Book Title: Agam Suttani Satikam Part 21 Vyavahara
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003325/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namo nimmala daMsaNassa AgamasutAmi (saTIkaM) bhAgaH - 21 julda saMzodhaka sampAdakazca : mani w Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | - RE bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmala daMsaNassa zrI AnaMda-kSamA-lalita suzIla sudharmasAgara gurUbhyonamaH Agama suttANi (saTIka) bhAga : 21 vyavahAra-chedasUtram-(1) pIThikA evaM uddezakaH 1...3 __ -: saMzodhakaH sampAdakazcaH :muni dIparatnasAgara | tA. 14/4/2000 ravivAra 2056 caitra suda 11 / mm R 45- Agama suttANi-saTIkaM mUlya rU.11000/ e made ndmmmmmarolemmmmcate Wan Agama zruta prakAzana // - saMparka sthala :"Agama ArAdhanA kendra'' zItalanAtha sosAyaTI vibhAga-1, phleTa naM-13, 4-thI maMjhila, vhAyasenTara, khAnapura, ahamadAbAda (gujarAta) SEARCH SAR Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAGkaH mUlAGkaH 1-35 vyavahAra cheda sUtrasya viSayAnukramaH bhAgaH 21, pIThikA evaM uddezakaH 1... 3 viSayaH pIThikA maGgalaM prastAvanA vyavahAra - zabdAthaH prAyazcita-dvAraM naya vyavahAraH AlocanA, prati kramaNa, Adi prAyazcitAni vinaya prarUpaNA prAyazcitdAnavidhiH viSayaH uddezakaH-1 AlocanA prAyazcit parihAra kalpasthitasya vidhiH gaNa praveza viSayaka vidhAnAni punaH pravajyA vidhAnaM AlocanA karaNe vidhiH pRSTAGkaH mUlAGkaH 3 36-65 pRSThAGkaH mUlAGkaH 66 66-94 vyavahAra chedasUtram (1) viSayaH uddezakaH-2 prAyazcitakAlaM kiJcit. vaktavyatA - gaNAvacchedakaraNe niSedhaH gaNAvacchedaka pada AcArya upAdhyAya pada parihAra kalpasya AhAra vyavahAra AdiH sthavira- vaiyAvRttyam viSayaH uddezaka:- 3 gaNa- adhipati vidhiH upAdhyAya pada vidhAnaM AcArya upAdhyAya padaM uddezaka :- 4.....10 AgAmI bhAge vartate AcArya-upAdhyAya gaNAvacchedaka padaM maithunasevI evaM mRSAvAdI pRSThAGkaH 304 pRSThAGkaH 392 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. . ] namo namo nimmaladasaNassa paJcama gaNadhara zrIsudharmAsvAmine namaH - 36/1 vyavahAra-chedasUtraM-1 -- (saTIka) tRtIyaM-chedasUtraM [bhadrabAhu svAmiracitaM mUlam + [svopayajJa niyukti yuktaM] saMghadAsa gaNiviracitaMbhASyaM +malayagiri AcAryaviracitATIkA) vyavahArasUtra-pIThikA) / / 1 / / praNamata nemijineshvr-mkhilprtyuuhtimirrvibiNbm| darzanapathamavatIrNaM, zazIvadaSTeH prasattikaram / / ||2 / / natvA gurupadakamalaM, vyavahAramahaM vicitranipuNArtham / vivRNomi yathAzakti,prabodhahetoDamatInAm / / viSamapadavivaraNena, vyavaharttavyovyadhyAyi sAdhUnAm / yenAyaM vyavahAraH,zrIcUrNikRte namastasmai / / / / 4 / / bhASyaM kvacedaM viSamArthagarbha, kva cAhameSo'lpamatiprakarSaH / .. tathApi samyagguruparyupAsti-prasAdato jAtaddhapratijJaH / / vR- uktaMkalpAdhyayanam, idAnIM vyavahArAdhyayanamucyate, tasya cAyamabhisaMbaMdhaH, kalpAdhyAyane Abhavat prAyazcittamuktaM, na tu dAna prAyazcitta dAnaM, vyavahAre tu dAnaprAyazcitamAlocanAvidhizcAbhidhAsyate.tadanena saMbaMdhenAyAtasyA'syavyavahArAdhyayanasyavyAkhyA prastUyate / asyacamahApurasyeva catvAri anuyogadvArANi bhavanti / tathAhi yathA nagaramakRtadvAramanagaraM, kRtaikadvAramapi ca duradhigamaM, kRtacaturmUladvAraM tu pratidvArAnugataM sukhAdhigamamevaM vyavahArAdhyayanapuramapyarthAdhigamopAyazUnyama. zakyAdhigamamekadvArAnugatamapi ca duradhigama, saprabhedacaturdArAnugataM tu sukhAdhigamamiti phalayAn dvAropanyAsaH, anuyogadvArANi nAma adhyayanArthapravezamukhAni, tAni ca amUni-upakramo, nikSepo'nugamo, nayAitiH tatraupakramaNamupakramaH,zAstrasyasamIpIkaraNaM, nikSepaNaMnikSeponAmAdinyAsaH anugamanamanugamaH sUtrasyAnurupamarthAkhyAnaM, nayA naigamAdayo vastunaH paryAyANAm yathAsaMbhavamadhigamakAriNaH, tatropakramo dvividhaH zAstrIyaitarazca, itaraH SaTprakAraH nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt,tatranAmasthApanesupratIte; dravyopakramodvividhaH,AgamatonoAgamataca,Agamata upakramazabdArthasyajJAtA tatracAnupayukto'nupayogodravyamitivacanAt / noAgamatastrividho,jJazarIra bhavyazarIra tadvyatiriktabhedAt / tatra yad upakrama zabdArthajJasya zarIraM jIvavipramuktaM siddhizilAtalAdigaMta, tadbhUtabhAvitvAt jJazarIradravyopakramaH, yastubAlakonedAnI-mupakramazabdArtha Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram-1mavabudhyate, athacA'vazyamAyatyAMbhotsyate,saMbhAvanAbhAvinibaMdhanatvAd, bhavyazarIdravyopakramaHjJazarIra bhavyazarIra vyatirikta strividhaH sacittAcittamizrabhedAt / / tatra sacittadravyopakramo dvipada catuH padApadopAdhibhedabhinnaH punarekaiko dvividhaH parikarmaNi vastuvinAzeca, tatradravyasyaguNavizeSapariNAmakaraNaMparikarmA,tasminsacitradvipadadravyopakramoyathA puruSasyavarNAdikaraNa,sacitracatuSpadadravyopakramoyathAhamtyAdeH zikSAdyApAdanaM,sacittApadadravyopakramoyathA vRkSAde vRkSAyurvedopadezAd vRddhAdi guNakaraNaM vastuvinAze puruSAdInAM khaGgAdibhirvinAzakaraNaM, acitadravyopakramaH parikarmaNi yathA padmarAgamaNekaH kSAramRtpuTakAdinA nairmalyApAdanaM; vastuvinAze vinAzakaraNaM. mizradravyopakramaH parikarmaNi kaTakAdibhUSitapuruSAdi dravyasyaguNavizeSakaraNaM, vastuvinAze vivakSitaparyAyocchedaH kSetramAkAzaMtaccAmUrta, nityaMcetinatasyaparikarmalakSaNovAupakramo ghaTate, tata upacArAt tadAzritasyekSakSetrAdestau draSTavyau; kAlasyopakramaH parikarmaNi candroparAgAdeyathAvasthitamarvAgevaparijJAnakaraNaM, vastuvinAzevivajJitekAletaducitaprayojanasyAsaMpAdanaM,tadasaMpAdane hisakAlo vinAzitobhavati; bhAvopakramodvidhA AgamatonoAgamatazca,tatrAgamataupakramazabdArthasya jJAtA tatra copayukta upayogo bhAvanikSepa iti vacanAt, noAgamato dvidhA, prazastA'prazastazca tatrA'prazasto gaNikAdInAM, gaNikAdyaprazastena saMsArAbhivarddhinA vyavasAyena parabhAvamupakrAmanti, prazastaMzrutAdinimittamAcAryabhAvopakramaH anenehAdhikAraH / / atha vyAkhyAMgapratipAdanAdhikAre gurubhAvopakramAbhidhAnamanarthakamavyAkhyAMgatvAttadasamyak, tasyApi vyAkhyAMgatvAt uktaMca-gurvAyattA yasmAt zAstrAraMbhA bhavaMti, sarvepi tasmAd gurvArAdhanapareNa hitakAMkSiNAbhAvyaM / aavshykbhaassykaarennaapybhydhaayi| / / 1 / / gurucitAyattAIvakkhANaMgAIMjena savvAI / / jenapunasuppasannaM,hoitayaMtaMtahA kajaM / / / / 2 / / AgAriMgiyakusalaM, jaiseyaM vAyasaMvae pujjA / taha viyasiMna vikUDe virahamiyakAraNaMpucche / / vR- Aha yadyevaM gurubhAvopakrama eva bhaNanIyo. na zeSA niHprayojanatvAt na gurucittaprasAdanArthaM teSAmapyupayogitvAttathAca dezakAlAvapekSyaparikarmavinAzau dravyANamudakaudanAdInAmAhArAdikAryeSu kuvanaMtevAsI harati guruNAM cetaH, athavA upakramasAmAnyAt ye kecana saMbhavina upakramabhedAste sarvepyuktAH; yenAnupayogivyudAsenopayoginiSpratipajJApratipattirupajAyatetathAcAprastutArthApAkaraNaM prastutArthavyAkaraNaMca,nAmAdinyAsavyAkhyAyAH phalamupavarNayantimahAdhiyaH; aprastutArthApAkaraNAta prastutArthavyAkaraNAccanikSepaHsamavatAraititatrAnupUrvInAmasthApanAdravyajJetrakAlagaNanotkartinasaMsthAna sAmAcArIbhAvabhedabhinnA dazaprakArA tasyAM yathA saMbhavamavatAraNIyamidamadhyayanaM, vizeSatastUtkIrtanAnupurtyAM gaNAnupUrvyA ca, utkIrtanA nAma saMzabdanA yathA kalpAdhyayanaM vyavahAradhyayanamiti, gaNanaM parisaMkhyAnamekaM dve trINi ityAdi, sAca gaNanAnupUrvI triprakArA pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvI anAnupUrvIca tatrapUrvAnupUrvyAmidaMdvitIyaMpazcAdAnupUvyAM prathama,dvayostva'nAnupUrvInAsti, aparetudazabhirdazAdhyayanaiH sahedaMgaNayaMti, tatrapUrvAnupUrvyAmidaMdvAdazaM, pazcAdAnupU.prathamamanAnupUmikAdayodvAdazaparyaMtAaMkAH zreNyAMvyavasthApyante, teSAmU ca parasparamabhyAse yAvAn rAziH saMpadyate tAvaMto dviruponA bhaMgakAH teca Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. ] koTisaMkhyAkAsteSu ca kvacitprathamaM kvacit dvitIyamityAdi, nAma eka nAmAdi daza nAmaparyataM yathAnuyogadvAreSu SaT nAmni tvavatAraH tatra SaT bhAvA audayikAdayo nirUpyante, tatrAsya jJAyopazamike bhAve avatAraH sarvazrutasya jJAyopazamikatvAt; pramANaM caturddhA dravyapramANaM kSetrarpamANaM kAla pramANaM bhAvapramANaM ca taMtra vyavahArAdhyayanaM bhAva AtmakatvAd bhAvapramANaviSayaM, tadapi bhAvapramANaM tridhA tadyathA guNapramANaM nayapramANaM saMkhyApramANaM ca, guNapramANamapi dvidhA / jIvaguNapramANama'jIvaguNamANaM, tatra jIvAdapRthagbhUtavyavahArAdhyayanasya jJAnaguNapramANe samavatAraH tadapi jIvaguNapramANaM tridhA jJAnadarzanacAritrabhedAt, tatra bodhAtmakatvAt vyavahArAdhyayanasya jJAnaguNapramANe samavatAraH tatra jJAnaguNapramANaM pratyujJAnumAnAgamopamAnabhedAt catuSprakAraM, tatra vyavahArAdhyayanasya prAyaH paropadezasavyApekSatvAdAgame samavatAraH, Agamo'pi laukikalokottaramedAt dvidhA tatredaM vyavahArAdhyayanaM paramarSipraNItatvAt lokottare samavatarati, sopi dvidhA AvazyakamAvazyakavyatiriktazca tatredamAvazyakavyatiriktaAvazyakavyatiriktopi dvidhA aMga praviSTo anaMgapraviSTazca tatredamanaMgapraviSTaH sopi dvidhA kAlikotkAlikabhedAt tatredaM kAlike, sopi sUtrArthobhayAtmAnaMtaraparaMparabhedabhinnaH, tatredaM sUtrArtha rupatvAttadubhaye, tathedaM gaNabhRtAM gautamAdInAM sUtratra AtmAgamastacchiSyANAm jaMbUsvAmi prabhRtInAmanaMtarAgamaH praziSyANAm tu prabhavAdInAM paraMparAgamaH arthato bhagavatAmarhatAmAtmAgamo gaNadharANAmanaMtarAgamaH tacchiSyANAM paraMparAgamaH / nayapramANe tu nAsya saMpratyavatAro mUDhanayatvAt uktaM ca mUDhanaiyaM suyaMkAliyaM ca ityAdi, saMkhyAnAmasthApanAdravyajJetrakAlopamaparimANabhAvabhedAt aSTa prakAza yathAnuyogadvAreSu tathA vaktavyA, tatra kAlika zrutaparimANa saMkhyA'pi dvidhA sUtrato'rthatazca tatrArthato'naMtaparyAyatvAdaparimitaparimANaM sUtrataH parimitapramANaM akSarapadapAdazlokagAthAdInAM saMkhyAtatvAt, saMprati vaktavyatA sAca tridhA svasamayavaktavyatA parasamayavaktavyatA ubhayasamayavaktavyatAca, svasamaya svasiddhAMtavaktavyatA padArthavicAraH tatra prAyeNa sarvANyapi adhyayanAni svasamayavaktavyatAyAM samavataraMtItyasyApi svasamayavaktavyatAyAM samavatAraH / / idAnImarthAdhikAraH sacehadAna prAyazcittamAbhavat prAyazcittamAlocanA vidhizca; saMprati samavatAraH, sa ca lAdhavArthaM pratidvAraM samavatAraNAdvAreNa pradarzita eva, uktaH upakramaH, idAnIM nikSepaH sa ca tridhA oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazra tatraughonAma yatsAmAnyazAstrAbhidhAnaM tacca caturddhA adhyayanamakSINamAyaH kSapaNA ca, ekaikaM nAma sthApanA dravyabhAvabhedena caturbhedamanuyogadvArataH prapaMcenAbhidhAya bhAvAdhyayanabhAvakSINabhAvAya bhAvakSapaNAsvaitadadhyayanamAyojyaM, nAmaniSpanne nikSepe vyavahAraH iti, vyavahniyate yat yasya prAyazcittamAbhavati sa taddAnaviSayIkriyate'neneti vyavahAraH; nRstrobhAvAt samazca hala iti karaNe ghaJpratyayaH tatra vyavahAragrahaNena vyavahArI vyavahartavyaM ceti dvitayasUcitameva tadvyatirekeNa vyavahArasyAsaMbhavAt na khalu karaNaM sakarmmakakriyAsAdhakatamarupaM karmmakarttAraM ca vinA kvacitsaMbhavadupalabdhamiti, tato yathA vyavahArasya prarUpaNA karttavyA tathA vyavahArI vyavaharttavyayorapIti, trayANAmapi prarUpaNAM cikIrSurbhASyakRdetadAha. vavahAro vavahArI vavahariyavvA ya je jahA purisA / [ bhA. 1] Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram-1eesiMtupayANaM, patteyaMparuvaNaMvocchaM / / vR-vyavahAra uktazabdArthaH,vyavaharatItyevaMzIlovyavahArIvyavahArakriyApravartakaH,prAyazcittadAyIti yAvat, tathA ye puruSA puruSagrahaNaM puruSottamo dharma iti khyApanArthamanyathAstriyopidRSTavyAstAsAmapi prAyazcittadAnaviSayatayA pratipAdayiSyamANatvAt, yathA yena vakSyamANena prakAreNa vyavahartavyA vyavahArakriyAviSayIkartavyaH, pAThAMtaraM je jahA kAle asyAyamarthaH, ye yathA yasmin kAle vyavahartavyAstadyathA yadA Agama vyavahAriNaH saMti, tadA tadupadezenaiva vyavaharttavyAsteSu vyavicchinneSu zrutajJAnavyavahAryupadezena tadevacAjJayApi tadeva dhAraNayA tadevatu jItavyavahAreNApi vyavaharttavyA iti, eteSAM vyavahAravyavahArivyavahartavyarupANAM trayANAM padAnAM tu vizeSaNe sa caitadvizinaSTi, saMkSepaprarupaNArthamidamAha / / [bhA.2] vavahArI khalukattAvavahAro hoikaraNabhUto u / vavahariyavva kajjakuMbhAditiyassajaha siddhI / / vR-vavahArI khalukattativyavahArasya kartAvyavahArasyachettAbhidhIyateitizeSaH,vyavahAraH punarbhavati karaNabhUtaH vyavahAra cchedakriyA pratikaraNaMtva prAptaH, tu zabdaH punararthe vyavaharitasaMbaMdhazca, sa ca yathA sthAnayojita eva sa ca vyavahAraH karaNabhUtaH paMcadhA 1 AgamaH 2 zrutamA 3 dhAraNA 5 jItazca Aha cUrNikRt, paMcavidho vyavahAraH karaNamiti, tena ca paMcavidhena vyavahAreNa karaNabhUtena vyavaharan kartA yanniSpAdayati kArya, tad vyavaharttavyamitsucyate, tathA cAha vavahariyavvAya je jahA purisA iti, atha kathaM vyavahAragrahaNena vyavahArI vyavaharttavyazca sUcyate, nakhalu devadattagrahaNena yajJadattasya sUcA bhavatIti tata AhakuMbhAditiyasya jaha siddhi kuMbha AdireSAmiti kuMbhAdayasteSAM trikaM kuMbhAditrikaM, tasya yathA siddhiHkuMbhagrahaNenatathAkuMbhaityuktesakRtakaititasyakartAkulAlaH karaNaMmRccakrAdisAmarthyAttanyate, kRtakasyAsataH kartRkaraNa vyatirekaNAsaMbhavAt evamatrApi, vyavahAra ityuktevyavahAri vyavaharttavyazca sUcyate karaNasyApi sakarmakakriyA sAdhakatamarupasya karmakartRvyatirekeNAsaMbhavAditi tritayasiddhiH tadevamekagrahaNe sAmarthyAditarasya dvayasya grahaNaM bhavatyetat sAmAnyena sanidarzanamuktaM, saMpratikaraNagrahaNe'vazyakartukarmagrahaNaMbhavatItyarthe nidarzanamAha / / [bhA.3] nANaMnANIneyaM, annA vAmaggaNA bhavetitae / vivihaMvA vihiNA vA, vavaNaharaNaMcavavahAro / / vR- mArgaNA bhavati tAmevAha, nANInANaM neyamiti, tatra jJAyate vastu paricchidyate aneneti jJAnaM, tatrayathAjJAnamitsuktejJAninojJAnakriyAkartujJeyasya cajJAnakriyAviSayasya paricchedasyasiddhirbhavati, tadvitayasiddhimaMtareNa jJAnasya jJAnatvasyaivAsaMbhavAdevamatrApivyavahAra grahaNena vyavahArI vyavahavyazca sUcyate iti bhavati tritayasyApyupajJepaH ekA tAvanmArgaNA tritayaviSayA kuMbhAditrikasiddhidRSTAMte prAgabhihitA, vA zabda prakArAMtare athavA iyamanyA tritayA viSayA tadeva saMjJepato vyavahArAdipadatrayasya prarupaNA kRtA,saMprati yathAkramavistareNatAMcikIrSuH prathamatovyavahArapadasya niruktaMvaktukAma idamAha vivihaM vA ityAdi vividhaM tadyogyatAnusAreNa vicitra vidhinA vA sarvajJoktena prakAreNa vapanaM tapaH prabhRtyanuSTAnavizeSasya dAnaMTuvabIjataMtusaMtAne iti vacanAt haraNamatIcAradoSajAtasya athavA saMbhUya dvitryAdisAdhunAMkvacitprayojanepravRttIyat yasminvA bhavati tasya tasmin vapanamitarasmAccaharaNamiti Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 3] vyavahAraH kimuktaM bhavati? vividho vidhinA vA hAro vyavahAraH, pRSodarAdaya iti vivApazabdayorvyava AdezaH; saMprativapanaharaNazabdayorartha vaktukAmastadekArthikAnyAha / / [bhA.4] vavaNaMti rovaNaMtiya, pakiraNa parisADaNAya egaTuM / hArottiyaharaNaM, tiya egaThaMhIraevati / / vR-TuvapbIjataMtusaMtAne upyate iti vapanaM, itizabdaH zabdasvarupaparisamAptidyotakaH evamuttarepi, ropaNamitiruhajanmanirohati kazcittamanyaH prayukta prayoktRvyApArenivaheH povAitihakArasyapakAraH ropyate iti parimADaNA iti, zaTa rujAyAM paripUrva parizaTati paribhrazyati tamanyaH prayukte pUrvavat Nic parizATayate iti parizATanAni vetyAdi anaT pratya yaH Apa casamuccaye, egaThamiti etat zabdacatuSyayamekArtha ekArthapravRttAH parasparamete paryAyA iti bhAvastena yaduktaM bhavati ropaNamiti prakaraNamiti parizATaneti vA taduktaM bhavati vapanamiti etAvatA vapanazabdasya pradAnalakSaNo'rthaH samarthitaH; hAroti cetyAdigrahaNaM hAra iharharaNaM hriyate iti vA ekArthaM trayopyete zabdA ekArthikA ityarthaH tadeva vApazabdasya hArazabdasya ca pratyekamartho'mihitaH,saMprati tayoreva samuditayorarthaM jijJApayiSuridamAha / / [bhA.5] atthIpaJcatthINaMhAuM ekassavavaiviiyassa | eeNauvavahAro ahigAro ettha uvihIe / / vR-arthI yAcako yaH parasmAtmamedaMlabhyamitiyAcate, pratyarthI arthinaH pratikulaH, kimuktaMbhavati, yaH parasya gRhItvA na kimapi tasmai prayacchati tayorarthipratyarthino vivadamAnayorvyavahArArthastheyapuruSamupasthitayoH sa vyavahAraparicchedakuzalo vyavahAravidhApanasamarthazca stheyo yasmAt hAuM ekassattisUtreSaSTI paMcamyarthe prAkRte hi vibhaktivyatyayo'pibhavati, yadAha, pANiniHsvaprAkRtalakSaNe vyatyayopyAsAmiti, yasya yannAbhavati, tasmAt tat hRtvA AdAya yasyA bhavati tasmai dvitIyAya vapati prayacchati, eeNauvavahAro itietena anaMtaroditena kAraNenasastheyavyApAro vyavahAraH, kimuktaMbhavati yasmAdeSastheyapuruSo vivAdanirNayAya ekasmAddharati, anyasmai prayacchati, tasmAttvyApAro vapanaharaNAtmakatvAtvyavahAraitietAvatAsamudAyArthakathanaMkRtaM,sacavyavahArovidhivyavahAroavidhi vyavahArazcaadhikAraH prayojanaMvyavahAreNa vidhinaiva vidhipUrvakaNaiva tuzabda evakArArthe bhinnakramazca, nA vidhinA, avidhirmokSa pratipaMthitvAt tadevamuktaM, vyavahArazabdasya nirvacanaM tacca kriyAmAtramapekSayoktamadhikRtagraMthayojanAyAMtukaraNavyutpattirAzrayaNIyA, vidhinA hriyatecayenasavyavahAra iti, saMprativyavahArasya nAmAdibhedadarzanArthamAha / / [bhA.6] vavahAraMmi caukkaMdavve pattAiloiyAdI vA / noAgamato panagaM, bhAve egaThiyA tassa / / vR- vyavahAre vyavahAraviSaye catuSkaM, kimuktaM bhavati caturddhA vyavahArastadyathA-nAmavyavahAraH sthApanAvyavahArodravyavyavahArobhAvavyavahArazcatatranAmasthApanesupratIte,dravyavyavahArodvidhA, Agamato noAgamatazca, Agamato vyavahArapadajJAtA tatra cAnupayukto, noAgamata stridhA-jJazarIrabhavyazarIra tadvyatiriktabhedAttatrajJazarIrabhavyazarIvyavahArogatau,jJazarIrabhavyazarIrayoranyatrAnekazobhihitatvAt tadvyatiriktamAha; davvepattAi loiyAdIvA dravye dravyaviSaye vyavahAro noAgamato Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram-1jJazarIrabhavyazarIkhyatiriktaH patrAdirAdhArAdheyayorabhedavivajJaNAdayaMnirdezastatoyamarthaHjJazarIrabhavyazarIra vyatirikto dravyavyavahAraH khalveSa eva graMthaH pustaka patralikhita Adi zabdAt kASTasaMpuTaphalakapaTTikAdiparigrahaH, tatrApye tadgraMthasya lekhanasaMbhavAt, laukikAdi veti, yadi vA jJazarIrabhavyazarIrayorvyatiriktodravyavyavahArastrividhastadyathA, laukikaHkuprAvacanikolokocarikazcatatralaukiko yathA AnaMdapure khaDgAdAvuhInurupakANAmazIti sahastra daMDo mAritepi tAvAneva, prahAre tu patite yadi kathamapinamRtastarhirupakapaMcakaMdaMDaH, utkuSTetukalahepravRttearddhatrayodazarupakodaMDaH; kuprAvacaniko yathA yatkarbhayona karoti, na tataH karmaNastasya kiMciditi; lokottariko yathA ete pAMDurapaTaprAvaraNA jinAnAmanAjJayAsvacchaMdaMvyavaharaMtaH parasparamazanapAnAdipradAnarupavyavahAraMkurvati,bhAvavyavahArodvidhA AgamatonoAgamatazca,AgamatovyavahArapadArthajJAtAtatracopayuktaHupayogobhAvanikSepaitivacanAt noAgamataHpaMcavidhovyavahArastathAcAha; noAgamato paNagaMbhAve iti, bhAve vicAryamANenoAgamato vyavahArovyavahArapaMcakaMAgamaH zrutamAjJAdhAraNAjitamitinozabdodezavacanAttasyapaMcavidhasyApi noAgamatobhAvavyavahArasyasAmAnyena ekArthikAnyamanitAnyevAha / / [bhA.7] sutteatthejiiekppemgethevnaaey| tattoya icchiyavve Ayarie ceva vavahAro / / vR-tattadarthasUcanAt sUtraM, UNAdikI zabdavyutpattiH, tacca pUrvANicchedasUtrANi vA, tathA arthyate mokSamabhilaSadbhiH ityarthaHsUtrasyAbhidheyaM,tathAjItanAmaprabhUtAnekagItArthakRtamaryAdA; tatpratipAdako graMthopyupacArAtjItaM, tathAkalpatesamarthAbhavaMtisaMyamAdhvanipravarttamAnAaneneti kalpaHmRjUSazuddhau mRjaMtizuddhibhavatyanenAticArakalpaSaprajJAlanAditimArgaH ubhayatravyaMjanAtdhajitidhapratyayaH tathA iN gatau, nipUrvaH nitarAmIyate gamyate mojJA'neneti nyAyaH tathA sarvairapi mumukSubhirISyate prAptumiSyate ipsitavyaH Acaryatesma, bRhatpuruSai rapyAcaritaM, vyavahAra iti pUrvavat uktAnyekArthikAni saMpratyatraivAjJepaparihArAvabhidhitsurAha / / [bhA.8] egaThiyA abhihiyA, na yavavahArapanagaMiha diThaM / bhaNaietyeva tayaM daTTavvaMaMtagayameva / / vR-nanvabhihitAnyekArthikAniparameteSvekA'rthikaSuvyavahArapaMcakamAgamazrutAjJAdhAraNAjItalakSaNaM na dRSTaM nopAttaM; jItasyaiva kevalasyopAttatvAda'trasUrirAha bhaNyate, atrottaraM dIyate, atraiva eteSveva ekArthikeSutatvyavahArapaMcakamaMtargatameva dRSTavyaM, kathamityAha / / [bhA.9] AgamasuyAusutteNa,suiyA atthato uticautthA / bahujanamAiNaMpunajIyaMu ciyaMtiegaTTaM / / vR-sUtreNasUtrazabdena sUciteAgamazruta AgamazrutavyavahArau,tathAhi AgamavyavahAriNaH SaTtadyathA kevalajJAnI manaHparyAyajJAnI avadhijJAnI caturdazapUrvI dazapUrvI ca, zrutavyavahAriNo'vazeSapUrvadharA ekAdazAMgadhArikalpavyavahArAdisUtrArthatadubhayavidazcatatobhavatisUtragrahaNenAgamazrutavyavahArayorgrahaNaM caturdazapUrvAdInAM kalpavyavahArAdicchegraMthAnAmapi casUtrAtmakatvAt; tathA arthataH arthazabdena sUcito tricaturthau tRtIyacaturthAvA jJAdhAraNalajJaNI vyavahArau tathAhi AjJAvyavahAro nAma yadAdvAvapyAcAryAvA''sektisUtrArthatayAtigItAthaujJakSINajaMdhAbalauvyavahArakramAnurodhataHprakRSTadezAMtaranivAsinA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 9]. ca to evAnyonyasya samIpaM gaMtumasamarthAvabhUtAM, tadAnyatarasmin prAyazcitte samApatite sati tathAvidhayogyagItArthaziSyAbhAvesatidhAraNAkuzalamagItArthamapiziSyagUDhArthAnyaticArAsevanapadAnikathayitvA preSayati, yathA paDhamassaya kajassaya paDhameNapaeNaseviyaMjaMtu / paDhame chakke abhiMttaraMtu paDhamabhaveThThANaM / / atraprathamaMkAryadarpaH,tatraprathamaM padaMdapastannimittaMprathamaMSaTkaMvrataSaTkaMtatrAbhyaMtaramaMtargataMprathama sthAnaM praannaatipaattH| paDhamassaya kajassaya, paThameNapaeNaseviyaM jaMtu / paDhame chakke abhiMtaraMtubIyaM bhaveThANe / / atra dvitIyaMsthAnaM mRpAvAdaH, evamadattAdAnAdiSvapibhAvanIyaM / ___ paDhamassaya kajjassaya paDhameNapaeNaseviyaMjatuM / biie chakke abhiMtaraM, tupaDhamaMbhaveThANaM / / vR- atra dvitIyaM SaTkaM kAyaSaTkamityadi evaM tena kathitena AcAryo dravyakSetrakAlabhAvasaMhananadhRtibalAdikaM paribhAvyasvayaM vAgamanaM karoti, ziSyaM vA tathAvidhaM yogyaM gItArthaM prajJApya preSayati, tadabhAve tasyaiva preSitasya gUDhArthAmaticAravizuddhiM kathayati, dhAraNAvyavahAro nAma gItArthena saMvignenAcAryeNa dravyajJetrakAlabhAvapuruSAn pratisevanAzcAvalokya yasminnaparAdhe yat prAyazcittam adAyi,tatsarvamanyo dRSTvA teSveva dravyAdiSu tAdRza evAparAdhe tadeva prAyazcitaM dadAti, eSa dhAraNAvyavahAraH, athavA vaiyAvRttyakarasya gacchopagrAhiNaH sparddhakasvAmino vAdezadarzanasahAyasya vAsaMvignasyocitaprAyazcittadAnaM dhAraNameSa ko'rthaH ityata Aha bahujaNetyAdibahubhirjana gItArthezcIrNa bahujanAcIrNabhiti,vAucitamitivAjItamitivAekArthaM kimuktaMbhavatibahujanAcIrNanAmajItamiti tamevajItavyavahAradarzayati / / [bhA.10] duramAdisukallANagaMtu vigaliMdiesubhattaTTo / pariyAvaNA etesiMcautthamAyaMbilA huMti / / vR- darduro maMDUkastadAdiSu tatprabhRtiSu makArAlAjJaNikaH prAkRtatvAt tiryakpaMceMdriyeSujIvitAvyaparopiteSvitizeSaH kalpANakaM tviti tuzabdo vizeSaNArthaH, sa caitat vizinaSTi, paMcakalpANakaM prAyazcittaM, vigaliMdiesu bhattaTThI iti vikalAnyasaMpUrnAni iMdriyANi yeSAM te vikaleMdriyAekadvitricaturiMdriyAstatravyAkhyAnato vizeSapratipattirityekeMdriyA anaMtavanaspatikAyikA dRSTavyAprAyazcittaM bhavataH, iyamatrabhAvanA yadi dardurAdIn tiryakrapaMceMdriyAn gADhaM paritApayati tato'bhaktArthaprAyazcitamatha vikaleMdriyAn anaMtavanaspatikAprabhRtIn gADh paritApayati, tata AcAmlaM, upalakSaNametat, tenaitadapijItavyavahArAnugamatamavaseyaM, yadi darduraprabhRtIna tiryapaMceMdriyAn manAk saMghaTTayati tata ekAzanakamathAnAgADhaMparitApayati,tataAcAmlaM,tathA anaMtavanaspatikAyikadvitricaturiyANAMsaMghaTTane pUrvArddhameteSAmevAnAgADhaparitApane ekAzanaM, tathA pRthivyaptejovAyupratyekavanaspatInAM saMghaTTane nirvikRtikamanAgADhaparitApane purimArdU, anADhaparitApaneekAzanaMjIvitAdvyaparopaNeAcAmlamiti, idamapijItamevetidarzayati / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 vyavahAra -chedasUtram-1bhA.11 apariNAkAlAisa, apaDikaMtassa nivvigaiyaMta / nivvItiyaM purimaDDo aMbilakhavaNAya AvAse / / vR-aparijJA-pratyAkhyAnaparijJAyA agrahaNaMgRhItAyAvAbhaMgaH,tataH sUtre vibhaktilopaArSatvAt tathA kAlAdiSu apratikrAmato avyAvartamAnasya prAyazcittaM nirvikRtikaM, kimuktaM bhavati, yadi namaskArapauruSyAdidivasapratyAkhyAnaM vaikAlikaMcapAnAhArapratyAkhyAnaMna gRhNAti,gRhitvA virAdhayati, tathA svAdhyAyaM prasthApya yadi kAlasya na pratikrAmati, na kAlapratikramaNanimittaM kAyotsarga karAtI, AdizabdAt yeSu sthAneSvIryApathikayA pratikrametavyaM, teSu cet tathA na pratikrAmati, tarhi prAyazcittaM nirvikRtamiti, tathA nivvItiya ityAdi AvAse Avazyake ekAdikAyotsarge sarvAvazyakAkaraNeca yathAsaMkhyaM nirvikRtikapUrvArdhAcAmlakSapaNAni, iyamatrabhAvanA Avazyake yadyekaM kAyotsarganakaroti tataH prAyazcittaMnirvikRtikaM, kAyotsargadvAyAkaraNepUrvArddhaM, trayANAmapikAyotsargANAmakaraNeAcAmlaM, sarvasyApivAvazyakasyAkaraNe abhaktArthamiti; [bhA.12] jaMjassaca pacchitaM AyariyaparaMparAe aviruddhaM / jogAya bahu vigappAesokhalu jiiykppo|| vR- yatprAyazcittaM yasyAcAryasya gacche AcAryaparaMparAgatatvenAviruddhaM, na pUrvapuruSamaryAdAtikramaNa virodhabhAk, yathAnyeSAmAcAryANAM namaskArapauruSyAdipratyAkhyAnasyAkaraNe kRtasya vA bhaMge prAyazcittamAcAmlaM, tathA AvazyakagatekakAyotsargAkaraNe pUrvArddha kAyotsarga dvayAkaraNe ekAzanaka mityAdI tathAyeyogAupadhAnAnibahuvikalpAgacchabhedena bahubhedAAcAryaparaMparAgatatvenacAviruddhAyathA nAgilakulavaMzavartinAMsAdhUnAmAcArAdArabhyayAvadanuttaropapAtikadazAH, tAvannAstiAcAmlaM, kevalaM nirvikRtikena te paThaMti AcAryAnujJAtAzca vidhinA kAyotsarga kRtvA vikRtIH paribhuMjate, tathA kalpavyavahArayoH caMdraprajJaptisUryaprajJaptyozca kecidAgADhaM yogaM pratipannA apara tvanAgADhamiti, esa khalu jIyakappo uiti eSa sarvopikhalu gacchabhedena prAyazcittabhado yogabhedazcAcAryaparaMparAgato jItakalpo jItavyavahAro veditavyaH ukto vyavahAraH saMprati vyavahAriNaH iti dvitIyaM dvAramabhidhitsurAha[bhA.13] davvaMmi loiyAkhanu, laMcillA bhAvato umajjhatthA / uttaradavvaagIyAgIyAvAlaMcapakkhehiM / / vR- vyavahAriNazcaturdA tadyathA nAmavyavahAriNaH, sthApanAvyavahAriNaH, dravyavyavahAriNI, bhAvavyavahAriNazca,tatranAmasthApanesujJAtedravyavyavahAriNo dvidhAAgamatonoAgamatazca, tatrAgamato vyavahArizabdArthajJAste cAnupayuktA, noAgamatastrividhAjJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktabhedAt, tatra jJazarIrabhavyazarIra dravyavyavahAriNaH pratItAH, tad vyatiriktA dvividhA laukikA lokottarikAzca, bhAvavyavahAriNo'pi dvidhA Agamato noAgamataJca Agamato vyavahArizabdArthajJAstatraivopayuktAH noAgamato dvidhA laukikA lokottarikAzca tatra pUrvArddhana nAMAgamato dravyabhAva lokikavyavahAriNaH pratipAdayati, dravye vicAryamANe noAgamatA jJazarIbhavyazarIvyatiriktAlaukikAvyavahAriNaH khalu laMcillAiti, laMcAutkoca ityanAMtaraM tadvantaH kimuktaM bhavati ? paralaMcAmupajIvya ye sApekSAH saMto vyavahAraparicchedakAriNaste dravyato laukikA vyavahAriNaH, bhAvato u majjhatthAiti bhAvataH punarno Agamato vyavahAriNo madhyasthA madhya rAgadveSayorapAMtarAle tiSThaMtIti madhyasthAH ye Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 . pIThikA - [bhA. 13] paralaMcopacAramaMtareNAraktAdviSTAH saMtonyAyaikaniSThatayA vyavahAraparicchettAraste noAgamato laukikabhAvavyavahAriNa iti bhAvaH, adhunA lokottarikAn noAgamato dravyavyavahAriNaH pratipAdayati, utaradavvaagIyA ityAdi uttare lokottare dravye vicAryamANA noAgamato dravyavyavahAriNI'gItA agItArthAH te hiyathAvasthitaM vyavahAraM na kartumavabudhyaMte, tatastaddravyavyavahAro dravyavyahAra evaM bhAvasya yathAvasthitaparijJAnalakSaNasyAbhAvAt dravyazabdo'trApradhAnavAcI, apradhAnavyavahAriNaste ityarthaH, gIyAvAlaMcapakkhehiM iti, yadivAgItArthA api saMto ye paralaMcAmupajIvya vyavahAraM paricchidaMti, te'pi dravyavyavahAriNo'thavA vinA laMcAM gItArthA api ye mamAyaM bhrAtA mamAyaM nijaka iti pajJeNa pajJapAtena vyavahArakAriNastepi dravyavyavahAriNaH madhyastharupasya bhAvasyAsaMbhavAt saMprati noAgamatI lokottarikAna bhAvavyavahAriNaH prAha / / [ bhA. 14 ] piyadhammAdaDhadhammA, saMviggA ceva vajrabhIrua / suttatthatadubhayaviU anissiyavavahArakArI ya / / vR-priyo dhamrmmo yeSAM te priyadharmANaH, dharme dRDhA dRDhadharmAH, rAjataMtAditvAt dRDhazabdasya pUrvanipAtaH, atra caturbhagikA priyadharmANo nAmaikeno dRDhadharmmA iti prathamo bhaMgaH, no priyadharmANo dRDhadharmmA iti dvitIyaH, apare priyadharmANo dRDhadharmmAzceti tRtIyaH, anye no priyadharmANo no dRDhadarmA iti carturthaH, atra tRtIyobhaMgo'dhikRto na zeSA itipratipattyarthaM vizeSaNAMtaramAha, saMvignaH saMvigna nAmottrastAsteca dvidhA, dravyato bhAvatazca, dravyataH saMvignA mRgAsteSAM yatastato vA bibhyatAMprAyaH sadaivottrastamAnasatvAt, bhAvasaMvignA ye saMsArAduttrastamAnasatayA sadaiva pUrvarAtrAdiSvecciMtayaMti, kiM me kaDaM kiM ca mamAtthisesaM, kiMsakkaNijjaM na samAyarAmi ityAdi, atra bhAvasaMvignairadhikAraH bhAvasaMvignapratipatyarthameva vizeSaNAMtaramAha, vajrabhIruavadyaM pApaM, tasya bhIravaH ye cAvadyabhIravaste bhAvasaMvignA eveti, vajjabhIrugrahaNena bhAva saMvignaH pratipattiH ete ca yathoktavizeSaNena viziSTA api na gItArthatvamRte bhAvavyavahArakAriNo bhavatIti, gItArthatvapratipattyarthamAha; sutatthatadubhayaviUsUtraMca arthazca tadubhayaM cetitacca tat sUtrArthalajJaNaM, ubhayaMca tadubhayaM ca sUtrArthatadubhayAnitAni vidaMtIti sUtrArthatadubhayavidaH, kimuktaM bhavati ? sUtraciMtAyAM sUtramarthaciMtAyAmarthaM, tadubhayaciMtAyAM ca tadubhayaM, ye vidaMti, te sUtrArthatadubhayavida iha sUtrArthavedane caturbhagikA, sUtravido nAmaiko no arthavidaH, no sUtravido'rthavidaH 2 apare sUtravido arthavidopi, 3 anye no sUtravidonApyarthavidaH atra tRtIbhaMgenAdhikArastatrApi sUtravelAyAM sUtravidbhirarthavelAyAmarthavidbhistadubhayavelAyAM tadubhayavidbhiriti, sUtrArthatadubhayagrahaNaM / / anissiyavavahArakArI ya iti nizrArAgaH nizrA saMjAtA asyetinizrito, nanizrito'nizritaH sacAsau vyavahArazca anizritavyavahArastaktaraNazIlA anizritavyavahArakAriNa na rAgeNa vyavahArakAriNa iti bhAvaH ekagrahaNe tajjAtIyasyApi grahaNamitinyAyAdanupacitavyavahArakAriNa ityapidraSTavyaM tatra upazrA nAma dveSaH upazrA saMjAtA asyeti upanito na upanito'nupazritaH sa cAsau vyavahArazca tatkaraNazIlA anupazritavyavahArakAriNaH na dveSeNa vyavahArakAriNa ityarthaH athavA eSo'nuvarttitaH sa na mahyamAhArAdikamAnIya dAsyatItyapejJA nizrA eSa madIyaH ziSyo yadi vA pratIcchako'thavAmadIyaM mAtrAdikulametat madIyA vA ete zrAvakA ityapejJA upazrAzeSaM tathaiva, atrAnizritavyavahArakAriNa iti diyuktaM bhavati ? laMcopacAranirapejJAvyavahArakAriNaH na rAgeNa vyavahArakAriNa iti kimuktaM bhavati Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra-chedasUtram - 1 pakSapAtanirapekSavyavahAraparicchettA iti, atha priyadharmmadRDhadharmmasaMvignasUtrArthatadubhayavidgrahaNe kiM phalamityata Aha / / [ bhA. 15) 12 piyadhamme dRDhadhammaMya, paccao hoi gIyasaMvigge / rAgo u hoi nissA uvassito dosasaMjutto / / - priyadharmmaNi dharme ca samuccayebhinnakramazca, gItegItArthe sUtrArthatadabhayavidisaMvineca prAyazcitaM dadatipratyayo vizvAsAM bhavati yathAyaM priyadhamrmI dRDhadharmogItArthaH saMvignazceti nAnyathA prAyazcittavyavahArakArIti, priyadharmmAdipadAnAmupanyAsaH; tathA anizritavyavahArakAriNa ityatra yoni zrAzadvastadarthamAcaSTe, rAgastu bhavati nizrA, anupavitavyavahArakAriNa ityatropacitazadvasya vyAkhyAnamAha, upazritodveSasaMyuktaH, upazcA dveSa ityanarthAtaramitibhAvaH dvitIyaM vyAkhyAnaM nizropazrAzadvayordarzayati / / bhA. [16] ahavA AhArAdI dAhIi majjha tu esa nissAo / sIso paDicchao vA hoi uvassAkulAdI vA / / bU- athaveti vyAkhyAnAMtaropadarzane, eSo'nuvarttitaH san mahyamAhArAdikaM dAsyatItyepApejJA laMcopajIvanasvabhAvA, nizrA tathA eSa me ziSya epa mepratIcchaka idaM me mAtRkulamidaM pitRkulamAdizabdAt ime mama sahadezanivAsino bhaktA vA ime sadaiva mametyapejJAbhyupagamasvarupA bhavatyupazrA, asyAM hi vyavahAriNo dravyavyavahAriNo bhavaMti, gIyAvAlaMcapakkhehiM iti vacanA teta etayoH pratiSedhaH uktA vyavahAriNaH, saMprati vyavaharttavyAsteca nAmAdibhedAccaturddhAstadyathAnAmavyavaharttavyA sthApanAvyavaharttavyA dravyavyavaharttavyA bhAvavyavaharttavyAzca, tatra nAmasthApane pratIte, dravya vyavaharttavyA api dvidhA AgamatI noAgamatazca, tatrAgamato vyavahartavyazadvArthajJAste cAnupayuktA noAgamatopi tridhA, jJazarIrabhavyazarIrarUpAH pratItAH tadvyatiriktastu dvidhA, laukikA, lokottarikAzca, bhAvavyavaharttavyA dvidhA, AgamanoAgamabhedAt tatra Agamato vyavaharttavyapadArthajJAH sUtre copayuktAH, noAgamato laukikA lokottarikAzca tatra laukikadravyabhAvavyavahartavya pratipAdanArthamAha [ bhA. 17 | loe corAIyA, davve bhAve visohikAmAo / jAmasUtakAdisu, nijUDhA pAyakahayAo / / vR- loke lokaviSayA vyavaharttavyAdvidhA, tadyathA dravyavyavaharttavyA bhAvavyavaharttavyAzca tatra dravye dravyavyavaharttavyazcaurAdayaH cauraH taskara: AdizadvAtpAradArikaghAtakaherikAdiparigrahaH, te hi cauryAdikaM kRtvApi na samyak pratipadyaMte, balAtpratipadyamAnAapi ca na bhAvato vizodhimicchaMti, tataste dravyavyavaharttavyA, bhAve bhAvavipayA vyavaharttavyA vizodhikAmA eva, tuzabdasya evakArArthatvAt vizodhI kAmo'bhilASo yeSAM te vizAMdhikAmAH kathamasmAkametatkukarmmaviSayA vizuddhirbhaviSyatIti vizuddhipratipattyamyudgatA bhAvavyavahartavyA itibhAvaH, na kevalaM dravyavyahartavyAzcaurAdayaH, kiMtu jAyamayasUcagAisu nijUDhA ityAdi sUtakazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, jAtasUtakaM mRtasUtakaMca, sUtakaM nAma janmAnaMtaraM dazAhAni yAvat, mRtakasUtakaM nAma mRtAnaMtaraM dazadivasAn yAvat, tatra jAtakasUtake mRtakasUtakevA AdizabdAt tadAdyeSu zudragRhAhiSu ye kRtabhojanAH saMto dhigjAtIyairnirvyUDhA asaMbhASyAH kRtAstathA ye pAtakahatAzcapAtakena brahmahatyAlakSaNena mAtApitAdighAtakalakSaNena vA hatAH pAtakahatAH Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 17] 13 ete hi dvaye'piyadA na svadoSaM pratipadyaMte pratipadyamAnAvA na samyagAlocayaMti, kiMtu vyAjAMtareNa kathayaMti tadA dravyavyavaharttavyA draSTavyAH, tathAhiego dhijjAito urAlAeNDusAe caMDAlIe vA ajjho vavaNo tato taM kAraNa phAsittA pAyacchittanimittaMcauvveyamuvaTThitto bhaNati sumiNephusaM caMDAliMvAgatomi iti, evamAdayo dravyavyahartavyA tathA cAha / - ( bhA. 18) phAseUNa agammaM, bhaNei sumiNe gao agammati / evamAdiloyadavve ujju punahoi bhAvaMbhi / / vR- spRSTvA kAyenetigamyate agamyAMsnuSAM cAMDAlyAdikAM vA striyamiti zeSaH, bhaNati prAyazcittanimittaM caturvedapupasthitaH san yathA svapne apeyapAnaM kRtavAnahamityAdiparigrahaH, loyadavveti, laukikA dravyavyavarhatavyAH ujju puna hoi bhAvaMmi, atra sAmAnyavivakSAyAmekavacanaM, tato'yamarthaH ta eva jAtamRtakasUtakAdinirvyUDhAdaya rujavaH saMto yadAsamyagAlocayaMti, tadA bhAve bhAvaviSayA laukikA vyavahartavyA bhavaMti uktA laukikadravyabhAvavyavahartavyAH, saMprati lokottarikadravyabhAvavyavahartavyapratipAdanArthamAha / / [ bhA. 19 ] parapaccaeNa sohI davyuttario u hoiemAdI / gIto va agIto vA sambhAvauvaThThio bhAve / / vR- yasya zodhiH parapratyeyena paraAcAryAdikaH sa eva pratyayaH kAraNaM tadA parapratyayastena kimuktaM bhavati, nUnamahaM pratisevamAna AcAryeNa upAdhyAyenA'nyena vA sAdhunA jJAto'smi, tataH samyagAlocayAmItyevaM parapratyayena yasya zodhipratipattirevamAdizabdAt yo gurudoSaM sevitvA alpaM kathayati, svakRtaM cAnyakRtaM bravIti tadAdiparigrahaH, lokottariko dravyavyavahartavyo bhavati. bhAve bhAvaviSayaH punaH lokottariko vyavahartavyogIto vA gItArtho vA agIto veti agItArtho vA prAyazcittapratipattayarthaM sadbhAvenopasthitaH sa ca vakSyamANaguNairupetaH san bhavatIti, tAneva guNAnupadarzayati [bhA. 20 ] avaMke akuTile yAvi kAraNapaDisevi tahaya Ahacca / piyadhamme bahusue, biiyaM uvadesi pacchittaM / / vR-vakro'saMyato, navakro'vakraH, saMyato virata ityarthaH, akuTilo amAyI cazabdAdakrodhI amAnI alobhIzcetiparigrahaH, api padArthasaMbhAvane, sa cAmUn padArthAn saMbhAvayati, kAraNe samApatite sati nAmaiko yatanayA pratisevate ityeko bhaMgaH / kAraNe ayatanayeti dvitIyaH, akAraNeyatanayeti tRtIyaH, akAraNe'yatanayeti caturthaH, atra prathamabhaMgazuddha iti tatpratipAdanArthamAha / / kAraNapratisevIkAraNe azivAdilakSaNe vizuddhenAlaMbanena bahuzo vicArya zulkAdiparizuddhalAbhAkAMkSivaNigdRSTAMtenAkRtyaM yatanayA pratisevate ityevaM zIlaM kAraNapratisevI, tahaya Acceti tathA ceti samuccaye kAraNepyakRtyapratisevI, na yadA tadA vA, kiMtu Acca kadAcit anyathA kadAcit anyathA vAdIrdhasaMyamasphAtimanupalakSamANo athavA Ahacceti kadAcidakAraNe pi pratisevI piyadhamme ya bahusue iti AdyaMtayorgrahaNemadhyasyApigrahaNamitinyAyatpriyadharmmAdRDhadharmmA saMvigno'vadyabhIruH sUtrArthatadubhayavida ityapi dRSTavyaM ete sarve'pi vyavaharttavyA, viiyaMti atradvitiyaM matAMtaraM kecidAharavakrAdInAmapi pratipakSA vyavaharttavyA iti, uvadeva pacchittaM iha dvividhaH sAdhu gItArtho'gItArthazca tatrayogItArthaH sa Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chaMdasUtram-1 gItArthatvAdevAnAbhAvyaM na gRhNAtIti na tasyopadezaH yaH punaragItArthastasyAnAbhAvyaM gRhyata upadezI dIyate, yathA na yuktaM tavAnAbhavAt gRhItuM yadi punaranAbhavat grahISyasi tatastannimittaM prAyazcitaM bhaviSyatItyupadezadAnaM, tata evamupadeze datte sati dAnaprAyazcitaM dIyate iti gAthAsamAsArthaH, atra ziSyaH prAha kAraNapratisevI bhAvavyavaharttavyaM uktaH sa kathamupapadyate, pratiSiddhaM hi yatanayApi sevamAno jinAjJApradveSakArI nanu saduSTabhAva itikathaM bhAvavyavaharttavyaH ? naiSa doSo, jinAjJApradveSakAritvAbhAvAt satikAraNe pratisevAyAmapi varttate, jinAjJAmavalaMbyaiva yathAsyAmavasthAyAM dIrdhasaMyamasphAtinimittamakRtyapratisevAyAmapi pravarttitavyamiti, tato na kazciddoSaH, api ca bhagavaMto vItarAgA na mithyA kadAcanApi bruvate, vItarAgatayA teSAM mithyAvacana kAraNabhAvAt; uktaMca - rAgAdvA dveSAdvA mohAdvAvAkyamucyate hyanRtam / yasyatu naite doSAstasyA'nRtakAraNaMkiM syAt / / bhagavatA vA yatanayApi kAraNe pratisevino bhAvavyavaharttavyA uktAstadyadi bhagavadvacanAd dvitIyabhaMgavarttinopi bhAvavyavaharttavyAstataH prathamabhaMgavarttinaH sutarAM bhAvavyavaharttavyA bhaveyuH tathA cAha [ bhA. 21] Acca kAraNami, sevaMtI ajayaNaM siyA kujjA / esovi hoi bhAve, kiM puna jayaNAe sevaMtI / / vR- Ahcca kadAcit gatyA kAraNe azivAdilakSaNe akRtyaM sevamAnaH syAtkadAcit ayatanAM kuryAt ayatanayA pratisevetetibhAvaH eSopi bhavadvacanAdbhavati bhAve vyavaharttavya kiM punaryatanayApratisevamAnaH prathamabhaMgavarttI sasutarAMbhavedbhAvevyavarhatavya ityarthaH, na tu kevalaM prathamabhaMgavartI vA bhagavadvacanAd bhAve vyavahartavyaH, kiMtu tRtIyabhaMgavartyapi tathA cAha [bhA. 22 ] paDisaviyaMmiM sohiM kAhaM AlaMbaNaM kuNai jo u / 14 - sevaMtovi akiccaM, vavahariyavvo sa khalubhAve / / vR- kAraNamaMtareNA'pi yatanayA pratisevite akRtye pazcAt zodhi prAyazcittamahaM kariSyAmItyevaMrupamAlaMbanaMyaH karoti, kimuktaM bhavati, evaMrupeNAlaMbanenAkRtye yaH pravRttiM cikIrSati, sa tathA rupamAlaMbanaM kRtvA pratisevamAno 'pya kRtyaM khalu nizcitaM bhAve vyavaharttavyaH aMtaHkaraNavizuddhipurassaraM yatanayA pravartamAnatvena bhAvato vyavahArayogyatvAtH kimuktaMbhavati ? akAraNe yatanayeti tRtIyabhaMgavartyapi bhagavadvacanAdya vyavahartavyo veditavya iti, tadevaM caturbhAgikAyAmAdyabhaMgatrayavartino bhAvavyavahartavya uktAH saMprati cutarbhagikAmanapaikSyAnyathaiva bhAvavyavahartavyalakSaNamAhaahavA kajjAkaje jatAjato vAvi seviuM sAha / sabbhAvasamAuTTo, vavahariyavvo havaibhAve / / [ bhA. 23 ] vR- athaveti prakArAMtare tacca prakArAMtaramidaM prAkcaturbhaMgikAM prarupya bhAvavyavaharttavyA uktAH saMprati tu tAmanapekSyaiva bhAvavyavaharttavyo'midhIyate, kathamiticedata Aha, kajAkajja kArye'zivAdinistaraNalakSaNe prayojane akArya tathAvidhapuSTa prayojanAbhAve jayAjayoveti yatamAno vA ayatamAno vA sAdhurakRtyuM sevitvA sadbhAve punakaraNalakSaNayA tAtvikyA vRttyAsamAvRtto'kRtyakaraNAt prattyAvRttaH san guroH samIpe yaH AlocayatItizeSaH, sa bhAve bhavati vyavaharttavyaH, bhAvato'kRtyakaraNataH prattyAvRtatvAt saMprati prAkprarupitAyAM caturbhIgikAyAM yazcaturtho bhaMgastatprarUpaNArthamAha Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 pIThikA - [bhA. 24] . [bhA.24] nikkAraNaMpaDisevI kaje niddhaMdhasoaNavekyo / desaMvAsavvaM vAguhissaMdavvaoese / / vR-yo niSkAraNe kAraNamaMtareNa pratisevI, akRtyapratisevanazIlaH, kajjeniddhaMdhasotti atra apizabdo'nukto'pi gamyate sAmarthyAt, tato'yamarthaH kArye'pi tathAvidhe samutpanne niddhaMdhaso dezIvacanametat akRtyaMpratisevamAnonAraMbhAdhikatAraMbhavirAdhyamAna prANyanukaMpApara ityarthaHcasamuccaye sacabhinnakramo'napekSazcetyevaM yojanIyaHna vidyate'pekSAvairAnubaMdhomevirAdhyamAnajaMtubhiHsahabhaviSyati saMsAro vAdIrdhatara ityevaMrupAyasyA'sAvanapekSaH hA duSTukRtaMmayeti pazcAdanutAparahitaitibhAvaH tathAyaH pratisevitvAdezaM gRhayiSyAmi kiMcin mAtramAlocayiSyAmi na sarvamiti bhAvaH savvaMvatti sarvaM vA gRhayiSyAmi na kiMcidAlocayiSyAmItyartha iti ciMtayati, ciMtayitvA ca tathaiva karoti eSa dravyato veditavyaH kiMvAnetyataAha - [bhA.25] so vihuvavahariyavvo, anavatthAvAraNaMtadanneya | ghaDagAratullasIlo anuvaraosannamajhatti / / . vR-so'pyanaMtaroktasvarupo dravyavyavahartavyo, vyavaharttavyameva kiM kAraNamata Aha, anavatthA vAraNaMtadanneya iti tasmin vyavahriyamANe anavasthAvAraNaM bhavati, tadanye ca niSiddhA jAyaMte kimuktaM bhavatisopyanavasthAyAmApunarakRtyaMkArSIt,tadanyecataMtathApravartamAnaMdRSTvAmAtathApravRtikApuriti, saca vyavahartumiSyamANaH pUrvameva vaktavyo, yathA Alocaya mahAbhAga svakRtamaparAdhamanAlocitA'pratikrAMto hi dIrdhasaMsArabhAgbhavatIti, evaM ca bhaNyatA yo jJAyate pratipatsyate zikSAvacanaM pratipadya cAkRtyakaraNAt virato viramya canabhUyaH pratisevIti, yastu tathA bhaNyamAnopinasamyagakRtyakaraNAduparamate,so'nuparatoghaTakAratulyazIlaH kuMbhakArasazasvabhAvo'vasannamadhyodraSTavyo natuvyavaharttavyaH, athako'sau kuMbhakAro yatsazasvabhAvaH sannavyavahartavyaH ? ucyate, kuMbhakArasAlAe sAhU ThiyA tattha AyarieNa sAhU vuttA ajo ? esukaMbhagArabhAyaNesu appamAdI bhavejjAha, mA bhaMjihaha tatya pamAdI cellagokuMbhagAramAyaNaMbhaMjiUNamichAmidukkaDaMbhaNaievamabhikkhaNaM dine dine,tatosokuMbhagAroruTho, taMcellagaM kiyADiyAeghetuMsIsekhaDukokko nAmaTollato micchAmi dukkaDaMbhaNai cellaobhaNada, kiMmamaM niravarAhaM piTTesi ? kuMbhagArobhaNai, bhANagANitaebhaMgANicennaobhaNai, micchAdukkaDaM kayaM kuMbhakAro bhaNaimaevi micchAdukkaDaMkayaM, natthikammabaMdhomamatava pahAraMdeMtassa, eso kuMbhagAramicchAdukkaDasarisa micchAdukkaDo avyavahariyavyo, tadevaM tahaya Ahacceti vyAkhyAtaM saMprati piyadhamme ya bahusue ityasya vyAkhyAnamAha - [bhA.26] piyadhammojAvasuryavavahAranA ujesmkkhaayaa| savvevi jahAdiThThA vavahariyavvA yatehoti / / . . vR- ihAdyaMtagrahaNe madhyasyApi grahaNamiti nyAyAt, piyadharmabahuzrutagrahaNe tadaMtarAlavartinAmapi dRDhadharmAdInAMgrahaNaM, tataH priyadharmaNaArabhyayAvat zrutaMsUtrArthatadubhayavidaitipadaMtAvatyevyavahArajJA vyavahAraparichedakartAraH prAksamAkhyAtAste sarve'pi yathodRiSTA yathoktasvarupA vyavahartavyA bhAvavyavahartavyA bhavaMti, pratyetavyA iti zeSaH, priyadharmAditayA sUtrArthatadubhayavittayA ca teSAM prajJApanIyatvAtaitivyavahAraH prAyazcisvyavahAra AbhavatsacittAdivyavahArazcatatradvividhe'pivyavahAre Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 16 vyavahAra - chedasUtram-1vyavahartavyaM prAyogItArthena saha-nAgItArthena tathAcAha - [bhA.27] agIeNaMsaddhiM, vavahariyavvaM na cevapurisena / jamhA sovavahAre kayaMmisammanasaddahati / / vR-ihayaH svayaMvyavahArabhavabudhyatepratipAdyamAnojJApratipadyatevyavahAra,sagItArthaitarastvagItArthaH, tatrAgItenAgItArthenasArddhanaivapuruSeNavyavaharttavyaM kasmAdityAha, yasmAtso'gItArthovyavahArekRte'pi nasamyak zraddhatena paripUrnamapivyavahAraMkRtaM,tathetipratipadyate, ititasmAdgItArthena sahavyavaharttavyaM, yataAha[bhA.28] duvihaMmi vavahAre gIyatyo paNavijaI jaMtu / taMsammapaDivAigIyatyaMmI guNAceva / / vR- dvividhe'pi prAyaztittalakSaNe AbhavatsacittAdivyavahAralakSaNe ca vyavahAre gItArtho yatpratyAkhyApyate, pAThAMtaraM paNavijai prajJApyate tatsamyak pratipadyate gItArthatvAttathA cAha gIyatthaMmI guNAceva,gItArtheguNAevanA'guNAH aguNavatogItArthatvAyogAt, yathAcagItArthaH saMpratipAdyamAnaH, samyak pratipadyate, tathA pratipAdayannAha. [bhA.29] sacitAduppanne, gIyatthA saiduveNhagIyANaM / egayareuniutte, sammaMvavahArasahahaNA / / vR-doNijanAgIyatthAviNaovasaMpayAiva viharatitesiMsacitAikiMciuppaNaM, tannimittaMvavahAro jAtoegobhaNaimamabhavatibiiomamabhavai, tatthayasamIveannogIyatthonatthi,jassasagAsegacchaMti; tato egena biiubhaNIto ajjo tumaMcevamamaM pamANaM me bhaNAhikassA bhavatitato soevaM niutto ciMtei titthayarAnaMtare saMghe ahaM Thavito, tA kahamahaM titthayarAnaMtaraM saMghamaikkamAmiti bhaNai tumaMcevAbhavatina mamaMti eSa bhAvArthaH, akSarayojanAtvevaM sacittAdhutpanne AdizabdAdacittamizraparigrahaH, samAsazca karmadhArayastato'yamarthaHsacittaziSye'cittevastrAdau mizresopakaraNe ziSyeutpannesatidvayoH gItArthayoH parasparaM vivadamAnayoH anyasmin samIpe vyavahAraparicchedakartari gItArthe'sati kathamapyekatarasmin gItArthatayA nivRtte vivAdAt pratyAvRte prAguktanItyAvyavahArazraddhAnaM bhavati, samyakvyavahArapratipattirupajAyate, kathamityata AhagIyoNAiyaMto ityaadi| . [bhA.30] gIto ANAiyaMto, chiMdatumaMceva cheditosNto| , kahamaMtaramivAveti, titthayarAnaMtarasaMgha // vR-gItogItArtho anatikrAman yat vivAdAdanatikrAman dvitIyena gItArthena sacitAdyutpAdanasahavarttinA vyavahAramamuMtvameva chinddhi, na hitvamagItArtho, nApi yuktamayuktaMvA tvaM na jAnAsi ityeva cchiMdito nimaMtritaH saciMtayati,ahamanenAsmin vyavahArepramANIkurvatAtIrthakarAnaMtarasaMghamadhyavartI sthApitaH saMghazcabhagavadAjJAvartitayA yathAvasthitArthavaktA anyathA tIrthaMkarAnaMtaratvAyogAt, tadyadilobhAditayAkathamapivyavahAraMvilopsyAmi? tatomayaiva tIrthakarAnaMtaraH saMgho'taritaH kRtobhavet, tatevaMjAnanvyavahAravilopanena kathamahaMtIrthakarAnaMtarasaMghamaMtaresthApayAmiaMtarayAmIticiMtayitvA so'vAdIt tavaivedamAbhavati na mameti, tasmAt dvividho vyavahAro gItArthena saha kartavyo, nAgItArthenagItArthazca priyadhAdiguNopeta iti priyadharmAdayo bhAvavyavaharttavyAH, nanu ye priyadharmAdayaste Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 30] 17 priyadharmatvAdiguNairebAkalpyaMna kimapipratiseviSyaMti, iti,kathaMvyavaharttavyA nirdizyaMte,vyavahArahetvakalpyaMpratisevanAsaMbhavAt, naiSa doSaH,pramAdavazatasteSAmapikadAcidakalpyapratisevanopapatteH, anyacca pramAdAbhAvepi kadAcidazivAdyutpattau gurulAdhavaM paryAlocya dIrghasaMyamasphAtinimittamakalpyamatipratisevaMte, tato bhavati teSAmapi vyavahArayogyatetivyavaharttavyA nirdiSTAH atha ye piyadharmAdiguNopetA apipramAdinaste kathaM vyavahriyaMte, rpamAditayA teSAM vyavahAra yogyatAyA abhAvAttata Aha / / [bhA.31] piyadhamme dRDhadhamme, saMvigece je upaDivakkhA / tevi huvavahariyavvA kiMpuna je tasiMpaDivakkhA / / vR- priyadharmaNi dRDhadharme saMvigne ca ye pratipakSA apriyadhA aDhadhA asaMvignAzca tepyanavasthAvAraNAya tadanyaniSedhAya vahu nizcitaM vyavaharttavya bhagabhiruktAH kiM punarye teSAmapriyadharmAdInAM pratipakSAH priyadharmadRDhadharmasaMvignAstesutarAM vyavahartavyA priyadharmAditathA teSAM bhAvato vyavahArapravRtteH, tadevaM piyadhammeya bahusue ityetadvyAkhyAtaM; saMprati dvitIyamityavayavaM vyAcikhyAsurAha [bhA.32] biiyamuvaesa avaMkAiyANaje hoti upaDivakkhA / tevi huvavahariyavvA, pAyacchittAbhavaMteya / / vR-dvitIya upadeza Adezo makAro'lAkSaNikaH, dvitIyaM matAMtaramityarthaH, avakrAdInAM ye bhavaMti pratipakSAH vakra: kuTiloniSkAraNapratisevI, tathAsatatapratisaMvanAzIlo'priyadharmAyAvadabahuzrutaste'pi kecidvyavahArayogyatayAapare'navasthAvAraNAyatadanyaniSedhAyavA Abhavati prAyazcitte vyavaharttavyAH, saMpratiuvadesapacchittamityetat vyAcikhyAsurAha[bhA.33 upadeso uagIe dijjai biio usodhivavahAro / gahievianAbhavye, dijjai biiyaM tupacchitaM / / vR-sAdhuddhividhogItArtho'gItArthazca, tatrayogItArtha;sa svayamevajAnIte, jAnAnasya canopadezaH, yastva'gItArthaH sa yuktAyuktaparijJAnavikalatayA'nAbhAvyamapi gRhNAti tatastasmai agItAya agItArthAya upadezo dIyate, yathA na yuktaM tavAnAbhAvyaM grahItuMyo hyanAbhAvyaM gRhNAti tasya tannamittaM prAyazcittamAbhavati, evamupadizya tasyAnAbhAvyaM grahaNapravRttinimittaM dAnaprAyazcittaM dIyate, tathA cAha biio u sohivavahAro zodhiH prAyazcittaM anAbhAvyaM gRhNAti, prathamata upadezo dIyate, dvitIyazodhidAnavyavahAraH tadetadanAbhAvyaM gRhNataM pratyuktaM; saMprati gRhItAnAbhAvyaM pratyAha gahie vItyAdi apizabdaH samuccaye na kevalamanAbhAvye gRhyamANe, kiMtugRhIte'pyanAbhAvye dIyate, prathamata upadezaiti gamyaM,tadanaMtaraMsUtramuccArya prAyazcittaM yathAvasthitaM kathayitvAetattavAbhavatiprAyazcittamitiprathamaM,tato tadAnaprAyazcittaM dIyata iti dvitIyaM. atha prAyazcittamiti kaH zabdArthaH katividhaM prAyazcittamiti praznamupajIvya prAyazcittaniruktAdidvArakalApapratipAdanAya dvAragAthAmAha |[bhaa.34] pAyacchittaniruttaM, bheyA jatto paruvaNabahulaM / ___ajayaNANa viseso, tadarihaparisA ya suttattho / / vR- prathamataH prAyazcittazabdArtho vaktavyaH, tataH prAyazcittasya bhedAH pratisevanAdayo vaktavyAH, mA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vyavahAra - chedasUtram-1tadanaMtaraM yato nimittAtprarupaNAtapRthaktvaprarupaNAbAhulyaM kimuktaMbhavati yato nimittAtpratisevanAtaH saMyojana prAyazcittamAropaNA prAyazcittaM parikuMcanA prAyazcittaM ca pRthagupapadyate tad vaktavyaM tato'nayoH kalpAdhyayanavyavahArAdhyayanayorvizepo nAnAtvaM vaktavyaM, tadanaMtaraM tadarhA prAyazcittArhA parSada vAcyA tataHsUtrArthaH eva dvAragAthAsaMkSepArthaH, vyAsArthaMtupratidvAraMvakSyati, tatraniruktadvArapratipAdanArthamAha / [bhA.35] pAvaM chiMdaijamhA, pAyacchittaMtubhannaetenaM / pAeNa vA vicittaM, visohaetenapacchittaM / / vR- yasmAt zodhirupovyavahAro'parAdhasaMcitaM pApaM chinatti vinAzayati, tena kAraNena saprAyazcittaM bhaNyate, pRSodarAditvAdiSTarupasiddhiH, athavA prAyo'parAdhamalinaM cittaM jIvamatra cittazabdena cittacittavatora'bhedopacArAt jIvo'bhidhIyate, tathA cAha cUrNikRt citta iti jIvasyAkhyeti vizodhayatyaparAdhamalarahitakotitene kAraNenaprAyazcittaM,prAyaHprAyaNacittaMyathAvasthitaMbhavatyasmAditi prAyazcittamitivyuptatteH, gataM niruktadvArabhidAnIM bhedadvAra pratipAdanArthamAha / / bhA.36] paDisevaNAya saMjoyaNAya ArovaNA yabodhavvA / paliuMcaNA cautthI pAyacchittaMcauddhA u / / vR- pratipiddhasya sevanA pratisevanA, akalpyasamAcaraNamiti bhAvaH, ca samuccaye, saMyojanA zayyAtararAjapiMDAdibhedabhinnA'parAdhajanitaprAyazcittAnAM saMkalanAkaraNaM, Aropyate iti AropaNA prAyazcitAnAmuparyuparyAropaNaM, yAvat SaNmAsAH, parato varddhamAnasvAmitIrthe AropaNAyAH pratiSedhAt, parikuMcanaM parikuMcanA gurudoSasya mAyayA laghudoSasya kathanaM yathA sacittaM pratipevya mayA acittaM pratiSevitamityAhati eSApratisevanAd Arabhya gaNyamAnAcaturthI, evametat prAyazcittaM caturddhA bhavati, tatra yathoddezaM nirdeza iti nyAyatprathamataH pratiSevaNocyate, pratiSekNA pratiSevakapratiSevyavyatirekeNa nopapadyate, sakarmakakriyAyAH kartukarmavyatirekeNAsaMbhavAttatastrayANAmapiprarupaNAM cikIrSuridamAha [bhA.37 paDisevaoyapaDisevaNAya paDiseviyavvayaMceva / eesiMtupayANaMpatteyaparuvaNaMvocchaM / / vR- pratiSiddhaM sevate iti pratiSevakaH, pratiSevakaH pratiSevaNakriyAkArI, ca samuccaye pratiSevaNA akalpyasamAcaraNaM, pratiSevita vyamakalpyanIyameteSAM trayANAmapi padAnAM pratyekaM prarupaNAM vakSye pratijJAmeva nirvAhayati / / [bhA.38] paDisevao sevaMto, paDisevaNamUlauttaraguNeya / paDiseviyavvadavvaMruvivva siyA aruvivva / / vR-pratiSevakonAmAkalpaMsevamAnaHpratiSevanA akalpyasamAcaraNaMsAcadvidhA mUlauttaraguNeya iti guNazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, mUlaguNaviSayA uttaraguNaviSayA ca, yacca kArya samAcaryamANaM mUlaguNapratighAti uttaraguNapratighAti vA tat pratiSevitavyaM tacca dravyaM paryAyA vA, tatra paryAyA dravya evAMtarbhUtAvivakSitAbhedAbhAvAditi dravyaMdraSTavyaM, tathA cAha, dravyaM tacca syAt kadAcit rupi AdhAkAMdyodanAdi vA vikalpa arupi vA AkAzAdi tadapi hi mRSAvAdAdiviSayatayA bhavati, kadAcita pratipevanIyaM, iha pratiSevaNAmaMtareNa na pratiSevakasya siddhi napi pratiSevanIyasya, tataH pratipevaNAyA vizeSaNaH prarupaNAmAha / / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 [bhA.40] pIThikA - [bhA. 39] bhA.39] paDisevaNA ubhAvo so puna kusalo yahojakusalo vaa| kasaleNa hoikappo,akasalapariNAmato dappo // vR-pratiSevaNA dvividhA dravyarupAbhAvarupAca pratiSevaNakriyAyAH kartukarmagatatvAt tatrayAtasya tasya vastunaH pratipevya mAnatAsA dravyarupA pratiSevaNA, yastujIvasya tathA pratiSevakatvapariNAmaH,sA bhAvarUpApratiSevaNAsaivacehargahyA,jIvapariNAmAnurupataHprAyazcittavidhipravRtteH, tathAcAhapaDisevaNA ubhAvo pratiSevaNA nAma turevakArArtho bhinnakramaJca, bhAva eva jIvasyAdhyavasAya eva nAnya, saca bhAvA dvidhAkuzalo'kuzalaJca,tatrakuzalojJAnAdirUpo'kuzalo'viratyAdirUpaH,tatrayA kuzalena pariNAmena bAhyavastupratisevanAsAkalpaH padaikadezopadasamudAyopacArAt kalpyaHpratiSevaNAkalpikA itibhAvaH, yA punarakuzalapariNAmataH pratiSevaNA sA darpaH, darpa pratiSevaNA darpikA ityarthaH, Aha kimeSAM trayANAmapi parasparamekatvaM nAnAtvaM, vA ucyate, ubhayamapi, kathamityata Aha - nANI na viNA nANaMneyaM punate saNannamannaMca / iya doNamanANattaMbhaiyaM punaseviyavveNa / / vR-yathAjJAnaM vinA aMtaraNajJAnInabhavati,jJAnapariNAmapariNatatayaiva jJAnitvavyapadezabhAvAditi tayorjJAnajJAninorekatvaM, iha doNhamanANataMti iti evaM jJAnijJAnagatena prakAreNa dvayoH pratisevakapratisevanayoranAnAtvamekatvaM,pratiSevanAmaMtareNapratiSevakasyApyabhAvAt,pratisevanApariNAmapariNatAveva pratisevakatvavyapadezapravRtteH, neyaM punaM tesaNanna mannaM ca iti, punaHzabdo vizeSadyotane sa cAmuM vizeSaM dyotayati, najJAnajJAninoH parasparamavijJeyenApisahAya ekatvaMkiMtujJeyaMtaryojJAnajJAninorananyat anyacca, kimuktaM bhavati jJAninojJAnAcca jJeyaM kiMcidanyat kiMcidananyat tathAhi yadA jJAnI AtmAlaMbanajJAnapariNAmapariNatastadA jJAnajJAninorekatvaM yadAtvAtmavyatirikta-ghaTAdyAlaMbanajJAnapariNAmapariNatastadA nyatvamAtmano ghaTAdInAmanyatvAt jJAnamapi yadAbhinibodhikAdisvarupAlaMbanaM tadA jJAnajJeyayorekatvaM, yadA tu svavyatiriktaghaTAdyAlaMbanaM tadAnyatvaM. ghaTAdInAM jJAnAt mUrtImUtatayA pRthagdezAditayA ca bhinnatvAt bhaiyaM puna seviyavveNa atrApItItyanuvartate, iti uktena prakAreNa pratipevakapratiSevaNIyoranAnAtvaM bhaktaM vikalpitaM, puna nAnAtvaM sevitavyena pratiSevitavyena kadAcinnAnAtvamityarthaH tathAhi yadA pratisevate, nAnAtvaM kITakAdisatvAnAM sAdhoH pRthagbhUtatvAt pratisevanAt yadA pratisevanA pratisevakasyAdhyavasAyaH sa tarhi yadAtmavyApAdanaviSayastadA pratisevanApratisevanayorekatvaM yadA tu bAhyastryAdipratisevanAviSayaH tadAnAnAtvaM styAdipratisevakAdanyatvAtsaMpratiyatprAgamUlottaraguNaviSayatayA pratisevanAyA dvaividhyamuktaM, tadvibhAvayiSurAha / / bhA.41] mUlaguNeuttaraguNe, duvihA paDisevaNA samAsena / mUlaguNe paMcavihAta piMDavisohAiyA iyarA / / vR- pratisevanAsamAsenasaMkSepeNadvividhA, tadyathAmUlaguNemUlaguNaviSayAuttaraguNeuttaraguNaviSayA, tatra mUlaguNa viSayA paMcavidhA prANatipAtamRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigraharupA itara uttara guNaviSayA piMDavizudhyAdiviSayA anekavidhA, atrAdizabdAtsamityAdiparigrahaH kimuktaM bhavati mulaguNeSu prANAtipAtaviratyAdipu uttaraguNeSu piMDavizudhyAdiSu yathAkramaM pratisevanA prANatipAtAdilakSaNA paMcavidhA AdhAkarmopabhogAdilakSaNA anekavidheti, tatra mUlaguNapratisevanAsaMraMbhAdibhedazcitrA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 vyavahAra - chedasUtram-1uttaguNapratisevanAtvatikramAdibhedatastathA cAha - [bhA.42] sApuna aikkamavaikkame yaaiyArA taha anAyAre saMraMbha samAraMbha AraMbhe rAgadosAdI / / vR-sA uttaraguNapratisevanA punaratikrame vyatikrama aticAre anAcAre ca bhavati, etaduktaM bhavati, sarvApyuttaraguNapratisevanA atikramAdibhedatazcatuHprakAza, mUlaguNapratisevanA saMrabhesamAraMbhe,AraMbheca, saMraMbhAdibhedatastriprakAratibhAvArthaH, teca saMraMbhAdayo rAgadveSAditaH rAgato dvepata AdizabdAdajJAnatazca; tatrarAgatoyathA cilAtIputrasyasUsumAvadhaH dveSatoyathAsatyakedveyanavyApAdanamajJAnato brAhmaNAdInAM chAgAdivadhaH nanu yathoddezastathA nirdeza iti prathamato mUlaguNapratisevanAvyAkhyAtumucitA pazcAduttaraguNapratisevanA atratuviparyaya itikathaM? ucyate, ihaprAyaH prathamato'lpasaMkliSTA'dhyavasAyaH sa tUttaragupratisevanAM kurute, pazcAdatisaMkliSTAdhyavasAyo mUlaguNapratisevanAmiti khyApanArthaM viparyayeNopanyAsa ityadoSaH, saMprati atikramAdInpiMDa vizuddhimadhikRtya vyAcikhyAsurAha [bhA.43] AhAkammanimaMtaNa, paDisuNamANaatikkamo hoii| payabheyAivaikkama, gahie taietarogilie / / vR-ko'pi zrAddho nAlapratibaddho jJAtipatibaddho guNAnurakto vA AdhAkarmma niSpAdya nimaMtrayati, yathAbhagavanyuSmannimittamasmadgRhe siddhamannamAste itisamAgatya pratigRhyatAmityAditatpratizRNoti pratizravaNAnaMtaraM cottiSTati, pAtrANyudgRhaNAti udgRhya ca guroH samIpamAgatyopayogaM karoti, eSa samastopi vyApAro'tikramaH, upayogaparisamAptyanaMtaraM ca yadAdhAkarmagrahaNAya padabhedaM karoti, AdizabdAnmArge gacchati, gRhaM pravizati, AdhAkarmagrahaNAyapAtraMprasArayati, nacAdyApi pratigRhNAti, epa sarvopi vyApArI vyatikramaH gahie taIotti AdhAkarmaNi gahItte upalakSaNatata yAvadavasato samAnIne gurusamakSamAlocitebhojanArthamupasthApite mukhe prakSipyamANe'pi yAvannAdyApigilati tAvat tRtIyo'ticAralakSaNodopaH, gilitetvAdhAkarmaNAnAcAraH, evaM sarveSvapyaudezikAdiSubhAvanIyaM, atraiva prAyazcitamAha - [bhA.44 tinniya gurugAmAsA visesiyA tiNhavaguru aMte / - eecevaya lahuyA visohikoDIepacchitA / / vR-trayANAmatikramavyatikramAticArANAM trayo guTakAmAsAkathaMbhUtA ityAha vizeSitAstapaH kAla vizeSitAH kimuktaM bhavati atikrame'pimAsagururatIcAre'pimAsagururete ca trayo'pi yathottaraM tapaHkAlavizeSitAH athaaMte anAcAralakSaNedoSecaturgarucaturmAsaguruprAyazcittaM, etecamAsagurvAdayaH prAyazcitabhedA atikramAdiSvapizodhikoTyAtvetaevamAsAdayolaghukAprAyazcitAnitadyathA atikrame mAsalaghuvyatikrame'pimAsalaghu, aticAre'pimAsalaghunavarameteyathottaraMtapaHkAlavizeSitAHanAcAre caturmAsalaghu; mUlaguNepaMcavidhA pratisevaneti yaduktaMtatrapaMcavidhatvaM darzayati / / . bhA.45] paannivhmusaavaaeadttmehunnprigghecev| . mUlaguNe paMcavihA parupaNAtassimA hoI / / vR- prANavadhastrasasthAvaraprANihiMsA, mRSAvAdo bhUtopadhAtivacaH, adattAdAna svAmigurvananujJAta grahaNaM, maithunaMstrIsevA, parigrahaH sa ca vAhyAbhyaMtaravastuSu mUrchA sarvatra ekArAMtatA prAkRtalakSaNavazAt Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 45] mUlaguNe mUlaguNaviSayA paMcavighA pratisevanA tasyAzca paMcavidhAyAH pratisevanAyAH saMraMbhAdibhedataH pratibhedaMtrirupAyA iyaM vakSyamANaprarupaNA saMraMbhAdivyAkhyAnarupA bhavati tAmeva darzayati / / [bhA.46] saMkappo saMraMbho paritAvakArI bhave samAraMbho / AraMbhAuddavau, savvanayANapisuddhANaM / / vR- prANAtipAtaM karomIti yaH saMkalpo'dhyavasAyaH sa saMraMbho yastu parasya paritApako vyApAra sasamAraMbhaH apadrAvayato jIvitAtparaM vyaparopayato vyApAraH AraMbhAH Aha ca cUrNIkRt pANAivAyaM karomItijosaMkappaMkareiciMtayatItyarthaH saMraMbhevaTTaiparitAvaNaMkareisamAraMbhe vaTTaitietaccasaMraMbhAditritayaM sarvanayAnAmapi zuddhAnAM summataM atha zuddhANamityatra prAkRtatvAt pUrvasyAkArasya lopI draSTavyaH tato'yamarthaH sarvanayA nAmapyazuddhAnAme tat saMraMbhAdi tritayaMsammataM na tu zuddhAnAmiti, athake nayAH zuddhAH kevA'zuddhAH itizuddhAzuddhanayapratipAdanArthamAha - [bhA.47] savvetihotisuddha, natthi asuddhonyoustthaanne| puvvAvapacchimANayausuddhacaupacchimAtesiM / / vR-nayAH saptatadyathA, naigamaH, saMgraho, vyavahAraH, RjusUtraH, zabda, samabhiruDha, evaMbhUta iti, eteca sarve nayA svasthAne nijanijavaktavyatAyAM zuddhA nAsti sakazcinnayo yaH svavaktavyatAyAmapyazuddhaH sarveSAmapiparipUrNasvavaktavyatAbhyupagamaparatvAta uktaMcaniyayavayaNijasavvAsavva nayAparaviyAlaNe mohA yadyappetadasti tathApi naitat prastutopayogi, sarvanayAnAM saMraMbhAditritayAnabhyupagamAt; tataH prakArAMtareNa zuddhAzuddhanayaprarupaNAmAha puvvAvetyAdi pUrvAM AdinA vA zabda: prAguktapakSApekSayA pakSAMtaratAdyotanArthaH pazcimAnAM caturNAM RjusUtrAdInAM nayAnAMye naigamasaMgrahavyavahArarupAstrayastezuddhAH zodhayaMti karmAmalinaM jIvamiti zuddhAzuddharaMtarabhUta Nya'rthAt ktapratyayaH, na u pacchimAtesiM na tuyeteSAmAdimAnAMpazcimAJjusUtrAdayastezuddhAH anuyAyidravyA'nabhyupagamasteSAMvizodhakatvAyogAt kathaM punarAdyAstrayonayAH zuddhA ityata Aha[bhA.48] veNaie micchattaM vavahAranayaujaM visohiti| tamhAtevviyasuddhA bhaiyavvaM hoiiyarehiM / / vR- vainayiko nAma mithyAdRSTistasmin yan mithyAtvaM yat vyavahAranayA evaturevakArArthaH, naigamasaMgrahavyavahAraH zodhayaMti apanayaMti, tehyanuyAyidravyAbhyupagamaparA stataH kRtakarmaphalopabhogopapatteH saddharmadezanAdau pravRttiyogato bhavati tAtvikI zuddhiH tasmAttaeva zuddhaH bhaiyavyaM hoi iyarehiti, itara jusUtrAdibhirnarmithyAtvazodhimadhikRtya bhajanIyaM, zuddhyatIti bhAvaH, tehi paryAyamAtramabhyupagacchaMti,paryAvANAM parasparamAtyaMtikaMbhedaM, tataH kRtavipraNAzAdidoSa prasaMgaH, tathAhi manuSyeNakRtaMkanekiladevobhuMkto, manuSyAvasthAtazcadevAvasthA bhinnA,tatomanuSyakRtakarmavipraNAzo, manuSyeNa satA tasyopabhogAbhAvAt devasya ca phalopabhogo'kRtAbhyAgamaH, devena satA tasya karmaNo'karaNAt kRtavipraNAzAdi doSaparijJAne ca na ko'pi dharmazravaNe anuSThAne vA pravarteta, iti mithyAtvazuddhyabhAvastadabhAvAccanatezuddhA iti, etadevaspaSTataraMvibhAvavipurAha / / [bhA.49] vavahAranayassAyA kammakAuMphalaM saMmaNuhoi / iya veNaiekahaNaM visesaNe mAhumicchattaM / / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra -chedasUtram-1vR-vyavahAraH pradhAnAnayAMvyavahAranayastasyamatena AtmAzubhamazubhaMvAkarmakRtvAtasyaphalaMbhavAMtare samanubhavatianuyAyidravyAbhyupagamAtaitietasmAtkAraNAdvainayikemithyATaumithyAtvApagamAyakathanaM saddharmopadezastatpariNatIca mithyAtvApagamaiti mithyAtvazAdhakatvAtte trayo'pivyavahAranayAH zuddhA visesaNemAhu micchatamiti, vizeSyate parasparaM paryAyajAtaM bhinnatayA vyavasthApyate aneneti vizepaNamRjusUtrAdinayastasmin prarUpyamANe kRtavipranAzAdidopAzaMkAto'dhikataraMmA jaMtavo mithyAtvaMyAsu ritina tanmatAnusAreNa vainayike'pikA saddharmadezanApravRttistadabhAvAcca na mithyAtvazuddhiriti na te zuddhAH, ramabhyupagama paratvAt uparatinAstucatvAraH zuddhA naizcayikatvAt tat zuddhAzuddhanayalakSaNamadhikRtya yatprAdvitIyaMvyAkhyAnaM kRtaMsavvanayANaM asuddhANamititatpradarzayannAha [bhA.50] saMkappA ItiyayaM avisuddhANaMnuhoiunayANaM / iyarebAhiravatthu, necchaMtAyA jato hiMsA / / vR-ihasaMkalpazabdena nasaMraMbha upalakSyateparyAyatvAtsaMkalpAditritayamitiko'rthaH saMraMbhAditritayaM saMraMbha samAraMbhAraMbalakSaNaM avizuddhAnAmeva tu revakArArtho bhavati, nayAnAM matena jJAtavyamiti zeSaH, vyavahAraparatayA teSAM matena tritayasyApi saMbhavAt itare zuddhaRjusUtrAdayo hiMsAvicAraprakrama bAhyavastunecchaMti, nAbhyupagacchaMti na bAhya vastugatAM hiMsAmanumanyate iti bhAvaH, ya tastanmatenAtmaiva tathAdhyavasAyaparikalpito hiMsAna bAhyamanuSyAdiparyAyavinAzanamAyAyathAcevauhiMsetivacanAttataH saMraMbha eva hiMsA na samAraMbhonapyAraMbha iti, na zuddhanayAnAM saMraMbhAdi tritayaM, sAMpratamasyAmeva sA puna na atikrame ityAdikAyAM gAthAyAM yatra mUlottaraguNapratisevanA yA viparyayeNopanyasanamakAri tatra kAraNamAkSepapurassaramupanyasyannAha - [bhA.51] coeikimuttaraguNA, puvvaM bahuaovagalahuyaMca / atisaMkiliThabhAvo, mUlaguNesevatepacchA / / vR- codayati praznayati ziSyo, yathAkamittaraguNA uttaraguNa pratisaMvanA pUrvamuktA yathoddezaMnirdeza itinyAyAdhipUrvamUlaguNapratisevanAvaktumucitatibhAvaH atrottaramAha bahavaH uttaraguNAH,stokAmUlaguNA stathA laghuzIghramuttaraguNAnAM sevakaH pratisevakaH,tato atasiMkliSTabhAvaH san pazcAtamUlaguNAn sevate pratisevate itikhyApanArthaM; viparyayeNopanyAsa iha prAyazcittaM mukhyavRttyAvizAdhistathAcAparAdhaMvidhAya vizuddhamanaso guru samakSaM vadaMti, bhagavannamukasyA'parAdhasya prayacchata prAyazcittamiti, pratisevanApyUpacArAta kadAcita prAyazcittaM,tathA cAparAdhe kRtevaktArobhavaMti,samApatitamasmAkamadya prAyazcittamiti, tatra yathopacArataH pratisevanAprAyazcitta mucyate, tathopapAdayannAha - [bhA.52] paDiseviyaMmidijjai, pacchittaMiharahAupaDisahe / tena paDisevaNavviya pacchittaM vimaMdasahA / / vR-pratisevitepratipiddhaseviteyasmAtprAyazcittaMdIyate, itasthApratipiddhAsevanamaMtaraNapratiSedhaH prAyazcittasya,tataH pratisevanAprAyazcittasya nimittamitikAraNe kAryopacArAt pratisevanaiva prAyazcittaM pratisevanArUpaMprAyazcitamidaMdazadhA, dazaprakAraMtAmeva dazaprakAratAmupadarzayati - [bhA.53] AloyaNa paDakimaNe, mIsavivegetahAviurasagge / tavacchaMya mUla aNavaThiyAya pAraMcieceva / / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 53 ] 23 vR- AGmaryAdAyAM sA ca maryAdA iyaM / jahabAlojaMpato kajamakarja ujajue bhaNai taM taha AloejA mAyAmaya vappimukkoya / / anayA maryAdayA lokRdarzane curAditvAt nica lokanaM locanA prakaTIkaraNaM, AlocanaM guroH puratovacasA prakaTIkaraNamitibhAvaH yat prAyazcittamAlocanA mAtreNa zudhyani. tadAlocanArhatayA kAraNe kAryopacArAdAlocanaM, tathA pratikramaNaM doSAtpratinivarttana mapunaH karaNatayA mithyAduSkRtapradAnamatyirthaH, tadarha prAyazcittamapi pratikramaNaM, kimuktaM bhavati prAyazcittaM mithyAduSkRta mAtreNaivazuddhimAsAdayatinaca guru samakSamAlocyate, yathA sahasAnupayogataH zleSmAdi prakSepAdupajAtaM prAyazcittaM tathAhasihasAnupayukte yadi zleSmAdi prakSiptaMbhavati, na ca hiMsAdikaM doSamApannastarhi gurusamakSamAlocanAmaMtareNApi mithyAduH kRtapradAnamAtreNa sa zudhyati, tat pratikramaNamArhatvAt pratikramaNaM, yasmin punaH pratisevite prAyazcitte yadagirusamakSamAlocayataAlocyayo guru saMdiSTaH pratikrAmati pazcAcca mithyAduH kRtamiti brUte, tadA zudhyatitat AlocanApratikramaNalakSaNobhayArhatvAt vivekaH parityAgaH yat prAyazcittaM viveka evakRte zuddhimAsAdayati nAnyathA, yathAdhAkarmmaNi gRhite tatvavekArhatvAt vivekaH tathA vyutsargaH kAyaceSTAnirodhopayogamAtreNa zudhyati prAyazcittaM yathA duHsvapnajanitaM tadvyutsargArhatvAt vyutsargaH tavettiyasminpratisevitanirvikRtakAdipaNmAsaparyavasAnaM tapodIyate, tattaporhatvAt tapaH yasminsamApatite prAyazcitte niravazeSaparyAyocchedamAdhAya bhUyomahAvratAropaNaM tanmUlArhatvAnmUlaM, yena punaH pratisevitenotthApanAyA apyayogyaH san kaMcitkAlaM na vrateSu sthApyate, yAvannAdyApi prativiziSTaM tapazcIrNaM bhavati, pazcAcca cIrNatapAstaddoSoparato vrateSu sthApyatetadanavasthitvAdanavasthitaprAyazcittaM pAraMcie cevatti acUgatauca, yasmin pratiseviteliMgakSetrakAlatapasAM pAramaMcati tat pArAMcita marhatIti pArAMcitaM, epasaMkSepArthaH vistarArthaM tu pratidvAram bhASyakRdevavakSyati, tatra prathamadvAramAlocaneti vivariSuridamAha - [ bhA. 54 ] AloyaNattikApuna kassasagAsecevahoikAyavvA kesuca kajesu bhave - gamaNAgamaNAdiesutu / / vR- kAkiMsvarUpApunarAlocaneti, prathamataH pratipAdyaMtadanaMtaraM kasya sakAze samIpe bhavati kartRvyAlocanetivAcyaM, tathA keSu kAryeSu bhavatyAlocanA tatra pratipattilAghavAya saMkSepato' traivanirvacanamAha gamanAgamanAdakiSugamane Agamane AdizabdAt zayyA saMstArakaH vastrapAtrapAdaprocchanaka gahaNAdaparigrahaH, tu zabdo vizeSaNe sacaitat vizinaSTi, gamanAgamanAdaSvi vazyakarttavyeSu samyakupayuktasyAduSTabhAvatayA nirati cArasya chadmasthasyA pramattasya yaterAlocanA bhavatIti Aha, yAni nAmAvazyakarttavyAni gamanAdIni teSu samyagupayuktasyA duSTabhAvatayA niraticArasyA pramattasya kimAlocanayA ? tAmaMteraNApi tasya zuddhatvAt yathA sUtraM pravRtteH satya metat kevalaM yA ceSTA nimittAH sUkSmapramAdanimittA vA, sUkSmA AzravakriyAstA AlocanAmAtreNa zudhyaMtIti, tacchuddhinimitta mAlocanA, uktaM ca 11911 / / 2 / / jayA uvautto niraiyAroya karei karaNIjjAvate jogA tatthakA visohI Aloie anAloi eva / / gurabhaNaitattha jAciTTa nimittA vA suhumA - Asava kiriyA tAu sujjhaMti AloyaNamitteNaMti || Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 vyavahAra - chedasUtram - 1 tatra kAnAmAlocanetayit prathamaMdvAraM tatprasiddhatvAdanyatra vA kalpAdhyayanAdiSuvyAkhyAtatvAdahibhASyakRtA na vyAkhyAtaM, tathApisthAnA zUnyArthakiMciducyate, AlocanA nAma avazyakaraNIyasya kAryasya pUrvavA kAryasamApte rUdhUMvA yadavipUrvamapi pazcAdapi ca guroH puratovacasAprakaTIkaraNaM sA cAlocanA uparitaneSu prAzcitteSu keSucit saMbhavati keSucinna saMbhavati tatrayeSusaMbhavati tatprasidhyarthamidamAha - ( bhA. 55 ] biienatthiviyaDanAvAuvivegatahAviussaggo / AloyaNAu niyamA gIyamagIyeca kesiMci / / vR dvitIyasUtrakramaprAmANyAnusaraNAt pratikramaNaM, tasmina dvitIye pratikramaNalakSaNeprAyazcitte nAsti vikaTanA AlocanA, tathAhi sahasAnAbhogatovA yadi kiMcidAcaritaM bhavati yathA manojJeSu zabdAdiSviMdriyagocaramAgateSu rAgagamanam amanojJeSu dveSagamanaM, tadA tadanaMtarameva mithyAduSkRtamiti brUte taccatenaiva zuddhiMyAtItinAlocayati, bAu vivegatti vA zabdo vibhASAyAM viveka vivekAI prAyazcite, AlocanA yA vibhASA kadAcidbhavati, kadAcinna bhavatIti bhAvaH, tathAhi tad vivekArhaM nAma prAyazcittaM yatparisthApanayAzudhyati, tatrayadakalpikamAdhAkarmmikAdi pUrva'maviditatvenagRhItaM, pazcAcca kathamapi jJAtaM tadyadA paristhApayataH zubhabhAvanAdhyAro hekevalajJAnamutpadyate, tadA' sau kRtakRtyo jAta itinAlocayati, anutpanne tujJAnAtizaye niyamAdAgatya gurusamIpamAlocayatIti, tahAviussagge iti, yathA viveka AlocanAyAvibhASA tathA vyutsargepi kimuktaM bhavati, vyutsargepi kadAcidAlocanA na bhavati, yathAsvapne hiMsAdikamAsevitaM tacchuddhinimittaM ca kAyotsargaH kRtaH tadanaMtaraM ca zubhabhAvanAprakArSataH kevalajJAnamudapAdi, maraNaM vA tasyAkasmikimupajAtamiti nAstyAlocanA, anutpanne jJAne jIvan niyamAdAvazyakaM vikaTayan Alocayati, yathA svapnamayA hiMsAdika mAsevitaM kAyotsargeNaca zodhitamiti, gatamAlocanetidvAramadhunA kasyasakAze AlocanA kartavyatidvAraM vivarIpurAha, sA AlocanA niyamAda vazyatayA gItamiti prAkRtatvAt SaSThyarthe prathamA tasya gItArthasya sakAze kartavyA, nAgItArthasya, atraivabhatAMtara mAha agIyekesiMci keSAMcidAcAryANAmidaMmataM utsargatastAvadAcAryasya samIpe AlocayitavyaM, yadA punarAcAryaH saMjJAdiprayojanagato bhavati tadA aMgItArthasyApi samIpe bhikSAdyAlocanIyamiti, taccAlocanArhaprAyazcittameteSusthAneSubhavati / karaNijesuujogesu, chaumatthassabhikkhuNI [bhA. 56 ] AloyaNapacchitaM, guruNaM aMtiesiyA / / vR- karaNIyAH nAma avazya karttavyaH yogAH zrutopadiSTAH saMyamahetavaH kriyAH athavA yogA manovAkkAya vyApArA: jogoviriyaM thAmI, ucchAha parakkamotahAceTThA / sattIsAmatthaM ciya jogassa havaMti pajjAyA / / itivacanAt te cAvazyakarttavya ime kUrmmaiva vasatausaMlInagAtraH supraNihita pANipAdo'vatiSThate, vacanamapi satyamasatyAmRSAM vAbrUte, nA satyAmRSeti, manasopyakuzalasya nirodhanaM kuzalasyodIraNamevaMrUpepukaraNIyeSu samyagupayuktasya niraticArasyetivAkyazepaH sAticArasyoparitanaprAyazcittasaMbhavAt chadmasthasyaparIkSajJAninI, natukevalajJAnina stasyakRtakRtyatvenA locanAyA ayogAta uktaM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 56 ] 25 ca chaumatthassahavai AloyaNA na kevaliNo iti tathA sUtroktena prakAreNa bhikSate ityevaM zIlobhikSu stasyayaterAlocanA prAyazcittaMsyAt tadapi ca guruNAmaMtike samIpenAnyeSAmiti, iha karaNIyA yogA iti sAmAnyenoktamadhunAnAmagrAhaM karaNIyayoga pratipAdanArthamAha [bhA. 57 ] bhikkhaviyAra vihAre anesuyaevamAikajesu / avigaDiyaMmia vinatI hojja asuddhe va paribhogo / / vR- bhikSAyAM vicAre vihAre anyeSvapi caivamAdikeSu kAryeSu AlocanAprAyazcitaM bhavatIti varttate iyamatrabhAvanA gurumApRcchya guruNAnujJAtaH san zrutopadezenopayuktaH svayogyabhikSAvastrapAtrazayyAsaMstArakapAdaproMcchanAdi yadivA AcAryopAdhyAya sthavirabAlaglAna zaikSakakSapakAsamarthaprAyogyavastrapAtrabhaktapAnauSadhyAdi gRhItvAsamAgato vicArauccArabhUmistasmAdvAsamAgato vihAro vasatAvasvAdhyAye svAdhyAyamakRtvA vasateranyatragamanaM, tataevamAdi grahaNAccaityavaMdana nimittaM, pUrvagRhItapITha phalaka zayyA saMstArakapratyaprpaNanimittaM vA bahuzrutApUrva saMvignAnAM vaMdanapratyayaM vA saMzavyavacchedAya vA zrAddhasya jJAtyavaSanna vihArANAmavabodhAya, sAdhArmikANAM vA saMyamItsAhanimittaM hastazatAtparaM dUramAsannaM vA gatvA samAgatIyadyapi nAstikazcidatIcArastathApi yathAvidhi gurusamakSamAlocayitavyamanyathA sUkSmaceSTA nimittAnAM sUkSmapramAdanimittAnAM vA kriyANAM zudhyabhAvAt anyacca niraticAropi yadi guroH samakSaM nAlocayati, tato' vinayobhavati, azuddhaparibhogo vA tathAcAha avikaTite anAlocite avinayo vA azuddhasya vA paribhogo bhavet Alocite tUbhayadopA'bhAvaH nanvavinayadoSAbhAvaH syAda zuddha paribhogAbhAvaH kathaM ? ucyate kenApi sAdhunA bhikSA pracurAsatkArapurassarA labdhA, tasyazaMkitamupajAtaM, kiMnAmeyaM bhikSA zuddhA'zuddhAvA, tatrayadyanAlocyabhuMktetato'zuddhaparibhogAM bhavati, tena vAlocitaM AcAryeNa pRSTamanya divaseSutasmin gRhe kIdRzI bhikSAalabhyata, kivatovA bhojanakAriNaH ? prAghUrNakA vAkepyAgatA, saMkhaMDIvAjAtA, ityAdi vibhASAeva ca pRSTe tena yathAvasthitaM kathitaM, tataAcAryeNa jJAtA zuddhA azuddha vA, tasmAdAlocayitavyaM, anyacca - chAumattho tahannahA vAhavejauvajogI / AloeMtouhai, souMcaviyANaisIyA [ bhA. 58 ] - vR- anyaccakiMcAnyat ityarthaH chAdmamasthikaH sAmAnyasAdhugataupayogastathA vathAvastvanusArI anyathA vA viparIto bhavet; AcAryastvati medhAdhAraNAdi guNasamanvitatayA bahuzrutatayAvAtizayajJAnItataH zaMkitamAlocite niHzaMkitaM karoti, tathAyadyapigRhNataH zaMkitamupajAtaM tathApi kadAcit Alocayan svaprajJayApyUhate, tataH zuddha mazuddhaMvA svayameva jAnAti, yadi vAtadIyAmAlocanAM zrutvA zrotA AcAryodikaH pUrvoktena prakAreNa yadivA AcAryAdikasya pArzve bahavo lokAH samAgacchaMti, bahubhyazca zRNvan kadAcittamapi viSayaM lokataH zrutvA jAnAti zuddhamazuddhaM vA, tasmAdAlIcayitavyaM, yaduktaM guruNaMtiesiyA iti tatrasyAdityasya vyAkhyAnamAha - [ bhA. 58 ] AsaMkama vahiyaMmiyahoi siyA avahie tahipagayaM / gaNatatti vippamukke, vivikkhevevAvi AsaMkA / / vR- syAcchadva AzaMkamiti prAkRtatvAdAzaMkAyAmavadhRtecArthe AzaMkAnAmavibhApA yathAsyAditi ko'rtheH kadAcidbhavet avadhRtaMnAma avadhAraNaM tatratayAMdvayorarthayormadhye avadhute avadhAraNe Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram-1prakRtamadhikAraH avadhAraNArthotrasyAcchabdaHitibhAvaH tatoyamarthaH guruNAmaMtikeniyamAdAlocanA, yadivA AzaMkAyAmapi prakRtaM, tatrAyamarthaH guruNAmaMtikasyAttAvadAlocanA yadi punarAcAryo gaNatRptivipramuktobhavati, tatastamasmin gaNatRptivipramukte upAdhyAyasya samIpe AlocanA, athopAdhyAyasyApikulAdi kAryaiH zrAddhAdi kathanairvApyAkSepastato anyasya gItArthasya tadabhAve agItArthasya samIpe AlocayitavyaM, gatamAlocanAhaprAyazcitta midAnI pratikramaNArha mabhidhitsurAha - [bhA.60] guttIsuyasamitIsuya paDiruvIjogetahApasattheya / vaikkame anAbhoge pAvacchittaM paDikkamaNaM / / vR- guptayastistrastadyathA manogupti varcana guptiH kAyaguptistAsu, samitayaH paMca tadyathA iryAsamiti rbhASAsamitirepaNAsamitirAdAnabhAMDamAtranikSepaNA samiti ruccAra prazravaNa zleSmasiMdhANajallapAriSThApanikAsamitizca etAsu ca sahasAkArato'nAbhogatovA kathamapi pramAde satItivAkyazeSaH prAyazcittaM pratikramaNaMmithyAduSkRtapradAnalakSaNaM, iyamatrabhAvanA, sahasAkArato'nAbhogato vAyadimanasAduzcititaM syAtvacasAdurbhASitaM,kAyanaMdudveSTitaM, tathAIryAyAM yadikathAMkathayanvrajetbhApAyAmapiyadi gRhasthabhASayADhaDDarasvareNa vA bhASeta, eSaNAyAMbhaktapAnagaveSaNavelAyAmanupagukto bhAMDopakaraNasyAdAnenikSepevA'pramArjayitA apratyupekSitesthaMDile uccArAdInAM pariThApayitA na ca hiMsAdoSamApannaH upalakSaNametat tenayadikaMdarpovAhAsovAstrIbhaktacaurajanapadakathayA tathAkrodhamAnamAyAlobheSugamanaM, viSayeSuvAzabdaruparasagaMdhasparzalakSaNepvanuSaMgaH sahasAnAbhogatovA kRtaH syAttataete sarveSusthAneSu mithyAduSkRtatapradAnalakSaNaMprAyazcittamiti, tathA pratirupayogapratirupavinayAtmakevyApAretathA prazasto yo yatra karaNIyo vyApAraH satatra prazastaIcchAmicchAityAdistasminna pivAkriyamANe prAyazcittaM pratikramaNaM, iha pratirupagrahaNaM jJAnAdi vinayopalakSaNaM, tato yamarthaH jJAnadarzanacAritrapratirupalakSaNaprakAravinayAkaraNe icchAmithyAtathAkArAdi prazastayogAkaraNe upalakSaNametat AcAryAdipa pradveSAdikaraNe vAca aMtara bhApAdi kRtau kAyenapuro gamanAdau pratikramaNaM prAyazcittaM, tathA uttaraguNapratisevanAyAM vaikkameiti maryAdAkathanaM tenAtikramevyatikrameca prAgvyAkhyAtasvarupe tathA, anAbhogAdakRtyapratisevane mithyAduSkRta pradAnAtmakaM pratikramaNaM prAyazcittamiti gAthA samAsArthaH vyAsArthatubhASyakRt vyAcikhyAsuH prathamato guttIsuya samiisuya iti vyAkhyAnayati / / [bhA.61] kevalameva aguttosahasAnAbhogato vaappahiMsA / tahiyaMtupaDikamaNaMAuTTi tavonavAdAnaM / / vR- evakAro bhinnakramaH aguptaeva guptirahita evakevalaM, upalakSaNametat tenasamitirahita eva kevalamityapidraSTavyaM, kevala grahaNamaguptatvamasamitatvaMcaikaM kevalaM, natvaguptatvA samitatvapratyayaM prANivyApAdanamApannaitipratipAdanArthaM, tathA cAha appahiMsA alpazabdo abhAvavAcI, alpAnavakAcana prANino hiMsAbhavediti zepaH, kathamagupto' samitovetyataAha sahasApadaikadezepadasamudAyopacArAt sahasAkArato'nAbhogatovAtatrasahasAkAratonAmapuvvaM apAsiuNaM, DUMDhe pAekuliMgaepAse, nayataraiti niyatteuM, jogaM sahasAkAraNa meyaM / ityevaMrupaH, anAbhogo vismRtiH, tahiyaMtu paDikkamaNamiti tatra sahasAkArato nAbhogatovAkevalaevAguptatveasamitatvecasatiprAyazcittaMpratikramaNaMyadipunaH AuTTitti upetya aguptatvamasami tatvaM vA karoti tadA tatra prAyazcittaM tapoha~ navAdAnaM tapasaiti gamyate, Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 61] 27 kathamadAnamiticet ? ucyate, yadi sthavirakalpika upetyAguptatvamasamitatvaM vA manasA samApannAstatastaporhaM prAyazcittaM teSAM na bhavati, gacchanirgatAnAM tumanasApyApannAnAM caturgurukaM prAyazcittamiti, tadevaMguptiSu samitiSu veti vyAkhyAtamidAnI pratirupayogapadavyAnArthamAha - paDiruvaggahaNeNaM vina okhalusUiocauvigappo / nANedaMsaNecaraNe, paDiruvaMcautthao hoI / / [ bhA. 62] bR- pratirUpagrahaNena pratirUpazabdopAdAnena caturvikalpaH catuSprakAraH khaluvinayaH sUcitaH, catuHprakAratvameva darzayati, jJAne jJAnaviSayaH, darzana darzanaviSayaH, caraNe caraNaviSayazcaturthaH pratirupako vinayo bhavati tatrajJAnavinayASTa prakAratAM kathayati / [bhA. 63 ] kAlevinae bahumANe uvahANe taha aniNhavaNe / vaMjaNa atthatadubhae aviho nANa vinatou / / vR-yoyasyAMgapraviSTAdeH zrutasyakAla uktastasyatasminnaiva svAdhyAyaH karttavyo, nAnyadA, tIrthakara vacanAt dRSTAMta kRSyAdeH kAla karaNephalaM viparyayaH atrodAharaNaM, egosAhU pAdosiyaM kAlaMghettuMatikkaMtAevi paDhamapAMrisIe anuvayogena paDhai kAliyasuyaM, sammaddiTThI devayAciMtei, mAnaM paMtadevayA chalijjatti kAuMtakkakuDaghettUNa takka takkaMti bhaNatI tassapuratI gayA gayAI karei, tena ya mesajjhAyasya vAghAyaM kareitiya pabhaNiyA ayANieko imo ttakkassa vikkayaNakAlo vetalaMtAloehI, tIevi bhaNiyaM, aho ko imo kAliyasuyassa sajjhAyakAlotti tato sAhUna esA pagatiti uvautto nAo addharato dinnaM micchAdukkaDaM devayAe bhaNiyaM mA evaMkarejjAsi mApaMtI chalejjA tato kAle sajjhAiyavvaM, natu akAle iti, tathAzrutaM zravaNakurvatAgurI vinayaH kartavyaH, vinayAMnAma abhyutthAnapAdadhAvanAdi, avinaya gRhItaM zrutamaphalaM bhavati ettha udAharaNaM, seNiurAyA bhajjAe bhannatti, mamegakhaMbhapAsAyaM kareha tenavahiu AtI gayAkaTThachiMdagA tehiM aDavIe salakkhaNo mahai mAhAlayodumodiTTo dhUvodittA jeNisa pariggahito rakkhIsodarisAveu appANaM tonachiMdAmo ahanadei darisAvaMtochiMdAmotti tAhetena ruvakkhavAsi nA vAnamaMtareNaabhayasya darisAvodinnobho ! ahannI egakhaMbhaM pAsAyaM karemi, savvouyaM ca ArAmaM savvavaNajAtiuvaveyaM, mAchiMdaha, imaMrukkhaM jato mamaAvAsarasauvariesa cUlAkappotti evaMtana kAtopAsAdo annayA egAemAyaMgIe agAle dohalo jAto, sA bhattAraM bhaNai, mama aMbayANi Aneha, agAlo aMbagANaMtena u nAmiNIe vijAeDAlAuNAmiyA aMbagANigahiyANi punovi unnAmiNIe unnAmiyA / - pabhAe rannAdiTTaM, payaMnadIsai, ko esa mANuso atigato jassaerisI sattIso mamaaMteuraMpidharisahi ittikAuM abhayaMsaddAviuNa bhaNai sattarattasya abbhaMttare jaicoraM nANesi tote natthijIkyiM tAhe abhau gato gavesiumATatto navaraMegaMmi paese egonaDonacciTakAmologI milito tatthagaMtuM abhaobhaNai jAva eso naDo appANamaMDei tAvamamegaM akkhANagaMsuNeha jahA kahimhi nagare egodariddIseTTIparivasai tarasadhUyA vaDakumArI atIvaruvassiNIyA sAvaracchiNI kAmadevaM accei, sAyaegaMmi ArAmecoriyAe pupphANi ucciNei, ArAmiNA diThThAkaThiumATattA tIeso bhaNitAM mAmaI kumAriM vinAsehitavAvibhaginI bhANijJjioatthi, tena bhaNiyA ekahA tenamuMyAmi, jai navaraM jammi divase parinijjasi, taddivasaMceva bhattAreNa anugdhADiyA samANi mama sagAsaM ehisi, tIe bhaNiyaM, evaMbhavau tti tena visajjiyA, annayA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 vyavahAra -chedasUtram-1pariNIyAjAhe apavarakaM pavesiyA tAheca bhattArassasabbhAvaM kahei visajjiyA, vaccasutti paTTiyA ArAmaM, aMtarAyaM corihiM gahiyA tesiM sabbhovo kahito, mukkA gacchaMtIe aMtarA rakkhaso diTTho, jochaNhamAsANaM AhAreitenagahiyAsabbhAvekahiemukkA ArAmiyassasagAsaMgayA tenadiThAsosaMbhaMtobhaNaikahamAgavAsi, tAebhaNiyaM,maekatAsopubviMsaMmausobhaNaikahabhattAraNamukkAtAhetassataMsavvaMkahiyaM, ahosaccapainnA, esAmahilatti ehiM mukkA kahamahaM duhAmitti tenavipamukkA, paDiniyatA savvesiMtemajjheNa AgayA, tehiM savvahiM mukkA bhattArasagAsa samAbharaNasaggAgayA tAhe abhau taMjanaM pucchai, akkhaha keNadukkaraMkayaM toheIsAluyAbhaNaMtibhattAreNaM chuhAluyAbhaNaMtirakkhaseNaMkAmiNobhaNaMtimAlAkAraNaharikeseNabhaNiyaM corehiM pacchA sogahito jahA esacorotti tato seNiyassa uvaNIto pucchIeNasabhAvo kahito tAherannA bhaNiyaM / __-jaiMnavaraM eyAto vijAudesitonamArebhittiabbhuvagate, AsaneThitopaDhai, naThAi gayA bhaNai kiM naThAibhAyaMgobhaNaijahA avinaeNapaDhasi, ahaMbhUmietumaMAsaNe, tatoseNionIyayareAsaneThito, ivaromahatimahAlae, tatoThiyAto siddhAuya vijADattievaM viNaeNaahijiyavvaM no avinaeNaM, tathA zruta grahaNodyatena guraubahumAnaH kAryaH, bahumAno nAma AMtaro bhAva pratibaMdhaH etasmin satya'kSepaNa adhikaphalaMzrutaM bhavati; vinayabahumAnesu caubhaMgo egassa vinao na vahumAno, avarassa bahumAno navinao annassa vinao bahumAno vi, annassana viNao na bahumAno etthaduNha vi visesapadaMsaNatthaM imaMudAharaNaM, egami girikaMdara sivotaMca baMbhaNo puliMdoya accei baMbhaNo uvalavaNa samajaNAiyaM karettA suibhUto acciNai, acciNittA vinayabhuto thuNAtinaya bahumANe pulido puna taMmisivebhAvapaDibaddho, gallodaeNa Nhavati, namiUNa uvavisai tatosivA tena samaM AlovasaMkahAhiM atthai, annayA yatesiMDalAvaNasaddo baMbhaNena sute, tena paDiyariDaNaMuvAladdho tumaMpiesoceva kaDapUyaNA sivo erasieNa ucciThaeNa samaM maMtesi, tAhe sivobhaNai, esobahumANei, tumaMpunAina tahA, annAyAya sivo acchINi ukkhaNiuNaacchai,baMbhaNo AgatoraDimuvasaMtopuniMdIya Agatosivassa acchiMnapecchai / tato appaNayaM acchiMkaMDaphaleNa ukkhiNittA sivassajIei, tato siveNaM baMbhaNo pattiyAvito, evaM nANamaMtesu vinayo bahumAnoya dovikAyavvA; tathA zruta gahaNamabhIpsatA upadhAnakArya upadadhAti, puSTiM nayatyanenetyupadhAnaM tapaH yat yatrAdhyayate AgADhAdi yoga lakSaNamupadhAnamuktaM tattatra kArya, tatpUrvikasyaiva zrutagrahaNasya saphalatvAt atrodAharaNaM, egaAyariyAte vAyaNAe sattAparitaM sajjhAeviasajjhAyaMdhoseumArabdhAnANaMtarAyaMbaMdhiuNakAlamAsekAlaMkiccA devalogaMgayA, devalogAto AukkhaNaNacuyA, AbhIrakule paJcAyAtabhogaMmuMjaMti, annayAya sedhUyA jAyAsAyaatIvaruvassiNI tAnipaccaMtiyANigocArinimittaM anatthagachaMti,tIedAriAe piuNosagaDaMsavvasagaDANaMpuratogacchai sAyadAriyA tassasagaDassadhuraM uMDheThiyA vaccai, taruNohiMciMtiyaM, samaseNIgAiM sagaDAiM kAuMdAriyaM pecchAmo, tehiM sagaDA uppaheNa kheDiyA visame AvaDiyA samANAbhaggA, tatologeNatIe dAriyAenAmaM kavaM asagaDA, tAe piyA asagaDapiyattitato tassataMcevaveragaMjAyaM,taMdAriyaM egassadAUNaMpavvaio; jAvacaraMgiyaM tAvapaDhio. asaMkhyaM paThiumArabdhA, taM nANAvaraNIjaM se kammaM udinnaM, paDhaMtassa kiMna ThAi, AyariyA bhaNaMti, chaTheNa anujANejau tato sobhaNai, eyassa keriso jogo, AyariyA bhaNaMti, jAva na ThAi, tAva AyaMvilaM kAyavvaM, tato so bhaNai evaM ceva paDhAmi, tena tahA par3hate bArasarupagANi Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 63 ] 29 bArasahiM saMcaccharehi na ahiyANi tAva tena AyaMbilANi kayANi, tato se nANavaraNijjaM kammaM khINaM / -evaM jahA asagaDapiyAe AgADhajogo anupAlito, tahA saDDe [vve ] hiM savvamuvahANaM pAleyavvaM, tathA aniNhava iti gRhItazrutenAnihnavaH kAryaH, tat yasya sakAze adhItaM, tatra sa eva ca kathanIyo nAnyaH, cittaM kAluSyApatteratradRSTAMtaH egassa vhAviyassa chubhaMDaM vijjAsAmattheNaM AgAse acchei taM ca ego ya parivvAyago bahUhiM uvasaMpajjaNAhiM uvasaMpaciUNa tena sA vijjaladdhA, tAhe annattha gaMtuM tidaMDeNa AgAsagaeNa mahAjanena pUijjai, raNA pucchio bhayavaM! kimesa vijjAisao uta tavAtisao ! sI bhAi, vijjAisao kassa sagAsAto gahito, so bhaNai himavaMte phalAhArassa risiNI sagAse ahijjito evaM vRtte samANe saMkilesaduTTayAe taM tidaMDaM khaDatti paDiyaM evaM jo appAgamaM AyariyaM ninhaveuNa annaM, tassa avihisaMkilesadoseNa sA vijjA paraloe na havai iti tathA vyaMjanArthaM tadubhaye iti samAhAratvAdekavacanaM bhedo na kArya iti vAkyazeSaH etaduktaM bhavati, zrutapravRttena tatphalamabhipsatA vyaMjanabhedo'rthabheda ubhayorbhedazca na kArya iti, tatra vyaMjanabhedo yathA dhamrmmA maMgalamutkRSTaM iti vaktavyeSu punaM kallANamukkosamityAha arthabhedo yathA avaMtI keyAvaMtI logaMsivipparAmusaMtI ityatra AcArasUtre yAvaMtaH kecana loke asmin pASaMDiloke viparA mRzaMtItyevaMvidyArthAbhidhAne avaMtIjanapade keyArakurvaMlakUpe patitA lokAH parAmRzaMtItyAha, ubhayamedo dvayorapi yathAtmopamardena dhamrmmo maMgalamutkRSTo'hiMsAparvatamastake ityAdidoSazcAtra vyaMjanabhede arthabhedastadbhede kriyAbhede ca mokSAbhAvastadabhAve ca nirarthakA dIkSeti evaM kAlAdibhedaprakAreNASTavidhoSTaprakAro jJAnavinayaH, darzanavinayopyaSTaprakArastAmevASTaprakAratAmupadarzayati nissaMkiyaM nikkaMkhiya nivvitigicchA amUDhadiTThIya / uvavUhathirIkaraNe vacchallapabhAvaNe aTTa / / [ bhA. 64 ] vR- zaMkanaM zaMkitaM zaMkA ityarthaH nirgataM zaMkitaM yasmAdasau niHzaMkitaH, dezasarvazaMkArahitaM ityarthaH, tatra dezazaMkA samAne jIvitve kimeko bhavyo, aparastvabhavya iti, sarvazaMkA prAkRtanibaddhatvAt sakalamevedaM pravacanaM parikalpitaM bhaviSyati ityevaM napunarAlo cayati yathA bhAvA hetugrAhyA ahetugrAhyAzca, 'tatra hetugrAhyA jIvAstitvAdayaH, ahetugrAhyA asmadAdyapekSayA bhavyatvAdayaH prakRSTajJAnagocaratvAttadhetUnAmiti prAkRtanibaMdhopi bAlAdisAdhAraNamuktaM ca - 119 11 bAlastrImUrkhamUDhAnAM nRNAM cAritrakAMkSiNaM; / anugrahAya tatvajJaiH, siddhAMtaH prAkRtaH smRtaH / / vR- etazca na parikalpito dRSTeSTAviruddhatvAt niHzaMkito jIva evArhacchAsanapratipanno, darzanaM prativinItatvAdRrzanaprAdhAnyavivakSayA darzanavinaya ucyate etena vinayavinayavatorabhedamAha ekAMtabhede tvavinayavata iva tatphalAbhAvAnmokSAbhAva evaM zeSapadeSvapi bhAvanA kAryA, tathA niHkAMkSito dezasarvakAMkSArahitaH tatra dezakAMkSA yadekaM digaMbarAdidarzanaM kAMkSati, sarvakAMkSA yathA yaH sarvANyeva darzanAnyAkAMkSati, na punarAlocayati SaTjIvanikAyapIDAmasatprarUpaNAM ca vicikitsA mativibhramaH nirgatA vicikitsA yasmAdasau nirvicikitsaH sAdhveva jinadarzana kiMtu pravRttasya sato mamAsmAtphalaM bhaviSyati na vA kRSyAdikriyAyA ubhayathApyupalabdheriti cikitsayArahitaH nahyavikalaH upAyaupeyavastupariprApako bhavatIti, saMjAtanizcayo nirvicikitsa ucyateH etAvatA aMzena niHzaMkitAd bhinnaH udAharaNaM cAtra vidyAsAdhako yathAvazyake iti, yadvA nirvizuddhajugupsaH sAdhu Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 vyavahAra - chaMdasUtram - 1 jugupsArahitaH udAharaNaM cAtra zrAvakaduhitA yathA'vazyake eva tathA bAlatapasvitapovidyAtizayadarzanairna mUDhA svabhAvAnna calitA dRSTiH samyagdarzanarUpA yasyA'sAvamUDhadRSTiH uktaMca - negavihA iDhIo pUyaM, paravAdiNaMca daTTUNa jassaH / namujjhai TiTThI, amUDhadiTThi tayaM viMti / / 11911 atrodAharaNaM sulasA zrAvikA, yathA aMbaDo rAyagihaM gacchaMto bahUNaM bhavayiNaM thirikaraNanamittiM sAmiNA bhaNito sulasaM pucchejAsi, aMbaDo ciMtai, punnamaMti sulasA jaM arihA pucchai, tato aMbaDeNa parijANanimittaM sA bhattaM maggiyA tahavi na diNaM tatotaNabahUnirUvANi viuvviyANi taivinadinnaM na ya saMmUDhA, taha kira kutitthiyaridvI odahUNa amUDhadiTTiNA bhaviyavvaM, etAvAn guNipradhAnI darzanavinayanirdezaH, adhunA guNapradhAnaM upabRMhaNaM ca tatropabRMhaNaM nAma samAnadhArmikANAM kSapaNa vaiyAvRttyAdisadguNaprazaMsanena tavRtti / karaNaM uktaMca 11911 khamaNe veyAvacce, vinae sajjhAyamAiesu ya juttaM; / jo taM pasaMsaeesa, hoi uvavUhaNAvinao eteSveva kSapaNAdiSu sIdatAM tatraiva vizeSataH sthApanA sthirikaraNaM Ahaca / - eesuM civa khamaNAdiesa sIvaMta coyaNA jAuM / 11911 bahudose manusse mA sIda thirIkaraNamayaM / / tatra upabRMhaNAyAmudAharaNaM rAyagihe nagare seNio rAyA ito ya sakko devarAyA samattaM pasaMsai, tato devA asaddahaMto nagarabAhiM seNiyassa naggiyassa cellayarUvaM kAUNa aNimise gaNhii, tAhe taM nivAMreDa, punaravi annattha saMjatI guvviNI purato TThiyA tAhe apavarge pavisiUNa jahA na koi jANai tahA sUtigihaM karAvei kaM kiMci sUikammaM taM sayameva karei, tato so devo saMjairUvaM payahiUNa divvaM devarUvaM darisei bhAi sa bho seNiya suladdhaM te jamma jIviyassa phalaM, jeNa te pavayaNassa uvari erisI bhattI atthItti, uvavUheUNagato, evaM uvaheyavvA sAhammiyA, sthirIkaraNe udAharaNaM ajjA sAhAriyA jahA te vellayasuraNa thirIkA tahA je bhaviyA te thirIkareyavyA; tathA vAtsalyaprabhAvane iti, vAtsalyaM ca prabhAvanA ca vAtsalyaprabhAvane, tatravAtsalyaM samAnadhArmikasyAhArAdibhiH pratyupakaraNaM uktaM ca 11911 sAhammiya vacchallaM AhArAIsu hoi savvattha / AesagurugilANe tavassibAlAisu visesA / / prabhAvyate vizeSataH prakAzyate iti prabhAvanA, niceNyAsazranthetyAdinA bhAve anapratyayaH sa cArthAt pravacanasya yadyapi pravacanaM zAzvatattvAttIrthakarabhASitatvAdvA surAsuranamaskRtatvAtsvayameva dIpyate, tathApi darzanazuddhimAtmano'bhIpsUryo yena guNenAdhikaH sa tena tat pravacanaM prabhAvayati yathA bhagavadAgravajrasvAbhiprabhRtikaH, uktaM ca 11911 kAmaM sabhAvasiddhaM tu pavayaNaM dippate sayaMcevaH / tahavi saya jo jenA hio so tena pabhAvae taM tu / / teca pravacanaprabhAvakA atizayyAdayaH uktaMca / / 2 / / atisaMsaiDDi dhammakahi vAdi Ayariya khavaga nemittI; / vicArAyAgaNasammayA yatitthaM pabhAveti / / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 64] asyAkSaragamanikA atizayI avadhyAdajJinayuktaH, RddhigrahaNAt AmarSIpadhyAdiRddhiprAptaH AcAryaH vAdi dharmakathi kSapaka naimittikAH pratItAH vidyAgrahaNAta vidyAsiddhaH AryakhapaTavata rAjagaNasaMmatAzcetirAjasaMmatAmaMtryAdayaH,gaNasaMmattA mahattarAdayaHcazabdAddAnazraddhAdiparigrahaH etetIrtha pravacanaMprabhAvayaMti, svataH prakAzasvabhAvameva sahakAritayAprakAzayaMtIti, aTThattievaM darzanavinayabhedA aSTaubhavaMti, cAritravinayopyaSTaprakAraH tathA cAha - [bhA.65] paNihANajogajutto paMcahiMsamiIhiM tihiM yaguttIhiM / esa ucarittavinao aTTaviho hoinAyavyo / / vR- praNidhAnaM cetaHsvAsthyaM tatpradhAnA yogAH praNidhAnayogAH yogA vyApArAsyairyukaH samanvitaH praNidhAnayogayuktaH, ayaMcayatoaviratasamyagdRSTirapibhavati, tatAha, paMcabhiHsamitibhistisRbhizca guptibhiryaH pradhAnayogayukta eSa cAritravinayaH vinayavinayavatoH kathaMcidavyatirekAdaSTavidho bhavati jJAtavyaH,samitiguptiyogabhedAH, tatrasamitayaH pravIcArarUpA, guptayaH pratIcArAHpratIcArarUpAH, uktaMca / / 1 / / samiINayaguttINa ya eso bhedo uhoinAyavyo / samiI payArarUvA guttI guNa ubhayarUvAu / / uktazcAritravinayaH,saMpratipratirUpavinayapratipAdanArthamAha - [bhA.66] paDivo khalu vinao kAyavaimane taheva uvayAre; aTThacauvvihaduviho sattaviha paruvaNAtassa / / vR-pratirupaH ucittaH khaluvinayazcatuH prakArastadyathAkAye kAyanimittaH evaM vAcivAcikaH manasi mAnasikaH tathA upacAre aupacArikaH aTTacauviha ityAdi atra yathAsaMkhyaM padaghaTanA kAyiko vinayo aSTavidhaH, vAcikazcaturvidhaH, mAnasiko dvivadhiH, upacArikaH saptavidhaH paruvaNA tassatti tasya kAyikAdibhedabhinnasya catuHprakArasya pratirupavinayasya prarupaNA vakSyamANA tatra yathoddezaM nirdeza iti nyAyAta prathamataH kAyikasyASTavidhasya prarupaNAmAha - [bhA.67] abbhuThANaMaMjali AsaNadAnaM abhiggahakiIya / sussUsaNAyaabhigacchaNAya saMsAhaNAceva / / * vR-abhyutthAnArhe gurvAdI samAgacchati epa sAmAnyasAdhUnAM vinayaH apUrvaM punaH samAgacchaMtaM dRSTrA sUriNApyutthAtavyaM, aMjalipraznAdau yadi punaH kathamapyeko hastaH kSaNiko bhavati, tadaikataraM hastamutpATyanama kSamAzramaNebhya iti vaktavyaM, AsanadAnaM nAma pIThakAdyupanayanaM, abhigrahA guruniyogakaraNAbhisaMdhiH, kRtizceti kRtikarma vaMdanamityarthaH, zuzrUpaNA vidhivada'natidUrAsannatayA sevanaM, abhigamanamAgacchataH pratyudgamanaM sUtre strItvaM prAkRtatvAt saMsAdhanA gacchatonuvrajanaM, saMprati vAgniyabhedAnAha[bhA.68] hiyamayiapharusabhAsI, anuvIibhAsisavAiTa; / vinaoeesiMtu vibhAgaM vocchAmi ahAnupuTavIe / / vR- atra bhAsizabdaH pratyekamabhisaMvadhyate, hitabhASI mitabhASI aparuSabhASI hitaM pariNAmasuMdaraM tadbhASate, ityevaMzIlo hitabhASisvarupaM vaktavyaM, hitaM ca dvividhamihaloke hitaM paraloka hitaM ca tatra. ihalokahitapratipAdanArthamAha - Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 vyavahAra - chedasUtram-1[bhA.69] vAhiviruddhaM bhuMjai, dehaviruddhaMca Auro kuNai / AyAsaakAlicariyAdivAraNaM hiyaMtu / / vR-yaH kazcit purupo vyAdhigrasto vyAdhiviruddhaM vyAdhipratikopakAribhuMkte tathA ya Aturo glAnA glAnatvabhagnaH san dehavinAzakAri karotyanazanapratyAkhyAnAdi, tayoryadvAraNaM, tathA AyAsassa mAnAtirekeNa kriyamANasya akAlacaryA rAtrau pathigamanamAdizabdAt kaMTakAkulAdipathi gamanAdiparigrahastasya ca yadvAraNametat aihikaM hitaM tadbhASI aihikahitabhASI; saMprati paralokahitabhApirupapratipAdanArthamAha - [bhA.70] sAmAyArIsIyaMtacoyaNA ujjamaMtasaMsAya, dAruNasahAvataMciya, vAreiparattha hiyavAI / / vR-sAmAcArI trividhA oghasAmAcArI dazavidhacakravAlasAmAcArI, padavibhAgasAmAcArIca tasyAM trividhAyAmapisAmAcAryA yathAyogasIdataH zithilavatacodanA protsAhakaraNaMsAmAcArIsIdatazcodanA, tathA udyacchatastrividhAyAmapisAmAcAryAyathAzaktyudyamaMkurvataHzaMsA prazaMsA upabRMhaNamudyacchaMsA, caH samuccaye paralokahitabhASaNamiti sAmarthyAt gamyate, tatkArI paralokahitavAdI; tathA dAruNaH krodhAdyanvitaH svabhAvo yasyAsau dAruNasvabhAvastadbhAvodAruNasvabhAvatA, tAM yo vArayati, sopiparatra hitavAdI, atraparaH pRcchati / / [bhA.71] asthipuna kAikiTThA iha paralogeya ahiyayA hoi, / / thaddhapharusattaniyaDI, atiluddhattaMiccAdI / / vR- nanu hitabhASItyatra hitamiti vizeSaNaMca vyavacchedakaM bhavati, vyavacchedaM cAtra hitaMtadastipunaH kAcit kAyikI vAcikI mAnasikI vA ceSTA yA iha loke paraloke vA hitA satI vyavacchidyet sUrirAha thaddhaparusetyAdi tvapratyaya ubhayatrApi saMbadhyate, stabdhatvamanarmatA etena kAyikI ceSToktA, parupatvaM niSThurabhASitA, anena vAcikI, mAnasikImAha nikRtirmAyA atilubdhatvamatyutkaTalobhatA ityAdi zabdAt krodhazIlatA kalahoddIpakatvamitvamityAdiparirgahaH tato'styahitApi ceSTeti tadavyavachedArtha hitagrahaNaM, saMpratimatibhASitvavyAkhyAnArthamAha - bhA.72] taMpuna anuccasadaM vochiNamiya pabhAsaema'yaM / ___ mammesu aDUmato siyAvaeparipAgavayaNeNaM / / vR-tat ihalokahitaM paralokahitaM vA punarbhASate'nuccazabdhaM vidyate na uccazabdaH svaro yasya tattathA tatvyavacchinnaM vibhaktamamilitAzraramityarthaH,mitaMparimitaMprabhUtArthasaMgrAhakaMstokAkSaramityarthaH,tathA mRdukaM komalaM zrotRmanasAM pralhAdakAri itthaMbhUtamapi marmAnuvedhatayA vipAkadAruNaM syAt ata Aha marmasva'dUnayan maNyividhyan ityarthaH syAdvA tathAvidhaM kaMcanamazikSaNIyamadhikRtya paruSasya mAnuvedhakasya ca vaktAparivacanena anyApadezena yathAdoSAHstrIsevAdayaH ihaparatravAkalyANakAriNo yathA amukasya tasmAt kuloptannena zIlapramukheSu guNeSvAdaraH katravyaH eva mitabhASI, sAMpratamaparuSabhASitvavyAkhyAnArthamAha / / bhA.73) taMpiya aparusamauyaM hiyayaggAhi supesalaMbhaNai, nehamiva uggiraMto, nayanamukhehiMca viyasaMto / / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 73] vR-tadapi hitaM mitaMcabhaNati aparuSamaniSTurametadevavyAcaSTemUdukaM komalaM kathaMbhUtamityAha; hRdayaM gRhNAti hRdaye samyagnive zite ityevaMzIlahRdayagrAhaH tathA suSTu atizayena pezalaM manojJaM zrotRmanasAM prItikAri supezalaM, tathA nayanamukhAbhyAM vikasan tathA kathaMcanApi bhaNati, yathA snehamivAMtarapratibaddhabhiva sAkSAdugiran prakaTIkurvan pratibhAsate, itthaMbhUto vaktA aparuSabhAsI, saMpratyanuciMtyabhASitvapratipAdanArthamAha / / [bhA.74] taMpuna virahe bhAsainaceva tato'pabhAsiyaM kuNai / joeitahAkAlaM, jahavuttaM hoi saphalaMtu / / vR- tatpunarhitaM mitaparuSaM ca bhASate, avirahe virahAbhAve samakSamityarthaH, na punastato virahAdanyatra parokSe apabhASitaMduSTabhASaNaM karoti virupaM bhASate ityarthaH, tathA joeiti dezIvacanametan nirupayati kAlaM prastAvaM yathAprastAvocitatayA uktaMbhaNitaMsaphalaMbhavati / / [bhA.75] amiyaM adesakAlebhAviyamiva bhAsiyaM niruvayAraM / ApattIvi nagiNhai, kimaMga puna jopamANattho / / vR-amitaMprabhUtAkSaraM, tathA adezakAlebhAvitamevetidezakAlAbhyAmabhAvitamiva nadezocitaMnApi kAlocitamiti bhAvaH, ata eva nirupakArI dezakAlAnucitatayA tato lezatopi parasyopakArAyogAta evaMrupaMbhASitamAyattopisvavazago'pinagRhNAti, nAdeyabuddhayA zrRNotikimaMga punaH pramANasthomAnya iti| [bhA.76] puvvaM buddhIe pAsittA tatto vakkamudAhare / acakkhuyovaneyAraM, buddhiM annesae girA / / vR- prAguktaprakAraNa pUrva buddhayA prekSya paryAlocya pazcAt vAkyamudAharet uccArayeta anyathA yathA kathaMcana pravRttyAsamyagupAdeyatvAyogAttathAcAhaacakSuSkaivAMdhakaivanetAramAkarSayitAraMbuddhimanvepate gIH sadasadarthapratipAdyate, itthaM ca vaknA anuviciMtyabhASI, ukto vAciko vinayaH saMprati mAnasika vinayadvaividhyapratipAdanArthanAha - [bhA.77] mAnasio puna vinao duviho usamAsao munIyavyo / akusalamanonirohI kusalamanaudIraNaMceva / / vR- mAnasikaH punarvinayaH samAsataH saMkSepeNa dvividho dviprakAro muNitavyo jJAtavyaH, tadeva dvaividhyamupadarzayati, akuzalasyaArtadhyAnAdhupagatasyamanasonirodhaH,akuzalamanonirodhaHkuzalasya dharmadhyAnAdyutthitasyamanasa udIraNaM, casamuccaye evakAro avadhAraNe etAyeva dvau bhedI nAnyAviti / ukto mAnasikopivinayaH, sAMpratamApaicArikasaptavidhavinayapratipAdanArthamAha - [bhA.78] abbhAsavatti chaMdonuvattiyA kajapaDikittIceva, attgvesnnkaalonuyaaysvvaanulomNc||| vR-guro rabhyAse samIpe vartate itizIlo'bhyAsavartI, gurupAdapIThikArpatyAsannavartIti bhAvaH chaMdo guruNAmabhiprAyastamanuvartate, ArAdhayatItyevaMzIlaH, chaMdonuvartI tadbhAvaH chaMdonuvarttitA, tathA kArye kAryanimittaMtRtIyovinayaH kimuktaMbhavatisaMgrahamupasaMgrahaMvAmekariSyatItyevaM buddhyAyovinayaH kriyate [23] Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram-1sa kAryanimittako vinayaH, paDikittIcevatti kRte kArye yaH kriyate vinayaH sa pratikRtirUpatvAt pratikRtirupatvAtpratikRtiratra kAryahatukepratikRtirupecavinaye AkSepaparihAraubhASyakRdvakSyAti,tathA dravyAdyApatsuArttasyaupalakSaNametatanArtasyavAgaveSaNaMdurlabhadravyasaMpAdanAdirupamArtagaveSaNaM, tathA kAlaM prastAvamupalakSaNatvAt dezaM ca jAnAtIti kAlajJastadbhAvaH kAlajJatA dezakAlaparijJAnaM tasmin satigurvAdicchaMdasAgurvAdibhyaAhArAdipradAnaMkaroti,tatovinayahetutvAttadapidezakAla parijJAnavinayaH tathA sarveSu gurupadezeSvanulomamapratikulato sarvAnuloma, ca samuccaye eSa gAthAsaMkSepArthaH, vyAsArthaM tu bhASyakRbibhaNiSuH prathamatobhyAsavarttitvaM vyAkhyAnayannAha[bhA.79] guruNoyalAbhakaMkhI, abbhAse vaTTatesayA / sAhU AgAraiMgiehiM, saMdiThTho vattikAUNaM / / vR- gurorabhyAse samIpe lAbhakAMkSI, jJAnadarzanacAritrarupaparamArthalAbhArthI sadA sAdhuH pravarttate, kimarthamityata Aha-AgArityAdi AkAro netravaktragataM, iMgitaM ceSTA tAbhyAM gurorabhiprAyamavagamya tatsamIhitaM kurtusaMdiSTo ceti yat kimapiguruNA saMdiSTaH tadvA kartumiti, saMpraticchaMdonuvarttitAmAha - [bhA.80] kAlasahAvAnumayA, ahAruvahIuvassayA ceva / nAuMvavaharaitahA, chaMdaM anuvattamANou / / vR-AhAraH piMDaH, upadhiH kalpAdiH, upAzrayo vasatirete kAlasvabhAvAnumatA iti, anumatazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, kAlAnumatAHsvabhAvAnumatAzcakAlAnumatAyeyasminkAle sukhahetutayAnumatAH tekAlAnumatAH / prakRtiH svabhAvaHsacArthAdihaguroH pratigRhyatetadanumatAH tadanukUlAHtAntathA jJAtvA cchaMdo gurorabhiprAyamanuvarttamAno vyavaharati saMpAdayati, eSa cchaMdonuvarttitAvinayaH, saMprati kAryahetuke vinaye parakRtamAkSepamanasyAdhAya parihAramAha / [bhA.81] ihaparalokAsaMsavimukkaM kAmaM vayaMti vinayaMtu / mokkhAhigAriesuaviruddho so dupakkhevi / / vR- nanu tIrthakarairbhagavadbhirihaparalokAzaMsAvipramuktavinayaH karttavyatayopadiSTastataH kathaM sAdhUnAM kAryahetuko vinayaH ? ucyate, kAmamiti anumate avadhRte tatoyamarthaH, yadyapi nAma iha paralokAzaMsAviprabhuktaM kAmaM niyamAdvadaMti vinayaM tathApi mokSAdhikAriSu mokSayogyeSu mokSapathajJAnadarzanacAritravatsvityarthaHsakAryahatukopivinayaH dvayopakSayoH samAhAredvipakSaM, tasminnapi sAdhuva cetyarthaHaviruddhona virodhabhAkaiyamatrabhAvanA kAryahatukopi vinayaH khalusaMgrahAdikAryArthaM saMgrahAdi kAryaM ca mokSAMgamiti, sopimokSArthinA kartavyo bhagavadupadiSTatvAditi, saMprati kRta pratikRta vinaye tamevAkSepamanasyAdhAya parihAramAha / - [bhA.82] emevaya aniyANaM, veyAvaccaMtuhoikAyavyaM / ___ kayapaDikittI vijujai, na kuNaisavvattha najayaivi / / vR- yathA mokSAMgatayA kAryahetuko vinayaH sAdhubhiH karttavyaH, evameva mokSAMgatayaiva kRtapratikRtirupamapivaiyAvRttyaM anidAnaM nidAnaMbhogaprArthanA tadrahitaMbhavati, kartavyaM anidAnamiti, cavizeSaNaMmadhyagrahaNedaMDAderivAdyaMtayorapi grahaNamitinyAyAtpUrvaM pazcAccadraSTavyaM, tena sarvopivinayo mokSArthibhiranidAnaH kartavyaH atha kathaM kRtapratikRtirupasya vinayasya mokSAMgatA ? ucyate suziSyo Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 82] hyevaMparibhAvayati, jJAnadarzanacAritralAbhairmAmanupakAriNamapyupakurvati bhagavaMto'mI sUrayastasmAdeteSvavazyaM vinayaH karttavyaH, "jassa tiyaM venaiyaM pauMje" iti vacanAdevaM ca paryAlocya yaH kriyate vinayaH, sa kRtapratikRtirupatvAt kRtapratikRtimokSAMgatvAccAvazyaM kartavya iti anyacca utsargatastAvat sAdhubhiH sarvaM nirjarArthaM karttavyaM, kevalaM kadAcidazubhopibhAva upajAyate, kaburmmagatervicitratvAttato'zubhabhAvodayavazAt yadyapi sarvadA na nirjarArthaM pravarttate, tathApyeSa mamApi kariSyatIti kRtapratikRtibuddhyApi vaiyAvRttyaM karttavyaM, tathA cAha 'kayapaDikitivijujjai' ityAdi yadyapi yat vaiyAvRttyaM sarvatra sarveSu prayojaneSu nirjarAnimittaM karoti tathApi kRtapratikRtirapi yujyate kRtapratikRtibuddhyApi vaiyAvRttyaM kartavyamitibhAvaH, sAdhUnAM jJAnAdipAtratayA vinayaM sthAnatvena teSu vinayasya klyaannprNpraahetutvaat| uktaH kRtapratikRtirupo vinayaH / sAMpratamArttagaveSaNarupavinayapratipAdanArthamAha / davvAvaImAisuM attamaNatteva gavesaNaM kuNai / / [bhA. 83 / 1 ] vR- dravyApadi durlabhadravya saMpatau ca tathA cabhavati keSucit dezeSvavaM tyAdiSu durlabhaM ghRtAdidravyamiti, AdizabdAt kSetrApadi parigrahaH, tatra kSetrApadikAMtArAdipatane, kAlApadi durbhikSe, bhAvApadi gADhaglAnatve Arttasya pIDitasya atyantasahiSNutayA anArttasya vA yathAzaktiyat gaveSaNaM karoti, durlabhadravyAdi saMpAdayati, sa ArttagaveSaNavinayaH; saMprati kAlajJatAvinayapratipAdanArthamAhaAhArAdipayANaM chaMdami U chaThThau vinau / / [ bhA. 83 / 2 ] vR- SaSThaH kAlajJatAlakSaNo vinayaH eSa yaduta chaMdaMmiu iti tRtIyArthe saptamI yathA tisu tesu alaMkiyA puhavI ityatratato'yamarthaH / chaMdasA guruNAmabhiprAyeNaiva tuzabdasyaivakArArthatvAt AhArAdipradAnaM kimuktaM bhavati, yat yasmai pratibhAsate tadiMgitAkArAdibhirabhijJAya AcAryaglAnopAdhyAyaprabhRtinAmakAlakSepaM saMpAdayati, sa eSa kAlajJatAvinayaH uktaH kAlajJatAvinayaH, saMprati sarvatrAnulomatAlakSaNaM vinayamAha / [ bhA. 84] sAmAyAriparuvaNaniddese ceva bahuvihe gurujo, / emeyatti tahattiya, savvatthanulomayAesA / / vR- guruNo ityatra karttari SaSThI, guroH sAmAcArIprarUpaNe kimuktaM bhavati, icchAmithyAdirupAyAM tasyAM sAmAcAryyAM guruNA prarupyamANAyAM evametat yathA bhagavaMto vadaMti nAnyatheti pratipattistathA bahuvidhe bahuprakAre nirdeze tatkarttavyatAjJApanalakSaNe gurorguruNA kriyamANe yA tatheti vacanataH karttavyatayA ca pratipattireSA sarvApi sarvAnulomatA nAma vinaya upasaMhAramAha [ bhA. 85] logovayAravinao, iya eso vannito sapakkhami / 35 Aja kAraNaM punakIrai jaiNA vipakkhevi / / vR- iti evamuktena prakAreNa eSa lokopacAravinayaH svapakSe suvihitalakSaNe varNitaH AsAdya kAraNaM vipunarvipakSepi gRhastheSu tathAvidhAgAriSu zrAvakeSu pArzvasthAdiSu eSa lokopacAravinayAbhyAsa varttitvAdilakSaNo yatanayA pravacanonnativyAghAtaparihAreNa saMyamAnAbAdhayA ca kriyate, tadevaM kAyavAGmanolokopacArabhedatazcatuH prakAraH pratirupavinayayuktaH athavA anyathA catuH prakAraH pratirupavinayastAneva prakArAn darzayati / / [ bhA. 86 ] cauhA vA paDivo tattheganulomavayaNasahiyattaM / paDiruvakAyakiriyA phAsaNasavvAnulomaMca / / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 vyavahAra - chedasUtram-1vR- vAzabdaH prakArAMtaradyotanArthaH, anyathA vA catuSprakAraH pratirupavinayaH tatra teSu caturSu prakAreSu madhye ekaH pratirupavinayastAvadayaM yaduta anulomavacanasahitatvaM yatkimapi kAryamAdiSTaH karoti, tatsarvamanulobhavacanapUrvakaM karoti nAnyatheti bhAvaH, dvitIyapratirUpakAyakriyA yathA paripATyA zarIravizrAmaNamityarthaH, tRtIyaH saMsparzanavinayaH yathA gurvAdeH sukhAsiko yaH jAyate tathA mRdusaMsparzanapratyekaH saMsparzanaviSaya itibhAvaH, caturthaH sarvAnulomatA sUtresarvAnulomamiti bhAvapradhAno nirdezaH, caH samuccaye sA ca sarvAnulomatA vyavahAraviruddhepi prANavyaparopaNakAriNyapi vA samAdeze yathAkramaM tatheti pratipattistathaiva va kAryasaMpAdanamityevaM rupA etAneva prakArAn krameNa vyAcikhyAsuH prathamatonulomavacanasahitatvaM vyAkhyAnayati - bhA. [ 87 ] amukIra u AmaMti bhaNai anulomavayaNasahito u, vayaNapasAyAIhiya abhinaMdai taM vayaM garuNo / / vR- icchAkAreNa bho ziSyAH amukaM kriyatAmityevaM guruNA samAdiSTe yo vacasA Amamiti brUte eva kiMtu gurostAM vAcaM vadanaprasAdAdibhiH vadanasya prasAdena mukhasya prasannatayA AdizabdAt utphullanayanakamaloM'jalipragrahAdinA cAbhinaMdati, mahAn kRtaH prasAdo yadevaM samAdiSTa iti evaM jJApanena sphItIkaroti sa vinayavinayavatorabhedopacArAt anulomavacanasahitaH pratirupavinayaH tuzabda evakArArthaH evarupa evAnulomavacanasahito nAnya iti, asyaiva vinayasya karaNe upadezamAha - [bhA. 88] codayaMte paraM therA icchAniccheya taM vaI; juttA vinayajuttassa guruvakkanulomatA / / vR- sthavirA AcAryAdayaH te paraM ziSyaM codayaMte teSAM tatrAdhikAritvAt tatra tAM codanAtmikAM vAcaM prati yadi icchA bhavati tadAdiSTakAryakaraNAya yadivA anicchA tathApi vizuddhAnvayatayA vinayayuktasya guruvAkyAnulomatA AmamityevaM guruvAkyopabRMhaNaM, guruvAkyopadiSTakAryasaMpAdakatA ceti lakSaNA yuktA iyamatra bhAvanA jAtikulasamanvitena vinayamicchatA sadaiva gurornikaTavarttinA bhavitavyaM tatra yadA guruH zikSayate, tadA tAM zikSAmicchatA anicchatA vA'vazyaM guruvAkyamAmamiti tathaivetyevaM upabRMhaNIyaM kAryaM ca saMpAdanIyamiti etadeva savistaramAha / [ bhA. 89 ] vo bhAti tattha khappaM samujjame / naUsacchaMdayA seyA, loe kimuta uttare / vR- guravo yatprabhASate, karttavyatayopadizaMti, tatra kSipraM zIghraM samudyacchet samyagudyamaM kuryAt yato nahu naiva svacchaMdatA svAbhiprAyeNa varttitA zreyasI lokepi, apizabdotrA'nukto'pi sAmarthyAt gamyate, kimuta uttare lokottare suvihitajanamArge paralokArthinastasya sutarAM na zreyasI, jnyaanaadivicyutiprsNgaat| jadutaM gurunisaM jovi AisaI munI / [ bhA. 90 ] tassAvi vihiNA juttA, guruvakvAnulomatA / / bR-yathoktaM gurunirdezaM gurvAjJArUpaM yopimunirAdizati kathayati, tasyApi tathAdizataH pratividhinA sUtroktena yuktA guruvAkyAnulomatA yato yathoktasvarupAttadevamukto'nulomavacanasahitasvarUpo vinayaH, saMprati pratirupakAyakriyAvinayamAha - [ bhA. 91] addhA vAyaNAe ninnAsaNayAe parikilaMtassa / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 91] 37 sIsAIjA pAyA kiriyA pAyAdavinauya / / vR- adhvani mArge vAcanAyAM sUtrArthapradAnalakSaNAyAM ninyAsanatayA niraMtaropavezanataH parikrAMtasya samaMtataHkramamupAgatasya kriyApratirupakAyakriyA vizrAmaNetitAtparyArthaH karttavyetivAkyazeSaH, kathaM kartavyetyataH AhazI daryAvatpAdau zirasyArabhyakrameNatAvatkarttavyAyAvatpAdau; yadipunaH pAdAdArabhya karoti tadA avinayaH pAdAdimalasyazIrSAdiSu lagnAt atraivApavAdamAha - [bhA.92] jattovabhaNAigurukarei kiyakamma motato / puvvaM saMpharisaNavinaupuna parimauyaM vAjahAsahai / / vR-yato vA aMgAdArabhya gururbhaNati tat pUrvamArabhya kRtikarma vizrAmaNAM, mo itipAdapUraNe karoti tathAcasatipAdAdapyArabhya kurvato nAvinayaH gurvAjJAkAritvAt uktonulomakAyakriyAvinayaH, saMprati saMsparzanavinayamAha; saMpharisaNetyAdisaMsparzanavinayaH punaH parimRdukaMvAzabdAdalpamRdukuMvA yathA sahate tathA vizrAmaNAMkaroti, atisvareNa vizrAmaNAyAM paritApanasaMbhavAt atha vizrAmaNAyAM ko guNa ityata Aha |[bhaa.93] vAyAisaThANaM vayaMtibaddhAsaNassajenubhiyA / kheyajao tanuthirayA, balaMcaarisAdao nevaM; / / vR-vAtAdayo vAtapittazleSmANo ye baddhAsanasya sataH kSubhitAH svasthAnAt praticalitAste sthAnaM vrajaMti svasthAnaM pratipadyaMte, te na vikrayAM bhajatIti bhAvaH, tathA vAcanApradAnato mArgagamanato vA yaH kheda upajAtaH tasya jayo'pagamobhavati, tathA tanoH zarIrasya sthiratA dADhyaM bhavati, na vizarArubhAvaH, ata eva ca balaM zarIraM tadupaSTaMbhato AdizabdAttadanyarogA na upajAyaMte, ete vizrAmaNAyAM guNAstataH kartavyo'vazyamanulomakAyakriyAvinayaH, saMsparzanavinayazcasaMprati sarvatrAnulomatAvinayamAha - [bhA.94] seyavapumekAko, diTho caudaMtapaMDurovebho / . AmaMti paDibhaNatesavvatthanulomapaDilome / / vR-zvetavapuHzvetazarIromemayA kAko dRSTaH yadivA ibho hastIcaturdatopAMDurazcamayAdRSTaiti vartate, evaM pratilome lokavyavahAraviruddha guruNA kathamapyucyamAne Amabhiti pratibhaNati ziSye sarvatrAnulomalakSaNo vinayaH pratipattavyaH, kimuktaMbhavati, yadinAmazvetavapurmayA kAkodRSTaityAdikaM lokavyavahArapratikUlaM kathamapi gururbhaNati tathApi tadAnIM sakalajanasamakSamAmityevaM vaktavyaM, na punastadvacaHkuTTayitavyaM, kevalaMvizeSArthinAjanavirahekAraNaMpraSTavyaM, evaM hisarvAnulomatAlakSaNo vinayaH prakaTito bhavati nAnyathA / - [bhA.95] miNugoNasaMgulehiMgaNehase dAhavakalAiMse / agaMgulIevagdhaMtudaDivagaDaMbhaNati Amamiti / / vR-miNupramiNugonasaMsarpajAtivizeSa aMgulaiH yathA kiMyatyaMgulAni ayaMgonaso vidyateititathA gaNaya parisaMkhyAhi se tasya gonasasya daMSTrAH yadivA se tasya vakra vAlAni pRSTasyopari maMDalalakSaNAni gaNaya kiyaMtyo'sya daMSTraH kiyaMti vAsya pRSThasyoparivakravAlAnItyetat gaNiyatvA kathayetibhAvaH,tathA agrAMgulayAaMgulyagrabhAgenavyAdhaMtudatotreNevavyathaya, tathADipaprollaMdhaya avaTaMkUpaM, evaM prANapratilomaM vadatigurau sarvatrAnulomatAvinayayuktaH ziSya AmamitibhaNati, gurakho hisakalajagatprANivargaviSaya Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram - 1 paramakaruNAparitacetasastatasta eva yuktamayuktaM vA jAnaMti kimatra ziSyasya ciMtayeti ziSyeNa sarvatrAnulomavinayamicchatA Iddazamapi guruvacanaM tatheti pratipattavyamiti, saMprati guttisu ya samiIsu ya ityAdi gAthAyAM yaduktaM pasatthe ya iti tatra prazastagrahaNavyavacchedyaM darzayati - tattha upasatthagaNa paripiTTaNachejjamAi vArei / usannagihatthANa, ya uTThAIya puvvuttA || [bhA. 96 ] vR- joge tahA pasatthe ya ityatra yat prazastagrahaNaM kRtaM tat aprazastayogaM paripiTTanachedAdikaM vArayati nirAkaroti, na tadakaraNe pratikramaNaM prAyazcittaM bhavatIti bhAvaH, tasyAprazastatvena tat karaNasyaiva prAyazcittaviSayatvAt, tathA avasannAnAmupalakSaNametatpArzvasthakuzIlAnAM ca tathA gRhasthAnAM pUrvoktA utthAnAdayo'bhyutthAnajalpAsanapradAnAdayastAnapi vArayati, teSAmapi tAn prati aprazastatvAt, atraiva prAyazcittayojanAmAha || [ bhA. 97] 38 jo jattha ukaraNijI, uTTANAiMu akaraNetassa / hoi paDikkamiyavvaM emevaya vAe mAnasie / / vR- yo yoga utthAnAdirabhyutthAnAMjalipradAnAdiko yatra AcAryAdiviSaye karaNIya uktastasya tatrAkaraNe pratikramitavyaM bhavati, mithyAduHkRtaM prAyazcittaM bhavatIti bhAvaH, tadeva tat kAyikapratirupayogaviSaye uktameva anenaiva prakAreNa vAcike mAnasikepi yoge pratirupe vaktavyaM, yathA vAciko mAnasikopi yaH pratiyogarupayogo yatra karaNIya uktastasya tathA tatrAkaraNe mithyAduH kRtaM prAyazcittamiti, cazabdo'nuktasamuccayArthastena icchAmidhyAdiprazastayogAkaraNepi mithyAduH kRtaM draSTavyaM, saMprati yat mUlagAthAyAmatikkame anAbhoge ityupanyastaM, tadvyAkhyAnayannAha / / [ bhA. 98 ] avarAhe atikkamaNe vaikkame ceva taha anAbhoge / bhayamANe u akiccaM, pAyacchittaM paDikkamaNaM; / / bR- aparAdhe uttaraguNapratisevanarupe atikramaNe tathA vyatikrame ca tathA'nAbhAMgato'kRtyamapi mUlottaraguNa pratisevanAlakSaNaM bhajamAne pratikramaNaM mithyAduSkRtaM prAyazcittaM tadevamuktaM pratikramaNArhaM prAyazcittamidAnIM tadubhayArhamabhidhAtukAma Aha / [bhA. 99 ] saMkie sahasAgAre bhayAure AvatIsuyaH / mahavvayAticAre ya, chaNhaM ThANANa bajjhato / / vR- zaMkitaH prANAtipAtodau yathA mayA prANAtipAtaH kRtaH kiMvA na kRtastathA mRSA bhaNitaM navA, avagraho'nujJApito navA, snAnAdidarzananimittaM jinabhavanAdigatasya strIsparze rAgagamanamabhUnnavA, iSTAniSTeSu zabdAdiSu rAgadveSau gata navA takrAdilepakRdavayavAH kathamapi pAtragatAH paryuSitA bhikSArthamaTitukAmena dhautAH kiMvA na dhIttA ityAditatra pannAM sthAnAnAM bAhyaM tadubhayalakSaNaM prAyazcitamiti yogaH, tathA upayogavatopi sahasAkAre sahasA prANAtipAdikaraNe tathA bhaye duSTamlecchAdisamutthe yadivA hastyAgamane meghodakanipAtasparzane dIpAdisparzanena vA AkulatayA prANAtipAtAdikaraNe tathA AturaH kSudhApipAsayA vA pIDitaH bhAvapradhAnazcAyaM nirdezastatoyamarthaH AturatAyAM tathA ApatcaturddhA tadyathA dravyApat kSetrApat kAlApat, bhAvApat; tatra dravyApat durlabhaM prAyogyaM dravyaM, kSetrApacchinnamaMDapAdi kAlApat durbhikSAdi, bhAvApat gADhaglAnatvAdi etAsu sa hiMsAdoSamApadyamAnasyApi anAtmavazagasya Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 99] tathAhi IyaryAsamitAvupayuktopyuccAlite pAde sahasA samApatitaM kuliMginamapi vyApAdayet mRSApi kadAcitsahasAbhASate'grahamapikadAcidrAbhasikatayAananujJAtamapiparibhogayati atyulbaNamabalArupamavalokya kadAcanipi sahasArAgamupaiti ityAdi, tathA bhayAtprapalAyamAno bhUjala jvalana vanaspatidvitricatuHpaMcedriyAnapi vyApAdayen mRSApi bhayA bhASate, parigrahamapi dharmopakaraNabAhyasya karoti, AturatAyAmapisamyagIryApazAzodhanesaMbhavatiprANAtipAtaH, atyAturatAyAMkadAcinmRSAbhASaNamapi adattAdAnamapi ca evamApatsvapi bhAvanIyaM, yathA mahAvratAnAM prANAtipAtanivRttyAdInAM sahasAkAraH sphuTabuddhayAkAraNatovAaticArecazabdAdatikramavyatikramayozcatathA'tikramAdInAMmahAvRtaviSayANAmanyatamasyAzaMkAyAMvAkimityAhachaNhaThANANabajjhatoitiihakeSAMcitanavasthitapArAMciteprAyazcite dveapikaMprAyazcittamitipratipattiH tanmatena navadhA prAyazcittaM, tatracAdye dveprAyazcitemukatvAzeSANi sapta prAyazcittAni teSAM ca saptAnAM prAyazcittAnAM yadAdyaM prAyazcittaM tat uparitanAnAM SaNNAM bAhye nAbhyaMtaramiti. SaNNAMsthAnAnAMbAhyataH iti vacasA tadeva pratipattavyaM yazca tadabhayaM taccevaM bhAvanIyaM, zaMkitAdiSu yathoktasvarupeSu satsu prathamaM guruNAM purata AlocanaM, tadanaMtaraM gurusamAdezena mithyAduHkRtadAnamiti tatra yaduktaMsaMkieiti tattvavRNvannAha - [bhA.100] hitthova na hitthome, sattobhaNiyaM vanabhaNiyaM mosaM / __ugahanueNamaNunnA, taie phAsecautthammi // [bhA.101] iMdiyarAgaddosAu, paMcame kiMgatominagatotti / chaThelevADAi,dhoyamadhoyaM navAvetti // vR. sattvaH prANI hitthotti dezIpadametat hisiMto me mayA na vA hiMsita iti, tathA bhaNitaM yadi vAna bhaNitaMtathAtRtIye adattAdAna viratilakSaNe avagraho'nujJAna kAritA, tathA caturthe maithunavirati lakSaNe, jinabhavanAdiSu snAnAdi darzana prayojanato gataH san phAse iti strI sparzarAgaMgato na vA, tathA paMcame parigraha viramaNalakSaNe indriyeSu viSayiNA viSayoSalakSaNAdindriya viSayeSuiSTAniSTeSurAgadveSau gatosmi kiMvAnagataiti, tathASaSTherAtribhojana viramaNelepakRdAditakrAdyavayavapaMkathamapiyAtrAdigataMparyuSitaM bhikSATanArthamudyatena dhautamathavAna dhautaMmayeti yadyaivaM tataH kimityAha[bhA.102] iMdiya avvAgaDiyAje atthA anuvadhAriyA / tadubhayapAyacchittaM paDivajjaibhAvato / / vR. uktena prakAreNa ya arthaH prANAtipAtAdayaH indriyaizcakSurAdibhiravyAkRtA aprakaTIbhUtAH prakaTIkRtAapiyeanupadhAritAnasamyakdhAraNAviSayIkRtAsteSuprAyattiMpratipadyatebhAvataH samyak apunarAvatanena tadubhayamiti tacca tad ubhayaM ca pUrvaM guruNAM purata AlocanA tadanaMtaraM tadAdezato mithyAduHkRtadAnamityevaM rUpaMtadubhayaM etadevasavistaramabhidhitsurAha - [bhA.103] saddA suyA bahuvihA tatthaya kesu vigatomirAgaMti; / amugattha mevitakkA, paDivajjaitadubhayaM tatthA / / vR-zabdAmayAbahuvidhAbahuprakArAH zrutAH zravaNaviSayIkRtAstatrateSubahuvidheSuzabdeSuzruteSumadhye vitarkatievaM me vitarkasaMdehoyathAkeSucidapiamugatthati amukeSurAgamupalakSaNametatdveSaMvAgatosmi tatratasmin zaMkAviSaye tadubhayamuktalakSaNaMprAyazcittaMbhAvataH pratipadyate, yadi hi nizcitaMbhavati yathA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra -chedasUtram-1amukeSuzabdeSu rAgadveSaM vAgataiti tatrataporha prAyazcittaM athaivaM nizcayo na gato rAgadveSaM vA tatrasa zuddha eva na prAyazcittaviSayaH, tatovitarke yathoktalakSaNetadubhayameva prAyazcittamiti / [bhA.104 evameva sesaevi visae AseviUNaje pacchA; / kAUNaegapakkhe nataraitahiyaM tadubhayaM tu / / vR- evameva ukte naiva prakAreNa yAn rupAdIn viSayAn Asevyopabhujya upalakSaNametat prANAtipAtAdInapyAsevya pazcAtekatarasminpakSe aparAdhalakSaNe nirdoSatAlakSaNevA kartunazaknoti, yathA rupAdiSu viSayeSu rAgadveSaM vA gataH prANAtipAtAdayo vA kRtA iti yadi vA na gato rAgadveSau, nApi kRtAH prANAtipAtAdaya iti tatratadubhayaMcatadubhayameva tuzabdasyaivakArthatvAtyathoktalakSaNaMprAyazcittaM zaMkAspadatvAt tadevaM zaMkiteiti vyAkhyAtaM, saMpratisahasAkAre ityAdi vyAcirakhyAsurAha - [bhA.105] upayogavato sahasA, bhaeNavA pelliekuliMgAdi / accAurAvatIsuyaanesiyAdigahaNabhogA / / vR-upayogavatopiIsimitausamyagupayuktasyApiuccAlitepAdekathamapisahasAyogataHsamApatitaH san kuliMgIvyApadyatebhayenavA caurasiMhAdInAMbhRzaM prapalAyamAnebhayagrahaNamupalakSaNaMtena etadapidraSTavyaM pareNavA pellieiti paraNaprerito vA tadvyApAramAsAdya kuliMgI upalakSaNametatpRthivyAdijIvanikAyo vA vyApattimApnuyAt tathA atyAture kSudhApipAsayAvA atyaMtapIDite tathA Apatsu dravyApadAdiSuyadi aneSitAdigrahaNe bhogau bhavataH aneSitamaneSaNIyamAdizabdAdakalpanIyasya parigrahaH, na kevalamaneSitAdigrahaNabhogau kiMtugamanAgamanAdau pRthivyAdijaMtuvirAdhanApibhavatitathApitatraprAyazcittaM yathoktalakSaNaM tadubhayamiti vartate sahasAkArAdiviSayatvAt, saMprati mahavvayAiyAre ya ityetavyAkhyAnayannAha - [bhA.106) sahasAkAre aikkamavaikkameceva tahaaiyAre / hoivasaddaggahaNA pacchittaM tadubhayaM tisuvi / / [bhA.107] atiyAruvayAvA, egayare tatthahoiAsaMkA / navahA jassa visohI tassuvariMchaNhaMbajjhaMtu / / vR-sahasAkArataH sahasAkAratotikrame vyatikrame aticAreca prAgvyAvarNitasvarupemahAvrataviSaye iti sAmarthyAt gamyate mahavvayAiyAre ya iti padasya vyAkhyAyamAnAtvAt eteSu triSvapi doSeSu tadubhayamuktasvarupaM prAyazcittamitiyogaH, athamUlagAthAyAM mahAvratAtIcAre cetyevoktaMtataH kathamatra vivRtaM atikrame vyatikrame veti ? ata Aha, cazabdagrahaNAt kimuktaM bhavati ? cazabdagrahaNataH mUlagAthAyAmatikramavyatikramayorapi samuccayaH kRta ityadoSaH, athavA aticArasya paryaMtagrahaNAdatikramavyatikramayorapi upayoga sphuTabuddhayAkaraNe tadubhayaM prAyazcittamiti yogaH, vAzabdo bhinnakramatvAdegayare ityatra yojanIyaH tato'yamartha ekatarasmin vA tatra atikrame vyatikrame vyatikrame aticAre vA yadi bhavatyAzaMkA yathA mayAtikramaH kRtI na vA vyatikramo kRto na vA aticAraH kRto naveti tatrApi tadubhayaM prAyazcittaM iha sahasAkArAzaMke saMkie sahasAgAre padadvayenApi gate, kevalaM mahAvratAnAmatikramamAdiSvityAzaMkAyAM sahasAkAre caitadeva prAyazcittaM nAnyat parikalpanIyamiti bhASyakRtA sahasAkArAzaMka api yojite, chaha ThANANa bajhaM tu iti vyAkhyAnayannAha navahetyAdi Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 107 ] 41 yasyAcAryasya mate'navasthitaparAMcitayoraikyAvivakSaNAt navadhA navaprakAza vizodhiH prAyazcittaM, tasya AdyaprAyazcittadvayasyopari yadvarttate prAyazcittaM tat SaNAmuparitanAnAM bAhyameva tuzabdasyaivakArArthatvAta, tataH chaNhaM ThANANa bajjhatu iti tadubhayaM prAyazcittaM pratipattavyamiti uktaM tadubhayArhaM prAyazcittamidAnIM vivekAhamAha / - [ bhA. 108 ] kaDajogiNa u gahiyaM sejjAsaMthArabhattapAnaM vA / aphAsuesaNijaM nAuM vivego upacchittaM / / vR- kRtayogI nAma gItArthaH, kazca gItArtha ucyate vastrapAtrapiMDazayyaiSaNAdhyayanAni chedasUtrANica sUtrato'rthataH tadubhayato vA yena samyagadhItAni sa gItArthaH, tena kRtayoginA zrutopadezAnusAripariNAmapariNatena zayyA upAzrayaH upAzrayagrahaNAt tRNaDagalakamallakAdiparigrahastepAmapiprAyastatraiva saMbhavAt saMstArakaH pratItaH, saMstArakagrahaNaM sakalaughikopagrahikopalakSaNaM bhaktamazanaM, pAnaM sauvIrAdi vAzabdAt khAdiya svAdimaM vA gRhItaM pazcAt kathamapi aprAsukamaneSaNIyaM vA jJAtaM, tatra prAyazcittaM tasya gRhItasya zayyAdervivekaH parityAgaH uktaM ca taM sejjAiyaM vihiNA suuvaiTheNe vigiMcamANo parisuddhA iti / / pauraNapANagAme kiM sAhu na veti sAvae pucchA natthi / vasahitti pakayA Thiesu atisesiyavivego / / [ bhA. 109 ] vR- kecit sAdhavaH pracurAnnapAne grAme gatAstatra vasatirduH prApA nocitA labhyate iti na sthitAH tataH sAvae pucchA iti SaSThisaptamyorarthaM pratyabhedAt zrAvakasya tathAbhinavadIkSitasya pArzve pRcchA abhavat yathA kimiti sAdhavo nAtra tiSThati sa prAha nAstyatra vasatiriti kRtvA tataH sAdhuSu gateSu zrAvakaiH paryAlocya vasatiH prakRtA prakRSTA kRtA tasyAM ca kRtAyAM kAlAMtareNa tevAnye vA sAdhavaH samAgatAstatra sthitA sthiteSu ca katipayadinAtikrame atizeSitaM jJAtaM ca sati tataH prAyazcittaM vivekaH kimuktaM bhavati, jJAte sati tAM vasatiM parityajaMtaste zuddhA iti upalakSaNametat, tena etadapi draSTavyaM / / azaThabhAvena giri rAhu megha mahikArajaH samAvRte savitari udgatabuddhayA anastamitabudhdhyA vA gRhItamazanAdikaM pazcAt jJAtamanudgate astamite vA sUrye gRhItaM tathA prathama pauruSyAM gRhItvA caturthAmapi pauruSIM yAvat dhRtamazanAdi zaThabhAvenA'zaThabhAvena vA arddhayojanAtikrameNa nItamAnItaM vAzanAdi tatra viveka eva prAyazcittamiti zaThAzaThayozcedaM lakSaNaM iMdriyavikathAmAyAkrIDAdi kurvan zaThaH glAnasAgArikasthaMDilabhayAdikAraNato'zaTha iti uktaM vivekArhaM prAyazcittaM saMprati vyutsargrArhamAha - gamanAgamanaviyAre suttevA sumiNe daMsaNe rAto / nAvA naIsaMtAre pAyacchittaMvi ussaggo / / [ bhA. 110 ] vR- gamanamupAzrayAt gurumUlAdvA bahirgamanaM bhUyaH svopAzraye gurupAdamUle vA bahiH pradezAt pratyAvacanamAgamanaM ca gamanaM ca gamanAgamanaM samAhAro dvaMdvaH gamanapUrvamAgamanaM gamanAgamanaM gamanaM AgamanaM ca gamanAgamane syAdAvasaMkhyeya ityekazeSaH tayostatra yadA bhaktAdyarthamanyasmin grAmaM gataH san vizramaNanimittamAsitukAmo'thavA yAvannAdyApi velA ca bhavati tAvat pratIkSitukAmo yadivA prathamAlikAM kartukAmo yadA zunyagRhAdiSu pravizati tadaivamAdiSu prayojaneSu gamanamAtrepi airyApathikIpratikramaNapurassaraM kAyotsargaH prAyazcittaM, tadanaMtaraM kAryasamAptau bhUyaHsvopAzrayapraveze AgamanamAtre kAyotsargaH, zeSeSu prayojaneSvapAMtarAle vizrAmaNAsaMbhave gamanAgamanayoriti viyAre iti Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram-1vicAro nAma uccArAdipariSThApanaM, tatrApi prAyazcittaM kAyotsargaH sutte vA iti sUtre sUtraviSayeSu uddezasamuddezAnujJApratikramaNa zrutaskaMdhAMgaparivarttanAdizca vidhisamAcaraNaparihArAya prAyazcittaM kAyotsargaH, vAsamuccaye sumiNedaMsaNerAu iti utsargato divA svaptumeva na kalpate tato rAtrigrahaNaM rAtrI svapnadarzane prANAtipAtAdisAvadyabahule kadAcidanavadyasvapnadarzane vA aniSTasUcake upalakSaNametat duHzakunadurnimitteSu vA tatpratighAtakaraNAya kAyotsargakaraNaMprAyazcittaM; nAvA naisaMtAre iti nauzcaturdA tadyathAsamudranauudyAnI avayAnI tiryaggAminIcatatrasamudranauH pravahaNaMyena samudrolaMdhyate,zeSAstistro nadyAM tatrApi yA nadyAH pratizrotogAminI sA udyAnI anustrotogAminI avayAnI yA punarnadI tiryak chinatti sA tiryagAminI tatra yatanayopayuktasya yathAyogaM caturvidhayApi nAvA tathAvidhaprayojanotpattivazato gamane sUtroktavidhinA kAyotsargaH prAyazcittaM nadIsaMtArazcaturvidhastatra pAdAbhyAM tridhA tadyathA saMghaTTaH, lepastadupari ca tatra jaMdhArddhapramANe udakasaMsparza saMghaTTaH, nAbhipramANe udakasaMsparza lepa tata upari udakasaMsparza tadupari caturtho nadIsaMstAro bAhaDDapAdibhiH eteSvapi sarvatra yatanayopayuktasya prAyazcittaM kAyotsargaH vyutsargaH kAyotsarga ityarthAMtarameSa gAthAsaMkSepArthaH / / sAMpratamenAmeva gAthAM vivarISuryeSusthAneSugamanamAgamanaMgamanAgamanaMvA pratikramaNIyaM saMbhavatiyo vicAraviSayoyatpramANaMca tatra kAryotsargaprAyazcittaM tadetadupadarzayannAha - [bhA.111 bhattepAne sayaNAsaNeya arahaMtasamaNasejjAsu / uccAre pAsavaNepaNavIsaM hoti UsAso / / vR- bhakte pAne zayanAsane ca arihaMtasamaNe sejjAsu iti zayyAzabdaH pratyekamabhisaMbadhyate arhacchayyAyAmahadbhavane, zramaNazayyAyAM zramaNopAzraye, gamanamAgamanaM ca pratikramaNIyaM saMbhavati uccAraprazravaNayostuhastazatAdvahirgatvA paristhApanegamanAgamaneMtarbhAvaH hastazatAbhyaMtarataeva tadvyutsarge tanmAtrakapariSThApanevAvicAraviSayeeteSucasarveSvapisthAneSucakAyotsargaprAyazcittasya pramANaMbhavati paMcaviMzatirucchrAsAH tatrabhakte pAne vAkathaMgamanamAtraMpratikramaNIyaMsaMbhavatItipratipAdanArthamAha - [bhA.112] vIsamaNaasaikAle paDhamAliyavAsa saMkhaMDIe / vAiriyAvahiyaThAegamanaM tupaDikkamaMtassa / / vR- yadA bhaktArthaM pAnArthaM vA bhikSAcaryayA grAmAMtaraM gatvA mArgagamanasamutthaparizramamajayAya vizrAmyati, asati kAleti athavA asati bhikSAkAle yAvat bhikSAvelA bhavati tAvatpratIkSitukAmaH paDhamAliyatti yadivA kSudhApIDitaH san prathamAlikAM kartukAmA yatrazunyagRhAdiSu pravizati, vAsatti athavA tasminnanyasmin vA grAme bhikSAmaTatotarA varSaM patitumArabdhaM tataH channaM kimapi sthAnaM pravizya tatrAsitukAmaH saMkhaMDIe vA iti saMkhaMDyAM vA apramANAyAM dhruvaM bhUyAt lAbha iti jJAtvA kvacidanyatra pratIkSitumicchurbhavatitadA tasyairyApathikyarthaIryApathikapApavizudhdhyarthaMgamanaMpratikrAmato gamanaviSayaM pratikramaNaM kurvataH kAyotsargaH prAyazcittaM sa ca kAyotsargaH paMcavizatyucchAsapramANaH ucchrAsAzca pAdasamAsa iti paMcaviMzatezcaturbhiH bhAge hate SaT zlokA ekapAdAdhikA labhyate tatazcaturvizatistavaH caMdesu nimmalayarA iti pAdaparyaMtaMkAyotsarge ciMtanIya itibhAvaH / / [bhA.113] evameva sesaesuvihoinisajjae aMtaregamanaM / AgamanaMjaMtatto niraMtaragayAgayaMhoi / / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 113] 43 vR-evamevabhaktapAnayorivazeSeSvapisthAneSuzayanasanAdiSuyAvatnAdyApivelA bhavatitAvatyAvat pratIkSaNaMtadetadatrAMtaraMtasmin aMtare niSadyAyAmupavezane kevalaMgamanaMpratikramaNIyaMbhavati tathAhizayanaM nAma saMstArakAdi AsanaM pIThakAdi tadyAcanArthaM vacanApi gatastatra glAnacAritvAdibhiH kAraNaiH zarIradurbalatayAjAtaparizramovizramitukAmaH,saMstArakAdiprabhurvA na vidyatekvacidanyatragatatvAttatastaM pratIkSitukAmApathikapApavizodhanAyagamanaMpratIkramatItiAgamanaMjaMtattoitievaM bhaktapAnAdyarthaM vizramya kAryasamAptau tataH sthAnAtyadA bhUyaH svopAzraye pratyAvantrate tadA kevalamAgamanaM pratikramaNIyaM bhavati yadi punareteSveva prayojaneSu noktaprakAreNApAMtarAle vizramaNaM bhavati tadA niraMtare bhavati uktalakSaNasyAMtarasyAbhAvegatAgataMgamanAgamanaMsamuditaMpratikramaNIyaMjAyateevamarhacchamaNazayyAsvapi gamanamAgamanaM gamanAgamanaM ca pratikramitavyaMbhAvanIyaM, tadyathA pAkSikAdiSu jinabhavanAdau caityavaMdako gatvAyadAsnAnAdidarzananimittamairyApathikIpratikramya vizrAmyatitadA kevalaMgamanameva pratikramaNIyaM, tataH svopAzraye pratyAyAtAvAgamanaM vizrAmaNAsaMbhavegamanAgamanamiti, tathApAkSikAdau ye'nyavasatiSu susAdhavaste'zyaM vaMdanIya iti vidhistatastatra vaMdako gato yadA vizrAmyati tadAgamanaM, tataH svopAzraye pratyAgamane AgamanaM, vizrAmaNAbhAve gamanAgamanaM pratikramaNIyamiti; uccAre prazravaNe ca hastazatAd bahiryutsRSTe'pAMtarAle prAye vizrAmaNAsaMbhavAt gamanAgamanaM samuditaM pratikramaNIyaM bhavati, yadApi hastazatasyAmyaMtare uccAraM prazravaNaM tanmAtrakaM vA pariSThApayati tadApi vicAre iti vacanAt eyApathikIpratikramaNapurassaraH paMcaviMzatyucchrAsapramANaH kAyotsargaH prAyazcittaM, saMprati sutte iti padaM vyAtikhyAsurAha - [bhA.114] uddesasamuddese sattAcIsaMtahA anunAe / aThevayaUsAsA paThavaNApaDikkamaNamAdI / / vR-uddezovAcanAsUtrapradAnamityarthaHsamuddezovyAkhyAarthapradAnamitibhAvaH, anujJAsUtrArthayoranyapradAnapradAnaM pratyanumananaM eteSu tathetizabdo'nuktasamuccayArthastena zrutaskaMdhaparivarttane aMgaparivarttaneca kRte taduttarakAlamavidhisamAcaraNaparihArAya prAyazcittaM kAyotsargaH saptaviMzatyucchAsapramANaM paryantaikapAdahInaH samastazraturviMzatistavastatra ciMtanIya iti bhAvaH, aTevaya ityAdi / prasthApanaM svAdhyAyasya pratikramaNaHkAlasyatayoHkaraNekAyotsargaHprAyazcittamaSTAvevocchrAsaH aSTocchrAsapramANaH AdizabdAtpAnakamapiparisthApyaaipithikI pratikramaNottarakAlaMkAryosargoSTocchrAsapramANaH karaNIya iti draSTavyametaccAsyaivavyavahArasya cUrtyAM dRSTrAlikhitamiti / atraivAkSepamabhidhitsurAha - [bhA.115] puvvaM paTTavaNAkhalu uddesAIyapacchatto hoti / paTThavaNuddesAdisuanAnupuvvI kayA kiMnu / / vR-nanupUrva prasthApanAkhalusvAdhyAyasya kriyate, pazrAduddezAdayo bhavaMti,tataH prasthApanoddezAdiSu vyavasthiteSu kiMnu ityAkSepe kimarthaM nanu anAnupUrvI anaMtaragAthAyAM kRtA kimiti pazrAt gAthAyAM pUrvamuddezAdayauktAstadanaMtaraprasthApanamitibhAvaH, naiSadoSomatAMtareNaivaMrupAyAapyAnupUrvyAHsaMbhavAt tathAcAha[bhA.116] ajjhayaNANaMti tayaM puvvuttaM paTTavijaIjehiM / tesiMuddesAdi, puvvamato pacchapaTThavaNA / / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chaMdasUtram - 1 vR-yairAcAryairadhyayanAnAmupalakSaNametaduddezakaprabhRtInAM ca tritayaM uddezasamuddezAnujJAlakSaNaM pUrvoktaM pUrvapravarttitaM prasthApyate uddezAdiSu kRteSu pazcAteSAM prasthApanA yairAcAryairupavarNyate teSAM matenAyamevakrama iti vAkyazeSaH, ataH prAk gAthAyAM pUrvamuddezAdayaH uktAH pazrAt prasthApaneti, saMprati suttevA iti vAzabdasamuccitaM darzayati / / [ bhA. 117] 44 savvesu khaliyAdisu jjhAejA paMcamaMgalaM / do silogeva ciMtejjA egaggo vAcitakkhaNaM / / vR- iha yadi bahirgamanaM prayojanAnaMtaraprAraMbhe vA vastrAdeH skhalanaM bhavati, Adi zabdAt zeSApazakunadurnimittaparigrahaH teSu sarveSu skhalitAdiSu samupajAteSu vivakSitaprayojanavyAdhAtasUcakeSu samudgateSu tatpratighAtanimittaM paMcamaMgalamaSTocchvAsapramANaM namaskArasUtraM dhyAyet yadivA yo vA tau vA svAdhyAyabhUtau dvau zlokau ciMtayet, athavA yAvatAkAlena dvau zlokau ciMtyete tatkSaNaM tAvaMtaM kAlaM ekAgraH kAyotsargasthaH san zubhamanA bhUyAt / / [ bhA. 118 ] biiyaM puna khaliyAdisu ussAsA hoti tahaya solasaya / taiyaMmi ubattIsA cautthaMmi na gacchaeaNaM / / vR- dvitIyaM vAraM punastathA tenaiva prakAreNa skhalitAdiSu vivakSitaprayojanavyAdhAtasUcakeSu samudbhUteSu tatpratighAtanimittaM kAyotsargaucchvAsAH SoDaza bhavaMti poDazocchvAsapramANaH kAyotsargaH kriyate iti bhAvaH, taimaMpiuityAdi, tRtIyavAre tRtIyasyAM velAyAM skhalitAdijAteSu tatpratighAtanimittaM kAyotsarge dvAtriMzaducchvAsAH pratikSapaNIyAH caturthe vAre skhalitAnAM pravRttau svasthAnAt vivakSitAdanyat sthAnaM na gacchati, upalakSaNametat nApyanyat prayojanaM prArabhate, avazyaM bhAvividhanasaMbhavAt saMprati sumiNadaMsaNe rAto iti vyAkhyAnayannAha - bhA. 119] pANavahamusAvAde adattamehUNapariggahe / sumiNe sayamegaMti anunaUsAsANanbhavejjAsi / / vR- prANavadhe mRSAvAde adattAdAne maithune parigrahe ca svapne kRte kArite anumodite ca kevalaM maithune kArite'numodite evaM svayaM kRte itthIvippariyAse ityAdinA prAyazcittasya vakSyamANatvAt kAyotsargaH prAyazcittaM, tatra kAyotsarge zatamekamanyUnamucchrAsAnAM kSapayet paMcaviMzatyucchchrAsapramANaM caturviMzastavaM caturo vArAn dhyAyet iti bhAvaH athavA aparaH prakArastameva darzayati / / [ bhA. 120 ] mahavvayAI jjhAejA siloge paMcaviMzati / itthIviprayAse sattAvIsa siloio / / vR- mahAvratAni dazavaikAlikazrutabaddhAni kAyotsarge dhyAyet teSAmapi prAyaH paMcaviMzatizlokapramANatvAt yadivA yAntAnvA svAdhyAyabhUtAn paMcaviMzatizlokAn dhyAyet strIviparyAse punaH svapnasaMbhUte prAyazcittaM kAyotsargaH saptaviMzatizlokikaH saptaviMzatizlokavAn aSTottarazatamucchvAsAnAM tannimitte kAyotsarge kSapayediti bhAvaH, utsarge pramANameva nirupayati / / [ bhA. 121 ] pAyasamAusAsA kAlapramANeNa hAMti nAyavvA evaM kAlapamANaM kAussagge muneyavvaM / / vR- ucchvAsAH kAlapramANena bhavati jJAtavyAH pAdasamAH kimuktaM bhavati yAvat kAlenai zlokasya Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 121] 45 pAdazciMtyate tAvatkAlapramANaH kAyotsarge ucchvAsa iti tatkAlamucchvAsAnAM kAyotsarge jJAtavyaM, atha dhyAnaM yoganirodhAtmakaM, tatra kAyotsarge kiM dhyAnaM ucyate dhyeyo yoganirodha iti pUrvamaharSivacanAt tacca yoganirodhAtmakaM dhyAnaM tridhA, tadyathA kAyayoganirodhAtmakaM, vAgyoganirodhAtmakaM manoyoganirodhAtmakaM ca tatra kAyotsarge kiM dhyAnaM ? ucyate trividhamapi mukhyatastu mUkAyikaM tathA cAha kAyaceddhuM niruMbhittA manaM vAyaM ca savvaso / bhA. 122 vaTTaikAie jjhANe, suhumussAsavaM munI / / vR- kAyaceSTAM kAyavyApAraM tathA manovAcaM sarvazaH sarvAtmanA nirudhya kAyotsargaH kriyate, tataH kAyotsargastho muni sUkSmocchavAsavAn upalakSaNametat sUkSmadRSTisaMcArAdivAMzca na khalu kAyotsarge sUkSmocchavAsAdayo nirudhyate, tannirodhasya kartumazakyatvAtvarttate, kAyike dhyAne etaccaivamucyate tasya spaSTamupalakSyamANatvAt yAvatA punarvAcikamAnase api dhyAne draSyavye tathA cAhana virujjhati ussaggajjhANA vAiyamAnasA / tIrie ussagge tiNhamannayaresiyA / / [bhA. 123 ] vR- na virudhyete utsarge kAyotsarge dhyAne vAcikamAnase vAGmanoyogayorapi viSayAMtarato nirudhyamAnatvAt sUtreca dvitvepi bahuvacanaM prAkRtatvAt uktaM ca bahuvayaNamiti tIraM saMjAtamasyetitIritaH paripUrNe sati samyagvidhinA pAritastasmin tIrite kAyotsarge punastrayANAM dhyAnAnAmanyatarat / anyatamat syAt / punastritayamapi bhaMgikazrutaguNanavyatirekeNa prAyo'nyatra vyApArAMtare dhyAnatritayAsaMbhavAt; atha yathA kAyotsarge kimanyepi guNAH saMbhavati kiMvA neti ucyate, saMbhavatIti brUmastathA cAha - manasI egaggattaM janayai dehassa haNai jaDattaM / kAussaggaguNA khalu suhaduhamajjhatthayA ceva / / [ bhA. 124 ] vR- kAyotsargasya guNAH kAyotsargaguNAH khalvamI tadyathA kAyotsargeH samyagvidhinA vidhIyamAno nAma manasazcittasya ekAgratvamekAgralaMbanatAM janayati, taccaikAgratvaM paramaM dhyAnaM jaM thiramajjhavasANaM taM jjhANamiti vacanAn dehasya zarIrasya jaDatvaM jADyaM haMti vinAzayati, prayatnavizeSataH paramalAdhavasaMbhavAt tathA kAyotsargasthitAnAM vAsIcaMdanakalpatvAt sukhaduHkhamadhyasthatA sukhaduHkhe parairudIryamANaM rAgadveSAkaraNamanyathA samyakkAyotsargasyaivAsaMbhavAt uktaM vyutsaggarhiprAyazcittamidAnIM taporha vaktavyaM, tapazca rAtriMdivapaMcakAdArabhya rAtriMdivapaMcakAdivRdhdhayA tAvanneyaM yAvatSaNmAsAH tatra yeSu sthAneSu rAtriMdivapaMcakatapasAnyupadarzayatiH - [ bhA. 125 ] daMDagagahinikkheve, AvasiyAe nisihiyAe ya / guruNaMca appaNAme, paMcarAiMdiyA hoMti / / 1 - daMDaM gRhNan pratyupekSatena pramArjayatItyeko bhaMgaH, na pratyupekSate pramArjayatIti dvitIyaH na pratyupekSate na pramArjayatIti tRtIyaH pratyupekSate pramArjayatIti caturthaH / tatrAdyeSu bhaMgakeSu pazcAdAnupUrvyA yathottaraM tapaH kAlavizeSite laghurmAsaH pratyekaM prAyazcittaM, caturthe catvAro bhaMgAstadyathA duHpratyupekSate duHpramArja yati / 1 / duH pratyupekSate supramArjayati / 2 / supratyupekSate duH pramArjayati / 3 / supratyupekSate supramArja yati / 4 / atrAdheSu triSu bhaMgeSu pazcAdAnupUrvyA yathottaraM tapaH kAlavizeSetAni paMcarAtriM divasAni prAyazcittaM caturthe bhaMge zuddho vidhinA pravRtteH, ihAdyAstrayo bhaMgakA mAsalaghuprAyazcittaviSayAH, 1 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 vyavahAra - chedasUtram - 1 prastAvAduktA yAvatA vakSyamANeSu mAsikeSu prAyazcitteSu draSTavyAH yathA daMDakagrahaNe'bhihitaM tathA daMDakanikSepe'pi tathA vaktavyaM, navaraM nikSepe'dhastAt bhUmerupari ca daMDaziraHsaMparkaviSayabhittipradeze pramArjana karttavyA / tathA vasaternigecchan yadyAvazyakI na karoti vasatau pravizanvA naiSedhikI tata AvazyakyA akaraNenaiSedhikyA akaraNeca pratyekaM prAyazcitte rAtriMdivapaMcakaM tathA guruNaM ca appanAme iti apraNAmagrahaNaM hastotsedhAderupalakSaNaM tato'yamarthaH avazyakaraNIyaprayojanavazataH svopAzrayAdvahirnirgato bhUyaH pratizraye pravizan namo khamAsamaNANamiti na brUte praNAmaM vA na karoti nApi hastAnAM kSaNikatvepi hastotsedhaM tadA prAyazcittaM rAtriMdivapaMcakaM // veMTiyagahanikkheve niTTIvaNA Ayavo ya chAyaM ca / thaMDillakaNhabhomegAme rAiMdiyA paMca / / [ bhA. 126 ] vR- saMstArakaM veTalikAyA grahaNe nikSepe ca pratyekaM daMDakaM iva saptabhaMgakaM tatrApi daMDaka ivAdyeSu triSu bhaMgakeSu pazcAdanupUrvyA yathottaraM tapaH kAlavizeSite pratyekaM laghumAsa uttareSu triSu bhaMgakeSu pratyekaM rAtriMdivapaMcakaM, saptame tu bhaMge zuddhaH niTThIvaNAditta niSTIvanAdau iha sAdhavo dvidhA gacchagatA gacchavinirgatAzca tatra ye gacchanirgatAste niyamAdaniSTIvakA aupagrAhikamallakAdyupakaraNAsaMbhavAt gacchagatA api ye vidhinA niSThIvyaMti, te aniSThIvakA eva, na prAyazcittaviSayAH / avidhinA khelamallakaniSTIvane daMDaka iva sapta maMgA daMDaka ivaiva cAdyeSu pratyekaM laghumAsaH, uttareSu triSu pratyekaM rAtriMdivapaMcakaM, saptamabhaMgavarttinastvaniSThIvakA eva vidhinA niSTIvanAt uparitaneSvapi ca triSu bhaMgeSu yadi bhUmau niSThIvati, tadA mAsalaghu, yacca niSThIvane prANinAM paritApanAdyupajAyate, tanniSpannaMca prAyazcittaM, Adi zabdAt kaMDUyanaparigrahaH kaMDUyanepi hi daMDaka iva saptabhaMgakaM tathaiva prAyazcittavidhiH tathA vastrAdikamAtapAta chAyaM chAyAyA vA Atape saMkrAmayanna pratyupekSatena pramArjayatItyAdayo pUrvavat sptbhNgaaH| pUrvavadeva cAdyaiSu SaTsu bhaMgakeSu prAyazcittavidhiH saptame bhaMge zuddhaH, saMprati lAghavamapekSamANacchedArhamapi prAyazcittamatraiva viSaye pratipAdayati [ bhA. 127] eesiM annayaraM, niraMtaraM aticarejJja tikkhutto / nikkAraNama gilANe paMca u rAiMdiyA chedo / / vR. eteSAmanaMtaroditAnAM rAtridivapaMcakaprAyazcittaviSayANAM sthAnAnAmanyatarat sthAnamaglAno niSkAraNaM yadi niraMtaramaticaret tritrikRtvastrIn vArAn tadA tatparyAyasya chedaH kriyate paMcarAtriMdivAni upalakSaNametatyeSvanaMtaroditeSu sthAneSumAsalaghukAni prAyazcittAnyuktAni teSAmanyatarat sthAnamaglAno niSkAraNaM yadi niraMtaraM trInvArAnaticarati tadA tatparyAyasya chedo mAsika iti draSTavyaM, saMprati mAsikAni prAyazcittAni bibhaNipurAha - [ bhA. 128 | hariyAle hiMgulae manosile aMjaneya loNettha / mIsagapuDhavikkAe jaha udaulle tahA mAso // vR- yathA udakArye tatheti vacanAt evamatra pratipattavyaM, yathA udakArdre udakamRkSite kare mAtrake vA bhikhAM gRhNataH prAyazcittaM laghurmAsaH, tathA haritAla hiMgulaka manaHzilAH pratItAH, aMjanaM sauvIrAMjanAdi lavaNaM sAmudrAdi ete sacitta pRthivIkAyabhedAH, upalakSaNametattena zuddha pRthivyUSagerukavaNikA seTikA saurASTra kyAdayopi sacittapRthivIkAyabhedAH pratipattavyAH / tathA mizrakaH sacittAcittarUpaH Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 128] 47 kardamAdirharitAladirvA pRthivIkAyaH, eteSvapi, kimuktaMbhavati? etairapi pratyekaM mrakSite kare mAtrake vA. bhikSAmAdadAnasya laghurmAsaH, etatpunaH saMpradAyAdavasAtavyam, sacittamizrapRthivIrajoguMThite sacittamizrodakasnigdhevAkaremAtrakevAbhikSAmupAdadAnsayapaMcarAtriMdivAnI uktaMcasasaNidvesasarakkhe panagamititathA vanaspatikAyo dvividhaH parItto'naMtakAyazcaekaikasya trayobhedAH piSTaMkukussAutkuTitaM ca piSTaM kukkusAzca pratItAH utkuTitazciMcanakAdiH tatra trividhairapi sacittamizramaparIttavanaspatikAyaiH saMspRSTe kare mAtrake vA bhikSAM gRhNato laghurmAsa;, anaMta sacitta mizravanaspatikAyaistrividhairapi saMspRSTe gurumAsaH puraHkarmANi pazcAtkarmANi ca kecidAhurladhumAso'pare catvAro laghavaH, uktaM ca kalpacUrNI purakammapucchakammehiM caulahuiti / / [bhA.129] sajjhAyassa akaraNe, kAussagetahA apaDilehA / posahiyataveyatahA avaMdanAceiyANaMca / / vR-svAdhyAyasya vAcanAderakaraNe sAmAnyato mAsaniSpannaM prAyazcittamiti yogaH / atreyaM bhAvanA sUtrapauruSIyadi nakaroti,tatomAsalaghuprAyazcittaM, arthapauruSIMna karotimAsalaghudvesUtrapauruSyAvakurvato dvau laghumAsau, tisRNAM sUtrapauruSINAmakaraNe trayo laghumAsAH, catasRNAmapi sUtrapauruSINAmakaraNe caturmAsalaghu kAussage iti akaraNe ityatrAppanuvartate AvazyakapratibaddhakAyotsargasya sUtre saptamI SaSThIsaptamyorarthapratyabhedAt akaraNesAmAnyatomAsaniSpannaMprAyazcittamitisarvatrApiyojanIyaM, bhAvanA tvatrApIyaM Avazyake ekaM kAyotsargaM na karotimAsalaghu, dvau na karoti dvimAsalaghu, trIn kAyotsargAnna karotitrimAsalaghu, sakalamevAzyakaMna karoticaturmAsalaghu, tathA upaviSTaH suptovAyadyAvazyakaMkaroti prAvaraNaprAvRto vA vaMdanakAni Avazyake dadAti, doSairupetAni vA dadAtiprAyazcittaMmAsalaghu, navaraM yatra mAyAtatramAsaguru, tathApaDilehAiti vibhakteratralopaH prAkRtatvAt apratyupekSAyAMpratyupekSAyA akaraNe sAmadivasIyate tatropadhirdvidhA audhikaaupagrahikazca audhikastridhA jadhanyo madhyamaH utkRSTazca, tatrajadhanyaH caturdA tadyathA | mukhapotikA pAtrakesarikA gocchakaH pAtrasthApanaM ca uktaMca muhapottI pAyakesariyAgocchaepAyaThavaNaMcaesacauvviho jahannoitimadhyamaHSaDvidhaH tadyathApaTalAnirajastrANaM pAtrabaMdha colapaTTaH mAtrakaM rajoharaNaMca Aha ca paDalAiMsyattANaM pattAbaMdhoya colapaTToya, mattaga rayaharaNaM viyamajjhimago chavvihoneo; utkRSTazcaturvidhaHtadyathA patadahastrayaHkalpAH uktaMcaukkosocauvviho paDigraho tinnipacchAgA iti / AryikANAmapyupadhiraudhikastrividhastadyathA jaghanyo madhyama utkRSTazca tatrajaghanyaH caturvidho mukhapotikAdirupaH prAguktaH,madhyamastrayodazavidhastadyathApAtrabaMdho 1 rajoharaNaM 2 paTalAni 3rajastrANaM 4 mAtrakaM5kamaThaka 6 avagrahAnaMtakaM7 paTTa8 addhorukAH 9calanikA 10 kaMcukaH 11 avakakSI 12 vaikakSI 13 uktaMca - pattAbaMdhAiyA caurotecevapuvvaniddivA, mattoya kamaDhakaMvA, thogghnNtgNcev| . paTTo addhoru ciya calaNiya tahakaMcugeya ugacchI; veyagacchI terasamA ajjANaMhoinAyavvA / / utkRSTo'STavidhastadyathApatagrahastrayaHkalpAabhyaMtaranivasanIbahirnivasanIsaMghADIskaMdhakaraNI uktaM ca ukkosA aTTaviho cauroteceva puvvadiTThAje sAhUNaM anneya ime cauro abhiMtarabAhiniyaMsaNI saMghADo khaMdhakaraNI ya iti aupagrAhikopI sAdhUnAmAryikANAMca trividhastadyathA jaghanyo madhyama utkRSTazcatatra pIThaniSadyAdaMDakapramArjanIDagalaka piSpalakasUcI nakharadanikAdirjaghanyaH, madhyamo daMDaka paMcavidha Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 vyavahAra - chedasUtram-1. uccAraprazravaNakhelamallakAdirUpaH AryikANAmadhiko cArakaH utkRSTo'kSAH saMstAraka ekAMgikA itaro vA, dvitIyapade pustakapaMcakaM phalakaMca uktaMca - akkhAsaMthAro vAduviho egaMgiko va iyaro vA / biiya paya potthapanagaMphalagaMtaha hoi ukkoso / / tatrotkRSTamupadhiM yadi yathAkAlaM na pratyupekSate caturmAsalaghu madhyamaM yadi na pratyupekSate tadA mAsaguru jadhanyaM na pratyupekSate paMcarAtridivAni; doSaiH pratyupekSatemAsalaghu posahiya tave ya tahA iti poSaM dadhAti iti poSadhaM aSTamI pAkSikAdi, poSadhe bhavaM pauSadhi tacca tat tapazcaryA pauSadhikataparatasminnakriyamANe itisAmarthyAtgamyate, sAmAnyatomAsaniSpannaMprAyazcittamitiyojanA, tadyathAaSTamyAMcaturthaM na karoti mAsalaghu pAkSike na caturthaM karotimAsaguru caturmAsake SaSThasyAkaraNe catusilaghu sAMvatsarike aSTamaM na karoticaturmAsaguru, tathA eteSveva aSTamIpAkSikAdipucaityAnAM jinabiMbAnAMca zabdAtye anyasyAM vasatau susAdhavasteSAmapyavaMdanemAsaladhutathAyecaityabhavanasthitAvaikAlikaMpratikramya akRteAvazyake prabhAteca kRte Avazyake yadicaityAninavaMdaMte teSAmapimAsalaghuuktaMcAsyaiva vyavahArasya cUrNau eesu ceva aTTamImAdIsuceiyAiMsAhuNo vAje aNAe vasahIe ThiyA tena vaMdati mAsalaghu jaiceiyaghare ThiyA veyAliyaM kAlaM paDikkaMtA akae Avassae gose ya kae Avassae ceie na vaMdaMti to mAsalahu iti, sAMpratamenAmeva gAthAMvyAcikhyAsuH prathamataH sajjhAyassa akaraNe ityetat vyAkhyAnayati / [bhA.130] sutatthaporisINaM akaraNemAso uhoigurulahugo / cAukkAlaMporisiuvAyaNaMtassacaulahagA / / / vR- sUtrArthapauruSyoH sUtrapauruSyAH arthapIruSyA ityarthaH akaraNaM yathAkramaM gurumAso laghumAsaH, arthapauruSI hiprajJAdiviziSTasAmagyapekSAsUtrAyattAca, sUtrapauruSItvabhinavadIkSitenApijaDamatinApi ca yathAzakti avazyaM kartavyA, sUtrAbhAve sarvasyApyabhAvAdataH sUtrapauruSyA akaraNe mAsaguru, arthapauruSyA akaraNe mAsalaghu, dvayoH sutrapauruSyorakaraNe do laghumAsau tisRNAM pauruSINAmakaraNe trayo laghumAsAitisAmarthyAtpratipattavyaM, cAukkAlamityAdicatuHkAlaM divArAtrigataMprathamacaramaprahararupeSu caturyu kAleSu sutrapauruSIravapAtayato bhraMzayato'kurvata ityarthaH caturlaghukA zcatvAro laghumAsAH saMprati kAusaggeitivyAkhyAnayati / / [bhA.131] jai usaggena kuNaitaimAsA nisaNae nivaNeya / savvaMcevAvassaMna kuNaitahiyaM caulahaMti / / vR-AvazyakeprAbhAtikovaikAlikevA yAvataHkAyotsargAn na karotitatimAsAstasya prAyazcittaM, ekaM cenna karoti ekolaghumAsaH / dvau na karoti dvau laghumAsau trInna karoti trayo laghumAsA tathA niSaNa upaviSTo nirvannaH patitaH supta ityarthaH / cazabdAt prAvaraNa prAvRto vA yadyAvazyakaM karoti tadA sarvatra mAsalaghu, yadi punaHsarvamevAvazyakaMnakaroticaturlaghucatvArolaghumAsAprAyazcittaM |adhunaa apaDilehA itivyAcaSTe / / [bhA.132] cAummAsukkose, mAsiyamajjhe yapaMcaujahanno / uvahissa apehAe esA khalu hoiAruvaNA / / vR- utkRSTe utkRSTasya prAguktasvarupasya upadheraprekSAyAmapratyupekSAyAM catvAro laghumAsA madhye Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 132] madhyasyopadharepratyupekSAyAM laghumAsA jaghanye jaghanyasya paMcarAtriM divAni esA khalu bhavati AropaNA prAyazcittamapratyupekSAyAmiti, saMprati posahiyataveya itivyAkhyAnayati / / [bhA.133] cauchaTTa'TThamakaraNe aTThamipakkha caumAsa variseya / lahugurulahugAgurugA, avaMdane ceisAhUNaM / / vR-atrayathAsaMkhyenapadayojanAsAcaivaM aSTamyAMcaturthasyAkaraNemAsalaghu, pAkSikecaturthasyAkaraNe mAsaguru catumAmAse SaSTasyAkaraNe catvAro laghumAsA sAMvatsarika aSTamasyAkaraNe catvAro gurumAsAH, tathAeteSucASTamyAdiSu divaseSucaityAnAmanAmanyavasatigatasusAdhUnAMcAvaMdane pratyekaMmAsalaghu, saMprati lAghavArthamatraiva chedAha~ prAyazcittamAha / / [bhA.134] eesu tiThANesuM, bhikkhujo vaTTaepamAeNaM / somAsiyaM tilagai ugghAyaM vA anugghAyaM / / vR- eteSvanaMtaroditeSu sthAneSu titti triH trIn vArAn yo bhikSuH pramAdena varttate, pramAdenaiSAM sthAnAnAmanyatarattrInvArAn aticaratisamAsikaMsAmAnyatomAsaniSpannaM, chedamughAtalaghu, anuddhAtaM gurukaM lagati prApnoti, yatra mAsA laghavo guruvo tapaHprAyazcittaM, tatra tati mAsA laghavo guravo vA cheda iti yAvata, saMpratizeSANi yAni cAturmAsikAnI SaNmAsikAni vA prAyazcittAniye vA bhaNitA chedA yAnicamUlAnavasthitapArAMcitAni tadetatsarvamekagAthayA vivakSurAha - [bhA.135] chakkAyacausulahugA, parittalahugA yagurugasAhAre / saMghaTTaNa paritAvaNalahugurugativAyaNemUlaM / / vR- SaTakAyAH pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasakAyarupAH teSAM madhye caturyu pRthivyaptejovAyurupeSu saMghaTanAdibhirlaghukAH prAyazcittaMparIttepratyekavanaspatikAryapicalaghukAHsAdhAre anaMtavanaspatikAyike saMghaTTanAdiSu gurukAH tathA dvIMdriyAdInAM saMghaTTane paritApane ca yathAyogaM laghukA gurukAzca prAyazcittamatipAtane vinaashemuulNiymtrbhaavnaapRthiviikaayNsNghttttytimaaslghu,pritaapytimaasguru| apadrAvayati jIvitATa vyaparopayati ityarthaH / catulaghu evamapkAye tejaskAye vAyukAe pratyekavanaspatikAye ca draSTavyaM / uktaMca - chakkAyAdima cautahayaparittaMmihotivaNakAeM / lahagurumAsocaulahasaMghaTTaNaparitAvauddavaNe / / etat prAyazcittamekaikasmin divase saMghaTTannAdikaraNe yadi punaudvau divasau pRthivyAdIn saMghaTTayati tadAmAsaguruparitApayaticaturlaghujIvitAtvyaparopayaticaturguruparitApane SaTlaghuapadrAvaNeSaTguru paMcadivasAn niraMtaraM pRthivyAdInAM saMghaTTane SaTlaghu paritApane SaTguru apadrAvaNe mAsikachedaH padivasAnniraMtaraM saMghaTTane SaTguru paritApane mAsikacchedaH apadrAvaNe caturmAsaccheda saptadivasAnniraMtaraM pRthivyAdInAMsaMghaTTane mAsikacchedaH paritApane caturmAsikaH apadrAvaNeSaNmAsikaH aSTau divasAnniraMtaraM pRthivyAdInAM saMghaTanecAturmAsikaH paritApane SaNmAsikaH apadrAvaNe mUlam / uktaMca - dohi divasehiMmAsagurue aaddhvettaa| caugurutevAtijAva ThATTahisayayaMti / / sAba Jailteducation International Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 vyavahAra - chedasUtram-1___ anaMtavanaspatikAyikaM saMghaTTayati mAsaguru paritApayati caturlaghu, apadrAvayati caturguru, dvitri divasAdi niraMtarasaMghaTTanAdiSUttarottarekaikasthAnavRddhitaH saptamirdivasairmUlaM, dvIMdriyaM saMghaTTayati caturlaghu paritApayati caturguruapadrAvayatiSaTlaghu, atradvayAdidivasaniraMtara saMghaTTanAdiSuSaDbhirdivasairmUlaM,trIMdriyaM saMghaTTayati caturguruparitApayatiSaTlaghuapadrAvayatiSaTguruatrapaMcabhidivasairmUlaM caturiMdriyaM saMghaTTayati SaTlaghu, paritApayataH SaTguru apadrAvayatomAsikachedaH atracaturbhirdivasairmUlaMpaMceMdriyaMsaMghaTyataH SaTguru paritApayataHcchedApadrAvayatomUlamatradvayordivasayoranavasthApyaMtriSu divaseSupArAMcitamiti, tadevamuktaM saprabhedaM pratisevanAprAyazcittamadhunA saMyojanAprAyazcittaM vaktavyaM; asmiMzca vyAkhyAte yataH prarupaNApRthaktvamityetadapidvAraMvyAkhyAtaMdraSTavyaMtatracodakaH saMyojanAdInAMbhedAnAMprarupaNA pRthaktvamAkSipannAha - [bhA.136] paDisevaNaM vinAkhalu saMjogArovaNA na vijaMti / mAyAciyapaDisevA aippasaMgoyaM iti ekkaM / / / vR-ihaprAyazcittaMsarvamutpadyatepratisevanAto, nakhalumUlaguNapratisevanAmuttaraguNapratisevanAMvA vinA kvApi prAyazcittaH saMbhavaH paDiseviyaMmi dijai pacchittaM iharahAupaDiseho iti vacanAt tataH saMyojanAprAyazcittamAropaNAprAyazcittaMca pratisevanAmaMtareNanabhavatItitayoH pratisevanAyAmevAMtarbhAva: pratikuMcanAprAyazcittamapi na pratisevanAtaH pRthagupapannaM, yataH pratikuMcanA nAma mAyA tathA coktaM paliuMcaNaMti ya mAyattiyaniyaDittiyaegaTTAe iti mAyA ca pratisevanA tata ekameva pratisevanAprAyazcittamupapattimat, na zeSANi trINi saMyojanAdIni pRthak prAyazcittAni anyathaivamatiprasaMgaApadyate, tathAhi saMyojanAdIni trINi prAyazcitAni pratisevanArupANi bhavaMtyapi pratisevanA bhavaMti tataH pratisevanApi na pratisevanA syAt vizeSAbhAvAt aniSTaM caitat tasmAdekameva prAyazcittaM pratisevanA, nazeSANItieva codakenAkSipte prarupaNApRthaktvesUriruttaramAha - [bhA.137] egAhigANavi nANattaM kettiyAva dijaMti / AloyaNAvihIviya iyanANattaM cauNhaMpi / / vR- ekAdhikArikAni nAma ekasmin zayyAtarapiMDAdAvadhikRtadoSe'nAlocite eva yAni zeSadoSasamutthitAni prAyazcittAni tAnyekAdhikArikANi, ekAdhikAre bhavAni ekAdhikArikANi adhyAtmAditvAdikaNitivyutpatteH teSAmapyekAdhikAriNAMnAnAtvaM napunaraikAdhikAritayA ekatvamiti prajJApanAya tadarthaMsaMyojanAprAyazcittaM pRthagucyatenAnAtvameva gAthAdvayenadarzayati / / [bhA.138] sejjAyaritipiMDe yAudaullekhalutahA abhihaDeya / AhAkammeya tahA sattausAgArie mAsA / / / vR-kenApisAdhunA prathamataHzayyAyarapiMDaupabhuktatasminnanAlocitaeva tadanaMtaramudakArdamAsevitaM, tatobhyAhataMtadanaMtaramAdhAkarmikaMetAnicatvAryapyekAdhikArikANiadhikRtaeva zayyAtarapiMDadoSe anAlocitezeSadoSaprAyazcittAnAM saMbhavAt eteSAM caikAdhikArikANAmapi nAnAtvaM natu zayyAtarapiMDe evazeSANyaMtarbhavaMti, tataHsarvANyapipRthagAlocanIyAnina kevalaevaikaH zayyAtarapiMDaitiparijJAnAya saMyojanAdItetatrazayyAtarapiMDemAsalaghuudakA!pimAsalaghusvagrAmAtepimAsalaghuAdhAkarmika catvAro gurumAsAH gurugA Ahaya iti vacanAt evaM zayyAtarapiMDe adhikRte saMyojanAprAyazcittaM Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 138] 51 saptamAsAstathA cAha sattau sAgarie mAsA sAgAriko nAma zayyAtarastasminsAgArikesAgArikApiMDe adhikRte ekAdhikArikANAmapinAnAtvAtsaMyojanAprAyazcittaMsaptamAsAH / [bhA.139] raNoAhAkamme udaullekhalutahA / abhihaDeya dasamAsa rAyapiMDe ugamadosAiNAceva / / vR- kenApi prathamato rAjapiMDa upabhuktastatastenaiva rAjapiMDe upabhukta anAlocite evAdhAkarmikamupabhuktaM,tadanaMtaramudakA,tato'bhyAhRtamevametAnyapicatvAryekAdhikArikANiadhikRta evarAjapiMDadoSezeSadoSANAMsaMbhavAteteSAMcanAnAtvamitipRthagAlocanAyAMsaMyojanAdaya'terAjapiMDe catvAro gurumAsAH AdhAkarmikepi catvAro gurumAsAH udakArTe laghumAsaH abhyAhRtepi laghumAsa ityadhikRte rAjapiMDe udgamadoSAdinA udgamadoSeNa AdizabdAdutpAdanAdoSeNaiSaNAdoSema cazabdAdanyena ca yathAsaMbhavaM saMyojanAyAM dasamAsAH prAyazcittaM evamanayA dizA tattaddoSaM saMyojanAtaH saMyojanAprAyazcittamavasAtavyaM, evaMsaMyojanAyAmanumatAyAMmAbhUdaparimANAzaMketi kasmintIrthe kati mAsAdIyaMteprAyazcitamitiparijJAnAyasaMyojanAtAropaNA prAyazcittaMpRthakRtaMAloyaNAvihIviyatti yat yathA pratisevitaM tattathaivAlocitavyaM natu mAyayA pratikuMcanIyamanyathA mAyayA pratikuMcane mAyApratyayamadhikaMmAsaguruMprApnotItyevaMjJApitaHsanyathApratisevitamAlocayate,tataAlocanAvidhirapisamyag jJApitaH syAt apizabdAdevaM jJApito yadA mAyayAnyathAlocayate tadA AropaNAyAM kriyamANAyAM yatra mAsalaghu Abhavati tatra mAsaguru pradAtavyamiti jJApanArthamAropaNAtaH pratikuMcanAprAyazcittaM bhinnaM kRtamiti evamuktena prakAreNa caturNAmapi prAyazcittAnAM nAnAtvamiti uktaM saMyojanAprAyazcittaM taduktau yataH prarupaNApRthakatvamitidvAramapyuktaM, sAMpratamAropaNAprAyazcittamAha - [bhA.140] paMcAdiArovaNaneyavvAjAva hotichammAsA / tena panagAdiyANaMchaNhuvarijjhosaNaMkujA / / vR-rAtriMdivapaMcakAdArabhyAropaNA paMcAdirAtriMdivapaMcakAdikA AdizabdAtdaza paMcadaza viMzatiH rAtriMdivamAsikAdiparigrahaH jJAtavyaHtAvatyAvatSaNamAsAbhavaMti,nAdhikaMyatevaM tena kAraNenaSaNNAM mAsAnAmuparipanagAiyANaMti rAtriMdiva paMcakAdInAM jbhkoSaNAmapanayanaM kuryAt, SaNmAsAnAmupari yadApadyate prAyazcittaM, tatsarvaM tyajyate iti bhAvaH uktaMcacUrNI - "chammAsANaparaMjaM AvajaitaM savvaM chaMDijjai,' itiatracodaka Aha - [bhA.141] kiM kAraNaMna dijjaichammAsANa prtouaaruvnnaa| bhaNaigurupuna iNamo, jakAraNajjhosiyAsesA / / vR- SaNmAsAnAM parata AropaNAprAyazcittaM na dIyate / atra kiM kAraNamAcAryaH prativacanamAha / jaM kAraNaM tinimittakAraNahetuSu sarvA vimaktaya itivacanAt / atrahetau prathamA tatoyamarthaH yena kAraNena SaNmAsAnAM parataH zeSANi rAtriMdivapaMcakAdIni prAyazcittanijjhoSitAni tyaktAni tatkAraNaM punaridaM vakSyamANamiti gururbhaNatitadeva kAraNaMdarzayati / [bhA.142] . ArovaNanipphannaM chaumatthe jaMjinehi ukkosaM / taMtassautitthaMmIvavaharaNaMdhannapiDagaMca / / vR. chadmasthe chadmasthakAle yajinaiHsvasvakAlApekSayA utkRSTaMtapaH karmakRtaMtasyatIrthakarasya tIrthe Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 vyavahAra -chedasUtram-1turevakArArtho bhinnakramazca sa caivaM yojanIyastadeva tAvatpramANamevAropaNAniSpannaM tapaHkarma vyavahriyate iti vyavaharaNaM bahulavacanAtkarmaNyanaT vyavaharaNIyamiti bhAvaH kiMcetyata Aha dhAnyapiTakamiva dhAnyaprasthaka iva kimuktaM bhavati yena rAjJA yo dhAnyaprasthakaH sthApitastatkAle sa eva vyavahartavyo na purAtanonApyanyaH svamatiparikalpitastathAbhagavatApitIrthakaraNayena chadmasthakAleyAvatpramANamutkRSTaM tapaHkarma kRtaM tasya tIrtha AropaNAniSpannaprAyazcittamapi tAvatpramANameva vyavaharaNIyaM nAdhikamanyathA rAjAjJAkhaMDanatorAjaprayuktadaMDasyacabhagavadAjJAkhaMDanataHsaMsAradaMDasyapravRttaH etamevadhAnyapiTakadRSTAMtaM bhaavyti| [bhA.143] jojayA patthivo hoi sotayA dhanna patthagaM / ThAve annapurilleNaMvavaharate yadaMDae / / vR-yoyadApArthivaH pRthivIpatirbhavatisatadAsvakAlaMdhAnyaMprasthakamanyaMsthApayati, tasmiMzcasthApite ye purilleNaM-ti, purAtanenopalakSaNametatsvamatiparikalpitena vA vyavaharaMtitAntathAvyavaharato daMDayati evaM tirthakRdapi bhagavAna yo yAvata pramANamutkRSTaM tapaHkarma chadmasthakAle kurvan tapaH karmaparimANaM vyavasthApayatisasvatIrthe tAvatpramANAdadhikaMtapaHkarmavyavahArataH saMsAradaMDenadaMDayatitasmAttasya tIrthe tAvatpramANameva vyavaharttavyamiti / atha kasya tIrthe kiyatpramANaMtapaHkarmetyata Aha - [bhA.144] saMvaccharaMtu paDhame majjhimagANaThThamAsiyaM hoi / chammAsapacchimassa umAnaM bhaNiyaMukkosaM / / vR- prathame prathamatIrthakarakAle mAnaM tapaHkarmaparimANamutkRSTaM bhaNitaM saMvatsarameva turevakArArthaH madhyamakAnAMdvAviMzatitIrthakRtAMtapaHkarmaparimANamutkRSTaMbhavatyaSTamAsikamaSTamAsapramANaM, pazcimasya tubhagavatovarddhamAnasvAminaH tapaH karmaparimANamutkRSTaMbhaNitaMSaNmAsAH atraivabhUyaH ziSyazaMkAmAha[bhA.145] punaravi coei tato purimA caramA yavisamasohIyA / kiha sujhaMtIteUcoyaga iNamo muNasuvocchaM / / vR- evamanaMtarodite sUriNAbhihite punarapi ziSyazcodayati praznayati yadi nAmaivaM tataH pUrvAditIrthakaratIrthavartinazcaramAH pazcimatIrthakaratIrthavarttino viSamazodhikA viSamaprAyazcittA abhavana tataH kathaM te viSamazodhikA avizeSeNa zuddhyaMti sarvAtmanA zuddhimAsAdayaMti na khalu kAraNavaiSamye kAryamaviSamaM dRSTamatra tu viSamaM prAyazcittaM vizodhistu sarveSAmapyavizeSeNatulyA, tato durghaTametaditi bhAvaH / atrasUriya't prAyazcittavaiSamye kAraNaM yathA ca kAraNaviSamatAyAmapi tulyA vizodhistadetat / pratipAdayiSuHprathamataHprAyazcittavaiSamyakAraNamabhidhitsuridamAhacoyagetyAdihecodakaupapannapraznakArin prAyazcittavaiSamyeidaMvakSyamANakAraNaMvakSye taccavakSyamANamavahitamanAH zrRNu, pratijJAtameva nirvaahyti| [bhA.146] kAlassa niddhAyAe dehabalaM dhiibalaM vajapurime / tadanaMtabhAgahInaM karmaNajA pacchimAarihA / / vR-purimepUrve AditIrthakaratIrthekAlasya snigdhatayAprANinAMdehabalaMzArIraMbalaMtadupaSTaMmatodhRtibalaM ca yata, AsIt tat avasarpiNIkAlatasya tathA svabhAvatayA krameNa pratikSaNamanaMtabhAgahInamanaMtabhAgahInaM etattAvadAyAtaM yAvatpazcimobhagavAnarhan varddhamAnasvAmI tataH zArIrabalasyadhRtibalasya ca. viSamatvAt viSamaM prAyazcittaM tathAcAha - Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 147] [bhA.147] saMvacchareNAvinatesi AsIjogANahAnI duvihe balaMmi / jeyAvidhijjAi anovaveyAnaddhammayA sohayaetaevi / / vR-teSAmAditIrthakaravarttinAMsAdhUnAM dvividhai bale zArIra bale dhRtibaleca atyaMtamupacayaprApte sati saMvatsareNApisaMvatsarapramANamapitapaH kurvatAM na yogAnAMsaMyamavyApArarupANAM hAnirAsItmadhyavatIrthakaratIrthavarttinAM dvividhamapi balaM krameNAnaMtabhAgahInamanaMtabhAgahInam pazcimatIrthakaratIrthavarttinAmanaMtahInamatomadhyamakAnAMsaMvatsarapramANaMtapaHkurvatAMmahatIyogahAnirititeSAmaSTamAsikamutkRSTaMtapaHkarma vyavasthApitaMpazcimatIrthakaratIrthavarttinAMtadapikurvatAM yogahAniritiSaNmAsikamutkRSTaMtapaHkarma teSA pravartitaM tadevamuktaMprAyazcittavaiSamye kAraNaMsaMpratitulyAMvizodhipratipAdayati |jeyaaviityaadiyecaapi madhyamatIrthakaratIrthavarttinopazcimatIrthakaratIrthavarttinazcadhairyAdyanupapetA dhairyeNadhRtibalena AdizabdAt saMhananabalena ca kAladoSato'nupapetAH taevitti takAnapi taddharmAtA teSAmiva AditIrthakaratIrthavartinAmiva dharmo'zaThatvAdikaH svabhAvo yeSAM tetaddharmANastabhAvaH taddharmAtAsAzodhayati iyamatra bhAvanAihaazaThabhAvenAnigRhitabalavIryatayA yathAzaktitapaHkarmaNipravRttirvizodherAMtaraMkAraNaMtacca bAhyatapaH karmaNo vaiSamyepi sarveSAmapyaviziSTamataH sarveSAM tulyA vizodhiH yuktaM caitat tathAhi prathamatIrthakara tIrthepina sarveSAM dehabalaMdhRtibalaMcasamAnamathacasarvepAmapyazaThabhAvatayA pravRttestulayA vizodhirevamatrApibhAvanIyamityadoSaH / atraiva nidarzanamAha - [bhA.148] pathyagAjepurA Asi hInamAnAu tedhunA / mAnabhaMDANidhannANi sohe jANetahevaya / / vR-ye purApUrvakAle prasthakaAsIrantekAladoSataHkrameNahInAhInatarAjAyamAnAatyaMtahInamAnA jAtAstathA dhAnyAdibhAMDAni prasthakAdiparimANaparichedyAni tathaiva saMkhyAvyavahArasva sarvadApyaviziSTatvAt evamihApi prAyazcittAnAM vaiSamyepi tathaiva dhAnyAnAM prasthakaparicchedyatAmiva tulyAM jAnIhi prasthakadRSTAMtena sarvatra tulyAM vizodhimavabudhyasveti bhAvaH, uktamAropaNAprAyazcittamidAnI pratikuMcanAprAyazcittamAha - [bhA.149] davve khettekAlebhAve paliuMcaNA cauvigappA / coyagakappArovaNa ihaiMbhaNiyA purisajAyA / / vR-pratikuMcyate anyathA pratisevitamanyathAkathyate, yayAsA pratikuMcanAsAcaturvidhAtadyathA dravye dravyaviSayAevaM kSetrekAlebhAvecaatraparasyaprazramabhidhitsurAhacoyagatti / atracodakobrUtenanukalpepi prAyazcittamabhihitaM,vyavahArepitadevaprAyazcittamabhidhIyate itidvayorapyadhyayanayorvizeSAbhAvaH atrArthe sUrivacanaM / kappArovaNetyAdi / kalpekalpAdhyayanekalpitAnAMmUlottaraguNAparAdhaprAyazcittAnAmAropaNaM, dAnamihavyavahArAdhyayanebhaNitaM,iMitipAdapUraNeijerAH pAdapUraNeiti vacanAt,sAnusvAratAprAkRtatvAt prAkRte hi pAdAMte sAnusvAratA bhavatIti kimuktaM bhavati / kalpAdhyayane Abhavat prAyazcittamuktaMnatu dAnamiha tu dAnaM bhaNitamiti vizeSaH, tathA kalpAdhyayane prAyazcittArhAH puruSajAtA na bhaNitA iha tu bhaNitA iti mahAn vizeSaH eSa gAthAsaMkSepArthaH sAMpratamenAmeva gAthAM gyAcikhyAsuH prathamato dravyAdibhedayabhinnAMpratikuMcanAMvyAkhyAnayati - [bhA.150] sacite acittaMjanavayapaDiseviyaM tuaddhANe / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram-1subhikkhaMmi dubhikkhe haTaNa tahA gilANeNaM / / vR- dravyaviSayA pratikuMcanA nAma sacitte upalakSaNametat mizre vA pratisevite acittaM mayA pratisevitamityAlocayati, kSetrapratikuMcanA janapade pratisevya yadadhvani pratisevitamityAlocayati, kAlapratikuMcanA yatsubhikSekAle sevitvAdurbhikSe mayA pratisevitamityAvedayati, bhAvapratikuMcanA yat hRSTena satA glAnena satA mayA pratisevitamityAlocayati uktA pratikuMcanA adhunA anaMtaragAthottarArdhaM vyAkhyAnayan ajjhayaNANa viseso itidvAraMvyAkhyAnayati tatracoyaga ityavayavaM vyAcikhyAsurAha - [bhA.151] kappaMmivipacchittaMvavahAraMmivi tahevapacchittaM / kappavavahArANaMko nu visesotticoei / / ... vR-nanukalpe prAyazcittamuktaM, vyavahArepitadeva prAyazcittamabhidhIyatetataH kalpavyavahArayoHkonu vizeSo naiva kazcanApItibhAvaH na tuzabdasyAkSepadyotakatvAditi codayati / praznayati ziSyaH / api cAbhidhAnatopikalpavyavahArayorvizaSAnupapattiH tathAcAha - [bhA.152] jo avitahavavahArI so niyamA vaTTae ukappaMmi / iya bihunasthi viseso ajjhayaNANaMduveNhapi / / vR- yo nAma sAdhuravitathavyavahArI sa niyamAdavazyaMbhAvena varttate eva turevakArArthaH kalpa AcAre AcAravartina eva yathoktAvitathavyavahArakAritvAt / yazcavarttate kalpe AcArasa niyamAdavitathavyavahArakArI tathAhi kalpovyavahAra AcAra ityanAMtaramitiiyabihuityapievamapiarthagatyAbhidhAnAbhedatopiAstAMprAguktaprakAreNAbhidheyAbhedaityapizabdArthaH hunizcitaMdvayorapikalpavyavahArayoradhyayanayonAsti vizeSaH evaM pareNAbhidheyAbhedato'bhidhAnAbhedatazcaikye pratipAdite sUribhidheyabhedaM darzayana kappArovaNetti avayavaM vyAkhyAnayati / [bhA.153] kappaMmi kappiyAkhalu mUlaguNeceva cauttaraguNe ya; vavahArevavahariya / pAyacchittAbhavaMteya / / vR- kalpe kalpAdhyayane kalpitAnyeva prarupitAnyeva khalu zabdasyaivakArArthatvAt natu dAnavyavahAre pravartitAni kAnItyata Aha mUlaguNA ceva uttaraguNA ya iti viSayeNa viSayiNo lakSaNAt mUlaguNAparAdhaprAyazcittAni uttaraguNAparAdhaprAyazcittAni / vyavahAre vyavahArAdhyayane punarvyavahRtAni dAnavyavahAraviSayIkRtAni kimuktaM bhavati kalpAdhyayane mUlaguNAparAdhe vA AbhavaMti prAyazcittAnyuktAni asmiMstu vyavahArAdhyayane teSAmAbhavatAM prAyazcittAnAM dAnamuktamiti yAni ca kalpAdhyayane AbhavaMtiprAyazcittAni noktAni tAni vyavahArebhidhIyateteSAMdAnaMca kiMca - [bhA.154] avisesiyaM ca kappeihaiMtu visesiyaMimaM / cauhA paDisevaNasaMjoyaNa ArovaNakuMciyaMceva / / vR-caH samuccaye anyaccetyarthaH / kalpe kalpAdhyayane prAyazcittamavizeSitaM vizeSarahitamuktaM / ihaintuttiiH pAdapUraNesAnusvAratApUrvavattuH punarartheihavyavahArAdhyayanepunaridaMprAyazcitaMcaturddhAcaturbhiH prakArairvizeSitaM, tAneva prakArAnnAha / pratisevanaM saMyojanamAropaNaM kuMcanamiti pratikuMcanaM etAni anaMtarameva saprapaMcaMvyAkhyAtAnItinabhUyo vyAkhyAyaMte tadevabhidheyAbhedatA nAsti vizeSa iti yaduktaM tadasiddhamitipratipAditamabhidheyabhedasyadarzitvAt / yatpunarucyateabhidhAnAbhedatonAstivizeSa iti Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 154] tadanaikAMtikamitidarzayati - [bhA.155] nANattaM dissae atthe, abhinnevaMjaNammivi / vaMjaNassayabhedaMmikoiattho na bhijjae / / vR-vyajyateprakaTIkriyateartho'nena pradIpenevaghaTaitivyaMjanaMzabdastasmin apizabdo bhinnakramaH sa caivaM yojanIyo'bhinnepi ekarupepi ekaarthe arthaviSaye nAnAtvaM dRzyate yathA saiMdhava ityukte tattatprastAvAdinA azcalavaNavastrAdyarthanAnAtvaM, tathA vyaMjanasya zabdasya bhedepica zabdo'pizabdArtho bhinnakramazcetyatra saMbadhyate kazcidarthona bhidyate, yathA khaM, vyoma, AkAzamiti kasamAdevaM zabdAbhedepi arthanAnAtvamiticet ? ucyate,zabdArthayorbhedAvedaviSayecaturbhagikAyAbhAvAttadhAhiarthasthApyabhedaH zabdasthApyabheda iti prathamobhaMga: arthasyAbhedaH zabdasyabheda iti dvitIyaH, arthasyAbhedaH zabdasyAbhedaH ititRtIyaH arthasyabheda: zabdasyabhedaH iticaturthaH eteSveva caturthabhaMgakeSukrameNodAharaNAnyupadarzayati[bhA.156] paDhamo iMdotti biiyao hoiiMdasakotti / taiogobhUpapasUrassiNotticaramoghaDapaDotti / / / vR- prathamo bhaMgo'rthAbhedaH zabdo'bhedaH ityevaMrupo yathA iMdra iMdra iti / tathA kenApi iMdra ityuktaM dvitIyenApi iMdra iti atraca dvitIyenApi iMdra iti / atraca dvayorapizabdayoH svarupAbhede'bheidazca / dvitIyorthAbhedaH zabdasya bheda iti rupo yathA iMdrazakra iti atra hi zabdasya nAnAtvamarthastvabhinna eva dvayorapyekArthikatvAt tRtIyo'rthasyabhedaH zabdasyAbheda ityevaMlakSaNo yatA bhUpa pazu razmiSupuruSabhedena kAlabhedena vA prayujyamAnA gozabdAH / atra hi gauriti sarvatrApyabhinna iti, caramo yathA ghaTa paTa iti atra hi dvayorapizabdayoH rupabhedopyasti aryabhedopitata upapadyatezabdAbhedepiarthanAnAtvamarthAbhedepi zabdanAnAtvaM tena yaducyate abhidhAnAbhedato nAsti vizeSa iti / tadanekAMtikamupadarzitaM bhUpapazurazmivAcinAM / gozabdAnAmabhidhAnAbhedepyarthavizeSadarzanAtsacArthavizeSotrI'pyasti,yathoktaM prAkabhidhAnAbhedataitiyaktaMtatpratyakSaviruddhaMbyaMjanabhedasyasAkSAdupalabhyamAnatvAt,tathA katra kalpa iti-aparatra vyavahAra iti / / athArthagatyAbhidhAnA'bheda ucyate na svarupatastadapyasata arthavizeSasyApyubhayatrabhAvAttathAcAha - [bhA.157] vaMjaNena ya nANattaM atthato avikappiyaM / dissaekappanAmassa vvhaarssthevy|| vR- kalpanAmnodhyayanasya tathaiva vyavahArasya vyavahArAdhyayanasya zyate vyaMjanena vyaMjanabhedena nAnAtvaM, pratyakSataH va pRthagvibhinnAnAM vyaMjanAnAmupalabhyamAnatvAt / tathA'rthato'rthamAzrityAsti nAnAtvaM, avikalpitaM nizcitaM prAyazcittabhedAnAM pratisevanAsayojanAdInAM prAyazcittArhapuruSajAtAnAM cakalpAdhyayanAnuktAnAmihavyavahArAbhidhAnAttadarihaparisAyaityetatdvAraMvyAcikhyAsurihahaMbhaNiyA purisajAyA ityavayavaM vyAkhyAnayannAha - [bhA.158] vasa'tassa akappepacchittaM tassa vaNiyA bhedA / je punapurIsajAyA tassarihA teime hoti / / vR- iha kalpe vartamAnasya sUtroktavidhinAyatanayA pravRtteH prAyazcittaviSayataiva nopajAyate, ityakalpagRhaNamakalpedAMdIvartamAnasya yatprAyazcittaM tasyayabhedAH pratisevanAsaMyojanAdayastevarNitA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra -chadasUtram-1yepunastasyaprAyazcittasyArhAyogyAH puruSajAtAH puruSaprakArAH puruSabhedA ityarthaH, teimevakSyamANasvarupA bhavaMti |taanev darzayati / / [bhA.159] kayakaraNA iyare vA sAvekkhA khalu taheva niravekkhA / nivekkhA jinamAdI sAvekkhA AyariyamAdI / / vR-kRtakaraNA nAma SaSThASThamAdibhirvividhatapovidhAnaiH parikarmitazarIraH itare akRtakaraNAH SaSThASThamAdibhistapovizeSairaparikarmitazarIrAH tatrayekRtakaraNAstedvividhAstadyathAsApekSAH khalutathaiva nirapekSAH, sahaapekSAgacchasyetigamyateyeSAMtesApekSAgacchavAsinaH, nirgatA apekSAyebhyastenirapekSAH tatra ye nirapekSAste trividhA jinAdayaH tadyathA / jinakalpikAHzuddhaparihAravizuddhikA yathAlaMdakalpikAzca, ete niyamataH kRtakaraNA eva akRtakaraNAnAmanyatamasyApi kalpasya pratipattyayogAt sApekSA api trividhA AcAryAdayastadyathA - AcAryA upAdhyAyA bhikSavazca ete pratyekaM dvidhA bhUyo bhavaMtitadyathA-AcAryAH kRtakaraNAakRtakaraNAzcaupAdhyAyAapikRtakaraNA akRtakaraNAzcabhikSavopikRtakaraNA akRtakaraNAzcatatra kRtakaraNAnAM ciMtyamAnatvAdasyAM gAthAyAmete kRtakaraNAgrAhyAH / [bhA.160] akayakaraNAvi duvihA, aNahigayA ahigayA yabodhavvA / jaMsevei ahigae anahigaeasthire icchA / / vR- ihAcAryA upAdhyAyAzca kRtakaraNA akRtakaraNA vA niyamAt gItArthAH sthirAzca, tata ihAkRtakaraNA bhikSava eva grAhyAH,teakRtakaraNA bhikSavo dvividhAstadyathA anadhigatAzcaadhigatAzca anadhigatA nAma agItArthAH adhigatA gItArthAH, apizaddhaHsaMbhAvane sa caitatsaMbhAvayati, ye bhikSavo'nadhigatAste dvividhAstadyathA sthirA asthirAzca sthirA nAma dhRtisaMhananasaMpannAH tadviparItA asthirAH, adhigatA api dvidhA sthirA asthirAzca kRtakaraNA api bhikSavo dvidhA adhigatAH anadhigatAzca anadhigatA api dvidhA sthirA asthirAzca adhigatA api dvividhAH sthirA asthirAzca atraivasaMkSepataH prAyazcittadAnavidhimAhajaMseveiityAdiyata prAyazcittasthAnaMsevatepratisevate adhigato gItArtha upalakSaNametat kRtakaraNaH sthirazca tasmai tadeva paripUrna dIyate, tadeva prAyazcittasthAna prApte anadhigateasthireca asthire, cazadvAdakRtakaraNe caguroH prAyazcittadAnavidhauicchA sUtropadezAnusAraNa svecchA tathAhi yadi zrutopadezAnusArataH kRtakaraNaH sthirodhigata iti vA katakaraNAdirapi samartha iti vijJAto bhavati tadA yadeva prAyazcittamApannastadeva tasmai dIyate, / athAsamartha iti parIkSita iti gAthAvatprAyazcittaM prAptastasyAktinamanaMtaraM dIyate, tatrApyasamarthatAyAM tatopyanaMtaraM tatrApyasAmarthya tatopyanaMtaramevaM yathApUrvaM krameNa tAvanneyaM yAvannivikRtikaM tatrApcasamarthatAyAM pauruSIpratyAkhyAnaM, tatrApyazakto namaskArasahitaMgADhaglAnatvAdinAtasyApyasaMbhaveevamevalocanAmAtreNazudhyApAdanamiti, saMprati puruSabhedamArgaNAyAmeva prakArAMtaramAha - [bhA.161] ahavAsA vikkhiyare niravekkhA savvahA ukaya krnnaa| iyarekayA'kayAvA, thirA'thirA hotigIyatthA / / vR- athaveti prakArAMtaradyotanArthaH, tacca prakArAMtaramidaM pUrvaM kRtakaraNA kRtakaraNabhedAvAdI kRtvA purupabhedamArgamAkRtA, atratusApekSanirapekSabhedo tathAcAha - sAvikkhiyatti dvividhAH prAyazcittArhAH puruSAstadyathA |sopekssaa itareca, sAMpekSA gacchavAsinasteca tridhAAcAryA upAdhyAyA bhikSavaH, nirapekSA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 161] jinakalpikAdayastatra ye nirapekSAste sarvazaH sarvAtmanA kRtakaraNAstuzadvasya samuccayArthatvAdadhigatAH sthirAzca, itare sApekSA dvividhAstadyathA kayAkayAvA iti padaikadeze padasamudAyopacArAt kRtakaraNA akRtakaraNAzca vAzadvaH samuccaye kRtakaraNA api dvidhA sthirA asthirA asthirAzca, akRtakaraNA api dvidhA sthirA asthirAzca ekaike dvidhA gItArthA agItArthAzca sUtre gItArthA ityupalakSaNaM, tato'gItArthA api vivRtAH atha kiMsvarupAH kRtakaraNA iti kRtakaraNasvarupamAha chaThamAiehiM kayakaraNA teu ubhayapariyAe / ahigayakayakaraNattaM jogayatagArihA keI / / [ bhA. 162 ] vR- kRtakaraNA nAma ye paTASTamAdibhistapovizeSairubhayaparyAye zrAmaNye paryAye cetyarthaH parikarmmitazarIrAste jJAtavyAstadvilakSaNA itare sAmarthyAdakRtakaraNAH; atraiva matAMtaramAha / ahigayetyAdi kecidAcAryA ye adhigatAste niyamAtkRtakaraNA ityadhigatAnAM kRtakaraNatvamicchaMti, kasmAditicedata Aha jogAyatagArihAiti, nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyodarzanamiti vRddhavaiyAkaraNapravAdAt hetAvatra prathamA tatoyamarthaH yatastairmahAkalpazrutAdInAmAyatakAlA yogA udvyUDhAstata AyatakayogArhA abhavanniti niyamato adhigatAH kRtakaraNA iti, tadevaM kRtAH puruSabhedamArgaNA sAMpratamamISAM prAyazcittadAnavidhirvaktavyastatra ye nirapekSA jinakalpikAdayaste yat prAyazcittamApannAstadeva tebhyo dIyate na tadviSayA gurulAdhavaciMtA nirapekSatvAt sApekSANAM tu sApekSatayaiva prAyazcittadAnavidhau tadviSayA gurulAghava ciMtA karttavyA, tatra yAni prAyazcittAni dAtavyAni tAni saMkSepato gAthAdvayenAha / nivviie purimaDDhe, ekkAsaNa aMbile cauttheya / bhA. 163 ] panagaM dasa panarasA vIsA taha pannavIsAya / / 57 [ bhA. 164] mAso lahuo gurugo, cauromAsA havaMti lahugurugA / chammAsA lahugurugA chedo mUlaM taha dugaM ca / / vR- nirvikRtikaM vikRtipratyAkhyAnaM purimaGkaMti divasapUrvArddhapratyAkhyAnaM, ekAzanAcAmlacaturthAti pratitAni, panagati, rAtriMdivAnAM paMcakaM lahuguruyaMti vakSyamANaM padamatrApi vyAkhyAnatI vizeSapratipattiriti vibhaktipariNAmena saMbaMdhyate, laghurAtriMdivapaMcakaM gururAtriMdivapaMcakaM ca tatra laghurAtriMdivapaMca-. kamAcAmlena ekadvyAdidinairvA hInaM, paripUrna gururAtriMdivapaMcakaM evaM dasatti laghurAtriMdivadazakaM gururAtridivadazakaM pannarasatti laghurAtridivapaMcadazakaM gururAtriMdivapaMcadazakaM, panavIsatti laghurAtriMdivapaMcaviMzatikaM gururAtriMdivapaMcaviMzatikaM / mAso lahao guruoti laghumAso gurumAsAH / catvAro laghumAsAzcatvAro gurumAsA, SaNmAsA laghavaH SaNmAsA guravaH, tathA chedaH katipayaparyAyasya, mUlaM sarvaparyAyocchedena vratAropaNaM, tahadugavatti anavasthApyaM pArAMcitaMca; iha pArAMcitaprAyazcittavarttI prAyo jinakalpikapratirupako varttate uktaM ca pAraMciuegAgIiccAdi, jinakappiyapaDiruvagI iti anavasthApyaprAyazcittavartyapyevaM guNaH / saMghayaNaviriya Agama suttavihI ejo samujatto nigAhajutto tavassI, pavayaNasAre gahiyaattho / / tilatusatibhAgamittovi jassa asubho na vijjae, bhAvo; nijjUhaNAriho so, se se nijjUhaNa natthiH / / eyaguNasaMpanno pAvai anavaTThANamuttamaguNo ho, eya guNa vippahINo-tArisaMgabhIre bhave mUlaM / / etau caikAMtatI nirapekSau, sApekSANAM tvayaM prAyazcittadAnavidhiH kathayitumupakrAMtastato mUlAdArabhya Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 prAyazcittadAnavidhiracyate tathA cAha [bhA. 165 ] vyavahAra - chaMdasUtram-1 paDhamassa hoi mUlaM bii mUlaM chedoca chagurugA / jayaNAe hoi suddho, ajayaNA gurugA tivihabhedo vRprathamasyAcAryasya kRtakaraNasya sApekSasya mahatyapi aparAdhe sApekSatvAt prAyazcittaM mUlamupalakSaNametat tena tasyaivAkRtakaraNasyAsamarthAt / chedaityapi draSTavyaM dvitIye upAdhyAye kRtakaraNe / tathArUpAyAM dhRtibalasamarthatAyAM mUlamitarathA cchedaH / akRtakaraNe guruSaNmAsikaM, ihAcArya upAdhyAyo vAyadiyatanayA kAraNe dezakAlAnurUpaM prAyazcittasthAne avarttiSTa, tadA zuddho na prAyazcitaviSayaH yatanayA kAraNapravRtteH ayatanayA tu prAyazcittasthAne pravRttau mUlaM chedo vAcAryasya, upAdhyAyasya tu gurukAdArabhyoktaprakAreNa trividhA prAyazcittasya bhedaH SaDguruchedo mUlaM ca, evaMmuktAnusArato bhikSuSvapi prAyazcittadAnavidhiranusaraNIyaH etadeva vyAcakSANa Aha - [bhA. 166 ] savvesiM avisiTTI AvattItena paDhamayA mUlaM / sAvekkhe gurumUlaM kayAkae hoi puna cheou / / sAvekkhAttica kAuM, gurussa kayajogiNo bhave chedo / akayakaraNami chaguru ii aDDokatIe neyaM / / [ bhA. 167 ] vR- iti prAyazcittadAnavidhiruktaprakAreNa kathayitumabhISTo, yadA sarveSAmAcAryAdInAmApattiH prAyazcittasyApAdanaM, aviziSTA sApekSANAM ca mahatyaparAdhe mUlaM nAnavasthApyaM, pArAMcitaM vA tataH prathamatayA sarveSAM mUlamApannamaviziSTamadhikRtya gurulAdhava ciMtayA prAyazcittadAnavidhirucyate, tatra sApekSe gurau AcArye gAthAyAM vibhaktilopaH prAkRtatvAtkRte kRtakaraNe prAyazcittaM mUlaM, sApekSe iti vacanAt, mahatyapyaparAdhe gurau sApekSatvAt mUlameva prAyazcittaM, natvanavasthApyaM, parAMcitaM veti jJApitaM etadeva copajIvya prAgapyevamasmAbhirvyAkhyAtaM; akRte akRtakaraNe gurAviti saMbaMdhAdAcArye bhavati prAyazcittaM chedaH, sAvekkhItti ca kAumityAdi, atra guruzabdenopAdhyAyaH procyate AcAryasyoktatvAt gurorupAdhyAyasya kRtayoginaH kRtakaraNasya mUlaM prAyazcittamApannasyApi sApekSya iti kRtvA prAyazcittaM chedo bhavati, tasyApi kRtakaraNasya manAk nirapekSatAyAM mUlamapi prAyazcittaM biie mUlaM ca chedo chaggurugA itivacanAd akRtakaraNe tu tasminnevopAdhyAye mUlamApannepi prAyazcittaMSaDgurukAH / guravaH SaNmAsAH / akRtakaraNatayA chedaprAyazcittasyApyanarhatvAt iti evamamunA prakAreNa aDDokkaMtIe iti ekaikasminnAcAryAdau sthAne kRtakaraNabhedato dve dve prAyazcitte tayozca dvayorekamAdyaM prAyazcittamupakrAmati na tuttarasthAne'nuvarttate dvitIyaM cottarasthAne'nuvarttate ekaM ca dvayorarddhamityatrArddhApakrAMtyA jJeyaM prAyazcittadAnamidamiti saMkSiptamuktamiti, vineyajanAnugrahAya yaMtrakakalpanayA vizeSato bhAvyate, tatra yaMtrakavidhAnamidaM tiryak dvAdazagRhakAni kriyate, adhomukhaM ca viMzatigRhANi evaM ca dvAdazagRhAtmikA viMzatigRhapaMktayo jAtAH / tatra viMzatitamAyAM paMktI dakSiNato ye aMtiye ye dve dve gRhake te muktvA tasyA adhastAt dazagRhAtmikA ekaviMzatitamA paMktiH sthApyA, tasyAmapyekaviMzatitamAyAMpaMktau yedve aMtime gRhake te muktvA adhastAt aSTagRhAtmakA dvAviMzatitamA paMktiH sthApanIyA, tasyAmapiye dve aMtime gRhake te muktvA tasyA adhastAt SaDgRhAtmikA trayoviMzatitamA paMktirnyasanIyA, tasyAmapi ye dve aMtima gRhake te vimucya tasyA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 167] adhastAccaturguhAtmikAcaturviMzatitamApaMktiHsthApayitavyAtasyAmapiye dveaMtimegRhaketeparityajya tasyA adhastAt dvigRhAtmikA paMcaviMzatitamA paMktiH sthApyA, tasyA adhastAdekagRhAtmikA par3ivaMzatitamA paMktiH, evaM Sar3ivaMzapaMktyAtmakasya yaMtrakasya sarvopari tasyAH prathamapaMkte rupari prathamagRhake kRtakaraNaAcAryaH sthApanIyaH, dvitIyegRhake akRtakaraNaH, tRtIye kRtakaraNa upAdhyAyaH, caturthesa evAkRtakaraNaH, paMcame adhigatasthirabhikSuH kRtakaraNaH, dazamesa evAkRtakaraNa; saptame adhigatAsthirabhikSuH kRtakaraNaH, aSTame sa evAkRtakaraNaH, navame anadhigatasthirabhikSuH kRtakaraNaH, dazame sa evAkRtakaraNaH; ekAdaze anadhigatAsthirabhikSuH kRtakaraNaH, dvAdaze anadhigato'sthiro'kRtakaraNasyaH, evaM sthApayitvA kRtakaraNasyAcAryasya mUlaM tasminnevAparAdhe'kRtakaraNasya chedaH upAdhyAyasyamUlamApannasyakRtakaraNasyacchedaH akRtakaraNasyaSaNmAsagurustatraivAparAdhebhikSoradhigatasya sthirasya kRtakaraNasyaSaNmAsaguruH, akRtakaraNasyaSaNmAsalaghuH / adhigatasyabhikSorasthirasya kRtakaraNasyaSaNmAsalaghu,akRtakaraNasyacaturmAsaguruH, anadhigatasya bhikSoH sthirasya kRtakaraNasya caturmAsaguru, akRtakaraNasya caturmAsalaghu anadhigatasya bhikSorasthirasya kRtakaraNasya caturmAsalaghu tasyaivAkRtakaraNasya mAsaguru / / evaM prathamapaktau mUlAdArabdhaM mAsaguruke niSThitaM, dvitIyapaMktIprathamegRhakecchedaH, dvitIyeSaDguru,tRtIyepiSaDguru, caturtheSaDlaghupaMcameSaTlaghu SaSThe caturguru saptame'pi caturguru saptame'pi caturguru / aSTame caturlaghu navamepi caturladhu, dazame mAsaguru ekAdazepimAsaguru, dvAdaze mAsalaghuatrachedAdArabdhaMmAsalaghuke niSThitaM / / tRtIyapaMktau prathame gRhake SaDguru dvitIye SaDlaghu tRtIyepi SaDlaghu caturthe caturmAsaguru / paMcamepi caturmAsaguru, SaSThe caturmAsalaghu saptame caturmAsalaghu aSTame mAsaguru navamepi mAsaguru dazame mAsalaghu ekAdazepimAsalaghu dvAdaze bhinnamAsaguru atraSaDgurukAdArabdhaM bhinnamAse gurau niSThitaMcaturthapaMktau prathama gRhake SaDlaghu, dvitIye caturmAsaguru, tRtIyepi caturmAsaguru, caturthe caturlaghu, paMcamepi caturlaghu, SaSThe mAsaguru, saptamepi mAsaguru, aSTame mAsalaghu, navamepi mAsalaghu, dazame bhinnamAso guruekAdazepi bhinnamAsaguru, dvAdezabhinnamAsolaghuH |annssttlghukaadaarbdhNlghubhinnmaase niSTitaM, paMcamapaMktau prathame gRhe caturmAsaguru, dvitIye caturlaghu, tRtIyepi caturlaghu caturthe mAsaguru paMcameti mAsaguru, SaSThe mAsalaghu saptamepi mAsalaghu aSTame bhinnamAsoguruH / navamepi bhinnamAso gururdazame bhinnamAso laghu ekAdazepi bhinnamAso laghu dvAdaze guruviMzati rAtridivaM, atra caturgurukAdArabdhaM guruke viMzatirAtridive sthitaM; SaSThapaMktIprathamagRhecaturmAsalaghudvitIyemAsaguru,tRtIyepimAsaguru, caturthemAsalaghu,paMcamepimAsalaghu, SaSThe gurukaM paMcaviMzatikaM, saptamepi gurukaM paMcaviMzatikaM, aSTame laghupaMcaviMzatikaM, navamepi laghupaMcaviMzatikaM dazame guruviMzatikaM ekAdazepi guruviMzatikaM dvAdaze laghuviMzatikaM atra caturlaghukAdArabdhaM laghuviMzatikenivRtaMsaptamapaMktIprathamagrahemAsagurudvitIye mAsalaghutRtIyepimAsalaghu caturthe gurupaMcavizatikaM paMcame gurupaMcaviMzatikaM SaSTe laghupaMcaviMzatikaM saptame laghupaMcaviMzatikaM aSTame guruviMzatikaMnavame guruviMzatikaM dazame laghuviMzatikaM ekAdazepilaghuviMzatikaMdvAdaze gurupaMcadazakaM atra mAsagurukAdArabdhaM gurupaMcadazake paryApta / aSTamapaMktau prathame gRhake mAsalaghu dvitIye gurupaMcaviMzatikaM tRtIye gurupaMcaviMzatikaM caturthe, paMcaviMzatikaM laghu paMcame paMcaviMzatikaM laghu SaSTe garuviMzatikaM saptame guruviMzatikaM, aSTame laghuviMzatikaM navame laghuviMzatikaM, | dazame gurupaMcadazakaM. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 vyavahAra - chedasUtram-1 ekAdaze gurupaMcadazakaM dvAdaze laghupaMcadazakaM, atramAsalaghukAdArabdhaM laghupaMcadazake paryAptaM, navamapaMktI prathamagRhe gurupaMcaviMzatikaM dvitIye laghupaMcaviMzatikaM, tRtIye laghupaMcaviMzatikaM caturtheguruviMzatikaMpaMcame guruviMzatikaM, SaSThe laghuviMzatikaM saptame laghuviMzatikaM, aSTame gurupaMcadazakaM navame gurupaMcadazakaM, dazame laghupaMcadazakamekAdazake laghupaMcadazakaM, dvAdaze gurudazakaM atra gurupaMcaviMzatikAdArabhya gurudazake niSThitaM, dazamapaMktI prathamagRhe laghupaMcaviMzatikaM, dvitIya guruviMzatikaM tRtIye guruviMzatikaM caturthe laghuviMzatikaM, paMcame laghuviMzatikaM, SaSThe gurupaMcadazakaM saptamaM gurupaMcadazakaM, aSTame laghupaMcadazakaM navame laghupaMcadazakaM, dazame gurudazakamekAdaze gurudazakaM, dvAdaze dazakaM laghu, / atralaghupaMcaviMzatikAdArabdhaM laghudazake sthitaM, ekAdazapaMktau prathame gRhake guruviMzatikaM, dvitIye laghuviMzatikaM tRtIye laghuviMzatikaM, caturthe gurupaMcadazakaM, paMcame gurupaMdazakaM, SaSThe laghupaMcadazakaM saptame laghupaMcadazakaM / aSTame gurudazakaM navame gurudazakaM / dazame laghudazakaM ekAdazame laghudazakaM dvAdaze gurupaMcakaM, atra guraviMzatikAdArabdhaM gurupaMcake paryAptaM, dvAdazapaMktau prathame gRhake laghuviMzatikaM, dvitIye gurupaMcadazakaM, tRtIye gurupaMcadazakaM, caturthe laghupaMcadazakaM, paMcame laghupaMcadazakaM paSThe gurudazakaM saptame gurudazakaM / aSTame laghudazakaM / navame laghudazakaM, dazame gurupaMcakamekAdaze gurupaMcakaM, dvAdaze laghupaMcakaM atra laghuviMzatikAdArabdhaM laghupaMcake paryAptaM, trayodazapaMktau prathame gRhake gurupaMcadazakaM dvitIye laghupaMcadazakaM tRtIye laghupaMcadazakaM, caturthe gurudazakaM paMcame gurudazakaM / SaSThe laghudazakaM saptame laghudazakaM, aSTame gurupaMcakaM navame gurupaMcakaM, dazame laghupaMcakaM ekAdaze laghupaMcakaM, dvAdaze dazamaM / atragurupaMcadazakAdArabdhaM dazame niSThitaM / caturdazapaMktau prathamagRhake laghupaMcadazakaM dvitIye gurudazakaM tRtIye gurudazakaM, caturthe laghudazakaM / paMcame laghudazakaM / SaSThe gurupaMcakaM saptame gurupaMcakaM, aSTame laghupaMcakaM navame laghupaMcakaM, dazame dazamamekAdaze dazamaM dvAdaze aSTamaM atra laghupaMcadazakAdArabdhamaSTame niSThitaM / paMcadazapaMktau prathame gRhake gurudazakaM, dvitIye laghudazakaM tRtIye laghudazakaM caturthe gurupaMcakaM paMcame gurupaMcakaM, SaSThe laghupaMcakaM saptame laghupaMcakamaSTame dazamaM navame dazamaM, daza aSTamamekAdaze aSTamaM dvAdaze paSThaM / atra gurudazakAdArabdhaM SaSThe niSThitaM, SoDazaMpaktau prathamagRhake laghudazakaM dvitIye gurupaMcakaM tRtIye gurupaMcakaM, caturthe laghupaMcakaMpaMcame laghupaMcakaM, SaSThe dazamaM saptame dazamaM, aSTame aSTamaM navame aSTamaM, dazame SaSThaM ekAdaze SaSThaM dvAdaze caturthamatra laghudazakAdArabdhaM caturthe niSThitaM, saptadazapaMktau prathamagRhake gurupaMcakaM dvitIye laghupaMcakaM / tRtIye laghupaMcakaM / caturthe dazamaM paMcame dazamaM, SaSThe aSTamaM saptame aSTamaM aSTame SaSThaM, dazame caturthamekAdaze caturthaM dvAdaze AcAmAmlamiti / atra gurupaMcakAdArabdhamAcAmAmle niSThitamaSTAdazapaMktI prathamagRhake laghupaMcakaM dvitIye dazamaM tRtIye dazamaM caturthe'STamaM paMcame aSTamaM, SaSTheSaSThaM saptameSaSThaM, aSTame caturthaM navame caturthaM dazame AcAmAmlaM, ekAdaze AcAmAmlaM dvAdaze ekAzanakamatra laghupaMcakAdArabdhamekAzane niSThitamekonaviMzatitamAyAM paMktI prathamagRhake dazamaM dvitIye aSTamaM tRtIye aSTamaM caturthe SaSThaM paMcame SaSThaM SaSThe caturthaM saptame caturthaM aSTame AcAmAmlaM navame AcAmAmlaM dazame ekAzanakaM ekAdaze ekAzanakaM dvAdaze pUrvArdhaM atra dazamAdArabdhaM pUrvArdha sthitaM, viMzatitamAyAM paMktau prathamagrahake aSTamaM dvitIye SaSThaM tRtIye paSThaM caturthe caturthaM paMcame caturthaM SaSThe AcAmAmlaM saptame AcAmAmlaM aSTame ekAzanakaM navame ekAzanakaM dazame pUrvArdhamekAdaze pUrvArdhaM dvAdaze nirvikRtikamatrASTamAdArabdhaM nirvikRtike niSTita mekaviMzatitamAyAM paMktau prathame gRhake SaSThaM, dvitIye caturthaM / tRtIye caturthaM caturthe AyAmAmlaM, paMcame AyAmAmlaM, SaSTheekAzanaM saptame ekAzane aSTame Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 167] pUrvArddhaM, navame pUrvArddhadazame nirvikRtikaM, atraSaSThAdArabdhaM nirvikRtikeniSThitaM dvAviMzatitamAyAM paMktI prathame gRhake caturthaM dvitIye AcAmlaM caturthe ekAzanaM paMcame ekAzanaM SaSThe pUrvArddha saptame pUrvArddha aSTame nirvikRtikamatracaturthAdArabdhaM nirvikRtikeniSThitaM, trayoviMzatitamAyAMpaMktau prathamegRhake AcAmAmlaM dvitIye ekAzanakaM / tRtIye ekAzanakaM / caturthe pUrvArddha paMcame pUrvArddha, SaSThe nirvikRtikaM, caturviMzatitamapaMktau prathame gRhake ekAzanakaM dvitIye pUrvArddha tRtIye pUrvArddhaM / caturthe nirvikRtikaM, paMcaviMzatitamaMpaktIprathamegRhakepUrvArddhadvitIyenirvikRtikaMSaDviMzatitamAyAMpaMktau nirvikRtikamiti, tadevaM kayakaraNA iyarevA ityAdinA ye puruSabhedAH prAguktAsteSAM prAyazcittadAnavidhiruktaH / saMprati jaM sevei ahigato ityAdiyat gAthottarArddhamuktaM, tadvyAkhyAnArthamAha, - [bhA.168] akayakaraNAugIyAje yaagIyA ya akayaathirAya / tesAvattianaMtarabahuyaMtariyaM va jhoso vA / vR-ye gItA gItArthA adhigatA ityarthaH, akRtakaraNAH ye ca agItA agItArthA anadhigatA iti bhAvaH, akayatti akRtakaraNAzca, cazabdAt akRtakaraNAzca / asthirAzca kRtakaraNA akRtakaraNAzca teSAM kadAcit ApattiprAyazcittaM dIyate, yatyatprAyazcittaM ApanaMtadeva dIyate iti, yAvat kadAcit tathAvidhAyAmasamarthatAyAM yatprAyazcittamApannaM, tasyAktinamanaMtaraM dIyate, kadAcitprabhUtAyAmasamarthatAyAMbahUtaritabahubhiH prAyazcittairanaMtaritamaktinaMdIyateitiyAvat atyaMtAsamarthatAyAMjhosovAsarvasya prAyazcittasya parityAgaH AlocanamAtreNaivatasyAmavasthAyAM tasya zuddhibhAvAt / , yathA kRtakaraNasyopAdhyAyasya mUlamApannasya tathAvidhayogyatAyAM mUlaM dIyate, akRtakaraNasya punarasamartha iti kRtvA chedastathApyasamarthatAyAM SaTgurutatrApyazaktauSaTlaghuevaM tAvatneyaM yAvan nirvikRtikaMtatrApyazaktI pauruSItatrApyasamarthatAyAM namaskArasahitaM tasyApigADhaglAnatvabhAvato'saMbhave evamevAlocanAmAtrataH zuddhiriti / tadevakayakaraNAiyarevAityAdigAthAdvayasakalamapibhAvitamadhunAsAvekkhA AyarIyamAdIti yaduktaMtatra parasyAkSepamAha - bhA.169] AyariyAdI tivihosAvekkhANaMtu kiMkatobhedo / eesiMpacchittaMdAnaMca'nnaM atotiviho / / vR- nanvAcAryopAdhyAyayorapi bhikSutvasyAvasthitatvAt tadgrahaNe tayorapi grahaNamiti kiM kimarthaM sApekSANAM trividha AcAryAdikaH AcAryopAdhyAyabhikSulakSaNaH kRto bhedaH ? evamukte sUrirAha eesiNamityAdi / eteSAmAcAryAdInAM yat Abhavati prAyazcittaM yazca tasya prAyazcittasya samarthAsamarthapuruSAdyapekSya dAnaM, tat pRthaka pRthak anyat ataH sApekSANAmAcAryAdikastrividho bheda: kRtaH, etadeva savizeSamAha - [bhA.170] kAraNamakAraNaM vAjayaNA ajayaNA va natthiagIyatthe / . eeNakAraNeNaMAyariyAIbhavetivihA / / vR- idaM kAraNaM pratisevanAyA idamakAraNaM vA, tathA iyaM yatanA iyamayatanA ityetannAsti agItArthe, gItArthasyatu, arthAtgItArthasyAstItipratIyate,tatrAcAryopAdhyAyogItArtho, bhikSuHgItArtho'gItArthazca, gItArthasyaagItArthasyaca kAraNeyatanayAkAraNeayatanayA akAraNeyatanayAakAraNeayatanayA pRthak prathaka anyatprAyazcittaM,sahAsahapuruSAdyapekSAtulyepiprAyazcitteApadyamAnepRthaganyo'nyodAnavidhirata Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 vyavahAra - cheTasUtram-1. etena kAraNenAcAryAdayastrividhA bhavaMti, sUtre bhave iti bahutvepyakavacanaM prAkRtatvAt prAkRte hi vacanavyatyayopikvacidbhavati iti, enAmeva gAthAMvyAkhyAnayati / / [bhA.171] kajjAkajjajayAjaya avijANaMto agItojaMseve / so hoitassa dappo gIye dappojahadosA / / / vR-kAryaM nAma prayojanaM, yacca prayojanaM tacca adhikRtapravRt kAraNaM, ataevAnyatroktaM kAraNaMtivA kajaMti vA egaLaM, tatoyamarthaH agIto'gItArthaH kAraNaM na jAnAti, yasminprApta pratisevanA kriyate / akAraNaM na jAnAti yasmin pratisevanA na kriyate, tathA kAraNe akAraNe vA prApte sevanaM kurvan yatanAmayatanAMvAnajAnAti, etAnyajAnAno yaH sevatepratisevate, tasyadarpobhavati |saa tasyadarpikA pratisevanAbhavatItibhAvaH,gItArthaH punaH sarvANyapyetAni jAnAtitataH kAraNepratisevate, nAkAraNepi yatanayAnapunarayatanayAtataHzuddha evanaprAyazcittaviSayo'gItArthasya tvajJAnatayAdarpaNapratisevamAnasya prAyazcittaM yadi punaH gItArthopi darpaNa pratisevate, kAraNepyayatanayA ca tadA tulyAmagItArthena samaMtasya prAyazcittaM / tathAcAha gIe dappA jae dosA, gIte gItArthe darpaNa pravartamAne pratisevanAyAmiti gamyate kAraNepi pratisevanAyA ayatamAne agItArthena tulyaM tasya prAyazcittamiti bhAvaH, pratisevyamAne tulye vastuni darpaNApi kriyamANAyAM prati sevanAyAM yatanayA pravRttau na tulyaM prAyazcittaM, kAraNe punaryatanayA pravarttamAnaH zuddha eva na prAyazcittaviSayaH / tatrAcAryA upAdhyAyazca niyamAt gItArthA iti gItArthatvApekSayA samAH kevalaMpratisevyamAnaMvastupratItya viSamAH bhikSavogItArthA'gItArthAzcabhavaMti pratisevyamapi vastvadhikRtya bheda iti, vastubhedato gItArthatvAgItArthatvatazca pRthak vibhinnaM vibhinnaM prAyazcittaM, sahAsahapuruSAdyapekSayA tutulyepyAbhavati prAyazcitte pRthak vibhinnaM vibhinna prAyazcittadAnaM tathAcAha - [bhA.172] dosavihavAnuruvoloedaMDovi kimututtrie| titthucchedo iharA nirAnukaMpAnaya visohI / / vR-daMDovItyapizabdo bhinnakramatvAtlokepItyevaMdraSTavyaH lokepidaMDodoSAnurupo vibhavAnurupazca, tathAhimahatyaparAdhe mahAna daMDo'lpe'lpIyAna tathA samAne'pi doSe'lpadhanasyAlpomahAdhanasya mahAna lokepi tAvadevaM kimuta kiMpunarauttarike lokottarasaMbaMdhini vyavahAre, tatra sutarAM doSasAmarthyAnurupo daMDastasyasakalajagadanukaMpAyAH pradhAnatvAtyadipunaralpepidoSemahAndaMDomahatyapyalpIyAntathA yadi samAnepyaparAdhekRtakaraNatvamakRtakaraNatvaMvAcAryopAdhyAyayorbhikSorapikRtakaraNatvamakRtakaraNatvamadhigatatvaM sthiratvamasthiratvaMcAnapekSya na tadanurupo daMDaH syAt kiMtutulya eva, tadA vyavasthAyA abhAvataH saMtAnapravRtyasaMbhave tIrthocchedaH syAt, tathA niranukaMpA anukaMpAyA abhAvaH / prAyazcittadAyakasya asamarthabhikSuprabhRtInAmanugrahAtnacatasya prAyazcittadAyakasya vizodhiraprAyazcittasya prAyazcittepyatimAtraprAyazcittasya dAnato mahA'zAtanAsaMbhavAt appacchite va dei pacchittaM pacchitte AsAyaNA tassa mahatIu, itivacanAttataHsApekSA AcAryAdayastrividhA uktAH atraiva prakArAMtaramAha / [bhA.173] ahavA kajjA kajje jayAjayaMteya kovido gIyo; / dappAjAtoniseve, anuruvaM pAvae dosaM / / vR-athavetiprakArAMtaregItArthaHsakAraNamapijAnAti |akaarnnmpijaanaati,ytnaampijaanaati| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 173 ] 63 ayatanAmapi jAnAti evaM kAryAkArye yatAyate kovido gItArtho yadi darpeNa pratisevate / kAraNepyayatanayA tadA sa darpAyatanAto niSevamANo'nurUpaM darpAnurUpamayatanArUpaM doSaM prAyazcittaM prApnoti, darpA'yatanAniSpannaM tasmai prAyazcittaM dIyate iti bhAvaH / [bhA. 174 ] kappeya akappammiya, jo puna avinicchito akajjuMpi / kamiti sevamANo adosavaMto asaDhamAvo / / vR- yaH punaH kalpe'kalpe ca avinizcitaH kiMkalpyaM kimakalpyamiti vinizciyarahitaH so'kAryamapi akaraNIyamapi akalpyamiti bhAvaH kAryamiti kalpikamiti budhyA sevamAno'zaThabhAvaH atra hetau prathamA'zaThabhAvatvAdadoSavAn prAyazcittabhAg bhavatItibhAvaH / [bhA. 175 ] jaM vA dosamayANato hehaMbhUto nisevaI / niddosavaM keNa hujjA, viyANato tamAyAraM / / vR-bhUto nAma guNadoSaparijJAnavikalo'zaTabhAvaH sayaM doSamajAnAno niSevate pratisevate tameva doSaM vijAnAnaH kovido gItArthaH Acaran samAcaran kena hetunA nirdoSavAn ? doSasyAbhAvo nirdoSaM tadasyAstIti nirdoSavAn doSAbhAvavAn na bhavet naiva bhavatIta bhAvaH / tIvraduSTAdhyavyavasAyabhAvAt / na khalu jAnAnastabriduSTAdhyavasAyamaMtareNa tathA pravarttate iti tadevaM dRSTAMtamabhidhAyAdhunA dAtikayojanAmAha - ( bhA. 176 ] emevaya tullaMmivi avarAhapayaMmi vaTTiyA dovi / tatthavi jahAnuruvaM dalaMti daMDaM duveNahaMpi / / vR- evameva anenaiva prakAreNa anenaiva dRSTAMteneti bhAvaH dvAvapi janau AstAmeka ityapi zabdArthaH / tulyepi samAnepyaparAdhapade varttitau tatrApi tulyepyaparAdhapade dvayorapi tayoryathAnurUpaM gItArthAgItArthayatanAsaMhananavizeSAnurUpaM daMDaM dalayaMti prayacchanti, tasmAt prAyazcittabhedataH prAyazcittadAnabhedatazcAcAryAdikastrividho bhedaH kRtaH, tadevamAcAryAditrividhabhedasamarthanAyoktarupadRSTAMtavazato gItArthAgItArthAdibhedataH Abhavat prAyazcittanAnAtvaM copadarzitamidAnImata eva dRSTAMtAdavasthAbhedato gItArthe eva kevale zodhinAnAtvamupadarzayati / [ bhA. 178 ] esevaya diThThato tivihe gIyaMmi visohinANattaM / vatthusariso udaMDo dijai loevi puvvRttaM / / vR- gIte gItArthe trividhe triprakAre bAlataruNavRddhalakSaNe yat zodhinAnAtvaM tadviSaye eSa evAnaMtaroditasvarupo dRSTAMtastathAhi yathAkalpyavidhiparijJAnavikalo'kalpanIyamapi kalpanIyamiti buddhyA pratisevamAno na doSavAn bhavati / kovidastu kalpyAkalpye jAnAno'kalpanIyaM pratisevamAnAM doSavAn evamihApi tulye pratisevyamAne vastuni taruNe prabhUtaM prAyazcittaM samarthatvAt / bAlavRddhayoH stokamasamarthatvAt na caitadanyAyyaM yato lokepi vastusadRzaH puruSAnurupo daMDo dIyate, tathAhi bAle vRddhe ca mahatyapyaparAdhe karuNAspadatvAt stoko daMDa: taruNe mahAn, etacca puvyuttamiti prAgavoktaM dosavihavAnurUvo ityAdinA tato nyAyyamanaMtaroditamiti, saMpratyAcAryopAdhyAyabhikSUNAmeva cikitsAviSaye vidhinAnAtvaM darzayati - [ bhA. 178 ] tivihe tegicchaMmi ujjuya vAulaNasAhuNA ceva / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64.. vyavahAra - chedasUtram-1panavaNamanicchaMte, diLaMtobhaMDipoehiM / / vR-trividhe triprakAre AcAryopAdhyAyabhikSulakSaNe cikitsvamAne gItArthe iti gamyate, u yatti RjukaM sphuTameva vyApta sAdhunA vyApRtakriyAkathanaM karttavyaM iyamatrabhAvanA AcAryANAmupAdhyAyAnAM gItArthAnAMca bhikSUNAM vicikitsyamAnAnAMyadizuddhaM prAsukameSaNIyaM labhyate, tadA samIcInamevaMnatatra vicAraH atha prAsukameSaNIyaM na labhyate, avazyaM ca cikitsA karttavyA, tadA 'zuddhamapyAnIya dIyate, tathAbhUte ca dIyamAne sphUTameva nivedyate, idamevaMbhUtamiti, teSAM gItArthatvenApariNAmadoSasyAtipAriNAmadoSasya cAsaMbhavAt / agItArthabhikSoH punaH zuddhAlAbhe cikitsAmazuddhena kurvato munivRSabhA yatanayAkuti,nacAzuddhaMkathayati |ydipunH kathayaMtyayatanayAkurvati,tadA so'pariNAmatvAdanicchan yata AgADhAdi paritApanamamanubhavati / tannimittaM prAyazcittamApadyate teSAM munivRSabhANAM yadvAtipariNAmatayA sotiprasaMgaM kuryAt, tasmAnna kathanIyaM nApyayatanA kartavyA, atha kathamapi tenAgItArthena bhikSuNA jJAtaM bhavet yathA akalpikamAnIya mahyaM dIyate iti, tadA tadanicchan prajJApyate tathAcAha pannavaNamaNicchaMte iti akalpikamanicchatyagItArthe bhikSau prajJApanA kartavyA / yathA glAnArthaM yadakalpikamapiyatanayA sevyate, tatrazuddho glAno, yatanavA pravRttaratpIyAn doSo'zuddhagrahaNAtsopi capazcAtprAyazcittenazodhayiSyatenacAsAvalpIyAn doSonAMgIkartavyaH |uttrkaalNprbhuutsNymlaabhaat tathAhi cikitsAkaraNataHpraguNIbhUtaHsanaparipAlayiSyaticirakAlaMsaMyama,saMyamaprabhAvatazcakadAcita gamyate tadbhava eva mokSo, yadi punazcikitsAM na kArayiSyasi / tatastadakaraNato mRtaH sannasaMyato bhaviSyasi, asaMyatasya ca bhUyAnkarmabaMdhastasmmAdalpena bAnveSyatAmetAdvidvattAyA lakSaNaM, uktaMca, appeNa bahumesejjA evaM paMDiyalakkhaNamiti, evaM prajJApanA taruNe kriyate, yaH punaH bAlaH sa bAlatvAta yathA bhaNitaMkarotyeva yastu vRddhastaruNo vAtirogagrasto'cikitsanIyaH saprotsAhyate mahAnubhAva! kuru bhaktapratyAkhyAnaM,sAdhaya! pUrvamaharSirivottamArthametajinavacanAdhigamaphalamiti, yadipunarevamutsAhyamAnopinabhaktapratyAkhyAnaM kartumicchati, tadAbhaMDIpotAbhyAMdRSTAMtaHkaraNIyaH,bhaMDIgaMtrI, potaH pravahaNaM, dRSTAMtakaraNaM cAgresvayameva darzayiSyati / eSa gAthAsamAsArthaH sAMpratamenAmeva gAthAM vivRNoti / / [bhA.179] suddhAlAbhe agIte ajayaNakaraNakahaNebhavegurugA / kuJA va atipasaMga, asevamAneva asamAhI / / vR-agIte agItArthe bhikSau zuddhAlAbheprAsukaiSaNIvAlAbhe azuddhena cikitsyamAne yadi ayatanA kriyatekathyatevA, tadAmunivRSabhANAmayatanAkAriNAMkathayatAMprAyazcittaM bhavati, gurukAzcatvAromAsA guravaH, iyamatra bhAvanA yadi ayatanAkaraNato'karaNato vA jJAtaM bhavati / yathA mamAzuddhena cikitsA kriyate tadA teSAM munivRSabhANAM catvAro gurukAH etaccAsAmAcArIpravRttiniSedhArtha prAyazcittaM, yA punaranicchato'samAdhipravRteranAgADhAdiparitApanA tanniSprannamanyadeva pRthagiti, yadivA sotipariNAmakatvAdatiprasaMgaM kuryAt / athavA cikitsAyAH pratiSedhato'kanlpanIyamasevamAne rogavRdvivazApadasamAdhistasyasyAt asamAhitasyacakugatiprapAtastasmAttasminyatanayAkarttavyaM, naca kathanIyamiti, sAMprataM yaduktaMbhaMDIpotAbhagAM dRSTAMtaH karttavya iti / tatramaMDIdRSTAMtaMbhAvayati / [bhA.180] jAegadese adaDhAubhaMDI, sIlappae sAu kareikajaM / jAdubbalA saMTaviyAvisaMtI nataMtusIlaMti visannadArUM / / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIThikA - [bhA. 180 ] 65 vR yA bhaMDI maMtrI ekadeze kvacit adhDhA sA zIlApyate tasyAH parizIlanaM kAryate tuzabdo yasmAdarthe yataH sA tathAzIlitA satI karotikAryaM, yA punaH saMsthApitA satI durbalAna kAryakaraNakSamA tAM viSannadAruM naiva tuzabda evakArArthI bhinnakramatvAdatra saMbadhyate, zIlayaMti, kAryakaraNAkSamatvAt eSa bhaMDIdRSTAMta etadanusAreNa potadRSTAMtopi bhAvanIyaH / tadyathA - [bhA. 181] jo gadese adaDhAu poto, sIlappae sou karei kajjaM / jo dubbalo saMThavitovi saMto na taMtusIlati visannadAruM / / vR- dAtikayojanA tvevaM, yadi prabhUtamAyuH saMbhAvyate, praguNIkRtazca dehaH saMyamavyApAreSu samartha iti jJAyate, tadA cirakAlaM saMyamaparipAlanAya yuktA cikitsA, alpena prabhUtamanveSayediti vacanAt, yadA cAyuH saMdigdhaM na praguNIkRtopi dehaH saMyamavyApArakSamastadaivaM prajJApanAniSphalA cikitseti na cikitsA kArayitumucitoti anyacca [ bhA. 182 ] saMdehiyamAroggaM, pauNovi na paccalonujogANaM / ii sevaMtI dappe vaTTai naya so tahA kajjo / / vR- saMdigdhamArogyapratirogagrastatvAt na ca praguNopi praguNIkRtopi yogAnAM saMyamavyApArANAM karaNe pratyaH samartha iti jAnAno yadi yatanayApyakalpyaM pratisevate, tadA sa darpe varttate, na ca sa tathArUpo sevanAyA dIrdhasaMsAramUlatvAt iti prajJApyate yadi punarevamapi prajJApyamAno nAvabudhyate, tadA yatanayA rupekSitavyaM; yaH punastaruNo manAk vRddho vA praguNIkRtaH san tapaHsaMyamAdiSu pratyalo bhaviteti jJAyate, tadA taM cikitsAmapratipadyamAnaM pratyevaM prajJApanA / / [ bhA. 183 ] kohaM achittiM aduvA ahIhaM tavovihANasuyaujjamijjaM / / gaNaM vanIieyasAravissaM sAlaMbasevI samuvei mokkhaM / / vR- yo glAnaH sannevamavabudhyate, samartho bhUtaH sannachittiM prabhUtalokapravrAjanAdinA tIrthAvyavacchedaM kariSyAmi / aduviti athavA ahamadhyeSye sUtrato'rthatazca dvAdazAMgaM darzanaprabhAvakANi vA zAstrANi / yadivA tapo labdhisamanvitatvAttapovidhAneSu nAnAprakAreSu ujjamissAti udyamiSyAmi udyamaM kariSyAmi, gaNaM vA gacchaM vA nItyA sUtroktayA sArayiSyAmi guNaiH pravRddhaM kariSyAmi sa evaM sAlaMbasevI etairanaMtaroditairAlaMbanairyatanayA cikitsArthamakalpamapi pratisevamAnaH samupaiti prApnotimokSaM siddhimiti / vyavahAra sUtrasya pIThikA samAptA muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditAvyavahArasUtrasya pIThikAyAH [ saniryuktiH ] bhASyaM evaM malayagiri AcAryeNa viracitA TIkA parisamAptA / uddeza : 1 vR-gato nAma niSpanno nikSepaH saMprati sUtrAlApaka niSpannasya nikSepasyAvasaraH, saca sUtre sati bhavati, sUtraM cAnugame, sacAnugamodvidhA sUtrAnugamo niryuktya nugamazca, tatra niyuktya nugamastrividhastadyathA nikSepa niryuktyanugamaH upodghAtaniryuktyanugamaH sUtra sparzika niryuktyanugamazca, nikSepa niryuktya nugamo'nugataH; sUtra sparzika niyuktya nugamo vakSyate, upodghAta niryuktya nugama stvAbhyAM dvAra gAthAbhyAM samavagaMtavyaH, tadyathA 21 5 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 use niddese ya niggame khittakAlapuriseya / kAraNapaccayalakkhaNa nae samoyAranumae / / kiM kaivihaM kassa kahikesukahiMkecciraM havai kAlaM / kaisaMtaramavirahiyaM bhavAgarisaphAsaNaniruttI || vyavahAra - chedasUtram - 1-1/ vR- anayorarthaH AvazyakaTIkA to'vaseyaH, mahArthatvAt; sUtrasparzika niryuktya nugamastu sUtrapravRttau bhavati, sUtraM sUtrAnugame sacAravasaraprApta eva yugapaJca sUtrAdayo vrajaMti / tathA coktaMsuttaMsuttAnugamo suttAlAvagatatonikkhevo / suttaphAsiya nijatti nayAya samagaMtu vacca'ti / / viSaya vibhAgaH punarayamamISAmavasAtavyaH - hoi kayattho vottuM sapayaccheyaM bhave suyAnugamo suttAlAvaganAso | nAmadinnAsaviniogaM / / sutta phAsiya nijattiniyogosesaepayatthAdI / pAyaMsocciyanegamanayAdinayagovarohoi || atrAkSepaparihArausAmAyikAdhyayane nirupitAviti, nehavitAyete, sUtrAnugamecA'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM taccedaM sUtraM (mU. 1) je bhikkhU mAsiyaM parihAraThANaM paDisevittA AloejjA apaliuciyaM AloemANassa mAsiyaM, paliuMciyaM AloemANassadomAsiyaM // vR- asya vyAkhyA / tallakSaNaMcedaM saMhitAcapadaMcaiva padArthaH padavigrahaH, cAlanApratyavasthAnaM vyAkhyAsUtrasyaSaDvidhA / tatrAskhalitapAdoccAraNasaMhitA sAcaivaMjebhikkhumAsiyamityAdipAThaH / adhunApadAni yaH bhikSurmAsikaMparihArasthAnaMpratisevya Alocayet / aparikuMcyaAlocayamAnasyamAsikaM parikuMcya AlocayamAnasyardvamAsikamitiadhunA padArthaH / / asminprastAve yatpIThikAyAmuktaM "suttattho' itidvAram tadApatitam ya iti sarvanAma anirdiSTanAmnAnirdeze, bhikSiyAJcAyAM / yamaniyamavyavasthitaH kRtakAritvAnumoditaparihAreNa bhikSateityevaMzIlobhikSuH san bhikSAsaMroruritiu - pratyayaH / yadivAnairuktIzabdavyutpattiH kSudhabubhukSAyAM adhyatibubhukSatebhoktumicchati, caturgatikamapi saMsAramasmAditisaMpadAditvAtkSata aSTaprakAraMkarmmataM jJAnadarzana cAritra tapobhirbhinattItibhikSaH prapodarAdaya itISTarupaniSpattiH / mAsena nirvRttaM mAsikaM, dyastiSThAMti jaMtavaH karmmakaluSitAasminnitisthAnaM karaNAdhAre ityanaTaparihAraH sthAnaMparihArasthAnaMvizeSaNasamAsaH paDisevitotti pratizabdobhRzArtheprakarSevA sevitvA pratisevyagatikvanyastatpuruSa itisamAsaH anaJavat katvoyavAdezaH sUtreyababhAvaH prAkRtatvAt / Alocayetlocadarzane curAditvAtNica AGgamaryAdAyAM AmaryAdayA jahabAlo jaMpatoityAdirupayAlocayetyathAtmanastathAguroH prakaTIkuryAt yacchabdastacchabdApekSo'to'tratasyetisAmarthyAdavasIyate, tasya apaliuMciyatti kucu kuMcu kauTilyAalpAlpIbhAvayoH parisarvatobhAveparisamaMtAta kuMcitvAkauTilyamAcaryaparikuMcyasUtreDazcaRpIDAdInAmiti vikalpavacanatorephasyalakArabhAvaH na parikuMcyaaparikuMcya AlocayamAnasyamAsikaMlaghukaM gurukaMvA, pratisevanAnusArataH prAyazcittaMdadyAditizeSaH, parikuMcyakauTilyamAcarya AlocayamAnasyadvaimAsikaMdadyAtmAyAkaraNato'dhikasyagurumAsasyabhAvAt tathAhiyaH pratikuMcayannAlocayatitasyayadApannaMdayite'nyazcamAyApratyayogurukomAsaH iti uktaH padArthaH Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka H 1, mUlaM: 1, [bhA. 183] __adhunApadavigrahaH, sacasamAsabhAkSupadeSubhavatIti, parihArasthAnamityatraparikuMcyatyatracadraSTavyaH / sa ca yathAbhavati tathAdarzita eva saMprati cAlanAvasarastatracAdekaAha yadiparihAraevasthAnaM, tatodvayorapyekArthatvAtparihArazabdasyaivagrahaNamucitaM, paramasyoktArthatvAdaprayogaH / uktaarthaanaampryogH| iti nyAyAtatrAcAryaH pratyavasthAnaM karoti, sthAnazabdonAmazabdazaktisvAbhAvyAdanekavizeSAdhArasAmAnyAbhidhAyI, tenaetatadhvanayati / anekaprakArANinAmamAsikaprAyazcittAni, anekaprakAreNaca mAsikenaprAyazcittenopanyastenaprayojanaM, kalppAdhyayanoktasakalamAsikaprAyazcittaviSayadAnAlocanayorabhidhAtumupakramAt |atoatrsthaangrhnnNpunrpyaah, kiMkAraNaMmAsikaprAyazcittamadhikRtyAdisUtropanibaMdhaH kRtaH, athamataMjadhanyabhidaMprAyazcittamata etadadhikRtyakRtojadhanyamadhyamotkRSTeSuprathamatojadhanyasyAbhidhAtumucitatvAttadasamyak, rAtriMdivapaMcakasyajadhanyatvAt |atrbhaassykRtprtyvsthaanaarthmidmaah - [bhA.184] duhatobhinna palaMbe, mAsiyasohiuvaNiAkappe / tassapunaimaMdAnaMbhaNiyaMAloyaNavihIya / / vR- kalpAdhyayaneAdisUtreAmetAla palaMbe ityAdirupepralaMbate / prakarSeNa vRddhiMyAtivRkSo'smAditipralaMbamUlaM / akartarItidhA pratyayaH tasminupalakSaNametat talovRkSastatrabhavaMtAlaM tAlavRkSaphalaM tasminnapicaddhidhAtobhinne dravyatopi bhAvatopi bhinne, mAsakIzodhirupavarNitA mAsikaM prAyazcittamupavarNitamitibhAvaH / athacA sminavyavahArAdhyayanoktasyaprAyazcittasyadAnavidhirAlocanAvidhizcavaktumupakrAMtastatoyadAdaukalpAdhyayane mAsikaM prAyazcittamuktaM, tassapuna ityAdi punaH zabdovizeSaNe sa cemaM vizeSaM dyotayati tatrahi sAmAnyataeva mAsikaM prAyazcittamuktaMnadAnavidhirAlocanA-vidhiti, ihapunarvyavahArenasya mAsikasyaprAyazcittasyedaMdAnaM bhaNitamAlocanAvidhizca, na kevala-masyaivamAsikasya prAyazcittasya, kiMtvanyeSAmapimAsikaprAyazcittAnAM tatroktAnAM sAmAnye nasUtrasya-pravRttatvAttathAcAha - [bhA.185] emevasesaesuvisuttesukappenAmaajjhayaNe jahiMmAsiyaAvattI |tiisedaanNihNbhnniyN / / vR- evameva anenaiva prakAreNa kalpanAmni adhyayane yAni zeSANi sUtrANi saparikkheve avAhirie kappaihemaMtagimhAsu mAsaM vatthae, jaimAsakappaMbhiMdai mAsa lahu evaM nigaMthINavi tahA atrasa parikheve iti saparikSepevRtti varaMDakAdisamanviteabArthIgrAmasyA tyaMtamabahirbhUteupAzraye iti gamyatevatthae iti vastuMzeSaMsugama,tathAabhinivvagaDAetaiebhaMgemAsalahu |atrabhinivvgddaaeitiabhinirvyaakRtaayaaN pRthagvibhinnadvArAyAM vasatAvityarthaH evaMzeSANyapisUtrANyuccAraNIyAni teSuzeSeSvapisUtreSugahitiagRhItavIpsyopyeSazabdaHsAmarthyAt vIpsyAMgamayatizeSaH sUtrANAmatiprabhUtatvAt / tatoyamarthaH tatrayatramAsikA ApattiruktA tIseiti / atrApivIpsArthodraSTavyaH tacchabdasyayacchabdApekSatvAt / tasyAstasthAihaAdisUtredAnaMbhaNitamupalakSaNatvAt / AlocanAvidhizca / [bhA.186) chttttapcchimsuttejintheraannaaNtthiiismkkhaayaa| tahiyaMpihoimAso ameratosounipphanno / / vR- SaSTheSaSThoddezake apazcime sUtre aMtimasUtre jinakalpikAnAMsthavirANAM ca sthitiH Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 vyavahAra -chedasUtram-1-1/1 samAkhyAtAtatrApiyadijinAnAMsthavirANAM ca svakalpasthityanurupasAmAcAryatikramastatobhavati mAsomAsalaghuprAyazcittaMtathAcAha ameratosoaniSpanna stasyApyasminnAdisUtredAnamAlocanAvidhizcoktaH / atorthamAsikaMprAyazcittamadhikRtyAdisUtropanibaMdhaH kRtaH eSaHsUtrArthaH adhunAniyuktikRtvistaraM vaktukAmaAha - [bhA.187] jettivasettikettivaniddesAhotievamAdIyA / bhikkhassaparuvaNayAjetti kaehoi niddesI / / vR-jeitivAseitivAkeitivA kiyaMtonAmanAmagrAhadarzayituMzakyaMte,tataAha - evamAdikAAdizabdAdegeityAdiparigrahAnirdezAbhavaMti / sAmAnyArtheitigamyate tatra je iti nirdezo yathA atraivasUtreathavA jeNaMbhaMte, aparaM asaMtaeNaM abbhakkhANeNaM abbhakkhAijjAityAdi se iti nirdezo yathAse gAmaMsi vA / nagaraMsivA / ityAdi, ke iti yathAke Agacchai dittaruveityAdi sAmAnyaMcavizeSaniSTamatoje iti nirdezekRtebhikSobhavati nirdezo, yobhikSurnAnyaititasyacabhikSostathAnirdiSTasya-prarupaNAnAmAdinikSeparupakartavyA sUtrasparzikaniyuktaravasaraprAptatvAt tAmevAha / / [bhA.188] nAmaMThavaNAbhikkhUdavvabhikkhUbhAvabhikhUya / davvesarIrabhavitobhAveNayasaMjatobhikkhU / / vR-bhikSuzabdasyanikSepazcatuSkonAmaMtibhikSuzabdasyAtrApisaMbaMdhAtnAmabhikSuH dravyabhikSuzcacazabdo svagatAnekabhedasUcakautatrayasyapuruSasyabhikSuritinAmasanAmnAbhikSurnAmabhikSuryadivAnAmanAmavatorabhedopacArAtnAmAsaubhikSuzcanAmabhikSuritivyutpatternAmabhikSuH sthApanayAAkAramAtreNaasatkalpanayabhikSusthApanAbhikSuH citrakarmAdilikhitobuddhikalpitovA'kSAdiH dravyabhikSurdvidhA AgamatonoAgamatazcatatrAgamatojJAtAtatracAnupayukto'nupayogodravyamitivacanAtnoAgamatastrividhastadyathAjJazarIraM,bhavyazarIraM,tadavyatiriktazcatatrabhikSupadArthajJasyayatzarIraMvyapagatajIvitaMtatzarIraMdravyabhikSurbhUtabhAvatvAt, yastubAlako nedAnIMbhikSuzabdArthamavabudhyate / athacAyatyAMtenaivazarIreNabhotsyate, tasyayat zarIraM tatbhavyazarIraM dravyabhikSuH bhAvibhAvatvAt / tadvyatiriktastridhA tadyathA ekabhavikobaddhAyuSkaH abhimukhanAmagotrazca tatraekabhavikonAmayonirayikastiryaGamanuSyodevovA'naMtarabhavebhikSurbhAvI, baddhAyuSkonAmayenabhikSuparyAyanimittamAyurbaddhaM, abhimukhanAmagotro yasyabhikSuparyAyapravarttanAbhimukhenAmagotrakarmaNIsacAryakSetremanuSyabhavebhAvibhikSuparyAya samutpadyamAnaH / yadivAsvajanadhanAdiparityajyagurusamIpepravrajyApratipattyarthaMsvagRhAtvinirgacchantathAcAhadavvesarIrabhavitotti dravyeitidvAraparAmarzaH / dravyabhikSu!Agamatoitigamyateiti,zarIrattizarIragrahaNenajJazarIraMbhavyazarIraMcaparigRhIta bhaviyattibhavyobhAvItyanAMtaraM bhAvIcatrividhaparyAyaititadgrahaNeekabhavikAditribhedaparigrahaH / bhAvabhikSuddhidhAAgamatonoAgamatazca |aagmtobhikssushbdaarthsyjnyaataattrcopyuktH upayogobhAvanikSepaitivacanAtnoAgamataH saMyatastathAcAha ||bhaavenusNjtiibhikkhuubhaaven bhikSustuzabdovizeSaNArthaH / sacAmuM vizeSadyotayatinoAgamataH saMyataH samyak trividhaMtrividhenasamasta sAvadyAduparataH / atraivanoAgamato bhAvabhikSurbhikSaNazIlobhikSuritivyutpattimadhikRtyAkSepaparihArAvabhidhitsurAha - [bhA.189] bhikkhaNasIlobhikkhU, anevinateananavittittA / nippisieNaMnAyaMpisiyAlaMbheNasesAu / / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 1, [bhA. 189] 69 bU - nanuyadetatvayoktaM, bhikSaNazIlobhikSurititadasamIcInamativyAptidoSaprasaMgAt / tathAhibhikSurityucyamAne'nyepiraktapaTAdayono AgamatobhAvabhikSavaH prApnuvaMti teSAmapi, bhikSAjIvitayAbhikSaNazIlatvAt / nacaitadiSyate tasmAdativyAptirbhAvabhikSulakSaNasyadoSaH / atrasUrirAha natezeSAraktapaTabhRtayobhikSavaH kutaityAha - ananyavRttitvAtnavidyateanyAbhikSA mAtrAtvyatiriktAvRttivarttanaMyeSAM teananyavRttayastadbhAvastatvaMtasmAdananyagatikatvadityarthaH kimuktaMbhavatiyadA AdhAkarmikauzikamamyAhataM vA nalabhaMte tadA ananyagatikayAbhikSAparibhramaNazIlAstatonatebhikSavaH iyamatrabhAvanA, dvezabdasyanimitte tadyathA vyutpattinimittaM pravRtti nimittaM ca yathAgozadvasya / tathAhigozabdasyavyutpatinimittagamanakriyAgacchatItigauritavyutpAdanAt tenacagamanenaikArthisamavAyitayAyadupalakSitaMsAsnAdimatvaMtatpravRttinimittaMtenacagacchati agacchati vAgopiMDegozabdaH pravarttate ubhayyAmapyavasthAyAM pravRttinimittabhAvAt azvAdItuna pravarttate / yathoktarupasyapravRttinimittasyatatrAbhAvAta / evabhatrApibhikSuzabdasyadvenimitte, vyutpattinimitaM pravattinimittaM ca tatra bhikSaNaMvyutpattinimittaMbhikSato ityevaMzIlo bhikSuritivyutpattiH tena ca bhikSaNenaikArthasamavAyitayA yadupalakSitamihaparalokAzaMsAvipramuktatayA yamaniyameSuvyavasthitatvaMtat pravRttinimittaM tenabhikSamANe abhikSamANe vAbhikSaubhikSuzabdaH pravarttate, ubhayyAmapi avasthAyAM pravRttinimittasadbhAvAt; raktapaTAdautuna pravarttate, navakoTya parizuddhAnnabhojitayAteSuyathokta rupasyapravRttinimittasyAbhAvAt, atrArthejJAtamudAharaNaM karttavyaM, pizitAlAbhena yo niH pizita stenayathA ko'pi bruyAt yAvat mAMsaM na labhetAvadahaM niH pizitaH pizitavratI / / [ bhA. 190 ] avihiMsA baMbhayArI, posahiya amadyamaMsiyAcorA / / satilaMbhe pariccAI hAMtitadakkhAnasesAu / / - kopi bhASeta ahamahiMsAvRttiryAvan mRgAdIn na pazyApi / anyaH kopyevaMbrUte ahaM brahmacArI yAvanmaya strI na saMpadyate athavA kopyevamAha / ahamAhArapoSadhIyAvanmamAhArona saMpadyate, yathAvA kopivadet ahammadyamAMsavRttiryAvat madyamAMse na labhe yathA vA kopi niyamaM pratipadyate / acoravRttirahaMyAvat parasyacchidraM na pazyAmi itiete yathA pizitAdya lAbhena niH pizitAdayonAma pizivavrattAdayaH vrataM ca sati asativAvastuni tadicchAparityAgatastannivRttiH niH pizitAdInAM tupizitAdiSvicchA satatAnubaMdhinItato natepizitavratyAdayaH vratizabdapravRttinimittAbhAvAt / tathA cAha sati laMbhe ityAdi sati vivakSitasya pizitAdervastuno lAbhepitatparityAginaste tadAkhyA bhavaMti satyapivastuno lAbhetatparityAgataH satyasativAvastunitadviSayecchAparityAgAt zeSAstvanaMtaroditA nipizitAdayona tadAkhyApizitAdya lAbhepitadviSayecchA nivRtyabhAvAt evaM raktapaTAdayo pinabhikSavaH pacana pAcanAdinavakoTIviSayecchA nivRtyabhAvAt tadabhAvazcAdhAkarmmAdiSvapi pravRtteH tadevaM niHpizitAdidRSTAMtopanyAsaina raktapaTAdiSu yathoktarupapravRtti nimittAbhAvato bhikSuzabda pravRttyabhAvaH uktaH / athavA kimetairupanyastairdRSTAMtairbhikSupravRtte jagatprasiddhAyAsteSu sAkSAdabhAva darzanataeva bhikSuzabda pravRtyabhAvasya siddhatvAt tathAcAha [bhA. 191] * ahavAesaNAsuddhaM jahAgihaNaMtisAhuNo / bhikkhaM nevakuliMgatthA, bhikkhajIvIvitejadi / / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram - 1- 1/1 vR- athavetiprakArAMtaradyotane, taccaprakArAMtaraM pAtanikAyAmevabhAvitaM, tadyadyapiteraktapaTAdayobhikSAjIvinastathApi yathAsAdhavaH eSaNAzuddhaM eSaNAdoSaiH zaMkitAdibhirupalakSaNametat, udgamadoSairAdhA kamrmmAdibhirutpAdanAdoSairdhAtrI dUtyAdibhiH parizuddhAM bhikSAMgRhNati naivamamunAprakAreNa kuliMgasthAH kutsitaliMgadhAriNorakta paTAdayastato bhikSuvRtterjagatprasiddhAyA steSvabhAvatonate bhikSavastathAcAha - [ bhA: 192 ] 70 dagamuddesiyaMceva kaMdamUlaphalANiya sayaM gAhA / parAtoya giNhaMtA kahaMbhikkhuNo / / vR- dakamudakaMsacittaM taDAgAdigataM UddesikamuddiSTakRta karmmabhedamupalakSaNametat AdhAkamrmmAdica tathA kaMdamUlaphalAnica svayamAtmanA gRhaNaMtItisvayaMgrAhA, vA jvalAdidunIbhUgrahAstrorNaH iti vaikalpiko NapratyayaH svayaM gRhaNaMta ityarthaH, paratazcagRhaNaMtaH kathaM bhikSavaH, bhikSAvRtterabhAvAt / athakAsAjagatprasiddhA bhikSuvRttirvadabhAvAnnate bhikSavaiti bhikSuvRttimupadarzayati - [ bhA. 193 acitA esaNijjA yamiyAkAle parikkhiyA / jahAladdhA visuddhA esAvittIya bhikkhuNI / / vR- acittAprAsukAnatusacittAmizrAvAeSaNIyA AdhAkamrmmAdi doSarahitA mitA ekatriMzadAdikavala pramANataH parimitAkAladivA, athavAtRtIyasyAM pauruSyAM, parIkSA dAyakAdidoSa vizuddhA, yathA labdhAsaMyojanAdidoSarahitA, vizuddhA paribhogakAle rAgadveSAkaraNato aMgArAdi doSarahitA, evaM rupA yA sadAbhikSAeSAbhikSUNAM vRtiH, sAcaraktapaTAdiSusarvathAnAstIti teSu bhikSutvAbhAvatonAtiprasaMgaH, tadeva bhikSaNazIlobhikSuritivyutpattauyadati prasaMgApAdanaM pareNakRtaM tadapAkRtaM, kSudhaM minatti itibhikSuritinirvacane tu parasyAnavakAzaevakevalaM kiMcidvaktavyamastItitadvikSurAha - davveyabhAvabhega, bheyaNabhettavvayaMcativihaM tu / [ bhA. 194 ] nANAbhAvabheyaNa kammakkhuhe gaTThaya bhejjaM / / bR- kSudhaM bhinattItibhikSuritivyutpatyAbhikSurbhedaka ukto, bhedakonAmabhidikriyAkarttAbhidikriyAca sakarmmikA, sakarmmikAyAzca kriyAyAH karttAkaraNakarmmavyatirekeNa na bhavatIti tadgrahaNenabhedanaM bhettavyamitidvayaMsUcittaM etacca bhedakabhedanabhettavyarUpaMvastunikuraMbaMtrividhamapi, tu zabdo'pi zabdArthaH tribhedamapipratyekaM dvidhA tadyathA davveyabhAveti, ca zabdobhinnakramaH dravyatobhAvatazcetyarthaH tathAhibhedakodvidhAdravyasyabhAvasya ca, bhedanamapi dvidhAdravyasyabhAvasyaca, bhettavyamapidvidhAdravyarupaM, bhAvarUpaM ca / tatrabhedakorathakArAdidravyasyabhedanaM parazcAdi dravyaMbhetavyaM kASTaM bhAvasyabhedakobhikSurbhAvasyabhedanAnijJAnAdIni bhAvabhettavyaMkarmmatathAcAha - nANAdItyAdijJAnAdi AdizabdAtdarzanacAritraparigrahaH bhAvabhedanaM bhedyaM bhAvata iti ca saMbadhyatekarmakarmmakSudha iti ekArthaM / tathA coktaM / kammaMtivA khuhaMtivA kalusaMtivA vajraMtivAveraMtti vA paMkottivA / malottivA eeegaTTiyAiti; bhikSorapizakrapuraMdarAdivadamUnyekArthikAnibhikSuH yatiH tapasvIbhAvAMta iti tathA caitaiSAMvyutpattimAha [ bhA. 195 ] bhiMdatoyAvikhuhaMbhikkhU jayamANagojaI ho i / tavasaMjametavassIbhavakhavaMtobhavaMtIya / / vR- kSudhamaSTaprakAraM karmmabhiMdAnobhikSuH yateprayatne saMyamayogeSuyatamAnaH prayatnavAn yatiH, tapaH Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddeza : 1, mUlaM : 1, [bhA. 195 ] 199 saMyametapaH pradhAna saMyamevarttamAnastapasvItapo'syAstItitapasvItivyUtpatteH bhavaM nArakAdi bhavaM kSapayan bhavAntaHbhavamaMtayati bhavasyAMtaM karotItivyutpatteH anena ca noAgamato bhAvabhikSuNAdhikAraH bhikSuriti gatamidAnIM mAsikamityatrayomAsazabdastannipaprarUpaNArthamAha - [ bhA. 196 ] nAmaMThavaNAdavie khittekAletahevabhAveya mAsassaparuvaNayA pagayaMpunakAlamAseNa / / vR- nAmaMti mAsazabdasaMbaMdhAt nAmamAsaH evaMsthApanAmAsaH davietti dravyamAsaH evaM kSetramAsaH kAlamAsobhAvamAsazca eSASaDvidhA mAsasyaprarUpaNatA prarupaNasya prarUpaNA zabdasyabhAvaH pravRttinimittaM prarupaNatAprarupaNetyarthaH / prakRtamadhikAraH punastrakAlamAsena eSagAthA saMkSepArthaH / sAMpratamenAmevagAthAM vivarISurnAmasthApanesupratItatvAdanAdRtyadravyAkhyAnArthamAha - [bhA. 197] davvebhavenivvattioyakhetaMmi jamivaenanayA / kAlejahi vaNijainakkhattAdIvapaMcaviho / / vR- dravyamAsodvidhA Agamato noAgamatazca tatrAgamatomAsazabdArthajJAtAtatracAnupayuktaH / no AgamatastrividhastadyathA jJazarIrabhavyazarIra tadavyatiriktazca tatra jJazarIrabhavyazarIreprAgvat / tadvyatiriktamAha davvebhavonivvattiotti dravyemAso, bhavyaiti bhAvi ekabhavikAdi ihamAsa itirupaM prAkRteSazabdasyApibhavati, tataekabhavikAdistramASodraSTavyaH tatra ekabhaviko nAma yodevomanuSyastiryaGgavAanaMtaramudhdhRtyamASobhaviSyati, baddhAyuSkoyenamASabhavAyurbaddhaM / abhimukhanAmagotroyo mASabAvaMsamutpattukAmaH samavahataH svadezAn tatravikSipanvarttate / athavAtadhvyatiriktodravyamASodvidhA nivattioyatti mUlaguNa nivartanAnivartitaH uttaraguNanirvarttanAnirvattiMtazcatatramUlaguNanirvartitA nAmayena jIvenatatprathamatayAmASabhavAnugatanAmagotrakarmmodayatomASadravyaprAyogyAni dravyANigRhItAni uttaraguNanirvarttanAnirvarttitomASastaMbazcitrakarmmaNilikhitaH, khettaMmItyAdi yasmin kSetre mAsasyavarNanAsamAsakSetraprAdhAnyavivakSAyAMtatkSetramAsaityapidraSTavyaM / tathAyatrakAleyomAsovarNyatesakAlapradAnatAvivakSaNAttatkAlamAsaH / athavAmAsaH zrAvaNabhAdrapadAdikaH / yadivA svalakSaNaniSpannonAkSatrAdikaH paMcavidhaH paMcabhedaH kAlamAsaH taanevbhedaanupdrshyti| [ bhA. 198 | nakkhate caMdeyAu u Adicceya hoi bodhavvo. abhivahnieyatatto paMcavidho kAlamAsouM / / vR- nakSatreSubhavAnAkSatraH kimuktaMbhavati caMdrazcAraMcaranyAvatAkAlenAbhijitaM ArabhyottaraSADhAnakSatraparyaMtaM gacchati / tatkAlapramANonAkSatromAsaH / yadivA caMdrasya nakSatramaMDaleparivarttanato niSpanna ityupacAratomAsopinakSatram, tathAcaMdeyAiti caMdrebhavazcAMdraH yugAdau zrAvaNemAsebahulapakSapratipadaArabhyayAvatpaurNamAsI parisamAptistAvatkAlapramANazcAMdromAsaH ekapaurNamAsI parAvarttazcAMdramAsa iti yAvat athavA caMdracAraniSpannatvAdupacArato mAsopi caMdraH / caH samuccaye, dIrghatvamArSatvAt uuitiRtuRH sacakila lokaruDhyASaSTyahorAtrapramANodvimAsAtmakastasyAddhamapimAso'vayavesamudAyopacArAtaRturevArthAtparipUrnatriMzadahorAtrapramANaH eSaevaRtumAsaH / karmmamAsaitivA sAvanamAsaitivA vyavahriyate, uktaMca esaceva uumAsI kammamAsosAvaNamAsI bhannaiiti / AdityasyAyamAdityaH / patyuttarapadayamAdityaditerNyo'NapavAdo vetiNyapratyayaH, vyaMjanAtyamyantasya Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 vyavahAra - chedasUtram-1-1/1 sarupevA itipAkSikasyaekasyayakArasyalopaH / sadhaikasya dakSiNAyanasyottarAyaNasya vA tryazItyadhikadinazatapramANasyapaSTabhAgamAnaH yadivA AdityacAraniSpannatvAdupacAratomAsoppAdityaH, abhivaDDie yatattoititatazcaturthAdAdityAnmAsAdanaMtarapaMcamomAso'bhivarddhitaH, abhivarddhitInAma-mukhyatastrayodazacaMdramAsapramANaHsaMvatsaredvAdazacaMdramAsapramANAtsaMvatsarAdekenamAsenAbhivarddhitatvAta, paraMta dvAdazabhAgapramANaomAsoppavayavesamudAyopacArAdabhivarddhitaH epapaMcavidhaH kAlamAsaH tuH puraNArthaH tadevamuktAnAmatonAkSatrAdayaH paMcApimAsAH sAMpratameSAmeva mAsAnAM dinaparimANamabhidhitsustadAnayanAya karaNamAha - [bhA.199] rikkhAImAsANaMkaraNamiNamaMtuANaNovAo / jugadinarAsiMThAviya aTThArasayAitIsAiM / / vR- RkSeSucaMdrasyaparivartanatomAsopyAdheye AdhAropacArAtRkSaH RkSaAdiryeSAMteRkSAdayaH / AdizabdAtcaMdramAsAdiparigrahaH / teSAmRkSAdInAM mAsAnAmAnayanopAyakaraNamidaM vakSyamANaM tadevAha jugadinetyAdi yugecaMdrAbhivarddhita saMvatsarapramANe dina rAzirahorAtra rAziyugAdinarAzistasthApayitvAkiyatpramANamityAhaaSTAdazazatAnitriMzAnitriMzadAdhikAnietAvAn dinarAziyugebhavatIti kathamavasIyateiticet ? ucyate, ihasUryasyadakSiNuttaraMvA ayanaM tryazItyadhikadinazatAtmakaMyugeca paMcadakSiNAyanAnipaMcottarAyanAnisarvasaMkhyayAdazAyanAnitatastrayazItyadhikaMdinazataMdazakena guNyate ityAgato yathokto dinarAzirevaMpramANaM dinarAziMsthApayitvA kimityAha - [bhA.200] tAheharAhibhAgaM, rikkhAIyANadinakaraMtANaM / sattaTTI bAvaTThI egaTThI saTThIbhAgehiM / / vR-tato dinarAzisthApanAnaMtaramRkSAdInAMRkSamAsaprabhRtInAMdinakarAMtAnAMsUryamAsa paryaMtAnAMnakSatra caMdrAdityamAsAnAmityarthaH dinamAnAnayanAya yathAkramaM saptaSaSTi dvASaSTi ekaSaSTi SaSTibhAgeH saptaSaSTyAdibhirbhAgahArairityarthaH bhAgaMharAhitti hara tato yathoktaM nakSatrAdimAsagatadinapariNAmAgacchatitaccottaratradarzayiSyate, sAMpratamabhivarddhita mAsagatadina parimANAnayanAyavedaMkaraNamiti karaNAMtaramAha - [bhA.201] abhivaDDiyakaraNaMpunaThAviyarAsiimaMtukAyavvaM / UNAlI ssyaaiNpnntthaaiNanuunaaii|| vR- abhivarddhitakaraNamabhivarddhitamAsagatadinaparimANAnayanAyakaraNaM punaridaM vakSyamANaM karttavyaMprayoktavyamitiyogaH tadevAhasthApayitvArAziMkiMpramANamityataAha ekonacatvAriMzat zatAnipaMcaSaSTyadhikAnyanyUnAniparipUrnAnikepArAzi'rayamiticet / ucyate, abhivarddhitamAsagatadina caturvizatyuttara zatabhAgAnAM tathAhyabhivarddhitamAsasya dinapariNAmamekAtriMzadahAMgatraekaviMzatyuttaraMzataMbhAgAnAM ahorAtrAzca pratyekaM ekatriMzarviMzatyuttarazatenaguNyate jAtAnyaSTAtriMzatzatAni catuzcatvAriMzadadhikAnI uparitanaMca ekaviMzatyuttaraM zataMtatraprakSipyate jAtoyathoktapramANo rAziH / / taMsthApayitvAkimityAha - [bhA.202] eyassabhAgaharaNaMcavIseNaMsaeNakAyavvaM / jeladdhAte divasA sesAbhAgAmuneyavvA / / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 9, [bhA. 202] vR- etasya anaMtaroditasya paMcaSaSTyadhikaikonacatvAriMzacchatapramANasyarAzezcaturviMzatyadhikenazatenabhAgaharaNaM bhAgecahate aMkAlabdhAste divasA jJAtavyAH zeSAstvaMkA uddharitA ahorAtrasya caturviMzatyuttarazatabhAgAH / [ bhA. 203 ] 73 ahavAvitIsaiguNe, sesetenevabhAgahAreNa / bhaiyaM mijaMtu labbhaiteumuhuttAmuNeyavvA / / vR- athavetiprakArAMtaradyotane, taccaprakArAMtaramidaMlabdha divasAnAmuparibhAgAstAvattadavasthA eva dhriyate tathaiva zAstre vyavahAra darzanAt athavA apisamuccaye sa ca samuccayaH prakArAMtarasyai vAnyasyA zrUyamANatvAt zeSe uddharite rAzaumuhUrttAnayanAyastriMzadguNekRtetatastenaiva caturviMzatyuttarazatapramANena bhAgahAreNa bhakte yatlabhyatetemuhUrttAjJAtavyA / [ bhA. 204] tassavijaM avasesaM bAvaThIe utssgunnkaaro| guNakArabhAgahAre bAvaThIeya uvavaTTo || vR-tasyApimuhUrttasyasaMbaMdhiyadavazeSamuddharitaM tasyamuhUrttagatadvASaSTibhAgAnayanAya dvASaSTyA guNakAraH guNakaraNaM kimuktaM bhavati yadavazeSaMtiSTati, tatudvASaSTyA guNyate tatoguNakArabhAgahAreitiyasyoparitanasyarArzerguNakaramabhavatsa guNakAra yogAtguNakAraH, adhastanastubhAgaMharatItibhAgahAraH guNakAraJca bhAgahArazcaguNakArabhAgahAraM samAhAro dvaMdvastasmin SaSTIsaptamyorarthapratyabhedastataetaduktaM bhavati guNakArabhAgahArayordvASaSTyA apavartto'pavarttanAkriyate / [bhA. 205 ] dohiM tu hitaM bhAge jeddhAte bisaThibhAgAo / eesimAgayaphalaMrikkhAINaM kameNaimaM / / vR- bhAgahArarAzezcaturviMzatyadhikazatapramANasyadvASaSTayA pavarttanAyAM jAtaudvau tAbhyAMtudvAbhyAMhate bhAge ye aMkA labdhAstedviSaSTibhAgAeva turevakArArthoH muhUrttasya jJAtavyAH sAMpratamAgataphalapratipAdanArthamidabhAha eesimityAdieteSAM bhAgahArANAMmRkSAdInAM nakSatrAdimAsAnAM dinaparimANA nayanAyabhAgaM haratAM, yat AgatamevaphalamAgataphalaM tat krameNa RkSAdi mAsaparipATyA idaM vakSyamANaM tadevAha - ahorattasattavIsaMta sattasattadvibhAganakkhatto / [ bhA. 206 ] caMdo uuguNatIsaM bisaTTibhAgAyabattIsaM / / vR- nAkSetro nakSatra saMbaMdhImAsaH saptaviMzatirahorAtrAH saptaSaSTibhAgAH triHsapta trayovArAsapta ekaviMzatirityarthaH tathAhiyugadinarAziH triMzadadhikASTAdaza zatapramANo dhriyate, tasya saptaSaSTiryugenakSatra mAsA, iti saptaSaSTyA bhAgohiyate labdhAsaptarvizati rahorAtrA ekaviMzatirahorAtrasyasaptaSaSTibhAgAH, tathA cAMdrazcaMdramAsaekonatriMzadahorAtrAdvASaSTibhAgA ahorAtrasyadvAtriMzat tathAhitasyaivayugadinarAzestriMzadadhikASTAdazazatamAnasya yuge caMdramAsAdvASaSTiriti dvASaSTyAbhAgehRteetAvadevalabhyate iti / uDumAsotIsadinAAicyotI sahoi addhaM ca / [ bhA. 207 ] abhivaDDiekattIsAegavIsasayaM ca bhAgANAM / / vR-RtuH mAsaparipUrnAni triMzaddinAni ekaSaSTiryugeRtumrmmAsaityekaSaSTyA anaMtaroditasyadhruvarAzerbhAgaharaNe etAvattolabhyamAnatvAt / Aditya Aditya mAso bhavati, triMzadahorAtrA ahorAtrAsyArddhaM yataH sUryasyayuge mAsAH SaSTistataH SaSTAyAdhruvarAzerbhAgaharaNe etAvallabhyate iti abhivarddhito abhivarddhitamAs Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram - 1-1/1 ekatriMzadahorAtrA ekasyacAhorAtrasya caturviMzatyuttararAtabhAgAnAmekaviMzazataM ekaviMzatyadhikazataM tathAhi ekonacatvAriMzacchatAnAMpaMcaSaSTyadhikAnAM caturviMzatyuttareNa zatenabhAge hiyamANe yathoktaM labhyataeveti athavA na bhAgaiH saMkhyA kiMtumuharttAdibhirata Aha [ bhA. 208 ] 74 ekattIsaMcadinAi guttiismuhttsttrsbhaagaa| eththapuraNa ahigAro nAyavvokammamAseNa / / vR- ekatriMzaddinAni ekonatriMzanmuhUrttA saptadazadvASaSTibhAgAH ekatriMzadinAnitAvat pUrvavat tato yadekaviMzatyuttaraMzatamavazepaM jA taMtat ahorAtrasyatriMzatmuhuttA Iti muhUrttAnayanAyatriMzatAguNyatejAtAni triMzadadhikAniSaTtrizatzatAni eteSAMcaturviMzatyadhikenazatenabhAgaharaNAM labdhAekatriMrAtUmuhUrttA zeSamavatiSThate catuH triMzat sadvApaSTibhAgAnayanAyadvASaSTyAguNyate jAtAnyekaviMzatizatAnyaSTottarANi teSAM caturviMzatyuttarazatena bhAgohiyatelabdhAH paripUrNAH saptadazadvASaSTibhAgAH atrapunaH prAyazcittavidhAvadhikAraH prakRtaM jJAtavyo nakSatrAdinAMmAsAnAM madhyekarmmamAsena, saMpratibhAvamAsapratipAdanArthamAha - [ bhA. 201] mUlAdivedagokhalu bhAvejovAvijANato tassa / nahi agginANatoggINANaM bhAvo tato anno / / vR- bhAvebhAvomAsodvidhA Agamato noAgamatazcatatranoAgamataH khalumUlAdivedakaH, mUlakaMdakAMDapatrapuSpaphalavedakaH kimuktaM bhavate / yodhAnyamASajIvodhAnyamASabhavevarttamAno mUlarUpatayA kaMdarUpatayA kAMDarUpatayA patrarUpatayA puSparUpatayA phalarUpatayA vA dhAnyamASabhAvAyurvedayate, sanoAgamatobhAvamAsaH, prAkRtemASazadvasyApimAsaitirUpasaMbhavAta: AgamataAha jovAvijANato tassa tasyamASasyamAsasya vA yo jJAyako jJAtA api zabdAdupayuktazca sa AgamatobhAvamAsaH, upayogobhAvanikSepa itivacanAt atraparaAha nahItyAdi, nanu yadi mAsasyajJAtA tatracopayuktastathApikathamasaubhAvamAsaH tarhyagni jJAnopayuktomANavakognirdAhapAkAdyarthakriyAkAritvAbhAvat sUrirAha nANamityAdi yadetaduktaM tadasat samyagvastutattvAparijJAnAt ihAdyarthAbhidhAnapratyayAstulyanAmadheyAH / tathAhighaTopighaTa ityabhidhIyate ghaTazabdopighaTajJAnamapi ghaTaiti etacca sarvavAdinAmavisaMvAdasthAnaM tatomAsajJAnamapimAsa zabdavAcyaMtaccabhAvo jIvaguNAtvAt sa ca jJAnalakSaNobhAvastasmAdAtmano'nanyaitimAsa jJAnApayuktobhAvamAsaH atra SaDvidhamAsanikSepa madhyekAlamAsenAdhikArastatrApikarmmamAsenetyanaMtaramevoktaM zeSAstvapAkaraNabuddhyopanyastAH etadevanikSepa prarUpaNAyAH phalaM yat prastutasyavyAkaraNamaprastutasyanirAkaraNamiti, yaduktama prasutArthApAkaraNAt prastutArthavyAkaraNAccanikSepaH phalavAniti tadevaM mAsanikSepa prarUNAkRtA saMprati parihAra zabda nikSepa prarUpaNArthamAhanAmaM ThavaNA davie pariraya pariharaNa vajjaNuggahatA; bhAvAvaNesuddhe nava parihArassa nAmAI / [bhA. 210] vR- parihArazabdovibhaktipariNAmena sarvatrasaMbadhyate, tadyathAnAma parihAraH sthApanAparihAraH / davie iti dravyodravyaviSayaH parihArodravyaparihAraH, parirayaparihAraH pariharaNa parihAraH vRjIvarjanevRjyateiti varjanakarmmaeyanaTavarjanamityarthaH varjanasyaparihArovarjanaparihAraH anugRhyate iti anugrahaH karmmaNya ca tasyabhAvo anugrahatA'nugrahaNamityarthaH / anugrahatayA parihAro'nugrahatA parihAraH, bhAvattibhAvaciMtAyAmApanne ApannasyaparihAra ApannaparihAraH, azuddhe zuddhasya parihAraH evaM parihArasyanAmAdi vizeSaNato Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 uddezaka H 1, mUla: 1, [bhA. 210 navanAmAni bhavaMti, eSagAthAkSarArthaH adhunA bhAvArtha ucyate, tatra nAmasthApane pratIte, dravyaparihAro dvidhAAgamato no Agamatazca, tatrAgamataH parihArazabdArthajJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastridhA jJazarIraM bhavyazarIraM tadvyatiriktaH tatra jJa zarIra bhavya zarIre prAgvat / tadvyatirikta parihAra pariraya parihArAdipratipAdanArthamAha - bhA.211] kaMTagamAdI davve, girinadimAINaparirayo hoi; kaTagamAdAdavya,ga pariharaNadharaNAbhoge,louttaravajja ittrie| vR-dravyaitidvAraparAmarzaH noAgamatojJazarIrabhavyazarIravyatiriktodravyaparihAronAmayatkaMTakAdi kaMTakamAdi zadvAt sthANu viSasAdikaM ca pariharati dravyasya parihAro dravyaparihAra iti vyuttyatteH / parirayonAma paryAhAraH paridhiritiyAvat uktaMca pajjAhArottivA pariraoti vA egaThaM; parirayeNa parihAraH / pariraya parihAraH sa ca parirayo bhavati saMbhavati, giri nadyAdInAM viSayeiyamatra bhAvanAyat girinadImAdi zabdAt samudramaTavIM vA parirayeNa pariharati eSa pariyaparihAraH / tathA parihiyate iti pariharaNAM bhAve anaTtaccadvidhA laukikaM lokottaraMca tatralaukikaM yathA mAtA putraMpariharatibhrAtaraM pariharati na paribhukte ityevamAdi, lokottaraMsAkSAdAha - pariharaNAdharaNAbhoge - lokottaraMpariharaNaMdvidhAdharaNebhogeca |dhrnnprihrnnaaN, paribhogapariharaNaMcetyarthaH, tatradharaNapariharaNAM nAma yat kimapyupakaraNAM saMgopayatipratilekhaticana paribhuMkte, paribhoga pariharaNa yatsautrikakalpAdi paribhuMkte prAvRNotItyarthaH / uktaMca, - logejahamAtAUputtaMpariharati, evamAdIo louttara parihAroduviho paribhogadharaNeyaM / ___ atraivaMvyutpatti pariharaNamevaparihAraH / pariharaNA parihAraH louttaravajaitarie varjavaya~, tadvidhA logatti laukikaM, uttarati lokottaraM, laukikaM dvidhA itvaraM yAvat kathitaM ca, tatretvaraMyat sUtakaM mRtakAdidazadivasAnyAvatvaya'teitiyAvatkathitaMvaruDachipakacarmakAraDoMbAdietehiyAvajjIvaMziSTaiH saMbhogAdinA vaya'te, lokottaramapaviyaM dvidhA itvaraMyAvatkathitaMca tatretvaraM dAne abhigamasaDDhe ityAdi yAvatkathi kamaTThArasapurisesuMvIsaM iththIsudasanapuMse, ityAdivayaMittarieityatretvaragrahaNamupalakSaNAMtena yAvatkathikamityApidraSTavyaM, tasyaparihAraH parityAgovarjana parihAraH / / [bhA.212] khoDAdibhaMganugahabhAve AvaNasuddhaparihAro / mAsAdIAvaNotenaupagayaMna annehiM / / vR.khoTabhaMgaitivAukoDabhaMgaitivAakSoTabhaMgaitivA ekArthaM, uktaMca nizIthacUrNIkhoTabhaMgottivAukkoDabhaMgottivA akkhoDabhaMgotti egar3ha / khoTanAmayat rAjakulehiraNyA didravyaMdAtavyaM / AdizabdAt veSTikaraNaM cArabhaTAdInAM bhojanAdipradAnamityAdi parigrahaH, khoDAdebhaMgaH khoDAdibhaMgA'nugrahaH padaikadezepadasamudAyopacArAdanugrahaparihAraH / etaduktaM bhavaMti rAjakRtAnugrahavazena ekadvivyAdi varSa maryAdayAthayoktarUpakhoTAdibhaMjanaekaMTe triNivarSANiyAvatvasatitAvantaMvAkAlaMyAvatrAjJAnugrahaH kRtastAvaMtaMkAlaM vasati na ca hiraNyAdi pradadAti nApi veSTiM karoti na cApi cArabhaTAdInAM bhojanAdi pradAnaMvidhatteeSakhoTAdibhaMgoanugrahaparihAraH,bhAveitibhAvaviSayaparihAro dvidhAtadyathA ApannaparihAraH zuddhaparihArazca tatra yat vizuddhaH san paMcayAmamanuttaraM dharma pariharati karoti, parihAraH zabdasya paribhoge'pivartamAnatvAt sa zuddhaparihAraH zuddhasya sataH parihAraH paMcayAmAnuttaradharmakaraNaM zuddhaparihAra Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 vyavahAra - chedasUtram - 1-1 /1 iti vyutpatteH yadivA yo vizuddha kalpavyavahAra kriyate, sazuddhaparihAra zuddhazcAsI parihArazca zuddhaparihAra iti vyutpatteH / yathA yat mAsikaM vA yAvat SaNmAsikaM vA prAyazcittamApannaM tat Apanne aparibhogapivarttate, parihiyate iti, parihAraH / karmmaNidhaJ Apannemeva parihAraH / ApannaparihAra iti vyutpatteH tathAcAha mAsAdI Avanne iti mAsAdikaM yatprAyazcittasthAnamApannaM tat Apanne ApannaparihAre draSTavyaM mAsAdikaM yat prAyazcittasthAnamApannaM tat ApannaparihAra iti bhAvaH / athavA pariharaNAM parihAra iti bhAvedhaJ / Apannena prAyazcittasthAnena parihAro varjanaM sAdhoritigamyate ApannaparihAraH / tathAhi sa prAyazcittI avizuddhatvAt vizuddhacaraNaiH sAdhubhiryAvat prAyazcita pratipattyAna vizuddho bhavati tAvat parihiyate iti iha tena ApannaparihAreNa prakRtamadhikAro na zeSeH parihAraiH tadevaM parihAra zabdanikSepa prarUpaNakRtA, saMpratisthAnazabde nikSepaprarUpaNArthamAha [ bhA. 213 ] - nAmaMThavaNAdavie, khetta'ddhAuDhavasahi viratIya / saMgamapaggahajohe acalagaNANa saMdhaNA bhAve / / vR . iha sthAnazabda prakaraNAt pratyekamabhisaMbadhyate / nAmasthAnaM davie iti dravye dravyasya sthAnaM dravyasthAnaM kSetrasthAnaM addhAkAla ityanarthAMtarakAle kAla evavAsthAnaM kAlasthAnaM urdhvasthAnAM vasatisthAnaM viratisthAnaM saMyamasthAnaM pragrahasthAnaM yodhasthAnamacalasthAnaM gaNanAsthAnaM saMdhanAsthAnaM bhAvebhAvaviSayaM / eSagAthAkSarArthaH / bhAvArtha ucyate tatra nAmasthApane pratIte dravyasthAnaM dvidhA Agamato noAgamatazca AgamataH sthAnazabdArthajJAtAtatracAnupayuktaH, noAgamato jJazarIra bhavyazarIra tadvyatirikta bhedAt trividhaM tatrajJazarIrabhavyazarIre pratIte iti, tadvyatirikta dravyasthAnaM kSetrAdi sthAnaM ca pratipAdayati / / [ bhA. 214 ] sacittAdIdavvekhette gAmAdi aTTha duvihAo / suranAragabhavaThANaM sesANaM kAyabhavaThANaM / / bR- jJazarIra bhavyazarIra vyatiriktaM noAgamatI dravye dravyasya sthAnaM tridhA sacittAdi / padaikadeze padasamudAyopacArAdevaM nirdezo yAvatpunaridaMdraSTavyaM sacitadravyasthAnAdi tadyathA sacittadravyasthAnamacittadravyasthAnaM mizradravyasthAnaM ca / tatra sacittadravyasthAnamapi tridhA dvipada sacittadravyasthAnaM catuSpada sacittadravyasthAnamapadasacittadravyasthAnaM ca, tatra dine dine yatra manuSyA upavizaMti, tacca dvipadAnAM sacittadravyANAM sthAnaM yatra punardinedine catuSpadAgavAdayo nivasaMti tacca catuSpada sacittadravyasthAnaM yatrapunargurukaMphalaM nikSipyate tatrApadAnAM haritakAyAnAM sthAnaM jAyate kileti tat apadasacittadravyasthAnaM yatraphalakAdIni nikSipyaMtetat acittadravyasthAnaMyatpunasteSAmeva dvipadAdI nAmalaMkRtavibhUSitAnAM sthAnaM jalabhRtasya vAghaTasya yat sthAnaM tat mizradravyasthAnaM khette gAmAdi iti / kSetre vicAryamANe gAmAdi draSTavyaM kimuktaM bhavati, kSetraM nAmagrAmanagarAdistasyasthAnaM kSetrasthAnaM, athavA yatra kSetre grAmAdigrAma nagarAdi nivezyate tat kSetraM grAmAdInAM sthAnamiti kSetrasthAnaM kSetramevasthAnaM kSetrasthAnamiti vyutpatteH, tathA ca loke grAmAdInAmudvasitAnAM sthAnamavalokyavaktAbhavati / idaM grAmasthAnamidaM nagarasthAnamiti addhaduvihAu ityAdi / addhAkAlaH sa dvidhA jIveSu ajIveSu ca tatrAjIveSu yasya yAvatI sthitiH tasyatAvAn kAlaH sthAnaM jIveSu saMsAriSu punardvividhaH kAlaH kAyasthitiH bhavasthitizca tatra suranArakANAmekabhavAvasthAnAt bhavasthAnaMbhavasthitiH kAlasthAnaM, zeSANAM tiryaGmanuSyANAmanekabhavagrahaNasaMbhavAt kAyabhavasthAnaM yathAsaMbhavAkAya sthitiH kAyasthAnaM avasthitiH, zravasthAnaM Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM: 1, [bhA. 214] 77 kAlasthAnamityarthaH athavA kAlasthAnaM samaya AvalikA ityAdi kAlasAmAnyasya eteSu vizeSeSvavasthAnAt, UrdhvAdisthAnapratipadanArthamAha - - [bhA.215] ThANanisIyatuaTTaNa uDDA dIvasahi nivasaejaththa / virattIdese savve saMjamaThANA asaMkhAu / / vR-mUlagAthAyAM urdhvagrahaNaMtajAtIyatayA niSIdanatvagvarttanayorupalakSaNaMtataihoktamUrkhAdikiMtat UrdhvAdInivedataAhasthAna niSIdanatvavartanAnisUtretravibhaktilopaHprAkRtatvAttatrasthAnamUlasthAnaM kAyotsargaityarthaH, niSIdanamupavezanaMtvagvarttanaMzayanaM tathA sAdhujanaitaro vA yatranivasatisA vasatiH saivasthAnavasatisthAnaM, viratidvidhAdezesarvasmiMzcatatradezaviratiH zrAvakANAMpaMcANuvratabhAvAtsarvavirati sAdhUnAmapaMcamahAvrata bhAvAt saivasthAnaMtatra zrAvakANAM sAdhUnAMcAvasthAnAt viratisthAnaM saMyamasthAnaM jJAnadarzanacAritra pariNAmAtmakodhyavasAya vizeSaH tAnyasaMkhyeyAni tatraprathamamapi saMyamasthAnaM paryavaparimANaciMtAyAM sarvAkAzapradezebhyo'naMtaguNaM dvitIyAdInitu saMyamasthAnAni tAni uttarottara vizudhdhyApravarddhamAnAni yathottaramanaMtabhAgAdhikAdIni SaTsthAnaka parivRdhdhyAjJAtavyAni, tAni ca sAmAyikavataH chedopasthApanavatazca pratyekaM mUladArabhyAsaMkhyeyAniparasparaMtulyAni catAni, parihAravi zuddhitvAt tataH paraMyAnyasaMkhyeyAni saMyamasthAnAni tAni pratyekaMtrayANAmapi parihAravizuddhika 11 sAmAyika / 2 |chedopsthaapnvtaaNcprtyekNpraayogyaanni, natu prihaarvishuddhikaanaamtivishuddhtvaat| tataH parANi sUkSmasaMparAyasyaiva kevalasyaprAyogyANi natu sAmAyikAdivatAmativizuddhatvAt, tAnicAMtarmuhUrtasamayapramANAnyasaMkhyeyAni tataH paramanaMtaguNamekaM yathAkhyAtaM saMyamasthAnaM sthApanA; pragrasthAna pratipAdanArthamAha - [bhA.216] pagahaloiyareya, ekkekko tattha hoipaMcaviho / rAyajuyarAyamacce seTThipurohiya logaMmi / / vR-prakarSeNa pradhAnatayA vAgRhyate upAdIyate iti pragrahaH karmaeyal pratyayaH pradhAnapuruSaH sa dvidhA laukika itarazcatatra tayordvayormadhyeekaikolaukika itarazcapratyekaMbhavati paMcavidhaH paMcaprakAraH / tAnevapaMcaprakArAn laukiketAvaddarzayati rAjAprajApatiryuvarAjaH dvitIyasthAnavartI amAtyo rAjakArya ciMtAkRt zreSThItuSTanarapati pradatta zrIdevatAdhyAsita sauvarNapaTTa vibhUSitottamAMgonagaraciMtAkArI nAgarikajana zreSTaH, purohitaH zAMtikarmakRt / eSapaMcavidhaH pragraholoke rAjAdInAMjanaiH pradhAnatayo pAdIyamAnatvAt itaramAha - [bhA.217) Ayariya uvajjhAepavattithairetahevagaNavacche / ___ eso loguttaritopaMcaviho paggaho hoi / / vR-AcAryonuyogAcAryAdiko, upAdhyAyaH sUtrapradAyI,pravarttayatItyevaMzIlaHpravartAHpravartakaHdharme viSIdatAM protsAhakaH sthaviraH zrutasthavirAdiH, gaNAvacchedako gaNataptikArI eSa lokottariko lokottarabhAvI paMcavidhaHpragraho bhavati AcAryAdInAM lokottarepradhAnatayopAdIyamAnatvAt; yodhAdisthAnapratipAdanArthamAha - [bhA.218] AlIDhapaccAlIDhevesAhemaMDale yasamapAe / ayaleyanireyakAle gaNaNe ekkAijokoDI / / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 vyavahAra - chedasUtram-1-1/1 __ vR-yodhAnAMsthAnaMpaMcavidhaMtadyathAAlIDhaMpratyAlIDhaMvaizAkhamaMDalaMsamapAdaMca,tatradakSiNamurumagrato mukhaM kRtvA vAmamUruM pazcAtmukhamapasArayati / aMtarAcadvayorapi pAdayoH paMcapAdAH tato vAmahastena dhanurgRhItvA dakSiNAhastenapratyaMcAmAkarSAti tat AlIDhasthAnaM yatpunarvAmamUrumagrato mukhamAdhAya dakSiNamUlaMpazcAtmukhamapasArayatiaMtarAvAtrApidvayorapipAdayoH paMcapAdAstataH pUrvaprakAreNayudhyatetat pratyAlIDhaM sthAnamAlIDhasya pratipathiviparItatvAt pratyAlIDhaM pratyunaH pArNI abhyaMtarAbhimukhe kRtvA samazreNyAkaroti agrimatale ca bahirmukhe tato yudhyate tat vaizAkhaM sthAnaM tathA dvAvapi pAdau samau dakSiNavAmato'pasArya Uru prasArayati yatAmadhye maMDalaM bhavati aMtarA catvAraH pAdAstat maMDalaM dvAvapi pAdau samau niraMtaraM yat sthApayati jAnunI uru cAti sarale karoti tatsamapAdaM, etaihiM paMcabhirapi sthAnairyodhAyathAyogaM yudhyaMte, tat etAni yodhasthAnAti, tathA acalo niHprakaMpaH paramANvAdirbhavati, yanirejakAletatacalasthAnaM acalaMcatatsthAnaMcAvasthAnamacalasthAnamitivyutpattervA nirejakAlaca paramAevAdInAmayaM paramANupugaleNaMbhaMtenireyakAlatokevaciraMhoijahanneNaMekkaMsamaya, ukkoseNaMasaMkhejjaM kAlaM asaMkhejA vA ussappiNiosappiNioityAdi / tathAgaNanesaMkhyAyAMsthAnamekAdiekaMdazazataM sahastramityAdi yAvat koTI koTyaH paryaMtatvamabhidadhAnaM etajjJApayati, prAyo lokavyavahArekoTyAH paraMsaMkhyAsthAnakoTyevadazazatAdivizeSitAnitvanyatsaMkhyAMtararupasthAnamiti |sNdhnaasthaanmaah| [bhA.219] rajjayamAdiacchinnaM, kaMcuyamAdINachinnasaMdhaNayA / seDhidugaMachinnaMapuvvagahaNaMtubhAvaMmi / / vR-saMdhanA saMdhAnakaraNaM sA dvidhA dravyasaMdhanA bhAvasaMdhanA ca dravyasaMdhanA dvividhA cchinnasaMdhanA acchinnasaMdhanAcatatrarajukAdikamachinnaMyatvalayatieSA chinnA dravyasaMdhanAkaMcukAdInAM chinnasaMdhanatA kaMcukAdayo hyanyonyakhaMDamIlanataH saMdhIyate tataste chintrasaMdhanA / bhAvasaMdhanApi dvidhA, chinnasaMdhanA achinnasaMdhanA ca tatrAchinnasaMdhanA zreNidvikamupazamazreNiH kSapakazreNityupazamazreNirachinnasaMdhanA kSapakazreeyAmapidarzana saptakakSayAnaMtaraMkaSAyASTakAdikSapayituMpravRttoniyamAdAkevalaprApte nivarttate, tataH kSapakazreNirapyacchinnasaMdhanA, apuvvagahaNaMtubhAvaMmiitiprazasteSubhAveSupravarttamAnoyadapUrvaMbhAvaM saMdadhAti eSApyachinnAbhAvasaMdhanAzubhabhAvasaMdhanasyAvyavachinnatvAt / iyaM punaH chinnasaMdhanA / / [bhA.220] mIsAto udaiyaM gayassa mIsagamanepunocchinnaM / - apasattha pasatthaMvAbhAve pagayaMtucchinneNa / / . vR-chinnAbhAvasaMdhanAmizraH kSAyopazamiko bhAvaH tasmAt mizrAta kSAyopazamikAtRbhAvAt yadA audayikaM bhAvaM saMkrAmati tadA tasya audayikaM gatasya chinnaM bhAvasaMdhAnaM bhAvAMtare saMkrAMtatvAt, tathA tasmAdaudayika bhAvAt yadApunarmizragamanaM bhavati mizra bhAvaM saMkrAmati tadApi chinnaM bhAvasaMdhAna evaM zeSeSvapibhAveSu yathA yathAyogaMbhAvanIyaM, athavA dvividhA chinnabhAvasaMdhanA prazastA'prazastA ca tatra yadA prazaste caraNAdibhAve sthitaH san tathAvidhakarmodayavazato'prazastaM caraNabhAvaM saMkrAmati, tadA aprazastA chinnAbhAvasaMdhanA yadA punaraprazastAdacaraNabhAvAt prazastaMcaraNabhAvaM saMkrAmati tadA prazastA chinnAbhAvasaMdhanA atraprakRtamadhikAraH cchinnena bhAvasaMdhAnena tatrApyaprazastena tathAhi prAyazcittasthAnaM tadA pratisaMvate yadA prazastAbhAvAda prazastaMbhAvaM saMkrAMto bhavati tadevaM sthAnanirupaNA kRtA, saMprati yaduktaM sUtrepaDisevittA iti tatra pratisevanAvyAkhyAnArthamAha - Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 uddezaka H 1, mUlaM : 1, [bhA. 221] [bhA.221] mUluttarapaDisevA mUle paMcavihe uttare dasahA / .. ekekkA viyaduvihA dappe nAyavvA / / vR-pratisevanAnAmapratisevanAsAcadvidhAmUlottaratti, padaikadezepadasamudAyopacArAtmUlaguNAticAra pratisevanA, uttaraguNAticArapratisevanAcatatramUlepaMcavihattimUlemUlaguNAticArapratisevanApaMcavidhA paMcaprakArA,mUlaguNAticArANAMprANAtipAtAdInAMpaMcavidhitvAduttarettiuttaraguNAticArapratisevanAdazadhA dazaprakArA uttaraguNAnAMdazavidhatayAtadaticArANAmapidasavidhatvAtteca dazavidhAuttaraguNAdazavidhaM pratyAkhyAnaMtadyathA - anAgatamatikrAMtaMkoTIsahitaMniyaMtritaM, sAkAramanAkAraM, parimANakRtaMnivazeSa sAMketikamadvA pratyAkhyAnaM ca / athavA ime dazavidhA uttaraguNAH / tadyathA piMDavizodhireka uttaraguNaH paMcasamitayaH paMcauttaraguNAH evaM SaT tapobAhyaM SaTprabhedaM saptama uttaraguNaH abhyaMtara SaTprabhedamaSTamaH, bhikSupratimA dvAdaza navamaH abhigrahAdravyakSetrakAlabhAvabhedabhinnAdazamaH eteSudazavidhepUttaraguNeSuyAticArapratisevanA sApi dazavidheti ekkekAviyaduvihA ityAdi ekaikA mUlaguNAticArapratisevanA uttaraguNAticArapratisevanAca pratyekaMsaprabhedAdvividhA dviprakArA jJAtavyA tadyathA dakalpecadarpikA kalpikA cetyarthaH / tatrayA kAraNamaMtareNapratisevanA kriyatesA darpikA yA punaH kAraNesA kalpikA / atra ziSyaH pRcchati - [bhA.222] kihabhikkhUjayamANo Avajai mAsiyaM tuparihAraM / kaMTagapahevachalanA bhikkhUvitahA viharamANo / / vR- kathaM kena prakAreNa bhikSuryatamAnaH sUtroktanItyA prayatnaparo mAsikaM parihAraM prAyazcittasthAnamApadyate, naivApattisaMbhavo, yatanayA sarvatra pravRtteritibhAvaH, AcArya Aha kaMTagetyAdi kaMTakAkIrNaH paMthAH kaMTakapathastasminnivayatanayApivarttamAnasyacchalanAbhavati, tatobhikSurapitathA viharanyatamAno mAsikamApadyateprAyazcittasthAnamiti, atraiva dRSTAMtaramAha - [bhA.223] tikkhami udagavege, visamaM vivajjalaMbhivaccaMto / kuNamANo vipayattaMavasojaha pAvaepaDaNaM / / vR- tIkSNe atiprabale zIdhra ca udakavege udakaraye yadi vA viSame atidurgame vijale sakardamasthAne vrajanpuruSaH kurvannapi prayatnamavazo yathAprApnoti patanaM[bhA.224] ihasamaNasu vihiyANaMsavvapakSeNa vIjayaMtANaM / kammodaya paccaiyA virAdhanA kassaibhavejjA / / vR-iha zramaNA liMgamAtradhAriNopivyavahiyaMtezAkyAdayopica,tatastadvyavacchedArthasuvihitagrahaNaM zobhanaM vihitamanuSThAnaM yeSAM te suvihitAstataH zramaNazabdena saha vizeSaNasamAsaH tathA prAguktadRSTAMtaprakAreNasuvihitAnAMsarvaprayatane sarvAtmanAsvazaktyanatikrameNa apizabdo bhinnakramaHsa caivaM yojanIyaH, yatamAnAmapimadhye kasyApikarmodayapratyayikA karmodayahetukA virAdhanAbhavet Aha? kimekAMtenaiva pratisevanA karmodayapratyayikA utAnyopi kazcitprakAraH pratisevanAyA asti? ucyate astItibrUmaH tathAcAha - [bhA.225] .annavihu paDisevAsA una kammodaeNajAjayato / __sA kammakkhayakaraNIdappAjaya kammajananIu / / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram - 1-1 /1 vR- karmodayahetukA yA pratisevanA sA tAvadekAsti kiMtvanyApi, karmodayahetukA yA vyatiriktApi pratisevA pratisevanAsti sAuna kammodaeNaMti tu zabdovyayatvenAnekArthatvAt hetau tatoyamArthaH yataH sAnyA pratisevanA na karmmodayahetukA, kamrmmodayahetukatve anyathA yogAt / sA ca kAraNe tatrApi yatanayA draSTavyA tatrayA kAraNejayatotti yatamAnasya yatanayA pravarttamAnasya pratisevanAsA karmakSayakaraNI karmakSayaM kriyate'nayeti karmmakSayakaraNI karaNe anaT sAhi nAvazasya sataH karmodayahetukA, kiMtu sUtroktanItyA, kAraNe yatanayA yatamAnasya tatastatrAjJArAdhanAt sA karmmakSayakAriNI yA punaH pratisevanA darpeNa yA ca kalpepyayatanayA sA karmmajananI tathAcAha / dappAjaya kammajananIu dappeNakAraNepicAyatasya pratisevA karmma janyate anayA karmmajananI tadevaM yato darpeNa kalpyepi cAyatanayA pratisevanA karmmajananI tata idaM siddhaM / / [bhA. 226] 80 paDisevaNAu kammodaeNa kammamavi tannimittAgaM / annonnaheusiddhI tesiMbIyaMtakurANaMca / / vR- pratisevanA karmodayena kimuktaM bhavati, pratisevanAyA hetuH karmodayaH karmmApi ca tannimittakaM pratisevanAnimittakaM, karmmaNopi hetuH pratisevanA itibhAvaH evaM teSAM pratisevanAkarmmaNAmanyonyaM parasparaM hetusiddhiH hetubhAvasiddhiH keSAmiva parasparaM hetubhAvasiddhirityata Aha bIjAMkurayoriva gAthAyAM dvitvepi bahuvacanaM prAkRtatvAt yathA bIjamaMkurasya heturaMkuropi ca parasparayA bIjasya heturityanayoH parasparaM hetubhAvastathA karmmapratisevanayorapi [ bhA. 227 ] diTThA khalu paDisevA sA u kahaM hoja pucchi evaM / bhAi aMtovassaera bAhiM vaviyAramAdIsu / / vR- parasya cakSurAdipratyakSatastasya svasaMvedanapratyakSeNa dRSTA khalu pratisevA sA nu kSetrataH kva bhavet iti evamanunA prakAreNa pRSTe sati bhaNyate uttaraM dIyate / aMtarmmadhye upAzraye upAzrayasya bahirvA vicArAdiSu vicArAdi nimittaM bahirvinirgatasya upalakSaNametat tena kAlataH prazna divA rAtrau vA bhAvataH prazna darpaNakalpena vetyapi vaktavyamiti / / [bhA. 228 ] paDisevie dappeNaM, kappeNaM cAvi ajayaNAeu / naviNajjaivAdhAto kaM velaM hojja jIvassa / / vR- darpeNakalpenApyayatanayA pratisevite mAsikAdikamatIcAraM prAptena saMvegamupagacchatA AlocanA prayoktavyA etacca ciMtayitavyaM nApi naiva jJAyate kAM celAM kasyAM velAyAM vyAdhAto jIvasya jIvaprANadhAraNe, jIvanaM jIvaH tasya jIvitasyetyarthaH vyAdhAto bhavet anAlocite ca yadi bhriyate, tato dIrdhasaMsArI bhavati tata etat bhaNyate / / [ bhA. 229] taM khamaMkhu pAto mahattamavi AsiuM sasalleNa / AyariyapAdamUle gaMtUNa samuddhare sallaM / / vR- yasmAdaciMtitaH patati, jIvitasya vyAdhAto'nAlociteca mRtasya dIrdhasaMsAritA, tasmAt pamAto iti atra dakArasya lopaH prAkRtatvAt pramAdataH pramAdavazena sazalyenAtIcArazalyayuktena muhUrttamapyAsituM nakSamaM, khu nizcittaM kiMtvAcAryapAdamUle gatvA AlocanAvidhAnena prAyazcittapratipattyA zalyamatIcArarUpaM samuddharet vizodhayet yasmAt - Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM : 1, [bhA. 230] [bhA.230] nahusujjhaisasallo jhbhnniyNsaasnnejinvraannN| uddhariyasavvasallosujjhaijIvodhuyakileso / / vR- yathA bhaNitaM jinavarANAM bhagavatAmarhatAM zAsane tathA jJAyate jinavacanato jJAyate ityarthaH nahu naiva sazalyo atIcArazalyaparikalitastapazcaraNAdikaM prabhUtamapikurvan zudhyati avisuddhassa na vaDDai guNaseDhItattiyAThAi iti vacanAt kiMtudhdhRtaH sarvazalya saMstapazcaraNAdi bhAvatodhutaklezo'pagamita samasta karmajAlojIvaH zuddhayati muktAtmA bhavatIti / / [bhA.231] ahagaMcasAvarAho Asovivapacchito gurusagAsaM / vaiyagagAme saMkhaDi patte AloyaNA tivihA / / vR- idamapi ca ciMtanIyaM, ahakaM ca ahamapi ca sAparAdhastasmAn mayA gurupAdamUle gatvA prAyazcittAbhyupagamena zalyamuddharaNIyaM evaM ca ciMtayitvA tasyAtIcArasya vizodhanArthamazca ivayathA sArathimanuvartayankvacidapyapratibaddhoazvoyAtitathAsaMyamakevalamanuvartayangurusakAzaMguroH samIpaM pratiprasthitojikAyAMgokulegrAme pracurotkRSTabhikSAlAbhesaMkhaDyAMvAkasyAMcidapratibaddhaH sangacchet gurusamIpaMcaprAptaHsanAlocanAMdadyAtsAcA'locanA trividhAtadyathAvihArAlocanAupasaMpadAlocanA aparAdhAlocanA catathAcAhapatte AloyaNativihA / prAptetasmin tenAlocanAdAtavyAsAcatrividhA yathoktarupAnavaramatrAdhikAro'parAdhAlocanayAsUtretasyAevasAkSAdupAdAnAttatra yaduktamazcaiveti, tadvyAkhyAnArthamAha - [bhA.232] sigghu jugaIAso anuyattaI sArahina attANaM / iya saMjamanuyatta ivayAdiavaMkito sAhU / / vR-kazotpATAdinAsArathyabhiprAyamupalakSya yathA'zcaHzIdhaMgatikajugatizcasansArathimanuvarttayati naAtmAnaMmaMdagatyAvA ityevamamunAprakAreNavajikAMdiSuavakriyatovajikAdiSvagamanena vakramagacchan sAdhusaMyamaM vAkyasya vyavacchedaphalatvAtsaMyamamevakevalamanuvarttayatinatuvrajikAdiSugamanenAtmAnaM AlocanAdAtavyetyuktaM / tatrAlocanAdAnaMtAvadastuAlocanApariNAmo pimahAphala ityetdrshyti| [bhA.233] AloyaNApariNatosaMmaMsaMpatthito gurusagAsaM / jeiaMtarAukAlaM kareiArAhatosou / / vR-samyakAlocanApariNataH AlocanApariNAmapariNataH san gurusakAzaM gurusamIpaM saMprasthito yadyaMtarA kAlaMkarotitathApisaArAdhakaeva svazaktyanigRhanena pravRttestuzabdaevakArArtho bhinnakramazca saca yathAsthAnaM yojitaH AlocanA trividhetyuktaMtatra prathamAM vihArAlocanAM tAvadAha - [bhA.234] pakkhiya causaMvacchara, ukkosaMbArasaNhavarisANaM / semaNunnAAyariyA phaTTagapatiyAyaviyeDeti / / vR- samanojJA eMkasaMbhogikA AcAryAH parasparaM tathAsya sAdhusamudAyaH tathAsparddhakapatayazca svamUlAcAryasya samIpe pAkSike tatrAbhAve cAturmAsike tatrApyabhAve sAMvatsarike tatrApyasatyanyadA ukkosamityAdiutkarSato |dvaadshbhirvssaiHsuutresssstthiitRtiiyaarthepraakRttvaatduuraadpyaagty vihAraMvikaTayaMti prakaTayaMti / AlocayaMti ityarthaH / bhAvArtho vRddhasaMpradAyAdavasAtavyaH, sacAyaM-saMbhoiyA AyariyA 2116] Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram-1-1/1 pakkhie AloyaMti, umovArAyaNIyassa Aloei, rAyanitoviumarAyaniyassa Aloei, jai sorAyaNio natthi, jaipuna umarAyaNitAvi ogo, vAgIyattho nabhavai, to caummAsie AloeI tatthavi asai saMvaccharie tatthavi asatIe jatthamilai rAyaniyassa umagIyatthassa vA tattha ukkoseNaMbArasahi varisehiM dUratovi AgaMtuM AloeyavvaM, phaDugapaihiM vi AgaMtu AloeyavvaM, phaDDagapaiyAvi AgaMtupakkhiyAisumUlAyariyassamIve Aloeti iti / / bhA.235) tuMpuna ohavibhAge darabhUte uhajAvabhinnou / tena pareNa vibhAgo.saMbhamasatthAibhayaNAo / / vR-tatpunarvihArAlocanaMdvidhA / tadyathAuhavibhAgeitiprAkRtatvAttRtIyArthesaptamIopena vibhAgena ca odhaHsAmAnyaM vibhAbhAgo vistaraH / tatra ye sAdhavaH samanojJAdarabhutteiti ISadbhukte vAstavyasAdhubhiritigamyate / bhoktumArabdhavatAM vAstavyasAdhUnAmityarthaH, prAdhurNakAsamAgatoteuhatti oghenAlocayaMtiyatAalpAvirAdhanAmUlaguNetUttaraguNetvalpApA sthAditudAnagrahaNatazcetyevamAlocya maMDalyAMbhuMjate tatra yadimUlaguNAparAdhanimittaM vA prAyazcittaM paMcakAdi yAvatabhinno bhinnamAsaH bhinnamAsaparyantamApannAbhavaMtitadAlocanayA Alocya sAdhubhiH sahaikatrasamuddizaMti tadanaMtaraM vibhAgata AlocayaMtitenaparaNavibhAgottitenetyavyayamanekArthatvAttataityarthe draSTavyaM tatobhinnamAsAtpareNa parato mAsAdikaM yadiprAyazcittamApannAstatovibhAgaM pRthagbhAvaH viSvaksamuddizaMtipazcAdvibhAgenAlocayaMti saMbhramasatyAdi bhayaNAu iti saMbhramasArthAdiSu AdizabdAt gADhaglAnatvAdikAraNaparigrahaH / bhajanA vikalpanA viSvagbhojane pRthagbhojanasaMbhavebhavati viSvagbhojanaM tadabhAvenetibhAvaH iyamatrabhAvanA saMbhramonAmaayAdibhayasamutthaMtvaraNaM tatra sArthena saha vrajato'tarAsArthanivezataH sAdhavaH prAdhUrNAH prAdhUrNikAH samAgatAH sArthazca pracalitukAmaH / anyadvA tatragrAmAMtare vA gADhaglAnatvAdikaM prayojanamupasthitaMtataH pratIkSaNaMnasahate, athavA temAsAdikaMparihArasthAnamApannAHbhAjanAni pRthagbhUtAnina vidyate yeSu viSvagbhojanaM kuryuH tata odhenAlocya vAstavyasAdhubhiHsahaikatraiva bhuMjate kSaNikIbhUtapRthagbhAjanaprAptau viSvak tato vibhAgenAlocayaMti; sAMpratamAlocanAyAH kAlaniyamamAha - [bhA.236] uhaNegadivasiyA vibhAgatoNe gaegadivasAu / itica divasatovAvibhAgato ughato divasaM / / vR- oghenAlocanA niyamAccaikadaivasikI ekadivasanivRttA alpAparAdhatvAt AsannabhojanakAlatvAcca vibhAgenAlocanA eka divasikI anaikadivasikI vA kathaM punaranaikadivasikI saMbhavatIti cetucyate, bahavoyadA aparAdhAstadAbahvAlocayitavyamAcAryAzcakathamapivyApRtAbhaveyustatonabahvI velAM pratIcchaMti, Alocako vA gacchAdi prayojanato vyApRtobhavet / tata evamanaika divasikI vibhAgAlocanA bhavati sA ca vibhAgAlocanA rattiM vA iti rAtrau vA gAthAyAM dvitIya saptamyarthe prAkRtatvAtprAkRte hi vibhaktInAM vyatyayo bhavati, vyatyayopyAsAmitivacanAt, dRzyate ca / laukikaprayogepi saptamyarthe dvitIyA yathAuavinayatattillepUresi saridahemaesUrekattorattimuddepANiusaddhAsauNayANamiti divasato vA saptamyaMtAt tas pratyayaHdivAgatovibhAgAlocanA vistarabahulatvAtsAhyAcAryasyAlocakasya vAprapAritenabhavatitatodivase rAtrauvAsAnavirudhyateiti odhataodhAlocanApunardivasaM divaseatrApidvitIyA saptamyArtheoghAlocanA hibhojanakAle pratyAsanne Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM: 1, [bhA. 236] bhavati sAdhavazca rAtrau na bhujaMte tataH / sA niyamatodaivasikI saMprati trividhAyA apyAlocanAyA vaibhAgikyAH prazastAprazastadinaciMtAMcikIrSaridamAha / / / [bhA.237] vibhAgena appasaththe dinaM miratticivakkhavatovAvi / AilAdoNibhaveti vakkhavato hoi taiyAu / / vR-iha trividhAlocanA vaktumupakrAMtA tadyathA vihArAlocanA upasaMpadAlocanA aparAdhAlocanAca ekaikA dvidhA odhato vibhAgatazca, tatroghato bhojanakAle pratyAsanne bhAvAnna prazastAprazastadinaciMtA vibhAgataH punarastIti sA procyate / AdillAdonnibhaveitti Adye dve Alocane vihArAlocanA upasaMpadAlocanA cetyarthaH vibhAgena vistareNa dIyamAne bhaveyAtAmaprazaste dine rAtrau vA aprazastAyAM viSTivyatIpAtAdidoSakalitepi divasarAtrau vA dIyate iti bhAvaH doSAbhAvAt, tathA pUrvasUribhiranujJAtatvAt, vikkhavatovAvettivipakSatovApite_Aye AlocanebhaveyAtAMaprazastasyaprazasto vipakSastato'yamarthaH prazaste vA divase rAtrau vA te syAtAmiti vivakkhato hou taiyAo iti tRtIyA punaraparAdhAlocanA vibhAgato dIyamAnA vipakSataH sarvasya vAkyasya vipakSavyavacchedaphalatayA sAvadhAraNatvAdvipakSataeva prazastaeva divaserAtrau vAbhavatItibhAvaH sAMpratamoghAlocanAyAH prakAramAha[bhA.238] appAmUlaguNesuuttaraguNato virAdhanA appA / appApAsaththAdisudAnagaha saMpayogohA / / vR- alpAstokavirAdhanA mUlaguNeSu prANAtipAtanivRttyAdiSu rAtribhojanaviramaNaparyaMteSu alpA virAdhanA uttaraguNeSu piMDavizuddhyAdiSu alpA virAdhanA pArzvasthAdiSu pArzvasthAvasannakuzIlasaMsakteSu dAnagrahasaMprayogataH dAnasaMprayogato grahaNasaMprayogatazca eSA odhata odhenAlocanA evamAlocya maMDalyAmekatrasamuddizaMti vihAravibhAgAlocanAyA vidhimAha - [bhA.239] bhikkhAdiniggae surhiteviyddNtiphttttaapiio| savvasamakkhaM keItevisariyaMnusAreti / / vR-bhikSAdinirgateSubhikSArthamAdizadvAdvicArabhUmigamanArthamanyaprayojanArthaMvAbahirvinirgateSusAdhuSu kimuktaMbhavatiyasyAMvelAyAMziSyAH pratIcchakAzcabahirvinirgatAbhavaMtitadAnirahiterahitasyaekAkina AcAryasya samIpe sparddhakapatikAH sparddhakakhAmino vikaTayaMti, kecit punarAcAryA etat bruvate ye spardhakapatinAsahasamAgataHsAdhavasteSAMsamakSaspardhakapatayo vikaTayaMti, kiMkAraNamiticet / Ahate vIsariyaMnusAreMti, yasmAtte yat kimapi vismRtaM tat smArayaMti kathayaMti saMprati yat AlocanIyaM tadAlocanAviSayaM vidhimAha - . [bhA.240] mUlaguNApaDhamakAjAtatthavi paDhamaMtupaMthamAdIsu / pAyaamapajjaNAdI biie ullAipaMthevA / - vR- iha dvividhA aparAdhA mUlaguNAparAdhA uttaraguNAparAdhAzca, tatra ubhayasaMbhave prathama, mUlaguNatti mUlaguNAparAdhA AlocanIyAH, teSvapi mUlaguNAparAdheSumadhye prathamaM mUlaguNAparAdhaH prANatipAta iti, saprathamamAlocanIyaH, sacaSaDjIvakAyaviSaya iti kAyAH prathamataH AlocayitavyAstecakAyAH pRthivyAdikrameNa tatra sUtre upanyastA iti, tatthavitti, teSvapi kAyeSu pRthivyAdiSu prathama pRthivIkAyamevamAlocayet, paMthamAdIsupAyaapamajjaNAdI, paMthAdiSuyatpAdApramArjanAdikRtaMkimuktaM Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 vyavahAra - chedasUtram-1-1/1 bhavati ? pathi vrajatA sthaMDilAdasthaMDilamasthaMDilAt sthaMDilaM kRSNamRttikAto vA nIlamRttikAM nIlamRttikAto vA kRSNamRttikAM, evaM zeSavarNoSvapatibhAvanIyaM, saMkrAmatApAdayoryatpramArjanaMnakRtaM tathA vAtoddhatena sacittena rajasA sacittayA vA mRttikayA saMsRSTena hastena saMsRSTena mAtrakeNA vA yat mikSAgrahaNaM kRttaM, tadevamAdyAlocayediti sarvatrApi sAmarthyAt yojanIyaM, bitie ullAipaMthe vA iti pRthivIkAyavirAdhanAlocanAnaMtaraM dvitIye apkAyaviSaye yat udakArdAdi AdizabdAt sasnigdhAdi parigrahaH etaduktaMbhavati, udakArTena sasnigdhena vA hastena mAtrakeNA vA bhikSAgrahaNaM kRtaMpathi vA mArgevA ayatanayA udakamuttIrNAM ca / evamAditadAlocayet / [bhA.241) taie paiTThiyAdI, abhidhAraNavIyaNAdivAuMmi; bIyAighaTTapaMcame, iMdiye anuvAyato chaThe / vR- apkAya virAdhanAlocanAnaMtara tRtIye tejaskAye yat pratiSThitAdi tejasi paraMparAdipratiSThitaM bhaktaMpAnaM vAgRhItaM, AdizabdAtsajyotiSivasatAvavasthAnaM kRtamityevamAdItibhAva tdaalocyet| tadanaMtaraM vAyauvAtakAyeyataabhidhAraNavIjanAdikRtaMdharmArtenabahirvAtobhisaMdhAritobhaktaMpAnaM zarIraM vA vIjanakAdinA vIjitaM evamAdi tadAlocayet, tataH paMcame vanaspatikAye bIyAighaTTitti yavabIjAdighaTTanaM AdizabdAt haritakAyAdiparigrahaH upalakSaNametat tena yadi vA bIjAdikaM bhikSAsu patitaMgrahItamityevamAditadAlocayettadanaMtaraMSaSThetrasakAyeiMdriyAnupAttataiMdriyavRddhikrameNAlocanA dAtavyA, tadyathAprathamatodvIMdriyANAMsaMghaTanaparitApanAdyAlocayet, tadanaMtaraMtrIMdriyANAMtatazcaturiMdriyANAM tataH paMceMdriyANAmiti evaM prathamamUlaguNAparAdheSukrameNAlociteSusatsu / [bhA.242] dubbhAsiya hasiyAdI bIe taie ajAviyaggahaNaM / ghaTTaNapuvvarayAIiMdiyaAlogamehuNNe / vR-dvitIyemUlaguNAparAdhemRSAvAdemRSAvAdaviSaye yatkimapidurbhASitaMbhaNitaMhAsenavA mRSAvAdo bhaNita AdizabdAtkrodhena vAmAnena vAmAyayAvAlobhena vAbhayena vA yat kimapimRSAbhaNitamiti parigrahastadAlocayet, tadanaMtaraMtRtIyemUlaguNAparAdheedattAdAnalakSaNeyatayAcitasyatRNaDagalAdergrahaNaM upalakSaNametattena ananujJApyavAavagrahaMkAyikAdivyutsRSTaMbhavedityAdiparigrahaH tadAlocayettato maithune maithunaviSaye yadghaTTane pUrvaratAdi, kimuktaM bhavati, ? caityabhavanamahimAdiSu prabhUtajanasaMmadde strIzarIrasaMghaTTane sparza AsvAdito bhaveta; pUrvaratakrIDitaM vA anusmRtaM syAt / iMdiyatti iMdriyANi vA manoharANi upalakSaNametat vadanastanAdikamatisumanoharamavekSya manAk rAgaM gato bhavet ityAdi tadAlocayet / [bhA.243] mucchAtirittapaMcame; chaThelevADaagayasuMThAdI; guttisamiIvivakkhANAmigahaNuttaraguNesu | vR-caturthamUlaguNAparAdhAlocanAnaMtara paMcame mUlaguNAparAdheparigrahaviSayabhUte yatupakaraNeSumUrchA kRtA bhavet, airittatti atirikto vA upadhiH parigRhIta etadAlocayet tadanaMtaraM SaSThe mUlaguNAparAdhe rAtribhojane levADitti lepakRdavayavaH kathamapi paryuSito bhavet / agadaMvA zuMThyAdi kiMcit sannihitaM paribhuktaM bhavet evamAdi Alocayet, evaM krameNa mUlaguNAparAdhAlocanAM datvA tadanaMtaramuttaraguNeSu uttaraguNAviSaye gupti samitivipakSAH kRtAH / aneSaNIyagrahaNaM vAkAri, kimuktaM bhavati guptiSu guttisAra ___ Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : : 1, mUlaM : 1, [ bhA. 243] 85 samitiSukadAcidasamito'neSaNIyaM vA bhaktaM pAnaM vA gRhItaMsyAdityAdi Alocayet kadAcidaguptaH syAt tathA [ bhA. 244 ] saMtaMmivi balavirie savo vahANeya jaMna ujjamiyaM; esAvihAraviyaDaNA, vocchaM uvasaMpanANataM / vR- satyapi vidyamAnepi balaM zarIraM prANaH vIryamAMtarI zaktiryadvazAt tapaH kurvvan zarIrasyAtikRzatAyAmapi na saMyamayogeSu sIdati; balaM ca vIryaM ca balavIryaM samAhAre dvaMdvastasmin tapaso dviprabhedasyApi upadhAnaM karaNaM tapaupadhAnaM tasmin nodyataM, nodyamaH kRtaH etadapi Alocayet / eSA vihAravikaTanA vihArAlocanA upasaMpadAlocanAdi prAya evaMrUpA, kevalaM yannAnAtvaM tad vakSye, tatra prathamataH upasaMpadAlocanAyA aparAdhA locanAyAzca vihAralocanayA saha nAnAtvaM darzayati - egamaNogA divasesu hoi ohe ya payavibhAge ya, uvasaMpayAvarAhe, nAyamanAyaM paricchaMti / bhA. 245 ] vR- upasaMpaccAparAdhazca upasaMpadaparAdhastasmin AlocanA iti prastAvAt gamyate upasaMpadAlocanA aparAdhAlocanA cetyarthaH, / pratyekaM dvidhA, oheya ityAdi tRtIyArthe saptamI odhena padavibhAgena ca / tathA ekaikApi divaseSu ciMtyamAnA egamanogA iti padaikadeze padasamudAyopacArAtH ekadivasikI anekadivasikI ca bhavati / oghAlocanA ekadivasikI vibhAgAlocanA ekAdivasikI anaikadivasikI cetyarthaH, tadevamuktamanAnAtvamadhunA nAnAtvamupadarzayati / nAyamanAyaM paricchaMti, upasaMpadyamAnaM pUrvaM jJAtamajJAtaM ca parIkSaMte paribhAvayaMti, paribhAvya vA jJAnamAvazyakapadAdibhiH parIkSate iyamatra bhAvanA, / upasaMpadyamAno dvividho bhavatijJAto'jJAtaH, tatrayadijJAtaH sa na parIkSyate tasyAgrepi jJAtatvAt athAjJAtastarhisa AvazyakAdibhiH padaiH parIkSaNIya iti, saMprati yaduktaM vibhAgeNa appasatthe dinamityAdi, tad dvyAkhyAtukAma Aha - [ bhA. 246 ] divasAto uvasaMpaya avarAhe divasato pasatthaMmi; uvvAto tadivasaM, tirAhaM tu atikkame gurugA / vR-vihArAlocanAvat upasaMpadAlocanApi vibhAgena prazaste aprazaste vA divase rAtrau dAtavyA doSAbhAvAt / tathA pUrvasUribhiranujJAtAt, aparAdhe aparAdhaviSayA punarAlocanA, divasato iti saptamyaMtAt taddivase upalakSaNametat rajanyAM vA, prazaste viSTivyatIpAtAdidoSavarjite vyAkhyAnato . vizeSapratipattiriti nyAyAt, dravyAdiSu ca prazasteSu dAtavyA, nAprazasteSu eSA jinAjJA, tathA uvvAto taddivasamiti yasmin divase upasaMpadyamAna AgataH, tasmin divasa yadi udvAtaH paribhrAMta iti kRtvA na pRSTa AcAryeNa, tataH sa AcAryaH zuddhaH / trayANAM tu divasAnAmatikrame vimuktaM bhavati / triSu divaseSu madhye yadi na pRSTastatazcaturthe divase tasyApRcchataH parihArasthAnaM gurukAzcatvAro gurumAsA etacca upari vyAkhyAsyate / [ bhA. 247 ] samaNunnaduganimittaM, uvasaMpajje te ya hoi emeva / amane navaraM, vibhAgato kAraNe bhaiyaM / / vR- upasaMpadyamAno dvidhA, tadyathA samanojJo'samanojJazca tatra samanojJasya samIpe samanojJa upasaMpadyamAno dvikanimittaM upasaMpadyate, tadyathA jJAnArthaM darzanArthaM ca, na cAritrArthaM, yena caraNaM prati sadRza Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 86 vyavahAra - chedasUtram-1-1/1 evatasminsamanojJedvikanimittamupasaMpadyamAne evameva,vihArAlocanevabhavatyAlocanAiyamatrabhAvanA, samanojJo dvikanimittamupasaMpadyamAna AlocanAM vihArAlocanAmiva odhena dadAti, padavibhAgena ca padavibhAgAlocanA eka divasena vAbhavatyanekadivasairvA evaM samanojJasya upasaMpadAlocanA, aNamaNune ityAdi anyonAmabhinnasAMbhogikaH amanojJA'saMvignaH |sonyo'smnojnyshcupsNpdymaanstriknimittmupsNpdyte / tadyathAjJAnArthadarzanArthaMcAritrArthavA tsmiNshctthopsNpdymaanepuurvvdaalocnaavidhiH| atrApIyaMbhAvanA / anyo'samanojJo vA AlocanAM dadAti oghena padavibhAgena dadAna ekadivasena vA dadAti, anekadivasairvA navaramiti vizeSa eSa punaratra vizeSaH tasyAnyasyAmanojJasya vA AlocanA utsargato vibhAgataHsarvaMvAkyaMsAvadhAraNamitivibhAgenatata evakAraNepunarbhajitaMvikalpitaMvelAprAptI vibhAgAlocanA bhavati saMbhramasArthAdiSu punaH kAraNeSu tadaprAptAvodhenAlocaneti bhAvaH eSA bhajanA aparAdhAlocanAyAmapi draSTavyA, tathAhi aparAdhAlocanAyAmapyutsargata eva vibhAgena dAtavyA, / apavAdakAraNepunaHbhramasArthAdilakSaNeoghenApIti, saMpratiuddAtotaddivasamitivyAkhyAtukAma aah| [bhA.248] paDhamadinamavipphAle, lahuo bitie gurutaielahuyA / tecciya tassAkahaNe, suddhamasuddhoimehiMtu / / vR-samanojJa upasaMpAdanArthamAgatastaM yadyAcAryaH prathamadivasamiti saptamyarthe dvitIyA prathamadivasena vipphAlei, dezIvacanametat na pRcchatItyarthaH / uktaMca vipphAlaNatti pucchaNatti vA egaTThamiti, yathA kRta AgataH |kutrvaagmissysi, kiMnimittaMvAsamAgataiti / tatastasyaprathamadivase evamavipphAlane parihArasthAnaM lahuyatti mAsaladhu dvitIyepi divase yadi na pRcchati tato gurutti mAsaguruH, taietti tRtIyadivasepyapRcchane lahuyA iticatvAro laghumAsAH, / caturthepidivase yadi na pRcchti|, tataH tiNhaM tuatikkame gurugA itivacanAccaturguru, paMcamAdiSvapidivaseSvapRcchanetadevacaturguru, tirAhaMtuatikkame gurugA iti niravadhitayA vacanapravRtteH tecciya tassAkahaNe iti, te eva prAyazcittavizeSAH krameNa tasyAkathane, tadyathA sa pRSTaH san yadibrUte kathayiSyAmi natu kathayati, tatsasminprathamadivase akathane mAsaladhu dvitIyadivasepyakathayatomAsaguru, idAnIM udghAtotadivasamitivyAkhyAyAavasaraH / taddivase prathamadivase udvAta iti kRtvA na pRcchati tataH sa AcAryaH prathamadivase aviSphAle apRcchane lahuyatti laghu na doSaguru, zuddha ityarthaH / kAraNavazenApRcchanAt dvitIyadivase na pRcchati mAsaguru, tRtIyadivasepyapRcchane caturlaghu,caturthadivasepyapRcchanecaturguru, evaM tenopasaMpadyamAnena pRSTenApRSTena vA yakhyAtaM bhavati, yathAhamamukena kAraNena samAgata iti tataH sa AgatAzciMtanIyaH suddhamasuddho vatti zuddho'zuddhovA atracatvArobhaMgAstadyathA nirgamanamapyuzuddhaM AgamanamapyazuddhaM, 1 nirgamanamazuddhamAgamanaM zuddhaM 2, nirgamanaM zuddhamAgamanamazuddhaM 3, nirgamanamapi zuddhamAgamanamapizuddhaM 4, atra prathamabhaMge nirgamanasya imehiM tuttiebhirvakSyamANairizciMtitAnyeva dvArANidarzayati - [bhA.249] ahigaraNavigatijoge, paDinIethaddhaluddhaniddhamme / alasaanubaddhavera, sacchaMdamatIpayahIyavyo / / vR-yadisa upasaMpadyamAno'dhikaraNadoSataHsvasthAnAnnirgataH, vigatittivikRtilAMpaTyAt jogati yogodvahanabhIrutayA, paDinIetti pratyanIko'trama sAdhuriti budhdhayA, tathA yaddhaluddhetyAdi stabdha iti vA lubdha iti vA, nirddharma iti vA alasa iti vA anubaddhavaira iti vA svacchaMdamatiriti vA Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 1, [bhA. 249 ] 87 vinirgatastatastasya nirgamanamazuddhamiti kRtvA payahIyavvotti pariharttavyaH / tadapariharaNe prAyazcittaM, tatrAdhikaraNaviSaye prAyazcittamAha bhA. 250] gihisaMjaya ahigaraNe, laghuguru tassa appaNocchede / vigaina dei dhettubhutauddhariyaM ca gahievi / / vR-gRhibhiH saMyataizca sahAdhikaraNevinirgataMyadyAcAryaH svIkaroti, tato yathAkramaM prAyazcittaM laghugurukaM iyamatra bhAvanA yadi gRhasthena sahAdhikaraNaM kRtvA vinirgatastaM yadyAcAryaH saMgRhNAti, tatastasyAcAryasya parihArasthAnaM catvAro laghumAsAH, atha saMyatena samadhikaraNaM kRtvA samAgataM saMgRhNAti tatazcatvAro gurukAH, tasya punarAgaMtukasya paNatti rAtriMdivasapaMcakapramANaH paryAyasya cchedaH ihAdhikaraNAdidoSato vinirgatAste prazna vA sati taduktivazAdavasIyate, tatra vikRtidoSavinirgatasya pRSSasyApRSTasya vA ya uktivizeSastaM darzayati vigaimityAdi / sa AcAryo vikRtaM ghRtAdikaM grahaNAya na dadAti tathA yogavAhibhiryogottIrNaiH kAyotsargakaraNato gRhItepi paripUrne vikRtijAte'nyairbhukte yA uddharitA vikRtistAmapi nAnujAnAti kiMca [ bhA. 251] navavajjiyAva deho pagaI dubbalo ahaM bhaMte, bhAviyarasa iNhi na ya gahaNAM dhAraNaM katto / vR- vajjiyAvo nAma dezIvacanatvAdikSuH uktaMca vajjiyAvago ucchu iti navavajjiyAvat deho yasya sa tathA iyamatra bhAvanA sa brUte ahaM bhagavan navekSutulyo mama deho yathA sa ikSuH pAnIyena vinA zuSyati, tathA mamApi deho vikRtiM vinA sIdati, anyaccAhaM svabhAvena durbalo, na vikRtimaMtareNa baliko bhavAbhi, tathA sarvadaiva vikRtyA bhAvitadehastatastadbhAvitasya sato mamedAnIM tasyAbhAvena balaM na sUtrasyArthasya vA grahaNamazaktatvAt pUrvagRhItasya tu sUtrasyArthasya vA dhAraNaM kutaH / tat azaktyA sarvaM dUrata eva vismRtaM, tatohaM vinirgataH saMprati yogaviSaye pratyanIkaviSaye coktivizeSaM darzayatiegataranivvagati, jogo paccatthigIva me atthi / [ bhA. 252 ] bukkakhalie geha, chiddANi kahei ya gurUNaM / vR- tasmin gacche yoga ekAMtaranirvikRtikaH vimuktaM bhavati !; sa pRSTo'pRSTI vA brUte tasyAcAryasya gacchaM yogaM ekAMtaropavAsenohyate, ekAMtarAcAmlena vA tathA yogavAhino yogottIrNasyApi te AcAryA vikRtiM na visRjaMti, tataH karkazAstatra yogA iti vinirgataH / tathA tadgacche me mama pratyarthikaH pratyanIkosti sa kathaMcit sAmAcArIyogeSu bukkakhaliesutti bukke vismRte, sAmAcArIvizeSe skhalite duH pratyupekSaNAdike mAM gRhNAti, atyarthaM kharaMTayati, athavA cukkakhaliteSu jAteSu tAni cukkaskhalitAni aparAdhapade chidrANIva chidrANi gRhNAti gRhItvA ca gurUNAM kathayati pazcAt guruvo mAM kharaMTayaMti, tato vinirgataH, saMprati lubdhasya stabdhasya voktivizeSaM darzayati [ bhA. 253 ] - cakamaNAdi uTThANe, kaTigahaNaM jhAu natthi thaddhevaM; bhuMjai sayamukkosaM, na ya deMta tesiMluddhevaM / vR- stabdha evaM bhASate, caMkramaNAdAvutthAne kaTigrahaNAM svAdhyAyazca nAsti etaduktaM bhavati, yadyAcAryAzcaMkramaNaM kurvan AdizabdAt yadivA kAyikyAdibhUmiM gacchaMtyAgacchaMti vA tathA abhyutthAtavyAH teSAM nAyakatvAt tata evaM caMkramaNAdAvabhyuttiSThatAmasmAkaM kaTI vAtena gRhyate bhUyAM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra- chedasUtram-1-1/1 bhUyo utthAne palimaMthabhAvAt sUtrarUpasyArtharUpasya vA svAdhyAyasya hAniH / athanAbhyutthIyate tatra AcAryAHprAyazcittaMdadatikharaMTayaMtica,tatohaMvinirgataH,lubdhaH punavaMbrUte, yatkimapyutkRSTaMzikhariNI modakAditadAcAryaH svayaMbhukte, natvasmAdRzebhyodadAti,anyebhyovAbAlavRddhadurbalaprAdhUrNakabhyo dadAti, tataetadasahamAnohaM nirgataH adhunA nirddhAlasayoruktivizeSa prakaTayati / / [bhA.254) AvassiyApamajjaNaakaraNe uggadaMDaniddhammo, bAlAvuDDAdIhA; bhikkhAcariyAya ubbhaamaa| vR-yo nirddhA sa pRSTaH sannevaM vakti, AvazyakIpramArjanAkaraNe ugradaMDA AcAryAH / iyamatra bhAvanA,yadikathamapinirgacchan pravizanAvazyakI naiSedhikIcanakaroti,daMDAdikaMgRhNAn nikSipanvA napramArjayati tataAcAryA niranukaMpAHsaMta uprAyazcittarUpaMdaMDaMprayacchaMti,tatohaMdaMDabhayAtvinirgataH, yapunaralasaHsaevaM brUte, bAlAdyarthAya bAlavRddhAdInAmarthAyatasmingacchedIrghAbhikSAcaryA,athavAkSullaka karkazaM vA tat kSetraM, tato dine dine udgrAmA, bhikSAcaryA pratidivasamanyatra grAmAMtare gatvA nIyate iti bhAvastathA yadikathamapyaparyAptena samAgamyatetato guruH kharaMTayati, kiMvasataumahAnasamastiyenAparyAptaH samAgataH tasmAd bhUyo'pi vraja bhikSArthaM, yataH kAlo'dyApi bahuH prApyata iti / tatohaM nirgataH, sAMpratamanubaddhavairasvacchaMdamatyoruktivizeSaM darzayati - [bhA.255] pAnasuNagAva tiegattobhaMDiuMpianubaddhoH egAgissanalabbhA, valiuMthepisacchaMdo / vR-anubaddho'nubaddhavairobhavatibhaMDitvApibhaMDanaMkalahastamapikRtvApAnazunakA iva ekatrabhuMjate, iyamatra bhAvanA yathA pANazcAMDAlAH zunakAH kukkurAH parasparaM bhaMDitvA tatkSaNadevaikatrabhuMjate, evaM tatra saMyatAapi, navaraMmithyAduHkRtaM parasparaMdApyate iti vizeSaH,ahaMpunarna zaknomihRdayasthenazalyena taiH saha ekatrasamuddeSTumiti vinirgataH, svacchaMdamatiH punovaM bhASate, ekAkinaH sataH stokamapina labhyaM calituM, kimuktaM bhavati ! saMjJAbhUmAvapyekAkinaH sato gaMtuM na prayacchaMti, kiMtvevaM bruvate, niyamAtsaMghATakarUpatayA kenApi sahitena gaMtavyaM, tatastamasahamAnohamatrAgataH etAnyadhikaraNAdipadAnyAcAryaH zrutvA taM parityajati, etaizcAdhikaraNAdipadairAgatasya tasyopasaMpadyamAnasya pratIcchatazcAcAryasyedaMprAyazcittaM / / [bhA.256] jaibhaMDaNapaDinIe, luddhe anubaddharosacaugurugA, sesANaMhuMtilahugAemevapaDicchamANassa / . vR-yo yatibhiH sahabhaMDanaM kRtvA samAgataH yaccatatrame pratyanIkaHsAdhuriti kRtvAsamAgacchetyazca lubdhoyazcAnubaddharopaH / eteSAmupasaMpadaMpratipadyamAnAnAMprAyazcittaMcaturgurukAzcatvArogurumAsAH,zeSANAM gRhibhaMDanakArivikRtilaMpaTayogabhIrustabdhanirdharmasvacchaMdamatInAM laghukA iticatvAro laghukAH, / yaH punarAcAryastadAcAryAnanujJayA prAyazcittadAnamaMtareNa ca pratIcchati tasyApi prAyazcittamevameva, tadyathA yatimaMDanakAripratyanIkaludhAnubaddhavairAn pratIcchatazcatvAro gurumAsAH zeSAn SaT pratIcchatazcatvAro ladhumAsAH / athavA ye ete doSA uktAsteSAM madhye ekanApi doSeNA nAgato bhavet kiMtvebhivakSyamANaistAnevAha / / [bhA.257] ege apariNahavA appAdhAreya therae, Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 1, [bhA. 257 ] 89 gilANe bahurogI ya, maMdadhamme ya pAhuDe / vR- yadi eka ekAkI pazcAdAcArya: / yadivA apariNataH akalpikavastAdisahitaH sa ca kalpikavastAdyutpAdane labdhimAn / athavA pazcAdAcAryo'lyAdhArasUtrArthanaipunavikalaH sa ca pRSTaH san sUtrArthakathane nipuNazaktimAnyadivAcAryaH parivAro vA sthaviro jarasA vRddhazarIraH sa ca teSAM pratijAgarakaH athavA pazcAdeko glAnaH / sa ca ciMtAkArI yadivA pazcAttatraiko bahurogI bahurogI nAma bahubhiH sAdhAraNaiH rogairyApyazarIraH sa ca tasya varttApakaH, yadivA pazcAtenAcAryaparivAraH sarvopi nirddharmmAna gurvAjJAM karoti kevalaM tadbhayAt kimapi karoti tathA tatra pazcAt guroH kenApi saha prAbhRtaM vartamAnamasti / prAbhRtaM nAma adhikaraNAM, sa ca guroH krameNAdhikaraNApanayanataH sAhAyyakArI evaM prAgvarttamAne yadi samAgato bhavati tadA tasya nirgamanamazuddhamazuddha tvAcca parityAjya iti / enAmeva gAthAM vyAkhyAtukAmaH prathamata ekApariNalAlpAdhAradvArANi vyAkhyAnayati - [ bhA. 258 ] gAniyaM pamottuM / vatthAdiakappiehiM vA sahiyaM; appAdhArovAyaNa taM ceva ca pucchiuM deha / vR- ekamekAkinaM pazcAdAcAryaM muktvA yadi samAgataH, athavA vastrAdyakalpikaiH kathamapi gRhItairakalpakairvastrAdibhiH sahitaM muktvA etenApariNata iti vyAkhyAtaM, yadivA alpaH sUtrasyArthasya vA AdhAra iti sa AcAryastameva pRSTvA zeSasAdhubhyo vAcanAM dadAti, tAdRzaM muktvA etenAlpAdhAra iti vivRtaM / / [ bhA. 259] theraM atImahallaM, ajaMgamaM mottu Agato guruMtu / / soca parisAvatherA ahaM tu vaTTAvatotesiM / bR- sthavirameva vyAcaSTe, atIva mahAntamajaMgamaM gamanazaktivikalaM guruM upalakSaNametat parivAraM sthaviramuktarUpaM muktvA yadi samAgataH saca pratijAgarakastathA ca tasya pRSTasya sato'mumevoktivizeSaM darzayati sa AcAryaH sthaviraH parSadAparivAro vA ahaM tu teSAM gurvAdInAM varttApakaH pratijAgaraka Asam etena sthavira iti padaM vyAkhyAtaM, glAnabahuroganirddharmmapadAni vyAkhyAnayati / / tattha gilANo ego jappasarIro ya hoi bahurogI; [ bhA. 260 ] niddhammA guru ANaM na kareMti mamaM pamotUNaM / * vR-tatra gacche glAna ekosti, yadivA bahurogI yo jApyazarIro bhavati, sa bahurogI, taM glAnabahurogiNaM vA vimucya yadi samAgatastathA nirddharmmapariSadviSaye tasya pRSTasya sata uktivizeSaM darzayati, nirddharmmaNo dharmavAsanArahitAstasya mamAcAryasya ziSyAH sarvathA gurvAjJAM na kurvati mAM pramucya, mama punarAjJAM kurvati, tAdRzaM vA niddharmmaparivAraM muktvA yadi samAgatastarhi sa na pratigrAhyaH kevalamayamupadezastasmai dAtavyaH / tamevAha - [bhA. 261] eyArisaM viusajja vippavAso na kappai / sIsAyariya paDicche, pAyacchitaM vihijjai / / vR- etAdRzamekAkyAdisvarUpaM gurumanyaM vA glAnAdikaM vyutsRjya parityajya vizeSeNa pravAso'nyatra gamanaM viprayAso bhadra tava na kalpate bahuguNAdhAro bhavAn kathamIdRzaM kRtavAn, tasmAt adyApi prAyazcittaM pratipadya, pazcAt gaccha, sa ca samAgatastasya prAktanasyAcAryaziSyo vA syAt pratIcchako vA evamAgataM Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram-1-1/1 tamupasaMpadyamAnaM yopyAcAryaHpratIcchati, sopiprAyazcittabhAktataH ziSyapratIcchakAcAryANAM prAyazcittaM vivakSuridamAha, sIsAyarie ityAdi, ziSye AcArye pratIcchake ca prAyazcitta vidhIyate prAyazcittadAnavidhirucyate itibhAvaH, pratijJAtameva nirvAhayati / [bhA.262] ege gilANagevA, tiNhaviguragAu sIsamAdINaM; sese sisse gurugA, paDicchalahagA gurUsarisaM / vR- ekasmin ekAkini guro glAne vA tatra gacche tiSThati yadi samAgataH ziSyapratIcchako vA AcAryeNA tathAsamAgataH san yadi pratIcchitastadA ziSyAdInAM ziSyapratIcchakAcAryANAM trayANamapi prAyazcittaM gurukAzcatvAro gurumAsAH, yaH punaranyaH zeSo'pariNatAlpAdhArasthavirabahurogamaMdadharmaparivAralakSaNaH, tasmin zeSe yadisamAgataH ziSyaH tatastasyaprAyazcittaMgurukAzcatvAro gurumAsAH atha pratIcchakaHsamAgatastarhitasya laghukAzcatvArolaghumAsAH gurUsarisamiti, gurorapiziSyapratIcchakasadRzaM prAyazcittaM, kimuktaM bhavati yadi ziSyaM pratIchati tataH prAyazcittaM catvAro gurumAsAH, atha pratIcchakaM tarhi catvAro laghukA iti / [bhA.263] sIsapaDicche pAhui, cchedo rAiMdiyANipaMceva / Ayariyassavi gurugA, doveepaDicchamANassa / vR-yadi prAbhRte guroH kenApi sahAdhikaraNe vartamAne ziSyaH pratIcchako vA samAgataH tadA tasya ziSyasya pratIcchakasya vA prAyazcittaM paMca rAtriMdivAni paryAyasya cchedaH, AcAryasya punavipyeto pratIcchataH pratigRhNataH prAyazcittaM gurukAzcatvAro gurumAsAM tadeva prathamabhaMge nirgamanadoSA uktAH AgamanamazuddhaMtadAbhavati,yadAvajikAdiSupratibadhyamAnaHsamAgataH tatrApipratibaMdhanimittaMprAyazcitaM sUtrAnusArato vaktavyaM gataH prathamobhaMgaH dvitIyabhaMgopyetAdRza eva navaraM tatrAgamanaM zuddhaM kvacidapi vrajikAdau pratibaMdhAkaraNAt tRtIyacaturthabhaMgAvanukrameNAha - [bhA.264] etaddosavimukkaM vaiyAdIpaDibaddhamAyAtaM, dAUNapacchitta: paDibaddhaMpipaDicchejjA / vR- etairanaMtaroditairadhikaraNakAritvavikRtilAMpaTyAdidoSaivimuktametena nirgamanaM zuddhamuktaM, tathA vajikAdau apratibaddhaM kvacidapi pratibaMdhamAkurvatamAyAtametena gamanaM zuddhamupadarzitaM eSa caturtho bhaMgaH eSa evotsargataH zreyAniti jJApanArthaM tRtIyabhaMgAtpUrvamuktaH / evaMbhUtaM pratIcchet tRtIyabhaMgamAha - dAuNetyAdi / yastvadhikaraNakAritvAdidoSavinirmukto nirgataH kevalaM vrajikAdiSu pratibadhyamAnaH samAgatastamapyapavAdapadena yatvajikAdiSu pratibaMdhakaraNamabhUttannimittaM prAyazcittaM datvA pratIcched / [bhA.265] suddhaM paDicchiUNaM, apaDicchaNA lahuyatinidivasAni; sIse AyarievA, paricchA tatthimA hoi / vR-zuddhaM nirgamanamAgamanadoSarahitaM pratIcchya pratigRhya trIn divasAn yAvat parIkSet kimeSa dharmazraddhAvAn kiMvA neti, yadi punarna parIkSyate tatopya parIkSaNe lahuyatti mAsalaghuprAyazcittaM, AcAryAMtarAbhiprAyeNacaturmAsalaghu,sAca parIkSAubhayathApiziSya AcAryAM parIkSate, AcAryAH ziSyaH ubhayathApica parIkSAAvazyakAdipadaistathA cAha sisse ityAdi, tatratasmin upasaMpadyamAne pratIcchite sati ziSye AcAryeca parasparamiyamAvazyakAdipadairvakSyamANA parIkSAbhavati tAmevAha - Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM : 1, [bhA. 266] [bhA.266] Avassaya paDilehaNa, sajjhAebhuMjaNAyabhAsAya; viyAre gelaNNe bhikkhagahaNe paricchaMti / vR- Avazyaka pratilekhane svAdhyAye bhojane bhASAyAM vicAre bahibhUmau glAne bhikSAgrahaNe ca parasparamAcAryaziSyoparIkSete, tatrAvazyakAdipadAnyadhikRtya yathAcAryaHziSyaM priiksstetthopdrshyti| [bhA.267] keIpuvvanisiddhA,keIsAraitannasArei; saMvigo sikkhamagaimuttAvalimo aNAhohaM / vR-kecitsAdhavI varavRpabhAdayastasyopasaMpatkAlAt pUrvameva AvazyakAdipadeSu ye doSAstebhyo niSiddhA, yathA AcAryA idamiTaM ca mAkApuMgiti te tathaiva vartamAnAstiSThati, ya punaH kecit abhinavadIkSitatvAvinAkAraNena pramAdyaMtitAnguruH sArayatisamyagyathoktAnuSThAne pravarttayati,taM punarupasaMpannaM pramAdasthAne vartamAnamapi na sArayati, tatra yadi sa upasaMpadyamAnaH saMvigno bhavati, tataH so'pratinodyamAnaH sannevaM ciMtayati, yeSu sthAneSvahaM pramAdaM kRtavAn teSveva sthAneSvanyAn pramAdyata AcAryAHsArayaMtiahoahamanAthaH parityaktaetairiti ciMtayitvAsaMvignavihAramicchanAcAryapAdamUle gatvAmuttAvalimoitinipAtaH pAdapUraNechinamuktAvalIprakAzAnyazrUNivimuMcana pAdayoH patitvA zikSA mArgayate / yAcate yathA mAmapya tyAdareNa bhagavaMtaH zikSayaMttAM mA zaraNamupAgataM parityajata evaM parIkSAnirvahataH parigrAhyaH itarastuparityAjyaH tatrAvazyakeyathA parIkSA kartavyAtathopadarzayati / [bhA.268] hInAhiyavivarIesativibale puvvaTuMte coei / . appaNacovodentI namamaMtiihaMsuhaM vasiuM / / vR-hInaM nAma yatkAyotsargasUtrANimaMdamaMdamuccArya zeSasAdhuSucirakAlaM kAyotsargasthiteSupazcAt sakAyotsarge tiSThatiityAdi adhikaM nAma kAyotsargasUtrANyatitvaritaMtvaritamuccAryAnupekSAkaraNArthaM pUrvameva kAyotsargetiSThati,ratnAdhikecotsAritekAyotsargepazcAccireNasvaMkAyotsargamutsArayatiityAdi, viparItaM nAma prAdoSikAn kAyotsargAn prAbhAtikAniva karoti, prAbhAtikAnprAdoSikAniva ityAdi hInaM vAdhikaM ca viparItaM samAhAro dvaMdvastasmin pramAdato vartamAnAn athavA sUrye kila astamitamAtre eva niyAghAte savairapi sAdhubhirAcAryeNa saha pratikramitavyaM, yadi punarAcAryasya zrAddhAdhidharmakathAdibhirvyAghAtastato bAlavRddhaglAnAsahAn niSadyAdharaM ca muktvA zeSeH sUtrArthasmaraNArthaM kAyotsargeNa sthAtavyaM,ye punaH satyapibale pUrvaM kAyotsargena tiSThati |taan pUrvamatiSThatazcodayati, yaH punaH parIkSate taMpramAdyaMtamapi na zikSayati, tato yadisa evaM vyavasyati, yathAtmIyAn, pramAdyataJcodayati namAmiti sukhamiha vasitumiti, sa itthaMbhUtaH paMjarabhagno jJAtavyo na pratIcchanIyaH / / [bhA.269] jopuna coijjaMtedaTUNa niyattaetato ThANA; bhaNai ahaMbhecatto, coeha mamaMpisIyaMtaM / vR-yaH punazcodyamAnAzikSamANAnzeSasAdhUndRSTA tataH sthAnAnivartate, bhaNaticagurupAdamUle gatvA manyubharAkrAMto gadgadasvareNa ahaM yuSmaccharaNamAgatopi bho bhagavan yuSmAmiH zikSAyA aprasAdatastyaktaH / nacaitatbhagavatAMparamakaruNAparItacetasAmucitaMtasmAtaprasAdamAdhAyamAmapisIdaMtaM zikSayadhvamiti, eSa itthaMbhUtaH pratigrAhyaH kRtA AvazyakamadhikRtya parIkSA saMprati pratilekhana svAdhyAyabhojanabhASAdvArANi adhikRtya tAmAha - Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 vyavahAra - chedasUtram-1-1/1 [bhA.270] paDilehaNasajjhAeemevaya hINaahiyavivarIyaM, dosehiMvA vibhuMjai, gAratthiyaDhaDDarabhAsA / vR-evamevAzyakoktenaiva prakAreNapratilekhanasvAdhyAyecahInamadhikaM viparItaMcakurvataAtmIyAna zikSayate natu taM parIkSyamANamityAdi pUrvavat tatra pratilekhanAyAM hInAdhikatA nAma yat kAlato hInAmadhikAM cApratilekhanAM karoti, khoTakAdibhirvA hInAdhikAM vA, viparItatA nAma prabhAte yanmukhapotikAdikrameNanapratyupekSatekiMtusvecchayAyadivApUrvAhnerajoharaNaMniHpazcimaMpratyupekSateaparAhne tu sarvaprathamamityAdi, svAdhyAye hInatA nAma yadyaprAptAyAmapi kAlavelAyAM kAlapratikramaNaM karoti, adhikatA yadikrAMtAyAmapikAlavelAyAMnakAlaMpratikrAmati, vaMdanAdikriyAMvAtadanugatAM hInAdhikAM karoti, viparItatA pauruSIpAThamatikrAMtAyAM pauruSyAMpaThati utkAlikaM pauruSyAmiti, tathA bhojanadvAre AlokAdividhinA sUtrokte na na bhuMkta doSairvApi, asurasuraM avacavacaM ahuyamavalaMbiyamityAdi viparItarUpairbhukte, tatrAtmIyAn tathA jAnAn zikSayate natu parIkSyamANamityAdipUrvavat, bhASAdvAre yA agArasthitabhASA gRhasthabhASA ca DhaDDarabhASA sthUrasvarabhASA tAM bhASate, tatrAtmIyAn tathArUpatA bhASamANAn zikSayate, na punaH parIkSyamANamityAdi vibhASA pUrvavat, zeSANi trINi dvArANyekagAthayA pratipAdayati - [bhA.271] thaMDilasAmAyA havetiataraMgatanapaDijagge; abhaNito bhikkhana hiMDaianesaNAdIca pillei / vR- sthaMDile samAcArI pAdapramArjanaDagalakagrahaNA, digAlokanAdirUpAM hApayati paribhavati vilupatItyarthaH, tatra tathA sAmAcArI viluMpata AtmIyAn sAdhUna zikSayate / na parIkSyamANamityAdi prAgvat gataM vicAradvAraM, glAnadvAramAha / ataraMgataM asamarthaM glAnamityarthaH na pratijAgarti nApi tasya glAnasya khelamallakAdikaM samarpayati / atrApi glAnamapratijAgrata AtmIyAn sAdhUna zikSayate natu parIkSyamANamityAdivibhASApUrvavat gataMglAnadvAraM, bhikSAgrahaNadvAramAha |abhnnitHsn bhikSAMna hiMDate bhaNitopi ca iSAddhiMDite sati pratinivartate, aneSaNAdi vA prerayati pravarttayati kimuktaM bhavati / aneSaNIyAMbhikSAgRhNAti, AdizadvAtkauTilyenacotpAdayati / ityAdiparigrahaH,taMca tathA bhikSAgrahaNe pravarttamAnamapi na zikSayati, kiMtvAtmIyAn sAdhUna ityAdi prAgvat, tasya cAgamo dvAbhyAM sthAnAbhyAM bhavati, tatasteevadvesthAne pratipAdayati / / [bhA.272] jayamANaparihavaMte, AgamanaMtassadohiM ThANehiM; paMjarabhaggaabhimuhe aavssgmaadiaayrie| : vR-tasyopasaMpadyamAnasyAgamanaM dvAbhyAM sthAnAbhyAM bhavet / tadyathA yatamAnebhyaH paribhavadbhyazca, yatamAnA nAmasaMvignAH paribhavaMtaH pArzvasthAdayaH, uktaMca - sopuna jayamANagANavAsAhUNamUlAto Agato hojjA / paribhavaMtANa mUlAto, Agato hojAparibhavaMtAnApAsatthA / / vR-ititatrayoyatamAnasAdhUnAM mUlAdAgataHsajJAnadarzanArthepaMjarabhagnovAsamAgatobhavet, yaH punaH paribhavatAM mUlAdAgataH sa cAritrArthamudyutukAmaH samAgato bhavet anutukAmo vAjJAnadarzanArthamiti / athavA yo yatamAnebhyaH samAgataH sapaMjarabhagnaH, yaH punaH paribhavadbhyaH udyaMtukAmazcAritra) samAgataH, Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 1, [bhA. 272] 93 so'bhimukhaH paMjarAbhimukhaH etaryordvayorapi samAgatayorAvazyakAdibhiH padairAcAryeNa parIkSA karttavyA tadevamAgaMtukasya yathA AvazyakAdibhiH padairAcAryeNa parIkSA karttavyA tathA darzitA, saMprati tenAgaMtukena yathAcAryaparIkSA karttavyA / tathopadarzayati / AvassagamAi Ayarie AvazyakAdibhiH padairAgaMtukenApi AcAryeNa AcAryasya parIkSA karttavyAH sA cevaM / AvazyakAdiSu pUrvabhaNiteSu dvAreSu madhye kvApi yadi gacchvAsinaH kAnapi sIdataH pazyati tataH AcAryebhyaH kathayati / tena kathite sati yathAcAryaH samyak pratipadya tAn pramAdinaH praticodayati / prAyazcittaM prayacchati, tatastatropasaMpattavyaM, atha kathitepi AcAryAH tUSNItiSThati bhaNaMti vA, kiM tava yadyete na samyagvarttaMte, tarhi anyatra gacchAMtare upasaMpattavyaM na tatreti atha yatamAnebhyaH samAgataH paMjare bhagna ityuktaM tatra paMjareti kimucyate / tata Aha[bhA. 273 | paNagAisaMggaho hoi, paMjaro jA ya sAraNA nonnaM / pacchittaMva maDhaNAhiM, nivAraNaM sauNidito / / vR- AcAryopAdhyAyapravarttakasthaviragaNAvacchedakarupamAdizabdAt bhikSavo vRSabhAH kSullakA vRddhAzcaH parigRhyaMti, teSAM saMgrahaH paMcakAdisaMgro bhavati, paMjaraH athavA AcAryAdInAM anyonyaM parasparaM sAraNA, kimuktaM bhavati AcAryAdayaH parasparaM yat mRdumadhurabhASayA sopAlaMbhaM vA zikSayaMti eSa vA paMjaraH, yadivA yatprAyazcittaM ca maDhanAbhirasamAcAryA nivAraNapUrvaM kharaparuSaistarjayitvA pazcAt prAyazcittapradAnena yadasAmAcArIto nivarttanaM tat paMjaraH, atrArthe zakunidRSTAMtaH yathA pajare zakuneH zalAkAdibhiH svacchaMdagamanaM nivAryate, tathA AcAryAdipuruSagacchapaMjare sAraNAzalAkayA asamAcArIruponmArgagamanaM nivAryate iti / atra ye yatamAnAnAM mUlAt jJAnadarzanArthamAgato ye ca paribhavatAM mUlAt / cAritrArthamAgacchante saMgrahItavyAH / ye punaH paMjarabhagnA jJAnadarzanArthamAgatA ye ca paribhavatAM mUlAt jJAnadarzanArthamAgacchan te na saMgrahItavyAH / tatra yena saMgrahItavyAste eko vA syAdaneke vA yata Aha / / [ bhA. 274 ] te puna egamane gAne gANaM sAraNA jahA puvvaM / upasaMpayattA AuTTe anauTTe annahigacche / / bR- te punarupasaMpadyAmAnAH kadAcideko vA syAdaneke vA / tatrAnekeSAM yA sAraNA sA yathApUrvaM kalpAdhyayane uvaeso sAraNA ceva / taIyA paDisAraNA ityAdinA graMthena bhaNitA, tathAtrApi draSTavyA, yaH punareko'samAcArakaryuna zikSyate zikSyamANazca yadivyAvRttaH zikSAM pratyabhimukho bhavati, tatastasmin AvRtte SaSThIsaptamyorarthaM pratyabhedAt tasyAvRttasya upasaMpadbhavati, yadi punarnAvarttate tadA tasmin anAvRtte idaM bhaNyate, anyatra gaccha, sthA iti athavA idamuttarArddha, AvassagamAi Ayarie iti yaduktaM / tasya vyAkhyAnaM AvazyakAdiSu padeSu gacchvAsinaH pramAdinA dRSTrA AcAryAya kathayet / kathite ca sati yadi sa AcAryaH samyag Avarttate nijasAdhUn samyag zikSayate / prAyazcittaM ca tebhyaH prayacchati, tatastasminnAvartte tasya tatropasaMpadbhavati, atha kathitenAvarttate, tUSNIM karoti bhaNati vA kiM tavaitaiH svayaM samyagvarttethA iti, tadA anyatra gacchediti yaduktaM prAk dAUNa pacchittaM bajjhataMpI paDicchejjA iti tat vyAkhyAnayati / / [ bhA. 275 ] niggamaNe parisuddhe Agamane Usuddhedeti pacchitaM / niggamaNea parisuddhe imAe jayaNAe vAriti / / bR- tRtIye bhaMge nirgamane parizuddhe prAguktadoSavarjite, Agamane azuddhe vrajikAdiSu pratibaMdhakaraNAt Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 vyavahAra - chedasUtram - 1-1 / 1 dvitIyapade alpadoSatayA pratIcchAbuddhau satyAM prAyazcittaM pratibaMdhamAtraniSpannaM dadAti / datvA ca pratIcchaMti, nirgamane punaH prathamabhaMge dvitIyabhaMge vA adhikAraNameva adhikaraNAdibhiH ege apariNae vA ityAdibhirvA doSairarizuddhena pratIcchanIyaH kiMtu vAraNIyaH taM vA'nayA vakSyamANayA yatanayA vArayati / tAmevAha / / [bhA. 276 ] natthI saMkiyasaMghADamaMDalIbhikkhabAhirAnayanaM / pacchitta viussagge nimgamamuttassa channeNaM / / vR- yaH paMjarabhagno jJAnadarzanArthamAgataH / taM pratIyaM vAkyayatanA yat tvaM zrutamabhilaSasi, tanmama pArzve nAsti, atha sa bruyAt, mayA zrutaM yathA'muko graMtho'mukasya pArzve yuSmAbhiH zruta iti, tata idaM vaktavyaM, zrutaH sa graMthaH kevalamidAnIM bahuSu sthAneSu zaMkitaMjAtaM, naca zaMkitaM zrutamanyasmai dIyate, pravacane nissedhaat| tasmAdanyatraniHzaMkitazrutAn gaveSayasva yastu svacchaMdamatiH saMghATakodvignaH saMjJAbhUmimAtramapyekAkinA gaMtuM na labhyamiti samAgatastaM pratIdaM vaktavyaM, asmAkamAcAryaparaMparAt iyaM sAmAcArI saMjJAbhUmimAtramapi nagaMtavyametacca tava duSkaramatonyatra gaccha tAvaditi, yaH punaranubaddhavairatvenAgatastaM pratIdaMvaktavyaM, maMDalIti asmAkamIdRzI sAmAcArI yadavazyaM maMDalyAM samudeSTavyaM, yadyapi ca na paThati na zRNoti vA tathApi sUtrapauruSyAM maMDalyAmupaveSTavyamarthapauruSyAM maMDalyAmupavizyArthaH zrotavyaH, na kadAcanApi sAdhUnAM svacchaMdatvametacca bhavato'prItikaraM, tasmAdanyatra gamyatAM / yastvalasatvenAgatastaM pratIdaM vAcyaM, bhikkhabAhirANayaNaM, bhikSAyAH bahiH pradezAdAnayanaM, kimuktaM bhavati asmAkamatra kSetre bahavo bAlavRddhAH saglAnAH sAdhavaH te ca bhikSAM na hiMDaMta, tato yadi pratidivasaM bhikSA bahiH pradezAdAnayasi / tatastiSTha, parametat duSkaraM tava tasmAt yatra sukhena tiSThasi tatra yAhi, kimatra klezasahanena vastu nirddharmmA ugradaMDA AcAryA iti vinirgatastaM pratIdamuttaraM, pacchittatti / asmAkamiyaM sAmAcArI yadi duHpramArjanAdimAtramapi karoti, tadA tatkAlameva prAyazcittaM yathoktaM dIyate, na kAlakSepeNa nApi pakSapAtAdinAstokahAsena yastu vikRtilaMpaTo na mahyaM vikRtimanujAnAtIti vinirgatastaM pratIyaM vAgyatanA / avisaggatti asmAkamapyayaM sAmAcAryAgamaH avyutsargo'nutkalanaM vikRteriti vyAkhyAnato gamyate, yogavAhinA ayogavAhinA vA vikRtirtagrAhyA ityarthaH, atrAdhikaraNapratyanIkastabdhalabdhaviSaye yatanA noktA vicitratvAtsUtrabhASyagatestatrAdhikaraNe yatanA yathA kalpAmadhyayane tathA draSTavyA, zeSaviSayA tu vineyajanAnugrahAyabhidhIyate, tatrayaH pratyanIkastatra mestItyAgataH, bhaNyatemamApi ziSyAH pratIcchakAzca ISadapi pramAdaM na kSamaMte, mahyaM kathayati ahaM ca doSAnurUpaM daMDaM prayacchAmi / anyathaikatarapakSapAtakaraNato gaccha, mudrAbhaMgaH sarvajJAjJAvilopazca tasmAdatrApi tava duSkaramiti na sthAtumucittaM, stabdhaH punarevaM bhaNyate, asmAkamiyaM sAmAcArI caMkramaNAdi kurvati gurAvabhyutthAtavyaM, anubhyuttiSThataH prAyazcittapradAnamiti, lubdhaM pratyeSA vAgyatanA utkRSTadravyANi modakAdIni asmAkamapi bAlavRddhaglAnaprAdhUrNakebhyo dIyaMte, tadevaM svacchaMdacAritraprabhRtInAM nivAraNe vAgyatanoktA. yadi punarete tathA nivAritA api na vakSyamANaprakAreNa pratyAvarttate, nApi nirgacchaMti yepi ca vizuddhanirgamAH pratIcchitAH saMtaH sIdaMti teSAM paristhApane yatanAmAha- niggamamuttasya chaNeNaM yadA paristhApayitumiSyamANasya svayaM bhikSAdinimittaM nirgamo bhavati, yadA vA rAtrau nirbharanidrayA suptastadA taM tyaktavA naMSTavyaM, kathamityAha channenAprakaTamalpalasAgArikaM kimuktaM bhavati, ye'pariNatA bAlAdayo vA gacche tatrAM teSAM na kathyate / yathAmumevaM tyaktvA naSTavyamiti, mA rahasyabhedaM kArSuriti eSa gAthArthaH, sAMpratamenameva gAthA Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka H 1, mUlaM : 1, [bhA. 276] vineyajanAnugrahAya vivRNoti - [bhA.277] natthiyaM mijamicchasi suyaM mayA AmasaMkiyaMtaMtu / nayasaMkiyaM tudijjai nissaMkasue gvessaahi|| vR-yadicchasizAstraM zrotuMtadetatmemamapArthenAsti, athabrUyAtmayedaMzrutaMyathAmukaMzAstraM bhavadbhiH zrutamiti tatrAha AmaM tat zAstraM mayA zrutaM kevalamidAnIM zaMkitaM jAtaM, naca zaMkitaM dIyate tasmAniHzaMkazrutAn gaveSaya, saMghADaitimaMDalIticadvAradvayaMvyAcikhyAsurAha - [bhA.278] egAgissanalabbhA, viyArAdIvijayaNasacchaMde / bhoyaNasuttemaMDalipaDhaMtevA niyoyaMti / / vR- svacchaMde svacchaMdamatau nivAraNArthamiyaM vAgyatanA, asmAkamekAkinaH sato vicArAdAvapi bahirbhamyAdAvapi na labhyaM gaMtumiti / anubaddhavaire iyaM vAgyatanA asmadIyA munivRSabhA bhojane sUtre upalakSaNametatarthevApaThaMtopimaMDalyAMniyojayaMti, etaccatavaduSkaramiti,adhunA bhikkhavAhirANayaNaM pUcchittaviussaggeiti trINidvArANivyAkhyAnayati / / [bhA.279] alasaMbhaNaMtibAhiM jaihiMDasi amha ettha bAlAdI / pacchittaMhADahaDaM avi usaggo tahA vigaI / / vR-alasaM pratibhaNaMtyAcAryA asmAkamatra kSetre bahavo bAlAdayaste ca bhikSAM na hiMDate tato yadi bahirbhikSAM hiMDase tarhi tiSTha, tarhi, anyathA vrajasthAnAMtaramiti, nirddhaNiMpratipunaridaMvadaMti asmAkaM stokepiduHpramArjanAdau kRte prAyazcittaM hADahaDaM dezIpadametat tatkAlamityarthaH dIyate, anyathA mUlata evasAmAcArIvilopaprasakteH, vikRtilaMpaTaMpratipunariyaMvAgyatanAyogavAhinoayogavAhinovA'smAkaM gacche vikRtevyutsargo'nutkalanaMbhavAMzcadurbalazarIronavakSuriva pAnayine vikRtyA pAlyasvabhAvastasmAdanyatraprayAhIti,yatracodaka Aha - [bhA.280] tattha bhavemAyamoso evaMtubhave najavaMtassa / vattaMca ujjUbhUtesohI telokkadaMsIhiM / / vR- yadetannirgamanAzuddhe upAyena pratiSedhanamuktaM, tatra kasyacit matiH syAt / evaM pratiSedhato mAyAbhavatimRSAvAdazcatatrayatparavipratAraNaciMtanaM,tanmAyA, vidyamAnamapizrutaMnAstizaMkitaMvA tiSThati ityAdi brUvANasya mRSAvAdaH, evaM tuM amunA prakAreNa punAyAmRSAM kurvato bhavet tasyAnArjavamanRjutAmAyAtaH, / kuTilabhAvabhAvAt uktaMpunastrailokyadarzibhiridaMzodhiH RjubhUte sohI ujjayabhUyassetyAdipradezAMtare zravaNAt / tatonedaMmAyAmRSAbhASaNamucitamiti / atra sUriH pratyuttaramAha - [bhA.281] esa agItejayaNA gIte vikareMti jujaijaMtu / viddesakaraM iharAmaccharivA do phuDarukkhe / / vR-eSAanaMtaroditA vAgyatanAagIteagItArthe gItepigItArthepinirgamanAzuddhe nivAraNA kriyate, kevalaM sphuTAkSarairyathA evaMbhUtAt doSAt tvamatrAgataH evaMbhUtadoSazcana suvihitaiH pratIcyate iti, na caivaM bhaNitaH sun sa ruSyati gItArthatvAt, gItArthA hi sarvAmapi sAmAcArImavabuddhyaMte, avabudhyamAnA kathamaprItiM vidveSaM kurvaMtIti, tathAcAha / kareti jujaijaMtu yatyujyate yuktimApatati tat gItArthAH kurvatinAprItyAdikamiti, iharattiitasthAyadyagItArthepisphuTarukSairnivAraNA kriyatekevalaM sphuTAkSarairyathA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 vyavahAra - chedasUtram-1-1/1 evaMbhUtadoSavAn tvamatrAgataH tataH sphuTarukSe bhASite sati sphUTaM nAma sadbhUtadoSoccAraNaM, rukSaM snehopadarzanahitaM, yadivAsphuTamevaparasyarukSatotpAdanAt, rukSasphuTarukSatasminbhASitetatbhASyamANaM vacasteSAM vidveSakaraM vidveSotpAdakaM bhavati / agItArthatvAt, ciMtayaMti ca matsarabhAvanete sUtramarthavAna prayacchaMti, tato matsariNa ete iti, evaM ca ciMtayitvA svapakSe parapakSe ca matsariNa ete iti prakAzayaMti tato loke matsaripravAdo vidveSakaraM ca tadvacasteSAM mAbhUditi prAguktayatanayA nivAraNA kriyate, na ca mAyAmRSAdoSasaMbhavo yataH parAprItyanupAdakatayA pariNAmasuMdaratayA cobhayorapi guNakAritvamavekSya tathA vAgyatanA kriyate, na vipratAraNabuddhyeti / eteSAmeva pratIcchane apavAdamAha - [bhA.282] nigamasuddhamuvAeNa, vAriyaM geNhatesamAu / ahigaraNapaDini anubaddha megAgijaDhaMnasAejjA / / vR-nirgamo'zuddhoyasyasa nirgamAzuddhastaMupAyenaprAguktayatanAlakSaNenavAritaMsamAvRttaMsaMtaMgRhNAti, kimuktaM bhavati yadi sa tathA pratiSiddhaH san brUte, bhagavan mithyA me duHkRtaM na punarevaM kariSyAmi kiMtu yathAyUyaMbhaNiSyatha, tathAkariSyAmi muktomayAsa pApasvabhAvo durgativarddhana iti, tataevaM taMsamAvRttaM gRhNAti, kiM sarvamapi netyAha ahigaraNetyAdi netyAha ahigaraNetyAdi yo'dhikaraNaM kutvA samAgatastaM yazca tatrame pratyunIkostItyuktavAntaM tathA anubaddharoSaM yena ca pazcAdekAkI AcAryastyaktastaM ca na sAejA na sAtmayet na sAtmIkuryAt na svIkuryAditi bhAvaH kevalaM pratyanIke apavAdosti tamevAbhidhitsurAha - [bhA.283] paDinIyaMmiubhayaNA, gihimmiM AyariyamAdiduTuMmi / . saMjayapaDinIe puna, na hoti uvasAmiebhayaNA / / vR-pratyanIke bhajanA tAmevAha / gRhiNi gRhasthe AcAryAdiduSTe kimuktaMbhavati, yadi kopi nAma gRhastha AcAryasya AdizabdAt upAdhyAyapravartisthaviragaNavacchedAnAM zeSabhikSUNAM ca pradviSTaH sa cAnekadhAupazamyamAnopinopazAMtastatastasminAcAryAdipradeSTegRhiNayanupazAMtetadbhayAdAgataH san pratigRhyateyadipunaH sabrUyAtsaMyatometatrapratyanIkostitatastasmin saMyatapratyanIkena bhavatyupasaMpata napratisaMgRhyateityarthaH / athavAsabhaNyate gacchatvaMtaMkSamayitvA samAgaccha evamukto yaditatra gatvAtaM nakSamayatitatonasapratigRhyateatha tena gatvA'saukSAmitaH kevalaMsa eva nakSamate, tarhisapazcAdAgataH pratigrAhyaH |athsvktimyaastdaaniimevaagcchtaakssaamitH / tadAtasminnupazAMtesaniyamAtpratigRhya eva nabhavati bhajanA nirdoSatvAt / / [bhA.284] sopuna uvasaMpaje, nANaTTA daMsaNe cariteya / eesiMnANattaMvocchAmi ahAnupuvvIe / / vR-sa punaruktaprakAreNa saMgRhyamANa upasaMpadyate jJAnArthaM jJAnanimittaM darzane darzananimittaM saptamyA nimitte vidhAnAt darzanaprabhAvakazAstranimittamityarthaH cAritrArthaM cAritranimittaM eteSAM jJAnAdyarthamupasaMpadyamAnAnAM nAnAtvaM bhedaM yathopanyAsaM yA anupUrvI sA yathAnupUrvI tayA vakSyAmi pratijJAtameva nirvaahyti| [bhA.285] vattaNA saMdhaNAcevagahaNe suttattha tadubhaye / veyAvaccakhamaNe kAle AvakahAea / / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... uddezakaH 1, mUlaM: 1, [bhA. 285] 97 vR-jJAnArthaM darzanArthaMcopasaMpat pratyekaM tridhA, tadyathAsUtraMcArthazcatadubhayaMcasUtrArthatadabhayaMtasmin sUtreSvetadubhayasmiMzcetyarthenimittaMsaptamIceyaMtatayoM bhAvArthaH / jJAnArthadarzanArthaMcopasaMpadyamAnaH pratyekaM sUtrArthaM vA upasaMpadyate arthArthaM vA tadubhayArthaM ceti punarekekaM tridhA tadyathA varttanati atra saptamIlopaH prAkRtatvAt vartanAyAM / vartanAnimittaM evameva saMdhanAyAM saMdhanAnimittaM tatra pUrvagRhItasya sUtrArthasya tadubhayasya vA grahaNanimittaM, evaM jJAne darzane ca pratyekaM bhavati tridhA upasaMpat caraNopasaMpadA punarupasaMpadyamAno dvidhopasaMpadyate, tadyathA vaiyAvRttanimitaM kSapaNe kSapaNAnimitaM te ca dvidhApi upasaMpadyamAnAH kAlatoyAvajjIvaM bhaveyuH |cshbdaaditvraashc enAmevagAthAMvyAkhyAnayati - [bhA.286] saNanANesuttatthatadubhaye vattaNA ya ekeke / uvasaMpayA carite veyAvacceyakhamaNeya / / vR-darzanavizodhikAni yAnisUtrANizAstrANivAtAnidarzanaM,zeSANisUtrANizAstrANivA jJAnaM, tatradarzanejJAneca pratyekamupasaMpatridhA, sUtranimittamarthanimittaMtadubhayanimittaMca, ekaikasmiMzcasUtrAdau pratyakaM vartanAdi tribhedaM vartanA saMdhanA grahaNaMca, kimuktaM bhavati sUtrepi vartanAnimittamupasaMpadyate, saMdhanAnimittamupasaMpadyate, apUrvagrahaNanimittaM vA upasaMpadyate, evamarthepi tritayamubhayepi tritayamiti, darzanepi navavidhopasaMpatjJAnepinavavidheti, cAritre cAritraviSayA upasaMpatvaiyAvRtte kSapaNeca / [bhA.287] suddhaparicchanno lahugA akAratesAraNA anApucchA / tIsuvimAsolahutto vattaNAdIsuThANesu / / vR- yat gurusakAze sUtraM tatsarvamadhItaM tato gurubhiranujJAto vidhinA ApRcchaya vajikAdiSvapratibadhyamAna AgataH / AgatazcasantrIdivasAnyAvatparIkSitaH zuddhaH itthaMbhUtaMyona pratIcchatyAcAryastasya prAyazcittaM laghukAzcatvAro laghumAsAH, yopi upasaMpanno varttamAnanimittaM saMdhanAnimittaM grahaNanimittaM vA sa yadi vartanAM saMdhanAM grahaNaM vA na karoti tadA tasmin vartanAdikamakurvvati pratyekaM triSvapi sthAneSu vartanAdiSu mAso laghukaH prAyazcittaM, AcAryopi yadyupasaMpannaM pramAdyaMtaM na sArayati tatastasminnapi sAraNe atra vibhaktilopa ArSatvAt / akurvati triSvapivartanAdiSu sthAneSu mAsalaghu etacca prAyazcittavidhAnaM sUtraviSayamarthe punarvartanAdimakuti ziSye arthanimittamupasaMpannaM pramAtaM vartanAdiSvasArayatiguraucapratyekaMtriSvapivartanAdiSusthAneSuprAyazcittaMmAsaguru, ubhayaviSayeSudvayorapi pratyekaM vartanAdiSu triSvapi sthAneSu pRthak ubhayaM prAyazcittaM mAsaguru mAsalaghu ceti, evaM gAthAyAmanuktamapisaMpradAyAdavasitaM, tathA aNApucchAiti anApRcchAyAmanujJAmityarthaH atra catvAro bhaMgAstadyathAananujJAto'nanujJAtenasahavartanAMkarotItyekobhaMgaH, ananujJAto'nujJAtenasaheti dvitIyaH, anujJAtoananujJAtenetitRtIyaH anujJAto anujJAteneticaturthaH evaMsaMdhanAyAMgrahaNepicapratyekaMcatvAro bhaMgAH evamarthepi tadubhayasminnapi ca pratyekaM vartanAdiSu catvArazcatvAro bhaMgAH tatra sutraviSaye triSvapi vartanAdiSusthAneSupratyekamAyeSubhaMgeSudadAnasyacagRhANasya caprAyazcittaMmAsalaghutapaHkAlavizeSitaM tadyathA vartanAyAmAdyeSu triSu bhaMgeSu mAsalaghu, saMdhanAyAM mAsalaghu tapo gurukAlalaghu, grahaNe mAsalaghu, dvAbhyAM guru tadyathA - tapasA kAlena ca, evamarthe tapaH kAlavizeSitaM mAsaguru / tadubhayasmin tadubhayaprAyazcittamarthaM viSayaM tadubhayaviSayaM ca prAyazcittaM gAthAyAnupAttamapi vyAkhyAnAdupagataMca; caturthabhaMgaH 217 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 vyavahAra -chedasUtram-1-1/1 punaHsarvatrApizuddha itinatatrakasyApiprAyazcittamiti,ihAcAryasyApipramAdataHsUtrAdiSuvartanAdikamakurvatamupasaMpannamasArayataH prAyazcittamato niyamAtsa AcAryeNa sArayitavyastathAca etadevAha - [bhA.288] sAreyavvo niyamAuvasaMpannosijaM nimittaMtu / taMkuNasutumabhaMteakaremANe vivegou / / vR- sa upasaMpanno niyamAtsArayitavyaH kathamityAha / aho bhadaMta jJAnAdyabhyAsakAritayA paramakalyANayoginiha ziSyasyApyAcAryeNaprotsAhanArthatathAvidhayogyatAsaMbhavamadhikRtyaivaMvidhamapyAmaMtraNaMkartavyamitijJApanArthaM, anyathAbhadaMtetigurvAmaMtraNeruDhatvAttatraiva nyAyaM naziSye iti yannimittamupasaMpannastvaMtatkuruevamekadvitrivAraMsAritopiyadinakarotivartanAdikaM,tatastasminnakuti viveka eva parityAgaH karttavyaH turevakArArthaH; yaduktamanApucchAititaMvyAkhyAnayati - [bhA.289] annunnaaedeNtpddicchNtbhNgcurou| bhaMgatiyaMmivimAso, duhatoNunAe suddhou / / vR-ananujJAtomakAro'lAkSaNikaH / anunujJAte dadAti itarastupratIcchatItyevaM dadAnapratIcchatAM catvAro bhaMgAH sUtrabhaMgatrikepi AdyeSu vartanAdiSu pratyekaM prAyazcittaM mAso laghumAsaH, arthe gurumAsastadubhayasmin tadubhayaM prAyazcitamiti vyAkhyAnAt duhatoNunAe iti ubhayato dadAnatayA pratIcchakatayAvAnujJAtebhaMgazcaturthaHzuddhaevaturevakArArthaH eSo'kSarArthaH |bhaavaarthstupraagevopdrshitH, eSaprAyazcittavidhiH jJAnArtha upasaMpadhukta evaM darzanArthamapyupasaMpadidraSTavyastathA cAha - [bhA.290] emevadaMsaNevI vttnnmaadiipyaaujhnaanne| veyAvaccakaro puna ittaritoAvakahitoya / / vR- yathA jJAne vartanAdipadAnyadhikRtya prAyazcittavidhiruktaH evameva ananevai prakAreNa darzanepi varttanAdIni padAnyadhikRtya veditavyaH gatA jJAnardazanopasaMpat / idAnIM cAritropasaMpatbhAvanIyA, tatra kAle AvakahAeya iti vyAkhyAnayan veyAvacceiti padaM vyAkhyAnayati veyAvaccetyAdi vaiyAvRttyakaro vaiyAvRttyArtha upasaMpannaH punardvidhA itvaraH svalpakAlabhAvI yAvatkathito yAvajjIvabhAvI asya ca dvividhasyApi vaiyAvRttyakArApaNavidhirayaM, eko gacchavAsI vaiyAvRttyakaroparaH prAghUrNakaH sa ca vakti, ahaM vaiyAvRttyaM karomi tatravidhimAha / [bhA.291 tullesujosulladdhI annassavavAraeNanicchaMte / tullesuva AvakahI tassamaeNaMcaittarito / / vR- yadi dvAvapi kAlatastulyAvitvarau ca tatra yadyeko labdhimAn aparo'labdhikastarhi tayostulyayoryaHsalabdhikaH sakAryate, itarastuupAdhyAyAdibhyo dIyateathadvAvapiyAvatkathiko tatrApi yolabdhimAnsakAryate, itaro'nyebhyodIyate, yadipunAvapisalabdhiko yAvatkathikocatatra anyatara upAdhyAyAdeHkAryate, athaikopitasyanecchatitataH AgaMtuko vimucyate, athadvAvapisalabdhikAvitvarI ca tata AgaMtuka upAdhyAyAdInAM vaiyAvRtyaM kAryate, sUtrAlApakazca upAdhyAyAdivaiyAvRttyaphalapradarzakastataH protsAhanArthaM paThanIyaH / uvajjhAyaveyAvaccaM, karemANe samaNe nigaMthe mahAnijare mahApajjavasAne hoiityaadi| atha necchati tarhi tasminnanyasyopAdhyAyAdevaiyAvRttyamAnicchati vA zabdo bhinnakramatvAt Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM : 1, [bhA. 291] vAraeNavetyevaM yojanIyaH dvAvapivArakeNa kAryete, kiyatkAlamekaH kiyatkAlamapara iti yadi vAstavyo vaiyAvRttyakaronumanyate atha nAnumanyate, tata AgaMtukasvAvaMtaM kAlaM pratIkSApyate, yAvat vAstavyasya vaiyAvRttasya itvarakAlaH samAptimupayAti atha na pratIkSate tarhi visRjyate, eSa dvayoritvarayorvaiyAvRttyakArApaNavidhiH atha eka itvaraH eko yAvatkathikastatrAha tullesuva ityAdi tulyayorlabdhyA samAnayoryo yAvatkathikaH sa kAryate, itvaro'nyasyopAdhyAyAdeH saMniyojanIyaH atha vAstavyo yAvatkathikastarhi sa bhaNyate vizrAmya, tvaM tAvat yAvaditvaraH karoti tathAcAha tasya vAstavyasya vaiyAvRttyakarasya matena icchayA itvaro vA kAryate vaiyAvRttyaM atha vAstavyastathA prajJApitopi necchati tarhina kAryatesa hi pazcAdapiyAsyati, |tt itarovAstavyona kariSyatIti, athaitvaro yAvatkathikazca dvAvapilabdhiko tatrayAvatkathikaH kAryate, itvaro anyasya niyujyate, visRjyate vA athavA itvaraH salabdhikaHyAvatkathiko'labdhikastatra yAvatkathiko bhaNyate vizrAmya, tAvat yAvadeSa itvaraMH salabdhikaH karoti / pazcAttva meva kariSyasi, atha necchati tarhisa eva kAryate itarastvanyasmai dIyate, tasya tatrAnicchAyAMvisRjyate |arthtvro'lbdhiko yAvatkathikolabdhimAntatrayAvatkathikaH kAryate itara upAdhyAyAdeH samarpyate athatasya tatrAnicchAtarhi visRjyate iti, ihayadivAstavyavaiyAvRttyakaraNe ananujJAto vaiyAvRttyaM kArayati yadivAnApRcchayA anyaM vaiyAvRttyakaraM sthApayati / tadA tasyAcAryasya bahavodoSAstAnevAha - [bhA.292] ananunAe lahugA aviyttmshjogdaannaadii| nijjaramahatI hubhave, tavassimAdInakaraNevI / / vR-vAstavyavaiyAvRttya kareNAnanujJAyAmupalakSaNametattasyAnA pRcchAyAMnAyadyAgaMtukamitvaraMvaiyAvRttye sthApayatitatastasyaprAyazcittaM laghukAzcattvArolaghumAsaH anyebruvateanApRcchAyAM mAsalaghu, ananujJAyAM catulaghu anyaccAnanujJAyAmanA pRcchAyAM vA vaiyAvRttyapade anyasyetvarasya sthApane vAstavyasya aviyattamaprItirupajAyate aprItyA ca kalahaM kuryAt asAhagA joggadAnAdI iti, yAni dAnAdIni dAnazraddhAdIni kulAni AcAryasya prAyogyANi tAnyAgaMtukavaiyAvRttyakarasya na sAdhayati, na kathayati tasmAtsaitvaraAgaMtukovaiyAvRttyakaraH pratrApyate, tvaMtapasyAdInAMkSapakAdInAM vaiyAvRttyaM kuru, teSAmapi kriyamANevaiyAvRttye mahatI nirjarAtadevaM vaiyAvRttyadvAraMgatamidAnI kSapaNadvArAvasaraH / [bhA.293] AvakahI ittariya ittariya vigiTTataha avigiTeya / samaNAmaMtaNakhamaNe, anicchamANaMnauniyogo / / vR-kSapaka upasaMpadyamAno dvidhA yAvatkathika itvarazca, tatretvaro dvidhA vikRSTatapaHkArI avikRSTatapaHkArI ca, tatra caturthaSaSThASTamakArI avikRSTatapaHkRt, dazamAditapakArI vikRSTatapaH kRttayoddhayorapyupasaMpadyamAnayoHsamaNAmaMtaNatti AcAryeNasvagaNasyasvagacchasyAmaMtraNaMpracchannaMkartavyaM, AryAevavikRSTatapaHkaraNArthamavikRSTatapaHkaraNArthavAsamAgataH, kiMpratIkSyatAmutapratiSidhyatAmiti? tatra yadi teSAmanumataMbhavati, tadA pratISyate, anicchAyAMpratiSidhyate, yadi punaH kecinmanyate kecinna manyaMtetetarhiyaH kazcinneSTavAntamanicchaMtaMtasyakSapakasyavaiyAvRttebalAnnaniyojayet, balAbhiyogasya sUtreniSedhAta,yastupratIcchitaH |sprssttvyH kiMtvaMvaikRSTaMtapaH karoSiavikRSTaMvA? yadibrUte AvikRSTaM, tatobhUyopipRSTavyatvaMpAraNakadine kIzobhavasi, yadi prAha, glAnopamaH, tatrAha - Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 vyavahAra - chedasUtram-1-1/1 [bhA.294) avigiTTakilammaMtaMbhaNaMtimAkhamakarehi sajjhAyaM; sakkA kilaMmiuMjevi, vigiTThaNaMtahiM viyre| vR-avikRSTetapasi klAmyaMtaMbhaNaMti sUrayo, mA kSapayamAkSapaNaM kuruna yuktaMbhadratavakSapaNaM kartuMna zaktyabhAvAdityarthaH tasmAtkuru svAdhyAyaM, tapaHkaraNAt svAdhyAyakaraNasya bahuguNatvAt, api ca svAdhyAyopi paramaMtapaH, yata uktaM bArasavihimmivitave,sabhiMtarabAhira kusaladiTTe navi atthi navi dohii, sajjhAisamaMtavo kammaM / . aglAnopamastvaM vikRSTatapaHkArI tapaHkAryate, yastu vikRSTaM tapaHkaroti sa yadyapi pAraNakadinepi glAnopamojAyate, tathApisakAryate,yata AhasakkA ityAdiapizabdaH punarartheyepunastapasvinovikRSTena tapasApAraNakadineklamayituMzakyAH kvAbhyaMte itibhAvaH / tatrateSutapasviSu vitaretdadyAttapaHkaraNaM, teSAMtathArUpANAmapisamanujAnIyAt, natuvAraNIyaM, vikRSTatapaHkaraNasyamahAguNatvAtkevalaMbhaktapAnaM bhaiSajAdikamAnAyyadAtavyaMatha slAnopamona bhavati, kiMtusvayamevasaMstArakapratilekhanAdIn vyApArAna sarvAnapyahInAtiriktAnkaroti, pratIcchate, evaMtatrayovikRSTenatapasAsnAnopamobhavatitatreyaMsAmAcArI [bhA.295] anapaDicchaNelahugA asatigilANovame adaMtiya; paDilehaNasaMthAraepAnagatahamattagatigaMca / vR-tasmin gacche yadyanyaH kopi vikRSTatapaHkArI kSapako vidyate, saca pAraNakadine glAgopamo vA bhavedaglAnopamovA / tathApitasminvidyamAnekSapake anyaMkSapakamAcAryona pratIcchadet, prAktanasya hi kSapakasyapAraNakadineglAnopamasyAslAnopamasyavAsatovazyaM karttavyaM, nacadvayorvaiyAvRttyakaraNesAdhavaH prabhavaMti,tasmAt na pratyeSaNIyaH,yadipunaHsAdhavonumanyatesopipratIkSyatAM,tasyApivaiyAvRttyakaraNena samAdhimutyAdayiSyAma iti, tadA pratIcchanIyaH / yadi punargacche vidyamAnepi vikRSTatapaHkAriNikSapake gacchAnanumatAvAcAryo'nyaM pratIcchati tadA tasyAnyapratIcchane prAyazcittaM laghukAzcatvAro laghumAsAH; asatitti tathA asatiprAyogyadravyeye doSAsteca vaktavyAH,tecAmI dvayoH kSapakayoyugapatpAraNakadine samApatiteparyAptyA pAraNadravye alAbhato asati asaMstaraNaMbhavet, asaMstaraNAcca yadeSaNAdi prerayaMti, tannimittaMprAyazcittamAcAryasyApatati,AjJAbhaMgAdayazcadoSAjAyaMte, tathApAraNakaprAyomyadravyasaMpAdanena saMstaraNamakurvatsusAdhuSu viSayeso'prItiMkuryAt, aprItyAcaanAgADhAmAgADhAvAparitApanAMprApnuyAt, tathA ca sati tanniSpannamapi prAyazcittamAcAryasya, anyacca ziSyAH pratIcchakAzca dvayorapi kSapakayo(vRttyakaraNato bhagnA evaM ciMtayeyuryathAnyAnyakSapakavaiyAvRttyavAraNena nAsmAkaM sUtramartho vA, tasmAdanyatra vrajAma iti / ___ tathA gilANovame ititeSu gacchavAsiSusAdhuSu vAstavyakSapakavaiyAvRttyakaraNavyApRteSu glAnApamo jAyate,tadAtasyAcAryasyaprAyazcittaMcaturgurukAH,aDateyattitathAgacchevAstavyakSapakakaraNavyAvRtatayA bhaktapAnaM vAgaMtukasyAdadAnesabhaktArthapAnArthaM vAsvayaM hiMDetapratilekhanAdikriyAMcasvayameva kuryAt, hiMDamAnazcakSudhApiSAsayAzItenoSNena vApIDitoyadyanAgADhAM paritApanAMprAyazcittamAcAryasya caturlaghu, athagADhAMtadAcaturguruathamUrcchatitadASaT laghu, tathA paritApyamAnoyoSaNAMprerayati, tadAtannimittaM, prAyazcitaM, atha na prerayati, tathA prabhUtamaTato yadA nAgADhAdiparitApanAM prApnoti, tannimittaM prAyazcitaM, Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 uddezaka H 1, mUlaM: 1, [bhA. 295] atha tatra gacche anyo vAstavyaH kSapako na vidyate, tadA niyamataH sa pratIcchanIyaH, kevalaM sopi gacchAnumatyA, anyathA na kimapitasya gacchaH kariSyati, tatra yadipramAdatovaiyAvRttyabhIrutayA gaccho nAnumanyate, tadAsa prajJApanIyaH / atha kAraNavazatastadAna pratIcchanIyaH, yadi punargacchAnanumatyApi pratIcchati tadA tasya prAyazcitaM catvAro laghukAstathA gacchAnumato yo yataH pratilabhyate sa satataH kSapakaprAyogyamAnayati, ananumataucanakopikimapyAnayatItyasatipAraNakadineparyAptyAprAyogyadravye asaMstaraNamasaMstaraNAcca paritApanAduHkhaM tannimittaM prAyazcittamAcAryasya, tathA pAraNakadine glAnopamo jAyate, tathA zeSeSusAdhuSuprayojanAMtaravyApRtatayA bhaktaMpAnaMvAdadAneSusvayaM hiMDamAne ye doSAstepi vaktavyAH;saMpratitasyakSapakasyavAstavyasyAgaMtukasyavAkRtapratyAkhyAnasyApiyatpratidivasaMkartavyaM tadAha- paDilehaNetyAdi tasyopakaraNaM kalpAdi yathAyogamubhayakAlaM pratilekhanIyaM, saMstArakazca tasya kartavyaH,tathA pAnakaMpAnIyaMtasyocitamAnIyadAtavyaM tathAmAtrakatrikaMcauccAramAtrakaMprazravaNamAtra khelamAtrakaM ca yathAkAlaM samarpaNIyaM parISThApanIyaM ca, sAMpratamenAmeva gAthAM vyAkhyAnayana prathamato anapaDicchaNelahugAitiasaiiticavyAkhyAnayati - [bhA.296] duhegatarekhamaNo, annupaDicchaMtasaMthareANA / appattiyaparitAvaNasuttehAniannahiMca ime / vR- vAstavye kSapake kSapaNe dvayogAnopamayoranyatarasmin vidyamAne yadi gacchAnApRcchayA anyaM pratIcchati tadA tasminnanyaM pratIcchatiprAyazcittaM laghukAzcatvAra itivAkyazeSaH, tathAyugapattadvayoH kSapakayoH pAraNakadine yugapatsamApatiteprAyogyadravye alAbhato asatiyadivAstavyakSapakavaiyAvRttyakaraNavyApUtAnAmAgaMtukasyavaiyAvRttyakaraNavelAtikramato'saMstaraNaMbhavettasmiMzcAsaMstaraNeyadeSaNAdi prerayaMti tannimittaM prAyazcittamAcAryasya tathA ANatti AjJApadaikadezesamudAyopacArAdAjJAbhaMgAnavasthA mithyAtvavirAdhanAdoSAH prAduSyuH tasya cAsaMstaraNeaprItiraprItyAca paritApanaMtataH paritApana nimittamapiprAyazcittaM tathA ziSyAH pratIcchakAzcaivaM ciMtayeyurasmAkaM dvayoH ksspkyo|yaavRttykrnnevyaapuutaanaaN sUtrehAnirupalakSaNametatartheca,tasmAdanyatravrajAmaH; saMprati |gilaannovme aDateyattivyAkhyAnayati[bhA.297] gelaNatullaguragA aDaMteparitAvaNA sayaMkaraNe / nesanagahaNAgaNedugaTThahiMDattamucchAya // vR.sAdhuSuvAstavyakSapakavaiyAvRttyakaraNataH prayojanAMtarevyApRtatayAvaiyAvRttyamakurvatsuyadyAgaMtukaH kSapakoglAnatulyo glAnopamo jAyate, tadA sUraH prAyazcitaM caturgurukAH, tathA bhaktaM pAnaM ca adadatsu svayaMdugaTTahiMDattatti dvikArthaMbhaktArthaM pAnArthaM ca hiMDamAne svayaM vA upakaraNasya pratyupekSaNAdeH karaNe yA paritApanA anAgADhA agADhA vA mucchAyati mUrchA ca tannimittaM prAyazcittaM AcAryasya tatrAnAgADhaparitApanAnimittaM caturlaghu AgADhaparitApanAnimittaM caturguru mUrchAnimittaM SaTlaghu nesaNagahahaNAgahaNe iti sa svayaM hiMDamAnaH kSudhApipAsayA vA zItena vA uSNena vA paritApitaH san yadaneSaNIyamapi gRhNANi tannimittaM prAyazcittamagrahaNe neSaNIyasya prabhUtaM hiMDamAno yadvApnoti AgADhaparitApanAdikaM tannimittamapiyata evamAdayo doSAstasmAdgacchamApRcchya tadanumatyA pratIccheta, pratIcchitasya casarvaM sarvaprayatnena nirjarArthatayAkartavyamitiihaAgataHsanprathama divasepipracchanIyo yathA kena kAraNena tvamihAgatosIti, anyathA yadi tamapRSdaiva AlocanAmadApayitvA ca saMvAsayati, Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 tadA prAyazcittaM tadevAha [ bhA. 298 ] paDhamadinaMmi na pucche, lahUo mAso u biiya guruo ya, taiyaMmi hoMti lahugA, tiNhaM tu atikkame gurugA / vR- yadi prathame dine na pRcchet, tarhi tasyAcAryasya prAyazcittaM laghumAsaH, dvitIye gurumAsaH, tRtIye bhavaMti catvAro laghumAsAH trayANAM tu dinAnAmatikrame caturthAdiSu divaseSu prAyazcittaM caturgurukAzcattvAro gurumAsAH, adhunApavAdo bhaNyate yadi kAryAdiprayojanavazAdAstAmekaM dve trINi vA dinAni SaNmAsAnapi yAvanna pRcchati, tathApi na prAyazcittabhAk tathA cAha - [ bhA. 299 ] kajje bhattapariNNA gilANarAyAyadhammaka havAdI, chammAsA ukkosA tesiM tu vaikkame gurugA / vR- kArye kulagaNasaMghaviSaye vyApRto bhavedAcAryaH tathA kenApi sAdhunA bhaktaparijJA kRtA, tasya samIpe loko bhUyAnAgacchati, tatrAcAryo dharmmakathane vyApRtaH gilANatti glAnaprayojane vA vyApRtaH rAyAedhambhakahIti rAjA vAdhamrmmArthI pratidivasameti, tatastasya dharmaH kathayitavya itidharmmakathikatvena vyApRtaH, vAdI vA kazcana prabalaH samutthitaH sa nigRhItavyastata etaiH kAraNairvyApRtaH san AcAryojadhanyata ekaMdve trINivA dinAni utkarSato yAvat SaNamAsAstAvadAgaMtukaM praSTumAlocanAM vA pradApayituMna prapArayet itthamaprapAraNe ca doSAbhAvasteSAM SaNmAsAnAM punarvyatikrame kimuktaM bhavati eNmAsebhyaH paratopi yadi na pRcchati nApi dApayatyAlocanAM, tataH prAyazcittamAcAryasya gurukAzcatvAro gurumAsAH anye tu bruvate, SaNmAsAnAM parato prathamadine na pratIcchatyAlocanAM tadA laghumAsaH dvitIyadinepyapratIcchane mAsaguru, tRtIyadine caturlaghu, dinatrayAtikrame caturthAdiSu dineSbapratIcchane ca caturgurukA iti; kAryAdiprayojanavazato vyApRta imAM yatanAM kuryAt / [ bhA. 300 ] anneNa paDicchAve, tassAsati sayaM paDicchate rattiM, uttaravImaMsAe khinnoya, nisiMpi na paDicche / vyavahAra - chedasUtram - 1-1 /1 , vR- yadyanyo gItArthastasyAcAryasya samIpe'styAlocanArhastarhisa saMdezanIyo, yathAyamApRcchyatAmAlocanAM vA pratISyatAmiti, atha nAstyanyo gItArthastadA tasya gItArthasyAsati bhAvapradhAnIyaM nirdezo'bhAve svayameva rAtrau pratIcchatyAlocanAM, atha yathA zrIguptena SaDulUkaH SaNmAsAn yAvat vAdaM datvA nirjita evaM dIrghakAlAvalaMbini vivAde rAtrAvapyuttaravimarzena pratyuttaraciMtayA khinnaH zrAMto nizAyAmapi na pratIcchatItyAlocanAM dattAmiti athavA atrApyapavAdastamevAha - dohiM tihiM vAdinehiM jai vijjai itto na hoi pacchitaM; tena paramaNunnavaNa, kulAirarannova dIvaMti / [ bhA. 301 ] vR- yadi SaNNAM mAsAnAM parato dvAbhyAM tribhirvA dinaiH parapravAdI niyamAt parAjeSyate, kulAdikAryaM vA samAptimupayAsyatItyevaM nizcIyate, tatasteSvapi dineSvapracchane AlocanAyA apratIcchena vA na prAyazcittaM bhavati atha jJAyate teSvapyekadvitryAdiSu divaseSuna kulAdikAryasamAptirbhaviSyati, na ca paravAdI jeSyate tadA SaNmAsasamAptoveva rAjJaH samIpe gatvA jJApanIyaM yathAhaM dinamekama'kSaNiko bhaviSyAmi, nAnyathA gRhNithA iti kulAdikAryeSvapi kulAdInyanujJApayati tathA cAha tenaparamityAdi tenetyavyayaM, tata ityarthe tataH SaNmAsebhyaH paraM kAryAparicchittau saMbhAvyamAnA yA anujJApanA kulAderdinamekaM yAvat Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 9, [bhA. 301] 103 karttavyA, rAjJazca vAdiviSaye kAraNaM dIpayaMtyacAryAH, yathAhaM kAraNavazena dinamekamakSaNiko bhaviSyAmIti evaM cenna kurvati tadA prAyazcittaM caturgurukAH / tadevamuktaH kSapaNopasaMpadvidhiridAnIM jJAnArthaM darzanArthaM cAritrArthaM copasaMpadyamAnaH pratIcchito niyamAdAlocanAM dApayitavyaH, sa ca dApyamAnaH kathamAlocanAM dadAti, ucyate / [ bhA. 302 | AloyaNaM tahacevaya, mUluttare navari vigaDie imaM tuH / itthaM sAraNa coyaNa, niveyaNaMtevi emeva / vR- yathA saMbhogikAnAM vihArAlocanAyAM mUlaguNAticAraviSaye uttaraguNAticAraviSaye ca bhaNitaM, tathAtrApi bhaNitavyaM, kimuktaM bhavati upasaMpadyamAnopyAlocanAM dadAnaH pUrvaM mUlaguNaticArAn prAguktakrameNAlocayati, pazcAduttaraguNAniti navaramayaM vizeSaH, vikaTite Alocite ekatra sthitAn vibhinnasthitAnvA pratyekaM vaMditvA idaM bhaNati, AloyaNA me dinnA icchAmi sAraNavAraNacoyaNaMti tepyevameva / pratibhaNaMtoM nivedanaM kurvati ajjo amhe sArejjA, vArejjA, coijjA iti / / gatA upasaMpadAlocanA sAMpratamaparAdhAlocanA yayAtra prakRtaM [ bhA. 303 ] emevaya avarAhe kiM na te kayA tahiM ciya visohI / ahigaraNAdIsAhati gIyaccho vA tahiM natthi / vR- yathA vihArAlocanAyAmupasaMpadAlocanAyAM ca tridhirbhaNita evameva tathaiva aparAdhAlocanAyAmapi draSTavyo, yAvat pRSTo vA apRSTo vA brUte ahamaparAdhAlocakaH samAgataH tata AcAryaivaiktavyaH kiM kena kAraNena te tvayA tatraiva svagaccha eva na kRtA vizodhiH prAyazcittAMgIkaraNena, evamukte yadi sAdhayati kathayati adhikaraNAdIni adhikaraNaM taissahajAtamAdizabdet prAguktavikRtiyogapratyanIkAdikAraNaparigrahaH athavA vakti tatra gItArtho nAsti tatrAdhikaraNAdiSvavizuddhikAraNeSu samAgata evaM pratibhaNanIyaH / ( bhA. 304) nacchi ihaM paDiyaragA, khulakhettaM uggamaviya pacchittaM saMkiyamAdIvapade jahakkamaM te tahavi bhAse / vR- astIti nipAto bahuvacanArthaH praticArakA nAma aparAdhApannasya prAyazcitte datte tapaH kRrvato glAnAyamAnasya vaiyAvRttyakarAste iha mama pArzvena saMti, khulakSetraM nAma maMdabhikSaM yatra vA prabhUtamupagrahakAri ghRtAdi dravyaM na labhyate, tAdRzamidaM kSetraM tathAvidhadAnaM zuddhazrAvakAbhAvat vayamapi stokepyaparAdhe ugraM prAyazcittaMdadmaH tathAgurupAraMparyasamAgamAt, tathA yAni natthI saMkiyasaMghADetyAdi prAguktagAthopanyastAni zaMkitAdIni padAni saMbhavena yathAkramaM tatheti samuccaye vibhASeta brUyAt yathA prAyazcittasUtramanusRttya prAyazcittaM dIyate, tadidAnIM vismRtaM zaMkitaM jAtaM na cArthaM smarAmi, tataH kathaM prAyazcittaM prayacchAmi, athavA prAyazcittaM patipanne sati tattapastvayeha karttavyaM tatra ceyamasmAkaM sAmAcArI bahirbhUmimAtramapi saMghATakaM vinA na gaMtavyaM, yadi punaH kopi gacchati tatastasmai prAyazcittamatyugraMdadAmi ityeva yathAsaMbhavaM zaMkitAdIni padAni bUyAt natu dadyAdAlocanAmiti, yastu nirgamanazuddha Agamanena tu zuddho'zuddho vA pratIcchyate / tasyAlocanAyAM vidhirvaktavyaH tatra yaduktamadhastAt avarAhe divasato pasacchaMmi iti tadidAnIM vyAkhyAnayaMti Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 [ bhA. 305 ] davyAdicaurabhiggaha, pasatthamapasatthe te duhekkeke / apasatthe vajjeuM, pasatthaehiM tu Aloe / vR- aparAdhAlocanAyAM dIyamAnAyAM dravyAdayo dravyakSetrakAlabhAvAzcatvArazcatuHsaMkhyAkA apekSaNIyA bhavaMti, tathA abhiggahatti dizAmabhigrahaH karttavyaste ca dravyAdayo dizazca ekaikapratyekaM dvidhA dviprakArAstadyathA, prazastA aprazastAzca tatrAprazastAn dravyAdIna prazastAzca dizo varjayitvA prazastairdravyAdibhirdigvizeSaizca, kimuktaM bhavati ? prazasteSu dravyAdiSu prazastAzca dizo'bhigRhya Alocayet, AlocanAM dadyAt tatrAprazastadravyAdipratipAdanArthamAha - bhaggadhare kuDeya, rAsIya ya je dumAya amaNunA / [ bhA. 306 ] tattha na AloejjA, tappaDivakkhe disA tini / vyavahAra - chedasUtram - 1-1 /1 7 vR-yatrasthaMbhatulAkuDyAdInAmanyatam kimapi patitaM tat bhagnagrahaM tatra tathA kuDDesu iti kuDyagrahaNAt kuDyamAtrAvazeSaM tatra pAThAMtaraM ruddesuya iti tatra rudreSu rudragraheSu tathA rAziSu amanojJatilamASakodravAdidhAnyarAziSu ye ca drumA amanojJA niSpa trakakaMTa kiprabhRtayo'manojJA aprazastAstatra teSvapyAzrayabhUteSu upalakSaNametat aprazastAsu tithiSu aprazasteSu saMdhyAgatAdiSu nakSatreSu aprazastAzca yAmyAdIrdizAbhigRhya nAlocayet kiMtu tatpratipakSe prazastadravyAdirUpe Alocayet, tathA prazastAzca tisro dizaH pUrvAmuttarAM caraMtIM cAbhigRhya Alocayet idAnImamanojJadhAnyarAzyAdiSu dravyAditvayojanAmAha - [ bhA. 307 ] amanadhannarAsI, amaNunadummA ya hoti davvaMmi / bhaggadhare ruddaUsara, pavAyadaDDhAi khittaMmi / vR- amanojJA dhAnyarAzayo amanojJadrumAzca bhavaMti, dravye draSTavyAH, bhagnagrahaM prAguktasvarUpaM, ruddatti rudragraha, Usaratti USaraM yatra tRNAdi nodgacchati, cchinnaTaMkAtaTIprapAtaH bhRguprapAtAdikaM vA; dagdhaM davadagdhamAdizabdAt vidyuthatAdiparigrahaH, ityAdi sarvaM kSetre draSTavyaM tatra yat amaNunadumA ya hA~ti davvaMmItyuktaM tadetat vyAkhyAnayati - [ bhA. 308 ] nipatta kaMTaille, vijjuhate khArakaDuyadaDDeya / ayatauyatavasIsaga, davve dhammAya amaNuNA / vR- niHpatrA svabhAvayataH patrarahitAH karIrAdayaH, kaMTa kino badarIbabbUlaprabhRtayaH, vidyuddhatA vidyutprapAtabhagnAH, kSArarasAmoraDaprabhRtayaH, kaTukAH kaTukarasA rohiNIkuTajaliMbAdayaH, dagdhAzca davadagdhAH, etAn drumAn amanojJAn jAnIhItivAkyazeSaH / na kevalamamanojJakudhAnyarAzayo'manojJA drumAzca dravye varjanIyAH kiMtu avastraputAmrasIsakarAzayo dravye varjayitavyAH / amaNunA dhannarAsI iti vyAkhyAnayati, amanojJAni dhAnyAni punazca zabdaH punararthe amanojJadhAnyarAzayaH, saMprati kAlato ye divasA varjanIyAstAnAha - [ bhA. 309 | 'paDikuTThellagadivase, vajjejjA aTThamiMca navamiM ca chaTTi ca cautthiM ca bArasiM doNahaMpi pakkhANaM / vR- iha illapratyayaH pAkRte svArthe pratikRSTA eva pratikuSTellakAH / teca divasAzca pratikuSTellakadivasAH pratiSiddhA divasAstAn varjayet, tAneva nAmata Aha dvayorapi zuklakRSNarUpayoH pakSayoraSTamI navamI SaSThI caturthI dvAdaza ca etA hi tithayaH zubhaprayojaneSu sarveSvapi svabhAvata eva pratikUlAstato varjanIyAH, Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 uddezakaH 1, mUlaM : 1, [bhA. 309] idaMkAlato'prazastaMvayaM, vayaM saMdhyAgatAdikaM nakSatraMtadevAha - [bhA.310] saMjjhAgayaM ravigayaM, viddAraM saMggaraM vilaMbiMca, rAhuhayaM gahabhinnaM vajjee sattanakkhatte / vR-saMdhyAgatanAmayatranakSatresUryo'naMtaraMsthAsyati tataAdityapRSThasthitamanye punarAhuryasminnudite sUrya udetitatsaMdhyAgatamaparetvevaMbruvate, yatraravistiSThati / tasmAccaturdazaM paMcadazaM vA nakSatrasaMdhyAgataM, ravigataMyatraravistiSThati, pUrvadvArike nakSatrepUrvadizAgaMtavyeyadAaparayA dizAgacchati / tadAtat vidvAraM vigatadvAramityarthaH, yatkrUragraheNAkrAMtaMtatsaMgraha, vilaMbiyatsUryeNaparibhujyamuktaM, anyetvAhuHsUryasta pRSTato'gratovAanaMtaraMnakSatrasaMdhyAgataMyatpunaH sUragatAtnakSatrAtpRSThatastRtIyaMtatvilaMbiiti / rAhuhataM yatrasUryasya caMdrasyavAgrahaNaM,yasya madhyenagraho'gamattatgrahabhinnaetAnisapta nakSatrANicaMdrayogayuktAni varjayetyat eteSvime doSAH / [bhA.311] saMjjhAgayaMmi kalaho, hoi kubhattaM vilaMbinakkhatte; / viddAre paravijayo Adiccagae anivvANIjaM / / (bhA.312] jaMsaMgahami kIrai, nakkhattetattavugaho hoi, rAhuhayaMmi yamaraNaM, gahabhinne soNiuggAlo / / vR-saMdhyAgatenakSatrezubhaprayojaneSuprArabhyamANeSukalahorATirbhavati, vilaMbinakSatrekubhaktaM, vidvAre parepareSAMzatrUNAMvijayaH |aaditygtervigteanirvaannirsukhN,sNgrhepunrnksstreykriytettrvyudgraahH saMgrAmo bhavati, rAhuhate maraNaM, grahabhinna zoNitodgAraH / zoNitavinirgamaH evaMbhUteSvaprazastadravyakSetrakAlAbhAveSu nAlocayeta; prazasteSutatra prazastedravyezAlyAdiprazastadhAnyarAziSumaNikanakamauktikavajravaiDUryapadmarAgAdirAziSuca prazastaM kSetraMsAkSAdAha - [bhA.313] tappaDivakkhe khette ucchuvaNesAliceighare vA; gaMbhIramAnunAe, payAhiNAvattaudaeya / vR- tasya prAguktasyAprazastasya pratipakSe prazasta kSetre ikSuvane upalakSaNametat / ArAme vA patrapuSpaphalopetesAlittivanazabdo'trApisaMbadhyatezAlivane caityagRhevAzabdAvikalpane,tathAgaMbhIra nAmabhagnatvAdidoSavarjitaM,zeSajanenacaprAyeNAlakSaNIyamadhyabhAgaMsthAnaM gaMbhIramasthAdyamiti vacanAt, sAnunAde yatroccArite zabde pratizabdaH samaMtata uttiSThati, tat, sAnunAdaM tathA pradakSiNAvarttamudakaM yatra nadyAMpAsarasivAtatpradakSiNAvartodakaMtasminvA cazabdovAzabdArthaH, kvacitvAzabdasyaiva pAThaH, prazastaMkAlamAha - [bhA.314] uttadine sesakAle uccaTTANA gahAya bhAvaMmi; puvvadisauttarAvA, caraMti yajAvanavapuvvI / . vR- uktAni yAni dinAni aSTamyAdIni tebhyo ye zeSA dvitIyAdayo divasAste ca zeSakAlazca uktadinazeSakAlastasmina prazastevyatIpAtAdidoSavarjite upalakSaNametataprazastecakaraNe prazasteca muharta etatkAlataH prazastamuktaM |bhaavtH prazastamAha uccaisthAnaMyeSAMteuccasthAnAgrahAbhAvebhAvaviSayaM prazastaMkimuktaMbhavatibhAvataH uccasthAnagateSugraheSutatragrahANAmucceH sthAnamevaM,sUryasyameSa uccaisthAnaM somasya vRSabhaH, maMgalasya makaraH, budhasya kanyA, bRhaspateH karkaTakaH zukrasya mInaH, zanaizcarasya tulA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 vyavahAra - chedasUtram - 1-1 /1 sarveSAmapi ca grahANAmAtmIyAduccaiH sthAnAtyat saptamaM sthAnaM tat nIcaiH sthAnaM / athavA bhAvataH prazastAye somagrahA budhazukrabRhaspatizazina eteSAM saMbaMdhiSu rAziSu etairavalokiteSu ca lagneSu Alocayet, tathA tisro dizaH prazastA grAhyAH, tadyathA pUrvottarA caraMtI caraMtI nAma yasyAM bhagavAnarhan viharati sAmAnyataH kevalajJAnI manaHparyavajJAnI avadhijJAnI caturdazapUrvI trayodazapUrvI yAvannavapUrvI, yadivA yo yasmin yuge pradhAna AcAryaH savA yayA viharati etAsAM tisRNAM dizAmanyatamasyA dizobhimukha AlocanArho'vatiSThate tasyeyaM sAmAcArI / [ bhA. 315 ] nisajjAsati paDihAriya, kiikammaM kAu paMjalukkuDuo; bahupaDisevarisA suya anunnA veuM nisiMjjagato / vR- AtmIyakalpairaparibhuktairAcAryasya niSadyAM karoti / asati AtmIyakalpAnAmabhAve anyasya satkAn prAtihArikAn kalpAn gRhItvA karoti / kRtvA ca yadyAcAryaH pUrvAbhimukho niSIdati, tata Alocako dakSiNata uttarAbhimukho avatiSThate, athAcArya uttarAbhimukho niSannAH / tata Alocako vAmapArzve pUrvAbhimukhastiSThati, caraMtIM vA dizaM pratyabhimukho bhavati tataH kRtikarmma dvAdazAvarttaM vaMdanakaM datvA prabaddhoMjaliryena sa prAMjaliH utsargata utkuDukaH sthitaH san Alocayet / yadi punarbahupratisevitamastIti cireNAlocanA samAptimupayAsyati tAvaMtaM ca kAlamutkuTukaH sthAtuM na zaknoti, yadivA arzorogavata utkuTukasya sato arzAsi kSobhamupayAMti / tato bahupratisevI arzaHsu ca satsu gurumanujJApya niSadyAyAmaupagrahikapAdaproMchane vA anyasminvA yathArha Asane sthita Alocayati, kiM punastadA AlocanIyaM ucyate caturvidhadravyAdi tathAcAha - [ bhA. 316 ] ceyaNamacittadavvaM janAvaya maTTANA ya hoi khettaMmi, dinanisisu bhikkhadubhikkhakAle bhAvaMmi hadveyare / vR- dravyatazcetanaM sacittamupalakSaNametat mizraM vA acittamacetanaM vA akalpikaM yat pratisevitaM, kSetrato janapade vA, kAlato dine nizi vA subhikSe durbhikSe vA bhAve haveyare iti saptamI tRtIyArthe dRSTena itareNa vA glAnena satA yatanayA vA darppataH kalpato vA tat Alocayati kathamityAha - jaha bAlI jaMpato jaMpato kajjamakajjaM ca ujjuyaM bhaNai; taM taha AloejjA mAyAmayavippamukkou / * yathA bAlI mAtuH piturvA purato jalpan kAryamakAryaM ca RjukamakuTilaM bhaNati / tathA Alocakopi mAyAmadavipramuktaH san tat Alocayet; yathA krajukabhAvenAlocayet AlocanAyAzceme guNAH / [ bhA. 318 ] lahuyAhalAdIjananaM appaparaniyatizrajjavaM sohI / dukkarakaraNaM vinAo sillattaM vasohiguNA / vR- laghorbhAvo laghutA yathA bhAravAhI apahRtabhAro laghurbhavati / tathA AlocakopyuddhRtazalyo laghurbhavati iti laghutA / tathAhlAdanaM hlAdirauNAdika ipratyayaH / pralhattistasya jananamutpattiharlAdijananaM pramodotpAda iti yAvat tathA hyaticAradharmmataptasya cittasya malayagiripavanasaMparkeNeva AlocanApradAnenAtIcAragharmmApagamato bhavati saMvignAnAM paramamunInAM mahAn pramoda iti, tathA appaparaniyattitti AlocanA pradAnataH svayamAtmano doSebhyo nivRttiH kRtAMtaM ca daSvA anyepyAlocanAbhimukhA bhavaMti iti anyeSyAmapi doSebhyo nivarttana miti tathA yadaticArajAtaM pratisevitaM tat parasmai prakaTatA Atmana Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 1, [ bhA. 317] ArjavaM samyagvibhAvitaM bhavati ArjavaM nAma amAyAvitA tathA aticAra paMkamalinasyAtmanazcaraNasya vA prAyazcittajalena aticArapaMkaprakSAlanato nirmalatAzodhiH tathA duSkarakaraNaM duSkarakAritA tathAhi yat pratisevanaM tanna duSkaraM, anAdibhavAbhyastatvAt yat punarAlocanayati tat duSkaraM prabalamokSAnuyAyivIryollAsavizeSeNauva tasya kartuM zakyatvAt tathA viNao iti AlocayatA cAritravinayaH samyagupapAdito bhavati nissallattamiti sazalya AtmA niHzalyaH kRto bhavatIti niHzalyatA ete zodhiguNAH AlocanAguNA AlocanAzodhirityanarthAMtaratvAt atha kasya samIpe AlocanA dAtavyA ucyate / AgamavyavahAriNaH zrutavyavahAriNo vA tathAcAha AgamasuyavavahArI Agamato chavviho u bavahAroH [ bhA. 318 ] kevalamanohicoddasadasanavvapuvvI nAyavvo / vR- AgamasuyavavahArIti vyavahArazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate AlocanArho dvividhastadyathA AgamavyavahArI zrutavyavahArI ca tatrAgamavyavahArI Sar3avidhastadyathA kevalI kevalajJAnI / manohitti padaikadeze padasamudAyopacArAt manaH paryAyajJAnI avadhijJAnI, codasadasanavapubvI iti pUrvizabdaH pratyekamabhisaMbaMdhyate caturddazapUrvI dazapUrvI navapUrvI jJAtavyAH ete cAgamavyavahAriNaH pratyakSajJAnina ucyaMteH caturddazAdipUrvabalasamutthasyApi jJAnasya pratyakSatulyatvAt tathAhi yena yathA yoticAraH kRtastaM tathA sarvamete jAnatIti / [ bhA. 319 ] pamhuThThe paDisAraNa, apaDivajjaM tayaM na khalu sAre / jai paDivajjai sAre duvihatiyAraMpi paccakkhI / - vR- pratyakSApratyakSajJAnI AgamavyavahArItyarthaH dvividhamapi mUlaguNaviSayamuttaraguNaviSayaM vAticAramAlocayato yat kimapyAlocanIyaM pamhuTThetti vismRtaM bhavati tasmin vismRte pratisAraNaM karoti yathA'mukaM tavAlocanIyaM vismRtamiti, tadapyAlocayeti, kevalaM yadi kevajJAnAdibalenaitat jAnAti, yathaiva bhaNitaH san zuddhabhAvatvAt samyak pratipadyate, vartamAnabadveti vacanato bhaviSyati varttamAnAbhidhAnAtpratipatsyateiti tadA smArayati, yadipunaretadavagacchati yathaiSa bhaNitopi san na samyak pratipatsyateiti, tadAtamapratipadyamAnaM apratipatsyamAnaM na khalu naiva smArayati niSphalatvAt amUDhalakSyo hi bhagavAnAgamavyavahArI; atra eva dattAyAmapyAlocanAyAM yathAlocakaH samyagAvRtto jJAtastatastasmai prAyazcittaM prayacchati, atha na pratyAvRttastatI na prayacchatIti; zrutavyavahAriNaH prAha kappapakappI usue, AloyayAveti teu tikkhutto / [ bhA. 320 ] sarisatthamapaliuMcI visarisapariNAmato kuMcI / / 107 - vR- kalpagrahaNena dazAzrutaskaMdhakalpavyavahArA gRhItAH prakalpagraheNana nizIthaH kalpazca prakalpazca kalpaprakalpaM, tadeSAmastIti kalpaprakalpinaH, dazAkalpavyavahArAdisUtrArthadharAstu zabdAt mahAkalpazrutamahAnizIthaniyuktipIThikAdharAzca zrute zrutavyavahAriNaH procyaMte, te cAlocakaM triH kRtvastrInvArAn AlocApayaMti te hyekaMdvau vArAvAlocite anena pratikuMcanayAlocitamapratikuMcanayA veti vizeSaM nAvabudhyate / tatastrIn vArAn AlocApayaMti kathamiti cet ucyate, prathamavelAyAM nidrAyamANa iva zrRNotitato brUte nidrApramAdaM gatavAnahamitina kimapyazrauSamato bhUyopyAlocaya, dvitIyavAramAlocite bhaNati na suSThumayAvadhAritamanupayogabhAvAdataH punarapyAlocaya, evaM triSvapi vAreSu yadi sadhzArthamAlocitaM Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 vyavahAra - chedasUtram - 1-1/1 tato jJAtavyameSo apratikuMcI amAyAvI atha visadRzaM tarhi jJAtavyameSa pariNAmataH kuMcI kuTilo mAyAvI athaikaM dvau vA vArAvAlocanAdApanena mAyAvI amAyAvI vA kinnopalabhyate, yena trIn vArAnityuktaM, ucyate, upalabhyate, paraM sphuTataropalabdhinimittaM trInvArAnAlocApyate, tasyApi ca pratyayo bhavati yathAhaM visadRzabhaNanena mAyAvI lakSitastato mAyAniSpannaM mAsaguruprAyazcittaM pUrvaM dAtavyaM / tadanaMtaramaparAdhanamittiM prAyazcittamita; atraivArthe dRSTAMtamAha - bhA. 321] tinniu vArA jaha daMDiyaMssa paliuMciyaMmi assuvamA; suddhassa hoi mAso, paliuMciitaMcimaMva'naM / / vR- daMDako nAmakaraNapatistasya yathA apanyAyapIDitaM karaNamupasthitaM karaNamupasthitaM kiM mAyAvyeSo'mAyAvI ceti pirajJAnAya trIn vArAn apanyAyamuccArAyitumabhiyoga, evaM zrutavyavahAriNopi aticArazalyapIDitaM prAyazcittavyavahArArthamupasthimeSapratikuMcanAparo na veti parijJAnArthaM trIn uccArayituM saMraMbhaH, tato yadA zrutavyavaharibhistrikRtva AlocanApradApanenAgamavyavahAribhiH prathamavelAyAmapyAgamabalena tasya pratikuMcitakauTilyaM jJAtaM bhavati, tadA tasmin pratikuMcite jJAte azvopamA azvadRSTAMtaH kriyate, yathA Arya zRNu, tAvadidamudAharaNaM / jahA kassai raNe ego Aso savvalakhaNasaMjutto dhAvaNapavaNasamathyo, tassa Asassa guNeNaM ajeyo, so rAyA savve sAmaMtarAiNo AjJApayati, tAhe sAmaMtarAiNo appaNo sabhAsu bhaNaMti, natthi eriso koi puriso jo tamavahArito Aneti, savvehiM bhaNiyaM, so purasipaMjarattho ciTThai, gacchaivAna pavano sakko hariuM, egassa rano egena puriseNa bhaNiyaM, jaiso mAreyavvo to mAremi, tAhe ranA bhaNiyaM, mA amhaM tassa vA bhavara vAhaehatti, tato so tattha gato, tena channapade saMThieNa zlakSNAyA iSIkAyA agrabhAge kSudrakIkaMTakaM protaM kRtvA dikkaruyadhanueNa mellai tena so Aso viddho iSIkA azvamAhatya patitA, riMgiNikAkaMTako azvazarIre'nupraviSTaH, tatosau Aso, tena avvattasalleNa parihAyai pabhUyaguNajoggAsaNamapi caraMto, tato vejjarasa akkhAto vejjreNa piriciMtiUNa bhaNiyaM; natthi anno koi rogo, avassamavvatto koi sallo, tAhe vejjreNa so Aso jamagasamagaM purisehiM cikkhalleNa AliMpAvito, tato jattha paDhamaM sukkaM diTTaMtaM phAlettA avanIto so kSudrakaMTakIsallo jahA so Aso sasallona sakkei sAmaMtarAyANI niJjiNiuM puvvaM evaM tumaMpi kiriyAkalAvaM kareMto vi saMjamavuDDimakaremANo na kammANaM jayaM karesi, tA savvaM sammaM Aloehi iti, yadi punarna kimapi tasya pratikuMcitaM jJAtaM bhavati tadA nAsAvazvadRSTAMtaH kriyate, svabhAvata eva tasya samyagAlocakatvAt tasya tu zuddhasya mAsikaM parihArasthAnaM prAptasya prAyazcittaM bhavati mAsa itarasya tukRtapratikuMcanasya tathApannamAsikaM prAyazcittamidaMcAnyatmAyAniSpannaM mAsaguru itigAthArthaH / saMprati yaduktaM, jahadaMDiyasseti tadvibhAvayati atthuppattI asarisa niveyaNe daMDo pacchavavahAro; iya louttariyaMmivi, kuMciyabhAvaM tu daMDaMti / / [ bhA. 322 ] vRutpadyate yasmAditi utpattiH / arthasyotpattirarthazcotpadyate vyavahArAditi arthotpativyavahAra ucyate, tasyAyamarthotpattau karaNavyavahAre asaddazanivedane daMDa:, iyamatra bhAvanA yathA ko'pi puruSo'panyAyapIDito rAjakaraNamupasthito nivedayate, haM devadattenApanyAyena pIDitaH / tataH kAraNikAH pRcchaMti kathamanyAyaH saMvRttaH, so'kathayat kathite karaNapatibrUte, punaH kathaya, tato bhUyaH kathayati, tataH punarapi kathaya, tatra yadi tisRSvapi velAsu sadRzaM vakti, tato jJAyate yathA anena yathAvasthitaH Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM: 1, [bhA. 322] 109 sadbhAvaH kathitaH, atha visadRzaM, tatojAnAtikaraNapatireSapratikuMcyakathayati tataH sa nirbhartsayati, kimiti rAjakulepisamAgatastvaMmRSA vadasItipUrvamAyAmRSApratyayaM daMDyate, pacchavavahAro itipazcAd vyavahAraM kAryate, vyavahArepi yadi parAjito bhavati, tato dvitIyavelaM daMDyate / eSa dRSTAMto, dArTItikayojanAmAha; iya ityAdi iti evamuktaprakAreNa lokottarepi vAratrayamAlocanAdApanena yadi kuMcito bhAvo jJAto bhavati, tatastaM kuMcitabhAvaM pUrvamAcaryo nirbhaya'yati / kimityAlocanAyAmapyupasthitomAyAmRSAvadasitato daMDe itiprathamatomAyAniSpannenamAsaguruprAyazcittenadaMDayati, pazcAt yadApannaM mAsikaM tena dvitIyavelaM daMDayati / atha vAratrayamAlocanAdApanepi kathaM zrutavyavahAriNo mAyAmaMtargatAM lakSayaMtetata Aha - [bhA.323 AgArehiMsarehiya puvvAvaravAhayAhiyagirAhiM; nAuMkuMciyabhAvaM parokkhanANI vavaharati / / vR-AkArAH zarIragatAbhAvavizeSAstatrayaH zuddhastasya sarvepyAkArAHsaMvignabhAvopadarzakAbhavaMti, itarasya tuna tAdRzAH |svraa appAlocayataH zuddhasya viviktA vispRSTA akSubhitAzcanissaraMtiitarasya tvavyaktA avispaSTAH / kSubhitagaddAzca, tathA zuddhasya vANI pUrvAparAvyAhatA, itarasya tu pUvAparavisaMvAdinI, tat evaM parokSajJAniH zrutavyavahAriNa AkAraiH svaraiH pUrvAparavyAhatAbhizca gIrbhistasyAlocakagasya kuMcitabhAvaMkuTilabhAvaMjJAtvA tathAvyavaharaMti, pUrvamAyApratyayenaprAyazcittadaMDena daMDyate, pazcAdaparAdhapratyayena prAyazcittadaMDenetibhAvaH / mU. (2) je bhikkhUdomAsiyaM parihAraTThANaMpaDisevittA AloejA, apaliuMciyaM AloemANassa domAsiyaMpaliuMciyaMAloemANassa timAsiyaM / / / vR- dvaimAsikaM prAyazcittaM yo bhikSuAbhyAM mAsAbhyAM nirvRttaM dvaimAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayati tasyApratikuMcya mAyAmakRtvA Alocayato dvaimAsikaM prAyazcittaM zuddhatvAt / pratikuMcyAlocayatastraimAsikaM pratikuMcanAnaSpinnasya gurumAsasya prakSepAt, iha dvaimAsikaM parihArasthAnamAtramApannasyapratikuMcakasya dRSTAMtaHkuMcikonAmatApasaH tadyathA,kuMcigotAvasosophalANa aTThAe aDaviMgato tena nadIe sayaM mato maccho diTTho, tena appasAgArie paittA khaito / tassa tena anuciyAhAreNaajIraMtena gelanaMjAyaM,tena vijo pucchio, sobhaNai, kiMtekhaiyaMjatorogo upanno? tAvasobhaNaiphalAiMmottuMannana kiMcikhaiyaM, vejjobhaNaikaMdAdIhiMtenikkarisiyaMsarIraM, toghayaM pivAhi; tena pIyaM suTTayaraM, gilANIbhUto, puno pucchitto vejjo, tena bhaNiyaM, samaM kahehi, kahiyaM maccho me khaito, tato vejjeNa saMsohaNavamaNavireyaNakiriyAhiM laTThIkao, imo uvaNao, jo paliuMcai tassa pacchittakiriyA nasakkaiguNaM kAuMsammaM, puna aiyArarogaMAloyaM tassa sakkai / mU.(3) je bhikkhUtemAsiyaM parihArahANaMpaDisevittA AloejA, apaliuMciyaM AloemANassa temAsiyaM, paliuMciyaMAloemANassa caumAsiyaM / / vR- atra vyAkhyA pUrvavat navaraM traimAsikamiti tribhirmAsainirvRttaM traimAsikaM zeSaM tathaiva kevalaM trayo mAsA avasthitA anyomAyApratyayaniSpannazcaturthomAsogururdIyataiticAturmAsikaM,atrapratikuMcakasya dRSTAMto yodhaH ||doraayaanno saMgAmaM saMgAmeti / tattha egassa ranno ego maNUso sUrataNeNaM atIva vallabho, so ya bahUhiM sallito, te tassa salle vejjo avaNei, avaNijjamANehiM ya sallehiM, so atIva dukkhAvijjai Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 vyavahAra - chedasUtram - 1-1/3 tato ekkaMmi aMge sallo vijramANevi dukkhAvijjAmiti vejjassa na kahito, tAhe so tena salleNa vighaTTamANeNa balaM na geNhai dubbalI bhavati, punI tena pucchijamANeNa nibbaMdhe kahiyaM, nINito sallo, pacchA balavaM jAto, atrApyupanayaH prAgvat / mU. (4) je bhikkhUcAummAsiyaM parihAradvANaM paDisevittA AlIejjA, apaliuMciyaM AloemANassa cAummAsiyaM, paliuMciyaM AloemANassa paMcamAsiyaM / / vR- asya vyAkhyAprAgvat navaraM pratikuMcanAniSpannaM paMcamo gurumAso'dhiko dIyate iti, pAMcamAsikaM atra pratikuMcake dRSTAMto mAlAkAraH, do mAlAgArA komudIvAro AsannIbhUtotti puSpANi bahUNa ArAmato uccaNittA egeNa vIhI kaDDeUNaM egeNa pAgaDANi kayANi, bIeNana pAgaDANi kayANi, jena pAgaDANi kayANi tena bahUlAbho laddho, jena na pAgaDANi, kayANi, tassa na koi kayago allINo nena na laddho lAbho, evaM jo mUlaguNAvarAhe uttaraguNAvarAheya na pAgaDei, so nivvANe lAbhaM na lahai / mU. (5) je bhikkhU paMcamAsiyaM parihAradvANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciyaM AloemANassa paMcamAsiyaM, paliuMciyaM AloemANassa chammAsiyaM / / vR- idamapi tathaiva nAnAtvamidaM, pratikuMcanAyAM SaSTho gurumAso'dhiko dIyate iti SANmAsikamatra pratikuMcake meghadRSTAMtaH yathA megho gajitAnAmege novarisittA, evaM tumaMpi Aloemitti gajittA nisijaM kAuM AloiumADhatto, paliuMcesi, mA vipratijJo bhavAhi, sammaM Aloehi / etAneva dRSTAMtAna * gAthApUrvArddhana bhASyakRdAha - [bhA. 324/1] kuMciyajohe mAlAgAre mehe paliuMcie tigaTTANA / / vR- dvaimAsikAdiparihArasthAneSu parikuMcite yathAkramamime kuMcikAdayo dRSTAMtAH tadyathA, dvaimAsikaM parihArasthAnamApannasya pratikuMcakasya dRSTAMtaH kuMcikastApasaH, traimAsikaM parihArasthAnamApannasya yodhaH, caturmAsikaM parihArasthAnamApannasya mAlAkAraH paMcamAsikaM parihArasthAnamApannasya meghaH, paliuMcietti pratikuMcanAyAM kRtAyAmAcAryeNa samyagAlocaya mA pratikuMcanAM kArSIrityupAlabdhaH san samyak pratyAvartate, bhagavan mithyA meduH kRtaMsatI codanA samyagAlocayAmIti, tataH sa zrutavyavahArI pratikuMcite taM tathApratyAvRttaM saMtaM punarapi trIn vArAn AlocApayati, tatra yadi tribhirapi vAraiH sadRzamAlocayati, tato jJAtavyo yathA samyageSa pratyAvRtta iti, tadanaMtaraM ca yaddeyaM prAyazcittaM taddAtavyamiti / atha visadRzamAlocayati tato bhaNati anyatra tvaM zodhiM kuru, nAhaM tava zaknomyetAdRzyAAlocanAyAH sadbhAvamajAnAnaH zodhiMkarttumiti, athavA ziSyaH pRcchatibhagavan etAni mAsAdIni SaNmAsaparyaMtAni parihArasthAnAni kutaH prAptAni sUrirAha tigaTTANA udgamAditrikarUpAt sthAnAt kimuktaM bhavati ? / udgamotpAdanaiSaNAsu yat akalpyapratisevanAyA anAcArakaraNaM, tasmAdenAti prAptAni; / sAMprataM SANmAsikaM parihArasthAnasUtramAha / tena paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te ceva SaNmAsA; tenetyavyayaM tata ityarthe tataH paMcamAsikAta parihArasthAnAt paramityetadapyavyayaM saptamyarthapradhAnaM parasmina SaNmAsike parihArasthAne pratisevite AlocanAkAle pratikuMcite vA apratikuMcite vA pratikuMcanayA vA apratikuMcanayA vA Alocite ityarthaH / te eva pratisevanAniSpannAH sthitAH SaNmAsAH, nAdhikaM pratikuMcanAnimittamAropaNaM, kammAditi cet / ucyate, iha jItakalpoyaM, yasya tIrthakarasya yAvatpramANamutkRSTaM tapaHkaraNaM, tasya tIrthe tAvadeva zeSasAdhUnAmutkRSTaM prAyazcittadAnaM caramatIrthakarasya tu Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 uddezakaH 1, mUlaM : 5, [bhA. 324/1] bhagavatovarddhamAnasvAminautkRSTatapaH pANmAsikaM, tato'syatIrthesarvotkRSTamapiprAyazcittadAnaMpaNmAsA eveti, SaNmAsikaparihArasthAnaM pratisevya pratikuMcanayApyAlocayato nAdhikamAropaNamatasta eva SaNmAsAH sthitA uktAH / mU. (6) je bhikkhU bahusovimAsiyaM parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciyaM AloemANassamAsiyaM, paliuMciyaM AloemANassa domAsiyaM / / (evaM) mU.(7) jebhikkhUbahusovidomAsiyaM - jAva - temAsiyaM / mU.(8) jebhikkhUbahusovitemAsiyaM-jAva- cAummAsiyaM / mU. (9) je bhikkhU bahusovicAummAsiyaM - jAva-paMcamAsiyaM / mU.