Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra unamaHsiddenyAnamaHspAdAdinesarvajJAyAmokSamAspinetAranetArakarmana in tAjJAtAraMvizvatavAnAvadetagugaladhyAzimokSakamArgaLUSAptakarane vAlAarakarmarUpaparvatake bhedanevAlA arsmstttvkejaabhvaalaahai| tAkeguNanikIpAptikai arthivaMdanAkarUjhAsUnasampagdanijJAnadhAri) trANimokSamArgAzAsampAdayanisampakajJAnasampacAritrazanitInani kAsamudAyasomokSapAhonikAupAyahApadArthanikAnasAsvarupahara ninikAtisarupanazAnasAsampagdarzanahaviritisanisapakArakari / nIvAdikapadAcItaSTehA tisatisapakArakaritinakAsAnanAsosampaka jJAnahaviritisakriyAtesaMsArakekAraNakarmAvevisatisakriyAra kaatyaagsaasmpkcaaritrhoinitiinnikiiektaasmstkkiaamnaav| rUpamokSahoyaha avasampAdanikAlakSaNakadehAsatrAtatyAnahAnesara // 1 //
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ + myagdarzanazAnopadArtha jaisaitiSTehotitisakAhAnAMsotatvahA paratavara karinizcayakariNasAtatvArthahItatvArthanAjIvAdikapadArthAta nikApradhAna sAsampAdanihAsAsampagdanikaise upajaisAkadahAsUtrAtannisAMdadhi maashaajaasmpgdrshnvaasmpdshaavinaapgtthoysonisrgsmptvhai| aparakeadititIvAdipadArthAnakAmadhAnahAyasA adhigamasampata hai| avatatvakadAhasohaidasUnArAnIvAMjIvAMbhavabaMdhasaMgharanizimokSAra statvAdhacitamAlakSAjIvahaucitanArahitahoyasAmajIvahA zubhanAraya va munakarmakAgamanakAdhArasAmAnahAnAtmAkepadezabharakarmapadA nikAmilamAMsAvadhadAyAvatakarmakAsakAmAsaMvarahI ekadezAtakarmaka ra yahonAsonijagahAsamastakarmakAviyogahomAsAmokSayasaptabahAnA vasampagdarzanAdikavAnIvAdikapadArthAnakAyathAvatayavahArakai dhArthacyA
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra rinikSepakA~hAsUtrAnAmasthApanAcyAvatastannyAsAyanisavastakA ___ nasAnAmakahatesAguNamAnahIhIyAakhyavahArakIpaTaniarthinAmaka riesAnAmanikSapaholasakisImanuSpakAnAmaghAtakahIvaridhAtupa pANakASTamRtikAdikanimasoyAhI sasthApanakaranAMsAsthApanAda jaisasaharasakepAlamaikASTanikarogenikuMhastIghoDAkovastrAgAmI kAlamaitisarUpahoyagAtAtisAkahanAMsodhyanikSepahInisarAjAkaputra 'kUrAjAkahanAvAravatamiAnasIpayaryAyasahitahAztAkUtaisAkahanAMsA bhAvanikSapahAlisa~gAkaratAhAyatArAnAkahamA adhyAridyArimikSa nikritiivaadiknikRsthaapnkriyaa| nAmanikSepametaunAmamAtrahIya rhaarkaimrthikhnaahaurpyaajmnhiisikisiikuNjhpnklaa| . haanaamkhdenemaatrhiipyojnh| aramahAkapAkIsthApanAtadAkAra // 2 //
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ atadAkAramai karInahAM sAkSAtUka panahI mAnikariyAdarastavanadarzapUjanaka na khAMde ase cyArinikSepa nitaipadArtha nikAmavahAraghavatairasoya thAvatajAnana ase nAmAdinikSepanikariAMgIkAra kI yapadArthanikA svarUpakA jJAnakA dete hoya tAtasUtraka haihai|| sUtraM // pramANanayairadhigama: 6 // pramAekaoranayani karijIvAdikatattvanikAjAna nAhIya hai| vaUrisamyakUdarzanAdika nikenA vaH anekaaupaaykiNdai|| sUtraM nirdezakhA misAdhanAMdhikaraNasthitividhAnataH // nirdezakahiesvarUpa kA khnaa|svaamitvkhieadhipttpnnaa sAdhanakadie utpatpakAnibhinA adhikaraNa kahie AdhAra sthikediekAlakApramANa dhaankhieprkaar| inikAraka rikai sampagdarzanAdikatathAjIvAdika jAnie hai| isakA udAharae sampakadarzanakadA hai| paisaiMpana hotaiMttarakadai hai| tatvArthanikA pradhAnaso sampagdarzana hai| etau nirdeza hai| sampagdarzinikoM na
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ nU tatvArtha sUtra ke hoza ase svAmIkuMyUceto sAmAnya kariketojIvakai doi hai| vizeSakAH rikagatike anuvAdakarinarakagativiSaikAIjIna ke sampakka hoyatosamasta pRthvI viSainArakI nikaiM paryApta avasthAviSaiUpazamikakSAyopazamika sampa koI hai| naraprathamapRthvI viSeparyAptipraparyAptikajIvanikai kSAyikatAye pazamika hoihai| dvitIyAdipradIvipheMsa paryAptipracasthAviSaisampaktanahI hoiTai tiryacaciSaisampatkahotoauyAmikaparyAptivyaparyAptidoUva sthAbhihAiparaMtu aparyAvasthAmaiM bhoganU mike tiryaJcIkai sampatta hoi karmabhUmiketi cike paryAptaavasthAmai upazamakSayopazama hoikSAikana TI | hI hoza jara tiryeca eka kSAyika sampattado ihI nahIM akhapAttayopA sampattapayapti avasthAhamihoza|vaUrimanuSyagattiviSe kSAyika kSAyo yazamika doyasampatkatopyatipayaptidoUavasthAviSai ho DAyara JU
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ upazamasampatkaparyAptiavasthAhIma hoiparyAptimaiM nahI hoza manuSyANI paryApta avasthAhI meM sampakta hoza paraMtu kSAyika sampatkanAvastrIkai ho strI nahI ho||devagatimeM sampaktta hoinau kalpavAsI nimatoparyApti aparyApta doka avasthAviSaitInUSakA ra dIkA sampatta hoi hai|| praznavanavA sIvyaMtakhyotikatInaprakArakedekcaradevAMganAM carakalpavAsI deva nikIsama stadevAMgana nikai kSAyika samyukta hoihI nhiiN| asvapAmakSayopazamado isampatka hoi toparyAptihI kai hoi aparyApta kai nahI hoza iMdriya ke anucAra dakarisaMkAkImakeM tIna sampaka hosh| saMjJIpayatikai nahIM hoi kara yake anuvAda karitra sakAyaka nikainI nUsampatka hoi hai| sthAvara nikai nahI hoza|yoga ke anuvAda karitInUMyoganitInUsampatka hoihai|ara yogara diktaprayogIbhagavAnkai kSAyika veda ke anuvAdaka ritInaM vedani
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampatta hoI || arabedarahitanikaiUpazamika kSAyikadorahI ho hai| kaSAyake anuvAdakaricyArUM ku pAthanimaitIM smptkhoiihai| rahitanikai paramakakSAyika doihI samyukta hoidA jJAnake anuvAda rimatizrutaHzravadhimana:paryayacyArijJAnanidiSaitInasamparka hai ki naviSaijJAyika sampatkahI hai| saMyama ke anuvAda kari sAmAyikacchedo * sthAna doya saMyama viSaitI nUMhI sampatta ho rhai|| parihAravizruddhasaMyama upazameka sampakttavinAdoya sampatta hai| sUkSma sAMparAyayathAkhyAtaseya vipazamika sampatkaJprarakSAyika sampatta doSade // saMyatAsaMyataviSai nUsampanka hai asaMyataviSai hatInU sempatkadai // darzanake anuvAdaka sudarzanacatudarzana avadhidarzanaviSaitInUsampatka hai / kevaladarza varSe eka tAthika smptkhai| le pAke anuvAdakariccaiMlezpAnimaitrI tatvArtha sUtra cha 11801
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampakAlipArahita)kSAyikasampatkahAbhapakeanuvAdakaribhavyanike tInasampako anayanikasamyaka naahiih| sampatkaanuvAdakarita haoNnesAsampagdanihatahAtamAhIjAnanAM smItImubAsaMbonikaitIsa risajJI patkahI asaMjJAnikasampakamahI asaMjJAprasejhIdAmapaNArahitakaiza 2 yakahIsampankahI prhaarkanuhaarknikaitii,smptkhai| anAhArakA nikadhAsthanikaitIhAsamudaghAtagamanAhArakanikaijJAyikahIha nai sNsvaamitvkm|| avasAdhanakAraNasakidaihAsosAdhanadozyakArahIeka anyatarANakavAsAnanyataratAdarzanamohakAupazAmakSayatathAkSayopazama hIkAraNahI avAmamArakInikettIsarIdhAtAzke nArakonimAptisma rAtisampAkahIzAaraktikai dharmazrivaNatehozakSinikavedanakilo mibhane sampAdanaupanehamaracaturthazcIkUtrAdiliyasanamadhdhItAznA
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ D % 3D tatvAsUNe ekAnimaikekinikainAtismaraNAkakinivedanAkAanunayakarima mpakahozvAtIsarISTazcAtAIdharmazravaNakaraNahinIceMnahIlA tIrthacanimeM kaI nizAtismaraNAnidharmazraghAkenikaininadevadarzanasampA kampana ke kAraNahimaramanuSyanikaigaehItInakAraNadivanimaiMki tinedevanikaijJAnismaraNAkitekanikai dharmazravaNakitanakanitine kekalyANakanikImahimAkedekha karikitane kaimahAIkadevanikocha / dhikadekhanekarisamyagdarzanamatpannahoihIvAramAvargaparyaMtaekAraNAhana mAnanapAesamAraNaayutakedevanikaidevAdhidarzanavinAtInahIkAra pAhAyaramavanavethikanivAsInikitanekanikaitAptismaraNakitanekai mazravaNadozvIkAraNahai|asmanudizamyanuttarakenivAsInikaiyAkalyA nahIM hogakarvajanmamaisamyagrahaNakIyAhoinisahIkAunyAhai l
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. sa~sAdhanakamAadhikaraNajAnAdhArasodozyakAradA anyataraAdhArAzA pravAsAmAdhArAzAsampatkakAanyatastrAdhAratosamyakakeupajanenogya prAmAhIhamAravAhAnAdhArAekaracauDIlaMdhIcauradastucIsIdhasa nAlImAdIsampAdRSTI hAvAmAnahI honeseadhikaraNakA pravasthiti kahahoUpazamikasampakakIekajIvakaiulaSTAnathAnadhanpahaaMtarmu ihitasAyikasampakakIsthigisaMsArI tIvakainadhanya netrmuhkaar| aMtarmusapiniyAhiotAyahI utkRSTasthinitIsasAgarAdhezamu mihitapraSTavarSadAnapUrvakorikSyaadhikahomaramuktajIvakaijJAyikasamma lakAsthitivAdisahitahAastamahIpremahAmarakSAyopAmikasamma kkiisthitijghnynNtrhitkaah| arabatkRSTavyAsacisAgarakAhA siMsthitikahI avavidhAnakahalAmAmAmpatesampatkaekapakAradaini
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra saniHpradhigama jake bhedate do yaprakAra hai| apazamikakSAyika kSAyopaza 6 | bhikane dauMtI narSakA rhe| sasaMkhyeyabheda hai| prasthAna karanevAlAara zrAna karane yogppAMce bhedakteprasaMkhyAktapranettaneda hai| jaise sampAda ani nirdezAdikaJcapakAra karivarnanakIyA tase hI jJAna cAritrama tathA jI jIvAditattvaniparamAgamake anusAra kariyuktakaraneMjoMgpa hone ra jAnane kA upAya ka hai hai|| sUtraM // sattvAtkSe trasparanikAlAMtara nAvAlpava Utvaizva|||satka dieastitv| saMkhyA kahienedanikI gnnnaa| kSetra kahi evartamAna kAla meM nivAsa sparzanakahietrikAlagozvaranivAsa kAlaka diesamaya kI maryAdi|| aMtaraka hie virahakAlA nAva kahie kSayopazamA dika alpavacakadieparasparakI apekSAkaridInaadhika paga ini Tanikarikaii sampagdarzanAdikanikUMta thA jIvAdikanikUM jAnano avasa // 6 // !
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakjJAnakuMkahaidAgamatitAMvadhimanaHparyayovalAnijJAnagANAmatizruta avadhimanaparyayakavalApaMcapakArajJAnakenedahesAiniyaMcapakArakajJAna; hiipmaannsNjnyhi|muutraarttvmaannnitimtyaadikjnyaanthiipbhaahai suutrmaadyprohaa||aadikmtijnyaangunjhaamaadouuproksspmaann pakSamanyatArazamatitavinAanyaavadhimana:paryayakavalAta) tpmaannhai|muutrmitismRti saMsAdhitAbhinivAdhanoM '. manavagrahAdirUpakarijAnanAsomatihamarajAnana snososmatihIpUrvadiSyAthAtALUvartamAnakAlamere sAyehAsapUrvakAlamaimunayAkAvartI jJAnakuMpatibhijJAnakahiehasAsaMjJAhA sAmariSyabhicAraladAhoya asAvadhA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra | vyAptikahiAvAta kahiAhimocitadidhariliMgakuMjAnili jAnanAsAanumAnadAyAninivAdhakahiNyadyapimattismAnisa jJAciMtApraninivodhanikaizadabheda arthamadahautathApiAkamatijJAna vakkSiyopazamatepadA naniyamatijJAnahIhAampanIbAsUtrAtadi bhiyAniyinimittAdhAsAmantijJAnayiastranizyanAmanatAkeni2|| mitate upahAsUra navagrahAMvAyadhAraNAmAviSayabhAraMbhiyana / nikAnoDahotehAjosAmAnyasatAmAtrakArahaNahozsodanihAvArisa yolaha sAvizeSagrahaNahonAsonavamahanAmabhatijJAnahAyajasmi vagrahakarigrahaNakIyAnAzUkarupatisavinovizeSamAvAkIchAno zrutadIpadasAmAjAegIjAyahA sAtAmasAIhAvAritAkAnieyaheM| nAmodhanAhI hA sAnizcayahoyasApravAhApArijAkAbhizyayanayAnAm
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ k tatvArthasUtra 17|yedoyaseagrAsana darupa jJAnakene arthaka hiiMdriyanikeviSaya yAve-pratipadArthakeM hai| lI| vyNjnsyvigrhH|| 18 // vyaMjana to apragaTaza TrAdikattinikA avagrahI hoya |iittaa avAya dhAraNAnadI hoya ||s navakaraniziyAnyo ra vyaMjana apragaTatAkAzravagranekasara mana nahI hoi hai| mAridiyaniteMhI hoya hai|| sUtraM // zrutaM matipUrvAna kadvAdazabhede // zrutajJAna hoya hai| so matijJAnapUrvaka hoya hai| sUtra / navapratyayovadhirdevanAra kAeM||22|| devaniketa thAnora kinika avadhi jnyaanNhai|| tAkuMbhavaka diedeva nAraka kI paryAyI kA kAra eri / jediva kIaranArakakIparyAydhAraigAtA avadhijJAnAvaraNakA kSayopazama ho yaniyamate pravadhijJAnagptehI gA/mithyAdRSTI nikai vinNg| arasampAha TI nikai sampaka avadhi hoya hai|| sUtraM // kSayoparAmanimitaH SaTvikalyaH doya aneka bAre bheda haiM X ICI
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuMapakAnamaivismaraNAnahIdAnAmAdhAraNahavAladidhAviSanisAna kavANImitAhIpadArthavarahiyanikaisaMbaMdhahotehIjonAdyapadAra, kaasvruupgrhnnhaayaasaaavgrhvaamhai| sobatavastakAavagrahahoya, himAlyavastakAhanavagrahahoyahavirikhatapakArakevastunikAna vagrahahoyA araekapakArakevaralakAhUnavagrahahorahozIdhakAavanada adhikAlakasmivagrahahAyahIsamastavastavAjhapATamahanikalItA kAnavagrahahoznaraMkamAUvAkATnavagrahadorahovarikhastakAna sAsUpahoyattasAniretaranavagrahahoyAmarakSAkSamibhinnabhinnadpraya grhhorh| asaighAdApakAravagrahakamAtesaihAzAdApakArazahAna vaaydhaarnnhbhisekekrhiykehrenddtaaliisaddtaaliisdhai| smstkssyibhrmnnibaaddekedaaysaiagraasmidhos|suutroarths
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ rya avadhi tatvArthamUtra saptarudvinima ko dinAMka patyAI hoya ase vaImAna cAritrasaMyuktasaM || yamIhIkai hoihai vaUriavadhijJAnattai manaHparyakA viSayasUkSma hai| manaparyayamai vizeSa // sUtraM // tizrutayeonividhoiyerdhaM sarvayayayeiSu // 16 // 2 matijJAnacarazrutajJAnainikAviSaya kA niyama hai so samasta icyatejIvayu phaladharma adharma AkAzakAlanike kitane kaparyAya nime hai|| mattizrUtajJa naparokSacavyanihIke kitanaikaparyAya nisahita jAne hai| samastaparyA yanikUnahI jaanNdai|| sUtraM // rupizvavadheH // 21 // zravadhijJAnakA viSayakAni yamarupI ivya jo ekapuGgavyatitameArupIkUM na hI jAne hai|| sUtrAMtarda navanAgamana:paryayaspa avadhijJAnakA viSayajorupI ivya tisa kAya neta nAgakajittisamaiM ekanAgarupa yugala vyakUM mana:paryayajJAnajanita ra taimanaparyayajJAnakA sUkSma viSaya / / sUtraM sarvavyapayathiSu kevalaspa AgA 1
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeSANAM 12zeSaka diemanuSparasaMjJItiryacanimeM koI kaiavadhijJAnado ihai soavadhijJAnAvara karmake kSayopazama hoi hai| tA ke abheda hai| anugA mIzAnanugAmIza vaImAnAzahIyamAnAdyA ava sthitaa5|| anavasthita hI vipulamatImanaH pryvH||shrutumtimn paryaya aravipulama timanaparyayadIyaprakArakAmana:paryayajJAna hai|| sUtraM // vizudhyanipAtA jyotadvizeSaH | 2|| ru. sumatimanaparyavipulaMmatimanaH yaryaya meM vizva prvyakSetrakAlanAvakariadhika hai| arajumattimana:paryayatochUTeDa do praravipulamattimana:paryaya kevalajJAnadIpa jAvere bTaina di|| sUnAM vi shuddhikssetrsvaamivissyenyauvdhimn:pryyoH| 25 / / avadhijJAnatai manaparyaya ya jJAnakI vizudditAadhika hai|| zrarakSetraavadhijJAnakA adhika hai| svAmI avadhijJAnatau saMyamI asaMyamI doU nikai hoi hai| aramana:paryayajJAnaMdeso Wo Bu kA
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvAdika samastazvAnarasamastavya nikI nUtana viSpatvartamAna trikAlava tI anaMta paryAya niciSenAnanekA kevalajJAnakA niyamahe // sUtraM ||ekaadiini bhAjyA niyugapadekasminnIvatuH // ekazrAtmA rviSaiyugapat eka kUMcyA dileya cyA riparyata jJAna hoya hai| kaho yata dikevalajJAna hoyA doya hoina 1 matijJAna=prarazrutajJAna hoya hai| tiinhoythaamtishrutHprvdhihoy||vaamnir zrutamana:paryayahozAcyArihoyatadAMmatizruktapravadhimana:paryaya hoi hai| sUtro pratizrutAvadhyorviparyayamatiSThata avadhietInajJAnaviyarthayaka hi emithyAnI hoihai jaisakaDavI va mizrAptaDa vADugdhakaTuka hoi hai| taiseM mi thyAzrazanIkA jJAnahU mithyA homa hai|| sUtraM // samatoravizeSAdyacbopalabdheru nmattavaza 3H satyasankA avizeSa karikaijo icchA karikhantakI nAIgrahaNa karanete jJAnakai viparyayapaNA ho ihai|| sUtraM nigama saMgraha vyavahAraRtusUtraza
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra zye manirudaivaM nUnAnayAM jo artha toyaripUenihInayAnsara tisa viSaise kalpamAna kA grahaNakarane vaalaangmnyhai| jaisaiko UpuruSaiMdhana jalAdika grahaNakaraithAtisakUM ko UpUrvaprAtumakahAkarodauptadikahI manAtayakAUM iMtahAMbhAnapayiSgaTanadInayA paraMtu jAtakAma kalpakarikai kAryakarahe tannisaMkalpa mAtra kA graahnigmnyhai| zAnapanI jAtikA avirodhakarikaiM payanikAbhedanahI karikaiM samasta kA grahaNa karanevAlAsaMgrahanayahorAsaMgra ikarikaigrahaNakIyAtisakA vizeSajJAna vinApravRtti nahI hoiyAtai jahAM zAI dUsaranidanahI hoyata hotoI vyavahAranayaparvatadotra: pUrvApara nikAlaviSaya nityAbhivartamAna viSayamAtrakA grAhaka Rjusutranam hai / jAtaiH pratItatovi nasigyAvara anAgatautpannanahI nayAttAtai atItapranAgatamai vyavahAra kA abhAva hai||dhA liMgasaMkhyAsAdhanAdikakAvyabhicArakUM dUra karanevAlA 1120}}
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAhanayahApAnAnAmanikuMchADikArakai kamarthanaipadhAnakaritrArUdahozso samabhirudanayadAhItisasvarupakArakaipadArthahotisakhAparikaihAno nizcayakarAcaumANavenUtanayahosiaizcaryakriyAkaMpAptahotehIka haiyUjanakarateabhiSekakarasekuMzanahIkahAzAnadamiyostatva nayA nAMdhavalakSaNamajhAnaspaSamANatvamadhAyasminnirUpitAtitatvArthAdhipa memokssshaastrepthmaadhaayaakaamikaasaayiaunaadaumishrjiicspsvH| ttvmaudaaykmaarinnaamikauNcaashopaamikkssaayikmaarbhitrkaahie| sAyopamikodayikapAriyaNamikaepecamAkprasAdhArAnIcakAsvatA vahA sUtrA dinASTAdazaikaviMzatinibhadAyathAkramIdopakArakAmpa zamanAvada navadhakArakAkSAyikamAcAaSTAdazadhakArakSAyoparAmikana bhAva ekasapakAramadamikanAvAtInapakArapariNamikanAvAnesatare
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ natmArthasUtra pmnaavh|suutrsmptkcaaritrshaaupshmsmptkupshmcaaritrgres doyapakArakApazamanAvaha patrIjJAnadarzanidAnalAmanogApanogadhIra NicAdhAjJAyika jJAnadarzanadAnalAnanogamapanogavIryaasvAda krikssaayiksmptvkssaayikcaaritrsenvpkaarkssaayikmaavh|suutr jJAnIjJAnadanilabdhayazcatusvitripavanedAH samyaka mahinAsayamAsaMbanAi matizrutaavadhimanAparyayasacyAkhakArakAjJAnakumatikutika avadhisatAnaprakArakA pranAmaparacakSudaniarasavatudarzanaavadhi danitInadhakArakAdaminAradAnalAnamogaupabhogavArya asApacaya kArakSayopazamaladhibharakSayopazamasampatkabharakSayopazamacAritraarasaM yamAsayamasiMaSTAdavAyakArakSayArAmanAcahAsUtrAgatikaSAyaligami dhyAdanizAnAMsaMyattAsizlepAzcutazyatastrakai kaikapadoMdAvI //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ yArikhakAragaticyAripakArakavAyatInapakAraliMgaaramidhyAdarzanamA 2. nabhayatanAbhihatyamarakhapakAralelyA azkacIsapakArajadayikanAvada sUtrAtIdhanavyAnavyalAnighAjIvatvamavyatvaanayatvAsaitAnapa kAraNAriNAmikamAvahaHsUtroupayogAlakSadIpakAupayogalakSaNa hAmnAsahidhighoSTacatudAyamAupayogadAyadhakAra ekatAjJAnA payogasoaSTadhakArabADUnAdarzanopayogasAdhyAsakArAnAsaMsAriNAma kAzcazviA saMsArIoramukta saiMdoyapakArajIdhahastrAsamAnakAmanA / skAsamanaskakahiNamanasahitasaMjJIaramanahitamasaMjJAsasaMsArI niickdoypkaarh| saMsAriNastrasasthAvarANaprasArasthAvarasaha saMsArIjIvakedAyapakArahosUtrApRthivyAlenovAyuvanaspatayA sthAvara bhaTadhIapanetavAyudhanaspatI saMsthAvarajIvakapacanedahAhayiAdaya
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 tatvArthasUtra sarAhozyitrIzyicaturidhyipazyiseMcyAriSakAstrasahai suutrpaadhyaanniyaashyiyaaNchdi|suutraavidhaaniaahiiyeshyi alAvepiyA saiMdoyaghakArakIpAcUMkhyiAtrAAnispakaraNe / / meddiy||27||nishnrtykrnn sedoyanedarupayezyihAtina meMutsadhAguSakai saMkhyAmAgadhamANAzrutAtmAkAyadezabhatrAdika iMmizrakArahoyaiMDiyanakesthAnamaitiSTaisAabhayAniniha paranina iMDiyAkAraparaNatirUpamAtmapadezAnivinAmakarmakAnadayakarimaMdiyA niketrAkArapuralasamuhatiSTesAvAlanizihAyaritoninikAyapaka ra karanevAlAhoyasouparaNahUdAyapakArahasimenAnizulachameDala tomapataraNapakaradAravAMphaNIvApAchapAdikAvAjhaupakaraNa hai| saiMsamastarahiyanikAsvarUpatAnanovijAlathupayogaumAzyiopalabdhi
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAmapayoga anadhizyiddoyapakArado'zyitAnAdharaNakarmakAcyApa mahonAmolavido aladhikIsAmarthatAtmAzvyApiyakAracanApati pvnikrsoupyoghai|asdiiypkaarlaabhiydaa sUtrasparabhirasana, ANacatuHonAviNAsapaniAzasanachANacatuprotraepAMcazyi hAsUtrasparimagadhavaziSThAstadarthApAsasigadhavAziepaMcazi ykepttaavissyhai|suun zrutamanizyipazizutajJAnahasomanakAviSaya hai| saadhnstaanaamkoshssttdhiikaaytlkaaytkaayvaayukaayaa| banaspatikAyA niSecadhakArakathAvarajIvanikaekasparanihIiMDiyana kRmipipIlikAnamaramanuSNAdInAmakekarazAniAzAkRbhitrAdikanI ghanispanirasanadAyazyihai pipIlikAdikanikaisparanirasana ghANaasatAnaviyanamarAdikanikaicakSakarimadhikacyAriiMDi
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArthamUtra yahAmanuSyAdikanikakakirisahitapecazyA sainikaiekaradhi 12 yanikIchahAmanA mNtinaasmnkaamaardhaamnkrishithtesNjnyiih| svAdhigragatIkarmayogApA vigrahatAnabInazarIratAkaiarthigama narokekAmaNiyAgahai svAanuzANigatiyAradhAnIvabhimaraNakesa mayatAnavInasarIrakaiarthigamanakaradasonAkAzakApazAnima... rupamachanadhAtiryakAmanAkArakizanikImadhIpaMktidhinAdhidi zAdikanimaigamananahI hosUtraM adhigrahAtAvasyArajAkamarahitaho hAlayakUtAyadAtAkekurilatArahitakazamanahI dezAstrIvigrahavatI sNsaarinnHpaadytuH||2||sNsaariijiivmrnnkrinviinshriirk arthigamanakaradAtahIkomajIvatosudhAhIgamanakarijAyapattehA koI ekmoddlymptnhai|komtiivkaidoymoddliiaiupjmohorhkoiitii // 3 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ vatInamAulezpatehAcaturthamADale yAmpako kSetranahIMhAsUtrAekasama yA~dhinahAriNomoDAhitamadhIgatilAgpakSetramai upahAtAkAkAlaeka smykaahai|suutraa ekachatrIcAnAhArakAcaNAlonIvasudhAlAyamapohAmA taabhhaarkhii| alIekamoDalezpasAekasamayaanAhArakahasisa mynhaargrhnnkrhaahaadaaymoddkrisptsodaaysmyanaaahaaaakhai| tInamoDalezpanisotInasamayaanAhArakahocaturthamoDalenemompakAmakSa janahIMhorahAMpaisAjAnanAMjAtInasarISaraparyAntritApapulanikAyahaNa karanAmonahArahamAsadAravigrahAtimenahAhAtAnAhArakahAminya avasarameMsamasta sArIjIvanahArakahIMdAparakarmaviNAkAparaNava mahagatimanahitAstrIsanmUrchanaganIpapAdAMvanmAtrailokyavirSeU parinacitIryaksamastakSetramainIkarmayogyapudalagrahaNakaridehakAupatara)
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArtha sUtra nAMsAsanmUchInajanmahAasvimikegadavirSamAtAkArudhirApatAkAvIrya | grahaNakaradehakAmpajanomogarnajanmahA aradevaniketathAnArakInika papAdasthAnanimapuGalagrahaNakarikhapajanAMsoupapAdasanmadA setI napakArajanmahaisUtrAsAdhitazInasaMhAsamiDiyAlayonaya zasacitArAadhitAzasacitacitakAmipravAsItArAmaAzAsItamalla - rUpamizrAzasaMhatAzaviramAza saMhatavitadorupamizrAzasena capakArakepulajIvanikImatpattihAnagompanavayAnihAnihIkecArA lApanadahAsaneza narAyujoDapotAnAgAjaNyuptA arasAyo etAnapakAgajanmakedAjarAparalameMupajesatarAyunahA aMDameupate tiaMDatahamalArApaTalamainahomapAraneramehanahI upanesopoto etInadhakArakAsammamAtApitAkasyoga upatahanAdevanArakANAmupa | rAdhA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAda dha devanArakInikaiupapAdajanmadAnAzivANAsaMgamUrchanopAnI aprAkapapAdikAni anyatinakasammUchInatamahamUtrAUdArika kriyAkA prahArakalaijasakAmeNAnizIvizvAadArikAvikriyakA ahArakAzanasAdhA kAmINa asepecapakArakezarIrahAmatrA paraMparesana pacapakArakezarIrakahasinamaiM parepakmUhamahA-audArikaveniyakam mahavikriyakataahArakAdArakatataitasatasatakAmINasUhamahAsUtrApa dezatAsayayaguNa ghAtalasAvidhAnodArikatakriyakavArIrakana sAmAtaguNopadezadaucikriyataahArakarArIkiyAtaguNoparayA sapahale: homitro anaMtaguNapaNIahArakatatejasazarIrakaanesaguNapadezahote jasakAmaNizarIrakaanetaguNapadezahAlaprapatIghAnAdhaNatisArIrara kaamiinnshriirsmsttrailokymvbpttlaadikmaihnhiirukh|suutro
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatyArthamitra nAdisaMbaMdheyAdhizAsajIvakainejasaparakAmINazArIrakAsaMbaMdhaanAdikAlase 5 hainAramuktahIhoyagAtahAtAIrahegAnA sarvasAdhazatejamazrarakAmaNado jazarIramamastasemArIjIvanika hai| sUtrAtidAdInimAmAthigAdekasmiAra jo catuHpaekajIvakaekakAlamaitainAsakAraNa AdilezvyAritA etAIhoidAkokaitaijasakAmINadAyakomakaiUdArikatetasakAmINa saitAnAtathAkosadhaikriyakalaijasakAmaNagrasatInakomakai audArikana hArakatetasakAmAcyAritAmanAsanirupabhogametyAdhaNAtakA - mnnshaariirtaakrkssyihreraahaadikvissynikaaupnognhiiNh|| nisanmUnatamAdyAdhAmaniarasAmUrkhanAdoudArIsyaudArikahAna uuppaadikNkriykodhhiiuuppaadiktmmaigptyaadhetriykraariirhai| sUtrAladhipatyayacA tapagapatIRtihakriyakArIrahAihAsana ||
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ tinasamaMdhitaijasAriharu chitai hoihe|| sUtraM // zranaMvizruddharmavyAdhA ticAdArakaM pramattasaMyattasyaivANa AhAraka zarIrapramatta saMyamI sAdhukai dI hoihai||sozrunarmataigpajyAtA shrnhai||||||||||vishrudd kArya karai tAteM vizra6hai||AhArakaHzarIrakAUpadArthateMrukai naahiiN|| tAteM acyaadyaattihai||suu nAraka saMmUnanapuMsakA niyaNAnArakI jIvanika sarasammUrchanitanma balijIva nikainapuMsaliMgahI hoya hai| oradoi liMgana deN| hoihai|| sUtraM // naMdeva yazadevanikai napuMsaka liMganahI hoI hai|| sUtraM // [zeSAMstribedAH ||2| nAraka aramana mUrdhniHpraradevanivinAM karmabhUmike garbhajamanuSpatiryacanikeMtI novedahai||aranoganUmike manuSpa tiryaca nikai puruSaveda arastrIbedAdoya dahi sUtraM UpapAdikacaramottamadeha sNkhyeyvrssaayuyaanpvttviiyussH||53 devanArakI zraracaramottama dedakAdhArI ara asaMkhyAtta varSa kI AyukA dhArA
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 / tatvArthastra kanoganUmikemanuSpatiryavanikApAyuviSazAstrAdikavAjhanimittatena 6 . haachidaihai|itittvaarthaadhigmemokssshaashitiiyaadhyaayH||shaastraarnsh ___kA karAvAlukApavaidhamatamomahAtamApanAbhUmayodhanAbuvAtAMkApaziSTAH, sanAdhAdhAranapanArAzarkaepanAzavAlukApanApekapAnAdhUmadha nApAtamApanAhImahAtamanArAsaptanUminIcanAcaavasthitahAsArakha gaudadhipavanArAghamapacanAzatanupathanA)araAkAzanikariveSTitadomUtra tAmuniMzapaMcaviMzatipecadAdAvipacAnaka makavAnasahaprANipavaya cara thAkramAniniSpacInimeM anukramatIsalASapacIsalASapaMdarahalAyA laaptiinlaaghpaacghaattieklaapapocticauraasiilaapnrkaasuutro| vi nArakonityAMcanataralapApariNAmadehadamAniyAnArakInIvani | kaniratasatyaMtazrubhalezyAmaninazramaparaeNamanatinabhadehabhAniya // //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ U shrunvednaashrktiprshshunnvikriyaadai||suutroprsprodiiritdduHkhaaH||4|| nArakI jIvapa raspaparadekhane mAtra hI kopApragnikarijvalatinaNnAnApa kA rakeduHkhani kUMparasparapragaTa kraihai|| sUtraM / saMktiSTAsurodIritaduHkhAMcaM zAkaM caturthyAH // 5 // tIsarISTadhIparyaMta saMkkezapariNAmake dhAraka pra surakumArajAtake devanAra nikeMdraH khanikuMupanAvede // tiSdhaka cisaptadazAviMzatitrayastriMzatmA saptadazaH ngrostvaapraasthitiH|| 6 // tininarakanikI sappRSTathI nirviSainArako jIva ni kAutkRSTa zrAyu eka sAgaratI na sAgara saptasAgara daza sAgara sattaresAgaravAIsa sAga tetIsa saagrprmaannanukrmtaihai|| sUtra| jevUddIpalacaNadaudayaH zrananAmAno chIpasamudrAH|||| jaMbUddI pAdikApaJcaralavaNodAdisamuisuna nAmakedhAra kasaMkhyA tehI pasamude // sUtraM dviddirvikaM nApUrvapUrvaparikSepaNovalayA kRtayaH||8||6Ipa samuddiguNaddiguNa vikrena ke dhAraka hai- aradIpa ko samudrave
