIvAdivastUni pramIyanta iti teSAM pramANatA yuktA, alokena tuna prdeshnisspnnm| kiJcitpramIyata iti kathaM tasya pramANatA? ucyate, yadyapi bAhyaM vastvanena na pramIyate tathApi svasvarUpaM tena pramIyata eva, vibhaa0ni0| tadabhAve tadviSayabuddhyabhAvaprasaGgAt / tadevam, aMgula vihatthi rayaNItyAdi gAthA vyaakhyaataa| samAptaM ca kSetrapramANamiti // smyaavli361-62|| atha kAlapramANamucyate kAdi vibhAgase kiM taM kAlappamANe?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-padesanippaNNe ya vibhAganippaNNe ye ||suutrm 363 // ( // 134 // ) se kiM taM padesaNipphaNNe?, 2 egasamayaTTitIe dusamayaTTitIe tisamayaTTitIe asaMkhejasamayaTTiIe, setaM padesanippaNNe ||suutrm 364 // ( // 135 // ) se kiM taM vibhAganippaNNe?, 2 samayA''valiya muhattA divasaahoratta pakkha mAsA ya / saMvacchara jaga paliyA sAgara osappi Oshyte| 0 taaH| ph| 0 jAva dasasamayaTThiIe' ityadhikam / 7 ph| |1.3.3.2 nisspnnm| // 276 // 888888888880
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 277 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 363-365 1.3.3 kaalprmaannm| pariaTTA ||103||||suutrm 365 // ( // 136 // ) se kiMtaM kAlappamANe, ityaadi|gtaarthmev, navaramiha pradezA: kAlasya nirvibhAgAbhAgAH, tairniSpannaM pradezaniSpannam // 363 // tatraikasamayasthitikaH paramANuH skandho vaikena kAlapradezena niSpannaH, dvisamayasthitikastu dvAbhyAmevaM yAvadasaGkhyeyasamayasthitiko'saGkhyeyaiH kAlapradezairnirvRttaH / paratastvekena rUpeNa pudgalAnAM sthitireva naasti| pramANatA ceha prdeshnisspnndrvyprmaannvdbhaavniiyaa||364|| vibhAganiSpannaM tu smyaadi| tathA cAha- smyaavliygaahaa||365|| etAM ca gAthAM svayameva vivarISuH sarveSAmapi kAlabhedAnAM samayAditvAttannirNayArthaM tAvadAha se kiM taM samae?, samayasya NaM parUvaNaM karissAmi, se jahANAmae tuNNAgadArae siyA taruNe balavaM jugavaM juvANe appAtake thiraggahatthe daDhapANi pAya pAsa piTuMtarorupariNate talajamalajuyala parigha NibhabAhU cammeTTaga dUhaNa muTThiya samAhayaniciyagattakAe laMghaNa pavaNa jaiNavAyAmasamatthe urassabalasamaNNAgae chae dakkhe pattaTTe kusale mehAvI niuNe niuNasippovagae egaM mahatiM paDasADiyaM vA paTTasADiyaM vA gahAya sayarAhaM hatthamettaM osaarejaa| tattha coyae paNNavayaM evaM vayAsI jeNaM kAleNaM teNaM tuNNAgadAraeNaM tIse paDasADiyAe vA paTTasADiyAe vA sayarAhaM hatthamette osArie se samae bhavai?, no iNamaTTesamaTe, kamhA?, jamhA saMkhejANaM taMtUNaM samudayasamitisamAgameNaM paDasADiyA nippajjai, uvarilaMmi taMtuMmi acchiNNe hiDille taMtU Na chijjar3a, aNNaMmikAle uvarille taMtU chijjai, aNNaMmi kAle hiDille taMtU chijjati, tamhA se samae na bhavati / evaM vayaMtaM paNNavagaM coyae evaM vayAsi - jeNaM kAleNaM te (r)cmmetthtthg| 0 smaahtnicitgttkaae| 0 laMghaNa...samatthe' iti pATho 'urassa...gae' iti pAThasya pshcaadvrtte| 0 tii| 9 innddhe| 0 egA' itydhikm| Opha(c) yN| 7 sii| prdeshnisspnnm| 1.3.3.2 vibhaa0ni0| samayAvalikAdi vibhaagnisspnnm| sUtram 366 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 smyprruupnnaa| // 277 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 278 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 366 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaani0| smyprruupnnaa| NaM tuNNAgadAraeNaM tIse paDasADiyAe vA paTTasADiyAe vA uvarille taMtU chiNNe se samae bhavai?, Na bhavati, kamhA?, jamhA saMkhejANaM pamhANaMsamudayasamitisamAgameNaM ege taMtU niSphajjai, uvarille pamhammi achiNNe heDille pamhe na chijjati, aNNaMmikAle uvarille pamhe chijati aNNami kAle heDille pamhe chinnati, tamhA se samae Na bhavati / evaM vadaMtaM paNNavagaM coyae evaM vadAsi-jeNaM kAleNaM teNaM tuNNAgadAraeNaM tassa taMtussa uvarille pamhe chiNNe se samae?, Na bhavati kamhA?, jamhA aNaMtANaM saMghAtANaM samudayasamitisamAgameNaM ege pamhe nippha i, uvarille saMghAte avisaMghAtie heDille saMghAte Na visaMghADijati, aNNaMmi kAle uvarille saMghAe visaMghAtijai aNNaMmikAle hiDille saMghAe visaMghAdijai, tamhA se samaeNa bhavati / ettoviNaMsuhumatarAe samae paNNatte samaNAuso! / / sUtram 366 // se kiM tamityAdi / atha ko'yaM samaya iti pRSTe satyAha-samayasya prarUpaNAMvistaravatIM vyAkhyAM krissyaami| sUkSmatvAtsaMkSepataH kathito'pi nAsau samyakpratItipathamavataratIti bhAvaH / tadevAha-se jahAnAmae, ityaadi| sa kazcidyathAnAmakoyatprakAranAmA devadattAdinAmetyarthaH / tuNNAgadArae sUcika ityarthaH / syAdbhavet / yaH kimityAha- taruNAdivizeSaNaviziSTaH paTasATikA paTTasATikAM vA gRhItvA sayarAhaMjhaTiti kRtvA hastamAtramapasArayetpATayediti snnttngkH| athavA sa iti pUrvavat, yathetyupadarzane, nAmeti sambhAvanAyAm, e, iti vaakyaalngkaare| tatazca sa kazcideva tAvatsaMbhAvyate tuNNAgadArako yastaruNAdivizeSaNa: syAt / kadAcitpaTasATikAM paTTasATikAMvA gRhItvA jhaTiti hastamAtramapasArayetpATayediti tathaiva sambandhaH / tatra taruNaH prvrddhmaanvyaaH|| Aha-dArakaH pravarddhamAnavayA eva bhavati, kiM vizeSaNena? naivam, AsannamRtyoH pravarddhamAnavayastvAbhAvAttasya cAsannamRtyutvena / (r)he| vyaasii| 0 yN| 0 sii|7 uprille| 0 bhavaI' ityadhikam / 7'via| // 278 //
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ |zrIanuyoga dvAraMmaladhAri |zrIhemacandra sUri vRttiyutm| // 279 // |1.3.3 1.3.3.2 viziSTasAmarthyAnupapatte:, vishissttsaamrthyprtipaadnaarthshcaaymaarmbhH| anye tu varNAdiguNopacito'bhinavastaruNa iti vyaacksste| [1] upkrmH| balaM sAmarthyaM tadasyAstIti blvaan| yugaM suSamaduSSamAdikAlaH so'duSTo nirupadravo viziSTabalaheturyasyAstyasau yugvaan| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| kAlopadravo'pi sAmarthyavighnaheturitItthaM vizeSaNam / juvANe tti, yuvA yauvanasthaH prAptavayA eSa ityevam, aNativyapadizati loko yamasau niruktivshaadhuvaanH| bAlyAdikAle'pi dArako'bhidhIyate'to viziSTavayo'vasthAparigrahArthametadvizeSaNam / sUtram 366 alpazabdo'bhAvavacanaH, alpa AtaGkorogo yasya sa tathA, nirAtaGka ityarthaH / sthira: prakRtapaTaM pATayato'kampo'grahasto cha kaalprmaannm| hastAgraM yasya sa tthaa| dRDhaMpANipAdayasya pAzvauM pRSThyantareca, UrUca pariNatepariniSThitatAMgate yasya sa tathA, sarvAvayavairuttamasaMhanana ityarthaH / talayamalayuyala parighaNibhabAhuH talau tAlavRkSau, tayoryamalaMsamazreNIkaM yayugalaMdvayam, parighazcArgalA, tannibhautatsadRzau , vibhaa0ni0| smyprruupnnaa| dIrghasaralapInatvAdinA bAhU yasya sa tthaa| AgantukopakaraNajaM sAmarthyamAha- carmeSTakA drughaNa muSTikasamAhatanicitagAtrakAya: carmeSTakayA drughaNena muSTikena ca samAhatAni pratidinamabhyAsapravRttasya nicitAni nibiDIkRtAni, gAtrANi skandhorupRSThAdIni yatra sa tathAvidhaH, kAyodeho yasya sa tthaa| carmeSTakAdayazca lokapratItA eva / aurasyabalasamanvAgata AntarotsAhavIryayuktaH / vyAyAmavattAM darzayati, laGghana plavana javanavyAyAmasamartha:javanazabdaH zIghravacanaH / cheka:prayogajJaH, dakSaHzIghrakArI, prAptArtho'-2 dhikRte karmaNi niSThAM gataH, prAjJa ityanye / kuzala aalocitkaarii| medhAvI sakRcchuta dRSTakarmajJaH / nipuNa upAyArambhakaH, nipuNazilpopagataHsUkSmazilpasamanvitaH / evaMvidho hyalpenaiva kAlena sATikAM pATayatIti bahuvizeSaNopAdAnam / sa itthambhUta // 279 // ekAMmahatIM paTasATikAM paTTasATikAMvA, paTasATikAyA iyaM zlakSNatareti bhedenopAdAnam, gRhItvA sayarAhamiti, sakRjjhaTiti (r)nno| 0 ju| (r) huu| ullau /
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 280 // zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaa0ni0| smyprruupnnaa| kRtvetyarthaH / hstmaatrmpsaaryetpaattyedityrthH| tatraivaM sthite prerakaH ziSyaH, prajJApayatIti prajJApakogurustamevamavAdIt, kim? [1] upakramaH / yena kAlena tena tuNNAgadArakeNa tasyAH paTasATikAyA: vA paTTasATikAyA vA sakRddhastamAtramapasAritaM pATitamasau samayo bhavati?, prajJApaka Aha- nAyamarthaH samarthaH, naitadevamityuktaM bhavati / kasmAditi pRSTa upapattimAha- yasmAtsaGkhayeyAnAM tantUnAM samudayasamitisamAgameneti pUrvavad, ekArthA vA sarve'pyamI samudAyavAcakAH, paTasATikA nisspdyte| tatra cauvarilletti, uparitane sUtram 366 tantA acchinne'vidArite heDhilletti, Adhastya tantu na chidyate, ato'nyasminkAla uparitanastantuH chidyate'nyasminkAle AdhastyaH tasmAdasau samayo na bhavati, evaM vadantaM prajJApakaM preraka evamavAdIt, yena kAlena tena tunnAgadArakeNa tasyAH paTasATikAyA uparitanastantuzchinna: sa samaya:? kiM bhavatIti zeSaH / atra prajJApaka Aha na bhavatIti, kasmAt? yasmAtsaGkhyeyAnAM pakSmaNAM loke pratItasvarUpANAM samudayetyAdi sarvaM tathaiva yAvattasmAdasau samayo na bhavati, evaM vadantaM prajJApakamityAdhuparitanapakSmasUtramapi tathaiva vyAkhyeyam / navaramanantAnAM paramANUnAM viziSTaikapariNAmApattiH saGghAtaH, taiSAmanantAnAM yaHsamudayaH saMyogasteSAM samudayAnAM yAnyo'nyAnugatirasau samitiH, tAsAM samAgamenaikavastunirvartanAya mIlanenoparitanapakSmotpadyate, samudAyavAcakatvenaikArthA vA samudayAdayaH / tasmAdasAvuparitanaikapakSamacchedanakAla: samayo na bhavati / kastarhi samaya ityAha- ettoM nnmityaadi| etasmAduparitanaikapakSmacchedanakAlAtsUkSmatara: samaya: prajJaptaH he! shrmnnaayussmnniti| ___ atrAha- nanu yadyanantaiH paramANusaGghAtaiH pakSma niSpadyate te ca saGghAtAH krameNa chidyante, taakasminnapi pakSmaNi vidAryamANe'nantA: samayA lageyuH, etaccAgamena saha virudhyate, tatrAsaGkhayeyAsvapyutsarpiNyavasarpiNISu samayAsaGkhayeyakasyaiva prati O'via', itydhikm| // 280 //
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| sUtram 366 // 281 // 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 pAdanAt / yata uktam, asaMkhejjAsu NaM bhaMte! ossappiNiusappiNIsu kevaiyA samayA paNNattA?, goyamA!, asaMkhejjA, aNaMtAsu NaM [1] upkrmH| bhaMte? ossappiNiusappiNIsu kevaiyA samayA paNNattA? goyamA! aNaMtA tadetatkatham / atrocyate, astyetatkintu pATanapravRtta zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| puruSaprayatnasyAcintyazaktitvAtpratisamayamanantAnAM saGghAtAnAM chedaH sampadyate, evaM ca satyekasminsamaye yAvantaH saGghAtA dravyAdicaturbhedAH zchidyante tairanantairapisthUlatara eka eva saGghAto vivakSyate, evambhUtAHsthUlatarasaGghAtA ekasminpakSmaNyasaGkhayeyA eva bhvnti| teSAMcakrameNa chedane'saGkhayeyaiH samayaiH pakSma chidyate'to na kazcidvirodhaH / itthaM ca vizeSata: sUtre'nuktamapyavazyaM pratipattavyamanyathA , granthAntaraiH saha virodhaprasaGgAtsUtrANAMca suucaamaatrtvaaditi| tato'Gkhayeyaireva samayairyathoktapakSmaNo vidAryamANatvAcchadmasthAnu vibhaa0ni0| bhavaviSayasya ca samayaprasAdhakasya viziSTakriyAvizeSasya kasyaciddarzayitumazakyatvAde to'viNaMsuhumatarAe samae, iti sAmA smyprruupnnaa| nyenaivoktavAniti / ekasmAduparitanapakSamacchedakAlAdasaGkhyAtatamo'zaH samaya iti sthitam / yugapadanantasaGghAtavidAraNahetupUrvoktaprayatnavizeSasiddhizcanagarAdiprasthitAnavaratapravRttapuruSAdeH prayatnavizeSAtpratikSaNaMbahUnnabhaH pradezAnvilayAcireNaiveSTadezaprApta bhvniiyaa| yadi punarasau krameNaikaikaM vyomapradezaM lar3ayettadA saGkhayeyotsarpiNIbhireveSTadezaM prApnuyAd aMgulaseDhImitte ossappiNIoM asaMkhejje (Avazyaka ni0 37) ityAdivacanAditi bhAvaH / na cAtIndriyeSvartheSvekAntena yuktiniSThairbhAvyam, sarvajJavacanaprAmANyAd, uktaM ca, Agamazcopapattizca, sampUrNa viddhi lakSaNam / atIndriyANAmarthAnAM, sdbhaavprtipttye||1||aagmshvaaptvcnmaaptN doSakSayAdviduH / vItarAgo'nRtaM vAkyaM, na bruuyaaddhetvsmbhvaat||2||uppttirbhvedyuktiryaa sadbhAvaprasAdhikA / sA'nvayavyatire-8 // 281 // asaGkhyeyAsu bhadanta! utsarpiNyavasarpiNISu kiyantaH samayAH prajJaptA:? gautama! asaGkhyeyAH, anantAsu bhadanta! utsarpiNyavasarpiNISu kiyantaH samayAH prajJaptA:? gautama! anntaaH| OM av| 0 pti| 0 aGgulamAtrazreNI utsrpinnyo'sngkhyeyaaH| O (dRSTi)' ityadhikam /
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| / / 282 // kAdilakSaNA sUribhiH kRtA // 3 // iti / nidarzitaM cehobhayamapItyalaM vistareNa // 366 // asaMkhejANaM samayANaM samudayasamitisamAgameNaM sA egA Avaliyatti pavuccai, saMkhejAo AvaliyAo UsAso, saMkhejAo AvaliyAo nIsAso, haTThassa aNavagallassa, niruvakkiTThassa jNtunno| ege UsAsanIsAse, esa pANutti vucati ||104||stt pANUNi se thove, satta thovANi se lave / lavANaM sattahattarie, esa muhute viyAhie / / 105 / / tiNNi sahassA satta ya sayANi tehattaraM ca ussaasaa| esa muhutto bhaNio savvehiM annNtnaanniihiN|| 106 // eteNaM muhuttamapANeNaM tIsaM muhuttA ahoratte, paNNarasa ahorattA pakkho, do pakkhA mAso, do mAsA uU, tiNNi uU ayaNaM, do ayaNAI saMvacchare, paMca saMvaccharie juge, vIsaM jugAiM vAsasayaM, sasatAI vAsasahassaM, sayaM vAsasahassANaM vAsasatasahassaM, caurAsII vAsasayasahassAiM se ege puvvaMge, caurAsIrti puvvaMgasatasahassAiMse egepuvve, caurAsIti puvvasayasahassAiMse egetuDiyaMge, caurAsIiMtuDiyaMgasayasahassAiMse ege tuDie, caurAsII tuDiyasayasahassAiM se ege aDaDaMge, caurAsII aDaDaMgasayasahassAI se ege aDaDe, caurAsII aDaDasayasahassAiM se ege avavaMge caurAsIiM avavaMga sayasahassAiMse ege avave, caurAsIti avavasatasahassAiMse ege hUhuyaMge, caurAsIIhUhuyaMgasatasahassAiMse ege huhue, evaM uppalaMge uppale, paumaMge paume, naliNaMge naliNe, atthaniuraMge atthaniure, auyaMge aue, NauyaMge Naue, pauyaMge paue, cUliyaMge cUliyA, caurAsItiM cUliyAsatasahassAi se ege sIsapaheliyaMge, caurAsItiM sIsapaheliyaMgasatasahassAiM sA egA 6vucci| 'yA' na vrtte| 0rii|syaaii tehuttariM ca uusaasaa| uttaM / raaii| (c)yaa| coraasiiii|7|(r)co| (r) agretanAni padAni evaM avavaMge avave..' ityAdi rUpeNa saMkSiptAni vrtnte| (r)ccha (r)NauaMge Naue' iti dve pade 'paue', iti padasya pshcaadvrtte| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhadA: sUtram 367 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaa0ni0| gaNita viSayAnAmAvalikAdArabhya zIrSaprahelikAntAnAM niruupnnm| // 282 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 283 // siispheliyaa| etAva tAva gaNie, eyAvae ceva gaNiyassa visae, atoparaM ovmie|suutrm 367 // // 137 // ) [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zeSaM gatArthaM yAvaddha Thussa gAhA / hRSTasya tuSTasya, anavakalpasya jarasA'pIDitasya, nirupakliSTasya vyAdhinA prAksAmprataM 1.3prmaannm| avA'nabhibhUtasya, jantormanuSyA dereka ucchrAsayukto ni:zvAsa ucchrAsani:zvAsaH, eSa prANa ucyte| shokjraadibhirsvsthsy| dravyAdicaturbhedAH jantorucchrAsani:zvAsaH tvaritAdisvarUpatayA svabhAvastho na bhavatyato hRSTAdivizeSaNopAdAnam / satta pANUNItyAdi shlokH| sapta prANAyathoktasvarUpAH sa ekaH stokaH, sapta stokA: sa eko lava:, lavAnAM saptasaptatyAyo niSpadyata eSa muhUrto vyaakhyaatH| sAmprataMsaptasaptatilavamAnatayA sAmAnyena nirUpitaM muhUrtamevocchrAsasaGkhyayA vizeSato nirUpayitumAha- tiNNi shssaagaahaa| asyA bhAvArthaH, saptabhirucchvAsairekaH stoko nirdiSTaH, evaMbhUtAzca stokA ekasmillave sapta proktAH, tataH sapta saptabhireva guNitA ityekasmillava ekonapaJcAzaducchrAsAH siddhAH, ekasmiMzcamuharte lavA:saptasaptatinirNItAH / ata ekonapaJcAzatsapta-8 saptatyA guNyate tato yathoktamucchAsaniHzvAsamAnaM bhavati, ucchrAsazabdasyopalakSaNatvAt / ahorAtrAdayaH zIrSaprahelikAparyantAstu kAlapramANavizeSAHprAkkAlAnupUrvyAmeva nirnniitaarthaaH| etAva tAva gaNie, ityaadi| etAvacchIrSaprahelikAparyantameva tAvadgaNitam, etAvatAmeva zIrSaprahelikAparyantAnAM caturNavatyadhikazatalakSaNAnAmevADrasthAnAnAM darzanAdetAvadeva gaNitaM bhavati na parata iti bhAvaH / etAvAneva ca yaH zIrSaprahelikApramitarAziparyanto gaNitasya viSayaH, gaNitasya prmeymityrthH| ataH paraMsarva maupmikm||367|| tadeva nirUpayitumAha se kiMtaM ovamie?.2 duvihe paNNatte, taMjahA-paliovame ya sAgarovame y||suutrm 368 // OeyAvayA cev| (c)yaa| 0 etto'varaM ovamie pavattaI', iti pATho vartate / 7 366-67 sUtrayoH pATho 137 sUtrAGkatayA vrtte| caa| 0 eyAvayA sUtram 367 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaa0ni0| gaNita viSayAnAmAvalikAdArabhya zIrSaprahelikAntAnA niruupnnm| sUtram 368-376 1.3.3.2 vibhA0ni0 aupa0 kAlasya 1.3.3.2.1-2 palyo0 saag0| // 283 // cev|
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| / / 284 // se kiMtaMpaliovame?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- uddhArapaliovame ya addhApaliovame yakhettapaliovame y||suutrm 369 / / se kiM taM uddhArapaliovame?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- suhame ya vAvahArie y|| sUtram 370 // tattha NaMje se suhume se Thappe // sUtram 371 // . tattha NaMje se vAvahArie se jahAnAmae palle siyA joyaNaM AyAma vikkhaMbheNaM, joyaNaM uI uccatteNaM, taM tiguNaMsavisesaM pariraeNaM, se NaM egAhiya behiya tehiya jAva ukkoseNaM sattarattaparUDhANaM sammaDhe saMnicite bharie vAlaggakoDINaM / te NaM vAlaggA no aggI DahejjA, no vAU harejjA, no kucchejjA, no palividdhaMsijjA, No pUittAe havvamAgacchejjA, taoNaM samae 2 egamegaM vAlaggaM avahAya jAvatieNaM kAleNaM se pallekhINe nIrae nilleve NiTThite bhavati, setaM vAvahArie uddhArapaliovame / eesiMpallANaM koDAkoDI haveja dasaguNitA / taM vAvahAriyassa uddhArasAgarovamassa egassa bhave parImANaM // 107 // sUtram 372 // etehiM vAvahAriyauddhArapaliovamasAgarovamehiM kiM payoyaNaM? etehiM vAvahAriyauddhArapaliovama sAgarovamehiM Natthi kiMcipaoyaNaM, kevalaM tupaNNavaNA pnnnnvinjti| setaM vAvahArie uddhaarpliovme|suutrm 373 // se kiM taM suhume uddhArapaliovame?, 2 se jahAnAmae palle siyA joyaNaM AyAma vikkhaMbheNaM, joyaNaM, uDDe uccatteNaM, taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM, seNaM palle egAhiya behiya tehiya ukkoseNaM sattarattaparUDhANaM sammaTTe sannicite bharite vAlaggakoDINaM / tattha NaM egamege vAlagge asaMkhenjAiM khaMDAI kajati / te NaM vAlaggA diTThIogAhaNAo asaMkhejatibhAgamettA suhamassa paNagajIvassa 0'ya' na vrtte| v| 0 kkhevennN| 0 seNaM palle egaahiabeaahiateaahi| 7 sattarattarUDhANaM sNsddhe| 0 he| ri| O'tu' naasti| uvveheNaM tN...I(r)beaahiateaahia| (r) sNshe| [9] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 368-376 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhA0ni0 aupa0 kAlasya 1.3.3.2.1-2 palyA0 sAga0 palyo0sya 1.uddhAra, 1.addhA . kssetreti| 1. uddhArasya iisUkSma |i.ii vyvhaariketi| dvIpasamudra saDyApramANa pryojnm| // 284 //
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 285 // sarIrogAhaNAo asaMkhenaguNA / teNaM vAlaggANo aggI DahejjA, No vAU harejjA, No kucchejjA, No palividdhasejjA, No pUittAe havvamAgacchejjA / tao NaM samae 2 egamegaM vAlaggaM avahAya jAvatiteNaM kAleNaM se palle khINe nIrae nilleve NiTThie bhavati, se taM suhume uddhArapaliovame / etesiM pallANaM koDAkoDI haveja dasaguNiyA / taM suhumassa uddhArasAgarovamassa u egassa bhave parImANaM / / 108||suutrm 374 // eehiM suhamehiM uddhArapaliovamasAgarovamehiM kiMpaoaNaM? etehiM suhumehiM udghArapaliovama sAgarovamehiM dIvasamuddANaM uddhAre gheppati // sUtram 375 // __ kevatiyANaM bhaMte! dIvasamuddA uddhAreNaM pannattA?, go0! jAvaiyA NaM aDDAijANaM uddhArasAgarovamANaM uddhArasamayA evatiyA NaM dIvasamuddA uddhAreNaM paNNattA, se taMsuhume uddhArapaliovame / setaM uddhaarpliovme|suutrm 376 // se kiM taM ovamie, ityaadi| upamayA nivRttamaupamikam, upamAnamantareNa yatkAlapramANamanatizayinA grahItuM na zakyate tadaupamikamiti bhAvaH / tacca dvidhA palyopamaM saagropmNc| tatra dhAnyapalyavatpalyo vakSyamANasvarUpaH, tenopmaaysminttplyopmm| tathA mahattvasAmyAtsAgareNopamA yatra ttsaagropmm||368|| tacca palyopamaMtridhA tadyathA, uddhArapaliovameya tyaadi| tatra vakSyamANasvarUpavAlAgrANAM tatkhaNDAnAM vA taddvAreNa dvIpasamudrANAM vA pratisamayamuddharaNamapoddharaNamapaharaNam, uddhAraH, tadviSayaM tatpradhAnaM vA palyopama muddhArapalyopamam / tathA'ddhati kAlaH, sa ceha prastAvAdvakSyamANavAlAgrANAM tatkhaNDAnAM vA pratyeka varSazatalakSaNa uddhArakAlo gRhyte| athavA yo nArakAdyAyuHkAlaH prakRtapalyopamameyatvena vakSyate sa evopAdIyate, he| 7 si| ri0 suhumuddhaar..| etehiM...sAgarovamehiM' padAni na vrtnte| 0tr| "......paliovame', ityAdi" iti pATho vrtte| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 368-376 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhA0ni0 aupa0 kAlasya 1.3.3.2.1-2 palyo0 sAga palyo0sya . uddhAra, Jii.addhA, iii. kssetreti| i. uddhArasya sUkSma iii vyavahAriketi dvIpasamudra saGgyApramANa pryojnm| // 285 //
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| / / 286 // [1] upkrmH| upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH ttsttprdhaanNplyopmmddhaaplyopmm| tathA kSetramAkAzaM taduddhArapradhAnaMpalyopamaM kssetrplyopmm||369|| tatrAdyaM nirUpayitumAha-se kiMtaM uddhArapaliovame, ityaadi| uddhArapalyopamaM dvividhaM prajJaptam, tadyathAvAlAgrANAMsUkSmakhaNDakaraNAtsUkSmaMca, teSAmeva sAMvyavahArikapratyakSavyavahAribhirgRhyamANAnAmakhaNDAnAM yathAvasthitAnAMgrahaNAtprarUpaNAmAtravyavahAropayogitvAdvyAvahArika ceti|| 370 // tatra yatsUkSma tatsthApyaMtiSThatu tAvad, vyAvahArikaprarUpaNApUrvakatvAdetatprarUpaNAyAH, pazcAtprarUpayiSyata iti bhAvaH // 371 // tatra yattadvyAvahArikamuddhArapalyopamaM tadidamiti zeSaH / tadeva vivakSurAha- se jahAnAmae, ityAdi / tadyathAnAma dhAnyapalya iva palyaH syAtsa ca vRttatvAdAyAmaviSkambhAbhyAM dairghyavistarAbhyAM pratyekamutsedhAGgalakramaniSpannaM yojnm| UrdhvamuccatvenApi (yojanam) tadyojanaM triguNaM savizeSa parirayeNaMbhramitimaGgIkRtyeti, sarvasyApi vRttaparidheH kiJcinnyUnaSaDbhAgAdhikatriguNatvAdasyApi palyasya kiJcinnyUnaSaDbhAgAdhikAni trINi yojanAni pridhirbhvtiityrthH|s palyaH, ekkAhiyabehiyatehiyatti,SaSThIbahuvacanalopAdekAhika vyAhika vyAhikInAmutkarSataH saptarAtraprarUDhAnAM bhRto vAlAgrakoTInAmiti smbndhH| tatra muNDite zirasyekenAlA yAvatpramANA vAlAgrakoTaya uttiSThanti tA ekAhikyaH, dvAbhyAM tu yottiSThanti tA vyAhikyastribhistutryAhikyaH / kathambhUta ityAha- saMmRSTa AkarNaM pUrita: sannicita: pracayavizeSAnibiDIkRtaH / kiMbahunA? evaM bhUto'sau yena tAni vAlAgrANi nAgnirdahena vAyurapaharet, atIva nicitatvAdagnipavanAvapi na tatra krAmata ityarthaH / no kucchejjatti, no kuthyeyuH, pracayavizeSAdeva zuSirAbhAvAdvAyorasambhavAcca nAsAratAM gccheyuH| ata eva ca no parividdhaMsejjatti, idaM padaM na vrtte| 0 parikkheveNaM / 'tu'| 0egaahiybeyaahiyteaahiy| OM tryaahikaannaamu..| 9 UrdhvArohaprAdhAnyAnnAtrAtmanepadamiti sambhAvanA / (c) evaMbhUto'sau bhRto yena....10 kramete ityrthH| / sUtram 368-376 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhA0ni0 aupa0 kAlasya 1.3.3.2.1-2 palyo0 saag0|| palyo0sya i. uddhAra, Jilli. kssetreti| i. uddhArasya 1. sUkSma vyvhaariketi| dvIpasamudra saGghayApramANa pryojnm| // 286 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 287 // sUtram 368-376 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 katipayaparizATanamapyaGgIkRtya na parividhvaMserannityarthaH / ata eva ca no pUittAe havvamAgacchejjatti, na pUtitvena kadAcidapyA- [1] upkrmH| gaccheyuH, na kadAciddurgandhitAM prApnuyurityarthaH / tao NaM ti, tebhyo vAlAgrebhyaH samaye samaya ekaikaM vAlAgramapahRtya kAlo mIyata iti zeSaH / tatazca jaaviennmityaadi| yAvatA kAlena sa palyaH kSINo vAlAgrakarSaNAtkSayamupAgataH, AkRSTadhAnya dravyAdicaturbhedAH koSThAgAravat / tathA nIraetti, nirgatarajaHkalpasUkSmavAlAgro'pakRSTadhAnyarajaH koSThAgAravattathA nilleveM tti, atyantasaMzleSA-2 tanmayatA gatavAlAgra lepApahArAnnirlepaH, apanItabhittyAdigatadhAnyalepakoSThAgAravad / ebhistribhiH prakArairniSThito vizuddha ityarthaH / ekArthikA vaite shbdaa|atyntvishuddhiprtipaadnpraaH| vAcanAntaradRzyamAnaMcAnyadapi padamuktAnusAreNa vyaakhyeym| etAvatkAlasvarUpaM bAdaramuddhArapalyopamaM bhavati / etacca palyAntargatavAlAgrANAM saGkhayeyatvAtsaGkhayeyaiH samayaistadapahAra-2 sambhavAtsaGkhayeyasamayamAnaM draSTavyam / se tamityAdi nigamanam / vyAvahArikaM palyopamaM nirUpyAtha sAgaropamamAha- eesiMha pllaanngaahaa| eteSAmanantaroktapalyopamAnAM dazabhiH koTAkoTibhirekaM vyAvahArikaM sAgaropamaM bhavatIti tAtparyam // 107 // 372 // ziSyaH pRcchati etairvyAvahArikapalyopamasAgaropamaiH kiM prayojanam? ko'rthaH sAdhyate? atrottaram, nAsti kishcitpryojnm|| nirarthakastarhi tadupanyAsa ityAzaGkayAha- kevalaM prajJApanA, prajJApyateprarUpaNAmAtraM kriyata ityrthH| nanu nirarthakasya prarUpaNayApita kiM kartavyam? ato yatkiJcidetat / naivam, abhiprAyAparijJAnAd, evaM hi manyate, bAdare prarUpite sUkSmaM sukhAvaseyaM syAdato bAdaraprarUpaNA sUkSmopayogitvAnnaikAntato nairarthakyamanubhavati / tarhi nAsti kiJcitprayojanamityuktamasatyaM prApnotIti cet / naivam, etAvataH prayojanasyAlpatvenAvivakSitatvAt / evaM bAdarAddhApalyopamAdAvapi vaacym||373||se kiM taM suhameityAdi 7 nillevitti| 0t| aupa0 kAlasya 1.3.3.2.1-2 palyo0 sAgA palyo0sya / uddhAra, 1.addhA, iii. kssetreti| 1.uddhArasya 1. sUkSma i.ii vyvhaariketi| dvIpasamudra sahayApramANa pryojnm| // 287 //
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ shaa0upkrmH| // 288 // sUtram |377-382 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 zrIanuyoga gatArthameva / tattha NaM egamege vAlagge asaMkhejjAi mityaadi| pUrvaM vAlAgrANi sahajAnyeva gRhItAni, atra tvekaikamasaGkhayeya- [1] upkrmH| dvAraM maladhArisa khaNDIkRtaM gRhyata iti bhaavH| evaM satyekaikakhaNDasya yanmAnaM bhavati tannirUpayitumAha- te NaM vAlaggA diTThIogAhaNAo, zrIhemacandra 1.3 prmaannm| sUri vRtti- ityAdi / tAni khaNDIkRtavAlAgrANi pratyekaM dRSTyavagAhanAta: asngkhyeybhaagmaatraanni| dRSTizcakSurotpannadarzanarUpA, dravyAdicaturbhedAH yutm| sAvagAhate paricchedadvAreNa pravartate yatra vastuni tadeva vastviha dRSTyavagAhanA procyate / tato'saGkhayeyabhAgavartIni pratyeka vAlAgrakhaNDAni mantavyAni / idamuktaM bhavati yatpudgaladravyaM vizuddhacakSurdarzanI chadmastha: pazyati tadasaGkhyeyabhAgamAtrANyekaikazastAni bhavanti / dravyato nirUpyAtha kSetratastanmAnamAha- suhmssetyaadi| ayamatra bhAvArthaH, sUkSmapanakajIvazarIraM yAvati kSetre'vagAhate tato'saGghayeyaguNAni pratyekaM tAni bhavanti, bAdarapRthivIkAyikaparyAptazarItulyAnIti vRddhvaadH| eSAM ca vibhA0ni0 vAlAgrakhaNDAnAmasaGkhayeyatvAtpratisamayamuddhAre kila saGkhayeyA varSakoTyo'tikrAmanti, ata: saGkhayeyavarSakoTimAnamidama- aupa0 kaalH| vaseyam, zeSaM tuuktaarthpraaym||108||374||yaavjjaaviyaa aDDAijANaM uddhaarsaagrovmaannmityaadi|yaavnto'rddhtRtiiysaagropmessu / ii.addhApalyo uddhArasamayAvAlAgroddhAropalakSitA:samayA uddhaarsmyaaH| etAvanto dviguNadviguNaviSkambhA dvIpasamudrA yathoktenoddhAreNa prajJaptAH, saagropmyoH| i. suukssm| asaGkhayeyA ityarthaH // 375-76||uktmuddhaarplyopmmthaaddhaaplyopmN nirUpayitumAha ii. vyavahArike se kiM taM addhApaliovame? 2 duvihe paNNatte / taMjahA- suhume ya vAvahArie y|| sUtram 377 // bhede prayotattha NaMje se suhume se Thappe // sUtram 378 // tattha NaMje sevAvahArie se jahAnAmae palle siyA joyaNaM AyAma vikkhaMbheNaM, joyaNaMuTuMuccatteNaM, taMtiguNaMsavisesaM parikkheveNaM, 0 jAva tattha NaM.... I (c) 'kim ?' itydhikm| 0 ihe'ti padaM na vrtte| 1.3.3.2.1-2 janadyA // 288 //
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 289 // 377-382 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 se NaM palle eMgAhiya behiya tehiyA jAva bhariye vAlaggakoDINaM / te NaM vAlaggA no aggI DahejA, nI vAU harejjA, no kucchejjA, no [1] upkrmH| palividdhasejjA, no pUittAe havvamAgacchejjA / tato NaM vAsasate 2 gate egamegaM vAlaggaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe nIrae zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| nilleve niTThie bhavati, settaM vAvahArie addhaapliovme| eesiM pallANaM koDAkoDI havija dsgunniyaa| taM vAvahAriyassa dravyAdicaturbhedAH addhAsAgarovamassa egassa bhave parImANaM ||109|||suutrm 379 / / sUtram eehiM vAvahAriehiM addhApaliovama sAgarovamehiM ki paoyaNaM? eehiM jAva natthi kiMci ppaoyaNaM, kevalaM tu paNNavaNA paNNavinati / settaM vAvahArie addhApaliovame ||suutrm 380 // se kiM taM suhame addhApaliovame? 2 se jahAnAmate palle siyA joyaNaM AyAma vikkhaMbheNaM, joyaNaM uTTe uccatteNaM, taM tiguNaM vibhaa0ni0| savisesaM parikkheveNaM; seNaM palle egAhiya behiya tehiya jAva bharie vAlaggakoDINaM / tattha NaM egamege vAlagge asaMkhejjAiMkhaMDAI 1.3.3.2.1-2 kajati / te NaM vAlaggA diTThIogAhaNAo asaMkhejatibhAgamettA suhumassa paNagajIvassa sarIrogahaNAo asNkhejjgunnaa| teNaM ii.addhApalyo vAlaggA No aggI DahejA, no vAU harejjA, no kucchejA, no palividdhaMsejjA, no pUittAe havvamAgacchejjA / tatoNaM vAsasate 2 gate saagropmyoH| i. suukssm| egamegaMvAlaggaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se pallekhINe nIrae nilleve niTThie bhavati / se taMsuhume addhaapliovme| eesiM pallANaM ii. vyavahArike koDAkoDI haveja dsgunniyaa| taMsuhumassa addhAsAgarovamassa egassa bhave parImANaM ||110||suutrm 381 // bhede prayoeehiM suhumehiM addhApaliovama sAgarovamehiM kiM paoyaNaM? etehiM suhamehiM addhApaliovama sAgarovamehiM Neratiya tiriya 0egaahiabeaahiateaahia| 0 eSAM paJcAnAM padAnAM sthAne 'jAva' iti vrtte| 0 si| 0 bhvij| 7 v| 0 ri| 0 ime pade na stH| OR egaahiabeaahiateaahi| 7 eSAM paJcAM padAnAM sthAne 'jAve'ti vrtte| 0 bhvij|(r)ri(r)tirikkh joNiya mnnuss...| aupa0 kaalH| jnc| // 289 //
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 290 // joNiya maNUsa devANaM AuyAI mavijaMti // sUtram 382 / / ( // 138 // ) se kiMtaM addhApaliovame, ityAdi / idamapyuddhArapalyopamavatsarvaM bhAvanIyam, navaramuddhArakAlasyeha varSazatamAnatvAvyAvahArikapalyopame saGkhayeyA varSakoTyo'vaseyAH, sUkSmapalyopame tvasaGkhyeyA iti // 377-382 // (1) NeraiyANaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, go0! jahanneNaM dasa vAsasahassAI ukkoseNU tettIsaM sAgarovamAI, (2) rayaNappabhApuDhaviNeraiyANaM bhaMte! kevatiyaMkAlaM ThitI paM0?, go0! jahanneNaM dasa vAsasahassAI ukkoseNaM evaM sAgarovamaM, apajattagarayaNappabhApuDhaviNeraiyANaM bhaMte! kevatikAlaM ThitI paM0?, go0! jahanneNaM (vi) aMtomuhattaM ukko(seNavi) aMto(muhattaM), pajjattaga (rayaNappa0 neraiyANaM bhaMte! kevai0 paM0?, go0!) jAva jaha0 dasavAsasahassAI aMtomuttUNAI, ukkoseNaM (egaM) sAgarovarma aMtomuhattU(to)NaM, (3) sakkarappabhA(hA)puDhaviNeraiyANaM bhaMte! kevatikAlaM ThitI paM0?, go0! jahanneNaM (ega) sAgarovamaM ukkoseNaM tiNNi sAgarovamAI, (4) evaMsesa(puDhavI)pahAsuvipucchA bhANiyavvA, vAluyappabhA(hA)puDhaviNeraiyANaMjaha0 tiNNi sAgarovamAI, ukkoseNaM satta saagrovmaaii| paMkappabhA(hA)puDhavINeraiyANaM jaha0 sattasAgarovamAI ukkoseNaM dasa saagrovmaaii| dhUmappahApuDhavIneraiyANaM jaha0 dasa sAgarovamAI, ukkoseNaM sattarasa saagrovmaaii| tama(ppahA)puDhavineraiyANaM bhaMte kevatikAlaM ThitI pannattA? go0 jahanneNaM sattarasasAgarovamAI, ukkoseNaM bAvIsaMsAgarovamAI, tamatamApuDhavineraiyANaM bhaMte! kevatikAlaM ThitIpaM?, go! jahanneNaM bAvIsaM sAgarovamAI, ukkoseNaM tettIsaM saagrovmaaii|suutrm 383 // yadi nArakAdInAmAyUMSyetairmIyante tarhi nArakANAM bhadanta! kiyantaM kAlaM sthiti: prajJaptA? sthIyate nArakAdibhaveSvanayeti 0 368-382 sUtrANAM pATho 138 sUtrAGkatayA vartate / 0 haa| 0 gN| kauMsa aMtargatAH sarve pAThA mudritapratAnusAreNa / [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtrama 383 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhAni 8 aup0kaalH| 1.3.3.2.1-2 ii.addhApalyopama saagropmyoH| ratnaprabhAdinArakANamAyuH sthitidvAreNanirUpaNaMprayojana kathanacA // 290 //
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| sUtrama 383 | // 291 // kaalprmaannm| 1.3.3.2 sthitirAyuHkarmAnubhavapariNatiH / iha yadyapi karmapudgalAnAMbandhakAlAdArabhya nirjaraNakAlaM yAvatsAmAnyenAvasthitiH, karma [1] upkrmH| zAstreSu sthitiH pratItA (granthAgraM 4000) tathApyAyuHkarmapudgalAnubhavanameva jIvitaM rUDham / zAstrakArasyApi ca dazavarSa zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| sahasrAdikAM sthiti pratipAdayatastadevAbhidhAtumabhipretam, anyathA baddhenAyuSA prAgbhave yAvantaM kAlamavatiSThate jantustena dravyAdicaturbhedAH samadhikaiva dazavarSasahasrAdikA sthitiruktA syAt / na caivam, tasmAnnArakAdibhavaprAptAnAMprathamasamayAdArabhyAyuSo'nubhavakAla evAvasthiti:, sA ca nArakANAmaughikapade jaghanyato daza varSasahasrANyutkRSTatastu trayastriMzatsAgaropamANi / ratnaprabhAyAM jaghanyA tathaivotkRSTA tu sAgaropamam / aparyAptapade jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtameva, tataH paramavazyameSAM pryaapttvsmbhvaad| vibhA0ni0 paryAptapadecAparyAptakAlena hInaudhikyeva sthitirdrssttvyaa| evamanyAsvapi pRthivISu vAcyam / navaramutkRSTA sthiti:sarvAsvitthama aupa0 kaal:| vaseyA, sAgaramegaM tiya satta dasa ya sattarasa taha ya bAvIsA / tettIsaM jAva ThiI sattasuvi kameNa puddhviisu||1|| (bRhatsaM0 223)tti, Ri.addhApalyopama jaghanyA tu, jA paDhamAe jeTThA sA bIyAe kaNiTThiyA bhaNiye (bRhatsaM0 234) tyaadikrmaadbhaavniiyaa| aparyAptakAlastu sarvatrAnta saagropmyoH| muhUrtameva, aparyAptakAle caudhikasthitervizodhite sarvatra zeSA paryAptasthitiH / aparyAptAzca nArakA devA asaGkhayeyavarSAyuSka ratnaprabhAdi nArakANamAyuH tiryamanuSyAzca karaNata eva draSTavyAH, labdhitastu paryAptA eva / zeSAstu labdhyA'paryAptAzcaparyAptAzca sambhavanti / tadevaM pUrvAbhihitaM sthitidvAreNacaturviMzatidaNDakamanusRtya naarkaannaamaayuHsthitiniruupitaa|| 383 // athAsurakumArANAM nirUpayitumAha nirUpaNaMprayojana kathanacA (1) asurakumArANaM bhaMte! devANaM kevatikAlaM ThitI paM0?, go0! jahanneNaM dasa vAsasahassAiM ukkoseNaM sAtiregaM sAgarovamaM, // 291 // sAgaropamamekaM trINi sapta daza ca saptadaza tathaiva dvAviMzatiH / trayastriMzadyAvat sthitiH saptatsvapi krameNa pRthvISu / / 1 / / OM yA prathamAyAM jyeSTA sA dvitIyAyAM kaniSThA bhnnitaa| 0 iaN|
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrIanuyoga dvAraMmaladhAri | zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 292 // sUtrama asurakumArI(ra devI)NaM bhaMte! devINaM kevatikAlaM ThitI paM0?, goo! jahanneNaM dasa vAsasahassAiMukkoseNaM addhapaMcamAI, paliova- 8 [1] upkrmH| zA0 upkrmH| mAI, (2) nAgakumArANaM ( bhate! keva0 paM0?), jAva go0! jahanneNaM dasa vAsasahassAI ukkoseNaM desUNAI doNNi pliovmaaii| 1.3prmaannm| nAgakumArINaM (bhaMte! keva0 paM0?), jAva go0 jahanneNaM dasavAsasahassAI, ukkoseNaM desUNaM paliovamaM (3) evaM jahANAgakumArANaM dravyAdicaturbhedAH devANaM devINa yatahA jAva thaNiyakumArANaM devANaM devINa ya bhANiyavvaM / / sUtram 384 // 384-391 (1) puDhavIkAiyANaM bhaMte! kevatikAlaM ThitI pannattA? go! jaha0 aMtomu0 ukko0 bAvIsaM vaasshssaa| suhamapuDhavikAiyANaM 1.3.3 ohiyANaM apajjattayANaM pajjattayANa yati(NNi)Nhavi pucchA, go0!jaha0 aMtomuhattaM ukkoseNavi aMtomuhattaM / bAdarapuDhavikAiyANaM kaalprmaannm| pucchA, go0 jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM bAvIsaM vaasshssaaii| apajjattaya bAdarapuDhavikAiyANaM pucchA, go0! jahaNNeNa(vi) vibhA0ni0 aM0 ukkoseNavi aN0| pajjattagabAdarapuDhavikAiyANaM (pucchA), jAva go! jahaM0 aMtomuhattaM ukko0 bAvIsaM vAsasahassAiM aMto- aupa0 kaalH| muhattUNAI, (2) evaM sesakAiyANaMpi pucchAvayaNaM bhANiyavvaM, AukAiyANaM jAva go0 jahaM0 aMto0 ukkose0 satta vaasshssaaii| ii.addhApalyopama suhumaAukAi0 ohiANaM apajjattayANaM pajjattayANaM tiNhavi jahaNNeNavi aMto ukkoseNavi aM0 / bAdaraAukA0 jAva go0 sAgaropamayora surakumArAdizeSa jahA ohiyANaM, apajjattagabAdaraAukAiyANaM jAva go0 jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aN0|pjjttgbaadraaukaaiyaannN jAva daNDakAnAmAyu:go0 jahaM0 aMtomuhattaM ukko0 satta vAsasaha aNtomuhttuunnaaii| (3) teukAiyANaM bhaMte jAva go0 jahaM0 aM0 ukko0 tiNNi raaiNdiyaaii| sthiti dvAreNa suhumate0 ohiyANaM apajjattayANaM pajjattayANa tiNhavi jahaNNeNavi aMto0 ukkoseNavi aN0| bAdarateukAiyANaM bhaMte! jAva go0 // 292 // 0 kauMsAntargatA:pAThA mudrita pratAnusAreNa jnyaatvyaaH| tadanusAreNAkSarANAM saGkalanA yathAyogyaM krttvyaa| 0 du|0ke0' iti rUpeNa saMkSiptaM pATho vartate / evamagre'pi 'aMtomahattaM' sthAne 'aMka' vAsasahassAI sthAne 'vA0' tathA 'vAukA0', te0, ityAdi saMkSiptAH pAThA: vrtnte| 0 shssaaii| 7 vii| 0gaa| kthnm|
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| shaa0upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| // 293 // jahaM anto0 ukkoseNaM tiNNi raaiNdiyaaii| apajattayabAyarateukAiyANaMjAva go0 jahaM anto0 ukko0 anto0, pajjattayabAyara teukAiyANaM jAva go0 jahaM0 aMtomu0 ukkoseNaM tiNNi rAiMdiyAI aNtomuhttuunnaaii| (4) vAukA jAva go0 jahanneNaM aMtomuhattaM ukko0 tiNNi vaasshssaaii|suhumvaau0 ohiyANaM apajjattayANaM pajattayANa ya tiNhavijahaNNe('vi) aMto0 ukkose0 aM0 / bAdaravA0 jAva go0 jahaM0 anto0 ukko tiNNi vaasshssaaii| apajjattayabAdaravAukAi0 jAva go0 jahaM0 aM0 ukkoseNavi aM0, pajjattagabAdaravAukAtiyANaM jAva go0 jaha0 aMtomuhattaM ukko0 tiNNi vA0 aNtomuhttuunnaaii| (5) vaNassaikAiyANaM jAva go0 jahanneNaM aM0 ukko0 dasa vaasshssaaii|suhu(mvnnssikaa0)maannN ohiyANaM apajjattayANaM pajjattayANa ya tiNhavijaha (NNeNavi) aMtomu0 ukkose0 aN0| bAdaravaNassaikAiyANaMbhaMte kavaiyaMkAlaM ThitI pannattA? go0 jahaM0 aMto0 ukko0 dasa vaasshssaaii| apajjattayANaM0 jAva go0 jahanneNaM0 aM0 ukkose0 vi aMto0 / pajattayabAdaravaNa jAva go0 jahanneNaM aM0 ukkoseNaM dasa vAsa0 saha0 aNtomuhuttuunnaaii|| sUtram 385 // (1) beiMdiyANaM (bhaMte! keva0 paM0?,) jAva go0! jahanneNaM aMtomuhattaM ukko0 bArasa saMvaccharANi / apajjattaya (beiMdiANaM pucchA) jAva gotamA! jahanneNavi aMtomuhattaM ukkoseNavi aN0|pjjttyaannN(beii0) jAva go0 jaha0 aM0 ukko0 bArasa saM0 aNtomuhuttuunnaaii| (2) teiMdiyANaM (pucchA) jAva go0! jaha0 aM0 ukko0 ekUNapaNNAsaM raaiNdiyaaii| apajjattaya (teiMdiANaM pucchA) jAva go0! jaha(NNeNavi) aMto0 ukkose0 aM0 / pajjattaya (teiM0 pucchA) jAva go0! jaha0 aMtomuhattaM ukko0 ekUNapaNNAsaM rAiMdiyAI aNtomuhttuunnaaii| (3) cauriMdiyANaM (bhaMte! kevala0 paM0?) jAva go0! jahaM0 aMto0 ukko0 chammAsA / apajjattaya (cauriMdiANaM Ogaa| 0 vii| (c)g| gu| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtrama 384-391 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhAni aupa0 kaalH| 1.3.3.2.1-2 ii.addhApalyopama sAgaropamayorasurakumArAdizeSa daNDakAnAmAyu:sthiti dvAreNa kthnm| // 293 //