(10) je bhikkhU bahusovi paMcamAsiyaM - jAva - AloemANassa paMcamAsiyaM paliuciyaM AloemANassachammAsiyaMtenaM paraMpaliucievA apaliuMcievAteceva chammAsA / vR.jebhikkhUbahusovimAsiyaM parihAraTTANamityAdiyo bhikSurbahuzopi triprabhutivArAnapiAstAmekaM dvau vA vArAvityapizabdArthaH / mAsikaMparihArasthAnaM pratisevya Alocayet tasyApratikuMcyAlocayato mAsikamekaMprAyazcittaM, pratikuMcyAlocayatodvitIyomAyAniSpannogurumAsodIyate iti dvaimAsikaMiyamatra bhAvanA, kenApi gItArthena kAraNe ayatanayA trIn vArAn bahUn vArAn vA mAsikaM parihArasthAnaM pratisevitamAlocanAkAlecApratikuMcanayAlocittaMtasmai ekameva mAsikaMprAyazcittaM dIyate, natuyAvato vArAna pratisevanA mAsikasya kRtavAna tAvaMti mAsikAnIti kAraNapratisevanAyAH kRtatvAt, atha pratikuMcanayAlocayati, tato dvitIyo mAsomAyAniSpanno gururdIyate / iti dvaimAsikaM, evaM zeSANyapi dvaimAsikAdIni viSayANi catvAri sUtrANi bhAvanIyAni, navaraM dvaimAsikasUtre tRtIyo mAyAniSpanno gurumAso dIyate iti traimAsikaM, traimAsikasUtre caturtho mAyAniSpanno mAsa iti, cAturmAsikaM cAturmAsikasUtrepaMcamomAyApratyayomAsaitipaMcamAsikaM, pAMcamAsikasUtrepaSThomAyAniSpannogurumAsa iti SaNmAsikaM, tataH SaNmAsike parihArasthAne AlocanAkAle pratikuMcanAyAmapratikuMcanAyAM vA ta eva sthitAH SaNmAsA iti; amISAMpaMcAnAmapisUtrANAM sUcakamidaMgAthAyAH pazcAI / [bhA.324/2] paMcagamAneyavvA bahUhiMukkhaDamaDDAhiM vaa|| vR-paMcagamAH sUtraprakArA jJAtavyAH / kathamityAha / bahUhiM ityAdi / urakaDamaDDA / iti dezIpadametat punaH punaH zabdArthazca vAraMvAraM, tatoyamarthaH / bahubhivAravizeSatA bahuzabda iti padavizeSitA ityarthaH, / atracodaka Aha - [bhA.325] bahuesu egadAne, rAgo ekkakkadAne doso u| evamagIte coyagagIyaMmiya ajayasevimmi / / vR- nanu yUyaM na madhyasthA rAgadveSakaraNAt tathAhi bahuzaH pratiseviteSveteSu paMcasu sUtreSu mAsikeSu parihArasthAneSu bahuzaH pratiseviteSvapi ekameva mAsaM prayacchatha, dvaimAsikeSu parihArasthAneSu bahuzaH pratiseviteSvapyekaM dvaimAsikaM, traimAsikeSu parihArasthAneSu bahuzaH pratiseviteSvapyekaM traimAsikaM, cAturmAsikeSu parihArasthAneSubahuzaH pratiseviteSvekaMcAturmAsikaM, paMcamAsikeSuparihArasthAneSu bahuza: pratiseviteSu ekaM paMcamAsikaM, evaM bahukeSu bahuzaH pratiseviteSu mAsikAdiSu parihArasthAneSvekadAne ekaikasaMkhyAkasya mAsikAdedaniryeSvevaM prayacchatha, teSu rAgaH AyeSu paMcasUtreSu ekaikadAne ekaikavAraM Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 vyavahAra - chedasUtram - 1-1 / 10 yat pratisevitaM mAsikAdi tasya paripUrnasya dAneSvevaM prayacchtha, teSu viSaye dveSa eva, tuH zabdaH evakArArthaH na ca rAgadveSavaMtaH pareSAM zodhimutpAdayituM kSamAH samyak prAyazcittadAnavidhirakaraNAditi / atra sUrirAha evamityAdi / aho codaka evamAdimeSu paMcasu sUtreSu yAvanmAtraM pratisevitaM tAvanmAtrasya paripUrNasya dAnamagIte agItArthe pratisevake, yat punarbahuzaH zabdavizepiteSu paMcasu sUtreSu bahuzaH pratiseviteSvapi mAsikAdiSu sthAneSvekaikena saMkhyAMkasya mAsikAderdAnaM tat gItArthe ayatanAsevini ayatanayA pratisevake tato gItArthAgItArthabhedena pratisevakasya bhedAditthaM prAyazcittavidhAnamityadoSaH atraivArthe dRSTAMtamAha - [bhA. 326 ] jo jattieNa rogo, samai taM deha bhesajaM vejjo; evAgamasuyanANI, sujjhai jeNaM tayaM dati / vR- yo rogo yasmin puruSe alpo mahAnvA puruSaprakRtimapekSya yAvanmAtreNa prazAmyati, tasya puruSasya tat tAvanmAtrabheSajaM vaidyaH prayacchati nAdhikaM, evamamunA dRSTAMtaprakAreNa, makArasya lopaH prAkRtatvAt / AgamasuyanANIti, jJAnizabdaH pratyekamabhisaMbaMdhyate, AgamajJAninaH zrutajJAninazca yo gItArtho'gItArthazca yena yAvanmAtreNa prAyazcittena pariNAmavazAt zudhyati, tasmai tattAvatpramANaM prAyazcittaM dadAti tato yathaucityapravRtterna rAgadvevavatteti na kAcitkSatiH, saMprati vakSyamANArthasUcikAmimAM saMgrahaNigAthAmAha / [bhA. 327] suttaM coyaga mA gaddabhatti kodvAratiya duveya khallADA; addhANe seviyaMmI savvesiM ghettuNaM dinaM / vR- prathamataH pramANatvena sUtramupanyasanIyaM tatazcodakavacanamutkSipya mA iti pratipedho vaktavyastadanaMtaraM gardabhadRSTAMtaH tato'dhvani sevite'nekavAraM mAsike parihArasthAne teSAM samavipamatayA divasAn gRhItvA dattamekaM mAsikaM prAyazcittamityukte codakavacanamutkSipya koSThAMgAstrayaM dRSTAMtatvenopanyastavyaM, tadanaMtaraMca bhUyaH paravacanamAzaMkya dvau khalvADau dRSTAMtau karaNIyAviti gAthAkSarayojanA, bhAvArthaM svayameva bhASyakRdvakSyate, tatra suttaM coyaga mA ityetat vyAkhyAnayannAha aviyahusutte bhaNiyaM suttaM visamaMti mA bhaNasu evaM; [bhA. 328 ] saMbhava na sAheU attA jenAliyaM vbUyA / = bR- apiceti rAgadveSavattA bhAvahetvaMtarasamuccaye na AstAM gItArthAgItArthabhedenayathaucityaprAyazcittadAnato na vayaM rAgadveSavaMto'pi ca anyacca sUtramevaMvidheSvartheSu pramANaM, sUtre bahunizcitaM viSamAsvapi pratisevanAsu tulyaM prAyazcittaM bhaNitaM, tato na kazciddoSaH etAvatA sUtramiti vyAkhyAtaM, atra codaka Aha / nanu sUtrameva viSamaM na samIcInaM parasparaviruddhatvAt, tathAhyAdimeSu paMcasu sUtreSu yAvat pratisevitaM tAvat paripUrnasya dAnamuttareSu tu paMcasUtreSu bahuzaH pratiseviteSvapi mAsikAdiSvekaikasaMkhyAkasya mAsikAderdAnaM naca viSamAsu pratisevanAsu samaM prAyazcittadAtumucitamiti / etAvatA codaka iti vyAkhyAtamidAnImetadeva codakavacanamutakSipyamiti vyAkhyAnayati, suttaMvisamaMtItyAdi evamuvadarzitena prakAreNa sUtraM viSamamiti, mA bhaNa mA vAdIH, yataH sUtrasya arthataH karttAro bhagavaMto vItarAgAH sarvajJAH atthaM bhAsai arihA iti vacanAt evaM ca paramArthataH AptAH kSINarAgAditayA paripUrNayathAvasthitAptatvalakSaNasadbhAvAt na ca teSAmitthaMbhUtanAmAptAnAM sa hetuH kAraNaM saMbhavati, yena te AptA alIkaM brUyuH / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 uddezaka : 1, mUlaM: 10, [bhA. 328] alIkabhASaNaheto gagAdernirmUlakASaMkarpaNAt uktaMcarAgAdvA dveSAdvA mohAdvA vAkyamucyate hyanRtaM; yasya tu naite dopAstasyAnRtakAraNaM kiMsyAt / nanu yadyapyevaM tathApi viSamANi khalu pratisevanAvastUni viSameSu ca pratisevanAvastupu kathaM tulyaM prAyazcittamiti tatrAha - [bhA.329] kAmavisamAvatthUtullA sohItahAvi khalu tesiM; paMcavaNitipaMcakharAatullamullAya AharaNaM / vR- kAmamityanumatau, kAmamanumanyAmahe viSamANi vastUni pratisevanAlakSaNAni, tathApi khalu nizcitaMteSAMzuddhistulyAbhavati pratisevakabhedAt, ekatra hyagItArthaH pratisevako'nyatragItArthaHtathAcAtra paMcavaNijAM paMcAnAM vaNijAM / tripaMca kharAH paMcadaza gardabhAH, paMcavaNiji paMcakharAH kathaMbhUtA ityAha - atulyamUlyA atulyamasadRzaM mUlyaM yeSAM te, AharaNaM dRSTAMtaH paMcavaNiyA samabhAgasAmAiyA vavaharati, tesiM pannarasa kharA lAbhato jAtA, te visamabhAvAhitteNa visamamollatteNa ya samaM vibhaiDamavAeMtA bhaMDiumAraddhA, tatote ekasya buddhimaMtassa samIvamuvaTThiyA, tena kharANa mulaM pucchiyA tehiM kahiyaM, tato bhaNati samavibhayAmitti,dhIrA hoha, mAbhaMDeha, tatotena ekko kharosaTThimollo ekasyavANiyagassadino doni kharA patteyaM tIsamo llAbiiyassadiNA, tiNhaM kharANaM patteyaM vIsaMvIsaM mollaM taiyassa dinnA, cauNhaM kharANaM patteyaM pannarasa 2 mollaM te cautthagassavANi yagassa dinnA paMcakharA patteyaM vAra samollA te paMcamassa vANiyagassa dinAetadevAha[bhA.330] viniuttabhaMDabhaMDaNamA bhaMDaha tattha egosaTThIo, do tIsa tinnivIsacau pannarasapaMcabArasaga / / vR-paMcAnAMvaNijAMsamabhAgasAmAjikAnAM viniyuktabhAMDAnAM viniyuktaMvyApAritaMbhAMDaMkrayANakaM yaiste tathAteSAM paMcadazakharA abhUvanniti vAkyazeSaH, tecavipamabhAravAhino vipamamUlyAzcatato yadyapi samavibhAgenavibhajyamAnarUpAstrayastrayobhavaMtitathApyatulyamUlyAiti, parasparabhaMDanamabhUttatra ekoparo madhyasthaH samAgatya brUte, mA bhaMDayatAhaM samavibhAgena vibhajya dAsyAmIti, tatraikaH paSThikaH SaSThimUlya ekasya datta iti vAkyazeSaH, evaM dvau triMzanmUlyau dvitIyasya trayo viMzatimUlyAstRtIyasya, catvAraH paMcadazamUlyAH caturthasya paMca dvAdazamUlyAH paMcamasya, yathA teSAM paMcAnAM vaNijAM paMcadaza kharAH parasparamatulya mUlyatayA vibhinnAstathA kenApi vibhajya dattA, yathA tulyA lAbhaprAptirbhavati, tathA sAdhUnAmapi gItArthAdibhedAnAmanekavidhAnAmAgamavyavahAriNAzruta vyavahAriNA vA tathA kaMcanApi rAsabhasthAnIyAmAsA vibhajya dIyaMte; yathA tulyA vizodhirbhavati iti etadevAha[bhA.331] kusalavibhAgasarisaugurusAhUya hoMti vaNiyAvA; rAsabhasamA yamAsA, mollaM punarAgadosAu / vR- kusalo vibhAge kusalavibhAgaH, rAjadaMtAditvAbhyupagamAt kuzalazabdasya pUrvanipAtaH tena sadRzakastulyo gururAgamavyavahArI zrutavyavahArI vAsAdhavazca bhavaMti vaNijaiva vaNijatulyAH, vAzabda upamAnArthaH vA vikalpopamAnayo riti vacanAt, rAsabhasamazcamAsA mUlyaM puna rAgadveSAveva tu zabda evakArArthaH tathAhi yathA rAsabhadravyaguNavRddhihAnito mUlyasya vRdvihAnI tathA rAgadveSavRddhihAnikRte 218 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 vyavahAra - chedasUtram - 1- 1/10 pratisevanAtaH prAyazcittasya vRddhihAnI yathA kenApi tIvrarAgadvepAdhyavasAyena mAsikaM sthAnaM pratisevitaM, tasya mAsaH paripUrno dIyate apareNa maMdAdhyavasAyena dve mAsikasthAne pratisevite tasya ekaikasya mAsasya paMcadaza 2 dinAni gRhItvA mAso dIyate, zeSaM tyajyate maMdAdhyavasAyena pratisevanAt anyena maMdatamAdhyavasAyena trINi mAsikasthAnAni pratisevitAni, tasyaikaikasya mAsasya daza daza dinAni gRhItvA mAsodIyate, zeSaM sarvaM tyAjyaM, apareNAtimaMdatamAdhyavasAyena catvAri mAsikasthAnAni pratisevinAti; tasmai caikaisya mAsasya ardhASTamAni 2 dinAni gRhItvA mAso dIyate ityAdi tato bhavati mUlyaM rAgadvaipau evaM sakaladvaimAsikAdisUtreSu bahuzaH sUtreSu ca kAraNAyatanApratisevino rAgadveSavRddhihAnita upayujya bahuvistAraM vaktavyaM, tadeva gadabhatti vyAkhyAtamadhunA addhANaseviyamItyAdi vyAkhyAyate gItArthenAdhvani upalakSaNametadanyasmin kAraNAMtare yadayatanayA pratisevitaM tatra bahUni mAsikasthAnAnyApannAni tAni cAlocanAkAle sarvANyapyekavelayAlocitAni guruzcAlocanApradAnavizeSato jAnAti yathaiva gItArthaH kAraNeca pratisevanA kRtA paramayatanayA tato'yatanAprasaMganivAraNArthaM sarveSAmapi mAsAnAM samaviSamANAM samaviSamatayA divasAn gRhItvA mAsa ekastasmai dattaH agItArthopi yo maMdenAdhyavasAyena bahUni mAsikasthAnAni pratisevya tIvreNa vAdhyavasAyena pratisevya hA mayAduSTukRtamityevamAdibhirnidanairAlIcitavAn sopyekena mAsena zudhyati tathApyagItArtho'pariNamako vA ciMtayet dvaimAsikAdyApannohaM kathamekena mAsena zuddhayAmi tataH zrutavyavahArI tasya pratyayakaraNArthamekaikasmAt mAsAt kapipayAn katipayAn divasAn gRhItvA mAsamekaM prayacchati / yathA dvayormAsayoH pratisevitayorekaikasyArddhamAsamarddhamAsaM gRhItvA iti evaM sarvepi mAsAH saphalIkRtA iti tasya mahati dhRtirupajAyate, yastvAgamavyavahArI sana vyavahArI sad dvaimAsikaM prAptasya dvAvapi mAsI saphalIkaroti kiMtvekaM dadAti, dvitIyaM tyajati sa hi pratyakSajJAnI tato na tadvacane kasyApyazuddhyAzaMketi yadA punaH tIvrAdhyavasAyo niSkAraNapratisevI, tasya mAsAdikamApannasya paripUrnamAsAdikameva dIyate / [bhA. 332] vIsuM dinne pucchA, diTTaMto tattha daMDalalieNaM, daMDo rakkho tesiM bhayajananaM ceva sesANaM / vR- evaM gItArthAnAmagItArthAnAM ca kAraNe niSkAraNe vA viSvak pRthak prAyazcitte datte pucchati ziSyaH pRcchati kiMH kAraNamagItArthAnAM niSkAraNe kAraNe ca visadRzaM prAyazcittaM dattamiti / atra koThAgArattie ityasya vyAkhyAyA avasaraH diTTaMto tattha daMDalalieNA tatra puruSabhedena visadRzaprAyazcittadAne dRSTAMto daMDalAtikena daMDAlAto gRhIto yena sa daMDalAtaH sukhAdidarzanAt niSTAMtasya paranipAtaH / daMDalAta eva daMDalAtikaH prAkRtatvAt svArthika ikapratyayo yathA pRthivIkAyikA ityatra tena daMDalAtikena gRhItadaMDena rAjJA ityarthaH / yathA tena daMDalAtikena rAjJA rAjakArye pravRttAnAmapi teSAM daMDAnAM rakSA bhavati mA bhUyo grahItuH koSThAgArANIti nivAraNArthaM, tathA zeSANAM bhayajananaM ca bhayotpAdazca syAdityevamarthaM stoko daMDa: kRtastathA gItArthasyApi kAraNe pravRttasyAyatanAprasaMganivAraNArthamagItArthasya maMdAdhyavasAyapratisevino duSTAdhyavasAyapratisevino vA, vA bahubhirnidanairdattAlocanasya pramAdanivAraNArtha mAsAnAM samaviSamatayA divasAn gRhItvA mAso dIyate, tathA vA sa rAjA zeSasya rAjakAryApravRttasya koSThAgAramUpakasya sarvAtmanA daMDa karoti, evaM yo niSkAraNapratisevitasya mAsamApannaraya paripUrNa mAsAdikaM dIyate / atha ke te daMDAH kathaM ca teSAM rAjA daMDaM kRtavAniti tatkathAnakasUcakamidaM gAthAdvayamAha - Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 uddezakaH 1, mUlaM:5, [bhA. 333] [bhA.333] daMDaMtigaMtupuratigeThaviyaM paccaMtaparanivArohe, . . bhattaTuMtIsatIsaMkuMbhaggahaAgayA jetu / [bhA.334] kAmamameyakajjaM / kayavittIevikIsabhegahiyaM, esapamAotujjhaMdasa dasakuMbhedalahadaMDaM / / vR- egassa payaMDaranno paJcaMti rAyAviudyo, tato tena payaMDeNa raNA, tassa paccAsannesutisu tinni daMDA visajjiyA gacchaha purANi rakkhaha tato tesunayaresu patteyaM patteyaM ThiyA paJcaMtiyarAiNA te AgaMturohiyA, tehiM rohiehiMkhINabhattehiM jetepuresupayaMDassasnokoThAgArAtehitopatteyaM dhannassatIsaMtIsaMkuMbhAgahiyA, tato tehiM so paccaMtito rAyA jito, AgayA rano samIvaM kahiyaM savvaMsavittharaMtuTTo rAyA puno tehiM kahiyaM tujhaMkjaM karatehiM dhannaM gahiyaM, rannA ciMtiyaM jai eesiMdaMDo na kIrai, to me puno puno uppannapayogaNehiM koThAgArAe viluppehiti naya annesiMbhayaMbhavaMti / tamhAmedaMDokAyavvo, evaM ciMtiUNaMbhaNati, kAmaM mama kajaM tahAvitujhaM mae vittI kayA Asi tato kayavittIhiM kIsa bhe dhannaM majjhaMgahiyaM, tujhaM esa pamAo, tatoanavatthapasaMganivAraNatthaMbhaNati, esatujhaMdaMDo, mamadhanne deha evaMbhaNittArAyAanuggahaM karei / jehiM koTThAgArohito tIsaM kuMbhA gahiyA tesu appaNijassa dhannassa dasa dasa kuMbhe pakkhivaha vIsaM vIsaMkuMbhA mukkA, akSarayojanAtvevaM pratyaMtaparanRpAvarodhanimittaMdaMDatikaMpuratrikesthApitaM, tena ca pratyekaM bhaktArthatIsatIsakuMbhagahaNatti triMzatriMzataH kuMbhAnAMgrahograhaNaMkRtaMtatastaMpratyaMtanRpaMjitvA AgatAste daMDA rAjAnaM vijJaptavaMto yathA yuSmatkArthArthaM triMzatkuMbhA gRhItAH rAjA prAhakAmamamaitatkAryaM paraMyuSmAkaM mayA vRttiH kRtAsIditi, kRtavRttibhirbhe bhavadbhiH kimarthaM mama dhAnyaM gRhItaM yuSmAkameSa pramAdastasmAt daMDaMdazakuMbhAn dadata eSa dRSTAMtaH ayamarthopanayaH / [bhA.335] titthayarA rAyANo, jaiNodaMDAya kAyakoThArA / asivAivugaha puna ajayapamAyAruhaNa daMdo / / vR-tIrthaMkarA rAjAno rAjasthAnIyAH, sAdhavo daMDA daMDasthAnIyAH kAyAH, pRthivIkAyikAdayaH koSThAgArANi koSThAgAratulyAH / azivAdIni kAraNAni, vyudgrahAH pratyaMtaparanRpeNa saha ye vyudgrahAstatsthAnIyAni ayatanApramAdarodhanArthaM gItArthasyAyatanAprasaMganivAraNArthamagItArthasya pramAdanivAraNArthasarveSAMpratisevitAnAM mAsAnAMsamaviSamatayA divasAngRhItvA mAsodaMDodIyate iti| atrapara Aha- [bhA.336] bahuehivimAsehiM ego jaidijjatIupacchittaM / evaMbahusevittA ekkAsi viyaDemocoei / / vR- yadi gItArthasya kAraNena ayatanayA bahukeSvapi mAseSu sUtre tRtIyA saptamyarthe prAkRtatvAt pratiseviteSuekavelAyAmAlocitAitikRtvAekomAsaH prAyazcittaMdIyate,tataHitaH prabhRtivayaMbahUni mAsikAdInipratisevya ekkasiekavelAyAM vikaTayiSyAmaH / tata ekamekamAsikAdikaMlapsyAmahe iti codayati codakaH tatrAcArya Aha - [bhA.337] mA vaya evaM ekkasiM viyaDemo subahuevi sevittA, ___ labbhisi evaM coyagadeMte khallADakhaDagaMca / / vR- mA vada, mA vAdIrevaM, yaduta subahUnyapi mAsikAdIni sthAnAni sevitvA pratisevya ekkasiM Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 vyavahAra - chedasUtram-1-1/10 ekavelAyAM vikaTayiSyAmo yenaikameva mAsikAdikaM lapsAmahe iti yat evaM kurvan codaka! lapsyase mahAMtamaparAdhaM, khalvATekhaDkAM dadAna iva, atra duveya khallADA ityasyAvasaraH dvau khalvATAvatra dRSTAMtaH / ego khallADo taMbolavANiyau panne vikiNai so ekkeNa cArabhaDapoTTeNa panne maggito are khalADavANiyA panne dehi, tena sakasAeNa na dinnA / anne bhaNaMti thovA dinnA, tato tena rUsieNa cArabhaTapoTTeNa khallADe sirekhaDugA dinnA, TakkarA dinneti vuttaM bhavati, vANIeNa ciMtiyaM,jaikalahemitomaesadUmito mArejA, tamhA uvAeNaveranijAmaNakaremi, evaM ciMtiUNAtaMbolavANieNa uchittA hatthosemalio, vatthajuyalaM dinnaM, pAesupaDio bahucasetaMbulaM dinnaM / cArabhaDapoTTo pucchati, kiM kAraNaM na tumaM ruTTo, paccullaM mamaM pUesi, pAesu ya paDisitti, vANieNA bhaNiyaM amha visae savvakhallADANamerisA ceva ThitI, cArabhaDapoTTeNa, ciMtiyaM,laddhomae jIvaNovAo, tatopunoviciMtiyaMtArisassakhaTugaMdemi jomaM adaridaM karejA, tAhetena egassa ThakkurassakhallADagassakhaDDugA dinnA, tena mArito etadevAha - [bhA.338] khallADagaMmikhuDDagA dinnA taMboliyassa egena; sakkAritA juyalaM dinnaM biieNa voravito / vR- ekena cArabhaTapotena tAMbUlikasya zirasi khalvATe khaTukA TakkArA dattA, tatastena vaNijA tAMbUlikena satkArya tasmai vastrayugalaM dattaM, dvitIyena khalvATena vyaparopito mAritaH epa dRSTAMto'yamarthopanayaH / / [bhA.339] evaM tumaMpicoyaga, ekkasi paDiseviUNa mAseNaM, muvvihasi biiyagaM, punalabhihisi mUlaM tupacchittaM / / vR- evaM tvamapi codaka ekkasi ekavAraM bahUni mAsikAni sthAnAni pratisevya ekavelAyAM sarvANyapyAlocitAnIti mAsena mukto dvitIyavAramupetya pratisevya tathAlocayan lakSitasvabhAvo mUlaM tuzabdAtcchedaMvA lapsyase, yathA labdhavAn cArabhaTo maraNaM anyacca sacArabhaTo vA iha ekaM prAptavAntvaM punaH saMsAre anekAni maraNAni prApsyasi, tasmAt pratisevakapariNAmAnurUpa eSaprAyazcitta dAnavidhirnAlocanAmAtravizeSakRta iti nAnyathA prasaMjanIyaH etadevAha - [bhA.340] asuhapariNAmajutteNa sevieegamegamAsou; dijjaiyabahusuego suhapariNAmo jayA seve / vR-azubhapariNAmayuktenAsevite niSkAraNAmayatanayA pratisevite ityarthaH / etasmin mAse eko mAsaH paripU! dIyate, duSTAdhyavasAyena pratisevanAta punaH pratyAvRtterabhAvAcca, yadA punaH zubhapariNAmaH sevate, puSTamArbanamAlaMbya pratisevate, ityarthaH duSTAdhyavasAyena vA sevitvA pazcAdbahvAtmaniMdanaM karoti, tasyabahuSvapimAseSupratiseviteSvekomAso dIyate, ihakazcitdaMDadAnAdAtmAnamapabhrAjanAsthAnaMduHkhitaM manyeta, taMprati daMDadAnAnaphalamAha - [bhA.341] dinamadinno daMDo, suhaduhajanano udohavaragANaM; sAhuNaM dinnasuho adinnasokkho gihatthANaM / vR-dvau vargautadyathA - sAdhuvargogRhasthavargazca, tayordvayorvargayodaDodatto, dattazcayathAyogasukhaduHkha jananaH tatra sAdhUnAMdattaHsandaMDaH sukhaheturadattaH sanduHkhakAraNamiti sAmarthyAt gamyategRhasthAnAmadattaH san sukhAvaho dattaH sanduHkhAvaha iti sAmarthyAtpratyeyaM kasmAdevamiti cedata Aha - Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 5. [ bhA. 342] [ bhA. 342 ] uddhiyadaMDo sAhu acireNa uvei sAsayaM ThANaM socciya anuTTiyadaMDo saMsArapaTTato hoi / / uddhiyadaMDI gihattho, asanavasana virahito duhI hoi; socciya anuTThiyadaMDo asanavasaNabhogavaM hoi [ bhA. 343 ] vR- udhdhRta utpATito gRhIto daMDo yena sa udhdhRtadaMDaH sAdhuracireNa stokena kAlenApaiti zAzvataM sthAnaM, prAyazcittaM pratipattyAtIcAramalApagamakaraNata uttarottaravizuddhasaMyamalAbhAt; sa eva sAdhuranudhdhRtadaMDa: saMsArapravarttako bhavati / aticArajAtasya saMsArakAraNatvAt; tathA udhdhRtadaMDo gRhastho'zanavasanavirahito bhojanavastraparihIno duHkhI bhavati sa evAnudhdhRtadaMDo'zanavasanabhogavAn bhavati / 117 mU. (11) jebhikkhU mAsiyaMvA domAsiyaMvA jAva paMcamAsiyaM vA eesiM parihAradvANANaM annayara parihAraTThANaM paDisevitA AloejjA apaliUMciyaM AloemANassa mAsiyaM vA jAva paMcamAsiyaM vA paliUMciya AloemANassa homAsiyaM vA jAva chammAsiyaM vA tena paraM paliUcievA apaliUMcie vA taM caiva chammAsA / mU. (12) je bhikkhU bahusovi mAsiyaM vA jAva paMcamAsiyaM vA eesiM parihAraTThANANaM annayara parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA apaliUMciyaM AloemANassa mAsiyaM vA jAva paMcamAsiyaM vA paliUMcayaM AloemANassa domAsivaM jAva chammAsivaM tena paraM paliUMcie vA apaliUMcie vA te caiva chammAsA / mU. (13) je bhikkhU cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA sAirega paMcamAsiya vA eesiM parihAraTThANANaM annayaraM parihAraDDANaM paDisevittA AloejjA apaliuMciyaM AloemANassa cAummAsiyaMvA sAIrega cAummAsiyaM vA paMcamAsivaM vA sAiMraMga paMcamAsiyaM vA paliUMciyaMAloemANassa paMcamAsiyaM vA sAiMraMga paMcamAsiyaM vA chammAsiyaM tenaM paraM paliUMcie vA apaliUMcievA teceva chammAsA / mU. (14) (evaM) je bhikkhU bahusAMvi0 -- vR-yo bhikSurmAsikaM vA dvaimAsikaM vA traimAsikaM vA caturmAsikaM vA paMcamAsikaM vA, vAzabdAH sarve vikalpArthAstathAcAha - eteSAM parihArasthAnAnAmanyatamat sUtre makArasya rephaH prAkRtatvAt parihArasthAnaM pratisevyAlocayet tasyeti sAmarthyAdavasIyate yacchabdasya tacchabdApekSitvAdapratikuMcya Alocayato mAsikaM vA dvaimAsikaM vA traimAsikaM vA cAturmAsikaM vA pratikuMcyAlocayataH / sarvatra ApannaprAtazcittApekSayA adhiko mAyAniSpanno gurumAso dIyate iti dvaimAsikAdikrameNeha dvaimAsikaM vA traimAsikaM vA paMcamAsikaM vA SANmAsikaM vA tenaparamityAdi tataH paraM paMcamAsikAtparihArasthAnAtparaM parasmin SaNmAsikaM parihArasthAne pratisevite AlocanAyAM pratikuMcite vA ta eva sthitAH SaNmAsAH / tataH Udhdharvamasmin tIrthe AropaNAyAH asaMbhavAt / atra ziSyaH prAha / kasiNAsavaNA paDhame, biie vahasoviesarisA [ bhA. 344 ] , saMjogo puna taiya tatthaMtimasutta vallIvA / bR- iha AdimAni paMcApi sakalasUtrANi sakalasUtrasAmAnyAdekaM prathamaM sUtraM vivakSitaM, dvitIyAni paMca sUtrANi bahuzaH zabdavizeSitAni bahuzaH zabdavizeSitAnyapi bahuzaH zabdavizeSayitvA vizeSAt . dvitIyaM sUtraM, tatra prathamasUtre kRtsnAropaNA kRtA kimuktaM bhavati, yatpratisevitaM tatsarvaM paripUrNaM dattaM na Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 vyavahAra - chaMdasUtram - 1- 1/14 punaH kiMcidapitasmAt muktamiti, dvitIye sUtre bahuzopi sevite mAsikAdA~ parihArasthAne jhoSitvA zuddhiH sadRzI prathamasUtra gamasadRzI dattA, evaM prathame dvitIye ca sUtre gate ayaM tRtIyaH sUtragamaH kiMprasiddhyarthamAkhdhaH / AcArya Aha / saMyogA ityAdi tRtIye'smin sUtre saMyogaH paMcapadagataH upadarzitaH punaH zabdo vizeSaNArthaH sa caitadvizinaSTi, paMcAnAmAdisUtragamAnAM saMyogajJApanArthamidaM tRtIyaM sUtramArabdhamiti, tathAhi paMcAnAM padAnAM dazadvikasaMyoge bhaMgAH, dazatrikasaMyoge, paMca catuSkasaMyoge, ekaH paMcasaMyoge, tatra yosAvekaH paMcakasaMyoge so'nena sUtre'tra sAkSAt gRhItaH tathAcAha tatthaMtimasuttatti tatra teSu dvikasaMyogAdibhaMgakeSu madhye aMtimaH paMcakasaMyogAtmako bhaMgaH sUtreNa gRhItaH vibhaktilopo'tra prAkRtatvAt asya grahaNaditarepi sarve bhaMgakA gRhItAH / kimivetyata Aha vallIvA vA zabda upamAnArthe vallIvat yathA vallI agre gRhItvA samAkRSTA sarvA samUlamadhyA samAkRSTA bhavati evametenAMtimasaMyogasUtreNa sarvepyete dvikAdayaH saMyogA gRhItA bhavaMtyata etadarthabhidaM sUtrArabdhaM, tatra dvikaM saMyoge dazabhaMgA ime je bhikkhU mAsiyaM vA domAsiyaMvA eesiM parihAraThANANaM annayaraM parihAraThANaM paDisevittA AlIejjA; apaliuMcita AlIemANassa mAsiyaM vA domAsiMya vA paliuMciya AloemANassa domAsiyaMvA temAsiyaMvA, 1 evaM je bhikkhu mAsiyaM vA temAsiyaM vA 2 je bhikkhU mAsiyaM vA cAummAsiyaMvA 3 je bhikkhU mAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA 4 je bhikkhU domAsiyaM vA temAsiyaM vA 5 domAsiyaM vA cAummAsiyaM vA 6 domAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA 7 je bhikkhU temAsiyaM caumAsiyaM vA 8 temAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA 9 cAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA 10: trikasaMyoge daza bhaMgA ime tadyathA je bhikkhU mAsiyaM vA domAsiyaM vA temAsiMyaM vA, - eesiM parihAraThANANamannayaramiityAdi 1 jebhikkhU mAsiyaM vA domAsiyaM vA caumAsiyaMvA 2 mAsiya vAdomAsiyaM vA timasiyaM vA paMcamAsiyaM vA 3 mAsiyaM vA temAsiyaM vA caumAsiyaM vA 4 mAsiyaM vA mAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA 5 mAsiyaM vA caumAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA 6 domAsiyaM vA temAsiyaM vA caumAsiyaM vA 7 domAsiyaM vA temAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA 8 domAsiyaM vA caumAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA 6 temAsiyaM vA caumAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA 10 paMcacatuSkasaMyoge bhaMgA ime je bhikkhU mAsiyaM vA domAsiyaM vA temAsiyaM vA caumAsiyaM vA eesiM parihAraThANANamannayaraM parihAraThANamityAdi 1 je bhikkhu mAsi vA domAsiyaM vA temAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA 2 mAsiyaM vA domAsiyaM vA / caumAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA 3 mAsiyaM vA temAsiyaM vA cAumAsiyaM vA sevA paMcamAsiyaM vA 4 domAsiyaM vA temAsiyaM vA cAumAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA 5 yastvekaH paMcakasaMyoge bhaMgaH sa sAkSAt sUtre gRhItaH / sUtra bahusovi emeveti yathAdimasakalasUtrapaMcakasaMyoge pradarzanaparaM tRtIyasUtramuktameva anenaiva prakAreNa bahuzaH zabdavizeSite dvitIyasUtrapaMcakasaMyogapradarzanaparaM bahusovIti etadavizeSitaM caturthaM sUtraM vaktavyaM, tadyathA je bhikkhU bahuso mAsiyaM bahuso domAsiyaM, bahuso temAsiyaM vA, bahuso vA cAumAsiyaM bahuso paMcamAsiyaMvA eesiM parihAraTThANANaM bahuso paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM vA domAsiyaM vA temAsiyaM vA cAumAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA; paliuMciyaM AloemANassa domAsiyaM vA temAsiyaM vA caumAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA chamAsiyaM vA tena paraM paliuMciya vA apaliuMcie vA te ceva chammAsA iti / etadeva niryuktikRdAha - [ bhA. 345 ] je bhikkhU mAsiyAI suttaM vibhAsiyavvaM tuH Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka H 1, mUlaM: 14, [bhA. 345] 119 domAsiyaMtemAsiyaMkayAiMeguttarAvuDDI / / vR-bahusoititriprabhRtinakevalaMbahusomAsikAni kiMtudomAsiyatemAsiyakayAiMitidvaimAsikAni traimAsikAnyapi ca bahuzaH pratisevanayA kRtAni upalakSaNametat cAturmAsikAni paMcamAsikAni ca draSTavyAni, evaMrUpaM sUtre vibhASitavyaM, bahuzaH zabdavizeSitadvitIyasUtrapaMcakaM gatavyAkhyAprakAreNa vyAkhyAtavyaM; eguttarAvuDDIti dvikAdisaMyogaciMtAyAM padAnAmekottarA vRddhiH kartavyA etenApi dvikAdisaMyogabhaMgAdraSTavyAitikhyApitaM, sUtrasyatathAsthitatvAttathAhi aMtimaHpaMcakasaMyoganiSpanno bhaMgaH sUtreNasAkSAdupAttaH / aMtyagrahaNAdAdimA apidvikasaMyogAdibhaMgAvalI dRSTAMtAtgRhItA'vaseyAste ca sarvasaMkhyayA SaTviMzatirdvikAdibhaMge caikaikaM sUtramityanena caturthena sUtreNa SaDvizatiH sUtrANi sUcitAnitRtIyenApi sUtreNa SaDviMzatiriti sarvamilitAni saMyogasUtrANi dvApaMcazat / paMcAdimAni sakalasUtrANi, paMca ca bahuzaH zabdavizeSitAni iti sarvasaMkhyayA dvASaSThiH sUtrANi etAni ca udghAtAnudghAtAdivizeSarahitAnyuktAni, sAMpratameteSAmevodghAtAdivizeSaparijJAnArthamidamAha - [bhA.346] ugghAyamanugghAyamUluttaradappakappato ceva; saMjogAkAyavvA patteyaM mIsagAceva / / vR-udghAtaMlaghuanudghAtaMguruudghAteanurAtetathAmUlattimUlaguNAparAdheuttarattiuttaraguNaparAdhe tathA darpa kalpatazcaiva kalpe caiva saMyogA anaMtaroditAH kartavyA bhaNitavyAH, kathamityAha- pratyekamekaikasminuddhAtAdipademizrakAvA, udghAtAnudghAtasaMyoganiSpannAH,upalakSaNametat, tenanakevalaM saMyogAH kiMtvAdimAniapidazasUtrANyudghAtAdibhirvizeSairvaktavyAni, tatrodghAtavizeSANyupadarzyate je bhikkhU ugghAiyaM mAsiyaM parihAraThANaM paDisevittA, AloejjA, ityAdi ityevamAdimAni paMcasakalasUtrANi paMca bahuzaH zabdavizeSitAni SaDviMzatistRtIyasUtrasUcitAni SaDviMzatiH caturthasUtrasUcitAni,sarvasaMkhyayAdvASaSTiHsUtrANivaktavyAni, evaMdvASaSTiHsUtrANyanurAtAbhidhAnena vaktavyAni, tadyathAje bhikkhUanugghAtiyaMmAsiyaparihAraThANaMpaDisevittA AloejA ityAdi / evametAstisrodvASaSTyaH sUtrANAMsarvasaMkhyayASaDazItaMsUtrazatamatacatriMzadasaMyogasUtrANiSaTpaMcAzaM zataMsaMyogasUtrANAM sAMpratamudghAtamizrakAbhidhAnenasaMyogasUtrANivaktavyAnitAnicaivamuccAraNIyAni je bhikkhU ugghAtamAsiyaM anugghAtamAsiyaM vA parihAraThANaM paDisevittA AloejjA apaliuMciya AloemANassa ugghAiyaM mAsiyaM vA anugdhAtiyaM mAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa ugghAyadomAsiyaM vA anugghAidomAsiyaM vA, je bhikkhU ugdhAiyamAsiyaM vA anugghAtiyaM mAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa ugghAyadomAsiyaM vA anugghAidomAsiyaM vA, jebhikkhU ugdhAiyamAsiyaMvA anugghAiyamAsiyaMvAparihAraThANaMpaDisevittAityevamudghAtipadammuMcatA anudghAtitadvimAsikAdAnyapi evametebhaMgAH paMca ete ca udghAtitadvimAsikAdInyapi / evamete bhaMgAH paMca ete ca udghAtitamAsike anuyAtitamAsike dvaimAsikAdyekasaMyogena labdhAH evamudghAtitadvaimAsikepipaMca, traimAsikepipaMca, cAturmAsikepi paMcetyubhayorapyekasaMyogena sarvasaMkhyAyA bhaMgAH paMcaviMzatiH, tathA udghAtitamAsike evamanudvAtita mAsikAdi dvikasaMyoge ekabhaMgA dazaevamudghAtite dvaimAsike traimAsike caturmAsike paMcamAsike ca pratyekaM daza daze ti sarvasaMkhyayA udghAtitaikaikasaMyoge anuyAtitadvikasaMyoge bhaMgAH paMcAzat iha ekaikakasmin anudghAtitasaMyoge udghAtitamAsikadvaimAsikAdikrameNa paMca paMca bhaMgA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 labhyate, tato ye'nudghAtite trikasaMyogedazabhaMgAste paMcabhirguNyaMta jAtA sUtraMbhaMgAH paMcAzat / / catuSka saMyoge bhaMgAH paMcapaMcabhiguNitA jAtAH paMca sarvasaMkhyayA udghAtiteka saMyogena anudghAtidvikasaMyogebhaMgAH paMcAzatiha ekaikasmin anuyAtitasaMyogeudghAtitamAsikadvaimAsikAdikrameNa paMca paMca bhaMgA labhyaMte, tato ye 'nudghAtite trikasaMyoge daze bhaMgAste paMcabhirguNyaMte jAtA sUtraM bhaMgAHpaMcAzata, sarvasaMkhyayAudghAtedvikasaMyogebhaMgAnAMtrINizatAni dazottarANi / tathApaMcAnAM padAnAM trikasaMyogepibhaMgA dazetyuktvAtatratrikasaMyogeciMtAyAmapyekaikasmin uddhAtitasaMyogabhaMgAdazadazetyeka kasaMyoge paMca, dvikasaMyoge daza, trikasaMyoge daza, catuSkasaMyoge paMca, paMcakasaMyoge eka; pratyeka dazabhirguNyaMte jAtA krameNeyaM bhaMgAnAM saMkhyA paMcAzat, zataM, zataM, paMcAzatdaza / atrApi sarvasaMkhyayA bhaMgAnAM trINi zatAni dazottarANi / paMcAnAM catuSkasaMyoge bhaMgAH paMca, tata udghAtite catuSkasaMyogaciMtAyAmakaikasmin anudghAtitasaMyoge bhaMgAH paMca paMca labhyate iti, tatraikaika saMyogajA:paMca, dvikasaMyoge eka; pratyekaM dazabhirguNyaMte jAtA krameNeyaM bhaMgAnAM saMkhyA paMcAzat, zataM, zataM paMcAzatdaza / atrApi sarvasaMkhyayA bhaMgAnAM trINi zatAni dazottarANi / paMcAnAM catuSkasaMyoge bhaMgA:paMca,tata udghAtitecatuSkasaMyogaciMtAyAmekaikasmin anudghAtitasaMyogebhaMgAH paMcapaMca labhyate iti. tatraikaika saMyogajAH paMca, dvikasaMyogajA daza, trikasaMyogajA daza, catuSkasaMyogajAH paMca, paMcakasaMyogajaekaH pratyekaM paMcabhirguNyaMte tato jAtA krameNeyaM bhaMgAnAM saMkhyA paMcaviMzatiH paMcAzata paMcAzat paMcaviMzatiH paMca / sarvasaMkhyayA udghAtite catuSkasaMyoge bhaMgAnAM paMca paMcAzadadhikaM zatAM 1 paMcasaMyogepaMcAnAM padAnAmekobhaMga ityudghAtitepaMcakasaMyogaciMtAyAmanudghAtite ekaikasaMyogAHpaMca, dvikasaMyogAHdaza, trikasaMyogAdaza, catuSkasaMyogAHpaMca, paMcasaMyogaekaH, pratyekamekenaguNyaMte ekena ca guNitaMtadeva bhavatIti saivaM bhaMgasaMkhyA tadyathA paMcadaza daza pNcek| ___ sarvasaMkhyayA udghAtite paMcakasaMyogA ekatriMzat mUlata Arabhya bhaMgAnAM sarvasaMkhyA navazatAnyekapaSThadhikAni etAvaMti kila sUtrANi paMcasvAdimeSu sakalasUtreSaghAtAnuddhAtasaMyogato jAtAni etAvaMtye va bahuzaH zabdavizeSiteSvapi paMcasu sUtreSvetenaiva vidhinA sUtrANi draSTavyAni / / sarvasaMkhyApiMDanena mizrakasUtrANidvAviMzatyuttarANyekonaviMzatizatAni / etAnicatRtIyacaturthasUtrAbhyAmutpannAnItitatrapRthakamizrakasUtrANAMsaMbhavaH tadevamamISAM mizrakasUtrANA-mekonaviMzati-zatAni dvAviMzati / SaDazItaMzataMprAktanaMsUtrANAmitisarvasaMkhyayA suutraannaamekviNshtishtaanyssttottraanni| tathA yasmAdaparAdho dvidhA tadyathA mUlaguNe uttaraguNe ca tata etAni sarvANyapyanaMtaroditAni sUtrANi mUlaguNAparAdhAbhidhAnenApyabhighAtavyAnyuttaraguNAparAdhAbhi-dhAnenApItyeSarAzirvAbhyAMguNyatejAtAni catvAri sahastrANi dve zate SoDazottare / aparAdhopi ca yasmAnmUlaguNepUttaraguNeSu ca darpataH kalpato vAppayatanayA tataeSarAzibhUyodvAbhyAMguNyate jAtAnyaSTausahastrANi catvArizatAni dvaatriNshddhikaani| etAvatIsaMkSepataHsUtrasaMkhyAbhaNitAiyaMcaitAvatI maMgakavazAtprAyeNajAtAtatomaMgakaparijJAnArthamAha[bhA.347] ettha paDisevaNAo, ekkakkadugatigacaukkapanagehiM / dasadasapaMcagaekkaga aduvaanegAuevAo / / vR- atra ca etasmin sUtrasamUhe etAvatyaH pratisevanA evaM saMkhyAkAH pratisevanAprakArAH paMcAnAM padAnAM ekaka dvika trika catuSka paMcakairekakadvika trika catuSkaMpacakasaMyogairye bhavaMtibhaMgAH / / krameNa Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 5: 1, mUlaM : 14, [ bhA. 347] 121 dazadazetyAdinA ihaikasaMyoge bhaMgAH paMca sAkSAt sUtre eva darzitA iti noktAH, sAmarthyAttvavasaMyA stato'yamarthaH / paMca paMJca daza daza paMcaka iti temyo'vaseyAH yathAvasAtavyA stathA prAgevoktAH / / ava anegA to eyAo iti / athavA na kevalametAvatya evaitAH pratisevanA, kiMtvanyA sAmapi bhAvAdanekA etA dRSTAH, tAzcAnyAH pratisevanA imAH / je bhikkhU paMcarAiMdiyaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciyaM AloemANassa paMcarAIdiyaM mAsivaM, evaM daza paMcadaza viMzati paMcaviMzati rAtriMdiveSvapi sUtrANi vaktavyAni evameva paMcasUtrANi bahuzaH zabdAbhilApanAbhidhAtavyAni / / tadanaMtaraM tRtIyasaMyogasUtraM SaDviMzatisUtrAtmakaM vaktavyaM tatazcaturthe saMyogasUtraM SaDvizatisUtrAtmakaM bahuzaH zabdavizeSitamevametAni sAmAnyato dvASaSTiH sUtrANi bhaNitvA tadanaMtaramudghAtAnudghAtamizramUlottaradarpakalpaiH prAguktaprakAreNa tAvat sUtrANi vaktavyAni yAvadaSTau sahasrANi catvAri zatAni dvAtriMzadadhikAni paripUrNAni bhavaMti, / / atra paMcakAdIni mAsikadvaimAsikAdibhiH saha na vArayitavyAni yata upari paMcasAtirekasUtraM vakSyati / / tatraca sAtirekatA paMcakAdibhiriti punaruktatA syAditi sAMpratameteSAM sUtrANAmarthAvagamenotkalitaprajJaH san ziSyaH pRcchati; [ bhA. 348 ] hamane bahuso mAsiyAI sevituM baDhai uvariM, taha heThThA parihAyai duvihaM tivihaM ca AmaMti / / bR - iha mAsika dvaimAsikAdiprAyazcittApattiH, pratisevaka pariNAmAnurUpA, tatohaM manye ciMtayAmi, yathA yena prakAreNa bahUnimAsikAnipratisevya kadAcit mAsikameva prAyazcittamApadyate / / maMdAdhyavasAyena pratisevanAt kadAcidupari varddhate, tadyathA kadAcit dvaimAsikaM tIvreNAdhyavasAyena pratisevanAyAH karaNAt traimAsikaM vA, yAvat SANmAsikaM vA kadAcidatiduSTAdhyavasAyena pratisevanAt chedaM vA kadAcinmUlaM vA yAvat kadAcit pArAMcitaM vA; tathA tena prakAreNAdhastAdapi parihIyate hAnimupagacchati / / tadyathA mAsikaM pratisevya kadAcita bhinnamAsamApadyate, kadAcita paMcaviMzatirAtriMdivaM yAvata rAtriMdivapaMcakaMTuvihaM tivihaM ceti, dvividhau prakArau mAsalakSaNau yasya tat dvividhaM dvaimAsikamityarthaH / / tadevaM trividhaM traimAsikaM, ca zabdAtcAturmAsikaM pAMcamAsikaM SANmAsikaMca pratItyoktarUpeNa prAyazcittavRddhihAnI vaktavye, tadyathA dvaimAsikaM sthAne pratisevite kadAcit tadeva dvaimAsikamApadyate kadAcit traimAsikaMkadAcit cAturmAsikamevaM yAvat pArAMcitaM adhastAdbhAnirevaM dvaimAsikaM pratisevya kadAcit mAsikaprAyazcittaM labhate, kadAcit bhinnamAsamevaM yAvat paMcarAtridivaM evaM traimAsikaM cAturmAsika pAMcamAsika SaNmAsikeSvapi bhAvanIyaM / atrAcArya Aha, AmaMti, Ama zabdo'numatau saMmatametat tadasmAkaM sarvamiti bhAvaH / / kena puna kAraNeNaM jinapannattAni kAni puna tAni / [bhA. 349 ] jina jANaMti u tAiM coyaga pucchA bahu nAuM / / vR- ziSyaH pracchati kena punaH kAraNena mAsikAdau prAyazcittasthAne pratiseviteprAyazcittasya vRddhihAnI bhavataH / / AcArya Aha, atra kAraNAni jinaprajJaptAni sarvajJopadiSTAni kAni punastAnIti ceducyate / rAgadveSaharSAdIni, tathAhi rAgAdhyavasAyAnAM coparyupari vRddhyA yadivA siMhavyApAdakasyeva paJcAddharpa vRddhayA mAsika pratisevanAyA mapyuttarottara prAyazcitta vRddhirbhavati, tathA prathamata eva rAgAdhyavasAyahAnito dveSAdhyavasAyahAnito vA, yadivA pazcAt / / hA dugukayaM, hA duTTukAriyaM duTTuanumayaM cetyanutApakaraNato mAsikapratisevanAyAmapi bhinnamAsaH, paMcaviMzatirvA rAtriMdivAni evama dho'dhastAt prAyazcitta Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 vyavahAra - chedasUtram - 1- 1/14 hAnirbhavati, tatorAgadveSaharSAdInyeva vRddhihAnimaMtikaraNAni; / / punaH ziSyaH pRcchati, nanuyadiprAyazcitta vRddhi hAniSu rAgadveSaharSAdIni vRddhihAnimaMti karaNAni tatastAni pratisevakagatAni paramArthato jinA eva tu zabda evakArArtho bhinnakramatvAdatra saMbaMdhyate, kevalyavadhimanaHparyAyajJAnicaturdazadazanavapUrviNo jAnaMti, kevalAdibalAt (bhAvAt); ye punaH kalpaprakalpavyavahAriNastaM kathaM jAnaMti ? teSAmatizayAbhAvAt, atrAcArya prativacanaM, te'pijAnaMti tadupadiSTazrutajJAnapramANatastathAhi / / te'pi vAstrayamAlocanAM dApayaMtaH zrutopadezAnusAresA'vabudhyaMte: rAgadveSAdyadhyavasAyasthAnAnAM vRddhiM hAniM ceti, coyagapucchA bahunAuMti / / bahuzaH zabdavizeSiteSu sUtreSu bahuzabdo'sti, tamarthato jJAtuM codakasyapRcchA, yathA bhagavan teSu sUtreSUpAttasya bahuzabdasya kortha ? iti, AcArya Aha - tivihaM ca hoti bahugaM, jahannayaM majjhiyaM ca ukkosaM / jahanneNa tinni bahugA, ukkoso paMca culasIyA / / [ bhA. 350 ] vR-trividha bahukaM bhavati, tadyathA jaghanyaM madhyamaM utkRSTaM ca, tatra jaghanyena trINi bahUni kimuktaM bhavati, jaghanyena yo mAsA bahava uktAH, utkarSataH paMcamAsazatAni caturazItyadhikAni eteSAM madhye bAni / prAyazcittasthAnAni caturAdIni yAvat paMcazatAni tryazItya adhikAni tAni madhyamataH / / saMprati yathA prAyazcittaM dIyate, tathA bhaNanIyaM; tatra mAsAdArabhya yAvat SaNmAsAstAvat sthApanArIpaNA vyatirekeNApi sUtreNaiva dIyate, tataH parANi tu yAni saptamAsAdIni prAyazcittAni madhyamAni, utkRSTaM yat prAyazcittaM tat sthApanAropaNa prakAreNaiva dIyate, iti tat pratipAdanArthamidamAha - [ bhA. 351] ThavaNA saMcayarAsI, mANAipabhUyakittiyA siddhA / diThA nisIha nAme savvevi tahA anAyA vR- sthApyate iti sthApanA vakSyamANenAropaNAprakAreNa zuddhI bhUtebhyaH saMcayamAsaMbhyo ye zepA mAsAsteSAM pratiniyatadivasaparimANatayA vyavasthApanaM; tAbhyAM sthApanAropaNAbhyAM saMcayana-saMkalanaM saMcayaH, kimuktaM bhavati ? SaNNAM mAsAnAmupari pratisevanAyAM kRtAyAM kutopi mAsAt paMcadaza rAtriMdivasAni kutopi daza kutopi paMca gRhItvA sthApanAropaNAvidhAnena paNmAsapUraNaM saMcayaH / / tathA rAsitti eSa prAyazcitarAziH, kuta utpadyate ? iti vaktavyaM, tathAmAnAni prAyazcittasya vaktavyAni, yathA prathama tIrthakRtastIrthe prAyazcittamAnaM saMvatsaraH, madhyamAnAmaSTa mAsAH, caramasya paNmAsAH tathA prabhavaH prAyazcittadAne svAminaH kevaliprabhRtayo vaktavyAH / / tathA kattiyAsiddhA; iti kiyaMtaH khalu prAyazcittabhedAH siddhA iti vaktavyaMH, tathA ete sarvepi prAyazcittabhedA dRSTA nizIthanAmni adhyayane na kevalamete, kiMtu tathA sarvepyanAcAra aticAra atikramAdayo nizIthanAmni dRSTAH, eSa dvAragAthAsaMkSepArthaH / saMprati pratidvAraM vyAsArtho bhaNanIyastatra yAn prati sthApanAropaNe kriyete tAnupadarzayatibahupaDisevI soyo, vi agIto aviya apariNAmovi / , [ bhA. 352 ] ahavA atipariNAmo tappaccaya kAraNe ThavaNA / / bR- iha prAyazcittapratipattAraH puruSA ime tadyathA, gItArtho'gItArthaH pariNAmako'pariNAmako'tipariNAmakazca, tatyaH prAyazcitapratipattA bahUnAM mAsikasthAnAnAM pratisevI ekasmin hi mAsike sthAne pratisevite prAyo na sthApanAropaNAvidhistato bahusevItyuktaM sopi ca gIto'gItArthaH / / gItArthe hi prAyazcittapratipattarica bahuSvapi mAseSu pratiseviteSu na sthApanAropaNe kriyete, tasya gItArthatayA tAbhyAM Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 14, [bhA. 352] 123 vinApi yaduktArthagrAhitvAt, tato'gItArtha ityuktaM, sopi yadi pariNAmako bhavet, tarhi tamapi pratisthApanAropaNe tasyApi pariNAmakatayA tAbhyAM vinApi yaduktArthapratipatteH, tata Aha, apica apica apariNAmopi na vidyate, pariNAmoyaduktArthapariNamanaM yasya sa, tathA AstAma gItArthaH / / kiMtvapariNAmakazcetyapi zabdAthaH, athavA atipariNAma: ativyAptyA pariNAmo yathoktasvarUpo yasyAsAvatipariNAmastatpratyayakAraNAt tayoragAtIrthayorapariNAmAtipariNAmayoH pratyayo jJAnaM yAvaMto mAsAH pratisevitAstAvaMtaH sarvepi saphalIkRtA ityevaMrUpaM syAditi hetoH sthApanAgrahaNenAropaNApi gRhyate iti AropaNApi kriyate tadyathA, yAvaMto mAsA divasA vA pratisevitA stAvaMtaH sarve ekatra sthApyaMte, sthApayitvA ca yat saMkSepArhaM viMzikAdikaM pratisevitaM tat sthApyate, eSA sthApanA; tadanaMtaraMye'nye mAsAH pratisevitAste saphalI karttavyA ityekaikasmAt mAsAt pratisevanApariNAmAnurUpaM stokAn stokatarAn samAn viSamAn vA divasAn gRhItvA ekatra ropayati eSA AropaNA, eSA coktarSatastAvat karttavyA, yAvatyA sthApanayA saha saMkalayyamAnA SaNmAsAH pUryaMte nAdhikAH / / tataH sthApanAropaNayo yadekatra saMkalanameSa saMcayaH, ayaM sthApanAropaNAsaMcayAnAM parasparapratibhakto'rthaH anena hi prakAreNa prAyazcitadAnetipariNAmako'pariNAmako vA ciMtayati, sarve mAsAH saphalIkRtA iti, zuddhohamiti, gItArtha pariNAmakayoH puna rna sthApanAropaNA prakAreNa prAyazcittaM dIyate, prayojanAbhAvAt kiMtvevameva tathAcAha - [ bhA. 353 ] egami negadAne negesu ya egadAnamegegaM / jaM dijaitaM giNhai gIyamagIto ya pariNAmI / / vR-yogItArtho yazcAgItArthopi pariNAmI tasmai ekasmin mAse pratisevite rAgadvepahaSottarottaravRddhayA pratisevanAt yadi anekadAnaM, aneke anekeSu mAseSu pratiseviteSu kAraNe maMdAdhyavasAye vA pratisevanAt tIvrAdhyavasAyataH pratisevanAdvA pazcAd hA duSThu mayA kRtamityAdi bahuniMdanAdekadAnameko mAso dIyate, bahavo mAsA dIyaMte, athavA ekasmin mAse pratisevite ekadAnamekaH - paripUrNo mAso dIyate, duSTAdhyavasAyena pratisevanAt, paJcAcca harSarAgadvepavRddhayAsaMbhavatonekamAsadAnAyogAt upalakSaNametat tenaitadapi draSTavyaM, bahuSu mAseSusaptASTAdi saMkhyeSu pratisoviteSu yadi bahavo mAsAH SaT paMca catvAro vA dIyate, tathApi tat samyag gRhNAti, zraddhatte ca zuddhiM prAptohamiti tatastayona sthApanAropaNaprakAreNa prAyazcittadAnamiti / / yadi punarapariNAmake'tiparaNimekavA agItArthe na sthApanAropaNAprakAreNadIyate, tadA bahavo doSA; tatra apariNAmake doSaM darzayati; [ bhA. 354 ] bahue egadAne, so cciya suddho na sesayA mAsA / mA apariNAme u saMkA, saphalA mAsA kayA tena / / 7 bR- bahukeSu mAseSu pratiseviteSu yadA prAguktakAraNavazAt eko mAsaHsthApanAropaNAvyatirekeNapariNAmake dIyate, tadA tasminnapariNAmike evamAzaMkA syAt, yathA yasyaikamAsasya me dattaM prAyazcittaM sa evaiko mAsaH zuddho, na zeSA mAsAstato nAdyApyahaM zuddha iti, tasmAdevaMbhUtA AzaMkA mA bhUdityapariNAmake sthApanAropaNAprakAreNa sarve mAsAH saphalAH kRtAH, samastamAsasaphalIkaraNArthaM tatrasthApanAropaNekriyete, itibhAvaH, atipariNAmake doSAnupadarzayati [bhA. 355 ] ThavaNAmettaM ArovaNatti nAUNamati pariNAmo / - Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 vyavahAra - chaMdasUtram-1-1/14 kujA va aipasaMgaMbahuesevitumAvigaDe / / vR-atipariNAmakepiyadibahukepumAseSupratiseviteSveko mAsaHsthApanAropaNAdvayatirekeNadIyate, tataH sopyevaM ciMtayat, bhASeta vA, yathA yadetadAgame gIyate ArovaNetti prAyazcittamiti, tataH sthApanAmAtraM, mAtra zabdastAtparyArthavizrAMtastulyavAcI yadAha, nizIthacUrNikRt, mAtrazabdastulyavAcIti, yathAhi sthApanA zakrAdeH zakrAdilakSaNatAtvikArthazUnyA evamAropaNApyAgame gIyamAnA tAtvikArthazUnyA bahuSvapi mAseSu pratiseviteSvekasya mAsasya pradAnAt, yadvA sthApanAmAtramAropaNeti jJAtvA'tipariNAmo'tiprasaMgaM kuryAt, punaHpunastatraiva pravarttate; bahukeSvapimAseSu pratiseviteSvekasya prAyazcittaM labhe iti buddheH, yadivA akalpyapratisevanayA bahUnmAsAn pratisevya sarvAn mAsAn nAvikaTayet, nAlocayet kiMtvekameva bahuSvapi mAseSu pratiseviteSvekamAsastattvataH prAyazcittamityavagamAt / / tasmAdapiraNAmake'tipariNAmakecasakalamAsasaphalIkaraNAya sthApanAropaNAprakAraNaprAyazcittaMdAtavyaMihasthApanAyAzcatvAristhAnAnitadyathA, prathamaMtriMzatsthAnAtmaka, dvitIyaM trayastriMzatsthAnAtmakaM, tRtIyaM paMcatriMzatsthAnAtmakaM caturthamekonAzItyadhikasthAnazatAtmakamAropaNAyA apicatvAri sthAnAnitadyathA, prathamaM triMzatrasthAnAtmakaMdvitIyaM trayastriMzatsthAnAtmakaM tRtIyaM paMcatriMzatsthAnAtmakaM caturthamekonAzItyadhikasthAnakazatapramANamataH sAMpratameteSAM caturNA sthApanAsthAnAnAM cAropaNAsthAnAnAM yAni jaghanyAnisthAnAni tAni pratipAdayati / [bhA.356] ThavaNA vIsiya pakkhiyapaMciya egAhiyA ubodhavvA / ArovaNAvipakkhiyapaMciya taha paMca egAhI / / vR-sthApanAyAH prathama sthAne jaghanye sthApanA viMzikA viMzatirAtriMdivasapramANA dvitIye pAkSikI tRtIye paMcikA paMcadivasAtmikA caturthe ca ekAhikA ekAhamAtrA; AropaNApi prathamasthAne jaghanyA pAkSikI dvitIye paMcikA paMcadinapramANA tRtIyepi paMcikA caturthe ekAhikA sarvajaghanyAnyetAni sthApanAropaNAsthAnAni / / Ahaca cUrNikRt / / eyANisavvajahannagANiThavaNArovaNA ThANANiiti; iha na jJAyate, kasmin jaghanyesthApanAsthAne kiMjaghanyasthApanAsthAnaM bhavati,tatparijJAnArthamidamAha [bhA.357] vIsAe addhamAsaM pakkhe paMcAhamArohijjA hi / paMcAhe paMcAhaMegAhecevaegAhaM / / vR- viMzikAyAM viMzikArUpe jaghanye sthApanAsthAne jaghanyamAropaNAsthAnamardhamAsamArohayet, svabuddhAvAropayet, jAnIyAdityarthaH / / tathA pakSe pakSapramANejaghanye sthApanAsthAne paMcAhapaMcAhapramANaM jaghanyamAropaNAsthAnaM, tathA paMcAhe paMcAhapramANe jaghanyesthApanAsthAne paMcAhapramANameva jaghanyamAropaNAsthAnamekAhe ekadinapramANe jaghanye sthApanAsthAne jaghanyamAropaNAsthAnamekAhameva, ekadinapramANameva; saMprati prathamesthApanAmekAhe ekadinapramANe jaghanye sthApanAsthAne jaghanyamAropaNAsthAnamaMkAhameva, ekadinapramANameva;saMpratiprathamesthApanAsthAne yA jaghanyAsthApanA, yAca utkRSTA tAMpratipAdayati / [bhA.358] ThavaNA hoi jahannA viisiraaiNdiyaaiNpunnaaii| paNaThaMceva sayaMThavaNA ukkosiyA hoti / / vR- prathama sthApanAsthAne jaghanyA sthApanA bhavati, pUrNAni paripUrNAni viMzatirAtriMdivasapramANeti Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 5:9, mUlaM : 14, [ bhA. 358 ] 125 bhAvaH / / utkRSTA bhavati sthApanA paMcaSaSThaM zataM paMcapaSTayadhikaM rAtridivAnAM zataM, zeSANi tu sthAnAni madhyamAni saMprati prathame AropaNasthAne yA jaghanyA AropaNA yA cotkRSTA tAM pratipAdayiSurAha - ArovaNA jahannApannarasarAiMdiyAI punnAI / ukkosaM sahisayaM, dosuvi pakkhevago paMca / / [ bhA. 359 ] vR- prathame AropaNAsthAne jaghanyA AropaNA pUrNAni paripUrNAni paMcadaza rAtriMdivAni, utkRSTAM punarAropaNAM jAnIyAtaH paSThizataM SaSTyadhikaM rAtriMdivazataM zeSANi tu sthAnAni madhyamAni tatparijJAnArthamAha dosuvi pakhevago paMca, dvayorapi sthApanAropaNayoH pratyekaM jaghanyapadAdArabhyottarottare madhyamesthAne prakSepakaH paMca paMca pariNAmo jJAtavyo, yAvadutkRSTaM padaM, iyamatra bhAvanA, prathame sthApanAsthAne jaghanyA sthApanA viMzatikA, tataH paMcakaprakSepe'nyA dvitIyA paMcaviMzatidinamAnA, tataH punaH paMcakaprakSepe tRtIyA triMzaddinA, evaM paMca paMca parivardhayatA tAvannetavyaM, yAvat paMcaSaSTharAtriMdivazatapramANA triMzattamA sthApaneti, tathA prathame AropaNAsthAne jaghanyAropaNA pakSapramANA tataH paMcakaprakSepe viMzatidinapramANA dvitIyA, tatopi paMcakaprakSepe paMcaviMzatidinamAnA tRtIyA, evaM yathottaraM paMca paMca parivardhayatA tAvanneyaM yAvat SaSTyadhikarAtriMdivazatapramANA triMzattameti, etadeva suvyaktamAha paMcaNhaparivuDDI, ukkaThThI ceva hoi paMcanhaM / eeNa pamANeNaM, neyavvaM jAva carimaMti / / [ bhA. 360] " - vR- sthApanAyAmAropaNAyAM ca pratyekaM jaghanyapadAdArabhyottarottarasthAna jijJAsAyAM paMcAnAM parivRddhirjJAtavyA; pratyekamevamevatimasthApanAdArabhya krameNAdho'dhaH sthAnaciMtAyAM paMcAnAmapakRSTirhAnibhavatya'va sAtavyA tadyathA- paMcapaSThyadhikarAtriMdivazatapramANA sarvotkRSTA triMzattamA sthApanA, tataH paMcAnAmapasAraNe rAtriM divaSaSThyadhikazatamAnA ekonatriMzattamA madhyamA, tatopi paMcAnAmapagame paMcapaMcAzadadhikazatapramANA aSTAMviMzatitamA, evaM krameNAdhodhastAt paMca paMca parihApayatA tAvannetavyaM, yAvat viMzatidinapramANA prathamA sthApanA, tathA paSThyadhikarAtriMdivazatapramANA sarvotkRSTA triMzattamA AropaNA, tataH paMcAnAmapagame paMcapaMcAzadadhikazatammAnA ekonatriMzattamA madhyamA, tatopi paMcAnAmapagame paMcAzacchatapramANA aSTAviMzatitamA, evaM kramaNAdhodhaH paMca paMca parihApayatA tAvanneyaM, yAvat prathamA pakSapramANeti, tathA cAha, eeNetyAdietena pUrvAnupUrvyA paMcakaparivRddhirUpeNa pazcAdanupUrvyA paMcakApakRSTirUpeNa pramANena pUrvAnupUrvyaM jaghanyapadAdArabhya pazcAdanupUrvyAmutkRSTAt sthAnAt prabhRti tAvannetavyaM yAvaccaramaM sthAnaM parivRddhau sarvAtimaM sthAnaM caramamapakRSTau jaghanyamAdimaM caramamiti, athaveya gAthA anyathA AkhyAyate, pUrvaM kila sthApanAyAmAropaNAyAM ca pratyekaM jaghanyamadhyamotkRSTabhedabhinnAni sthAnAni uktAni, sAMpratamekaikasmin sthApanA sthAne jaghanyAdau kiMyatyAropaNAsthAnAni ekaikasmin vAropaNAsthAne kiyaMti sthApanAsthAnAnItyetat pratipAdiyati paMcaNha parivuDDi ityAdi pUrvasmAt sthApanAsthanAdAropaNAsthAnAdvA uttarasminnuttarasmin sthApanAsthAne AropaNasthAne vA vRddhirbhavati, yasmiMzca yadapekSayA sthApanAsthAne AropaNAsthAne vA paMcAnAM vRddhirbhavati, tasmin tadapekSayA sthApanAsthAne AropaNAciMtAyAmAropaNAsthAne vA sthApanAsthAnaciMtAyAmaMte paMcAnAmapakRSTirhAnirbhavati etena pramANena paMcakaparivRddhirUpeNa paMcakahAnirUpeNa ca tAvanneyaM yAvadekatrAMtimaM caramamaparatrAdimaM caramamiti, tathAhi viMzikAyAM sthApanAyAM jaghanyA pAkSikI AropaNA, tatI'nyA " Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 vyavahAra - chedasUtram - 1-1/14 viMzatikA, tatopyanyA paMcaviMzatidinamAnA, tatopyanyA triMzikA evaM paMca paMca AropayatA tAvanneyaM, yAvattasyAmeva viMzikAyAM sarvotkRSTaSaSThayadhikadinazatapramANA triMzattamA AropaNA, tathA paMcaviMzatikAyAM sthApanAyAM jaghanyA pAkSikI AropaNA, tato'nyA viMzatikA tatopyanyA / paMcaviMzatidinamAnA tatopyanyA triMzaddinA evaM paMca paMca AropayatA tAvanneyaM, yAvattasyAmeva viMzatikAyA sarvotkRSTA SaSThayadhikadinazatapramANA triMzattamA AropaNA, tathA paMcaviMzatikAyAM sthApanAyAM jaghanyA pAkSikI AgepaNA tatonyA viMzatikA tatopyanyA paMcaviMzatidinA tatonyAtriMzaddinA evaM ca parivardhayatA tAvadgaMtavyaM, yAvadekonatriMzattamA paMcapaMcAzadadhikadina zatamAnA sarvotkRSTA AropaNA, asyAmekonatriMzadAropaNAsthAnAni, pUrvasthAnApekSayA asyAH sthApanAyAH paMcabhirdinaiH parivardhamAnatayA paryaMte paMcAnAM dinAnAM truTitvAt evamuttatrApibhAvanIyaM, tathA triMzaddinAyAM sthApanAyAM jaghanyA pAkSikI AropaNA, tato'nyA viMzatidinA tatopyanyA paMcaviMzatidinA evaM paMca paMca parivardhayatA tAvannetavyaM yAvatsarvotkRSTA paMcAzatzatadinA'STAviMzatitamAropaNA, asyAmaSTAviMzatirAropaNAsthAnAni tathA paMcatriMzaddinAyAM sthApanAyAM jaghanyA pAkSikI AropaNA, tato'nyA viMzatidinA tatopyanyA paMcaviMzatidinA evaM paMca paMcAropayatA tAvadgaMtavyaM, yAvatsarvotkRSTA paMcacatvAriMzaddinazatamAnA saptaviMzatitamAropaNA, asyAM saptaviMzatirAropaNAsthAnAni kAraNaM prAgevoktaM, evamuttarottarasthApanAsaMkrAMtAvaMtimamaMtimaM sthAnaM pariharatA tAvannetavyaM, yAvat paMcaSaSThidinazatAyAM triMzattamAyAM sthApanAyAmekaiva jaghanyA pAkSikI AropaNA nAnyeti, tathA pAkSikyAmAropaNAyAM jaghanyA viMzatidinA sthApanA tato'nyA paMcaviMzatidinA madhyamA, tatopyanyA triMzaddinA, evaM paMca paMca parivardhayatA tAvannetavyaM, yAvatpaMcaSaSThidinazatapramANA sarvotkRSTA triMzattamA sthApanA, tathA viMzikAyAmAropaNAyAM jaghanyA sthApanA viMzatidinA, tatonyA madhyamA paMcaviMzatidinA, tatopyanyA triMzaddinA evaM yathottaraM paMca paMca vilagayatA tAvadaMtavyaM,, yAvat SaSThayadhikadinazatamAnA sarvotkRSTA ekonatriMzattamA sthApanA, pUrvAropaNAto hyasyAmAropaNAyAM paMca dinAnyadhikAni tAni copari truTitAnItyekIna triMzadevAsyAmAropaNAyAM sthApanAsthAnAni, tathA paMcaviMzatidinAyAmAropaNAyAM jaghanyA viMzikA sthApanA, tato'nyA paMcaviMzatidinA madhyamA, tatopyanyA triMzaddinA evaM paMca paMca parivardhayatA tAvanneyaM, yAvat paMcapaMcAzaddinazatamAnA sarvotkRSTA'STAviMzatitamA sthApanA, asyAM hi prAguktayuktyASTAviMzatisthApanAsthAnAni, evamuttarottarAropaNAsaMkrAMtAvaMtimamaMtimaM sthApanAsthAnaM pariharatA tAvadgatavyaM, yAvat SaSThidinazatamAyAropaNAyAM jaghanyA viMzikA sthApaneti, yathA ca prathame sthApanAsthAne AropaNAsthAne ca pratyekaM saMvedhatazca sthApanA kRtA, tathA dvitIye tRtIye ca karttavyA, tadyathA dvitIye sthApanAsthAne jaghanyA sthApanA pAkSikI, tataH paMcakaprakSepe'nyA viMzatidinA tatrApi paMcakaprakSepe'nyA paMcaviMzatidinA evaM paMca paMca prakSipatA tAvadgaMtavyaM, yAvat paMcasaptatirAtriMdivazatapramANa trayastriMzattamA sthApaneti, tathA dvitIye sthAne jaghanyAropaNA paMcAhikA, tataH paMcakaprakSepe dazAhikA tatopi paMcakaprakSepe pAkSikI, evaM paMca paMca parivardhayatA tAvanneyaM, yAvatpaMcaSaSThidinazatamAnA trayasiMstrazattamA sarvotkRSTA AropaNeti, idAnIM saMvedhabhAvanA pAkSikyAMsthApanAyAM jaghanyA paMcAhikA AropaNA, tato'nyA dazadinA madhyamA, tatopyanyA pAkSikI, tatopyanyA viMzatidinA, evaM paMca paMca parivardhayatA tAvarddhatavyaM, yAvatrayastriMzattamA paMcaSaSThidinazatamAnA sarvotkRSTA AropaNA, asyAM trayastriMzadAropaNAsthAnAni tathA viMzikAyAM Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 5: 1, mUlaM : 14, [bhA. 360] 127 sthApanAyAM jaghanyA paMcAhikA AropaNA, tatonyA dazadinA tatonyA pAkSikI, evaM viMzikA sthApanAmamuMcatA paMca paMca parivardhayatA tAvanneyaM, yAvatSaSThizatadinamAnA sarvotkRSTA, dvAtriMzattamA AropaNA, asyAM dvAtriMzadAropaNAsthAnAni pUrvasthApanAto'syAM paMcakaparivRddherate paMcAnAM truTitatvAt, paMcaviMzatidinAyAM sthApanAyAM jaghanyA paMcAhikA AropaNA, tato'nyA madhyamA dazadinA, tatopyanyA pAkSikI, evaM paMcaviMzatidinAnAM sthApanAmamuMcatA paMca paMca parivardhayatA tAvanneyaM, yAvatpaMcapaMcAzaddinazatamAnA sarvotkRSTA ekatriMzattamA AropaNA, evamuttarottarasthApanAsthAnasakrAMtAvaMtimamaMtimaM sthAnaM pariharatA tAvanneyaM, yAvat paMcasaptatirAtriMdivazatamAnAyAM sthApanAyAmekaiva jaghanyA paMcAhikAropaNeti, tathA paMcAhikAyAmAropaNAyAM jaghanyA pAkSikI sthApanA, tato'nyA madhyamA viMzatidinA, tatopyanyA paMcaviMzatidinA, evaM paMcAhikAmAropaNAmaparityajatA paMca paMca parivardhayatA tAvadgaMtavyaM, yAvat paMcasaptatidinazatamAnA sarvotkRSTA trayastriMzattamA sthApanA, tathA dazAhikAyAmAropaNAyAM jaghanyA pAkSikI sthApanA tato'nyA madhyamA viMzatidinA tatopyanyA paMcaviMzatidinA evaM dazAhikAmAropaNAmamuMcatA paMca paMca parivardhayatA tAvadgaMtavyaM, yAvat saptatidinazatamAnA sarvotkRSTA, dvAtriMzattamA sthApanA, asyAM dvAtriMzadeva sthApanAsthAnAni, pUrvAropaNAto'syAmAropaNAyAM paMcakavRddherate paMcAnAM truTitatvAdevamuttarottarAropaNAsthAnasaMkrAMtAvaMtimamaMtimaM sthAnaM pariharatA tAvadgaMtavyaM, yAvat paMcaSaSTidinAzatamAnAyAM trayastriMzattamAyAbhAropaNAyAmekaiva jaghanyA pAkSikI sthApaneti / / tathA tRtIye sthApanAsthAne jaghanyA paMcAhikA sthApanA, tataH paMcAnAM prakSepo'nyA madhyamA dazadinA, tatopi paMcakaprakSepe'nyA pAkSikI evaM paMca prakSipatA tAvadgaMtavyaM, yAvat paMcasaptatirAtriMdivazataprANa paMcatriMzattamA sthApaneti, tathA tRtIye sthAne jaghanyAropaNA paMcadinA, tataH paMcakaprakSepe'nyA madhyamA dazadinA, tatopi paMcakaprakSepe'nyA pAkSikI evaM paMca paMca prakSipatA tAvadgaMtavyaM, yAvatpaMcasaptati dinazatamAnA sarvotkRSTA paMcatriMzattamA AropaNeti, saMprati saMvedhabhAvanA paMcadinAyAM sthApanAyAM jaghanyA AropaNA paMcadinA, tato'nyA madhyamA dinadazakamAnA tatopi anyA pAkSikI, evaM paMcadinAM sthApanAmamuMcatA paMca paMca parivardhayatA tAvanneyaM, yAvat paMcatriMzattamA saptatidinazatamAnA sarvotkRSTA AropaNA, asyAM paMcatriMzadAropaNAsthAnAni, tathA dazadinAyAM sthApanAyAM jaghanyA paMcAhikA AropaNA, tato'nyA dazadinA, tatopyanyA pAkSikI, evaM dazadinAM sthApanAmamuMcatA paMca paMca parivardhayatA tAvadaMtavyaM, yAvadutkRSTA catustriMttamA saptatidinazatamAnA AropaNeti, asyAM catustriMzadAropaNAsthAnAni, evamuttarottarasthApanAsthAnasaMkrAMtau aMtimamaMtimaM sthAnaM pariharatA tAvadyAtavyaM, yAvatpaMcasaptatidinazatamAnAyAM sthApanAyAmekaiva jaghanyA paMcadinA AropaNeti; tathA paMcadinAyAmAropaNAyA jaghanyA paMcadinA sthApanA, tato'nyA madhyamA dazadinA, tatopyanyA paMcadazadinA evaM paMcadinAmAropaNAmaparityajatA paMca paMca parivardhayatA tAvadgaMtavyaM, yAvat paMcasaptatidinazatamAnA sarvotkRSTA paMca triMzattamA sthApanA, tato dazadinAyAmAropaNAyAM jaghanyA paMcadinA sthApanA tato'nyA paMcadinA sthApanA tato'nyA madhyamA ca dazadinA sthApanA, tato'nyA paMca dazadinA evaM dazadinAmAropaNAmamuMcatA paMca paMca parivardhayamAnena tAvadgaMtavyaM, yAvat saptatidinazatamAnA sarvotkRSTA catustriMzattamA sthApanA, evamuttarottarAropaNAsthAnasaMkrAMtAvaMtimamaMtimaM sthAnaM pariharatA tAvanneyaM, yAvat paMcasaptatidinazatamAnAyAM paMcatriMzattamAyAmAropaNAyAmekaiva jaghanyA paMcadinA sthApaneti, caturthe sthAne sthApanAsthAne Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 vyavahAra -chadasUtram-1-1/14 AropaNAsthAnecanapaMcakavRddhi pipaMcakApakRSTiH, kiMtuvRddhi nirvAekottarA, tato yadyapitadbhAvanA .dhikRtagAthAkSarAnanuyAyinI tathApi vineyajanAnugrahAya kriyate / / tadyathA, caturtha sthApanAsthAne jaghanyA sthApanA ekadinA, anyA madhyamA dvidinA, anyA tridinA, evamekaikaM prakSipatA tAvadgaMtavyaM, yAvadekonAzItyadhikadinazatatamA sthApaneti, tathA caturthasthAne jaghanyAropaNA ekadinA, tato'nyA madhyamA dvidinA, tato'nyA tridinA, evamekaikaM parivardhayatA tAvadnaMtavyaM, yAvadekonAzItyadhikadinazatamAnA sarvotkRSTA ekonAzItyadhikazatatamA AropaNeti, saMprati saMvedhabhAvanA ekadinAyAM sthApanAyAM jaghanyAropaNA ekadinA, tato'nyA dvidinA, madhyamA tato'nyA tridinA evamekadinAMsthApanAmamuMcatA ekaikaM parivardhayatA tAvadtavyaM yAvadekonAzItyadhikadinazatamAnA sarvotkRSTA ekonAzItizatatamAropaNA asyAmekonAzItyadhikazatapramANAnyAropaNAsthAnAni, tathAhi dvidinAyAM sthApanAyAM jaghanyAropaNA ekadinA, tato'nyA dvidinA madhyamA, tato'nyA tridinA evaM dvidinAMsthApanAmamuMcatA ekaikaMparivardhayatA tAvanneyaM,yAvadaSTasaptatyadhikadinazatamAnA sarvotkRSTA aSTasaptatizatatamA AropaNA, asyAmaSTasaptatizatapramANAnyAropaNAsthAnAni, pUrvasthApanAto'syAM sthApanAyAmekasya parivRddhate ekasya truTitatvAt / / ___ evamuttarottarasthApanAsthAnasaMkrAMtau tadaMtimamaMtimaM sthAnaM pariharatA tAvadyAtavyaM, yAvadekonAzItyadhikazatatamAyAM sthApanAyAmekaiva jaghanyA ekadinA AropaNeti, tathA ekadinAyAmAropaNAyAM jaghanyAsthApanAekadinA,tatonyA madhyamA dvidinA,tato'nyA tridinA, evamekadinAmAropaNAmamuMcatA ekaikaM parivarghayatA tAvadnaMtavyaM,yAvadekonAzItyadhikadinazatamAnA sarvotyakRSTA ekonAzItidinazatatamAsthApanA, asyAmekonAzItyadhikazatasaMkhyAnisthApanAsthAnAni,tathA dvidinAyAmAropaNAyAM jadhanyAsthApanAekadinA, tato'nyA dvidinAmadhyamA, tato'nyAtridinAevaM dvidinAmAropaNAmamuMcatA ekaikaMparivardhayatAtAvadtavyaM,yAvadRSTasaptatyadhikadinazatamAnAsarvotkRSTA aSTasaptatizatamAnAsthApanA asyAmaSTasaptatipramANAni sthApanAsthAnAni, kAraNaM prAguktamanusarttavyaM, evamuttarottarAropaNAsthAnasaMkrAMtAvaMtimamaMtimaM sthAnaM pariharatA tAvadnaMtavyaM, yAvadekonAzItyadhikazatatamAyAmAropaNAyAmekaiva jaghanyA ekadinA sthApaneti, iha ekaikasmin sthApanAsthAne AropaNA jaghanyA madhyamA utkRSTA ca pratipAditA, tataHsAMpratamutkRSTAropaNAparijJAnArthamAha / / [bhA.361] jo ThaNavaNA uddiTTA, chammAsA UNiyA bhavetAe / ArovaNaukkosA tIse ThavaNAenAyavvA / / vR- SaNNAM mAsAnAmazItadivasazataM bhavati, tat sthApayitvA yA sthApanA udiSTeti, yasyAH sthApanAyAH utkRSTA AropaNa jJAtumiSTA sA udiSTetyabhidhIyate, uhiSTA IpsitA, ityanAMtaraM tayA SaNmAsAH SaNmAsadivasA UnakAH kriyate, kimuktaM bhavati tAmuddiSTAM sthApanAM SaNmAsAdivasebhyo azItyadhikazatapramANebhyaH zodhayet,tato yaccheSabhavatiSThate,tattasyAH IpsitAyAH sthApanAyA utkRSTA AropaNA bhavati jJAtavyA0 / / yathA viMzatidinAyAH sthApanAyA utkRSTA AropaNA jJAtumiSTA, tato viMzatirazItyadhikazatAta paNmAsadivasasaMkhyAbhatAtazodhyate.jAtaMSaSThayadhikaMzataM.eSA viMzikAyAH sthApanAyAutkRSTA AropaNA,tataH paramAropaNAyA asaMbhavAt, viMzatyAsaha SaSNAMmAsAnAM paripUrNAnAM bhAvAt, SaNmAsAdhikasya ca prAyazcittasyAdAnAt / / tathA paMcaviMzatidinAyAH kilotkRSTA AropaNA Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM: 14, [bhA. 361] 129 jJAtumiSTA tato'zItyadhikazatAt paMcaviMzatiH zodhyate jAtaM paMcapaMcAzadadhikaM zataM eSA paMcaviMzadinAyAH sthApanAyA utkRSTA AropaNA, evaM sarvatra bhAvanIyaM, sAMpratamAropaNAsthAne utkRSTasthApanAparijJAnArthamAha[bhA.362] ArovaNA uddiTThA, chammAsA UNAgAbhavetAe / ArovaNAe tIse, ThavaNA ukkosiyA hoi / / vR-ArovaNA uddiThAyA AropaNAudiSTA sthApanA kilajJAtumiSTetibhAvaH,tathASaNmAsA UnakAH kriyatante, sA SaNmAsadivasebhyaH zodhyate ityarthaH, tato yaccheSabhaMvatiSThate, tattasyA IpsitAyA AropaNAyA utkRSTA sthApanA bhavati, yathA paMcadazadinAyAH AropaNAyA utkRSTA sthApanA jJAtubhiSTA, tataH paMcadaza azItyadhikazatAdapanIyaMte, jAtaM paMcaSaSThayadhikaM zataM tAvatpramANa paMcadazadinAyA, AropaNAyA utkRSTA sthApanA bhavati, tathA viMzatidinAyA AropaNAyA utkRSTA sthApanA kila jJAtubhiSTeti, viMzatirazItyadhikazatAdapanIyate, jAtaM SaSThyadhikazataM etAvatI viMzatidinAyA AropaNAyA utkRSTA sthApanA, evaM sarvatrApibhAvanIyaM, sAMprataM prathama sthAne kiyaMtisthApanAsthAnAni kiyaMtyAropaNAsthAnAni kiyaMto vAsthApanAropaNAsthAnAnAM saMvedhataH saMyogA ityetprarUpaNArthamAha[bhA.363] tIsaMThavaNAThANAtIsaM aarovnnaaetthaannaaiN| ThavaNANaMsaMvehocattArisayAupannaThA / / vR-prathama sthAne triMzat sthApanAsthAnAni, triMzaccAropaNAyAH sthAnAni, etacca prAgevAnekazo bhAvitamiti na bhUyo bhAvyate, ThavaNANamityAdi sthApanAnAmAropaNAbhiH saha saMvedhAH saMyogAH sarvasaMkhyayAH catvAri zatAni paMcaSaSThAni bhavaMti; tathAhi prathame viMzatidinarUpe sthApanAsthAne triMzadAropaNAsthAnAni, dvitIye paMcaviMzatidinarUpaekonatriMzat tRtIye'STAviMzatirevamekaikarUpahAnyA tAvadvaktavyaM, yAvat paMcaSaSTidinazatarUpe triMzattame sthApanAsthAne ekamAropaNAsthAnametAni ca sarvANyapyekatra likhitAni, yathoktasaMkhyAkAni bhavaMti; sthApanAgrahaNe cAropaNApi gRhyate; anayoH parasparasaMvedhAt, tata etadapi draSTavyamAropaNAsthAnAnAM sthApanAbhiH saha saMvedhAH, sarvasaMkhyA catvAri zatAnipaMcaSTInibhavaMti; tathAhiprathamapaMcadazadinarUpeAropaNAsthAnetriMzatsthApanAsthAnAni, dvitIye viMzatidinarUpe ekonatriMzat, tRtIye'STAviMzatirevamekaikarUpahAnyA tAvat vaktavyaM yAvat SaSThidinazatapramANe triMzattame AropaNAsthAne ekaviMzatidinaM sthApanAsthAnametaccasarvaM prAgeva saprapaMcaM bhAvitametAni ca sarvANyapyekatra militAni yathoktasaMkhyAkAni bhavaMti, yathoktasaMvedhasaMkhyAparijJAnArthameva krnngaathaamaah| [bhA.364] gacchuttarasaMvaggo, uttarahInaMmi pakkhive aaii| aMtimadhanamAdijuyaM, gacchaddhagunaM tusavvaghanaM / / vR-iha yadyapi prathame sthAne triMzadAropaNAsthAnAni, dvitIye ekonatriMzat tRtIye aSTAviMzatiriti kramastastathApi saMkalanAyAM yathottaramaMkA nivezyaMte, ityekadvitryAdikramaH, tatra gacchaH triMzat triMzato'kasthAnAnAMbhAvAduttaramekaM, ekottarAyA vRddharbhAvAt, AdirapyekaMsAkasthAnAnAmAdAvekasya bhAvAtgacchasya triMzatuttaraNaekenasaMvargoguNanaM,gacchottarasaMvargastasmin kimuktaMbhavati; triMzadekena nAza Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 guNyate, ekena ca guNitaM tadeva bhavatIti jAtA triMzadeva, tatra uttarahINamiti uttareNaikena hInaM, tasmina kRte ekena hInA triMzat kriyate ityarthaH, jAtAekonatriMzat tataH prakSipedAdimamekaM jAtA bhUyastriMzat etadaMtimadhanamaMtimeaMkasthAneparimANametat, AdinAekena yutaMkriyate,jAtAekatriMzatgacchastriMzat tasyArdhaM paMcadaza taiH sArddha ekatriMzatA guNyate, jAtAni saMvedhAnAM catvAri zatAni paMcapaTyadhikAni athavA'yamanyo gaNitaprakAraH - bhA.365] do rAsIuThavijjA, rUvaM puna pakkhivAhi egtto| jatto yadei addhaMtena gunaM jANasaMkaliyaM / / vR- rAzirgaccha ityarthAMtaraM, tato dvau rAzI sthApayet, kimuktaM bhavati? dvauvArAvuparyadhobhAgena triMzataM sthApayettataekataekasmin rAzau rUpaMpunaH prakSipetjAtaHsaekatriMzatyatazcayasmAccarAzeramAtmAnaM dadAti tasyArdhaM gRhyate, tatreha triMzadardhamarpayati tenekatriMzaditi, triMzato) paMcadazagRhyante, tena itaro rAzirekatriMzallakSaNo guNyate, guNiteca sati yata jAyate, tajjAnIhi, saMkalitaM sarvasaMvedhasaMkalanaM tacca catvAri zatAni paMcaSaSThIni, iha catvAri sthApanAsthAnAni catvAri cAropaNAsthAnAni tatra kasmin sthApanAsthAne kiyaMti sthApanApadAni kasminnAropaNAsthAne kiyaMtyAropaNApadAnItyetat parijJAnAya karaNamAha - bhA.366] AsIyA divasasayA, divasA paDhamANaThavaNarUvaNANa / sohi uttarabhaieThANAdurAhaMpirUvajuyA / / vR- SaNNAM mAsAnAmazItaM divasazataM bhavati, tasmAdazItAt divasazatAt prathamayoH sthApanAropaNayorye divasAstAn zodhayet, zodhayitvA ca yatra yaduttarA vRddhistatra taduttaraM tatrAyeSu tripu sthApanAsthAneSu triSu cAropaNAsthAneSu paMcAnAM paMcottarA vRddhiriti, tatrottaraM paMcacarime sthApanAsthAne carimecAropaNAsthAne padAnAmekottarA vRddhiriti, tatrottaramekaH, tatastenottareNa bhakte sati yadAgacchati, tAvaMtirUpayutAni dvayorapisthApanAropaNayoH sthAnAni, epagAthArthaH, bhAvArthastvayaMpaTsumAseSukila divasAnAmazItaMzatamityazItaMzataMdhriyate ||ttHprthmesthaane prathamAyAH sthApanAyA dinAni viMzati prathamAyA AropaNAyAH paMcadazetyubhayamIlane jAtA paMcatriMzatasA zodhyate, jAtaMpaMcacatvArizataM, tata uttareNa paMcalakSaNena bhAgo hriyate, labdhA ekonatriMzat / sA rUpayutA kriyate, prathamasthApanAropaNayoH prathamataevazodhitvAt,jAtA triMzat, etAvaMtiprathamasthAnesthApanApadAni, etAvatyeva cAropaNApadAni, tathA dvitIyesthAne prathamasthApanAyA divasAMpaMcadazaprathamAropaNAyAH paMcaubhayeSA mIlanejAtAviMzatiH sA azItizatAcchodhyate, jAtaM SaSThaM zataM, tasyottareNa paMcakalakSaNena bhAgo hiyate, labdhA dvAtriMzat rUpayutA kriyate,jAtAtrayastriMzata, etAvaMtidvitIyesthAne sthApanApadAnyetAvaMtyevacAropaNApadAni, tRtIye sthAne prathamasthApanAyA divasAH paMca, prathamAropaNAyA api paMca ubhayamIlane jAtA daza, te azItAt zatAt apanIyaMte, jAtaM saptatizataM, / / tasyottareNa paMcakalakSaNena bhAgo hiyate, labdhA catustriMzat sA rUpayutA kriyate, jAtA paMcatriMzat etAvaMti tRtIya sthAne sthApanApadAnyetAvaMtyeva cAropaNApadAni, caturthe sthAne prathama sthApanAyA eka dinaM prathamAropaNAyA apicaikaM ubhayamIlane jAte dve dine, te azItAt zatAt zodhyate, jAtamaSTasaptataM zataM / / tasyottareNa ekaikalakSaNena bhAgo hiyata, labdhamaSTasaptataM zataM tadrUpayutaM kriyate, jAtamekonAzItizatametAvaMti caturthe sthAne sthApanApadAni Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 14, [bhA. 366] 131 etAvatyevacAropaNApadAni uttarabhaie utyuktaMtatrakasminsthAnekimuttaramityuttaravibhAgakaraNArthamAha[bhA.367] ThavaNA rUvaNANatiNhaM uttaraMtupaMca paMca vinneyA / eguttariyA egAsavvAvihavaMtiaTTeva / / vR-tisRNAbhAdyAnAM sthApanAnAM tisRNAbhAdyAnAbhAropaNAnAMca padaciMtAyAmuttaraM paMca paMca vijJeyAH tisRSvapi padAnAM yathottaraM paMcottaravRddhayA pravardhamAnatvAt, ekA caturthI AropaNa ekottaravRddhayA pravardhamAnAtatastatrottaramekaMjAnIyAt,sarvasaMkhyayAcasarvAapisthApanAropaNA aSTaubhavaMti, catasraH sthApanAzcatastra AropaNA ityarthaH / / saMpratikaraNavazAtyallabdhaM padaparimANaMtatdarzayati / / [bhA.368] tIsA tettIsAvi ya paNatIsA aunasIyasayameva / eeThavaNANapayA, evaiyA cevaruvaNANaM / / .. vR- etAni ca tisRNAmapi sthApanAnAM yathAkramaM padAni tadyathA, prathamAyAstriMzat dvitIyAyAstrayastriMzat, tRtIyAyAH paMcatriMzat, caturthyA ekonAzItaM zataM, etAvatyeva catasRNAbhapyAropaNanAM yathAkramaM padAni tadyathA prathamAyAstriMzat dvitIyasyAH trayastriMzat tRtIyasyAH paMcatriMzat caturthyA ekonAzItaMzatamiti, atha kA sthApanA kA AropaNAcakatiSumAseSupratiseviteSudraSTavyetyetatparijJAnArthamAha - [bhA.369 ThavaNArovaNA divasemANAu visohaittujaMsesaM / icchiyaruvaNAe bhae asujjhamANe khivaijjhosaM / / vR- mAnAt SaNNAM mAsAnAM divasaparimANAdazItyadhikazatarUpAt vivakSitAyAH sthApanAyA vivakSitAyAzcAropaNAyA ye divasAstAn vizodhayet, vizodhya ca yaccheSamupalabhyate, tat IpsitayA adhikRtayA yasyA divasAH pUrvaM vizodhitAstayA ityarthaH / / AropaNayAbhajedbhAgaM hiyAtabhAgecahRte yadirAzirnirlepaH zudhyati, tatona kimapi prakSipyate, kevalaM sA AropaNA kRtsnabhAgaharaNAt kRtsneti vyavahriyate, / / yadipunarnirlepo na zuddhayati, tataH kSipatijhoSAM yasminprakSipte samo bhAgahArobhavati, sa rAziH samakaraNo jhoSa uktaMca, jhositti vA samakaraNatti vA egaThaM / / sA ca AropaNA akRtsnabhAgaharaNAt akRtsnetivyavahartavyA, tathAca yathoktasvarUpameva jhoSamupadarzayati / [bhA.370) jettiyametteNaMjo,suddhaM bhAgaMpayacchatI rAsI / / tattiyamettaM pakkhiva akasiNarUvaNAe jhosagaM / / vR-yAvanmAtreNa prakSiptena so'dhikRtarAziH zuddhaM nirlepaMbhAgaM prayacchati, tAvanmAtraMprakSipa, etat akRtsnA,AropaNAyAuktazabdArthAjhoSAgraMjhoSaparimANaM; yathAkenApipRSTaM, vizikAsthApanApAkSikI cAropaNA katibhirmAsaiH pratisevitairniSpannA ? ucyate, trayodazabhirmAsaiH; kathametadavasIyate, iti ceducyate, iha SaNNAM mAsAnAmazItaM divasazatamityazItaM zataM dhriyate tato viMzikAyAH sthApanAyA viMzatidinAni pAkSikyAzcAropaNAyAH paMcadazadinAni zodhyaMte, ThavaNArovaNAdivase mANAi visohai tu iti vacanAt, zeSaM jAtaM, paMcacatvArizaM zataM icchiyaruvaNAe bhaie iti vacanAt adhikRtayA paMcadazadinayAAropaNAyAbhAgo hiyate, tatracoparitanorAziH zuddhaMbhAgaMnaprayacchati, paMcasuprakSipteSu prayacchatIti paMcaparimANo'tra jhoSaH prakSipyate, tato bhAge hRte labdhA dazamAsAH tathA divasAH paMcahi bhaiyAdurUvahINAutebhavemAsAitivakSyamANavacanAt / sthApanAdivasAnAM viMzataH paMcabhirbhAgohiyate, Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 vyavahAra - chedasUtram - 1- 1/14 labdhAzcatvAraste dvirUpahInAH kriyate, sthitau dvau mAsau sthApanAyAH tathA paMcadazadinAyA AropaNAyAH paMcabhirbhAgo hiyate, labdhAstrayaste dvirUpahInAH kRtA jAta eko labdha AropaNAyA eko mAsaH, tena yadi vA prathameyamopaNeti labdhA mAsA daza ekena guNyate jAtA dazaiva ekena guNitaM, tadeva bhavatIti nyAyAt, tato dvau sthApanA paMcaviMzatidinA cAropaNA katibhirmAsaiH pratisevitairniSpannA ? ucyate, trayoviMzatibhirmAsaistathAhi sthApanAdivasA viMzatirAropaNAdivasAH paMcaviMzatirete militAH paMcacatvAriMzat te SaNmAsadivasebhyo'zItizatasaMkhyebhyaH zodhyaMte, jAtaM zeSa. paMcatriMzatzataM, tato'dhikRtayA paMcaviMzatidinayA AropaNayA tasya bhAgo hiyate, tatroparitano rAziH zuddhaM bhAgaM na prayacchati, paMcadazasu ca prakSipteSu prayacchatIti paMcadazaparimANo'tra jhoSaH prakSipyate, labdhAH SaNmAsAH, tathAdhikRtAropaNAyAH paMcabhirbhAgo hiyate, labdhA paMcaH, te dvirUpahInAH kriyate, jAtAstrayaH etAvaMtazcAropaNAyA mAsA yadi ceyaM tRtIyAropaNeti tiNhaMpi guNasu laddhaM icchiyarUvaNAe jaimAsA iti vakSyamANavacanAt teSaNmAsAstribhirguNyaMte, jAtA aSTAdaza dvau sthApanAmAsau trayazcAropaNAmAsA iti, sarvasaMkhyayA trayoviMzatimAsAH athavA anyathA jhoSaparimANaM kathayati [ bhA. 371] ThavaNA divase mAnA visohaittANa bhayaha rUvaNAe / jo cheyaM saviseso akasiNaruvaNAe so jhoso / / vR-mAnAt SaNmAsadivasaparimANAt azItizatAt sthApanAdivasAt adhikRtasthApanAvAsarAn vizodhaya, vizodhya ca yaccheSamavatiSThate, tadAropaNayA adhikRtAropaNAdivasairbhaja, bhAgahAraM kuryAt, bhAge ca hRte yaH chedAdaMzAnAM vizleSaH iha vizleSe kRte sati yadavatiSThate, tadapi vizleSato jAtatvAt vizleSaH, sa tAvatpramANo'kRtsnAropaNAyAM jhoSaH, yathA SaNmAsadivasaparimANabhUtAt azItizatAt viMzikAyAH sthApanAyAH divasA viMzatiriti, tato viMzatiH zodhyaMte jAtaM SaSTyadhikaM zataM / / tataH pAkSikyAmAropaNAyAM saMcayamAsA jJAtumiSTA iti, paMcadazabhirbhAgo hiyate, sthitAH zeSA daza adhastAcchedaH paMcadaza, tebhyo daza vizliSyaMte, sthitAH paMca AgataMpaMcadazikyAmakRtsnAropaNAyAM paMcako jhoSaH, tathA azItizatAt sthApanAdivasA viMzatiH zodhyaMte, jAtaM SaSTaMzataM / / tataH paMcaviMzatidinAyA AropaNAyAH saMcayamAsA jJAtumiSTA iti, paMcaviMzatyA bhAgI hiyate, tathA zeSA / daza chedo'dhastAt paMcaviMzatistasyA daza vizliSyaMte, sthitAH paMcadaza AgataM paMca viMzatidinAyAmAropaNAyAM pakSo jhoSaH, evaM sarvatra bhAvanIyaM / [ bhA. 372 ] i jattha puna dei suddhaM, bhAgaM ArovaNAu sA kasiNA / / dopi guNasu laddhaM icchiyaruvaNAe jai mAsA / / vR-yasyAM punarAropaNAyAmuparitano rAziH zuddhaM bhAgaM prayacchati, na kiMcit pazcAdyasyAvatiSThate, iti bhAvaH sA AropaNA kRtsnA bhAgaharaNAt kRtsneti pratipattavyA, yathA viMzatidinA, tathAhi kenApi pRSTaM viMzikA sthApanA viMzikA cAropaNA katirbhirmAsaiH pratisevitairniSpannA ? ucyate, aSTAdazabhirmAsauH, kathametadavaseyamiticet ? ucyate, SaNNAM mAsAnAmazItaMdivasazataM, tebhyo viMzatirdinAni, sthApanAyA viMzatirdinAnyAropaNAyAH zodhyaMte, jAtaM zeSaM catvAriMzaMtataM, tata icchiyaruvaNAe bhae iti vacanAt, viMzikayA AropaNayA bhAgo hiyate, bhAge ca hate uparitano rAzirnirlepaH, zuddha eSA kRtsnAropaNA labdhAH saptamAsAH tato doNhapi guNasuladdhaM icchivaruvaNAe jai mAsA iti, vakSyamANavacanAt iyamAropaNA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udazaka: 1, mUla : 14, bhA. 372/ 133 prAguktakrameNa dvAbhyAM mAsAbhyAM niSpanneti saptamAsA dvAbhyAM guNyaMte, jAtAzcaturdazamAsAH, tato dvausthApanAmAsaucAropaNAmAsAvitisamuditAzcatvAraHtecaturdazasuprakSipyaMte, AgataMviMzikAsthApanA viMzikA cAropaNA aSTAdazabhimasiniSpanneti, doNhaMtu ityAdi dvAyorapi AropaNAyAH kRtsnAkRtsnayorlabdhumIpsitAyAAropaNAyA yatimAsAyatibhimasirIpsitAropaNAniSpannetiyAvattatibhirguNaya, yadyekena mAsena niSpannA tata ekena guNAya, atha dvAbhyAM mAsAbhyAM niSpannA tarhi dvikenApyatha tribhistatastribhirityAdi, athavA dvayorapyAropaNayoH kRtsnAkRtsnayorlabdhaM, yatimAsAstata IpsitayA AropaNayA guNaya, yadiprathamA tata ekena guNavate, atha dvitIyA tato dvAbhyAmatha tRtIyA tatastribhirityAdi, etaccaprAgapibhAvitaM, tadevamazItizatAtsthApanAropaNAdivaseSuzodhiteSuyaccheSaM tadvaktavyatoktA, saMprati sthApanAropaNAdivasebhyo yathA mAsA AgacchaMti mAsebhyo vA divasAstathA pratipAdayati[bhA.373 divasA paMcahiMbhaiyAdurUvahINAutebhavemAsA / / mAsA durUvasahiyA paMcaguNA tebhave divasA / / vR-sthApanAyA AropaNAyA vA divasAH paMcabhirbhajyaMte, paMcabhisteSAMbhAgo hiyate itibhAvaH, tato bhAge hate labdhAste dvirUpahInAH kriyate, tato rUpadvayaM spheTyate iti bhAvaH, rUpadvika vA spheTite yadavaziSyate, tebhaveyurmAsA, yathA viziMkAyAH sthApanAyA divasA viMzatisteSAMpaMcabhirbhAgo hiyate, labdhAzcatvAraste dvirUpahInAH kriyate, sthitau dvau, AgataM viMzikA sthApanA dvAbhyAM mAsAbhyAM niSpannA, tathA pAkSikyA AropaNAyA dinAnipaMcadaza teSAM paMcabhirbhAgaharaNaM labdhAstrayaste dvirUpahInAH kriyate, sthita eka AgataM pAkSikI AropaNA ekana mAsena niSpannA, viMzikAropaNA viMzikA sthApanA ca dvimAsaniSpannA bhAvanIyA, tRtIyAyAH paMcaviMzatidinAyA AropaNAyAH divasAH paMcaviMzatisteSAM paMcabhirbhAgahAro, labdhAHpaMcatedvirUpahInAH kRtAH sthitAstrayaH, AgataMpaMcaviMzatidinA, tRtIyAropaNA tribhirmAsainiSpanA evaM sarvatrabhAvanIyaM,mAsA dUruvasahiyA ityAdi, yatimAsAH sthApanAyAmAropaNAyAM vAdhikRtakaraNavazAllabdhAstedivasAnayanAyadvirUpasahitAH kriyate, tatapaMcaguNAstatobhaveyuyathoktA divasAH, yathA viMzikAyAHsthApanAyA dvaumAsau to dvirUpasahitau kriyete,jAtAzcatvArastepaMcabhirguNyaMte, AgataMviMzikAyAH sthApanAyAviMzatirdinAnitathApAkSikyA AropaNAyAekomAsaH,sadvirUpasahitaH kriyate, jAtAstraya ste paMcarbhiguNyate, AgataM pAkSikyA AropaNAyAH paMcadaza dinAni tathA paMcaviMzatidinAyA AropaNAyAstrayomAsAstevirUpayutAH kriyate,jAtAH paMcatepaMcabhiguNyaMte, AgataM paMcavizatirdinAni evaM sarvatrabhAvanIyaM, tadevaM karaNAnyabhidhAyopasaMhAramAha, [bhA.374] ThavaNArovaNasahiyA saMcayamAsA havaMtievaiyA / / katto kiMgahiyaM tiya ThavaNAmAse tatosohe / / vR-pUrvaM ThavaNArovaNadivase mANAu visohaitu ityAdi karaNavazAt ye labdhA mAsAste'naMtaroktakaraNavazAdAnItA ye sthApanAropaNA mAsA statsahitAHkriyaMte, tataH ziSmebhyaH evaM prarUpaya, asyAM sthApanAyAmasthAMcAropaNAyAmetAvaMtaHsaMcayamAsAH,sarvaprAyazcittasaMkalanamAsAbhavaMti, tadevaMyatibhimasiH pratisevitairyAsthApanA AropaNAca niSpannA. tadetatapratipAditamadhunA tasyAMtasyAsthApanAyAmAropaNAyAMsaMcayamAsAnAMmadhyekuto mAsAt kiMgRhItamiti pratipAdanArthamAha, katto ityAdi-ziSyaH Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 vyavahAra - cheTasUtram - 1-1 /14 pRcchati, tasyAM tasyAM sthApanAyAmAropaNAyAM ca saMcayamAsAnAM madhye kuto mAsAt kiM gRhItamatra sUriH karaNamAha, ThavaNAmAse tato sohe, tataH saMcayamAsasaMkhyAtaH sthApanAmAsAn zodhayet zodhite ca sati [ bhA. 375 ] divasehiM jaihiM mAso nipphanno havaI savva rUvANaM / / taihiM guNiyAu mAsA, ThavaNadinadina juyA uchammAsA / / vR- sarvAsAmAropaNAnAM vatibhirdivasairmAso bhavati, niSpannastatibhirguNitAste mAsAH karttavyAH, punaH sthApanAdinayuktAstataste paNmAsA bhavaMti, yathA prathamAyAmAropaNAyAM trayodazaM saMcayamAsAstebhyaH sthApanAmAsau dvau zodhito, sthitAH pazcAdekAdaza, atrAropaNAyAmeko mAsaH, sa ca paMcadazabhirdinairniSpanna iti, te ekAdaza paMcadazabhirguNyaMte, jAtaM paMcapaSTaMzataM, tato viMzatirdivasAH sthApanAsatkAH prakSipyaMte, jAtaMpaMcAzItaM zataM paMcajhoSa iti te tyaktA jAtAH SaNmAsAH AgataM dvAbhyAM sthApanIkRtAbhyAM mAsAbhyAM daza daza dinAni gRhItAni, zeSebhyastvekAdazabhyaH paMcadaza paMca dinAni, kevalaMtanmadhyAtpaMcajhopaH kRtaH paMcadinAni tyaktAnIti bhAvaH, jhoSazabdasya tattvatastyAgavacitvAdata eva ca yAnyamUni paMcadinAni tyaktAni, tAnyeva prAkrAzisamakaraNArthaM prakSiptAnIti samakaraNaprakSepaNIyAM rAzijhaSazabdenoktAH, evaM sarvatra jhoSabhAvanA bhAvanIyA, tathA viMzikAyAM sthApanAyAM viMzikAyAM cAropaNAyAmaSTAdaza kila saMcayamAsAstebhyo dvau sthApanAmAsau zodhito jAtAH SoDaza, atra viMzatidinAropaNA dvimAsetyekeko mAso dazabhirdinainiSpannastataste SoDaza dazabhirguNyaMte, jAtaM SaSTaM zataM / / tataH sthApanAdivasA viMzatiH prakSipyaMte, jAtamazItaM zataM Agatamatra dvAbhyAM sthApanAmAsAbhyAM daza daza vAsarA gRhItAH zeSebhyopi SoDazebhyo mAtrato daza dazeti tathA viMzikAyAM sthApanAyAM paMcaviMzikAyAM cAropaNAyAM trayoviMzatiH saMcayamAsAstebhyo dvau sthApanAmAsau zodhito, jAtA pazcAdekaviMzatiH, paMcaviMzatidinA cAropaNA tribhirmAsairniSpannetyekaiko mAsaH, sa tribhAgairaSTabhirdinairniSpannastata ekaviMzatiraSTabhirguNitA, jAtamaSTaSaSTaM zataM tribhAgaguNite ca labdhAH sapta tepitatra prakSipyaMte, jAtaM paMcasaptataM zataM; tatraviMzatiH sthApanAdivasAH prakSipyaMte, jAtaM paMcanavataM zataM tatra paMcadaza dinAni jhopa iti tAnyapanIyaMte, jAtamazItaM zatamAgatamatra dvAbhyAMsthApanIkRtAbhyAM mAsAbhyAM daza daza rAtriMdivAni gRhItAni, zeSebhyastvekaviMzatimAsebhyo mAtrataH satribhAgAnyaSTAvaSTau rAtriMdivAni, kevalaM tatrApi paMcadaza dinAni jhoSIkRtAnIti, tadevaM sthApanAtaH zepamAsaMbhyo mAtrato yat gRhItaM, tatpratipAditamadhunA zeSamAsebhyo yat yebhyovizeSato gRhItaM tat pratipAdanArthaM karaNamAha[ bhA. 376 ] - ruvaNAI jai mAsA, taibhAgaM taM kare ti paMcaguNaM / / sesaMca paMcaguNiyaM ThavaNAdivasA juyA divasA / / bR sthApanAmAseSu zodhiteSu vacchepamavatiSThate, tat AropaNAyAM yatimAsAstatibhAgaM tAvatsaMkhyAkabhAgaM karoti, kRtvA cAdyabhAgaM tripaMcaguNaM paMcadazaguNaM karoti, zeSaM tu samastamapi paMcaguNaM etaccaivaM draSTavyaM, pAkSikyAdiSvAropaNAsu yadipunarekadinA dvidinA yAvaccaturdazadinA AropaNA tadA yatidinA AropaNA tatiguNaM kuryAt, tataste divasA sthApanAdivasayutAH kriyate, tato divasAH SaNmAsadivasA bhavaMti, tadyathA prathamAsAM sthApanAyAM prathamAyAM cAropaNAyAM trayodaza saMcayamAsAH tebhyo sthApanAmA zodhito jAtA ekAdaza, anyaM tu bruvate, atrAyaM vRddhasaMpradAyaH yadyekasmAt mAsAn niSpannA AropaNA, tataH pratisevitamAsebhyaH sthApanAyA AropaNAyAzca mAsAH zodhayitavyAH atha Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 135 uddezaka H 1, mUlaM: 14, [bhA. 376] TyAdimAsai niSpannAropaNA tataH prati sevitamAsebhyaHsthApanAmAsA eva zodhyaMte, nArIpaNAmAsA iti tataH tanmatenadvausthApanAmAsAvekazvAropaNAmAsaititrayaHsaMcayamAsebhyaH trayodazabhyaHzodhyaMte, jAtA dazeti / tatra svamate adhikRtAropaNA ekamAsaniSpanneti ekAdaza bhAgena kriyate, ekabhAgakataMca tattathArUpameva bhavatIti jAtAH samuditA eva te ekAdaza, tataH tipaMca guNitamiti vacanAt paMcadazabhirguNyaMte, jAtapaMcaSaSTaMzataM / / tatrasthApanA divasAH viMzatiprakSiptA jAtapaMcAzItaMzataMtataH paMca rAtridivAnyatra jhoSIkRtAnIti tAnyapasAryaMte, jAtamazItaM zataM, matAMtareNa tu te dazamAsA eka bhAgIkRtAHpaMcadazabhirguNyate,jAtapaMcAzaMzataM / / tataHsthApanA divasAviMzatirAropaNAdivasAH paMcadaza prakSipyaMte, jAtapaMcAzItaMzataM / / paMca dinAni jhoSa ititAni tato'panIyaMte, jAtamazItaMdivasazatamAgataM, dvAbhyAMsthApanIkRtAbhyAMmAsAbhyAMdazadaza dinAnigRhItAni,zeSebhyastvekAdazamAsebhyapaMcadaza paMcadaza dinAni yAvatpaMca dinAnijhoSIkRtvAnitathA viMzikAyasthApanAyAM viMzikAyAMcAropaNAyAmaSTAdazasaMcayamAsAstebhyo dvausthApanAmAsAvapanItI,jAtAHSoDaza, tato'trAropaNAdvAbhyAM mAsAbhyAM niSpannetikRtvA teSoDazadvAbhyAMbhAgAbhyAM kriyate, ekatopyaSTAvuparitopyaSTAvadhaH tatroparitanamAdyabhAgaM tipaMcaguNamitivacanAtpaMcadazabhirguNayet, jAtaM vizaMzataM ||adhstnaastvssttausesNc paMcaguNiyamiti vacanataH paMcabhirguNyaMte, jAtaMcatvAriMzat / / ubhayamilitejAtaMpaSTaMzataM / / atra sthApanAmAsAbhyAM daza daza rAtridivAni gRhItAni, aSTAbhyo mAsebhyaH paMcadaza paMcadazAnyebhyastvaSTAbhyaH paMca paMceti tathA viMzikAyAM sthApanAyAM paMcaviMzikAyAM cAropaNAyAM trayoviMzatiH saMcayamAsAstebhyo dvau sthApanAmAsau zodhitau jAtAH pazcAdekaviMzatiratrAropaNA tribhirmAsainiSpanne ti kRtvA te ekaviMzatiH saMcayamAsAstribhAgAH kriyate, jAtAstrayaH saptakAH puMjAH tataH prathamesaptatipaMcaguNamitivacanAtpaMcadazabhirguNyaMte, jAtapaMcottarazataMtatrapakSo jhoSaitipaMcadaza zodhyaMte,jAtA navatiHzeSaucadvau bhAgau saptakozeSaM capaMcaguNamiti vacanAta, pratyekaMpaMcabhirguNyaMte, jAtAubhayatra pratyekaMpaMcatriMzat ubhayamIlane jAtAH saptatiHsA pUrvarAzau prakSiptA jAtaMSaSTyadhikaMzataM atra viMzatiH sthApanAdinAH prakSiptA jAtamazItaMzatamAgatamatra dvAbhyAM sthApapanIkRtAbhyAM mAsAbhyAM daza daza vAsarA gRhItAH saptabhyo mAsebhyaH paMcadaza caturdazabhyo mAsebhyaH paMca paMca paMcadaza vAsarAzca jhopIkRtA iti evaM sarvatra bhAvanIyaM, tadevaM yA sthApanA AropaNA ca yatibhirmAsaiH pratisevitai niSpannA yasyAMcasthApanAyAmAropaNAyAM ca saMcayamAsAnAMmadhye yatomAsAtyatgRhItaM tadetatsarvaM pratipAdita madhunA yatsthApanAyA AropaNAyAzca mAsAnayanAya karaNamuktaM, divasA paMcahiM bhaiyA ityAdi tat prathamasthAne evaM sarvAtmanA vyApi na dvitIyAdiSu sthAne teSu hi kvacittadapyasti, kvacidanyathApi tatastatrobhayaM vivakSuH prathamatastAvadevakaraNamAha - [bhA.377] divasA paMcahiMbhaiyA, durUpahInAya tebhavemAsA / / ___ mAsA durUvasahiyA paMcaguNA tebhave divasA / / vR. asyA vyAkhyApUrvavat / [bhA.378] jattha yadurUvahInaMna hojjabhAgaMca paMcahina dijjaa| tehiM ThavaNarUvaNA mAso egouteceva / / vR-yatrapunaHsthApanAsuAropaNAsucapaMcadinAdikAsupaMcabhirbhAgahRteyallabdhaMtadvirUpahInaM bhaveta, Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 paMcadinAdikAsu navadina paryaMtAsu dvAyoreva rUpayorasaMbhavAt, dazAdikAsu caturdazadina paryaMtAsu dvihInarUpatAyAM zUnyatApatteH, yadivA yatsu sthApanAsvAropaNAsu caikadinAdiSu caturdinaparyaMtAsu paMcabhirbhAgamuparitanI rAzi dadyAtstIkatvAt, tatratAsu sthApanAsvAropaNAsucaiko mAsodraSTavyaH / / dinAu te cevatti-dinAnyapi tAnyeva yAnyupAttAni na punarmAsasaMkhyAM dvirUpasahitAM kRtvA paMcabhizca guNayitvA dinAnyAnetavyAnIti bhAvaH, atha kiyaMto divasAH sthApanAyAmAropaNAyAM ca prAguktakaraNamaMtaraNaiva mevaikasmAnmAsAta pratipattavyAH ? tatra Aha - [bhA.379] ekAdIyA divasA nAyavvA jAva hoticaudasao | ekAto mAsAto niSphannA parato dugahInA / / vRekasmAnmAsAta niSpannA divasA ekAdayo jJAtavyA, yAvatta caturdaza bhavaMti, kimuktaM bhavati, ekadinAdikAzcaturdazadinaparyaMtAH sthApanA AropaNAzca divasA paMcahiM bhaiyA, ityAdi karaNaprayogamaMtareNaivameva ekasmAnmAsAtpratipattavyA iti, parato dugahINatti, parataH paMcadazadinAdikAsu sthApanAsvAropaNAsucadugahINatti padaikadezepadasamudAyopacArAt divasA, paMcahiMbhaiyA,durUvahInA iti karaNatomAsAH pratyetavyAH, tatraiva prakArAMtaramAha - [bhA.380] jaivA rUvahIne kayaMmi hojjAjahiMtuAgAsaM / / tatthaviegomAso, divasotecevadoNhaMpi / / vR-yadivetiprakArAMtareNatacca prakArAMtaramidaMpUrvadazadinAdikAsucaturdazadinaparyatAsudvirUpahInatayA evAsaMbhavata eko mAsa uktto, yadivA bhavatu tatra dvirUpahInatA tathApyetat karaNavazAttatraiko mAsaH pratipattavya iti, tadeva karaNamAha / / durUvahIne ityAdi yatra yAsudazadinAdikAsu caturdazadinaparyaMtAsu paMcabhirbhAgahateyallabdhaM,tasmin dvirUpahIne kRtesatibhavedAkAzaMzUnyaM,tatrApyekomAsodraSTavyaH, divasA apidvayAnAMsthApanA'ropaNAnAMtaevajJeyA, yeupAttAnatuprAguktakaraNavazatomAsasaMkhyAtaAnetavyA itibhAvaH / athayatrotkRSTA sthApanAropaNAvA tatrasthApanAropaNAbhyAmevaSaNAMmAsAnAM paripUrNabhavanAt ThavaNArovaNadivase mANAu visohaittu jaM sesamityAdi karaNaM na pravarttate, tadapravRttau ca kathaM saMcayamAsasaMkalanaM kartavyatata Aha - [bhA.381] ukkosA ruvaNANaMmAsAje hotikaraNaniddivA / / teThavaNAmAsajuyAsaMcayamAsAusavvAsiM / / vR- sarvAsAmutkRSTAnAmAropaNAnAM ye mAsA bhavaMti, karaNanirdiSTAH divasA paMcahiM bhaiyA ityAdinA AropaNAkaraNena nirdiSTAste sthApanAmAsayutAH sthApanAyAM ye karaNavazato labdhA mAsAH saMyuktAH saMcayamAsA draSTavyAH, yathA viMzikAyAM sthApanAyAM SaSTadinazatAyAmAropaNAyAM dvAtrizanmAsAH tathAhi sthApanAyAM dvau mAsau labdhau, tau ca prAgeva bhAvito, AropaNAyAH paMcabhirbhAgo hiyate, labdhA dvAtriMzat sA dvirUpahInA kriyate jAtA trizaMt sthApanAmAsau tatra prakSiptAvAgataM dvAtriMzat pratisevitA mAsAH, athAtrakutomAsAkiMgRhItaM? ucyate, dvau dvAtriMzataHsaMcayamAsebhyaHsthApanAmAsauzAdhyete, sthitAH pazcAtriMzanmAsAH tataiyamAropaNA trizatAmAsainiSpannA triMzattamAceti triMzadbhAgAH kriyate, Agata ekaikasmin bhAgeekaiko mAsaH,tatraprathamobhAgaHpaMcadazabhirguNyate, jAtA paMcadaza,zeSA ekonatriMzata paMcabhirguNyate, jAtaM paMcacatvAriMzatzataM ubhayamIlane SaSTaM zataM / tatra sthApanAdivasA viMzatiH prakSiptA Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 14, [bhA. 381] 137 jAtamazItaMzatamAgatamatradvAbhyAMsthApanIkRtAbhyAM mAsAbhyAMdazadazadivasA gRhItAH,ekasmAtpaMcadaza zeSebhyaH paMcapaMcetievaMsarvatrabhAvanIyaMtatraprathamasthAne yAvatI prathamAsthApanA yAvatIca prathamAropaNA yAvaMtazca tatrasaMcayamAsAstadetatpratipAdayati[bhA.382] paDhamA ThavaNA vIsA, paDhamA ArovaNA bhave pakkhe / / tershiNmaasehipNcuraaiNdiyaajhoso|| vR-prathama sthAne prathamA sthApanA viMzikA viMzatidinA prathamA cAropaNA bhavati, pakSaH pakSapramANA eSA sthApanAropaNA ca trayodazabhirmAsainiSpannA, tathA eSAropaNA akRtsnA tato'vazyamasyAM jhoSo'bhUditi, jhoSaparimANamAha, paMcarAtriMdivAni jhoSaH etadviSayA bhAvanA prAgeva kRtA, na bhUyopi kriyate, adhunA prathama sthAne eva prathamasthApanAyA dvitIyAropaNAyAzca yAvaddinA bhavaMti, yAvadbhizca saMcayamA reSAsthApanAropaNAca niSpannAtadetatpratipAdayati[bhA.383] paDhamA ThavaNA vIsA, biiyA ArovaNAbhavevIsA / aThArasamAsehiM esA paDhamAbhave kasiNA / / / vR-prathamasthAne prathamAsthApanA viMzatirdvitIyA AropaNAbhavedviMzikA viMzatidinAeSAsthApanA AropaNA ca niSpannA aSTAdazabhirmAsaireSA cAropaNA kRtsnabhAgaharaNAta kRtsnA prathamA sa sarvAsAM kRtsnAropaNAnAmiti, evadviSayArpibhAvanAprAgevakRtetinabhUyaH kriyate, saMpratiprathamasthAne prathamAyAM sthApanAyAM yAvaddinA tRtIyA AropaNA yatibhizcasaMcayamAsaiste ubhe niSpanne tatpratipAdayati - [bhA.384] paDhamA ThavaNAvIsA taiyA ArovaNA upaNavIsA / / tevIsA mAsehiM pakkhou tahiM bhavejhoso / / vR- prathama sthAne eva prathamA sthApanA viMzatidinA tRtIyA cAropaNA paMcaviMzatidinA epA prathamA sthApanA tRtIyAcAropaNA trayoviMzatibhirmAsainiSpannA, iyamapyakRtsnAropaNA itijhoso'trAbhUt ato jhoSaparimANamAhapakSastatratasyAMtRtIyAyAbhAropaNAyAMjhoSaiti vizeSaHsthApanAropaNAnAM dinaparimANe saMcayaparimANeveti, dezaparimANamAha - [bhA.385] evaM eyAgamiyA, gahAto hotiAnupuvIe / / eegA kameNabhave cattArisayAupaNaTTA / / vR- evamuktena prakAreNa eso'naMtarodito dinamAnAdilakSaNogamaH prakAro yAsAMtA etadgamikA gAthA bhavaMtyAnupUrvyAnukrameNA'nyApijJAtavyA, yathA -- paDhamA ThavaNA vIsA cotthA ArovaNA bhvetiisaa| chavvIsA mAsehiM vIsairAiMdiyA jhoSo / / ityAdi; athAnenaprakAreNa kiyatsaMkhyAkA gAthAanugaMtavyAH tata Aha, eeNetyAdietena krameNa catvArizatAni paMcaSaSTAni gAthAnAM bhavaMti, iyamatra bhAvanA viMzikAM sthApanAmamuMcatA paMca paMca AropaNAyAMprakSiptAHtAvannetavyaM,yAvadaMtimA AropaNAetAsusaMcayamAsAnayanAyaprAguktakaraNalakSaNaM prayoktavyaM, tadyathA azItAt divasazatAt prAk sthApanAropaNAdivasAH zodhayitavyAH, tato yaccheSamavatiSThate, tasyAdhikRtAyA AropaNAyA bhAgo harttavyastatra yadi zuddhaM bhAgaM na prayacchati, tato yAvatA prakSiptena paripUrNo bhAgaH zuddhyati, tAvanmAtrI jhoSaH prakSepaNIyaH, tatprakSepAnaMtaraca bhAge hRte ye Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 labdhA mAsAste yatibhisirAropaNA niSpannAH tatibhirguNayitavyAstataH sthApanAropaNamAsA apitatra prakSipyaMte, tataH samAgacchati pratisevitamAsaparimANamiti kRtvAmAsAt kiM gRhItamityasyAmapi jijJAsAyAM saMcayamAsebhyaH prathama sthApanAmAsAH zodhayitavyAstataH zeSA ye mAsAstiSThati, yatibhirmAsainiSpannA yatsaMkhyAkA vA AropaNA tAvaMto bhAgAH karttavyAH, tatra prathamo bhAgaH paMcadazabhirguNayitavyaH,zeSAH sarvepaMcabhirguNanIyAH etesarvepidivasA ekatramIlayitavyAH; yazcajhoSaH prakSiptaHsazodhayitavyaHtataH sthApanAdivasAHprakSepaNIyAH; AgataphalamapyevaM kathanIyaM,yatibhirdivasaH sthApanAmAso niSpannastatidivasAH sthApanIkRtebhyo mAsebhyaH pratyekaM gRhItA yAvaMtazca mAsAH paMcadazabhirguNitAstAvadbhyaH paMcadazazeSebhyaH paMca paMceti evaM paMcaviMzikAyAmapi sthApanAyAM pAkSikyAdaya AropaNA draSTavyAH, yAvaccaramA paMcapaMcAzaddinazatamAnA triMzatkAyAM sthApanAyAM pAkSikyAdaya AropaNA yAvat paMcAzaddinazatamAnA evaM tAvat yAvaccaramAyAM sthApanAyAM paMcaSaSTidinazatamAnAyAM pAkSikyekAropaNA etAsu ca pUrvabhaNitena prakAreNa catvAriMzatAni paMcaSaSTAdhikAni gAthAnAM kartavyAnItiprathamaM sthApanAropaNAsthAnaM samAptaM / / saMprati dvitIyaMsthApanAropaNAsthAnaM pratipipAdayipuridamAha - [bhA.386] tettisaM ThavaNapayA tettIsArovaNAeThANAI; ThavaNANaM saMveho, paMceva sayAuegaTThA / / vR-dvitIyesthAne trayastriMzatsthApanApadAni, trayastriMzaccAropaNAyAH sthApanApadAni etaccaprAgeva bhAvitamitinabhUyobhAvyate,saMpratisaMvedhaparimANamAha, ThavaNANamityAdisthApanAnAmAropaNAbhiH saha saMvedhAH sarvasaMkhyayA bhavaMti, paMcazatAnyekaSaSTAni ekapaSTayadhikAni / / kathametadavasAtavyamiti ceducyate,iha saMvedhasaMkhyAnayanAya prAguktA gacchottarasovageityAdikaraNagAthAgacchazcAtra trayastriMzat tathA ca gacchAnayanAya pUrvasUripradarzitayaMkaraNagAthA / [bhA.387] ThavaNArovaNavijuyA chammAsA paMcabhAgabhaiyAje / / rUvajuyA ThavaNapayA tisucarimAdesabhAgeko / / vR- asyA vyAkhyA-SaNNAM mAsAnAM samAhAraH SaNmAsaM, tasmAt SaNmAsAt sthApanAropaNadivasairvirahitAttadanaMtara paMcabhAgasaktAtyelabdhAsterUpayutAH saMtoyAvatobhavaMti,etAvaMtisthApanApadAni etAvAntatra gacchaitibhAvaH, etaccatriSvAdyeSusthAneSudraSTavyaM, casmepisthAne eSaevAdezaH, kevalamekena bhAgo harttavyaH, eSa gAthAkSarArthaHbhAvArthastvayaMprathamesthAne prathamAsthApanA viMzatidinAprathamA cAropaNA paMcadazadinA ubhayamIlane dinAnipaMcatriMzattAniSaNmAsadivasebhyo'zItazatapramANebhyaHzodhyaMte, jAtaM paMcacatvAriMzaMzataM, tasya paMcabhirbhAgo hriyate, labdhA ekonatriMzat sA rUpayutA kriyate, jAtA triMzat AgataM prathama sthAne triMzat gacchaH, tathA dvitIya sthAne prathamA sthApanA paMcadazadinA prathamA cAropaNA paMcadinA ubhayamIlane jAtAni dinAni viMzatiH, SaNmAsadivasebhyo azItazatapramANebhyaH zodhyaMte, jAtaM SaSTizataM / / tasya paMcabhirbhAgo hriyate, labdhA dvAtriMzat sA rUpayutA kriyate, jAtA trayastriMzat, AgataM dvitIya sthAne trayastriMzat gacchaH, uttaramekaH AdirapyekaH atra bhAvanA prAguktAnusatavyAH, tatra gacchastrayastriMzat ekena guNyate, ekena guNitaM tadava bhavatIti jAtAtrayastriMzadevasA uttaraNaikena hInA kriyate, jAtA dvAtriMzat tatrAdimamekakalakSaNaM prakSipet jAtA bhUyastrayastriMzat etadaMtimaM dhanaM, Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM: 14, [bhA. 387] 139 etaccAMtimaM dhanamAdinA ekakena yutaM kriyate, jAtA catustriMzat, sA gacchArdhena guNayitavyA, tatra gaccharAzerviSamatvAtparipUrNamadhUna labhyateiticatustriMzada kriyate,jAtAsaptadaza,tegacchena paripUrNena guNyaMte,jAtAnipaMcazatAnyekaSaSTAni ||sNprtysmidvitiiyesthaanektidinaaprthmaasthaapnaa katidinA ca prathamAropaNA sA ca prathamA sthApanAropaNA ca katibhiH saMcayamAsaiH pratisevitairniSpannetyetat pratipAdayati[bhA.388] paDhamA ThavaNA pakkho, paDhamAArovaNAbhavepaMca / cottIsA mAsehiM esA paDhamA bhavekasiNA / / vR-dvitIya sthAne prathamA sthApanA pakSaH, pakSapramANA prathamAropaNA bhavati, paMca paMca paMcadinA eSA sthApanAropaNA ca niSpannA catustriMzatA mAsaiH pratisevitaiH; kathamiti ceducyate, SaNmAsAnAM divasAH azItaM zataM tasmAt ThavaNArovaNAdivase mAnAu visohaittumiti vacanAt sthApanA divasAH paMcadaza AropaNA divasAHpaMca ubhayamIlaneviMzatiHzodhyaMte, jAtaMSaSThaMzataM / / tato'dhikRtayA paMcakalakSaNayA AropaNayA bhAgo viyate, labdhA dvAtriMzanmAsAH rAzizcAtra nirlepaH zuddha ityeSAropaNA kRtsnA, tathA cAha, eSA AropaNA bhavati kRtsnA kRtsnabhAgaharaNAt sA cAnyAsAM kRtsnAropaNAnAM prathamA sthApanAdivasAnAMcamAsAnayanAyapaMcabhirbhAgo diyate,labdhAstrayaHtedvirUpahInAH kriyate, jAta ekakaH Agata eko mAsaH AropaNAyAmapyeko mAso labdhaH, jattha udurUvahInaM na hoJja ityAdi vacanAta, tataH ekaH sthApanAmAsaeka AropaNAmAsa itidvaumAsautIpUrvarAzau prakSipyete,AgataM catustriMzanmAsAH pratisevitAH athakutomAsAtkiMgRhItaM,? ucyate, catustriMzataH pratisevitamAsebhyaH ekaH sthApanAmAsaH zodhyate, jAtAstrayastriMzat te AropaNayA paMcadinamAnayA bhAge hRte labdhA iti paMcabhirguNyaMte, jAtaM paMcaSaSTizataM / / tatra sthApanAdivasA paMcadaza prakSiptA jAtamazItaM zatamAgatamekasmAt sthApanIkRtAnmAsAtapaMcadaza dinAnigRhItAni,zepebhyastupaMcapaMceti, adhunA dvitIyesthAne prathamAyAM sthApanAyAM yAvaddinA dvitIyA AropaNA yatibhizca saMcayamAsaiH pratisevitaiH prathamA sthApanA dvitIyA cAropaNA niSpannA, tadetatpratipAdayati - [bhA.389] paDhamAThavaNA pakkho, bitIyAArovaNayA bhave daseu / - aTThArasamAsehiM paMcayarAiMdiyAjhoso / / vR-dvitIya sthAne prathamA sthApanA pakSo dvitIyA cAropaNA dazadazadinA bhavaMti, eSA ca sthApanA AropaNAca aSTAdazamAsaiH pratisevitairniSpannA, tathAhi azItAdinazatAtsthApanAdivasAH paMcadaza AropaNAdivasA daza ubhayamIlane paMcaviMzatiH zodhyaMte, jAtaM paMcapaMcAzataM zataM / / tatodhikRtayA dazadinayA ropaNayA bhAgo hriyate tatrazuddho bhAgo na zuddhayati, paMcasuprakSiptesuzuddhayatIti, paMcako'tra jhoSaH tathAcAha-paMcarAtriMdivAni jhoSa itilabdhAH SoDazamAsAHsthApanAyAMcaprAguktaprakAreNaiko mAsa AropaNAyAstudazadinAtmikAyAH paMcabhirbhAgo hriyate, labdhau dvau tau rUpahInau kRtau jAtaMzUnyaM,labdha ekomAsaH,jaivAdurUvahINekayammihojA jahiMtu AgAsaM,tatthaviegomAsoitivacanAttau dvAvapi mAsau pUrvarAzau prakSipyete, AgatamaSTAdaza mAsAH pratisevitAH / atha kuto mAsAt kiM gRhIt ? ucyate poDazamAsebhyo daza dazarAtriMdivAni, paMca jhopIkRtAni sthApanAmAsAt paMcadaza AropaNA mAsAddazakapratyaya iti ucyate, SoDaza dazabhirguNito jAtaMSaSTaM zataM / / paMca jhoSIkRtAstataH zodhyaMte, Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 vyavahAra-chedasUtram-1-1/14 jAtaM paMcapaMcAzaM zataM, tataH sthApanAdivasAH paMcadaza AropaNAdivasA dasa ubhayamIlane paMcaviMzatiH prkssipyNtejaatmshiitNshtN| [bhA.390] paDhamA ThavaNA pakkho. taiyA ArAvaNA bhave pkkho| bArasahiMmAsahiM esA biiyA bhavekasiNA / / vR-dvitIya sthAne prathamAsthApanA pakSastRtIyA cAropaNA bhavati pakSaH eSA sthApanA AropaNA ca dvAdazabhisainiSpannA, kathamavasIyate iticeducyate, azItAta divasazatAtasthApanAdivasAH paMcadaza AropaNAdivasAzca paMcadaza ubhayamIlane triMzat zodhitA jAtaM paMcAzaM zataM / / tato'dhikRtayA paMcadazadinayA AropaNayA bhAgo hriyate, labdhA dazamAsAH prAguktaprakAreNa caikomAsaH sthApanAyA AropaNAyAMmAsamitidvaumAsautatraprakSiptau, AgataMdvAdazamAsaiHpratisevitairniSpannA, athakutomAsAt kiM gRhItamucyate, ekaikasmAt paMcadaza vAsarAH tathAhi dvAdaza mAsAH, paMcadazabhirguNitA jAtamazItaM zatamiti / [bhA.391] evaM eyA gamiyA gAhAto huMti AnupuvIe / eeNakameNabhave, paMceva sayAuegaTThA / / vR- evamuktaprakAreNa etatgamikA anaMtaroktaprakArA gAthA AnupUrvyA krameNa bhavaMtyanyA api jJAtavyAH, kiyatkiyat saMkhyAkAstA etena krameNa jJAtavyA ityAha etena krameNa bhavaMti, paMcazatAnyekaSaSThAni gAthAnAmiti, iyamatrabhAvanA pAkSikI sthApanAmamuMcatA AropaNAyAMca paMca paMca prakSipatA tAvannetavyaM, yAvatrayastriMzattamA paMcaSaSThadinazatamAnA AropaNA, tato viMzatidinAM sthApanAmuMcatA paMcAhikAyAmAropaNAyAM paMca paMca prakSipatA dAvadtavyaM, yAvat dvAtriMzattamA SaSTadinazatamAnA AropaNA, evasthApanAsupaMcapaMcaprakSipatAAropaNAsucaikaikaMsthAnamuparitanabhAgAt pariharatA tAvannetavyaM,yAvadgAthAnAMpaMcazatAnyekaSaSTAni bhavaMti, dvitIyaMsthApanAropaNAyAMsthAnaM samAptaM, saMprati tRtIyasthApanAropaNAsthAnaM pratipAdayagdimAha - [bhA.392] paNatIsaM ThavaNapayA paNatIsA rovnnaaiNtthaannaaii| . ThavaNANaMsaMveho chacceva sayA bhave tIsA / / vR-tRtIyesthAne paMcatriMzatsthApanApadAni paMcatriMzaccAropaNAyAH sthAnAni padAni etadapipUrvameva bhAvitaM, saMpratisaMvedhaparimANamAha-ThavaNANamityAdisthApanAnAmAropaNAbhiH sahasaMvedhAH sarvasaMkhyayA bhavaMti, SaTzatAni triMzAni / / etAni ca gacchottarasaMvaggo ityAdikaraNavazAdAnetavyAni, tatragaccha: paMcatriMzat kathamiti ceducyate, ThavaNArovaNavijuyAityAdi karaNavazAt tathAhi azItAt zatAt paMca dinAniprathamAsthApanAyAH paMcadinAni prathamAropaNAyAubhayamIlane dazazodhyaMte, jAtaMsaptataMzataM tasya paMcabhirbhAgo hriyate, labdhA catustriMzat sA rUpayutA kriyate, AgataH paMcatriMzat gacchaH uttarameka AdirapyekaH tataHpaMcatriMzadekena guNyate, ekena guNitaMtadeva bhavatItijAtA paMcatriMzadeva sAuttareNaikena hInA kriyate, jAtAcatustriMzattatrAdimekaMprakSipetbhUyo'bhavatpaMcatriMzatetadaMtimadhanamaMtime'kasthAne parimANaM etat AdiyutaM kriyate, jAtA patriMzat gacchArdhena guNayitavyA, tatra gaccharAzirviSamatvAt paripUrNa ardhaM na dadAtIti SaTtriMzadIkriyate jAtA aSTAdaza zate gacchena paripUrNena guNyate jAtAni SaTzatAni triMzadadhikAni, saMpratyasmin tRtIya sthAne kiyadinAca prathamAropaNA sAca sthApanAropaNA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 uddezakaH 1, mUlaM : 14, [bhA. 392] ca kiyadbhiH saMcayamAsaiH pratisevitai-niSpannetyetadabhidhitsurAha - [bhA.393 paDhamA ThavaNApaMca u, paDhamA ArovaNA bhavepaMca / chattIsA mAsehiMesA paDhamAbhavekasiNA / / vR-tRtIya sthAne prathamA sthApanA paMca paMcadinapramANA prathamA AropaNA bhavati paMca paMcadinA eSA sthApanA AropaNA ca niSpannA SaTtriMzatA mAsaiH pratisevitaiH kathamiti ceducyate, azItAt zatAt paMca sthApanAdivasAH paMca AropaNAdivasAHubhayamIlanedazazodhitA jAtaMsaptataMzataMetasyapaMcadinAyA AropaNAyA bhAgo hriyate, labdhAH catustriMzat mAsAH ekasthApanAyAM pUrvaprakAreNa mAsa eka AropaNAyAmiti dvau mAsau tatra prakSiptau jAtAH SaTtriMzatmAsAH atha kuto mAsAt kiM gRhItamucyate, pratisevitamAsebhyaH SaTtriMzadekaHsthApanAmAsaHzodhitejAtA paMcatriMzatyadyekadvitryAdinA AropaNA paMcadinA dazadinA vA tatastayaivAropaNayA saMcayamAsA guNyaMte, iti vacanAdatra paMcadinA ropaNeti paMcabhirguNyaMte jAtaM paMcasaptataM zataM / / sthApanAdinAzca paMca tatraiva prakSiptA jAtamazItaMzatamAgatamekaikasmAtmAsAt paMca paMca rAtriMdivAni gRhItAni atrabhAgaHzuddhaH patita iti kRtsnaiSAropaNA sarvAsAMca kRtsnAropaNAnAmAdyeti |prthmaa tathA cAha esA paDhamA bhavekasiNA[bhA.394] paDhamA ThavaNApaMcau, biiyA ArovaNAbhave dasau / eguNavIsamAsehiM, paMcahirAiMdiyA jhoso / / vR-tRtIye sthAne prathamA sthApanA paMcapaMcadinA dvitIyA AropaNA bhavati dazadazadinA eSA prathamA sthApanA dvitIyA cAropaNA niSpannA, ekoviMzatyA mAsaiH pratisevitaiH / tathAhi azItAt paMca sthApanAdivasA daza AropaNAdivasAH ubhayamIlane paMcadaza zodhyaMte, jAtaM paMcapaSTaM zataM / / asya dazabhirbhAgo hriyate, tatra paripUrNo bhAgo na patatIti paMca rAtriMdivAni jhoSaH prakSipyate tathAcAha - paMcarAiMdiyAjhoso,jhoSeca prakSiptelabdhAH saptadasamAsAH ekaH sthApanAyAmAsa eka AropaNAyA iti dvau mAsautatraprakSiptaujAtA ekonaviMzatirAgatamekonaviMzatyA pratisevitaimarsiniSpanneti / / atha kuto mAsAtkiMgRhItamucyate, pratisevitamAsebhya ekonaviMzatairekaH sthApanAmAsaH zodhito, jAtAaSTAdaza mAsAH atradazadinAropaNeti dazabhirguNyaMtejAtamazItaMzataM,paMca vAsarA jhoSa itipaMca tato'pasAritA jAtapaMcasaptataMzataM, atrasthApanAdivasAHpaMcaprakSiptA jAtamazItaMzataM AgataM, sthApanIkRtAtmAsAt paMcarAtriMdivAnigRhItAni, paMca jhoSIkRtyazeSebhyo dazadaza rAtriMdivAnIti / [bhA.395] paDhamA ThavaNApaMcautaiyA ArovaNA bhave pakkho / terasahimAsehiM paMcaurAiMdiyA jhoso / / vR- tRtIya sthAne prathamA sthApanA paMcapaMcadinA, tRtIyA cAropaNA bhavati pakSaH, pakSapramANA eSA prathamAsthApanA,tRtIyAcAropaNA trayodazabhiHpratisevitaisiniSpannA, tathAhi azItAt divasazatAt paMca sthApanAdivasAH paMcadaza AropaNAdivasA, ubhayamIlane viMzatiH zodhyaMte, jAtaM SaSTaM zataM / / tasyAdhikRtayApaMcadazadinayAAropaNayAbhAgo hriyate,tatrazuddhobhAgonapatatItipaMcajhoSaH prakSipyate, tathAcAha,paMcaurAiMdiyAjhosojhoSecaprakSipte labdhAekAdazaekaH sthApanAyAmAsaH, eka AropaNAyA iti dvau mAsau tatra prakSiptA vAgataM trayodazabhirmAsaiH pratisevitairniSpannA, atha kuto mAsAt kiM gRhItamucyate, pratisevitamAsebhyastrayodazabhya ekaH sthApanAmAsaH zodhitaH sthitAH pazcAt dvAdaza . Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 AropaNA ekamAsaniSpannetyekabhAgIkriyate, Adyazca bhAgaH paMcadazabhiH kila guNayitavya iti, paMcadazabhiste dvAdazApi guNyaMte, jAtamazItaM zataM, paMca jhopa iti tato'panIyaMte, jAtaM paMcasaptataM zataM, tatra paMca sthApanAdivasAH prakSipyaMte, jAtamazItaM zatamAgatamantra sthApanIkRtAnmAsAta paMca divasA gRhItAH zeSebhyastu dvAdazamAsebhyaH paMca jhoSIkRtya paMcadaza paMcadazeti / [ bhA. 396 ] evaM eyA gamiyA gAhAo hoti AnupuvIe / . eeNa kameNa bhave, chacceva sayAiM tIsAI / / vR- evamuktena prakAreNa etadgamikA anaMtaroditagamA gAthA AnupUrvyA krameNAnyA api bhavaMti jJAtavyAH kiyatsaMkhyAkA ityAha- etenAnaMtaroditena krameNa bhavaMti gAthAnAM SaSTazatAni, kimuktaM bhavati, paMcadinAM sthApanAmamuMcatAropaNAyAM ca yathottaraM paMca paMca prakSipatA tAvad gaMtavyaM, yAvat paMcatriMzattamA paMcasaptata zatadinA AropaNA punarddazadinAM sthApanAM kRtvA yathoktaprakAreNa tAvanneyaM yAvaccatustriMzattamA saptatadinazatAropaNA evaM sthApanAsu paMca paMca prakSipatA AropaNAsvekaikamuparitanaM sthAnaM hApayatA tAvanneyaM yAvat gAthAnAM SaTzatAni triMzadadhikAni bhavaMti, tRtIyaM sthApanAropaNAsthAnaM samAptaM; saMprati caturthaM sthApanAropaNAsthAnaM pratipipAdayiSuridamAha [bhA. 397 ] - aunAsIyaM ThavaNA na sayaM ArovaNAvi taha ceva / solasa ceva sahassA dasottarasayaM ca saMveho / / vR- caturthe sthAne ekonAzItaM sthApanAnAM sthApanApadAnAM zataM bhavati, AropaNAyA api tathaiva jJAtavyaM, kimuktaM bhavati, AropaNAnAmapi padAnAM zatamekonAzItaM bhavatIti etacca prAgeva bhAvitaM, saMprati saMvedhaparimANamAha, sthApanAnAmAropaNAbhiH saha saMbaMdhe saMyogAH SoDaza sahasrANi dazottaraM zataM bhavatIti eva saMkhyAkAzca saMvedhA gacchottarasaMvagge ityAdikaraNavazAdAnetavyaH / / gacchazcAtra ekonAzItaM zataM, tathAhi azItAt zatAt prathamasthApanA divasa ekaH prathamAropaNAdivasa eka ityubhayamIlane dvau zodhitI, jAtamaSTasaptataM zataM tasya caramAdesabhAgekko iti vacanAdekena bhAgo hiyate, labdhamaSTasaptatameva zataM tatra rUpaM prakSiptaM, jAtamekonAzItazataM uttarameka Adirapyekastatra gaccha ekonAzItazatalakSaNa uttareNaikena guNyate, jAtaM tadeva ekonAzItaM zataM tadekena hInaM kriyate, jAtamaSTasaptataM zataM, tatrAdimekaM prakSipet, bhUyastadevAbhUdekonAzItaM zata metadaMtimadhanaM etat AdinA ekena yutaM kriyate, jAtamazItaM zataM gaccharAziratra viSama ityasyaivAzItasya zatasyArdhaM kriyate jAtA navatiH, sA gacchena paripUrNena ekonAzItazatapramANena guNyate, AgataM SoDaza sahasrANi zataM dazottaramiti, athAsmin caturthe sthAne katidinA prathamA sthApanA katidinA ca prathamAropaNA katimizca sA prathamA sthApanA AropaNA ca pratisevitairmAsairniSpannetyata Aha - ( bhA. 398 ] paDhamA ThavaNA ekko paDhamA ArovaNA bhave ekko / AsIyA mAsasayA esA paDhamA bhave kasiNA / / vR- caturthe sthAne prathamA sthApanA eko divasaH ekadinapramANA ityarthaH prathamA AropaNA bhavatyeka ekadinA, eSA sthApanA AropaNA ca azItAdazItyadhikAt mAsa zatAt niSpannA, tathAhi azItAt zatAdekaH sthApanAdivasa eka AropaNAdivasa iti dvau zodhitau jAtamaSTasaptataM zataM, tasya ekadinapramANayA bhAgo hiyate, labdhamaSTasaptameva zataM, ekaH sthApanAmAsa eka AropaNAmAsa iti dvau Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 14, [bhA. 398 ] 143 tatra prakSiptau, labdhamazItaM mAsazataM, atha kuto mAsAt kiM gRhitamucyate, ekaikasmAt mAsAt ekaiko divasaH, atra bhAgaH zuddhaH patita iti kRtsnAropaNA sA cAnyAsAM kRtsnAropaNAnAmAdyeti prathamA, tathA cAha / / esA paDhamA bhave kasiNA [ bhA. 399 ] paDhamA ThavaNA ekko biiyA ArovaNA bhave donni / egA naua mAsehiM egou tahiM bhave jhoso / / vR- caturthe sthAne prathamA sthApanA ekaH ekavAsarA dvitIyA AropaNA bhavati dvidine dvidinapramANA, eSA sthApanA AropaNA ca niSpannA ekanavatimAsaistathAhi azAtIt zatAt ekasthApanAdivaso dvAvAropaNAdivasau ubhayamIlane trayaH zodhyaMte, jAtaM saptasaptataM zataM, tasyAdhikRtayA dvidinapramANayA AropaNayA bhAgo hiyate, tatra bhAgaH zuddho na patatItyeko jhoSaH prakSipyate, tathAcAha / / egoutahiM bhavejhoso, tato jAtamaSTasaptataM zataM, bhAge hate labdhA ekonanavatirekaH sthApanAmAsaH eka AropaNAmAsa iti dvau mAsau tatra prakSipta, AgatA ekanavatimAsAH atha kuto mAsAt kiM gRhItamucyate, ekena navatisaMkhyAkebhyaH saMcayamAsebhyaH ekaH sthApanAmAsaH zodhyate, jAtAH paJcAnnavatimAsAH dvidinA AropaNeti dvAbhyAM guNyaMte, jAtamazItaM zataM eko jhoSa iti sa tataH zodhyate, tato'bhavadekonAzItaM zataM, tatrasthApanAdivasa ekastatraprakSipto, jAtamazItaM zatamAgatamekasmAt sthApanIkRtAtmAsAt eko divaso gRhItaH zeSebhyaH evaM jhoSIkRtya dvau dvau divasAviti / / [ bhA. 400 | paDhamA ThavaNA ekko, taiyA ArovaNA bhavetinni / egaTTI mAsehiM, egou tahiM bhave jhojho || " vR- caturthe sthAne prathamA sthApanA ekaH ekadinA tRtIyA AropaNA trINi dinAni eSA sthApanA AropaNA ca niSpannA ekaSaSThimAsaistathAhi azItAt divasazatAt ekaH sthApanAyAH divasastraya AropaNAyA ubhayamIlane catvAraH zodhyaMte, jAtaM SaTsaptat zataM / / tasya tribhirbhAgo hiyate, AropaNAyAstridinaniSpannatvAt tatra bhAgaH zuddho na patatItyeko jhoSaH prakSipyate, jAtaM saptasaptataM zataM / bhAge hRte labdhA ekonaSaSThirmAsAH ekaH sthApanAyA mAsa, eka AropaNAyA mAsa iti dvau mAsau tatra prakSiptau AgatamekaSaSTibhirbhAsaiH pratisevitairniSpannA, atha kuto mAsAt kiM gRhItamucyate- saMcayamAsebhyaH ekaSaSThisaMkhyAkebhyaH ekaH sthApanAmAsaH zodhyate, jAtA SaSThiH, tridinA adhikRtA AropaNeti te tribhirguNyate, jAtamazItaM zatameko jhoSa ityekastato'panIto jAtamekAMnAzItaM zatamekaH sthApanAdivasastatra prakSipto jAtamazItaM zata mAgatamekasmAt sthApanIkRtAnmAsAt ekadinaM gRhItaM, zeSebhyaH SaSThimAsebhyaH ekaM dinaM jhoSIkRtya trINi trINi dinAnIti / [ bhA. 401 ] evaM khalu gamiyANaM gAhANaM hoMti solasa sahassA / sayamegaM ca dasahiyaM, nAyavvaM AnupuvvIe / / vR- evamuktena prakAreNa gamikAnAmuktarUpagamoktAnAM gAthAnAmAnupUrvyAkrameNa khalu nizcitaM bhavaMti jJAtavyAni SoDaza sahasrANi zatamekaM ca dazAdhikamiti, etaduktaM bhavati, ekadinAM sthApanAmamuMcatA AropaNAyAM yathottaramekaikamAropayatA tAvanneyaM yAvadekonAzItadinazatA caramAropaNA dvidinAdiSvapi sthApanAsvekAdikAropaNAdi tAvat jJeyA, yAvat svasvacaramA AropaNA, evaM SoDaza sahasrANi gAthAnAM zatamekaM ca dazottaraM pUraNIyamiti, etAsu ca sthApanAropaNAsu mAsakaraNaM kurvatA ekAdiSu caturdinaparyaMtAsu Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram - 1- 1/14 paMcabhirbhAgamadadAnAsu paMcadinAdiSu navadinaparyaMtAsva'zudhyati, rUpadvike dazadinAdiSu caturddinaparyaMtAsu rUpAdvikazuddha jAyamAne zUnye mAsa eko gRhItavyaH / evaM paMcadazadinAdiSvapyekonaviMzatidinaparyaMtAsvekonaviMzatidinAdiSu caturviMzatidinaparyaMtAsu dvau mAsAvevaM sarvatra yAvat paMcakaM na pUrvate, tAvat pUrvaM saMkhyAkAn mAsAna dadatA paMcake tupUrNe rUpamadhikaMprakSipatA bhAvanIyaM, tadevamuktaM sthApanAsaMcayadvAramadhunA rAzidvAramAha [bhA. 402 ] 144 vR- eSa prAyazcittarAziH kuta utpannaH ? ucyate, yAni khalvasamAdhisthAnAni viMzatiH khalu zabdaH saMbhAvane, sa caitat saMbhAvayati, asaMkhyAtAni dekhalApuruSabhedato'samAdhisthAnAni, evamekaviMzatiH sabalAni, dvAviMzatiH parISahAH, tathAmohe mohanIye karmmaNi ye'STAviMzatirbhedAH, athavA mohe mohaviSayANi triMzatsthAnAni etebhyo'saMyamasthAnebhya eSa prAyazcittarAzirutpadyate, bhUyaH ziSyaH pRcchati, kiyaMti khalu tAnyasaMyamasthAnAni ? ucyate, palitovametyAdi palyopame sAgaropamaM yAvaMti vAlAgrANi tAvaMti na bhavaMti, kiMtu vyAvahArikaparamANumAtrANi yAni vAlAgrANAM khaMDAni tebhyo'saMkhyeyAni, iyamatra bhAvanA, yAvaMti khalu palyopame vAlAgrANi, tAvaMtyasaMyamasthAnAni bhavaMti nAyamarthaH, yAvaMtisAgaropame vAlAgrANitAvaMti nAyamarthaH samarthaH, yadyevaM tarhi sAgaropame yAni vAlAgrANi pratyekamasaMkhyeyakhaMDAni kriyaMte, tAni ca khaMDAni sAMvyavahArikaparamANu tAvaMti bhavaMti, nAyamapyarthaH samarthaH, kiyaMti punastAni bhavaMti ? ucyate, tebhyopyasaMkhyeyaguNAni, anye tu bruvate, paramANumAtrANi khaMDAni sUkSmaparamANumAtrANi khaMDAni, sUkSmaparamANumAtrANidraSTavyAni tadasamyak sUkSmaparamANavo hi tatrAnaM tAH, asaMyamasthAnAni cotkarSatopyasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAnIti; gataM rAzidvAramadhunA mAnadvAramAha asamAhi ThANA khalu sabalA ya parIsahA ya mohaMmi / palitovama sAgarovama paramANu tato asaMkhejjA / / [ bhA. 403 ] bArasa aThaya chakkaga mAnaM bhaNiyaM jinehiM sohiMkaraM / tena paraM je mAsA, sAhaNaMtA parisaDaMti / / vR- mIyate parichidyate vastvaneneti mAnaM, tat dvidhA dravye, bhAveca, tatra dravyeSu prasthakATipa, bhAvataH punaridaM mAnaM prAyazcittamAnaM jinaistIrthakRdbhistrividhaM zodhikaraM bhaNitaM, tadyathA prathamatIrthakarasya dvAdaza mAsA madhyamatIrthakRtAmaSTau mAsAH vardhamAnasvAminaH SaTkaMSaNmAsAH ito'dhikaMna dIyate, kiMtu bahuSvapi pratiseviteSu mAseSvetAvanamAtrameva, atra prasthakadRSTAMto yathA prasthakena mIyamAnaM dhAnyaM tAvanmIyate, yAvatprasthakasya zikhA paripUrNA bhavati, tataH paramadhikamArohyamAnamapi paripatati, evaM SaNNAM mAsAnAmadhikaM yadyapi pratisevitaM, tathApi tat sthApanAropaNaprakAreNa saMhanyamAnaM parizaTati, tathA cAhatenaparamityAdi tata uktarUpAt SaNmAsAdikAt mAnAt paramityavyayaM parA ye mAsAste sthApanAropaNAprakAreNA saMhanyamAnAH saMghAtyamAnAH parizaTaMti, tAvanmAtreNApi ca prAyazcittapratipattAraH zudhyaMti, zuddhasvabhAvatvAt bhagavatAM tIrthakRtAmAjJaiSA samyaganuSTeyA iti, saMprati prabhudvAramAha[ bhA. 404] kevalamanapajjava nANiNo ya tatto ya ohinANa jinA; / coddasadasanavapuvvI, kappadhara pakappadhArIya / / vR- kevalamanapajjavanANiNotti jJAnizadvaH pratyekamabhisaMbadhyate, kevalajJAnino manaparyAyajJAninazca Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : : 1, mUlaM : 14, [ bhA. 404] 145 tatastadanaMtaramavadhijJAnena jinA avadhijJAnajinAH, jinazabdo vizuddhAvadhipradarzakaH, vizuddhAvadhijJAnA ityarthaH / / tatazcaturddazapUrviNo, dazapUrviNo navapUrviNazca ihAsatAM navapUrviNaH, na paripUrNanavapUrvadharAH, kiMtu navamasya pUrvasya yat tRtIyamAcAranAmakaM vastu tAvanmAtradhAriNopi navapUrviNaH, tathA kalpadharAH kalpavyavahAradhAriNaH prakalpo nizIthAdhyayanaM taddhAriNaH ca zabdo'nuktasamuccayArthaH, tadevAnuktaM ca zabdena sUcitaM darzayati [ bhA. 405 ] gheppaMti casaddeNaM, nitrRttIsuttapeDhiyadharAya / ANAdhAraNa jIe hoti pahuNo upacchitte / / vR- cazabdena gRhyaMte niyuktisUtrapIThikAdharAH, tatra niyuktiryA bhadrabAhusvAmikRtA, sUtrapIThikA nizIthakalpavyavahAraprathamapIThikA gAthArUpAH tathA AjJAyAM dhAraNe jIte ca ye vyavahAriNa AjJAvyavahAriNo dhAraNAvyavahAriNAM jItavyavahAriNazca ete prAyazcittadAne prabhavaH, tadevaM gataM prabhudvAramidAnIM kiyaMti siddhAni prAyazcittasthAnAnIti dvArAvasaraH, tatra ziSyaH pRcchati kiyaMti khalu prAyazcittAni ? AcArya Aha, / / arthata aparimitAni, sUtrataH punaridaM parimANaM / / AnugghAiyamAsANaM do ceva sayA havaMti bAvannA / tinnisayA battIsA hoMti augghAiyANaMpi / / paMcasayA culasIyA savvesiM mAsiyANa bodhavvA / tena paraM vocchAmI cAumAsANa saMkhevaM / / [ bhA. 406 ] [bhA. 407] vR- anudghAtitA nAma guravaH, udghAtitA laghavaH, nizIthanAmni adhyayane prathamoddezake anudghAtitA guravo mAsA abhihitAsteSAmekatra saMkSiptA nAma dve zate dvApaMcAzadvipaMcAzadadhike bhavataH, dvitIyatRtIyacaturthapaMcamoddazakeSu udghAtitA mAsA uktAsteSAmuddhAtitAnAM mAsAnAmekatra saMkSiptAnAM trINi zatAni dvAtriMzAni bhavaMti, eteSAM sarveSAmapyuddhAtitamAsAnAmanuyAtitamAsAnAM caikatra mIlane mAsAnAM prAyazcittAnAM bodhavyAni paMcazatAni caturazItAni / tena paramityAdi ataH paraM cAturmAsikAnAM saMkSepaM vakSye, pratijJAtameva nirvAhayati / [bhA. 408] chaccasayA coyAlA cAumAsANa hoMti anugghAyA / sattasayA cauvIsA cAumAsANa ugghAyA / / terasaya aDasaDDA, cAumAsANa hoti savvesiM / tena paraM vocchAmI savvasamAseNa saMkhevaM / / [ bhA. 409 ] vR- SaSThasaptASTamanavamadazamaikAdazoddezakeSu anudghAtitAni cAturmAsikAnyuktAni, eteSAmekatra saMkSiptAnAM bhavaMti SaTzatAnicatuzcatvAriMzAni / / gAthAyAM hAMti anugghAyA ityatra SaSThyarthe prathamA prAkRtatvAt evamuttarArdhepi dvAdazatrayodazacaturdazapaMcadazaSoDazasaptadazASTAdazaikonaviMzatimeSvaSTasUddezakeSu udghAtitA caturmAsikA uktAsteSAmekatra saMkSiptAnAM saptazatAni caturviMzAni / / udghAtitAnAmanudghAtitAnAM sarveSAM caturmAsAnAmekatra mIlitAnAM bhavaMti trayodazazatAni aSTaSaSThAni / / tena paramityAditataH paraM sarveSAM mAsikAnAM cAturmAsikAnAM ca yaH samAso mIlanaM tena saMkSepaM sarvasaMkhyA saMgrahaM vakSye, pratijJAtameva nivArhayati 2110 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 [bhA.410] navayasayA yasahassaMTThANANaM paDivattio hoti / bAvannA ThANAiMsattahiMArovaNA kasiNA / / vR-sthAnAnAM mAsAdiprAyazcittasthAnAnAM pratipattayaH pratipAdanAni sahasraM navazatAni dvApaMcAzacca sthAnAni / / tathAhi bhavaMti sarvANi prAguktAni mAsAdiprAyazcittasthAnAnyekatra mIlitAnyetAvaMtIti saptatiH punarAropaNA kRtsnA'tha ko'sya sUtrasyAbhisaMbaMdha ? ucyate, nanveSa evaM saMbaMdhaH kiyaMti prAyazcittAni siddhAnikiyatpazcA'ropaNAjaghanyAajaghanyotkRSTAstathAkRtsnA akRtsnAcasiddhAstatra prathame sthApanAropaNAsthAne eka jaghanyA triMzat utkRSTA ekaikasyAMsthApanAyAM AropaNAbhiH sahasaMvedhe ekaikasyAutkRSTAyAlabhyamAnatvAtajaghanyotkRSTAnAMcatvAriMzatAni catustriMzadadhikAni / / dvitIye sthApanAgepaNAsthAne eka jaghanyA trayastriMzat utkRSTA ajaghanyotkRSTAnAM paMcazatAni saptaviMzAni / / tRtIye sthApanAropaNAsthAne ekA jaghanyA paMcatriMzat utkRSTa'jaghanyotkRSTA paMcazatAni cturnnvtaani| caturthe sthApanAropaNAsthAne ekA jaghanyA ekonAzIta zatamRtkRSTAnAM paMcadaza sahasrANi navazatAni triMzAni / / ajaghanyotkRSTAnAM tathA prathama sthApanAropaNAsthAne saptatirAropaNAH kRtsnAH kRtsnabhAgahAriNya ityarthaH, jhoSavirahitA iti yAvat, tAzcemAH . [bhA.411] savvesiMThANANaM, ukkAMsArovaNAbhave kasiNA / sesA cattAkasiNA tAkhalu niyamA anukkosA / / vR-prathamesthApanAropaNAsthAne triMzatsthAnAniteSAMcasarvepAmapisthAnAnAmaMtimAropaNA utkRSTA bhavati, tAzca sarvasaMkhyayA triMzat etAzca niyamato jhoSavirahitA iti kRtsnAH , zeSAzcotkRSTAropaNAvyatiriktAnAmAropaNAnAMmadhye jhoSavirahitatayA kRtsnAropaNAzcatvAriMzat tAzca khaluniyamAnniyamena anutkRSTAjaghanyAmadhyamAvAittharthaetA utkRSTAnAM mIlitA jAtAH saptatiH,atha kAstA anutkRSTAtvAriMzatkRtsnA ityata Aha - [bhA.412] vIsAe UvIsA catta asIyAya tinnikasiNAo / tIsAe pakkhapaNavIsatIsa. pannAya pannasayarI / / [bhA.413] cattAe vIsa paNatIsa sattarIceva tinnikasiNAo / paNayAlAe pakkho paNayAlA cevadokasiNA / / [bhA.414] __ pannAepannaThIpaNapannAeyapannavIsAya / saTThiThavaNAepakkho vIsA tIsA ya cattAya / / [bhA.415] sayarIe paNapannA, tattopannattarIepakkhapaNatIsA / asatIeThavaNAevIsA paNuvIsa pannAsA / / [bhA.416] nauIe pakkhatIsA paNayAlA ceva tinnikasiNAo / satIyAe vIsa cattApaMcuttaripakkha panavIsAu / / [bhA.417] dasuttarasaiyAepanatIsAvIsa uttare pkkho| . vIsa tIsA ya tahA kasiNAo tinnibIeya / / [bhA.418] tIsuttara paNuvIsA panatIse pakkhiyA bhavekasiNA / cattalA vIsAU, pannAsaMpakkhiyA kasiNA / / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 14, [bhA. 418] 147 vR-viMzikAyAM viMzatidinAyAM sthApanAyAM viMzatirviMzatidinA evaM evaM catvAriMzaddinA azItidinA ca etAstisropyAropaNAH kRtsnAH / tathA triMzati trizaddinAyAM sthApanAyAmimAH paMcAropaNAH kRtsnAH tadyathA pakSaH paMcaviMzatistriMzat paMcAzat paMcasaptatizca / tathA catvAriMzati sthApanAyAmimAstisra AropaNAH kRtsnAstadyathA viMzatidinA paMcatriMzahinA saptatidinA ca / tathA paMcacatvAriMzati sthApanAyAmime dve kRtsne AropaNe tadyathA pakSaH pakSapramANA paMcacatvAriMzacca paMcacatvAriMzahinA ca / paMcAzaddinAyAM sthApanAyAM ca ekA paMcaSaSThidinA kRtsnA AropaNA / paMcapaMcAzaddinAyAmapyekA paMcaviMzatiH / / SaSThidinAyAM sthApanAyAmAropaNAH kRtsnAzcatastrastadyathA pakSo viMzatistriMzat ctvaariNsht| saptatidinAyAM sthApanAyAmekA paMcapaMcAzaddinA kRtsnAropaNA / / paMcasaptatidinAyAM sthApanAyAM dve kRtsne AropaNe pAkSikI paMcaviMzaddinA ca / / azItidinAyAM sthApanAyAM ca ekA paMcaSaSThidinA kRtsnA AropaNA paMcapaMcAzaddinAyAmapyekA paMcaviMzatiH / SaSThidinAyAM sthApanAyAmAropaNAH kRtsnAzcatastrastadyathA pakSo viMzatistriMzat catvAriMzat / saptatidinAyAM sthApanAyAmekA paMcapaMcAzaddinA kRtsnAropaNA || paMcasaptatidinAyAM sthApanAyAM dve kRtsne AropaNe pAkSikI paMcaviMzaddinA ca / / azItidinAyAM sthApanAyAM tisraH kRtsnA AropaNAstadyathA viMzatiH paMcaviMzatiH paMcAzaddinA ca / navatidinAyAM sthApanAyAmimAstisraH / kRtsnA AropaNAH pakSastriMzat paMcacatvAriMzacca / zatikAyAM sthApanAyAM dve kRtsne AropaNe viMzatidinA catvAriMzaddinA ca / paMcottarazatikAyAM punaH sthApanAyAmime dve kRtsne AropaNe pAkSikI paMcaviMzatidinA ca / dazottarazatikAyAM sthApAyAmekA paMcatriMzat kRtsnAropaNA / viMzatyuttarazatikAyAM sthApanAyAmetAstisraH kRtsnA AropaNAstadyathA pAkSikI viMzatidinA triMzahinA c| triMzaduttarazatikAyAM sthApanAyAmekA paMcaviMzatidinA kRtsnA AropaNA / paMcatriMzaduttarazatikAyAM sthApanAyAmekA pAkSikyAropaNAkRtsnA / catvAriMzaduttarazatikAyAM sthApanAyAM punariyamekA kRtsnAropaNA viMzatidinA / paMcAzaduttarazatikAyAM sthApanAyAmekA pAkSikyAropaNA kRtsnA evametAzcatvAriMzat triMzadutkRSTAH sarvA militAH saptatiH kRtsnA AropaNA zeSAH paMcanavatiH triMzatasaMkhyA akRtsnA AropaNAH, evaM zeSeSvapi triSu sthApanAropaNAsthAneSu kRtsnAropaNAnAM pariNANamupayujya paribhAvanIyamiti, ataH parametAsAM sarvAsAmapi sthApanAropaNAnAM svarUpaM yena lakSyate, tadvibhaNiSuridamAha [bhA. 419] savvAsiM ThavaNANaM etto sAmannalakkhaNaM vIcchaM / mAsa josa hInAhIne ya gahaNeya / / bR- caturSvapi sthApanAropaNAsthAneSu yAH sthApanA AropaNAzcAnyo'nyAnuvedhato bhavaMti / tAsAM sarvAsAmapisthApanAnAmAropaNAnAM ca iti urdhvaM sAmAnyena sakalavyApitayA lakSaNaM lakSyate, yena tAsAM tallakSaNamuktAnuktasvarUpaM vakSye, ketyAha mAsAgre pratisevitasaMcayamAsAnAM parimANe tathA pratisevitamAsAnayananimittamevAropaNAdivasairbhAge hiyamANe kiyati prakSipte zuddhaM bhAgaM dAsyatItyevaM jhoSAgre jhoSaparimANe lakSaNaMvaktavyaM, tathA hInAhIne ca grahaNe ca hInagrahaNaM nAma viSamagrahaNaM ahInagrahaNaM samagra grahaNametacca yathAsaMcayamAsebhyo bhavati, tathA lakSaNaM vaktavyaM, tatra mAsaparimANaviSayaM lakSaNamabhidhitsuridaM pUrvoktameva tAvadAhaH [ bhA. 420 ] imibhave ArovaNA tatibhAgaM kare tipaMcaguNaM / - Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 sesaM paMcahiMguNaeThavaNAdiNajuyAuchammAsA / / vR- iyamarthata prAgeva vyAkhyAtA paramanyathA kiyAn zabdasaMdarbha iti bhUyopi vyAkhyAyate, saMcayamAsebhyaHsthApanAmAseSuzuddheSuyacchepamavatiSThate, tatjaimittiyatimAsAbhavatyAropaNA, kimuktaM bhavati, yatibhimasiniSpannAAropaNA yatibhAgaMtAvatsaMkhyAkaMbhAgaMkarotikRtvA cAdyaMtipaMcaguNamiti tripaMcaguNaM paMcadazaguNaM karoti, zeSaM samastamanekabhAgAtmakamapi saMpiMDya paMcabhirguNayet, tataH sthApanAdinayutAH SaNmAsA bhavaMti, etatkarma paMcadazAdiSvAropaNAsu karttavyaM, ekAdiSu caturdazadinapastAsupunarAropaNAsuyAvaMtyAropaNAdinAnitAvadbhirguNayitavyaM, evaMsaMcavamAsAnAMmadhye yAvato mAsAt yat gRhItaM taddinaparimANAbhidhAnato mAsaparimANaviSayalakSaNamabhihitaM saMpratyetadeva prakArAMtaraNAbhidhitsurAha[bhA.421] jatimi bhave AruvaNAtatibhAgaM tassa panarasahiMguNae / ThavaNArovaNasahiyA chammAsA hoti nAyavvA / / vR-ye saMcayamAsAste pUrvaM sthApanAropaNAmAsavizuddhAH karttavyAH tota jaimIti yatitamA prathamA dvitIyA tRtIyA ityAdi AropaNA tatibhAgasthAste karttavyAH tatra yadyekabhAgasthAstataH sarvAnapi paMcadazabhirguNayati, guNane ca kRte sthApanAropaNAdivasasahitA jhoSavizuddhAste paNmAsA bhavaMti, athAnekakabhAgasthAstarhi anekasya bhAgasya AdyaM bhAgaM paMcadazabhirguNayet, zeSAn samastAnapi paMcaguNAniti vAkyazeSastena sthApanAropaNadivasasahitAH SaNmAsA jJAtavyA bhavaMti, tadyathA viMzatidinAyAM sthApanAyAMpaMcadazadinAyAMcAropaNAyAMtrayodazasaMcayamAsAstebhyaeka AropaNAmAso dvau sthApanAmAsAvubhayamIlane trayomAsAH zodhitA jAtA dazamAsA iyamAropaNA prathamesthAne prathameti te daza mAsA ekabhAgasthAH kriyate, kRtvA paMcadazabhirguNyaMte, jAtaM paMcAzaM zataM / / atra jhopaH paMcaka iti paMca tato vizodhitA jAtaM paMcacatvAriMzaM zataM / / tatra sthApanAdivasA viMzatiH AropaNAdivasAH paMcadazeti mIlitAH paMcatriMzat te prakSipyaMte, jAtamazItaM zatamiti, tathA viMzatidinAyAM sthApanAyAM paMcaviMzatidinAyAM AropaNAyAM paMcaviMzatidinAyAM AropaNAyAM trayoviMzatiH saMcayamAsAH tebhyodvau sthApanAmAsautraya AropaNAmAsAubhayamIlana paMcamAsAH zodhitA jAtA aSTAdazaiyamAropaNA prathama sthAne tRtIyeti tribhAgasthAH kriyate, jAtA ekakasmin bhAgepaTa paT tatrAdyobhAgaH paMcadazabhirguNyate, jAtAnavatiH,atrapakSojhoSaiti tebhyaH paMcadazazodhitAjAtA paMcasaptatiH / / zeSaudvAvapibhAgAvekatra mIlitau jAtA dvAdaza, te paMcabhirguNyaMte jAtA SaSThiH te pUrvarAzau prakSipyaMte, jAtaM paMcatriMzaMzataM / tatra sthApanAdivasAH viMzatirAropaNAdivasAH paMcaviMzatiH ubhayamIlane paMcacatvAriMzatprakSiptAjAtamazItaM zatamevamanyatrApibhAvanIyaM, navarametatkarmakacideva pratiniyateSupadeSukarttavyaM, nAvazyaM sarvatretisaMprati guNakAravazena yathA kRtsnAropaNAparijJAnaM bhavati tathA pratipAdayati - [bhA.422] jena upaNaguNiehoUNaMso na hoiguNakAro / tassuvarijena guNe hoisamaMsahuguNakAro / / vR-jeNau paeNa guNiyA padamekadvitryAdikaM yena padena dazAdilakSaNena guNite AropaNAdivase SaNmAsaparimANamazItaM divasazatamUnamupalakSaNametat adhikaM vAbhavati, samakaraNaM pratItya guNakArona . bhavati, yathA pAkSikyA AropaNAyA dazAdikastathAhi viMzikAyAM sthApanAyAM pAkSikI AropaNA ___ Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 14, [bhA. 422] 149 dazabhirguNitA, jAtAH paMcAzaMzataM / / tatra sthApanAdivasA viMzatiH prakSiptA jAtaM saptataM zataM / / tadevaM dazabhirguNane UnAH SaNmAsA ekAdazabhirguNane adhikA iti pAkSikyAmAropaNAyAM samakaraNaM pratItya na dazAdiko guNakAra itIyamakRtsnAropaNeti pratipattavyaM, tassuvarimetyAdi tasyAdhikRtasya viMzikAdirUpasya padasyopari triMzatprabhRtike sthApanApade yena guNakAreNa dazAdilakSaNena guNane SaNmAsadivasaparimANaM samaM bhavati, sa tatra guNakArastena guNakAreNa sA AropaNA tasmin sthApanApade kRtsnetyavagaMtavyA yathA pAkSikyevAropaNA triMzatsthApanAyAM tathAhi paMcadazadinAropaNA dazabhirguNitA jAtaM paMcAzaM zataM, triMzatsthApanAdivasAH prakSiptA jAtamazItaM zataM / / evaM paMcacatvAriMzaddine sthApanApade navabhiH SaSThidine'STabhiH, paMcasaptatidine saptabhirnavatidine Sar3abhiH, paMcottarazatadine paMcabhiH, viMzatyuttarazatadine caturbhiH paMcatriMzaduttarazatadine tribhiH paMcAzazatadine dvAbhyAM paSThizatadine ekena guNane, samaM SaNmAsadivasaparimANaM bhavati, paMcacatvAriMzadAdiSu sthApanApadeSu pAkSikyAropaNA kRtsnA pratipattavyA, tathA viMzikAyAM AropaNAyAM viMzatidine sthApanApade'STabhiH catvAriMzaddine saptabhiH paSTidine SaDbhirazItidine paMcabhiH zatadine caturbhiH, viMzatizatadine tribhiH, catvAriMzazatadine dvAbhyAM, SaSThidinazatadine ekena samaM SaNmAsadivasaparimANaM bhavatIti, viMzikApyAropaNA viMzikAdipu sthApanApadeSu kRtsnetyavaseyA / evaMzeSA AropaNA guNakArairvicArayitavyA iti, etadeva suvyaktataramAha [ bhA. 423 ] jahiM guNA ArovaNa ThevaNAjuttA havaMti chammAsA / 7 tAvaiyAruvaNAo havaMti sarisA bhilAvAo / / vR- yatibhiryAvadbhirguNakArairguNyate sma, guNA guNitA AropaNA tadanaMtaraM sthApanAyuktA sthApanAdivasayuktAH paNmAsA bhavaMti tAvatyo guNakArasaMkhyAstulyAstA AropaNAH kRtsnA iti gamyate pratipattavyAH kathaMbhUtAstAstAvatyaH kRtsnAropaNA ityAha, saddazA'bhilASA ekAbhilApA iti bhAvaH, yathA pAkSikI AropaNA triMzaddinAdiSu sthApanAdiSu dazAdibhirguNakArairguNitAstadanaMtaraM ca sthApanAdivasayutAH SaNmAsAn pUrayatIti daza kRtsnA AropaNAH sadRzAbhilASA evamanyA api taistairguNakArastAvat saMkhyAkaisteSu teSu sthApanApadeSu guNitAstadanaMtaraM tatra sthApanAdivasayuktAH SaNmAsapUrikAstAvatsaMkhyAkAH kRtsnA AropaNAH sadRzAbhilASA bhAvanIyA saMprati AlocakamukhAt pratisevitamAsAgraM zrutvA tanmAsAgrasthApanAyAmAropaNAyAM ca sthApayitvAropya ca parasmai viviktmupdrshyedityupdeshmaah| [ bhA. 424] ThavaNArovaNamAse, nAUNaM to bhaNAhi mAsaggaM / jena samaM taM kasiNaM, jenahiyaM taM ca jhosaggaM / / bU- AlocakamukhAt pratisevitamAsaparimANamAkarNya tadanaMtarametAvaMto mAsAH sthApanAyAmetAvaMta AropaNAyAmiti jJAtvA tataH saMcayamAsAgraM viviktamAlocakAya bhaNa, pratipAdaya, yathA'STApaMcAzat pratisevitamAsA AlocakamukhAdupalabdhAH, tata AcAryeNa sthApanAropaNAdakSeNa viMzikAsthApanA paMcAzazatikA cAropaNA sthApitA tatra sthApanAropaNAdivasAnAmekatra mIlane jAtaM saptataM zataM / / tataH SaNmAsadivasebhyo'zItizatasaMkhyebhyaH zodhitaM, sthitAH pazrAtU daza, teSAmadhikRtayA paMcAzazatikayA AropaNayA bhAgo hriyate tatra bhAgo na labhyate iti catvAriMzaM zataM prakSiptaM, tato bhAge hRte labdha ekomAsa . iyamAropaNA aSTAviMzatimAsaniSpannA aSTAviMzatitamA ceti eko'STAviMzatyA guNito jAtA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 vyavahAra -chadasUtram-1-1/14 aSTAviMzatiH / tata evamAlocakAya kathayati, yathA dvau sthApanAmAso'STAviMzatirAropaNAmAsA ete militAstriMzata aSTAviMzatiranyemAsA AropaNAyAbhAge hatelabdhA evaM sarvatrasaMcayamAsAgralocakAya viviktaM bhaNanIyamiti, yena punarAropaNAbhAgahAreNa bhAge hriyamANe jhoSaviraheNa samaM zudhyati, tatkRtsnamAropaNaMdraSTavyaM, yena yAvatpramANena tudivasamIlanaciMtAyAMSaNmAsaparimANamadhikaMbhavati,tacca tAvatpramANaM punardoSAgraM jhopaparimANamavasAtavyaM, yathA viMzikAyAM sthApanAyAM pAkSikyAmAropaNAyAM paMcetietena jhoSaparimANalakSaNamuktaM draSTavyaM - - [bhA.425] jatthaudurUvahINA, nahotitatthao havaMtisAbhAvI / ekkAI jAcoisa, ekkA to sesa dugahInA / / vR- ihasarvAsAM sthApanAnAmAropaNAnAMca divasabhyo mAsAnAmutpAdanAya paMcabhirbhAgohartavyaH, tatra bhAgehRteyallabdhaMtanniyamAdvirUpahInaMkartavyaM,yatrapunarAropaNAzuddhahInAlabdhAmAsAnabhavaMti, ekAdiSu caturdinaparyutAsupaMcabhirbhAgahArasyaevAsaMbhavAtpaMcadinAdiSunavadinaparyaMtAsupaMcabhirbhAgehRtelabdhasya dvayorUpayorabhAvAt dazadinAdizu caturdazadinaparyaMtAsu zuddhirUpApasaraNe zUnyasya bhAvAt tA ekAdaya ekadinAdayo yAvaccaturdazadinaparyaMtAHsthApanAropaNAzcasvAbhAvikAekasmAtmAsAtdraSTavyAH kimuktaM bhavati, svabhAvenaiva na tumAsotpAdananimittakaraNaprayogata ekasmAnmAsAnnirvRtAH pratipattavyA iti / / sesadugahInatti zeSAH punaH paMcadazadinAdayaH sthApanA AropaNAzca dvikahInA jJeyAH paMcabhirbhAge hRte labdhadvirUpahIna svabhAvAt upacArato dvikahInA uktAH / / [bhA.426] uvariMsupaMcabhaie jaisesAtattha kei divsaau| tesavve egAto, mAsAto hotinAyavvA / / vR-paMcadazadinAyAH sthApanAyA AropaNAyAzca upariSoDazadinAdiSusthApanAropaNAsupaMcabhirbhAge hRte uparabhigalabdhebhyaHzeSAyeekadvikAdayodRzyatetesarvelabdhAnAMpUraNabhUtatvAdekasmAtmAsAdbhavaMti jJAtavyAH, kimuktaM bhavati, teSu zepIbhUteSvapi sa evaiko mAso gRhyate, yaH paMcadazadinAyAM labdha ityevamekaviMzatidinAdiSvapi bhAvanIyaM, saMprati hInAhIne grahaNe lakSaNaM pratipipAdayipurvathA sthApanAropaNAmAsebhyaH zeSasaMcayamAsebhyazca divasagrahaNaM kriyate, tathA pratipAdayati / [bhA.427] hoisame samagahaNaMtahavi va paDisevaNAunAUNaM / hInaMvA ahiyaM vA savvatthasamaMvA geNhejjA / / vR-sthApanAropaNAdivasAnAM divasaparimANe same tulye tAsusthApanAropaNAsumAsebhyo divasagrahaNaM samaM bhavati, yAvaMtaH sthApanAmAsebhyaH pratyekaM divasA gRhItAstAvaMta AropaNAmAsebhyopIti bhAvaH, zeSamAsebhyo divasagrahaNaMsamaM viSamaMvA yathA saptadinAyAM sthApanAyAsaptadinAyAM cAropaNAyAM tathAhyatra pUrvakaraNaprayogataH SaDviMzatisaMcayamAsA labdhAH, tatra sthApanAropaNAmAsAbhyAM sapta sapta dinAni gRhItAni, ye cAropaNayA bhAge hRte labdhAzcarviMzatimAsAsteSvekasmAta paMca dinAni gRhItAni, dvayordinayopiM patitvAt zeSebhyastu trayoviMzatimAsebhyaH sapta sapta.dinAnIti evamanyAsvapi sthApanAropaNAsutulyedavisaparimANesthApanAropaNAmAsebhyastulyadivasagrahaNaM,zepamAsebhyastulyaM viSamaM vA bhAvanIyaM, kAsucit punaH sthApanAropaNAsu yadyapi divasaparimANaM samaM bhavati, tathApi pratisevanAM jJAtvA kasyApi mAsasya kIdRzI pratisevanA utkaTarAgAdyadhyavasAyA iti jJAtvA tadanurodhataH Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 uddezakaH 1, mUlaM: 14, [bhA. 427] sthApanAropaNAsu divasagrahaNaM kadAciddhInaM kadAcidatiriktaM vA, kimuktaM bhavati, kadAcit sthApanAyAM hInamAropaNAyAmadhikaM kadAcidAropaNAyAM hInaM sthApanAyAmadhikaM yathA viMzikAyAM sthApanAyAM vizikAyAmAropaNAyAmatra hidvAbhyAmapisthApanAmAsAbhyAMpratyekaMdazadaza divasAgRhItA AropaNAyA mAsayotsvekasmAt paMcadaza ekasmAt paMca athavA sthApanAyA mAsorekasmAt paMcadaza divasA gRhItA aparasmAt paMca AropaNAmAsAbhyAM tu dvAbhyAM pratyekaM daza dazeti pratisevanAvizeSamaMtareNa tu sthApanAmAsAbhyAM AropaNAmAsAbhyAMcapratyekaMdazadazadivasA gRhyateiti, ||svvtthsmNvaagennhejaa, kadAcit punaH sarvatra sthApanAyAmAropaNAyAM tathA AropaNAyA bhAge hRte ye labdhA mAsAsteSu ca samaM divasagrahaNaM bhavati, yathA prathame sthAne viMzikAyAM sthApanAyAM viMzikAyAmAropaNAyAM dvitIya sthAne pAkSikyAMsthApanAyAMpAkSikyAmAropaNAyAMtRtIyesthAne paMcadinAyAMsthApanAyAM paMcadinAyAmAropaNAyAM, caturthe sthAne ekadinAyAM sthApanAyAM ekadinAyAM cAropaNAyAmevamanyAsvapi dvivyAdidinAsu sthApanAropaNAsuyathAyogaMbhAvanIyaM[bhA.428] visamAArovaNAto visamaMgahaNaMtuhoinAyavvaM / sarisevi seviyammIjahA jhoSokhaluvisuddho / / vR-iha AropaNAgrahaNena sthApanApi gRhItA draSTavyA, tatra pratisevanAM kurvatA yadyapi sarvepimAsAH sazAparAdhapratisevanena pratisevitAstathApi sadRze sevitepi sadRzyAmapi pratisevanAyAM yAH sthApanAropaNAH parasparaMdivasamAne viSamAstAbhyastadanurodhena AropaNAyAbhAgehRteyelabdhAmAsAsteSu divasagrahaNaM viSamaM bhavati jJAtavyaM, sthApanAropaNAdivasAnAM parasparaviSamatvatasteSvapi grahaNaM viSamaM bhavatIti pratipattavyamiti bhAvaH, evaM viSamAsu kRtsnAropaNAsvabhihitaM, yAH punarAropaNA viSamA akRtsnAzcatatra divasagrahaNaM kurvatA yathA jhoSo vizudhyati, tathA khalu nizcitaM-karttavyaM nAnyatheti / [bhA.429] evaMkhaluThavaNAto AruvaNAto visesato hoti / tAhiM guNA tAvaiyA nAyavva taheva jhoSAya / / vR- evamuktaprakAreNa sthApanAta AropaNA vizeSato bhavaMti, tathAhi yadA sthApanAmAsazuddhAH zeSAmAsA yAvaMto'dhikRtAyAmAropaNAyAMmAsAstAvatsaMkhyAkAbhAgAHkriyate, kRtvA ca prathamobhAgaH paMcadazaguNaH kriyate, zeSAH paMcaguNA yadivA sarvepyAropaNAdivasaguNA mAsAH kriyate, evamAropaNayA divasaparimANaMlabdhaMbhavati, tadA etAvadbhiHsthApanAdivasaiH prakSiptaiH SaNmAsAHpUryate iti tadanusArataH sthApanAdivasAHsthApyaMte, tataAropaNAnurodhinIsthApanetisthApanAtaAropaNA vizeSavatI tathAcAha, tAhiM guNA tAvaiyA iti tAbhirAropaNAmAsasaMkhyAbhirAropaNAdivasasaMkhyAbhirvA AropaNayA bhAge hRte ye labdhA mAsAste guNAH guNitAH, sthApanAropaNAdivasayuktAstAvaMtaH saMcayamAsA AgacchaMti, natu sthApanAmAsasaMkhyAbhiH sthApanAdivasasaMkhyAbhirvAguNitAstato vizeSavatyaHsthApanAbhyaAropaNAiti, nAyavvataheva jhosAyaiti, jhoSA apitathaiva jJAtavyAstadyathA AropaNayA bhAge hriyamANeyAvatAbhAgo nazudhyati, tAvatpramANAjJAtavyA jhoSA iti[bhA.430] kasiNA AruvaNAesamagahaNaM hoti tesuyamAsesu / AruvaNA akasiNAe vi samaMjhoso jahA sujjhe / / vR-kRtsnA AropaNA nAma yA jhoSavirahitA, tasyAM kRtsnAyAmAropaNAyAM AropaNayAbhAge hRte ye Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 labdhA mAsAsteSvekabhAgaH, teSviti vAkyazeSaH samaM divasagrahaNaM bhavati, atha dvayAdibhAgasthAstataH pratyekaM bhAgeSu grahaNaM draSTavyaM tadyathA AdyabhAgagateSu mAseSu pratyekaM paMcadazadivasagrahaNaM, zeSabhAgagateSu punaH sarvatra paMcadivasagrahaNamiti / / akRtsnAyAmAropaNAyAM punarniyamato viSamaM divasagrahaNaM, taccAvazyaMbhAvi viSamaMdivasagrahaNaMjhoSavazAdbhavatitathAcAha, jhoSaH yathA zudhyati,tathA divasagrahaNaM bhavati, tato viSamamiti divasagrahaNaviSayaM ca karaNamidaM - [bhA.431] jaiicchasinAUNaMThavaNArovaNajahAhimAsehiM / gahiyaM taddivasehitammAsehiM harebhAgaM / / vR-asyAyamarthaH yadi divasagrahaNaMjJAtuMicchasi, tataHsthApanAropaNAH sthApanAropaNAmAsAnmAsebhyaH saMcayamAsebhyo jahAhi parityaja ca, parityajya ca kuto mAsAt kiMgRhItamiti jijJAsAyAMtadivasebhyaH sthApanAropaNAzuddhazeSasaMcayamAsadivasebhyaH, kimuktaMbhavati, SaNmAsadivasebhyaHsthApanAropaNAdivasarahitebhyaH tanmAsaiH sthApanAropaNAdivasarahitazeSaSaemAsadivasamAsaiH sthApanAropaNAmAsazuddhazeSasaMcayamAsairbhAga haret, tatra yallabdhaM tAn divasAn jAnIhi, zeSaM punarjAnIyAt divasabhAgAn sthApanA ropaNAdivasAnAMtusthApanAropaNAmAsairevabhAgoharttavyaH tathApiyallabdhaM te divasA yaccheSaM te divasabhAgA iti, yathA prathama sthAne viMzikAyAM sthApanAyAM paMcadazadinAyAM cAropaNAyAM pUrvaprakAreNa trayodazasaMcayamAsAlabdhAstebhyaHsthApanAmAsaudvAvekaAropaNAmAsaubhayamIlanetrayaHzodhyaMtejAtA: pazcAddaza tataH sthApanAropaNAdivasAHpaMcatriMzatarahitAyeSaNmAsadivasAH,paMcacatvAriMzataM / tekila tadivasAstebhyaH tanmAsaistaiHzeSIbhUtairdazabhirmAsardazakenetyarthaHbhAgo hriyate, hRtecabhAgelabdhAzcaturdaza zeSAstiThaMti paMca, AgatamekaikasmAt caturdaza caturdaza divasA gRhItAH paMcapaMcadivasasvadaza bhAgAH, yadivA ekasmAtmAsAccaturaH sArdhAdivasAngRhItvAzeSesumAseSvardhamadhuprakSipet,tata AgataM navabhyo mAsebhyaH pratyekaMpaMcadazadivasAgRhItAekasmAza, etataprAguktamanusmAritaM,sthApanAdivasAnAM viMzateH sthApanAmAsAbhyAMbhAgo hiyate, labdhA ekaikasminmAsedaza daza divasAAropaNAmAsastvekaeva, tatra paMcadaza divasA labdhA, AgataMsthApanAmAsAbhyAM daza daza divasA gRhItA AropaNAmAsAtpaMcadaza evaM viSamadivasagrahaNaMsarvatrAnetavyaM, yatra punaH sthApanAropaNA ca nAsti, akRtatvAt atha ca sevitamAsA jJAyaMte, tatrAzItasya zatasya sevitamAsairbhAge hRte yallabhyate, tadivasagrahaNaM pratyekamAsebhyo'vagaMtavyaM, uktaM ca . jahiMnasthiThavaNa ArovaNAya najaMti seviyA mAsA / saMviyamAsehibhae assIyaM laddhamAgahiyaM / / [bhA.432] evaMtusamAseNaMbhaNiyaM sAmannalakkhaNaMbIyaM / eeNalakkhaNeNaM jhoseyavvAusavvAo / / vR- evamuktena prakAreNasAmAnyenaiva tu zabda evakArArtho bhinnakramatvAdevaM saMbaMdhyate, sAmAnyalakSaNe bIjamiva bIjaM sakalamAsasAmAnyalakSaNAvagamaprarohasamarthaM kiMcid bhaNit, etenAnaMtaroditena bIjakalpena lakSaNena sarvA apikRtsnA akRtsnA cAropaNA jhoSayitavyAH, svabuddhau ziSyabuddhau ca yathAvasthitatayA prakSepaNIyAH, tadevaM kiyaMtaH siddhAiti dvAramuktam; adhunA diTThA nisIhamAne iti dvAra vyAcikhyAsurAha - Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 5:9, mUlaM : 14, [bhA. 433] [ bhA. 433] kasiNA kasiNA eyA siddhAto bhave pakappanAmaMmi / cauro atikkamAdi siddhA tattheva ajjhayaNe / / vR- kRtsnA akRtsnAzcAropaNA ete anaMtaroditasAmAnyalakSaNAH prakalpanAmni nizIthe adhyayane siddhAH pratItAH etena diThThA nisIhanAme iti vyAkhyAtamadhunA tattheva tahA atIyArA iti vyAkhyAnayati, caurI ityAdi atIcArA ye catvAro'tikramAdayastepi prAyazcittabhedAstatraiva prakalpanAmnyadhyayane siddhAH, saMprati tAnevAtikramAdIn darzayati / [ bhA. 434 ] 153 atikkame vaikkame ceva atiyAre tahA anAyAre / gurutoya atIvAro guruyatarago anAyAro / / vR- atikramaNaM pratizravaNatI maryAdAyA ullaMghanamatikramaH vizeSeNa padabhedanato'tikramaNo vyatikramaH, tathA aticaraNaM grahaNato vratasyAtikramaNamatIcAraH, AcArasya sAdhvAcArasyAbhAvaH paribhogatI dhvaMso'nAcAraH, aita cAtikramAdaya AdhAkarmAdhikRtyaivaM vyAkhyAtAH, AdhAkarmaNA nimaMtritaH san yaH pratizRNoti, so'tikrame varttate, tadgrahaNanimittaM padabhedaM kurvan vyatikrame gRhNAto atIcAre, bhuMjAnI anAcAre, evamanyadapi parihArasthAnamadhikRtyAtikramAdayoyojanIyAH, etepuca prAyazcittamidam, atikrame mAsaguru vyatikrame pi mAsaguru kAlalaghu aticAre mAsaguru dvAbhyAM vizeSitaM, tadyathA tapoguru kAlaguru ca anAcAre mAsaguru vyatikrame pi mAsaguru kAlalaghu aticAre mAsaguru dvAbhyAM vizeSitaM, tadyathA tapoguru kAlaguru ca anAcAre caturguru, yasmAt guruko atIcArazca zabdo'nuktasamuccAyAthaH, sa caitat samuccinoti, atikramAt vyatikramo gurukastasmAdapi guruko'tIcAra iti, tatopyatIcArAt gurutarako'nAcAraH, tata itthaM prAyazcittavizeSaH / bhA. 435 ] tatthabhave na u sutte atikkamAdIu vanniyA keI / coyagatte sutte atikkamAdIu jIejA / / vR- tatra evamukte bhaven matizcodakasya yathA natu naiva sUtre nizIthAdhyayanalakSaNe kecidatikramAdaya upavarNitAH saMti, tataH kathaM catvAro atikramAdayastatraivAdhyayane siddhA iti sUrirAha / / codakasarvopyeSa prAyazcittagaNo atikramAdiSu bhavati, tataH sAkSAdanuktA api sUtre tAnatikramAdIn yojayet; arthataH sUcitatvAt kathamarthataH sUcitA ityAha [bhA. 436 ] - savvevi ya pacchittA, je sutte te paDucca'nAyAraM / therANa bhave kappe jinakappe causu vipaesu / / vR yAni kAnicit sUtre'bhihitAni prAyazcittAni sarvANyapi sthavirANAM kalpe sthavirakalpikAnAmanAcAraM pratItya bhavaMti, yataH sthavirakalpikAnAM triSvatikramAdiSu padeSu prAyazcittaM bhavati, tathAhi pratizrutepi yadisvataH parato vA pratibAMdhataH padamedaM na kurute, kRtepi vA padabhede na gRhNAti, gRhItepi yadi na bhuktaM kiMtu pariThApayati tadA sa mithyAduSkRtamAtrapradAnenApi zudhyati, iti na sUtrAbhihitaprAyazcittaviSayaH, bhuMjAnasattvanAcArevarttate, ititasya sUtroktaMprAyazcittaviSayatA, jinakalpe jinakalpikAnAM punaH caturSvapyatikramAdiSu padeSu prAyazcittaM bhavati, kiMtvidaM prAvaste na kurvati, tadevaM sarvamapi sUtrAbhihitaM prAyazcittaM yato'nAcAramadhikRtya pravRttamanAcArazcAtikramAdyavinAbhAvI, tato'rthataH sUcitatvAt pratisUtramatikramAdayo yojanIyAH iti sthitaM, nanu yadyetat sarvaM nizIthasiddhAMte, Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 tato nizIthamapi kutaH siddhamityata Aha [ bhA. 437] - vyavahAra - chedasUtram - 1-1 / 14 nisIhaM navamA puvvA, paJccakkhANassa taiya vatthUo / AyAranAmadhejjA, vIsa imA pAhuDacheyA / / bR- pratyAkhyAnasyAbhidhAyak navamaM pUrvaM pratyAkhyAnanAmakaM tasmAtH tatrApi tRtIyAdAcAranAmadheyAdvastunastatrApi viMzatitasmAt prAbhRtachedAnnizIthamadhyayanaM siddhaM, iyamatra bhAvanA utpAdapUrvAdIni caturddaza pUrvANi, tatra navamaM pUrvamaM pratyAkhyAnanAmakaM tasmin viMzativastUni, vastUni nAma arthAdhikAravizeSAsteSu viMzatau vastuSu tRtIyamAcAranAmadheyaM vastu tatra viMzatiH prAbhRtabhedAH, parimANaparichinnAH, prAbhRtazabdavAcyAH chedA arthachedAsteSu yo viMzatitamaH prAbhRtachedaH, tasmAnnizIthaM siddhamiti, atrAha ziSyaH, sarvasAdhUktaM kiMtu [bhA. 438] patteyaM patteyaM pae pae bhAsiUNa avarAhe / to kena kAraNeNaM dosA egattamAvannA / / vR- ekonaviMzatAvuddezakeSu pade pade sUtre sUtre vA yadivA uddezake pratyekaM pratyekaM ekasya doSasya prati pratyekaM atrAbhimukhye pratizabdo yathA pratyagni zalabhAH pataMtItyatra vIpsAyAmataH pratyekazabdasya vIpsAvivakSAyAM dvivacanaM aparAdhAn aparAdhe sati mAsikAdikaM prAyazcittaM dIyate iti upacArataH prAyazcittAneyAvAparAdhazabdenoktAni, tAn bhaNitvA yathA keSucidaparAdheSu mAsalaghu, keSucit mAsaguru, keciccAturmAsalaghu, keSuciccAturmAsaguru, evaM sUtrato ardhatazca keSucillaghupaMcakaM, keSucidgurupaMcakamevaM, yAvat keSucid bhinnalaghu, keSucid bhinnamAsaguru, tathA keSucidaparAdheSu SaTlaghu keSucit SaTguru, keSucit chedakeSu cit mUlaM, keSacidanavasthApyaM, keSucit pArAMcita, evaM dopeSu pratyeka pratyekaM prAyazcittAni bhASitvA bhUya idamuktaM yathA ekaH puraSogurukaMmAsikamApanno 'paro laghumAsikaM, tayordvayorapi kadAcit gurukaM mAsikaM dadyAt, kadAcillaghumAsikaM, tathA eko laghupaMcakamApanno'paro gurupaMcakaM, tayordvayorapi kadAcillaghu paMcakaM dadyAt gurupaMcakaM, tathA ekaH paMcakamApanno'parodazakaM, tayordvayorapi kadAcit paMcakaM dadyAt, kadAcit dazakamevaM, paMcadazaka viMzati rAtri bhinnamAsa mAsa dvimAsa trimAsa caturmAsa paMcamAsa SaNmAsa chedAdikrameNa tAvad vAcyaM, yAvat pArAMcitaM tadyathA ekaH paMcakamApannI'paraH pArAMcit tayordvayorapi kadAcit paMcakaM dadyAt, kadAcitpArAMcittamiti, evaM dazakAdikamapi svasthAne gurulaghu vikalpataH parasthAne paMcadazAdibhiH sahavaktavyaM, yAvatpArAMcitametacca tadopapadyate, yadA doSANAmekatvaM bhavati, taccadurUpapAdamataH pRcchati, to kenetyAdi, yato doSeSu pratyekaM prAyazcittAnyuktvA pazcAt doSANAmekatve prAyazcitAjJayuktAni tataH kathaya kena ( prakAreNa ) kAraNena doSAH parasparaMgurugurutarAdina yA mahadaM tarAlA api ekatvamApannAH sUrirAha [ bhA. 439 ] jina coddasajAtIe AloyaNa dubbaleya Ayarie / eeNa kAraNeNaM dosA egattamAvannA || vR- jinaM pratItya codasatti caturdazapUrvadharamupalakSaNametat yAvad bhinnadazapUrvadharaM pratItya tathA jAtietti ekajAtIyaM pratItya tathA AlocanAM pratItya durbalaM pratItya AcAryaM pratItya doSANAmanyathAtvamapibhavati, tata etena jinAdyAzrayalakSaNena kAraNena doSA ekatvamApannAH, jinAdIn pratItya doSANAmekatvamabhUditi bhAvaH tadyathAdyayordvayoryathAkramaM ghRtakuTanAlikAdRSTAMtAvaparayostudva Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka H 1, mUlaM: 14, [bhA. 439]] yoryathAkramamekAneka dravyamekAnekaniSadyAca viSaya itidarzayati / [bhA.440] ghayakuDago ujinassA codasapuvvissanAliyA hoi / davve egamanegA nisajja egA aNegAya / / vR-jinasya jinaviSayeghRtakuTako dRSTAMtaH, caturdazapUrviNonAlikAbhavatidRSTAMtaH, ekajAtIyasya ekAnakadravyaviSayaH AlocanAyAmekAnekaniSadyAviSayaH, tatra yathA jinaM pratItya doSA ekatvamApannAstathA vibhaMgiprayuktaghRtakuTadRSTAMtena bhaNyate - [bhA.441) uppattiM gegANaMtassamane osahe ya vibbhNgii| nAuMtivihAmayINaMdeti tahA usahagahaNaMtu / / vR-mithyAdRSTirutpannA'vadhivibhaMgI sa hi cikitsAM karoti, na sAdhuriti tadupAdAnaM vibhaMginI vibhaMgajJAnirogANAmutpattiM utpadyaterogAasyAmutpattirnidAnaMtA jJAtvAtathAtadityanenarogAHsaMbadhyaMte, zamyaMte upazamanIyaMte rogA yaistAni zamanAni auSadhAni teSAM rogANAM zamanAni tacchamanAni tAni auSadhAni yathAvata jJAtvA trividhA vAtAdijanyarogayogatastriprakArAH,AmaH yo rogaH sa yeSAM vidyate, te AmayinaH trividhAzca te Amayinazca teSAM trividhAmayinAM tathA auSadhagaNaM dadati, prayacchaMti, yathAniyamato rogopazamobhavita, auSadhapradAne cacatvArobhaMgAstadyathA[bhA.442] ekkanekke chejjai, ekkenaanega'negahieko / negehiMpiya nege, paDisevA eva mAsehiM / / vR-kvacit ekena ghRtakuTena eko vAtAdiko rogaH chidyate, eSa prathamo bhaMgaH kvacidekenaghRtakuTena aneke trayopi vAtAdayo doSAH chidyate, epa dvitIyaH tathA kacidanekaighRtakuTereko'tyaMtamavagADho rogo vAtAdikazchedamupayAti epa tRtIyaH, kacidanekairghatakuTairaneke vAtAdayo doSA upazAmyaMti, eSa caturtho bhaMgaH, evaM pratisevApyekAnekamAsaviSayA caturthabhaMgikayA ekAnekairmAsaiH zudhyatIti ghRtakuTadRSTAMtaH upalakSaNaM, tenasAmAnyatopiauSadhadRSTAMtopi draSTavyaH,tatrApi caturbhagikA tAmevAha - bhA.443] ekosaheNa chijjaMti kevi kuviyAo tinnivAyAdI / . bahuehiM chijjatI, bahue ekkekato vAvi / / vR- ekenauSadhena tathAvidhena kenacit vAtAdayastrayopikupitAzchidyaMte, upazamanIyaMte iti bhAvaH eSa hi dvitIyobhaMgaH, tathA bahubhirauSadhairbahavo vAtAdayo rogAzchidyate, eSa caturtho bhaMgaH,tathA ekkekkato vAvittiekonauSadhenaiko vAtAdikorogoutpannaHavagADhaH chidyate, eSatRtIyobhaMgaH ||iymtrbhaavnaa yathA vibhaMgajJAninaH sarvarogANAM nidAmekAnekauSadhasAmarthyaM cAvabudhyamAnA upasaMpannAnAM rogiNAM ghRtAdyauSadhagaNaMprayuMjate,tena ca prayujyamAnenaghRtakuTena auSadhenavAkadAcidekenaikorogaupazamanIyate, kadAcidekena aneke kadAcidanekairekaH kadAcidanekairaneka evaM bhagavaMtopi jinAH kevalino mAsAhai rAgAdibhirAsevitomAsa ityayamavazyaM mAsenazudhyatIti jAnAnAHtasmai ekaMmAsaMprayacchaMti, eSaprathamo bhaMgaH, tathA yadyapi bahavo mAsAH pratisevitAstathApi maMdunAbhAvataH pratisevitA yadivA prazcAt hA duSTukRtamityAdiniMdanaiH pratanUkRtAstataeSaekenamAsenazudhyatIti jAnAnAMekaMmAsaMprayacchaMti, yadivA paMcarAtri AdikaM eSa dvitIyo bhaMgaH, ekena mAsena paMcarAtrAdinA vA bahUnAM mAsikAdiparihArasthAnAnAmupazamanAt, tathA yena tIvraNa rAgAdyadhyavasAyena eko mAsa ekaM paMcarAtrAdikaM vA pratisevitaM, sa Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 kilaikanamAsena paMcarAtrAdinAvAnazudhyatItitasmaianekAnmAsAnprayacchaMtiuparyupari rAgadveSAdivRddhiM pazyaMtaH, chedamapi mUlamapi yAvatpArAMcitamapi prayacchaMti, eSa tRtIyo bhaMgaH, anekaisizchedAdibhirvA pArAMciparyaMtarekasyamAsasyapaMcarAtrAdikasyazodhanAt, tathAbahuSumAseSupratiseviteSunUnameSabahubhirmAsaiH zodhimAsAdayaSyitItyavabudhyamAnAH sthApanAropaNAvyatirekeNa SaNmAsAn prayacchaMti, paratastapaH prAyazcittadAnasyAsaMbhavAtaeSacaturthobhaMgo'nekaisiranekeSAMmAsAnAMzodhanAta, upanayayojanamAha / / [bhA.444] vibhaMgIva jinAkhalu rogIsAhUya roga avarAhA / sohI yaosahAiMtIe jinAu visohaMti / / vR-iha vicAraprakramavibhaMgino vibhaMgItulyAH khalujinAH pratipattavyAH, rogiNorogitulyAHsAdhavaH rogA rogatulyA aparAdhA mUlaguNottaraguNAparAdhA auSadhAni auSadhatulyA zodhiH prAyazcittalakSaNA yatastayA zodhyA kRtvA jinA apizodhayaMti, naivameva tata auSadhasthAnIyA zodhiH evaM jinaM pratItya doSA ekatvamApannAH saMpratiyathA caturdazapUrviNamadhikRtya doSANAmekatvaMbhavati, tathA pratipAdayati - [bhA.445] esevaya diTuMto, vibhaMgikaehiM vijasatyehiM / bhisajjA karati kiriyaM, soheMti tahevapuvvadharA / / vR-eSaevaghRtakuTalakSaNaauSazadhalakSaNovA dRSTAMtaJcaturdazapUrviNopiyojanIyaH, yatoyathA bhipajo bhiSagvarA vibhaMgikRtairvedyazAstraivibhaMgivatcaturbhagikavikalpenA'pitathA rogApanayanakriyAMkurvati, tathA caturdazapUrvadharAstrayodazapUrvadharA yAvadabhinna dazapUrvadharA jinopadiSTaiH zAstrerjinAiva caturbhagavikalpataH prAyazcittapradAnena prANinoparAdhamalinAn zodhayaMti, tatastatrApighRtakuTadRSTAMtaH kevalauSadhadRSTAMto vA yojanIya iti, Aha paraH nanu jinAH kevalajJAnasAmarthyataH pratyakSe rAgAdivRddhayavRddhI pazyaMti, tataste caturbhaMgavikalpataH prAyazcittaM dadatu, tathA zuddhidarzanAccaturdazapUrviNastu sAkSAt naivekSate tataH kathaM te tathAdadhuriti, naiSa doSaH, teSAmapitathAjJAnAt, tathAcAtra nAkikAdRSTAMtaH / / [bhA.446] nAlIe paruvaNayA, jaha tIegato unajaekAlo / taha puvvadharA bhAvaM, jANaMti visujjhaejena / / vR- nAlikA nAma ghaTikA, tasyAH pUrvaM prarUpaNA kartavyA, yathA pAdaliptakRtavivaraNe kAlajJAne sAcaivaM dADimapuSphAgarA lohamayI nAligAukAyavvA / tIsetalaMmi chidaMchiddapamANaMcamaisuNaha / / channauyamUlabAlehiM tivassa jAyAegayakumArIe / ujjukayapiMDiehiM kAyavvaM nAliyAchidaM / / ahavA duvassa jAyA egayakumArIe pucchabAlehiM / vihiM vihiMguNehiMtehiM ukAyavvaM nAliyAchidaM / / ahavAsuvaNamAsehiM, cauhiM cariMgulA kayAsUI / nAlayatalaMmitIe kAyavvaM nAliyAchidaM / / vR- ityAdi, tayA nAlikayA yathodakasaMgalanena divasasyarAtrervA gato'tIto vA'vaziSTo vA kAlo jJAyate, yathA etAvat divasasya rAtrervA gatamevAvattiSThati, tathA pUrvadharA api caturdazapUrvadharAdayaH Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM: 14, [bhA. 446] 157 AlocayatAMbhAvamabhiprAyaMdurUpalakSamapyAgamabalataH samyagjAnaMti,jJAtaca bhAve yA yena prAyazcittena zudhyati, tasmai tat caturbhagikavikalpato jinA iva prayacchaMtIti, na kiMcidanupapannaM, tadevaM caturdazapUrviNamadhikRtya doSA ekatvamApannA iti bhAvitam, adhunA yathA jAtiM pratItya doSA ekatvamApAte, tathA pratipAdayati[bhA.447] mAsacaumAsehiM, bahuhiM vagaMtu dijjaesarisaM / asanAI davvAI, visarisa vatthUsujaMgaruyaM / / vR- jAtirdvidhA, prAyazcitaikajAtivyajAtizca tatra prAyazcittakajAtimadhikRtyedamucyate, mAsacaturmAsikairbahubhirapi pratisevitairekaM mAsaMcaturmAsAdikaM dIyate, iyamatra bhAvanA bahupu laghumAsikeSu pratiseviteSvekavelAyAmAlociteSu pratisevanAyAM maMdAnubhAvakRtatvAt pratisevitamAsAnAmapi sAdRzyatvAtAlocanAyAmapi sarveSAmazaThabhAvenaikavelAyAmAlocitatvAt; ekaM laghumAsikaM dAtavyaM, evaM bahuSu gurumAsikepu pratiseviteSvekaM gurukaM, bahupu laghuSu dvaimAsikeSvekaM laghu dvaimAsikaM bahuSu gurudvaimAsikeSvekaM guru dvaimAsikaM, evaM traimAsikaM cAturmAsika pAMcamAsikaMSANmAsikeSvapibhAvanIyaM, visarisavatthUsu jaM garuyamiti visadRzavaratuSu yat gurukaM taddAtavyaM, tadyathA bahuSu laghugurumAsikeSu pratiseviteSvekaM gurukaM, bahuSu laghugurudvaimAsikeSvekaM guru dvaimAsikameva traimAsika cAturmAsika pAMcamAsika SaNmAsikeSvapi draSTavyaM, tathA bahuSu mAsikeSu bahuSu ca dvaimAsikeSu pratiseviteSvekaM dvaimAsikamevaM traimAsika cAturmAsika pAMcamAsika SaNmAsikeSvapi bhAvanIyaM, bahuSumAsikeSudvaimAsike traimAsikeSu cAturmAsikeSu pAMcamAsikeSu SANmAsikeSu pratiseviteSvekaM pANmAsikamiti, saMprati dravyajAtimadhikRtya doSANAmekatvaMbhAvayati - ___ asanAI davvAI iti, dravyANi azanAdIni azanapAnakhAdimasvAdimAni tAnyekAnyadhikRtya doSANAmekatvamupajAyate, tatraiva dravyamadhikRtyaivaM anekAni azanaika dravyaviSayANyAdhAkarmikAnyabhavan, tatraikamAdhAkarmikaMcaturgurudIyate yadivA bahUnyAhRtAnyabhavantatraikamAhRtaniSpannaMmAsikaM dIyate, evamudakArdrarAjapiMDAdiSvapi bhAvanIyaM, anekadravyANyadhikRtyaivaM azanamAdhAkarmikaM pAnamAdhAkarmikaM pratisevitaM, teSA sarveSvekavelamAlociteSu ekamAdhAkarmikaM caturguru dIyate, bahuSvanekadravyaviSayeSUdakAteSu ekamudakAIniSpannaM mAsalaghu dIyate, evamanekadravyaviSayeSvapi sthApanauddezikAdiSvapi bhAvanIyaM, visarisavatthUsujaMguruyamityetadatrApi saMbadhyate, tadyathA ekamazanaM rAjapiMDoaparamazanamAhvatamanyadudakAImaparamAdhAkarmikamatraikamevagurutaramAdhAkarmikaniSpannaMcaturguru dIyate, evaM pAnakAdiSvapisvAdimamauddezikamatrApyekamAdhAkarmikaniSpannaMcaturgurudIyate atracAgArI dRSTAMtaH yathAegorahagAro tassabhajAebahU avarAhA kayA, nayabhattuNA nAyA, annayAsA gharaM ugghADaduvAraM pamotuM pamAyAo sayajjhiyaghare ThiyA, tattha ya ghare sANo paviThTho, tassamayaM ca paI Agato, tena sANo TThiopacchAsAagArI AgayA, avarAhakAriNItibhattuNA piTTiumAraddhAsA ciMtei, annevimebahU avarAhA atthi. te vimANAuM esa piTTihii, tA iyANiM ceva savve kahemi, gAvI vaccheNa pItA vAsI hAriyA kaMsabhAyaNamavi hatthAto paDiyaM bhinnaM, paDaovi tumhANaM naTThotti, evamAdi avarAhe, ekasarA kahiesu tena sA ekavAraM piTTiyA, evaM lokottarepi anekeSvaparAdhapadeSvekaprAyazcittadaMDo dIyate, tadevaM davve egamanegatti, gatamidAnImAlocanAdIni trINi dvArANi vaktavyAni, teSAM yathAkramamime dRSTAMtAH / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 [bhA.448] agArI diTuMtA egamaneMge yate ya avghaa| bhaMDI caukkabhaMgosAmI patteya tenaMmi / / vR-AlocanAyAmagArI dRSTAMtaH, teSu cAparAdheSu viSayeSu agArI dRSTAMtaste aparAthA eka'neke ca durbale bhaMDI dRSTAMtaH; tatra ca bhaMDyA catuSkabhaMgaH bhaMgacatuSTayamiti bhAvaH AcArye svAmitvaprAptastenadRSTAntatA; tatrAlocanAvikalpAime - |bhA.449 nisaje viya'NAe egamaNegA ya hoicaubhaMgo / vIsariussaNapae biiyaticarime siyA dovi / / vR. iha strItve puMstvaM prAkRtatvAt niSadyAvikaTanAyAM ca bhavati, caturbhaMgI cartuNAM bhaMgAnAM samAhArazcatu gIgAthAyAMstrItvepipuMstvaMprAkRtatvAtakathaMcatubhaMgItyata Aha - ekAnekAcaekA niSadyA anekA ca tathA ekA vikaTanA anekA vA iyamatra bhAvanA, ekA nipadyA ekA AlocanA ihAlocanAM dadAnenagurorniSadyAkarttavyA,yAvatazca vArAn AlocanAM dadAti,tAvato vArAna nipadyAMkaroti,tatrayadA vidhinA azeSAnapyatIcArAnavighne naikavelAyAmAlocayati, tadA ekasyAmeva nipadyAyAM sarvAtIcArAlocanAtprathamoyathoktabhaMgaH / / vIsariussaNapaeviiyatiNidvitIyobhaMgovismRtI, tRtIyo bhaMga usaNapadeprabhUtapadeSu kimuktaMbhavati, dvitIyobhaMgaekA nipadyA anekAlocanAeSa vismRtAticArasya, yadivAmAyAvina AlocyavaMditaguraupunaHsmaraNatomAyAvinaH pazcAtasamyagAlocanApariNAmapariNatasya gurau tathAniviSTa eva vaMdanakaM datvA Alocayato vaMditavyaH tRtIyo anekA niSadyA ekA AlocanA eSa prabhUtena kAlena pratisevite bahakasya ekadine nAlocanAmapArayato'nyasminnanyanasmina dine niSadhAM kRtvAlocayatobhAvanIyaH, yadivA niSadanaM nipadyAguraubahuvelaMkAyikAbhUmigatapratyAgate'nekA niSadyA ekAlocaneti, carime siyA dovi caramabhaMge anekA niSadyA anekA AlocanA ityevaMrUpaM azaTabhAvopetasya syAtAM dve api kAraNe vismRtatvaM, yadivA aparAdhabAhulyaM idamuktaM bhavati, prabhUtena kAlena prabhUtamAsevitamato bahuvismRtamityanyasmin anyasmin dine smRtvA Alocayato, yadivA aparAdhabAhulyataekadinenAlocayitumaprapArayato'parasminnaparasminnahanyAlocavatoyathoktasvarUpacatuobhaMgaH, tatraekAniSadyA ekAlocanetiprathamebhaMge ekamevagurutaraMprAyazcittaMdIyate,zeSANAM sarveSAmapi prAyazcittAnAmAcchAdakaM,tathAcoktaMtaMcegaMohADaNaMdijai iti,asyAyamarthaH tadedekaM gurutaraM prAyazcittaM zeSANAM prAyazcittAnAmavaghATanamAcchAdakaM dIyate, iti atra dRSTAMtaH kSArayogaH yathAhi paMkApanayanAya prayuktaH kSArayogo'vazeSamapimalaMzodhayati, tathaikamapyavaghATanaM prAyazcittAnizodhayatIti uktNc| jahA paMkAvaNayaNaparatto khArajogo sesamalaMpisohei / tahA ohADaNaMpacchittaM, pisesapacchitte sohei / / iti athavAsaevAgArI dRSTAMto, yathAsA agArIekAparAdhehanyamAnAanyAnapyaparAdhAnkathayaMtyekavAraM piTTitA, yadipunarbahavo'parAdhAH kRtA ityasminnanyasmindivaseekaikamaparAdhakathayettarhiyAvatovArAn kathayettAvatovArAnhanyeta, evamatrApi yadyekaikamaparasminnahanyAlocayet, tato yAvaMto'parAdhAstAvaMti prAyazcittAnyApnuyAdekaniSadyAyAmekAlocanAyAMtvekameva gurutarakaM prAyazcittaM dIyate, iti dvitIyebhaMge bahupratisevitamazaThenasatA sarvaMnasmRtaM, tadyadi pazcAdAlocayati, tathApi yathA prathamebhaMge gurutarakamakaM zeSaM prAyazcittAnAmAcchAdakaM dattaM, tathAtrApi azaThabhAvena nAlocitavAn tato yAvaMti Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM: 14, [bhA. 449] 159 prAyazcittAnyAlocayati tAvaMti dIyaMte iti, tRtIyepi bhaMge bahupratisevitamota'zaThasya sata ekaniSadyayAlocanA na samApitmupagatA, tato yasmin dinesamAptimupayAti, tasmin dine prathamabhaMgaka ivaikaM gurutarakaM prAyazcittaM dAtavyaM, atha zaThatayA anyasmin anyasminnahanyAlocayati, tarhi yAvaMtyaparAdhapadAni Alocayati, tAvaMti prAyazcittAni dAtavyAni, caramabhaMgepi yadyazaThabhAvato vismRtatayA bahupratisevanAto vA anekeSu divaseSvAlocanA samAptigacchati, tatastatrApiprathamabhaMgaka ivaikaMgurutarakamavaghATanaMprAyazcittaM deyamatha mAyAvitayAtato yAvaMtyaparAdhapadAni tAvaMtiprAyazcittAni dAtavyAnIti, iha AgArI dRSTAMtaH pUrvamupakSiptabhidAnIM kathayati - [bhA.450] gAvI pIyAvAsI, yahAriyAbhAvaNaMcatebhinnaM / ajjeva mamaMsuhayaM kArau paDaovitenaTThI / / [bhA.451] egAvarAhadaMDe anneya kaheyagArihammaMtI / evaMnegapaesuvidaMDo loguttaro egI / / vR- agArI gRhasthA sthakArasya bhAryA, ekAparAdhadaMDe zUnye gRhe cApraviSTaityekasyAparAdhasya daMDe piTTanalakSaNe bhAkriyamANe hanyamAnA'ciMtayat bahavo'parAdhA mayA kRtAstato mA pratidivasameva mAM hanyAt, kiMadyaiva mAMsuhatAM karotu, evaM ciMtayitvA anyAnapyaparAdhAn kathayati, yathAgaurvatsena pItA, kimuktaMbhavati,gAMvatsodhAvitavAn, tathAvAsI cahAritAkvApimuktA kasmaisamarpitA vAna jAnAmi, tathAbhAjanamapi kAMsyabhAjanamapite tava saMbaMdhI yatrabhavAn bhukte hastAt patitaM satbhagnaM tathA paTopi te tavasambandhI naSTo na dRzyate kenApi hRta iti bhAvaH evaM lokotarepi eka niSadyAyAme kAlocAnAyAmityAdi, caturbhaGgyAmamAyAvino anekeSvaparAdhapadeSu daNDa eko guratarako dIyate, athavA atraivAlocanaviSaye'yamanyo dRSTAntaH [bhA.452] negAsucoriyAsumAraNadaMDonasesavAdaMDA / evamanegapaesuvieko daMDo na uviruddho // vR. ego coro tena ca bAhuyAo coriyAo kayAotaM jahA, kassaibhANaM hariyaM, kassai paDao, kassai hiraNaM kassaippaM, anayA tena rAule khattaM khaNiyaM rayaNA hiyA diTTo, ArakkhagehiM gahito rano uvaDhavito, tassamayaM ca ane bahavo uvaThiyA bhaNaMti, amhavi eeNa haDaM, tato rannA rayaNaha ritti kAuM tassa mAraNadaMDo ekko ANatto, sesa coriyA daMDA tattheva paviTThA tathA cAha, anekAsu corikAsu ratnacorikAnimittaM tasyaiko mAraNadaMDaH prayukto, na zeSa corikA daMDA steSAM tatraiva praviSTatvAt, evaM lokottarepyanekapadeSu gurukaikapadanimitta ekodaMDo'viruddhaH zeSadaMDAnA tatraiva pravezat, tadevamAlocanAM pratyekatvaM doSANAmupapAditaM,sAmprataMdurbalaMpratItabhAvyate,tatrabhaMDI dRSTAMtastatrApibhaGgacatuSTayaM, tadyathA bhaMDI balikAbalIva balikA ? bhaMDI balikA balivardhA durbalAH,2bhaMDI durbalA balIva durbalikAH 3 durbalAbalIvaddhAzca durbalikAH 4 tatra prathamabhaMge bAhyaM paripUrNamAropyate, dvitIyabhaMge yAvat balIvardhA AkraSTuM zaknuvaMtitAvadAropyate tRtIyabhaMge yAvatA Aropitena bhaMDA na bhajyate tAvadArohayatecaramabhaMge yAvanmAtreNa nabhaMDIbhaMgamupayAti, yAvaccabalIvardhA AkraSTumalaM tAvadArahayateeSa dRSTAMto'yamupanayaH - [bhA.453] saMghayaNaMjaha sagaDaMdhittIudhojehi hotiuvanIyA / biya tiya carimebhaMge,taMdijjaijaMtaraivoDhuM / / . Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 vyavahAra - chedasUtram - 1- 1/14 vR- yathA zakaTaM tathA saMhananaM zakaTasthAnIyaM saMhananamityarthaH, dhRtayo dhuryaidhaureyairbhavaMtyupanItA upanayaM nItAH dhaureya tulyAdhRtayaitibhAvaH atrApi bhaMgacatuSTayaM, tatra prathame bhaMge yAvadApannaM tatsarvaM dIyate, dvitIye dhRtyanurUpaM, tRtIye saMhananAnurUpaM, caturthe dhRtisaMhananAnurUpaM tathA cAha, biyatiyetyAdi, dvitIyatRtIye carame bhaMge tat prAyazcittaM dhRtyAdyanurUpaM dIyate, yat zaknoti voDhumiti, sAMpratamAcAryamadhikRtya doSANAmekatvaM yathopapadyate tathA bhAvyate, tatra svAmitvaprAptastena dRSTAMtastamevAha / / - [ bhA. 454 ] nivamaraNamUladevo Asehi vAse ya paTTi nau daMDo / saMkappiyagurudaMDo muccai jaM vA tarai voDhuM / / vR- ettha nagare rAyA aputtI mato, tatthavi rajaciMtagerhitattha devayArAhaNanimittaM Asoya hivAsIo, hatthIya, ito ya mUladevo coriyaM karato ArakhagehiM gahito, tehiM rajjaciMtagehiM bajjho AnaMto nagaraM hiMDAvijai, ito ya so Aso hatthI ya mukko tehiM aTTArasapayaiparivArehiM diTTo mUladevo Asena hisiyaM, paTTI aDDiIyA, hatthiNA gulugulAiyaM gaMdhodakaM kare ghettuM ahisitto khaMdhe ya aDito, sAmudrikalakSaNapAThakairAdiSTa eSa rAjA iti, tasya corikAparAdhAH sarvemuktAH, rAjye sthApitastakhathAcAha nRpamaraNamabhUt tato'zvodhivAsito'zvAdhivAsaH kRtaH, tenAzvena mUladevasya pRSTaM dattaM, tato mUladevo rAjA babhUva, na punastasya caurikAdaMDaH kRtaH epa dRSTAMto'yamupanayaH ekasya sAdhorbahuzrutasya aparAdhe prAyazcittaM ish guruH saMkalpita AcAryazca kAlagatAH sa cAcAryapadayogya ityAcAryaH sthApitaH gaccheca sUtrArthaH tadubhayAdibhiH saMgrahaH karttavyaH, tat yat zaknoti voDhuM taddIyate, atha na zaknoti, tarhina kiMciddIyate, tathA cAha saMkappetyAdi saMkalpitagurudaMDa AcAryapade sthApitaH san evameva ucyate, yadvA zaknoti voDhuM taddIyate iti, evamAcAryamadhikRtya doSA ekatvamApannAH atrAha codakaH sAdhUktamidaM dopaikatvakAraNaM, kimanayA etAvatpramANayA sthApanAropaNAbhyAmAkRSTivikRSTayA itaH paMca divasA gRhItA, ito dazetyAdirUpayA guruNA hyAgamamanusRtya yatprAyazcittamAbhavati, tatsthApanAropaNAbhyAmaMtareNaiva dIyatAmidaM te prAyazcittamiti, atra sUrirAha [ bhA. 455 ] coyagapurisA duvihA, gIyAgIyapariNAmi iyaMreya / dohavi paccayakaraNaM savve saphalA kayA mAsA / / vR- codakapuruSAdvividhAstadyathA, gIyAgIyatti gItArthA agItArthAzca, agItArthA dvividhAH pariNAminaH, itare ca, itare nAma apariNAmA atipariNAmAzca tatra gItArthAnAmapi ca pariNAmikAnAM parihArasthAnamApannAnAM yat dAtavyaM, tat sthApanAropaNAbhyAmAkRSTivikRSTayA vinA dIyate, atra dRSTAMto vaNik / / ego vANiyao tassa vIsaM bhaMDIto ekajAtIyabhaMDabhariyAo savvA to samabharAto tassa gacchatI sukaThANesuM kiyato uvaThito bhAi, sukaM dehi, vaNio bhaNai, kiM dAyavvaM, suMkio bhAi, vIsatimo bhAgo, taheva vaNieNa suMkieNa ya paricchitA mA oyAraNapavvArohesu vikkhevo havautti ekA bhaMDI suMke dinnA, evaM savvesiM gIyatthANamagIyatthANa pAriNAmagANaM viNA AkaDhivigaDhie pAyacchittaM dijai, je una agIyatthA apariNAmagA atipariNAmagA ya te jai chaNhaM mAsANaM pareNa AvaNA, tesiM donha paccayakaraNaTTA savvemAsA ThavaNArovaNavihANeNa saphalIkAuM dijjuMti, tathA cAha doNhavItyAdidvayAnAmapi apariNAmakAnAmatipariNAmikAnAM ca pratyayakAraNaM syAt, iti hetIH sarve mAsAH sthApanAropaNAbhyAM saphalAH kRtA atra dRSTAMtI murkhamarukena, mukkhamarugassa bIsaM bhaMDIto egajAtIyabhaMDabhAriyAtI savvAtI Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM: 14, [bhA. 455] 161 samabhAriyAto tassa gacchato suMkaThANesuM kito uvaThito bhaNai, egaM bhaMDiM dAuM vacca, kiM mama uyAraNavikkheveNa mukkhamarugo bhaNai uyAritAe ekkakkAto vIsaimaM bhAgaM geNhasu, suMkieNa tassa savvabhaMDIto uyAritA, ekekAto vIsaimo bhAgo gahito, marugasaricchA agIyA, suMkiyasariso guru, ahavA nihidito kajjA kajje jayamANA jayamANAsu, ekkeNa vANieNa nihI ukkhaNito, taM aNehiM nAuM niveiyaM vaNiodaMDito nihI ya se haDo, evaM marueNavi nihI diTTho, raNo niveio, raNo pucchito, tenasavvaM kahiyaM,marugo pUitonihIvisedikkhiNAdinno, evaMjokajejayaNAgArI tassasavvaMmarugasseva muccai, jo kajje ajayaNAgArI akajje ya jayaNAgArI ya ajayaNAgArI ya, etesu vaNigasseva pacchittaM dijjai, navaraMkajje ajayaNAkArissalaghutaraM dijaietadevAha - [bhA.456] vaNimaruganihI yapuno, diThaMtA tattha hotikAyavvA / gIyatthamagIyANaya uvaNayaNaMtehiMkAyavvaM / / vR-gItArthAnAmagItArthAnAMcaviSaye vaNikmarukanidhayaH punaH dRSTAMtAbhavaMti, karttavyAH,tatravaNijA gItArthAnAmupanayanakarttavyaM, marukenAgItArthAnAM evametaccAnaMtaramevabhAvitaM,tatravaNigmarukadRSTAMtAveva bhaavyti| [bhA.457] vIsaMvIsaMbhaMDI vaNimarusavvA ytullbhNddaato| vIsaibhAgaMsukaM marugasarittho ihamagIto / / vR- vaNijA marukeNa ca pratyekaM viMzativiMzatibhAMDyo gaMtryaH kRtAH, kathaM bhUtA ityAha, sarvAstulyabhaMDAH tulyakrayANakAH tatra zaulkiko viMzatitamo bhAgaH pratyekamekaikaM viMzatitamaM bhAgaM yAcitavAn, vaNikekAMbhAMDImevadattavAn, marustupratyekaM pratyekaMbhaMDIbhya ekaikaMviMzatitamaMbhAga, atra vaNiksadRzo gItArtho, maruksadRzaH punariha agIto'gItArthaH, athavA kAryAkAyeSu yatanAyatanayonidhilAbhe yauvaNigmaruko dRSTAMtau kartavyo,tathA cAha, athavA - [bhA.458] vaNimarugaya nihilaMbha niveie vaNiya dNddo| marue pUya visajjaNa iya kajamakaja jayamajao / / vR-athavetiprakArAMtareetaccaprakArAMtaramidaMpUrvagItArthAgAtArthayovaNigmarukadRSTAMtAvuktAvidAnI tukAryAkAryeSu yatanAyAmayatanAyAM ca nidhilAbhopalikSitau vaNigmarukadRSTAMtAvucyete, iti, vaNijA nidhilAbhe anivedite vaNijo rAjJA daMDaH kRtaH, marukeNanidhilAbhe nivedite tasmin maruke rAjJA pUjA kRtA, visarjanaM ca pradAnaM ca nidhiH marukAya kRtaM ityevamamunA dRSTAMtena kAryamakAryaM vA'dhikRtya yatamAno'yatamAnazcopanetavyaH, yaH kAryeyatanAkArI, samaruka iva pUjyaH, sarvamapica tasya prAyazcittaM mucyate, kArye ayatanAkArI akArye yatanAkArI akArye yatanAkArI ca vaNigiva daMDyate navaraM kArye'yatanAkAriNaH stokodaMDaH, athavAyadadhastAdavAci AcAryasya sarvamucyate, kimiti vA zeSAH sAdhavaH sarvaM prAyazcittaMbAhya atra nidhidRSTAMtastathAcAha[bhA.459] maruyasamANo u, gurU muccai puvvaMpisavvaMse / sAhU vaNiuva jahA, vAhijaisavvapacchittaM / / vR-kathAnakaMprAguktameva upanayanastvanyathA,yathAmarukonidhilAbhanivedanena rAjJoanugrahaMkRtavAn sAna Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 vyavahAra - chedasUtram - 1-1/14 tathA AcAryopi gacchopagrahaM karoti, gacchopagrahaNaM ca kurvan bhagavadAjJAM pAlayati, tato marukavat sa pUjyaH, sarvaM ca tasya prAyazcittaM mucyate ityadoSaH, tathA cAha, marukasamAno gururiti pUjyate, ata eva ca se tasya pUrvaM prAyazcitaM mucyate, sAdhuH punaryathA vaNika tathA draSTavyaH, tataH sarvaM prAyazcittaM vAhyate, athavA vaNika maruyanihI punI ityatra vaNigdRSTAMto'gItArthA nAma, maskadRSTAMtogItArthAnAmubhayeSAmapi yAdRzaH, SaNmAsAlocanAyAmAcAryasya vinayopacAraH karaNIyastathA mAsikAlocanAyAmapi ityatrArthe nidhidRSTAMtastathA cAha;[bhA. 460] ya ahavAmahAnihimmI jo uvayAro sa eva dhovevi / vinayA duvayAro puna, jo chamAse samAse vi / / bR- athaveti nidhizabdasyArthAMtarArthadRSTAMte copadarzane mahAnidhAvutkhanitavye, yo yAdRza upacAraH kriyate, sa eva tAdRza eva stokepi nidhAvutkhanitavye karaNIyaH, evamaparAdhAlocanAyAmapi yAdRzaH SaNmAsAlocanAyAM vinayAdyupacAraH kriyate, AdizabdAt prazastadravyakSetrakAlabhAvaparigrahaH sa tAdRzo mAsepi mAsikAyAmapi karttavyaH, atrAha paro yadidaM sUtrakhaMDaM yUyaM prarUpayatha tena paraM paliuMcae vA apaliuMcie vA te ceva chammAsA iti, sa kimeSa sarvasyApi niyama uta puruSavizeSasya ? sUrirAha / / [ bhA. 461] subahUhiMvi mAsehiM chammAsANaM paraM na dAyavvaM / avikoviyassa evaM vikovie annahA hoi / / vR- SaNmAsebhyaH parataH subahubhirapi mAsaiH pratisevitaiH prAyazcittaM paNmAsAnAM paraM saptamAsAdikaM na dAtavyaM, kiMtu SaNmAsAvadhikameva, yato'smAkametAvadeva bhagavatA vardhamAnasvAminA taporhaM prAyazcittaM vyavasthApitaM etaccaivamuktaprakAreNa sthApanAropaNAprakAreNalakSaNena dAtavyaM, avikovidasya apariNAmakasya atipariNAmakasya vA agItArthasya ca, iyamatra bhAvanA, sarvasyApyeSa niyamo yaduta subahuSvapi SaemAsebhyaH parato mAseSu pratiseviteSu prAyazcittaM paramAsAvadhikameva dAtavyaM, na tatodhikamapi, kevalametAvAMstu vizeSo yo'pariNAmako atipariNAmiko vA tasyAgItArthasyasthApanAropaNAprakAreNa sarvAn mAsAn saphalIkRtya SAemAsikaM tapodIyate, vastuvikovido gItArtho'gItArtho vA pariNAmakastasminnanyathA bhavati prAyazcittadAnaM kimuktaM bhavati, vikovidasya paNmAsAnAM parataH subahuSvapi mAseSu pratiseviteSu zeSaM samastaM tyaktvA SaNmAsA dIyaMta, na punarasti tatra sthApanAropaNAprakAra iti, Aha paro, yadi bhagavatA tapohe prAyazcitte utkarSataH SaNmAsA dRSTAstataH SaNmAsAtiriktamAsAdipratisevane chedAdi kasmAnnadIyata, yena zeSaM samastamapi tyajyate iti tatrAha - [ bhA. 462 ] subahUhiM vi mAsehiM chedo mUlaM tahiM na dAyavvaM / avikoviyassa evaM vikovie annahA hoMti / / 7 vR- yo nAmAgItArtho'pariNAmako 'tipariNAmiko vA yo vA chedAdikaM na zraddadhAti tasya evamavasAtavyaM, SaNmAsAnAmupari subahubhirapi mAsaiH pratisevitaiH chedo mUlaM vA na dAtavyapariNAmAdisvabhAvatayA tasya chedamulAnarhatvAt, kiMtusthApanAropaNAprakAreNa sA dIyaMte; vikovide gItArthe'gItArthe pariNAmake tadeva SaNmAsadAMnamanyathA bhavati, sthApanAropaNAprakAramaMtareNApi evameva dIyaMte SaNmAsA iti bhAvaH, ayamatra saMpradAyaH, avikovidA uktasvarUpA niHkAraNaM pratisevanayA yatanayA pratisevanayA vA abhIkSNapratisevanayA vA yadivA kathamapi chedamUlAdikaM prAptAstathApi teSAM chedo mUlaM vA na deyaM, kiMtu Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM: 14, [bhA. 462] pANmAsikaM tapaH, yadipunarakovidopyupetya paMcendriyaghAtaM karoti, darpaNavA maithunaM pratisevate, tadA tapaH chedo mUlaM vA dIyate, vikovidasya SannAM mAsAnAmupari bahuSvapi pratiseviteSu mAseSu prathamavelAyAmudghAtitAH SaNmAsAdIyaMte, dvitIyavelAyAmanudghAtitAstRtIyavelAyAM chedo mUlaMvA iti, athakIdRzo vikovidaH kIdRzovA avikovida ityataAha[bhA.463] gItovikovido khalukayapacchittosiyAagItovi / chamAsiyapaTThavaNAe tassa sesANa pakkhevI / / vR-gIto gItArthaH khalu kRtaprAyazcitto vikovidaH, yopyukto yathA Arya yadIyaM bhUyaH seviSyase, tataH chedaM mUlaM vA dAsyAmaH, sopikovidaH, tadviparIto'gItArthaH yazca prathamatayA prAyazcittaM pratipadyate, yazcoktopi tathA na samyak pariNamayati, sasyAdbhavedakovidaH, tatra yadi kovidaH SaTmAseSu tapasA kartumArabdheSvaMtarAyadivAmAsAdikaMpratisevitetatatasyapUrvaprasthApitaSaNmAsasyayezeSAmAsA divasA vA tiSThati.teSAM madhye prakSipyaMte, na punaH SaNmAsaparipUrNAnaMtaraM tadviSayaM bhinna prAyazcittaM dAtavyamiti tathAcAhaSaNmAsaprasthApanAyAMSaNmAseSutasAkartumArabdheSuityarthaH tasyamAsikAderapAMtarAle pratisevitasya paNmAsasyayezeSAmAsA stiSThati, teSAMmadhye anugraha kRtsnananira nugrahakRtsnena vA prakSepaH, Aha, etat tapaH chedamUlArha prAyazcittaMkuta utpadyate; sUrirAha[bhA.464] mUlAticAre ceyaM, pacchittaM hoiuttarehiMvA / tamhAkhalumUlaguNe'natikkame uttaraguNevA / / vR- etattapaH chedamUlAha~ prAyazcittaM yasmAd bhavati, mUlAticAramUlaguNaticAre prANAtipAtAdi pratisevane ityarthaH, uttarairvA uttaraguNairvA piMDavizuddhayAdibhiraticaryamANairbhavati prAyazcittaM, tasmAt mUlaguNAtprANAtipAtAdisevanayAuttaraguNAdvA udgamAdidoSAsevanayA nAtikramet, atra para Aha[bhA.465] mUlavvayAiyArA jayA'suddhAcaraNabhaMsagA hoti / uttaraguNAtiyArA, jinasAsane kiMpaDikuThThA / / vR- yadi mUlaguNAticArA azuddhA iti kRtvA caraNabhraMzakA bhavaMti, tataH sAdhUnAmuttaraguNAticArAzcaraNasyAbhraMzakAH prAptA mUlaguNAticArANAM caraNabhraMzakatayA pratipannatvAt, tataH kimuttaraguNA jinazAsane pratikruSTAH na yuktasteSAM pratiSedho doSAkAritvAditibhAvaH / [bhA.466] uttaraguNAtiyArA jayasuddhA caraNabhaMsayA hoti, . mulavvayAtiyArA, jinasAsane kiMpaDikuTThA / / vR- yadi uttaraguNAticArA azuddhA iti kRtvA caraNabhraMzakA bhavaMti, tataH mUlavratAticArAMzcaraNabhraMzakAnprApnuvaMti, uttaraguNAticArANAM caraNabhraMzakatayA pratipannatvAttathAca satimUlavratAticArAH kiM jinazAsanepratikruSTAH doSAbhAvAt atrasUrirAha - [bhA.467] mUlaguNauttaraguNA jamhAbhaMsaMticaraNaseDhito / tamhA jinehiM donivi, paDikuTThA savvasAhUNaM / / vR-yasmAtmUlaguNA uttaraguNA vA pRthak pRthakyugapadvA aticaryamANAzcaraNazreNIsaMyamazreNIto bhaMzayati sAdhUna tato jinaiH sarvaIyoraSi mUlaguNAticArA uttaraguNAticArAzca pratikruSTAH anyacca mUlaguNeSvaticaryamANeSumUlaguNAstAvaddhatAeva kiMtUttaraguNA apihanyaMte, uttaraguNeSvaticaryamANeSUtara For Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 guNAstAvaddhatA eva, kiMtumUlaguNA apihanyate tathA cAtra dRSTAMtamAha - bhA.468] aggagghAto haNemUlaM, mUlaghAtouaggayaM / tamhA khalumUlaguNA nasaMtina ya uttaraguNAya / / vR- yathA tAladrumasyAgrasUcyA ghAto mUlaM haMti mUladhAtopi cAgraM haMti, evaM mUlaguNAnAM vinAza uttaraguNAnapinAzayati, uttaraguNAnAmapi vinAzomUlaguNAntasmAtmUlaguNAticArAzcajinaiH pratikruSTAH, atra codaka Aha, yadi mUlaguNAnAM nAze uttaraguNAnAmapi nAza uttaraguNAnAM nAze mUlaguNAnAmapi, tasmAttatonakhalunaivamUlaguNAsaMti, nApyuttaraguNAH yasmAnAstiyasaMyato, yo mUlottaraguNAnAmanyatamaM guNaMnapratisevate, anyatamaguNapratisevanecadvayAnAmapimUlottaraguNAnAmabhAvaH, teSAmabhAvesAmAyikAdisaMyamAbhAvaH, tadabhAvevakuzAdinirgathAnAmabhAvastataH prAptaM tIrthamacAritramiti, atrasUrirAha - [bhA.469] coyaga chakkAyANaM,tusaMjamojA'nudhAvaetAva / mUlaguNauttaraguNA doNivi anudhAvatetAva / / vR-codaka yAvatSaTjIvanikAyeSusaMvamo'nudhAvati, anugacchati,prabaMdhena vartate,tAvatmUlaguNA uttaraguNAzca dvayepyete anudhAvaMti, prabaMdhana vartate / [bhA.470] ittarasAmAiyacheyasaMjamA tahaduve niyaMThAya / bausa paDisevagAto anusajaMte ya jAtitthaM / / ' vR- yAvat mUlaguNA uttaraguNAzcAnudhAvaMti, tAvaditvarasAmAyikachedasaMyamAvAnudhAvataH, yAvaccatvarasAmAyikachedopasthApanasaMyamautAvaddvau nigraMthAvanudhAvataH tadyathAbakuzaHpratisevakazcatathAhi yAvatmUlaguNapratisevanA, tAvatpratisevako, yAvaduttaraguNapratisevanA, tAvadbakuzaH, tatoyAvattIrthaM tAvat bakuzAH pratisevakAzca anusajjaMti, anuvartate, tato nAcAritraM prasaktaM pravacanamiti, atha mUlaguNapratisevanAyAmuttaraguNapratisevanAyAM vA cAritrabhraMze'sti kazcidvizepa uta nAsti? astIti bUmaH, kosAvityAha[bhA.471) mUlaguNadaiyasagaDe, uttrgunnmNddvesrisvaaii| chakkAyarakkhaNaTThA dosuvisuddhe caraNasuddhI / / vR-mUlaguNeSudRSTAMtotiH,zakaTaMca kevalam,uttaraguNA apitatradarzayitavyAH, uttaraguNeSu dRSTAMto maMDape sarSapAdi, AdizabdAt zilAdiparigrahaH, atrApi mUlaguNA api darzavitavyAH iyamatra bhAvanA, ekenApi mUlaguNapratisevanena tatakSaNAdeva cAritrabhraMza upajAyate, uttaraguNapratisevanAyAM punaH kAlena atra dRSTAMto dRtikaH, tathAhi yathA dRtika udakabhRtaH, paMcamahAdvArasteSAM mahAdvArANAmekasminnapi dvAre mutkalIbhUte tatkSaNAdeva riktIbhavati, sucireNa tu kAlena pUryate, evaM mahAvratAnAmekasminnapi mahAvrata aticaryamANe tatkSaNAdeva samasta cAritrabhraMzo bhavati, ekamUlaguNaghAte sarvamUlaguNAnAM ghAtAt, tathA caguravovyAcakSate, ekavratabhaMgesarvavratabhaMgaiti, etannizcayanayamataM,vyavahArataH punarekavratabhaMgetadevaikaM bhagnaM pratipattavyaM, zeSANAM tu bhaMgaH krameNa, yadi prAyazcittapratipatyA nA'nusaMdhatte iti, anye punarAhu zcaturthamahAvratapratisevane tatkAlameva sakalacAritrabhraMzaH, zeSesu punarmahAvrateSvabhIkSNaM pratisevanayA mahatyaticaraNe vA veditavyaH, uttaraguNapratisevanAyAM punaH kAlena caraNabhraMzo, yadi punaH prAyazcittapratipattyA nojvAlayati, etadapi kuto'vaseyamiti cet ucyate, te zakaTadRSTAMtAttathAhi, zakaTasya Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 14, [bhA. 471] 165 mUlaguNA dve cakre uddhI akSazca, utaragumA vanakIlakalohapaTTakAdayaH etairmUlaguNairuttaguNaizcasusaMprayuktaM satzakaTaM yathA bhAravAhanakSama bhavati, mArge ca sukhaM bhavati, sAdhurgapa mUlaguNairuttaraguNaizca susaMprayuktaMH sanaSTAdazazIlAMgasahasrabhAravahanakSamobhavati, viziSTaviziSTatarottarasaMyamAdhyavasAyasthAnapathecasukhaM vahati, atha zakaTasya mUlAMgAnAmekamapi mUlAMgaM bhagnaM bhavati, tadA na bhAravahanakSama, nApi mArge varttate, uttarAMgaistukaizcidvinApizakaTaMkiyatkAlaMbhArakSamabhavati, prabahaticamArgekAlenapunargacchatA'nyAnyapi parizaTanAdayogyameva tdupjaayte| . ___ evamihApi mUlaguNAnAmekasminnapi mUlaguNe hate na sAdhunAmaSTAdazazIlAMgasahasrabhAravahanakSamatA, nApi saMyamazreNipathe pravahanaM, uttaraguNaistu kaizcit pratisevitairapi bhavati kiyaMtaM kAlaM caraNabhAravahanakSamatA, saMyamazreNipathepravarttanaMca, kAlena punargacchatA tatrApyanyAnyaguNapratisevanAto bhavatisamastacAritrabhraMzastataH zakaTadRSTAMtAdupapadyate, mUlaguNAnAMekasyApimUlaguNasyana nAzetatkAlaMcAritrabhraMza, uttaraguNanAze kAlakrameNeti, itazcaitadevaM maMDapasarSapAdiiSTAMtAt, tathAoraMDAdimaMDapeyadyeko dvau bahavo vA sarSapA, upalakSametat tilataMdulAdayo vA prakSipyaMte, tathApi na sa maMDapo bhaMgamApadyate, atiprabhUtaiH ADhakAdisaMkhyAkairbhajyate, athatatramahatI zilAprakSipyate, tadA tayaikayApitatkSaNAdevadhvaMsamupayAti, evaMcAritramaMDapopyekAdvitryAdibhiH uttaraguNairaticaryamANairna bhaMgamupayAti,bahubhistukAlakrameNAticaryamANairbhajyate, zilAkalpena punarekasyApi mUlaguNasyAticAreNa tatkAlaM bhraMzamupagacchatIti, tadevaM yasmAtmUlaguNAticaraNekSipramuttaguNAticaraNekAlena cAritrabhrazobhavati, tasmAnmemUlaguNAuttaraguNAzca niraticArAH syuritiSaTkAyarakSaNArthaM samyakpratipattavyaM, SaTkAyarakSaNehimUlaguNAuttaraguNAzcazuddhA bhavaMtiteSucadvayeSvapizuddheSu, atragAthAyAmekavacanaMprAkRtatvAt,prAkRtehivacanavyatyayopibhavatIti, caraNazumiddhazcAritrazuddhiH, atra ziSya prAha, ye prANAtipAtAdinivRttyAtmakAH paMcamUlaguNAste jJAtA yetUtaraguNAstAnnajAnImastataH kete uttaraguNA iti sUrirAha[bhA.472] piMDassa jA visohI, samitIo bhAvanA tavo duviho / paDimA abhiggahAviya, uttaraguNA mo viyANAhi / / vR-piMDasyayA vizodhiryAzca IsimityAdikA yAzcabhAvanA mahAvratAnAM, yacca dvibhedaMtapaH, yAzca pratimA bhikSUNAMdvAdazayecAbhigrahAdravyAdibhedabhinnA etAnuttaraguNAnmoitipAdapUraNevijAnIhi, eteSAM cottaraguNAnAmiyaMkrameNa saMkhyA / / [bhA.473] bAyAlA aTTevau paNavIsA bArabArasa yaceva / davvAicaurabhigaha,bheyA khaluuttaraguNANaM / / vR- uttaraguNAnAMprAguktAnAM piMDavizudhyAdInAMkrameNakhalvamIbhedAstadyathA,piMDavizuddhAcatvAriMzabhedAH SoDazavidha udgamaH, SoDazavidhA utpAdanA, dazavidhA eSaNAca, samitInAmaSTo bhedAstadyathA paMcaIryAsamityAdayastathA manaHsamitiksimitiHkAyasamitirityaSTau,bhAvanAnAMbhedAH paMcavizatiH, ekaikasya mahAvratasyapaMcapaMcabhAvanAH sadbhAvAt, tapaso dvividhasyApisarvasaMkhyayAbhedAdvAdaza, dvividhaM hitapobAhyAbhyaMtarabhedAt, bAhyAbhyaMtarasyaca pratyekaMSaTbhedA iti,pratimAnAMbhedAdvAdaza, tecamAAsattaM tAityAdyAvazyakagraMthato veditavyAH, abhigrahabhedAzcatvAro dravyAdikAH dravyAbhigrahAH kSetrAbhigrahAH kAlAbhigrahAbhAvAbhigrahAzcatadevamuktA uttaraguNAH; saMpratiyadadhastAtprAyazcittamupavarNit, tadgatAnAM Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 puruSANAmime vizeSA iti pratipAdayati / [ bhA. 474 | vyavahAra - chedasUtram - 1- 1/14 niggayavahaMtAviya saMcaiyA khalu tahA asaMcaiyA / ekkA duvihA ugghAyA tahA anugdhAyA / / bR- ye prAyazcittaM vahati, te dvividhAstadyathA nirgatAH vartamAnAzca vartamAnAzca nirgatA nAma ye tapoha prAyazcittamatikrAMtAcchedAdiprAptAH, vartamAnA ye taporhe prAyazcitte varttate tatra vaivarttamAnAste punardvividhAH saMcayitA asaMcayitAzca saMcayaH saMjAta eSAmiti saMcayitAH, tArakAdidarzanAditacapratyayaH yeSAM SaNNAM mAsAnAM parataH saptamAsAdikaM yAvadutkarSato'zItaM zataM mAsAnAM prAyazcittaM prAptAste saMcayitAsteSAM mAsebhyaH sthApanAropaNAprakAreNa divasAn gRhItvA SaNmAsAvadhikaM prAyazcitte varttate, te saMcayitA asaMcayitAzca ekaike dvividhA udghAtAstathA anudghAtA, udghAto nAma laghuranudghAto nAma gurustatra ye saMcaye asaMcaye ca udaghAte varttate, te saMcayitA asaMcayitAzca udyAtAH, ye punaranudghAte varttate, saMcayitA asaMcayitAzca te anudghAtA; sAMpratamenAmevagAthAM yathoktavyAkhyAnenavyAkhyAnayati / / chayAI AvaNAu niggayAte tavAu bodhavvA / je puna vahati tave, te vaTTaMtA muneyavvA / / mAsAdI AvaNe jA, chammAsA asaMcayaM hoi / chammAsAu pareNaM, saMcaiyaM taM muneyavvaM / / [ bhA. 475 ] [bhA. 476 ] vR- ye chedAdiprAyazcittamApannAste nirgatA ucyaMte, kutaste nirgatA ityAha, te tavAu bodhavvA, te nirgatAstapasastaporhAt prAyazcittAttu bodhavvA, ye punarvarttate, tapasi taporhe prAyazcitte, te varttamAnA jJAtavyAH, mAsAdI ityAdi mAsAdikaM prAyazcittasthAnamApanne mAsAdArabhya yAvat SaNmAsAstAvat prAyazcittamasaMcayaM asaMcayasaMjJaM bhavati, SaNmAsAt SaDbhyo mAsebhyaH pareNa parato yat prAyazcittaM tat saMcayitaM jJAtavyaM, udghAtAnudvAtavizeSastu supratIta iti na vyAkhyAtaH saMprati saMcayAsaMcayepUdghAtAnudghAteSu prasthApanavidhiM vivakSuridamAha - [bhA. 477 ] mAsAi asaMcaie, saMcaie chahiM tu hoi paTTavaNA / terasapaya asaMcaie saMcaye ekkArasa payAI / / vR- asaMcayiteprAyazcittasthAne prasthApanA mAsAdi mAsaprabhRtikA, saMcayite punaH prasthApanA niyamataH SaDubhirmAsairbhavati, prasthApanA nAma dAnaM, uktaM ca nizIthacUNau paTTavaNA nAma dANaMti, iyamatra bhAvanA, asaMcayiprAyazcittasthAne viSaye yo mAsikaM prAyazcittasthAnamApannastasya mAsikI prasthApanA dvau mAsAvApannasya dvaimAsikI, trIn mAsAnnApannasya traimAsikI evaM yAvat SammAsAnApannasya SANmAsikI, yaH punaH saMcayApannastasya niyamAt SANmAsikI prasthApanAtatrAsaMcaye prasthApanAyAH padAni trayodaza, saMcaye ekAdaza, tatrA saMcaye prasthApanAyAH padAni trayodazAmUni / / [ bhA. 478 ] tavatiyaM cheyatiyaM vA mUlatiyaM anavaTTAvaNatiyaM ca / caramaM ca ekkasasyaM, paDhamaM tavavajjiyaM biiyaM / / vR-tapatrikaM, chedatrikaM mUlatrikaM, anavasthApyatrikaM caramaM pArAMcitaM, tadekasaraM ekavAraM dIyate, idamuktaM bhavati, asaMcaya udghAtaM mAsAdikamApannasya prathamavelAyA muddhAto mAso dIyate, dvitIyavelAyAmudghAtacAturmAsakaM, tRtIyavelAyAmudghAtaSaNmAsikaM, caturthavelAyAM chedaH paMcamavelAyAmapi chedaH, Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddeza : 1, mUlaM : 14, [bhA. 478 ] 167 SaSThavelAyAmapichedaH, sarvatra trINi trINidinAni chedaH saptamavelAyAM mUlamaSTamavelAyAM mUlaM, navamavelAyAmapi mUlaM, dazama velAyA manavasthApya mekAdaza velAyA manavasthApyaM, dvAdaza velAyAmapya navasthApyaM trayodazavelAyAM pAraJcitamiti / evamanudghAtite'pi asaMcaye trayodazapadAni prasthApanAyAM vaktavyAni / 'paDhamaM' ti prathamamasaMcayaM padaM padam / / dvitIyaM saMcayapadaM 'tavavajjiyaM' ti mAsacaturmAsalakSaNAbhyAmAdamibhyAM varjitamekAdazapadaM bhavati / etadeva vyAkhyAnayati [bhA. 479 / biiyaM saMcaiyaM khalu taM AipaehiM dohiM rahiyaM tu / chammAsatavAdIyaM ekkArasapaehiM caramehiM / / vR dvitIyaM khalu saMcayitamucyate / tat dvAbhyAmAdidAbhyAM rahitaM paNmAsatapaAdikaM SaNmAsatapaHprabhRtikaM caramairekAdazapadairdravyam / tatrApIyaM bhAvanA-saMcayitaprAyazcittasthAnamApannasya prathamamudghAtaM SANmAsikaM tapo dIyate / dvitIyavelAyAM cchedaH, tRtIyavelAyAM cchedaH, caturthavelAyAmapi cchedaH, paJcamavelAyAM mUlaM, SaSThavelAyAM mUlaM, saptamavelAyAmapi mUlaM, aSTamavelAyAmanavasthApyaM, navamavelAyAmanavasthApyaM, dazamavelAyAmanavasthApyaM, ekAdazavelAyAM pArAJcitamiti / etadevAha - [ bhA. 480 ] chammAsa tavo cchedA iyANa tigatiga tahekka caramaMca / saMvaTTiyAvarAhe, ekkArasa payAu saMcaie / / vR- saMcayite kathaMbhUte ? ityAha- saMvartitAparAdhe saMvartitAH piNDIbhUtA aparAdhA yatra tat saMvartitAparAdhaM / tathAhi bahuSu mAseSu pratiseviteSu sthApanAropaNAprakArema tebhyAM mAsebhyo dinAni daza daza paJca paJcetyAdirUpatayA gRhItvA SANmAsikaM tapaH / tataH chedAdInAM trikaM trikaM / kimuktaM bhavati ? tadanantaraM velAtrayamapi yAvat cchedatrikaM, tato mUlatrikaM tadanantaramanavasthApya trikaM / tathA ekameka velaM vA caramaM pArAJcitamiti / evaM anudghAtite'pi saMcayite ekAdaza padAni vAcyAni / sampratiye'tra prAyazcittasyArhAH puruSAstAn pratipAdayati [ bhA. 481 ] pacchittassa u arihA ime u purisA cauvvihA hoMti / ubhayatara AyataragA parataragA anataragAya / / vR- prAyazcittasyArhA yogyA ime caturvidhAzcatvAraH puruSA bhavanti / tadyathA - ubhayatarA AtmatarakAH paratarakA anyatarakAzca / tatra ye utkarSataH SaNmAsAnapi yAvattapaH kurvato'glAnAH santaH AcAryAdInAmapi vaiyAvRtyaM kurvanti, tat labdhyupetatvAt, te ubhayamAtmAnaM paraM cAcAryAdikaM tArayantItyubhayatarAH / pRSodarAditvAt hrasvaH ye punastapobaliSThA vaiyAvRtyalabdhihInAste tapa eva yathoktarUpaM kurvanti, na vaiyAvRtyamAcAryAdInAmityAtmAnaM kevalaM tArayantItyAtmatarAH / svArthikapratyayavidhAnAt AtmatarakAH / ye punastapaH kartumasamarthA vaiyAvRtyaM cAcAryAdInAM kurvanti, te paraMtArayantIti paratarakAH / yeSAM tapasi vaiyAvRtye ca sAmarthyamasti kevalamubhayaM yugapatkartuMna zaknuvanti, kintvanyatarat te ekasmin kAle AtmaparayoranyamanyataraM tAryantIti anyatarakAH / / Ayatara paratare vi ya, Ayatare abhimuhe ya nikkhitte / [ bhA. 482 ] ekvekkamasaMcaie, saMcai ugghAyamanugghAyA / / vR- Atmatarazca sa paratarazca Atmataraparatara ubhayatara ityarthaH / yazcAtmatara etau dvAvapi prAyazcittavahanAbhimukhaubhavataH / tatastasmin pratyekaM prAyazcittamabhimukhamucyate / yastu parataro'nyatarako Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 vyavahAra - chaMdasUtram - 1-1 / 14 vA yAvat vaiyAvRttyaM karoti tAvattayoH prAyazcittaM nikSiptaM kriyate, iti tannikSiptamabhidhIyate / ekaikamabhimukhaM nikSiptaM ca dvidhA saMcayitamasaMcayitaMca, punarekaikaM dvidhA udghAtamanuddhAtaMca / tadetat saMkSepata uktamidAnIM vistaro'bhidheyastatra yaH prathama ubhayatarastasyemaM dRSTAntamAcAryAH parikalpayantiH sevaka dRSTAnta bhAvanA | [bhA. 483 ] jaha mAsato u laddho, seviyapurisena juyalayaM ceva / tarasa duve tuTTIto vittIya kayA juyalayaM ca // vR- ego sevaga puriso, rAyaM olaggai / so rAyA tassa vittiM na dei / annayA tena rAyA keNai kAraNeNa paritosito / tato tena rannA tassa tuTTeNa paidivasaM suvannamAsago vitti kayA / pahANaM ca sevatthajuyalaM dinaM, tathA cAha- ' jahetyAdi' yatheti dRSTAntopanyAse mASakaH suvarNabhASakaH sevakapuruSeNa labdho, yugalaM ca vastrayugalaM ca tasya ca sevakapuruSasya dve tuSTayau jAte- ekaM vRttiH kRtA dvitIyaM vastrayugalamiti epa dRSTAnto'yamupanayaH / [ bhA. 484 ] evaM ubhayatarassA do tuDIo usevagasseva / sohI ya kayAmettI veyAvacce niuttoya || vR- evaM sevakapuruSadRSTAntaprakAreNa ubhayatarasya sevakasyeva dve tuSTayau bhavatastadyathA-ekaM tAvanme prAyazcittadAnena zodhiH kRtA, dvitIyaM vaiyAvRtye niyuktasya mahatI me nirjarA bhaviSyati / atha prAyazcittaM vahan vaiyAvRttvaM ca kurvan yadi punarapi zrotrAdInAM paJcAnAmindriyANAmanyatamenendriyeNa / AdizabdAt krodhAdibhizca stokaM bahuvA prAyazcittamApadyate / yadi anyadapi prAyazcittamApadyate tadA katham? ucyate[ bhA. 485 ] so puna jai vahamANI, Avajjai iMdiyA iha punovi / taM piya se Aruhijai, bhinnAI paMcamAsaMtaM / / vR- sa punarubhayataraH prAyazcittaM vahan vaiyAvRtyaM ca kurvan yadi punarapi zrotrAdInAM paJcAnAmindriyANAmanyatamenendriyeNa / AdizabdAtkrodhAdibhizca stokaM bahu vA prAyazcittamApadyate / tatra stokaM viMzatirAtriMdivAdArabhya pazcAdAnupUrvyAyAvat paJcarAtriMdivaM bahupArAJcitAdArabhya pazcAdanupUrvyAyAvatmAsikaM tadapi se tasya Aruhyate, bhinnAdibhinnamAsAdi / AdizabdAtsakalamAsAdiparigrahaH paJcAmAsAntaM paJcamAsaparyantaM iyamatra bhAvanA-stokaM bahu vA yathoktasvarUpaM yadi prAyazcittasthAnamApannastathApi tasya bhinnamAsAdi dIyate / kasmAditi cedata Aha [bhA. 486 ] tavabalito so jamhA, tena tena appe vi dijjaye bahuyaM / paratara u puna jamhA, dijjai bahue vito tovaM / / vR-yasmAdubhayatarakaH prAyazcittatapaH karaNe dhRtisaMhananabaliSTastena kAraNena rephaH pAdapUraNe 'ijerAH ' pAdapUraNe itivacanAt / alpe'pipaJcarAtriMdivAdike prAyazcittasthAne bahukaM bhinnamAsAdi dIyate / yasmAcca parataraH paramAcAryAdikaM vaiyAvRtyakaraNatastArayati / tato bahuke'pipArAJcitAdike prAyazcitte prApte stokaM bhinnamAsAdi dIyate, tadevaM stoke bahuke vA prAyazcittasthAnaM prApte bhinnamAsAdidAne kAraNamuktam / samprati bhinnamAsAdi yathA dAtavyaM tathA pratipAdayati [ bhA. 486 ] vIsArasa lahu guru bhinnANaM mAsiyANamAvanno / sattArasa pannArasa, lahugurugA mAsiyA hoMti / / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 14, [bhA. 487] 169 vR- saubhayatarakaH prasthApitaM prAyazcittaM vahan vaiyAvRttyaM ca kurvan yadistokaM bahuMvA udghAtamanuddhAtaM vA prAyazcittasthAnamanyadApannastato yadi pUrvaprasthApitaM prAyazcittamudghAtaM tamudghAto bhinnamAso dIyate / yadi punarapyAdyate tato bhUyo'pi bhinnamAso dIyate, evaM viMzativArAn bhinnamAso dAtavyaH / yadi viMzatervArabhyaH parato'pi bhUya Apadyate, tataH stoke bahuke vA prAyazcitte prApte laghumAso dIyate / evaM bhUyo bhUyastAvadyAvat saptadaza vAg2a navaramatra stokaM paJcakAdibhinna mAsAntaM bahu dvimAsAdi pArAJcitAntaM tataH parato yadi punarapi bhUyo bhUya Apadyate, tato'nyat saptadazavArAn dvaimAsikaM dAtavyaM / atra stokaM paJcakAdilaghumAsaparyantaM bahutrimAsAdipArAJcitAntaM / evaM traimAsikAdiSvapyadhastanAni sthAnAni stokamuparitanAni bahu veditavyAni / tataH saptadazavArebhyaH parato yadi bhUyaH punaH punarApadyate / / tatastraimAsikaM saptadazavArAn dIyate / tato'piparato yadipunaH punarAdyate, tataH saptavArAn laghu cAturmAsikaM dIyate / tato'pi parato yadi punarbhUyo bhUya Apadyate tataH paJca vArAn laghu paJca mAsikaM dIyate / yadi tato'pi parato bhUya ApattistataH ekavAraM laghu SANmAsikaM dIyate / tadanantaraM yadi punarapi bhUyo bhUya ApattistatastrIn vArAn chedo dIyate / yadi tataH paramapi punaH punarApattistatarastrIn vArAn mUlaM dIyate / tato'pi parato bhUyo bhUya Apattau trIn vArAn anavasthApya dAnaM / tadanantaraM yadi punarapyApadyate tataH ekaM vAraM pArAJcitaM dAnamiti / evamasaJcayitamuddhAtitaM gatamathAsaJcayamanudghAtitaM prasthApitaM / tatomalpaM bahu vA yadi prAyazcittasthAnamApadyate tarhi guruko bhinnamAso dIyate / tataH punaH punarApattau sa aSTAdaza vArAn dIyate / tataH paraM bhUyo bhUya Apattau paJcadaza vArAn gurumAsikaM / tataH paraM paJcadaza vArAn guru dvaimAsikaM / tataH paraM paJcadaza vArAn guru dvaimAsikaM / tataH paraM paJcadaza vArAn guru traimAsikam tato bhUyopi paraM paMcavArAn gurucAturmAsikam / tataH paraM yadi bhUyo bhUya ApattistatastrIn vArAn gurupaJcamAsikaM / tadanantaramekavAraM SaTguru / tataH paraM chedatrikaM, tato mUlatrikaM, tato'navasthApya trikaM / tata paramekaM vAraM pArAJcitam | sampratyakSarArtho vikriyate yadi pUrvasthApitamudghAtamanudyAtaMca prAyazcittaM vahato laghubhinnAnAM mAsikAnAM viMzativArAna pradAnam, anudghAtaM prAyazcittaM vahato gurubhinnAnAM mAsikAnAmaSTAdaza vaaraan| tadanantaraM bhUyo bhUya ApattAvuddhAtaM prAyazcittaM vahataH saptadaza vArAn laghumAsikA bhavanti, anudghAtaM prAyazcittaM vahataH paJcadaza vArAn gurumAsikAH / / [bhA. 488 ] [bhA. 489 ] ugghAiyamAsANaM sattaraseva ya anumayatenaM / nAyavvA donni tinniya, guruyA puna hoti pannarasa / / satta caukkA ugghAiyANaM, paMceva hota anugghAyA / paMca lahuyAo paMca ugurugA paNa paMcagA tinni / / vR-udghAtitamAsAnAmanudghAtitamAsAnAM ye saptadaza vArA stAn amuJcatA jJAtavyau dvau mAsau, trayazca mAsA jJAtavyAH ye punargurukA dvau trayazca mAsAste paJcadaza vArAn jJAtavyAH / kimuktaM bhavati ? udghAtitaM prAyazcittaM vahato mAsikAnantaraM bhUyo bhUya Apattau dvau mAsau saptadaza vArAn dIyate / tato'pi bhUyo bhUya Apattau saptadaza vArAntrIn mAsAn adhAnudghAtitaM prAyazcittaM vahati, tarhi gurumAsikAnantaraM bhUyo bhUya Apattau dvau guruko mAsau paJcadaza vArAn dIyate / tadanantaraM paJcadazavArAn trIn gurukAn mAsAniti saptacaukketyAdi udghAtitAnAM catuSkAH sapta bhavanti / anudghAtitAnAmatra gAthAyAM prathamA SaSThyarthe catuSkAH paJca bhavanti laghukAH paJca mAsA paJca vArAn bhavanti, gurukAH punaH paJcakAH paJcamAsAstrIn Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 vArA nidamuktaMbhavati-udghAtaM prAyazcittaM vahataH traimAsikAnantaraM bhUyo bhUya Apattau saptavArAn laghukAzcatvAro mAsA dIyante / tadanantaraM paJcavArAn laghukAH paJcamAsAH anudghAtitaM prAyazcittaM vahataH traimAsikAnantaraM punagapattau paJca vArAn gurukA zcatvAromAsAH tadanantaraM trIn paJca gurumAsAn / / sAmpratamatraivAsaJcaye udghAtAnudghAtApattisthAnAnAnAMsukhAvagamopAyamAha[bhA.490] ukkosA upayAtovA ThANe ThANeduve pariharejjA / evaM dugaparihAnI, neyavvA jAva tinneva / / vR- utkRSTaM nAma udghAtabhinnamAsagataM viMzatilakSaNaM tasmAdArabhyodghAtagatesthAne sthAne yadutkRSTaM tadapekSayA anudghAta gateSu sthAneSu dvau dvau parihApayet / evaM dvikaparihAnistAvat jJAtavyA yAvadughAtagatapaJcakotkRSTApekSayA anudAtetrayaiti / iyamatrabhAvanA-udghAtebhinnAmAse viMzatiH, anudAte dvikaparihAnyA aSTAdRza / tathA udghAte mAse saptadaza, anurAte paJcaddaza / evaM dvimAse trimAsaM'pi / tathA udghAtecaturmAse sapta anudghAtepaJca / tathA uddhAte paJcamAse paJca anudAte trayaiti / tadevamApattisthAnAnyuktAni / / udghAtAnuddhAtadAnavidhiH sAmpratameteSAM dAnavidhimAha[bhA.491] aTThau avanettA sesA dijaMti jAvau timAso / jatthaThagAvahAro nahojaMtaMjhosaesavvaM / / / vR-yebhinnamAsAdayo viMzatyAdivArAApannAstebhyaH pratyekamaSTAvaSTAvapanayet / apanIyazeSAdIyaMte, evaM tAvatvAcyamyAvatrimAsAH traimAsikaM / ayamatrabhAvArthaH / viMzativArAH kilodghAtA bhinnamAsA ApannAstatrASTau bhinnamAsA jhoSitAH, zeSA dvAdaza dIyante / te'pi sthApanAropaNAprakAreNAdhikaM parizATyA SaNmAsAH kRtvA dIyante / tathA aSTAdaza anuddhAtA bhinnamAsA ApannAstebhyo'STau tyaktvA zeSAdaza bhinnamAsAH pradAtavyAH / te'pisthApanAropaNAprakAreNaadhikaMsamastamapityaktvA paNmAsAH kRtvAdAnIya iti / tathAsaptadazavArAlaghumAsAHprAptAstebhyo'STI prityjyshepaanvlghumaasaadiiynte| paJcadazavArAgurumAsA ApannAstebhyo'STau parityajyazeSAH saptagurumAsAdeyAH / evaM dvaimAsika traimAsike'pivAcyam / sarvatrasthApanAropaNAprakAreNAdhikyaM tyaktvASaNmAsAH kRtvA deyAH / atha aSTakajhoSaNAbhidhAnaM kimartham? etadeva kasmAnoktaMviMzatyAdayo bhinnamAsAdayaHsthApanAropaNAprakAreNa SaNmAsIkRtyadAtavyA iti? ucyate / madhyamatIrthakRtAmaSTamAsikI yAtapobhUmi stadanugrahA'rthamityadoSaH / uktaMcanizIthacUrNo-'aSTamasiyA majhyimAtavobhUmItIeanuggahakaraNathamaTThamabhAgahArajhosaNAkayA iti / yatra punazcaturmAsike vA paJcamAsike vA aSTakApahAro na bhavet / aSTAnAmevAsambhavAt |tN sarvaM jhoSayetsarvamapi tatparityajet na kimapi tatra dAnaM bhavatIti bhAvaH / yebhyo'STakApahAre yadavatiSTatake tadetadubhayaM darzayati[bhA.492] bArasa dasa nava ceva yasatteva jahannagAiMThANAI / vIsaThArasa sattarasa, pannaraThANANabodhavvA / / vR-dvAdaza daza navasaptetyamUni jaghanyAnisthAnAnibodhavyAni |jghnytaayepaaN viMzatyAdyapekSayAmISAM stokatvAt kepAM sthAne ityAha-viMzatyaSTAdazasaptadazapaJcadazasthAnAnAM sthAne idamuktaM bhavativiMzatisthAnAnAmaSTakApahAra dvAdazasthAnAni / aSTAdazAnAmaSTakApahAre daza / saptadazAnAmaSTakApahAre nava / paJcadazAnAmaSTakApahAre sapteti / / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 uddezakaH 1, mUlaM: 14, [bhA. 493] [bhA.493] punaravi je avasesA mAsA jahiM pichanhamAsANaM / uvarijhoseuNaM, chammAsA sesadAyavvA / / vR- aSTakApahAre kRte sati punarapiSannAM mAsAnAmupari ye'vazeSA mAsA vartante jehiM jehiM pItyAdi anugrahakRtsnaviSayametat yairapi ca divasaisirvA pUrva prasthApitAnAM SannAM mAsAnAmupari gacchati tatsarvaM sthApanAropaNAprakAreNa jhoSayitvA SaNmAsAH zeSA dAtavyAH / anugrahacittAyAM pUrvaM sthApitaSaNmAsodvyuDhadivasaiH saha paripUrNIkRtya SaNmAsAHzeSAdAtavyA / niranugrahakRtsnacintAyAM paripUrNAH SaNmAsAH zeSAdeyAH / jhoSastupUrvaprasthApitaSaNmAsaviSaya iti / / [bhA.494] chahiM divasehiMgaehiM, chahaMmAsANa hoti pakkhevo / chahiMcevayasesehiM chaNhaMmAsANapakkhevo / / vR-sUtretRtIyAsaptamyarthe / tato'yamarthaH |ssttsudivsessugtessussnnmaasaanaaNbhvti prakSepaH / iyamatra bhAvanA-yeteprasthApitAH SaNmAsAsteSAM SaD divasA vyUDhAstadanantaramanyAn SaNmAsAnApannAstataH pUrvaM prasthApitaSaNmAsAnAM paJcamAsAzcaturviMzatidinAzca jhoSyaMte / jhoSayitvA ca tatra pAzcAtyAH SaNmAsAH prakSipyante / teca yathA prakSipyante yathA pUrvaprasthApitaSaNmAsAvyUDhadivasaiH saha SaNmAsA bhavanti / evaM pAzcAtyAnAmapiSaNmAsAnAMSaDdivasAjhoSitA iti / etaddhRtisaMhananAbhyAMdurbalamapekSyAnugrahakRtsnameSa mitravAcakakSamAzramaNAnAmAdezaH / sAdhurakSitagaNikSamAzramaNAH punarevaM bruvate, chahiM cevayetyAdi, SaTsu caiva divaseSu SaNmAsAnAM prakSepaH / idamuktaM bhavati ?