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthamitra homarasamukuMchIpada akhalayatAkaDAtathAkaMkaNatAkAkAra, .maladIpasamuhAnasanAdhamarunAbhitAyAtanazatasahanavikSaMno | jaMvUchIpaNAtinisamastakIyasamunikamadhyanakSayAtanakAcADAgAla yamaDalakenAkArajevUchAyahI tAkamadhamainAniyoMmerugirihAsomUlamaida zahajArayojanamoTAhAsUra bharatahaimavattahAravideharampakadaraepavate, yasavarSAkSetrANiniratAzamavatAdArAzavidehadhArampakApahira epavatAhIeNvatA esaptakSetra hai|suutr tahinAminA pUrvAparayatAhimaya, mAhAdimavaniSalIlarUklizivAraNovarSadhaparvatArayatimasaptane anikAvinAgakaranevAlapUrvapazcimalabesahimavanamahAhimavananiSadha lirukiaashikhieechvrssyrprvthai| sUtra hemAMjunitapanIyaveDyarajata 'mayA:zAhimavAnapatisuvAvirNahomahAhimavAnamnanimayakAhapazu // 17 //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ lavadibhiSadhaparvatatapANasurvaNavarNahInIlavaciDUryamaNivatnIlavara diaurUstIparvatatatakAhiespAmayahazikharIparvatasudhAvirahiNasUtrama jivicitrapAzvauiparimUlacatulyavistArAmArAepadakulAcalapatimAnAgha epinAdiguNasahitamaNinikaridhicitrapasavADemikaMdhAradIyasaparisara mUlameMaramadhyasamAnacoDahasUpaDAmahApAtinikezarimahApuMru hokarIkAHzadAstApasiMghAtinihimavadAdiSaTpattikaipari anukramatIpadmAzamahApadmAzAMtigiMchAzakezIdhAmahApuMDarIkApArI kAhIeSaTpahAlakamarehAsUtrapithamAyAnanamahAyAmastadehavikrane dAyApadmanAmapathamaihapUrvapachimahajArayojanalevAhadakSiNauttara paavsyojnkaaboddaahaavddmyaanlhnaanaamnnisuuvrnnkrivicitrtrh| sUtrAdAyojanAMvagAhArahIpathamadAyojauDAhAmnosanmayAjana
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthamana karaNAnisapamAnAmapathamadaha viSaNkyAunapamANakamaladevatAdi gAyieNajadA:pukSaNicArapadhtiIyamahApadmadahakolaMbAIcoDAI DAIkApamANapadmadahatahAbharamahApadmadahakApamAnaitizichadA hakAghamANadohA asehIkamalanikAyamANAhausUtrAtAnnivAptira nyadivyAzrIzItikIrtibuddhilakSampapalyApamAsthaya samAmAnika, ra pariSatkAramAlinikamalani vasanavAlAnAzazIbhavimAkarTa, dhaavushiyaalkssmiiiiepdnvnvaasindivhitiapnesaamaanikaar| sAnAnivAsIdevanikariyuktacasahamitrI gAsiMdhUrAhimohitAspAhariyA rikAMtAsInAsItAdAnArI narakAtAsudharipakUlAraktAraktodAsaritastanma dhAgANAzinivazikamadhyagamanakaranevAlAgAzasiMdhuAzarohitA zihitAsyAmAhAtoharakotAhIsAtavAsAtodArAmArINamarakAMtAraNe //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvrnnkuulaa||shrupkuulaashirtaashktiidaarnnaacrtuddaamhaandiihai| dhyAIyo pUrvAIgAzabhicatujhAnadIbhimaidoyadoyamaipathamakahImA pUchasamumaiMgamanakaranevAlIhAsatrAzaparatvaMparaNAzadIyadoyanadIbhima paba~kahIMsApazcimadizAkasamuzmaigamanakaranevAlI hai| sUtrocaturdazanadI mahampapariztAMgagAsiMcAdayonadyAzagaMgAnadIaramidhunadIcatudarzazca tudarzasahamanadInikariparivAritahI nANadAyanadInikInagaIsanagaI mahanAradoyanadanikaichappanachApamahatArAdoyakaiekalApasamsavihAra parivArakInadIhAphiradAyakaichappanalappanahajArAphiradoyakainagaI sn|| gaIsahajArAphiridAyakai caudasyaudahahanAraparivArakInadIsUtrolarata pahitipadyayAjanarAtadhistAraHpaTkonaviMzatinAgAyojanasparidhAna takSetrakAdakSiNauttaravistArapabichavIsayojanamAyakyojanakAugaraNa
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ navArthasUtra snaagmechnaagpmaannhai|suutrnyidhigunnvistaaraaHvrssdhrvryaa videhaataaH||2paa mAratatedhiguNavistArahimavatparvatakAtatidUNAti bhavanakSatrakAsa~dhidahaparyataparvatanarakSetrakA vistArasamAdhiguNa guNahaba uttaradakSiNatulyAhIvideha parasttaradira takSitranadIdahakamalAdikadakSiAdikSAkAratAdikkSetramarahima vatAdikaparvatAdikanikaritulparacanAkedhArakahAjiratagavata yojhiAsopasamayAnmAmutrapiemasarpiNInyAsAbharArarAva vA nakSetrAdhiSadakAlarupanasapiaraavasaNIkanimitakarimanura | nirydhnikaaaayukaayaadikttevttaihai|suutraataamyaamprmyaavr sthitA ||2maanimibhrtairaavtmmptrinikiibhuumiavsthithaitr . dokAlakarighasinahIhAyasUtraekAtriyalyAmamA sthAnayA~
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ cana kahA rivara ke daivkuruvkaaH||27|| himavatakSetramai upaje manuSpanikA Ayu ekplymaannNhe|| darikSetramaimanuSpanikA doyapalyyamANaJcAyu dideiva kurumaiMupajemanuSy nikA-AyutInapalpapramANa hai|| sUtraM tathaca taise hIuttarake jehairanyavattarampa uttarakuru inimaiMupajamanuSya nikI yuddha eka palpa doyapalpatInnayalpa pramANa de // sUtraM videdeSusaM vyykaalH||3||videhkssetr viSaimanuSpanikA saMkhyAtakAla kA Ayu hai| sUtre // narataspavikanojavRddIpa spaMnava nizatanAmAvUddIpakAe ksonivenaagmai eka nAgapramANanarata kSetrakA viSkaMnada ghitikI khre| zAdhAna kI kheDaddIpaviSaina ratAdika kSetra doyadorya hai| sUtra kara ec|| rApukaradIpakA arddha nAga viSainInaratAdika kSetra doyadoya hai pAMgmAnuSottarAnaMmanuSyAMzadhA mAnuSottara parvatakaimA didI manuSpa
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra haavaaskssetrmaiNnhiiNhai| sUtro-AmliAzyAzyA AryabhoramlayA sdoypkaarkemnussphai|suutrobhrsraavtvidehaaHkrmbhuumyonytrNdivr kurutarakurumpArahIpaMcanaratapacaeecatadevakuruuttarakuruvinApaca . videhanipanarahotranidhipaiMkarmabhUmihasUna nRsthitIparAdharetri palyApamAtarmuhatI 33||mnusspnikaaylssttpraayutiinplpkiidai agha pAyuaMtarmuSimANahatiyoyonitAnAcArAtiryacanikA dUutkRSTaprAyutInapalpapamAhAjaghanpaznAyunetarmuhartamAtra vitatvArthAdhigamamokSazAsveTatIzayAmasUtradinAturmikAyA davanikAcyArinikAyahAsatrogrAditAstridhupItAtalezyAmavana sIpetakhyAtigInitInanikAryaviSAkajanAlakApAtapAtaparyaMtacyA pahIlasAhAsUtrASTipaMcazAyAdhikalpAkavyApanaparyatAmAdA // 7 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAsnavanavAsI hai|| aSTapa kAravyaMttara hai| paMcaprakArajoki hai|| 6AdazaprakAra klpvaasiid|| sUtraMtrasAmA nikalAyastriMzat pAriSadAtmarakSa lokapAla nIka pakI ekA niyo gpaka tviSikA shcaikshH|||||||| samastadeva niapa rijA kI AjJA soI hai // // sthAna Ayu vIrya bhogopabhogaparivAra karije 6 samA nado||graruAjJAaizvaryanahI hoyateiMzkai pitAguruupAdhyAyatulya sAmAni kdevde| maMtrI purohitatuvyataitIsatrAya striMzattadeva hai|n| sanAnivAsIpa riSadadevahA zastradhArI sanaTasamA naAtmarakSaka deva ||4| koTapAla ||samAna lokpaaldevde||6sinaa sthAnIya AnIka deva hai // ||ngr nivAra sIsamAna prakIekideva hai| vAhanAdikakarmameMpravartane validAsasamAna aabhiyogpdevde||1|| cAMDAlAdisamAnaiMdra kI sanAmaina hI pravezakara ne cAle kilviSadeva hai||raNA asaidevanikI nikAya nirbhedaza dazaprakArakede "ni*
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra vahe // trAyastriMzalokapAlavaDapI vyaMtarajyotikAH |4|| vyaMtastrarayo 22 tikkadeva nibhetrAyastriMzat aralokapAlanahI hai|| sUtraM // pUrvayo6IM shH||6|| javanavAsI aravyaMtara nikI nikAyaviSedo yadoyaI6 hai| sUtra kAyamacIca esAaijJAnAtnavanavAsI vyaMttakhyotikarasodharmajJAnatAIkede vanikai kAya karimethuna sevana hai|| sUtraM zeSAH sparzarUparAmana: pviicaaeN| sanatkumAramahizkedevadevAMganA ke gregakA sparzanimAna ke hI paramaprI niprApta hoIdo bahAbottaralAM tava kApiSTainivyArivarganike devade bAganA kerUpamAtra avalokanaitainRpta hoihai| mukramahA zukra satAra sahasra | kidevadevAMganAnikemadhuragItanUpaNanikezansu nikaritRpta hoI hai| yAna napAeta AraNyasuttasvargakai devadevAMganA apanAmanamai citavana karane nkrivRpthoihai|| preseMhI devadevAMganA dete| devanike sparaspizaddacitava // 22
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ nakAriyanahozTApapivIcA jAUyAlesamastaahamizdevAnakai kAma dinaakaaleshnhiiNhaanaatndhiicaarhmithunrhithai|suutrnvnvaasino surnaagviktsupsidhaatstnitaaddhihiipdikumaaraa||rnnaaedshp kAranavanavAsIdezinikaviSanUSaNAyudhavAhanagamamakrIDamakumArakha nahAtAta nikiikumaarsNjnyaahai| asurakumArAzanAgakumArAsavidyutkumA mazarUparNakumArAdhA agnikumaaraapaavaatkumaaraahiistnitkumaaraayaan|| ddhirmshaahiipkumaaraadikkumaaraa|adaandheaasuutrdhyNtraaH| sa kiMnara kiNpurussmhorggNdhrvykssraadoNnuutpishaacaaH||||niraashkipu ruSAzamAhoragA gadhIpakSApArAsAhIbhUtapizAcAsenA, nadizAnimivAsakaranevAlaaSTapakAkhetarahAmAnotikSAsUcizma saugrahanasvapakI kitArakAzcAzamayazivazmAzamahAnatrAdhAra
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthamantra ektaagaapaaepNcpkaarketyaanikhai| merupadakSiNanityaga 1 tayAnalokezanalokanAaTAchIpadoyasamutimadhi|merukIpara kSiNarupapecapakArakajAtikadevAnanyasAsatAgamanakara merukU~ mpaarsshkviisnojnddoddivicrehai|suutraatkRtHkaalvibhaag gatikaranevAlenyAnidhAnikarikAlakAvibhAgabhayAhIsUtrAthadikhA nAzyAmanuSyalokavArepacayakArakajyotikadevagamananahIko kethaashvaasthithaasuutraacimaanikaarhiiuupricmaanikdvhai| / sUtrAkalpAnnA kalpAtImAzca 1 camAbhikadevabhibhakalpApapanna arakalpAtItadoyadhakAraha zAdikadazapakAradavAbhimekalpanAtahoya 2 esaghADAvaganidevakalpopannahApralayariyakAdidhimA nanimezAdikakalpanAnAhItatikalpAtItahAsatrAuparyuparimAye // 2 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpanasvargahateUrihAnagarayAmAdikakAvyAnielAnadIdA saudharmadakSi emisaanuttrmaipdousmkssetrmaihai|tinkai upariparidoyadAyavargahAmA trAsaudharmazAnasanakumAramAhaMpavalavasottaralAnaghakApiTAkramahAzca|| RsatArasahoradhAnatayA NatayozaraNAcutayonadhisumedhepaghuvijayace yatamayaMtAparAkhine sarvArthasiaudhAraNAmodhamaziezAnA zamanatkumArAsa mAhezadhAvasApAbadosarAhIlonavA prakApiSTAkA mahAkAra matArAzAsahazrAbAnatIghANatARdhAAraNa asunArahIeghADa zavaha Uparinavagredhayakahe tinakaiUparimanudiAdhimAnabhavahANI tinakaiUparianuttaravimAnapAcahIpAsavamAnikalokahAsthiA nidhnaavsukhyunilspaavishvaajhyaavdhidhissytaadhikaaH||cimaanikde vapaTalaparalapatiAyukarivadhatAhetApAnugrahazAtirupadhanAvakariadhika
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthastra haijhiyaviSayaniketakhakariadhikadA zarIravanAmAdikanika | kariadhikahaliyAkIubalatAkasmidhika iMghiyanikAviSaya jAnanakAzaktikariadhikahAavadhijJAnakAdhiSayakariadhika hai| sUtra . pariya hAbhimAnatA hatAzAcamAbhikadevanAcaledevanipaTa laparalapatigatimAnamAtrIgamanaprasArikIcatAmaparigrahAstra bhimAnainitaghaTatIghaTatIhAsUtrApItayuktalapAhitripaghuzava zera 1 lAnIpItalapAtAnamaipadmalapAzapahitiAnamaiphalepohe suutraavaamedheykenyHklpaaH||shaasaudhrmsvrgaadikrissyk . nIkalpasaMjJAhasUbAbAnokAlayAlokAMtikArakyAlokAMtikadevanakA uhaalaakiisthaanhai|suutraasaarsvtaadityclrunngrdtaaytussitaaNcyaavaadhaa sttaashyaashyaasaarsvtaa||aadityyniaruunngrdtiytussit pratyAvAdhari // 3 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ ysassttpkaarlokonikdevdaainigmvaansporaamekpkaarhaadii| tAadhikatArahitahIesamastadevanikarityadevaRSihAvAdazaMgakedhAra khdivlaaksuumnussphoinirvaannhiigmnkrhoapnvnhiidhaarehai|| sUtrIvigyAdidiyaramAgarahavijayapaijayaMtAyatazrapAjitanathAnava amukSiAvimAnanidevamanuSNadoyamavadhAraNakarinivaNijAyarAmA mayapAdikamanuSyanya zeSAstiryagnonayapAUpapAdikodevanArakI oramanuSpaniampasamastatiryacayAnimahasUtrAsthinirasaratAgakara phiaapshessaannaaNmaagopmntriptyaapmaaiihiinmitaaH||saaasurkumaarni kAmAyuekasAgarakAnAgakumAranikAtInapalpakAsupakumAranikAyo DoDapalpakAyAyudAstrIsodhamaraNAnyA sAgarapamadhikaraNasaudhamae~ zAnadevabhikAmakRSTayAyudAyasAgarakaadhikAstra sanakumAra
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthamitra mahiMzyoHsanANasanatkumAramAdezdevanikApAyusaptasAgara adhika - 4 asUna nisana baiMkAdazatrayodazapathadazanidhikAninuzavayAbaro taravidAsAgarasaiadhikAyuholAtavakApiSTamaicaturdazaMsAgAta.. kAyudozukramahAzvameghorazasAgAta adhikaayuhai|staarshbhaagi assttaadshsaagrsaiadhikaayuhai| yaannssaanntmaivaasmaagrkaaaayuhai| aarnnatyuttmaivaaviissaagrkaanaayuhai|suutrmaarnnaaNgunaah makaikena hAsanavayakavitAdisaTisiaudhAra AraemaprayutaUparimayara viyakanidhiekaekasAgaraadhika tAnavamAdhayakarmazkatIsa garakAAyuhAnavaanudizAviSaivasIsasAgarakAAya hai|arvinyvej ayataaparAjitanidhyAridhimAmaminIpatatIsasArakAAyuara sarvArthasididhiSenetIsasAgarakAhIusaSTamAyuhaisapanyAhIhAstrI lisvir
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ patyApamamadhikauzimodharmazAnadevanikAjaghanyamAyupalpapramANa adhika sUtrAparataHparatApUcIpUrvAnaMtarAvAsodharmazAnamenAmaTA isAgarasakRSTavAyuhAsomanakumAramahiSamaijadhapahAsopahilAsthA namenoumaSTAyusoUparika sadhanyahA sUtramArakANAMcakSitIyAdi yuyAnArakInikaihapahalenarakamaiutkRSTayumAhitIyamaijaghanyahitI yamaMutkaSTasotRtIyamaijaghanyAsanAcainIcaMtadhanyanatkRSTanAyujAnanA davAsihastrAzisthamAcAradhIpathamanarakaviSaidazahasAvarSakAnadha pAyuhAstrInavApuMcAijAmavanayAsidevAnikAhanadhanyAyudazAhajA varSapamAhAsUtroyanarANAMcAzayetadevanikAhanadhanyanAyudazAha jAkhadhimANahAsUbharApalpAphamamadhikaraNAvyataradevanikAutkRSTamAra, yuekapalpata adhikahAsUtrAnotikANeyAnotikadevanikAutkRSTa
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 tatvArthasUtra AyubhIekapalpate adhikahA sUtrAtadamAgopazamotihadevanikAta ghanAyupalpakAaSTamabhAgahonitalAdhiAmamokSazAstrecatudhyiAyaH zAstrIjIcajhAyAdhamAdhamAkAzamalA dhimI adhamInAkAzA jalAe cyAripacacetanArahitahAtAta ajIbaha akhajayadazAhatAte kaayh|suutraadhyaajiaaekdhrmshrdhrmnaakaashkaannikiipvsN zAhoteapanaiguNapayirupasamayasamayapariNAmatepamahasUjIvAzca jIvanISayahAAsUtra bhityAvAsthitAmparupAdhi ekahapAMcayatanitya kahiAavinAsIhAyaralavasthikahienayaneSyarUpavanAvakarinahI calehIaranA kahiNanamUtIka hai| sUtrarUpiNa:pulApAsiniyara nimapuzalAzyirupIhAosmarUpAha sUtrA AmAkAgAdekapayANi hiidhrmpyaarsdhyiaapryaakaashyaatiimdhyaakekhiihii| . ||2||
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanahIhAsUtroni:kriyANidyAdharmapiyaadharmaghavyaprAkArASacyAtIna vyani:kriyahAanisthAnakadAcitvalAyamAnanahIMhoyahomUtrAasaMkha kA yA prazikSaNa dharmAdhUijiIvAnAdharmavyamadharmavyaekajIvazya nikaitu spasaMkhyAtipadezahistrAyAkAdAspAnatAvaNA-AkAzamayakaianaM tpdeshh|suutro sNkhiyaaNskhyyaacpulaanaaprnnaapulpynikaipde| raaysNkhyaatnaahasNkhyaatnaagnaathdkrinnNtpdeshnaah| sUtrI mAMgozaparamANAkaivatapadezAnadIpakapadezamAtrAmA lokAkAzevagAheza ekadharmadharmAdikAzyatinikAlAkAka shhiiavgaahhaulaakaakaashvaareNnhii| alokAkAzamaitAekanAkA hIvyahAsUtra dhamAdharmayoHlAzadharmadhyAnadharmavyaranikAya ... gaahsmstlokmaihai|jistilviytelsrvtrdhyaapkritissttehaatii
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthamantra lokAkAzakasamastotrameMyAppariziSTehagaekapradezA gaI guphalAnorApujalayakAavagAhalAkAkAzakecadezAtalagAma saMrayAtapadezazatA anikaSakArahAsnAnasaMcayanAgAdiputIvAnora . pAlokakAasAvyAnavonAganAdividhajIvanikAmavagAhaha mUtramaya dizasahAravisaNIyopadIpavanArAjIcakevazilAkakedika mAnahagatAisaMkocavistArasvanAdhakaritiSTehA dIpakakAnosAnyA dhArajAmpaerahozanimatramANaavagAhakaritiSTe choTevar3ajhAritiSTa sAilokapamANapadezahaimahIghaTaiSadhahamatisthityamahoma dharmayAmarAkAra jAgatikahiNAmanasthitikakSitidhanAyadAUupakA ujIvazyamApujalazyAnadharmadhyamasmadharmayakAhA jIvapujalae kakSeta anyakSetragamanakarazahAMcAhmasahakArIkAraNadharmaha rA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasthitikara adharmazyavAhyamahakArIkAraNAsUtro aakaashsaaNvgaaraiH| pAsamastapayaniavagAhadenoyoAkAzazyakAupakArahAsUtrAzarI khAGmanaHprANAyAnAHpuphalAmozaNAzIvacanamanapANakaTibaccAsara apAmakAhienizvAsayapubhalakSyahAnIyakailapakAradazasUtrasukhaduHkha jIvitamaraNApamahAzcAraNAsukhaduHkhajIvanamaraNAnIupakArapulakera kiieddiijiivnikaihai| sUtrAparasparopanahonIvAnAzAnIvanikaiparasparamI upakAra sUtrAvartanApariNAmakriyAHparavAparatvecakAlapAzasamasta cayanikai ayanIparyAyakIracanApatiapanA svabhAvakArahIvartamAhasisa vartanokUvAranibhisakAlapacahA variSyaapanIyakaparyAyadyAMDipAra paparyAyakaMpAptihonAsopariNAmahA jaisajIyakaikodhAdiparaNAmahApuru lakaivAnididhatridharmabhAkAkaiaguralaghuguNakIhAnidhirUpaho
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ natvArthamannApariNAmahAyajAkSitrapakSatravicalanarUpakriyAsAparakepayA siMdahozaaraapanasvabhAvatenIyoisameghapaTalAdikanikai mAki yATakAlakattaupakArahI vakasakAlanAmalagesopAtvamasmalpakAlara maamlgesonprtvmosmstkaalyktupkaarh|suunii sarisagaMdhava havitaHpuzalA zAsarisagaMdhavarNazaniyAriNaNasahitapujalakSyahai sarasagaMdhavaNacyArigAjAkai doshsoshlhai|suutraashsody meM pasaMsthAmA jaslAzabATotavaMta yA zodhasUkSmapaNAsthUla NAsasthAnanedatamakAhirAadhakAramAchAyAnAtApaudyotabhiparyAya karisAhatahapulapayazavacadhAdikasamastajalahIkIpa Io annvaarkNdhaashcaapannupraaskNdhraapulpyhiiNkepryaayh| .. nedaseghatimpaHutpadyatA raIpulanikakaMdhodAsaMghAnatepani // 27 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAmaanyasAnimitakeyasataiskaMdhavidAstAyasanididAparatabhinnabhinna| thatinikAekadonoseghAnAstranidAdaNAra/paramANahaitIdahIneupa nihAsaMghAtatemahIupahAsUtrAdisaMghAtAnpAMcAlapArajaskaMdhatA matAnetaparamANunikasamudAyakarimapada ninimakaI kaMdhamatranikariH yahaNamazrAvatecAtuSahoihA araketaskaMdhanetranikemahaNamainahI adhihai| timacAratadIpAtuketaskaMdhamUhamapariNamanakaritranikaigAcaramahAhAna thApiunakAmadahozmanparakaMdhanitamilanekaribhatranikaigocarahorahAra smylkssnnykaalkssnnmnhaalomtruupdsopvyhai|suutr nitpAdavyayadhaughAyuktaMsatAraNA apanI mAMtikUnahIchADatajecatananaceta niyatinikanimitakaivasataekaparatichohianyaparatikUpApnahonA sAutpAdadA-aApUrvaparaNatikAabhAvahonAMsodhyayakahiNanAzahA arapUrva
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthamana piraNatikAnAzaamanaraparaNatikAnatpAdahoteapanItAtikAna, cAhanAMsodhauvyahAnisamATIkepiDa ghaTaparyAyakAupatanAsoutpAdadAma parapayayikAmanAyasAdhyayaha arapiMDapayAyamainathAghaTayaryAyamai , . ra anAvanahIMhonAsaudhauyahA seMutpAdavyayadhauvatInaparaNatijAmehora sAsatakahA~hI asatahasodhyaumatrAMtavAyayaMnityAzisopahalesama yahozsAhIsamayamaihoztAkUtanAvakAhietanAvakAnAzanahI honAso nitpadAnAprapitAmarpitasiMha|3||mAkUmukhyakahiNamoarpitadAna kUgoNakariNasApramArpatahAsAzanidoUnayakarianikadharmasvarupayarata | kAkahanAMsihoraharahAsatprasatekacanakamitpaanitpanidaabhada *ka tattatmatyAdikasamakadharmAtmavastukahIekAtIvirodhAdiSTa dUSaNadikhAvahAtahoekavastumaisamasanadoUvirodhIdharmakahatabira // 9 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ gdhduussnnkdd|asnstdouunikaaekaadhaarkai hoiAtAteMvaiyadhi karaNadUSaNakA~hAsatasatakAprayakahiAtApahale asatahoztavasata kainApayarahanovaNAsAyasansa takai AzrayakahaipahalesAnAhA ase doUkAabhAvarUpAparasparAnayanAmAdUpaNakahIakhAsatkAhakAra hAtahAkahI asatkArAsatakahikarinanyasatakarivasatakAkAra apanasatkarizambhaisakaIcadaramAnAhItAnamannavasthAdUSaNakA~hai satamanasattamilAasatamasanamilatahAyatikaradUSaNahA arasatamaina satahotAyA arasattamaisathojAyAtahAsakaradUSaNakA~hAsaratahI sAtakIpatipattitahAsAtakIpatipatinAhI asatakIpatipatitahAM satkIpatipatinoha| apatipatidUSaNakahA asatahojahI asatakAmabhAvanasatahotAMsatkAamAvasabhAvanAdUyANakahaihai|
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ niH tatvAdhasUtra tisamaladUSaNaanakAtInimahInAvehAsomekAtamAyake arpita marpitapaNAkaritIsihadoidAsUtrAsnigdharutatvAdhyaH zAyujalapara mANUnikesavihANapaNAkaritathAlUkhApaNakariparaspakhaMdhahAyahAyu jalaparamANu saJcikarNapaNAtathAkhAyaNasadAkAlavatehI kisIparamA emaiMsAdhikApatAkAekatravibhAgaparichedahAkisamidAyakIsamitInacyAri saMrakhyAtanAmayAtananetaavinAgaparicheda? akisIpulaparamA . tapaNAkAeka navibhAgaparichedahai kisImaMdoyattAnAityAdisAvyAta saMvyAtaanetanavibhAgaparichedahA parasamayasamayaSaguNIhAnidirUpa sacivAguNatathArutaguNanirantaraghaTevadhehAasasacivaNaparamANakA dhoshvaarukssprmaannesaadhkknnhor| nirUtapaNAnathAzana sacihaNatAadhinAgapArakhedAnakenitakarisaramANaM tathATANukA ]
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ diskNdhrnikprsprvedhhoiihai| satrAninachanyaguNagAnA||gha|| jaghanyaguNaka dhAraka paramANaM he tinakai baMdhana nahIM hoi hai| jisaparamANumai suttaparaNaM kAvA saciNapaNAMkA eJprabhibhAgaparice dara hijAyasovedhakUMyApta nahI hoIdai // jo eka guesnidh hoitisaparamANU kai eka gue snigdhakaritathA saMkhyAta ase khyAtaanaMtaguNasnigdhkakhiMdhanahI hoi hai| taisehI ekaguNa snigdhaparamANa eka guNarUkSaparamAM karitathA saMkhyAtaH asaMkhyAtaanaMtaguNarUkSaparamANaka veidhakUnaMdI prApta hoihai| presa ekaguru paramANUhU doyakuMAdideyaa nikarukSa snigdhaguNakedhAraka paramANaM sUna diivdhaihai|| sUtraM guNasAmpasahara shnii||35||gunn nikarisamAna hoi tathA saharA ho yati nikai dravaMdhanahI hoidai|| doyaguNasnigdhkke dhAraka paramAepha kaiaraanya doyaguNadhArakapara mANUnikai vedhUnahI ho|| tathAtInacyArapecasaMkhyAnazrasaMkhyAktaanaMtaguNa
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra jenavibhAga paribesamAna hoi tinikai baMdhanahI hoi hai| tokonakaivedhado cUche ihe momUtra kre|| sUtrahAdhikAdimuragaNAnAMtuzdI ekaparamA meM doyaguNAadhika hoza ekamai doyaguNaghaTatI hoya tinakai baMdha doi hai| doyagu. esabika enAma hoi piremA kAskI ho guNa snigdharukSarita thA tInaguNa snigdharutakAdhArIparamANU kakhiMdha nahI hoI hai| abhicyAriguNa: snigdhatAkAvArukSatAkA hoisovadhana prAptahoza hai| vaUridoyaguNadhArapa smArake pAMcacadasAtayakayAdisaMkhyAnaasaMkhyAta anaMtaguNakedhAra kaparamANuka ribaMdhana hI hoza / asanInaguNa snigdhas take pocaguesmigdha kariSedhahoza-ora kisIhI saMbaMdha nadIdoyA snigdh paramANU kai anya migdha strIbadha ho| ararukSa karinI hoza ArakSa paramApha ke zranyarUkSapara * karitathAstrigdhaparamANU karivedha ho| paraMtunAmai doguNA adhika ho ||3||
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ itaahiisbNdhhoi|anphiinaadhikgunnkedhaarkprmaannkribNdhnhiiNhoi raekagupajAmarahigayAhosAvadhANaghAptanahI hozamsasUtramainodi vAdakahyAdasApakAstrarthamejhAnanAta sipresAbhAvajAnanAghadhikadhakArakA ricayahorAtrAvadhikopAriNamikoNApuddhalanikoparaspakhaMghahote tisaparamANUmaadhika guNahozsAhInaguNavAnIparamANakuMbhAparUpapa riNamanakarAvehagaekamaidoyaguNAnidhatAkahoimAitImaiyArigaNarutI paNAkahoztodoUmilatAsadhikaguNarUpamArutaparamAttisarUpa horahai asarutatesnigdhabhiletAtadinadhikaguNarupanosUjheparamANu nisruuphoihai| sairutaligdhabhilatomarasUdamaruttamilevAstira taslimilavAsnigdhataruttamilegonadhikagAnisaparamANAmehoza tisarUpahI guNarUpaparasAmUpariNamijAyasUtraguNaparyayaghaDyAzyA -
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthastra padamAguNavAnA praraparyAyavAnhA guNaparyAyavinAzyanahAsyaaneka paraNatianekaparyAyasyahoteMdraguNakAanAvanahI hoihAtAlaguNanikA smudaayhiicyaahai| asamayasamayatAparaNatihAisohIzyamaiparyAyaha sopIyarahitaha kisIkAlamainahasamUcAkAlazzArANAkAlanIzyahai gunnpryaayvaanh|suutraasonetsmyaadhmaakaalnaasaannetsmydetaa kaisAhArAzyaprayAniNiAguNA:zAninakAyanApraya prasthA" pannampaguNanikarirahitataguNahAzsasUtraguNanikAlakSaNakayAguNa daitapayasUtanmayahAtAtapayakemAzrayakarANAninanyAno tatinirguNasUtra // // tnaavHprinnaamH||dhshaashaa Mull yatisasvayakaripariNamaitAsanAvarahitAvaha so rinnaamheN|| ||mitshthiidhimmemokssshaastrpNcoyaayH // 3113
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa // sUtraM // kAyavAGmanaH krmyogH||||||kaayvcnmnkii kriyA soyogahai. sUtrAMsa aashryH|| ||jomnvccnkaay kA yoga so aashrvde| jaise sarovara kejalaAvaneM ke chAratai seyemanavacana kAyake yogakarma zrAvanake dvAra hai|| ||suutraaNshunH puSpaspAzrunaH paapspshrnyogtaipusspkaashraashrvhoyhai|| azrunayogatte pApa kA aashrvhoihai| tinimeMprANI nikAghAta pradatta kAya iemethuna sevanaityAdikattoHzrazrana kAyayoga hai| arakarkasakavora niMdya asatpatyAdivacana khniisoprbhvcnyograi|| parajIvanikA ghAtaI SadityAdicittavana karanA so.azruna mnoyoghai||tr hiMsAdikapAparahi tkaaykiiprvRttisoshrunkaayyoghai| hitamita sUtrakai anusAra svaparakA upapra vacana bolanA sonvcnyogde|| arhatAdikA nikIna ktidharmadhyAnA dikazuna manoyoga hai| sUtraM // kaSAyA kaSyAH sAMparAyake yapithayeoH // //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra pAyasahitatIvakai saMsArakAkAraNazramAsAparayikAzrayahoradAyara 32 pAyarahitanIdhazyapitha nAzvahArahAnAtaikyAyanikarisahitatI kaikarmakApravAvahaiminisAsthitipaDedanAkaridIrghakAla paricamaNakAraNAarakyAyAhimatIvakaiyApradhAhai sosthi pAve|bijIsahIsamayanInItAyomUtrajyikamAyAvatakriyAH pNcctuHppNcviNshtivyaaHpuurvspnedaaH||paakhyipaackssaayyaa risavatapAcakriyApacIsAsAMparAyikaApravakekAraNahamatIvamaMdara kyAyanikoutkaTa hAtAjJAnAcAdhikaraNavIryavizeSebhyaravAzekSa dIkaSAyanikImada sAnIcanAvaha tAtenApariNAmahozsomadanAcahamizsayAkUmArUMgresajANikarimA khapatikaramAMsAzAtamAghahovinonANepramAdatapatikaranAsAtha tanAvahI puruSakApayotananAAdhArAsAadhikAhizyakI // 2 // tAjopariNAmahIya
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ timovIrya hai| jAtai jIva nikai prasaMkhyAta lokapamA eNyariNama hai|jis jisApariNAma hoyattai sAtaisA karmamaiMra spddaihai|sthniprddehai|sohiia shrvmaiNnedjnyaannaa|suun adhika raNaMjIcA jiivaaH|||||||| prAzrava kA prAdhAna vapavya ajIva pavyapremai doyane dhai||suutre :-pradyaM sarena samAsnArena yogakRta kaaritaanumtkssaayvissestristristrishctushcaikshH||] AdikAjIvAMdhi karaehi sose raMnasa mArena Arena etIna aramanavacanakAya etIna yoga: ara kRta kAritaanumodanoMetIna arako dhmAnamAyAlo bhae cyAri5nika pasparaguNa|| eka sosaavbhedjiivaadhikrnnkaihai|| sUtraM nivarttanaH nikSe pasaMyoga nisargAcaturddananedAH prai|| (pI/nikSepaNakarierie soni tepade nipajAie so nirvsnaahai| milAvanIso yojanA hai| jo parvatAie sonisarga hai| tinamai sasAnikSepAdhikaraNanAbhoganikSepAdhikara
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ satvArthasUtra duHpRssttnikssepaadhikrnnaaraaappuvtitnikssepaadhikrnnaa| 3 sainikSepacyAripakAradotahomayAdikakArakaivAnanyakAryakaranekA . tApalikarinAzIghatAtapustakakamaMDaluvArItathAzarIrakAmalA kSepiyesAsahasAnikSepAdhikaraNahozavarizodhatAnahI hotAkUrahI vivAnahAhA sAvidyAranahIkoaramavalokanavinAhIyustakaka (zarIramasArIrasaMbaMdhImalAdikanikSapaNakarietathAvastajahAMdha cAhietahAnahIdharanAsaisaianekajAyagodharanAsAnanAnomamile dhikaraNadAzavArijAduSTatAkarivAyannAcArarahisaMpaNAkarito . zarIrAdikakAlepanAsAduHpapRSTanikSapAdhikaraNahAzavaharijovi nAMdekhyAMcastukAnikSapaNakaraNasthApanakaranAsAnapatpuvakSinikSe dhikaraNAlA asNghaaripkaanikssepkhaa|abdoypkaarni // 3 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ dinmaakhaaniptaashaamaanitimaah|vaaritkucessttaaupnaavnaaNsodeh / duHpayuktanAmanivartanahi ahiMsAkeupakaraNazAstrAdikakAraca nAkaranAmoupakaraNAnirvartanAdAtathAekamUlaguenirtinAekara taraguNanirvartanAMgatahAMmUlapaMcapakAsArIkhacanamamauccAsanipAsakA nipatAvanAparalattarakASTapustakacitrakarmAdikanipajAghanazreseMDU diiypkaarnitinaahaavaakrisNyojnaamonisNyogmodiiypkaar| hAtahAtAzItasparuipanopustakatathAkamaMDaluzarIrAdikatimavaMtA vaDAkaritantanApicikAsAkaripUchanAMsAdhanotsAdikaupakaraNasaM yojanAhI varipAnanAtalAdikatinikAanyapAnamaimilAvana tathA bhojanamaiminAvamA tathA bhojanakUpAnamaimilAvanAMcAmanyanonanamaimi lAvanomAnApAnasaMyojanAhonisargAdhikaraNatInapakArahAduTapakAra
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra kAyakApavartanakaranAsokAyanisagAdhikaraNahozaSTapakArakhacanakA kSa pavartanakaranAMsodhAganisargAdhikaraNArASTadhakAramanakApavarta enosomanonisargAdhikaraNahaizAnAvArthaHjIvanatIdhadAyakatra 2 rakarmakAAgamanahorAtimanAvanikevizeSAkazAstrI tatsadoSativamAtsatirAyAMsAdanApaghAtAjJAnadAnAvaraNayoH ||rnnaakompurussmoksskaakaarnnaasaatvmaankiikthniikrtaahoin suNikariepaniAdhatepazaMsAnahIkamonarApaitAkUSopakahiNavahU sthApakUjAkAjJAnahAyanaratAmanArthacAkUkoUpUrasavastakA svarupakahAhAtadinApanaratAyatamitInahI jAnatAninAyakahi bajhastriAparvasAstrakAjJAnahoyaasikhAyaneyogpanIhozatohapaile vinohajosIpanAyagAtomarIvarAvarIkaraigAsAabhidhAmakaM thA?