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 294 // [1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtrama 384-391 pucchA) jAva go0! jaha(neNavi) aMto0 ukko(seNavi) aNto0| pajjattayANaM(cauriMdiANaM pucchA) jAva go0! jaha(neNaM) aM0 ukko0 chammAsA aMtomuhuttUNA // sUtram 386 // (1)paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM (bhaMte! kevala0 paM0?) jAva go0! jaha0 aMtomuhattaM ukko tiNNi paliovamAI, (2) jalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM (bhaMte! kevaiyaMkAlaM ThiI paM0?) jAva go0! jahanneNaM aMto0 ukko0 puvvkoddii| sammucchimajalayarapaMcediyatirikkhajoNiyANaM jAvagotamA! jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM puvvkoddii| apajjattayasaMmucchimajUlayarapaMcediyatirikkhajoNiyANaM(pucchA) jAva go0! jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0 / pajjattayasaMmucchimajUlayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM (pucchA), jAva go0! jaha0 aMto0 ukko0 puvvakoDI aMtomuhuttUNA / gabbhavakvaMtiyajalayUrapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM(pucchA), jAva go0! jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM puvvkoddii| apajattayagabbhavakvaMtiyUjalayarapaMcediyatirikkhajoNiyANaM(pucchA), jAva go0! jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0 / pajattayagabbhavakkaMtiyajalayUrapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM(pucchA), jAva go0! jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM puvvakoDI aMtomuttUNA / (3) cauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM(pucchA), bhaMte! kevatikAlaM ThitI pannattA? go0! jaha0 aMto0 ukko tiNNi pliovmaaii| samucchimacauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM jAva go0! jahaM0 aMto0 ukko0 caurAsIti vaasshssaaii| apUjattayasaMmucchimacauppayathalayarapaMceMdiya0 jAva go0? jahaM0 aMto0 ukkoseNavi0 aMto0 / pajjattayasamucchimacauppUyathalayarapaMceMdiya0 jAva go0! jahaM0 aMto0 ukko0 caurAsIti vAsasahassAI aNtomuhttuunnaaii| gabbhavakkaMtiyacauppayathalayarapaMceMdiya0 jAva go0! jaha0 aMto0 ukko0 tiNNi pliovmaaii| apjjttygbbhvkkNtiycuppyOgaa|0 g| 0 ciN| 0 imAni catvAri padAni na vrtnte| ...pucchA go0' iti vrtte| 7 iN| kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhA0ni0 aupa0 kaal:| 1.3.3.2.1-2 ii.addhApalyopama sAgaropamayorasurakumArAdizeSa daNDakAnAmAyu:sthiti dvAreNa kthnm| // 294 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 295 // 2] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtrama 384-391 thalayarapaMceMdiya0 jAva go0! jahaNNeNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0 / pajjattayagabbhUvakvaMtiyacauppayathalayarapaMceMdiya0 jAva (go0)! jahaM0 aMto0 ukko tiNNi paliovamAiM aNtomuttuunnaaii| uraparisappathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte kevatikAlaM ThitI pannattA? (pucchA),go0! jaha0 aMto0 ukko puvvakoDI / saMmucchimauraparisappathalayarapaMcidiya0(pucchA), jAva go0!jaha0 aMto0 ukko0 tevannaM vaasshssaaiN| apajjattayasaMmucchimauraparisappathalayarapaMcidiya0 jAva go0! jaha(NNeNavi) aM0 ukkoseNa(vi) aNto0| pajjattayasaMmucchimauraparisappathalayarapaMcidiya0 jAva go0! jaha0 aMto0 ukko0 tevaNNaM vAsasahassAiM aNtomuhuttuunnaaii| gabbhavakvaMtiyauraparisappathalayarapaMcidiya0 jAva go0 jaha0 aMto0 ukko0 puvvkoddii| apajjattayagabbhavakvaMtiyauraparisappathalayarapaMciMdiya0 jAva go0!jaha(neNavi) ato0 ukko(seNavi) aMto0 / pajjattayagabbhavakvaMtiyauraparisappathalayarapaMceMdiya0 jAva go0! jaha0 aMto0 ukko0 puvvakoDI aMtomuhuttUNA / bhUyaparisappathalayarapaMciMdiya0 jAva go0! jaha(NNeNa) aMto0 ukkoseNaM puvvkodd'ii|smucchimbhuyprisppthl0 go0! jaha0 aM0 ukko0 bAyAlIsaM vaasshssaaii| apUjjattayasamucchimabhuyaparisappathalayarapaMceMdiya0 jAva goo! jahaM0 aMto0 ukko0 aNto0| pajjattayasaMmucchimabhuyaparisappUthalayarapaMceM diya0 jAva go0! jahaM0 aMto0 ukko0 bAyAlIsaMvAsasahassAI aNtomuttuunnaaii| gabbhavakvaMtiyabhuyaparisappathalayarapaMceMdiyANaMjAva go0! jahaM aMto0 ukko0 puvvkoddii| apajjattayagabbhavakvaMtiyabhuyaparisappathalayarapaMciMdiya0 jAva go0! jaha(neNavi) aMto0 ukko(seNavi) aMto pajjattayagabbhavakvaMtiyabhuyaparisappathalayarapaMciMdiya jAva go0! jahaM0 aMto0 ukko0 puvvakoDI aNtomuhttuunnaa| (4) khayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte kevatikAlaM ThitI pannattA? (jAva) go0! jahaM0 aMto0 ukko0 paliovamassa asaMkhejjaibhAgaM / samucchimakhahayarapaMciMdiya0 jAva go0! jahaM0 paMciMdiya / rug| 0 imAni catvAri padAni na vrtnte| 0 go| kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaa0ni0| aupa0 kaalH| |1.3.3.2.1-2 ii.aApalyopama sAgaropamayorasurakumArAdizeSa daNDakAnAmAyu:sthiti dvAreNa kthnm| // 295 //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 296 // aMto0 ukko0 bAvattariM vaasshssaaii| apajjattayasaMmucchimakhahayarapaMciMdiya0 (pucchA), jAva go0! jahaM0 aMto0 ukvo0 aMto0 / pajjattagasaMmucchimakhahayarapaMciMdiya0 jAvagotamA! jaha(neNaM) aMto0 ukko0 bAvattariMvAsasahassAI aNtomuhuttuunnaaii| ganbhavavaMtiyakhahayara0 jAva go0! jahaM0 aMto0 ukko0 paliovamassa asNkhejibhaag| apajattayagabbhavaktraMtiyakhahayara0 jAva go0! jaha(NNeNavi) aMto0 ukko0 aNto0|pjjttygnbhvtiykhhyrpNciNdiytirikkh (joNiANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA) jAva go0! jahaM0 aMto0 ukko0 paliovamassa asaMkhijjaibhAgaM aNtomuhuttuunnoN| (5) ettha etesiM (NaM) saMgahaNigAhAo bhavaMti, taMjahAsaMmucchapuvvakoDI caurAsIti bhave shssaaii| tevaNNA bAyAlA bAvattarimeva pakkhINaM / / 111 ||gnbhN(tim) mi puvvakoDI tiNNi ya paliovamAI paramAuM / ura bhuyagapuvvakoDI paliuvamAsaMkhabhAgo ya / / 112 // sUtram 387 // (1) maNussANaM bhaMte! kevaikAlaM ThiI paNNattA, go0! jaha0 aMto0 ukko0 tiNNi pliovmaaii| (2) saMmucchimamaNussANaM jAva go0! jaha(NNeNavi) aMto0 ukkose0 aNto0| (3) gabbhavakvaMtiyamaNussANaM jAva (go!) jahanneNa aMto0 ukko tiNNi pliovmaaiN| apajjattayagabbha0 maNussANaM (bhaMte! kevai0 paNNattA?) jAva go0! jaha0 aMto0 ukko0 aNto0| pajattayagabbha0 maNussANaM (bhaMte! kevai0), jAva go0! jaha0 aMto0 ukko tiNNi pali0 aNtomuhuttuunnaaii|suutrm 388 // vANamaMtarANaM bhaMte! devANaM kevatikAlaM ThitI paNNattA?,go0! jaha0 dasa vAsasahassAI ukko0 paliovamaM / vANamaMtarINaM bhaMte! devINaM keva0 paNNattA?, go0! jaha0 dasa vAsasahassAI ukko0 addhapaliovamaM ||suutrm 389 // gA(r) go| OMNaM / 0 samucchima / 7 prmaauu| uraga bhua puvvakoDI...19 kevaiyaM0 paNNattA...1 0 kauMsAntargatAH sarve pAThA mudrita pratAnusAreNa jnyaatvyaaH| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtrama 384-391 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhA0ni0 aupa0 kaalH| 1.3.3.2.1-2 ii.addhApalyopama sAgaropamayorasurakumArAdizeSa daNDakAnAmAyu:sthiti dvAreNa kthnm| // 296 //
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 297 // (1) jotisiyANaMbhaMte! devANaM (kevai0?,)jAva go!jaha sAtiregaM aTThabhAgapaliovamaM ukko0 paliovamaMvAsasatasahassamabbhahiyaM / joisI (siya) bhaMte! devINaM (kevai0), jAva go0! jahanneNaM aTThabhAgapaliovama ukkoseNaM addhapaliovamaM paNNAsAe vAsasahassehiM (ssamabbha) abbhahiyaM / (2) caMdavimANANaM bhaMte! devANaM (keva0?, go0!) jAva jaha0 caubhAgapaliovama ukko0 paliovamaM vAsasatasahassA(manbha)hiyaM / caMdavimANANaM bhaMte! devINaM (go0!) jAva jaha0 caubhAgapaliovamaM ukko0 addhapali ovamaMpaNNAsAe vAsasahassehiM abbhahiyaM / (3) sUravimANANaMbhaMte! devANaM, (go0!) jahaM0 caubhAgapaliovamaM, ukko0 paliovamaM vAsasahassA(mabbha)hiye, sUravimANANaM bhaMte devINaM, (go0!) jAva jahaM0 caubhAgapaliovamaM, ukko0 addhapaliovamaM, paMcahiM vAsasaehiM a(mahi)dhiyaM, / (4) gahavimANANaM bhaMte devANaM (go0!) jaha0 caubhAgapaliovamaM, ukko0 paliovamaM / gahavimANANaM bhaMte! devINaM, (go0!) jAvajahaM0 caubhAgapaliovamaM, ukko0 addhapaliovamaM / (5) NakkhattavimANANaM bhaMte! devANaM, jAva go0! jaha0 caubhAgapaliovamaM ukko0 addhapaliovamaM / NakkhattavimANANaM bhaMte! devINaM jAva go0 jahanneNaM caubhAgapaliovamaM, ukko0 sAtiregaM caubhAgapaliovamaM / (6) tArAvimANANaM bhaMte! devANaM jAva go0! jaha0 sAtiregaM aTThabhAgapaliovamaM, ukko0 caubhAgapaliovamaM / tArAvimANANaM bhaMte! devINaM (kaveiaM0 paNNattA?), jAva go0! jaha0 aTThabhAgapaliovama, ukkolsAtiregaM aTThabhAgapaliovamaM |suutrm 390 // (1) vemANiyANaM bhaMte! devANaM (keva0 paNNattA?),jAvago0!jaha paliovamaM, ukko0 tettiisNsaagrovmaaii| vemANI(NiA)NaM bhaMte! devINaM (kevai0 paNNattA?), jAva go0! jahaM0 paliovamaM, ukko0 paNapaNNaM pliovmaaii| (2) sohamme NaM bhaMte! kappe devANaM, kevatikAlaM ThitI pannattA? go0! jaha0 paliovamaM, ukko0 donni saagrovmaaii| sohamme NaM bhaMte! kappe (pariNahiA) [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtrama 384-391 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhA0ni0 aupa0 kaalH| ii.addhApalyopama sAgaropamayorasurakumArAdizeSa daNDakAnAmAyuHsthiti dvAreNa kthnm| // 297 //
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti [2] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH yutm| 5866680688188888 // 298 // sUtrama | 384-391 devINaM, jAva go0! jaha0 paliovamaM, ukko0 satta pliovmaaii| sohammeNaM bhaMte! kappe apariggahiyANaMdevINaM! (ke0?,) jAva go0! jahaM0 paliovama, ukko0 pannAsaM paliova(ma)mAiM, (3) IsANe NaM bhaMte! kappe devANaM, kevatikAlaM ThitI pannattA? go0! jahaM0 sAtiregaM paliovamaM ukko0 sAtiregAI do saagrovmaaii| IsANe NaM bhaMte! kappe (pariggahiA)devINaM, jAva go0! jahaM0 sAtiregaMpaliovama ukko0 nava paliovamAiM, isANeNaM bhaMte kappe! apariggahiyANaMdevINaM (bhaMte! ke0?,) jAva go0! jahaM0 sAi0 paliovamaM, ukko0 paNapaNNaM pliovmaaiN| (4) saNaMkumAre NaM bhaMte! kappe devANaM kevai kAlaM ThitI pannattA go0! jahaM0 do sAgarovamAI ukkoseNaM satta saagrovmaaii| (5) mAhiMde NaM bhaMte! kappe devANaM jAva go0! jahaM0 sAiregAiMdo sAgarovamAI, ukko0 sAiregAiM satta saagrovmaaii| (6) baMbhaloeNaM bhaMte! kappe devANaMjAva go0! jahaM sattasAgarovamAI, ukko0 dasa saagrovmaaii| evaM kappe kappe kevai0 paM0?, go0! evaM bhANiyavvaM-laMtae jahaM0 dasa sAgarovamAiM, ukko co(cau)dasa saagrovmaaiN| mahAsukke jahaM0 co(cau)dasa sAgarovamAI, ukko0 sattarasa saagrovmaaiN| sahassAre jahaM sattarasa sAgarovamAiM, ukko0 aTThArasa saagrovmaaiN| ANae jahaM0 aTThArasasAgarovamAI, ukko ekkU(gUNavIsaM saagrovmaaiN| pANae jahaM0 ekkU(gU)NavIsaMsAga0, ukko0 viisNsaagrovmaaiN| AraNe jaha0 vIsaMsAgarovamAI, ukko ekkviisNsaagrovmaaii| accue jahaM0 ekkavIsaM sAgarovamAiM, ukko0 bAvIsaM saagrovmaaiN| (8) heTThimaheTThimagevijavimANesuNaMbhaMte! devANaM kevaikAlaM ThitI paM0?,goo!jahaM0 bAvIsaMsAgarovamAI, ukko0 tevIsaMsAgarovamAI, heTThimamajjhimagevejavimANesuNaM (bhaMte! devANaM keva0?,) jAva go0! jahaM0 tevIsaM sAgarovamAI, ukko0 cauvIsaM saagrovmaaii| heTThimauvarimagevecavimANesu (NaMbhaMte! devANaM, go0!) jAva jahaM cauvIsaMsAga0 ukko0 pnnu(pNc)viisNsaag0|mjjhimhetttthimgevejvimaannesu(kev0) jAva go0 jahaM0 paNu(Na)vIsaM sAgarovamAI, ukko0 chvviisNsaagrovmaaii|mjjhimmjjhimgevejvimaannesu, (NaM kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhA0ni0 aup0kaalH| |1.3.3.2.1-2 |ii.addhApalyopama sAgaropamayorasurakumArAdizeSa daNDakAnAmAyu:sthiti dvAreNa kthnm| // 298 //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 299 // [1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtrama 384-391 bhaMte! go0!) jAva jahaM0 chavvIsaM sAgarovamAI, ukko0 sattAvIsaM saagrovmaaiN|mjjhimuvrimgeve0 NaM jAva, go0! jaha0 sattAvIsaM sA0, ukko0 aTThAvIsaM0 / uvarimaheTThimagevi0 (devANaM, go0!) jAva jahaM0 aTThAvIsaMsAgarovamAI, ukko0 ekkuu(guu)nntiisNsaagrovmaaii| uvarimamajjhimagevijavimANesu (NaMbhaMte! devANaM, go0!) jAva jahaM0 ekkU(gU)NatIsaMsAgarovamAiM, ukko0 tiisNsaagrovmaaii| uvarimauvarimagevejavimANesu (NaM bhaMte! devANaM, go0!) jAva jahaM tIsaMsAgarovamAI, ukko0 ekktiisNsaagrovmaaiN| (9) vijaya vejayaMta jayaMta aparAjitavimANesuNaM bhaMte! devANaM kevatikAlaM ThitI paNNattA?, go0!, jahaNaNeNaM ekkatIsaM sAgarovamAI, ukko0 tettiisNsaagrovmaaii| savvaTThasiddheNaM bhaMte! mahAvimANe devANaM kevatikAlaM ThitI pUNNatA?, go0! ajahaNNamaNukkosaM (seNaM) tettIsaM saagrovmaaii|se taM suhume addhaapliovme|setN addhApaliovame ||suutrm 391 / / ( // 139 // ) asurakumArANAM bhaMte! ityAdi / sUtrasiddhameva yAvanmanuSyasUtram / navaraM pRthivyAdInAmaparyAptAnAMjaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtameva sthitiH, tata: paramavazyaM paryAptatvasambhavAnmaraNAdveti bhAvanIyam / vyantarAdisUtrANyapi vaimAnikasUtraparyantAni pAThasiddhAnyeva / navarameteSAmaparyAptAnAM jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtameva sthitiH, tataH paramavazyaM paryAptatvasambhavAdeva bhAvanIyam / graiveyakasUtre cAdhastanAstrayaHprastaTA adhastanauveyakazabdenocyante, madhyamAstutrayo madhyamagraiveyakazabdenoparitanAstutraya uparitanapraiveyakazabdena / punarapyadhastaneSu triSu prastaTeSu madhye'dhastanaHprastaTo'dhastanAdhastanauveyakazabdena vyapadizyate, madhyamastvadhastanamadhyamazabdena, uparitanastvadhastanoparimazabdena / evaM madhyameSvapi triSu prastaTeSu madhye'dhastanaH prastaTomadhyamAdhastanauveyakazabdenAbhidhIyate, madhyamastu madhyamamadhyamazabdenoparitanastu madhyamoparitazabdena / evamuparitaneSvapi triSu prastaTeSu krameNopari 0383-391 sUtrANAM pATho 139 sUtrAGkatayA vrtte| kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaa0ni0| aupa0 kaalH| |1.3.3.2.1-2 ii.addhApalyopama sAgaropamayorasurakumArAdizeSa daNDakAnAmAyuHsthiti dvAreNa kthnm| 8 // 299 //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 300 / [1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtrama 392-398 mAdhastanoparimamadhyamoparimoparimazabdavAcyatA bhAvanIyeti // 384-391 // uktaM saprayojanamaddhApalyopamam / se kiM taM khettapaliovame?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- suhume ya, vAvahArie y||suutrm 392 // tattha NaMje se suhume se Thappe / / sUtram 393 // . tattha NaM je se vAvahArie se jahAnAmae palle siyA joyaNaM AyAma vikkhaMbheNaM, joyaNaM (uvveheNaM)uI uccatteNaM, taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM, se NaM palle egAhiya behiya tehiya0 jAva bharie vAlaggakoDINaM / te NaM vAlaggA No aggI DahejjA, No vAto harejjA, jAvaNopUittAe hvvmaagcchenaa|jennN tassa pallassa AgAsapadesA tehiM vAlaggehiM apphunnA tato NaMsamae 2 gate egamegaM AgAsapaesaM avahAya jAvatieNaM kAleNaM se pallekhINe jAva niTThie bhavai / setaM vAvahArie khettpliovme| eesiM pallANaM koDAkoDI haveja dsgunniyaa| taM vAvahAriyassa khettasAgarovamassa egassa bhave parImANaM // 113 / / sUtram 394 // eehiM vAvahAriehiM khettapaliovamasAgarovamehiM kiM payoyaNaM?, eehiM0 (va0) natthi kiMcippaoyaNaM, kevalaM tu paNNavaNA paNNavijai / setaM vAvahArie khettpliovme|suutrm 395 / / __se kiMtaMsuhame khettapaliovame?, 2 se jahANAmae palle siyAjoyaNaM AyAma vikkhambheNaM, joyaNaM uI uccatteNaM, taMtiguNasavisesaM parikkheveNaM, se NaM palle egAhiya behiya tehiya jAva ukkoseNaM sattarattaparUDhANaM sammaDhe sanicitte bharie vAlaggakoDINaM / tattha NaM egamege vAlagge asaMkheljAIkhaMDAI kajjai, teNaM vAlaggA diTThIogAhaNAo asaMkhejjaibhAgamettA suhamassa paNagajIvassa sriiro(r)v| (c)egAhia beAhia teaahiy| bh| egAhia beAhia teaahiy| 7 tttthi| kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhA0ni0 aupa0 kaalH| |1.3.3.2.1-2 iii.kSetrapalyopama sAgaropamayoH 1. sUkSma ii.vyavahArike bhede ttpryojnv| // 300 //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 301 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 392-398 (r) gAhaNAo asNkhejgunnaa| te NaM vAlaggA No aggI DahejjA, No vAtoharejA, No kucchenA, No palividdhaMsejA, No pUittAe havvamAgacchenA / jeNaM tassa pallassa AgAsapadesA tehiM vAlaggehiM apphunnA vA aNaphuNNA vA taoNaM samae 2 egamegaM AgAsapadesaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se pallekhINe nIrae nilleve NiTThie bhavati, se taM suhume khettapaliovame // sUtram 396 // __ tattha NaM codae paNNavagaM evaM vadAsI- asthi NaM tassa pallassa AgAsapaesA je NaM tehiM vAlaggehiM aNaphuNNA?, haMtA atthi, jahA ko diTuMto?, se jahANAmate koTThae siyA kohaMDANaM bharie, tatthaNaM mAuluMgA pakkhittA tevi mAyA, tattha NaM billA pakkhittA tevi mAtA, tattha NaM AmalayA~ pakkhittA tevimAyA, tattha NaM bayarA pakkhitA te'vi mAyA, tattha NaM caNagA pakkhittA te'vimAyA, tattha NaM muggA pakkhittA tevimAyA, tattha NaM sarisavA pakkhittA tevi mAtA, tattha NaM gaMgAvAluyA pakkhittA sAvi mAtA, evAmeva eeNaM diTuMteNaM atthi NaM tassa pallassa AgAsapaesA je NaM tehiM vAlaggehiM aNaphuNNA / eesiM pallANaM koDAkoDI haveja dsgunniyaa| taMsuhamassa khettasAgarovamassa egassa bhave parImANaM / / 114 // sUtram 397 // etehiM suhumehiM khettapa0 sAgarovamehiM kiM paoyaNaM?, etehiM suhamapali0 sAga0 diTThivAe davvAiM mavikhaMti ||suutrm 398 // ( // 140 // ) kSetrapalyopamamapyuktAnusArata eva bhAvanIyam // 392-93 // navaraM vyAvahArikapalyopame jeNaM tassa pallasse, tyAdi / tasya palyasyAntargatA nabha:pradezAstairvAlAgrairye'pphuNNattyAspRSTA vyAptA AkrAntA itiyAvat / teSAMsUkSmatvAtpratisamayamekaikApahAre 0 te NaM vAlaggA jAva No pUittAe...' iti rUpeNa pATho vartate / AUMnnaa| 0yaa| liN| 7gaa| evmev| bh| (c)davvA mvijNti| 7 392-398 sUtrANAM pATho 140 sUtrADUtayA vrtte| kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaa0ni0| aupa0 kaalH| 1.3.3.2.1-2 iii.kSetrapalyopama sAgaropamayoH 1. sUkSma ii.vyavahArike bhedetatprayojanayA // 301 //
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 302 // 392-398 1.3.3 kaalprmaannm| saGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyo'tikrAmantyato'saGkhayeyotsarpiNyavasarpiNImAnaM prastutapalyopamaM jJAtavyam ||394||suukssm [1] upkrmH| kSetrapalyopame tu sUkSmairvAlAgraiH spRSTA aspRSTAzca nabhaHpradezA gRhyante, atastadvyAvahArikAdasaGkhayeyaguNakAlamAnaM draSTavyam / 1.3 prmaannm| Aha, yadi spRSTA aspRSTAzca nabhaHpradezA gRhyante tarhi vAlAgraiH kiM prayojanam? yathoktapalyAntargatanabhaHpradezApahAramAtrataH dravyAdicaturbhedAH sAmAnyenaiva vaktumucitaM syAt / satyam, kintu prastutapalyopamena dRSTivAde dravyANi mIyante, tAni ca kAnicidyathoktavAlAgraspRSTaireva nabhaH pradezairmIyante kAnicidaspRSTairityato dRSTivAdoktadravyamAnopayogitvAdvAlAgraprarUpaNAtra pryojnvtiiti|| 395-96 // tattha NaM coyae paNNavagamityAdi / tatra nabha:pradezAnAM spRSTAspRSTatvaprarUpaNe sati jAtasandehaH prerakaH prajJApakamA 1.3.3.2 cArya mevamavAdIt, bhadanta! kimastyetadyaduta tasya palyasyAntargatAste kecidapyAkAzapradezAvidyante ye tairvAlAgrairaspRSTAH pUrvokta vibhaa0ni0| prakAreNa vAlAgrANAM tatra nibiDatayAvasthApanAcchidrasya kvacidapyasambhavAddurupapAdamidaM yattatrAspRSTA nabha:pradezAH santIti aupa0 kaalH| 1.3.3.2.1-2 prcchkaabhipraayH| tatrottaram, hantAstyetannAtra sandehaH kartavyaH / idaMca dRSTAntamantareNa vAyAtrataH pratipattumazaktaH punarvineyaH iii.kSetrapalyopama pRcchati, yathA ko'tra dRSTAntaH? prajJApaka Aha- se jahAnAmae, ityaadi| ayamatra bhAvArthaH, kUSmANDAnAM puMsphalAnAM bhRte sAgaropamayoH koSThake sthUladRSTInAM tAvaddhRto'yamiti pratItirbhavati / atha kUSmANDAnAMbAdaratvAtparasparaMtAni chidrANi saMbhAvyante yeSvadyApi ii.vyavahArikemAtuliGgAni bIjapUrakANi mAnti, tatprakSepeca punarbhRto'yamiti pratItAvapi mAtuliGgacchidreSu bilvAni prakSiptAni tAnyapi bhede tatprayoja nth| mAtAni, evaMtAvadyAvatsarSapacchidreSu gaGgAvAlukA prakSiptAsA'pi mAtA, evamarvAgdRSTayo yadyapi yathoktapalye zuSirAbhAvato'spRSTanabhaHpradezAnna sambhAvayanti tathApi vAlAgrANAM bAdaratvAdAkAzapradezAnAMtu sUkSmatvAtsantyevAsaGkhyAtA aspRSTA nbh:(c)maantiityevN| i. sUkSma // 302 //
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 303 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 399-404 1.3.3 kaalprmaannm| prdeshaaH| dRzyate ca nibiDatayA sambhAvyamAne'pi stambhAdA AsphAlitAya:kIlakAnAM bahUnAM tadantaH pravezaH, na cAso zuSiramantareNa sambhavatyevamihApi bhAvanIyam // 397-98 // kaividhA NaM bhaMte! davvA paNNattA?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA- jIvavvA ya ajIvadavvA ya // sUtram 399 / / ajIvadavvANaMbhaMte! kativihA paNNatA?, go0! duvihA pa0, taMjahA-arUviajIvadavvA yarUviajIvadavvA y||suutrm 400 // arUviajIvadavvA NaM bhaMte! kativihA paNNattA?, go0! dasavihA paNNattA, taMjahA- dhammatthikAe, dhammatthikAyassa desA, dhammatthikAyassa padesA, adhammatthikAe, adhammatthikAyassa desA, adhammatthikAyassa padesA, AgAsatthikAe, AgAsatthikAyassa desA, AgAsa0 padesA, addhaasme|suutrm 401 // rUvi ajIvadavvANaM bhaMte! kativihA paM0?, go0! cauvvihA paNNattA, taMjahA-khaMdhA, khaMdhadesA, khaMdhappadesA, prmaannupogglaa|| sUtram 402 // teNaM bhaMte! kiM saMkhejjA asaMkhejjA aNaMtA?, go0! no saMkhejjA no asaMkhejjA aNaMtA / se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccati- te NaM no saMkhejA no asaMkhejA, aNaMtA?, go0! aNaMtA paramANupoggalA, aNaMtA dupaesiyA khaMdhA, jAvaaNaMtA aNaMtapadesiyA khaMdhA, se eteNaM aTeNaM go0! evaM vuccati-te NaM no saMkhejjA no a0 aNaMtA // sUtram 403 // jIvadavvANaMbhaMte! kiM saMkhejjA asaMkhejjA aNaMtA?, go0! no saMkhejjA no asaMkhejjA annNtaa|se keNatuNaM bhaMte! evaM vuccai-jIva davvANaM no saMkhejA no asaMkhejA annNtaa?| go0! asaMkhejjA NeraiyA asaMkhejjA asurakumArA jAva asaMkhejA thaNiyakumArA Ohaa|0vii| vibhA0ni0 aupa0 kaal:| 1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyopama sAgaropamaidRSTivAde yAni dravyANi mIyante teSAM jIvAjIvadvividha dravyANAM rUpyarUpyajIvAnAca sngkhyaaniruupnnm| // 303 //
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | / / 304 // zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH satramA 399-404 kAlapramANam / asaMkhejA puDhavIkAiyA jAva asaMkhejjA vAukAiyA, aNaMtA vaNassaikAiyA asaMkhejjA baMdiyA jAva asaMkhenA cariMdiyA [1] upkrmH| asaMkhenA paMceMdiyatirikkhajoNiyA asaMkhenA maNUssA asaMkhenA vANamaMtariyA asaMkhenA joisiyA asaMkhejA vemANiyA aNaMtA siddhA, se eeNaM aTeNaM go0! evaM vuccai-jIvadavvANaM no saMkhejA no asaMkhenjA aNaMtA ||suutrm 404 / / ( // 141 // ) / * yadyetairdRSTivAde dravyANi mIyante tarhi katividhAni bhadanta! tAvavyANi prajJaptAni? gautama! dvividhAni prajJaptAni, tadevAha jIvadavvA ya ajIvadavvA y|| 399 // tatrAlpavaktavyatvAtpazcAnnirdiSTAnyapyajIvadravyANi vyAcikhyAsurAha- ajIvadavvA NaM bhaMte! kaivihe tyAdi sugamaM yAva ddhmmtthikaayetyaadi| eko'pi dharmAstikAyo nayamatabhedAtridhA bhidyate, tatra saGgrahanayA-1.3.3.2 bhiprAyAdeka eva dharmAstikAyaH puurvoktpdaarthH| vyavahAranayAbhiprAyAttu buddhiparikalpito dvibhAgatribhAgAdikastasyaiva dezaH, yathA sampUrNo dharmAstikAyo jIvAdigatyupaSTambhakaM dravyamiSyata evaM taddezA api tadupaSTambhakAni pRthageva dravyANIti bhaavH| RjusUtrAbhiprAyatastusvakIyasvakIyasAmarthyena jIvAdigatyupaSTambhe vyApriyamANAstasya pradezA buddhiparikalpitA nirvibhAgA: bhAgAH pRthageva dravyANi / evamadharmAkAzAstikAyayorapi pratyekaM trayastrayo bhedA vaacyaaH| addhAsamayetyatraikavacanaM vartamAnakAlasamayasyaivaikasya sattvAdatItAnAgatayostu nizcayanayamatena vinaSTatvAnutpannatvAbhyAmasattvAdata eveha dezapradezacintA na kRtA, ekasminsamaye niraMzatvena tadasambhavAt / tadevaM dazavidhAnyarUpyajIvadravyANi // 400-401 // rUpyajIvadravyANi tu skandhAdibhedAccaturddhA, tatra skandhA vyaNukAdayo'nantANukAvasAnAH, dezAstu tavibhAgatribhAgAdirUpA avayavAH, pradezAH punastadavayavabhUtA eva niraMzA bhAgAH, paramANupudgalAH skandhabhAvamanApannA ekAkina: paramANavaH // 402 // tAni ca beiNdiaa| 0 ciN| 0 nnu| 0 mNtraa| 7 399-404 sUtrANAM pATho 141 sUtrAGkatayA vrtte| 0 (ca)tra / vibhA0ni0 aupa0 kaal:| 1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyopama sAgaropamaidRSTivAde yAni dravyANi mIyante teSAM jIvAjIvavividha dravyANAM rUpyarUpyajIvAnAdya snggyaaniruupnnm| // 304 //
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| / / 305: / rUpidravyANyanantAni, kathamityAha- aNaMtA prmaannupoggletyaadi| ete caskandhAdayaH prtyekmnntaaH||403||ath jIvadravyANi [1] upkrmH| vicArayitumAha-jIvadavvA NaM bhaMte! kiM saMkhejjetyAdi / yasmAnArakAdirAzaya: pratyekamasaGkhyAtA vanaspatayaH siddhAzcAnantAH, atojiivdrvyaannynntaanyevetyrthH||404||tdtr nArakAdayo'saGkhyeyAdisvarUpataH sAmAnyena proktAH,vizeSatastu tadasaGkhaye dravyAdicaturbhedAH yakaM kiyatpramANamiti na jJAyate, audArikAdizarIravicAre ca tatparijJAnaM siddhyti| audArikAdizarIrasvarUpabodhazca / vineyAnAM sampadyata iti cetasi nidhAya jIvAjIvadravyavicAraprastAvAccharIrANAM tadubhayarUpatvAcca tAni vicArayitumupakramate, katiNaM bhaMte! sarIrA paM0?, go0! paMca sarIrA paNNattA, taMjahA- orAlie veuvvie AhArae teyae kammae |suutrm 405 // NeraiANaM bhaMte! kati sarIrA paM0?, go0! tayo sarIrA paM0 / taM0 veuvvie teyae kammae / / sUtram 406 // asurakumArANaM bhaMte! kati sarIrA paM0?, go0! tao sarIrA paNNattA, taMjahA- beu0 teya0 kammae / evaM tiNNi 2, ete ceva sarIrA pama sAgaropamI jAva thaNiyakumArANaM bhANiyavvA // sUtram 407 // (1) puDhavIkAiyANaM bhaMte! kati sarIrA paNNatA?, go0! tayo sarIrA paNNattA, taMjahA-orAlie teyae kammae, (2) evaM Au teu vaNassaikAiyANavi ete ceva tiNNi sarIrA bhANiyavvA (3) vAukAiyANaM jAva go0! cattAri sarIrA paM0 / taM0 orAlie veuvvie teyae kmme|suutrm 408 // baiMdiya teMdiya cauriMdiyANaM jahA puDhavIkAiyANaM // sUtram 409 / / paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM jAva go0 jahA vAukAiyANaM // sUtram 410 // (c) ttr| OM tvAttAni / 0 kivihaa| 0 veu0| 7 beiMdiyateiMdiya / sUtram 405-413 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaani| aupa0 kAla: 1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyo jIvAjIvobhayarUpANi, audArikAdipathazarIrANi, caturvizatidaNDakeSu ca teSAM saDyA niruupnnm| // 305 //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| ||306 // 1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 405-413 maNUsANaM jAva go0! paMca sarIrA paM0, taM- orAlie veuvvie AhArae teyae kammae |suutrm 411 // vANamaMtarANaMjoisiyANaM vemANiyANaM jahA neraiyANaM, veubviya teyaga kammagA tinni tinna sarIrA bhANiyavvA // sUtram 412 // kevatiyANaM bhaMte! orAliyasarIrA paNNattA?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhejjA asaMkhejjAhiM ussappiNIosappiNIhi avahIraMti kAlao, khettato asaMkhejjA logaa| tattha NaM je te mukkellagA te NaM aNaMtA, aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettato aNaMtA logA, davvao abhavasiddhiehiM aNaMtaguNA siddhANaM annNtbhaago|suutrm 413 // kai NaM bhaMte sarIrA ityaadi| orAlietti, udAraM tIrthakaragaNadharazarIrApekSayA zeSazarIrebhyaH pradhAnam, udAramevaudArikam / athavodAraM sAtirekayojanasahanamAnatvAccheSazarIrebhyo mahApramANaM tadevaudArikam / vaikriyaM tUttaravaikriyAvasthAyAmeva lakSayojanamAnaM bhavati, sahajaMtu paJcadhanuHzatapramANameva, tata: sahajazarIrApekSayedameva mahApramANam, (1) veuvietti, vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA, tasyAMbhavaM vaikriyam, viziSTaM kurvanti taditi vA vaikurvikam, (2) AhAraetti, tathAvidhaprayojane caturdazapUrvavidAhriyate gRhyata ityAhArakam, athavAhriyante gRhyante kevalinaH samIpe sUkSmajIvAdayaH padArthA anenetyAhArakam, (3) teyaetti, rasAdyAhArapAkajananaM tejonisargalabdhinibandhanaM ca tejaso vikArastaijasam, (4) kammaetti, aSTavidhakarmasamudAyaniSpannamaudArikAdizarIranibandhanaM ca bhavAntarAnuyAyi karmaNo vikAraH, karmaiva vA kArmaNam, (5)atra svalpapudgalaniSpannatvAdvAdarapariNAmatvAcca prathamamaudArikasyopanyAsaH, tato bahu bahutara bahutamapudgalanirvRttatvAtsUkSma sUkSmatara sUkSmatamatvAcca (c) nnussaa| (r) kaivihA NaM (pr0)| 0 gaa| kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaa0ni0| aupa0 kAla: 1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyopama sAgaropamo jIvAjIvobhayarUpANi, audArikAdipaJcazarIrANi, caturviMzatidaNDakeSu ca teSAM saGkhyA niruupnnm| // 306 //
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| // 307 // krameNa zeSazarIrANAmiti // 405 // tadevaM sAmAnyena zarIrANi nirUpya caturviMzatidaNDake tAni cintayitumAha- neraiyANaM bhaMte! kai sarIretyAdi pAThasiddhameva // 406-12 // yAvatkevaiyA NaM bhaMte! oraaliysriiretyaadi| kiyanti kiyatsaGkhyAnyodArikazarIrANi sarvANyapi bhavanti, atrottaram, goyamA duvihe tyaadi| audArikazarIrasaGkhyAyAM pRSTAyAM baddhamuktatvalakSaNaM tadvaividhyakathanamaprastutamiti cet, naivam, baddhamuktayorbhedena sngkhyaakthnaarthtvaattsy| idaM ca baddhamuktaudArikAdipramANaM kvacidravyeNAbhavyAdinA vakSyati, kvacittu kSetreNa zreNipratarAdinA, kvacittu kAlena samayAvalikAdinA, bhAvena tuna vakSyati, tasyeha dravyAntargatatvena vivakSitatvAt / tatra baddhAnAmaudArikazarIrANAM kAlataH kSetratazca mAnaM nirUpayitumAha- tattha NaM je te baddhellayetyAdi / iha nArakadevAnAmaudArikazarIrANi baddhAni tAvanna sambhavantyeva, vaikriyazarIratvAtteSAmata: pArizeSyAttiryamanuSyaistathAvidhakarmodayAdyAni baddhAni gRhItAnItyarthaH / pRcchAsamaye taiH saha yAni sambaddhAni tiSThantIti yAvat / tAni sAmAnyata: sarvANyaGgyeyAni / na jJAyate tadasaGkhayeyaM kiyadapItyato vizinaSTi, asaMkhejjAhi mityAdi / pratisamayaM yadyekaikaM zarIramapahriyate tadAsanayeyAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhiH sarvANyapahriyante, asaGkhayeyotsarpiNyavasarpiNISu yAvantaH samayAstAvanti tAni baddhAni prApyanta iti paramArthaH / tadetatkAlato mAnamuktamatha kSetratastadAha- khettao asaMkhejjA logtti| idamuktaM bhavati, pratyekamasaGkhayeyapradezAtmikAyAM svakIyasvakIyAvagAhanAyAM yadyekaikaM zarIraM vyavasthApyate tayasaGkhayeyA lokAstairdhiyante, ekaikasminnapinabhaHpradeze pratyekaM tairvyavasthApyamAnairasaGkhayeyA lokA bhriyanta eva, kevalaM zarIrasya jaghanyato'pyaGkhayeyapradezAvagAhitvAdekasminpradeze'vagAhaH siddhAnte niSiddha iti netthamucyate / asatkalpanayocyatAmevamapi ko doSa 0...zyeyotsa... 0 ydyekN| 0 tdaa'sngkhyeyaa| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 405-413 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaa0ni0| aupa0 kAla: 1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyopama sAgaropamA jIvAjIvobhayarUpANi, audArikAdipaJcazarIrANi, caturviMzatidaNDakeSu ca teSA sahayA niruupnnm| // 307 //
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 308 // zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 405-413 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaa0ni0| |1.3.3.2.1-2 iti cet / ko nivArayitA?, kevalaM siddhAntasaMvAdiprakAreNa prarUpaNe'duSTe labhyamAne sa eva svIkartuM shreyaaniti| Aha, [[2] upakramaH / bhavatvevam, kiMtvaudArikazarIriNAM manuSyatirazcAmanantatvAtkathamanantAni zarIrANi na bhavanti yenAsaGkhyeyAnyevoktAni? ucyate, pratyekazarIriNastAvadasaGkhyAtA evAtasteSAMzarIrANyapyasaGkhacAtAnyeva, sAdhAraNazarIriNastu vidyante'nantAH kintu teSAM naikaikajIvasyaikaikaM zarIraM kintvanantAnAmanantAnAmekaikaM vapurityata audArikazarIriNAmAnantye'pi zarIrANyasaGkhayeyAnyeveti / tattha NaMje se mukkellyetyaadi| bhavAntarasaGkAntau mokSagamanakAle vA jIvairyAnyaudArikANi muktAni tyaktAni samujjhitAni taanynntaanipraapynte| anantakasyAnantakatvAnna jJAyate kiyadapyanantakamidaMtata: kAlena vizeSayati, pratisamayamekaikApahAre'nantAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhirapahiyante, tatsamayarAzitulyAni bhvntiityrthH| atha kSetrato vizinaSTi, khettao aNaMtA aupa0 kAla: logatti, kSetrataHkSetramAzrityAnantAnAM lokapramANakhaNDAnAM yaH pradezarAzistattulyAni bhavantIti bhAvaH / dravyato niyamayati, sUkSmakSetrapalyo pama sAgaropamA abhvsiddhiehimityaadi| abhavyajIvadravyasaGkhyAto'nantaguNAni, siddhjiivdrvysngkhyaayaastvnntbhaagvrtiini| Aha, yadyevaMDa yaiH samyaktvaM labdhvA punarmithyAtvagamanatastyaktaM te pratipatitasamyagdRSTayo'pyabhavyebhyo'nantaguNA: siddhAnAmanantabhAge prajJA- audArikAdipanAmahAdaNDake paThyante, tatkimetAni tattulyAni bhavanti?, naitadevam, yadi tatsamavayAni bhaveyustadA tathaiveha sUtre tAni nirdiSTAni syuH, na caivaMtataHpratipatitasamyagdRSTirAzeH kadAciddhInAni kadAcittulyAni kadAcittvadhikAnIti pratipattavyamiti / punarapyAha- nanu jIvaiH parityaktazarIrANAmAnantyameva tAvannAvagacchAmaH, tathAhi-kimetAni zmazAnAdigatAnyakSatAnyeva yAni tiSThanti tAni gRhyanta uta khaNDIbhUya paramANvAdibhAvena pariNAmAntarApannAni? yadyAdyaH pakSastarhi teSAmananta tve gmnaattttyktN| jIvAjIvobhayarUpANi, paJcazarIrANi, caturvizatidaNDakeSu ca teSAM saiyA niruupnnm| // 308 //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 309 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 414-417 kaalprmaannm| kAlAvasthAnAbhAvAtstokatvAdAnantyaM nAstyeva, atha cAparaH pakSastarhi sa kazcidpudgalo'pi nAsti yo'tItAddhAyAmekaikajIvenaudArikazarIrarUpatayAnantazaH pariNamayya na muktH| tataH sarvasyApi pudgalAstikAyasya grahaNamApannam, evaM ca satyabhavyebhyo'nantaguNAni siddhAnAmanantabhAga ityetadvirudhyate, sarvapudgalAstikAyagatapudgalAnAMsarvajIvebhyo'pyanantAnantaguNatvAd / atrocyate, naiSa doSaH, bhavadupanyastapakSadvayasyApyanaGgIkaraNAt, kintu jIvavipramukta ekaikasminnaudArikazarIre yAnyanantakhaNDAni jAyante tAni ca yAvadadyApi taM jIvaprayoganirvartitamaudArikazarIrapariNAmaM parityajya pariNAmAntaraM nAsAdayanti tAvadaudArikazarIrAvayavatvAdekadezadAhe'pi grAmo dagdha: paTo dagdhaityAdivadavayavesamudAyopacArAdiha pratyekamaudArikazarIrANi bhaNyante / tatazcaikaikasya jIvavipramuktaudArikazarIrasyAnantabhedabhinnatvAtteSAM ca bhedAnAM pratyekaM tadavayavatvena prastutazarIropacArAdeteSAM ca bhedAnAM prakRtazarIrapariNAmatyAge'nyeSAM tatpariNAmavatAmutpattisambhavAdyathoktAnantakasaGkhyAnyaudArikazarIrANi loke na kadAcivyavacchidyanta iti sthitam / tadevamoghata uktaudArikazarIrasaGkhyA, vibhAgato'pyupariSThAtkramaprAptAmimAM vakSyati 1 // 413 // athaughata eva vaikriyasaGkhyAmAha__ kevatiyA NaM bhaMte! veuvviyasarIrA paM0? go0! duvihA paM0, taM0- baddhelayA ya mukkellayA y| tattha NaMje te bollayA te NaM asaMkhejA asaMkhejAhiM ussappiNiosappiNIhi avahIraMti kAlao,khettao asaMkhejAo seDhIo patarassa asNkhejibhaago| tattha NaMje te mukkellayA te NaM aNaMtA, aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao, sesaM jahA orAliyassa mukkellayA tahA etevi bhANiyavvA ||suutrm 414 // 7...tstuup...| vibhaa0ni0| aupa0 kAla: |1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyopama sAgaropamo jIvAjIvobhayarUpANAM vaikriyAdizarIrANAmoghataH baddhamukta sngkyaa| // 309 //
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 310 // [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 414-417 kevaiyANaMbhaMte! AhAragasasarIrApaM0? go0! duvihA0paM0 baddhe0 mukke / tatthaNaje te baddhellayA teNaM siyA atthi siyA natthi, jai atthi jahaNNeNaM ego vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM sahassapuhattaM / mukkellayA jahA orA0 tahA bhANiyavvA ||suutrm 415 // kevatiyA NaM bhaMte! teyagasarIrA paM0?, go0! duvihA pN0| taM0- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhalayA te NaM aNaMtA aNaMtAhi ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao aNaMtA logA, davvao siddhehiM aNaMtaguNA, savvajIvANaM aNaMtabhAgUNA / tattha NaMje te mukkellayA teNaM aNaMtA aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlato, khettato aNaMtA logA davvaosavvajIvehiM aNaMtaguNA savvajIvavaggassa annNtbhaago||suutrm 416 / / __ kevaiyA NaM bhaMte! kammayasarIrA paM0?, goo! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhe0 mukke0 / jahA teyagasarIrA tahA kammagasarIrA vi bhANiyavvA ||suutrm 417 // kevaiyANaM bhaMte! veubviyA? ityAdi / tatra nArakadevAnAmetAni sarvadaiva baddhAnisambhavanti, manuSyatirazcAM tu vaikriyalabdhimatAmuttaravaikriyakaraNakAle, tataH sAmAnyena caturgatikAnAmapijIvAnAmamUni baddhAnyasaGkhayeyAni labhyante, tAni ca kAlato'saGkhayeyotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni, kSetratastu pUrvoktapratarAsaGkhyeyabhAgavartyasaGkhayeyazreNInAM yaH pradezarAzistatsaGkhyAni bhavanti / muktAni yathaudArikANi tathaiva 2 // 414 // athaughata evAhArakANyAha- kevaiyA NaM bhaMte! AhArage tyaadi| etAni baddhAni caturdazapUrvavido vihAya nAparasya sambhavanti, antaraM caiSAM zAstrAntare jaghanyataH samayamutkRSTatastu SaNmAsAnyAvadabhihitam / ata uktaM baddhAni kadAcitsanti kadAcinna santi, yadi bhavantitadA jaghanyata ekaM dve trINi vA, utkRSTatastu 0g| 0 sNbhvnti| 0 samaya utkR...| kaalprmaannm| |1.3.3.2 vibhaa0ni0| aupa0 kAla: 1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyopama sAgaropamo jIvAjIvobhayarUpANAM vaikriyAdizarIrANAmoghataH baddhamukta siyaa| // 310 //
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zA0 upkrmH| zrIhemacandra sUri vRttiyutm| // 311 // sUtram414-417 1.3.3 kAlapramANamA 1.3.3.2 aupa0 kAlaH sahasrapRthaktvam, dviprabhRtyA navabhyaH samayaprasiddhyA pRthaktvamucyate, muktAni yathaudArikANi tathaiva, navaramanantakasyAnanta- [2] upkrmH| bhedAttadeveha laghutaraM draSTavyam 3 // 415 // tathaiva taijasAnyAha- kevaiyA NaM bhaMte! teyagetyAdi / etAni baddhAnyanantAni bhavanti, 1.3 prmaannm| kAlato'nantotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzisaGkhyAni, kSetrato'nantalokapradezarAzimAnAni, dravyata: siddhebhyo'nantaguNAni, dravyAdicaturbhedAH anantabhAganyUnasarvajIvasaGkhyApramANAni, tatsvAminAmanantatvAt / nanvaudArikasyApi svAmino vidyante'nantA na ca tAnyetAvatsaGkhyAnyuktAni / atrocyate, audArikaM manuSyatirazcAmeva bhavati, tatrApi sAdhAraNazarIriNAmanantAnAmekaikameva, idaMtu caturgatikAnAmapyasti, sAdhAraNazarIriNAMca pratijIvamekaikaM praapyte| tatastaijasAni sarvasaMsArijIvasaGkhayAni bhavanti, saMsAriNazca jIvA: siddhebhyo'nantaguNAH, ata etAnyapi siddhebhyo'nantaguNAnyuktAni / sarvajIvasaGghayAM tu na prApnuvanti, vibhaa0ni0| siddhajIvAnAM tadasambhavAt / siddhAzca zeSajIvAnAmanantabhAge vartante'taH siddhajIvalakSaNenAnantabhAgena hInA ye sarvajIvA 1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyostatsaGkhAnyabhihitAni / muktAnyapyanantAni, kAlato'nantotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni, kSetrato'nantalokAnAM ye pama sAgaropamA jIvAjIvopradezAstattulyAni, dravyataHsarvajIvebhyo'nantaguNAni, tarhi jIvarAzi varAzinaivaguNito jIvavargobhaNyate, etAvatsaGkhyAni tAni bhavanti? netyAha- jIvavaggassa aNaMtabhAgotti / sarvajIvA:sadbhAvato'nantA api kalpanayA kila daza sahasrANi, tAni ca taireva guNitAni, tato'satkalpanayA dazakoTisaGkhyaH, sadbhAvatastvanantAnantasaGkhayo jIvavargo bhavati, tasyAnantatameM kalpanayA zatatame bhAga etAni vartante'ta: sadbhAvato'nantAnyapi kila dazalakSasaGkhyAni tAni siddhAni / kiM kAraNaM jIvavargasaGghayAnyeva na bhavanti? ucyate, yAni yAni taijasAni muktAnyanantabhedairbhidyante tAni tAnyasaGkhayeyakAlAdUrdhvaM taMta 0'tu' na vrtte| jiivraashinaivjiivraashirgunnito...| 0 vyaaH| 7 ...nntgunnklpnyaa| bhayarUpANAM vaikriyAdizarIrANAmoghataH baddhamukta sdddhaa| // 311 //
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 312 // pariNAmaM parityajya niyamAtpariNAmAntaramAsAdayantyataH pratiniyatakAlAvasthAyitvAduSkRSTato'pi yathoktasaGkhyAnyevaitAni samuditAni prApyante nAdhikAnItyalamativistareNa / kevaiyA NaM bhaMte kammaye, ityaadi| taijasakArmaNayoH samAnasvAmikatvAtsarvadaiva sahacaritatvAcca samAnaiva vaktavyateti 4 // 416-417 // tadevamoghata: paJcApi zarIrANyuktAni, sAmprataM tAnyeva nArakAdicaturviMzatidaNDake vizeSato vicArayitumAha (1) neraiyANaM bhaMte! kevatiyA orAliyasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhellayA ya mukkellayA y| tattha NaM je te baddhellayA teNaMnatthi / tatthaNaMjete mukkellayA te jahA ohiyA orAliyA tahA bhANiyavvA, (2) neraiyANaMbhaMte! kevaiyA veuvviyasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA, baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhelayA te NaM asaMkhejjA asaMkhejAhiM ussappiNI osappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejAo seDhIo payarassa asaMkhejjaibhAgo, tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUyoaMgulapaDhamavaggamUlaM bitiyavaggamUlapaDuppaNNaM, ahavaNaM aMgulabitiyavaggamUlaghaNapamANamettAo seddhiio|ttth NaMje te mukkellayA te NaM jahA ohiyA orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / (3) NeraiyANaM bhaMte! kevaiyA AhAragasarIrA paNNattA?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhe0, mukke0, tattha NaMje te baddhellayA teNaM ntthi| tattha NaMje te mukkellayA te jahA ohiyA orAliyA tahA bhANiyavvA, (4) teyaga kammagasarIrA jahA etesiM ceva veuvviyasarIrAtahA bhANiyavvA ||suutrm 418 // neraiyANaM bhaMte kevaiyA orliysriiretyaadi| dvividhAni prajJaptAnIti yaducyate tatra baddhAnAmasadrUpeNaiva nArakeSu sattvamaseyam, na sadrUpeNa / ata evoktam, tatra yAni baddhAni tAni na santi, teSAM vaikriyazarIratvenaudArikabandhAbhAvAnmuktAni tu prAktiryagAdi 0 bhaMte' iti padaM na vrtte| (r)gaa| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 418 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaa0ni0| aupa0 kAla: 1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyopama sAgaropamo narakadaNDake baddhamukta zarIrapaJcaka Hthaa| // 312 //
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 313 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 418 nAnAbhaveSu saMbhavanti, tAni tvaudhikmuktaudaarikvdvaacyaani| vaikriyazarIrANi tAni tu baddhAnyeSAmasaGkhayeyAni, pratinArakamekaikavaikriyasadbhAvAnnArakANAMcAsaGkhayeyatvAttAni ca kAlato'saGkhayeyotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni / kSetratastu pratarAsaGkhayeyabhAgavartyasaGkhayeyazreNInAM ye pradezAstatsaGkhyAni bhavanti / nanu pratarAsaGkhayeyabhAge'saGkhayeyayojanakoTyo'pi bhavanti, tatkimetAvatyapi kSetre nabhaHzreNayo bhavanti tA iha gRhyante? netyAha- tAsi NaM seDhINaM vikkhNbhsuuiityaadi| tAsAM zreNInAM viSkambhasUci:vistara zreNiH,jJeyeti shessH| kiyatItyAha- aMgule tyaadi| aGgalapramANe pratarakSetreyaH zreNIrAzistatra kilAsaGkhyeyAni vargamUlAni tiSThantyata: prathamavargamUlaM dvitIyavargamUlena pratyutpannaM guNitaM tathA ca sati yAvatyo'tra zreNayA~ labdhA etAvatpramANA zreNInAM viSkambhasUcirbhavati, etAvatyaH zreNayo'tra gRhyanta ityarthaH / idamuktaM bhavati, aGgalapramANe pratarakSetre kilAsatkalpanayA SaTpaJcAzadadhike dve zate zreNInAM bhavatastadyathA 256, atra prathamavargamUlaM SoDaza 16, dvitIya catvAraH 4, caturbhiH SoDaza guNitA jAtAzcatuHSaSTiH 64, eSA catuHSaSTirapi sadbhAvato'saGghanyeyAH zreNayoM mantavyAH, etAvatsaGkhyA zreNInAM vistarasUciriha graahyaa| ahava NamityAdi, Namiti vAkyAlaGkAre, athavAnyena prakAreNa prastuto'rtha ucyata ityarthaH |ahvnntti kvacitpAThaH, sacaivaM vyAkhyAyate, athavA naiSa pUrvoktaH prakAro'pitu prakArAntareNa prastuto'rtho'bhidhIyata iti bhaavH| samudito vAyaMzabdo'thavAzabdasyArthe vartate / tadeva prakArAntaramAha- aNgulbiiyvggmuulghnnetyaadi| aGgalapramANapratarakSetravartizreNirAzeryavitIyavargamUlamanantaraM catuSTayarUpaM darzitaM tasya yo ghanazcatuHSaSTilakSaNastatpramANAstatsaGkhyAH zreNayo'tra gRhyanta iti, prarUpaNaiva bhidyate'rthastu sa eveti / tadevaM kalpanayA catuHSaSTirUpANAM sadbhAvato'saGkhayeyAnAM zreNInAM (r)caudhik| (c) 'yAnI' tyadhikam / 0 ...yA: yojn| Onnyo| lii| 0 nnyo| kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaa0ni0| aupa0 kAlaH 1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyopama sAgaropamA narakadaNDake baddhamukta zarIrapazcaka saayaa| / // 313 //