-ye pUrvaprasthApitAH SaNmAsAste SabhirdivasairUnAH paripUrNAvyUDhAH zeSAH SaT divasAstiSThanti / atrAntare anyAn SaNmAsAnApannAste SaNmAsAsteSvevapaTsudivaseSuprakSipyante / kimuktaMbhavati? teSAMSannAMmAsAnAMpa divasAH prAyazcittaM, zeSaMsamastamapijhoSitaM / pUrvaprasthApitaSaNmAsAnAmapiSadivasA jhoSitAH / etatdhRtisaMhananadurbalamapekSyAnugrahakRtsnamiti; sampratiniranugrahakRtsnamAha[bhA.495] evaM bArasa mAsA chaddivasUnA yajeTThapaThavaNA / chadivasae'nugaha niranugaha chAgapakhevo / / vR-iha niranugrahakRtsne AdezadvayaM ekastAvadayamAdezaH / pUrvaprasthApitAnAM SaNmAsAnAM SaT divasA vyUDhAsteSu SaTsu divaseSu vyUDheSu anyat pANmAsikamApannaH / tataH pUrvaprasthApitAH SaNmAsAsteSveva paTsu divaseSu vyUDheSuparisamApyante / kimuktaM bhavati? |ye vyUDhAH SaT divasAste vyUDhA eva zeSA paJca mAsAzcaturviMzatidivasA jhoSitAH yatpunaranyat pANmAsikaM tatparipUrNa dIyate / evaM SaT mAsAH SaDibhardivasairadhikA bhavanti / etat dhRtisaMhananabaliSThasya niranugrahakRtsnaM dvitIya AdezaH, pUrvaprasthApitAnAMpaemAsAnAMSada divasAHzeSAstiSThanti |anytsmstmpivyuuddhNtto'nyaanssnnmaasaan prAptaH / tato ye zeSAH SaT divasAste jhoSyante pAzcAtyaM pANmAsikaM paripUrNa dIyate / dhRtisaMhananabaliSThatvAt / evaM ca SaNmAsAH SaDibhardivasainyU~nAH pUrvasthApitAH pAzcAtyAH paripUrNAH SaNmAsAH tataH sarvasaMkalanayAdvAdazamAsAH SaDibhardivasainyU~nAbhavanti / eSAjyeSThA prasthApanAdAnaM nAtaH parA taporTa prAyazcitteutkRSTatarAprasthApanAstItibhAvaH, atrApisAnugrahaniranugrahacintAMkurvannAha-chadivasagaetyAdi pUrvaprasthApitAnAM SaNmAsAnAM SaTsu divaseSu gateSu yadanyadApannaM SaNmAsAdikaM tapastadAropyate / pUrvaprasthApitAzca avyUDheSu SadivasA zeSA avyUDhAH santi / anyacca samastamapi vyUDhamiti bhAvaH / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 vyavahAra - chedasUtram-1- 1/14 atrAntare anyatSANmAsikamApannastatparipUrNamAropyate / prAkRtAzcazeSIbhUtAH paTa divasAH tyajyante etanniranugrahakRtsnaM / iti / [bhA.496] coeirAgadose dubbalabalieva jANaecakkhU / bhinne khaMdhaggimmiya, mAsa caTamAsieceDe / / vR- parazcodayati, yUyaM rAgadveSavantastathAhi yasya SaNAM mAsAnAM SaTsu divaseSu zeSIbhUteSvanyat pANmAsikamApannaM paTsudivaseSuparisamApyate / tasya durbalasyopari rAgoyato yUyaM jAnItha eSa balikaH sansukhaMvinayavaiyAvRtyaM karoti / yasyapunaH pUrvaprasthApitaSaNmAsAnAMpaJcasumAseSucaturviMzatau divaseSu vyUDheSuSaT divasAH zeSIbhUtA jhoSitAH / / anyatpANmAsikamAropitaM, tasya baliSThasyoparividveSaH / atrApi jAnItha yathaiSa tapaHkRzazarIro nAsmAkaM zaknoti vaiyAvRtyaM kartuM tasmAddIyatAmasya niranugrahaprAyazcittamiti / evaMbhavantaHkurvantonUnaMcakSurmelaMkurutha |ckssurmelo naamydekNckssurunmiilyti| aparaM nimIlayati / evamekaM sAnugrahaprAyazcittadAnena jIvApayatha / aparaM niranugrahaprAyazcittadAnena mArayatheti / atrAcArya Aha bhinnetyAdi pazcArddha bhinno nAma tatkAlamaraNinirmanthanena navodito'gniHsa yathA mahati kASTAdike prakSipte taddagdhumasamartho bhavati, zIghraMca vidhyAyati, sa eva zlakSNakASTachagaNAdicUrNAdiSu stokaM prakSipyamANeSu krameNa prabala upajAyate |skndhaagnimimhtkaassttNprjvlyaagniruuptyaa pariNamitaH sa mahatyapi kASTAdike prakSipte taddagdhuM samartho bhavati / prabalaH prabalataracopajAyate / evaM durbalasya SaTsu mAseSu pUrvaprasthApiteSu bahuSu vyUDheSu SaTsu divaseSu zeSIbhUteSu yadi vA SaTsu mAseSu pUrvasthApiteSu SaTsu divaseSu vyUDheSu yadanyat pANmAsikaM tapaH pRthig dIyate / tataH sabhinnA'gniriva viSIdati dhRtisaMhananAbhyAM balIyAnitina vidrAti na ca viSAdamupagacchati, skandhAgniriva / tathA dvau ceTau, tadyathA-mAsajAtazcaturmAsajAtazca tatra yadi mAsajAtasya ceTasya caturmAsaceTAhAro dIyate, tadA so'jIrNena vidrAti, caturmAsajAtasyApi yadi mAsajAtavadAhAro dIyate, tadA sa tenAhAreNa nAtmAnaM sandhArayitumalaM / evaM yo durbalastasya yadi baliSThaM prAyazcittaM dIyate, tadA sa vidrAti durbalatvAt mAsikaceTakavat, baliSThasyApiyadidurbalaprayAzcittaMdIyate, tadAsatAvatAnazuddhimAsAdayatItyazuddhayA viSIdati / tato yathA bhinnAgnau stokamindhanaM skaMdhAgnau prabhUtamindhanaMtathA mAsajAteceTestokamAhAraM, caturmAsajAteprabhUtamAhAraMprayacchatonarAgadveSavattAyogyatAnurUpapravRtteH / tathATurbale baliTheca yathoktarUpaM prAyazcittaM dadAnAna vayaM rAgadveSavaMta iti ukta ubhayatarakaH / __ idAnIM AtmatarakAdayovaktavyAH / paramubhavatarasazo'nyatara itisaevotkrameNa prthmtobhnnyte| tasya svarUpamidamyathA ekena skandhena dvekApotyau yugapat voDhuM na zaknoti tathA so'pyanyatarakaH prAyazcittavaiyAvRtye yugapatkartuM na zaknoti / sa ca saMcayitamasaMcayitaM vA prAyazcittamApanno'tha ca tadA gurUNAmanyo vaiyAvRtyakaro na vidyate / tatastadApannaM prAyazcittaM nikSiptaM kriyate / etena yaduktamadhastAta nikSiptamititadbhAvitamavaseyaM |guruunnaaNvaiyaavRtyN kAryatatacca vaiyAvRtyaM kurvan yadIndriyAdibhiranyadApadyate tatsarvaM jhoSyate yadA tu vaiyAvRtyaM samAptaM bhavati, tadA tatprag nikSiptaM prAyazcittamutkSipyate / tacca vahana yadIndriyAdibhiranyadApadyate tadanena vidhinA dAtavyaM / / [bhA.497] sattacaukkA ugdhAiyANa paMceva hoti anugghAyA / paMca lahupaMca gurugA, gurugA punapaMcagA tinni / / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 5: 1, mUlaM : 14, [ bhA. 498] [ bhA. 498 ] sattArasa pannArasa nikkhevA hoti mAsiyANaM tu / vIsArasa bhinne tena paraM nikkhiNavayAu / / 173 vR- so'nyataraH pUrvaprasthApitaM prAyazcittaM vahan yadi stokaM bahu udghAtamanudghAtaM vA prAyazcittasthAnamApannastato yadi pUrvaprasthApitaM prAyazcittamudghAtastata udghAto bhinnamAso dIyate / yadi punarApadyate tadA bhUyo'pi bhinnamAsadAnamevaM bhUyo bhUya Apattau viMzativArAn bhinnamAsA dAtavyAH / / tadanantaraM saptadazavArA laghumAsAH / evaM dvimAsatrimAsA api vaktavyAstadanantaramapi bhUyobhUya Apattau saptavArAzcaturmAsAH 7 / tataH paraM paJcavArAH / paJca laghumAsAH 5 / tadanantaraM trInvArAn cchedaH / tataH paraM vAratrayaM mUlaM, tadanantaraM vAratrayamanavasthApyaM, tadanantaramekaM vAraM pArAJcitamiti / atha tasya pUrvasthApitamanudghAtitaM / tato'STAdaza vArA gurubhinnamAsA dAtavyAH / tadanantaraM paJcadazavArA gurumAsAH / evaM dvimAsAstrimAsA api vaktavyAH / tadanantaraM paJcavArAzcatvAro gurumAsAH / tato'pi paraM trivArAH paJca gurumAsAH 3 / tato vAstrayaM chedaH 4 / tadanantaraM vAstrayaM mUlaM / tataH paraM vAratrayamanavasthApyaM / evaM saMcayite'pyudghAte'nudghAte vaktavyam / navaramAdimAstapobhedA na vaktavyAH / kintu prathamata eva SANmAsikaM, tadanantaraM cchedatrikAdi aSTakApahArAdikaM pUrvavadvaktavyam / adhunAkSaragamanikA-iha vicitrA vyAkhyA pravRttiriti pazcAnupUrvyA vyAkhyA vidheyA / pUrvaprasthApitamudghAtamanudghAtaM ca vahato yathAkramaM bhinne bhinnamAsaviSaye dAnaM viMzatyaSTAdazavArAn / kimuktaM bhavati ? pUrvaprasthApitamudghAtaM prAyazcittaM vahato viMzativArA bhinnamAsA dAtavyAH / anudghAtaM vahato'STAdazavArA bhinnamAsAH tenaparamityAdi, tato bhinnamAsadAnAt pazcAnupUrvyA paraM prAgiti bhAvArthaH / nikSepaNatA nikSiptatA AsIt viMzatyaSTAdazavArAnantaraM ca udghAtaM pUrvaprasthApitaM vahato mAsikAnAM laghUnAM mAsika dvaitraimAsikAnAM saptadazakSipA bhavanti / saptadazavAraM dAnaM bhavatItyarthaH / anudghAtaM pUrvaprasthApitaM vahatI mAsikAnAM nikSepAH paJcadaza bhavanti / paJcadazavAraM mAsikAnAM dAnamityarthaH / tathA udghAtitAnAM catuSkamAsacatuSTayAni sapta bhavanti / anudghAtAH catuSkAH paJca bhavanti / tathA paJca mAsA laghukAH paJcabhavanti, gurukAH punaH paJcakAH paJcamAsAstraya idamuktaM bhavati ? pUrvaprasthApitamudghAtaM vahatastrimAsadAnAnantaraM saptavArAzcatvAro laghumAsA dAtavyAstadanantaraM paJcavArAH paJcamAsA laghavaH anudghAtaM pUrvaprasthApitaM vahato gurumAsatrimAsadAnAnantaraM paJcavArA laghavaH guruvazcaturmAsA dAtavyAH / tataH paraM gukhaH paJca mAsAstrivArA iti tadevamekeSAmAcAryANAM vyAkhyAnamupadarzitamanye punarevaM vyAkhyAnayanti anyataro nAma dvidhA AtmataraH paratarazca / tatrAtmatarasya prAyazcittadAnavidhAnamidamsattacaukkAugghAiyANamityAdi, yadi pUrvasthApitamuddhAtaM vahan bhUyo bhUyo'nyadApadyate prAyazcittaM tadA prathamata eva saptavAsa udghAtitAnAM laghUnAM mAsAnAM catuSkA dAtavyAH / saptavArA laghavaH caturmAsA deyAH, tadanantaraM paJcavArA laghavaH paJcamAsAstadanantaraM vAratrayaM cchedaH / tataH paraM vAratrikaM mUlaM / tato vAratrikamanavasthApyaM / tata ekavAraM pArAJcitam / athAnudghAtaM pUrvaprasthApitaM vahan punaH punarApadyate prAyazcittaM / tata Adau paJca vArA anudghAtA guruvazcatvAro mAsA dAne bhavanti / tadanantaraM trInvArAn paJca mAsA guruvastato vAstrayaM cchedaM / tadanantaraM vAratrayaM mUlaM, tato vAstrayamanavasthApyaM / tata ekavAraM pArAJcitI yastvanyatara paratarastasyedaM prAyazcittavidhAnam-sattarasapannarasetyAdipUrvaprasthApitamudghAtaM prAyazcittaM vahan yadi bhUyo bhUyo bhUyaH stokaM bahu vA anyat prAyazcittamApadyate / tatastasya saptadaza traimAsikAnAM nikSepA Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 bhavanti / saptadazavAraM traimAsikaM dIyate iti bhAvaH / tadanantaraM bhUyo bhUya Apattau saptadaza nikSepA dvaimAsikAnAM / tadanantaraMsaptadaza nikSepAmAsikAnAMtataparaMnikSepaNatA nikSepaNaMdAnaM bhinnabhinnamAsasya viMzativArAn / tataH paraMvAratrayaM chedastadanantaraMvAratrayaMmUlaM, tataH paraMvAratrayamanavasthApyaM,tata ekavAraM pArAJcitaM-anudghAtaM pUrvaprasthApitaM vahan yadi bhUyo bhUyaH stokaMbahu vA prAyazcittamanyadApadyate / tasya paJcadaza gurUNAM dvaimAsikAnAM nikSepA bhavanti / paJcadazavAraM dvaimAsikaM guru dIyate ityarthaH / tata paraM nikSepaNatA bhinnamAsAnAM gurUNAmaSTAdazavArAn, tataH paraM vAratrayaM cchedastadanantaraM vAratrayaM mUlaM, tato'navasthApyatrikaM, tataH ekavAraM pArAJcitamiti ukto'nyataraH / / sAmpratamAtmatarasya prAyazcittadAnamucyate-saMcayitamasaMcayitaMvA pratyekamudghAtamanudghAtaMvA vahan yadi bhUyo bhUyaH stokaM bahu vAnyadindriyAdibhiH prAyazcittamApadyate / tadA saptavAraM laghumAsikaMdIyate / tata paraMbhUyo bhUya Apattau caturvAralaghukaM cAturmAsaM / tataH paraMcchedatrikaM, tadanantaraM mUlatrikaM / tadanantaraM anavasthApyatrikaM / tata ekavAraM pArAJcitaM / yadi punaH pUrvaprasthApitamanudghAtaM vahan stokaM bahu vAnyadApadyate, bhUyobhUyastataH paJcavArAngurumAsikaMdIyate |ttH paraMtrInvArAncaturgurukaM, tato vAratrayaM cchedastadanantaraMvAratrayaMmUlaM tato vAratrayamanavasthApyaM, tataekavAraMpArAJcitametadevAha[bhA.499] AittaramAiyANaMmAsAlahagurugasattapaMceva / cautigacAummAsA tattoyacauvvihobheo / / vR-AtmataronAma yasyavaiyAvRtyakaraNelabdhirnAsti / AdizabdAtaparataraparigrahaH AtmataraAdiryeSAM te AtmatarAdayaH AtmatarAH paratarAzcetyarthaH / teSAmAtmatarAdInAM prAyazcittadAvidhirucyatetatrAtmatarANAmayamudghAtaM pUrvaprasthApitaM vahatAM saptavArAn laghumAsA dIyante / tadanantaraM caturo vArAn caturmAsA laghavaH / tatazcaturvidho bhedaschedamUlAnavasthApya pArAJcitalakSaNo dAtavyaH / anudaghAtaM pUrvaprasthApitaM vahatAM paJca vArAn gurumAsA dIyante / tadanantaraM trIn vArAn guravazcaturmAsAH / tato yathoktarUpazcaturvidho bhedaH / samprati paratarasya prAyazcittadAnavidhirabhidhIyate / parataro nAma yasya vaiyAvRtyakaraNelabdhirastinatapasi, tataH sayadAtapaH karotinatadAvaiyAvRtyaM kartuMsamarthaiti / atrApi ekaskandhena kApotIdvayaM voDhuM na zakyamiti dRSTAnto vaktavyaH / yazca prAyazcittaM saMcayitamasaMcayitaM vApannastat tu yAvadvaiyAvRtyaM karoti, tAvat nikSiptaM kriyate, vaiyAvRtyaM ca kurvan yadyanyadApadyatetatsarvaM jhoSyate / vaiyAvRttye ca samApte tat pUrvanikSiptaM prasthApyate, tacca vahan yadi bhUyo bhUyaH indriyAdibhiranyadApadyate / tata udghAtaM pUrvaprasthApitaM vahataH saptavArAn ladhumAsikaM dIyate / tadanantaraM paJcavArAncaturlaghukaM / tataH paraMvAratrayaMcchedastadanantaraMvAratrayaMmUlaM, tataH paraMvAratrayamanavasthApyaM, tataH ekavAraMpArAJcitamiti / anudghAtaMpUrvaprasthApitaMvahataH SaTvArAngurumAsikaMdIyate |tdnntrNcturo vArAn caturgurukaM / tataH paraM vAratrayaM cchedastadanantaraM vAratrayaM mUlaM, tataH paraM vAratrayamanavasthApyaM / tata ekavAraM pArAJcitaM / etadeva suvyaktArthamAha- . [bhA.500] Avanno iMdiehiM paratarae jhosaNA tatoparaNaM / / mAsalahagAya satta uchacceva hotimAsa guru / / [bhA.501] . caulahugANaM panagaMcaugurugANaMtahA caukaMca / tattIcchedAdIyaM, hoicaukkaM muneyavyaM / / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 uddezaka : 1, mUlaM : 14, [bhA. 501] vR-paratarako vaiyAvRttyaM tukurvan yadi indriyAdibhiH stokaM vahuvA Apadyate prAyazcittaM tatastasmin paratarake tato vaiyAvRtyakaraNAdArabhya yAvadvaiyAvRtyaM karoti tAvat paropakArIti / stokaM baha vA yadanyadApadyate, tasya sarvasya jhoSaNatA parityAgaH / tato vaiyAvRtyasamAptyanantaraM pUrvanikSiptaM prAyazcittamudghAtaM vahato bhUyo bhUya Apattau mAsalaghukAH sapta bhavanti dAtavyAH, saptavArAn laghumAso dIyate itibhAvaH / anudghAtaMvahataH SaTbhavantimAsaguravo deyAH SaTvArAn gurumAsodIyateityarthaH / caDalahugANamityAdiudghAtaMvahataHsaptavAralaghumAsikadAnAnantaraMbhUyobhUya ApattaucartuladhukAnAMpaJcakaM dAttavyam / paJcavArAncatvAromAsalaghukAdAtavyA ityarthaH |anudghaatNvhtH SaDvAragurumAsikAdAnAnantaraM caturgurukANAM catuSkaM caturo vArAn caturgurukaM deyam / tataH paramabhuyasyApi cchedAdi catuSkaM cchedamUlAnavasthAppa pArAJcita lakSaNaM bhavati / pUrvaprakAreNa dAnabuddhayA jJAtavyaM / sAmprataM jhoSaNA tato pareNaMetasya vyAkhyAnArthamAha[bhA.502] taMcevapuvvabhaNiyaM paratarae natthi egakhaMdhAdI / do joe acayaMte, veyAvaccaTThayAjhoso / / vR-yatpUrvamanyatarakebhaNitaMyathAnAstyetatyategakhaMdhAIekena skandhena ekakAlaMdvekApotyAvuhyete iti tadeva paratarake'pi sarvaM bhaNanIyam / tato dvau yogau tapaHkaraNavaiyAvRtyalakSaNau yugapadazaknuvan saMcayitamasaMcayitaMvA yadApannastannikSiptaM kRtvA vaiyAvRtyaM kurute |vaiyaavRtyN ca kurvato yadyadApannaMstokaM bahuvA tasya sarvasyApivaiyAvRtyArthatayA pravRttatvAtjhoSaH parityAgaH karttavyaH / tadevaMtapobhaNitaMyAni yatra bhinnamAsAdIni mAsAdIni vA tapaHsthAnAni SaT paJcetyAdilakSaNAni tAvanti dinAni cchedaprApte cchedAH kartavyAH / atha mUlaM kIdRzasya deyamucyate[bhA.503] tavatIyamasaddahaetavabalie ceva hoipariyAge / dubbala appariNAme asthiraabahussue mUlaM / / vR- yo mAsAdikaM SaNmAsaparyantaM tapo'tIto vyutkrAntaH / kimuktaM bhavati ? / mAsAdinA SaNmAsaparyantena tapasA yo na zuddhayati, tapograhaNamupalakSaNaM dezacchedamapi yo'tIto dezacchedenApi yo na zuddhayatIti bhAvaH, tasya mUlaM dIyate, iti sarvatra sambaddhayate / tathA asaddahie iti tapasA pApaM zuddhayatIti etadyo na zraddadhAti, tasminnapyazraddadhAne mUlaM athavA azraddadhAno nAma mithyASTiH / tato yoazraddadhAna eva sanvrateSusthApitaH pazcAtsamyaktvaM pratipannaH sansamyagAvRttobhavati tasya mUlaM deyaM yathA govindavAcakasya dattamiti / tava balietti tapasA baliko baliSTho'sau tapobalikaH / kimuktaM bhavati? / mahatApi tapasA yo na klAmyati, yatra tatra svalpe prayojane tapaH kariSyAmIti vinnitya prtisevte| yadivASANmAsike tapasi dattevadati samartho'hamanyadapitapaH kartutadapime dehItitasmin tapobalike mUlaM paryAye iti yasya cchedena chidyamAnaH paryAyo na pUryate na pUryate stokatvAt / athavA cchedaparyAyaMyonasamyakzraddadhAti / yathA ko'yamardhajaratIyonyAyaH kiyatparyAyasyacchidyate kiyanneti, cchidyatetarhimUlataevacchidyatAM |ydivaan kimapIti, yadivAvaktiratnAdhiko'haMbahuke'piparicchinne paryAya asti me dIrghaH paryAya iti na kimapicchetsyati, tasya sarvasyApi paryAya hInasya paryAye zraddhAnarahitasya paryAya garvitasya mUlaM, tathAyobahuprAyazcittamApanno'thacadhRtisaMhananAbhyAMdurbalatvAt tapaHkartumasamarthastasmin durbale mUlaM, tathAyo'pariNAmatvAt bUte / yadetattapaH pANmAsikaM yuSmAbhirme Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 vyavahAra - chedamUtram-1-1/14 dattametenAhaM na zuddhayAmi prAyazcittasya bahutvAt tasminnapyapariNAme mUlaM, tathA yo dhRtidurbalatayA punaH punaHpratisevatetasminnasthiradhRtyavaSTambharahitemUlaM, tathA'bahuzruto'gItArthaH |athvaanvsthaapyNpaaraanycitN vAApannastasya vA'bahuzrutatayA taddAnAyogyatA tasminnapyabahuzrutemUlaMdAtavyamiti / sAmpratamAcAryo vizeSaMdarzayitukAmo yadevAdhastAduktaM tadeva pracchayannAha -- [bhA.504] jahamanne egamAsiyaMseviUNa egena soniggacche / tahamanne mAsiya seviUNacaramena niggacche / / vR-codakovakti-ahaMevaM manyeyathAmAsikaMparihArasthAnaMsevitvAso'dhikRtaprAyazcittapratipannA ekena mAseneti gamyate nirgacchati zuddhayati / tathA AstAmanyena dvaimAsikAdinA etadapyahamanye, atizayajJApanArthaM bhUyo manye ityupAdAnaM mAsikaM sevitvA carameNa pArAJcitena nirgacchati zuddhayati / evaM codakenoktesatyAcArya Aha-satyametat / yathAmAsikaMsevitvA mAsenasa nirgacchati tathA mAsikaM sevitvA kadAciccarameNa zuddhayati / iha mAsikaM pavitvA mAsena zuddhayatItyAdi gamo gRhIto mAsikaM sevitvAcarameNazuddhayati |ityntgmH audyannagrahaNemadhyamasyApigrahaNamitizeSA apigamAH suucitaaH| mAsikagrahaNena dvaimAsikAdInyapi / tadyathA-mAmaM savitvA mAsena nirgacchati tathAmAsaMsevitvA dvAbhyAM mAsAbhyAM nirgacchati, mAsaM sevitvA tribhimasirnirgacchati, mAsaM sevitvA caturbhirmAsairnirgacchati, mAsaM sevitvA paJcabhimasirnirgacchati,mAsaMsevitvASabhirmAsairnirgacchati |maasNsevitvaaccheden nirgacchati, mAsaM sevitvA mUlena nirgacchati / mAsaM sevitvA anavasthApyena nirgacchati, mAsaM sevitvA carameNa pArAJcitena nirgacchati, tathA dvaimAsikaM sevitvA dvAbhyAM mAsAbhyAM nirgacchati / dvaimAsikaM sevitvA tribhirmAsairnirgacchati evaM yAvat dvaimAsikaM sevitvA carameNa nirgacchati, tathA traimAsikaM sevitvA tribhirmAsairnirgacchati, traimAsikaMsevitvA caturbhisirnirgacchati / evaM yAvat traimAsikaMsevitvA carameNa nirgacchati, tathA cAturmAsikaMsevitvAcaturbhisaiirnirgacchati yAvaccarameNanirgacchati / tathA paJcamAsikaM sevitvA paJcabhirbhAsanirgacchati / evaM yAvaccarameNa nirgacchati, tathA pANmAsikaM sevitvA SaDbhisirnirgacchatiyAvaccarameNa nirgacchati |chedNsevitvaaccheden nirgacchati, yAvaccarameNanirgacchati, mUlaMsevitvAmUlena nirgacchatiyAvaccarameNa, anavasthApyaMsevitvAanavasthApyana nirgacchati, anavasthApyaM sevitvA carameNa nirgacchati / atra ziSyaH prAha-yasminnApanne yattadeva dIyate tadApattisamaMdAnamucitaM anyazatvAsevite yadanyAdRzaM dIyate / tatrako hetuH? |aacaary Aha. [bhA.505] jinanillevaNakuDaemAse apaliuMcamANesaTThANaM / mAseNa visujjJihiI, to deI guruvaeseNaM / / vR-jinAkevalino jinagrahaNAdavadhimanaH paryAyajJAninaH caturdazadazanavapUrvadharA gRhItAH ete yathAvasthitAH saMklezavizodhIH parijJAya aparAdhaniSpannaMmAsakAdibhAvaniSpannaMca dvimAsikAdiyathA vizuddhayati tathA tadvizodhinimittaM prAyazcittaM dadati / tatrAdhyavasAnena mAse pratisevite yadyapratikuJcitamAlocayati / tatastasminnAlocanAyAmapratikuJcatisvasthAnamAsamevaprayacchanti / atha pratikuJcanayA Alocayati / athavA yAni dvaimAsikAdInAM prAyazcittAnAmANi yAni adhyavasAya sthAnAni tairmAsaH pratisevitaH / eSa dvimAsAdibhirmAsairvizotsyatIti jinAH kevalAdibalataH zrutavyavahAriNo vA gurUpadezenAdhikamapi prAyazcittaM prayacchaMti / atra cArthe nillevaNa kuDe iti Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 uddezakaH 1, mUlaM: 14, [bhA. 505] nirlepanakuTadRSTAntaH / nirlepanorajakaH |kuTojalabhRtoghaTaH / yathAjalakuTairvastrANirajakaH prakSAlayati tathAparAdhapadAni jinAdayo mAsAdibhiH zodhayanti / athavA nirlepanaM lepasya malasyAbhAvaH / kuTo jalakuTaH sa dRSTAntaH / atra catvAro bhaGgAH-ekaM vastramekena jalakuTena nirlepanaM kriyate 1, ekavastramanekailakuTaiH 2, anekAnivastrANi ekenajalakuTena 3, anekAni vastrANianekajalakuTaiH 4 / tatra prathamadvitIyabhaGgacyAkhyAnArthamAha[bhA.506] eguttariyAghaDaccha kkaeNaccheyAdihoti niyamANaM / eehiMdosavuDDI kappijaidohiM ThANehiM / / vR- ekottarikA ghaTasya vRddhiH, ghaTaSaTkena parisamApayitavyA / iyamatra bhAvanA-ko'pyalpamalaH paTa ekena jalakuTena zuddhayati / sa gRha eva prakSAlyate, eSa prathamo bhaMgaH / tato malinataraH kaThinamalo vA paTo dvAbhyAMkuTAbhyAMzuddhimAsAdayati, so'pigRha eva prakSAlyate / tato'pimalinatarastribhiH kuTaiH so'pi gRhe prakSAlyate / evamekotarikA vRddhistAvanneyA yAvat ko'pi malinataraH SaDbhirjalakuTaiH zuddhayati / so'pi gRhe eva prakSAlyate / atra vastrasthAnIyAnyaparAdhapadAni malasthAnIyAni rAgadveSAdhyavasAyasthAnAnitajjanitovAkarmasaMcayaH,jalakuTa sthAnIyAnimAsikAdIni prAyazcittAni, tathA hyalpamaparAdhapadamekena mAsena zuddhayati / tato gurvaparAdhapadaM dvAbhyAM mAsAbhyAM, gurutaramaparAdhapadaM tribhirmAsaistato'pigurutaraMcaturbhirmAsairyAvatgurutaramaparAdhapadaMSaDbhirmAsaiH |cheyaaiihoti nigamanamiti ye gADhagADhatarAdimalAH paTAste gRhAnirgatya bahiH sarittaDAgAdi gatvA prabhUtaprabhUtataraiH kSAragomUtrAdibhirbahubahutarairAcchoTanapiTTanAdibhirbhahanmahattaraprayatnaiH zuddhimAsAdayanti / tathAparAdhapadAnyapi gADhagADhatarAdhyavasAyanivartitAnicchedamUlAnavasthApyapArAJcitaiH paryAyAdibhyoniHkAzena shuddhynti| tato nirgamanaM nirgamanatulyAzledAdayo bhavanti / atha kathaM jalakuTabahirnigamanatulyAmAsAdicchedAdaya itiatrAha-eehiMityAdi / etAbhyAmanantaroditAbhyAMdvAbhyAMsthApanAbhyAMmAsAdicchedAdilakSaNAbhyAM doSavRddhistIrvatIvratararAgadveSAdhyavasAyavRddhistajanitAkarmopacayavRddhirvA kalpyate, cchidyate, tato mAsAdicchedAdayojalakuTanirgamanasamAnAH |saamprtmegottriyaaghddcchkkennNti vyAkhyAnayati[bhA.507] appamalo hoisuI, koipaDojalakuDeNaekkeNa / malaparivuDDIebhavekuDaparivuDhI ujAchannU / / vR-ko'pi paTo'lpamalaH san ekena jalakuTena zucirbhavati zuddhayati / eSa prathama bhaGga uktaH, malaparivRddhaukuTaparivRddhirbhavati |saactaavtyaavtsstt |tushbdo'tivishessnnaarthH / sacaitadvizinaSTi, SaTkenayAvatpaTasyazuddhigRhaeva kriyate |iymtrbhaavnaa-bhumlH pttodvaabhyaaNjlkuttaabhyaaNshuddhyti| bahumalatarastribhirjalakuTairevaM malaparivRddhayA jalakuTaparivRddhistAvadavaseyA yAvat bahumalatamaH SaDbhirjalakuTairetecagRhaevaprakSAlyante,evamaparAdhapadAnyapimAsikAdInisAdhUnAM svaparyAyamaMDalyAdirUpagRhe eva sthitAni mAsikAdibhiH prAyazcittaiH zodhyante, etena dvitIyo bhaMga upadarzitaH / cheyAI hotinigamaNamityasya vyAkhyAnamAha[bhA.508) tena paraMsariyAdI gaMtuMsohiMti bahutaramalaMtu / malanANattena bhave, AyaMcaNajattanANattaM / / [21[12] Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 vyavahAra - chedasUtram - 1-1 / 14 vR- tasmAdanantaroditAt paTAt paraM bahutaramalaM paTaM saridAdi, sarinadI, sarinadI, AdizabdAtta hRdakUpataDAgAdiparigrahaH, tatragatvA zodhayanti / evaM sAdhUnAmapyaparAdhapadAni cchedAdibhiH paryAyamaNDalyAdirUpAt gRhAnniSkAzanena jinAdayaH zodhayanti / malanANattenetyAdi dvitIyAdipadeSu yathA yathA malanAnAtvaM tathA tathA AdaMcanaM / yatnanAnAtvamapi / AdaJcanaM nAma gomUtrAjAliNDikokhAdi yatna AcchoTa napiTTanAdiSu prayatnaH tannAnAtvamapi / tathA hi-yathA yathA malasyopacayastathA tathA bahutaragomUtrAdiprakSepo bahubahutara AcchoTanapiTTanAdiSu prayatnastato bhavati / malanAnAtve AdaJcana yatnanAnAtvamiva sAdhUnAmapyaparAdhapadeSu rAgadveSopacayavRddhau mAsAdivRddhistapaH kriyAdhizeSavRddhizceti caramatRtIyabhaGgavyAkhyAnArthamAha [ bhA. 509 ] bahuehiM jalakuMDehiM bahUni vatthANi kAni vi visujjhe / appamalANi bahUNivi kAni vasijjhaMti ekkeNa / / vR- kAnicit vastrANi tathAvidhagADhamalAni bahUni bahubhirjalakuTairvizuddhayanti / evamaparAdhapadAnyapi tathAvidhAni bahUni sAdhUnAM bahubhirmAsaiH zuddhimAsAdayanti / etena caturthabhaGgo vyAkhyAtaH / tathA kAnicit alpamalAni bahUni vastrANi ekena jalakuTena zuddhayanti / evaM mandAnubhAvakRtAni bahUnyapi sAdhUnAmaparAdhapadAni ekena mAsena zuddhayanti / eSa tRtIya bhaMga upadarzitaH atra ziSyaH prAharAgadveSavRddhivazataH prAyazcittavRddhirupalabdhA tathA kiM rAgadveSahAnivazataH prAyazcittahAnirapyupalabdhA / AcArya prAha- upalabdhA tathA caitadeva pRcchati [ bhA. 510] jahamanne dasamaM seviUNa niggacchae udasameNaM / tahamanne dasamaM seviUNa navameNa niggacche || vR- ahaM evaM manye, yathA dazamaM prAyazcittaM pArAJcittaM pratisevya dazamena pArAJcitena prAyazcittena nirgacchati / tathA etadapi manye dazamaM pArAJcitaM sevitvA navamena anavasthApyena prAyazcittena nirgacchati zuddhayati | AcArya Aha-satyametat / dazamaM sevitvA dazamena zuddhayati kadAcinnavamenApi anayA gAthayA sarve'dhomukhAgamAH sUcitAH / te cAmI - dazamaM sevitvA mUlena nirgacchati, evaM SANmAsikena pAJcamAsikena cAturmAsikena traimAsikena dvaimAsikena mAsikena ca vaktavyam / dazamaM sevitvA bhinnamAsena nirgcchti| dazamaM sevitvA viMzatyA rAtriMdivairnirgacchati dazamaM sevitvA paMcadazabhIrAtriMdivairnirgacchati dazamaM sevitvA dazabhIrAtriMdivairnirgacchati dazamaM sevitvA paMcabhIrAtriMdivairnirgacchati dazamaM sevitvA dazamabhaktena nirgacchati, dazamaM sevitvA aSTamena nirgacchati, dazamaMsevitvA SaSThena nirgacchati, dazamaM sevitvA pUrvArddhana nirgacchati / dazamaM sevitvAnirvikRtikena nirgacchati / tathA anavasthApyaM sevitvA anavasthApyena nirgacchati anavasthApyaM sevitvA mUlena nirgacchati / evaM yAvannirvikRtikena nirgacchati / evaM mUle'pi netavyam / yAvanmUlaM sevitvA nirvikRtikena nirgacchati / evaM cchede evaM SANmAsike, evaM pAJcamAsike, evaM cAturmAsike, evaM traimAsike, evaM dvaimAsike, evaM mAsike, evaM bhinnamAse viMzati rAtriMdive paJcadazarAtriMdive dazarAtriMdive paJcarAtriMdive, dazamabhakte aSTame SaSTe caturthe- AcAmAmle ekAzanake pUrvArddha nirvikRtikecagamA vaktavyAH, / tathA ete'pi gamAdraSTavyAH / sUtrasya sUcakatvAt nirvikRtikaM sevitvA tenaiva nirvikRtikena zuddhayati / nirvikRtikaM sevitvA pUrvArddhana nirgacchati / evaM yAvaccarameNa pArAJcitena nirgacchati / tathA pUrvArdha sevitvA pUrvArdhena nirgacchati / pUrvArdhaM sevitvA ekAzanena nirgacchati yAvaccarameNa Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 uddezaka H 1, mUlaM : 14, [bhA. 510] . . ekAzanaM sevitvA ekAzanena nirgacchati / ekAzanaM sevitvA AyAmAmlena nirgacchati / yAvazcarameNa evamAyAmlAdiSvapyUrdhvagamAvaktavyAH / atra ziSyaH prAha[bhA.511] jahamane bahusomAsiyAiMseviya egena souniggacche / tahamanne bahUsomAsiyAiMseviya bahUhiM nigacche / / vR- ahamevaM manye, yathA bahuzo bahUn vArAnmAsikAni parihArasthAnAni sevityA ekena mAsena so'parAdhakArI nirgacchati |apraadhpdaanniti, mandAnubhAvena pratisevanAyAH kRtatvAt / tathA etadapi manye bahuzo bahUna vArAn mAsikAni sevitvA kadAcit bahubhisairnirgacchati / yadi tIvrAnubhAvena pratisevanA kRtA syAditi bhAvaH, atrArthe AcAryeNAmamiti vaktavyam / rAgadveSavRddhihAnivazata ekaikasminnApattisthAnesarvaprAyazcittAnAmAropaNAbhAvAt / tatrayaduktaM dazamaMprAyazcittasthAnaMsevitvA dazamena zuddhayati / dazamaM sevitvA navamenazuddhayati / tatrakuTa dRSTAntaMprAguktameva darzayati[bhA.512] eguttariyAghaDacchakaeNaccheyAiMhotiniggamanaM / tehiMtudosavuDDI, uppattIrAgadosehiM / / vR- ekottarikA jalakuTasya vRddhirghaTaSaTkena jalabhRtaghaTakaSaTkena niyamayitavyAH / kimuktaM bhavati? ko'pi tathAvidhAlpamalaH paTa ekena jalakuTena gRhe prakSAlyate, ko'pi bahutaramalo dvAbhyAM kuTAbhyAMtato'pibahutaramalastribhiH kuTairevaM yAvatbahutamamalaH SaDbhiH kuTaiH / evaM kimapisAdhUnAmaparAdhapadamatiprabhUtarAgadveSAdhyavasAyopacitaMsvapayAryamaNDalyAdirUpegRha evAvasthitAnAMSaDbhirmAsaiH zuddhayatikimapistokarAgadveSAdhyavasAyopacitaMpaJcabhirmAsaistato'pistokarAgadveSAdhyavasAyopacitaM cturbhirmaasairevmekaikhaanistaavdvktvyaayaavtkimpylptrraagdvessaadhyvsaayopcitmekenshuddhytiiti| ccheyAdI hotinigamanaM / yathAke'pipaTA atiprabhUtakaThinamalA gRhAnnirgatya bahiHsarittaDAgAdigatvA bahubhirgomUtrAdibhirbahubhizcAcchoTanapiTTanaprakAraiH zuddhayanti / tathAnirgamatulyAchedAdayobhavanti |tthaa hi-kiJcidatiprabalarAgadveSAdhyavasAyopacitamaparAdhapadaMsAdhUnAM dazamevapArAJcitAmidhAnena shuddhyti| kiJcittatohInarAgadveSAdhyavasAyopacitamanavasthApyena, tato'pihInatararAgadveSAdhyavasAyopacitaMmUlena, tato'pi hInatamarAgadveSAdhyavasAyopacitaM cchedena cchedAdayazca payAryAdi gRhAnniHkAzanena bhavantiH / tato nirgamanatulyAH-chedAdayaH kasmAdevaM prAyazcittahAnirata Aha-tehi tu ityAdi, tai rAgadveSaistIvratIvratarairdoSavRddhe karmopacayavRddhe rutpattirato yathA yathA rAgadveSAdhyavasAyavRddhistathA tathA prAyazcittasyApi vRddhiH / yathA yathA carAgadveSahAnistathA tathA prAyazcittasyApihAniriti etadevAha[bhA.513] jinanillevaNakuDae, mAse apaliuMca mANesaTThANaM / mAsena visujjhihiI todeMtigurUvaeseNaM / / vR-jinAH kevalyavadhimanaHparyAyajJAniprabhRtayaH te kevalAdibalato yathAvasthitA rAgadveSAdhyavasAyahAnivRddhirUpalabhyamAnA nirlepanakuTAnprAguktaprakAreNadRSTAntIkRtyayoyathAzuddhayatitasmaitathA prAyazcittaM prayacchanti / tathA hi-mAsArhe rAgadveSAdhyavasAyairmAse mAse pratisevite tadanantaramAlocanAyAmapratikuJcatijinAH kevalAdibalataH zrutavyavahAriNogurUpadezataH pAThAntarejinopadezena mAsenaiva vizotsyatItivijJAya svasthAnamAsikameva prAyazcittaMdadatiprayacchanti / yadipunadvaimAsikaM traimAsikaM yAvatpAraJcitaM vA mAsAhairevaM rAgadveSAdhyavasAyaistato hInatarairvA pratisevitaM yadi pazcAt hA duSThu Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram - 1- 1/14 kRtamityAdibhirnindanaiH pratanukRtaM tadA jinAH kevalAdibalataH zrutavyavahAriNo gurUpadezatastathA vijJAya tasmai mAsaM bhinnamAsaM yAvadante nirvikRtikamapi prayacchanti, tato na kazciddoSaH / punarapyAha codakaHpatteyaM patteyaM, pae pae bhAsiUNa avarAhe / to kena kAraNeNaM, hInabbhahiyA va paTTvaNA / / [ bhA. 514 ] vR-pade pade sUtragate pratyekaM pratyekamaparAdhAnubhASitvA tadanantaramarthataH kena kAraNena hInA abhyadhikA vA prasthApanA bhaNitA ? / yathA stoke prAyazcittasthAMne bahu prayacchya, bahuke vA stokaM, yadi vA sarvathA jhoSaM kurutheti AcArya Aha[bhA. 515] 180 manaparamohijinaM vA cau dasa dasa pubviyaM ca navapuvviM / theraM ca samAsajjAU nabbhahiyA ca paTTavaNA / / vR-manaH paryAyajJAniMparamAvadhiM prabhUtAvadhiM jinaM vA kevalajJAninaM caturdazapUrviNaMdazapUrviNaM navapUrviNaM ca sthavirAMzca samAsAdyAzritya hInA abhyadhikA vA prasthApanAbhavati / iyamatra bhAvanA-manaH paramAvadhijinAdayaH pratyakSajJAninastataste pratisevakeSu rAgadveSAdhyavasAyasthAnAnAM hAniM vRddhiM vA sAkSAdavekSamANAstulye'pyaparAdhapade rAgadveSAnurUpaM hInamadhikaM vA prasthApayanti dadatItyarthaH / atha ye manaH paramAvadhijinAdayaH pratyakSajJAnisteSAmetatyuktaM rAgadveSAdhyavasAyavRddhihAnyA sAkSAdavekSaNAt / ye punaH sthavirAste khataM rAgadveSANAM hAniM vA vRddhiM vA jAnIyurucyate / bAhyapazcAttApAdiliGgatastatra hAniparijJAnaliGgaM pazcAttApAdikamAha [ bhA. 516 / hA du kayaM hADa kAriyaM hA duTTamanumayaMmetti / to aMtojjha, pacchAtAveNa cevaMte / / vR- prANAtipAtAdi kRtvA kArayitvA anumodya ca taduttarakAlaM hA iti viSAde duTTu azobhanaM mayA kRtaM hA duSThu kAritaM, hA duSThu anumataM me mametyevaMlakSaNena pazcAttApena pazcAttApavahninA vepamAnaH pazcAttApakaraNataH eva kampamAno anantarazcittamadhye dahyate / tato jJAyate sthavirairetasya rAgadveSahAniriti tadanurUpaM prAyazcittaM prasthApyate vRddhiparijJAnaliGgamAha [bhA. 517] jinapannatte bhAve, asaddahaMtassa tassa pacchittaM / harisamiva vedayaMto, tahA tahA vaDDhae uvariM / / bR-tasya prAyazcittapratipatturjinaiH sarvajJaiH prakarSeNa jJaptAH bhAvA jIvAdikAstAn jinaprajJaptAn bhAvAn azraddadhAnasya tathA prANAtipAtAdikRtvA AstAM taduttarakAlaM kiMcA locanAyAmapi nidhilAbhe harSamiva vedayamAnasya yathA yathA harSagamanaM tathA tathA prAyazcittamuparyupari vardhate / kimuktaM bhavati ? sthavirA api jinaprajJaptabhAvAzraddhAnena tathA tathA harSagamanena ca pratisevakasya rAgadeSavRddhimavagacchatyavagatya ca tadanurUpamuparyupari prAyazcittaM prayacchanti / (sUtra - 13 - vyAkhyA) yo bhikSuzcAturmAsikaM vA sAtiregacAturmAsikaM vA pAJcamAsikaM vA sAtirekapAJcamAsikaM vA eteSAM parihArasthAnAnAmanyatarat parihArasthAnamAlocayet tasyApratikuJcyAlocayataH cAturmAsikaM vA sAtirekacAturmAsikaM vA pAJcamAsikaM vA sAtirekapAJcamAsikaM vA dadyAtsAtireka iti zeSaH yatpratisevitaM tad dadyAditi bhAvaH tadyogairevAdhyavasAnaistasya tasya pratisevanAdAlocanAyAM vA tatpratikuJcanAt pratikuJcayAlocayatazcAturmAsikapratisevakasya pAJcamAsikaM sAtirekacAturmAsikapratisevakasya Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM : 14, [bhA. 517] 181 sAtirekapAzcamAsikaM mAyAniSpannasya gurumAsasyAdhikasya dAnAt pAzcamAsikapratisevakasya sAtirekapAzcamAsikapratisevakasya SaemAsikaM SaNmAsAta parasya bhagavadvardhamAnasvAmitIrthe tapodAnasyAsaMbhavAt / tena paramityAditataH pAJcamAsikAtsthAnAtparasminSANmAsikesAtirekevA SANmAsikepratiseviteAlocanAkAlepratisevitepratikuMcitaapratikuJcitevAtaevasthitAH SaNmAsAH pradAtavyAH / paratastapodAnasya niSedhanAttadevaM trayodazamasUtramuktam / idAnIM caturdazaM sUtramAha-evaM bahuso vineyavvaM, evamamunA prakAreNa bahuzo'pi bahuzaH zabdena viziSTamapisUtraMcaturdazaM vaktavyam |tccaivm-jebhikkhuubhusocaaummaasiyNbhusosaatiregcaaummaasiyN vA bahuso paJcamAsiyaM vA bahuso sAtiregapaJcamAsiyaM vA eesi parihAraThANANaM annayaraM parihAraThANaM paDisevittAAloejA / apaliuMciyaAloemANassacAummAsiyavAsAiregacAummAsiyaMvApaJcamAsiyaMvAsAiregapaJcamAsiyaMvApaliuMciyaMAloemANassapaJcamAsiyavAsAtiregapaJcamAsiyaMchammAsiyaM vA tena paraMpaliuMcie vA apaliuMcie vAteceva chammAsA itiasyAkSaragamanikA paJcamasUtrAnusArataH karttavyA |nvrNbhusho'picaaturmaasike pratiseviteyadyekaMcAturmAsikaMdattaM tatbahuzopipratisevanAyA mandAnubhAvakRtatvAtAlocanAvelAyAmapyekakAlaMsarvepAmAlocitatvAt |evNsaatirekruucaaturmaasaadaavpibhaavniiym / samprati vaktavyavizeSamabhidhitsurAha-AlocanAyAMdantapurakathAnakam / [bhA.518] ettonikAyaNA mAsiyANajahaghosaNaMpuhavipAlo / daMtapure kAsIyA, AharaNaMtattha kAyavvaM / / vR-itaititRtIyArthe paJcamI |tto'ymrthH / etairanantaroditaiH sarvairapisUtrairmAsikAnAMmAsaniSpannAnAM mAsikadvaimAsikatraimAsika yAvat SaNmAsikAnAM nikAcanoktA / nikAcanA nAma yatmAsikAdi pratisevitaMtatyAvadadyApyAlocanArhasya puratonAlocyatetAvadanikAcitamavaseyamAlocitaMtunikAcit tataAloejjA AlocanAhNa aparizrAviNA bhavitavyaM, dhanamitrodAharaNamatra / ityAdi padainikAcanA bhAvitA draSTavyA / tatra AlocanArhe AharaNaM jJAtaM kartavyaM / kiM tadityAha-jaha ghosaNamityAdi, yathetyAharaNollekhopadarzane dantapure pattane pRthivIpAlo rAjA, dantavaktranAmA ghoSaNAmakArSIt-'dantAna kenApikretavyAH svagRhecasantaH samarpaNIyAH / ityevaMrUpAmityAdi / taccedaM dantapuraM nayaraM, dantavaktro rAyA / tassa saccavatI devI / tIse dohalo jAto-'jai ahaM savvadaMtamae pAsAekIlijjAmi' |rnno kahiyaM / rannAamaccoANatto / sigdhamevaMteuvaTTavesi |tenngreghosaaviyN 'jo anno daMtaM kiNeina dei vA gharesaMte tassa sArIro daMDo' / tattha nagare ghaNamittosatthavAho / tassa do bhajjAo-dhanasirI / paumasirI ya / annayA tAsiMdunhavi kalaho jAo / tattha dhanasirIe paumasirI bhaNiyA-'kimevaM gavvamuvvahasi, na kiM te saccavatIe vivadaMtamao pAsAo kato' / tAhe paumasirIe asaggAhogahito 'jaimedaMtamaopAsAdo na kijaitoalaMmejIvieNaMnadeidhanamittassa vi ullaavN| tassavayaMsodaDhamittonAmatassa kahiyaM / tenabhaNiyaM akAlahInaM ahaMteicchaMpUremi, uDDAviyA assagAI tAheso daDhamitto vaNayaradANamaNisaMgAhae karei tehiM bhaNiyaM kiM ANemo kiMvA paicchAmo tena bhaNiyaM daMtemodeha, tehiMya te daMtA khaDapUyamehiMgoviyA, sagaDaMbhariyaM, nagaradAre pavesijaMtANa ego khaDapUyagotti goNeNAkaDDito daMtopaDio, coro tti yorAyapurisehiM vaNayarogahito |pucchito kassetedaMtA? |son sAhai / etyaMtaredaDhamitteNabhaNiyaM-mametedaMtA / esa kammakaro / tatovaNayaro mukko / daDhamitto ghito| Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 vyavahAra - chedasUtram - 1-1 /14 rannA pucchito / kassete daMtA ? so bhaNati-mamaMti / etthaMtare daDhamittaM gahiyaM nAuM ghanamitto Ag2ato / ranno purato bhai-mamete daMtA mama daMDaM sArIraM vA niggahaM kareha / daDhamitto bhaNati ahameyaM na jANAmi / mamaM santiyA daMtA / mama niggahaM kareha / evaM te annonnAvarAhakkhATTiyA, rannA bhaNiyA to tubbhe nirAparAdhI bhUyatthaM kaheha, tehiM savvaM jahAbhUyaM kahiyaM / tudveNa rannA mukkA; ummukkI jahA so daDhamitto niravalAvo aviyamaraNamapbhuvagato na ya parAvarAho siTTho, tahA AloyaNAriheNa aparisAviNA bhaviyavvaM / jahA so dhanamitto bhUyatthaM kahei, mameso avarAhotti evaM Aloyagena mUluttarAvarAhA apaliuMcamAnena jahA TThiyA kaheyavvA / nikAcanA kila tattvata AlocanA / sA ca AlocanA AlocanArhAlocakAbhyAM vinA na bhavatIti tritayamapi saprapaJcaM vivakSuridamAha [bhA. 519 ] AloyaNAriho Aloyao ya AloyaNAe dosavihI / panagAtirega jA pannavIsa paMcamasutte aha viseso / / vR- AlocanA yAdRgbhavati, tAdRg vaktavyaH / tathA Alocakazca yathAvasthito yAdRzo bhavati tAdRzo'bhidhAtavyaH, AlocanAyA doSavidhayo doSabhedA vaktavyAH / tathA ahatti eSa sUtre paJcamaMsUtre vizeSo yaduta cAturmAsikasya pAMcamAsikasya paJcakAtireko rAtriMdivapaJcakenAtireko'tyargalatA, eva paJcakavRddhayAtirekastAvadvAcyo yAvatpaJcaviMzatiH / paJcaviMzatyAtireka ityarthaH / iyamatra bhAvanA - sUtre cAturmAsikasya ca yA sAtirekatA sA dinAnAM paJcakena dazakena paJcadazakena viMzatyA paJcaviMzatyA vA draSTavyeti / sAmpratamAlocanArho yAddagbhavati tAdRzamupadarzayati [ bhA. 520 ] AloyaNAriho khalu nirAvalAvI ujaha udaDhamito | ahiM ceva guNehiM, imehiM jutto nAyavvo / / vR- AlocanArhaH khalu nirapalApI / apalapati gRhatItyevaM zIlo'palApI nizcitamapalApI nirapalAvI, niyamato'parizrAvIti bhAvArthaH / yathaiva turevakArArthaH / dRDhamitro'nantarakathAnakoktaH tathaiva draSTavyaH / sacASTabhirguNairabhivakSyamANasvarUpairyukto jJAtavyaH / tAneva guNAnAha [ bhA. 521] AvAra va AhArava vavahAro vIlae pakuvvIyA / nijjava avAyadaMsI, apparisAvIya bodhavvo / / vR- AcAro jJAnAcArAdirUpaH paJca prakAraH / so'syAstIti AcAravAn / A sAmastyena AlocitAparAdhAnAM dhAraNamAdhAraH / so'syAstItyAdhAkhAn / AlocakenAlocyamAno yaH sarvamavadhArayati sa AdhAravAnityarthaH / vyavahriyate'parAdhajAtaM prAyazcittaM pradAnato yena sa vyavahAraH AgamAdirUpaJcaprakAraH / so'syAstIti vyavahAravAn / yaH samyagAgamAdivyavahAraM jAnAti, jJAtvA ca samyak prAyazcittadAnato vyavaharati sa vyavahAravAniti bhAvaH / tathA apavrIDayati lajjAM mocayatItyapavrIDakaH / AlocakaM lajjayA atIcArAn gopayantaM yo vicitramadhuravacanaprayogaistathA kathaMcanApi vakti / yathA sa lajjAmapahAya samyagAlAcayeti so'pavrIDaka ityarthaH / pakuvvIyatti kurva ityAgamaprAsiddho dhAturasti yasya vikurvaNeti prayogaH / prakurvatItyevaM zIlaH prakurvI / kimuktaM bhavatyAlocakenAlociteSvaparAdheSu yaH samyakprAyazcittapradAnata Alocakasya vizuddhimupajanayati sa prakurvIti / nijjavatti, nizcitaMyApayati prAyazcittavidhiSu yApyamAlocakaM karoti nirvAhayatIti yAvaditi niryApaH / ac pratyayaH / aparAdhakArI yathoktaM prAyazcittaM kartumasamartho yathA nirvahati tathA Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 14, [bhA. 521] 183 prAyastaducitaprAyazcittapradAnataH prAyazcittaM kArayati sa niryApaka iti bhAvaH / tathA ihalokApAyAn paralokApAyAMzca darzayatItyevaM zIlo'pAyadarzI / kimuktaM bhavati ? yaH samyagnAlocayati pratikuJcitaM vA Alocayati dattaM vA prAyazcittaM samyag na karoti tasya yadi tvaM samyag nAlocayiSyasi pratikuJcitaM vA kariSyasi dattaM vA prAyazcittaM na samyak pUrayiSyasi tataste bhUyAn mAsikAdiko daNDo bhaviSyatItyevamiha lokApAyAn tathA saMsAre janmamaraNAdikaM tvayA prabhUtamanubhavitavyam | durlabhrabodhitA ca tavaivaM bhaviSyatItyevaM paralokApAyAMzca darzayati so'pAyadarzIti bhAvaH / tathA na parizravatItyevaM zIlo'parizrAvI / AlocitaM gopyamagopyaM vA yo'nyasmai na kathayati so'parizrAvIti bhAvaH / sAmpratamAlocakamabhidhitsurAha [ bhA. 522] AloyaMto etto dasahiM guNehiM tu hoi uvaveo / jAikulavinayanANe daMsaNacaraNehiM saMpanno / / khate daMte amAIa apacchatAvI ya hoti bodhavve / AloyaNAe dose etI vocchaM samAseNaM / / [ bhA. 523 ] vR- ita UrdhvamAlocayannAlocako vaktavyaH / sa ca dazabhirguNairupeta eva yukta eva bhavati / turevakArArtho bhinnakramatvAdatra sambadhyate / tAneva guNAnupadarzayati jAti ityAdi jAtisampannaH, kulasampannaH, mAtRpakSo jAtiH, pitRpakSaH kulam / vinayasampannaH, jJAnasampannaH, darzanasampannaH, caraNasampannaH, kSAntaH dAntaH amAyI apazcAttApI ca bodhavyaH / atha kasmAdolacakasyaitAvat guNasamUho'nviSyate ucyate / jAtisampannaH prAyo'kRtyaM na karoti / atha kathamapi kRtaM tarhi samyagAlocayati / kusalampannaH pratipannaprAyazcittanirvAhaka upajAyate / vinayasampanno niSadyAdAnAdikaM vinayaM sarvaM karoti, samyagAlocayati / jJAnasampannaH zrutAnusAreNa samyagAlocayati / amukazrutena me taddattaM prAyazcitamataH zuddho'hamitica jAnIte, darzana saMpannaH prAyazcittAt zuddhiM zraddhatte, caraNasaMpannaH punaraticAraM prAyo na karoti, anAlocitecAritraM mena zuddhayatItisamyagAlocayati; kSAnto nAma kSamAyuktaH / sakasmiMzcit prayojane gurvAdibhiH svaraparuSamapi bhaNitaH samyak pratipadyate / yadapi ca prAyazcittamAropitaM tatsamyag vahati / dAnto nAma indriyanoindriyajayasampannaH prAyazcittatapaH samyakkaroti / mAyA asyAstIti mAyI, na mAyI amAyI so'pratikuJcitamAlocayati / apazcAttApI nAma yaH pazcAtparitApaM na karoti hA duSTu kRtaM mayA yat AlocitamidAnIM prAyazcittatapaH kathaM kariSyAmIti kintvevaM manyate / kRtapuNyo'haM yatprAyazcittaM pratipannavAniti ata UrdhvamAlocanAyA doSAn samAsena saMkSepeNa vakSye pratijJAmeva nirvAhayati[bhA. 524] AkaMpayittA anumAnayittA jaM diThaM bAyaraM ca suhumaM vA / chaNhaM sadA ulayaM bahujana avvatta tassevI / / vR- AvarjitaH san AcAryaH stokaM me prAyazcittaM dAsyatIti buddhayA vaiyAvRttyakaraNAdibhirAlocanAcAryamAkaMpya ArAdhya yat AlocayatyeSa AlocanAdoSaH / tathA anumAnya anumAnaM kRtvA laghutarAparAdhanivedanAdinA mRdu daNDapradAyakatvAdisvarUpamAcAryazyAkalayya AlocayatyeSo'pyAlocanAdoSaH / tathA yaddRSTamaparAdhajAtaM kriyamANamAcAryAdinA tadevAlocayati nAparamiti tRtIya AlocanAdoSaH / bAyaratti bAdaraM doSajAtamAlocayati na sUkSmaM tatrAvajJAparatvAdeSa caturtha AlocanAdoSaH / sumaMta sUkSmaM vA doSajAtamAlocayati na bAdaraM yaH kila sUkSmamAlocayati sa kathaM bAdaraM ' Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram - 1-1 /14 nAlocayiSyatItyevaM rUpabhAva sampAdanArthamAcAryasyetyeSapaJcama AlocanAdoSaH / tathA channamiti pracchannaM Alocayati kilamuktaM bhavati / lajjAlutAmupadarthyAparAdhAnalpazabdena tathAlocayati yathA kevalamAtmaiva zRNoti na gururityeSa SaSTa AlocanAdoSaH / saddAulatti zabdAkulaM bRhacchabdaM yathA bhavatyevamAlocayati idam uktaM bhavati / mahatA zabdena tathA locayati yathAnye'pyagItArthAdayaH zRNvantItyeSa saptama AlocanAdoSaH / tathA bahujanatti bahujanamadhye yadvAlocanaM tadbahujanaM athavA bahavo janA AlocanA gurave yatra tat bahujanamAlocanaM / kimuktaM bhavatyekasya purata Alocya tadevAparAdhajAtamanyasyAnyasya purata Alocayati eSo'STama AlocanAdoSaH / avvattatti avyakto'gItArthaH / tasyAvyaktasya guroH purato yadaparAdhAlocanaM tadavyaktameva navama AlocanAdoSaH / / tassevIti ziSyo'yamaparAdhamAlocayiSyati tameva sevate yo gururasau tassevI / tassamIpe yadaparAdhAlocanameSa mamAticAreNa tulyastato na kimapi me prAyazcittaM dAsyatyalpaM vA dAsyati / na ca mAM kharaNTayiSyati / yathA virUpaM kRtaM tvayeti buddhayA tadAlocanaM tatsevI eSa dazama AlocanAdoSaH / / tadevamAlocanAvidhirdoSA uktAH / samprati yathAbhUteSu dravyAdiSvAlocanaM tathAbhUtadravyAdipratipAdayannAha - [ bhA. 525 ] 184 AloyaNAvihANaM taM ceva davvakhettakAle ya / bhAve suddhamasuddhe sa saNiddhe sAtiregAI / / vR- AlocanAvidhAnaM tadevAtrApi savistaramabhidhAtavyam / yaduktaM prathamasUtre davvAdi caurabhigrahetyAdinA granthena tataH prAguktadoSavarjitAH AlocanA prazaste dvavye kSetre kAle bhAve ya prAguktasvarUpe dAtavyA, nAprazaste / iha pratisevitaM dvidhA bhavati zuddhamazuddhaM ca / tatra yat zuddhena bhAvena pratisevitaM yatanayA ca tat zuddhaM / tacca zuddhatvAdeva na prAyAzcittaviSayaH / yattvazuddhena bhAvena pratisevitamayatanayA ca tadazuddhaM / tacca prAyazcittaviSayo'zuddhatvAt / tasmiMzcAzuddhe prAyazcittAni kevalAni mAsikAdIni sAtirekANi ca tatra sAtirekANi sasaNiddhe iti sasnigdhe haste mAtrake vA sati tena bhikSAgrahaNata upalakSaNametat / tena bIjakAyasaMghaTTanAdinApi sAtirekANi draSTavyAni / tatra sAtirekAtAmeva bhAvayati( bhA. 526 panageNAhiyo mAso, dasapakkheNaM ca vIsabhinneNaM / saMjogA kAyavvA, gurulahumIsehiMya anegA / / vR- iha mUlata ArabhyAmUni sarvANyapyAlocanAsUtrANi kila sarvasaMkhyayA daza bhavanti / tatrAdyAni catvArisUtrANi sAkSAt sUtrata eva paripUrNAnyuktAni / zeSANi tuSaT sUtrANyAbhyAM dvAbhyAM sUtrAbhyAmarthataH sUcitAni tAni cAmUni sAtirekasUtraM 1 bahusAtirekasUtraM 2 sAtirekasaMyogasUtraM 3 bahusAtirekasaMyogasUtraM 4 navamaM sakalasyasAtirekasya ca saMyogasUtraM 5 dazamaM bahuzaH zabdaviziSTasya sakalasya bahuzaH zabdaviziSTasya sAtirekasya ca saMyogasUtraM 6 / tatrapaJcamaM sAtirekasUtraMpaJcasUtrAtmakaM / taccaivamuccAraNIyam'je bhikkhU sAtiregamAsiyaM parihAradvANaM paDisebittA AloejjA apaliuMciya AloemANassa sAtiregamAsiyaM paliuMciyaAloemANassa sAtiregadomAsiyaM' idaM paJcamasUtre prathamasUtram, atra mAsikasya sAtirekatAM pUrvArddhana vyAkhyAnayati-paJcakena rAtriMdivapaJcakena mAso'dhikaH / dazatti dazabhirahorAtraiH pakSeNa, vIsatti viMzatyA rAtriMdivairbhinnena bhinnamAsena paJcaviMzatyAdinairityarthaH, Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 5:9, mUlaM : 14, [ bhA. 526] 185 tatrapaJcakAtirikto mAso yathA kenApi zayyAtarapiNDaH sasnigdhena hastakena mAtrakeNa vA gRhItaH / tatra mAsaH zayyAtarapiNDagrahaNAt rAtriMdivapaJcakaM sasnigdhena mAtrakeNa vA bhikSAgrahaNAt satriMdivadazakenAdhiko mAso, yathA kenApi zayyAtarapiNDaH parittakAyAnantaranikSiptaH sasnigdhena hastena mAtrakeNa vA gRhItaH / tatra mAsaH zayyAtarapiNDagrahaNAt rAtriMdivapaJcakaM parittakAyAntaranikSiptaprahaNAt dvitIyaM rAtriMdivapaJcakaM sasnigdhena hastakena mAtrakeNa vA bhikSAgrahaNAt evaM pakSAdyatireke'pi bhAvanA kAryA; / evaM dvitIyatRtIyasUtrAdiSvapi dvaimAsikAdInAM sAtirekatA paJcakAdibhirbhAvanIyA / sUtrapAThastvevam'jebhikkhU sAtiregaM do mAsiyaM parihAradvANaM paDisevittA AloenA apaliuMciya AloemANassa sAtiregaM domAsiyaM patiuMciuM AloemANassa sAiregaM te mAsiyaM / je bhikkhU sAtiregaM timAsiyaM parihAraTThANamityAdi / SaSThamapi bahuzaH zabdaviziSTaM sAtirekasUtraM paJcasUtrAtmakaM taccaivamuccAraNIyam- 'je bhikkhU bahuso sAtiregamAsiyaM parihAradvANaMpaDisevittA AloejA apaliuMciya AloemANassa sAtiregamAsiyaM paliuMciyaM AloemANassa sAtiregadomAsiyaMje bhikkhu bahuso sAtiregadomAsiyaM paDihAraDANaM paDisevittA AloejA apaliuMciya AloemANassa sAtiregaM domAsiyaM paliuMciya AloemANassa sAtiregatemAsiyamityAdi / saptamaM sAtirekasaMyogasUtram / aSTamaM bahuzaH sAtirekasaMyogasUtraM / tatra sAtirekANAM mAsikAdInAM saMyogAH sAtirekasaMyogAH / tadAtmakaM sUtraM sAtirekasaMyogasUtraM / tadeva bahuzaH zabdaviziSTaM bahuzaH sAtirekasaMyogasUtraM / tatra sAtirekANipaJca padAni, tadyathA - sAtirekaM mAsikaM 1, sAtirekaM dvaimAsikaM 2, sAtirekaM traimAsikaM 3 sAtirekaM cAturmAsikaM 4, sAtirekaM pAJcamAsikaM 5 / paJcAnAMca padAnAM dvikasaMyoge bhaMgAdaza, trikasaMyoge'pidaza, catuSkasaMyoge paJca, paJcakasaMyoge ekaH / ete ca tRtIya caturthasUtracintAyAmiva bhAvanIyAH / sarvasaMkhyayA bhaGgAH SaDviMzati, / evameva SaDviMzatirbhaGgA bahuzaH sAtirekaM saMyogasUtre'pibhAvanIyAH / ubhayamIlane bhaGgA dvApaJcAzat / paJcasUtrANi paJcame sAtirekasUtre paJcasUtrANi SaSThe bahuzaH sAtirekasUtretAnyapyatra mIlitAni jAtAni sarvasaMkhyayA dvASaSTisUtrANi / etAni ca udghAtAnudghAtavizeSarahitAni tata etAvratyevodghAtavizeSaparikalpitAnyanyAni sUtrANi draSTavyAni / etAvantyeva cAnudghAtavizeSaparikalpitAnyapi / evametAstisro dvASaSTayaH sUtrANAM sarvasaMkhyayA SaDazItIsUtrazataM / ata UrdhvaM tu udghAtAnudghAtamizrakAbhidhAnataH saMyogasUtrANibhavanti tatsUcanArthamidamuttarArddhamAhasaMyogA kAyavvA ityAdi / guravazca laghavazca gurulaghavaste ca te mizrAzca gurulaghumizrAstairaneka saMyogA bhavantikartavyAH / te caivamuccAraNIyAH- je bhikkhU sAtiregaugghAyamAsiyaM vA sAtirega anugghAyamAsiya vA parihArANaM paDisevittA AloenA apaliuMciya AlAemANassa sAtiregamugdhAyamAsiyaM vA sAtirega anugghAyamAsiyaM vA parihAraTThANaM paDisevittA AloejA apaliuMciya AlAemANassa sAtiregamugdhAyamAsiyaM vA / je bhikkhU sAtirekamugdhAyamAsiyaM vA sAtiregamanugdhAya domAsiyaM vA parihArANaM paDisevittA / ityevamuddhAtitapadamamuJcatA anudghAtadvaimAsikAdInyapi vaktavyAni / evamete bhaGgAH paJca aita udghAtamAsike anudghAtamAsikadvaimAsikAdyekasaMyogena labdhAH / evamuddhAtite dvaimAsike'pi paMca evaM traimAsike'pi paJca cAturmAsike'pi paJca pAJcamAsike'pi paJcetyubhayorapyekakasaMyogena sarvasaMkhyayA bhaGgAH paJcaviMzatiH, tathA udghAtasAtirekamAsika evamanudghAtasAtirekamAsikadvaimAsikAdidvikasaMyoge bhaGgAdaza, evamudghAtite'pi sAtireke dvaimAsike Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 traimAsike cAturmAsike pAJcamAsike ca pratyekaM daza dazeti sarvasaMkhyayA udghAtitaikakasaMyoge anudghAtitadvikasaMyogebhaGgAH paJcAzat / __evaM tRtIyasUtrAnusAratobhaDgAstAvadvAcyA yAvatsarvasaMkhyayAbhaGgAnAM navazatAnyekapaSTayAdhikAni bhavanti, etAvantaeva cabhaGgakA aSTame'pi / bahuzaH sAtirekasaMyogasUtrebhavantiSaDazItaMzataM sUtrANAM prAktanamiti sa saMkhyayA paGcamaSaSTasaptamASTamasUtreSu sUtrANAmekaviMzatizatAnyaSTottarANi bhavanti / etAni camUlaguNAparAdhAbhidhAnena cauttaraguNAparAdhAbhidhAnenaca pratyekaM vaktavyAnItyeSa rAzirvAbhyAM guNyatejAtAnidvAcatvAriMzatzatAniSoDazottarANi / etAnicadarpataH kalpatIvApyayatanayAbhavantIti dvAbhyAMguNyantejAtAniaSTau sahasrANicatvArizatAni dvAtriMzadadhikAni / etAvatyevacAdimeSu caturSu api sUtreSu sUtrANi bhavanti ityaSTAsvapi sUtreSu sarvasaMkhyayA sUtrANAM SoDazasahasrANyaSTau zatAni catuHSaSTayadhikAni bhavanti / navamaM sUtraMsakalasya sAtirekasya casaMyogAtmakaM / tatrasakalasaMyogAmAsikadvaimAsikAdisaMyogAH sAtirekasaMyogAlaghugurupaJcakadazakAdisaMyogAH / tatra prathamato laghugururahitaH paJcakAdisUtrANi kevalAnyupadarzyante- 'je bhikkhU panagAtiregaM mAsiyaM parihANaThANaMpaDisevittA AloejA' ityAdi |je bhikkhUdazagAtiregaMmAsiyaMparihAraTThANaM paDisevittA ityAdi / evaM paJcadazakena viMzatyApaJcaviMzatyAcasAtirekasUtrANimAsikaviSayANica vaktavyAni / evameva pratyekaM dvaimAsikatraimAsikacAturmAsikapAMcamAsikaviSayAeyapi paJca paJca sAtirekasatrANi vaktavyAni / sarvasaMkhyayA paJcaviMzatisUtrANi; / evaM laghupaJcakAdiviSayAeyapi paJcaviMzatisUtrANi vAcyAni, / evameva paJcaviMzatisUtrANi gurupaJcakAdiviSayANyapi sarvamIlane paJcasaptatisUtrANi / etAni gurulaghuvizeSarahitamAsikAdiviSayANi / tadanantarametAvatyeva laghumAsikAdiviSayAeyapi vaktavyAni / tataH punarapyetAvanti gurumAsikAdiviSayANi sarvasaMkhyayA ekakasaMyoge sUtrANAM dvezate paJcaviMzati adhike / tadanantaraMje bhikkhUpanagAtiregaM mAsiyaMvA panagAtiraMgaMdo mAsiyaM vAparihArahANaM paDisevittA AloejA ityAdi; / tathA je bhikkhU panagAtiregamAsiyaM vA dasagAttirega mAsiyaM vA parihArahANaM paDisevittA AloejA ityAdi / evaM mAsikaM paJcakaM cAmuMcatA dvaimAsike paJcaka dazaka paJcadazakaviMzatipaJcaviMzatibhiHsaha paJcasUtrANivaktavyAni |evN traimAsikecAturmAsikepAJcamAsike ca pratyekaM paJca paJcetimAsike paJcakena viMzatisUtrANi labdhAni / evaM dazakena paJcadazakena viMzatyA paJcaviMzatyA ca viMzativiMzatisUtrANi labhyante iti / paJcaviMzatayaH zataM; tadanantaraM tu dvaimAsike paJcakamuJcatA traimAsike paJcakadazakapaJcadazakaviMzatibhinnamAsaiH saha paJca sUtrANi / evaM cAturmAsike paJca paJcamAsike dazacetapiJcadazasUtrANi vaktavyAni / evaM dazakaM paJcadazakaM viMzati paMcaviMzati vA'muJcatA paJcadaza paJcadaza sUtrANi labhyante / iti sarvamIlane paJcasaptatiH sUtrANi, tathA traimAsike paJcakamamuJcatA cAturmAsike paJcakAdibhiH saha paJca sUtrANipaJca pAJcamAsikapaJcakAdibhiH saheti daza sUtrANi / evaM dazakAdInyapyamuJcatA pratyekaM pratyekaMdaza daza labhyante iti paJcAzatsUtrANi / tadanantaraM cAturmAsike paJcakamamuJcatA yAni SaDmAsikapaJcakAdibhiH saha paJca sUtrANi vAcyAni evaM dazakAdInyapyamuJcatA pratyekaM paJca paJceti paJcaviMzatisUtrANisarvasaMkhyayA ardhatRtIyAnizatAni sUtrANAM bhavanti / etAvanti laghupaJcakAdibhirapyetAvatyeva guru paJcakAdibhirapIti sarva saMkhyayA paJcAzadadhikAni saptazatAni sUtrANAmetAnica mAsikadvaimAsikAdInAM gurulaghuvizeSAbhAve labdhAni Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM : 14, [bhA. 526] 187 tato mAsikAdInAM laghuvizeSavivakSAyAmapyetAvanti sUtrANi labhyante, / etAvantyeva ca guruvizeSavivakSAyAmapi, sarvamIlane dvAviMzati zatAni paJcAzadadhikAni / tadanantaraM 'je bhikkhU panagAtiregamAsiyaM vA panagAtiregadomAsiyaMvA paNagAtiraMgatemAsiyaMvA eesiMparihArahANANaM anayaraM parihArahANaM parisevittA ityAdIni sUtrANi trisaMyogaviSayANi / je bhikkhU paNagAtiregamAsiyaM vA paNagAtirega do mAsiyaM vA paNagAtirega timAsiyaM vA paNagAtirega cAummAsiyaM vA eesiM parihArahANANamityAdInicatuHsaMyogaviSayANi / jebhikkhUpaNagAtiraMgamAsiyaMvA paNagAtiraMgadomAsiyaM vA paNagAtiregatemAsiyaMvA paNagAtiregacAummAsiyaM vA paNagAtiregapaJcamAsiyaM vA / eesiM parihAraTThANANamannayaraMparihAraTThANamityAdIni paJcasaMyogaviSayANi bahUni sUtrANi vaktavyAni / etAni cagurulaghugataparasparasaMyogarahitAnyupadarzitAni / sampratilaghugurugataparasparasaMyogaviSayANyupadarzyante-jebhikkhUlahugapanagagurugapanagAtiregamAsiyaM parihAraTThANaM paDisevittA AloenA ityAdi / je bhikkhU lahupanagalahudazagAtiregamAsiyaM parihAraTThANamityAdi / je bhikkhU lahugapaNagagurudazagAtiregamAsiyaM parihAraThANamityAdi evaMmAsikaM laghupaJcakaMvAmuJcatA tAvadvaktavyaM yAvadgurubhinnamAsAH / tato mAsikaMgurupaJcakaMvAmuJcatA tAvadvaktavyaM yAvadgurubhinnamAsaH / evaMmAsikamamuJcatApaJcakAdInAMsarvedvikasaMyogAstadanantaraMsarvetrikasaMyogAstataH paraM sarve catuSkasaMyogA yAvatsarve navakasaMyogA vaktavyAstataH parameko dazakasaMyogo vAcyaH / tato mAsaladhumamuJcatA paJcakadazakapaJcadazakaviMzatipaJcaviMzatInAM gurulaghubhedabhinnAnAM dvikAdisaMyogAdazakaikasaMyogaparyantAH sarve vaktavyAstataH paramevaM mAsa guru paMcakaMcA muJcatA vaktavyAH / evaM dvaimAsikAdisthAneSvapipratyekaMsaMyogatazcapaJcakAdInAM sarvesaMyogAH kartavyAH / evamanekasaMyogAtmakaM sUtramevaMdazamasUtramapibahuzaH sakalabahuzaH sAtirekasaMyogarUpaMvaktavyaM / tatrayeSusthAneSupaJcakaMbhavati tAnisthAnAnyupadarzayati / [bhA.527] sasaNiddha vIyaghaTTekAesumIsAesupariTThavie / ittarasuhumasarakkhe panagA emAiyA hoti / / vR-sasnigdhehastemAtrakevAsatitena bhikSAgrahaNena tathAbIjaghaTTebIjakAyasaMghaTTekurvatyAH sakAzAt bhikSAdAne, tathA kAyeSu parittakAyeSu sacitteSu mizreSu sacittAcittarUpeSu parIttakAyeSu paristhApite paraMparasthApite itarasmin vA anantarasthApite gRhyamANe tathA suhamatti sUkSmaprAbhRtikAgrahaNe sarakkhatti sarajaskena hastena mAtrakena vA bhikSAgrahaNe sarvatra paJcakaM bhavatIti vAkyazeSaH / kimeteSveva sthAneSu paJcakaM bhavati kiM cAnyeSvapi iti cet ucyate, anyeSvapi tathA cAha-panagAemAiyA hoti paJcakAnyevamAdIni evamAdyaparAdhahetukAni bhavanti / evamAdiSvanyeSvapyaparAdheSu paJcaka-draSTavyamiti bhAvArthaH / sAmpratamAlocanAhasya yathA paJcakAdi parijJAnaM yathA ca prAyazcittadAnavidhiH tathA prtipaadyti| [bhA.528] sasaNiddhamAdi ahiyaM, pArokkhI soccadeti ahiyaM tu / hInAhiya tullaMvA nAuMbhAvaMtupaccakkhI / / vR- parokSeSu viSayeSu bhavaM pArokSaM parokSaviSayaM jJAnaM tadasyAstIti parokSI zrutavyavahArI, zayyAtarapiNDAderadhikaM sasnigdhAdi AlocakamukhAt zrutvA mAsaMpaJcakAdibhiradhikameva turevakArArthaH Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 dadatiprayacchanti / AlocakamuravAtzravaNAnusArataH prAyeNatasya prAyazcittadAnavidhipravRtteH; yaH punaH pratyakSI pratyakSajJAnI kevalyAdiH sa paJcakAtirikte mAse Alocite bhAvameva turevakArArthaH / rAgadveSapariNAmaM lakSaNaM jJAtvA rAgadveSapariNAmAnusArataH pratisevanAto hInamadhikaM vA, yadi vA pratisevanAtulyaM prAyazcittaM prayacchati; sAmpratamasminnarthato navame sUtrataH paJcamasUtre saMyogavidhipradarzanArthamAha[bhA.529] ettha paDisevaNAtoekkagadgatiga caukkapanagehiM / chakkaga sattagaaTThaga navadasagehiM anegAu / / vR- ihArthato navame sUtrataH paJcame sUtresAkSAddazakasaMyogasyAntimAni catvAri padAnyupAttAni; tata etairdazakasaMyogo darzitaH |scaaym-maasikN 1 sAtirekamAsikaM 2 dvaimAsikaM 3sAtirekadvaimAsikaM4 traimAsikaM 5 sAtirekatraimAsikaM 6 cAturmAsikaM 7 sAtirekacAturmAsikaM 8 pAJcamAsikaM 9 sAtirekapAzcamAsikaM 10 / tena ca dazakasaMyogena zeSA apyekakAdayaH saMyogAH sUcitAstAnantareNa dazakasaMyogavikalpasyAsaMbhavAttathAcAtrapUrvasUrayovallIdRSTAntamupanyasyanti |scpraagvdbhaavniiystt Aha-atrAdhikRte'rthato navame sUtrataH paJcame sUtre pratisevanA ekakadvikatrikacatuSkapaJcakaiH SaTsaptakASTanavakadazakairanekaH pratisevanA upAttAH pratipattavyAH / kimuktaM bhavati ? dazAnAM padAnAmekakadvikAdisaMyogeSuyAvantobhaMgakAbhavanti,tAvatyaH pratisevanAanekasUtreNasUtritAdraSTavyAH tatraikakAdisaMyogeSubhaMgasaMkhyAnayanAya karaNamAha[bhA.530] . karaNaMettha uiNamo ekkAdeguttarA dasaThaveuM / hiThApuna vivarIyaMkAuMrUvaMguNeyavvaM / / vR- atra eSu ekakAdisaMyogeSu bhaGgakasaMkhyAnayanAya karaNamidaM-ekakAdIn ekottarAn daza sthApayitvAekakAdInekottarAnekottaravRddhayApravardhamAnAn dazakaparyantAn aGkAnsthApayitvetyarthaH / adhastAt puna-viparItaM rAzi kRtvA, kimuktaM bhavati ye ekakAdaya ekottaradazaka paryantA aGkAH pUrvyAnupUrvyA upari sthApitAsteSAmadhastAt pazrAnupUrvyA bhUya ekakAdaya ekotradazakaparyantA aGkAH sthApanIyAH / atra uparitanA aGkA guNakArA adhastanA bhAgahArAH / atraikakasaMyogasakhyAmicchan anyadekaMsakalarUpaMsthApayet |sthaapyitvaa antimenadazamenaguNakAreNaguNayitavyaM, / tena tasya guNane jAtA dazaiva, ekasya guNane tadeva bhavatIti vacanAt; bhA.531] dasahiMguNeurUvaM ekkena hiyaMmi bhAge jaladdhaM / taMpaDirAseUNaMpunavinavehiMguNeyavvaM / / vR- dazabhirguNayitvA rUpaM ekenAdhastanena bhAgahAreNa bhAgo haraNIyaH / bhAge ca hRte yallabdhaM tatpratirAzIkriyate / tasmAllabdhAzcAtradazaekenabhAgahAreNayadevoparitadevalabhyate itivacanAt labdhA ekakasaMyoge bhaGgA daza / te ekAnte sthApanIyAH / tAn pratirAzya sthApayitvA dvikasaMyoge bhaGgasaGkhyAmicchatA tatpratirAzIkRtaMdazakalakSaNamaGkasthAnaM punarapinavabhirguNayitavyaM jAtAnavatiH / [bhA.532] dohiM hariUNabhAgaMpaDirAseUNaMtaMpijaMladdhaM / ___ eeNa kameNaMtukAyavvaM AnupuvvIe / / vR-tasyAnavateradhastanena dvikenabhAgaMhriyAt |bhaagehRtelbdhaapnycctvaariNsht |aagtNdviksNyoge Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : : 1, mUlaM : 14, [bhA. 532] 189 paJcacatvAriMzadbhaMgA, / te caivaM sUtrata uccAraNIyAH je bhikkhU mAsiyaMca sAtiregamAsiyaM ca 1, je bhikkhu mAsiyaM ca domAsiyaM ca 2, je bhikkhU mAsiyaMca sAtiregadomAsiyaM ca 3, je bhikkhU mAsiyaM ca temAsiyaM ca 4, je bhikkhU mAsi ca sAtiregatemAsiyaM ca 5 ityAdi / tato yallabdhaM paJcacatvAriMzallakSaNaM tattrikasaMyogabhaMgasaMkhyAmicchatA pratirAzIkarttavyam / pratirAzyoparitanenASTakena guNayet / etenAntaroditena krameNa sarveSvapyaGkasthAneSvAnupUrvyA sarvaM karttavyaM / kairityAhauvarimaguNakArehiM heTThillehiM bhAgahArehiM / jA AimaM tu dvANaM guNite ime huMti saMjogo / / [bhA. 533] vR- uparitanairguNakAraistasya tasya pratirAzIkRtasya krameNa guNanaM karttavyam / guNane ca kRte'dhastanairbhAgaharairbhAgo hartavyaH, / bhAge ca hate yallabhyate tairvivakSitasya trikasaMyogAderbhagA / etacca tAvatkartavyaM yAvadAdimaM sthAnamaGkasthAnaM tatraivamuparitanairguNakArairguNite upalakSaNametat / adhastanairbhAgahArairbhAge hRte ime vakSyamANasaGkhyAkAH krameNa saMyogA ekakadvikAdisaMyogabhaGgA bhavanti tAne vAha [bhA. 534] dasa ceva ya paNayAlA vIsAlasayaM ca do dasahiyA ya / donnisayA bAvannA dasuttarA donni usayAu / / vIsAlasayaM paNayAlIsaM dasa ceva hoti ekko ya / tevIsaM ca sahassaM aduva anegA uneyAu / / [ bhA. 535 ] vR- ekakasaMyoge daza bhaGgA, dvikasaMyoge paJcacatvAriMzat, ete ca prAgeva bhAvitAH 1 trikasaMyoge vIsAlasayaM ceti viMzatyuttaraM zataM / / taccaivam paJcacatvAriMzat aSTakena guNitA jAtAni trINi zatAni SaSTayadhikAni, eteSAM trikenAdhastanena bhAgo hiyate / labdhaM viMzaMzataM / catuSkasaMyoge bhaGgakAnAM dvezate dazAdike / tathAhi trikasaMyoge labdhaM vizaM zataM prati rAzIkriyate / pratirAzyoparitanena saptakena guNyate, jAtAni aSTau zatAni catvAriMzadadhikAni / teSAmadhastanena catuSkeNa bhAgo hiyate / labdhe dve zate dazottare / evaM sarvatra bhAvanA kAryA / paJcakasaMyoge bhaGgakAnAM dve zate dvipaJcAzadadhike, SaTkasaMyoge dazottare dveza, saptakasaMyoge viMzatyuttaraM zataM, aSTakasaMyoge paJcacatvAriMzat, navakasaMyoge daza, dazakasaMyoge ekaH / sarvasaGkhyayA bhaGgAnAM trayoviMzaM trayoviMzatyadhikaM sahasraM / aduva- athavA aneke ito'pyatiprabUtasaMkhyAkAH pratisevanA jJAtavyAH / kathamiti ceducyate etA hi anantaroditAH pratisevanAH sAmAnyata uktAstata etA eva bhUya udghAtavizeSaNaviziSTA jJAtavyAH / kathamiti ceducyateetA hi anantaroditAH pratisevanAH sAmAnyata uktAstata etA eva bhUya udghAtavizeSaNaviziSTA jJAtavyAH / etA eva cAnudghAtavizeSaNaviziSTAstadanantaramanekA udghAtAnudghAtasaMyogavikalpata / tataH sarvA api piNDIkRtya mUlaguNottaraguNAparAdhAbhyAM guNayitavyAstato darpakalpAbhyAmevamanekA bhavanti / athavA anekapratisevAnayanArthamiyaM triMzatpadAtmakA racanA karttavyAH / mAsikaM 1 paJcadinAtirekamAsikaM 2 dazadivAtirekamAsika 3 paJcadazadinAtirekamAsikaM 4 viMzatidinAtirekamAsikaM 5 bhinnamAsAtirekamAsikaM 6 / evaM dvaimAsikatraimAsikacAturmAsikaJcamAsikeSu pratyekaM SaT SaTsthAnAni veditavyAni / evaM SaT kAni trizadeteSu ca triMzatipadeSu karaNamanantaroditaM pravartayitavyam / tatra sarveSAmAgataphalAnAmekatra saMpiNDaneneyaM sUtrasaMkhyA Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 vyavahAra - chedasUtram-1-1/14 [bhA.536] koDisaya sattahiyaMsattatIsaMca hotilkkhaaii| eyAlIsa sahassA aThasayAahiya tevIsA / / vR-etA apisAmAnyataH pratisevanAuktAstataetAevodghAtavizeSaNaviziSTAjJAtavyAstadanantarametAevAnudghAtavizeSaNaviziSTAstato'nekA udghAtAnudghAtasaMyogataH tataH sarvAH saMpiNDya mUlottarAparAdhAbhyAMguNayitavyAstanantaraM darpakalpAbhyAmevamanekAH pratisevanAH / mU. (15) jebhikkhUcAummAsiyaMvAsAtiregacAummAsiyaMvA paMcamAsiyaMvAsAtiregapaMcamAsiya vA etesiM parihAraTThANANaM annayaraM parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciyaM AloemANassa ThavaNijaMThavaNittAkaraNijjaMveyAvaDiyaM0 jAvapuvvaMpaDiseviyapacchAAloiyaM0 jAvapaliuMciemANassa savvameyaMsagayaMsAhaNiyaM0 jAva AruhiyavvesiyA / / mU. (16) je bhikkhUbahusocAummAsiyaMvA0 evaMtaMcevaM AruhiyavvesiyA / / mU. (17) je bhikkhUcAummAsiyaMvA sAirega cAummAsiyaMvA paJcamAsiyaMsAirega paJcamAsiyaMvA eesiM parihAraTThANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevitA AloejjA paliuMciyaM AloemANe jAva aaruhiyvvesiyaa| mU. (18) evaM bahuso vi0..... vR-je bhikkhU ityAdi / je bhikkhU cAubhAsiyaM vA sAtiregacAumAsiyaM vA paJcamAsiyaM vA sAtiregapaJcamAsiyaM vA eesiM parihAraTThANANaM annayaraM parihAraTThANANaM paDisevittA AloejA / apaliuMciyamANoemANe ityasya sUtrAvayavasya vyAkhyA prAgvat / idaM sUtraM parihAraprAyazcittatapaHpratipAdakamataH tadvidhimAha-ThavaNijaM ThavaittA ityAdi yaH parahiratapaHprAyazcittasthAnamApannaH tasya parihAratapodAnArthaMsakalasAdhusAdhvIjanaparijJAnAyasakalagacchasamakSaM nirupasargapratyayaMkAyotsargaH pUrvaM kriyate / tatkaraNAnantaraM gurubrUte-ahaM te kalpasthito'yaM ca sAdhuranupArihArikastataH sthApanIyaM sthApayitveti yatnena sahAcaraNIyaM / tat sthApyate iti sthApanIyaM vakSyamANamAlApanaparivartanAdi tata sakalagaccha samakSaM sthApayitvA kalpasthitenAnuparihArikeNa ca yathAyogamanuziSTayupAlambhopagraharUpaM vakSyamANavaiyAvRttyaMkaraNIyaM / tAbhyAM kriyamANe'pivaiyAvRttesthApite'pyAlApanAdaukadAcikimapi pratisevitvA guroHsamIpamupatiSThet / yathAbhagavan ahamamukaMprAyazcittasthAnamApannastataHsevitti tadapi kRtsnaM parihAratapasi uhyamAne ArohayitavyaM, AropaNIyaM syAt / syAdityavyayamatrAvadhAraNe Arohayitavyam / _ kevalaM tatkRtsnamAropayitavyamanugrahakRtsnena niranugrahakRtsnena tasya pratisevitasya gurusamakSamAlocanAyAM caturbhaGgI, tAmevAha-puvvaM paDiseviyamityAdi / pUrvamiti padaikadeze padasamudAyopacArAt pUrvAnupU]tidraSTavyaM / tato'yamarthaH-gurulaghuparyAlocanayApUrvAnupUrvyA laghupaMcakAdikrameNapratisevitaM pUrvaM pUrvAnupUrvyA pratisevanAnukrameNetibhAvaH AlocitaM eSa prathamo bhaMgaH, tathA pUrva gurulaghupayAryalocanayA pUrvAnupUrvyAmAsalaghukAdipratisevitaMtadanantaraMca tathAvidhAlpaprayojanotpattau gurulaghuparyAlocanayaiva laghupaJcakAdipratisevitaM, AlocanAkAle tu pazcAt pazcAnupUrvyA AlocitaM pUrvaM laghupaJcakAdyAlocitaM pazcAt laghumAsAdItibhAvaH, / eSa dvitIyo bhaGgaH / tathA pazcAt anupUrvyA pratisevitaM gurulaghuparyAlocanAmantareNa pUrvaM gurumAsAdikaM pratisevitaM pazcAt laghupaJcakAdItibhAvaH / Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 uddezakaH 1, mUla : 18, [bhA. 536] AlocanAvelAyAmanupUrvyAAlocitaMpUrvalaghupaJcakAdyAlocitaMpazcAtgurumAsAdItyarthaH / eSastRtIyo bhaGgaH tathApazcAnupUrvyApratisevitaMgurulaghuparyAlocanAMdivirahitoyathAkathaMcanapratisevitamitibhAvaH / pazcAt pazcAdanupUrvyA AlocitaM pratisevanAnukrameNaivAlocitamathavA smRtvA smRtvA yathA kathaJcanApyAlocitamityarthaH / eSa caturthobhaGgaH / iha prathamacaramabhaMgAvapratikuJcanAyAM dvitIyatRtIyabhaGgo pratikuJcanAyAmiti, pratikuJcanA'pratikuJcanAbhyAM caturthabhaGgI kRtA tAmevAha-apaliuMcie apaliuMciyamityAdi / yadA aparAdhAnApanna AlocanAbhimukhastadaivaM kazcitsaMkalpitavAn, yathA sarvepyaparAdhA mayAAlocanIyAH / / / evaM pUrvasaMkalpakAle'pratikuJcite AlocanavelAyAmapratikuJcitamAlocayati / eSa prthmobhnggH| tathA pUrvaM saMkalpakAle'pratikuJcitamAlocanAvelAyAM tu pratikuJcitamAlocayatItyeSa dvitIyaH / pUrva saMkalpakAle kenApi pratikuJcitaM yathA na mayA sarve'parAdhA AlocanIyAH / evaM pUrvaM saMkalpakAle pratikuJciteAlocanAvelAyAMbhAvaparAvRtteH sarvamapiapratikuJcitamAlocayati / eSa tRtIyo bhaGgaH / tathA pUrva saGkalpakAle kenApi pratikuJcitaM yathA na mayA sarve aparAdhA AlocanIyAH / tata evaM saMkalpakAle pratikuJcite AlocanAvelAyAmapi pratikuJcitamevAlocayati / eSa caturtho bhaGgaH / tatrApratikuJcitamAlocayato vIpsA sAkalyena vyApyA bhavati / tato'yamoM niravazeSamAlocayataH sarvametadyadApannamaparAdhajAtaM, yadivAkathamapipratikuJcanAkRtAsyAttataH pratikuJcanAniSpannaM,yaccaguruNA sahAlocanAvelAyAM samAsanoccAsananiSpanna yA cAlocanAkAle asamAcArI tanniSpannaM ca sakalametat svayamAtmanA aparAdhakAriNA kRtaM svakRtaM sAhaNiyA iti saMhatya ekatra mIlayitvA yadi saMcayitaM prAyazcittasthAnamApannastataHSANmAsikaMprAyazcittaMdadyAt / yatpunaHSANmAsAtiriktaMtatsarvaMjhoSayet / atha mAsAdikaM prAyazcittamApannastatastadeva deyamiti, vAkyazeSaH, / je eyAi ityAdi yaH sAdhuretayAnantaroditayASANmAsikyAmAsikyAdikayAvA prasthApanAyAH prAkRtasyAmaparAdhasya viSaye sthApanA prAyazcittadAnaprasthApanA tayA prasthApitaH prAyazcittakaraNe pravartito nirvizamAnastataH prAyazcittamupabhujAnaH kurvANa ityarthaH / yatpramAdato viSayakaSAyAdibhirvA pratisevate tatastasyAM pratisevanAyAM yatprAyazcittaMsevate tadapi kRtsnamanugrahakRtsnena niranugrahakRtsnena vA tatraiva pUrvaprasthApite prAyazcitte ArohayitavyaM syAt caDhApayitavyamityarthaH / eva saMkSepataH sUtrArthaH vyAsArthaM tubhASyakAro vadanje bhikkhUityAdi sUtrAvayavasya vyAkhyAnamatidezataAha[bhA.537] jeciya suttivibhAsA heDillasuyaMmi vaNiyA esA / sacciya ihaMpineyA nANattaMThavaNaparihAre / / vR-yAcaiSAsUtravibhASAje bhikkhUityAdisUtrAvayavavyAkhyAekakadvikakAdisaMyogopadarzanarUpA adhastanasUtre anantaroditasUtre varNitA / saiva ihApi asminnapi sUtre varNayitavyA yadi saiva varNayitavyAstataHko vizeSaH? tataAha-nAnAtvaMpUrvasUtrAdvizeSaHsthApanAparihAre, |iymtrbhaavnaaadhstnsuutre parihAstapo noktamihatuparihAratapo vibhAvyate iti; tatra yena vaktavyakrameNa parihAratapo vaktavyaM bhavati / tadvaktavyakramasaMsUcikAM dvAragAthAmAha[bhA.538] ko bhaMtepariyAo suttatthAbhiggaho tavo kammaM / kakkhaDamakakkhaDe vAsuddhatave maMDavAdonni / / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 vyavahAra - chedasUtram - 1-1 /18 vR- prathamataH parihAratapo yogyatA parijJAnAya ko bhadanta tvamasIti pRcchA kartavyA / tadanantaraM parihAratapo yogyasya paryAyo vAcyaH / tataH sUtrArthI tadanantaramabhigrahastatastapaH karma tatra yadi tapasA karkazo bhavati / kimuktaM bhavati ? karkaze tapasi sadA kRtAbhyAsatayA na karkazena tapasA paribhUyate / tataH parihAratapastasmai dIyate / itarasmiMstvakarkaze zuddhaM tapaH / atrArthe dvaumaNDapAveraNDazilAniSpannau dRSTAntau / eSa dvAragAthAsaMkSepArthaH / vyAsArthaM tu pratidvAraM vivakSuH prathamataH pRcchAdvAraM vivRNoti / / sagaNaMmi natthi pucchA, annagaNA AgataM tu jaM jANe / annAyaM puna pucche parihAratavassa jogaTThA / / [ bhA. 539 ] ' vR- svagaNe svagaNasambandhini pRcchA uktasvarUpA vakSyamANA vA nAsti / svagaNavAstavyatayA paricitatvAt / anyagaNAdapitu se pizadvArthaH / sa ca bhinnakramatvAdatra sambaddhayate / AgataMyaM jAnAti gItAdirUpamAkAreGgittadibhistasminnapi nAsti pRcchA / ajJAtaM punaH paragaNAdAgataM parihAratapaso yogyArthaM yogyo'yaM na veti parijJAnArthaM pRcchetkathamityAha- [ bhA. 540 ] gIyamagIto gIto aMhati kiM vatthukAsavasi joggo / avigIetti va bhaNie thiramathiratave ya kayajoggo / / vR- sa prAyazcittasthAnaprApta AlocayitumupasthitaH pRcchayate kiM tvaM gIto gItArthaH / makAro lAkSaNikaH / agItogItArthaH / tatrayadi brUte ahaM gIto gItArthaH tataH punarapi pRcchyate-tvaM kiMvastviti / AcArya upAdhyAyo vRSabhAdibhirvA ? tatrAnyatarasmin kathite bhUyaH pRcchayate kAsavasijoggitti, kasya vA tapasastvamasiyogyaH / kimuktaM bhavati ? kiM tapaH kartumutsahase, kasya vA tapasaH samartha iti pRcchanIya iti / atha sa brUte - ahamavigIto na viziSTo gIto'gItArtha ityarthaH / tato'vigIta iti bhaNitena punaH pRcchati / thiramathiratti, kiM tvaM sthiro'sthiro vA ? tatra sthiro nAma dhRtisaMhananAbhyAM balavAn / tadviparIto'sthiraH / tatra yadi bUyAdahamasthiraH tataH punarapi pRcchA kAryA / tave ya kayajogotti, tapasi kRtayogo nAma karkazatapobhiranekadhA bhAvitAtmA itarastu neti / tatra yadi tapasi kRtayogastatastasmai parihAratapo dIyate iti, itarasmai zuddhaM tapaH, gataM pRcchAdvAramadhunA paryAyadvAramAha- [ bhA. 541 ] gihi sAmanne yA tahA pariyAto duviha hoi nAyavvo / igutIsA vIsAyA jahanna ukkosa desUnA / / vR- paryAyo bhavati dvidhA jJAtavyastadyathA-gRhe gRhaviSayaH janmata ArabhyetyarthaH / tathA zrAmaNye zrAmaNyaviSayaH zramaNabhAvapratipatterArabhyeti bhAvaH / iyamatra bhAvanA - dvividhaH paryAyastadyathAjanmaparyAyo dIkSAparyAyazca / igutIsA vIsA ya jahannati yathAsaMkhyena yojanA janmaparyAyo jaghanyata ekonatriMzadvarSANi vijJeyo dIkSAparyAyo viMzativarSANi, utkarSata ubhayatrApi dezonA pUrvakoTI / uktaM ca- 'pariyAto duviho- janmapariyAto dikkhapariyAto / janmapariyAto jahanneNaMiguNatIsaMvAsA / ukkoseNaM desUNA puvvakoDI dikkhApariyAto jahanneNaMvIsaM vAso ukkoseNaM desUNA puvvakoDIti / / gataM paryAyadvAram samprati sUtrArthamAha dvAram - [ bhA. 542 ] navasatayavatthU jahannaukkosa UNagA dasao / suttatthANi abhiggaha davvAdi tatorayaNamAdI / / vR- jaghanyataH sUtramarthazca yAvat navamasya pUrvasya tRtIyamAcAranAmakaM vastu utkarSato yAvadUnAni Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 uddezaka : 1, mUlaM : 18, [bhA. 542] kiJcinnayUnAni dazapUrvANi, paripUrNadazapUrvadharAdInAM parihAratapodAnA yogAt / teSAM hi vAcanAdipaJcavidhasvAdhyAyavidhAnameva sarvottamaM karmanirjarAsthAnaM / gataM sUtrArthadvAramidAnImabhigrahadvAramAhaabhigraha-dravyAdi abhigrahA-dravyAdikAstadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca / tatra dravyAbhigrahA adyamayAkulmASA grAhyAyadivA takrAdikamekaMdravyamiti kSetrato'bhigrahAdehalImAkramyetyAdikAH / kAlato'bhigrahAstRtIyasyAM pauruSyAM / bhAvatomabhigrahA yadi hasantI rudantI vA bhikSAM dadAtItyevamAdikAH |gtmbhigrhdvaarmdunaatpodvaarmaahtporynnmaadiitportnaadikN, padaikadezaipadasamudAyopacArAt ratnAvalyAdikaM AdizabdAtkanakAlimuktAvalisiMhavikrIDitAdi tapaH parigrahaH / evaM gItArthatvayathoktaparyAyasUtrArthAbhigrahakarkazatapaH karmalakSaNaguNasamUhayuktasya parihAratapo dIyate / etadguNavihInasya punaH zuddhaMtapodeyam / atraziSya pRcchati[bhA.543] eyaguNasaMjuyassa ukiM kAraNadijjaeuparihAro / kamhA puna parihArona dijjaetavihUNassa / / vR-bhagavan kiM kAraNametairanantaroditairgItArthatvAdibhirguNairyuktasya parihAraH parihAratapo dIyate, / kasmAtpunastadvihInasya gItArthatvAdiguNavikalpasya parihAro na dIyate ? atrAcAryo dvau maNDapau dRSTAntIkaroti-zailamaNDapameraNDamaNDapaMca / tathA cAha[bhA.544) jaMmAi tataMchuDabhai selamaMDavena eraMDe / ubhayabaliyaMmi eyaM, parihAro dubbalesuddho / / vR-zailamaye pASANabhaye maNDape yatkimapimAtitatsarvaM chubhyateprakSipyate / tasya tAvatyapi prakSipte bhaGgAsambhavAt / eraNDe eraNDamayepunarmaNDapeyanmAtinatatsarvaMprakSipyatebhaGgasambhavAt, kintuyAvatkSamate tAvat prakSipyate / evaM ubhayena dhRtyA zarIrasaMhananena ca balike baliSTe gItArthatvAdiguNayukte parihAraH parihAratapo dIyate / durbale dhRtyA saMhananena vA ubhayena vA balivihIne zuddhatapo dIyate / ete ca parihArazuddhatapasI tulyAyAmapyApattau puruSavizeSAzrayaNena dIyate / tathA cAha[bhA.545) avisiThA AvattI suddhataveceva tahaya parihAre / vatthupuna AsajjA dijjaiiyaro vaiyarovA / / vR-zuddhatapasi dAtumiSTe parihAre ca aviziSTA tulyA ApattistathApi vastudhRtisaMhananasampannaM puruSavastuAsAdyaapekSyaitaratparihAratapodIyate / dhRtisaMhananavihInaMpunaH puruSavastuAsAdya itarat zuddhatapo dIyate / kimuktaM bhavati / yadyapi dvAvapi janau tulyamApattisthAnamApannau tathApi yo dhRtisaMhananasampannastasmai parihAratapo deyamitarasmai tulyAyAmapyApattau zuddhatapaH |atr dRSTAntamAha[bhA.546) vamaNavireyaNamAIkakkhakiriyA jhaaurevlie| kIrai nadubbalaMmI, aha diTuMto bhave duviho / / vR- yadyapi dvAvapi puruSau sadRzarogAbhibhUtau tathApi tayormadhye ya AturaH zarIreNa balavAn tasmin balike yathA vamanavirecanAdikA karkazakriyA kriyate, na tu durbale tasmin yathA sahate tathA akarkazA kriyA kriyate / ahatti eSa dRSTAntastapasi dvividhe parihArazuddhatapolakSaNe / idamuktaM bhavati / ayamatropasaMhAro balavatyAture karkazakriyeva dhRtisaMhananasampanne parihAratapo dIyate, 2113 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 vyavahAra - chedasUtram-1-1/18 balahInetvakarkazakriyevadhRtisaMhananavihInezuddhatapaiti, sampratiyebhyoniyamataHzuddhatapaH parihAratapo vAzuddhatapaH parihAratapo yogyApattisthAnApattau tapo deyam / tatpratipAdanArthamAha[bhA.547 suddhatavo ajANaMagayitthedubbale asaMghayaNe / dhitibalieyasamannA gaeya savvesiMparihAro / / vR- parihAratapo yogye'pyApattisthAne samApatite AryANAmAryikANAM zuddhatapo deyamAryikANAM dhRtisaMhananadurbalatayApUrvo'nAdhigamAcca parihArAyogyatvAt / tathAyogItArthoyazcadhRtyAdurbalorogAdinA vA anupacitadeho durbalo yazcAsaMhananaAdimAnAM trayANAM saMhanAnAmanyatamenApi saMhananena vikala etebhyo'pi sarvebhyo niyamataH zuddhatapo dAtavyamagItArthatvAdinA parihArAyogyatvAt yaH punaH dhRtyA baliko balavAnvajrakuDyasamAno yazcasamanvAgata-AdimAnAM trayANAMsaMhananAnAmanyatamenasaMhananena gItArthatvAdiguNaizcayuktaetebhyaH sarvebhyo'piniyamataH parihAratapoyogyApattisthAnaprAptIparihAraH parihAra tapo deyaM / tasyAyaM vidhiH / ThavaijjaM ThavaittA yattena saha nAcaraNIyaM tat sthApanIyamucyate tatsakalagacchasamakSasthApayitvAkathaMsthApayitvetyata Aha[bhA.548] viussagojANaNaTThA,ThabaNA tIesu dosuThaviesu / agaDe nadIyarAyAdiTuMtobhIya Asatthe / / vR-parihAratapodAnAtprAkAdAveva kAyotsargaH kriyate / kathamiticeducyateguruH pUrvadigabhimukha uttaradigabhimukho vAcarantI digabhimukhovA caityAnAMcAbhimukha evaM parihAratapasthopinavaraMgurorvAmapArzve ISatpRSTatastaudvAvapibhaNataH parihAratavapavajAvaNaThAkaremikAussagaMniravasaggavattiAesaddhAemehAe dhiiedhAraNAejAvavosirAmi / paNavIsussAsakAlaMsubhajjhavasAyIcauvIsatthayaMvA ciMteunamokkAraNa pArettA akkhaliyaM cauvIsatthayaM uccarati / atra ziSyaH prAha-mikarthameSa kAyotsargaH kriyate ? ucyate jANaNaTTA-sAdhUnAM parijJAnArthamathavA nirupasarganimittametaccAnantaragAthAyAMvakSyati, ThavaNati-kalpa sthitasya anupArihArikasyacasthApanAkarttavyA, / tato dosuThaviesutti kalpasthiteanupArihArikeca sthApite sati sa pArihArikaH kadAcidabhIto bhaveta kathamahamAlApanAdiparivarjitaH sanH ugraM tapaH kariSyAmIti, tataevaMsabhItaH sannAzvAsayitavyaH / tatrAvaTaH kUponadIsaritAjAca dRSTAntastathAhi / yathA ko'pyavaTe patitaH san bhayamagamat kathamuttariSyAmi tataH sa taTasthaiH AzvAsyate / mA bhaistvaM vayaMtvAmuttArayiSyAmaH / tathAcarajjuriyamAnItA vartataiti, evamAzvAsitonirbhayaHsansthairyavadhnAti / yadi punastaMpratyevamucyate 'mRta eSa varAko na etaM ko'pyuttArayiSyati tataH sa nirAzaH sannaMgaM nissahaM muktvA mriyate / tataHsayathA niyamataAzvAsanIyastathApArihAriko'pyAzvAsanIyaH,yathAvAko'pi nadyA anuzrotasohyamAnobhayamAyAsIt / tataH sa taTasthairAzcAsyate |aashvaasitH sansthAghAMprApnoti anAzvAsito nirAzobhayenaiva mriyate, yathA vA kasyacitrAjA ruSTaH tataH sa bhIto nUnamahaMmArayiSye / tataH so'nyairAzvAsyate 'mAbhaivayaM rAjAnaM vijJApayiSyAmo, naca rAjA'panyAyaMkaroti' |evNpaarihaarik AzvAsanIyaH, AzvAsanAdAnena catasmin bhIte AsamaMtAtsvasthe jAteadhikRte tapasaH pratipattiH kriyate / samprati kAyotsargakaraNAya kAraNAntaramAha[bhA.549] . niruvasagaM nimittaMbhayajananaTThAe sesagANaMca / _tassappaNo ya guruNo yasAhUe hoipaDivattI / / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka H 1, mUlaM : 18, [bhA. 549] __ vR-kAyotsargakaraNamAdau nirupasarganimittaM nirupasarga parihAratapaH samAptiM yAyAdityevamarthaM, tathA zeSANAM sAdhUnAM bhayajananArthaM / yathAmukamApattisthAnameSa prApta ityasmai mahAghoraM parihAratapo dAsyate, tasmAnnaitadApattisthAnaM sevanIyaM, kintu yatnato rakSaNIyamiti / tataH kAyotsargakaraNAnantaraM tasya parihAratapaH pratipatturgurIzca sAdhako'nukUle zubhe tithikaraNamuhUrtAdike zubhe tArAbale zubhe ca candrabale parihAratapasaH pratipattirbhavati / anyacca kAyotsargakaraNAnantaramAdAveva taMpArihArikamidaMgurubrUte[bhA.550] kappaTTito ahaMte, anuparihArIya esa tegIto / puvvaM kayaparihAro, tassAsitiyarovi daDhadeho / / vR- yAvattava kalpaparihArasamAptistAvadahaM tava kalpasthitaH vandanavAcanAdiSu kalpabhAve sthito na tu parihAryaH, zeSAH punaH sAdhavaH parihAryAH / anyacca eSa sAdhurgIto gItArthaH pUrvaM kRtaparihAraH, kRtaparihAratvena sakalasAmAcArI jJAtA tavAnuparihArI yatrayatra bhikSAdinimittaM parihArI gacchatitatratatra anupazcAtpRSTato lagnaHsangacchatItyanugacchatItyanuparihArI athavA anuparihArItyapizabdasaMskAraH / tatrAyamanvarthaH-parihAriNo'Nu stokaM pratilekhanAdiSu sAhAyyaM karotItyaNuparihArI / tatra yadi pUrva kRtaparihAro'nuparihArI na labhyate / tatastasya asati abhAve itaro'piakRtaparihAratayA apidRDhadeho dRDhasaMhanano gItArtho'nuparihArI sthApyate, / evaM kalpasthitamanuparihAriNaM ca sthApayitvA sthApanA sthApanIyA |taaNcsthaapnaaNsthaapynnaacaaryH zeSasAdhUnidaMvakti / [bhA.551] esa tavaMpaDivAina kiMci AlavatimAya Alavaha / attaciMtagassA vAghAto bhenakAyavyo / / vR- AcAryaH samastamapi sabAlavRddhaM gacchamAmatrya brUte-eSa sAdhu parihAratapaH pratipadyate / tataH kalpasthitireSAna kiJcitsAdhumitaraMvAAlApayati, vartamAnasamIpevartamAnavadvetivacanatobhaviSyati vartamAnAtato'yamarthaH nakiJcidAlApayiSyati,mAcayUyamapienamAlApayatha,AlApayiSyatha / tathA Atmana eva kevalasyArthabhaktAdilakSaNaM cintayati, / nabAlAdInAMtathA kalpasAmAcArAdityAtmArthacintakaH, / yadi vA AtmArtho nAma atIcAramalInasyAtmano yathoktena prAyazcittavidhinA niraticArakaraNaM vizodhanamityarthaH, taMcintayantItyAtmArthacintakaH / tasyabhe-bhavadbhiretaiH padairvyAghAtona kartavyaH / tAnyeva padAnyAha[bhA.552] AlAvaNapaDipucchaNapariyaTThANa vaMdanagamatte / paDilehaNasaMghADagabhattadAnasaMbhuMjaNAceva / / vR-eSana kiJcidapyAlApayiSyati,yuSmAbhirapyeSanAlApayitavyaH / tathAsUtramarthamanyadvA kiJcideSa na yuSmAn prakSyati, yuSmAbhirapyeSa sUtrArthAdau na pRSTavyastathA yuSmAbhiH saha naiSa sUtramarthaM vA parivartayiSyati / nApi yuSmAbhiranena saha sUtrAdi parivartanIyaM, / tathaiva kAlavelAdiSu yuSmAnnotthApayiSyati, yuSmAbhirapyeSa notthApayitavyastathA na vandanaM yuSmAkameSa kariSyati, nApiyuSmAbhiretasya kartavyam / tathA uccAraprasravaNakhelamAtrakANyeSa yuSmabhyaM na dAsyati, nApiyuSmAbhiretasmai dAtavyam / tathA na kiJcidupakaraNameSa yuSmAkaM pratilekhayiSyati / nApiyuSmAbhirupakaraNametasya pratilekhanIyaM / yathAnaivayuSmAkaMsaGghATakabhAvaMyAsyati,nacayuSmAbhiretasya saMghATakairbhavitavyam / tathAnayuSmabhyameSa . bhaktaM pAnaMvA AnIyadAsyati, nacayuSmAbhiretasyAnIyadAtavyam / tathA nAyaMyuSmAbhiHsahabhokSyate, Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 vyavahAra - chedasUtram - 1-1/18 nApi yuSmAbhiretena saha bhoktavyam / tathA kalpe samAcArAttasmAt AlApane pratipracchanne parivartane utthApane vandane vandanadApane mAtre uccAraprastravaNakhelamAtrakAnayane pratilekhane saGghATake saMghATakakaraNe bhaktadAne saMbhojane ca saha bhojanaviSaye vyAghAto na kartavya iti sambandhaH / AlApanAdibhirvyAghAto na kAryaityarthaH / evametairdazabhiH padairgacchena sa parihRtaH so'pi gacchametaiH padaiH pariharati, yadi punargacchavAsI etAni padAnyaticarati tata idaM prAyazcittam / [ bhA. 553 ] saMghADago u jAvaya lahuo mAso dasaha upayANa / lahugAya bhattapANe, saMbhojane hoMta anugdhAyA / / vR- dazAnAM padAnAM madhye AlApanApadAdArabhya yAvadaSTamaM padaM saMghATakarUpaM tAvadekaikasmin pade'ticaryamANe laghuko mAsaH prAyazcittaM yadipunarbhaktaM pAnaM ca gacchvAsinaH prayacchanti / tato bhaktadAnaM bhaktapAnadAnaviSaye laghukAzcatvAro laghumAsAH prAyazcittaM, saMbhIjane sahabhojane bhavatyanuddhAtAH catvAro gurumAsA ityarthaH / sAmpratameteSveva padeSu parihAriNaH prAyazcittamAha [ bhA. 554 ] saMghADago u jAvaya gurumAso dasaha upayANaM / bhattapAneya saMbhuMjaNe ya parihAriMge gurugA / / vR- dazAnAM yadAnAmAlocanapadAdArabhya yAvatsaMghATakaH saMghATakapadaM tAvadeteSu padeSu aticaryamANeSu pratyekaM pratyekaM parihArike guruko mAsaH / yadi punargacchavAsibhyo bhaktapradAnaM karoti taiH saha bhuMkte vA tadA pratyekaM bhaktadAne saMbhojane ca prAyazcittaM gurukAzcatvAro gurumAsAH / yaH punaH kalpasthita sa idaM karoti [ bhA. 555 ] kitikammaM ca paDicchai pariNa paDipucchiyaM pise dei / socia gurumuvaciTThai udaMtamavi pucchito kahaie / / vR- kRtikarma vandanakaM tat yadi parihAriko dadAti tadA guruH pratIcchati / upalakSaNametat, Alocanamapi praticchati pariNyatti pratyUSasi aparAhNe ca parijJAM pratyAkhyAnaM tasmai dadAti / tathA sUtrArthe yadi vA pRcchati tataH pratipRcchAM ca dadAti / so'pi ca parihAriko gurumAcAryamAgacchantamabhyutthAnAdinA vinayenopatiSTate / udantaH zarIrasya ca vArttamAnikI vArttA tamapi guruNA pRSTaH san kathayati / evaM sthApanAyAM sthApitAyAM bhItasya pUrvoktaprakAreNAzvAsanAyAM ca kRtAyAM sa parihArikatapo voDhuM pravartate / tapo vahaMzca klamaM gato vIryAcAramanigRhayan yadyantatarAM kriyAM kartumasamartho bhavati, tadA anupArihArikaH karoti tathA cAha [ bhA. 556 ] ujja nisIijjA bhikkhaM hiMDeja bhaMDayaM pehe / kuviyapiyabaMdhavassa va karei iyarovi tusiNIo / / bR- yadyutthAtuM na zaknoti tato brUte uttiSThAmi tadanantaramanupArihArikaH samAgatyotthApayet tathA yadi niSIdanaM kartumasamarthastadA niSIdAmIti vacanAnantaraM satvaramAgatya niSIdayet / yacca bhikSAM gataH san kartuM na zaknoti tadapi bhikSAgrahaNAdikaM karoti / atha brUte bhikSA eva hiNDitusamarthaH / yadA bhikSAmanupArihArikaH kevalo hiNDeta evaM bhaNDakapratyupekSaNe'pi sAhAyyaM karoti / samastaM vA bhANDakaM pratyupekSate / kathametatsarvaM karotItyata Aha kuvitetyAdi, yathAkopi kupita priya bAMdhavasyayatkaraNIyaMtatsarva tuSNIkaH karoti, evamitaropyanuparihArika stUSNIkaH san sarvaM karoti, ataH para Aha Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka H 1, mUlaM : 18, [bhA. 557] 197 [bhA.557] avsovraaydNddoneyevNtuhoipcchittN| saMkarasarisavasagaDebhaMDavavattheNa dilNto|| vR-avasoityatraprathamAtRtIyArtheArSatvAttato'yamarthaH-yathArAjadaNDo'vazyamavazenApivoDhavyaH, kimevamadhyavasAyaM kRtvAprAyazcittaM voDhavyamutAnyadAlambanaM kRtvA? |suuriraah-nevN rAjyadaNDanyAyena voDhavyaM kiMtu caraNavizuddhinimittametat prAyazcittamityevamadhyavasAyena bhavati prAyazcittaM voDhavyam / athavA yathA rAjadaNDo'vazyamavazenApyuhyateyadi punarnetinohyatetataH zarIravinAzobhavati / evazabda evaMzabdAtparato draSTavyaH / evamevarAjadaNDanyAyenaiva prAyazcittamapyavazyaMbhavativoDhavyaM, |tdvhnaabhaave cAritrazarIravinAzApatteH, punarapyAha-prabhUtaMprAyazcittasthAnamApannamuhyatAkiMstokamApannamuhyatenakhalu kimapi tAvatA prAyazcittasthAnenApannena bhavati / atra AcAryaH prAha-saMkaretyAdi, pazcA) saGkarastRNAdhavakarastena tathAsarSapAH pratItAH sarSapagrahaNaMpASANopalakSaNaMtato'yamarthaH-zakaTepASANena maNDapesarSapaNa cAtra dRSTAntastathA hi-yathA sAraNyA kSetre pAyyamAne sAraNisrotasi tRNazUkamekaM tiryag lagnatai panItaMtannizrayA anyAnyapitRNazUkAnilagnAnitannizrayA prabhUtaH paMko lagnaH / tataevaMtasmin srotasi ruddha kSetraM samastamapi zuSkam / evaM stokena stokenAzodhyamAne caraNakulyAnirodhe caraNakSetravinAzobhavati,tataevaM jJAtvAstokamapiprAyazcittasthAnamApannaMvoDhavyamiti,zakaTadRSTAntaH / tathA ekaH pASANaH zakaTe prakSiptaH sanApanItaH, anyaHprakSiptaH so'pinApanItaH / evaM prakSipyamANeSu prakSipyamANeSubhaviSyati |sko'pigriiyaanpaassaanno yasminprakSiptetacchakaTaMbhakSyati, evaMstokena stokena samApannena prAyazcittasthAnenAzodhyamAnena kAlakrameNacAritrazakaTaM bhajyate / athavA anyathA zakaTadRSTAntabhAvanA zakaTe-ekaM dArubhagnaM tanna saMsthApitamevamanyadanyat bhagnaM tanna saMsthApitamiti sarvabhagnamevaMcAritrazakaTe'pyupasaMhArobhAvanIyaH / tathAeraNDamaNDapeekaHsarSapaH prakSiptaHsanApanItaH, anyaH prakSiptaH so'pi nApanItaH / evaM prakSipyamANeSu prakSipyamANeSu sarSapaSu bhaviSyati sarSapo yena prakSiptenaso'lpIyAneraNDamaNDapobhajyate / evaMstokenApannenAzodhyamAnenakAlakrameNacAritramaNDapo bhajyate, / vastradRSTAnta bhAvanA, yathA-zuddhe vastre kardamabinduH patitaH, sana prakSAlitaH, anyaH patitaH so'pinaprakSAlitaH, |evNpttsukrdmbindussvprkssaalymaanessukaalkrmenns tadvastraMkardamavarNasaMjAtam evaMtuzuddhacAritraMstokAyAMstokAyAmApatitAyAmApattau prAyazcittenAzodhyamAnAyAMkAlakrameNAcAritraM sarvathA bhavati / evaM dRSTAntaiH prAyazcattasya dAnakaraNeca prasAdhitepara Aha[bhA.558] anukaMpiyA ya cattA ahavAsohI na vijetesiN| . kappaTThagabhaMDIe diTuMtodhammayAsuddho / / . vR-tulyAyAmapyApattau yasya zuddhatapaH prayacchataH sa yuSmAbhiranukampitastadviSaye ca bhavatAmavazyaM rAgo'nyathetthamanukampAkaraNAnupapatteH yasya punaH parihAraM prayacchatasa parityaktaHkarkazatapodAnAttathA ca sati tasmin vyaktaM pradveSaH / athavA paralokamapekSya parihAratapasvI anukampitaH parihAratapodAnena taccaraNazuddhikaraNAt zuddhatapasvI ca parityaktaH zuddhatapasA taccAritrasya zuddhayabhAvAt / evaM vivakSAto dvAvapyanukampitau yadivA tyaktAviti, ahavAsohItyAdiathavA tayoHzodhiH sarvathAna vidyate |tthaa hi-yadi parihAratapasAzuddhistataHzuddhatapasvino nazuddhistasya parihAratapo'bhAvAt / athazuddhatapasA zuddhistarhi pArihArikasyayatparihAratapasaHkarkazasyakaraNaM-tatsarvaMnirarthakaM |shuddhtpsaashuddhybhyupgto Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 vyavahAra - chedasUtram - 1-1 / 18 tenazuddhayabhAvAt / atrAcArya Aha-kappaTTagetyAdi, kalpasthagA bAlAsteSAM bhaMDI maMtrI tayA dRSTAntastathA hi-kalpasthakagrahaNaM mahadupalakSaNaM, tena mahadgaMtryA dRSTAMta ityapi draSTavyam, iyamatrabhAvanA atra bAlakamaMtryA bRhat puruSagaMtryA ca dRSTAMtaH tathA hi DimbhA AtmIyayA gaMtryA krIDanti svakAryaniSpattiM ca sAdhayantina punaH zaknuvanti bRhatpuruSagaMtryA kAryaM kartuM tathA bRhatpuruSANAmapi AtmIyayA bRhadgantryA kAryaM kurvanti / na DimbhakadgaM atha DimbhakagaMtryA kurvanti tato bhUyAn palimanthadoSo na cAbhilaSitasya kAryasya paripUrNA siddhiH / atra bRhadgaMtryA bhArastasyAmAropyate tarhi sA bhajyate mUlata eva kAryaM na zuddhayati / evaM zuddhatapasvinAM zuddhatapasA zuddhirbhavati parihAratapasvinAM ca parihAratapasA, yadi punaH zuddhatapasvinAM parihAratapa Aropyate tatastatra teSAM zaktyabhAvAt mUlata eva bhraMzaH, / athavA parihAratapasvinAM zuddhatapasa Aropastarhi caraNazuddhayabhAvastAvatA teSAM caraNazuddhayayogAt / atha kathaM zuddhatapasvI parihAratapasvI ca svasvatapasA zuddhayati nAnyena tata Aha-dhammayA zuddho iha zuddhatapasvI parihAratapasvI vA zuddho bhavati / dhammayA strItvaM prAkRtatvAt / dharmeNa svazaktilakSaNena svabhAvena, tata evameva zuddhirnAnyathA / etadeva spaSTataraM bhAvayati / I [ bhA. 559 ] jI kAuM samattho, so tena visujjhae asaDhabhAvo / gUhiyabalo na sujjhai, dhammasahAvotti egaTTaM / / ? vR- yaH sAdhuryat zuddhatapaH parihAratapo vA kartuM samarthaH sa sAdhurazaThabhAvaH svavIrya pratimAyAmakurvANaH svadharmavyavasthitatvAttena tapasA zuddhayati / yaH punargRhitabalaH svavIryaMnigUhati, sa na zuddhayati svadharmagUhanAt / dharmasvabhAva iti dvayamapyekArthaM / etena dharmayA zuddho iti dharmazabdasya paryAyeNa vyAkhyA kRtA pAdatrayeNa tvAdimena tatvata iti / atha zuddhatapaH parihAratapasoH katarat karkazaM tapaH sUrirAhaAlavaNAdI upayA suddhatave atthi kakkhaDo na bhave / [ bhA. 560 ] iyaraMmi ute natthi kakkhaDao tena so hoi / / vR- yasmAt zuddhatapasi dazApyAlApanAdIni padAni santi tena kAraNena tattapaH karkazaM na bhavati, / itarasmiMstu parihAratapasi yasmAttAnyAlApanAdIni padAni na santi teSA pUrvameva sakalagacchasamakSaM sthApitatvAttena sadbhavati karkazamiti / yaH punastapaH kAlo yacca tapaH karaNaM tat dvayorapi tulyam / tamhA U kappaTThiyaM anuparihAriM ca to ThaveUNaM / kajjuM veyAvaccaM kiccaM taM vejjavaccaM tu / / [ bhA. 561 ] vR- yasmAdevaM parihAratapaHsthitiH tasmAtkalpasthitam anuparihArakaM ca sthApayet, sthApayitvA ca tau tadanaMtaraM samApannaM parahitapovoDhavyaM, taccApannaM parihAratapaH prapannasya tAbhyAM kalpasthitAnupArahirikAbhyAM sthApitAbhyAM karaNijjaM veyAvaccamiti sUtrapadametadevAnuvadati kAryaM vaiyAvRtyaM etadeva vyAcaSTe, kRtyaM karaNIyaM, tat svocitaMtAbhyAM vaiyAvRtyaM / atha kiM tat vaiyAvRtyaM yattAbhyAM kartavyamityata AhaveyAvacce tivihe, appANaMmi ya pare tadubhaeya / [bhA. 562] anusiTThi uvAlaMbhe, uggahe ceva tivihammi / / vR- vaiyAvRtyaM trividhaM, tadyathA - anuziSTirupAlambho'nugrahazca / trividhe'pyasmin vaiyAvRtye pratyekaM yo bhedAstadyathA - anuziSTirAtmani AtmaviSayA, parasmin paraviSayA, tadubhayasmin ubhayaviSayA / AtmaparatadubhayaviSayA ityarthaH / evamupAlambhopagrahAvapi pratyekamAtmaparatadubhayaviSayI bhAvayitayA / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 18, [ bhA. 562] 199 tatra upadezapradAnamanuziSTiH, stutikaraNaM vA anuziSTiH / tatra yat AtmAnamAtmanA anuzAsti sA AtmAnuziSTiH / yatpunaH parasya pareNa cAnuzAsanaM sA parAnuziSTiH / tatrodAharaNam- campAyAM nagaryAM subhadrA sA hi sarvairapi nAgarikajanairanuziSTA / yathA dhanyAsi tvaM, kRtapuNyAsi tvamiti / yatpunarAtmAnaM paraM cAnuzAsti, sA ubhayAnuziSTiH / tathA anAcAre kRte sati yat sAnunayopadezadAnameSa upAlambhaH / so'pi trividhastadyathA-Atmani pare tadubhaye ca / tatra yadAtmAnamAtmanaivopAlabhate / yathA tvayedaM kRtaM tasmAt samyak sahasveti sa AtmopAlambhaH / pareNAcAryAdinA yadupAlambhanaM sa paropAlambhaH / tatrodAharaNaM-mRgAvatirdevI sA hi AryacandanayA akAlacAriNIti kRtvA upAlabdhA / ubhayopAlambhano nAma yatpunaH prathamata AtmAnamAtmanopAlabhate pazcAdAcAryAdinA pareNopAlabhyate / yadi vA guruNopAlabhyamAnastat guruvacanaM samyak pratipAdyamAnaM pratyuccarati / eSaubhayopAlambhaH / tathA upagrahaNamupagrahaH upaSTaMbhakaraNamityarthaH / so'pitrividhastadyathA, AtmopagrahaH paropagraha ubhayopagrahazca / tatra yadAtmana upaSTambhakaraNaM, sa AtmopagrahaH / yatpunaH paramupagRhNAti sa paropagrahaH / AtmanaH parasya copaSTambhakaraNamubhayopagrahaH / upagrahazca svarUpato dvidhA dravyato bhAvatazca / atra caturbhaGgikA-dravyato nAmaika upagraho na bhAvataH / bhAvata eko na dravyataH / eko dravyatI bhAvato'pi / eko na dravyato nApi bhAvataH / atra caturthobhaGgaH zUnyaH / tRtIyabhaGge udAharaNamAcAryaH tathA uktAneva dRSTAntAnupadarzayatianusaTThIe subhaddA uvAlaMbhaMmiya migAvatI devI / " [bhA. 563 ] Ayario dosu uvaggaho ya savvattha vAyario / / vR- anuziSTau parAnuziSTAvudAharaNaM subhadrA, upAlaMbhaM paropAlaMbhe udAharaNaM mRgAvatirdevI / ete ca yudAharaNe prAgeva bhAvite / parasyadravyabhAvayorviSeya upagrahe udAharaNamAcAryaH / sa hi dravyamannapAnAdi dApayati, bhAvataH pratipRcchAdikaM karoti / athavA dosu uvaggayatti yadddvayoH pArihArikAnupArihArikayorupagrahe AcAryo vartate tasmAt paropagrahe AcArya udAharaNaM / athavA sarvatra anuziSTau upAlambhe upagrahe ca udAharaNamAcAryaH / yataH sa pArihArikasyAnupArihArikasya samastasyApi gacchasyAnuziSTyAdIni karotIti / samprati trividhAmapyanuziSTiM bhAvayati- [ bhA. 564 ] daMDasulabhaMmiloe, mA amatiM kuNasu daMDitomitti / [bhA. 565 ] esa dulaho hudaMDo, bhavadaMDanivArao jIva / / avi pahu visohio te, appAnAyAra mailio jIva / appa pare ubhae anusaTTI thuiti egaTTA / / vR- daNDaH sulabho yatrAsau daNDasulabhastasmin loke / e jIva mA evaMrUpAmamatiM kumatiM kuryAH yathAhamAcAryeNa prAyazcittadAnato daNDito'smIti yata eSa prAyazcittadAnarUpo daNDo durlabhaH / kasmAt durlabha ityAha-bhavadaNDanivArakaH nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyodarzanamiti nyAyAt / hetau prathamA / tato'yamarthaH yata eSa daNDo bhava eva saMsAra eva duHsahaH duHkhAtmakatvAt / daNDo bhavadaNDastasya nivArako bhavadaNDanivArakaH tasmAt durlabhaH api ca hu nizcitaM he jIva te AtmA anAcAramalinaH prAyazcittapratipattyA vizodhito bhavati / tasmAt na daNDito'smIti buddhirAtmani paribhAvayitavyA / kintUpakRto'hamanupakRtaparahitakAribhirAcAryairiti cintanIyamiti / evama munollekhena Atmani parasmin ubhayasmiMzcAnuziSTiranugantavyA / Atmani sAkSAdiyamuktA etadanusAreNa parasminnubhayasminnapi ca sA Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 vyavahAra - chedasUtram-1-1/18 pratipattavyeti bhAvaH / anuziSTistutirityeko'rtho'trApizabdaH sAmarthyAgamyate / etAvapi dvau zabdAvekArtho / kimuktaM bhavati ? anuziSTiH stutirityapi draSTavyamiti / sampratyAtmopAlaM bhollekhaM darzayatibhA.566] tumaecevakayamiNaMna suddhagArissa dijjaedaMDo / iha mukkovina muccai parattha iha houvAlaMbho / / - vR-tvayaiva svayaM kRtamidaM prAyazcittasthAnaM tasmAnna kasyApyupari anyathAbhAvaH kalpanIyaH na khalu zuddhakAriNo loke'pidaNDo dIyate / kiMcayadiiha bhave kathamapyAcAryeNaiva mevamucyate tathApi ihabhave mukto'pi paratraparaloke namucyate / tasmAtpramAdApannaMprAyazcittamavazyaM guNavRddhayAkarttavyaM itiihaeSa bhavatyupAlambhaH / eSaAtmopAlambhaH / etadanusAraNaparopAlambhaubhayopAlambho'pibhAvanIyaH / samprati paropagrahe yaduktaM 'Ayarito dosuvagaheya' ititat vyAkhyAnayatibhA.567] davveNayabhAveNayauvagaho davva anpaanaaii| bhAve paDipucchAI, karetijaMvA gilANassa / / vR- upagraho dvividho-dravyeNa bhAvena ca / tatra davve iti tRtIyArthe saptamI / dravyeNopagrahaH kalpasthito'nupArihAriko vA'samarthasyasato'nnapAnAdyAnIyadadAti |bhaave bhAvenopagrahoyatsUtre'rthe vA pratipRcchAdi karoti / athavA yat glAnasya kriyate samAdhAnotpAdanameSa bhAvopagrahaH adhunA dosu uvaggahe yaityasyavyAkhyAnAntaramAha-- [bhA.568] parihArAnuparihArIduviheNa uvghennaayrio| uvageNhaisavvaMvA, sabAlavuDDAulaMgacchaM / / vR- pArihArikamanupArihArikaM ca etau dvAvapi dvividhena dravyarUpeNa bhAvarUpeNa copagraheNAcArya upagRhNAti, upaSTabhAti / tataH paropagraheAcAryaudAharaNam / "savvatthavAyario' ityasya vyAkhyAnamAhasavvaM vA ityAdi vAzabdaH pUrvArdoktapakSApekSayA pakSAntarasUcane sarvaM pArihArikamanupArihArikaM sa bAlavRddhAkulaMcagacchamAcAryodravyatobhAvatazcopagRhNAti, tataHsarvatrasamaste'pigaccheAcAryaupagrahe vartate / tasmAtparopagrahe sa udAharaNaM atraiva vyAkhyAnAntaramAha[bhA.569) ahavAnusaTuvAlaMbhuvagAhe kuNati tinni vi guruse / savvasa vigacchassa anusaTThAINi so kuNati / / vR- athaveti prakArAntare anuziSTi upAlambha upagrahAn trInapi gururAcAryaH se tasya pArihArikasya yathAyogaMkaroti / na kevalaMpArihArikasya yathAyogaMkarotikintusarvasyApigacchasya anuziSTyAdIni trINyapisa AcAryaH karoti / atraziSyaH prAhabhA.570] . Ayario kerisao, ihaloge keriso va paraloe / iha loe asAraNio, paraloe phuDaMbhaNaMtou / / vR-yaeSa upagRhakRta AcAryastamevajJAtumicchAmi kIddazaH khalvAcArya ihaloke hitakArI kIdRzaH paraloke iti sUrizaha- caturvidhaH sAmAnyenAcAryaH / tadyathA-ihaloke hito nAmaiko na paralokahitaH 1, paralokahito nehalokahitaH 2 ihalokahito'piparalokahito'pi3, naihalokahito nApi paralokahitaH 4|ttrprthmdvitiiybhNgvyaakhyaanmaah-'ihloe' ityAdi / tatrayAvastrapAtrabhaktapAnAdikaMsamastamapi Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 5: 1, mUlaM : 18, [bhA. 570 ] 201 sAdhUnAM pUrayati na punaH saMyame sIdataH sArayati so'sAraNikaH sAraNArahitI ihalokehito na paraloke / eSA prathamabhaMgabhAvanA / yaH punaH saMyamabhogeSu pramAdyatAM sAraNAM karoti na ca vastrapAtrabhaktapAnAdikaM prayacchati, sa kevalaM sphuTaM bhaNan bruvANaH paraloke hito na ihaloke iti sAmarthyAdgamyate / eSA dvitIyabhaGgabhAvA / tRtIyacaturthabhaGgabhAvanA ta svayaMbhAvanIyA / sA caivam- yo vastrapAtrabhaktapAnAdikaM samastamapi sAdhUnAM pUrayati saMyamayogeSu ca sIdataH sArayati sa ihaloke hitaH paraloke cahitaH / caturtha ubhayarahitaH / atra para Aha-'nanu yo bhadrasvabhAvatayA na sArayati vastrapAtrabhaktAdikaM tu samastamApUrayati sa eva samIcInAM yaH punaH kharaparuSaM bruvANazcaNDarudrAcArya iva sArayati na samIcIno'samAdhyutpAdakatvAttatrAha - [ bhA. 571] jIhANa vilihaMto na bhaddato jattha sAraNA natthi / daMDenavi tADeMto sa bhaddato sAraNA jattha / / vR-yatra nAma saMyamayogeSu sIdatAM sAraNA nAsti, sa AcAryo jIhvayA vilihan madhuravacobhirAnandayan upalakSaNametat vastrapAtrAdikaM ca pUrayan na bhadrako na samIcInaH, paralokApAyeSu pAtanAt / yatra punaH sIdatAM sAdhUnAM samyak sAraNAsaMyamayogeSu pravartanA samasti sa AcAryo daNDenApi tADayan bhadrakaH ekAntasamIcInaH sakalasAMsArikApAyebhyaH paritrANakaraNAt / atha sAraNAmakurvArNo jihvayA vilihan kasmAnna samIcIna ityatrAha [ bhA. 572 ] jaha saraNamuvagayANaM jIviyavavarovaNaM naro kuNai / evaM sAraNiyANaM Avarito asArao gacche / / vR- yathA ko'pi nara ekAntenAhitakArI zaraNamupagatAnAM jIvitavyaparopaNaM karoti evaM sAdhUnAmapi sAraNamupagatAnAM sAraNIyAnAM saMyamayogeSu pramAdavyAvarttanenA pravartanIyAnAmAcAryo'sArako gacche bhAvanIyaH / so'pi zaraNopagataziro nikarttaka iva ekAntenAhitakArIti bhAvaH zaraNamupagatAnAM saMsArApArapArAvAre niranukampaM prakSepaNAt sa ca tAdRza iha paralokahitArthinA parityAjyaH / yastu kharaparuSabhaNanenApi saMyamayogeSu sIdataH sArayati saMsAranistArakatvAdekAntenAzrayaNIyaH / tatastRtIyabhaGgavartI AcAryaH parihArikasyAnuziSTayAditrividhaM karoti kArayati anumanyateca / evaM cIramANe anusaTTAI mi veyavacceu / kovi ya paDisevijjA se viyakasiNe'ruheyavve || [ bhA. 573 ] bR- evamapi yathAgamamanantaroditenApi prakAreNa anuziSTyAdau trividhe vaiyAvRtye kriyamANe ko'pi pratisevitaprAyazcittasthAnamApadyate itibhAvaH / seviyakasiNeruheyavve iti tadapi kRtsnamAropayitavyaM / kRtsnaM nAma niravazeSam / etena 'Thavie vi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA iti sUtrapadaM vyAkhyAtaM / kRtsnamityuktaM tatra kRtsnaprarUpaNArthamAha [ bhA. 574 ] paDisevaNAya saMcaya AruvaNa anuggahe ya bodhavve / anugghAya niravasesaM kasiNaM puna chavvihaM hoi / / pAraMciyamAsIyaM chammAsArUvaNa chaddiNagaehiM / [ bhA. 575] kAlaguruniraMtaraM vA, anunamahiyaM bhavecchaGkaM / / bR- anayorgAthayoryathAsaGghayena padayojanA / sA caivaM kRtsnaM punaH zabdo vAkyabhedArthaH / saca vAkyabheda evaM vaiyAvRtye kriyamANe pratiseveta tatastat kRtsnamAropayet / tatpunaH kRtsnaM SaDvidhaM SaTprakAraM Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 vyavahAra - chaMdasUtram - 1-1 /18 bhavati / tadyathA-pratisevaneti pratisevanA kRtsnamevaM saMcayakRtsnamAropaNAkRtsnaM anugrahakRtsnamanuddhAtaM kRtsnaM niravazeSaM kRtsnamiti / tatra pratisevanAkRtsnaM / tataH parasyAnyasya pratisevanAsthAnasyAsambhavAt / saJcayakRtsnamazItaMmAsazataM / tataH parasya saMcayasyAbhAvAt AropaNAkRtsnaM SANmAsikaM, / tataH parasya bhagavatovardhamAnasvAminaH tIrthe AropaNasyAbhAvAt, anugrahakRtsnaM yat SaNNAM mAsAnAmAropitaM SaT divasA gatAstadanantaramanyat SaNmAsAn Apannastato yat avyUDhaM tatsamastaMjhoSitaM pazcAt yadanyat SANmAsikamApannaM tadvahati, tathA cAha- 'chaddiNagahiehiM' ti, atra tRtIyA saptamyarthe pUrvaSaNmAsasambandhiSu SaTsudineSu gateSu vadanyat SANmAsikamAropitamuhyate / atra yasmAt paJcamAsAJcaturviMzatidivasAzcAropitAstata etadanugrahakRtsnamanugrahakRtsnagrahaNena niranugrahakRtsnamapi sUcitaM draSTavyaM / taccaivaM bhAvanIyaMSaNmAse pratisthApite paJcamAsAzcaturviMzatidivasAzca vyUDhAstadanantaramanyat SANmAsikamApannastataH tadvahati / pUrvaSaNmAsasya SaT divasA jhoSitAH anudghAtakRtsnaM yat kAlaguru yathA mAsagurukAdi athavA nirantaraM dAnamanudghAtakRtsnaM / atra mAsalaghukAdyapi nirantaraM dIyamAnamanudghAtamavasAtavyaM / yadi vA anudghAtaM trividhaM tadyathA- kAlagurutapoguru ubhayaguruca / tatra kAlagurunAma yat grISmAdau karkaze kAle dIyate / tapoguru yadaSTamAdi dIyate niraMtaraM vA ubhayaguru yat grISmAdau kAle nirantaraM ca dAnaM niravazeSaM kRtsnaM nAma yadApannaM tatsarvamanyUnamanatiriktaM dIyate / athAtra katamena kRtsnenAropayitavyaM / ucyate[ bhA. 576 ] etto samArohejjA anuggahakasiNeNa cinnasesaMmi AloyaNaM suNettA parisajjAyaM ca vinAya / / bR- etto iti, prAkRtazailIvazAt SaSTyarthe paJcamI / amISAM SaNAM kRtsnAnAM madhye anugrahakRtsnena prAgAropitasya cIrNe zeSe cIrNazepeSu divaseSu Aropayet / kiMkRtvA anugrahakRtsnenArapayet ityata AhaAlocanAM hA duSTu kRtamityAdi nindan puraHsaraM zrutvA AkarNya tathA puruSajAtaM dhRtisaMhananAbhyAM durbalaM vijJAya / iyamatra bhAvanA-yadiSaNmAsApanno dhRtisaMhananAbhyAM ca durbalastataste anugrahakRtsnena dIyante / atha tIvrAdhyavasAyena pratisevitaM rAgadveSAdhyavasAyakaluSitena vAlocitaM dhRtisaMhananAbhyAM ca na durbalastataste niranugrahakRtsnenAropyante SaTsu divaseSu zeSeSu tadanyat SANmAsikamAropyate iti bhAvaH / samprati pratisevanAlocanAviSayAcaturbhagikAkhaNDasUtraM puvvaM paDiseviyamityAdi vyAkhyAnayatipuvvAnupuvvi duvihA, paDisevaNAe taheva Aloe / [bhA. 577] paDisevaNa AloyaNapuvvaM pacchAva caubhaMgo / / vR- sUtre pUrvamiti padaikadeze padasamudAyopacArAt pUrvAnupUrvIti pratipattavyam / pUrvAnupUrvIti pratipattavyam / pUrvAnupUrvI nAma anuparipATiH sAdvidhA / tadyathA-pratisevane tathaiva Aloce AlocanAyAM tatra pratisevane AlocanAyAM ca pUrvaM pazcAditi padAbhyAM caturbhaGgI / sA ca yathA sUtre tathA uccArayitavyA paraM sUtre pUrvazabdaH paJcAcchabdazca sAkSAdupAttaH / pUrvazabdazca pUrvAnupUrvIvAcakaH / pazcAcchabdazca pazcAdanupUrvyAbhidhAyI / tata evaM bhaGgoccAraNaM draSTavyam / pUvAnupUrvyA pratisevitaM pUrvAnupUrvyA Alocitam 1, pUrvAnupUrvyA pratisevitaM pazcAdanupUrvyA Alocitam, pazcAdAnupUrvyA pratisevitaM pUrvAnupUrvyA AlocitaM 3, pazcAdAnupUvyA pratisevitaM pazcAdAnupUrvyA AlocitaM 4 / caturbhaGgI bhAvanArthamevAhapuvvAnupuvvi paDhamo, vivarIe biiya taiyae gurugo / AyariyakAraNA vA pacchA pacchAvasuNo u !! [bhA. 578 ] Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddeza : 1, mUlaM : 18, [bhA. 578 ] 203 vR- yA pUrvAnupUrvI pratisevanAyAmAlocanAyAM ca eSa prathamo bhaGgaH / asya tviyaM bhAvanA | gItArthaH kAraNe samutpanne sati laghuguruparyAlocanApurassaraM laghugurupaJcakAdi yatanayA pratisevate eSA pratisevanAnupUrvI / tadanantaraM gurusakAze yat yathA pratisevitaMtattathaivAlocayati-eSA AlocanAnupUrvI vivarIe biiya taiyatti yathAkramamanuttarapUrvayoH padayorviparItabhAvapradhAno'yaM nirdezaH vaiparItye dvitIyatRtIyabhaGgau pUrvAnupUrvyA pratisevitaM paJcAdAnupUrvyA Alocitamiti dvitIyaH / paJcAdAnupUrvyA pratisevitaM pUrvAnupUrvyA Alocitamiti tRtIya iti bhAvaH / tatreyaM dvitIyabhaGgabhAvanA pUrva laghuguruparyAlocanena laghugurumAsAdikrameNa yatanayA pratisevitaM tadanantaraM tathAvidhakAraNotpattau laghugurupaJcakAdi AlocanAvelAyAM tu prathamato laghugurupaJcakAdi kathayati, pazcAt mAsAdi / kasmAdevaM kathayatIti cet ? ucyate-AzaGkAsambhavAt / tathA yadi pUrvamAsAdi kathayiSyAmi tasmAt paJcakAdi tata evaM gurUNAM citte sthAsyati / yathA eSo'yatanayA pratisevI kathamanyathA yatastato mAsAdi prathamataH pratisevitamAn / tato'yatanAniSpannaMca dve prAyazcitte mahyaM dadyuriti pUrvAnupUrvyA pratisevate pazcAdAnupUrvyA Alocayati tRtIyabhaGge tviyaM bhAvanA pUrvaM gurulAghavacintA vikalatayA prathamato gurumAsAdIni pratisevitAni tadanantaraM gurupaJcakAdIni / AlocanAvelAyAM tu pUrvaM laghupaJcakAdIni kathayati, tadanantaraM gurumAsikAdIni mA mahyamayatanayA pratisevanAkArIti jJAtvA ayatanAniSpannaM pratisevanA niSpannaM ceti prAyazcittadvayaM dadyuriti buddhayA athavA evamAlocayantaM zrutvA guravo jJAsyanti / yathA eSa mahAnubhAvo yatanayA pratisevitavAn tato na prAyazcittabhAgiti mahyaM prAyazcittaM dAsyanti alpaM vA dAsyanti / tato dvitIyabhaGge ca yathApannaM taddIyate / mAyAM ca kRtavAniti mAyAniSpanno guruka iti gurumAso'dhiko dIyate / athavA pacchA paDiseviyaM puvvaM Aloiyamityatra na pUrva zabdaH pUrvAnupUrvAbhidhAyI / nApi pazcAcchabdaH pazcAdAnupUrvIvAcakaH, kintu prasiddhArthapratipAdako jJeyaH / tato'yamarthaH- pazcAtpratisevite pUrvaM prAk Alocayati / eSa bhaGgaH kathaM saMbhavatIti cet te Ahu:'AyariyakAraNA vA' iti / vA zabdastRtIyabhaGgasya prakArAntaratAvyAkhyApanArthaH / AcAryakAraNAt / upalakSaNametat / pazcAt pratisevate pUrva mAlocayati / iyamatra bhAvanA AcAryadikAraNato'nyagrAmaM gantumanA yadi vA kAraNAntare samutpanne sati vikRtimAhArayitukAma AcArya vijJapayati / - ' icchAmi bhadanta yuSmAbhiranujJAtaH san etena kAraNena amukAM vikRtimetAvantaM kAlamAhArayitumiti / evaM pUrvamAlocanA pazcAt pratisevanopajAyate / athavAyaM tRtIyo bhaGgaH zUnya eva draSTavyaH / tathAnujJAyAmapi kRtAyAM pratisevanAnantaraM bhUya AlocanAt / tathA cAha-paMcchAvasunnotti, pazcAt pratisevanApUrvamAlocaneti zUnya eva bhaGgasturevakArArthaH / tatra yaduktaM puvvANupuvviM paDhamo ityasya vyAkhyAnamAhapacchitta'nupuvvIe jayaNApaDisevaNAe anupuvvI / emeva vigaDaNAe bitiyataiya mAiNI gurugI / / [bhA. 579 ] vR-garulaghuparyAlocanayA prAyazcittAnupUrvyA prAyazcittAnuparipATyA gurulaghupaJcakAdikrameNetyarthaH / yatyatanayA pratisevitameSA pratisevanAyAmanupUrvI evameva yathaiva pratisevitavAn tathaiva yat Alocayati / eSA vikaTanAyAmAlaconAyAmanupUrvI dvitIyatRtIyabhaMgayoH / punaryadApannaM tAvanniyamato dIyate, kevalaM mAYino mAyAvinsatau bhaGgaviti dvayorapi bhaGgayoradhiko gurumAsA dIyate / sAmpratamanayoreva bhaGgayorbhAvanAmAha Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 | bhA. 580 | vyavahAra - chedasUtram - 1- 1/18 puvvaM gurUNi paDiseviUNa pacchA lahUNi sevittA / laghu puvvaM kahayati mA me do dijapacchitte / / vR- atra dvitIyabhaGgabhAvanAyAM guruzabdo bRhadabhidhAyI, laghuzabdo'lpavAcakaH / tato'yamarthaH - pUrvaM gurUNi mAsalaghukAdIni pratisevya pazcAt laghUni laghupaJcakAdIni pratisevate / pratisevya ca tadanantaramAlocanAvelAyAM pUrvaM laghukAni laghupaJcakAdIni kathayati pazcAt mAsalaghukAdIni / kasmAdevaM kathayatIti cedata Aha-'mA me' ityAdi / pUrvamAsalaghukAdikathane ayatanayA pratisevitvaM me guruNA vijJAyeta / tato dve prAyazcitte gururdadyAt / ayatanAniSpannaM pratisevanAniSpannaM ca / tasmAt mAme dve prAyazcitte dadyAditi pUrvaM laghupaJcakAdi kathayati / tRtIyabhaGgabhAvanAyAM tviyaM bhAvanA - gurulaghuparyAlocanAmantareNa gurUNi mAsagurukAdIni pratisevya pazcAt laghUni laghupaJcakAdIni pratisevate / pratisevya ca pUrvaM laghukAni laghupaJcakAdIni kathayati / pazcAt gurumAsAdevaM kathayatIti cedatra Aha-mA me ityAdi pUrvavat / athaveyaM tRtIyabhaGgavizeSato bhAvanA [ bhA. 581] ahavA jaya paDisevitti nava dAhiMti majjha pacchittaM / iya do majjhimabhaMgA caramo puna paDhama sarisou / / bR- athavetiprakArAntare yatyatanayA pratisevI pratisevanAkArIti jJAtvA naiva mama dAsyaMti prAyazcittaM, upalakSaNametat / svalpaM vA dAsyanti prAyazcittamiti hetoruktena prakAreNa kathayati / tata iti evamamunA prakAreNa dvau madhyamabhaGgau dvitIyatRtIyabhaGgau mAyAvina iti zeSaH / caramaH punarbhaGgaH pazcAdAnupUrvyA pratisevitaM pazcAdAnupUrvyAlocitamityevaMrUpaH prathamasadRzaH / yathA prathame bhaGge yathaiva pratisevanA tathaivAlocanetyamAyAvinaH sa bhaGgaH / tathA caramabhaGge'pi pratisevanAkrameNAlocanA na mAyAvazato'nyathetyeSopyamAyina eveti prathamasazazcacaramabhaGgaH / tadevaM yataH prathamacaramabhaGgAvamAyAvino dvitIyatRtIyabhaGgau pratikuJcanAyAmataH pratikuJcanA'pratikuJcanAvipayacaturbhaGgI sUtrakhaNDaM apaliuJciyaM ityAdi / tadvyAkhyAnArthamAha / / [ bhA. 582 ] paliuMcaNa caubhaMgo vAhe goNIya paDhamato suddho / taM cevayamaccharite sahasA paliuMcamANeu / / vR- pratikuJcanamadhikRtya pratiSedhApratiSedhAbhyAM caturbhaGgI / gAthAyAM puMstvanirdezaH prAkRtvAt / sA cacaturbhaGgI yathAsUtreNa tathoccAraNIyA / tadyathA apratikuJcite'pratikuJcitaM 1, apratikuJcite pratikuJcitaM 2, pratikuJcite apratikuJcitaM 3, pratikuJcite pratikuJcitaM 4 / asyAM caturbhaDyAM vyAdhI goNIca zabdAtU bhikSukI ca dRSTAntaH / tatra vyAdhadRSTAnto'yam - jahA kovi vAho kasai Isarassa kayavittIto maMsaM uvanei annayA so vAho maMsaM suMdaraM ghettuM IsarasamIvaM saMpadvito ciMtei ya imassa savvaM maMsaM dAyavvaMti patto IsarasamIvaM tena AbhaTTho svAgataM susvAgataM uvavisAhitti vAheNaM tuTheNaM savvaM maMsaM dinnaM / evaM kovi sAvarAho AloiukAmA AyariyassagAsaM dvito ciMtei ya suhumabAyarA savve aiyArA mae AloiyavvA iti patto AyariyasamIvaM / AvarieNaM suddha ADhAitto dhanosi tumaM, saMpunnosi tumaM, na dukkaraM jaM paDisevijjai taM dukkaraM jaM sammaM Aloijjai / tota tuTTeNa savvaM jahA ciMtiyamapaliuMciyamAloiyaM / iha ciMtAvelAyAmapyapratikuJcitamAlocanAvelAyAmapyapratikuJcitamiti prathamo bhaGgaH zuddhaH / taM cevaya maccharie ityAdi / yadeva prathama vyAdhodAharaNe vyAdhasyAgamanaM tadeva dvitIya bhaGge'pi vaktavyaM Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 18, [bhA. 582 ] 205 tathaivApratikuJcitabuddhayA vyAdha Agata itivaktavyamityarthaH / tadyathA-vAhI suMdaraM maMsaMghettuM issarAbhimuhaM saMpaTThito ciMteiya savvaM maMsaM imassa dAyavvaMti / patto isarasamIvaM / tena ca IzvareNa kAraNe akAraNe va sahasA pUrvAparamayaparyAlocya matsarito matsarastasyotpAdito yathA kimiti tvamutsUre samAgata iti / kharaMTaNabhIto ruTTo sakkAraM diti tatiyae sesaM / bhikkhUNi vAha cauttho sahasA paliuMcamAneuM / / [ bhA. 583 ] vR- sa uktaprakAreNa matsaritaH san kharaNTanabhItaH kharaNTanamuktaprakAreNa nirbhartsanaM tena bhItaH kharaNTanabhItoruSTo roSaM gatavAn tatastena ruSTena pratikuJcitaMna sarvaM mAsaM dinnaM / tatastasmin sahasA matsarite kharaNTanabhIte ruSTe pratikuJcite dvitIyabhaGgasyopanayaH kAryaH / sa caivaM Aloyago vi Agato pucchito kena kAraNena Agato'si bhaNiyamivarAhamAloeuM AyarieNaMkharaNTito kIsa tahA vihariyaM jahA avarAhaM patto Aloento vA kharaNTito tato tena na sammamAloiyaM iti / gato dvitIyabhaGgastRtIyabhaGgabhAvanArthamAhasakkAraM deti taiyae asesaM tRtIyabhaMge sa Izvarastasya vyAdhasya satkAraM kRtavAn / tataH sa vyAdhastasmai azeSaM samastaM mAMsaM dadAti / eSo'kSarArtho bhAvArthastvayam-taheva vAhA saMpaTTito maMsaM ghettuM ciMtei ya na savvaM maMsaM mae dAyavvaM ti patto IsarasamIvaM IsareNa suDDa ADhAito tena se savvaM maMsaM dinnaM / evamAloyagovi saMpaTTito, pADiehiya sAhuM pucchati amugassa Ayariyassa majjheNa Agato'si / so bhaNati AmaM, riso-so Ayarito suhAhigamo navatti tena bhaNiyaM / durahigamo taheva tena ciMtiyaM na sammaM mae AloiyavvaMti / Agato gurusamIvaM / tena sammamADhAtito pucchito ya- kimAgamanaM / tena bhaNiyaMAloiuM / tAhe AyarieNaM suDauvavUhito dhannosatimamiccAdi vibhAsA / tena tuTTeNa savvaM sammaM AloiyaM gatastRtIyo bhaGgaH / caturthabhaGgasya tveSA bhAvanA-so vAho maMsaM ghettuM paTThito ciMtei ya na savvaM maMsaM mae dAyavvaMtti / evaM paliuMciya Agato IsareNa kharaNTito tena ya kharaMTieNa puvvapaliuMciya bhAveNa na savvaM dinnaM / evamAloyage vi uvanayo kAyavvo / / samprati caturSvapi bhaGgeSu goNIdRSTAntabhAvanA / jahA goNI dohiukAmA panhuyA AgayA sAmiNA uvajjhiyA gRhe pravizantI madhurabhaNityA nAmnA upAhutA AkAritA ityarthaH / tato haTTheNa puTThA dhUmAIhiya uvaggahiyAvalimattAeya niuttA bhakkhe niyojitA ityarthaH / tato savvaM khIraM paehuyA evamAlocake'pi prAguktAnusAreNa svayamupanayo bhAvanIyaH / biiyA goNI dohiukAmA panhuyA Agayo na DhAiyA piTTiyA ya vaMsAIhiM / tIe na savvaM khIraM dinnaM / evamAlocakepyupanayo bhAvanIyaH / taiyA goNI a doheukAmA AgayA ujjhayA paliMmattAeniuttA savvaMpanhuyA evamAloyagevi vibhAsA / catutthI goNI adohiukAmA AgayA sAmiNA piTTiyA / savvaM khIraM na hu panhuyA / atrApyAlocake tathaivopanayaH / / adhunA caturSvapi bhaGgeSu bhikSukIdRSTAnto bhAvyate-kAi bhikkhuNI kassai puvvapariciyassa gharaM gayA tIe pairikke khoriyaM dilaM gahiyaM ca / gayA niyaTThANaM pacchA se bhAvo pariNato appemi tti gharaM gayA tehiM ADhAiyA tuTThAe dinnaM khoriyaM, evamAloyagevi vibhAsA / anA bhikkhuNI kassai puvvapariciyassa gharaM gayA tIe pairikke khorayaM gahiyaM ciMtiyaM ca NAe dAyavvaM ti gharaM gayA sA nADhAiyA kharaMTiyA ya tIena dinnaM, evamAloyage vibhAsA / taiyAe bhikkhuNIe khorayaM gahiyaM ciMtiyaM ca na dAyavvaM tti / gharaM gayA svAgataM susvAgataM uvavisAhitti AsaNAIhiM ADhAiyA tIe dinnaM / evamAloyage vi uvaNa to 3 / cautthAe bhikkhuNIe gahiyaM khorayaM ca ciMtiyaMca nAe na dAyavvaMti, gharaM gayA nADhAiyA kharaMTiyA yana dinnaM / evamAloyagevi vibhAsA bhikkhunivAha Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 vyavahAra - chedasUtram - 1- 1/18 ityAdi / caturSvapi bhaGgeSu bhikSukI vyAdha upalakSaNametat gauzca dRSTAnto bhAvanIyaH / yathA ca bhikSukyAdiSu triSvapi dRSTAnteSu svayaM bhikSukyAdau pratikuJcati svAminA svArthabhraMzinA sahasA anAdarakharaMTanA vA kRtA tathA Alocake'pi caturthabhaGge svayaM pratikuJcatyAcAryeNa sahasA kRto'nAdaraH kharaNTanA vA yojanIyeti etadeva vibhAvayiSuridamAha [ bhA. 584 ] apaliuMciya upaliuMciyaMmi cauro havaMti bhaMgAo ! vAheya goNI bhikkhuNi, causu vibhaMgesu diTTaMto / / bU- apratikuJcitaM ca pratikuJcitaM ca apratikuJcitapratikuJcitaM tasmin / kimuktaM bhavati ? apratikuJcitapratikuJcitAbhyAM catvAro bhaGgA bhavanti / caturSvapi bhaMgeSu pratyekaM vyAdho goNI gauH bhikSukIdRSTAntaH / [ bhA. 585 ] paDhamataiesu pUyA khisA iyaresuvi siyapayakhore / emeva uvanato khalu causu vi bhaMgesu viyaDaMte / / tasmin vR- pizitaM mAMsa, payaH kSIraM, khorakaM vRttAkAro bhAjanavizeSaH / eteSAM samAhAro dvandvaH, viSaye yathAkramaM ye vyAdhagobhikSukIdRSTAntAsteSAM yathA prathame tRtIye ca bhane pUjA svAmyAdinA kRtA / itarayostu dvayordvitIya caramayorbhaGgayoH khisA kharaNTanA evameva anenaiva prakAreNa caturSvapi bhaGgeSu vikaTayatyAlocayati khalUpanayaH kartavyaH / tatrAdau vyAdhadRSTAntamadhikRtyopanayayojanAmAhaissari sariso u gurU vAho sAhU paDisevaNA maMsaM / tUmaNayA-paliuMcaNa sakkAro vIlaNA hoi / / [ bhA. 586 ] vR- IzvarasadRza IzvarasthAnIyo gururvyAdho vyAdhasthAnIyaH sAdhuH pratisevanAsthAnIyamAMsaM tUmaNayeti dezIpadametat sthAganamityarthaH / svaganasthAnIyA pratikuJcanA, satkAraH satkArasthAnIyA brIDanA sthaganaviSaye lajjApAdanaM bhavatIti / samprati apaliuMciya AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaniyaje ieyAe paThavaNAe paThavie nivvisamANe paDisevitti sevakasiNe tattheva Arohiyavve siyA iti vyAkhyAnayannAha [bhA. 587 ] AloyaNattiya puno jA esA akuMciyA ubhayato vi / savveva hoi sohI tatthaya merA imA hoti / / vR- AloemANasseti kimuktaM bhavati ? AlocayataH / sA punareSA AlocanAyA ubhayataH saMkalpakAle AlocanAkAle ca apratikuJcitA na vidyate pratikuJcitaM pratikuJcanaM yatra sA tathA pratikuJcanarahitA ityarthaH / saiva bhavati zuddhistAtvikI zuddhirubhayatrApi pratikuJcanAyA abhAvAt / iyamatra bhAvanA yo nAma saMkalpakAle'pyapratikuJcitamAlocanAkAle'pyapratikuJcitamAlocayati, yadi vA ubhayata iti pratisevanAnulomataH prAyazcittAnulomatazcApratikuJcitamAlocayati / eSa eva tattvavRttyA zuddho mAyAlezasyApyabhAvAt / sA cAlocanA AcAryaziSyabhAve bhavati / tatrAcArya ziSyANAmiyaM maryAdA sAmAcArI, tAmevAha [ bhA. 588 ] Ayarie kaha sohI sIhAnuga vasabha koDugAnUge / ahavA vi sahAveNaM nimaMsu mAsiyA tini / / vR- AcArye AlocanArhAcAryasamIpe yadA Alocaka AlocanAM prayukte tadA kathaM Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 18, [bhA. 588] 207 zuddhirupalakSaNametatkathamazuddhirvAbhavatIti ? ucyate-AcAryAstrividhastadyathA-siMhAnugo vRSabhAnugaH kroSTAnugazca / kroSTukaH zRgAlaH yatra yo mahatyAM niSadyAyAM sthitaH san sUtramarthaM vAcayati tiSThati vAsa siMhAnugaH, yaH punarekasmin kalpe sthitaH san vAcayati tiSThati vA sa vRSabhAnugaH, yastu rajoharaNaniSadyAyAmaupagrahikapAdaproJchanevA sthitovAcayati tiSThativAsakroSTrakAnugaiti / yadAcArya AlocanArho na prApyate, tadA vRSabhasyApi purata AlocanA dAtavyA / tadabhAve gItArthasya bhikSorapIti vRSabhabhikSUapiAcAryavasiMhavRSabhakroSTukAnugatayA pratyekaM trivikalpauvAcyau, AlocakA api trividhAstadyathA-AcAryA vRSabhA bhikSavazca / ekaike trivikalpAH-siMhAnugAH, vRSabhAnugAH, kroSTrakAnugAzca / navaraMkroSTukAnugevizeSaH |sydaa niSadyAyAMpAdaproJchane vA utkuTukovAAlocayati, tatra yadyutkuTukaH sa nAlocayati, tataH zuddhi niSadyApAdaprocchanayostu bhajanA / kimuktaM bhavati ? yadyAcAryo mahAnvA vRSabho yadi vA bhikSurapi glAna Alocayati AlocanAhNaca kriyate anujJA tadA zuddhiH,zeSakAlamazuddhiriti / ahavAvi sabhAveNaM nimaMsue iti / athavAsa AcAryo vRSabho bhikSurvA svabhAvena sva AtmIyo bhAvaH svabhAvaH svazIlamityarthaH / tena kroSTAnugo bhavet / yadi vA ko'pi dharmazraddhayA niSadyAyAmupaveSTuMnecchatitasya kiMniSadyA kartavyA? kiMvAnakartavyA? ucyate-bhavatuyo vA sa vA niyamena tasya niSadyAM kRtvA Alocake nAlocayitavyaM / yadi punarna karoti tataH prAyazcittamApnoti, atradRSTAntoniHzmazrukorAjA |jhaa-egoraayaa nimmaMsuotassakayavittIkAsavo soparibhaveNana kayAiuvaTTAetibAlAnasthitikAuMsoviNAsitto / evamihApiyo niSadyAMna karoti sa prAyazcittadaNDena daNDayate / aNo kAsavo kato so sattame sattame divase uvvaTThAti so raNA pUito / evamihApi yo niSadyAM karotisa vinIto'yamiti yazaH prApnoti / paraloke karmakSapaNataH siddhimeti / tatpunaHprAyazcittaMtrINimAsikAni / tAnicasaddazesaddazAnugesaddazasyasaddazAnugasyapurataAlocayati veditavyAni / kathamiti ceducyate-siMhAnugasyAcAryasya siMhAnuga evAcArye AlocayatyekaM mAsikaM vRSabhasya vRSabhAnugasya vRSabha eva vRSabhAnuge Alocayati dvitIya, bhikSoH kroSTrakAnugasya bhikSAveva kroSTrakAnugeAlocayatitRtIyamiti, / etatsvasthAneprAyazcittamuktamidAnIsvasthAnaparasthAnajJApanArthaM svasthAnaparasthAneSuprAyazcittaM vaktu kAma idamAha[bhA.589 saTThANAnugakeI paraThANAnugaya kei gurumAdI / sanisijAe kappo, puccha nisijjAca ukuDuo / / ___ vR-gurvAdayo guruvRSabhabhikSavaH kecitsvasthAnAnugAH kecitparasthAnAnugAH / tatraAcAryasyasatI zobhanAniSadyAtasyAM sthitasyaprasthApanAnugatAvRSabhasyakalpesthitasya bhikSoH pAdaproJchanakaniSadyAyAM rajoharaNaniSadyAyAM yadivAyadiutkuDuko'vatiSThate / eva bhikSoHsvasthAnAnugatAH / iyamatrabhAvanAAcAryasyamahatyAMniSadyAyAmupaviSTasyayasiMhAnugatatvametatsvasthAnaM vRSabhAnugatvaM,kroSTukAnugatvaM ca parasthAnaM, vRSabhasya kalpe'vasthitasya yat vRSabhAnugatvamidaM svasthAnaM / yatpunarmahatyAM niSadyAyAM pAdaproJchanake niSadyAyAMcopavezanataH siMhAnugatvaMkroSTukAgatvaMcatatparasthAnam, bhikSoH pAdaproJchanake rajoharaNaniSadyAyAmukuDDukatvenAvasthitasya yatkroSTrakAnugatatvaMtatsvasthAnaM, yattusaMniSadyAyAM kalpe copavezanataH siMhAnugatvaM vRSabhAnugatvaM ca tatparasthAnaM / tatra siMhAnugasyAcAryasya siMhAnugaH sannAcArya Alocayati eSa prathamaH / / siMhAnugasyAcAryasya vRSabhAnugaH sannAcArya Alocayati / eSa dvitIyaH 2 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 vyavahAra -chedasUtram-1-1/18 siMhAnugasyAcAryasyakroSTrakAnugaH sannAcAryaititRtIyaH 3 |vRSabhAnugasyAcAryasya siMhAnugaH sannAcArya iti SaSThaH 6 / kroSThakAnugasyAcAryasya siMhAnugaH sannAcArya AlocayatIti saptamaH 7 / kroSTukAnugasyAcAryasyavRSabhAnugaH sannAcAryaityaSTamaH 8 |krossttrkaanugsyaacaarysykrossttrkaanugH sannAcArya AlocayatItinavamaH 9 / eteSAM navAnAmapyAcAryANAmAlocayatAM yathAsaGakhyamitiprAyazcittam / / [bhA.590] mAso dunniosuddhocaulahulahuyaaMtimo suddho / guruyA lahuyA lahuya bheyA gaNiNo navagaNimi / / vR-gaNinyAcAryelocanAgaNinigaNina AcAryasyAlocakasyabhedA navatecAnantaramevopadarzitA eteSAM ca yathAkramaM prAyazcittamidaM mAso ityAdi siMhAnugasyAcAryasya purataH siMhAnugatayAlocayata AcAryasya prAyazcittaM mAsalaghu / vRSabhAnugatayA Alocayan zuddhaH kroSTukAnugatayAlocayan zuddhaH vRSabhAnugasyAcAryasyapurataH siMhAnugatayAAlocayata AcAryasyaprAyazcittaM catvArolaghavoladhumAsAH, vRSabhAnugatayA Alocayato laghuko mAsaH, kroSTukAnugatayAlocayan zuddhaH kroSTukAnugatasyAcAryasya purataH siMhAnugatayAlocayataAcAryasya catvArogurukAgurumAsAH,vRSabhAnugatayAlocayatazcatvArolaghukA laghumAsAH, / kroSTukAnugatayAlocayato laghuka eko laghumAsaH / pAdaproJchane rajoharaNaniSadyAyAM ca kroSTrakAnugAlocanArhAcAryasadRzAsane upaviSTasya veditavyaH / yadA punarutkuTukaH sannAlocayati tadA zuddha eva, etAni prAyazcittAni tapasA kAlena ca gurukANi draSTavyAni / tathA siMhAnugavRSabhAnagakroSTrakAnugarUpANAMtrayANAMAcAryANAMvRSabhAAlocakA nava,teSAmapiyathAkramatAnyeva prAyazcittAni navaraM tapasA gurUNi kAlatolaghUni veditavyAni, tathA trayANAM siMhAnugavRSabhAnugakroSThakAnugarU pANAmAcAryANAM bhikSavopyAlocakAnava teSAmapi yathAkramaM tAnyeva prAyazcittAni navaraM tapasA laghUni kAlato gurUNi / tathA cAha[bhA.591] dohiM vigurUNi aitaguruMbhi niyamAtaveNakAlena / vasabhaMmiyatava gurugAkAlagurU hotibhikkhumi / / vR- gurAvAcArye Alocake jAtAkevacanaM gurulaghuSu AcAryeSu AlocakeSu navasu niyamAdetAni yathAkramamanantaroditAni prAyazcittAni dvAbhyAM gurukANi draSTavyAni / tadyathA-tapasA kAlena ca vRSabhe'trApi jAtAvekavacanaM vRSabheSu tapasA gurukANi kAlato laghUnIti sAmarthyAdavasIyate, / bhikSI bhikSuSu kAlato gurUNi, sAmarthyAttapasA laghUni bhavanti, tadevamAlocanArhamAcArya pratItyAcAryavRSabhabhikSuSvAlocakeSu saptaviMzatiH prAyazcittasthAnAni pratipAditAnyadhunA siMhavRSabhakroSTrakAnurUpatayA trayANAmAlocanArhANAM vRSabhANAM ye pUrvakrameNAcAryA AlocakA nava. bhavanti teSAM yathAsaGkhyaM prAyazcittamAha[bhA.592] lahuyA lahuosuddho guruyA lahuoyaaMtimI suddho / challahucaulahulahuo vasabhassa unavasuThANesu / / vR-vRSabhasyAlocanArhasyasiMhAnugAdirUpatayA trividhasya navasusthAneSunavasvAcAryeSuAlocakeSu yathAkramamidaMprAyazcittam / tadyathA-vRSabhasya siMhAnugasya purataH siMhAnugatayAAlocayatiAcAryasya catvAro laghumAsA, vRSabhAnugatayA Alocayato laghuko laghumAsaH kroSTukAnugatayA AlocayanzuddhaH, vRSabhasya vRSabhAnugasya purataH siMhAnugatayA Alocayan zuddhaH vRSabhasya kroSTukAnugatasya purataH Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM: 18, [bhA. 592] va 209 siMhAnugatayAlocayataAcAryasyaprAyazcittaMSaTlaghavolaghumAsAH bhavantivRSabhAnugatayAlocayatazcatvAro laghumAsAH,kroSTrakAnugatayAlocayatolaghumAsaH / [bhA.593] dohiM vigurugA etegurumi niyamA tavena kAleNaM / vasabhaMmiyatava gurugA kAlagurUhoMti bhikkhUmi / / vR- gurau navaprakAre Alocayati niyamAdetAni yathAkramamanantaroditAni prAyazcittAni dvAbhyAM gurukANi pratipattavyAni, / tadyathA-tapasA kAlena ca / vRSabhasyaiva siMhavRSabhakroSTukAnugatayA trividhasyAlocanArhasyapuratovRSabhenavaprakAreAlocayatiyathAkramamanantaroditAniprAyazcittAnitapasA gurUNisAmarthyAtkAlatolaghUniveditavyAni, tathAvRSabhasyaivasiMhavRSabhakroSTukAnugatayAtriprakArasya purato navaprakArebhikSAvAlocayati yathAsaGkhyamuktAni prAyazcittAni kAlatogurUNi sAmarthyAttapasi laghUni bhavaMti pratipattavyAni, / tadevaM vRSabhamAlocanA/ pratItya navAnAmAcAryANAM navAnAM vRSabhANAM navAnAM bhikSaNAmAlocayatAM prAyazcittamuktam / / idAnIM siMhavRSabhakroSTukAnugatayA trayANAmAlocanArhANAM bhikSUNAMye pUrvakrameNAcAryA AlocakA navateSAM prAyazcittasthAnamAha[bhA.594] caugurucaulahusuddho challahucauguruga aMtimosuddho / chagurucaulahulahuobhikkhussa unavasuThANesu / / vR-bhikSorAlocanArhasya siMhavRSabhakroSTrakAnugatayA trivikalpasya navasu sthAneSu navasvAlocakeSu yathAkramamidaMtadyathA-bhikSoH siMhAnugasyapurataH siMhAnugatayAAlocayataAcAryasya catvAro gurukAH, vRSabhAnugatayA AlocayatazcatvAro laghukA laghumAsAH kroSTukAnugatayAlocayato laghumAsaH, / so'pyAlocanArhasadRzAsanepratipattavyaH, / utkRTukastvAlocayanzuddhaH,etAnicaprAyazcittAnitapasA kAlena ca gurukAni draSTavyAni, / tathA siMhAnugavRSabhAnugakroSTrakAnugarUpANAM trayANAmAlocanArhANAM bhikSUNAMvRSabhA apyAlocakAnavateSAmapiyathAkramamabhUnyeva prAyazcittAni, navaraMtaphsAgurUNikAlato laghUni / tathA trayANAM siMhAnunAdirUpANAM bhikSUNAmAlocanArhANAM bhikSavo'pyAlocakA nava teSAmapi yathAkramamUnyeva prAyazcittAni, navaraMtapasA laghUni / kAlato gurUNi / tathA cAha[bhA.595] dohiM viguruyA ete, guruminiyamAtaveNakAleNaM / vasabhaMmiyatava guruNA kAlagurU hotibhikkhuMmi / / - vR.gatArthA |smprti vyAptyA prAyazcittalakSaNapratipAdanArthamAha[bhA.596] savvatthavisaMThANaMamuMcamANassamAsiyaM lahuyaM / parachANaMmiyasuddhojaiuccatarobhave iyaro / / vR-svasthAnaM nAma svocitamupavezanata Alocayannapi yadi na muJcati / tatastadamuJcataH sarvatrAmi sarveSvapyAcAryatvAdiSu sthAneSu prAyazcittaM mAsikaM laghu / iyamatra bhAvanA-yathAlocanArhasyAcAryasya siMhAnugasya purataH siMhAnugaevasannAcAryaAlocayati,tathAvRSabhasyavRSabhAnugasya vRSabhaeva vRSabhAnuga Alocayati tathA bhikSoH kroSTakAnugasya bhikSurevakroSTrakAnugaAlocayatitata eteSutriSvapisthAneSu pratyekaM prAyazcittaM mAsikaM laghu, / etacca mAsiyA tinnitti prAgevoktaM parasthAne vartamAnaH sarvatra zuddho yadinIcatarAnugaHsannAlocayati |itr AlocanAhaH punaruccatarAnugobhavet / tadevaMvibhAgataekAzIti 2114 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 vidhaprAyazcittamuktam / idAnImoghato navavidhaM prAyazcittamAhacauguruyaM mAso vA mAso challahuga cau gurumAso / chaguruyaM challahUyaM cauguruyaM vA bitieNaM / / [bhA. 597] vyavahAra - chedasUtram - 1-1/18 1 vR- siMhAnugasya purataH siMhAnugo bhUtvA yadyAlocayati, tatazcaturguru prAyazcittaM siMhAnugasya vRSabhAnugIbhUyAlocayato mAsalaghuH siMhAnugasya kroSTukAnugIbhUya pAdaproJchane rajoharaNaniSadyAyAM vA sthitasyAlocayato mAsalaghu, utkuTukaH san Alocayan zuddhaH / vRSabhAnugasya purataH siMhAnugo bhUtvA yadyAlocayati, tataH SaT laghu SaT mAsA laghavaH prAyazcittaM, vRSabhAnugasya purato vRSabhAnugIbhUyAlocayatazcaturguru catvAro gurumAsAH, vRSabhAnugasya kroSTukAnugIbhUyAlocayato mAso laghumAsaH, kroSTukAnugasya purato yadi siMhAnugo bhUtvA Alocayati tataH SaT guru SaT mAsA guravaH kroSTukAnugasyaiva purato vRSabhAnugIbhUyAlocayataH SaT laghu SaNmAsA laghavaH, kroSTukIbhUyAlocayatazcaturguru etacca sadRzAsanaparigrahe pratipattavyaM yadi punarutkuTukaH sannAlocayati tadA zuddhaH / atraiva vyAptyA prAyazcittalakSaNamAha[ bhA. 598 ] " savvatthavi samAsaNe AloeMtassa caugurU hoMti / visamAsaNa niccatare akAraNe a vihie mAso / / vR- sarvatrApi siMhAnuge vRSabhAnuge kroSTukAnuge ca same Asane upaviSTasya sata AlocayataH kimuktaM bhavati ? yAdRze Asane niviSTa AlocanArhaH Alocako'pi yadi tAdRza evAsane upaviSTaH sannAlocayati, tadA tasya prAyazcittaM bhavati cadurguru catvAro gurumAsAH, ataeva prAk siMhAnugasya purataH siMhAnugasyaivAlocayato vRSabhAnugasya puratovRSabhAnugasyAlocayataH, kroSTukAnugasya purataH kroSTukAnugasya samAnAsanasyAlocayatazcaturgurukamuktam / atha viSame adhike Asane sthitaH san Alocayati tataH SaT laghu SaT gururvA, tatra vRSabhAnugasya purataH siMhAnugasyAlocayataH SaT laghu, kroSTukAnugasya purataH siMhAnugasyAlocayataH SaTguru, / etaccAnuktamapisAmarthyAdavasitaM / tatraviSame Asane nIcatare sthitaH sannAlocayati / tataH prAyazcittaM mAso laghumAsaH / etaccAkAraNe niSIdato veditavyam / kAraNe niSIdan zuddha eva / tathA AlocanAkAle ye zeSA apramArjanAdayo vidhayasteSvapi pratyekaM prAyazcittaM mAsalaghu / samprati je eyAe paTTavaNAe paTThavie nivvisamANe paDisevitosa vikasiNe tattheva Aroheyavve siyA iti tadvyAkhyAnArthamAha [ bhA. 599 ] mAsAdI paThavie jaM annaM sevae tayaM savvaM / sAhaniUNaM mAsA, chadijjuM te pare jhoso || vR- prAguktayA prasthApanayA prAyazcittadAnalakSaNayA prasthApite prAyazcittakaraNe pravartite yadanyat mAsAdi sevate pratisevate tatsarvaM saMhatya ekatra mIlayitvA SaNmAsA dIyante / yatpunaH SaNmAsebhyaH paraM tasya samastasyApi gAthAyAM saptamI SaSTayarthe jhoSaH parityAgaH / sUtre paTTavetyuktaM tataH prasthApanAyA bhedAnAha [ bhA. 600 ] duvihA paTThava yA khalu egamanegA ya ho anegAya / tava tiya pariyatta tigaM terasa ujAni ya payAni / / vR- sA prAyazcittaprasthApanA dvividhA / tadyathA- ekA anekA ca / tatra yA saMcayitA sA niyamAt Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 18, [bhA. 600 ] 211 SANmAsikItyekavidhA |saapi svabhedacintAyAM dvidhA-udghAtA anudghAtAca / anekA punariyaM bhavati yamityAdi tatra paJcakAdiSu bhinnamAsAnteSu parihAratapo na bhavati, kintu mAsAdiSu / tato mAsikamekaM tapaH sthAnakaM dvaimAsikAdi yAvaccAturmAsikametat dvitIyaM tapaH sthAnaM, paJcamAsikaM SANmAsikaM ca tRtIyaMtapaHsthAnaM / etAnyapi pratyekaM dvividhAni / tadyathA udghAtAnudyAtAni ca / etat tapastrikaM parivattatigaMti pravrajyAparyAyasya parAvarttaH / tasya trikaMparivarttatrikaM tatracchedatrikaM mUlatrikamanavasthApya trikaM ca / cchedo dvidhA udghAto'nudghAto vA pArAJcitamekametAni tapastrikasahitAni yAni trayodazapadAni eSA pArAJcitavarjA anekA prasthApanA / athaitAni trayodaza padAni prAgevAbhihitAni kimarthamiha punaruccAryante ? / ucyante smaraNArthaM, / athavA yadetat prasthApito'pi pratisevate tat kRtsnamanugrahakRtsnena niranugrahakRtsnena vA Aropyate / prAkkRtatvaM tvanugrahakRtsnenaivAropitamiti jJApanArthaM / iha apaliuMciya paliuMcie ityAdi sUtram / apaliuMcie apaliuMciyAmiti prathamabhaGgAnugatamityuktam / etaccopalakSaNaM, tena dvitIyena tRtIyabhaGgAnugate'pi sUtre vaktavye / taccaivam- 'je bhikkhu cAummAsiyaM vA sAtiregacAummAsiyaMvA' ityAdi 'jAva 'apaliuMcie apaliuMciyaM, apaliuMcie paliuMciyaM, paliuMcie apaliuMciyaM, paliuMcie paliuMciyamAloemANassa savvameyaM sAhaNiya jAva Aroheyavve siyA' tRtIyabhaGgAnugatamapi sUtramevamuccAraNIyam / navaraM paliuMcie apaliuMciyamAloemANasseti vaktavyaM, zeSaM tathaivA caturbhaGgAnugataM tu sUtraM sAkSAdAha- 'je bhikkhU cAummAsiyaM vA sAtiregacAummAsiyaM vA' ityAdi / asya vyAkhyA niravazeSA prAgvat jJAtavyA navarameSo'tra vizeSaH - 'paliuMcie paliuMciyamAloemANassa' iti, zeSaM tathaiva / evamamUni catvAri sUtrANi caturbhaGgavikalpena uktAni evaM mAsikadvaimAsikAdi sUtrANyapyupayujya caturbhaGgavikalpanataH savistaraM bhaNanIyAni / evaM bahuzaH zabdaviziSTAnyapi prathamatazcaturbhaGgavikalpena catvArisUtrANivaktavyAni / tatra prathamabhaGgAnugatasUtraMprAgevAtidezanata uktam dvitIyatRtIyabhaGgAnugate sUtre prAgvadvaktavye, caturthabhaGgAnugataM sUtraM sAkSAdatidezata Aha- 'evaM bahuso vi' iti / evamanantaroditasUtraprakAreNa bahuzo'pi bahuzaH zabdaviziSTamapi sUtraM vaktavyam / tadyathA-je bhikkhu bahuso caumAsiyaM vA bahuso sAtiregacAummAsiyaM vA bahuso paMcamAsiyaM vA bahuso sAtiregapaMcamAsiyaM vA / eesiM parihAraThANANaM anayaraM parihAraThANaM paDisevittA AloejjA apaliuMciya AloemANe vaNijjaM vayittA karaNijaM veyAvaDiyaM Thavie paDisevittA / sevi kasiNe tattheva Aruheyavve siyA, puvvaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM jAva pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM apaliuMciya apaliuMciyaM jAva paliuMcie paliuMciya AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiyaM je eyAe paTTavaNAe jAva tattha Arohavve siyA iti tadanantaraM mAsikadvaimAsikAdInyapi sUtrANi samyagupayujya vistarato'nekAni vaktavyAni / Aha-se vitattheva Aroheyavve siyA, puvvaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM jAva pacchA AloiyaM apaliuMciya jAva paliuMcie paliuMciya AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiyaM je eyAe paTTavaNAe jAva tattha Arohavve siyA iti tadanantara mAsikadvaimAsikAdInyapi sUtrANi samyagupayujya vistarato'nekAni vaktavyAni / Aha se vi tattheva Aroheyavve siyA ityuktaM tatra kati bhedA AropaNAyA ? ucyate paJca / tathA cAha [ bhA. 601 ] paTThavitiyA viyA kasiNA kasiNA taheva hADahaDA / Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram - 1- 1/18 AropaNa paMcavihA pAyacchittaM purisajAte / / vR- AropaNA paJcavidhA paJcaprakArA, tadyathA- prasthApanikA, sthApitA, kRtsnA, akRtsnA, hADahaDA ca / eSA paJca prakArApyAropaNA prAyazcittasya / tacca prAyazcittaM puruSajAte kRtakaraNAdau yathAyogyamavaseyameva gAthAsaMkSepArthaH / idAnImenAmeva gAthAM vyAkhyAnayan prathamataH prasthApanikAdi bhedacatuSTayaM vyAkhyAnayati [ bhA. 602 ] 212 paTThavitiyAvahaMte veyAvaccaThiyA ThavitiyAu / kasiNA jhosavirahiyA jahiM jhoso sA akasiNAu / / vR- yadAropitaM prAyazcittaM vahati eSA prasthApitikAropaNA, yA vaiyAvRttyakaraNalabdhisampanna AcAryaprabhRtInAM vaiyAvRtyaM kurvanyatprAyazcittamApannastasyAropitamapisthApitaM kriyate, yAvat vaiyAvRtya parisamAptirbhavati / dvau yogAvekakAlaM kartusamartha iti kRtvA sA AropaNA sthApanikA; kRtsnA nAma yatra jhoSo na kriyate / akRtsnA yatra kiJcit jhoSyate / hADahaDA trividhA, tadyathA sadyorUpA sthApitA prasthApitA ca / tatreyaM sadyorUpA [ bhA. 603 ] ughAyamaNDaghAyaM mAsAditavAodijjae savvaM / mAsAdIni kkhittaM, jaM sesaM taM anugghAyaM / / vR- udghAtaM laghu anudghAtaM guru yatmAsAdi mAsikamAdizabdAt dvaimAsikaM traimAsikaM vA ityAdi tapa Apannastadyadi sadyastatkAlaM dIyate / na kAlakSepeNa tadA sA haDAhaDA AropaNA sadyorUpA / yadi punaryamAsAdikamApannastat vaiyAvRtyamAcAryAdInAM karotItisthApitaM kriyate / tasmiMzcasthApite yadanyat zeSamudghAtamanudghAtaM vA padyate tatsarvamapi pramAdanivAraNArthamanudghAtaM dIyate, sA hADahaDA AropaNA sthApitA / prasthApitAyAH svarUpamAha [ bhA. 604 ] chammAsAdi vahate aMtare Avanne jAu AruvaNA / sAhoti anugghAyA tinni vigappA ucarimAe / / vR- SANmAsikaM tapo vahan, AdigrahaNAtpAJcamAsikaM cAturmAsikaM traimAsikaM dvaimAsikaM vA vahan antarA yadanyadApadyate udghAtamanudghAtaM tattasyAtipramAdanivAraNArthamanugrahakRtsnena cAnudghAtaM yadAropyate eSA hADahaDA AropaNA prasthApitA / ete trayo vikalpAzcaramAyA hADAhaDAyA athavA ime trayo vikalpAH[ bhA. 605 ] sA puna jahanna ukkosa majjhimA tinni vigappA / mAso chammAsA vA ajahatrukkosajemajjhe / / vR- sA hADahaDA AropaNA trividhA, tadyathA - jaghanyA madhyamA utkRSTA ca / ete trayo vikalpA hADahaDAyA bhavanti / tatra guruko mAso jaghanyA ' SaNmAsA gurava utkRSTA / etayordvayormadhye ye gurudvimAsAdayo gurumAsapaJcakaparyantA eSA jaghanyotkRSTA hADahaDA sA caturvikalpA, tadyathA dvaimAsikaM gurukaM, traimAsikaM gurukaM cAturmAsikaM gurukaM pAJcamAsikaM gurukamiti / samprati yatprAguktaM prAyazcittaM puruSajAteiti tadvyAkhyAtukAmaH prastAvanAmAha-tAlapalaMvAdi AmetAlamalaMbetyAdinA samastena kalpa granthena / AdizabdasyAnekAbhidhAyakatvAt vyavahArAdhyayanenApi yaH prAyazcittarAzirukto vakSyate ca tasya samastasyApi yathAyogamime vakSyamANAH kRtakaraNAdayaH puruSu vahatkA vahamAnakAH / te ca yadyapi prAguktAstathApi prakaraNAnurodhAt bhUya Aha Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 uddezakaH 1, mUlaM : 18, [bhA. 606] [bhA.606] kayakaraNA iyareyasAvekkhAkhalutaheva nirvekkhaa| niravekkhA jinamAIsAvekkhAAyariyamAdI / / vR-etatprabhRtikA gAthAyadyapiprAgapivyAkhyAtA tathApimUlaTIkAkAreNApibhUyovyAkhyAtA iti tanmArgAnusArataH sthAnAzUnyArthaM vayamapi lezena vyAkhyAmaH-tatra prAyazcittasya vahamAnakAH puruSA dvividhAstadyathA-kRtakaraNAakRtakaraNAzca |ttryessssttaassttmaaditpobhaavitaastekRtkrnnaastdvilkssnnaa itare / tatraye kRtakaraNAstedvividhAstadyathA-sApekSAH tathaivakhalunirapekSAH / tatraye gacchaMzarIraMvApekSante tesApekSA, yepunargacchaMzarIraMvAnApekSantetenirapekSAH / tatranirapekSAjinAdayojinakalpikAAdizabdAt zuddhapArihArikA yathAlandikAH pratimApratipannAzca, ete niyamataH kRtakaraNAH / sApekSAH trividhA AcAryAdayaH, AcAryopAdhyAyA bhikSavazcetyarthaH / [bhA.607] akayakaraNA yaduvihA anahigahiyA ahigayAobodhavvA / jaMsevei ahigato anahigae atthireicchA / / vR- akRtakaraNA dvividhA-anadhigatA adhigatAzca / tatra ye'grahItasUtrAstei anadhigatA gRhItasUtrAstvidhigatAH / tatra yo'dhigata upalakSaNametat kRtakaraNo dhRtisaMhananayuktazca yatsevate prAyazcittasthAnaMtasya tatparipUrNaMdIyate |yH punaranadhigato'sthiro'dhikRtakaraNodhRtisaMhananavihInazca tasya yadApannaM tadvA paripUrNaM dIyate / yadi vA hrasvataraM yadvA sarvAtmanAjhoSastathA cAhAnadhigate'sthire upalakSaNametat akRtakaraNedhRtisaMhananavihIneca guroH prAyazcittadAnavidhAvicchA zrutopadezAnusArataH kadAcit yadApannaM tadeva kadAcit hInaM kadAcit stokaM kadAcit sarvathA jhoSa iti bhAvaH / samprati puruSabhedamArgaNAmeva prakArAntareNAha[bhA.608] ahavAsAvekkhiyareniravekkho niyamasA ukayakaraNA / iyare kayAkayAviya thirAthirA hotigIyatthA / / vR- athavA dvividhAH prAyazcittasyavahamAnakAH puruSAstadyathA-sApekSA itare ca nirapekSAstatra ye nirapekSAste niyamasA u iti, niyamataH kRtakaraNA upalakSaNametat tataH kRtakaraNAdisamastaguNopetA ityarthaH / itaresApekSAste trividhA-AcAryopAdhyAyabhikSubhedAt / te pratyekaM dvidhAstadyathA-kRtakaraNA akRtakaraNAzca / punaH pratyekaM dvidhA-adhigatA anadhigatAzcagItArthA agItArthAzcetyarthaH / gAthAyAM gItArthagrahaNamupalakSaNaMtenAgItArthAapyupAttAdraSTavyAH |bhuuyH pratyekaMdvividhAstadyathA-sthirA asthirAzca tatrayecarakAdibhirdarzanataHparISahopasargaHcaraNato'tikarkazaprAyazcittadAnataHsvabhAvatovAnacAlyante testhirAstadviparItAasthirAH |saamprtN kRtakaraNasvarUpamAha[bhA.609] chaThaTThamAiehiM kayakaraNA teya ubhayapariyAe / ahigayakayakaraNattaM jogAyatavArihAkeI / / vR-ye ubhayaparyAye gRhasthaparyAye zrAmaNyaparyAye ca SaSTASTamAdibhiH parikarmitazarIrAste kRtakaraNA itare'kRtakaraNAH |kecidaacaaryaa ye'dhigatAsteSAMniyamataH kRtakaraNatvamicchanti / kasmAditicedata Aha-jogAyatavArihA iti, yatastairmahAkalpazrutAdInAmAyatA dIrdhakAlA yogA vyUDhAH / [bhA.610] . savvesiMavisiTThA AvattI tena paDhamayAmUlaM / sAvekkhe gurumUlaMkayAkaehoicchedou / / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 vyavahAra - chedasUtram-1-1/18 [bhA.611] sAvekkhotticakAuMgurussa kayajogiNo bhavecchedo / _ akayakaraNaM micchaguru ii aDDo kaMtIeneyaM / / vR- iha ye nirapekSAste yat prAyazcittasthAnamApadyante tadeva tebhyo dIyate / gurulAghavacintayA apavAdapadenAnyatteSAMniranugrahatvAt |ttH sApekSANAmayaMprAyazcittadAnavidhiH / tatramahatyapyaparAdhe sApekSANAMmUlaM nAnavasthApyaMpArAJcitaMvA / tayornirapekSANAmevasatAMdAnabhAvAt / tena prathamatayAsarveSAM mUlamaviziSTamAdhikRtya gurulAghavacintAyAM prAyazcittadAnavidhirucyate / tatra sApekSe gurau AcArye gAthAyAmatravibhaktilopaH prAkRtatvAt / kRte kRtakaraNemUlaM, akRte'kRtakaraNecchedaH |saavekkhotti cakAumityAdiatraguruzabdenopAdhyAyaucyateAcAryasyoktatvAt |gurorupaadhyaaysy kRtayoginaH kRtakaraNasya mUlaM prAyazcittamApannasyApi sApekSa iti kRtvA prAyazcittaMcchedo bhavati / akRtakaraNetu tasminnevopAdhyAyemUlamApanneprAyazcittaMSaTgurukAH guravaH |ssnnmaasaaHakRtkrnntyaacchedsyaanrhtvaat evamamunAprakAreNa aDDokaMtIe' iti adhApakrAMtyA prAgvyAkhyAnarUpayA neyaM |tdythaabhikssordhigtsy kRtakaraNasya SaT guravaH akRtakaraNasya SaT laghavaH asthirasya kRtakaraNasya SaT laghavaH akRtakaraNasya SaT laghavaH akRtakaraNasya tasyaiva cadurguravaH anadhigatasya sthirasya kRtakaraNasya caturguravaH / tasyaivAkRtakaraNasya caturlaghavaH / asthirasya kRtakkaraNasya caturlaghavaH / tasyaivAkRtakaraNasya gurumAsaH evaM mUlApattau mUlAdArabhya mAsaguruke samAptam / chedApattau cchedAdArabhyama mAsalaghuke tiSThati, SaT gurukAdArabhya bhinnamAse guruke SaT laghugurukAdArabhya laghuke bhinnabhinnamAse caturgurukAdArabhya guruviMzatirAtriMdiveSucaturlaghukAdArabhyalaghuviMzatirAtriMdiveSumAsagurukAdArabhyalaghukebhinnabhinnamAse caturgurukAdArabhyaguruviMzatirAtriMdiveSucaturlaghukAdArabhya laghuviMzatirAtriMdiveSumAsagurukAdArabhyaguruSu paJcadazarAtriMdiveSumAsalaghukAdArabhyalaghupaJcadazarAtriMdiveSubhinnamAsagurukAdArabhyaguruSudazarAtriMdiveSu bhinna mAsalaghukAdArabhya laghu dazarAtriMdiveSu guruviMzatirAtriMdivebhya Arabhya gurupaJcarAtriM diveSu laghuviMzatirAtriMdivebhya laghupaMcarAtriM diveSu, gurupaMcadazarAtriM divebhyo dazame, laghupaMcadazarAtriM divebhyo'STame, gurudazarAtriMdivebhyaArabhyaSaSThelaghudazarAtriMdivebhya Arabhyacaturthe, gurupaMcarAtriMdivebhya ArabhyaAyAmAmlelaghupaJcarAtriMdivebhyaH ArabhyaekAzanedazamAdArabhyapUrvo'STamAdArabhyanirvikRtike samprati 'jaMsevei ahigato' ityAdi yat gAthottarArdhaM prAguktaM tadvyAkhyAnArthamAha[bhA.612] akayakaraNA ugIyAje agIyAya akaya athirAya / tesAvattianaMtarabahuyaMtariyaMcajhosovi / / vR- ye gItA gItArthAH akRtakaraNAH ye cAgItA agItArthA akayatti ya kRtakaraNAzcabdAt kRtakaraNAzca asthirAzca kRtakaraNA'kRtakaraNAzca teSAM kadAcidApatti prAyazcittaM dIyate / kadAcittathAvidhAyAmasamarthatAyAM yadApannaM prAyazcittaM tasya arvAktanamanantaraM dIyate / kadAcit prabhUtAyAmasamarthatAyAM bahvantaritamatyantamasamarthatAyAM jhoSovA / atraziSyaH prAha-ye nirapekSAste ekavidhA yesApekSAsteSAM ki nimittastrividhIbhedastataAha[bhA.613] kAraNamakAraNaM vAjayaNA ajayaNA navatthagIyatthe / eeNakAraNeNaM AyariyAIbhavetivihA / / vR-idaMpratisevanAyAHkAraNamidamakAraNaM / kimuktaMbhavati? yAdRzekAraNepratisevanA kriyateyAze Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM: 18, [bhA. 613] 215 cana kriyate ityetat parijJAnaM / tathA iyaM yatanA iyamayatanA ityetadapi nAsti agItArtha gItArthasya, arthAt gItArthasyAstIti pratIyate tatrAcAryopAdhyAyau gItArthAveva bhikSugItArthaHagItArthazca gItArthasyAgItArthasyacakAraNeyatanayAkAraNeayatanayA akAraNeyatanayAakAraNeayatanayA pRthaka anyat prAyazcittaM / tathA tulye'pi prAyazcitte ApadyamAne sahAsahapuruSAdyapekSayA pRthaganyonyodAnavidhiretena kAraNena trividhA AcAryAdayobhavanti / kiMcAnyat[bhA.614] tivihe tegicchaMmiu ujjayavAulaNasAhaNAceva / panavaNamaNicchaMte diLaMtobhaMDipoehiM / / vR-trividhetriprakAreAcAryopAdhyAyabhikSulakSaNevicikitse cikitsyamAne giitaarthitigmyte| RjukaMsphuTamevaprAvRtasAdhanAvyApRtakiyAkathanaM / iyamatrabhAvanA-AcAryANAmupAdhyAyAnAMgItArthAnAM cabhikSUNAM cikitsyamAnAnAMyadizuddhaMprAsukameSaNIyaMlabhyatetadAnatatra vicAraH / athaprAsukameSaNIyaM na labhyate, atha cAvazyaM cikitsA kartavyA tadA azuddhamapyAnIya dIyate, tathAbhUtaM cAnIya dIyamAnaM sphuTameva kathanIyaM idamevaMbhUtamiti / gItArthatvenApariNAmadoSasyAtipariNAmadoSasyAsaMbhavAt agItArthasya punarbhikSoH zuddhAlAbhe cikitsAmazuddhena kurvato munivRSabhAyatanayA kurvanti / na cAzuddhaM kathayanti / yadipunaH kathayanti ayatanayAvA tadA so'pariNAmatvAdanicchan anAgADhAdiparitApanamanubhavati, tannimittaMprAyazcittamApatatimunivRSabhANAM,yadvAatipariNAmakatayAso'tiprasaGgaM kuryAt tasmAnna kathanIyaM nApyayatanA kartavyA / atha kathamapi tenAgItArthena bhikSuNA jJAtaM bhavati, yathA akalpikamAnIya mAMdIyate,tadAtasminnanicchatiagItArthebhikSau prajJApanAdikriyate / yathA glAnArthaM yadakalpikamapi yatanayA sevyatetatrazuddho glAno yatanayA pravRtteralpIyAn doSo'zuddhagrahaNAtso'pi pazcAt prAyazcittena zodhayiSyate, evaMrUpA ca prajJApanA kriyate taruNe dIrghAyuSi, yastu vRddhastaruNo vA'tirogagrasto'cikitsanIyaH sabhaktapratyAkhyAnaMpratiprotsAhyate / yadipunaH protsAhyamAno'pina pratipadyatetadAbhaNDIpotAbhyAM dRSTAntaH kartavyaH / sampratibhaNDIpotAveva dRSTAntAvAha[bhA.615] jo egadese adaDhAubhaMDIsIlappaesA ukareikajaM / jAdubbalAsaMThaviyAvisaMtI nataMtusIlaMtivisannadAruM / / [bhA.616] joegadese adaDho upotosIlijjateso ukareikajaM / jodubbalo saMThavito visaMtonataMtusIlaMti visannadArUM / / (kaNThyam) [bhA.617] ese vagamo niyamAsamaNINaMdugavivajjito hoi / AyariyAdINajahA pavittiNamAdINavi taheva / / vR- yo gamo'nantarodita mUlasUtrAdArabhya zramaNAnAmabhihita eSa eva gamo niyamAt saMyatInAmapi vaktavyaH / kimavizeSeNa ? netyAha-dvikavarjitaH pArAJcitAnavasthApya lakSaNadvikavarjito bhavati vaktavyaH / tadApannAvapitAsAMtayordAnAbhAvAt upalakSaNametat / parihAratapopitAsAMnabhavati yathAca AcAryAdInAMtrividhIbhedauktastathA prvrtinyaadiinaampitrividhobhedo'bhikssusthaaniiyaabhikssukiiceti,| tadevaM mUlasAtrAdArabhya yatprakRtaM tatparisamAptam / / tatraparihArikApArihAraviSayaMsUtramAha- . mU. (19)bahave parihAriyA'parihAriyAicchejA-egaMtaoabhinisijaMvA abhinIsihaMvAceetae, no se NaM kappati there anApucchitA egaMtao abhinisekaM vA abhinIsihaM vA ceitae; kappai NhaM there Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 vyavahAra - chedasUtram-1-1/19 ApucchitAte egaMtaoabhinisejaMvAabhinisIhiyaMvAceitavAe, therAyaNhaMse no viyarijA evaMNha kappaiabhinisejaMvA abhinisIhiyaMvAcetetae / therAyaNhaMseno vitarejA-evaMNhaMnokappaiegaMtao abhinisejaMvAabhininisIhiyaMvAcetetae |jo notherehiMavitiNhaMabhinisijaMvAabhinisIhiya vAcateti-sesaMtarA chedevA parihArevA / / / vR.bahavepArihAriyA ityAdi / athako'syasUtrasyapUrvasUtreNasahasambandhaH ? ucyate-ihAnantarasUtre parihAratapa uktaM , parihArazca parihartavyApekSayA pratiSedhyAnAntarIyakatvAt / tataH parihAragrahaNena parihAro'pyAkSiptastatra ye parihAreNa caranti teparihArikA itare vA pArihArikAH / pUrvasUtraM ca pArihArikaviSayamatastatprakaraNAnurodhata idaMpArihArikApArihArikaviSayaMsUtraM paThanti / athavA pUrvasUtre pArihArikasya sAmAcArI uktA / sA ca na niravazeSA kintuzeSamavatiSThate / taccApArihArikANAmapi sAdhAraNamatastatpratipAdanArthaM pArihArikApArihArikaviSayaM sUtramuktavAn / tathA cAha[bhA.618 pArihAriyANauvinA havaMtiiyarehi vA aparihAnI / merAvasesakahaNaMiimissagasuttasaMbaMdho / / vR- pArihArikA uktazabdArthA na tu naiva itarairapArihArikairvinA bhavanti / parihArikasya aparihAriNAnAntarIyakatvAt / aparihAriNo vA itaraiH parihArikairvinA na bhavanti / aparihArasyApi parihArAnAntarIyakatvAt / tatpArihArikasUtrAnantaraM pArihArikApArihArikaviSayaM sUtraMtathA merA maryAdA sAmAcArItyarthaH |saapuurvsuutrepaarihaarikaannaamuktaa kiJciccheSamapArihArikasAdhAraNamavatiSThate / tasya sAmAcAryavizeSasya kathanamanena sUtreNArabhyate kriyate iti, eSa mizrakasUtrasya pArihArikApArihArikasUtrasyapUrvasUtreNasambandhaH / anena sambandhenAyAtasyeyaM vyAkhyA |bhvstriprbhRtyo'nekepaarihaarikaa uktazabdArthAH bahavo'pArihArikA iccheyurekAnta ekAnte viviktapradezAntare vasatyaMtare vA abhiniSadyAM abhirAtrimabhivyApya svAdhyAyanimittamAgatA niSIdtyasyAmityabhiniSadyA tAMvA tathA niSedhaH / svAdhyAyavyatirekeNa sakalavyApArapratiSedhaH tena nivRttA naiSedhikI abhi Abhimukhyena saMyataprAyogyatayA naiSedhikI abhinaSedhikI tAM vA / iyamatrabhAvanA / tatra divA svAdhyAyaM kRtvA rAtrau vasatimeva sAdhavaH pratiyanti sA abhinaSedhikI / abhinaSedhikyAmeva svAdhyAyaM kRtvA rAtrimuSitvA pratyUSevasatimupagacchantisAabhiniSadyetitAmabhiniSadyAmabhinaSedhikI vAcetitaeitiguntuMtatrano naivameteSAM pArihArikANAmapArihArikANAMca kalpatesthavirAnAcAryAdIn anApRcchaya ekAnta ekAnte vivakte pradeze vasatyantare vA bhiniSadyAmabhinaSedhikI vA gantuM, ucchAsaniHzvAsavyatirekeNa zeSa sAdhuvyApArANAMsamastAnAmapigurupRcchAdhInatvAt / tadevaMpratiSedhasUtramabhidhAyasampratividhisUtramAha'kappatiNhaM there ApucchittA' ityAdi sugamaM / iha pArihArikA nAma ApannaparihAratapaso'bhidhIyante / tatracodakaH prAha[bhA.619] puvvaMsi appamatto, bhikkhU uvavannitobhayaMtehiM / ekko vaduve hojA bahuyA ukahaMsamAvannA / / vR-pUrvasminkalpanAmni adhyayanebhikSurapramattobhadantaiH paramakalyANayogibhirupavarNitaH,tataH kathaM parihAratapaHprAyazcittApattiryataH pArihArikAbhaveyuH / apicaekodvauvApArihAratapaApadyeyAtAmekasya ekAkidoSANAM dvayorasamAptakalpadoSANAM saMbhavAt / ye ca bahavaste ca samAptakalpakalpatvAta Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM: 19, [bhA. 619] 217 paraspararakSaNaparAyaNAH kathaMpArihArikatvaMsamApannA iti, atrAcArya Aha[bhA.620] coyaga bahuuppattIjohAva jahAtahAsamaNajohA / davvacchalaNejohA, bhAvacchalaNesamaNajohA / / vR-hecodakaparISahANAmasahanenazrotrendriyAdiviSayeSviSTAniSTeSurAgadveSAbhigamanatovAparihAratapaH prAyazcittasthAnApattyA bahUnAM pArihArikANAmutpatti viruddhA / athavA yathA yodhAH sannaddhabaddhakavacA api raNapraviSTAH prati panthipuruSaistathAvidhaM kamapyavasaramavApya dezataH sarvato vA cchalyante tathA zramaNayodhA api mUlaguNottaraguNeSvatyantamapramattatayA yatamAnA apicchalanAmApnuvanti / sA ca cchalaNA dvidhA-dvavyatobhAvatazca |drvytshchlnaakhnggaadibhirbhaavtH parISahopasargAdyaiH / tatradravyacchalane dravyatacchalanaviSayAyodhAraNepraviSTAbhaTAH |bhaavcchlnebhaavcchlnvissyaa zramaNayodhAH |smprti yaduktaM yathAyodhAstathA zramaNayodhA ititatvyAkhyAnayati[bhA.621] AvariyA viraNamuhe jahAcchalijaMti appamattA vi| cchalanAvi hoiduvihA jIyaMtakarI ya iyarIya / / vR-yathAyodhAAvRtAapisannaddhasannAhAapiapramattAapicaraNamukhepraviSTAHpratimaTai chlynte| sA cacchalanA dvidhA-jIvitAntakarI itarA ca / tatra yayA jIvitAt vyaparopyatesA jIvitAntakarI / yayAtuparitApanAdyApadyate nApadrAvaNaMsA itarA[bhA.622] mUlaguNa uttaraguNejayamANA vihutahA chalijaMti / bhAvacchalanAejatisA viyadese yasavveya / / vR- tathA yatayo rAgAdipratipakSabhAvanAsannahanyA (sannAha) sannaddhA yathAgamaM mUlaguNeSUttaraguNeSu cAtyapramattatayA yatamAnA apiha nizcittaM bhAvacchalanayA parISahopasargAdibhiH sanmArgacyAvanarUpayA cchalyante, / sApica bhAvacchalanA dviSA-dezataH sarvatazca / tatra yayA tapo'haM prAyazcittamApadyate, sA dezato bhAvacchalanA, yayA mUlamApnoti sA sarvata evaM parihAriyAhariyahoja bahuyato te egato nisIhIM amisijaM vA viveejA yato raNe praviSTA yodhA iva zramaNayodhA api parISahAdibhizchalyante / tata evamukte na prakAreNa bahavaH pArihArikA aparihArikAzca bhaveyustadevaM pArihArikApArihArikabahutvamupapAdyAdhunA sUtrAvayavAn vyAcikhyAsurAha-te egaM to ityAdi te bahavaH pArihArikA aparihArikA vA ekAntata ekAnte vivikte pradeze pratyAsanne dUratare vA naiSedhikImamizayyAM vApi abhiniSadyAmapi cetayeyugaccheyuH, gantumiccheyurityarthaH / tatrakA naiSedhikI kA vA |abhishyyeti vyAkhyAnayati[bhA.623] ThANaM nisIhiyattiyaegaTuMjatthaThANamevegaM / teti nisidiyAvA suttattha nisIhiyAsAu / / [bhA.624] sajjhAyaMkAUNaM nisIhiyAto nisiM ciya uveti / abhivasiuMjattha nisiM, uvetipAttotaIsejA / / vR-tiSThanti svAdhyAyavyApRtA asminniti sthAnaM, niSedhena svAdhyAyavyatiriktazeSavyApArapratiSedhena nirvRtA naiSedhikI, / tataH sthAnamiti vA naiSedhikIti vA egaTTamiti ekArthaM, dvAvapyeto tulyArthAvitibhAvaH, / vyutpatyarthasya dvayorapyaviziSTatvAt / tatrayatrasthAnameva svAdhyAyanimittamekaM natuUrdhvaMsthAnatvagvartanasthAnaM vAcetayanti nizi rAtrau divAvAsA sUtrArthahetubhUtAnaiSedhikI, sUtrArtha Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 vyavahAra - chedasUtram-1-1/19 naSedhikI etenAsmin yA naiSedhikyuktA sA sUtrArthaprAyogyA naiSedhikI pratipattavyA / na tu kAlakaraNaprAyogyA naiSedhikI pratipattavyA, |kimuktNbhvti? yasyAMnaSedhikyAM divAsvAdhyAyaMkRtvA divaiva yadi vA divA nizicasvAdhyAyaM kRtvA nizyeva nizAyAmamazyaM naiSedhikIto vasatamipayanti sA abhinaSedhikA yasyAMpuna SedhikyAM divaanishaayaaNvaasvaadhyaayNkRtvaaraatrimussitvaapraatrvstimupynti| taIititakA abhizayyA abhiniSadyetibhAvaH / athasthavirA ApRSTAapiyadA tamutkalantitadA kiM * kalpate na vetyAzaGkAyAmAha-therAyaNhamityAdi sthavirA AcAryAdayaH / cazabdo vAkyabhede, ehamiti vAkyAlaGkAresateSAMpArihArikANAmaparihArikANAMvA vitareyujAnIyurabhinaSedhikImabhizayyAMvAgantuM evamamunA prakAreNaNhamiti pUrvavatkalpate / amizayyAyAmabhinaSedhikyAM vAcetettae itigantum / therAhamityAdisthavirANhamitiprAgvatno naivateSAM vitareyurevamamunAprakAreNanokalpateekAntato niSadyAma bhiniSadyAmabhinaSedhikI vA gantuM / jeNatyidi yaH punAmiti vAkyAlaMkRtau sthaviravitIrNo'nanujJAtaH san ekAntato abhiniSadyAmabhinaSedhikI vAceteti-gacchati / tataH se tasya svAntarAstvakRtamantaraM svAntaraMtasmAdyAvanna milatiyAvadvAsvAdhyAyabhUma!ttiSTatitAvatyavicAlaM tadantaraM tasmAt svakRtAdantarAt cchedo vA paJcarAtriMdivAdikaH parihAro vA parihAratapo vA mAsalaghukAdireSasUtrArthaH, adhunA niyuktivistaraH - [bhA.625] nikAraNami gurugAkajje lahuyA apucchaNelahuo / paDasihammiyalahuyA gurugamaNe hotianugghAyA / / vR- yadi niSkAraNe kAraNAbhAve abhizapyAmabhinaSedhikI vA gacchanti tatasteSAM prAyazcittaM gurukAzcatvAro gurumAsAH atha kArye samutpanne gacchanti, tatra prAyazcittaM laghukAzcavAro laghumAsAH, kAryamupariSTAt bhASyakRdvarNayiSyati / yadi punaH kArye samutpanne anApRcchaya gacchanti, tadA apRcchane laghukomAsaHApRcchAyAmapikRtAyAMyadisthaviraiHpratiSedhegacchanti / ttolghukaashctvaarolghumaasaaH| guru gamane ityAdi gururAcAryaH sa yadi gacchatyabhizayyAmabhinaSedhikI vA tatastasya bhavatyanuddhAtA gurukAzcatvAro gurumAsAH |ye punarvasatipAlAH samarthAbhikSavasta yaMdigacchanti / tatasteSAmimedoSAH[bhA.626] . tenAdesagilANe kAmaNaitthI napuMsa mucchAvA / UNattaNeNa dosA, havaMti ee uvshiie|| / vR-yevasatapilAstairvasatekhnatvehInatveetegAthA pUrvArdhoktAdoSAbhavanti / tadyathA-stenAzcaurAste gatAH sAdhavo vasateriti jJAtvA vasatAvApateyuH AdezAH prAghUrNakAste vA samAgaccheyusteSAM ca samAgatAnAmavizrAmaNAdiprasaktiH samarthasAdhvabhAvAt / gilANatti glAno vA teSAmabhAve vyAdhipIDito'samAdhimApnuyAt / kAmaNattidAhovApradIpanakena vasatebhUyAt / tathAstaSkAH sAdhavo vasatI tiSThantIti striyo napuMsakA vA kAmavihvalAH samAgaccheyuH / tatrAtmaparobhayasamutthA doSAstathA mUrchA kasyApi pittAdivazato bhUyAt / tadevaM yato vasatipAlAnAmime vinirgame doSAstasmAttairamizayyAdiSunagantavyamityeSa dvAragAthAsaMkSepArthaH / vyAsArthaM tubhASyakRdAha[bhA.627) duvihaavihaarsohiiyesnnghaatoyjaayprihaanii| . Aesaya vissAmaNa paritAvaNayAya ekkatare / / vR-stenairapahAro dvividhastadyathA-sAdhvapahAra upadhyapahArazca / tasmin dvividhe'pyapahAre zodhiH Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 19, [bhA. 627] 219 " prAyazcittaM, tadyathA yadyaikaM sAdhumapaharanti stenAstadA vasatipAlAnAM prAyazcittaM mUlaM, atha dvAvapaharanti / tato'navasthApyaM triprabhRtInAmapaharaNepArAJcitaM / tathA jaghanyopadhyapahArepaJcarAtriMdivaM madhyamopadhyapahAre mAsalaghu, utkRSTopadhyapahAre caturgurukaM, / tathA eSaNAyA ghAtaH preraNameSaNAghAtaH, sa ca syAt / tathAhi bhavatyupadhiM pAtrAdikamantareNa eSaNAghAtastata eSaNA preraNe yatprAyazcittaM tadApadyate teSAM vasatipAlAnAmiti / tathA jAyaparihANetti yA ca parihAni rupadhimantareNa zItAdibAdhitasya tadgaveSaNaprayatamAnasya vA sUtrArthasya ca bhraMzastannimittakamapi samApadyate prAyazcittaM, tatra sUtrapauruSyA akaraNe mAsalaghu, arthapauruSyA akaraNe mAsaguru athopadhigaveSaNalagnadIrghakAlataH sUtraM nAzayanti / tatazcaturlaghu arthanAzena caturguru, tathA teSu vasatipAleSu sAdhuSvabhizayyAdiSu gateSu AdezAnAM prAghUrNakAnAM samAgatAnAmadhvaparizrAntAnAmavizrAmaNe yA anAgADhA AgADhA vA paritApanopajAyate, 'tanniSannamapi teSAmApadyate prAyazcittaM / ekkataretti teSu vasatipAleSvabhizayyAdigateSu yo mukta ekataro vasatipAlaH sa eko dvau vA bahavo vA yadyAgacchanti prAghUrNakAste sarve'pi niyamato vizramayitavyA iti jinapravacanamanusmaran bahUn prAghUrNakAn AgatAn vizrAmayan yadanAgADhamAgADhaM vA paritApanAmApnoti tannimittakamapi samApatati teSAM prAyazcittaM, sAmpratamasyA eva gAthAyAH pazcArddhaM vyAkhyAnayati / AdesamavissAmaNa paritAvaNa te sa'vacchalattaM ca / [bhA. 628 ] gurukaraNe vi ya dosA havaMti paritAvaNAdIyA / / vR- AdezAnAM prAghUrNakAnAmavizrAmaNe gAthAyAMmakAro'lAkSaNikaH evamanyatrApi draSTavyam / dIrghAghvaparizramato yadanAgADhamAgADhaM vA paritApanaM tathA teSvAdezeSu samAgateSu avacchalatvamavAtsalyakaraNaM tanniSpannaM teSAM prAyazcittaM anyacca vasatipAleSvabhi zayyAdigateSu prAghUrNakAnAM samAgatAnAmanyAbhAve guruH svayaM vAtsalyaM karoti / gurukaraNe'pica doSA bhavanti paritApanAdayastathAhiguroH svayaMkaraNe sukumAratayA anAgADhamAgADhaM vA paritApanaM syAt / paritApanAd rogasamAgame ca bahUnAM svagacchaparagacchIyAnAM sUtrArthahAniH zrAvakAdInAM dharmadezanA zravaNavyAghAtaH loke cAvarNavAdo yathA durvinItA ete ziSyA iti gatamAdeza dvAramadhunA glAnadvAramAha [ bhA. 629] sayakaraNamakaraNe vA gilANaparitAvaNA ya duhato vi / bAlovINadAho tadaTThamannova Alitte / / vR- vasatapileSvabhizayyAdigateSu dvidhA topi dvAbhyAmapi prakArAbhyAM glAnasya paritApanA / tadyathAsvayaM karaNe akaraNe vA / tathA hi glAno yadi svayamudvartanAdikaM karoti tadApi tasyAnAgADhAdiparitApasaMbhavaH / atha na karoti tathApi paritApanAsambhavastatastaM nimittaM Apadyate teSAM prAyazcittaM, anyaccayaH pazcAnmukto vasatipAlaH sa yadA prabhUtaM glAnasya glAnAnAM vA kartavyaM karoti tadA so'pi paritApanamanAgADhamAgADhaM vA padyate / tatastaddhetukamapi teSAM prAyazcittam / gataM glAn2advAramadhunAjjhAmaNadvAramAha-vAlovahINa ityAdi teSu sarveSu vasatipAleSu bAlaM vasatipAlaM muktvA abhizayyAmabhinaiSedhikI vA gateSu agnikAyena pradIpte upAzraye bAlAnAmupadhInAM ca dAho bhavet / tatra yadyeko'pi sAdhumriyate tadA caramaM pArAJcitaM prAyazcittam / atha na mriyate kiMtu dAhe AgADhamanAgADhaM vA paritApanamApnoti tadA tanniSpannaM prAyazcittaM, athopadhirjaghanyo madhyama utkRSTo vA dahyate tatasta niSpannaM prAyazcittadadrumantrovatti tadarthaM bAlanistAraNArthaM upadhinistaraNArthavA anyaH pravizet / tadAkadAcitso'pi Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 vyavahAra - chedasUtram - 1-1 / 19 bAlo dahyet / anyazca pravizan tatastadubhayanimittamApadyate prAyazcittaM, loke ca mahAnavarNavAdaH gatamagnidAhadvAramadhunA strInapuMsakadvAramAha [ bhA. 630 ] icchI napuMsagAvi ya umattaNato tihA bhave dosA / abhidhAya pittato vA mucchA aMto va bAhiMva / / vR- striyo napuMsakA vA avamatvena hInatvena stokAH sAdhavo vasatau tiSThanti pariNatavratAzcAnyatra gatA vartante iti jJAtvA samAgaccheyustadAgamane ca tridhA Atmaparobhayasamutthatvena doSAH syuH / tathA hi-yatastryAdikamupalabhyasvayaM kSobhamupayanti sAdhavaH, eSa Atmasamuttho doSaH / yatpunaH svayamakSubhyataH sAdhUn balAt stryAdikaM kSobhayati, eSa parasamutthaH / yadA tu svayamapi kSubhyanti tryAdikamapi ca kSobhayati, tadA ubhayasamuttha iti, mUrcchAdvAramAha-abhighAtetyAdi vasaterantasthitasya vasatipAlasya kathamapi jarAjIrNatvAdinA patatyAM vasatau kASTAdibhiH zarIrasyopari nipatadbhiH bahirvA vasateH sthitasya kathamapi vAtAdinA pAtyamAnena taruNA taruzAkhAyA vA abhighAtena mUrcchA bhavet / upalakSaNametat / anAgADhA AgADhA vA paritApanA syAt / yadicAvasaterantarbahirvA vyavasthitasyapittataH pittaprakopato mUrcchAbhavet / tata ekAkinaH satastasya ko mUrcchAmupazamayet / tatastanniSpannaprAyazcittasaMbhavaH prabhUtazca janApavAdaH, tadevaM pazcAnmuktAnAM vasatipAlAnAM doSA abhihitAH; samprati ye abhizayyAdigatAsteSAM doSAnabhidhitsuridamAha[ bhA. 631 ] jatthaviya te vayaMtI abhisejjaM vA nisIhiyaM vA vi / tattha viya ime dosA hoti gayANaM muNeyavvA / / vR-yatrApi ca vivikte pradeze te niSkAraNagAmino mizayyAmabhinaiSedhikI vA vrajanti / tatrApi teSAM gatAnAmime vakSyamANA doSA bhavanti jJAtavyAH / tAnevAbhidhitsurdvAragAthAmAhavIyAra tena Arakkhi tirikkhA itthI o napuMsA ya / savisesatarA doSA dappagayANaM havaMte te / / (bhA. 632) vR- kathamapyakAlagamane vicAre vicArabhUmAvapratyupekSitAyAM tathA stenAzaGkAyAmArakkhitti ArakSakazaGkAyAM tathA tirazcAM catuSpadAdInAM saMbhave tathA striyo vA dattasaGketAstatra tiSThanti / napuMsakA vA dattasaGketAstatra tiSThanti ityAdyAzaGkAyAM ete vakSyamANAH savizeSatarA doSA darpagatAnAM niH kAraNagatAnAM bhavanti / tadeva savizeSataratvaM doSANAM pratidvAramabhidhitsuH prathamato vicAradvAramadhikRtyAhaappaDilehiyadosA avidinne vA havaMti ubhayaMpi / [bhA. 633] vasahI vAghAeNa vi ya ettamanaMte ya dosA u / / tathA bR-yadi nAma te darpagatAH kathamapyacakSurviSayavelAyAM gatAbhaveyuH / tataH saMstArakoccAraprazravaNAdiSu bhUmiSvapratyupekSitAsu ye doSA oghaniryuktau savistaramAkhyAtAste sarve'pyatrApi vaktavyAH, vikAlavelAyAM gamane yadi kathamapi zayyAtara uccAraprazravaNayogyamavakAzaM na vitaret tato'vitIrNe'nanujJAte avakAze ubhayasmin uccAraprazravaNalakSaNe bhavanti doSAH / tathA hi-yadi ananujJAte'vakAze uccAraM prazravaNaM vA kurvanti tadA kadAcit zayyAtarasteSAmeva vasatyAdivyavacchedaM kuryAt / yadi vA sAmAnyena darzanasyopari vidveSataH sarveSAmapi sAdhUnAmiti athavA kathamapyalAkSaNikatayA vasaterabhizayyArUpAyA vyAghAto bhavet / tato rAtrau mUlavasatimAgacchatAM tena zvApadAdibhirAtmavirAdhanA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddeza : 1, mUlaM : 19, [bhA. 633] 221 atha nAyAnti vasatiM tadA abhizayyAyAH samIpe apratyupekSitasthAnAzrayaNataH saMyamavirAdhanA / / gataM vicAradvAram adhunA stenadvAramArakSakadvAraMca yugapadabhidhitsurAha [bhA. 634 ] suNAI hAi uveMti tenA, ArakkhiyA tAni ya saMcaraMti / tenotti eso purarakkhito vA, annonnasaMkA iti vAyaejjA / / vR- zUnyAni gRhANistenA vivakSitagRhe pravezanAya velAM pratIkSamANA ArakSakAdibhayato vA upayanti tAni ca zUnyAni gRhANi ArakSakAH purarakSakA mA kazcidatra praviSTazcoro bhUyAditi saMcaranti pravizanti; evamubhayeSAM pravezasaMbhave anyonyA''zaGkayA ArakSakA abhizayyAyAmagre praviSTaM sAdhumpalabhya stena eSa vyavatiSThate iti, stenA agre praviSTAstatra pravizantaM sAdhuM dRSTrA purarakSaka eSa pravizatItyevaMrUpayA stenA ArakSakA vA atipAtayeyuH vyApAdayeyuH / gate stenA rakSakadvAre / samprati tiryag dvAramAha [ bhA. 635) dugaMcchiyA vA adugaMcchiyA vA dittA adittA tahiM va tirikkhA / ca uppayA vAlasirIsavAvA, ego va dotiNi va tattha dosA / / vR-tatra abhizayyAyAmabhinaiSedhikyAM vA catuSpadAstiryaJco dvidhA bhaveyustadyathA - jugupsitA nAma ninditAste ca gardabhIprabhRtayaH, tadviparItA ajugupsitA gomahiSyAdayaH / ekaike dvividhAstadyathA- haptA ahaptAzca / haptA darpAdhmAtAstadviparItA adRptAna kevalamitthaM bhUtAzcatuSpadA bhaveyuH, kintu vyAlA bhujaGgAdayaH sarIsRpA vA gRhagodhikAdayaH / itthaMbhUteSuca tiryakSu catuSpadeSu vyAlasarIsRpeSu eko dvau trayo vA doSA bhaveyuH / tatra eka AtmavirAdhanAdInAM anyatamaH dvau sAdhubhedenAtmavirAdhanA saMyamavirAdhane; traya kasyApyAtmavirAdhanA, kasyApi saMyamavirAdhanA, kasyApyubhayavirAdhaneti / atra caturbhaGgI kasyApyAtmavirAdhanA na saMyamavirAdhanA 1, kasyApi saMyamavirAdhanA nAtmavirAdhanA 2 kasyApyAtmavirAdhanApi saMyamavirAdhanApi 3, kasyApi nobhayamapi 4 / upalakSaNametat / jugupsita-tiryaktvacatuSpadasaMbhave virUpAzaGkAsaMbhavataH pravacanoDDAho'pi syAditi / gataM tiryagdvAramadhunA strInapuMsakadvAre yugapadabhidhitsurAha [bhA. 636 ] saMgAradinnA va uveti tattha ohA paDicchaMti vilacchmANA / itthI napuMsA ca kareja dose, tassevaNaThAi uveMti je u / / vR- saGgAraH saGketaH sa datto yaiste saGgAradattA: / niSThAMtasya paranipAtaH prAkRtatvAt / sukhAdidarzanAdvA dattasaGketA ityarthaH / itthaMbhUtAH santastatrAbhizayyAdiSu upayanti gacchanti / evaM lokAnAmAzaGkA bhvet| athavA tatra gateSu janAnAmevamAzaGkA samupajAyeta / yathA striyo napuMsakA vA oghA iti tanmukhanirIkSyamANAH pratIkSyante tato'mI gatAH / yadi vA tAsAM strINAM napuMsakAnAM vA sevanArthaM ye tatropayanti puruSAste asmattryAdisevanArthametesaMyatA samAgatA iti doSAt abhighAtA'varNa vAdAdIn kuryuH / tadevaM yasmAdakAraNe nirgatAnAmime doSAstasmAnna niSkAraNe gantavyam / kAraNe punargantavyaM tathA cAha [ bhA. 637 ] kappaI ukAraNehiM abhisejjaM gaMtumabhinisIhiMvA / lahugAo aM gamanammitAni ya kajjANimAItu / / vR- kalpatepunaH kAraNairasvAdhyAyAdilakSaNairvakSyamANairabhizayyAmabhinaiSedhikI vA prAguktazabdArthAM gantuM yadi punarna gacchanti tato laghukAzcatvAro laghumAsAH prAyazcittaM tAni punaH kAni kAraNAni imAna Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 vyavahAra - chedasUtram-1-1/19 vakSyamANAni / tAnyeva Aha[bhA.638] asajjhAiya pAhuNaesaMsattevuTTikAyasuyarahasse / paDhanacarama dugaMtUsesesuya hoi abhisejA / / vR- vasatAvasvAdhyAyaH prAghUrNikA bahavaH samAgatA vasatizca saGkaTA, tato'svAdhyAye prAghUrNaka prAghUrNakasamAgame tathA saMsakte praNAjAtibhirupAzraye tathA vRSTikAye nipatati gallatyAM vasatau tathA zrutarahasye chedazrutAdau vyAkhyAtumupakrAnte abhizayyA naiSedhikI vA gantavyA / tatra paDhame carame dugaMtR. iti prathame sUtrakramaprAmANyAdasvAdhyAye carame zrutarahasye dvikamabhizayyAbhinaSedhikIlakSaNaM yathAyogaM gantavyaM / zeSeSuca prAghUrNakasaMsaktavRSTikAyarUpeSukAraNeSubhavatyabhizayyAgantavyA / tatrAstyanAnupUrvyapivyAkhyAyAiti nyAyakhyApanArthaM prathamataH zrutarahasyamiticaramadvAraM vivarISuridamAha[bhA.639] cheyasuyavijamaMtA pAhuDiavigIyamahisa diThaMto / iidosA caramapae paDhamapaeporisIbhaMgo / / . vR-cheda zrUtAni prakalpavyavahArAdIni tAni vasatau apariNAmako atipariNAmako vA zrRNuyAt / tathAvidyAmantrAMzcavasataukasyApidIyamAnAavigIto nirddharmAzrRNuyAt, prAbhRtaMvAyoniprAbhRtAdirUpaM vasatau vyAkhyAyamAnaMavigItakathamapi zrRNuyAt / tat zravaNecamahAn doSastathA cAtramahiSadRSTAntaH "kayAi joNipAhuDe vakkhANijamANe egeNa AyariAiNA adissamANeNa niddhameNa suyaM jahA'amugaamugadavvasaMjoge mahiso saMmucchai taM souMso uppavvaito gato annaMmi ThANe / tattha mahise davyasaMjogeNasaMmucchAvittA sAgAriyahatthesu vikkiNai |tN AyariyA kahamavi jANittA tattha AgayA udaMto se pucchito tena sabbhAvo kahito, / AyariyA bhaNaMti aNaM suMdarasuvaNarayaNajuttAdigeeha, tena abbhuvagayaM, tato AyariehiM bhaNiyaM-amugANi davvANiyatirikkhasaMjoejjAsi tato pabhUyANi suvaNarayaNANibhavissaMti |tenthaakyN,smucchitoditthiivisosppotendtthomtoitidosaaityaadi| ityevamuktena prakAreNa caramapade zrutarahasye vasatau vyAkhyAyamAne doSAstasmAt zrutarahasya vyAkhyAnAya niyamatoabhizayyAabhinaSedhikIvAgantavyA / tathA prathamapadamasvAdhyAyalakSaNaMtatradoSaH pauruSIbhaGgaH / iyamatra bhAvanA-asvAdhyAye vasatAvupajAte svAdhyAyakaraNArthamavazyamabhizayyAyAmabhinaSedhikyAMvAgantavyam / anyathAsUtrapauruSyAarthapauruSyAzcabhaGgaH, tadbhaGgecatanniSpannaprAyazcittApattiH |gtNcrmdvaarmsvaadhyaaydvaarNc |smprtipraaghuurnnkaadidvaartritymaah[bhaa.640]. abhisaMghaTTe hatthAdighaTTaNaMjagaNe ajInnAdI / dosuyasaMjamadosA jagaNaullo vahIyAvA / / vR-kadAcidanye tathAvidhavasatyalAbhesAdhavaH saGkaTAyAM vasatau sthitAbhaveyuH prAghUrNakAJcasAdhavo bhUyAMsaHsamAgatAstatradivase yathAtathAcatiSThanti / rAtrIbhUmiSuapUryamANAsuyadyabhizayyAMnavrajanti, tadA tasminnupAzraye'tizayenasaMghaTTaH parasparaMsaMgharSaH sAdhUnAMyatrAtisaGkaTatayA so'tisaMghaTTaH / tasminneva sthitAnAM parasparaM hastAdInAM ghaTTanaM bhavet / tadbhAveca kalahAsamAdhyAdidoSasaMbhavaH / athaitaddoSabhayAdupaviSTA eva tiSThanti / tato jAgaraNe rAtrau jAgratAmajIrNAdidoSasaMbhavaH, / ajIrNamAhArasyAjaraNaM tadbhAve ca rogotpattiH, / roge ca cikitsAyA akaraNe asamAdhiH, kriyamANAyAM ca cikitsAyAM SaTkAyavyA-pattiritigataMprAghUrNakadvAram / adhunAsaMsaktadvAraMvRSTikAyadvAraMcAha-'dosuyasaMjame' tyAdi Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 19, [bhA. 640 ] 223 dvayoH saMsakte upAzraye vRSTikAye ca nipatati asaMyamadoSau saMyavirAdhanArUpau doSau / tathA hi-saMsaktatve dupratyekSaNIyA vasatiriti tatrAvasthAne sphuTA saMyamavirAdhanA, / tathA vRSTikAye'pi nipatati keSucit pradezeSu vasatirgalatIti tatrApi saMyamavirAdhanA apkAyasaMyamavirAdhanAsaMbhavAt / anyacca vRSTikAye nipatati upadhirapkAyena stImpate stIbhitena copadhinA zarIralagnena rAtrau nidrA nAyAti nidrAyA abhAve ca ajIrNadoSaH / tasmAt saMsaktAyAM vasatau vRSTikAye ca nipatati niyamatobhi gantavyA abhizayyeti tadevamuktaM gantavyakAraNaM / tathA cAha[bhA. 641 ] diTThe kAraNagamanaM jai ya guruvaccae tao gurugA / orAla itthapellaNa saMkA paccatthiyA dosA / / vR- dRSTaM upalabdhaM bhagavadupadezataH pUrvasUribhiH kAraNe asvAdhyAyAdilakSaNe abhizayyAyAM gamanaM / tatra yadyevaM dRSTe kAraNagamane gururabhizayyAmabhinaiSedhikI vA vrajet / tatastasya prAyazcittaM gurukAzcatvAro gurumAsAH, / ko doSo gurugamane iti cedata Aha-urAletyAdi AcAryaH prAya udArazarIro bhavet / sahAyA api ca kathamapi tasya stokA abhavan / tataH kAzcana striyaH sahAyAdInasthApayitvA hRdayAdinA prerayeyuH preraNenAcAryamupasargayeyuH / anyacca zayyAtarAdInAM zaGkA samupajAyate / tathA kiM vasatAvAcAryo noSitaH nUnamagArI pratisevituM gata iti yadi vA pratyarthikaH pratyanIkAH prativAdyAdayo'lpasahAyamupalabhya vinAzayeyustata evamAcAryagamane doSAstasmAttena na gantavyamiti, na kevalamAcAryeNa na gantavyaM / kintvetairapi na gantavyam / ke te ete ityAha [ bhA. 642 ] gurukaraNe paDiyArI bhaeNaM balavaM kareja je rakkhaM / kaMdaSpaviggahI vA aciyatto ThANaduTTho vA / / vR- gurorAcAryAdiH karaNe karaNaviSaye ye praticAriNaH praticArakAH kAyikImAtrakAdisamarpakA vizrAmakAzca tairna gantavyam / teSAM gamane guroH sIdanAttathA bhayena pazcAt vasatAvapAntarAle'bhizayyAyAM vA taskarAdisamutthena bhayena sarvairapi sAdhubhirnagantavyamAtmasaMyamavirAdhanAdoSaprasaGgAt / tathA yo balavAn gurvAdInAM taskarAdibhyo rakSAM karoti tenApi na gantavyam / tadgamane gurvAdInAmapAyasambhavAt / tathA yaH kandarpaH kandarpazIlo yazca vigrahI yathA tathA vA rATikaraNazIlaH yo vA yatra gamyate tatra zayyAtarAdInAM kaizcidapi kAraNaiH pUrvavairAdibhiraviyattotti aprIto yazcasthAnadRSTaH purAdiduSTaH etairapi sarvairna gantavyaM, pravacanoDDAhAtmavirAdhanAdidoSaprasaGgAt / yadi kathamapi te gacchanti tato balAdAcAryAdibhirvArayitavyAH iti / atha kAraNe samutpanne teSAM gacchatAM ko nAyakaH pravartayitavyaH ? ucyategaMtavvagaNAvacchedapavatti there ya gIyabhikkhUya / [bhA. 643 ] eesiM asatIe aggIe merakahaNaM tu / / vR- kAraNe'svAdhyAyAdilakSaNe samutpanne sati zeSasAdhubhirgantavyamabhigantavyamabhizayyAdi teSAM ca gacchatAM nAyakaH pravarttinIyo gaNAvacchedako vakSyamANasvarUpaH tadabhAve pravartI, so'pi vakSyamANasvarUpaH tadabhAve sthavirastasyApyabhAve gItabhikSurgItArthaH sAmAnyavratI / eteSAmasati abhAve'gItArtho'pi mAdhyasthyAdiguNayuktaH pravartanIyaH / kevalaM tasminna gIte agItArthe 'merakahaNaM tu' iti maryAdayA samAcAryAH kathanaM yathA sAdhUnAmAvazyake AlocanAyAM prAyazcittaM dIyate / namaskArapauruSyAdikaM ca pratyAkhyAnaM yat yasmai dAtavyamityevamAdi sarvaM kathyate iti bhAvaH / atha Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 vyavahAra - chedasUtram-1-1/19 kiMsvarUpaH so'gItArtho nAyakasthApanIya ityataAha[bhA.644 majjhattho'kaMdappIjodose lihailehaoceva / - kesuyatesIejjA dosesuteime suNasu / / vR- madhyastho rAgadveSarahitaH akandI kaMdarpoddInapanabhASitAdivikalaH / evaMbhUto nAyakaH sthApanIyaH, / tena casAdhavo'samAcArI samAcarantaH zikSaNIyAH / shissymaannaashcydikthmpibruvte| yathA yadi vayamevaM kurmastatastava kiM kastvamityAdi tadA salehao cevatti lekhaka iva sayukta lekhaka vatteSAMsarveSAMsAdhUnAMdoSAn avismaraNanimittaMmanasi likhatisamyagavadhArayatItyarthaH / athakeSu doSeSutesAdhavaH sIdeyuryAnsasvacetasidhArayatisUrirAha-tAndoSAnimAn vakSyamANAn zrRNuta / tatra yaduktaM 'eesiMasatIe' ityAditadvayAkhyAnArthamAha[bhA.645] therapavattIgIyAsatIe meraMkahaMta agIyatthe / bhayagoravaMcajassa ukareMtisayamujatojo ya / / vR-sthavirasyapravartina upalakSaNametat |gnnaavcchedsyctthaagiitsygiitaarthsy bhikSorasatiabhAve agItArtho'pipreSaNIyaH / tasmiMzcAgItArthe prekSyamANe merattimaryAdAMsAmAcArI ythoktsvruupaaNkthynti| kiMviziSTaH so'gItArthaH preSya Aha-bhayagauravamityAdi yasya bhayaM sAdhavaH kurvanti yasya cAnuvartanAguNatobhayato gauravaM yathocitaM kurvanti / yazcasvayamAtmanA samudhukto'pramAdI so'gItArtho nAyakaH pravartanIyaH / kiM kAraNabhiti cet ? ucyate-asamAcArIrUpadoSapratiSedhanArthaM / atha ke te asamAcArIrUpAdoSAH ata Aha[bhA.646] paDilehaNa'sajjhAe AvassagadaNDavinayarA itthii| terIccha vANamaMtarapehA nahavINikaMdappe / / vR-pratilekhanAyAmasvAdhyAye Avazyaka daNDe, upalakSaNametat, daNDakAdau viSaye / tathA vinaye vaMdanakAdau tathA rAjJi striyAM tiryakSu hastyAdiSu vAnamantare vAnamantarapratimAyAM vipaNiSu rathena gacchatyAM prekSAyAMkAlagrahaNAdaunahavINattinakhavINikAyAMkandarpavAsamAcArIrUpAdoSAH / etadvAragAthAsaMkSepArthaH etena yaduktaM prAguktAnimAn doSAn zRNuteti tadvayAkhyAnamupakrAntamiti draSTavyaM / tatra pratilekhanadvAramasvAdhyAyadvAraMca vivarISurAha[bhA.647] paDilehaNasajjhAena kariti hInAhiyaM ca vivarIyaM / sejovahisaMthAredaMDagauccAramAdIsu / / . vR-pratilekhanAsvAdhyAyaM vA mUlata eva na kurvanti, yadivA hInamadhikaM viparItaM vA viparyastakrama kurvanti / tatra yeSu sthAneSu pratilekhanA saMbhavati tAnisthAnAnyupadarzayati / zayyopadhisaMstArakadaMDakoccArAdiSu / iyamatrabhAvanAzayyAvasatistasyAH pratyupekSaNaMmUlataevanakurvanti / yadivAhInamadhikaM vAkurvanti |athvaayHshyyaayaaH pratyupekSaNAkAlastasminnakurvanti, kintukAlAtikrameNa, evamupadheH saMstArakasya daNDakAdezca bhAvanIyaM / tathA uccArAdibhUmI na pratyupekSante hInamadhikaM vA yadi vA kAlAtikrameNapratyupekSantaiti,svAdhyAyamapimUlataeva nakurvantiyadivAaprasthApitekurvanti, athavA hInamadhikaM vA kAlikaM kAlataH kurvanti yadi vA kAlikavelAyAmutkAlikamutkAlikavelAyAM kAlikamiti |sNprtyaavshykaadidvaartritymaah Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 uddezaka H 1, mUlaM: 19, [bhA. 648] [bhA.648] na kareMtI AvassaMhInAhiyaniviThThapAuyanisannA / / - daMDagahaNAdiviNayaM rAiNiyAdINana kareMti / / vR-AvazyakaMmUlataeva nakurvanti, yadivA hInaM adhikaMvAkAyotsargANAMhInahInakaraNato'dhikaM vA'nuprekSArthaM kAyotsargANAmeva cirakAlakaraNataH kurvanti / yadi vA niSaNA upaviSTAH prAvRtAH zItAdibhayataH kalpAdiprAvaraNaprAvRtA niSannAstvagvartanena nipatitAH prakurvanti |gtmaavshykdvaarm| daNDagahaNAditti daNDagrahAdau daNDagrahaNaM bhANDamAtrakAdInAmupalakSaNaM daNDakAdInAMgrahAdau grahaNe nikSepe cana pratyupekSaNaM, nApi pramArjanaMduHpratyupekSitAdivAkurvanti / gataMdaNDadvAram / vinayadvAramAha-vinayaM ratnAdhikAdInAmAcAryAdInAM yathAratnAdhikaMnakurvanti gataM vinayadvAram / rAjAdidvArakadambakamAha[bhA.649] rAyaM itthiMtaha assamAdivaMtaraheya peheti / taha nakkhavINiyAdI kaMdappAdIva kuvvaMti / / vR-rAjAnaMnirgacchantaMvA striyaMsurUpAmitiviziSTAbharaNAlaGkRtAmAgacchantIvAtathAtirikkha ityasya vyAkhyAnam azvAdikam azvaM vA hastinaM vA rAjavAhanamatiprabhUtaguNAkIrNaM, vyaMtara rathAnvA vibhUtyAvipaNimArgeSu gacchataH pratyAgacchato vA prekSate, / etena rAjastrItiryagvAnamantaradvArANi vyAkhyAtAni / tathetyanuktasamuccayArthaH / sa cedamuktaM samuccinoti kAlapratyupekSaNaM na kurvanti; na vA kAlaMpratijAgarati |gtNprekssaadvaarN |tthaankhviinnikaadikNnkhairviinnaavaadnNaadishbdaatnkhaanaaNprsprN gharSaNamityAdiparigrahaH / tathAkandarpAdikaM, kandarpakaukucyakautukAdi kurvanti / / [bhA.650] eesuvaTTamANeaTThiya paDisehie imAmerA / hiyae kareidose gurUekahaNaMsadei tesohiM / / vR-eteSvanantaroditeSudoSeSuvartamAnAnvArayatItikriyAdhyAhAraH kRte'pivAraNeyaditena tiSThanti pratiSedhanti, yadi vayamevaM kurmastata kiM tava ko vA tvamityAdi / tato'sthite pratiSedhite vA nAyake iyamanantaramucyamAnAmerattimaryAdAsamAcArItAmevAha; hRdayetAndoSAnkaroti, kRtvAcaguravekathayati sacagururdadAtiteSAMzodhiprAyazcittamiti / saMprati vakSyamANArthasaMgrahAya dvAragAthAmAha[bhA.651] atibahuyaM pacchittaM, adine vAheya rAyakannAya / ThANAsati pAhuNae naugamanamAsokkakaraNe / / vR-codakavacanaMatibahukaMprAyazcittaMgurumAsAdinadAtavyaM,tadAnevratapariNAmasyApihAniprasakteH, atra guruvacanaM "jo jattieNa sujjhai'' ityAdi vakSyamANaM, yaH punarAlocanApradAne prAyazcittaM zalyaM noddharati, tasminnadatte adattAlocane vyAdho dRSTAntaH / yaH punarAcAryaH ziSyasya prAyazcittasthAnApattiM jAnannapi na zodhiM dadAti, tasminnadatte adattaprAyazcitte gurau dRSTAnto rAjakanyApadaikadeze rAjakanyAntaHpurapAlakaH / tathA ThANA sati ityAdi saGkaTAyAM vasatau prAghUrNaka samAgate sati sthAnasya yogyabhUmipradezasyaasatibhAvapradhAno'yaM nirdezoavidyamAnatve utsargatonatunaivagamanaM, kintuyatanA vakSyamANA kAryA, tasyAM ca yatanAyAM kartumazakyamANAyAmabhizayyAdiSu prekSyamANA yadi kecana karkarAyante yathA'smadvadhAya prAghUrNakAH samAgatA yat gantavyamasmibhirAbhizayyAdiSu karttavyaM vA rAtrau jAgaraNamiti, / tadA teSAM karkaraNe prAyazcittaM mAsalaghudeyamiti dvAragAthAsaMkSepArthaH / sAmpratamenAmeva 2115 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 gAthAM vivarISuH prathamato'tibahakaM prAyazcittamiti vyAkhyAnayati [bhA. 652 ] vyavahAra - chedasUtram-1-1/19 atibahuyaM veDhijjai bhaMte mAhu duruvvuDhato bhavejjAhi / pacchittehiM ayaMDe, niddayadinnehiM bhajejjA / / vR- bhadanta paramakalyANayogin guro yadi prabhUtaM gurumAsAdi prAyazcittaM pade pade dIyate, tataH sa prAyazcittaiH samantato'tizayena veSTayate'tiveSTitaH san mA niSedhe hu nizcitaM durudveSTako bhUyAt / duHkhena tasya prAyazcittebhyaH udveSTanaM syAt / atiprabhUteSu hi guruSu prAyazcitteSu pade pade dIyamAneSu sa kadAtmAnamudveSTayiSyatIti bhAvaH / api ca akANDe yatra tatra vA pade pade nirdayaiH sadbhiryuSmAbhirdattaiH prAyazcittaiH sabhajyeta bhagnapariNAmo bhUyAt / tathA ca sati mahatI hAnistasmAt / [ bhA. 653 ] taM dijjaupacchittaM, jaM taratI sAya kIrau merA / jA tIrai parihariuM mosAdi apaccau iharA / / vR- tat prAyazcittaM dIyatAM yattarati zaknoti kartuM sA ca kriyatAM ca merA maryAdA yA parihartuM zakyate pAThAntaraM vA parivahiumiti tatra yA parivoDhuM zakyate itti vyAkhyeyam / ubhayatrApyayaM bhAvArthaH / yA paripAlayituM zakyate iti mosAdi apaJcau iharA iti itarathA prabhUte prAyazcitte datte mRSA doSa ubhayorapi samupajAyate / tatra gurormAtrAdhikaprAyazcittadAnAt / itarasya tu bhagnapariNAmatayA tathA pripaalnaayogaat| anyaccAtimAtre prAyazcitte datte yuSmAbhirapi pUrvamAzAtanAdoSa udbhAvitaH / apratyayazca ziSyasyopajAyate yathAtiprabhUtamAcAryAH prAyazcittaM dadati / na caivaM rUpaM prAyazcittaM jinAH prarUpitavantaH, sakalajagajjantuhitaiSitayA teSAM atikarkazaprAyazcittopadezadAnAyogAt tasmAtsarvamidaM svamatiparikalpitamasaditi / evaM codakenokte gururAha bhA. 654 ] jo jattieNa sujjhai avarAho tassa tattiyaM dei / puvvamiyaM parikahiyaM ghaDapaDagAiehiM nAehiM / / vR- codaka tvayA sarvamidamayuktamucyate yato dezakAlasaMhananAdyapekSayA yo'parAdho yAvanmAtreNa prAyazcittena zuddhayati tasyAparAdhasya zodhanAya tAvanmAtrameva sUriH prAyazcittaM dadAti, nAdhikaM nApi hInaM / etacca pUrvameva ghaTapaTAdibhirjJAtaiirudAharaNairjalanillevaNa kuDae ityAdinA granthena parikathitaM / tasmAnnadoSaH / sAmpratamadattAlocane yo vyAdhadRSTAnta upanyastastaM bhAvayati [bhA. 655 ] kaMTakamAdipaviTThe noddharai sayaM na bhoie kahai / kamaDhI bhUyavaNagae Ag2alaNaM khobhiyA maraNaM / / bR - iha kila vyAdhA vane saMcaranta upAnahau pAdeSu nopanahyanti / mAhastina upAnahoH zabdAn shriissuriti| tatraikasya vyAdhasyAnyadA vane upAnahau vinA paribhramato dvayorapipAdayoH kaNTakAdayaH praviSTA AdizabdAt kSlakSNakiliJcAdiparigrahaH / tAn praviSTAn kaNTakAdIn svayaM noddharati / nApi bhojikAyai nijabhAryAyai vyAdhaH kathayati / tataH sa taiH pAdatalapraviSTaiH kaNTakAdibhiH pIDitaH san vanagato hastinA pRSTato dhAvatA preryamANo dhAvan kamaThIbhUtaH sthale kamaTha iva mandagatirabhUt / tataH prApto hastI pratyAsannaMdezamiti jAnan kSubdhaH kSamaM gatvA AgalaNamiti vaikalyaM prAptaH / tato maraNameSa gAthArthaH / bhAvArthastvayam - ego vAho uvAhAMto vinA vane gato / tassa pAyatalA kaMTagAINaM bhariyA / te ya kaMTagAdIyAno sayamuddhariyA no viya vAhIe uddharAviyA / annayA vane saMcaraMto hatthiNA diTho / to tassa dhAvaMtassa kaNTagAiyA dUrataramaMse Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddazakaH 1, mUlaM : 19, [bhA. 655] 227 paviTThA tAhe ati dukkheNa adito mahApAyavo iva chinnamUlo hatthimaeNa aceyaNabhUto paDito hatthinA vinAsito / / [bhA.656] bitiesayamuddharatI anuTThie bhoiyAenIharai / parimaddaNadaMtamalAdi pUraNaMvanagayapalAto / / vR- anyo dvitIyo vyAdha upAnahI vinA vane gatastasya vane saMcarantaH kaNTakAdayaH pAdatale praviSTAstAnsvayamuddharatiyeca svayamuddhatnazaktAstAn anuddhRtAn bhojikayAnijabhAryayAvyAdhyA nIhArayati niSkAzayati / tadanantaraM teSAM kaNTakAdi vedhasthAnAnAmaGguSTAdinA parimardanaM / tadanantaraM dantamalAdinA AdizabdAtkarNamalAdiparigrahaH pUraNaMkaNTakAdivedhAnAMtato'nyadA vanagataHsanhastinA dRSTo'pipalAyitojAtojIvitavyasukhAnAmAbhAgI |ess dRSTAntaH ||saamprtNaaaantikyojnaamaah[bhaa.657] vAhatthANI sAhUvAhigurUkaMTakAdiavarAhA / sohI yaosahAIpasatthA nAeNavaNatou / / vR-vyAdhasthAnIyAH sAdhavaH / vyAdhIsthAnIyo guruH / kaNTakAdisthAnIyA aparAdhA auSadhAni dantamalAdIni tat sthAnIyA zodhiH / atra dvau vyAdhadRSTAntau / prazasto'prazastazca / Adyo'prazasto dvitIyaH prazastaH / tatra prazastena jJAtena dRSTAntenopanayaH kartavyaH / AcAryo'piyadi tAnupekSate tataH kaNTakAdInAmupekSako vyAdhaiva so'pidustaramApadamApnoti / tathA cAha[bhA.658] paDisevaMta uvekkhainayaNaMovIlae akuvvaMto / . saMsArahatthihatthaM pAvati vivarIyamiyaro vi / / vR-itaro'pi AcAryo'pi / tuzabdo'pizabdArthaH / yaH pratisevamAnAn upekSatenatu niSedhati, na vA kurvato'kurvANAn prAyazcittamutpIDayati, na bhUyaH prAyazcittadAne daNDena tADayan kArayati, sa viparItamAcAryapadasya hiyathoktanItyAparipAlanaphalamacirAtmokSagamanaMtadviparItaMsaMsAraeva hastihastaM prApnoti / dustaraM saMsAramApatatItibhAvaH / upasaMhAramAha[bhA.659] AloyamanAloyaNaguNAya dosAyavanniyA ee / ayamanno diThaMtosohimadiMteya diMteya / / vR-eteanantaroditA AlocanAnAyAM guNAanAlocanAyAMdoSAvarNitAH |smprtiyH prAyazcittaM dadAti tasmin zodhimadadAne anAdadAne ca ayaM vakSyamo rAjakanyAntaHpurapAlakarUpo'nyo dRSTAntastamevAha[bhA.660] . nijUhAdipaloyaNaavareNapasaMga agadArAdi / dhuttapalAyaNa nivakahaNadaMDaNaM annaThavaNaMca / / vR- ego kannateurapAlago so gokhlaeNa kaMnAo paloeMtIo na vArei / tato tAo aggadAreNa nippiDiumADhatA / tato vina vArei / tAtAhetato anivArijjamAnItokayAidhuttehiMsamaMpalAyAto / evaMsavvamavAraNAdikeNairanno kahiyaM, / tato rannA tassa savvassa haraNaM kayaM viNAsitoya, anno kannate urapAloThavito, akSaragamanikA ni!hogavAkSaH |gokhlk ityarthaH |aadishbdaattdnytthaavidhprdesh parigrahaH tena ni!hAdinA pralokane avAraNaM na vAraNaM kRtavAn / tato'gradvArAdiSvapi prasaGgaH / agradvAre'nyatravAyathAsvecchaMtAsAMkanyAnAMprasaGgaH / tato'nyadAdhUrteHsahapalAyanaM, etasyApivRtAntasya Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 vyavahAra - chedasUtram - 1- 1/19 nRpasya purataH kathanaM / tato rAjA tasya kanyAntaH purapAlakasya daNDanaM, anyasya kanyAntaH purapAlakasya sthApanaM cAkArSIt / [ bhA. 661] nijjUhagayaM daTTaM bitio annI u vA harittANaM / vinayaM karei tIse sesabhayaM pUyaNA rannA / / vR- anyodvitIyaH kanyAntaHpurapAlako niryUhagatAM gavAkSagatAmekAM kanyAM daSTrA bAharittANaMti vyAhRtya AkArya vinayaM zikSAM tasyAH karoti / tataH zeSANAM kanyAnAmudapAdibhayaM tenaikApyagradvArAdiSu nAvatiSTate / na ca dhUrterapaharaNaM / tataH samyak kanyAntaH purapAlanaM kRtavAniti rAjJA pUjA kRtA / eSa dRSTAnto'yamarthopanayaH / [bhA. 662 ] rAyA iva titthayarA mahattagurU u sAhu kannAto / AloyaNa avarAhA apasatthapasatthago vaNato / / vR- rAjA iva rAjasthAnIyA tIrthakarA mahattaraH kanyAntaHpurapAlakastatsthAnIyA guravaH, sAdhavaH kanyAsthAnIyAH, avalokanasthAnIyA aparAdhAH / atrAprazastena kanyAntaHpurapAlakena, prazastena copanayaH kartavyaH / tadyathA-ya AcAryaH pramAdinaH ziSyAn na vArayati, na ca prAyazcittaM dadAti sa vinazyati / yathA prathamaH kanyAntaHpurapAlakaH; yastupramAdyataH ziSyAn vArayati prAyazcittaM ca yathAparAdhaM prayacchati / sa iha loke prazaMsAdipUjAM prApnoti, paraloke ca samyak ziSya nistaraNato nirvANamacaridApnuyAditi / samprati yaduktaM prAghUrNakasamAgame saMsakte upAzraye vRSTikAye ca nipatati abhizayyAM gantavyeti tadviSayamapavAdaM krameNAbhiditsurAha ( bhA. 663 ] asajjhAie asaMte ThANAsati pAhuNAgame ceva / annattha na gaMtavvaM gamane gurugA u puvyuttA / / vR- asvAdhyAyike asati avidyamAne prAghUrNakAnAmAgame ThANAsatti sthAnasya saMstArakayogyabhUmilakSaNasya asati api zabdo'tra sAmarthyAdavagamyate / asatyapi bhAvapradhAno'yaM nirdeza ityabhAve'pi anyatrAbhizayyAdau na gantavyaM / kintu yatanA kartavyA / yadi punaryatanAkaraNapramAditayA anyatra gamanaM kurvanti / tato gamane pUrvoktA gurukAzcatvAro gurumAsAH prAyazcittaM / / kA punaryataneti yatanAmAha[bhA. 664 ] vatthavvA vAraMvAra eNa jaggaM tu mAya vaccaM tu / emeva ya pAhuNae jaggaNagADhaM anuvvAe / / vR- vAstavyA vAraMvAra kena vAreNa jAgratuiyamatra bhAvanA - vAstavyAnAM madhye yo yAvanmAtramardhayAmAdi jAgarituM zaknotisa tAvanmAtraM jAgarti / tadanantaraM jAgaritumazaknuvat anyaM sAdhumutthApayati / so'pi 1 svajAgaraNavelAtikrame'nyamevaM vAreNa vAreNa jAgratu / yadi punarvAstavyAH samastAmapi rAtriM vAreNa vAreNa jAgarituM na zaknuvanti / tato yadi gADhaM na parizrAntA prAghUrNakAstataH prAghUrNake gADhamanuvvAe iti aparizrAnte evameva vAreNa vAreNa jAgaraNaM samarpaNIyaM mA punazcazabdaH punaH zabdArthe vrajantvabhizayyAM, yadi punarvAstavyAH prAghUrNakAzcana vAreNa vAreNa jAgarituM zaknuvanti tadA zayyA gantavyeti / [bhA. 665 ] emeva saMsatte dese agalaMtae ya saMsavvattha / amhavahA pAhuNagA uveti rittAukakkaraNA / / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 uddezakaH 1, mUlaM: 19. [bhA. 665] | vR-evameva anenaiva prakAreNasaMsakte upAzraye yodezaH pradezo'saMsaktaH / tasmin saMsaktedezetathA vRSTikAye nipatati yaH pradezo na galati tasmin pradeze yatanA kartavyA / tadyathA-saMsaktAyAM vasatau yeSvavakAzeSu saMsaktistAn parihatya zeSeSvavakAzeSu saMsaktirahiteSu pUrvaprakAreNa jAgaraNayatanA kartavyA, tathA vRSTikAye'pinipatatiyeSvavakAzeSuvasatirnilagatitAnavakAzAnparihattyazeSeSvagalatsvavakAzeSu yatanA pUrvavatkartavyeti / savvatthatti yadi punaH sarvatra saMsaktA sarvatra vA galati tadAbhizayyAyA gantavyeti / yaduktaM -mAsoukakaraNe iti tatra kakkaraNaM vyAkhyAnayati / ete riktAH prAdhUrNakAasmadvadhAyaupayantisamAgacchanti / evamAdibhASaNaMkakaraNetti saMpratiyadavAdItAcAryeNa nagantavyamanApRcchayAvA (sAdhubhiH) gantavyamiti tadviSayamapavAdamAha* [bhA.666] bitiya payaM Ayarie niddo se durgmnaanaapucchaa| paDisehe gamanaMmitotaMvasabhA balaM neti / / vR-dvitIyapadamapavAdamAcAryaviSaye kva satItyata Aha-nirdoSe stryAdidoSANAmabhAve / yadi vA nirgatA doSA yasmAttata nirdoSaM kSetraM, tasmin tathA dUre abhizayyA tatastatra dUragamane anApRcchA tathA pratiSedhitasya gamane dvitIyapadamidaMtottitasmAdevasaMjJAdisthAnAt parato yadi vRSabhA balAnnayantitadA sapratiSedhitaH pratipRcchAmantareNApigacchatIti / eSagAthAsaMkSepArthaH |saamprtmenaamevgaathaaN vivarISuH prathamata 'Ayarie niddosei' itivyAkhyAnayati[bhA.667] jattha gaNI niva najai, bhaddesuyajattha ntthitedosaa| tatthavayaMtosuddho iyarevi vayaMtijayaNAe / / vR- yatra gaNI AcAryo na jJAyate, api zabdAnna ca tathAvidhodArazarIro nApi kenacidapi saha vAdo'bhavat / yatrasvabhAvataeva bhadreSvanutkaTarAgadveSeSulokeSuprAguktAH stryAdisamutthAdoSAnasanti tatrAbhizayyAmapagicchannAcAryaH zuddhaH / itare'piye anApRcchayAgacchanti |yev pratiSedhitAste'pi yatanayA gacchanti / kA yataneticedata Aha[bhA.668] vasahIeasajjhAe sannAdigato ya pAhuNedaTuM / souMca asajjhAiMvasahiuveMtebhaNai aNe / / vR-vasatAvasvAdhyAyojAto guruvazcasaMjJAbhUmyAdiSugatAstato'svAdhyAye yathAsvayaM saMjJAdigataH saMjJAbhUmimAdizabdAdanyadvAsthAnaMprayojanena gataHsanprAghUrNakAnsamAgacchato dRSTAnUnamasmAkaMvasatiH saGkaTA prAghUrNakAzca bahavaH samAgatAstato na sarveSAM saMstArakayogyA bhUmiravApsyate iti vicintya tathA pUrvavasatAvasvAdhyAyo nAbhUt |sNjnyaadigtencten zrutaMyathAjAto vasatAvasvAdhyAyastato'svAdhyAyaM vA zrutvA yAvadgurUNAM praSTuM vasatAvAgacchati, tAvat rAtriH samApatati / dUre ca abhizayyA rAtrau ca gacchatAmArakSakAdibhayaM tato'nApRcchayaiva tataH sthAnAdabhizayyAM gacchati / kevalaM ye'nye sAdhavo vasatimupayantitAnbhaNati pratipAdayatisaMdizatItyarthaH / kiMtadityAha[bhA.669] . dIvehagurUNaimaM dUre vasahI imo viyAloya / saMthArakAlakAiyabhUmIpehaTThaemeva / / vR- dIpayata prakAzayata kathayateti yAvat gurUNAM yathA dUre vasatirabhizayyA ayaM ca pratyakSata upalabhyamAno vikAlaH samApatitaH / tata evamevAnApRcchayaiva yuSmAn saMstArakabhUmeH kAlabhUmInAM Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 vyavahAra - chedasUtram-1-1/19 kAyikI saMjJA / upalakSaNametat |prshrvnnbhuumiinaaNc prekSArthamabhizayyAMgataiti / evamanApRcchAyAmapavAda uktaH |smprti pratiSiddhe'pavAdamAha[bhA.670] emeva yapaDisiddhesannAdigayassakaMcipaDipucche / taMpiya hoDhA asamikkhiUNapaDisehito jamhA / / vR-kasyApisAdho ramizayyAdigamane guruNA pratiSiddhe saMjJAdigatasya kAyikyAdibhUmigatasya sata evameva anantaroktena prakAreNa gurUn prati sandezakathanaM jJAtavyam / kathamityAha-kaM ci paDipuccheti, kamapi vRSabhaM pratipRcchet yathA-'na me kimapi gamanapratiSedhakAraNamabhUta, kevalamevameva guruNA pratiSiddho'tha ca mayA svAdhyAyaH kartavyovasatau cA svAdhyAyAdikamupajAtamataH kiM karomi yAmi vasati,pratipRcchAmigurum' iti / evamukte tevRSabhAdayo'bhizayyAMgantukAmAH kAlasyastokatvAt yAvat vasatau gatvA gurUn pratipRcchaya samAgacchanti tAvat rAtriH patatItitaM pratyevamudIrayaMti |tNpi yetyAdi tadapigurUNAM pratipRcchanaM / 'hoDhA' iti dezIpadametat dattameva kRtamevetyarthaH / yasmAdasIkSyAparyAlocyAnAbhogataevamevetyarthaH / tvaM pratiSedhitastato yadatra kimapiguravo vakSyante, tatra vayaM pratyApiSyAmo yathaiva na kimapigamanapratiSedhakAraNakRtavAn pratipRcchArthavAgacchan asmAbhirvAritastAvat kAlasyAprApyamANatvAt / evamuktvA balAdapitaMvRSabhA nayanti / so'pica balAnnIyamAnazcintayati yathA 'nAstimamakazciddoSaH kiMnagacchAmItisacatatragacchanvRSabhAzcaye'nyesAdhavovasatimupayanti teSAMsandezaMprayacchanti / athAsamIkSyasapratiSiddha itivRSabhAH kathaMjAnantItyataAha[bhA.671] jANaMtivataMvasabhA ahavA vasabhANatena sabbhAvo / kahito nametthidoso toNaM vasabhAbalA neti / / vR-jAnanti svayameva taM vRSabhA yathA nirdoSa eSo'kAraNe guruNA pratiSiddhaH, asmatsamakSamevAsya prAyo'vasthAnAt / athavA tena vRSabhANAM sadbhAvaH kathito yathA na me kazcana doSa iti / tat etat jJAtvA gurumanApRcchayaivayathoktaprakAreNavRSabhAbalAnnayanti |yo'piaacaarysyprticaariipuurvN pratiSiddhaH so'pi tatkartavyaM / yadi vRSabhaiH sampAditaM bhavati, tato gacchatyabhizayyAmiti na kazciddoSaH / sampratyamizayyAyAnaSedhikyAzcabhedAnAha[bhA.672] abhiseja abhinisIhiya ekkekA duviha hoinAyavvA / . egavaDAe aMto, bahiyA sambaddha'sambaddhA / / vR-yA gantavyA abhizayyA abhinaSedhikI vAsA ekaikA dvividhA bhavati / tadyathA-sAdhu vasateH egavaDAeitiekavRttiparakSepAyAMantarbahizca |iymtrbhaavnaa-dvividhaabhishyyaa-ekvstairekvRttiprikssepaayaa antaraparAbahirevaM naiSedhikyapidvividhAbhAvanIyA / bhUya ekaikAbhizayyA dvividhA / tadyathAsambaddhA asambaddhAca |ttrtsyaa abhizayyAyA vasatezca eka eva pRSTavaMzaH sA sambaddhA / yasyAH punaH pRthak pRSTavaMzaH sA asambaddhAH / athaikavRttiparikSepasyAntarAbhizayyA dvividhA api yathoktaprakArA ghaTate / yAtvekavRttiparikSepasya bahiH sAnUnamasambaddhA syAt, tasyAH supratItatvAt |yaa punaH sambaddhA sA punaH kathamupapadyate? ucyate-yasyA abhizayyAyA vRttiparikSepasya bahirbhUtA yA vasatezca tallagnAyA ekaH pRSTavaMzo'pAntarAle vasatiH sA bahirbhUtApi sambaddhA iti; / naiSedhikI punarantarbahirvA niyamAtsambaddhaiva hastazatasyAbhyantarato'svAdhyAyikesamutpannesvAdhyAyAsaMbhavAt / tathA cAha Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 19, [bhA. 673] [ bhA. 6731 231 jA sAu abhinisIhiya sA niyamA hoi u asaMbaddhA / saMbaddhamasaMbaddhA abhisejjA hoti nAyavvA vR- atra yetyeva gatiH seti yaduktaM taddoSAbhAvopakramapradarzanArthamityaduSTaM yA sA abhinaiSedhikI / sA niyamAdbhavatyasambaddhA kAraNamanantaramevoktaM yA tvabhizayyA sA sambaddhA asambaddhA ca bhavati jnyaatvyaa| atha kasyAM velAyAM tatra gantavyaM tatra Aha [ bhA. 674 ] dharamANacciya sUre saMthAruccArakAlabhUmIto / paDilehiyaNunnavvie vasahehiM vayaMtimaM velaM || bR-yo'sAvamizayyAyAH zayyAtarastaMvRSabhA anujJApayanti, yathA svAdhyAyanimittaM vayamatravatsyAma iti / tata evaM vRSabhairanujJApite zayyAtare dharamANa eva anastamite eva sUrye tasyAbhizayyAyAM saMstArakoccAra kAlabhUmIH pratyupekSya bhUyo vasatAvAgatya imAM velAmitikAlAdhvanorvyAptAviti saptamyarthe dvitIyA / asyAmanantaraM vakSyamANAyAM velAyAM vrajanti / kasyAM velAyAmityata AhaAvassayaM tu kAuM nivvAghAe hoti gaMtavvaM / | [bhA. 675] vAghAeNa ubhayaNAdesaM savvaM akAUNaM / / vR- vyAghAtasya stenAdipratibandhasyAbhAvo nirvyAghAtaM tena nirvyAghAtena bhavati gantavyaM / vasaterAcAryaiH samamAvazyakaM kRtvA vyAghAtena punarhetubhUtena bhajanA vikalpanA kA bhajanetyata Aha-dezaM vA AvazyakasyAkRtvA sarvaM vAvazyakamakRtvA / samprati yaiH kAraNaiH pratibandhastAnyupadarzayati[bhA. 676 ] tenA sAvayavAlA gummiya Arakkhi ThavaNa paDinIe / itthi napuMsagasaMsatta vAsacikkhalla kaMTeya / / vR- stenAzcaurAste sandhyAsamaye'ndhakArakaluSite saMcaranti / svApadAni vA duSTAni bhUyAMsi tadA ca haptAni hieDante / vyAlA vA bhujaGgamAdayo vAtAdipAnAya bhUyAMsaH saMcaranti / tathA gulmena samudAyena saMcarantIti gaulmikA ArakSakANAmapyupari sthAyino hiNDikAH ArakSakAH purarakSakAste akAle hiNDamAnAn gRhNanti / tathAThavaNatti, kvaciddeze evaMrUpA sthApanA kriyate yathA-'astamite sUrye rathyAdiSu sarvathA na saMcaraNIyam' iti pratyanIko vA ko'pyantarAyAtaM vighAtakaraNArthaM tiSThan vartate, striyo napuMsakA vA kAmavihvalAstadA upasargayeyuH / saMsakto vA prANijAtibhirapAntarAle mArgaH / tato'ndhakAreNaiyApathikI na zuddhayati varSaM vA patat saMbhAvyate, vA cikkhallotti kardamo vA pathi bhUyAnasti / tato rAtrau pAdalagnaH kardamaHkathaM kriyatekaMTatti kaNTakA vA mArge'tivahavaste rAtrau parihartuM na zakyaMte / etairvyAghAtakAraNaiH samupasthitairdezataH sarvato vAvazyakamakRtvA gacchanti / tatra dezataH kathamakRtvetyata Aha[bhA. 677] thuimaMgalakittikamme ussaggeya tivihakitikamme / tattoya paDikkamaNe AloyaNae kitikaM / / vR- stutimaGgalamakRtvA stutimaGgalAkaraNe cAyaM vidhiH / Avazyake samApte dvistutIuccArya tRtIyAM stutimakRtvA AbhizayyAM gacchanti / tatraca gatvA eryApathikI pratikramya tRtIyAM stutiM dadAti / athavA Avazyake samApte ekAM stutiM kRtvA dve stutI abhizayyAM gatvA pUrvavidhinoccaranti / athavA samApte Avazyake abhizayyAM gatvA tatratisrastutIrdadati / athavA stutibhyo yadarvAktana, tat kRtikarma tasminnakRte'bhizayyAM gatvA tatrairyApathikI pratikramya mukhavastrikAM ca pratyupekSya kRtikarma kRtvA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 vyavahAra - chedasUtram-1-1/19 stutIrdadati, / kAussaggeyativiha'ttitrividha kAyotsargakrameNAkRtetadyathA-caramaMkAyotsargamakRtvA abhizayyAMgatvA caramakAyotsargAdikaM kurvanti, athavA dvaukAyotsargaucaramAvakRtvA yadivAtrInapi kAyotsargAn akRtvA / athavA kAyotsargebhyo'ktinaM yat kRtikarma tasminnakRte / upalakSaNetat / tato'pyaktinekSAmaNeyadivAtatopya'ktinekRtikarmaNiakRte, athavAtatopyaktinepratikramaNe akRte yadi vA tatopyaktine Alocane akRte athavA tato'pyArAttane kRtikarmaNi akRte abhizayyAmupagamya tatratadAdyAvazyakaM kartavyamiti / / evamAvazyakasya dezato'karaNamuktamidAnIM sarvasyAkaraNamAha[bhA.678] kAussaggaMakAuM kitikammAloyaNaMjahaneNaM / gamanammI esa vihI AgamanammI vihiMvocchaM / / vR-yodaivasikAticArAnupekSArthaM prathamakAyotsargasamastamapyakRtvA kimuktaMbhavati? sarvamAvazyakamakRtvAbhizayyAM gacchantikimevameva gacchanti utAstikazcana vidhirucyate / astItibrUmaH / tathA cAha-kitikammAloyaNaMjahaneNaMtijaghanyenajaghanyapadesarvamAvazyakamakRtvAsarve gurubhyovandanaM kRtvA yazca sarvottamo jyeSThaH sa Alocya tadanantaramabhizayyAM gatvA sarvamAvazyakamahInaM kurvanti / eSo'bhizayyAyAM gamane vidhirAgamane abhizayyAtaH pratyAgamane punaryovidhistamidAnIM vakSye / / pratijJAtameva nirvAhayati* [bhA.679] AvassagaMakAuMnivvAghAeNa hotiAgamanaM / vAghAyammiubhayaNA, desaMsavvaMcakAUNaM / / vR- yadi kazcanApi vyAghAto na bhavati, tato nirvyAghAtena vyAghAtAbhAvenAvazyakamakRtvA abhizayyAto vasatAvAgamanaM bhavati / Agatya cagurubhiH sahAvazyakaM kurvanti, vyAghAtetubhajanAkA punarbhajanetyata Aha ! dezamAvazyakasya kRtvA sarvaM vA AvazyakaM kRtvA, tatra dezata Avazyakasya karaNamAha[bhA.680] kAussagaM kAuMkitikammAloyaNaM paDikkamaNaM / kiikammaM tivihaM vA kAussagaM pariNAya / / vR-kAyotsargamAdyaM kRtvA vasatAvAgatya ca gurubhiH saha kurvanti / athavA dvau kAyotsargoM kRtvA yadi vA trIna kAyotsargAn kRtvA athavA kAyotsargatrayAnantaraM yatkRtikarmatatkRtvA, athavA tadanantaramAlocanAmapi kRtvA, yadi vA tatparaM yatpratikramaNaM tadapi kRtvA athavA tadanantaraM yatkRtikarma dvibhedaMkSAmaNAdAktanaM paraM cetyarthaH / tadapikRtvA pAThAntaraM tivihaM veti mUlakRtikamarpikSayA trividhaM vA kRtikarmakRtvA, athavA kAyotsargaM caramaM SaNmAsikaM kRtvA parijJA pratyAkhyAnaMtAmapi vA kRtvA / atrAyaM vidhiH / sarvasAdhavazcaramaMkAyotsargavasatAvAgatya gurusamIpe vandanakaM kRtvAsarvottamazcajyeSTha Alocya sarve pratyAkhyAnaM gRhNanti / athavA sarvamAvazyakaM kRtvA ekAM ca stutiM dattvA zeSe dve stutI kRtvA zeSaM,gurusakAze kurvanti / / tadevamuktaM dezata Avazyakasya karaNamadhunAsarvataH karaNamAha[bhA.681) thutimaMgalaMcakAuMAgamanaM hoMti abhinisijjAto / bitiyapadebhayaNAU, gilANamAdIsukAyavvA / / vR- athavA pratyAkhyAnaM, tadanantaraM stutiM maGgalaM ca stutitrayAkarSaNarahapaM tatra gatvA abhizayyAta Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 uddezaka H 1, mUlaM: 19, [bhA. 681] AgamanaM bhavati / tatreyaMsAmAcArIgurusamIpejyeSTa eka Alocayati / AlocyapratyAkhyAnaM gRhnnaati| zeSaiH jyeSThasya purataH AlocanApratyAkhyAnaM ca kRtaM vandanakaM ca sarve dadati / kSAmaNaM ca; dvitIyapade apavAdapadeglAnAdiSuprayojaneSubhajanAkartavyA |kimuktNbhvti? glAnAdikaMprayojanamuddizyavasatau nAgaccheyurapItiglAnAdInyeva prayojanAnyAha[bhA.682] gelaNavAsa mahiyA paduTha aMteure nive aganI / ahigaraNahatthisaMbhama gelaNa niveyaNA navariM / / vR- glAnatvamekasya bahUnAM sAdhUnAM tatrAbhavat / tataH sarve'pi sAdhava statravyApRtIbhUtA iti na vasatAvAgamanaM / athavA varSa patitumArabdhaM, mihikA vA patituMlanA, yadvA pauThatipradviSTaH ko'pyantarA virUpakaraNAya tiSThati antaHpuraM vA tadAnIM nirgantumArabdhaM / tatra ca rAjJA udghoSitaM yathA-'paruSeNa na kenApirathyAsu saMcaritavyam' / rAjA vA tadA nirgacchati tatra hayagajapuruSAdInAM saMmardaH / agnikAyo vA'pAntarAlemahAn utthitaH |adhikrnnNvaa gRhasthenasamaMkathamapijAtaM |bRhvRssbhaastdupshmyituN lagnAH,hastisaMbhramovAjAtaH |kimuktNbhvti? hastIkamapyAlAnastambhaMbhaktvAzUnyAsanaHsvecchayA tadA paribhramati / eteSukAraNeSu nAgaccheyurapi vasatiM, navarameteSukAraNeSumadhye glAnatve vizeSaH / yadi glAnatvamAgADhamupajAtamekasya bahanAM vA tadA gurUNAM nivedanA kartavyA samAptA prAktanasyasUtrasya niravazeSA vyAkhyA / athAnantaramidaMsUtram mU. (20) parihAra kappaTTite bhikkhUbahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejA, therAya se sarejA, kappai se egarAiyAepaDimAe, jaMNaMjaNaMdisi annesAhammiyA viharaMti, taMNaMtaMNaMdesaMuvalAtuMno se kappai, tattha vihAravattiyaMvatthae, kappai setatthakAraNavattiyaMvatthae, tassiMcaNaMkAraNaMsiniTTiyaMsiparovaejA, vasAhiajo egarAyaMvAdurAyaMvA evaMse kappai egarAyaMvAdurAyaMvAvatthae, nosekappai egarAyaMvAdurAya vAparaMvatthaejaMtattha egarAyAovAdurAyAovA paraMvasai, se saMtarAechede vA parihAre vA / / vR- parihArakappaThite bhikkhU ityAdi / athAsya sUtrasya kaH sambandhaH? ucyate[bhA.683] parihAro khaluegato adinnagaM vAvi pAvaparihAraM / sakhittaniggamovAbhaNiuimagaMtudUrevi / / / vR-ihapUrvapUrvatarasUtreSuparihAra uktonacakvacidapyantarAle parihAraprakaraNaMvyavacchinnaMtataH prakRtaH khalu parihAra iti tatprakaraNAnurodhAdatra parihAryabhidhIyate yadi vA anantarasUtre idamuktaM sthavirenanujJAtAmabhizayyAmabhinaSedhikI vA yadi gacchati tataH prApnoti parihAramiti / atra tusa eva parihAritamupagataH pratipAdyate / athavAntarasUtre abhizayyAdigamanamuktaMsa pratyAsan kSetranirgamaH / idaM tu sUtraM dare nigamanamabhidhatte ityanena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA parihArasya kalpaH sAmAcArI parihArakalpastatrasthitaH parihArakalpasthitaH prAyazcittatapaH prakAre vyavasthita ityarthaH bhikSuvratI bahiranyatra nagarAdau sthavirANAmAcAryAdInAM vaiyAvRttyAya vaiyAvRttyakaraNAya gacchetsthavirAzca yeSAM samIpe tiSThanti te smareyuryathaiSa parihArakalpasthito vartate, smarabhiH sthaviraiH sa vaktavyo yAvatpratyAgacchasi tAvannikSipa parihAratapaH / tatra yadi sAmarthyamasti tataH parihAratapaH prapanno gacchati, / athavA nAsti tato nikSipati, nikSipya ca satasya kalpateekarAtrikyA pratimayA'trapratimAzabdo'bhigrahovAcI / ekarAtrikeNAbhigraheNa kimuktaM bhavati / yatrApAntarAle vasAmi tatra gokulAdau pracuragorasAdi Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 vyavahAra - chedasUtram - 1-1/20 bhe'pi pratibandhamakurvatA kAraNamantareNa mayaikarAtrameva vastavyaM nAdhikamityevaM rUpeNAbhigraheNa, janaM janaM disimityAdi / atra dvitIyA saptamyarthe / yasyAM yasyAMdizi / naMzabdo vAkyAlaGkAre / anye sAdharmikAH pravacanasAdharmikA vA saMvignasaMbhogikAdayo vakSyamANAstiSThanti / taNaM taNaM dizamiti tAM tAM dizaM NaM zabdo prAgvat / upalAtuM grahItumAzrayitumityarthaH / lA AdAne iti vacanAt / no se kappai ityAdinonaiva se tasya parihArakalpasthitasya nikSiptaparihAratapasI vA kalpate / tatreti gacchan yatra vasati bhikSAM vA karoti / tatra sundara AhAraH, sundara upadhiH, sundara zayyeti, samIcIno vihAra iti vihArapratyayaM vastuM kappai setyAdi kalpate, se tasyAnantaroditasya yatra bhikSAM kRtavAn uSitavAn vA / tatra kAraNapratyayaM vakSyamANasUtrArtha pratipRcchAdAnAdikAraNanimittaM vastuM, tassiMcaNamityAdi / yena kAraNenoSitastasmin kAraNe niSThite parisamApte yadi brUyAt / aho Aryavasa ekarAtraM dvirAtraM vA tata evaM taduparodhataH se tasya kalpate / ekarAtraM dvirAtraMvA vastuMna punaH se tasya kalpate ekarAtrAdvirAtrAt paraM vastuM, yatpunastatraikarAtrAt dvirAtrAdvA paraM vasati niSkAraNaM tasmAtsAntarAt svakRtAdantarAdapAntarAle niSkAraNavasanarUpAtse tasya prAyazcittaM cchedo vA parihAratapo veti eSa sUtraM saMkSepArthaH / sAmpratametadeva sUtraM vivarISuH prathamato bhikSuzabdaviSaye cAlanA pratyavasthAne Aha [ bhA. 684 ] parihAriya gahaNeNaM bhikkhugahaNaM tu hoi kiM na gayaM / kiM ca gihiNavibhaNitti gaNi AyariyANapaDiseho ? / / vR- athavA pArihArikagrahaNena parihArakalpasthitagrahaNena bhikSugrahaNaM kiM na bhavatIti gataM gatArthaM bhavatyevetibhAvaH / parihArakasya bhikSutvAvyabhicArAt na khalu pArihArikatvaM gRhasthasyApi bhavati / etadeva kA kyA Aha- kiM ca gihINavitti kiM vA gRhiNAmapi gRhasthAnAmapi bhavati pArihArikatvaM yena tadvayavacchedakaraNato bhikSugrahaNaM saphalatAmanuvIt / naiva bhavatIti bhAvaH / tato nirarthakaM bhikSugrahaNaM / atrAha bhaNyate uttaraM dIyate, gaNyAcAryayorgaNI gacchAdhipatirAcAryo'nuyogAcAryastayoH / upalakSaNametat, upAdhyAyasya ca pratiSedho bhikSugrahaNena AcAryopAdhyAyapratiSedhArthaM bhikSugrahaNamiti bhAvaH / punarapyAkSepaparihArAvAha " [ bhA. 685 ] gaNi AyariyANa kiM nu paDiseho / bhikkhuparihAriu vi hukarei kimu AyariyamAdI / / vR- vaiyAvRtyodyamena vaiyAvRtyaviSayodyamakaraNe kiM nu khalu gaNyAcAryayorgacchAdhipatyanuyogAcAryopAdhyAyAnAM pratiSedhaH naivAsI yukta itibhAvaH / yato bhikSurapizabdo bhinnakramatvAdanyatropAtto'pyatra sambadhyate parihArakaH karoti / saGgha vaiyAvRtyaM kimutAcAryAdi na karoti sutarAM tena kartavyaM guNottamatayA vizeSastasyaitatkaraNAdikAratvAt / atra sUrirAha [ bhA. 686 ] jamhA AyariyAdI nikkhiviUNaM karei parihAraM / tamhA AyariyAdI vi bhikkhuNo hoMti niyameNa / / bR- yasmAdAcAryAdikaH parihAraM parihAratapaH karoti / AcAryAdipadaM nikSipya muktvA tasmAdAcAryAdayo'pi bhavanti niyamena bhikSava iti bhikSugrahaNena te'pi tadavasthopagatA gRhItA iti / atha sthavirANAM vaiyAvRttyAya gacchatItyuktaM tatra kiM vaiyAvRtyaM yena hetubhUtena sa gacchati tata AhaparihArio ugacche suttattha visArao saladdhIo / [bhA. 687] Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM : 20, [bhA. 687]] 235 annesiMgacchANaMimAiMkajAiMjAyAI / / vR- yasmAtsa pArihArikaH sUtrArthavizAradaH samyak sUtrArtha tadubhayakuzalaH tathA sa labdhiko'nekalabdhisampannastataH sUtrArthapratipRcchApradAnanimittaMtadAnyeSAMgacchAdInAMSaSTIsaptamyartheprAkRtatvAdanyeSu gaccheSu imAni vakSyamANAni kAryANi jAtAni / tataH sAdhanArthaM ca gacchet / idaM tumahat pravacanasya vaiyAvRtyaMyatsUtrArthapradAnAdikaroti |athkaanynyessugcchessujaataanikaaryaanniydrthNs vrajetataAha[bhA.688] akiriyajIe piTTaNasaMjamabaMdheyabhattamalabhaMte / bhattapariNagilANesaMjamatIeyavAdIya / / vR-akriyAvAdI nAstikavAdI sa rAjasamakSaM vAdaM yAcate / jIe tti jIvite sAdhUnAM prANeSu vA rAjA kenApi kAraNena pradviSTaH / 'piTTaNa' tti paTTiyati vA lakuTAdibhiH sAdhUn / 'saMjama'tti saMyamAdvAcyAvayati utpravrAjayatIti bhAvaH / baMdhatti badhnAti vA sAdhUna bandhe ca kRte sAdhavo rAjJaH sakAzAdbhaktapAnaM labhante vA na vA kimuktaM bhavati / bandhayitvA svayaM dadAti vA athavA vArayati etebhyo hiNDamAnebhyaH ko'pimAbhikSAMdadyAditibhAvabhattittidurbhikSevA samApatitebhaktamatIvadurlabhaM jAtamiti gatvA sa saMpAdayati, pariNattibhaktapratyAkhyAnaM vA kenApi sAdhunA kRtaM sa ca parihArikaH zobhanoniryAmakaH, / gilANattiglAnovAko'pyAcAryAdikaH pravacanAdhArabhUtojAtaHsaca pArihArikaH samyagvaidyakalAkuzalaH, |sNjmtiitetisNymaatiitaa utpravrajitAsterAjJA kRtAH kRtvA cadhRtA vartante ititanmocanArthaMgacchati,vAdIttinAstikavAdivyatiriktodarzanAntarasthaH ko'pivAdaMyAcate / eteSAM kAraNAnAmanyatarasminnapi kAraNe jAte anyagacchavartibhiH saGghATakaH preSitaH / tena ca saGghATakena AcAryasya niveditam / tata AcAryastasyaparihArikasya mAhAtmyamavagacchannidamAha[bhA.689] naviya samattho anno ahiyaM gacchAmi nikkhiviyabhUmiM / saramANohiM vibhaNiyaM, AyariyA jANiyA tujhaM / / vR- parihArikaM muktvA naiva apizabdo'vadhAraNArthaH anyaH ko'pi taM vAdinaM nivArayituM anyadvA prayojanaM sAdhayituM samarthaH / yadi vA sa eva parihAriko brUte / pracaNDa sa vAdI nA mAM muktvA anyaH ko'pinivArayituMsamarthaH / na vA rAjAnAMpiTTanAdikArayaMtaMtato yadiguravo'nujAnatetato'haMgacchAmi evaM svayaM tanmAhAtmye jJAte'nyena vA kathite tairAcAryaireSa parihAratapovahatItismaradbhistaM pratibhaNitaM kartavyaM, etat bUyAttaMpratItyarthaH / yathA-Arya! nikSipabhUmiM AtmIyAM bhUmikAM yAvatpratyAgamamiha bhavatitAvatmucyatAMparihAratapaiti / evamukte yadinikSipatitatonikSepakAryate / athabrUteparihAriko bhagavan zaknomi prAyazcittaM voDhuM tadapi ca prayojanaM kartuM tata AcAryorvaktavyam / AyariNA jANagA tujjhamiti tava AcAryAjJakAH vimuktaM bhavati? yatratvaM gacchasi tatra se AcAryAste tat bruvate tat kuryA itiatra yaduktaM ni tthiyasamattho anno ahiyaM gacchAmitti tadvibhAvayiSuridamAha[bhA.690] jANaMtA mAhappaM, kati so vA sayaMparikahei / tatthasavAdIhumae, vAdesu parAjitobahuso / / vR-tasya parihArikasya mAhAtmyamadbhutAM zakti svayaM jAnAnA idaM tasmai kathayanti / yathA nAnyaH ko'pi samarthastvAM muktvA athavA sa eva pArihArikaH svayaM gurubhyaH parikathayati / yathA tatra tasmin gantavye sthAne yo vAdI vartate sa mayA hu nizcitaM bahuzo anekavAraM vAdeSu akriyAvAdAdiSu parAjitaH Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 vyavahAra - chedasUtram - 1-1/20 pracaNDazcasa na mAM muktvA anyena nivArayituM zakyate / nApi rAjA piTTanAdi kArayan, tato yadi gurUNAmanujJA bhavati tato'haM gacchAmIti zeSaM pUrvagAthAgatamuttAnamiti na vyAkhyAtam / atra codaka Aha[bhA. 691] coei kahaM tubhe parihAratavaM gataM pavanaM tu / nikkhiviuM pesehA coyaga suNa kAreNamiNaM tuM / / vR- codayati praznayati paro yathA-kathaM yUyaM takaM parihAratapaM pratipannaM parihAratapo vahantaM, nakkhiviumiti parihAratapo nikSyi nikSepaM parihAratapasaH kArayitvA preSayata sa hi mahAtapasvI duSkarakArI tato na yuktametasya tapo mocayitvA preSaNamiti / atrAcArya Aha codaka bhRNu kAraNamidaM yena kAraNena sa tapo nikSipya prakSate tadeva kAraNamAha [ bhA. 692 ] tikkhesu tikkhakajjaM sahamANesu ya kameNa kAyavyaM / nayanAma na kAyavvaM vA uvAdAya / vR tIkSNaM nAma yadgurukamatipAti ca / teSu tIkSNeSu kAryeSu samutpanneSu ya tIkSNakAryamitrataralopo draSTavyaH / tIkSNataraM kAryaM tatprathamaM kartavyaM pazcAditarat / uktaM ca yugapatsamupetAnAM kAryANAM yadatipAti tatkAryaM, atipAtiSvapi phalaM phaladeSvapi dharmasaMyuktaM 'sahamAnesuya' tti sahamAnaM gurukamanatipAti ca teSu sahamAneSu punaH kAryeSu samutpanneSu / tadyathAdezakAlAdyaucityena yujyate tattathAkrameNa kartavyaM na ya nAma na kAyavvaMti / na ca nAma tIkSNataraM kAryaM kRtvA pazcAtsahamAnakaM na kartavyaM kintu kartavyameva kAyavvaM vA uvAdAyeti yadi vA dvayoratipAtinoH kAryayoH samutpannayorgurulAdhavacintAmupAdAya yat gurukaM pravacanopakArisakalasaGghasAdhAraNaM ca tatkartavyamitaradatipAtyupekSate / yatra yaduktaM tIkSNataraM prathamataH kRtvA pazcAtsahamAnakaM kartavyaM / na ca tannakartavyamiti tatra dRSTAnto vraNakriyAH / tAmevAha [bhA. 693] vaNa kiriyAe jo hoi vAvaDA jaradhanuggahAdIyA / kAumuvaddavakiriyaM sameti to taM vaNaM vijjA / / vR- vraNakriyAyAM prArabdhAyAmapAntarAle yA bhavati vyApadupadravaH kApyApadityAha / jvaradhanugrahAdikA jvaro vA samutpanno dhanugraho vA vAtavizeSaH AdizabdAttadanyeSAM gurukavyAdhi vizeSANAM jIvitAntakAriNAM parigrahaH / tasya vyApallakSaNasya upadravasya kriyAM kRtvA tataH pazcAttaM vraNaM vaidyAH zamayanti / eSa dRSTAnto'yamarthopanayaH [ bhA. 694 ] jaha Arogge pagayaM emeva imaMmi kammakhavaNeNa / iharAu avacchallaM ohAvaNa titthahAnI ya / / vR- yathA vaidyakriyAyAmArogyaprakRtaM yenArogyaM bhavati, tatprathamaM kriyate zeSaM pazcAdityarthaH evameva anenaiva prakAreNa asminnapi mokSAnuSThAne karmakSapaNena prakRtaM yenAnuSThAne karmakSapaNamacirAdbhavati, tatprathamataH kartavyamiti bhAvaH / iyamatra bhAvanA mokSArthaM kriyamANAyAM kriyAyAmapAntarAle yadantarAyamupajAyate, yenAkriyamANena prAyazcittamupajAyate, tat prathamataH karttavyamitarat pazcAttathA cAtrApi parihAratapasyuhyamAne antarA saGghAdikAryamupasthitam / tataH parihAratapo nikSipya tat kriyate, anyathA prAyazcittApattitaH karmakSapaNA'saMbhavastathA cAha- itatharA adhikRtasaGghAdiprayojanAkaraNe avAtsalyaM saGghAvAtsalyapratyayaM, apabhrAjanApratyayaM, tIrthahAnizcatIrthahAnipratyayaM ca prAyazcittamApadyate Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUla : 20, [bhA. 694] iti / / [ bhA. 695 ] apparihArI gacchati tassa asatIe jo u parihArI / ubhayammi vi aviruddhe AyaraheuM tu taggahaNaM / / vR- atreyaM sAmAcArI yadyaparihArikaH sUtrArthasampannaH salabdhikazca tatkAryaM sAdhayituM samarthaH tataH sa gacchati / tasya tathAbhUtasyApArihArikasyAsatyavidyamAnatve yaH parihArI pArihArikaH sa gacchati evamubhayasminnapi apArihArike pArihArike ca gamane aviruddhe tatsUtre tadbhahaNaM tasyaiva pArihArikasya grahaNaM kRtaM tadAdarahetoH sUtre dvitIyApaJcamyarthe AdarakhyApanArthamityarthaH / kimuktaM bhavati ? yadi pArihAriko'pi gacchati tataH sutarAmapArihArikeNa gantavyamiti khyApanArthaM pArihArikagrahaNaM na cobhayagrahaNamupapattimat pArihArikagrahaNenaivoktiyuktiH ubhayagrahaNasya siddhatvAt / yadi punarapArihArikagrahaNameva kevalaM syAttataH pArihAriko na yAtIti pratipattiH syAnna cai tatsamIcInamato yathA nyAsaH zreyAniti samprati tasya saMsthitasya sahAyacintAM karoti [ bhA. 696 ] 237 saMviggamaNunajuo, asatI amaNunamIsapaMtheNaM / samaNuNesuM bhikkhaM kAuM vasae'maNuNesu / / vR- sa pArihArika saMvignamanojJayukto, asati manojJe saMvignA'manojJasahAyo gacchet / iyamaMtra bhAvanA-tasya pArihArikasya gantuM prasthitasya saMvigno manojJazca sahAyo dAtavyaH, manojJaH sAMbhogikastadabhAve saMvigno'sAMbhogikaH / evaMbhUtasahAyasya ca yadi sAmarthyamasti / tataH utsargataH kalpate nirvizamAnakasya sato gantuM, nirvizamAnako nAma parihArakalpasthitaH / atha nAsti sAmarthyaM tataH parihAratapo nikSipya gokulAdiSu pratibandhamakurvan gacchati / tatra yaduktaM- 'jaNaM jaNaM disA sAhammiyA taNaM taNaM disaM uvalittae' iti tadvyAkhyAnamAha-mIsapaMtheNa mizreNa sAdharmikA sAdharmika yuktena pathA gantavyam / asyaiva vyAkhyAnamAha-samaNuNesu ityAdisa parihArikaH samanojJeSu saMbhogikeSu bhikSAM kRtvA manojJeSu saMbhogikeSu vasati / atra catvAro bhaGgAstadyathA manojJeSu bhikSAMkRtvA manojJeSu vasati eSa prathamo bhaGgaH sAkSAdupAttaH / etasyAsaMbhave sAMbhogikeSu bhikSAM kRtvA asAMbhogikeSu vasati 2 / etasyApyabhAve tRtIyaH asAMbhogikeSubhikSAM kRtvA sAMbhogikeSuvasati 3 / etasyApyasaMbhave caturthaH asAMbhogikeSu bhikSAM kRtvA asAMbhogikeSu vasati / evamete saMvijJa sAMbhogikeSu catvAro bhaGgA uktAH / evaM saMvignA saMvijJa sAMbhogikAdiSu draSTavyAstathA cAha [bhA. 697 ] emevaya saMvigge asaMvigge ceva ettha saMjogA / pacchAkar3a sAbhiggaha sAvagasaMvigga pakkhIya / / vR- yathA saMvijJa sAMbhogikAsAMbhogikeSu caturbhaGgayA bhikSAvasataya uktA, evameva anenaivaprakAreNa saMvigne'saMvigne vA sAMbhogike bhikSAvasativicAre saMtogA vaktavyAH / evameva asaMvignAH sAMbhogikAH pazcAtkRtasamigrahanirabhigrahazrAvakeSu teSAmapyasaMbhave / saMvijJapAkSikAsaMbijJapAkSika zrAvakeSu pratyekaM catvAraH saMyogAH kartavyAH / sarvatra ca pUrvapUrvacaturbhaGgI caturthabhaGga uttarottara caturbhaGgayAM prathamo bhaGgaH / tadyathA-saMvignAsaMvibhogikeSu bhikSAM kRtvA saMvijJAsaMbhogikeSu vasati 1 / etasya bhaGgasyAbhAve saMvignAsaMbhogikeSu bhikSAM kRtvA asaMvijJAsAMbhogikeSu vasati 2 / asaMvijJAsAMbhogikeSu bhikSAM kRtvA saMvijJAsAMbhogikeSuvasati 3 / asyAsaMbhave asaMvijJAsAMbhogikeSu bhikSAM kRtvA asaMvignAsAMbhogikeSu Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 vasati 4 / tadevaM saMvijJAsAMbhogika caturbhaGgI bhAvitA / / sAmpratamasaMvignA sAMbhogikapazcAtkRta sAbhigrahacaturbhaGgI bhAvyate, asaMvijJA sAMbhogikeSu bhikSAM kRtvA asaMvijJA sAMbhogikeSu vasati / eSa pUrvacaturbhaGgayAJcaturtho bhaGgaH / etasyAbhAve asaMvignA sAMbhogikeSu bhikSAM kRtvA pazcAtkRtasAbhigrahazrAvakeSu vasati 2 / pazcAt kRtavrataparyAyo yaiste pazcAt kRtA muktavrataparyAyAH purANA ityarthaH / etasyApi bhaGgasyAbhAve pazcAtkRtasAbhigrahazrAvakeSu bhikSAM kRtvA asaMvijJA sAMbhogikeSu vasati 3 / etadabhAve pazcAtkRtasAbhigrahazrAvakeSu bhikSAM kRtvA pazcAtkRtasAbhigrahazrAvakeSu vasati 4 / idAnIM pazcAtkRtasAbhigrahanirabhigrahazrAvakacaturbhaGgI bhAvyatepazcAtkRtasAbhigrahazrAvakeSu bhikSAM kRtvA pazcAtkRtasAbhigraha zrAvakeSu vasati 1 / eSa pUrvacatubhaGgAzcaturthobhaGgaH / etasyAbhAve pazcAtkRtasAbhigrahazrAvakeSu bhikSAM kRtvA pazcAtkRtaniribhigrahazrAvakeSu vasati 2 / etasyAbhAve pazcAtkRtanirabhigrahazrAvakeSu bhikSAM kRtvA pazcAtkRtasAbhigrahazrAvakeSu vasati 3 / etadabhAve pazcAtkRtanirabhigrahazrAvakeSu bhikSAM kRtvA pazcAtkRtanirabhigrahazrAvakeSu vasati 4 / / samprati pazcAtkRtanirabhigrahasaMvignapAkSikazrAvakeSu caturbhadgIbhAvanA pazcAtkRtanirabhigrahazrAvakeSu bhikSAM kRtvA pazcAtkRtanirabhigrahazrAvakeSu vasati / eSa prAktanacaturbhaGganyAzraturthabhaGgaH 1 / etasyAbhAve pazcAtkRtanirabhigrahazrAvakeSu bhikSAM kRtvA saMvijJapAkSika zrAvakeSu vasati 2 / etasyAsaMbhave saMvijJapAkSikeSu zrAvakeSu bhikSAM kRtvA pazcAtkRtanirabhigrahazrAvakeSu vasati 3 / etasyApyasaMbhave saMvignapAkSikazrAvakeSu bhikSAM kRtvA saMvignapAkSika zrAvakeSu vasati 4 / idAnIM saMvijJapAkSikAsaMvijJapAkSika zrAvaka caturbhaGgI bhAvyate saMvijJapAkSika zrAvakeSu bhikSAM kRtvAM saMvijJapAkSikazrAvakeSu vasati 1 / eSa pUrvacaturbhaGgayAzcaturthobhaGgaH / etasyAbhAve saMvijJapAkSikeSu bhikSAM kRtvA asaMvijJapAkSikazrAvakeSu vasati 2 / etasyAbhAve saMvijJapAkSika zrAvakeSu bhikSAM kRtvA saMvijJapAkSikazrAvakeSu vasati 3 / asyApyasaMbhave saMvijJapAkSika zrAvakeSu bhikSAM kRtvA asaMvijJapAkSikazrAvakeSu vasati 4 / sampratiyaduktaM 'no se kappai vihAravattiyaM vatthae' iti tatra vihAraM vyAkhyAnayannAha | [ bhA. 698 ] vyavahAra - chedasUtram - 1-1/20 AhArovahijjhAto, suMdara sejjA vi hoi hu vihAro / kAraNAto uvasejjA ime u te kAraNA hoMti / / vR- AhAraH khalvatra zobhano labhyate / yadi vA upadhiH svAdhyAyo vA tatra sukhena nirvahati / athavA suMdarA zobhanA zayyA vasatirityeSa AhArAdi vihArahetutvAdbhavati vihAraH / tatpratyayaM na kalpate vastuM kAraNataH punastuzabdasya punaH zabdArthatvAt vaset / etena kAraNavittiyaM vatthae iti vyAkhyAnayati / tAni punaH kAraNAnImAni vakSyamANAni bhavanti tAnyevAha [ bhA. 699 ] ubhato gelanne vA vAsa nadI sutta attha pucchA vA / vijjA nimittagahaNaM kareti AgADha pannAvA / / vR- ubhayato dvAbhyAM prakArAbhyAM glAnyaM glAnatvaM bhavet / kimuktaM bhavati ? sa eva pArihAriko gacchan apAntarAle glAno jAtaH, / tato vasedyadivAnyaH ko'pi sAdhurabhavat glAnastaM dRSTvA zrutvA vA tatparicaraNArthaM tiSThet / yadivA varSaM patati nadI vA pUreNa samAgatA, sutta attha pucchA vA iti kecidAcAryAH sUtramarthaM pratipRccheyuH / tataH sUtrArthapratipRcchAdAnanimittaM vaset, vijjeti paravAdino mukhabandhakaraNI Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM:20, [bhA. 699] 239 kasyApi pArthe vidyA samasti, yadi vA mAyUrI nakulI ityAdikAH kasyApi vidyAH santi nimittaM vA'tizAyikasyacit sakAze'sti / tato yAvadvidyAgrahaNaM nimittagrahaNaMvA karoti tAvadAste tathA 'AgADhaM' ti AgADhayogapraviSTAH kecana sAdhavaH teSAmAcArvA yadi vA yastAna nirvAhayati vAcanA padAnAdinA sa vA kAlagatastato yAvattAn vAcayati, tAvadavatiSTate / pANatti IdRzaM kimapi zAstramapAntarAle tena labdhaM yasminnadhIte gADhaprajJAvAn bhavati / tataH prajJo'haM bhUyAsamiti vaset / sa mUlAdArabhya kathaMvrajatItyata Aha[bhA.700] vahamANaavahamANo saMghADageNavA asati ego / asatImUlasahAe annevisahAyaedeti / / vR-parihAratapovahanyadivA'vahanikSiptaparihAratapAH, saMghADagenetti' saMdyATakenasaMghATasAdhunaikena sahavrajet / tathA AcAryeNa glAnAdi prayojana vyApRtatayA tasya saMghATasAdhuH sahAyo na dattastato'satisaMghATakasAdhAvekAkI vrajet / ekAkinazcagacchataH sato'sati mUlasahAye'vidyamAne mUlAdArabhyasaMghATakasAdhave'nye'piyeSAmAcAryANAMmadhyenaM gacchatite'pitasya sahAyAndadati / [bhA.701] mottUNa bhikkhavelaMjANiya kajjAiMpuvvabhaNiyAI / appaDibaddho vaccaikAlaMthAmaMcaAsajja / / vR-muktvA bhikSAvelAM yAni ca kAryANi pUrvabhaNitAni ubhayo gelanne vA ityAdi rUpANi tAni ca muktvA apratibaddhogokulAdiSu pracuragorasasarpirAdilAbhe'pipratibandhamakurvan kAlaM vihArocitaMsthAmaM ca prANamAtmIyaMgamanaviSayamAsAdya vihArakramakAlamaucityenasvazaktyocityena cetyarthovrajet / / [bhA.702] gaMtUNa yaso tattha ya, pubbiM saMgiNhaetato prisN| . saMgiNhittA parisaM kareivAdaMsamaMtenaM / / vR-yasminsthAne prayojanaMtatraso'dhikRtaH parihArakalpasthitonikSiptaparihAratapovAgatvA pUrvameva saMgRhNAti AtmIkaroti pariSadaM, saMgRhya ca pariSadaM paTahena ghoSayati / yasya vAdaM kartuM zaktirasti sa tadabhikAMkSI satvaraMsamAgacchatu / evaM ca ghoSaNAyAM kAritAyAM tena samaMvAdaMkaroti kathamityAha[bhA.703) abaMbhacAri eso kiMnnAhiMti koTha esa uvagaraNAM / vesitthIe parAjito unnivvisaya parUvaNAsamae / / vR-vAdAtpUrvameva nimittamupayujya tasya svarUpamavagacchati, / tatastasminnanAgate idaM brUte-eSa vAdyabrahmaNo'pidoSAnnajAnAti / ataeSo'brahmacArI abrahmapratisevIpaSuvadabrahmaNo'pidoSAnnajAnan kiMkathamanyatjJAsyati,evamuktesabhyAHprekSakAbrUyuH kathamavasitameSo'brahmacArIti? saprAha-gacchata prekSadhvaM yUyaM yatrAsAvavasthitaH tasmin koSTake AzrayavizeSe'dhikaraNaM khaTvAdi amukapradeze saMgopitamastIti / tathA amukAyA vezyayA striyA samameSa amukadivase chUtena ramamANaH parAjitaH tata etasyavastragrahaNakaMgRhItamevamAdibhiH / cilairavagacchata / yathaiSo'brahmacArItitegatAH sarvasaMvaditaMkathitaM rAjJaH, nivvisayaparUvaNAityAdipazcAtvyAkhyAsyate / tadevaM nimittaabhogblvtoytkrtvyNtduktm| sAmpratamatizayavizeSamadhikRtyAha[bhA.704 jopunA atizayanANI sobhaNatI esa bhinnacittotti / koNeNasamaMvAdodachupi na jujjaeesa / / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 vyavahAra - chedasUtram-1-1/20 vR- yaH punaratizayajJAnI avadhijJAnAdikalitaH sa ca bahutaraM tasya duHzIlatvamavagamya sarvamuccainiHzaGkitaMbhaNati / yatheSa bhinnavrataititataH ko'nenasamamaskAMvAdoyaeSa draSTumapina yujyate iti / atha kena samaMyujyate vAdaH? ucyate-AryatvAdiguNopetenatathA coktam ajjeNabhavveNa viyANaeNadhammapattiNeNa alIyabhIruNA | sIlakulAyArasamattieNatenaM samaMvAya samAyarejjA / / AryaAryakarmakArIajugupsitakarmakArItyarthaH tena,bhavyo'nekaguNasaMbhAvanIyaH |vijnyovaadaabhijnyH dharmapratijJodharmakaraNAbhyupagamaparaH, alIkabhIruH satyavAdI |tthaashiilaacaarsmnvitHshiildossrhit iti bhAvaH / kulAcArasamanvitaH kuladoSarahitaH tena samaM vAdaM samAcaret / tata IdRzena samaM vAdastIrthakarairanujJAto nAnyAdazeneti / athasa zUnyavAdI bhavetana darzanI, tataH svazaktibalena yaM yaM hetumuccarati sa sa pratyuccAryAMsiddhatvaviruddhatvAnakAntikatvadoSairdUSayitavyaH / pratijJAdikamapi dUSayitavyam / atha kadAcittenAsmadIya eva siddhAnto jagRhe yathA dvau jIvAjIvalakSaNau rAzI jagatItimamapratijJeti atra pUrvagAthA khaMDasyAvakAzaH parAjito'nivisayaM parUvaNAsamae iti tena pArihArikena trIn rAzIn prasthApayitvA vAde parAjetavyaH / etacca nidarzanamAtraM, anyathApi siddhAntottIrNamuccairbhASitvAparAjetavyaH / parAjitazcasayadibhavetrAjJAca nirviSayaAdiSTastataH pazcAt sakalaparSatsamakSaM svasamaye svasamayaviSayA prarUpaNA kartavyA kathamityAha[bhA.705] paribhUyamati eyassaeyaduttaMna esnnesmto| samaeNa viniggahiegajjaivasabhovva parisAe / / vR-yaduktaMmayAtrayorAzayojIvo'jIvo nojIvaityAdinaeSo'smAkaMsamayaH; kintvetasyavAdino matiM paribhavitumetaduktaM yadi punaH svasamayena paro vinigRhItaH syAttatastasminvini gRhIte vRSabha iva prativRSabhaM nirjitya SarSadi parSanmadhye garjati, garjanavizeSataH svasamayaprarUpaNAMkurute / tadevamakriyAvAdItigatam / samprati jIva iti dvAravyAkhyAnArthamAha[bhA.706] anumAneuMrAyaMsaNayaga giNhamANavijjAdI / pacchAkaDe carittejahA tahAnevasuddhou / / vR-yadirAjAbrUtemayAsahavAdo dIyatAmiti, tadA rAjAnamanumAnayetanukulavacasApratibodhayet yathArAjA pRthivIpatistvacchatracchAyAzritAHprajAH sarvecadarzaninastataHkathaM rAjJAsaha vivAdaH / atrArthe cedamuktaMpaThet kiM tadityAha[bhA.707] atthavatiNA nivatiNA pakkhavatA balavayA pyNddennN| guruNAnIeNatavassiNA yasaha vajjaevAdaM / / vR- arthapatinA dhanapatinA nRpatinA rAjJA pakSavatA nRpavargIyapakSasamanvitena tathA balavatA vidyAmantracUrNAdivalopetena pracaNDena tIvraroSeNa tathAguruNA vidyAdAyinA dharmapradAyinAcatathA nIcena nIcajAtIyena tathA tapasvinA vikRSTatapaH kAriNAcasaha varjayetvAdamiti, / evamanumAnito'piyadA natiSThatitadAye rAjJaHsajJAtikAHsamAnajJAtikAH svajanAityarthaHtairanumAnayet / tairapipratibodhyamAno yadina tiSThati, tadA vidyAdinA gRhyate vidyAdinAvazyaM kuryAt / AdizabdAt mantreNa cUrNayogairvAvazyaM kuryAditiparigrahaH / vidyAdinApyagRhyamANecAritrecAritraviSayepazcAtkRto bhUyAtsvaliGgaparityajya Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM : 20, [bhA. 706] | . 