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtsarya diNAvaUrikoUjJAnAnpAsa karanA hoi tisaMbhavighnakariMda pustakattathApaDhAvanevAlA kA tathA sthAnakA viyogakaridesAaMtarAya hai variparakariprakAzanakIyAjJAnakuMvanikaranAsAyAsAdana hai bahu riparAsta jJAnakuMDUSaNa lagAva noso'paghAtahai // soeprdoss||1|| nivaH. zAmAtasayazana raay||dh|| shrsaadnaay|| uyghAtaH 6 // inikari jJAnAvaraNa aradarzanAvaraNakarmako Azravahoi hai| prorarUpAcAryavapAdhyA yatepratikUlattAraakAlamai adhyayanazradhAnakAanAva vidyAkeanya samaM AlaspatathA anAdarataistra kA arthakAzravaNadharma tIrthakA lopava zrutIpaNAMkAgarvatathAmithyA upadeza dinAMta thA va zrutInikA apamAna karanA satyapalApautsUtravAdazAstranikavicanAMhimAdikamai pravartanA tisamastajJAnAvarNakarma ke zrAzravakA kAraNa hai| variparake dekhane meM mAtsa
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthamantra tathAaMtarAyatathanivAnikAmanAmASTakAgacaitAnizadivasameM zayanAlassanAstikyatAkAgrahaNasampadRSTikUdUSaNAlagAvagAkutI thInakIghasaMsApANInikAghAtayatijanAkIniMdAztyAdikadarzanAva ekirmakANacakekAraNahAsUtrAMDaHkhazAkAgAnaMdanavadhaparidevanA nyAtmaparAjayasthAnyasavedyasparapIDArupapariNAmasoduHravahAmrapa niupakArakazyakAviyogahotainApariNAmakAmanAnapaNAMtisamelIna amipAyarupahIyaciMtAkhadarUpahonAMsAzakahIvariapavAdakAna mitataaMtaHkaraNakIvalupatatitIvapazcAttApakaranAMsAtApahAvari / paritApaseupatyAanupAtapUrvakadhilApAdirUpapagarudanakaranA sonA dinadezavaharimAyudhyivalapANAdikakAviyogakaramAvadhadAvahAri asAdhilApakaraijopravaNakamivalikaruNAMmupatiadhisoparadevanahai| 25 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArakhazokatApakraMdanavadhaparidevanAnAyakaraitathAyarakaiduHkhA dikautathAApakapAkaidoUnikekaratAkaiasAtAghadanIyakarmakAyA zrAvahIvaharizcanaprayAgaparakA apavAdaparakIcugalInirdayatA parakainAtApakarana-aMgopAMgakAchadanadanatADanavAsanatarjananalI naityAdikatathAparakInidAapanIghasaMsAkaranAtathAsaktazapAraka ranomahAmAralamahAparigrahadhAraNakaramArathAvizvAsaghAtavaRsvanAva tApApakarmakaritIvakAnirarthakadaMDadenAviSamilAvanAtathApAzIjAla paMjaravanAvanAMtIcamakemAranekUyaMtranikAupAyathAyoTezyogazastra nikAdAnapApattamilanAvaztyAdikamasAtacidanIyakarmakeAzravaka kAraNahAsUtrAntivatyanukaMpAdAnamarAgasaMyamAMdiyogakSotizodhamiti sadayaspazAbhUtakahiNasAmAnyapANImarakhatIkahiAmAhaMsAriva
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra tarkadhAranakarane vAle nikai pIDA ani prAyama jaise duHkhaprAyatitaipari ra cUrcha mahonAM sonUnabanI nizranukaM phi| parakhIvanikA upakAra kearthina dika denosodAna hai| dharmAnurAga sahinasaMyama sosarAgasaMyama hai| AdizakSa karisaMyamAsaMyatrakAmanirjarAvAnanapanIgrahaNakara no nirdoSi kriyAci zeSakUMyogaRhiNhe,vaUrikrodhakA abhAvasottottidai aglonakedhaka 2 aikA tyAga so zodha hai. sonUtanatI nimaanukaMpAdAna dinAMsaMyamakAdhA khokSamAkara nAnilenI rahanA initaisAtAvedanI karmakA Azrama hoI hai tathAarahaMtakIpUjA karane meM tatparatAvAlavRddatapasvInikAvaiyAvRtpa karanemeMudyamI rahana| saralaparaNAmadhAranacinayAdika rUpa radanI esAtA vedanIyake Azrava ke kaarnnhai| devalizuna saMghadharmadevA varNavA do darzanamohasya||23|| kevala kekavalA AhAra kahanA kSudhAtRSArogA // 36 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ didoSaka hanIsokecalIkA ava evAda hai mAMsabhakSaNAdikanika nirdoSaka dano sozratakA arvavAda hai|| muninike saMdhakzrazrucitvAdirUpakahanAMso saMghakAavarNavAda hai|| cyAri nikAyake devanikai mosana kSaNamadyapAnakahanA sodevAvarNavAda hai| inika ridarzanamohanIya karmakA aashrvhoihai|| sUtraM // kaSAyodayAMttI pariNAmazcAritramohasyazyAyAyanikeudayanita tIvra paraNAma honAso cAritra mohanI ke AzvakekAraNa hai| tathA jagata ke kara pakAne meM samarthajezI labtattinakI niMdA karanA - AtmajJAnI tapasvInika 1 nidA karanA dharmakA vidhvesa karanAdharmake sAdhanamaiHzreta rAyakarano zIlavA ninizIlatecagAva nAMdezavatI mahAtI nikuMktanite calAyamAnak nomadyamAMsamadhu ke tyAgIni ke cittamaina maupajAvano cAritramai dUSaNala gAvanA ke erupaliMganaSadharanAM leza patadhAranA Apa kaipara ke kapAy
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ bh tatvArthasUtra upajAvanotpAdilepAye vedalI ko bhAva mAMgA devaiddha khitka TaDsanAMdInaduHkhitanAthanekI hAspakara no kAmakathA kAmaceSTA krihaaspkrnaa| vaGgattavRthApalApa karanA epariNAmadAspavedanI karmI kA Azraya kreN|vripr koI krIDAmaitatparatA anyakai krIDAkI sAma grImaigdhamakara noDe cittakriyAkA vaninahI karanoparakai pIDAkAa nAvakaranaMdizAdikamai utsa kapa kA anAva sorativedanIkarmakAtra avakAkAraNaM // zranyajIva nikai atipragaTakaranA parakIratikAvinAra | karanA pApInikI saMgatikaranokhoTI kriyA meM utsAha karanAe arati jI karmakA aashrvkreN| apanezIkadoyatAmaviSAdI hoya ciMtava 'parakaiDaH khapragaTakaranA anyakuMzaukamai dekhizrAnaMdadhara nAMso vedanI karmakA Azraya kA kAraNa hai||vdd ripnaanyruupprinnaa||37 t
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ makaramApaniyaupanAvanAnirdayapaNAkariparadUtrAsadenAztyAdika nyvedniikaaaaavkaakaarnnhai| varisatpadharmakuMpAptimaecyArikha ekidhArakavAhamAtriyazpazrUzatinakAkriyAAdhArakAgatAnika ranApAkAapavAdakaranAmojugupsabidanIkApravakakAraNahAvaDara ripratikAdhakaparaNAmaatimAnIpaNAIrSAkAvyohAramasatyavacammati mAyAcAramaitatparapaNAatigaNanAvakAkaramAparastrIsabanakaratAparastrI kArAganAtinAMdarakaranagarasvakisanAvAliMganAdikaranaininAva nitastrIvedakAApravahorAsampanodhakuTIlatAkAmAvaviSaya nameMusakatAanAvaninitAstrIkesavedhamaisamparAgapanIsvImara) saMtoSaIpakkiAanAkrasnAnagadhapuSpamAlAmaraNAsanAdarastpAdita puruSavedakeAzravakekAraNahIvariyAkaSAyanikApavalapae || //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArthasUtra tathAguhmAiMkhyikAveranAstrIpuruSamikekAmake aMgachAMDiabhegamaivya sanIpaNAzImavetanikuMupasakirasAcatInikaMduHkhadenAguNavatani kAmathanakaramodIkSAgrahaNakaranevAlanikUduHkhadena parastrIkAsa gamakainimitatIvarAgakaranAaAcArarahita niraadhaariihonaa| sonapuMsaka cdkaaprvkekaarnnh|suutraavkaarnprigrhtyenaarkspaayudhaarnnaa itanAraMgakaranAparigrahamaiM bahutamamatvakaranAsonarakAyukAAzra vakAkAramaha mithyAAcaraNamatibhimAnAzananidanasamAnakAdha tIvalonakepariNAmaniyamozarvadaniHsaghAupajiyanechomazi emasamarakeghAnakaranekepariNAmaparakaibaMdhahonekAabhipAyapANIni kAghAtakaranevAlAnasatyavacanaparakhaccakeharameM pariNAmamaithunamaina tirAgamanatanakSaNadRTarasAdhubhikAniMdAtIrthakarabhikIyAnAbhaMga ! // 3 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ suutr|| chAlepAkepariNAmopadhyAnakarimaraNaztyAdikahamarakAyukA ckekaarnnhmaayttiyiiyaansp|16 mAyAcArakepariNAmatiryacayoni ki ApravakakArahavaUrimithyAdharmakAupadAvahAranapadya rishmprinnaamkpttkuuddmaittprpnopaandsmaankrodhshiil| hitapaNevacanakariSTAkaritIvamAyAcArakaramAparakepariNAmanimeM bhadApanAvanAMpratimanarthayArakaranAvarNadharasampanikAviparIta karasAnAtikUlazAlamaiTrapaNalagAvanAdhisaMvAdamaiSItirakhanoparake utamaguNanikAchipAcanAhotAguNadharmakaramAnIlakapotalepA kepariNAmaAdhiAnamaraNakaranAztyAdinIryacanAyukeAzravakeka 1 raahaii|suutraaalpaarnprigrhtyemaanussm|27/alpnaarelalpp manuSyaprAyukAmAnavakAkAraNahAvaDazimithyAdanisAhita
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatyArtha sUtra buddhivinayavAnaracanAvasaralapakanisAvetrAcaramasukhamAnanoapamA sukhAnAvanAMatyodhayavahAramasaralaparatisatoyameranipAenika ghAnaviraktatAkukarmanitihInosamaslaabhivacanavanAvahIra madhuratAlokikayavahAratepadAsInatAIparihitapaNAalpasale zapaeNadevaguru atithinikAdAnamaipUjAayaneyamadhinAgakaranI kApAtalepAkepariNAmamaraNakAla dharmadhAnIpaNaemanuSyamAyuke mAnavakekAraNahAsUtrAsvanAghamAIcArAdhinAsAvAyAcanAra catehIkomalapaNoimanuSyaprAyukemAzravakAkAraNaha||sUtrInizI lavatatvaMyasarghaSaNAcarAikarialpArelImalpaparigrahIpaNAzIla rahItapaNAcatArahita samastathyAAyukenAzravakakAraNa sAtainanyAyutIvatazIlarahitakaihozhIparaMtunoganUmikeupatajI zyA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ vazInavatAhihitAnImadakaSAyakeSanAvadevahI hoya hai|suutriisraag mayamA saMyamasaMyamAMkAmanitarAvAnatayAsidaivaspAraNAmANasaMyamatathAsaMya mAsaMyamanakAmamizivAlatayAdevanAyukaApravake kAraNahAtA homarAgasaMyamatomahAvatImuninikAhasaMyamAsaMyamadezavatIbhAva kanikai tinakaitaukalpavAsIdevanikImAyukAniyamahAviddha riparAdhInavAstudyAtaSAkarikhAdhAnoganAMtathAdigrahAdikani mivahmacaryanUmizAyanamaladhAranakaranAdurvacanAdikakAtApasa hanAdIrghakAlarogadaridhAraNasAbhakAmaniSidama yAtahadhyaMtarA dikanimaitathAmanuSpatiryacabhimaiMupajanAhorahA vajharimithyA TIkAsapakaramAhImAvAlApahatighAlatapakedhArakanavanavAsIya taratyAtiSIdevanimaitathAvAramAvargaparyattasvanimai utitathAmara
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArtha sUtra nuSyatiryacatimaiharApahItathAdharmAtmApuruSanitamitratAkAsaMbaMdhI dhrmksthaanaaytnksiyaastyaarthdhrmkaapryaanndhrmkiimhimaah| sayavartanapoSadhopacAsAdikAkaramozIlavAnapaNAdayAcAnayara pAprati alpakrodhAdikAidakhAyukemAzravakekAraNadAsUtra] sampatvaMcArazasampatkRtakalpavAsIdavahIkAmAyukAAdhAra gasUtrAyAgavakratAdhisaMvAda cAzrunayanAnnArAmanavacanakAyakI kuTilatAaravisevAdakaralonitamazubhanAmakarmakAmAnavahora dAnazrunayoganikAsAvizeSajAnanAbhithyAdanidhAnAparakI pUcipacivoTarIkahanAcitakAnasthirapanA tApaDIvATakUDArapanA, khosIyastAmamilAyavaJcanAkhorImAkhijaramAMgapaMgakATanA sparzarasagedhadhakiAdhiparItatAkarasAyanikatAvanikuMduHkhada vAraNa)
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSetrapArikhanAvanAkapaTakI adhikatAparakIniMdA apanIghasaMsA! . gaMdhavacanavAlanAMparakAzyagrahaNakaranAMmahAmAraMnamahAparigraha kAmadakaramAnavalanAbharaNavastradhaSakAmadakaranArupakAmadaka rinAmanagaravacanabhidyavacanAasatyapalApAkodhakevacanadhIcatA keSacanakahanAsomApimaipayogakaranA vazIkaraNakapayogakarana ra parajIvanikaikautUhalaupanAvanomAnarANapahaniyAdAanurAga karanotinamadirakecedanAdizadharapuSpamAlpAdikadhUpAdika nikaacaarnaahaaspkrnaa| ITabhikepakAnikapyAgadAvAgnike prayogakaranAdivakIpatimAkAvinAzakaranApatimAkesthAnama dizadikatAkAmAzakaranAmanuSyattiryacaMnikevaidhanarahanekesthAna *malamUtrAdikakaridhigADanAvAgacevanakAvinAekaranAkrodha
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ talArthastra mAnamAyAlAmakAnIdhapanApApakarmanita tAdhikAkaramAztyAdikAna nizumanAmakarmakA mAnavahorAno tahiparItaMbhunaspArAma / nazcamakAyakIsaralatAnapUrvakahatIsUpalaTapariNAmatazubhanAma karmakAbhadhakekAraNadAtathAdhamatmiAkUdekhiharSakUdhAptahAnosA mpannAvASanAsasArasamalinayanAvarahanApamAdadhaniiityAdi shumnaamkrmkaashrvkekaarnnh|suutraadinidhi hiciniyasaMpanna / maagiilhtedhntiidhaaraamiikssaajnyaanopyogsNgaushaasitstyaamtpsii| sAdhusamAdhiyAratyakaramahAcAryadainapacanakkicana kAparillAriyA magadhinAvAvadhanasalyAmanitIrthakaralasvAra va dhAniSkAuzpiAmAkSamArgamarucimanizaMkitAdiSTa gAnikIjhulatAsAdaranidhiyudhihodanizAnadhAritramai ani ma
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ kedhAranakaranevAle nirmAdaramathAdhinayamovinayasaMpannatAdAzI) lamocItarAgatArUpaapanAMskhamAkamaslAhiMsAdikayAtanirmamanadyA nakAyakariniSipatikaranAMsozIlavatadhanatIcAratadizAjJA nakInAvanopaTanAMpaDAvanAupadeyAkaratAMbyAdikaninopazAnuna jJAnakrthamaMbhiratapayAgapanosAmanIzAjJAnopayogahI saMsArakeduHkhAsinityanayamItatAsAsaMgahopAdhatmiApuruSA nikAupakArakai arthinahAramoSadhasAstramanayadAnakAsApakanAdhA niHbhaktipUrvakadanAsAzaktitapAgAapanAcAryaphUnahIchipA yakArikaiminakAmArgakaianukUlamanAmAditapakaramAmAktita stapadImunIzvarAdikanikAuMkArativatamIlatapayamamaivi AtaMtinikAvitraharikarikSAkaramAsAsAdhusamAdhihAguNa
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ tabArtha sUtra vanikaiduHkhAtinirdoSavidhikarienakAduHkhadarikaramoTa 2 halakaramAsobaiyyAhatpIkevalInikeguNanimai anurAgaso attamaktihariNa prAcAryAdikanikeguenimeM anurAgasAdhA yanitihAzAvaratInikeguNanimeM anurAgasobahakatana nidaatjnyaangunianuraagsopvdhaanmktihai| ghaTnAdharapakanikAyathAkAlapavartanikaranAsAyAvaspakApari, haannihai|dhaajnyaankepkaashkaaritthaamhaantpkrininpuurt. karijinadharmakAudyotakaranAsAmApinAvanAhAyAdharmakA yatanamItmAyuruSanimaiMghItikaranAsopavacanavAtsalavahAra eghoDamAmAghanahitaadhityavinatidhizeSakAkAraNaupamAhita hai panAyajAkAtrailokyamadhijayarupattIrthakaranAmaepakarmakA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ avakAkAraNAstrAyaNamaniMdApazaMsesadasaegA~chAdanaunApanecA nIlatrisyAzyAparakedAghahotevAaNahotepATakaranekIzvAsApara nidAdA paraApadhividyamAnavApravidhamAnaguNanikeSagarakara, kIkhA yAtmapAmAhAparakesatpadguNaniLUAchAdanakaranAmAtra padaiguNapagaTakaranAsoeparaniMdAnAtmapazaMsAnImAtrA pravakekAraNahai tathAnAtikulavalanutanAjJAaizvaryarupatapanika) madakaratAparakIavajJAkaranI parakIhAspakaratAparakennapavAdakara nikAsvanAvarakhanAdharmAtmApuruSAkAnidAkaranA apanIuccatAdi ghAvanIparakejasakUdhigADidanA nasatyakIrtiupanAvanoguruni kAtiraskArakaramA gurunikAdopapagarakaranAgurumikAsthAnaviNa gaain-apmaankrsaaNguruunikaipiiddaaupnaavnoavjnyaakrnaa|
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha tatvArtha sUtra gunilopanaM gurunikutra tulI nahIM joddnii| guru nikI stutinahI krnaa| guruni ke gunahI prkaashn|| gurunikuM prAvarte nahIM khaDA honA tIrthakrAdikakI AjJAkA lopanA esamastanI vagotra ke prAvake kAra hai|| sUtraM piyonIcainyinutseko corsy||16, apanI nidAkara, nIparaka prazaMsA karatI parakenale guenikuMpragaTa krnaa| oguenikuMTA kane guNavaMta niviSaivinayakarinavInUttara hanI-prApamaiM jJAnAdikagunikI dhikyatA hoteMdra jJAnAdikanikanemakaM prApta nahI hotAM ahaMkAranaMdI karanA| euccagotra ke zrAzravako kA rhe| vaha rijAna kula rupavIryavijJa naaizvaryatapaznika rihIna hoyatAtta yApakI uccatAnahI citravana karanA. anyajIvanikIzravajJAnahI karanA - anya jIvanitai uccapanAccADaNIparaka 1 nidAglAniparakI dAspapara kA apavAdakA tyaagkrn|| vadgariya nimaakssr| dhanU
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ hinarahanAdharmAtmAjanakIpUtAsatkArakaramAdeSaHhI nivddaarhnaa| aMgulI noDamAnanInUtahonAvadanAkaranAMavArakebhavasaramai adhyapuruSanikai siguNahAnodurlanatasaguNa ApameM hote hatapaNAnahIkaranAgrahakAra kAmanAvakarasosimasmamaiDhakyAnikImAIapanAmadArapaNA nahIkarasogadharmakikAraNanimaiparamaharSakaratosIsamastAnaJcagetrake AzravakekAraNahAsUtrAvighnakaraNamaMtarAyasyArAdAnadevighna karataidAnAtaNyakarmakAyAbhavahArakA kAmakailAnadAtAhoti // nilAnakAraNanivigAMDapatilAnAMtarAyakamakAmAzravahorA parakanogavIgArDanatecItirAyakarmakAAzrayahAihAvadbharikAU jJAnAnyAsakaratAhoztAkaniSedhakarasatatathAkoUkAsatkArahI sAdo'tisakevinAsakara tathAdAmalAnamogaupabhogavIryasA
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ i hi malAthama mavilapanaatarasugaMdhapuSpamAlpAdikavalayAnaraNAyyA prAmAnanA kSaNakarayogpanazAnAjanakaranayAmpamotpapIyanemompayannAsvAda niyAmpalazAztyAdikAni vighnakaramatAtathAvinavasamajhidekhiyA zvaryakaramata tathAapavyahote nahIkharacayakI ativAcha tidevatAnikevaTIyastaramahaNakaranetainiSiupakaraNakeyAgane teparakIzaktidhinAzanaHdhakiAchedakaramitesudAsyAcArakedhArakata pasvIgurukAghAtakaramateninapatimAMkIpUjAkevigAite tathA kSita thAharisIdInAnAthamikuMkoUvastrapAtrasthAditahotinoni vidhakarItaparakUcadigrahamairokanetevAdhaniMgAbhagavadatekarNa nAzikApaTakATatejIvanikamAramatA atarAyanAmAkarmakAAzravahI udAsakomamadyapAnAmaparIsaJcivizeSatamadamAhavinamakarasaMvA yA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ nImadirApIyakarikaiMsaratIsakeudayake vazaktapranekavikArakUMprApta ho ihau tathAne saMrogI-apathyanotanakarianekavAtakaphAdijanitavikAra nikuMprAptihodeti zrAzravavidhikaripaTa kI yA aSTaprakAra karmIta thAekasI avatAlI satathA asaMkhyAtta lokapramANakarmaSakta tittai upajyA vikAraprApta hoiihai|| ititatvArthAdhigamemokSazAstre ssssttodhyaayH||6||suu hiMsAvavastevaparigrahenyA virate ite zAhisA kahiye prANaghAta anRtya kahie-asatyAzaM steyakahie corI:prabrahma kahiekuzIlA 4. paripadApAsUnipacapApanitaiverama ekahie viraktatA sobata hai| sUtra || deza sarvato gumahata zAnihiMsAdikapaMcapApa nikAeka deza tyAgaseo aNuvrata deara sarvaprakArane tyAga somahAbacaMde // sUtraM // tattU stheyArtha nAvA 1- IP nAH paMcapaMca zAtinizrahiMsAdikapaMcadhana nikAsthirIkaraNa ke arthiga
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ tvArthamatra ekaekavAkIpacapaMcanAvanAhAnatrAvAmAgumIyAdA nikSepaNA || " samityAkSiAjaaus nipAvacanakSiAzamabhogunniAzA.. samitimA sAdAnanikSepaNAsamitiAdhA-mAlAkitapAnabhAjanakAhi . edekhizAdhinAjanapAnakaramApAeahiMsAvatakIpacanAcanahita cakrodhalAnanIrutvahAspapatyAkhyAnAnucIcImAyaNacapaMcApakrodha nya kApatyAkhyAnakAhietpAgAzalAnakAtyAnAzAjayakAtyAgamahAsaka ra tpAgANAnidhyArikAsAtyAgakaranA aranimasUtramanukUlavacanayo lagAesatpavatakIpacanAvanAhAsUtrAzUnyAgAravimocitAvAsaparopara re dhaakrenispchismmaadhisNvaadaapNcaahii| zUnpaghAtathApanakIgura phAdikamavasanaziparakeDiyAdhimocitAvAsahaitAmaivasanAza nisa vikAnAvacaitahAparako vinAkAbaninahIkaramAtathA Apako full
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ kosanekarItahAnahIvecanAvAmaAdhArAMgakAAnApamANazunijhAgraha karanAdhyasthAnaupakaraNAziSyahamAretumAsAvisaMvAdanahIkara nAeayauryavatakIpacanAvamahimUtrAstrIrAgakathAzravaNatanmanoharA ganirIkSaNapUrItAnusmaraNadRSpaSTarasasvapArIrasaMskAratyAgA paMdhAzAstrIni miMgaganAvakaranavAlIkathAkezavaNakAtyAgAstrInikemanAhAgani kamavalokanikAtyApUrvanogamogatinakesmaraNakAtyAgAzapuSTaSTa saH rupanojanakAtpAgAdhA apanemArIrakA shrRNgaaraadiruupsNskaarkaatyaagaapaas| bahmacaryacatakApacabhAvanAdAmanAmanojJAmanAsadhyiviSayagamakSa vaInAnipaghAtAsparzanAdikapaMcazyinikezSTaviSayabhimaiMgagakAtyAga maniSTaviSayanimeSakAtpAgA,epaMcanAcanAparipatakAzAsUcAhiM sains mAdidhihAmutrApAyAvAdaniepahiMsAdikapaMcapApaniviapaneka / -
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca tatvArthasUtra lyAMNakAnA isa nokaparalokamai nidyapaNadekhanA bhAvanAM kara | ha~sAkaranevAlA nityahI uddegaru paradedai ara niraMtaraverAnubaMdha hoI hai| rasalokamaivadhabaMdhakkezAdikanaiM prAptado 'hai| praraparaloka maiM pratha nagatinaiMprAptadoidai nidyo'hai| tAtai hiMsAtai birakta hoi tyAga karanA kAkalpAsahI satyavAdI samastake apratIti yogya ho ko Upatti tinahI kraihai| isalo kahIM meM ticida sarvasvaharaNAdi kpraapthoihai| jinaseMgUcakadai tinttevddaavekhNdhaihai|| praraparalokamainiMdya ]tikuuNpraaptdo'hai| tArte-asatyavacanatai virakta doza tyAga kara nAhI jIva kA lpANaMde taise TIpara5vyaharanevAlA cora samasta kaipIDA karane vAlA hoidai lokamedInAnAM dhAnavadhavedhanahastapAdinAMzikArDaSTakAdisvarvasvA haraNAdikartene prApta hoihe - araparalokamai prazunagati hoI ho| aramahA J
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ nichahArataticorIvitahotyAgakaranAhIzreSTahanimahIkuzIlAi mAhakarinaSTakAryabhakAryakAvicArarahitaniyaceSTAghAptavAnapanAhi taLUnAzakohAprapAkIstrIkAmAliMganamaitikanivAlAhoveniyA pradorahAliMga dAnavadhanasavidaraNArikaSAptahArahAparaloka mishcbhgtipaathorhaataateaghaateNvirkthonaajiickaaklyaannhai| sehIpasmihavAncauradAyayAdArAdikanitiraskAra ghaathaaihai| bharamacayakaramarakSaNamaiMzayahomamaivagataduHkha pAnahorahA yA bhanidhanakaritaptinahI hoytesaiprishrtinhiihor| malA nIkAryaznakAryayogpanayogpanahI jAne araparalokamainiMdyAniyA mahArahAmAyAlAjIha maniMdyahAhAtAneparivahataMdhitahonA jIvakAkalpANahAsaMghatAnAvanAmAvadAsUjhaduHkhamedhAraNa
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra hiMsAdIkapecapApAkhahAhAnaduHkharUpahI nAvanAMkaranAra ___ . mitrIpamAdakAsampamAdhyasthAniyasalaguNAdhikalizyamAnAdhina yazapajIvanikaidukhanahI honekAabhilASatAmaitrIkahie mukhakIyasannatAdikakaritaHkaraNamainaktirupANakAhInAtA pramodakahidInaduHkhitajananimaiupakArakaranekApariNAmasAka ra rUepahai egadhyapUrvakapakSapAtakoanAvatAkuMmAsyakahiNasama stapANazivimatrAnAvanAnAvanAgasampajJAnAdikakarinadhi kahotinaguNavatanimeSamAdanAvanAMnAvAnizarUpayAni maikArupamAvanAmAvanA adhiinnitiivkssaayiicysniippitti| nirbhamAyasthAnAvanAsanna jgtkaaysvnaacauvaasNghgveempaarthe| zayonagalanAdinidhanadevAsanamasnarImadaMgakaimararahosa !]
