________________
पीठिका - [भा. १२८]
४७ कर्दमादिर्हरितालदिर्वा पृथिवीकायः, एतेष्वपि, किमुक्तंभवति? एतैरपि प्रत्येकं म्रक्षिते करे मात्रके वा. भिक्षामाददानस्य लघुर्मासः, एतत्पुनः संप्रदायादवसातव्यम्, सचित्तमिश्रपृथिवीरजोगुंठिते सचित्तमिश्रोदकस्निग्धेवाकरेमात्रकेवाभिक्षामुपाददान्सयपंचरात्रिंदिवानी उक्तंचससणिद्वेससरक्खे पनगमितितथा वनस्पतिकायो द्विविधः परीत्तोऽनंतकायश्चएकैकस्य त्रयोभेदाः पिष्टंकुकुस्साउत्कुटितं च पिष्टं कुक्कुसाश्च प्रतीताः उत्कुटितश्चिंचनकादिः तत्र त्रिविधैरपि सचित्तमिश्रमपरीत्तवनस्पतिकायैः संस्पृष्टे करे मात्रके वा भिक्षां गृह्णतो लघुर्मास;, अनंत सचित्त मिश्रवनस्पतिकायैस्त्रिविधैरपि संस्पृष्टे गुरुमासः पुरःकर्माणि पश्चात्कर्माणि च केचिदाहुर्लधुमासोऽपरे चत्वारो लघवः, उक्तं च कल्पचूर्णी पुरकम्मपुच्छकम्मेहिं चउलहुइति ।। [भा.१२९] सज्झायस्स अकरणे, काउस्सगेतहा अपडिलेहा ।
पोसहियतवेयतहा अवंदनाचेइयाणंच ।। वृ-स्वाध्यायस्य वाचनादेरकरणे सामान्यतो मासनिष्पन्नं प्रायश्चित्तमिति योगः । अत्रेयं भावना सूत्रपौरुषीयदि नकरोति,ततोमासलघुप्रायश्चित्तं, अर्थपौरुषींन करोतिमासलघुद्वेसूत्रपौरुष्यावकुर्वतो द्वौ लघुमासौ, तिसृणां सूत्रपौरुषीणामकरणे त्रयो लघुमासाः, चतसृणामपि सूत्रपौरुषीणामकरणे चतुर्मासलघु काउस्सगे इति अकरणे इत्यत्राप्पनुवर्तते आवश्यकप्रतिबद्धकायोत्सर्गस्य सूत्रे सप्तमी षष्ठीसप्तम्योरर्थप्रत्यभेदात् अकरणेसामान्यतोमासनिष्पन्नंप्रायश्चित्तमितिसर्वत्रापियोजनीयं, भावना त्वत्रापीयं आवश्यके एकं कायोत्सर्गं न करोतिमासलघु, द्वौ न करोति द्विमासलघु, त्रीन् कायोत्सर्गान्न करोतित्रिमासलघु, सकलमेवाश्यकंन करोतिचतुर्मासलघु, तथा उपविष्टः सुप्तोवायद्यावश्यकंकरोति प्रावरणप्रावृतो वा वंदनकानि आवश्यके ददाति, दोषैरुपेतानि वा ददातिप्रायश्चित्तंमासलघु, नवरं यत्र मायातत्रमासगुरु, तथापडिलेहाइति विभक्तेरत्रलोपः प्राकृतत्वात् अप्रत्युपेक्षायांप्रत्युपेक्षाया अकरणे सामदिवसीयते तत्रोपधिर्द्विधा औधिकऔपग्रहिकश्च औधिकस्त्रिधा जधन्यो मध्यमः उत्कृष्टश्च, तत्रजधन्यः चतुर्दा तद्यथा | मुखपोतिका पात्रकेसरिका गोच्छकः पात्रस्थापनं च उक्तंच मुहपोत्ती पायकेसरियागोच्छएपायठवणंचएसचउव्विहो जहन्नोइतिमध्यमःषड्विधः तद्यथापटलानिरजस्त्राणं पात्रबंध चोलपट्टः मात्रकं रजोहरणंच आह च पडलाइंस्यत्ताणं पत्ताबंधोय चोलपट्टोय, मत्तग रयहरणं वियमज्झिमगो छव्विहोनेओ; उत्कृष्टश्चतुर्विधःतद्यथा पतदहस्त्रयःकल्पाः उक्तंचउक्कोसोचउव्विहो पडिग्रहो तिन्निपच्छागा इति । आर्यिकाणामप्युपधिरौधिकस्त्रिविधस्तद्यथा जघन्यो मध्यम उत्कृष्टश्च तत्रजघन्यः चतुर्विधो मुखपोतिकादिरुपः प्रागुक्तः,मध्यमस्त्रयोदशविधस्तद्यथापात्रबंधो १ रजोहरणं २ पटलानि ३रजस्त्राणं ४ मात्रकं५कमठक ६ अवग्रहानंतकं७ पट्ट८ अद्धोरुकाः ९चलनिका १० कंचुकः ११ अवकक्षी १२ वैकक्षी १३ उक्तंच -
पत्ताबंधाइया चउरोतेचेवपुव्वनिद्दिवा, मत्तोय कमढकंवा, तहओग्गहनंतगंचेव। . पट्टो अद्धोरु चिय चलणिय तहकंचुगेय उगच्छी; वेयगच्छी तेरसमा अज्जाणंहोइनायव्वा ।। उत्कृष्टोऽष्टविधस्तद्यथापतग्रहस्त्रयःकल्पाअभ्यंतरनिवसनीबहिर्निवसनीसंघाडीस्कंधकरणी उक्तं च उक्कोसा अट्टविहो चउरोतेचेव पुव्वदिट्ठाजे साहूणं अन्नेय इमे चउरो अभिंतरबाहिनियंसणी संघाडो खंधकरणी य इति औपग्राहिकोपी साधूनामार्यिकाणांच त्रिविधस्तद्यथा जघन्यो मध्यम उत्कृष्टश्चतत्र पीठनिषद्यादंडकप्रमार्जनीडगलक पिष्पलकसूची नखरदनिकादिर्जघन्यः, मध्यमो दंडक पंचविध
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org