Page Text
________________
व्यवहार -छेदसूत्रम्-१वृ-व्यवहारः प्रधानानयांव्यवहारनयस्तस्यमतेन आत्माशुभमशुभंवाकर्मकृत्वातस्यफलंभवांतरे समनुभवतिअनुयायिद्रव्याभ्युपगमातइतिएतस्मात्कारणाद्वैनयिकेमिथ्याटौमिथ्यात्वापगमायकथनं सद्धर्मोपदेशस्तत्परिणतीच मिथ्यात्वापगमइति मिथ्यात्वशाधकत्वात्ते त्रयोऽपिव्यवहारनयाः शुद्धा विसेसणेमाहु मिच्छतमिति, विशेष्यते परस्परं पर्यायजातं भिन्नतया व्यवस्थाप्यते अनेनेति विशेपणमृजुसूत्रादिनयस्तस्मिन् प्ररूप्यमाणे कृतविप्रनाशादिदोपाशंकातोऽधिकतरंमा जंतवो मिथ्यात्वंयासु रितिन तन्मतानुसारेण वैनयिकेऽपिका सद्धर्मदेशनाप्रवृत्तिस्तदभावाच्च न मिथ्यात्वशुद्धिरिति न ते शुद्धाः, रमभ्युपगम परत्वात् उपरतिनास्तुचत्वारः शुद्धा नैश्चयिकत्वात् तत् शुद्धाशुद्धनयलक्षणमधिकृत्य यत्प्राद्वितीयंव्याख्यानं कृतंसव्वनयाणं असुद्धाणमितितत्प्रदर्शयन्नाह [भा.५०] संकप्पा ईतिययं अविसुद्धाणंनुहोइउनयाणं ।
इयरेबाहिरवत्थु, नेच्छंताया जतो हिंसा ।। वृ-इहसंकल्पशब्देन नसंरंभ उपलक्ष्यतेपर्यायत्वात्संकल्पादित्रितयमितिकोऽर्थः संरंभादित्रितयं संरंभ समारंभारंबलक्षणं अविशुद्धानामेव तु रेवकारार्थो भवति, नयानां मतेन ज्ञातव्यमिति शेषः, व्यवहारपरतया तेषां मतेन त्रितयस्यापि संभवात् इतरे शुद्धऋजुसूत्रादयो हिंसाविचारप्रक्रम बाह्यवस्तुनेच्छंति, नाभ्युपगच्छंति न बाह्य वस्तुगतां हिंसामनुमन्यते इति भावः, य तस्तन्मतेनात्मैव तथाध्यवसायपरिकल्पितो हिंसान बाह्यमनुष्यादिपर्यायविनाशनमायायथाचेवउहिंसेतिवचनात्ततः संरंभ एव हिंसा न समारंभोनप्यारंभ इति, न शुद्धनयानां संरंभादि त्रितयं, सांप्रतमस्यामेव सा पुन न अतिक्रमे इत्यादिकायां गाथायां यत्र मूलोत्तरगुणप्रतिसेवना या विपर्ययेणोपन्यसनमकारि तत्र कारणमाक्षेपपुरस्सरमुपन्यस्यन्नाह - [भा.५१] चोएइकिमुत्तरगुणा, पुव्वं बहुअोवगलहुयंच ।
अतिसंकिलिठभावो, मूलगुणेसेवतेपच्छा ।। वृ- चोदयति प्रश्नयति शिष्यो, यथाकमित्तरगुणा उत्तरगुण प्रतिसंवना पूर्वमुक्ता यथोद्देशंनिर्देश इतिन्यायाधिपूर्वमूलगुणप्रतिसेवनावक्तुमुचिततिभावः अत्रोत्तरमाह बहवः उत्तरगुणाः,स्तोकामूलगुणा स्तथा लघुशीघ्रमुत्तरगुणानां सेवकः प्रतिसेवकः,ततो अतसिंक्लिष्टभावः सन् पश्चातमूलगुणान् सेवते प्रतिसेवते इतिख्यापनार्थं; विपर्ययेणोपन्यास इह प्रायश्चित्तं मुख्यवृत्त्याविशाधिस्तथाचापराधंविधाय विशुद्धमनसो गुरु समक्षं वदंति, भगवन्नमुकस्याऽपराधस्य प्रयच्छत प्रायश्चित्तमिति, प्रतिसेवनाप्यूपचारात कदाचित प्रायश्चित्तं,तथा चापराधे कृतेवक्तारोभवंति,समापतितमस्माकमद्य प्रायश्चित्तमिति, तत्र यथोपचारतः प्रतिसेवनाप्रायश्चित्त मुच्यते, तथोपपादयन्नाह - [भा.५२] पडिसेवियंमिदिज्जइ, पच्छित्तंइहरहाउपडिसहे ।
तेन पडिसेवणव्विय पच्छित्तं विमंदसहा ।। वृ-प्रतिसेवितेप्रतिपिद्धसेवितेयस्मात्प्रायश्चित्तंदीयते, इतस्थाप्रतिपिद्धासेवनमंतरणप्रतिषेधः प्रायश्चित्तस्य,ततः प्रतिसेवनाप्रायश्चित्तस्य निमित्तमितिकारणे कार्योपचारात् प्रतिसेवनैव प्रायश्चित्तं प्रतिसेवनारूपंप्रायश्चितमिदंदशधा, दशप्रकारंतामेव दशप्रकारतामुपदर्शयति - [भा.५३] आलोयण पडकिमणे, मीसविवेगेतहाविउरसग्गे ।
तवच्छंय मूल अणवठियाय पारंचिएचेव ।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003325 |
| Book Title | Agam Suttani Satikam Part 21 Vyavahara |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 482 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_vyavahara |
| File Size | 11 MB |