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdisaMsArameManaMtakAjatenAnAyAninirmaparijamaNakonamaNakara tAtIvasamataMduHkhabhogavaidIkoUnitpanadijIvanAMjalakeyudhudama maanhaavijuliictmeghvbhaagnikiisNpdaacNclhprtyaadinggt| saMsAta kArakhanAvacitavanakara mavegamayahoraha prayokAyahasA anitya iMduHkhakAkArahaniHsArada anucipaapnsstthaarhii|ityaadicit vanadahatadherApaupatehAyAvatIniphUsaMgamarampakainimittAna shtkaamrkaaykaakhmaavcitvnkrtaaNnsstthai|mtraadhmtyaagaadyaa prAdhyApaNapahisAkSAyasahitaAtmAkApariNAmahAnAsApamAna || hAdhamattayogaghANInikaiyANanikAviyAgakaranAsohiMsAhAm naamsdbhidhaanmntaardhaaasmiiciinvdhmkaakhmaaNsaamrthai| asatpahAsUtrA pradatAdAnastayorayAvinAdizcastakAgrahaNakaranA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ SC tvArthasUtra solayakadiecodAtrAmaithunamabamArahamithunahasAbahAra | mirAha|rAgAdikAyataraparisahahAsaracatamapracA navAhyaparimahAnimamatApariNAmasoparisahahAsatrAniHzalpAla tAmAyAzalpA mithyAza-pAzanidAnazalpAnAmanitInazalya rahitahoyasovatIhAsUtrI agAyanagArakhyAraNAvadIyapakArahotrA gAkhAgrahatAmaivasanevAlAagArIbatAdAaramahaketyAgIanagArIkha tAhAramaNubattAMgArImaNamaNukahiAnayatakAdhArIgRhasthIma gArIhajitrisahiMsAkAtyAgasthUlA kAtyAgaparadhanakAtyAgapara kIstrIkAtyAgaparisahakApamANasAMnaephavAhosUtra digdarzana daMDadhiratisAmAyikapoSadhopacAsa bhAgo panAga parimANatithi vibhAgavatasaMpannachAAyAvatajIvapUrvAdikadizAnimainAvanekA JUSII
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ . nijanakAyastamagAvanaikApamANakaramAsAdigviAtivataharayAvanA jIvanIdizAkAghamANakIyAtisamaigharAyakAlakAmayAdarUpatyAgaka ramAMsadizAvatahAzamasayAmamadhinAjopApake-bhAvanekAkAraNatantra nirthadarapaMcapakArahAtinimaiparajIvanikAjItihArikhadhavedhanagache dAsarvakhaharaNAdikapraniMpariNAmamaicitavanakaranAsAapadhyAnana napadaMDahI athavAparake doSagrahaNakaramAparakIkalahadekhanAztyA dikainapadhArananAmaanarthadaMDahozavaharikhAnikIpIhAhiMsA kAmapAkarAMsopAnopadezAanarthadaMDahAzapayAjanAdivinAramA dichadamabhUmimAnalasecanAdiniMdyakakiranIsAghamAdadharitana narthadaMDahaviSakaTakanAstraabhiyAdhukAdaMDAdikahiMsAkAupamA raNadinAsohiMsAdAnamAmananArthadaM hogAgAdikavadhAvanevAlIhiM parakIlakSmIkAvAlAkaranAparakIstrIkAmyAdikaavalokanakaratA ..
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ yk tatvArthasUna sApApanethAnI duSTakathAkAzcava ezikSaNAdikanineduH zrutinAmasa narthadaMDadai !4! isapecapakAraHanarthakAtyAga so anarthadaMDaviravinAma saguNa hai vahari samastavyanibhairAgadveSachAMDisamatA dezakAlakI maryAdAkarikaiM samastasAvadyayoga tyAgiparamAtmA kA pacitavanakaranItathAdharmadhyAnamailIna paMcaparameSTI ke guenimeMekAgra / hoitIna kAla meM tiSThanAMmosAmAyika zikSAyade || zava rieka mA maido aSTamI doyacaturdazI niyAripana meM snAna vilepananUpaNa gaMdhamAlyA disamastatyA gie kArtamai vA sAdhu nike nivAsamevacityAla yamaivAghoSadhopavAsa ke grahamai samastama kAryAdikaLAMDisadArAdi kapaMca iMdrayake viSayanikaM tyAgipaMcapApanikA SoDazapaharaparyaMta tyA garidharmadhmAnasahita solaha pahara vyatIta kare so ghoSadhopavAsanAmA dhaNI
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIya zikSAvata hai|shvdurijinmai viSaya kama sadhai araghAtapranekaprakArupa natejIvanikA doza simadirAmA salUepo kaMdamUla Adi jamIkaMdake baDoketakI niMvapuSpAdika 5 nikAtoyAvajIvatyAgahI krtaa| arayogya viSayanimeziyAM kI AkAMkSAlA lapatAkeghaTA vane ke prarthimanimAna kA kRSakaranenimitta bhogaupabhoga nikAyamA eka ra nAso bhogopabhoga parimANanAmAnIsarA zikSA vrata hai| vahnasthitithinemunIzvarAdikapA atinikuM apane para keupakArake arthibhaktipUrvaka jogpavidhikarini dekiprahAstrISadhavastikApustakAdi upakaraedinAM / soatithisaMvi bhAganAmaMcothA zikSAbanaMde ase tInaguNavatacyArizikSAbata nikari saMyukta paMca praNatagrahastha dhAraNa kare sotI hai| sUnA mArakhetika maccha panAjoSita zAkhatI zrAvaka hai sobhara eke avasara me sallekhanAzI
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra tikare sevana karesa lekhanAnAmakaza karane kahiso kAma nizA zrAlasya mAdakAjI kiMvAtapitta kaphA Trika ke prakopa ke prabhAvaka naikaMsa khiyAraca nAvairihanikUM mArgata nahIM ciganeM parIsaha sadana ke upavA sanI ra samadAra kaMnikatinavinAityAdinina sUtra ke anukula zarIra kuMkaspakaranosokAya sallekhanAda // prarakrodhamAna mAyA lona tathA gadveSAdikanikasari paramavIta rAgaMttAdhAranosokaSAya salie hijo zarIra saMlekhanAkaSAya salleSanAMka riparamavItarAgatA pahozpaMcaparamagurunikuM samaraNakaratA paramAtmabhAvanA tyAga karanA sosakhanAda svaM zaMkA kAMtAdhivihitsanpadRSTipA zaMsAstavaH sampagTaSTeratI cAra zyAjinabhASita tatva bhairo kA kA morAMkahi jinadharma sevanakara isa lokaparaloka meM bhoga cAhanA karanA // 5 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||saakaaNkssaahii ashunruudekhimnkaamliinpnnaakrtaaNsaavidhikitsaahai| mithyAdRSTIkAzAnadAritramaimanakariguNakAvicArakaranAmA anyadRSTi pAMsAhamithyA dRSTinihonemaNahatiguNanikAvacanakarisakArA nikaratosomithyAThisaMstavahIepaMcamatIcArasamyakake hAsUtrAvata zolaghupayacaMyathAkramApakamAvatAnika AratInaguNavatayAri zikSAbatanisatazIlanikapAtIcArahAtimanukramatejAnaneAstra vNdhvaidhndaaNtinaaraannpnnaanpaamniraadhaa-25|| manuSpatiryacaniiMsA kalanavaDazyAdikanikakhiAdhanAMvAtuDanApIjImaidanAmAbaMdhanAmAra, pratIcArahadiMDavatacAvakAraspAdikaMbhikarimanuSpatiryacanimAra, nAmAvadhanAmApratIcArahakieniAzikAhaslAdikAMgaumaMgakacida nAmAbedanAmApratIcAradAnmArpamAniadhikamAralAdanAMsA
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitra vinAgarIpaNa pratAdhArI manuSyatiryacanikAmAMmapAnarokanA prAdhA naniyarotavilaMghanenanapAnAdidanAMsomanapAnanirodhanAmapratI cArahI asaepakamAtIcArumahiMsAmAvatakekAmanA mithrapada raho'nmAnapUTanecakriyAnyAhAmahArAjAra majedArahI svarga muktikIsAdhanakaranevAlIkriyAni parakhIvanianyathApavanika khAmomithyAdivAnAmamatIcArahAstrIpuruSanikariekAtaracyAca raNakuMpagaTaprakAzakaramAMmArahAyAkhyAnamAmamatIcArakA anyato Apa dduuNnhiikaaprtuprkiicessttaatjaanikriaeNseNyaaNnekhmaadikiiyaahai| asaparakeginekainimittalakhidemAmAkUTaleSakriyAhAkoUpuruSa suvarNAdikavastuprAyakosoSigiNatAligayApachilpasaMkhyAka rimAganiMlagpAtadikahatumArAhasAlApAsavacanakAkahanAso !
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAsApahArakaipayojanapakaraNa aMgavikAracakuTIkSepAdikatiparakama zipAyakuMjANikarikaijodhaniAvateSagaTakaramAmAsAkAramAnAmA atIcAraha apacatIcArasatpannAvatakAladAsnAlemapayogata dAhatAdAnavirudhAtyAzikamahInAdhikamAnAtmAnapatirUpakavyayA hAra kAUparadhanacoratAhoztAkuMgharaNAMkaramAtathAcoratakIma numAdanAsAlemapayoganAmApratIcArahIdhArakUApacarAdUnahIka rajalAinahInAmyoparatacorakolpAyAdhanagrahaNakarAmAtadAhatAdA nanAmamatIcAhiucitanyAyateprampapakArakahaidenAlemAsAhI ati Rmhai| pararAjyavisalonnatikramasAvirudharAjyAtikramanAmanAtIyA rahAbaddharinyUnavATatolAkaritolademAmadhikakarinAsAhInAdhika mAnonmAnamAmAnatIcAradAzatimasuvarNAdikazudhamaimilAyagine :233
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitra ruupvyvhaarkrnaamoptirupkvyvhaarnaamtiicaarhai| sapakamatI 2 ... smaghauryagnAvatakehomanAyaridhivAhakaragailaridhApatimAhItopari gRhI sAmAnAkI sAmanIkAniciza apanasaMtAnavinAra anyakAvivAhakaramAsApara vivAhakarAnAmapratIcAradAitvarikAjAvyA nidhAriNIsAdAyaprakAragiekaparigRhItAkadiyaekanartakAmaradUtIna parigRhItAkadirAgaNikAztyAdikatinikaijAvanAMnAcanalinAdanAMmAra rikAparigrahItAgamanAnAmatIcAraha bajharikAmaznaMgachADisamma naMga miNtriiddaasaamnegkriiddaanaamaaprtiicaarhai| varikAmakI tIyatAkAani yasAkAmAtIninivezanAmApratIcAhi paMcapratIcArasvadArAsaMtoSaH takehavivAkSitravAstahiraepasuvAdhinadhAnyadAsIdAsakuppapamANa kramAAegI kSetravAstahiraepasuvarNadhanadhAnyadAsIdAsakumAnikA 94203
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ umANakIyAyAnohamAraNatAhIyarigrahadA atyanadIpaJcamatilAbhakAvasa nighamANakAprAdhikyakarikhanAsoparigrahatyAgapaMcamatIcArahAstra, gadhistivyatikramakSetrahityaMtarAdhAnAviNAnIdizAkApa mANakIyAtAkAulaMghanakaranAso atikramahAtahAMparvatAdikaUparica ttirclnosaamchtikrmnaamprtiicaarhai| kUpAdikamaiMutaralAMsAadho vikramapratIcAraha guphAdhilAdikasuraMgAdikameSavAkaramAMsAtiyA pratikramapratIcAraha lonakavasataikSetrakAvadhAvanAmAkSetrahinAma atIcAradApamAdatasaMkhyAkAmUlanAMsAramRtyaMtarAdhAmanAmannatIcAhi epaMcapratIcAradigavirativatakAhArI AnayanadhaSpacyogAbA pAnupAtAlakSaNAMzaApakarimadirUpakIyAkSitramiliSTatApura ghaSayojanakAbAteMmadivAhirakAkuMculAvanAMsoAnayananAmamatIcA
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ cArthapUna rahomayadidhArapavAnivalinikuMkahautumanesakarAmodhaSyapayoganAma yA pratIcArahAvAhAcyApArakaranevAlapuruSaniiMzasunadinAtathAghaMghA patyAdikakaramAMsAzanupAtanAmannattIcArahAvAhmavyApAra pavana nighaliniapanArUpadikhAnarUpasamaspAkaranAsArUpAnupAtamatIce hihihAdhiratabatakaMpacannatIcArahai nArmadIkollaracyamokhA samIkSyAdhikarapanAgaparimogAMmarthakyAnivArANanAvakI Adhi patatihAsyasahitanAcavacanabolanAsokaMdaryanAmatIcArabhAra hAsparupanIcazcanasahitavArIrakIkuceSTAkaramAMsokaukucyanAmanA narthadaMDahAdhIvapanAtevadatapalApavakavAdakaramAsomAkharyanAmamatIcA hiAvicArarahitapayAata adhikaraNAkaridADamAkUdanAMcAlanAMsAna smiiksspaadhikrnnatiicaarhai| nitanAmarthakariapamAnogaupabhogamadhe /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthatati adhika kA saMgraha karanA soupabhogaparinogAnarthacca nAma attI cAra deva paMcapratI cAra anarthadaMDavI rttinaamdhnkedai|| sUtraM/yogaduH praNidhA nAnAdarasmatyanupasthAnAni // nUnU)}yogajemanavacanakAya ke tInatina kA poTIpravRtirUpa karanA tIna atI cAratoe:-prakhatsAdara dinazranAdarataika nAMsa anAdaraJatI caarhai||] [arapAThakAtathA kriyAkAnUlijAnAso mUlya anupasthAna nAma atIcA rhe| epaMcapratIcA ra sAmAyikake hai|| sUtraM apatyave citApramArcitotsargAdAnasaMstaropakramaNAnAdarasmRtyanupasthAnAnidhA kahAnI vaha kinahI sevinA dekhyA tathA komalaupakara etaivinA kADanA bhUmiviSamalAdikazarIrAdikakA kSepAMtathA upakaraNAdikakAyada nAtathAvicAvaNAM sovanAtIna atI cArato enaesaktadhAdipIDita rakaranAM // prAkpakAdikriyAmai utsAhanadI krnaa| meM
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra anAdaspatIcAraha kriyA yAvazpakAdilitAnAsoramatyanupasthAnamra pachatAcArahApaMcAnatIcAsoSadhopacAsakahAsanAsacinasaMsamizrA viSavaduHpakahAmAyA sacitatojIcasahitavastIhAsadhinabhiDira sAhozsAsacitasaMbaMdhahAsadhinamilpAhoisosabhigraha vividha mAdAdika tathA atibhUpatatathAtIvarAgatenikasevanapatimA namatIcAratohi ararASpakahiepuSTaramakAnojanakarana malalepakA pakyAnahI niropadArAdikakAmojanakarasAepAkpratIcArogAyane gaparimANavatakedazAsUna sacitanikSepApidhAnaparabyadizamAtsaryakAlA samAvahIsacitajApanapatrAdikatinamaMdharAvA ahAradenAMso.. nikSepamatIcArahAsacitakarismapidhAnakahieDhakyAivAbhAjanasAdhu nAMsAsacinapidhAna pratidhArA anpadAtArakAdiyakadieprahAra ifysia
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAnapanenAmakaridenAMsopAyapadezanAmApratIcArahAprapadAtArakarA nahIsahisakanAMnathAAdararahidinosAmAtsaryamAmaHmatIcArahAkA nikaavilNbkrimkaanmaidnaasokaantikrmnaamtiicaarhai| epacana tIcAraatithisaMcinAgata kehastrAjIvanamaraNAzaMsAmitrAnurAgasukha nabaMdhanidAnAnimazAsanyAsakarikai jIvanakI prAsaMsAkahiyavADAsA jiivitaasNsaaprtiicaarhai| zIghmaraNAcAhanAMsAmaraNAsaMsApUrvakAla minimamitranisAhitanIDAmaipavartanakIyAtinikAsamarAkaramAyAdaka ramA sAmitrAnurAgamatIcArahapUrvAnubhavahIyanadiyajanitasukhara, linkaavaarvaarcitvnkrnaaNsaasukhaanuvghytiicaarhai| bhAganibhAga nikIbAlArupacitavanakaranAmonidAnapratIcAraha aseMepacamAtIcA rasakhakhanAsUtroanugrahArthascasvAtisagohAnAmAprapanAmanu
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra pahanApuSpasaMcayakaranA aparopAnatisakesampAjJAnAdikakAra ___ yahihonAsai praniparakeupakArakaiyarthiyakAtyAgasAdAnatAnanA svAdidhimadAramAnavidromAMdizIyaH pApAnamAekUtiSThati pratiSTasAdarapUrvakavacanakahanAMsApatipadahArA uccasthAnadinA caraNanikuMghAkaramANIkajaladhovanopAzukazyani-pUjanAH namaskArakaratApAmanakIchitAhIvadhanakI chinA sAkAyahIakSyA mojanakItA enaprakAralaktikaridenAMsAvidhivajharidAna deyazsalAhaparalokamaiMdhanasaMpadAyamAkIrtikInahIcAkhAkaranAMsoe hikaphalAnapakSanAmadAtArakApathamaguNahArAhAmA kaparahi tamA adikhasakAnAvakAmabhAvAbhAvidhAdarahitapaNAhapitipaNa hInirahaMkArIpaNa saguNadAtArakaidIbaddharilisavastAra
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ kamasaMyamaduHkhamayapamAdaroNAdikanahI upanA alapakIsvAdhyAyakAdhyA nahIvItarAgatAkAradhikaralaiMvAlAhorasApAtradAnamogazvahiAvadbhastri prayakedhArakamubhijakRSTayAnahocatasahitazrAvakamadhyamapAtrahavatArahi nasampakasahita mAvatasampAdRSTI jaghanyapAtrahA seMdAnakaiArthatIna kArapAtrakahA sadAnayogavidhiyadArapAnakadezanimejonAmApa kArakekichopaninakavizeSatapuSpamaivizeSadAthivItalapavanAdivi zatiphanavijJapakI nAIphalehAtitatvArthAdhigamemokSazAstresanamA dhyAyaHzAmithAdarzanAviraniyamAdakapAyayogAMvadhahatavAbhiyAda niadhiratA shmaadaaykvaayaadhaayogaapaaepaacpNdhkkaarnnhai| tahAnatvAnikApramazAnasAkarmabaMdhakAkAmithyAtvapaMcadhakArahotra pacAjhiyamAchagamanakAviSayaniLUnahIrokanA arakhakAyakeDIvAna
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthastra kAdayAkAamAvA evArahavitakarmabaMdhakekAraNahAaSamAdadhikatha 2 __pAI dikatesvarUpakAnUnanAMsobaMdhakAkAraNAhAtathAkrodhamAnamAyAlonae yArisakAkhekapAyatabaMdhakAkArahAmanavacanakAyakeyogabaMdhakakA - yo rAhatAsUtrAsakAmAlAnI-karmagANA guphaamaadsNbNdhH||2|| 'sAyasahitaparNAyojIcakarmakahoMneyogyamalanigrahaNakaraiso bNdhhsuunaaghkRtisthitynunaagpdeshaastbdhiyH|| ||jiivnaakrm kaiH . dhadhAtahorahasopatimAkhanAcatAmUlIyecaMdhehajisainIvakIpacha tikaDacImaguTakIpakRtimIvItesaipadAnikAnahIjAnanAsojhAnAvara ekIpakatikahiyasvabhAvahAdaniAvApidArthakAsAmAnyaavalokana nahIMkaradihAvidatIkarmakAsukhadukharUpavedanAkAbanekAkhamApada danimohakAkhamAghamAtmatatyaparatatvakAzAnanadIhAnadehAcA pahI!
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ ORAMAYANAMAVAL strimohakAkhamAvasayamApanahIko dene kAhAnAyukarmakAnayabharASa] nikAsanAvada naamkrmkaarkhaanaavnaarkaadiknikaasriiraadiruupnaa| makaranekAhA gAnakarmakAuccanIcasthAnAdika uccanIcakahAnikI hAmaMtaNyasvabhAvadAnAdikavighnakarakAhAvAritAkarmazinane kAlaprapanAkavinAyakUnahIloDaitAsthitikAdiyAmichalIgAya mityAdikakAdugdhanitaneapanAmadhurakhanAcavUnahI sAhasi tihai| taiseMjhAnAdharaNAdikamarthakAnahIjAnanarupapanAvatanahATase sthitihAyakamanirbharasadenekIzaktisAbhAnubhavahaniseMbalIgAya siityAdikakADugdhamaitIvamadanAsacikaNatAbhiTatAhoyahI tisakarmI nimeM nItIvamaMdAdAdisAmarthyamAanunAgabaMdhahAyA anubhavakAhiyara . hA carikarmabhAvarUpapariNayenepulaskaMdhatinakeparamAeM nikAlA
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ natvArthamantra gaNatIsAghadavAvadhAstrI yAdyAjJAmadaniAvAvadanIyamohanI 49 yunAmamonAMtarAmAAtApakRtidhasojJAnAgharAzade niAcaNIzAvedanIyAtrAmAhanIyAdhAnAyupAnAmAIgAnA aMta eyAsa aseMaSTodarupadAcUnA pacAnavaSTAviMzaticatumcitvAra riMzAdhipacanedAyathAkramothAjJAnAcaraNakApaMcanedahAdamiAva raekAnavamedavidanIyakAdAyanedaha maahniiykaaagsmdd| prAyukAdhyAriladahA nAmakarmakAdhiyAjIsadahogAtrakarmakAdA yanedahA taNyakarmakAphdhanedaha sobhemanukramanAmanAmanA, matimannAvadhimanaHyaryayakavanAnAdImatijJAnamAchAdanakausA mnijnyaanaavrnnhai| itnaankuNmaachaadnkausaatvaanaavrhi| avadhijJAnAcAdanakausAvadhijJAnAvarahimanaHparyayajJAnara 49]]
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgadanakaresAmanaHparyayajJAnAvAhikevalajJAnakuMbAlAdAra karesAkevalajJAnAvahibAyatuMcaturadhikevalA nAMnizAnizI acalA nizApayasApacanAtyAnamadhyacA abhinazyihoredaniroki sAvatudaniAvaradina anyacyAeikSyidhAradani*aikasoacaha dAnAcahi avadhidarzanarokaiso avadhidarzitAvahirivala niekaisAkevaladaniAdhAdimadadagalAnirikaranekI socanA soniyaavaarisiniNghkaalpraaNuupriaavnaamonishaanishh| jozokapramamadAnAni japatInikSatrAtmA calAyamAnakaraita vivekanetranirmazagaravikArarUpakaresopaghalAhavAsA hApharisaktaimASacanAghacalAhinisocateTraparAkramasAmathryapa garahozstAhI nikabUkAryakarIphirisacimarIkanahorahAnA
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ matvArthasUtra mikukhakIyAsostyAnagRjhidarzanAvaraNahasanavapakAradarzanAvaraNa 4 nAvA patinAsAkA sadamachAnAkAudayatedevAdikagatima parasaMbaMdhImukhapAtahAsAsAcadanIyahanAke udayatenarakAdikani minikapakAra khAnunasAnasAtAvadalIyaMhAsanAdAniyA - mohanIyAMkAyakAyavedanIyAcyAlichinAyoDAnedAHsamya rasa, mithyAtvaItomayAnyarupAyakAyauhAspatizokamayanugupsA . paMsakodAanaMtAnubaMdhAMpatyAkhyAnapatyArakhAnasaMdhyanamavikalpA zcaikarA:kAdhamAnamAyA lAnAzaradarzanamAhanIyatInapakAhAcA rikhamAhanIyahIyapakArahanisacArImohanIya avAryavadanInaya pakArahAkaSAyavedanAghoharAdhakAradAtatvArthAnakApradhAnamAmi .. vaha tatvAdhanikApazanamazAnadoUbhilyAivAhAyamAsamyak 4533
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAvahI zasampatakuMcigArDanasamarthanahIparatuajJAnakuMmalIna kresaam| prakRtimithyA pathorA amitiinpctinimaahaaniikaahaanaakgdytehaasppgttho| ymaahaashai| nAkeudayate vastumaihastamainAzaktahonAsoratihAzajakira dayatekabUsuhAnahImAaAtihAsAtAkeudayaSTakAbiyogAdikara pariNAmameSeditAvAsAkakaralAmAzoka hai|dhaataakeudyteNduHkhkaarii pArthataMuTvagarupapahanAsomaya hai| paalaakudyteprpnaaNdosstauliyaa| vanAMbharaparakAdopadekhipariNAmamanIsakaranAMsAnugupsahidIsakiuda ytistraasNbNdhaanaacpaadhnaaNsostriivedd|maanaavudy puruSasaMbaMdhAnA vahAnAMsApuruSavadahamA sAkeudayanainapuMsakamabaMdhInAvapacinomAna sakadahaNa asaMkaSAyavadanImacaSakArAvAricAritramohana) ghoDApakArahai abhibhanetasaMsArakAkAraNamithyAtvanAvahIyasAmane
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthamUtra nAnubaMdhAnAdhmAnamAyAlAmaavyArihAnAkeudayanaisarvathAekAnarUpa paNa satyatatvamairAgInihoinanakAtasyasatyanatva pahArIasAyada satpattathApipakSaka apanA asatyArthatAcavUsatyArthamAnamai animAnaka ripaparyAyAdikamaimamatAkarAvavAlAmapanAgapadastha,sitAcara eviparItavAnIsatyapaNAkAuccapaNAMkAmadakarAvanecAlAanaMtAnubaMdha *ka jAkedayataekAtyAgarupayAyake vAkiMdhitamAtra mInadIjharisa kaimoapatyAkhyAnAdharaNakrodhamAnamAyAlAnadhyAripakArakavAyada vaharihAkeudayasakalasaMyamanahIgrahaNakarisakai sApatyAkhyAnA caraNodhamAnamAyAmonahAjikisayatamayAjImahAraha araNachanA maH dhaunInahIlAmahoyasakaimAsaMbalodhamAnamAyAlAhI sAla hapakArakAdhAyadA asaagAIsaghakAramohanIkarmakuMkamANasUtrAnArada tharNa
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ . - limpnimaanupdaivaaniridhaanaadhiupni+kaarnnsonrkaasuhai| tairyagamadha upanikAkAraNamAtiryagAyuhImanuSyanayamai upananekAko rAmanuppanAyu devAvameMTapAnekAkAraNadevAyudAsanagatinAti zArIraMgopAMganimaNibaMdhanasaMdhAtasaMsthAnahasanasyArisagadhvaNi nA maNiruna pahAtaparaghAtapAdyotochAsavihAyogAtayaHpratyekavArI samunagasukharasanalakSmapatisthidiyayazaHkIrtisatarANitI kirkhNcaashijkiudynainaatmaanvaaNtrkuNjaaymaagtih|gniyr ripakArahImarakagatizatiryagAtimanuSpagatizdevaganibairiti savibhicArIsamAnanAvakariNakatArupamayAnomarthakAsvarUpamA nAtinAtipacapakArahANahaMDiyasAniArayamiyanAnidhyi jAti caturidhyiAnAnidhApaMcezyinAzApAtAkeudayatetrAtmAkai
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUna zarIrApasAzarIramAmAkarmapadyapakArahA UdArikArIkriya kArIezahArakazarIrAnAtaijasavArIrAdhAkAmINanArIrApAnA kedayatenaMgapAMgamayatesA oNgopAMgahomotInapakArAmadArika aMgiApAMgArAvakriyikamaMgApogAzA prahArakaaMgopAgAjAkauda yabhatrakaraNAdiyathAsthAnahAyatathAghamANahoyasAnimINa nAmahaizezyiA sakiudayatimadArikAdikazarItikapujalanikAparaspasnupaviza rupabaMdhANahoyasobaMdhana hai| vAkapacanadahomadArikabaMdhanAzaki yikabaMdhanAahArakodhanAzatijasavedhanAdhAkAmaNibaMdhana jAkeudayaMta nodArikAdizArIranikAlaparaspasnupadhazata sArasAphahAtAichipahitamilijAyasAsaMghAtanAmakarmadasApaca kArahAUdArikA vikriyikasaMghAnA mahArakasaMdhAtAsasAI
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghAtAdhAkArmANasaghAtApAjAkeudayaudArikAdivArIranikamAkRti upanesAsaMsthAnanAmachatrakArahAnAsparinadhisamAnarAvarivibhAgamA mazarIrakegamapaMgabhimaiM naakaarhosuNdrmppaaivaaaNghoshshaasmctur| strasaMsthAnahozanisaharIrakeyajalasparilatobaDehoznAcageTavaDavRkSa kAvyohozasAnyagrodhaparimaMDana saMsthAna hAzAnimArakepujalavedhIkI jyAnavidhistArarUpahokaparisakocarUpahoisosAtikasaMsthAnahA nAkApIcavIcavaDAhojaparilIcahalakAhosAkuDakasaMsthAnaha nAmahastapAdAdika gachoTehozAudaramatakavaDAhorasAcAmanasartha nahApAnisasarIrameMsamastaaMgamapaMganIyamvadyArivAdighiDarupahI yasAiMDakasaMsthAnahAhInisakeudayahADanikAcaMdhAnamaidhizeSahI sAmahAmanAmahesAchadhakAraha nisavArIramasaMhananakahiyehAubhAra
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthamUtra rUpana dienamanike veSTana anArAca kahiebamaya hoi sova 66 SamanAe basaMhanana hai || -ratA meM hAGa arasaMdhu nikekI nAnomaya hoi aranasanikebaMdhanavajramayana hI do mova nArAcasaMhanana ho zAya vizeSaNarahita nArAcaka diekI nAtina karikI nitadAra nikI hoiso nArA va saMhanana hai| vaha rijAmai hADa nikI saMdhi kekIle Adhe hoya soekatarapha hUjItara phanahI hoi sonArAcasaMda hai| vaha jimidAra nikI saMdhichoTe kInenika risa dina hoiso kIlaka saMhanana hai| vari jAmai dAi nikI saMdhinameM aMtara hoii||] caugiradavaDI boTI lipaTI hoyamAsA dikanitaiH prAcchAdita hoisoprasaMprAppATika sehana hai| mosana vanika ho rhai| devanAra kI eka priya nikai hADaMhI nahIta siMhanana kaise hoi || bahuri bisake udaya zarIrakai sAiDine so sparzanAma // 6 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ vipakArakirkazAzAkAmalANAmAkhoM zAhalakAsacivaNApAna hIzItAjAgAjAkeudayatevArIrarasanipatasArasanAmakarmapaMdharA kArahatAkSaNakaTukAsamadhurAmA nAmlAdhAkaSAyapAtiAkeudaya zarIramaiMgadhaniyamogadhanAmakarmadIyapakArahAsugadhArAdudhiAzAkhA keudayasiMgarIrakAvarNapaNarahosAvarNanAmakarmahapaMcapakAmAlA nAlAzacatavAratANaharitAmAsAudaryatamaraNavAyAMcanavInaza girakaiyAmpasalabANigrahaNanahIkaraitapUrvalAzarIrakAAkArakhaepA rahAmAnAnupUrvanAmakarmacArikhakArahAnAkAtiSAyAmpAnupUtiya gatiyAyAmpAnupUrvAzamamuSpagatimAyAmpAnupUIzadevagatipAyogpAnupU, yAdhAnimAnupUrvAnikAudayatInasamayamaSTarahahAnisamanuSyamaraNa karidevagatikaisAmukhalAyatahitaidevasaMbaMdhAnA rajAgyayujalanahIgrahA
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra karaitatekarihitaAtmAkAAkArapUrvalAmanuppazarIrasahavArahataMdira 62 . yAyasanmukhahAradAtAdevAnupUrvakihiyehai baGgarijAkAdayate, lohakepiDakIyonAsvAhAkaritalegirapaDenAhAnathAprAkakephUmarda kApohalakAsoiDijAyanAhIsoaguladhunAmakarmapakatihAyAnaguru labhUrArIrasaMbaMdhAnAmakarmakonadahamaguruladhUnAmAsthAnAdhikazyakA vanAvanahIM hojAkenadayatanapanagarIkegakariapanAzIra sAgapaghAtapakanihAjisamahAmaMgalaMbasatanavaDAdara nizanaka pahAghAtahorAsakiudayatemapanaaMgakariparakAdhAtahozsApAghAta nAmakarmahajisetIgAaMgatikSaNanakhasakiDATaparakeghAtakahonA udayatelAtApamayazapAvasAmAnApanAmahA mAsUryakedhimAnatATa prayajIvakahoradAtAkeudayatenadyotarupazarIrapAdhesoudyotanAmahai IzA
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ so'vimAnakepRSTvIkAyakajIvaniketathA AditIvani ke hai| jAkeuda yAde jA ke udaya prakAzaviSaigamana vizeSa hoi sovihAyogati hai| modoyaghakAra hai| sonanikai gamanadoisoprAstavihAyogata hai| curIrI. nigamana hoya soprazasta vihAyogati hai nAke udaya ekazarIra ekaA mAkarinogaye sAgarI rapAvaisopatyeka zarIra nAma hai| jA ke udayataiva itanI bane kenorniyogpaekazarIra pAvaisA sAdhAraNazarIra nAmahai; jAkeudayateMhiMdi yAdika ne maisanama hoisonasa nAma hai| jAkeudayatai ekeMdriya meMutpattihoya sosthAvara nAma hai| jAke udayaktaiH pranyakuMSNa rAlAgepItinapajAvai sosunaga nAma hai| jAkeudayatairupA dikasuMdaragu ho yattau anya ke praprIttiupajA modurbhaganAma hai| nAkA udayatai manojJa sura hoisosuravara nAma hai / jAkana dayateM amanojavurAzvara hoya sodduHsvrnaamhai| jAkeudaya te mastakamukhara
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra hastapAdAdizarIra ke avayava ramaNIkasuMdara hoya sonAma hai| tAki u I mastakAdizarIra ke avayavazyakaMdara sainojJahoya so azubha nAmadezanA kendayate pRthvI pahADa ani janavajrapaTalAdikamai praveza karatainahI rukaM cAlA sUkSmazarIra upajai so sUkSmazarIranAma hai| jA ke udaya-anyakUMcAdhA ye kaisA zarIra upane so vAdasArI nAmade jAke udayaprahAra Adi paryAptipUrNa kare so paryAptinAmahai nAke gTyatai ekahaparyAptipUrNanadI krai| aparyApta avasthAhI bharaNa kare so aparyApta nAma hai| jA ke udaya sAdika dhAtuupadhAtu apaneapanasthAnaviSesthisnAvarUpa-saMgopA gaTa hoyaseo] sthiranAmahai / jAkeudayatarasAdidhAtuupadhAtu yasaasthira hai| jAke udadyateghanA sahita zarIra ho yaso pradiya hai| jA keudayateghanArahitaniH panAzarIra hoya soanadiya hai| akuidaya // 6 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ pavitraguNalokapagarahosAyazakIrtinAmadAtAkeudayatanavaguNapa mahAyasAayazasvIrtinAmadAtAkeudaya aciMtyavibhUtivizeSa shitsrhNtpnnaakaakaarnnmaatiirthkrmaamhai| satiNveSakAratA makarmakIpakRtikadI sUtrAunI cArajakiradatalokapUtpakUlama janmahAzsAuMganihAlakiudayatelokaatyalamaitamahoisonI cagAnaharA aseMdAyaghakAraNAnakarmakahmAsanAdAnalAnanIgAyanoga bIyarijAhaudayatedanekIilAkaraitohUdIyAnahIlAyamAdAnAta yahorAnAkejayalanikIrachA hotIhalAsanahIhorasAlAnAMtarAya hAjakiudayanoganekIrakhAkaraitAinogimahIsasAnAgAMtara yaha kiudayataupabhogakaranekArakhAkaratAnahInogasakeso upabhogotayahAdhamAkeudayatakoUkAryakarane*utsAhakaraito
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra utsAhakAsAmayinihIhIyamAvIryAptarAyahatiNyakarmakIcaSa tahAsakInakImUlapatiAgnataekasAaDatAlIsakahIra prathaekasamayamainAkarmavadhehatAhIsthitikekAlakUka sUtrana ra ditastimitarAyacanizanasAgaropamAkoTIkoTapasthiti dhaajnyaanaavrnndrniaavrnnvidniiyaadikaaetiinmstnnybhidhyaa| rekanikIkRSratisthitIsakoDAkoDIsAgarasamAhiAsAvatkRSTasthi. navedhamithyAdRSTIsaMdIpavedhyipazijIvakahorahAekar3iyaparyAptake ekamagarakasAtamAgakanitImatInabhAgahIdhyiparyAptakaipaJcIsasAgara kesAtajAgatI-nAgAtrIzyapayatikaipacAsasAgarakesAgairakesAta gi tInamAgacaturidhyipaptikaisAsAgarakesAtanAgametInabhAga ajJApaMchiyapayatikaiekahamArasAgarakesAtabhAgamaitInajAgaapa I .