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 314 // [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 419 1.3.3 kaalprmaannm| yaH pradezarAziretAvatsaGgyAni nArakANAM baddhavaikriyANi prApyanta iti / pratyekazarIritvAnnArakA apyetAvanta eva / evaM ca sati pUrvaM nArakA: sAmAnyenaivAsaGkhayeyA uktAH, atra tu zarIravicAraprastAvAttadapyasaGkhayeyakaM pratiniyatasvarUpaM siddhaM bhavati / evamanyatrApi pratyekazarIriNaH sarvesvakIyasvakIyabaddhazarIrasaGkhyAtulyA draSTavyAH |muktvaikriyaanni muktaudaarikvdvaacyaani| AhArakANi baddhAnyeSAM na sambhavanti, caturdazapUrvadharasambhavitvAttadvandhasya / muktAni tu muktaudArikavadvAcyAni, manuSyabhave kRtojjhitAhArakazarIrANAM pratipatitacaturdazapUrvavidAM nArakeSUtpattisambhavAdaudArikoktanyAyenAnantAnAM teSAM sambhava iti bhAvaH / taijasakArmaNAni tu baddhAni muktAni ca yathaiSAmeva vaikriyANi tathA vaktavyAni // 418 // uktAni paJcApi zarIrANi nArakeSu, athAsurakumAreSu tAni vaktumAha (1)asurakumArANaM bhaMte! kevatiyA orAliyasarIrApaM0?, go0! jahA neraiyANaM orAli0 tahA bhA0, (2) asurakumArANaM bhaMte! ke0 veuvviyaMsarIrApaM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhellayA yamukkellayA ya, tatthaNaMje te baddhellayA teNaM asaMkhejA asaMkhenjAhiM ussappiNiosappiNIhiM avahIraMti kAlato,khettato asaMkhejAoseDhIopayarassa asaMkhijjaibhAgo, tAsiNaM seDhINaM vikkhaMbhasUIaMgulapaDhamavaggamUlassa asNkhijjtibhaago| mukkellayA jahA ohiyA orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA (3) asuraku0 kevaiyA AhAragasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhe0 mukke0, jahA eesiM ceva orA0 tahA bhANiyavvA (4) teyagakammagazarIrA jahA etesiMcevaveuvviyasarIrA tahA bhANiyavvA, (5) jahA asurakumArANaM tahA jAva thaNia0 tAva bhANiyavvaM // sUtram 419 // asurakumArANaM bhaMte! ityaadi| audArikANyatrApi nArakavadvAcyAni, vaikriyANyapi tathaiva / navaramasurakumArANAM nArakebhyaH Onnii| vibhaa0ni0| aupa0 kAla: 1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyopama sAgaropamA asurakumArANAM baddhamukta shriirpnycksngkyaa| // 314 //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 315 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 420 stokatvAtprastutazarIrANyapistokAnyato viSkambhasUcyAM vishessH| sA ceyaM tAsiNaM seDhINaM vikkhabhasUItyAdi / tAsAmanantaroktazreNInAm, viSkambhasUcirvistarazreNiraGgalaprathamavargamUlasyAsaGkhyeyabhAgaH / idamuktaM bhavati, pratarasyAGgalapramANe kSetre yAvatyaH zreNayo bhavanti tAsAMyatprathamavargamUlaM tasyApyasaGkhayeyabhAgeyA:zreNayo bhavanti tatpramANaiva vistarasUciriha graahyaa| sA ca nArakoktasUcerasaGkhyAtatame bhAge siddhA bhavati, tato nArakANAmasurakumArA asaGkhyeyabhAge vartanta iti pratipAditaM bhavati / itthameva caitadyata: prajJApanAmahAdaNDake kevalaratnaprabhAnArakANAmapi samastA api bhavanapatayo'saGkhyAtatamabhAgavartitvenoktAH, kiMpunaH samastanArakANAM kevalAsurakumArA iti / AhArakANi nArakavadeva / taijasakArmaNAnyatraivoktavaikriyavaditi / evaM samAnaiva vaktavyatA yaavtstnitkumaaraaH|| 419 // (1) puDhavikAiyANaM bhaMte! kevaiyA orAliyasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhellayA ya mukkellayA ya, evaM jahA ohiyA orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / puDhavikA0 kevaiyA veubviyasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM Natthi, mukkellayA jahA ohiyA orAliyasarIrA tahA bhA0 / AhAragasarIrAvi evaM ceva bhANiyavvA, teyagakammagasarIrANaMjahA eesiMceva orAliyasarIrAtahA bhANiyavvA, (2) jahA puDhavikAiyANaM evaM AukAiyANaM teukAiyANa ya savvasarIrA bhaanniyvvaa| (3) vAukAiyANaM bhaMte! kevaiyA orAliyasarIrA paM0 go0 jahA puDhavikAiyANaM orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA, (go0! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhellayA ya mukkellayA ya), vAukAiyANaM bhaMte! kevatiyA veuvviyasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaMje te baddhelayA te NaM asaMkhejA samae 2 0 (a)' ityadhikam / OM ohiaannN| 0 'jahA...bhANiyavvA' pATha sthAne kauMsAntargato pATho vrtte| kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaani| aupa0 kAla: |1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyopama sAgaropamo pRthvyaptejovAyuvanaspatikAyAnAM shriirpnycksngghyaa| // 315 //
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 316 // sUtram 420 kaalprmaannm| 1.3.3.2 avahIramANA (2 khetta)paliovamassa asaMkhejaibhAgametteNaM kAleNaM avahIrati no cevaNaM avahiyA siyaa| mukkellayA jahA ohiyA [1] upakramaH / orAliya mukkelyaa| (veubviyasarIrA) AhAragasarIrA jahA puDhavikAiyANaM veuvviyasarIrAtahA bhANiyavvA / teyaga kammagasarIrA jahA puDhavikAiyANaM tahA bhANiyavvA / (4) vaNassaikAiyANaM orAliyaveuvviyaAhAragasarIrA jahA puDhavikAiyANaM tahA dravyAdicaturbhedAH bhANiyavvA, vaNassaikAiyANaM bhaMte! kevaiyA teyagasarIrApaM0?, go0! (duvihA paNNattA),jahA ohiyA teyaga kammagasarIrAtahAla vaNassaikAiyANavi teyagakammagasarIrA bhANiyavvA ||suutrm 420 // puDhavIkAiyANaM bhaMte, ityaadi| (1) audArikANi baddhAni muktAni cAtraughikaudArikavadvAcyAni, kevalaM yadaughikabaddhA 8 vibhaa0ni0| nAmasaGkhayeyapramANatvamuktaM tadiha laghutarAsaGkhayeyakena drssttvym| tatrApkAyAdizarIraiH saha sAmAnyena cintitatvAdatra tu kevala aupa0 kAla: pRthvIkAyamAtraprastAvAditi bhAvaH / vaikriyAhArakANi baddhAnyamISAMna santi, muktAni tu prAgvadeva manuSyAdibhaveSu sambhavanti, 1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyotAni tu muktaughikaudArikavadabhidhAnIyAni / taijasakArmaNAnyatraivoktaudArikavadRzyAni (2) evamapkAyikateja:kAyikeSvapi pama sAgaropamo sarva vAcyam (3) vAyuSu tu vaikriyakRto vizeSa:samasti, tadabhidhAnArthamAha-vAukAiyANaM bhaMte! ityaadi| ihApisarva pRthivI pRthvyaptejovAyu vanaspatikAyAnAM kAyikavadvAcyam / navaraM vaikriyANi baddhAnyamISAmasaGkhayeyAni labhyante, tAni ca pratisamayamapahriyamANAni kSetrapalyopama zarIrapaJcakasyAsaGkhayeyabhAgeyAvanto nabhaHpradezAbhavanti tatsaGkhayaiH samayairapahiyante, kSetrapalyopamAsaGkhayeyabhAgavartipradezarAzitulyAni sngkyaa| bhavantItyarthaH / no cevaNaM avahiyA siyatti, parapratyAyanArthaM prarUpaNaivetthaM kriyate, na tu tAni kadAcitkenaciditthamapahriyanta . // 316 // iti bhAvaH / nanu vAyavaH sarve'pyasaGkayeyalokAkAzapradezapramANA uktAH, tadvaikriyazarIriNaH kimitthaM stokA eva paThyante? O'jahA...mukkelayA' pAThasthAne kausAntargatopATho vrtte| 0 yetydhikm| 0 idaM padaM na vrtte|
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 317 // 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 ucyate, caturvidhA vAyavaH, sUkSmA aparyAptA: paryAptAzca, bAdarA aparyAptA: pryaaptaashc| tatrAdyarAzitraye pratyekaM te'saGgayeyalokA- [2] upkrmH| kAzapradezapramANA vaikriyalabdhizUnyAzca, bAdaraparyAptAstu sarve'pi pratarAsaGkhayeyabhAgavartipradezarAzisaGkhyA eva / tatrApi 1.3prmaannm| vaikriyalabdhimantastadasaGkhayeyabhAgavartina eva na zeSAH / yeSAmapi ca vaikriyalabdhisteSvapi madhye'saGkhacAtabhAgavartina eva dravyAdicaturbhedAH baddhavaikriyazarIrAH pRcchAsamaye prApyante nApare'to yathoktapramANAnyevaiSAM baddhavaikriyazarIrANi bhavanti nAdhikAnIti / atra sUtram 420 kecinmanyante, ye kecana vAnti vAyavaste sarve'pi vaikriyazarIre vartante, tadantareNa teSAM ceSTAyA evAbhAvAttacca na ghaTate / yataH sarvasminnapi loke yatra kvacicchuSiraM tatra sarvatra calA vAyavo niyamAtsantyeva, yadi ca te sarve'pi vaikriyazarIriNaH syustadA baddhavaikriyazarIrANi prabhUtAni prApnuvanti, na tu yathoktamAnAnyeveti, tasmAdavaikriyazarIriNo'pi vAnti vAyavaH / uktaM ca vibhaa0ni0| aupa0 kAla: atthi NaM bhaMte! IsiM purevAyA pacchAvAyA maMdAvAyA mahAvAyA vAyaMti?, haMtA atthi, kayA NaM bhaMte! jAva vAyaMti?, goyamA! jayA NaM. 1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyovAuyAe ohAriyaM rIyatti, jayA NaM vAuyAe uttarakiriyaM rIyaI, jayA NaM vAukumArA vAukumArIo vA appaNo vA parassa vA tadubhayassa pama sAgaropamo vA aTThAe vAuyAyaM udIrati tayA NaM IsijAva vAyati / (bhagavatIsUtra 5/2/10) AhAriyaM rIyaitti, rItaM rIti: svabhAva ityrthH| pRthvyAptejovAyu vanaspatikAyAnA tasyAnatikrameNa yathArItaM rIyate gacchati / yadA svAbhAvikaudArikazarIragatyA gcchtiityrthH| uttarakiriyaM ti, uttarA zarIrapaJcakauttaravaikriyazarIrAzrayA gatilakSaNAkriyA yatra gamane taduttarakriyaM tadyathA bhavatItyevaM yadA rIyate / tadevamatra vAtAnAM vAne asti (eSa bhAva) bhadanta! yadISat pUrvavAtA: pazcAdvAtA mandavAtA mahAvAtA vAnti?. hanta, asti. kadA bhadanta! yAvadvAnti?.gautama! yadAvAyakAyo yathArIti // 317 // varIyate yadA vAyukAya uttarakriyaM rIyate, yadA vAyukumArA vAyukumAryo vAtmano vA parasya vA tadubhayorvArthAya vAyukAyamudIrayanti tadA iissdyaavdvaanti| jayA NaM jaav| SOsiN|
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 318 // [1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 421-422 prakAratrayaM pratipAdayatA svAbhAvikamapi gamanamuktamato vaikriyazarIriNa eva te vAntIti na niyama ityalaM vistareNa (4) vanaspatisUtre'pi sarva pRthviikaayikvdvktvym| navaraM pRthivIkAyikAnAMpratyekazarIritvAtsvasthAnabaddhaudArikasaGkhyAtulyAni taijasakArmaNAnyuktAni, atra tu vanaspatInAMbahunAM sAdhAraNazarIratvAccharIriNAmAnantye'pyaudArikazarIrANyasaGkhyAtAnyeva, taijasakArmaNAni tu pratijIvaM pRthagbhAvAdanantAni, tato na svasthAnabaddhaudArikatulyAni vaktavyAni, kintu yathaudhikataijasakArmaNAnyabhihitAni tathaivAtrApi bhAvanIyAni // 420 // (1) beiMdiyANaM bhaMte! kevaiyA orAliyasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhellayA ya mukkellayA y| tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhejA asaMkhejAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettato asaMkhejAo seDhIo payarassa asaMkhejaibhAgo, tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUyI asaMkhejAo joyaNakoDAkoDIo asaMkhejAI seDhivaggamUlAI, beiMdiyANaM orAliyasarIrehibaddhellaehiM payaraM avahIrai asaMkhejjAhiM ussappiNIosappiNIhiM kAlao, khettao aMgulapayarassa AvaliyAe ya asaMkhejar3abhAgapaDibhAgeNaM / mukkellayA jahA ohiyA orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / veubviya AhAragasarIrA NaM baddhellayA natthi, mukkellayA jahA orAliyasarIrA ohiyA tahA bhANiyavvA / teyA kammagasarIrA jahA etesiM ceva orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA, (2) jahA beiMdiANaM tahA teiMdiyANaM cauriMdiyANa vibhANiyavvaM ||suutrm 421 // (1) paMceMdiyatirikkhajoNiyANa vi orAliyasarIrA evaM ceva bhANiyavvA, (2) paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte! kevaiyA veubviyasarIrA paNNattA?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhellayA ya mukkellayA y| tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhenjA 7'kaary'tydhikm| 0 teag| 0 teiMdiyacauridiyANavi bhaanniyvvaa| 0 paMciMdiya / kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaa0ni0| aupa0 kAlaH 1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyopama sAgaropamo dvitricatustiryaJcapaJcendriyANAM baddhamukta shriirpshcksnggyaa| // 318 //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 319 // sUtram |421-422 1.3.3 kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaani| asaMkhejAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao (asaMkhijjAo seDhIo payarassa asaMkhijjaibhAgo tAsiNaM [1] upkrmH| seDhINaM) jAva vikkhaMbhasUyI aMgulapaDhamavaggamUlassa asNkhejjibhaago| mukkellayA jahA ohiyA orAliyA NaM (tahA bhA0) 1.3 prmaannm| AhArayasarIrAjahA beiMdiyANaM / teyaMga kammagasarIrAjahA oraaliyaa|suutrm 422 // dravyAdicaturbhedAH beiMdiyANaM bhaMte! ityaadi| (1) atra baddhaudArikANyasaGkhayeyAni kAlato'saGkhayeyotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni, kSetratastu pratarAsaGkhayeyabhAgavartyasaGkhyeyazreNInAM ya: pradezarAziH tattulyAni / tAsAM ca pratarAsaGkhyeyabhAgavartizreNInAM viSkambhasUcirasaGkhayeyayojanakoTIkoTIpramANAtra grAhyA / etadeva vizeSitataramAha- asaMkhejjAiM seDhivaggamUlAiMti, ekasyA nabhaHzreNeryaH pradezarAziH sa sadbhAvato'saGkhyAtapradezAtmako'pi kalpanayA paJcaSaSTisahasrANi paJcazatAni SaTtriMzadadhikAni aupa0 kAla: 65536, asya prathamaM vargamUlaM 256, dvitIyaM 16, tRtIyaM 4, caturthaM 2 / etAni kalpanayA catvAryapi sadbhAvato'saGkhyeyAni / 1.3.3.2.1-2 vargamUlAni / eteSAM ca mIlane kalpanayASTasaptatyadhike dve zate sadbhAvatastvasaGkhyeyAH pradezA jAyante / tata etAvatpradezA pama sAgaropamA prastutaviSkambhasUcirbhavati / idAnIM prastutazarIramAnameva prakArAntareNAha- beiMdiyANaM orAliyasarIrehiM bddhellehimityaadi| dvitricatustiryazadvIndriyANAMyAni baddhAnyaudArikazarIrANi taiH prtrHsrvo'pyphriyte| kiyatA kAlenetyAha- asaGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH, baddhamukta kena punaH kSetrapravibhAgena kAlapratibhAgena ca? etAvatA kAlenAyamapahriyata ityAha- aGgulaprataralakSaNasya kSetrasyAvalikAlakSaNasya ca kAlasya yo'saGkhayeyabhAgarUpa: pratibhAgo'zastena / idamuktaM bhavati, yadyekaikena dvIndriyazarIreNa pratarasyaikaiko'GgalAsaGkhayeyabhAga ekaikainAvalikA'saGkhayeya bhAgena kramazo'pahiyate tadA'saMkhyeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH sarvo'pi prataro niSThA 0'jAva' sthAne kauMsAtargato pATho vrtte| 0 'ga' na vrtte| kottikottii| 7...shesstr...| 7 vi| sUkSmakSetrapalyo paJcendriyANAM zarIrapazcaka // 319 // kramazo'pahiukta bhavati, yo mulaprataralakSaNa
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH|| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| / / 320 // kaalprmaannm| |1.3.3.2 yAti / evaM pratarasyaikaikasminnaGgalAsaGkhayeyabhAga ekaikenAvalikA'saGkhayeyabhAgena pratyekaM krameNa sthApyamAnAni dviindriy-[1]upkrmH| zarIrANyasaGkhtyeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH sarvaM prataraM pUrayantItyapi draSTavyam, vastuta ekArthatvAditi |muktaudaarikvaikriyaahaarkaa 1.3 prmaannm| Ni pRthvIkAyikavadvAcyAni, taijasakArmaNAni tu yathaiSAmevaudArikANi (2) trIndriyacaturindriyANAmapyevameva vAcyam // 421 // (1) paJcendriyatirazcAmapItthameva (2) navarameteSu keSAJcidvaikriyalabdhisambhavato baddhAnyapi vaikriyazarIrANi labhyante, sUtram 421-422 atastatsaGgyAnirUpaNArthamAha-paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte! kevaiyA veubviyasarIre? ityaadi| iha casAmAnyenAsaGkhayeyatAmAtrAvyabhicAratastrIndriyAdInAmatidezo mantavyaH, na punaH sarvathA parasparaM saGkhayAsAmyameteSAm, yata uktam, eesi NaM bhaMte! egidiya beiMdiya teiMdiya cauridiyapaMciMdiyANa kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA! savvathovA vibhA0ni0 / aupa0 kAla: paMciMdiyA, cauridiyA visesAhiyA, teiMdiyA visesAhiyA, beiMdiyA visesAhiyA, egiMdiyA aNaMtaguNA (prajJApanA 3/3) tadevamiha sUtre dvIndriyAdInAM kiyato'pi jIvasaGkhyAvaicitryasyoktatvAttaccharIrANAmapi tadiha draSTavyam / pratyekazarIriNAM jIva pama sAgaropamo saGkhyAyAH zarIrasaGkhyAtulyatvAdityalaM prasaGgena / prakRtamucyate, tatra paJcendriyatirazcAM baddhAni vaikriyazarIrANyasaGkhayeyAni dvitricatustiryazca paJcendriyANAM sarvadaiva lbhynte| tAni ca kAlato'saGgyeyotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni / kSetratastupratarAsaGkhayeyabhAgavartya saGgyeyazreNInAM yaH pradezarAziH tattulyAni / tAsAMca zreNInAM visskmbhsuucirngglprthmvrgmuulsyaasngkhyeybhaagH| zeSabhAvanA'sura zarIrapaJcaka saGkhyA / O sAmAnyAtideze vizeSAnatideza iti nyaayaat| eteSAM bhadanta / ekendriyadvIndriyacaturindriyapaJcendriyANAM katare katarebhyo'lpA vA bahavo vA tulyA vizeSAdhikA vA? gautama! sarvastokAH paJcendriyAH, caturindriyA vizeSAdhikA: trIndriyA vizeSAdhikA dvIndriyA vizeSAdhikA ekendriyA anntgunnaaH| OM the| 0 jIvasaGkhyAH zarIrasaGkhyAyA: tulya... / baddhamukta M // 320 //
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 321 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 423 kumAravatkAryA // 422 // (1) maNUsANaM bhaMte! kevaiyA orAliyasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNatA, taMjahA- baddhellayA ya mukkellayA y| tattha NaM je te baddhellayA teNaM siya saMkhejjA siya asaMkhejA, jahaNNapadesaMkhejA, saMkhenjAoko (DAko)DIo, eguNatIsaM ThANAI) tijamalapayassa uvariMcaujamalapayassa heTThA, ahavaNaM chaTTho vaggo paMcamavaggapaDuppaNNo, ahavaNaM chaNNauticheyaNagadAIrAsI, ukkosapade asaMkhejA, asaMkhenjAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettato ukkosapae rUvapakkhittehiM maNUssehiM seDhI avahIrati, (kAlao) asaMkhejjAhi~ ussappiNIosappiNIhUiM kAlao, khettage aMgulapaDhamavaggamUlaMtatiyavaggamUlapaDuppaNNaM / mukkellayA jahA ohiyA orAliyANaM (tahA bhANiyavvA), (2) maNUsANaM bhaMte! kevatiyA veuvviyasarIrA paM0?, go0! duvihA paM0 taM0- baddhellayA ya mukkellayA y| tattha NaMje te baddhellayA te "saMkheljA samae 2 avahIramANA 2 saMkhenjeNaM kAleNaM avahIraMti, nocevaNaM avahiyA siyA, mukkellayA jahA ohiyA orAliyANaM (mukkellayA tahA bhA0,) (3) maNUsANaM bhaMte! kevaiyA AhArayasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhellayA ya mukkellayA y| tatthaNaMje te baddhellayA teNaM siya asthi siya natthi, jai atthi jahanneNaM ekkovA do vA tiNNi vA ukkoseNaM sahassapuhattaM / mukkellayA jahA ohiyA, (teagakammagasarIrA jahA eesiMceva)orAliyA NaM (thaabhaanniavvaa)| (4) teyaga kammaga zarIrA jahA etesiMceva ohiyA orAliyA tahA bhANiyavvA // sUtram 423 // maNUsANaM bhaMte! kevaiyA, ityAdi / (1) iha manuSyA dvividhAH, vAntapittAdijanmAnaH sammUchejAH, strIgarbhotpannA grbhjaashc| trAdyAH kadAcinna bhavantyeva, jaghanyataH samayasyotkRSTatastu caturviMzatimuhUrtAnAM tadantarakAlasya pratipAditatvAd / utpannAnAM (c) maNussANaM / (r) kauMsAtargatAH sarve pAThA: mudrita pratAnusAreNa jnyaatvyaaH| 9 yi| 0 idaM padaM na vrtte| 7 g| 0 ayaM vistRtaH pATho na vrtte| kaalprmaannm| |1.3.3.2 8 vibhaa0ni0| aupa0 kAla: 1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyopama sAgaropamo manuSyANAM baddhamukta shriirpnycksngkyaa| // 321 //
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.3prmaannm| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 322 // sUtram 423 kaalprmaannm| |1.3.3.2 tu jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtasthitikatvena parata: sarveSAM nirlepatvasambhavAt / yadA tu bhavanti tadA jaghanyata eko dvau trayo 1] upkrmH| votkRSTatastvasaGkhyAtAH / itaretu sarvadaiva saGkhyayA bhavanti, naasnggyeyaaH| tatra sammUchejA yadAna bhavanti tadaiva jaghanyapadino zA0 upkrmH| garbhajA eva gRhyate,anyathA jaghanyapadavartitvameva na syAt / te ca svabhAvAtsaGkhyeyA eva, atastaccharIrANyapi baddhAnisaGkhaye- dravyAdicaturbhedAH yAnyeva, ata uktaM jahaNNapae saMkhejatti / saGkhayeyakasya saGkhyAtabhedatvAnna jJAyate kiyadapi saGkhyeyakamityAha, saGkhtyeyAH koTayaH, punarvizeSitaM tamAha- tijamalapayassa uvariM caujamalapayassa heTThatti / idamuktaM bhavati, aSTAnAmaSTAnAmaGkasthAnAnAM yamalapadamiti sAmayikI saMjJA / tatastrayANAM yamalapadAnAMsamAhArastriyamalapadaM caturviMzatyaGkasthAnalakSaNam / athavA tRtIyaM yamalapadaM triyamalapadam, SoDazAnAmaGkasthAnAnAmuparitanAGkASTakalakSaNamiti sa evaarthH| tasya triyamalapadasyopari prastuta vibhaa0ni0| aupa0 kAla: manuSyA bhavanti, caturviMzatyaGkasthAnAnyatikramya jaghanyapadavartinAMgarbhajamanuSyANAM saGgyA vartata ityrthH| tarhi caturAdInyapi 1.3.3.2.1-2 yamalapadAni bhavanti?, netyAha- caujamalapayassa heTTatti, caturNA ymlpdaanaaNsmaahaarshcturymlpdNdvaatriNshdngksthaanlkssnnm| sUkSmakSetrapalyo pama sAgaropamo athavA caturthaM yamalapadaM caturyamalapadaM caturviMzateraGkasthAnAnAmuparitanAGkASTakalakSaNamityeka evaarthH| tasya caturyamalapadasyA manuSyANAM dhastAdekonatriMzadaGkasthAneSvanantarameva vakSyamANasvarUpeSu prakRtamanuSyasaGkhyA vartata iti bhAvaH / athavA dvau vargAvanantarameva zarIrapaJcakavakSyamANasvarUpau yamalapadamiti sAmayikyeva pribhaassaa| tatastrayANAM yamalapadAnAM samAhArastriyamalapadaM vargaSaTkalakSaNaM tasyopari, caturyamalapadasya vargASTakalakSaNasyAdhastAdetanmanuSyasaGkhyA lbhyte| SaSThavargasyopari saptamavargasya tvadhastAtprastutamanuSyasaGkhyA prApyata iti hRdayam / atrApi tAnyevaikonatriMzadaGkasthAnAni mantavyAni / athavA kimetairasphuTaiH prakAraiH, 0 koTIkoTayaH / OM idaM padaM na vrtte| 0 atraapyetaa...| baddhamukta snggyaa| // 322 //
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| || // 323 // [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 423 sphuTatarameva prakAramAha- ahavaNamityasya zabdasya sapAThAntarasya vyAkhyA pUrvavat / SaSThavargaH paJcamavargeNa yadA pratyutpannoguNito bhavati tadA prastutamanuSyasaGkhyA smaagcchtiityrthH| atha ko'yaM SaSTho varga:? kazca paJcama iti| atrocyate, vivakSitaH kazcidrAzistenaiva rAzinA yatra guNyate sa tAvadvargaH / tatraikavargasya varga eka eva bhavatyato vRddhirahitatvAdeSa varga eva na gnnyte| dvayozca vargazcatvAro bhavantItyeSa prathamo varga: 4, caturNAM varga: SoDazeti dvitIyo varga:16, SoDazAnAM vargo dvezate SaTpaJcAzadadhike iti tRtIyo varga: 256, asya rAzervarga: paJcaSaSTisahasrANi paJcazatAni SaTtriMzadadhikAnIti caturtho varga: 65536 / asya rAzervargaH sArddhagAthayA procyate cattAri ya koDisayA auNattIsaM ca huMti koddiio| auNAvannaM lakkhA sattahi~ ceva ya shssaa||1|| do ya sayA channauyA paMcamavaggo imo viNiddiTTho tti, aGkato'pyeSa darzyate 4294967296, asyApi rAzergAthAtrayeNa varga: pratipAdyate- lakkhaM koDAkoDI Na caurasIyaM bhave shssaaiN| cattAri ya sattaTThA huti sayA koddkoddiinnN||1|| coyAlaM lakkhAI koDINaM satta ceva sa shssaa| tinni ya sayA ya sattari koDINaM huti nAyavvA // 2 // paMcANaui lakkhA egAvannaM bhave shssaaii| chassolasottarasayA eso chaTTho havai vggo||3|| aGkato'pi darzyate 18446744073709551616, tadayaM SaSTho varga: pUrvoktena paJcamavargeNa guNyate, tathA casati yA saGkhyA bhavati tasyAMjaghanyapadinogarbhajamanuSyA vrtnte|saaceym, 79228162514264337593543950336 / ayaMcarAzi: koTIkoTyAdiprakAreNa kenApyabhidhAtuMnazakyate'ta: paryantAdArabhyAGkamAnasaGgrahArthaM gAthAdvayam, chattinni tinni sunnaM paMceva ya nava ya tinni cattAri / paMceva tiNNi nava paMca satta tinneva tinnev||1|| cau cha ho cau ekko paNa do chakkekkago ya advaiva / do do nava satteva ya aMkaTThANA praahuttaa||2||tdevmetessvekontriNshdngksthaanessu jaghanyapadinogarbhajamanuSyA O'varge' tydhikm| 0 raa| ddii| cu| 7uu| kAlapramANam / 1.3.3.2 vibhaa0ni0| aupa0 kAla: |1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyopama sAgaropamo manuSyANAM baddhamukta shriirpnycksngkyaa| // 323 //
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 324 // sUtram 423 1.3.3.2 vartanta iti sthitam / amumevArtha prakArAntareNAha- ahavaNaM channauIccheyaNagadAIrAsitti, chedanakarAzerardhIkaraNam, tataH SaNNa- [1] upkrmH| vaticchedanAniyorAzirdadAti paryante ca paripUrNakarUpaparyavasito bhavati na tu khaNDitarUpaparyavasitaHsa prakRtamanuSyasaGkhyA 1.3 prmaannm| svarUpo mantavyaH / sa cAyamevaikonatriMzadaGkasthAnaniSpanno'nantaradarzito nAnyaH / ayaM hi punaH punazchidyamAno'rddhakriyamANaH dravyAdicaturbhedAH SaNNavaticchedAnkSamate, paryante ca paripUrNekarUpaparyavasito bhavatIti SaNNavaticchedanakadAyI procyte| kathaM punaratra SaNNavaticchedanAni bhAvyante?, ucyate, prathamo vargazcatuSTayarUpoyo darzitastatra dve chedane bhavataH, tathAhi, caturNAma. dvau, tayorapyarddha, kaalprmaannm| eka ityevamuttareSvapi vargeSu bhAvanIyam / dvitIye tu varge catvAri chedanAni sampadyante, tRtIye'STau, caturthe SoDaza, paJcamedvAtriMzat, SaSThe catuHSaSTiH, paJcamastu SaSThena guNita Aste, ata: paJcamasatkAnyapi chedanakAni SaSThe praviSTAni prApyanta ityubhayagatAnyapi vibhaa0ni0| aupa0 kAla: mIlyante, tato jAtAni prastutarAzau SaNNavaticchedanakAni / svayameva vA punaH punazchedaM kRtvAbhiyuktena bhAvanIyAni / tadevaM / / 1.3.3.2.1-2 jaghanyapadamuktamathotkRSTapadamabhidhitsurAha- ukkosapae asaMkhejjatti, utkRSTapade manuSyabaddhAnyaudArikazarIrANyasaGkhayeyAni sUkSmakSetrapalyo 8 pama sAgaropamau kAlato'saGkhayeyotsarpiNIsamayarAzitulyAni / kSetratastvekasminmanuSyazarIrarUpe prakSipte tairmanuSyazarIrairekA nabhaHpradezazreNirapa manuSyANAM hriyte| kiyatA kAlenetyAha- asngkhyeyotsrpinnyvsrpinniibhiH| kiyatA kSetrakhaNDApahAreNetyAha-aMgulapaDhamavaggamUlaM taiyavaggamUlapaDuppaNNanti, zreNeraGgalapramANe kSetre yaH pradezarAzistasya yatprathamaM vargamUlaM tattRtIyavargamUlapradezarAzinA guNyate, guNite cayaH pradezarAzirbhavati tatpramANaM kSetrakhaNDamekaikaM manuSyazarIraMkrameNa pratisamayamapaharati / idamuktaM bhavati, zreNemadhyAdyathoktapramANaM kSetrakhaNDaM yadyekaikaM manuSyazarIraM krameNa pratisamayamapaharati tadA'saGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH sarvApi zreNirapahiyate Oyaa| (r) punaHSaNNava... 0 tti| baddhamukta shriirpnyckshyaa| // 24 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 424-426 yutm| / / 325 // yadyekaM manuSyazarIraM syAt, tacca nAsti, sarvotkRSTAnAmapi samuditagarbhajasaMmUrchajamanuSyANAmetAvatAmeva bhAvAditi / tadevaM manuSyANAM baddhAnyaudArikazarIrANyuktAni, muktAni tvoghavadvAcyAni (2) atha vaikriyANyAha- kevaiyA veubviysriiretyaadi| vaikriyANyamISAM saGkhayeyAnyeva baddhAni prApyante garbhajeSu / tatrApi vaikriyalabdhimatsu, tatrApi pRcchAsamaye kiyatsveva teSu tabandhasambhavAditi / tAni ca pratisamayamekaikazo'pahriyamANAni saGkhyeyena kaalenaaphriynte| muktAnyoghavadvAcyAni (3) AhArakANi tu baddhAni muktAni ca yathaughikAni tathaiva (4) taijasakArmaNAni tu yathaiSAmevaudArikANi // 423 // (1) vANamaMtarANaM orAliyasarIrAjahA neraiyANaM, (2) vANamaMtarANaMbhaMte! kevaiyA veuvviyasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayAya mukkellayA y| tatthaNaMje te baddhellayA teNaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlato, khettao asaMkhejAo seDhIo payarassa asaMkhejaibhAgo, tAsiNaM seDhINaM vikkhaMbhasUI, saMkhejajoyaNasayavaggapalibhAgo patarassa, mukke0 jahA ohiyA orAliyA NaM (tahA bhA0), (3) AhAragasarIrA duvihAvi jahA asurakumArANaM (tahA bhA0), (4) vANamaMtarANaM bhaMte! kevaiyA teyaga kammagasarIrA paM0?, go0! jahA eesiM ceva veuvviyasarIrA tahA taiyaga kmmgsriiraavibhaanniyvvaa|| sUtram 424 // (1) joisiyANaM bhaMte! kevaiyA orAliyasarIrA paM? go0 jahAneraiyANaM tahA bhANiyavvA (2) joisiyANaM bhaMte! kevaDyA veubviyasarIrA paNNattA?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhe0 mukke0 / tattha NaM je te ba0 jAva0 tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUcI, bechappaNNaMgulasayavaggapalibhAgo pyrss| mukke0 jahA ohiya orAliyANaM (tahA bhA0), (3) AhArayasarIrAjahA nera0 tahA bhA0 (4) teyaMga kammagasarIrA jahA eesiMceva veu0 tahA0 bhANiyavvA |suutrm 425 // (r) bhAvyAni / teagasa0 paM0' iti| 0 teaga0 bhaanniyvvaa| 0 ayaM (1)AlApako na vartate / kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaa0ni0| aupa0 kAla: |1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyopama sAgaropamo vANavyaMtarajyotiSavaimAnikAnAM baddhamukta shriirpshksngkyaa| // 325 //
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH yutm| // 326 // sUtram 424-426 (1) vemANiyANaM bhaMte! keva0 orA0paM0?, go0! jahA ne tahA0 bhA0, (2) vemANi0 keva0 veu0 paM0? go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhe0 mukke0, tattha NaM je te ba0 te NaM asaMkhejA, asaMkhejjAhiM ussappiNi osappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaM0 seDhIo payarassa asaMkhejjaibhAgo, tAsiNaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulabitiyavaggamUlaM tatiyavaggamUlapaDuppaNNaM, ahavaNaM aMgulatatiyavaggamUlaghaNappamANamettAo seddhiio| mukkellayA jahA ohiyA orAliyANaM (tahA bhA0), (3) AhArayasarIrA jahA neraiyANaM, (4) teyaga kammagasarIrA jahA eesiM ceva veuvviyasarIrA tahA bhANiyavvA / se taM suhame khettapaliovame / se taM khettpliovme|se taM pliovme|setN vibhaagnnipphnnnne| setaM kAlappamANe ||suutrm 426 / / ( // 142 // ) (1) vyantarANAM sarvaM nArakavadvAcyam / navaraM nArakebhyo vyantarANAmasaGkhayeyaguNatvena mahAdaNDake paThitatvAdviSkambhasUcyAM vizeSa ityAha- tAsi NaM seddhiinnmityaadi| tAsAmasaGkhayeyAnAM zreNInAM viSkambhasUciH pUrvoktasya prajJApanAmahAdaNDakoktasya cAnusAreNa svayameva dRzyeti vAkyazeSaH / sA pUrvoktAyAH paJcendriyatiryagviSkambhasUcerasaGghayeyaguNahInA dRSTavyA, paJcendriyatiryagbhyo vyantarANAmasaGkhyeyaguNahInatvena mahAdaNDake paThitatvAt / kiyatA punaH pratibhAgena vyantarAH sarvaMprataramapaharantItyAhasaMkhijjajoyaNetyAdi / saGkayeyayojanazatAnAM yo vargastadrUpo yaH pratibhAgaH, aMzaH, kasyetyAha- prtrsy| idamuktaM bhavatisaGghayeyayojanazatavargarUpaM pratarasya bhAgaM yadyekaiko vyantaro'paharati tadA sarvo'pi prataro'pahriyate, yadi vA tAvati bhAga ekaikasmin vyantarevyavasthApyamAne sarvo'pi prataraH pUryate // 424||jyotissksuutre'pi tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUIsvayameva dRzyeti vAkyazeSo'vaseyaH / sA ca vyantaraviSkambhasUce: saGkhayeyaguNA draSTavyA, vyantarebhyo jyotiSkANAM saGkhayeyaguNatvena 0 aGgulabIya vggmuulN| 0 teaga0 jahA...' iti pATho vrtte| 0 405-426 sUtrANAM pATho 142 sUtrAGkatayA vartate / 0 mUlaM / 7 av..| kaalprmaannm| 1.3.3.2 vibhaa0ni0| aupa0 kAla: 1.3.3.2.1-2 sUkSmakSetrapalyopama sAgaropamI vANavyaMtarajyotiSavaimAnikAnAM baddhamukta zarIrapaJcakasaDyA / // 326 //
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 327 // sUtram 424-426 kaalprmaannm| mahAdaNDake paThitatvAt / ihApi ca pratarApahArakSetrasya tatkSetrAdamISAM saGkhyeyaguNahInasyAbhidhAnAt / yadAha- bechappannaM- [1] upkrmH| zA0 upkrmH| gulasayavaggapalibhAgo tti, SaTpaJcAzadadhikAGgalazatadvayavargarUpaM pratibhAgaM pratarasyAMzaM yadyekaiko jyotiSko'paharati tadA'mI 1.3 prmaannm| sarvaM prataramapaharanti, pratyekaMsthApyamAnA vA tAvati pratibhAge sarvaM prataraM puurynti| vyantarebhya ete saGkhayeyaguNatvAdbahavaH, tatola dravyAdicaturbhedAH vyantaroktapratarapratibhAgakSetrakhaNDAdyathoktarUpatayA saGghayeyaguNahInena svalpenApi kSetrakhaNDena prataramete'paharanti pUrayanti veti bhaavH||425||vaimaaniksuutre'piitthmev / navaraMvaimAnikAH prajJApanAyAM bhavanapatinArakavyantarajyotiSkebhyaH pratyekaM sarvebhyo'pyasaGkhayeyaguNahInAH paThyante, ato viSkambhasUcyAM vizeSaH, tamAha- tAsi NaM seddhiinnmityaadi| tAsAM zreNInAM viSkambhasUciraGgalasya dvitIyavargamUlaM tRtIyavargamUlena guNitam / idamuktaM bhavati, aGgalapramANe pratarakSetre sadbhAvato'saGgayeyA apila aupa0 kAla: kalpanayA dve zate SaTpaJcAzadadhike zreNInAM bhavata: 256, atra prathamavargamUlam 16, dvitIyam 4, tRtIyam 2 / tatra dvitIyaM |1.3.3.2.1-2 vargamUlaM catuSTayalakSaNaM tRtIyena dvikalakSaNena guNitam, jAtA assttau| evametAH sadbhUtatayA'saGgayeyA: kalpanayA tvaSTau zreNayo sUkSmakSetrapala pama sAgaropamo vistarasUciriha gRhyate, ahava NamityAdi / athavA aGgalatRtIyavargamUlasya dvikalakSaNasya yo ghano'STI, etAvatyaH zreNayo'-2 vANavyaMtara jyotiSavaimAnitraviSkambhasUcyAM gRhyanta iti sa evArthaH / tadevaM nArakAdisUcibhya eSA'saGkhayeyaguNahInA mantavyA, zeSaM sukhonneyaM yAva tse taM kAnAM baddhamukta khettapaliovame tti / tadevaM samayAvaliyamuhuttetyAdigAthAnirdiSTAstadupalakSitAzcAnye'pyucchrAsAdayo vyAkhyAtAH kAlavibhAgAH, ata Aha- se taM vibhAgaNipphaNNe tti, evaM ca samarthitaM kAlapramANamityAha- se taM kAlappamANe tti // 426 // atha bhAvapramANamabhidhitsurAha (r) tdaah| (c)'amI'ti padaM na vartate / 0 taamaah| 'bhu(bha?) vanapatyAdisUcireSA...' iti vartate (bhvntyaadisuucibhyH?)| shriirpnycksngkyaa| // 327 //
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358883RUAROADCAS zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 328 // 1.3 prmaannm| se kiM taM bhAvappamANe?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- guNappamANe NayappamANe saMkhappamANe // sUtram 427 // // 143 // ) [1] upkrmH| se kiM taM guNappamANe?,2duvihe paNNatte, taMjahA- jIvaguNappamANe ya ajIvaguNappamANe ya / / sUtram 428 // zA0 upkrmH| se kiMtaM ajIvaguNappamANe?,2paMcavihe paNNatte, taMjahA- vaNNaguNappamANe gaMdhaguNappamANe rasaguNappamANe phAsaguNappamANe dravyAdicaturbhedAH saMThANaguNappamANe ||suutrm 429 // se kiMtaMvaNNaguNappamANe?,2paMcavihe paNNatte, taM0- kAlavaNNaguNappamANe jAva sukillavaNNaguNappamANe se tNvnnnngunnppmaanne||suutrm 430 // se kiM taM gaMdhaguNappamANe?, 2 duvihe paNaNatte, taM0- surabhigaMdhaguNappamANe durabhigaMdhaguNappamANe ya, se taM gaMdhaguNappamANe // satram 431 // se kiMtarasaguNappamANe?,2paMcavihepaNNatte, taM0-tittarasaguNappamANejAva mahurarasaguNappamANe, setNrsgunnppmaanne||suutrm 432 // se kiMtaMphAsaguNappamANe?,2 aTThavihe paNNatte, taM0-kakkhaDaphAsaguNappamANejAva lukkhaphAsaguNappamANe, setaM phaasgunnppmaanne||suutrm 433 // se kiMtaM saMThANaguNappamANe?, 2 paMcavihe paNNatte taM0- parimaMDalasaMThANaguNappamANe (vaTTasaM0 taMsa0 cauraMsa0) jAva aayysNtthaanngunnppmaanne|se taM sNtthaanngunnppmaanne|setN ajiivgunnppmaanne||suutrm 434 // se kiM taM bhAvappamANe, ityAdi / bhavanaM bhAvaH, vastunaH pariNAmo jJAnAdirvarNAdizca / pramitiH, pramIyate'nena pramIyate sa iti| vA pramANam, bhAva eva pramANaM bhAvapramANam / bhAvasAdhanapakSe pramitiH, vastuparicchedastaddhetutvAddhAvasya prmaanntaavseyaa| sUtram 427-434 1.3.4 bhAvapramANamA 1.3.4.1 guNa pr0|| 1.3.4.2 naya pr0| 1.3.4.3 saGkayA pr0| 1.3.4.1.1-2 jiivaajiivdvibhedau| 1.3.4.1.2 ajIvaguNapra0 vrnnaadibhedprbhedaaH| // 328 //
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 329 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH 435-439 bhaavprmaannm| tacca bhAvapramANaM trividhaM prjnyptm| tadyathA, gunnprmaannmityaadi|gunnojnyaanaadiH,s eva pramANaM gunnprmaannm| pramIyate ca guNairdravyam, guNAzca guNarUpatayA pramIyante'taH prmaanntaa| tathA nItayo nayAH, anantadharmAtmakasya vastuna ekAMzaparicchittayaH, ta eva pramANaM nayapramANam / saGkhyAnaM saGkhyA saiva pramANaM saGkhyApramANam / nayasaGkhaye api guNatvaM na vybhicrtH| kevalaM guNapramANAtpRthagabhidhAne kAraNamupariSTAdvakSyate // 427 // tatra guNapramANaM dvidhA jIvaguNapramANaM cAjIvaguNapramANaMcatatrAlpavaktavyatvAdajIvaguNapramANameva tAvadAha- se kiM taM ajIvaguNappamANe, ityaadi| etatsarvamapi pAThasiddham // 428-433 // navaraM parimaNDalasaMsthAnaMvalayAdivat, vRttamayogolakavat, tryasaMtrikoNaMzRGgATakaphalavat, caturasraMsamacatuSkoNam, AyataMdIrghamiti // 434 // se kiMtaMjIvaguNappamANe?, 2tivihe paNNatte, taMjahA- NANaguNappamANe daMsaNaguNappamANe carittaguNappamANe // sUtram 435 / / se kiMtaMNANaguNappamANe?,2 cauvvihe paNNatte, taM0- paccakkhe aNumANe ovamme Agame // sUtram 436 // se kiMtaM paccakkhe?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- iMdiyapaccakkhe ya NoiMdiyapaccakkhe ya / / sUtram 437 // se kiM taM iMdiyapaJcakkhe?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA- soiMdiyapaccakkhe cakkhuriMdiyapaJcakkhe ghANidiyapaccakkhe jibhidiyapaccakkhe phAsiMdiyapaccakkhe, setaM iMdiyapaccakkhe ||suutrm 438 // se kiM taM NoiMdiyapaJcakkhe?, 2 tivihe paNNatte, taM0- ohiNANapaccakkhe maNapajjavanANapaJcakkhe kevlnnaannpcckkhe| se taM nnoiNdiypcckkhe|setN paccakkhe // sUtram 439 // se kiM taM jIvaguNappamANe, ityaadi| jIvasya guNA jJAnAdayastadrUpaM pramANaM jIvaguNapramANam / tacca jJAnadarzanacAritraguNa guNa pr0| |1.3.4.1.1 jIvaguNa pr0| jnyaanaaditribhedaaH| |1.34.1.1.1 jnyaangu0pr0| pratyakSAdicatvAraH pratyakSasyacadvibhedAH prbhedaac| // 329 //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaupa zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 330 // krmH| pkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH bhedaatridhaa|| 435 // tatra jJAnarUpo yo guNastadrUpaM pramANaM caturvidham / tadyathA, pratyakSamanumAnamupamAnamAgamaH / tatra azU vyAptA (pAndhA01265, kAndhA04/22) vityasya dhAtoraznute, jJAnAtmanA'rthAn vyApnotItyakSo jIvaH / aza bhojane (pA0dhA0 1524, kA0dhA08/43) ityasya vA, aznAti bhuGkte pAlayati vA sarvArthAnityakSo jIva eva / pratigatam, AzritamakSaM pratyakSamiti / atyAdayaH krAntAdyarthe dvitIyaye (pA0vA0 1336)(kA0 rU0 430) ti samAsaH / jIvasyArthasAkSAtkAritvena yajjJAnaM vartate tatpratyakSamityarthaH / anye tvakSamakSaM prati vartata ityavyayIbhAvasamAsaM vidadhati, taccana yujyate, avyayIbhAvasya napuMsakaliGgatvAtpratyakSazabdasya triliGgatA na syAt / dRzyate ceyam, pratyakSA buddhiH, pratyakSo bodhaH, pratyakSaM jJAnamiti darzanAt / tato yathAdarzitastatpuruSa evaaym|| 436 // tacca pratyakSaM dvividham, indriyapratyakSaM noindriyapratyakSaM ca // 437 // tatrendriyaM zrotrAdi tannimittaM sahakArikAraNaM yasyotpitsostadalaiGgikaM zabda rUpa rasa gandha sprshvissyjnyaanmindriyprtykssm| idaMcendralakSaNajIvAtparaMvyatiriktam, nimittamAzrityotpadyata itidhUmAdagnijJAnamiva vastuto'rthasAkSAtkAritvAbhAvAtparokSameva, kevalaM loke'sya pratyakSatayA rUDhatvAtsaMvyavahArato'trApi tathocyata ityalaM vistareNa, tadAkAGgiNA tu nandyadhyayanamanveSaNIyam // 438 // indriyapratyakSaM tu yanna bhavati tannoindriyapratyakSam, nozabdasya sarvaniSedhaparatvAdyatrendriyaM sarvathaiva na pravartate kintu jIva eva sAkSAdarthaM pazyati tannoindriyapratyakSam, avadhimana:paryAyakevalAkhyamiti bhaavaarthH|| 439 // se kiM taM aNumANe? 2 tivihe paNNatte, taM0- puvvavaM sesavaM dittuusaahmmvN| sUtram 440 // se kiM taM puvvavaM? 2- mAtA puttaM jahA naTuM, juvANaM puNarAgataM / kAI paJcabhijANejjA, puvvaliMgeNa keNai // 115 // taMjahA7 tannirvRttaM -pra0 1 0 li| 0 yaa| 0 yN| sUtram 440-447 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.1 jIvaguNa pr0| 1.3.4.1.1.1 jnyaangu0pr0| 1.3.4.1.1.1.2 anumAna gu0pra0 pUrvavadazeSavadRSTasAdharmyavaditi tribhedaaH| tayoAMdaprabhedaiH sodAharaNaM vyaakhyaanm| // 330 //
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 331 // [[2] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedA: sUtram 440-447 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| khate Na vA vaNe Na vAmaseNa vA laMchaNeNa vA tilaeNa vA, setaM puvvvN?||suutrm 441 // se kiMtaM sesavaM?, 2paMcavihaM paNNattaM, taMjahA- kajeNaM kAraNeNaM guNeNaM avayaveNaM AsaeNaM // sUtram 442 // se kiMtaM kajeNaM?,2saMkhaM saddeNaM, bheri tAlieNaM, vasabhaM dakkieNaM moraM pheMkAieNaM, hayaM hesieNaM, gayaM gulagulAieNaM, rahaM ghaNaghaNAieNaM, setaMkajjeNaM ||suutrm 443 // se kiMtaM kAraNeNaM?,2 taMtavo paDassa kAraNaM, Na paDo taMtukAraNaM, vIraNA kaDassa kAraNaMNa kaDo vIraNakAraNaM, mippiMDo ghaDassa kAraNaM, Na ghaDo mippiMDakAraNaM, setaM kaarnnennN|suutrm 444 // se kiMtaMguNeNaM?,2suvaNNaM nikaseNaM, pupphaMgaMdheNaM, lavaNaM raseNaM, madiraM AsAyieNaM, vatthaM phAseNaM, se taMguNeNaM ||suutrm 445 // se kiMtaM avayaveNaM?, 2 mahisaM siMgeNaM, kukkuDaM sihAeM, hatthiM visANeNaM, varAhaM dADhAe, moraM piMcheNaM, AsaMkhureNaM, vagdhaM naheNaM, camaraM vAlagaMDeNaM, dupayaM maNusamAi, caupayaM gavamAdi, bahupayaM gomhiyAdi, sIhUM kesareNaM, vasahaM kukaraNaM, mahilaM valayabAhAe, (gAhA) pariyarabaMdheNa bhaDaM, jANijjA mahiliyaMNivasaNeNaM / sittheNa doNapAgaM, kaiMca ekkAe gAhAe / / 116 ||setN avyvennN|| sUtram 446 // se kiMtaM AsaeNaM? 2 aggiM dhUmeNaM, salilaMbalAgAhiM, vuTuM anbhavikAreNaM, kulaputtaM sIlasamAyAreNaM- iGgitAkAritai yaiH, kriyAbhirbhASitena ca / netravaktravikAraizca, gRhyate'ntargataM manaH ||1||)||117||setN AsaeNaM / setaM sesvN||suutrm 447 // te| 0 vaNNeNa vA laMchaNeNa vA maseNa vaa| 0 ddi| 0 kiN| Onnaa| 0 sihaaennN| 0 viSANaM tu zRGge kolebhadantayorityabhidhAnanAmamAlokterdanto'rtho vissaannsy| OM picche| 0 camariM vAlaggeNaM vANaraM laMguleNa dupayaM maNussAdi,.10 miaa| (r) kukkuhennN| (r) viN| (r) geNaM, butttti..| (r) iyaM gAthA kausAtargatA vrtte| jIvaguNa pr0| 1.3.4.1.1.1 jnyaangu0pr0| 1.3.4.1.1.1.3 anumAna gu0pra0 pUrvavadazeSavaTaSTasAdharmyavaditi tribhedaaH| tayoAMdaprabhedaiH sodAharaNa vyaakhyaanm| // 331 //
