Agam Suttani Satikam Part 21 Vyavahara

SR No.: 003325
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan
Publication Year: 2000
Total Pages: 482
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_vyavahara
File Size: 11 MB

Page 56

पीठिका - [भा. १५४] तदनैकांतिकमितिदर्शयति - [भा.१५५] नाणत्तं दिस्सए अत्थे, अभिन्नेवंजणम्मिवि ।
वंजणस्सयभेदंमिकोइअत्थो न भिज्जए ।। वृ-व्यज्यतेप्रकटीक्रियतेअर्थोऽनेन प्रदीपेनेवघटइतिव्यंजनंशब्दस्तस्मिन् अपिशब्दो भिन्नक्रमः स चैवं योजनीयोऽभिन्नेपि एकरुपेपि एकअर्थे अर्थविषये नानात्वं दृश्यते यथा सैंधव इत्युक्ते तत्तत्प्रस्तावादिना अश्चलवणवस्त्राद्यर्थनानात्वं, तथा व्यंजनस्य शब्दस्य भेदेपिच शब्दोऽपिशब्दार्थो भिन्नक्रमश्चेत्यत्र संबध्यते कश्चिदर्थोन भिद्यते, यथा खं, व्योम, आकाशमिति कसमादेवं शब्दाभेदेपि अर्थनानात्वमितिचेत् ? उच्यते,शब्दार्थयोर्भेदावेदविषयेचतुर्भगिकायाभावात्तधाहिअर्थस्थाप्यभेदः शब्दस्थाप्यभेद इति प्रथमोभंग: अर्थस्याभेदः शब्दस्यभेद इति द्वितीयः, अर्थस्याभेदः शब्दस्याभेदः इतितृतीयः अर्थस्यभेद: शब्दस्यभेदः इतिचतुर्थः एतेष्वेव चतुर्थभंगकेषुक्रमेणोदाहरणान्युपदर्शयति[भा.१५६] पढमो इंदोत्ति बिइयओ होइइंदसकोत्ति ।
तइओगोभूपपसूरस्सिणोत्तिचरमोघडपडोत्ति ।।। वृ- प्रथमो भंगोऽर्थाभेदः शब्दोऽभेदः इत्येवंरुपो यथा इंद्र इंद्र इति । तथा केनापि इंद्र इत्युक्तं द्वितीयेनापि इंद्र इति अत्रच द्वितीयेनापि इंद्र इति । अत्रच द्वयोरपिशब्दयोः स्वरुपाभेदेऽभेिदश्च । द्वितीयोर्थाभेदः शब्दस्य भेद इति रुपो यथा इंद्रशक्र इति अत्र हि शब्दस्य नानात्वमर्थस्त्वभिन्न एव द्वयोरप्येकार्थिकत्वात् तृतीयोऽर्थस्यभेदः शब्दस्याभेद इत्येवंलक्षणो यता भूप पशु रश्मिषुपुरुषभेदेन कालभेदेन वा प्रयुज्यमाना गोशब्दाः । अत्र हि गौरिति सर्वत्राप्यभिन्न इति, चरमो यथा घट पट इति अत्र हि द्वयोरपिशब्दयोः रुपभेदोप्यस्ति अर्यभेदोपितत उपपद्यतेशब्दाभेदेपिअर्थनानात्वमर्थाभेदेपि शब्दनानात्वं तेन यदुच्यते अभिधानाभेदतो नास्ति विशेष इति । तदनेकांतिकमुपदर्शितं भूपपशुरश्मिवाचिनां । गोशब्दानामभिधानाभेदेप्यर्थविशेषदर्शनात्सचार्थविशेषोत्रीऽप्यस्ति,यथोक्तं प्राक्अभिधानाभेदतइतियक्तंतत्प्रत्यक्षविरुद्धंब्यंजनभेदस्यसाक्षादुपलभ्यमानत्वात्,तथा कत्र कल्प इति-अपरत्र व्यवहार इति ।। अथार्थगत्याभिधानाऽभेद उच्यते न स्वरुपतस्तदप्यसत अर्थविशेषस्याप्युभयत्रभावात्तथाचाह - [भा.१५७] वंजणेन य नाणत्तं अत्थतो अविकप्पियं ।
दिस्सएकप्पनामस्स ववहारस्सतहेवय।। वृ- कल्पनाम्नोध्ययनस्य तथैव व्यवहारस्य व्यवहाराध्ययनस्य श्यते व्यंजनेन व्यंजनभेदेन नानात्वं, प्रत्यक्षतः व पृथग्विभिन्नानां व्यंजनानामुपलभ्यमानत्वात् । तथाऽर्थतोऽर्थमाश्रित्यास्ति नानात्वं, अविकल्पितं निश्चितं प्रायश्चित्तभेदानां प्रतिसेवनासयोजनादीनां प्रायश्चित्तार्हपुरुषजातानां चकल्पाध्ययनानुक्तानामिहव्यवहाराभिधानात्तदरिहपरिसायइत्येतत्द्वारंव्याचिख्यासुरिहहंभणिया पुरिसजाया इत्यवयवं व्याख्यानयन्नाह - [भा.१५८] वस॒तस्स अकप्पेपच्छित्तं तस्स वणिया भेदा ।
जे पुनपुरीसजाया तस्सरिहा तेइमे होति ।। वृ- इह कल्पे वर्तमानस्य सूत्रोक्तविधिनायतनया प्रवृत्तेः प्रायश्चित्तविषयतैव नोपजायते, इत्यकल्पगृहणमकल्पेदांदीवर्तमानस्य यत्प्रायश्चित्तं तस्ययभेदाः प्रतिसेवनासंयोजनादयस्तेवर्णिता