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatinimesajJIpacedhiyakai aMtakoTAkoTIsAgara mAhiekaizyiAdi kakaipUrvoktapalpakaikhyAta vaimAgahInanAnanamasantatimahinIyastaramA mAhanIyakarmakIkRSTasthitimatarikoDAkoDAsAgarakAbhidhyArasiM tiipytikaihai| keMdrIyakaekasAgarakAhIsyikaipacIsasAgarakara triIyikaipacAsasAgarakA caturizyikaisosAgarakI asenApati yakaihajArasAgarakIpayatiavasthAmasaSTasthitahAsAviMzatina magAnayArahI nAmamAtrakarmakIkRSTasthiticIsakoDAkoDI tryastriMzatsAgaropa sAgarakAhAnIgAvayasiMtarimoseyamArako AyukarmakAraka nyAyuja mAepAyuSaH sthititetiissaagrkaah| adhakarmakAnadhanyasthitibaMdhahahahos apraavaaddaamudttcidliiyspaasaavedniikrmndhpsthiti| hAdasAmuhikahiAsUtrAnAmagAyauraSTaulAnAmAbhigotrakarmI .
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra kAmadhanpasthitiaSTamuhakihinAzidhAgomatarmuhatAzeSa jJAnAvaraNadImAvarNamAhanIyamAyuaMtaNyaranipaMcakarmanikIna mpasthitiaMtarmurtapamANahasiekasamayamaijokarmabaMdhehai jaghanyatkRSTasthitikahI sAnubhAgakA sUtraNa vipAkaunubhavaH ||jokrmpikRtigdymainaavtaakaarsmndhrmaasaamnnv ||sv saMyathAnAmArazanisApakRtikAnAmatAkAtaisAhIrasadenekhya anubhavahIni saMjJAnAcaraNakarmIsadenAjhAnakAmanAvadaniAvarNakA manunabadanikAnaMhIhInadanAtisamastakanikAhasatAMtatani jgH||2||kmrsdiiepii nirihaanghaapthoihai|suutraanaamptyyaaH . noyogavizeSAtasUmakakSetrAcagAhasthitA-savatmipardizanazAne padizyanAmanAsamastakamakIyakRtihAnikAraesa. * ||dhaa|
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimaibhanavacanayoga vizeSate sUkSma eka kSetrameM pravagAhaka ritiSTate samasta AtmapradezanimeanaMtAnaM tapa deza hai|| nAvArtha AtmAkAza saMkhyAtapradeza ka dezatimaekaeka pradezaviSaiH anaMtAnaMta phalake skaMdha eka eka samayamaivaM dharU phottisstteoghdeshvNdh|| tepula skaMdha kaise khai|| samastajJAnAvaraNadi mUlauttakhtarottarapratirUpa hone kUM kaarnnhai| vaTu rike se kahai samasta ra trikAlavarttanavanibhamanavacana kAyarUpayoga ke nimitta AveM hai| prara sUkSma hai iMdriyagocaranAhI || varitrAtmApadezapara karmake pradeza tI rI skIjyoM eka kSetramaitravagAha kari tisstthaide|| naisaiM pradeza vedhakadyA/sUtra // sadde munAyuna bhigotrANipura ||25|| sAtAvedanI zuna prayuzubhanAmazuna gotra purupapatti hai| tinamaittiryagAyumanuSpAyudevAyuetInapuepaprakRti de praz nAmakarma kI manuSyagatidevagatipaMceMdriyajAtipaMcazarIratIna aMgopA
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtra ha macaturastrasaMsthAnavajahaphnanArAcasahananapAstavArisagaMdhasparza nuSyagatyAnupUrvIdevagatyAnupUrvamagurulaghUparaghAtaucAsaAtApara dyotapazastavihAyAgatisavAdapatipattikazarIrazuna . . rAsthismAdiyayavAskIsinirmANatIrthakaranAmamitIsanAmakarmakI haripaJcagAnasAtavidanIyaeciyAlIsapuepapachatihAstrAvatenpA paarhii| niyuepprkRtinianyciyaasiisaappknhi| jnyaanaavkipNcaa| nivarNakInacA mohniiykaaiimtivdhmaidnimaahniiekhii| hodayasatvametInahAtAtemAhanIyakAcavIsAaMtaNyakarmakApaMca narakagatitiryagAtisa~gatidIya arapaMceziyavinAdhyAritAtipaMcasaM. upavamahAmana ayazastavaparimagaMdhasparzanarakagatyAnupUchatiryagatyAnupU. vaDipaghAtapazalavihAyAgatisthApAsUkSmaapayantisAdhAraNavArIstra hI
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ varanAyasavarapUrvaka karmapulake grahaNa karane kA anAvasAcaNyAsavarahai. EARCH zunadurjagaduHsvasthAnadiyanasthitmayazasphInivAtIsanAmakarmakAra asAtAvadalIyanarakAyunAyagAtrAdhiyAsIpApapakatikahI ititatvA yadhigamamAkSavAmiSTamamodhyAyasUnAmAprabanirodhaHsaMghara navInakarmamAnikAkAgAsAmAnahAtAkAnirodhakadiekanAse . saMgharahAtima saMsAramaiparitramaNakAraNa presImithyAtvarAgAdiparaNa tirupaniyAkAmanAvasAsaMgharahAstrI saMguptisamitidharmAnupakSAghahata pAra yacAritraizAsaMsArakekAraNamithyAtvarAgAdikatAprAtmAkArakSaNamA gnipANInikIpIDAkAparityAgakarika aspahAravihArAdikakai prArthasampapatisamiti | sarasattamakSamAdirupadavASakAstrAtmAkA dharmapAtahonAsodharmahA zArIdikanikAsvanAvacitavanakaranAso anupekSAhatudyAdikavedanAkImatyAtahote kamInarjIkainathisama
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra bhAvanitaparI sadanikA sadA soparI sahajaya hai| saMsAra paribhramaNa 65 ejo kriyAtA kAtyAgaso cAritra hai eehaguptisamitidharmaHanuprekSAyarI sahanikAjya cAritraina banAvanika risaMvara hoI hai|| trAtapasA nirji raaNc|| 3 // tapa karinirjarA hoya hai| cakA ra tai saMvaratI ho yhai| sUtro sampagyoga - hoM gupti | saMsArasukhakI vo bAra hitaiMdriyasaMyamaprANa saMyama ke nimitta manavacanakAya kIkkriyAkArokanAM soguptihai|| sUtraM // ImanAyeogAdAna nikSepotsargAH smityH||5||jiiv sthAnayoni sthAna kA jAnanahArA dhUke sUrya kA udaya hotai netranitaicyArihastapramANabhUmikuM avaloka, naka hastI ghoDAuMTavala gADAgADI manuSya nikarimardanInU mivigrahAra vehAranihAraguruvaMdanAtIrthavaMdanAkai nimittagamanakara nAsoIyAsA ripRthvI kAyAdika nima AraMbha kapiraNAra hita kaThoratA niSTaratA dika // 6 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ hita yapIDAdirahitamitamadhukhacanakAbolanAMsAmApAsamitiholIyAlIsa doSabatIsaaMtarAyacodahamalarahitaniSAhArakAmahaNakaranAsoe ghaNAsamitihaivajharisarIrapakaraNAdikanikAdeSimAdhi lenAdharanA somAdAnanijhayaNAMsamitidAvahArinakhakerAmalamUtrakaphAdikanikuM| bhuumiluudessikssepnnaaNsoutsrgsmitihai| sUtrAtamakSamAmAIcAtI vasatpazIyasaMyamatapastyAgoviMdhanyabalacaNidharmAhIzarIrako sthititAprAhAratAnArthaparaghAniSatigamanakaratenesAdhUnikaiduSTa niketrodhakavacanahAspaavajJAtAinazarIrakAghAtAdikanihoteMdra pariNAmamaikaluSatAkA bhanAbasAutamakSamAdazADyAtpAdikanikAmadA kAanAyasAmAvahAzamAnavacanakAyakIvakratAkA-prabhAvasAAja vihAnAlomananitamalinatAkAmanAvasAzIcahAmunizrAvanimai
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthachatra dekhacana kahanAso satya hai|paa dharmako vRddhikai arthaJcaddiyanike 6 vaSayaparakAyake jIvanikI virAdhanA kA anAvaso saMyama hai| ka kekSayakai arcita thie sota hai // // saMyamI nikai yojha jJAnAdikanika naso tyAga hai || [])] zarIrAdikanirmimamatva kA abhAva soyA kiMcanya hai| lI gra strInikA smaraNakathA zravaNa avalokanakA tyAga sodhAcarya 10.dAdharmaparamasaMvara ke kAraNaM // sUtraM // zranityaM sasaMsArai pazuzravasaMvara nirjarA lokavaidhi durjanadharmasvAkhyAtatvAda cetanamepekSA e-zarIra iMdriyaviSayabhogaparinogavyadaitejala davam asthira mohate ajJAnI) sthira mAna hai| saMsAra mai koavarakta nahIM hai| eka AtmA kA jJAna darzanasvanA vahI dhruva hai, ka * tava karanAM soanityabhAvanA hai| jaise - anityacitaghana karanete ho // 6 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogika ricArDa se puSpa mAlpAdika kI nAI viyogakA laDramaiMDaH khanada) upate hai| zAje se vanameM valavAna kSudhAvAna vyAgh kariyaka khAmRgakAva cAkUMko UsaraNanahI / taiseM janmamaraNavyAdhiti ke saMkara rUpaparicamaNa karateSArthIke koUdevadAnavamaMtrayaMtrataMtra yoginIya kSetrapAlAdizara nahI hai| puSTa zarIranojanaprati sahAI hai| kaSTa Ae-AtmAkUM mahAduHkha upjaavaihai| -akhaMDeyannakarisaMcayakI yAdhanaparaloka nahI jaayde| bAMdhavA mitrAdikarU rogakuM prAvartena thAmara ekaM AvartanahI rakSA kareMhai, viSaya bhogabhojanAdika vaDhAvadai // auraiHkhameM ko apanA nhii| karmaka dayatairokane ko samartha nahIM hai| samyaka AcaraekI yA dharma hI ekjhara hai| mRtyu ke prAktaizadika kouunshrnhii| saiMbhAvanA karaNaM soprasara cAnupakSadi jaise maiM huuN| jaise citavana karane te saMsAra ke padArthanima
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArthaman matvakAnAzahAyatadiahatasarvajJapaNItamArgahI yukthoyhai|shkkiv . I saMsAra anAdikAlatepacaparivartanarUpavaripascimaNakareha prana monitanmakulakorinikezaMkaTameM karmakapikhAjIvapitAhoramAIho mahoyunahoya ho pAtAhAmAtAjaginIstrIputrIhoro zatrukAminnami nakAzavahorahAnAkArekarakakArAnAdevakAtiryacatiryacakAdevasyA . zinakaparicamaNarupasaMsAramaikDUsthiratAhanahI anaMtAnaMtakAla lapalaTahoianekaduHkhabhogadhehI asesasArakAsvarUpacitavanakara mAMsAsamAepekSAhasaMsasAranAvanodUnAvakaisaMsArakeduHkha pahAtadiviraktavAsaMsArakehanikainadhiyanakaraihAzammamaraNa mahADa-khanikalAganamaiMekahI koumeraasvtnprkrkejmnhiiNhai||| yakInarakAdikanimaitammamahaNakaraMgamaramaraNamarogamadariyamaimahA
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhorsNkdiimaiekaakiihuuN|arvgtyaadikdhinymog maiMekAkIiMga dhitanmamaraNAdiduHkhaharanamaikAmamahAnihAhAcaMdhumitrAdismazAna adhikamahIlAyadAekaavinAzIdharmahIsahAramahaNAmahimaithi tavanakaraekatvAnuSatAhI citavanakaratekaivajananirbhadhItiya gate nahIvadhehI paramadhanaMhImapatadiparamavItarAgatApAtanayAmA. kaimarthihIyAnakara hai|dhaayaadaariikhdhnptimetiekhomrlkssaamidt mibhinnA zarIrakriyarupahai maiMnatIdhya zarIstrajJAnAmajJAnIhArI abhiph| maiMnityahAzarIrasyAyatavAna hai| maiM anAdinanetAsaMsAra manAnAsthitarupaparicamaNakaratAnamitAkaizarIkhaitavyatItanae hAmadhyapaNAsanahIhIyA asamanAcadhAraNakaratakaizarIrAdika nirmavAcAnahIutpannahAryahA taditatvajJAnapUrvakavairAgpakAradihAta ninizIniapaI jogarate hI merai anya parapotovAhaparigrahate
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthamitra adhinAzImAkSasUkhakIpAnihorahApAyAzArIrasatyataprazrucihAna -tidurgdhrudhirviiryte'pddyaahai| avadhimahArakarivadhAhAmanavatana dhikAnAjanayAmakaritakyA atidurgadharasakUnavahArakAriko hai AmitavastukUInaMgAkinyo nApasamAnaadhikaradamasnAnanI panadhUpapuSpamAlyAdikarihazsArIrakAmAzrucipaNArikaniMdUM: samarthahAzAhaanubhavakIyAvAsamyagdarzanAdikaAtmAkai akSitApagarako hai| citavanakarakizArIraviruktatAhAra hai| araghiratahAstAhisaMsArasamupakAtaraNekaiarthivitadhAraNakareM hai| karmakanAvazsalokaparalAkamaimAnAkaranavAlAhImahAnadI havattIkSaNAdhyikSAyaavatAhikahotinaspanmiAdikam / kI AtApakArikahIvanakAhastIdhAmasamarpayAMgahariNAdikaka. Mig
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ samuzmaipadhAkAhAtathAkayAya pravatAdikadamahIlokamaiMcadhabaMdha - prayazaklezAdikaniLUupajavihoAparalokamaivAtaduHkhanikarikha calitanAnAgAtini parilamaNakarAvedAsApravake doSanikuMciM tighanakaranAmoApravAnuSakSA asaicitavanakaratajIka usamakSamA dikaparamadharmanidhikalyANarUpabuditahIbUTehAtiesamaladoSaka zivAkItyAdhyikSAyAdikanikarisaMkucitatAmAtmAtAkaimahIhA hisimahAnasamuzmeSazakaratAnAdhakechinikuMDArajanapakziya nahIkaraitadinAghamaitiSTatApusakAnAsanahIhomavAcidizakuMghA nahArada tesaikarmAvanikezAjApravatinakUroktasaMtakalyANahI kA saiMcitavanakaratAkasaMvarAnuSatAhoyaha sacitavanakatikaisaM nAmanitaha udyamIpaNAhArAtadimAkSayaTakIyAptihorahai|G]]
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 vArthastra naadaaypkaarh| ekatauapanAradiyanirisAsavipAkaniriha ara pazcaraNakaraletaparIsahanikejItananirihAyasonadhipAkanijagahai vipAkanItagatosamastasaMsArInIvanikaihomasmaAgAmIbaMdhakuMkAra hAtAtatyAganiyogyahamasmavipAkaninagamAkAkAraNahAtA mhnnkrneyaamphai| sainirAipekSAcitavanakItAkIkI . . kaimAdhahIpatihoholokasaMsthAnAdikakAcitavanata / yanikaNaparyAyAtmakakharUpacitavanamAlIkAnuSakSAhAyAkI nasamastaparayaniapanAsvarupakUbhinna anunavakArapuSpapApA . kalAkabhinnaasAmAkSasAdhanamaiyanakAekanigAdAra sehiezitaanaMtaguNajIcahI bharanigAhajIvanitasamastaloka hitAnAhAnathApacapakArathAvaratIcanikarinirataralatAhainimaiM um
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ trasapaNApAvanovAlukesamukSmaipaDIvajakaNikAkIyoprati nahaimaga kadAcitrasapaNApavitinavikazyikAparapaNAtapaJcezyiyaNa pAvanAMjesaguNavaMtabhimaiM kRtajJapaNApAvanakAyoDalanahApaMcayinimeM iniryadhanikIbAhulyatAbAhaTamairanamipAvanaMkItyAmanuSpapANApa ra vanAnaMtyatadurjanahI paramAnupanavapAyakArakainAzitAyatIpherima naSpapaNAkI utpattisaidulanA.saidagdhanayArakSakApujalanikA riharitahonAliseMdurlanihomanapAnavaracitozsa uttamadivAnantamara mUlanyiparipUrNatAsaMpadAnirogapaNAvilasatsaMgatimanikApA banAuttarotalaniha parasamastayedapAvaprajAsacidharmakA navalaMbanana dAhAyataunetrarahitamukhakIyonamavyarthatAyahAyarasanakaTatadharmadapa nAyA arapheridramoganimairAgIhAnAMnasmakaiarthagosIracaMdanavUdagdhakara
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArtham naMyonisphalahA araviSayasuSamaiviraktakaihatapanAcanAdharmapanAcanAsa dhimaraNapratyetadurlanihosamAdhimarAhAtehAbodhilAnaphalavAna hai| saicitavanakarakaicodhipAyaghamAdAhamAnahAhAyahAzayojhinecha kouppaadhrmnihiNsaalkssaaedistpaadhaarhodhinyaakaamuulhai| yAkAbalahI ghAbaryayAkArazAhokapAyakAnAvayApadhAnahai niyamatyAgaparisahatyAgayAkAmAlavanahArasadharmakAlAnavinAyanAhi sAramaiparilamaNakaratenIvaduSkarma ke udyptnaanaaduHkhniluu| manunahAisadharmakAlAmahotenAnAyakArakevaNIdikakesukha tipUrvakamAkSaghAnahAyAtatidharmabhAvanAcitavanakarake mamamanurAgateSayanahAihAsevArahanAvanAMtamahAnasaMvarahI mahAsUtramArgAyadhananirthiparighoDhagA-parISahAH saMgharake / -72)
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ |mArga nahIdhigakai arthicudyaatyaadipriishshnaayogpdshaasuucaatutaa| pipAsAnItAladaMzamakanAgyAtistrIcayaniSadyAnAyyAkovAvadhayAcanAlA cAjogANaspamilasatkArapuraskArapajJAnAnAdaniAnimAkSaka tudyAdicAvIsaparIsahasahanAyAmpahAsudyAkAparIyahAzAtayAkA zItakAmAunakAdhADasamasakakAmyAnaramapaNakAdIprati strIkIbAdhAkAAgamanakANacinikApaNanAyanakAzakAdhAnika zamAnikArAyAcanAnahIkarasaMkARdhAlAnanahI hone kAyarogaka rahItaNAdikanikassIkArAvArIrakamalAdikakAAhAsatkAra raskArakaranekArIcuhinIhonekAANA prajJAnakA andarakAza gAvAcIsaparIpAhakAsamanAvanikarisahanAparamasevarahaNasUtrAsUkSma parAyaMcayasthavItarAgayozcaturdavAraNA sUkSmAsAMpaNyaakhagrasthavIna
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArthasUtra ginAmpAramAcArakhoguNasthAnavIjIvAtadyAparaSAyazItArA. pAdAmasakApacayAcIhAyyavadhAsammalAjAegAtANa - zIrazamalAzayamA ajJAnAradhArAcAdahahIparIpahA pratyaparI 'nakAmanAhAsUtrAekAdazAniyAghAtiyAkarmakAnAkari manAparatatAkagyArahaparISahAnagavAnakaighAniyAkarmakaanAva "ekahaparIvahanahAhAtathApivadanIyakarmakasajAvateupacArakarie tAraharISahakA~hA mukhayaNAkadinIyakarmamazaktikenAcate jagadhanaparISadoMkUzAktimahAhavAdAsAMpaNyesazAcA paNyakahiyaSamatAdikaanitikaraNAtImadhamaguNasthAnasAMDIsama vAIsaparIpadahIhAsUtrAjJAnAvaraNapatrajJAnAzAjJAnAcaraNaka tiSazAparIpahanAvAnayarIyahorAmAdinimohAtapaya 74)
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ danimiAnavAdanimAha ke hote pradAnaparImahahA hai| prataNyaka kiudayamalAmaparISahahaisUtracAritramahinAgyAratistrImiSadyA krozayAcanAMsalArapuraskArAsAcAritramohahotanApanyAzAprati zastrIzaniSadhAdhAAkonApAyAcanAhIsatkArapuraskArAsAna priisrhaahai| sUtravidanAyazayArasI kahe jJAnAcaraNAdibhibhinna saMparISahAtima pradhazeSarahamacudyA tapAzajItAjAdhAda nAmasApAcaryApahInAyyAavadhAraNANArANasINemalAra epArahaparISavedanIyakahohorahAsa ekAdayAMnADyA yugapa dikasminakonaviMzatiH sAyarImahAkaAtmAkayugapataekAna uNIsatAIzrAvaihai bAnezayyAcaryAgamananiSadyAvecanAinitIna .. mayugapataekahIpIyahoraha avazItaulaekakAlamaiMekahIhI
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthamitra aseMDagaNIsapahahIyugapatahoya hai| strI sAmAyika homasthAmA parI . siMhAsacimuzitadA tApaNyAyAmAtamisiMcArika samaslama *gakAmadakarijAmatyAgahozsAsAmAyikacArInahArASamAdakeva uptyaadosstaakrisNymkaalopnyaahoytaakaapaayshcitaadi| . lAjakarisayamakUsthApanakaranAsochedopasthApanamArihA tathA iMsAdikatathAsamityAdijhadakaranAsachidopasthopacAritrahai caritANapIDAkAparihArakaritahAdhipatAdhizeSahozsoparihAra hisymhai| parihAravidhipresAvitrIpahasaLUdhAsakara lApurUSamatatIsavarSakAhoyasarvahAnamukhIvAsaMtAApadI . jhApadaNakaripathakavarSaparyattatIrthakaramAvanAkecaNInakamUlameM tyAkhyAnamAmanavamApUrvapaDhAhAyasoparihAradhijhisaMyamakra . 9ERY bhagavAna
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMgIkAra karitIna saMdhyAvinA samasta kAlamai doya ko zapamA vihAra kareM? rAtricihAra nahI kre|vrssaakaalmai niyamasahitadoyajIvanikIutpattimara ekcecikANekAlakI maryAdajanmayonikebhedadravya kSetra ke svanAvavidhAna kAjAnana hArApramAdarahitamahAvIryavAna hoyatAkai parihAravizruddhisaMya mahode, parihAravizuddikA adhanyakA laaMtarmuhUrta jati aMtarmuhUrta maiguNasthAnapalaTitAyatA chUTe hai| bave sAtaveM doyaguNasthAnanidamira kaSTakAlayaDatI saMgharSaghATiko DipUrvakAha jaise kamalapatra jalakarinahI lipetaise SaT kAyake jIvanika rivyAptajagatamevihAra karatA pApakarinahIliye hai| saba rijasUkSmasthUlapANInikI pIDA kAryaridArameMpramAdarahitayasyAtmAnubhavaviutsAdayuktiakhaMDa kriyAyukta sampadAni jJAnarUpapracaMDapathana riprajvalitanayAteovi
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthamitra anipAyarupamAnikItripAkAradagdha yahikaruyadhamanAkai ara 15 navizeSakarikSINakAyahakaSAyarupaviSake aMkUrajaniaranArA sammukhAdimohakarmanAka yAtepAyAdasUtmasAparAyanAmanAne se sUtmasAyarAyasayamadodhAvarimAdalIyakarmakAyataitathAupazama jaisA AtmAkAkhanAcatathAdhikArarahitahakhanAvakApATahonAse thArakhyAdhacAritrahopAsAanazanAvamodaryattiparisaMkhyAnarasaparityA vivitAzayyAsanakAyalezAMcAhatyAraNAsalAkakAphalanAdhanadhAnna kapazaMsAeMgakAanAvamayakAmanAyamenasAdhanAdiphalatayAviSayamA nAdisyakhagIkSakanikasukharUpaparalokakAphalaztyAdikakIcA 2 tasaMyamakIsidhiyaNakAuchidakarmakAdhinAsadhyAnasvAdhAyAdikakI sekaiinadhiekadinAviSamAgahasniAtakAtyAgakaramAsAnanavAnataya // muli
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ . hozasaMyamakIsidhi adhiniyAkajitane adhivAtapittakamAdidAya parAmaka prathisatopasvAdhyAyatikaimAdhamalAmoDanakaramAso avame daryatapAzabhitAkaiarthAsAdhukaieka sahAdikAtathAnAjanabhojanAdi kahAniyamakaranA praasaakennaavkainaarthisaavtprisNkhyaantpd| iMghiyanikIdarghakAnimaharthiniyAkAvijayasvAdhAyanikIsa khrupsidhdhkaiarthitaadikrsprtyaagsaarsprityaagnaamtpd|| dhAtIvanikIpIDArahitaekAtamyapahAdikamailAyanaprAzanakaranA mAdhiviktAyanAzananAmAtapadA yatibAdhAkAabhAvavAcaryavAra dhAyadhyAnakIsivihArApAnIghamarutamaiparvakizidhara akhapakina mizkatalAsarazItaRtumacAhatAvahatayakArakAyotsagAMdikaratA sAkAyatazatapadA yAtadeha kaSTovatakAyaratAkAanAvamukhiyAkha .