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri | zrIhemacandrasUri vRtti [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 440-447 1.3.4 bhaavprmaannm| yutm| // 332 // se kiM taM aNumANeityAdi / anu, liGgagrahaNasambandhasmaraNasya pazcAnmIyateparicchidyate vastvanenetyanumAnam / tacca trividham, puurvvcchessvdRssttsaadhrmyvcceti||440||se kiMtaM puvvvmityaadi| viziSTaM pUrvopalabdhaM cihnamiha pUrvamucyate, tadeva nimittarUpatayA yasyAnumAnasyAsti tatpUrvavat, taddvAreNa gamakamanumAnaM pUrvavaditi bhAvaH / tathA cAha- mAtA putta mityAdi shlokH| yathA mAtA svakIyaM putraM bAlyAvasthAyAM naSTaM yuvAnasantaM kAlAntareNa punaH kathamapyAgataM kAcittathAvidhasmRtipATavavatI, na sarvAH, pUrvadRSTena liGgena kenacitkSatAdinA pratyabhijAnIyAt, matputro'yamityanuminuyAdityarthaH / kena punarliGgenetyAha- kSatena vetyaadi| svadehodbhavameva kSatam, Agantukastu zvadaMSTrAdikRto vraNaH, lAJchanamaSatilakAstu pratItAH / tadayamatra prayogaH, matputro'yam, ananyasAdhAraNakSatAdilakSaNaviziSTaliGgopalabdheriti |saadhrmyvaidhrmydRssttaantyoH sattvetarAbhAvAdayamaheturiti cet / naivam, hetoH paramArthenaikalakSaNatvAttadbalenaiva gamakatvopalabdheH / uktaM ca nyAyavAdinA puruSacandreNa, anyathA'nupapannatvamAtraM hetoH svalakSaNam / sattvAsattve hi taddhamauM, dRssttaantdvylkssnne||1||tddhrmaaviti, anyathAnupapannatvadharmI / kathambhUte sattvAsattve ityAhasAdharmyavaidharmyarUpe dRSTAntadvaye, lakSyete nizcIyete dRSTAntadvayalakSaNe, na ca dharmisattAyAM dharmAH sarve'pi sarvadA bhavantyeva, paTAdeHzuklatvAdidhamaiya'bhicArAt / tato dRSTAntayoH sattvAsattvadharmIyadyapi kvaciddhatau na dRzyete tathApi dharmisvarUpamanyathAnupapannatvaM bhaviSyati, na kazcidvirodha iti bhaavH| yatrApidhUmAdau dRSTAntayoH sattvAsattve hetodRzyete tatrApisAdhyAnyathAnupapannatvasyaiva prAdhAnyAttasyaivaikasya hetulkssnntaavseyaa| tathA cAha- dhUmAderyadyapi syAtA, sattvAsattve casvalakSaNe / anythaanuppnntvpraadhaanyaallkssnnaiktaa||1||kiNc, yadi dRSTAnte sattvAsattvadarzanAddheturgamaka iSyate tadA 'lohalekhyaM vajaM pArthivatvAt, kASThAdi(r)tra (c) 'nizcIyate(atha yadi) dRSTAntadvayalakSaNena ca dharmisattAyAM..' iti rUpeNa vrtte| 0 (rvy)'itydhikm| 0 bhvissytiiti| 7'ca', iti na vartate / guNa pr0| 1.3.4.1.1 jIvaguNa pra0 1.3.4.1.1.1 jJAnagu0 pr0| |1.3.4.1.1.1.2 anumAna gu0pra0 pUrvavadazeSavadRSTasAdharmyavaditi tribhedaaH| tayoAMdaprabhedaiH sodAharaNaM vyaakhyaanm| // 332 //
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH yutm| // 333 // 440-447 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| vadi'tyAderapi gamakatvaM syAt / abhyadhAyi ca dRSTAnte sadasattvAbhyAM, hetuH samyag ydissyte| lohalekhyaM bhavedvajaM, pArthivatvAd [1] upkrmH| drumAdivad ||1||iti / yadica, pakSadharmatvasapakSasattvavipakSAsattvalakSaNaM hetostrairUpyamabhyupagamyApi yathoktadoSabhayAtsAdhyena sahAnyathAnupapannatvamanveSaNIyaM tarhi tadevaikaM lakSaNatayA vaktumucitam, kiM rUpatrayeNeti / Aha ca anyathAnupapannatvaM, yatra tatra trayeNa kim? / nAnyathAnupapannatvaM, yatra tatra trayeNa kim?||1||ityaadi| atra bahu vaktavyam, tattu nocyate, granthagahanatAprasaGgAdanyatra yatnenoktatvAcceti / Aha-pratyakSaviSayatvAdevAtrAnumAnapravRttirayuktA / naivam, puruSapiNDamAtrapratyakSatAyAmapi matputrona veti sandehAdhukta evAnumAnopanyAsa iti kRtaM prasaGgena // 441 // se kiNtNsesvmityaadi|purussaarthopyoginH parijijJAsitAtturagAderAdanyo heSitAdirarthaH zeSa ihocyate, sa gamakatvena yasyAsti taccheSavadanumAnam / tacca paJcavidham, tadyathA kaaryennetyaadi||.3.4.1.1 442 // tatra kAryeNa kAraNAnumAnaM yathA hayamazvaM heSitena, anuminuta itydhyaahaarH| heSitasya tatkAryatvAttadAkarNya hayo'treti yA pratItirutpadyate tadiha kAryeNa, kAryadvAreNotpannaM zeSavadanumAnamucyata iti bhAvaH / kvacittuprathamataH zaGkhazabdenetyAdidRzyate, tatroktAnusArataH sarvodAharaNeSu bhAvanA kAryA // 443 // se kiM taM kaarnnennmityaadi| iha kAraNena kAryamanumIyate, yathA / viziSTameghonnatidarzanAtkazcidvRSTyanumAnaM karoti, yadAha- rolamba gavala vyAla tmaalmlintvissH| vRSTiM vyabhicarantIha, naivaprAyAH AMdaprabhedaiH payomucaH ||1||(nyaaymnyjryaam) iti / evaM candrodayAjjaladhivRddhiranumIyate kumudavikAzazca, mitrodayAjalaruhaprabodho ghUkamadamokSazca, tathAvidhavarSaNAtsasyaniSpattiH kRssiivlmn:prmodshcetyaadi| tadevaM kAraNamevehAnumApakaM sAdhyasya, nAkAraNam / gaMbhIra garjitArambhanirbhinnagirigahvarAH / rolamba gavala vyAla tmaalmlintvissH|| 1 // tvaGgattaDillatAsaGgapizaGgottuGga vigrhaaH| vRSTiM vyabhicarantIha naivaMprAyAH payomucaH / / iti jayanta bhaTTa viracitAyAM nyAyamaJjayA~ dvitIya aahrike|' iti pU.mu.jambu vi. saMpAdita pustke| (c) dhe...| jIvagaNa pr0| 1.3.4.1.1.1 jnyaangu0pr0| 1.3.4.1.1.1.2 anumAna gu0pra0 pUrvavadazeSavadRSTasAdharmyavaditi tribhedaaH| tayo sodAharaNaM vyaakhyaanm| // 333 //
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 334 // dravyAdicaturbhedAH tatra kAryakAraNabhAva eva keSAzcidvipratipattiM pazyastameva tAvanniyataM dazaryannAha- tantavaH paTasya kAraNaM na tu paTastantUnAM kAraNam, [1] upakramaH / pUrvamanupalabdhasya tasyaiva tadbhAva upalambhAd, itareSAM tu paTAbhAve'pyupalambhAd / atrAha- nanu yadA kazcinnipuNaH paTabhAvena 1.3 prmaannm| saMyuktAnapi tantUnkrameNa viyojayati tadA paTo'pi tantUnAM kAraNaMbhavatyeva / naivam, sattvenopayogAbhAvAt, yadeva hi labdhasattAkaM satsvasthitibhAvena kAryamupakurute tadeva tasya kAraNatvenopadizyate, yathA mRtpiNDo ghaTasya / ye tu tantuviyogato'bhAvIbhavatA paTena tantavaH samutpadyante teSAM kathaM paTaH kAraNaM nirdizyate, na hi jvarAbhAvena bhavata arogitAsukhasya jvaraH kAraNamiti zakyate vaktum / yadyevaM paTe'pyutpadyamAne tantavo'bhAvIbhavantIti te'pi tatkAraNaM na syuriti cet / naivam, tantupariNAmarUpa eva hi paTo, yadi ca tantavaH sarvathA'bhAvIbhaveyustadA mRdabhAve ghaTasyeva paTasya sarvathaivopalabdhirna syAt, tasmAtpaTakAle'pi tantavaH santIti sattvenopayogAtte paTasya kAraNamucyante / paTaviyojanakAle tvekaikatantvavasthAyAM paTo nopalabhyate'tastatra sattvenopayogAbhAvAnnAsau teSAM kAraNam / evaM vIraNakaTAdiSvapi bhAvanA kAryA / tadevaM yadyasya kAryasya kAraNatvena nizcittaM tattasya yathAsambhavaM gamakatvena vaktavyamiti // 444 // se kiM taM gunnennmityaadi| nikaSaH, kaSaNapaTTagatA kaSitasuvarNarekhA / tena suvarNamanumIyate, yathA paJcadazAdivarNakopetamidaMsuvarNam, tathAvidhanikaSopalambhAt, puurvoplbdhobhysmmtsuvrnnvt| bhedaprabhedaiH evaM zatapatrikAdipuSpamatra, tathAvidhagandhopalambhAt, pUrvopalabdhapradezavat / evaM lavaNamadirAvastrAdayo'nekabhedasambhavato'niyatasvarUpA api pratiniyatatathAvidharasAsvAdasparzAdiguNopalabdheH pratiniyatasvarUpA: saadhyitvyaaH|| 445 // se kiM / taM avayaveNamityAdi / avayavadarzanenAvayavyanumIyate, yathA mahiSo'tra, tadavinAbhUtazRGgopalabdheH, pUrvopalabdhobhayasammataA O(A)' ityadhikam / OM vastu / sUtram 440-447 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.1 jIvaguNa pr0| 1.3.4.1.1.1 jJAnagu0pra0 anumAna gu0pr0|| pUrvavadazeSavadRSTasAdharmyavaditi tribhedaaH| tayo sodAharaNaM vyaakhyaanm| // 334 //
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| ||335 // zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH pradezavat / ayaM ca prayogo vRttivaraNDakAdyantaritatvAdapratyakSa evAvayavini draSTavyaH, tatpratyakSatAyAmadhyakSata eva [[1] upkrmH| tatsiddheranumAnavaiyarthyaprasaGgAditi / evaM zeSodAharaNAnyapi bhAvanIyAni / navaraM dvipadaM mnussyaadiityaadi|mnussyo'yNtdvinaabhuutpddvyoplmbhaat, pUrvadRSTa manuSyavat / evaM catuSpadabahupadeSvapi / gomhI krnnshRgaalii| pariyarabaMdheNa bhaDa mityAdi gAthA pUrvaM na vyAkhyAtaiva, tadanusAreNa bhAvArtho'bhyUhya iti // 446 // se kiM taM AsaeNa mityaadi| AzrayatItyAzrayo dhUmabalAkAdiH, tatra dhUmAdagnyanumAnaM balAkAdestu jalAdyanumAnaMpratItameva / AkAreGgitAdibhizcapUrvaM vyAkhyAtasvarUpairdevadattAdyAzritaistadantargatamano'numAnaM suprasiddhameva / atrAha- nanu dhUmasyAgnikAryatvAtpUrvoktakAryAnumAna eva gatatvAtkimihopanyAsaH? satyam, kintvagnyAzrayatvenApi loke tasya rUDhatvAdatrApyupanyAsaH kRta itydossH| tadetaccheSavadanumAnam // 447 // ___ se kiMtaM diTThasAhammavaM?,2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-sAmannadiTuMca visesadiTuMca / / sUtram 448 // se kiMtaMsAmaNNadiTuM?, 2 jahA ego puriso tahA bahave purisA, jahA bahave purisA tahA ego puriso, jahA ego karisAvaNo tahA bahave karisAvaNA, jahA bahave karisAvaNA tahA ego karisAvaNo, setaM saamnnnndittuN||suutrm 449 // se kiMtaM visesadiTuM?,2se jahANAmae kei purise, kaMci purisaMbahUNaM purisANaM majjhe puvvadihaeNpaccabhijANejA, ayaM se purise, bahUNaM karisAvaNANaMmajjhe puvvadiTuM karisAvaNaM paJcabhijANijjA, ayaM se karisAvaNe / tassa samAsato tivihaMgahaNaM bhavati, taMjahA, tItakAlagahaNaM paDuppaNNakAlagahaNaM aNAgatakAlagahUNaM // sUtram 450 // se kiMtaM tItakAlagahaNaM?, 2 uttiNANivaNANi nippaNNasassaMvA mediNi puNNANi ya kuMDa saraNadIdIhiyA talAgAiM pAsittA (r) atiiy| (r)tt| 0 ph| 0 NaIdIhiA tddaagaaii| sUtram 448-457 1.3.4 bhAvapramANamA 1.3.4.1 gaNa pr0| 1.3.4.1.1 jIvagaNa pra0 1.3.4.1.1.1 jJAnaga0 pr0|| 1.3.4.1.1.1.2 anumAna gu0pra0 1.3.4.1.1.1.2.3 dRssttsaadhyNvd| tasya sAmAnyavizeSatodRSTameti dvibhedau / tayoH sodAharaNaM vyaakhyaanm| // 335 //
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 336 // [1] upakramaH / / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH teNaM sAhijjai jahA-suvuTThI Asi, setaM tItakAlagahaNaM / sUtram 451 / / se kiMtaM paDuppaNNakAlagahaNaM?, 2 sAhuMgoyaraggagayaM vicchaDDiyapaurabhattapANaM pAsittA teNaM sAhijjai jahA subhikkhaM vaI, setaM paDuppaNNakAlagahaNaM // sUtram 452 // se kiM taM aNAgayakAlagahaNaM?, 2 abbhassa nimmalattaM kasiNA ya girI savijayA mehA / thaNiyaM vAubbhAmo saMjhA rattAya NiddhA y||118|| (117) vAruNaM vA mAhiMdaM vA aNNayaraM vA pasatthaM uppAyaM pAsittA teNaM sAhijjaha jahA- suvuTThI bhavissai, se taM annaagtkaalghnnN||suutrm 453 // eesiM ceva vivaJcAse tivihaM gahaNaM bhavati, taMjahA- tItakAlagahaNaM par3appaNNakAlagahaNaM aNAgayakAlagahaNaM // sUtram 454 // se kiM taM tItakAlagahaNaM?, nittaNAIvaNAI aniSphaNNasassaM ca metiNIM sukkANi ya kuMDa sara NadI daha talAgAI pAsittA teNaM sAhijjati jahA-kuvuTThI AsI, setaM tIyakAlagahaNaM ||suutrm 455 // se kiM taM paDuppaNNakAlagahaNaM?, 2 sAhuMgoyaraggagayaM bhikkhaM alabhamANaM pAsittA teNaM sAhijjai jahA-dubhikkhaM vaTTai, setaM paDuppaNNakAlagahaNaM / sUtram 456 // se kiMtaM aNAgayakAlagahaNaM?,2(dhUmAyaMti disAosaM(?)viameiNI apddibddhaa| vAyA neraiAkhalu kuvuTTImevaM niveyaMti / / 118 // ) aggeyaMvA vAyavvaMvA aNNayaraMvA appasatthaM uppAyaMpAsittA teNaMsAhijjaijahA-kuvuTThIbhavissai,setaM annaagtkaal(r)sii| 0 atiiy| 0 khela rattA paNiTThA(ddhA) ya...vAruNaM vA mhiNd...| 7jaa| tti| vaa| leNaIdIhiA tddaagaaii| 7 kauMsAtargatA gAthA mu. pratau vrtte| satrama 448-457 1.3.4 bhAvapramANamA 1.3.4.1 gaNa pr0| 1.3.4.1.1 jIvagaNa pr0| 1.3.4.1.1.1 jaang0pr0| 1.3.4.1.1.1.2 anumAna gu0pra0 1.3.4.1.1.1.2.3 dRssttsaadhrmyvd| tasya sAmAnyavizeSatodRSTameti vibhedau / tayoH sodAharaNa vyaakhyaanm| // 336 //
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 337 / / gahaNaM, setaM visesadiTuM, se taM diTThasAhammavaM, setaM aNumANe / / sUtram 457 / / se kiM taM ditttthsaahmmvmityaadi| dRSTena pUrvopalabdhenArthena saha sAdharmya dRSTasAdharmyam, tadgamakatvena vidyate yatra tadRSTasAdharmyavat / pUrvadRSTazcArthaH kazcitsAmAnyataH kazcittu vizeSato dRSTaH syAdatastadbhedAdidaM dvividham / sAmAnyato dRSTArthayogAsAmAnyadRSTam, vizeSato dRSTArthayogAdvizeSadRSTam // 448 // tatra sAmAnyadRSTaM yathaika: puruSastathA bahavaH puruSAityAdi / idamuktaM bhavati, nAlikeradvIpAdAyAtaH kazcittatprathamatayA sAmAnyata ekaM kaJcana puruSaM dRSTvAnumAnaM karoti yathAyamekaH paridRzyamAnaH puruSa etadAkAraviziSTastathA bahavo'trAparidRzyamAnA api puruSA etadAkArasampannA eva, puruSatvAvizeSAd, anyAkAratve puruSatvahAniprasaGgAdvAdivat / bahuSu tu puruSeSu tatprathamato vIkSiteSvevamanuminoti, yathAmI paridRzyamAnAH puruSA etadAkAravantaH tathAparo'pyekaH kazcitpuruSa, etadAkAravAneva, puruSatvAd, aparAkAratve taddhAniprasaGgAdazvAdivaditi / evaM kArSA-2 paNAdiSvapi vaacym||449|| vizeSato dRSTamAha- se jahAnAmae, ityaadi| atra puruSA:sAmAnyena pratItA eva, kevalaM yadA kazcitkvacitkaJcitpuruSavizeSaMdRSTvA taddarzanAhitasaMskAro'saJjAtatatpramoSa: samayAntare bahupuruSasamAjamadhyetameva puruSavizeSamAsInamupalabhyAnumAnayati, ya: pUrvaM mayopalabdhaH sa evAyaM puruSaH, tathaiva prtybhijnyaaymaantvaa'bhyaabhimtpurussvditi| etattadA vizeSadRSTamanumAnamucyate, puruSavizeSaviSayatvAd / evaM kArSApaNAdiSvapi vAcyam / tadevamanumAnasya traividhyamupadarya sAmprataM tasyaiva kAlatrayaviSayatAM darzayannAha- tassa samAsato tivihaMgahaNamityAdi / tasyeti,sAmAnyenAnuvartamAnamanumAnamAtraMsambadhyate, tasyAnumAnasya trividhaM grahaNaM bhvti| tadyathA, atItakAlaviSayaM grahaNam, grAhyasya vastunaH pricchedo'tiitkaalgrhnnm| pratyutpanno vartamAna: kAlastadviSayaM grahaNaM pratyutpannakAlagrahaNam, anAgato bhaviSyatkAlastadviSayaM grhnnmnaagtkaalgrhnnm| kAlatraya [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 448-457 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 gaNa pr0| 1.3.4.1.1 jIvagaNa pr0| 1.3.4.1.1.1 jnyaangu0pr0| 1.3.4.1.1.1.2 anumAna gu0pra0 1.3.4.1.1.1.2.3 dRssttsaadhmryvd| tasya sAmAnyavizeSatodRSTameti dvibhedau / tayoH sodAharaNaM vyaakhyaanm| // 337 //
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| // 338 // vartino'pi viSayasyAnumAnAtparicchedo bhvtiityrthH|| 450 // tatra uttiNAI ti, udgatAni tRNAni yeSu vaneSu tAni tthaa| [1] upkrmH| ayamatra prayogaH, suvRSTirihAsIduttRNavana niSpannasasyapRthvItala jalaparipUrNa kuNDAdijalAzayaprabhRti tatkAryadarzanAd, abhimatadeza 1.3 prmaannm| vadityatItasya vRSTilakSaNaviSayasya pricchedH|| 451 // sAdhuMca gocarAgragataMbhikSApraviSTaM vizeSeNa charditAni gRhasthairdattAni- dravyAdicaturbhedA: pracurabhaktapAnAniyasya sa tathA taMtAdRzaM dRSTvAkazcitsAdhayati subhikSamiha vartate, sAdhUnAM taddhetukapracurabhakta pAnalAbhadarzanAtpUrvadRSTapradezavaditi // 452 // abbhassa nimmlttNgaahaasugmaa| navaraM stanitaMmeghagarjitam |vaaubbhaamotti tathAvidhovRSTyavyabhicArI pradakSiNaM dikSubhramanprazasto vaatH| vAruNaMti, ArdrAmUlAdinakSatraprabhavam, mAhendrarohiNIjyeSThAdinakSatrasambhavam, anyataramutpAtam, ulkApAtadigdAhAdikaM prazastaM vRSTyavyabhicAriNaM dRSTvAnumIyate, yathA suvRSTiratra bhaviSyati tadavyabhicAriNAmabhranirmalatvAdInAM samuditAnAmanyatarasya vA darzanAt, ythaanydeti| viziSTA hyabhranirmalatvAdayo vRSTiM na vyabhicarantyataH pratipattraivala tatra nipuNena bhAvyamiti // 453 // eesiM ceva vivaccAse, ityaadi| eteSAmevottRNavanAdInAmatItavRSTyAdisAdhakatvenopanyastAnAM hetUnAM vyatyAse, vyatyaye sAdhyasyApi vyatyayaH sAdhayitavyaH, yathA, kuvRSTirihAsInitRNavanAdidarzanAdityAdivyatyayaH suutrsiddhH| navaramanAgatakAlagrahaNe mAhendra vAruNaparihAreNagneya vAyavyotpAtA upanyastAH, teSAM vRSTivighAtakatvAditareSAMka vizeSatoTaSTameti suvRSTihetutvAditi / setaM visesadiTTha, setaM diTThasAhammavamityetannigamanadvayaM dRSTasAdharmyalakSaNAnumAnagatabhedadvayasya samarthanAnantaraM yujyate / yadi tu sarvavAcanAsvatraiva sthAne dRzyate, tadA dRSTasAdharmyavato'pi sabhedasyAnumAnavizeSatvAtkAlatrayaviSayatA yojanIyaivAtastAmapyabhidhAya tato nigamanadvayamidamakArIti pratipattavyam, tadetadanumAnamiti // 454-57 // athopmaanm(r)jaa| 0 nistu| OM tr(d)| sUtram 448-457 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 gnnpr0| 1.3.4.1.1 jIvaguNa pr0| 1.3.4.1.1.1 jJAnaga0pra0 1.3.4.1.1.1.2 anumAna gu0pra0 1.3.4.1.1.1.2.3 dRssttsaadhrmyvd| tasya sAmAnya dvibhedau| tayoH sodAharaNa vyaakhyaanm| // 338 //
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 339 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH bhidhitsurAha se kiMtaM ovamme?,2 duvihe paNNatte, taMjahA- sAhammovaNIte yaM vehammovaNIte the| sUtram 458 // se kiMtaMsAhammovUNIe?,2tivihe paNNatte, taM0 kiMcisAhamme pAyasAhamme savvasAhamme y||suutrm 459 // se kiM taM kiMcisAhamme?,2 jahA maMdaro tahA sarisavo, jahA sarisavo tahA maMdaro, jahA samuddo tahA goppayaM jahA goppayaMtahA samuddo, jahA Aicco jahAkhajoto jahAkhajoto tahA Aicco, jahA caMdo tahA kuMdo jahA kuM "tahA caMdo, setaM kiMcisAhamme / / sUtram 460 // se kiMtaM pAyasAhamme ?, 2jahAgotahA gavayo, jahA gavayo tahA go, setaM pAyasAhamme / / sUtram 461 // se kiMtaMsavvasAhamme ?,2ovambhanatthi, tahAvi teNeva tassaovammaMkIrai, jahA- arahaMtehiM arahaMtasarisaMkayaM, evaM cakkavaTTiNA cakkavaTTisarisaMkayaM, baladeveNa baladevasarisaM kayaM, vAsudeveNa vAsudevasarisaMkayaM, sAhuNA sAhusarisaMkayaM, se tNsvvsaahmme|setN saahmmovnniie||suutrm 462 // se kiMtaM vehammovaNIe?,2tivihe paNNatte, taMjahA-kiMcivehamme pAyavehamme svvvehmme|suutrm 463 // se kiM taM kiMcivehamme?,2jahA sAmalero, na tahA bAhulero, jahA bAhulerona tahA sAmalero, setaM kiMcivehamme // sUtram 464 // se kiMtaM pAyavehamme?,2jahA vAyasona tahA pAyaso, jahA pAyaso na tahA vAyaso, setaM pAyavehamme ||suutrm 465 // se kiMtaM savvavehamme?,savvavehammeM natthi, tahAvi teNeva tassa ovammaM kIrai, jahANIeNaMNIyasarisaMkayaM, dAseNa dAsasarisaM 0 saahmmovnniie| kumudo| 0 arihNtehiN| 0 ovamme' ityadhikam / sUtram 458-466 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.1 jIvaguNa pr0| 11.3.4.1.1.1 jnyaangu0pr0| |1.3.4.1.1.1.3 aupamyajJAnagu0 pr0| tasya sAdharmyavaidhopanIta dvibhedau| tayoH trystryobhedaaH| // 339 //
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 340 // 1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedA kayaM, kAkeNa kAkasarisaM kayaM, sANeNa sANasarisaM kayaM, pANeNaM pANasarisaM kayaM, se taM savvavehamme / se taM vehammovaNIe / setaM ovamme / / sUtram 466 // se kiM taM ovamme, ityAdi |upmiiytesdRshtyaa vastugRhyate'nayetyupamA, saivaupamyam / tacca dvividham, sAdharmyaNopanItamupanayo yatra tatsAdhopanItam, vaidhaye'NopanItamupanayo yatra tadvaidhopanItam // 458 // tatra sAdhopanItaM trividham, kizcitsAdha AdibhedAt ||459||kinycitsaadhrmyN ca mandara sUrSapAdInAm / tatra mandarasarSapayordvayorapi mUrtatvaMsAdRzyam, samudragoSpadayoH sodakatvamAtram, AdityakhadyotayorAkAzagamanodyotakatvarUpam, candrakundayoHzuklatvamiti // 460 // se kiM taM pAyasAhamme ityAdi / khura kakuda viSANa lAGgalAderdvayorapi samAnatvAt / navaraM sakambalo gaurvRttakaNThastu gavaya iti prAya:sAdharmyatA // 461 // sarvasAdharmyaM tu kSetrakAlAdibhirbhedAnna kasyApi kenacitsArddha sambhavati, sambhave tvekatAprasaGgaH / tadyupamAnasya tRtIyabhedopanyAso'narthaka evetyAzaGkayAha- tathApi tasya, vivakSitasyAhaMdAdestenaivAhadAdinaupamyaM kriyte| tadyathA, arhatA arhatsadRzaM kRtaM tatkimapi sarvottama tIrthapravartanAdi kAryamarhatA kRtaM yadarhanneva karoti nAparaH kazciditi bhAvaH / evaM ca sa eva tenopamIyate / loke'pi hi kenacidatyadbhute kArye kRte vaktAro dRzyante, tatkimapIdaM bhavadbhiH kRtaM yadbhavanta eva kurvanti nAnyaH kshciditi| evaM cakravarti(baladeva)vAsudevAdiSvapi vAcyam // 462 // se kiM taM vehammovaNIe, ityaadi| yatheti, yAdRzaHzabalAyA gorapatyaM zAbaleyo na tathA na tAdRzo bahulAyA apatyaM bAhuleyaH, yathA cAyaM na tathetaraH / atra ca zeSadharmaMstulyatvAdbhinnanimittajanmAdimAtratastu vailakSaNyAtkiJcidvaidhaveM bhaavniiym||463-64|| se kiM taM paayvehmmeityaadi| 7 gmnodyt...| (c) kumud...| 0 idaM padaM na vrtte| 7 na tatheti pade na staH / sUtram 458-466 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.1 jAvaguNa pr0|| 1.3.4.1.1.1 jnyaangu0pr0| 1.3.4.1.1.1.3 aupambajJAnagu0 pr0|| tasya sAdharmyavaidhayopanIta dvibhedii| tayoH trystryobhedaaH| yA // 340 //
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| / / 341 // atra vAyasa pAyasayoH sacetanatvAcetanatvAdibhirbahubhirdhamairvisaMvAdAdabhidhAnagatavarNadvayena sattvAdimAtratazcasAmyAtprAyovai- [1] upkrmH| dharmyatA bhaavniiyaa|| 465 // sarvavaidhayaM tu na kasyacitkenApi saMbhavati, sattvaprameyatvAdibhiH sarvabhAvAnAM smaantvaat| tairapyasamAnatve'sattvaprasaGgAttathApi tRtIyabhedopanyAsavaiyarthyamAzaGkayAha- tathApi tasya tenaivaupamyaM kriyate yathA nIcena nIcasadRzaMkha dravyAdicaturbhedAH kRtNgurughaataadiityaadi| Aha, nIcena nIcasadRzaM kRtamityAdi bruvatA sAdharmyamevoktaM syAnna vaidharmyam / satyam, kintu nIco'pi prAyo naivaMvidhaM mahApApamAcarati kiM punaranIca:?, tataH sakalajagadvilakSaNapravRttitvavivakSayA vaidharmyamiha bhAvanIyam / evaM dAsAdyudAharaNeSvapi vAcyam / se taM savvavehamme ityAdi nigamanatrayam / / 466 // se kiM taM Agame?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- loie ye loguttarie y|| sUtram 467 // se kiMtaM loie?, 2 jaNNaM imaM aNNANiehi micchAdiTThIehiM sacchaMdabuddhimativigappiyaM, taM jahA- bhArahaM rAmAyaNaM jAva cattAri ya vedA saMgovaMgA, setaM loie aagme|suutrm 468 // se kiM taM loguttarie?, 2 ja imaM arahaMtehiM bhagavaMtehi uppaNNaNANa daMsaNadharehiM tIya pacupaNNa maNAgayajANaehiM telokkacahiya mahiya pUiehiMsavvaNNUhiMsavvadarasIhiMpaNIya duvAlasaMgaMgaNipiDagaM, taMjahA-AyAro jAva ditttthivaao| setaM loguttarie aagme|| lokottarika sUtram 469 // dvibhedo| ahavA Agame tivihe paNNatte, taMjahA- suttAgame ye atthAgame ye tadubhayAgame ye| ahavA- Agame tivihe paNNatte, taMjahA suutraadibhedaashc| attAgame aNaMtarAgame paraMparAgame y| titthagarANaM atthassa attAgame, gaNaharANaMsuttassa attAgame atthassaaNaMtarAgame, gaNaharasIsANaM (r) 'kintu' na vrtte| utt| 0 jaNNaM arihNtehiN...| 0 tilukkavahiamahia / 7 ya' na vrtte| sUtram 467-470 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.1 jIvaguNa pr0| 1.3.4.1.1.1 jnyaangu0pr0| 1.3.4.1.1.1.4 aagmjnyaangu0| tasya laukika // 341 //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 342 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 467-470 1.3.4 bhAvapramANamA 1.3.4.1 gaNa pr0| 1.3.4.1.1 suttassa aNaMtarAgame atthassa paraMparAgame, teNa paraMsuttassavi atthassaviNo attAgame, No aNaMtarAgame, prNpraagme|setN loguttrie| setaM aagme|setNnnaanngunnppmaanne ||suutrm 470 // se kiM taM Agame, ityaadi| gurupAramparyeNAgacchatItyAgamaH / A, samantAgamyantejJAyante jIvAdayaH padArthA aneneti vaagmH| ayaM dvidhA prajJaptaH, tadyathA, loie, tyaadi| idaM cehaiva pUrvaM bhAvazrutaM vicArayatA vyAkhyAtam, se taM loguttarie aagmetti| 467-69 // ahavA Agame tivihe, ityAdi / tatra sUtrameva sUtrAgamaH, tadabhidheyazcArtha evArthAgamaH,sUtrArthobhayarUpastu tdubhyaagmH| athavAnyena prakAreNAgamastrividhaH prajJaptaH, tadyathA, AtmAgama ityaadi| tatra gurUpadezamantareNAtmana evAgama AtmAgamo yathA tIrthaGkarANAmarthasyAtmAgamaH, svayameva kevalopalabdheH / gaNadharANAM tu sUtrasyAtmAgamaH, svayameva grathitatvAd / arthasyAnantarAgamaH, anantarameva tIrthakarAdAgatatvAd / uktaM ca atthaM bhAsai arahA suttaM gaMthaMti gaNaharA niuNa (Avazyaka ni092) mityaadi| gaNadharaziSyANAM jambUsvAmiprabhRtInAM sUtrasyAnantarAgamaH, avyavadhAnena gaNadharAdeva shruteH| arthasya paramparAgamaH, gaNadhareNaiva vyavadhAnAt / tata UrdhvaM prabhavAdInAM sUtrasyArthasya ca nAtmAgamo nAnantarAgamaH, tallakSaNAyogAdapi tu paramparAgama eva / anena cAgamasya tIrthakarAdiprabhavatvabhaNanenaikAntApauruSeyatvaM nivaaryti|paurusstaalvaadivyaapaarmntrenn nabhasIva vishissttshbdaanuplbdheH| tAlvAdibhirabhivyajyata eva zabdo na tu kriyata iti cet / nanu yadyevaM tarhi sarvavacasAmapauruSeyatvaprasaGgaH, teSAM bhASApudgalaniSpannatvAdbhASApudgalAnAM ca loke sarvadaivAvasthAnato'pUrvakriyamANatA'yogena tAlvAdibhirabhivyaktimAtrasyaiva nirvartanAt / naca vaktavyam, vacanasya paugalikatvamasiddham, mhaadhvnipttlpuuritshrvnnbaadhirykuddyskhlnaadynythaanupptteH| (r)yAvatse taM loie, se kiM taM loguttarie aagmetti| 7 leno| 0 arthaM bhASate arhan sUtraM grananti gaNadharA nipunnm| jIvaguNa pr0| 1.3.4.1.1.1 jnyaangu0pr0|| 1.3.4.1.1.1.4 aagmjnyaanguH| tasya laukikalokottarika dvibhedau| suutraadibhedaac| // 342 //
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 343 // dravyAdicaturbhedAH tasmAnnaikAntenApauruSeyamAgamavacaH, tAlvAdivyApArAbhivyaGgayatvAddevadattAdivAkyavadityAdyatra bahu vaktavyaM tattu nocyate [2] upkrmH| sthAnAntaranirNItatvAditi / se taM loguttarie, ityAdi nigmntrym|| 470 // uktaM jJAnaguNapramANamatha darzanaguNapramANamAha zA0 upkrmH| |1.3 prmaannm| se kiM taM daMsaNaguNappamANe?, 2 cauvvihe paNNatte, taMjahA- cakkhudasaNaguNappamANe acakkhudaMsaNaguNappamANe ohidaMsaNaguNappamANe kevaladasaNaguNappamANe ya / cakkhudaMsaNaM cakkhudaMsaNissa ghaDa paDa kaDaradhAdiesu duvvesu, acakkhudaMsaNaM acakkhudaMsaNissa AyabhAve, ohidaMsaNaM ohidaMsaNissa savvarUvidavvehi na puNa savvapajjavehiM kevaladasaNaM kevaladaMsaNissa savvadavvehi savvapajjavehi ya, setNdsnngunnppmaanne||suutrm 471 // se kiM taM dasaNaguNappamANe, ityAdi / darzanAvaraNakarmakSayopazamAdijaM sAmAnyamAtragrahaNaM darzanamiti / uktaM ca ja sAmannaggahaNaM bhAvANaM neya kuTumAgAraM / avisesiUNa atthe daMsaNamii vuccae sme||1|| tadevAtmano guNaH sa eva pramANaM darzanaguNapramANam / idaM / cakSurdarzanAdibhedAccaturvidham / tatra bhAvacakSurindriyAvaraNakSayopazamAhavyendriyAnupaghAtAcca cakSurdarzaninazcakSurdarzanalabdhimato darzanaguNajIvasya ghaTAdiSu dravyeSu cakSuSo darzanaM cakSurdarzanam, bhavatIti kriyaadhyaahaarH| sAmAnyaviSayatve'picAsya yadghaTAdivizeSAbhi niruupnnm| dhAnaM tatsAmAnyavizeSayoH kathaJcidabhedAdekAntena vizeSebhyo vyatiriktasya sAmAnyasyAgrahaNakhyApanArtham / uktaM ca nirvizeSa vizeSANAM, graho darzanamucyate, ityaadi|ckssurvrjshessendriyctussttyN manazcAcakSurucyate, tasya darzanamacakSurdarzanam / tadapi bhAvAcakSurindriyAvaraNakSayopazamAhavyendriyAnupaghAtAccA cakSurdazaninaH, acakSurdarzanalabdhimato jIvasyAtmabhAve bhvti| Atmani jIve, bhAvaH saMzliSTatayA sambandhaH, viSayasya ghaTAderiti gamyate, tasminsatIdaM prAdurastItyarthaH / idamuktaM bhavati, cakSuraprApyakAri ya' na vrtte| (c) haai| 0 su| yatsAmAnyagrahaNaM bhAvAnAM naiva kRtvA''kAram / avizeSayitvA'rthAn darzanamityucyate samaye // 1 // 7 praadurbhvtii...| sUtram 471 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| |1.34.1.1 jIvaguNa pr0| 1.3.4.1.1.2 bhAvapramANa // 343 //
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRtti 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedA: yutm| // 344 // sUtram 472 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0|| 1.3.4.1.1 tato dUrasthamapi svaviSayaM paricchinattItyasyArthasya khyApanArthaM ghaTAdiSu cakSurdarzanaM bhavatIti pUrvaM viSayasya bhedenAbhidhAnaM [1] upkrmH| kRtam / zrotrAdInitu prApyakArINi tato dravyendriyasaMzleSadvAreNa jIvena saha sambaddhameva viSayaM paricchindantItyetaddarzanArthamAtmabhAve zA0 upkrmH| bhavatItyevamiha viSayasyAbhedena pratipAdanamakArIti / uktaM ca puDhe suNei sadaM rUvaM puNa pAsaI apuDhe tu (AvazyakanigA05) ityaadi| avadherdarzanamavadhidarzanam, avadhidarzanino'vadhidarzanAvaraNakSayopazamasamudbhUtAvadhidarzanalabdhimato jIvasya sarveSvapi rUpidravyeSubhavati, na punaH srvpryaayessu| yato'vadherutkRSTato'pyekavastugatA:saGkhayeyA asaGkhayeyA vA paryAyA viSayatvenoktAH, jaghanyatastu dvau paryAyau dviguNitau, rUparasagandhasparzalakSaNAzcatvAraH paryAyA ityarthaH / uktaM ca davvAo asaMkhejje saMkhejje yAvi pajjave lhi| do pajjave duguNie lahai ya egAu dvaao||1|| atrAha- nanu paryAyA vizeSA ucyante, na ca darzanaM vizeSaviSayaM bhavitumarhati, jJAnasyaiva tadviSayatvAttatkathamihAvadhidarzanaviSayatvena paryAyA nirdiSTAH / sAdhUktam, kevalaM paryAyairapi ghaTa jIvaguNa pra0 / zarAvodazcanAdibhirmaMdAdi sAmAnyameva tathA tathA viziSyate, na punaste tata ekAntena vyatiricyante, ato mukhyataH sAmAnya caritraguNaguNIbhUtAstu vizeSA apyasya viSayIbhavantIti khyApanArtho'tra tdupnyaasH| kevalaM sakaladRzyaviSayatvena paripUrNa darzanaM tasya sAmAyikevaladarzanam / kevaladarzaninastadAvaraNakSayAvirbhUtatallabdhimatojIvasya sarvadravyeSu mUrtAmUrteSu sarvaparyAyeSu ca bhvtiiti| mana: kAdipaJcabhedAparyAyajJAnaM tu tathAvidhakSayopazamapATavAtsarvadA vizeSAneva gRhRdutpadyate na sAmAnyam, atastaddarzanaM noktamiti / tadetaddarzanaguNa niprabhedAni c| pramANam // 471 // se kiMtaMcarittaguNappamANe?,2paMcavihe paNNatte, taMjahA-sAmAiyacarittaguNappamANe chedovaTThAvaNiyacarittaguNappamANe parihAraspRSTaM zRNoti zabdaM rUpaM puna: pshytyspRssttmev| rudravyeSvasaGkhyeyAnsaGkhyeyAnvApi pryvaanlbhte| dvau paryAyau dviguNitau labhate caikasmindravye // 1 // laTThAvaNacaritta / 1.3.4.1.1.3 bhaavprmaannm| // 344 //
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 345 // [1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 472 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 gaNa pr0| visuddhiyacarittaguNappamANe suhumasaMparAyacarittaguNappamANe ahkkhaaycrittgunnppmaanne| sAmAiyacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taMjahA- ittarie ya aavkhiey| chedovaTThAvaNiyacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taMjahA- sAtiyAre ya niratiyAre y| parihAravisuddhiyacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taMjahA-NivvisamANae yaNiviTThakAyie y|suhumsNpraaycrittgunnppmaanneduvihe paNNatte, taMjahA-saMkilissamANayaM ca visujjhamANayaM ca / ahakkhAyacarittaguNappamANe duvihe pannatte, taMjahA-paDivAI ya apaDivAI y| (ahavA ahakkhAyacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taMjahA-) chaumattheya kevalie y|setNcrittguppmaanne| setNjiivgunnppmaanne| se tNgunnppmaanne||suutrm 472 / / ( // 144 // ) se kiM taM carittaguNappamANe, ityAdi / carantyaninditamaneneti caritraM tadeva cAritram / cAritrameva guNa: 2 sa eva pramANaM 2sAvadyayogaviratirUpam / tacca pnycvidhNsaamaayikaadi| paJcavidhamapyetadavizeSata:sAmAyikameva, chedAdivizeSaistu vizeSyamANaM paJcadhA bhidyte| tatrAdyaM vizeSAbhAvAtsAmAnyasaMjJAyAmevAvatiSThate sAmAyikamiti / sAmAyikaM pUrvoktazabdArtham, taccatvaraM yAvatkathikaM ca / tatretvaraM bhAvivyapadezAntaratvAtsvalpakAlam, taccAdyacaramatIrthakarakAlayoreva yAvadadyApi mahAvratAni nAropyante tAvacchiSyasya sNbhvti| Atmana: kathAM yAvadyadAste tadyAvatkathaMyAvajjIvamityarthaH / yAvatkathameva yaavtkthikm| etccbhrtairaavtessvaadycrmvrjmdhymtiirthkrsaadhuunaaNmhaavidehtiirthkrytiinaaNcsNbhvti|puurvpryaaysy chedenopasthAnaM mahAvrateSu yatra tacchedopasthAnam / bharatairAvataprathama pazcimatIrthakaratIrtha eva, nAnyatra / tacca sAticAraM niraticAraM ca / tatretvarasAmAyikasya zikSakasya yadAropyate tIrthAntaraM vA saGkAmataHsAdhoryathA pArzvanAthatIrthAnmahAvIratIrtha saGkAmatastanniraticAram / mUlaguNa (r)tttthaavnncritt| (r) kauMsAntargato pATho mudrita prtaanusaarenn| OM tthie| 428-472 sUtrANAM sthAna ekameva 144 suutraangko'sti| 9 yAvadAste / shai| 1.3.4.1.1 jIvaguNa pr0| 1.3.4.1.1.3 bhaavprmaannm| tasya sAmAyikAdipaJcabhedAniprabhedAni c| // 345 //
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 346 // sUtram 472 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.1 ghAtinastu yatpunarvatAropaNaM tatsAcitAram / parihAraH tapovizeSastena vizuddham, athavA parihAro'neSaNIyAdeH parityAgo [1] upkrmH| vizeSeNa zuddho yatra tatparihAravizuddham, tadeva parihAravizuddhikam / tadapi dvividham, nirvizyamAnakaM nirviSTakAyikaM ca / tatra 1.3 prmaannm| nirvizyamAnamAsevyamAnam, athavA tadanuSThAtAraH sAdhavo nirvizyamAnakAH tatsahayogAttadapi nirvishymaankm| nirviSTa dravyAdicaturbhadA AsevitaprastutatapovizeSa:kAyo yeSAM te nirvissttkaayikaaH| ta eva nirviSTakAyikAHsAdhavaH, tadAyitvAtprastutacAritramapi nirviSTakAyikam / idamatra hRdayam, tIrthakaracaraNamUle yena tIrthakarasamIpe'daH pratipannapUrvaM tadantike vA navako gaNa: parihAravizuddhicAritraM pratipadyate, nAnyasya smiipe| tatraikaH kalpasthito yadantike sarvA sAmAcArI kriyate, catvArastu sAdhavo vakSyamANaM tapaH kurvanti, te ca parihArikA ityucynte| anye tu catvAro vaiyAvRttyakartRtvaM pratipadyante, te cAnuparihArikA iti vypdishynte| tatra parihArakANAM tapaH procyate, grISme jaghanyatazcaturthaM madhyamapade SaSThamutkRSTatastvaSTamam, zizire jaghanya- jIvaguNa pr0| 1.3.4.1.1.3 madhyamotkRSTapadeSu yathAsaGkhyaM SaSThamaSTamaM dazamaMca, varSAsujaghanyAdipadatraye'pi yathAkramamaSTamaMdazamaM dvAdazaM ca / zeSAstu kalpa caritraguNasthitAnuparihArikAH paJcApiprAyo nityabhaktA nopavAsaM kurvanti, bhaktaMca navAnAmapyAcAmAmlameva, nAnyat / tataH parihArikAH bhaavprmaannm| tasya sAmAyiSaNmAsAnyAvadyathoktaM tapaH kRtvA'nuparihArikatA pratipadyante, anuparihArikAstu parihArikatAm, tairapi SaNmAsAnyAvadyadA kAdipaJcabhedAtapaH kRtaM bhavati tadA kRtatapasAmaSTAnAM madhyAdekaH kalpasthito vyavasthApyate, agretanazcAsau SaNmAsAnyAvadyathoktaM tapaHla niprabhedAni c| karoti,zeSAstu saptAnucaratAmAzrayanti / evaM caassttaadshbhirmaasairyNklp:smaapyte| tatsamAptau ca bhUyastameva kalpaM jinakalpaM // 346 // vA pratipadyeran, gacchaMvA pratyAgaccheyuriti trayI gtiH|aprN caitaccAritraM chedopasthApanacaraNavatAmeva bhavati, nAnyeSAmityala tH|0y| pnycaa|
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| ||347 // matiprasaGgena / tadevamiha yo yastapaH kRtvA'nuparihArikatAM kalpasthitatAM vAGgIkaroti tatsambandhi parihAravizuddhikaM nirviSTakAyikamucyate / ye tu tapa: kurvanti tatsambandhi nirvizyamAnakamiti sthitam / saMparaiti paryaTati saMsAramaneneti samparAyaH krodhAdikaSAyaH, lobhAMzamAtrAvazeSatayA sUkSmaH samparAyo yatra ttsuukssmsmpraaym| idamapisaGklizyamAna vizuddhyamAnakabhedAvidhaiva / tatra zreNimArohato vizuddhyamAnakamucyate, tataH pracyavamAnasya saGklizyamAnakamiti / ahakkhAyaMti / athazabdo'tra yAthAtathye, AGabhividhau, A, samantAdyAthAtathyena khyAtamathAkhyAtaM kaSAyodayAbhAvato niraticAratvAtpAramArthikarUpeNa khyAtamathAkhyAtamityarthaH / etadapi pratipAtyapratipAtibhedADhedhA / tatropazAntamohasya pratipAti kSINamohasya tvapratipAti, athavA kevalinazchadmasthasya copazAntamohakSINamohasya tadbhavatyata:svAmibhedAdvaividhyamiti / tadetaccAritraguNapramANam, tadetajjIvaguNapramANam, tdetdgunnprmaannmiti||472|| tadevaM jIvAjIvabhedabhinnaM guNapramANaM pratipAdya kramaprAptaM nayapramANaM pratipAdayannAha se kiM taM nayappamANe?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- patthayadiTuMteNaM vasahidiTuMteNa paesadiTuMteNaM ||suutrm 473 // / ___se kiM taM patthagadiTuMteNaM?, 2 se jahAnAmae keI purise parasuMgahAya aDavihutte gacchejjA, taM ca kei pAsittA vadejA- katthaM bhavaM gacchasi?, avisuddho negamo bhaNati-patthagassa gcchaami|tNc keI chiMdamANaM pAsittA vaijA-kiMbhavaM chiMdasi?, visuddhatarAo negamo bhaNati- patthayaM chiMdAmi / taM ca kei tacchamANaM pAsittA vadejA- kiM bhavaMtacchesi?, visuddhatarAoNegamo bhaNati-patthayaM tcchemi|tNc kei ukkiramANaM pAsittA vadejA-kiMbhavaM ukirasi?, visuddhatarAoNegamo bhaNati-patthayaM ukirAmi, taMca kei Omaanksy| (r)g| 0 addviismhutto| 0 hiN| 7 vizuddho negamo / 0 cch| 0 cchaa| 0 kkii| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 473-474 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.2 nybhaavprmaannm| prasthakadRSTAntena niruupnnm| // 347 //
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 348 // [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH (vi) lihamANaM pAsettA vadejA- kiM bhavaM(vi)lihasi?, visuddhatarAo Negamo bhaNati-patthayaM(vi)lihAmi / evaM visuddhatarAgassa Negamassa nAmAuDita o pttho| evameva vvhaarssvi| saMgahassa ciMto mio mijjasamArUDho patthao, ujjusuyassa patthayo vi patthao mijaMpise patthao, tiNhaM saddaNayANaM patthayAhigArajANao patthao, jassa vA vaseNaM patthao niSphajjaise taM patthayadiTuMteNaM ||suutrm 474 // se kiM taM nayappamANe, ityaadi| anantadharmaNo vastuna ekAMzena nayanaM nayaH, sa eva pramANaM nayapramANam / trividhaM prajJaptamiti, yadyapi naigamasaGgrahAdibhedato bahavo nayAstathApi prasthakAdidRSTAntatrayeNa sarveSAmiha nirUpayitumiSTatvAtraividhyamucyate / tathA cAha- tadyathA prasthakadRSTAntenetyAdi / prasthakAdidRSTAntatrayeNa hetubhUtena trividhaM nayapramANaM bhvtiityrthH|| 473 // tatra prasthakadRSTAntaM darzayati, tadyathAnAmakaH kazcitpuruSaH parazukuThAraM gRhItvATavImukho gcchedityaadi| idamuktaM bhavati, prasthako mAgadhadezaprasiddhodhAnyamAnavizeSaH, taddhetubhUtakASThakartanAya kuThAravyagrahastaM takSAdipuruSamaTavIM gacchantaM dRSTvA kazcidanyo vadet, kabhavAn gacchati? tatrAvizuddhanaigamobhaNati, avizuddhanaigamanayamatAnusArI sannasau pratyuttarayatItyarthaH / kimityAha- prasthakasya gcchaami| idamuktaM bhavati, naike gamA vastuparichedA yasyApi tu bahavaH sa niruktavazAtkakAralopato naigama ucyte| ato yadyapyatra prasthakakAraNabhUtakASThanimittimeva gamanam, na tu prasthakanimittam, tathApyanekaprakAravastvabhyupagamaparatvAtkAraNe kAryopacArAttathAvyavahAradarzanAdevamapyabhidhatte'sau, prasthakasya gacchAmIti / taM ca kazcicchindantam, vRkSamiti gamyate, pazyed, dRSTvA ca vadet, kiM bhavA~cchinatti? tataH prAktanAtkiJcidvizuddhanaigamanayamatAnusArI sannasau bhaNati, prasthakaM chindhi| atrApi 0 vishuddhtrss| (r) uddio| 0 ciymiymejj| 7 me| patthayassa atthaahigaar...| sUtram 473-474 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0|| 1.3.4.1.2 nybhaavprmaannm| prasthakadRSTAntena niruupnnm| // 348 //
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 349 // [1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 473-474 bhAvapramANamA kAraNe kAryopacArAttathAvyavahRtidarzanAdeva kASThe'pi chidyamAne prasthakaM chinamItyuttaram / kevalaM kASThasya prasthakaM prati kAraNatAbhAvasyAtra kiJcidAsannatvAdvizuddhatvam, prAkpunarativyavahitatvAnmalImasatvam / evaM pUrvapUrvApekSayA yathottarasya vizuddhatA bhaavniiyaa| navaraM takSNuvantaMtanUkurvantam, utkirantaMvedhanakena madhyAdvikirantam, vilikhantaM lekhanyA mRSTaM kurvANam / evamanena prakAreNa tAvanneyaM yAvadvizuddhataranaigamasya nAmAuDiyau tti, AkuTTitanAmA prasthako'yamityevaM nAmAGkito niSpannaH prasthaka iti / evameva vyavahArasyApIti, lokavyavahAraprAdhAno nayo vyvhaarnyH| loke ca pUrvoktAvasthAsu sarvatra prasthakavyavahAro dRzyate'to vyavahAranayo'pyevameva pratipadyata iti bhAvaH / saMgahassetyAdi / sAmAnyarUpatayA sarvaM vastu saGgrahNAti kroDIkarotIti saGgrahastasya matena citAdivizeSaNaviziSTa eva prastho bhavati, nAnyaH / tatra cito dhAnyena vyAptaH, sa ca dezato'pi bhavatyata Aha-mita:pUritaH / anenaiva prakAreNa meyaM samArUDhaM yatra sa AhitAderAkRtigaNatvAnmayasamArUDhaH / ayamatra bhAvArthaH, prAktananayadvayasyAvizuddhatvAtprasthakakAraNamapi prasthaka uktaH, niSpannaH prasthako'pi svakAryAkaraNakAle'pi prasthaka iSTaH / asya tu tato vizuddhatvAddhAnyamAnalakSaNaM svArthaM kurvanneva prasthakaH / tasya tadarthatvAttadabhAve ca prasthakavyapadeze'tiprasaGgAditi yathokta eva prsthkH| so'pi prasthakasAmAnyAvyatirekAvyatireke cAprasthakatvaprasaGgAtsarva eka eva prasthaka iti prastutanayo manyate, sAmAnyavAditvAditi / ujjusuyssetyaadi| RjusUtraH, pUrvoktazabdArthaH tasya niSpannasvarUpo'rthakriyAhetuHprasthako'pi prasthakaH, tatparicchinnaM dhAnyAdikamapi vastu prasthakaH, ubhayatra prasthako'yamiti vyavahAradarzanAttathApratIteH / aparaM cAso pUrvasmAdvizuddhatvAdvartamAna eva mAnameye prasthakatvena pratipadyate, nAtItAnAgatakAle, tyorvinssttaanutpnntvenaasttvaaditi| tiNhaM Oddiu| 7..dhAnyenAyaM nyo| O..ssnnairvi..| 0 anisspnnH| guNa pr0| 1.3.4.1.2 nayabhAvapramANam prasthakadRSTAntena niruupnnm| // 349 //
