Page Text
________________
व्यवहार -छेदसूत्रम्-१अमुकेषुशब्देषु रागद्वेषं वागतइति तत्रतपोर्ह प्रायश्चित्तं अथैवं निश्चयो न गतो रागद्वेषं वा तत्रस शुद्ध एव न प्रायश्चित्तविषयः, ततोवितर्के यथोक्तलक्षणेतदुभयमेव प्रायश्चित्तमिति । [भा.१०४ एवमेव सेसएवि विसए आसेविऊणजे पच्छा; ।
काऊणएगपक्खे नतरइतहियं तदुभयं तु ।। वृ- एवमेव उक्ते नैव प्रकारेण यान् रुपादीन् विषयान् आसेव्योपभुज्य उपलक्षणमेतत् प्राणातिपातादीनप्यासेव्य पश्चात्एकतरस्मिन्पक्षे अपराधलक्षणे निर्दोषतालक्षणेवा कर्तुनशक्नोति, यथा रुपादिषु विषयेषु रागद्वेषं वा गतः प्राणातिपातादयो वा कृता इति यदि वा न गतो रागद्वेषौ, नापि कृताः प्राणातिपातादय इति तत्रतदुभयंचतदुभयमेव तुशब्दस्यैवकार्थत्वात्यथोक्तलक्षणंप्रायश्चित्तं शंकास्पदत्वात् तदेवं शंकितेइति व्याख्यातं, संप्रतिसहसाकारे इत्यादि व्याचिरख्यासुराह - [भा.१०५] उपयोगवतो सहसा, भएणवा पेल्लिएकुलिंगादि ।
अच्चाउरावतीसुयअनेसियादिगहणभोगा ।। वृ-उपयोगवतोपिईसिमितौसम्यगुपयुक्तस्यापिउच्चालितेपादेकथमपिसहसायोगतःसमापतितः सन् कुलिंगीव्यापद्यतेभयेनवा चौरसिंहादीनांभृशं प्रपलायमानेभयग्रहणमुपलक्षणंतेन एतदपिद्रष्टव्यं परेणवा पेल्लिएइति परणप्रेरितो वा तद्व्यापारमासाद्य कुलिंगी उपलक्षणमेतत्पृथिव्यादिजीवनिकायो वा व्यापत्तिमाप्नुयात् तथा अत्यातुरे क्षुधापिपासयावा अत्यंतपीडिते तथा आपत्सु द्रव्यापदादिषुयदि अनेषितादिग्रहणे भोगौ भवतः अनेषितमनेषणीयमादिशब्दादकल्पनीयस्य परिग्रहः, न केवलमनेषितादिग्रहणभोगौ किंतुगमनागमनादौ पृथिव्यादिजंतुविराधनापिभवतितथापितत्रप्रायश्चित्तं यथोक्तलक्षणं तदुभयमिति वर्तते सहसाकारादिविषयत्वात्, संप्रति महव्वयाइयारे य इत्येतव्याख्यानयन्नाह - [भा.१०६) सहसाकारे अइक्कमवइक्कमेचेव तहअइयारे ।
होइवसद्दग्गहणा पच्छित्तं तदुभयं तिसुवि ।। [भा.१०७] अतियारुवयावा, एगयरे तत्थहोइआसंका ।
नवहा जस्स विसोही तस्सुवरिंछण्हंबज्झंतु ।। वृ-सहसाकारतः सहसाकारतोतिक्रमे व्यतिक्रमे अतिचारेच प्राग्व्यावर्णितस्वरुपेमहाव्रतविषये इति सामर्थ्यात् गम्यते महव्वयाइयारे य इति पदस्य व्याख्यायमानात्वात् एतेषु त्रिष्वपि दोषेषु तदुभयमुक्तस्वरुपं प्रायश्चित्तमितियोगः, अथमूलगाथायां महाव्रतातीचारे चेत्येवोक्तंततः कथमत्र विवृतं अतिक्रमे व्यतिक्रमे वेति ? अत आह, चशब्दग्रहणात् किमुक्तं भवति ? चशब्दग्रहणतः मूलगाथायामतिक्रमव्यतिक्रमयोरपि समुच्चयः कृत इत्यदोषः, अथवा अतिचारस्य पर्यंतग्रहणादतिक्रमव्यतिक्रमयोरपि उपयोग स्फुटबुद्धयाकरणे तदुभयं प्रायश्चित्तमिति योगः, वाशब्दो भिन्नक्रमत्वादेगयरे इत्यत्र योजनीयः ततोऽयमर्थ एकतरस्मिन् वा तत्र अतिक्रमे व्यतिक्रमे व्यतिक्रमे अतिचारे वा यदि भवत्याशंका यथा मयातिक्रमः कृती न वा व्यतिक्रमो कृतो न वा अतिचारः कृतो नवेति तत्रापि तदुभयं प्रायश्चित्तं इह सहसाकाराशंके संकिए सहसागारे पदद्वयेनापि गते, केवलं महाव्रतानामतिक्रममादिष्वित्याशंकायां सहसाकारे चैतदेव प्रायश्चित्तं नान्यत् परिकल्पनीयमिति भाष्यकृता सहसाकाराशंक अपि योजिते, छह ठाणाण बझं तु इति व्याख्यानयन्नाह नवहेत्यादि
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003325 |
| Book Title | Agam Suttani Satikam Part 21 Vyavahara |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 482 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_vyavahara |
| File Size | 11 MB |