241 gRhaliGgaM ca gRhItvA tathA kartavyaM yathA naiva sa rAjA bhavati / etadapisa kurvANaH zuddha eva pravacanarakSArthaM tasya pravRtteH yathA ca sa rAjA utpATanIyastathA tadviSayaM matkoTakocchedicANakyaprayuktanandasaktacaurasamUlaghAtinaladAmakuvindadRSTAntamupadarzayati / / [bhA.708] naMdebhoiya khannA arakkhiyaghaDaNa gerunldaame| muIga gehaDahaNA ThavaNAbhattesukattasirA / / vR-nandecANakyenotpATitecandraguptecarAjyesaMsthApitenandasatkAyebhojikAstecANakyena 'khannA' iti dezIpadametat, sarvAtmanA lUSitAstataste ajIvantazcandraguptArakSakaiH saha ghaTanaM kRtavantaH / kRtvA ca kSAtrakhananAdinA nagaramupadravanti / ye'pyanye ArakSikAH sthApyante tAnapi te samvalayitvA tathaiva nagaropadravaM kurute / tatazcANakyena cintayitvA gerukaveSeNa 'muIga' ti dezIpadaM matkoTakavAcakaM matkoTakageha dahane pravRttaM naladAmanAmAnaM kuviMdaM daSTA tasminnArakSakapadasya sthApanA kRtA tena ca nandasatkabhojikAnAMsamastAnAmapisaputrANAM bhakte-bhaktapradAna velAyAM zirAMsilUnAni / eSagAthA saMkSepArthobhAvArthaH kathAnakAdavaseyaM / taccedam-naMdainicchUDherajje pariThThAvitecaMdraguttenaMdassajebhoiyAte cANakkeNaM lUsiyA / tAhe te ajIvamANA caMdraguttArakhiehiM samaM saMvalitA khatta khananAdIhiM nagaraM uvaddadhati, jevi anne ArakkhiyA ThavijaMtitevisaMvalaMtitAhe cANakkeNa ciMtiyaM,kolabhijAcoragraho jonasaMvalijjAjoyasamalecore uppADeitAhecANakoparivAyagavesaMkAUNanagarabAhiriyAe hiNddti| hiMDamANeNa diTTho naladAmakuvindo taMtuvAya sAlAdvito tassi velAe naladAma koliyassa putto ramamANo makkoDa eNakhaito roiMto piussagasallINo kahiyaM makkoDaeNaahaM khavito. naladAmena bhaNito daMsehiM jatthogAse khadito si, daMsito so uyAso tato tena naladAmeNa jebilAto niggayA diTThA makkoDayA te mAriyA / tato bilaMkhaNittAje vilassaMto aMDayAdiTTA tesataNANi pakkhivittA palIvittA aMDyAvi daDDA cANakkeNasopucchito kiM kAraNaMkhaNettA aMto vilassa palIviyaM? naladAmobhaNati-ee aMDayA niSphannA khAissaMti / tato cANakkeNa ciMtiyaM / esa coragAho kato saMtosamattho muiMgaparidAhavvacorA ucchedaiuM / tatosocoraggAhoThavito tAhekeinaMdapakkhiyAcorA naladAmaMutisubahuMcorabhAgaM dAhAmI mA skheha / naladAmeNa bhaNiyaM-evaM houti imaMca bhaNiyaM / annevi evamupalabheha te savve pattejAvettAmamasakAsamANehiMtehiMtahattikayaMsavvesamANiyAnaladAmeNaannayA tena naladAmeNatesiMcorANaMvipulaM bhattaM sajjiyaM / jAhe savve, saputtA AgayA, / tAhe savvesiM saputtANaM sirANi chinnANi; / tadevaM yathA cANikyena nanda utpATito yathA naladAmnA matkoTakAzcorAzca samUlA uccheditAstathA pravacanapradviSTaM rAjAnaM samUlamutpATayet / tatra utpATayati, ya ca tasya sAhAyyaM kurvate, yeca taTasthitA anumodante, te sarvezuddhAHpravacanopaghAtarakSaNepravRttatvAt / na kevalaMzuddhamAtraMkintvacirAnmokSagamanaMtathAcAtradRSTAntaH pravacanopaghAtarakSako viSNukumAra iti / [bhA.709] samatItaMmiu kajje pare vayaM taMsi egaduvihaMvA / saMvAsona nisiddho tena paraMccheyaparihAro / / vR-samatItepunaH kAryeyadiparovadati,ekarAtraMdvirAtraMvAsaMvAsaH kriyatAmitievaM parevadati ekarAtraM dvirAtraM trirAtraM vAsaMvAso naniSiddhaH / tathA saMvAse'pi na kimapi prAyazcittamiti bhAvaH / tato 2116 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram - 1-1 /20 dvirAtrAtrirAtrAdvA paraM yadi vasati, tatastasya prAyazcittaM cchedaH parihAro vA; yadi punaH sUtrArtha pratipRcchAdAnAdilakSaNaM kAraNaM bhavet, tarhi tataH paramapi vaset yAvatprayojanaparisamAptistathA cAhasuttattha pADipucchaM, kareMti sAhUu tassamIvaMmi / AgADhaMbhiva joge, tesiM guruhojja kAlagato / / [bhA. 710 ] vR- sUtrArthapratipRcchAM kurvanti tasya samIpe sAdhavaH yadivA AgADhe yoge vyavasthitAnAM teSAM sAdhUnAM gururapalakSaNametat, yo vA vAcanApradAnena teSAM nistArakobhavati so'pi kAlagataH tataH sa tAn sUtrArthapradAnAdinA nirvAhayati / tato yAvatsUtrArtha pratipRcchA yAvacca teSAmAgADha yogAnAM parisamAptistAvadavatiSThate / tataH paraM tu neti / atha sUtre sesaMtarA cchede vA parihAre vA ityuktaM tatra parihArAcchedo garIyAn / prathamaM ca laghu vaktavyaM, pazcAt guru / tataH sesaMtarAparihAre vA cchede vA iti vaktavye kimarthaM prathamata chedagrahaNaM ata Aha-- [bhA. 711] 242 baMdhAnulomayAe ukkamakaraNaM tu hoti suttassa / AgADhaMmiya kajje dappeNavi te bhavecchedo || vR- evaM rUpo hi pATho lalitapadavinyAsatasto bandhAnulomatayA, tathA agADhe prayojane samupasthite yadi kathamapi darpeNa sa na gacchati tasmin darpeNa sthite ccheda eva prAyazcittaM tasya bhavatinaparihAratapa iti etadarthaM ca sUtrasyApyutkramakaraNamiti / tatra yadi pradviSTaM rAjAnaMnasamUlamutpATayitumIzaH tarhi sa labdhikaH samastaM saGgha nistArayet / atha nasamastaM saGgha nistArayitumISTet, tata imAn paJca nistArayet / tAnevAha[ bhA. 712] Ayarie abhisee bhikkhu khuDDe taheva there ya / gahaNaM tesiMiNamo saMjogagamaM ca vocchAmi / / vR- AcAryo gacchAdhipatiH, abhiSekaH sUtrArthatadubhayopetaH AcAryapadasthApanArhaH, bhikSuH pratItaH, kSullako bAlaH sthaviro vRddhaH / eteSAM paJcAnAmapi grahaNamidaM vakSyamANaM saMyogagamana. saMyogato gamaH prakAro yasya tattathA vakSyAmi, pratijJAtameva nirvAhayati [ bhA. 713] taruNoM niphanne parivAre laddhijutte taheva abbhAse / abhiseyaMmi ya cauro sesANaM paMca ceva gamA / / bR-yadizaktirasti tataH paJcApi AcAryAdIna yugapannistArayet / athana zaktistataH sthavirajarvAn caturastatrApyazaktau kSullakasthaviravarjAntrIn tatrApyasAmarthye AcAryamekaM / so'pyekaH sthaviro yadi vartate aparastaruNastarhi taryosthavirataruNayormadhye taruNo nistAraNIyaH / dvayostaruNayorataruNayorvA madhye niSpannaH samyaka sUtrArthakuzalaH, dvayoraniSpannayorvA saparivAraH, dvayoH saparivArayoraparivArayorvA madhyelabdhiyuktaH dvayorlabdhiyuktayora labdhiyuktayorvA abhyAse samIpe sthitaH / atra sampradAyaH / dvayorabhyAse sthitayoryo naMSTumazaktaH sa nistAraNIyaH / ete paJcagamA AcArye bhavanti, abhiSekastu niyamAnniSpanna eva bhavati / anyathA tatvata AcAryapadasthApanAyogyatvAnupapatteH tatastasminnabhiSeke niSpannA niSpannagamAbhAvAt zeSAstu catvAro gamAstadyathA - sthavirataruNagormadhye taruNAH, dvayostaruNayorataruNayorvA saparivAraH dvayoH saparivArayoraparivArayorvA labdhiyuktaH dvayorlabdhiyuktayoralabdhiyuktayorvAbhyAse sthitaH; iti zeSANAM bhikSukSullakasthavirANAM paJceva gamA bhavanti / te ca yathAnantaramAcArye bhAvitAstathAbhAvanIyAH / tathA caitadeva vyAcikhyAsurgArthAdvayamAha Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 20, [bhA. 714] [ bhA. 714] [bhA. 715] vR- gAthAdvayamapIdaM vyAkhyAtArthaM, navaraM vRSabho'bhiSekaH saparivArazca vRSabhAdInAmAcAryapradattaH pravrajitasvajanavargo vA draSTavyaH / tadevaM sAdhUnAM nistAraNavidhiruktaH / idAnIM sAdhvInAM tamAhapavittinibhiseyapattA bhikkhuNi khuDDA taheva therI ya / ; [ bhA. 716] taruNe bahuparivAresa laddhijutte taheva abbhAse / ete va saharasa gamA nippanno jena so niyamA / / taruNe niSpanne vA bahu parivAre sa laddhi abbhAse / bhikkhu khuDDA therANa hoti ee gamA paMca / / gahaNaM tAsiMiNamo saMjogagamaM tu vocchAmi / / bR- pravartinIsamastasAdhvInAM nAyikA AcAryasthAnIyA, abhiSekA pravartinIpadayogyA, bhikSukI kSullikA sthavirAca pratItA / etAsAMpaJcAnAmapigrahaNamidaM vakSyamANaMsaMyogagamaM / saMyogato'nekaprakAraM vakSyAmi pratijJAtameva nirvAhayati | bhA. 717 taruNI nippannaparivArA saladdhiyA jA ya hoti abbhAse / abhiseyANaM cauro sesANaM paMca ceva gamA / / 243 vR-yadizaktirasti tataH paJcApi pravartinyAdayo yugapannistAraNIyA azaktau catasraH tatrApyazaktau tisrastadabhAve dve pravartinyabhiSeke / tatrApyazaktau pravartinyekA / tatrApiyadyekA pravartinI sthavirA bhavati aparA ca taruNI / tatastaruNI sthavirayormadhye taruNI nistAraNIyA / dvayostaruNyoH sthavirayorvA madhye niSpannA, dvayorniSpannayoraniSpannayorvA madhye saparivArA dvayoH saparivArayora parivArayorvAmadhye labdhiyuktA dvayorlabdhiyuktayoralabdhikayorvA yA bhavatyabhyAse sA nistAraNIyA ete paMca gamAH pravarttinyAM, abhiSekAyAM catvAro gamAH, tasyAniSpannatayA niSpannAniSpannagamAsaMbhavAt zeSANAM bhikSukI kSullikA sthavirANAM paMcagamA bhavaMti teca paMcApi gamAH pravarttinyA iva bhAvanIyAH / tadevaM sAdhUnAM sAdhvInAM ca pratyekaM nistAraNavidhiruktaH sAmpratamubhayeSAM saMyogata Aha [ bhA. 718 ] Ayariya gaNaNi vasabhe, kamasoggahaNaM taheva abhiseyA / sesANa puvyamitthI mIsagakaraNe kamo esa / / vR- yadyasti zaktistato dvAvapi vargoM yugapannistArayet / athAsamarthastata evaM yatanA AcAryapravartinyormadhye prathamata AcAryaM nistArayet / tataH pravartinIM / pravartinIvRSabhayormadhye pravartinIM prazcAt vRSabhaM / vRSabho'bhiSekaH / vRSabhAbhiSekayormadhye pUrvamabhiSekaM pazcAdabhiSekAM / sesANapuvvamitthIti - zeSeSu SaSTI saptamyarthe prAkRtatvAt pUrvaM strI nistAraNIyA anukampyatvAt pazcAtpuruSAstadyathAbhikSubhikSukyormadhye bhikSukI paJcAdibhakSuH / kSullikAkSullikayormadhye prathamataH kSullikA pazcAtkSullakaH / sthavirAsthavirayoH pUrvaM sthavirA pazcAtsthaviraH / atrApi sunipunena bhUtvA alpabahutvacintA kartavyA / kRtvA ca yadbahuguNaM tatsamAcAraNIyam / uktaM ca- "bahuvittharamussaggaM bahutaramuvavAyavittharaM nAuM / jaha jaha saMjama vuDDhI jaha jayasU nijarA jayaha / / " eSa mizrakaraNe yugapatsAdhusAdhvIvarganistAraNakaraNe eSo'nantaroditaH kramaH gataM jIyatti dvAramadhunA piTTanadvAramAha [bhA. 719 ] bhikkhU khuDDaga there abhisege ceva tahaya Ayarie / . gahaNaM tesiMiNamo saMjogagamaM tu vocchAmi / / Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 vyavahAra - chedasUtram - 1-1/20 - bhikSuH kSullakaH sthaviro'bhiSekaH AcAryasteSAmeva krameNa vyavasthitAnAM paJcAnAmapi grahaNamidaM vakSyamANaM saMyogagamaM saMyogato'nekaprakAraM vakSyAmi / pratijJAmeva nirvAhayatitaruNe nippannaparivAre saladdhie jeya hoti abbhAse / abhiseyaMmi cauro sesANaM paMca ceva gamA / / [ bhA. 720] vR- yadi zaktistataH paJcApi yugapannistArayet / tadazaktAvekaikahAnyA yAvadekaM bhikSu so'pi yadekastaruNo'parazca sthaviraH tadA taruNo nistAraNIyaH / dvayostaruNayorataruNayorvA niSpanno dvayorniSpannayoraniSpannayorvAsaparivAraH dvayoH saparivArayoraparivArayoryAsalabdhikaH dvayoH salabdhikayoralabdhikayorvA yo bhavatyabhyAse samIpe sa nistAraNIyaH / ete paJca gamA bhikSau bhavanti abhiSekagamAzcatvAro niSpannatayA tasya niSpannAniSpannagamAbhAvAt / zeSANAM tu kSullakasthavirAcAryANAM ca bhikSoriva paJcaiva gamAH / tatra bhikSukAdikramakaraNe kAraNamAha [bhA. 721] asahaMte paccA taraNaMmi, mAhojja savvapatthAro / khuDDo bhIru nukaMpa aso ghAyassa theroya / / gaNi AyariyAu sahU dehavioeu sAhasavivajjI / eme va bhaMsamivi udinnavedotti nANattaM / / [bhA. 722 ] vR- bhikSavo'hi yadi rAjJA piTTayitumArabhyante tadA te kiJcidagItArthatvenAsahamAnAH prtyaastryeyuH| pratyAstaraNaM nAma saMmukhIbhUya yuddhakaraNaM / tato'sahamAne jAtAvekavacanaM / SaSThayartheca saptamI / asahamAnAnAM pratyAstaraNe pratikUlamabhimukhIbhUyastaratvakaraNe mA sarvaprastAraH samastasaGghopadravo bhuuyaat| kimuktaM bhavati ? mA gADhataraM pradviSTaH san rAjA sarvamapi saGghamupadravet / anena kAraNena piTTanadvAre bhikSuH prathamamupAttaH, tadanantaraM kSullakaH sa hi bAlatvAdbhIruranukampyazca / tataH sa dvitIyasthAne sthApitaH / tadanantaraM sthaviro yataH sthaviratvenAGgapratyaGgAnAM zlathIbhUtatayA ghAtasya piTTanasyAsahaH gaNi AyariyAu sahU ityAdi gaNI gacchAdhipatirAcArya AcAryapadArha etau dvAvapi sahau samartho ghAtasyeti sambadhyate / api ca dehaviyoge'pi dehabhraMze api tuzabdo'pizabdArthe sAdhvasavivarjitau avimRzya pravRttiH sAdhvasaM tadvivarjitau saMmukhIbhUya yuddhapradAnalakSaNasAdhvasarahitAviti bhAvaH / tataH sthavirAnantaraM tau dvAvapi upAttI tatrApyabhiSekAdatizayena saho gacchAdhipatirityabhiSekAnantaraM gaNina upAdAnaM evamevetyAdi bhraMzanasaMyamacyAvanadvAre'pyevameva anenaivaprakAreNa bhikSukAdikramakaraNe kAraNamabhidhAnIyaM, navaraM bhikSudIrNavedo'pi saMbhavatIti nAnAtvaM / kimuktaM bhavati ? yadi bhikSostaruNatayA pracuramohanIyodayatayA utpravAjanamanukUlaM bhavet / tataH sa kSipramutpravrajediti prathamaM bhikSugrahaNaM, tadanantaraM kSullakAdikramakaraNe prayojanaM prAguktamavasAtavyam etacca lAghavAya prastAvAduktaM saMpratyadhikRta eva piTTanadvAre sAdhvInAM nistAraNa vidhimAhaH- bhikkhuNI khuTTItherI, abhisegAya pavattinIceva; karaNaM tAsiM iNamo, saMjogagamaM tu vocchAmi / / bhikSukI kSullikA sthavirA abhiSekApravarttinI ca etAsAmevaM kramopanyAse kAraNa sAdhuviSaye pAguktamevAvasAtavyam / tAsAM paJcAnAmapi karaNaM nistAraNakaraNamidaM vakSyamANaM saMyogagamaM vakSyAmi / pratijJAtameva nirvAhayati bhA. 723] taruNI unipphannA parivAra saladdhiyA ya abbhAse / abhiseyAe cauro sesANaM paMca ceva gamA / / Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM:20, [bhA. 723] 245 vR- asyAH sAdhugatagAthAyA iva vyAkhyA / samprati dvayorapi sAdhusAdhvIvargayoH saMyogena nistAraNavidhimAha[bhA.724] paMtAvaNamIsANaMdoNhaMvagANaM hoikrnnNtu| puvvaMtusaMjaINaMpacchA puna saMjayANabhave / / vR-paMtAvaNaM nAma piTTanaM / tatra mizrayoIyorapi vargayoH sAdhusAdhvIrUpayoH karaNaM nistAraNakaraNaM bhavati |puurvNsNytiinaaNpshcaatpunrbhvtisNytaanaaN / tadyathA-bhikSubhikSukyoH pUrvaMbhikSukI pshcaabhikssuH| evaM kSullakakSullikayoH pUrvaM kSullikA sthavirAsthavirayoH sthavirA / abhiSekAbhiSekayorabhiSekA / AcAryapravartinyoH pravartinI pazcAdAcAryaH / gataMpiTTanadvAramadhunA saMyamacyAvanadvAramAha[bhA.725] bhikkhU khuDDethere abhiseyAyariya saMjame paDuppanne / karaNe tesiMiNamo saMjogagamaMtuvocchAmi / / vR-bhikSukSullakaH sthaviroabhiSeka AcAryaH / kathaMbhUta? ekaikaityAha-saMyame pratyutpanno vartamAnaH teSAM bhikSuprabhRtInAM paJcAnAM nistAraNakaraNamidaM vakSyamANaMsaMyogagamaMsaMyogato'nekaprakAraM vakSyAmi / yathApratijJAtameva karoti[bhA.726 taruNe nipphapannarivAresaladdhieje yahoti abbhAse / abhiseyaMmi yacauro saMsANaM paMcacevagamA / / vR-asyA vyAkhyA prAgvat / sampratiyaduktaM udinnavedo ttinANattamiti' tadvyAciravyAsurAha[bhA.727] apariNatosojamhA annabhAvaM vaejjato puvvaM / apariNAmo ahavAna nijai kiMcikAhIi / / vR-sa bhikSuryasmAdapariNato pariNAmatvAccAnyaMbhAvamutpravAjanAbhiprAya lakSaNaM vrajet / tataH sa satvaramevotpravrAjate / anyacca athavA na jJAyate so'pariNAmaH san kiMcIti kimapi saMmukhIbhUya yuddhaM kariSyati / yenasakalasyApisaGghasyopadravo bhavet / tata etaddoSabhayAtpUrvaM bhikSunistAraNIya iti pUrvaM tasyopAdAnaM, zeSANAM tu kramopanyAse prayojanaM piTTanadvAravadavaseyamiti / atraiva sAdhvIradhikRtya nistAraNavidhimAha[bhA.728] bhikkhuNikhuDDI therI abhisegapavittini saMjame paDuppanA / karaNaMtAsiMiNamo saMjogagamaMtuvocchAmi / / [bhA.729] taruNI nipphantraparivArA saladdhiyAjAya hoiabbhAse / abhiseyAe caurosesANaMpaMcacevagamA / / vR-idaMgAthAdvayamapiprAgvat / sampratibaddhe labhate itidvAravyAkhyAnArthamAha[bhA.730] khur3e therebhikkhuabhiseyAyariyabhattapAnaMtu / karaNaMtesiMiNamo saMjogagamaMtuvocchAmi / / vR- kSullakaH, sthaviro, bhikSurabhiSeka AcAryasteSAM paJcAnAmapyevaM kramavyavasthitAnAM rAjJA niruddhaM bhaktapAnamadhikRtya karaNaM nistArakaraNaM saMyogagama saMyogato'nekaprakAraM vakSyAmi / yathA pratijJAtameva karoti[bhA.731] taruNe nipphannaparivAresaladdhIejeya hoiabbhAse / Jain Education international Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 vyavahAra - chedasUtram - 1-1/20 abhiseyaMmi yacauro sesANaM paMca ceva gamA / / vR- zaktau satyAM paJcApiyugapannistArayet / zaktyabhAve ekaikahAnyA yAvat pUrvaM kSullakaM nistArayet, so'pi yadaikastaruNo'paro'taruNaH / taruNI nAma prathamakumAratve vartamAna itaro'taruNastayo staruNonistAraNIyaH taruNayorataruNayorvAniSpannaH, bAlasya sUtrArtha niSpannatA vajrasvAmina iva bhAvanIyA / dvayorniSpannayorvAsaparivAraH dvayoH saparivArayoraparivArayorvA salabdhikaH / dvayoH salabdhikayoralabdhikayorvA yo bhavatyabhyAse sa nistAryaH / ete paJcagamAH kSullakasya / abhiSeke catvAraH niSpannatayA tasya niSpannAniSpannagamAbhAvAt zeSANAM sthavirabhikSvAcAryANAM paJca gamAH / / samprati sAdhvIradhikRtya nistAraNamAha [bhA. 732] [bhA. 733] vR- idaM gAthAdvayaM sAdhugatagAthAdvayamiva vyAkhyAtavyam / / adhunA kSullakAdikramakaraNe prayojanamAha[ bhA. 734] anukaMpA janagarihA tikkhakhuho hoi khuDato paDhamaM / ii bhattapAnarohe dullabhabhattevi emeva / / vR- kSullakasya yadA prathamato bhaktapAnaviSaye nistAraNaM kriyate tadA tasyAnukampA kRtA bhavati, / yadi punastasya prathamaM nistAro na kriyate / kintvAcAryAdInAM tadA janagarhA yathAdhigatAn muNDAn yadvAlaM bubhukSAkrAntaM muktvA AtmAnaM ciMtitavantaiti / apica bAlatvAdeva sa tIkSNakSuttvAcca stokakAlenApi bhaktapAnanirodhena klamamupayAti, tena kAraNena kSullakaH prathamaM nistAryate tadantaraM sthaviraH / so'pihi bAlatavU stokakAlenApibhaktapAnanirodhena klAmyati / kevalaM kSullakApekSayA manAk saha iti tadanantaraM tasyopAdAnaM sthavirAdapi bhikSuzcirakAla saha iti tadanantaraM tasyopAdAnaM / tato'pyabhiSekaH samarthastasmAdAcArya iti tadanantaraM tasyopAdAnaM sthavirAdapi bhikSuNopAttAviti iti prathama bhaktapAnanirodhakSullakAdikramakaraNe prayojanaM gataM baMdhalabhaMtamalabhaMta iti dvAram / adhunA durlabhabhaktadvAramAha- dullabhabhattevi emeva evameva anenaiva prakAreNa durbhikSatvena durlabhabhakte nistAraNavidhirvaktavyaH / tadyathA [ bhA. 735] [bhA. 736] [bhA. 737] [bhA. 738 ] vR- kSullakAdikramakaraNaprayojanamapi tathaiva vaktavyam / khuDDiyA therI bhikSuNI abhiseyapavitti bhattapAnaM tu / karaNaM tAsiMiNamo saMjogagamaM tu vocchAmi / / taruNI niSpanna parivArA laddhiyA jAya hoi abbhAse / abhiseyAe cauro sesANaM paMca ceva gamA / / khaDDe dherai bhikkhU abhiseyAyariya dullabhaM bhattaM / karaNaM tesiMiNamo saMjogagamaM tu vocchAmi / / taruNe nippanna parivAre saladdhie jeya hoi abbhAse / abhiseyaMmi yacauro sesANaM paMca ceva gamA / / khuDDiyatherI bhikkhuNi, abhiseyapaviti dullabhaM bhattaM / karaNaM tAsiMiNamo saMjogagamaM tu vocchAmi / / taruNI nippanna parivArA, saladdhiyA jA ya hoi abbhAse / .abhiseyAe cauro sesANaM paMca ceva gamA / / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 uddezakaH 1, mUlaM:20, [bhA. 738] gataMdurlabhabhaktadvAraMbhaktaparijJAdvAraM glAnadvAraMca yugapadAha[bhA.739] pariNAya gilANassayadoNhavi kayarassa hotikAyavvaM / asatIegilANassayadoNha vi saMtepariNAe / / vR- parijJAteti padaikadeze padasamudAyopacArAt bhaktaparijJAzabdaH pratyAkhyAnavAcItvAttasya ca paranipAtaHprAkRtatvAtsukhAdidarzanAdvApratyAkhyAtabhaktasyaslAnasyacasaMbhavedvayormadhyekatarasyabhavati kartavyam ? / ucyate-zaktau satyAM dvayorapi karttavyam / atha na zakto dvayorapi kartuM tato glAnasya kartavyam, tasya jIvitasApekSatvAt / zaktau satyAM dvayorapi vaiyAvRtye kriyamANe sati parijJAte bhakte pratyAkhyAtabhaktasyetyarthaH / vizeSataraM kartavyamiti vAkyazeSaH atha zaktAvasatyAM glAnasya kartavyamityuktam kiMkAraNamata Aha[bhA.740] sAvekkho ugilANo niravekkho jIviyaMmi upariNI / iidoNhavikAyavve ukkamakaraNekareasahU / / vR-glAno jIvite jIvane sApekSaH, parijJI bhaktaparijJAnavAn jIvite nirapekSastato'vazyaM glAno jIvayitavya iti, dvayorapi kartavye'saho'satyAM ut krameNa bhaktaparijJAvantamullaMdhya glAnasya karaNaM karaNIyaM vaiyAvRtyaM kuryAt / yaduktaM zaktau satyAM dvayorapi kartavye pratyAkhyAtabhaktasya vizeSataH kartavyamiti / tatrakAraNamAha[bhA.741] vasahejohe yatahA nijAmagavirahie jhaapoe| pAvati vimAsamevaMbhattapariNAesaMmUDho / / vR-yathAvRSabhobalIvardaH susArathirahitaH, yathAvAyodhAHsusvAmivirahitAstathA niryAmakavirahitaH potaH prApnoti vinAzamevaM bhaktaparijJAyAM samyak niryAmakAbhAvataH saMmUDhaH san samAdhilakSaNaprANavinAzamApnoti / tatra prathamaM vRSabhadRSTAntaMbhAvayati[bhA.742] nAmeNa vigoeNavipalAyaMto visaavitosNto| 'avibhIrU viniyattaivasaho apphAliopahuNA / / vR- yathA vRSabhaH prathamaM sArathirahitaH san prativRSabheNa yuddhe parAjito vipalAyate na yuddhAbhimukhI bhavati / vipalAyamAnazcakathamapiprabhuNAsArathinAdRSTaHsannAmnAgotreNacazApitaHzabditaAkArita ityarthaH / tathA prasAdapurassaramAsphAlitazca skandhAdipradezeSu hastena tata evaM protsAhitasatvaH san, apisaMbhAvane / bhIrurapi vipalAyamAno'pi punarapi prati vRSabheNa saha yuddhadAnAya pratinivartate / evaM kRta pratyAkhyAno'pi samyag niryAmakAbhAvato jAtamandapariNAmo'pi niryAmakena protsAhitaH san pratinivartate / saparISahacamUmabhibhavitumitibhAvitovRSabhadRSTAntaH / sampratiyodhadRSTAntabhAvanAmAha.. [bhA.743] apphAliyA jaharaNejohAbhaMjaMtiparabalANIyaM / ___ gIyajutou pariNI taha jiNai parIsahAnIyaM / / vR-prabhuNA nAmnA gotreNa guNaprazaMsane ca AsphAlitA A samantAt sphAraM prApitA yathA yodhAH subhaTA raNe saMgrAme parabalAnIkaM pareSAM vairiNAM balaM tacca tat anIkaM ca parabalAnIkaM bhajanti / tathA parijJI bhaktaparijJAvAn gItayutasamyag niryAmakopeto jayati abhibhavati pariSahAnIkamiti / uktA yodhadRSTAntabhAvanA |smprti potadRSTAntabhAvanAprAha Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 vyavahAra - chedasUtram - 1-1 / 20 [ bhA. 744 ] suNiUNanijjhAmagavirahiyassa poyassa jaha bhave nAso / gIyatthavirahiyassa u taheva nAso pariNissa / / vR- sunipuNaH samyag jalamArgakuzalaH tena niryAmakena virahitasya potasya yathA bhavati vinAzastathaiva gItArthavirahitasya parijJinaH kRtabhaktapratyAkhyAnasya bhavati vinAzaH pratyAkhyAnaphalasya sugatilAbhasyAbhAvAt / bhA. 745 ] niuNamatinijjAmagapoto jaha icchiyaM vae bhUmiM / gIyatthenuveto tahaya parinI lahai siddhiM / / bR- yathA potaH pravahaNaM nipunamatiniryAmakaH karNadhAro yasya sa tatA IpsitAM bhUmiM vrajati / evaM gItArthenopeto yuktaH san parijJI labhate siddhiM mokSamiti uktA potadRSTAntabhAvanA / atha kiM tasya vizeSataraM karaNIyamityata Aha[ bhA. 746 ] uvvattaNAya pAnaga dhIravaNA ceva dhammakahaNAya / aMto bahinIharaNaM tammiya kAle namokkAro / / vR- tasya kRtabhaktapratmayAkhyAnasya svayamudvartanaM kartumazaknuvata udvartanA kartavyA / tasyAM ca kriyamANAyAM mahAn AzvAso bhavati samAdhiM ca paramAM labhate, tataH sAdhayati paramamuttamArthaM, tathA tRSApIDitasya sataH pAnakaMpAnaM samarpaNIyaM / dhIrakhaNAcevatti duHkhena paritApyamAnasya dhIrApanA kartavyA / yathA dhIrobhava dhIro bhava ahaM tavaitat duHkhaM vizrAmaNAdinA apaneSyAmi apica puNyabhAgin ! sahasvaivat duHkhaM samyagata eva tatsahanAnantaramacirAtsarvaduHkhaprahINo bhaviSyasi ityAdi / tathA dharmakathAnApUrvapUrvaparamaduHkhakArimunicaritarUpA kathayitavyA / tathA madhye dharmamasahamAnasya bahirnirharaNaM bahirnayanaM bahirvAtAdikamasahamAnasya antarnirharaNaM tathA tasmin kAle maraNasamaye namaskAro dAtavyaH / gataM parijJAdvAraM glAnadvAraM ca / samprati saMyamAtItadvAraM vAdidvAraM cAhajovviya bhaMsijyaMte gamatosoceva bhaMsiyANaMpi / [bhA. 747 ] heThA akariyavAdI bhaNito iNamo kiriyavAdI / / vR ya eva cAritrAdbhrazyamAne saMyamapratyutpannadvAre gamaka uktaH sa eva bhraMzitAnAmutpravrajitAnAmapi dhriyamANAnAM veditavyaH na punaH kiJcidapi nAnAtvaM / gataM saMyamAtItadvAramadhunA vAdidvAramAhaakiriyavAdI ityAdi ya eva prAkparavAdini gama uktaH sa evAtrApi draSTavyaH / kevalaM so'kriyAvAdI bhaNito / ayaM tu kriyAvAdIti vizeSaH / yatra sthAne vAdo dAtavyaH tatra gatasya yatkartavyaM tathA cAhavAde je samAhI vijAgaraNaM ca vAdipaDivakkho / [ bhA. 748 ] sUttaM na sarai vikkheveNaM nivvisamANo tahiM gacche / / vR - vAde vAdaviSaye yena tasya samAdhirupajAyate tatsarvaM kriyate, tadyathA-yadibhaNati vAkpATavakAri brAmyAdyauSadhaM dIyatAmiti taddIyate zarIrajADyApahAri tadupadiSTaM vaidyaupadiSTaM vA kiJcidvastu yadi vA dugdhAdivikRti praNItabhaktaM athavA dezasnAnaM sarvasnAnaM vastrAdivibhUSA vA vidyAgrahaNaM ca / 'vAdipaDivakkho' tti vidyAgrahaNaM vA vAdipratipakSaH vAdividyA pratipakSabhUtaM kAryate / kimuktaM bhavati ? yAH prativAdI vidyA jAnAti tAsAM pratipanthinyo yA anyA vidyA yathA- 'morInaulivirAlI' ityAdi tAsAM grahaNaM kAryate / kasmAdetatsarvaM kriyate iti ceducyate guNadarzanAttathAhi brAhmayA Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 20, [bhA. 748 ] 249 dyauSadhopayogato vAkpATavaM, zarIrajADyApahAryauSadhAbhyavahArataH zarIralaghutA, dugdhapraNItAhArA'bhyavahArato medhAviziSTaM ca dhAraNAvalaM, sarpiH sanmizrabhojana bhuktita urjA ghRtena pATavamiti vacanAt dezataH sarvato vA snAnena vastrAdibhUSAyAM ca tejasvitA pratipakSavidyAgrahaNato mahAnmAnasiko'vaSTambhaH / etatsarvaM vAdavelAyAmupayogi / tathA cAha [ bhA. 749 ] vAyApuggalalahuyA mehAujjAya dhAraNAbalaMca / tejassiyA sattaM, vAyAya iyaMmi saMgAme / / bR- vAg vyaktAkSarA, pudgalalaghutA zarIrapudgalAnAM jADyApagamaH, meghA apUrvApUrvaUhaNohAtmako jJAnavizeSaH / UrjA balaM prabhUtatarabhASaNe'pi pravardhamAnasvabalaH AntaraM utsAhavizeSa ityarthaH / dhAraNAbalaM prativAdinaH zabdatadarthAvadhAraNaM balaM, tejasvitA prativAdikSobhApAdikA zarIrasya sphUrtimatI dIpyamAnatA, satvaM prANavyaparopaNasamarthavidyAprayoge'pyacalitastanmAnopamardahetuvaSTambhaH / etatsarvaM vAGmaye saMgrAme upayujyate / mU. (21) parihArakappaThite bhikkhU vahiyA therANaM veyAvaDiyAgacchejjA / therAya se no sarejA kappai se nivvisamANassa egarAiyAe paDimAe" 0 vR- atranosarejjA itivizeSaH, zeSaM samastamapipUrvavat / no sarejjA ityasyAyamarthaH eSa parihAratapo vahan taSThitIti sthavirA AcAryA na smareyuH / kasmAnna smareyuriti cet ? ucyate-vyAkSepAt / tathA cAhana sarai ityAdi pUrvagAthAzcArdhaM vidyAnAM nimittAnAM pratyuttarANAM ca kathanato bahuvidhasandezakathanato vA AcAryo na smarati / tatastasminna smaraNe sati nirvizamAnaka eva gacchet / gatvA ca yatra gantavyaM tatra yatkaroti tadAha[ bhA. 750 ] tattha gatoviya saMto purisaM thAmaM ca nAuto ThavaNaM / sAhINamasAhINe gurummi ThavaNA asahaNeu / / vR- gato'pi ca sanpuruSaM prativAdilakSaNaM pracaNDaM vA sthAmaprANamAtmanI jJAtvA tadanantaraM yadi samarthamAtmAnaM saMbhAvyAditadAna nikSipati, athAzaktiH saMbhAvyate tataH sthApanAnikSepaNaM parihAratapasaH karttavyam / kimuktaM bhavati ? durjayaH khalu prativAdI na yathAkathaJcana jetuM zakyate ahaM ca kSAmatayA bahuvidhamuttaraM dAtumazakto matimohovA tadAnIM mama kSAmasvA bhavet iti yadi saMbhAvayati, tarhi nikSipati, / atha kathaM sa nikSipatItyata Aha-sAhINetyAdi svAdhIne sanniTTaMte, asvAdhine asannihite gurAva sahasya sthApanA parihAratapaso nikSepaNaM bhavati / iyamatra bhAvanA-yadyAcAryaH sanniTThito bhavati tataH sa eva taM nikSepayati / atha nAsti sannihitaH tato na zaktaH kSAmatvena parivAdinaM jetumityAlambanataH svayaM nikSipati / atra para Aha-'"nanu yadi svayaM nikSipati tataH sa AtmacchaMdasA nikSipan yadi udghAtitaM vahati tato anudghAtitaM prApnoti / athAnudghAtitaM tataH parataraM sthAnamApnoti' iti / sUrirAha[ bhA. 751] kAma appacchaMdo nikkhiyamANo u dosavaM hoi / taM puna jujjai asaDhe tIriyakajje puna vahejjA / / vR- kAmazabdo makaradhvaje avadhRtau ca / ihAvadhRte kAmamavadhRte kAmamavadhRtametat AtmacchaMdasA nikSipan doSavAn bhavati paraM niSkAraNe, yadi punarazaThaH san evaM cintayatina zaktaH kSAmatayA paravAdinaM jetumidAnIM tIritaH kAryaH samAptakAryaH / punarbhUyo vaheyamiti tatastasmin nikSepaNaM yujyate eva aduSTameva Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 vyavahAra - chedasUtram-1-1/21 puSTAlambanatvAt / / mU. (22) parihArakappaThie bhikkhubahiyA thegaNaM veyAvaDiyAeM gacchejA therAya se sarijA vA no sarijA vA nokappaitti ||se nivvisamANassa0 vR- etadapi sUtraM tathaiva, navarametAvAn vizeSaH / therAya se sarijA vA no sarijA no kappai se nivvisamANasseti / asthAyamarthaH-sthavirA se tasya parihArakalpaM smareyuryadi vA vyAkSepAnna smareyuH / vAzabdAdubhAvapi na smareyAtAM tathApi yadi nirvizamAnako gacchati tataH se tasya nirvizamAnakasya ekaratrikyA pratimayA ekarAtrikeNa vA sAbhigraheNa kacidapi pratibandhamantareNa gacchata ityAdi / tathA cAha saramANejo ugamo assaramANevi hoiemeva / emeva mIsagammivi desaMsavvaM ca AsajjA / / vR- iha trINi sUtrANi, tadyathA-prathamaM smaraNasUtraM, dvitIyamasmaraNasUtraM, tRtIyaM mizrakasUtraM smaraNAsmaraNasUtramityarthaH / tatra ya eva gamaH smaraNe smaraNasUtre uktaH emeva anenaiva prakAreNa prathamasUtraprakAreNetyarthaH / asmaraNeasmaraNasUtrebhavatigamaH / evameva anenaivaprakAreNa mizrakasUtre'pi tatra sUtratraye'pivahanaM nikSepaNaM jhoSo vA dezaM sarvaM vA AsAdya pratItya draSTavyaH / tatra dvayorapi vismaraNaM sUcitaM / tatrakAraNamAha- . bhA.753] vijAnimitta uttara kahaNeappAhaNAya khiyaao| atisaMbhama turiya viNiggayANa doNhaMpi vissariyaM / / vR-vidyAnAMpratividyApratipakSabhUtAnAM nimittAnAmanekaprakArANAmuttarANAMprativAdiviSayANAMyathA yadisavAdIevaMbrUyAttatobhavAnitthaMvadedityevamAdirUpANAMkathanetathA appAhaNAyasaMdezakAH bahukA kathitAH / tata AcAryasyAtisaMbhrameNa itarasyApicAtisaMbhramAdeva tvaritavinirgatasya dvayorapi vismRtaM, yathA parihArataponikSepaNIyamiti / tatra yadiAcAryAH smareyuH savA smArayatitadA nikSipya gacchati / athadvayorapi vismRtaMparihArataponikSepaNIyamiti / athadvayorapivismRtaMtadA nirvizamAnakaevayAti / yadAtupUrvaMsa smRtavAnna pazcAttadA kA vArtetyata Aha[bhA.754] puvvaMsosariUNasaMpatthie vijamAdi kajjehiM / jassa puno vissariyaM nivvisamANe tahiMpivae / / vR- pUrvaM sa parihArikaH smRtvA parihAratapo nikSipya mayA gantavyamiti vicitya saMprasthite samprasthAnakAlevidyAdikAryairvidyAgrahaNAdikAvairvyAkulIbhUtatayAyasyapUnarvismRtaMyo vismRtaMgatavAn tatrApi pUrvaM smaraNe pazcAda smaraNe nirvizamAno vrajet / samprati yaduktaMdezaM vA sarvaM vA AsAdyeti tadvayAkhyAnayati[bhA.755] desaMvA vivahejA desaMca Thaveja ahavajhosijjA / savvaMvA vivahejA savvaM Thavija savvaM va jhosijjA / / vR-triSvapisUtreSuparasparasamuccayArthAH / tathA triSvapisUtreSudezaMvA vAhayedapi, dezavAsthApayedapi, athavA dezaMjhoSayedapi,-sarvaM vAhayedapi sarvaM vA sthApayedapi sarvaM vA jhoSayedapi / atra vAzabdAddezaM vetyAdyapekSayA vikalpArthAH / apizabdAH pUrvavat / atha kathaM dezasya vahanAdi ? ucyate parihAratapaH For Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 uddezakaH 1, mUlaM: 22, [bhA. 755] prAyaH sarvaM vyUDhaMstokaM tiSThati / atrAntareca gamanakAryamadhikRtaMsamutpannaMtataH AcAryairuktam[bhA.756] nikkhivana nikkhivAmI pathicciya desameva vojjhAmi / asahU puna nikkhivae jhosaMtimeeja tavasesaM / / vR-nikSipamuJca adhikRtaM parihAratapaH / yataidaMgamanakAryamidAnI samutpannaM, tatrasamarthaH san prAha na nikSipAmi muJcAmi yadenaM dezaM pathyeva mArga eva vokSyAmi na pathi klamaM gamiSyAmi zaktatvAt, asaho'samarthaHsan punanUnamahaMgamiSyAmItivicintayantaM dezaM nikSipati, |athvaasetsy yadavazeSaM stokamavyUDhamavatiSThati tattasya saMprasthitasya vAcAryAH prasAdabuddhayA samastaM jhoSayaMti muJcanti / yathA mahati prayojane tvaM saMprasthito vartase iti muktaM prasAdatastavaitat tapaH zeSamiti ! / tadevaM dezasya vahananikSepaNa jhoSAbhAvitAH / sampratisarvasya tAnbhAvayati[bhA.757) emevayasavvaMpivadUraddhANamitaMbhave niyamA / ___ emeva savvadese vAhaNajhosA paDiniyatte / / vR- evameva anenaiva prakAreNa sarvamapi bAhyaM nikSepaNIyaM jhoSaNIyaM ca bhAvanIyaM, navaraM tadbhavati bAhyAdikaM niyamAtdUrAdhvani / tathAhi-kasyApiparihAratapo dattaMvoDhuMcasa pravRttaH / atrAntarecagamana prayojanamupajAtaM,tataAcAryAbruvate- 'bhadrasamutpannamidaMgamanaprayojanaMtasmAnnikSipaparihAratapa' iti / samarthaHsanprAha-'bhagavangacchannapisamartho'haM voDhuMadhvanodUratvAccamArge eva samastaMvokSyAmi / tathA hi-sarvajaghanyaM parihAratapo mAsikaM, tadApanno'sau, gantavyaM cAnandapurAt mathurAyAM / tatastattapo mArga eva samAptimupayAtIti / asamarthaH punarnikSipati yadi vA mahatprayojanamupasthitaM garIyAMzcAdhvA etasya caprayojanasyAyamevaguNagarIyastvAtkartA / tataH samyakpravacanabhakto'yaM paramaduSkarakArItiviciMtya sUrayaH sarvamapitasyaprasAdatomuJcati / evaMsarvasya vahananikSepajhoSAemavetyAdi, evameva anenaivaprakAreNa pratinivRtteH pratyAgatasya dezasya sarvasya vA vAhanAjhoSau veditavyau / tadyathA-yadi gacchatA dezo nikSiptastataH sadezaHpratyAgatenohyate |athsmstNttH sarvamiti / yadivA ahoduSkaramidaMkAryamanena kRtamitiparituSTAH sUrayo nikSiptaMdezaMsarvaMvA muJcati / evaM pratyAgatasya dezasarvavAhanajhoSau / atha kathaM dezasya vA prasAdato jhoSakaraNaM, nakhalu prasAdataH pApamupayAtItitata Aha[bhA.758] veyAvaccakaraNaM hotianugghAtie viugghAyaM / sesANaanugghAyA appacchaMdovavetANaM / / vR- yathA anudghAtite parihAratapasi prApte vaiyAvRtyakarANAM saGghAdivaiyAvRtyapravRttAnAmudghAtiparihAratapobhavati |daanyogyvaiyaavRtyaalmbnentessaamvlmbittvaat / evaM kadAcitdezakAlAdyapekSayA dezasya sarvasya vA jhoSo'pi kriyate / tathA tIrthakarAnujJApravRtteH; / tathA coktam-titthagarehiM bhaNiyaM veyAvaccakarANAM jhoso bhavati, anudghAtitaM ugghAiyaM kajai iti zeSANAM vaiyAvRtyAlambanarahitAnAmudghAtite prApte'nudghAtitameva dIyate / tathAye vaiyAvRtyAlambanarahitA AtmacchaMdasA nikSipanto yadi udghAtitaM vahanta AsIran / tadAnudghAtitaM dIyate atha anudAtitaM nikSiptavantastata uparitanaM teSAM praayshcittmiti| mU. (23) je bhikkhU gaNAo avakamma ekallavihArapaDima.uvasaMpaJjitANaM viharittae puno AloejA puno paDikkamejApuno cheyaparihArassauvaTThAvejjA / / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 vyavahAra - chedasUtram - 1-1 / 24 mU. (24) evaM gaNAvaccheie / / mU. (25) evaM Ayariya uvajjhAe / / vR-sUtraM 'bhikkhUyagaNAto avakkama' ityAdi / athAsya sUtrasya pUrvasUtreNa saha kaH sambandhastata Aha[bhA. 759] nigamanaM tu ahiMkayaM, amuvattativAtavAdhikArAo / taM punavi tinna gamanaM, imaM tu suttaM ubhayahA vi / / vR- anantarasUtre pArihArikanirgamanamadhikRtamuktamihApi tadeva nirgamanamucyate / athavA anantarasUtre tapaso'dhikAro'nuvartate / ihApi sa eva tapo'dhikAraH / tatpunaranantarasUtraM nirgamanamabhihitaM ca vitIrnnamanujJAtamidaMtu sUtraM nirgamanamubhayathApi vitIrNamavatIrNaMca bhASate / anena sambandhenAyAtasyAsya sUtrasya vyAkhyA-bhikSuH prAguktazabdArthazca punararthAt vAkyabhede sa ca vAkyabhedaH supratItaH, pUrvasUtravAkyAdvitIrNagamanAbhidhAyino'sya sUtravAkyasya vitIrNAvitIrNagamanAbhidhAyitayA kathaMcidbhinnatvAt, gaNAdgacchAdavakramya vinirgatyaekAki vihArapratimAmekAkivihArayogyAM mAsikyAdikI pratimAmupasampadya viharet / sa ca gaNasya smarati, saMbhAvyate caitat / tathA hi yaH sUtrArthatadubhayairavyakto yazcAvidhinA pratimAM ca pratipadyet sa niyamAdbhaGgamupaiti iti / tataH sagaNaM smaran icchet dvitIyamapi vAraM, ekaM vAraM pUrvamapi pravrajyApratipattikAlamAzritavAn / idAnIM dvitIyaM vAramata uktaM dvitIyamapi vAraM, tamevAtmIyapUrvamuktaguNavratamupasampadya vihartuM, imaM ca gaNamupasaMpadya punastamekAkivihArapratimAbhaGgamAlocayet / gurusamIpe Alocya punaH punarakAraNatayA tasmAt sthAnAt pratikramet pratikramya ca yadApannaH prAyazcittaM cchedaM parihAraM vA tasya cchedasya parihArasya vA karaNAya punarupatiSThet / iha pratimApratipannena yatraivAkRtyaM samAsevitaM tatraivAha-duSTu kRtaM mayetyAdicintanata stadAlocitaM pratikrAntaM ca gurusamakSaM tu dvitIyavAramiti punaH zabdopapattiH / eSa sUtrasaMkSepArthaH / vistarArthaM tu bhASyakRdAha[ bhA. 760 ] saMtharamANassa vihI, AyAradasAsu vannito puvviM / so ceva ya hoi ihaM tassa vibhAsA imA hoti / / vR- saMstaran nAma sa ucyate yaH sUtroktavidhinA pratimApratipattiyogyatAmupAgataH mAsikyAdInAM ca pratimAnAM madhye yAM pratimAM pratipannastAM samyak paripAlayituM kSamastasya saMstarato vidhisamAcArI AcArapradhAnA dazA AcAradazAstAsu dazAzrutaskandheSvityarthaH / bhikSupratimAdhyayane pUrvaM varNitaH sa eva ihApi asminnapyadhikRtasUtravyAkhyAprastAve paripUrNo bhavati jJAtavyaH, tasya prastAvAyAtatvAt / tathA hi-ekAkivihAripratimAmupasampadya viharedityuktaM, tataH sAkSAdupAttA ekAkivihAripratimeti bhavati, tadvidhiprarUpaNAvasaraH / kevalaMsa sakalabhikSupratimAdhyayanapratipAdya iti tata evAvadhAraNIyaH / iha punastasyaikAkivihAripratimAvidhirvibhASA kartavyA / yathA IdRzasya ekAkivihAre pratimApratipattiH kalpate / anena ca prakAreNa prtipdyte| IdRzazca ekAkivihArapratimAyA ayogya iti sA iyaM vakSyamANA bhavati / tAmevAbhidhitsurAha[bhA. 761] ghara saunisIhapavvaiya sikkhaparikammakaraNa do johA / thirakaraNe lagacchakhamaduga gacchArAmA tato nIti / / vR- parikarmakaraNe dvau dRSTAntau, tadyathA-gRhe'vasthitaH zakunirgRhazakunistathA siMhazcavane vyavasthita Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 25, [bhA. 761] iti gamyate / tathA 'pavvaisikkha 'tti pravrajanaM pravrajitaM pravrajyA ityarthaH / zikSAgrahaNAsevanarUpaM zikSAdvikaM / etedvedvAre vaktavye, etacca zeSadvArANAmarthagrahaNAdInAmupalakSaNamatastAnyapi vaktavyAni / tataH parikarmakaraNaM vaktavyaM, tadanantaraM parikarmitaH parIkSAyAM dvau yodhau dRSTAntatvenopanyasanIyau / tataH sthirIkaraNanimittaM tasyopasargavyAvarNanAyAM sUtrArthakaraNavyavasthitai'kAkSarUpaM kSapakadvikajJAtaM vaktavyam / tata evaM kRtaparikarmA san gacchArAmAtsarvartukapuSpaphalopagArAmarUpAta gacchAdvinirgacchati / eSa dvAragAthA saMkSepArthaH / sAmpratamenAmevavirISuH prathamato gRhazakunidRSTAntaM bhAvayativAsagagayaM tu posati caMcUpUrehiM sauNiyA sAvaM / [ bhA. 762 ] vArei taM uDutaM jAva samatthaM na jAyaM tu / / vR- zakunikA pakSiNI AtmIyaM zAvaM, 'vAsagagayaM' ti prAkRtatvAdAdyAkArasya lopa AvAso mAvAsa evAvAsakastagataM / turevakArArthaH / AvAsagagatamevazAvaM caJcaparaizcaJcabharaNaiH puSNAti puSTIkaroti / yadi kathamApyasaJjAtapakSopa vAlacApalenAvAsAdbahirjigamiSuruDDIyate, tatastamuDDIyamAnaM vArayati pratiSedhayati, / sA caivaM tAvatkaroti yAvatsamartho na jAyate / gAthAyAM tu napuMsakanirdezaH prAkRtatvAt / samarthastu jAtaH sanna pratiSidhyate / tato nirupadravaM svecchayA viharati / bhAvitaH zakuni dRSTAntaH / samprati siMhadRSTAntaM bhAvayati [ bhA. 763] 253 emeva vaNe sIhI sA rakkhai chAvapoyagaM gahane / khIramiu pisiya cavviya, jA khAyai aTTiyAIpi / / vR- evameva zakunikAgatenaiva prakAreNa vane / kiM viziSTe ? ityAha-gahane atizayena guhile sthitA satI siMhI zAvapotakaM zAva evAtilaghutvAt potaH potakaH zAvapotakastaM rakSayati vyAghrAdibhyastathA kSIreNa stanyena mRducarvitapizitena ca tAvadAtmIyaM zAvapotakaM puSNAti yAvadasthInyapi khAdati / mAriya mamAriehiM taM tIrAveti chAvaehiM tu / [ bhA. 764] vaNamahisa hatthivagghANa paccalo jAva so jAto / / vR- vanamahiSAdInAM zAvakairmArirtaramAritairvA tAvattamAtmIyazAvaM tIrayati samarthIkaroti yAvateSAM vanamahiSahastivyAghrANAM svayameva vyApAdane pratyala samartho jAto bhavati / kRtA siMhadRSTAntabhAvanA / / sAmpratamanayoreva nidarzanayorupanayanArthamidamAha [bhA. 765 ] akayaparikammamasahaM duvihA sikkhA akoviyamavattaM / paDivakkheNa uvamimo sauNiga sIhAdichAvehiM / / vR- na kRtAni parikarmANi vakSyamANAni yena sa tathA tamakRtaparikarmANamakRtaparikarmatvAdevAsahamekAkivihArapratimAMpratipattumasamartha, tathA dvividhAyAM zikSAyAM grahaNAsevanarUpAyAmapi kovidamanabhijJaM tathAzrutena vayasA cA prAptayogyatAkaM paDivakkheNaMti ye prAkuzakunipotasiMhazAvakAnAM saMjAtapakSatvAdayo guNA uktAsteSAM pratipakSeNa pratikUlyenAsaMjAtapakSatvAdinA viziSTAH zakunisiMhAdizAvakA AdizabdAt vyAghrAdiparigrahastairupamayAmastathAhi yathA zakunipoto'saMjAtapakSo yadyAvAsAdvinirgatya svacchaMdasA paribhramati, tataH sakAkaDhaMkAdibhirvinAzamAvizati / siMhapotako'pi yadikSIrAhAro guhAto vinirgatya vane svecchayA viharati tataH so'pi vanamahiSavyAghrAdibhirupahanyate / evaM sAdhurapyakRtaparikarmA dvividhazikSAyAmakovidaH zrutena vayasAcA'prAptayogyatAko yadi gacchAdekAkivihArapratimApratipattaye Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 vyavahAra - chedasUtram - 1-1/25 vinirgacchati, tataH sa niyamAdAtmavirAdhanAM saMyamavirAdhanAM ca prApnoti / tadevaM gharasaunisIhatta vyAkhyAtam / samprati pravrajitazikSAdIni dvArANi vaktavyAni tatsaMgrAhikA ceyaM gAthApavvajjAsikkhAvayamatthayaggahaNaMca aniyato vAso / niSpattIya vihAro, sAmAyArI ThitI ceva / / [ bhA. 766 ] vR- asyA vyAkhyAnaM kalpe savistaramuktamatra tulezato'rthamAtramabhidhIyate / prathamatastAvatpravajyA bhavati sA ca dvidhA dharmazravaNato'bhisamAgamatazca / tatra yA AcAryAdibhyo dharmadezanAmAkarNya saMsArAdvirajya pratipadyate sA dharmazravaNataH / yA punarjAtismaraNAdinA sA abhisamAgamataH, pravrajitasya zikSApadaM bhavati / zikSA ca dvidhA grahaNazikSA, AsevanAzikSA ca / tatra grahaNazikSA sUtrAvagAhanalakSaNA / AsevanAzikSA sAmAcAryabhyasanaM / zikSApadamantaraM cArthagrahaNaMbhavati, arthagrahaNakaraNAnantaraM cAniyato vAso nAnAdezaparibhramaNaM kartavyam / tadanantareNa nAnAdezIyazabdAkauzalena nAnAdezIbhASAtmakasya sUtrasya parisphuTarUpArthanirNayakAritvAnupapatteH, tadanantaraM vAcanApradAnAdinA gacchasya niSpatti rniSpAdanaM kartavyam / tadanantaraM vihAro'bhyudyato vihAro jinakalpAdipratipattilakSaNaH karaNIyaH / tasya ca vihArasya yA sAmAcArI sA vaktavyA / tathA sthitirjinakalpAdInAM kSetrakAlAdinAM kSetrakAlAdidvAreSu cintanIyA tatra pravrajyA zikSApadamarthaga AhaNamaniyato vAsaH niSpattivihAraH / sAmAcArIti sapta dvArANi pratimAyAmupayogIni tatrApi pravrajyA zikSApadamarthagrahaNaM ceti trINidvArANi pratipattukAmasya niyamato bhavanti, zeSANAM bhajanA / tathA cAha [bhA. 767] pavvajjA sikkhApayamatthagahaNaM ca sesae bhayaNA / sAmAyArIviseso navaraM vutto u paDimAe / / vR- pravrajyA pravarjanaM, zikSApadaM grahaNaM sevanArUpaM zikSAdvikaM arthagrahaNamarthaparijJAnamityetat trayaM pratimAM pratipitsorniyamena bhavati / zeSake aniyatavAsaniSpattilakSaNadvAradvike bhajanA vikalpanAya AcArya padArhastasya niyamAdidaM dvAradvayamasti, zeSasya tu nAstItyarthaH / vihAraH punaH pratimApratipattilakSaNo'styeva sAmAcAryA api jinakalpikasAmAcArIto vizeSo'sti navaraM sAmAcArIvizeSaH pratimAyAM pratimAgato dazAzrutaskandhe bhikSupratimA dhyayane ukta pratipAditaH iti na punarucyate / / samprati parikarmakaraNaM vaktavyam / tatra para Aha- nanu tatparikarma kiM gaccha eva sthitaH karoti uta gacchAdvinirgatyeti sUrirAha [bhA. 768 ] gaNaharaguNehiM jutto, jati anno gaNaharo gaNe atthi / nIti gaNAta iharA kuNati gaNe ceva parikammaM / / bR- yadi nAma gaNe gacche anyonyagaNadharo gaNadharasamAno gaNadharapadArha ityarthaH / gaNadharaguNairyukto vidyate na ca prayojanenAnyatra gatastarhitaM gaNesthApayitvA gaNAdvinirgacchativinirgatya ca parikarma karoti itarathA tathAvidhAnyagaNadharaguNayuktagaNadharatvArhAbhAve gaNa evaM sthitaH sanparikarma karoti / atra para Aha- nanu tena pUrvaM dvividhAMzikSAM zikSamANenAtmA bhAvita eva tata kimidAnIM bhAratvAbhAvegaNa evasthitaH san bhAvanAbhiH parikarmaNayetyata Aha [ bhA. 769] jai vihuduvihA sikkhA, AillA hoti gacchavAsammi / tahavi ya egavihAre jA joggA tIe bhAveMti / / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 25, [bhA. 769 ] 255 vR- yadyapi dvividhA zikSA AdyAsUtragrahaNasAmAcAryAsevanalakSaNA bhavati gacchvAse tathApi gacchvAse yogyA na punarekAkivihArayogyA tata ekAkivihAre yA yogyA zikSA tadyogyasAmAcAryabhyAsarUpatayA sa AtmAnaM bhAvayati / tadgatasAmAcAryabhyAsazcapaJcabhirbhAvanAbhirbhavati, tatastAbhirvizeSata AtmAnaM parikarmayati / [bhA. 770 ] taveNa satteNa sutteNa egatteNa baleNaya / tulaNA paMcahA vRttA paDimaM paDivajratto / / vR- pratimAM pratipadyamAnasya pratipattukAmasya tulanA karmaNA paJcadhA paJca prakArA proktA / tadyathAtapasA, satvena, sUtreNa, ekatvena balena ca, tatra tapobhAvanApratipAdanArthamAhacaubhatteNajatiuM chaThehiM aTumehiM dasamehiM / bArasacaudasamehiMya / dhIro dhIimaM tulle appA / / [ bhA. 771] vR- prathamatazcaturthena yatate kimuktaM bhavati ? prathamato niyamena trIn vArAn caturthaM karoti / tatra yadi tribhirapi kRte caturthe klAmyati / tatastAvadabhyasyaticaturthaM yAvaccaturthaM kurvana manAgapina klamamupayAti / evaM caturthena yatitvA trIn vArAn SaSThaM karoti, tatrApi yadi vAstrayaM kRte SaSThe klamamupaiti tatazca caturthavat SaSThe'pyabhyAsaM tAvatkaroti yAvattasyApi karaNe glAnirnopapadyate / evaM SaSThairAtmAnaM bhAvayitvA aSTamai rbhAvayati, tadanantaraM dazamaiH / tato dvAdazairupalakSaNametat / tato anena prakAreNa SoDazAdibhizca dhIro dhRtimAn AtmAnaM tulayati / parikarmayati, saca tAvattulayati, yAvatSaNmAsAn sopasarge'pina kSudhAhAniM upagacchati / uktaM ca [ bhA. 772 ] jAvattho porisi mAi tavoutaMti guNaM / kuNaichuhA vijayaThA girinadIsiheNa diTTaMto / / ekvekkaM tAva tavaM kareti jahA tena kIramANeNa / hAnI na hoi jaiyAvi hoja chammAsa uvasaggo / / (bhA. 773 / vR-tatra yaduktaM caturthAdiSu tAvadasyAsaM karoti yAvanna klAbhyati / tatra girinadIsiMhadRSTAntastathAhiyathA siMho girinadIM taranU parataTe cihnaM karoti, yathA amukapradeze vRkSAdyupalakSite mayA gantavyamiti saMcaran tIkSNenodakavegenApahiyate / tataH pratyAvRttyottarati / evaM pramANatastAvatkaraNaM karoti yAvadabhagnaH san sakalAmapi girinadIM zIghraM tarati / evaM sAdhurapi yadi caturthaM SaSThamaSTamAdi vA trIn vArAn kRtvA klAmaM yAti / tatazcaturthAdikaM pratyekaMtAvadabhyasyati yAvanna klAmyatIti tathAcemAmevasiMhadRSTAntayojanAmAha[ bhA. 774 | jaha sIho taha sAhU girinadI sIho tavodhano sAhU / veyAvaccakilaMto abhinnaromo ya AvAse / / vR- yathA sAmAnyena guhAyAM varttamAnaH siMhastathA gacche varttamAnaH sAdhuH yathA ca girinadImuttaran abhyAsakaraNe pravRttaH siMhastathA tapodhanastapaH karaNAbhyAsapravRttaH sAdhuH evaM ca caturtha SaSThASTamAditapaH kurvan AtmavaiyAvRtyakaro jJAtavyaH / kasmAditi ceducyate yasmAtsa tapasA pUrvasaMcitakarmamalaM zodhayannAtmana evopakAre vartate / tataH sa AtmavaiyAvRtyakaraH / evamAtmano vaiyAvRttye aklAntaH san AvAsetti avazyakaraNIyeSu yogeSu bhinnaromA bhavati / romamAtramapi na klamaM yAti / gataM tapo bhAvanAdvAramadhunA satva bhAvanAdvAramAha Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 vyavahAra - chedasUtram-1-1/25 [bhA.775] paDhamAuvassayaMmi biiyAbAhiMtaiyA caukkaMmi / sunnaharammicautthIpaMcamiyAtahamasANaMmi / / vR- prathamA satvabhAvanA upAzraye / kathamiti cet ? upAzrayasyAntarnizi pratimAyAM pratidivasamavatiSThate / sa ca tathA ca tiSThamAno mUSakamArjArAdisparzanadarzanAdi bhayaM tAvajayati yAvattatsparzanAdibhAvepiromodbhedamAtrakaramapi bhayaMnopajAyate / uktaMca bhA.776] chakkassa vakkhaiyassava mUsiyamAdIhiMvA nisicarehiM / - jahanavijAyairomubbheotahavAyasodhIro / / / vR-dvitIyA satvabhAvanA upAzrayasya bahiruparicchanne / tatrAhi pratimA pratipannasya bahutaraMmArjArAdi bhayaMsaMbhavati / tatastajayArthaM dvitIyAsatvabhAvanAtRtIyAsatvabhAvanAcatuSke tatrApiprabhUtataraM trividhaM taskarArakSakazvApadAdibhyobhayaM / caturthIzUnyagRhe, paJcamIzmazAne |ttrhiythottrNsvishessaasvishesstraa trividhAbAdhA / uktaMca- . savisesatarA bAhiMtakkara Arakkhi saavyaadiiyaa| sunnagharamasANesuya savisesatarAbhave tivihA / / etAbhiH paMcabhirapica satvabhAvanAbhistAvadAtmAnaM bhAvayati yAvaddivArAtrau vA devairapi bhImarUpairna cAlayituMzakyate uktaMca devehibhesiyAavidivAyA rAtovabhImarUvehiM / tosattabhAvanAe vahatibharaMnijjhatosagalaM / / gatA satvabhAvanA |smprtisuutrbhaavnaamaah[bhaa.777] ukkttitovttiyaatiNsuttaaiNkreisoyvvaaii| muhattaddhaporisIto dine yakAle ahorate / / vR- so'dhikRto pratimApratipattinimittaM parikarmakArI sAdhuH sarvANyapi sUtrANi utkacitApatkacitAni karoti / kimuktaM bhavati ? uparitanAdArabhyotkareNa'dho'vatarati mUlAdvA samArabhya krameNoparyuparyavagAhate / ekAntaritA lApakagrahaNena sarvaM mUlAdArabhya tAvatparAvartayati yAvatparyantaH / tata uparitanabhAgAdArabhya guNitaM muJcan sarvamaguNitaM tAvatpazcAdanupUrvyA guNayati yAvanmUlamityAdi / nanu pUrvamapi tasya svAbhidhAnamiva sarvamapi zrutaM pUrvAdirUpamatiparicitameva tataH kasmAdevamidAnImabhyasyAti ? ucyate-kAlaparimANAvabodhanimittaM / tathA hi-sa tathA sUtramAcAranAmakanavamapUrvagatatRtIyavastUktaprakAreNa parAvartayati / yathA ucchavAsaparimANaM yathoktarUpamavadhArayati / tata ucchAsaparimANAvadhAraNAt uchAsanizvAsaparimANAvadhAraNaM tasmAtstokasya stokAnmuhartasya muhUrterardhapauruSyAbhyAM pauruSyAH pauruSIbhirdinAnAmupalakSaNametat / rAtriNAM ca dinarAtrINAM ca / vA'horAtrANAmevaM dinarAtribhyAM muhUrtArdhAt pauruSI dinAni ahorAtrAMzca kAle kAlaviSaye jAnAti / uktaMca[bhA.778] jaiviyasevannAdI sanAmamiva pariciyaM suyaM tassa / kAlaparimANaheuMtahAvikhalu tajjayaMkuNati / / [bhA.779] ussAsAto pANUtatoyathovotato viymuhutto| Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 uddezakaH 1, mUlaM : 25, [bhA. 779] muhuttehiM porisI to jANaMti nisAya divasAya / / vR- uktAsUtrabhAvanA |saamprtmektvbhaavnaamaah[bhaa.780] anno dehAto ahaM, nANattaMjassa evamuvaladdhaM / so kiMciAhirikaM na kuNati dehassabhaMgevi / / vR- ahaM dehAdanya ityevamekatvabhAvanayA yasya sAdhoH parikarmaNAM kurvataH zarIrAdAtmani nAnAtvamupalabdhaH sadivyAdiSu upasargavelAyAM dehasya bhaGge'pi vinAze'pina kiJcidapi ahirikkamiti utrAsaM na karoti |gtaa ekatvabhAvanA |smprti balabhAvanAmAha[bhA.781] emevaya dehabalaM abhikkhmaasevnnaaiitNhoi| laMkkhaka malle uvamA, Asakisoreyajoggavie / / vR-evameva anenaiva prakAreNabalabhAvanayApidehastathA bhAvayitavyo, yathA dehasya karaNIyeSu yogeSu balaM na hAnimupagacchati, nanu tapasA kriyamANena niyamatodehabalamapagacchati, tataH kathamucyate balabhAvanayA tathA dehobhAvayitavyo yathA dehabalaM na hAnimupayAtIti satyametat / kintu dehabalaM dhRtibalasUcanArthaM tato'yaM bhAvArtho balabhAvanayA tathA yateta yathA dehApacaye'pi dhRtisamutsAhavatI samutsAhavatitarAsamupajAyate, yathAprabalAmapiparISahacamUmatasopasargAmapilIlayAyodhayati |tthaa coktam kAmaMtusarIrabalaM hAyatitavabhAvanAettassa / dehAvacaevisattIjahahoi dhitItahAjayati / / kasiNA pIrasahacamUjaiuDejAhi sovasaggAvi / duddharapahakaravegA bhayajananI appasattANaM / / dhitidhaNiyabaddhakaccho jo hoianAilo tmvvhito| balabhAvanAedhIro saMpunnamaNoraho hoi / / apica sarvA api bhAvanA dhRtibalapurassarAH / tato vizeSato dhRtibalabhAvanA bhAvayitavyA yathA prabaladivyAdhupasargopanipAte'pisvakArya sAdhayati / nakhaludhRteH kiMcidasAdhyamasti / Ahaca[bhA.782] dhitibalapurassarAto havaMtisavvAvibhAvanAtoya / taMtuna vijaisaddhaMjaMdhiimaMto nasAhei / / vR-taccatapobalaprabhRtikaMtapaHprabhRtInAmAbhIkSNesevanayAbhavati |atropmaadRssttaantolNkhkomllshc na kevalaM laMkhakomallakazca dRSTAntaH / kintvazcakizorazca / kiM viziSTa ityAha-yojJApitaH parikarmita ityarthaH / eSAM ca dRSTAntAnAmiyaM bhAvanA-laGkako'bhyAsaM kurvannabhyAsaprakarSavazato rajAvapi nRtyaM karoti / mallo'pi karaNAni pUrvaM duHkhenAbhyasyan kAlena kRtAbhyAsaH pazcAdayatnena pratimalaM jayati / azvakizoro'pi hastyAdibhyo bhayaM gRhNAnaH duHkhaM tatpArzve prathamataH sthApyamAno'bhyAsaprakarSavazato na manAgapi tadbhayaM karoti / tathA ca sati saMgrAme hastyAdibhizca bhavane 'pi na bhaGgamupayAti / eSA dRSTAntabhAvanA |daantikyojnaatviym / evamabhIkSNAsevanayAtapasAnaklAmyati |sttvaavssttmbhto devAdibhyona vimeti, sUtrataHsUtrArthacintanapramANekAlaMdinarAtrigatAgatarUpaMjAnAti, ekatvabhAvanAto 21117 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 vyavahAra - chedasUtram - 1-1 / 25 yathoktasvarUpo nissaGgo bhavati / balabhAvanAto dhRtyavaSTambhaH prANAtyaye'pi nAtmAnaM muJcati / tadevaM parikarmakaraNaM vyAkhyAtam / sampratiM do johA ityetat vyAkhyAtavyaM / tatraparikarmaNikRta AcAryeNa sa parIkSaNIyaH / kimasau kRtasamyak parikarmA kiM vAneti / tatra dvayoryodha nidarzane ta evAhapajjoyamavaMtIvaikhaMDa kaNNasAhassi malla pAricchA / [ bhA. 783] mahakAla cchgalasuraghaDa tAlapisAe kare maMsaM / / vR- avantIpatiH pradyotaH khaNDakarmo nAmaM mantrI / anyadA rAjJaH pArzve sAhastrikaH sAhasrikayodhI mallaH samAgataH, / tasya khaNDakarNenAmAtyena mahAkAlazmazAne cchAgena surAkuTena ca madiMrAghaTena parIkSA kRtA / tatra tAlapramANaH pizAcastAlapizAcastasya kare haste mAMsaM dattavAn / dvitIyo malla AgataH / so'pi tathaiva parIkSitaH / kevalaM sa tAlapizAcAdbhayamagamat / eSa gAthAsaMkSepArthaH / / bhAvArtha:kathAnakAdavaseyastaccedam, avaMtIjanavae pajjoyassa rannomaMtI khaMDakanno nAma / annayA sahassaMpi jo juddhe jinati so Agato olaggAmiti rAyANaM vinnaveti / rannA bhaNiyaM - ulaggAhi / tato so bhaNatimamavittI jA sahassajohANaM sA dAyavvA / tato khaMDakanno ciMteti / parikkhAmi tAva eyarasa sattaM jaisattamaMtI hoi tato savvaM sAhassajohI / tato khaMDakanneNaM cchgalaosurAghaDato ya dAtuM bhaNito, ajja kaNhacauddasIe rattiM mahAkAle masANe bhakkheyavvaM / tato so mahAkAlaM gaMtuMcchgalayaM uddavittA pauleuM maMsaM khAiuM suraM ca pAumADhatto / navaraM tAlapisAcI AgaMtuM hatthaM pasAreti / mamavi dehitti / tato so sahassajohI abhIto pisAyasya vi deti / appaNAya khAyatiya, snnAya paccaMtiyapurisApaDiyAragA pesiyA te jahAvittaM pasittA rannI khaMDakannassayaM kaheMti / saccaM sahassajohI esotti vittIdinnA, / annovi AgaMtu vinnavetti / ulaggAmitti sovi taheva parikkhiumADhatto / tAlapisAto Agato bhIto, naTTIparicAragehiM khaMDakannassa ya jahAvittaM kahiyaM / na dinnA sahassa johavittI / evamAcAryo'pi kimayaM kRtasamyak parikarmA kiMvA neti tapaHprabhRtibhiH taM parIkSeta kathamiti cedata Aha 1 [ bhA. 784 ] na kilammati dIheNavi taveNa na vitAsito vi bIheti / channe viTTito velaM sAhati puTTho avitahaMtu / / purapaccha saMthuehiM na sajja diTThirAgamAIhiM / diTTI suhavaNNehiya abbhatthabalaM samUhaMti / / [bhA. 785 ] vR- AcAryastapaHkArApaNAdinA prakAreNa taM samyak parIkSate / tadyathA dIrgheNApi tapasA na klAmyati tadA sa tapaH parikarmito jJAtavyaH / yadA tu navitrAsito mArjAraprabhRtizvApadAdibhirna bibheti / tadA sattvaparikarmitaH / yadA tu meghacchanne nabhasi vasati madhye vA sthitaH kiyadgataM divasasya kiyadvA gataM rAtreH kiyadvA zeSamiti divasasya rAtrervA velAM pRSTaH sannavitathaM sAdhayati kathayati, tadA jJAtavyaH sa sUtrabhAvanA parikarmitaH, tathA pUrva saMstutA mAtApitrAdayaH pazcAtsaMstutA bhAryA zvazrUzvazurAdayaH teSu pUrvasaMstutapazcAt saMstuteSu vandanArthamupagateSu gAthAyAM tRtIyA saptamyarthe prAkRtatvAt / dRSTirAgAdibhirna snigdhadRSTayAdibhiH / AdizabdAt mukhavikAzAdiparigrahaH na sajjate na saGgamupajAti, tadA sa ekatvabhAvanA parikarmito veditavyaH / etadeva vyAcaSTe - dRSTimukhavarNAbhyAM snigdhayA dRSTyA avalokanena sphArikRtakAntimukhavarNakaraNena ca / upalakSaNametat saMbhASaNAdinA ca tasyAdhyAtmabalamekAkitva bhAvanAbalaM samUhaMti paribhAvayanti sUrayaH / balabhAvanAmAha 7 - Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 25, [bhAM. 786 ] [bhA. 786 ] 259 ubhayato kisI kisadehI daDhokisoyA vi dohivi daDho ya / bIyacaramApasatthA dhitidehaM samappiyA bhaMgA / / vR- balacintAyAM caturbhaGgI / tadyathA-ubhayato dhRti dehAbhyAM kRzaH / kimuktaM bhavati ? zarIreNa kRzI dhRtyA ca dRDhaH eSa dvitIyaH / dRDho kisoyAvitti zarIreNa ddaDho dhRtyAkRzaH, eSa tRtIyaH / dvAbhyAmapi ca zarIreNa dhRtyA ca dRDhaH / eSa caturthaH / atra dvitIyacaturthabhaGgau dhRtidehasamAzritau / dhRtidehavipayA~ prazastAvekAkivihArapratimAyogyau / dvitIyasya dRDhadhRtyAzrayatvAt / caramasya dRDhadhRtidehAzrayatvAt / ete ca ekAki vihArapratipattaye kRtaparikarmANaH svayamevAtmAnaM tulitamatulitaM vA prAyo jAnanti / jJAtvA ca pratimApratipattaye AcAryAn vijJapayanti / tathA cAha-- [ bhA. 787 ] suttatthajhariyasArA sutenakAlaM tu suThu nAUNaM / pariciya parikammeNa ya suThu tuleUNa appANaM / / to vinaveti dhIrA Ayarie egaviharaNamatI u / pariyAgasuyasarIre kayakaraNA tivvasaddhAgA / / [ bhA. 788 ] vR- sUtrArthayorjharaNena kSaraNena sArAH zobhanAH sUtrArthajharaNasArA sUtreNa sUtraparikarmaNAtaH kAlaM divasarAtrigatamabhracchannagaganAdAvapi suSThujJAtvA paricitena svabhyastena parikarmaNA tapaH prabhRti parikarmaNA suSThu AtmAnaM tulayitvA dhIrA mahAsattvA ekAkiviharaNamatikA ekAkivihArAbhiprAyAH paryAye gRhasthaparyAye pravrajyAparyAye ca zrute pUrvagate zarIre ca kRtakaraNAH kRtAbhyAsAstIvra zraddhAkAH pravarddhamAnazraddhAkAH tatastulanAnantaramAcAryAn vijJapayanti, atrayo'nAcAryaH sa AcAryaM vijJapayati / yathA-'bhagavan kRtaparikarmAhamicchAmi yuSmAbhiranujJAta ekAkivihArapratimAM pratipattumiti, yaH punarAcAryaH sa svagacchAya kathayati / yathA parikarmito'hamataH pratipadye ekAkivihArapratimAmiti yaduktaMpariyAra suya sarIre iti tadvayAkhyAnArthamAha 1 [bhA. 789 ] gUNa tIsa vIsA, koDI AyAravatthu dasamaM ca / saMghayaNaM puna AdillagANa tinhaM tu annayaraM vR- dvividhaH paryAyo-gRhi paryAyo vrataparyAyazca / tatra yo janmata Arabhya paryAyaH saH gRhiparyAyaH / sa ca jaghanyata ekonatriMzadvarSANi kathamiti ceducyate-idaM garbhASTamavarSaM pravrajito viMzativarSaparyAyasya ca dRSTivAda uhiSTaH, ekenavarSeNa yogaH samAptaH / sarvamIlanena jAtAnyekonatriMzadvarSANi, vrataparyAyapravrajyApratipatteH Arabhya sa ca jaghanyato viMzativarSANi tAvat pramANaparyAyasyaiva dRssttivaadoddeshbhaavaat| utkarSato janmato paryAyo vrataparyAyo vA dezonApUrvakoTI etacca pUrvakoTyAyuSke veditavyaM nAnyasya / uktaM ca [bhA. 790] paDimA paDivanassa u mihipariyAto jahanauguNatIsA / jatipariyAto vIsA doNhavi ukkosadesUNA / / vR- zrutaM jaghanyato navamasya pUrvasya tRtIyamAcAranAmakaM vastu yAvattatra kAlajJAnasyAbhidhAnAt, utkarSato yAvaddazamaM pUrvaM, ca zadvasyAnuktArtha saMsUcanAddezonamiti draSTavyam / tathA coktamAyAravatthutaiyaM jahannagaM hoi navamapuvvassa / tahiyaM kAlannANaM dasa ukkosANi bhinnANi / / Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 vyavahAra - chedasUtram-1-1/25 __saMhananaM punarAdimAnAM trayANAM saMhananAnAM anyatamadyadA tenApRSTaM pratipadye'hamiti tadA sa sthirIkaraNanimittamiti vaktavyaH / [bhA.791) jaivi sitIoveo Ayapare dukkaraMkhuveragaM / ApucchaNeNusajjaNapaDivajaNagaccha samavAyaM / / vR- yadyapyasi bhavasi tvaM tayA parikarmaNayA upeto yuktaH tathApyAtmapare AtmaparaviSayeSu AtmasamutthepuparasamutthiteSuubhayasamuttheSucetyarthaH / parISaheSvitigamyateduSkaMra vairAgyaM rAganigrahaNamupalakSaNametadveSanigrahaNaMcetitato bhUya ApRcchanA kriyate / kiM tvayA kRtA samyakaparikarmaNA kiMvA neti evamApRcchanAyAM kRtAyAM yadi samyak parikRtakarmA jJAto bhavati tatastasya visarjanamanujJA tasya kriyate / anujJAtazcagacchasamavAyakRtvAprazasteSudravyakSetrakAlabhAvepupratipAdanaMpratimAyAHpratipatti karoti / eSa gAthAsaMkSepArthaH |saamprtmenaamev vivarISuH pUvArdhaM tAvadvayAkhyAnayati[bhA.792] parikammito vi vuccai kimuya aparikammamaMdaparikammA / Ayaparobhayadosesu, hoidukkhaMkhuveraNaM / / vR- parikarmito'pi suSTu kRtaparikarmApi ucyate ApRcchayate iti tAtparyArthaH yathA tvayA kRtA satparikarmaNA kiMvAna kRteti, kimutaakRtaparikamindaparikarmAvAtesutarAmApracchanIyAitibhAvaH / kasyAdevamApracchanA kriyate iticetataAha-yata AtmaparobhayadoSeSuAtmaparobhayasamuttheSuparISaheSu samutthiteSuduHkhaMkhubhavativairAgyaM rAgopazamalakSaNamupalakSaNametatdveSopazamovAtatomAbhUt pratipattI cakazcidvayAghAtaityApRcchanA kiyate |athketeaatmprobhysmutthaaH parIpahAititAnpratipAdayati[bhA.793) paDhamabiyAdalAbheroge paNAdigAya AyAe / sI uNahAdI upare nisIhiyAdI uubhae vi / / vR- prathamaH parISahaH kSudditIyaH pipAsA / Adi zabdAdratyaratyAdi parISahaparigrahaH / tathA lAbho lAbhaparISahaH, rogorogaparIpahaH prajJAdikAHprajJAdayaH parISahAHAdizabdAdajJAnAdiparigrahaH / eteAtmani AtmasamutthAH parISahAH / tathAzItoSNAdayaH sItoSNadaMzamazakAdiparISahA pare paraviSayAH parasamutthA ityarthaH |nssedhikyaadyH nepedhikIcaryAdayaH punaH parISahA ubhayasmin ubhayasamutthAH / sampratijharaNelagacchagativyAkhyAnArthamupakramate[bhA.794] ee samuppannesu, dukkhaM veraggabhAvanA kAuM / puvvaM abhAvitokhalusa hoielagacchou / / vR- yaH khalu pUrvamabhAvito yathoktaparikarmaNayA aparikarmito bhavati / yathA zaikSa eDakAkSastasya eteSu AtmaparobhayasamuttheSu parISaheSu duHkhaM mahatkaSTaM vairAgyabhAvanArAganigrahabhAvanAupalakSaNametat / dveSanigrahabhAvanAzcakartunazakyante / evaMrAgadveSanigrahabhAvanA kartumitibhAvaH / yastusamyakkRtaparikarmA bhavati |s karotyayatnena vairAgyabhAvanAM yathAkSapakastathA cAha[bhA.795 parikammaNAekhavago seha balAmoDie vitahaThAti / pAbhAtiya uvasaggekayaMmi pAreiso seho / / [bhA.796] pArehitaMpibhaMte devaya acchI caveDapADaNayA / kAussaggA kaMpana elagassapaesanivvattI / / Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1. mUlaM : 25. [bhA. 796 ] 261 vR- parikarmaNAyAmudAharamaM kSapakaH / balA moTikAyAM zrutAparyAptatvena parikarmaNAyAmeva pratipattAvAharaNaM zaikSakaH / so'pi zaikSakastathA kSapaka iva tiSThati / kAyotsargeNAvatiSThate, tato devatayA prAbhAtike upasarge kRte sa zaikSakaH pArayati pArayitvA ca kSapakaM brute / tathA bhadanta ! tvamapi pAya jAtaM prabhAtamiti / tato devatayA capeTApradAnena tasyA'kSNoH pAtanamakAri, tadanantaraM zaikSakAMnukampayA devatArAdhanArthaM kAyotsargaH kRtastena devatAyA AkampanamAvarjanamabhUttataH sadyo mAritasya eDakasya sa pradezayorakSNosastatra nivRtti niSpattiH kRtAH / eSa gAthAdvayasaMkSepArthaH bhAvanArthaH kathAnakAdavaseyastaccedam- ego khavago egallavihArapaDimmae parikammaM karei, / so paDimaMThito suttatyANi jharati / anno khavago appasuto AyariyaM vinnaveti, ahaMpi parikammaM karemi / AyarieNaM bhaNiyaM, tumaM sueNaM apajjato na pAuggosi, vArijamANo asuNittA tassa jamalato taheva paDimaM Thito devayA ciMteti esa ANAbhaMge vaTTattiti / aDDharatte pabhAyaM daMseti / taM daTTu iyaro tadaNukaMpaNaDA devayAe AkaMpananimittaM dhaNiuM kAussaggeNa Thito, / tato sA devayA AgatA bhaNati / khamagA saMdisaha kiM karomi, khamageNa bhaNiyaM, kIsa te seho dukkhAvito dehi se acchINi tAhe tIe devayAe bhaNiyaM acchINi appadesI bhUyANi khavago bhaNati kahavi karehi, tAhe sajjomAriyassa elagassa sappaesANi sehakhamagassa lAiyANi / sAmpratametasya nidarzanIpanayamAha [ bhA. 797 ] = bhAviyamabhAviyANaM guNAguNaNAiyattito therA / vitaraMti bhAviyANaM, davvAdisubheyapaDivattI / / vR- bhAvitAnAM kRtakarmaNAM guNA yathA kSapakasya abhAvitAnAmakRtaparikarmaNAnAmaguNA yathA zaikSakakSapakasya iti / evaM bhAvitAnAM guNAguNajJAH sthavirA AcAryAstata ApRcchAnantaraMyAnbhAvitAn samyagjAnanti teSAM bhAvitAnAM pratimApratipattiM vitaranti samanujAnanti / etena ApucchaNA visajjaNa ityetadavyAkhyAtamadhunA paDivajaNa ityetadvyAkhyAnArthamAha- davvAdisubheyapaDivatti dravyAdau dravyakSetrakAlabhAveSu zubheSu prazasteSu pratimAyAH pratipattirbhavati / kathamityAha [bhA. 798 ] niravasagganimittaM uvasaggaM vaMdiUNa Ayarie / AvassiyaM tu kAuM niravekkho vaccae bhayavaM / / vR- pUrvasamastamapi svagacchamAgatya yathArhaM kSamayitvA tadanantaramAcAryeNa sakalasvagacchasamanvitena sakalasaGghasamanvitena vA saha nirupasarganimittamupasargAbhAvena sakalamapi pratimAnuSThAnaM nirvahatvityetannimittaM kAyotsargaM karoti / tadyathA-niruvasaggavattiAe saddhAe mehAe ityAdi kAyotsargAnantaraM ca sUtroktavidhinA pratimAM pratipadya AcAryAnvaMdate, vanditvA ca AvazyakI kRtvA sabhANDamAtropakaraNaH siMhaivaguphAto nirapekSaM pUrvApekSAvarihito bhagavAn vrajati / AcAryAzca sakalasaGghasamanvitAH pRSTato'nuvrajanti te ca tAvadgacchanti yAvadgAmasya nagarasya vA AghATastato nirIkSamANAstAvadAsate yAvad dRSTipathAtIto bhavati tataH sarve vinivartante / samprati vakSyamANavaktavyatA saMsUcanAya dvAragAthAmAha[bhA. 799 ] pariciyakAlAmaMtaNa khAmaNa tava saMjame ya saMghayaNA / bhattovahi nikkheve AvaNo lAbhagamane ya / / vR- paricitazrutaH sanyAvantaM kAlaM parikarma karoti, tasya tAvatkAlo vaktavyaH / tathA svagaNAmantraNaM Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 vyavahAra - chedasUtram-1- 1/25 vaktavyam / tathA kSAmaNa tapaH saMyamaH saMhananaM tathA bhaktamalepakRdAdi upadhiryAvatsaMkhyAko jaghanyata utkarSatazcatAvatsaMkhyAko vaktavyaH / tathA nikSepaupadhernakartavyovasateranyatragacchateti vAcyam / tathA manasApi yatprAyazcittamApanno bhavati tatratattaddAtavyam / tathA sacittAcittalAbho yathAkartavyastathA bhaNanIyaH / tathAgamanaMvihArastadyasyAM pauruSyAMkartavyaM / tathAkathayitavyam |ess dvAragAthAsaMkSepArthaH / sAmpratamenAmeva vyAcikhyAsuH prathamataH paricitakAladvAramAha[bhA.800] pariciyasuoumaggasiramAdijA jeTha kuNatiparikammaM / esocciya so kAlo, punareigaNaMuvagaMmi / / vR- paricitamatyantamabhyastIkRtaM zrutaM yena sa paricitazrutaH sanmArgazIrSamAsamAdiM kRtvA yAvajjyeSThAmAsastAvatparikarma karoti / eSa eva tAvatpramANaMevaM sAdhoH pratimApratipitsorjaghanyapade utkarSataH kAlaH parikarmaNAyAH / etAvatpramANotkRSTaparikarmaNAkAlAnantaraMcayadyapyavyavadhAnena pratimAM pratipitsustathApi agrasyamukhasya varSAkAlasambandhinaH samIpamupAgramASADhamAsa ityarthaH / tasmin varSAkAlayogyamupadhiM grahItuM punaretyAgacchati svagaNamiti evaM tAvanmukulitamuktamidAnImetadeva savizeSataraM vivRNoti[bhA.801] jo jatimAse kAhiti paDimaMso tattie jahanena / kuNatimunI parikamma, ukkosaMbhAvitojAva / / vR-yomuniryAtimAsAnpratimAMkariSyati,satatimAsAnjaghanyena parikarmakaroti, tadyathA-mAsikI pratimAMpratipitsurekaMmAsaMdvaimAsikI dvaumAsautraimAsikI trInmAsAnevaM yAvatsaptamAsikIsaptamAsAna evaM ca mArgazIrSAdArabhya saptamAsikyA parikarmajyeSTamAse samAptimupayAti, etAvAneva ca jaghanyapade utkRSTakAlaHtataH paraMpratimAnAMmAsaiH parimANAMsaMbhavAtutkarSamadhikRtya punaH parikarmaNAkAlo yAvatA kAlena paripUrNamAgamoktena prakAraNa bhAvito bhavati, tAvAn veditavyaH / tatra jaghanyapadaparikarmaNAkAlamadhikRtya kAsAMcitpratimAnAMtasminneva varSe pratipattiMkAsAMcidvantare'bhidhitsurAha[bhA.802] tavvarise kAsiMcI paDivattI annahiM uvarimANaM / AiNapaiNassauicchAebhAvanA sese / / vR- kAsAMcidAdyAnAM pratimAnAM tadvarSe eva yasmin varSe parikarmasamArabdhavAn tasminneva varSe pratipattiruparitanInAmanyasmin varSe / iyamatrabhAvanA-mAsikyA dvaimAsikyAstraimAsikyAzcaturmAsikyA vA yasminneva varSe parikarmatasminneva varSe pratipattiH / kasmAditi cet ? parikarmaNAkAlasya pratimAkAlasya ca ApADhamAsaparyantAdarvAk labhyamAnatvAt pAzcamAsikIpAemAsikIsaptamAsikInAmanyasmin varSe parikarma anyasmin varSepratipattimArgazIrSamAsAdArabhyaparikarmakAlasya pratimAkAlasya cASADhamAsaparyantAdarvAga labhyamAnatvAditi / yenaca yApratimA pUrvamAcIrNA tasyAcIrNapratimamasyatA pratimAM prati parikarmaNA icchayA yadIcchA bhavati tataH karoti nocenneti / kimuktaM bhavati ? cirakAlakRtatayA yadigatAbhyAso bhavati tataH karoti parikarmaNAmanyathA neti zeSe yena yA pratimA pUrva nAcIrNAtasya tAMpratiniyamAdbhAvanA parikarmaNAbhavatisAmpratamAmantraNakSAmaNatapaHsaMyamadvArANyAha[bhA.803] AmaMteUNagaNaMsa bAlavuDDAulakhamAvettA / uggatavabhAviyappAsaMjamapaDhameva bitievA / / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka H 1, mUlaM: 25, [bhA. 803] 263 * vR- gaNaMgacchaM, saha bAlAdyaistecatevRddhAzca tairAkulamAmantrya samAhUya kSamayati, yathA yadi kaJcit pramAdato mayAna suSTubhavatAMvartitaMtadahaM niHzalyo niHkaSAyaH kSamayAmIti, yecapUrvaviruddhAstAnevaMsa vizeSataH kSamayati, / evamukteye laghavasteAnandAzruprapAtaM kurvANA bhUmigatazIrSAstaM kSamayanti / ye punaH zrutaparyAyavRddhAH tAn pAdeSupatitvAsakSamayati / uktaMca jaI kiM cipamAeNaM na suTThabhevaTTiyaM mae puTviM / taMkhAmemi ahaM nissallo nikkasAoya / / AnaMdaaMsupAyaM kuNamANAtevibhUmIgayasIsA / taMkhAmeti jaharihaM, jahArihaMkhAmiyA tena / / evaM kSamayatastasya ke guNA iti cet ? ucyate-niHzalyatA vinayapratipatirmArgasya prakAzanaM, apahRtabhArasyevabhAravAhasyalaghutA, ekAkitvapratipattyabhyupagamaH / kvacidapyapratibaddhatAetepratimAsu pratipadyamAnAsukSamayatoguNAH / uktaMcaH khAmetassa guNA khalu nisallayavinayadIvanAmagge / lAghaviyaMegattaM appaDibaddhoya paDimAsu / / gatamAmaMtraNadvAraM / sa evaM ca kSAmayitvA bhAvitAtmA tapobhAvanAbhAvitAntaHugratapaH karoti, gataM tapodvAraM / sacatathApratimAMpratipannaHsaMyame prathamevA sAmAyikalakSaNevartate, dvitiiyevaacchedopsthaapne| tatra prathame saMyame madhyamatIrthakaratIrtheSu videhatIrthakaratIrtheSu ca dvitIye bharatAdi prathamapazcimatIrthakaratIrtheSu, |etcc pratipadyamAnakAnadhikRtmayoktaMveditavyam / pUrvapratipannAH punaHpaJcAnAMsaMyamAnAmanyatamasmin saMyamebhaveyuH / uktaMca paDhame vA biie vApaDivAisaMjamammipaDimAto / puvvapaDivannato puna, annayaresaMjame hojjA / / gataMsaMyamadvAramadhunA bhaktadvAramupadhidvAraMcAha[bhA.804] pagahiyamevakaDaM bhattajahanneNanavaviho uvahI / pAuraNavajjiyassa uiyarassa dasA vijAbArA / / vR- bhaktamupalakSaNametat, pAnakaM ca alepakRt kalpate / tathApragRhItaM ihAlepakRbhikSAyA uparitanAnAM tisRNAM bhikSANAM madhyamA madhyamagrahaNe cAdyaMtayorapi grahaNaM / tato'yamarthaH-saptasu piNDaiSaNAsu madhye uparitanInAM catasRNAmanyatamasyAH pieDaiSaNAyA abhigrahaH / AdyAnAM tisRNAM pieDaiSaNAnAMpratiSedhaH / etaccacUrNikAropadezAt vivRtaM / tathAcAhacUrNikRt[bhA.805] uparillA hiMcauhi, piMDesaNAhiMannayarIe / __ abhigaho sesAsu tisuaggaho iti / / vR-gataMbhaktadvAramupadhidvAramAha-jaghanyenopadhirnavavidhaH pAtrapAtrabandhapAtrasthApanA pAtrakesarikA paTalarajastrANagocchakamukhavastrikArajoharaNalakSaNa eSa ca navavidho jaghanyata upadhiryaH prAvaraNavarjIkRtaprAvaraNaparihArAbhigrahastasya veditavyaH / itarasya kRtaprAvaraNaparigrahasya dazAdiko vijJeyo yAvat dvAdazavidhaH / tatraikasautrikakalpaparigrahe dazavidhaH sautrikakalpadvayaparigrahe ekAdazavidhaH kalpatrayasyApi parigrahe dvAdazavidhaH / gatamupadhidvArasamprati nikSepadvAramAha [bhA.806) vasahIe niggamanaM hiMNDato savvabhaMDamAdAya / Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nATa. 264 vyavahAra - chedasUtram-1-1/25 nayanikkhivaijalAisujatthase sUro vayatiatthaM / / vR- vasateH sakAzAdyadi nigamanaM bhavati tato nacanaivAvadhAraNenaiva bhANDamupakaraNamAtmIyavasatau kSipati kintu sarvabhAeDamAdAya hieDate / hieDamAnazca yatraiva jalAdiSu jane sthale grAme nagare kAnane vane vA tasya sUryo vrajatyastaM tatraiva kAyotsargeNa anyathA vAvatiSThate / na punaH padamAtramutkSipati / gataMnikSepadvAramadhunAApannalAgabhagamanadvAraNyAha[bhA.807] manasA vianugghAyA saccitteceva kunntiuvdesN| accittajogagahaNaMbhattaM paMtho yataiyAe / / vR-manasA vi AstAMvAcAkAvenacetyapizabdArthaH / yAniprAyazcittAni ApadyatetAnisarvANyapi tasyAnudghAtAni gurUNi bhavanti / gatamApannadvAram / lAbhadvAramAha-sacitte cetyAdi lAbho dvividhaHsacittasya acattisya ca tatra sacittasya pravrajitukAmasya manuSyasya, acittasya bhaktapAnAdeH / tatra yadA sacittasya lAbha upasthito jJAyate / yathA nUnameSa pravrajiSyati natusthAsyati tadA tasmin sacitte pravrajitumupasampadyamAnatayAsaMbhAvite upadezamevakaroti |ntutNprvraajytitsytaamvsthaamupgtsy pravrajyAdAnAnarhatvAt / evakArobhinnakramaH |scythaasthaanN yojitaH / acittasyapunaryogyasyabhaktasya pAnasyavAgrahaNaMkaroti |gtNlaabhdvaarN |gmndvaarmaah-bhktNbhikssaacaaryaapnthaaH pathi vihArakramakaraNAya gamanaM, tRtIyasyAM pauruSyAM nAnyadA tathA kalpatvAt / tadevaM bhikSau pratimApratipattividhiruktaH / sampratigaNAvacchedyAdiSutAmevAha[bhA.808) emevagaNAyarie gaNanikkhivaNamminavaranANattaM / puvovahissa nikkhivaNamapuvvagahaNaMtu / / vR- evameva anenaiva bhikSugatena prakAreNagaNitti gaNAvacchedini, Ayarie itiAcAryopAdhyAya vaktavyam / kimuktaM bhavati / yathA bhikSau pratimApratipattuM pratipanne vidhiruktastathA gaNAvacchedini AcAryopAdhyAye ca pratipattavyaH / tathA ca sUtrakAro'pi tatsUtre atidezata Aha-eva gaNAvacchee evaM AyaritovajjhAe evaM bhikSugatena sUtraprakAreNa gaNAvaccheda evameva AcAryAzca upAdhyAyAzca AcAryopAdhyAyaMtasmin sUtraM vaktavyaM / tadyathA___ gaNAvacchee ya vA gaNAto avakkamaegallavihArapaDimaMuvasaMpajjittANaM viharekhA / seicchejA doccaMpi tameva ThANaM uvasaMpajittANaM viharitae puno AloejA puno paDikkamejA puno cchedassa parihArassa vA uvaTThAvejjA / tatoAyariyAtovajjhAeyagaNAto avakammaegallavihArapaDimaMuvasaMpajjittANaMviharejjA' ityAdi / vyAkhyApyasya sUtradvayasya tathaiva / atha kimavizeSeNa bhikSAviva pratimApratipattividhiranusaraNIyo yadi vAsti kazcidvizeSastata Aha-gaNanikkhevaNammItyAdi navaraM nAnAtvaM bhedo gaNanikSepaNe / iyamatra bhAvanA-gaNAvacchedI gaNAvaccheditvaM muktvA pratimAM pratipadyate, AcAryo'nyaM gaNadharaMsthApayitvetizeSaH / athavA idaM bhikSugatavidhergaNAvacchedyAcAryayovidhiH nAnAtvaMgaNAvacchedI AcAryo vA pUrvagRhItaM upadhiM nikSipya anyamupadhiprAyogyamutpAdya pratimAMpratipadyate / ityuktaH pratimApratipattividhiH / idAnIM samAtividhimAha[bhA.809] tIriya uDabhAmaNiyogadarisaNaM sAhu sannivappAhe / daMDIya bhoIya asatI sAvagasaMdhovasakkAraM / / Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 25, [bhA. 809 ] 265 vR- tIritAyAM samAptAyAM pratimAyAM utprAbalyena bhramantyudbhramAH bhikSAcarAsteSAM niyogo vyApAro yatra sa udbhramakaniyAgo grAmastatradarzanamAtmanaH prakaTanaM karoti / tataH sAdhusaMyataM saMjJinaM vA samyagdRSTiM zrAvakaM appAhetti saMdezayati / tato daNDino rAjJo nivedanaM satkAraM karoti, tadabhAve bhojikastasyApyabhAve zrAvakavargastasyApyabhAve saGghaH sAdhusAdhvIvargaH / iyamatra bhAvanA- pratimAyAM samAptAyAM yasmin grAme pratyAsanne bahavo bhikSAcarAH sAdhavazca samAgacchanti / tatrAgatyAtmAnaM darzayati / darzayaMzca svayaM sAdhuM zrAvakaM vA pazyati, tasya saMdezaM kathayati yathA samApitA mayA pratimA, tato'hamAgata iti tatrAcAryA rAjJo nivedayanti, yathA-amukomahAtapasvI samAptatapaH karmAbhUditi sa mahatA satkAreNa gacche pravezanIya iti / tataH sa rAjA tasya satkAraM kArayitavyastadabhAve'dhikRtasya grAmasya nagarasya vA nAyakastadabhAve samRddhaH zrAvakavarga stadabhAve sAdhusAdhvI prabhRtikaH saGgho yathAzakti satkAraM karoti / satkAro mAnastasyopari candrodaya dhAraNaM nAndI tUryAsphAlanaM sugandhavAsaprakSepaNamityAdi / evaM rUpeNa satkAreNa gacchaM pravezayet | satkAreNa pravezanAyAmime guNAH [ bhA. 810 | udbhAvanApavayaNe, saddhAjananaM taheva bahumAno / uhAvaNA kutitthe jIyaM taha titthavaDDIya / vR- pravezasatkAreNa pravacanasya udbhrAjanA prAbalyena prakAzanaM bhavati / tathA anyeSA bahUnAM sAdhUnAM zraddhAjananaM yathA vayamapyevaM kurmo yena mahItI zAsanasya prabhAvanA bhavati / tathA zrAvaka-zrAvikANAmanyeSAM ca bahumAnamupajAyate zAsanasyopari yathA- aho mahApratApi pAramezvaraM zAsanaM, yatredRzA mahAtapasvina iti; / tathA kutIrthe jAtAvekavacanaM / kutIrthAnAmapabhrAjanA hIlanA tatra IdRzAM mahAsatvAnAM tapasvinAmabhAvAt / tathA jItametatkalpa epa samAptapratimAnuSThAnaH satkaraNIya iti, tathA tIrthavRddhizca / evaM hi pravacanasyAtizayamudIkSamANA bahavaH saMsArAdvirajyante viraktAzca parityaktasaGghAH pravrajyAM pratipadyante / tato bhavati tIrthapravRddhiriti / tadevaM parikarmaNAbhidhAnaM pratimApratipattiH pravezasatkArazca bhaNitaH / sAmpratamadhikRtasUtraM yatra yogamarhati tadvivakSuridamAha [bhA. 811] eeNa sutna gayaM suttanivAtI imo u avvatte / uccAriya sarisaM puna, paruvIyaM puvvabhaNiyaMpi / / vR- yadetadanantaraM parikarmaNAdikamuktaM, naitena sUtragataM vyAkhyAtaM, jAtAvekavacanasya bhAvAt / naitena trINi sUtrANi vyAkhyAtAni sUtrANAmanyaviSayattvAt / tathA cAha- 'suttanivAto imo u avvate' tu . zabdaH punararthe sa ca punararthaM prakAzayan hetvarthamapi prakAzayati, yato'yamadhikRtaH sUtranipAto'vyakte'vyaktazabdaviSayaH, / avyakto nAma zrutena vayasA cAprApto'parikarmitazca pUrvabhaNitaMca samastaM vyaktaviSayamato'vyaktaviSayatvaM ca prAguktamiti naitena prAguktena sUtratrayaM gatamiti / atrAha yadetat prAgvyAkhyAtaM na tena yadi sUtratrayaM gataM tarhi tadetat kuta AgataM sUtrAttAvanna bhavati / sUtrasyAnyaviSayatvAt / anyasmAccettarhi na vaktavyamasambaddhatvAdata Aha-uccAriya sarisamityAdi parikarmaNAbhidhAnaM yacca pUrvamAcAradazAsu bhikSupratimAgatamuktaM / yathA gharasauNI sIha ityAdi tathA pariciyakAlAmantaNetyAdiparikarmaNAbhidhAnaM yacca pUrvamAcAradazAsu bhikSupratimAgatamuktaM / yathA gharasauNI sIha ityAdi tathA pariciyakAlAmantaNetyAdica prAgabhaNitamapi prarUpitamuccaritasya sadRzamanugatamiti kRtvA kimuktaM bhavati? egallavihArapaDimaM uvasaMpacittANaM viharittae ityuktamettacca sUtrakhaMDa vyakte avyakte ca samAnaM Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 vyavahAra - chedasUtram-1-1/25 tatoyadyapi sakalasUtropanipAto'vyaktaviSayastadapi yadetatsUtrakhaNDaM tat vyakte'pi samAnamiti vyakta viSayaM parikarmaNAdimuktamityadoSaH / yaduktamayamadhikRtasUtropanipAto avyaktaviSaya iti / tatrAvyakte yathA pratimApratipattisaMbhavastathopapAdayati [ bhA. 812 ] Agamane sakkAraM, koyaM daThUNa jAyasaMvego / ApucchaNapaDisehaNa devI saMgAmato nIti / / vR- samAptipratimAnuSThAnasya gacchaMpratyAgamane rAjAdibhiH kriyamANaM satkAraM ko'pi bhikSurgaNAvacchedI AcAryo vA dRSTo jAtasaMvegaH san svAcAryANAM purata ApRcchanaM karoti / yathA-bhagavannahamapyekAkivihArapratimAM pratipadye iti te tataste AcAryA viziSTazrutavido jAnanti bhUtaM bhAvinaM ceti tasyAyogyatAmudIkSamANAH pratiSedhanaMma kRtavantaH / yathA tvamayogyaH zrutena vayasA vA prAptatvAt / na ca parikarmaNA tadyogyA tvayAkRteti sa evaM pratiSidhyamAno'pi yadA na tiSThati tadA sUribhirvaktavyo yadi na sthAsyati tarhi vinaMkSyasi yathA sA devI / kA sA devIti cedata Aha- devI saMgAmato / saMgAme niva paDime devI kAUNa jujjhati raNami / [ bhA. 813 ] bitiya baleNa naravati nAuM gahiyA dharisiyAya / / bR-saGgrAmedevI nRpapratimAM rAjJa AkAraM kRtvA yudhyate / sAca tathA raNe saGgrAme yudhyamAnA dvitIyabale pratipakSabaleyo narapatistena kathamapijJAtvA are mahelA yudhyate sannAhApekSaM kRtvA gRhItacaeDAlairdharSApitA mAritA ca / eSI akSarArthaH / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyastaccedam - egena ranA egassa rano nagaraM veDhiyaM / rAyA sa aMteuro nagarabbhaMtare aggamahisI bhaNati jujjhAmi vArijjuMtI virannA na ThAti / tato sA saMnahittA khaMdhAvAreNa samaM niggaMtuM parabalena samaMjujjhai mahilatti kAuM gahiyA caMDAlehiM dharisAvittA mAriyA / dUre tA paDimAtI gaccha vihAre vi so na nimmAtto / [ bhA. 814 ] niggaMtuM AsannA niyatte lahuto gurU dUre / / vR- dUre tAvatpratimAH / kimuktaM bhavati tadviSayamidaM sUtratrikaM tasya pratimAHpratipattavyAstAvat dUre viziSTazrutavayIbhyAmaprAptatayAtatsamAcAraparijJAnasya parikarmaNAyAzcAbhAvAt gacchavihAre gacchasamAcAryAmapi so'dhikRtasUtratrayaviSaye nirmAto na pariniSThAmupagataH sa AcAryeNa vAryate / saca vAryamANo'piyadA svagacchAnnirgatya yadi kathamapibuddhiparAvartanenAsannAdvinivartate / tatastasya prAyazcittaM laghuko mAsaH dUre dUrAdvinivartate guruko mAsaH / atha na nivartate tata Aha [ bhA. 815] sacchaMdo so gacchA niggaMtUNaM Thito u suNagharaM / sutattha suNahiyao saMbharai imesi megAgI / / vR- svamAtmIyaMcchando'bhiprAyo yasya sa svacchandaH san gacchAdvinirgatya zUnyagRhe upalakSaNametat zmazAne vA vRkSamUle vA devakulasamIpe vA kAyotsargeNa sthitaH / sa ca sUtramarthaM vA na kimapi jAnAti yaccintayati / tataH sUtrArthazUnyahRdaya ekAkI san eSAM vakSyamANAnAmAcAryAdInAM smarati tAnevAhaAyariyavasabhasaMghADa-eya kaMdappamAsiyaM lahuvaM / [ bhA. 816 ] egAniyattasuNaghare atthamie patthare gurugA / / vR- AcAryo gacchAdhipatistaM vA yadi smarati yadi vA vRSabhamathavA saMghATikaM, kaMdappatti atra vibhaktilopo matvarthIpayolapaJca prAkRtatvAt / yairvairvAsAdhubhiH samaM gacche vasan kandarpaM hAsaMcasUryAdirUpaM Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka H 1, mUlaM: 25, [bhA. 816] 267 kRtavAn kandarpikAn smarati / tadA prAyazcittaM mAsikaM laghukaM tathA egAniyatta ekAkI san zUnyagRhe upalakSaNametatzmazAnAdau vA divase bibheti tadA catvAro laghumAsAH, yadi punarastamite sUrye bhayaM gRhNan prastarAn pASANAncchuhayati tadA caturgurukAH / [bhA.817] pattharacchuheNa rattA gamane gurulahugadivasato hoti / / AyasamutthAee devayakaraNaMtuvocchAmi / / vR- yadi rAtrau mArjArAdizvApadAdibhyo bibhyan prastArAn zUnyagRhasyAntaH chuhaitti pravezayati yadi vA stenAdibhayena rAtrau gacchamAgacchati tadA prAyazcittaM catvAro gurukAH, yadi punardivase eva zUnyagRhAdAvavatiSThamAno bhayAt prastarAn pravezayati / gacchaM vA bhayamajIryan samAyAti tadA catvAro laghumAsAH, ete AtmasamutthA dopA uktAH; / idAnIM yaddevatA karoti taddevatAkaraNaM vakSyAmi / sAmpratamegANiyasuNaghareityAdiyaduktaMtabhikSugaNAvacchedyAcAryabhedeSupratyekaMsavizeSataraMbhAvayati[bhA.818] pattharamanasaMkappe, magaNadiTheya gahiya khetteya / paDiya paritAviya mae, pacchittaM hoitiNhaMpi / / [bhA.819] mAsolahutoguruto, caurolahugA ya caugurugAya / chammAsA lahugurugA,ccheomUlaMtahadugaMca / / vR-prastarANAMgrahaNAyamanaH saGkalpemArgaNetathA grahaNabuddhayAprastaredRSTetathAgRhItetathA kSipteyasyopari prakSiptaH prastaraH tasyoparipatanena caramaparitApite anAgADhaM paritApite tathA mRte ca trayANAmapi bhikSugaNAvacchedyAcAryANAMprAyazcittaM vakSyamANaMyathAagrimaMbhavatitadevAha-mAsoityAdi.mAsolaghuko gurukAzcatvAro laghukAzcatvanAro gurukAH SaNmAsA laghavaH thaSaNmAsA gurukAH / cchedo mUlaM tathA dvikamanavasthApya pArAJcitarUpamiti gAthA dvayasaMkSepArthaH |bhaavaarthstvym-ydibhikssurbhyvshaatprstrvissymnHsNklpNkrotigRhnnaamiprstrmiti,tdaatsy prAyazcittaMlaghumAsaH prastarasyamArgaNegurumAsaH prastarogrAhyo'yamiti buddhayAvalokite catvAro laghumAsA gRhIte prastare catvAro gurukAH kSipte mArjArAdizvApadAdInAmupari prastare SaNmAsA laghavaH, yasyopari kSiptasyoparipatite tasminnaparitApite SaNmAsA guruvaH, gADhaM paritApite cchedaH, mRte mUlaM, tadevaM bhikSolaghumAsAdArabdhaM mUle niSThitaM, gaNAvicchedinaH prastaramanaH saMkalpe prAyazcittaM guruko mAsaH, prasataramArgaNe catvAro laghumAsAH, prastare grAhyabuddhayA dRSTe catvAro gurukAH, prastare gRhIte paNmAsAlaghavaH kSipte SaNmAsA guravaH, prastare ghAtasyoparipatite cchedaH / dhAtye gADhaM paritApite mUlaM, mRte'navasthApyaM, tadevaM gaNAvacchedino gurumAsAdArabhyamanavasthApye niSThItaM, AcAryasya prastaramanaH saMkalpecatvAro laghumAsAH0, prastaramArgaNe catvAro gurukAH prastare gAhmayabuddhayAdRSTe SaNmAsA laghavaH, prastare gRhIte guravaH SaNmAsAH, kSipte chedaH / samprati yaduktaM devayaM karaNaMtuvocchAmiiti tta anyacca vivakSurdAragAthAmAha[bhA.820] bahuputtapurasimehe udayagIjaDasappecaulahugA / acchaNa avaloganiyaTTakaMTagageNhaNa didveyabhAveya / / vR-devatAyA bahuputravikurvANAnantaraM codite tathA puruSamedhe puruSayajJe tathA udake udakapravAhe agnau pradIpanakarUpe jaDDehastini sarpaca samAgacchati palAyamAnAdau catvAro laghuko mAsAH, / tathA devatAyA. vikurvita saMyatI rupAyAH pRSTato lagnAyAH pratIkSasva yAvat kaNTakaM pAdalagnamapanayAmItyevaM bruvaMtyAH For Private & Personal use.Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 vyavahAra - chedasUtram-1- 1/25 pAdotkSepaNe ca tathA dRSTe sAgArike mRgapadIrUpe pratiseveiti pariNate bhAve ca zabdAtpratisevAkaraNe ca yathAyogaMprAyazcittamitidvAragAthAsaMkSepArthaH / sAmpratamenAmeva gAthAM vivarISuH prathamatobahuputradvAra vivRNoti[bhA.821) bahuputtatthI AgamadosubalesuMtuthAlivijjhavaNA / anonaM paDicoyaNa vaccagaNaM mAcchalepaMtA / / vR- bahuputrA strI devatArUpaM tasyA Agamo dvayorupalayoruparitayA sthAlI nivezitA sA patitA / jAtamagnervidhyApanaM tataH parasparaM praticodanA tadanantaraM tayA uktaMca-vrajagaNaM gacchaM mA prAntadevatA tvAM cchalayiSyatIti / eSa gAthAkSarArtho bhAvAtha stvayam- sammaddiTThI devayA itthIrUvaM bahu ya putte ceDarUve viuvitA paDimAgayassa sAhassasamIvamallINAceDarUvANi rovamANANibhaNaMti 'bhattaM dehi tti |saa bhaNati- 'khippaMraMdhemijAvatAvamAroyaha' |taahesaadonnipaahnnejmletthveutesiNmjheagiNpjjlittaa tesiM uvarippihaDaM pANiyassa bharittA mukkaM, taM pihaDaM taiya patthareNa viNA paDiyaM so aggI vijjhavito tatopuno vi agiMpajjAliUNa pihaDaM pANiyabhariyaM mukkaM tahevapaDitaMaggI vijjhavito / evaM taiyaMpi vAraM vijjhavito / tato paDimAgato sAhU bhaNati-ettIeNaM vinnANeNaM tuma ettiyANi ceuruvANi nipphAesi |evNbhnnmaannsstsspcchittNculhuyN, |saabhnnti-tumNkhmettiennsuennappaayoggo paDimaMpaDivanno sigdhaMjAhi gacchaMmAtepaMtadevayAchalehitigataMbahuputradvAram ||idaaniiNpurupmedhdvaarmaah[bhaa.822] uvAiyaMsamiddhaM mahApasuMdamo sjjmjjhaae| etthevatA nirikkhaha dive vAiMsamaNovA / / vR-sakadAcidavyaktaAryAsamIpekAyotsargesthitastatraca bahavo manuSyA AryAvandanArthamAgatAste ca tasya pratimA sthitasya sAdhotsamIpadeze sthitA bruvate / yathA yadIpayAcitakamAyA bhaTTArikAyAH samIpeyAcitaM yathAyadyamukaMprayojanamasmAkaM setsyati / tato mahApazuMprayacchAma ititadinAnI samRddhaM niSpannamityarthaH tataH sadya idAnIM pazuM dadmaH mahApazurnAmapuruSaH / tato gaveSayata atraiva kaJcit manuSyaM gatA gaveSaNAyamanuSyAH,dRSTaHsapratimApratipanno dRSTrAcakathitaMmUlapuruSAya yathaiva zramaNo dIyatAmAryAya iti evamukte yadi bhayena vArD karoti, dezIvacanametat nazanaM karoti nazyatItyarthaH / yadi vA zramaNo'hamitibrUte tadA prAyazcitaMcaturlaghu / [bhA.823] udagabhaeNapalAyaipavairukkhaMduruhae sahasA / emeva sesaesuvibhaesupaDikAramo kuNati / / vR- so'vyaktaH pratimA pratipannaH kAyotsargeNa sthita udakapravAhe nadyAdigate samAgacchati yadhudakabhayenapalAyate, yadivAplavatetarati, athavAsahasAvRkSamArohati, tadAtasya-prAyazcitaMcaturlaghu, / evameva anenaivaprakAraNazeSeSvapyamyAdisamuttheSubhayeSusamutthiteSuyadipratikAraMkaroti,tadAcaturlaghuH / iyamatrabhAvanA-agnauprasarpatisarpavAsamAgacchatiyadipalAyateanyavApratIkAraMkaroti,tadA prAyazcitaM pratyekaM caturlaghu, / etAni ca puruSamedhodakAgnihastisarparUpANi devatAkRtAnyapi saMbhAvyante svAbhAvikAnicAtatrayadidevatAkRtAnisvAbhAvikAni sarveSvapyeteSupratyekaMcaturnadhuH / sAmpratamasthaNa AloyaNotyAdi vyAcikhyAsurAha[bhA.824] jeTTajja paDicchAhie ahaMtubbhehiMsamaMvaccAmi / Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 25, [bhAM. 824] iti sakaluNamAlatto mujjhati seho athirabhAve / / vR- athavA sA devatA saMyatIveSaM kRtvA kAyotsarge samApte vihArakramaM prati prasthitamavyaktaM sAdhupratimAM pratipannaM bUyAt- 'aho jyeSThArya ahamapi yuSmAbhiH samaM vrajAmi, tatpratIkSasva tAvadyAvat pAdalagnaM kaNTakamapanayAmi iti / evaM tayA devatayA kRtasaMyatIveSayA sakaruNAmAlaptaH sa varAka: zaikSaH zaikSatvAdevAsthirabhAvo muhyati mohamupagacchati muhyaM ca yadi pratIkSaNAdi karoti tathA prAyazcitaM tadevAhaacchati avaloeti ya lahugA puna kaMTaumelagatti / gurugA niyattamANe taha kaMTagamaggaNe ceva / / [bhA. 825 ] vR - satra yadi kaNTako me lagna iti vacaH zrutvA, acchatitti pratIkSate tadA prAyazcittaM laghukAzcatvAro laghu mAsAH / athApi tatsaMmukhamavalokate tadApi caturlaghuH yadipunarAsannAnnivarttate tadAcaturlaghu etacca AsannAto lahuto iti vakSyamANagranthAdavasitam / atha dUrAttadA tasmin dUrAnnivartamAne catvAro gurukA gurumAsAstathA kaNTakamArgaNe cevetti yadi kaNTakamapaneSyAmIti tatpAdalagnaM kaNTakaM mRgayate, tadApi prAyazcittaM caturguru / [ bhA. 826 ] kaMTakapAyaggahaNe challahu chagguruga calaNamukkheve / diTTha micchaggurugA pariNayakaraNeya sattaTThA / / vR- kaNTakaM pAdagataM yadi gRhaNAti tadA prAyazcittaM SaTlaghavo laghumAsAH atha tasyAH saMyatyAH pAdaM gRhaNAti kaNTakoddharaNAya tadApi SaT laghu, yadi punazcaraNaM pAdamutkSipati utpATayati kaNTakoddharaNA tathA SaT guru pAde utpATite sati yadisAgArikaM pazyatitadA tasminnapidRSTe SaT guru, sAgArikadarzanAnantaraM yadibhAvaH pariNato bhavati yadAhaM pratiseve iti tadAcchedaH karaNe prati sevAkaraNe mUlaM etatprAyazcittavidhAnaM bhikSoruktam |gnnaavcchedyaacaaryyoH punaridamAha-sattaThatti, atra pUraNa pratyayAMtasya lopaH prAkRtatvAt / tato'yamarthaH gaNAvacchedinaH prAyazcittavidhAnaM dvitIyAccaturlaghukAdArabdhaM saptamamanavasthApyaM prAyazcitaM yAvadavaseyamAcAryasya prathamAccaturgurukAdArabdhamaSTamaM pArAJcitaM prAyazcita yAvadetadevAha [ bhA. 827] lahuyA do dosu ya gurugAcchammAsa lahu gurucchedo / bhikkhu gaNAyariyANaM mUla aNavaThapAraMcI / / 269. vR- bhikSugaNAvacchedyAcAryANAM yathAkramaM prAyazcittavidhAnamUlamanavasthApyaM pArAJcitaMca, yAvadyathA bhikSordvayoH pratIkSaNe'valokate ca catvAro mAsA laghavaH dvayornivartane kaNTakamArgaNe catvAro gurukAH, chammAsalahugurutti atradosu itipratyekamabhisambadhyate / dvayoH kaNTakagrahaNepAdagrahaNe ca SaNmAsA laghavaH dvayoH pAdotkSepe sAgArikadarzane ca SaT guru, pratisevAbhiprAye cchedaH pratisevAkaraNe mUlaM, gaNAvacchedino yathA'navasthApyaM paryantebhavatitathA vaktavyaM taccaivaM gaNAvacchedinaH pratIkSaNecatvAro laghukAH avalokane catvAro guravaH nivartane catvAro guravaH, kaNTakamArgaNe SaT laghu, kaNTakagrahaNe SaT laghu, saMyatIpAdagrahaNe SaT guru, pAdotpATane cchedaH, sAgArikadarzane cchedaH / pratisevAbhiprAye mUlaM, pratisevAkaraNe'navasthApyaM, AcAryasya yathA pArAJcitamante bhavati tathA vaktavyam / taccaivamAcAryasya pratIkSaNe caturguru avalokane caturgurunivartane kaNTakamArgaNe ca SaT laghu, kaNTakagrahaNe pAdagrahaNe ca SaT guru, pAdotpATane cchedaH, sAgArikadarzane mUlaM, pratisevAbhiprAye'navasthApyaM, pratisevAkaraNe pArAJcitamiti / samprati yaduktaM 'gurugAnivattamANe' iti tatra vizeSamAha Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 [ bhA. 828 ] AsannAto lahuyo dUraniyattassa gurataro daMDo / coyagasaMgAmadugaM niyaTTakhisaMta anugdhAyA / / vR- saMyatyA AsannAtpradezAnnivRtte laghuko daNDaH catvAro laghumAsA daNDa ityarthaH / dUrAnnivRttasya gurutarazcatvAro gurumAsAH evamAcAryeNa prarUpite codakaH praznayati / tatra caudakAcAryanidarzanaM saGgrAmadvikaM nidarzanaM, taM ca bhagnapratijJaM nivRttaM pratyAgataM santaM ye khiMsaMtitti hIlayanti teSAmudghAtAzcatvAro gurukA mAsAH prAyazcittamityuttarArdha saMkSepArthaH / idAnImetadevottarArdhaM vivarISuH prathama-tazcodakavacanaM bhAvayati / [bhA. 829] diTTaM loe AloyabhaMgi vaNieya avaniyaniyatto / avarAhe nANattaM na royae kena yaM tujjhe / / vyavahAra - chedaMsUtram - 1-1/25 vR- prAguktAcArya prarUpaNAnantaraM paraH praznayati / nanu saMvatyAH pratyAsannAtpradezAtpratinivRttasya gurutareNa daNDena bhavitavyam / dUrAtpratinivRttasya laghutareNa, na caitadanupapannaM yato loke'pi dRSTaM tathA hyekasya rAjJo nagarama paro rAjA veSTayitukAmaH samAgacchati / taMca samAgacchantaM zrutvA nagarasvAmI bhaTAn preSayati / yathA yUyaM tatra gattvA yudhyadhvamiti / tatraiko bhaTaH parabala miti prabhUtamAlokya darzanamAtra eva bhagnaH pratyAgato'nyo yudhdhvA cirakAlaM sajAtavraNo bhagnaH samAgataH / aparaH parabalena sahAyudhvA saJjAtavraNa eva bhagnaH pratinivRttaH / tatraiSAM bhaTAnAM madhye yaH AlokabhaGgI darzanamAtrato bhagnaH pratinivRttastasya bahutaro'parAdhaH / yaH punaH saJjAtAvraNo yazcAvraNita etau dvAvapibhagnau santau pratinivRttAvityaparAdhinau kevalamAlokabhaGgayapekSayA'lpatarAparAdhau, dUrAtpratinivRttatvAddevaM loke dUrAsannabhedenAparAdhe 'nAnAtvamidamupalabdham' / tata eva dRSTAntabalena yanmayoktaM saMyatyAH pratyAsannAtpradezAtpratinivRttasya bhUyAn daNDo dUrAt pratinivRttasyAlpatara iti tataH kena kAraNena yuSmabhyaM na rocate / sUrirAhaakkhayadeha niyattaM bahudukkhabhayeNa jaMsamANeha / bhA. 830] eyamahaM na royati ko te viseso bhave ettha / / vR- yadbahu duHkhabhayena parabalena saha yudhyamAnasya prabhUtaduHkhaM maraNaparyavasAnaM bhaviSyatIti bhayenAkSatadehaH san nivRttaH pratinivRtto'kSatadehanivRttastaM samAnaya etanmahyaM na rocate viSamatvAttathAhi sarvathA atrAkSatacAritraH pratinivartate kintu kSatacAritrastato'pyatra sa upanyasanIyo yo'dhikRtadAtikena sahasamAnatAmavalambate, na cAsau tatheti para Aha-yadeSa dRSTAntastava na bhAsate tataH ko'trAsmina vicAre tava vizeSo bhaveta viziSTo dRSTAntaH syAtsUrirAha [bhA. 831] eseva yadito purarohe jattha vAriyaM rannA / mANIha tatthaniyaMte dUrAsanne ya nANattA / / vR- eSa eva bhavadupanyasto dRSTAntaH purarodhe sati draSTavyo yatra purarodhe rAjJA vAritaM tathA mA ko'pi purAnniryAsIditi tatraivaM nivArite tatra nirgacchati / dUrAsannAcca pratinivRtte yathA nAnAtvamaparAdhaviSayaM tadihApi yojanIyam / tadyathA-paracalena nagararodhe kRte rAjJA paTahena ghoSitaM yathA yo nagarAnniryAsyati sa mayAnirgrAhya iti / tataH ko'pi nirgatya AsannAtmatinivRtto'paro dUrAttatra yathaitayorAsannAtpratinivRttasyAlpataro rAjJA daNDo dUrAtpratinivRttasya bahutara evaM yo dUrAtsaMyatyAH pratinivRttastasya garIyAn bhAvadoSa iti caturgurukamAsannAtpratinivRttasya tvalpIyAn bhAvadoSa iti caturlaghu / Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 uddezaka : 1, mUlaM : 25, [bhA. 831] samprati puno AloejjA' ityAdisUtraM vyAkhyAnayatibhA.832] sesammicarittasyA loyaNayApanopaDikkamaNaM / cchedaMparihAraMvA jaMAvanno tayaM pAve / / vR- yadyapi pratimApratipannasya cAritravirAdhanAsIt tathApi na cAritraM sarvathApagataM kintu zeSo'vatiSThate |vyvhaarnymtendeshbhnggensrvbhnggaabhaavaatttHshessecaaritrsy satipunarAlocanA punaH pratikramaNaMnatupunaHzabdodvitIyavArApekSaH / tathAca loke vaktAraH kRtamidamekavAramidAnIMpunaH kriyate iti / atra tu prathamamevAlocanaM prathamameva ca pratikramaNaM tataH kathaM punaH zabdopapattiH? ucyate-yatraiva sthAneso'kRtyaMkRtavAn / tatraivasa itthamacintayat AlocayAmipratikramAmicatAvadahametasyAkRtyasya pazcAdgurusamakSaM bhUya AlocayiSyAmi ca evaM ca cintayitvA tathaiva AkArSIt tato ghaTate punaH zabdopAdAnamitiyadivAyadeva tadAnIMhAduSTukRtaMduSThukAritamityAdicintanaMtadeva ca pratikramaNamiti bhavati / tadapekSayA punaHzabdopapattiH yadapicacchedaMparihAraMvAgrAyazcittamApannastatprApnotipratipadyate / samprati yaduktaM / niyaTTakhiMsaMtaNugdhAyA iti tadvyAkhyAnayati[bhA.833] evaMsubhapariNAmaMpunovi gacchaMtitaMpaDiniyattaM / jehIlaikhiMsaivA pAvatiguruecaummAse / / vR-evaMpunarAlocanA pratipatyAdiprakAreNa zubhapariNAmaMzobhanAdhyavasAyaMpunarapigacche pratinivRttaM santaM yo hIlayati khiMsayati vA, tatra yadasUyayA nindanaM tat hIlanaM yathA samAptiM nItA'nena pratimAsAMpratamAgato vartate tataH kriyatAmasya pUjeti yatpunaH prakaTaM nindanaM sA khiMsA yathAdhika tava bhraSTapratijJasyetyAdisaprApnotiprAyazcittaM gurukAn anudghAtAn caturomAsAn / mU. (26) bhikkhU vA gaNAo avakkamma pAsatthavihAre viharajA seyaicchejA doccaMpi tamevagaNa uvasaMpajjittANaM viharittae atthiyA ittha se pUNo AloejjA, puno paDikkamejA, puNocheda parihArassa uvtttthaaijaa| vR-bhikkhUya gaNAto avakkammetyAdi bhikSuruktazabdArthaH vA vAkyabhede gaNAdapakramya niHsRtya pArzvasthavihAraM pArzvasthacaryAM pratipadyeta sa bhUyo'pi bhAvaparAvRtyA icchedvitIyamapi vAraM gaNamupasampadya vihartuM athiyA itthetti asti cAtra kazcit yaH zeSe cAritrasya sati punarAlocayet, punaH pratikAmet punazchedaM parihAraM vA yaH prAyazcittamApannastasya cchedasya parihArasya vA pratipattaye'bhyutiSThet / yaH punaH sarvathApagate cAritraM punarAlocayet punaH pratikrAmet sa mUlamApanna iti mUlasya pratipattaye'bhyutiSThet / idaM sUtraM pArthasthaviSaya evamuktamevaM yathAcchaMdasikuzIle avasannesaMsakteca vaktavyam / yadyathA mU. (27) bhikkhU ya gaNAto avakkamma ahAcchaMdavihAraM viharejA / so icchaMjA doccaMpi puno paDikkamejA puno cheyaparihArassuuvaTThAijA tahevagaNaMuvasaMpajjittANaM viharittae asthiyA icchasese puno AloejjA / / mU. (28) evaM kusIla vihAraM vihrejjaa| mU. (29) evaM osanna vihAraviharejjAmU. (30) evaM saMsatta vihAraM viharejjAvR-athAmISAMsUtrANAMpUrvasUtratrayeNa saha kaH sambandha ityata Aha Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 vyavahAra - chedasUtram - 1- 1/30 [ bhA. 834 ] vRttA vitiNagamanA iyANimavitinnimiggame suttA / paDisiddhimavattassa imesu savvesu paDisiddhaM / / vR- pUrvamuktA abhizayyAdiSu vitIrNagamanAH vitIrNamanujJAtaM gamanaM yeSAM te tathA idAnIM punaH sUtrANi avitIrNe'nanujJAte nirgame yadivA prAk ekAkivihAra pratimAviSayeNa sUtratrayeNAvyaktasya zrutena vayasA parikarmaNayA vA prAptasya nirgamaNaM pratiSiddhameteSu punaH paJcasu sUtreSu sarveSAM vyaktAnAmavyaktAnAM ca nirgamanaM pratiSiddhamityeSa sambandhaH / adhunA amUni paJcApi sUtrANi yadviSayANi tAni krameNa vizeSapratipAdanArthamupanyasyati[bhA. 835 ] pAsattha ahAcchaMdo kusIla usannameva saMsatto / eesiM nANattaM vocchAmi ahAnupuvIe / / vR- jJAnAdInAM pArzve tiSThatIti pArzvasthaH, pAzastha iti saMskArastatreyaM vyutpattiH mithyAtvAdayo bandhahetavaH pAzAsteSu tiSThatIti pAzasthaH / ahAcchaMdo iti yathAcchando'bhiprAya icchA tathaivAgamanirapekSaM yo vartate sa yathAcchandaH / kutsitaM zIlamasyeti kuzIlaH samAcAryAsevane, avasIdati smetyavasannaH / tathA saMsakta iva saMsaktaH pArzvasthAdikaM tapasvinAM cAsAdya sannihitadoSaguNa ityarthaH / idaMtu vyutpattimAtraM sthAnAzUnyArthamuktaM / yAvatA bhASyakRdeva svayamagre vyutpattimamISAM zabdAnAM kariSyati / eesimityAdi eteSAM pArzvasthAdInAmanuSThAnabhedato yannAnAtvaM tadahaM yathAnupUrvyA yathoktakrameNa vakSyAmi / atha kathaM pArzvasthAdayo jAyante tata Aha [ bhA. 836 ] gacchaMmi kei purisA, sauNI jaha paMjaraMtaraniruddhA / sAraNapaMjaracaiyA pAsatthagayAdi viharati / / vR- yathA zakuniH zakunikApaJjarAntaraniruddhA mahatA kaSTena vartate, tathA kecit gurukarmANaH puruSAgacche smAraNacodanAdi mahatkaSTamabhimanyamAnAH kaSTena vartante / tataH smAraNalakSaNapaJjaratyAjitAH santaH pArzvasthagatAdayaH AdizabdAdyathAcchando gatAdiparigrahaH viharaMtyavatiSThante vihRtya ca kecidbhUyaH svaguNamupasampadyate / teSAM copasampadyamAnAnAM prAyazcittadeyamatastadvivakSuridamAha [ bhA. 837] tesiM pAyacchittaM vocchaM oheya payavibhAgeya / ThappaMtu payavibhAge oheNa imaM tu vocchAmi / / vR- teSAM pArzvasthAdInAM svaguNamupasampadyamAnAnAM prAyazcittaM vakSye kathamityAha-oghena sAmAnyena padavibhAgena ca kAlAdivizeSeNa, gAthAyAM saptamItRtIyArthe / tatra yatpadavibhAgena prAyazcittaM vaktavyaM. tat sthApyaM sthApanIyaM pazcAdvakSyate ityarthaH / oghena sAmAnyena kAlAdivizeSarahitatveneti bhAvaH / punaridamanantaraM vakSyamANatayA pratyakSIbhUtamiva vakSyAmi pratijJAtameva nirvAhayatiUsavavajjakayAI, lahuo-lahuyA abhikkhagahaNaMmi / (bhA. 838) UsavikayAi lahuA gurugA ya abhikkhagahaNaMmi / / bR- utsavavarjamutsavAbhAve yadi kadAcit zayyAtarapiNDAdikaM gRhItavAn / tatastasya prAyazcittaM laghuko mAsaH, tathAbhIkSNaM gRhItavAn tathA catvAro laghumAsAH / athotsave kadAcit zayyAtarapiNDamagrahIt tatazcatvAro laghukA mAsAH / athAbhIkSNamutsaveSu gRhItavAn tatazcatvAro gurukA ihAnutsavAdutsave gurukazodhipradAnakaraNamagne svayameva vakSyatIti nAbhidhIyate / / atra kAlavizeSo na ko'pi Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 uddezaka H 1, mUlaM :30, [bhA. 838] nirdiSTa itIdamodhena prAyazcittAbhidhAnamidAnIM kAlaMsAmAnyata Aha[bhA.839] cauchammAse varise kayAilahaguruya tahaya chgurugaa| eesucevabhikkhaM caugurutahachaggurucchedo / / vR-caturomAsAnyAvatkadAcitapigRhItavAnyadizayyAtarapiNDaMtatazcatvArolaghukAH SaNmAsAn kadAcidgrahaNe catvAro gurukAH, varSaM yAvat kadAcidabhigRhIte SaNmAsA guravaH, eteSveva caturmAsAH SaNmAsavarSeSu abhIkSNagrahaNe yathAkramaM caturguru, SaT gurucchedazca, kimuktaM bhavati / caturo mAsAn yAvadabhIkSNagrahaNecatvArogurukAmAsAH, SaNmAsAnabhIkSyAgrahaNeSaNmAsAH guravaH,vaSayAvadabhIkSNagrahaNe cchedaH, / atrotsavAnutsavavizeSarahitatayA sAmAnyenAbhidhAnaMtathA cAha[bhA.840] ese uhotiohe, etto payavibhAgato punovocchaM, / cautthamAse carime, UsavavajjaMjaikayAi / / bhA.841] geNhailahuolahuyA guruyA itto abhikkhagahaNaMmi / caurolahuyA guruyA chagguruyA UsavavivajjA / / vR-eSAmanantaroktaHprAyazcittavizeSaHoghenasAmAnyenabhavatidraSTavyaH / ataUrdhvaM punarvibhAgataH padavibhAgena prAyazcittaM vakSye / yathA pratijJAtaM karoti, caturo mAsAn yadi kadAcit utsavavarjamagRhItazayyAtarapiNDaMtatomAsalaghu, SaNmAsAnutsavavarjamabhigRhItecatvArolaghukAH,vaSayAvadutsavavarja kadAcidabhigrahaNecatvArogurukAH, itaraUrdhvameteSveva catuHSaDvarSe'bhIkSNagrahaNevakSyecatvAro laghukA gurukAH SaTgurukAutsavavarjAyathAkramaMjJAtavyAH, |kimuktNbhvti? caturomAsAnutsavavarjazayyAtarapiNDamabhIkSNamagRhIttataH prAyazcittaM catvAromAsAH laghukAH, SaNmAsAnutsavavarjamabhIkSNagrahaNecatvAro gurukAH, varSa yAvadutsavavarjamabhIkSNagrahaNe SaT gurukAH, utsavavarjegatamidAnImutsave pratipAdayati[bhA.842] cauro lahuyA gurugA chammAsAUsaMvami ukayAI / evaM abhikkhagahaNe chaggurucauchaggurucchedo / / vR-caturomAsAn yadi kadAcidutsavegRhItavAntatazcatvAromAsA laghavaH, SaNmAsAn kadAcidutsave grahaNe catvAro gurukAH, varSa yAvatkadAcidgRhaNataH SaNmAsA guravaH etatpunarvakSyamANamabhIkSNagrahaNeSaT guru ityAdi; caturo mAsAnutsaveSvabhIkSNagrahaNe SaNmAsA guravaH, SaNmAsAnutsave SvamIkSNagrahaNe caturgurukazchedaH varSaM yAvadabhIkSNamutsaveSu grahaNe SaTgurukacchedaH atha kasmAdutsaveSu kadAcidabhIkSNaM vA grahaNe adhikataraprAyazcittadAnamata Aha[bhA.843] utsavavajje nageNhainibbaMdho UsavaMmigeNhatti / ajjhAyaragAdIyA iti ahigAusave sohI / / vR- eSa sAdhurutsavavarje utsavarahite zeSe kAle bhikSAM na gRhaNAti / utsave punarvipulaM bhaktapAnaM prAsukamupalabhya kathamapi nirbandhAt gADhAdarakaraNAdgRhNAti / tato'smai paryAptaM dAtavyamiti kiJcit na adhyavapUrakAdayo doSAH sambhavanti / AdizabdAt mizrakAdidoSaparigrahaH iti asmAddhetorutsave adhikAbahutarAzodhiHprAyazcittamiti / [bhA.844] evaM uvaThiyassapaDitappiya sAhUNo padaMhasati / [21[18] Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274. vyavahAra - chedasUtram-1-1/30 coie gagadose diThaMto pannagatilehiM / / vR- evamupadazi ina prakAreNa zayyAtarapiNDAdi pratisevya punarakAraNatayo pasthitasya glAnAdiprayojaneSupratapitAbhaktapAnapradAnAdinA sIpaSTambhIkRtAHsAdhavo yena prasarpitasAdhustasya padaM pratisevAlakSaNaMhasatievamevamucyate / ayamatrasampradAyoyadigaJcarAtridivaMdazarAtriMdivaMyAvabhinnamAsa ityApanobhavati, tataHsaevamevamucyate, tasyasAdhupratarpaNanaivazuddhibhAvAt, athamAsAdiSakamApannastadantimaMevaM hasatiyadyathA yadidvau mAsAvApannastataeko mAsomucyate, eko dIyate, athatrIn mAsAna tarhiekomucyatedvaumAsaudIyateityAdi / atraparorAgadveSaucodayati, yathAyUyaMrAgadveSavantaH / tathAhiyena sAdhUnAM pratarpitaM tasyapadamanurAgatohAsayatha, yena punarna pratitarpitaM tasya dveSataH sakalamapi prAyazcittaM paripUrNaprayacchatha | sUrirAha-diThaMto pannagatilehinavayaMrAgadveSavantastathA cAtradRSTAnta upamApannakatilaiH tathAhi pannakatilA nAma durgandhitilAH testhAnadvaye'pi sthApitAH / tatraike nimbapuSpairvAsitAH, apare svAbhAvikAeva sthitaH / ttryenimbpusspairvaasitaastessaaNdurbhigndhobhuvidhenopkrmennaapnetuNshkyte| itareSAM stokena evamihApiye svarUpataH pArzvasthA aparaM ca sAdhusAmAcArIpradveSato glAnAdiprayojaneSu sAdhUnAmapratarpiNo'varNabhASiNazca te mahatA prAyazcitena zuddhimAsAdayanti / ye tu pArzvasthA api karmalaghutayAsAdhusamAcAranugatAHsAdhUna glAnAdiprayojaneSupratarpayantizlAghAkAriNazcatestokAparAdhena evamevazuddhayanti, mahAparAdhino'ntimapadahAstaHstokenaprAyazcittenetipannakatilAzcopalakSaNaMtena sarvAzyasazirogAbhyAMdhautAdhautazAradapaTAbhyAMpannakatilena copamAdraSTavyAH |tdythaa sarvamaznAtItyevaM zIla:sarvAzIbahubhakSako'sarvAzI alpabhojI,tatrasarvAzI rogI karkazayA kriyayAzuddhimAsAdayati / asarvAzIstokayA kriyayA yathAvAdvau paTauzAradau tatraiko vAtevAtipratidivasaMtena vAtenadhUnyate aparo naevaM tayordvayorapikAlakrameNa malinIbhUtayorvidhUtapaTaH stokenopakrameNazuddhimAsAdayatyavidhUtapaTo bahanopakrameNaevaM yaH pArzvasthaHsAdhUnAmavarNabhASIsamahatA prAyazcittenazuddhiMlabhate / ititasmaiparipUrNa prAyazcittaM dIyate / itarasya tu sAdhUnAM pratarpaNena varNabhASaNena ca zuddhiHsambhavatyetadarthaM hAsa iti sAmpratametadeva vivarISuH paraH praznaMbhAvayati[bhA.845] jo tujhaMpaDitappaitassegaMThANagaMtuhAsehA / vaha appaDitappe iirAgaddosiyAtubbhe / / vR- yo'smAkaM pratitarpayati upakAraM karoti, tasya ekaM sthAnakamantimalakSaNaM prAguktasvarUpaM hAsayatha,yaH punarnapratitarpayati tasminnapratitaptadekasthAnakamantimalakSaNaMvardhayatha / pUrNa paripUrNaM tasmai prAyazcittaMdattha ityarthaH / ityevamamunAprakAreNayUyaMrAgadveSikArAgadveSavantaH |smprtiyduktNpnnktilaidRssttaantiti tadbhAvayati[bhA.846] iharahavitAvacoyaga kaTuyaM telaM tupannagatilANaM / kiM puna nimbatilehiMbhAviyANaMbhavekhajjaM / / vR- itarathA pinimbakusumAdi vAsanAmantareNApi tAvat hecodakapannakatilAnAM durgadhitilAnAM tailaM kaTukameva / turevakArArtho bhinnakramazca / nakhAdyaMbhavatItibhAvaH / kiMpunasteSAMpannakatilAnAM niMbatilaiH tilA iva sUkSmatvAt niMbatilAH kusumAni svasyatilAni svatilAstairnimbakusumairityarthaH bhAvitAnAM vAsitAnAMtailaMkhAdyaM bhavena naiva bhavedityarthaH / eSa dRSTAnto'yamupanayaH Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM: 30, [bhA. 847] 275 [bhA.847] evaM sopAsattho zravaNavAdI puno yasAhaNaM / tassayamahatI sohI bahudososotthaho ceva / / vR- evaM sodhikRtaH sAdhurekaM tAvatpArzvasthasamAcArakArI punaH sAdhUnAmavarNavAdI sAdhusamAcArapradveSAt / tatastasya tathArUpasya mahatI zuddhiH prAyazcittaM yatso'tra prAyazcittadAnavidhau pariciMtyamAno bahudoSa eva bhavati vartate / tadevamaprazastatilairupanayaH kRtaH |smprtiprshsttilaistmbhidhitsuraah[bhaa.848] jahapunateceva tilAusiNodagadhoyakhIrauvvakkA / / tesiMjaMtelaM tattaM ghayamaDhuM visesei / / / vR-yathApunastaevapannakatilA uSNodakena pUrvaMdhautAstadanantareNakSIreNadugdhena uvvakkA kSIramadhye prakSipya kiyatkAlaM dhRtvA tato niSkAzitAH teSAMya tailaM ghRtamADamapi vizeSayati / tato'pyadhikataraM bhavatItibhAvaH / eSa dRSTAnto'yamupanayaH[bhA.849] kAraNasaMvigANaM AhArAdIhiMtappito jou / nIyAvattaNutappI tappakkhiya vannavAdIya / / vR- yaH kAraNeSvazivAvamaudaryAdiSu saMvignAnAM susaMyatAnAmAhAradibhaktapAnauSadhAdibhistapirataHpratarpaNaM kRtavAn / tathAyaHsaMvignAnAMnIcairvRttirvartanaM yasya sa tathA kimuktaMbhavatisatAnvandate na punarvandApayati / tathA akalpaM kimapi pratisevya anu pazcAt hA duSThukRtaM hA duSThu kAritamityAdi rUpeNatapatisantApamanubhavatItyevaMzIlo'nutApI tathAteSAMsaMvijJAnAMpakSastatpakSastatrabhavastatpAkSikaH saMvignapAkSika ityarthastathA varNavAdI zlAghAkArI suvihitAnAM tataH kimityAha[bhA.850] pAvassa uvaciyassa vipaDisADaNamokaretisoevaM / savvAsi rogi uvamA saraeya paDe avidhuyaMmi / / vR-evamamunAprakAreNasaMvignatarpaNAdinAdyApipArthasthenasatAupacayaMnItaMtathApitasyopacitasyApi pApasya parizATanabhAvaM karoti / mo iti pAdapUraNe tena tasyaikasya padasya hrAsaH uktApannakatiladRSTAntabhAvanA; evamavarNavAdinaH pArzvasthasya paripUrNaprAyazcittadAne sarvAzirogiNopamayA ca zAradike paTe vAtedhUtesAca dRSTAntabhAvanAbhAvayitavyAsahAsaM pratipannastadRSTAntabhAvanAmAha[bhA.851] panno yacchaMto kimiNIya anupAvayaM vacchitoya / ulloya kaNasevAyaputteNaMbubhulaiyaM muNeUNaM / / vR-tadevamitaraH pArzvasthaH sAdhUnAmapratarpayitAnacapApaMkRtvA'nutapati / yadapica pApaMkurute tadapi nirdayaH san, sAdhUnAM vAvarNabhASI, tataH so'nyathA na zuddhayatIti tasmai paripUrNa prAyazcittaM dIyate / dvitIyastu sAdhupratarpaNAdinA bahupApaM kSapayitavAn na ca nirdayaH sannakarotpApamiti tasya padahAsena bhAvayati[bhA.852] thovaM bhinnamAsAdigAoyarAiMdiyAijA pNc| seseupayaM hasatIparitappiyaeyare sayalaM / / vR- yadi nAmastokaM bhinnamAsAdikAdArabhya yAvatpaJcarAtriM divAni etAni samuditAnyekataraM vA prAyazcittamApannastadAsaevamevamucyate |tsysaadhuprtrpnnaadinaashuddhiibhuuttvaatydipunrbhinnmaassyopri prAyazcittamApannastatastasmin zeSe prAyazcittesamApatite sati padamantimaM pratarpite sAdhau isati / tasya Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram - 1- 1/30 cAntimapadahAsasya bhAvanA prAgeva kRtA / itarasmin sAdhUnAmapratarpiNyavarNavAdini ca sakalaM paripUrNa prAyazcittaM tasyAnyathA zuddhyabhAvAt / tato na vayaM rAgadveSavantaH / samprati pArzvasthAn vyAkhyAnayati[bhA. 853 ] duviho khalu pAso dese savve ya hoi nAyavvo / savve tinni vikappA dese sejjAyara kulAdI / / vR- dvividho dviprakAraH, khalu nizcitaM pArzvasthaH / tadyathA-deze dezataH, sarvasmin sarvataH pArzvasthaH zabdaH saMskAramAzritya trayI vikalpAstrayaH prakArAstadyathA pArzvasthaH prAsvasthaH pAzasthazca / ete svayamevAgre vakSyante / deze dezataH pArzvasthaH, zayyAtarakulAdi pratisevamAnaH, / 'tini vigappA' ityuktaM tatra prathamaM prakAramAha [ bhA. 854 ] 276 daMsaNanANacarite tave ya attAhitopavayaNeya / tesiM pAsavihArI pAsatthaM taM viyANehi / / vR- darzanaM samyaktvaM, jJAnamAbhinibodhikAdi, cAritramAzravanirodhaH, eteSAM samAhAro dvandvastasmin / tathA tapasi bAhyAbhyantararUpe dvAdazaprakAre pravacane ca dvAdazAGgalakSaNe yasyAtmA hRtoprayukto na samyag yogavAnityarthaH / yadi vA ahitasteSAM virAdhakatvAt / kintu teSAM jJAnAdInAM pArzve taTe viharatItyevaM zIlo vihArI / na teSu jJAnAdiSvantargata ityarthaH / sa pArzvastha iti vijAnIhi, jJAnAdInAM pArzve tiSThatIti vyutpatteH / iha yadyapiyo duSkaramAzravaM nirodhaM karotisa paramArthatastapoyukta eveti vacanatazcAritragrahaNena tapo, jJAnagrahaNena ca pravacanaM gataM, tathApi tayo rupAdAnaM mokSaM prati pradhAnAMgatA khyApanArtha; bhavati ca tapo mokSaM prati pradhAnamaGga pUrvasaJcitakarmakSapaNatvAt pravacanaM ca vidheyAvidheyopadezadAyitvAditi ukta ekaH prakAraH / / samprati dvitIyaprakAramAha [bhA. 855 ] daMsaNanANacarite satto acchati tahiM na ujjamati / ee pAsattho, eso anno vi pajjAo / / vR- jJAnadarzanacAritre yathoktarUpe yaH svastho'vatiSThate na punastatra jJAnAdau yathA udyacchati udyamaM karoti / etena kAraNenaiSa pArzvastha ucyate / prakarSeNAsamantAtjJAnAdiSu nirudyamatayA svasthaH prArzvastha iti vyutpatteH / eSa khalu anyo dvitIyo'pi paryAyaH / apizabdaH khalvarthe bhinnakramazca / sa ca yathAsthAnaM yojitaH / ukto dvitIyaH prakAraH / / samprati tRtIyamAha [ bhA. 856 ] pAsotti baMdhaNaMti ya egaI baMdhaheyavo pAsA / pAsatthio pAsa anno vi ya esa pajjAo / / vR- pAza iti vA bandhanamiti vA ekArtham / iha ye mithyAtvAdayo bandhahetavaste pAzAiva pAzAsteSu sthitaH pAzasthaH / pAzeSu tiSThatIti pAzastha iti vyutpatteH / eSo'nyaH khalu tRtIyaH paryAyaH / uktAstrayo'pi prakArAstadbhaNanAcca bhaNitaH sarvataH pArzvasthaH / / idAnIM dezataH pArzvasthaM vyAcikhyAsunA yaduktaM 'sejjAyara kulAdI' iti tadvyAkhyAnayati [bhA. 857 ] sejjAyara kula nissiya ThavaNa kula paloyaNA abhihaDeya / puvviM pacchA saMthava nii aggapiMDa bhoipAsattho / / vR- yaH zayyAtarapiNDaM bhuGkte yAni ca tasya nizritAnyAzritAni kulAni tAni satatamupajIvati / kimuktaM bhavati ? yAni kulAni tasyAgre samyaktvaM pratipannAni yeSu grAmeSu nagareSu vA vasanti, teSu gatvA Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 30, [bhA. 857] 277 tebhyaH AhArAdikamutpAdayati / 'ThavaNa' tti sthApanAkulAni nirvizati / athavA yAni loke garhitAni kulAni tAni sthApitAnyucyante / teSAmaparibhogyatayA janaiH sthApitatvAt tebhyaH AhArAdikamutpAdayati / paloyaNa tti saGghaDyAH satatamAhArAlolyataH pralokanA yena kriyate zarIrasya vA zubhavarNAdi nirIkSaNArthaM pralokanA / tathA abhyAhRtAni AcIrNAnanAcIrNAMzcAhArAn yo gRhNAti / yastu pUrvasaMsaktAn mAtApitrAdIn pazcAtsaMstutAn zvazrUprabhRtIn upajIvati, yadi vA pUrvaparicitAnapyAhAralolyataH pUrvasaMstutAn pazcAtsaMtsutAn vA karoti / tathA nityapiNDamagra piNDaM ca yo bhuGakte sa dezataH pArzvasthaH / / sAmpratamabhyAhRtapiNDaM niyatapiNDaM ca vyAkhyAnayatiAiNamanAiNaM nisIha bhihaDaM ca no nisIhaMca / [ bhA. 858] sAbhAviyaM ca niyayaM nikAyaNa nimaMtaNe lahuo / / | vR- abhyAhRtaM dvividhamAcIrNamanAcIrNaM ca / tatrAcIrNamupayogasaMbhave gRhatrayamadhye, tataH paramanAcIrNamupayogAsambhAvAt / anAcIrNamapi dvividhA-nizIthAbhyAhRtaMnonisIthAbhyAhataM ca / tatra yatsAdhoraviditamabhyAhRtaMca tannizIthAbhyAhRtamitarat sAdhorviditamAnItaMno nizIthAbhyAhRtaM / etAni kAraNe niSkAraNe vA kathaMcit yathAbhigRhNAno dezataH pArzvasthaH, niyataM trividham / tadyathA- svAbhAvikaM, nikAcitaM, nimantritaM ca / tatra yannasaMyatArthameva kintu ya eva zramaNo'nyo vA prathamamAgacchati tasmai yadagraMpieDAdidIyate, tatsvAbhAvikam / yatpunarbhUtikarmAdikaraNatazcaturmAsAdikaM kAlaM yAvatpratidivasaM nikAcit nibaddhIkRtaM gRhyate tannikAcitam / yattu dAyakena nimantraNApurassaraM pratidivasaM niyataM dIyate tannimantritam / etAnyapi gRhNAno dezataH pArzvasthaH, svAbhAvikaniyate nikAcane nimantraNe ca sarvatra prAyazcittaM mAsalaghuH / / atha pArzvastho bhUtvA kathaM saMvignavihAramupapadyate yenocyate-'sa icchejA doccaM tameva ThANaM uvasaMpajittANaM viharittae' ityAdi, tata Aha [ bhA. 859] saMvignajano jaDDo jaha suhito sAraNAe caiou / vacca saMbharamANo taM ceva gaNaM puno eti / / vR- iha saMvigno jano jaDDu iva hastIva veditavyaH / tathAhi yathA hastI vanAdAnIto ghRtaguDAdibhiH puSTiMnItaH smRtvA vanaMjagAma / taccavanamanAvRSTibhAvato'vArIbhUtaM / tatastatraduHkhamanubhavat ghRttaguDAdikaM smarati, smRtvA ca bhUyo nagaramAyAti / evaM so'pyadhikRtaH saMvigno janaH saMvignAnAM madhye bhagavatprasAdata utkRSTaurAhAraiH poSamupAgatastataH sukhitaH san smAraNAmasahamAnastayA tyAjitaH pArzvasthavihAramupapadyate / tatra ca sthitaH pArzvastha iti kRtvA zrAddhAdibhirnAdriyate kevalaM lokata AkrozamavApnoti / yathAyaMdhika zithilo jAta iti / tataH saMvignAnAM pUjAM satkAraM ca saMsmaran tamevAtmIyaM gaNaM punareti samAgacchati / samAgatazca sannAlocanAdyarthamabhyuttiSThati / tata idamAha [ bhA. 860 ] atthiya sesAvasesaM, jai natthI mUlamatthi tavaccheyA; thovaM jai Avanno paDitappae sAhuNA suddho / / vR- pUrvamidaM paribhAvanIyaM se tasya AlocanAdyarthamabhyudyatasya sAvazeSaM cAritramasti / cazabdAt kiM vA nAsti / tato mUlaM dAtavyam / mUlaM nAma sarvaparyAyocchedaH / athAsti cAritraM tatastasmai tapo vA dIyatAM cchedo vA / tatra yadi stokamApanno bhavati stokaM nAma rAtriMdivapaJcakAdArabhya bhinnamAsaM yAvatsAdhUnAM ca sa pratitarpitaH / tataH sa sAdhutarpaNAdeva zuddha iti prasAdena mucyate / mAsAdyApattI Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 vyavahAra - chedasUtram - 1-1 / 30 tvantimapadahAsa iti gataM pArzvasthasUtramidAnIM yathAcchandasUtraM vaktavyam / tacca prAgevopadarzitam / idAnIM yathAcchandasvarUpaM varNayati [bhA. 861] ussuttamAyaraMto ussUttaM caiva pannavimANo / eso u ahAchaMdo icchAcchaMdo ya egaThA / / vR- sUtrAdurdhvaM uttIrNaM paribhraSTamityarthaH / utsUtraM tadAcaran pratisevamAnastadeva yaH parebhyaH prajJApayan vartate eSa yathAcchando'bhidhIyate / sampraticchandaH zabdArthaM paryAyeNavyAcaSTe / icchAcchanda ityekArthaH / kimuktaM bhavati ? cchando nAma iccheti vyutpattizca yathAcchandazabdasya prAgevopadarzitA utsUtramityuktamata utsUtraM vyAkhyAnayati[bhA. 862] ussuttamanuvadiThaM sacchaMdavigappiyaM ananuvAdI / paratattiya pavittetiMtaNe ya eso ahAcchaMdo / / vR- utsUtraM nAma yattIrthaGkarAdibhiranupadiSTaM tatra yA sUriparamparAgatA samAcArI / yathA nAgilA rajoharaNamUrdhvamukhaM kRtvA kAyotsargaM kurvanti / vAraNAnAM vandanakekathamapItyucyateityAdisApyaGgeSUpAGgeSu nopadiSTetyanupadiSTaM zaGketa tato'nupadiSTamAha - sacchandena svAbhiprAyena vikalpitaM racitaM svecchAkalpitamityarthaH / ataevAnanupAti siddhAntena sahAghaTamAnakaMna kevalamutsUtramAcaran prajJApayaMzca yathAcchandaH kintu yaH paratattiSu gRhasthaprayojaneSu karaNakaraNAnumatibhiH pravRttaH parataptipravRttaH / tathA tiMtiNo nAmayaH svalpe'pi kenacitsAdhunAparAddhe'navarataM punaH punastaM ruSannAste'yamevaM rUpo yathAcchandaH tathA [ bhA. 863 ] sacchaMdamativigappiya kiM cI sukhasAya vigai paDibaddho / tihiM gAravehiM majjati taM jANAhI ahAcchaMdaM / / vR- svacchandamativikalpitaM kiJcitkRtvA tallokAya prajJApayati / tataH prajJApanaguNena lokAdvikRtIrlabhate / tAzca vikRtIH paribhuJjAnaH svasukhamAsAdayati, tena ca sukhAsAdanena tatraiva ratimAtiSThati tathA cAha- sukhasvAdane sukhAsvAde vikRtau ca pratibaddhaH / tathA tena svacchandaH mativikalpitaprajJApanena lokapUjyo bhavati / abhiSTarasAMzcAhArAn pratilabhate vasatyAdikaMca viziSTamataH sa AtmAnamanyebhyo bahumanyate / tathA cAha-tribhirgauravairRddhirasasAlakSaNairmAdyati ya evaMbhUtastaM yathAcchandaM saMjAnIhi / iha utsUtraM prarUpayan yathAcchanda ucyate tata utsUtraprarUpaNAmeva bhedataH prarUpayatiahacchaMdassa parUvaNa ussuttA duviha hoi nAyavvA / [bhA. 864] caraNesu gaIsujA, tattha caraNa imA hoti / / vR- yathAcchandasaH prarUpaNA utsUtrAsUtrAduttIrNAdvidhA bhavatijJAtavyA / tadyathA caraNeSu caraNaviSayA gatiSu gativiSayA, / tatra yA caraNe caraNaviSayA sA iyaM vakSyamANA bhavati tAmevAhapaDilehaNa muhapottiya rayaharaNa nisejja pAya matta paTTe / [bhA. 865 ] paDalAI colaunnA dasiyA paDilehaNA potte / / vR yA mukhapottikA mukhavastrikA saiva pratilekhanIyA pAtrapratyupekSayA pAtrakesarikAH kiM dvayoH parigraheNa atiriktopadhigrahaNena saMbhavAt / tathA rayaharaNanisejjatti kiM rajoharaNasya dvAbhyAM niSadyAbhyAM kartavyamityekA niSadyAstu, pAyamattaetti yadevapAtraM tadevamAtraM kriyatAm mAtrakaM vA pAtraM kiM dvayoH Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 30, [ bhA. 865 ] 279 parigraheNa, tathApaTTati ya eva colapaTTakaH / sa eva rAtrau saMstArakasyottarapaTTaH kiyatAM kiM pRthaguttarapaTTaparigraheNa / tathA paDalAI colatti paTalAni kimiti pRthak dhriyaMte colapaTTa eva bhikSArthaM hieDamAnena dviguNastriguNo vA kRtvA paTalakasthAne nivezyatAm / unnAdasiyatti rajoharaNasya dazA kimityurNAmayyaH kriyante kSaumikAH kriyantAM tahapUrNAmayIbhyo mRdutarA bhavanti / tathA 'paDilehaNA pottotti pratilekhanAvelAyAmekaM potaMprastArya tasyopari samastavastuprekSaNAM kRtvA tadanantaramupAzrayAdbahiH pratyupekSaNIyamevaM mahatI jIvadayA kRtA iti / / [bhA. 866 ] dantacchannamalittaM hariyaThiyamajjaNAya niMtassa / anuvAdi ananuvAdI parUvaNAcaraNamAIMsuM / / vR- hastagatAH pAdagatA nakhAH pravRddhA dantaizchettavyA / nanakharadanane, nakharadanaM hi dhriyamANamadhikaraNaM bhavati tathA aliptamiti pAtramaliptaM kartavyam, na pAtraM lepanIyamiti bhAvaH / pAtralepanena bahusaMyamadopasambhavAt / 'hariya Thiya'tti haritapratiSThitaM bhaktapAnAdigrAhyaM tadgrahaNe hi teSAM haritakAyajIvAnAM bhArApahAraH kRto bhavati / 'pamajjaNA ya niMtasse' tti yadi cchanne jIvadayAnimittaM pramArjanA kriyate tato hiraNyacchanne kriyatAM jIvadayAparipAlanarUpasya nimittasyobhayatrApi saMbhavAt / akSaraghaTanA tvavem-'niMtassa nirgacchataH pramArjanA bhavatu yathA vasaterantariti / evaM yathAcchandena caraNeSu ca prarUpaNAnupAtinI anusAriNI ananupAtinI ca kriyate / atha kiM svarUpAnupAtinItyanupAtinyanunapAtinyoH svarUpamAha - [ bhA. 867 ] - anuvAitI najai juttIpaDiyaM khubhAsae eso / jaM puna suttAveyaM taM hoti ananuvAtitti / / vR-yadbhASamANaH sa yathAcchando jJAyate yathA khalu nizcitaM yuktisaGgameSa bhASate tadanupAti prarUpaNaM yathA yaiva mukhapotikA saiva pratilekhanikAstvityAdi yattu punarbhASyamANaM sUtrApetaM sUtraparibhraSTaM pratibhAsate tadbhavatyananupAti / yathA colapaTTaH paTalAni kriyatAM SaTpadikApatanasambhavato yuktyasaGgatatayA pratibhAsamAnatvAt tatra caraNe prarUpaNamanupAtyananupAti coktamidaMcAnyatdRSTavyam / / tadevAha[ bhA. 868 ] sAgAriyAdipaliyaMka nisejjA sevaNAya gihimatto / niggaMtha ciThaNAI paDiseho mAsakappassa / / vR- sAgArikaH zayyAtarastAdviSaye brUte tathA zayyAtarapiNDe gRhyamANenAsti dopaH pratyutaguNo vasatidAnato bhaktapAnAdidAnatazca prabhUtataranirjarAsambhavAt / AdizabdAtsthApanAkuleSvapi pravizato nAsti doSaH / paliyaMkatti paryaGkAdiSu paribhujyamAneSuna ko'pidoSaH kevalaM bhUmAvupavizamAne lAghavAdayo bahutaradoSAH / 'nisejjAsevaNa' tti gRhiniSadyAyAmAsevyamAnAyAM gRheSu niSadyAgrahaNe ityarthaH / ko nAma doSo'pitvatiprabhUto guNaste hi jantavodharmakathAzravaNataH sambodhamApnuvanti 'gihimitte ' tti gRhimAtrake bhojanaM kasmAnna kriyate / evaM pravacanopaghAtaH parihRto bhavati / tathA 'niggaMthiciThaNAdi' tti nirgranthInAmupAzraye avasthAnAdau ko doSaH saMkliSTamano nirodhena hyasaMkliSTaM manaH sampradhAraNIyamiti bhAgavata upadezaH taccAsaMkliSTamanaH sampradhAraNaM yatra tatra vA sthitena kriyatAmiti na kazciddoSo'nyathA hiM anyatrApi sthito yadyazubhaM manaH sampradhArayati tatra kiMna lipyate iti / tathA mAsakalpasya pratiSedhastena kriyate / yathA yadi mAsakalpAtparato doSo na vidyate tatastatraiva tiSThanti tiSThantu mA vihArakramaM kArSuriti Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 vyavahAra - chedasUtram-1-1/30 [bhA.869] . cAra verajeyA paDhamasamosaraNa tahaya nitiesu / suNeakappieyA anAuccheyasaMbhoe / / vR- cArazcaraNaM gamanamityekArthaH / tadviSaye brUte / tadyathA-caturSu mAseSu madhye yAvadvarSaM patati tAvanmAvihArakramamakArSIt / yadA tunapatati varSaM tadA ko doSo hiNDamAnasyeti tathA vairAjye'pibrUte yathA vairAjye'pisAdhavo vihArakramakurvantuparityaktaM hi sAdhubhiH paramArthataH zarIraM tadyaditegRhISyanti kiMzUnnaMsAdhUnAM,soDhavyAH khalusAdhubhirupasargAH / tatoyaduktaM-nokappainigaMthANaMverajaviruddharajeMsi sajaMgamaNaMsajamAgamaNaMti, tadayuktamitipaDhamasamosaraNaMtiprathamasamavasaraNaMnAma prathamavarSAkAlastatra brUte / yathA prathamasamavasaraNe udmAdidoSaparizuddhaM vastraMpAtraMvA kiMna kalpategRhItuM dvitIyasamavasaraNepi jhudramAdidoSaparizuddhamiti kRtvA gRhyate |saac doSazuddhirubhayatrApyaviziSTetitahaya nItiesutti tathA nityepunityavAseSuprarUpayati / yathAnityavAseSuyadhugamotpAdaneSaNAzuddhaM labhyatebhaktapAnAditatastatra ko doSaH pratyutadIrghakAlamekakSetrevasatAMsUtrArthAdayaH prabhUtAbhavanti, tathA sunnatti' yadhupakaraNaMna kenApi hriyate tataH zUnyAyAM vasato kriyamANAyAM ko doSaH / athotsaGghaTanenopahanyate tacca cittasyopadhiH ka upaghAtaH / athAkappiyatti akalpiko nAmAgItArthaH tadviSaye brUte / yathA akalpikena prathamazaikSakarUpeNa zuddhamajJAtoJchaM vastrapAtrAdyAnItaM kiM na bhujyate / tasyAjJAtAJchatayA vizeSataH paribhogArhatvAt / saMbhoe iti tathA saMbhoge brUte / yathA sarve paJcamahAvratadhAriNaH sAdhavaH saMbhogikA eva yuktAnAsaMbhogikAH iti / |saamprtmklpikoveti vivRNoti[bhA.870] kiMvA akappieNaMgahiyaM phAsuyaM tu hoiu abhojaM / annA ucchaMko vA hoi guNokappie gahie / / vR- kiM vA kena vA kAraNena akalpikena agItArthena gRhItaM prAsukamajJAtoJchamapi abhojyamaparibhoktavyaM bhavati / kovAkalpikena / atragAthAyAM saptamItRtIyArthe gRhItoguNobhavatinaivakazcit ubhayatrApizuddhatvAvizeSAt / adhunA saMbhoeiti vyAkhyAnayati[bhA.871] paJcamahavvayadhArI samaNA savvevi kiMna jaMti ! iyacaraNavitahavAdI, ettovocchaMgatIsutu / / vR- paJcamahAvratadhAriNaH sarve zramaNAH kiMnaikatrabhuJjatekinnAvizeSeNasarvesaMbhogikAbhavantiyenake sAMbhogikAH kriyante ke iti / ityevamuktena prakAreNa yathA ahAcchando anAlocitaguNadoSazcaraNe caraNaviSaye vitathavAdI ataUrdhvaM tugatiSu vitathavAdinaM vakSyAmi / / yathA pratijJAtameva karoti[bhA.872] khettaMgatoya aDaviMeko saMcikkhaetahiMceva / titthagarottiya piyaro, khettaMpuna bhAvato siddhI / / vR- sa yathAcchando gatiSu viSaye evaM prarUpaNAM karoti-ego gAhavatI, tassa tinni puttA, te savve khettakammovajIviNo / piyareNa khittakamme niyojitA / tatthegokhettaMkammaMjahAnattaMkarei / ego aDaviM gato desaM deseNaM hiMDai ityarthaH / ego jimittA jimittA devakulAlAdisu acchati / kAlAMtareNa tesiM piyAmato |tehiNdvvNpitisNtiyN kAuMsavvaMsammaM virikkaM / evaM tesiMjaMegena uvajiyaMtaMsavvesiMsAmaNaM jAyaM / evaM amhaMpivA titthayarotassavvayovadeseNaMsavvesamaNA kAyakilesaMkuvvaMti / amhe nkremo| jaMtuSbhehiM kayaMtaMsAmannaM jahA tumbhe devalogaM sukulapavvAyAtiMvA siddhiM vA gacchaha tahAamhe vigacchi Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM:30, [bhA. 872] 281 ssaamo| eSa gAthA bhAvArthaH / akSarayojanAtviyam-ekaputraH kSetraMgataH, eko'TavI dezAntareSuparibhrama tItyarthaH / aparaekastatraivasaMtiSThati pitaricamRtedhanaM sarveSAmapi samAnaMevamatrApi pitApitRsthAnIyatIrthakaraHkSetraMkSetraphalaMdhanaMpunarbhAvataH paramArthataH siddhistAMyUyamivayuSmadupArjananavayamapigamiSyAmaH uktAgatiSvapiyathAcchandasya vitathaprarUpaNA |smprtitessaaN yathAcchandAnAmevaMvadatAMdoSamupadarzayatibhA.873] jinavayaNasavvasAraM mUlaM sNsaardukkhmokkhss| saMmattaM mailettAte dogaivaDhagAhoti / / . vR-te yathAcchandAzcaraNeSu gatiSu caivaM bruvANAH samyaktvaM samyagdarzanaM kathaM bhUtamityAha-jinAnAM sarvajJAnAM vacanaM jinavacanaM dvAdazAGgaM tasya sAraM pradhAnaM pradhAnatAcAsya tadantareNa zrutasya paThitasyApyazrutatvAt |punH kiMviziSTamityAhamUlaMprathamaMkAraNaMsaMsAraduHkhamokSasyasamastasAMsArikaduHkhavimokSasya tadevaMbhUtaMsamyaktvaMmalinayitvAAtmanodurgativardhakAbhavanti |durgtistessaamevvdtaaNphlmitibhaavH| iha pUrvamutsave'nutsavevA gRhNANasya pArzvasthasya prAyazcittamuktaM / tatra utsavaprarUpaNArthamAha[bhA.874) sakkamahAdIyA puna pAsatthe UsavA muNeyavvA / ahachaMde Usavvopuna,jIeparisAekahei / / vR- pArzvasthe pArzvasthasya utsavA jJAtavyAH zakramahAdayaH indramahAdayaH / AdizabdAt skandarudramahAdiparigrahaH yathAcchandasva punarutsavoyasyAH parSada:purato yathAcchandaH svacchandavikalpitaM prarUpayatisA parSatjJAtavyAH / tadapicautsavabhUtAyAMparSadisvakIyakumataprarUpaNaMcaturmAsaSaNmAsavarSeSu kadAcidvA karoti / abhIkSNaMvA tataH eteSu sthAneSuvaktavyaM tacca pArzvasthAnamAnusAreNa jJeyamata Aha[bhA.875] "jaulahuutaha lahugA, caugurUtahiM ThANejehiM; / ThANecaugurugA, chammAsetatthaujjAne / / bhA.876] jehiyaMpuna chammAsA, tahiMccheyaM ThANae mUlaM / pAsatthe jahabhaNiyaM, ahacchaMde vivaDhiyaMjANe / / vR-yatra pArzvasthasya mAsalaghuprAyazcittamuktaMtatra yathAcchandasi catvAro laghukAH yatrasthAnecatvAro laghukAH tatrasthAne catvAroguravaH |ytrctvaarogurvH / ytrctvaarogurukaasttrssnnmaasaangurunjaaniihi| yatra punaH SaNmAsAH tatra jJAtavyaH cchedaH, cchedasthAne ca mUlaM, / tadyathA-yadyutsavAbhAve kadAcit kathayatitazcatvAro laghukA mAsAathAbhIkSNaMkathayati / tatazcatvAro gurukAH, athotsave kadAcitbrUte tatazcatvAro gurukAH, / abhIkSNakathane SaNmAsA guravaH, caturomAsAna yAvatkadAcita kathane catvArogurukAH SaNmAsAn yAvatkadAcitakathane SaNmAsA guravaH varSayAvat kadAcit kathaneccheda, caturomAsAn yAvat abhIkSNa kathane SaNmAsAguravaH SaNmAsAn yAvat abhIkSNakathane cchedaH / varSa yAvadabhIkSNakadhane mUlaM / atrotsavAnutsavavizeSarahitatayA sAmAnyato'bhidhAnaM uktamoghena prAyazcittam, adhunA vibhAgata ucyate / caturo mAsAn yAvatkadAcit utsavAbhAve prarapaNAyAM catvAro laghumAsAH, SaNmAsAnyAvatcatvAroguravaH,vaSayAvatSaNmAsAguravaH |vrss yaavdevNprruupnnaayaaNcchedH,| caturo mAsAn yAvadutsavekadAcitprarUpaNAyAM catvAro mAsA guravaH / SaNmAsAn yAvadevaM prarUpaNAyAM SaNmAsA guravaH, varSa yAvattathA prarUpaNAyAMcchedaH / tathAcaturomAsAnyAvadutsave abhIkSNaMprarUpaNAyAM caturgurukacchedaH SaNmAsAnyAvadevaM prarUpaNAyAMSaTgurukaH / varSayAvadevaM prarUpaNAyAMmUlamiti, etadeva Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 vyavahAra - chaMdasUtram - 1-1 / 30 sAmAnyataH prAha-pAsatthetyAdi, pArzvasthe yatra sthAne yad bhaNitaM prAyazcittaM tasmin sthAne yathAcchande vivarddhitaM vizeSeNa varddhitaM jAnIhi / tacca tathaivAnantaramupadarzitaM, kasmAdvivardhitaM jAnIhIticet ucyateprasiddhasevanAt kuprarUpaNAyA bahudoSatvAdihapArzvasthatvaM trayANAmapi sambhavati / tadyathA bhikSorgaNAvacchedina AcAryasya ca yathAcchandatvaM punarbhikSoreva tataH pArzvasthaviSayaM sUtraM trisUtrAtmakaM yathAcchandaviSayaM tvekasvarUpamiti / / samprati kuzIlAdInAM prAyazcittavidhimatidezata AhapAsatthe ArovaNa ohavibhAgena vaNiyA puvvaM / sA ceva niravasesA kuzIlamAdINa nAyavvA / / [bhA. 877 ] vR-yaiva pUrvaM pArzvasthe prAyazcittasyaudhena vibhAgena cAropaNApradAnamupavarNitA saiva niravazeSA oghena vibhAgena ca jJAtavyA, yatra tu vizeSaH satatravakSyate / gataMyathAcchandaH sUtramidAnIM kuzIlasUtraM vaktavyaM, tacca prAgvadbhAvanIyam adhunA kuzIla prarUpaNAmAha [bhA. 878 ] eto tivihakusIlaM tamahaM vocchAmi ahAnupuvIe / daMsaNanANacarite tiviha kusIlo muneyavvo / / bR- ito yathAcchandaH prarUpaNAnantaraM trividhaM kuzIlamahamAnupUrvyA vakSyAmi / yathA pratijJAtameva karoti, daMsaNetyAdi trividhaH kuzIlo jJAtavyaH / tadyathA darzane jJAne cAritre ca / etadeva vyAcikhyAsuridamAha [ bhA. 879 ] nANe nANAyAraM jou virAhei kAlamAdIyaM / daMsaNe daMsaNAyAraM caraNakusIlo imo hoi / / vR- yo jJAnAcAraM kAlAdikaM kAlevinae ityAdirUpaM virAdhayati sa jJAne jJAnakuzIla ucyate / yastu darzanAcAraM niHzaGkitatvAdikaM virAdhayati sa darzane darzanakuzIlaH / caraNakuzIlo'yaM vakSyamANasvarUpo bhavati tamevAha [ bhA. 880 ] kouya bhUtikamme pasiNApasiNe nimittamAjIvI / kakkakuruyAya lakkhaNa muvajIvati vijramaMtAdI / / bR- kautukaM nAma AzcaryaM yathA mAyAkArako mukhe golakAn prakSipya karNena niSkAzayati / nAzikayA vA tathA mukhAdagniM niSkAzayatItyAdi / athavA pareSAM saubhAgyAdinimittaM yat snapanAdi kriyate / etat kautukaM / uktaM ca-'sohaggAdinimittaM paresi NhavaNAdi kougaM bhaNiyamiti, ' evaMbhUtAni kautukAni tathA bhUtikarmanAma yajjvaritAdInAmabhimantritena kSAreNa rakSAkaraNaM, 'jariyAdibhUtidANaM bhUtIkammaviNidiTThamiti' vacanAt praznApraznaM nAma yat svapnavidyAdibhiH ziSTasyAnyebhyaH kathanam / uktaM casuviNagavijjA kahiyaM AyaM khaNi ghaMTiyAdi kahiyaM vA / jaM sIsai anesiM pasiNApasiNaM havai eyaM / / nimittamatItAdibhAvakathanaM / tathA AjIvo nAma AjIvi (va) kaH / sa ca jAtyAdibhedataH saptaprakArAH tAn, tathA kalko nAma prasUtyAdiSU rogeSu kSArapAtanamathavAtmanaH zarIrasya dezataH sarvato vA lodhrAdibhirudvartanaM, tathA kuru (ra) kA dezataH sarvato vA zarIrasya prakSAlanaM, lakSaNaM puruSalakSaNAdi, tathA sasAdhanA vidyA asAdhano mantraH / yadi vAyasyAdhiSThAtrI devatA sA vidyA yasya puruSaH samaMtraH AdizabdAt mUlakarmacUrNAdiparigrahaH / tatra mUla karma nAma puruSadveSiNyAH satyA apuruSadveSiNI karaNamapuruSa dveSiNyAH Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 30, [bhA. 880) 283 satyAH puruSadveSiNIkaraNaM, garbhotpATanaM garbhapAtanamityAdicUrNayogAdayazca pratItAH / etAni ya upajIvati sa caraNakuzIlaH / sampratyAjIvaM vyAkhyAnayati[bhA. 881 ] jAti kule gaNe yA kamme sippe tave sue ceva / sattavihaM AjIvaM uvajIvati jo kusIlo u / / vR- jAtirmAtRkI, kulaM paitRkaM, gaNo mallagaNAdiH / karma anAcAryakamAcAryopadezajaM zilpaM, tapaH zrute pratIte / evaM saptavidhamAjIvaM ya upajIvati jIvanArthamAzrayati, tadyathA-jAtiM kulaM cAtmIyaM lokebhyaH kathayati yena jAtipUjyatayA kulapUjyatayA vA bhaktapAnAdikaM prabhUtaM labheyamiti / anayaiva buddhayAmallagaNAdibhyo gaNebhyo vA gaNavidyAkuzalatvaM karmazilpakuzalebhyaH karmazilpakauzalaM kathayatitapasA upajIvanA tapaH kRtvA kSapako'hamiti janebhyaH kathamati zrutopajIvanA, bahuzrota'hamiti sa kuzIla iti / sAmpratameteSu kautukAdiSu prAyazcittamAha [ bhA. 882 ] bhUtIkamme lahuo lahU gurunimittasesae imaM tu / lahugAya sayaMkaraNe parakaraNe hota nugghAyA / / vR- bhUtikarmakaraNe prAyazcittaM mAsalaghu atItanimittakathana catvAro laghumAsAH / vartamAnanimittakathane catvAro gurumAsAH, zeSakekautukAdau idaMprAyazcitaM svayaM kautukAdikaraNe catvAro lghukaaH| paraiH kAraNe bhavanti catvAro'nuddhAtA guravomAsA, mUlakarmakaraNe mUlamiti gataM kuzIlasUtramidAnImavasannasUtraM vaktavyaM / tacca prAgvadbhAvanIyam / sampratyavasannaprarUpaNAmAhavaha khalu sanno se savve ya hoi nAyavvo / [bhA. 883 ] desosannI tahiyaM AvAsAI imo hoi / / - vR- avasannaH khalu bhavati dvividho jJAtavyastadyathA dezadezataH, sarvasmin sarvatastatra dezAvasanna AvazyakAdyadhikRtyAyaM vakSyamANo bhavati / tamevAha [bhA. 884] AvassagasajjhAe paDilehaNajjhANabhikkhabhattaThe / Agama nigamane ThANeya nisIyaNa tuyaTTe / / vR- AvazyakAdiSvavasIdan dezato'vasanna ityodyato gAthAkSarayojanA, bhAvArthastvayam'AvazyakamanayitakAlaM karoti, yadi vA hInaM hInakAryotsargAdikaraNAt atiriktaM vA anuprekSArthamadhikatarakAyotsargakaraNAt / athavA yaddaivasike Avazyake kartavyaM tat rAtrike karoti, rAtrike kartavyaM daivasike / tathA svAdhyAyaM sUtrapauruSIlakSaNaM arthapauruSIlakSaNaM vA kurudhvamiti guruNokte gurusaMmukhIbhUya kiJcidaniSThaM jalpitvA avipriyeNa karoti na karoti vA, sarvathA viparItaM vA karoti, / kAlikamutkAlikavelAyAmutkAlikaM vA kAlavelAyAM, pratilekhanAmapi vastrAdInAmAvartanAdibhirUnAmatiriktAM vA viparItAM vA doSairvA saMsaktAM karoti / tathA dhyAnaM dharmadhyAnaM zukladhyAnaM vA yathAkAlaMna dhyAyatitathA bhikSAMna hiNDate, / guruNA vA bhikSAM niyukto gurusammukhaM kiJcidaniSTaM jalpitvA hiNDate, tathA bhaktArtha bhaktaviSayaM prayojanaM samyag na karoti, kimuktaM bhavati na maNDalyAM samuddizati / kAkazRgAlAdibhakSitaM vA karoti, anye tu vyAcakSate / abhattaThatti abhaktArthagrahaNaM sakalapratyAqhyAnopalakSaNaM tatrAyamarthaH pratyAkhyAnaM na karoti / guruNA vA bhaNito gurusammukhaM kiJcidaniSTa-muktvA karoti / AgamanenaiSedhikI na karoti nirgamane AvazyakI, sthAne UrdhvasthAne niSadane upavezane Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 vyavahAra - chedasUtram-1-1/30 tvagvarttane zayane eteSu kriyamANeSuna pratyupekSaNaM karoti, nApipramArjanaM karoti vA pratyupekSaNapramArjana doSaduSTe vAkaroti, sAmpratamAvazyakadvAraMvyAkhyAnayati- . [bhA.885] AvassayaM aniyayaMkareihInAtirittavivarIyaM / guruvayaNeNaniyoge, valAiINamo uosannI / / vR-AvazyakamaniyatamaniyatakAlaM yadivAhInamathavAtiriktaviparItaMvAkaroti, gururAcAryastasya vacanaM guruvacanaM tenaniyogovyApAraNaMtasmin satisaMmukhovalati / kimuktaMbhavati? guruNA bhikSAdiSu niyuktaH san gurusammukhameva kiJcidaniSTaM bhASamANo valate, na guruvacastathaivAnutiSThati / eSa dezato'vaSannaH atra prAyazcittavidhiH pArzvasthasyevAnusaraNIyaH / yaduktaM 'gurusammukho valate' ititatsavizeSaM vivRNoti / [bhA.886] jaha ubailo balavaMbhaMjatisamilaMtusoviemeva / guruvayaNaMakareMto valAikuNatIca ussoDhuM / / vR-yathA balavAn balIvardaH preritaHsanduHzIlatayA saMmukhaMvyAvartamAnaH samilAMbhanakti / evameva anenaiva prakAreNa so'pyavasanno guruvacanamakurvan sammukho valatena punaH karoti, tataH kAryakaro vA utsAhya utzabdo'traniSedhArthe asoDhAityarthaH / kimuktaMbhavati? gurusaMmukhaMkiJcidaniSTamuktvAruSan karotIti ukto dezato'vasannaH / sarvato'vasannamAha[bhA.887] uubaddhapIDhaphalagaM osannaMsaMjayaM viyANAhi / Thavayigaraiyagabhoi emeyApaDivattito / / vR- yaH pakSasyAbhyantare pIDhaphalakAdInAM bandhanAni muktvA pratyupekSaNAM na karoti yo vA nityAvastRtsaMstArakaH so'baddhapIThaphalakaH taMsaMyataMsarvato'vasannaM vijAnIhi / tathAyaH sthApitakabhojI sthApanAdoSaduSTaprAbhRtikA bhojI racitakaM nAma kAMzyapAtrAdiSupaTAdiSu vA yadazanAdideyabuddhayA vaiviktyena sthApitaM tadbhuDkaityevaM zIlo racitakabhojI, tamapi sarvato'vasannaM jAnIhi / evamamunA prakAreNa etAH sarvato'vasannaviSaye pratipattayoveditavyAH / / adhunA prAyazcittavidhimAha[bhA.888] sAmAyArI vitahaMosanno jaMca pAvae jattha / saMsattoca alaMdo naDarUvI elagoceva / / vR-sAmAcArI jJAnAdisAmAcArI kAlevinae' ityAdirUpAMyadivAsUtramaNDalyarthamaNDalyAdigatAM sAmAcArI vitathAMkurvan yathAsthAne yatprAyazcittaM prApnoti, tatratasyasvasthAnaniSpannaMprAyazcittamiti gatamavasannasUtram / samprati saMsaktasUtraM vaktavyaM, tacca prAgvatparibhAvanIyam / adhunA saMsaktaparUpaNAmAha-saMsattova' ityAdisaMsakto'liMda ivanaTa ivabahurUpI naTarUpIeDakaivacajJAtavya itishessH| etadeva vyAcikhyAsurAha[bhA.889) gobhattAlaMdoviva baharUvanaDovva elgocev| . saMsattoso duviho asaMkiliTTova iyarovA / / vR- gobhaktayukto'lindo gobhaktAlinda iva / kimuktaM bhavati? / yathA alinde gobhaktaM kukusAodanabhissaTA avazrAvaNamityAdi pUrvamekatvamilitaM bhavatIti saMsakta ucyate / evaM yaH pArzvasthAdiSu militaH pArzvasthasazobhavatisaMvineSu militaH saMvignasadRzaH sa saMsakta iti / yathA vA Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM : 30, [bhA. 889] 285 naTo raGgabhUmau praviSTaH kathAnusAratastattadrUpaM karoti evaM bahurUpanaTa iva so'pi pArzvasthAdi militaH pArzvasthAdirUpaM bhajate, saMvignamilitaH saMvignarUpamiti / yadi vA yathA eDako lAkSArase nimanaH san lohitavarNo bhavati, gulikAkuNDe nimagnaH sannIlavarNaityAdievaM pArzvasthAdi saMsargataH paarshvsthaadiH| sa dvidhA, tadyathA-asaMkliSTa itarazcasaMkliSTaH / tatrAsaMkliSTamAha[bhA.890] pAsattha ahAcchaMdo kusIla usannameva sNstto| piyadhammopiyadhamme suceva iNamo usaMsatto / / vR-pArzvasthe militaH pArzvasthaH yathAcchandeyathAcchanda: kuzIle kuzIlaH avasanne avasannaH saMsakte saMsaktaH / tathA priyadharmasu militaH priyadharmA eSa saMsakto'saMkliSTo jJAtavyaH, saMkliSTamAha[bhA.891) paMcAsavappavatto jo khalu tihi gAravehi paDibaddho / ithi girisaMkiliTho saMsattoso unAyavvo / / vR-yaH khalu paJcasu AzraveSu hiMsAdiSu pravRttaH / tathApi tribhigauravairRddhirasasAtalakSaNaiH pratibaddhaH tathA strISu gRhISu ca pratibaddhaH sa saMkliSTaH sa saMsakto jJAtavyaH / asya cAsaMkliSTasya prAyazcittavidhirdezataH pArzvasthasyeva veditavyaH / mU. (31) bhikkhU ya gaNAo avakkarama para pAsaMDapaDimaM uvasaMpajjittANaM viharijA, seya icchejjA doccaM pi tameva uvasaMpajittANaM viharittae natthiNaM tassa tappaiyaM kai chede vA parihAre vA nannattha egAe aaloynnaae"| vR-bhikkhUyagaNAto avakkametyAdiathAsyasUtrasya kaH sambandhaityata Aha[bhA.892] desena avakaMtA svvennNcevbhaavliNgaao| iti samuditA usuttA iNamannaMdavvato vigate / / vR-dravyaliGgamadhikRtya dezenApakrAntAbhAvaliGgato bhAvaliGgamadhikRtya sarveNa sarvAtmanApakrAntAH pArzvasthAdayaiti / evamathAnyanantarasUtrANisamuditAnisamyakpratipAditAni, idAnImadhikRtyamanyatsUtraM dravyato dravyaliGgena vigate viyukte dravyaliGgaviyuktaviSayamiti bhAvaH / anena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA-bhikSuH prAguktazabdArthazcazabdo'nuktasamuccayArthaH / sacaitatsamuccinotirAgadveSAdinAkAraNena gaNAdapakramya nirgatya parapAkhaNDapratimAM parapASaNDaliGgamupasampadya viharet / vihRtya ca kAraNe samApte dvitIyamapi vAraMtameva gaNamupasampadya vihartumicchet / tasya tathopasampadyamAnasya nAsti kazcit cchedo vA parihAro vA upalakSaNametat / anyadapi prAyazcittaM na kimapyasti kAraNataH paraliGgapratipatteH pratipattAvapisamyaga yatanAkaraNAt / kiMsarvathA na kimapinetyAha-nAnyatra ekAyA AlocanikAyAH anyatrazabdaH parivarjanArthoyathAbhImArjunAbhyAmanyatrasarveyoddhAraityAditato'yamarthaH / ekAmAlocanAM muktvA AlocanA punarbhavatyevetibhAvaH; eSa sUtrasaMkSepArthaH / adhunA niyuktibhASyavistaraH[bhA.893] kaMdappeparaliMge,mUlaM gurugAyagarulapakkhammi / suttaMtubhicchugAdI kAlakkhevo vagamanaMvA / / vR-yadi kaMdarpakandarpataH AhAragRddhayAdi karaNatA lakSaNataH paraliGgaM karoti / tatastasminnaparaliGge kRte tasya prAyazcittaM mUlaM atha guruDapAkSikaM garuDAdirUpaM paraliGgaM karoti, / tadAzcatvAro gurukAH / . cazabdasaMyatIprAvaraNApicatvAro gurukAityAdisaMsUcanArthaH atra paraAha-nanusUtraniryuktyoranupapattiH Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 vyavahAra - chedasUtram-1- 1/31 tathA hi sUtreNa paraliGgakaraNamanujJAtaM prAyazcittAdAnAt niyuktikRtA tat vAritaM prAyazcittapradAnAt / naiSa doSo'bhiprAyA parijJAnAt niyuktikRtA hi kandarpataH paraliGgakaraNe prAyazcittamuktaM, / sUtraM punaH kathamapi rAjJi pradviSTe yAvatsArtho labhyate, tAvatkAlakSepaH kriyatAmiti hetorvA zabdo na kevalaM vikalpArtho'nuktasamuccayArthaH sa caitat samuccinoti / na zakyate sahasA viSayaparityAgaH kartumitiyAvat prajJApanAkriyate gamaNaM veti gamanaM vA'zivAdi kAraNatI anAryadezamadhyena samupasthitaM tata etaiH kAraNairyasya rAjJo ye pUjyA bhikSukAdayaH bhikSukAH / zauddhodanIyAH / AdizabdAtparibrAjakapaeDarAgAdiparigrahaH / talliGgaM gRhNIyAdityetadviparyamato na kazciddoSaH / enAmeva gAthAM bhASyakRd vyAkhyAnayati[bhA.894] khaMdhe duvAra saMjai garuDaddhaM seya paTTaliMgaduve / lahuolahuolahuyA tisu cauguru dosu mUlaMtu / / vR- iha pUrvArdhottarArdhapadAnAM yathAsaMkhyena yojanA / sA caivaM yadi kandarpato vastraM gRhastha iva skandhe karoti tadA tasya prAyazcittaM laghuko mAsaH duvAreti gopucchikaM karoti tadApi laghuko mAsaH, saMyatIprAvaraNakaraNe catvAro laghumAsAH / garuDAdiparaliGgakaraNe catvAro gurukAH, / addhaMsetti ardhamaMse skandhe digambara iva yadi vastrasya karoti tadApi catvAro gurukAH, / 'paTTatti yadi gRhastha iva kaTipaTTakaM badhnAti tadApi catvAro gurukAH, / liMgaduve iti liGgadvikaM gRhiliGgaM parapASaeDaliGgaM ca tasmin gRhi liGge pArapAkhaNDaliGge ca kandarpataH parigRhyamANe pratyekaM prAyazcittaM mUlam / samprati kAlakkhevo gamanaM vA ityetadvyAkhyAnArthamAha[bhA. 895 ] asivAdikAraNehiM rAyaduTThevi hoja paraliMgaM / kAlakkhevanimittaM paNavaNaTTAvagamaNaTTA / / vR- azivaM devatAkRta upadravaH, AdizabdAdavamaudaryAdi parigrahasteSu azivAdiSu kAraNeSu gAthAyAM tRtIyA saptamyarthe prAkRtatvAt tathAdveSaNaM dviSTaM rAjJidviSTaM rAjadviSTaM rAjJaH pradveSa ityarthaH / tasmin vA sati paraliGgaM grAhyaM bhavet / kimarthamiti cedata Aha kAletyAdi yAvatsArtho labhyate tAvatkhalu paraliGgagrahaNena kAlakSepaH kriyatAmityevaM kAlakSepanimittamathavA na zakyaH khalusahasA viSayaH parityaktu miti yAvadrAjJaH prajJApanA kriyate tAvadgrAhyaM paraliGgamiti prajJApanArthaM yadi azivAdikAraNeSu samupasthiteSvanAryadezamadhye gamanamupajAtaM taccAnAryadezamadhyena gamanaM na paraliGgagrahaNamRte zakyate kartumiti gamanArthaM vA paraliGgagrahaNAM atha kasya paraliGgagrAhyamityAzaGkaya bhikkhugAdI ityetadvayAkhyAnayati / jaMjassa acciyaM tassa pUyaNijjaM tamAssiyA liMgaM / [bhA. 896] khIrAdiladdhijuttA gamaMti taM channasAmatthA / / - yat bhikSukAdigataM liGgaM yasya rAjJo'rcitaM bhAvektapratyayo mAnya mityarthaH / tatrArcitamapi nAvazyaM kasyApyanatikramaNIyaM bhavati tato'natikramaNIyatA pratipAdanArthamAha-tasya rAjJo yatpUjanIyaM anatikramaNIyaM talliGgamAzritAstalliGgaM pratipannAH channasAmarthyAH paraliGgagrahaNenAcchAditasvarUpAH taM rAjAnaM gamayanti upazamayaMti / kIdRzA upazamayantItyata Aha-kSIrAdilabdhiyuktAH kSIrAzravalabdhisampannAH / AdizabdAd vidyAmantrayogAdi vazIkaraNakuzalA iti parigrahaH / / [bhA. 897 ] kalAsu savvAsu savittharAsu AgADha paNahesu ya saMthavesu / jo satatamanupavisse, avvAhato tassa sa eva paMthA / / Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 uddezaka H 1, mUlaM : 31, [bhA. 897] vR- kalAdvAsaptatisaMkhyA lokaprasiddhA tAsu kalAsu sarvAsvapi savistarAsu AgADhaprazzreSu cAtyantadurbhedaprazneSuparicayeSusatsuyorAjAyatrakalAdivizeSesaktaAsaktobhavati |kimuktN bhavati? yasya rAjJoyasmin kalAdivizeSe atyantamabhiSGgobhavatitamanupravezayeyustaMsamyak jJAtvA rAjJaH purataH pravedayeyuH pravedayantazcarAjAnamupazamayanti / yata eSa tasya rAjJa upazamane avyAhataH svaparA virodhIpanthAmArgaupAyaH / tatra yadItthamupazAnto bhavati tadA samIcInamatha nopazAntastata eva kalAdivizeSe tAvatprarUpayantiyAvatsArtho labhyate, sArthecalabdhe nirgacchanti / tathA cAha[bhA.898] anuvasamaMte nigama liMgavivegena hoiAgADhe / desaMtarasaMkamaNaM bhikkhugAdIkuliMgeNaM / / vR- anupazamayati upazamamakurvati rAjJi nirgamo bhavati, / kathamityAha-liGgavivekena liGgaparityAgena gRhasthaliGgenetyarthaH / athatathApinamuJcati gADhakopAvezAt,tata Aha AgADhaMatyantaprakopato gADhamamokSaNe bhikSukAdiliGgena dezAntara saMkramaNaM kartavyam / azivAdau vA kAraNe samupasthite dezAntaragamanaM kila kartavyam / tatratatra yena pathA gantavyaMsa kIgityAha[bhA.899] AyariyasaMkamaNe pariharatidiTuMmijAvapaDivatti / asatIepavisaNaMthUmiyaMmigahiyaMmijA jayaNA / / vR- Aryena dezena saMkramaNaM tasmin svaliGgena gantavyamiti vAkyazeSaH / AryasaMkramaNagrahaNato bhaGgacatuSTayaM sUcitaM, / tadyathA Aryadeza Aryadezamadhyena gamanamityeko bhaMgaH, Aryadeze anAryadeza madhyeneti dvitIyaH, anAryadeze Aryadezamadhyeneti tRtIyaH, anAryadeze anAryadeza madhyeneti caturthaH, tatra prathamabhaMge ardhaSaD viMzatijanapada madhye, dvitIya bhaMge Aryadeze mAlava nAmakamleccha dezamadhyena, tRtIya bhaMge yathA-kuDukkaviSaye AryaviSayamadhyena, caturthabhaGge pArasIkadeze anArya dezamadhyena / iha prathamabhaGge'zivAdikAraNopasthitau svaliGgena gantavyam / dvitIya tRtIya caturthabhaGge tu paraliGgena, tatra rAjJi pradviSTe azivAdikAraNe vA bhikSukAdiliGgena gacchan udgamAdIn doSAn teSAM ca liGginAmAzrayasthAnAni pariharati, / tathA gacchan yadi kenApi kvApi grAma nagarAdau dRSTo bhavet tarhi dRSTe satitena yA kAcanAdhikRtaliGgAnuzAsanapratipatti sAmAcArI kartavyA / kimuktaM bhavati ? tatsAmAcAryavartitavyamiti / athatadAzrayasthAnaparihAreNa samudAnaMna labhyatetato asati avidyamAne samudAne pravezanaM tadAzrayasthAnapravezanaM kartavyam / tatrayadi teSAM pratyayotpAdanArthabuddhapratimA stUpAni vA vandanIyAni bhavanti |tdaa jinapratimAMmanasisampradhAryavanditavyAni / bhikssaayaaNcsvyNgntvym| athabhikSAnalabhyate, tatobhikSukaiH sahabhoktavyam / tatrayadipudgalaMkandAdikaMvA patatitadA zarIrasyed mamAmayakArakaM vaidyena nivAritamiti pratiSedhayet / atha kathamapi anAbhogatastadroSabhayato vA gRhItaM bhavettadAtasmingRhIteyAyatanAsAkartavyA / kimuktaM bhavatialpasAgArikaMkathamapyapasAryavidhinA pariSThApayet / eSa gAthAsaMkSepArthaH / sAmpratamainAmeva gAthAM vivRNoti[bhA.900) Ayariya desAyariya liMgasaMkamo ettha hoicaubhaMgo / bitiya caramesa annaM asivAdigato kare annaM / / vR-azivAdiSukAraNeSusamupasthiteSuAryadezeAryadezamadhyena liGgenasvaliMgena saMkramo bhvti,| yanmadhyena yatra ca gantavyaM tayorubhayorapi dezayorAryatvAt atra ca prAguktaprakAreNa caturbhaGgI gAthAyAM Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 vyavahAra - chaMdasUtram - 1-1 / 31 puMstvanirdezaH prAkRtatvAttatra dvitIyatRtIyacarameSu bhaGgeSu azivAdigataH san anyat gRhasthaliGgaM yadi vA yasya dezasya madhyena yatra vA deze gantavyaM tatra ye'tiprasiddhAbhikSukAdayastalliGgaM karoti samprati pariharatIti yaduktaM tadvyAkhyAnayati [bhA. 901] pariharai uggamAdI vihAraThANAya tesi liMgINaM / apavvesA gamito AvariyattetaroimaMtu / / vR- pariharati udgamAdIn doSAn / tathA teSAM liGginAM yAni vihArasthAnAni tAni ca pariharati / tatra apUrveSu sthAneSu gataH san yadi yalliGgaM gRhItaM tadAgameSu kuzalo bhavati tadA mA kenApi liGgaviDambaka iti jJAtvA pragrahya iti AcAryatvamAcAryakaM tadgraMthavyAkhyAtRtvaM karoti, athetarasteSAmAgameSva kuzala stataH sa idaM karoti, tadevAha ( bhA. 902) monena jaM ca gahiyaM, tu kukkuDaM ubhayao vi aviruddhaM / paccayahe upaNAmI, jina paDimAu maNe kuNati / / vR- maunena vAksaMyamalakSaNena kriyAM karoti, maunavratitvamalambate ityarthaH / yacca viziSTasampradAyAdgRhItuM kukuTaMvidyAdinA daMbha prayogalakSaNaM ubhavato'pi ubhayeSAmapi sAdhucaryAya steSAM ca liGginAmaviruddhaM tatkaroti / tathA samudAnAsaMbhave teSAmAzrayeSu gatasya satasteSAM pratyayahetoH pratyayotpAdanArthaM buddhapratimAnAM stUpAnAM vA pramANe karaNIyatayopasthite jinapratimA manasi karoti / kimuktaM bhavati ? jinapratimA manasi kRtya teSAM praNAmaM karoti / / [ bhA. 903 ] bhAveti piMDavAtittanena ghettuM ca davvai apatte / kaMdAdi puggalANa ya AkAragaM eyapaDiseho / / vR tathA AtmAnaM janebhyaH piNDapAtitvena bhAvayati, tato bhikSA paribhramaNena jIvati athAvamaudaryadoSataH paripUrNo na bhavati, tato dAnazAlAyAM bhikSukAdibhiH saha paGktyA samupavizati / tataH paripATyA pariveSaNe jAte sati apatte iti atra prAkRtatvAt yakAralopaH / ayaMpAtre tadgRhItvA anyatra vivikte pradeze samuddizati / athAnyatra gatvA samuddezakaraNe teSAM kAcit zaGkA saMbhAvyate / tato bhikSukAdibhiH eva saha paGktyopaviSTaH san samuddizati / tatra yadi sacittaM kandAdipudgalaM vA mAMsAparaparyAyaM pariveSakaH pariveSayati / tadA mamedamakArakaM vaidyena pratiSiddhamiti vadatA teSAM kandAdInAM pudgalasya ca pratiSedhaH kartavyaH / atraiva pudgala viSayepavAdamIha (bhA. 904 ] bitiyapayaM tu gilANo nikkhiva caMkamaNAdi kuNamANo / loyaM vA kuNamANo kitikammaM vA sarIrAdI / / vR-dvitIyapadamapavAdapadaMyadibhANDamAtropakaraNAnAM nikSepamupalakSaNametat / AdAnaM pratyupekSaNAdikaM ca kurvan tathA caGkramaNAdidizabdAdutthAnAdiparigrahaH kurvan yadi vA locaM kurvan athavA kRtikarmazarIrAdeH kurvan yadi glAno bhavati tadopajIvyaM pudgalamiti / prastutamanusandhAnamAha [bhA. 905] aha puna rusejA hI to ghetu vigiMcae jahA vihinA / evaM tu tahiM jayaNa kujjAhI kAraNAgADho || .vR- atha punaH prAguktaprakAreNa kandAdipudgalAnAM pratiSedhe kriyamANe ruSyeyuriti saMbhAvyate, tarhigRhNIyAt gRhItvA ca yathAvidhinA yathokte na vidhinA viriMcyAt tat dRSTivaMcanenApasArya Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 31, [bhA. 905 ] sUtroktavidhinA pariSThApayet upasaMhAramAha[ bhA. 906 ] iti kAraNesu gahite, paraliMge tIrie tahiM kajje / jayakArI sujjhai viyaDaNAe iyaro samAvaje / / vRM - iti evamukte na prakAreNa kAraNeSva zivAdiSu samupasthiteSu paraliGgeSu tIrite ca samAptiM nIte ca kArye tatra yojayakArI yatanAkArI yathoktarUpAM yatanAM kRtavAn savikaTanayA AlocanAmAtreNa zuddhayati / yatanayA sarvadoSAmapahRtatvAt / itaronAma yena yatanA na kRtAM sa yat ayattanApratyayaM prAyazcittamApadyate tatasmai dIyate / 289 mU. (32) bhikkhUya gaNAo avakamma ohAvejA se icche docaMpi tamevagaNaM uvasaMpajitANaM viharitae natthiNaMtassa tappaiyaM keicchedevA parihArevA nanatthae gAe sehovaTTAvaNAe / vR- bhikkhUca gaNAo avakammaM ohAvejjA se icchejjA ityAdi athAsya sUtrasya kaH sambandha ucyate[ bhA. 907 ] egayara liMga vijaDhe, iisuttAvaNiyAu je heTA / ubhayajaDhe apamatto AraMbho hoi suttassa / / vR- yAnyadhastanAni sUtrANi pArzvasthAdigatAni varNitAni tAnyekataraliGga vijaDhe ekataraliGgaparityAge tathAhi pArzvasthAdi sUtrANi bhAvaliGgaparityAgaviSayANi parapASaNDapratimAsUtradravyaliGgaparityAgaviSayamitizabdoM hetau yato'dhastanAni sUtrANyaparaliGgaviSayANi tato'yamanya AraMbhaH sUtrasya bhavatyubhaya jaDhe iti ubhayaliGgaparityAgaviSayaH prastAvAyAtatvAt / evamanena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA- bhikSurgaNAdapakramya nirgatya avadhAveta vrataparyAyAdavAGmukhI parAGmukho bhUtvA gRhasthaparyAyaM pratigacchet tato bhAvaparAvRtyA saicchet dvitIyamapi vAraM tameva gaNamupasampadya vihartu natthiNamityAdinamiti khalvarthe nipAtAnAmanekArthatvAt nAsti khalu tasya kazcidapi cchedaH parihAro vA / kiM sarvathA na kimapi netyAha- nAnyatra ekasyAH zaikSikopasthApanAyAH / kimuktaM bhavatyekA zaikSikopasthApanikA bhavati mUlaM bhavatItyarthaH / eSa sUtrasaMkSepArthaH sAmpratametadeva sUtraM vyAcikhyAsurapakramyetyavadhAvediti bhedaparyAyairvyAkhyAnayati [ bhA. 908 ] nigamanamavakkamaNaM nissaraNapalAyaNaMca egaTThA / luTaNaloTTaNa paloTTaNa uThANaM ceva egaTTA / / vR-nirgamanamapakramaNaM nissaraNaM palAyanamityekArthAH / loTanaM luThanaM praloTanamavadhAvanamiti caikArthaH / tatrapraloTanamiti luTaviloTane ityasyaiva prapUrvasya paryAyazabdairapyadhikRta zabdArthapratItirupajAyate / tatvabhedaparyAyairvyAkhyeti vacanamapyasti tatastadupanyAsa iti atha kaiH kAraNairavadhAvanaM kuryAdityavadhAnakAraNAnyAha - [ bhA. 909] visaodaeNaM ahigaraNato vacaitova dukkhasejjAe / iha liMgassa vivegaM kareja paccakkha parokkhaM / / vR- viSayodayena atra viSayaviSayo mohaH parigRhyate / viSayena viSayiNo lakSaNAt / tato'yamarthaH viSayaviSayamohodayena yadi vA kenApi saha adhikaraNabhAvataH kalahabhAvataH athavA duHkhazayyayA caturvidhayA tyAjita iti hetorliGgasya pravrajyAcihnasyarajoharaNasya vivekaM parityAgaM kuryAtkathamityAha / 2119 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 vyavahAra - chedasUtram-1-1/32 sAdhUnAM pratyakSa parokSaM vA kutra kuryAdityAha[bhA.910] aMtouvassaechaDDaNA ubahigAmapAsevA / biiyaM gilANaloe kiyakammasarIramAdisu / / vR-upAzrayasyAntamadhyeliMgassachaDDaNA parityAgaH kriyateyadivAbahirupAzrayAt |athvaagraammdhye yadi vA grAmasya pArzve Asannapradeze'thavA tatraivAcAryasya samIpe idamavadhAvana-kAle liGgasyojjhanaM apavAdato avadhAvanAbhAve'pi bhavati / tathA cAha-dvitIyapadamapavAdapadaM liGgasyojjhane glAnaloke glAnajane zarIrAdiSu AdizabdAduccArapariSThApanAparigrahasteSu kRtakarmaNi vyApAre tathA glAnasya zarIre vizrAmaNAdikamuccArAdipariSThApanAdikaMkurvan kharaNTanAdibhayAlliGgasyavivikte pradezemocanaMbhavatIti sampratyavadhAvanena liGgasyojjhane vidhivizeSamAha[bha..11] uvasAmie pareNa, sayaM va samuvaThieuvaThavaNA / . takkhaNA cirakAleNava, diThaMto akkhabhaMgeNa / / vR-upAzrayAntaHprabhRtiSuyeSusthAnepurajoharaNaMmuktaMteSusthAneSutebhyaH paraninyAnyasminsthAne upazAmiteparezopazamanItesvayaM vAtathAvidhAnukUlakarmodayataH upazamaMgatetataH punakaraNatayA tatkSaNaM liGgojjhanAnantaraM tatkAlaM cireNa vA dIrghakAlena gurusamIpe samutthite niyamata upasthApanA kartavyA nAnyathA pravezanIyaH / Aha, yaditena na kiJcidapi pratisevitaMtataH kasmAdupasthApyate / atrasUrirAhadRSTAnto'trAkSabhaGgena yathA zakaTasyAkSe bhagne niyamAdanyo'kSaH kriyata evaM sAdhorapi bhAvAkSe bhagne punarutthApanArUpobhAvAkSaAdhIyate akSodhUH punarapiparaH prAha[bhA.912] mUlaguNa uttaraguNeasevamANassa tassa atiyAraM / takkhaNa uvaTThiyassa u kiMkAraNa dijaemUlaM / / vR- mUlaguNa mUlaguNaviSaye uttaraguNaviSaye kiJcidampatIcAraM tasyApratisevamAnasya kathamapratisevanetyataAha-tatkSaNaM liGgojjhanAnantaraMtatkAlamapunaH karaNatayAsamutthitasya nabhAvAkSobhagna iti / kiM kAraNaM tasmai mUlaM dIyate / upasthApanA kriyate sUrirAha[bhA.913] sevaumA va vayANaM, aiyAraMtahavi deti semUlaM / vigaDAsavA jalammiu, kahaMtunAvAna voDejA / / vR. vratAnAM prANAtipAtavinivRtyAdInAmatIcAraM sevatAM vA mA vA tathApi se tasyA pravacanopaniSadvedino mUlaM dadati / bhAvato'saMvRtAzravaddhAratayA cAritrabhaGgAt tatraiva prativastUpamayA. bhAvanAmAha / viyaDAsavetyAdivikaTAniatiprakaTAnisthUrANItyarthaH |aashrvaannijlprveshsthaanaani yasyAH sA tathArUpAsatI nauH kathaM tujale prakSiptAna nimajjeditibhAvaH / AzravadvArANAmatiprakaTAnAM bhAvAdevaM sAdhurapibhAvato'nivAritAzravaH sannazubhakarmajale nimjjtiitibhvtitsyopsthaapnaahtaa| atraiva dRSTAntAntaramAha[bhA.914] corissAmitimatiM, jo khalusaMdhAipheDae mudde / ___ ahiyaMmi viso coro, emeva imaMpipAsAmo / / vR-ahaMcorayiSyAmItimatiMsandhAyayaHkhalumudrAMspheTayatisayadyapitadAnImArakSakairgRhItatvAdinA kAraNena na kiJcidapahRtavAntathApitatpariNAmopetatvAdahate'pisacaurobhavati / evameva anenaiva prakAreNa Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 32, [bhA. 914] imamapi pazyAmaH acAritrapariNAmopetatvenA cAritrAdupasthApanAyogyaM pazyAma ityarthaH / mU. (33) bhikkhU ya annayaraM akiJcaTTANaM saMvittA ichejA Aloettae jattheva appaNI AyariyauvajjhAe pAsejjA, tassaMtiyaM AloejjA paDikkamejjA nindejjA garahejA viuTTejjA visIhajjA akarayANa abbhuTTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA / mU. (34) nIceva appaNo AyariyauvajjhAepAsejjA, jattheva saMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA bahussuyaM babbhAgamaM tassaMtiyaM AloejA jAva paDivajrejjA / no ceva saMbhoiyaM sAhammiyaM, jattheva annasaMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA bahussuyaM babbhAgamaM, tassaMtiyaM AloejjA jAva paDivajjejjA no ceva annasaMbhoiyaM, jattheva sAruviyaM pAsejjA bahussuyaM baDabhAgamaM tassaMtiyaM AloejjA jAtapaDivajrejjA / no cevaNaMsArUviyaM, jattheva sammaMbhAviyAiM cei AiM pAsejjA, tesaMtie AloejjA jAva paDivajrejjA / mU. (35) no ceva sammaM - bhAviyAI, ceiAiMbahiyA gAmassa vA nagarassa vA nigamassa vA rAyahAnIe vA kherasa vA kavbaDarasa vA maDaMbarasa vA paTTaNassa vA doNamuhassa vA Asamarasa vA saMvAhassa vA saMnivesassa vA pAINAbhimuhe vA uTINAbhimuhe vA karayala-pariggahiyaMsi sirasAvattaM patthae aJjaliM kaTTu evaM vaejjAH'evaiyA me avarAhA, evai kkhutto ahaM avaraddho,' arahaMtANaM siddhANaM aMtie AloejA jAva paDivajAsi-tti bemi / bR. je bhikkhUya annayaraM akiccaTThANaM sevittA ityAdi / athAsya sUtrasya kaH sambandha ucyate[bhA. 915] aiyAre khalu niyameNa vigaDaNA esa suttasaMbaMdho / kiMci na tenA cinnaM donna vi liMgA jaDhA jena / / 291 bR- iha anantarasUtre'tIcAra uktaH / ko'sAvatIcAra iti cedata Aha- kiM cetyAdikiMvA na tenAcIrNaM yena dvepi dravya bhAvarUpe liGge parityakte sarvata eva tasyAtIcAra iti bhAvaH / atIcAre ca sati khalu niyamenavikaTanA AlocanA bhavati tadA dAtavyA / tata AlocanApratipAdanArthameva sUtrAraMbha iti sUtrasambandhaH prakArAntareNa sUtra sambandhamAha [bhA. 916] ahavA heTThANaMtarasutte AloyaNA bhave niyamA / ihamavi jaM nimittaM ullaTTo tassa kAyavvo / / bU- athaveti prakArAntare adhastanAntarasUtre dravyabhAvaliGgaparityAgaH kRtastannimittA niyamAd bhavatyAlocanA anyathA zaikSikopasthApanAyA ayogAditi pratipAditaM / ihApi yannimittamakRtyaM pratisevitaM tasyApavarttaH pratyAvarttaH kartavyaH / sa cA locanAmantareNa netyAlocanA pratipAdyate ityanena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA / bhikSuranyatarata akRtyasthAnaM sevitvA pratisevya icchet AlocayituM / sa cA locayitumicchuryatraivAtmana AcAryopAdhyAyAn pazyettatraiva gatvA teSAmantike samIpe AlocayedatIcArajAtaM vacasA prakaTI kuyAt pratikrAmet mithyAduSkRtaM tadviSaye dadyAdyAvatkAraNAt "nindijjA garihijjA viuTTejjA visohijjA akaraNayAe abbhuTTejjA / ahArihaM tavo kammaM pAyacchittaM paDivajjejjA' / itiparigrahaH / tatraniMdyAdAtmasAkSikaM / jugupset garhetu gurusAkSikam / iha nindanagarhaNamapi tAtvikaM tadA bhavati yadA tatkaraNataH pratinivarttate / tata Aha-viulejjA iti tasmAdakRtya pratisevanAt vyAvarteta nivRtteta, vyAvRtAvapi kRtAtpApAttadA mucyate, yathAtmano vizodhirbhavati, tata AhaAtmAnaM vizodhayet, pApamalaspheTanato nirmalI kuryAt / sAca vizuddhirapunaH karaNatAyAmupasaMpadyate / tatastAmevA Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 vyavahAra - chedasUtram-1- 1/35 punaH karaNatAmAha / akaraNatayA punarabhyuttiSThet / punarakaraNatayA abhyutthAne'pi vizodhiprAyazcittapratipatyA bhavati / tata Aha-yathArha yathAyogyaM tapaHkarma tapograhaNamupalakSaNaM cchedAdikaM prAyazcittaM pratipadyate / yadi punarAtmIyeSvAcAryopAdhyAyeSu satsu anyeSAmantike Alocayati / tataH prAyazcittaM tasya caturguru yadi punarAtmana AcAyopAdhyAyAnna pazyet / abhAvAdUravyavadhAnato vA tato yatraiva sAMbhogikaM sAdharmikaM viziSTasAmAcArIniSpannaM bahu zrutaM chedagranthAdikuzalaM udbhAmakamudyatavihAriNaM pAThAntaraMbahvAgamamarthataHprabhUtAgamaM pazyettasyAntikeAlocayedatrApiyAvatkaraNAtpaDikkamejA ityAdi padakadambakaparigrahaH / yadi punaH tasya bhAve anyasya sakAse Alocayati tadA caturlaghu evaM sarvatrotkramakaraNe vaktavyam / sAMbhogikasAdharmikabahuzrutAbhAve asAMbhogika sAdharmika bahuzruta saMvignasyAntike tasyApyabhAve sArUpikasyavahuzrutasyAntike samAna rUpaM sarUpaM tatra bhavaH sArUpiko vakSyamANasvarUpaH / tasyApyabhAve yatraiva samyag bhAvitAni jinavacanavAsitAntaH karaNAni daivatAni pazyati / tatra gatvA teSAmantike Alocayet / teSAmapya bhAve bahigrAmasya grasati buddhayAdIna guNAna yadivAgamyaHzAstraprasiddhAnAmaSTAdazAnAMkarANAmitigrAmastasyayAvatkaraNAt / "nagarasyavA nigamassa vA rAyahAnAe vA khaMDassa vA kappaDasyavA paTTaNassa vA doNamuhassa vA Asamassa vA saMvAhassa vA sannivesassa vA iti parigrahaH" / / tatra na vidyate karo yasmin tat nakaraM tasya, nigamaH prabhUtara vaNigvargAvAsakastasyavA rAjAdhiSThAnaM nagaraM rAjadhAna tasya vA pAMzuprAkAra nibaddhaM kheTaM tasya vA kSullakaprakAraveSTitaM karbaTa tasya vA, ardhatRtIyagavyUtAntAmAntarahitaM maDambaM tasya vA, pattanaM jalasthalanirgamapravezaM yathAbhRgukacchaM |uktN ca "pattanaMzakaTaigamyaM,ghauTakaieibar3ae ca / __ naubhirevayadgamyaM, paTTanaM tatpracakSate / / " tasya vA droNamukhaM jalanirgamapravezaM / yathA-'koGkaNadezesthAnakanAmakaM puraM tasya ca, Akaro hiraNyAkarAdiH AzramastApasAvasathopalakSita AzrayavizeSaH tasya vA saMbAdho yAtrAsamAgataprabhUtajananivezastasya vA, saMnivezastathAvidhaprAkRtalokanivAsastasya vA prAcInAbhimukho vA udIcInAbhimukho vA pUrva digabhimukha uttaradigabhimukho vA ityarthaH, / iha cirantanavyAkaraNeSu dizyapistriyAmabhidheyAyAmInapratyayaH svArthe bhavati, tata evaM nirdezaH pUrvottarAdigrahaNamAlocanAyAmetayoreva dizayorarhatvAt karatalAbhyAM prakarpaNa gRhItaH karatalapragRhItaH taM tathA zirasyAvarto yasya sa zirasyAvarttaH kaNThekAlavada luksamAsaHtaMmastake aJjaliM kRtvA evaM vakSyamANarItyA vdet| tAmeva rItiMdarzayati-etAvanto me mamAparAdhA etAvat kRtvA evAvato vArAn yAvadahamaparAddha evamarhatAM tIrthakRtAM kathaM bhUtAnAmityAha-siddhAnAmapagatamalakalaGkAnAmanti ke AlocayedityAdi pUrvavadeSa sUtrasaMkSepArthaH / adhunA niyuktibhASyavistaraH / tatrayaduktamakRtyaMsthAnaMsevitvetitadviSayamupadarzayati[bhA.917] annayaraMtuakiJcamUlaguNeceva uttaraguNeya / ___mUlaMcasavvadesaM emeva yauttaraguNesu / / / vR-anyataradakRtyaMpunaH sUtroktaM mUlaguNemUlaguNaviSayamuttaraguNevA uttaraguNaviSayaMvA / tatramUlaM mUlaguNaviSayaM sarvaM dezaM vA / sarvathA mUlaguNasyocchedena dezato vA ityarthaH / evamevAnenaiva prakAreNa uttaraguNeSvapi dvaividhyaM bhAvanIyaM / tadyathA - uttaraguNasyApi sarvato dezato vA ucchedeneti tatraiva Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 uddezaka : 1, mUlaM:32, [bhA. 917] vyAkhyAnAntaramAha[bhA.918] ahavA panagAdIyaMmAsAdIvAvijAva chammAsA / evaM tavArihaMkhalucchedAdicauNhavegayaraM / / vR-athaveti akRtyasthAnasya prakArAntaratopadarzane paJcakAdikaM rAtriMdivapaJcaka prabhRti prAyazcitta sthAnamakRtyaM sthAnaM, yadi vA mAsAdi tacca tAvat yAvat SaNmAsAH / etatkhalu akRtyasthAnaM tapo'rha taporUpaprAyazcittA/yadivAcchedAdInAMcaturNAMprAyazcittasthAnamakRtyasthAnaMtadevamakRtyasthAnaM vyAkhyAya sampratiyathAsvakIyAcAyopAdhyAyAdInAmadarzanaMsaMbhavati tathA pratipAdayati[bhA.919] . Auya vAghAyaMvA dullahagIyaM ca pattakAlaMtu / aparakkamamAsajjavasuttamiNaMtUdisA jAva / / vR-svakIyAnAmAcAryopAdhyAyAnAmAyuSovyAghAto'bhavatjIvitasya bahudhAtasaMkulatvAt / yadi vA tasyaivAlocakasyAyuryAvadAcAryopAdhyAyAdisamIpe gacchati tAvat na prabhavati stokAvazeSatvAt, tata AyuSo vyAghAtaM vA samAzritya tathA bhaviSyati sa kAlo yatra durlabho gItArthaH AlocanArhastata eSyantaM kAlamadhikRtya durlabhaM gItArthaM gItArthaM vAzritya tathA jaGghAbala-parihAnyArogAtaMkeNa vA jAto'parAkrama AlocakastatastaMvA pratItyasUtramidamadhikRtaMpravRttaMyAvadizAdisUtram / atraparaAhananu pUrvamekAkivihArapratimAsUtrANi vyAkhyAtAni yathA ekAkivihAre doSAH, tadanantaraM pArzvasthAdi vihAro'pipratiSiddhaH / tato niyamAdgacchevastavyamitiniyamitaM / evaMca niyamitekathamekAkIjAto yenocyatenaivAtmanamAcAryopAdhyAyan pazyettatraivagatvA teSAmantike AlocayedityatrasUrirAha[bhA.920] suttamiNaMkAraNiyaM AyariyAdINajatthagacchaMmi / paMcaNhaMhI asatI egocatahiM navasiyavyaM / / vR-sUtramidamadhikRtaMkAraNikaM,kAraNebhavaMkAraNikaMkAraNesatyekAkivihAraviSayamityarthaH / iyamatra bhAvanA-bahUni khalvazivAdIni ekAkitvakAraNAni tataH kAraNavazato yo jAta ekAkI tadviSayamidaM sUtramiti na kazciddopaH azivAdIni tukAraNAni muktvA AcAryAdivirahitasya na vartate vastuM / tathA cAha-yatra gacche paJcAnAmA!yApAdhyAyagaNAvacchedi pravartisthavirUpANAmasadabhAvo yadi vA yatra paJcAnAmanyatamo'pyeko na vidyate tatrana vastavyamanekadoSasambhavAt / tAneva doSAnAha[bhA.921] evaM asubhagilANe pariNakulakajamAdivaggou / . anassatisasallassAjIviyaghAtecaraNaghAto / / vR- evamuktena prakAreNa ekAdihIne gacche eko'zubhakArye mRtakasthApanAdau aparoglAnaprayojaneSvanyaH parijJAyAM kRtabhaktapratyAkhyAnasya dezanAdau, aparaH kulakAryAdau vyagra iti, anyasya paJcamasyApyantyAvasthAprAptasya AlocanAyA asaMbhavena sazalyasya sato jIvitaghAte jIvitanAze caraNavyAghAtazcaraNagAtra zazcaraNa,zeca zubhagativinAzaH atrapara Aha[bhA.922] evaMhoi viroho, AloyaNapariNatoya suddhou / . egaMtena pamANaMpariNAmo vina khaluamhaM / / vR-nanvevaM sati parahasparavirodhastathAhi bhavadbhiridAnImevamucyate sazalyasya sato jIvitanAze caraNabhraMzaH prAk caiva muktamadattAlocane'pyAlocanApariNAmapariNataH zuddhaiti tato bhavati paraspara Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 vyavahAra - chedasUtram-1- 1/35 virodhaH, atra sUrirAha-egaMtenetyAdi, na khalvasmAkaM svazakti nigRhanena yathAzaktipravRttivirahitaH kevalapariNAmaH ekAntena pramANaM tasya pariNAmAbhAsatvAt, kintu sUtraM pramANI kurvato yathAzakti pravRttisamanvitaH na caikAdyabhAve gacche vasan sUtramanuvartate / tatastasya tAtvikapariNAma eva neti sa zalyasya jIvitanAzecaraNanAzaH / punarapi vaktavyAnantaraM vivakSuH praznamutthApayati[bhA.923] coyaga kiMvA kAraNapaMcaNhasatI tahinavasiyavvaM / diTuMto vANiyae piMDiya atthe vasiukAmo / / / vR- codaka Aha-yatra paJcAnAM paripUrNAnAmasadabhAvastatra na vastavyamityatra kiMvA kAraNaM ko nAma doSaH ? sUrirAha-atra adhikRtArthe vaNijA piNDitArthena vastukAmena dRSTAntaH upamA, gAthAyAM saptamI tRtIyArthe / iyamatrabhAvanA-ko'pivaNiktena prabhUto'rthaH piNDitaH / tataH so'cintayat |kutrmyaa vastavyaM yatrainamarthaMparibhujeha [ya] miti tatastenaparicintyedaM nizcikye;[bhA.924] tatthana kappaivAso AhArA jattha natthipaMca ime / rAyA vejodhaNimaM nevaiyA rUvajakkhAya / / vR-tatramamanakalpatevAsoyome vakSyamANAH paJcanAdhArAH / keteityAha-rAjAnRpativaidyo bhiSak, anye cadhanavanto naitikakA nItikAriNo rUpayakSAdharmapAThakAH / kasmAditicedata Aha[bhA.925] daviNasya jIvayasyayavAdhAto hoja jatthanattheta / vAdhAevegatarassadavyasaMghADaNAaphalA / / vR-yatranasantyete rAjAdayaH paripUrNAH paJcatatra niyamato draviNasya dhanasya jIvitasya vAvyAghAto bhavet / vedyaina vinA jIvitasya, rAjAdibhirvinA dhanasyavyAdhAte caikatarasya dhanasya jIvitasya vA dravyasaGghATanA dravyopArjanA viphalA paribhogasyA sambhavAdathavA[bhA.926] raNA juvaraNA vA mahayaraya amacca tahakumArehiM / - eehiM pariggahiyaM, vasejarajaM guNavisAlaM / / vR-rAjAyuvarAjena mahattarakenAmAtyena tathAkumAraitaiH paJcabhiH parigRhItaMrAjyaM gunnvishaalNbhvti| guNavizAlatvAcca tadvaset / tatra kIzorAjetirAjalakSaNamAha[bhA.927] ubhato jonIsuddhorAyA dasabhAgamettasaMtuTTho / loe vedesamae kayAgamodhammitorAyA / / vR-yorAjAubhayayonizuddhaH mAtRpitRpakSaparizuddhaH / tathA prajAbhyodaza bhAgamAtragrahaNasantuSTaH / tathA loke lokAcAre vede samastadarzaninAM siddhAnte samaye nItizAstre kRtAgataH kRtaparijJAnodhArmiko dharmazraddhAvAnsa rAjA, zeSasturAjAbhAsaH, tathA[bhA.928] pNcvihekaamgunnesaahiinnebhuNjeniruvige| vAvaravippamukko rAyA eyAriso hoi|| vR- paJcavidhAn paJcaprakArAn ruparasagandhasparzazabdalakSaNAn kAmaguNAn svAdhInAna svabhujopArjitAn nirudvignaH pratyantarAjakRtamanoduHkhAsikAyA abhAvAt vyApAravipramukto dezaparipanthanAdivyApAravipramuktI yuvarAjAdInAM tadvyApArAdhyAropaNAtoyaH sa etAdRzo sajAbhavati, yuvarAjasya svarupamAha Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 uddezaka : 1, mUlaM:35, [bhA. 929] [bhA.929] AvassyAiMkAuM, so puvvaaiNtunirvsesaaii| atthANI majjhagato, pecchaikajAiMjuvarAyA / / vR-yonAmaprAtarutthAya pUrvANi prathamAniAvazyakAnizarIracintAdevatArcanAdIni niravazeSANi kRtvA AsthAnikAmadhyagataH san kAryANiprekSatecintayatisayuvarAjaH, mahattarakalakSaNamAha[bhA.930] gaMbhIro maddavito, kusalojAi vinayasaMpanno / juvaraNAe sahitopecchai kajjAimahattarao / / vR-yo gambhIro labdhabuddhimadhyabhAgo mArdavito mArdavopetaH saJjAtaM mArdavamasyeti tArakAdi darzanAditapratyayaH / kuzalaH sakalanItizAstradakSo jAtivinayasampanno yuvarAjena sahitaH san prekSate kAryANirAjyakAryANisamahattaraka iti, amAtyalakSaNamAha[bhA.931] sajanavayaM puravaraM ciMtaMto atthainaravatiMca / vavahAranItikuzalo, amacco eyAriso ahavA / / / vR-yo vyavahArakuzalo nItikuzalazcasansajanapadaMpurakharaM narapatiMcacintayannavatiSThatesaetAdRzo bhavatiamAtyaH / athavAyorAjJo'pizikSA prayacchatisaamAtyastathA caitadevasavistaraMbhAvayiSurAha[bhA.932] rAyA purohitovAsaMghillAto nagaraMmi dovijnaa| aMteuredharisijjA, amacceNaM khiMsiyAdovi / / vR- rAjA purohitazca vAzabdaH samuccaye / etau dvAvapi janau 'saMghillAutti saMghAtavantau parasparaM maddu kAvityarthaH nagarevartetetaucatathAvartamAnAvantaHpurAbhyAM nijanijakalatreNadharSitau amAtyenaca dvAvapi khiMsito, nindApurassara zikSitAvityarthaH / eSa gAthAkSarArthaH / / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyastaccedam'egorAyA / tassa purohito |tesiNdohvibhjjaato paropparaMbhagiNIto / annayAtesiM samullAvo jAto / rAyabhajAbhaNai-'mamavassorAyA' |purohitbhnjaa bhaNai-'mama vassobaMbhaNo' topecchAmo kayarAevasso patI, |ttopuro hitabhajAebhattaM uvasAhittAranobhajAbhaginI nimaMtiyA / rattiMpurohiyabhajAe purohito bhaNito-'mae uvAiyaM kayaM jaimama varo amugosamijjhihi, tato bhagiNIe samaMtava sire bhAyaNaMkAuM jemimi so ya me varo saMpaNo, saMpayaM tava mUlAto pasAyaM maggAmi' purohito bhaNati 'anuggaho me' tato rAyabhajAerAubhaNito-'aJjarattiMtava piThIe vilagiuMpurohiyagharaMvaccAmi, rAyAbhaNati anuggahome' tahisArAyaMpalANittA piThIevilaggittA purohiyagharaMgaMtuMpaThittA UruhittAvAhaNetti kAuMkhaMbhebaddho / tato dovijanIto purohiyassa uvari matthae bhAyaNaM kAuMpurohieNa dharejamANe bhAyaNe bhuMjaMti / rAyA khaMbhebaddho hayahesiyaMkareti, bhottuMgayA rAyabhajjA / tatoranApurohieNaMdharesitomittitassa sira muMDAviyaM amacceNataMsavvaM nAyaM pabhAe rAyA purohitoya khiMsito amumevArthamAha[bhA.933] chaMdAnuvattiM tujhaMmajjhaMvImaMsaNAnivekhaliNaM / nisigamana marugathAlaMdhareti jaMtitA dovi / / vR- tava vA patirmama vA paticchandonuvartIti na vimarzavyatirekeNa jJAtuM zakyate tato mImAMsA parIkSAkartumArabdhA / tatra rAjabhAryayA nRpe khalInamAropitaM / tota nizi rAtrau purohitagRhe gamanaM, tato maruko brAhmaNaH purohitaH zirasAsthAlaM dharati / tatra dvAvapi bhujAte / eSa gAthAkSarayojanA / bhAvArtho'nantarameva kathitaH / atha kathamamAtyo dvAvapitau zikSitavAntata Aha Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 vyavahAra - chedasUtram - 1-1 / 35 [ bhA. 934 ] paDivesiya rAyANo sIumiNaM paribhavenahasihiMti / thInijjito pamatto vAvirajjuMpi pelejjA / / vR- prAtivezikA nAma sImAntaravartinaH pratyarthino rAjAna idaM zrutvA paribhavena paribhavotpAdanabuddhyA hasiSyanti / na kevalaM hasiSyanti kintu strInirjitaH pramatta eSa iti jJAtvA rAjyamapi prerayiSyanti gRhNIyurityarthaH / / [bhA. 935 ] dhittesiM gAmanagarAna jesiM itthI panAyagA / teyA vi dhikkayA purisA je itthINa vasaMgayA / / vR- dhig nindAyAM, teSAM grAmanagarANAM yeSAM strI praNAyikA prakarSeNa svatantratayA nAyikA / atra dhiga yoge dvitIyA prAptAvapiSaSThIprAkRtatvAt / tathA te'pipuruSA dhikkRtA dhikkAraM prAptavantoye strINAM vazamAyattatAM gatAH / tathA [bhA. 936 ] 'itthIto balavaMjattha gAmesu nagaresu vA / so gAmaM nagaraM vApi, khippameva vinAssaraM / / ' vR- yatra grAmeSu nagareSu vA striyo balavatsaH sa grAmo nagaraM vA kSiprameva vinazyati / bahuvacanenApakramyopasaMhArI jAtI bahuvacanamekavacanaM ca bhavatIti jJApanArthaH / evamukte rAjA purodhA vA evaM manasi sampradhArayet yathA 'nAsmAkaM grAmeSu nagareSu vA striyo balavatya' iti / tata Aha [ bhA. 937] itthIto balavaMtattha gAmesuya nagaresuya, anassA jatthahesaMti, apavvaMmiya muMDaNaM / / vR- tatra teSu grAmeSu nagareSu vA striyo valavatyo yatra anazvA heSaMti, aparvaNica ziromuMDanaM, etena rAjJo haya heSitaM prakaTIkRtaM purodhasazcaziro muMDanaM, atha kathametadamAtyena jJAtamityata Aha sUyaga tahAnu sUyaga paDisUyaga savvasUyagA caiva / [ bhA. 938 ] purisA kayavittIyA vasaMti sAmaMtarajjesu / / vR- tasyAmAtyasya puruSAH kRtavRttayaH kRtAjIvikA zcatasRSu dikSu cArajJAnArthaM sAmantarAjyeSu prAtivezakarAjyeSu vasanti / tadyathA-sUcakA anusUcakAH pratisUcakAH pratisUcakAH sarvasUcakAzca / tatra sUcakAH sAmantarAjyeSu gatvA antaHpurapAlakaiH saha maitrIM kRtvA yattatra rahasyaM tatsarvaM jAnanti / anusUcakA nagarAbhyantare cAramupalabhante, prati sUcakAnagaradvArasamIpe alpavyApArA avatiSThaMti, sarvasUcakAHsvanagaraM punarAgacchanti punaryAntitatra ye sUcakAstaiH zrutaMdRSTaM vA sarvamanusUcakebhyaH kathayanti anusUcakAH sUcaka kathitaM svayamupalabdhaM ca pratisUcakebhyaH pratisUcakAH anusUcakakathitaM svayamupalabdhaM ca sarvasUcakebhyaH / sarvasUcakA amAtyAya kathayanti / yathA tasyAmAtyasya caturvidhAH puruSAH sAmantarAjyeSu vasanti tathA mahelA api / tathA cAha [bhA. 939] sUyaga tahAnusUyaga paDisUyaga savvasUyagA ceva / mahilAkayavittIyA vasaMti sAmaMtarajjesu / / vR- asya vyAkhyA prAgvat / yathA ca puruSAH striyazca sAmantarAjyeSu samasteSu vasanti tathA sAmantanagareSvapi rAjadhAnIrupeSu / tathA cAha [ bhA. 940] sUyaga tahAnusUyaga paDisUyaga savvasUyagA ceva / Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM:35, [bhA. 940] __.. 