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ tavArthasatra mAgharahane kA anAvamArgachaTanakAmanAvahorAhI saMbahapakAra hyAtayAtrAmApazcimadhinayavaiyArapasvAdhyAyayutsargadhayAnAta gaMgApamAdasaighatanirmadApAtpannahotAyatAkadUrakaranevUjAkiyAka riesopAyazcitatapadezapUtyapUruSanimanAdarakaranAsodhinayatapa hozakAyakaritathA mahAauSadhidhastikAdikaridharmAtmAnikAupA zAnAkarasorahalakarAmabiyAsatyanAmatapahAjJAnakAnAvanAmai AlaspakApAgasAsvAdhAyanAmatapahAdihamaitadihakAsaMbaMdhI nimainapanAmAnarupasaMkalpakAtyAgasAvyutmahApAvitakevikSepaka ra tyAgasAdhyAmanAmatapahAvInseMchahapakAsmanyataratapakarAAmAna caaturdaapNchiledaaythaakrmNdhaagyaanaataa2|| pAyazcitanavapakAra hai vinayacyArapakArahaciyAcatApakArahAsvAdhyAyapaMcapakAraha paTTI
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyotsargadAyapakAradhAnapahalIkahe pNctptinkenedkhaa| sUtrAmAnAcanapatikramagatadunayavidhakayumatipazchedaparivAroMyasthA pnaaH||shaapmaadnaapkaidosslaagpaadoshtdidaadossrhitdvaan rutikaaapnaaNdossnivednkrnaaNsomaalocnaahai|shaamaadosslaapr timidhyAhodganiHphalahoinesavacanakariSagaTakahanAMsApatikramaNa himA assAlocanAmasatikramaNadoUkaranAsotadulayahAgavajha ridoSakArasahitaannapAnaupakaraNakAsaMsaniyAhIyatAtinakAtyA karanAMsAvivekahI dhAkAyotasargAdikaranAsAvyutmAhauSA anarA nAdiaMgIkArakarAMsAtapahAhI divasapakSamAsAdikakIdIkSAkA rAvanAmachidahA zapakSamAsAdikAvinAgakarisaMghacArekaramAMsApa rihAraha pikhalIdAkSAdinavInadIkSAdanAsoupasthApanAhI
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ navArthamitra sanavakArasAyazcitakahmAstrAnAnadInacAritraupacAjis bahatasanmAnasahitamokSaketrarthijJAnakAmahaanyAsasmaraNatpAdika nAmAjJAnAdhinayahAzanakAdidoSarahitatatvArthakApradhAnasAdI nyhaa|| jJAnadAnasahitacAritramaisamAdhAnarUpacitakaraNa? stradhinayAjAcAdikanikuMpatpatahatikhidAhAnAsanma mnkrnaaatuliikrmaailpaadiupcaardhinyhai| asaiyAritA ravinayatapahAsUbAnAcAryopAdhyAyatapakhiauzAlAnagaNakula, saadhumnaajnyaanshaaninvtaadinaacrnnkriemaanaacaaryho| nakanikaTamokSakAkAraNAzAstrapaTiesoupAdhyAyaha mahAna sAdinAcaraNakaranevAlAtapasIvAzikSAkAadhikArImAzidhAaigAdiladArUpahIyasAglAnahA ramunIzvaranikIparipASNIA
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiikaahaaysognnhaahiidiikssaadinevliyaacaarykaishissyhoytekuld|| RSimuniyatimanagArayecyArisakAradamuninikAsamUhasAsaMghahai | vitkaalkaadiikssithoysaasaadhhnnaalokmaanyhoysomnojnyhai| raNanidAyakArakamunIzvaranikairogaparIsahamithyAtvAdikakAsaka dhavitavaapanIkAyakaritathA anynykritthaaupdishaadikri| vinikAyatIkAraslAnakaraisariyAhatyahAsUtrAvAcanAcanAnupA kssaamnaaydhmessidevaaH||2yaa nidoSagraMthAramArthaprarthadIUnikAnA navyajIvanizikhAvanApaDhAvanosovAcanAhAvaharisaMzayaharini vadhitatvanizcayakaranedUgraMthakAarthakAtathAthaartha dAUnikAna pakSAnInikuMpalakaralAsopUchanahi jAnehaearthakAvAravAraviMda vanakaratAMsAanupAhAvAhakA ghossnaaNcaalnaasaanaamnaayhai|
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra dhrmvaaliikthaakaaudiaasaadhrmkthaah| asaipNcpkaarkhaayaayt|| kuMkahyAAsUnacAhAjyatarapadhyA ||2viidhndhaanpaadiktaavaajhupdhi khieprishh||arkrodhmaanaadikmdhytrprigrhhaakaaykiim tAianyataspadhidAdopadhikAtyAgamAdAyadhakArakhyutargatapA hAsUjhAuttamasaMhananassaikAmaciMtanirodhAdhAnamAtarmujhatInAmA badharUSanAgacaMvadhanAecaetInatamasaMhalanahAnikAdhArakapurU ... catakAekAgraciMcavanakArarokanAMsAdhAnahAanikapadAthI vanacalAyamAnanahAhAyatadidhyAnahasAukRSTapaNematarmuhatiM rahA adhikanahIvahauhAna yAtravadhAyapalAniyA nAduHkhatAvinAdhitavanaupasA prAdhAnahIzAruelAna jadhAyanAviSaiupanasagiyAnaharAdharmapariNamarupacitavanamaiu ]]
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ masAdharmadhAnahI AtmakikaSAyarahisakSalapariNAma upajaisAmuja dhAnahadhAsUbAyomIkSahetUparekahiedharmadhAnaarazukadhAna dAmamokSakekAraNadazasUtrI mAttamamanAjJassasaMpayogAyarAtisamancA ganahiyo hArAmamAnatAApakevAdhAkAkArASTajanaviSakaTakasatra buninakAsayogahotainAvAkhAssAcitavanahAyajAmeraiinakAdhiyA kisehoyA jaisaaanighaaypthmaadhiaanh|suutr viparItamanAcaspa apanAdhanastrIputramitravAdhavAnIvikAzanikAviyogahartinikAsa yogaarthnaavaarNvaarcitvnkrnaasaaisraayaartmaanhai|suutrvid nAyAMcA saapkonnkiipiiddaahti| tAkAvAkhAracitavanakaramAtathA / bhiesavedanAkAabhAva hozAsAcitavanakaramAMsAtIsarApAnI dhAnahAsatranidAnacAinA joganikIbAchAkaritrAturatApuruSatAke
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ natvAsana AgAmIkAlameMviSayamoganikIghAtikavaslivAkhArasaMkalparahAsa sara thAnAdhiAnahAstragatadadhiratadevAdhiratapamattasaMyatAmAdhAmoyAnAta dhAnaadhiratAtamithyAladikacyAriyaNasthAnaghAlakahAyatAnapari hoyaparaMtuSamatasaMyamattakainidAnacinAnanyatAnaArtakadAcitaho hai sUtrAhisAntastayadhiSayaratAnyAromaviratAvirayAyapAhi tara sAnAdhAnikAghAtaaramantaasatyaprarastayacorIparadhanaharaara viSayasaratAtoparisahavAgrahaNarakSAniviSainAvAkhAracitava sorAjadhAnahA aviratIkaihoyazcarAranahiMsAdhanarakSaNAri desavatIkahakadAcitahomasaMyamIkainahAhoraarahAyatAseyarma hinAyAsUtrA AjJApAyavipAkasaMsthAnAdhizcayAyadhapIrahIe. kAradharmamAnahAtAhika vanAnIudikidAkinAcateM
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAva apanI madaduhitakarmakagrayake vatipadAnikasUkSmapaNAtadeva dRSTInatAbhivinAsarvazakA mAgamahApamANakarismaracitavanakaraiH gamamaiMyahapadArthakAsvarUpasarvatakahahiausaihAdasampapakAranahAhAsa titirAgaanyathAka nahIM|saigahanapadArthakapradhAnamarthakAni zyakaramAmAyAjJAvicayadharmadhAnahA athavAApapadArthakAkharUpa nitesAhIpasUkahanekArachAnAkAsapuruSakai Apazizatakena virodhakaritatvArthadaMDhakaranekAjakipayAtanahAyasAtakaniyapamANakA yuktimitatparahavAsatikIAjJApakAnikuMvAraMkhAraciMtavanakaraisAra AjJAviSayadharmadhAnahI zAbahariyapAeIsarvatakAprAjJAtaparAnmukhahai? tismastadhakAnpaumiyASTAhApramokSakaahiparaMtusampanmAtira rahIpateha asesamIcInamArgakAprapAyacitavanakaranAMsAprayAyavidha
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthamantra yo athavAepANImithyAdarzanazAmacArinatekaisairahitahoyAsAdhita cananAmA apAyaviSayahAzavAnAvaNIrikakarmanikAyakSetrakAlana kmAvakanimittaHmayAnophalakAmAmunavatAkAcitavanakaranAMDIekarma tevapatyAkakiAphalamatiparahaimAkharUpanAhI nasAcitavanasAdhipa yadharmadhyAnahorAlokakAmesthAnadikakAcitavanasAsaMsthAnavica madhAna hai| saidharmadhyAnarucyAgnidahApAsUtralecA pUrvavi damAnATikadIyazralayAnapUrvakalAma vAlatakavalInikaiho zasUtrAparekelinAmAtInAthAthAdAyakavAnasayogakA kavalInikaihAyasUtra pathakaikatvavitarkatriyApati .. pAtiyupatakriyAnivatInivANapathakavitarkadhicArAzaekatvadhi takaavicArArAsUkSmakriyApatipAtizaparatakriyAnizIdhAe
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyArikhakArakemuladhAnahasUtrAdhyakSayogakAyayogAyogAnAdhaNAra prthmyuktdhyaantaanyognihaartiiylyaankaayyoghiihai| yahAampayAganikonahIhIyAmacothAyuktadhAnaprayogakevalI kahAhAyahAsatrAekAyasavitakaMdhAcArapUrvechigAAdikadIkA mlyaanaatkvlkiaabhyhoyhtvitrkkhiyetaarkhii| cArakahiepalaTanesahitahamacArakSitIyogAdUnAekavavita | kadhAnahasAbicArajApalaTanAtAkarirahitavitrAvitakIlA vitarkanAmazratakAdazasUtrAvicArArthavyatanayogasaMkrAMtidhA artha bAdhyatathApayayidA aNjnvcmhaayogmnvdhnkaaykaakriyaahai| manaTanAtALUsaMkrAntikahiehasiAdhayamamuladhAnamaizyatipayayi mAyaryAyavyamapalaTanAhorahAtayAtakAkyampravacanakAra,
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthamantra' asmanyavayanakUmAlebanakara moyananakApanAnA hai| mAnavadhAna - eka yogakuMchoDiampa grahaNakara sAmarthayajanayoga. * panaTanAMpahalAladhAnamahailAmapanaranekAkAraNamAhanIkarma nhiirtimnnidiiyvtmclhai|straasmpdRssttipaavkvirtaantii jikadamohopakApanAmAkaoNpazeThamAhApakakSINamAhAtimAtra masAkhiyAmA nisiyAkoUnavyapadAmaMtIyaptikapathamAyara / sampatkakImatpatihonearthitInakarAkepariNAmanadecaramasamaya tevatamAnavichinAsahita bhidhyAdRSTitakijIAyudhinAsaptakamIna nizihorahAtAtemasaMyatasampAdRSTIkaiguNapriNinizicyA . khyAnaguNahitAnaMdarAvatIketatisakalasaMyamImahAcatIkAtA natAnuvedhIkapAyakevisaMyojanakaviAlakAtatidanimAha / ma
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAkSapAvalikatAtaupazamakatInaguNasthAnacalikatAta upazota: . mAhApAramoguNasthAnavAnakai tAtekSapaNIketInaguNasthAnacAlakai tAsekSINamAhanAmadhAramAguNasthAnavAlikAtAtinakavalIkai nida zasthAnanivipattokamAnataradAmA saMkhyAtaguNAnagIspasamayasamaya nirihAparaMtagaparisaparighArighATiSamANarupatarmuhahaNasUtrAya lAkavakumAkuzInanirmathAnAtakAniyAgAcahIepaMcapakArakamuni hitinakesampAdayanihAmakhastrasAdhanamAyudhAdikaparimahari rhithaataatenigrNthsNjnyaapaachiikaihaabdrrijkaarnnmimaaghmaar| hitasaraninivatamimako kSetrAdhikomakAnapiripUrNatAna hIhItatipulAkabesIsaMjJAha satipulAkamAmapAlasahitazAli. kaahai| tatimUlaguNanidhihakoI kSetrakAlAdikamaidhirAdhanAmalarUpa
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra pAlasahitahAtatiSulAkakalAhAvIravAdyaanyataraparisahakA 2 thAnAvarupamaitAgdyamInayAtiSTehaitanikaiakhaMDitahAmUlaguNa tnaahaakreNhai| bharavArIhapakaraNa nikIpAsuMdaratAmeninakaianu gagahA nAtesaMghakanAyakAcAryahotikiSabhAvanAdikamaMtra hItisapanAvanAkanimantakarisuMdarazArIrakamaMDalapichikAsthAnA dikakA saMdaratAmaanurAgakareMhAvArisaMghakemuninirmenanurAgatatha takIpabhAvanAdikakevAstAhikAzarIrakasaMskArakAyakApatrAva tatparatAhaparamArthataMyaiparisahahAhAnAtaMgagamanasahitaAcaraNa ritadhAreho parakhakurAnAmadhuritakAhAtAtenikuMcakusakoza harikutAladAyapakArahagaekapatisevanAkuzIlAdUjApAya tahAjinamUlaguNastaraguNatoparipUedi anArIrakamaMDalapu. IIGAI
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyAhIparimAtinamAvatinake parijahAnaekAIkAraNapakAraviM patauttaguNanikIvirAdhanAkaranavAla asamunipatisavanAkuzIlahai carijAnanyakaSAyaMkAgrahAdinayakoapakSAkarinirmathanahIMhAra nAsaMyamatapatibhavanAtIrthIlagalizyopapAdasthAna vikalyA sAdhyAHEAGIDpulAkamunihatasaMyamAdikamaSTayanuyoganisAyAkahienA namanakhyAkhAnakarapulAkavakuMzadhatisevanAkuzIlaetInatAsAma) yakacchadoparathAcanaparihAravidhisUkSmasopaNyabhicyArisayamanidhi pivatehI nirmathasnAtakaekayathAyAtaseyamaihIcatahIvahIrapulAka vahAtisevanAzIla nitInanikalatkRSTagatajJAnadayApUrvatA hAryaharakaSAyakuzAlanigthanikai utkRSTabhutavAdapUrvatAI homajaghanyatajJAnapulAkakaitomAcArogAcAkhastuhItahI
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra tAIhavariSakuzakuzAlanigraMthakaiaSTapravacanamArakAnAI ho yA ____ rAgapaMcasamititInagunnikAvyAkhyAnatAzhArAsnAtakahatakevala nAnIhai tinakai tAmahahi varipatisaghamAjAdhirAdhanAsApulAkakai camahAvatamAekarAtribhojamapAganihatAni paravazatepa. 1 jabatiekakozcatakAvirAdhanAhorahAbakhikuhAdAyapakArahANa upakaraNayakuzAzanAzarISakumA zAnimamaivaitazomAdikasahi : maMDalAdikAkhanakArachAyAhIvirAdhanAprasArikhakuzArIraka skArakaranAzonamIkarahane pariNAmasAhIvirAdhanahi arapatiseva pAvazIlakamUlaguNanimatauvirAdhanAMhImahIlAnimAraguNanimaike. kavirAdhanAlAgasopatisavAdI sarakaSAyakuzAlathilAkara -raadhnaahiinhaahaayritiirthkhaihai|epNcpkaarkmunismsttii
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ raniketIyamahAtahA avliNgkhaaliNgdoypkaarhai| ekapaliMgaekA nAvaliMgA bhAvaniMgakaritApaMcapakArakemunihAniliMgahAsampakamahI tha tihaamunipnnaamniraadrlaavkaauukainaahiih|arshyliNgkritinm nidahA koddaahaarkrhai|komnnshnaaditpkrhii koupadizaka rihAkomaadhayanakarahI komatIvihArakarehIkoUdhAnakaradAko maneknaasnkraihai| kaamkaidosslaagaihai| kAmapAyazcitalehAko UdoSanahAnagavihAkokamAcaryahAkoUupAdhyAyaMhAkorupavartaka hAkoabhipika hai| komyeyaarspkrhai|komdhaamdhipnniikaatr ra rjkrhai|komkaikevljnyaanuptehii ityAdimukhagoNabAhyaparatira xkSA |hAyapojiginadahAbhAradigaMvaralaganavasvamAnaraNavastrAdirahi nisigikahyA avlmpaakhehai|pulaakmuniketaanmnhiiN
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ natvArthamantra nepAhA vazAnathApatisavanAkuzInaranikaiyanIliyA hai| anyA. 5 .aniSAyatetInazumahIda kapAyakuzInakai utkRSTyArila hinyAdhAnika anivAryatAmAnahAhAnidhArastAna zanikakevalapulale pAhAyogInagavAnakailapAnahAna doutpannahonAka hai| pulAkakArakaSTapapAdadhati thakedhArakasaha pArasvargakaidivanimanapajetAagarahasAgaraghamA1 'padhiAnakhakunAmasatisevanAkuzIlakokRtaupapAdanAvara (svrgmvaaviissaagrkiinaayupaacnvaalmaiNhai| kayAyakuzIla aranirmathAnikAupapAdasavIthIsazivitetIsasAgaralAyuktadhA kanimeha abhipaMcadhakArakamuninikAnaghapaThayapAdadAyamA kAnAyukedhArakasodhIva hai| arasnAtakaranirvAhAmadha
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ upapAda hai| maiM saiNuppaattkyaa||avsthaankhai?! kamAyanikaitImaMdapa zAMta saMyamaMkIlabdhikesthAnaka asaMkhyAta hai| tinameM sarvana dhanya saMyamala sthAnaara kaSAyakuzala inido nike hote asaMkhyAta sthAnalAI tauya patalArajAya yA pulAkatoyu hitiho| arapA kaSAyakuzIla saMkhyAttasthAna ekAkI nAyapAce kSAyakuzIlaarapatti secanA kuzI lavakuzapatalArahI asaMkhyAtasthAna gamana kre| pAche vakuzamu vitine prApta hoI hai| tIgapaccisa saMkhyAta sthAnajAyapatisevanAkuzIla mugdineghApta hoI hai!! tIvA pachi asaMkhyAta sthAna jAya kaSAyakuzIla yudhiti prApta hoI hai|| yatiUparieka sthAnajAya snAtaka nirvANa prApta hoya hai|| ase saMyama labdhi sthAna asaMkhyAta hai|| tau vibhAgapattiLe danakI apekSA anaMtakAguNakAra hai| sapu lAkAdika muninikA
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra cApaadhapakArasamaUyogya hai|ititlaashriidhaammokssaanenn 85 modhyAyAmohanAvAnajJAnavaniAvarajotarAyakSAMcakeva *ka pahalImAhakAkSayajJapagramikarikhadvastihakSiINaka pAyanAmapAyapachiyugapatajJAnAcaraNadAnAvaraNaaMtarayakAkSayakAra vanajJAnamahArAbaMdhahavanAvaniginyAMkanakamadhipamora kSomodaH zanadhAnabaMdhakehetumithyAtvapraciratAdikatinakAsonnara nAvanayAtrApUrvadhaMdheyakarmatinikImizinidAUnisamastaka kAaMtyatanamAvahAnAMsomArahANasUtrAmapazAmakAditavyamAnAcI jhayasabhikaAdilAbAmapariNAbhikamanayatvapratimanAcatemA sUtramanyannakavalasamyaka jJAnadIna sihalecyA kevalasa . kazAnadanimitvaninAcanivinAsiniapanAyakAmA
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAvahAlIvatvanAthamilAvakArijAnanAtavIryaanaMtasukhahati tihai anaMtajJAnadaranimeM tAlAjAnemantavIryAdikakArahInakana sajJAnAdikamahAhAhA masukhamaiM ajJAnamabhinnatAhanahI trAta disataragacchatyAlA hAnAmAsamastakarmakAmanAknaNe mAtAdhamaI gmnkrai|sonaakkaaaNttaaiicaaryhaaavkaamyaakonomn kAralakonahAkarmatArahAnAhAtAtahatakAdhinAnimakAyArDa yauhAtAnejhagamanakUhataka hai|suutraapuurvpyogaadsNglaacghcched tathAtipariNAmAcAhIpUrvakepayogataimasaMgapaNatibaMdhacadata thatisaMhIgatipariNAma nigarihatunitemagamananizcayakalaM 2 avaramicyArihetumikAsamarthanakarameMdUcyAridRSTAMtakai hosvAmA 2 pichakulAnanyAgataleyAlAdudairavIbhavadagnizikhAvaccAyaH
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtra pahalpamUtra meM kaha cyArihatutinakAmanukramatemyAridRSTAMtajAnanA 6 kuMjakAracAkakUdaMDaharicamaNakarAvatArahitAyAtohapahalepayoga jihA~tAIcAkakaiphikhakAsaMskAramahAmitahotAIphikhohIkarIta saMsArabhavasthAmajIvanamuktigamanakarana arthivaitavAramanyA : rirahyAthAsAkarmaTapachehapUrvalasanyAsasaMskAratamagama' karAvArisemArIkAlepakariyAptavAsalamaivAivAjImArI kAlayauttarajAyatavAlamaiMUMcAAnAyasaikarmaleparisaMsAramai yAmAtmAmI karmalapakuMDasliyamaIgamanakarehAvadbharisA kAcItoDAmavadhyAhuvAtiSTethAjadhaeraMDakADoDAmakiphAsta bhara nuuNcaahiiuchltisaikrmbNdhnkuNttuuttjiivkrhgmnkrho| dAsapavanarahitaagnikAJcAlAkAgamanahIvanAvahapavana rAI
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ hitmaasikaacaalaakaauugmnhiivnaavhai| pavanakarimanyadizAmai gamanakarahai taisaiMkamarahitamAtmAkAugamanahIvanAvaha asAvyA ristujhiyAridRSyonakaritIvakAkarmanTanehIkuIgamananicayakara no kAmakatemuktanApachainAtmAkAmagimanakhanAvahAhI tolokake tamaikeseMvhasvAcAmirikvonahIlAyatAkAhetarUpasUtrakahai sAdharmAstikSAyAMnAghavAtalokaketasparigatiupakArakA kAraNadharmAstikAyakAanAvahI tAtedhAstikAyakAsahAyavinAma rAmanajhillAkAkAminahAnAyahadharmAstikAyakAsarvatrasajAya mAniyatAlAkAlAko vibhAgakAanAvakAyasaMgavigaNamukajIca haininikaigatinAtyAdinedakAkAraNanahI tAtinedayavahAranahI hai sA samastasamAnahAhI kathaMcimdanAhatokyanidasAkahastrAdita
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatvArthasUtra kAlagatiliMgAtIrthayAtrihalekabudhyodhitajJAnAvagAhanAMnA __ mAnapatrAivataHsAdhyA- kSetrAdikAdazaanuyAganikarisira chanikUnedaruyakariNakSatrakarinedahApatyutAnnamayakInapakSAsika kSetramehIsimhAtathAApakeSazAhasihAvAmAkAzakApadara / mihiimivh| aranUtanAhimayakI apekSApaMcahakarmacUmikAna ? vitahAMhAsikahoihAarakarmabhUmikAjanamyAIMkAIdevAdika pakSetramailejAyatosamastamanuSpakasimaTAIchApadAyasamuzkasa stkssitrikhoihai| nUnapUrvaniyakInapakSAkarisAmAnyatAutsarpiNa ? aMvasarpiNIdAkAlamaimihoihAvizeSakarizvamapiNIkAsu . samAjAtisarAphAlatAkatanAgamai upacyAmiraDAkha kAlaH mlkhmaaniiyaathaakaalaatssrvmNuptyaasihaayh| tathAcI .
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ janampApaMcamakAlamainAsihAhIya apNcmkaalmaimptyaasinhiiN| hoyahI pradevanikarilagayAsamastagApiNI avasarpiNamesi hoya hai|gtiapekssaakrisigitihaasikhoshaavaamnusspgtihii misihoyAliMgakarika yamutyannamayakoapakSAvidapaNatisidha haayhonuutnaahiinykiipkssaakritaamuuhvidniksspkaae| caDhimAkSapAhAyavedakaripuruSavadahati minhAyatIvara tIrthakarikaketItIrthakarahoyasihAyatA ke sAmAnyakavalI hoIsidhhoyahImonIdAyapakArahAketItIrthakaravidyamAna hAtamokSahoyaha marake tisakAlamaitIrthakaranahIhoratasiha hoyahacAritrakArapatyutpannayakAapahAtAcAritramamAvata hAsihAyahAbhUtanAhInayakApahAnagatAhItAyathAyAtyA
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ natvArthasUtra strikaritidahA hai| tarakApahAsAmAyikachedopasthApanapariha ra rvishruchirhmsaapnnyythaakhyaatpecsskaarcaaritrmichhoyhai|| vAripatyakachato apanI gAktikarisvamevajJAnapavigaakhASTi / takahiNaparaka upadizatijJAnapavisAvAdhitabudhahAkatopatpaka mAkSapavihI marakacodhitavudhamokSapavihIvAnakarikaipatyutsa janayakInapatAtIekakevalajJAnatehIsihAyadonUtamAhI teka matiyutadAyajJAnakarihIkevalajJAnaupanAyamAjhaMpavinaya hinAkaritadhapatIsAhAtInahAthakIkAyakuchaghATiavagAha gatisihAyadA tarakahahisokadAmichahoyahAtinakaina dhanyanetarahAyatAdAyasamayaha anetaralAgatAmAkSanAyatAaSTa samayakAhabaddhasniMtarajaghanyatAekasamayahoutkRSTachamahIne ICC
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ di badamadAne tAIko sinh| hoidai vairisaMkhyAkaritaghanya to eka samaya meM ekahI siddha hoI hai| asalaSTaeka samayaviSaeka so AvajIvamokSapavideza adhyavasatvakarika haiN| pratyutanayakIsa pakSAkaritA siddhakSetra meM hI siddha hoihai / tAtai anyavatvanAMhIM hai| nUtapUrvanayakI apekSA citavana kariye hai| kSetra sidhdoyaprakAra janmate mara saMdara etai anya kSetrameMdare gae silpahai initasaMkhA 2 taguNeM janmasidai kSetrakA vibhAgakari uI lokate nae sima pahetinatesaMkhyAtaguNA adholo katai sinAeM hai| tinatasaMkhAra taguNA adholo katai sighnehai| tinateM saMkhyAtaguNAM tiryagloka tisiddha hai| sarva thorAsamujhatai bhae siddhade tinatesaMkhyAtaguNAMchI patai sineN| aseM sAmAnyakalA/vizeSaka risarvata thorAnava
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ emina tatvArthamantra layAsamunasihatitasakhAtaguNAkAlodadhitagae sititicUddhIpatinAtisaMkhAtaguNehaisitasaM. taguNadhAtakIkhaMDatemAsichadAzinatasaMkhyAtaguNayukAI naesihanisahIkAlAdikakAvinAgartanalpavaivatAna nAaseMdhAdAspranuyAganikarimichanimeMmehahai orakharupana danahAhA nivaadhigmohaasvdshmodhyaayH||2|| dhAmasaMvatanagIsaidavAyunAphAlgusmAchidavAmIni. wayAlimAriyANathAnAna sadAsukhanitidhariyAnA itiprItatvArthasUtradazanAyAmayaTippAgueAthAnasmAnAraNa) padiAhAnAdavacadinavamIdimAvAratmajJAnAgunasicAlI samagthaliSyAmuthAlAlAtinunamastakalyANamastA jI
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 athakarmadahanatayamaMtravidhAna // 2/uhAaSTakarmarahitAya zraSTA sAhatAyasiddhAyanamaH / // 2 uhIsamyaktaguNasahitAyasi || jhIjJAnagugasahitAyasi ...jAyanamaH akIdarzanagurAsahitAyasi zAyanamaH pAnamantavIryasahitAyasi / 6kAsamalaguNasahitAya : IAyanamaHtAyAsa sidhAyanamaH
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - hI navagAhanAguNasaMhitA yasihAyanamaH / kI agurulaMdhuguragasaMhitA yasihAyanamaH . " kI avyAvA,guNasahitA yasidhAyanamaH | 10 IjhIjJAnAbarNakarmarahitAya sighAyanamaH . (21. kImatijJAnAvaraNarahitAyA sihAyanamaH 2 zrutajJAnAvaraNarahitAyA sijhAyanamaH | 13|hI avadhijJAnAvaraNarahi tAyasihAyanamaH . 15-25dane
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||14kiimnHpryyjnyaanaavrnn rahitAya sikAyanamaH 15/jIkevalajJAnAbarNarahi tAyasihAyanamaH 96 krIdarzanAvaraNarahitAyasi hAyanamaH 27 catudarzanAvaraNarahitA yasidhAyanamaH 18 pracatudarzanAvaraera hitAya siddhAya namaH enIavadhidarzanAMvarapara hitAyanihAya namaH 20 jhAkavaladarzanAvaraNahi tAyasidhAyanamaH
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ |29 kAnizAkarmarahitAyasida - n o commarati nayanamaH 22/3jInizAnizkarmarahitAya] siddhAyanamaH ||23 pracalAkarmarahitAyasi tyanamaH 25/krIpravalAzvalAkamerA yasidhAyanamaH oinyjir'ikN|| tAyasihAyanamaH / / ||26/uhIbadanIyakarmarahitAyasi zyanamaH ukrIsAtAbedanIyakarmarahitA yusivAyanamaH . .
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ D sidhAyanamaH 28 sIsAtAbedanIyakarmara | hitaaysikaaynmH| HIRVImohanIyakarmarahitAya 30DImithyAtvakarmarahitAya siddhAyanamaH / // 31 uhIsaMmpara mithyAtvakarmara hAyasiddhAyanamaH .. ||32 kIsaMmpakta prakratikarmara hitAyasihAyanamaH / 33 prinaMtAnuvadhIkrodhara / hitAya sikAyanamaH idhAudIanaMtAnubaMdhImAnara hitAyasidhaNyAnamA -
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 mudrItAnubaMdhI mAyAra ha tAya siddhAyanamaH 36 kI anaMtAnubaMdhI lonara hi tAya siddhAyanamaH 31 kI pratyAkhyAna krodhara hi 38 tAya siddAya namaH pratyAkhyAna mAnarahitA yasidhAyanamaH 3pI pratyAkhyAna mAyA ra hitA yasiddhAyanamaH 40 kI pratyAkhyAna lonarahi tAya siddhAyanamaH 41 zrI pratpAramAna krodharahitAya siddhAyanamaH
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442pratyAkhAnamAnarahitAyA sidhAyanamaH unIpratyAravyAnamAyArAha taayaa| sidhAyanamaH yAhIpratyArayAnalonarahitA yasidhAyanamaH '55/siMcalanakrodharahitAya sihAyanamaH // 56 shriisNclnmaanrhitaay|| sivAyanamaH mhaasNclnmaayaarhitaayaa| sihAyanamaH dhana uhAsaMcalanalonarahitA / yasihAya namaH
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhamakIhAsyakarmarahitAya si vAyanamaH / 50IratikarmarahitAyasidhA yanamaH 47ii pratikarmarahitAsa |ynmH pahAzokakarahitAyasi vAyanamaH pAnayakarmarahitAyasiddhA yanamaH | kAjugupsAkarmarahitAya] - % 3D - sAyanamaH hIstrIbadarahitAyasidhA yanamaH - -
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56, puruSa bedarahitAya | siddhAya namaH 57 nujhInapuMsaka vedarahitAya sidhAyanamaH 58 hI prAyukarmarahitAya sidhAya namaH para hI nArakA yukarma rahi | tAya siddhAya namaH 60 mudrI tirtha gAyakaMrmarahitA | yasidhAyanamaH 61 DrImanuSyAyukarma rahita | yasiddAya namaH 62 muGgIde vAyu karma ra hitAya siddhAyanamaH
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - 3 kA nAmakarma rahi tAryasi cAyanamaH . 64AnarakagatinAmakara hitAyasidhAyanamaH / 65/unItiryacagatinAmakarma |hitAyusivAyanamaH 66 uDImanuSyanAmakarmarahi tAyasiddhAya namaH uhAdavagatikamarahitAya | sikAyanamaH // 68 kIekeMtrIjAtikarmarahi, tAyasihAyanamaH mAjhI priyajAtikamarahi tAyasikAyanamaH - -
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ f 70 maMtrI priyajAtikarmarahitA vyasiddhAya namaH 71 kI caturaMdriya jAtikarmara | hitAya siddhAyanamaH 72 kI paMceMdriya jAtikarma ra hi tAya siddhAyanamaH 73 mukIpradArikArI ra nAmaka rmarahitAya siddhAya namaH 74 kI vaikriyaka zarIra nAMma | karmarahitAya siddhAyanamaH 64 kI hAra kazarIra nAmaka | marahitAya siddhAya namaH 76 mur3I tejasa zarIra nAma kame BO | rahitAya siddhAya namaH
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ / amam - 16G|IkArmANakArIranAmakarmara hitA siddhAya namaH 70/udA audArikabaMdhana nAmaka marahitAyasihAyanamaH / || 7kIbaikriyakabaMdhana nAmakamA rahitAyasidhAyanamaH MohImAhArakabaMdhana nAmakama|| rahitAyasiddhAyanamaH / 81 chhiitensbNdhnnaamkrmrhaa| tAyasidhAyanamaH 82 shriikaarmaaraabNdhnnaamkmer| |hitAsidhAyanamaH / 83 ItriodArikasaMghAtanAmakA shr'ibaar'issaar's vahIvaikriyUkasaMghAtanAmaka marahitAya siMdhAthanamaH - - - -
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 785 zrIzrAhArakasaMghAta nAma karmarahitAyasidhAyanamaH 6 uitijasasaMghAta nAmakarma rahitAyasiddhAya nmH| uhIkAgisaMghAtanAmaka || marahitAyasidhAyanamaH / jhIsamacaturastrasaMsthAnanA makamerahitAyasidhAyanamaH yahInigrodhaparimaMjhalasaMsthA| nanAmakamarahitAyasihAyanamA 10vahIvalmIkAkRtisaMsthAna rahitAyasidhAyanamaH uhAkubajaka-saMsthAnarahi // /tAyasidhAyanamaH VAbAvana saMsthAnarahitAyA sihAyanamaH = =
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 3 udImaka sNsthaanrhitaay|| sidhAyanamaH. / yI baudArika trAMgopAMganA !! mkrmrhitaayNsidhaaynmH| hI vaikriyaka aMgopAMrAnAmA karmarahitAyasidhAyanamaH / kI prAdArakaaMgopAMganAma|| kamarahitAya sidhAyanamaH gIvanapananArAca saMhana rahitAyasidhAyanamaH |NCIvajranArAcasaMhananarahi|| tAyusivAyanamaH ukI nArA ghasaMhananarahitAya siddhAyanamaH vAardhanAcasaMhanana hitAyasihAyanamA - - - - - -
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 mudrIkI liMta saMhanana ra hitA ya siddhAyanamaH 102 saMprAptaspArika saM nanarahitAya siddhAya namaH 103 svata barNanAmakarma rahi tAya siddhAya namaH 104 jhIpItavarNanAMmakarma ra hi tAya siddhAya namaH 105 kI haritavarNanAmakarmara hitAya siddhAya namaH 106 uMdrI kramavarNanAmakarma ra hitAya siddhAyanamaH " kI aruNa barNanAmakarma ra hitAya siddhAya namaH baMDI sugaMdha nAmakarma rahita ya siddhAya namaH