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | // 350 // saddanayANa mityaadi| zabdapradhAnA nayAH zabdanayAH, zabdasamabhirUdvaivaMbhUtAH / zabde'nyathA sthite'rthamanyathA necchantyamI, kintu?, yathaiva zabdo vyavasthitastathaiva zabdenArthaM gamayantItyata:zabdanayA ucynte| AdhAstu yathAkathaJcicchabdA: pravartantAmarthA eva pradhAnamityabhyupagamaparatvAdarthanayAH prkiirtynte| ata eSAM trayANAM zabdanayAnAM prasthakA~dhikArajJaH prasthakasvarUpaparijJAnopayuktaH prasthakaH / bhAvapradhAnA hyete nayA ityato bhAvaprasthakamevecchanti, bhAvazca prasthakopayogo'taH sa prasthakaH, tadupayogavAnapi ca tto'vytirekaatprsthkH| yo hi yatropayuktaH so'mISAM mate sa eva bhavati / upayogalakSaNo jIvaH, upayogazcetprasthakAdiviSayatayA pariNata: kimanyajIvasya rUpAntaramasti? yatra vyapadezAntaraM syAditi bhAvaH / jassa vA vaseNe tyaadi| yasya vA prasthakakartRgatasyopayogasya vazena prasthako niSpadyate tatropayoge vartamAnaH kartA prsthkH| na hi prasthake'nupayuktaH prasthakaM nirvartayituM kartA samarthaH, tatastadupayogAnanyatvAtsa eva prasthakaH / imAMca te'tra yuktimabhidadhati, sarvaM vastu svAtmanyeva vartate, na tvAtmavyatirikta AdhAre, vakSyamANayukyaitanmatenAnyasyAnyatra vRttyayogAt / prasthakazca nizcayAtmakaM mAnamucyate, nizcayazca jJAnam, tatkathaM jaDAtmani kASThabhAjane vRttimanubhaviSyati? cetanAcetanayoH sAmAnAdhikaraNyAbhAvAttasmAtprasthakopayukta eva prsthkH| se tamityAdi nigamanam / / 474 // se kiM taM vasahidiTuMteNaM?, 2 se jahAnAmae keI purise kuMci purisaM vadijA-kahiM bhavaM vasasi?, taM avisuddho Negamo bhaNailoge vsaami| loge tivihe paNNatte, taM jahA- uDaloe adholoe tiriyaloe, tesu savvesu bhavaM vasasi?, visuddhatarAo Negamo bhaNai, tiriyaloe vasAmi / tiriyaloe jaMbuddIvAdIyA sayaM bhuramaNapajjavasANA asaMkhejjA dIvasamuddA paNNatA, tesu savvesu bhavaM 0...kArthAdhi... 1 0 ho| 0 vizuddho nnegmo| bhuu| [1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 475 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0|| 1.3.4.1.2 nayabhAvapramANamA prasthakadRSTAntena niruupnnm| // 350 //
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 351 // vasasi?, visuddhatarAo Negamo bhaNati- jaMbuddIve vasAmi / jaMbuddIve dasa khettA paNNattA, taMjahA- bharahe eravae hemavae eraNNavae harivasse rammagavasse devakurA uttarakurA puvvavidehe avaravidehe, tesu savvesu bhavaM vasasi?, visuddhatarAo Negamo bhaNati- bharahe vasAmi / bharahevAse duvihe paNNatte, taMjahA- dAhiNaDDabharahe ya uttaraDDabharaheya, tesusavvesu bhavaM vasasi?, visuddhatarAoNegamo bhaNati, dAhiNaDDabharahe vsaami| dAhiNaDDabharahe aNegAI gAmaNagara kheDa kabbaDa maDaMba doNamuha paTTaNA''gara saMvAha saNNivesAI, tesusavvesu bhavaM vasasi?, visuddhatarAto Negamo bhaNati- pADaliputte vasAmi / pADaliputte aNegAiM gihAI, tesusavvesu bhavaM vasasi?, visu0 Negamo bhaNati- devadattassa ghare vasAmi / devadattassa ghare aNegA koTThagA tesu savvesu bhavaM vasasi?, visu0 Negamo bhaNati, ganbhaghare vasAmi / evaM visuddhassa Negamassa vasamANo vasati / evameva vvhaarssvi| saMgahassa saMthArasamArUDho vasati / ujjusuyassa jesula AgAsapaesesu ogADho tesuvasai / tiNhaM saddanayANaM AyabhAvevasai |setN vshidittuNtennN|| sUtram 475 // se kiM taM vshiityaadi| vasati nivAsaH, tena dRSTAntena nayavicAra ucyte| tadyathAnAmakaH kazcitpuruSaH pATaliputrAdau vasantaM kazcitpuruSa vadet, kva bhavAnvasati? tatrAvizuddhanaigamo bhaNati, avizuddhanaigamanayamatAnusArI sannasau pratyuttaraM prayacchati loke vsaami| tannivAsakSetrasyApicaturdazarajjvAtmakalokAdanantaratvAditthamapica vyavahAradarzanAt / vizuddhanaigamastvativyAptiparatvAdidamasaGgataM manyate, tatastiryalloke vasAmIti saMkSipyottaraM ddaati| vizuddhatarastvidamapyativyAptiniSThaM manyate tato jambUdvIpe vasAmIti saMkSiptataramAha / evaM bhAratavarSa dakSiNArddhabharata pATaliputra devadattagRha garbhagRheSvapi bhAvanIyam / evaM visuddhassa nnegmss| vasamANo vasatitti, evamuttarottarabhedApekSayA vizuddhataranaigamasya vasan vasati, nAnyathA / idamuktaM bhavati, yatra gRhAdau sarvadA 0ruu|(r) bhrhevaase| 0 'ya' na vrtte| 0 (dosu) itydhikm| 0 gaamaagrnngr| 0 pttttnnaasmsvaah..| 0 nneva / [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 475 1.3.4 bhaavprmaannm| |1.3.4.1 guNa pr0| |1.3.4.1.2 nayabhAvapramANam prasthakadRSTAntena niruupnnm| // 351 //
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 352 // 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 nivAsitvenAsau vivakSita: tatra tiSThannevaiSa tatra vasatIti vyapadizyate, yadi punaH kAraNavazato'nyatra rathyAdau vartate tadA tatra [1] upkrmH| vivakSite gRhAdau vasatIti na procyate'tiprasaGgAditi bhAvaH / evamevetyAdi / lokavyavahAraniSTho hi vyavahAranayaH, loke caza 1.3 prmaannm| naigamoktaprakArAH sarve'pi dRzyanta iti bhaavH| atha caramanaigamoktaprakAro loke neSyate, kAraNato grAmAdau vartamAne'pi dravyAdicaturbhedAH devadatte pATaliputra eSa vasatIti vyapadezadarzanAditi cet / naitadevam, proSite devadatte sa iha vasati na veti kenacitpRSTe sUtram 475 proSito'sau neha vasatItyasyApi lokavyavahArasya drshnaaditi| sNghssetyaadi| prAktanAdvizuddhatvAtsaGgrahanayasya gRhAdau tiSThannapi saMstArakArUDha eva zayanakriyAvAnvasatItyucyate / idamuktaM bhavati, saMstArake'vasthAnAdanyatra nivAsArtha eva na ghaTate, guNa pr0| calanAdikriyAvattvAnmArgAdipravRttavat / saMstArake ca vasato gRhAdau vasatIti vyapadezAyoga eva, atiprasaGgAttasmAtkvAsau vasatIti nivAsajijJAsAyAM saMstArake, zayyAmAtrasvarUpe vasatItyetadevAsya matenocyate, nAnyaditi bhaavH| sa ca nAnAdezAdigato'pyeka eva, saGgahasya sAmAnyavAditvAditi / RjusUtrasya tu pUrvasmAdvizuddhatvAdyeSvAkAzapradezeSvavagADhasteSveva prasthakadRSTAntena vasatItyucyate, na saMstArake, sarvasyApi vastuvRttyA nabhasyevAvagAhAt / yeSu pradezeSu saMstArako varttate te saMstArakeNaivAkrAntAH, niruupnnm| tatoyeSveva pradezeSusvayamavagADhasteSveva vasatItyucyate, saca vartamAnakAla evAsti, atItAnAgatayorvinaSTAnutpannatvenaitanmate'sattvAditi / trayANAM zabdanayAnAmAtmabhAve svasvarUpe sarvo'pi vasati, anyasyAnyatra vRttyayogAt / tathAhi, anyo'nyatra vartamAnaH kiM sarvAtmanA vartate dezAtmanA vA? yadyAdyaH pakSastarhi tasyAdhAravyatirekiNA svakIyarUpeNApratibhAsanaprasaGgaH, // 352 // yathA hi saMstArakAdyAdhArasya svarUpaM sarvAtmanA tatra vRttaMna tavyatirekeNopalabhyata evaM devadattAdirapi sarvAtmanA tatrAdhIyamAna 0'vartate- saMstArakeNaivAkrAntAH vartante', iti pATho vrtte| 1.3.4.1.2 nybhaavprmaannm|
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyoga zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 353 // stavyatirekeNa nopalabhyate / atha dvitIyo vikalpa:svIkriyate tarhi tatrApi deze'nena vartitavyam / tataH punarapi vikalpadvayam, kiM sarvAtmanA vartate dezAtmanA veti? sarvAtmapakSe dezino dezarUpatApattiH, dezAtmapakSetu punastatrApi deze dezinA vrtitvym| tataH punarapitadeva vikalpadvayaM tadeva duussnnmitynvsthaa| tasmAtsarvo'pi svasvabhAva eva nivasati, tatparityAgenAnyatra nivAse tasya niHsvabhAvatAprasaGgAdityalaM bhubhaassityaa| se tamityAdi nigamanam // 475 // sekiMtaM padesadiTuMteNaM?, 2Negamo bhaNati, chaNhaM padeso, taMjahA- dhammapadeso adhammapadeso AgAsapadeso jIvapadesokhaMdhapadeso despdeso| evaM vayaM NegamaM saMgaho bhaNai, jaM bhaNasi, chaNhaM padeso taNNa bhavai, kamhA?, jamhA jo so desapadeso so tasseva davvassa, jahA ko diTuMto?, dAseNa me kharo kIo, dAso'vi me kharo'vi me, taMmA bhaNAhi, chaNhaM padeso, bhaNAhi paMcaNhaM padeso, taMjahA-dhammapadeso ahammapaeso AgAsapadeso jiivpdesokhNdhpdeso| evaM vayaMtaM saMgahaM vavahAro bhaNai, jaMbhaNasi, paMcaNhaM paeso, taMNa bhavai, kumhA?, jai jahA paMcaNhaM goTThiyANaM purisANaM) kei davvajAe sAmaNNe (bhavai), taMjahA, hiraNNe vA suvaNNe vA dhaNe vA dhaNNevA, (taMnate)to juttaM vattuMjahA paMcaNhaMpaeso, taMmA bhaNAhi, paMcaNhaM paeso, bhaNAhi, paMcaviho paeso, taMjahA- dhammapadeso ahammapadeso AgAsapadeso jIvapadesokhaMdhapadeso, evaM vadaMtaM vavahAraM ujusuo bhaNati, jaMbhaNasi-paMcaviho paeso, taM na bhavai, kamhA?, jai te paMcaviho paeso evaM te ekkokko paeso paMcaviho evaM te paNuvIsativiho padeso bhavati, taMmA bhaNAhi, paMcaviho paeso, bhaNAhi, bhatiyavvopadeso, siyA dhammapadeso siyA adhammapadeso siyA AgAsapadeso siyA jIvapadeso siyAM khNdhpdeso| evaM vayaMtaM ujjusuyaM saMpati saddaNaobhaNati, jaMbhaNasi bhaiyavvopadeso, taMna bhavati, kamhA?, jaite bhaiyavvopadeso evaM te dhammapadeso (r)noplbhyet| (r)taM n| 0 so', iti naasti| dh| 9 kauMsAtargato pATho mudrita prtau| Onni| 7 yN| @nn|7 jai te bhaiyavvo..1..2.3..4... [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 476 1.3.4 bhAvapramANamA 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.2 nybhaavprmaannm| prasthakadRSTAntena nirUpaNam / // 353 //
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | / / 354 // vi siyA adhammapadeso siyA AgAsapadeso siyA jIvapadeso siyA khaMdhapadeso 1, adhammapadeso vi siyA dhammapadeso siyA AgAsapaeso siyA jIvapaeso siyA khaMdhapaeso 2, AgAsapaeso vi siyA dhammapadeso siyA ahammapaeso siyA jIvapaeso siyA khaMdhapaeso, 3jIvapaeso vi siyA dhammapaeso siyA adhammapaeso siyA AgAsapaeso siyA khaMdhapaeso 4khaMghapaeso vi siyA dhammapadeso siyA adhammapadeso siyA agAsapadeso siyA jIva padeso 5, evaM te aNavatthA bhavissai, taMmA bhaNAhi, bhaiyavo padeso, bhaNAhi, dhamme padese se padese dhamme, ahamme padese se padese ahamme, AgAse padese se padese AgAse, jIve padese se padese NojIve, khaMdhe padese se padese nnokhNdhe| evaM vayaMtaM saddaNayaM samabhirUDho bhaNati, jaMbhaNasi, dhamme padese se padese dhamme jAva (jIve paese se paese nojIve) khaMdhe padese se padese nokhaMdhe, taM na bhavai, kamhA?, (itthaM khalu) ettha do samAsA bhavaMti, taMjahA, tappurise ya kammadhArae ya, taM Na Najjai katareNaM samAseNaM bhaNasi?, kiM tappuriseNaM kiM kammadhAraeNaM?, jai tappuriseNaM bhaNasi to mA evaM bhaNAhi, aha kammadhAraeNaM bhaNasi to visesao bhaNAhi, dhamme ya se padese ya, se se padese dhamme, ahamme ya se padese ya, se se padese ahamme, AgAse ya se padese ya, se se padese AgAse, jIve ya se padese ya, se se padese nojIve, khaMdhe ya se padese ya, se se padese nokhNdhe| evaM vayaMtaM samabhirUDhaM (saMpai) evaMbhUo bhaNai, jaM jaM bhaNasi taM taM savvaM kasiNaM paDipuNNaM niravasesaM egagahaNagahita, dese'vi me avatthUpadese'vi me avatthU / setaM padesadiTuMteNaM |setN nyppmaanne||suutrm 476 / / ( // 145 // ) - siyA jIva padeso 5'sthAne 'jai bhaiyavvo paeso evaM te dhammapaeso'vi sia dhammapaeso sia adhammapaeso sia AgAsapaeso sia jIvapaeso sia khaMdhapaeso, adhammapaeso sia dhammapaeso jAva khaMdhapaeso, jIvapaeso'vi sia dhammapaeso jAva sia khaMdhapaeso, khaMdhapaeso'vi sia dhammapaeso jAva sia khaMdhapaeso'- ityAdi vartate / 0 kausAntargataH pATho mudrita pratau / (r) se' iti sakRdevAsti caturdhvapi sthAneSu / 0 10 473-476 sUtrANAM sthAna ekameva 145 suutraangkmsti| [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 476 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4. gaNa pr0| 1.3.4.1.2 nayabhAvapramANam / prasthakadRSTAntena niruupnnm| // 354 //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zA0 upkrmH| zrIhemacandra sUri vRttiyutm| // 355 // se kiM taM paesadiTTateNa mityaadi| prakRSTo dezaH pradezaH, nirvibhAgo bhAga ityarthaH / sa eva dRSTAntastena nayamatAni cintynte| [1] upkrmH| tatra naigamo bhaNati, SaNNAM pradezaH, tadyathA, dhammapadeso, ityaadi| dharmazabdena dharmAstikAyo gRhyate, tasya pradezo dhrmprdeshH| 1.3 prmaannm| evamadharmAkAzajIvAstikAyeSvapi yojyam / skandhaH pudgaladravyanicayastasya pradeza: skndhprdeshH| deza:, eSAmeva paJcAnAM dharmA dravyAdicaturbhedAH stikAyAdidravyANAM pradezadvayAdinirvRtto'vayavastasya pradezo deshprdeshH| ayaM ca pradezasAmAnyAvyabhicArAt SaNNAM pradeza ityuktam, vizeSavivakSAyAM tu SaT pradezAH / evaM vadantaM naigamaM tato nipuNataraH saGgraho bhaNati, yadraNasi SaNNAM pradeza iti, tanna bhavati, tanna yujyate / kasmAt? yasmAdyo dezapradeza iti SaSThe sthAne bhavatA pratipAditam, tadasaGgatameva / yato dharmAstikAyAdidravyasya sambandhI yo dezastasya yaH pradeza: sa vastuvRttyA tasyaiva dravyasya sambandhI dezo vivakSyate, dravyAvyatiriktasya dezasya yaH pradezaH sa dravyasyaiva bhavati, yathA ko'tra dRSTAnta ityAha- dAseNe tyaadi| loke'pyevaM vyavahRtidRzyate / yathA kazcidAhamadIyadAsena khara: krItaH, tatra dAso'pi madIyaH kharo'pi mdiiyH| dAsasya madIyatvAttatkrIta:kharo'pi madIya ityrthH| evamihApi dezasya dravyasambandhitvAttatpradezo'pi dravyasambandhyeveti bhAvaH / tasmAnmA bhaNa, SaNNAM pradezo'pi tvevaM bhaNa pazcAnAM pradeza iti, tvaduktaSaSThapradezasyaivAghaTanAdityarthaH / tadeva darzayati, tadyathA, dharmapradeza ityAdi / etAni ca paJca dravyANi tatpradezAzcetyevamavizuddhasaGgraha eva manyate, avAntaradravyasAmAnyAdyabhyupagamAt, vizuddhastu dravyabAhulyaM pradezakalpanAMca necchatyeva, sarvasyaiva vastutvasAmAnyakroDIkRtatvenaikatvAdityalaM prasaGgena / prakRtamucyate, evaM vadantaM saGgrahaMtato'pi nipuNo vyavahAro bhaNati, yadbhaNasi // 355 // paJcAnAM pradezaiti tanna bhavatina yujyate, kasmAt? yadi yathA paJcAnAM goSThikAnAM kiJcidravyaM sAmAnyam, ekaM bhavati, tadyathA, hiraNyaMta (r) ytsmbndhii| (r)...mapyavi... (c)vye| 0 vstusaamaany...| sUtram 476 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.2 nybhaavprmaannm| prasthakadRSTAntena niruupnnm|
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | / / 356 // dravyAdicaturbhedAH 1.3.4 vetyAdi / evaM yadi pradezo'pi syAttato yujyate vaktum, paJcAnAM pradeza iti / idamuktaM bhavati, yathA keSAJcitpaJcAnAM puruSANAM [1] upkrmH| sAdhAraNaM kiJciddhiraNyAdi bhavati, evaM paJcAnAmapi dharmAstikAyAdidravyANAM yadyekaH kazcitsAdhAraNa: pradeza: syAttadeyaM 1.3 prmaannm| vAcoyuktirghaTeta, na caitadasti, pratidravyaM pradezabhedAttasmAnmA bhaNa paJcAnAM pradezo'pi tu bhaNa, paJcavidhaH paJcaprakAraH pradeza:, dravyalakSaNasyAzrayasya paJcavidhatvAditi bhaavH| tadevAha- dharmapradeza ityaadi| evaM vadantaM vyavahAramRjusUtro bhaNati, yaddhaNasi sUtram 476 paJcavidhaH pradezaH, tanna bhavatikasmAt? yasmAdyadi te paJcavidhaH pradeza evamekaikodharmAstikAyAdipradeza: paJcavidhaHprAptaH,zabdAddhyatra pacAyaHjAtA, zabdAcayabhAvapramANam / vastuvyavasthA, zabdAccaivameva pratItirbhavati / evaM ca sati paJcaviMzatividhaH pradeza: praapnoti| tasmAnmA bhaNa, paJcavidhaH pradeza kintvevaM bhaNa, bhAjya: prdesh:syaaddhrmsyetyaadi| idamuktaM bhavati, bhAjyo vikalpanIyo vibhajanIyaH pradezaH, kiyadbhirvibhAgai:? syAddharmapradeza ityAdipaJcabhiH, tatazca paJcabheda eva pradezaH siddhyati / sa ca yathAsvamAtmIyAtmIya evAsti na parakIyaH, tasyArthakriyA'sAdhakatvAtprastutanayamatenAsattvAditi / evaM bhaNantamajusUtraM sAmprataM zabdanayo bhaNati- yadbhaNasi, bhAjya: pradeza: tanna bhavati, kutaH? yato yadi bhAjyaH pradezaH, evaM te dharmAstikAya pradezo'pi kadAcidadharmAstikAyAdipradezaH syAdadharmAstikAya-3 niruupnnm| pradezo'pi kadAciddharmAstikAyAdipradeza: syaat| itthamapi bhajanAyA anivAritatvAt, yathaiko'pi devadattaH kadAcidrAjJo bhRtyaH kadAcidamAtyAderiti / evamAkAzAstikAyAdipradeze'pi vAcyam / tadevaM naiyatyAbhAvAdanavasthA prasajyeteti, tanmaivaM bhaNa, bhAjya: pradezaH, api tvitthaM bhaNa, dhamme paese se paese dhamme, ityAdi / idamuktaM bhavati, dharmaH pradezaiti, dharmAtmakaH pradeza ityarthaH / atrAha- nanvayaM pradeza sakaladharmAstikAyAdavyatiriktaH san dharmAtmaka ityucyata AhosvittadekadezAvyatiriktaH zabdAdatra / (r)...vAttavApyana... O(se paese dhamme)' iti pAThaH kausAntargato vrtte| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.2 nayabhAva pramANama prasthakadRSTAntena // 356 //
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 357 // san? yathAsakalajIvAstikAyaikadezaikajIvadravyAvyatiriktaHsantatpradezojIvAtmaka iti vyapadizyata ityAha- se padese dhamme [[1] upkrmH| tti| sa pradezo dharmaH, sakaladharmAstikAyAdavyatirikta ityarthaH / jIvAstikAye hi parasparaM bhinnAnyevAnantAni jIvadravyANi 1.3 prmaannm| bhavanti, atoya ekajIvadravyasya pradeza: sa niHzeSajIvAstikAyaikadezavRttireva sanjIvAtmaka ityucyate, atra tu dharmAstikAya. dravyAdicaturbhedAH ekameva dravyaM tataH sakala dharmAstikAyAvyatirikta eva santatpadezodharmAtmaka ucyata iti bhaavH| adharmAkAzAstikAyayo- sUtram 476 rapyekaikadravyatvAdevameva bhAvanIyam / jIvAstikAye tu jIvepaese se paese nojIvetti, jIva: pradeza iti jIvAstikAyAtmakaH pradeza ityrthH| sa ca pradezo nojiivH| nozabdasyaikadezavacanatvAtsakalajIvAstikAyaikadezavRttirityarthaH / yo hyekajIvadravyAtmakaH pradezaH sa kathamanantajIvadravyAtmake samastajIvAstikAye varteteti bhAvaH / evaM skandhAtmakaH pradezo noskandhaH, skndhdrvyaannaamnnttvaattdekdeshvRttirityrthH| evaM vadantaM zabdanayaM nAnArthasamabhirohaNAtsamabhirUDhaH, sa prAha- yadbhaNasi, dharmaH pradezaH sa pradezo dharma ityAdi, tanna bhavati, na yujyte| kasmAdityAha- iha khalu dvau samAsau bhavataH, tadyathA, tatpuruSaH krmdhaaryshc| idamuktaM bhavati, dhamme paese se paese dhamme, ityukte samAsadvayArambhakaM vAkyadvayamatra smbhaavyte| tathAhi, yadi nirUpaNam / dharmazabdAtsaptamIyaM tadA saptamItatpuruSasyArambhakamidaM vAkyam, yathA vane hastItyAdi / atha prathamA tadA karmadhArayasya, yathA / niilmutplmityaadi| nanu yadi vAkyadvayamevAtra saMbhAvyate tarhi kathaM dvau samAsau bhavata ityuktam?, ucyate, samAsArambhakavAkyayoH samAsopacArAdathavA'luksamAsavivakSayA samAsAvapyetau bhvtH| yathA kaNThekAla ityaadiitydossH| yadi nAma // 357 // dvau samAsAvatra bhavatastata: kimityAha- tanna jJAyate katareNa samAsena bhaNasi? kiM tatpuruSeNa karmadhArayeNa vA? yadi tatpuruSeNa bhaNasi O'dhmme''tti| 0 shbdsyehdesh...| 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.2 nayabhAva prmaannm| prasthakadRSTAntena
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 358 // 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.2 tanmaivaM bhaNa doSasambhavAditi zeSaH / sa cAyaM doSo dharme pradeza iti bhedApattiH / yathA kuNDe badarANIti, na ca pradezapradezinau [1] upkrmH| bhedenoplbhyete| athavA'bhede'pi saptamI dRzyate yathA ghaTe rUpamityAdi / yadyevamubhayatra darzanAtsaMzayalakSaNo doSaH syAt / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| atha karmadhArayeNa bhaNasi, tato vizeSeNa bhaNa 'dhamme ya se paese ya se' ti, dharmazca sa pradezazca sa iti samAnAdhikaraNa: krmdhaaryH| dravyAdicaturbhedAH evaM ca saptamyAzaGkAbhAvato na tatpuruSasambhava iti bhaavH| Aha, nanvayaM pradezaH samastAdapi dharmAstikAyAdavyatirikta: sUtram 476 sansAmAnAdhikaraNatayA nirdizyate? uta tadekadezavRttiH san? yathA jIvAstikAyaikadezavRttirjIvapradeza? ityAzaGkayAhase paese dhammetti, saca pradezaH sakaladharmAstikAyAdavyatirikto na punastadekadezavRttirityarthaH / zeSabhAvanA pUrvavat, (se paese nojIve) se paese nokhaMdhe, ityatrApi pUrvavadevArthakathanam / evaM vadantaM samabhirUDhaM sAmpratamevaMbhUto bhaNati, yadyaddharmAstikAyAdika vastu bhaNasi tatsarvaM samastaM kRtsnaM dezapradezakalpanArahitaM pratipUrNam, AtmasvarUpeNAvikalaM niravazeSam, tadevaikatvAnnirava-nayabhAvayavamekagrahaNagRhItam, ekAbhidhAnAbhidheyaM nau nAnAbhidhAnAbhidheyam / tAni hokasminnarthe'sau necchati, abhidhAnabhede vastubhedAbhyupagamAt / tadevambhUtaM taddharmAstikAyAdikaM vastubhaNa, natu pradezAdirUpatayA, yato dezapradezau mamAvastubhUtau, akhaNDasyaiva vastunaH sattvenopagamAt, tathAhi, pradezapradezinorbhedo vA syAdabhedo vA? yadi prathamaH pakSastarhi bhedenopalabdhiprasaGgaH, na ca tathopalabdhirasti / athAbhedastahi dharmapradezazabdayo: paryAyataiva prAptA, ekArthaviSayatvAt / na ca paryAyazabdayoyugapaduccAraNaM yujyate, ekenaiva tadarthapratipAdane dvitIyasya vaiyarthyAttasmAdekAbhidhAnAbhidheyaM paripUrNamekameva vastviti / tadevamete nijanijArthasatyatApratipAdanaparA vipratipadyante nyaaH| ete ca parasparaM nirapekSAdurnayAH,saugatAdisamayavat / parasparasApekSAstu tattatsarvaM / n| 0 sttvenopyogaat| prmaannm| prasthakadRSTAntena niruupnnm| // 358 //
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 359 // sunyaaH| taizca parasparasApekSaiH samuditaireva sampUrNa jinamataM bhavati, naikaikAvasthAyAm / uktaMcastutikAreNa udadhAviva, sarvasindhavaH [1] upakramaH / | samudIrNAstvayi nAtha! dRssttyH| na ca tAsu bhavAn pradRzyate, pravibhaktAsu sritsvivoddhiH||1|| (siddhasena dvaa04/6)| ete ca nayA 1.3prmaannm| jJAnarUpAstato jIvaguNatvena yadyapi guNapramANe'ntarbhavanti tathApi pratyakSAdipramANebhyo nayarUpatAmAtreNa pRthak prasiddhatvAdbahu dravyAdicaturbhedAH vicAraviSayatvAjinAgame pratisthAnamupayogitvAcca jiivgunnprmaannaatpRthguktaaH| tadetatpradezadRSTAnteneti nigamanam / prasthakAdidRSTAntatrayeNa ca nayapramANaM pratipAdyopasaMharati tdetnnyprmaannmiti| anena ca dRSTAntatrayeNa digmAtradarzanameva kRtam, yAvatA yatkimapi jIvAdi vastvasti tatra sarvatra nayavicAraH pravartata ityalaM bahujalpiteneti // 476 // itaH kramaprAptaM saGkhyApramANaM vivarISurAha se kiMtaM saMkhappamANe? 2 aTThavihe paNNatte, taMjahA- nAmasaMkhA ThavaNasaMkhA davvasaMkhA ovamasaMkhA parimANasaMkhA jANaNAsaMkhA gaNaNAsaMkhA bhAvasaMkhA // sUtram 477 // 1.3.41.3.1-23 se kiM taM nAma saMkhA?, 2 jassa NaM jIvassa vA ajIvassa vA jIvANa vA ajIvANa vA tadubhayassa vA tadubhayANa vA saMkhA ti drvyaadyssttaubhedaaH| NAmaMkajati / (jAva) se taM naamsNkhaa||suutrm 478 // zaGkazabdamAzrise kiM taM ThavaNasaMkhA?, 2 jaNNaM kaTThakamme vA potthakamme vA cittakamme vA leppakamme vA gaMthikamme vA veDhime vA pUrime vA tyniruupnnm| saMghAime vA akkhe vA varADae vA ekko vA aNegA vA sabbhAvaThavaNAe vA asabbhAvaThavaNAe vA saMkhAti ThavaNA tthvejti| (jAva) setaM tthvnnaasNkhaa||suutrm 479 // (r) ajIvassa....kajati' padAni na vrtnte| 0 kausAntargato pATho mu0pra0 asti| O'cittakamme....Thavejati' padAni na vrtnte| 0 nn| sUtram 477-491 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0|| 1.3.4.1.3 shyaabhaavprmaannm| nAmasthApanA nAmasthApanA dravyAnAM tathA // 359 //
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 360 // [1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 477-491 1.3.4 bhAvapramANamA 1.3.4.1 gaNa pr0|| 1.3.4.1.3 nAmaThavaNANaM ko pativiseso?, nAmaM, (pAeNaM) AvakahiyaM, ThavaNA ittiriyA vA hojjA AvakahiyA vA (hojA) // sUtram 480 // se kiMtaMdavvasaMkhA?,2 duvihA paNNattA, taMjahA-Agamaoya noAgamato y||suutrm 481 // se kiM taM Agamao davvasaMkhA? Agamao davvasaMkhA- jassa NaM saMkhA ti padaM sikkhitaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva kaMgiNha(kaMThoTTha) vippamukkaM (guruvAyaNovagayaM), seNaM tattha vAyaNAe pucchaNAe pariyaTTaNAe dhammakahAe, no aNuppehAe, kamhA? aNuvaogo davvamiti ktttth|| sUtram 482 // (1) (Negamassa) ekko aNuvautto Agamato ekA davvasaMkhA, do aNuvauttA Agamato do davvasaMkhAo, tinni aNuvauttA Agamato tinni davvasaMkhAo, evaMjAvatiyA aNuvauttA tAvatiyAo (Negamassa Agamato) dvvsNkhaao| (2) evAmeva vavahArassa vi| (3) saMgahassa eko vA aNegA vA aNuvautto vA aNuvauttA vA (Agamao) davvasaMkhA vA davvasaMkhAo vA (sA egA dvvsNkhaa)| (4) ujnusuyassa (ego aNuvautto) AgamaoekA davvasaMkhA, puhattaMNecchati / (5) tiNhaM saddaNayANaMjANae aNuvautte avatthU, kamhA? jati jANae aNuvautteNa bhavati / setaM Agamao davvasaMkhA / / sUtram 483 / / se kiMtaM noAgamato davvasaMkhA? 2 tivihA pN0|0- jANayasarIradavvasaMkhA bhaviyasarIradavvasaMkhA jANagasarIrabhaviyasarIravatirittA davvasaMkhA // sUtram 484 // se kiM taM jANagasarIradavvasaMkhA? 2 saMkhA ti payatthAhikArajANagassa jaMsarIrayaM vavagaya cuya caita cattadehaM jIvavippajaDhaM jAva aho! NaM imeNaM sarIrasamUsaeNaM saMkhA ti payaM AghavitaMjAva uvadaMsiyaM, jahA ko diTuMto? ayaM ghayakuMbhe aasi|setN jANagasarIrautta0 kauMsAntargato pATho mu0pra0 asti| 0482-486 sUtrANi na vartante, tatsthAne 'jAve'ti mAtraM vartate / shcaabhaavprmaannm| 1.3.4.1.3.1-2-3 naamsthaapnaadrvyaadyssttaubhedaaH| nAmasthApanA dravyAnAM tathA shshbdmaashrityniruupnnm| // 360 //
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandra [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUri vRttiyutm| // 361 // dvvsNkhaa|suutrm 485 // se kiM taM bhaviyasarIradavvasaMkhA? 2 je jIve joNIjammaNaNikkhaMte imeNaM ceva AdattaeNaM sarIrasamussaeNaM jiNadiTeNaM bhAveNaM saMkhA ti payaM se kAle sikkhissati, jahA ko diTuMto? ayaM ghayakuMbhe bhavissati |setN bhaviyasarIradavvasaMkhA // sUtram 486 // se kiM taM jANayasarIrabhaviyasarIravairittA davvasaMkhA?,2tivihA paNNattA, taMjahA- egabhavie baddhAue abhimuhaNAmagotte y|| sUtram 487 // egabhavieNaM bhaMte! egabhavietti kAlao kevacciraM hoti?, jahaNNeNaM aMtomuhattaM, ukkoseNaM puvvakoDI // sUtram 488 // baddhAue eM bhaMte! baddhAuetti kAlato kevacira hoti?, jahaNNeNaM aMtomuhattaM, ukkoseNaM puvvakoDI tibhAgaM / sUtram 489 // abhimuhunAmagotte NaM bhaMte! abhimuhanAmagottetti kAlato kevacira hoti?, jahanneNaM evaM samayaM ukkoseNaM aMtomuhattaM // sUtram 490 // iyANi koNao kaMsaMkhaMicchati - tatthaNegama saMgaha vavahArA tivihaM saMkhaMicchaMti, taMjahA- ekkabhaviyaM baddhAuya abhimuhanAmagottaM ca / ujjusuo duvihaM saMkhaM icchati, taMjahA- baddhAuyaM ca abhimuhanAmagottaM ca / tiNNi saddaNayA abhimuhaNAmagottaM saMkhaM icchNti| setaM jANayasarIra bhaviyasarIravairittA dvvsNkhaa| setaM noAgamao davvasaMkhA, se tNdvvsNkhaa||suutrm 491 // se kiM taM saMkhappamANe? saMkhappamANe aTThavihe paNNatte, taM jahA- nAmasaMkhA, ityaadi| saGkhyAnaM saGkayA, saGkhyAyate'nayeti vA saGkhyA, saiva pramANaM saGkhyApramANam / iha saGkhyAzabdena saGkhyA zaGkhayo yorapi grahaNaM draSTavyam, prAkRtamadhikRtya samAnazabdAbhidheyatvAdgozabdena pazu bhUmyAdivat / uktaM ca gozabda: pazubhUmyaMzu vAgdigarthaprayogavAn / mandaprayogo dRSTyambu vajra svargAbhi Oci / OnniiN| 0ga0'ce'tyadhikam / AUMge| sUtram 477-491 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.2 guNa pr0| 1.3.4.1.3 shyaabhaavprmaannm| 1.3.41.3.1--3 naamsthaapnaadrvyaadyssttiibhedaaH| nAmasthApanA dravyAnA tathA shngkshbdmaashrityniruupnnm| // 361 //
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 362 // zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dhaaykH||1|| evamihApi saMkhA, itiprAkRtoktau saGkhyA zaGkhAzca pramIyante, tato dvayasyApi grahaNam / evaM ca nAma sthApanA [[1] upkrmH| dravyAdivicAre'pi prakAnte saGkhyA zaGkhA vA yatra ghaTante tattatra prastAvajJena svayameva yojyamiti // 477 // se kiM taM nAmasaMkhe tyaadi|srvN pUrvAbhihitanAmAvazyakAdivicArAnusArataH svayameva bhAvanIyam // 478-86||yaav jANayasarIrabhaviyasarIravairitte / / dravyAdicaturbhedAH davvasaMkhe tivihe paNNatte, ityAdi / iha yo jIvo mRtvAnantarabhavezoSUtpatsyate sa teSvabaddhAyuSko'pijanmadinAdArabhyaikabhavikAsa zaGkha ucyate / yatra bhave vartate sa evaiko bhavaH zoSUtpatterantare'stItikRtvA / evaM zaGkhaprAyogyaM baddhamAyuSkaM yena sa bddhaayusskH| zaGkhabhavaprAptAnAMjantUnAM ye'vazyamudayamAgacchataste dvIndriyajAtyAdinIcairgotrAkhye'bhimukhe jaghanyata:samayenotkRSTato'ntarmuhUrtamAtreNaiva vyavadhAnAdudayAbhimukhaprApte nAmagotre karmaNI yasya so'bhimukhnaamgotrH| tadeSa trividho'pi bhAvi bhAvazaGkhatAkAraNatvAjjJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyazaGkha ucyate / yadyevaM dvibhavikatribhavikacaturbhavikAdirapi kasmAnnetthaM vyapadizyata iti cet / naivam, tasyAtivyavahitatvena bhAvakAraNatAnabhyupagamAttatkAraNasyaiva dravyatvAd / / 487 // idAnIM trividhamapi 1.3.4.1.3.1-2-3 zaGkhakAlata: krameNa nirUpayannAha- egabhavie NaM bhaMte! ityaadi| ekabhavikaH zaGkho bhadanta! ekabhavika iti vyapadezena kAlata: drvyaadyssttaubhedaaH| nAmasthApanA kiyacciraM bhavatIti |atrottrm, jhnnnnennmityaadi| idamuktaM bhavati, pRthivyAdyanyatarabhave'ntarmuhUrtaM jIvitvA yo'nantaraMzodhUtpadyate / so'ntarmuhUrtamekabhavikaH zaGkho bhavati / yastu matsyAdyanyatamabhave pUrvakoTI jIvitvAteSUtpadyate tasya pUrvakoTirekabhavikatvena zazabdamAzri tyniruupnnm| labhyate / atra cAntarmuhUrtAdapi hInaM jantUnAmAyureva nAstIti jaghanyapade'ntarmuhUrtagrahaNam / yastu pUrvakoTyadhikAyuSkaH so' // 362 // saGkhyAtavarSAyuSkatvAddeveSvevotpadyate na zakreSvityutkRSTapade pUrvakoTyupAdAnam / AyurbandhaM ca prANino'nubhUyamAnAyuSo (r)tii| 0 sa shngkh...| 0 tvaiteSU...10...katve lbhyte| sUtram 477-491 1.3.4 bhaavprmaannm| |1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.3 sngkyaabhaavprmaannm| nAmasthApanA dravyAnAM tathA
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 363 // zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.3 jaghanyato'pyantarmuhUrte zeSa eva kurvantyutkRSTatastu pUrvakoTitribhAga eva na parata iti baddhAyuSkasya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkRSTataH1] upakramaH / pUrvakoTItribhAga uktaH / AbhimukhyaM cAsannatAyAM satyAmupapadyate'to'bhimukhanAmagotrasya jaghanyata: samaya utkRSTatastvantarmuhUrta kAla uktaH / yathoktakAlAtparatastrayo'pi bhAvazaGkhatAM pratipadyanta iti bhaavH||488-90|| idAnIM naigamAdinayAnAM madhye dravyAdicaturbhedAH ko nayo yathoktatrividhazaGkasya madhye kaM zaGkhamicchatIti vicAryate / tatra naigama saGgraha vyavahArA: sthUladRSTitvAtrividhamapi sUtram 492 zaGkhamicchanti, dRzyate hi sthUladRzAM kAraNe kAryopacAraM kRtvetthaM vyapadezapravRttiH / yathA rAjyAIkumAre rAjazabdasya ghRtaprakSepayogye ghaTeghRtaghaTazabdasyetyAdi / RjusUtraebhyo vizuddhatvAdAdyasyAtivyavahitatvenAtiprasaGgabhayA vividhamevecchati / zabdAdayastu vizuddhataratvAdvitIyamapyativyavahitaM manyante'to'tiprasaGganivRttyarthamevaika crmmevecchnti| settamityAdi nigamanam // 491 // sasayA(1) se kiMtaM ovamasaMkhA?,2 caubvihA paNNattA, taMjahA- atthi saMtayaM saMtaeNaM uvamijjai 1, atthisaMtayaM asaMtaeNaM uvamijjai 2, atthi asaMtayaM saMtaeNaM uvamijjai 3, atthi asaMtayaM asaMtaeNaM uvamijjai 4, (2) tattha saMtayaM saMtaeNaM uvamijjai, jahA saMtA arahatAsaMtaehiM puravarehiM saMtaehiM kavADaehiM saMtaehiM vacchaehiM uvamijaMti, taMjahA-puravarakavADavacchA phalihabhuyA duNdbhitthnniyghosaa| sirivacchaMkiyavacchA savve'vi jiNA cauvvIsaM // 119 // (3) saMtayaM asaMtaeNaM uvamijjai, jahA saMtAI, neraiyatirikkha bhaavprmaannm| joNiyamaNUsa devANaM AuyAI asaMtaehiM paliovamasAgarovamehiM uvamijjaMti / (4) asaMtayaM saMtaeNaM u0 jahA- parijUriyaperaMtaM calaMtabeTaM pddtnicchiirN| pattaM vasaNapattaM kAlappattaM bhaNai gaahN|| 120 // jaha tubbhe taha amhe, tumhe'vi ya hohihA jahA amhe| appAheti paDataM paMDuyapattaM kisalayANaM ||121||nnvi atthi Navi ya hohI, ullAvo kisalapaMDupattANaM / uvamA khalu esa kayA tvaa| (r)..mekN..| 0 mm| 0 ri| 7 ddehiN| cchehiN| 0 hi| (c)nnuss| 7 biN| (r) pattaM va vsnn...| bhaavprmaannm| aSTAnAM madhye 1.3.4.1.3.4 aupamya saGganyA tsybhedctussttym| // 363 //
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 364 // 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0|| bhaviyajaNavibohaNaTThAe // 122 / / asaMtayaM asaMtaehiM uvamijjati, jahAkharavisANaM tahAsasavisANaM / setaM ovamasaMkhA ||suutrm [1] upkrmH| 492 // 1.3prmaannm| se kiM taM ovamma saMkhA, ityaadi| saGkhyAnaM saGkhyA paricchedo vastunirNaya ityrthH| aupamyenopamApradhAnA vA saGkayA, dravyAdicaturbhedAH aupamyasaGkhyA / iyaM copamAnopameyayoH sattvAsattvAbhyAM caturdA / tadyathA saMtayaM saMtaeNa mityAdi / tatra prathamabhaGge tIrtha sUtram 492 karAderupameyasya kapATAdinopamAnena svarUpaM saMkhyAyate nizcIyata ityaupamyasaGkhyAtvaM bhAvanIyam / yasya tIrthakarA:svarUpa-8 to'nizcitA bhavanti tasya puravarakapATopamavakSaso nagaraparighopamabAhavaste bhavantItyAdhupamayA tatsvarUpanizcayasyehotpAdyamAnatvA bhAvaH / dvitIyabhaGge palyopamasAgaropamANAM yojanapramANapalya vAlAgrAdikalpanAmAtreNa prruupitttvaadsttvmvseym|| upamAnatA caissaametnmhaanaarkaadyaayurmhttvsaadhnaaditi| tRtIyabhaGge prijuuriyperNtmityaadigaathaa| tatra vasantasamaye parijIrNaparyantaM / / svaparipAkata eva pracaladvantaMvRkSAtpatadbhazyatpatraM gAthAM bhaNatIti smbndhH| pariNatatvAdeva ni:kSIraMvRkSaviyogAditvalakSaNavyasanaM aSTAnAM madhye prAptaM vinAzakAlaprAptamiti / tAmeva gAthAmAha- jaha tubbhe, ityAdi / vRkSAtpatatA kenacijIrNapatreNa kizalayAnAzrityoktam, kiM tat? ucyate, zRNuta bho udgacchatkomalapatravizeSarUpANi kizalayAni! avahitAni bhUtvA, vRkSAttanmallakSaNaM pANDupatraM yuSmAkaM appAheItti kathayati / kiM tadityAha- jaha tubbhe taha amhetti, yathA puSpadabhinavasnigdhakAntIni kamanIyakAminIkaratalaspardhilakSmIkAni sakalajanamanonetrAnandadAyIni sAmprataM bhavanti dRzyante tathA vayamapi pUrvamAsmeti kriyaadhyaahaarH| yathA ca parijIrNaparyantAdisvarUpANi sAmprataM vayaM vartemahi yUyamapi nizcitaM kAlena tathA bhaviSyatheti na kAcitsvasamRddhau / Omm| (c) a' naasti| 0 vai| 0 lakSaNaM vysnN| 7 vRkssaatptnm...| OM sprshlkssmii...| sngkhyaabhaavprmaannm| 1.3.4.1.3.4 aupamya sngkhyaabhaavprmaannm| tasya bhedctussttym| // 364 //
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 365 // [[1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH garvabuddhiH parAsamRddhau tu helAmatirvidheyA, anityatvAtsakalasamRddhisambandhAnAmiti bhAvaH / nanvalaukikamidaM yatpatrANi parasparaM jalpanti / satyamityAha- navi atthi gAhA sugmaa| navaraM vRkSapatrasamRddhyasamRddhizravaNato'nityatAvagamena bhavyAnAM sAMsArikasamRddhiSu nirvedo yathA syAdityasadbhUto'pi patrANAmihAlApa ukta iti bhaavH| tadevaM jaha tubbhe taha amhe, ityatra kizalayapatrAvasthayA pANDupatrAvasthopamIyate / evaM copamAnabhUtakizalayapatrAvasthA tatkAlabhAvitvAtsatI pANDupatrANAM tUpameyabhUtA sAvasthA bhUtapUrvatvAdasatI tubbhe vi ya hohihetyAdau tu pANDupatrAvasthayA kishlyptraavsthopmiiyte| tatrApyupamAnabhUtA pANDupatrAvasthA tatkAlayogitvAtsatI, kizalayadalAnAM tUpameyabhUtA sA bhaviSyatkAlayogitvAdasatI, ato'satsatopamIyata iti tRtIyabhaGgaviSayatA saGgacchate / sudhiyA tu yadi ghaTate tadAnyathApi sA vAcyeti / caturthabhane asaMtayaM asNtennetyaadi| tathA kharaviSANamabhAvarUpaMpratItaM tathA zazaviSANamapyabhAvarUpaM nizcetavyam, yathA vAzazaviSANamabhAvarUpaM nizcitamitthamitaradapijJAtavyamiti bhAvaH / evaM copamAnopameyayorasattvaM sphuTameveti // 492 // se kiMtaM parimANasaMkhA?, 2 duvihA paNNattA, taM0- kAliyasuyaparimANasaMkhA diTThivAyasuyaparimANasaMkhA y||suutrm 493 // se kiMtaM kAliyasuyaparimANasaMkhA?,2 aNegavihA paNNattA, taMjahA- pajjavasaMkhA akkharasaMkhAsaMghAyasaMkhA padasaMkhApAdasaMkhA gAhAsaMkhA silogasaMkhA veDhasaMkhA nijuttisaMkhA aNuogadArasaMkhA uddesagasaMkhA ajjhayaNasaMkhA suyakhaMdhasaMkhA aMgasaMkhA, se taM kAliyasuyaparimANasaMkhA // sUtram 494 // se kiM taM diTThivAyasuyaparimANasaMkhA?, 2 aNegavihA paNNattA, taMjahA- pajjavasaMkhA jAva aNuogadArasaMkhA pAhuDasaMkhA sUtram 493-496 1.3.4 bhaavprmaannm| |1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.3 sngkyaabhaavprmaannm| aSTAnAM madhye 6 parimANajJAne siyaabhaavprmaanne| // 365 //
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 366 // 1.3.4 bhaavprmaannm| |1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.3 pAhuDiyAsaMkhA pAhuDapAhuDiyAsaMkhA vatthusaMkhA, puvvasaMkhA se taM diTThivAyasuryaparimANasaMkhA, setaM parimANasaMkhA ||suutrm 495 // [1] upakramaH / ___ se kiM taM jANaNAsaMkhA?,2 jo jaMjANai so taM jANati taMjahA-sahaM saddio, gaNiyaM gANio, nimittaM nemittio, kAlaM 1.3 prmaannm| kAlanANI, vejo vejiya, setaM jANaNAsaMkhA // sUtram 496 // dravyAdicaturbhedAH se kiM taM parimANa ityaadi| saMkhyAyate'nayeti saGkhyA, parimANaM paryavAdi, tadrUpA saGkhyA primaannsngkhyaa| sA ca sUtram 493-496 kAlikadRSTivAdaviSayatvena dvividhaa|| 493 // tatra kAlikazrutaparimANasaGkhyAyAMpajjavasaMkhA ityaadi| paryavAdirUpeNa parimANavizeSeNa kAlikazrutaM saGkhyAyata iti bhaavH| tatra paryavA: paryAyA dharmA itiyAvat, tadrUpA saGkhyA paryavasaGkhyA,sA ca kAlikazrute'nantaparyAyAtmikA draSTavyA, ekaikasyApyakArAdyakSarasya tadabhidheyasya ca jIvAdivastunaH pratyekamanantaparyAyatvAt / evamanyatrApi, samAsaHkAryaH / navaraMsaGkhayeyAnyakArAkSarANi, vyAdyakSarasaMyogarUpAH saGkhayeyAH saGghAtAH, suptiGantAni saGkhyAsamayaprasiddhAni vA saGkhayeyAni padAni, gAthAdicaturthAMzarUpA:saGkhayeyAH pAdAH,saGkhayeyA gAthAH,saGkhayeyAzca zlokAHpratItA aSTAnAM madhye eva, chandovizeSarUpA: sngkhyeyaavessttkaaH| nikSepaniryuktyupoddhAtaniyuktisUtrasparzakaniyuktilakSaNA trividhA niyuktiH, 6 parimANajJAne vyAkhyopAyabhUtAni satpadaprarUpaNatAdInyupakramAdInivA saGkhayeyAnyanuyogadvArANi, saGkhayeyA uddezAH, saGkhayeyAnyadhyayanAni, saGkhayeyAH zrutaskandhAH, saGkhayeyAnyaGgAni / eSA kAlikazrutaparimANasaGkhyA // 494 // evaM dRSTivAde'pi bhAvanA kaaryaa| bhaavprmaanne| navaraM prAbhRtAdayaH pUrvAntargatAH zrutAdhikAravizeSAH / se tamityAdi nigamanadvayam // 495 // se kiM taM jANaNAsaMkhe tyaadi| jANaNAjJAnam,saGkhyAyate nizcIyate vastvanayeti saGkhyA, jJAnarUpA saGkhyA jnyaansngkhyaa| kA punariyam? ucyate, yo devadattAdi 0 idaM padaM na vartate / (r) imAni triNi padAni na vrtnte| 0g| 0 vejjayaM vejo| 7 shrute'tydhikm| @ paryavasaMkhyA / bhAvanA kaaryaa| (r) pratItAH, evaM / bhaavprmaannm| 1.3.4.1.3.5 saGkhyA // 366 //
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 367 // ryacchabdAdikaM jAnAti sa tajjAnAti, tacca jaannnsaavbhedopcaaraajjnyaansngkhyetyupskaarH| zeSaM paatthsiddhm||496|| se kiM taM gaNaNAsaMkhA?, 2 ekko gaNaNaM na uveti, duppabhiti saMkhA, taMjahA- saMkhejjae asaMkhejjae aNaMtae |suutrm 497 // se kiM taM saMkhejae?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- jahaNNae ukkosae ajhnnnnmnnukkose|suutrm 498 / / se kiM taM asaMkhenjae?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- parittAsaMkhejjae juttAsaMkhejae asNkhejjaasNkhejje|suutrm 499 // se kiMtaM parittAsaMkhejae?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- jahaNNae ukkosae ajhnnnnmnnukkose|suutrm 500 // se kiM taM juttAsaMkhejae?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- jahaNNae ukkosae ajhnnnnmnnukkose| sUtram 501 // se kiM taM asaMkhejjAsaMkhenjae?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- jahaNNae ukkosae ajhnnnnmnnukkose|| sUtram 502 // se kiM taM aNaMtae?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- parittANaMtae juttANaMtae annNtaannNte|suutrm 503 // se kiM taM parittANaMtae?, 2 tivihe paNNatte, taM0- jahaNNae ukkosae ajhnnnnmnnukkose|suutrm 504 // se kiM taM juttANaMtae?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- jahaNNae ukkosae ajhnnnnmnnukkose||suutrm 505 // se kiMtaM aNaMtANaMtae?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- jahaNNae ya ajahaNNamaNukkosae y|| sUtram 506 // jahaNNayaM saMkhejjayaM kaittiyaM hoi?, dorUvAiM, teNaparaM ajahaNNamaNukkosayAI ThANAI jAva ukkosayaM saMkhejjayaM na pAvai ||suutrm 507 // se kiM taM gaNaNa saMkhA, ityaadi| etAvanta eta iti saGkhyAnaM gnnnsngkhyaa| tatra ego gaNaNaM na uveti, ekastAvadgaNanaM, 0 keviyN| 0 dorUvayaM teNaM prN....| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 497-507 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.3 svaabhaa0pr0| aSTAnAM madhye 1.3.4.1.3.7 gnnnaasN0bhaa0pr0|| tasya saGkavAtAsahayAtAnantabhedA; jaghanyamadhyamotkRSTAdiprabhedAvA jaghanya saDaceyaka svruupm| / 367 //
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogavAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 368 // dravyAdicaturbhedAH saGkhyAMnopaiti / yata ekasmin ghaTAdau dRSTe ghaTAdi vastvidaM tiSThatItyevameva prAyaH pratItirutpadyate, naikasaGkhyAviSayatvena / [[1] upkrmH| athavA, AdAnasamarpaNAdivyavahArakAla ekaM vastu prAyona kazcidgaNayatyato'saMvyavahAryatvAdalpatvAdvA naiko gaNanasaGkhyAma 1.3 prmaannm| vatarati / tasmAdiprabhRtireva gnnnsngkhyaa|saac saGkhayeyakAdibhedabhinnA, tadyathA, sngkhyeykmsngkhyeykmnntkm||497|| tatra saGkhayeyakaM jaghanyAdibhedAtrividham // 498 // asaGkhayeyakaM tu parItAsaGkhayeyakam, yuktAsaGkhayeyakam, asaGkhyeyA- sUtram 508 saGkhayeyakam // 499 // punarekaikaM jaghanyAdibhedAttrividhamiti sarvamapi nvvidhm|| 502 // anantakamapi parItAnantakaM yuktAnantakamanantAnantakam // 503 // atrAdyabhedadvaye jaghanyAdibhedAtpratyekaM trividham // 504-505 // anantAnantakaM tu jaghanyamajaghanyotkRSTameva saMbhavatIti / utkRSTAnantAnantakasya kvApyasambhavAditi sarvamapIdamaSTavidham // 506 // tadevaM saMkSepataH saGghayeyakAdibhedaprarUpaNAmAtraM kRtvA vistarataH tatsvarUpanirUpaNArthamAha- jahaNNaya saMkhejjayaM kettiymityaadi| tatra jaghanyaM / saGgayeyakaM dvau, tataH paraM tricaturAdikaM sarvamajaghanyotkRSTaM yAvadutkRSTaM na prApnoti // 507 // ___ ukkosayaMsaMkhejjayaM kettiya hoi?, ukkosayassa khejjayassa parUvaNaM karissAmi, se jahAnAmae palle siyA, egaMjoyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM, tiNNi joyaNasayasahassAI solasa ya sahassAI doNNi ya sattAvIse joyaNasate tiNNi ya kose aTThAvIsaMca dhaNusataM terasa ya aMgulAI addhaMgulayaM ca kiMcivisesAhiyaM parikkheveNaM paNNatte / se NaM palle siddhatthayANaM bhrie| tato NaM tehiM siddhatthaehiM dIvasamuddANaM uddhAra gheppati, ege dIve ege samudde 2 evaM pakkhippamANehi jAvaiyANaM dIvasamuddA tehiM siddhatthaehiM apphuNNA esa NaM evatiekhette palle Ai8 / se Na palle siddhatthayANaM bhrie| tatoNaM tehiM siddhatthaehiM dIvasamuddANaM uddhAre gheppati, 0..dyaanntbheddvye| kevaiyaM |..mpy.. yN| addhNaNgulN| ro| lgaa| (aaittaa)| (r) se NaM..khette palle' ityAdini padAni na snti| / 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0|| 1.3.4.1.3 sngkhyaabhaavprmaannm| aSTAnAM madhye 1.3.4.1.3.7 gaNanAsaGkhyA bhaa0pr0| utkRSTasahayAta shyaabhaavprmaannm| // 368 //