297 purisA kayavittiyA vasatisAmaMtanagaresu / / [bhA.941] sUyaga thaanusuuygpddisuuygsvvsuuygaacev| . mahilA kaya vittIyAvasaMtisAmaMtanagaresu / / vR- idaM gAthAdvayamapi pUrvavadyathA ca pararAjyeSu paranagareSu ca puruSAstrayazca vasanti tathA nijarAjye nijanagare antaHpureca / / tathA cAha[bhA.942] sUyagatahAnusUyagapaDisUyagasavvasUyagA ceva / purisA kaya vittIyA vasaMti niyayaMmirajjaMmi / / [bhA.943] sUyagatahAnusUyaga, paDisUyaga savvasUyagAceva; mahilA kaya vittiyA, vasaMti niyayaMmirajjaMmi [bhA.944] sUyaga tahAnusUyaga paDisUyagasavvasUyagAceva / purisA kaya vittIyAvasaMti niyayaMmi nagaraMbhima / / [bhA.945] sUyagatahAnusUyaga, paDisUyaga savvasUyagAceva; mahilA kaya vittIyA, vasaMtiniyayaMmi nagaraMmi [bhA.946] sUyaga tahAnusUyaga paDisUyagasavvasUyagA ceva / purisA kaya vittIyAvasaMtiaMteurerano / / [bhA.947] . sUyagatahAnusUyagasavvasUyagAceva / / mahilA kaya vittIyA vasaMti aMteure rno|| vR- gAthA SaTkasyApi vyAkhyA pUrvavat / tata evaM nijacArapuruSamahilAbhyo rAjJaHpurodhasazca nizivRttamamAtyo jJAtavAn / tadevaM rAjJo'piyaH zikSApradAne'dhikArI so'mAtya iti uktamamAtyasya svarUpam / / adhunA kumArasyAha[bhA.948] paJcaMtekhubbhaMteduiMte savvatodavemANo / saMgAmanIti kusalo kumAra eyAriso hoi / / vR- pratyantAn sImAsandhivartinaH kSubhyato antarbhUtaNyarthatvAt samastA api sImAparyantavartinIH prajAH kSobhayato durdAntAnduHzikSitAn saMgrAmanItikuzalaH sarvataH sarvAsu dikSuyo damayan vartate / |s etAdRzaH kumArobhavati / tadevaM rAjayuvarAjAdivyAkhyAtaMpaJcakaM samprati rAjavaidyAdhipaJcakaM / / tatrarAjasvarUpamuktamidAnI vaidyasvarUpamAha[bhA.949] ammApiIhi jANiyassa AyaMkapauradosehiM / vijjAdetisamohiM, jahiM kayA AgamA hoti / / vR- mAtApitRbhyAM janitasya tasyAdhikRtasya vagija AtaGkAta rogAt ye samutthAH pracurA doSAstairupetasyeti gamyate vaidyA dadatikurvantisamAdhisvAsthyaM nIrogatAmityarthaH / yaiH kRtA abhyastA AgamAvaidyakazAstralakSaNAbhavantivartante / uktaMvaidyasvarUpam / / adhunAdhanavatAMsvarUpamAha[bhA.950] koDiggaso hirnnNmnnimuttsilppvaalrynnaaii| ajjayapiupajjAgaya erisayAhotidhanAvattA / / vR- yeSAM AryaH pitAmahaH, pitA pratItaH / prAyaH prapitAmahaH tebhya AgataM vidyate koTyagrazaH, Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 vyavahAra - chedasUtram - 1- 1/35 koTisaGkhyA hiraNyaM maNimuktAzilApravAlaratnAni ca maNayazcaMdrakAntAdyAH muktAmuktaphalAni vidrumANi ratnAni karketanAdIni te IdRzA bhavantidhanavantaH / / uktaM dhanavatAM svarUpamidAnIM naiyatikasvarUpamAha[bhA. 951] saNasattarasAdINaM dhannANaM kuMbhakoDikoDINaM / jesitA bhAyaNaThA erisiyA hoMti niyaiiyA / / - vR- saNaH saptadazo yeSAM tAni saNasaptadazAni tAni cAmUni tadyathA zAliH 1 yavaH 2 kodravAH 3 vrIhi 4 rAlakaH 5 tilAH 6 muddrAH 7 bhASAH 8 cavalAH 9 caNakAH 10 / tuvarI 11 masurakaH 12 kulatthAH 13 godhUmAH 14 niSpAvAH 15 atasI 16 saNazca 17 uktaM ca sAli java koiva vIhi rAlagatila mugga mAsa cavala caNA / vari masUra kulathA gohuma niSpAva avasi saNA / / saNasaptadazAni AdiryeSAM tAni saNasaptadazAni, teSAM dhAnyAnAM kumbhakoTI koTyo yeSAM bhojanArthaM vizrANanArthaM gRheSu santi te etAdRzA bhavanti naiyatikAH, niyatirvyavasthA tatra niyuktAstathA vA carantIti [nai] niyatikAH / uktaM niyatikasvarUpam / / adhunA rUpayakSasvarUpamAhabhaMbhIya mAsurukkhe mADharakoDiNa daMDanItisu / allaMcapakkhagAhI erisayA rUvajakkhAto / / [ bhA. 952] vR- bhambhyAyAmAsu [ zuda ? ] vRkSe mADhare nItizAstre kauNDinyapraNItAsu ca daNDanItiSu ye kuzalA iti gamyate / tathA na kasyApi laJcAmutkocaM gRhNanti / nApyAtmIyo'yamiti kRtvA pakSaM gRhNanti te etAdRzo'laMcA pakSagrAhiNo rUpayakSArUpeNa mUrtyA yakSA iva rUpayakSAH mUrtimanto dharmaikaniSThA devA ityarthaH / ukto vaNig dRSTAntaH / / sAmpratamupanayanamAha [bhA. 953 ] tattha na kappai vAso guNAgarA jattha natthiM paMca ime / Ayariya uvajjhAe pavittathaireya gIyatthe / / vR- vaNija iMva rAjAdyabhAve sAdhorapi tatra gacche vAso na kalpate / yatra ime vakSyamANAguNAnAmAkarAH sthAnAni guNAkarAH paJca na santi ke te ityAha- AcArya upAdhyAyaH pravRttiH sthaviro gItArthazca / tatra kIdRzaH AcAryastatsvarUpamAha [ bhA. 954 ] suttattha tadubhaehiM uvauttA nANadaMsaNacarite / gaNatatti vippamukkA erisayA hoMti AyariyA / / vR-ye sUtrArthatadubharupetA iti gamyate / tathA satataMjJAnadarzanacAritresamAhAro dvandvaH jJAnadarzanacAritreSu upayuktAH kRtopayogAstathA gaNasya gacchasya yA taptiH sArA tayA vipramuktA gaNAvacchedaprabhRtInAM tattapteHsamarpitatvAt,upalakSaNametat, zubhalakSaNopetAzcaya etAdRzA bhavantyAcAryAH / tecArthameva kevalaM bhASante na tu sUtramapi vAcayanti tathA coktam suttatthaviU lakkhaNajutto gaccharasa meTi [ Dhi] bhUtoya | gaNatatti vippamukko atthaM bhAsei Ayario / / atha kiM kAraNamAcAryAH svayaM sUtraM na vAcayanti / tata Aha[bhA. 955] ega gayA yajjhANe buDDI titthayara anuggaI garuyA / Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 1, mUlaM : 35, [bhA. 955] ANAdhejjamitiguru, kayariNamokkhona na vAei / / vR- sUtravAcanApradAnaparihAreNArthameva kevalaM vyAkhyAnAya AcAryasya ekAgratA ekAgramanaskatA dhyAne'rthacintanAtmakebhavati / yadipunaH sUtramapivAcayettadA bahuvyagratvAdardhacintAyAmekAgratA na syAt, ekAgratayApi ko guNa ityata Aha- vRddhiH ekAgrasya hi sato'rthaM cintayataH sUtrArthasya / tatra sUkSmArthonmIlanAt vRddhirupajAyate tathA tIrthakarAnukRtirevaM kRtA bhavati / tathA hi tIrthakRto bhagavantaH kilArthameva kevalaM bhASante, na tu sUtraM nApi gaNataptiM kRrvanti / evamAcAryA api tathA vartamAnAstIrthakarAnukAriNo bhavanti / sUtravAcanAM tu prayacchatAmAcAryANAM lAghavamapyupajAyate tadvAcanAyAstato'dhastanapadavarttibhirapyupAdhyAyAdibhiH kriyamANatvAdevaM tasya tathA vartamAnasya loke rAjJa iva mahatI gurutA prAdurbhavati tadgurutAyAM ca pravacanaprabhAvanA tathA AjJAyAM sthairyamAjJAsthairyaM kRtaM bhavati tIrthakRtAmevamAjJA pAlitA bhavatItyarthaH / iyaM hi tIrthakRtAmAjJA yathoktaprakAreNamamAnukAriNA AcAryeNabhavitavyamiti / ityasmAt hetukalApAtgururAcAryaH kRtaH RNamokSo yena sa kRtaRNamokSastena hi sAmAnyAvasthAyAmaneke sAdhavaH sUtra madhyApitAstata RNamokSasya kRtatvAtsUtraM na vAcayati uktamAcAryasvarUpamidAnImupAdhyAyasvarUpamAha [bhA. 956 ] suttatthatadubhayaviU ujjuttA nANadaMsaNacarite / nippAyagasissANaM erisayA hoti uvajjhAyA / / vR- ye sUtrArtha tadubhayavido jJAnadarzanacAritreSUdyuktAstathA ziSyANAM sUtravAcanAdinA niSpAdakA etAdRzA bhavanti upAdhyAyAH / / uktaM ca - saMmattanANasaMjama, juttIsuttatthatadubhaya vihinnU / AyariyaThANajoggo suttaM vAei uvajjhAto / / atha kasmAtsUtramupAdhyAyo vAcayati taducyate-anekaguNasaMbhAvattAnevAha[bhA. 957 ] suttatthesu thirataM, RNamokkho AyatIta paDibaMdho / pADicchemohajao, tamhA vAe uvajjhAtI / / 299 vR- upAdhyAyaH ziSyebhyaH sUtravAcanAM prayacchan svayamarthamapi paribhAvayati sUtre'rthe ca tasya sthiratvamupajAyate / tathAnyasya sUtravAcanApradAnena sUtralakSaNasya RNasya mokSaH kRto bhavati / tathA AyatyAmAgAmini kAle AcAryapadAdhyAse'pratibandho'tyantAbhyastatayA yathAvasthatayA svarUpasva sUtrasyAnuvartanaM bhavati / tathA pADiccheti ye'nyato gacchAntarAdAgatya sAdhavastatropasampadaM gRhNate te pratIcchakA ucyante / te ca sUtravAcanApradAnenAnugRhItA bhavantIti vAkyazeSaH / tathA mohajayaH kRto bhavati / sUtravAcanAdAnavyagrasya sataH prAyazcittavizrotasikAyA abhAvAt / yata evaM guNAstasmAdupAdhyAyaH sUtraM vAcayet / pAThAntaraM 'tamhA ugaNIu vAetti' atrApi sa evArthI navaraMgaNI upAdhyAyaH / uktamupAdhyAyasvarUpamadhunA pravarttisvarUpamAha [ bhA. 958 ] tavaniyamavinayaguNanihi, pavattayA nANa daMsaNacarite / saMgahuvaggahakusalA pavatti eyArisA hoMti / / vR- tapo dvAdazaprabhedaM niyamA vicitrA dravyAdyabhigrahAH / vinayo jJAnAdivinayaH / taponiyamavinayA eva guNAsteSAM nidhaya iva taponiyamabhinayaguNanidhayasteSAM pravarttakAH / tathAjJAnadarzanacAritreSu udyuktAH Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .300 vyavahAra - chedasUtram-1-1/35 satatopayogavanta iti vAkyazeSaH / tathA saMgrahaH ziSyANAM saGgrahaNamupagrahasteSAbheva jJAnAdiSu sIdatAmupaSTambhakaraNaM tayoH saGgrahopagrahayoH kuzalA etAdRzA evaMrUpAH pravartinobhavanti / yathocitaM prazastayogeSu sAdhun pravarttayaMtItyeva zIlAH pravartinaH itivyutpattestathAcAha[bhA.959] saMjama tava niyamesuMjo jogo tatthataMpavatteti; asahaya niyattaMtI, gaNatattIllo pvttiio|| vR-tapasaMyamaniyamayogeSumadhye yoyatrayogyastaMtatrapravartayantiasahAMzcAsamarthAMzca nivartayanti / evaM gaNataptipravRttAH pravartinaH uktaMpravartisvarUpamadhunAsthavirasvarUpamAha[bhA.960] saMvigo maddavito piyadhammo nANadasaNacarite / je aDDeparihAyatisAreto to havaithero / / vR-yaH saMvignomokSAbhilASImArdavitaH saMjAtamArdavaH priyadharmAekAntavallabhaH saMyamAnuSThAne yo jJAnadarzanacAritreSumadhyeyAnarthAn upAdeyAn anuSThAnavizeSAnparihApayatihAninayatitAnsaMsmArayan bhavatisthiraH |siidmaanaansaadhuunehikaamussmikaapaayprdrshntomokssmaarge sthirIkarotItisthavira iti vyutpattestathA cAha[bhA.961] thirakaraNA puna thero, pavatti vAyAriesu atthesu / jo jatthasIyaijaI, saMtabalotaMpacodeti / / vR-pravartivyApAriteSvartheSu yo yatra yatiH sIdati sat vidyamAnaM balaM yasya sa saddhalaH tathAbhUtaH san pracodayatiprakarSeNa zikSayati, sa sthirakaraNAtsthavira iti uktaMsthavirasya svarUpam / adhunAgItArthasya svarUpamAha[bhA.962] uddhAvaNA pahAvaNakhettovahimagaNAsuavisAdI / suttattha tadubhayaviUgIyatthA erisA hoti / / vR- utprAbalyena dhAvanamuddhAvanaM prAkRtatvAcca strItvanirdezaH / kimuktaM bhavati? tathAvidhe gacche prayojane samutpanne AcAryeNa sandiSTo asandiSTo vA AcAryAn vijJapya yathaitatkAryamahaM kariSyAmIti tasya kAryasyAtmAnugrahabuddhayAkaraNaM uddhavanaM zIghraM tasya kAryasya niSpAdanaM pradhAvanaM kSetramArgaNA kSetrapratyupekSaNA upadhi[dha]rutpAdanaM etAsuye'viSAdino viSAdaM na gacchaMti, tathA sUtrArthatadubhayavidaH anyathA heyopAdeyaparijJAnAyogAt te etAdRzA evaMvidhA gItArthA gaNAvacchedina ityarthaH / evamAcAryAdipaJcakasamete gacche vastavyaM yadi punaH kathaJcidaparAdhaprApto bhavati gacchazca paJcakaparihInastadAyaM dRSTAntaH[bhA.963] jahapaMcakaparihInaM rajjaMDamarabhayacora uvvigaM / ugahiya sagaDapiDagaM paraMparaM vaccaesAmi / / vR- yathA rAjyaM rAjAdipaJcakaM parihInaM santaM DamaraH svadezottho viplavaH, bhayaM paracakreNa samutthaM, taskarAzcaurAstairudvignamupagataM parityajya AtmIyaM ca zakaTapiTakamudgRhya paramparaM svAminaM drAga vrajati yatrasvAsthyaM labhate;[bhA.964] .iya paJcakaparihIne gacche AvannakAraNesAhU / AloyaNamalahaMto paraMparaMvaccae siddhe / / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 1, mUlaM:35, [bhA. 964] 301 vR- iti evamanena dRSTAntaprakAreNa paJcakaparihIne AcAryAdipaJcakavirahite gacchetat prAyazcittasthAnamApannaH sAdhuH kAraNena prAgukte AyurvyAghAtAdirUpeNa nijAcAryAdInAmantike AlocanAmalabhamAnaH sUtroktyA nItyA paramparamanyasAMbhogikAdikaM tAvadvajati yAvatsiddhAn gacchati etadeva savizeSamAha- [bhA.965] Ayarie AloyaNa, paMcaNhaM asatigacchebahiyA jo| vavacce caulahugA, gIyatthe hoti caugurugA / / vR- AcArye AcAryasamIpe AlocanA dAtavyA, / gacche paJcAnAmAcAryAdInAmasatigacchAdvahirgantavyam / iyamatrabhAvanAprAyazcittasthAnamApannenasAdhunA niyamataHsvakIyAnAmAcAryANAMsamIpe Alocayitavyam / teSAmabhAve upAdhyAyasya, tasyApyabhAve pravartinastasyApyabhAve sthavirasya, tasyApyabhAvegaNAvacchedinaH |athsvgcchepnycaanaampybhaavsttobhirnysminsaaNbhogikegntvym| tatrApyAcAryAdikrameNaAlocayitavyam |saaNbhogikaanaamaacaaryaadiinaambhaavesNvinaanaamsaaNbhogikaanaaN samIpe gantavyam / tatrA pyAcAryAdikrameNAlocanA pradAtavyA / yadA punaruktakramollaGghanenAlocanAM prayacchati / tadA prAyazcittaMcaturlaghu / tathAcAha-vavaccecaulahugAitivyatyaye viparyAse uktakramollaGghane ityarthaH / catvAro laghukA laghumAsAH yadi punaruktakramamullaGghayan agItArthasamIpe Alocayati / tadA prAyazcittaMcaturguruetadevAha-gIyatthehoti cagurugA / tadevaMsaMvignAnAMsAMbhogikAnyAvavidhiruMktaH sampratizeSAnpratividhimAha[bhA.966] saMvigne gIyatthesarUvI pacchAkaDe yagIyatthe / paDikkaMte abbhuTTiya asatIannattha tattheva / / vR- saMvigne anyasAMbhogikalakSaNe asati avidyamAne pArzvasthasya gItArthasya samIpe Alocayitavyam |tsminnpigiitaarthepaarshvstheastisaaruupiksyvkssymaannsvruusygiitaarthsy samIpe tasminnapi sArUpike asati pazcAtkRte pazcAtkRtasya gItArthasya samIpe Alocayitavyam / eteSAMca madhye yasya purata AlocanA dAtumiSyate / tamabhyutthApya tadanantaraMtasya purata Alocayitavyam / abhyutthApanaM nAmavandanaka pratIcchanAdikaM pratyabhyupagamakArApaNA / tathA cAha-paDikkaMte abbhuTThiyatti abhyutthitevandanApratIcchanAdikaMpratikRtAbhyupagamepratikrAntobhUyAtnAnyathA / athatepArzvasthAdaya AtmAnaM hInaguNaM pazyanto nAbhyutiSThanti / tata Aha / asatitti asati avidyamAne abhyutthAne pArzvasthAdInAMniSadyAmAracayya praNAmamAtraMkRtvAlocanIyamitarasyatupazcAtkRtasyaitvarasAmAyikAropaNaM liGgapradAnaMca kRtvA yathAvidhitadantike AlocanIyam / annattha tatthevatti yadipArzvasthAdiko'bhyuttiSThiti tadA tenAnyatra gantavyaM yena pravacanalAghavaM na bhavati / tatraca gatvA tamApannaprAyazcittaMzuddhatapo vAyati |maasaadimutkrsstH SaNmAsaparyavasAnaM yadivAprAguktasvarUpaMparihAratapaHathasanAbhyuttiSThati zuddhaM ca tapaH tena prAyazcittaM dattaMtatastatraivatapo vahati / etadeva sati ityAdikaM vyAkhyAnayati / [bhA.967] asatIe liMgakaraNaMsAmAiyaittaraMkitikammaM / / tattheva yasuddhatavo gavesaNA jAva suhadukkhe / / vR-asatiavidyamAnepazcAtkRtasyAbhyutthAne gRhasthatvAliGgakaraNaM itvarakAlaMliGgasamarpaNaMtathA itvaramitvarakAlaM sAmAyikamAropaNIyaM / tatastasyApi niSedyAmAracayya kRtikarmavandanaM kRtvA tatpurata Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 vyavahAra - chedasUtram - 1-1 / 35 AlocagitavyaM / tadevamasatIti vyAkhyAtamadhunA tatthaivatti vyAkhyA-yadi pArzvasthAdiko nAbhyuttiSThati zuddhaM ca tapastena prAyazcitta tayA dattaM tatastatraiva tat zuddhaM tapo vahati yAvattapo vahati tAvattasyAlocanApradAyinaH sukhaduHkhe gaveSayati, sarvamudantaM vahatItyarthaH pazcAtkRtagatameva vidhimAhaliMgakaraNaM nisejjA kitikammamanicchato paNAmoya | emeya devayAe navaraM sAmAiyaM mottuM / / [bhA. 968 ] vR- pazcAtkRtasyetvarakAlasAmAyikAropaNa purassaramitvarakAlaM liGgakaraNaM rajoharaNasamarpaNaM tadanantaraM niSadyAkaraNaM / tataH kRtikarmavandanakaM dAtavyam / atha sa vandanakaMnecchati tatastasya kRtikarmA nicchataH praNAmo vAcA kAyena ca praNAmamAtraM kartavyaM pArzvasthAderapi kRtikarmAnicchAyAM praNAmaH kartavyaH / evameva anenaiva prakAreNa devatAyA api samyaktva bhAvitAyAH purataH Alocayati / navaraM sAmAyikAropaNaM liGgasamarpaNaM ca na kartavyamaviratatvena tasyAstadyogyatAyA abhAvAt / yaduktaM ' gaveSaNA jAva suhadukkhe' iti tadvyAkhyAnayati[bhA. 969] AhAra uvahi sejjA esaNAmAdIsu hoi jaiyavvaM / anumoyaNa kArAvaNa sikkhatti payammitto suddho / / vR- AhAraH piNDa upadhipAtraniryogAdiH zayyA vasatireSaNAzabdaH pratyekamabhisambadhyate / AhAraiSaNAyAmupadhyeSaNAyAM zayyaiSaNAyAmAdizabdAdvinayavaiyAvRtyAdiSu ca bhavati tena yatitavyam / kathamityAha- anumodanena kArApaNena ca / kimuktaM bhavati ? yadi tasyAlocanArhasya kazcidAhArAdIn utpAdayati tatastasyAnumodanAkaraNataH protsAhane yatate athAnyaH kazcinnotpAdayatitataH svayamAlocaka AhArAdIn zuddhAnutpAdayati / atha zuddhaM notpAdyate tataH zrAddhAn protsAhyAkalpikAnapyAhArAdIn yatanayA utpAdayatIti / athAkalpikAnAhArAdInutpAdayataH tasya mahatI malinatopajAyate / atha ca sa zuddhikaraNArthaM tadantikamAgatastataH paraspara virodhaH / atrAha -sikkhatti payaMmitI suddho yadyapi nAMma tasyAlocanArhasyArthAyA kalpikAnapyAhArAdInutpAdayati / tathApyAsevanAzikSA tasyAntike kriyate / bitiyapade apavAdapade sa tathA varttamAnaH zuddha eva tadeva bhAvayati [ bhA. 970] coiya se parivAraM akaremANe bhaNai yA saDDhe / avvocchitti u suyabhattIe kuNahayUyaM / / vR- prathamataH se tasyAlocanArhasya parivAraM vaiyAvRtyAdikamakurvantaM codayatizikSayati / tathA grahaNA sevanA zikSA niSNAta eSa tata etasya vinayavaiyAvRtyAdikaM kriyamANaM mahAnirjarAheturiti / evamapi zikSamANo yadi na karoti tatastasminnakurvANe svayamAhArAdInutpAdayati / atha svayaM zuddhaM prAyogyamAhArAdikaM na labhate tataH zrAddhAn bhaNati prajJApayati / prajJApya ca tebhyo'kalpikamapi yatanayA sampAdayati / naca vAcyaM tasyaivaM kurvataH kathaM na doSo yata Aha-avvocchitItyAdi / avyacchittikarasya pArzvasthAdeH zrutabhaktihetubhUtayA akalpikasyApyAhArAdeH saMpAdanena zrutabhaktyA pUjAM kuruta yUyaM na ca tatra doSa evamatrApi / iyamatra bhAvanA yathA kAraNe pArzvasthAdInAM samIpe sUtramarthaM ca gRhNAno'kalpikamapyAhArAdikaM yatanayA tadarthaM pratisevamAnaH zuddhI grahaNazikSAyA kriyamANatvAdevamAlocanArhasyApi nimittaM pratisevamAnaH zuddha eva AsevanA zikSAyAH tatsamIpe kriyamANatvAditi etadeva spaSTataraM bhAvayati Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 uddezakaH 1, mUlaM: 35, [bhA. 971] [bhA.971] duvihAsatI etesiM AhArAdikareisavvesiM / paNahAnIe jayaMto attaTThAe viemeva / / vR-ihaparivArAbhAvetasyAlocanArhasyakartavyamiti |smaacaariictessaaNpaarshvsthaadiinaaN, duvihA asatI iti parivArAbhAvo dvividhaH vidyamAnAbhAvo'vidyamAnAbhAvazca / vidyamAnaH san abhAvo'san vaiyAvRtyAderakaraNAt vidyamAnAbhAvaH / avidyamAnasannabhAvo vidyamAnAbhAvaH / tatra dvividhe'pyabhAve se tasyAlocanArhasyAhArAdikaM sarvaM kalpikamakalpikaM vA yatanayA karoti utpAdayati / yatanayA kathamakalpikamutpAdayati iti cedata Aha-paJcakahAnyA yatamAnaH / kimuktaM bhavati? aparipUrNa mAsikaprAyazcittasthAnapratisevanApattau gurulAghavaparyAlocanayA paJcakAdi paJcakahInamAsikaprAyazcittasthAnapratisevanAMkaroti |taampiytnyaapnyckgrhnnmuplkssnnNtendshaadihaanyaapiytmaan iti draSTavyam / evaM sarvatra na kevalamAlocanArthimevaM yatate kintu kAraNe samutpanne AtmArthamapyevameva paJcakahAnyA yatataiti / yaduktaMsamyaktvabhASitAyAH purataH Alocayitavyamiti tadetadbhAvayati[bhA.972] koraMTagaMjahAbhAviyaTThamaMpucchiUNa vA annaM / asati arihaMta siddhe jANaMtosuddhojAceva / / vR-koraNTakaMnAmabharukaccheudyAnaM,tatrabhagavAnmunisuvratasvAmyahannabhIkSNaMsamavasRtastatratIrthakaraNa gaNadharaiH cabahUnAM bahUni prAyazcitAni cadIyamAnAnitatratyatA devatayA dRSTAni tataH koraNTakaMgatvAtatra ca samyaktvabhAvitadevatArAdhanArthamaSTamaM kRtvA tatra ca samyakkaMpitAyA devatAyAH purato yathocitapratipattipurassaramAlocayati / sA ca prayacchati yathArha prAyazcittaM, / atha sA devatA kadAcit cyutA bhavet pazcAdanyA samutpannA tayA ca na daSTastIrthakarastataH sASTamenAkaMpitA brUtemahAvidehe tIrthakaramApRcchya samAgacchAmi / tataH sA netAnujJAtA mahAvidehe gatvA tIrthakaraM pRcchati pRSTA ca samAgatyasAdhave prAyazcittaM kathayati yathA ca koraNTakamudyAnamuktamevaM guNazilAdikamapi draSTavyam / tatrApyabhIkSNaM vardhamAnasAmyAdInAM samavasaraNAt tAsAmapi devatAnAmabhAve'rhatpratimAnAM purataH svaprAyazcittadAnaparijJAnakuzala Alocayati / tataH svayameva pratipadyate / prAyazcittaM tAsAmapyabhAve prAcInAdigabhimukho'rhataH siddhAnabhisamIkSya jAnan prAyazcittadAnavidhiM vidvAn Alocayati / Alocya casvayameva pratipadyateprAyazcittaM |sc tathApratipadyamAnaH zuddha eva sUtroktavidhinA pravRtteH yadapi ca virAdhitaM tatrApi zuddhaH prAyazcittapratipatteriti / koraNTakaM jahetyatra yathAzabdopAdAnAt koraNTakasamuddizatAnAnyapyudyAnAni sUcitAnIti prakaTayipurAha[bhA.973] sohIkaraNA diTThAguNasilamAdIsujahayasAhUNaM / to deti visohItopaccuppaNAya pucchaMti / / vR- guNasilAsUdyAneSu yAbhivatAbhiH sAdhUnA tIrthakarairgaNadharaizcAnekazI vidhIyamAnAni zodhikaraNAnidRSTAni, tAH svayaMdadatiprayacchantivizodhIH prAyazcittAniyAH punaHpratyutpannA devatAsto mahAvideheSu gatvA tIrthakarAn pRcchanti pRSTrAcasAdhubhyaH kathayanti / / uddezakaH-1- samAptaH muni dIparatnasAgareNa saMzodhitAsampAditAvyavahAra sUtre (bhadrabAhusvAmiracitA niyuktiyuktaM) ___ saMghadAsagaNi viracitaMbhASyaM evaMmalayagiri AcAryeNa vircitaattiikaaprismaaptaa| Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 vyavahAra - chedasUtram-1-2/36 (uddezakaH2) vR-sAmprataM dvitIyaArabhyate / tasya cedamAdisUtram mU. (36) 'do sAhammiyA egaAviharaMti egetattha annatA akiccaTTANaM paDisevittA AloejA ThavaNijaMThavaitA karaNijjaM veyAvaDiyaM / vR. athAsya sUtrasyasambandha ucyate[bhA.974] abbhuThiyassapAsaMmi, vahaMto jaikayAiAvajje / attheneva ujogo paDhamAo hotibitiyassa / / vR- yo'sau pArzvasthAdiH prAyazcittatapo vahanArthamabhyutthitasya pArzve prAyazcittatapo vahan yadi kadAcidbhUyo'pi tapo'haM prAyazcittamApadyate tadapi niyamAdAlocayitavyamiti tadAlocanAnena pratipAdyate / epo'rthenArthamAzrityaprathamAduddezakAdanantarasyAsya dvitIyasyoddezakasyayogaH sambandhaH / / atraiva prakArAntaramAha[bhA.975] ahavA egassa vihIutto negANa hoiaymno| AiNavigaDievA paThavaNA esa saMbaMdho / / vR- athaveti sambandhya prakArAntaratopapradarzane pUrvamekasya prAyazcittadAnavidhiruktaH / sAmpratamayamanekeSAmanyaH prAyazcittadAnavidhiH / athavA yadAcIrNa pratisevitaM tasmin vikaTite Alocite prasthApanAprAyazcittadAnaM bhavati / tataH prAyazcittadAnaprastAvAdasya sUtrasyopanipAta ityeSa sambandhaH / anena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA-dvausAdharmi ko saMvignasAMbhogikAdirUpAvekata ekasmin sthAne samuditau viharataH / tatraiko'nyatarata akRtyaM sthAnaM pratisevya Alocayet / tatra yadya gItArthaH pratisevitavAn / tatastasmai zuddhatapo dAtavyamatha gItArthastarhi yadi parihAratapo yogyamApannastataH parihAratapodadyAt / tadanantaraMsthApyateviviktaMkRtvAprarUppateitisthApanIyaMparihAratapo-yogyamanuSThAnaM, tat sthApayitvA prarUpya ya ApannaH sa parihAratapaH pratipadyate / itaraH kalpasthito bhavati / sa eva ca tasyAnupArihArikaH tatastena tasya karaNIyavaiyAvRtyamityeSa sUtrasaMkSepArthaH / adhunA niyuktivistaraH[bhA.976] dosAhammiya cha bAraseva liMgami hoicubhNgo| cattAri vihArammiuduviho bhAvammibhedou / / vR-dvizabdasya sAdharmika zabdasya ca yathAkramaM SaT dvAdaza nAmAdayo nikSepAdvizabdasya SaTkaH sAdharmikazabdasya dvAdazako nikSepa ityarthaH liGge liGgaviSaye caturbhaGgI bhavati / sUtre ca puMstvanirdezaH prAkRtatvAt / tathAvihArecatvAronAmAdayo nikSepAH / tatrabhAvedvividhobhedaH / eSa dvAragAthAsaMkSepArthaH / vyAsArthaM ca pratipadamabhidhitsuH prathamato dvizabdasya SaTka nikSepamAkSipannAha[bhA.977] nAmaM DhavaNA davie khettekAle yahoibodhavyo / bhAveya duge eso nikkhevo chavviho hoi / / vR- nAmadvikaM sthApanAdvikaM dravye dravyaviSayaM dvikaM dravyadvikaM, evaM kSetradvikaM kAladvikaM ca bhavati boddhavyam / tathAbhAveca bhAvaviSayaMcadvikameva dvikedvizabdasyaSaTkobhavatinikSepaH / tatranAmadvikaM dve nAmanI athavA yasya dvikamiti nAmatan nAmadvikaM / sthApanAdvikaM dve sthApane, dvikasya sthApanA vA Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 uddezaka : 2, mUlaM : 36, [bhA. 977] sthApanA dvikam / sampratidravyakSetrakAladvikapratipAdanArthamAha[bhA.978] cittabhacittaM ekkekkayasya je jattiyAudubheyA / khette dupaesAdI dusamayAdI ukAlaMmi / / vR- dravyadvikaM dvividhamAgamato noAgamataJca / tatrAgamato dvikazabdArthajJAtA tatra cAnupayuktaH; noAgamatastrividhaM.-jJazarIra bhavyazarIratadvyatiriktabhedAt / tatra jJazarIrabhavyazarIre prAgvat tadvyatiriktaM sacittamacittaM ca ekaikasya ye yAvanto dvikabhedAH sambhavanti te sarve vaktavyAH / ye ceme sacittaM dravyadvikaM dvidhA saMsArasthaM nirvRttaMca, saMsArasthaM dvidhA ekendriyamanekendriyaM ca / tatraikendriyaM paJca prakAraM-pRthivyaptejovAyuvanaspatibhedAt / ekaikamapi dvidhA-paryAptamaparyAptaM ca / anekendriyaM dvidhAsaMkhyAtavarSAyuSkamasaMkhyAtavarSAyuSkaMca / ekaikaM dvidhAparyAptamapayArataM ca / nirvavittamapi dvidhAanantarasiddha paramparasiddhaca |athvaa sacittaM trividhaM / tadyathA-dvipadaMcatuSpadamapadaMca / tatra dvipadaMdvau puruSAvityAdi, catuSpadaM dvau balIva vityAdi, apadaM dvau vRkSAvityAdi / acittaM dvau paramANU dvau dvipradezikau tripradezikau yAvat dvau saMkhyAtpradezikau dvAvanantapradeziko saMkhyAtasya saMkhyAtA bhedAH, asaMkhyAtasya asaMkhyAtA anantasya anantAH / uktaM dravyadvikamadhunA kSetradvikamAha-khette dupadesAdI kSetrakSetraviSayaMdvikaMdvIpradezAdidvAvAkAzapradezAvAdizabdAdvipradezAvagADhaMvA dravyaMkSetradvikaM kSetradvike tasyAvasthAnAt / yadi vA dve bhArate dve erAvate ityAdi parigrahaH / ukta kSetradvikaM, kAladvikamAha dvisamayAdikaMdvausamayAvAdizadvAt dveAvalikedvaumuhUrtAvityAdiparigrahaH |athvaa dvisamayasthitikaM dravyaM kAladvike'vasthAnAt kAladvikamAdizabdAtyAvalikAsthitikAdiparigrahaH / uktaM kAladvikamadhunAbhAvadvikamAha[bhA.979] bhAve pasatthamiyara hoipasatthaMtu nANiNonANe / kevali chaumaMnANe nonANe diThicaraNeya / / vR- bhAvadvikaM dvidhA Agamato no Agamatazca / tatrAgamato dvikazabdArthajJAtA tatra copayuktaH, upayogobhAvanikSepaiti vacanAt, noAgamatodvidhA tadyathAprazastamitaracca,itarannAmA'prazastaM / taccedaM rAgo dveSazca, prazastaMdvidhA-jJAnaMnojJAnaMca / tatrajJAne jJAnaviSayaMtikamidaM tadyathAkaivalikaMchAdyasthikaM ca |nojnyaanenojnyaanvissyN dvikaMdRSTizcaraNaMca / dRSTiHsamyaktvaM,caraNaMcAritram etadevasaprabhedaMprarUpayati[bhA.980] ekkakkaM piya tivihaM, saThANe natthikhaiya aiyAro / uvasAmiesu dosu, aiyArI hojja sesesu / / vR- ekaikamapi darzanaM caraNaMca pratyekamityarthaH / trividhaM triprakAraM / tadyathA-kSAyikaM aupazamikaM kSAyopazamikaMca tatra kSAyikaMsamyaktvaMkSAyikasamyagdRSTeH / aupazamikamupazamazreNyAm |shesskaalN kSAyopazamikaM, / caraNamapi kSAyikaM kSapakanirgranthasya, aupazamikamupazamazreNyAmanyadA kSAyopazamikam / tatrakSAyikejJAnedarzanecAritrecasvasthAne nAstyatIcAraH, tathAhi kevalinastiSvapi jJAnadarzanacAritreSukSAyikeSuvartamAnasyanatadvipayA kAcidapivirAdhanA, parasthAneSusaMbhavedapi, tathAhi zrutakevalyAdeH kSAyikedarzanavartamAnasya darzanenAsti virAdhanAjJAnacaraNayostubhajaneti / uvasAmie vidosutidvayordarzanacaraNayoraupazamikebhAvevartamAnayoH svasthAnenAstyatIcAraH |aupshmikN hidarzanaM [2129 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 vyavahAra - chedasUtram-1-2/36 cAritraM ca niyamAdupazamazre eyAM bhavati, tatra kaSAyANAmupazAntatvAnnAsti kazcidaticArasaMbhavaH, jJAnavirAdhanAt[tu]sambhavedapyanupayogato'nyathA prarUpaNAcintanAdisambhavAt / upazamazreNitaH pAtettubhavatyatIcAraH audayikabhAvevartamAnatvAt,zeSeSupunaH kSAyopazameSujJAnadarzanacAritreSusvasthAne parasthAnevAtIcArobhavet kSAyopazamikatvAdetadevAha[bhA.981] saThANaparaThANekhauvasamiesutIsu vibhayaNA / saNa uvasamakhatieparaThANe hoibhayaNAu / / vR-kSAyopazamikebhAve vartamAneSutriSyapijJAnAdiSusvasthAnevAtIcArasyabhajanA, kadAcidbhavati kadAcinna bhavatItyarthaH / darzane upalakSaNametat, caraNe ca aupazamike kSAyike casvasthAne'tIcArona bhavati parasthAnetubhajanA |atryen dvikenAdhikArastadabhidhitsurAha[bhA.982] davvadue dupaeNaMsaccitteNaMca etthaahiyAro / mIsenodaieNaMbhAvaMmi vihotidohiMpi / / / vR- atra dravyadvikena bhAvadvikena cAdhikAraH, / tatra dravyadvikena sacittena tenApi ca dvipadena sAdharmikadvayasya cintyamAnatvAt bhAve mizreNa kSAyopazamikena audayikena ceti dvAbhyAM bhAvAbhyAmadhikAraH anayorevadvayorbhAvayorvartamAnasyAtIcArasaMbhavAt / uktodvikasyapaTkonikSepaH / / sampratisAdharmikasya dvAdazakaM nikSepamAha[bhA.983] nAma ThavaNA daviekhettekAleya pvynneliNge| saNanANaMcarite AbhimAhebhAvanAeya / / vR- nAmasAdharmikaH, sthApanAsAdharmikaH, dravyasAdharmikaH, kSetrasAdharmikaH, kAlasAdharmikaH, pravacanasAdharmikaH, liGgasAdharmikaH, darzanasAdharmikaH, jJAnasAdharmikaH, cAritrasAdharmikaH, abhigrahasAdharmikaH, bhAvanAsAdharmikaH,tatranAmasthApanAdravyasAdharmika pratipAdanArthamAha[bhA.984] nAmaMmisarisanAmoThavaNAekaTTakammamAdIsu / duvvaMmijoubhaviosAhammi sarIragaMceva / / vR- nAmni nAmaviSaye sAdharmiko yatsadRzanAmA yathAdevadatto devadattasya, sthApanA sAdharmikaH kASTakarmAdiSusthApyamAno yathAvArakarSirAdizabdAtpustakAkSavarATakAdiparigrahaH, dravye dravyarupatayA sAdharmiko yo bhavyobhAvI / sa ca triprakAraH / tadyathA-ekabhaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazca / amISAMcabhAvanAdravyabhikSuvadbhAvanIyA / yaccasAdharmikazarIraMvyapagatajIvitaMsiddhazilAtalAdigataM tatdravyasAdharmikaH / dravyatAcArasyabhUtabhAvatvAt kSetrakAlapravacanaliGgasAdharmikAnAha[bhA.985] khettesamANadesI kAlammiuekkakAlasaMbhUto / pavayaNasaMghegayaro liMgezyaharaNamuhapattI / / vR-kSetre kSetrataH sAdharmikaH samAnadezIya yathA saurASTraH saurASTrasya, kAle kAlataH sAdharmikaH ekakAlasambhUto yathA varSAjAto varSAjAtasya, pravacanamiti pravacanataH sAdharmikaH saGghamadhye ekataraH zramaNaH zramaNI zrAvakaH zrAvikA ceti, liGge liGgataH sAdharmikaH rajoharaNamuhapottitti rajoharaNamukhapoti[tti]kAyuktaH / / sampratidarzanAdisAdharmikAnAha [bhA.986] daMsaNanANecaraNetigapaNativiha hoiuvarite / Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 uddezakaH 2, mUlaM: 36, [bhA. 996] davvAdIo abhigaha ahabhAvaNamoaniccAI / / vR- darzanataH sAdharmikaH tigatti trividhastadyathA-kSAyikadarzanI, aupazamikadarzaninaH aupazamikadarzanI, kSAyopazamikadarzaninaH kSAyopazamikadarzanI / anye punarAhurevaM trividhastadyathAsamyagdRSTeH samyagdRSTimithyAdRSTermithyAdRSTiH mizrasya mizraH, jJAnataH sAdharmikaH paJcavidhaH, tadyathAAbhinibodhikajJAnI AbhinibodhikajJAninaH, evaM zrutAvadhimanaH paryAyakevaleSvapi bhAvanIyam / caraNataH sAdharmikaH pannattipaMcaprakAraH-sAmAyikacAritriNaH sAmAyikacAritrI / evaMcchedopasthApanaparihAravizuddhisamparAyayathAkhyAteSvapi vAcyam / tiviho hoi carite iti trividhastriprakAro bhavati cAritre, cAritrataH sAdharmikastadyathA-kSAyikacAritrI kSAyikacAritriNa ityAdi / davvAdIo abhiggahatti-abhigrahataH sAdharmiko dravyAdau veditavyastadyathA-dravyAbhigrahI dravyAbhigrahiNaH / evaM kSetrakAlabhAveSvapivAcyam |tushbdo'nuktsmuccyaarthH / tenaSaSThAdikSapaNAbhigrahISaSThAdikSapaNAbhigrAhiNaH ityAdyapi draSTavyam, / bhAvanAtaH sAdharmiko'nityatvAdau yathA eko'pyanityatvabhAvanAM bhAvayatyaparo'pyanityatvabhAvanAmityanityatvabhAvanAsAdharmikaH |evN shessaasvpibhaavnaasudrvytvm| tadevamuktaH sAdharmikasyadvAdazako nikSepaH / / samprati yaduktaM liGge bhavantibhaGgAzcatvAraiti tadetadvyAcikhyAsurAha[bhA.997] . sAhammiehiM kahie liNgaaihoicubhNgo| nAmaMThavaNAdaviebhAva vihAreyacattAri / / vR-sAdharmikeSu kathiteSu satsu gAthAyAM tRtIyA saptamyarthe prAkRtatvAt liGgAdau pravacanAdibhiH saha bhavati pratyekaM caturbhaGgI; gAthAyAM puMstvamArSatvAt / vihAre ca ye catvArobhedAH prAguktAste ime tadyathAnAmavihAraH sthApanAvihAro dravyavihAro bhAvavihArazca / tatra liGgAdiSu pravacanAdibhiH saha pratyekaM catubhraGgImAvirbhAvayiSuH prathamato liGgapravacanena caturbhaGgI sUcAmAha[bhA.998] liMgena usAhammInopavapaNatoya niNhagAsavve / pavayaNasAhammI punana liMge dasa hotisasihAgA / / vR-liGgenarajoharaNAdinAsAdharmiko nonaiva pravacanataityekobhaGgaH, keteityAhasarve ninhavAsteSAM saGghabAhyatvAtrajoharaNAdiliGgopetatvAcca, tathApravacanataHsAdharmikonapunaH liGge liGgataH eSa dvitIyaH kete evaM bhUtA ityAha-daza bhavanti / sazikhAkAH amuNDitaziraskAH zrAvakA iti gamyate / zrAvakA hi darzana vratAdi pratimA bhedena ekAdazavidhA bhavanti / tatra daza sakezAH ekAdaza pratimA pratipannastu luJcitazirAH zramaNabhUtobhavati / tatastadvayavacchedAyasazikhAkagrahaNaM, etehidaza zikhAkAH zrAvakAH pravacanataH sAdharmikA bhavanti / teSAM saGghAntarbhUtatvAt na tu liGgato rajoharaNAdiliGgarahitatvAt / tRtIyacaturthItubhaGgau supratItatvAnnoktautaucemaupravacanato'pisAdharmikoliGgatto'pisAdhuH eSatRtIyaH pravacanato nApi liGgata iticaturthaH / eSazUnyo bhaGgaH / tadevaM liGgasya pravacanena saha caturbhaGgikoktA / samprati darzanAdibhiH sahacatubhraGgikApratipAdanArthamAha[bhA.999] emeva yaliMgena udaMsaNamAdI uhoNtibhNgaau| . bhaiesu uvarimesuMheThellapadaMtuchaDDejA / / vR- evameva pravacanagatena prakAreNa liGgena saha darzanAdiSu bhaGgA bhavanti jJAtavyAH / ukteSu ca . Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 vyavahAra - chedasUtram-1-2/36 uparitaneSu sarveSvapi bhAvanAparyanteSu adhastanaM liGgalakSaNapadaM tyajettyaktvA ca tadanantaraM dvitIyapadaM gRhNIyAt / abhigRhyacatenApisahacaturbhaGgikAHkrameNayojayettatrApyuparitaneSusarveSubhaGgeSutadadhastanaM padaMtyajetH agretanamanantaramAzrayet / tatrApyayameva krama evaMtAvadvAcyaM yAvadantimapadadvayacaturbhaGgikA iha liGgena saha darzanAdiSu bhaGgasUcAkRtA / tatra liGgagrahaNamupalakSaNaM / tataH pravacanenApi saha bhaGgA draSyavyAste cAmI-pravacanasAdharmikonadarzanataH eSa kSAyike aupazamike kSAyopazamike vA / uktaM ca-visarisadasaNajuttA pavayaNasAhammiyA na daMsaNato iti darzanataH sAdharmikona pravacanatastIrthakaraH pratyekabuddhazca teSAM saGghAnantarvartitvAdAha ca-titthayarApatteyA nopavayaNadasaNasAhammI, pravacanato'pi sAdharmiko darzanato'pi samAnadarzanI saGghamadhyavartIti, na pravacanato nApi darzanata iti caturthaH / eSa zUnyaH / uktA pravacanenasaha darzanasya caturbhaGgikAH; / sampratijJAnasyocyate, na pravacanataH sAdharmiko na jJAnata ekodvijJAni ekastrijJAni caturjAni kevalajJAnI vA, jJAnataH sAdharmiko na pravacanataH tIrthakaraHpratyekabuddho vA, pravacanato jJAnato'pitRtIyaH, na pravacanato'pi nApijJAnataH iti caturthaH / eSazUnyaH |tthaa pravacanataH sAdharmiko nacAritrataH zrAvakaH, cAritratonapravacanataH tIrthakarapratyekabuddho vA pravacanato'pi cAritrato'pi sAdhuH, na pravacanato nApi cAritrataH, eSa zUnyaH tathA pravacanato nAbhigrahataH zrAvako yatirvA ubhayorapyanyAnyAbhigrahayuktatvAt, / abhigrahato na pravacanato nihnavastIrthakaraH pratyekabuddho vA uktaM ca,-sAhammabhiggaheNaM no pavayaNaniNha tittha patteyA iti pravacano'pyabhigrahato'pizrAvakoyatisimAnAbhigrahaHna pravacanatonApyabhigrahata itizUnyaH / tathA pravacanataHsAdharmiko nabhAvanAtobhinnabhAvanAkaH / zrAvakoryatirvA,bhAvanAtaHsAdharmikonapravacanataH samAnabhAvanAkastIrthakaraH pratyekabuddho nihnavo vA, pravacanato'pi bhAvanAto'pi samAnabhAvanAkaH zrAvakoyatirvA, na pravacanato'pinabhAvanAtaH / eSazUnyaH, / uktA pravacanena saha darzanAdiSubhaGgA / sampratiliGgenasahocyante / liGgataHsAdharmiko nadarzanataH nihnavaH,darzanataH sAdharmiko na liGgataH pratyekabuddhastIrthakarovA liGgato'pidarzanato'pi samAnadarzanI sAdhuH nApi liGgato nApidarzanataH, eSa zUnyaH / tathAliGgataH sAdharmiko najJAnataH / nihnavo vibhinnajJAnIvA sAdhuH,jJAnatonaliGgataH samAnajJAnI zrAvakaH, pratyekabuddhastIrthakarovA liGgato'pijJAnatopisamAnajJAnI sAdhuH, naliGgato'pinApi jJAnataH / eSa zUnyaH 1; tathA liGgattona cAritrato nihnavo viSamacAritrI vA sAdhuH, cAritrato na liGgataH pratyekabuddhastIrthakaro vA, cAritrato'piliGgato'pi samAnacAritrI sAdhuH, na liGgato nApicAritrataH / eSa zUnyaH / tathA liGgato nAbhigrahataH vicitrAbhigrAhI sAdhunihnavo vA, abhigrahato na liGgataH, eSa zUnyaH, / tathA liGgataH sAdharmiko na bhAvanAtaH viSamabhAvanAkaH sAdhuH, na liGgato'pi na bhAvanAtaH eSa zUnyaH / tadevamuktA liGgena saha darzanAdiSu bhaGgAH samprati liGgapadaM tyaktvA darzanapadaM gRhyate / tena sahajJAnAdiSuucyante-darzanataHsAdharmiko najJAnataHkSAyikadarzanIekaH kevalajJAnIeko dvijJAnIti, jJAnataH sAdharmiko na darzanataH samAnajJAnI vibhinnadarzanI, dazanato'pijJAnato'pisamAnadarzanajJAnI, nadarzanatonApijJAnataH zUnyo bhaGgaH / tathA darzanataH samAnajJAnI vibhinnadarza, dazanato'pijJAnato'pi samAnadarzanajJAnI, nadarzanatonApijJAnataH zUnyo bhaGgaH / tathA darzanataH sAdharmiko na cAritrataH samAnadarzanI zrAvakaH, cAritrato na darzanataH samAnacAritrI vibhinnadarzanI sAdhuH, / cAritrato'pi darzanato'pi samAnadarzanI cAritrI sAdhu, na cAritrato'pinApidarzanataH / eSazUnyaH, tathA darzanato Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 2, mUlaM : 36, [bhA. 989] 309 na abhigrahataH samAnadarzanI vicitrAbhigrahaH zrAvakaH sAdhurvA, abhigrahatonadarzanataH samAnAbhigrahI vicitradarzanataH zrAvakAdi, darzanato'pi abhigrahato'pi samAnadarzanAbhigrahI zrAvakAdi; nadarzanato nApyabhigrahataH eSaH zUnyaH / tathA darzanato na bhAvanAtaH samAnadarzano vicitrabhAvanAkaH zrAvakAdiH, bhAvanAtonadarzanataH samAnabhAvanAvicitradarzanaH zrAvakAdiH, darzanato'pi bhAvanAto'pi samAnadarzanabhAvanAkaH zrAvakAdi, na darzanato nApi bhAvanAtaH eSa zUnyaH / / tadevamuktA darzanenApi saha jJAnAdiSu bhaGgAH / adhunA darzanapadamapahAyajJAnapadamabhigRhyate tena saha cAritrAdiSu pradarzyante jJAnataH sAdharmiko na cAritrataH samAnajJAno vicitracAritrasAdhuH; yadivA zrAvakaH, cAritrataH sAdharmiko na jJAnataH, samAnacAritrI ekaH kevalI eka chadmasthaH, jJAnato'pi cAritrato'pi samAnaH jJAnacAritrI sAdhuH, na jJAnato'pi na cAritrato'pizUnyaH / tathA jJAnato nAbhigrahataH samAnajJAno vicitrAbhigrahaH zrAvakAdiH, abhigrahato na jJAnataH samAnAbhigrahataH eSa zUnyaH tathA jJAnato nAbhigrahataH samAnajJAno vicitrAbhigrahaH zrAvakAdiH, abhigrahato na jJAnataH samAnAbhigraho vicitrajJAnI sAdhustIrthakaraH pratyekabuddho vA, jJAnato'pyabhigrahato'pi samAnajJAnAbhigrahI sAdhvAdiH, na jJAnato'pyabhigrahataH eSa zUnyaH tathA jJAnato nabhAvanAtaH samAnajJAno vicitrabhAvanAkaH zrAvakAdiH, / bhAvanAto na jJAnataH samAnabhAvano vicitrajJAnI zrAvakAdiH, jJAnatopi bhAvanAto'pi samAnajJAnabhAvanAkaH zrAvakAdirna jJAnato nApi bhAvanAtaH eSa zUnyaH / uktA jJAnena saha cAritrAdiSu bhaGgAH / / samprati jJAnapadaM vimucya cAritrapadaM gRhItvA tena sahAbhigraha bhAvanayorbhaGgA ucyante caraNataH sAdharmiko nAbhigrahataH samAnacaraNo vicitrAbhigrahIsAdhuH, abhigrahataH sAdharmiko na caraNataH zrAvakAdiH, caraNato'pi abhigrahato'pi sAdhuH, na caraNato nApyabhigrahataH zUnyaH / tathA caraNato na bhAvanAtaH vicitrabhAvanAkaH sAdhuH, bhAvanAto na caraNataH zrAvakaH samAnabhAvanAkaH sAdhurvA visadRzacaraNaH, caraNato'pibhAvanAto'pi samAnacaraNabhAvanAkaH sAdhuH na caraNatonApibhAvanAtaH zUnya eSaH sampratyabhigraheNa saha bhAvanAyA bhaGgAH- abhigRhataH sAdharmiko na bhAvanAtaH, samAnAbhigrahI vicitra bhAvanAkaH zrAvakAdi, bhAvanAtaH sAdharmiko nAbhigrahataH vicitrAbhigraha zrAvakAdiH, abhigrahato'pi bhAvanAto'pi samAnAbhigraha bhAvanAkaH zrAvakAdiH, nAbhigrahato nApi bhAvanAtaH eSa bhaGga zUnyaH / tadevamuktA bhaGgAH / / sAmpratamamISAM bhaGgAnAM viSayavizeSapratipAdanArthamAha [ bhA. 990 ] patteyabuddhaniNhaga uvAsae kevalI ya Asajja / khaiyAie yabhAve paDucca bhaMgA ujIejjA / / vR- pratyekabuddhAn nihnavAn upAsakAn kevalinazcAzritya tathA kSAyikAdIMzca bhAvAn pratItya Azritya bhaGgakAn anantaroditAn yojayet / tadyathA- na pravacanataH sAdharmiko liGgataH eSa bhaGgaH pratyekabuddhAn kevalinazca jinAnAzritya yojanIyaH / liGgato na pravacanata ityayaM nhivAn, pravacanato na liGgata ityeSa zrAvakAn pravacanato na darzanata ityAdayastu kSAyopazamikadarzanajJAnacAritrAdInAzritya yojayitavyAste ca tathaiva yathAsthAnaM yojitA eveti samprati ye vihAre nAmAdayo'pi bhedA uktAstAn viparISuH punaH kathayati[bhA. 991] nAmaMThavaNA davie bhAveya cauvviho vihAro hoi / viviha pagArehiM rathaM harai jamhA vihArou / / . Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 vyavahAra - chedasUtram-1-2/36 __ vR-nAmavihAraH sthApanAvihArodravye dravyanimittaM dravyabhUto vihAro dravyavihAraH bhAve bhAvavihAraH / evameSavihArazcaturvidobhavati,ihacanoAgamatobhAvavihArenagItArthenAdhikAronazeSaistastAnadhikRtya vyutpattimAha-yasmAdvividharanekaiH prakAraiH rajaH karma harati tasmAdvihAra ityucyate / vividhaM hriyate rajaH karmAneneti vihAro'kartarIti ghaJiti vyutpatteH / samprati nAmAdibhedA vyAkhyeyAstatra yasya vihAra iti nAma sa nAmavihAraH sthApanAvihArazcittakarmaNyanyatra vA AlikhyamAnaH sthApanAvihAraH / dravyavihAro dvidhAAgamato noAgamatazca / tatrAgamato vihArazabdArthajJAtA tatracAnupayuktaH |noaagmtstridhaajnyshriirbhvyshriirtdvytiriktbhedaat / tatrajJazarIrabhavyazarIre prAgvat / tadvayatiriktamAha[bhA.992] AhArAdINaThA jou vihAro agIyapAsatthe / joyAvi anuvautto, viharatidavvavihArou / / vR-yo nAma AhArAdInAmAhAropadhiprabhRtInAmayotpAdanAya agItAnAmagItArthAnAM pArzvasthAnAM cagAthAyAM samAhAro dvandvaH / SaSThIsaptamyorarthaM pratyabhedAcca saptamyA nirdezaH / tathAyo'pyanupayuktaH san viharatieSasarvo'pidravyevihAraHAdyodravyanimittatvAtdravyavihAraH dvitIyo'nupayuktatvAditiukto dravyavihAraH |bhaavvihaarodvidhaa-aagmtonoaagmtshc / tatrAgamatovihArazabdArthajJAtAtatracopayuktaH no AgamatobhAvavihAro dvidhA-gItArtho nizritazca / tathA cAha - [bhA.993] gIyattho ya vihAro bIya gIyatthanissito hoti / etto tattiya vihAro nANunnAto jinavarehiM / / vR-vihAraH prathamo bhavati gItArthaH gItArthasAdhvAtmako dvitIyogItArthanizritaH gItArthasya nizrA saMzrayaNaMgItArthanizrAsAsaJjAtAyasyetipAThAntaraMgItArthamizritaititatragItArthasaMyuktaitivyAkhyeyaM iti / AbhyAM gItArthagItArtha nizritAbhyAmanyastRtIyo vihAro nAnujJAto jinavarendraiH / / tatra gItArtha gItArthanizritaMca vihAramAha[bhA.994] jinakappito ugIyattho, parihAravisuddhito vigIyattho / gIyatthe iDDIdugaMsesA gIyatthanissAe / / vR- gItArthA dvividhAstadyathA-gacchagatA gacchanirgatAzca / tatra gacchanirgatA ime jinakalpiko gItArthaH parihAra vizuddhiko'pi gItArthaH / apizabdAdyathAlandakalpikapratimApanno'pi ca gItArthaH, amISAM vihArogItArthaH, gacchavAsegItArthegItArthaviSaye RddhidvikaMtadyathA-AcArya upAdhyAyazca, / athavA AcAryaH zeSa catuSTayamupAdhyAyapravRttisthaviragaNAvacchedirupametacca dvikaM sthAnAni niyuktamiti / vyavahriyate svasvavyApAre teSAM niyuktatvAt zeSAH sarve aniyuktAH te yadi gItArthA yadivA agItArthAH / sarve gItArthanizrayA vihartavyam / atrapara Aha[bhA.995] coeiagIyatthe, kiM kAraNa monisijjhaivihAro / suNadiTataMcoyaga, siddhikaraM nihnave esi / / vR-codayatipraznaM karoti agItArthe agItArthasya kiMkAraNaMkiMnimittaMmo itipAdapUraNe niSiSyate vihAraH sUrirAha-hecodaka! trayANAmapyeteSAMgItArthAgItArthanizritAgItArthAnAMsiddhikaraM dRSTAntaMzrRNu / tamevAha[bhA.996] tivihe saMgillaMmiz2AnaMto nissie ajAnate / Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 2, mUlaM:36, [bhA. 996] 311 pANaMdhicchittakaraNe aDavijalesAvaetenA / / vR- saMgillo nAma gosamudAyastasmin rakSaNIye trividho rakSake dRSTAntaH / tadyathA jAnan nizrito'jAnaMzca eSo'kSarArthaH / bhAvArthastvayam-ego rakkhago nagarassa gAvINaM so nijehiM ugAsehiM gAvItojaMtIuetIuyakhettAINaMavarohanakaretitesiMugAsehiMneiAneiyajatthayatenAibhayaM nasthi tattha cArei, annayA do purisA gAviu rakkhAmitti uvaThiyA / amhe bhaiyAe gAvo rarakAmotti nAgaragA citaMtisoegonataraisavvanagarassa gAviurakkhiuM, tamhA eevi nijujaMtuttibhaNiyA rakkhaha / tattha egotassapurANassasaMkheDipAlassanissAegAvItoneiAneiya, ajAnatotikAuMtassamaeNacaMkamai, bitito saMkheDipAlato ciMtei / ahamannassa nissAe na cAremi sayameva ahaMrakkhiuMsamattho so varAto ajAnatoimAni ThANANina yANaipANaMdhItidezIpadametatvartinI vAcakaM tato'yamarthaH / kSetra kSetreSu cazAlyAdaya uttAstiSThanti |gaavshcgcchnty AgacchatyazcarakSamANA apizAlyAdicaranti, / tataH kSetrasvAmibhirgAdhRtvA kSetropadravamUlaM yAcyate / evaM kuruNe'pi doSA vAcyAH / kuruNaM nAma rAjakIyamanyadIyaM vAvItaM tathA aDavitti so varAko'jAnana mA aTavImapi pravezayati / tatra pulindAdibhirgAvo mAryante, tathA jalatti so'jAnan nadyAdiSu tatra pradeze gAH pAyayati yatra grAhAdibhirjalacaraiva AkRSyante / sAvaeiti samUDho varAkastatra pradeze nayati / yatra vyAdhrAdayo duSTazcApadAstaizca gAva upadryante tiNaMti teSu ca nikuJjAdiSu nayati yatra stenAnAM prasarastatastenAstA apaharanti / evaM so'jAnan gA vinAzayati itarastu jJAtA etAni sarvANyApatsthAnAni pariharati, / yo'pi nizritastamapi parihArayati / eSa dRSTAnto'pamarthopanayaH-yo gItArthaH sarvAnapi doSAn svayaM pariharati |ystunishritstNprihaaryti |yH punaH svayamagItArthoyazcAgItArthanizritastayorAtmavirAdhanA saMyamavirAdhanA cabhavati |tonvaatmviraadhnaadidossaan vivakSura gAthAmAha[bhA.997] magge sehavihAre, micchatte esaNAdivisame y| sohI gilANamAdI, tenAduvihAvi tivihAvA / / vR-mArgemArgaviSayetathAzaiSezekSakakulaviSaye evaM vihAremithyAtveeSaNAdau viSamezodhau glAnAdau doSAstathAstenA dvividhAstrividhA vA ye bhavanti tebhyo'pi doSA bhaveyuH / eSa dvAragAthAsaMkSepArthaH sAmpratamenAmeva dvAragAthAM vivarISu prathamato mArgadvAraMzaikSadvAraMcAha[bhA.998] magaMsaddavarIyaipAusaumagga ajayaNA eva / sehakulesuya viharati, nanu yattatinagAheti / / vR-mArgaMpanthAnaMsevateso'jAnanagItArthaH sandravacAritayArIyategacchati,tatracasaMyama virAdhanA kITAdisatvopamardanAta,AtmavirAdhanApAdAdiviskhalanAt / tathAajJatayApAusattiprAvRSyapikAle gacchati tatrApi saMyamavirAdhanA AtmavirAdhanA ca, tathA mArgAnmArgAbhijJatayA unmArge'pi gacchati / tatra sthANu kaMTakAdibhirAtmavirAdhanA sacittapRthivyAdhupamardanAt saMyamavirAdhanA ca, tathA grahaNazikSAyAmAsevanAzikSAyAM vA'pravINatvAt / ayatanayA vA gacchet / ayatanayA ca saMyamAtmavirAdhanA |gtNmaargdvaarN; zaikSakadvAramAha-sehetyAdizaikSakulAni abhinavaprapannavratAni dharmANi kulAni teSvajJatayA sa viharati / tebhyo'yatanayA bhaktapAnAdikamutpAdayatIti bhAvaH tathA na tAni anuvartayati nuvartanAguNataH vardhamAnataradharmazraddhAkAni karoti / anuvartanAyA aparijJAnAt / tathA na Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 vyavahAra - chedasUtram-1-2/36 grAhayati tAni grahaNazikSAmAsevanAzikSA vA zrAvakadharmocitAM ubhayorapi zikSayostasyAkuzalatvAt gataMzaikSadvAramadhunA vihAradvAraM mithyAtvadvAraMcAha[bhA.999] dasudese paccaMte, vaiyAdi vihArapAmabahuleya / appANaMca paraMvAna muNati micchattasaMkaMtaM / / vR-so'jJatayA dasyudeze cauradezovihAraM karoti yadi vA pratyaMtabahule mlecchAkule athavA lubdhatayA vrajikAdau AdizabdAt svajAtikAdikulaparigrahaH yadi vA prANabahule jIvasaMsakte deze eteSu yathAyogamAtmavirAdhanAsaMyamavirAdhanAcabhUyasIti,gataMvihAradvAram adhunA mithyAtvadvAramAha-appANaM cetyAdisa varAko ajAnan AtmAnamapikuprarupaNAdibhi mithyAtvazaGkAsaMkrAntaM na jAnAti, nApiparaM tataH AtmanaH parasya ca mithyAtvaMpravartayatItyubhayeSAmapisaMsArapravardhakaH / gataMmithyAtvadvAramadhunA eSaNAdvAramAha[bhA.1000] AhAra uvahisejjA, numaga uppAyaNesanakaDille / lagai aviyANato, dose seesusavvesu / / vR- AhAro bhaktapAnAdirupaH upadhiH kalpAdi lakSaNaH zayyA vasatiH etAsAMgrahaNe iti gamyate / kiM viziSTe ityAha-udgamena udgamadoSaiH SoDazabhirAdhAkarmaprabhRtibhirutpAdanayA utpAdanAdoSairdhAtryAdibhiH SoDazabhireSaNAyAgaveSaNAdidoSaiH zaGkitamrakSitaprabhRtibhiH saMyojanApramANAGgAradhumaiH kAkazRgAlAdibhakSitaizca / kaDille itimahAgaddane sati so'vijAnan eteSvanantaroditeSu doSeSu sarveSu lagati dvAragAthAyAmeSaNAdAviti ya AdizabdaH sasamastodbhamAdidoSaparigrahArthaH / tathA visame iti viSamecaparvatajalAdau yA yatanAtAMsanajAnAti ajaanNshcaatmviraadhnaaNsNymviraadhnaaNcaapnoti| sampratizodhidvAramAha[bhA.1001] mUlaguNe uttaraguNeAvannassayana yANaIsohiM / paDisiddhettina kuNati, gilANamAdIna tegicchaM / / vR- mUlaguNaviSaye uttaraguNaviSaye ca prAyazcittamApannasya yasya yAdRzI yasminnaparAdhe dAtavyA zodhistasya tAdRzI tasminnaparAdhe na jAnAti, / ajAnAnazcAprAyazcitte'pi atiprabhUtaM prAyazcittaM dadyAditi mahadAzAtanAbhAk, gataMzodhidvAramadhunA glAnAdi dvAramAha-paDisiddhetyAdi pratiSiddhA khalu cikitsA SaT jIvanikAyavirAdhanApatteriti vacanamekAntenAGgIkurvan glAnAdInAmAdi zabda: svagatAnekabhedasUcaka AgADhA'nAgADhasahAsahabAlataruNaglAnAdInAM cikitsAM na karoti, / na ca tadviSayAM yatanAM jAnAti, tatazcikitsAyA yatanAyAzca akaraNe bhUyAMso doSAste ca prAgeva prathamoddezake'bhihitAH / samprati tenA duvihA vAiti vyAkhyAnayati[bhA.1002] appasuyattiya kaauNvugaaheuNhrNtikhuddddaadii| tenAsapakkhaiyare,saliMgi gihi annahA tivihA / / vR-staMnA dvividhAH sapakSAH parapakSAzca, / tataH sapakSAH dvividhAH gItArthAH pArzvasthAdayazca, tatra gItArthA idaM cintayanti / amI alpazrutA alpazrutatvAccAgItArthA na cAgItArthAnAM kSetramasti / tata evaM cintayitvA teSAM sacittAdigItArthA apaharanti pArzvasthAdayaH punaH kSullakAdIn vyudgrAhayantiyadhA duSkarAcaryAmISAMnacaduSkaracaryAyAH sampratidezakAlau tasmAdatrAgacchateti / evaMvyudgrAhya kSullakAdIna ___ Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddeza : 2, mUlaM : 36, [bhA. 1002] 313 AdizabdAttaruNAdi parigrahaH apaharanti parapakSAmithyAdRSTa yaste'pi kSullakAdIn vyudgrAhya apaharanti, athavA trividhAstenAstadyathA svaliMgAH pArzvasthAdayaste pUrvavat, gRhiNastaskarAste upadhiprabhRtIna paharaMti, anyevA svaliMgagRhibhyo vyatiriktAste ca bhikSukAdayo'vagaMtavyAstekSullakAdIn vyudgrAhyApaharaMti, [bhA. 1003 ] ee ceva ya ThANe, gIyattho nissito uvajjei / bhAvavihAro eso duviho u samAsato bhaNio / / vR- etAnyevAnantaroditAni sthAnAni gItArtho gItArthanizritazca varjayati tatra gItArthaH svayaM kuzalatvAt gItArthanizritastu gItArthopadezena eSa bhAvavihAro dvividho bhaNitaH samAsataH saMkSepeNa / / [bhA. 1004 ] sopuna hoi daviho, sammatakappo taheva asamatto / tatthasamattoiNamI, jahannamukkosato hoi / / vR- sa punarbhAvavihAro dvividho'pi bhUyo dvividho bhavati / tadyathA-samAptakalpastathaivAsamApto'samAptakalpaH / tatrAyaMsamAptaH samAptakalpo dvividho bhavati / tadyathA - jadhanya utkRSTazca anayoreva pramANamAha gIyatthANaM tiNhaM, samattakappo jahannato hoti / battIsasahassAiM havaMti ukkosaoesa / / vR- gItArthAnAM trayANAM vihAraH samAptakalpo jadhanyo bhavati / utkRSTastveSa samAptakalpo dvAtriMzatsahastrANi bhavanti / [bhA. 1006] [bhA. 1005] tihasamatto kappo, jahanau doniUjayAvihare / gIyatthANavi lahuo, agIegurugA ime dosA / / vR-trayANAM kila samAptakalpo jaghanyo bhavati tatoyadA dvau viharatastadA dvayogItArthayorviharatorlaghukA mAsAH prAyazcittaM, agItArthayozcatvAro gurukA dvayozca viharatoribhe vakSyamANA doSAstAnevAhadohavi viharaMtANa saliMgagihaliMga annaliMgeya / [bhA. 1007] hoi bahudosa vasahI gilANamaraNe ya salleya / / bR- dvayorviharatoH svaliGgAnyaliGgagRhaliGgAnadhikRtya bhUyAMsI doSAstadyathA-ekovasatipAla eko bhikSArthaM gatastatra yo bhikSArthaM gatastasya khaliGge saMyatyA AlopAdikaM pRcchantyAH AtmaparobhayasamutthA doSAH; / paraliGge carakAdikAyA gRhi liGge striyAH proSitabhartRkAdikAyAH / hoi bahudosavasahitti hiNDamAnAdvasatirbahudoSA bhavatIti kimukaktaM bhavati vasatipAlasya hiNDamAnApekSayA bhUyAMso doSAH / ekAntamiti kRtvA svaliGginyAdInAmupapAtasambhavAt pradIpanakeca lagne ekAkI sa kathaM karoti / athaite doSA mA bhUvanniti zUnyAM vasatiM kRtvA nirgacchataH / tadAnIM vakSyamANA bahavo doSAstadyathAdvayorviharatoryadyeko glAno bhavati tadA tasya glAnasya ekAkino mocane pipAsAdisambhavatastathA maraNe maraNakAle zalyaM noddhRttamiti / zalyena tathAca sthite sati garIyAMso doSAH tatra dvayornirgamane doSAnAha[ bhA. 1008 ] micchattaya bahusuyacAraNa bhaDi ya maraNaM tirikkhamanuyANaM / Aesa vAlanikkeyaNe va suNe bhave dosA / / vR- utsargatastAvadiyaM samAcArI zUnyA vasatirna kartavyA / yadipunastau zUnyAM vasatiM kurutastatastayoH pratyekaM prAyazcittaM caturladhuttapasA kAlena cau guru uktaM ca-sunnaM jati vasahi kareti cau lahuyA dohivi Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 vyavahAra - chedasUtram-1-2/36 gurugA iti anye ca bahavo doSAstathA hi-tau sAdhUsarvamAtmIyaM bhANDamAdAya zUnyAM vasatiM kRtvA gatau zayyAtareNa ca bahirAgatena zUnyAvasatirdRSTA, tataH sa pRcchati kva gatau sAdhU iti gRhamAnuSANi bhaNanti / najAnIma nUnaM gatau bhaviSyataH, etat zrutvA yadi sa pratyanIkaM karoti yathA yadi gatau, tato gatAviti tadA tayoH prAyazcittaM caturlaghu, tathA'prItiM karoti yathA akRtajJAste nistrehAstato' nApRcchyAgatAH, / athavA nirdAkSiNyAste etamapyupacAraM na jAnanti / yathA ApRcchya gantavyamiti tadA caturgurukAstathA so'prItikotpattivazAttayoranyeSAM vA sAdhUnAM tad dravyAnyadravyavicchedaM kuryAt / tato bhUtairbhAjanairAgatayostayoH zayyAtaro na sthAnaM dadyAt kopAvezAt yadi divA / niSkAzayati tatazcaturlaghu, taizca bhRtairbhAjanairanyAM vasati yAcamAnayoryA AgADhAdiparitApanAt etanniSpannaM caturlaghu loke ca garhopajAyate kutsitamAbhyAM kimapyAcaritamanyathA kathamakANDa evAkRtabhojanau niSkAzitau iti / evaM cAnyatrApi tau vasatiM na labhataH [labhete] / tato vasatimalabhamAnau tAvadanyatra gacchataH tato mAsakalpabhedastathA ca satiyA tatra virAdhanA tanniSpannamapitayoH prAyazcittamapicAnye sAdhavo vihArAdinirgatAstatrAgatA anyA ca vasati statra na vidyate / sa ca zayyAtaraH tatkRtA prItivazatasteSAmapi vasatiM na dadAti, tato yatte svApadastenAdibhiH prApnuvanti taM niSpannamapi tayoH prAyazcittaM ete tAvaddoSA bhikSAmaTitvA tatkSaNamAgatayoruktA, yadi punarbahirbhuktvA rAtrAvAgatau vasati na labhete / tadA caturlaghu. - vasati vizeSatarAzcagarhAdayo doSAH, vinAzaH svApadAdibhyaH, athavA samyag dRSTibhUtaH san pazcAdanApRcchya tau gatAvityaprItikotpattivazato mithyAtvaM yAvat baDDuyatti zUnyAM vasatiM dRSTrA baTukaiH zayyAtaro yAcito yathA vayamatratiSThAmaH zayyAtaraH prAha-zramaNo tiSThatastairuktaM gatau to zramaNau zayyAtarI brUte tiSThata yadigatau zramaNa, te sthitAH zramaNAvAgatau praveSTuM pravRttau baTukairniruddhI, I tato'saMkhaDamabhavat baTukA bruvate vasatiriyamasmAkaM svAminA dattA / itarAvapi druto asmAkamapi svAminA dattA / evaM kalahAyamAnau sAdhU zayyAtarasamIpaM gatau sa vadati yUyamanApRcchyA zUnyAM vasatiM kRtvA gatA mayA jJAtaM yUyaM gatA na zUnyAkRtA vasatirdRzyate / tato mayA baTukAnAM pradattA tasmAtparasparaM sAMmatyenaikatra tiSThata, na punarahaMmAtmAnamalIkaM karomi / tatra yadi parasparaM sAMmatyena tiSThanti tataH paThatAM pratilekhanAM ca kurvatAM saMyatabhASAzca zrutvA tAbhirupahAsaM kurvanti, [kriyate] / tataH kalahabhAvato'dhikaraNadoSaH / athavA zayyAtaraH saMyatAnAM bhadraka bhadraka ititAn baTukAnniSkAzayettataH saMyataprayogavazato'nena duSTena vayaM niSkAzitA iti zayyAtarasya saMyatAnAM ca viSayastena prayogato'gniprakSepAdinA vAyamupadravaM kurvanti / tanniSpannaprAyazcittaM to zramaNau prApnutaH / cAraNeti evaM cAraNe'pi doSA vaktavyAH / navaramadhikatarA. yataste saMyatAn prapaJcya yAcitvA vA yattadgRhNanti / tatastaiH saha ekatra sarvathA na vastavyamete eva doSA bhaTe'pi yatastepi baTukA iva pradviSTAH santaH zayyAtarasya saMyatAnAM vA stenaprayogato'gniprakSepAdinAvAprabhUtamupadravaM kurvanti / / maraNaMtirikkhamanuyANamiti zUnyAM vasatimabhisamIkSya gavAdistiryaGa anAthamanuSyo vA pravizya mriyate taM yadi grahasthairasaMyateH pariSThApayanti tataH SaT jIvanikAya virAdhanA yadisvayaM tyajanti tataH pravacanasyoDDAhaH ko'pyavamAzaGkayeta etairevAyaM mArito loke'pisvayaM tattyajane mahatI garhA azucaya ete iti / athaitaddoSabhayAnna svayaM tyajantinApi gRhasthaistyAjayanti tato rudhiragandhena tayoH zramaNayornAzAzasyupajAyante / athAsvAdhyAyikamiti kRtvA sUtrapauruSIM na kurutastato mAsalaghu artha pauruSIM na kuruto mAsaguru, sUtra pauruSImakurvatoH sUtraM cennazyati / tatazcaturlaghu / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddeza : 2, mUlaM : 36, [bhA. 1008] 315 atha pauruSImakurvatorarthanAze caturguru, avarNazca loke samucchalati / yathaite pizAcamUrtayaH zmazAnepriyAH zmazAne tiSThantIti, / adisatti AdezA nAma prAghUrNakAste bhikSAgatayoH zramaNayoH samAgatAH zayyAtareNa ca zUnyAM vasatimupalabhya gatau zramaNAviti vicintya sA vasatisteSAM dattA / tato yathA baTukacAraNabhaTeSu doSA uktAstathAtrApi draSTavyAH / vAlattivyAlo nAma sarpaH sa zunyaM dRSTvA vasatau pravizet tato yadyAgatau to zramaNI niSkAzayatastato haritakAyamadhyena tasya gacchato'dhikaraNadoSaH anyasmin gRhe praviSTastasmAn mAnuSANidRzetsa vA tairmAryeta / athaitaddoSAbhayAnnaniSkAzayatastatastena bhakSyate / AtmavirAdhanA nikAyaNetti zunyAM vasatiM dRSTvA tirazcI anAthamAnuSI vA samAgatya prasUte / tatra yadi tiracI zunI prasUtikA navaprasUtA niSkAzyate niSkAzanena nirAzrayA kriyate tadA sadyo jAtapillakamaraNaMzunIbhakSaNamAtmavirAdhanA ca / athavA mAnuSI prasUtA tata iyametayoreveti pravacanoDDAho niSkAzane'dhikaraNaMloko brUyAnniranukampA abhI ceDarUpaM vA mriyate / athavA sA prasUtA ceDarUpaM tyaktvA vrajettatra tasyojjhane niranukampA iti garhAnuSTambhe uDDAha ete zUnyavasatikaraNe doSAH / / samprati glAnasya ekAkino mocane maraNe ca doSAnAha[ bhA. 1009 ] gelanna suNakaraNe khaddhAiyaNe gilANa anukaMpA / sANAtinayana dugaMcchA tassadguyaMbhi kAlagae / / vR- glAnArthamAtmArthaM vA nirgame glAnaH zUnyo bhavet / tasya ca glAnasya zUnyasya karaNe pipAsA tadanububhukSA vA yadyati pipAsito bubhukSitazca mahatA zabdena vyAharet / vyAhArazravaNAcca gRhasthA Agaccheyuste ca gRhasthAH samAgatA yadyAcate glAnaH pathyamapathyaM vA tatsarvamanukampayA dadAti / tatra pathyasyApathyasya vA khaddhasya pracurasya aiyaNe iti adane bhakSaNe vamanaM bhUyAtsa ca na kimapi kartuM samartho glAnatvAditi vamanenamukhahRdayAdikaM sarvaMkharaNTayet / taMca tathA vamantaMdRSTvA zvAnaH samAgatya taM vamyamAnaM bhakSayaMti / bhakSayantazca mukhaM hRdayAdikaM ca lihanti / evaM zunAmatiyaNetti adane bhakSaNe loke nindA jugupsA samupajAyate / yathA-dhigeteSAM dharmarUpo vA yaditthamihaloke'pi phalamanubhavanti te iti gataM glAnadvAram / / sampratimaraNadvArabhAha-tassaThetyAdi tasya glAnasyArthaM yadvaidyauSadhAdi samAnayanaprayojanAya grAmAntarAdau gate yadi sa glAnaH kAlagato bhavet tadA amI doSAstAne vAha [ bhA. 1010] gihigoNamallArAula niveyaNApAna kaDDaNuDDAhe chakkAyANavirAdhana jjhAmiya mukke yadA- vanne / vR- yadisa glAnomRtaH sadgRhasthai niSkAzyeta yadi vA balIvadairniSkAzyate athavA mallaiH niSkAzyate yadi vA kenApi rAjakule nivedanA kriyate yathA eko vratI anAtho mRta iti tato rAjJA sa niSkAzyeta / yadi vA kecit pANAnAM cANDAlAnAM mUlyaM datvA tai niSkAzayeyuritthaM tasya glAnasya karSaNe niSkAzane pravacanasya uDDAho mAlinyaM tathA gRhasthAdayo'yatanayA gacchanti tatastai nIyamAneSannAM jIvanikAyAnAM virAdhanA saMghaTTana paritApana apadrAvaNarUpA tathA tathAyatratasyAgnisaMskAraH kartavyaH / tatra sthaNDilamasthaNDilaM veti [na] paribhAvayanti / tatastasminnasthaNDile dhyAmite [dagdhe ] 'gninA SaTjIvanIkAyavirAdhanA / atha nAgnisaMskAraM kurvanti kintvevameva muJcati tathApya sthaNDile mukte SaTjIvanikAyavirAdhanA / anyacca yadi tasya glAnasya zarIraM kvacit pradezeSu vyApannaM kuthitaM bhavet tatastasmin vyApanne ayatanayA nIyamAne dvIndriyavirAdhanA atraiva ca prAyazcittavidhimAha Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 vyavahAra - chedasUtram - 1-2 / 36 [ bhA. 1011] goNanivesaNe suya gurugA sesesu cau lahuhuti / uDDAhuttiya kAuM niva vajjesuM bhave lahugo / / vR-yadigRhasthAvalIvardAbhyAM niSkAzitavanto yadivA rAjA niSkAzitavAn zvAno vA glAnAvasthAyAM vamane mukhahRdayAdikaM lihanti tadA eteSu sthAneSu prAyazcittaM pratyekaM catvAro gurukA mAsA / zeSeSu ca sarveSvapi sthAneSu pratyekaM catvAro laghumAsA bhavanti / athavA rAjJA niSkAzane catvAro gurukAH zeSeSuca sarveSvapi sthAneSu uDDAhaH saMvRtta iti catvAro laghukAH yathA'yatanayA niSkAzane SannAM jIvanikAyAnAM saMghaTTanaparitApanA'padrAvaNarUpAM virAdhanAM yaccAsthaNDile mocanaM agnisaMskArakaraNaM vA yAvatkuthite yamAne dvIndriyavirAdhanA tannimittaM ca prAyazcittamiti / [bhA. 1012] biMtiya micchAdiThI katto dhammotavovaesiMtu / ihaloe phalameyaM paraloe maMgulatarAgaM / / vR- bruvate mithyAdRSTayaH kuto dharmastapo vA eteSAM naiva kutazcidapIti bhAvaH / tathAhi ihaloke tAvatphalametat / yaditthaM niSkAzanaM paraloke etasmAdapi phalAt phalaM maGgalataramazubhataramiti, tathA[ bhA. 1013 ] jai erisANipAveMti dikkhiyA kiMkhu amha dikhaae| pavvajjAbhimuhANaM punarAvatti bhave duvihA / / vR- yadi dIkSitA api IdRzAni viDambanAni prApnuvanti tataH kimasmAkaM khu-nizcitaM dIkSayA naiva tayA kiJcitprayojanamitibhAvaH / evaM pravrajyAbhimukhAnAM punarAvRttiH punaH pazcAdvalanaM dvividhA dravyato bhAvatazca bhavet / / gataM maraNadvAramadhunA zalyadvAramAha " [ bhA. 1014 ] bAlena vi paraddhe sallo vAghAto maraNabhIyassa / evaM duggati bhIe vAghAto sallamokkhaTTA / / vR- ego puriso nagaraM patthito annehiM vArito / mAgacchaM paMthe sappo ciThati, so dhAviUNaM khAti, / so bhaNati ahaMnassIhAmi na me so sappo ammAhitI / tato so calito paMthe vaccato sappeNa diThI / tato pahAvito sappo, so sigghayaraM nAseuM pavatto / tassa tahA nassaMtasya pAe kaMTako laggo / tena vAghAeNa sappeNa sameuM khatito mato ya, tato yathA tasya vyAlena duSTena sarpeNa prArabdhajIvitaviprayogAya prakarSeNa khAditumArabdhasya maraNabhItatvAdena zIghrapalAyamAnasya zalyaMvyAghAtato vyAhanyate gamanamaneneti vyAghAto gamanavyAghAtakaraNamabhavat / evaM durgatibhIte SaSTIsaptabhyorarthaM pratyabhedAt durgatibhItasya mokSArthaM vrajataH zalyamaparAdhalakSaNaM mokSagamanavyAghAtakAri jAtam tataH kimityAha [ bhA. 1015] mariuM sasallamaraNaM saMsArADavi mahAkaDillaMmi / suciraM bhamaMti jIvA anorapAraMbhi oinnA / / vR- uktaprakAreNa sazalyaM maraNaM yathA bhavati evaM mRtvA saMsArATavI mahAgahane anarvAkpAre avatIrNA jIvAH suciramanantamapi kAlaM yAvat bhramanti atropasaMhAramAha [ bhA. 1016] jamhA ete dosA tamhA dohaM na kappati vihAro / eyaM sutaM viphalaM iha saphalaM niratthato attho / / vR- yasmAdvayoH vihAre ete anantaroditA doSAstasmAnna kalpate dvayorvihAraH / atra para Aha- nanvetat sUtramaphalaM dvayorvihAra syevAsaMbhavAt / atha saphalaM tarhi dvayorvihAraH sUtreNAnujJAta iti yo'yamarthataH Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 2, mUlaM : 36, [bhA. 1016 ] pratiSiddho bhavadbhirvihAraH so'rtho nirarthakaH / sUtreNAbAdhitatvAt / AcArya AhamA vayasuttaniratthaM na niratthagavAiNI jato therA / kAraNiyaM puna suttaM ime yate kAraNA hoMti / / [ bhA. 1017 ] vR mA vada mA brUhi tvaM codaka yaMt sUtraM nirarthakaM yataH sthavirA bhagavanto nirarthaka vAdino na bhavanti teSAM zrutakevalitvAt / yadyevamarthataH pratibiddho dvayorvihAro'tha ca sUtre pratipAdita iti kathamata AhasUtraM punaH kAraNeSu bhavaM kAraNairnivRttaM vA kAraNikaM kAraNAnyadhikRtya pravRttamitibhAvaH / tAni ca kAraNAnyamUni vakSyamANalakSaNAni tAnyevAha [ bhA. 1018 ] tatra yatanAmAha [bhA. 1019] samayaM bhikkhaggahaNaM nikkhamaNapavesaNaM anunnavaNaM / ekko kahamAvanno eko va kahaM na AvaNo / / 317 asive omoyarie rAyA saMdesaNe jayaMtA vA / ajjANaguruniyogA pavvajjA nAtivaggaduge [ve ] / / " 7 vR- azivaM kSudradevatA kRtaupadravaH / tasmin dvayorvihAraH / tathA avamaudaryaM durbhittaM tasmin athavA rAjA pradviSTo bhavet tato dvayorvihAraH / saMdesaNatti AcAryapreSaNena dvau vihareyAtAM jayaMtA vA iti yatamAnA nAma jJAnanimittaM darzananimittaMvA prayatnavantaH / iyamatra bhAvanA-viSamazAstrANi sampratikAlagRhitAni ca yadi nAbhyastAni kriyante tato / vismRtimupayAnti / gacche ca sabAlavRddhAkule bhikSAcaryAdinA vyAghAtastata AcAryAnApRcchya tairvisRSTau dvAvanyatra gaccheyAtAM / evaM darzanaprabhAvakazAstranimittamapi dvayorvihAro bhAvanIyaH, / AcAryANAM vA ekasmAtkSetrAdanyasmin kSetre nayane saGghATasya guruniyogAt dvayorvihAro bhavet / yadi vA pravrajyAbhimukhaH ko'pi saJjAtastatastasya sthirIkaraNArthaM saGghATakapreSaNaM yadi vA jJAtivargaH svajanavargaHkasyApi sAdhorvandApanIyo jAtaH tatastadvandanArthaM ca dvau vihAreyAtamiti -D sUrirAha[bhA. 1020 ] vR- yo nAma prAguktakAraNavazAt vihRtau tau dvAvapi samakaM yugavat bhikSAgrahaNaM kurutaH, samakaM bhikSAnimittaM hiNDate ityarthaH / evaM sabhakameva zeSaprayojananimittamapi niSkrAmato vrajataH samakameva ca pravizataH gatvA pratyAgacchataH tathA samakamevAnujJApanaM kurutaH / kimuktaM bhavati ? samakameva naiSedhikyAdikaM zayyAtarAdikamanujJApayataH tata ekAkinaH satoye prAguktA dopAste prAyona sambhavanti / para Aha-yadyevaM samakabhikSAgrahaNAdikaraNaM kathamekaH prAyazcittasthAnamApanna eko vA kathaM nApanna iti egassa khamaNabhANassa dhovaNaM va hiya iMdiyatthehiM / ehiM kAraNehiM Avanno vA aNAvanne || vR- ekasya kSapaNamabhaktArtho'bhavat; ekena tu kSapaNaM na kRtam / tatra yadi kSapaNakArI zaknoti tato dvAvapi samakaM bhikSAnimittaM hiNDete / atha kSapaNakRt na zaknoti tata eko bhikSArthaM gacchati / ekastUpAzraya eva tiSThati / evaM dvayorapyekAkitvasaMbhava tathA bhANassa dhovaNaMti atha dhAvanArthamupAzrayAt bahirvinirgata ekastUpAzrayasyaivAMtastiSThati / evamekAkinau jAtau tato yo bhikSAgato yo vA bhAjanaprakSAlanArthaM bahirvinirgato yo vA vasatAvavatiSThate sa indriyArthai rUparasAdibhiriSTAniSTaiH samApatitaM rAga dveSaM vA prayAti rAgadveSagamanAcca prAyazcittasthAnamApadyate / tata evamanantaroditaiH kAraNairekaH Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram - 1-2 / 36 prAyazcittasthAnamApanno bhavatyekastvanApannaiti / athavA yadyapinAma bhikSAgrahaNAdinimittaMsamakaM hiNDete yathApyeka Apadyate prAyazcittasthAnamaparo naiva / tathA cAha [bhA. 1021] tulle va iMdiyatthe ego sajjai virajjaI ego / ajjhatthaM tu pamANaM na iMdiyatthA jinA beMti / / vR- tulye'pi samAne'pi indriyaviSaye rUpAdau rAgahetAveko rajyate rAgamupagacchati, dvitIyo virajyate viSayapariNAmasya ca dAruNatAM bhAvayan virakto bhavati / tasmAtprAyazcittApattyanApattiviSaye adhyAtmanAntarapariNAmaH sapramANaM na indriyArthA iti jinA bhagavantaH sarvajJA brUvate / tataH samakahiNDane'pyeko ghaTate prAyazcittamApanno'paroneti itazca viSayA na pramANaM yata AhamanasA uveti visae manasAviya sAnniyattie tesu / iya vihu ajjhatthasamo baMdho visayA na u pamANaM / / [bhA. 1022] vR- iha viSayopalabdhivyatirekeNApi manasA antaHkaraNena viSayAn rUpAdIn upaiti adhyavasatIti bhAvaH, / manasaiva ca tebhyo viSayebhyaH sannivartate virajyate ityarthaH / ityapi evamapi hu nizcitamadhyAtmasamo'dhyAtmAnurUpaH pariNAmAnusArI ityarthaH bandhaH karmabandhaH tasmAnna viSayAH pramANaM teSu satsvapi keSAJcidrAgadveSAsaMbhavAt / tadabhAve'pi ca keSAMcinmanasA tatsaMbhavAditi / [ bhA. 1023] 318 evaM khalu Avanne takkhaNa AloyaNA ugIyaMmi / ThavaNijjaM ThavatittA veyAvaDiyaM kare bitio / / bR evamuktena prakAreNa khalu nizcitamekasmin prAyazcittasthAnamApatre tena tatkSaNameva tatkAlameva gIte gItArthasya purata AlocanA dAtavyA / tatra yadi dvAvapi gItArthI viharatastataH sthApanIyam prAguktasvarUpaM sthApayitvA yaH prAyazcittasthAnamApannaH sa parihAratapaH pratipadyate / dvitIyaH kalpasthito bhavati sa eva cAnupArihArika iti tasya vaiyAvRtyaMkaroti / mU. (37) dosAhammiyAegato viharaMti, dovitaM annayaraM akiJccaTTANaM paDisevittA AloejjA, ekaM tattha kappAgaM ThAvaitAegeNivvisejjA, ahapaMcchAsevinivisejjA / vR- dvau sAdharmikAvekata ekatra sthAne viharatastau ca dvAvapyanyataradakRtyaM sthAnaM pratisevya AlocayetAtAM tatra yadi dvAvapi gItArthI tatastatra tayordvayormadhye ekaM kalpasthitaM sthApayitvA eko nirvizet parihAratapaH pratipadyate yazca kalpasthitaH sa eva cAnuparihAriko bhavatyanyasyAbhAvAttataH sa tasya vaiyAvRtyaM karoti atha parihAratapaH samAptyanantarasa kalpasthitaH pazcAnnircizet parihAratapaH pratipadyeta itarastu kRtaparihArataH karmAkalpasthito'nupArihArikazca bhavati / eSa sUtrArthaH enameva sUtrArthaM bhASyakRt savizeSamAha [bhA. 1024] bitie nivvisaego nivviThetena nivvise iyaro, egataraM miyagIte do sUyasaganeyare sohI / vR- dvitIye sUtre dvayorapi gItArthayoranyatarat akRtyasthAnamApannayoreko nirvizati parihAratapaH pratipadyate, dvitIyaH kalpasthito'nupArihArikazca bhavatIti vAkyazeSastatastena nirviziSTe parihAratapasi kRte itaro dvitIyo nirvizati kRtaparihAratapaH karmAnutasya kalpasthito anupArihArikazcopajAyate / yadi punarekataro argAto'gItArtho bhavati tataH zodhiM zuddhatapaH prAyazcittadAnaM / atha dvayorapyagItArthayoH Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddeza : 2, mUlaM : 37, [bhA. 1024 ] 319 satoH prAyazcittasthApanApattau svagaNe itarasmin paragaNe vA gItArthAnAM militvA tAbhyAM zodhiM zuddhatapaH pratipadyate agItArthatvena parihAratapo yogyatAyA abhAvAt / mU. (38) bahave sAhammiyA egato viharaMtiege tattha annayaraM akiccaTTANaMpaDisevittA AloejjA, tattha ThavaNijjaM ca ThavittA karaNijjaM veyAvaDiyaM / vR - bahavaH sAdharmikA ekataH ekatra sthAne viharanti / tatrateSAM madhye eko gItArtho'nyataradakRtyasthAnaM pratisevya Alocayeta / AlocanAnantaraM parihAratapodAne sthApanIyaM prAguktasvarUpaM sthApayitvA anupArihArikeNa tasya karaNIyaM vaiyAvRtyamityeSa sUtrArthaH / enameva bhASyakRtsavizeSamAhaemeva iyatte jai ego bahugamajjhe Avajje / AloyaNagIyatthe suddhe parihAra jaha puvviM / / [bhA. 1025] vR- evameva anenaiva prAguktena prakAreNa yadyeko bahuSu madhye avatiSThamAnaH prAyazcittasthAnamApadye / tatastena tatkSaNaM gItArthe gItArthasya purata AlocanA dAtavyA / tatra yadi so'gItArtho bhavati tadA zuddhaM tapastasmai dAtavyam / atha gItArthastataH parihAratapastacca yathA sthApanIyaM sthApanA purassaraM pUrvamuktaM tathAtrApi vaktavyamiyamatra bhAvanA te bahave sAdharmikA gItArthA vA bhaveyuH / gItArthamizrA vA / tatra gItArthamizreSu jadhanyenaiko gItArtho bhavet utkarSato dvitrAdikAstatra yadi sarve gItArthA yadivA dvitrAdikA gItArthAH prApyante tadA ekaH kalpasthitaH kriyate / eko'nupArihArikaH / atha sarve AcAryAvyatirekeNAgItArthAstataH zuddhatapodeyam / athAcArya eva prAyazcita sthAnAmApannastataH so'nyatra gacche gatvA parihAratapaH pratipadyate / atha samastA apyAcArya prabhRtayo'gItArthAstato'nyatra gacchAntare te sarve gatvA yaH prAyazcittamApannaH / sa zuddhaM tapaH pratipadyate / mU. (39) bahave sAhammiyA egao viharaMti, savvevi te annayaraM akiJcaTThANaMpaDisevittA AloejjA egaM tattha kappagaM ThavaittA avasesA NivvisijjA ahapacchA sevi nivvisejjA / vR- athAsya sUtrasya kaH saMbaMdha: ? ucyate [ bhA. 1026] sarisammi asarisesu va avarAhapaesu jaigelanne / bahu kamma vidositti hoi suttassa saMbaMdho / vR- sadRzamaparAdhapadaM nAma yathA sarvairapi prANatipAtaH kRta iti, asadRzAnyaparAdhapadAni mUlaguNAnAM prANAtipAtanivRtyAdInAM madhye kimapi kenApyaparAddhaM tatra yadi gaNaH sadRze'parAdhe yadi vA asadRzeSvaparAdheSu laget tathApi yathA loke zatamadaMDyaM sahastramavadhyaM tathAtrApi pratipattirmA'bhUtU / kintu bahukairapi kRte'parAdhedoSaH / kimuktaM bhavati bahavo'pyaparAdhakAriNo niyamataH prAyazcittamApadyante ityasyArthasya khyApanArthamidaM sUtramityeSa sUtrasya sambandhaH / anena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA / bahavaH sAdharmikA ekato viharanti te ca tathA viharantaH sarve'pyanyatarat akRtyasthAnaM pratisevyAlocayeyurAlocya ca ekaM tatra kalpasthitaM kRtvA avazeSAH sarve'pi nirvizanti parihAratapaH pratipadyante ityarthaH, tatasteSAM parihAratapaH samAptyanantaraM pazcAtsakalpasthito nirvizet sa parihAratapaH pratipadyeteti bhAvaH / tasyaiko'nupArihAriko dIyate, eSa sUtrasaMkSepArthaH / vyAsArthaM tu bhASyakRdAha [bhA. 1027] savve vA gIyatthA mIsA va jahanna ego gIyattho / parihAriya AlavaNA iya bhattaM de ntAya geNhaMtA / / Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 vyavahAra - chedasUtram-1-2/39 [bhA.1028] lahugurugAsuddha tavANaMca hoIpannavaNA / / aha hotiagIyatthA annagaNesohaNaMkujjA / / vR-te bahavaH sAdharmikAH kadAcit sarve'pi gItArthA bhaveyuH kadAcidgItArthamizrAH tatra yadi jaghanyenaiko gItArthaH / tatrAcAryo gItArthaH, zeSAH sarve agItArthA iti yaH eko gItArthaH prAyazcittasthAnamApannastasya evAcAryaH kalpasthitaH sa eva cAnupAriharikaH yadi punarbahavo gItArthAH prApyante, yadi vA sarve gItArthAH, tata ekaM kalpasthitaM kRtvA bahavaH pArihArikA bhavaMti, teSAM ca pArihArikANAmanupArihArikA bhavaMti, teSAM ca pArihArikANAmanupArihArikAH karttavyAH pArihArikaizca parihAra tapasivyUDhenupArihArikAH parihAratapaHpratidyante kRtaparihAratapaH karmANastu teSAmanupArihArikA bhavanti / kalpasthito'pi parihAratapo vahati, tasyApyanupArihArika eko dAtavyaH, / yadi punarAcAryaH parihAratapo yogyaM prAyazcittasthAnamApanno bhavati / zeSAstu sarve'pyagItArthAstataH so'nyagaNaM gatvA parihAratapaH pratipadyate, / parihArikasya yadi zeSAH sAdhava AlApanAdikaM kurvanti AdizabdAtsUtravAcanAdiparigrahaH tatasteSAM prAyazcittaM laghavaH; / atha bhaktaM dadati tadA catvAro guravaH / tathA pArihArikAdbhaktaM gRhNAntitadAcatvArolaghavaH; yadipArihArika evAlApanAdikaMkarotibhaktaMvA dadAti gRhNAtivAtadAsarvatra pratyekaMcatvAro guravaH |yepunrgiitaarthaastebhyH zuddhatapodAtavyamagItArthatayAteSAM parihAratapo yogyatvAbhAvAt atha kIdRzAH parihAratapo'rhAH kIdRzAzca zuddhatapo yogyA iti ziSyapraznAvakAzamAzayazuddhatapoyogyAnAMcazabdAtparihAratapoyogyAnAMca prajJApanAprarUpaNA kartavyA / atrApitatprarUpaNAyAHsthAnatvAtsAcaprAgevakRtetinabhUyaH kriyate / athasarve'pyagItArthA bhaveyustatasteanyasmin gaNegatvA zodhanaM kuryurAlocanAMdatvA zuddhatapaHpratipadyerannitibhAvaH __ mU.(40) parihArakappaTTitebhikkhUgilAyamANeannayaraMakiJcaTThANaMpaDisevittAAloejjA, seya saMtharejjA ThavaNijjaMThavaittA karaNijjaM veyAvaDiyaM / seva no saMtharejjA anupArihArinaM karaNijja veyAvaDiyaM, saMyasaMtebale anupArihAriNaM kIramANaM veyAvaDiyaM sAijjajjA, sevakasiNe tattheva aaruhNyvvesivaa| vRparihArakappaThie bhikkhUgilAyamANe' ityAdi sUtra parihArakalpasthito bhikSugAyana glAnimupAgacchan / anyataradakRtyasthAnaM pratisevya Alocayet / saca tenAkRtya pratisevanena saMstaret parihAratapovahanesamarthobhavettataHsthApanIyaMsthApayitvA anupArihArikastasyasthApayitavyastenatasya karaNIyaMvaiyAvRttyamiti seyanasaMtharejA' ityAdiso'dhikRtaH pArihAriko slAnayantrakRtyapratisevanenApi saMstArayet / na parihAratapo yogyamanuSThAnaM vidyAtumalaM stataH tasyAnupArihArikeNa vaiyAvRtyakaraNIyaM ca thAkaraNIyaM tathA bhASyakRddarzayiSyati / yadi punaH satyapi bale'nupArihArikeNa kriyamANaM vaiyAvRtyaM sAijejati svAdayet anumanyeta, tadapi prAyazcittaM kRtsnaM atraiva uhyamAne parihAratapasi anugrahakRtsnenAropayitavyasyAditisUtrasaMkSepArthaH / vyAsArthaM tubhASyakRtpratipAdayati[bhA.1029] parihArayAhigAraM anuvaMttaMteayaMvisesou / AvannadAna saMtharamasaMthare ceva nANattaM / / vR-pArihArikeprakRte'nuvartamAneayaMvakSyamANalakSaNovizeSaH pArihArikavidhigataAbhyAMsUtrAbhyAM abhidhIyate |ko vizeSaityataAha-AvannadANasaMtharatti parihAratapaHprAyazcittamApannasya parihAratapodAne Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 2, mUlaM: 40, [bhA. 1029] 321 kRte sati tadvahato glAnimupagatasya anyataradakRtyasthAnaM pratisevyate na saMstarataH prathamasUtreNavidhirabhidhIyate / dvitIyasUtreNapunastenApyasaMstarata itisUtradvayasya parasparaM pUrvAnantarasUtrAcca nAnAtvaM vizeSa iti atra para Aha[bhA.1030] ubhayabale pariyAgaMsuttatthAbhiggahe yavaNettA / . nahujujjaivottuMjejaMtadavatthovi Avajje / / vR-nanutasyapArihArikasyapUrvamubhayaMdhRtisaMhananarUpaMbalaMvarNitaMparyAyazcagRhiyatiparyAyarUpaubhayato varNitaH sUtrArthAvapi tasya yAvatpramANau bhavatastAvat pramANau varNitAghabhigrahA api ca tasya kSetrAdiviSayAH pUrvamabhyastA vyAvarNitAstataubhayabalamubhayaMparyAyaM sUtrAvibhigrahAMzcavarNayitvAnahu naiva yuSmAkaM yujyate vaktuM je iti pAdapUraNe yattadavasthopiparihAratapaH pratipanno'pyApadyate prAyazcittasthAnamitiubhayabalayuktasyabhUyaH prAyazcittasthApanApattisambhavAbhAvAdatrasUrirAha[bhA.1031] dohi vigilAyamANepaDisevaMtemaeNa diTaMto / AloyaNA apharise johe vasaheya diThaMte / / vR-dvAbhyAmAdyAbhyAMparISahAbhyAMkSutpipAsAlakSaNAbhyAMglAyanglAnimupagacchan gurulAdhavacintayA aneSaNAdikamapi pratiseveta tasmiMzca tathA pratisevamAne dRSTAnto mRgeNa veditavyaH / sa ca tathA pratisevyAlocayet / AlocanAyAM ca tena dIyamAnAyAM aparuSaMbhASaNIyaM / yadi punaH puruSaM bhASante prAyazcittaM catvArogurukAmAsAAjJAanavasthA mithyAtvavirAdhanAzcadoSAH |atraartheyodhaandRssttaantii kuryAdyadivAvRSabheNa dRSTAntaH kartavya iti / tatramRgadRSTAnto'yam- ego migo gimhakAlesaMpatte tanhAe abhibhUto pANiyatthANaMgato pAsati / kodaMDakaMdhariyahatthaMvAhaM tato migoimaMciMtei / jaina piyAmi to khippaM marihAmi, pItesuheNa marihA[jA]mi avi ya pIe kayAi valiyattaNaguNeNa palAijAMvi evaM ciMtiUNaMsoanneNaugAseNaM khippaMpAniyaMpAuMlaggo / jAvasovAhataMugAsaMpAvatitAva kaivipoTe [ghoTTe] karitApalAto |evN sovipArihAritociMtei 'jainapaDisevAmitomarAmi; abUDhe capAyacchite annamavikammanijjaraNaMna kAhAmipaDiseviepuna pacchittaMca abUDhaMca vahissAmi annaMcakammanijaraNaM ciraMjIvaMto karissAmi | lavasattamadevadiTatenaM kayAisijehAmi vijjutaveyaMjato bhaNiyaM[bhA.1032] appeNabahumesejjA evaM paMDiyalakkhaNaM / . savvAsupaDisevAsu evaM aThAvayaM vid / / vR-atrottarArdhAkSaragamanikA-sarvAsu pratisevanAsu etadanantaroditamalpena baDheSaNAmarthapadaM sArthakamapavAdapaM vidurjAnantipUrvamaharSayaH enameva mRgadRSTAntaMbhAvayati[bhA.1033] gimhesamokkhiesudaLuvAhammato jaloyAro / ciMteijahana pAhatoyaM tomedhuvaMmaraNaM / / [bhA.1034] pAuMmariuMpisuhe kayAi visaciThato palAejjA / iti ciMteuMpAuMnolleuMtogatovAhaM / / vR-grISme grISmakAle samRgojalAvatAregato vyAdhaM mokSiteSumokSito moktumiSTa iSurbANo yenasa tathAtaMdRSTrA cintayati / yadinapAsyAmitoyaMjalaMtatomedhruvaM maraNaM, apica pAnIyaM pItvAmartumapime 217 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 vyavahAra - chedasUtram-1-2/40 sukhaM tathA kadAcitpAnIyapAnena saceSTAkaH san palAyeyamapi iti cintayitvA iti pAnIyamanyasminnavakAze pItvAvegabalena vyAdhaM nuditvA prerya gato mRgaH svasthAnamukto mRgadRSTAntaH / sampratidAAntika yojanAmAha[bhA.1035] migasAmANo sAhUdagapAnasamA akappapaDisevA / vAhovamo yabaMdho seviya pItaMpaNollei / / vR- mRgasamAno mRgasadRzaH sAdhurudakapAnasamA udakAbhyavahArasamA akalpapratisevA, vyAdhopamo vyAdhasthAnIyo bandhaH karmabandhaH / taM karmabandhamakalpaMpratisevya mRga iva pAnIyaM pItvA vyAdhaM anudati prerayati / / samprati AlocanAyA aparuSabhASaNe yo yodhadRSTAnta upanyastaH sabhAvyate ego rAyA, so parabaleNaMabhibhUto, tena joha saMdiTThA jujjhaha / te jujhaMtA parabalena pahArehiM paritAviyA bhaggA / tato AgayA appanijagasya ranno pAyamUlaM tena vAyAsarehiMtajjiyA tumbhemamavittiMkhAittA kiMpahArANAMbhIyA paDiAgatA, tAhetejohA parabalamabhibhaviumasamatyA imaMciMtaMti / jujjhatANaAuhapahAreNaMbhaggANaM paDiAgayANaMvAyAsarapahArAbaMdhanamaraNAdINivisesaMtikIsaappAnaparicattotticiMteUNaMtehiMjodhehi rAyA baMdhiuMparabalaranno dinno / enamevArthamAha[bhA.1036] parabalapahAracaiyA vAyAsaratoiyAyatepahuNA / parapaccUhAsattA tasseva havaMtighAyAya / / vR-yodhAH parabalakRtaiH prahArestyAjitAH saGghAmAdhyavasAyaMmocitAstaH pratyAgatAHsantastesvakIyena rAjJA vAkzaraistoditAH atizayena pIDitAH parapratyUhAzaktAH parabalapratikSepaM kartumasamarthA stasyaivAtmIyasya rAjJovyAghAtAyabhavanti |annoraayaa parabalenAbhibhUtotaheva johepeseiparabalapahArehi bhagge paDiAgateprotsAhayati kathamityAha[bhA.1037] nAmeNa yagotteNaya pasaMsayAcevapuvvakammehiM / bhagavanniyA vijohA jiNaMti sattuMudinnapi / / vR- te yodhAH pratyAgatAH santaH tena rAjJA nAmrA abhidhAnena gotreNAnvayena tathA pUrvakarmamiH pUrvakRtiranekaiH saMvidhAnakaiH prazaMsitAH samyakstutAstatasyatA prazaMsayA utkarSaM grAhitA santo bhagnavraNitAH santo bhagnAbhagnavraNitA rAjadaNDAdi darzanAdbhadmazabdasya pUrvaM nipAtaH / tathA bhUtA api udIrNamapipravalamapizatrujayanti |ukto yodhadRSTAntaH |smprti dAAntikayojanAmAha' [bhA.1038] iya Aura paDisevaMtacodito ahavataMnikAyaMto / liMgArovanAcAgaMkarejjaghAyaMcakalahaMvA / / vR- iti evaM yodhagatena prakAreNaturaH prathama dvitIyaparIsahenAbhibhUtatvenAkulIbhUto'neSaNAdi pratisevamAnaHsancodito'thavA pratisevitaMnikAcayan AlocayancoditoyathAhenidharman kimIdRzaM tvayA kRtamityAdi / sa ca tathA paruSabhASaNena roSaM grAhitaH santAM prati codanAmasahamAno liGgasya vA rajoharaNamukhavastrikArUpasya AropaNasyavAprAyazcittasyatyAgaMkuryAt / yadivAghAtaMcodakasya kuryAt, ghAtagrahaNamupalakSaNaM, piTTaNaMvAlakuTAdibhirjIvitAdvyaparopaNaMvA kuryAtkalahaMvA rATirUpaM vidadhyAt kopAvezataH sarvasyApyakRtyasaMbhavAt; samprati vRSabhadRSTAnta ucyate-kedAresuM sAlIvAvitA teyakeyArAvittIe parikkhittAkayA tesiM ekkaM bAraM kayaM / annAyA tena bAreNa vasabhI paviTTho, keyAresu Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 2, mUlaM : 40, [bhA. 1038 ] 323 sAlI carai keyArasAbhI Agato / taM vasabhaM paviThaM pAsiUNaM taM bAra DhikkayaM / tato saramAdIhiM taM vasabhaM paritAveti / tAhe tenaM paritAvieNaM imaM kayaM / [ bhA. 1039] jaMpi na cinnaMtaM tena camadiyaM pelliyaM vasaharAe / keyArekkadavAre poyAleNaM niruddheNaM / / vR- kedArasakte ekasmin dvAre sati tena dvArasthaganato niruddhena poyAlena sAMDhavRSabhena yadapareSu kedAreSu na cIrNaM tadapi zarAdibhiH paritApyamAnena itastataH paribhramatA camaDhiyaMti vinAzitaM pelliyaM ceti pAtitaM zIghraM / eSa dRSTAnto'pirthopanayaH [ bhA. 1040 ] tanuyaMmipi avarAhe kayaMmi anuvAya coieNaM taM / sesacaraNaM pi miliyaM apasatthapasattha biiyaMtu / / vR evaM vRSabhadRSTAntagatena prakAreNa stoke'pyaparAdhe kRte anupAyena upAyAbhAvena yazcoditastenAnupAyazcoditenAdhikRtapratisevanAtaH zeSaM yaJcAritramavatiSThate tadapi liGgatyAgAdinA malinaM kriyate / idamaprazastamudAharaNam, dvitIyaMtUdAharaNaM prazastaM taccedam-anno keyArasAmI, vasamaM pAsiUNaM duvArassa egapAseThiccAsaddaM kareti / tato so vasabhobhIto tena duvAreNa nipphaDatti nipphaDaMto ya leDhumAdIhiM Ahato / evaM tassa khettamalaNAdiyA puvyuttA dosA na jAyA / evaM AyarieNa vi so uvavAeNa coeyavvo jahA na rusati / tato puvvutto ego vi doso na saMbhavati / vyAkhyAtaM prathamaM sUtramadhunA dvitIyaM vyAcikhyAsuH prathamataH sUtreNa saha sambandhamAha[bhA. 1041] tene va sevieNaM asaMtharaMto vi saMtharo jAto / bitito puna sevaMto akappiyaM neva saMtharaMti / / vR- anantarasUtrAbhihito'saMstarannapi tenaiva prAguktenAkalpikena sevitena pratisevitena saMstaro vivakSitA'nuSThAnavahanasamartho jAtaH dvitIyaH punaradhikRtasUtrokto akalpikamapi pratisevamAno naivaM saMstarati / naivAdhikRtAnuSThAnavahana samartha upajAyate / tato'saMstarato vidhi khyApanArthamadhikRta sUtrArambhaH / [bhA. 1042 ] emeva yabIyasutteNa nANattaM navaraM asaMtharaM taMmi / karaNaM anuparihArI coyagagoNIe diThato / / vR- yatA prAguktasUtre'bhihitamubhayabalaM pariyAgamityAdi emeva anenaiva prakAreNAsminnapyadhikRte dvitIye sUtre vaktavyaM / navaramatra nAnAtvamidamasaMstarati akalpikapratisevanenApi saMstaraNamaprApnuvati karaNamanuparihAriNaH yanna zaknoti parihArikaH kartuM tadbhaNitaH san karotyanuparihArika iti bhAvaH / coyagagoNIe diThato iti pazcAdvyAkhyeyam / samprati yadanuparihAriNA kartavyaM tadAha [bhA. 1043] pehA bhikkhavaggahaNe uTTaMtanivesaNe ya dhuvaNeya / jaM jaM na tarai kAuM, taM taM se karei bitiou / / vR- prekSAyA bhikSAgrahaNe uttiSThati utthAnaM kartumArabhamANo nivezane cAnuparihAriNaH karaNaM bhavatIti zeSaH / iyamatra bhAvanA yadi parihAriko bhANDaM pratyupekSituMna zaknoti tato'nupArihArikaMbrUte pratyupekSasvedaM bhANDakamiti / tato abhidhattebhikSAmaTa; tato bhikSAmaTitvA dadAti / evamutthAnaM yadikartana zaktastata utthApayati / upaveSTumazaktamupavezayati lepakRdAdinA kharaMTitaM pAtrabandhAdi yadi prakSAlayitumazakta Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 vyavahAra - chedasUtram - 1- 2/40 stadAtadapi prakSAlayati / atra coyagagoNIe diTTaMto ityasyAvakAzaH / codakaH prAha yadi nAma tasyAnu parihAriNA kartavyaM tataH kimuktameva karoti sarvaM kasmAnna kurute tathAhi yathA bhikSAhiNDanArthamutthAtumazaknuvatA parihArikeNokte mAmutthApayeti tamanupArihArika utthApayati / tathA bhikSAmaTitvA kasmAdbhaktamAnetuM na dadAti yathA vA bhaNitaH san bhikSAmaTitvA bhikSAmAnetuM tasmai prayacchati, tathA bhANDapratyupekSaNAdikamapyabhaNita eva kasmAnna karoti / sUrirAha- goNyAtra dRSTAntaH / yathAkasyApi gaurvAtAdinA bhagnazarIrAmupaviSTAmutthAtumazaknuvantIM pucche gRhItvA gonAyaka utthApayati / sAcotthitA satI svayameva cAriM cariMtu yAti / yadi punarasamarthA cAri caraNAya gaMtu tadA cAri pAnIyaM cAnIya dadAti / evaM ca tAvatkaroti yAvadbaliSTopajAyate / evaM ca pArihAriko'pi yatkartuM na zaknoti tattat se tasya dvitIyo'nupArihArikaH karoti / yatpunaH kartumalaM tatsvayamevAnigUhita balavIryaH karoti / evaM nAma tenavIryAcAro'nucIrNo bhavati / samprati yaduktamaNDa parihAriNaM kIramANaM veyAvaccaM jaM sAejati tatra sAijaNAmAhajase anuparihArI karei taM jai balaMmi saMtaMmi / [bhA. 1044 ] nanisehai sA sAijaNA u tahiyaM tu saThANaM / / vR- yat se tasya parihAriNo'nuparihArI karoti tadyadi tena kriyamANaM satyapi bale'pizabdo'trAnukto'pi sAmarthyAdlabhyate / na niSedhate na nivArayati sA nAmasAijjaNA svAdanA tatra ca tasyAM ca svAdanAyAM kriyamANAyAM prAyazcittaM svasthAnam kimuktaM bhavati ? prathamoddezake yeSu -sthAneSvAlapanAdiSu laghava uktAsteSu sthAneSvasya gurukAdAtavyAH, anumananA'dhyavasAyasyAti pramAdahetutvAt / mU. (41) parihArakalpaTThiyaM bhikkhuMgilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheiyassa NijjUhitae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM0 jAva tato rogAo vippamukko tato pacchA tassa ahAlahussaya nAmaM vavahAre paTTaveyavvesiyA / / vR- athAsya sUtrasya pUrvasUtreNa saha kaH saMbaMdha: ? ucyate[bhA. 1045] tava sosiyassa vAU, khubhejja pittaM va dovi samagaM vA / sannaggi pAraNaMmI, gelannamayaM tu saMbaMdho / / vR- tapaH zoSitasya dhIraparihAratapasA zoSamupAgatasya vAtaH kSubhyate / yadi vA pittaM athavA dvayamapivAtapitte samakaM kSubhyeyAtAM, tato vAtena pittena vA sanne vidhyAte agnau pAraNe kRte sati glAnatvamupajAyate / tato glAnasya sato vidhikhyApanArthametatsUtramupAgatamityeSe sUtrasya sambandhaH / anena sambandhena AyAtasyAsya vyAkhyA- parihArakalpasthitaM bhikSu glAyantaM yasya sakAzamAgatastasya gaNAvacchedino na kalpate niryUhitumapAkartuvaiyAvRttyA karaNAdinA kintvaglAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRtyaM tAvadyAvatsa rogAtaGkAdvipramukto bhavati / tataH pazcAttasya parihAriNo lahussagatti stoko nAmavyavahAraH prAyazcittaM prasthApayitavyo dAtavyaH syAditi sUtraM saMkSepArthaH vyAsArthaM tu bhASyakRdvivakSuryaH kAraNaiH sa glAyati tAnyabhidhitsurAha [bhA. 1046] paDhamabiiehiM na tarai gelanneNaM tavo kilaMto vA / . nijUhaNA akaraNaM ThANaM ca na dei vasahIe / / Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka H 2, mUlaM: 41, [bhA. 1046] 325 vR-prathamadvitIyAmyAM kSutpipAsAlakSaNAbhyAM parISahAbhyAmabhibhUtaH san parihArI glAyati / yadivA glAnatvena athavA tapasA klAntaH san etAvatA gilAyamANamiti padaM vyAkhyAtamadhunA 'nijUhittae' iti vyAcikhyAsurAha-nirdUhanA nAma vaiyAvRtyasyAkaraNaM yadi vA vasatau doSAbhAve yatsthAnAM na dadAti eSA niyUhanA vaiyAvRtyAkaraNAdinA yattasyA'pAkaraNaM sA nihaneti bhAvaH / yaduktamagilAe tassa karaNijjamiti / tatragilA pratiSedenA'gilA jJAyateiti gilAvyAkhyAnArthamAha[bhA.1047] nivaveThiMcakuNaMto jo kuNai erisA gilA hoi / paDilehuThavaNAiveyAvaDiyaMtupuvvuttaM / / vR-yo nAma nRpaveSTiMrAjaveSTimiva kurvan vaiyAvRtyaM karotietAdRzIbhavati gilA glAniH gilAyAH pratiSedho'gilA tayA karaNIyaM vaiyAvRttyaM kiM tadityAha-pratilekhanotthApanAdikaM bhANDasya pratyupekSaNamupaviSTasyotthApanamAdizabdAbhikSAnayanAdiparigrahaH / etatpUrvoktaM vaiyAvRtyaM atra niyuktivistaraH[bhA.1048] parihArikAraNaMmi Agame nijahaNaMmi caugurugA / ANAiyA yadosA jaM sevatitaMca pAvahiti / / vR- parihAriNaH kAraNe vakSyamANalakSaNe Agame Agamane sati yadi niyUhanA kriyate tadA tasya gaNAvacchedino nirvRhituH prAyazcittaM catvAro gurukA mAsAH / tathA AjJAdayazca AjJA anavasthA mithyAtvavirAdhanArupAzcatasyadoSAH / tathAyadvaiyAvRtyA karaNataH sthAnAlAbhena vApratisevateparihAri, tacca nimittamapi ca prAyazcittaM saprApnotIti, saMprati yaiH kAraNaiH parihAriNa AgamanaM bhavati, tAnyamidhitsurAha / [bhA.1049] kAlagato se sahAo, asiverAyAva bohiybhevaa| eehiM kAraNehiM,egAgI hojjaparihArI / / vR-setasyaparihAriNaH sahAyaekoaneko vA kAlagataH, yadivAsAdhUnAmazivamupasthitam, athavA rAjApradviSTaH, bohiyattimlecchAH tadbhayaMvA samupajAtaMtataH sAdhUnAMvRndasphoTa upajAyate etaiH kAraNaiH sa parihAri ekAkI bhavet / ekAkinazca sataH parihAratapo na nirvahati, vizeSato glAyatastasya Agamanamiti / / [bhA.1050] tamhA kAyavvaM se kappaTThiyamanu parihAriyaMThaveUNa / bitiyapada asivAdI, agahiyagahiyaMmi Adese / / vR-yasmAdevaMkAraNesamAgatastasmAtsetasya parihAriNaHprAyazcittaparijJAnanimittaMsakalagacchasamakSaM kalpasthitamanupahAriNaMcasthApayitvAkartavyaM,yatkaraNaMdvitIyapadeazivAdilakSaNe'pavAdena niyUhanApi parihAriNaMsa gaNAvacchedI azivAdibhizca gRhItA'gRhItaviSaye AdezaH prakArazcaturbhaGgayA[gA]tmakaH tamevaprakAramevAraha[bhA.1051] gahiyAgahie bhaMgA, cauronauvasatipaDhamabitiesu / icchAe taiyabhaMge suddhoucatutthaobhaMgo / / vR-gRhItAgRhItegRhItAgRhitaviSayebhaGgAzcatvArastadyathA-azivenagacchogRhItonaparihArItiprathamo bhaGgaH,parihArIgRhitonagacchaitidvitIyaH, parihAryapigRhItogaccho'pItitRtIyaH,nagacchonaparihArIti Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 vyavahAra -chedasUtram-1-2/41 caturthaH / tatra prathame dvitIyevA bhaGge na pravizati, prathamabhaMge parihAriNo dvitIyabhaMge vAstavyAnAmanarthasaMbhavAttRtIyabhaMgepunaricchayApravezaH, yadisazenAzivenagRhItAH parihArIgacchazcatataH pravezyate,atha visadRzena, ekasomamukhIbhiraparaH kAlamukhIbhIraktamukhIbhirvAtadA na pravezyate, anyatarasyAnarthasaMbhavAt, yastu caturtho bhaMgaH sazuddhaH eva samprati prathamAdiSu bhaGgeSu pratiSiddhamapi pravezanaM kurvataH prAyazcittavidhimAha[bhA.1052] aigamanecaGagurugA sAhasAgArigAmabahi ttheti| . . kappaTThasiddha sannI sAhugihatthaM paveseti / / vR-prathamAdiSu pratiSedhamatikramya gamanaM pravezanamiti gamanaM tasmin prAyazcittaM caturgurukA mAsAH AjJA'navasthA mithyAtvavirAdhanAzca doSAstathA yadi prathamAdiSu bhaGgeSu pratiSiddhe'pi pravezane kRte sAdhureko'pikAlaMkaroti tadAcaramaMpArAJcitaMnAmaprAyazcittaM / athazaiyyAtarasyakAlakaraNaMtatazcatvAro gurukAH |yt evaM prAyazcittamataH parihArikeNagrAmasyabahiH sthitvA yadikalpasthakaM pazyati / yadivA siddhatti siddhaputraM athavAsaMjJitaMzrAvakaMsAdhuMvA vicArAdivinirgataMgRhasthaMvA, tataH sandezaMkathayitvA preSayati yathA gatvA sAdhUnAmAcakSya bahiH pravrajito yuSmAn draSTukAmastiSThati / sa tathA preSitaH sAdhunAmAkhyAti tataH kimityAha[bhA.1053] gaMtUNapucchiUNaMtasya yavayaNaM karetina kareMti / . egA bhogaNasavve bahiThANaMvAraNaMiyare / / vR-grAmAbhyantaravartinaH sAdhavaH parihAriNaH samIpaMgatvA pRcchaMti nirAbAdhaMbhavatovartate / tatra yadi brUtegrahito'hamaziveneti |tdaatssyvynnNkritinkritittitsy parihArakasyavacanaMpravezalakSaNaM tekurvanti / yadivAnakurvatikimuktaMbhavati? prathamedvitIyevAbhaGgenakurvantitRtIyabhaMgecaturthekurvanti, tRtIye yatanAmAha-egA bhoganetyAdi, tRtIye bhaGge yadi sazamazivaM tata ekasminnupAzrayetaMkurvanti / athavisazaHtarhi naikasminnupAzrayesthApanIyo'nyatarasyAnarthasaMbhavAt / kintubhinnetasminnapyasambandhe arthavyavacchinaMgRhanakimapilabhyate, |ttH sambandhe'pigRhe pRthagdvAresthApanIyaH egAbhogaNasavveti / ekasya sAdhorAbhoganaM pratijAgaraNaM kimuktaM bhavati / ekaH sAdhustaM glAyantaM parihAriNaM pratijAgarti, zeSAH sarve'pi sAdhavaH tatprAyogyamauSadhAdikaM yAcante / bahiThThANamiti yadi punaH parihAriNo vasatAvAnayane zayyAtaro'pratiMkarotitadA grAmasya bahirvasatedUravAyo'nyo vATakAdistatraparihAriNaH sthAnaM kartavyam / vAraNaM iyare iti, atha sAgAriko yastaM praticarati yazcatatra gatvA zarIsvArtAM pRcchati tasmin vAraNaM pratiSedhaM karoti / yathA-yUyamazivagRhItasya samIpaM gacchata Agacchata evaM ca tena saha samparkaM kurvANAasmAkamapyazivaM saMcArayiSyatastasmAnmAko'piyuSmanmadhyetatrayAsIt, tadAyatanA kartavyAsAcAgresvayameva vakSyatesAmpratamegAbhoya[ga]Nesavve itivyAkhyAnayannAha[bhA.1054] vojchinnagharassAsaipihadduvAre vasaMtisaMtisaMbaddhe / / egotaMpaDijaggati,jogaMsavvevijJosaMti / / .. ___ vR-vyavacchinnagrahasya asambaddhasyopAzrayasya asatiabhAvesambaddhe'pyupAzraye vasati / kathaMbhUte ityAha-pRthagdvAre vibhinnadvAretataekotamititaMparihAriNaMpratijAgartipraticarati,zeSAH sarve'pisAdhavo yogyamauSadhAdikaMjhoSayanti-mArgayanti |aabhognNmaargnnNjhossnnmitihyekaarthuktNc-'aabhognnNti Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 2, mUlaM : 41, [bhA. 1054 ] vA maggaNaMti vA bhaktosaNaMti vA egaThamiti' samprati bahi ThANamiti vyAkhyAnayatisAgAriya aciyatte vAhiM paDiyaraNa tahavi necchati / [bhA. 1055] adiThe kuNai ego, na puNo beMti diThaMmi / / vR- sAgArikaH zayyAtarastasya aci [vi] yatte aprItau grAmasya bahirvasatedUra vA yo'nyaupAzrayastaM yAcitvA taM parihAriNaM vimucya ekaH sAdhuH praticarati / vAraNaMiyare ityasya vyAkhyAnamAha- 'tahavi necchaMte' ityAdi tathApi evamapi zayyAtaro necchati yathA kimiti yUyaM gamanAgamana kAraNenAsmAkamapyazivaM saJcAratastasmAnmA ko'pi tatra gacchediti / tadA ekaH sAdhuH yathA zayyAtaro na pazyati na jAnAti vA tathA praticarati / yadi punaH kathamapi zayyAtareNa svayaM dRSTo bhavet jJAto vA tato vadet yathA yUyaM vAritA api na tiSTaya tadA tadvaSTe upalakSaNetat jJAtaMvArite caivaM vaktavyaM na bhUyo gamiSyAmi kSamasvaikavAramiti / atha sAgArikasya gADhamaprItikaraNaM tataH sarve'pyanyavasatiM yAcitvA ca tiSThanti / 327 [ bhA. 1056 ] bahu pAumuvassaya asatI vasahA duve'havAtiNI / kaiyava kalaheNaNahiM uppAyaNa vAhiM saMcchobho / / vR- bahuprAyomyopAzrayasyAsati abhAve, kimuktaM bhavati ? yatra sarve sAdhavo mAntisa upAzrayo'nyo na labhyate / tato dvau vRSabhAvathavA trayaH kaitavena kalahaM kRtvA anyatra vasatyantare gacchaMti / tatra sthitAH parihAriNaH pariceSTAM kurvanti / anyatarakai rapi auSadhAdInAmutpAdanaM kRtvA auSadhAdIni yAcitvA bahiH saMkSobhaH kriyate / bahiH parihAriNaH samIpe prApyate / ye'pi ca kaitavakalahaM kRtvA na vinirgatAste'pyanyatarakaiH saha vivikte pradeze militvA pArihArikayogyaM gRhNanti samprati tadgatapraticaraNavidhimAha[ bhA. 1057 ] te tarasasohiyassa ya uvvattaNasaMtharaMvadhovejjA / acchekkovahipehe acciyaliMgeNa jo pauNe / / vR- te'bhyantarakAH kalahavyAjena vinirgatAstasya zodhitasya pratipannaparihAratapaH prAyazcittasya udvartanamupalakSaNametat / parAvartanamauSadhAdi pradAnaM ca vastrAntaritena hastena kurvanti / vastrANi ca tasya satkAni sAntaramekonaMtaritAni gRhNanti so'nyasmai samarpayati / so'nyasmAyityantaritaM dhAvayanti prakSAlayanti / upadhimapi tasya pratyupekSante / acchikkA aspRSTAssantaH bahuvacanaprakrame'pyekavacanaM gAthAyAM prAkRtatvAt vacanavyatyayo'pi hi prAkRteyathA lakSyaM bhavatIti / evaM tAvatpratijAgarati yAvatsa praguNe bhavati / rAjapradveSe tu yat yatrArcitaM liGgaM tena liGgena yAvat praguNo bhavati tAvatpratijAgrati / samprati tassa ahAlaghussage nAmaM vavahAro paTTaveyavve siyA iti sUtraM vyAkhyAnayan vyavahAraM yathA laghukaM prasthApanaM ca paryAyairvyAkhyAnayati [bhA. 1058 ] vavahAro AloyaNa sohI pacchittameva egaTThA / thovo ahA lahuso paTTaNA hoi dAnaMtu / / vR- vyavahAra AlocanAzodhiH prAyazcittamityeko'rthaH / tathA yathA laghuko nAma stokaH tathA prasthApayitavyaH itiprasthApanAdAnaM tato dAtavyo yathA lahu mityartho veditavyaH / yathA laghusvako vyavahAraH prasthApayitavya ityuktaM tato yathA laghukAdi vyavahAra prarUpaNArthamAhaguruo gurutarAgI ahA gurugo ya hoi vavahAro / [ bhA. 1059] Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 vyavahAra - chedasUtram - 1- 2/41 [ bhA. 1060] lahuo lahuatarAgo ahA lahugoya vavahAro / / lahusI lahasatarAgo ahA lahuso ya hoi vavahAro / eesiM pacchittaM vocchAmi ahAnupuvIe / / vR- vyavahArastrividhastadyathA guruko laghuko laghusvakazca tatra yo gurukaH sa trividhastadyathA guruko gurutarako yathA gurusvakazca laghukopi trividhastadyathA laghuH laghutaro yathA laghusvako, laghusvakopi trividhastadyathA laghusvo laghusvatarako yathA laghusvakazcaH eteSAM vyavahArANAM yathAnupUrvyA yathokta paripATyA prAyazcittaM vakSyAmi / kimuktaM bhavatyeteSu vyavahAreSu samupasthiteSu yathA paripATyA prAyazcittaparimANaM abhidhAsye yathA pratijJAtameva karoti / [bhA. 1061] gurugo ya hoi mAso guruga tarAgo bhave caummAsI / aha gurugocchammAso gurugayapakkhaMmi paDivattI / / vR- guruko nAma vyavahAro mAso mAsaparimANaH, guruke vyavahAre samApatite mAsa ekaH prAyazcittaM dAtavya iti bhAvaH / evaM gurutarako bhavati caturmAsa caturmAsa parimANaH yathA gurukaH SaNmAsaH SaNmAsaparimANaH / eSA gurukapakSe gurukavyavAhAre trividhe yathAkramaMprAyazcittapratipattiH samprati laghuka laghusvakavyavahAraviSayaM prAyazcittapramANamAha [ bhA. 1062] tIsA ya paNavIsA, vIsA panarasevaya / dasapaMcayadivasAI, lahu sagapakkhaMbhi paDivattI / / " 'vR- laghuko vyavahArastriMzaddivasaparimANaH / evaM laghutaraka paJcaviMzati dinamAnaH / yathA laghusvako viMzati viMzati dinamAnaH / eSA laghukavyavahAre trividhe yathAkramaMprAyazcittapratipattiH / tathA laghusvako vyavahAraH paJcadaza paJcadazadivasa prAyazcittaparimANaH / evaM laghusvatarako dazadivasamAno yathA laghusvakaH paJcadivasAni paJca divasa prAyazcittAni parimANaH / eSA laghusvavyavahArapakSe prAyazcittaparimANapratipattiH / atha kaM vyavahAraM kena tapasA pUrayatIti pratipAdanArthamAha [ bhA. 1063] gurugaM ca aTTamaM khalu gurugatarAMgaM ca hoi dasamaM tu / aha guruga duvArasamaM gurugapakkhami paDivattI / / vR- gurukaM vyavahAraM mAsaparimANaM aSTamaM kurvan purayati / kimuktaM bhavati ? gurukaM vyavahAraM mAsaparimANamaSTamena vahati / tathA gurutarakaM caturmAsapramANaM vyavahAraM dazamaM kurvan pUrayati dazamena vahatItyarthaH / yathA gurukaM SaNmAsapramANaM vyavahAraM dvAdazakaM kurvan dvAdazamenetyarthaH pUrayati eSA gurukapakSe gurukavyavahArapUraNaviSaye tataH pratipattiH / / [ bhA. 1064 ] chaTTaM ca cautthaM vA AyaMbila egaTThANa purimaDDuM / nivvIyaM dAyavvaM ahA lahussammi suddhovA || bR- laghukaMvyavahAraM triMzaddinaparimANaMSaSTaM kurvan pUrayati / laghutarakaM par3hacaviMzaddivasaparimANavyavahAraM caturthaM kurvan yathA laghukavyavahAraM viMzati divasamAnamAcAmlaM kurvaM' eSA laghukatrividhavyavahAra pUraNe tapaH pratipattiH / tathA laghukasvabhAvavyavahAraM paJcadazadivasa parimANamekasthAnakaM kurvan pUrayati / laghutarasvakavyavahAraM dazadivasa parimANaM pUrvArdhaM kurvanyathA laghusvakavyavahAraMpaJcadinaparimANaM nirvikRtikaM kurvan pUrayati / tata eteSugurukagurutarakAdiSu vyavahAreSvanenaiva krameNa tapodAtavyaM / yadivA yathA laghusvake Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 2, mUlaM : 41, [bhA. 1064 ] 329 vyavahAre prasthApayitavye sa pratipannavyavahAratapaH prAyazcitta evamevAlocanApradAnamAtrataH zuddhaH kriyate kAraNe yatanayA pratisevanAt / mU. (42) anavaTTappaM bhikkhuM gilAyamANaM nokappai tassa gaNAvaccheiyassa nihittae, agilAe tarasa karaNiaM vaiyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko tao pacchAtassa ahAlahusae nAmaM vyavahAre paTTaviyavvesiyA / / vR- athAsya sUtrasya kaH sambandha ucyate [bhA. 1065 ] pacchittaM khalu pagayaM nijjUhaNa ThANuvattae jogo / hoti tavo cchedo vA gilANa tullAhigAro vA vR- yogaH sambandhaH pUrvasUtreNa sahAsya sUtrasyAyaM bhavati prAyazcittaM khalu prakRtamadhikRtaM, tataH pAyazcittaprastAvAdadhikRtasyApyanavasthApyasUtrasyAvakAzaH / athavA prAktanasUtreSu pArihArika uktaH / pArihArikasya gacchasAmAcAryA niryUhaNaM tato'nuvartate niryUhaNamiti niryUhaNaM prastAvAdanavasthApyasyApi niryUhasya vidhiprarUpaNA yadi vA tavocchedo veti prAktaporhaM prAyazcittaM pratipannasya sUtramuktamidAnIM cchedAha. pratipannasya vaktavyam / chedazca dvidhA-paryAya vyavacchedo maNDalIvyavacchedazca / tato maNDalyAvyavacchinnamanavasthApyamapekSyAdhikRtasUtrasyopanipAtaH / athavA pUrvasUtre glAyato vidhirukto'nenApi glAyato vidhirucyate ityanena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA-anavasthApyaM navamaprAyazcittapratipannabhikSaM glAyantaM na kalpate / yasya samIpagatasya gaNAyacchedino niryUhituM nirAkartuM kintu tasya agilayA rAjaveSTimivAnanu manyamAnena sarvajJAdeza iti buddhayA karmanirjaraNanimittaM tasya karaNIyam vaiyAvRtyaM tAvat yAvat rogAtaGkAt vipramukto bhavati / tataH pazcAttasya praguNI bhUtasya sato yathA laghusvako yathoditasvarupo vyavahAraH prAyazcittaM prasthApayitavyo dAtavyaH syAt / / mU. (43) pAraMciyaMti bhikkhuM gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheditassa nijjUhittae agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva rogAtaMkAto vippamukke tato pacchA / tassa AhAlahussago vavahAro paThaviyavve siyA / / bR- athAsya sUtrasya pUrvasUtreNa saha kaH sambandha ucyate[ bhA. 1066 ] sagaNe gilAyamANaM kAraNaparagacchamAgayaM vAvi / mAha nakukhAnijahagottiii sutta saMbaMdho / / vR- yathA anavasthApyasya kartavyaM tathA pratipannapArAMcitaprAyazcittasyApi na punareSa niryuhito niSkAzita iti kRtvA svagaNe glAyantaMrogAtaGka vazato glAnimupagacchantaM yadivA prAguktaurazivAdibhiH kAraNaiH paragacchamAgataM mA hu nizcittaM vRtyAvRtyaviSayaM na kuryAt na kArSIt / kintu tasyApi vaiyAvRtyasyAvazyamagilayA kartavyaM / tathA pratipannapArAJcitaprAyazcittasyApi tatra svagaNe kSetrabahiH sthitasyAcAryaH svayamudantaM vahati / paragaNe'pi kAraNavazAdAyAtasya tadIya AcAryaH karoti / yathA sUtraM vaiyAvRtyAmityeSa pUrvasUtreNa sahAsya sUtrasya sambandhaH / anena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA kartavyA / sAca prAgvat sAmpratamanavasthApya pArAJcitayoH svarupamatidezata Aha [bhA. 1067 ] anavaTTappo pArAMcI, puvvaM bhaNito imaM tu nANattaM / kAyavva gilANassa u akaraNe gurugAya ANAdI / / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 vyavahAra - chedasUtram-1-2/43 __ vR-anavastho'navasthApyaH pArAJcIpArAJcitaH |puurvklpaadhyynebhnnitH / idaMtuvakSyamANaMnAnAtvaM tatraglAnasya satazcintAna kRtA, atratukriyate |kthmityaah-glaansystognnaavcchedinaa AcAryeNa ca yathAsUtraM vaiyAvRtyaM karttavyaM yadi punarna kurute tato'karaNe catvAro gurukAH gurumAsAH prAyazcittaM tathA AjJAdaya AjJA'navasthA mithyAtvavirAdhanAdoSAH samprati pArAJcitaM pratyAcAryasya vaiyAvRtyakaraNe zikSAmAha[bhA.1068] uloyaNaMgavesaNaAyario kuNatisavvakAlaMpi, uppanna kAraNammIsavvapavatteNakAyavvaM / vR-avalokanaMnirIkSaNakSetrabahiH sthitasya pArAJcitasya gaveSaNaMcatadyogyasyabhaktapAnAderAcAryaH sarvakAlamapiyAvatpArAJcitAvasthAyAH kAlastAvattaMsakalamapiyAvatkaroti / utpannekAraNe snAnatvAdi lakSaNepunaH sarvaprayatnena kartavyamAcAryeNa / [bhA.1069] jou uvehaMkujjA Ayarito keNaIpamAdeNaM / ArovaNAutassA kAyavvA puvvanidiTThA / / vR-yaH punarAcAryaH kimapijanavyAkSepAdinA pramAdena upekSA kurute, tasyAropaNA prAyazcittAropaNA pUrvanirdiSTA kartavyAcatvAro gurukAstasmai prAyazcittaM dAtavyamitibhAvaH / mU.(44) khittacittebhikkhUgilAyamANaMnokappaitassagaNA'vaccheiyassanijjUhitaeagilAe tassakaraNijjaM veyAvaDiyaM jAvarAMgAyaMkAo vippamukkataopacchA tasya ahAlahuyassae nAmaM vavahAre pttttvesiyaa| vR-khittacittaMgilAyamANamityAdisUtraM / athAsyasUtrasyakaH sambandha ucyate[bhA.1070] ghorammitave dinne, bhaeNasahasA bhavejja khittou / gelanaM vApagayaM agilaaekrnnNcsNbNdho|| vR-ghoreraudrapAribArikAdirUpetapasidattebhayena sahasAbhavekSiptaHkSiptacittaHapahRtacitta ityarthaH / athavA glAnyaM prakRtaM kSiptacitto'pi ca glAnakalpastatastasyApi agilayA yathoktasvarUpayA kartavyamiti tatpratipAdanArthameSa sUtropanipAta ityayaM pUrvasUtreNa sahAsya sambandhaH / anena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyAsAca prAgvat / / samprati kSiptacittaprarUpaNArthamAha[bhA.1071] loiyalouttario, duviho khittosamAsato hoi / kahapuna havejja khitto, imehiMsuNakAraNe hiMtu / / vR-samAsataH saGkepato dvividho dvi prakAraH kSipto bhavati / tadyathA-laukiko lokottarikazca / tatra loke bhavo laukikaH, adhyAtmAditvAdikaNa evaM lokottare bhavo lokottarikaH atha kathaM kena prakAreNa punaH kSiptaH kSiptacitto bhavet / sUrirAha-zRNuebhirvakSyamANairbhavati tAnyeva kAraNAnyAha[bhA.1072] rAgeNa vAbhayeNava ahavA avamAnitonariMdaiNa / . eehiM khittacittovaNiyAdiparUvaNAloe / / vR-rAgeNa vA yadi vA bhayena athavA narendreNa prajApatinA upalakSaNametat / sAmAnyena vA prabhuNA apamAnito'pamAnaM grAhitaH etaiH khalu kAraNaiH kSiptacittobhavati / teca loke udAharaNatvena prarUpitA vaNigAdayaH / tatra rAgeNa kSiptacitto yathA vaNigbhAryA / tathA hi-kAcidvaNigbhAryAbhari mRtaM zrutvA Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 331 uddezakaH2, mUlaM: 44, [bhA. 1072] kSiptacittAjAtA, bhayenApamAnena cakSiptacittatve udAharaNAnyAha[bhA.1073] bhayato somilabaDuto, sahasottharito va saMjuyAdIsu / dhana haraNena pahUNa va vimANato loiyA khitto / / vR-bhayatobhayena kSiptacittoyathAgajasukumAlamArakojanArdanabhayenasomilanAmAbaTukobrAhmaNaH / athavA saMyugaMsiM]grAmastatra AdizabdAt parabaladhATIsamApatanAdiparigrahastairgAthAyAMsaptamItRtIyArthe sahasAatarkitaH samantataH parigrahItobhayena kSiptacittobhavati |sc pratItaevabhayenodAharaNamuktam / saMpratyapamAnata Aha-prabhuNA vA narendreNa dhanaharaNena samastadravyApaharaNo vimAnito'pamAnitaH kSipto bhavati / evamAdikAnilaukikAnyudAharaNAni kSiptacittaviSayANi / / sampratilokottari-kAnyabhidhitsurAha[bhA.1074] raagmmiraaykhuddojddddaaditirikkhcryvaaymmi| rAgeNa jahA khitto tamahaM vocchaMsamAseNa / / vR- rAge saptamI tRtIyArthe / rAgeNa kSiptacitto yathA rAjakSullakaH rAjaputraH kSullakorAjakSullakaH zAkapArthivAdidarzanAdimadhyapadalopIsamAsaH / bhayena yathA jaDDAdIn hastiprabhRtIn tirazco dRSTA / apamAnato yathA carakeNa saha vAde parAjitaH tatra / rAgeNa yathA-rAjakSullako yaH kSiptacitto'bhavattamahaM tathAsamAsena vakSye / / yathApratijJAtaMkaroti[bhA.1075] jiyasattunaravaissA pavvajjA sikkhaNA videsaMmi / kAUNapoyaNammItaMvvAi nivvutobhayavaM / / [bhA.1076] ekko yatassa bhAyA rajjasiri payahiUNapavvaito / ____ bhAuga anurAgeNaM khitto jAtoimo uvihI / / vR-jitazatruminarapatistasyapravrajyA abhUt / dharmatathAvidhAnAMsthavirANAmantike zrutvApravrajyAM sapratipannavAnityarthaH / pravrajyAnantaraMcatasyazikSaNAgrahaNazikSAAsevanAzikSAcapravRttA, kAlAntare capotanapure videzarUpeparatIthibhiH sahavAda upasthitaH / tatastaiH saha zobhanovAdaH sadvAdastaMdatvAmahatI jinazAsanaprabhAvanAM kRtvA sa bhagavAn nivRtto muktipadavImadhirUDhaH / ekko ya ityAdi, ekazca tasya bhrAtA jitazatrorAjJaH pravrajitasyAnurAgeNarAjyazriyaMprahAyaparityajya jitazatrupravrajyA pratipattyanantaraM kiyatA kAlena pravrajitaH pravrajyAM pratipannaH / sa ca taM jyeSThabhrAtaraM videze potanapure kAlagataM zrutvA bhrAtranurAgeNakSipto'pahRtacittojAtastatracAyaMvakSyamANastatpraguNIkaraNAya vidhistamevAha[bhA.1077] telokkadeva mahiyA titthayarA nIrayA gayA siddhiM / . therA vigayA keIcaraNaguNa pahAvagAdhIrA / / vR-tasyabhrAtAdimaraNaM zrutvAkSiptacittIbhUtasyAzvAsanArthamiyaM dezanA kartavyAyathAmaraNaparyavasAno jIvalokastathA hi ye tIrthakarA bhagavantastrailokyadevaistribhuvananivAsibhirbhavanapatyAdibhirdevaimahitAste'pi nIrajasovigatasamastakarmaparamANavaH santo gatAH siddhiM, tathA tathA sthavirA api kecinmahIyAMsogautamasvAmiprabhRtayazcaraNaguNaprabhAvakAdhIrAmahAsatvAdevadAnavairapyakSobhyAH siddhiMgatAH tadyadibhagavatAmapitIrthakRtAMmahatAmapimaharSINAmIdRzAgatistatrakA kathAzeSajantUnAM tasmAdetAdRzIM saMsArasthitimanuvicintyanazokaH kartavya iti / anyacca Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 [ bhA. 1078] vyavahAra - chedasUtram - 1-2 / 44 na hu hoi soiyavvo jo kAlagato daDho castiMmi / so hoi sotiyavvo jo saMjama dubbalo vihare / / vR- na hu nizcitaM sa zocayitavyo bhavati yazcAritre dRDhaH san kAlagataH, sa khalu bhavati zocayitavyo yaH saMyame durbalaH san vihRtavAn / sa kasmAt zocayitavya ityata Ahajo jahava taha laddhaM bhaMjai AhAra uvahimAIyaM / samanuguNa mukkajogI saMsArapavaDDago bhaNito / / [bhA. 1079] vR- yo nAma yathA vA tathA vA doSaduSTatayA na nirdoSatayA ityarthaH / labdhaM AhAropadhyAdikaM bhuGkte upabhogaparibhoga viSayI karoti / sa zramaNAnAM guNA mUlaguNottaraguNarUpAH zramaNaguNAstairmuktAH parityaktAstadrahitA ye yogA manovAkkAyavyApArAste zramaNaguNamuktayogAste yasya santi zramaNaguNamuktayogI saMsArapravardhako bhaNitastIrthaMkara gaNadharaistatoyaH saMyamadurbalo vihRtavAn sa zocya eva bhavadIyastu bhrAtA yadi kAlagato dRDhacAritre tataH sa paraloke'pi sugatibhAgiti na karaNIyaH zokaH samprati jaDDAitirikkha ityasya vyAkhyAnArthamAha [ bhA. 1080 ] jaDDAiricche satthaM aganIyamehavijjUya / ume paDibhesaNAyA caragaM puvvaM parUveuM / / bR- jaDDo hastI AdizabdAt siMhAdi parigrahaH tAn tirazco dRSTrA vimuktaM bhavati / gajaM vA madonmattaM siMhavA guJjantaM vyAghraM vA tIkSNakharanakharavikarAlamukhaM dRSTrA ko'pibhayataH kSiptacitto bhavati / ko'pi punaH zastrANi khaDgAdInyAyudhAni dRSTvA iyamatra bhAvanA-kenApi parihAsenodgIrNaM khaGgaM vA kuntaM vA kSarikAdikaM vA dRSTrAko'pi hA mArayati mAmeSa iti sahasAkSiptacitta upajAyate / tathA apropradIpanakeca lagne ko'pi bhayataH kSipto bhavati / ko'pi stanitaM meghagarjitamAkarNya ko'pi vidyut [ taM] dRSTvA evaM kSiptacittasya jAtasya ome paDibhIsaNayA iti avamo laghutarastena pratibhISaNaMhastyAdeH kartavyaM / yena kSiptacittatApagacchati yadi punazcarakeNa vAde parAjitaH iti kSiptacitto bhavet / tatazcarakaM pUrvaM prarUpya prajJApya tadanantaraM tena svamukhoccAritena vacasA tasya kSiptacittatoccArayitavyA / sampratyapamAnataH kSiptacittatAM bhAvayati[bhA. 1081] avahIritovagaNiNA ahavaNa sagaNeNa kamhieipamAe / vAyaMmi vicaragAI parAito tatthimA jayaNA / / vR- gaNinA AcAryeNa so'vadhIritaH syAdathavA Namiti vAkyAlaGkAre svagaNena svagacchena gaNAvacchedyAdinA kasmizcitpramAde varttamAnaH san gADhaM zikSito bhavet / tato'pamAnena kSiptacitto jAyate, yadi vA carakAdinA paratIrthikena vAde parAjita ityapamAnataH kSiptacittaH syAt / tatra tasmin kSiptacitte iyaM vakSyamANA yatanA tatra prathamato bhayena kSiptacitte yatanAmAha [bhA. 1082] kannami esa sI ho gahito ahidhADitoya so hatthI / khuDala taragena tu me te viya gamiyA purA pAlA / / vR- iha padaikadeze padasamudAyopacArAt pAlA ityukte hastipAlAH siMhapAlA draSTavyAH / te'pi purA pUrvaM gamitAH pratibodhitAH karttavyAH / yathAsmAkamekaH kSullako yuSmadIyaM siMhaM hastinaM vA dRSTvA kSobhamupAgataH tataH sa yathA kSobhaM muJcati tathA kartavyam / evaM teSu pratibodhiteSu Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 2, mUlaM : 44, [bhA. 1082] sakSiptacittIbhUtasteSAmantike nIyate / nItvA ca teSAM madhye yaH kSullakAdapi laghutaraH tena siMhaH karNe dhAryate / hastI vAtena dhADyate tataH sa kSiptacittaH prodyate tvatto'piyaH kSullataro atizayena laghustena eSa siMhaH karNe gRhItaH / athavA sahastI anena dhATitastvaM tu bibheSi kiMtvametasmAdapi bhIrurjAto dhASTaryamavalambyamiti[bhA.1083] sattha'giMthaMbheupannollaNaMtassa eva so hatthI / therAcamma vikaTTaNa, alAya cakaM dosuMca / / vR-yadizastraM yadi vAgniM dRSTrA kSipto'bhavat / tataH zastramagniMca vidyayAstambhitvA tasya pAdAbhyAM praNodanaM kartavyaM bhaNitavyaM ca taM prati eSo'smAbhiragniH zastraM ca pAdAbhyAM praNodyate / tvaM punaretAbhyAM bibheSIti yadivA pAnIye nAdrIMkRtya hastAdibhiH so'gniH spRzyatebhaNyateca / etasmAdapi tava kiMbhayaM tathA yato hastinaH tasya bhayamabhUt / sa hastI svayaM parAGmukho gacchan darzAte / yathA yatastvaM bibheSi sahastI nazyati nazyadvartate tataH kathaM tvamevaM bhIrorapibhIrurjAtaH / tathA yogarjitaM zrutvA bhayamagrahIt / taM pratyucyate sthavirA nabhasi zuSkaM carma vikarSati AkarSati / evaM coktvA zuSka carmaNa AkarSaNe zabdaHvyatetatobhayaMjarayati / tathAyadyagneH stambhanaMna jJAyate, tadA dvayoH agnauca vidyuticabhayaMpratipannaH san alAtacakraM punarakasmAttasya darzAte, yAvadubhayorapibhayaMjIrNaMbhavati / samprativAde parAjayAdapamAnataH kSiptacittIbhUtasya yatanAmAha[bhA.1084] eeNa jitomi ahaM taMpunasahasAna lakkhiyaMnena / dhikkaya kaiyavaM lajjAvitoya pauNe tatokhuDDo / / vR-ihaikena carakeNavAde parAjitaH sacajJApyate yathoktaMprAktataHsaAgatya vadati / etenAhaM vAde jito'smi tatpunaH svayaM jayanamanena sahasA na lakSitaM tato melokato jayapravAdo'bhavat / evamukte sacarakodhikkRtenAdhikAreNa lajjApyate lajjAM grAhyate / lajjAMca grAhitaH san sopasAryate tataH sa kSipro bhaNyate / kimititvamapaMthAnaM gRhItavAnvAdenahinanutvayA parAjitaH / tadA catvatsamakSabhevaiSa dhikkAra grAhitaiti / evaM yatanAyAM kriyamANAyAM yadisa kSullakaH praguNIbhavati tataH sundaram / / [bhA.1085] tahaviya aThAyamANesaMrakkhamarakkhaNe ycugurugaa| ANAiNo yadosA,jaMsevatijaMcapAvihitI / / vR-tathApi ca evaM yatanAyAmapi ca kriyamANAyAmapi tiSThati anivartamAne kSiptacittatve saMrakSaNaM vakSyamANayatanayAkartavyaM arakSaNeprAyazcittaMcatvArogurukA gurumAsAH / tathAAjJAdayaAjJA'navasthA mithyAtvavirAdhanAdoSAH |tthaaasNrkssmaanno yatsevateSaTjIvanikAyavirAdhanAdikaM,yaMcaprApsyatyanarthaM tannimittaM ca prAyazcittaM / atha kiMsevate kiMvA prApsyatIti tannirUpaNArthamAha[bhA.1086] chakkAyANa virAdhanajjhAmaNatenAtivAyaNaMceva / / aga[va]Devisame yapaDie, tamhA rakkhaMtijayaNAe / / vR-SaNNAMkAyAnAM pRthivIkAyikAdInAM virAdhanA kriyeta |dhyaapnN pradIpanakaMtadvA kuryAt / yadi vA stainyamathavAtipAtanamAtmanaH parasya vA vidhIyeta / avaTe kUpe'thavA'nyatraviSame patito bhavet tadevamasaMrakSaNe ya ta ime doSAstasmAt rakSanti yatanayA vakSyamANAyA sAmpratamenAmeva gAthAM vyAcikhyAsurAha Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 vyavahAra - chedasUtram-1-2/44 [bhA.1087] sassagihAdIna Dahetene avasosayaMvAhI rejjaa| mAraNapiTTaNamubhaye taddosAjaMcasesANaM / / vR-sasyaMdhAnyaM tadgRhaMsasyagRhaMtadAdIni AdizabdAtzeSagRhApaNAdiparigrahaH daheta kSiptacittatayA agnipradAnena bhasmasAtkuryAt / etenamApana[dhyAmana] mitivyAkhyAtam / yadivAstenayeta[corayet] athavA sa svayaM kimapi bhidyeta [kenApi hiyeta] anena stainyaM vyAkhyAtam / mAraNaM piTTanamubhayasmin syAt kimuktaM bhavati / sa kSiptacittatvena paravaza iva svayamAtmAnaM mArayet piTTayet, vA paraM mArayan piTTayitvA sapareNa mAryeta, piTyeta vA iti taddosA jaMca sesANamiti tasya kSiptacittasya doSAt yacca zeSANAM sAdhUnAM mAraNaM piTTanaM vA / tathA hi-sa kSiptacittaH parAn yadA vyApAdayati piTTayati vA, tadApare svarUpamajAnAnAH zeSasAdhUnAmapi ghAtaprahArAdikaM kuryustannimittamapi prAyazcittamarakSaNe draSTavyam / zeSANitusthAnAnisugamAnItina vyAkhyAnayati |yduktNtsmaadrkssyntiytnyeti |ttrytnaamaah[bhaa.1088] mahiDDIeuThanivesaNAyaAhAravigiMcaNA viussaggo / rakkhaMtANaya phiDie agavesaNehoticaugurugA / / vR- maharddhiko nAma grAmasya nagarasya vA rakSAkArI tasya kathanIyam / tathA uThanivesaNA iti mUdubandhaistathA saMyamanIyo yathA svayamutthAnaM nivezanaM ca kartumIzo bhavati / tathA yadi vAtAdinA dhAtukSobho'syAbhUditi jJAyate tadA'pathyAhAraparihAreNa snigdhamadhuramadhurAdirUpa AhAraH pradAtavyaH / vigiMcaNatti uccArAdestasya pariSThApanaM kartavyaM / yadipunardevatAkRta eSa upadrava iti jJAyate tadA prAsukaiSaNIyena kriyA kAryA tathA viussaggo iti kimayaM vAtAdinA kSobha uta devatAkRta upadrava iti parijJAnAya devatArAdhanArthaMkAyotsargaH karaNIyaH / tatastasyA AkaMpitayA kathitesatitadanurUpoyatno yathoktaH svarUpaH karaNIyaH / evaM rakSatAmapi yadi sa kathaJcit sphiTitaH syAt / tatastasya gaveSaNaM kartavyaM, anyathA'gaveSaNe prAyazcittaM catvAro gurukAH / eSa dvAragAthAsaMkSepArthaH sAmpratamenAmeva gAthAM vivarISuH prathamatomahardhikadvAraM vivRNoti[bhA.1089] amhaettha pisAto rakkhaMtANaMpi phittttikyaaii| sahu parirakkheyavyomahaDierakkhiekahaNA / / . vR-rakSA asyAstItirakSako rakSAyAM niyukto rAkSiko vA tasmin rakSakerAkSike grAmasya nagarasya vA rakSake kAraNike maharddhika kathanA kartavyA / tasmai kathayitavyamiti bhAvaH / yathA atra tasminnupAzraye asmAkaM rakSatAmapi eSa pizAco grathilaH kadAcit sphiTati apagacchatisa hu nizcitaM parirakSitavyaH pratipannavatsalatvAditi vyAkhyAtaMmaharddhikadvAramadhunA 'uThanivesanAya' itivyAkhyAnayati[bhA.1090] miubaMdhehitahANaMjametijahaso sayaMtuuTheti / uvvaragasattharahita vAhikudaMDe asunnaMca / / vR- mRdubandhaiH komala baMdhaistathA NamititaMkSiptacittaM yamayanti badhnanti yathA svayamuttiSThati / tu zabdasyAnuktasamuccayArthatvAnnivizatecatathAsatasminnapavarake sthApyate / yatrana kimapizastrabhavati / anyathA sa kSiptacittatayA yuktamayuktaM cA'jAnAnaH zastraM dRSTA tenAtmAnaM vyApAdayet / tasya cApavarakasya dvAra bahiH kudaNDena vaMzaTokarAdinA badhyate na yena nirgatyApagacchati tathA azUnyaM yathA bhavati / evaMsavAreNaprativAreNajAgriyate |anythaashuunymaatmaanmuplbhybhutrNkssiptcittiibhuuyaat / Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 uddezakaH 2, mUlaM:44, [bhA. 1091] [bhA.1091] uvvarayassaya asatI puvvakhayA satI yakhaMmae agaDe / tassovariMcacakkaM na phiDDai jaiupphiDatovi / / vR-apavarakasya asati abhAve pUrvakhani [khA] takUpe nirjale sa prakSipyate tasyApyabhAve avaTo navaH khanyate, khanitvA tatrasaprakSipyate / prakSipya catasyA'vaTakasyopari cakraM rathAGgaMsthaganAya dIyate, yathAsausphiTannapi utplavamAno'pi nasphiTatina bahirgacchati / / sAmpratamAhAravigiJcaNetyAdivyAkhyAnayati[bhA.1092] niddhamahuraMcabhattaM karIsa sejjA nojahAvAU / davviyadhAtukkhobhenAuMussagato kiriyA / / vR-yadi vAtAdinAdhAtukSobho'sya saJjAtaiti jJAyate tadA bhaktamapathyaparihAreNa snigdhaM madhuraMca tasmaidAtavyam / zayyAcakarISamayI karttavyA, sAhi soSNAbhavati / uSNeca vAtazleSmApahAraH / tathA kimayaM daiviko devena bhUtAdinA kRta upadrava utadhAtukSobhaja itijJAtuMdevatArAdhanAya utsargaH kriyate / tasmiMzca kriyamANe yadA kaMpitayA devatayAkathitaMtadanusAreNa tataH kriyA kartavyA / yadi daivika iti: samprati 'rakkhaMtANaya phiTie' ityAdivyAkhyAnayati[bhA.1093] agaDe palAyamaggaNaannagaNAvAvijena sA rakkho / gurugAyajaMcajattotesiMca niveyaNA karaNaM / / vR-agaDe itisaptamIpaJcamyarthe / tato'yamarthaH,avaTAtkRpAt upalakSaNametatapavarakAdvAyadi palAyate, kathamapi tatastasya mArgaNamanveSaNaM kartavyam / tathA ye tatrAnyatravA Asanne dUre vA anyagaNA vidyanteteSAMcanivedanAkaraNaMteSAmapinivedanakartavyamitibhAvaH / yathAsmadIya eSaHsAdhuH kSiptacitto naSTo vartatetatastairapigaveSaNIyaHdRSTecasaMgrahaNIyaH / yadipunarnagaveSayantisvagaNavartino'nyagaNavartino vAtadAteSAMprAyazcittaMcatvAro gurumAsAH, yaccakariSyatipaTjIvanikAyavirAdhanAdikaMtannimittaMteSAM prAyazcittamiti / [bhA.1094] chammAsepaDiyariuM anicchamANesubhujjataragovi / kulagaNasaMghasamAe puvvagameNaM niveejjA / / vR-pUrvoktena prakAreNa tAvatsapraticaraNIyo yAvat SaNmAsAbhavanti, tato yadi praguNojAyatetarhi sundaramathanapraguNIbhUtastatobhUyastarakamapitasyapraticaraNaMvidheyaM |athtesaadhvH parizrAntAbhUyastarakaM praticaraNaM necchaMti, / tatasteSvanicchatsukulagaNasaGghasamavAyaM kRtvA pUrvagamena kalpoktaprakAreNa tasmai nivedanIyaM / nivedya catadAjJayA vartitavyamitiathasasAdhuH kadAcidrAjAdInAMsvajanaH syAttata iyaM yatanA vidheyA[bhA.1095] ranoniveiyaMmitesiMvayaNegavesaNA hoti / osaha vejjAsaMbaMdhuvassaetIsuvIjayaNA / / bR-yadirAjJo'nyeSAMvAsaputrAdikobhavettatorAjJaupalakSaNametat / anyeSAMvAsvajanAnAMnivedanaM kriyate,tathA yuSmadIyaeSaputrAdikaH kSiptacittojAtaitievaM nivediteyadibruvaterAjAdayomamaputrAdinAM kriyAsvayameva kriyamANA vartate / tataihaiva tamapyAnayateti tataH sateSAM vacanena tatra nIyate / nItasya catasya tatra gaveSaNAbhavati / ayamatrabhAvArthaH / sAdhavo'pitatragatvA auSadha bheSajAniprayacchanti Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . vyavahAraM - chedasUtram-1-2/44 pratidivasaM ca zarIrasyodantaM vahanti / yadi punaH sambandhinaH svajanA vadeyurvayamauSadhAni vaidyaM vAsaM vA saMprayacchAmaH / paramasmAkamAsanne praveze sthitvA yUyaM praticaratha tatra yadizobhano bhAvastadevaM kriyate / atha gRhasthIkaraNAya teSAM bhAvaH / tadA na tatra nayanaM kintu svopAzraya eva dhriyate tatra ca triSvapi AhAropadhizayyAsu yatanA kartavyA / eSa dvAragAthAsaMkSepArthaH sAmpratamenAmeva vivarISuH prathamato ranno niveiyaMmItyetadvayAkhyAnayati[bhA.1096] puttAdInaM kiriyaMsayameva gharaMmi koikArejjA / anujANate yatahiM ime ca gaMtuMpaDiyarati / / vR- yadi ko'pi rAjA anyo vA tasya kSiptacittasya sAdhoH svajano gRhe svayameva sAdhunivedanAt prAk AtmanaivaputrAdinAM kriyAM cikitsAM kArayatitadA tasmai nivedite yuSmadIyaH kSiptacittojAtaiti kathiteyaditeanujAnateyathA tamatrasamAna yatetitaktaH satatranIyatenItaMcasantamime'pigacchavAsinaH sAdhavo gatvA praticaranti / / [bhA.1097] osaha vejje demo paDijaggahaNaMtahiM ThiyaM ceva / tesiM virUva bhAvaMnadetimAnaM gihI kujjA / / vR- kadAcitsvajanAH brUyuH yathA auSadhAni vaidyaM ca vayaM dadmaH / kevalamiha asminnasmAkamAsanne pradeze sthitaMNamityena pratijAgrata tatra yadi teSAMbhAvo virUpo gRhasthI karaNAtmakastataH teSAM tathArUpaM bhAvamiGgitAkArakuzalAjJAtvAnadadatinaprayacchatinateSAmAsannepradezenayantItibhAvaH |kutityaah-maaetNgRhsthii kuryuritihetoH sampratitIsuvijayaNetyetadvyAkhyAnayati[bhA.1098] AhAra uvahisejjA uggama uppAyaNA disujayaMtA / vAyAdikhobhaMmi vijayaMtipatteyamissAvA / / vR- AhAre upadhau zayyAyAM ca viSaye udgamotpAdanAdiSu AdizabdAdeSaNAdi doSaparigrahaH yatante prayatnaparA bhavanti / udgamotpAdanAdidoSavizuddhAhArAdyutpAdanena praticArakA anyepi ca yatamAnAstaM praticarantItibhAvaH / eSAyatanAdaivika kSiptacittatvedRSTavyA evaMvAtAdinAdhAtukSobhe'pipratyekaMpratyeka sAMbhogikA mizrAvA asAMbhogikaiH saMmizrA vApUrvoktaprakAreNa yatante / / [bhA.1099] pubuddiTho uvihI iha vikareMtANa hoti tahaceva / tegicchaMmi kayammI AdesA tinnisuddho vA / / . vR- yaH pUrvaM kalpAdhyayane glAnasUtra uddiSTaH pratipAdito vidhiH sa eva ihApi kSiptacittasUtre'pi vaiyAvRtyaM kurvatA tathaiva bhavati / caikitsyeca cikitsAsAH karmaNi ca kRte praguNIbhUte ca tasmin traya AdezA eke bruvate / guruko vyavahAraH prasthApayitavyo'pare bruvate laghuko'nye AcakSate laghusvakaH / tatra tRtIya AdezaH pramANaM sUtropadiSTatvAt / athavA sa zuddho na prAyazcittabhAk paravazatayA rAgadveSAbhAvena pratisevanAdetadeva vibhAvayiSaridamAha[bhA.1100] cauro yhuNtibhNgaatesiNvynnNmihotipnvnnaa| parisAemajjhami paTTavaNA hoipacchittai / / vR-iha cAritraviSaye vRddhihAnyAdigatAzcatvArobhavanti bhaGgAste cAgre ca vakSyante / teSAMcabhaGgAnAM vacanena gAthAyAM saptamI tRtIyArthe bhavati / parSado madhye prajJApanA prarUpaNA tadanantaraM yadi bhavati Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddeza : 2, mUlaM : 44, [bhA. 1100 ] 337 zuddhimAtranimittaM prAyazcittaM dAtavyaM tatastasya prAyazcittasya laghukasvarUpasya gAthAyAM saptamI SaSThyarthe bhavati / prasthApanAdAnamiti samprati caturo bhaGgAn kathayan prAyazcittadAnAbhAvaM bhAvayati[bhA. 1101] vaDDhati hAyati ubhayaM, avaTThiyaM ca caraNaM bhave cauhA / khaiyaM to vasamiyaM mIsa ahakhAyakhittaM ca / / vR- kasyApi cAritraM vardhate, kasyApi hIyate kasyApi vardhate hIyate ca, kasyApyavasthitaM vartate / ete catvAro bhaGgAzcAritrasya / sAmpratamamISAmeva caturNAM bhaGgAnAM yathAsaMkhyena viSayAn pradarzayati / khaiyamityAdi kSapakazreNiM pratipanne kSAyikaM caraNaM vartate, upazamazreNItaH pratipatane aupazamikaM caraNahAnimupagacchati / kSAyopazamikaM tadrAgadveSotkarSApakarSavazataH kSIyate parivardhate ca / yathAkhyAtaM kSiptaM ca padaikadeze padasamudAyopacArAt kSiptacittaM cAritraM cAvasthitaM yathAkhyAtacAritre sarvathA rAgadveSodayAbhAvAt kSiptacittacAritre paravazatayA pravRttestato rAgadveSAbhAvAttadevaM / yataH kSiptacitte cAritramavasthitamato nA sau prAyazcittabhAgiti, para Ahananu sakSiptacitta AzravadvAreSu cirakAlaM pravartitaH bahuvidhaM vA'samaMjasaM tena pralapitaMlaukalokottaraviruddhaM ca samAcaritaM / tataH kathamayamaprAyazcittabhAk, atra sUrirAha [ bhA. 1102] kAmaM AsavadAresu vaDDhito palaviyaM bahuvihaMca / logaviruddhAya eyA logottariyAya AiNA / / vR- kAmamityanumatau anumatametat yathA sa AzravadvAreSu pravartito bahuvidhaM ca tena pralapitaM lokaviruddhAni lokottarikAni ca padAni AcIrNAni pratisevitAni [ bhA. 1103 ] naya baMdhaheu vigalittaNeNa kammassa uvacao hoi / lokoviettha sakkhI jaha esa paravvaso kAsI / / vR- tathApi na ca naiva tasya ca kSiptacittasya bandhahetuvikalatvena bandhahetavo rAgadveSAstadvikalatvena tadrahitatvena karmaNa upacayo bhavati-karmopacayasya rAgadveSAdhInatvAt tasya ca rAgadveSavikalatvAt na ca tadrAgadveSa vikalatvaM vacanamAtra siddhaM, yato loko'pyatrAsmin viSaye sAkSI yathA eSa sarva paravazo'kArSIditi / tato rAgadveSAbhAvAnnakarmopacayastasya tadanugatvAt / tathA cAharAgaddosAnugayA jIvA kammassa baMdhagA hoMti / rAgAdi viseseNaya vibaMdha viseso vi avigIto / [bhA. 1104 ] vR- rAgadveSAbhyAmanugatAH santo jIvAH karmaNo bandhakA bhavanti / tato rAgadveSatAratamyena bandhavizeSo bandhataratama bhAvo'vigIto vipratipannaH / tataH kSiptacittasya rAgadveSAbhAvataH karmopacayAbhAvaH / amumevArtha dRSTAntena dRDhayati [bhA. 1105 ] kuNamANI viya ciTThA parataMtANa TThiyA bahuvihAo / kiriyAphaleNa jujjai, na jahA emeva evaM pi / / vR- yathA nartakI yantrakASTamayI paratantrA parAyattA paraprayogata ityarthaH / bahuvidhA bahuprakArA api, tuzabdo'pi zabdArthaH / ceSTA kurvANA kriyAphalena karmaNA na yujyate / evameva anenaiva prakAreNa evamapi kSiptacittamanekA apiviruddhAH kriyAH kurvANaH na karmopacayaM pazyati, atra parasya matamAzaGkamAnaH Aha 21 22 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 vyavahAra -chedasUtram-1-2/44. [bhA.1106] jaiicchasisA serI aceyaNAtena se caonatthi / jIvapariggahiyA punavAdI asamaMjasaM samayA / / vR- yaditvametadicchasi anumanyate yathA sAserIti dezIvacanametatyantramayI narmakI acetanA tena kAraNena se tasyAzca karmopacayo nAsti vAdistanuH punarjIva parigRhItA jIvenAdhiSThitA jIvaparigrahItatvAccAvazyaM tadviruddhaceSTAtaH karmopacaya sambhavastato yA serI dRSTAntena samatA ApaditA sA'samaJjasamayujyamAnA'cetanAcetanatve ca dRSTAntadAntikayorveSabhyAt / atrAcArya Aha[bhA.1107] ceyaNamaceyaNaMvA paratattaMtena dovitullAiM / natayAvisesayaM ettha kiMcabhaNatIsuNavisesaM / / vR-cetanaM vAsyAdacetanavAcetanatvAcetanatvavizeSasyAtrAprayojakatvAt / kathamaprayojakatvamata Aha-paratantratvena parAyattatayA / yato dve api tulye tato na kiJcidveSamyaM / para Aha-na tvayA atra karmopacayacintAyAMkaJcidapimanAgapi vizeSitaMyenajIvaparigRhItatve'pyekatrakarmopacayobhavatyekatra netipratipAdyamAha atrAcAryobhaNatibrute, zRNubhaNyamAnaM vizeSaM / tamevAha[bhA.1108] nanusoceva visesojaM egamaceyaNaMsa vinneyaM / jahaceyaNAvisesotahabhaNasuimaM nisAmeha / / vR-nanusa evaM yantra nartakI svAbhAvika nartakI dRSTAntasUcito vizeSa evaM zarIraMjIvaparigRhItamapi parAyattatayAceSTAmAnamacetanamevaMsvAyattatayApravRtteHsacittaMsacetanamiti |praah-ythaisscetnevishesso nissaMdigdhapratipattiviSayobhavati / tathAbhaNatapratipAdayata AcAryaHprAha-tataidaMvakSyamANaMnizamaya AkarNaya / tamevAha[bhA.1109] jo pellito pareNaM heUvasaNassa hoikAyANaM / tathya nadosaMdUcchasilogenasamaMtahAtaMca / / vR-yaH pareNapreritaHsacakAyAdInAMpRthivyAdInAMvyasanasya saMghaTTanaparitApanAdirUpasya hetuH kAraNaM bhavati / tatra tasmin pareNa prerita tayA kAya vyasanahetau na tvaM doSamicchasi anAtmavazatayAM pravRtteH / kathaMpunardoSaM necchasItyata Aha-lokena samaMlokenasahaloketathA darzanataH ityarthaH / tathA hiloko yo yatrAnAtmavazatayA pravartate taM tatra nirdoSamabhimanyate tato loke tathA darzanatastamapi kAyavyasane hetuM nirdoSamabhimanyatAm / yathA ca taM nirdoSamicchasi tathA tamapi ca kSiptacittaM nirdoSaM pazya, tasyApi parAyattatayA tathArUpAsuceSTAsupravRtteH / etadevasavizeSaMbhAvayati[bhA.1110] pAsaMto viya kAye apaJcalo appagaMvidhAreuM / jahapellito adoso emevamimaMpipAsAmo / / vR- yathA pareNa prerita AtmAnaM vidhArayituM saMsthApayitumapratyalo'samarthaH san pazyannapi kAyAn pRthivIkAyikAdIn virAdhayan annikAputrAcArya ivAdoSo nirdoSaH / evameva anenaiva prakAreNAparAyattatayA pravRttilakSaNena imamapi kSiptacittamadoSaM pazyAmaH / iha pUrva praguNIbhUtasya prAyazcittadAnaviSaye traya AdezA gurukAdaya uktAstatastAnevagurukAdInprarUpayati[bhA.1111] gurugo gurutarANoahAgurugoyahoIvavahAro / __lahuo lahuyatarAgo ahAlahugoyavavahAro / / Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 uddezaka H 2, mUlaM: 44, [bhA. 1112] [bhA.1112] lahasolahasatarAgo ahAlahasoya hoivavahAro / eesiMpacchitaMvocchAmi ahAnupuvvIe / / [bhA.1113] gurugo yahoimAso guruya tarAgo yhoicumaaso| ahagurugocchammAso gurugapakkhaMmi paDivattI / / [bhA.1114] tIsAya pannavIsAvIsA pannarasa sevaya / dasa paMcaya divasAiMlahusagapakhaMmi paDivattI / / [bhA.1115] gurugaMca aThamaMkhalugurugatarAgaMca hoi dasamaMtu / AhA gurugaduvAlasamaM gurugapakhaMmipaDivattI / / [bhA.1116] chaThaMca cautthaMvAAyaMbila egaThANapurimaDDA / nivvigaMdAyavvaMahalahusagaMmisuddhovA / / vR-[AsAMSannAmapigAthAnAM vyAkhyA pUrvavat] mU.(45) dittacittaMbhikkhuMgilAyamANaMnokappaitassagaNAvacchediyassanihitaeagilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tato rogAtaMkAto vippamukko / tato pacchA tassa ahA lahussage nAma vavahAre paTTaviyavve siyaa| vR-asya vyAkhyA saMkSepataH prAgvat / sampratibhASyakAro vistaramabhidhitsurAha[bhA.1117] esevagamoniyamA, dittAdInaM pihotinaayvyo| jo hoi dittacittosopavalatianicchiyavvAiM / / vR-eSa evAnantaraMkSiptacittasUtragata evagamaH prakArolaukikalokottarikabhedAdirUpo dIptAnAmapi dIptacittaprabhRtInAmapi niyamAdveditavyaH / yadi punarnAnAtvaM tadabhidhAtavyaM / tadevAdhikRtasUtre'bhidhitsurAha- 'johoi' ityAdiyobhavati dIptacittaHso'nIpsitavyAni bahUnIpralapatibahavanIpsita pralapanaMtasyalakSaNaMkSiptacittastvapahRtacittatayAmaunenApyavatiSThateitiparasparaMsUtrayorvizeSaMitibhAvaH / athakathameSadIptacittobhavatIti tatkAraNa pratipAdanArthamAha[bhA.1118] iti esa asamAnAkhittosamAnato havatiditto / aggIva iMdhanehiM dippai cittaMimehiMtu / / vR-itiprAguktena prakAreNaeSa kSiptaHkSiptacitto'sammAnatoapamAnatobhavati |diiptodiiptcittH punaH sammAnato viziSTa sanmAnA vAptito bhavati / dIptacitto nAma yasya dIptacittaM tacca cittaM dIpyate agnirivendhanairebhirvakSyamANaibhimadAdibhistAnevAha.. [bhA.1119] lAbhamadenavamattoahavA jeuunndujjesttuu| dittaMbhisAtavAhaNo tamahaM vocchaMsamAseNaM / / vR-lAbhamadena vA mattaH sad diptacitto bhavati / athavA durjayAn zatrUn jitvA ubhayasminnapi dIpte dIptacitte laukiko dRSTAntaH zAtavAhano rAjA, / tamahaM sAtavAhanadRSTAntaM samAsena vakSye / yathA pratijJAtameva karoti[bhA.1120] mahurA daMDenattI nigaya sahassA apucchiyaMkayaraM / tassaya tikkhA ANA duhAgayAdovipADeuM / / Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 vyavahAra - chedasUtram - 1-2 / 45 vR- goyAvarIenaIe taDe paiThANaM nayaraM / tattha sAla (ta) vAhaNo rAyA / tattha sAlavAhaNo rAyA tassa kharagao amacco / annayA so sAlavAhaNo rAyA daMDanAyage Anavei / mahuraM ghetUNa sigdhamAgaccha, soya sahasA apucchiUNa daMDehiM saha niggato / tato ciMtA jAyA kA mahurA ghetavyA / dakkhiNamahurA uttaramahurA vA / tassa ANAtikkhA puNo pucchiuMna tIrati / tato daMDA duhA kAUNa dosuvi pesiyA gahiyA to dovi mahurA otato vaddhAvagopesio / tena gaMtUNarAyA baddhAvito deva dovi mahurAto gahiyAto / annI Agato deva! paTTadevIe puttI jAtI, anno Agato deva! amugatthapadese vipulo nihIpAyaDo jAo / tato uvaruvari kallANaniveyaNe je harisa vasa visappamANahayahiyato paravaso jAto / tao harisaM dhariumavAyaM to sayaNijjaM kuTTai khaMbhe AhaNai, kuDDe viddavai bahUNi ya asamaMjasANi palavati / tato kharageNAma gheNaM tamuvAegA paDibohiU kAmeNa khaMbhA kuDDA bahuviddaviyA ranA pucchiyaM kena viddaviyaM so bhaNai tumbhehiM / tato mama saMmuhamalIyamevaM bhaNatitti ruTTeNa rannA kharago pAegA tADito, / tato saMkeiya purisehiM uppADito, annattha saMgovioya / tatokamhi paovaNe samAvaDie raNA pucchi okatthame amacco ciTThati / saMketiya purisehiM kahiyaM deva tumhaM avinaya kAritti so mArito / rAyA visUriDaM pavatto, duThu kayaM mae / tayANiM na kiMpi veiyaMti, tato sabhAvattho jAto / tAhe saMkeiya purisehiM viNavito deva gavesAmiM jaivi kayAiM caMDAlehiM rakkhito hojjA / tato gavesiUNa AnIto rAyA saMtuTTho amaceNa sapbhAvo kahito / tudveNaviulA bhogA dinA / sAmpratamakSarArtho vivriyate - sAtavAhanena rAjJA mathurAgrahaNAya daNDasya dalasyAjJaptiH kRtA te daNDAH sahasA kAM mathurAM gRhNIma ityapRSTrA nirgatAH / tasya ca rAjJa AjJA tIkSNA / tatobhUyaH praSTuMna zaknuvanti / tataste daNDA dvividhA gatAH dvidhA vibhajya eke dakSiNa mathurAyAmapare uttaramathurAyAM gatA ityarthaH / dve api ca mathure pAtayitvA te samAgatAH / [bhA. 1121] suyajammamahurapADaNa nihilaMbha niveyaNA jugavaditto / sayaNijja khaMbhakuDDe kuTTeiimAI palavaMto / / vR- sutasya janma madhurayoH pAtanaM nidherlAbhasya ca yugapannivedanAyAM sa harSavazAt diptodiptacitto'bhavat / dIptacittatayA imAni vakSyamANAni pralapanzayanIyaMstambhakuDyAni kuTTayati tatrayAni pralapati tAnyAha [bhA. 1122] saccaM bhaNagoyAvari puvvasamuddeNa sAhiyA saMtI / sAlAhaNa kula sarisaM jatite kUle kulaM asthi / / vR- he godAvari pUrvasamudreNa sAdhikRtA kRtamaryAdA satI satyaM bhaNa- brUhiyadi tava kUle sAtavAhanasadRzaM kulamasti / / [bhA. 1123] uttaratI himavaMtI, dAhiNatI sAlavAhaNo rAyA / samabhArabharakkaMtA tena na palatthae puDhavI / / vR- uttarata uttarasyAM dizi himavAn girirdakSiNataH sAtavAhano rAjA tena samabhArabhArAkrAntA satI pRthivI na paryasyati / anyathA yadyahaM dakSiNato na syAM tato himavadgiribhArAkrAntA niyamataH paryasyet || eyANiya annANi ya palavito so abhANiyavvAiM / [ bhA. 1124 ] kusale amacceNaM, kharageNaM so uvAeNaM / / vR- etAnyavantaroditAni anyAni ca so'bhaNitavyAni bahUni pralapitavAn / tataH kuzalena Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 341 uddezaka : 2, mUlaM : 45, [bhA. 1124] kharakanAmnAamAtyenopAyena pratibodhayitukAmena kimityAha[bhA.1125] viddaviyaM keNaMtiya tujhehiM pAyatAlaNAkharae / katthatti mAritoso duThitti yadaMsaNebhogA / / vR-vidravitaM vinAzitaM samastaM stambhakuDyAdi rAjJApRSTaM kenedaM vinAzitaM / amAtyaH sammukhabhUya sadoSaM niSThuraMcavakti yuSmAbhistatorAjJA kupitena tasya pAdena tADanAkRtAtadantaraM saMGketitapuruSaiH sa utpATitaH saMgopitazca / tataH samAgate kasmiMzcit prayojane rAjJApRSTaM 'kutrAmAtyo vartate' ? saMketitapuruSairuktaM- ' deva puSmatpAdAnAmavinayakArI mAritaH tato duSTaM kRtaM mayeti prabhUtaM visma(sta)ritavAnsvasthIbhUte'sminjAtesaMketitapuruSairamAtyasyadarzanakAritaM / sadbhAvakathanAnantaraM rAjJA tasmai vipulA bhogAH pradatAiti ukto laukiko dIptacittolokAntarikamAha[bhA.1126] mahanjhayaNabhattakhIrekaMbalagapaDigahe phalaga saDhe / pAsAe kappaTTevAyaMkAUNavAdito / / vR-mahAdhyayanaMpauNDarIkAdikaMdivasenapauruSyAvAsamAgatam / athavAbhaktamutkRSTaMlabdhvAnAsmin kSetrebhaktamIdRzaMkenApilabdhapUrvaM, yadivAkSIraMcAturjAtakasammizramavApyanaitAdRzamutkRSTaMkSIraMkenApi labhyate / yadivAkambalaratnamatI votkRSTamathavAviziSTavarNAdiguNopetaMapalakSaNahInaMpatadgrahaMphalagatti yadvAphalakaMcampakapaTTAdikamathavA zrAddhamIzvaramatidAtAramupAsakatvena pratipannaMlabdhvA yadivA prAsAde sarvotkRSTeupAzrayatvenalabdhe,kappaThevAitiIzvaraputrarUpavatiprajJAnidhAnelabdhepramodate, pramodanavazAcca dIptabhitto bhavati / etena lAbhamadena vA matta iti lokottare yojitamadhunA durjayAn zatrUn jitvetyetadyojayati, vAyaMkAuNavattivAdaMvAparapravAdinAdurjayensaha kRtvAtaMparAjityAtiharSavazato dIpto dIptacittobhavati sAmpratamenAmeva gAthAM vineyajanAnugrahAya vivariSurAha[bhA.1127] puMDariyamAiyaM khaluajjhayaNaM kaDhiUNa divasena / harisenadittavitto evaM hojjA hikoiu / / / vR-kazcitpauNDarIkAdikamadhyayanaMkhalu divasenaM upalakSaNametatpauruSyAdinA vAkarSitvA paThitvA harSeNa dIptacittobhavet / evamadhyayanalAbhena dIptacittatA / / [bhA.1128] dullahadavve dese paDiseviyataMaladdhapuvvaM vA / AhArovahi vasahI ahuNavivAhova kappaTho / vR-durlabhadravyedezetatdurlabhadravyaMkenApyalabdhapUrvaM / vAzabdaH samuccaye pratisevya labdhvA dIptacitto bhavati / evamAhAre bhaktakSIrAdike upadhau kambalaratnAdike vasatau prAsAdAdirUpAyAM labdhAyAM yadi vA kappaDhetti / Izvaraputro'dhunA kRtvIvAhaH prajJAnidhAnaM ziSyatvena labdha iti harSeNa dIptacitto bhUyAt / tatraiteSu dIptacitteSu yatanAmAha[bhA.1129] divasena porisIeva tumaeThaviyaM imeNasaaTTeNaM / eyassa natthigavvo, dummehatarassako tujjha / / vR-divasena pauruSyA vA tvayA pauNDarIkAdikamadhyayanaM sthApitaM paThitaM tadanena divasasya pauruSyA vAardhena tathApyetasya nAsti garvaH / tava punaryurmedhastarasyako garvo naiva yukta itibhAvaH / etasmAditi apitavahInaprajJatvAt / / Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 vyavahAra - chedasUtram-1-2/45 [bhA.1130] taddavvassa dugaccheNa diThaMto bhAvaNo asariseNaM / pagayaMmi panavettA, vijjAdivisohi jAkammaM / / vR-yatodurlabhadravyaMbhaktakSIrAditena labdhaMtasyadravyasyajugupsanaM kriyateyathA nedamatizobhanamamukA vA'syadoSa ityAdi / yadivA dRSTAnto'nyenApIdRzamAnItamitipradarzanaM kriyate / tasyadRSTAntasyabhAvanA asadRzena tasmAt zatamAnena sahastrabhAgena vA yo hInastena kartavyA / tathA pagayaMmItyAdi prakRte avamatarasyaviziSTeprAsAdAdikesampAdyetathAvidhaM zrAvakamitaraMvAprApya tadabhAvekasyApimaharddhikasya vidyAdi / AdizabdAt mantracUrNAdiparigrahaH yAvat karmApi kArmaNamapi prayujya tato'yamatarasya viziSTaprAsAdAdisampAdanenetarasyApabhrAjanA sampAdanIyA yena praguNo bhavati / tataH pazcAdvidyAdiprayogajanitapApavizuddhaye vizodhiH prAyazcitaMpratipattavyetisAmpratametadeva vivarISurAha- . [bhA.1131] ukkosabahuvihIyaM AhArovagaraNaphalagamAdIyaM / khuDeNomatareNaM AnIto bhAmi(yi)topaDaNo / / vR-utkRSTaM bahuvidhikaMbahubhedamAhAraMbhaktakSIrAdikamupakaraNaM kambalaratnaprabhRti, phalakaMcampakapaTTa tinisapaTTAdikamAdizabdaH svagatAnekabhedasUcakaHtathAvidhazrAddhaprajJApanena vidyAdiprayogena vA sampAdya kSudreNa kSullakena guNato'vamatareNa zatabhAgasahastrabhAgAdinA hInena AnItamupadarya AnItamupadarthya so'pabhrAjitaH kriyate / tataH praguNobhavatiprAsAdAdiviSaye yatanAmAha[bhA.1132] AdiTThasaddakahaNaM AuTTAabhinavo vapAsAo / kayametteya vivAhe siddhAdisuyA kaiyaveNaM / / vR-yastena zrAddhonadRSTo'dRSTapUrvastasyAdRSTasya zrAddhasyakathanaMprajJApanAupalakSaNametat / maharddhikasya vidyAdiprayogato'bhimukhIkaraNaMvA tataste AvRttAH santastasya labdhyabhimAninaH samIpamAgatya bruvate vayametekSullakenaprajJApitAstato'bhinava evakRtamAtraeva vAvadhAraNeprAsAdodattaH tathAkaitavane kapaTena siddhAdisutaH siddhaputrAdisutAH kRtamAtraevavivAhe utpAdanIyAH iyamatra bhAvanA-siddhaputrAdikeSu prajJApanamitarasya prajJApanaM vidyAdi prayogaM vA kRtvA tatsutAH kRtamAtravIvAhA eva vratArthaM tatsamakSamupasthApanIyA yena tasyApabhrAjanopajAyate / tata pazcAt zakunAdivaiguNyamudbhAvya te mucyate yadinasyAt tAtvikI vratazraddheti vAyaMkAUNavetyatra yatanAmAha[bhA.1133] caragAdipannaveDepuvvaMtassa purato jinaveti / . umatarAgeNatatopaguNattiobhAmitoevaM / / vR-carakAdikaM pracaNDaM paravAdinamadhaHkRtasAdhovadinAsAdhyaM pUrvaM prajJApya prarUpitasyAdhikRtasya vAdAbhimAninaH sAdhoH purato avamatareNa carakAdikaM jApayanti / varavRSabhAstataH sa evamapabhrAjitaH san praguNAyatepraguNIbhavati / mU. (46) jakkhAviThaM bhikkhuM gilAyamANaM no kappai, tassagaNAvacchaMdiyassa nijjUhittae jAva rogAtaMkAto vippamukko tato pacchA tassaahAnuhussage nAmaMvavahArate paTTaviyavve siyAiti / vR-athAsya sUtrasya pUrvasUtreNasambandha ucyate[bhA.1134] pogalaasubhasamudato esaNAgaMtuko duveNhaMpi / jakkhAveseNaMpuna niyamAAgaMtugo hoi / / Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH2, mUlaM:46, [bhA. 1134] . . 343 * vR- dvayoH kSiptacittadIptacittayoreSa pIDAhetutvenAnantaramuddiSTo'zubhapudgalasamudAyo'nAgantukaH svazarIrasaMbhavI pratipAditaH yakSAvezena punaH glAyati pIDA heturazubhapudgalasamudAyo niyamAdAgantuko bhavati / tato'nAgantukA zubhapugalasamudayapratipAdanArthameSasUtrAraMbhaH prakArAntareNasaMbaMdhamAha[bhA.1135] ahavAbhayasogajuo ciMtadditto aiharasitovA; Avassatijakkhehi, aimatto hoisaMbaMdho / vR-athaveti prakArAMtaropapradarzane bhayazokayukto vA cintArdito vA etena kSiptacitta uktaH / atiharSito vAnena dIptacitto'bhihitaH yakSaiH paravazahRdayatayA Avizyate AlihyatetataH kSiptadIptasUtrAnantaraMyakSAviSTasUtramityayamanyobhavatisambandhaH |anenaivsmbndhenaayaatsyaasyvyaakhyaa pUrvavat |smprtiyto yakSAviSTo bhavati tatpratipAdanArthamAha[bhA.1136] pukhbhviyverennNahvaaraagennrNgitosNto| eehi ukkhaviThTho seThIsabhilagavesAdI / / vR- paurvabhavikena pUrvabhavabhAvinA vaireNa athavA rAgeNa raJjitaH san yakSarAvizyate / etAbhyAM rAgadveSAbhyAM yakSAviSTobhavati yathAzreSThI dveSyabhAryayAbhUtikayAsajhiNatti laghubhrAtAjyeSTabhAtRbhAryayA dveSTyAdibhirityatrAdizabdAtbhRtikA jyeSTabhAryayA parigrahaH tatra zreSThyAdhudAharaNamAha-- [bhA.1137] seTThissa donnimahilA piyAya vessAyavaMtarIjAyA / sAmannaMmi payattaMcchaletitaMpuvvareNaM / / / vR-egoseTTI, tassadomahilA |egaapiyaaegaavessaa |tujaavesaasaaakaamnijjaaraaemriuunnN vaMtarI jAyA, siTThIvi tahArUvANaM therANamaMtie dhammaM socA pavvaito / sA yavaMtarI puvvavereNa chiddANi magati |annyaampttNdluunncchliyaaito / akSarArthastvayaM zreSThinodvemahile / tadyathA-ekA priyAaparA dveSyA / tatraikAmRtvA vyantarI jAtA | sA zrAmaNye sthitaM zreSThinaM pramattaM dRSTvA pUrvabhavavaireNa chalitavatI gAthAyAmatItakAle'pivartamAnatAprAkRtatvAtsamprati laghubhrAtRdRSTAntamAha-- [bhA.1138] jeTTagabhAumahilAajjhovannAo hoikhuddulie| dharamANayAriyaMmI paDisehe vaMtarI jAyA / / vR-egaMmigAmedobhAyaro |tsyjettttsybhaariyaa khuDDalageajhovavaNAsAtaMpattheikhuGalagonicchai bhaNai-tumaMmamajeTThabhAuyaM dharamANaMna pAsasi / tIeciMtiyaMjIvaitAvamenasthi esodevarottitaocchidaM lahiUNa visasaMcAreNa mArito niyabhattA / tato bhaNiyaM jassa bhayaM kAsI so mao / iyANiM pUrehi me manorahaM / tena ciMtiyaMnUnametAemAritojeThThabhAugo dhiratyukAmabhogAnamitisaMvegagato pavvaito / iyaro vi duha saMtattA akAmanijjArAe mariUNa vaMtarI jAyA / ohiNA puvvabhayaM pAsati diTTho devaro sAmanne dvito / tato nAhamanena icchiyatti puvvabhavaveramanusaraMtIe / pamatto cchalito, akSarayojanA tviyamjyeSThabhrAtRmahilA kSullake laghubhrAtari adhyupapannA jAtAnurAgA sA ca tena jyeSTho bhrAtA dharantaM jIvantaMna pazyatItipratiSiddhA, mAritepravrajyApratipattitaH pratiSiddhetivyantarI jAtA / atrapUrvarAgaH pazcAdveSaH, bhRtikA dRSTAntamAha[bhA.1139] bhatiyA kuTuMbieNa, paDisiddhA vANamaMtarIjAyA / pavattaMsAmaNammipamattaM, chaletitaMpuvvavereNa / / Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 vyavahAra - chedasUtram-1-2/46 vR- ego kuTumbito urAlasarIro egAe bhaigAe usalasarIrAe patthito, sA tena necchiyA tato sA gADhamajjhuvannA / tenasahasaMpaugamalabhamANIdukkhasAgaramogADhAakAmaniJjarAemariUNaMvaMtarI jAyA, / so ya kuTumbito tahA rUvANaM therANaM aMtite pavvaito, so tIe Abhogito annayA pamattaM dadrUNa cchaliyAito / / akSarArthastvayam-bhRtikAkarmakArI kauTumbikenapratiSiddhA vyantarI jAtA / tatastaM' kauTumbinaMzrAmaNyAzritaMpramattaMsantaMpUrvavaireNacchalitettichalitavatI ||smprtyevNchlitsy yatanAmAha[bhA.1140] tassa ubhUyavigicchA bhUyaravAveseNaMsayaMvAvi / nIuttamaMtubhAvaM, nAuMkiriyA jahA puvviM / / vR-tasya rAgeNa dveSeNa vA vyantarAdinA chalitasya punaH kriyA kartavyeti yogaH kathamityAha-tasya bhUtasya nIcamuttamaMtubhAvaMjJAtvA / kathaM jJAtvetyataAha-yathAbhihitaMpUrvaM kimuktaMbhavati kAyotsargeNa devatAmAkampya tadvacanataH kA kriyA kartavyetyata Aha-bhUtacikitsA bhUtoccATinI cikitsA bhUtacikitsA; yakSAviSTaH kilonmAdaM prApnotitato yakSAviSTasUtrAnantaramunmAdaprAptasUtramAha__ mU.(47) ummAyapattaMbhikkhuMgilAyamANaMnokappae tassagaNAvaccheyassa nihittaeagilAe karaNiyaM veyAvaDiyaM jAva tAto rogAyaMtAko vippamukko tato pacchA lahussaMga nAmaM vavahAre paTTaviyabvesiyA' iti / / vR-asyavyAkhyA pUrvavat / sAmpratamunmAdaprarUpaNArthaMbhASyakAraH prAha[bhA.1141] ummAtokhaluduviho jakkhAveso yamohanijjoya / jakkhAveso uttomohena imo uvocchAmi / / vR-unmAdaH khalunizcitaMdvividhodviprakArastadyathA-yakSAvezahetuko yakSAvezaH kAryakAraNopacArAt / evaM mohanIyakarmodayahetuko mohanIyaH / ca zabdau parasparasamuccayArthau svagatAnakabhedasaMsUcakau vA tatra yoyakSAvezo yakSAvezahetukaH so'nantarasUtre ukto yazcamohena mohanIyodayena mohanIyaMsa nAmayenAtmA muhyati / taccajJAnAvaraNaMmohanIyaM yathAdraSTavyaM dvAbhyAmapyAtmanoviparyAsopAdAnAttenottaratrocyamAnamAha ca pittamucchAe ityAdhucyamAnaM na virodhabhAk / imotti ayamanantara vakSyamANatayA pratyakSIbhUta iva / tamevedAnIM vakSyAmi / / pratijJAtameva nirvAhayati[bhA.1142] rUvaMgidakhUNa ummado ahava pittamucchAe / kaha rUvaMdaNaM haveja ummAyapattoya / / vR-rUpeNAtizAyinA yuktabhaGgaM zarIraM yasyAH sA rUpAGgI / tAM dRSTA kasyApyunmAdo bhavet / kopyunmAdabhAgbhUyAditibhAvaH / athavA pittamUrchAyA pittodrekeNaupalakSaNametat |vaatodrekvshto vAsyAd unmAdaH, |pr Aha-kathaM rUpaMdRSTAbhavedunmAdaprAptaH / sUrirAha[bhA.1143] ThUNa naDiMkoi uttkheuvviyNmynnmtto| teneva ya rUpeNauuTuMmi kami niviNo / / vR- kazcidalpasatvo naTI dRSTA / kiM viziSTAmityAha-uttaravaikurvikAM uttaramuttarakAlabhAvinaH svAbhAvikamityarthaH / vaikurvikaM vikurvaNaM vikurvastena nivRttaM vaikurvikaM viziSTavastraviziSTAbharaNa suzliSTatatparidhAnasamIcInakuMkumAdyupalepanajanitamatimanohAri rAmaNIyakaM yasyAH sA tathA tAM dRSTrA madanamatta unmAda prApto bhavettatreyaM yatanA uttaravaikurvikarUpApasAraNena tenaiva svAbhAvikena rUpeNa Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 2, mUlaM: 47, [bhA. 1143] 345 tasyAmuyAMkRtAyAM, gAthAyAMpuMstvaM prAkRtatvAtmAnasvarUpapradarzanena kazcidalpakarmA nirviNobhavati, tadviSayaM virAgamupapadyate / tata etatkartavyam-- [bhA.1144] paNaviyAo virUvAummaMDijjatI etassa puratou / rUvavatIeubhattaM dijjaijeNaMtuMcheDui / / vR- anyacca ca yadi sA naTIsvarUpato virUpA bhavati tataH sA pUrvaM prajJApyate prajJApitA ca satI tasyAdhikRtasya tAM dRSTA unmAdaprAptasya purata unmadyate / yattasyA maNDanaM tatsarvamapanIyate / tato virUparUpadarzanatastasya virAgo bhavati / atha sAsvabhAvato'pi rUpavatI atizAyinodbhaTena rUpeNa yuktAtatastasyAstadbhaktaMmadanaphalamizrAdidIyate / yena tasyapuratazchardayati uddhamanaMcakurvatIsA kila jugupsanIyA bhavati tataH satAM dRSTrA virajyateiti / / [bhA.1145] gunjhaMganami ya viyaDaM pajjAveUNakhadiyamAINaM / tadAyaNA virAyo hojja jahAsADhabhUtissa / / vR- yadi punaH kasyApi guhyAGgaviSayaunmAdo bhavati, / na rUpalAvaNyAdyapekSitastataH kSarakAdinAM vikaTaM madyaM pAyayitvA prasuptIkRtAM tAM prabhUta madyodgAlikharaNTitasarvazarIrA(vayavA)nAmata eva makSikAbhirbhiNibhiNAyamAnAnAM taddAvaNatti tasya guhyAGgasya madyogAlanAdinA bIbhatsIbhUtasya darzanA kriyate / tatobhavatidarzanAntaraMkasyApimahAtmanovirAgaH |ythaa ASADhabhUteH kSullakasya, vAtenapittena conmAdayatanAmAha[bhA.1146] vAte abhaMgasinehapajjaNAdI tahA nivaaey| sakkarakhIrAdi hiyapitta gicchA ukAyavvA / / vR- vAte vAtanimitte unmAde tailAdinA zarIrasyAbhyaGgaH kriyate, snehapAyanaM ghRtapAyanamAdizabdAttathAvidhAnyacikitsA parigrahaH tatkAryate / tathA nivAte sthApyate, pittavazAdunmattIbhUtasya zarkarAkSIrAdibhistasya cikitsA kartavyA mU.(48) uvassaggapataM bhikkhaM gIlAyamANaM no kappai tassa gaMNAvaccheditasya nijjUhittae agilAekaraNijjaveyAvaDiyaMjAva rogAtaMkAto vippamukke |tto pacchAtassaahAlahassagenAmaMvavahAre paTTaviyavve siyA iti / / vR-athAsyasUtrasyakaHsambandhaH? [bhA.1147] mohena pittato vA AyA saMceyato samakkhAto / eso ujvassaggo imo uano parasamuttho / / vR-mohena mohanIyodayena vedodayenetyarthaH pittatovA pittodayenetyarthaH / unmattaHsaAtmAsaMcetakaH AtmanaivAtmanoduHkhotpAdakaH samAkhyAtaH yaccAtmanaivAtmanoduHkhotpAdanameSa AtmasaMcetanIya upasargaH tataH pUrvamAtmasaMcetanIya upasargautkRSTataupasargAdhikArAdayamanyaH parasamutthaupasargo'nena pratipAdyate ityanena sambandhenAyAtatasyAsyavyAkhyA sAca prAgvat / tatropasargapratipAdanArthamAha[bhA.1148] tiviho ya uvassago divvo mAnussito tiricchoya / divyo.upuvvabhaNito mAnusatirie atovocchaM / / vR-trividhaH khalu parasamuttha upasarga / tadyathA-daivo mAnupikastairazcazca / tatra devo devakRtaH Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 vyavahAra -chedasUtram-1-2/48 pUrvamanantarasUtrasyAdhastAdbhaNitaH |ato mAnuSaM tairazcaMca vakSye |prtijnyaatmev nirvAhyatti[bhA.1149] vijjAe maMtenava cuNeNavajoito aNappavaso / anusAsanA lihAvaNakhamaemaharA tirikkhAdI / / vR- vidyayA vA mantreNa vA cUrNena vA yojitaH sambandhitaH san kazcidanAtmavazo bhUyAt / tatrAnuzAsanetiyathArUpo lubdhayA vidyAdiprayojitaMtasyAnuzAsanA kriyate / yathA tapasvIeSana vartate tavataMpratIdRzaMkartuMevaM karaNe hi prabhUtapApopacayasaMbhava ityAdi / athaivamanuzAsitApina nivartate tarhi tasyAstaMpratipratividyayA vidveSaNamutpAdyateathasAnAstitAdRzIpratividyA,tarhi lihAvaNattizunyAH sAgArikaMvidyAprayogatastasyapurataAlekhApyateyenasatatdRSTrAsAgarikamidamatibIbhatsamitijAnAno virAgamupapadyate / eSA mAnuSika upasargaH; / khamage mahurA iti madhu(thu)rAyAM zramaNIprabhRtInAM mAnuSa upasargo'bhUt |tNksspko nivAritavAn / eSopimAnuSa upasargaH |tairshcmaah-tirikkhoy ititiryaJco grAmeyakAAraNyakA vA zramaNAdInAmupasargAn kurvantite yathAzaktinirAkartavyAH / sAmpratamenAmevagAthAMvivarISurAha[bhA.1150] vijjAmaMte cuNeabhijoivohiyAdigahievA / anusAsanA lihAvaNamaharAkhamakAdiva balena / / vR-vidyAmantreNacUrNevA abhiyojito bodhikAstenA,AdizabdAtmlecchAdiparigrahastairvA gRhIte yayA vidyayAyojitaM tasyAH prAguktaprakAreNAnuzAsanA kriyate / tathA pratiSThaMtyAMpratividyA prayogatastaM pratividvaSeNamutpAdyatetasyAbhAvepUrvaprakAreNalekhApanaMkAryate,bodhikAdigRhItepunaHmathurAkSapakAdineva balena yathAzaktibodhikAdernivAraNaM kartavyaM vidyAdyabhiyogamevabhedataH saMpratipratipAdayati[bhA.1151] vidyAdabhiyogo punaduviho mAnussitoya divvoya / taMpunajANaMti kahaMjainAmaM giNhaetesiM / / vR-vidyAdibhirabhiyogo'bhiyujyamAnatA punadvividho dviprakArastadyathA-mAnuSiko daivazca / tatra manuSyeNa kRto mAnuSiko devasyAyaM tena kRtatvAddevaH / tatra devakRto vidyAdibhirabhiyogaH / eSa eva yattasmin dUrasthite'pi tatprabhAvAtsa tathArUpa unmattojAyate / athataM vidyAdyabhiyogadaivaM mAnuSikaM vA kathaM jAnanti / sUrirAha tayordevamanuSyayormadhye yasya nAma gRhNAti tatkRtaH sa vidyAdhabhiyogo jJeyaH sAmpratamanusAsanA lihAvaNetyetadvyAkhyAnayati[bhA.1152] anusAsiyaMmi ahie, videsaMdeti tahaviya aTTite / . jakkhIekovINaMtassa upurao lihAvaMti / / vR-yena sAmAnyataH striyA puruSeNa vA vidyAdyabhiyojitaMtasyAnuzAsanA kriyate / anuzAsitepya tiSThati vidyAprayogatastaM vivakSitaMsAdhuMprati tasya vidyAdyabhiyoktuM vidveSaM dadatyutpAdayanti varavRSabhAH tathApi ca tasminnatiSThati yakSyAH zunyAH kaupInaM tasya purato vidyAprayogato likhApayanti / yenasa tat dRSTrAtasyAidaMsAgArikamiti jAnAno virajyate / samprati vidyAprayogedRDhAdaratAkhyApanArthamAha[bhA.1153] visassa visameveha usahaM aggimgginno| maMtassa paDimaMto udujjanassa vivajjaNA / / vR-viSasyauSadhaMviSameva, anyathAviSAnivRtteH / evamagnerbhUtAdiyuktasyauSadhamagniH,mantrasya prati Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddeza : 2, mUlaM : 47, [ bhA. 1153 ] mantro durjanasyauSadhaM vivarjanA tadgAmanagaraparityAgena parityAgaH / tato vidyAdyabhiyogesAdhusAdhvIrakSaNArthaM prati vidyAdiprayoktavyamiti / [ bhA. 1154 ] jati puna hojjagilANo nirujjhamANo tato se tigicchaM / saMvariyamasaMvariyA uvAlabhaMte nisiM vasabhA / vR-yadi punarvidyAdyabhiyojitastadabhimukhaM gacchan nirudhyamAno glAno bhavati tataH sa tasya sAdhoH cikitsAM saMvRttAM kenApya lakSyamANAM kurvanti tathA asaMvRttA yayA vidyAdyabhiyojitaM tasyA pratyakSIbhUya nizi rAtrau tAmupAlabhante, bheSayanti piTTyaMti ca tAvat yAvat sA muJcatIti; khamae mahuratti / asya vyAkhyAnamAha [bhA. 1155 ] dhUbhamasahi samaNI bohiyaharaNaM ya nivasUya tAve / majjheNa ya akkaMde kayambhi juddheNa moetti / / vR- mahurAnayarIe thUbho devanimitto / tassa mahimA nimittaM saDDIto samaNIhiM samaM niggayAto rAyaputto ya / tattha adUre AyAvaMto ciTThei / tato saDDI samaNIto bohiehiM gahiyAto / tenaM AnIyAto bAhiM taM sAhuM huM akkaMdo ko / tato rAyaputteNa sAhuNA juddhaMdAUNa moiyAto / akSaragamanikA tviyam stUpasyamahe mahotsave zrAddhikAH amarNAbhiH saha nirgatAstAsAM bodhikaizcaurairharaNam / nRpasutazca tatrAdUre AtApayati bodhikaizca tAstasya madhyena nIyante / tAbhizca taM dRSTvA Akrande kRte sa yuddhena stenebhyazcastA mocayati / ukto mAnuSika upasargaH / samprati tairazcamAha[bhA. 1156 ] gAmeNAnnevA abhibhUyaM saMjayaM tu tirieNaM / thaddhaM pakaMpiyA vA rakkhe arakkhaNe garugA / / 347 vR- gAmenAraNyena vA tirazcA abhibhUtamApAditAbhibhavaM saMyataM ca yadi vA stabdhaM tadbhayAt staMbhIbhUtaM prakampitaM vA tadbhayataH prakampamAnazarIraM rakSet / yadi punarnarakSati satyapi bale tato'rakSaNe prAyazcittaM gurukAzcatvAro gurukA mAsAH / mU. (49) sAhigaraNaM bhikkhuM gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyassa nijjUhittae agilAe karaNijjaM veyAvaDiyaM / jAva rogAyaMkAto vippamukke tato pacchA ahAlahussage nAmaM vavahAre paTTaviyavve siyA iti / vR- athAsya sUtrasya kaH sambandha iti sambandhapratipAdanArthamAha[bhA. 1157 ] abhibhavamANo samaNo pariggaho vAse cArito kalaho / uvasAmeyavvo utato aha kujjA duvihabheyaM tu / vRzramaNaM sAdhumabhibhavan gRhastho yadi vA se tasya gRhasthasya parigrahaH parijanazcA vAritaH san kalahaM kuryAttataHsa kalaha upazamayitavyaH / etatpradarzanArthamadhikRtasUtrArambhaH asya vyAkhyA prAgvat / atha so'nupazAntaH san kuryAttadvividhaM dviprakAraM saMyamabhedaM jIvitabhedaM cetyartha tata Aha [bhA. 1158 ] saMyamajIviyabhede sArakkhaNa sAhuNoya kAyavyaM / paDivakkhanirAkaraNaM tassa sasattIe kAyavvaM / / bR- saMyamabhede jIvitabhede vA tena kriyamANe saMrakSaNaM sAdhoH kartavyam / tathA tasya sAdhIryaH pratipakSastasya nirAkaraNaM sva zaktyA katavyaM kathaM karttavyamityata Aha Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 - vyavahAra - chedasUtram-1-2/49 [bhA.1159] anusAsanabhesaNayA jAladdhI tassataMna haavejjaa| kiMvAsatisattIe hoisapakkheuvekkhAe / / vR-tasya prathamataH komalavacanairanuzAsanakartavyaM tathApyatiSThatibhISaNamutpAdanIyaM / tathApyatiSThati yAyasya labdhiH satAMnahApayet prayuMjItetyarthaH / etadeva vipakSephalabhAvopadarzane draDhayati kiMvAsatyAM zakto bhavati svapakSe svapakSasya upekSA, upekSayA naiva kiJciditi bhAvaH kevalaM svazaktitaH vaikalyamupekSAnimittaM prAyazcittApatizcabhavati / tasmAdavazyaM svazaktiH parisphoraNIyeti / / mU. (50) sapAyacchittaM bhikkhU gilAyamANe no kappai tassa gaNAvacchediyasya nijjUhitae agilAe karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva rogAtaGkAto vippamukke tato pacchA ahAlahussage nAmaM vavahAre paTTaviyavve sivA / / vR-athAsya sUtrasya kaH sambandhaH? ucyate[bhA.1160] ahigaraNaMmi kayaMmikhAmiya samuvaTThiyassa pacchittaM / tappaDhamayAbhaeNava, hojjA kilaMtoca vahamANo / / vR-adhikaraNekRtekSAmitecatasminsamupasthitasya prAyazcittaMdIyate / tataH sAdhikaraNasUtrAnantaraM saprAyazcittaM sUtramuktamasya vyAkhyA prAgvat / saprAyazcittaM bhikkhuM gilAyamANamityuktaM / tatra yathA glAnirbhavatitathApratipAdayati / tappaDhamayAeityAditasyAdhikRtasyasAdhoH tatprathamaMtAyAM prAyazcitta prathamaMtAyAM bhavetkathamahametatprAyazcittaM vokSyAmItyevaM rUpeNayadivA vahantapasA klAntaH sanglAno bhavati / tatreyaM yatanA[bhA.1161] pAyacchitte dinebhIyassa, visajjaNA kilaMtassa, anusaTThiyaMvahaM tassa, ubhayenakhittassa tegicchaM / / vR-prAyazcitte datte bhItaH san yadi glAyati tatastasyasataH klAntasya visarjanA kriyate prAyazcittaM mutkalaM kriyateitibhAvaH / athavahanklAmyatitatastasya vahato'nuziSTiIyate, yathAmAbhaiSIH bahugataM stokaM tiSThatiyadivAvayaMsAhAyyaMkariSyAmaityAdiathaivamanuziSyamANo'pibhayena kSiptacittobhUyAt tatastasya bhayena kSiptasya satazcaikitatsyaM cikitsAkarmakArayitavyamiti / / mU.(51) bhattapAnapaDiyAikhippaMbhikkhuMgilAyamANaMnokappaitassagaNAvaccheyagassanijjUhittae agilAe karaNijjaM viyAvaDiyaM jAva rogAtaMkAto vippamukke tato pacchA ahA lahussage nAmaM vavahAre paTTaviyavve siyaa|| . vR-athAsya sUtrasya kaH sambandhaH? ucyate[bhA.1162] pacchittaM ittarito hoitavo vaNito ujo esa / - AvakahiyaMpuna tavo hoi pariNA anasanaMtu / / vR- prAyazcittaM prAyazcittarUpaM yadetattapo'nantarasUtre varNitaM tattapa itvaraM bhavati yatpunaH parijJArupaM tapo'nazanaM tat yAvat kathikaM (taM) tata itvara tapaH pratipAdanAnantaraM yAvatkathikatapaH pratipAdanArthamadhikRtaM sUtram / athavAyaMsambandhaH[bhA.1163] aluvA heu~vAsamaNassa uvirhiekhemaanno| mucchAe vivaDiyassa ukappai gahaNaMpariNAe / / Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 2, mUlaM:51, [bhA. 1163] 349 vR-arthavAbhAviprayojanaM hetuMvA kasyApi prayojanasya kAraNaM zramaNasyAcAryAdeH zeSajanavirahite pradeze kathayan mUrcchayA vipatitasyAtmanaH praguNaM bhavantamanumanyamAnasya kalpate grahaNaM parijJAyAnazanapratyAkhyAnasya tata etadartha pratipAdanArthaM saprAyazcittasUtrAnantaramidaM bhaktapAnapratyAkhyAnasUtramanena sambandhanAyAttasyAsya vyAkhyA / bhaktaMca pAnaMcabhaktapAnetepratyAkhyAte yenasa tathAklAntasya paranipAtaH sukhAdidarzanAditi bhikSuglAyantamityAdiprAgvat / atra vaiyAvRtyamAha[bhA.1164] gIyatthANa asatI savvasatIeva kAraNapariNA / pAnagabhattasamAhI kahaNA AlogadhIravaNA / / vR-gItArthAnAmasati abhAve yadi vA sarvasyApi sAdhorazivAdikAraNata ekasyApi sAdhorabhAve kAraNapariNatti kAraNavazata ekAkinA jAtena parijJApratyAkhyAnaM bhaktapAnasya kRtaM tatastasya kRtabhaktapratyAkhyAnasya gItArthAnAmabhAve yadi vA kAraNata ekasyApi sAdhorabhAve sIdato yogyapAnakapradAnena caramepsitabhaktapradAnena ca samAdhirutpAdanIyA / kathanA dharmakathanA yathAzakti svazarIrAnAbAdhayA kartavyA / tathA AlokaM AlocanaM sadApayitavyaH / yadi kathamapi cirajIvanena bhayamutpadyate yathA nAdyApi mriyate kimapibhaviSyatItina jAnIma iti tassadhIrApanAkartavyA / [bhA.1165] jaivAna nivvahejjA asamAhI vAse tasmigacchammi / karaNijjatatthagatevavahAro etthasuddhovA / / vR. yadi vA prabalabubhukSAvedanIyodayatayA kRtabhaktapratyAkhyAnatayA na nirvahet / na yAvatkathikamanazanaM pratipAlayituM kSama iti / yAvadasamAdhirvA tasmin gacche tasya vartate tato'nyatra gate tasmin yatkartavyaM tatkaraNIyaM anyatra nItvA yadyaducitaM tattasya karaNIyamityarthaH / pazcAdanazanapratyAkhyAnabhaGgaviSayastasya vyavahAraH prAyazcittaM dAtavyam / atha svagacchasamAdhimAtreNAnyatra gatastataH samithyAduSkRtapradAnamAtreNazuddha iti / / mU. (52) aTTha bhikkhuM gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvacchediyassa nihittae agilAe karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva rogAtakAto vippamukke / tato pacchA ahAlahussage nAmaM vavahAre paTTaviyavye siyA iti / / vR-athAsyasUtrasyakaH sambandhaH? ucyate-- [bhA.1166] vRttaM hiuttamaDhepaDiyaraNaTThAva dukkhare dikkhA / eto yatassamIvaMjaihIraiaTThajAyamaMto / / . vR-uktaM hi yasmAtpUrvaMkalpAdhyayane uttamArthe uttamArthaM pratipattukAmasyadvayakSareTyakSarasya dAsasya dIkSAdIyate / yadivA praticaraNAyaeSa dIkSitomAM glAnaMsantaMpraticariSyatIti nimittaM / etoya ityAdi itazca dIkSAdAnAnantaraMtassApAdyasyasamIpedIkSAgRhItAtasyasakAzAt / gAthAyAMdvitIyApaJcabhyarthe / yadi hRdaye ato arthajAtaM bhavati / prayojanajAtamutpadyate tataH sampratyarthe jAtastatrAvakAzaH / anena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA / sA ca prAgvat / sAmpratamarthajAtaM bhikhaM glAyantamityatra yo'rthajAtazabdastadvyutpattipratipAdanArthamAha[bhA.1167] atthena jassa kajjaM saMjAyaM esa atthtthjaatoy| . so punasaMjamabhAvAcAli jaMto parigilAi / / Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 vyavahAra - chedasUtram-1-2/52 vR- arthena arthitayA jAtaM kAryaM yasya sambandhaH vivakSAyAmatra SaSThI yenetyarthaH / so'rthajAtaH gamakatvAdevamapi samAsaH / upalakSaNametat / tenaivamapi vyutpattiravasAtavyA arthaHprayojanaM jAto'syetyarthajAtaH: pakSadvaye'pi pakSadvaye'pi jAtasya paranipAtaH sukhAdidarzanAta sa punaH kathaM glAyatIti cedata AhaH-sa punaH prathamataH prathamavyutpattisUcitaH saMyamabhAvAt cAlyamAnaH kaMpyamAnaH pariglAyati / dvitIyavyutpattipakSe prayojanAniSpayAglAyati, tasyobhayasyApi agilayA prAguktasvarUpayA vakSyamANaM vaiyAvRttyaM karaNIyaM yAvat rogAtaGkAt saMyamabhAvacalanAt prayojanAniSpAdanAcca vipramuktasyAt / tataH pazcAtyatkimapyAcaritaMbhISaNAditadviSaye yathAladhusvakovyavahAraHprasthApitaH syAditi samprati niyuktikRtyeSusthAneSusaMyamasthitasyApyarthajAtamutpAdyatetAnyabhidhitsurAha[bhA.1168] sevagapuriseome Avanna aNattabohiNetene / eehiM aTThajAtaMuppajjaisaMyamaTThiyassa / / vR- sevakapuruSe sevakapuruSaviSaye evameva omedurbhikSe tathA Apanne dAsatvaM samApanne tathA videzAntaragamane uttamarNenApte tathA bodhikairapaharaNe stenairapaharaNe ca bodhikA anAryamlecchAH stenA AryajanapadajAtAapizarIrApahAriNaH etaiH kAraNairarthajAtaMprayojanajAtamutpadyate / saMyamasthitasyApIti eva niyuktigAthAsaMkSepArthaH / sAmpratametAmeva vivarItukAmaH prathamataH sevakapuruSadvAramAi[bhA.1169] aparigahagaNiyAe sevagapurisoukoiAlatto! sotaMatirAgeNaMpaNayae aTThajAyAya / / [bhA.1170] sArUviNittikAuM, raNANIyA ukhaMdhavAreNa / iyarotIe viutto, dukkhattoteya nikkhaMto / / [bhA.1171] paccAgayataMsouM, nikkhaMtaMbeigaMtUNaMtahiyaM / bahuyaMme uvauttaM, jaidijjai to visajjAmi / / vR-na vidyateparigrahaH kasyApi yasyAH sA aparigrahAH sA cAsau gaNikA ca aparigrahagaNikA tayA ko'pi rAjAdInAMsevakaH puruSaH AlaptaH saMbhASitaH Alapya casvagRhamAnItaH, tataH sA arthajAtA satI taM puruSamatirAgeNAtirAgavazAt praNayate prasAdayati, anyadA sA gaNikArUpiNI atizayena rUpavatItikRtvA rAjJAskandhAvAreNakaTakenagacchatAAtmanAsahAnItA, itaro'picasevakapuruSastayA gaNikayA viyukto dukhArtaH priyAviprayogapIDito niSkrAntastathA rUpANAsthavirANAmantikepravrajyAM pratipannaH, |saac vezyA rAjJAsahapratyAgatAtaMpuruSaM na pazyatigaveSayitumArabdhA / tataH kasyApipArthe taM niSkrAntaM zrutvA yatra tatra sa tiSThati / tasyA vasatau gatvA tAn sthavirAn brUte / bahukaM prabhUtaM mama tu dravyamanenopayuktamAtmopayogaMnItaMbhuktamityarthaH / tadyadidIyatetato visRjAbhi / evamukteyatkartavyaM sthaviraistadAha[bhA.1172] sarabhedavaNabheyaM aMtaddhANaM vireyaNaM vAvi / varadhanumayavesa pussabhUtI kusalo sahumeya jhANaMmi / / vR-guTikAprayogatastasya svarabhedaMvarNavedaMvAsthavirAH kurvanti / yathAsAtaMna pratyabhijAnAtiyadi vAgrAmAntarAdipreSaNena antardhAnaM vyavadhAnaM kriyate, / athavA tathA vidhauSadhaprayogato virecanaM kAryate tena sa glAna iva lakSyate, kRccheNaiSa jIvatIti jJAtvA sA taM muJcati / athavA zaktau satyAM yathA Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 2, mUlaM : 52, [bhA. 1172] . 