Page Text
________________
३२
व्यवहार - छेदसूत्रम्-१[भा.६९] वाहिविरुद्धं भुंजइ, देहविरुद्धंच आउरो कुणइ ।
आयासअकालिचरियादिवारणं हियंतु ।। वृ-यः कश्चित् पुरुपो व्याधिग्रस्तो व्याधिविरुद्धं व्याधिप्रतिकोपकारिभुंक्ते तथा य आतुरो ग्लाना ग्लानत्वभग्नः सन् देहविनाशकारि करोत्यनशनप्रत्याख्यानादि, तयोर्यद्वारणं, तथा आयासस्स मानातिरेकेण क्रियमाणस्य अकालचर्या रात्रौ पथिगमनमादिशब्दात् कंटकाकुलादिपथि गमनादिपरिग्रहस्तस्य च यद्वारणमेतत् ऐहिकं हितं तद्भाषी ऐहिकहितभाषी; संप्रति परलोकहितभापिरुपप्रतिपादनार्थमाह - [भा.७०] सामायारीसीयंतचोयणा उज्जमंतसंसाय,
दारुणसहावतंचिय, वारेइपरत्थ हियवाई ।। वृ-सामाचारी त्रिविधा ओघसामाचारी दशविधचक्रवालसामाचारी, पदविभागसामाचारीच तस्यां त्रिविधायामपिसामाचार्या यथायोगसीदतः शिथिलवतचोदना प्रोत्साहकरणंसामाचारीसीदतश्चोदना, तथा उद्यच्छतस्त्रिविधायामपिसामाचार्यायथाशक्त्युद्यमंकुर्वतःशंसा प्रशंसा उपबृंहणमुद्यच्छंसा, चः समुच्चये परलोकहितभाषणमिति सामर्थ्यात् गम्यते, तत्कारी परलोकहितवादी; तथा दारुणः क्रोधाद्यन्वितः स्वभावो यस्यासौ दारुणस्वभावस्तद्भावोदारुणस्वभावता, तां यो वारयति, सोपिपरत्र हितवादी, अत्रपरः पृच्छति ।। [भा.७१] अस्थिपुन काइकिट्ठा इह परलोगेय अहियया होइ, ।।
थद्धफरुसत्तनियडी, अतिलुद्धत्तंइच्चादी ।। वृ- ननु हितभाषीत्यत्र हितमिति विशेषणंच व्यवच्छेदकं भवति, व्यवच्छेदं चात्र हितंतदस्तिपुनः काचित् कायिकी वाचिकी मानसिकी वा चेष्टा या इह लोके परलोके वा हिता सती व्यवच्छिद्येत् सूरिराह थद्धपरुसेत्यादि त्वप्रत्यय उभयत्रापि संबध्यते, स्तब्धत्वमनर्मता एतेन कायिकी चेष्टोक्ता, परुपत्वं निष्ठुरभाषिता, अनेन वाचिकी, मानसिकीमाह निकृतिर्माया अतिलुब्धत्वमत्युत्कटलोभता इत्यादि शब्दात् क्रोधशीलता कलहोद्दीपकत्वमित्वमित्यादिपरिर्गहः ततोऽस्त्यहितापि चेष्टेति तदव्यवछेदार्थ हितग्रहणं, संप्रतिमतिभाषित्वव्याख्यानार्थमाह - भा.७२] तंपुन अनुच्चसदं वोछिणमिय पभासएमऽयं ।
___ मम्मेसु अडूमतो सियावएपरिपागवयणेणं ।। वृ-तत् इहलोकहितं परलोकहितं वा पुनर्भाषतेऽनुच्चशब्धं विद्यते न उच्चशब्दः स्वरो यस्य तत्तथा तत्व्यवच्छिन्नं विभक्तममिलिताश्ररमित्यर्थः,मितंपरिमितंप्रभूतार्थसंग्राहकंस्तोकाक्षरमित्यर्थः,तथा मृदुकं कोमलं श्रोतृमनसां प्रल्हादकारि इत्थंभूतमपि मर्मानुवेधतया विपाकदारुणं स्यात् अत आह मर्मस्वऽदूनयन् मण्यिविध्यन् इत्यर्थः स्याद्वा तथाविधं कंचनमशिक्षणीयमधिकृत्य परुषस्य मानुवेधकस्य च वक्तापरिवचनेन अन्यापदेशेन यथादोषाःस्त्रीसेवादयः इहपरत्रवाकल्याणकारिणो यथा अमुकस्य तस्मात् कुलोप्तन्नेन शीलप्रमुखेषु गुणेष्वादरः कत्रव्यः एव मितभाषी, सांप्रतमपरुषभाषित्वव्याख्यानार्थमाह ।। भा.७३) तंपिय अपरुसमउयं हिययग्गाहि सुपेसलंभणइ,
नेहमिव उग्गिरंतो, नयनमुखेहिंच वियसंतो ।।
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003325 |
| Book Title | Agam Suttani Satikam Part 21 Vyavahara |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 482 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_vyavahara |
| File Size | 11 MB |