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 369 // [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| bravyAdicaturbhedAH sUtram 508 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.3 ege dIve ege samudde 2, evaM pakkhippamANehiM 2 jAvaiyA NaM dIvasamuddA tehiM siddhatthaehi apphunnA, esa NaM evatie khette palle paDhamA salAgA, evaiyANaM salAgANaM asaMlappA logA bhariyA tahAvi ukkosayaM saMkhejjayaMNa pAvai, jahA ko diTuMto?, se jahANAmae maMce siyA AmalagANaM bharite, tattha NaMege Amalae pakkhitte se mAte, aNNe'vipakkhitte sevi mAte, annevi pakkhitte sevi mAte evaM pakkhippamANe 2 hohI se Amalae jaMmi pakkhitte se maMcae bharijihii je vi tattha Amalae na mAhiti, ||suutrm 508 // tatra kiyatpunarutkRSTa saGkhyeyakaM bhavatIti vineyena pRSTe vistareNa tasya prarUpayiSyamANatvAditthamAha- utkRSTasya saGkhyeyakasya prarUpaNAM krissyaami| tadevAha- tadyathA nAma kazcitpalyaH syAt, kiyanmAna ityAha-AyAmaviSkambhAbhyAM yojanazatasahasram, paridhinAtu parihI tilakkha solasa sahassa do ya saya sttviishiyaa| kosatiya aTThavIsaM dhaNusaya terNgulddhhiyN||1||(bRhtkssetr 6) itigAthApratipAditamAnaH, jambUdvIpapramANa iti bhAvaH / ayaMcAdhastAdyojanasahasramavagADho draSTavyaH, ratnaprabhApRthivyA ratnakANDaM bhittvA vajrakANDe pratiSThita ityarthaH / sa caivaMpramANa: palyo jambUdvIpavedikAnta upari saprazikha: siddhArthAnAM sarSapAnAM bhriyte| tato NaM tehi mityaadi| idamuktaM bhavati, te sarSapA asatkalpanayA devAdinA samutkSipyaiko dvIpe, ekaH samudra ityevaM sarve'pi prakSipyante, yatra ca dvIpe samudre vAta itthaM prakSipyamANA niSThAMyAnti tatparyavasAno jambUdvIpAdiranavasthitapalyaH klpyte| ata evAha- esaNaM evaie khette palletti, yAvantodvIpasamudrAstaiHsarSapaiH, apphuNNatti, vyAptA ityrthH| etadetAvatpramANaM kSetramanavasthitapalyaH, sarSapabhRto buddhyA parikalpyata ityarthaH / tataH kimityAha- paDhamA salAgatti / tataH zalAkApalye O'vi| (r)NaM' itydhikm| 0 jNsi| 0 paridhistrayo lakSAH SoDaza sahasrA dve ca zate sptviNshtydhike| krozatrikamaSTAviMzaM dhanuHzataM trayodazAGgulAni ardhaadhikaani||1||0 h| t| bhaavprmaannm| aSTAnAM madhye 1.3.4.1.3.7 gaNanAsaGkhyA bhaa0pr0|| utkRSTasahayAta sngkhyaabhaavprmaannm|
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1]upadra krmH| upkrmH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 370 // 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH prathamazalAkA, ekaH sarSapaH prakSipyata ityarthaH / evaiyANaM salAgANaM asaMlappA logA bhariyatti, lokyante kevalinA dRzyanta iti lokAH, vyAkhyAnAdiha vkssymaannaa:shlaakaaplyruupaagRhynte| te caika dazazata sahasra lakSa koTiprakAreNa saMlapitumazakyA'saMlapyAH, atibahava ityarthaH / yathoktazalAkAnAmasatkalpanayA bhRtAH pUritAstathApyutkRSTaM saGkhyeyakaMna praapnoti| AkaNThapUritA api hi lokarUDhyA bhRtA ucyante, na caitAvataivotkRSTaM saGkhyeyakaM sampadyate, kintu yadA saprazikhatayA tathA te bhriyante yathA naiko'pi sarSapastatrAparo mAti tadA tadbhavatIti bhaavH| nanu saprazikhatayA sarvathA'bhRtamapi loke kiM bhRtamucyate?, satyam, procyata eva, tathA cAtrArthe dRSTAntaM didarzayiSurAha- yathA ko dRSTAntaH? iti ziSyeNa pRSTe satyuttaramAha- tadyathA nAma kazcinmazca: syAt, sa cAmalakAnAM bhRta iti zikhAmantareNApi lokena vyapadizyate / atha ca tatraikamAmalakaM prakSipta tanmAtamaparamapi prakSiptaM tadapi mAtamanyadapi prakSiptaM tadapi mAtamevamaparAparaiH prakSipyamANaiH bhaviSyati tadAmalakaM yenAsau8 maJco bhariSyate, yacca taduttarakAlaMtatra maJcena mAsyati / itthaM cAtrApyaparAparairyathoktazalAkArUpaiH prakSiptairyadA saMlapitumazakyA aSTAnAM ma atibahavaHsaprazikhA:palyA asatkalpanayA bhRtA bhavanti tadotkRSTaM saGkhyeyakaM bhavatItyadhyAhAro draSTavya iti taavdkssraarthH| bhAvArthastvayam, pUrvanidarzitasvarUpAdanavasthitapalyAdapare'pi jambUdvIpapramANA yojanasahasrAvagADhAstrayaH palyA buddhyA kalpyante / tatra prathamaH zalAkApalyaH, dvitIyaH pratizalAkApalyastRtIyo mhaashlaakaaplyH| tatrAnavasthitapalyo bhRtaH zalAkApalye ca prathamA zalAkA prakSipteti pUrvamAdarzitam / tadanantaraM punarapyanavasthitapalyasarSapAH samutkSipyaiko dvIpe, eka samudra ityevaM prkssipynte| taizca niSThitaiH zalAkApalye dvitIyA zalAkA prakSipyate / sarSapAzca prakSipyamANA yatra dvIpe samudrevA 7'ko'tra' iti / 0 ti| sUtram 508 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.3 sddcaabhaavprmaannm| 1.3.4.1.3.7 gaNanAsar3ayA bhaa0pr0| utkRSTasaGgayAta shyaabhaavprmaannm| // 370 //
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] upkrmH| shaa0upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 371 // niSThitAstatparyavasAna: pUrveNa saha bRhattaro'navasthitapalya: sarSapabhRtaH parikalpyate'ta evAyamanavasthitapalya ucyate, avsthitruupaabhaavaat| punaH so'pyutkSipyaikaikasarSapakrameNa dvIpasamudreSu prakSipyate, zalAkApalyeca tRtIyAzalAkA prkssipyte| teca sarSapAH prakSipyamANA yatra dvIpe samudre vA niSThitAstatparyavasAnaH pUrveNa saha bRhattamo'navasthitapalyaH sarSapabhRtaH priklpyte| punaH so'pyutkSipya tenaiva krameNa dvIpasamudreSu prakSipyate, zalAkApalye ca caturthI zalAkA prakSipyate / evaM yathottaraM vRddhasyAnavasthitapalyasya bharaNariktIkaraNakrameNa tAvadvAcyaM yAvadekaikazalAkAprakSepeNazalAkApalyo bhriyate, aparAMzalAkAMna prtiicchti| tato'navasthitapalyo bhRto'pi notkSipyate, kintu zalAkApalya evoddhiyte| ayamapyanavasthitapalyAkrAntakSetrAtparata ekaikasarSapakrameNa dvIpasamudreSu prakSipyate / yadAca niSThito bhavati tadA pratizalAkApalyalakSaNe tRtIyepalye prathamA pratizalAkA prakSipyate / tato'navasthitapalya:samutkSipya zalAkApalye niSThAsthAnAtparatastenaiva krameNa nikSipyate, niSThiteca tasmiJchalAkApalye zalAkA prkssipyte| itthaM punarapyanavasthitapalyapUraNa recanakrameNa zalAkApalyaHzalAkAnAM bhriyate / tato'navasthitazalAkApalyayo tayoH zalAkApalya evotkSipya pUrvoktakrameNaiva nikSipyate, pratizalAkApalye ca dvitIyA pratizalAkA prakSipyate / tato'navasthitapalyaH samuddhRtya zalAkApalyaniSThAsthAnAtparatastenaiva nyAyena prkssipyte|shlaakaaplyec zalAkA prakSipyate, evamanavasthitapalyasyotkSepa prakSepakrameNa zalAkApalyaH zalAkAnAM bhrnniiyH| zalAkApalyasya tUtkSepa prakSepavidhinA prtishlaakaaplyHprtishlaakaanaaNpuurnniiyH| yadAca pratizalAkApalya:zalAkApalyo'navasthitapalyazca trayo'pi bhRtA bhavanti tadA pratizalAkApalya evotkSipya dvIpasamudreSu tathaiva prakSipyate / niSThite ca tasminmahAzalAkApalye prathamA mahAzalAkA prkssipyte| tataH zalAkApalya utkSipya tathaiva prakSipyate, pratizalAkApalyeca pratizalAkA prakSipyate / tato'na 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedA: sUtram 508 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0|| 1.3.4.2.3 sdd'yaabhaavprmaannm| aSTAnAM madhye 1.3.4.1.3.7 gaNanAsaGkAyA bhA0pra0 utkRSTasavayAta saGkhyAbhAvapramANamA
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 372 // sUtram 509-514 1.3.4 bhaavprmaannm| |1.3.4.1 vasthitapalya utkSipya tathaiva prakSipyate, zalAkApalyeca zalAkA prakSipyate / evamanavasthitapalyotkSepa prakSepakrameNa zalAkA- [1] upkrmH|| zA0 upkrmH| palyo bharaNIyaH, zalAkApalyoddharaNa vikiraNavidhinA pratizalAkApalyaH pUraNIyaH, pratizalAkApalyotpATanaprakSepaNAbhyAM 1.3 prmaannm| mahAzalAkApalyaH pUrayitavyaH / yadA tu catvAro'pi paripUrNA bhavanti tadotkRSTaM saGkhayeyakaM rUpAdhikaM bhavati / iha yathokteSu / dravyAdicaturbhedAH caturSa palyeSu yesarSapAyecAnavasthitapalya zalAkApalya pratizalAkApalyotkSepaprakSepakrameNa dvIpasamudrA vyAptA stAvatsaGkhyamutkRSTaM saGkhyeyakamekena sarSaparUpeNa samadhikaMsampadyata iti bhAvaH / etAvadbhizca sarSapairasaMlapyA lokAH,zalAkApalyalakSaNA bhriyanta eveti sUtramavirodhena bhAvanIyam / idaM ca tAvadutkRSTaM saGkhayeyakam, jaghanyaM tu dvau, jaghanyotkRSTayozcAntarAle yAni saGkhyAsthAnAni tatsarvamajaghanyotkRSTam / Agame ca yatra kvacidavizeSitaM saGkhayeyakagrahaNaM karoti tatra sarvatrAjaghanyotkRSTa guNa pra0 / draSTavyam / idaMcotkRSTaM saGkhayeyakamitthameva prarUpayituMzakyate, zIrSaprahelikAntarAzibhyo'tibahUnA (nAM) samatikrAntatvAtprakArAntareNAkhyAtumazakyatvAditi // 508 / uktaM trividhaM saGghayeyakam / atha navavidhamasaGkhayeyakaM prAguddiSTaM nirUpayitumAha aSTAnAM madhye evAmeva ukkosae saMkhenjae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM parittAsaMkhejjayaM bhavati, teNa paraM ajahaNNamaNukosayAIThANAiMjAva ukkosayaM parittAsaMkhejjayaM Na pAvai ||suutrm 509 // ukkosayaM parittAsaMkhejjayaM kettiya hoti?, jahaNNayaM parittAsaMkhejjayaM jahaNNayaparittAsaMkhejamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso sngkhbeykm| rUvUNo ukkosayaM parittAsaMkhejjayaM hoti, ahavA jahannayaM juttAsaMkhejjayaMrUvUNaM ukkosayaM parittAsaMkhejjayaM hoi|suutrm 510 // jahannayaM juttAsaMkhejjayaM kaeNttiyaM hoti?, jahaNNayaM parittAsaMkhejjayaM jahaNNayaparittAsaMkhejjayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso 0v| 0 ve| te| 0 kevaiyaM / 7 yN| 0 ukkosN| (c) ime dve pade na staH / 1.3.4.1.3 ssyaabhaavprmaannm| gaNanAsar3ayA bhaa0pr0| navavidhA // 372 //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 373 // [8] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram paDipuNNo jahannayaM juttAsaMkhejjayaM havati, ahavA ukkosae parittAsaMkhejjae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM juttAsaMkhejjayaM hoti, AvaliyA vitattiyA ceva, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAI ThANAIjAva ukkosayaM juttAsaMkhejayaMNa pAvai // sUtram 511 // ___ ukkosayaM juttAsaMkhejjayaM kettiyaM hoti?, jahaNNaeNaM juttAsaMkhejjaeNaM AvaliyA guNiyA aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM juttAsaMkhejjayaM hoi, ahavA jahannayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaMrUvUNaM ukkosayaM juttAsaMkhejjayaM hoti // sUtram 512 // jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejayaMkettiyaM hoi?, jahannaeNaMjuttAsaMkhejaeNaM AvaliyA guNiyA aNNamaNNabbhAsopaDipuNNo jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM hoi, ahavA ukkosae juttAsaMkhejjae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM hoti, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAI ThANAIjAva ukkosayaM asaMkhejjAsUkhejjayaMNa pAvati ||suutrm 513 // ___ ukkosayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM kettiyaM hoti?, jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM jahaNNayaasaMkhejjAsaMkhejjayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAsorUvUNo ukkosayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaMhoi, ahavAjahaNNayaM parittANatayaMrUvUNaM ukkosayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM hoti ||suutrm 514 // evAmeva ukkosae saMkhejjae ruuvmityaadi| asaGkhyeyake'pi nirUpyamANa evamevAnavasthitapalyAdi prarUpaNA kriyata ityarthaH, tAvadyAvadutkRSTaM saGkhayeyakamAnItam / tasmiMzca yadekaM rUpaMpUrvamadhikaM darzitaM tadyadA tatraiva rAzau prakSipyate tadA jaghanyaM parItAsaGghayeyakaM bhavati / teNa paramityAdi sUtram / tata: paraMparItAsaGkatyeyakasyaivAjaghanyotkRSTAni sthAnAni bhavanti, yAvadutkRSTa parItAsaGghayeyakaM na prApnoti // 509 // ziSyaH pRcchati, kiyatpunarutkRSTaM parItAsaGkhayeyakaM bhavati? atrottaraM jahaNNayaM priittaasNkhejjymityaadi| jaghanyaM parItAsaGkhyeyakaMyAvatpramANaM bhavatIti shessH| tAvatpramANAnAM jaghanyaparItAsaGkhyeyakamAtrANAm, O hoti / 0 kevaiyaM / 0 ime dve pade na stH| ni| 7 idaM padaM na vrtte| 509-514 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.3 sngkhyaabhaavprmaannm| aSTAnAM madhye 1.3.4.1.3.7 gaNanAsaGkhyA bhaa0pr0| nvvidhaasngkhyeykm| // 373 //
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 374 // sUtram 509-514 bhaavprmaannm| guNa pr0|| 1.3.4.1.3 jghnypriitaasnggnyeykgtruupsmyaanaamityrthH| rAzInAmanyo'nyamabhyAsaH, parasparaMguNanAsvarUpaekena rUpeNona utkRssttN| [1] upkrmH| parItAsaGkhayeyakaM bhavati / idamatra hRdayam, pratyekaM jaghanyaparItAsaGkhayeyaka eva yAvanti rUpANi bhavanti tAvantaH pujA 1.3 prmaannm| vyavasthApyante, taizca parasparaguNitairyo rAzirbhavati, sa ekena rUpeNa hIna utkRSTaM parItAsaGkhayeyakamantavyam / atra sukhapratipattyartha dravyAdicaturbhedAH mudAharaNaM darzAte, jaghanyaparItAsaGghayeyake kilAsatkalpanayA paJca rUpANi sampradhAryante, tataH paJcaiva vArAH paJca paJca vyavasthApyante, tathAhi-55555 / atra paJcabhiH paJca guNitAH paJcaviMzatiH, sA ca paJcabhirAhatA jAtaM paJcaviMzaMzatamityAdikrameNA-1.3.4 mISAMrAzInAM parasparAbhyAsejAtAni paJcaviMzatyadhikAnyekatriMzacchatAni, etatprakalpanayatAvanmAna: sadbhAvatastvasaGkhayeyarUpo 1.3.4.1 rAzirekena rUpeNa hIna utkRSTaM parItAsaGgayeyakaM smpdyte| yadA tu tadapyadhikaM rUpaM gaNyate tadA jaghanyaM yuktAsaGkhayeyakaM jaayte| ata evAha- ahavA jahaNNayaM juttaasNkhejjymityaadi|anntroktaaddhi yuktAsaGkhtyeyakAdekasmitrUpe samAkarSita utkRSTa parItAsaGkhayeyakaM niSpadyata iti pratIyata eveti // 510 // uktaM jaghanyAdibhedabhinnaM trividhaM parItAsaGkhayeyakam, atha tAvadbhedabhinnasyaiva yuktAsaGkhayeyakasya nirUpaNArthamAha- jahaNNayaM juttAsaMkhejjayaM kittiymityaadi| atrottaraM jahaNNayaM parittA- 1.3.4.1.3.7 saMkhejjayamityAdi / vyAkhyA pUrvavadeva, navara mannamannabbhAso paDipunnotti, anyo'nyAbhyastaH paripUrNa eva rAziriha gRhyate, na tuma rUpaMpAtyata iti bhaavH| (graM05000) ahavA ukkosae parittAsaMkhejjaeityAdi bhAvitArthameva / AvaliyA tattiyA cevatti, yAvanti sngkaayeykm| jaghanyayuktAsaGghanyeyake sarSaparUpANi prApyante, AvalikAyAmapi tAvantaH samayA bhvntiityrthH| tataH sUtre yatrAvalikA gRhyate tatra jaghanyayuktAsaGkhayeyakatulyasamayarAzimAnAu~sau drssttvyaa| teNa para mityaadi| tato jaghanyayuktAsanatyeyakAtparata * rUpeNonamutkRSTaM / 7 sa pripuurnn| 0 saa| bhaavprmaannm| aSTAnAM madhye gaNanAsaGkhyA navavidhA // 374 //
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 375 // |[1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 509-514 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 ekottarayA vRddhyA'saGkhayeyAnyajaghanyotkRSTAni yuktAsaGkhayeyasthAnAni bhavanti yAvadutkRSTaM yuktAsaGkhayeyakaM na prApnoti ||511||atr ziSyaH pRcchati ukkosayaM juttaasNkhejjymityaadi| atra prtivcnNjhnnnnennmityaadi| jaghanyena yuktAsaGkhyeyakenAvalikAsamaya rAzirguNyate / kimuktaM bhavati? anyo'nyamabhyAsaH kriyate, jaghanyayuktAsaGkhayeyakarAzistenaiva rAzinA guNyata iti tAtparyam / evaM ca kRte yo rAzirbhavati sa ekena rUpeNona utkRSTaM yuktAsanayeyakaM bhavati / yadi punastadapi rUpaM gaNyate tadA jaghanyamasaGghayeyAsaGkhayeyakaM jAyate'ta evAha- ahavA jahaNNayaM asaMkhijjAsaMkhijjayaM rUvUNamityAdi gatArtham // 512 // uktaM yuktAsaMkhyeyakaM trividham, idAnImasaGkhyAsaGkhayeyakaM trividhaM bibhaNiSurAha- jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM kttiymityaadi| idaM tu sUtraM bhAvitArthameva / navaraM paDipuNNotti paripUrNaH, rUpaM na pAtyata ityarthaH / ahavetyAdyapi gatArtham / teNa para mityaadi| tataH paramasaGkhayeyAsaGkhayeyakasyAsaGkhayeyAnyajaghanyotkRSTa sthAnAni bhavanti, yAvadutkRSTamasaGkhayeyAsaGkhayeyakaMna prApnoti // 513 // atra vineyaH praznayati, ukkosayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM kettiymityaadi| atrottaraM jahaNNayaM asNkhejjaasNkhejjymityaadi| jaghanyamaddhyeyAsaGkhyeyakaMyAvadbhavatIti zeSaH, tAvatpramANAnAM jghnyaasngkhyeyaasngghyeykmaatraannaaNjghnyaasngkhyeyaasngkhyeykruupsngkhyaanaamityrthH| rAzInAmanyo'nyamabhyAsa: parasparaM guNanAsvarUpa ekena rUpeNona utkRSTamasaGkhyeyAsaGkhyeyakaM bhvti| ayamatra bhAvArthaH, pratyekaMjaghanyAsaGkhayeyAsaGkhayeyakarUpA jaghanyAsaGkhayeyAsaGkhayeyaka eva yAvantirUpANi bhavanti tAvantorAzayo vyavasthApyante / taizca parasparaguNitairyo rAzirbhavati sa ekena rUpeNa hIna utkRSTamasaGkhayeyAsaGkhyeyakaM pratipattavyam / udAharaNaM cAtrApyutkRSTaparItAsaGkhayeyakoktAnusAreNa vAcyam / atra ca yadekaM rUpaM pAtitaM tadapi yadi gaNyate tadA jaghanyaM parItAnantakaM (r)sa evaikena / (r)..ssttaasngkhy..| 0 ukkosN| 0 kN| 7 tdpytr| 1.3.4.1.3 syaabhaavprmaannm| aSTAnAM madhye 1.3.4.1.3.7 gaNanAsaGkhyA bhaa0pr0| nvvidhaasngkhyeykm| // 375 //
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 376 // saMpadyate'ta evetthaM nirdizati / ahavA jahaNNayaM parittANatayamityAdi gatArthameva / ityekIyAcAryamataM tAvaddarzitam / anye tvAcAryA utkRSTamasaGkhayeyAsaGkhayeyakamanyathA prarUpayanti, tathAhi, jaghanyAsaGkhayeyAsaGkhayeyakarAzervargaH kriyate, tasyApi vargarAzeH punarvargo vidhIyate, tasyApi vargavargarAzeH punarapi vargo niSpAdyate, evaM ca vAratrayaM varge kRte'nye'pi pratyekamasaGkhayeyasvarUpA daza rAzayastatra prakSipyante, tadyathA logAgAsapaesA dhammA'dhammegajIvadesA y| davvaTThiyA nioyA patteyA ceva boddhavvA // 1 // ThiibaMdhajjhavasANA aNubhAgA jogcheyplibhaagaa| doNha ya samANa samayA asaMkhapakkhevayA dasa u||2||idmuktN bhavati, lokAkAzasya yAvantaH pradezA1stathA dharmAstikAyasyA 2 dharmAstikAyasyai 3 kasya ca jIvasya 4 yAvantaHpradezA: / davvaTThiyA nioyatti, sUkSmANAM bAdarANAMcAnantakAyikavanaspatijIvAnAM zarIrANItyartha: 5, patteyA cevatti, anantakAyikAnvarjayitvA zeSAH pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasA: pratyekazarIriNaH sarve'pi jIvA ityarthaH 6, te cAsaGkhyA bhvnti| ThiibaMdhajjhavasANa tti, sthitibandhasya kAraNabhUtAnyadhyavasAyasthAnAni sthitibandhAdhyavasAyasthAnAni tAnyapyaGyeyAnyeva / tathAhi, jJAnAvaraNasya jaghanyo'ntarmuhUrtapramANa: sthitibandha utkRSTastu triMzatsAgaropamakoTIkoTipramANaH,madhyamapade tveka dvitri caturAdisamayAdhikAntarmuhUrtAdiko'saGkhayeyabhedaH / eSAMca sthitibandhAnAM nirvartakAnyadhyavasAyasthAnAni pratyekaM bhinnAnyeva / evaM ca satyekasminnapijJAnAvaraNe'saGkhyeyAni sthitibandhAdhyavasAyasthAnAni labhyante,evaMdarzanAvaraNAdiSvapivAcyamiti 7 / aNubhAgatti, anubhAgAH, jJAnAvaraNAdikarmaNAMjaghanyamadhyamAdibhedabhinnA rsvishessaaH| eteSAM cAnubhAgavizeSANAM nivartakAnyasaGkhayeyalokAkAzapradezapramANAnyadhyavasAyasthAnAni bhavantyato'nubhAgavizeSA apyetAvanta eva draSTavyAH, kAraNabhedAzritatvAtkAryabhedAnAm 8 / jogaccheyapalibhAgatti, yogo manovAkkAyaviSayaM vIryaM tasya kevaliprajJAcchedena prativiziSTA nirvibhAgA bhAgA zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 509-514 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.3 sngkhyaabhaavprmaannm| aSTAnAM madhye 1.3.4.1.3.7 gaNanAsaGkhyA bhA0pra0 nvvidhaasngkhyeykm| // 376 //
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 377 // yogcchedprtibhaagaaH| teca nigodAdInAM saMjJipaJcendriyaparyantAnAMjIvAnAmAzritA jaghanyAdibhedabhinnA asaGkhayeyA mantavyAH 9 duNha ya samANa samayatti, dvayozcasamayorutsarpiNyavasarpiNIkAlasvarUpayo:samayA asngkhyeysvruupaa:10| evamete pratyekamasaGkhayeyasvarUpA daza prakSepAH pUrvokte vAratrayavargite rAzau prakSipyante / itthaM ca yo rAziH piNDitaH sampadyate sa punarapi pUrvavadvAratrayaM vaya'te, tatazcaikasminUpe pAtita utkRSTAsaGkhayeyAsaGkhayeyakaM bhavati ||514||uktN navavidhamapyasaGkhayeyakam, sAmprataM prAguddiSTamaSTavidhamanantakaM nirUpayitumAhU jahaNNayaM parittANataya kettiyaM hoti?, jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejayaMjahaNNayaasaMkhejjAsekhaMjayamettANaMrAsINaM aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaNNayaM parittANatayaM hoti, ahavA ukkosae asaMkheljAsaMkhenjae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM parittANatayaM hoi, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAiMThANADUMjAva ukkosayaM parittANatayaMNa pAvai |suutrm 515 // ___ ukkosayaM parittANatayaM kettiyaM hoi?, jahaNNayaM parittANatayaM jahaNNayaparittANatayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM parittANatayaM hoi, ahava haNNayaM juttANatayaM rUvUNaM ukkosayaM parittANatayaM hoi|suutrm 516 / / jahaNNayaMjuttANatayaM kettiyaM hoti ?, jahaNNayaM parittANatayaM jahaNNayaparittANatayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaNNayaM juttANatayaM hoi, ahavA ukkosae parittANaMtae rUvaM pakkhittaM jahannayaM juttANatayaM hoi, abhavasiddhiyAvi tettiyA ceva, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAI ThANAIjAva ukkosayaM juttANatayaMNa pAvati // sUtram 517 // ukkosayaM juttANatayaM kettiyaM hoti?, jahaNNaeNaM juttANaMtaeNaM abhavasiddhiyA guNitA aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM 0 kevaiaM' 1 0 ime dve pade nstH| 0 tattiyA hoi teNa...1 0yaa| [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| dravyAdicaturbhedAH sUtram 515-520 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.3 shyaabhaavprmaannm| aSTAnAM madhye 1.3.4.1.3.7 gaNanAsayA bhaa0pr0|| assttvidhaanntkm| bhaavshyH| // 377 //
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 378 // sUtram 515-520 1.3.4 bhaavprmaannm| 1.3.4.1 guNa pr0|| 1.3.4.1.3 juttANatayaM hoi, ahavA jahaNNUyaM aNaMtANatayaM rUvUNaM ukkosayaM juttANatayaM hoi||suutrm 518 // |[1] upkrmH| jahaNNayaM aNaMtANatayaM kettiyaM hoti? jahaNNaeNaM juttANaMtaeNaM abhavasiddhiyA guNiyA aNNamaNNanbhAso paDipuNNo jahaNNayaM aNaMtANatayaM hoi, ahavA ukkosae juttANatae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM aNaMtANatayaM hoti, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAI tthaannaaii| dravyAdicaturbhedAH se tNgnnnnaasNkhaa|suutrm 519 // se kiMtaMbhAvasaMkhA?, 2 je ime jIvA saMkhagaDUnAmagottAIkammAiMvedeti / setaM bhAvasaMkhA, se taMsaMkhApamANe, setaMbhAvapamANe, setaM pmaanne|pmaannetti payaM samattaM // sUtram 520 / / ( // 146 // ) jahannayaM parattANatayamityAdi bhAvitArthameva / navaraM paripUrNa iti rUpaMna pAtyata ityarthaH / teNa prmityaadigtaarthmev||514|| ukkosayaM prittaanntymityaadi| jaghanyaparItAnantake yAvanti rUpANi bhavanti tAvatsaGkhyAnAM rAzInAM pratyekaM jaghanyaparItA- saGkhyAnantakapramANAnAMpUrvavadanyo'nyAbhyAse rUponamutkRSTaMparItAnantakaM bhvti| ahavA jahaNNayaM juttANatayamityAdi spssttm||516|| aSTAnAM madhye jahaNNayaM juttANatayaM kettiyamityAdi vyAkhyAtArthameva / ahavA ukkosae parittANatae, ityAdi subodham / jaghanye ca yuktAnantake | gaNanAsaGkhyA yAvanti rUpANi bhavanti, abhavasiddhikA api jIvA: kevalinA tAvanta eva dRSTAH, teNa paramityAdi kaNThyam // 517 // ukkosayaM juttANatayaM kettiymityaadi| jaghanyena yuktAnantakenAbhavyarAzirguNito rUpona: sannutkRSTaM yuktAnantakaM bhavati, tena tu rUpeNa saha jaghanyamanantAnantakaM sampadyate'ta evAha-ahavA jahaNNayaM aNaMtANatayamityAdigatArtham // 518 // jahaNNayaM aNaMtANatayaM // 378 // kettiyamityAdi bhAvitArthameva / ahavA ukkosae juttANatae, ityAdi pratItameva / teNa paraM ajahaNNukkosayAI, ityaadi| jghnyaad0keviaN'| 0 vedei (nti)10477-520 sUtrANAM sthAna ekameva 146 suutraangkmsti| bhaavprmaannm| 1.3.4.1.3.7 bhA0pra0 assttvidhaanntkm| bhaavshngkH|
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 379 // zA0 upkrmH| 1.3 prmaannm| sUtram 1.3.4 bhaavprmaannm| |1.3.4.1 guNa pr0| 1.3.4.1.3 nantAnantakAtparataH sarvANyapyajaghanyotkRSTAnyevAnantakA nantakasya sthAnAni bhavanti, utkRSTaM tvanantAnantakaM nAstyevetyabhi- [1] upkrmH| prAyaH / anye tvAcAryAH pratipAdayanti, jaghanyamanantAnantakaM vAratrayaM pUrvavadvaya'te, tatazcaite SaDanantakaprakSepAH prkssipynte| tadyathA, siddhA 1 nioyajIvA 2 vaNassaI 3 kAla 4 poggalA 5 cev| savvamalogAgAsaM 6 chappete'NaMtapakkhevA // 1 // ayamarthaH, dravyAdicaturbhedAH sarve siddhAH 1, sarvesUkSmabAdaranigodajIvA: 2, pratyekAnantA: sarvevanaspatijantavaH3, sarvo'pyatItAnAgatavartamAnakAlasamaya 515-520 rAzi: 4, sarvapudgaladravyasamUhaH5, sarvo'lokAkAzapradezarAziH 6, ete ca pratyekamanantasvarUpAH SaT prkssepaaH| etaizca prakSiptairyo rAzirjAyate sa punarapi vAratrayaM pUrvavadvaya'te, tathA'pyutkRSTamanantAnantakaM na bhavati / tatazca kevalajJAnakevaladarzanaparyAyAH prakSipyante, evaM ca satyutkRSTamanantAnantakaM saMpadyate, sarvasyaiva vastujAtasya saGgrahItatvAt / ataH paraM vastusattvasyaiva saGkhyAviSayasyAbhAvAditi bhAvaH / sUtrAbhiprAyatastvitthamapyanantAnantakamutkRSTaM na prApyate, ajaghanyotkRSTasthAnAnAmeva tatra prati-8 saGghayApAditatvAditi / tattvaM tu kevalino vidantIti / sUtre ca yatra kvacidanantAnantakaM gRhyate tatra sarvatrAjaghanyotkRSTaM drssttvym| tadevaM prarUpitamanantAnantakam, tatprarUpaNe ca samAptA gaNanasaGkhyA // 519 // atha bhAvasaGkhyA nirUpaNArthamAha- se kiM taM bhAvasaMkhe tyAdi / iha saGkhyA (khA)zabdena prAguktayuktyA zaGkhAH parigRhyante'ta eva nAmasthApanAdibahuvicAraviSayatvA aSTavidhAnantatsaGkhyApramANaM guNapramANAtpRthaguktam, anyathA saGkhyAyA api guNatvAdguNapramANa evAntarbhAva: syAditi / tatra bhAvazaGkhasvarUpaM darzayitumAha-je ime ityaadi| ye ime prajJApakapratyakSA lokaprasiddhA vA jIvAH, AyuH, prANAdimantaH saMkhagatinAmagoyAI ti, zaGkhagatinAmagotrazabdeneha zaGkhaprAyogyaM tiryaggatinAma gRhyate / tasya copalakSaNArthatvAdvindriyajAtyaudArikazarIrAGgo (r) go| 0pu0 bhAvaH' itydhikm| 0 'kutrApi' itydhikm| O...maannaadgunnprmaannN...| 0 zaGkhagatinAmagotrANI'ti / bhaavprmaannm| aSTAnAM madhye 1.3.4.1.3.7 gaNanAsadhA bhA0pra0 km| bhaavshngkhH| // 379 //
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0upA zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| pAGgAdInyapi gRhynte| tatazcazaGkhaprAyogyaM tiryaggatyAdinAmakarma nIcairgotralakSaNaMgotrakarma ca vipAkato vedayanti ye jIvAsta ete bhAvazaGkhAHprocyante / tadevaM samAptaMsaGkhyApramANamato nigamayati, se taM saMkhappamANetti / tatsamAptau cAvasitaMbhAvapramANamityAha- setaMbhAvappamANetti / etadavasAneca niHzeSitaMpramANadvAramityupasaMharati, se taM pmaannetti| pramANadvAraMsamAptam // 520 // atha kramaprAptaM vaktavyatAdvAraM nirUpayitumAha 1.4vktvytaa| // 380 // sUtram 521-525 svasamayaparasamayobhayavaktavyatA nayApekSayA vibhajanacA ||athopkrmaanuyogdvaare vaktavyAtAkhyaM caturthapratidvAram // se kiMtaMvattavvayA?, 2tivihA paNNattA, taMjahA-sasamayavattavvayA parasamayavattavvayA sasamaya parasamayavattavvayA ||suutrm 521 // se kiMtaMsasamayavattavvayA?,2 jattha NaM sasamae Aghavijjati paNNavijjati parUvijjati daMsijjati nidaMsijjati uvadaMsijjati, se taMsasamayavattavvayA / / sUtram 522 // se kiMtaMparasamayavattavvayA?,2 jatthaMNaM parasamae Aghavijjati jAva uvadaMsijjati, setaM prsmyvttvvyaa|suutrm 523 // se kiMtaMsasamayaparasamayavattavvayA?,2 jatthaNaMsasamae parasamae Aghavijjati jAva uvadaMsijjai, setaMsasamaya parasamayavattavvayA ||suutrm 524 // iyANI koNaokaMvattavvayamicchati?, tattha Negama vavahArA tivihaM vattavvayaM icchNti| taMjahA-sasamayavattavvayaM parasamayavattavvayaM sasamayaparasamayavattavvayaM (2) ujjusuo duvihaM vattavvayaM icchati, taMjahA- sasamayavattavvayaM parasamayavattavvayaM / tattha NaM jA sA 0vattavvayaM icchi| lnnegmsNghvvhaaraa| // 380 //
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| / / 381 // [1] upakramaH / zA0 upkrmH| 1.4vktvytaa| sUtram 521-525 svasamayaparasamayobhayavaktavyatA nayApekSayA vibhjnc| sasamayavattavvayA sAsasamayaM paviTThA, jAsA parasamayavattavvayAsAparasamayaM paviTThA, tamhA duvihA vattavvayA, Natthi tivihA vattavvayA, (3) tiNNi saddaNayA~ (egaM) sasamayavattavvayaM icchaMti, natthi parasamayavattavvayA, kamhA?, jamhA parasamae aNaDhe aheU asabbhAve akiriya ummagge aNuvaese micchAdasaNamitikaTTha, tamhA savvA sasamayavattavvayA, Natthi parasamayavattavvayA, Natthi sasamaya prsmyvttvvyaa|se taMvattavvayA ||suutrm 525 / / ( // 147 // ) se kiM taM vattavvayA, ityAdi / tatrAdhyayanAdiSu pratyavayavaM yathAsambhavaM pratiniyatArthakathanaM vaktavyatA, iyaM ca trividhA, svasamayAdibhedAt // 521 // tatra yasyAm, Namiti vAkyAlaGkAre, svasamaya:svasiddhAnta AkhyAyateyathA, paJca, astikAyAH, tadyathA, dharmAstikAya ityaadi| tathA prajJApyate, yathA gatilakSaNodharmAstikAya ityAdi, tathA prarUpyate, yathA sa evAsaGkhyAtapradezAtmakAdisvarUpaH, tathA darzyate dRSTAntadvAreNa yathA matsyAnAM gatyupaSTambhakaM jalamityAdi, tathA nidarzyate, upanayadvAreNa yathA, tathaivaiSo'pi jIvapudgalAnAM gatyupaSTambhaka ityaadi| tadevaM diGmAtrapradarzanena vyAkhyAtamidam, sUtrAvirodhato'nyathApi vyAkhyeyamiti / seyaM svsmyvktvytaa||522|| parasamayavaktavyatA tu yasyAM parasamaya AkhyAyataityAdi, tathA sUtrakRdaGgaprathamAdhyayane saMti pazca mahabbhUyA, ihamegesi aahiyaa| puDhavI AU teU, vAU AgAsapaMcamA // 1 // ete paMca mahabbhUyA, tebho egotti AhiyA / aha tesiM viNAseNaM, viNAso hoi dehinno||2||(1-1/7-8) ityaadi| asya ca zlokadvayasya sUtrakRttikAralikhita evAyaM bhaavaarthH| ekeSAMnAstikAnAM svakIyApte na AhitAnyAkhyAtA nIha loke santi vidyante paJca, samastaloke vyApakatvAnmahAbhUtAni / tAnyevAha- pRthiviityaadi| paJcabhUtavyatiriktajIvaniSedhArthamAha- eteM pNcetyaadi| etAnyanantaroktAni (r) evaM (eg)| 7521-525 sUtrANAM sthAna ekameva 147 suutraangkmsti| 0 maa| 0 (ya) itydhikm| 7 tebbho| // 381 //
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 382 // sUtram 521-525 svasamayaparasamayobhayavaktavyatA vibhjnshc| pRthivyAdIni yAni paJca mahAbhUtAni tebho tti, tebhyaH kAyAkArapariNatebhya ekaH kazciccidrUpo bhUtAvyatirikta AtmA bhavati, [[1] upkrmH| na tu bhUtavyatiriktaH paralokayAyItyevaM te, Ahiyatti, AkhyAtavantaH / atha teSAM bhUtAnAM vinAzena dehino jIvasya vinAzo 1.4vktvytaa| bhavati, tadavyatiriktatvAdevetyevaM lokAyatamata pratipAdanaparatvAtparasamaya vktvyteymucyte| AkhyAyata ityAdipadAnAM tu vibhAga: pUrvoktAnusAreNa svabuddhyA kaaryH| seyaM parasamayavaktavyatA ||523||svsmy parasamayavaktavyatA punaryatra svasamayaH parasamayazcAkhyAyate yathA, AgAramAvasaMtA vA,AraNNA vAvi pvvyaa| idaM darisaNamAvannA, savvadukkhA vimuccI // 1 // (sUtrakR0 1/1/19) tyaadi| AgAraMgRhaM tatrAvasanto gRhasthA ityrthH| AraNyA vA tApasAdayaH, pavvaiyatti pravrajitAzca zAkyAdayaH, idamasmadIyaM matamApannA AzritAH sarvaduHkhebhyo vimucyanta ityevaM yadA sAvayAdayaH pratipAdayanti tadeya prsmyvktvytaa| nayApekSayA yadA tujainAstadA svasamayavaktavyatA, tatazcAsausvasamaya prsmyvktvytocyte||524||ath vaktavyatAmeva nayairvicArayannAha, iyoNI nao, ityAdi / atra naigamavyavahArau trividhAmapi vaktavyatAmicchataH, naigamasyAnekagamatvAvyavahArasya tu lokavyavahAraparatvAlloke ca sarvaprakArANAM rUDhatvAditi bhAvaH / RjusUtrastuvizuddhataratvAdAdyAmeva dvividhAMvaktavyatAmicchati, sva parasamayavaktavyatAnabhyupagame yuktimAha- tattha NaM jA setyaadi| tRtIyavaktavyatAbhede yA'sau svasamayavaktavyatA gIyate sA svasamayaM / praviSTA, prathamevaktavyatAbhede'ntarbhUtetyarthaH / yA tuparasamayavaktavyatAsAparasamayaM praviSTA, dvitIye vktvytaabhede'ntrbhaavitetyrthH| tatazcobhayarUpavaktavyatAyAH prastutanayamate'sattvAdvividhaiva vaktavyatA na trividheti / saGgahastu sAmAnyavAdinaigamAntargatatvena vivakSitatvAtsUtragativaicitryAdvA na pRthagukta iti / trayaHzabdanayA:,zabda samabhirUdvaivaMbhUtA:zuddhatamatvAdekAM svasamayavakta 0 tebhya' iti / (c) mN| 0 vidyAdagAramAgAramiti dvirUpakozAt / 0 tadevaM (y)| 7vyavahAra (para) sy| OM ko'rthaH?' itydhikm| bhAvaH' itydhikm|| jApAnAca // 382 //
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 383 // vyatAmicchanti, nAsti parasamayavaktavyateti manyante / kasmAdityAha- yasmAtparasamayo'nartha ityAdi / itthaM ceha yojanA kAryA, [2] upkrmH| zA0 upkrmH| nAsti parasamayavaktavyatA, prsmysyaanrthtvaadityaadi|anrthtvN parasamayasya nAstyevAtme'tyanarthapratipAdakatvAdAtmanAsti 1.4vktvytaa| tvasya cAnarthatvam, AtmAbhAve tatpratiSedhAnupapatteH / uktaM ca jo ciMtai sarIre natthi ahaM sa iva(idha) hoi jIvotti / na hu jIvaMmi asaMte saMsayauppAyao annnno||1|| ityAdyanyadapyabhyUhyam / ahetutvaM ca parasamayasya hetvAbhAsabalena pravRtteH / yathA nAstyevAtmA'tyantAnupalabdheH, hetvAbhAsazcAyaM jJAnAdestadguNasyopalabdheH / uktaM ca nANAINa guNANaM aNubhavao hoi jaMtuNo sttaa| jaha rUvAiguNANaM uvalaMbhAo ghddaaiinn||1||mityaadi prAgevoktamiti / asadbhAvatvaM caikAntakSaNabhaGgAdyasadbhUtArthAbhidhAyakatvAdekAntakSaNabhaGgAdezcAsadbhUtatvaMyuktivirodhAttathAhi dhammA'dhammuvaeso kayA'kayaM parabhavA''ya gmnnNc| savvAvi huloyaThiI na ghaDai egNtkhnniymmii||1||tyaadi| akriyAtvaM caikAntazUnyatApratipAdanAt, sarvazUnyatAyAMca kriyAvato'bhAvena kriyAyA / asambhavAt, uktaM ca savvaM sunnaMti jayaM paDivannaM jehi te'vi vattavvA / sunnAbhihANakiriyA vatturabhAveNa kaha ghddii?||1|| ityaadi| unmArgatvaM parasparavirodha(dhAt sthANvAdyAkulatvAttathAhi na hiMsyAt sarvabhUtAni, sANi sthAvarANi ca / AtmavatsarvabhUtAni, yaH pazyati sa dhaarmikH||1|| ityAdyabhidhAya punarapi SaT sahasrANi yujyante, pazUnAM mdhyme'hni| azvamedhasya vacanAnnyUnAni pshubhistribhiH||1|| ityAdi prtipaadyntiiti| anupadezatvaM caikAntakSaNabhaGgAdivAdinAmahite'pi pravartakatvAttaduktam, sarvaM aatmno| 0 yazcintayati zarIre nAsmyahaM sa eva bhavati jIva iti / naiva jIve'sati sNshyotpaadko'nyH||1||0te| 0 jJAnAdInAM guNAnAmanubhavAjjantoH // 383 // sttaa| yathA rUpAdiguNAnAmupalambhAd ghaTAdInAm // 2 // 7 dharmAdharmopadezaH kRtAkRtaM parabhavagamanAdikaM c| sarvA'pi lokasthitirna ghaTata ekaantkssnnike||1|| 0 sarva zUnyaM jagaditi pratipannaM yaiste'pi vaktavyAH / zUnyAbhidhAnakriyA karturabhAve kathaM ghaTate? // 1 // 7 sthAvarANi craanni| sUtram 521-525 svasamayaparasamayobhayavaktavyatA nayApekSayA vibhjnnyc|
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyoga shriihemcndrsuurivRttiyutm| / / 384 // kSaNikamityetad, jJAtvA ko na pravartate? | viSayAdau vipAko me, na bhAvIti vinizcayAd // 1 // ityaadi| yatazcaivaM tato mithyAdarzanam, tatazca mithyAdarzanamitikRtvA nAsti parasamayavaktavyateti vartate / evaM sAvayAdisamayAnAmapyanarthatvAdiyojanA svabuddhyA kAryeti / tasmAtsarvA svasamayavaktavyataiva / loke prasiddhAnapi parasamayAnsyAtpadalAJchananirapekSatayA durnayatvAdasattvenaite nayAH pratipadyanta iti bhAvaH / syAtpadalAJchanasApekSatAyAM tu svasamayavaktavyatAntarbhAva eva / proktaM ca mahAmatinA nayAstava syAtpadalAJchanA ime, rasopadigdhA iva lohadhAtavaH / bhavantyabhipretaguNA yatastato, bhavantamAryAH praNatA hitaissinnH||1||(bRhtsvyNbhuu0) ityaadi| seyaM vaktavyateti nigamanam // vaktavyatA smaaptaa||525|| sAmpratamarthAdhikArAvasaraH, [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.5arthaadhikaarH| sUtram 526 |1.5 arthaa[dhikaarH| ||athopkrmaanuyogdvaare arthAdhikArAkhyaM pnycmprtidvaarm|| se kiMtaM atthAhigAre?,2 jo jassa ajjhayaNassa atthAhigAro, taMjahA-sAvajjajogavira tI 1ukttiNa 2 guNavaoya paDivattI 2|khliyss niMdaNA 4 vaNatigiccha 5 guNadhAraNA 6cev||123||setN atthaahigaare||suutrm 526 // // 148 // ) tatra yo yasya sAmAyikAdyadhyayanasyAtmIyo'rthastadutkIrtanamarthAdhikArasya vissyH| tacca sAvajjajogaviratItyAdigAthAvasare / prAgeva kRtamiti napunaHpratanyata iti |vktvytaarthaadhikaaryostvyN bhedaH, arthAdhikAro'dhyayana AdipadAdArabhya sarvapadeSvanuvartate, pudgalAstikAye pratiparamANu mUrtatvavat, vaktavyatA tu dezAdiniyateti // 526 // atha samavatAraM nirUpayitumAha // 384 // nychitaa| 0 vibho' (pr0)| 0 viddhA pA0 /
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ [[1] upkrmH| shaa0upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| / / 385 // 1.6smvtaarH| sUtram 527-530 nAmAdi ssddbhedaaH| |1.6.3 dravya samavatAra svruupm| ||athopkrmaanuyogdvaare samavatArAkhyaM SaSThapratidvAram // se kiMtaMsamoyAre?,2 chavihe paNNatte, taMjahA- NAmasamoyAre ThavaNAsamoyAre davvasamoyAre khettasamoyAre kAlasamoyAre bhaavsmoyaare||suutrm 527 // se kiMtaMNAmasamoyAre? nAmaThavaNAopuvvaM vnniyaao|suutrm 528 // se kiM taM davvasamoyAre? davvasamoyAre duvihe paNpatte taM0 Agamato ya NoAgamato y| jAva se taM bhaviyasarIradavvasamoyAre // suutrm529|| (1) sekiMtaMjANayasarIra bhaviyasarIravairittedavvasamoyAre?, 2tivihepaNNatte, tNjhaa-aaysmoyaareprsmoyaaretdubhysmoyaare| savvadavvAvi ya NaM AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyaraMti, parasamoyAreNaM jahA kuMDe badarANi, tadubhayasamoyAreNaM jahA ghare thaMbho AyabhAve ya, jahA ghaDe gIvA AyabhAve ya, (2) ahavA jANayasarIra bhaviyasarIravairitte davvasamoyAre duvihe paNNatte, taMjahA, AyasamoyAre yaM tadubhayasamoyAre ya / causaTThiyA AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarati, tadubhayasamoyAreNaM battIsiyAe samoyarati AyabhAve ya / battIsiyA AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarati, tadubhayasamoyAreNaM solasiyAe samoyarati AyabhAve y| solasiyA AyasamoyAreNaM AyabhAvesamoyarati, tadubhaya samoyAreNaM aTThabhAiyAesamoyarati AyabhAveyaM / aTThabhAiyA AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarati, tadubhayasamoyAreNaM caubhAiyAe samoyarati AyabhAve y| caubhAiyA AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarati, tadubhayasamoyAreNaM addhamANIe samoyarai AyabhAve ya / addhamANI AyasamoyAreNaM AyabhAvesamoyarai, tadubhayasamoyAreNaMmANIesamoyarati 0 praznapadAni na vrtnte| 0 se kiM ...NoAmato ya' padAni na vrtnte| 0 davvANi nnN| 9 khaM / // 385 //
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upakramaH zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 386 // 1.6smvtaarH| sUtram 527-530 nAmAdi ssddbhedaaH| 1.6.3 dravya samavatAra svarUpamA AyabhAve yaM / setaM jANayasarIra bhaviyasarIravairitte davvasamoyAre / setaM noAgamao davvasamoyAre / se taM dvvsmoyaare||suutrm 530 // se kiM taMsamoyAre, ityaadi|smvtrnnm, vastUnAMsvaparobhayeSvantarbhAvacintanaM samavatAraH sa ca naamaadibhedaatssoddhaa||527|| tatra nAmasthApane sucarcite // 528 // evaM dravyasamavatAro'pi dravyAvazyakAdivadabhyUhya vktvyH||529|| yAvajjJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyasamavatArastrividhaH prajJaptaH, tadyathA, AtmasamavatAraityAdi / tatra sarvadravyANyapyAtmasamavatAreNa cintyamAnAnyAtmabhAve, svakIyasvarUpe samavataranti, vartante, tadavyatiriktatvAtteSAm / vyavahAratastu parasamavatAreNa parabhAve samavataranti, yathA kuNDe badarANIti / nizcayataH sarvANyapi vastUni prAguktayuktyA svAtmanyeva vartante, vyavahAratastu svAtmanyAdhAre ca kuNDAdike vartanta iti bhAvaH / tadubhayasamavatAreNa tadubhaye vastUni vartante / yathA kaTa kuDya dehalI paTTAdisamudAyAtmake gRhe stambho vartata AtmabhAve ca, tathaiva darzanAditi / evaM budhnodara kapAlAtmake ghaTe grIvA vartata AtmabhAve ceti / Aha, yadyevaM zuddhaH parasamavatAro nAstyeva, kuNDAdau vRttAnAmapi badarAdInAM svAtmani vRttervidyamAnatvAt / satyam, kintu tatra svAtmani vRttivivakSAmakRtvaiva tathopanyAsaH kRtaH / vastuvRttyA tu dvividha eva samavatAro'ta evAha- athavA jJazarIra bhavyazarIravyatirikto dravyasamavatAro dvividhaH prajJaptaH, tadyathA, AtmasamavatArastadubhayasamavatArazca, zuddhasya parasamavatArasya kvApyasambhavAt / na hi svAtmanyavartamAnasya vAndhyeyasyeva parasminsamavatAro yujyata iti bhaavH| pUrvaM cAtmavRttivivakSAmAtreNaiva traividhyamuktamityabhihitam / causaTThiyA AyasamoyAreNamityAdi subodhameva / navaraM catuHSaSTikA catuSpalamAnA pUrvaM nirNItA, tatazcaiSA laghupramANatvAdaSTapalamAnatvena bRhatpramANAyAMdvAtriMzatikAyAMsamavataratIti pratItameva / evaMdvAtriMzatikApi SoDazapalamAnAyAM Onni| (r) yadyevamazuddhaM (yadyevaMzuddhaH) tadA / (r) azuddhasya (shuddhsy)| // 386 //