351 brahmadattahiNDyAM dhanuHputreNa varadhanunA mRtakaveSakaH kRtastathA nizcalo nirucchvAsaH sUkSmamucchvasat tiSThati yena mRta iti jJAtvA tayA visRjyate, yadi vA yathA puSpabhUtirAcAryaH sUkSme dhyAne kuzalaH san dhyAnavazAt nizcalo nirucchvAso'tiSThan, tathA tenApi sUkSmadhyAnakuzalena tathA sthAtavyaM yena sA mRtaityavagamya vimuJcatieSAM prayogANAmabhAve[bhA.1173] anusalui uccaratI gamaMtiNamittanAyagAdIhiM / evaMpi aTThAyaMte kAraMti suttaM mijaM vRttaM / / vR-tasyAgaNikAyAyAnimitrANiyecajJAtaya AdizabdAttadanyastathAvidhaparigrahaH taiH sthavirAstAM gamayanti bodhayanti / yenAnuziSTimuccaratimutkalanaM karotItibhAvaH evamapi atiSThatyAM tasyAM yaduktaM sUtre tatkurvanti / vimuktaM bhavatIti sa moktavya iti sUtremocanasyAbhidhAnAt / tathA coktaM-tAhe so mokkheyavvoevaM suttebhaNiyamitigataMsevakapuruSadvAramadhunA avamadvAramAha[bhA.1174] sakuTuMbo nikkhaMtoajjataMdAragaMtunikkhiviraM / mittassagharosocciyakAlagato tovmNjaayN| [bhA.1175] tattha anodijjaMtotassa upattehiMso tato ceddo| dholato AvaNo dAsattaM tassa aagmnN|| vR-mathurAyAM kila nagaryAM ko'pi vaNik avyaktaMbAlaMdArakaM putraM mitrasya gRhe nikSipya sakuTumbo niSkrAntaH |so'picmitrbhuutH puruSaHkAlagataH, tatotasmAttasya kAlagamanAnantaramavamaMdurbhikSaMtasya mitrasya putraiH saceDo nAdriyamANo'nyatrAnyatra dholati paribhramati / sa ca tathA paribhraman kasyApigRhe dAsatvamApannastasya ca pituryathA vihArakramaM viharatastasyAmeva mathurAyAmAgamanaMjAtam / tena ca sarvaMtat jJAtam / sampratitanmocane vidhimabhidhitsurAha- .. [bhA.1176] anusAsakahaNaThaviyaMbhIsaNavavahAraliMgajaMjattha / dUrAbhogagavesaNapaMtho jayaNAjayA jattha / / vR- pUrvamanuzAsanaM tasya kartavyaM, tato dharmakathAprasaGgena kathanaM sthApatyA putrAdeH karaNIyam / evamapyatiSThati yanniSkrAmatA sthApitadravyaM tat gRhItvA samarpaNIyaM, tasyAbhAve nijakAnAM tasya vA bhISaNamutpAdanIyaM yadi vA rAjakule gatvA vyavahAraH kAryaH / evamapyatiSThati yat yatraliGga pUjyaM tattatra parigRhyasamocanIyaH / etasyApiprayogasyAbhAvedUraNocchannasvAmikatayA dUredezevyavadhAnenavAyanidhAnaM tasyAbhogaH kartavyaH / tadanantaraM tasya gaveSaNA sAkSAnirIkSaNaM karaNIyam gaveSaNayAcagamane pathi mArge yatanAyathaughaniryuktAvuktA tathAkartavyA |yaac yatrayatanAsApitatravidheyA yathAsUtramitidvAragAthA saMkSepArthaH |saamprtmenaamev vivarISuH prathamato'nuzAsanakathanadvAramAha[bhA.1177] nicchinno tujjhaghare risiputto muMca hohiidhmmo| dhammakaha pasaMgeNaMkahaNaMthAvacca puttassa / / vR- eSaRSiputrastava gRhe'vamAdikaMsamastamapi nistIrNo'dhunA vratagrahaNArthamudyata ityamuMmuJcatava prabhUto dharmo bhaviSyati / etAvatAgatamanuzAsanaM dvAraM / tadanantaraM dharmakathAmArabhate / dharmakathAprasaGgena cakathanaMsthApatyAputrasya karaNIyaMyathAsasthApatyA putrovrataM jighRkSurvAsudevena mahatA niSkrAmaNamahimnA niSkAzya pArthasthitena vratagrahaNaMkArita iti / evaM yuSmAbhirapikartavyam / / Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 vyavahAra - chedasUtram-1-2/52 [bhA.1178] tahavi alute ThaviyaM vibhIsaNA vavahAranikkhamaMtenaM / ghetUNaM nijjitsssieimkujjaa|| vR-tathApica evamapivAnuzAsane kathanecakRteityarthaH atiSThatisthApitaMcadeyaMbhISaNaMvAkaraNIyaM vyavahArevAsamAkarSaNIyaH / tatrasthApitaMbhAvayati / tena pitrAniSkrAmayatAkimapisthApitaMdravyamasti tatgRhItvAtasmaidAtavyam upalakSaNametat, tenedaMdraSTavyamabhinavaH ko'pizaikSaka upasthitaH / tasya yat kimapyarthajAtaM sthApitamasti / yadi vA gacchAntare yaH ko'pi zaikSika upasthitastasya haste yata dravyamavatiSThate tadgRhItvA tasmai dIyate / tasya dravyasyAsati abhAve idaM vakSyamANaM kuryAt / tadevAha[bhA.1179] niyallagANatasya vabhIsaNaMrAule sayaM vAvi / avarikkAmo amhe kahaMvalajjAnatujjhati / / [bhA.1180] vavahAreNa ahayaMbhAgaM picchAmi bahutarAgaMsa / acciya liMgaMvakare pannavaNA dAvaNaTThAe / / vR- nijakAnAmAtmIyAnAM svajanAnAM bhISaNaM kartavyaM / yathA vayamaviriktA avibhaktariktA vartAmahe / tato mocayata madIyaM putraM, kathaM vA kAraNena yuSmAkaM na lajjA abhUttato yadevaM madIyaputro dAsatvamApanno'dyApIha dhRtovartate, |athaivmpyuktetedrvyNnprycchnti, |ttidmpivktvyNraajkulN gatvAvyavahAreNApyahaMbhAgaMbahatarakaMprabhUtatarakaMgrahISyAmibhavatAMpArzve tadvaramidAnIMstokaMprayacchatha, / evaM teSAM bhISaNaM kartavyam / yadivA yena gRhito vartate tasya bhISaNaM vidheyaM yadi mocanIyaM marhi mocaya / anyathA bhavatastaM zApaM dAsyAmi yena na tvaM nedaM vA tava kuTumbakamiti / evaM bhISaNe'pi kRte yadi na muJcati yadi vA te svajanAH kimapi na prayacchanti tadA svayaM rAjakule gatvA nijakaiH saha vyavahAraH karaNIyaH / vyavahAraM ca kRtvA bhAga AtmIyo gRhItvA tasmai dAtavyaH / yadi vA sa eva rAjakule vyavahAreNAkRSyate tatra ca gatvA vaktavyaM yathA'yamRSiputro vrataM jighRkSuH / kenApi kapaTena dhRto vartate yUyaM ca dharmavyApAraniSpannAH tato yathAyaM dharmamAcarati yathA vAmISAmRSINAM samAdhirupajAyate tathA yatadhvamiti |asyaapiprkaarsyaabhaaveytytrlinggmrcitNttprigRhnnaati / parigRhyaMdApanArthaM, vivakSita bAlakamocanArthamityarthaH / talliGgadhAriNAMmadhye yemahAntasteSAMprajJApanA kartavyA / yena te mocayanti sampratidUrAbhogetyAdivyAkhyAnArthamAha[bhA.1181] puTThA vA apuTThA vAcuyasAminihiM kahi titodAhI / . ghettUNa jAvadaThThA punaravisA khakhaNA jayaNA / / vR-yadi vA avadhyAdayo avadhijJAnena AdizabdAt viziSTa zruta jJAniparigrahaH pRSTA vA apRSTA tathAvidhaM tasya prayojanaM jJAtvA cyutasvAmikaM nidhimutsa(ccha)nasvAmikaM nidhiM kathayanti / tadAnIM yasya teSAM tatkathanakasyopacitatvAt tato yAvadarthaH yAvatA prayojanaM tadgRhItvA punarapi tasya nidheH saMrakSaNakartavyaM, pratyAgacchatAcayatanA vidheyA |saa cAgresvayameva vakSyate[bhA.1182] soUNa aThThajAyaM aTuM paDijagaeAyario / saMghADagaMcadeti paDijagaiNaM gilANaMpi / / vR-nidhigrahaNAyamArgegacchantamarthajAtaMsAdhuMzrutvAsAMbhogiko'sAMbhogiko vAcAryorthapratijAgarti utpAdayati / yadi punastasya dvitIyaH saMghATako na vidyate tataH saGghATakamapidadAti / atha kathamapisa Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddeza : 2, mUlaM : 52, [bhA. 1182] 353 glAnojAyate tato glAnamapi saMtaMpratijAgarti na tUpekSate, jinAjJAvirAdhanaprasakteH, yaduktamanantaraMyatanA pratyAgacchatA kartavyA tAmAha- [bhA. 1183 ] vR- yatrAnyagaNe sa prAcUrNaka AyAti, tatranaiSedhika kRtvA namaH kSamAzramaNebhya ityuditvA ca madhye pravizati pravizya ca yadarthajAtaM tadgurabhya Avedayati kathayati / Avedya ca tadarthajAtaM guruhaste datvA pratikrAmatikasmAt guruhaste datvA pratikrAmati / nisvapArzva eva sthite iti cedyata Aha-mAprekSamANA mRgA iva mRgA agItArthA kSullakAdayaH pazyeyurguruhaste ca sthitaM nirIkSante / asmadgurUNAM samarpitamiti virUpasaMkalpe'pravRtteH samprati jayaNA ya jAjattheti tadvyAkhyAMnArthamAha [ bhA. 1184 ] sannIva sAvako vA vArie dejja aTTajAtassa / paccuppannanihANe kAraNajAe gahaNasohI / / vR-yatra saMjJI siddhaputraH zrAvako vA vartate tatragatvA tasmai svarUpaM nivedanIyaM prajJApanA ca kartavyA / tato yattatra tena pratyutpannaM navaM nidhAnaM gRhItaM vartate / tasyArthajAtasya madhyAtkatipayAn bhAgAn dadyAt svayaM tadAnIM prajJApito vA gItArtha tvAt asyaprakArasyAbhAve yannidhAnaM dUramavagADhaM tatastena utkhanya dIyamAnamadhikRte kAraNajAte gRhNAnopi zuddhaH bhagavadAjJayA varttate, vartamAnAt / gatamavamadvAramidAnImApannadvAramAha[ bhA. 1185 ] kAuM nisIhiyaM aTThajAya bhAveyaNaM guruhatthe / dAuNa paDikkama mApetA migA essI || thopi dharemANo katthai dAsattamea dalaMte / paradesaMmi vi labbhati vANiyadhammo magesatti / / vR- stokamapi RNaM zeSaM dhArayan kvaciddeze ko'pi puruSastataH adalaMtetti adadAnaH kAlakrameNa pravRddhyA dAsatvamevaM pratipadyate, tasyaivaM dAsatvamApannasya svadeze dIkSA na dAtavyA, / atha kadAcitparadeze gataH sannaviditasvarUpo azivAdikAraNato vA dIkSito vA bhavet / tatra vaNijA paradeze vANijyArthaM gatena dRSTo bhavet tatrAyaM kila nyAyaH paradezamapi gatA vaNija AtmIyaM labhante / tata eva vaNigdharme vyavasthite sa evaM brUyAt mama eSa dAsa iti na muJciSye (muMcAmi) amumiti tatra AtmIyaM labhante / tata evaM vaNigdharme vyavasthitesa evaM brUyAt mama eSa dAsa iti na muJciSye (mucAmi) amumiti tatrayatkartavyaM tatpratipAdanArthaM dvAragAthAmAha [ bhA. 1186 ] nAhaM videsa AharaNamAi vijjAyamaMtajogAya / mattayadhammopAsaMDagaNe dhane ceva / / vR- yastAvaddAsatvamApanno vartate, na so'haM kiM tvahamanyasmin videze jAtastvaM tu sAdRkSyatayA vipralabdho'si / atha sa prabhUtajanavidito vartate tata evaM na vaktavyaM kintu sthApatyA putrAdyudAharaNaM kathanIyaM / yadyapi kadAcittat zravaNataH pratibuddho mutkalayati / AdizabdAt guTikAprayogataH svarabhedAdikartavyamiti parigrahaH / eteSAM prayogaNAmabhAve vidyAmantro yogA vA te prayoktAvyA yaiH parigRhItaH san mutkalayati, teSAmapyabhAve nimittenAtItAnAgataviSayeNa rAjA upalakSaNametadanyo vA nagarapradhAna AvarjanIyo yena tatprabhAvat sa preryate dharmo vA kathanIyo rAjAdInAM yena te AvRttAH santasyaM 21 23 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 vyavahAra - chedasUtram-1.2/52 prerayanti / etasyApiprayogasyAbhAve pASANDAnsahAyAn kuryAdyadvAyo gaNasArasvatAdiko balIyAntaM sahAyaM kuryAt / tadabhAve dUrAbhogAdinA prakAreNadhanamutpAdyatenamocayet / eSa dvAragAthAsaMkSepArthaH / sAmpratamenAmevagAthAM vivarISurAha-- [bhA.1187] sArakhaeNajaMpasi jAto annatthatevi AmaMti / bahujanavieNAyaMmi uthAvaccasuyAdi AharaNaM / / vR- yadi prabhUta jana vidito na bhavati yathAyaM taddezajAta iti tataH evaM brUyAt / ahamanyatra videze jAtastvaM tusAdRkSyeNa vipralabdha evamasamaJjasaM jalpasi, / evamukte te'pi tatratyA Amamevametat / yathAyaMvadatIti sAkSiNo jAyante, / atha taddezajAtatayA prabhUtajanavidito vartate / tatastasmin bahujanavijJAtepUrvoktaMnavaktavyaM kintuprabodhanAya sthApatyAputrAdyAharaNaMkathanIyam / [bhA.1188] vijjAmaMtA jogAaMtaddhANaM vireyaNaM vApi / varadhanuyapussabhUtI muliyA suhume yajjhANaMmi / / vR-vidyAdayo vidyAmantrayogAHprayoktavyAyenatairabhiyojitaH sanmutkalayatiAharaNamAdItyatrAdi zabdavyAkhyAnArthamAha-guTikAprayogataHsvarabhedena / upalakSaNametat |vrnnbhedNvaakaaryedydivaaantrdhaanN grAmAntarapreSaNena vyAvadhAnaM, virecanaMvAslAnatopadarzanAya kArayitavyoyenakRcchraNaiSajIvatItijJAtvA / visRjyati yadi vA varadhanuriva guTikAprayogataH, puSpabhUtirAcArya iva sUkSmadhyAnavazato nizcalo nirucchvAsastathAsyAtyena mRta itijJAtvA parityajyate / [bhA.1189] asatIe vinaveMtIrAyANaMsova hojja ahAbhinno / tosekahijjaidhammo anicchamANe imaMkujjA / / vR- eteSAM prayogANAma sati-abhAve rAjAnaM vijJApayanti yathA tapasvinamiha paralokanispRhamenaM vratAccacyAvayatIti / atha so'pirAjA tena bhinno vyudgrAhitA vartate tataH setasya rAjJaH pratibodhanAya dharmaH kathyate / atha sadharmaM necchati tatastasmin dharmamanicchati upalakSaNametat / nimittena vAtItAnAgatarUpeNaanAvArya(driya)mANe idaMvakSyamANaMkuryAttadevAha[bhA.1190] pAsaMDevasahAegeNhaitujhaMpierisaM hojjaa| hohAmohasahAyA tubbhavijovA gaNobalio / / vR- pASaNDAnvAsahAyAn gRhNAti atha te sahAyA na bhavanti tata idaM tAn prativaktavyam / yuSmAkamapIdRzaMprayojanaMbhavetbhaviSyatitadAyuSmAkamapivayaMsahAyAbhaviSyAmaH, evaMtAnsahAyAn kRtvA tadbalataHsa preraNIyo yadivA yogaNobalIyAntaMsahAyaMparigRhNIyAt / / [bhA.1191] eesiM asatIesaMtAvijayA na hotiushaayaa| ThavaNAdUrAbhogana liMgenavaesiuMdeti / / vR- eteSAM pASaNDAnAM gaNAnAM vA asati abhAve ye santaH ziSTAste sahAyAH kartavyAH / yadA tu santovAsahAyAnabhavanti,tadAThavaNattiniSkrAmatAyAdravyasya sthApanAkRtAtadAnataHsamocayitavyo yadi vA dUrAbhogaNena prAguktaprakAreNAthavA yadyatra liGgamacirataM tena dhanameSitvA utpAdya dadati / tasmai varavRSabhAgatamApannaddAramidAnImRNAta(anApta)dvAramAha[bhA.1192] emeva aneMtassa vi tavatulaNAnavari etthanANattaM / Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddeza : 2, mUlaM : 52, [bhA. 1192] 355 jassa hoi bhaMDa sodeti mamaMtige dhammo / / vR evameva anenaiva dAsatvApannagatena dvAreNa prakAreNa RNArttasyApi prAgukta zabdArthasyAmokSaNe yatanA draSTavyA / navaramatra dhanadAnacintAyAM nAnAtvaM kiM tadityAha tapastulanA kartavyA sA caivaM / sa bhaNyate sAdhavastapodhanA ahiraNya suvarNAloke'piyadyasya bhANDaMbhavati satattasmai uttamavarNAya dadAti / asmAkaM ca pArzve dharmastasmAttvamapi dharmaM gRhANa evamukte sa prAha [ bhA. 1193] joNeNakato dhammo taM deu na ettiyasamaM tulati / hAnI jAvetahiM tAvaiyaM vijathaM bhaNaya / / vR-yo'nena kRto dharmaH sarvaM mahyaM dadAtu / evamukte sAdhubhirvaktavyaM naitAvat dadmo yato naitAvatsamaMtulatisa prAha, ekenasaMvatsareNa hInaM prayacchata, tadapipratiSedhanIyaMdvAbhyAM saMvatsarAbhyAM datta iti evatAvat vaibhASA kartavyA / yAvadekena divasena kRto yo'nena dharmastaM prayacchata tato vaktavyaM nAbhyadhikaM dattaH dadmaH / kintu yAvattadgRhItaM muhUrtAdi kRtena dharmeNa tolyamAnaM samaM tulati tAvatprayacchAmaH / evamukte yaditolanAya Dhokate tadA vidyAdibhistulA staMbhanIyA yena kSaNamAtrakRtenApi dharmeNa saha na samaM tolayatIti dharmatolanaM ca dharmAdhikaraNikanItizAstraprasiddhimiti tato'vasAtavyam / [bhA. 1194] [ bhA. 1195 ] [bhA. 1196 ] jai puna nicchejja tavaM vANiyadhammeNa tAhe suddhou / ko puna vANiyadhammo sAmudde saMbhave iName / / vatthANAbharaNANi ya savvaM chaDDittu egavideNaM / poyaMmi vivaNNamivANiyadhamme havei suddho / / evaM imo vi sAhU tujjaM niyagaM ca sAramottUNaM / nikkhato tujjha ghare / kareu iNhaM tu vANijjaM / / vR- yadi punaruktaprakAreNa kSaNamAtrakRtasyApi dharmasyAlAbhena necche ttapo gRhItuM tato vaktavyameva vANigdharmeNa vaNig nyAyena zuddhaH sa prAha-kaH punarvaNig dharmo yenaiSa zuddhaH kriyate / sAdhavo vadantisamudre saMbhrame gamane'yaM vakSyamANaH / tamevAha-vatthANAbharaNetyAdi / yathA vaNik RNaM kRtvA pravahaNena samudrasamAgADhastatrapote pravahaNe vipanne AtmIyAni parakIyAni ca prabhUtAni vastrAnyAbharaNAni ca zabdAccheSamapica nAnAvidhaM kriyANakaM sarvaM chardayitvA parityajya ekavRndena bhAvapradhAnaM ekazabdaH ekataiva vRndaM tena ekAkI uttIrNo vaNig dharme vaNignyAye zuddho bhavati / na RNaMdApyate / evamayamapi sAdhustava saktamAtmIyaMca sAraM sarvaM tava gRhe muktvAniSkrAntaH saMsArasamudrAduttIrNa iti zuddho nadhanikA RNamAtmIyaM yAcituM labhante, / tasmAnna kiJcidatratavAbhAvyamastIti karotvidAnImeSa svecchayA potavANijyaM potavaNigiva nirRNo vANijyamiti gatamanAptadvAram / adhunA vodhikastena dvArapratipAdanArthamAha-[bhA. 1197 ] bohiya tenehiM hi evi na maggaNA sAhuNo niyamasoya / anusAsanamAdIto eseva kamo niravaseso || vR- bodhikAH stenAzca prAgukta svarUpAstairhRte sAdhauniyamazo niyamena sAdhorvimArgaNaM kartavyam / tasmiMzca vimArgaNe kartavye anuzAsanAdiko anuziSTipradAnAdiko dhanapradAnaparyanta eSa evAnantaroditakramo niravazeSo veditavyaH / sampratyupasaMhAra vyAjena zikSAmapavAdaM cAhatamhA apArayatte dikkhajjANArie ya vajjejjA / [bhA. 1198 ] - Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 vyavahAra - chedasUtram-1-2/52 aTThANaanAbhogA videsa asivAdituMdovi / / vR- yasmAtparAyattadIkSaNe anAryadezagame caite doSA tasmAdaparAyattAn dIkSayet / anAryAMzca dezAn varjayet / atraivApavAdamAha-advANetiadhvAnaMpratipannasyamamopagrahametekariSyantItihetoH parAyattAnapi dIkSayet / yadivAnAbhogataH pravrAjayetvidezasthA vAsvarUpamajAnAnAdIkSayeyurazivAdiSupunaH kAraNeSu dovitittidve apiparAyattadIkSaNAnAryadezagamane apikuryAt / kimuktaMbhavati |ashivaadissukaarnnessu samupasthiteSu parAyattAnapigacchopagrahanimittaM dIkSayet anAryAnapidezAviharediti / mU. (53)aNavaThThappaMbhikkhuMagihibhUyaMno kappai tassagaNAvaccheyassa uvaThThAvettae / mU. (54) aNavaThThappaM bhikkhUgihibhUyaM tassagaNAvacchediyassa uvaThThAvittaeiti / vR- athAsyasUtrasyakaH sambandha ucyate[bhA.1199] - aTThassa kAraNeNaMsAhammiyateNamAdijjaikujjA / ii aNavaDhejogo / niyamAtoyAvi dasamassA / / vR- sAdharmikaiHkAraNena prAguktenotpAdito yo'rthastasya stainyamAdizabdAdanyadhArmikastainyAdi parigrahaH yadikuryAttataH so'navasthApyobhavati / etadarthakhyApanArthamarthajAtasUtrAnantaramanavasthApyasUtraM / iti eSo'navasthApyasUtrasya yogasambandha : / pArAJcitasUtrasyApi sambandhamAha-navamAtprAyazcittAdanavasthApyAdanantaraM kilaM dazamaM pArAJcitanAmakaM prAyazcittaM bhavati / tato navamAnnavama prAyazcittasUtrasyAraMbhaH / anena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA-anavasthApyaM bhikSumagRhIbhUtamagRhasthIkRtaM no kalpate yasya samIpe'vatiSThate tasya gaNAvacchedino gaNasvAmina upasthApayituM / tathA'navasthApyaM bhikSugRhIbhUtaMkalpatetasyagaNAvacchedina upasthApayituM, samprati pArAJcitasUtramAha mU. (55) pArAMciyapi bhikkhuMagihibhUyaMno kampatetassa gaNAvacchediyassauvaTThAvettae / mU. (56) pArAMciyaMbhikkhuMgihibhUyaMkappai / tassa gaNAvacchediyassauvaTTAvittae / / vR-asyasUtradvayasyAkSaragamanikAprAgvat |smprtibhaassyvistr[bhaa.1200] anavaTTho pAraMciyapuvvaM bhaNiyAimaMtunANattaM / .. gihibhUyassa yakaraNaM, akaraNe gurugAyaANAdI / vR- anavasthApyaH pArAJcita etau dvAvapi pUrvaM bhaNitau / idaM tvatra nAnAtvaM gRhibhUtasya gRhastharUpasadRzasya karaNaM yadi punargRhibhUtama kRtvA tamupasthApayati / tadA gRhibhUtasyAkaraNe prAyazcittaM gurukAzcatvAro gurumAsAH / tathA AjJAdaya AjJAnavasthA mithyAtvavirAdhanAdoSAH / anyacca pramattaM santaM devatAcchalayet gRhibhUtasya tucchalanA na bhavati / yasmAdgRhIbhUtaM kRtvA tamupasthApayet / gRhastharUpatAkaraNamevabhAvayati-- [bhA.1201] varanevatthaM egeNhANAdi vivajjamavarejugalamettaM / parisAmajhe dhammaM,suNejjato kahaNadikkhA / / vR- eke AcAryA evaM bruvate-snAnavivarjaM varaM nepathyaM tasya kriyate, / apare dAkSiNAtyAH punarevamAhurvastrayugalamAtraM paridhApyate, / tatparSanmadhye AcAryasamIpamupagamya bruvate / bhagavan dharma zrotumicchAmi / tataH kahaNatti AcAryaHdharmaM kathayatikathitecasatisakalajanasamakSaM brUte zraddhadhAmi samyagdharmamenamitimA pravAjayata / evamuktetasya dIkSAliGga samarpaNAnantaraMcatatkSaNamevopasthApyate Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 2, mUlaM : 56, [bhA. 1201 ] atra ziSyaH prAha- kasmAdeSa gRhasthAvasthAM prApyate / sUrirAha [bhA. 1202 ] uhAyito na kuvvai puNo vi so tArisaM atIcAraM / hoi bhayaM sesANaM gihirUve dhammiyA ceva / kiMvA tassa na dijjati gihiliMga jena bhAvato liMgaM / ajaDhe vidavvaliMge saliMgapaDisevaNAvi jaDhaM / [ bhA. 1203 ] vR- apabhrAjito mlAnimApAditaH san punarapi sa tAdRzamatIcAraM na karoti / zeSANAmapica sAdhUnAM bhayamutpAditaM bhavati yena te'pyevaM na kurvate tasmAdgRhirUpe gRhasthatArUpasya dharmatAdharmAdanapetA tyAjyA tasyApAdyamAnA gRhastharUpatetibhAvaH / kiMcetyAdi kiMvA kena vA kena vA kAraNena tasya na dIyate gRhiliGga dAtavyameva tasya gRhiliGgamityarthaH / yena kAraNonAparityakte'pi dravyaliGge svaliGge pratisevanAt / bhAvato liGga vijaDhaM parityaktamiti samprati sUtrakRdevApavAdamAha mU. (57) aNavaTTappaM bhikkhuM agihibhUyaM vA gihibhUyaM vA kappai tassa gaNAvaccheditassa ubaTTAvettae jaha / tassa gaNassa patiyaMsivA / mU. (58) ( evaM ) pAraMciya bhikkhU agihibhUyaM vA jAva patiyaMsivA / vR- anavasthApyaM bhikSu pArAMcitaM vA bhikSaM gRhIbhUtamagRhIbhUtaM vA kalpate tassa gaNAvacchedina upasthApayituM kathamityAha-yathA tasya gaNasya prItIkaM prItikaramupasthApanaM syAt / tathA kalpatenAnyathA, iha yo gRhasthIbhUtaH san / tAvadupasthApyate / evama syApavAdaviSayatA yastvagRhIbhUtaH so'pavAdaviSayastasyotsargataH pratiSiddhatvAt / tatra yaiH kAraNairagRhIbhUto'pyupasthApyate tAnyabhidhitsurAha [ bhA. 1204] 357 agnihibhUte kArai rAyanuvattie padusamaNo vA / para moyAvaNa icchA doha gaNANaM vivAdovA || - agRhIbhUto gRhasthIbhUtaH san upasthApyaH kriyate rAjAnuvRtyA yadi vA pradiSTaH svagaNo'thavA parairbalAtkAraNe mocApanaM paramocApanaM yadvA icchA pUryatedvayorgaNayorvivAda etaiH kAraNairagRhIbhUto - 'pyupasthApyate tatra yathArAjAnuvRttyA so'gRhasthIbhUto'pyupasthApyo bhavati / tathA bhAvyateihAnavasthApyaM pArAJcitaM vA ko'pi pratipannastasya cAyaM kalpo yAvadanavasthApyaM pArAJcitaM vA vahati tAvadbahiH kSetrAdavatiSThate / sa ca bahiryAvattiSThati tAvannagRhasthaH kriyate kiM tvAgataH kariSyati / bahicAvatiSThamAnaH sa jinakalpika iva bhikSAcaryAmalepakRdbhaktAdigrahaNAtmikAM karoti / tasya ca tathA bahistiSThato yadAcAryaH karoti tathA pratipAdayati [ bhA. 1205 ] uloyaNaM gavesaNa AyariokuNati savvakAlaMpi / upapanne kAraNami savvapayatteNa kAyavvaM / / vR-yasyAcAryasya samIpe'navasthApyaM pArAJcitaM vA pratipannaH sa AcAryaH sarvakAlamapiyAvantaM kAlaM tatprAyazcittaM vahati tAvantaM sakalamapi kAlaM yAvatpratidivasamavalokanaM karoti / tatsamIpaMgatvA taddarzanaM karotItyarthaH tadanantaraMgaveSaNaM gato'lpaklAma (klAnta) tayA tava divaso rAtri rveti pRcchAM karoti utpanne punaH kAraNe glAnatvalakSaNo sarvaprayatnena svayamAcAryeNa kartavyaM bhaktapAnAharaNAdi / jo uve kujjA, AyariokeNaI pamAeNa / [ bhA. 1206 ] Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358. . vyavahAra - chedasUtram-1-2.58 - ArovaNAutassakAyavvA puvva niddiTThA / / / vR-yaH punarAcAryaH kenApipramAdenajanavyAkSepAdinAupekSAMkurutena tatsamIpaMgatvA taccharIrasyodantaM vahati / tasya AropaNA prAyazcittapradAnaM pUrvanirdiSTA kartavyA / catvAro gurukAstasya prAyazcittamAropayitavyamitibhAvaH / yaduktamutpanne kAraNesarvaprayatnena kartavyaM tadbhAvayati[bhA.1207]. AharatibhattapAnaMuvattaNamAdiyaMti se kunnti| sayameva gaNAhivatI agilANosayaMkuNati / / . vR-athaso'navasthApyaH pArAJcitovA glAno'bhavattattastasyagaNAdhipatirAcAryaHsvayamevabhaktaM pAnavAharatiAnayatiudvartanAdikamapyAdizabdAtparAvartanoddharaNopadezanAdiparigrahaH satasya karoti / atha jAtoglAno nIrogastaHsaAcArya na kimapi kArayatikiMtu sarvasvayameva kurute / adhunA yaduktamuloyaNaMgavesaNattitadvayAkhyAnArthamAha[bhA.1208] ubhayaMpidAUNasapaDipucchaMvolusarIrassayavaTTamANiM / AsAsaittANatavo kilaMtaMtameva khettaMsamuvetitherA / vR- sthavirAHAcAryAH ziSyANAMpratIcchakAnAMcaubhayamapisUtramarthacetyarthaH / kiMviziSTamityAhasapratipRcchaMpRcchA praznaH tasyAH prativacanaMprativacanaMpratipRcchA pratyuktaupratizabdaH sahapratipRcchAyasya tatsapratipRcchaM sUtraviSayevA yadyena pRSTaM tatra prativacanaM cetyarthaH datvA tatsakAzamupagamya tasya zarIrasya vartamAnamudantaM vahati / alpaklAmatAM pRcchatItibhAvaH / so'picAcAryaM samAgataMmastakena vande iti pheTAvandanakena vandate / zarIrasya codanta mUrddhA (dhdharva) yadi tapasA klAmyati tata AzvAsayati / AzvAsyacatadeva kSetraMyatragaccho'vatiSThatetatrasamupagacchantikadAcinnagaccheyurapitatremAni kAraNAni / [bhA.1209] gelanne vi puTTho abhinava mukko tatovarogAto / kAlammidubbalevA kappeane vavAghAto / / vR- ihaikasyApi kadAcidekavacanaM sarvasyApi vastuna ekAnekarupatAkhyApanArthamityaduSTaM AcAryo glAnyenavA spRSTaH syAt glAno bhaveditibhAvaH / athavA tasmAt rogAt abhinavamuktastatkAlamuktaH syAt tato na gacchet yadi vA kAle durbale na vidyate balaM gamanAya yasmin gADhAtapaH saMbhavAdinA durbalo 'yeSThASADAdiko duruzabdo'bhAvavAcI tasmin na gacchet zarIra klezasaMbhavAt / kajjeaNe va vAghAto iti atra saptamI tRtIyArthe prAkRtatvAttato'yamarthaH / anyena vA kAryeNa rAjJA pradveSato nirviSayatvAjJApanAdinA vyAghAtobhavet / tatonagaccheditiagamane copAdhyAyaH preSaNIyo'nyovA tathA cAha[bhA.1210] pesei uvajjhAyaM annaMgIyaMcajo tahiMjoggo / . puTThovaapuTTho vA tahAvidIvetitaMkajjaM / / vR-pUrvoktakAraNavazataHsvayamAcAryassagamanAbhAveupAdhyAyaMtadabhAve'nyovAgItArthastatrayogyastaM preSayati / saca tatragataH santena pArAJcitena kimiti adya kSamAzramaNo nAyAta iti pRSTo vA athavA na pRSTastathApitatkAraNaMkAryakAraNaMdIpayettathA amukena kAraNena nAyAtaiti / / [bhA.1211] jANaMtAmAhappaMsayameva bhaNaMti etthataMjoggo / ... asthimamaeva visayo ajANate sovatebeti / / vR- iha yadi glAnIbhavanAdinA kAraNena kSamAzramaNAnAbhanAgamanaM pRSTenApRSTena vA dIpitaM tadA na Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 2, mUlaM : 58, [bhA. 1211] 359 kimapyanyattena vA pArAJcitAdinA vaktavyam / kiMtu gurvAdeza evobhAbhyAM yathoditaH sampAdanIyaH / atha rAjJA pradveSato nirviSayatvAjJApanAdinA vyAghAto dIpitastatra yadi te upAdhyAyA anye vA gItArthAstasya zaktiM svayamevabudhyante / tato jAnantaH syameva tasya mAhAtmyaM taM bruvate, yathA asmin prayojane tvaM yogya iti kriyatAmudyamaH / atha na jAnate tasya zaktiM tataH sa eva tAn ajAnAn brUte yathA asti mamAtra viSaya iti etacca svayamupAdhyAyAdibhirvA bhaNito vakti [ bhA. 1212] attha mahAnubhAgo jahA suhaM guNasayAgarI saMdhI / gurugaM piika pappa bhavissae lahuyaM / / vR- tiSThatu yathAsukhaM mahAn anubhAgo'dhikRtaprayojanAnukUlA acintyA zaktiryasya sa tathA guNazatAnAmanekeSAM guNAnAmAkaro nidhAnaM guNazatAkaraH saGghaH yata idaM gurukamapi kAryaM mAM prApya laghukaM bhaviSyati, samartho'hamasya prayojanasya lIlayApi sAdhane iti bhAvaH / evamukte (ktaH) so'nujJAtaH san yatkaroti tadevAha[bhA. 1213] abhihAnahetukusalo bahasu nIrAjito viu sabhAsu / gaMtUNa rAyabhaveNa bhaNati taM rAya dAraduM / / vR- abhidhAnahetukuzala iti abhidhAneSu zabdeSu hetuSu sAdhyagamakeSu kuzalo dakSo'bhidhAnahetukuzalaH zabdamArge tarkamArge vAtIva kSunnaityarthaH ataeva bahuSu vidvatsabhAsu nIrAjito nirvaTitaH itthaM bhUtaH san rAjabhavanaM gatvA taM rAjadvArasthaM pratIhAraM bhaNati kiM bhaNatItyata Aha [ bhA. 1214] paDihAraruvI bhaNa rAyarUviM, tamicchae saMjayaruvidaGkaM / nivedayittA yasa patthivassa, jahiM nivo tassa tayaM pavese || vR- he pratIhAra rupina madhye gatvA rAjarupiNaM rAjAnukAriNaM bhaNa bUhi, yathA tvAM saMyatarupI draSTumicchati evamuktaH san pratIhArastathaivAsya nivedayati / nivedya ca rAjAnumatyA yatra nRpo'vatiSThate tatra taM sAdhuM pravezayati [ bhA. 1215 ] taM pUyaittANa suhAsaNatthaM, pubviMsu rAyAgayakouhallo / pahe urAle asuyAI, savvAvi Aikkha patthivassa / / vR- taM sAdhu praviSTaM santaM rAjA pUjayitvA zubhAsanasthaM zubhe Asane niSaNabhAgatakutUhala: samutpannakutUhalo'prAkSIt / kAnityAha-praznAn udArAn gaMbhIrArthAn kadAcidapyazrutAn pratihArarUpin ityevamAdikAn sacApisAdhurevaMpRSTaH pArthivasyAcaSTe, kimAcaSTe ityAha [ bhA. 1216] z2ArisayAya ArakkhA sakkAdINAM na tArisA, taha rAyadArapAlo taM pi cakkINapaDiruvI / / vR- yAdRzakAHkhalu zakrAdInAmAdizabdAccA surAdi parigrahaH AtmarakSA na tAdRzaH eSa tava rAjan / dvArapAlastata uktaM he pratihArarUpin tathA tvamapi yAdRzazcakrI cakravarttiH tAdRzo na bhavasi ratnAdyamabhAvAdatrAntare cakravartisamRddhirAkhyAtavyA / kintu pratApazauryanyAyAnupAlanAdinA tat pratirUpo'si tata uktaM rAjarUpiNaM brUhicakravartipratirupamityarthaH / evamukte rAjA prAha-tvaM kathaM zramaNAnAM pratirupI tata Aha [ bhA. 1217 ] samaNANaM paDiruvI jaM pucchasi rAya taM kahamahaMti / Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 vyavahAra- chedasUtram-1-2/58 niratiyArA yasamaNA natadAhaMtena paDiruvaM / / vR- yattvaM rAjan pRcchasi atha kathaM tvaM zramaNAnAM pratirupI tadahaM kathayAmi / yathA zramaNAbhagavanto niraticArA natathAhaMtezramaNAnAMpratirupI natusAkSAt zramaNa itipratirupitvamevabhAvayati / / [bhA.1218] nivvUDhomi naresarakhettevijaINa asthiuMnalabhe / atiyArassa visohI pakaremi pamAyamUlassa / / vR-henarezvara pRthivIpate! pramAdamUlasyAticArasya samprativizodhiMkaromi,tAMcakurvan niyUDho'smi niSkAsito'smi / sata AstAmanyat kSetre'pi yatInAmahaM sthAtuMna labhe, tataH zramaNa pratirupyamiti rAjAprAha-kastvayA kRtotIcAraH kA vAtasya vizodhirevaM pRSTeyatkartavyaM tadAha[bhA.1219] kahaNA uddaNA Agamana pRcchaNaMdIvaNAya kajassa / vIsajjiyaMti yamayAhAsussitobhaNatirAyA / / vR-kathanaM rAjJA pRSTasya sarvasyApyarthasya prasaGgato'nyasyApi yathA pravacanaprabhAvanA bhavati / tata AvartanamAkampanaM rAjJo bhaktI bhavanamiti bhAvaH / tadanantaramAgamanapracchannamAgamanakAraNasya praznaH / kena prayojanena yUyamatrAgatAHstha, atrAntare yena kAryeNa samAgatastasya dIpanA prakAzanA, tato rAjA hAsossito tti hAsena utsRtA hRSTodbhAso smito hasitamukhaprahaSTazca sannityarthaH / bhaNati yathA mayA visarjitaMmutkalitamiti / atha kiMtatkAryaM yasya rAjJo mutkalanaM kRmityata Aha[bhA.1220] vAyaparAyaNakuvito ceiyataddavvasaMjattI gahaNo / puvvattANa cauNhaNhavi kajANa havijja annayaraM / / vR-vAde parAjayena kupitaH syAt athavA caityaM jinAyatanaM kimapitenAvaSTabdhaM syAttatastanmocA kruddhobhavet, / yadivAtatadravyasyagrahaNe'thavAsaMyatyAgrahaNetataH pUrvoktAnAMkalpAdhyayanoktAnAMcaturNA nirviSayitvA jJApanAdInAM kAryANAmanyataratkAryabhavet / / [bhA.1221] saMghonalahatikajaM laddhaM kajaM mahAnubhAgenaM / tujhaMtuvisajamI, soviya saMghottipUei / / vR-nirviSayitvA'jJApanamutkalanAdilakSaNaMkAryaM saGghonalabhate / kintutenAnavasthApyena pArAJcitena vA mahAnubhAgena labdhaM, na ca sa evaM kAryalAbhe'pi garvamudvahati yata Aha-tujhaM tuityAdi rAjA prAhayuSmAkaM tu nizcitaM prabhAvenAha~ pUrvagrAhaM visRjAbhi nAnyathA so'pibrUte-rAjan ko'haM kiyAnmAtrI vA garIyAnsaGghobhaTTArakastatprabhAvAdahaM kiJcidajJastasmAtsaGghamAhUya kSamayitvA ca yUyamevaM brUtha-mutkalitaM mayA yuSmAkamiti saGghapUjayati / tataH kimityAha[bhA.1222] abbhatthitovaraNA,sayaMvasaMgho visajjayatituTTo / AdimajjhavasAnesavvAvidosodhuo hoti / / vR-abhyarthito vArAjJA saGgho yadivAsvayamapisantuSTaH saGgho visarjayati kimuktaMbhavati / yadvaSUDhaM zeSaM sarvaprasAdena muktvA so'gRhasthIbhUtaevopasthApyate iti etadevAha-savvApi doSodhutaH prakampitaH prasAdena sphaTita ityarthaH / Adau madhye avasAnevAbhavati rAjAnuvRttidvAraMgatam / idAnIM pradviSTa svagaNadvAramAha[bhA.1223] sagaNoya paduTTho se AvaNotaMca kaarnnNntthi| Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH2, mUlaM : 58, [bhA. 1223] 361 eehiM kAraNehiMya gihinbhUte uvaThThavaNA / / vR-sa tasyAcAryasya svagaNaH prasiddhaH san brUte / yathA mukena kAraNenaiSa pArAJcitapratipattyA gRhibhUtatvamApannaiti taccakAraNaMtasyAcAryasyanAsti / etAbhyAMkAraNAbhyAMsvagaNapradveSa kAraNAbhAvalakSaNAbhyAmagRhIbhUte agRhastIbhUtasya upasthApanA kriyate / eSa gAthAkSarArthamAha / bhAvArthastvayamegA taruNI bahusayaNaMghetuMpavvaiyA, annayA tAe saMjatIeAyarito ubhAsio AyarieNa necchiyA, tAhe sA padosamAvannA Ayariyassa tesiMsayaNANaM pavvaiyANaM kaheimaM esa Ayarito uvasaggei, tAhe te saMjatIe niyallaga pavvaiyA Ayariyassa pauTTA bhaNaMti esa Ayarito pArAMcie gihibhUto A bhavati, tatoAyarito annaMgaNaMgaMtuMsavvaMjahaTThiyaMparikahei,soya jaMgaNaMgato, tetaMkajaM paramatthaM jANettAtesiM gamanaM rohehitti,khettassabAhiMkAUNatevikhettassa bahiTThiyA, mAtesiMabbhakkhANai,ttAna micchArupA icchAsaphalA hoitti, agihibhUyaM keyaveNa uvaTThAveti, tadevAha[bhA.1224] uhA saNaMpaDisiddhA bahusayaNA dejattho bhagavattinI / taMcAvaNamannatthakuNaha gihiyaMtitebeti / / . [bhA.1225] tenAUNapauTTe mAhohitite migassa tarautti / / micchicchA mAsaphalA hohitti,tosito agihibhUto / / vR-kAcidvatinIbahusvajanA'vabhAsateyAcate,pratisiddhAsatIcchobhagamitiabhyAkhyAnaMdadyAt / kAlatraye'pisaptamIti dattavatI tathAbhyAkhyAnasampAditaMprAyazcittamanyatragaNesaAcAryovahati, teca saMyatI svajanAH pradviSTA bruvate kurutainamAcAryaM gRhikaM gRhasthIbhUtamiti, / teca gaNAntarasthavirAstAn pradviSTAn jJAtvAmA teSAMgamyataraH pazcAdabhUditite'pikaitavena kSetrAhistatsamIpesthitAH tathAmA teSAM mithyArupA icchA saphalA bhavediti |so'gRhiibhuut evopasthApyate, / / gataMsvagaNapradviSTadvAramadhunA paramocApana dvAramAha[bhA.1226] souMgihiliMgakkaraNaManurAgeNaMbhaNaMtigIyatthA / ____ mAgIyaM kuNaMhaguruMaha kuNaha imaMnisAmeha / / [bhA.1227] viddhaMsAmo amhe evaM ohAvaNe jaiguruNaM / eehiM kAraNehiM agihibhUteuvaTThavaNA / / vR- ego bahusisso Ayarito paDisevaNAe gihibhutattamAvaNI so annaM gaNaM gaMtu aloei / tehiM gihibhUto kaDDimADhattotato tassa sIssAbhaNaMti-mAamhaMguruMgihibhUyaM kuNai,jaipuna amhaMguruNamevaM uhAvaNA kIraiti to amhe savve u nikkhamissAmo / tato tesiM apattiyaM mAhohitti agihibhUto ceva souvaThThAvijjatti / akSaragamanikA-AcAryasya gRhaliGgakaraNaM zrutvAtasya ziSyAagItArthAanurAgeNa bhaNanti |maagRhikmsmdiiyNguruNkurut,athkrissythttidNnishmytaakrnnyt / evamapabhrAjanA yadiguruNAMtato vayaMvidhvaMsAmAttiunniSkramiSyAmaH / etenakhalvanantaroditena kAraNena agRhIbhUtasya tasyopasthApanAgataMparamocApanadvAramidAnImicchAgaNadvayavivAde iti dvAramAha[bhA.1228] anonesugaNesuMvahaMtitesi guravo agIyANaM / te bitianamanaM kiha kAhiha amhatheratti / / vR-dvaugaNautayozcadvayorapigaNayoHsAdhavo'gItArthAsteSAMcaturupasthApanA/prAyazcittasthAnamApanau Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 vyavahAra -chedasUtram-1-2/58 navarameko'gRhibhUtopasthApanA/maparogRhI bhUtopasthApanArhatau ca parasparaM gaNayoH pratipadyete tadyathAeko'parasmin gaNe aparopi tasmin evamanyonyasya gaNayosteSAmagItArthAnAM guru prAyazcitaM vahataste gaNAH parasparaMbruvate-kathamasmAkaMsthavirAnkariSyatha / kiM-gRhIbhUtAnagRhIbhUtAnvAtatrayogRhibhUtopasthApanArha prAptastadgaNaMpratItarebruvategRhIbhUtaMkariSyAmaH / [bhA.1229] gihibhUtettiya utteamhevi karemotujjhagihIbhUtaM / agihiMdonnivimaebhaNaMtitherA imaMdovi / / [bhA.1230] navisujjhemo amheagihibhUyA tahAvinicchesu / icchAsaMpUrijaigaNapItikAragehiMtu // vR- gRhIbhUtaM kariSyAma ityukte itare vadanti vayamae tavAcAryaM gRhibhUtaM kariSyAmaH / tatraivaM paraspara vivAde tAndvayAnapimRgAn agItArthAnbhaNanti |dvaavpygRhibhuutau vayamupasthApayiSyAmaH, / itarauca dvAvApyAcAryAvidaM brUtaH na vayamagRhibhUtAH zuddhyAmaH tasmAdgRhIbhUtA kriyAmahe iti / evaM yadyapya gRhIbhUtopasthApanaM tenecchanti tathApi teSu tathA anicchatsvapi gaNaprItikArakairmahadbhiH sthaviraiH saMti teSAM dvayAnAmapigaNasAdhUnAmicchA pUryatedvAvapyaprIti parihArArthamagRhAbhUtAvupasthApyateityarthaH / / mU.(59) dosAhammiyA egato viharaMti, tehiMege tatthaannayaraMakiJcaTThANaMpaDisevittAAloijA ahaNaMbhaMte! amueNaM sAhuNA saddhiM imiyammikAraNammi mehuNa paDisevI, paccayaheDaM ca sayaM paDiseviya bhaNati, tatthapucchiyavve kiM paDisevI? apaDisevI? seya vaejApaDisevI parihArapatte seya vaejANo paDisevI no parihArapatte jesepamANaM vadati seya pamANA u ghetavve, siyA se kimAhu bhaMte ! saccapaiNA vvhaaraa| vR- athAsya sUtrasyapUrva sUtreNa sahakaH sambandhastata Aha[bhA.1231] puvvaMvatesuThavie rAyaniyattaM avisahaMkoi / ubho bhavissattiimo ucchobhagasuttasaMbaMdho / / vR-anantareanavasthApyasUtredvayormadhe ko'pipUrvavrate, sthApitaH syAt upasthApitaH syAt ityarthaH / aparaMpazcAttatrayo'saupUrvamupasthApitaH pazcAdupasthApitasyaratnAdhikobhavati; sacapazcAdupasthApitaH ko'pi pUrvaM vrateSusthApitasya ratnAdhikatvamaviSahamAnazcacchidrANi prekSate, prekSamANazca kadAcicchidramupalabhyAyamavamolaghurmama bhaviSyatItibuddhyAcchobhakamayAkhyAnaMdadAti, tataetadarthapratipAdanArthamavasthApyapArAzcitasUtrAnantaramadhikRtamabhyAkhyAnasUtraM pravRttamityeSa sthobhakaH sUtrasambandhaH, athavAnyasaMbaMdhaH / [bhA.1232] pItiya paDivakkhovA aciyttnnenncchobhgNdejaa| paccayaheuMcaparesayaMca paDiseviyaMbhaNai / / / . vR-adhastanAnantara sUtre'bhihitamidaM yathA tasya gaNasya prItikaM bhavati, / tathopasthApanIyaHtasya ca prItikasya pratipakSo vA zabda: sambandhasya prakArAntaropadarzane aciyattamaprItikamaciyattaMti vA apiyattanti vA egaTTamiti vacanAt / tena prItikena cchobhakamabhyAkhyAnaM dadyAditi pUrva sUtrAnantaramasyAbhyAkhyAnasUtrasyopanipAtaH / anena sambandhenAyAtasyAsyavyAkhyA dvau sAdharmikau sAMbhogikAvekata ekena saMghATakena viharataH / tatra tayordvayormadhye eka itarasyAbhyAkhyAnapradAnanimittamanya Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 uddezakaH 2, mUlaM : 59, [bhA. 1232] .... taradakRtyasthAnaM maithunAdikaM pratisevya pratisevitamabhyupagatasya guruNAmantike Alocayet AlocanAprakAramAha-ahaNamitivAkyAlaGkArabhadanta! amukenasAdhunAsArdhamasminakAraNemaithunAdike prtisevii|kimuktNbhvti |tenaanen maithunAdinAkAraNena cAritrapratikUlakriyAsevanAbhAgajAtaiti / atha sakasmAdAtmAnaM prati sevitavaMtamabhyupagacchatina parasyaiva kevalasyAbhyAkhyAnaM dadAtitata AhapaccavaheuM cetyAdi / pareSAmAcAryANAmanyeSAM ca sAdhUnAmeSa satyaM vadatyanyathA ko nAmAtmAnaM pratisevitamabhimanyata itipratyayo vizvAsaH syAditihetoHsvayamapica pratisevitamitibhaNati, / eva mukteyasyAmyAkhyAnamadAyi sapraSTavyaH / kiMbhavAn pratisevIna vA, tatra yadisa vadet pratisevI tataHsa parihAraprAptaH syAt parihAratapobhAk kriyate, / upalakSaNametat cchedAdiprAyazcittabhAgapi kriyate iti dRSTavyaH / athasa vadet nAhaM pratisevI tarhi na parihAraprAptaH syAt, na parihAratapaH prabhRtiprAyazcittabhAk kriyateitibhAvaH / sacapratisevIvAyadabhyAkhyAnadAtAsetasyapratisevanAyApramANaMcarikAdivakti, / tasmAtpramANAt gRhItavyo nizcetavyaH sa atha kiM kasmAtkAraNAdevamAhurbhavanto he bhadanta sUrirAhasatyapratijJAvyavahArAstIrthakaraiH darzitAH / tato yathA kathaMcitpratisevI apratisevI vA kriyate / eSa sUtrAkSarArthaH / adhunA niyukti bhASyavistaraH / tatra bhikSAcaryAM vicArabhUmigamanavihArAdiSu yo ratnAdhikataraH kutazciddoSAdavamojAtaH satamavaramaratnAdhikaMyeH karairabhyAkhyAnena dUSayati / tAni pratipAdayiSurAha[bhA.1233] rAyaniyavAyaeNaMkhaliyamilitapellaNAe udaeNaM / deulamehuNaMmiya abbhakkhANaMkuDaMgaMmi / / vR- ratnAdhikavAtena ratnAdhiko'hamiti garveNa avamaratnAdhikaM dazavidhacakravAlasAmAcAryAmaskhalitamapikaSAyodayena tarjayati / yathA he duSTazaikSaka! skhalito'sIti tathAeApathikI pratikramya prathamameva parAvartayantaM yadi vA agrimataparadaM padena vicchinnaM sUtraM uccArayaMtaM hA duSThu zaikSakamilitamuccArayasIti / tathApellaNattianyaiH sAdhubhirvAryamANo'pikaSAyodayatastaMhastena prerayatitarjayati / tataH sovamaratnAdhikaH kaSAyitaH sacintayatieSaratnAdhikavAtenetthaMbahujanasamakSatarjayati |arth caiSA sAmAcArI ratnAdhikasya sarvaM kSaMtavyamiti tatastathA karosi / yathaiSa mamalaghuko bhavati / evaM cintayitvA tau dvAvapi bhikSAcaryAya gatau ca tRSitau bubhukSitau vetyevaM cintayantau cintitavantau asminnAyadivakulevRkSaviSamevAprathamAlikAMkRtvApAnIyaMpAsyAmaiti / evaM cintayitvAtautadabhimukhaM prasthitau / atrAntare avamaratnAdhikaH pabriAjikAmekAM tadabhimukhaM gacchantIM iSTA sthitopalabdha eSa idAnImiti cintayitvA ratnAdhikaM vadati-aho ajja jyeSTArya kuru tvaM prathamAlikAM pAnIyaM vA piba, ahaM punaH saMjJAM vyutsRkSyAmi / evamuktvA tvaritaM vasatAvAgatya maithune abhyAkhyAnaM dadat Alocayati tathA cAha-deule ityAdi devakule AdeivagRhAdau kuDaGge vA vRkSaviSame pradeze maithune abhyAkhyAnaM dAtuM vasatAvAgatya Alocayati, yathA Alocayati, tathA darzayati[bhA.1234] jeTTajeNaakajaMsajaM ajjA ghare kayaM ajaM / uvajIvitotthabhaMtemae visaMsaTThakappova / / vR-jyeSThAryeNAdya sadya idAnImAryAgRhe kRtamakArya maithunAsevAlakSaNaMtatobhadanta tatsaMsargatomayApi saMsRSTakalpo maithunapratisevA atrAsminprastAve upajIvitaH Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 [[ bhA. 1235 ] ahavA uccArAgato kuDaMgamAdI kaDilladesammi / vettI kayaM ajaM jevajreNa saha maevi / / vR- athavetyabhyAkhyAnasya prakArAntarapradarzane kuDaGgAdau kaDilladeze gahana pradeze uccArAya gatastatra jyeSTAryeNa saha mayApi kRtamakAryamiti / tasmAdvrattAni mama sAmpratamAropayata / evamukte sUribhiH sa evaM vaktavyaH / [bhA. 1236 ] vyavahAra - chedasUtram - 1-2 / 59 tammAgate vayAiM dAhAmo deti vA turaMtassa / bhUyatthe puna nAe aliyanimittaM na mUlaMtu / / vR-yo'sau tvayA abhyAkhyAtaH sa yadA Agato bhaviSyati tadA tasminnAgate vratAni te dAsyAmaH / atha sa tvaramANo brUte / bhagavan kuzAgrasthitavAtAhatajalabindurivAticaJcalaM jIvitamiti na zakyate / kSaNamANamapyavratena sthAtumityadhunaiva mahyaM dIyatAM vratAdInIti tasyaiva tvaramANasya dadati vratAni vA zabdo vikalpArthaH / atra punarbhUtArtho gaveSaNIyaH kimayaM satyaM brUte utAlikaM tatra yathA bhUtArtho gaveSaNIyastathAnantarameva vakSyate / bhUtArthe ca gate jJAte yadi satyaM sadA dvayorapi mUlaMdIyate / athAlIkaM tato yo'bhyAkhyAtaH sazaddhaH itaratvasya tvabhyAkhyAturmUlaM na dIyate kintvalIkanimittaM mRSAvAdapratyayaM caturgurukaM prAyazcittamiti samprati yathA bhUtArtho jJAyate tathA pratipipAdayiSu rdvAragAthAmAhacariyapucchaNapesaNa kAvAliyatavo saMgho jaM bhaNati / [bhA. 1237] bhaMgo hi nirikkhI devayAva tahiyaM vihI eso / / vR-tatra bhUtArthe jJAtavye eSa vidhizcarikA parivrAjikA tasyAH pracchanAya vRSabhAraNAM preSaNaM sAcet satyavAdinI na manyate / tatastau dvAvapi pRthagupAzraye preSya tatravRSabhAstatsvapagaveSaNAya kApAlikarupeNa preSyante / kApAlikagrahaNamupalakSaNaM tena sa rajaskAdirUpeNApItyapi draSyavyam / evamapibhUtArthAnirNaye tavotti tapasvI kAryotsargeNa devatAmAkampya pRcchati / etasyApi prakArasyAbhAve saMgho melayitvA pracchanIyastena ca nirIkSaNo nirIkSakAnadhikRtya caturbhaGgI kecit tathAbhUtaM tathAbhAvena pazyantItyAdirupA vakSyamANA prarupyate / gAyAnAM puMstvaM prAkRtatvAt / sA ca caturbhaGgI bhadraprAntadevatA Azcitya saMbhavati / eSa dvAragAthAsaMkSepArthaH sAmprapamenAmeva gAthAM vivarISurAha [ bhA. 1238 ] AloiyaMmi niuNe kajjuM sa sIsae tayaM tavvaM / paDisiddhimi ya iyaro bhaNati biyaM pite natthi / / vR- abhyAkhyAtaH sAdhurAgataH san AlocayatiprathamAlikAM yAvanna jAnAmi dvitIyaH saGghATakakvApi gata iti / kevalo'hamAgato'smi tat AcAryA bruvate / samyagAlocaya tataH sa smRtvA Alocayati yAvattasminnapi tRtIye vAre tadAlocitaM tatastriguNe triH kRtvA Alocite yadi na pratisevitamityAlocayati / tato yena kAraNena trIn vArAnAlocApitastatkAryaM karaNaM sarva se tasya kathyate / ziSyate yathA sa eSa tavasaGghATakastvayA saha kiJcinmAtraM hiNDitvA samAgato brUte- jyeSThAryeNa AryAgRhe vRkSaviSame vA kvacitpradeze kRtamakAryaM tatsaMsargato mayApi saMsRSTakalpa upajIvita iti tato'bhyAkhyAtaH sAdhurvadati na mayA pratisevitamevaM tena pratiSiddhe pratisevite itaro'bhyAkhyAnapradAtA bhaNati - aho jyeSThArya tava dvitIyamapi vrataM nAsti / AstAM caturthamityapizabdArthaH / / dopi anumaNaM cariyAvasahe pucchiyapamANaM / [bhA. 1239] Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH2, mUlaM : 59, [bhA. 1239] - annatthavasahatupbhejA kuNimodeva ussagaM / / vR-evaMtayordvayorapividatorevamucyate-carikA pRcchayatAMyatsAvakSyatitatpramANayiSyate / evamukte yaditau dvAvapyanumanyete-tato dvayoranumatenasammatyA ityarthaH / vRSabhAzcarikAMpraSTuMprekSantetecatatragatAH prathamatazracirikAM prajJApayanti / prajJApya pRcchanti / kimatrasatyamalIkaMvA evaM vRSamaizcarikA pRSTA satI yat bUte tatpramANaM kartavyam / tatra carikayoktaM bhagavan abhyAkhyAnaM tena dvitIyena tasmai dattamiti / etaccauktaM vRSabhA vasatAvAgatya gurave nivedayanti / tairyathAvasthite nivedite yadyanyataro vadati gRhyati carikAna samyakkathayati / tadAguravodvAvapibrUte yUyamanyatra vasartiyAcayi(ci) tvAtatravasathayAvadadya rAtrau devatArAdhanArthaM kAyotsarga kurmaH ! kimuktaM bhavati kAyotsargeNa devatAmAkampya pRcchAmaH ko'tra satyavAdI ko vAlIkavAdIitievamuktedvAvapivasatyantaregatau atrAntarekApAlikadvAropanipAtaiti tadabhidhitsurAha[bhA.1240] advigamAdI vasabhApuvviM pcchaavjNtinisisunnnnaa| . AvassagaAuTTaNsabbhAvevAasabbhAve / / vR-asthikAH kApAlikAH AdizabdAt sarajaskAdi parigrahastadra pAH santaH kimuktaM bhavati / kApAlikaveSaMvAsarajaskaveSaMvAyadivAmAyAstanavIyaMveSaMkRtvAyasyAMvasatau dvAvapijanautiSThatastatra pUrvaM vRSabhA gacchanti yadi vA tayorgatayoH pazcAttatra gatvA rAtrau mAtRkasthAnena suptA iva tiSThanto dvayorapitayoH parasparamullApaM zRNvanti / tayozcAvazyakaM kartukAmayoryo'sAvavamaratnAdhiko'bhyAkhyAnadAtA sa itaraM prati mithyAduSkRtenopasthitaH etadvadati tvaM mayA asatyAbhyAkhyAne nAbhyAkhyAto mithyAduSkRtamititatoratnAdhikobrUte / kiMnAmatavApakRtaMmayAyenAsadAbhyAkhyAnaM me dattamiti avamaratnAdhiko bhASatetvaM nityameva yatra tatra vA kArye samyak pravarttamAnamapi he duSTa zaikSaka! iti tarjayasi tena mayA tvamasadabhyAkhyAnenAbhyAkhyAta evamAvazyake AvazyakavelAyAmAvarttane bhAvapratyAvarttane alIkAbhyAkhyAne sadbhAvo jJAyate / atha na parasparAsaMbhASaNataH sadbhAvo jJAyate, taMdAsadbhAvaparijJAnAbhAve tapasvIpraSTavya itizeSaH / tathA cAha[bhA.1241] sehottimaMbhAsasi niccameva bahUNamajbhktaM kiMkahemi / abhAsamANANa paropparaM vA divvANamussaggatavassI kujjA / . vR-nityamevasarvakAlamevapadepadehAduSTazaikSakaitimAMbhASatetenatvamasatAbhyAkhyAnenAbhyAkhyAtaH / atha.sa ratnAdhikastamavamaratnAdhikaM brUyAt / yadi mayA kayApiyuvatyA saha kRtamakAryaM tataH kiM tvayA bahUnAM madhye ahamevamAkhyAto'nena kRtA pratisevaneti / kintvahamevaikAnte vaktavyo bhavAmi yathA duchutamAlocayaguruNAmantike itimamaroSeNatvayAtmIyamapivigopitam / evaMsadbhAvojJAyate / etAvatA AvassaMga AuTTaNasambhAve vA iti vyAkhyAtamidAnImasadbhAve iti vyAkhyAnayati / abhAsamANANa paropparaM vA iti / atha kadAcittau roSataH parasparaM na saMlapataH tadA tayoH parasparamabhASamANayorbhUtArthaparijJAnAbhAvetapasvI kSapako devatArAdhanArthaMkAyotsargakuryAt |kaayotsrgnncdevtaamaakmpypRcchti ko tayordvayormadhye samyagvAdI ko vA mithyAvAdIti tatra yaddevatA brUte tatpramANametena tapa iti dvAraM vyAkhyAtam |adhunaa saGghaddhAraMvyAcikhyAsuridamAha[bhA.1242] kiMcitahAtahadIsaicaubhaMge paMtadevayA bhaddA / Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366. vyavahAra - chedasUtram-1-2/59 annIkAraimUlaMiyaresaccappatiNAu / / vR-sarvaprakAreNAjJAyamAnebhUtArthesaGghasamavAyaMkRtvAtasmaiAvedyate |rtnaadhiko vadatinAhaMkRtavAn pratisevanAmitaro brUtedvAvapi pratisevitavantAviti, tatra kiM kartavyamiti evamAvedane kRte ye saGghamadhye gItArthAste vadanti kiJcittathAbhAvaM tathA bhAvenaddazyate / kiJcittathAbhAvamanyathAbhAvena zyate, kiMcidanyathAbhAvaM tathA bhAvena, kiJcidanyathA bhAvamanyathA bhAvena eSA caturbhaGgI / asyAM caturbhaGgayAM prathamobhaGgaHpratItaH / dvitIyabhaGgabhAvanAtvevam-ko'pikkApivanapradezeparastriyAsahavartate, tasmiMzcapradeze kecidArakSakA apanyAyAdakSamA asi vyagrahastA valganti / tataH kAciddevatAbhadrikA mA vinazyatveSa puruSa ititaudurAntaritaudarzayati / tRtIyabhaGgebhagavatovarddhamAnasvAminaHsAgArikamakaSAyitaMsaGgamakaH kaSAyitaMdarzayati / caturbhaGgaH kasyAMcidvipadidAsaM rAjJA kAritarAjanepathyaM vinazyaMtaM dRSTA kAcidbhadravevatA tadanukampayAstriyaM darzayati, / evaM prAntA ca bhadrA devatA anyathAbhUtaMsadvastu anyathAkaroti / anyathAbhUtaM darzayati / tato dRSTamapi yAvadapramANamatra na jJAyate kimapi dRSTamavamaratnAdhikena / athaca satyapratijJA vyavahArAstIrthakRbhirupadiSTAstasmAt yat ratnAdhiko brUte-na mayA pratisevitamiti tatpramANataH zuddhaH eSa na prAyazcitta bhAgiti, yadipacAvamaratnAdhiko vaktimayApratisevitamititadapipramANamatastasya mUlaM prAyazcittamiti / mU.(60) bhikkhUya gaNAovakkamma ohANu pehIvajejA-se ahacca anohAito seya icchejjA doccaMpitamevagaNaMuvasaMpajittANaMviharitaetatthaNaMtherANaMimeyAruvevivAesamupajittAimaMajo jANaha kiM paDisevI apaDisevI seyapucchiyavve kiMpaDisevI apaDisevi seyavaejjA paDisevI parihAra patte seyavaejjA nopaDisevI nopaDihArapattejaM se pamANaM vayati se pamANe ghetavya se kiM eva mAhubhaMte / sacca pinnaavvhaaraa|| ., vR-athAsyasUtrasya kaHsambandhastata Aha[bhA.1243] tyobhagadino dAuM, vatthobhagaseviyaMcatadakiccaM / saccAova asacaM ohAvaNasuttasaMbaMdho / / vR- sthobhakamabhyAkhyAnaM dattaM yasmin sa cchobhakadattaH klAntasya paranipAtaH prAkRtatvAta sukhAdidarzanAdvAsovadhAvanaprekSIbhavet / iyamatra bhAvanA-yasyAbhyAkhyAnamadAyi sa kathamahamevamasatAbhyAkhyAnenAbhyAkhyAtaH kathaM vA sAmpratamevamalIkakalaMkAGkito janAnAM purata evamAtmAnaM darzayAmItyavadhAvanaprekSI gacchet / athavA yenAbhyAkhyAnaM dattaM sa cintayati / yathA asadabhyAkhyAnametasmai dattamevatacca bahubhijanaitiM yathAnenAsadabhyAkhyAnamasmai dattamiti / tataH kathamahaM teSAM purataH tiSThAmItyevaMcchosthobhakamabhyAkhyAnaMdatvAlajjayAavadhAvanaprekSIgacchet / yadivAtadakRtyaM maithunarUpaM mohodayena sevitvAjJAto'haM sarvajanairapItilajayAko'pyavadhAvanaprekSI yAyAt / etadarthapratipAdanArtha cchobhakaM sUtrAnantaramasya sUtrasyopanyAsaH / athavA yaM sambandhaH saccAovaasaccamiti satyasaMyamaH sa pUrvasUtreSvabhihitaH / satyAccAnyadasatyamasaMyamo'vadhAvamaprekSI vA'saMyamaM yAti / tato'saMyamapratipAdanArthamavadhAvanaprekSI sUtramanena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA bhikSuzca gaNAt gacchAdapakramya avadhAvanamasaMyamagamanaMtadanuprekSIvrajeta |scaanvdhaavitev asaMyamamagataevasanicchedvitIyamapi vAraMtamevagaNamupasmapadya vihattatrasthavirANAmayaM vakSyamANaetadrupAnantaramevocyamAnasvarUpo vivAda: Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 2, mUlaM:60, [bhA. 1243] samutpadyeta, idaMbhoAryAjAnIta |kimyNprtisevii kiMvAnetitatrasapraSTavyaH / kiMpratisevI apratisevI vA? kRtapratisevanAkaH tatra yadi sa vadet pratisevI tataH parihAraprAptaH prAyazcittaprAptaH syAdatha vadetna pratisevI tarhinoparihAraprAptobhavati, yatsapramANaMvadatitasmAtpramANAtgRhItavyamitisatyo'satyo vA, atha kasmAdevamAhuH bhadanta ! sUrirAha-satyapratijJAvyavahArAstIrthakRbhirdezitA iti kRtvA eSA sUtrAkSaragamanikA / sampratiniyuktibhASyavistaraH[bhA.1244] sopuna liMgeNa samaMohAvemotuliMgamahavAvi / kiMpuna liMgena samaM, ohAvai imehiMkajjehiM / / vR-sapunaravadhAvanAnuprekSIko'piliGgenasamamavadhAvet / athavA ko'pimuktvA liGgaMtatraziSyaH prAha-kiM kena kAraNena punarliGgena samamavadhAvati / sUrirAha-etai rvakSyamANaiH kAryaiH kAraNaiH kajaMtivA kAraNaMtivA egaTTamitivacanAttAnyeva kAraNAnyabhidhitsurAha[bhA.1245] jtijiivehitibhjjaaijivaavidhnnNdhrijivocchNti| liMgaMmocchaMsaMkA paviThetattheva uvahamme / / vR-yadibhAryAdayo me jIviSyanti jIvato drakSyamIti bhAvaH / yadi vA tanme pitRpitAmahopArjitaM svabhujopArjitaMvAdhanaMdharatividyamAnamavatiSThati, yadivAvakSyantimuJcavrataMbhukSya vipulAn bhogAniti / tadA liGgaM mokSyAmi nAnyathA, eva mAzaGkayAvrajatastasyasaGghATako dAtavyaH / kiMkAraNamiticeducyate kadAcittena saMghATakenAnyena cAnuziSyamANaH pratinivartetApIti hetoH tathA saMghATake pratinirvRtte sati kimutpravrajAmi / kiMvAnetizaGkApraviSTo rAtrauvyuSito yadibhavettadeva kAraNamabhidhitsurAha[bhA.1246] gachaMmi keipurisA, sIyaMte visayamohiyamaIyA / ohAvaMtANa gaNA cauvvihAtesimA sohI / / vR- gacche kecitpuruSA viSayamohitamatikA rUpAdikaviSayaviparyAsitamatayo gaNAt gacchAdavadhAvanti |tessaaNtthaagnnaadvdhaavtaaNkenaapismnushissttaanaamthvaansundrNvyN kurmaitisvayameva paribhAvya vinivRttAnAmiyaMvakSyamANacaturvidhAcatuH prakArAMzodhiH prAyazcittaM bhavatitAmevAha[bhA.1247] davve khettekAlebhAve sohI utatthimA davve / rAyAjuveyamace purohiyakumArakulaputte / / vR- dravye dravyataH kSetrataH kAlatobhAvatazca / tatra tAsucatasRSuzodhiSumadhye dravye dravyaviSayA iyaM vakSyamANA anye punaridaM vadanti-dvividhAH dravyataH zodhiH sacittaviSayA acittaviSayA ca / tatra sacittaviSayA chakkAyacausulahugA ityAdikA pUrvavarNitA, acittaviSayA udgamopAdanAdidoSaniSpannA yaccAkalpikaM yacca kalpanIyamapi sUtreNa pratiSiddhaM taM tadviSayA sarvApi zodhidravyata iti, bhASyakAraH svapratijJAtAM zodhimAharAyA ityAdi rAjA pratItaH, tasmin yuvarAjye amAtye purohite kumAre kulaputre dravyazodhiriti vAkyazeSaH kathametadviviSayAdravyazodhirata Aha[bhA.1248] eesiM riddhiMtoluMlobhAo anniyttNto| paNagAdIyA sohI bodhavyAmAsa lahuaMtA / / vR- eteSAMrAjAdInAM RddhIdRSTrAahodharmasyaphalaMsAkSAdupalabhyate / tasmAdahamapikaromidharmamiti lobhAt bhogAbhiSvaGga rUpAt sannivartamAne SaSTIsaptamyorarthaM pratyabhedAt samyag nivartamAnasya bodhavyA Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 vyavahAra - chedasUtram - 1-2 / 60 * zodhiH / paJcakAdikA mAsalaghuparyantA, / tadyathA- gajAnaM sphItimantamupalabhyAho dharmaprabhAvataH kathameSa sphItimAn tasmAnnatyajAmi dharmamiti pratinidhivartamAnasya paJcarAtriM divAni zodhiH, yuvarAjaM draSTvA nivartamAnasya daza rAtriM divAni, amAtyaM dRSTrA paJcadaza, purohitaM viMzatiH, kumAraM paJcaviMzatiH, kulaputraM mAsalaghukamiti / [ bhA. 1249 ] coetI kulaputte, gurugataraM rAyANoya lahugataraM / pacchittaM kiM kAraNa bhaNiyaM suNa coyaga imaM tu / / vR- codayati paraH kiM kAraNaM kena kAraNena kulaputre'lparddhike dRSTe nirvartamAnasya gurukataraM prAyazcittaM bhaNitaM / rAjJI maharddhikasya darzanAt pratinivartamAnasya laghukataramatra sUrirAha-codaka yena kAraNenetthaM prAyazcittaM nAnAtvaM tatkAraNamidraM vakSyamANaM zRNu / tadevAha [ bhA. 1250 ] dIsai dhammassa phalaM, paccakkhaM tattha ujjamaM kuNimo / haDDIsu payaNuvIsu visajjate hoti nANattaM / / vR- dRzyate khalu dharmasya phalaM pratyakSaM sAkSAttasmAttatra dharme vayamudyamaM kurmaH / evamRddhiSu rAjaprabhRtisambandhiSu pratanvIsu yathAkramaM hIyamAnatarAsvapi sadyate saGgamupayAti / yathA yathA cAlpAlpatarAsvapi RddhiSu saGgamutpadyate tathA tathA lakSyate tIvrAtIvratarA tasya bhogAzaktirityuprakAreNa bhavati prAyazcittanAnAtvamiti / apare tviyaM bhAvavizodhimiti pratipannAH / sampratikSetrataH zodhimabhidhitsurAha [ bhA. 1251] khette nivapahanagarodvAre ujjAne pareNa sImatikkaMte / panagAdI jo lahuo, eesu ya saniyattaMte / / vR- kSetre kSetraviSayAH etebhyaH sannivartamAne eesutti gAthAyAM saptamI paJcamyarthe kebhyaH sa nivarttamAne ityata Aha-nivapahetyAdi / atrApi saptamI paJcamyarthe tato'yamarthaH / tathA nRpapathAt nagaradvArAdudyAnAt parataH sImno'rvAk tathA sImnaH pratisImAtikramataH kiM pramANAzodhirata Aha-paJcakAdikA yAvallaghuko mAsaH / iyamatra bhAvanA - rAjapathAnnivartamAnasya paJcarAtriM divAni, nagaradvArAnnivartamAnasya daza, udyAnAtpaJcadaza, udyAnAtparataH sImno'rvAk nivartamAnasya viMzatirahotrAH, sImno bhinnamAsaH, sImAnamanatikramya mAsalaghu samprati kAlataH zodhimAha [bhA. 1252 ] paDhamadinaniyattaMte, lahuo dasahiM sapadaMbhave / kAlesaMjjoge puna ettodavve khette kAleya / / vR- yadi prathame divase nivartate tastasmin prathamadivase nivartamAne laghuko mAsaH laghuprAyazcittameva yAvatdazabhirdivasaiH svapadaMdazamaM prAyazcittaMbhavati / tadyathA dvitIye nivartamAnasya mAsaguru tRtIye divase caturmAsa laghu, caturthe divase caturmAsa guru, paJcame SaT laghu, SaSTe SaD guruH, saptame cchedaH, aSTame mUlaM, navame'navasthApyaM, dazame pArAJcittamiti, eSA kAle kAlaviSaye zodhiH bhAvato vakSyamANA sampratya Urdhvadravye kSetre kAle ca yaH saMyogaH tasmin vakSye, pratijJAtameva nirvAhayati / [bhA. 1253 ] [ bhA. 1254 ] davvarasa ya khettassa ya, saMjoge hoimA puna visohI / rAyANaM rAyapahe daDuM jA sImatikkaMte / / panagAdI jAmAso juvarAyaM nivapahAdi daTThUNaM / Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 369 uddezaka : 2, mUlaM :60, [bhA. 1254] dasarAiMdivamAImAsaguruMhoi aMtami / / vR-dravyasyacakSetrasyacasaMyogesambandhepunariyaMvakSyamANAbhavati vizodhistAmevAha-rAyANamityAdi eSA hi rAjAdikaM dravyaM nRpapathAdikaM, kSetramadhikRtyocyate, itIyaM dravyakSetrasaMyogajA vizodhiH / tatra yadi rAjAnaM rAjapathe dRSTrA nivRttastataH tasya paJcakaM paJcarAtriMdivaM prAyazcittamevaM kSetraM rAjapathamAdi kRtvArAjJayeva dravye paJcakAdiprAyazcittaM yAvanmAsastadyathAnagaradvAre rAjAnaMdRSTrA nivartamAnasyadazarAtriM divAni, udyAnAnnivartamAnasya paJcadaza, udyAnasya sImnazcAntarAt viMzatikaM, sImno nivartamAnasya paJcaviMzatikaM, sImAtikrAnta rAjAnaM dRSTrA nivartamAnasya mAsalaghu, yuvarAjaM dravyaM nRpapathAdi kSetre gataM dRSTrA nivartamAnasyadazarAtriMdivAdikaMprAyazcittaMkrameNatAvadvaktavyaM yAvadantebhavati, / taccaivaMrAjapathe yuvarAjaM dRSTvA nivartamAnasya dazarAtriM divAni nagaradvAre paJcadaza udyAne viMzatiruhyAnasImnopAntarAle paJcaviMzatiH, sImnimAsalaghu, sImAtikrame mAsaguru / / [bhA.1255] sacive pannarasAdI laghugaM taMvIsamAdi upurohe / aMtami ucaugurugaMkumArabhinnAdijAccheo / / vR-saciverAjapathAdiSukrameNapaJcadazAdicaturlaghuparyantaM,tadyathArAjapathesacivaMdRSTvAnivartamAnasya paJcadazarAtriMdivAni nagaradvAre viMzatirudyAne paJcaviMzati rudyAnasImnorantarAlemAsalaghu sImnimAsaguru sImA'tikramecaturmAsalaghu tathA purodhasi viMzatyAdiprAyazcittamantecaturgurukam, tadyathArAjapathe purodhasaM dRSTrA nivartamAnasya viMzatirahorAtraMnagaradvArepaMcaviMzatirudyAne mAsalaghuudyAnasImnorapAntarAlemAsaguru, sImni caturmAsaguru, kumAre bhinnamAsAdi yAvat SaT laghu tadyathA rAjapathe kumAraMdRSTA nivartamAnasya bhinnomAsaHpaMcaviMzatirahorAtrAityarthaH nagaradvAremAsalaghuudyAnemAsaguruudyAnasImnorapAntarAlecaturmAsa laghu, sImnicaturmAsaguru, sImAtikrameSaNmAsalaghu / / [bhA.1256] kulaputte mAsAdI chagurugaM hoi aMtimaTTANe / ittoyadavvakAle saMyogamimaM tuvocchAmi / / vR-kulaputremAsAdimAsalaghvAdiprAyazcittaMkrameNatAvatdraSTavyaMyAvadantimasthAnaMSaTgurukaMbhavati / tadyathA-rAjapathe kulaputraM dRSTvA nivartamAnasya mAsalaghu, nagaradvAre mAsaguru, udyAne caturlaghu, udyAnasImnorapAntarAle caturguru sImniSaNmAsalaghu, sImAtikrame SaNmAsaguru / tadevaM dravya-kSetrasaMyoga ukta itaUrdhvaM dravyakAle ca saMyogamimaM vakSyamANaMvakSyAmi yathA pratijJAtameva nirvAhayati[bhA.1257] rAyANaMtadivasaMdaNa niyatte hotimAsalahu~ / dasahiM divasehiMsapayaMjuyaraNAdiMtatovocchaM / / vR- rAjAnaM dRSTA tasmin divase yadi pratinivartate, tena tu avadhAvanAntaraM tatkSaNameva tadA tasya mAsalaghu prAyazcittaM, / evaM krameNa tAvadvaktavyaM yAvaddazabhirdivasaiH svapadaM dazamaM prAyazcittaM bhavati, / yadyathA-dvitIye divase rAjAnaM dRSTA nivartamAnasya mAsaguru tRtIye divase caturmAsalaghu, caturthadivase caturmAsa guru, paJcame SaNmAsa laghu, SaSTe SaNmAsa guru, saptamecchedo'STame mUlaM navame'navasthApyaM dazame pArAJcitaMsAmpratamata Urzve yuvarAjAdimadhikRtya vakSyAmi |prtijnyaatmev karoti [bhA.1258] mAsagurucaulahuyA cugurucchlhuycchgurukmaadii| 1211 24 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 vyavahAra - chedasUtram-1- 2/59 - navahiM aTThahiMsattahicchahiM paMcahiM cevacaramapayaM / / vR-yuvarAjAmAtyapurohitakumArakulaputreSuyathAkramaMprathamadivasemAsagurucaturlaghukacaturgurukaSaTlaghu SaTgurukAdikRtvAyathAkramaMnavabhiraSTabhiH saptabhiH SaDbhiH paJcabhizcadivasaizcaramaMpArAJcitaMvaktavyam, / tadyathA-prathame divase yuvarAjaM dRSTrA nivartamAnasya mAsaguru, dvitIye divase caturmAsalaghu, tRtIye divase caturmAsaguru, caturthedivase SaNmAsalaghu, paJcame divase SaNmAsaguruH, paSTe cchedaH, saptame mUlamaSTame'navasthApyaM, navame pArAJcitam / tathAamAtyaM dRSTrAprathame divase nivartamAnasya caturmAsalaghu, dvitIye divase caturmAsaguru, tRtIye SaNmAsalaghu, caturthe SaNmAsaguru, paJcame cchedaH, SaSThe mUlaM saptame'navasthApyaM aSTamepArAJcitamiti, / tathApurohitaMdRSTAprathame divasenivartamAnasya caturmAsaguru, dvitIyeSaNmAsalaghu,tRtIyeSaNmAsaguru, caturthecchedaH, paJcamemUlaM, SaSThe'navasthApyaMsaptamepArAJcitam / tathA kumAraM dRSTvA prathame divase nivartamAnasya SaNmAsalaghu, dvitIye divase SaNmAsa guru, tRtIye cchedaH, caturthe mUlaM, paJcame'navasthApyaM, SaSTe pArAJcitam / tathA kulaputrakaM prathame divase dRSTA nivartamAnasya SaNmAsaguru, dvitIyecchedaH, tRtIye mUlaM, caturthe'navasthApyaM, paJcame pArAJcitamiti; upasaMhAramAha[bhA.1259] iti davyakhettakAle bhaNiyA sohIubhAvaiNamaNA / daMDiyabhUNagesaMkaMtabhoiyA vivaNebhuMjaNe dosu / / vR- iti evamuktena prakAreNa pratyekaM saMyogatazca dravye kSetre kAle ca bhaNitA zodhiridAnIM bhAvata ityamanyAdravyakSetrakAlavyatiriktAbhaNyateitivAkyazeSaH / pratijJAtameva kurvandvArasaMgrahamAha-daNDike rAjAbhUNake dezIpadametat bAlake putrAdAvityarthaH / mate iti vAkyazeSaH / tathAsakrAnte parapuruSaMgate vipanne mRte kalatre iti gamyate / tathA dosutti tRtIyArthe saptamI / yathA / tisu tesu alaMkiyA puhavI ityatratato'yamarthaH / dvAbhyAMpuruSAbhyAMstrIbhyAMvAvakSyamANasvarUpAbhyAMbhojanebhAvataHzodhirbhavati / tatra yathoddezaM nirdeza itiprathamatodaMDitAdidvAratrayamAha[bhA.1260] daMDiya souniyatteputtAdimae vacaulahU hoti / saMkaMtamayAevA bhoetecaGagurUhoti / / vR-yatrasasaMprasthitastatratAnimanuSyANikasmiMzcidaparAdherAjA daNDitAni yadi vAteSAMputrAdikaM kimapimRtaMathavAdvayamapIdaMjAtaMtatodaMDitavAnyadivAputrAdInmRtAnathavA ubhayamapizrutvA nivartate / tato nivRtte nivRttasya prAyazcittaM catvAro laghukAladhumAsakAbhavanti, tathA bhojikAnAmabhAryA |saa anyapuruSasaGkrAntA, athavAmRtAzrutA; tato'nyapuruSasaGkrAntAyAMmRtAyAMvAbhojikAyAMnivartamAnasya catvAro gurukA gurumAsAbhavanti, sampratibhojaNedosattivyAkhyAnayati / [bhA.1261] aha punabhuMjejAhI, dohiM uvagehiM satthasamayaM tu / itthIhiM purisehiM,vatahiMya ArovaNA iNamA / / vR-atha punastatra gataH san dvAbhyAM vargAbhyAmetadeva vaktavyamAcaSTe-strIbhyAM puruSAbhyAM vA samakaM sArdhaMtuzabdo vakSyamANasamastavizeSasUcakaH |bhunyjiitttriymnntrmucymaanaaaaropnnaa prAyazcittaM tAmevAha[bhA.1262] lahugAya dosudosu ya gurugAcchammAsa lhugurucchedo| nikkhivaNaMsiyamUlaMjacanna sevaeduvihaM / / Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 uddezakaH 2, mUlaM:60, [bhA. 1262] va-dvayoHcatvAro laghukAtatradvayozcatvArogurukAHtathASaNmAsalaghavaH SaNmAsAguravaH / tathAcchedaH nikkhevaNamiya ityAdi yadA svayaM liGgaM nikSipati parityajati tadA svayaM liGgasya mUlaM / athavA balAt liGgaM viDvarakenApi mocyate tadA zuddha iti / tathA yaccAnyat sevate strInapuMsakAdikaM tanniSpannamapi prAyazcittaM tasyabhavatyeSagAthAsaMkSepArthaH |saamprtmenmev vivarISuHprathamatolahumAyadosudosuyagurugA itivyAkhyAnayati[bhA.1263] purise yanAlayaddhe anuvvatovAsaeya caulahugA / eyAsuMciya thIsuManAlasaMmeya caugurugA / / vR-atrApi sarvatrasaptamI tRtIyArtheSu puruSeNa nAlabaddhena tuzabdo vizeSaNArthaH / sa caitadvizinaSTi mithyAdRSTinA athavA anuvratopAsakena nAlabaddhanaitAbhyAM dAbhyAM puruSAbhyAM vA zabdasyAnuktasamuccayArthatvAddarzanamAtrazrAvakeNaca sArdhaM bhuJAnasya prAyazcittaM catvAro laghukAH vyAkhyAtaMlaghugAya dosu iti padamadhunA dosuya gurugA iti vyAkhyAnayati / eyAsuMciyathIsumiti etAbhyAmeva strIbhyAM kimuktaMbhavatinAlabaddhamithyAdRSTistriyA nAlabaddhANuvratopAsakastriyAvAsArdhaMbhuJAnasya caturgurukA, anAlasamme ya cau gurugA iti anAlabaddhamithyAdRSTipuruSeNAnAlabaddhANuvratopAsakena vA samaM bhuJAnasya caturgurukAH adhunA chammAsa lahuguru itivyAkhyAnArthamAha[bhA.1264] anAladasaNatthisu diTThAbhaddapuriseya challahuyA / diTThittipuna adiTTho, mehuNIbhottI echagurugAya / / vR-anAlabaddhAdarzanamAtrazrAvikAyAzcapUrvadRSTaH santadAnImAbhASitapuruSastenacasamabhujAnasya SaTa laghukAH, tathA diTTitti padaikadeze padasamudAyopacArAta pUrva yA dRSTA tadAnImAbhASitA tayA dRSTA bhASitayA tathA adRSTena puruSeNAbhASitena tathA mehuNItti maithunikyA maithunAjIvayA vezyayA ityarthaH / tathA bhojikayAbhAryayA etaizcaturbhiH sahabhuJjamA(jA)nasya SaNmAsA guravaH / sampraticchedaiti vyAkhyAnArthamAha[bhA.1265] adiTThAbhaTThAsutthIsuMsaMbhoisaMjaIcchedo / amaNunnasaMjatIe mUlaM thIpAsasaMbaMdhe / / vR- pUrvamadRSTAbhistadAnImAbhASitAbhiH saha tathA sAMbhogikasaMyatyApi ca samaM bhuJAnasya cchedaH, tathA asAMbhogikasaMyatyA saha bhojane tathA strIsparzasambandhe ca mUlaM prAyazcittaM / sAmpratamatraiva vyAkhyAnAntaramAha[bhA.1266] ahavAvi puvvasaMthuya purisehiMsaddhiM caulahUhoti / ___ purasaMthUya itthIepuriseyaradosuvI guruyA / / vR-athavetiprakArAntaropadarzanepUrvasaMstutapuruSaiH sahapUrvaMsaMstutastriyAcasamabhuJAnasya catvAro laghukA laghumAsA bhavanti, / etena lahugA ya dosu iti vyAkhyAtam / tathA puruSetarAbhyAM puruSastrIbhyAM dvAbhyAmapicasahabhuJAnasya gurukAzcatvArogurumAsAH, anena dosuyagurugA itivyAkhyAtam / / [bhA.1267] pacchA saMthUya itthIe chlhumehunniiechgurugaa| __ samaNunneyara saMjaticchedo mUlaM jahAkamaso / / vR-pazcAtsaMstutayA striyAsahabhuJAnasyaSaTlaghavaHmaithunikyAmaithunAjIvayApaNAGganayAityarthaH / Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 vyavahAra - chedasUtram - 1-2 / 59. saha bhuJjAnasya SaDguruvaH samanojJayA saMyatvA saha bhuJjAnasya cchedaH / amanojJayA saMyatvA saha mUlaM, punaH prakArAntaramAha [ bhA. 1268 ] ahava purasaMthae tara purisitthIsoya soyavAdIsu / samaNunneyarasaMjai aDokaMtIe mUlaM tu / / vR- asyA vyAkhyA kalpanAdhyayana cUrNitaH kartavyA samprati yaduktaM prAk jaM caNaM sevate duvihaMti tadvyAkhyArthamAha [bhA. 1269 ] thIviggaha kilibaMvA mehuNakammaM ca ceyaNamaceyaM / mUlottarakoDidugaM paritaNaM taM ca emAdI / vR- strIvigraho nAma strIzarIraM / klIbo napuMsakaM etadvikaM yatsevate / ahavA mehuNatti maithunaM kammaMti hastakarmA / athavA sacittamacittaM vA yat pratisevate / yadi vA mUlaguNaviSayaM yadi vA udgamakoTivizuddhikoTi athavA parittamitti pratyekazarIramanaMtatti anantakAyamevamAdidvividhaM draSTavyamAdizabdAt tiryagyonikaM mAnuSikaM vA maithunamityAdidvika parigrahaH / [ bhA. 1270 ] eesiM tu payANaM jaM sevai pAvaI tamAruvaNaM / annaM ca jamAvajje pAvaMti taM tathya tahiyaM tu / / vR- eteSAmanantaroditAnAM strIvigrahaklIbAdInAM padAnAM madhye yatsevate tamAropaNaMtanniSpannaM prAyazcittaM prApnoti / anyacca padApadyate saMyamavirAdhanApratyayaM prAyazcittaM tadapi tatra prApnoti / / ttatto ya paDiniyarta suhumaM parinivvavaMti AyariyA / [ bhA. 1271] bhariyaM mahAtalAgaM talaphaladiTTaMtocaraNammi / / vR- tatastasmAt avadhAvanAt pratinivRttAt sUkSmaMyathA tejAnanti sUrayo'smAkamuparitathaiva sasnehA vartante ityekamabhi komalenopAyenAcAryAH parinirvApayanti sukhApayanti yena te sarvamAlocayanti / te cAlocanAnantaramevaM vadeyuH / yathA cAritramasmAkaM sarvaM galitamasmabhyaMvratAni dattha / evamukte sUribhizcaraNe caraNaviSaye bharitaM mahAtaDAgamatibharaNadeva kasmiMzcit pradeze bAlIbhedAt galadudakaM tatkSaNAdeva patitena phalena / tatpradezApUraNAnniruddhodakaM dRSTAntaH karaNIyaH / iha suhumaM parinivvavantItyuktaM tacca sUkSmaM parinirvApaNaM dvividhaM / tadyathA-laukikaMlokottarikaMca / tatralaukikaM yathA rauhiNika caurasyAbhayakumAreNa kRtam / tatraivam-sayagihaM nagaraM, tattha rohiNito cauro bAhiM duggaTTitososayalaM nagaraM musati / na koI taM ghettuM sakkati / annayA vaddhamANasAmI samosaDho / rohiNito bhayavato dhammaM kaheMtassa nAtidUreNaM bolei socalamANo mA titthagaravayaNaM souM coriyaM na kahAmitti kaNe uvei ei tassevaM bolamANassa kaeTakaH. pAde lagnI taMjAva egeNAM hattheNaM uddharai tAva titthagaro imaM gAhatthaM paNaveiamilAyamalladAmA animisanayanAtha nIrajasarIrA / [ bhA. 1272] cauraMguleNa bhUmiM nacchivaMti surA jino kahai / / vR- surA devAzcaturnikAyabhAvino'pi amlAnamAlyadAmAnastathA na vidyate nimiSo yeSAM te animiSA animeSe nayane yeSAM te animiSanayanAH / tathA nIrajA nirmalaM zarIraM yeSAM te nIrajAH zarIrAH / caturaGgulena caturbhiraGgulairbhUmiM na spRzanti iti jinaH sarvajJaH kathayati / anena sarvatIrthakRtAmavisaMvAdivacanatAmAvedayati / evaM souM kaNTagaM uddharittA pune kaNe Thaveu gato annayA so rohiNito rAyagihamatigatI rattiM Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 373 uddezakaH2, mUlaM:59, [bhA. 1272] / corotti gahito naya nijairohiNito uyAhu anno coro tato piTTiumADhattobhaNaiya akkhAhisavvaM tumaM rohiNito navatti / jairohiNito siyAto suyAmo / evaM so nItistatha paviThAhiM aThArasahiM kAraNehiM ekkakkaM kAuM pucchijjai so na kahei jahA kaha rohiNito corotti / tAhe aThArasamA suhumA kAraNA kariumADhattA majaM pAito matto nivveyaNo jAto / tAhe devalogabhavaNasarisaMbhavaNaM kAuM tattha maharihe sayaNijje nijAvito tato paDibohavelAeitthinADaenivvatijamANetAhibhaNai-tumaMdevaloge uvavanno devaloe ya eso anubhAvo jo pucchito puvvabhavaM sammaM akkhAti to ciraThitI devati atthati, jo na akkhAti to takkhaNaM paDati, to mA amhe anAhA kAhasi sadhvaM akkhAhi, / tato rohiNIena titthayaravayaNaMsaMbharittA ciMtiyaM-apUtivayaNAtitthagarAsAmiNAbhaNiyaM-amilAyaityAdi imaMcasavvaM vitahaMdIsai / tao kayagaMevaMtibhaNAinAhaMrohiNito |tto mukko |rohinnienn ciMtiyaM-aho egassa visAmiNovayaNassa kerisaMmAhappaM |ahNjiiviysuhaabhaagiijaato, jaipuna nigaMthANavayaNaMsuNemi to ihaloe paraloeya suhiobhavAmiti ciMtiUNapavvaito / uktaM saukSmaMlokikaM parinirvApanaM / tathAcAha[bhA.1273] suhumAya kAraNAkhaluloe emAdi uttare innmo| micchadiThIhiM kayA kiMtuhabhetattha uvasaggA / / vR- sUkSmA khalu kAraNA yAtanA loke evamAdikA evaM prabhRtikA AdizabdAtprabhUtAnyevaMvidhadRSTAntasUcakAH uttarelokottareiyaM vakSyamANasvarUpAkAraNA, tAmevAha mithyAdRSTibhiH kintukatA bhe bhavatastatra gatasyopasargAH / kimuktaM bhavati na tava vatsa virUpAcaraNe kimapi cittaM kevalaM yadi mithyAdRSTibhirbalAtkAraNa kitapikAritaH syAt / tatrakiMpratisevitaMkiMvA napratisevitamiti, evamukte sa yatkaroti tadAha[bhA.1274] avisiMdharai sineho porANo Ayao nippivAsAe / iigArava mAruhito kaheisavvaMjahAvittaM / / vR-apItisaMbhAvane |sNbhaavyaamiityesitietessaaN paurANo purANAyAmavasthAyAMbhavaH paurANaH sneha AyAto adyApi niHpipAsayA madIyavaiyAvRttyAdi pipAsA vyatirekeNAdi dharati vidyate / evaM gauravatvamAropitaH san kimeteSAM kurmo jIvitamapi madIyameteSAmeveti manvAno yathAvRttaM samastamapi kathayati / etadeva spaSTataramAcaSTe / / .. [bhA.1275] evaM bhaNitosaMto uttuuiosoruheisvvNtu| . jaMNeNasamunubhUyaMjaM vAsetaMkayaMtehiM / / vR- evaM pUrvapradarzitena prakAreNa bhaNitaH san uttUiotti dezIpadametat garve vartate tato'yamarthaH / ahameva gurUNAMmAnyonAnya iti gauravamAropitaH sarvameva turavadhAraNeyadanena svayaMsamanubhUtaMyadvAse tasya mithyAdRSTibhiH kRtaM tatsamastameva kathayati / tatra yadiso'gItArtho bhaNati tataidaMbrUte[bhA.1276] hANAdIni kayAiMdehavae mjjhbeituagiito| . puvvaM ca uvasaggA kilaTThabhAvo aho Asi / / vR-mayAsAnAdIni strAnAGgarAgAdIni kRtAni, tathA pUrvamupasargAt upasargeSvanArabdheSvahaM saMkliSTa pariNAmo'bhavamupasargaprAraMbhasamakAlameva punarvizuddhapariNAmojAtastataeva tena kAraNena mahyaM dadatayUyaM Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 vyavahAra - chedasUtram - 1-2 / 59 vratAni mamAropayateti bhAvaH iti agIto agItArtho brUte, evaM tanokte yadA'cAryeNa vaktavyaM tadAhavesakaraNaM pamANaM na hoi nayamajjaNaM nalaMkAro / [bhA. 1277 ] sAijjieNa sevI ananumaeNaM asevIu / / vR- vatsa na veSakaraNaM na sAdhu veSakaraNaM pramANaM na ca majjanaM nAlaGkAraH pramANaM yathAkramamapratisevane pratisevane vA kintu sAejieNaMti yadistrAnAdi viSaye anumananaM kRtaM tena sevI pratisevanAkArI bhavati, ananumatena tu asevI apratisevI / anyacca [ bhA. 1278 ] jo so visuddhabhAvo uppanno tena te caritAyA / dharito nimajjamANI jaleNa nAvA kuviMDeNa / / vR-yo'sau vizuddhabhAvastatropasargaprArambhasamaye samutpannastena tava caritrAtmAdhAritaH / yathA kuvindena kolikena jale nimajjatI nauriti / [bhA. 1279] jahavA mahA talAgaM bharitaM bhijjaMtamuvari pAlIyaM / tajjAeNa niruddhaM takkhaNa paDieNa tAlena / / vR- yatheti dRSTAntopanyAse vA iti dRSTAntAntarasamuccayena mahA taDAgaM bharitamiti varSe (rSA) pAnIyena paripUrNaM bharitamiti bharaNAdeva coparyekasmin pradeze bhidyamAnapAlIkaM bhittumArabdhapAlIkaM taJjAteneti prAkRtatvAttRtIyAMpaJcamyarthe tato'yamarthaH tasyAM pAlyAM jAtastaJjAtastasmAt tAlAttAlavRkSAt yasmin kSaNe udakagalanena pAlI bhettumArabdhA tatkSaNe tasminneva pradeze patitenatAlena tAlaphaleneti gabhyate udakaM galat tena niruddhameSa dRSTAnto'yamarthopanayaH / [bhA. 1280 ] evaM caraNatalA nAyaya uvasaggavIcivegehiM / bhijjaMtu tume dhariyaM dhiyabala veragga tAleNaM / / vR- evaM mahattaDAgadRSTAntagataprakAreNa caraNameva taDAgaM jJAtayaH svajanAstaiH kRtA ye upasargAsta eva vIcivegAH kallola vegAstairjJAtikRtopasargavIcivegairbhidyamAnaM tvayAdhRtibalaMca vairAgyaM ca dhRtibalavairAgyaM ca tadevatAlo'vayave samudAyopacArAt tAlaphalaM tena dhRtibalavairAgya tAlena dhAritaM kevalamavadhAvanataH prAyazcitta bhAgjAtaH tIrthakarAjJA bhaGgAttadevAha-[ bhA. 1281 ] paDisehiyagamanaM AvaNo jena tenaso puTho / saMghADagatiha voccho uvahiggahaNe tato vivAdo / / vR- pratiSiddhaM khalu bhagavatA tIrthakareNAvadhAvanAnuprekSigamanaM tasmin pratiSiddhe gamane kRte tathA yena kAraNena strIsevAdita ApannaM prAyazcittasthAnaM tena sa spRSTaH karmabandhena tatastadvizodhanAya tasmai dIyate prAyazcittaM / atha yo'sau dvitIyaH saMghATakaH preSitastena kiyacciraMsa pratIkSaNIyaH tata Aha-saMghADagetyAdi saGghATakasya tryahaM trIn divasAn yAvat pratIkSyata / iha tryahagrahaNamadhyamato bhavitumarhati tata upadhigrahaNaM kartavyaM tadIya upadhiryAcitvA parigrahaNIyaH tato vivAdotti / yatra so vadhAvitastataH pratinivRttasya sahAyairyadi vivAdo vakSyamANasvarUpaH kriyate / tadA sa pramANayitavyaH iti / sampratyetadevottarArdhaM vyAcikhyAsurAha[ bhA. 1282 ] egAha tihe paMcAhae ya te biMti NaM sahAyANAM / vaccAsu anicchaMte bhAMti uvahiMpi todehi / / Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 2, mUlaM : 59, [bhA. 1282] 375 vR- jaghanyata ekAhe ekasminmadhye divase madhyamatakhyAha, utkarSataH paJcAhe pratIkSite yadAsa nivartatuM necchati tataH sahAyANamiti taM bruvate kiyacciramasmAbhiravasthAtavyamehi vrajAmaH / evamukte yadi so'bhidhate nAhaM vrajAmi / tatastasmin pratyAgamanamanicchati bhaNaMti yadi nAgacchasi tarhi upadhi mapi tAvaddehi mA upadherapyupaghAto bhUditi / / [bhA. 1283 ] navi demitti ya bhaNie gaesu jaiso sasaMkito subati / uvahammai nisaMkenahammae appaDivajja'te / / vR-yadi upadheryAcane kRte sa brate nApi naiva dadAmyupadhimahamiti tata evaM bhaNite sa saGghATako gacchati saGghADagatiheti vyAkhyAtamadhunA vuccho uvahigrahaNe iti tadvyAkhyAnayati gaesu ityAdigateSuteSu sahAyeSu yadi sazaGkitaH zaGkanaM zaGkitaMsahazaGkitaM sazaGkitaM yasya yena vA sa tathA kA punaH zaGkA ? ucyate-kiMmut vrajAmi kiM vA neti eva rUpazaGkopetaH svapiti, rAtrau tadA sa upadhirupahanyate / atha niHzaGkitaH san (na) svapiti yathA niyamAnmayotpravrajitavyamiti tadA nopahanyate / atha niHzaGkita uSitvA yadi vA yasmin dine sahAyA gatAstaddivasamevAnuSitvA yadi nivRtya vrajikAdiSvapratibadhyamAna Agacchati / na cAntarA rAtrau divase vA svapiti tadA tasminnapyapratibadhyamAne nopahanyate / atha svapiti tarhyapahanyate / [ bhA. 1284 ] saMvega samAvanno anuvahayaM ghettu eti taM ceva / aha hojAhi uvahato so viya jai hojja gIyattho / / to annaM uppAe taM vovahayaM vigaMciuM hoi / apaDibajjhatettu sucireNa vi hUna uvahamme / / [bhA. 1285 ] vR- saMvego mokSAbhilASastaM samApannastameva gurupradattamupadhimanupahataM gRhItvA / eti samAgacchati / atha bhavet kathamapyupahataH so'pi ca sAdhuryadi syAt gItArthaH tatastamupahatamupadhiM vigaMciuMti paristhApyAnyamupadhimutpAdya eti samAyAti / atha syAdagItArthastarhi tenopadhiranyonotpAdana yo agItArthatvenAnyotpAdane yogyatAyA abhAvAt / kintu tenaivopadhinA gantavyaM / samAgatasya cAnyamupadhimAcAryAH samarpayanti / prAktanaM ca sAdhubhiH paristhApayanti / samprati appaDibajjhaM teu ityAdi apratibadhyamAne karmakartaryayaM prayogaH kvacidapi pratibandhamakurvati punaH sucireNApi pradIrgheNApi kAlena hu nizcitaM nopahanyate upadhiH kvacanApi pratibandhAkaraNataH satatodyatvAt / samprati vivAda iti vyAkhyAnayati [bhA. 1286 ] gaMtUNa tehiM kahiyaM, sAvi AgaMtu tArisaM kahie / to taM hoi pamANaM visarisakahaNe vivAdou / / bR-yausahAyau tasya preSitI, tAbhyAM gatvA gurusamIpaM tasya pratisevanamapratisevanaM vA kathitaM, sacApi kRtAvadhAvanaH sAdhurAgatya tAdRzaM kathayati tatastadbhavati pramANamubhayeSAmapyavisaMvAdAt / atha visadRzaM kathayati tato vivAdaH sahAyA bruvate eSa pratisevIti / sa prAha napratisevIti, tatra satya pratijJAH khalu vyavahArAH iti, sa eva pramANIkriyate, na sahAyAH, / tadevaM pratisevanAmadhikRtya vivAdo darzitaH / samprati majjanAdikamAdhikRtyAha[ bhA. 1287 ] ahavA beMti agIyA majjanamAdiehiM esa gihIbhUto / taM tu na hoi pamANaM so ceva tahiM pamANaM tu / / Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 vyavahAra - chedasUtram - 1-2 / 59 vR- athaveti prakArAntaropapradarzana agItArthA bruvate / majjanAdibhirmaJjanAGgarAgadhUpAdhivAsAdibhirapa gRhibhUto jAtaH sapunarevasamAha-nAhaM snAnAdikaM kRtavAn yadi vA balAdahaM svajanaiH snAnAdikaM kArito na punasteSu snAnAdiSvanurAgavAn jAta iti / tatraivaM bhUte vivAde yatte sahAyA bruvate tanna bhavati pramANaM, kintu sa eva tatra pramANamiti etadeva pravikaTayiSurAha [ bhA. 1288 ] paDisevI apaDisevI evaM zrerANa hoi u vivAdo / tattha vi hoi pamANaM sa eva paDisevaNA na khalu / / vR- sthavirA AcakSate eSa pratisevI sa prAha-nAhaM pratisevI evaM sthaviraiH sahagAthAyAM SaSTI tRtIyArthe vivAdo bhavati / atrApi pratisevanA viSaye'pi bhavati sa eva pramANaM na punaH khalu sahAyairucyamAnA pratisevanA tepAM punaragItArthAnAM purataH sUraya etadabhidadhati [ bhA. 1289] majana gaMdha pariyAraNAdi jaha necchato adosAya / anulomA uvasaggA emeva imaMpi pAsAmI / / | vR- yathA anicchato'nabhilaSito'nulomA anukUlA upasargAH / ke te ityAha-majjanaM snAnaM gandhaH paTavAsAdirUpaH paricAraNAstriyA balAtkAreNopabhoga AdizabdAdevaM vidhAnyopasargaH parigrahaH ete yathA adoSAstadviSayAnumananAbhAvAt / evamidamapyadhikRtA'vadhAvitasAdhuviSayaM majjanAdi pazyAmastadanurAgA bhAvato nirdoSamiti bhAvaH etadeva bhAvayati [bhA. 1290] jaha cevaya paDilomA apadussaMtassa hoti dosA ya / emeva ya anulomA hoti asAyajjaNe aphalA / / vR- yatheti dRSTAntopanyAse, ca zabdo dRSTAntadASTantikayoH sAmyAvadhAraNArthaH / yathAcaivaM pratilobhAH pratikulA upasargAH pradveSataH pradveSamagacchato bhavatyadIpAya evameva anenaiva pratikulopasargagatena prakAreNa anulomA api svajanaiH kriyamANA majjanAdaya upasargA asAijamANe ananumanane bhavantyaphalAH anyacca[bhA. 1291] sAhI bhogaccaI avimahatI nijarAu eyassa / sumo vikammabaMdho na hoi u niyattabhAvassa / / vR- apIti guNAntara samuccaye / svajanakriyamANamaJjanAGgarAgAdyanAsvAdanAdepa svAdhIna bhogatyAgI svAdhInabhogaparityAgAccaitasya mahatI nirjarA purANakarmanirjaraNaM pravRddhapravRddhatara zubhAzayasaMbhavAt na cApyabhinavakarmasaMgalanaMyata Aha-natunivRta bhAvasyAvadhAvanAt pratinivRtta pariNAmasya sataH sUkSmo'pi karmabandho bhavati, karmopacayahetorduSTAdhyavasAyasyAbhAvAt / mU. (61) egapakkhiyassa bhikkhuyassa kappati Avariya uvajjhAyANa ittariyaM disaM vA anudisa vA uddisittae vA dhAritaevA jahA vA tassa gaNassa pattiyaM siyA / / vR- ekaH samAnaH pakSa ekapakSaH / so'syAstIti ekapakSikaH pravrajyayA zrutena ca svavargasya bhikSoH kalpate / itvarAM kiyatkAlabhAvinImitvasgrahaNamupalakSaNaM yAvatkathikAM ca dizamAcAryatvamupAdhyAyatvaM vA anudizaM vA AcAryopAdhyAyapadadvitIyasthAnavartitvaM vA zabdo vikalpArthaH / uddeSTuM vA tasya vA svayaM dhArayituM yathA vA tasya gaNasya prItikaM syAt / yathAvA dizamanudizaM vA uddizeta / kimuktaM bhavati ? bhinnapakSikamapyapavAdapadena svagaNaprItyAcAryAdipadAdhyAropitaM kuryAditi saMkSepArthaH / vyAsArthaM tu bhASyakRdvivakSuH prathamataH pUrvasUtreNa saha sambandhamAhaH Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 uddezaka H 2, mUlaM:61. [bhA. 1292] - [bhA.1292] nikkhittaMmi uliMge mUlaMsA tijane yaNhANAdI / dinesuyahoi disA duvihA vivaesusaMbaMdho / / vR-yadiliMgarajauharaNaMnikkhittaMparityaktaMbhavatitatastasminnikSipte liGgeyadivAliGgA parityAge'pi snAnAdeH sAijaNe anumanane mUlaM nAma prAyazcittaM bhavati, tasmiMzca mUlaprAyazcitta dAnena samastaparyAyocchedataH pradatteSuvrateSudvividhApyAcAryatvamupAdhyAyatvarupAdikaMdIyate / tato'vadhAvanasUtrAnantaraM diksUtropanyAsaH eSa pUrvasUtresahAsya sUtrasya sambandhaH / sAmpratamekapakSikatvaM vyAkhyAnayati[bhA.1293] duvihoya egapakkhI pavvaja sueya hoinAyavyo / suttammi egavAyaNapavvajAe kulivvAdI / / vR-dvividhodviprakAraekapAkSikobhavatijJAtavyaH / tadyathA-pravrajyAyAM zrutecatatrasUtrasUtraviSaye ekapAkSikavAcanaH / ekA samAnA parasparaM vAcanayibhyaH (yasya) sa tathA ekagurukulAdhIna ityarthaH / pravrajyayAtvekapAkSika ekakulavartI AdizabdAdekagacchavarti ziSyasahAdhyAyAdiparigrahaH / etadeva spaSTataramAha[bhA.1294] sakulivvaopavvajA pakkhitto egavAyaNa suyaMmi / abbhujaya parikammo mAherogeva ittarito / / vR- pravrajyA pAkSiko nAma sakulivvatotti svakulasaMbhavI upalakSaNametat tena svaziSya ityAdyapi draSTavyaMzrutezrutapAkSikaH punarekavAcanaihasUtreitvarAdiggrahaNAtkathikyapidiksUcitAtAmubhayImapi vyAkhyAnayati / abbhuJjaetyAdi / AcAryoabhyudyatavihAraparikarmakartukAmaupalakSaNametat abhyudyata maraNaM vA pratipakSukAmena yAvatkathikAcAryopAdhyAyAviti zeSaH mohe cikitsAM roge rogacikitsAM vA kartukAmaitvaraM, akSarayojanAtviyaM abhyudyatakarmaNiabhyudyatamaraNevA yAvatkathikAcAryopAdhyAyAviti zeSaH |moherogectvaaro bahuvacanaMprAkRtatvAt / AcAryasya yAvatkathikAcAryasthApane dvividhaHsApekSo nirapekSazcatatrayaH tathA cAtrarAjadRSTAntastamevAha[bhA.1295] diluto jahagayA sAvekkhokhalutaheva nikhkkho| sAvikkho juva naridaMThaveiiyagacchuvajjhAyaM / / vR-dRSTAnto yathA rAjA / tathA hi-rAjA dvividhaH sApekSo nirapekSazca / tatra yaH sApekSaH sa jIvanneva yuvarAjaM sthApayati, / yuvarAjazca saMsthApanIyo yasminnanuraktA paripattataH kAlagate'pi rAjJi na vairAjyamupajAyate / kintu tadavasthameva rAjyamanuvartate yastu nirapekSaH san sthApayati yuvarAjaM tasmiMzca sthApiterAjJikAlagatedAyAdAnAM parasparakalaha,bhAvato rAjyaM vinAzamAvizati, evamAcAryApidvividhaH sApekSInirapekSazca, tatrayogacchasApekSaH sajjIvannevagaNadharaMsthApayatitasmiMzcasthApitekAlagate'pyAcArye gaccho na sIdati / tathA cAha-ityevaM sApekSarAja iva yuvanarendraM sApekSa AcAryo jIvanneveti vAkyazeSo gacchopAdhyAyaM gacchanAyakaM sthApayati / yaH punargacchanirapekSaH san nAcArya jIvan sthApayati tasminkAlagateparasparakalahabhAvatogacchovinAzamupajAyate, tasmAjIvatyevagaNadhareAcAryaupAdhyAyo vAsthApanIyaH / sAmpratamitvarAcAryopAdhyAya sthApanAviSayamAha[bhA.1296] gaNaharapAyogA satipamAya aTAvi eva kAlagate / therANapagAsaMtI jAvanno naThAvito tattha / / Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 vyavahAra - chedasUtram-1-2/61 vR-gaNadharasyagaNadharapadasya prAyogyo gaNadharaprAyogyaH tasyAsatyabhAve athavA pramAdato asthApita evAcAryekAlagateitvara AcArya upAdhyAyovAsthApyate / sacayaiHsthApyatetesthavirANAM gacchabRhattarANAM prakAzayanti / yAvattatra mUlAcAryapade vA mUlopAdhyAyapade vA'nyona ca sthApito bhavati / tAvadeva yuSmAkamAcAryopAdhyAyo vA pravartaka iti iha eka pAkSiko dvividha uktaH pravrajyayA zrutena ca atraca bhaMgacatuSTayaM tadyathA pravrajyayA ekapAkSikaH zrutena ca, 1 pravrajyayAna zrutena 2 pravrajyayA zrutena na 3 nApipravrajyayAnApizrutena 4 etadevabhaMgacatuSTanaM kulAdiSvapi yojanIyaM / tathA cAha[bhA.1297] pavvajAe kulassaya gaNassa saMghassaceva patteyaM / samayaMsueNabhaMgA, kujjA kabhaso disAbaMdhe / / vR-digbandheAcAryapade upAdhyAyapadevAgthApyamAne ityarthaH / pravrajyAyAH kulasyagaNasya saGghasya ca pratyekaM zrutena sArdhaM bhaGgAn kuryAt / bhaGgacatuSyaM pratyekaM yojayediti bhAvaH / tatra pravrajyAyA bhaGgacatuSTayamupadarzitamidAnI kulasyopadIta-kulanekapAkSikaH zrutena ca 1,kulenaikapAkSikona zrutena 2,kulena naikapAkSikaH kintuzrutena 3, nakulenanApizrutena 4 / evaM gaNenasaGghana ca pratyekaMbhaMgacatuSTayaM bhAvanIyaM tatra pravrajyAM kulaMgaNaMcAdhikRtya yaH prathamabhaGgavartI saitvaro yAvat kathiko vAsthApanIyaH / tadabhAve tRtIyabhaMgavartI yadi punardvitIyabhaGgavartinaM catuparbhaGgavartinaM vAsthApayati tadA tasya sthApayituH prAyazcittaM catvAro gurumAsAH na kevalametatprAyazcittaM kiM tvAjJAdayo'padoSAstathA cAha[bhA.1298] ANAiNo yadosA, virAdhanAhoiimehiThANehi / saMkiya abhinavagahaNe tassavadIhana kAlena / / vR- AjJAdaya AjJAnavasthA mithyAtvavirAdhanArupAzca zabdo'nuktaprAyazcittasamuccaye / tacca prAyazcittaM prAgevopadarzitaM tathA virAdhanA gacchasya bhedo bhavati / AbhyAM vakSyamANAbhyAM sthAnAbhyAM te eva darzayati / zaGkite abhinavagrahaNe ca sAdhUnAM yadi mlAnAvasthA vA tasya sthApayiturdIrdhena kAlena rogacikitsAM mohacikitsAM vA kRtvA samAgatasya zaGkate / etadeva vibhAvavipuH prathama itvarasya yAvatkathikasya casthApane viSayamAha[bhA.1299] parikammakuNamANo maraNassatbhujayassa vavihAro / mohe rogacikissA uhAveMteya Ayarie / / vR- abhyudyatasya maraNasya pAdapopagamanalakSaNasya parikarmadvAdazasAMvatsarikasaMlekhanArupaM kurvANA yadivAbhyudyatavihArasyajinakalpAdipratipattilakSaNasyaparikarmatapobhAvanAdilakSaNaMkurvatiyAvatkathika AcAryaHsthApanIyaH, |mohemohcikitsaayaaNrogcikitsaayaaNydivaaavdhaavvtyaacaaryeitvr AcAryaH sthApayitavyaH / atra zrutAnekapAkSiketvarAcAryasthApane doSamAha[bhA.1300] duvihatigicchaMkAUNa Agao sNkiyNmi| kaMpucchepucchaMtuvakaMpiyare gaNabheopucchaNA houM / / vR- atrAnekapAkSiketvarAcAryasthApane dvividhacikitsAM mohacikitsAM rogacikitsAM cetyarthaH / dIrdhakAlaM gatvA samAgataH san zaGkite sUtre arthe ca kaM pRcchet / naiva kaMcanetibhAvaH sthApitAcAryasyabhinnavAcanAkatvAditare vA gacchavAsi AcAryo mohacikitsAM rogacikitsAM vA kurvatikaM pRcchaMti, naivakaMcana purvoktAdeva hetostataste vAcanApradAyakamalabhamAnAgacchAntaramupasaMpadyeran / gacchAnta Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 2, mUlaM : 61, [bhA. 1300 ] 379 ropasampattau na praznahetorgaNabhedaH syAt / samprati zrutAneka pAkSikayAvatkathikAcAryasthApane doSamAhana tarai so saMdheyaM appAhArI vi pucchiyaM dei / annatthava pucchaMte sacittAdIu giNhaMti / / [bhA. 1301] vR sa zrutAnekapAkSikasthApito yAvatkathiko AcAryo bhinnavAcakatvAt na zaktoti saMdhAtuM vismRtamAlApakaM dAtumathavA zrutAnekapAkSiko'lpazrutopyucyate / tato'lpA dhAraH alpasya sUtrArthasya cAzraya iti pRSTaH sannanyaM praSTumAlApakaM dadAti / anyatra ca gaNAntare gatvA pRcchati te gacchAntavartina AcAryAstenotpAditaMsacittAdikaM gRhNanti agItArthAnAM na kiJcidAbhAvyamiti jinavacanAttasya ca teSAM samIpe pRcchanAt / upasaMhAramAha [bhA. 1302 ] suyatI agapakkhaM ee dosA bhave ThavaMtassa / pavvajjaNegapakkhita, uvayaMte ime bhave dosA / / vR- zrutonekapakSiNamitvaraM yAvatkathikaM vAcAryaM sthApayata ete anantaroktadoSA bhavanti / pravrajyAnekapakSiNaM punaritvaraM yAvatkathikaM vA sthApayata ime vakSyamANA bhavaMti doSAH / tAneva pratipAdayiSurAha-- [ bhA. 1303] donhavi bAhirabhAvo sacittAdIsubhaMDaNA niyamA / hoisa gaNassa bhedo sucireNa nae amhatti bR-pravrajyAne kapAkSiketvarayAvatkathikAcAryasthApane dvayorapi gacchasya vAcAryasyetyarthaH / bahirbhAvo bahirbhAvodhyavasAyo bhavat tathAhi yo'sau sthApita AcAryaH sa gacchavartinaH sAdhun samastAnapi parakIyAnmanyate / sAdhavo'pi ca gacchavartinastaM paramabhimanyate / evaM parasparaM bahibhAvAdhyavasAye sati sthApitasyAcAryasya gacchavartinAM ca sAdhunAmanibhAvyAni sacittAdIni gRhNatAM niyamAt bhaNDanaM kalaho bhavati / tathA ca sati pravacanoDDAhaH prAkkalpavyAvarNitaprAyazcitaprAyazcittApattizca anyacca gacchavartinaste sAdhavo manyante sucireNApi prabhUtenApi kAlena gacchatA nAsmAkamepa parakIyatvAt / upalakSaNametat / so'pyabhimanyate sucireNApyete parakIyA ityevaM parasparamadhyavasAMyabhAvato gaNasya gacchasya bhedo bhavanti / tasmAditvaro yAvankathiko vA prathamabhaGgavartI sthApayitavyaH, atraivApavAdamAha[bhA. 1304] annayaranigicchAe paDhamAsati taiya bhaMgamittariyaM / taIya ssevasaI bitito tassANati cauttho / / vR- anyataracikitsAyAM mohe cikitsAyAM vAcAryamitvarabhupalakSaNametat / abhyudyatamaraNapratipattI abhyudyatavihAraparikarmapratipattau vA yAvatkathikamAcAryamutsargataH prathamabhaGgavartinaM sthApayet, prathamabhaGgavartino'sati abhAve tRtIyaM tRtIyabhaGgavartinamitvaramupalakSaNametat / yAvatkathikaM vA sthApayet, tata sUtre'rthe ca sazIghraM niSpAdayitavyaH / tRtIyasyApi tRtIyabhaGgavartina eva zabdArthaH / asatyabhAve punardvitIyo dvitIyabhaGgavartI sthApyastasyApyasati abhAve caturthabhaMgavarttI / tatra yo'sau caturbhaGgavartI sthApayitavyo bhavati sa etAdRzaguNaH [ bhA. 1305 ] pavatIe bhiusahAvaM pagatIe saMmataM vinItaM vA / nAUNa gaNassa guruM ThaviMti anegapakkhipi / / vR anekapattiNamapi pravrajyApakSarahitaM zrutasamAnapakSarahitamapi prathamadvitIya bhaGgavartyasaMbhave prakRtyA Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 vyavahAra - chedasUtram-1-2/61 svabhAvena natu kapaTabhAvato mRdusvabhAvamaroSaNa svabhAvaM tathA prakRtyA svabhAvena sammatamabhimataM samastasyApi gacchasyeti gamyate svajanasambandhabhAvato vA nijakamAtmIyaM jJAtvA gaNasya guruH sthApayitavyaH / tasya caturbhaGgavartinaH sacittAdiSu yaAbhavana vyavahArastamabhidhitsurAha[bhA.1306] sAhAraNaMtupaDhame biiekhettaMmi tiysuhdukkhe| anahijaMtesIse seseekkArasa vibhAgA / / vR- prathame varSe sAdhAraNaM vimuktaM bhavatiyo yAvallabhyate tasya taditIye varSe yat kSetre tadIye labhyate tadgacchavartinAM sAdhUnAM, zeSaM gaNadharasya, tRtIye varSe samaduHkhopabhogAlabhante / tatteSAmeva ganchavartinAmAbAvayati zeSaM gaNadharasya, caturthAdiSu varSeSu sarvaMgaNadharasya, eSa AbhavavyavahAro'nadhIyAneziSye / kimuktaM bhavati / ye sthApitAcAryasya samIpe na paThanti tAn pratidraSTavyaH, / ye punarAcAryasya samIpe paThanti teSAmekAdazavibhAgAstathA cAha-zeSe'dhIyAne ekAdazavibhAgAH prakArA AbhavavyavahArasyatAneva pratipipAdayiSurAha[bhA.1307] pubuddiDhe paDitthepaccuddir3ha pavAdayaMtassa / saMvaccharaMmi paDhame paDicchajjaM eva sacittaM / / vR-pratIcchakegacchAntarAdadhyayanArthamadhikRtacchopasampadaMprapanneyatAcAryapadasthApanAtaH pUrvamuddiSTaM sacittaMupalakSaNametat acittaM vastrapAtrakaMbalAdiprathame varSebhavati sampadyatetatsarvaM tasya pratIcchakasya eSaprathamo vikalpaH / yatpunarAcAryapadasthApanAtaH pazcAduriSTaMprathamevarSesampadyate / sacittAdikaMtatsarvaM pravAcayato'dhikRtasthApanAcAryasyAdhyApayituH eSa dvitIyo vikalpaH / [bhA.1308] puvvaM pacchuddir3hapaDicchae jaMtuhoisacittaM / saMvacchiraMmi bitietaMsavvaM pavAyayaM tassa / / vR-AcAryapadasthApanAtaH pUrvaM uddiSTaM yatsacittamupalakSaNametat acittaM vA dvitIye saMvatsare bhavati sampadyate kvetyAha-pratIcchake gacchAntarAdAgatya sUtrasyArthasya vA pratIcchanaM pratIcchA tayA carati / pratIcchikastasmiMstatsarvaM pravAdayato'dhyApayituradhikRtasthApitAcAryasya veditavyam / eSa tRtIyo'pi vikalpaH / / [bhA.1309] puvvaM pacchuddiSTaMsIsaMmi ujaMtu hoisaccittaM / saMvaccharaMmi paDhamesavvaM gurussa Abhavati / / vR- AcAryapadasthApanAtaH pUrvaM pazcAdvA uddiSTaM yatsacittamupalakSaNatvAdasyAcittaM vastrAdikaM ziSye prathame varSebhavatisampadyate tatsarvaMbhavati / etha caturtho vibhAgaH / / [bhA.1310] pubuddilaM tassaya pacchuddiDhe pavAiyaM tassa / saMvaccharaMmi biiesIsaMmi ujaMtusaccittaM / / vR- yatsaccitamacittavAcAryapadasthApanAtaH pUrvamuddiSTaMsacittamacittaMvAziSyedvitIyesaMvaccharebhavati sampadyate tatsarvaM tasya ziSyasyA bhavati epa paJcamo vibhAgaH / yatpunarAcAryapadasthApanAtaH pazcAduSTiM sacittamacittaM vA ziSye dvitIye saMvatsare bhavati sampadyate tatsarvaM pravAcayato'dhikRtagurorAbhavati eSa SaSTho vibhaagH| [bhA.1311] puvvaM pacchuTTiM sIsaMmi ujaMtu hoisaccittaM / Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 2, mUlaM 61. [bhA. 1311] 381 saMvaccharaMmitaIe, taMsavvaM pavvAiyaMtassa / / vR-yaH pUrvapazcAdvAcAryapadasthApanAtaH uddiSTaMsacitamacittaMvA ziSyetRtIyesaMvatsarebhavatisampadyate tatsarvaM pravAcayato'dhikRtagurorAbhavati, eSa saptamo vibhAgaH / / [bhA.1312] pUvuddiDhatassa pacchuddir3ha pavAyayaMtassa / saMvaccharaMmi paDhametaM sissiNI eusaccittaM / / vR-AcAryapadasthApanAtaH pUrvamuddiSTaMsacittamavittaMvA prathame saMvatsare ziSyiNyAH ziSyAyA bhavati saMpadyate, tatsarvaM tasyAH ziSyAyA Abhavati, eSo akaSTamo vibhAgaH / yatpunarAcAryapadasthApanAtaH pazcAduddiSTaMsacittAdikaMprathame saMvatsareziSyAyAH sampadyate / tatsarvaMpravAcayato'dhikRtasya gurorAbhAvyam eSa navamo vibhAgaH / / [bhA.1313] puvvaM pacchuddiTTa sissIe ujaMtusacittaM / ___ saMvaccharaMmi bitieetaMsavvaM pavAyayaMtassa / / vR- pUrva pazcAdvA yaduddiSTaM sacittamacittaM vA dvitIye saMvatsare ziSyAyAH sampadyate tatsarvaM pravAcayato'dhikRtasya guroH eSa dazamI vibhAgaH / / [bhA.1314] puvvaM pacchuddiddhaM paDicchayAe usaMtisaccittaM / saMvaccharaMmi eThametaMsavvaMpavAyayaMtassa / / vR-pUrvapazcAdvAyaduddiSTaMsacittamupalakSaNametadacittaMvA prathame varSepratIcchikyAH ziSyAH smpdyte| tatsarvaM pravAcayato'dhikRtasya guroreSa eva nyAyo dvitIyAdiSvapi saMvatsareSUktAH ekAdazApi vibhAgAH sAmpratamupasaMhAramAha[bhA.1315] jamhA etedosA duvihe aparikkhaeuThaviyaMmi / tamhAuThaveyavvokameNimeNaMtu aayrio|| vR-dvividhepyapAkSike zrutapakSarahite pravrajyApakSarahite cetyarthaH / sthApite cAcArye yasmAdete anantaroditA doSAstasmAdanenAntaroditena paDhamAsatitaiyaMbhaMgamityAdilakSaNenakrameNasthApayitavya AcArya iti / atha prathamabhaGgavartI kena vidhinA sthApayitavyaH / ucyate[bhA.1316] eyassega dugAhI nipphaNA tesiMbaMdhaidisAto / saMpucchaNauloyaNadAne milieNadiTuMto / / vR-etasya prathamabhaGgavartinaH sthApitAcAryasyaekadvikAdayaH ekadvitricaturAdayaH ziSyAH niSpannAH bhavanti / tatasteSAM dizaAcAryatvamupAdhyAyatvaM cetyarthaH badhnAti tathAyo'sAvAcAryaiH sandiSTo yathaiva sUtrato arthatazca nirmApyAcAryapade sthApanIya stasya sthApitagaNadhareNAcAryapade sthApitasya ziSyANAM vipratAraNArthaM sampracchanaM parairudantavahanamavalokanaM sAkSAtsamIpaMgatvA saMyamayAtrA nirvahan pracchanaM dAnaM vastrapAtrAdeH eteSAMsamArAhodvandvaH / tasminnapikRtevipariNAmAbhAvemilitenagopAladvayamilanena dRSTAnto vaktavyodvayorgopAlayormilitayoH prabhUtAdhanavRddhirabhUttathAyuSmAkamasmAkaMca militAnAM viharatAMbhUyAn jJAnAdilAbho bhavatIti militairvihartavyamiti / |saamprtmenaamev gAthAM vivarISuridamAha[bhA.1317] gIyamagIyA bahavogIvattha salakkhaNA uje tattha / tesiM disAudAuM viyarati sese jaharihaMtu / / Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 vyavahAra - chedasUtram - 1-2 / 61 vR- gacche bahavaH sAdhavo gIyamagIyA iti gItArthA agItArthAzca / tatra ye gItArthAstatrApisalakSaNAcAryalakSaNopetA teSAM diza AcAryapadAni datvA zeSAn sAdhUn yathArha yathAyogyatayA kecidanuratnAdhikatvena kecitsAmAnyataH ziSyatvena vitarati prayacchati / etacca tadA draSTavyaM yadA pratyekaM bahavaH ziSyAH prapyante / anyathAtvekaevAcAryaH sthApanIyaH zeSAH samastA apiziSyatvena sambadhyante / tatrApi salakSaNAnAM dizo jJAyante / etadeva suvyaktamabhidhitsurAha [bhA. 1318] mUlAyari rAyanito anusariso tassa houvajjhAto / yamagIyA sesA majjhillayA hoMti sIsAhA / / vR-mUlAcAryo nAma rAtniko ratnAdhikaH / tasya mUlAcAryasyA'nusadRzo'nurupopAdhyAyaH zeSAstu ye gItAgItArthAste tasya sabbhilagA anuratnAdhikA agItA agItArthA hakAro alAkSaNikaH ziSyA bhavanti / / [ bhA. 1319] rAvaniyAgIyatthA aladdhiyA dhArayati puvvadisaM / apahuvvaM te salakkhaNa kevalamege disAbaMdhI / / vR- ye punarAtnikAvrataparyAyeNAdhikAH gItArthAH zrutasampadupetA vratazrutaniSpannAzca kevalaM saGgrahe upagrahe bA'lAbdhikAH te pUrvadizaM pUrvAcAryapradattaM dizamanuratnAdhikatvalakSaNaM dhAsyanti / na tvAcAryapadamupAdhyAyapadaM vA teSAmAropyate labdhihInatvAt / eSa vidhiH yAvantaH sthApitA AcAryAsteSAM pratyekamanugantavyaH / etacca tadA kriyate yadA bhUyAMsaH sthApyante / apahuvvaMte ityAdi aprabhavati pratyekamAcAryANAM sAdhuparivAre bhUyasyaprApyamANe kevalamekasmin lakSaNe viziSTAcAryalakSaNopete digbandha AcAryapadAdhyAropaH kriyate / etadevAha [bhA. 1320 ] sIse ya pahuvvaMtaM savvesiM tesiM hoi dAyavvA / apahuvvaM tesuM puna kevalamege disAbaMdho / / bR- ziSye ziSyavarge pratyekaM bhavati paripUrNatayA bhavati tepAmAcAryalakSaNopetAnAM sarveSAmapi dizo dAtavyAH / aprabhavastu pratyekaM pUrNatayA sAdhuSvaprApyamANeSu kevalamekasmin salakSaNetare digbandhaH kartavyaH / zeSANAM tu salakSaNAnAM dizo'nujJApyAH sAmprataM teSvAcAryapadasthApiteSu upakaraNadAnavidhimAha [bhA. 1321] acittaM ca jaharihaM dijjai tesuM ca bahusugIesu / esavihI akkhAto aggIesuM imo u vihI / / vR- teSu AcAryapadasthApiteSu bahuSu gItArtheSu acittaM vastupAtrAdi upakaraNaM yathArhaM yo yAvanmAtrArhastasya tAvanmAtraM dIyate, eSa vidhirAkhyAto gItAryeSu sUtrArthaniSpanneSu AcAryalakSaNopeteSuH agIteSvanadhigatasUtrArtheSu AcAryalakSaNopeteSvayaM vakSyamANo vidhirdraSTavyastamevAha-- [ bhA. 1322 ] arihaM va animmAuM nAuM therAhaNaMti jo Thavito / evaM gIyaM kAuM dijjAhi disaM anudisaMvA / / vR- aho nAma lakSaNopetatayAcAryapadayogyaH paramadyApisUtre artheca na vinirmAtastamarhamanirmAtaM jJAtvA yogaNadharastatkAlaM sthApatastaMsthAvaravRddhAcAryA bhaNanti yathA etaM sAdhuM gItaM gItArthaM kRtvA dadyAt bhavAn dizamanudizaM vA / Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 2, mUlaM : 61, [bhA. 1323] [bhA. 1323] so nimmAviya Thavito atthati jaiteNa saThito laddhaM / aha navi ciThati tahiyaM saMghADo to si dAyavvo / / vR- yo sAvAcAryeNa sandiSTo yathaitaM sAdhuM nirmApya etasmai dizamanudizaM vA dadyAt / sa nirmApito nirmApya cAcAryapadesthApitaH / tataH sa yadi nirmApitasthApitastena saha tiSThati viharati tato labdhaM samIcInaM / atha naiva api zabda evakArArtho na tiSThati / tatra tasya samIpe tarhi se tasya saGghATI dAtavyaH yazca pUrvAcAryeNa vaiyAvRttakAro dattaH so'pi tena sArdhaM viharati / tatra ye sthApitagaNadhareNaiko dvau trayo vA sahAyA dattAH yazca pUrvAcAryapradatto vaiyAvRttyakarastAn pAThayati / ye vAbhinava ziSyakA upasthitAHpravrAjitAste'pyAtmanaH ziSyatvenasaMbandhanIyAH / evaM saJjAtapuSTavihAraH sannanyatra vihAreNa gatastasya tathA viharataH ziSyAn sthApitagaNadharo vipariNamayitukAmo yatsamAcarati tadupadarzayatipesei gaMtuM va sayaM va pucche saMbaMdhamANI uvahiM va detIM / sajjhaMtiyAsiM ca samalliyAvi sacittamevaM na labhe karato / / [ bhA. 1324] vR- yatra sa nirmApitasthApita viharati tatrodantavAhakAn sAdhUn tacchiSyANAM preSayati / athavA svayamantarAntarAgatvA tAn pRcchati, yathA saMstarati yUyaM sukhena yadbho bhavatAM nAsti tataH kathayata, yenAhaM dadAmIti; tathA tAn ziSyAnAtmanaH saMbaMdhayan upadhiM cAntarAntarA dadAti / tathA ye svAdhyAyAntikAH svAdhyAyanimittaM samIpasthAyinI anuratanAdhikA gItArthA ityarthaH tAn teSAM nirmApya sthApitAnAmAcAryANAM saktAnAtmanaH samAlApayati saMzleSayati lIDa zleSaNe iti vacanAt evaM tena gItArthAH ziSyAzca vipariNamyamANA nirmApitasthApitasya samIpaM muktvA taM sthApita gaNadharamupasaMpadyaMte, sacaivaM sacittaM sAdhuvargalakSaNamAtmIkurvan na labhate, vyavahArato na te tasyA bhavantIti bhAvaH athaivamapi te vipariNamyamAnA na vipariNamanti nApi tasya samIpamAyAnti tato'nena dRSTAntena tAn sambandhayanti tameva dRSTAntamAha [bhA. 1325 ] 383 govAlagaditaM karei jaha donni bhAugA govA / rakkhaMtI goNIo, ppihappihA asahiyA dovi / / gelaNe egassa u, dinA goNI utAhi annassa / iya nAUNaM tAhi sahiyA jAyA duvaggAvi / / [bhA. 1326 ] vR- doni govAlA sahoyarabhAugA bhaMDaNaM karettA patteyaM patteyaM veyaNaeNa gAvIto rakkhaMti / annayA tesiM ego rogI jAto tato tena jAva na rakkhiyA to gAvIto parihINI jAto, annayA bitito paDilaggo sovitaheva pariNINo tato tehiM egAgayissana sohamiti ciMtiUNa paropparaMpItI kayA, to eko paDilago / tassa viyAto gAvIto viito rakkhai, evaM iyarassavi / evaM tesiMdavvaparivaDDI jAyA / evaM amhaMpi vIsuMvIsuM viharaMtANaM parihAnI bhavati tamhA miliyA viharAmo jeNa viulA nANAdINaM vaDDho havai / jaM tubbhaM taM tubbhaM ceva nAhaM taM harAmi / evaM samalliyAvettA sIse sajjhatie yadi pariNAmei tahavi so na lahaha / sampratakSarayojanAgopAlakadRSTAntaM karoti / yathA- dvau gopau bhrAtRkau tau dvAvapyasahitau pRthak pRthak vetanena gA rakSataH anyadA ekasya glAnatve gA anyasya gosvAminA dattA sa vetanAtparibhraSTaH / evamitaro'pi glAnatve vetana parihIno jAtastata iti pRthak pRthak asaMhitasthitasya mahatI dravyahAniriti jJAtvA jAtau dvAvapi sahitAviti upasaMhAramAha Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 vyavahAra - chedasUtram-1-2/61 [bhA.1327] evaMdonivi amhe pihappihA taha viharimosamayaM / vAghAteNaNonnesIsAto paraMcana bhayaMti / / vR- evaM dvayorapi vayaM dadyapi prathak prathakatiSThAmaH tathApi samakaM sahitatayA viharAmo yena vyAghAte glAnatvAdi lakSaNe'nyonyajJAnAdihAnirnopajAyate ziSyA vA paraM gacchAntaraM na bhajante / evamapi sa kurvANo na kuruteziSyAn / mU. (62) bahave parihAriyA bahave aparihAriyA icchenA egato egamAsaMdumAsaMvA timAsaMvA cAu mAsaMvA paMcamAsaM vA chamAsaMvA vatthae te annamannaM saMbhuMjati, annamannaM no saMbhuMjai mAsate tao pacchA sarvavi egaosaM jati / vR- athAsyasUtrasya kaH sambandha iti saMbandhapratipAdanArthamAha[bhA.1328] asarisapakkhegaotie parihAro esa suttasaMbaMdho / kAUNavitegicchaMsAijjayA gatesuttaM / / vR- asadRzapakSiko nAma dvitIyabhaGgavartI caturthabhagavartI vA tasmin sthApite kila caturguru nAmaprAyazcittaparihAraprastAvAdadhi kRta parihArasUtrasyopanikSepaH / eSa pUrva sUtreNa sahAdhikRta sUtrasya sambandhaH / / atraiva prakArAntaramAha-kAuNa vetyAdi rogacikitsAM kurvatA manojJamaupadaM manojJaM vA bhojanamanurAgeNAsvAditaM tatra ca prAyazcittaM parihAratapastato rogacikitsAM kRtvA manojJaM ca bhojanAdikamAsvAdyasamAgatasyaprAyazcittaMparihAratapobhavatItijJApanArthamadhikRtaMparihAraviSayaMsUtram / eSa dvitIyaH sambandhaH prakAraH / adhunA tRtIyamAha[bhA.1329] ahavA gaNassaapattiyaM tuTAveto hoiprihaaro| esotitaesottiThavejjaubhaMDaNesagaNe / / vR-yogaNadharaH svAbhipretaMgaNAsaMmataMguNarahitamapisthApayitukAmo'bhimAna vazenaiSayogyona punarepa gaNasammatoyogya ityevaM svagaNebhaMDanaMkRtvA sthApayatitasmingaNasyagacchasya aprItikaMyathA bhavati / evaM svAbhipremamAcArya sthApayati prAyazcittaM bhavati pArahAraH parihAratapaH, / tata etadartha pratipAdanArtha digbandhasUtrAnantaraM parihArasUtrameSatRtIyaH sambandhaH / samprati caturthaM paJcamaMcasambandha prakAramAha[bhA.1330] parihAro vA bhaNito natuparihAraMbhivaNiyA merA / . vavahAre vApagateaha vavahAro bhave tesiM / / vR-vAzabdaH prakArAntaradyotanArthaH / adhastAtparihArauktInatutasminparihAra voDhavye vyAvarNitA maryAdAvidhirityarthaH / tataH parihAra vidhiprarUpaNArthameSa ArambhaH kriyate / ayaM ca caturthaH sambandhaH prakAraH / paJcamamAha / vAzabdo'trApiprakArAntaradyotanArthaH / vyavahArArthaM kila vyavahAradhyayanaMprakRtaM / tatastasminAvIzrotovadanavartamAne kRtevyavahAreahaeSaeteSAMparihArikANAmaparihArikANAMcavyavahAro bhaNyate / anena sambandhapaJcakenAyAtasyAsya vyAkhyA-bahavaH prabhUtAH parihArikA bahavo'parihArikAH kAraNavazataH tIrthakaropadezecchyA na svacchandecchayA iccheyurekata ekatrasthAne ekamAsaMvA dvimAsaMvA trimAsaM vA catumAsaM vA paJcamAsaM vA SaNmAsaM vA vastuM anyo'nyaM parasparamapi parihArikA iti zeSaH / saMbhuJjate sarvaprakAraiH bhuJjate annamannaM na saMbhuJjatitti parihArikA yAvattapo vahanti tAvatte parasparamaparihArikairvA samaM nasaMbhuJjanti |yaiH SaNmAsAH savitA teSAMyaH SaNmAsoparivartImAsastaMyAvatte Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 2, mUlaM:62, [bhA. 1330] 385 parihArikAH parasparaM parihArikaiH samamupalakSaNametat / aparihArikairvA samamekatra na saMbhuJjate / AlApanAdIni kurvanti tata uparitanamAsa paripUrNo bhavanAnantaraM pazcAt sarve'pi pArihArikA aparihArikAzca ekata ekatrasthAne sarvaprakArairbhuJjate / eta sUtra saMkSepArthaH / atra para Aha-nanu bahavaH parihArikA aparihArikAzcakathamekatrasaMbhavantiyenAdhikRtaMsUtramupapadyetatata Aha[bhA.1331] kAraNigAtelInAbahugA parihArikAbhavejjAhi / / aparihAriyabhogo parihArinabhujjaebahavo / / vR- bahavaH pArihArikA ekatra militA bhaveyuH kAraNikAH kAraNavazeneti bhAvaH tato nAdhikRta sUtrAnupapattiH tatrAparihArikANAmekatraparasparaMbhogobhavati / etAvatAteanamanaM saMbhuJjatItivyAkhyAtaM yastu parihArI sa parihAratapo vahan parihAribhirvA samaM na bhuGkte / etena annamannaMno saMbhuJjatIti vyAkhyAtam / pArihArikA nAmaye parihArataporUpaMprAyazcittaM prapannAH / ye punaH parihArataporUpaMprAyazcittaM napratipannAste aparihArikAstatra parihAratapaH pratipAdanavidhiH pariharaNavidhizca nizIthAdhyayane kalpe cavyAvarNito yastu tatra noktastamidAnI pratipipAdayiSurAha[bhA.1332] gimhANaM AvaNo causuvi vaasaatudetiaayriyaa| punami mAsavajjaNa apune mAsiyaM lahuyaM / / vR- iha grISmagrahaNena RtubaddhakAlagrahaNaM teSAmRtubaddhAnAM mAsAnAM madhye ekamAsaM yAvat SaNmAsaM tAvatparihAratapa; samApannastadvarSArAtrecaturyumAseSvapidIyateatrArthe ca kAraNaMsvayameva vakSyati yastu SaNmAsaM parihAratapaH prapannastasya pUrNeSaNmAse upari mAsavarjanaM mAsaM yAvadekatrabhojanavarjanam / etena mAsAdike paripUrNI paJcarAtriMdivAni bhojanavarjanamupalakSitaM / taccAnantaragAthAyAM svayameva vakSyati, / tatra yAvadbhojanaM pratiSiddhaM, tatra tAvat paripUrNebhojanaM kurvataH prAyazcittaM mAsikaM laghusampratipurnami mAsavajaNamityetadvyAcikhyAsurAha[bhA.1333] . panagaMpanagaM, vajjejjaimAso chaNhamAsANaM / nayabhadda paMtadosA, puvvuttaguNAyato vAso / / vR-mAsemAsepaJcakaMpaJcakaMparivardhamAnaMtAvatparyanteyAvatSaNAMmAsAnAmuparimAsovar2yAte, iyamatra bhAvanA-yo mAsikaM parihAratapa Apannastasya mAsaM vahataH pUrvokto vidhiH AlA(la) panavarjanAdiko veditavyaH / mAse tu vyUDhe upari paJcarAtriMdivAni yAvadAlApanAdIni sarvANi kriyante, navaramekaM bhojanamekavAvaya'te / evaMyaudvaumAsAvApannastasyadazarAtriMdivAni, yastrInmAsAntasyapaJcadazacazcaturo mAsAntasyaviMzatiH,yaHpaJcamAsAntasyabhinnamAsaM yAvatyastuSaNmAsAnnApannastasyaSaNmAseSuvyUDheSu uparimAsa yAvadekatrabhojanamekaM vaya'te / zeSaM tvAlApanAdikaM sarvaM sarvatra dazarAtriM divAdau kriyate, / athakasmAhatubandheSu mAseSvApannasyApivarSArAtraiH tapo dIyate, / ata Aha-nayabhaddapaMta dosA ityAdi Rtubaddhe kAle yadi parihAratapo dIyate tatastasmin datte sati yadimAsakalpeparipUrNesati viharantitarhi parihArikANAMparitApanAdidoSaprAdurbhAvaH |athn viharantitatobhadrakaprAntakRtadoSasambhavaH |bhdrkRtaa doSA udgamAdikaraNaM, prAntakRtadoSA ati cirAvasthAne camaDhanAdikA, varSAkAle tvetedoSAH prAyo na saMbhavanti, / sarvadarzaninAM varSAkAlasya tapo'nuSTAnAayatayA sammatatvena kasyacidapi vizeSataH 21125] Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 vyavahAra - chedasUtram-1-2/62 vizeSataH prIterteSasya vA'saMbhavAttayA pUrvoktaguNAzca kalpAdhyayanapratipAditA guNAzca varSAkAle avApyante, / tato varSAsu parihAratapo dIyate atha ke te pUrvoktA guNA iti vismaraNazIlAn prati tAn bhUya upadarzayati - [bhA.1334] vAsAsubahupANA, baliokAlociraMcaThAyavvaM / sajjhAyasaMjamatave dhaNiyaM appA nijotavyo / / vR-varSAsuvarSAkAlesarvataH prAyobahavaH prANAstato dIrghA bhikSAcaryAnabhavati tathA snigdhatayAsa kAlo baliko baliyAn tapaH kurvatAH baloSaSTaMbhaM karotItibhAvArthaH / tathA ciraMca prabhUtaM kAlaM caikatra sthAtavyamata eva svAdhyAye saMyame tapasicadhaNiyamityarthamAtmA niyoktavyo bhavati / tata evaM prabhUta guNo padarzanato varSAkAle parihAratapaH pratipattiH kAryA etena Avanno gimhANaM causuvivAsAsu deti AyariyAityatrayaduktaMkAraNaMsvayamevavakSyatItitatsamarthitaM |smprtissnnmaasvaahnaantrmupriynmaaso bhojanamadhikRtya vaya'te tatra kAraNamAkSepapuraHsaramabhidhitsurAha[bhA.1335] mAsassa guNAnAmaMpariharaNA puti nivvalaNamAso / tattopamoyamAsobhuMjaNavajje nasesehiM / / vR-athaSaNAMmAsAnAmuparimAsasyapariharaNaMbhojanamadhikRtya kasmAkriyate / ucyatenirvalanArthaM pramodArthaM vetivAkyazeSaH, tathAhi kuthitamadyAdigandhaMmRttikAbhAjanaMyAvadadyApi nirvalitaMnabhavati, tAvanatatrakSIrAdiprakSepaevameSo'piduzcaritadurabhigandhabhAvitoniyamAdetAvatAkAlena nirvalito bhavati nAnyathA / tathA jinavacanapravRtteH, tathA kazcitkenApyagamyagAmitvenAlIkenApi zapito rAjakuleca niveditaH sataptagolAdikaMgRhItvA zuddhaH sana mithaH saMbhASaNAdibhiH pramodaM kRtvA parasparaM svajanaiH saha bhuGkte, / evameSo'pi pArihArikamAtmAnamaparAdhena malinaM prAyazcittena zodhayitvA mAsaM yAvanmithaH saMbhASaNAdibhiH pramodamAdhAya tesahaikatrabhuGkte, tadevamuktakAraNavazatoanyaiHsamamasaMbhujamAno mAsaM yAvadavatiSThate, tasmAdetasya mAsasya gauNaM guNaniSpannaM nAma dvidhA, tadyathA-pUtinirbalanamAsa iti pramodamAsa iti pUtirdurabhigandhistasya nirvalanaM spheTanaM tatpradhAno mAsaH pUti nirvalanamAsaH tathA pramodahetumAsaH pramodamAsaH sacamAso bhojanena vartyaH pariharttavyo na punaH zeSerAlApAdibhiH yathAbhyAM kAraNAbhyAMmAsavarjanamevaMpaiJcarAtriMdivAdiparivarjanamapibhAvanIyaM kiJcAnyadapikAraNamastipaJcarAtriM divAdiparivarjane tatastadabhidhitsurAha- . [bhA.1336] dijjaisuhaMca vIsuM, tavasosiyassa jaMbala karaMtu / punaraviyahoijogoacirAduvihassa vitavassa / / vR- iha yadyekatra bhukte tataH sahaiva svasaMGghATakenaiSabhuGkte, ityanAdarabuddhyA yattapaH zoSitasya balavardhanakaraMtasya dAnaMnabhavati, viSpakpRthakpratibhojane punastapazoSitagAtro'yamadyApinamaMDalyAM bhuGkte, ityAdabuddhibhAvataH tapasAzoSitasya tadbalavardhanakaramazanAditatsukhenaiva sarvairapisAdhubhirapi dIyate / tasyApi dAne ko guNa ityAha-balavardhanakarAzanAdipradAne punarapyacirAt stokena kAlena dvividhasyApitapasaH parihAratapasaH zuddhatapasazcetyarthaH yogyo'pibhavati / / mU.(63) parihArakappaTThiyassa bhikkhussanokappai, asanavApAnaM vAkhAimaMvAsAimaMvA dAuMvA anuppadAuMvAtherAyaNAMvAdejjAimaMtaMajjo tumaetesiM dehivAanuppadehivA, evaMse kappaidAuMvA Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 2, mUlaM:63, [bhA. 1336] . 387 anuppadAuMvA kappaise levaM anujANavittie anujANahabhaMte |levaae, evNsekppilevNsmaasevitte| vR-athAsyasUtrasyakaH sambandha ucyate[bhA.1337] esAvUDhemerA hoiabUDhe ayaMpuna viseso / sutteneva nisiddho hoianunnA usUtteNa / / vR-eSAanantarasUtrapratipAditAmaryAdA sthitirbhavativyUDheparihAratapasi / avyUDhepunaH parihAratapasi ayamadhikRtasUtreNa pratipAdyamAnomaryAdAyAvizeSaH, eSapUrvasUtreNasahAdhikRtasUtrasya sambandhaH / anena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA-parihArakalpe sthitaH parihArakalpasthitaH, tasya parihArakalpasthitasya bhikSorna kalpate azanaM pAnaMkhAdimaM svAdimaM vA anyasmai sAkSAtsvahastena dAtumanupradAtuMvA parampara kena pradAtumanuzabdasyaparamparakadyotakatvAt / atraivAnujJAtamAha |theraannymityaadiydipunHsthviraannaamiti vAkyAlaGkRtau vadeyuH imaM parihArakalpasthitaM bhikSu, aho Arya! tvametebhyo dehi paribhAjaya anupradehi vA, |evNsthvirairnujnyaatestisetsyklptedaatumnuprdaatuNvaadaane anupradAnecatasyahastovikRtidravyeNa (prazreNi) kharaNTito bhavati tataH se tasya kalpate / lepavikRtiM hastagataM anuprajJApayituM yathA bhadanta yUyamanujAnItha, lepa kharaMTita hastaM levAe itisamAsevitumevamanujJApane kRte sati se tasya kalpate lepaM vikRtihastagatAMsamAsevitumupalakSaNametadanyadapiyaduddharitaMtadapyanujJAtaMsatkalpatesamAsevitumiti sUtrasaMkSepArthaH, vyAsArthaM tu bhASyakRt vivakSuH prathamataH sAmAnyata Aha sUtreNa cetyAdi sUtreNaiva dAne anupradAneca prathamato niSiddhe tadanantaraMtenaiva sUtreNadAne anupradAneca bhavatyanujJA evaM saMkSepataHsUtrArthe kathitesatyAha-- [bhA.1338] kiha tassa dAu kijjaicoyagasuttaMtuhoikAraNiyaM / sodubbalo gilAyaitassa uvAeNadetevA / / vR-kihakathaMkena prakAreNatasya parihArakalpasthitasya bhikSordAtuM kriyateazanAdikaMtadAnakaraNasya kalpaviruddhatvAt / atra sUrirAha-he codaka ! sUtramidaM bhavati kAraNikaM kAraNena nivRttaM kAraNikaM kAraNamadhikRtya pravRttamityarthaH / tadeva kAraNamAhaso dubbalo ityAdi sa parihArakalpasthito bhikSurdurbalastapaH zoSitazarIratvAdata eva pade glAyati / tatastasyAnukampanArthamevamanenopAyena dAnAnupradAnakArApaNalakSaNena vikRtisthavirA dadatiprayacchanti / tataeSApiparihArakalpasamAcArIti na kazciddoSaH samprati yathA tasya dAnamanupradAtuMvA karaNIyaM bhavati yena ca kAraNena sthavirA anujAnate tadetadabhidhitsurAha[bhA.1339] parimiya asatianosoviya paribhAyaNamikusalo u / - uccUrapauralaMbhe agIyavAmohananimittaM / / [bhA.1340] tavasosIyamajjhovA tauya tapbhAvitobhave ahavA / therAnAUNevaM vadaMtibhAehitaMajjo / / vR-ihayaddAnamanupradAnavAparibhAjanamucyatetaccayathAsaMbhavatitathopapadyatesAdhubhiH sarvaistapovizeSa pratipannavarjitarekatramaNDalyAMbhoktavyam / kiMkAraNamiti ceducyate-iha dvividhAsAdhavo labdhimanto labdhirahitAzca / tatrayelabdhirahitAste bahirgatAstathAvidhaM prAyogyaM na labhante, maNDalyAMtUpaviSTAnAM labdhimatsAdhusaGghATakAnItaparibhAjanenateSAmanyeSAmapica bAlazaikSavRddhaglAnAdinAMprAyogyaM bhavatIti Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 vyavahAra - chedasUtram - 1-2/63 teSAmanugrahaNAya maNDalIbandhakaraNaM, maNDalIbandhe ca kRte kasyacidajIrNaM bhavati / jIrNe'pica ko'pi kAzcit vikRtIrbhuGktena sarvAH sarvAstataH pracuravikRtilAbhe sarvajanAnugrahAya paribhAjanaM kriyate / tatra sa parihArakalpasthito'pi bhikSustapaH zoSitazarIra iti tasya vikRtiviSaye dhyupapAtazraddhA jAtA / athavA pUrvaM saMdaiva tasyAM vikRtau bhAvita iti tadbhAvanayA tasyAmadhyupapattau jAta svata eva tatsathavirA jJAtvA tadanugrahAya parimite vikRtirlAbhe sati asanU avidyamAno'nyaparibhAjana kuzalo yaH sarveSAmaucityenApUrayati so'pi ca parihArakalpasthitaH paribhAjanakuzala iti / sarvasAdhUnAM vacanena prakAzyaivaM vadati aho Arya! gAthAyAmokArAntatA prAkRtalakSaNavazAt tvametebhyaH sAdhubhyaH paribhAjaya, yadi punaH uccUraM nAnAvidhaM bhavati / pracUramatiprabhUtaM ghRtAdilabdhaM bhavati tadA uccUrapraccUralAbhe agItavyAmohananimittaM agItArthA mA vipariNamantviti / yathA tadvA kAraNaM vacasA prakAzya tadvyAmohananimittamevaM bruvate Arya tvaM sAdhubhyaH paribhAjaya / [ bhA. 1341 ] paribhAIya saMsaTTe, jo hatthaM saMlihAvae pareNa / phusaiva kuDDeicchaDDe ananuNNAe bhave lahuo || vR- AcAryopadezane paribhAjite sati tasya hastaH saMsRSTo ghRtAdinA lipto bhavati tasmin saMsRSTe yadi tathaiva saMsRSTena hastenAvatiSThate tarhi prAyazcittaM mAsa laghu, yathA hastaM pareNa saMlehApayati, tasyApiprAyazcittaM mAsa laghu / athavA kuDye hastaM spRzati tatrApi mAsa laghu athavA kASTena nighRSya cchardayati tatrApi mAsalaghu, / athAnanujJAtaH san svayaM leDhihastaM tadApi / [bhA. 1342 ] kappaiya dinnaMmI coyagavayaNaM ca sesa sUpassa / evaM kappai appAyaNaM ca kappaTThitI cesA / / 9 vR- vitIrNe anujJAte sati kalpati svayaM svahastaM parileDhuM / iyamatra bhAvanA-yadyAcAryaH samAdizati tvaM svahastaM ghRtAdi vikRti kharaMTitaM svayameva leDhi, tataH sa leDhi / cazabdAdanyadapi yatparibhAjitazeSaM tadapyAcAryeNAnujJAtaM bhuGkte / coyaga vayaNaM ceti atra codakavacanaM yathA kathaM parihArikasya vikRteranujJApanaM yuktamiti sUrirAha-sesa sUpassa sUpakArakasya yathA zeSa mAbhAvyaM bhavati tasyApIti bhAvaH / etaduktaM bhavati yathA sUpakAraH kenApi svAminA saMdiSTa etAvatpramANaistandulamudrAdibhirbhaktaM niSpAdyaitAvataH puruSAn bhojaya, evamAdeze labdhe sAdhite bhakte bhojiteSu ca puruSeSu yaccheSamuddharati tatsarvaM sUpakArasyAbhAvyam evamAcAryopadezataH parihArikena paribhAjite yaccheSamuddharati tattasya parihArikasyAbhAvyaM, sUpakAradRSTAntaM upalakSaNaMtenApUpikadRSTAnto'pi veditavyaH / sa caivaM kenApyApUpika AdiSTa etAvatA kaNikkAdinA dravyeNa etAvatpramANamaNDakAdikartavyamevamAdeze labdhe tathaiva maNDakAdike niSpAdite zeSaM yaduddharati maNDakAdi tadA pUpikasyA bhavatyevaM parihArikasyApi, tata evaM tapaH zoSita zarIrasyApyAyana nimittamAcAryasya kalpate anujJApanamityadoSaH, itarastvadoSaH kalpasthitireSA yata glAyata ApyAyana nimittameva manujJApanaM kartavyaM, yena zeSaM prAyazcittatapaH sukhena vahatIti sUpakAradRSTAntameva savistaraM bhAvayati [ bhA. 1343 ] evaiyANaM bhattaM karehi dinaMmi sesa yaM tassa / iya bhAiya pajjate sesuvvariyaM ca deMtassa / / vR- etAvadbhistandulAdikairetAvadbhaktaM kurviti samAdeze labdhe niSpAditebhakte datte coktapramANebhyaH Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaMka : 2, mUlaM : 63, [bhA. 1343] 389 puruSebhyo bhojane yaccheSaM tattasyA bhavati / iti eva amunA prakAreNAcAryopadezataH paryApte bhojite zeSamuddharitamasya pArihArikasya pariveSakasyAcAryo dadAti / samprati yena pramANenAcAryA upadizanti tatpramANamabhidhitsurAha [bhA. 1344] davvapyamANaM tu vidittu puvvaM, therA se dApaMti tayaM pamANaM / jutte visesaM bhavate jahA u, uccara laMbhetu pakAmadAnaM / / vR- ihAcAryaiH pUrvaM dravyaM pramANayitavyaM yathedaM kiMyuktapramANamAhozvitsaparisthApanamevaM pUrvaM dravyapramANaM viditvA jJAtvA sthavirA AcAryAH se tasya parihArikasya tatpramANaM darzayanti / yathA yukte'pi yuktapramANe'pi zeSaM bhavati / uccUralAbhe pracUranAnAvidhaghRtAdilAbhe prakAmadAnaM yAvat yasmai rocate tAvattasmai dIyatAmityevaM rUpamanujJApyate / / mU. (64) parihAra kappaTThie bhikkhU saeNaM paDiggaheNaM bahiyA appANaM veyAvaDiyAe gacchejjA, therA taM vajjA paDihehi ajjo ! ahaMpi bhokkhAmi vA pAhAmi vA evaM naM se kappai paDiggAhittae, tatthanokappai aparihArieNaM parihAriyassa paDiggahammi asanaM vA pAnaM vA khAimaM vA sAimaM vA bhottae vA, pAyaevA, kappaise sayaMsi paDiggahaMsi, sayaMsi palAsarAMsi vA kamaDhagaMsi vA sayaMsi vA khuvagaMsi vA uddhaTTU bhottae vA pAyae vA esa kappe aparihAriyassa pArihAriyao || vR- asya sUtrasya pUrvasUtreNa saha sambandhena pratipAdanArthamAha[ bhA. 1345 ] AyANAdivasAne saMpuDito esa hoi uddeso / egAhigAriyANaM vArei atippasaMgaM vA // vR- AdAnamAdivasAnaM paryantaH tayoH sAdharmikAdhikAra pratipAdranAdeSa uddeza sampuTitaH tArakAdi darzanAditaH pratyayaH / iyamatra bhAvanA-asyoddezakasyAdAvante ca pratyekaM dve dve sUtre sAdharmikAdhikArapratipAdake / tataH eSa uddezakaH sAdharmikAreNaH sampuTitaH sampuTitatvAcca sampuTanakaraNamevAsya sUtrasya sambandhaH / athavA ekAdhikArikAni yAni yAnyanantaramudRiSTAni parihArikasUtrANi teSAmekAdhikArikArikANAM pArihArikasUtrANAM yo bhaktadAnaikatra bhojanapratiSedhe atiprasaGgastaM vArayatyadhikRtena sUtradvayenetyeSa pUrvasUtreNa sahAsya sambandhaH / anena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA parihArakalpasthito bhikSuH svakIyena patadbhahaNena patadgrahaNe vA vasaterbahirAtmanaH svazarIrasya vaiyAvRtyAya bhikSAnayanAyetyarthaH gacchetsthavirAzca taM gacchantaM dRSTrA vadeyurasmad yogyamapisvapAtrake gRhaNIyAt / ahamapibhokSye pAsyAmi vA ekamukte se tasya kalpate sthavira yogyaM pratigRhItuM tatra tasmin Atmayogya parigRhIte sati no kalpate aparihArikeNasatA pArihArikasya patadgRhe azanaM pAnaM khAdimaM svAdimaM bhoktuM vA pAtuMvA, kintu kalpate se tasyA'pArihArikasya svakIye vA patadgrahe tumbAdimaye svakIye vA palAzake palAzapAtrake sthAle svakIye vA kamaDhake svakIye vA khubbae iti / palAzAdipatramaye doNake uddhava uddhaTThU ityavakRSya avakRSya bhoktuM vA pAtuM vA upalakSaNametat / durlabhapAnIyabhAve kAlAprApaNe vA tatpAtre eva pArihArikeNa samaM kalpate bhoktuM pAtuM vA / upasaMhAramAha-eSa kalpo'pArihArikasya pArihArikatapaH pArihArikamadhikRtya eSa prathamasUtra saMkSepArthaH / Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 vyavahAra - chedasUtram-1-2/65 mU. (65) parihArakappaTTie bhikkhU therANaM paDigaheNaMbahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejjA therAya vadejjApaDigahe hiajjo! attha tumaMpiettha bhoyasivA pAhasi vA evaMsekappai paDigAhitae, tattha no kappai pArihArieNaM apArihAriyassa paDiggahaMsi asanaM vA pAnaM vA khAimaM vA sAimaM vA bhoyaevA pAyaevA, kappai se sayaMsi paDiggahaMsi sayaMsi vA palAsagaMsi vA sayaMsi vA kamaDhagaMsi sayaMsi vA khuvvagaMsivA pANisiuddhaTuMuddhaTuMbhoyaevApAyaevAesakappepArihAriyassaapArihAriyattibemi / / vRdvitIyasUtrasaMkSepArthastvayam-parihArakalpasthito bhikSuH sthavirANAM patadbhaheNa vasaterbahiH sthavirANAM vaiyAvRtyAya bhikSAnayanAyetyarthaH / gacchet sthavirAzca taM tathA gacchantaM dRSTA nUnaM sarvagRheSu bhikSAkAlaH samakaM vartate tato'smadyogyamAnIya pazcAdeSa Atmano yogyAnayanAya praviSTo na kimapi lapsyate / iti kAraNavazato vadeyuH pratigRhniyAt / tvamapyatra bhokSyase pAsyasi vA / evamuktese tasya kalpate sthavirasya pratigRhItuM tatra tasminnAtmayogyagrahaNe sati na kalpate parihArikeNA pArihArikasya patadgrahe'zanaMpAnaMsvAdimaMkhAdimaMvAbhoktuMvA pAtuMvA kiMtukalpatetasyasvakIyevApatadgrahe svakIye vApalAzakesvakIyevA kamaDhesvakIyekhuvvakebhoktuMvA pAtuMvAupalakSaNaMvyAkhyAnamatrApidraSTavyam / eSa kalpaparihArikasyAparihArikato'parihArikamadhikRtya iti bravImi tIrthakaropadezato na svamanISikayeti / samprati niyuktibhASyavistaraH[bhA.1346] sapaDigahe parapaDiggaheya bahipuvvapacchatattheva / Ayariya sehabhiggahasamasaMDAse ahA kappo / / vR- pUrvaM vasaterbahirbhikSA nayanAya niSkramya svapatadgRhe svayogyamAnIya pazcAtparapatadgrahe AcAryayogyamAnayati / athavA pUrvaM parapatadgrahe AcAryayogyamAnIya pazcAt svapatadgrahe svayogyamAnayati |athvaakaarnnvshtsttraiveksmin patadgraheubhayayogyamAnayati |aaniitesthvirenn pUrvaM bhukte pazcAtparihArikeNa bhoktavyam / atha kAlo na prApyate tataM AcAryaH sthaviraH zaikSAbhigrahaH parihArakaetau dvAvapisamakamekasmintapagadgrahebhuJjate / tatracasaNDAsopalakSitaH zunakamAMsadRSTAnto vaktavyaH / eSayathAMkalpoyathAvasthitAsAmAcArI |saamprtmenaamevgaathaaNvivriissuHprthmtH sapaDigahe ya bahipuvvapacchaitivyAkhyAnayati;[bhA.1347] kAraNiya donnithero, sova guru ahavakeNaiasahU / puvvaMsayaMvageNhaipacchA ghettuMvatherANaM / / vR- azivAdikAraNavazato dvau AcArya pArihAriko kAraNikau jAtau vimuktaM bhavati azivAdikAraNavazataH zeSasAdhUna dezAntaraM preSyatAveva kevalAvekatrasthAnasthitau, tatra yo'sau guruH sasthaviraitikRtvA athavAkenApirogeNagrastaitibhikSAmaTitumasasaho'samarthaH yaH punastasya sahAyaH saparihAratapaHpratipatrovartate / tatastatreyaMsAmAcArI pArihArikaH pUrvamAtmIyena patadgraheNAtmayogyamAnIya muktvAAtmIyaMpatadgrahaMsthApayitvApazcAtsthavirasatkaMpatadgrahaMgRhItvAsthavirANAMyogyaMgRhItumaTati / athavA pUrvaM sthavirasatkaM kRtvA sthavirayogyamAnIya sthavirANAM samparya pazcAdAtmIyena patadgrahaNa hiNDatvAtmanAbhuGkte / atra parasyAvakAzamAhaH [bhA.1348] jaiesasAmAcArI kimaTThasuttaM imaMtuAraddhaM / Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 2, mUlaM : 65, [bhA. 1348] 391 sapariggahetareNa va parihArI veyAvaccakare / / vR- yadi nAma eSA sAmAcArI yathA pArihArI pArihArikaH svapatadgraheNa itareNa vA cAryapatadagraheNa yathAkramaM svasyAcAryasya ca vaiyAvRtyakara iti tadidaM sUtradvayaM kimarthamArabdhaM sUtroktasyArthasyA saMbhavAdAcAryaH prAha-na sUtroktArthAsaMbhavaH kAraNataH sUtradvayasya patitatvAdatha kAni kAraNAni yadvazAdidaM sUtradvayaM patitamata Aha[bhA. 1349 ] dullahadavvaM paDucca, va tava kkheviyaM samaM vasatikAle / coyagakuvvaMti tayaM, jaM vuttamihe va suttaMmi / / vR- he codaka durlabhaM dravyaM pAnIyaM pratItya yadi vA tapasA kheditaM pArihArikamathavA samakamekakAlaM sarvagRheSu sati bhikSAkAle AcArya parihArikau na kurvato yaduktamihaiva sUtre / yathAhi parihArikatapasA kheditaH san sthavirasya cArthAya dvau vArau bhikSAmaTitumasarthaH / / tatastaM pArihArikaM svakIyena patadgraheNAtmano arthAya hiNDitvA pazcAt svavirANAmarthAya sthavirUpatadgraheNa hiNDiSye iti buddhyA samprasthitaM sthavirA asamartha jJAtvA bruvate / asmAkamapi yogyamAtmIyena patadgrahaNaM pratigRNIyAstata upari ekasmin vA pArzve sthavirayogyaM gRhaNAti / gRhIteca tathA tasmin sthavirastataH samAkRSya samAkRSya bhuGkte, eSA sthavirasya sAmAcArI; pArihArikasya punariyaM taM pArihArikaH sthavirANAM patadgrahaM gRhItvA sthavirasyArthAya hiNDitvA paJcAccAtmano arthAya hiNDiSye iti buddhyA samprasthitaM dRSTrA grahAdikaM vA parimitaM jJAtvA sthavirA bhASante / AtmanopyarthA yAsmadIya eva pAtre pratigRhaNIyA evaM sandiSTaH san sa tathaiva ca gRhItvA samAgatastataH sthavirapatadgrahAdAtmIye patadgrahe palAza bhAjane kamaDhagevA samAkRSya samAkRSya bhuGkte / eSAparihArikasya sAmAcArI / etAvatA tavakheviyamiti bhAvitaM, sampratisamaM vasati kAle iti bhAvyate yatra grAme nagare vA tau sthaviraparihArikau vyavasthitau tatra sarvagRheSu samakAlaM bhikSAkAlo'janiSTa. taM sthavirA jJAtvA dvitIyaM vAraM praviSTaH san eSa na labheteti saMprasthitaM bhASante / ekatraivAtmano mama ca yogyaM gRhNIyA iti tatra cobhayorapi mRgyamANaM stokaM pAnIyaM labhyate, tataH sthavirapatadgrahasya prakSAlanAya pAnIyaM na pUryate / tat etat jJAtvA sthavirAstaM pArihArikaM saMdizyantyekasminneva patadgRhe dvayorapi yogya gRhNIyAH / evaM sandiSTe pArihArikasyeyaM sAmAcArI tasmin patadgrahe sthavirayogyaM bhaktaM tat biSvag gRhaNAti dvitIye pArzve AtmayogyamathavAtmayogyamadhastAd gRhaNAti sthavirayogyamupariSTAt evaM gRhItvA vasatAvAgacchati / tatrAcAryabhojanavidhiH / tasyaivekasya ekasmin pArzve upari vA yadAcAryayogyaM gRhItuM tasminnAcAryo bhuGkte, pazcAtpArihAriko yadasmin pArzve adhastAdvAtmayogyaM gRhItaMtatrbhuGkte / athavA yatsthavirobhuMkte pazcAbhuGkte tAvatsUro 'stamupayAti / tato dvAvapi samakaM bhuJjate / etAvatA samati bhAvitaM / etadeva vyAcikhyAsurAha [bhA. 1350 ] pAsa uvariva gahiyaM kAlassa davvassa vAvi asatIe / puvvaM bhottuM therA dalaMti samayaM ca bhuJjanti / / vR- dravyasya pAnIyasyAsati abhAve ekasmin pArzve upari bA yat gRhItamAcAryayogyaM tatpUrvaM sthavirA bhuMktvA paJcAccheSaMpArihArikAya dadati / kAlasyadvayoH krameNa bhojanakAlasyAsati samakaM vA ekakAlaM tau bhuJjate / samprati saNDAsopalakSite zunakamAMsadRSTAntabhAvanA kriyate / yathA ko'pya'larkeNa zunA khAditaH sa yadi tasyaiva zunakasyamAMsaM khAdati, tataH praguNI bhavati, anenakAraNena zunakamAMsaM khAdyate, Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 vyavahAra - chedasUtram-1-2/65 sacataMkhAditukAmaH kathamahaMsarvAspRzyaMzunakamAMsaMspRzAmItisaMdaMzakena mukhekSipati,evaMpArihArikopi kAraNataekasminpArzve uparivAgRhItaMsthavirasatkaMjugupsamAnaivatatpariharanAtmIyaMsamuddizati / / uddezakaH-2 samApta munidIparatnasAgareNa saMzodhitAsampAditAvyavahArasUtre dvitIyoddezakasya .. [bhadrabAhuravAmiracitA niyuktiyuktaM] saMghadAsagaNi viracitaMbhASyaM evaMmalayagiri AcAryeNa vircitaattiikaaprismaaptaa| (uddezakaH 3) vR- ukto dvitIyoddezakaH |smprtitRtiiymaarbhyte |ttrcedmaadisuutrm / mU.(66) bhikkhUicchejjAgaNaMdhAritaebhagavaMcase apalicchinneevaM senokappaigaNaMdhAritae, bhagavaMcasepalicchinne evaMse kmpignnNdhaarite| vR-athAsya sUtrasya kaH sambandha? tataAha[bhA.1351] tesiMciya donnapisIsAyariyANapaviharatANaM / icchejjagaNaMvoDhuMjaisIso esasaMbaMdhI / / vR- tayoreva ziSyAcAryayoH kAraNavazato dvayorapi kevalayoH praviharato yadi ziSyo gaNaM voDhuM dhArayitumicchet tasya vidhirvaktavyaH tadvidhipratipAdanArthamidaM sUtramityeSa pUrvasUtreNa sahAssa sUtrasya sambandhaH / prakArAntareNasambandhamevAha[bhA.1352] tesiMca kAraNiyANaMannaM desaMgayAya jesiisaa| . tesiMgaMtukoIgaNaMdharejjAha vA jogo / / vR- athavetti prakArAnte / tayorAcAryapArihArikayoH kAraNikayoH kAraNavazataH tathA sthitayorye / anyaM dezaM gatAH ziSyAsteSAM madhyAtko'pi bhikSuH yogyaH samAgatya gaNaM dhArayet, tatastadvidhipratipAdanArthamadhikRtasUtrArambhaH / anena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA-bhikSuzcazabda AcAryapadayogyAnaikaguNasamuccayArtha icchet gaNaM dhArayituM bhagavAMzca se tasya bhikSoraparicchadaH paricchadarahitaH |pricchdshcdvidhaa-drvytobhaavtshc / tatradravyataH paricchadaH ziSyAdiparivAraH |bhaavtH sUtrAdikaM / tatra bhagavAnAcAryo'paricchado dravyato bhAvataH punarniyamAt saparicchado anyathAcAryatvAyogAccazabdAtabhikSuzcadravyato'paricchadobhAvataHsaparicchadaH / parigRhyate / evaM seityAdievamamunA prakAreNasetasyanakalpategaNaMdhArayitumevaMzabdo vizeSadyotanArthaH, sacAmuM vizeSaMdyotayatiAcArye dravyato'paricchadebhikSoH saparicchadasyavAna kalpategaNaMdhArayitumiti, bhagavAMzcasetasya dravyato'pi paricchannaH paricchadopetazcazabdAtso'pi ca dravyato'pi paricchannastata evaM se tasya kalpate gaNaM dhArayitumiti, vizeSadyotanArthaHbhASyakArovyAkhyAnayati / [bhA.1353] there apalicchannesayaMpica gahaNA tattha / channothero puna vA, iarosIsobhavedohiM / / vR-sthavironAma AcAryaH, asAveva pUjAvacanena bhagavAnzabdenocyate |bhgvaanitimhaatmnH Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 3, mUlaM:66, [bhA. 1353] 393 saMjJA |ssthviroapricchnnH paricchadarahitaH |cgrhnnaatcshbdopaadaanaabhikssurpisvympricchnnH / tatrasthaviroaparicchanno dravyataHparivArahitodraSTavyaH, bhAvataH punarniyamAtsaparicchadaH / itaraH ziSyaH punarvAbhyAmapidravyabhAvAbhyAmaparicchannobhavati, tatrabhAvato'paricchanno niyamAdayogya eva / itarastu dravyato'paricchadobhAvataHsaparicchadoyogyaH, |atraacaaryedrvyto'pricchdekiNsrvthaabhikssorgnnNdhaaryituN nakalpate, utAstikazcitkalpanAprakAraH? astItibrUmastathA cAha-- [bhA.1354] nokAro khalu desaM, paDisehayatI kayAi kppejjaa| usannaMmi uthero, socevaparicchaotassa / / vR- evaM se no kappai ityatra nozabdo dezavacanatvAt dezaM pratiSedhayati / tena kadAcitkalpetApi, kadA kalpateiticedata Aha-avasanne AcArye, |iymtrbhaavnaa-ydyaacaaryo bhAvataH sUtrAdyupetastapaH saMyamodyatastasmin dravyato'paricchade na kalpate / atha cedavasannastarhi tasmin dravyato'paricchade sa paricchadevAkalpate / khaluzabdo vizeSaNArthaH / sacaitadvizinaSTi, yobhAvataH saparicchadastasya kalpate nazeSasya,saparicchade cAvasanne AcArye gaNaMdhArayati ziSyoya AcAryasya paricchadaH parivAraH sa eva tasya ziSyasya bhavati / vyavahAratastasyAbhavanAt / itarasya tu na kimapyAbhavati / zithilatvAdiha paricchadaviSayA caturbhaGgikA / tadyathA-dravyato'paricchanno bhAvatazcAparichannaH 1, dravyato'paricchanno bhAvataH paricchannaH 2, dravyataH paricchadobhAvato'paricchannaH 3, dravyatasaparicchadobhAvatazcasaparicchadaH 4 |ttrcturbhnggvrtii zuddhaHzeSAstvazuddhAH |ess sUtrArthaH adhunA niyuktivistaraH / [bhA.1355] bhikkhUicchAgaNadhArae apavvAvitegaNo natthi / icchAtigassaaTThA mahAtalAgeNaovammaM / / vR- bhikSoricchA gaNaM dhArayituM / sa ca gaNaH svayamapravrAjite nAsti tasmAt svayaM sAdhavaH pravrAjanIyAH |athvaaydypisvymprvraajnegnnonaasti / tathAyadyapiyadAvasannaAcAryojAtobhavati, tadA yo'sAvAcAryasya gaNAH sa eva tasya bhavati / icchA ca gaNaM dhArayatiM trikasya jJAnAdiratnatrayasyArthAya / natupUjAsatkAranimittamatrArthe caupamyamupamA mahAtaDAgena |kimuktNbhvti ? padmasarasA mahAtaDAgenagaNaparivardhasyopamAkartavyA |saacaagrebhaavyissyte / eSaniyuktigAthAsaMkSepArthaH / vyAsArthaM tubhASyakRdvivakSuH prathamataicchAnikSepamAha[bhA.1356] jojaMicchaiatthaM, nAmAdI tassasA hviicchaa| nAmaMmijaMtunAmaMicchatinAmaMcajasicchA / / vR- yo nAma yamarthaM nAmAdilakSaNamicchati, tasya sA bhavati icchA yo nAmecchati tasya nAmecchA, sthApanAmicchataH sthApanecchA / evaM dravyecchAdikamapi bhAvanIyaM, / icchAyAzca nikSepaH SoDhAtadyathAnAmecchA, sthApanecchA, dravyecchA, kSetrecchA, kAlecchA, bhAvecchA, / tatra nAmecchAmabhidhitsurAhanAmamItyAdinA nAmnastunAmaviSayAicchA / iyaMyannAmayadevadattAdikamAtmanaicchatidevadattAdikasya nAmni (mnaH)icchAnAmecchetibhAvaH, athavAyasyecchetinAmasa nAmanAmavatorabhedopacArAtnAmacAsau icchAcanAmecchA sthApanecchAmAha[bhA.1357] emeva hoiThavaNA, nikkhippaiiccha evajaMThavaNaM / sAmittAIjahasaMbhavaMtudavvAdisubhaNasu / / Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 vyavahAra - chedasUtram-1-3/66 vR- evamevAnenaiva nAmagatena prakAreNa bhavati sthApanA sthApanecchA atidezoktameva yadicchati nikSipyatesAsthApanAcAsAvicchAcasthApaneccheti vyutpatteH sthApanecchA / yataHsthApanAmicchatisA sthApanecchA sthApanAyA icchA sthApaneccheti vyutpatteH, dravyecchA dvidhA / Agamato no Agamatazca / tatra Agamata icchApadArthajJAtA tatra cAnupayukto noAgamatastridhA-jJazarIra bhavyazarIra tadavyatiriktabhedAt / tatrajJazarIrabhavyazarIre prAgvat / tadavyatiriktA yat dravyamicchatisAca tridhAsacittadravyecchA, acittadravyecchA, mizradravyecchA / tatrasacittadravyecchAtridhA-dvipadacatuSpadApadabhedAt / tatra dvipadasacittadravyecchA-yatra striyamicchati puruSamicchati ityevamAdi / catuSpadasacittadravyecchAyadazvamicchati gAmicchatItyAdi / apadasacittadravyecchA AmrasyecchA mAtuliGgasyecchetyAdi / acittadravyecchA-suvarNecchA hiraNyecchetyAdi / mizradravyecchA-suvarNAdyalaGkAravibhUSitasya dvipadAdericchA / athavA dravyAdiSu dravyakSetrakAleSu yathAsaMbhavaM svAmitvAdi svAmitvakaraNAdhikaraNAdikakaraNAni bhaNataH svAmitvAdibhiH prakArairdravyakSetrakAlecchA vaktavyA iti bhAvaH / tatra svAmitvena dravyecchA yathA AtmanaH putramicchati ityAdi, karaNena yathA madyenA'bhyavahRtena stainyecchA kAmecchA vA jAyate / adhikaraNena yathA suprastAritAyAM zayyAyAM sthitasya kAmecchA smutpdyte| kSetrakAlAvacetanau tatonatayoH svayaMsvAmitvenaicchAbhavati, tataH karaNAdhikaraNAbhyAMtatrayojanA / tatrakSetreNA-yathAsundareNakSetreNalabdhenakrIDanecchAvapanecchA vAjAyate, adhikaraNenayathA-gRhesthitasya bhogecchAkAmecchAvA, sadgurukulavAsesamyaganuSThAnecchAvAsamupajAyateityAdi, kAlekaraNena yathAyauvanakAlena dhanecchA kAmecchA vA jAyate ityAdi, / adhikaraNe yathA-hemante rAtrau zItena pIDitaH sUrodgamakAlamicchati, bhAvataicchAdvidhA-Agamato noAgamatazca / tatrAgamataicchetipadArthajJAtA, tatra copayukta upayogobhAvanikSepaitivacanAt / noAgamata Aha[bhA.1358] bhAvepasatthamapasatthiyAya apasatthiyaMna icchAmo / icchAmoya pasatthaMnANAiyaMtivihamicchaM / / va- noAgamato bhAvata icchA dvidhA-prazastA aprazastA ca / makAro'lAkSaNikaH / tatrAjJAnAdiviSayA icchAaprazastA, prazastAjJAnAdiviSayA |taaN trividhAmicchAmicchAmaH / / samprati gaNasya nikSepamabhidhitsurAha[bhA.1359] nAmAigaNo cauhA davvagaNokhalupuNo bhavetiviho / loiyakuppAvayaNiolouttariyoya bodhavvo / / vR-nAmAdirupogaNazcaturdhA / catuSprakArastadyathA-nAmagaNaH,sthApanAgaNo,dravyagaNobhAvagaNazca / tatrayasyagaNaitinAmasanAmagaNaH, gaNasyasthApanA'kSavarATAkadiSusthApanAgaNaH / dravyagaNo dvidhAAgamato noAgamatazca, / tatrAgamato gaNazabdArthajJAtA tatra cAnupayukto, noAgamatastridhAjJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktabhedAt / tatrajJasarIrabhavyazarIreprAgvat / tadvyatiriktastrighA / tadyathAlaukikaH kuprAvacaniko lokottarikazca / eteSAMtrayANAmapi pratipAdanArthamAha[bhA.1360] sacittAdivasamRho logaMmigaNo umallaporAdi / carakAdikuppavayaNo logottaraosannagIyANaM / / / vR-sacittAdisamuhaHsacittasamUhoacittasamUhomizrasamUhazcadravyagaNaH / tatrasacittasamUhoyathA- . Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH3, mUlaM:66, [bhA. 1360] .. . 395 mallagaNaH / tathA pure bhavaH paurastasya gaNaH pauragaNaH / acittasamuho yathA zastragaNaH mizrasamUho yathA suvarNAlaGkArabhUSitomallagaNaH pauragaNovA / kuprAvacanedravyagaNo yathA carakAdi-carakAdigaNaH, carakaH pabriAjakaH AdizabdAtpANDurAgAdiparigrahaH / lokottarikodravyagaNaH avasannAgItArthAnAMsamUhaH / kimuktaM bhavati ? pArzvasthAdigaNo yadi vA pravacanaviDambakalumataprarupagaNo athavA agItArthagaNo lokottarikodravyagaNaiti, bhAvagaNo dvidhA-AgamatonoAgamatazca / tatrAgamatojJAtAtatracopayukto noAgamata Aha[bhA.1361] gIyattha ujjUyANaMgIyapurogAmiNaMcaagIyANaM / esokhalubhAvagaNo nANAditigaMcajatthatthi / / vR- gItArthAnAmudhuktAnAM zaktyanupagRhanena saMyame pravartamAnAnAmathavA agItAnAmapi agItArthAnAmapi / apizabdo lupto'tra draSTavyo, gItapurogAminAM purogAmi gItArthanizritAnAM samUho noAgamatobhAvagaNaH |ess anantaroditobhAvagaNonoAgamatobhAvagaNaH / athavA kiNbhuunokten| yatrajJAnAditrikamastisa noAgamatobhAvagaNaH / / [bhA.1362] bhAvagaNeNahigAro souapavyAvienasaMbhavati / icchAtIyagahaNaMpuna niyamaNahetuMtaokuNai / / vR- bhAvagaNena noAgamato bhAvagaNenAdhikAraH prayojanaM, / sa ca bhAvagaNo yathoktarupaH svayamapravrAjite nAsti tasmAt svayaM sAdhavaH pravrAjanIyAH, / taiH parivAratayA kartavyAH / athavA pramAdhyatyAcArya yaH parivAraH / yathA sa ko niyuktikAro dvAragAthAyAmicchAtrikagrahaNaM niyamena hetuM karotityuktaM, |tv kiM niyamayati? sUrirAha[bhA.1363] niyamei nijaranimittamevana upUyamAIaThAe / dhAreigaNaMjai pahumahAtalAgenasAmANo / / vR-nirjarA nimittamevagaNaMdhArayati, natupUjAdInAMnimittaMsacagaNaMdhArayanyatiprabhurmahAtaDAgena samAnobhavati / mahAtaDAgenasamAnatAmevabhAvayati[bhA.1364] timimagarehinakhubbhatijahaMbunAho viyaMbhamANehiM / socciyamahAtalAgo paphullapaumaMcajaMannaM / / vR- yathAmbunAthastimimakarairvijRmmamANairna kSubhyati, na svasthAnAccalati, sa evacAmbunAtha iha mahAtaDAgastathA vivakSaNAt / athavA samudrAtyadanyatpraphullaparvamahAsarastanmahAtaDAgaM, upanayamAha[bhA.1365] paravAdIhiM nakhubbhatisaMgiNhaMto gaNaMca nagilAi / hotI yasayAbhigamosattANasarovvapaumaDDho / / vR-timimakarairambunAthaiva paravAdibhirAkSipyamANo nakSubhyate, nacagaNaMsaMgRhNanyathaucityenAnuvartamAno glAyati yathA vA saraH padmADhayaM satvAnAM sadAbhigamaM bhavatyevaM sadA satvAnAmabhigamaH sAdhuH prabhurbhavati / / [bhA.1366] eyaguNasaMpautto, ThAvijjo gaNaharo ugacchaMmi / paDibohAdIehiMya,jaihoiguNahiMsaMjutto / / vR- etenasamudratulyatArupeNapadmADhayasaraH smaanntvengunnenvaasNpryuktogcchegnndhrHsthaapyte,| Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram-1-3/66 sacaitadguNasamprayuktastadA bhavati yadipratibodhAdibhirvakSyamANaguNairyukto bhavati, pratibodhAdayo guNAH pratibodhakAdidRSTAntebhyo bhAvanIyA iti, tAneva pratibodhakAdIn dRSTAntAnulliGgayati / / [bhA. 1367 ] paDibohaga desiya siridhare ya nijAmage ya bodhavve / tatto ya mahA govo emeyA paDivattio paMca / / vR- pratibodhakaH suptotthApakaH, dezako mArgadazI, zrIgRhiko bhANDAgAraniyukto niryAmakaH samudre pravahaNanetA tathA mahAgopo'tIvagorakSaNakuzala evametA anantaroditAH paJca pratipattayo'dhikRtArthe Abhiriti pratipattayaH upamA / tatra pratibodhakopamAM bhAvayati [bhA. 1368 ] 396 jaha Alitte gehe, koi pasuttaM naraM tu bohejjA / jaramaraNAdibhayatte saMsAradharaMmi taha ujie / / vR- yathA Asamantato dIpte gRhe ko'pi paramabandhuH prasuptaM naraM prabodhayettathA saMsAragRhe jarAmaraNapradIpte jIvAn avibuddhAnbhAvasuptAn prabodhayati / sasthApanIyo gaNadharodezitastIrthakaraiH / uktaH pratibodhaka dRSTAntaH / samprati dezakAdidRSTAntamAha [bhA. 1369 ] bohei apaDibuddhe desiyamAIvi joejjA | eyaguNavippahI apalicchanne ya na dharejjA / / vR- bohei apaDibuddhe iti pUrvagAthAvyAkhyAyAM vyAkhyAtameva dezakAdInapi dRSTAntAn yojayet / tAMzcaivaM-yo grAmAdInAM panthAnamRjukaM kSemeNa prApayati sa dezaka iSyate / evaM jJAnAdInAmavirAdhanAM kurvan yo gacchaM parivardhayati sa gaNadharaH sthApanIyo na zeSaH, / zrIgRhakadRSTAntabhAvanA-yathA yo ratnAni sunirIkSitAni karoti sa zrIgRhe niyujyate / evaM yo jJAnAdInAmAtmasaMyamayozcAvirAdhanayA gaNaM parivardhayati sa tAdRzo gaNasya netA kartavyaH, / niryAmakadRSTAntabhAvanA-yathA-niryAmakastathA kathaM-ca nApi pravahaNaM vAhayati yathA kSipramavidhnena samudrasya pAramupagacchati eSa eva ca tatvato niryAmaka ucyate, zeSo nAma dhArakaH, evaM ya AcAryastathA kathaMcanApi gacchaM parivardhayati / yathA kSipramavidhnenAtmAnaM gacchaMca saMsArasamudrasya pAraMnayatiM / sa tatvato gaNadharaH zeSo vai nAmamAtraparituSTaH / mahAgopadRSTAntabhAvanAyo gopo gAH svApadeSu viSameSu vA pradezeSvaTavyAM vA pataMtIrvArayitvA ca kSemeNa svasthAnamAnayati sa mahAgopa ucyate / evamAcAryo'pi yo gaNamasthAneSu pratyantadezAdiSu vihAriNaM dhArayati pUrvAbhyAsapravRttAni ca pramAdaskhalitAnyapanayati sa tAddazo gaNaparivardhakaH karaNIyo nazeSaH / athavA pratibodhako nAma gRhacintakaucyate yo gRhaM cintayanyo yatrayogyastaM tatravyApAsyati / tatra vyApriyamANaM capramAdataH khalantaMnivArayati sa gRhacintaka ucyate / evaM yaH sthApitoyo yatra yogyastaM tatra niyuGkte / niyuGktAMzca pramAdataH skhalataH zikSayati sa sthApanIyo gaNadharapade netara iti yazcaitaduNaviprahINaH pratibodhAdiguNavikalpo yazca dravyato bhAvatazcetyarthaH channaH paricchadahInaH sa gaNaM na dhArayet / na sa gaNadharapade sthApanIya iti bhAvaH // 7 [bhA. 1370] dohiM vi apalicchanne, ekekveNaMca apalicchanneya / AharaNA hoti ime, bhikkhumi gaNaM dharaMtami / / 4 bR-dravyato'paricchannobhAvatazcAparicchanna ityAdicatubhraGgI prAgevopadarzitA / tatra bhikSaugaNaMdhArayati dvAbhyAmapi dravyato bhAvatazca netavyaH / aparicchanne paricchadarahite prathamabhaGga upAttaH / ekaikena vA Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH3, mUlaM:66, [bhA. 1370] 397 aparicchannedvitIyabhaGgavartinidravyato'paricchannetRtIyabhaGgavartini vakSyamANAniudAharaNAnibhavanti / tAnyevAha[bhA.1371] bhikkhUkumAravirae jhAmaNapaMtI siyAlarAyANo / vittatthajuddha asatI damagabhayagadAmagAIya / / vR-bhikSaudravyabhAvAbhyAmapalicchannegaNaMdhArayatikumAradRSTAntaH virayo-laghuzrotorupojhAmaNavanadava dvitIyo dRSTAntaH, tRtIyaH paGktidRSTAntaH, caturthaH zRgAlaH jadRSTAntaH, / paJcamo vitrastena sihena saha yuddhasyAbhAvo dRSTAntaH, / ete paJca dRSTAntA aprazastAH / prathamabhaGgavartini, prazastAzcaturbhaGge dvitIye dramakadRSTAntastRtIyabhaGgavartini bhRtakasya sato dAmakAdiparigraho dRSTAntaH / atrAdizabdAt mayUrAGgacUlikAdiparigrahaH / tatra kumAradRSTAntabhAvanArthamAha- . [bhA.1372] buddhIbalaparihINo kumArapaccaMtaDamarakaraNaMtu / . appeNeva baleNaMgeNhAvaNamAsaNAranA / / vR- eko rAjakumAraH buddhibalaparihIno hastyAdivalaparihInazceti bhAvaH etena dravyabhAvaparicchadarahitatvamasyAkhyAtaMsapratyantadezesthitoDamaraMdezaviplavaMkaroti / tatodAyAdena rAjJAtaMbuddhivalaparihInaM jJAtvA alpenaiva valenaiva balena daNDapreSaNena gRhApaNaM tasya rAjJA kRtaM, grahaNAnantaraM ca zAsanAkRtA, grAhayitvAsa vinAzitaitibhAvaH / atraivopanayamAha[bhA.1373] suttattha anuvaveto, agiiyprivaargmnnpnycNtN| paratitthaka uhAvaNa, sAvagasehAdavaNo / / vR- evaM sUtreNa arthena cAnupapeto'sampanno'nena bhAvato'paricchannatAmevAha-agItAparivAro akItArthaparivRto'nena dravyato'paricchannatvamuktaM saMpratyantaM dezaM prati gamanaM vidhAya AcAryatvaM kroti| saca tathA AcAryatvaM viDambayan paratIrthikaH parimIya niHpRSTavyAkaraNaH kriyate / tadanantaraM zrAvakANAmapabhrAjanAyathA viDambitA yUyaM,nabhavadIyodharmaH zobhanaH / tathA ca bhavadAcacAryaH pRSTaH sanna kimapyuttaraMdadAti kiMtvaMsamaMjasaMpralapatItitathA ziSyAapitairvipariNamyante, / evaMcajAyate mahAnavarNaH zAsanasya, tadevaM yata ime doSAstadravyabhAvaparicchadarahitena bhikSuNA na gaNo dhArayitavyaH / gataMkumAradvAramadhunA viyarayadRSTAntamAha[bhA.1374] vaNadavasattasamAgama virae siNhsspucchddevnnyaa| taMdissajaMbUeNa-viviraecchUDhAmigAIyA / / . vR-viyarayonAma laghuzrotorupojalAzayaHsacaSoDazahastavistAronadyAMmahAgaNyAMvAtasyAkuJcaH trihastavistArastasya pradeze madhyorveTaH / annayA aDavIevaNadavojAto, sosavvato samantAt dahanto vaccai / tAhe migAdayo sattA tassavaNadavassabhIyA paridhAvaM veTaM paviTThA / tatthavi so vaNadavo Dahanto Agacchati / tattha ya sIho paviTTho Asi / te ya migAdIbhIyA cintaMti veTe esa vaNadavo pavisaitti ujjhiyavyaMti / tatotesIhapAyavaDiyA vinaveti / tumheamhaM / migarAyAto / nitthArehi |siihennNbhnnNti pucchemamadhaNiyaMlagaha / telaggA / tatosIheNa plutaMkayaM / solasahatthe vikaMtosaha migAITThIDiNaM, / annayA puNo vanadavo jAte / tadeva migAdayo tattha paviTThA / tato ekko siyAlo sIheNa uttariyapuvo ciMtteti ahaMpisIho ceva uttArehAmitti migAdayobhaNaMti, mamapucchedhaNiyaM lageha, telagA / tena Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 vyavahAra - chedasUtram-1-3/66 siyAleNaplutaMkayaM / viyaraesahamigAiehiM paDiosavveviNaThA / teaddhANAtI AvatIsuyagIyattheNaM bIyapae jayaNAe nisevaNAe gacchaM nitthAriyaM pAritA agIyattho ciMtei savvatthavi evamAyariyavvaMti mannato nikkAraNe bitiyadeNa gaccheNa samaM viharai |so tahA viharato naragAibhavaviyarae appANaM gacchaMca pADei eSa bhAvArthaH / adhunAkSarArtho vivriyate-vanadeva jAte satvAnAM mRgAdInAM viyarayaparivRte veNTe samAgataH teSAM siMhasya pucche lagnAnAM siMhena sahavyapara jasolaghuzrotorupasya jalAzayasya DepanaM lacanaM, tatodRSTvAjambukenApyanyadAtatkartumazaknuvatAmRgAdayastastinvyaparajasicchUDhA kSiptAH |essdRssttaantH| samprati dArTAntikayojanAmAha[bhA.1375] addhANAdisu evaM daTuMsavvattha evamannato / bhavavirayaM agIto, pADe annevi pavaDato / / vR-adhvAdiSvApatsveva dvitIyapadena yatanA niSevanato gacchaMnistArayantaM dRSTA agIto'gItArthaH saMvatraivamAcaritavyamitimanyamAno niSkAraNayatanayA dvitIyapadena gacchaM paripAlayan bhave viyarayamiti dvitIyaprAkRtatvAtsaptamyarthenarakAdibhavarupevyaparajasiprapatan anyAnapisvagacchavAsinaH pAtayati, / gataMvyaparajodvAramadhunA paGktidvAramAha[bhA.1376] jaMbukakUve caMde, sIhenuttAraNAya paMtIe / jaMbukasapaMtipaDagaMemeva agIyagIyANaM / / vR-egayA jeTThA mUlamAse siyAlA tisiyA addharatte kUvataDeTThiyA kUvaM paloyaMti / tattha tejoNhAe udae caMdabiMbaMpAsaMti, ciMtetiya caMdokUve paDito / tatthaya sihoAgato viTThati / tato tehiM siyAlehiM sIho vinavito tumaM migAhivatI e savi gahAhivatI kUve paDito / eyassa guNeNaM amhe divasabhUyAe rattIe suhaM niruvasaggA viyarAmo / tato juJjasi tumaMgAhAhivatimuttAreuMsIhobhaNati, paMtIesamaM pucche laggittA viyaraha / aMtillassa caMdo laggahiti tAhe savve plutenottArehAmitti / tato te paMtIe sIhapucche laggAkuvamajjheotihAsIheNaplutaMkAuMsavveuttAriyA / uvarigagaNecaMdaMpAsaMtikUvataleyaAlolie udaecaMdaM apAsamANA uttAriyattimannaMti / annayA taheva caMdaMpAsettAsIheNauttAriyapuvvosiyAlo evaM ciMteti / ahamavi sIho iva uttArebhi evaM ciMtittA so siyAlo bhaNati / paMtIe mamaM pucche laggittA uyaraha teuttiNA / sIyAleNa uttArehAmiti plutaM kayaM / tato asamatthotti taha pucche laggittAsaha kUve paDito / tatthevamatoevamaddhANAdIsuAvaIsugIyattheNaMbitiyapadejayaNA nisevaNAeityAdiupanayaH pUrvavadeSabhAvArtho'dhunAkSarArthaH-ekadAjambUkAH kUpataTemilitAstaiH kUpekUpamadhyecandrodRSTaH / tasmin dRSTetaduddharaNAya siMhapucchevilagnAnAMpaDkattyApraviSTAnAMzRgAlAnAM siMhanottAraNAkRtA / taddaSTAnyadA ekena jambukena siMhottArita pUrveNa tathA kartumArabdhaM / tatastasya jambukasya evaM sa paktikasya kUpe patanamevamanenaiva dRSTAntadvayoktenaprakAreNAgItagItayorbhavakUpegacchenasaha patanaMtatauttAraNaMcagacchasya paribhAvanIyamiti gataMpaktidvAramidAHzRgAlarAjadvAramAha. [bhA.1377] nIlIrAgakhasadumahatthIsarabhA siyAla kcchaao| bahuparivAraagIte vicUyaNohAvaNaparehiM / / vR-ekko siyAlo rattiM gharaMpaviTThogharamANusehiM ciMtito nicchibhiumADhatto sosunagAIhiM pAruddho / nIlIrAgaraMjaNe paDito kihavi tato uttinno nIlavanno jAto, taM anne (hatthI) sarabha tarakkha sIyAlAdI Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH3, mUlaM:66. [bhA. 1377] 399 pAsiuMbhaNaMti |kotumNeriso |sobhnnti / ahaMsavvAhi miggajAtIhiMkhasakhumonAmamigarAyAkato, tatohaM etthamAgato pAsAmi tAva ko maMna namati / te jANaMti apugyo eyassa vaNo avassaM esa devehiM anugahio / taobhaNaMti-amhe tava kiMkarA, saMdisaha kiM karemo / khasardumo bhaNati-hatthi bAhaNaMdeha dinnaM, vilaggoviyarati |annyaasiiyaalennunniyNtaahekhsuddmenntNsiiyaalsbhaavmshmaannennunniyN / tato hatthiNA sIyAlotti nAuM soMDAe ghettuM mArito / evaM koi agIyattho agIyatthaparivAraM labhittA paJcattaM desaM gaMtuMahaM Ayarioti pakAsei / so kahiMci viusehiM peyAlito jAva na kiMci jANati, / evaMtena appAUNamito |essbhaavaartho'dhunaakssraarthH / nIlyAH sambandhI rAgoyasyasanIlIrAgaHzRgAlaH khasadrumo nAmamRgarAjojAtaH / tasyahastinaH sarabhAHzRgAlopakSaNametattarakSAdayazcaparivAraH so'nyadA kasyApizRgAlasyonnadanamAkarNya zRgAlonnaditakamabhUditi unnaditavAntataH zRgAlo'yamiti jJAtvA hastinA mArati iti zeSaH / evamagItArthabahuparivAre agIte agItArthe viharati bahuzruto'hamacArya iti bahujanavizrutaMbruvANepraSTavyAkaraNAsamarthatayA parebhyaH svapakSavartibhyazcApabhrAjanAbhavati / athavAayamanya upanayaH[bhA.1378] sehAdIkajesuvakulAdisamitIsujaMpau ayaMtu / gIehiM vissuyaMtonihoDaNapamaccato sehe / / vR-vAzabdaupanayAntarasUcakaH |shaiksskaadikaaryessukulaadismitissukulgnnsNghsmvaayessushraavkaaH siddhaputrAzcabruvate |aymev turevakArArthaH |bhushrutojlptuvyvhaarnirnnyNkrotu / yathAkasyAbhavatIti tatastenAvyavahAramuktaM / taccagItairgItArthervizrutaMtatastairnihoDaNamiti niheTThitaM / tathAagItArthaeSana jAnAti vyavahAramiti zeSaH / tataH zaikSeprAkRtatvAt SaSTrayarthe saptamI ekavacane bahuvacanaM zaikSakANAmupalakSaNametat / zrAvakANAM siddhaputrANAM ca tadvacasya pratyayo jAtaH / cintayaMti ca eSa etAvantaM kAlamasmAbhiH gItArthaH saMbhAvita iti, gataMzRgAlarAjadvAram / samprati vitatthajuddhaasatittidvAraMvyAcikhyAsurAha[bhA.1379] ekkakka egajAtI pattidinasamameva kUvapaDibiMbaM / siMha pucchakaejaNakUmi yaDeva uttaraNaM / / [bhA.1380] emeva jaMbugovAkUve paDibimbamappaNo dissa / DevaNaya tatthamaraNaMsamAyAro gIyaagIyANaM / / vR-ego siMhoso hariNajAtINaMluddho divase divase hariNaMmAreUNakhAI, |tohrinnehi vinavito kimaMgarAyaM tumaM hariNajAtINa kyANa pariniviTTho / tA pasAyaM karehi, / savvamigajAtINaM vAraeNaM paidivasamekkakaM migaMkhAhi / siMhaNa ciMtiyaM juttamesabhaNai / tatosavve migAmelittA siMhaNabhaNiyA tumbhe kulajuttIe (juttattAe) AtmakulaucityenenetyarthaH / savvamigijAtiNaM vAraeNaM pai divasaM mama saTThANaTThiyassaegapasijAha |tehi apbhuvagayaMtatotevi migAtaheva pesaMti |annyaassgjaatiievaare sasagA saMpasAreti mantrayantItyarthaH / ko vaccau ajja sIhasagAse! tattha ego vuDsasago bhaNati / ahaM vaccAmi jo savvesiM migANaM saMti kAuMemitti so calio / aMtarAle mAruyakUvasarise kUvaMdarcha ussUre sIhasagAsamAgatotAhesiMhaNabhaNiyaM / kiMretumaMussUreAgatosi |ssgobhnnti-ahNpaaeaagcchNto saMtoanneNa siMheNaruddho jahA kahiMyavaccasi / tatomaesambhAvo kahitotAhe sobhaNati / annona hoi Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 vyavahAra - chedasUtram-1-3/66 so migarAyA / tato mae bhaNiyaMjai ahaM tassa migarAyassa sagAsaMna jAmi, tato soruTTho savve sasagA . ucchAdehitti / tamhAjAmitassa sagAsaMkahemitatojotumaMvalitohohittitassa amheANaMkAhAmo / tahi ahaM tena bhaNito vacca, kahehi bhaNaAgaccha mama sagAsaM jati tesattI asthi / tato sIho bhaNati / daMsehimamaMtaM siMhaM tato sasao sIheNa samAgamma dUraM amaDaM dUratthoceva daMseti / bhaNati ya-ettha paviTTho ciTThati / jaina pattiyasi to tuma uggajjaya soviuggajjei / tato tena uggajjiyaM uggaja paDisaddo uhito tato muhuttaM atthai, / jAva na puNo kovi uggajai tAhe sIho ciMtei mama bhaeNa vitattho to namajai nipphiDaivA / taM ettheva kUpe pavisittA mAremitti paDitto apekkhamANo ciMteti-nUnaM nilukko tAhe sIhogajairokkiiya |ttociNteinjujjhiukaamomesmN / evNjuddhaastiiesiihoplutNkaauNuttinno,| evaMgIyatthassavijaivicchalaNAbhavatitahAvisojANagattaNeNaappANaMvisohei, tahAegojambugo so bhamaMto kahavi kUvataDe samAgato kUve pANiyaM paloiyaM diDhe attaNo paDibiMbaM / tato unnayaha tAhe ucchalito paDisaddI / taM souM me same hakkAra itti rAbhasiyAe paDito taM pamANaM plutaM kAumasamatthotti tatthevamato evamagIyattho cchalito na sakkei appANaM paccuddhariuyamiti tassa gaNo na dAyavyo / eSa bhAvArthaH / adhunAkSarArthavivaraNaM / sarvA mRgajAtayo militvA pratidivasamekaikamekasyA jAteH siMhasya sthAnasthitasya samarpayanti / anyadA zazakasya vArako jAtaH / so'pAntarAle DepakUpe pratibimbaM marukUpasadRzamatIvoNDa kUpaM dRSTretyarthaH / cirAt siMhasakAzamAgataH / tataH siMha siMhasya pRcchA kasmAccirAdAgataH tasyAnyasiMhakathanaM tata ejaNati siMhasya kUpa samIpa mAgamanaM tadanantaraM pUrvaprakAreNa kUpeDema AtmanaHpratikSepaH tataH plutenottaraNaMevamevetyAdievamevayathApravRttyaivetyarthaH / jambuko'pi kUpepratibimbamAtmano dRSTADepanakaMpratikSepaNamAtmanaH kRtavAn |ttrtsymrnnmevNsmvtaarupnyo yathAkramaMgItAgItArthayoH kartavyaH / sa ca prAgeva kRtaiti / sAmpratametAnyudAharaNAni yaMbhaMgamAzrityopadarzitAni tatrayojayati[bhA.1381] eeuudAharaNAdavve bhAve apalicchannaMmi / davveNaapalicchanne, hoti imetaiyabhaMgami / / vR-etAnyanantaroditAni paJcApyudAharaNAni aprazastAni dravye bhAvecasaptamI prAkRtatvAttRtIyArthe dravyena bhAvena vA'paricchinne prathamabhaGgavartini veditavyAni / prazastAni caturthabhaGge dravyato bhAvatazca paricchinne iti vAkyazeSaH, / dravyeNAparicchanne'nena dravyato aparicchannaH bhAvataH paricchanna iti dvitIyabhaghgaH sUcitaH / tatra tathAbhAve saptamI tRtIyAthe4 bhAvenAparicchanne' dravyataHparicchanno bhAvato'paricchanna ititRtIyabhaGga upAttastatrabhAvataime vakSyamANe udAharaNe / tatra prathamato dvitIyabhaGga upAttaH / [bhA.1382] damagevaiyA vIraghaDi ghaTTaciMtAya kukuddippsvo| dhanapiMDaNa samANeriMUsIsaga bhiMdanaghaDIe / / vR-ego damagogoulaMgato |ttthgoulirhiduddhpaaito, |annyaaseduddhssbhriyaa ghaDiyAdattA / taMsoghettUNadharaMgato |khttttaaeuusiismuuletthviuNnivi(vv)nociNtiumaaddhtto, |eyaaedhiyghddiyaae kalle kukkuDItokiNissAmi |taahe pasavohohittitaMpasavaM vikkehAbhi, / tatotaMmUlaMvaDDIepauMjehAmi / evaM subahuM dhanaM piMDittA kulInaM samANetara kulappasUrya kannaM pariNittA ANehAmi / tAhe sA kulamadena Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 3, mUlaM : 66, [bhA. 1382] 401 UsIsaeNaM sejjaM caDihiti, / tato haM kiM UsIsaeNaM sejjaM ciDihitti panhIe AhanissAmiti pAdo ucchUDho tena sA ghaDi bhaggA akSarayojanA tviyam-dramako raMkaH sa vrajikAyAM gokule gataH / tena dugdhapAnAnantaraM kSIrabhRtA ghaTikA labdhA sA gRha gatena khaTvAyA ucchIrSakamUle sthApitA / tatazcintA'bhUt / kiM viSayetyata Aha- kukkuDhyaH kretavyAH / tadanantaraM tAsAM prabandhena prasavaH / punastasya mUlyena vikrayastato vRddhiprayogena dhanapiNDanaM kRtvA samANetaramiti samAnAM samAnakulaprasutA mitarAmasamAnakulapasUtAM kanyAM pariNIya tAM kulamadenocchIrSaka caTantIM padenAhaniSyAmIti dugdhaghaTikAyAH bhindanamakArSIt / / atropanayamAha [ bhA. 1383 ] pavvAvaittANa bahuossise, pacchA karissAmi gaNAhivaccaM / icchA vigappehiM vissaramANo, sajjhAyamevaM na karei maMdo / / vR- bahUn ziSyAn parivrAjya pazcAtkariSyAmi gaNAdhipatyaM, evamicchAvikalpaiH sa mando nitya kAlaM vistarayan sUtrArthapaururSI na karotityarthaH / tAzcAkurvANaH pUrvagRhItAn sUtrArthAn nAzayati yathA sa dramako dugdhaghaTikAM nAzitavAn / / samprati tRtIyabhaGge udAharaNamAha [bhA. 1384 ] gAvIta rakkhato, ghetuM ca bhattIe pahiyA tatto / [bhA. 1385 ] vo goggo hoti vacchigA tattha / / tesiM tu dAmagAI karemi moraMgacUliyAoya / evaM tu taiya bhaMge, vatthAI piMDaNamagIo / / vR- ego govo / so mAvIo kkhaMto ciMtei, ahaM gorakkhaNamolleNa paDDiyAto gahissAmi / tato se pavaDDhamANo govaggo bhavissatti / tammiya pavaDDhamANe govagge vacchagAo bahuyAo hohiti tato karemi tAstriM jogAu moraMgacUliyAoya / evaM ciMtitA so tahA pakareti / evamagIyattho vibhAveNA palicchanno taiyamaMgillo bahuge parivAre ciMteti iti vatthAdINi piMDeti / akSarayojanA tviyam - go-rakSan pravardhamAna govargevatsikA bhvissynti|tto tastAsAM yogyAni dAmakAni karomi mayUrAGgacUlikAzca mayUrAGgacUlikA AbharaNavizeSarupA / evaM cintayitvA sa tathA prakRtavAn / tannopanayamAha evaM tu evameva turevakArArthastRtIyabhaGgavartamAnasya agIte'gItArthasya vastrAdipiNDanamavagantavyam / asya yadyapi parivAro nAsti tathA vastrAdiSu labdhirastIti dravyataH paricchannatvamaGgIkRtya tRtIyabhaGge ityuktam / / tAI bahahiM paDilehiyaMto addhANamAIsu ya saMvahaMto / / [ bhA. 1386 ] - emeva vA sammatirattigaM se, vAtAdi khobhaya eva hAnI / / vRtAni vastrANi bahUni pratidivasamubhayakAlaM pratilekhayan apratilekhan prAyazcittApatteraddhAdiSu adhvani mArge AdizabdAdvasatyantarasaMkramaNAdau ca saMvahan zrAmyati / zramAcca glAnatvaM glAnatveva saMyamavirAdhanA sUtrahAnizca / evameva anenaiva prakAreNa varSAsvapi doSA vAcyAH kevalaM se tasya ubhayakAlaM tAni pratilekhayato'tiriktakarma atirekeNa vAtadikSobho bhavati / tathA vasati sudIrdhaM zrute sUtrasya ca zabdArthasya ca parihAniH / / atra parasyAvakAzamAha - [bhA. 1387] 21 26 codeti na piMDeti ya kajje giNhati ya jo sa laddhIo / tassa na dijai kiM gaNo / bhAveNa jo u saMcchanno / / Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 vyavahAra - chedasUtram - 1- 3 / 66 vR- codayati paro yathA-yaH sa labdhiko bhAvena cayo'saMcchannaparicchadarahito na pUrvameva vastrAdIni piNDayati / kintu kArye samutpannegRhNAti / tasya kiM kasmAtkAraNAtgaNo na dIyate prAguktadoSA saMbhavAt, atra sUri rAha [bhA. 1388 ] coyaga appanbhUya asatIpUyA, paDiseha nijjaratalAe / saMtaM se anujANasi, pavvAvie-tinicchAse / / 1 bR-codaka! sabhAvato'paricchanno'prabhu rahito'tasmAttasmai gaNo na dIyate, etau tRtIya bhaMgavarttinyAkSepa parihArau asatiti yasya gaNo nAsti tasya tRtIyabhaGgavartina AkSepaparihArAvabhidhAtavyAviti vAkyazeSaH / tathA pUyatti pUjArthe gaNo dhriyate iti kasyApi vacanaM tasya pratiSedho vaktavyaH / kintu nirjarArthe gaNo dhAraNIya iti vAcyaM nijrarArthe vyavasitAH kecit pUjAmapIcchanti / tatra nirjarArtha gaNaM dhArayataH pUjAmapi pratIcchata AcAryasya yathA na doSaH tathA taDAgaM dRSTAntatvena dRSTavyaM / tathAyo bhAvataH paricchinnaziSyolabdhimAMzca zataM parivAra se tasyAtmIyasyAcAryasyAnujAnAti / kiyaMtamitthAha, jadhanyata strInpravrAjitAn kimuktaM bhavati ? jadhanyatastrayaH pravrajitA avazyaM dAtavyAH icchA seti icchA vA se tasya AcAryasyeyamatra bhAvanA | AcArya Atmano yathecchyA trIn vA bahutarAnvA sarvAn vA pravrAjitAn gRhNAti / eSa gAthAsaMkSepArtho vyAsArthaM tu bhASyakRt vivakSuH prathamataH coyaga appabhuttipadaM vyAkhyAnayati [bhA. 1389] bhaNai avigIyassa hu uvagaraNAdIhiM jai vi saMpattI / tahavi na so patto voDhavve karIlakAuvva / / vR- codakenAkSepe prAgukte kRte sati prativacanaM bhaNyate-avigItasya viziSTagItArthatvarahitasya hu nizcitaM yadyapiupakaraNAdInAmupakaraNaziSyAdInAM gAthAyAMtRtIyA SaSThyarthe prAkRtatvAt sampatistathApi na sa paryAptaH samartho voDhavye utkSipte gaNabhAre kimivetyata Aha-karIlakAuvva karIlo nAma vaMzajAti vizeSo durbalastanmayI kApotIva kasmAdgaNabhAravahane na samartha iti ata Aha-- [ bhA. 1390 ] na yaM jANai veNaiyaM kArAveuM na yAvI kuvvati / taiyassa paribhaveNaM suttattheNaM apaDivaddhA / / vR vA yasmAdarthe yasmAnna jAnAti vinaya eva vainayikaM / kiM vinayAdibhya iti svArthe ikaNapratyayaH ativartante / svArthe kapratyayaH prakRta (ti) liGgavacanAnIti vacanAt vinayazabdasya puMstve'pi pratyaye samAnIte napuMsakaliGgatA / tat na ziSyAn kArayitumagIrtAtvAt / na ca tasya gaNapArzve sUtramartho vA bhAvato'saMcchannatvAt / tataH sUtrArthAbhyAM gAthAyAM saptamI tRtIyArthe prAkRtatvAt / apratibaddhAH santaH ziSyAH paribhavameva kevalaM manyante, janmano niSphalIbhavanAt tena ca paribhavena tasya tRtIyasya tRtIyabhaGgavartino vainayikaM kArayituM jAnato'pi na cApi na caivaM te ziSyA vinayaM kurvanti / tasmAnna tRtIyabhaGgacartI gaNadhAraNayogyaH / sAmpratamasatitti padaMvyAkhyAnayan dvitIyamaGgagatAvAkSepaparihArAvAhabiyabhaMge paDiseho jaM pucchasi tattha kAraNaM suNasu / .. jai se hoja dharejjA tadabhAve kiM na dhAreu / / taM piyahu davvasaMgaha parihINaM pariharati sehAdI / saMgahirie ya sayalaM gaNadhArI taM kahaM hoi / / [ bhA. 1391] [bhA. 1392] Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH3, mUlaM:66, [bhA. 1392] 403 * vR- yat pRcchasi tvaM yathA dvitIyabhaGge dvitIyabhaGgavartinA gaNadhareNa kasmAtpratiSedhaH kRtaH? tatrakAraNamidaMzrRNu / tadevAha-yadise tasyagaNobhavettatodhArayet / tadabhAvegaNAbhAvekiMnudhArayet ? naivakiJciditibhAvastatogaNAbhAvAdetasya gaNadhAraNapratiSedhaH apicataMbahuityAditamapicabhAvayet / sacchannamapicabahunizcitamalabdhikatayAdravyasaGgrahaparihInaMvastrapAtrAthupakarasaGghaharahitaMzaikSAdayaH zaikSaka AdizabdAt munivRSabhAdi parigrahaH pariharanti / vastrAdyabhAvAt, teSAMsIdanAt / tataH saMgrahamRte vinA sakalaM paripUrNaM gaNadhAritvaM kathaM bhavati naiva bhavatIti bhAvastadabhAvAcca tasya tatpratiSedha idamalabdhikamadhikRtyoktam / yadi punardvitIyabhaGgavartyapi vakSyamANaguNairupeto bhavati, tato'nujJApyatApi, gaNadhArI doSAbhAvAccatathA cAha[bhA.1393] AhAravatthAdisuladdhijuttaM AdejjavakkaM caahInadehaM / sakArabhajaMmaimaMmiloe, pUyaMtisehAyapihujanAya / / vR-AhAravastrAdilabdhiyuktamAdeyavAkyamahInadehaM paripUrNadehAvayavaM tathA matimaMmilokaM satkArabhAjavidvajjanapUjyamityarthaH / zaikSakAH pUjayantipAThAntaraM sakkArahajaMmiimaMmiloe' tatrAyamarthaH satkAreNa hriyate AkSipyate itisatkArahAryo'yaM yato lokastata evaM bhUte'smin loke AhAravastrAdiSu labdhiyuktamityAdiguNaiH zaikSakAH pUjayantipRthagajanazcabahumanyate |ttHs tAdRzogaNadhArI kartavyaH / samprati pUyApaDiseheiti padevyAkhyAnayannAha[bhA.1394] pUyatnAma gaNodhArijAtievaM navasito sunnto| AhArovahipUyA kAraNanagaNodhareyavyo / / vR-pUjAMprApnunuyAmityevamarthanAmaguNodhriyate / ityevaMkazcitvyavasito'bhyupagatavAn, / etAvatA pUyA ityaMzo vyAkhyAtaH / atrAcAryaH prAha-zrRNuta yadarthaM gaNodhriyate, tatra paroktapratiSedhamAhaAhAropadhipUjAkaraNena utkRSTaHAhAraHzobhana upadhirmahatI pUjAsyAditikAraNato'travibhaktilopaH prAkRtvAtna gaNodhArayitavyaH / etAvatA pratiSedha iti vidhRtaM, / kimarthaMtarhigaNodhArayitavya ityata Aha[bhA.1395] kammANanijaTTA evaMkhugaNobhavedhareyavyo / nijjarahetuvavasiyA pUryapica keiicchaMti / / vR-evamanena kAraNena khu nizcitaM bhavati gaNo dhArayitavyo yaduta karmaNAM jJAnAvaraNIyAdInAM nirjarArthaM mokSAyaiva tatvavedinAM pravRtterAhAdInAM caihikatvAt / kevalaM kecit sthavirakalpikA nirjarAhetoH gaNadhAraNaM vyavasitAH pUjAmapi vakSyamANa lakSaNAmicchanti / kimuktaM bhavati ? yadyapi nAma tatvataH karmanirjaraNanimittaM gaNo dhriyate tathApi pUjAmeSa prApnuyAditi pUjAnimittamapi tasya maNadhAraNamanujJApyate / pUjAmevAha[bhA.1396] gaNadhArissAhAro uvakaraNaMsaMthavoya ukkoso| sakkAro sIsapaDicchaehiM gihi annatitthIhiM / / vR-gaNadhAraNiHsata utkRSTaAhAra utkRSTamupakAraNutkRSTaMsaMstavaH satAMguNAnAM prakhyAnaMtathA ziSyaiH pratIcchakai hibhiranyatIrthikaizcotkRSTaH satkAra upAdhyAyAdibhiH pUjanaM kriyate / tataH pUjAnimittamapitasya gaNadhAraNamanujJApanaM, saMstavaM vyAkhyAnayati Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 vyavahAra - chedasUtram - 1- 3/66 [bhA. 1397] sutteNa attheNa ya uttamo u AgADhapaNesu ya bhAviyappA / jaccanio vA vi visuddhabhAvo, saMte guNevaM vikatthayaMti / / vR-sUtreNArthena ca eSa uttamaH pradhAnaH paripUrNaH sUtrasyArthasya cAvadAtasyAsya saMbhavAt / tathA AgADhA prajJAyeSu vyApriyatena yA kAcana tAnyAgADha prajJAni zAstrANi teSu bhAvitAtmA tAtparyagrahitayA tatrAvIta niSpannamatiriti bhAvaH / tathA jAtyA sakala janaprazasyayAnvito yukto jAtyanvitastathA vizuddhaH svaparasaMsAranistoreNaikatAnatayA avadAto bhAvo'bhiprAyo yasya sa vizuddhabhAvaH / evaM sato guNAn gaNadhAriNaH ziSyA apare ca prakarSato harSAtirekalakSaNato vikatthayante - zlAghyante / evaM ca pUjyabhAne AcArye pUjakAnAM yo guNastamupadarzayati- [bhA. 1398] AgamA evaM ca bahumAnitohu, AnathirataM ca abhAvitesu / vinijjaraviniyayAya niccaM, mANassa bhaMgovi yadujjayaM te / / vR- pUjyamAne AcArye pUjakairAgamo bahumAnito bahumAnaviSayIkRto bhavati / Agamasya tatrasthatvAttathA bhagavatAmarhatAmAjJA paripAlitA bhavati / bhagavatAM hi tIrtha kRtA miyamAjJA yudata guroH sadA pUjA kartavyA / tathA coktam jahAhi aggijalaNaM namase, nANo hutI maMtapayAbhisittaM / evAyariyaM uvaciTThaejjA anaMtanANovagato visaMto / / tathA guruvinayakaraNena yenAdyApi bhAvitAteSvabhAviteSu kriyamANapUjAdarzanataH sthiratvamupajAyate / tathA vainayikairvinayanimittA vinirjarA karma nirjaraNaM sadA satataM bhavati / guruvinayasya sadA kartavyatvAt / tathA mAnasyAhaMkArasya bhaGgo'pi ca kRto bhavati / ete pUjakAnAM guNAH / samprati nirjanArthameva gaNadhAraNaM vyavasitasya pUjAmapIcchataH AcAryasya doSAbhAve yastaDAgadRSTAntastaM bhAvayati / [ bhA. 1399 ] loiyadhamma nimittaM, taDAgakhANAviyami paumAdi / navi garihiyANubhe tuM, emeva imaMpipAsAmo / / vR - kenApi laukikI zrutimAkarNya dharmanimittaM taDAgaMkhAnitaM / tasmiMzca taDAge padmAdIni jAtAni / varSArAtre cApagate yatra yatra pAnIyaM zuSyati tatra tatra dhAnyaM vApayati / tatra yathA padmAdInyanubhavituM bhoktuM gRhyamANAnyapi na tasya garhitAni bhavanti loke tathA saMmatatvAdevamevAnenaiva prakAreNa idamapi gaNadhAraNaM pazyAmaH / nirjarArthamAcAryamANaM gaNadhAraNamapyuktaprakAreNa pUjAnimittamapyadoSAyetibhAvaH / samprati santesetyAdi pazcArdhaM vyAkhyAnayati [bhA. 1400 ] saMtaMmi u kevaIo, sissagaNodijjatIti tA tassa / pavvAvite samANe tinnijahannena dijjati / / vR- bhAvaparicchannasya ziSyasya sati vidyamAne parivAre tena tasyAcAryasya tato gaNadhAraNAnujJApanAnantaraM kiyAn ziSyagaNo dIyatAm, / atrottaraM pravrAjiteziSyagaNo satitatro trayo jaghanyena dIyante, utkarSaNo bahutarakAH sarve vA iti vAkyazeSaH / atha kiM kAraNaM jaghanyatastrayo'vazyaM dAtavyA ityata Ahaego ciTThati pAse sannA AlittamAdikajjatthA / [ bhA. 1401 ] Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : : 3, mUlaM : 66, [bhA. 1401] bhikkhAdi viyAduve, paccayaheuM ca do heuM / / vR- ekaH pArzve samIpe saMjJApurISotsarge AlaptamAlapanaM kasyApyAcAryaH kArayedityAdikAryArthaM tiSThati / dvau ca bhikSAyAmAdizadvAdauSadhAnayanAdau vicAre bahirbhUmau gacchataH yadi vA sUtrArthaH saMvAdapratyayahetordvI bhAvetAM, samprati prAguktAyAmeva caturbhaDyAM vizeSaM vaktukAma Aha davve bhAve palicchada davve tiviho u hoi cittAdI / loiya louttarito duviho vAvArajuttiyaro / / [ bhA. 1402 ] vR- paricchado dvividho dviprakAro- dravye bhAve ca / tatra dravye dravyaparicchadastrividho bhavati cittAdi sacito acitto mizrazca / eSa trividho'pi dravyaparicchado bhUyo dvidhA-laukiko lokottarikazca / tatra laukikaHsacitaH trividho dvipada catuSpadApadabhedAt / acitte hiraNyAdi mizrasacittAcittasamavAyena, lokottarikaH sacitto dravyaparicchadaH ziSyAdiH / acitta upadhi mizraH sacittAcittasamavAyataH / tatra laukike lokottarike ca dravyaparicchede dvidhA, yathA-vyApArayukta itaro vyApArAyuktaH tatra laukike vyApArayukte ca nidarzanamAha 7 [ bhA. 1403] 405 do bhAuyA virikkA, ekko puna tatthaM ujjato kamme / ucitabhattippadAnaM akAlahInaM ca parivaDDI / / vRdvau bhrAtarau / tau parasparaM viraktau dhanaM viricya pRthakpRthak jAtAvityarthaH / tatra tayordvayormadhye punarekaH kRSiM kurvan karmaNi udyuktaH / vimuktaMbhavati ? svayaM karma karoti bhUtikAMzca kArayati, bhRtikAnAM vA kAlaparihInaM ucitAM paripUrNAM bhRtiM mUlyaM dadAti / akAlaparihInaM ca paripUrNa bhaktaM / evaM ca tasya vyApriyamANasya kRSeH parivRddhirajAyata sAdhuvAdazca / / [bhA. 1404 ] kayamakayaMnajANai na ya ujjamae sayaM na vAvAro / bhattibhattakAlahIne duggahiyakisIe parihAnI / / vR- dvitIyo vyApArAyukto bhRtikaiH kiM karmakRtaM kiM vA na kRtamiti naiva jAnAti svayamaparibhAvanAdanyataMzcApracchanAt na ca svayaM karmakaraNAyodyacchati na vA madhye sthitvA bhRtakAn vyApArayati bhRtibhakte ca bhRtibhRtakAnAM kAlahIne dadAti / kimuktaM bhavati ? bhRtimaparipUrNAM dadAti kAlahInAM ca evaM bhaktamapi tata evaM durgRhItAyAH kRSestasya parihAnirabhUdasAdhuvAdazcasamprati lokottarikaM dravyaparicchade vyApArayuktamAha[bhA. 1405 ] jo jAe laddhIe uvaveo tattha taM nijoiti / uvakaraNasue atthe, vAde kahaNegilANeya / / vR- yo yayA labdhyA upapeto yukto vartate, tatra taM niyojayanti sUrayastadyathA upakaraNe iti upakaraNotpAdane sute iti sUtrapAThalabdhyupetaM sUtrapAThe arthagrahaNa salabdhisamanvitaM paravAdimathane dharmakathanalabdhiparikalitaM dharmakathane, glAnapraticaraNaM paTIyasaM glAnapratijAgaraNe / [ bhA. 1406 ] jaha jaha vAvArayate jahA ya vAvAriyA na hIyaMti / taha taha gaNaparivaDDI nijjaravaDDIvi emeva / / vR- yathA yathA tattallabdhyupetAn tatkarmaNi vyApArayanti yathA yathA ca vyApArA na hIyante dezakAla svabhAvaucityena vyApAraNAttathA tathA gaNasya gacchasya parivRddhirbhavati / nirjarAvRddhirapyevameva nirjarApi Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 vyavahAra - chedasUtram - 1-3/66 tathA tathA parivardhate itibhAvaH / tadvyatirikto vyApArAyuktastasya gaccheparihAnirbhavati na ca nirjarati / samprati bhAvaparicchadamAha [ bhA. 1407 ] daMsaNanANacarite tave ya viNae ya hoi bhAvaMmi / saMjoge caubhaMgo viIenAyaM vairabhUtaM / / vR- darzanaM kSAyopazamikAdibhedabhinnaM samyaktvaM jJAnaM matijJAnAdi, cAritraM sAmAyikAdi, tapo'nazanAdi eva bhAve bhAvataH paricchadaH / anyayozca dravyabhAvaparicchadayoH saMyoge caturbhaGgI / yadyathAdravyato'paricchanno bhAvataH paricchanna ityevaM rUpe dvitIye bhaGge jJAtamudAharaNaM ca vajrabhUtistadevAhabharuyacche nahavAhaNA devI paumAvatI ca varabhUtI / urohakatthagaNeya kouyaniva pucchadevigamo / / kathatti nivAso sayamAsaNa esa ceva ceDikahA / pariNAmamadAnaM virUvapaDicAra rahie ya / / [bhA. 1408] [ bhA. 1409 ] vR- bharukacche nayara nahavAhaNo nAma rAyA / tassa paumAvatI devI / tattha nayare vairabhUtI Ayario mahAkaI aparivAro rUveNa ya maMdarUvo / atIva kiso tassa kavvaM aMteure gijjUMti / sA ya paumAvatI devI tena kavveNa hayahiyayA kayA ciMtei jasseyaM kavvaM kahamahaMtaM pecchijjA / tato rAya anunnavittA dAsI saMparivuDA maharihapaNAgAraM aucityena DhaukanIyaM ghettuM vairabhUtissa vasahiM gatA taM vAraTThiyaM pAsittA vairabhUtI sayameva misiyaM ghettuM niggato / paumAvaIe kahiyaM kahaM vairabhUtI Ayarito / vairabhUtiNA AyarieNa bhaNitaM bAhiMgato dAsIe sanniyaM esa ceva vairabhUtI tAhe virAgaM gayA ciMtei ya diTThAsi kaserumatI pIyaMte pANiyaM yaM varaM tuhanAma na daMsaNayaM / atra kaseru nAma nadI tasyAH prasiddhiratIva navaraM na prasiddhyanurUpaM tasyAH pAnIyamiti kSepaH / tAhe taM paNAgAradiNaM ThaviyaM etaM Ayariyassa dijjAsitti gayA / sampratyakSaraghaTanA-bharukacche nabhovAhano nAma rAjA / tasya padmAvatI devI / tatravajrabhUtirAcAryaH avarodhe antaH pure tatkAvyagAnaM kautukena nRpaM pRSTvA devyAstadvasatau gamastadanantaraM pRcchA / kutra vajrabhUtirAcAryaH / tasya pratyuttaraM bahirnirgataH sa cAcAryaH saparivArAbhAvAt svayamAsanaM gRhItvA madhyAdbahirAgataH / bajayA dAsyAH kathAkathanameSa eva vajrabhatistato vipariNAmo vipariNAmAcca sAkSAdadAnaM virUpe parivArarahite ca tasminnAcArye etenaitadAveditaMyaH parivAravAnapi rUpeNa virUpaH / so'pi dravyaparicchadena aparicchannaH / tato yadyapi tasya parivAro'sti tathApi yo'dhastAt dravyaparicchado varNitastasya mUlamAkRtistadabhAve tasyAbhAvAttathA cAha[ bhA. 1410] mUlaM khalu davvapalicchayassa suMdarimorasabalaM ca / Akitimato hi niyamA sesA vi havaMti laddhIto / / vR- samastasyApi prAguktasya dravyaparicchadasya mUlaM khalu sodaryamaurasaM ca balaM hRdayabaliSTatA sarvavyApAreSu dAkSyamiti bhAvaH / kuta iti cedata Aha- hi yasmAdAkRyimataH sato niyamAccheSA api labdhyo vastrAdiviSayA bhavanti, na tvAkRtivirahitasya pratyakSata eva darzanAt tata AkRtirahito'pi dravyaparicchadarahita iti na tasyApi gaNadhAraNAnujJA / samprati vakSyamANagranthasambandhanArthamAhajosou puvvabhaNito apabhUso u avisesio tahiyaM / so ceva visesijjai ihaI sutte ya attheya / / [ bhA. 1411] Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 3, mUlaM : 66, [bhA. 1411 ] 407 vR-yo'sau coyaga appabhu ityAdinA granthena aprabhuH pUrva bhaNitaH sa tatrApi vizeSataH evoktaH / iha asmin prastAve prabhuH sUtre'rthe ca vizeSyate / sUtrato'rthatazcatasyAprabhutvaM nityate iti bhAvastadevAha[bhA. 1412] abahussue agIyatthe, diThaMtA sappasIsavejjasue / atthavihUNo dharaMte, mAsA cattAribhArIyA || vR- abahuzrutA gItArthapadAbhyAM bhaGga catuSTayaM / tadyathA abahuzruto agItArtha iti prathamo bhaGgaH 1, abahuzruto gItArthaH 2, bahuzruto'gItArthaH 3 bahuzruto gItArthaH 4 / tatrayasya nizIthAdikaM sUtrato'rthato vA na gataM prathamabhaGgaH / yasya punarnizIdhAdigatau sUtrArthI vismRtau sa dvitIyabhaGgaH / punarekAdazAGgadhArI azrutArthaH sa tRtIyabhaGgaH 3 sakalakAlo cita sUtrArthopetazcaturthaH / atra bahuzrute agItArthe vA etenAdya bhaGgatrayamupAttaM tasmin gaNaM dhArayati / dRSTAntau sarpazIrSakaM vaidyasutazca / iyamatra bhAvanA - AdyAnAM trayANAM bhaGgAnAmanyataro yadi gaNaM dhArayati tataH sa sahagaNena vinazyati yathA sarpazIrSakaM vaidyasuto vA etat dRSTAntadvayaM yathA kalpAdhyayane tathA bhAvanIyam / atthavihUNetyAdi arthavihIne agItArtha ityarthaH / arthagrahaNamupalakSaNaM te ityapi draSTavyaM tasmin arthavihIne sUtravihIne vA gaNaM dhArayati upalakSaNametat nisRjati vA prAyazcittaM catvAro bhAriyA iti gurukA mAsAH / / [ bhA. 1413] abahussute agIyatthe nisirae vA vidhArae vAgaNaM / taddevasiyaM tassa umAsA cattAribhAriyA / / vR- abahuzruto'gItArtho vA yadigaNaM nisRjati dhArayati vA svayaM kimuktaM bhavati / AdyAnAM trayANAM bhaGgAnAmanyataro yadi gaNaM gItArthasya vA nisRjati svayaM cAdyAnAM trayANAM bhaGgAnAmekataraH san yadi gaNaM yati / ekaM vA visAvutkarSataH saptarAtriM divAni tatastaddaivasikasteSAM saptAnAM divasAnAM nimittattvatastasya gaNaM nisraSTurdhArayati sa prAyazcittaM catvAro mAsA gurukAH / / [ bhA. 1414 ] sattarataM tavo hohI tatocchedopadhAvatI / cchedena chinnapariyAe tato mUlaM tato dugaM / / vR- anyadanyataH saptarAtraM yAvadgaNasya nisarjane dhAraNe vA prAyazcittaM tapo bhavati / tapaH prAyazcittaparisamAptyanantaraM tapaH krameNa cchedaH pradhAvati cchedena cenna cchinnaH paryAyo bhavati / tato'cchinnaparyAye tasmin mUlaM dIyate / tato'pyatikrame antimaM dvikamanavasthApya pArAJcitalakSaNaM / iyamatra bhAvanA-prathamasaptadivasAnAntaramanyAni cet saptadinAni gaNaM nisRjati dhArayati vA svayaM tataH prAyazcittaM SaT laghu / tato'pyanyAni saptadinAni tataH SaTguru, tadanantaramapyanyAni cet saptadinAni / tatazcaturgurukAH cchedaH / tato'pyanyasaptadinAni tatazcaturgurukAH cchedaH / tato'pyanyasaptadivasAtikrame SaTlaghukaH cchedaH / tadanantaramapyanyasaptadivasAtivAhane SaTgurukacchedaH / etAvatA kAlena yadi paryAyo nachinatti / atastriMcatvAriMzattame divase gaNaM dhArayato nisRSTurvA prAyazcittaM mUlaM catuzcatvAriMzattame divase anavasthApyaM paJcacatvAriMzattame pArAJcitaM tadevaM yata itthaM prAyazcittaM tatonivartate AdyAnAM trayANAM bhaGgAnAmekataraH sthApayituM, kaH punargaNadharaH sthApayitavyaH iti ceducyate zuddhaH / atha ko'sau zuddha iti zuddhalakSaNamAha[bhA. 1415 ] jo soca utthabhaMgo davve bhAve ya hoi saMcchanno / gaNadhAraNami ariho so suddho hoi nAyavvo / Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 vyavahAra - chedasUtram-1-3/66 vR-yo'sau caturthabhaMgavatIM |ko'saavityaah-drvyebhaavecyobhvtisNcchnndrvyH paricchadavizeSaizca parikalitaitibhAvaH / tathA AcAryalakSaNopetatayA yo gaNadharaNe yogyaH sazuddhobhavatijJAtavyaH / saca parIkSayAjJAtuMzakyate iti tatparIkSAmAha[bhA.1416] suddhassaya pAricchAkhuDya thereyataruNavADe / domAdimaMDalIe suddhamasuddhe tato puccha / / vR-zuddhasya parIkSA kartavyA / kasmin viSaye ityata Aha-kSullake sthavire taruNe khagUDaH svabhAvAdvakrAcAraH / tasmiMstathA dvayorAdimaNDalyoH etAbhiH parIkSAbhiryadi nirvaTitastataH zuddha itarastvazuddhaH zuddhasya ca gaNadharapadAnujJA kartavyA / nAzuddhasya tataH zuddhAzuddhapratipAdanAnantaraM codakapRcchA upalakSaNametadAcAryasya prativacanaM vaktavyaM / eSa dvAragAthAsaMkSepArthaH / sAmpratamenAmeva gAthAM vivarISuH prathamataH kSullakaviSayAM parIkSAvidhimAha[bhA.1417] uccaphalo ahakhuDo sauNicchAvopavAsiuMdukkhaM / puDho vihohitinavApalimaMthosAravaMtassa / / vRtasya dravyabhAvaparicchadopetasya gaNadharapadayogyatA parIkSaNAya prathamataH kSullako dIyate / enaM dvividhAmapi zikSAM tvaM grAhaya, tataH sa eva muktaH san yadi cintayati yathA ahatti eSakSullakaH ucca cirakAlabhAviphalaM yasmAtsa uccaphalacirakAlenopakArI tAvatA kAlena kimapi bhaviSyatIti ko veda, tataHkaenaM zikSAM grAhayiSyati / yadivAzakunizAvazivAvatpoSayituduHkhaMmahatA kaSTenaiSapoSyate / punaH punarbubhukSAbhAvAditi bhAvaH / apicapuSTo'pisanneSamamabhaviSyatinavA ko jAnAti anyaccAmuM dhArayataH sArAmasya kurvato mama satrasyaca mahAna palimantho vyAghAtastato naitasya me zikSayAyojanamevaM cintayanyonagrAhayatiso'narhastadviparIto'rhastatIyaHsthaviraeSa pravacanopagrahakarobhaviSyatidRDhadeho vA yathA AryarakSitapiteti kAraNato dIkSitastiSThati / zaikSastasya samarpyate / evaM dvividhAmapi zikSA grAhayati tasmiMstatsamarpiteyadisa idaM cintayati / [bhA.1418] puTho vAsamarisatidurANuvuttona vettha paDiyAro / suttatthe parihANIthere bahuyaM niratthaMtu / / / vR-eSaprathamAlikAdidApanataH zikSAgrahaNatazcapuSTIkRto'pyAsuzIghraMmariSyati |vaashbdshcintaantr samuccaye |ydivaavRddhHsvbhaavaatdurnuvrty duHkhenAnuvartyatenavAatravRddhazikSApanekazcitpratIkAraH / kimuktaMbhavati ? nAsmAt vRddhAt kazcitpratyupakAraH / athavA vRddho vRddhatvAdeva jaDaprajJazca tato'sya zikSaNemama sUtrArthaparihANistadevaMsthavirazikSAMgrAhyamANebahukaM nirarthakamitiya eva cintayitvA yona zikSAM grAhayati so'narhaH tadviparIto'rha iti / tadanantaraM yo'sau taruNo medhAvI taMsamarpyabhaNyate yathA eSamaNDaliparipATyAAlApakedIyamAnesIdati / tatastvamevamapyAkSepeNapAThaya,tataH saidaMcintayati[bhA.1419] ahiyaM pucchatigiNhae bahuM kiM guNo maregeNa / ___hohitiyavivaddhaMto eso mamaMpaDisavattI / / vR-eSa medhAvitvAdadhikaM pracchatyavagRhNAti vA vadhArayati bahuprabhUtaM tata itthamasyaiva sUtrasyArthasya carakeNa pradAnata AkSaNikayoH ko guNo mama nirarthakaM kazcidityarthaH / kevalaM doSo nijasUtrArthaparigalanAdanyacca eSa hu nizcitaM vivardhamAnaH / sUtrato'rthatazca vRddhiM gacchan mama prati sapatnI ca For Private e De ___ Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 3, mUlaM : 66, [bhA. 1419] 409 pratipanthI bhaviSyati / tato na ko'pyenaM pAThayiSyatIti na zikSayati, so'narhastadviparIto'rhastataH khaggUDaM datvA sa bhaNyate - amuM tathA grAhaya yathA RjuH sAmAcArI kuzalazca bhavati / tato yadikohI niruvagArI karuso savvassa vAmavaDDoya / avinItotti ca kAuM haMtuM sattuM ca nicchubhatI / / [ bhA. 1420 ] vR- krodhI yadi vA nirupakArI athavA paruSaH paruSabhASI tathA sarvasya sAdhuvargasya vAmAvartaH pratikUlatayA vartate yadi vA avinIta iti kRtvA zikSAM grAhayati, athavA Akruzya zatrumiva vA hatvA niHkAzayati tarhi so'narhastadviparIto'rhaH / [bhA. 1421] samprati caturSvapi yojaneSu tadviparItatayA yathArho bhavati tathA bhAvayativacchAhArAdIhiya saMgiNha anuvattae ya jo jugalaM / gAI aparitaMto, gAhaNa sikkhAvae taruNaM / / kharamauee anuyattatikhaggUDaM jeNa paDati pAseNaM / gADhamavihAra vijaDho tatthoDuNa appaNe kuNati / / [bhA. 1422 ] vR yo nAma yugalaM kSullaka vRddhalakSaNaM vastrAhArAdibhiH saMgRhNAti AtmavazIkarotyanuvartayati ca taruNamaparibhrAntaH parizramamagaNayan grAhayati grAhaNaM grAhyate / ziSya etaditi bAhulakAtkarmaNyanaT grAhaNamAcArAdisUtraM AsevanA zikSayA ca zikSayati / tathA khaggUDaMkharamRdubhirvAkyaistathAnuvartayati yena sa pAzena patati anyathA gatiM na labhate iti manyamAnastadvazI bhavati / tathA yaH sthAnAvicalanAdapi san khaggUDatayA vihAravijaDho bhavati vihAraM na karotIti bhAvastatra uDDaNamaGgIkAramAtmanA karoti / yathainamahaM khareNa mRdunA copAyena vihArakramaM copAyena vihArakramaM kArayiSyAmIti eSa evaMbhUto yogyaH / [bhA. 1423] iya suddhasutta maMDala dAvijjai attha maMDalI ceva / dohiMpi asIyaMte, dei gaNaM coie pucchA / / vR- iti evamupadarzitena prakAreNa caturSvapijaneSu sUtropadezataH parIkSitaH san zuddho bhavatina manAgapi doSaH tatastasya sUtramaNDalI dApyate, arthamaNDalI ca etayozca dvayorapi maNDalyoryadi na viSIdati / kintvaparizrAntatayA gacchvartinAM pratIcchakAnAM ca jJAnAdyabhilASiNAM cittagrAhako varttate, tatastasmin mUlAcAryo gaNaM dadAti / evamukte codake codakasya pRcchA ketyata Aha [bhA. 1424 ] coei bhaNiUNaM ubhayacchannassa dijjai gaNotti / [bhA. 1425] sutte ya anunnAyaM bhayavaM dharaNaM paDicchanne / / aparihANarihaparicchada attheNa jaM puNo parUveha / evaM hoi viroho suttattheNaM duvehaMpi / / bR- codayati praznayati paro yathA pUrvamidamuktaM ubhayacchinnasya dravyabhAvaparicchadavizeSAt sAkalyaparikalitasya gaNo dIyate / yuktaM caitat yataH sUtre'pica zabdo'pi zabdArthe bhagavan dhAraNaMgaNadhAraNamanujJAtaM paricchanne dravyabhAvaparicchedopetamAtre, tataevamuktvA yadarhAnarhaparIkSAmarthenArthamarthamAzritya prarUpayatha nanvevaM sati dvayorapi sUtrayorbhavati virodhaH / uktasvarUpasyArthasyAdhikRtasUtreNAsUcanAt atra sUrirAha [bhA. 1426] saMtihi Ayariya viyajjagANi satthANi coyagasuNAhi / Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram - 1-3/66 suttAnunAto vihu hoi kayAI anarihou / / tena parAcchA kIrai suvaNagasseva tAva nihasAdI / tattha imo diTTaMto rAyakumArehiM kAyavvo / / [bhA. 1427] vR- codaka zrRNu madIyaM vacaH / santi hi sphuTaM tAni zAstrANi yAnyAcAryadvitIyakAni kimuktaM bhavatyAcAryaparamparAyAtasampradAya vizeSa parikalitAni tato yadyapyarhAnarhaparIkSAlakSaNArthaH / sUtre sAkSAnnopanibaddhastathApi sUcanAtsUtramiti sopasUtreNa sUcita iti sampradAyAdavagamyate iti na kazciddoSaH / tathAca sUtrAnujJA'pi hu nizcitaM kadAcidanarho bhavati / na ca sUtramanyathA sarvajJapraNItatvAt tena parIkSApi sUciteti tApanikaSAdibhiH suvarNasyeva sUtrAnujJAtasyApi kSullakAdibhiH parIkSA kriyate / tatrAyaM vakSyamANa lakSaNo dRSTAnto rAjakumAraiH kartavyaH / tamevAha 7 [bhA. 1428 ] 410 sUre vIre sattie vavasAyathire ciyAya dhitimaMte / buddhI vinayakaraNe sIse vi tahA paricchAe / / nibbhayaurassabalI avisAyi puNo kareti saMThANaM / visammatti deti anassito cauhA nuvittIya / / [bhA. 1429] - vR- ityAdyagAthApadAnAM dvitIyagAthApadairvyAkhyAnaM tadyathA zUro nAma nirbhayaH / sa ca kutazcidapi na bhayamupagacchati / vIra UrasabalavAn tenAklezena paribalaM jayati / sAtviko nAma yo mahatyapyudave garva nopayAti / naca gariSTe'pi samApatite vyasane viSAdaM / tathA cAha-aviSAdI upalakSaNametat / agavI vA vyavasAyI analasa udyogavAnityarthaH / tathA cAha-punaH karoti saMsthAnaM kimuktaM bhavati pramAdataH kathaMdacidhyavasAyavikalo'pibhUtvA punaH karoti saMsthAnaM kartumudyacchati svocitaMvyavasAyamitibhAvaH, 1 sthiro nAma udyogaM kurvannapi na paritAmyati / tathA cAha-vizrAmyatIti ciyAyatti dAnaruciyathaucityamAzritebhyo'nyebhyazca dadAtItyarthaH / dhRtimAn rAjyakAryANi kurvan paranizrAma'nikSepamANaH tathA cAha- anissite iti, buddhitti autpattikyAdibuddhi catuSTayopetaH, vinIto gurvAdiSu vinayakArI yathaucityaM gurvAdInAmanuvartaka ityarthaH, karaNe iti yadrAjJaH kartavyaM tatkaraNe kuzalaH / eteSu parIkSA kriyate / kimete guNAH santi na vA tatra yaH etairguNairUpeto bhavati sa rAjJo rAjye'bhiSicyate / dAnazIlo'tra yaH sthiraH so'paribhrAntaH san kartavyaM karoti / kRtvApi pazcAdananupatApI tyAgavAn nAma dAnazIlaH sa ca stokAdapi stokaM dadAno gaNasya bahumAnabhAgbhavati / / [bhA. 1430 ] paravAdI uvasagge uppanne sUrayAitaMtaravi / [ bhA. 1431] addhAne teNamAdI urassabaleNa saMtarati / / albhudae vasaNe vA akhubbhamANo u satti hoti / Avati kulAdi kajesu caiva vavasAyavaM tarati / / kAyavvamaparitaM to dAtuM vi thiro anAnubhAviu / [bhA. 1432] [bhA. 1433 ] thovA to vidalato ciyAga vaMdana sIlou / / uvasagge soDhavve jhAe kiccesu yAvi (sAi) dhImaMto / buddhicakka vinIto ahavA gurumAdi vinIto u / / vR- dhRtimAn upasargAn soDhavyAn dhyAyati, kRtyeSvapi kAryeSvaviSAdaM pravarttate, buddhivinIta ityatra . Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka H 3, mUlaM:66, [bhA. 1433] .411 idamapi vyAkhyAtaM buddhi catuSTayaM nItaM prApitamAtmani yena sa buddhivinItaH sukhAdidarzanAtklAntasya (catuSkasya) pAkSikaH parinipAtaH / athavA buddhittibuddhicatuSkopeto vinIto gurvAdiSuvinItaH / [bhA.1434] davvAIjaMjatthaojammi vi kiJcaMtujassavAjaMtu / kiccai ahIna kAlaM jiyakaraNavinIyaegaccha / / vR- yadyatra dravyAdhupayogi yasya vA yatra yat kRtyaM tatsarvamahInakAlaM jitakaraNaH karoti kArayati jitakaraNo vinIta iti dvAvapyekArthoM tatparyaM vizrAntyA zabdArthastu parasparaM bhinno jitakaraNo nAma karaNadakSa ucyate / vinIta iti vinayakaraNazIlaH / / [bhA.1435] evaM juttaparicchA jutto ve tehimehiuajogyo / AhArAdidharato titiNimAIhiMdosehiM / / vR- evametairanantaroditaiH zUratvAdibhiguNairyuktA ucitA yA parIkSA tathA yukto'pi nizcita ebhirvakSyamANadoSaiH ayogyastAnevAha-AhArAdiAhAropadhipUjAnimittaMguNaMdhArayan tintiNAdibhizca doSairayogyaH / tintiNI nAma yatra tatra vA stoke'pi kAraNe karakarAyaNaM / Adi zabdAccalacittatAdiparigrahaH / etadeva vyAkhyAnayati[bhA.1436] bahusutte giiytthe,dhreiaahaarpuuynntthaaii| titiNicalaanavaThiya, dubbalacaraNAajogAu / / vR- bahukAlocittaM sUtraM AcArAdikaM yasya sa bahusUtro gItArtho viditasUtrArthaH / etena yuktaH parIkSAyukto'pItyetadvyAkhyAnayati / evaMbhUto'piyogaNaMdhArayatiAhArapUyaNaThAIutkRSTome AhAro bhaviSyati, pUjanaMvAsvapakSataHcetyevamarthaM AdizabdAdupadhiranyadvIpakaraNamutkRSTaMmebhaviSyatItyevamartha parigrahaH / so'yogyastathA yo titiNaH svalpe'piprayojane karakarAyamAnaH calazcalacitto'navasthitaH svapratipannArthA'nirvAhI durbalazcaraNacAritraviSaye durbalaH / ete'pyayogyAH / [bhA.1437] evaM parikkhivayaMmI patte dijjatiapattepaDiseho / duparikkhiyapatte puNacAriya hAvetimA merA / / vR-evamanantaroditeSuguNeSu cayadiparIkSayA nirvaTitobhavati, guNairupetIdoSaizcaviprayuktaityarthaH, / tadAsa pAtramiti kRtvA tasmin parIkSite pAtre gaNo dIyate / yastuprAguktairdoSairupeto guNaizca vipramuktaH so'pAtramititasminnapAtregaNadAnasya pratiSedhaH / tasmaigaNonadAtavya itibhAvaH |duprikkhiyityaadi / atha kadAcitsuduHparIkSitaH kRto bhavet gaNazca tasmai dattaH / sa ca gaNaH sIdati / taM dRSTrA anye'pi gacchavartinaH kecitsAmAcArI zithilA bhavituMpravRttAstataH parIkSiteprApte pAtre gaNe pradatte sati gaNeca sIdati ye tatra gacche anya tIvradharmakA na sIdanti, tairupAyena pratibodhya vArayitavyaH / tatra yadi vAraNAnantaramAvRtyodyacchatitataH samIcInamatha vArito'pikiJcitkAlamudyamya punaHsAmacArI hApayati tataiyaM maryAdA kartavyA / ayaM vidhiH prayoktavya ityarthaH / tamevAha-- [bhA.1438] . diThovasamosaraNe ahavAtherA tahiM tuvacaMti / parisAya ghaTTamaTThAcaMdaNa khoDikharaMTaNAya / / / vR-yatrasamavasaraNejJAyate, AcAryo'trapravekSyati, tatragaccho'nulomavacasApravezanIyaH / pravezya tatragatvAcAryasyakathayati |tvNsiidntisstthsinaivctdyuktN,tsmaadbhvgtyaavrtsv |athvaakulaani Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram - 1-3 / 66 hiNDamAnAHsthavirAstatra gacchevrajantitatradRSTAntaiH parSadsAdhuparivArarUpA ghRSTA pAdagharSaNAt, mRSTA zarIrasya kezAdInAM ca samAracanAt tatastAM tathArUpAM parSada mavalokya candanAkhoDidRSTAntena kharaNTanA kartavyA / sA caivaM--AyariyAdiTTaMtamegaM suNaMti / ego iMgAladAhao iMgAlakaThAINaM ANaNaThAe nadIkUlaM gato, tatthapAsai |tddennbujjhmaannNgosiiscNdnnkhoddiN sotaM ghettUNa pAraMThito, tamaMtarA vaNiopAsa jANai / esA gosIsacaMdanakhoDI / tato tena so bhaNito kiM eeNa kaTTeNa taM karissai / iMgAladAhago bhAidahiUNa iMgAle ghecchAmi / vaNio ciMteti jai ittAhe ceva maggIhAmo to bahuM sukaM mollaM kAhiti to jAhiomAjhavehiti tAhe kiNIhAmi / evaM ciMtittA jAva vaNio mullassa kaeNa gharaM gaMtu eti tAva tena dahA gosIsacaMdanakhoDI / vaNieNa AgaMtuM pucchito kahiM te kaTTaM / so bhaNai-dahutti / evaM bhaNieNa khiMsito mahAbhAga phiDito siIsariyattaNassa evaM jahA so iMgAladAhao soya vANiyao IsariyattaNassa cukko evaM tumapi nANAdI dahaMto nivvANassa cukkihisi / etadevAhaiMgAladAha khoDI pavese diThAu vANieNaMtu / , [ bhA. 1439 ] 412 [ bhA. 1440 ] jAmullaM Anayae iMgAlaTThAe tA daDDhA / / iya caMdanarayaNanibhA pamAyatikkheNa parasuNA bhettuM / duvihaM paDisevi sihiNA tiriyaNakhoDI tumedaDDA / / vR- aGgArAn dahatIti aGgAradAhastasya pArzve gozIrSacandanakhoDI praveze grAmapraveze ca vaNijA dRSTA / sa ca yAvanmUlyamAnayati tAvattenAGgAradAhakenAGgArArthaM sA khoDirdagdhA / ityakSarArtho bhAvArthastu prAgevoktaH / / sAmpratamupanayamAha - iya caMdaNetyAdi / ityevamamunA prakAreNa candanaratnanibhA gozIrSacandanamUlyA triratnaratnatrayarUpA khoDiH / pramAdarUpeNa tIkSNaparazunA bhittvA dvividhA yA pratisevA mUlaguNapratisevA uttaraguNapratisevA cetyarthaH / saiva zikhI vaizvAnarastena tvayA dagdhA / evaM vAritaH san yadi nivartate tataH prAyazcittaM datvA tasya varttApakAH sthavirA dAtavyAH / atha na nivarttaye tasya paharaNIyaH na kevalamete'narhAH kiM cAnye'pi tathA cAha [ bhA. 1441 ] eeNa anarihehiM anne iya sUiyA anarihAto / ke puna te imo te dInAdiyA muNeyavvA / / vR- etairanantaroditairanArheranye'pi khalu sUcitAnarhAH ke punaste / sUrirAha ime te vakSyamANAdInAdayo jJAtavyAstAne vAha [ bhA. 1442 ] dInA juMgiya cauro jAtIkamme ya sippasArIre / pANA DoMbA kiNiyA sovAgA ceva jAtIe / / vR- dInArhAH kasmAditi ceducyate-teSAM nandanAbhAvAduktaM ca dInAbhAsaM dInagaviM dINajaMpiuM purisaM / kaM pecchasi naMdataM dINaM dINAe diThIe / / tattha juMgikA hInAzcatvAro'narhAH / tadyathA jAtau karmaNi zilpe zarIre ca tatra jAtau juMgikAzcatvArastadyathA-pANA DoMbAH kiNikAH zvapacAzca / tatrapANA nAma ye grAmasya nagarasya ca bahirAkAze vasanti teSAM gRhANAmabhAvAt, DombA yeSAM gRhANi santi gItaMca gAyanti, kiNikA ye vAditrANi pariNahyanti / vadhyAnAM ca nagaramadhye nIyamAnAnAM purato vAdayanti / zvapacAzcaeDAlA ye zunaH pacanti / Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka H3, mUlaM:66, [bhA. 1442] 413 tantrIzcavikrINantItietejAtau juGgikA upalakSaNametat |tenaay (yi) kalpikA yeca harikezajAtayo meyA yeca varuDAdayaste'pi jAtau juGgikA draSTavyAH sampratikarmaNi zilpecatAnabhidhitsurAha[bhA.1443] posagasaMbara naDalaMkha vAhamacchaMdharayarA vacchuriyA / paDagArAyaparIsaha sippesarIreyavacchAmi / / vR- poSakA ye strIkukkuTamayUrAn poSayanti, / saMvarAH stAnikAH zodhakAH / naTAH pratItA ye nATakAni nartayanti |lngkaayevNshaaderuuprivRttNdrshynti |vyaadhaalubdhkaa |mtsybndhaaHkaivrtaarjkaa vastraprakSAlakAvAgurikA mRgajAlikAjIvinaH / etekarmaNijuGgikAH, paTakArAH kuJcikAdayazcarmakArA ityareparISahA nApitA ete zilpe juGgikAH / sampratizarIretAn vakSyAmi |prtijnyaatN nirvAhayati[bhA.1444] hatthe pAekaNe nAsA uThehiM vajjiyaMjANa / vAmaNagamaDamakoDhiya kANA taha paMgulA ceva / / - vR-zarIre juGgikA jAnIhi / haste saptamI prAkRtatvAt tRtIyArthe / evaM sarvatra, tato'yamarthaH hastena upalakSaNametat / hastAbhyAMvAvarjitaM, |evNpaaden pAdAbhyAM vA karNena karNAbhyAMvAnAzayAoSTenavA vAmanakA hInahastapAdAdyavayavA, maDabhAH kubjAH kRSTavyAdhyupahatAH, kANA ekAkSAH, paGgulAH pAdagamanazaktivikalAH etAnapizarIrajuGgikAn jAnIhi / / [bhA.1445] dikkheuMpina kappaMti, juMgiyA kAraNevi dosAvA / anAdikkhievA nAuMna kareMtiAyarie / / vR- eteanantaroditAzcatvAro'pijuGgikAdIkSitumapinakalpante / punarAcAryapadesthApayitumityapi zabdArthaH kAraNe tathAvidhesamutpanne'doSAkA nirdoSAvA dIkSitumapi sambadhyante / ajJAtAzcetkathamapi juGgikA dIkSitA bhaveyustatastAna jJAta dIkSitAn jJAtvA kurvantyAcAryaguNopetAn apyAcAryAn pravacanahIlanAprasakteH / / [bhA.1446] pacchAvi hoti vikalA AyariyattaMna kppiitesiN| sIso ThAveyavvokAnagamahisova ninnammi / / vR-pazcAdapizrAmaNyasthitAkSigalanAdinA vikalAbhavanti, teSAmapyAcAryaguNairyuktAnAmapyAcAryatvaM na kalpate,ye'pyAcAryapadopaviSTAH santaH pazcAdvikalA jAyanteteSAmapinakalpatedhArayitumAcAryatvaM, kintu taistathA vikalaiH sadbhirAtmanaH pade ziSyaH sthApayitavyaH / AtmA tvaprakAze sthApayitavyaH / kaivetyata Aha-kANakamahiSa iva nimne / iyamatra bhAvanAkANako nAma coritamahiSo mA kopyenamadrAkSIditi hetoH grAmasya nagarasya vA bahirgartA rUpe nimne pradeze upalakSaNametaditi gupile vA vanagahanesthApyate / evameSo'pyanyathApravacanahIlanAprasakterAjJAdidoSaprasaGgazca |athvaaso vAtmIyaH ziSyaH pazcAdvikalairAcAryaHsthApyatesa kIdRza ityata Aha[bhA.1447] gaNiagaNIvA gItojovi agItovi AgaImaMto / logesa pagAsijjaitahA beMtina kiccamiyarassa / / vR- gaNo'syAstIti gaNI sAdhu parivAravAn yo vartate tadabhAve'gaNI vA yo gIto gItArthaH kAlocitasUtrArthapariniSThitaH tasyApyabhAve yo cApyagItArtho'pi AkRtimAn rUpeNa makaradhvajatulyaH sa gaNadharapade nivezyate, / yathAyamasmAkamAcAryo netara iti kevalamitarasyApi juGgikA Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414. vyavahAra -chedasUtram-1-3/66 cAryasya yatkRtyaM tatsthavirA anye'picnhaaynti|srvmpikRtyN kurvntiitibhaavH| sampratyana n pratipipAdayiSuridamAha[bhA.1448] eyaddosavimukkA vianarihA hoti se uane vi / avvAbAdhAdIyA tesi vibhAgo ukAyavyo / / vR- etairanantaroditaiSaiirvimuktA api bhavantyanye ime anarhAH / kete ityAha-ityabAdhAdayasteta* staSAmatyAbAdhAdInAM vibhAgapArthakyena svasvarUpavarNanaM kartavyaM |prtijnyaatmev nirvAhayati[bhA.1449] accAbAdhaavArthatenecchaIappacetae / egapurise kahaM niMdUkagava'bhA kahaMbhave / / vR- ityAbAdhA AvAhaMtotti azaknuvat necchatitti necchati anicchan tathA AtmacintakaH ete catvAro'pipuruSAanarhAH / na kevalamete'narhAH kintvekapuruSAdayo'pitatraziSyaHprAha-kathamekapuruSo bhavati?, kathaM vA niMdU: ? kathaM vA kAkI kathaM vA bandhyeti ? / evaM ziSyeNa prazne kRte sUriH sakalavineyajanAnugrahapravRttaHsarvAnapyavyAbAdhAdIn vyAkhyAnayati[bhA.1450] acAbAdhebAheina mannai bitidhreumsmttho| taionacevaicchaitinieeanarihAto / / vR- atizayena AbAdhA yasya so'tyAbAdhaH / sa gacchasya dvividhepyugrahe vastrapAtrAdijJAnAdhupaSTambharUpe kartavye bAdhAMmanyate, dvitIyo'zaktavadgaNaMdhArayitumasamarthaH dvividhagapyupagrahaMgacchasya kartumazaktaH ityarthaH, tRtIyo'nicchansamartho'plAlasyenagaNaMdhArayitunecchati, etetryo'pynrhaaH| AtmacintakamAha[bhA.1451] albhujjymegyrNpddivjjissNtiattciNtou| jo vAgaNevasaMtona vahatitattIto annesiM / / vR-ya AtmAnameva kevalaM cintayanmanyate, yathAhamabhyudyataM jinakalpa yathAlandakalpAnAmekataraM vihAraM pratipatsye iti AtmacintakaH yo'pi gaNo'pi gacche'pi vasan tiSThan na vahati na karoti taptimanyeSAMsAdhUnAMsopyAtmacintakaH / eto dvAvapyAtmacintakAvanIM / [bhA.1452] evaM magatisissaMpaNathaTTemaraMti viddhsNtevaa| annamayassa viya evaM, navaraMpuna ThAyaeego / / .. vR-paNattipaJcamaekapuruSaekaM ziSyaM mRgayatesahyevaMcintayatikimapyekamAtmanaHsahAyaM mRgayAmi yenasukhaMtiSThAbhIti, tathAkaSTe nindUtulye ziSyAmriyante, vidhvaMsantevApratibhajyantecetibhAvArthaH, / iyamatrabhAvanA-yathA nindUmahelA yadyadapatyaM prasUtetanmiyate / evaM yo'piyaMyaMpravrAjayati,sasa mriyate, apagacchativA |ttHs nindUrivanindUsattamasyApikAkItulyasyaevamevadraSTavyaM / navaraMpunarekaM tiSThati kimuktaM bhavati ? yasyApi yaH ziSyaH sa mriyate vidhvaMsate vA kevalamekastiSThati upalakSaNametat / tenaitadapi draSTavyam / yasyaikasmin pravrAjite sati dvitIyaviSaye labdhireva nAsti sa kAkIva kAkI kAkyapihi kilaikaMvAraM prasUteitiprasiddhiH |vNdhyaatulyH supratItaitinavyAkhyAtastadevedaMvyAkhyAtaM vandhyA kilAprasavadharmA / evaM yasyanaiko'jaMpa ziSya upatiSThatesavandhyevavandhayeti / punaranyAnarhAnpratipipAdayiSuridamAha Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 3, mUlaM : 66, [bhA. 1453 ] [ bhA. 1453 ] ahavA ime anArihA desANaM darisaNaM kareMtena / je pavvAviya tenaM therAdi payacchati gurUNaM / / vR athaveti anarhANAmeva prakArAntaratopadarzane ime vakSyamANA anarhAstAnevAha-dezAnAMdarzanaM kurvatA tena ye prabrAjikAH sthavirAdayastAn prayacchati gurUNAM na taruNAdIn pUrvaM bahuvacanamanekavyaktyapekSayetyadoSaH / sthavirAdInemAha [ bhA. 1454 ] there anarihe sIse khamgUDe evalaMbhie / ukkhovagayatti riha paMthe kAlagate iya / / vR-yaH sthavirAn prayacchati ziSyAn yo vA narhAn yo vA khaggUDAn yadivA ca ekalambhikAn athavA ya ekaM pradhAnaM ziSyamAtmanA labhate gRhNAti zeSAstvAcAryasya samarpayati / sa ekalAbhena caratIti ekalAbhikaH / yo vA ziSyANAmutkSepako yazcAcAryANAmitvarikAn ziSyAn karoti yo vA gurusambandhinaH ziSyAn pathi kAlagatAn ca zabdAt pratibhagnAn kathayati ete sarve'pyanarhAstatra sthavirAdin vyAkhyAnayati[bhA. 1455] 415 therA u atimahallA aNarihA kANa kuMTamAdIyA / khaggUDAya avassA egAlaMbhI pahANo u / / taM egaM na vivaMtI avisese dei je gUruNAM tu / ahavAvi ega davvaM labhaMti je te deigurUNaM / / [bhA. 1456 ] vR- sthavirA nAma atimahAnto vayasAtigariSTA ityarthaH / anarhAH kAraNakuTAdayaH, khaggUDA avazyAH / ayamatrabhAvArthaH / yo'sau pUrvaparIkSitaH sa dezadarzanaM kAryate, tena ca dezadarzanaM kurvatA yadi se sthavirA: pravrAjitA ye ca juGgikA ye ca khaggUDA vA te AcAryasya samarpyante / taruNA navyAGgA vinItAzcAtmanastadA so'narha iti, ekalAbhI nAma yaH pradhAnaH ziSyaH tamekaM yo na dadAti / avazeSAMstu sarvAnapi prabrAjitAn guruNAM prayacchati / athavA yeSAmeka eva lAbho yathA yadi bhaktaM labhante tato vastrAdIni na / atha vastrAdIni labhante tarhi na bhaktamapi, ekameva labhante ityevaM zIlA ekalAbhinastathAcAha- athavA ye ekaM dravyaM tAn ziSyAn guruNAM yaH prayacchati, ubhayalabdhikAnAtmanaH sambandhayati so'pyanarhaH / [bhA. 1457] ukkheveNaM do tinnivAvi uvaneti sesamappaNo gehe / AyariyANittariyaM vaMdhai disamappaNova karhi / / - iyaM kilasAmAcArI yAvantaH kiladezadarzanaM kurvatA pravrajitAH tAvantaH sarve guruNAM samarpaNIyAH, / yastu prabrAjitAn dvidhA kRtvA utkSepeNa hastoptATanena dvautrIn vA ziSyAn guruNAmupanayati, zeSAn sarvAnapyAtmanA gRhNAti / eSotkSepako'narhaH tathA ye kecana dezadarzanaM kurvatA pravAjyante te sarve'pyAtmana itvarikA bandhanIyAH yathA AcArya samIpaM gatA yUyaM sarve'pyAcAryasya yatpunarAcAryANAM dizamitvarikAM bandhAti / Atmanastu yAvatkathikaM yathA yAvat yUyamAcAryasamIpe tiSThata tAvadAcAryasaktAH zeSakAlaM mametyevamitvarikAn katiziSyAna so'pyanarhaH / / [bhA. 1458 ] paMthaMmiya kAlagayA paDibhaggA yAvi tujjha je sIsA / ee savve anarihA tappaDivakkhA bhave arihA / / Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 vyavahAra - chedasUtram - 13/66 vR- yo dezadarzanaM kRtvA samAgataH san brUte yuSmAbhirdattAH sAdhavaH parivAratayA te sarve yuSmAkaM ziSyAH pathi kAlagatAH pratibhagnAvA, ime punaH sarve mama ziSyA ete sthavirAdayo'nahasteSAM punaranarhANAmAcAryasamIpagatAnAM ye taiH pravrAjitAH ziSyAstAnAcArya icchApayati vA na vA guruNAmatrecchA pramANaM / / [ bhA. 1459 ] esA ga gIte merA imAu apariggahAu agIyANaM / gIyatthapamAdI va apariggaha saMjatINaM ca / / vR- eSA anantaroditA maryAdA yogyasya gItArthatA AcAryastasmin gIte gItArthe draSTavyA, iyaM punaraparigrahANAmagItAnAM tathA gItArthapramAdinAmaparigrahasaMyatInAM ca iyamatra bhAvanA - yeSAmAcAryo'pyagItArthaste aparigrahA yadyapi nAma teSAmAcAryaparigrAhakastathApi so'gItArthaiti tatvataH sUtranItyA te aparigrahA eva, teSAM madhyAtko'pyeko'nyaM saMvignaM gacchamupasampannaMeSa ekaH anyo avaSannA gItArthAnAM gacchasteSAM madhyAdekaH kazcidanyaM saMvignaM gacchamAzritavAn eSa dvitIyaH / tathA anyAH kAzcana saMyatyastAsAmAcAryo nAsti, kAlakarAlapizAcena kavalitatvAt kevalaM tAbhirekaH kSullakaH parikhAjita AsIt / (so?) ko'nyaM saMvignaM gacchamupasampannaH ete trayo'pi pUrvagatA kAlikagate vA zrute sUtrArthatadubhayaiH paripUrNA jAtAsteSAmAgatAnAM yAvadA bhavati, tAvadvaktavyamiti / etadevAhagIyatthamagIyatthe, ajjANaM khuDDue ya annesiM / AyariyANa sagAse, amuyatteNaM tu nimmAyA / / [bhA. 1460] vR- gItArtho yo'vasannagItArthaH gacchAdvinirgato'gItArtho yo'parigrahagItArthagacchAnnirgataH AryikAbhiH pravrAjitaH AryikANAM kSullaka ete trayo'pyanyeSAmAcAryANAM sakAze amAyitvena kadAcanApi AcAryasamIpamamuJcato nirmAtAH / sUtrArthatadubhayajJA jAtAH / etadeva spaSTataramAhasIsa paDiccho houM, puvvagae kAlie ya nimmAto / tassAgayassa sa gaNaM kiM AbhavvaM imaM suNasu / / [bhA. 1461 ] vR-gItArtho'gItArtha AryikA kSullako cAnyepAmAcAryANAM samIpe pratIcchaka rupakaH ziSyo bhUtvA pUrvagate kAlike vA zrute nirmAtastasya svagaNasya gatasya kimAbhAvyaM sUrirAha- idaM ca vakSyamANaM zRNu tadevAha - [bhA. 1462 ] sIso sIso sIso, cautthaMpi purisaMtaraM lahai / vibhati tiNI, purisajugaM sattahA hoi / / , 'vR- ziSyaH svadIkSitaH tasyApi ziSyo yaH pautrakalpastasyApi ziSyaH prapautrakalpa rUpaM evaM santAnatrayAtmakaMcaturthamapi puruSAntaraH puruSayugaM labhate / caturthagrahaNAdanye'pi trayaH sUcitAstAne vAhaTThAvi lahaitiNI ityadhastAttrINi puruSayugAni labhate / apizabdAduparyapi trINi / iyamatra bhAvanAAtmIyamAcAryaM varjayitvA yastasya parivArastaMsarvaM labhate idamekaMpuruSayugaM ? pitAmahaM varjayitvA pitAmaha parivAraM sarvaM labhate iti dvitIyaM puruSayugaM prapitAmahaparivAraM sarvaM labhate iti tRtIyapuruSayugaM 3 / etAni trINyuparitanAni | sAmpratamadhastanAni trINi bhAvyante / gurubhrAtRprabrAjitaM samastaM parivAraM labhate ityevaM puruSayugaM bhrAtRvya pravrAjitamapi sarvaM labhate parivAramiti dvitIyaM puruSayugaM, bhrAtRpravrAjitairapi pravrAjitAn samastAn labhate iti tRtIyaM puruSayugaM / tadevamadhastanAni trINi puruSayugAni trINyuparitanAnIti militAni SaT jAtAni / tathA AtmanA ye pravrAjitAH putrasthAnIyA ye ca taiH pravrAjitAH pautrasthAnIyA 1 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 3, mUlaM:66, [bhA. 1462] 417 yeca tairapi pravrAjitA prapautrakalpAH / eSa sarvo'pisamudAya ekaMpuruSayugaM / idaM ca SaTsumelitamamiti puruSayugaMsaptadhAbhavati / tathAcAha-purisajugaMsattahA hoi / tadeva spaSTayati[bhA.1463] mUlAyarie vajjituuvarisagaNo uheThimetinni / appA yasattattamokhalupurisajugaMsattahA hoi / / vR-mUlAcAryAn pitRpitAmahalakSaNAnvarjayitvA'nyauparitanaH samasto'pisvagaNastasyAbhavati / etena trINi puruSayugAnyupAttAni / adhastanAnyapi ca prAguktasvarupANi trINi puruSayugAni labhate / AtmA ca AtmIyazca putrapautraprapautralakSaNaH parivAraH saptama iti puruSayugaM saptadhA bhavati / bhAvanA prAgevoktA / atraiva prakArAntaramAha[bhA.1464] ahavAnalabhati uvariheTThicciya labbhaitini tineva / tiNatalAbhatinniyadAsakkharanAyaM / / vR-athavetiAbhavanasyaprakArAntarasUcaneyAnyuparitrINipuruSayugAniprAguktAni, tAninaiva labhate garIyastayA ekagurudIkSitatvenasamAnatayAcateSAMsadAyattatvAyogAt / heThicciyalabbhaitiNittiyAni pUrvaM trINi puruSayugAnyadhastanAni pradarzitAni teSAM grahaNArthaM prathamaM trINItyuktvA tinevatti teSAM pUrvabhaNitAnAmathastanAnAM trayANAM puruSayugAnAmanyAnyapyadhastanAni yAni trINi puruSayugAni paralAbhatrayaH putrapautralakSaNA AtmalAbha idamekaM puruSayugaM sarvamIlane saptapuruSayugAni tasyA bhAvyAni teSAMcAbhavane jJAtamudAharaNaM-dAsena mekharokItodAso vime kharo vime / / mU.