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 109 mudrI durgaMdhaMnAmakarmarahitA ya siddhAya namaH 110 keMdrI tiktarasanAmakarma ra hi tAya siddhAya namaH 111, DrI kaTukarasa nAmakarma rahitAya siddhAyanamaH 112 kI kaSAyarasanAmakarmara hitAya siddhAyanamaH 193 grAmla rasanAmakarma rahitAya siddhAya namaH 114 kI madhurasa nAmakarmarahi tAya siddhAyana maH 115 kI mRdurasa nAmakarma rakhi tAyasiyAyanamaH 196 kI karkaza sparza nAmaka rahitAya siddhAya namaH guru sparza nAmakarma ra hi tAya siddhAya namaH 117
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 holadhusparzanAmakarmaraH / / hitAya sihAyanamaH hozItasparzanAmakarmara hitAyasihAyanamaH ||120/jiivdmsprshnaamkrmr|| havAyasihAsanamaH / // 21 kaasnigdhsprshnaamkreN| rahitAya sihAyanamaH " || 122 zrIsUkSasparzanAmakarmara hitAyasihAyanamaH / 123 narkagatyAnuyUbInAma karmarahitAyasidhAyanamaH / / 20ItiryaggatyAnupUbInAma karmarahitAyasikAyanamaH / / 225 kAmanUSpagatyAnupUbInA makarmarahitAyasighAyunamaH 6kiidevgtiaanubiinaa|| makarmarahitAya sipaaynmH|
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - -- - - -- - - - - // 927 jhIgurulaghunAmakarmara hitaaysidhaaynmH| 128 kAnapaghAtanAmakarmarahi|| tAyasihAyanamaH 12kIparaghAtanAmaka merAhI tAyasidhAyanamaH aAtApanAmakamerahi tAyasihAyanamaH // 131 jyotanAmakarmarahi | sAyasihAyanamaH kIuvAsanAmakamerahi tAyasihAyanamaH kIyastabihAyogatirI hitAya sihAyanamaH ||134 aprastavihAyogatira| hitAyasikAyanamaH |135 mItrasakAyanAmakamaraha) tAyasivAyanamaH / - - - -
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10936 krIsthAvarakAyanAmaka ga rahitAyasichAyanamaH 37 krIbAdaranAmakarmarahitA yasihAyanamaH . 18 vahIsakSamanAmakarmarahitA yasihAya namaH ||shyaa bIyariyAtanAmakarma rahima tAyasikAyanamaH / ||140jIaparyAptanAmakamera hitAsasiddhAyanamaH 1141 pratyeka nAmakarmarahi tAyasiddAya namaH gharahIsAdhAraNa nAmakarmara hitAya sidvAyanamaH / '43 krIsthiranAmakamera hatA siddhAya namaH
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- - - 14ii -asthirnaamkrhi|| tAyasihAyanamaH 145/ uchana nAmakarmarahitA yasihAyanamaH / 156 vahI ashunnaamkrmrhi| - tAyasihAyanamaH 1974IzunaganAMmakarmarahi taaysihaaynmH| 140 ijhIdurbhaganAmakarmarahi tAyasihAyanamaH 144 susvara nAmakarmarahi tAyasivAyanamaH 150 hI duzvaranAmakarmarahi tAyasihAyanamaH 151 4ii prAdeyanAmakarmara hitAyasihAyanamaH - - - - -
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 ||152/udiianaadeynaamkrmr // hitAya sikAyanamaH / 153 jhIyazakIrtinAmakarma rahivAyasihAyanamaH / // 25 trayazakIrtanAMmakama rahitAyasihAyanamaH |255 hI nirmANa nAmakarmahi / tAyasihAyanamaH 1564ItIrthakaranAmakaraNa / tAyasihAyanamA 157 uaugotranAmakarmarahitA yasihAyanamaH 150 kAmagotrakarmarahitA yasivAyanamaH / 15pakInIcagotrakarmarahi //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - 16. udIaMtarAyakarmarahitA yasihAyanamaH / / 163 kotarAyakarmara hitAya sidhayanamaH 162 ujhAlInAMtarAyaraMhitA 163 dAnAjAnarAyarahitAyA siddhAyanamaH 164 kI upajogAtarAyara ... hitAya sihAyanamaH 16pAhAvAtirAyakarmarahi tAyasihAyanamaH / itikarmadahanahatamaMtrajAyya vidhAnasaMpUrNam mitIjeSTa vilAsaMvaitaSa55patamA - - -
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 InamA sijhebhyaH athavIzrAdinA yajIkIpUjAliSpate pramilA suSamaduSamAthitimeTikamabhUyA pahI padalajivairAgabhayeprabhu yahI ase zrAdijinesamAdittIya karA zraddhAnanavidhika vividhi namiSarA uhI zrIkRSabhanAthA jimeMdAyaanAvatarAvattarasaMvauSa raspA hAnanaM pravatiSTratiSThA TisthApana pradhanamasaMtrihito navanavavaSaTsavidhApanaM athA ekadagItA vimalanAramanI nazItalasaradasasisamavetahI zrAmAdamizritahimanadIvara vaimajhakaraNAtahI
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ D - - jarAmaraNAsaMbhavanAsakAraNokanakA bhAjanaleyahI zrIzrAdinAthAjina ikeyurA caraNAMcaracaudheyahI nahI zrIAdinAtha jinehAyajanmajarA matyuvinAzanAyajalanivepAmi tIsvAhA udyAna trAzrittanI amilIAditaskaTamiSTahI / gosIragaMdhasamIra tailagihAyace nasuSTahI somalayataikasamAragha sibhavatApanAsanaleyahI zrI dinAtha jineMdakeyugacaraNacara caudheyahI caMdanaM 2saratigaMgA nI pabhogajogamanompapi || minaralakSmiIpAvanI // - - bhAramocIsAlisubhagamuhAva -
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - padaadhayakAra rAkSAlijalate japecakareyahI zrIAdinAni nidakaiyugacarAcaracaudheyahI udAyI zrAdinAthajinedAya akSayapadaprAptAya prakSatenivA yAmitIsvAhA3 maMdArameru supArijAtisumanavarAsu hAvanA caMcarIkadhyApana parasacatakUraliyAvane so kAmavAdhviMsakArAka nikabhAjanalayahI zrIdhAdi nAthAjaneMDakeyugacaraNAca racaudheyahI -- - % 3D
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ / movemamalandan AdiIyIzrAdinAthajinedAyakamama bApAvidhvaMsanAyapuSpanirvAmitI svAhAdha murahiyatapakavAna suMdara mayavividhivanAyahI dItirasa dharasvabhAjanalaSaimanalatacA yahI sokSadhAbhaMjanarasaniraM jana cArubarucaSipeyahI AdinAthajinedake yuga cara pacara cauMdheyahI uhI naivey| vilokakeutpAdavaidhauvAsa miekalavAyahI samamohapA TalavilAyajyodhanapavanatana
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ - memaraa % 3Amer yAta - - - - - sijAyahI sojJAnakAragAdIpamaNa mayatejabhAskaraleyahI zrIAdi hI dIpaM.6 prArasaMgahutAsA risurAbhatemakavAvahI bajadha lssidigpaalcitainaalssitdhr|| prAyane soasaukaramavidhvaMsakA ranamalayacaMdanaSeyahI zrI prAvi nAjineDake yugcraacrcauN| dheyahI uhI dhapaM7 madharapakSI phalIghasuMdaralUlitaravaNasuhA vane suSadAyalocanakSadhAmoca nadhAraNaraMjanapAvaphalamuni kArApramaratarukethAlabharikA rileyahI AdinAthajinedake / dra phalaM - - -
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi0 malayagirIyAvRttiH khaMdhappaesA paramANupoggalA, te samAsato paMcavihA paNNattA, taMjahA-vaNNapariNayA gaMdha0 rasa0 5 ajIvAphAsa saMThANapariNayA, evaM te 5 jahA paNNavaNAe, settaM rUviajIvAbhigame, settaM ajIvA- bhigamaH bhigame (sU05) hai sU. 3-4-5 __ atha ko'sau ajIvAbhigamaH 1, sUrirAha-ajIvAbhigamo dvividha: prajJapta , tadyathA-rUpyajIvAbhigamo'rUyajIvAbhigamaJca, rUpame-3 pAmastIti rUpiNaH, rUpagrahaNaM gandhAdInAmupalakSaNaM, tadvyatirekeNa tasyAsambhavAt , tathAhi-pratiparamANu rUparasagandhasparzAH, uktaM ca TU -"kAraNameva tadantyaM sUkSmo nityazca bhavati paramANuH / ekarasagandhavarNo dvisparzaH kAryaliGgazca // 1 // " etena yaducyate kaizcit 'bhinnA eva rUpaparamANavo bhinnAzca pRthaka pRthaga rasAdiparamANava' iti, tadapAstamavaseyaM, pratyakSabAdhitatvAt , tathAhi-ya eva nairantaryeNa kucakalazopariniviSTA rUpaparamANava upalabdhigocarAsteSvevAvyavacchedena sakalepvapi sparzo'pyupalabhyate, ya eva ca ghRtAdirasaparamANavaH karpUrAdigandhaparamANavo vA teSveva nairantaryeNa rUpaM sparzazcopalabdhiviSayaH, anyathA sAntarA rUpAdayaH pratItipathamigriyuH, na ca sAntarAH pratIyante, tasmAdavyatireka. parasparaM rUpAdInAmiti, rUpiNazca te'jIvAzca rUpyajIvAsteSAmabhigamo rUpyajIvAbhigamaH pudgalarUpAjIvAbhigama itiyAvat, pudgalAnAmeva rUpAdimattvAt , rUpavyatiriktA arUpiNo-dharmAstikAyAdayaste ca te'jiivaashvaaruupyjiivaastepaambhigmo'ruupyjiivaabhigmH||3|| tatrArUpiNaH pratyakSAdyaviSayA. kevalamAgamapramANagamyAstattvata iti prathamatastadvipayaM prabhasUtramAha sugama, sUrirAha-'aruvI'tyAdi / / arUpyajIvAbhigamaH 'dazavidhaH' dazaprakAra: prajJaptaH, tadeva dazavidhatvamA-taMjahetyAdi, 'tadya-5 &theti vakSyamANabhedakathanopanyAsArthaH, dharmAstikAyaH, 'evaM jahA paNNavaNAe' iti 'evam' uktena prakAreNa yathA prajJApanAyAM tathA
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaktavyaM tAvad yAvat 'settaM asaMsArasamApannajIvAbhigame' iti, taccaivam-"dhammasthikAe dhammatthikAyassa dese dhammasthikAyassa paesA adhammatthikAe adhammatthikAyassa dese adhammatthikAyassa paesA AgAsatthikAe AgAsatthikAyassa dese AgAsatthikAyassa paesA addhAsamaye" iti, tatra jIvAnAM pudgalAnAM ca svabhAvata eva gatipariNAmapariNatAnAM tatsvabhAvadhAraNAtpoSaNAddharmaH astayaH-pradezAsteSAM kAyaH-savAta: "gaNa kAe ya nikAe khaMdhe vagge taheva rAsI ya" iti vacanAt astikAya:-pradezasaGghAta ityarthaH, dharmazcAsAvastikAyazca dharmAstikAyaH, anena sakaladharmAstikAyarUpamavayavidravyamAha, avayavI ca nAma avayavAnAM tathArUpa: sakcAtapariNAmavizeSa eva, na punaravayavadravyebhyaH pRthagarthAntaradravyaM, tasyAnupalambhAt , tantava eva hi AtAnavitAnarUpasaGghAtapariNAmavizeSamApannA loke paTavyapadezabhAja upalabhyante, na tadatiriktaM paTAkhyaM nAma dravyam, uktaM cAnyairapi--"tantvAdivyatirekeNa, na paTAdyupalambhanamatantvAdayo'viziSTA hi, paTAdivyapadezinaH // 1 // " kRtaM prasaGgena, anyatra dharmasaGgrahaNiTIkAdAvetadvAdasya carcitatvAt , tathA tasyaiva buddhiparikalpito vyAdipradezAsako vibhAgo dharmAstikAyasya dezaH, dharmAstikAyasya pradezA:-prakRSTA dezAH pradezAH, pradezA nirvibhAgA bhAgA iti, te cAsaGkhyeyAH, lokAkAzapradezapramANatvAtteSAm , ata eva bahuvacanaM, dharmAstikAyapratipakSabhUto'dharmAstikAyaH, kimuktaM bhavati-jIvAnAM pudgalAnAM ca sthitipariNAmapariNatAnAM tatpariNAmopaSTambhako'mUrto'saGkhyAtapradezAsako'dharmAstikAyaH, adhamAstikAyasya deza ityAdi pUrvavat, tathA A-samantAtsarvANyapi dravyANi kAzante-dIpyante'tra vyavasthitAnItyAkAzam , astaya:pradezAsteSAM kAyo'stikAyaH, AkAzaM ca tadastikAyazcAkAzAstikAyaH, AkAzAstikAyasya deza ityAdi prAgvat, navaramasya pradezA anantAH, alokasyAnantatvAt , 'addhAsamaya' iti, addheti kAlasyAkhyA, addhA cAsau samayazcAddhAsamayaH, athavA'ddhAyAH samayo M
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIvAbhigamaH zrIjIvA- nirvibhAgo bhAgo'ddhAsamayaH, ayaM caika evaM varttamAnaH paramArthataH san nAtItAnAgatAH, teSAM yathAkramaM vinaSTAnutpannatvAt , tataH kAya- jIvAbhivAbhAvAdezapradezakalpanAvirahaH, athAkAzakAlau loke'pi pratItAviti tau zraddhAtuM zakyete, dharmAdharmAstikAyau tu kathaM pratyetavyau ? malayagi- yena tadviSayA zraddhA bhavet , ucyate, gatisthitikAryadarzanAt, tathAhi-yad yadanvayavyatirekAnuvidhAyi tattadvetukamiti vyavaharttavyaM, rIyAvRttiHTAyathA cakSurindriyAnvayavyatirekAnuvidhAyi cAkSupaM vijJAnaM, tathA ca jIvAnAM pudgalAnAM ca gatisthitipariNAmapariNatAnAmapi gatisthitI yathAkramaM dharmAdharmAstikAyAnvayavyatirekAnuvidhAyinyau, tasmAtte tadvetuke, na cAyamasiddho hetuH, tathAhi-jIvAnAM pudgalAnAM ca gatisthitipariNAmapariNatAnAmapi gatisthitI na tatpariNamanamAtrahetuke, tanmAtrahetukatAyAmaloke'pi tatprasakteH, atha na tatpariNamanamAtraM hetu: kintu viziSTaH pariNAmaH, sa cetthaMbhUto yathA lokamAtrakSetrasyAntare'tra gatisthitibhyAM bhavitavyaM na vahiH pradezamAtramapyadhika, nanu sa evetthambhUto viziSTapariNAma AkAlaM jIvAnAM pudgalAnAM cotkarpato'pyetAvatpramANa evAbhUdu bhavati bhaviSyati vA na tu kadAcanApyadhikatara ityatra kiM niyAmakaM ?, yathA hi kila paramANorjaghanyataH paramANumAtrakSetrAtikramamAdiM kRtvotkarSatazcaturdazarajjvAsakamapi kSetraM yAvad gatirupajAyate tathA parato'pi pradezamAtramapyadhikA kiM na bhavati ?, tasmAdavazyamatra kizciniyAmakamaparaM vaktavyaM, tacca dharmAdhostikAyAveva nAkAzamAtram , AkAzamAtrasyAloke'pi sambhavAt , nApi lokaparimitamAkAzam, itaretarAzrayadopaprasaGgAt,* sUtathAhi-jIvAnA pudgalAnAM cAnyatra gatisthityorabhAve sidve sati vivakSitasya parimitasyAkAzasya lokavasiddhiH, tatsiddhau cAnyatra jIvapudgalAnAM gatisthityabhAvasiddhirityekAbhAve'nyatarasyApyabhAvaH, atha kimidamasaMbaddhamucyate', yat lokatvena samprati vyavahiyate kSetraM, tAvanmAtrasyaivAkAzakhaNDasya gatisthityupaSTambhakakhabhAvo na parasya pradezamAtrasyApi tato na kazciddopaH, nanu tAvanmAtrasyaivAkAzasya
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa svabhAvo na parasya pradezamAtrasyApItyatrApi sudhiyaH kAraNAntaraM mRgayante, AkAzavamAtrasyobhayatrApi tulyatvAt , vizeSaNamantareNa ca vaiziSTyAyogAt , kAraNAntaraM dharmAdharmAstikAyabhAvAbhAvAveva nAparamiti sthitam , anyaJca-tAvanmAtrasyAkAzakhaNDasya sa khabhAvo na parasyetyapi kutaH pramANAtparikalpyate', AgamapramANAditi cet tathAhi-tAvatyevAkAzakhaNDe jIvAnAM ca pudgalAnAM ca gatisthitimatAM gatisthitI tatra tatra vyAvayete na parata iti, yadyevaM tAMgamaprAmANyavalAdeva dharmAdharmAstikAyAvapi gatisthitinivandhanamiSyeyAtA kimAkAzakhaNDasya nirmUlasvabhAvAntaraparikalpanA''yAseneti kRtaM prasaGgena / athAmIpAmitthaM kramopanyAse kiM prayojanam ?, ucyate, iha dharmAstikAya iti padaM maGgalabhUtam , Adau dharmazabdAnvitatvAt , padArthaprarUpaNA ca sampratyukSiptA varttate, tato magalArthamAdI dharmAstikAyasyopAdAnaM, dharmAstikAyapratipakSabhUtazcAdharmAstikAya iti tadanantaramadharmAstikAyasya, dvayorapi cAnayorAdhArabhUtamAkAzamiti tada-1 nantaramAkAzAstikAyasya, tataH punarajIvasAdhAdaddhAsamayasya, athavA iha dharmAdharmAstikAyau vibhU na bhavataH, tadvibhutvena tatsAmarthyato jIvapudgalAnAmaskhalitapracArapravRtterlokavyavasthA'nupapatteH, asti ca lokAlokavyavasthA, tata etAvavibhU santau yatra kSetre samavagADhau tA-8 vatpramANo lokaH, zeSastvaloka iti siddham , uktaM ca-"dharmAdharmavibhutvAtsarvatra ca jIvapudgalavicArAt / nAlokaH kazcitsyAnna ca saMmatametadAryANAm // 1 // tasmAddharmAdharmAvavagADhau vyApya lokakhaM sarvam / evaM hi paricchinnaH siddhyati lokastavibhutvAt // 2 // " tata evaM lokAlokavyavasthAhetU dharmAdharmAstikAyAvityanayorAdAvupAdAnaM, tatrApi mAGgalikatvAt prathamato dharmAstikAyasya, tatpratipakSatvAt tato'dharmAstikAyasya, tato lokAlokavyApitvAdAkAzAstikAyasya, tadanantaraM loke samayAsamayakSetravyavasthAkAritvAdaddhAsamayasya, evamAgamAnusAreNAnyadapi yuktyanupAti vaktavyamityalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH, atropasaMhAravAkyaM-settaM arUviajIvAbhi
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA jIvAbhi0 malayagirIyAvRttiH ramANa ityarthaH kandhadezAnantatvayalapariNAmamajAntavakhyApanArtha, vihe paNNate,. game / ata UrdU midaM sUtram-'se kiM taM rUviajIvAbhigame ?, rUviajIvAbhigame cauvihe paNNatte, taM0-khaMdhA khaMghadesA khaMdhapaesA paramANupuggalA' iha skandhA ityatra bahuvacanaM pudgalaskandhAnAmanantatvakhyApanArtha, tathA coktam-"davvato NaM puggalatthikAe NaM, anante" ityAdi, 'skandhadezAH skandhAnAmeva skandhatvapariNAmamajahatAM buddhiparikalpitA dvayAdipradezAlakA vibhAgAH, atrApi bahuvacanamanantapradezikeSu skandheSu skandhadezAnantatvasaMbhAvanArtha, 'skandhapradezAH' skandhAnAM skandhatvapariNAmamajahatAM prakRSTA dezA:-nivibhAgA bhAgAH paramANava ityarthaH, 'paramANupudgalAH' skandhatvapariNAmarahitAH kevalAH paramANavaH / ata UrdU sUtramidam-'te samAsato paMcavidhA pamattA, taMjahA-vaNNapariNayA gaMdhapariNatA rasapariNatA phAsapariNatA saMThANapariNatA, tattha NaM je vaNNapariNayA te paMcavihA pannatA, taMjahA-kAlavaNNapariNatA nIlavaNNapariNatA ityAdi tAvad yAvat 'settaM rUviajIvAbhigame, sevaM ajIvAbhigame // se kiM taM jIvAbhigame ?, jIvAbhigame duvihe paNNate, taMjahA-saMsArasamAvaNNagajIvAbhigame ya asaMsArasamAvaNNagajIvAbhigame ya (sU0 6) se kiM taM asaMsArasamAvaNNagajIvAbhigame, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-aNaMtarasiddhAsaMsArasamAvaNNagajIvAbhigame ya paraMparasiddhAsaMsArasamAvaNNagajIvAbhigame ya / se kiM taM aNaMtarasiddhAsaMsArasamAvaNNagajIvAbhigame ?, 2 papaNarasavihe paNNatte, taMjahA-titthasiddhA jAva aNegasiddhA, settaM aNaMtarasiddhA / se kiM taM paraMparasiddhAsaMsArasamAvaNNagajIvAbhigame 1, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-paDhamasamayasiddhA dusamaya jIvAjIvAbhi0 jIvAbhigamaH , *CRORSCLUGARCARROSECRECTOR paNNatte, tNjhaa| se kiM taM asArasamAvaNNagajIvAbhisamAvaNNagajIvAbhi nArasamAvaNNagajIsadA jAva aNegasitArasamAvaNNagajIvAdita parasiddhAsaMsAramA
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhA jAva aNaMtasamayasiddhA, se taM paraMparasiddhAsaMsArasamAvaNNagajIvAbhigame, settaM asaM sArasamASaNNagajIvAbhigame (sU07) saMsaraNaM saMsAro-nArakatiryanarAmarabhavabhramaNalakSaNastaM samyaga-ekIbhAvenApannA:-prAptAH saMsArasamApannA:-saMsAravartinaste ca te| jIvAzca teSAmabhigamaH saMsArasamApannajIvAbhigamaH, tathA na saMsAro'saMsAra:-saMsArapratipakSabhUto mokSa ityarthaH taM samApannA asaMsArasamApannAste ca te jIvAzca teSAmabhigamo'saMsArasamApannajIvAbhigamaH, cazabdau ubhayeSAmapi jIvAnAM jIvatvaM prati tulyakakSatAsUcakau, | tena ye vidhyAtapradIpakalpaM nirvANamabhyupagatavanta: ye ca navAnAmAsaguNAnAmatyantocchedena te nirastA draSTavyAH, tathAbhUtamokSAbhyupagame tadartha prekSAvatAM pravRttyanupapatteH, na khalu sacetanaH khavadhAya kaNThe kuThArikA vyApArayati, du:khito'pi hi jIvan kadAcid bhadramAprayAt mRtena tu nirmUlamapi hastitAH sampada iti, iha kevalAn ajIvAn jIvAMzcAnuccAryAbhigamazabdasaMvalitaprazno'bhigamavyatirekeNa pratipatterasambhavatasteSAmabhigamagamyatAdharmakhyApanArthaH tena 'sadevedamityAdi sadadvaitAdyapoha ukto veditavyaH, sadadvaitAdyabhyupagame'bhigamagamyatArUpadharmAyogataH pratipatterevAsambhavAt / tatrAlpavaktavyatvAtprathamato'saMsArasamApannajIvAbhigamasUtram-se kiM taM asaMsArasamAvanajIvAbhigame?, 2 duvihe paM0, taM0-anaMtarasiddhaasaMsArasamAvannajIvAbhigame paraMparasiddhaasaMsArasamAvannajIvAbhigame ya' ityAdi tAvadvAcyaM yAvadupasaMhAravAkyaM 'settaM asaMsArasamApannajIvAbhigameM asya vyAkhyAnaM prajJApanATIkAto veditavyaM, tatra savistaramuktatvAt // samprati saMsArasamApannajIvAbhigamamabhidhitsustatpranasUtramAha se kiM taM saMsArasamAvannajIvAbhigame?, saMsArasamAvaNNaesu NaM jIvesu imAo Nava paDivattIo
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi malayagi rIyAvRttiH // 8 // evamAhilaMti, taM0-ege evamAhaMsu-duvihA saMsArasamAvaNNagA jIvA paM0, ege evamAhaMsu-tivihA jIvAjIsaMsArasamAvaNNagA jIvA paM0, ege evamAhaMsu-cauvihA saMsArasamAvaNNagA jIvA paM0, ege hai vAbhi0 evamAhaMsu-paMcavihA saMsArasamAvaNNagA jIvA paM0, eteNaM abhilAveNaM jAva dasavihA saMsAra- * pratipattiH samAvaNNagA jIvA paNNattA (sU08) sUrirAha-saMsArasamApanneSu Namiti vAkyAlaGkAre jIvepu 'imAH' vakSyamANalakSaNA 'nava pratipattayoM' dvipratyavatAramAdau kRlA 4 dazapratyavatAraM yAvad ye nava pratyavatArAstadrUpANi pratipAdanAni saMvittaya itiyAvat 'evaM' vakSyamANayA rItyA''khyAyante pUrvasUribhiH, hai iha pratipattyAkhyAnena praNAlikayA'rthAkhyAnaM draSTavyaM, pratipattibhAve'pi zabdAdarthe pravRttikaraNAt , tena yaducyate zabdAdvaitavAdibhiH'zabdamAtra vizvamiti, tadapAstaM draSTavyaM, tadapAsane ceyamupapatti:-ekAntakasvarUpe vastunyabhidhAnadvayAsambhavAt bhinnapravRttinimittA-8 bhAvAt , tatazca zabdamAtramityeva syAt na vizvamiti, praNAlikayA'rthAbhidhAnamevopadarzayati, tadyathA-eke AcAryA evamAkhyAtavantaHdvividhAH saMsArasamApannA jIvAH prajJaptAH, eke AcAryA evamAkhyAtavanta:-trividhAH saMsArasamApannA jIvAH, evaM yAvaddazavidhA iti, iha eke iti na pRthagmatAvalamvino darzanAntarIyA iva kecidanye AcAryAH, kintu ya eva pUrva dvipratyavatAravivakSAyAM vartamAnA evahai muktavantaH yathA dvividhAH saMsArasamApannA jIvA iti ta eva tripratyavatAravivakSAyAM vartamAnAH, dvipratyavatAravivakSAmapekSya tripratyavatAra vivakSAyA anyatvAt , vivakSAvatAM tu kathazcid bhedAdanya iti veditavyAH, ata eva pratipattaya iti paramArthato'nuyogadvArANIti pratipattavyam, iha ya eva dvividhAsta eva trividhAsta eva caturvidhA yAvaddazavidhA iti tepAmanekakhabhAvatAyAM tattaddharmabhedena tathA yArthyAkhyAnaM draSTavyamAna saMvittaya itiyAtanava pratipattayo' viSaya
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA'bhidhAnatA yujyate, nAnyathA, ekAntakasvabhAvatAyAM teSAM vaicitryAyogatastathA tathA'bhidhAnapravRtterasambhavAt , evaM sati "aSTavikalpaM devaM tiryagyonaM ca paJcadhA bhavati / mAnuSyaM caikavidhaM samAsato bhautikaH srgH||1||" iti vADyAtrameva, adhiSThAtRjIvAnAmekarUpatvAbhyupagamena tathArUpavaicitryAsambhavAditi, evamanye'pi pravAdAstathA tathA vastuvaicitryapratipAdanaparA nirastA draSTavyAH, sarvathaikasvabhAvatvAbhyupagatau vaicitryAyogAt // sampratyetA eva pratipattIH krameNa vyAcikhyAsuH prathamata AdyAM pratipattiM vibhAvayipuridamAha__ tattha(NaM) je evamAhaMsu 'duvihA saMsArasamAvaNNagA jIvA paM0' te evamAhaMsu-taM0-tasA ceva / thAvarA ceva // (sU09) 'tatra' teSu navasu pratipattiSu madhye ye dvipratyavatAravivakSAyAM vartamAnA evaM vyAkhyAtavanta:-dvividhAH saMsArasamApanakA jIvA: prajJaptA iti te 'Nam' iti vAkyAlaGkAre 'evaM' vakSyamANarItyA dvividhatvabhAvanArthamAkhyAtavantaH, 'tadyathe' tyupanyastadvaividhyopadarzanArthaH, sAzcaiva sthAvarAzcaiva, tatra trasanti-uSNAdyabhitaptAH santo vivakSitasthAnAdudvijanti gacchanti ca chAyAdyAsevanArtha sthAnAntaramiti trasAH, anayA ca vyutpattyA trasAlasanAmakarmodayavarttina eva parigRhyante, na zeSAH, atha zeSairapIha prayojanaM, teSAmapyagre vakSyamANatvAt , tata evaM vyutpattiH-trasanti-abhisandhipUrvakamanabhisandhipUrvakaM vA Urddhamadhastiryak calantIti prasA:-tejovAyavo dvIndriyAdayazca, uSNAdyabhitApe'pi tatsthAnaparihArAsamarthAH santastiSThantItyevaMzIlAH sthAvarA:-pRthivyAdayaH, cazabdau khagatAnekabhedasamuccayA, evakArA vavadhAraNArthoM, ata eva saMsArasamApannakA jIvAH, etadvyatirekeNa saMsAriNAmabhAvAt // tatrAlpavaktavyatvAtprathamataH sthAvarAnabhidhitsu13statpraznasUtramAha
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvAjIvAbhi0 pratipattiH zrIjIvAjIvAbhi0 malayagirIyAvRttiH ta // 9 // hai se kiM taM thAvarA?, 2 tivihA pannasA, taMjahA-puDhavikAiyA 1 AukAiyA 2 vaNassaikAiyA 3 // (sU010) atha ke te sthAvarA:?, sUrirAha-sthAvarAtrividhAH prajJaptAH, tadyathA-pRthivIkAyA eva pRthivIkAyikAH, ArSatvAtsvArthe ikapratyayaH, Apo-dravAstAzca pratItAH tA eva kAya:-zarIraM yeSAM te apkAyAH apkAyA evApkAyikAH, vanaspati:-latAdirUpaH pratIta: sa eva kAyaH-zarIraM yeSAM te vanaspatikAyAH vanaspatikAyA eva vanaspatikAyikAH, sarvatra bahuvacana bahuvakhyApanArtha, tena 'pRthivI devate'tyAdinA yattadekajIvatvamAnapratipAdanaM tadapAstamavaseyaM, yadi punastadadhiSThAtrI kAcanApi devatA parikalpyate tadAnImekatve'pyavirodhaH / iha sarvabhUtAdhAraH pRthivIti prathamaM pRthivIkAyikAnAmupAdAnaM, tadanantaraM tatpratiSThitatvAdapkAyikAnAM, tadanantaraM "jattha jalaM tattha vaNaM" iti saiddhAntikavastupratipAdanArtha vanaspatikAyikAnAmiti, iha trividhatvaM sthAvarANAM tejovAyUnAM labdhyA sthAvarANAmapi satAM gatitraseSvantAvavivakSaNAt, tathA ca tattvArthasUtramapyevaM vyavasthitaM "pRthivyambuvanaspatayaH sthAvarAH // tejovAyU dvIndriyAdayazca trasAH" (tattvA0 a0 2 sU0 13-14) iti, tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti prathamataH pRthivIkAyikapratipAdanArthamAha se kiMtaM puDhavikAiyA?, 2duvihA paM0, taM0-suhumapuDhavikAiyA ya bAyarapuDhavikkAiyA ya // (sU011) atha ke te pRthivIkAyikAH?, sUrirAha-pRthivIkAyikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-sUkSmapRthivIkAyikAzca badarapRthivIkAyikAzca, tatra sUkSmanAmakarmodayAtsUkSmA vAdaranAmakarmodayAttu bAdarAH, karmodayajanite khalvete sUkSmavAdaratve, nApekSike vadAmalakayo- 5 % 2
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ riva, sUkSmAzca te pRthivIkAyikAzca sUkSmapRthivIkAyikAH, bAdarAzca te pRthivIkAyikAzca vAdarapRthivIkAyikAH, cazabdau svagatAnekabhedasUcakau, sUkSmAH sakalalokavartino bAdarAH pratiniyataikadezadhAriNaH // tatra sUkSmapRthivIkAyikapratipAdanArthamAha se kiM taM suhamapuDhavikkAiyA?, 2 duvihA paM0, taM0-pajjattagA ya apajjattagA y|| (sU012) | atha ke te sUkSmapRthivIkAyikAH?, sUrirAha-sUkSmapRthivIkAyikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-paryAptakAzcAparyAptakAzva, tatra paryApti mAhArAdipudgalagrahNapariNamanaheturAtmanaH zaktivizeSaH, sa ca pudgalopacayAdupajAyate, kimuktaM bhavati ?-utpattidezamAgatena prathamaM ye gRhItAH pudgalAsteSAM tathA'nyepAmapi pratisamayaM gRhyamANAnAM tatsaMparkatastadrUpatayA jAtAnAM yaH zaktivizeSa AhArAdipudgalakhalarasarUpatApAdanaheturyathodarAntargatAnAM pudgalavizeSANAmAhArapudgalavizeSANAmAhArapudgalakhalarasarUpatApariNamanahetuH sA paryAptiH, sA ca poDhA, tadyathA-AhAraparyAptiH 1 zarIraparyAptiH 2 indriyaparyAptiH 3 prANApAnaparyAptiH 4 bhApAparyAptiH 5 mana:paryAptizca 6, tatra yayA bAhyamAhAramAdAya khalarasarUpatayA pariNamayati sA''hAraparyAptiH 1, yayA rasIbhUtamAhAraM rasAmRgmAMsamedo'sthimajjAzukralakSaNasaptadhAturUpatayA pariNamayati sA zarIraparyAptiH 2, yayA dhAturUpatayA pariNamitamAhAramindriyarUpatayA pariNamayati sA indriyaparyAptiH 3, yayA punarucchAsaprAyogyavargaNApudgalAnAdAyocchAsarUpatayA pariNamayyAlambya ca muJcati sA ucchAsaparyAptiH 4, yayA tu bhASAprAyogyAna pudgalAnAdAya bhASAtvena pariNamayyAlamvya ca muJcati sA bhASAparyAptiH 5, yayA punarmanaHprAyogyavargaNAlikamAdAya manastvena pariNamayyAlamvya ca muJcati sA manaHparyAptiH 6, etAzca yathAkramamekendriyANAM saJjivarjAnAM dvIndriyAdInAM saMjJinAM ca catupaJcaSaTsaGkhyA bhavanti, utpattiprathamasamaye eva ca etA yathAyathaM sarvA api yugapanniSpAdayitumArabhyante krameNa ca niSThAmupayAnti,