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 387 // [[1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.6smvtaarH| SoDazikAyAm, SoDazikApi dvAtriMzatpalamAnAyAmaSTabhAgikAyAm, aSTabhAgikApi catuHSaSTipalamAnAyAM caturbhAgikAyAm, caturbhAgikApyaSTAviMzatyadhikazatapalamAnAyAmarddhamANikAyAm, eSApi SaTpaJcAzadadhikapalazatadvayamAnAyAM mANikAyAM smvtrti| AtmasamavatArastu sarvatra pratIta eva / samApto drvysmvtaarH||530|| atha kSetrasamavatAraM bibhaNiSurAha se kiMtaMkhettasamoyAre?, 2 duvihe paM0, taM0- AyasamoyAre ya tadubhayasamoyAre ya, bharahe vAse AyasamoyAreNaM AyabhAvesamoyarati, tadubhayasamoyAreNaM jaMbuddIvesamo0 AyabhAve ya / jaMbuddIve Ayasamo0 AyabhAvesamoyarati, tadubhayasamoyAreNaM tiriyaloe samoyarati AyabhAve ya / tiriyaloe AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarati, tadubhayasamoyAreNaM loe samoyarati AyabhAve y| loe AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarati, tadubhayasamoyAreNaM aloe samoyarati AyabhAve ya' se tNkhettsmoyaare| sUtram 531 // se kiM taM kAlasamoyAre?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- AyasamoyAre yaM tadubhayasamoyAre y| samae AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarati, tadubhayasamoyAreNaM AvaliyAe samoyarati AyabhAve y| evaMANApANU thove leve muhutte ahoratte pakkhe mAse UU ayaNe saMvacchare jugevAsasate vAsasahasse vAsasatasahasse puvvaMge puvve tuDiyaMge tuDie aDaDaMge aDaDe, avavaMge avave, hUhUyaMge hUhue, uppalaMge uppale, paumaMge paume, NaliNaMge NaliNe, athiniuraMge athiniure, auyaMge aue, NauyaMge naue, pauyaMge paue, cUliyaMge cUliyA, sIsapaheliyaMge sIsapaheliyA, pliovme| sAgarovame AyasamoyAreNaM AyabhAve sa0 tadubhayasamoyAreNaM osappiNI ussappiNIsusamoyarati AyabhAve ya / osappiNI ussappiNIoAyasamoyAreNaM AyabhAve0, tadubhayasa0 poggalapariyaTTesamo0 AyabhAve y| poggalapariyaTTe AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarati tadubhayasa0 tItaddhAaNAgataddhAsu samoyarati AyabhAve y| 0'loe...AyabhAve ya' ityAdini padAni na vartante, pratyantare vartante'pi / 0 evmaannaapaannuu| 0cch| sUtram 531-533 nAmAdi ssddbhedaaH| 1.6.4 kSetra, 1.6.5 kAla, 1.6.6.bhAva smvtaaraa:| 88888888888888888888888888888888888888888888888880 // 387 //
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| | / / 388 // 1.6smvtaarH| tItaddhAaNAgataddhAo Ayasa0 AyabhAve0 tadubhayasamoyAreNaM savvaddhAe samoyaraMti AyabhAve ya / setaM kAlasamoyAre // sUtram 532 // se kiMtaMbhAvasamoyAre?, 2 duvihe paNNatte, taM0-Aya0 ya tadubhayasa0 ya / kohe Aya0 AyabhAvesa0, tadu0 mANe samo0 AyabhAve y| evaM mANe mAyA lobhe rAge mohaNije / aTTha kammapayaDIo AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyaraMti, tadubhayasamoyAreNaM chavihe bhAvesamoyaraMti AyabhAve y| evaM jIvejIvasthikAe AyasamoyAreNaM AyabhAvesamoyarati, tadubhayasamoyAreNaMsavvadavvesusamoyarati AyabhAve ya / ettha saMgahaNigAhA- kohe mANe mAyA lobhe rAge ya mohaNijje y| pagaDI bhAve jIve jIvatthiya savva davvA y|| 124||se tNbhaavsmoyaare| setNsmoyaare|setN uvakkame |suutrm 533 / / ( // 149 // ) se kiM taM khettasamoAre, ityaadi| iha bharatAdInAM lokaparyantAnAM kSetravibhAgAnAM yathApUrvaM laghupramANasya yathottaraM vRddhakSetre samavatArobhAvanIyaH / evaM kAlasamavatAre'pisamayAdeH kAlavibhAgasya laghutvAdAvalikAdau bRhati kAlavibhAge samavatAraH subodha eva / AtmasamavatArastu sarvatra spaSTa ev||531-32||ath bhAvasamavatAraM vivakSurAha- se kiM taM bhAva smoyaaretyaadi| ihaudayikabhAvarUpatvAtkrodhAdayo bhaavsmvtaare'dhikRtaaH| tatrAhaGkAramantareNa kopAsambhavAnmAnavAneva kila kupyatIti kopasya mAne samavatAra uktH| kSapaNakAleca mAnadalikaM mAyAyAM prakSipya kSapayatIti mAnasya maayaayaaNsmvtaarH| mAyAdalikamapi kSapaNakAle lobhe prakSipya kSapayatIti mAyAyA lobhe samavatAraH / evamanyadapi kAraNaM parasparAntarbhAve'bhyUhya sudhiyA vAcyam / lobhAtmakatvAttu rAgasya, lobhorAgesamavatarati / rAgo'pi mohabhedatvAnmohe, moho'pikarmaprakAratvAdaSTasu 0 chabbihe bhAve,' itydhikm| jIvatthikAya dvvaay| 0 uvakkama iti paDhamaMdAra' mitydhikm| 0 529-533 sUtrANAM sthAna ekameva 149 sUtrAGkam vrtte| bRhtkssetre| sUtram 531-533 nAmAdi ssddbhedaaH| 1.6.4 kSetra, 1.6.5kAla, 1.6.6.bhAva smvtaaraaH| // 34
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] upkrmH| zA0 upkrmH| 1.6smvtaarH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandra- | sUri vRttiyutm| / / 389 // karmaprakRtiSu, karmaprakRtayo'pyaudayikaupazamikAdibhAvavRttitvATpaTsu bhAveSu / bhAvA api jIvAzritatvAjjIve, jIvo'pi jIvAstikAyabhedatvAnjIvAstikAye,jIvAstikAyo'pi dravyabhedatvAtsamastadravyasamudAye samavataratIti, tadeSa bhAvasamavatAro niruupitH||533||atr ca prastuta Avazyake vicAryamANe sAmAyikAdyadhyayanamapi vyAkhyeyatvena prastutatvAtpUrvokteSvAnupUrvyAdibhedeSu kva samavataratIti nirUpaNIyameva, zAstrakArapravRtteranyatra tathaiva darzanAt, tacca sukhAvaseyatvAdikAraNAtsUtre na nirUpitam, sopayogatvAtsthAnAzUnyArthaM kizcidvayameva niruupyaamH| tatra sAmAyikaMcaturviMzatistava ityAdhutkIrtanaviSayatvA sAmAyikAdhyayanamutkIrtanAnupUrtyAM samavatarati / tathA gaNanAnupUrtyAMca, tathAhi, pUrvyAnupUrvyA gaNyamAnamidaMprathamam, pazcAnupUrvyA tu SaSThamanAnupUrvyA tudvyAdisthAnavRttitvAdaniyatamiti prAgevoktam / nAmni caudayikAdibhAvabhedAtSaNNAma prAguktam / tatra sAmAyikAdhyayanaM zrutajJAnarUpatvena kSAyopazamikabhAvavRttitvAtkSAyopazamikabhAvanAmnisamavatarati / Aha ca bhASyakAraH, chavihanAme bhAve khaovasamie suyaM samoyarai / jaMsuyanANAvaraNakkhaovasamaja tayaM savvaM // 1 // (vizeSAvazyaka bhA0 945) pramANe ca dravyAdibhedaiH prAgniIte jIvabhAvarUpatvAdbhAvapramANa idaM samavataratIti / uktaM ca davvAicaubbheyaM pamIyae jeNaM taM pmaannNti| iNamajjhayaNaM bhAvotti bhAvamANe smoyri||1||(vishessaavshyk bhA0 946) bhAvapramANaMca guNa naya saGkhyAbhedatastridhAproktam / tatrAsya gunnsngkhyaaprmaannyorevaavtaarH| nayapramANe tu yadyapi Asajja u soyAraM nae nayavisArao bUyA (Avazyaka ni0761) ityAdivacanAtkazcinnayasamavatAra uktaH, tathApi sAmprataM tathAvidhanayavicArAbhAvAdvastuvRttyAnavatAra eva / yata idamapyuktam kSAyopazamikabhAvarUpatvAt / sthAnAzUnyatvArthaM / empi| SaDvidhanAmni bhAve kSAyopazamike zrutaM samavatarati / yasmAt zrutajJAnAvaraNakSayopazamajaM takat sarvam // 1 // yN| 0 dravyAdicaturbhedaM pramIyate yena tatpramANamiti / idamadhyayanaM bhAva iti bhAvapramANe samavatarati // 1 // bhaav(p)maanne| AsAdya tu zrotAraM nayAn nayavizArado bruuyaat| 0 kvci| sUtram 531-533 nAmAdi ssibhedaaH| 1.6.4kSetra, 1.6.5kAla, 1.6.6.bhAva smvtaaraaH|
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA0 upkrmH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 390 // 1.6.4kSetra, mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu na nayA samoyaraMti iha (aavshykni0762)mityaadi|mhaamtinaapyuktm, mUDhanayaM tu na saMpaI nayappamANe'vayAroupakramaH / se (vizeSAvazyaka bhA0 949) tti / guNapramANamapi jIvAjIvaguNabhedato dvidhA proktam / tatrAsya jIvopayogarUpatvAjjIvaguNapramANe samavatAraH, tasminnapijJAnadarzanacAritrabhedatastryAtmake'sya jJAnarUpatayA jJAnapramANe'vatAraH, tatrApi pratyakSAnu 1.6smvtaarH| mAnopamAnAgamabhedAccaturvidhe prkRtaadhyynsyaaptopdeshruuptyaa''gme'ntrbhaavH| tasminnapi laukika lokottarabhedabhinne sUtram 531-533 paramagurupraNItatvena lokottarike AtmAgamAnantarAgamaparamparAgamabhedatastrividhe'pyasyasamavatAraH |sngkhyaaprmaanne'pinaamaadi nAmAdi bhedabhinne praaguktprimaannsngkhyaayaamsyaavtaarH| vaktavyatAyAmapisvasamayavaktavyatAyAmidUmavatarati / yatrApi parobhayasamaya- ssddbhedaaH| varNanaM kriyate tatrApi nizcayata: svasamayavaktavyataiva, parobhayasamayorapi samyagdRSTiparigRhItatve svasamayatvAt / samyagdRSTihi . 1.6.5 kAla, parasamayamapi viSayavibhAgena yojayati natvekAntapakSanikSepeNetyata: sarvo'pitatparigRhItaH svasamaya eva / ata eva paramArthataH 1.6.6. bhAva srvaadhyynaanaampisvsmyvktvytaayaamevaavtaarH| taduktam, parasamao ubhayaM vA sammaddihissa ssmojennN| to savva'jjhayaNAI ssmyvttvvniyyaaii||1|| (vizeSAvazyaka bhA0953) evaM caturviMzatistavAdiSvapi vAcyamityalamativistareNeti samApta: samavatAraH, tatsamarthane ca samAptaM prathamamupakramadvAram / / 533 // atha nikSepadvAraM nirUpayitumAha ||aacaaryprvrmldhaarishriihemcndrsuurivircitvRttiyutN zrIanuyogadvArasUtravRtau prathamamanuyogadvAramupakramAkhyaM smaaptmiti|| smvtaaraa:| // 390 // OmUDhanayikaM zrutaM kAlikaM tu na nayAH smvtrntiih| 0 mUDhanayaM tu na samprati nyprmaannaavtaarstsy| 0 nayappamAvaAro se| praagukte| tven| 0 parasamaya ubhayaM vA samyagdRSTeH svasamayo yena / tataH sarvANyadhyayanAni svsmyvktvytaaniytaani||1|| 'tatrApi' itydhikm| 9
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 391 // ||ath nikSepAkhyaM dvitIyamanuyogadvAram // se kiMtaM nikkheve?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- ohanipphaNNe ya nAmanipphaNNe ya suttAlAvaganipphaNNe y|| sUtram 534 // se kiMtaM ohanipphaNNe?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-ajjhayaNe ajjhINe Ae jhvnnaa|| sUtram 535 // se kiMtaM ajjhayaNe?,2 cauvvihe paNNatte, taMjahA- NAmajjhayaNe ThavaNajjhayaNe davvajjhayaNe bhAvajjhayaNe ||suutrm 536 // NAmaTThavaNAo puvvaM vnnnniyaao||suutrm 537 // . se kiM taM davvajjhayaNe?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- Agamao ya NoAgamao y|| sUtram 538 // se kiMtaM Agamato davvajjhayaNe?, 2 jassaNaM ajjhayaNe tti padaM sikkhitaM ThitaM jitaM mitaM parijitaM jAva jAvaiyA aNuvauttA Agamao taaviyaaiNdvvjjhynnaaii| evameva vvhaarssvi|sNghssnnN ego vA aNego vA taM ceva bhANiyatvaM, jAva se taM Agamato dvvjjhynne||suutrm 539 // se kiMtaMNoAgamato davvajjhayaNe?,rativihe paNNatte, taMjahA- jANayasarIradavvajjhayaNe bhaviyasarIradavvajjhayaNe jANayasarIrabhaviyasarIravairitte d0||suutrm 540 // sekiMtaMjANaga0?,2 ajjhayaNapayatthAhigArajANayassajasarIrayaMvavagata cuta caiya cattadehaMjAva ahoNaM imeNaM sarIrasamussaeNaM ajjhayaNettipadaM AghaviyaM jAva uvadaMsiyaM ti, jahA ko diTuMto? ayaM ghayakuMbhe aasii| ayaM mahukuMbhe AsI, se taM jANayasarIra ya' na vrtte| kh| payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva jAvaiA..' iti rUpeNa pATho vrtte| sarIraM vavagayacuacAviacattadehaM jiivvippjddhN| 7 jiNadiTeNaM bhAveNaM' ityadhikam / [2] nikssepH| sUtram 534-546 2.1 ogha, 2.2 nAma, 2.3sUtrAlApaka nisspnnbhedaaH| 2.1 oghaniSpanne'dhyayanapadasya nAmAdi cturnikssepaaH| // 391 //
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] nikssepH| |zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| ||392 // dvvjjhynne|suutrm 541 // se kiMtaM bhaviyasarIradavvajjhayaNe?, 2 je jIve joNijammaNanikkhaMte imeNaMceva AdattaeNaM sarIrasamussaeNaM jiNadiTeNaM bhAveNaM ajjhayaNe tti payaM seyaMkAle sikkhissati na tAva sikkhati, jahA ko diTuMto? ayaM ghayakuMbhe bhavissati, ayaM mahukuMbhe bhavissati setaM bhaviyasarIradavvajjhayaNe / / sUtram 542 // ___ se kiM taM jANayasarIra bhaviyasarIravairitte davvajjhayaNe?, 2 pattayapotthayalihiyaM / se taM jANayasarIra bhaviyasarIravairitte davvajjhayaNe / setaMNoAgamao davvajjhayaNe / setNdvvjjhynne|suutrm 543 // se kiM taM bhAvajjhayaNe? duvihe paNNatte taMjahA-Agamato ya NoAgamatoya ||suutrm 544 // se kiMtaM Agamato bhAvajjhayaNe?, 2 jANae uvautte / setaM Agamato bhAvajjhayaNe / / sUtram 545 // se kiMtaM noAgamato bhAvajjhayaNe?, 2 ajjhappassA''NayaNaM, kammANaM avacao uvaciANaM / aNuvacao anavANaM, tamhA ajjhayaNamicchati // 125||se taMNoAgamato bhAvajjhayaNe / setaM bhAvajjhayaNe / setaM ajjhayaNe ||suutrm 546 // se kiM taM nikkheve, ityAdi / nikSepa: pUrvoktazabdArtha strividhaH prajJaptaH, tadyathA, oghnisspnnityaadi| tatraughaH, sAmAnyamadhyayanAdikaM zrutAbhidhAnam, tena niSpanna oghnisspnnH| nAma, zrutasyaiva sAmAyikAdivizeSAbhidhAnaM tena niSpanno naamnisspnnH| sUtrAlApakAH, karemi bhaMte! sAmAiyaM mityAdikAstairniSpannaH suutraalaapknisspnnH||534 // etadeva bhedatrayaM vivarISurAha-se kiM taM ohanipphaNNe, ityaadi| oghaniSpannazcaturvidhaH prajJaptaH, tadyathA, adhyayana makSINa mAyaH ksspnnaaH| etAni catvAryapi sAmAyikacatu sUtram 534-546 2.1 ogha, 2.2 nAma, 2.3sUtrAlApaka nisspnnbhedaaH| 2.1 oghaniSpanne'dhyayanapadasya nAmAdi cturnikssepaaH| // 392 //
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ |[2] nikssepH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 393 // viNshtistvaadishrutvishessaannaaNsaamaanynaamaani| tathAhi, sAmAyikamadhyayanamucyate, tadevAkSINaM nigadyate, idamevAyaH pratipAdyate, etadeva ksspnnaabhidhiiyte| evaM cturviNshtistvaadissvpybhidhaaniiym||535||saamprtmetessaaNcturnnaampi nikSepaMpratyekamabhidhitsurAha- se kiM taM ajjhayaNe, ityAdi / nAma sthApanA dravya bhAvabhedAccaturvidho'dhyayanazabdasya nikssepH| tatra nAmAdivicAraHsarvo'pi pUrvoktadravyA(nAmA)vazyakAnusAreNa vaacyH||536-545||yaavnnoaagmto bhAvAdhyayane'jjhappassANayaNamityAdi gAthA / vyAkhyA ajjhappassa ANayaNa miha nairuktena vidhinA prAkRtasvAbhAvyAcca pakAra sakAra AkAra NakAralakSaNamadhyagatavarNacatuSTayalope'jjhayaNamiti bhavati / adhyAtma cetaH, tasyAnayanamadhyayanamucyata iti bhaavH| AnIyate ca sAmAyikAdyadhyayanena zobhanaM cetH| asmin satyazubhakarmaprabandhavighaTanAt, ata evAha- karmaNAmupacitAnAMprAgupanibaddhAnAM yato'pacayo hrAso'sminsati saMpadyate navAnAM cAnupacayo'bandho yatastasmAdidaM yathoktazabdArthopatterajjhayaNaM praakRtbhaassaayaamicchntisuuryH| saMskRte tvidamadhyayanamucyata iti|saamaayikaadikNcaadhyynN jJAnakriyAsamudAyAtmakam / tatazcAgamasyaikadezavRttitvAnozabdasya ca dezavacanatvAnnoAgamato'dhyayanamidamuktamiti gaathaarthH|| se tamityAdi nigmntrym||546|| uktamadhyayanamathAkSINanikSepaM vivakSurAha se kiM taM ajjhINe?, 2 cauvvihe paNNatte, taMjahA- NAmajjhINe ThavaNajjhINe davvajjhINe bhAvajjhINe ||suutrm 547 // nAmaThavaNAopuvvaM vnnnniyaao||suutrm 548 // se kiMtaM davvajhINe?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- Agamato ya noAgamato y|| sUtram 549 // yathA (yadeva) hi| 0 niruktvidhinaa| (c)...rassakAra...10 yane shobhnN| 7 shbdaarthprtiptte...| sUtram 547-557 2.1 ogha, 2.2 nAma, 2.3sUtrAlApaka nisspnnbhedaaH| 2.1 oghaniSpatranikSepe'jjhINapadasya nAmAdi cturnikssepaaH|
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRtti yutm| // 394 // se kiM taM Agamato davvajjhINe?, 2 jassa NaM ajjhINe ttipadaM sikkhitaM jitaM mitaM parijitaM taM ceva jahA davvajjhayaNe tahA bhANiyavvaM, jAva setaM Agamato davvajjhINe ||suutrm 550 // se kiMtaM noAgamato davvajjhINe?,2tivihe paNNatte, taMjahA- jANayasarIradavvajjhINe bhaviyasarIradavvajjhINe jANayasarIrabhaviyasarIravatirittedavvajjhINe ||suutrm 551 // se kiM taM jANayasarIradavvajhINe?, 2 ajjhINapayatthAhikArajANayassa jaM sarIrayaM vavagayacuta caita cattadehaM jahA davvajjhayaNe tahA bhANiyavvaM, jAva se tNjaannysriirdvvjjhiinne||suutrmuu552|| se kiM taM bhaviyasarIradavvajjhINe?, 2 je jIve joNIjammaNanikkhaMte jahA davvajjhayaNe, jAva se taM bhaviyasarIdavvajjhINe // sUtram 553 // se kiMtaM jANayasarIra bhaviyasarIravairittedavvajjhINe?,2 svvaagaasseddhii|setNjaannysriir bhviysriirvirittedvvjjhiinne|se taM noAgamao davvajjhINe, se taM davvajjhINe ||suutrm 554 // . se kiMtaMbhAvajjhINe?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- Agamato ya noAgamato ya |suutrm 555 // se kiM taM Agamato bhAvajjhINe?, 2 jANae uvautte, setaM Agamato bhAvajjhINe ||suutrm 556 // se kiM taM noAgamato bhAvajjhINe?, 2 jaha dIvA dIvasataM paippae, dippae ya so diivo| dIvasamA AyariyA dippaMti, paraM ca dIveMti ||126||setN noAgamato bhaavjjhiinne|se taMbhAvajjhINe, setaM ajjhiinne||suutrm 557 // 0 sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM prijiyN| gaa| 0 cuycaavia| nni| 7 syN| 0 diivNti| [2]nikssepH| sUtram 547-557 2.1 ogha, 2.2 nAma, 2.3sUtrAlApaka nisspnnbhedaaH| 2.1 oghaniSpananikSepe'jjhINapadasya nAmAdi cturnikssepaaH| // 394 //
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 395 // atrApi tathaiva vicAro yAvatsavvAgAsaseDhitti, sarvAkAzaM lokAlokanabhaHsvarUpam, tasya sambandhinI zreNiH pradezA- [2] nikssepH| pahArato'pahriyamANApi na kadAcitkSIyate'to jJazarIra bhavyazarIra vyatiriktadravyAkSINatayA procyte| dravyatA cAsyAkAza sUtram dravyAntargatatvAditi / se kiM taM Agamato bhAvajjhINe?,2 jANae uvautte, atra vRddhA vyAcakSate, yasmAccaturdazapUrvavida Agamopa 558-579 2.1 ogha, yuktasyAntarmuhartamAtropayogakAle ye'rthopalambhopayogaparyAyAste pratisamayamekaikApahAreNAnantAbhirapyutsarpiNIbhi pahi-8 2.2 nAma, yante'to bhaavaakssiinntehaavseyaa| noAgamatastu bhAvAkSINatA ziSyebhyaH sAmAyikAdizrutapradAne'pi svaatmnynaashaaditi| 2.3sUtrAlApaka nisspnnbhedaaH| etadevAha- jaha dIvA gAhA / vyAkhyA yathA dIpAd, avadhibhUtA ddIpazataM pradIpyate pravartate, saca mUlabhUto dIpa: tathApi dIpyate, 2.1 ogha niSpanne 'Aya' tenaiva rUpeNa pravartate, na tu svayaM kSayamupayAti / prakRte sambandhayannAha- evaM dIpasamA AcAryA dIpyante, svayaM vivakSitazrutayuktatvena padasya nAmAdi tathaivAvatiSThante, paraMcaziSyavargaM dIpayanti zrutasampadaM lambhayanti / atra ca noAgamatobhAvAkSINatA zrutadAyakAcAryopayogasyA cturnikssepaaH| gamatvAdvAkkAyayogayozcAnAgamatvAnozabdasya mizravacanatvAdbhAvanIyeti vRddhAvyAcakSata iti gaathaarthH||547-557||athaa''ynikssepN kartumAha se kiMtaM Ae?,2 cauvihe paM0, taM0- nAmAe ThavaNAe davvAe bhaavaae| sUtram 558 // nAmaThavaNAo puvvaM bhnniyaao||suutrm 559 // se kiM taMdavvAe?, 2 duvihe paM0, taM0-Agamato ya noAgamatoya ||suutrm 560 // se kiMtaM AgamaodavvAe?, 2jassaNaM AtottipayaM sikkhie Thie jAva, aNuvaogodavvamitikaTTa, jAva jAvaiyA aNuvauttA 0 sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva kamhA? aNuvaogo davvamitikaTTha negamassaNaM jAva jaaviaa...| // 395 //
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] nikssepH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandra- sUri vRtti 8 yutm| // 396 // AgamaotAvaiyA te davvAyA, jAva setaM aagmodvvaae|suutrm 561 // se kiM taM noAgamao davvAe?, 2 tivihe paM0, taM0- jANayasarIradavvAe bhaviyasarIradavvAe jANayasarIra bhaviyasarIravairitte dvvaae|suutrm 562 // se kiM taM jANayasarIradavvAe?, 2 AyapayatthAhikArajANayassajasarIragaM vavagayacuta cAviya cattadehaM sesaMjahA davvajjhayaNe, jAvasetaM jaannysriirdvvaae||suutrm 563 // se kiM taM bhaviyasarIradavvAye?, 2 je jIve joNijammaNaNikkhaMte sesaM jahA davvajjhayaNe, jAva se taM bhaviyasarIradavvAye // sUtram 564 // se kiMtaM jANayasarIrabhaviyasarIravairittedavvAye?, 2tivihe paNNatte, taMjahA- loie kuppAvayaNie loguttrie||suutrm 565 // se kiM taM loie?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-sacitte acitte mIsae ya |suutrm 566 // se kiM taM sacitte?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- dupayANaM cauppayANaM apayANaM / dupayANaM dAsANaM dAsINaM, cauppayANaM AsANaM hatthINaM, apayANaM aMbANaM aMbADagANaM aae| se taM sacitte // sUtram 567 // se kiM taM acitte?, 2 suvaNNa rayata maNi mottiya saMkhasilappavAla rattarayaNA NaM(saMtasAvaejassa) Aye, se taM acitte| sUtram 568 // se kiMtaM mIsae?, 2 dAsANaMdAsINaM AsANaM hatthINaM samAbhariyAujjAlaMkiyANaM Aye, setaM mIsae, setNloie||suutrm 569 // se kiMtaMkuppAvayaNiye?,2tivihe paNNate, taMjahA, sacitte acittemIsae ya / tiNNivi jahA loie, jAvasetaM kuppaavynnie|| (r)gaa| 1 / (c) setaM mIsae, setaM kuppaavynnie| sUtram 558-579 2.1 ogha, 2.2 nAma, 2.3sUtrAlApaka nisspnnbhedaaH| 2.1 oghaniSpanne 'Aya' padasya nAmAdi cturnikssepaaH| // 396 //
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] nikssepH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 397 // sUtram 570 // se kiMtaM loguttarie?, 2 tivihe paNNUte, taMjahA-sacitte acitte mIsae ya / / sUtram 571 // se kiMtaM sacitte?, 2 sIsANaM sissiNiyANaM aaye| setaM sacitte // sUtram 572 // se kiM taM acitte?,2 paDriggahANaM vUtthANaM kaMbalANaM pAyapuMchaNANaM aae| se taM acitte // sUtram 573 // se kiMtaM mIsae?, 2 sisANaM sissiNiyANaM sabhaMDovakaraNANaM Aye, setaM miise|setN loguttrie| setaM jANayasarIra bhaviyasarIravairitte davvAe, setaM noAgamao dvvaae| setaM dvvaae|suutrm 574 // se kiMtaM bhAvAe?, 2 duvihe paM0, taM0- Agamato ya noAgamato ya |suutrm 575 // se kiMtaM Agamato bhAvAe?,2 jANae uvautte, setaM Agamato bhaavaae|suutrm 576 // se kiMtaM noAgamato bhAvAe?, 2 duvihe paM0, taM0- pasatthe yaM apasatthe ya / / sUtram 577 // se kiMtaM pasatthe?, 2tivihe paM0 taM0- NANAe daMsaNAe carittAe, se tNpsuutthe| sUtram 578 / / se kiMtaM apasatthe?,2 cauvvihe paM0- taM0-kohAe mANAe mAyAe lobhAe, setaM apasatthe / setaMNoAgamato bhAvAe, setaM bhaavaae|setN aaye||suutrm 579 // / se kiM taM Aye, ityaadi| Aya: prAptiAbha ityanarthAntaram / asyApi nAmAdibhedabhinnasya vicAraH sUtrasiddha eva, yAvatse kiM taM acitte?, 2 suvaNNe tyaadi| laukiko'cittasya suvarNAderAyo mntvyH| tatra suvarNAdIni pratItAni / sila tti zilA muktA zaila rAjapaTTAdInAm, raktaratnAnipadmarAgaratnAni, saMtasAvaejassatti, sadvidyamAnam, svApateyaM dravyaM tasyAyaH, samAbhariyA'' (r)ss| (r)ssaa| 0ga0 haa| sUtram 558-579 2.1 ogha, 2.2 nAma, 2.3sUtrAlApaka nisspnnbhedaaH| 2.1 oghaniSpanne 'Aya' padasya nAmAdi cturnikssepaaH| // 397 //
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtram zrIanuyogadvAraMmaladhAri shriihemcndrsuurivRttiyutm| // 398 // ujjAlaMkiyANaM tti A(samA) bharitAnAM suvarNasaGkalikAdibhUSitAnAmAtodyairjhallarIpramukhairalaGkatAnAm // 558-79 // atha [2] nikssepH| kSapaNAnikSepaM vivakSurAhase kiMtaM jhavaNA?, 2 cauvvihA paNNattA, taMjahA- nAmajjhavaNA ThavaNajjhavaNA davvajjhavaNA bhaavjjhvnnaa|| sUtram 580 // 8 580-592 2.1 ogha, nAmaThavaNAo puvva bhnniyaao| sUtram 581 // 2.2 nAma, se kiMtaMdavvajjhavaNA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA- Agamato ya noAgamato y||suutrm 582 // 82.3sUtrAlApaka 8 nisspnnbhedaaH| se kiM taM Agamato davvajjhavaNA?, 2 jassa NaM jhavaNeti padaM sikkhiyaM ThitaM jitaM mitaM parijiyaM sesaM jahA davvajjhayaNe tahA 2.1 ogha niSpanne bhANiyavvaM, jAva se taM Agamato davvajjhavaNA ||suutrm 583 // 'jhavaNA' padasya se kiMtaMnoAgamato davvajjhavaNA? 2tivihA paNNattA, taMjahA-jANayasarIradavvajjhavaNA bhaviyasarIradavvajjhavaNA jANayasarIra nAmAdi cturnikssepaaH| bhaviya sarIravairittA davvajjhavaNA // sUtram 584 // se kiMtaM jANaya0? 2 jhavaNApayatthAhikArajANayassa jasarIrayaM vavagayacuya caiya cattadehaM, sesaMjahA davvajjhayaNe, jAva se taM jANayasarIradavvajjhavaNA // sUtram 585 // se kiMtaM bhavi0 davva0?, 2 je jIve joNijammaNaNikkhaMte AyattaeNaM jiNadiTeNaM bhAveNaMjjhavaNa tti payaMseya kAle sikkhissati, Na tAva sikkhar3a ko diTuMto? jahA ayaM ghayakuMbhe bhavissati ayaM mahukuMbhe bhavissati se taM bhviysriirdvvjjhvnnaa|| // 398 // vvN| 0 payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiaMjAva se taM- iti vrtte| lgaa| 'cua0' iti saMkSiptaH paatthH| 7 AyattaeNaM .... mahukuMbhe bhavissati' ityAdi pATho na vartate tatsthAne 'sesaM jahAdavvajjhayaNe, jAva', iti pATho vrtte| 0 88888888888888888888888888
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] nikssepH| zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 399 // sUtram 586 // se kiM taM jANayasarIra bhaviyasarIravairittA davvajjhavaNA?, 2 jahA jANayasarIrabhaviyasarIrairittedavvAe tahA bhANiyavvA, se taM jANayasarIra bhaviyasarIravairittA davvajjhavaNA, setaM noAgamao davvajjhavaNA, se taMdavvajjhavaNA // sUtram 587 // se kiMtaMbhAvajjhavaNA?,2 duvihA paNNattA, taMjahA- Agamato ya NoAgamato ya |suutrm 588 // se kiMtaM Agamao bhAvajjhavaNA?,2 jhavaNApayatthAhikAra jANae uvautte, setaM Agamato bhAvajjhavaNA // sUtram 589 // se kiMtaMNoAgamato bhAvajAvaNA?,2 duvihA paNNattA? taMjahA- pasatthA ya apasatthA y||suutrm 590 / / se kiMtaM pasatthA?,2cauvvihA paNNattA? taMjahA-kohajjhavaNA mANajjhavaNA mAyajjhavaNA lobhajjhavaNA? setaM pstthaa|| sUtram 591 // se kiM taM apasatthA? tivihA paNNattA? taMjahA- nANajjhavaNA daMsaNajjhavaNA carittajjhavaNA? se taM apstthaa| se taM noAgamao bhAvajjhavaNA, se taMbhAvajjhavaNA, se taMjhavaNA, setaM ohnipphnnnne||suutrm 592 / / se kiM taM jhavaNA, ityaadi| kSapaNApacayo nirjareti pryaayaaH| zeSaM sUtrasiddhameva, yAvadoghaniSpanno nikSepaH samAptaH / sarvatra ceha bhAve vicArye'dhyayanameva yojniiym||580-92||ath nAmaniSpannanikSepamAha sekiMtaMnAmanipphaNNe?, 2 saamaaie|sesmaasocubvihe paM0, taM0- NAmasAmAie ThavaNAsAmAie davvasAmAie bhaavsaamaaie|| sUtram 593 // 7'jAva se taM mIsiA, setaM loguttariA', ityadhikam / OM pasatthA tivihA apasatthA caubvihA' ityAdyanusAreNa vyatyayena pATho drshitH| 0 vaa| sUtram 580-592 2.1 ogha, 2.2 nAma, 2.3sUtrAlApaka nisspnnbhedaaH| 2.1 oghaniSpanne 'jhavaNA' padasya nAmAdi cturnikssepaaH| sUtram 593-599 2.2 naamnisspnnnikssepH| nAmAdibhedaiH sAmAyikanAmanikSepaNam / // 399 //
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ [[2] nikssepH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 400 // sUtram 593-599 2.2 naamnisspnnnikssepH| nAmAdibhedaiH saamaayiknaamnikssepnnm| NAma ThavaNAo puvvbhnniyaao||suutrm 594 // davvasAmAie vi taheva, jAva setaM bhviysriirdvvsaamaaie||suutrm 595 // se kiMtaMjANayasarIra bhaviyasarIravairittedavvasAmAie? 2 pattayapotthaya lihiyaM, setaMjANayasarIra bhaviyasarIra vairittedavvasAmAie se taMNoAgamato davvasAmAie, setNdvvsaamaaie|suutrm 596 // se kiMtaM bhAvasAmAie?, 2 duvihe paM0 taM0- Agamato ya noAgamato ya |suutrm 597 // sekiMtaM Agamato bhAvasAmAie?, 2 bhAvasAmAiya payatthAhikAra jANae uvautte, setaM Agamato bhaavsaamaaie|suutrm 598 // se kiMtaMnoAgamato bhAvasAmAie?,2, jassasAmANio appA, saMjameNiyame tve| tassa sAmAiyaM hoi, ii kevlibhaasiyN|| 127||josmosvvbhuuesu, tasesu thAvaresuyaM / tassa sAmAiyaM hoi, ii kevalibhAsiyaM // 128 ||jh mamaNa piyaM dukkhaM jANiya emeva savvajIvANaM / na haNai na haNAvei ya samamaNatI teNa so smnno||129||nntthi ya se koi veso pio asavvesu ceva jIvesu / eeNa hoi samaNo eso anno'vi pjjaao||130|| uraga girijalaNa sAgara nahatala tarugaNasamo ya jo hoi / bhamara miga dharaNi jalaruha ravipavaNasamo ya so smnno||131|| tA samaNo jai sumaNo bhAveNa ya jai Na hoi paavmnno| sayaNe yajaNe ya samo, samoya maannaa'vmaannesu||132||se taM noAgamato bhAvasAmAie, se taMbhAvasAmAie, se taM sAmAie, setaM naamnipphnnnne|| sUtram 599 // se kiM taM nAmanipphanne, ityaadi| ihAdhyayanAkSINAdyapekSayA sAmAyikamiti vaizeSikaM nAma / idaMcopalakSaNaM caturviMzatistaOvvaM / ime dve pade na vrtete| 0 si| v| // 400 //
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM maladhAri zrIhemacandra sUtram 593-599 2.2 nAma yutm| // 401 / / zrIanuyoga-vAdInAm / asyApi pUrvoktazabdArthasya sAmAyikasya nAma sthApanA dravya bhAvabhedAccaturvidho nikSepo'ta evAha- se samAsao [2] nikssepH| caubvihe, ityAdi sUtrasiddhameva // 593-98 // yAvajassa sAmANio appe tyaadi| yasya sattvasya, sAmAnika: sannihitaH, sUri vRtti- AtmAsarvakAlaM vyApArAt, kva? saMyamemUlaguNarUpe, niyame, uttaraguNasamUhAtmake, tapasyanazanAdau, tasyetthambhUtasya sAmAyika bhavatItyetatkevalibhASitamiti shlokaarthH||127|| jo samo, ityaadi| yaH samaHsarvatra maitrIbhAvAttulyaH, sarvabhUteSusarvajIveSu, nisspnnnikssepH| baseSu sthAvareSu ca tasya sAmAyikaM bhavatItyetadapi kevlibhaassitm| jIveSu ca samatvaM saMyamasAnnidhyapratipAdanAtpUrvazloke'pi nAmAdibhedaiH sAmAyikalabhyate, kintu jIvadayAmUlatvAddharmasya tatprAdhAnyakhyApanAya pRthagupAdAnamiti ||128||yt eva hi sarvabhUteSu samo'ta eva naamnikssepnnm| sAdhuH samaNo bhaNyata iti bhAvaM darzayannAha- jaha mama gAhA / vyAkhyA yathA mama svAtmani hananAdijanitaM duHkhaM na priyamevameva / sarvajIvAnAMtannAbhISTamiti jJAtvAcetasi bhAvayitvA samastAnapijIvAna hantisvayam, nApyanyairghAtayati, cazabdAghnatazcAnyAnna samanujAnItetyanena prakAreNa samamaNati, sarvajIveSu tulyaM vartate yatastenAsau samaNa iti gaathaarthH||129|| tadevaM sarvajIveSu samatvena samamaNatIti samaNa ityekaH paryAyo darzitaH, evaM samaM mano'syeti samanA ityanyo'pi paryAyo bhavatyeveti darzayannAha, natthi ya se gAhA / vyAkhyA, nAsti ca se tasya kazcidveSyaH priyo vA, sarveSvapi jIveSu samamanastvAd / anena bhavati samaM mano'syeti niruktavidhinA samanA, ityeSo'nyo'pi paryAyaiti gaathaarthH||130|| tadevaM pUrvoktaprakAreNa sAmAyikavata:sAdho: svarUpaM nirUpya prakArAntareNApitannirUpaNArthamAha- uragagAhA, sazramaNo bhavatIti sarvatra smbdhyte| yaH kathambhUto bhavatItyAha- uraga:sarpastatsamaH prkRtaashrynivaasaaditi| evaM samazabdo'pi sarvatra yojyte| tathA girisama: parISahopasarganiSprakampa // 401 //
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] nikssepH| sUtram zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 402 // 593-599 2.2 naamnisspnnnikssepH| nAmAdibhedaiH saamaayiknaamnikssepnnm| tvAt / jvalanasamaH tapastejomayatvAt, (tRNAdiSviva sUtrArtheSvatRpteH), sAgarasamoguNaratnaparipUrNatvAjjJAnAdiguNairagAdhatvAdvA (gmbhiirtvaajjnyaanaadirtnaakraatsvmryaadaantikrmaacc)| nabhastalasamo (sarvatra) nirAlambanatvAt / tarugaNasamaH, sukhaduHkhayoradarzitavikAratvAt / bhramarasamo'niyatavRttitvAt / mRgasamaH saMsAraMprati nityo (saMsArabhayo)dvignatvAt / dharaNisamaH sarvaMsahatvAt (srvkhedshissnnutvaat)| jalaruhasamaH, niSpaGkatvAt, paGkajalasthAnIyakAmabhogoparivRtterityarthaH (kAmabhogodbhavatve'pi paGkajalAbhyAmiva tduurdhvvRtteH)| ravisama: tamovighAtakatvAt (dharmAstikAyAdilokamadhikRtyAvizeSaNa prakAzakatvAt) pavanasamazca sarvatrApratibaddhatvAt / sa evaMbhUtaH zramaNo bhavatIti gaathaarthH||131|| yathoktaguNaviziSTazca zramaNastadA bhavati yadA zobhanaM mano bhavediti darzayati to samaNogAhA / vyAkhyA, tataH zramaNo yadi dravyamanaHpratItya(Azritya) sumanA (bhavet), bhAvena ca bhAvamanazcAzritya yadi na bhavati paapmnaaH| sumanastvacihnAnyeva zramaNaguNatvena darzayati / svajane ca putrAdike jane ca sAmAnye samo nirvizeSaH, mAnApamAnayozca sama iti gaathaarthH||132|| iha ca jJAnakriyArUpaM sAmAyikAdhyayanaM noAgamato bhAvasAmAyikaM bhavatyeva, jJAnakriyAsamudAya AgamasyaikadezavRttitvAnnozabdasya ca dezavacanatvAt / evaM ca sati sAmAyikavata:sAdhorapIha noAgamato bhAvasAmAyikatvenopanyAsona virudhyate, sAmAyikatadvatorabhedopacArAditi bhaavH||599 // nAmaniSpanno nikSepaH smaaptH|| atha sUtrAlApakaniSpannaM nikSepaM nirdidikSurAha___ se kiM taM suttAlAvaganipphaNNe?, 2 idANiM suttAlAvayanipphaNNe nikkheve icchAvei, se ya pattalakkhaNeviNa Nikkhippar3a, * kauMsatargatA: pAThA mudrita pratAnusAreNa jnyaatvyaaH| Onn| 0 vN| sUtrama 600 2.3 suutraalaapknikssepH| // 402 //
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| / / 403 // sUtram 600 2.3 sUtrI kamhA?, lAghavatthaM / ito atthi tatiya aNuogaddAre aNugametti, tahiM Nikkhitte ihaM Nikkhitte bhavati, ihaM vA Nikkhitte taha [[2] nikssepH| Nikkhitte bhavati, tamhA ihaNa Nikkhippar3a, tahiM ceva nikkhippissai / se taM nikkheve||suutrm 600 // // 150 // ) se kiM taM suttAlAvaye tyaadi| atha ko'yaM sUtrAlApakaniSpanno nikSepa:?, karomi bhadanta! sAmAyikamityAdInAM sUtrA laapknikssepH| lApakAnAM nAma sthApanAdibhedabhinno yo nyAsa: sa sUtrAlApakaniSpanno nikSepa iti shessH| iyaannimityaadi| sa cedAnIM sUtrAlApakaniSpanno nikSepa eSayati, avasara prAptatvAditthamAtmAnaM pratipAdayituMvAJchAmutpAdayati / sa ca prAptalakSaNo'piprAptatatsvarUpAbhidhAnasamayo'pi na nikSipyate, na sUtrAlApakanikSepadvAreNAbhidhIyate / kasmAdityAha- laaghvaarthm| tadeva lAghavaM la darzayati, asti, ito'gre tRtIyamanuyogadvAramanugama iti, tatra ca nikSiptaH sUtrAlApakasamUha iha nikSipto bhavati, iha vA nikSiptastatra nikSipto bhavati tasmAdiha na nikSipyate tatraiva nikSepsyata iti / Aha- yadyevamatraiva nikSipyate na punastatretyapi kasmAnnocyate? naivam / yata: sUtrAnugama eva sUtramuccArayiSyate, nAtra, na ca sUtroccAraNamantareNa tadAlApakAnAM nikSepo yuktaH / tato yuktamuktaM tasmAdiha na nikSipyata ityaadi| punarapyAha- yadyevaM kimarthaM sUtrAlApakanikSepasyAtropanyAsaH / ucyate, nikSepasAmyamAtrAdityalaM vistareNa // nikSepalakSaNaM dvitIyamanuyogadvAraM samAptam // 600 // atha tRtIyamanuyogadvAraM nirUpayitumAha ||aacaaryprvrmldhaarishriihemcndrsuurivircitvRttiyutN zrIanuyogadvArasUtravRtau dvitIyamanuyogadvAraM nikSepAkhyaM samAptamiti // // 403 // (r)daa| utth| 0p|7534-600 sUtrANAM sthAna ekameva 150 sUtrAGkaM vartate / O nikSepa eSa ityavasara /
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 404 // [3] anugmH| sUtram 601-604 3.1 sUtrAnugamaH 3.2 niryuktya nugmH| niyuktyanugamasya tryobhedaac| ||ath anugamAkhyaM tRtIyamanuyogadvAram / se kiM taM aNugame? 2 duvihe paNNatte, taMjahA- suttANugame ya nijuttiaNugame y| se kiMtaM nibruttiaNugame?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- nikkhevanittiaNugame uvaghAtanijuttiaNugame suttapphAsiyanijuttiaNugame / / sUtram 602 // se kiMtaM nikkhevanizrutiaNugame?, 2 annuge,||suutrm 603 // se kiM taM uvAyanijuttiaNugame?, 2 imAhiM dohiM gAhAhiM aNugaMtavve, tUMjahA, uddese 1 niddese yaM 2 niggame 3 khetta 4 kAla 5 purise ya 6 / kAraNa 7 paccaya 8 lakkhaNa 9Naye 10 samoyAraNA 11 Numae 12 / / 133 / / kiM 13 kaivihaM 14 kassa 15 kahiM 16 kesu 17 kaha 18 kicciraM havai kAlaM 19? / kai 20 saMtara 21 mavirahitaM 22 bhavA 23''garisa 24 phAsaNa 25 niruttI 26 // 134 // setaM uvaghAtaninuttiaNugame // sUtram 604 // ( // 151 // ) se kiM taM aNugame, ityaadi| anugamaH, pUrvoktazabdArthaH, saca dvidhA, sUtrAnugamaH, sUtravyAkhyAnamityarthaH / niryuktyanugamazcanitarAM yuktA:sUtreNa saha lolIbhAvena sambaddhA niryuktA arthAH, teSAM yukti: sphuTarUpatApAdanam, ekasya yuktazabdasya lopA niyuktiH, nAma sthApanAdiprakAraiH sUtravibhajanetyarthaH / tadrUpo'nugamastasyA vAnugamovyAkhyAnaM niryuktyanugamaH, sa ca trividhaH / nikSepo nAma sthApanAdibhedabhinnaH, tasya tadviSayA vA niyukti: pUrvoktazabdArthA nikssepniyuktiH| tadrUpastasyA vAnugamo nikSepaniyuktya Oyaa| (r) se taM nikkhevanijjuttiaNugame', ityadhikam / 0 muulgaahaahi| 0 bvo| 7 samoAraNANumae 11' ityaGgha tathAgre tadanusAreNa 25 antA aGkAH snti| / // 404 //
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 405 // nugmH| tathopoddhananam, vyAkhyeyasya sUtrasya vyAkhyAvidhi samIpIkaraNamupodghAtastasya tadviSayA vA niyuktirupoddhAtaniyuktiH, [3] anugmH| tadrUpastasyA vAnugama upoddhaatniryuktynugmH| tathA sUtraM spRzatIti sUtrasparzikA, sA cAsau niyuktizca suutrsprshkniyuktiH| sUtram tatra nikSepaniyuktiktyanugamo'nugato vakSyate ca / idamuktaM bhavati, atraiva prAgAvazyakasAmAyikAdipadAnAM nAma sthApanAdi- 601-604 3.1 sUtrAnugamaH nikSepadvAreNa yadvyAkhyAnaM kRtaM tena nikSepaniyuktyanugamo'nugataH prokto draSTavyaH, sUtrAlApakAnAM nAmAdinikSepaprastAve punarvakSyate / 3.2 niryuktyc| upodghAtaniryuktyanugamastvAbhyAM dvAragAthAbhyAmanugantavyaH, tadyathA, uddesagAhA, kiM kaivihaMgAhA / vyAkhyA, uddezanamuddeza: nugmH| niryuktyanugamasAmAnyAbhidhAnarUpo yathA, adhyayana miti / vaktavya iti sarvatra kriyA drssttvyaa| tathA nirdezanaM nirdezo vizeSAbhidhAnam, sya trayobhedAzca / yathA 'sAmAyika miti / atrAha- nanu sAmAnya vizeSAbhidhAnadvayaM nikSepadvAre proktameva tatkimitIha punarucyate? naitadevam, yato'tra siddhasyeva tasya tatra nikSepamAtrAbhidhAnaM kRtmitydossH| tathA nirgamanaM nirgamaH, kutaH sAmAyikaM nirgatamityevaMrUpo vktvyH| tathA kSetrakAlauca yayoH sAmAyikamutpannaM tau vaktavyau / yadvakSyatyAvazyake, visaahsuddhekkaarsiieNpuvvnnhdeskaalNmi| mahaseNavaNujjANe aNaMtara paraMpara sesN||1||(aavshyk ni0 734) ti| tathA kutaH puruSAttannirgatamiti vaktavyam / tathA kena kAraNena gautamAdayaH sAmAyikaM bhagavata: samIpe zRNvantItyevaMrUpaMkAraNaM vAcyam / yadabhidhAsyati, goya(ma)mAI sAmAiyaM tu | kiM kAraNaM nisAmiMtI (Avazyaka ni0 745) tyAdi / tathA pratyAyatIti pratyayaH, kena pratyayena bhagavatedamupadiSTam?, kena vA OniyuktistadrUpatasyA... 0 sprshik| 0 dvAbhyAM', itydhikm| 0 tatra tsy| 7 vaizAkhazuklaikAdazyAM puurvaahndeshkaale| mahAsenavanodyAne 'nantaraM paramparaM // 405 // zeSamiti // 1 // 0 gautamAdayaH sAmAyikaM tu kiM kAraNaM nishaamynti|
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtram zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 406 // nugmH| pratyayena gaNadharAstenopadiSTaM tcchRnnvntiityetdvktvymityrthH| tathA ca vakSyati, kevalanANitti ahaM arahA sAmAiyaM prikheii| [3] anugmH| tesiMpi paccaokhalu savvannU to nisaamiNti||1||(aavshyk ni0750) tti / tathA samyaktvasAmAyikasya tattvazraddhAnaM lakSaNam, zrutasAmAyikasya jIvAdiparijJAnam, cAritrasAmAyikasya sAvadhaviratiH, dezaviratisAmAyikasya tu viratyaviratisvarUpaM / / 601-604 3.1 sUtrAnugamaH mizraM lakSaNam, nirdekSyati ca, saddahaNa jANaNA khalu viraI mIsaMca lakkhaNaM kahae (Avazyaka ni0753) ityaadi| evaM naigamAdayo 3.2 niryuktynyaavaacyaaH| teSAM ca nayAnAM samavataraNaMsamavatAro yatra saMbhavati tatra drshniiyH| yato nivedayiSyati mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu nahI niryuktyanugamanayA samoyaraMti ihN| apuhutte samoyAro natthi puhutte smoyaaro||1|| (Avazyaka ni0762) ityaadi| tathA kasya vyavahArAdeH kiM sya tryobhedaashc| sAmAyikamanumatamityabhidhAnIyam / bhaNiSyati ca tavasaMjamo aNumao nigathaM pavayaNaM ca vvhaaro| saddujjusuyANaM puNa nivvANaM saMjamo cev||1|| (Avazyaka ni0 789) tti / kiMsAmAyikamityatra pratyuttarayiSyati, jIvo guNapaDivaNNo Nayassa davvaviyassa sAmaiya (Avazyaka ni0 792) mityAdi / katividhaM tadityatra nirvacanayiSyati, sAmAiyaM ca tivihaM saMmatta suyaM tahA caritaM ce (Avazyaka ni0 796)tyAdi / kasyasAmAyikamityatrAbhidhAsyati jassa sAmANio appetyAdi, kvasAmAyikamityetadapi khettadisakAlagaibhaviyasaNNiussAsadiTThimAhAre (Avazyaka ni0797) ityAdinA dvArakalApena nirUpayiSyati / keSusAmAyikaO kevalajJAnItyahamarhan sAmAyika parikathayati / teSAmapi pratyayaH khalu sarvajJaH tato nizAmyanti // 1 // 0 ri| 0 zraddhAnaM jJAnaM khalu viratirmizraM ca lakSaNaM kthyti| 0 mUDhanayikaM zrutaM kAlikaM tu na nayA: smvtrntiih| apRthaktve samavatAro nAsti pRthaktve smvtaarH|| 1 // OM tapaHsaMyamau anumatau nairgranthaM pravacanaM ca vyvhaarH| zabdarjusUtrANaM punarnirvANaM saMyamazcaiva // 1 // jIvo guNapratipanno nayasya dravyArthikasya saamaayikm| sAmAyikaM ca trividhaM samyaktvaM zrutaM tathA cAritraM c| (c) yasya sAmAnikaH (sannihita) aatmaa| 7 kSetradikkAlagatibhavyasaMjayucchrAsadRSTyAhArAH / N // 406 //
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 407 // mityatrottaraM sarvadravyeSu, tathAhi- savvagayaM sammattaM sue caritte na pajjavA svve| desaviraiM paDuccA duNhavi paDisehaNaM kujA // 1 // [3] anugmH| (Avazyaka ni0 830) iti / darzayiSyati / kathaM sAmAyikamavApyata ityatra, mANussa khetta jAI kularUvArogga AuyaM buddhI sUtram (Avazyaka ni0 831) tyAdi pratipAdayiSyati / kiyacciraM kAlaM tadbhavatIticintAyAmabhidhAsyati, sammattassa suyassa yA 601-604 3.1 sUtrAnugamaH chaavtttthisaagrovmaaiNtthitii| sesANa puvakoDI desUNA hoi ukkosaa||1||(aavshyk ni0841) iti / kaitti kiyantaH sAmAyikasya 3.2 niyuktyayugapatpratipadyamAnakAH pUrvapratipannA vA labhyanta iti vaktavyam / bhaNiSyati ca, sammattadesavirayA paliyassa asaMkhabhAgamettA ula nugmH| niryuktyanugama(Avazyaka ni0 850) ityaadi| sahAntareNa vartata iti sAntaramiti vicAraNAyAM nirNeSyati, kAlamaNaMtaM ca sue addhApariyaTTao sya tryobhedaashc| ya desuunno| AsAyaNabahulANaM ukkosaM aMtara hoi||1||(aavshyk ni0 853)tti / avirahitaM nirantaraM kiyantaM kAlaM sAmAyikapratipattAro labhyanta ityatrAvedayiSyati, sammasuyaagArINaM AvaliyaasaMkhabhAgamettA u| aTTha samayA carite savvesu jahaNNa do samayA // 1 // (Avazyaka ni0 854) ityaadi| kiyato bhavAnnutkRSTatastadavApyata ityatra prativacanaM dAsyati sammattadesavirayA paliyassa asaMkhabhAgamettA u| aTTha bhavA u caritte aNaMtakAlaM ca suysme||1|| (Avazyaka ni0 856) ti| AkarSaNamAkarSaH, ekasminnAnAbhaveSu vA punaH punaH sAmAyikasya grahaNAni, pratipattaya iti vAcyam / tacca vakSyati tiNhaM sahasapuMhattaM sayapuhattaM ca sarvagataM samyaktvaM zrute cAritre na paryavAH sarve / dezaviratiM pratItya dvayorapi pratiSedhanaM kuryAt // 1 // 0 mAnuSyaM kSetraM jAti: kulaM ruupmaarogymaayurbuddhiH| 3 samyaktvasya zrutasya ca SaTSaSTiH sAgaropamANi sthitiH| zeSayoH pUrvakoTI dezonA bhavatyutkRSTA // 1 // O samyaktvadezaviratau palyasyAsaGkhyabhAgamAtrAstu / 08 kAlo'nantazca zrute ardhaparAvarttazca dezonaH / AzAtanAbahulAnAmutkRSTamantaraM bhavati // 1 // O smyktvshrutaagaarinnaamaavlikaasngkhybhaagmaatraastu| aSTa samayAzcAritre sarveSu jaghanyataH dvau smyau||1|| O samyaktvadezaviratA: plysyaasngkhybhaagmaatraastu| aSTa bhavAzcAritre'nantakAlazca zrutasamaye // 1 // OM trayANAM sahasrapRthaktvaM ca * tihaM shs..|* hu| // 407 //