(67) bhikkhUyaicchejAgaNaMdhArettaenokappaisetherA aNApucchittAgaNaMdhArittae, therAyase vitarejA evaMkappaigaNaMdhArettae, therAyasonaviyarejA evaMsenokappaigaNaMdhArittae, janatherehiMaviiNaM gaNaMdhArejA se saMtarAcheovA parihAro vA / / vR- athAsya sUtrasya kaH sambandhastata Aha[bhA.1465] duhatovi palicchanne appaDisehotti atippasaMgA / dhArevva anApucchAgaNamesosuttasaMbaMdho / / vR-dvidhAto'pi dravyato bhAvatazca paricchanne paricchadoSeta AcAryastrayamapi ca dvighAtaH paricchanne gaNadhAraNasya na pratiSedha iti kRtvA kimanujJayA sthavirANAM kAryamiti buddhA mAti prasaGgataH sthavirANAmanApRcchayA gaNaMdhArayedatastatpratiSedhArthamidaMsUtramArabhyate |esso'dhikRtsuutrsysmbndhH / anenasambandhenAyAtasyAsyavyAkhyA-bhikSuricchedraNaMdhArayituMtatrasetasyana kalpatesthavirAngacchagatAn puruSAn anApRcchaya gaNaMdhArayituM; kalpate se tasya sthavirAn ApRcchaya gaNaM dhArayituM, sthavirAzca se tasya vitareyuranujAnIyugaNadhAraNaM pUrvoktaH kAraNairarhatvAt tata evaM sati se tasya kalpate gaNaMdhArayituM, sthavirAzca se tasya na vitareyurgaNadhAraNAnarhatvAdevaM sati na kalpate gaNaM dhArayituM, yaH punaH sthavirairavitIrNamanujJAtagaNaM dhArayet tataH se tasya kRtAdantarAdapanyAyAt prAyazcittaM cchedo vA parihAro vAvAzabdAdanyadvAtapaH / eSa sUtrAkSarArthaH / bhAvArthabhASyakRdAha[bhA.1466] kAuMdesadarisaNaM, AgatauvaThiyammiuvarayA / therA asivAdikAramehi, vana ThAvitosAhassasatI / / 2727 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 [ bhA. 1467 ] so kAlAgatammi ugato, videsaM va tattha va apucchA / there dhAreyamaNaM bhAvanisiThaM anugghAyA / / vR- dezadarzananimittaM gatena ye pravrAjitAstAn yadyAtmano yAvat kathikAn ziSyatayA baddhAti tatastasya prAyazcittaM caturgurukaM / tathA dezadarzanaM kRtvA tasminnAgate aprasthApite ca tasminnA cAryapade sthavirA yasyAcAryA uparAtAH kAlagatA yadi vA sa pratyAgato'pyazivAdibhiH kAraNairyadi vA sAdhakasya asatitti abhAvenAcAryapade sthApite'trAntare vAcAryaH tasmin kAlagate yadivAgato videzaM tatraiva videze gaNaM dhArayimumicchit / eteSu sarveSvapi kAraNeSu samutpanneSu yadi sthavirAn gacchamahato apRSTvA yadyapi tasyAcAryeNa bhAvato gaNo nisRSTo'nujJAtastathApisthavirA ApRcchanIyAstata Aha-bhAvanisRSTamApagaNaM dhArayati tarhi tasya sthavirAnApRcchApratyayaM prAyazcittaM anudghAtA gurukAzcatvAro mAsA upalakSaNametat AjJAnavasthAmithyAtvavirAdhanArUpAzca taspa doSAH / [bhA. 1468 ] sayameva disAbaMdhaM ananunnAte kare anApucchA / thererhiya paDiMsiddho suddhAlaggA uvehaMtA / / vR- yo nAma svayameva AtmacchaMdasA ko mama nijamAcAryaM muktvAnya ApRcchanIyaH samastItyadhyavasAyataH pUrvAcAryeNAnanujJAta AcAryapade tasya sthApanAt sthavirAn gacchamahattararUpAn anApRcchaya digbandhaM karoti sthaviraiH pratiSedhanIyaH / yathA na vartate Arya! tava tIrthakarANAmAjJAM lopayituM evaM praticodito yadi na pratinivartate tarhi sthavirAH zuddhAH sa caturguruke prAyazcite lagnaH / atha sthavirA upekSante tarhi te upekSApratyayaM caturguruke lagnA yata evamupekSAyAmanApRcchAyAM ca tIrthakarAbhihitaM prAyazcittamAjJAdayazca doSAstasmAtsthavirairupekSA na kartavyA / tena ca sthavirA ApRcchanIyAH / / sagaNe therANasatI tiga there vA vAti gaMtu / [ bhA. 1469 ] vyavahAra - chedasUtram - 1- 3/67 baddhAtisevA sati ittariyaM dhArei na melito jAva / / bR- atha svagacche sthavirA na santi tarhi gaNe svakIye gacche sthavirANAmasati abhAve ye trikakulagaNasaMgharupe sthavirAMstAn trikaM sthavirANAM trikaM vA samastaM samastaM kulaM vA saGgha vA gaNaM vA ityarthaH / upatiSThet yathA yUyamanujAnIta mahyaM dizamiti atha azivAdibhiH kAraNairna pazyet kulasthavirAdInAmasatyabhAve itvarikAM dizaM gaNasya dhArayati yAvat kulAdibhiH saha gaNena milito bhavati / / [bhA. 1470 ] je ahAkappeNaM anunAyaMmi tattha sAhammI / viharaMti tamaTTAe na tesiM ccheo na parihAro / / vR- ye tu sAdharmikAH svagacchvartinaH paragacchavartino vA yathAkalpena zrutopadezena teSAM sUtrAdyarthaM tatropasthApanAt viSaye tadarthAya sUtrANAmarthAya AsevanA zikSAyaivetyarthaH / anujJAte gaNadhAraNA tatra gacche viharanti / Rtubaddhe kAle mAsakalpena varSAsu varSAkalpe teSAM tatpratyayo yadeSo'nujJAto gaNaM dhArayatItitannimittamityarthaH / prAyazcittaM na cchedo na parihAra upalakSaNametannAnyadvA / tapaH, zrutopadezena teSAM sutrAdyarthaM tatropasthApanAt, viSaya lolatA hi tasyA samIpamupatiSThamAnAnAM doSA, na sUtrAdyarthamiti, / / mU. (68) tivAsapariyAe samaNe niggaMdhe AyArakusale saMjamakusale pavayaNakusale pannatikusale Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 419 uddezakaH 3, mUlaM:68, [bhA. 1470] saMgahakusale uvaggahakusale akkhayAyAre abhinnAyAre asabalAyAre asaMkiliTThAyAracitte bahussue babbhAgame jahanneNaMAyArapakappadharekappai upajjhAyattAeuddisittae / / mU.(69) saccevaNaMsetivAsapariyAesamaNeniganthenoAyArakusalejAvanouvagahakusalekhayAyAre bhinnAyAre sabalAyAre saMkiliThThAyAracitte appasueappAgameno kappai uvjjhaayttaaeuddisitte| mU.(70)paMcavAsapariyAesamaNenigaMthe (jahA 68) jahanneNaMdasakappa vavahAradharekappaiAyariya uvjjhaayttaaeuddisite| __ mU.(71) saccevaNaMsepaMcavAsapariyAesamaNenigaMthe(jahA69)nokappaiAyariyauvajjhAyattAe uddisitte| . mU.(72) aTTavAsapariyAesamaNeniggaMthe(jahA68)jahanneNaMThANasamavAyagharekappaiAyariyattAe jAva gaNAvacche ityattAeuddisittae / mU. (73) saccevaNaM se aTThavAsapariyAe samaNe niNaMthe (jahA 69)no kappai AyariyattA jAva gaNAvaccheiyattAeuddisittae / / / vR-'tivAsapariyAesamaNe' ityAdisUtraSaTkam / athAsya pUrvasUtreNa saha kaH sambandhastata Aha[bhA.1471] bhAvapalicchayassa upariNAmaThAe ho imaMsuttaM / suyacaraNe upamAnaMsesAu havaMtijAladdhI / / vR- dravyabhAvaparicchadopetaH sthavirairanujJAto gaNaM dhArayati tadviparIto na dhArayatIti uktaM / tatredaM sUtraSaTkam / bhAvaparicchedasya parimANa) parimANapratipAdanArthaM bhavati vartate yathA cAnena sUtraSaTkena zrutena caraNe ca pramANamabhidhIyate, / zeSAzca yA labdhaya AcAryANAmupAdhyAyAdInAM yogyA yAbhiH samanvitAH AcAryatayA upAdhyAyAditayA vA uddizyante / tA api pratipAdyante, / tatra zrutaparimANaM jahanneNa AyArapakappadhare ityAdinA cAritraparimANaM ti vAsapariyAe ityAdinA ryAyaH / zrAmyati, tapasyatIti zramaNaH / sa ca zAkyAdirapibhavati tatastadvacchedArthamAha nigraMthaH nirgatonthAt dravyataH suvarNAdirupAt, bhAvatomithyAtvAdilakSaNAditi nirgranthaH AcArakuzalaHjJAnAdipaJcavidhAcArakuzalaH / tatra kuzala iti dvidhA-dravyato bhAvatazca / tatra yaH kuzaM darbha dAtreNa tathA lunAti na kvacidapi dAtreNa vicchidyatesa dravya kuzalaH |yH punaH paJcavidhenAcAreNa dAtrakalpena karmakuzalunAtisabhAvakuzalaH / tatraevamatra,samAsaHAcAreNajJAnAdyAcAreNakarmakuzalaH karmacchedakaHAcArakuzalaH / AcAraviSaye samyakparijJAnavAn ititAtparyArthaH / anyathA tena karmakuzacchedakatvAnupatteH / evaM sarvatra bhAvanIyaM, saMyama saptadazavidhaM yojAnAtyAcarati ca sa saMyamakuzalaH / samAsabhAvanA sarvatra tathaiva / athavA yaH kuzaM lunankvacidvAtreNAcchidyatesa loke tatvataH kuzalo nanyusya stena kuzalazabdasya pravRttinimittaM dakSatvaM / tacca yatrAstitaMtrakuzalazabdo'pipravartateiti dakSavAcIkuzalaHzabdastataevaM samAsa AcAre jJAtavye prayoktavye prayoktavyevAkuzalodakSa AcArakuzalaH evasaMyamakuzalaH pravacanejJAtavye kuzalaH pravacanakuzalaH prajJaptinAmasvasamayaparasamayaprarupaNA |ttrkushlH, saMgrahaNaMsaMgrahaH / sadvidhA-dravyatobhAvatazca / tatradravyataAhAropadhyAdInAMbhAvataH sUtrArthau .tayoDhividhe'pisaGgrahe kuzalaH / upasAmIpyenagrahaNamupagrahaH |so'pi dvidhA-dravyatobhAvatazca / tatrayeSAmAcAryaupAdhyAyo vA na vidyate tAn AtmasamIpe samAnIya teSAmitparAM dizaM badhvA tAvaddhArayati yAvanniSyAdyante / eSa Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 vyavahAra -chedasUtram-1-3/73 dravyataupasaGgahaH / grahIupAdAne itivacanAt, yaH punaravizeSeNa sarveSAmupakArevartatesabhAvataupagrahaH / akSatAcAratA paripUrNAcAratA ca cAritre sati bhavati / cAritravatA niyamataH zeSAzcatvAro'pyAcArAH sevyAzcAritravatazcAritraM syAddAnateti vacanAt / tatazcAritravAnittyuktaM draSTavyam / na tveSo'pyartha AcArakuzala ityanenopAttaitikimarthasyApyAdAnamucyate / cAritraMkhalupradhAnaMmokSAGgaMtadapikaNThato noktamiti tadA zaGkAvyudAsArthamityadoSaH / tathA azavalo yasya sitAsitavarNopetabalIvardaiva karbura AcAro nivayAzikSA bhASA gocarAdiko yasyAsAvazabalAcAraH / tathA abhinnena kenacidapyatIcAravizeSeNa (a) khaNDita AcAro jJAnAcArAdiko yasyAsAyabhinnAcAraH / tathA asaMkliSTa iha paralokAzaMsArupasaMkvezavipramukta AcAro yasya so'saMkliSTAcAraH / tathA bahuzrutaM sUtraM yasyAsau bahuzrutaH / tathAbahurAgamo'rtharupo yasyasabalAgamaHjadhanyenAcAraprakalpadharo nizIthAdhyayanasUtrArthadhara ityarthaH |jdhnytaacaarprklpgrhnnaadutkrsstodvaadshaanggviditidrssttvyN,sklpteyobhvtyupaadhyaaytyoddessttumiti prathamasUtrArthaH saccevaNaM se ti vAsetyAdi se zavo'thazadvArthaH / atha sa eva trivarSaparyAyaH zramaNo nirgrantho no AcArakuzala ityAdi pUrvavyAkhyAnataH supratItaH / evaM dve sUtre paJcavarSaparyAyasthAcAryopAdhyAyatvoddezaviSaye bhAvanIye / navaraM tatra jadhanyena dazAkalpavyavahAradha iti vaktavyam (4) evamevASTavarSaparyAyasyApyAcAryopAdhyAyagaNAvaccheditvoddezaviSaye dve sUtre vyAkhyeye / kevalaM tatra jadhanyena sthAnasAmAcAryA gaNa iti vAcyaM / zeSaM tathaiva / / eSa sUtraSaTkasya saMkSepArthaH adhunA niyuktivistaraH / tatratAvatsarveSAmeva sUtrapadAnAMsAmAnyena vyAkhyAM cikIrSuridamAha-bhASyakRt [bhA.1472] - ekkArasaMga suttattha, dhArayA nvmpuvvkddjogii| bahusuya bahuAgamiyA, suttattha visArayAdhIrA / / [bhA.1473] eya guNovaveyA suyanidhasa nAyagAmahA(ja)nassa / ___ Ayariya uvajjhAyapavattitherAanunnAyA / / vR- ekAdazAnAmaGgAnAM sUtrArthamavadhArayantItyekAdazAgasUtrArthadhArakAH / navamapuvvatti atrApi sUtradhArakA iti sambadhyate, navamapUrvagrahaNaM ca zeSapUrvANAmupalakSaNaM / tato'yamarthaH / samastapUrvasUtradhArakAH tathAsUtropadezenamokSAvirAdhIkRtonyastoyogomanovAkkAyavyApArAtmakaHsa kRtayogaH sayeSAmastite kRtayoginaH bahuzrutAH prakIrNakAnAmapisUtrArthadhAraNAt / iha pUrvadharA apitulyepica sUtre mativaicitryato'rthAgamamapekSya SaTsthAnapatitAstataH prabhUtAvagamapratipAdanArthamAha-bahlAgamAH bahuprabhUtaH Agamo'vagamo yeSAMtetathA etadevAha-sUtrArthavizAradAH tatkAlapekSayAsUtre'rthecavizAradAH tathAdhiyA autpattikyAdirupayA caturvidhayA buddhayA rAjante iti dhIrAH / etadgaNa ityAdi / ye anantaragAthAyAmuktA guNairupetA etadguNopetAH zrutaM nigharSayantIti zrutanigharSAH / kimuktaMbhavati? yathAsuvarNAkArastApanidharSacchedaiH suvarNaparIkSate kiMsundaramathavAmaGgalamiti / evaM svasamayaparasamayAn parIkSyantetezrutanigharSAiti |ythaanaaykaaHsvaaminomhaajnsy svagacchavartinAMsAdhUnAmitibhAvaH / athavA nAyakA jJAnAdInAM prApakAstadupadezanAt, mahAjanasya samastasya saGghasya itthaMbhUtA AcAryA upAdhyAyAH pravartinaH sthavirA upalakSaNametat / gaNAvacchedinazcAnujJAtAH / tadevaM sAmAnyataH sarvasUtrapadAnAmartho vyAkhyAtaH / sampratyekaikasya sUtrapadaspArtho vaktavyastatra yeSAM padAnAM vaktavyastAnyuparikSapannAha Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 uddezakaH 3, mUlaM:73, [bhA. 1474] [bhA.1474] AyArakusalasaMjamapavayaNapaNAttisaMgahovagahe / akkhuyA asabalabhinnasaMkiliTThAyArasaMpanne / / vR- atra kuzalazaddhaH pUrvArddha pratyekaM sambadhyate / tato'yamarthaH AcArakuzalazaddhasya pravacanakuzalazadvasya prajJaptikuzalazaddhesya saGgrahakuzalazaddhasya upagrahazaddhakuzalasya ca / akkhue ityAdi / atrAcArazadvasampannaH pratyekamabhisambandhanIyaH / akSatAcArasampannasya akSatAcArasyetyarthaH, evaM zavalAcArasampannasya abhinnAcAra sampannasya asaMkliSTAcArasampannasya ca vyAkhyA kartavyA / tatrAcArakuzalazadvasya vyAkhyAnArthamAha- . [bhA.1475] abbhuTTANe AsanakiMkara abbhAsakaraNamavibhattI / paDiruvajogajuMjaNa nijogapUjA jahAkamaso / / [bhA.1476] apharusa aNavalaacavalamakukuyamaDaMbhagoma (a)siibhrgaa| . sahitasamAhI uvahiguNanihi AyArakusalo / / vR- AcArakuzalo nAma yo gurvAdInAmAgacchatAmabhyutthAnaM karoti, / Asanatti AsanapradAnaM ca teSAmevagurvAdInAMvidhatte, samAgatAnAMpIThakAdyupanayatItibhAvaH,tathA prAtarevAgatya AcAryAn vadati saMdizata kiM karomIti sa kiGkaraH / tathA abbhAsakaraNamiti ya abhyAsAdabhyupetAsteSAmAtmasamIpavartitvakaraNamabhyAsakaraNaM, avibhaktirvibhAgAbhAvaH ziSyapratIcchikAnAMvizeSAkaraNamitibhAvaH, / paDiruvajogajuMjaNatti pratirupaH khalu vinayaH kAyikAdibhedatazcaturdhA'dhastAt pIThikAyAmabhihitastadanugatA yogA manovAkkAyAsteSAM yojanaM vyApAraNavazyakaraNaM, avibhaktavibhAgAyojanaM, niyogattiyoyatravastrAdyutpAdane niyoktavyaH tasyatatraniyogakaroti, pUjAjahAkamasottigurvAdInAM yathAnurupaMkramazo yena pUjA kriyate / aparuSamaniSThuraM manaH prahlAdakRdityarthaH / tadbhASate, aNabalatti tatra prAkRtatvAt yakAralopaH tena avalayA iti draSTavyaM / tasyAbAvo'valayA akuTilatvam ityarthaH / acapalaH sthirasvabhAvaH akukkuco hastapAdamukhAdivirupaceSTArahitaH / adambhako vaJcanAnugatavacanavirahitaHsIbharonAmaya ullapanaparaMlAlayA siJcati / tatpratiSedhAdasIbharaH,prAkRtatvAt |svaarthikprtyyvidhaanen asIbharakaH / eSasarvo'pi kilavinaya itivIryAcAraH pratipAditodraSTavyaH |smprtishessaannaaN jJAnAdyAcArANAM prarupaNAnimittaM pazcArdhamAha-sahito nAma so yasya jJAnAderucitaH kAlastenopetaH / kimuktaM bhavati? kAle svAdhyAyaM karoti / kAle pratilekhanAdikaM kAle casvocitaM tapa iti samyaka Adito yatyasyopadhAnetatkaraNevA svAbhiprAyaH samAhitaH upazamIjJAnAdInAM hitaH sthitautpattike jJAnAdyadhikaM nirmalataraMAtmanovAMcchansadaivaguruSubahumAnapara itibhAvaH / evaMjJanAdyAcArasamanvito guNanidhirbhavati |tt Aha-guNanidhirguNAnAmAkAraH eSa AcAskuzalaH / sAmpratametadeva gAthAdvayaM vineyajanAnugrahAyabhASyakRddhayAkhyAnayati[bhA.1477] abbhuThANaM gurumAdiyANa AsanadAnaMca hoitasseva / ___ gosevaya Ayarie saMdisaha kiM karomitti / / vR-atra gose iti prAtarevetyarthaH / [bhA.1478] abbhAsakaraNadhammapbhuyANaavibhattisIsapADicche / paDiruvajogojahapIDhiyAejuMjaNa karemidhuvaM / / Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 vyavahAra - chedasUtram - 1-3 / 73 vR- atra pratirUpayogo yathA pIThikAyAM prAk pratirupa vinayAdhikAre'bhihitastathA pratipattavyaH / juMjaNa ityasya vyAkhyAnaM yad dhruvamakAlahInaM pratirupayogAt karoti vyApArayatItibhAvaH / pUrva jahAnurUvaM gurumAdINaM kareha kamasIu / lhAdI janana mapharusaM aNavalayA hoi kuDilattaM / / [bhA. 1479] vR- atra lhAdijananamiti manaH pralhatti (lhAda) janakaM / [ bhA. 1480 ] acavalathirassa bhAvo apphaMdaNayA ya hoi akuyattaM / ullAvalAlasasIbhara sahitokAlenanANAdI / / bhaNDocitahastapAdAdiceSTAvikalatA / vR- avaspandanatA [ bhA. 1481] vR-gAthApaJcakamapi gatArthaM / upasaMhAramAha[bhA. 1482 ] sammaM ahiyabhAvo samAhito samIvammi / nANAdINaM tuTTito guNanihijo Agaro guNANaM / / AyArakusalo esI saMjamakusalaM ato vocchAmi / puDhavAdi saMjamaM mI sattara se jo bhave kusaloM / / vR- eSo'nantaramuktaH AcArakuzalaH ata UrdhvaM saMjamakuzalaM vakSyAmi / pratijJAtameva nirvAhayati / pRthivyAdisaMyame [ bhA. 1483] puDhavidagaagaNimAruya vaNassa viticau paNidi ajjIvo / pehuppeha pamajjaNa pariThavaNamaNovaIkAe / / ityevaMrUpe saptadaze [ bhA. 1484 ] [bhA. 1485 ] saptadazaprakAre yau bhavati kuzalaH saMyamaM prakArAntareNa saMyamakuzalamAhaahavA gahaNe nisiraNa esaNA sajjA nisejja uvahI ya / AhArevi ya satimaM pasatthajoge ya juMjaNayA / / iMdiyakasAyaniggaha pihiyAsavajogajbhkANamallINo / saMjayakusala guNa nihi tivihakaraNabhAvasa visuddho / / vR- athaveti saMyamasyaiva prakArAntaropadarzane grahaNe AdAne nisiraNe eSaNAyAM gaveSaNAdibhedabhinnAyAM zayyAniSadyopadhyAhAraviSayAnAM ca niSadyAyAM samyagupayuktasaMyamakuzalaH / kimuktaM bhavati ? ya upakaraNabhAramAdadAno nikSipinvA pratilekhya pramArNya ca gRhNAti nikSipati vA etena prekSAsaMyamaH pramArjanAsaMyamazcoktaH / etadgrahaNAttajjJjIyAH zeSA apyupekSAdi saMyamA gRhItA draSTavyAH / tathA yaHzayyAmupadhimAhAraM ca udgamotpAdanaiSaNAzuddhaM gRhNAti / saMyojanAdidoSarahitaM ca bhuGkte sthAnAdyapi kurvANaH pratyupekSya pramArjya ca karoti sa saMyamakuzalaH, / atra niSadyAgrahaNena sthAnAdi gRhItaM, tathA ya eteSu sarveSvapi saMyameSu yojanA vyApAraNaM, kimuktaM bhavatya prazastAnAM manovAkkAyayogAnAmapavarjanaM, prazastAnAM manovAkkAyayogAnAmabhiyojanaM saMyamakuzalaH / tathA indriyANi zrotrAdIni kaSAyAzca krodhAdIn yo nigRhNAti / tathA zrotrAdIni na svaviSaye vyApArayati zrotrAdiviSayaprApteSu zubhAzubheSu zadvAdiSvartheSu rAgadveSau na vidhatte / krodhAdInapyudayituH pravRttAn niruNaddhi / udayaprAptAMzca viphalIkaroti / tathA zravANi prANAtipAtAdilakSaNAni pidadhAti / yogaMca manovAkkAyalakSaNamaprazastaM dhyAnaM cArtaraudraM tatparihAreNa prazastadharmaM zuklaM ca AlIna Azrito nigUhitabalavIryatayA tatra pravRtta Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH3, mUlaM : 73, [bhA. 1485] 423 ityarthaH / eSa saMyamakuzalaH, kathaMbhUtaH sannityAha-guNanidhiH saMyamAnugatA ye guNAsteSAM nidhiriva taiH / paripUrNa iti bhAvaH guNanidhiH / , tathA trividhena prakAreNa manovAkAyalakSaNena suvizuddho manasApyasaMyamAnabhilASAn bhAvena ca pariNAmena vizuddha iha lokAdyAzaMsAdipramuktatvAt trikaraNabhAvavizuddhaH / asyaiva gAthAdvayasya vyAkhyAnArthamAha[bhA.1486] giNhaipaDileheDaM, pamajjiyaMtaha ya nisiraeyAvi / uvautto esaNAesejanisajjovahAhAre / / [bhA.1487] eesuMsavvesuMjona palusae usosattimaM / juMjaipasatthemeva umaNabhAsAkAyajogaMtu / / [bhA.1488] soiMdiyAiyANaM niggahaNaMceva tahakasAyANaM / pANAtivAiyANaMsaMvaraNaMAsavANaMca / / [bhA.1489] jhANe apasattha eyapasatthajjhANeya jogmlliinno| . saMjamakusalo eso, visuddho tivihakaraNeNa / / vR-gAthAcatuSTayamapigatArtham / navaraM uvauttoesaNAe ityAdi upayuktaeSaNAyAM kiM viSayAyAmityAha-zayyAniSadyopadhyAhAre zayyA upAzrayaH niSadyA pIThaphalakAdirupA, sthAnAdirupaniSadyA vyAkhyAnaM tu prAgevoktaM / upadhiH pAtraniryogAdirAhAro'zanAdirupaH / eSAM samAhAro dvandvastasmin tadviSayAyAmityarthaH / jjhANe apasatthetyAdidhyAnaM dvidhA-aprazastaMprazastaMca, 1 aprazastamA raudraM ca, prazastaM dharmazuklaMca / tatraprazastedhyAne dharmazuklerupecazabdo bhinnakramaH prazastaMyogamAlInaH suvizuddho tivihakaraNeNaMti upalakSaNametat / bhAvenApi savizuddhaH zeSaM sugamaM uktaH saMyamakuzalaH / pravacanakuzalamAha[bhA.1490] suttatthaheukAraNavAgaraNasamiddhacittasuyadhArI / porANaduddharadharasuyarayaNanihANabhivapuNo / / [bhA.1491] dhAriyaguNiyasamIhiya nijavaNA viulavAyaNasamiddho / pavayaNakusalanihI pavayaNahiyaniggahasamattho / / vR-sUtrArthAtmakatvAtyadivAsUtrayukto'rtho'sminnatisUtrArthaH, natvakSarAdhAnAruDhArthamitibhAvaH / heturanvayavyatirekAtmakakAraNamupapattimAtraMhetukAraNevyAkriyatepratipAdyateanenetihetukAraNavyAkaraNaM, samRddhaanekAtizayAtmakatvAtcitramAzcaryabhUtaManantagamaparyAyAtmakatvAt / evaMrupaMzrutaMdhArayatItyevaM zIlaHsUtrArthahatukAraNavyAkaraNasamRddhacitrazrutadhArI, tathAporANamivaporANAMyAdRzamatItAddhAyAmAsIt tAdRzamidAnImapyatibahulatvenetibhAvaH,durddharaM nayabhaGgAkulatayAprAkRtajanairiyitumazakyaMdharate'rthAn pravacanamiti paurANadurddharaH / tathA zrutaratnasya nidAnamiva pUrNaH pratipUrNo'rthanirNayapradAnAdinA, tathA dhAritaMsamyagdhAraNAviSayIkRtaMna vinaSTamitibhAvaH, |gunnitNc bahuzaH parAvartitaMtathA samyakIhitaM pUrvAparasambandhenapUrvAparAvyAhatatvenetyarthaH, mImAMsitaMsamIhitaMetAnipravacana vizeSaNAniitthaMbhUtena pravacanenatathAtasyaiva pravacanasya niryApaNAmImAMsitatayAnirdoSatvena nizcayatayAnirdoSatvena nizcayanaM tayA vipulavizodhanArthaM bahUnAmAcAryANAM sakAze grahaNAt vAcanA vipulAvAcanA tayA ca samRddho dhAritaguNitasamIhitaniryApaNAvipulavAcanAsamRddhaH / tathA pravacanaparijJAnugatAnAM guNAnAM nidhirikha Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 vyavahAra - chedasUtram-1-3/73 guNanidhiH / kimuktaM bhavati? / pravacanamadhItyAtmano hitaM caratyanyeSAM ca hitamupadizatIti tathA pravacanasyAhitAavarNabhASiNastannigrahesamarthaHpravacanAhitanigrahasamarthaH pAThAntaraM-pavayaNahiyanigama samatthopravacanAyahitaHsvazaktyanigUhunenaprabhAvakaityarthaH / nirgamaAtmanaH parasyacasaMsArAnnistAraNe samarthaH |atraiv katipayapadavyAkhyAnArthamAha[bhA.1492] nayabhaMgAulayAe duddhara iva saddotti uvame / * dhAriyamavighaNaTuMguNiyaM pariyattiyaMbahuso / / [bhA.1493] puvvAvarabaMdheNaMsamIhiyaM vAiyaMtunijaviyaM / bahuviya vAyaNakusalopavayaNaahiyae nigiNaho / / vR-gAthAdvayamapigatArthaM / navaraMvAcitamApekSaparihArapUrvakatayAsamyakgurupAdAntikenirNItArthIkRtaM niryApitaM vipulavAcanAsamRddha ityasyA vyAkhyAnaM bahuvidhayA vAcanayA kusalo dakSo bahuvidhavAcanAkuzalaH, uktaH pravacanakuzalaH |smprtiprjnyptikushlmaah[bhaa.1494] logeveesamae tivaggasuttattha gahiyapeyAlo / dhammattha kAmamIsaga kahAsukahavittharasamattho / / [bhA.1495] jIvAjIvaMbaMdhamokkhaMgatirAgatisuhaMdukkhaM / pannattIkusalaviU parivAdakudaMsaNemahaNo / / vR-loke vede samaye vAtmIye pravacane yAni zAstrANi teSu sUtrArthayo rgRhItaM peyAlaM parimANaM yena sa sUtrArthagRhItapeyAlaH samyavinizcitasUtrArthaititAtparyArthaH |tthaadhrmkthaasuarthkthaasukaamkthaasu mizrakathAsucadvitrisaMyogatodharmArthakAmakathAsukathayitavyAsu,kahavittharattivistareNakathanesamarthaH dharmArthakAmamizrakathAsu vistarakathAkathanasamarthaH, tathA jIvamajIvaM baMdhamokSaM gatimAgati sukhaM duHkhamadhigatya prajJaptau kuzalaH |kut ityAha-yato vidUvidvAn / etaduktaMbhavati-yatolokavedasamayAcArANAM samyagvettA tato jIvAnAM nArakAdibhedabhinnAnAmajIvAnAM dharmAstikAyAdInAM bandhasya mithyAtvAviratapramAdakaSAyayogapratyayakasya mokSasya sakalakarmAzApagamarupasya jJAnadarzanacAritrahetukasya tathA yena yena karmaNA kRtena narakatiryagdevabhaveSUtpattirbhavati / tadrUpayogato yena ca karmaNA kRtenamanuSyabhavesamutpattistadrUpAyAAgatestathAsukhaMyathA prANinAmupajAyatetathAbhUtasya,yathA duHkhaM tathAduHkhasyaprarupaNAyAMkuzalaH tathAparavAdinoyatkudarzanaMtasminmathanaH kimuktaMbhavati / paravAdinaH prathamaMbhASanteyathAyuSmAbhiHkudarzanamagrAhitatastenasahamAnAvipratipadyantetAMzca vipratipadyamAnAn yuktibhistathA mathnAti yathA svadarzanaparityAgaMkurvantIti / eSa itthaMbhUtaH prajJaptikuzalaH / sAmprata-matraivadRSTAntamAha[bhA.1496] panattI kusalokhalujaekhuDDugaNI muruMDarAyassa / / puTho kahanavi devA, gayaMpikAlaM nayANaMti / / . [bhA.1497] to uThito gaNadharo, rAyAviya uThitosasaMbhaMto / ahakhIrAsavaladvI kahatiso khuDDagagaNIto / / [bhA.1498] jAhe yapaharamettaM kahiyaM na ya munnikaalmhraayaa| tovetikhuDDagagaNI rAyAe eva jANAhi / / Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 uddezakaH 3, mUlaM :73, [bhA. 1499] [bhA.1499] jahauThieNa vitume navinAo ettioimo kAlo / iyagIyavAdiyavimohiyAudevAnayANaMti / / [bhA.1500] abbhuvagayaM caraNA kahaNAe erisobhacekusalo / sasamayaparUvaNAemahati sokusamaeceva / / vR-prajJaptikuzalo yathAkuza (la)kSullakagaNI kSullakAcAryo murueDarAjasya tathA cAnyadAtenA rAjJA pRSTaH kSullakagaNI kathaM tu devA gatamapi kAlaM na jAnanti, / tata evaM pRSTaH san sa gaNadharaH sahasA AsanAdutthitaH, / tamutthitaM dRSTrA rAjApi sasaMbhrAntaH samutthitaH tato thAnaMtaraM sa kSullakagaNI kSIramivAzrati kathayana yasyA labdheH sAkSIrAzravA sA labdhiryasyAsau kSIrAzravalabdhiH sa itthaMbhUtaH svasamayAnugataM kimapi kathayati / jAhe ye ityAdi yathA ca praharamAtra kAlaM yAvatkathikamatha ca tAvantaM kAlaMrAjAgatamapinajAnAtitatorAjAnaMbatekSullakagaNI,evamanenaprakAreNavakSyamANamapijAnIhi / tadevAha-jaha uThieNa vetyAdi / yathA utthitenApi tvayA na vijJAto'yametAvAn kAlo gataH / kathArasapravRttanetievamanenaprakAreNagItavAditravimohitA devAHprabhUtamapigataMkAlaMnajAnanti, etacca rAjJA tathaivAbhyupagataM jAtA mahatI pratipattirIdRzaH khalu kathanAyAH prajJapteH kuzalaH / sa ca tathAbhUtaH svasamayaprarUpaNAniyamataH kusamanAyamathnAtyeva uktaH prajJaptikuzalaH / / samprati saMgrahakuzalo vyAkhyeyastataH saGgrahaprarUpaNArthamAha[bhA.1501] davvebhAvesaMgaho davveUukkha hAramAdIu / sAhijjAdIbhAveparUvaNAtassimA hoi / / va-saMgraho dvidhA-dravye bhAve ca / tatra dravye ukSAdika AhArAdikazca / ukSA balIvardaH / bhAve bhAvaviSayaH sAhAyyAdikasyabhAvasaMgrahasya / iyaM vakSyamANA bhavatiprarUpaNA tAmevAha[bhA.1502] sAhijjavayaNavAyaNa anubhAsaNadesakAlasaMvaraNa / anukaMpanamanusAsaNapUyaNAmabhaMtaraM karaNaM / / [bhA.1503] saMbhuMjaNasaMbhogebhattovahi annmnnsNvaaso| saMgahakusalaguNAnihI anukaraNakArAvaNanisaggo / / vR- sAhijjaM sahAyakRtyakaraNaM vacanamAbhASitasya icchAkArabhaNanaM, athavA abhigrahasya grahItamaunavratasyavacanaviSayenakenApyAbhASaNaMkRtetasyottarabhaNanaMvacanaM, vAyaNattivAcanayA klAnte gurausAdhUnAMdadAtivAcanaM, |anubhaassnnNnaam AcAryeNabhASitepazcAdbhASaNaMnapunaH pradhAnIbhUyAcAryAbhASaNAdagreevabhASate / dezakAlasaMsmaraNaMnAmaasmindezeasminkAlecakarttavyamidaMglAnAdAnImiti vijJAya yaddezekAle smArayatyAcAryANAMglAnAdInAManukampanaMduHkhArtasyAnukampAkaraNaMbAlavRddhAsahAn yathAdezakAlamanukampateitibhAvaH, |anushaasnNbhjymaane vA dRSTevA kimuktaMbhavati |saamaacaariitH pratibhajyamAnAn kathaMcit ruSTAn vA yadanuzAsti tadanuzAsanaM, / yadi vA yo yathoktakArye'pi san kathaMcinna kurute tatkasyacicchikSaNametattadakRtyamiti khagUDAnvAnuzAsti etadanuzAsanaM, pUjanaM nAma yathAkramaM gurvAdInAmAhArAdisampAdanavinayakaraNaM, yadi vA jJAnAcArAdiSu paJcasvAcArAdiSu yathAyogamudyacchatAmupabRMhaNaM / abhyantarakaraNaM nAma dvayoH sAdhvorgacchameDhIbhUtayorabhyantare kulAdikAryanimittaM parasparamullapato stRtIyasyopazuzrUSo bahiHkaraNaM / athavA yadiSTaH sannabhyantare gatvA tat gacchAdiprayojanaM brUte etadabhyantarakaraNaM / yadi vA tena saha ye bAhyabhAvaM manyante tAnapi tathAnuvartayati yathAtaMtejasvinamabhimanyanteetadabhyantarakaraNaM |sNbhojnN nAmayatsAMbhogikaiH sahabhojanasaMyogobhakte . vahatIti / yadibhaktamupadhivAsaMbhogayatikimuktaMbhavati? yadyasya kArakaMbhaktamupadhirvAyatsvamutpAdya Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 vyavahAra - chedasUtram - 1-3/73 tasmai dadAti tato gRhNAti vA / tathA annamannaM saMvAse iti sAMbhogikaiH parasparamekatra vasanaM etAni kurvANaH saMgrahakalaH / punaH kathaMbhUta ityAha-saMgrAhAnugatA ye guNAM teSAM nidhiriva guNanidhistathA anukaraNaM nAma yatsIvanalepAdi kurvantaM dRSTrA brUte-icchAkAreNa tavedamahaM kariSyAmi kurute ca, kArApaNaM vA na yatsvayaM karaNe akuzalAnanyAnapIcchAkAreNa kArApayati tasmin nisargaH svabhAvo yasya so'nukaraNakArApaNa nisargaH itthaMbhUtastasya svabhAvo yadi anabhyarthita eva karoti kArayati cetibhAvaH / samprati katipayapadavyAkhyAnArthamAha [bhA. 1504 ] vayaNetu abhiggahiyasya keNatI tassa uttaraM kuNati / jA jayAha ki te ugurammI vayaNaM dei / / vR- vacane vacanaviSaye abhiggahikasya gRhItAbhigrahapratipattamaunavratasyetyarthaH / kenApi pazne kRte sati tasyottaraM yadbhaNatyeSa vacanasaMgrahakuzalaH / pazcArdhaM sugamam / sAhUNaM anubhAsai AyarieNaM tu bhAsie saMte / sAreyAyariyANaM dese kAle gilANAdI / / [ bhA. 1505 ] vR- atra sAdhUnAmiti padaM pazcAt gAthAyAM sambadhyate / zeSaM prAgeva vyAkhyAnArthamAha[ bhA. 1506 ] dukkhatte anukaMpA anusAsana bhajjamANarakkho vA / vArI anusAsa kiccameyaM / / vR- iyamapi vyAkhyAnArthA / [bhA. 1507 ] pUyaNamahAguruNaM abbhaMtaradoNhamullaveMtANaM / taiyaM kuNatI vahiyA veI gurUNaM ca taM iTTho / / vR-pUjanaM yathAkramaM guruNAmanyatarakaraNaMyadabhyaMtare dvayorullapatostRtIpamupazuzrUSaMbahiH karoti / yadi vA tadgacchAdiprayojanaM pRSTaH sannabhyantaraM gatvA guruNAM brUte kathayati [bhA. 1508 ] saMjaNa saMbhogeNa bhujae jassa kAraNaMbhattaM / taM ghettumappaNAse dei emeva uvahiM pi / / vR- saMbhojanaM nAma yatsaMbhogena yojayati sAMbhogikaiH sahaikatra bhuGkte iti, tathA yadyasya kArakamupakArakaM bhakta tadAtmanA gRhItvA tasmai dadAti / evamevopadhimapi upadhirapiyo yasyopakArakastaM svayamutpAdya tasmai dadAti / etena saMbhoge bhattauvahIti vyAkhyAtaM parasparamekatra saMvAsaH supratItatvAnna vyAkhyAtaH / [ bhA. 1509] anukaraNaM sivvaNalevaNAdI anubhAsaNA udummeho / eriso tassa nisaNA, jaM bhaNiyaM erisa sahAvI / / vR- anukaraNaM nAma sIvanalepanAdi svayaM kiJcitkurvantaM dRSTrA icchAkAreNAnujJApya karoti / tathA durbhedhasi svayaM sIvanalepanAdikartumanujAnAti svayaM tAvat karotyeva / kintvanyAnapi bhASate / yathA kurutaitasya mahAnubhAgasyetyetatkaraNaMIdRzastasyAnukaraNe kArApaNeca nisargaH nisargaH svabhAvaH jaMbhaNiyaMti kimukta bhavatItyarthaH / IdRzaH svabhAvaH uktaH saMgrahakuzalaH / upagrahakuzalamAhavAlAsahuuDhesuM saMtatavakilaMta veyaNAtaMke / sejjanisejjo vahipANamasaNabhesajja vaggahie / / [bhA. 1510] [ bhA. 1511] dAna davAvaNa kArAvaNe yatahA kayamanunAe / uvahitamaNuvahita vihI jANAti uvaggahaM eyaM / / vR- bAlAsahavRddheSu tathA prabhUtamArgagamanataH pavano (Thato) vA zrAnteSu tapaH klAnteSu tathA vedanAyAM Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH3, mUlaM : 73, [bhA. 1511] 427 'sAmAnyataH zarIrapIDAyAM jAtAyAmAtaMka ca sadyojAte sati roge samutpanne zayyAvasatirniSadyApIThaphalakAdirupAH upadhikalpAdiH pAnaMdravaMazanamodanAdibheSajamauSadhamaupagrahikaMdaNDaproJchanAdhupakaraNaM / eteSAM samAhAro dvandvastasmina saptamI SaSTyarthe / tato'yamartha:- eteSAM svayaMdAne anyairdApane tathA vaiyAvRtyAdeHkArApaNekaraNecatathAkayamaNunAeitiparaiH kRtasyAnujJAyAMyatpravarttanaMtathA upahitavidhiryazcAnupahitavidhistatropahitavidhirnAma yat AcAryairvitIrNaM tadAcAryamanujJApyAnyeSAM sAdhUnAM tadantaraNa vistarayatAM dadAti / anupahitavidhiryadanutpannamutpAdya dadAti / anye tuvyAcakSate-yadyasya gurubhirdataM tattasyopanayatyeiva upahitavidhiH yatpunastasya gurubhirdattaM tatso'nyasya gurun anujJApya dadAti / eSo'nupahitavidhiH evaM sarvamupagrahaMjAnAtietadevalezatovyAkhyAnayati[bhA.1512] bAlAdInetesiMsejanisejo vahippayANehiM / bhattanapAna bhesajjamAdIrhi uvgghNkunni|| [bhA.1513] deisayaMdAveiya kareya kArAvae yaanujANe / uvahiyajaMjassa guruhiM dinnaMtaMtassa uvanetiM / / [bhA.1514] anuvahiyaM jaMtassa udinnaMtaM dei so uannassa / khamasamaNehiM dinnaMtubbhaMti uvagaho eso / / vR. eteSAmanantaragAthAbhihitAnAM bAlAdInAM bAlAsamarthavRddhamArgagamanAdizrAntatapaH klAntavedanA-jAtAtaGkAnAMzayyA-nipadyopadhipradAnaistathA bhakta modakAzokavAdi annamodanAdi pAnabhaiSajeprAguktasvarupeAdizadvAdaupagrahikopakaraNAdiparigrahaetairupagrahamupaSTambhaMkarotikathamityAhasvayaMzayyAdikaM dadAti anyairvA dApayati tathA svayaM vaiyAvRttyAdi karoti anyaiH kArayati / kurvantaMvA anyamanujAnIte / uvahiyatti padaikadeze padasamudAyopacArAdupahitavidhiriti draSTayaM yadyasya gurubhirdattaM tattasyopanayatItyeSa upahitavidhiryatpunastasya dattaM so'nyasmai gurun anujJApya dadAti kSamAzramaNaiHtubhyamidaMdattamityepo'nupahitavidhiH / eSa sarvo'pyupagrahaH / uktaupagrahakuzalaH / sAmpratamakSatA-cArAdipadAnAMsAmAnyena vyAkhyAnamAha[bhA.1515] AhAkammuddesiya ThaviyaraiyakIyakAriyacchejjaM / ___ ubbhiNAhaDamAle vaNImagAjIvaNanikAe / / [bhA.1516] pariharati asanapAnaM sejovahipUtisaMkiyaM mIsaM / - akkhuymsblmbhinnmsNkilitthmaavaasejuto|| vR-AdhAkarmikaMyanmUlataevasAdhUnAMkRtakRtaM, audezikamuddiSTAdibhedabhinnaM, sthApitaMyatsaMyatArthaM svasthAne parasthAne vA sthApitaM, racitaM nAma saMyatanimittaM kAMsyapAtrAdau madhye bhaktaM nivezya pArtheSu vyaJjanAni bahuvidhAni sthApyante; / tathA krItena kAritamutpAditaM krItakAritaM AcchedyaM yat bhRtakAdilabhyamAcchidya dIyate udbhinnaM yatkutapAdimukhaM sthagitamapyudbhidya dadAti / AhRtaM svagrAmAdyAhRtAdi |maalttimaalaaphRtN,vniipkiibhuuy piNDautpAdyatesapiNDo'pivanIpakaH |aajiivnN yadAhArazayyAdikaMjAtyAdyAjIvanenotpAditaM, nikAettimama etAvaddAtavyamiti nikAcitaM / etAni yo'zanapAnAni zayyopadhIzca pariharati tathA pUtizaGkitaM mizramupalakSaNametat / adhyavapUrakAdikaMca yazcAvazyakeyuktaH so'kSatAcAraHabhinnAcAraH asaMkliSTAcAraH / tatrasthApitAdiparihArI akSatAcAraH abhyAhRtAdiparihArI azabalAcAraH / jAtyopajIvanAdi pariharan abhinnAcAraH / doSaparihArI asaMkliSTaH / sampratilAghavAya dvitIyasUtragatAnikSatAcArAdIni padAni vyAkhyAnayati [bhA.1517] osannakhupAyAro balAyAro yahoipAsattho / Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 vyavahAra - chedasUtram-1-3/73 bhinnAyArakusIlo saMsatto saMkiliTTo u / / vR- avasanna AvazyakAdiSvanudyamaH kSatAcArastathA pArzvastho'nyodgamAdibhojI sabalAcAraH, kuzIlo jAtyAjIvanAdiparo bhinnAcAraH, saMsaktaH saMsargavazAt sthApitAdibhojI, saMkliSTaH saMkliSTAcAraH / sampratyAcAraH prakalpadhara iti padaM vyAkhyAnayati [bhA. 1518] tiviho ya pakappadharo, sutte atthe ya tadubhae ceva / suttadhara vajjiyANaM tigadugaparikaDDUNA gacche || vR- trividhaH khalu prakalpadharastathA sUtre sUtrataH arthataH tadubhayatazca / iyamatra bhAvanAAcAraprakalpadhAriNAM catvAro bhaGgAstadyathA sUtradharo'rthadharaH, nosUtradharo'rthadharaH, sUtradharopyarthadharo'pi / no sUtradharonApyarthadharaH 4 / atra caturtho bhaGgaH zUnya ubhayavikalatayA AcAraprakalpadhAritvavizeSaNAsaMbhavAt / AdyAnAM tu trayANAM bhaGgAnAM madhye tRtIyo bhaGgavartI sa upAdhyAya uddizyate / yataH sa ubhayadhAritayA gacchasya samyak parivardhako bhavati / tadabhAve dvitIyabhaGgavartyapi tasyApyarthadhAritayA samyak parivardhakatvAnnAtvAdyavartI tathA cAha-sUtradharavarjitAnAmAcAraprakalpikAnAM gacche gacchasya parivardhanA trike tRtI yabhaGge ca tatasta evopAdhyAyAH sthApyA na prathamabhaGgavartinaH / evaM dazAkalpavyavahAradharAdipadAnAmapi vyAkhyA kartavyA / atra para Aha [ bhA. 1519] puvvaM vaNeUNaM dInaM pariyAya saMghayaNasaddaM / dasapuvvIe dhIre majjArapaDiyaparuvaNayA / / vR- nanu pUrvamAcAryapadayogyasya dIrdha: paryAyo varNitaH, saMhananaM cAti viziSTaM zraddhA ca pravacanaviSayA'tyuttamA AgamatazcArcAyapadeyogyA jadhanyato'pi dazapUrvikAstathA dhIrA buddhicatuSTayena virAjamAnAH tataH evaM pUrvaM varNayitvA yadevamidAnIM prarupayatha, yathA trivarSaparyAya AcAraprakalpadhara upAdhyAyaH sthApyate / paJcavarSaparyAyodazAkalpavyavahAradhara ityAdi saiSA prarUpaNA mArjAradinakalpA / yathA hi mArjAraH pUrvaM mahatAzabdenAraTati pazcAdevaM zanaiH zanairAraTati / yathA svayamapi zrotuM na zaknotyevaM tvamapi pUrvamucaiH zabditavAn paJcAcchanairiti sUrirAha-satyametat / kevalaMyatpUrvoktaM tadyathoktaM nyAyamaGgIkRtya, samprati punaH kAlAnurupaM prajJApyateityadoSastathA cAtrapuSkariNyAdayo dRSTAntAstAne vAha[bhA. 1520 ] pukkhariNI AyAre, ANAyaNAtenagA yagIyatthe / AyAraMmi uee, AharaNA hoti nAyavvA / / vR- puSkariNI vApI AcAre AcAraprakalpasya AnayanaM stenakAzcaurA gItArthA etAni catvAryAharaNAni dRSTAntA bhavatyAcArye jJAtavyAni imAni ca [ bhA. 1521] satthapariNAcchakkAya ahiMgama piMDauttarajjhAe / rukkhe yavasabhagAvo gohA sohI ya pukkhariNI / / vR- zastraparijJA SaTkAyAdhigamaH, SaTjIvanikA idamekamudAharaNaM 1 piMDa 2 uttarAdhyayana uttarAdhyayanAni 3 vRkSAH kalpadrumAdayaH 4 vRSabhAH balIvardAH 5 gAvaH 6 godhAH 7 zodhiH 8 / atraiva dRSTAntaH puSkariNI ca 9 / evaM sarvasaMkhyayA trayodaza AharaNAni / etAni vyAcikhyAsuH prathamataH puSkariNyAharaNaM bhAvayati [bhA. 1522] pukkhariNIto puvvaM jArisayA tuNhA tArisayA iNhiM / tahaviyatA pukkhariNIto havaMti kajjAI kIraMti / / vR- pUrva sukhamasukhamAkAle yAdRzyaH puSkariNyo jambUdvIpaprajJaptau vaNyante / idAnIM na tAdRzyaH tathApi ca tA api puSkariNyo bhavanti kAryANi ca tAbhiH kriyante / AcAraprakalpAnayanAharaNamAha Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 429 uddezakaH3, mUlaM:73, [bhA. 1523] [bhA.1523] AyArapakappo Unavame puvvNmiaasisodhiiy| tattocciya nijUDhoihAhi to kiMnasuddhibhave / / / vR-AcAraprakalpaH pUrvaM navame pUrvaM AsIt zodhizca tato'bhavat / idAnIM punarihAcArAne tata eva navamAtpUrvAnniyUhyAnItaH tataH kimeSa AcAraprakalpo na bhavati kiM vA tataH zodhirnopajAyeta / eSo'pyAcArakalpaH zodhizcAsmAdavaziSTAbhavatItibhAvaH / adhunA stenakadRSTAntabAvanArthamAha[bhA.1524] tAlugdhADiNiusovaNAdi vijAhitenagA Asi / iNhiteunasaMtItahavi kiMtenagAnakhala / / vR-pUrvastenakAzcaurA vijayaprabhavAdayastAlodghATinyavasvApinyAdibhirupetAAsIran / tAzcavidyA idAnIM na santi / tathApi kiM khalu stenakA na bhavanti bhavatyeva / tairapi paradravyApaharaNAditi bhAvaH / adhunA gItArthadRSTAntaMbhAvayati / [bhA.1525] puvvaM caudasapuvvI iNhaMjahannopakappadhArI u / majjhimaga pakappadhArI kiMso unahoigIyattho / / vR-pUrvagItArthazcaturdazapUrvI abhavat / idAnIMsa kiMgItArthojadhanyaHprakalpadhArInabhavatibhavatyeveti bhAvaH / zastraparijJAdRSTAntamAha[bhA.1526] puvva satthapariNAadhIyapaDhiyAi houuvtttthvnnaa| iNheiMcchajIvaNayA kiMsAuna hou uvaTThavaNA / / vR- pUrvaMzastraparijJAyAmAcArAGgAntargatAyAmarthatojJAtAyAM paThitAyAMsUtrata upasthApanA abhUdidAnI punaH sA upasthApanA kiM SaTajIvanikAyAM dazavaikAlikAntargatAyAmadhItAyAM paThitAyAM ca na bhavati bhavatyevetyarthaH / piNDadRSTAntabhAvanArthamAha[bhA.1527] bititaMmibaMbhacerepaMcamauddesa AmagaMdhammi / suttami piMDakappI ihapuna piMDesaNAeo / / vR- pUrvamAcArAGgantargate lokavijanamni dvitIye'dhyayane yo brahmacaryAkhyaH paJca uddezakastasmin yadAmagandhisatraMsavvAmagaMdhaM paricayaMititasminasUtrato'rthatazcAdhItepiNDakalpIAsIta, iha idAnIM punardazavaikAlikAntargatAyAM piNDaiSaNAyAmapi sUtrato'rthatazcAdhItAyAM piNDakalpikaH kriyate so'pi cabhavati tAzaiti, uttarAdhyayane dRSTAntaMbhAvayati / / [bhA.1528] AyArassa uuvariM uttarajjhayaNAuAsi puvvaMtu / dasaveyAliya uvariMiyANiM kiMtenahotiu / / vR- pUrvamuttarAdhyayanAni AcArasyApyAcAraGgasyoparyAsarin idAnIM dazavaikAlikasyopari paThitavyAni / kiMtAni tathArupANinabhavantibhavantyevetibhAvaH vRkSadRSTAntabhAvanAmAha[bhA.1529] mattaMgAdItaruvara nasaMti iNhina hoti kiNrukkhaa| mahajUhAhivadappiya puTviM vasabhANapuna iNhaM / / vR-pUrvaMsukhamasukhamAdikAlemattaGgAdayodazavidhAstaruvarAH kalpadrumAAsIran / idAnIMtena santi / kintvanye cUtAdayastataH / kiM te vRkSA na bhavanti te'pi vRkSA bhavantIti idAnIM te tathAbhUtA na saMtikintupaJcadazAdigosaMkhyAtAstataH kiMteyUthAnabhavantikiMtubhavantyevetibhAvaH / adhunAgodRSTAntamAha[bhA.1530] puTviMkoDIbaddhAjUhAo naMdagovamAiNaM / . iNhanasaMtitAiMkiMjUhAiMna hotiu / / vR- pUrvaM nandagopAdInAM gavAM yUthAH koDIbaddhAH koTIsaMkhyAkA AsIran / idAnIM te tathAbhUtA na Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 santi kintu paJcadazAdi gosaMkhyAkAstatkiM te yuthA na bhavanti kintu bhavantyeveti / adhunA yodhadRSTAntabhAvanAmAha[bhA. 1531] vyavahAra - chedasUtram - 1-3 / 73 sAhassI mallA khalu maha pANA pucca Asi johAo / te tulla natthi ehiM kiM te johA na hoMtItu / / - pUrva yodhA mahAprANAH sahastramallA AsIran / idAnIM teSAM tulyA na santi kintvabhAgahInAH tataH kiMteyodhA na bhavanti bhavantyeva kAlaucityena teSAmapiyodhakAryakaraNAditi bhAvaH evaM zodhidRSTAMtamAha[bhA. 1532 ] puvviM chammAsehiM parihAreNaMca AsisodhItu / suddhavataveNa nivvatiyAdi ehiM visodhItu / / vR- pUrvaM SaDbhirmAsaiH parihAreNa vA parihAratapasA vA zodhirAsIt / idAnIM nirvikRtikAdibhirapi ca paJcakalyANakadazakalyANakAdimAtraprAyazcittadAnavyavahArAt zodhiviSaya eva puSkariNI zodhiH dRSTAntamAha [bhA. 1533] kiM ca puna eva sohI jaha puvvillAsu pacchimAsuMca / pukkhariNIsuM vatthAiyANi sujjhaMti tuha sohI / / vR- kiM kena prakAreNa punaratrAdhunA evaM nirvikRtikAdimAtreNa zodhirbhavati / sUrirAha yathA pUrvAMsu kAlabhAvinISu puSkariNISvatiprabhUtajalapUrNAsu vastrANi zuddhayanti sma eva pazcimAsvapyadhunAtana kAlabhAvinISu zuddhyanti tathA zodhirapi pUrvamivedAnImapi bhavatIti / evaM dRSTAntAnabhidhAya dAntikayojanAmAha[ bhA. 1534 ] AyariyAdIcoddasa puvvAdi Asi puvviM tu / evaM jugANuruvA AyariyA huMti nAyavvA / / vR- evamanantaroditadRSTAntakadambakaprakAreNa yadyapi pUrvamAcAryAdayazcaturdaza pUrvadharAdaya AsIran tathApIdAnImAcAryA upalakSaNametat upAdhyAyAdayazca yugAnurUpA dazAkalpavyavahAradharAdayastapo niyamasvAdhyAyAdiSUdyuktA dravyakSetrakAlabhAvocitayatanAparAyaNA bhavanti jJAtavyAH / samprati yAvatparyAyasya yAvanti sthAnAni sUtraiNAnujJAtAni tasya tAvantyasaMmohArthamupadidarzayiSurAha [bhA. 1535 ] ti varise egaM ThANaM donniya ThANAu paMcavarisassa / savvANi vikiTTo puna voDhuM vA itiThANAI / / vR-trivarSe trivarSaparyAyasya ekamevopAdhyAyalakSaNaM sthAnamanujJAtaM, na dvitIyamAcAryatvalakSaNamapi tasyAlpaparyAyatayA prabhUtakhedasahiSNutvAbhAvenAcAryapade yogyatAyA abhAvAt paJcavarSasya paJcavarSaparyAyasya dve sthAne'nujJAte tadyathA upAdhyAyatvamAcAryatvaM ca bahavarSataravarSaparyAyatayA khedasahataratvAt vikRSTo'STavarSaparyAyaH / punaH sarvANyapi sthAnAni voDhuM zaknoti bahutamavarSaparyAyatvAt tatastasya sUtreNopAdhyAyatvamAcAryatvaM gaNitvaM pravartitvaM sthaviratvaM gaNAvaccheditvaM cAnujJAtaM / athakathaM sarvANi yathoktAni sthAnAni zaknoti / tata Aha [bhA. 1536 ] noidiiMdiyANa ya kAle jayANi tassa dIheNa / kAyavvesu bahusuya appA khalu bhAvati tenaM / / vR- tasya aSTavarSaparyAyasya dIrgheNASTavarpapramANena indriyanoindriyANi jitAni bhavanti / kartavyeSu ca bahuSvAtmA khalu tena bhAvito bhavati / tato yogyatvAt sarvANyapi sthAnAni tasyAnujJAtAni / .mU. (74) niruddhapariyAe samaNe nigganthe kappai taddivasaM kappai AyariyauvajjhAyattAeuddisitae se kimAhubhaMte atthiNaM therANAM tahAruvANi kulANi kaDANi patiyANi thejjANi vesAsiyANi saMmayANi Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 431 uddezaka : 3, mUlaM :74, [bhA. 1536] sammuikarANianumayANi bahubhayANibhavaMti, tehiM pattiehiMthejehiM tehiM vesAsiehiM tehiM saMmaehiM tehi saMmuikarehiM niruddhapariyAesamaNe niganthekappai AyariyauvajjhAyattAeuddisittaetaddivasaM sUtraM / / vR-athAsyasUtrasyakaH saMbaMdha ucyate / / / [bhA.1537] ussagassa vavAdohoti vivakkhouteNimaMsuttaM / niyamena vigiTho puna tassAsI puvvapariyAto / / vR- ihotsargasya vipakSapratipakSo bhavatyapavAdastena kAraNena tivarisapariyAe samaNe niggaMthe ityAdirupasyotsargasyedamapavAdabhUtaM sUtramucyate, / anena sambandhenAyAtasyAsyavyAkhyA, niruddho vinAzitaH paryAyo yasya sa niruddhaparyAyaH zramaNo nirgranthaH kalpate yujyate taddivasaM yasmin divase pravrajyArthaM pratipannAvAn tasminneva divase pUrvaparyAyaH punastasya prabhUtatara AsIt / tathA cAhaniyamenetyAdi niyamena punastasya pUrvaparyAyo vikRSTo viMzativarSANyAsIt tatastaddivasaM kalpate / AcAryopAdhyAyatayA uddeSTuM / atra ziSyaH prAha-se kimAha bhaMte si zabdo'tha zabdArthaH / atha kiM kasmAtkAraNAt bhadanta paramakalyANayogin bhagavanta evamAharyathA taddivasameva kalpate AcAryaupAdhyAyayoruddeSTuM na khalupravrajitamAtrasyAcAryatvAdInAropyamANAni yuktAnyagItArthatvAt / atrasUrirAha-asthiNamityAdi / astIti nipAto nipAtatvAcca bahuvacane'pyaviruddha stato'yamarthaH / santi vidyantenamiti vAkyAlaGkAre sthavirANAmAcAryANAM tathArupANiAcAryAdiprAyogyAni kulAni tena katAni gacchaprAyogyatayA nirvartitAnItyarthaH / yena yattathAkAlaM tebhya AcAryAdiprAyogya bhaktamupadhizcopajAyate / upalakSaNametat / tena kevalaM tathArupANi kulAni kRtAni kintvAcAryabAlavRddhaglAnAdayo'pi anekadhA saMgrahopagrahaviSayIkRtA iti draSTavyaM / na kevalaM kulAni tathArupamAtrANi kRtAni kintu pattiyANitta prItikarANi vainayikAni kRtAnicchejANitticchedyAni prItikaratayA gacchacintAyAM pramANabhUtAni / athavA stheyAnIti kimukta bhavati ? naikaM dvau vA vArau prItikarANa kRtAni kintvanekaza iti / vesAsiyANitti AtmAnaM anyeSAM gacchavAsinAM mAyArahitIkRtatayA vizvAsasthAnAni kRtAni / vizvAse bhavAniyogyAni vizvAsakAnIti vyutpatteH / atra eva sammatAni teSu teSuprayojaneSviSTAni saMmudikarANi aviSamatvena prayojanakArINi / so'pi cabahuzovigraheSusamutpanneSugaNasya saMmuditamAkArSIt / saMmudikRtayA iSTeSuca prayojaneSuAnukUlyena matAnyanumatAni,tathA bahUnAMkhaguDavarjAnAMsarveSAmityarthaHmatAnibahamatAnibhavaMti, tiSThatizabhratasya syAdidaMrupaM, tatoyadyasmAt-teSu kuleSu tathArupeSu kuleSuprItikareSu teSu stheyeSu teSu vaizvAsikeSu teSu saMmuddikareSvityapibhAvanIyaM,sazramaNo nirgranthoniruddhaparyAyo'bhavattena kAraNenasakalpateAcAryatayA upAdhyAyatayAvAuddeSTuMtaddivasamiti eSasUtrasaMkSepArthaH |vyaasaarthNtubhaassykRdvivkssuH prathamataHse kimAhu bhaMte ityAdietatpadaM vyAkhyAnayati[bhA.1538] cAeitivAsAdipuvvaM vanneudIhapariyAgaM / taddivasameva iNhiMAyariyAdINa kiMdeha / / vR- codayati praznayati paro yathA pUrvaM trivAdikaM dIrdhaM paryAyaM varNayitvA kimidAnIM taddivasameva AcAryAdInibhAvapradhAno'yaM nirdeza AcAryatvAdIni dattha / atrasUrirAha[bhA.1539] bhnntitehiNkyaaiNvenniyaannNtuuvhibhttaaii| gurubAlAsahumAdI anegakAre uvagahiyA / / vR- bhaNyate atrottaraM dIyate tairAcAryAdipadayogyairvainayikAnAM vinayamahantIti vainayikA AcAryAdayasteSAM kRtAni utpAditAni upadhibhaktAni / kimuktaM bhavati ? tathArupANi sthavirANAM Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 vyavahAra - chedasUtram-1-3/74 tairvainayikAni kulAnikRtAniyenatebhyo yathAkAlamupadhibhaktacopajAyate |itieten asthiNaMtherANaM tathArupANikulANItivyAkhyAtam / nakevalaM taistathArUpANikulAni kRtAni kintugurubAlAsahAdaya AdizabdAtvRddhaglAnAdiparigrahaHanekaprakArairupagRhItAHsaGgrahopagrahAnyAmupaSTambhenItAH pattiyAnIti supratItatvAnna vyAkhyAtaM, taccetyatra dvitIyaM vyAkhyAnamAha[bhA.1540] tAiMpItikarAIasaIpuvvatti hotithejAni / vesiya aNavekkhAe jimhajaDhA Iti vissaMbho / / vR-athaveti pratItaprathamavyAkhyAnApekSayAvyAkhyAnAntaropadarzanastheyAnItikintvasakRditi tathA vaizvAsikAnIti ko'rthaH anapekSayA svaparavizepAkaraNena prabhUtatarANAM saJcitA (saMvatinA) DrenetyarthaH vaiSyANi vizeSataH eSaNIyAnyabhilaSanIyAni kRtAni yatastAni jimhajaDhAni jimhaM mAyArahitAni kRtAnIti teSu, vithambho vizvAso vizraMbhasthAnatvAsAdyavyapeNItisaMmuIkarANItivyAkhyAnArthamAha[bhA.1541] savvattha avisamatteNa kArago hoisaMmudIniyamA / bahusoya viggahesuMakAsigaNasammudiMsou / / vR-sarvatra sarveSu prayojaneSu yo niyamAdaviSamatvenAkuTilatayA kArako bhavati saMmadittipadaikadeze padasamudAyopacArAta sammudikaraH tAnyapi kulAni tena tathArUpANi kRtAni na kevalaM tena kulAni saMmudikarANi kRtAni kintu so'pi tu zabdo'pi zabdArthaH bahuzo bahubhiH prakArairvigraheSu samutpanneSu tadupazamanato gaNasya gacchasya sammudimakArSIt |shessaannitupdaani supratItatvAnnavyAkhyAtAni / [bhA.1542] thiraparicciya puvvasutosarIrathAmAvahAravijaDho u / puTviM vinIyakaraNo karei suttaMsaphalameyaM / / / vR-sthiro nAma acapalaH paricitaM pUrvasmin paryAye zrutaM yasya sa paricitapUrvazrutaH yadi vA pratyAgatasyApi svAbhidhAnamiva paricitaMpUrvapaThitaMyasya sa tathA tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH / tathA zarIrasya sthAmaprANastasyApahAro'palapanaM tena vijaDho rahitaH zarIrasthAnApahArarahitaH / kimuktaM bhavati ? pUrvaM tena zArIraM balaM vaiyAvRtyavAcanAdiSu parihArApitamiti tathA pUrvaM pUrvaparyAye vinItAni vizeSataH saMyamayogeSu nItAni karaNAni manovAkkAyalakSaNAni yena sa vinItakaraNaH saMyamayogAdikaM sarvaM tena pUrvamaparihInaM kRtamiti bhAvaH / ya IzaH pUrvamAsIt / sa etatsUtra saphalaM karoti / Izasya taddivasamAcAryatvamupAdhyAyatvaM vA uddizyatena zeSyatato na kazcitpUrvAparavirodha itibhAva / / [bhA.1543] kiha puna tassa niruddho pariyAto hojjataddivasatou / pacchAkaDasAvekkho saNaIhiMbalAnIto / / vR-kathaM kena prakAreNa tasya pUrvaH paryAyo niruddhaH kathaM tAvadevasikastadivasabhAvIparyAyo'bhavat / atrottaramAha-pacchAkaDetyAdi svajJAtibhiH svakIyaiH svajanaiH sApekSo gacchasApekSaH san balAnItaH so'bhUdataH sarvaM sarvapRSTanamabhUt / etadeva prapaJcayannAha[bhA.1544] pavvajjaappaMcama kumAragurumAdi uvahitenayanaM / nijjaMtassa nikAyaNapavvaitetetadivasapucchA / / vR- rAjA kopyamAtyapurohitasenApatizreSThisahito rAjyamanuzAsti / e (te) SAmekaikaH putrastatra rAjaputro rAjJA rAjA bhaviSyatIti saMbhAvitaH amAtyaputro amAtyenAmAtyatve purohitena purohitatve senApatiputraH senApatinA senApatitvezreSTiputro'pi zreSTinAzreSTitve |tepnycaapishkriiddnti|anydaa kumAro rAjaputra AtmapaJcamo amAtyapurohitasenApatizreSTiputraiH sahetyarthaH pravrajyAmagrahIt / sarvecate atIva bahuzrutAjAtAgrahaNazikSAMAsevanAzikSAMcAtizikSitavantaH / kulAnica prItikarAdirUpANi For Pri Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH3, mUlaM :74. [bhA. 1544] 433 kRtAni AcAryeNa ca te gurvAdayaH saMbhAvitAstadyathA-rAjaputra AcAryapade, amAtyaputra upAdhyAyatve, purohitaputraH sthaviratve, zreSThiputro gaNavaccheditve saMbhAvitaH / rAjAdInAM cAnye putrA na vidyante tataste sUrisamIpamAgatya vijJapayanti / ythaanyaametaansvsthaanpshcaadetairevshsmaagtyvyNprvrjissyaamH| evamupadhinAmAtRsthAnena vijJapya teSAM tenayanamupakaraNaM kurvanti / tasya ca rAjakumArasyAtmapaJcamasya nIyamAnasyAcAryonikAcanaMkaroti / yathAsamyaktvena niyamato'pramattenabhAvyaM / atraziSyasya pRcchA bhUyaH pravrajite sati rAjakumArAdau kimiti taddivasaM yasmin divase pravrajyA pratipannA, tasminneva dine AcAryAdipadasthApanamatrottaraM vaktavyamitibhAvArthaH / iti upadhinA teSAMnayanamuktaM / sampratiprakArAntareNApaharaNamAha[bhA.1545] piyato vatAvasAdI pavvati umnaautephuraaveti| . . ThavitArAyAdIsuThANesute jahAkamaso / / vR-pitaro vA teSAM tApasAdayaH tApasAdirUpatayA pravrajitumanasaH tAn rAjaputrAdIn phurAvititti dezIpadametat apahArayantiitthaM ca nItAH santastesvapitRbhiryathAkramaM rAjAdiSusthAneSusthApitAH / _ [bhA.1546] niiyaaviphaasubhojii,poshslaaeporisikrnnN| dhuvaloyaMcakareMtI lakkhaNapAThepucchaMtI / / [bhA.1547] jotattha amUDhalakkhAriukAle tIeekkamekaMtu / uppAeUNa suyaMaviya tAhe puno eMtI / / vR- nItA api te rAjakumArAdayaH prAsukabhojinaH pauSadhazAlAyAM pratidivasaM sUtrapauruSyA arthapauruSyAzca karaNaMdhruvamavazyaMlocaMca te kurvanti, brahmacaryaM ca paripAlayanti / navaraM lakSaNapAThakAn dine pRcchanti kasyA mahelAyA RtukAle garbho lagatIti, / evaM pRSThA yAsAM mahelAnAM lakSaNapAThakA bhavanti yathaitAdRzAmRtukAle niyamAt garbho lagISyatIti / tato yA RtukAle amUDhalakSA RtukAlasya jJAtrItasyAmAtmIyAyAmAtmIyAyAmaikaikaMvAraMgatvAbIjaM nikSipanti / evaMcAtmIyamAtmIyaM putramutyAdya yadAyorAjyasamartho jAyatetadAtadAtaMsvasthAne sthApayitvA punarAgacchantIti / [bhA.1548] abbhujjayamegayaraMpaDivajiukAmatheraasatianne / taddivasamAgatesuMThANesuThavaMtitasseva / / vR- yasmin divase te pratyAgatAstasminneva divase sthavirA AcAryA abhyudyatamekataraM vihAraM jinakalpikaM yathAlandakalpavihAraMvA pratipattukAmAHsthaviratvAt anyazcagaNadhAraNeasamarthastAdRzo na vidyate tatastaddivasamAgatAnAjakumArAdIn teSvAcAryatvAdiSusthAneSusthApayanti / . puvvayetadivasapucche yaduktatAmeva pRcchAMbhAvayati[bhA.1549] kahadijaitassagaNo taddivasaMcevapavvaigassa / bhaNai tammaMThavie hotisubahaguNAuime / / / vR-kathaMtasya rAjakumArasya pravrajitasya taddivasameva yasmin dine pravrajyApratipannAmatasminneva dine gaNodIyate |atrsuuriraah-bhnnyte / tasminsthApenasuSTuatizayena bahavoguNAimevakSyamANAbhavanti / tAnevAha[bhA.1550] sAhU visIyamANoajjAgelaNabhikkhauvagaraNA / vavahAraicchiyAevAeya akiMcanakareya / / .[bhA.1551] eteguNA havaMtitajjAyANaMkuTuMbaparivaDhI / zA28] Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 vyavahAra - chedasUtram-1-3/74 uvahANaMpiya tesiM anulomuvasagga tullaM tu / / vR- sAdhurviSIdan tAn tathAbhUtAn dRSTvA sthiro bhavati / AryikA api teSu svacetasi sthirA upajAyante / gilaNatti glAnatve sAdhUnAmauSadhaM sulabhaMbhavati / vaidyo'pi teSAM prabhAvato'nukUlAM kriyAM karoti / yathA eterAjAdiputrAH, teSAMcAmI ziSyA iti / tathA bhikSA upakaraNamapi sAdhUnAmatisulabhaM / vavahAro itthiyA ete striyA apahRtAyA steSAM bhayato vyavahAro labhate / iyamatra, bhAvanA kAcit rupavatI kumArazramaNI ke nApi rAjJA gRhItA syAt tatasteSAM gatAnAM bhayena sA mucyate iti vAde ca tagauravAtsAdhavo'pirabhUtA bhavanti / akiMcanakareyatti yopi kazcitsAdhUnAM pratyanIkaH so'pi teSAM rAjAdikumArapravrajitAnAM bhayato na kiMcit karoti / athavA akiMcanAnAM sAdhUnAM yadi kathamapi kenApyarthajAte prayojanamupajAyatetarhitatsarvaM lokaH prAyo'prArthita eva karoti / tadevamete anantaroditA guNAstajAtAnAM rAjAdijAtInAM yato'taste niruddhaparyAyAH pratyAgatAH pravrAjitAH taddivasa evAcAryAdipadeSu sthApyante / ayaM ca guNaH kuTumbaparivRddhirgacchaparivRddhistathAhi yadi nAmaite tathAbhUtaM rAjyAdikamapahAya dharmaM sanAcaranti / kiM vayamapi tuccheSu bhogopabhogeSu sajAmaH (iti) niSkrAmanti tato bhavati gacchasya mahatI vRddhiH / eteSAmavadhAvanamutpravrAjanaM tadapyanulomopasargatulyaM / kimuktaM bhavati ? yathA kasyApi sAdhoH kazcidanulomAn upasargAn prakRtavAn sa caivaM cintayati-yadi paramanenopAyenAhaM mucye, nAnyathA / tata evaM vicintyAzaThabhAvaH parisevate sa ca tathAkRtaparisevano'pyazaThabhAva ityakhaNDacAritra iti vyavahriyate / evamete'pyakhaNDacAritrA eva tatvato mantavyAH / etadeva lezato vyAkhyAnayannAha[bhA. 1552] sAhUNaM ajjANaya visIyamANANa hoti thirakaraNaM / jai erisAvi dhammaM kareMti amhaM kimaMga puna / / vR- sAdhUnAmAryikANAM ca viSIdatAM sthirakaraNaM bhavati / tathAhi kecitsAdhavo bhogeSu viSIdantastAn dRSTvA evaM cintayanti yadi tAvadIdRzA api vipularAjyAdikA amI devakumArikA prakhyAbhirapi nijamahelAbhirupasargyamANA dharmaM kurvante na punarnijaM brahmacaryaM bhraMzitavanto atra eva te taddivasa evAcAryapadeSusthApitAH kimaGgapunarasmAbhiH sutarAM dharme samAcaraNIyaM vibhavAdiparibhraSTatvAditi / AryikA api cintayaMti-yadi tAvadIdRzAH khalvasmAkaM bAndhavAH sampannAH kathamamaMdapunnaeteSayA / sukhamapi nirIkSyante na sIdanti / khalvetAdRzadhIrapuruSagRhItA AryikAH kevalamaparibhUtAH sadA vartante / kiM ca bhayaM gorakhvaM bahumANaM ceva tattha kuvvaMti / gelaNosahimAI sulabhaM uvakaraNa bhattAdI / [bhA. 1553 ] kumArAdiSvAcAryAdipadeSu sthApiteSu loko bhayaM gauravaM bahumAnaM ca kurvate / vR- kiM ca tatra teSu rAjA glAnatve ca bhavatyauSadhAdikaM sulabhamupakaraNaM bhaktAdica / [ bhA. 1554 ] saMjatimAdIgahaNe vavahAre hoi duppadhaMsou / taggovyA vAde havaMti aparAjiyA eva / / vR- saMyatyAdInAmAdizadvAt tathAvidhakSullakAdiparigrahaH grahaNe apahAre bhavatyasau rAjakumArAdiduH pradhRSyaH tathA tadvauravAt vAde bhavanti sAdhavo'parAjitA eva / [bhA. 1555 ] paDinIya akiMcakarA hoMti avatavvo aTTa jAeya / tajjAyadikkhiNaM hoi vivaDDIviya gaNassa / / vR- pratyanIkAH akiJcitkarA bhavanti / arthajAteca samutpanne kazcidapi vaktavyo na bhavati / kintu sarve prArthita eva yathaucityaM karoti tathA tena tajjAtena rAjAdijAtena taddivasa evAcAryAdi padasthApitena Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 3, mUlaM : 74, [bhA. 1555 ] gaNasya gacchasya vRddhirbhavati / zeSaM supratItatvAnna vyAkhyAtam / mU. (75) niruddhavAsapariyAe samaNe niggaMthe kappai Ayariya uvajjayattAe uddisittae samuccheyakappaMsi tarasaNaM AyArapakappassa dese avaTTie saMya ahijissAmi, tti ahijjejjA, evaM se kappai Ayariya uvajjAyattAe uddisittae seya ahijjissAmi tti no ahijjejjA evaM se no kappai Ayariya uvajjAyattAe uddisittae taddivasaM / / bR- asya sambandhamAha [bhA. 1556 ] apavaditaM tu niruddhaM AyariyattaM tu puvvapariyAe / imaM to puna avavAto, asamattasuyassa taruNassa / / bR- niruddhe vinAzite pUrvaparyAye satyAcAryatvamapavadituM pravrajyAdivasa evAcAryatvamanujJAtamanantarasUtre 'yamanena sUtreNAbhidhAsyamAnaH punarapavAdo 'samAptazrutasya taruNasya kimuktaM bhavatyalpaviSayaparyAyasyAsamAptazrutasyApi cApavAdato gaNadharatvamanujJApyate / tato'nenApyayapavAdAbhidhAnato bhavati pUrvasUtreNAsya sambandhaH / anena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA -niruddho vinAzito varSaparyAyo yasya sa niruddhavarSaparyAyaH / etaduktaM bhavati-triSu varSeSu paripUrNeSu yasya niruddhaH pUrvaparyAyo yadi vA pUrNeSu samAptazrutasya niruddhavarSaparyAya iti zramaNo nirgranthaH kalpate AcAryopAdhyAyatayA AcAryatayA upAdhyAyatayA vA uddeSTuM kvetyAha-samucchedakalpe AcArye kAlagate anyasmiMzca bahuzrute lakSaNasampUrNe sati tasya ca AcAryatayA upAdhyAyatayA voddeSTumapi tasya AcAraprakalpasya nizIthAdhyayanasya dezo'dhIto bhavati / sUtramadhItamarthAdyApi nAdhIto yadi vAcAryo na paripUrNo'dyApyadhIta ityarthaH / seya ityAdi sa ca dezamadhItavAn pAzcAtyaM sthitaM dezamadhye'dhIyate / tata evaM sati kalpate AcAryopAdhyAyatayA uddeSTuM, yadi punaH so'dhyeSye iti cintayannapi nAdhIyateti saMbhAvyate / tata evaM sati na kalpate AcAryopAdhyAyatayA uddeSTuM / eSa sUtrArthasaMkSepArthaH / tatrAlpavarSaparyAyasyAsamAptazrutasyApavAdato gaNadharapadAnujJAnArthamidaM sUtramityuktamato'lpavarSaparyAyatvaM samAptakutatvaM ca bhASyakRdbhAvayati [bhA. 1557] 435 tinI jassa apanA vAsA pune hi vA tihiu taMtu / vAsehiM niruddhehahiM, lakkhaNajuttaM pasaMsaMti / / - vR- yasya trINi varSANi vrataparyAyatayA'dyApyaparipUrNAni etasyAmavasthAyAM yadi vA triSu varSeSu paripUrNeSu tasya tanniruddhavarSaparyAyatvamabhavat / sa triSu varSeSu pUrNeSu vA apUrNeSu vA varSeSu niruddheSu AcArye kAlagate anyo bahuzruto'pi lakSaNasampUrNo na vidyate / sa cAsamAptazruto'pi lakSaNayukto grahaNadhAraNasamarthazceti sthApyate, bahuzruto'pyanyo na sthApyate kintuso'samAptazruto'pi lakSaNayuktaH / kiMkAraNamata Aha-lakSaNetyAdiloke vedesamaye ca vizAradA nAyakatvapadAdhyArope prazaMsanti lakSaNayukta netaraM bahuzrutamapi tataH sa eva sthApyate / atra para Aha [bhA. 1558 ] kiM amha lakkhaNehiM tavasaMjamasuThiyANa samaNANaM / gacchavivaddhinimittaM icchijjai so jahA kumaro / / vR- kimasmAkaM zramaNAnAM tapaHsaMyamasusthitAnAM lakSaNaiH kevalaM lakSaNahIno'pi bahuzrutaH sthApyatAM yenAsmAkaM svAdhyAyavRddhirbhavati / AcArya Aha- so'lpazruto'pi lakSaNayuktatayA gaNadharapadasthApanAyAmiSyate gacchavivRddhinimittaM yathA rAjyavivRddhinimittaM rAjye kumAraH / etadeva bhAvayatibahupatto nakhaI sAmuddaM bhaNati kiM Thavemi nivaM / dosaguNaeganege soviya tesiM parikahei / / [bhA. 1559] Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 vyavahAra - chedasUtram-1-3/75 - vR-ko'pibahuputrako narapatiHsAmudrikaMsAmudralakSaNavettAraMbhaNatiyathAkamahaMkumAraMnRpaMsthApayAmi evamuktaH so'piteSAMkumArANAM yasya doSoguNovA eke naikeca vidyante tatsarvaMparikathayati / tatradoSA ime[bhA.1560] nidhdhUmagaMca DamaraMmArIdubhikkhacorapaurAI / dhaNadhannakosahAnI balavatipaccaMtarAyANo / / vR-nidhUmakaMnAmaapalakSaNaMyatprabhAvato rAjyamanuzAsatirandhanIyamevanabhavati |ddmrNydvshaadraajyN DamarabahulaM bhavati prabhUtasvadezotthaviplavA evopajAyante ityarthaH / mAriryadvazAnmAridoSopahataM pracura durbhimupayAti / corapracuraM yadvazAhavazcaurA ucchalanti / dhanahAniryataH sarvatra dhanakSayaH saMbhavati dhAnyahAniryatprabhAvAt vRSTe'pi medhe sasyaniSpattistAddazI nopajAyate / kozahAniryataH kozakSayaH / balavatpratyantarAjakaMyadobalavataH pratyaMtarAjanaHsarvebhavanti / etekasyApyekaH kasyApyanekekasyApi sarvadoSAH / adhunA guNamAha[bhA.1561] khemaMsivaMsubhikkhaM niruvasagaMguNehiM uvaveyaM / abhisiMcaMtikumAraMgacchevi tayAnuruvaMtu / / vR-kSemaM nAma sulakSaNaM yadvazAtsarvatra rAjye nIrogatA, zivaM yataH kalyANaM subhikSaM yataH sarvatra subhikSasaMbhavaH, nirupasarga yataH sakale'pidezemAriDamarAdyapasargAsaMbhavaH / ete'piguNAH kasyApyekaH kasyApyaneke kasyApi sarve / tatra yathA doSApetamadhikRtaizca guNaiH sarvairapyupetaM kumAraM rAjAmAtyAdayo rAjye'bhiSiJcanti / tathA gacche'pi tadanurupaM rAjA kumArAnurupaM sarvathA doSavinirmuktamekAntato guNairupetamAcAryapade siJcanti / etadeva spaSTayati[bhA.1562] jaha terAyakumArA sulakkhaNAje suhA janavayANaM / saMtamavisuyasamiddhaMna ThAveMtiguNeguNavihUNaM / / vR- yathA te rAjakumArAH salakSaNA ye sthApitAH santo janapadAnAM zubhAH kalyANakAriNaH ta eva sthApyante / na zeSAstathA surayo'pi gacchavRddhimapekSamANAH santamapi zrutasamRddhaM guNavihinaM na gaNe sthaapynti| [bhA.1563] lakkhaNajuttojaivihuna samiddhasutteNa tahavitaMThavae / tassa puna hoti asamattopakappanAmassa / / vR-lakSaNayuktoyadyapihunizcitaMnasamRddhaH zrutenatathApitaMsthApayettasyapunardezobhavatyasamAptaH prakalpanAmno nizIthAdhyayanasyakathaM punardezo'samAsa ityAha[bhA.1564] deso suttamadhItaMna tuatthoatthatovaasamattI / . sagaNe aNarihagItAsattIe giNheja metthehito / / vR- prakalpasya dvidhA zarIraM sUtramarthazca / tatra dezaH sUtramadhItaM na tvarthaH / athavA artho'pi kiyAnadhigataH kevalamarthataH samApti bhUt / tato ye svagaNe AcAryalakSaNavihInatayA gItArthA api santo'narhAH AcAryapadAyogyAstebhyaH AcAryapadopaviSTaH sannatha gRhNIyAt / atha svagaNe gItArthA na vidyanteteSAmasatyabhAveebhyo vakSyamANebhyo gRhNIyAttonevAha[bhA.1565] saMvigamasaMvigesAruviyasiddhaputapacchanne / paDikaMtaabbhuThie asatIannatthatattheva / / vR-svagaNe gItArthAnAmabhAve anyeSAMsAMbhogikAnAMsamasukhaduHkhAnAMgItArthAnAmaMtikegatvAdhIte, teSAmapyabhAve nyasAMbhogikAnAM gacche pravizya paThaMti, teSAmapya bhAve pArzvasthAdInAM saMvigna ___ Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 3, mUlaM : 75, [bhA. 1565] 437 pAkSikANAmantike kevalaM tAn saMyamayogeSvabhyutthApya etAvatA saMvigneti vyAkhyAtaM / adhunA asaMvinetyAdivyAkhyAyate asaMvignAt sArupikAn saMyatarupadhAriNaH siddhaputrapracchannAn siddhaputrAn pazcAtkRtAMzcAzrayet |kthNbhuutaanityaah-prtikraantaabhyutthitaan asaMyamavyApArAnpratikrAntAnsaMyama pratyabhyutthitAnteSAmapyasatiabhAveanyatrayatratenajJAyantetatragatvAteSAmantikaiadhItenaanyatra, teSAmagamane tatraiva paThet / yatra te svavyApAreNa sthitA vartante / iyamatra bhAvanA-pArzvasthAdInAM saMvignapAkSikANAmabhAveyepUrva saMvignAgItArthA asIranteSAM pazcAtkRtAnAMpunaH pratikrAntAbhyutthitAnAmantikegRhNIyAtteSAmapyabhAvesaMyamayogapratyamyutthitAnAMsiddhaputrANAmaMtikeeSAmapyabhAve'nyatra tAn saMyarupakAn kRtvA teSAmaMtike anyatrAgamane tatraiva tAn tathArupAn kRtvA sAgArikANAmabhAve teSAmantike'dhIte / etadevAha[bhA.1566] sagaNeparagaNevAmanuna annesi vA viasatIe / saMvigga pakkhiesuMsaruvisiddhesupaDhamaMtu / / vR-svagaNe gaNadharapadAnahagItArthAnAmantike paragaNe vA manojJe sAMbhogike tadabhAve anyeSAM vA asAMbhogikAnAmantike teSAmapyasatya bhAve saMvijJapAkSikeSu pArzvasthAdiSu prathamameva pratikrAntAbhyutthiteSuteSAmapyabhAvesarupiSupratikrAntAbhyutthiteSupazcAtkRteSuteSAmapyabhAvaprathamameva svarupiSu siddheSu siddhaputreSuetatpratikrAntAbhyutthitAnadhikRtyokta, tadbhAve'nyatra vidhimAha[bhA.1567] muMDaMvadharemANe sihaMca pheData anicchasasihevi / liMgena masAgArievaMdanagAdINahAveti / / vR-tepazcAtkRtAdayoyadina pratikrAntAbhyutthitAH kintuliGgato gRhasthAvartante anyatragatvA tAn muNDaM vA dharamANAn dhArayataH kArayati, yadi punaH sazikhAkAH santi, tataH zikhAM spheTayati / atha zikhAspheTanaM te necchanti tataH sazikhAkAnapi sthApayitvA itvaraM zramaNaliGgaM teSAM samarpayanti vyAkhyAnavelAyAMcacolapaTTakaMmukhapotikAMca grAhayanti / tenApiteSAM tathAbhUtAnAMpArzve paThatA yathA pratirupazrutavinayaHprayoktavyaH |tessunvaarnniiyH |athteanytrgmnNnecchntitrhittraivaasaagaarik sAgArikasampAtarahite pradezavizeSe liGgena rajoharaNamukhapotikAdinA zramaNarupadhAriNaH kArayitvA paThanIyam |tec tatrApitathA paThanto na vandanAdIni hApayanti / / [bhA.1568] AhAra uvahisejjA esaNamAdIsuhoijaiyavvaM / anumoyaNakArAvaNa sikkhatti padaMmito suddho / / vR-tena teSAM samIpe paThatA AhAropadhizayyAnAmeSaNAdiSubhavati yatitavyaM tadAnumodanakArApaNe canacakaraNakArApaNAnumodanadoSaiH saparigRhyate, yataH zikSA mayA'sya samIpegRhyateiti dvitIyepade vartate / tataH sa zuddha iti / iyamatra bhAvanA yadi sa pArthasthaH pazcAtkRtAdiH pAThayannAtmanaH AhAropadhyAdikamAtmanaivotpAdayati tataH sundaramathAtmanAnotpAdayatitataAha[bhA.1569] noyaise parivAraMakaremANaMbhaNati vAsaddhe / avvocchittikarassahasuyabhattIekuNaha puyaM / / vR-se tasya parivAraM vinayamakurvantaM nodayati prajJApayati / yathA mahadidaM jJAnapAtramataH kriyatAmasyotkRSTAhArasampAdanena vinaya iti parivArasyAbhAve zrAddhAnvA siddhaputrapurANe tararupAn bhaNati-yathA avyavacchittikarasyAsya zrutabhaktyAkuruta pUjAmiti etenAnumodanakArApaNevyAkhyAte / sampratisvayamutpAdanamAhArAdInAMbhAvayati[bhA.1570] duvihAsatI etesiM AhArAdI kareti se savvaM / Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 vyavahAra - chedasUtram-1-3/75 paNahAnIe jayaMto attaThAe viemeva / / vR-dvividhasya prati parivArakasya siddhaputrodezcetyarthaH asatyabhAve teSAM pArzvasthapazcAtkRtAdInAmAhArAdikaM sa sarvAtmanA karoti / tatrApi sa prathamataH tadalAbhe paJcakaparihAnyA yatamAno'zuddhamAnamapi paJcakaparihAniyatanA nAma sa zuddhAlAbhe pnyckpraayshcittsthaan-prtisevnaadutpaadyti| tadasaMbhave dazakaprAyazcittasthAnapratisevanAta evaM tAvatyAvaccaturgurukamasaMprAptaH / tathApi se tasyotpAdayati / evamevAtmArthaM paJcakaparihAnyA yatate / kimuktaM bhavati ? udgamAdidopa-trayazuddhamalabhamAnaH paJcakAdiyatanayA tribhirapi doSairazuddhaM gRhNAti / sa tathA kurvannapi jJAnanimittaM pravRttatvAt kRtayatanAviSayapuruSakAratvAt rAgadveSavirAhitatvAccazuddha iti / mU. (76)nigaMthassaNaM navaDaharataruNassa AyariyauvajjhAe visaMbhejA no se kappai anAyariya uvajjhAiyAe hottae kappai se puvvaM AyariyaM uddisAvettA tao pacchA uvajjhAyaM se kimAhu bhaMte ? dusaMgahiesamaNe nigaMthetaMjahA AyarieNaMuvajjhAeNaya / / vR-athAsyasUtrasya kaH saMbaMdhaH Aha [bhA.1571] AyariyANaM sIso pariyAovAvi ahikato esa / sIsANa kerisANavaThAvijjaisouAyario / / vR-pUrvasUtreAcAryasthApanIya uktaHAcAryANAMcaziSyobhavatItitadvaktavyatArthamidaMsUtramathavA pUrvasUtreSuparyAyo'dhikRto'sminnapicasUtreeSaevaparyAyastathAcanavaDaharataruNagrahaNaMyadivAnantarasUtre ya AcAryaH sthApanIya uktaH / sa kIdRzAnAM ziSyANAM sthApyate itIdamanena sUtreNocyate / anena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA nirgranthasya namitivAkyAlaGkArenavaDaharataruNasyanavasyaDaharasyataruNasya vAAcAryasahitaupAdhyAya AcAryaupAdhyAyaAcAryopAdhyAyazcetyarthaH / viSkaMbhoyAvatbhriyatetataH setasyanavaDaharataruNasyA nAcAryopAdhyAyasyasatobhavituMvartituMna kalpate kintupUrvamAcAryamuddezApya sthApayitvA tataH pazcAdupAdhyAyamuddezApyaivamAcAryopAdhyAyasya sato bhavituMkalpate / se kimAhubhaMte iti se zabdo'thazabdArthaH / atha bhadanta kiM kasmAtkAraNAt bhagavanta evamAhuH-sUrirAhadvAbhyAmAcAryopAdhyAyAbhyAM saMgRhIto dvisaMgRhItaH zramaNo nirgranthaH sadA bhavati / tadyathAAcAryeNopAdhyAyenacaeSa sUtrasaMkSepArthaH / vyAsArthaMtubhASyakRdvivakSuHnavAdizabdArthAnAmarthamAha - . [bhA.1572] tevariso hoinavoAsolasagaMtuDaharagaMbeti / taruNo cattAsattarUNamajjhimotheratI siiso|| vR-pravrajyAparyAyeNayasyatrINivarSANinAdhikamityeSatrivarSobhavitanavaH / janmaparyAyeNa catvAri varSANi ArabhyayAvadASoDazakaMvarSamatrADamaryAdAyAM yathAApATaliputrAvRSTo devaH kimuktaMbhavati? pATalIputraM maryAdIkRtyArato vRSTo devaH ityatra tato'yamarthaH yAvat paripUrNAni paJcadazavarSANi SoDazAdvarSAdaka vA taDaharakaM vavante samayavidaH / tato janmaparyAyeNa SoDazavarSANyArabhya yAvaccatvAriMzadvarSANi tAvattaruNaH / tataH paraM yAvatsaptatirekena varSeNonA tAvanmadhyamaH / tataH paraM saptaterArabhya sthaviraH zeSaH / [bhA.1573] anavassaviDaharagataruNagasya niyamenasaMgahaM biMti / emeva taruNamajjhetherammiya saMgahonavae / / vR-yaHpravrajyAparyAyeNa trivarSottIrNaH so'navaka ucyate / tasyAnavakasyApiAstAMnavakasyetyapi zabdArthaH / DaharakaH san taruNako DaharakataruNakastasya dvAdazavarSANyaHrato yAvat paJcadazavarSANi tAvadityarthaH / niyamena saMgrahamabhisthApito AcAryopAdhyAyAnAM saMgrahaNaM bruvate abhinavasthApitA Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH3, mUlaM: 76, [bhA. 1573] 439 cAryopAdhyAyasaMgRhItena tenAvazyaM vartitavyamiti bhAvaH / tathA yaH pravrajyAparyAyeNa trINi varSANi nAdyApyuttIrNaH san navakasminnavake taruNena madhyame sthire taruNe madhye sthavire cazabdADDaharaM ca evaM pUrvoktenaivaprakAreNasaMgrahabruvate / kimuktaMbhavati? navakasyaDaharasyataruNasyavAmadhyamasyavAsthavirasya vAnavakatvAdeva niyamAdabhinavAcAryopAdhyAyasaMgraho veditavya iti / [bhA.1574] vAkhalu majjhimatheragIyamagIyaMtihoinAyavvaM / uddisiNAu agIepuvvAyarieugIyattho / / . vR- vAzabdo vibhASAyAM / khalu nizcitaM trivarSaparyAyottIrNatvenAnavake madhyame sthavire ca pratyekaM gIteagItecavibhASaNaMnAnAtvaMjJAtavyaM tadevAhauddisaNAuagIteagItArthe uddezanA |iymtrbhaavnaayemdhymaasthviraa vA trivarSaparyAyottIrNA apyagItArthAsteniyamAtyaH sthApito gaNadharastasya ziSyA badhyate iti gItArthe punaH sthavire madhyame ca pUrvAcAryaH pUrvAcAryasaMgrahaH ye madhyamAH sthavirA gItArthAH pUrvAcAryadizaMdhArayantIti / [bhA.1575] navaDaharataruNagassA vihIe visubhiyaMmi Ayarie / pacchanne abhiseto niyamA punasaMgaheThAi / / vR-navazcaDaharakazcataruNazcasamAhAro dvandvaH / tasyapunaHsaGgrahArthamAcAryeviSkaMbhitemRtevidhinA niyamenAnyasyagaNadharasyAbhiSekaH kartavyaH avidhinAabhiSekakaraNeprAyazcittaMcatvArogurukAmAsAH / ko'tra vidhiriti ceducyate AcAryaH kAlagatona prakAzyate yAvadanyo gaNadharonasthApitastathA cAhapacchannetiAcAryekAlagatepracchanne pradeze'bhiSekaH karaNIyaH / etadevAha[bhA.1576] AyariekAlagaenapasAgae aTThaviegaNaharammi / sneva aNabhisitterajjekkhobho tahAgacche / / vR-asthApite'nyasmin gaNadhare AcAryaH kAlagato na prakAzyate / atradRSTAnto rAjA / tathAhiyathArAjAkAlagatastAvannaprakAzyate yAvadanyonAbhiSicyate / anyathA anabhiSikterAjJirAjyakSobho bhavati dAyAdaiH parasparavirodhataH sarvaM rAjyaM vilupyate ityarthaH / tathA gacche'pyanyasminnasthApite gaNadhare yadyAcAryaHkAlagataH prakAzyatetadA gacchakSobhobhavati tamavAha[bhA.1577] anAhohAvaNasacchaMda khittetenAsapakkhaparapakkhe / __layakaMpaNAya taruNesAraNamANAvamANeya / / vR-keSAMcidanAthA vayaM jAtA ityavadhAvanaM bhavet / keSAMcit sacchaMdattisvacchandacAritA / apare kecitacikSAHkSiptacittAbhaveyuH / tathAstenAHsvapakSeparapakSecottiSThanti |ltaayaa ivsaadhuunaaNkmpnN| tathA taruNAnAmAcAryapipAsayAnyatragamanaMtathA'sAraNAsaMyamayogeSusIdatAMpunaH saMyamAdhvanyapravartamAmA tathA mAnApamAnaMca | sAmpratametAneva doSAn vyAcikhyAsuH prathamato'nAthAvadhAvanasvacchandacAritA kSiptacittAni vyAkhyAnayati[bhA.1578] jAyAmo anAhottianahi gacchaMti keitohAve / sacchaMdAvabhamaMtI keikhittAva hojjAhi / / vR-bAlA vRddhAstaruNA vA kecidagItArthA AcAryANAM viprayoge jAtA vayamanAthA iti vicintya kecidanyatragacchAntaregacchanti,kecidavadhAveyuH, tathA kecinmandadharmazraddhAkAgaNAdapakramyasvacchandA bhramanti / apare kecidAcAryaviprayogataH kSiptAH kSiptacittA apagatacittA bhaveyuH / svapakSe parapakSestenAn latAkampanaM cAha[bhA.1579] pAsattha gihitthAdI unnikhAvejja khuDugAdIe / Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 vyavahAra - chedasUtram-1-3/76 layAvakaMpamANAukeItaruNAuacchaMti / / / vR- svapakSe pArzvasthAdayaH parapakSe gRhasthAdayaH / atrApizabdAt paratIrthikagrahaNaM kSullakAdIna unniSkrAmameyuH / kimuktaM bhavati ? pArzvasthAdayaH kSullakAdIn vipariNamayya pArzvasthAdIn kuryuH / punaranyatIrthikAnsvajJAtayogRhasthAnitilatevavAtena kampamAnAsaMyameparipahaiH kecittrunnaastisstthnti| iyamatra bhAvanA-yathA padmalatA'nyasminnanavaSTabdhA satI vAtena kampyamAnA tiSThati, evaM kecittaruNA gacche'pivartamAnAHsaMyame parISahaiH kampyamAnAstiSThantIti taruNadoSamasmAraNAdoSaM cAha[bhA.1580] aayriypivaasaaekaalgyNtusoutevigcchejjaa| gacchejjadhammasaddhAvikeisAraMtagassaasatI // vR- kecittaruNA AcAryapipAsayA nAcAryamantareNa jJAnadarzanacAritralAbho'nuttaro bhavati, tasmAdavazyamAcAryasamIpe vartitavyamityAcAryavAJchayA kAlagataM zrutvA te'pyanyatra gaccheyuH / tathA dharmazraddhA apikecitsArayiturabhAve gacchAntaraM gaccheyuH |maanaapmaandossmaah[bhaa.1581] mAniyA vAgurUNaMtutherAdI tattha keciu natthi / mAnaM tutao anno avamAnabhayAugacchejjA / / vR-tatra kecitsthavirAdaya evaM cintayeyuH yathA sarvakAlaM mAnitA vayaM gurubhiH atra gAthAyAM SaSThI tRtIyArthe prAkRtatvAtnAstisAmpratamanyo'smAnmAnayanevaM cintayitvA te'pamAnabhayAt gaccheyuH / upasaMhAramAha[bhA.1582] tamhA na pagAsijjA kAlagayaM evadosarakkhaThThA / anammivatAepagAsejjakAlagayaM / / / vR- yasmAdete doSA tasmAdetaddoSarakSArthamAcArya kAlagataM na prakAzayet yadA punaranyo gaNadharo vyavasthApitobhavatitadAnyasmina vyavasthApitekAlagataMprakAzayeta, / / / mU. (77) nigaMthIeNaM navaDahara taruNIe Ayariya uvajjhAe vIsaMbhejjA no se kappai anAvariya uvajjhAiyAehottaekappaisepuvvaM AyariyaMudisAvettAtaouvajjhAyaMtaopacchApavattiNiMse kimAha bhaMte? tisaMgahiyAsamaNI nignthiitNjhaaaayriennNuvjjhaaennNpvttiniiey| vR- nigaMthIeNamiti pUrvavat navaDaharataruNAyA navAyA DaharAyAstaruNyA vA ityarthaH / AcAryopAdhyAyaH samAso'tra pUrvavat AcAryopAdhyAyametat pravartinI ca viSkaMbhI yAvat kriyate / tataHse tasyAanAcAryopAdhyAyAyAupalakSaNametatpravartinIrahitAyAzcanokalpatebhavituMvartituMkintu pUrvamAcAryamuddizApyatataH pazcAdupAdhyAyaMtataH pazcAtpravartinIMkayA (kRtA)? bhavituMkalpate |se kimAhu ityAdi / atha bhadanta kiM kasmAtkAraNAt bhagavanta evamAhuH / sUrirAha-tribhiH saMgRhItA trisaMgRhItA zramaNA nirgranthI sadA bhavati tadyathA-AcAryeNopAdhyAyena pravartinyA ca / eSa sUtrasaMkSepArthaH / atrAkSepaparihArau vaktavyau / tatrAyamAkSepaH-kiM kAraNaM nanu yat tribhiH saMgRhItA nirgranthI bhavati / tatrAcAryopAdhyAyasaMgrahe guNAnupadarzayati[bhA.1583] dUrasthammi vikIraipurise gAravabhayaMsabahumANaM / cchaMdeya avaTuMtIcoeuMje suhaM hoi / / / - dUrasthe'pipuruSe svapakSeNa parapakSeNa ca kriyategauravaM bhayaMsabahamAnaMcetyarthaH / iyamatra bhAvanAyadyapi nAma AcArya upAdhyAyo vA saMyatInAM dUre vartate tathApidUrasthasthApipauruSasya gauraveNa bhayena vA ko'pisaMyatInAmapanyAyaMna karotikintusvapakSeparapakSecasubahamAnojAyate, tathAsaMyatIpravartinyAH cchaMde avartamAnAzcodayituM zikSayituMje iti pAdapUraNe iti vacanAt sukhaM bhavati, / kimuktaMbhavati? Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 441 AcAryopAdhyAyabhayato na kAcidapi saMyatI AcArakSatimAcarati, yApi kAcidAcarati sApi pravartinyA sAvaSTaMbhaM zikSyate / atha zikSyamANApi na pratipadyate / tata pravartinI brUteAcAryasyopAdhyAyasya vAhaM kathayiSyAmi tataH sA bhItA pravartinyA upapAte tiSThati / ete AcAryopAdhyAyasaMgrahe guNAH / : 3, mUlaM : 77, [bhA. 1583] samprati pravartinIsaMgrahe guNAnAha [ bhA. 1584 ] miho kahAjjhaDDaravaDDarehiM kaMdappakiDDA bausattaNehiM / puvvAvare tesu ya niccakAlaM giNhatenaM gaNiNI sAhINA / / vR- mithaH kathA parasparaM bhaktAdivikathAkaraNaM jhaDDhara viDDhanAma teSu gRhasthaprayojaneSu kuNTalaviMTalAdiSu vApravartanaM etAbhyAM kandarpaH krIDAkandarpodrekajananI kAyavAkceSTA / bakuzatvaM zarIropakaraNavibhUSAkaraNaM etAbhyAM ca tathA pUrvarAtre apararAtre ca gaNinyA pravartinyA svAdhInA satI saMgRhyate / tathA tatpravartinIsaMgraho'pi sAdhvyAH zreyAn etadeva vibhAvayiSurlokeSvapi striyAstrividhaM saMgrahamAhajAyA piti vvasA nArI dattA nArI pativvasA / vihavA puttavasA nArI natthi nArI sayaM vasA / / [bhA. 1585 ] vR-jAtA satI nArI piturvazA piturAyattAbhavati / dattA pariNItA satI nArI pativazA bhartturAyattA / vidhavA mRtabhartRkA nArI putravazAsti / evaM ca satI nArI nAsti kadAcanApi svayaM vazA, amumevArtha prakArAntareNAha[bhA. 1586 ] jAyaM piya rakkhaMtI mAtApitisAsudevarAdinaM / pitibhAyaputtavihavaM gurugaNigaNiNIya ajjaMpi / / - jAtAmapi nArI rakSetAM mAtApitarau / dattAM pariNItAM rakSantimAtRpitRsvastra (zvazrU) devarabhartrAdayaH / devaragrahaNaM svasura (zvazura) bhatradirupalakSaNaM / vidhavA punaH pitA bhrAtA putro vA / yadijIvanti pitrAdayastarhi sarve'pi rakSanti / evamAryikAmapi gururAcAryo gaNI upAdhyAyaH gaNinI pravartinI rakSanti / egAniyA apurisA sakavADaM paragharaM tu no pavise / sagaNe va paragaNe vA pavvatiyA vItisaMgahiyA / / AyariyauvajjhAyA sayayaM sAhussa saMgaho duviho / AyariyauvajjhAyA ajjANa pavattiNI taiyA / / [ bhA. 1587 ] [ bhA. 1588 ] vR- saMgRhNAtIti saMgrahaH saMgrAhaka ityarthaH sAdhoH satataM sarvakAlaM saMgrahaH saMgrAhako dvividhaH AcAryopAdhyAyau / AryikANAM trividhastadyathA dvAvAcAryopAdhyAyau tRtIyA pravartinI / atraivApavAdamAha [bhA. 1589] bitiyapade sAdherI juNA gIyAya jai khalu bhavejjA / AyariyAdI tiNhavi asatIena uddisAvijjati / / vR- dvitIyapade apavAdapade sA prabrajitA sthavirA vayasA vRddhA jIrNA cirakAlapravrajitA gItA utsargApavAdasAmAcArIkuzalatayA gItArthA yadi khalu bhavet tata AcAryAdInAmAcAryopAdhyAyapravartinInAM tisRNAmapyabhAve na saMgrAhakamAcAryamupAdhyAyaM pravartinIM vA uddezApayet doSAsaMbhavAt mU. (78) bhikkhU ya gaNAo avakamma mehuNaM paDisevejjA, tini saMvaccharANi tassa tappattiyaM nAM kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheiyattaM vA uddisittae vA dhArettae vA, tihiM saMvacchaMrehiM vIikaMtehi cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTThiyaMsi Thiyassa uvasantassa uvarayassa paDivirayassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheiyattaM vA uddisittae vA dhAretae vA / vR- athAsya sUtrasya kaH sambandhastata Aha Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 vyavahAra - chedasUtram - 1-3 / 78 [bhA. 1590] navataruNe mehuNhaM koI sevejja esa saMbaMdho / accaMtabhakkhaNAdivva saMgaho ettha visae vA / / apariyAeva gaNo, dijjaivRttaMti mA atipasaMgA / seviyamapunapajjaya dAhiMti gaNaM ato suttaM / / [bhA. 1591] vR- pUrvasUtre navataruNAdikaH sAdhuruktastatra ko'pi navataruNo mohodayavazAt maithunaM seveta kRtamaithunasevAkasya ca yathAcAryatvAdikamuddeSTavyaM tathAnena sUtreNa pratipAdyate ityeSa sUtrasambandhaH abrahmaNAderhetobrahmarakSaNAderhetobrahmarakSaNAdinimittaM saMgraha AcAryAdiko'nantarasUtre'bhihitaH / atrApi sUtre sa eva saMgraho'bhidhIyate iti / athavA pUrvatareSu sUtreSu aparyAye'pi gaNo dIyate ityuktaM taddivasAcAryAdipadAnujJAnAttat etat zrutvA mA atiprasaMgAnmaithunaM sevitvA apUrNe paryAye gaNaM dAsyatIti tata etannivAraNArthamidaM sUtram / anena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA- bhikSurgaNAt apakramya maithunaM pratisevate tattasya trINi saMvatsarANi yAvattatpratyayaM maithunasevApratyayaM na kalpate AcAryatvamupAdhyAyatvaM yAvatkaraNAtpravartitvaM sthaviratvamiti parigrahaH, gaNAvaccheditvaM vA uddeSTumanujJAtuMnApi tasya kalpate svayaM dhArayituM, kintu triSu saMvatsareSu vyatikrAnteSu caturthe saMvatsare prasthite pravartitumArabdhavati tacca prasthitatvamAbhimukhI bhavanAmAtre'pi bhavati tata Aha- atthi te pravarttamAne sthitasya vartamAnasya kiMviziSTasya sata ityAha-upazAntasya upazAntavedodayasya taccopazAntatvaM pravRttiniSedhAdavasIyate tata Aha uparatasya maithunapravRtteH prattinivRttasya tacca pratinivRttatvaM dAkSiNyavazAdimAtrato'pi bhavati tata Aha-maithunecchA prAtikUlyena virataH prativirataH tasya tadapi ca prativiratatvaM vikArAdarzanato lakSyate / tata Aha-nirvikAralezato'pi maithunAbhilASahetukArahitasya kalpate AcAryatvaM yAvadgaNAvaccheditvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA eSa sUtrasaMkSepArthaH / vyAsArthaM tu bhAvato bhASyakRdAha [ bhA. 1592] duviho sAvikkhiyaro niravekkho udine jAiNA pucchA / jogaM ca akAUNaM jAva sadesAdi sevejjA / / - dvividho dviprakAraH khalu maithunasevakaH / tadyathA-sApekSa itarazca / itaro nirapekSaH / tatra nirapekSo ya udIrNevede yAti apagacchatyanApRcchyA yo vA'yAti yogaM yatanayA yogamakRtvA yadi vA sa vaizyAdikAM seveta / eSa trividho'pi nirapekSaH gurutIrthakarApekSArahitvAt / [bhA. 1593] sAvekkho u udiNo Apucche guruM tu so jati uvehaM / tA gurugA bhavatittI so va anApucchae gacche / / vR-yadi punarudIrNodayaprApte mohe udite vedetyarthaH / gurumApRcchati sa sApekSaH / saha apekSA gurvapakSA yasyAsti sa sApekSa iti vyutpatteH / tatrApRcchAyAM yadisa gururUpekSAM kurute tatastasya prAyazcittaM caturgurukA bhavanti / sa ca sAdhunApRcchya guruM yAti tarhi tasyApi prAyazcittaM caturgurukAH / sA ca pRcchA trIn vArAn kartavyA, / tathA cAha[ bhA. 1594 ] ahavA saidovAvI Ayarie puccha akaDajogI vA / gurugA tini u vAre tamhA pucchejja Ayarie / / vR- athavA sakRdekaM vAraM yadyAcAryAn pRcchati tathApi prAyazcittaM gurukAH / atha dvau vAro pRcchati na tRtIyamapi vAraM tadApi caturgurukAH / athavA vAratrayapRcchAyAmapi kRtAyAM yadi akRtayogI yatanAyogamakRtvA gacchati / tadAnImapi caturgurukAH yata evamekaM dvau vA vArAvapRcchAyAM prAyazcittaM tasmAt trIn vArAn AcAryAn pRcchet loke'pi tathA darzanAttathA cAha [bhA. 1595 ] baMdhe yaghAte yapamAraNeya daMDesu annesu ya dAruNosu ya / Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH3, mUlaM:78, [bhA. 1595] 443 pamattamattepunavitaheDaMloevipucchaMtiutinivAre / / vR- rAjJAbaMdhe AdiSTe yadi vA ghAte prahAre athavA pramAraNe kumaraNamAraNe anyeSu ca daNDeSu hastapAdacchedAdiSu dAruNeSvAdiSTeSu loke trIna vArAna rAjA pRcchayate / kimarthamityata Aha-pamattamatte punavi taheumitipramattena vyAkSiptenayadivAmadyapAnenamattenAdiSTaMbhavetprazAntasyapunazcittamupajAyate, yathA mA mAryatAmiti, vAratrayamanApRcchAyAM sa ruSyeta kimiti sa mArita iti evaM yathA rAjA kenApi trInvArAn pRcchyate tathAcAryo'pi / [bhA.1596] AloiyaMmiguruNAtassa cikissA vihIekAyavvA / nivittigamAdIyA nAyavvAkameNimeNaMtu / / vR-AlocitevAratrayamApRcchAyAMkRtAyAMguruNAAcAryeNatasyoditavedasyasAdhovidhinA cikitsA kartavyA |saa cikitsA nirvikRtikAdikA krameNAnena vakSyamANena jJAtavyA / tameva kramamAha[bhA.1597] nivvIyauma taveveeveyAvaccetaheva ThANeya / aahiNddnneymNddlicoygvynnNckpptthii|| vR-prathamato nirvikRtikaM kArayitavyaH / tatoyadi nirvikRtikaMtapaH kurvatonopazAmyativedastarhi nirvikRtikenAvamaudaryaM kArayitavyam tathApyanuzAmyati tatazcaturthAdikaM kAryate, tasyApyatiSThati vaiyAvRtyakAraNIyaH vaiyAvRtyenApyatiSThatisthAne nordhvasthAnena tiSThati, tathApyanupazAmyati AhiMDanaM kAryate dezakAhiNDakAnAM sahAyo dIyateityarthaH / tatra yadi pathaparizrameNopazAnto bhavati vedastataH sundaramathanopazAmyati tato yadi sabahazrutastarhi sa sUtramaNDalI arthamaMDalI ca dApyate / atrArthe codakavacanaM yathA kimarthaM sa maNDalI dApyate / sUrirAha-dRSTAnto'tra kapyaThThIti kUlavadhUH / ego seThI tassa putto dhano vajjaNA nimittaM desaMtaraM gato / bhAriyA seThIsamIve mukkA / sA ya suhabhoyaNataMbolavilevaNamaMDaNapasAhaNarayA gharavAvArakuNaMtI annayA ummattiyA jAyA, / dAsaceDiM bhaNai-purisaM moha / tIeseThiNokahiyaM tena ciMtiyaMjAvajavina vinassattitAvaciMtemiuvAyaM, seTTiNIbhaNiyAkalahaM kAUNaM tumaMgaccha jeNasA dharavAvAre chubbhatti / annahA viNissihiti / evaM sA mattheUNannayA seThI gharamAgao AbhokkhaM maggai |saa nadei |to seThiNAmahato kalahokato |saapettttiuunn nissAriyA |saayvhuuyklhsii soUNatatthAgayAseThiNAbhaNiyA-puttivahUetumaMgharasAmiNI kAesA, tAtume ajjappabhitIsavvo vAvAro kAyavvo |saathev kariumAraddhA |totiievaavaarvaaulaaebhoynnmvi viyAlavelAe kuto maMDaNapasAhaNaM / dAsAceDDIebhaNiyaM-maggito ciTThatipuriso, kayAmelijai / tIe bhaNiyaM-maraNassavi me avasaro natthi kato purisassa / ' evaM yathA tasyA gRhavyApAravyApRtatayA vedopazAntirabhUt / tathAsyApisUtramaNDalyAdivyApAravyApRtatayAkadAcidvadopazAntiHsaMbhAvyatetataH sUtramaNDalI arthamaNDalIcadApyata iti / [bhA.1598] evaMpiaThAyaMte atthaannaadekkmekktigvaaraa| vajjejja sacittepuna imeuThANepayatteNaM / / vR- evamapisUtramaNDalyAdidApanato'piatiSThativedodaye asthAnevaizyApATakesthaviraiH saha vasatiM gRhNAti / tatrAliGganacumbanAdi dRSTA yadi zukrapudgalavinirgame veda upazAmyati tataH sundaraM / evaM trIna vArAntathApyatiSThati yatrazabdAH zrUyantetatrazabdapratiSiddhAyAM vasatau sthaviraiH samavatiSThate / tatra yadi paricAraNAzabdamAkarNya nibiDAdhyavasAyabhAvataHzukrapudgalakSaraNe upazAmyatitataH sundaram / evamatrApi trIn vArAn tathApyanupazAntau dUSyapalAzapatrAntaritamekaM dvau trIn vArAn hastakarma karoti / tathApyanupazAntaumanuSyayaunAvacittAyAMtathApyatiSThatisacittevakSyamANaMvidhinAsaMcaranti / tatrasacitte Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 punarimAni vakSyamANAni sthAnAni prayatnato varjayet / tAnyevAhasadesasissiNI sajjatiyA sissaNI kulagaNeyA / saMgheya kulakannagA vihavA bahugA ya tahA saliMgeNaM / / [bhA. 1599] vR- sadezA samAnadezajAtiziSyinI svahastadIkSitA sajjatiyA bhaginyAdikA tathA ziSyinI kule saMgheca / kimuktaM bhavati ? samAnakulavartinI samAnaguNavartinI samAnasaMghavartinI ca kulakanyakA vidhavA caM pratItA vadhUkA laghukulavadhUrvA etA pariharet / apariharataH prAyazcittaM / tathA svaliGgena sevanAnyathA tatrApiprAyazcitta / [ bhA. 1600 ] vyavahAra - chedasUtram - 1-3 / 78 liMgaMmi ucaubhaMgo paDhame bhaMgaMmi hoi caramapayaM / mUlaM cautthabhaMge bitie tatie ya bhayaNA u / / vR- liGge liGgaviSaye caturbhaGgI tadyathA-svaliMgena svaliMge vartamAnAM sevate 1, svaliGgenAnyaliGge 2 anyaliGgena svaliGge 3, anyaliGgenAnyaliGge 4 tatra prathame bhaMge sevamAnasya bhavati prAyazcittaM caramapadaM pArAJcitalakSaNaMcaturthe bhaGge'nyaliGgenAnyaliGge ityevarUpe sevamAnasya mUlaM nAma prAyazcittaM / dvitIye tRtIye bhaGgebhAvanIyaM bhajanA / kvacit prAyazcittaM tAmeva vivikSuH prathamabhaGgagatAmapi bhAvanAmAhasaliMgena saliMge sevaMte caramaM tu hoi bodhavvaM / saliMga annaliMge devI kulakannagAcarimaM / / i [bhA. 1601 ] vR- svaliGgena svaliGge varttamAnAyAM yadi sevate tadA tasya bhavati boddhavyaM prAyazcittaM caramaM pArAJcitarUpaM / svalinAnyaliGge ityervarUpedvitIye bhaGge yadi sevate devIM rAjAgramahipImupalakSaNametat / anthAvA rAjastriyaH kulakanyakAMvA gAthAyAM vibhaktilopaH prAkRtatvAt tadA prAyazcittaMcaramaM pArAJcittaM / [ bhA. 1602 ] navamaM tu amaccIe vihavIe kulacciyAe mUlaMtu / paraliMge pAsaliMge sevate hoi bhayaNAu // vR- svaliGgenAmAtyAyA amAtyabhAryAyAH sevanaM prAyazcittaM navamamanavasthApyaM vidhavAyA kulacciyAe iti kulavadhvA upalakSaNametat anyayAzcAvizeSitAyAH prAkRtastriyAH sevane mUlaM punarbratAropaNaM prAyazcittamuktvA dvitIyabhaGge bhajanA tRtIye vivakSuridamAha-paraliGge svaliGge varttamAnAyA sevanA bhavati / iyaM vakSyamANA bhajanA tAmevAha[bhA. 1603] sadesasissaNIe sajjati kulacciyAe caramaM tu / navamaM gaNacciyA saMghacciyAe mUlaM tu / / vR- sadezAyAH samAnadezodbhavAyAH tathA ziSyinyAH svahastadIkSitAyAH sajjaMtI bhaginI tasyAH kulacciyAe iti samAnakulavartinyAsevane caramaM pAraJcittaM / samAnagaNavartinyAH sevanena navamamanavasthApyaM samAnasaGghavartinyA mUlaM / samprati caturthabhaGgabhAvanAmAha [bhA. 1604] paraliMgena paraMmi u mUlaM ahavAvi hoi bhayaNAu / eesiM bhaMgANaM jayaNaM vRcchAmi sevAe / / vR- paraliGgena paraliMgena varttamAnAyAM yadisevate tadA mUlaM athavA bhavatyeteSAM bhaGgAnAM bhajanA vikalpanA kvacidbhaGge dvitIyapadena sevA kartavyA kvacinnetyarthaH / tatrayasmin bhaGge sevA kartavyA tatra sevAyAM yatanAM vakSyAmi | tAmevAha-- [ bhA. 1605 ] tattha vigicchAe vihiM nivvitiyamAdiyaM aikkaMte / uvabhuttatherasahito aDDANAdIsu to pacchA / / Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : : 3, mUlaM : 78, [bhA. 1605] 445 vR- tatra cikitsAyAM vidhiM nirvikRtikAdikamatikrAnte tataH pazcAt ya upabhuktA upabhuktabhogAH sthavirAstaiH sahitaH sameto'sthAnAdiSu vezyApATakAdirUpeSu vasatigRhNAti / tatraca vidhiH progevoktaH / tathApyanupazAntI - [ bhA. 1606 ] aThThANa saddahatthe acittatiMrikkhabhaMgadocceNaM / egadugatinidArA samuddhassa uvaThie gurugA / / vR- asthAne vezyApATake yatra paricAraNA zabdAH zrUyante tatra zabdApUrNe upabhuktabhogasthaviraiH saha tiSThati tatrAyaM vidhi sa eva prAguktaH / tathApyatiSThati kRtrimAyA tiryagyonAvacittAyAM maithunakarma eka dvau trIn vArAn karoti / tathApyanupazAntau kRtrimAyAM manuSyayonau tathApyatiSThati bhaMgadocceNaMti dvitIyena bhaGgena svaliGge paraliGge ityevaMrUpeNa svagaNa evaM sthitena zUnyagRhe zUnyadevakulikAyAM vA nirapAyenApavAdapadataH prAkRtAyAH striyA vRttipradAnataH / tatra pravezitAyAM ekaM dvau trIn vArAn maithunamAcarati / tataH zuddhasyopazAntavedasyAkaraNAya upasthitasyAbhyutasya gAthAyAM saptamI SaSThyarthe prAyazcittaM catvAro gurukAH / mU. (79) gaNAvaccheie gaNAvaccheiyattaM anikkhivittAmehaNadhammaM paDisevejjA, jAvajIvAe tassa tappattiyaM no kappai, AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheiyattaM uddisittae vA dhArettae vA / / vR- gaNAvacchedako gaNAvacchedakatvamanikSipya maithunaprakAraM pratisevate / tasya yAvajjIvaM yAvatprANadhAraNaM karoti tAvatpratyayaM gaNAvacchedikatvamanikSipya yanmaithunadharmapratisevanaM tatkaraNaM na kalpate, / AcAryatvaM vA pravartitvaM vA sthaviratvaM vA uddeSTumanujJAtuM svayaM vA dhArayituM, idamekaM sUtraM, dvitIyamAha / / bhU. (80) gaNAvaccheie gaNAvaccheiyattaM nikkhivittA mehuNadhammaM paDisevejjA, tini saMvaccharANi jAva dhArettae vA / / vR- gaNAvacchedako gaNAvacchedakatvaM nikSipya gurusamakSaM muktvA maithunadharmaM pratisevatastasya trINi saMvatsarANi yAvatpratyayaM na kalpate / AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA anujJAtuM svayaM vA dhArayituMtriSu saMvatsareSu vyatikrAnteSu caturthasaMvatsare prasthite sthitasya, vartamAnasya upazAntasya uparatasya prativiratassa nirvikArassa evaM se tasya kalpate AcAryatvaM vA gaNAvacchedikatvaM uddeSTuM vA dhArayituM vA, atra padAnAmarthabhAvanA bhikSusUtre iva niravazeSA draSTavyAH / tathA ca dve sUtre gaNAvacchedake ukte tathA AcAryopAdhye'pi tathA evaM AyariyauvajjhAevi evaM gaNAvacchedake ivAcAryopAdhyAye'pi dve sUtre te caivaM / 1 mU. (81) AyariyauvajjhAe Ayasthi uvajjhAyattaMnikkhivettA mehaNadhammaMpaDisevejjA jAvajjIvAe tassa tappatiyAM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvacchidiyattaM vA uddisittae vA dhAritaevA / mU. (82) AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyattaM nikkhivettA mehuNadhammaM paDisevejja tinni saMvacchrANi tassa tapattiyaM no kappai / AyariyattaM vA jAva gaNAvachediyattaM vA uddisittae vA rittae vA tihiM saMvaccharehiM vaikkaMtehiM cautthagaM saMkccharaMsi ppaThiyaMsi uThiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa ucarayassa paDiviyarassa / evaM se kappai AyavittaM vA jAvaM gaNAvaccediyattaM vA uddisittae vA dhAretae vA / / vR- asya sUtradvayasyApyartho gaNAvacchedakasUtradvayavadbhAvanIyaH / atra bhASyakAraH prAha[bhA. 1607] emeva gaNAyarie nikkhiviNA navari tattha nANattaM / ayapAlagasiridharie jAvajjIvaM aNarihAu / / vR- evameva anenaiva prakAreNa bhikSusUtrabhivetyarthaH / gaNegaNAvacchedake AcArye AcAryopAdhyAye Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra - chedasUtram - 1-3/82 pratyekaMsUtradvikamanikSepaNanikSepaNaviSayaM bhAvanIyaM / navaraMtatra teSucaturSu sUtreSumadhye anikSepaNAyAmanikSepaNAviSaye gaNAvacchedakasambandhinyAcAryopAdhyAyasambandhini ca sUtre nAnAtvamidaM tadevAhaajApAlakena zrIgRhikena ca dRSTAntena gaNAvacchedakAcAryopAdhyAyA yAvajIemAcAryapadAnAmanaha 446 tatrAjApAlakadRSTAntamAha [bhA. 1608 ] [ bhA. 1609 ] aiyAto rakkhaMto aibAlo diThatitthajattAu / kahi vaJcaha titthAni veti ahagaMpi vaccAmi / / chaDDeUNa gayaMmI sAvajjAIhiM khaiyariya naTTA / paccAgatovavijjai na labhatiya bhaktiM na viyattAo / / koI bhaIe ajAo kkhati tena aDavIe / AyAu cArayaMtena va rakkhatena kappaDiyAdIdiThThA / / [ bhA. 1610 ] vR- gaMgaM saMpATTiyA tena pucchiyaM, kahiM vaccaha / tebhaNaMtigA jattA, sotato ajAo chaDDittA tehiM samaM gaMgaMgato, / tAo ajAo suNAto kAuvi tAva sAvajjehiM khaDyA tokAto tenehi hariyA tokAto vinaTTA u / soya gaMgAeNhAetApaDiAgato / puno rakkhAmiti ajAto maDagati tAhe so baMdhittA logeNa ayANaM mollaM davAvito bhattI naladdhI na ya puno labhatimagaMtovi ayAto rakkhiuM| akSarayojanA tvevaM-ajApAlo ajArakSan tIrthayAtrikAn kArpaTikAdIn dRSTrA'prAkSIt kva vrajatha yUyaM / te'vocan dUrikSIne / sa brUte ahamapi vrajAmi / evamuktvA tasmin ajAstyaktvA gate zvApadAdibhiH khAditahRtanaSTAH kAJcidajAH zvApadaiH khAditAH kAzcitastenairapahatA aparA naSTA naMSTrA svagRhamAgatAH / saca gaGgAyAMrasnAtvA arayAgataH san ajAmUlyaM dApyate na ca labhate bhRtiM nApi punarajA rakSitumiti / [ bhA. 1611] evaM siridharIe vI evaM tu gaNAdiko va anikkhitte / jAvajjIvaM tappattIyaM gaNaM sou / / vR evamajApAlakaiva zrIgRhiko'pi draSTavyaH / so cauvaM / koi siridhario bhIIe siridharaM pAleha / annayA tena kei gaMgaM saMpaTTitA diThThA pucchiyA kahiM vaccaha / tehiM kahiyaM gaMgAe / tato so anApucchittA tehiM samaM gaMgaM gato / pacchA siridharaM sunna logeNa vilutaM / so gaMgAe ehAettA paDiyAgato puno rakkhAmitti / siridharameti, tAhe so riridharasAmiNA baMdhittA jaM siridhare paNaGkaM taM davAvito na ya puno labhati rakkhiuM mAMtovi / eSadRSTAntaH / / atropanayamAha evaM tuityAdi / evameva tu svadhAraNegaNAdikasya anikSipte / anikSipte kRte bhAve ktapratyayavidhAnAttatpratyayaMgaNAdyanikSepeNa maithunasamAcaraNagratyayaM sagaNAvacchedikAdiyAvajjIvaM na labhate gaNamiti / tadevamanikSepaviSaye sUtradvike dRSTAntadvikamuktametadeva dRSTAntadvikaM nikSepaviSaye'pi sUtrAdvikaM yojanIyaM / taccaivaM anno ajApAlago ajAto rakkhatika tena kappaDiyAdI annayA gaMgaM saMpaTThiyA diTThA / tena pucchiyA-kahiM vaccaha / tehiM kahiyaM gaMgAe vaccAmo / tato tena gaMgaM gantukAmeNa ajAto ajAsAmiyANaMnikkhittA annovA appaNo TThANe ajApAlago kato kAuM gaMgaM gato / gaMgAe hAetA paDiyAgato tena puno rakkhAmiti ajA maggiyA laddhA / tahAkoisiridharito siridharaM pAlati / annayA tena gaMgaM saMpaTTiyA / kei diTThA ApRcchriyA kahi gaMgAe vaccAmo sogaMgaM gaMtukAmI siridharaM sAmissa kahettA appaNo vA TThANe annaM paJccaiyasiridhariyaM ThavittA tato gaMgAe ehAetA paDiAgato / puno laddhaM siridharamevaM yo gaNAvacchedaka AcAryopAdhyAyo vA gaNAvacchedakatvAdikaM nikSipya maithunadharmaM pratisaMvata / sa saMvatsaratryAtikrame labhate punarAcAryAdikamiti, sUtram mU. (83) bhikkhUya gaNAoM avakamma ohAyaitinnisaMvacchrANi tarasa pattiyaM nokappai Ayariyatta. vA jAva gaNAvacchaMda iyattaM vA uddisittae vA dhArettae vA, tihisaMvaccharehiM vIikaMtehiM cautthagaMsi Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 3, mUlaM : 83, [bhA. 1611] 447 vacchasi uTTiyaM siTThiyassa uvasaMtassa paDivIriyassa nivAriyassa evaM se kappaiti AyariyattaM vA jAva gaNAvacchediyattaM vA uddisittae vA dhAretae vA / bR- athAsya sUtrasya kaH sambandhastata Aha[bhA. 1612] jo tinni aTThAMyate sAvekkho vaccaeu paradesaM / taM caiva ya ohAvaNa jaM ujjati divvaliMgaM tu / / vR- yAvattrIn vArAnapavAdato dvitIyabhaGge strIsevAyAmapi kRtAyAM na tiSThati vedodaye punareSyApi mAvajJAsyehamiti nikSipya pracchannamavadhAvAmIti svApekSAsti sa sApekSaH svadezapariharaNArthaM paradeza vrjti| tatra sukhaM liGgavivekena pratiseviSyAmIti buddhyA etadeva cAvadhAvanaM yatilliGga vivekabuddhyAgamanaM tathA cAha-taM ceva ya ityAdi tadeva avadhAvanaM yad dravyaliGgaM rajoharaNAdikamuJjhati mA pravacanasyoDDAho bhUditi kRtvA tataH pUrvaM sUtrapaJcakAnantaramidamavadhAvanasUtrapaJcakaM / tadyathA- prathamaM bhikSusUtraM tadanantaraM gaNAvacchedakasambandhinA krameNAnikSepaNanikSepaNaviSaye dve sUtre mU. (84) gaNAvaccheie gaNAvaccheiyattaM anikkhivittA ohAejA jAva dhArettae / / mU. (85) gaNAvaccheie gaNAvacchiyattaM nikkhivittA ohAejjA tinni saMvacchrANi tasya tAppattiyaM no kappai AyariyattaM jAva gaNAvaccheiyattaM vA jAva dhAretae vA / vR akSarasUtragamanikAsUtrapaJcakasyApi tathaiva anikSepaNasUtradvike gaNAvacchedakAdayaH purvavadajApAlaka zrIgRhikadRSTAntAbhyAM yAvajjIvamAcAryapadAnAmanahAH nikSepaNAsUtradvike mU. (86) Ayariya uvajjhAe Ayariya uvajjhAyatta anikkhivittA ohAejA jAva dhArettaevA / mU. (87) Ayariya uvajjhAe Ayariya uvajjhAyatva nikkhivittA ohAejA jAva dhArettaevA / vR- tAbhyAmeva dRSTAntAbhyAM prAguktaprakAreNa saMvatsaratryAtikrame'rhAH / samprati bhikSusUtrasyAnikSepaNasUtradvikasya ca maithunasUtrAdApRcchanavidhau yatanAyAM ca yo vizeSastamabhidhitsurAhaemeva bitiyasutte biya bhaMga nisevayammiu aThate / [bhA. 1613] tAhe punaravi jayatI nivvItiyamAdiNA vihiNA / / bR- evameva anenaiva prakAreNa bhikSumaithunasUtre ivetyarthaH / dvitIyasUtre bhikSuravadhAvanasUtre upalakSaNametat nikSepaNasUtradvikaca dvitIyabhaGge prAguktasvarupeNa niSevite'pi maithune atiSThati vedodaye tataH punarapi nirvikRtikAdinA vidhinA yatate [ bhA. 1614 ] jai taha vima uvasAmai tAhe jayati cautthabhaMgeNa / puvvatteNaM vihiNA, niggamane navari nANattaM / / bR- yadi tathApi punarapi nirvikRtikAdinA - paraliGgena paraliGge ityevarUpeNa yatate / navaraM dvitIyabhaGgAccaturthabhaGge nirgamane nAnAtvaM vizeSastathAhi pUrvoktena vidhinA dvitIyavAramapi strIsevAnantaraM bhUyo nirvikRtikAdike vidhau kRte yadi nopazAmyati vedastatra paradezaM gantavyaM / tatra ca gamane iyaM yatanA[ bhA. 1615 ] ummatto vapalavate gatova ANecchu bajjhaI siDhilaM / bhAvite vasabhAmANaM baMdhai nAsejamAdUraM / / vR- sa paradezaM gantumanA unmattakaveSaM karoti / unmattakabaddhasambaddhaM pralapati unmattaka ivetazca gacchati tato'pi ca vRSabhaiH AnIya zithilaM badhyate / evaM conmattakarupatayA pralapan palAyamAno vA tathA bAlazaikSakAdIn sAdhUnanyAn bhAvayati yathA te jAnate satyamayamunmattaka eva evaM bhAvite sAdhujane tAn vRSabhA brUvate (na) gADhamevaM bandhItha mA bandhanasyodvegato naSTaH san dUraM naMkSyati / pazcAddmArgayadbhirapi na Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 vyavahAra -chedasUtram-1.3/87 lapsya te| [bhA.1616] guruApucchapalAyaNapAsuttamigesuamugadesaMmi / maggaNavasabhAdiTThabhaNaMtimuttAmosesassa / / vR-rAtraumRgeSvajJeSubAlazaikSyakAdiSuprasupteSugurumAcAryamApRcchaya amukaMdezaMgacchAmItipalAyate / prabhAte ca vRSabhA bruvate naSTaH sa pizAco na dRzyate iti mArgayitvA tasminnadRSTe vasatauvAgatya bhaNanti / naSTaH pizAco ca kvApi dRSTa iti muktAH sma cchuTTA vayaM zeSasya tadveSaNAdyAyAsasya; tena ca paradezaM gacchatA yAnisthAnAni parihartavyAni, tAnyabhidhitsurAha[bhA.1617] viharaNavAyaNakhamaNaveyAvacce gihatthadhammakahA / vajjejjasamosaraNaMpaDivayamANo hiyddio|| vR-hitArthikaH pravacanavirAdhanAyA Atmana uDDAhasya ca saMrakSaNaparAyaNo yatra viharaNeti sAdhutvena vihRtavAn yatra vAcanA dattA, yatracakSapakatvamakArSIdAtApanAvA kRtA yeSucagaccheSuvaiyAvRtyaM kRtaMte yatra viharanti yatraca gRhasthatvena / sthitavAn yatra vA dharmakathAprabandhenAnekazaH kRta yatra vA rathayAtrAdinimittamanekeSAmAcAryANAM samavasaraNaMmelaka etAnisthAnAni pratipanna pratisevitukAmo varjayet / [bhA.1618] gaMtUNa annadesaMvajjittA puvva vnniedese| ____liMgavivekaM kAuMsa saDDhi kiTThIpaNavittANaM / / vR- gatvA anyadezaM paradezaM varjayitvA pUrvavarNitAn anantaragAthopAttAn dezAn liGgavivekaM kRtvA AtmIyamAcArabhANDaM samastamapi kvacinikSipyAnyaliGga gRhaliGga vA gRhItvA saDDitti aviratasamyagdRSTikAyathAbhadrikA vAprajJApyasaMbhogocitarItyAbodhayitvA kiTTIttikRSyatesaMbhogoyaH pratirikte sthAne nIyate / tadabhAve vidhyantaramAha[bhA.1619] paNapanagAdi padisukiMvi ato uahavaadasAdI / - apayA etthagurugA vaahiNtucugurunisego||| [bhA.1620] sapayA aMtomUlaMcchedo puna hoibAhiranisege / anupuTviM paDisevaivajjaMto sadesamAdIni / / vR- paJca kapardAdayaH paNyaM yasyA ekavArapratisevane sA paJcapaNyikA | AdizadvAt dazapaNyakAdiparigrahastAsukRSTAsupratiriktasthAnaM nItAsupratisevanAMvAkaroti / kathaMbhUtaH sannityAha-kiJcit adadAna etaccAviratasamyagadRSTikAyA yathAbhadrikAyAvA viSaye draSTavyama | sAhilajjAto na kiJcidapi yAcate |athpnyckpnnyikaadibhaattiiN vinA necchatipratisevanAMtata Aha-athavAbhATIM vinAnicchAyAM adasAdIni vastrANi prayacchati prathamato'dazAni dadAti tAnyanicchantyA yogyAnyapitasyA dIyante / sA ca pratisevitumiSyamANA dvidhA saMbhavati-aprajA saprajA ca / anapatyA sApatyA cetyarthaH / tatrAprajAyA grAmasyAntaryadizukraniSekaM karoti tataH pratyAgatasya prAyazcittaM SaT guru / atha bahistarhi tatazcaturguru / atha saprajAyA grAmasyAntaH karoti tato mUlamatha bahistarhicchedaH / tathAnupUrvyA krameNa prathamatobhATIvinAtadabhAvebhATyapItyarthaH / athavAprathamatobahistadasaMbhave'ntarapipratisevanevarjayan sadezAdikAH samAnadezaziSyiNyAdikA / [bhA.1621] phAsupiMDoyAreNaMnaya abhikkhanisethe jAvacchammAsA / cauguru chammAsANaMparato mUlaMmuNeyavvaM / / vR-saca tatratathA tiSThan prAsukapratyavatAreNa tiSThati yathAzakti azanAdikaM snAnAdikaM ca(cA) prAsukaM varjayatItyarthaH / na ca abhIkSNaniSevaNamabhIkSNapratisevanaM karoti / sa ca tathA pratisevamAno Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 3, mUlaM : 87, [bhA. 1621] 449 yAvat SaNmAsAstAvadyadi tiSThati / tataH pratyAgatasya SaNmAsebhya Arato vA pratinivRttasya prAyazcittaM caturguru SaNNAM mAsAnAM parataH pratinivRttasya mUlaM jJAtavyam / [bhA. 1622] AgaMtuM annagaNe sohiM kAUNa vUDhapacchitto / sagaNAgaNamubbhAye darisItI tAhe appANaM / / vR- evaM mohacikitsAM kRtvA tatpUrvanikSiptamAcArabhANDamAdAya anyagaNe Agatya pravizya zodhiM kRtvA AlocanAM pradAya yatprAyazcittaM labhate tatraiva vahati / tato vyUDhaprAyazcittaH san udbhrAmakabhikSAcarapracugrAmeye AcAryasambandhinaH sAdhavo bhikSAcaryAmAgatAstepAmAtmAnamupadarzayati taM dRSTrA yaH praruSayati, tasya prAyazcittaM caturgurukAH / kintu tai rgatvA sUribhyaH kathanIyaM dRSTo'smAbhiH sa pUrvanaSTa iti / yacca tenokta tadapi kathanIyaM / kiM tu tenoktamityata Ahavetiya lajjAe-ahaM na tarAmi gaMtu gurusamIvaM tu / 7 [ bhA. 1623] na ya tatthajaM kayaM me niggamanaM ceva sumarAmi / / " vR- Atmani sAdhunAmupadarzite sa tAn sAdhUn prati brUte- lajjayA ahaM gurusamIpaM gaMtuM na zaknomi na ca tatra vasatau yanmayA kRtaM tatsmarAmi kevalaM nirgamanameva smarAmi / [bhA. 1624] tehiM niveie guruNo gIyA gaMtUNa AnayaMti tayaM / migapurato u kharaMTaNa vasabhanivAraMti mA bhUo / / vR- evaM taiH sAdhubhirgurau nivediteguvadizena gItA gItArthA vRSabhA ityarthaH / gatvA takaM sAdhumAnayanti AnItasya ca tasya teSAM mRgANAM bAlazaikSikANAM purataH kaitavena guruNA kharaNTaNA kartavyA / yathA kriyAyAM kriyamANAyAM kimarthaM naSTo yadikathamapyanarthe apatiSyat tataH kugatAvagamiSyaditi / evaM guruNA kaitavena kharaNTanAyAM kRtAyAM vRSabhAstaM nivArayanti / vatsa mA bhUya evaM kArSIriti / pRcchanti ca mRgapurataH tAM vArtAM kathamityAha [bhA. 1625] katthagato anapucchA sAhu kiliTThA tumaM vimaggaMto / mAnaM ajjo vaMdaha tini u varisANi daMDo se / / vR- tvamanApRcchya kutra gataH kliSTAH khalu tvAM vimArgayantaH sAdhavaH sa prAha-na smarAmi bhagavan kathamahaM naSTaH kutra vAgataH kevalaM karmopazamena svasthIbhUto jAnAti sma yathAiM vinirgata iti / tato yuSmatpAdAntikamAgataH / tata AcAryaiH sAdhavo vaktavyAH mA AryA amuM sAdhuM trIn saMvatsarAn vandadhvameSo'sya sAdhordaMDaH / [ bhA. 1626] tinhaM samAnapurato hoyariho puno nivviyAro u / jAvajjIvamanarihA iyamanne je ugaNAdINaM / / vR- tisRNAM samAnAM saMvatsarANAM purataH punaryadi nirvikArastato bhavatyarho gaNAdInAM gaNAvacchedakatvAdInAM padAnAM zeSAstu sUtroktA anikSiptagaNAdayo nahaime anye gaNAdInAM gaNAvacchedakatvAdipadAnAM yAvajjIvamanarhA tAnevAha [ bhA. 1627] paDhamo nikkhittagaNo bitito puna hoi akaDajogitti / tatito jammasadeso cauttho u vihArabhUmIo / / paMcamo nikkhittagaNo kaDajogI jo bhave sadesaMmi / [bhA. 1628] ja sevaMtI akaraNaM paMcaNhavI bAhirA huti / / -vR-prathamo'nikSiptagaNo dvitIyaH punarbhavatyakRtayogI yatanAyogamakRtavAn / tRtIyo janmAdhikRtya 21 29 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 vyavahAra - chedasUtram-1-3/87 svadeze'kRtyasevI caturtho vihArabhUmau svavihArabhUmAvakAryasevI paMcamo nikSiptagaNaH kRtayogI kRtayatanAyogo'pisansvadezebhavatyakAryasevI / tathAcAha-jaisevaMtItyAdi / paJcApyakaraNamakaraNIyaM maithunamityarthaH sevantepaJcApipaJcAnAmapiAcAryAdipadAnAM bAhyAbhavaMti etadevAha[bhA.1629] AyariyamAiANaM, paMcaNhaMjajjiyaanarihAU / caugurusattaratAdi, jAva ArovaNA dharate / / vR-paMcApipadAnAM-yAvajjIvamanaharhAHcauguruyaityAdi |ydipunstessaamnrhaannaampiyognnNnisRjti teSAmanyatamo vA yo dhArayati tadA tasyobhayasyApi saptarAtraM tasmin gaNaMdhArayati AropaNaM prAyazcittaM catvArogurukAH, AdizadvAdanyasaptadinAtikrameSaTguru |sttrtaariyaav AropaNadhareteAcAryAdInAM paJcAnAmapi padAnAM yAvajjAvalaghukastato'nyasaptadivasAtikrame SaTgurukaccheda etAvatA kAlena yadi paryAyo na cchinnastatastricatvAriMzattame gaNaM nisraSTurdhArayatazca prAyazcittaM catuzcatvAriMzattame divase'navasthApyaM paJcacatvAriMzattame pArAJcitameva tadAropaNamiti / [bhA.1630] ahava akkhittgnnaaiesucusuNpisolsubhNgo| carame suttAnivAtojAvajjiya anarihAsesA / / / vR- athaveti prakArAntare anikSiptagaNo'kRtayogI janmataH svadeze'kRtasevI vihArabhUmAvakRtyakArItyevaMrUpeSu caturSu padeSu SoDazabhaGgaste ca prastArato'mI amISAM SoDazAnAM bhaGgAnAM madhye yazcaramo bhaGga statra sUtranipAtaH / bhikSusUtrasya nikSiptasUtradvayasya cAvakAzaH zeSAH punaH paJcadazasvapi bhaGgeSu vartamAnAyAvajjIvamanarhAH / mU. (88) bhikkhU bahussue babbhAgame bahusso bahu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAvAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe-(jAva) dhArettaevA / mU. (89)gaNAvaccheie (jAva) dhaaretevaa| mU. (90)Ayariya uvjjaaejaavdhaarettevaa| mU. (91) bahave bhikkhuNo bahussuyA babbhAgamA bahuso (jAva) nvrNtesiNtssdhaarette| mU. (92) bahave gaNAvaccheiyA (jAva) dhAretae vaa| mU. (93) bahave Ayariya uvajjhAyA (jAva) dhaarettvaa| mU. (94) bahave bhikkhuNo bahavegaNAvaccheiyA bahave Ayariya uvajjhAyA (jAva) dhaaretevaa| vR-sUtrasaptakaM athAsya sUtrasya pUrvasUtraiH saha sambandhamAha[bhA.1631] vaya atiyArepagate ayamavianno utassa aiyAro / ittiriyamattaM vA vRttaMidamAvakahiyaMta / / / vR-pUrvasUtreSuvratasya |maithunvirtvaaderticaarH prakRto'dhikRto'yamapicAnyastasyavratasyAticAraH ititatpratipAdanArthamidaMsUtrasaptakaM athavA pUrvasUtreSutrINisaMvatsarANiyAvadAcAryatvAdInina kalpante iti vacanAditvaramapAtramuktamidaM punaH sUtrasaptakenAbhidhIyamAnamapAtraM yAvatkathitaM bahuzo yAvajjIvamAcAryatvAdIni kalpanta iti vakSyamANAt / [bhA.1632] ahavA egahigAro uddeso taio uvavahAro / kerisito AyarioThavijjaikeriso neti / / vRathaveti sambandhasya prakArAntaropadarzane vyavahAre tRtIyoddezakAdhikAre yathA kIdRzaH AcAryaH sthApyate, / kIdRzo na tatra yAdRzaH sthApyo yAdRzazcana sthApyaH tAdRza ukto mayanyo na sthApyata iti pratipAdanArthamepasUtrasaptakAraMbhaH / Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 451 uddezakaH3, mUlaM : 94, [bhA. 1633] [bhA.1633] ahavAdIvagameyaMjaha paDisiddho abhikkhamAinno / sAgArisevievaM abhivakkhaohAvaNakarIya / / vR- athaveti pUrvavat dIpakametat saptasUtrakaM pUrvasUtreSvadhikAryoddIpanArthamidaM sUtrasaptakamadhikamevArthamupadarzayati / yathAnena sUtrasaptakena abhIkSNaM mAyI bahuzo mAyAvI yAvajjIvamAcAryatvAdiSu, padeSupratiSiddhastathAmaithunasUtrapaJcakamadhyeyobhikSusUtrenikSepaNasUtradvayecasAgArikasevImaithunapratisevI saMvatsaratrayAtikrame yogya uktaH / so'pyevamabhIkSNaMsAgArikasevI sanyAvajjIvaM pratiSiddho draSTavyaH / tasyApiyAvajjIvamAcAryatvAdIni nakalpanteitibhAvastathAavadhAvanasUtreyobhikSusUtrenikSepaNasUtradvaye varSatrayAtikrameNa yogya uktaH so'pi yadi abhIkSNamavadhAvanakArI bhavati tatastasyApi yAvajjIvamAcAryatvAdipadapratiSedhaH anenasambandhenAyAtasyAsyavyAkhyA-bhikSurbahazrutaMsatrayasyAsau bahuzrutastathA bahurAgamorthaparijJAnaM yasya sa bahvAgamaH |tthaa kulaprAptaM gaNaprAptaM saMghaprAptaM yatsacittAdikaM vyavahAreNa cchettavyaM kArya tathA AgADhAgADhaM kAraNaM teSu AgADhAgADheSu kAraNeSu bahaprabhUteSu bahuzo'nekaprakAraM mAyI mAyAvAn mRSAvAdI azucirAhAradyarthamavyavahArI pApajIvI koNTalAdhAjIvI tasyayAvajjIvaMtatpratyayaMmAyitvamRSAvAditvAdipratyayaM nakalpate |aacaarytvNvaayaavtgnnaavccheditvN vAuddeSTuMvA'nujJAtuMsvayaMvAdhArayituMevaMprathamasUtrasaMkSepArthaH / evaMgaNAvacchedasutraMAcAryopAdhyAyasuvra cabhAvanIyaM / pATho'pisupratItaH / yathAca trINisUtrANi ekatvenoktAniityevaM trINisUtrANibahutve vaktavyAni saptamaMbahubhikSubahugaNAvacchedibahvAcAryaviSayaMtadapi tathaiva |atrbhaassykRdaah[bhaa.1634) egatta bahuttANaMsavvesiMtesimegajAtINaM / . suttANaMpiMDeNaMvocchaMatthaMsamAseNaM / / vR-ekatvabahutvAdisambandhinAMsarveSAmeteSAMsUtrANAmekajAtIyAnAmekaprakArANAM piNDenApyuktau vaiviktyena pratItaH / tatra prathamataekatvabahutvaviSayAvAkSepaparihArAvAha[bhA.1635] egattiyasuttesaMbhaNiesuM kiM punobahugahaNaM / coyagasuNasUiNamojaMkAraNamobahugahaNaM / / / vR- ekatvenaikavacanena nivRttAnyakatvikAni teSvekatvikeSu kiM punarbahuprahaNaM / bahutvaviziSTasUtracatuSTayopAdAnaM sUrirAha- yatkAraNaM yena kAraNena mo iti pAdapUraNe bahUgrahaNaM bahuSvapi viziSTasUtropAdAnaMtatkAraNamidaMhe codaka zrRNu / tadevAha[bhA.1636] logaMmisayamavajhaMhoi adaMDaMsahassamAevaM / hohitiuttariyammi viuttAukayAbahukaevi / / vR-loke bahubhirakRtye sevite'yaM nyAyaH zatamavadhyaM sahastramadaNDyaM tataevamauttarike'pi lokottarike'pivyavahAreprasaGgomAbhUtititatpratiSedhArthaM catvArisUtrANibahuke'pibahuvacane kRtAni / sAmpratamAgADhAgADhakAraNAdini padAni vyacikhyAsurAha[bhA.1637] kulagaNasaMdhapattaM sacittAdIukAraNAgADhaM / chiddANi nirikkhaMtAmAyI teneva asutIo / / vR-sacittanimittoacittanimittovAyo vyavahAraH kulekSipto yathedaMsacittAdikaM vivAdAspadIbhUtaM kulenacchetavyamititatkulaprAptamevaM gaNaprAptaMsaGghaprAptaMbhAvanIyaM / yatrayatsacittAdikaM vivAdAspadIbhUtaM vyavahAreNacchedyatayAkulaprAptaM vAgaNaprAptavAtatkAraNAgADhaMkAraNaMtathAkathamahamenaMvyavahAramAhArAdyupagrahe vartamAnaMtojjhitaMcchidyAmiti |buddhyaa pareSAMcchidrANinirIkSyamANomAyItenaivamAyitvenaivaso'zuciH tamevAzuciMdravyabhAvabhedataH prarUpayati Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 vyavahAra - chedasUtram-1-3/94 [bhA.1638] davvebhAve asutIbhAve AhAravaMdanAdIhiM / kappaMkuNaiakappaM vivihehiMya rAgadosehiM / / vR- azucirdvidhA dravyato bhAvatazca / tatra yo'zucinA liptagAtro yo vA purISamutsRjya putau na nirlepayatisadravyato'zuciH,bhAvebhAvataH punarazucirAhAravaMdanAdibhirvividhairvA rAgadveSaiH kalpyamakalpyaM karoti / kimuktaMbhavati? AhAropadhizayyAdinimittaM vandananIcairvRtyAdinA vA toSito yadi vA eSa mama svagacchasambandhI svakulasambandhI svagaNasambandhI tairAgato'thavA na mAmeSa vandate virUpaM vA bhASitavAnityAdidveSato'yaM zrutopadezenAbhAvyamanAbhAvyaMkaroti, anabhAvyamapyabhAvyaMso'vyavahArI bhAvato'zuciH / etadevasuvyaktamAha[bhA.1639] dabve bhAve asutIdavvaMmi vitttthmaadilittou| pANativAyAdIhiobhAvammiu hoiasuIo / / vR-azucirdvidhA dravyebhAveca / tatradravye viSTAdinA lipta AdizabdAnmUtrazleSmAdiparigrahaH |bhaave prANatipAtAdirbhavatyazuciH / [bhA.1640] tappattiyametesiMAyariyAdI nadeti jAjIvaM / kepuna bhikkhuime abahusyuyamAdinohuMti / / vR-tatpratyayaM mAyAvivAdipratyayaM yeSAM bhikSuprabhRtInAM yAvajjIvamAcAryAdIni bhAvapradhAno'yaM nirdezaH |aacaarytvaadiininddaatikepunsteaahbhikssvuplkssnnmettgnnaavcchedkaacaaryopaadhyaayshc sUtroktA na kevalamete kintvimecabahuzrutAdayobhavantyAcAryAdipadAnAmanarhAstAnevaniyuktikRdAha[bhA.1641] abahussute yaubhe paDisevate ayate appaciMteya / niravekkhapamattemAIanarihejuMgieceva / / vR-abahuzruto'vamaH pratisevako'yataH AtmacintakaH nirapekSaH pramattomAyIanarho juGgikazca / etesUritvAdipadAnAmanarhAH |saamprtmenaamev vyAcikhyAsurAha[bhA.1642] abahussuto pakappo aNahIomo tivarisAreNaM / nikkAraNovi bhikkhukAraNa paDisevitejatou / / [bhA.1643] abbhujjayanicchao appavino niravekkhobAlamAdIsu / ... annayara pamAyajuttoasaccarucI hoimaaiio|| [bhA.1644] avalakkhaNA aNarihA accAbAhAdiyajevuttA / cauroyajaMgiyAkhala acaMtiya bhikkhuNoete / / vR-abahuzruto nAma yenAcAraprakalpo nizIthAdhyayananAmakaH sUtrato arthatazca nAdhItaH / avamo nAmaArAtrivarSAratoyasyapravrajyAparyAyeNatrINivarSANinAdyApiparipUrNAnibhavantItyarthaH, |prtisevko nAma yo bhikSuH nikkAraNe kAraNAbhAve'pi paJcakAdIni prAyazcittasthAnAni pratisevate, Atmacintako yo'bhyudyatamaraNaM vA pratipattuM nizcito nizcitavAn, nirapekSo bAlAdiSu cintArahitaH, pramattaH paJcAnAM pramAdAnAmanyatareNa pramAdena yuktaH, / asatye mRSAmASaNe asaMyame vAruciryasyAsAvasatyarucirbhavati mAyI / kimuktaM bhavatyabhIkSNaM mAyApratisevanazIlo mAyIti, apalakSaNA yeSAmAcAryalakSaNAni na vidyante ye ca pUrvamuktA atyAbAdhAdaya ete sarvA'narhAH juGgikA jAtikarmazilpazarIrabhedatazcaturdhA / ete'pi prAguktA ete sarve'pi bhikSavo atyantamAcAryatvAdipadAnAmanarhAH yadi punarbahuzruto bhavet / avamo'pi trivarSaparyAyottIrNaH pratisevako'pyapratisevako yatopyayatanAtaH prativirato nirapekSaH sApekSIbhUtaH pramatto'pyapramattatAmupagatastadAbhavantyete'pyAcAryatvAdipadAnAMyogyAH / Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka H 3, mUlaM: 94, [bhA. 1644] 453 sampratisaptAnAmapisatrANAMsaMbhavaviSayamAha[bhA.1645] ahavA jo AgADhaM vaMdanaAhAramAdisaMgAhito / __kappaMkuNaiakappaMvivihehiMya rAgadosehiM / / [bhA.1646] mAIkuNaiakajaM ko mAIjobhave musaavaaii| kopuna musAvAIasuIpAvasuyajIvI / / * vR- athaveti sUtravyAkhyAprakArAntaropadarzane yo vandanAdibhiH / vandanavaiyAvRtyAdinA AhArAdibhirAhAropadhizayyAdibhirAgADhamatyarthaM saMgRhItaH san vividhaizca rAgadveSaiH prAguktasvarUpaiH kalpyamapyAbhAvyamapyakalpyamanAbhAvyaM karoti |sptaanaampi sUtrANAM viSayaHmAIkuNaiityAdikaH / punarevamakAryaM kalpyamapyanAbhAvyamappAbhAvyamityarthaH karoti / evaM ziSyasya prazramAzaGkatasUtrakRdAhamAyImAyAvAnkomAyItataAha-yobhavetmRSAvAdIkaH punarmUSAvAdItataAha-azuciHko'zuciH / sUtrakRdAha-pApajIvI etasya vyAkhyAnaM pApazrutopajIvI ityarthaH / koNTalAdizAstropajIvItyarthaH / [bhA.1647] kiha puna kajjamakajjaMkarejja AhAramAdisaMgahito / jaha kammivinagarammI uppaNaM saMghakajjaMtu / / vR-kathaM punarAhArAdisaMgRhItaH sankAryamakAryamupalakSaNametat akAryamapi kAryaM karoti / atrasUri nidarzanamAha-yathAkasminnagarekimapisaGghakAryamutpannaMsacittAdinimittaM vAstavyasaGghasyavyavahAro jAta ityarthaH |scvaastvysNdhencchettuNnshkyte / [bhA.1648] bahusuyaparivAroya Agato tattha koiAyarito / tehiMyanAgaragehiMsouniyattouvavahAre / / vR-anyadA ko'pyAcAryo vahuzruto bahuparivArastatranagaresamAgataH / sa catainAgarakairnagaravAstavyena saGghanetyarthaH / niyukto vyavahAre bahuzrutastvamata etaMvyavahAraMcchiMddhi / [bhA.1649] nAeNacchinnevavahAre kulagaNasaMgheNa kIraipamANaM / toseviuMpavattAAhArAdIhiM kajjiyA / / vR- evamukte tena nyAyena zrutopadezena vyavahAracchinnastataH kulagaNasaGghana sapramANaM kriyate / eSa bahuzrutonaca zrutottIrNaM kimapivadati, tasmAdyadeSabhASate tatpramANamiti / evaM ca pramANIkRtetasmin zrAvakasiddhaputrAdayaH kAryikAdayastatkAryArthinaHsantastamAhArAdibhiH sevituMpravRttAH sevanAnyAhArAdIni dIyamAnAni gRhnnaati| [bhA.1650] tocchiMdiu~pautto nissAetatthasouvavahAraM / paccatthIhiMnAyaMjahiMcchiMdaiesa nissAe / / vR-tataH AhArAdigrahaNAnantaraM sa tatra nagare vyavahAraM nizrayA pakSapAtena cchettuM pravRttaH / tato ye AhArAdikaMnadattavantaste tasya pratyarthinastaiH pratyarthibhitiM yathAeSa vyavahAraMnizrayAcchinatti / [bhA.1651] konuhuhavejja annojo nAeNaMnaejja vavahAraM / aha annayasamavAoghuTho vA Ayoyatattha vida / / vR-tataste pratyarthinazcintayanti ko nu hu nizcitaM bhavedanyo gItArtho yo nyAyena vyavahAraM nayet / athAnyadA sacittAdivyavahAracchedArthaM saGghasamavAyo ghuSTo ghoSitaH saGghasamavAyaghoSaNaM zrutvA tathA saGghasamavAyavidaH (dU) vidvAn sUtrArthatadubhayakuzalo'nyaH prAghUrNakaH ko'pi samAgataH / iha samavAyaghoSaNAmAkarNya dhUlIdhUsarairapi vAdairavazyamAgantavyamanyathA prAyazcittamityetadadhunA pratipAdayati Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [bhA. 1652] vyavahAra - chedasUtram - 1-3/94 ghuTThami saMghakajje dhUlIjaMgho vijjo na ejjAhi / kulagaNasaMghasamavAe laggati guruge caummAse / / na kahiMti akajjaM taM pAvai sai bAle AgacchaMto / anAiM tAva to hAnamAdijaM kujja taM pAve / / [bhA. 1653 ] vR- ghuSTe ghoSite saGghakArye saMghasamavAye dhUlIjaMgho'pi AstAmanya ityapi zadvardhAH / dhUlyA dhUsare jaGghe yasya sa dhUlIjaMghaH zAkapArthivAdidarzanAtmadhyapadalopI samAsaH / saMghasamavAyaghoSaNAmAkarNya prAdhUrNakenApi pAdalagrAyAmapi dhUlAvapramattatayA tvaritamavazyamAgantavyamiti jJApanArthaM dhUlIjaMgho'pItyupAdAnaM sati bale yo na Agacchet kulasamavAye gaNasamavAe saGghasamavAe vA guruke caturmAse lagati tasya gurukAzcatvAro mAsAH prAyazcittamiti bhAvaH / na kevalametat kintvanyadapi / tathA cAha-jaM kAhiMtyAdi sati bale Agacchan vyavahArocchedakAryakaraNato vAnyairanyathAcchinne vyavahAre yadakAryaM te vyavahArArthinaH kariSyanti tat prApnoti tannimittamapi prAyazcittaM tasyApadyate ityarthaH / anyadapi cApamAnavazato yadavadhAvanAdi kuryAttadapi prApnoti / [ bhA. 1654 ] tamhAu saMghasadde ghuTTe gaMtavva dhUli jaMgheNa / dhUlIjaMghanimittaM vavahAro uTThito sammaM / / vR- yata evamanAgamane doSAstasmAt saGghazaddhe ghuSTe ghoSite dhUlIjaMghenApyavazyaM sati bale gantavyaM / yataH kadAcit dhUlIjaMghanimittaM vyavahAraH samyagutthito bhavet / yathA prAghUrNako gItArtho dhUlIjaGghaH samAgataH san yadi bhaNiSyati tatpramANamiti / [bhA. 1655 ] 454 tena ya suyaM jaso tena ghayAdIhiM saMgahIto u / jAi ivitahaMmAI pAvovajIvo (vI) u / / vR- tena ca dhUlIjaGkenAgacchataiva kathakasyApipArzve zrutaM yathaiSa vAstavyovbavahAracchettA tailaghRtAdibhiH saMgRhItaH san mAyI abhIkSNaM mAyApratisevI pApopajIvI koNTalAdyupajIvI vitathamutsUtraM kAryANi nayati / [ bhA. 1656 ] so Agato usaMto vitahaM daddUNa tattha vavahAraM / samaeNa nivAreI kIsa imaM kIrai akajjaM / / vR- evaM zrutvA samAgataH san tRSNIkastAvadAste yAvatsUtreNa nirdizyamAnaM vyavahAraM pazyati taM ca tathAbhUtaM vitathaM vyavahAraM dRSTrA samayena siddhAntena nivArayati / yadakasmAdidamakAryaM kriyate, na kevalamevaM nivArayati kintvetadapi vakti, / [ bhA. 1657 ] niddhamahuraM nivAyaM, vINiyamavi jANaesujaMpato / sacittakhettamIse aThadhara nihoDaNA (NaM) vihiNA / / vR- sacittanimittavyavahAre svettatti kSetranimitte vyavahAre ya durvyavahAriNasteSAM pratidivasanimittaM avijANaesutti ye'pi ca sAdhavo na jAnanti / yathA ghRtAdi anuvRttA vitathamete vyavaharanti teSvavijAnatsu vijJAnanimittamevaM jalpati / aho snigdho vyavahAraH / kimukta bhavati ? tailaghRtAdisaMgRhIta evamete anyathA vyavaharantIti / atha guDazarkarAdibhiH gRhItA vitathavyavahAriNaH tato jalpati aho madhuro vyavahAraH / yadi punarupAzrayo nirvAtI labdhaH zItaprAvaraNAni veti vitathaM vyavaharanti / tata Aha nirvAto vyavahAraH / atha kRtikarmavinayAdibhiH saMgRhItAstato brUte / aho vinIto vyavahAraH / evaM snigdhaM madhuraM nivAtaM vyavahAraM jalpan so'rthadharasteSAM durvyavahAriNAM vidhinA sUtropadezana nihoDaNaM nivAraNaM karoti / Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka : 3, mUlaM : 94 [ bhA. 1658 ] [bhA. 1658 ] evaM caiva ya suttaM uccAreDaM disaM avaharati / pAvaraha AuTTadAna iyare ujA jIvaM / / vR evaM nihoDaNaM kRtvA etadevAdhikRtaM sUtraM saptasUtrAtmakamuccArya dazimAcAryatvAdikamapaharanti udAlayanti, atha so'lpAparAdhaH pratyAvRttazca tadA dANatti tasya dika punardIyate / iyare u iti saptamI paSThyarthe itarasya tvanAvRttasya AvRttasya vA bahudIpasya yAvajjIvamAcAryatvAdikaM na dIyate / evaM nAva bahusuM majjhanthesuM tu hou vavahati / aha hojja balI iyaro, TAvei utatthimaMvayaNaM / / [bhA. 1659 ] 455 vR- evamanantaroditena prakAreNa tAvadbahuSu madhyastheSu satsu so'rthadharo vyavaharati / atha bhaveyuritare durvyavahAriNAM bahutvena balIyAMsaH / tatastatrAnyathA vyavahAracchede kriyamANe idaM vakSyamANaM brUte tadevAha [ bhA. 1660 ] gageNa va doseNa va pakkhaggahaNeNa ekamekkassa / kajjami vIramANe, kiM atthati saMghImajjhatthAM / / gaNa va dosaNa va pakkhaggahaNeNa ekamekkassa, kajjami kIramANe aNo vibhaNautA kiMci / / vR- gageNa vA ekasya pakSasya grahaNana dveSeNa ekasya pakSAgrahaNena dvepeNA vA kArye kriyamANe vitathe vyavahAra cchidyamAne kiM saMgho madhyasthastiSThati / [bhA. 1661] - bR- rAgeNa ca ekasya pakSagrahaNena dvepeNa vA ekasya pakSAgrahaNena kArye kriyamANe tatastasmAt kiJcidanyo'pibhaNatu, / [bhA. 1662 ] balavaMta savvaM vA bhaNAti, aNovi labhati ko ettha / vottuM juttamajuttaM utAhu navi labbhate ANassa / / vR- balavatsu sarveSu vAhurvyavahAreSvevaM vakSyamANarItyA bhaNati tAmevAha, - atra asmin saGghasamavAye yuktamayuktaM vA vaktumanyA'pi kaJcillabhate utAho'nyasya vaktuM na labhyate anyo na labhate ityarthaH / jati vati labhate Uvi hetumaM jaMtu jAnasI juttaM / [bhA. 1663 ] to anumAUNaM viMti tahiM nAyatI sou / / vR- yadi bruvate labhyate'nyenApi vaktumatastvamapi yajjAnAsi vaktuM tadbrUhi / tata evamukte tAM parpadamanumAnya samyak kSamayitvA tatra nyAyataH sa brUte kathamanumAnyetyanumAnaprakAramAha [ bhA. 1664 ] saMgho mahAnubhAgo ahaM ca vedasio ihaM bhayavaM / saMghasamitiM na jANe taM bhe savvaM khamAvemi / / [ bhA. 1665 ] se se ThavaNA anatthA anattha hoi samitINaM / gIyatthI hoiNa adesio taM na jANAmi / / vR- saGgro mahAnubhAgo'cintyazaktirasyeti mahAnubhAvaH ahaM ca vaideziko videzavartI iha asmin sthAne bhagavatIM saGghasamitiM saGghamaryAdAM na jAne tatAM yuktamayukta vA vaktuM sarvaM bhe bhavataH kSamayAmi / yataH vR- samitInAM saGgamaryAdAnAM sthApanA gItArthairAcIrNA atra jagati deze deze'nyAnyA bhavanti / tato'hamadezika ihatyAM saGghamaryAdAM sthApanAM na jAnAmi, tataH kSamayataH zrutopadezenAhamapi kiJcidvakSye anumAne uM saMgha parisaggahaNaM karei to pacchA / [bhA. 1666 ] - kiha puna gehai purisaM imeNa vAeNa so kusalo / / vR- evaM saGghamanumAnya samyak kSamayitvA tataH pazcAtparpadgrahaNaM karoti / ziSyaH prAha kathaM punaH Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 vyavahAra - chaMdasUtram - 1-3/94 parpadaM gRhNAti / sUrigaha- kuzalI dakSo'nenopAyena gRhNAti samIcInAsamIcInAM vA jAnAti tamevopAyamAha [ bhA. 1667 ] vR- paryannAma vyavahAryau dvAvapi pakSau tau brUte yadi dvAvapi pakSI madhyasthau bhavato madhyasthatA rAgadvepAkaraNato bhavati / tata Aha-nibhRtau nirvyApArI rAgadveSau yayAstAM rAgadvepanibhRtau klAntasya pAkSikaH paranipAtaH mukhAdidarzanAt / tataH sukhaM vyavaharituM vyavaharaNaM bhavati / evaM parpadgrahaNaM kRtvA ye durvyavahAriNastAnnikSipannidamAha [bhA. 1668 ] usannacaraNakaraNe saccavvavahArayA dusaddahiyA / caraNakaraNaM jahaMto saccavavahArayaM jahai / / vR- avasanne zithilatAM gate caraNakaraNe vratazramaNadharmAdipiNDavizAdhisamityAdirUpaM yasya so'vasannacaraNakaraNaH tasmin satyavyavahAratA yathAvasthitavyavahArakAritA duHzraddheyA yataJcaraNakaraNaM jahan tyajan satyavyavahAratAmapi jahAti [ bhA. 1669 ] parisAvavahAriyA majjhatthA rAgadosanIhUjjA (yA) / jaha hoti dovipakkhA vavahariDaM tAM suhaM hoi / / jaiyA neNaM cattaM appANato nANadaMsaNacaritaM / taiyA tassa parasuM anukaMpA natthi jIvasu / / vR- yadAnenAtmanaH sambandhijJAnadarzanacAritraM tyakta tadA tasya parepu jIveSvanukampA nAsti yasya hyAtmano durgatau prapatatAM nAnukampA tasya kathaM pareSvanukampA bhavediti bhAvaH / bhavasayasahassaladdhaM jinavayaNaM bhAvatAM jahaMtassa / jassa na jAyaM dukkhaM na tassa dukkhaM pare duhitaM / / [bhA. 1670 ] vR- yasya bhavazatasahastraiH kathamapi labdhaM jinaMvacanaM bhAvataH paramArthatI jahatastyajatAM duHkhaM na jAtaM na tasya paraM duHkhite duHkha yasya hyAtmanyapi duHkhite na pIDA tasya paraM duHkhite kathaM syAditi bhAvaH / [ bhA. 1671] AyAre vahutI, AyAraparuveNA asaMkeuM / AyArapamiThTho suddhacaraNadesaNe bhaito / / bR- AcAre vartamAnaH khalvAcAraH prarUpaNA azakyo'zaGkanIyo bhavati, yaH punarAcAraparibhraSTaH sazuddhacaraNadezanaM yathAvasthitacaraNaprarUpaNA sabhakto vikalpitaH zuddhacaraNaprarUpaNAkArIti vA na vetyarthaH / evaM durvyavahAriNAmAkSepa kRte te brUyurvayamapramANIkRtA yuSmAbhiH / tataH sa gItArthaH prAha[bhA. 1672] titthayare bhagavaMte, jagajIvaviyANae tilogaguru / jona karei pamANaM, na so pamANaM subaharANaM / / vR- tIrthakarAn bhagavatI jagajjIvavijJApakAn sarvajJAnityarthaH / trilokagurun yo na karoti pramANaM na sa pramANaM zrutadharANAM / / [ bhA. 1673 ] titthayare bhagavaMte jagajIvaviyANae tilokaguru / jo ukarei pamANaM, so upamANaM suyaharANaM / / vR- tIrthakarAn bhagavatI jagajjIvavijJAyakAn trilokagurun sarvajJAnityarthaH yastu karoti pramANaM, sa pramANaM zrutadharANAM / evaM dhUlIjaGghana durvyavahAriSvapAlabdheSu te brUyuMkhaM saGghamapramANIkurutha yUyamiti / tataH prAha [bhA. 1674 ] saMghI guNasaMghAtA saMghAyavimoyagoya kammANaM / rAgaddosavimukkI hor3a samosavvajIvANaM / / Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH3, mUlaM: 94, [bhA. 1674] 457 vR-saMghomayo guNAnAMmUlaguNAnAmuttaraguNAnAMca saGghAtaH saGghAtAtmakaH guNasaMghAtAtmakatvAdevaca karmaNAMjJAnAvaraNIyAdInAMsaMghAtAdvimocayatiprANinaitisaMghAtavimocakaH rAgadveSavimuktaAhArAdikaM dadatsurAgAkArItadviparIteSudveSAkArItyarthaH / ataevabhavatisamaHsarvajIvAnAMsaitthaMbhUto nApramANIkartuM zakyate zrutopadezena vyavaharaNAt kiMcAnyat / / / [bhA.1675] pariNAmiyabuddhIe uvaveto hoisamaNasaMghAo / kajje nicchayakArIsuparicchiyakArago saMgho / / vR-pAriNAmikIcAsaubuddhIzcapAriNAmikabuddhistayA upetoyuktobhavati zramaNasaMdhaH / tathA kArye durge'pi samApatite yat zrutopadezabalena samyagnizcitaM tatkaraNazIlaH kArye nizcitakArI tathA suSTu dezakAlapuruSaucityena zrutabalenacaparIkSitaMsuparIkSitaMtasya kArakaH saMghona yathAkathaJcankArI / [bhA.1676] kihasuparicchiyakArI ekkasi do tinnivAvi pesavie / navi ukkhiyae sahasA ko jANAinAgato ken|| vR-kathaMkenaprakAreNasuparIkSitakArI? ucyateihArthinAsaGghapradhAnasyasamIpesaGghasamavAyocitastena vAjJaptaHsaGghamelApakakArIsaGghastvayAmelanIyaH, tatraca pratyarthI kutazcitkAraNAnnAgacchatitato mAnuSaM preSaNIyaM saGghastvAM zabdayati, / sa nAgatastato dvitIyamapi vAraM mAnuSaM preSayati, tathApi nAgacchati / tatrApariNAmikA brUvate-udghATyatAmeSa gItArthAstvAhuH / punaH preSyatAM gItArthaM mAnuSaM kena kAraNena nAgacchati? kiMparibhavenautabhayena / tatrayadibhayena nAgacchatitatovaktavyamAbhaistvaM paritrANakArI khalubhagavAn zramaNasaGghaiti, atha paribhavenatataudghATyate, |evN suparIkSitakArI tathA cAhaevaMdvau trIn vArAn mAnuSe preSite'pi tamanAgacchantaM sahasA saGgho na kSipati na saGkhabAhyaM karoti yata evaM paryAlocayatikojAnAtina jJAyateityarthaH |ken kAraNena nAgata iti / / [bhA.1677] nAUNaparibhaveNa, nAgacchaMtetato uninuhaNA / AuTTe vavahAroevaM suvinnitthkaariio|| vR-paribhavena nAgacchatItijJAtvAtasminnAgacchatitataH saGghAnni!haNA niSkAzanaM karttavyam / atha zaThatAmapikRtvAsa pratyAvartatepratyAvRttazca saMghaM prasAdayati tatastasminnAvRtte vyavahAro dAtavyaH / evaM suvinizcitakArI saGghaH / yastubhIto nAgacchatitaMpratIdaMvaktavyam[bhA.1678] AsAso vIsAsosIyadharasamoya hoimAbhAhi / ammApitisammANo saMghosaraNaMtusavvesi / / vR-AzvAsayatItiAzvAsobhItAnAmAzvAsanakArIbhagavAn zramaNasaGghaH vizvAsayatIti vizvAso vyavahAre vaJcanAyA akartA sarvatra samatayA zItagRheNa samaH zItagRhasamaH / tathA mAtApitRbhyAM samAno mAtApitRsamAnaH putreSumAtApitarAviva vyavahArArthi(di)SvaviSamadarzI, / tathA sarveSAM prANijAMzaraNaM bhagavAna saGghastasmAnyAbhaistvamiti idaMcaparibhAvayana saMgho'vyavahAraM na karoti / [bhA.1679] sIsopaDicchaovA Ayariyo vA nasoggaineti / sesacca karaNayogAte saMsArA vimoeMti / / / vR-ziSyaH svadIkSitaH pratIcchakaH paragaNavartI sUtrArthatadubhayagrAhakaH AcAryovAcanAcAryAdiko nasugartinayati kituyesatyakaraNayogAH saMyamAnugata vyApArAstesaMsArAvimocayaMti / [bhA.1680] sIso paDicchaovAAyariovA vieteihloe| . jesaccakaraNajogAtesaMsArA vimoeMti / / vR- ziSyaH pratIcchako vA AcAryo vA ete sarve'pi ihaloke, paraloke punaH satyakaraNa yogAste Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 vyavahAra - chedasUtram-1-3/94 saMsArAdvimocayanti / / [bhA.1681] sIso paDicchaovA kulagaNasaMgho nasoggatiMneti / jesaccakaraNajogAtesaMsArA vimoeMti / / vR-ziSyaH pratIcchako vA kulaM vA gaNA vA saGgho vA nasugarti nayati, kintu ye satyakaraNayogAste saMsArAdvimocayanti / / [bhA.1682] sIsopaDicchatovAkulagaNasaMco vA eteihaloe / jesaccakaraNajogAtesaMsArA vimoeMti / / vR-sugamAH zItagRhasamaH saGgha ityukta |ttrshiitgRhsmtaaN vyAkhyAnayati[bhA.1683] sIse kulabvievA gaNabviya saMghabvie yasamadarisI / vavahArasaMthavesuyasosIyadharovamo saMgho / / vR-ziSye svadIkSite kulavvietti svakulasambandhini gaNasambandhino saGghasambandhini ca jAte samadarzI / kimuktaMbhavati? ziSyANAM kulagaNasaGghasambandhinAMca parasparaMvyavahAre jAte samadarzI tathA saMstaveSu pUrvasaMstuteSu pazcAtsaMstuteSucAnyaiH samaMvyavahAre jAte samadarzI ataH sa saGghaH zItagRhopamaH / yathA zItagRhamAzritAnAM svaparavizeSAkaraNataH paritApahArI tathA vyavahArArthamAgatAnAM saGgho'pi svaparavizeSAkaraNataH paritApahArItibhAvaH / sampratisaGghazabdasya vyutpattimAha[bhA.1684] gihisaMghAyaM jahiuMsaMjamasaMghAyagaMuvagaeNaM / nANacaraNasaMghAyaMsaMghAyatato havaisaMgho / / vR- gRhiNAM saMsAriNAM mAtApitrAdInAMsaGghAtaM hitvA parityajya saMyamasaGghAtamupagataH san namiti vAkyAlaGkAre / yo jJAna caraNa saGghAtaM saGghAtayati Atmani sthitaM karoti / sa jJAnacaraNe saGghAtayanbhavati saGghaH / saGghAtayatIti saGgha itivyutpatte viparItastusaGgho nabhavati / [bhA.1685] nANacaraNasaMghAyaM rAgaddosehiMjo visaMghAe / - abuho gihisaMghAyaMmi appANaMmelitonasosaMgho / / vR-yojJAnacaraNasaMghAtaMrAgadveSaiH anekairvyaktyapekSayAbahuvacanaMvisaMghAtayativighaTayati |so'budho mUryo gRhisaGghAte AtmAnaM saMghAtayati melayati sa paramArthato na saGghaH, / jJAnacaraNasaGghAtanalakSaNapravRttinimittAbhAvAt / tasyApAyarupaMphalamAha[bhA.1686] nANacaraNasaMghAyaM rAgaddosehiMjo visaMghAe / sobhamihisaMsAraMcauraMgataMaNavadaggaM / / vR-yo jJAnacaraNasaGghAtaM rAgadveSairvisaMghAtayati vighaTayati saMsAre catuSu aGgeSu nArakatiryaGnarAmaragAtirupeSvantaH paryanto yasya sa caturaGgAMtaH / taMaNavadagaMkAlato'parimANaMbhaviSyati, tasya ca saMsAraMparibhramato vitathavyavahArakAritvonmArgadazanayA tIrthakarAzAtanayAcabodhirapibhavAntaredurlabhA / tathA cAha[bhA.1687] dukkhena lahaibohiM, boddhoviyanalabhatte caritaMtu / ummggdesnnaaetitthkraasaaynnyaaey|| vR- vitathaM hi vyahAraM kurvatA tenonmArgodezitaH tIrthakarazcAzAtitastata unmArgadazanayA tIrthakarAzAtanayAcasaMsAraMparibhraman duHkhena labhatebodhi,buddho'picana labhatecAritraM, / kasmAnalabhateityAha[bhA.1688] ummagadesaNAe saMtassayacchAyaNAe maggassa / Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 459 uddezakaH3, mUlaM: 94, [bhA. 1688] baMdhatikammarayamalaMjaramaraNamanaMtakaMghoraM / / vR- unmArgadezanayA santo mArgasyAcchAdanayA sthaganena vadhnAti karma kiM viziSTa mityAha-raja iva rajaH saMkramaNodvartanApavartanAdi yogyaM mala iva malo nidhattanikAcitAvasthAM tathA jaramaraNAnyanantAni yasmAttatjarAmaraNAnantakaMprAkRtatvAdvizeSaNasya paranipAtomakAro'lAkSaNikaH |atev ghoraraudramato nalabhatebodhinApicAritramiti, kIdRzena punarvyavahAracchettavyastataAha[bhA.1689] paMcavihaM uvasaMpaya nAUNaMkhettakAlapavvajaM / tosaMghamajjhagArevavahariyavvaM anissAe / / vR-yata evaM vitathavyahArakaraNe doSAstatastasmAtpaJcavidhAM jJAnadarzanacAritratapovaiyAvRttyabhedataH paJcaprakArAmupasampadaM kSetra kAlaM pravrajyAM ca jJAtvA saMghamadhye vyavahartavyama / kimuktaM bhavati? yaH paJcavidhAyAmupasampadiAbhavantamanAbhavantaMjAnAti, yazcakSekSamakSetraMvAbudhyate, kSetre'picakSetrikasya yadA pavati tat jAnAti, |tthaa kSetre yAvantaM kAlamavagraho nuvra (Sa) jati, tAvantaM kAlamavabudhyate, tathA pravAjayituMyojAnAti pravrAjito'pikenApitasya yat Abhavati yacca nAbhavati, tatjAnAti, tena saGghamadhye anizrayA AhArapradAyiSu svakulasambadhyAdiSu rAgAkaraNata itareSAmadveSAkaraNato vyavahartavyaM, atraparasyAzaGkAmAha[bhA.1690] ussuttaMvavaharaMtouvArito neva hoivavahAro / betijaibahusuehiM, kattottitobhaNaiiNamo / / vR- utsUtraM sUtrottIrNaM vyavaharato bahuzrutasya bahuzrutaiH kRta iti vyavahAro naivAnyairvAritastataH sapramANamiti yadibrute tata idaM bhaNyate,-dvividhAH khalu vyavahAracchedakAstadyathA-prazaMsanIyA aprazaMsanIyAzca / tathAcobhayAnevasanidarzanamabhidhitsurAha[bhA.1691] tagarAe nayarIeegAriyassapAse nippaNA / solasa sIsAtesiM, avvavahArIu aThThaime / / vR-nagaryAMtagarAyAmekasyAcAryasya pArzve SoDazaziSyA niSaNAsteSAMcamadhye'STau vyavahAriNo'STau cAvyavahAristatra vyavahAriNo'STAvime / tAnevAha[bhA.1692] mA kittekaMkaTukaM, kuNimaM pakkhuttaraMva vccaaii| bahiraMcaguMThasamaNaM, aMbilasamaNaMca nidhammaM / / . vR-mA kIrtaya prazaMsaya, vyavahAriNaM kaM kamityAha-kaMkaTukaM? kuNapaMkunapanakhaM 2 pakvaM 3 uttaraM4 - cAkiM 5 badhira 6 guNThasamAnalATamAyAvisamAnaM, amlasamAnaMca nirdharmANaM 8 / tatrakaMkaTukaM kuNapaJca pratipAdayaMti[bhA.1693] kaMkaDuovivamAso, siddhiM na uveijassa vavahAro / kaNima nahovana sujjhiducchejojssvvhaaro|| vR-yasyavyavahAraHkAMkaTukamASaivana siddhimupayAtisakAMkaTukavyavahArayogAtRkAMkaTrakaH yasya punarvyavahAro ducchejjo(dyo)bhavati, na ca cchinno'pi sarvathA niravazeSaH zuddhyati, yattathA kuNape mAMse sUkSmonakhonakAvayavaH |skunnpnkhaavyvH |skunnpnkhaavyvtulyH vyavahArakaraNayogAt, kuNapaM pakkamuttaraMcAha[bhA.1694] phalamiva pakkaM paDae pakkassaha vAnagacchae pAgaM / vavahAro tajjogAsasiguttasirivva ,sannAse / / [bhA.1695] pakkullovva bhayAvA kajaMpina sesayAudIreMti / Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 vyavahAra - chedasUtram - 1- 3 / 94 pAeNa ahAtonniva uttariso vAhaNeNaMti / / vR-pakvasya vyavahAraH phalamiva pakkaM patati na punaH sthiro'vatiSThati, athavA tadyogAt vyavahAraH pAkaM na gacchati / yathA cANAkyasya sanyAse zazIguptazrIcandraguptasya lakSmIH / ata eva etena pAko gamanena vA pakkaphalasadRzavyavahAra karaNAt sa pakva iti vyavahriyate / athavA yasya pakkakollApabhayAt kAryamapi na zeSakA uddIrayanti bruvate sa pakvaH / kimukta bhavati ? pakvapakvAni tAdRzAni saMbhASate yaiH bhASitAH santI anye sadvAdinastUSNIkA Asate, tataH pakkollApayogAtsapakva iti pAdena sopAnahA Ahata ityuttarasadRzottarakArI uttaraH / iyamatra bhAvanA - kenApi kvacitsopAnahA pAdenopahataH tena ca gatvA rAjakule nivedite kAriNikaizca sa AkAritaH / kiM tyayaiSa AhataH saptAha namayaisa Ahata, kintu sopAnahA pAdena evaM so'pi durvyavahAraM kurvanagItArthena sutropadezataH upAlabdhaH sannetAddazaiH chalavacanairuttaraM dadAti / tataH kaduttarakaraNAt sa uttara iti / samprati cArvAkibadhiraM cAha [bhA. 1696 ] maMthayate vaccAgI nIrasaM ca visanetiM / kahite kahite kaje bhaNAti bahirovana suryame / / vR- yathA vRSanetraMvRSasAgArikaMnIrasamaparo vRSabhazcarvayati evaM yaH kAryaM romanthAyamANo niSphalaM racayan tiSThan carvaNazIlaH cArvAdikaH, / tathA yaH kathite kArye badhira iva brUte, na suSThu mayA zrutamiti sa badhira iva badhiraH; guNTha samAnamamlasamAnaM cAha [bhA. 1697 ] marahaTThalAspucchA kerisiyA lADaguMThasAhiMsu / pAvArabhaMDichubhaNaM dasiyA gaNaNe puno dAnaM / / guMThAhiM evamAdIhiM harati mohittu taMtu vavahAraM / aMbapharisehiM aMbo, na tehiM siddhiM tu vavahAraM / / [bhA. 1698 ] , vR- eko lATo gantryA kimapi nagaraM vrajati apAntarAle ca pathi mahArASTriko militastena lATasya pRcchA kRtA kIdRzAH khalulATA guNThAmAyAvinobhavanti / sa prAha-pazcAtsAdhayiSyAmi / mArge ca gacchatAM zItavelA'pagatA tato naSTe zIte mahArASTrikeNa prAvAro gantryAM kSiptaH, / tasya ca prAvArasya dazakA lATena gaNitAstato nagaraprAptau mahArASTrikeNa prAvAro grahItumArabdhaH / lATo brUte kiM madIyaM prAvAraM gRhNAsi ? / evaM tayoH parasparaM vivAdo jAto mahArASTrikeNa lATo rAjakule karSito vivAde lATo'vAdIt / pRcchata mahArASTrika yadi tava prAvAraH tarhi kathaya, kati dazAsya santi / mahArASTrikeNa na kathitAstena ca lATena karSitA iti mahArASTriko jitastato rAjakulAdapasRtya lATena mahArASTrakamAkArya prAvAraM ca tasmai datvA brUte, - vara mitra yattvayA pRSTaM kIddazA lATaguNThA bhaktIti tatredRzAlATaguNThA bhavantIti / evamAdibhirguNThAbhirmAyAbhiryo mohayitvA taM prastutaM vyavahAraM harati apanayati sa guNThasamAnaH / tathA yeSuvacaneSUkteSu parasya zarIraM viDaviDAyatetAni amlAni amlaiH puruSazcavacanairvyavahAraM na siddhiM nayati, so'mlavacanayogAdamla iti upasaMhAramAha 1 [bhA. 1699 ] ee akajjakArI tagarAe AsiM taMmi ujugaMmi / jehiM kayA vavahArA khoDijjaMta aNakajesu / / vR- ete anantaroktasvarupA aSTau kAryakAriNo durvyavahAriNastasmin guNe tasmin vivakSite kAle tagarAyAmAsIran / yaiH kRtA vyavahArA anyeSu rAjyeSu khodyante, durvyavahAriNAmiha paraloke ca phalamAhaiha loeya akittI, paraloe duggatI dhuvA tesiM / [ bhA. 1700 ] aNANA jiNeMdANaM je vavahAraM vavaharati / / vR-ye jinendrANAmanAjJayA vyavahAraM vyavaharanti teSAmiha loke'kIrtiH paraloke dhruvA durgatiH / Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 461 uddezakaH3, mUlaM : 94, [bhA. 1701] [bhA.1701) tena na bahussutovI hoipmaannanaaykaario| nAeNavavaharato, hoIpamANaM jahAuime / / vR-yataevaMdurvyavahAriNaihaloke'pakIrtiH paralokedurgatistena kAraNenabahazruto'pyanyAyakArIna bhavati pramANaM, nyAyena punarvyavaharan bhavati pramANaM yathA ime vakSyamANAH tagarAyAM tasyaivAcAryasyASTau ziSyAstAnevAha. [bhA.1702] kittehi pUsamittaM vIraM sivakoTThagassa ajjAsaM / arahannagadhammaNagaravaMdila govindadattaMya / / vR-kIrttaya prazaMsaya, suvyavahArakAritayA puSpamitraM 1 vIraM 2 zivakoSTakaM 3 AryAsaM 4 arhatakaM 5 dharmAnvagaM6 skandilaMgopendadattaMca 8 / / [bhA.1703] eteukajjakArI tagarAe AsitaMmijugammi / jehiMkayA vavahArA aklomA agaraJjesu / / / vR- ete anantaroditAstasmin yuge tasmin kAle kAryakAriNaH suvyavahAriNaH tagarAyAmAsIran / yaiH kRtAvyavahArA akSobhyA'cAlyAnyarAjyeSu suvyavahAriNAniha paralokeca phalamAha[bhA.1704] iha logaMmiya kittI paralogesogatIM dhuvAtesiM / ANAejiNiMdANaMjevavahAraMvavaharaMti / / vR-yejinendrANAmAjJayAvyavahAraMvyavaharantiMteSAmihalokekIrtiH paraloke sugatiH dhruvA / [bhA.1705] kerisato vavahArI Ayariyassa jugappahANassa / jeNesakAseggahiyaM, parivADIhi tihiM asesaM / / vR-kIzonanuvyavahArIbhavati, evaM ziSyeNa praznekRte sUrirAha-yena yugapradhAnasyAcAryasya sakAze samIpetisRbhiH paripATIbhirazeSaM zrutaMvyavahArAdikamavagRhItaM / tA eva paripATIrAha. [bhA.1706] sUyapArAyaNaM paDhama, biie padubbheditaM / taiyaMca niravasesaM-jati sujjhAtigAhage / / vR- prathamaM sUcakapArAyaNaM arthaparisamAptyA padacchedena sUtroccAraNaM, saMhiteti bhAvArthaH / dvitIyaM padobhedakaM pArAyaNaM padavibhAgaH padArthamAtrakathanapadaM vigrahaphalA dvitIyA paripATIti bhAvaH / tRtIyaM pArAyaNaM niravazeSaM cAlanA pratyavasthAnAtmikA tRtIyA paripATItyarthaH, / evaM zrute yadi zaGkA bhavati tarhi grAhaka AcAryaH zodhayati parIkSate ityarthaH / kathamiti ceducyate-tisRbhiH paripATIbhiH zrute'pi vyavahArAdikegranthesUriNAsa vicAraNIyaH kiMsamyakgRhItaMnavA, gRhIte'pipunaH parIkSaNIyaH kiMvyavahArI avyavahArIvA, tatrayadivyavahArI tarhi yogyaH |athaavyvhaariiayogyH, athavAgrAhakonAmaziSyaH, sayaditisRbhiH paripATIbhiHzuddhyatibhAvatoniHzeSasUtrArthapAragobhavati, tataHsavyavahAro kriyte,| etadevavyAkhyAnadvayaM vivadiSurAha- .. [bhA.1707] gAhago AyarioU, pucchaiso jANi visamaThANANi / jainivvahatItahiyaM, tassahiyayaM tutosujjhe / / vR-grAhaka AcAryaH grAhayatIti grAhaka itivyutpatteH, sayAni viSamANisthAnAni pRcchati / tatra yadi nirvahati / kimuktaM bhavati ? tasya hRdayaM samyagabhiprAyaM jAnAti tataH zudhyati vyavahartuM vyavahArakaraNayogyaH / dvitIyaMvyAkhyAnamAha[bhA.1708] . ahavA gAhagosIso, tirhi parivADIhiMjena nissesaM / gahiyaM guNiyaM avadhAriyaMcasohoivavahArI / / Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 - vyavahAra - chedasUtram-1-3/94 __vR-athavAgrAhako nAma ziSyaH gRhNAtItigrAhakaH itivyutpatteryena tisRbhiH paripATIbhiH nirvizeSaM vyavahArAdikaMgRhItaMparipATayA prathamataH pazcAdguNitamane kavAramabhyassI kRtamavadhAritaM tAtparyagrahNato hRdayaM vizrAmitaMsabhavati vyavahArI / / [bhA.1709] pArAyaNesammatte, thiraparivADI puno usaMvigge / joniggao vitioguruhiMso hoivavahArI / / vR-pArAyaNe sUcakAdi lakSaNetrividhesamApte'pi punaryaH saMvigne saMvignasamIpe sthiraparipATIrabhUdhazca gurubhirvitIrNo'nujJAtaH san nirgato vihArakrameNasabhavati vyavahArI, nazeSastathA cAha[bhA.1710] paDinIyamaMdadhammo, jo nigato appaNo sakammehiM / nahaso hoipamANaM.asaMbhatodesa niggamane / / vR-AtmanaH pareSAMca pratikUlaH pratyanIko dharme mando mandadharmaH rAjadantAdi darzanAt dharmazadvasya paranipAtaH, saMvame zithila ityarthaH / tathA ya AtmanaH svakarmabhiH svavyApArarnigato vihArakrameNa natu gurubhignujJAtaH sanhunaivabhavatipramANamasamAptazcabhavatidezanirgamanena dezeSu vihArakramakaraNe / / [bhA.1711] AyariyAdesAdhArieNaatyeNaguNiyakkharieNa / tosaMghamajjhayArevavahariyavvaM anissAe / / vR-yata evaM vipakSe doSAstasmAtsaGghamadhyakArekArazaro'trasvarupamAtresaGghamadhye vyavaharttavyamarthena kiM viziSTenetyAhAcAyadizAt AcAryakathanAdavadhAritena etena sampradAyAgatatvamAveditaM, / tathA guNitena anekazaH parAvartitvena akSaritena kasmala kSaNataH sthiratayAvasthitasAreNa / evaM bhUtenApyarthena vyavahartavyamanizrayA rAgadveSAkaraNe nAnyathA arthasya ttvto'kssrittvaanupptteH| [bhA.1712] Ayariya aannaadesaadhaariennscchNdbuddhirienn| sacittakhettamIse jovavaharatinasodhano / / va- yaH sacitta vyavahAre kSetravyavahAre mizravyavahAre ca prAguktasvarupo'rthe na vyavaharati AcAryAnAdezAt dhAritena AcAryopadezamRte dhAritena kathamityAha-svacchandabuddhiracitena svecchayA nijabuddhyA nijabuddhikalitenana sadhanyaH zreyAn iti / yataH[bhA.1713] sobhimuheiluddhosaMsArakaDillagaMmi appANaM / ummaggadesaNAe titthayarAsAyaNAeya / / dR-sa unmArgadazanayA tIrthakarANAmAzAtanayA cAtmAnaM saMsAragahane'bhimukhayatyabhimukhaM karoti pAtayatItyarthastasmAnnasadhanyaH / adhunAsyaiva prAyazcittamAha[bhA.1714] umamagadesaNAesaMtassa chAyaNAemaggassa, vavahariomavAyaMte, mAsA cattAribhAriyA / / vR- unmArgadezanayA sato mArgasyAcchAdanayA ca vyavaharan gItArtheH pratiSidhyaMte pratiSedhitazca vyavaharitumazaknuvati prAyazcittaMcatvAro gurukAmAsAH / [bhA.1715] gAravarahieNatahiMvavahariyavvaM tusaMghamajjhami / / kopuna gAravaiNamo privaaraadiimnneyvvo|| vR-tatrApi gauravarahitena saMghamadhye vyavahartavyaM / kiMpunargorakhamiti cet sUrirAha-idaM vakSyamANaM parivArAdikaMparivArAdiviSayaMjJAtavyam / tadevAha[bhA.1716] parivAra iDDIdhammakahavAdikhamagAtaheva nemittI / . . vijA rAyaniyAegAravoiti aThahAhoi / / Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH 3, mUlaM : 94, [bhA. 1716] 463 vR-parivAragauravaM 1 RddhigauravaM 2 dharmakathI ahamiti gauravaM 3 vAdyahamitigauravaM 4 kSapako'hamiti gauravaM 5 naimittiko'hamiti gauvaM 6 vidyAgauravaM 7 ratnAdhikatAgaurava 8 mityevamamunA prakAreNASTadhA prakAraM gauvaMbhavati / [bhA.1717] bahuparivAramahiDDI nikkhaMto vaavidhmmkhvaadii| jaigAraveNajaMpijjai agItobhaNaiiNamo / / vR-bahuparivAro 1 maharddhikovA niSkrAnto 2 dharmakathI 3vAdI 4 upalakSaNametatkSapako naimittiko vidyAvAn rAtniko vA yadi goraveNA gItArthaH san jalpeta yUyamasmAneva pramANIkurutheti, tarhi sa idaM vakSyamANaMbhaNyate / tadevAha[bhA.1718] jattha uparivAreNaM payoyaNaMtatthabhaNihaha tujhe / iTTImaMtesutahAdhamnakahA vAyakajje vA / / [bhA.1719] . pavayaNakajjekhamagonemittIceva vijjasiddheya / rAvanievaMdanAyaMjahiM dAyavvaMtahiM bhaNejjA / / vR-parivAragauravAnidaMbhaNyate-yatrasaGghasyapreSaNAdikekAryasamutpanneparivAreNaprayojanaM bhaviSyati, tatra yUyaM bhaNiSyatha, / tatra pramANI kariSyadhve yUyaM nAtra prastute vyavahAre itibhAvaH, | tathA Rddhimatsu vaktavyaM dharmakathA prayojane vAdI vAdakArye / iyamatrabhAvanA-Rddhigauravopeto mahArddhika evamucyate / yadilokena kRtyaM bhaviSyati, tadA tvaM pramANIkRtya tatpArthAtloko'nuvartiSyate, dharmakathI bhaNyate / yadi rAjAdInAM dharmaH kathayitavyo bhaviSyati, tadA yuSmAnvayamabhyarthayiSyAmo, yathA kathaya kathAnakaM samprati rAjAdInAmiti, vAdI bhaNyate yadA paravAdI kazcanApyutthAsyati tadA tavoparodhaH kariSyate yathA nigRhNItha kathamapyenaMvAdinamiti / tathAkSapako naimittiko vidyAsiddhovA pravacanakArye upAlambhanIyo yathA kSapakaHyadA saMghasya kRtye devatayA prayojanaM bhaviSyati, tadA tvaM kAryotsargaM kArayitvA sA AkampayiSyate, / naimittiko bhaNyate yadi saGghasya nimittena prayojanaM bhaviSyati, tadAtvamabhyarthayiSyase, / vidyAsiddho bhaNyate,-yadA saMghasya kArya vidyayA sAdhanIyaM bhaviSyati, tadA tvatpArdhAtsAdhayiSyate, rAtnikeratnAdhike punarevaMbhaNyate-yatra pAkSikAdivandanakaMdAtavyaMbhaviSyati tatrayUyaMbhaNiSyata / kimidAnImAyAsaMkuruteti / etaccasatAnpratimAha-- [bhA.1720] nahugAraveNasakkA vavahariuMsaMghamajjhayAraMmi, nAsei agIyattho,appANaMcevakajjaMtu / / vR- bahunaiva saMghamadhye gauraveNa zakyaM vyavaharttavyamanyairjinArAdhakairgItApharnivAraNAtkevalaM so'gItArthastathA durvyavahAraM kurvan AsmIyameva kArya nAzayati / utsUtraprarUpaNAto'bodhiphalaniviDakarmabandhanAttathAcAha[bhA.1721] nAseiagIyattho, cauraMgaMsavvaloesAraMgaM / naThami ucauraMge, nahusulabhaM hoicauraMgaM / / vR-agItArthogauravenayovyavaharanabodhiphalakarmabandhanAccaturNAmaGgAnAMsamAhArazcaturaGgamAnuSatvaM zrutiH / zraddhAsaMyame ca vIryamityevaM rUpaM kathaMbhUtamityAha-sarvasminnipi loke sAramaGgaM svarUpaM yasya tatsarvalokasArAMgaM nAzayati / naSTe ca tasmin caturaMgena bahunaiva bhUyo bhavati / sulabhaM caturaMgaM Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 nibiDakarmaNA'narvAka pAre saMsAre kSiptatvAt / [bhA. 1722] thiraparibADIehiM saMvigohiM anissiyakarehiM / kajjesu jaMpiyavvaM anuogiyaM gaMdhahatthIhiM / / vR- sthirAH sUtrArthaparipATyo yeSAM te sthiraparipATIkAstaiH saMvignaiH mokSAbhilASibhiranizritakaraiH rAgadveSaparihArato yathAvasthita vyavahArakAribhiH Anuyogika gandhahastibhiranuyogadharaprakAgaDeH kAryeSu jalpitavyaM, nazeSairiti / etadeva bhAvayati [bhA. 1715] vyavahAra - chedasUtram - 1- 3 / 94 guNasaMpatto vavaharaI saMghamajjhayAraMmi / eyaguNavippamukke AsAyaNa sumahatI hoti / / vR- etairanantaragAthayoktaiH sthiraparipATIkatvAdibhirguNaiH samprayuktaH saGghamadhye vyavaharati / etadguNavimukte punarvyavaharati sumahatI AzAtanAbhavati / na kevalamAzAtanA vratalopazca tathA cAha[bhA. 1716] AgADhamusAvAdI vitiyataIeya lovati vaeU / mAIya pAvajIvI asuIkane kaNagadaMDe / / vR- AgADhe kulakArye gaNakArye saGghakArye vA anAbhAvyasyA bhAvasyA vA nAbhAvyasya jJAnatayA rAgadveSAjJAnasya vA bhaNanAt mRSA vadatItyevaM zIla AgADhe mRSAvAdI dvitIyatRtIyamRSAvAdAdattAdAnaviratirUpe vrate lopayati / tatra dvitIyavratalopo mRSAvAdabhaNanAt tRtIyavratalopo nA bhAvyaM grAhayato'numatidoSabhAvAt tu zuddhAt zeSANyapi vratAni lopayati / ekavratalope sarvavratalopa iti vacanAt / mAyI sUtramullaGghya zaThottarairvyavahArakaraNAt pApajIvI durvyavahArAdikaraNAtparadattAparAhArAdyupa jIvanAta ata evAzucirmRSAvAditvAdidoSaduSTatvAt / azucitvAdeva yathA kanakadaNDaH saMjJAliptaH spRSTuM na kalpate / evameSo'pi na kalpate / yAvajjIcamAcAryatvAdi pareSu sthApayitavyamiti / uddezaka-3 : samApta muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA vyavahArasUtre tRtIcoddezakasya saMdhadAsagaNi viracitaMbhASyaM evaM malayagiri AcAryeNa viracitA TIkA parisamAptA / 36/1 tRtIyaM chedasUtraM " vyavahAraM" samAptam Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] bhAvabharI vaMdanA jemanA dvA2A sUtramAM guMthAyela jinavANIno bhavya vAraso vartamAnakAlIna ''AgamasAhitya''mAM prApta thayo e sarve sUrivara Adi ArSa pUjyazrIone paMcama gaNadhara zrI sudharmA svAmI daza pUrvadhara zrI zayyabhavasUri devavAcaka gaNi devardrigaNi kSamAzramaNa saMghadAsaNi jinadAsa gaNi mahattara zIlAMkAcArya malayagirisUri haribhadrasUri droNAcArya vAdivetAla zAMticaMdra sUri zAMticaMdra upAdhyAya guNaratnasUrI AnaMda sAgarasUrijI jina vijayajI jaMbu vijayajI lAbhasAgarasurijI bAbu dhanapatasiMha 50 bhagavAnadAsa cauda pUrvadha2 zrI bhAhu svAmI (anAmI) sarve zruta sthavI2 maharSio zrI zyAmAcArya vIrabhadra RSipAla brahmamuni tilakasUri - sUtra-niryukti - bhASya - cUrNi - vRtti - AdinA racayitA anya sarve pUjyazrI vartamAna kAlina Agama sAhitya vArasAne saMzodhana-saMpAdana-lekhana Adi dvArA mudrIta/amudrIta svarUpe rajU kartA sarve zrutAnurAgI pUjyapuruSone ka caMdrasAgara sUrijI jinabhadra gaNi kSamAzramaNa siddhasena gaNi agastyasiMha sUri abhayadevasUri kSemakIrtisUri punyavijayajI amaramunijI AcArya tulasI smaraNAMjali AryarakSita sUri (?) caMdra sUri malladhArI hemacaMdrasUri dharmasAgara upAdhyAya vijaya vimalagaNi paM. becaradAsa 50 rUpendrakumAra zveta prakAzaka sarve saMsthAo muni mANeka caturavijayajI kanaiyAlAlajI caMpaka sAgarajI paM jIvarAjabhAI 50 hIrAlAla Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] 900 45 Agama mULa tathA vivaraNanuM zloka pramANadarzaka koSTaka) krama AgamasUtranAma mUla vRtti-kartA zloka pramANa zlokapramANa 1. AcAra 2554 zIlAGkAcArya 12000 2. sUtrakRta 2100 zIlAGkAcArya 12850 3. sthAna 3700 abhadevasUri 14250 4. samavAya 1667 abhayadevasUri 3575 5. bhagavatI 15751 abhayadevasUri 18616 6. jJAtAdharmakathA 5450 abhayadevasUri 3800 7. upAsakadazA 812 | abhayadevasUri 800 8. antakRddazA 900 abhayadevasUri 400 | 9. anuttaropapAtikadazA 192 | abhayadevasUri 100 10. praznavyAkaraNa 1300 abhayadevasUri 5630 |11. |vipAkaMzruta 1250 abhayadevasUri 12. aupapAtika 1167 | abhayadevasUri 3125 13. rAjaprazniya 2120 malayagirisUri 3700 |14. jIvAjIvAbhigama 4700 malayagirisUri 14000 15. prajJApanA 7787 malayagirisUri 16000 | 16. sUryaprajJapti 2296 malayagirisUri 9000 17. candraprajJapti 2300 malayagirisUri 9100 18. jambUdvIpaprajJapti 4454 zAnticandraupAdhyAya 18000 19thI nirayAvalikA 1100 | candrasUri 600 | 23. (paJca upAGga) 24. catuHzaraNa 80 vijayavimalayagaNi (?) 200 25. Atura pratyAkhyAna 100 guNaralasUri (avacUri) (?) 150 26. mahApratyAkhyAna 176 AnandasAgarasUri (saMskRtachAyA) | 176 27. bhaktaparijJA 215 AnandasAgarasUri (saMskRtachAyA) | 215 28. |tandula vaicArika 500 vijayavimalagaNi (?) 500 29. saMstAraka 155 guNaratna sUri (avacUri) 110 30. gacchAcAra* 175 | vijayavimalagaNi 1560 31. gaNividyA 105 AnandasAgarasUri (saMskRtachAyA) 105 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama AgamasUtranAma 32. | devendrastava 33. maraNasamAdhi 34. nizItha 35. bRhatkalpa 36. vyavahAra 37. dazAzrutaskandha 38. jItakalpa 39. mahAnizItha 40. Avazyaka 41. oghaniyukti piNDaniryukti 42. dazavaikAlika 43. uttarAdhyayana 44. nandI 45. anuyogadvAra vRtti-kartA 375 AnandasAgarasUri (saMskRta chAyA) 837 AnandasAgarasUri (saMskRta chAyA) 821 jinadAsagaNi (cUrNi) saGghadAsagaNi (bhASya ) * [3] mUla zloka pramANa 473 malayagiri + kSemakIrti saGghadAsagaNi (bhASya ) 373 malayagiri saGghadAsagaNi (bhASya) 896 - ? - (cUrNa) 130 siddhasenagaNi (cUrNa) 4548 130 haribhadrasUri ni. 1355 droNAcArya ni. 835 malayagirisUri 835 |haribhadrasUri 2000 zAMtisUra 700 | malayagirisUri 2000 maladhArIhemacandrasUri * vRtti zlokapramANa 375 837 28000 7500 42600 7600 34000 6400 2225 1000 22000 (?) 7500 00060 7000 16000 7732 5900 noMdha : (1) (Uta 45 bhAgama sUtrobhAM vartamAna ANe pahelAM 1 thI 11 aMgasUtro, 12 thI 23 upAMgasUtro, 24thI 33 prakIrNakasUtro 34thI u8 chedasUtro, 40 thI 43 mULasUtro, 44-45 cUlikAsUtro nA nAbhe hAla prasiddha che. (2) ukta zloka saMkhyA ame upalabdha mAhitI ane pRSTha saMkhyA AdhAre noMdhela che. jo ke te saMkhyA mATe matAMtara to jovA maLe ja che. jemake AcAra sUtramAM 2500, 2554, 2525 evA traNa zloka pramANa jANavA maLela che. Avo mata-bheda anya sUtromAM paNa che. (3) 31 vRtti-jAhi 4 noMdha che te same rela saMpAhana bhuSanI che. te sivAyanI pA vRtti-cUrNi sahi sAhitya mudrita } amudrita avasthAmA hAla upalabdha che 4. (4) gacchAcAra jane maraNasamAdhi nAviDaye caMdAvejjhaya bhane vIrastava prakIrNaka bhAve sabhe "AgamasuttANi" bhAM bhUja 3ye jane "sAgamaddIya" mAM akSarazaH gujarAtI anuvAda rUpe Apela che. temaja nItattva jenA vikalpa rUpe che e che. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMthakanvanuM mArga ane "kAmasud"mAM saMpAdIta karyuM che. (5) godha ane viSNu e baMne nivRtti vikalpa che. je hAla mUchaqtra rUpe prasidhdha che. je baMnenI vRtti ame ApI che. temaja temAM mALanI gAthAo paNa samAviSTa thaI che. (9) cAra prakrI sUtro ane mahAnizItha e pAMca AgamanI koI vRtti Adi upalabdha thavAno ullekha maLato nathI. kakkI nI saMskRti chAyA upalabdha che tethI mUkI che. nizItha-zA-nitapa e traNenI pU ApI che. jemAM dazA ane nItabrupa e baMne uparavRtti maLatI hovAno ullekha che, paNa ame te meLavI zakyA nathI. jyAre nizItha upara to mAtra vIsamA dezanI ja vRtti no ullekha maLe che. ( vartamAna kALe 45 AgamamAM upalabdha niryuva: ( damaNe nivRtti | zlokapramANa | krama | niyukti zlokapramANa 9. kAvA-nivRtti | 40 | 6. jhAva-nivRtti | ra600 sUtrakRta-niyukti | 265 oghaniyukti 1355 bRhatkalpa-niyukti meM piNDaniyukti 835 vyavahAra-niyukti meM ___9. dazavaikAlika-niyukti 500 che. dazAzruta -nidhitta | 180 | 10. uttarAdhyayana-niryukti ! 700 | 8. 5 noMdha:(1) ahIM Apela snovA pramANa e gAthA saMkhyA nathI. "3ra akSarano eka zloka" e pramANathI noMdhAyela snavA pramANa che. (2) vRddhatva ane vyavahAra e baMne sUtronI nivRtti hAla bhASya mAM bhaLI gaI che. jeno yathAsaMbhava ullekha vRttivAra mAM e pAtha uparanI vRttimAM karyo hoya tevuM jovA maLela che. (3) yoga ane bliniryukti svataMtra mUnAma svarUpe sthAna pAmela che tethI tenuM svataMtra saMpAdana lIma-41 rUpe thayela che. (temaja A saMpAdanamAM paNa che.) (4) bAkInI cha nivRttimAMthI kazAkRtaRnya niryukti upara pUrNa ane anya pAMca nitti uparanI vRtti ame amArA saMpAdanamAM prakAzIta karI che. jyAM A cha nivijJa spaSTa alaga joI zakAya che. (5) nivijJakartA tarIke paMkavAdusvAmI no ullekha jovA maLe che. Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] - vartamAna ANe 45mAgamamA 50 bhASyaM krama bhASya | zlokapramANa krama bhASya | gAthApramANa 1. | nizISabhASya / 7500 / 6. AvazyakabhASya * 483 bRhatkalpabhASya 7600 oghaniyuktibhASya * 322 vyavahArabhASya 6400 8. piNDaniyuktibhASya * paJcakalpabhASya 3185 dazavaikAlikabhASya * 5. | jItakalpabhASya / 3125 10. uttarAdhyayanabhASya (?) 46 6. 63 nodha:(1) nizISa , bRhatkalpa bhane vyavahArabhASya na ta saGghadAsagaNi sopAna 49||y che. abhaa2|| saMpAnamA nizISa bhASya tenI cUrNi sAthe bhane bRhatkalpa tathA vyavahAra bhASya tenI-tanI vRtti sAthe samAviSTa thayuM che. (2) paJcakalpabhASya abhA2AgamasuttANi bhAga-38 witzIta yu. (3) AvazyakabhASya bho // prbhaa|| 483 sayuMbhA. 183 // 5 // mULabhASya 3 che bhane 300005. anya meM bhASyanI cha. no samAveza Avazyaka sUtraM-saTIkaM bhai 4o cha. . vizeSAvazyaka bhASya pU54 prasidhdha thayu cha 5 te samaya AvazyakasUtra- 752nu bhASya nathI bhane adhyayano anusAra nI masA masaga vRtti Adi peTA vivaraNo to vizaya ane nItattva e baMne upara maLe che. jeno atre ullekha ame karela nathI.] (4) oghaniyukti, piNDaniyukti , dazavaikAlikabhASya no. samAveza tena tenI vRtti bhAM thayo. 4 che. 59 // teno ta vizeno pasabhAne maNera nathI. [oghaniyukti 752 3000 28 pramANa bhASyano 6 sevA bhaNe che.] (5) uttarAdhyayanabhASyanI // niyuktimA maNI gayAna saMbhaNAyacha (?) (5) mArIta aMga - upAMga - prakIrNaka - cUlikA me 35 Agama sUtro 752no bhASyano ullekha amArI jANamAM Avela nathI. koIka sthAne sAkSI pATha-Adi sva35 bhASyagAthA vA bhaNe. che. (7) bhASyakartA tarI bhuNya nAma saGghadAsagaNi sevA maNeta cha. tema4 jinabhadragaNi kSamAzramaNa bhane siddhasena gaNi no 59 25 bhaNe cha. 32cix bhASyanatA ajJAta ja che. Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama cUrNi 1. AcAra-cUrNa 2. sUtrakRta - cUrNi 3. bhagavatI - cUrNi 4. jIvAbhigama-cUrNi 5. jaMbUdvIpaprajJapti - cUrNi 6. nizIthacUrNi 7. vRhatkalpacUrNi 8. vyavahAracUrNi [6] vartamAna aNe 45 khAgabhabhAM upalabdha cUrNiH zlokapramANa krama cUrNi 8300 9. dazAzruncUrNi 10. paJcakalpacUrNi 9900 3114 11. jItakalpacUrNi 1500 12. AvazyakacUrNi 1879 13. dazavaikAlikacUrNi 28000 14. uttarAdhyayanacUrNi 16000 15. nandIcUrNi 1200 16. anuyogadAracUrNi zlokapramANa 2225 3275 1000 18500 7000 noMdha : (1) (18 cUrNimAMthI nizItha, dazAzrutaskandha, jItakalpa bhe bhae cUrNi amArA jA saMpAdanamAM samAvAI gayela che. 5850 1500 2265 (2) AcAra, sUtrakRta, Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, nandI, anuyogadvAra e sAta pUrNi pUjyapAda AgamoddhAraka zrI e prakAzIta karAvI che. (3) dazavaikAlikanI jI ne cUrNi ne agatsyasiMhasUrikRta che tenuM prakAzana pUbhya zrI punyavijayajIe karAvela che. (4) jaMbUdvIpaprajJapticUrNi vize hIrAsAsa ayaDIyA azrArthayita bhuMkure che.. bhagavatI cUrNi to bhaje che, para haka prAzIta tharma nathI. tebha4 vRhatkalpa, vyavahAra, vadyattva e traNa hastaprato ame joI che paNa prakAzIta thayAnuM jANamAM nathI. ( 4 ) cUrNikAra tarI 3 jinadAsagaNimahattarantuM nAma mukhyatve saMbhajAya che. DeTalAunA bhate amuka vRddinA kartAno spaSTollekha maLato nathI. "bhAgama-paMthAMgI" kheDa yintya jAjata" 1 vartamAna kALe prApta Agama sAhityanI vicAraNA pachI kharekhara AgamanA pAMca aMgomAM keTaluM ane zuM upalabdha che te jANyA pachI eka prazna thAya ke Agama paMcAMgI nI vAto DeTasI yintya che. aMga- upAMga- prakIrNaka-cUlikA se upa bhAgabho para mAghya nathI. eTale 35 AgamanuM eka aMga to aprApya ja banyuM. sUtra paratve upalabdha nivRtti phakta cha che. eTale 39 AgamonuM eka aMga aprApya ja banyuM. khArIte jyAMDa bhASya, jyAMDa niyukti khAne jyAMGa cUrNina | sabhAve vartamAna aNe suvyavasthita paMcAMgI kheDa mAtra Avazyaka sUtra bhI gaezAya. nI 2 naMdIsUtra bhAM paMcAMgIne pahale saMgrahaNI, pratipatti jo vagerenA pAsa se che. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] 45 Agama aMtargata vartamAna kALe upalabdha vibhAgo [sUcanA :- ame saMpAdIta karela bAmasuttALi-saTI mAM bekI naMbaranA pRSTho upara jamaNI bAju AgamasUtra nA nAma pachI aMko Apela che. jemake 1/3/6/2/54 vagere. A aMko te te AgamanA vibhAgIkaraNane jaNAve che. jemake khAvAmAM prathama aMka zrutanyano che tenA vibhAga rUpe bIjo aMka vRttA che tenA peTA vibhAga rUpe trIjo aMka gadhyayana no che. tenA peTA vibhAga rUpe cotho aMka uddeza no che. tenA peTA vibhAga rUpe chello aMka mULano che. A mUtta gadya ke padya hoI zake. jo gadya hoya to tyAM peregrApha sTAIlathI ke chUTuM lakhANa che ane A/padya ne padyanI sTAIlathI I - II goThavela che. pratyeka Agama mATe A rIte ja oblikamAM () pachI nA vibhAgane tenA-tenA peTA-peTA vibhAga samajavA. jyAM je-te peTA vibhAga na hoya tyAM (/-) oblika pachI Desa mukIne te vibhAga tyAM nathI tema sucaveluM che.] (1) bhAvAr zrutaskandhaH/cUlA/adhyayanaM/uddezakaH /mUlaM pUjA nAmaka peTA vibhAga bIjA zvetaskandhamAM ja che. (ra) sUtrata - zruta nya:/adhyayana/ddeza:/mUnuM sthAnaM/adhyayanaM / mUlaM (3) sthAna [ - (4) samavAya samavAyaH /mUlaM (1) bhagavatI - zata/va:-aMtarazata/ddeza:/mUrta ahIM zarunA peTA vibhAAgamAM be nAmo che. (1) vattta: (2) aMtIta kemake zata 21, 22, 23 mAM zatadda nA peTA vibhAganuM nAma varlDa ja zAvela che. zata - rU3,34,39,36,40 nA peTA vibhAgane aMtarazata athavA zatazataja nAmathI oLakhAvAya che. (6) jJAtAdharmajyA- zruta nya/van:/adhyayana/mUrchA pahelA zrutanya mAM gavana ja che. bIjA zrutattva no peTAvibhAga vattta nAme che ane te varlDa nA peTA vibhAgamAM adhyayana che. (7) tapAsavA adhyayana/mUrta (8) anta: zA- van:/adhyayana/mUrta (1) anuttopapattivA-van:/adhyayana/mUrtta (10) prAvyANa- dvAra/adhyayana/mUrta Azrava ane saMvat evA spaSTa be bheda che jene zravadAr ane saMvaradvAra kahyA che. (koIka dAra ne badale zrutanya zabda prayoga paNa kare che) (11) vipAzruta-zrutatva/adhyavana mUrta (12)aupAti- mUrchA (13) rAjapraznIya- mUlaM Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 (14) jIyAjIvAbhigama- *pratipattiH/* uddezakaH/mUlaM sAsArAma 6s a vilo cha to 5 samAsa bhATe pratipattiH pachI peTavilAsa nodhanIya cha. 34 pratipatti -3-bhA neraiya, tirikkhajoNiya, manuSya, deva mevA y||2 peTavilAyo 54 . tethI tipatti/(neraiyaAdi)/uddezakaH/mUlaM bherIta spaSTa mala pAudA cha, merA bhI pratipatti nA uddezakaH navanayI te peTavilA pratipattiH nA 4 che. (15) prajJApanA- padaM/uddezakaH/dvAraM/malaM pdn| peTa qieuni suis uddezakaH cha, sais dvAraM che 50 pd-28n| peTa vimA uddezakaH ane tenA peTA vibhAgamAM tAruM paNa che. (16) sUryaprajJapti- prAbhRtaM/prAbhRtaprAbhRtaM/mUlaM (17) candraprajJapti- prAbhRtaM/prAbhRtaprAbhRtaM/mUlaM mArA 16-17mA prAmRtaprAbhRta nA 55 pratipattiH nAma pe vimaun cha. 59 // uddezakaH hi mujaba teno vizeSa vistAra thAyela nathI. (18) jambUdIpaprajJapti- vakSaskAraH/mUlaM (19) nirayAvalikA - adhyayana/mUlaM (20) kalpavataMsikA - adhyayanaM/mUlaM (21) puSpitA - adhyayana/mUlaM (22) puSpacUlikA - adhyayana/mUlaM (23) vaNhidazA - adhyayanaM/mUlaM mAgama 18 thI 23 nirayAvalikAdi nAmathI sAthe komaNe cha bhatene pAMganA pAya varga tarI sUtradhAre bhogAvedAcha. bhaial-1, nirayAvalikA, l-2 kalpavataMsikA... vagaire. 4 (24 thI 33) catuHzaraNa (Adi dazepayatrA) mUlaM (34) nizItha - uddezakaH/mUlaM (35) bRhatkalpa - uddezakaH/mUlaM (36) vyavahAra - uddezakaH/mUlaM (37) dazAzrutaskandha - dazA/mUlaM (38) jItakalpa - mUlaM (39) mahAnizItha - adhyayanaM/uddezakaH/mUlaM (40) Avazyaka - adhyayana/mUlaM (41) ogha/piNDaniyukti - mUlaM (42) dazavaikAlika - adhyayanaM/uddezakaH/mUlaM (43) uttarAdhyayana - adhyayanaM//mUlaM (44- 45) nandI-anuyogadvAra - mUlaM Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] amArA saMpAdIta 45 AgamomAM AvatA mUla no aMka tathA temAM samAviSTa gAthA krama AgamasUtra | mUlaM / gAthA | krama | AgamasUtra mUlaM | gAthA 1. AcAra 552 70 3. | 142 | 142 27. sUtrakRta 806 sthAna 1010 samavAya 383 bhagavatI 1087 jJAtAdharmakathA 241 7. | upAsaka dazA 73 antakRddazA 9. | anuttaropapAtika | 172 172 161 | 139 133 133 137 | 137 62 82 82 307 307 10. praznavyAkaraNa 47 664 664 11. 47 1420 77 | 147 | 24. | catuHzaraNa 723 | 25. / AturapratyAkhyAna 169 / 26. | mahApratyAkhyAnaM bhaktaparijJA 114 | 28. | taMdulavaicArika 57 | 29. | saMstAraka 13 / 30. / gacchAcAra 12 | 31. gaNividyA 4 | 32. | devendrastava 14 | 33. | maraNasamAdhi 3 | 34. / nizISa | 35. | bRhatkalpa 36. / vyavahAra | 37. | dazAzrutaskandha 231 / 38. jItakalpa 103 | 39. | mahAnizItha | 40. | Avazyaka 131 41. oghaniyukti - 41. | piNDaniyukti 1 | 42. | dazavaikAlika uttarAdhyayana 1 | 44. | nandI / anuyogadvAra 215 13. rAjA | 85 285 398 114 622 103 | 103 214 vipAkazruta 12. | aupapAtika rAjaprazniya 14.| jIvAbhigama 15. prajJApanA 16. sUryaprajJapti 17. candraprajJapti 18. jambUdIpaprajJapti 19. nirayAvalikA 20. kalpavataMsikA 21. puSpitA puSpacUlikA 23./ vaNhidazA 1528 218 92 21 365 1165 1165 21 712 / 712 540 515 11 22. 3 1731 / 1640 | 168 / 93 350 / 141 nodha :- 65 gAthA saMdhyAno samAveza mUlaM mAM 25 deg4 saya che. te mUla sipAyanI sasa gAthA sama4vI nahI. mUla zabda se sabhI sUtra bhane gAthA bane bhATe no mApelo. saMyukta manubhache. gAthA Mi4 saMpAnImA sAmAnya . 52vatI hovAthI teno matapatra Apela che. paNa sUtranA vibhAga dareka saMpAdake bhinnabhinna rIte karyA hovAthI ame sUtrAMka judo pADatA nathI. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] [2] 06554 [17] [18] [19] [20] [21] [22] [23] [24] [25] [2] [27] [28] [29] [30] [31] [32] [33] [34] [35] [10] -: amArA prakAzano : -- - saptAGga vivaraNam abhinava hema laghuprakriyA - 1 abhinava hema laghuprakriyA - 2 abhinava hema laghuprakriyA - 3 - saptAGga vivaraNam * saptAGga vivaraNam abhinava hema laghuprakriyA 4 saptAGga vivaraNam zatruJjaya bhakti [AvRtti - do ] [10] abhinava jaina paJcAGga - 2046 - [12] [11] abhinava upadeza prAsAda - 1- zrAvaka kartavya - 1 thI 11 abhinava upadeza prAsAda - 2- zrAvaka kartavya - 12 thI 15 abhinava upadeza prAsAda - 3- zrAvaka kartavya - 16 thI 36 navapada - zrIpAla (zAzvatI oLInA vyAkhyAna rUpe) [13] * [14] [15] samAdhi maraNa [vidhi - sUtra - padya - ArAdhanA-maraNabheda-saMgraha] [16] caityavaMdana mALA [779 caityavanaMdanono saMgraha] tatvArtha sUtra prabodhaTIkA [adhyAya-1] tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno siddhAcalano sAthI [AvRtti - be] caitya paripATI kRdantamAlA caityavandana parvamAlA caityavandana saGgraha - tIrthajinavizeSa caityavandana covizI amadAvAda jinamaMdira upAzraya Adi DirekTarI zatruMjaya bhakti [AvRtti - be] zrI navakAramaMtra navalAkha jApa noMdhapothI zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI zrI bAravrata pustikA tathA anya niyamo - [AvRtti - cAra] abhinava jaina paMcAMga - 2042 sarvaprathama 13 vibhAgomAM] zrI jJAnapada pUjA aMtima ArAdhanA tathA sAdhu sAdhvI kALadharma vidhi zrAvaka aMtima ArAdhanA [AvRtti traNa] vItarAga stuti saMcaya [1151 bhAvavAhI stutio] (pUjya AgamoddhAraka zrI nA samudAyanA) kAyamI saMparka sthaLo tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-1 tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-2 tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-3 tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-4 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] [35] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-5 [37] tatvAthadhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya[38] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-7 [3] tatvAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-8 [40] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-9 41] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA- adhyAya-10 prakAzana 1 thI 41 abhinavazruta prakAzane pragaTa karela che. [42] AyAro [AgamasuttANi-1] paDhamaM aMgasuttaM [43] sUyagaDo [AgamasuttANi-2] bIaM aMgasuttaM [44] ThANaM [AgamasuttANi-3] taiyaM aMgasuttaM [45] samavAo [AgamasuttANi-4] cautthaM aMgasuttaM [46] vivAhapannati [AgamasuttANi-5] paMcamaM aMgasuttaM [47] nAyAdhammakahAo [AgamasuttANi-6] chaThaM aMgasuttaM [48] uvAsagadasAo [AgamasuttANi-7] sattamaM aMgasuttaM [49] aMtagaDadasAo [AgamasuttANi-8] aTThamaM aMgasuttaM [50] anuttovavAiyadasAo [AgamasuttANi-9] navamaM aMgasuttaM [51] paNhAvAgaraNaM [AgamasuttANi-10] dasamaM aMgasuttaM [52] vivAgasUyaM [AgamasuttANi-11] ekarasamaM aMgasuttaM [53] uvavAiyaM [AgamasuttANi-12 ] paDhama uvaMgasuttaM [54] rAyappaseNiyaM [AgamasuttANi-13 ] [55] jIvAjIvAbhigamaM [AgamasuttANi-14] taiyaM uvaMgasuttaM [56] panavaNAsuttaM [AgamasuttANi-15] cautthaM uvaMgasuttaM [57] sUrapannatiH [AgamasuttANi-16] paMcamaM uvaMgasuttaM [58] caMdapannattiH [AgamasuttANi-17 ] chardU uvaMgasuttaM [59] jaMbUddIvapannati [AgamasuttANi-18] sattamaM uvaMgasuttaM [60] nirayAvaliyANaM [AgamasuttANi-19] aThThamaM uvaMgasuttaM [61] kappavaDiMsiyANaM [AgamasuttANi-20] navamaM uvaMgasuttaM [62] pupphiyANaM [AgamasuttANi-21] dasamaM uvaMgasuttaM [63] pupphacUliyANaM [AgamasuttANi-22 ] ekcarasamaM uvaMgasuttaM [64] vaNhidasANaM [AgamasuttANi-23 ] bArasamaM uvaMgasuttaM [65] causaraNaM [AgamasuttANi-24 ] paDhamaM paINNagaM [66] AurapaccakkhANaM [AgamasuttANi-25] bIaM paINNagaM [67] mahApaccakkhANaM [AgamasuttANi-26] tIiyaM paINNagaM [68] bhattapariNNA [AgamasuttANi-27] cautyaM paINNagaM bIaM uvaMgasuttaM Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] [69] taMdulaveyAliyaM [AgamasuttANi-28] paMcamaM paINNagaM [70] saMthAragaM [AgamasuttANi-29] chaThaM paINNagaM [71] gacchAyAra [AgamasuttANi-30/1] sattamaM paINNagaM-1 [72] caMdAvejjhayaM [AgamasuttANi-30/2 ] sattamaM paINNaga-2 [73] gaNivijA [AgamasuttANi-31] aTThamaM paINNagaM [74] deviMdatthao [AgamasuttANi-32] navamaM paINNagaM [75] maraNasamAhi [AgamasuttANi-33/1 ] dasamaM paINNagaM-1 [76] vIratthava [AgamasuttANi-33/2 ] dasamaM paINNagaM-2 [77] nisIha [AgamasuttANi-34] paDhamaM cheyasuttaM [78] buhatkappo [AgamasuttANi-35] bIaM cheyasuttaM [79] vavahAra [AgamasuttANi-36] taiyaM cheyasuttaM [80] dasAsuyakkhaMdhaM [AgamasuttANi-37 ] cautthaM cheyasuttaM [81] jIyakappo [AgamasuttANi-38/1 ] paMcamaM cheyasuttaM-1 [82] paMcakappabhAsa [AgamasuttANi-38/2] paMcamaM cheyasuttaM-2 [83] mahAnisIhaM [AgamasuttANi-39] chaThaM cheyasuttaM [84] AvasassayaM [AgamasuttANi-40] paDhamaM mUlasuttaM [85] ohanijutti [AgamasuttANi-41/1] bIaM mUlasuttaM-1 [86] piMDanitti [AgamasuttANi-41/2 ] bIaM mUlasuttaM-2 [87] dasaveyAliyaM [AgamasuttANi-42] taiyaM mulasuttaM [88] utarajjhayaNaM [AgamasuttANi-43] cautthaM mUlasuttaM [89] naMdIsUrya [AgamasuttANi-44] paDhamA cUliyA [90] anuogadAraM [AgamasuttANi-45] bitiyA cUliyA prakAzana 42 thI 90 Agamazrata prakAzane pragaTa karela che. [81] mAyA2 - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-1] paheluM aMgasUtra [2] sU413 gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-1] bIjuM aMgasUtra [8] - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-1] trIjuM aMgasUtra [4] samavAya gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-1] cothuM aMgasUtra [5] vivAhapannatti - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-2) pAMcamuM aMgasUtra [es] nAyAdhamma- gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3] chaThuM aMgasUtra [87] sahasA - gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-3 sAtamuM aMgasUtra [8] maMtagaha- gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3] AThamuM aMgasUtra [9] anuttaropapAtikadasA- gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-3] navamuM aMgasUtra [100] 59hAvAga29- gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-3 dazamuM aMgasUtra Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [101] vivAgasUya - [102] uvavAiya [103] rAyappaseNiya - [104] jIvAjIvAbhigama - [105] pannavajJAsutta [106] sUrapatta - [107] caMdapannati - [108] jaMbuddIvapannati - [19] nirayAvaliyA - [110] kappavarDisiyA - [111] pulphiyA - [112] pucUliyA - [113] varNAidasA - [114] causaraNa - [115] AurapaccakkhANa - [117] mahApaccakkhANa - [117] bhattapariNA - [118] taMdulaveyAliya - [119] saMthAraga - [120] gacchAyA2 - [121] caMdAverjAya - [122] gaNivijjA - [123] deviMdatyao - [124] vIratthava - [125] nisIha - [12] buhatakalpa - [127] vavahAra - [128] dasAsuyabaMdha - [129] jIyakappo - [130] mahAnisIha - [131] Avassaya [132] ohanitti - [133] piMDanijjutti - [134] dasaveyAliya - [13] gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3] [AgamadIpa-4] [AgamadIpa-4] [AgamadIpa-4] [AgamadIpa-4] [AgamadIpa-5] AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-5] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] AgamadIpa-6] AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-6] [AgamadIpa-7] [AgamadIpa-7] [AgamadIpa-7] [AgamadIpa-7] agiyAramuM aMgasUtra paheluM upAMgasUtra bIjuM upAMgasUtra trIjuM upAMgasUtra cothuM upAMgasUtra pAcamuM upAMgasUtra chaThThuM upAMgasUtra sAtamuM upAMgasUtra AThamuM upAMgasUtra navamuM upAMgasUtra dazamuM upAMgasUtra agiyAramuM upAMgasUtra bAramuM upAMgasUtra pahelo payajJo bIjo payo trIjo payajJo cotho payajJo pAMcamo payajJo chaThTho payajJo sAtamo payajJo-1 sAtamo payajJo-2 AThamo payo navamo payajJo dazamo payajJo paheluM chedasUtra bIjuM chedasUtra trIjuM chedasUtra cothuM chedasUtra pAMcamuM chedasUtra chaThThuM chedasUtra paheluM mUlasutra bIjuM mUlasutra-1 bIjuM mUlasutra-2 trIjuM mulasUtra Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] [135] uttraay| - gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-7] cothuM mUlasutra [13] naMdIsatta - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-7] pahelI cUlikA [17] manuyogadvAra - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-7] bIjI cUlikA prakAzana 91 thI 137 AgamadIpa prakAzane pragaTa karela che. [138] dIkSA yogAdi vidhi [13] 45 Agama mahApUjana vidhi [140] AcArAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-1 [141] sUtrakRtAGgasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIkaM-2 [142] sthAnAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-3 [143] samavAyAGgasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIkaM-4 [144] bhagavatIaGgasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIkaM-5/6 [145] jJAtAdharmakathAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-7 [146] upAsakadazAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-7 [147] antakRddazAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-7 [148] anuttaropapAtikadazAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-7 [149] praznavyAkaraNAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-7 [150] vipAkazrutAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-8 [151] aupapAtikaupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-8 [152] rAjaprazniyaupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-8 [153] jIvAjIvAbhigamaupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-9 [154] prajJApanAupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-10/11 [155] sUryaprajJaptiupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-12 [156] candraprajJaptiupAGgasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIkaM-12 jambUdvIvaprajJaptiupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-13 [158] nirayAvalikAupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [159] kalpavataMsikAupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 puSpitAupAGgasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIkaM-14 puSpacUlikAupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [162] vaNhidasAupAGgasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIkaM-14 [163] catuHzaraNaprakIrNakasUtra saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [164] AturapratyAvyAnaprakIrNakasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [165] mahApratyAkhyAnaprakIrNakasUtraM sacchAyaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [166] bhaktaparijJAprakIrNakasUtraM sacchAyaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [157] [160] [161] Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] [167 ] taMdulavaicArika prakIrNakasUtraM saTIkaM [ 168 ] saMstArakaprakIrNakasUtraM sacchAyaM [169] gacchAcAraprakIrNakasUtraM saTIkaM [170 ] gaNividyAprakIrNakasUtraM sacchAyaM [171] devendrastavaprakIrNakasUtraM sacchAyaM [172 ] maraNasamAdhiprakIrNakasUtraM sacchAyaM [173 ] nizIthachedasUtraM saTIkaM [174 ] bRhatkalpachedasUtraM saTIkaM [175] vyavahArachedasUtraM saTIkaM [176] dazAzrutaskandhachedasUtraM saTIkaM [177] jItakalpachedasUtraM saTIkaM [ 178 ] mahAnizIthasUtraM ( mUlaM ) [179 ] AvazyakamUlasUtraM saTIkaM [180] oghaniryuktimUlasUtraM saTIkaM [181] piNDaniryuktimUlasUtraM saTIkaM [182 ] dazavaikAlikamUlasUtraM saTIkaM [183] uttarAdhyayanamUlasUtraM saTIkaM [184 ] nandI - cUlikAsUtraM saTIkaM [185] anuyogadvAracUlikAsUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM - 15-16-17 AgamasuttANi saTIkaM - 18-19-20 Agagama suttANi saTIkaM - 21-22 AgamasuttANi saTIkaM - 23 AgamasuttANi saTIkaM - 23 AgamasuttANi saTIkaM - 23 AgamasuttANi saTIkaM - 24-25 Agama suttAmi saTIkaM - 26 AgamasuttANi saTIkaM - 26 AgamasuttANi saTIkaM - 27 AgamasuttANi saTIkaM-28-29 AgamasuttANi saTIkaM - 30 AgamasuttANi saTIkaM - 30 prakAzana 139 thI 185 Agamazruta prakAzane pragaTa karela che. AgamasuttANi saTIkaM - 14 AgamasuttANi saTIkaM - 14 -: saMparDa sthaNa : 'sAgabha ArAdhanA Dendra' zItasanAtha sosAyaTI-vibhAga- 1, iseTa naM -13, 4the bhAje zrI naminAtha jaina derAsarajI pAchaLa, nhAI senTara, khAnapura amadAvAda-1 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16] | "AgamasuttANi-saTIkaM" // // 1. thI 30 nuviv25|| | AgamasuttANi samAviSTAAgamAH bhAga-1 AyAra bhAga-2 sUtrakRta bhAga-3 sthAna bhAga-4 samavAya bhAga-5-6 bhagavatI (aparanAma vyAkhyAprajJapti) bhAga-7 jJAtAdharmakathA, upAsakadazA, antakRddazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa bhAga-8 vipAkazruta, aupapAtika, rAjaprazniya bhAga-9 jIvAjIvAbhigama bhAga-10-11 prajJApanA bhAga-12 sUryaprajJapti, candraprajJapti bhAga-13 jambUdvIpaprajJapti | bhAga-14 niravAyalikA, kalpavataMsikA, puSpikA, puSpacUlikA vaNhidazA, catuHzaraNa, AturapratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna, bhaktaparijJA. tandulavaicArika, saMstAraka, gacchAcAra, gaNividyA, devendrastava, maraNasamAdhi bhAga-15-16-17/nIzItha bhAga-18-19-20 bRhatkalpa bhAga-21-22 vyavahAra bhAga-23 dazAzrutaskandha, jItakalpa, mahanizItha bhAga-24-25 Avazyaka bhAga-26 oghaniyukti, piNDaniyukti bhAga-27 dazavaikAlika bhAga-28-29 uttarAdhyayana bhAga-30 nandI, anuyogadvAra Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhApyaM FORPrivate &Personal use only