Page Text
________________
१९
[भा.४०]
पीठिका - [भा. ३९] भा.३९] पडिसेवणा उभावो सो पुन कुसलो यहोजकुसलो वा।
कसलेण होइकप्पो,अकसलपरिणामतो दप्पो ॥ वृ-प्रतिषेवणा द्विविधा द्रव्यरुपाभावरुपाच प्रतिषेवणक्रियायाः कर्तुकर्मगतत्वात् तत्रयातस्य तस्य वस्तुनः प्रतिपेव्य मानतासा द्रव्यरुपा प्रतिषेवणा, यस्तुजीवस्य तथा प्रतिषेवकत्वपरिणामः,सा भावरूपाप्रतिषेवणासैवचेहर्गह्या,जीवपरिणामानुरुपतःप्रायश्चित्तविधिप्रवृत्तेः, तथाचाहपडिसेवणा उभावो प्रतिषेवणा नाम तुरेवकारार्थो भिन्नक्रमञ्च, भाव एव जीवस्याध्यवसाय एव नान्य, सच भावा द्विधाकुशलोऽकुशलञ्च,तत्रकुशलोज्ञानादिरूपोऽकुशलोऽविरत्यादिरूपः,तत्रया कुशलेन परिणामेन बाह्यवस्तुप्रतिसेवनासाकल्पः पदैकदेशोपदसमुदायोपचारात् कल्प्यःप्रतिषेवणाकल्पिका इतिभावः, या पुनरकुशलपरिणामतः प्रतिषेवणा सा दर्पः, दर्प प्रतिषेवणा दर्पिका इत्यर्थः, आह किमेषां त्रयाणामपि परस्परमेकत्वं नानात्वं, वा उच्यते, उभयमपि, कथमित्यत आह -
नाणी न विणा नाणंनेयं पुनते सणन्नमन्नंच ।
इय दोणमनाणत्तंभइयं पुनसेवियव्वेण ।। वृ-यथाज्ञानं विना अंतरणज्ञानीनभवति,ज्ञानपरिणामपरिणततयैव ज्ञानित्वव्यपदेशभावादिति तयोर्ज्ञानज्ञानिनोरेकत्वं, इह दोण्हमनाणतंति इति एवं ज्ञानिज्ञानगतेन प्रकारेण द्वयोः प्रतिसेवकप्रतिसेवनयोरनानात्वमेकत्वं,प्रतिषेवनामंतरेणप्रतिषेवकस्याप्यभावात्,प्रतिसेवनापरिणामपरिणतावेव प्रतिसेवकत्वव्यपदेशप्रवृत्तेः, नेयं पुनं तेसणन्न मन्नं च इति, पुनःशब्दो विशेषद्योतने स चामुं विशेषं द्योतयति, नज्ञानज्ञानिनोः परस्परमविज्ञेयेनापिसहाय एकत्वंकिंतुज्ञेयंतर्योज्ञानज्ञानिनोरनन्यत् अन्यच्च, किमुक्तं भवति ज्ञानिनोज्ञानाच्च ज्ञेयं किंचिदन्यत् किंचिदनन्यत् तथाहि यदा ज्ञानी आत्मालंबनज्ञानपरिणामपरिणतस्तदा ज्ञानज्ञानिनोरेकत्वं यदात्वात्मव्यतिरिक्त-घटाद्यालंबनज्ञानपरिणामपरिणतस्तदा न्यत्वमात्मनो घटादीनामन्यत्वात् ज्ञानमपि यदाभिनिबोधिकादिस्वरुपालंबनं तदा ज्ञानज्ञेययोरेकत्वं, यदा तु स्वव्यतिरिक्तघटाद्यालंबनं तदान्यत्वं. घटादीनां ज्ञानात् मूर्तीमूततया पृथग्देशादितया च भिन्नत्वात् भइयं पुन सेवियव्वेण अत्रापीतीत्यनुवर्तते, इति उक्तेन प्रकारेण प्रतिपेवकप्रतिषेवणीयोरनानात्वं भक्तं विकल्पितं, पुन नानात्वं सेवितव्येन प्रतिषेवितव्येन कदाचिन्नानात्वमित्यर्थः तथाहि यदा प्रतिसेवते, नानात्वं कीटकादिसत्वानां साधोः पृथग्भूतत्वात् प्रतिसेवनात् यदा प्रतिसेवना प्रतिसेवकस्याध्यवसायः स तर्हि यदात्मव्यापादनविषयस्तदा प्रतिसेवनाप्रतिसेवनयोरेकत्वं यदा तु बाह्यस्त्र्यादिप्रतिसेवनाविषयः तदानानात्वं स्त्यादिप्रतिसेवकादन्यत्वात्संप्रतियत्प्रागमूलोत्तरगुणविषयतया प्रतिसेवनाया द्वैविध्यमुक्तं, तद्विभावयिषुराह ।। भा.४१] मूलगुणेउत्तरगुणे, दुविहा पडिसेवणा समासेन ।
मूलगुणे पंचविहात पिंडविसोहाइया इयरा ।। वृ- प्रतिसेवनासमासेनसंक्षेपेणद्विविधा, तद्यथामूलगुणेमूलगुणविषयाउत्तरगुणेउत्तरगुणविषया, तत्र मूलगुण विषया पंचविधा प्राणतिपातमृषावादादत्तादानमैथुनपरिग्रहरुपा इतर उत्तर गुणविषया पिंडविशुध्यादिविषया अनेकविधा, अत्रादिशब्दात्समित्यादिपरिग्रहः किमुक्तं भवति मुलगुणेषु प्राणातिपातविरत्यादिपु उत्तरगुणेषु पिंडविशुध्यादिषु यथाक्रमं प्रतिसेवना प्राणतिपातादिलक्षणा पंचविधा आधाकर्मोपभोगादिलक्षणा अनेकविधेति, तत्र मूलगुणप्रतिसेवनासंरंभादिभेदश्चित्रा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003325 |
| Book Title | Agam Suttani Satikam Part 21 Vyavahara |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 482 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_vyavahara |
| File Size | 11 MB |