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 408 // suutrlkssnnH| vyaakhyaalkssnny| hoi viriie| egabhave AgarisA evaiyA hoMti naayvvaa||1|| tiNha sahassamasaMkhA sahasapuhattaM ca hoI viriie| nANAbhave AgarisA [3] anugmH| evaiyA huMti nAyavvA ||2||(aavshyk ni0 857-58) iti / phAsaNatti, kiyatkSetraMsAmAyikavantaH spRshntiitybhidhaaniiym| sUtram 605 taccaivam, sammattacaraNasahiyA savvaM logaM phuse niravasesaM / satta ya caudasabhAe paMca ya suydesviriie||1|| (Avazyaka ni0 851) sUtrasparzaka niyuktynugmH| ityaadi| nizcitA uktiniruktirvaktavyA, tatra ca, sammaddiSThi amoho sohI sabbhAva daMsaNaM bohii| avivajjao sudiTThitti evamAI niruttaaii||1||(aavshyk ni0861) ityaadivkssyti| evaMtAvadgAthAdvayasaMkSepArthaH, vistarArthastvAvazyakaniyuktiTIkAbhyAma dvAtriMzatsUtra doSA aSTaguNA vaseya iti| tadevametadgAthAdvayavyAkhyAna upodghAtaniyuktiHsamarthitA bhvti||601-604||asyaaNc prastutAdhyayanasyAzeSavizeSeSuvicAriteSusatsusUtraM vyAkhyAnayogyatAmAnItaM bhavati / tataH pratyavayavaMsUtravyAkhyAnarUpAyA: sUtrasparzakaniyuktaravasaraH sNpdyte| sUtraM ca sUtrAnugame satyeva bhavati, so'pyavasaraprApta eva, tatastamabhidhitsurAha sekiMtaMsuttapphAsiyanijRttiaNugame?, 2 suttaM uccAreyavvaM a (kkha)khaliyaM amiliyaM aviccAmeliyaM paDipuNNaM paDipuNNaghosaM kaMThoTThavippamukkaM guruvAyaNovagayaM, (tao)to tattha Najihiti sasamayapayaMvA parasamayapayaMvA baMdhapayaMvA mokkhapayaMvA sAmAiyapayaM vANosAmAiyapayaMvA, (tao) totammi uccArite samANe kesiM ci(caNaM) bhagavaMtANaM kei atthAhigArA ahigayA bhavaMti, kesiMciya kei (atthAhigArA) aNahigayA bhavaMti, tato tesiM aNahigayANaM atthANaM a(hi)bhigamaNa(TThA)tthAe padeNaM padaM vattaissAmi,- bhavati virateH / ekasmin bhave AkarSA etAvanto bhavanti jnyaatvyaaH||1|| trayANAM sahasramasaGkhyAH sahasrapRthaktvaM ca bhavati virteH| nAnAbhaveSvAkarSA etAvanto bhavanti jnyaatvyaaH||2|| (r)husamyaktvacaraNasahitAH sarvaM lokaM spRzenniravazeSam / sapta ca caturdazabhAgAn paJca ca shrutdeshvirtyoH|| 1 // O samyagdRSTiramoha: zodhi: sadbhAvo darzanaM bodhiH / aviparyaya: sudRSTirityevamAdIni niruktAni ||1||ii| kauMsAntargatAH pAThA mudrita pratAnusAreNa jnyaatvyaaH| vaayNnn| // 408 //
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 409 // [[3] anugmH| sUtram 605 suutrsprshkniryuktynugmH| suutrlkssnnH| dvAtriMzatsUtradoSA aSTaguNA vyAkhyAlakSaNaJcA saMhitA ya padaMceva, padattho pdviggho| cAlaNAyU pasiddhI ya, chavvihaM viddhi lakkhaNaM / / 135 ||setN suttapphAsiyanijuttiaNugame, setaM nijuttiaNugame, setaM annugme||suutrm 605 // // 151 // ) suttaM uccAreyavvaM akhliymityaadi| Aha- nanu yadi yathoktanItyA sUtrAnugame satyeva sUtrasparzakaniyuktyAH prayojanaM tarhi kimityasAvupodghAtaniryuktyanantaramupanyastA?, yAvatA sUtrAnugamaM nirdizya pazcAtkimiti nocyate?,satyam, kintu niyuktisAmyAttatprastAva eva nirdiSTetyadoSaH / prakRtamucyate, tatrAskhalitAdipadAnAM vyAkhyA yathehaiva prAgdravyAvazyakavicAre kRtA tathaiva drssttvyaa| ayaM ca sUtradoSaparihAraHzeSasUtralakSaNasyopalakSaNam, taccedam, appagNaMthamahatthaM battIsAdosavirahiyaM jaM c| lakkhaNajuttaM suttaM aTThahi ya guNehi uvaveyaM ||1||(aavshyk ni0 880) / asyA vyAkhyA, alpagranthaM ca tanmahArthaM ceti smaahaardvndvH| utpAdavyayadhrauvyayuktaM sadi (tattvArtha05/29) tyAdivatsUtramalpagranthaM mahArthaM ca bhavatItyarthaH / yacca dvAtriMzaddoSavirahitaM tatsUtraM bhavati / ke punaste dvAtriMzaddoSAH ye sUtre varjanIyA:?, ucyate, aliyamavarghAyajaNayaM niratthayamavatthayaM chalaM duhilN| nissAramahiyamUNaM purNaruttaM vAhatamajuttaM // 1 // karmabhinnavayaNabhinna vibhattibhinnaM ca liMgabhinnaM ca / aNabhihiya marpardameva ya sa(hA) bhAva hINaM vavahiyaM ca // 2 // kAlajaticchavi doso samayaviruddhaM ca vayaNamettaM ca / atthAvatI doso neo asamAsadoso yaM // 3 // (r) uvamArUvagadoso niddesa payatthasaMdhidoso y| ete u suttadosA battIsa hu~ti naayvvaa||4||(aavshyk ni0881-84) tatrAnRtamabhUto dbhAvanaM bhUtinihnavazca, yathA, IzvarakartRkaM jagadityAdyabhUtodbhAvanam, nAstyAtmetyAdikastu bhuutnihnvH1| upaghAtaH, sattvaghAtAdiH tajjanakam, yathA vedavihitA hiMsA dharmAyetyAdi / nirarthakam, yatra varNAnAM kramanirdeza mAtramupalabhyate na tvarthaH, (r)yaa| 7601-605 sUtrANAM sthAna ekameva 151 sUtrAeM vrtte| 0 rzi / 0 y| 0 mi| 0 A sA / // 409 //
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrasparzaka dvAtriMzatsUtradoSA aSTaguNA vyAkhyA lakSaNaca zrIanuyoga yathA, a A i I tyAdi DitthAdivadvA 3 / asambaddhArthakamapArthakam, yathA, daza dADimAni SaDapUpAH kuNDamajAjinaM / / [3] anugmH| dvAraMmaladhAri palalapiNDastvara kITike dizamudIcImityAdi 4 / yatrAniSTasyArthAntarasya sambhavato vivakSitArthopaghAtaH kartuM zakyate sUtram 605 zrIhemacandrasUri vRtti- ticchalam, yathA, navakambalo devadatta ityAdi 5 / jantUnAmahitopadezakatvena pApavyApArapoSakaM duhilaM yathA, etAvAneva niyuktynugmH| yutm| loko'yaM, yAvAnindriyagocaraH bhadre! vRkapadaM pazya, ydvdntybhushrutaaH||1|| piba khAda ca cArulocane!, yadatItaM varagAtri! tanna te| na sUtralakSaNaH / // 410 // hi bhIru! gataM nivartate, samudayamAtramidaM klevrm||2|| ityAdi 6 / vedavacanAdivattathAvidhayuktirahitaM pariphalgu niHsAram / akSarapadAdibhiratimAtramadhikam 8 / taireva hInamUnam, athavA hetAdRSTAntasya vA''dhikye satyadhikam, yathA, anityaH zabdaH kRtakatva prayatnAnantarIyakatvAbhyAM ghttpttvdityaadi| ekasmin sAdhya eka eva hetudRSTAntazca vaktavyaH, atra ca pratyeka dvayAbhidhAnAdAdhikyamiti bhAvaH / hetudRSTAntAbhyAmeva hInamUnam, yathA, anityaH zabdo ghaTavaditi, tathA, anityaH zabdaH kRtakatvAdityAdi 9 / punaruktaM dvidhA, zabdato'rthatazca, tathArthAdApannasya punarvacanaM punaruktam, tatra zabdataH punaruktaM yathA ghaTo ghaTa ityAdi, arthataH punaruktaM yathA ghaTaH kuTaH kumbha ityaadi| arthAdApannasya punarvacanaM yathA pIno devadatto divA na bhuGktala ityukte'rthAdApannaM rAtrau bhuGkta iti, tatrArthApannamapi ya etatsAkSAdyAttasya punaruktatA 10 / vyAhataM yatra pUrveNa paraM vihanyate / yathA, karma cAsti, phalaM cAsti, kartA na tvasti karmaNAmityAdi 11 / ayuktamanupapattikSama yathA, teSAM kaTataTabhraSTairgajAnAM madabindubhirityAdi 12 / kramabhinnaM yatra kramo nArAdhyate, yathA, sparzana rasana ghrANa cakSuH zrotrANAmAH sparza rasa gandha rUpa zabdA iti vaktavye sparza rUpazabda gandha rasA iti brUyAdityAdi, 13 / vacanabhinnaM yatra vacanavyatyayaH, yathA vRkSAvetau puSpitAla (r) yathA (dvA)10 vRkSA Rtau pusspitH| . 8 // 410 //
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 411 // vyaakhyaalkssnnshc| ityAdi 14 / vibhaktibhinnaM yatra vibhaktivyatyayaH, yathA vRkSaM pazya iti vaktavye, vRkSaH pazya iti brUyAdityAdi 15 / liGgabhinnaM [3] anugmH| yatra liGgavyatyayaH, yathAyaM strItyAdi 16 / anabhihitaM svasiddhAnte'nupadiSTam, yathA saptama: padArtho vaizeSikasya, prakRti- sUtram 605 puruSAbhyadhikaM sAGkSayasya, duHkha samudaya mArga nirodhalakSaNacaturAryasatyAtiriktaM vA bauddhasyetyAdi 17 / yatrAnyacchando'dhi sUtrasparzaka niryuktynugmH| kAre'nyacchando'bhidhAnaM tadapadam / yathAryApade'bhidhAtavye vaitAlIyapadamabhidadhyAdityAdi 18 // yatra vastusvabhAvo'nyathA- suutrlkssnnH| sthito'nyathAbhidhIyate tatsvabhAvahInam, yathA zIto vahniH mUrtimadAkAzamityAdi 19 / yatra prakRtamutsRjyAprakRtaM vyAsato dvAtriMzatsUtra doSA aSTaguNA bhidhAya punaH prakRtamucyate tadvyavahitam 20 / kAladoSaH, yatrAtItAdikAlavyatyayo yathA rAmo vanaM pravivezeti vaktavye, rAmo vanaM pravizatItyAha 21 / yatidoSaH, asthAnavirati:sarvathA'viratirvA 22 / chaviH, alaGkAravizeSastena zUnye chavidoSaH 23 / samayaviruddhaM svasiddhAnta viroddhi yathA sAGkSayasyAsatkAraNe kAryam, vaizeSikasya vA saditi 24 / vacanamAtraM nirhetukam, yathA kazcidyathecchayA kaJcitpradezaM lokamadhyatayA janebhyaH prarUpayati 25 / yatrArthApattyAniSTamApatati tatrApittidoSaH, yathA gRhakukkuTona hantavya ityukte'rthApattyA zeSaghAto'duSTa ityApatati 26 / yatra samAsavidhiprAptausamAsaMna karoti ttraasmaasdossH| 27 / upamAdoSo yatra hInopamA kriyate, yathA meruH sarSapopamaH, adhikopamA vA kriyate, yathA sUrSapo merusannibhaH, anupamA vA yathA meruH samudropama ityAdi 28 / rUpakadoSa:svarUpabhUtAnAmavayavAnAM vyatyayaH, yathA parvate rUpayitavye zikharAdIsta~davayavApayati, anyasya vA samudrAdeH sambandhino'vayavA~statra rUpayatIti 29 / nirdezadoSo yatra nirdiSTapadAnAmekavAkyatAna // 411 // kriyate, yatheha devadattaH sthAlyAmodanaM pacatItyabhidhAtavye pacatizabdaM nAbhidhatte 30 / padArthadoSaH, yatra vastu paryAyo'pi (c) siddhAntAnu.. 0 daa| 0 prakRtaM muktvA / 0 zUnyaM / 7 viruddham / 7 kurkutto| 0 vyatyayena vA karotI' tydhikm| niruu..| (c)t| 7 vastuni /
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 412 // suutrlkssnnH| doSA aSTaguNA vyaakhyaalkssnny| sanpadArthAntaratvena kalpyate, yathA sato bhAva: sattetikRtvA vastuparyAya eva sattA, sA ca vaizeSikaiH SaTsu padArtheSu madhye [[3] anugmH| padArthAntaratvena kalpyate, taccAyuktam, vastUnAmanantaparyAyatvena padArthAnantyaprasaGgAditi 31 / yatra sandhiprAptau taM na karoti / sUtram 605 duSTaM vA karoti tatra sandhidoSaH 32 / ete dvAtriMzatsUtradoSAH, etairvirahitaM yattallakSaNayuktaM sUtram / aSTAbhizca guNairUpapetaM sUtrasparzaka niryuktynugmH| yattallakSaNayuktamiti vartate, te ceme guNAH, niddosaM sAravaMtaM ca, heujuttmlNkiyN| uvaNIyaM sovayAraM ca, miyaM mahurameva y||1|| dvAtriMzatsUtra(Avazyaka ni0885) tatra nirdoSaM sarvadoSavipramuktam 1 |saarvdgoshbdvdbhupryaaym / hetavaH, anvayavyatirekalakSaNAstairyuktam / 3|upmotprekssaadhlngkaarairlngktm 4 / upanayopasaMhRtamupanItam 5 / grAmyabhaNitirahitaM sopacAram 6|vrnnaadiniytprimaannN mitam 7 / zravaNamanoharaM madhuram 8 / anyaizca kaizcitSaD guNA: sUtrasya paThyante, tadyathA, appakkharamasaMdiddhaM, sAravaM vissomuhN| atthobhamaNavajjaMca, suttaM svvnnnnubhaasiyN||1||(aavshyk ni0886) ta trAlpAkSaraMmitAkSaraM yathA sAmAyikasUtram / asandigdham, saindhavazabdavadyallavaNa vasana turagAdyanekArthasaMzayakAri na bhavati / sAravattvaMca pUrvavat / vizvatomukhaMpratisUtraM caraNAnuyogAdyanuyogacatuSTayavyAkhyAkSamam / yathA, dhammo maMgalamukkiTTha (dazavai0 1/1) mityAdizloke catvAro'pyanuyogA vyaakhyaaynte| athavAnantArthatvAdyato vizvatomukhaM tataH sAravadityevaM sAravattvasyaiva hetubhAvenedaM yojyate, asmi~zca vyAkhyAne paJcaivaite guNA bhavanti / stobhakAH, cakAra vAzabdAdUyo nipaataastairviyuktmstobhkm| anavadyam kAmAdipApavyApArAprarUpakam / evaMbhUtaM sUtraM sarvajJabhASitamiti / yaistu pUrve'STausUtraguNAH proktAste'nantarazlokoktaguNAsteSvevASTasu guNeSvantarbhAvayanti, ye tvanantarazlokoktAneva sUtraguNAnicchanti te'mIbhireva pUrvoktAnAmaSTAnAmapisaGgrahaM pratipAdayanti ||evN sUtrAnugame samastadoSa 0 asstt| // 412
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandra yutm| // 413 // sUtram 605 suutrsprshkniyuktynugmH| suutrlkssnnH| dvAtriMzatsUtradoSA aSTaguNA vyAkhyAlakSaNayA vipramukte lakSaNayukte sUtra uccArite tato jJAsyate yadutaitatsvasamayagata jIvAdyarthapratipAdakaM padaM svasamayapadam, parasamayagata [[3] anugmH| pradhAnezvarAdyarthapratipAdakaM padaM prsmypdm| anayoreva madhye parasamayapadaM dehinAM kuvAsanAhetutvAdbandhapadamitarattu sadbodhakAraNatvAnmokSapadamiti tAvadeke / anye tu vyAcakSate, prakRti sthitya nubhAva pradezalakSaNabhedabhinnasya bandhasya pratipAdakaM padaM bandhapadam, kRtsnakarmakSayalakSaNasya mokSasya pratipAdakaM padaM mokSapadamiti / Aha- nanvatra vyAkhyAne bandha mokSapratipAdaka padadvayaM svasamayapadAnnAtiricyate tatkimiti bhedenopanyAsaH?, satyam, kintu svasamayapadasyApyabhidheyavaicitryadarzanArtho / bhedenopanyAsaH, ata eva sAmAyikapratipAdakaM padaM sAmAyikapadamityAdAvapi bhedenopAdAnaM sArthakamiti / sAmAyikavyatiriktAnAM nAraka tiryagAdyarthAnAM pratipAdakaM padaM nosAmAyikapadamityetacca sUtroccAraNasya phalaM darzitam / idamuktaM bhavati, yataHsUtre samuccArite svasamayapadAdiparijJAnaM bhavati tatastaduccAraNIyameva tatastasminsUtra uccAritamAtraeva sati keSAJcidbhagavatAM sAdhUnAM yathoktanItyA kecidarthAdhikArA adhigatAH, parijJAtA bhavanti, kecittu kSayopazamavaicitryAdanadhigatA bhavanti, tatasteSAmanadhigatAnAmarthAdhikArANAmadhigamArthaM padena padaM vartayiSyAmi, ekaikaM padaM vyAkhyAsyAmItyarthaH / tatra vyAkhyAlakSaNameva tAvadAha- saMhiyA yetyAdi / tatrAskhalitapadoccAraNaM saMhitA, yathA karomi bhayAnta! sAmAyika mityAdi / padaM tu karomItyeka padam, bhayAnta iti dvitIyam, sAmAyikamiti tRtiiymityaadi| padArthastu karomItyabhyupagamaH, bhayAnteti gurvAmantraNam, samasyAyaH saamaayikmityaadikH| padavigrahaH samAsaH, sa cAnekapadAnAmekatvApAdAnaviSayo yathA bhayasyAnto bhayAnta ityaadi| sUtrasyArthasya vA'nupapattyuddhAvanaM cAlanA / tasyaivAnekopapattibhistathaiva sthApanaM prsiddhiH| ete ca cAlanAprasiddhI, O(sadbodhakAraNatvAdi)' tyadhikam / 7 vrnn....| // 413 //
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 414 // suutrlkssnnH| vyaakhyaalkssnnc| Avazyake sAmAyikavyAkhyAvasare svasthAna eva vistaravatyau drssttvye| evaM SadhiM viddhijAnIhi lakSaNaM vyAkhyAyA iti [3] anugmH| prakramAdgamyata iti shlokaarthH|| 135 // atrAha- nanvasyAH SaDDidhavyAkhyAyA madhye kiyAnsUtrAnugamasya viSayaH? ko vA sUtram 605 sUtrAlApakanikSepasya? kazca sUtrasparzakaniryukte:? kiMvA nayairviSayIkriyate? ucyate, sUtraM sapadacchedaM tAvadabhidhAya sUtrAnugamaH sUtrasparzaka niryuktynugmH| kRtaprayojano bhavati, sUtrAnugamena ca sUtre samuccArite padacchede ca kRte sUtrAlApakAnAmeva nAmasthApanAdinikSepamAtramabhidhAya sUtrAlApakanikSepaH kRtArtho bhavati / zeSastu padArtha padavigrahAdiniyogaHsarvo'pi sUtrasparzakaniryukteH / vakSyamANanaigamAdi dvAtriMzatsUtra doSA aSTaguNA nayAnAmapi prAyaH sa eva padArthAdivicAro viSayaH, tato vastuvRttyA sUtrasparzakaniryuktyanta vina eva nayAH, Aha ca bhASyakAraH hoi kayattho vottuM sapayaccheyaM suyaM suyaannugmo| suttAlAvaganAso naamaainnaasvinniogN||1||suttphaasiyniRttivinniogo sesao pytthaaii| pAyaM so cciya negamanayAimayagoyaro hoi|| 2 // (vizeSAvazyaka bhA0 1009-10) / anena ca vidhinA sUtre vyAkhyAyamAne sUtraM sUtrAnugamAdayazca yugapatsamApyante, yata Aha bhASyasudhAmbhonidhiH, suttaM suttANugamo suttAlAvayakao yaha nikkhevo| suttapphAsiyanijuttI nayA ya samagaM tu vacaMti ||1||(vishessaavshyk bhA0 1001?) ityalaM vistareNa / se taM aNugame tti, anugamaH smaaptH||605||||155||) atha nayadvAramabhidhitsurAha ||aacaaryprvrmldhaarishriihemcndrsuurivircitvRttiyutN zrIanuyogadvArasUtravRtau tRtIyamanuyogadvAraM anugamAkhyaM samAptamiti / // 414 // 7.zi.. bhavati kRtArtha uktvA sapadacchedaM sUtraM sUtrAnugamaH / sUtrAlApakanyAso nAmadinyAsaviniyogam / / 1 / / sUtrasparzakaniyuktiviniyogaH zeSaka: padArthAdiH / prAyaH sa eva naigamanayAdimatagocaro bhavati // 2 // 0 sUtraM sUtrAnugama: sUtrAlApakakRtazca nikssepH| sUtrasparzikaniyuktirnayAzca samakaM tu vrajanti // 1 //
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] nyH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 415: / satrama606 naigamAdi jJAnaki nayasamanvayacA ||ath nayAkhyaM caturthamanuyogadvAram // se kiM taMNae?, satta mUlaNayA paNNattA, taMjahA-Negame saMgahe vavahAre ujjusue sadde samabhirUDhe evaMbhUte / tattha-NegehiM mANehiM miNaiti(tti) Negamassa ya niruttii| sesANaM pi nayANaM lakkhaNamiNamo suNaha vocchaM / / 136 // saMgahiyapiMDiyatthaM saMgahavayaNaM samAsao beM(biM)ti / vaccai viNicchiyatthaM vavahAro savvadavvesuM 3||137||pcuppnnggaahii ujjusuoNayavihI muNeyavvo 4 / icchai visesiyataraM pacuppaNNaM Naosaddo 5||138||vtthuuo saMkamaNaM hoi avatthu(tthU)Naye samabhirUDhe 6 / vaMjaNa attha tadubhayaM evaMbhUo visesei7||139|| se kiM taM nae, ityaadi| atha ko'yaM pUrvoktazabdArtho naya:?, tatrottarottarabhedApekSayA saptaiva mUlabhUtA nayA muulnyaa:| tadyathA, naigama ityAdi / tatra naigamaM vyAcikhyAsurAha- NegehimityAdi gaathaa| vyAkhyA, na, ekaM naikam prabhUtAnItyarthaH / naikairmAnaiH, mahAsattA sAmAnyavizeSAdijJAnairmimIte minoti vA vastUni paricchinattIti naigmH| itIyaM naigamasya niruktiH, vyutpattiH, athavA nigamAH, loke vasAmi tiryagloke vasAmItyAdayaH pUrvoktA eva bahavaH paricchedAsteSu bhavo naigamaH / zeSANAmapi nayAnAMsaGgahAdInAM lakSaNamidaMzRNuta vakSye'hamiti gaathaarthH||136||ythaaprtijnyaatmevaah-sNghiyNgaahaa| vyAkhyA, samyaggRhIta upAtta: saGgahIta: piNDitaekajAtimApanno'rtho viSayo yasya saGgrahavacanasya tatsaGgahItapiNDitArthasaGgrahasya vacanaM saGgahavacanaM samAsata: saMkSepato bruvate tIrthakaragaNadharAH / ayaM hi sAmAnyamevecchati na vizeSAn, tato'sya vacanaM saGgahItasAmAnyArthameva bhavati / ata eva saGgalAti sAmAnyarUpatayA sarvaM vastu kroDIkarotIti saGgraho'yamucyate, yuktizcAtra lezataH praagdrshitaiv| // 415 / /
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 416 // sUtram 606 naigamAdisaptanayA: jAnakiyA nysmnvyshc| vcciityaadi| nirAdhikye cayanaM cayaH piNDIbhavanam, adhikazcayo nizcayaH sAmAnyam, vigato nizcayo vinizcayo visAmAnya- [4] nyH| bhaavH| tadarthaM tannimittam, vrajati pravartate, sAmAnyAbhAvAyaiva sarvadA yatate vyavahAronaya ityarthaH / kva? srvdrvyessusrvdrvyvissye| loke hi ghaTa stambhAmbhoruhAdayo vizeSA eva prAyo jalAharaNAdikriyAsUpayujyamAnA dRzyante na punastadatiriktaM sAmAnyam, ato lokavyavahArAnaGgatvAtsAmAnyamasaunecchatIti bhAvaH / ata eva lokavyavahArapradhAno nayo vyvhaarnyo'saavucyte| yuktizcAtrApilezataH prAguktaiva / athavA vizeSeNa nizcayo vinizcayaH, AgopAlAGganAdyavabodho na ktipyvidvtsmbddhH| tadarthaM vrajati vyavahAranayaH sarvadravyeSu / idamuktaM bhavati, yadyapi nizcayena ghaTAdivastUni sarvANyapi pratyekaM paJcavarNAni dvigandhAni paJcarasAnyaSTasparzAni tathApi gopAlAGganAdInAM yatraiva kvacidekasminsthUle nIlavarNAdau vinizcayo bhavati tamevAsau sattvena / pratipadyate na zeSAn, lokavyavahAraparatvAdeveti gAthArthaH // 139 // paJcuppannagAhA / sAmpratamutpannaM pratyutpannamucyate, vartamAnakAlabhAvItyarthaH / tadgRhItuMzIlamasyeti pratyutpannagrAhI RjusUtro nyvidhiMnnitvyH| tatrAtItAnAgatAbhyupagamakuTilatAparihAreNa, Rju, akuTilaM vrtmaankaalbhaavivstusuutrytiityRjusuutrH| atItAnAgatayorvinAzAnutpattibhyAmasattvAdasadabhyupagamazcakuTila iti bhAvaH / athavarju, avakraM shrutmsyetyRjushrutH| zeSajJAnairmukhyatayA tthaavidhpropkaaraasaadhnaacchutjnyaanmevaikmicchtiityrthH| uktaMca, suyanANeya neunnaM, kevale tynnNtrN| appaNo ya paresiMca, jamhA taM pribhaavgN||1||ti / ayaM ca nayo vartamAnamapIcchansvakIyamevecchati, parakIyasya svAbhimatakAryAsAdhakatvena vastuto'sattvAditi / aparaM ca, bhinnaliGgairbhinnavacanaizcazabdairekamapi saamaanyaabhaav| aagopaalaadynggnaa(dh)vbodho| 0...sthale kAlanIla...10 zrutajJAne ca niyuktaM, (niyoktuM yogyaM) kevale tdnntrm| Atmanazca pareSAM ca yasmAttat pribhaavkm||1|| niuttaM / // 416 //
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] nyH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 417 // sUtram 606 nagamAdisapta nayA: jnyaankriyaanysmnvykss| vastvabhidhIyata iti prtijaaniite| yathA taTastaTI tttmityaadi| tathA gururgurava ityaadi| tathA indrAdernAma sthApanAdibhedAnpratipadyate, vakSyamANanayastvativizuddhatvAlliGga vacanabhedAdvastubhedaM pratipatsyate nAma sthApanA dravyANi ca nAbhyupagamiSyatIti bhAvaH, ityukta RjusuutrH| atha zabda ucyte| tatra zapa Akroze (pA0dhA0 1069-1244) zapyate'bhidhIyate vastvaneneti.. zabdaH, tameva guNIbhUtArthaM mukhyatayA yo manyate sa nyo'pyupcaaraacchbdH| ayaM ca pratyutpannaM vartamAnaM tadapi RjusUtrAbhyupalagamApekSayA vishessittrmicchti| tathAhi, taTastaTItaTamityAdizabdAnAM bhinnAnyevAbhidheyAni bhinnaliGgavRttitvAta, strIpuruSanapuMsakazabdavadityasau prtipdyte| tathA gururgurava ityatrApyabhidheyabheda eva, bhinnavacanavRttitvAtpuruSaH puruSA ityaadivditi| nAma sthApanA dravyarUpAzcanendrAH, tatkAryAkaraNAt, khpusspvditi|praaktnaadvishuddhtvaadvishessittro'syaabhyupgmH,smaanlingg vacanAnAM tu bahUnAmapi zabdAnAmekamabhidheyamasau manyate, yathendraH zakraH purandUra ityAdIti gaathaarthH|| 168 // vatthUo, ityaadi| vastunaH, indrAdeH saGkamaNamanyatra zakrAdAviti dRzyam, bhavatyavastu, asambhavItyarthaH / kvetyAha- naye samabhirUDhe, smbhiruuddhnymtenetyrthH| tatra vAcakabhedenAparAparAnvAcyavizeSAnsamabhirohati samabhigacchati pratipadyata iti smbhiruuddhH| ayamatra bhAvArthaH, indra zakra purandarAdizabdAnanantaraMzabdanayenaikAbhidheyatveneSTAnasau vizuddhataratvAtpratyekaM bhinnAbhidheyAnpratipadyate, bhinnapravRttinimittatvAt, sura manujAdizabdavat / tathAhi, indatItIndraH, zaknotIti zakraH, puraMdArayatIti purndrH| iha paramaizvaryAdIni bhinnAnyevAtra pravRttinimittAni, evamapyekArthatve'tiprasaGgaH, ghaTapaTAdizabdAnAmapyekArthatApatteH / evaM ca sati yadendrazabdaH zakrazabdena sahakArtha ucyate tadA vastunaH paramaizvaryasya zakanalakSaNe vastvantare saGkamaNaM kRtaM bhavati, abhvtiityrthH| // 417 //
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrama 606 negamAdisapta zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 418 // nysmnvyshc| tayorekatvamApAditaM bhvtiityrthH| taccAsambhavitvAdavastu, na hi ya eva paramaizvaryaparyAyaH, sa eva zakanaparyAyo bhavitumarhati, [4] nyH| sarvaparyAyasAGkaryApattito'tiprasaGgAdityalaM vistareNa / uktaH samabhirUDhaH / vaMjaNaatthetyAdi / yatkriyAviziSTaM zabdenocyate tAmeva kriyAM kurvadvastvevaMbhUtamucyate, evaM, yaH zabdenocyate ceSTAkriyAdikaH prakArastamevam, bhUtam, prAptam, itikRtvaa| tatazcaivaMbhUtavastupratipAdako nyo'pyupcaaraadevNbhuutH| athavA, evaM yaH zabdenocyate ceSTAkriyAdikaH prakArastadviziSTasyaiva vastuno'bhyupagamAt, tamevaM bhUta: prAptaH, evaMbhUta ityupacAramantareNApi vyAkhyAyate / sa evaMbhUto nayaH kimityAha, vyajyate'rtho'neneti vyaJjanaM zabdaH, arthastu tdbhidheyvsturuupH| vyaJjanaM cArthazca vyaJjanArthaH, tau ca tau tadubhayaM ceti samAsaH, vyaJjanArthazabdayoya'stanirdeza: prAkRtatvAt / vyaJjanArthatadubhayaM vizeSayati, naiyatye sthApayati / idamatra hRdayam, zabdamarthanArthaM | ca zabdena vizeSayati, yathA ghaTa ceSTAyAM (pA0dhA0 812), ghaTate yoSinmastakAdyArUDhazceSTata iti ghaTa iti / atra tadaivAsau ghaTo yadA yoSinmastakAdyArUDhatayA jalAharaNaceSTAvAnnAnyadA, ghaTadhvanirapi ceSTAM kurvata eva tasya vAcako nAnyadetyevaM ceSTAvasthAto'nyatra ghaTasya ghaTatvaM ghaTazabdena nivrtyte| ghaTadhvanerapi tadavasthAto'nyatra ghaTena svavAcakatvaM nivartyata iti / bhAvaH, iti gaathaarthH||139|| uktA mUlanayAH / eSAMcottarottarabhedaprabhedA AvazyakAdibhyo'vaseyAH / ete ca sAvadhAraNAH santo durnayAH, avadhAraNavirahitAstu sunayAH, sarvaizca sunayairmIlitaiH syAdvAda ityalaM bhubhaassityaa|| atrAha kazcit, nanUktA ete nayAH, kevalaM prastute kimetaiH prayojanamiti nAvagacchAmaH / ucyate, upakrameNopakrAntasya // 418 // nikSepeNa ca yathAsambhavaM nikSiptasyAnugamenAnugatasya ca prakrAntasAmAyikAdhyayanasya vicAraNAmISAM prayojanam / punarapyAha, tad vyaMjanArtha...1 0 naiyatyena /
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 419 // jJAnakriyA nayasamanvayava nanveSA nayairvicAraNA kiM pratisUtramabhipretA sarvAdhyayanasya vA?, yadyAdyaH pakSaH sa na yuktaH, prati sUtraM nayavicArasya na nayA samoyaraMti iha (Avazyaka ni0 762) mityanena niSiddhatvAd / athAparaH pakSaH so'pi na yuktaH, samastAdhyayanaviSayasya sUtram 606 nayavicArasya prAgupoddhAtaniryuktau nae samoyAraNANumae, ityatropanyastatvAt / na ca sUtravyatiriktamadhyayanamasti ynnyairvicaaryte| naigamAdisapta nayA:, atrocyate, yastAvatpratisUtraM nayavicAraniSedhaH preryate tatrAvipratipattireva, kiM ca, Asajja u soyaraM nae nayavisArao bUyA , (Avazyaka ni0761) ityanenApavAdikaH so'nujJAta eva / yadapyucyate, 'samastAdhyayanaviSayasya nayavicArasya prAgupodghAte tyAdi, tatsamayAnabhijJasyaiva vacanam / yasmAdidameva caturthAnuyogadvAraM nayavaktavyatAyA mUlasthAnam, atra siddhAnAmeva ca teSAMka ttropnyaasH| yadapyuktam na ca sUtravyatiriktamadhyayanamityAdi, tadapyasAram, samudAyasamudAyino: kAryAdibhedataH kathaJcidbheda-8 siddheH| tathAhi, pratyekAvasthAyAmanupalabdhamapyudvahanasAmarthyalakSaNaM kArya zibikAvAhakapuruSasamudAya upalabhyate / evaM c| pratyekasamuditAvasthayo: kAryabhedaH, zibikAvAhanAdiSu sAmarthyAsAmarthyalakSaNo viruddhadharmAdhyAsazca dRshyte| yadicAyamapi na bhedakastarhi sarvaM vizvamekaM syAt / tatazcasahotpattyAdiprasaGgaH, tasmAtkAryabhedAdviruddhadharmAdhyAsAccasamudAya samudAyinorbhedaH prtipttvyH| evaM saGkhyA sNjnyaadibhyo'pitdbhedobhaavniiyH| tasmAtkazcitkvacitsUtraviSayaH samastAdhyayanaviSayazcanayavicAroha na duSyati / bhavatvevaM tathA'pyadhyayanaM nayairvicAryamANaM kiM savaireva vicAryate? Ahosvitkiyadbhireva?, yadi sarvairiti pakSaHsa na yuktaH, teSAmasaGkhayeyatvena tairvicArasya kartumazakyatvAt / tathAhi, yAvanto vacanamArgAstAvanta eva nyaaH| yathoktam, jAvaiyA vayaNapahA tAvaiyA ceva hoMti nyvaayaa| jAvaiyA nayavAyA tAvaiyA ceva prsmyaa||1|| (sammati0 3/47) na ca AsAdya tu zrotAraM nayAn nayavizArado bruuyaat| 0 yAvanto vacanapathAstAvantazcaiva bhavanti nayavAdAH / yAvanto nayavAdAstAvantazcaiva prsmyaaH||1|| // 41
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 420 // [4] nyH| sUtram 606 naigamAdisaptanayA:, jnyaankriyaanysmnvyshc| nijanijAbhiprAyaviracitAnAM vacanamArgANAM saGkhyA samasti, pratiprANi prAyo bhinnatvAdabhiprAyANAm, nApi kiyadbhiriti vaktuM zakyam, anavasthAprasaGgAt / saGkhyAtIteSu hi teSu yAvadebhirvicAraNA kriyate tAvadebhirati kiM netyanavasthApreraNAyAMna naiyatyAvasthApakaM hetumutpazyAmaH / athApi syAt, asaGkhyeyatve'pyeSAMsakalanayasAhibhirnayairvicAro vidhIyate / nanu teSAmapi saGghAhinayAnAmanekavidhatvAt punaranavasthaiva / tathAhi, pUrvavidbhiH sakalanayasaGgrAhINi sapta nayazatAnyuktAni, yatpratipAdakaM saptazatAraM nayacakrAdhyayanamAsId, uktaM ca, ekkekko ya sayaviho satta nayasayA havaMti emeve (Avazyaka ni0 759)tyaadi| saptAnAMca nayazatAnAM saGgrAhakAH punarapi vidhyAdayo dvAdaza nayA: yatprarUpakamidAnImapi dvAdazAraM nayacakramAste / etatsaGgAhiNo'pi sapta naigamAdinayAH, tatsaGgAhiNau punarapi dravyaparyAyAstikaunayau jJAnakriyAnayau vA nizcayavyavahArauvA zabdArthanayau vetyAdi, iti snggraahknyaanaampynekvidhtvaatsaivaanvsthaa| aho, atinipuNamuktam, kintu prakrantAdhyayane sAmAyikaM vicAryate, tacca muktiphalam / tato yadevAsya muktiprAptinibandhanaM rUpaMtadeva vicAraNIyam, tacca jJAna kriyAtmakameva, tato jJAnakriyAnayAbhyAmevAsya vicAro yuktataro naanyaiH| tatra jJAnameva muktiprApakatayA pratijAnIte, tatastanmatAviSkaraNArthamAha___NAyammi gihiyavve agihiyavvaMmi ceva atthNmi| jaiyavvameva ii jo uvaeso so nao nAma // 140 // savvesipi nayANaM bahuvihavattavvayaM nisAmettA / taM savvanayavisuddhaM jaMcaraNaguNaTThiosAhU ||141||setuuNne| aNuogaddArAIsammattAI ( // 152 // ) solasa sayANi cauruttarANi gAhANa jANa savvaggaM / dusahassamaNuTThabhachaMdavittaparimANao bhaNiyaM // 142 // nayaramahAdArA iva 0 ekaikazca zatavidhaH saptazatAni nayA bhavanti evmev| msti| mi| 0I' naasti| hoMti u imaMmi gAhANaM' iti vrtte| vittppmaanno| Onny| // 420 //
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandra sUtram 606 nayAH , suurivRttiyutm| // 421 // kammadArANuogavaradArA / akkhara biMdUmattA lihiyA dukkhkkhytttthaae||143 // sUtram 606 // [4] nyH| nnaaymmigaahaa|vyaakhyaa, jJAtesamyagavagate, gihiyavvegrahItavye, upAdeya ityarthaH / agrahItavye'nupAdeye, saca heya upekSaNIyazca, dvayorapyagrahaNAvizeSAt, cazabda uktsmuccye| athavA'grahItavyazabdena heya evaiko gRhyate, upekSaNIyaMtvanuktamapyayameva, cakAraH naigamAdisaptasamuccinoti, evogAthAlaGkAramAtre / atthaMmitti, arthe' aihikAmuSmike, tatraihiko grahItavyaHmrakcandanAGganAdiH, agrahIta jJAnakriyAvyo'hi viSakaNTakAdiH, upekssnniiystRnnaadiH| AmuSmiko grahItavyaH samyagdarzanAdiH, agrahItavyo mithyAtvAdirupekSaNI nysmnvyc| yastu svrgvibhuutyaadiH| evaMbhUte'rthe yatitavyameveti / atraivakAro'vadhAraNe, tasya ca vyavahitaH prayogaH / tadyathA, jJAta eveti, tadayamarthaH, grAhyAgrAhyopekSaNIye'rthe jJAta eva tatprApti parihAropekSArthinA yatitavyam, pravRttyAdilakSaNa: prayatna: kArya iti / ityevaMbhUtaH sarvavyavahArANAM jJAnanibandhanatvapratipAdanaparo ya upadezaH sa kimityAha- naya iti prastAvAjjJAnanayo nAmeti ziSyAmantraNa itykssrghttnaa| bhAvArthastvayam, iha jJAnanayo jJAnaprAdhAnyakhyApanArthaM pratipAdayati / nanvaihikAmuSmikaphalArthinA tAvatsamyagvijJAta evArthe pravartitavyam, anyathApravRttau phalavisaMvAdadarzanAd, Agame'pi ca proktam, paDhamaM nANaM tao dye| (daza vai0 4/10) tyaadi| jaM annANI kammaMkhaveI (kalpa bhA0 1170) tyaadi| tathA aparamapyuktam- pAvAo viNiyattI pavattaNA taha ya kusalapakkhaMmi / viNayassa ya paDivattI tinnivi nANe samappaMti // 1 // tathA anyairapyuktam, vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA mtaa| mithyAjJAnAtpravRttasya, phalAsaMvAdadarzanAd ||1||iti / itazca jJAnasyaiva prAdhAnyaM yatastIrthakara gaNadharairagItArthAnAM 0 uvakkamadA...0 biNdugmttaa| 0 gAhA 1604 anuSTup graMthAgraM / 2085 / / aNuogadAraM suttaM sammattaM / / ' ityadhikaM vrtte| ...nacAritradiH / AUMnnN| PO pApAdvinivRttiH pravartanA tathA ca kushlpksse| vinayasya ca pratipattistrINyapi jnyaanaatsmaapynte||1|| // 421
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyH| zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 422 // sUtram 606 naigamAdisaptanayA:, jnyaankriyaanysmnvyshc| kevalAnAM vihAro'pi niSiddhaH, tathA ca tadvacanam, gIyattho ya vihAro bIo gIyatthamIsio bhnnio| etto taiyavihAro nANunAo jinnvrehiN||1||(klpbhaa0688, oghani0 121) na yasmAdandhenAndha:samAkRSyamANa: samyakpanthAnaM pratipadyata iti bhaavH| evaM tAvatkSAyopazamikaM jJAnamadhikRtyoktam, kSAyikamapyaGgIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyam / yasmAdarhato'pi bhavAmbhodhitaTasthasya dIkSAMpratipannasyotkRSTatapazcaraNavato'pi na tAvadapavargaprAptiH saMjAyate yAvadakhilajIvAdivastustomasAkSAtkaraNadakSaM kevalajJAnaM notpannam, tasmAjjJAnameva puruSArthasiddhernibandhanam / prayogazcAtra, yadyena vinA na bhavati tattannibandhanameva, yathA bIjAdyavinAbhAvI tannibandhana evAGkaraH, jJAnAvinAbhAvinI ca sakalapuruSArthasiddhiriti / tatazcAyaM naya zcaturvidhe sAmAyike samyaktvasAmAyika zrutasAmAyike evAbhyupagacchati, jJAnAtmakatvena pradhAnamuktikAraNatvAt, dezavirati sarvaviratisAmAyiketu necchati, jJAnakAryatvena gauNatvAttayoriti gaathaarthH||vicaaritNjnyaannymten sAmAyikam, atha kriyAnayamatena tadvicAryate, tatrAsau kriyaiva sakalapuruSArthasiddheH pradhAnaM kAraNamiti manyamAno jJAnanayamatavyAkhyAtAmetAmeva gAthAmAha- naaymmiityaadi| iyaM ca kriyAnayamatenetthaM vyAkhyAyate, iha jJAte grahItavye'grahItavye caivArthe sarvAmapi puruSArthasiddhimabhilaSatA yatitavyameva, pravRttyAdilakSaNA kriyaiva krtvyeti| evamatra vyAkhyAne, evakAraH svasthAna eva yojyate / evaM ca sati jJAte'pyarthe kriyaiva sAdhyA, tato jJAnaM kriyopakaraNatvAdgauNamityata: sakalasyApi puruSArthasya kriyaiva pradhAnaM kAraNamityevaM ya upadezaH sa nayaH prastAvAtkriyAnayaH, zeSaM pUrvavad / ayamapi svapakSasiddhaye yuktIrudbhAvayati / nanu kriyaiva pradhAnaM puruSArthasiddhikAraNam, yata Agame'pi tIrthakara gaNadharaiH kriyAvikalAnAM jJAnaM niSphalamevoktam, subahupi 0 gItArthazca vihAro dvitIyo gItArthamizrito bhnnitH| etAbhyAM tRtIyo nAnujJAto jinavaraiH / / 1 // OM subahvapi 2
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyoga- dvAraM maladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 423 // nayA:, jJAnakriyAnayasamanvayacA suyamahIyaM kiM kAhI crnnvippmukkss?| aMdhassa jaha palittA dIvasayasahassakoDIvi // 1 // nANaM savisayaniyayaM na nANamitteNa nANAmattaNA[4] nyH| kjnipphttii| maggaNNU diluto hoi saciTThoaciTTho y||2|| jANaMto'viya tariuM, kAiyajogaM na jujaI jo u| so vujjhai soeNaM, evaM sUtram 606 nANI crnnhiinno|| 3 // (Avazyaka ni0 98,1157,1160) jahA kharo caMdaNabhAravAhI (Avazyaka ni0 100) tyAdi, tathA naigamAdisaptaanyairapyuktam, kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAtsukhito bhved||1||iti / evaM tAvatkSAyopazamikIMcaraNakriyAmaGgIkRtya prAdhAnyamuktam / atha kSAyikImapyAzritya tasyA eva praadhnymvseym|ysmaadrhto'pi bhagavataH samutpannakevalajJAnasyApi na tAvanmuktyavAptiH sampadyate yAvadakhilakarmendhanAnalajvAlAkalAparUpAyAM zailezyavasthAyAM sarvasaMvararUpAM cAritrakriyA na prApteti / tasmAkriyaiva pradhAnaM sarvapuruSArthasiddhikAraNam / prayogazcAtra, yadyatsamanantarabhAvi tattatkAraNam, yathAntyAvasthAprAptapRthivyAdisAmagyanantarabhAvI tatkAraNo'GkaraH, kriyAnantarabhAvinI ca sakalapuruSArthasiddhiriti / tatazcaiSa caturvidhe sAmAyike dezaviratisarvaviratisAmAyike eva manyate, kriyArUpatvena pradhAnamuktikAraNatvAt, samyaktvazrutasAmAyike tu tadupakAritvamAtrato gauNatvAnecchatIti gaathaarthH||140|| nanu pakSadvaye'pi yuktidarzanAtkimihala tattvamiti na jAnIma iti ziSyajanasammohamAzaya jJAna kriyAnayamatapradarzanAnantaraM sthitapakSaM darzayannAha8 svvesiNpigaahaa| vyAkhyA, na kevalamanantaroktanayadvayasya, kiM tarhi? sarveSAmapi svatantrasAmAnya vizeSavAdinAM nAma| zrutamadhItaM kiM kariSyati caraNavipramuktasya? / andhasya yathA pradIptA dIpazatasahasrakoTyapi // 1 // jJAnaM svaviSayaniyataM na jJAnamAtreNa kaarynisspttiH| mArgajJo // 423 // dRSTAnto bhavati saceSTo'ceSTazca // 2 // jAnannapi tarItuM kAyikayogaM na yunakti ystu| sa uhyate zrotasA evaM jJAnI crnnhiinH|| 3 / / yathA khrshcndnbhaarvaahii| 08 cAritrakriyAM na praapnoti,Onaa|
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyoga [4] nyH| sUtram 606 negamAdisapta zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 424 // jJAnakriyA nysmnvyshc| sthApanAdivAdinAMvA nayAnAM vaktavyatA' parasparavirodhinIproktiM nizamya zrutvA tadiha sarvanayavizuddhaMsarvanayasammataMtattvarUpatayA grAhyam / yatkimityAha- yaccaraNaguNasthitaH sAdhuH caraNaM cAritrakriyA, guNo'tra jJAnam, tayostiSThatIti crnngunnsthH| jJAnakriyAbhyAM dvAbhyAmapi yukta eva sAdhurmuktisAdhako na punarekena kenaciditi bhaavH| tathAhi, yattAvajjJAnavAdinA proktaMyadyena vinA na bhavati tttnnibndhnmevetyaadi| tatra tadavinAbhAvitvalakSaNo heturasiddha eva, jJAnamAtrAvinAbhAvinyA: puruSArthasiddheH kvApyadarzanAt, na hi dAha pAkAdyarthinAM dahanaparijJAnamAtrAdeva tatsiddhirbhavati, kintu tadAnayana sandhukSaNajvAlanAdikriyAnuSThAnAdapi / na ca tIrthakaro'pi kevalajJAnamAtrAnmuktiM sAdhayati, kintu yathAkhyAtacAritrakriyAto'pi / tasmAtsarvatra jJAnakriyA'vinAbhAvinyeva purussaarthsiddhiH| tatastadavinAbhAvitvalakSaNo heturyathA puruSArthasiddharjJAnanibandhanatvaM sAdhayati tathA kriyAnibandhanatvamapi, tAmapyantareNa tadasiddherityanaikAntiko'pyasAviti / evaM kriyAvAdinApi yadyatsamanantarabhAvi tattatkAraNamityAdiprayoge yastadanantarabhAvitvalakSaNaH heturuktaH so'pyasiddho'naikAntikazca / tathAhi, strI bhakSyabhogAdikriyAkAle'pijJAnamasti, tadantareNa tatra pravRtterevAyogAd / evaM zailezyavasthAyAM sarvasaMvararUpakriyAkAle'pi kevalajJAnamasti, tadantareNa tasyA evaapraapteH| tasmAtkevalakriyAnantarabhAvitvena puruSArthasya kvApyasiddharasiddho hetuH| yathA ca tadanantarabhAvitvalakSaNa: hetuH kriyAkAraNatvaM muktyAdipuruSArthasya sAdhayati tathA jJAnakAraNatvamapi, tadapyantareNa tasya kadAcidapyabhAvAdityanaikAntikatApyasyeti / tasmAjjJAnakriyobhayasAdhyaivamuktyAdisiddhiH, uktaM ca hayaM nANaM kiyAhINaM, hayA annANao kiyaa| pAsaMto paMgulo daDDo, dhAvamANo ya aNdho||1|| saMyogasiddhI e phalaM vayaMti, na hu egacakkeNa raho pyaai| aMdho ya paMgU ya vaNe sameccA, uhataM jJAnaM kriyAhInaM hatA ajJAnataH kriyaa| pazyan paGgurdagdho dhaashcaandhH||1|| saMyogasiddhyA phalaM vadanti naivaikacakreNa rathaH prayAti |andhshc paGguzca vane sametya
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ [[4] nyH| satrama zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 425 // negamAdisapta nayAH jAnakriyA nysmnvyshc| te saMpauttA nayaraM paviTThA ||2||(aavshyk ni0101-2) ityaadi|atraah, nanvevaM jJAnakriyayormuktyavApikA zaktiH pratyekamasatI samudAye'pikathaM syAt?, na hi yadyeSu pratyekaM nAsti tatteSu samuditeSvapi bhavati, yathA pratyekamasatsamuditeSvapi sikatAkaNeSu tailam, pratyekamasatI ca jJAnakriyayormuktyavApikA zaktiH, uktaM ca, patteyamabhAvAo nivvANaM samudiyAsuvi na juttaM / nANa. kiriyAsu vottuM sikatAsamudAyatelaM v||1|| (vizeSAvazyaka bhA0 1163) / ucyate, syAdetad, yadi sarvathA pratyekaM tayormuktyanupakAritAbhidhIyeta, yadA tu tayoH pratyekaM dezopakAritA samudAye tu sampUrNA hetutA tadA na kshciddossH| Aha ca, vIsuM na sabahacciya sikatAtellaM vasAhaNAbhAvo / desovagAriyA jA sA samavAyaMmi sNpunnnnaa||1|| (vizeSAvazyaka bhA0 1164) ata: sthitamidam, jJAnakriye samudite eva muktikAraNaM na pratyekamiti tattvam / tathA ca pUjyAH, nANAhINaM savvaM nANanao bhaNai kiM va kiriyaae?| kiriyAe caraNanao tadubhayagAho ya sammattaM ||1||(vishessaavshyk bhA0 3591) / tasmAdbhAvasAdhuH sarvairapi nayairiSyata eva, saca jJAnakriyAyukta evetyato vyavasthitamidaM tatsarvanayavizuddhaM yaccaraNaguNavyavasthitaH sAdhuriti // 141 // tadevaM samarthitaM nayadvAram, tatsamarthane ca samarthitAni catvAryapyupakramAdIni dvArANi, tatsamarthane cAnuyogadvArazAstraM samAptam // 606 // tau samprayuktau nagaraM praviSTau // 2 // 0 pratyekamabhAvAnnirvANaM samuditayorapi na yuktam / jJAnakriyayorvaktuM sikatAsamudAye tailamiva / / 1 / / 0 viSvakna sarvathaiva siktaatailvtsaadhnaabhaavH| dezopakAritA yA sA samavAye sampUrNA // 1 // jJAnAdhInaM sarvaM jJAnanayo bhaNati kiM ca kriyAyA? | kriyayA (adhIna) caraNanayastabhaya-8 // 425 // grAhazca smyktvm||1||0c|
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 426 // [4] nyH| sUtram 606 naigamAdisaptanayA: jnyaankriyaanysmnvyshc| prAyo'nyazAstradRSTaH sarvo'pyartho mayAtra sNrcitH| na punaH svamanISikayA tathApi yatkiJcidiha vitatham // 1 // sUtramatilaya likhitaM tacchodhyaM mayyanugrahaM kRtvaa| parakIyadoSa gunnyostyaagopaadaanvidhikushlaiH||2|| chadmasthasya hi buddhiH skhalati na kasyeha karmavazagasya? / sadbuddhivirahitAnAM vizeSato madvidhAsumatAm // 3 // kRtvA yadvRttimimAM puNyaM samupArjitaM mayA tena / muktimacireNa labhatAM kSapitarajAH sarvabhavyajanaH / / 4 / / zrIpraznavAhanakulAmbunidhiprasUtaH, kSoNItUlaprathitakIrtirudIrNazAkhaH / vizvaprasAdhitavikalpitavasturuccaizchAyAzritapracuranirvRtabhavyajantuH // 5 // jJAnAdikusumanicita: phalita: shriimnmuniindrphlvRndaiH| kalpadruma iva gacchaH zrIharSapurIyanAmAsti ||6||yugmm // etasmin guNaratnarohaNagirirgAmbhIryapAthonidhi, stuGgatvAnukRtakSamAdharapatiH saumytvtaaraaptiH| samyagjJAna vizuddhasaMyamatapaH, svAcAracaryAnidhiH, zAntaH shriijysiNhsuurirbhvnniHsnggcuuddaamnniH||7|| ratnAkarAdivaitasmAcchiSyaratnaM babhUva tat / sa vAgIzo'pi no manye, yadguNagrahaNe prbhuH||8|| zrIvIradevavibudhaiH sanmantrAdhatizayapravaratoyaiH / druma iva ya:saMsikta: kastadguNakIrtane vibudhH?||9|| tathAhi, AjJA yasya narezvarairapi zirasyAropyate sAdaram, yaM dRSTvApi mudaM vrajanti paramAMprAyo'tiduSTA api / sadvaktrAmbudhiniryadujvalavacaHpIyUSapAnodyatai, rgIrvANairiva dugdhasindhumathane tRptirna lebhe janaiH // 10 // kRtvA yena tapaH saduSkarataraM vizvaM prabodhya prabho, stIrthaM sarvavidaH prabhAvitamidaM taistaiH svkiiyairgunnaiH| 7 sngklitH| OM ci| 0 sh(shri)| 7 varNane / // 426 //
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIanuyogadvAraMmaladhAri zrIhemacandrasUri vRttiyutm| // 427 // [4] nyH| sUtram 606 naigamAdisaptanayAH , jnyaankriyaanysmnvyshc| zuklIkurvadazeSavizvakuharaM bhavyairnibaddhaspRham, yasyA''zAsvanivArataM vicarati zvetAMzugauraM yshH||11|| yamunApravAhavimalazrImanmunicandrasUrisamparkAt / amarasariteva sakalaM pavitritaM yena bhuvanatalam // 12 // visphUrjatkalikAladustaratamaHsantAnaluptasthitiH, sUryeNeva vivekabhUdharazirasyAsAdya yenodayam / samyagjJAnakaraizcirantanamunikSuNNa: samudyotito, mArgaH so'bhayadevasUrirabhavattebhyaHprasiddho bhuvi||13|| tacchiSyalavaprAyairavagItArthApi ziSTajanatuSTayai / zrIhemacandrasUribhiriyamanuracitA prkRtvRttiH||14|| ||anuyogdvaarvRttiH smaaptaa|| // atra pratyakSaragaNanayA granthAgram 5700 / zivamastu zrI caturvidhasaGghasya / ||aacaaryprvrmldhaarishriihemcndrsuurivircitvRttiyutN zrIanuyogadvArasUtravRtau caturthamanuyogadvAraM nayAkhyaM smaaptmiti|| // iti sthavirazrIAryarakSitaviracitaM zrImanmaladhAropAdhidhArakaharSapurIyagacchagagananabhomaNi | zrIhemacandrasUrisaMhabdhavRttiyutamanuyogadvAramadhyayanaM samAptimagAt, zreyase caastu|| // 427 0 anuyogadvArANi samAptAni / / atra pratyakSaragaNanayA granthAnam 5900 zivamastu / /
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
_