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA-4 tadyathA-prathamamAhAraparyAptistataH zarIraparyAptistata indriyaparyAptirityAdi, AhAraparyAptizca prathamasamaya eva niSpattimupagacchati, zepAstu jIvAbhi0 6 pratyekamantarmuhUrtena kAlena, athAhAraparyAptiH prathamasamaya eva niSpadyata iti kathamavasIyate ?, ucyate, iha bhagavatAya'zyAmena pramalayagi jJApanAyAmAhArapade dvitIyodezake sUtramidamapAThi-"AhArapajjattIe apajjattae NaM bhate! kiM AhArae aNAhArae?, goyamA! rIyAvRttiH 8 no AhArae aNAhArae" iti, tata AhAraparyAptyA aparyApto vigrahagatAvevopapadyate nopapAtakSetramAgato'pi, upapAtakSetrasamAgatasya // 10 // prathamasamaya evAhArakatvAt , tata ekasAmAyikI AhAraparyAptinirvRttiH, yadi punarupapAtakSetrasamAgato'pyAhAraparyAptyA aparyAptaH syAra ttata evaM vyAkaraNasUtraM paThet-"siya AhArae siya aNAhArae" yathA zarIrAdiparyAptipu "siya AhArae siya aNAhArae" iti, sarvAsAmapi ca paryAptInAM paryAptiparisamAptikAlo'ntarmuhUrttapramANaH, paryAptayo vidyante yeSAM te paryAptAH, 'abhrAdibhya' iti matvarthIyopratyayaH, paryAptA eva paryAptakAH, ye punaH khayogyaparyAptiparisamAptivikalAste'paryAptAH aparyAptA evAparyAptakAH, te dvidhA-labdhyA karaNaizca, tatra ye'paryAptakA eva niyante te labdhyA'paryAptakAH, ye punaH karaNAni-zarIrendriyAdIni na tAvanirvarttayanti athacAvazya nirvartayiSyanti te karaNAparyAptAH saMprAptAH // samprati vineyajanAnugrahAya zepavaktavyatAsaGgrahArthamidaM sadmaNigAthAdvayamAha-sarIrogAhaNasaMghayaNa saMThANakasAya taha ya huMti sannAo / lesidiyasamugdhAe sannI vee ya pajattI // 1 // dihI dasaNanANe joguvaoge tahA kimAhAre / uvavAyaThiI samugdhAya cavaNagairAgaI ceva // 2 // asya vyAkhyA-prathamataH sUkSmapRthivIkAyikAnAM zarIrANi vaktavyAni, tadanantaramavagAhanA, tataH saMhananaM, tadanantaraM saMsthAnaM, tata: kapAyAH, tataH kati bhavanti sajJA: iti vaktavyaM, tato lezyA:, tadanantaramindriyANi, tataH samudghAtAH, tataH kiM sajjino'samjhino vA? iti vaktavyaM, tadanantaraM vedo vaktavyaH, tata: paryAptayo jIvAjIvAbhi0 pratipattiH ROCRACREGASCRICALCREACOC0-56 // 10 //
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ | yathA kati paryAptayaH sUkSmapRthivIkAyikAnAm ? ityAdi, paryAptigrahaNamupalakSaNaM tena tatpratipakSabhUtA aparyAptayo'pi vaktavyA iti da draSTavyaM, tadanantaraM dRSTirvaktavyA, tato darzanaM, tadanantaraM jJAnaM, tato yogaH, tata upayogaH, tathA kimAhAramAhArayanti sUkSmapRthivIkA|yikAH ? ityAdi vaktavyaM, tadanantaramupapAtaH, tata: sthitiH, tata: samudghAtaH samudghAtamadhikRtya maraNaM vaktavyamityarthaH, tadanantaraM cyavanaM, tato gatyAgatI iti, iti sarvasaGkhyayA trayoviMzatirANi, tatra prathamadvAravyAkhyAnArthamAha tesi NaM bhaMte! jIvANaM katisarIrayA paNNattA, goyamA! tao sarIragA paM0, taM0-orAlie teyae kmme|tesi NaM bhaMte! jIvANaM kemahAliyA sarIrogAhaNA paM0, go0! jahanneNaM aMgulAsaMkhejjatibhAgaM ukkoseNavi aNgulaasNkhejtibhaagN||tesi NaM bhaMte! jIvANaM sarIrA kiMsaMgharyaNA paNNattA?, goyamA! chevaTThasaMghayaNA paNNattA // tesi NaM bhaMte ! sarIrA kiMsaMThiyA paM0?, goyamA! masUracaMdasaMThitA pnnnnttaa|| tesiNaM bhaMte! jIvANaM kati kasAyA paNNattA?, goyamA! cattAri kasAyA paNNattA, taMjahA-kohakasAe mANakasAe mAyAkasAe lohakasAe // tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati saNNA papaNattA ?, goyamA! cattAri paNNattA, taMjahA-AhArasaNNA jAva pariggahasannA // tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati lesAo paNNattAo?, goyamA ! tinni lessA pannattA, taMjahA-kiNhalessA nIlalesA kAulesA // tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati iMdiyAiM paNNattAI?, goyamA ! ege phAsidie pnnnntte|| tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati samugghAyA paNNattA ?, goyamA ! tao samugghAyA paNNattA, taMjahA
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi. malayagirIyAvRttiH ra jIvAjI vAbhi0 pratipattiH // 11 // veyaNAsamugghAte kasAyasamugghAe mAraNaMtiyasamugghAe // te NaM bhaMte ! jIvA kiM sannI asannI ?, goyamA! no sannI asannI // teNaM bhaMte ! jIvA kiM itthiveyA purisaveyA NapuMsagaveyA ?, goyamA! No itthiveyA No purisaveyA NapuMsagaveyA // tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati pajjattIo paNNatAo?, goyamA! cattAri pajjattIo paNNattAo, taMjahA-AhArapajattI sarIrapajjattI iMdiyapajjattI aannpaannupjjttii| tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati apajjattIo paNNattAo?, goyamA! cattAri apajjattIo paNNattAo, taMjahA-AhAraapajattI jAva ANApANuapajjattI // teNaM bhaMte ! jIvA kiM sammadiTThI micchAdiTThI sammAmicchAdiTTI?, goyamA! No sammadiTTI micchAdiTThI no smmmicchaaditttthii|| te NaM bhaMte ! jIvA kiM cakkhudaMsaNI acakakhudaMsaNI ohidasaNI kevaladaMsaNI ?, goyamA! no cakkhudaMsaNI acakkhudaMsaNI no ohidasaNI no kevaladasaNI // teNaM bhaMte ! jIvA kiM nANI aNNANI?, goyamA! no nANI aNNANI, niyamA duaNNANI, taMjahA-matiannANI suyaaNNANI y|| teNaM bhaMte! jIvA kiM maNajogI vayajogI kAyajogI?, goyamA ! no maNajogI no vayajogI kAyajogI // teNaM bhaMte ! jIvA kiM sAgArovauttA aNAgArovauttA?, goyamA! sAgArovauttAvi annaagaarovuttaavi|| te NaM bhaMte! jIvA kimAhAramAhAreMti ?, goyamA! vyato aNaMtapadesiyAI khettao asaMkhejapadesogADhAI kAlao annayara / / 11 //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayahitIyAiMbhAvato vaNNavaM(ma)tAI gaMdhavaM(ma)tAIrasavaM(ma)tAI phaasvN(mN)vaaiN|| jAI bhAvao ghaNNamaMtAI A0, tAI ki egavaNNAI A0 duvaNNAI A0 tivaNNAI A0 cauvaNNAI A0 paMcavaNNAI A0?, goyamA ! ThANamaggaNaM paDuca egavaNNAiMpi duvaNNAiMpi tivaNNAIpi cauvaNNAipi paMcavaNNAiMpi A0, vihANamaggaNaM paDaca kAlAiMpi A0 jAva sukilAiMpi A0, jAI vaNNao kAlAI A0 tAI ki egaguNakAlAI A0 jAva aNaMtaguNakAlAI A01, goyamA ! egaguNakAlAIpi A0 jAva aNaMtaguNakAlAiMpi A0 evaM jAva sukilAiM // jAI bhAvato gaMdhamaMtAI A0 tAI kiM egagaMdhAiM A0 dugaMdhAiM A0?, goyamA! ThANamaggaNaM paDucca egagaMdhAiMpi A0 dugaMdhAiMpi A0, vihANamaggaNaM paDucca sunbhigaMdhAiMpi A0 dunbhigaMdhAiMpi A0, jAiM gaMdhato sunbhigaMdhAI A0 tAI kiM egaguNasubhigaMdhAI A0 jAva aNaMtaguNasurabhigaMdhAiM A0?, goyamA! egaguNasunbhigaMdhAiMpi A0 jAva aNaMtaguNasunbhigaMdhAiMpi, A0 evaM dunbhigaMdhAiMpi // rasA jahA vaNNA // jAI bhAvato phAsavaM(maM)tAI A0 tAI kiM egaphAsAiM A0 jAva aTTaphAsAiM A0?, goyamA ! ThANamaggaNaM paDucca no egaphAsAI A0 no duphAsAI A0 no tiphAsAI A0 cauphAsAI A0 paMcaphAsAipi jAva ahaphAsAiMpi A0, vihANamaggaNaM paDaca kakkhaDAIpi A0 jAva lukkhAipi A0, jAI phAsato kakkhaDAI A0
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi malayagi-8 rIyAvRttiH jIvAjI vAbhi0 8 pratipattiH // 12 // tAI kiM egaguNakakkhaDAI A0 jAva aNaMtaguNakakkhaDAiM A0?, goyamA! egaguNakakkhaDAiMpi A0 jAva aNaMtaguNakakkhaDAIpi A0 evaM jAva lukkhA NeyavvA // tAI bhaMte ! kiM puTThAI A0 apuTThAI A0?, goyamA! puTThAI A0 no apuTThAI A0, tAI bhaMte! ogADhAI A0 aNogADhAI A01, goyamA! ogADhAI A0 no aNogADhAI A0, tAI bhaMte! kimaNaMtarogADhAI A0 paraMparogADhAI A0?, goyamA! aNaMtarogADhAI A0 no paraMparogADhAI A0, tAI bhaMte ! kiM aNUI A0 bAyarAI A0 1, goyamA! aNUiMpi A0 bAyarAiMpi AhAraiti, tAI bhaMte ! uhUM A0 ahe A0 tiriyaM AhAraiti, goyamA! uhUMpi A0 ahevi A0 tiriyaMpi A0, tAI bhaMte ! kiM AI A0 majjhe A0 pajavasANe AhAraiti?, goyamA! Adipi A0 majjhevi A0 pajjavasANevi A0, tAI bhaMte! kiM savisae A0 avisae A0?, goyamA! savisae A0 no avisae A0, tAI bhaMte! kiM ANupuTviM A0 aNANupurdiva AhArati ?, goyamA! ANupubvi AhAreMti no aNANupurdiva AhAreMti, tAI bhaMte! kiM tidisiM AhAraiti caudisiM AhAraiti paMcadisiM AhAreMti chadisiM AhAraiti?, goyamA! nivvAghAeNaM chadisiM, vAghAtaM paDaca siya tidisiM siya caudisiM siya paMcadisiM, ussannakAraNaM paDaca vaNNato kAlA nIlA jAva sukilAI, gaMdhato sunbhigaMdhAI dunbhigaMdhAiM, rasato jAva tittamahurAI, phAsato // 12 //
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ kakkhaDamauyajAva niddhalukkhAiM, tesiM porANe vaNNaguNe vippariNAmaittA paripAlaittA parisADaittA parividdhaMsaittA aNNe apuvve-vapaNaguNe gaMdhaguNe jAva phAsaguNe uppAittA AtasarIraogADhA poggale savvappaNayAe AhAramAhAreMti // te NaM bhaMte! jIvA katohiMto uvavajaMti ? kiM neraiehiMto uvavajaMti tirikkhamaNussadevehiMto uvavajaMti ?, goyamA! no neraiehiMto uca-. vajaMti, tirikkhajoNiehiMto uvavanaMti maNussehiMto uvavanaMti, no devehiMto uvavajaMti, tirikkhajoNiyapajattApajattehiMto asaMkhejavAsAuyavajahiMto uvavajjaMti, maNussahiMto akammabhUmigaasaMkhejavAsAuyavajahiMto uvavajaMti, vakaMtIuvavAo bhANiyavvo // tesi NaM bhaMte! jIvANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA ?, goyamA! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNavi aMtomuhuttaM // te NaM bhaMte ! jIvA mAraNaMtiyasamugdhAteNaM kiM samoyA maraMti asamohayA maraMti ?, goyamA ! samohayAvi maraMti asamohayAvi maraMti // teNaM bhaMte ! jIvA aNaMtaraM uccahittA kahiM gacchati ? . kahiM uvavajati ?-kiM neraiesu uvavajaMti tirikkhajoNiesu u0 maNussesu u0 devesu uvava01, goyamA ! no neraiesu uvavanaMti tirikkhajoNiesa u0 maNussesu u0 No devesu uvava0 / kiM egidiesu uvavavati jAva paMciMdiesu u0.1,-goyamA ! egidiesu uvavajaMti jAva paMceMdiyatirikkhaz2oNiesu uvavajaMti, asaMkhenavAsAuyavajesu pajjattApajjattaesu uva0, maNussesu a
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA kammabhUmagaaMtaradIvagaasaMkhejavAsAuyavajesu pajattApajattaesu uv0|| te NaM bhaMte! jIvA 11pratipattI jIvAbhi0 te katigatikA katiAgatikA paNNattA ?, goyamA! dugatiyA duAgatiyA, parittA asaMkhejjA sUkSmapR___ malayagi- paNNattA samaNAuso!, se taM suhumapuDhavikkAiyA // (sU013) / thvIkAyAH rIyAvRttiH _ 'teSAM' sUkSmapRthivIkAyikAnAM Namiti vAkyAlakAre 'bhadanta !' paramakalyANayogin / kati zarIrANi prajJaptAni?, atha kaH kameva- sU013 * mAha ?, ucyate, bhagavAn gautamo bhagavantaM zrImanmahAvIra, kathametad vinizcIyate iti ced, ucyate, nirvacanasUtrAt , nanu gautamo'pi // 13 // bhagavAn upacitakuzalamUlo gaNadharastIrthakarabhApitamAtRkApadatrayazravaNamAtrAvAptaprakRSTa zrutajJAnAvaraNakSayopazamazcaturdazapUrva vid vivakSitArthaparijJAnasamanvita eva tataH kimartha pRcchati ?, tathAhi-na caturdazapUrvavidaH prajJApanIyaM kiJcidaviditamasti, vizeSataH sarvAkSarasaMnipAtinaH saMbhinnazrotaso bhagavato gaNabhRtaH sarvotkRSTazrutalabdhisamanvitasya gautamasya, uktaM ca "saMkhAtIte vi bhave sAhai jaM vA 5 paro u pucchejA / na ya NaM aNAisesI viyANaI esa chaumattho // 1 // " ucyate, ziSyasaMpratyayAthai, tathAhi-jAnanneva bhagavAn anyatra vineyebhyaH pratipAdya tatsaMpratyayanimittaM bhUyo'pi bhagavantaM pRcchatIti, athavA gaNadharapramatIrthakaranirvacanarUpaM kiJcitsUtramitIsthamadhikRtasUtrakAraH sUtraM racitavAn , yadivA saMbhavati bhagavato'pi khalpo'nAbhogaH chadmasthatvAditi pRcchati, uktaM ca-"na hi nAmAnAbhogazchadmasthasyeha kasyacinnAsti / jJAnAvaraNIyaM hi jJAnAvaraNaprakRti karma // 1 // " iti kRtaM prasanena, prastutamucyate, bhagavAnAha-goyametyAdi, anena lokaprathitamahAgotraviziSTAbhidhAyakanAmazraNadhvaninA''mantrayannidaM jJApayati-pradhAnAsAdhAraNaguNenotsAhya // 13 // 1 saMkhyAtItAnapi bhavAn sAdhayati yadvA para pRcchet / na cAnatizAyI vijAnAtyepa chamastha (iti)||1||
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ vineyasya dharmaH kathanIyaH, itthameva samyakpratipattiyogAditi, trINi zarIrANi prajJaptAni, iha zarIrANi pazca bhavanti, tadyathA-audArikaM vaikriyamAhArakaM taijasaM kArmaNaM ca, tatrodAraM-pradhAnaM, prAdhAnyaM cAsya tIrthakaragaNadharazarIrANyadhikRtya, tato'nyasyAnuttarasurazarIrasyApi anantaguNahInatvAt , yadvA udAraM sAtirekayojanasahasramAnavAta zeSazarIrApekSayA bRhatpradhAna, bRhattA cAsya vaikriyaM prati bhavadhAraNIyasahajazarIrApekSayA draSTavyA, anyathottaravaikriyaM yojanalakSamAnamapi labhyate, udArameva audArikaM, vinayAdipAThAdikaN 1, tathA| vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA tasyAM bhavaM vaikriyaM. tathAhi-tadekaM bhavA'neka bhavati aneka bhUtvA ekaM tathA'Nu bhUtvA mahadbhavAta mahaca bhUtvA'Nu tathA khacaraM bhUtvA bhUmicaraM bhavati bhamicaraM bhattA khacaraM tathA dRzyaM bhavA'dRzyaM bhavati adRzya bhUtvA 62cAmAta taJca dvividham-aupapAtikaM labdhipratyayaM ca, tatraupapAtikamupapAtajanmanimittaM, tacca devanArakANAM, labdhipratyayaM tiryagmanuSyANAM 2, tathA caturdazapUrva vidAM tIrthakarasphAtidarzanAdikatathAvidhaprayojanotpattau satyAM viziSTalabdhivazAdAhiyate-nirvatyaite ityAhArakaM, 'kRdvahulakamiti vacanAtkarmaNi buja, yathA pAdahAraka ityatra, uktaM ca-kaijaMmi samuppanne suyakevaliNA visiTThaladdhIe / jaM ettha AharijaI bhaNaMti AhAragaM taM tu // 1 // " kArya cedama-pANidayariddhidasaNa sahamapayatthAvagAhahe vA / saMsayavoccheyartha gamaNaM jiNapAyamUlaMmi // 1 // " etaccAhArakaM kadAcanApi loke sarvathA'pi na bhavati, taJcAbhavanaM jaghanyata eka samayamutkarSataH SaNmAsAn yAvat, uktaM ca-"AhAragAi loge chammAsA jA na hotivi kyaaii| ukkoseNaM niyamA eka samayaM jahanneNaM // 1 // " AhArakaM ca zarIra RA-- SERIAL MIL 1 kAyeM samutpanne zrutakevalinA viziSTalabdhyA / yadanAhiyate bhaNanyAhArakaM ttt||1|| 2 prANidayARddhidarzanasUkSmapadArthAvagAhahetave vA / saMzaya vyucchedAthe gamana jinapAdamUle // 1 // 3 AhArakAdayo niyamAlloke SaNmAsAna yAvanna bhavantyapi kadAcit / utkRSTato niyamAt eka samaya jaghanyana // 1 //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi0 malayagirIyAvRttiH // 14 // vaikriyazarIrApekSayA'tyantazubhaM svacchasphaTika zileva zubhrapudgalasamUhAtmakaM 3, tathA tejasAM - tejaH pudgalAnAM vikArastaijasaM 'vikAra' ityaMN, tat auSmaliGgaM bhuktAhArapariNamanakAraNaM, tatazca viziSTatapaH samutthalabdhivizeSasya puMsastejolezyAvinirgamaH, uktaM ca- "sevvassa umha siddhaM rasAiAhArapAkajaNagaM ca / teyagaladdhinimittaM ca teyagaM hoi nAyavvaM // 1 // " 4, tathA karmaNo jAtaM karmajaM, kimuktaM bhavati ? - karmaparamANava evAtmapradezaiH saha kSIranIravadanyo'nyAnugatA. santaH zarIrarUpatayA pariNatAH karmajaM zarIramiti, ata evaitadanyatra kA - mityuktaM karmaNo vikAraH kArmaNamiti, tathA coktam -- "kemmavikAro kammaNamaha vivicittakamma nippannaM / savvesi sarIrANaM kAraNabhUyaM guNeyavvaM // 1 // " a 'saccesi' miti sarveSAmaudArikAdInAM zarIrANAM kAraNabhUtaM - bIjabhUtaM kArmaNaM zarIraM, na khalvAmUlamucchinne bhavaprapaJcaprarohabIjabhUte kArmaNe vapupi zepazarIraprAdurbhAvaH, idaM ca karmajaM zarIraM jantorgatyantarasaGkrAntau sAdhakatamaM kAraNaM, tathAhi -- karmajenaiva vapuSA taijasasa hitena parikarito janturmaraNadeza mapahAyotpattidezamabhisarpati, nanu yadi taijasa sahita kArmaNavapuH parikarito gatyantaraM saMkrAmati tarhi sa gacchannAgacchan kasmAnna dRSTipathamavatarati ?, ucyate, karmapudgalAnAM tejasapudgalAnAM cAti | sUkSmatayA cakSurAdIndriyAgocaratvAt tathA ca paratIrthikairapyuktam -- "antarA bhavadeho'pi, sUkSmatvAnnopalabhyate / niSkrAman pravizan vA'pi, nAbhAvo'nIkSaNAdapi // 1 // " eteSAM pazvAnAM zarIrANAM madhye yAni trINi zarIrANi sUkSmapRthivIkAyikAnA tAni nAmagrAhamupadarzayati -- taM jahA - orAlie teyae kammae, vaikriyAhArake tu teSAM na saMbhavato, bhavasvabhAvata eva tallabdhizUnyatvAt / 1 sarvasyoSNyasiddha rasAyAhArapAkajanakaM ca / tejolabdhinimitta ca tejasa bhavati jJAtavyam // 1 // 2 karmavikAraH kArmaNamaSTavidhavicitrakarmaniSpannam / savRSAM zarIrANA kAraNabhUtaM, muNitavya // 1 // 1 pratipattI sUkSmapRthvIkAyAH sU0 13 // 14 //
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhunA'vagAhanAdvAramAha -- 'tesiNaM bhaMte !' ityAdi sugamaM, navaraM jaghanya padotkRSTapadayostulyazrutAvapi jaghanyapadAdutkRSTa padamadhikamavasAtavyam // saMhananadvAramAha- tesiNamityAdi, teSAM bhadanta ! jIvAnAM zarIrakANi kiMsaMhananAni prajJaptAni ?, saMhananaM nAmAsthinicayarUpaM, taca poDhA, tadyathA-vajraRSabhanArAcaM RSabhanArAcaM nArAcamarddhanArAcaM kIlikA chedavartti ca, tatra vajraM - kIlikA RSabha :-pariveSTanapaTTa: nArAcastUbhayato markaTabandhaH tatazca dvayorasbhorubhayato markaTabandhena vaMddhayoH paTTAkRtiM gacchatA tRtIyenAsthA pariveSTitayorupari tadasthitrayabhedi kIlikAkhyaM vajranAmakamasthi yatra bhavati tadvajraRSabhanArAcasanjJaM prathamaM saMhananaM 1 yatpunaH kIlikArahitaM saMhananaM tat RSabhanArAcaM dvitIyaM saMhananaM 2, tathA yatrAsnormarkaTabandha eva kevalastannArAcasAM tRtIyaM saMhananaM 3, yatra punarekapArzve markaTabandho dvitIye ca pArzve kIlikA tadarddhanArAcaM caturtha saMhananaM 4, tathA yatrAsthIni kIlikAmAtrabaddhAni tatkIlikAkhyaM pa dhvamaM saMhananaM 5, tathA yatrAsthIni parasparaM chedena varttante na kIlikAmAtreNApi bandhastat SaSThaM chedavartti, taca prAyo manuSyAdInAM nityaM snehAbhyaGgAdirUpAM parizIlanAmapekSate 6, itthaM SoDhA saMhananasambhave saMzaya: - teSAM zarIrANi kiMsaMhananAni prajJaptAni ? iti, bhagavAnAha gautama ! chedavarttisaMhananAni prajJatAni, ayamantrAbhiprAya: - yadyapi sUkSmapRthivIkAyikAnAmasthyabhAvastathA'pyaudArikazarIriNAmasthyAmakena saMhananena yaH zaktivizeSa upajAyate so'pyupacArAtsaMhananamiti vyavahiyate, zaktivizeSazcAtyantamalpIyAn sUkSmapRthivIkAyikAnAmapyastyaudArikazarIritvAt, jaghanyazca zaktivizeSazchedavarttisaMhananaviSaya iti teSAmapi chedavarttisaMhananamuktam // gataM saMhananadvAraM, | samprati saMsthAnadvAramAha-- ' tesiNaM bhaMte!' ityAdi sugamaM, navaraM 'masUragacaMdasaMThiyA' iti, masUrakAkhyasya - dhAnyavizeSasya yaJcandrAkRti dalaM sa masUrakacandrastadvadanusaMsthitAni masUrakacaMdra saMsthitAti, atrAyaM bhAvArtha:-iha jIvAnAM SaT saMsthAnAni tAni ca samacaturasrAdIni
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA jIvAbhi0 malayagirIyAvRttiH // 15 // vakSyamANalakSaNAni teSAmAdyAni paJca saMsthAnAni masUracandrakAkAre na saMbhavanti, talakSaNAyogAt, tata idaM masUracandrakAkAraM saMsthAnaM huNDaM pratipattavyaM, sarvatrAsaMsthitatvarUpasya talakSaNasya yogAt, jIvAnAM saMsthAnAntarAbhAvAgha, Ah ca mUlaTIkAkAraH - " saMsthAnaM masUracandrakasaMsthitamapi huNDaM, sarvatrAsaMsthitalena talakSaNayogAt, jIvAnAM saMsthAnAntarAbhAvAne "ti // gataM saMsthAnadvAramadhunA kapAyadvAramAha- 'tesiNaM bhaMte !" ityAdi teSAM bhadanta ! sUkSmapRthvI kAyikAnAM kati kapAyAH prajJaptAH 1, tatra kapAyA nAma kapyante - hiMsyante parasparamasmin prANina iti kapaH - saMsArastamayante - gacchantyebhirjantava iti kaSAyA:- krodhAdayaH pariNAmavizeSAH, tathA cAha - 'goyametyAdi sugamaM, navaraM krodhaH - aprItipariNAmaH mAno - garvapariNAmaH mAyA - nikRtirUpA lobho-gAlakSaNaH, ete ca krodhAdayoSmISAM mandapariNAma tayA'nupadarzita bAhyazarIra vikArA evAnAbhogatastathA tathA vaicitryeNa bhavantaH pratipattavyAH // gataM kapAyadvAraM, sajJAdvAramAha- 'te siNa' mityAdi sugamaM, navaraM saJjJAnaM saJjJA sA ca dvidhA - jJAnarUpA'nubhavarUpA ca tatra jJAnarUpA matizrutAvadhimanaHparyAyakevalabhedAtpaJcaprakArA, tatra kevalasaJjJA kSAyikI zeSAstu kSAyopazamikyaH, anubhavasaJjJA svakRtA sAtAvedanIyAdikarmavipAkodayasamutthA, iha prayojanamanubhavasanjJayA, jJAnasanjJAyAstadvAreNa parigRhItalAt, tatrAhArasaJjJA nAma AhArAbhilApaH bhuvRnIyaprabhavaH khalvAsapariNAmavizeSaH, eSA cAsAtAvedanIyodayAdupajAyate, 'bhayasajJA' bhayavedanIyodayajanitatrAsapariNAmarUpA, 'parimahasaJjJA' lobhavipAkodayasamutthamUrchA pariNAmarUpA, 'maithunasajJA' vedodayajanitA maithunAbhilApaH, etAzcatasro'pi mohanIyodayabhavAH, etA api sUkSmapRthvI kAyikAnAmavyaktarUpAH pratipattavyAH // gataM saJjJAdvAramadhunA lezyAdvAramAha- 'te siNa' mityAdi sugamaM, navaraM lizyati - te AlA karmaNA sahAnayeti lezyA - kRSNAdidravyasAcivyAdAsanaH zubhAzubhapariNAmaH, uktaM ca - "kRSNAdi 1 pratipasau sUkSmapRthvIkAyAH sU0 13 // 15 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyasAcivyAtpariNAmo ya AmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH pravarttate // 1 // " sA ca SoDhA, tadyathA-kRSNalezyA nIlalezyA kApotalezyA tejolezyA padmalezyA zuklezyA ca, AsAM ca svarUpaM jambUphalakhAdakaSaTpuruSadRSTAntenaivAvasAtavyam-"paMthAo paribhaTThA chappurisA aDavimajjhayAraMmi / jaMbUtarussa heTThA paropparaM te viciMteti // 1 // nimmUlakhaMdhasAlA gocche pake ya paDiyasaDiyAI / jaha eesiM bhAvA taha lesAovi nAyavvA // 2 // " amISAM ca sUkSmapRthivIkAyikAnAmatisaMkliSTapariNAmatvAddevebhyaH sUkSmeSvanutpAdAccAdyA eva tisraH kRSNanIlakApotarUpA lezyAH, na zeSA iti // gataM lezyAdvAramidAnImindriyadvAramAha-'tesiNa'miyAdi, indriyaM nAma 'idu paramaizvarye' 'uditaH' iti nam, indanAdindraH-AmA sarvopalabdhirUpaparamaizvaryayogAt tasya liGgaM-cihnamavinAbhAvi indriyam , 'indriya'miti nipAtanasUtrAdrUpaniSpattiH, tatpaJcadhA, tadyathA-zrotrendriyaM cakSurindriyaM jihvendriyaM ghrANendriyaM sparzanendriyaM ca, ekaikamapi dvidhA-dravyendriyaM bhAvendriyaM ca, dravyendriyaM dvidhA-nivRttirUpamupakaraNarUpaM ca, tatra nirvRtti ma prativiziSTaH saMsthAnavizeSaH, sA'pi dvidhA-bAhyA'bhyantarA ca, tatra bAhyA karNaparpaTikAdirUpA, sA ca vicitrA na pratiniyatarUpatayA nirdeSTuM zakyate, tathAhi-manuSyasya zrotre netrayorubhayapArzvatobhAvinI bhravAvuparitanazravaNabandhApekSayA same, vAjino netrayorupari tIkSNe cAgrabhAge ityAdi, abhyantarA tu nirvRttiH sarveSAmapyekarUpA, tAmevAdhikRtya cAmUni sUtrANi prAvatiSata-"soIdie NaM bhaMte! kiMsaMThANasaMThie paNNatte ?, goyamA! kalaMbuyAsaMThANasaMThie pannatte, cakkhidie NaM bhaMte! kiMsaMThANasaMThie pannatte ?, goyamA! masUracaMdasaMThANasaMThie pannatte, 1patha. parizraSTA. SaT puruSA aTavImadhyabhAge / jambUtaroradhastAt paraspara te vicintayanti // 1 // nirmUlaM skandhaM zAkhA prazAkhA gucchAn (chittvA ) pakvAni 12 patitazaTitAni (bhakSayAma ) / yathaiteSA bhAvAstathA lezyA api jJAtavyA // 2 //
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 16 // zrIjIvA- ghANidie NaM bhaMte! kiMsaMThANasaMThie panatte?, goyamA! aimuttasaMThANasaMThie panatte, jibhidie NaM bhaMte! kiMsaMThANasaMThie pannatte, 1pratipacau jIvAbhi0 6 goyamA khurappasaMThANasaMThie pannatte, phAsidie NaM bhaMte kiMsaMThANasaMThie paNNatte?, goyamA! nANAsaMThANasaMThie pannatte // " iti, iha sUkSmapRmalayagi-* sparzanendriyanirvRtteH prAyo na vAyAbhyantarabhedaH, tattvArthamUlaTIkAyomanabhyupagamAt , upakaraNaM nAma khajasthAnIyAyA bAhyanirvRtteryA dhvIkAyAH rIyAvRttiH khagadhArAsthAnIyA svacchatarapudgalasamUhAsikA'bhyantarA nirvRttistasyAH zaktivizeSaH, idaM copakaraNarUpaM dravyendriyamAntaranirvRtteH kathaJci- 5-sU013 daryAntaraM, zaktizaktimatoH kathaJcidbhedAt , kathaJcidbhedazva satyAmapi tasyAmAntaranivRttau dravyAdinopakaraNasyopaghAtasambhavAt , tathAhi -satyAmapi kadambapuSpAdyAkRtirUpAyAmAntarAyAM nirvRttau mahAkaThorataraghanagarjitAdinA zaktyupaghAte sati na paricchettumIzate jantavaH / 5 zabdAdikamiti, bhAvendriyamapi dvidhA-labdhirupayogazca, tatra labdhiH zrotrendriyAdiviSayastadAvaraNakSayopazamaH, upayogaH svasvaviSaye 4 labdhyanusAreNAsana: paricchedavyApAraH, tatra yadyapi dravyarUpaM bhAvarUpaM cetthamindriyamanekaprakAraM tathA'pIha vAhyanirvRttirUpamindriyaM pRSTamavagantavyaM, tadevAdhikRtya vyavahArapravRtteH, tathAhi-bakulAdayaH paJcendriyA iva bhAvendriyapazvakavijJAnasamanvitA bhanumAnataH pratIyante tathA'pi na te paJcendriyA iti vyavahiyante, bAlendriyapaJcakAsambhavAt , uktaM ca-paMceMdio u baulo naro vva savvavisaovalaMbhAo / tahavi na bhaNNai paMciMdiu ti bajhidiyAbhAvA // 1 // " tato dravyendriyamadhikRtya nirvacanasUtramAha-'goyame'tyAdi / sugamam / / gatamindriyavAramadhunA samudghAtadvAra, tatra samudghAtAH sapta, tadyathA-vedanAsamudghAta:1 kaSAyasamudghAta: 2 mAraNasamudghAta: 3 vaikriyasamudghAtaH 4 vaijasasamudghAta: 5 AhArakasamudghAtaH 6 kevalisamudghAtazca 7, tatra vedanAyAH samudghAto vedanAsamudghAta:, 1 padhendriya eva bakulo nara iva sarvaviSayopattambhAt / tathApi na bhaNyate paJcendriya iti bAniyAbhAvAt // 1 // +CES // 12
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa cAsAtavedanIyakarmAzrayaH 1, kaSAyeNa-kaSAyodayena samudghAtaH kaSAyasamudghAtaH, sa ca kaSAyacAritramohanIyakarmAzrayaH 2, maraNe bhavo mAraNaH, sa cAso samudghAtazca mAraNasamudghAta: 3, vaikriye prArabhyamANe samudghAto vaikriyasamudghAtaH, sa ca vaikriyazarIranAmakarmAzrayaH 4, (taijasena hetubhUtena samudghAtastaijasasamudghAtaH taijasazarIranAmakarmAzrayaH) 5, AhArake prArabhyamANe samudghAta AhArakasamudghAtaH, sa cAhArakazarIranAmakarmAzrayaH 6, kevalini antarmuhUrttabhAviparamapade samudghAta: kevalisamudghAta: dA7 / atha samudghAta iti kaH zabdArthaH ?, ucyate-samiti-ekIbhAve ut-prAbalye ekIbhAvena prAbalyena ghAtaH samudghAtaH, kena sahA ekIbhAvagamanam ? iti ced, ucyate, arthAdvedanAdibhiH, tathAhi-yadA AmA vedanAdisamudghAtagato bhavati tadA vedanAdyanubhavajJAnapa|| riNata eva bhavati nAnyajJAnapariNataH, prAbalyena ghAtaH katham ? iti ced, ucyate, iha vedanAdisamudghAtapariNato bahUn vedanIyAdi4 karmapudgalAn kAlAntarAnubhavayogyAnudIraNAkaraNenAkRSyodayAvalikAyAM prakSipyAnubhUyAnubhUya nirjarayati, AsapradezebhyaH zAtayatIti bhAvaH, tatra vedanAsamudghAtagata AmA vedanIyakarmapudgalaparizAtaM karoti, tathAhi-vedanAkarAlito jIvaH svapradezAnanantAnantakarmaparamANuveSTitAn zarIrAvahirapi vikSipati, taizca pradezairvadanajaghanAdirandhrANi karNaskandhAdyantarAlAni cApUryAyAmato vistaratazca zarIramAtra kSetramabhivyApyAntarmuhUrta yAvadavatiSThate, tasmiMzcAntarmuhUrte prabhUtAsAtavedanIyakarmapudgalaparizAtaM karoti , kaSAyasamudghAtasamuddhataH kaSAyAkhyacAritramohanIyakarmapudgalaparizAtaM karoti, tathAhi-kaSAyodayasamAkulo jIvaH svapradezAn bahirvikSipya tairvadanodarAdirandhrANi karNaskandhAdyantarAlAni cApUryAyAmavistarAbhyAM dehamAnaM kSetramabhivyApya varttate, tathAbhUtazca prabhUtakaSAyakarmapudgalaparijhAtaM karoti, evaM maraNasamudghAtagata AyuHkarmapudgalaparizAtaM karoti, vaikriyasamudghAtagata: punarjIvaH svapradezAn zarIrAdvahiniSkAzya zarIravi
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA- SkambhavAhalyamAnamAyAmataH saGkhyeyayojanapramANaM daNDaM nisRjati, nisRjya ca yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudgalAn prAgbaddhAn pratipattA jIvAbhi0 dazAtayaMti, tathA coktam-"veubviyasamugyAe NaM samohaNai 2 ttA saMkhijAI joyaNAI daMDaM nisirai, nisirittA ahAbAyare puggale 6 mA malayagi- parisADei" iti, taijasAhArakasamudghAtau vaikriyasamudghAtavadavasAtavyau, kevalaM taijasasamudghAtagatastaijasazarIranAmakarmapudgalaparizAtaM tazvIkAyA: rIyAvRttiH karoti, AhArakasamudghAtagata AhArakazarIranAmakarmapudgalaparizAtaM karoti, kevalisamudghAtasamuddhatastu kevalI sadasavedanIyazubhAzubhanA- sa. 13 mocanIcegotrakarmapudgalaparizAtaM (karoti), kevalisamudghAtavarjAH zeSAH paDapi samudghAtA: pratyekamAntamauhUrtikAH, kevalisamudghAtaH punaraSTasAmayikaH, uktaM ca prajJApanAyAm-'veyaNAsamugghAeNaM kaisamaie paNNatte', goyamA! asaMkhejasamaie aMtamuhutte, evaM jAva aahaargsmugghaae| kevalisamugghAe NaM bhaMte kaisamaie paNNatte ?, goyamA aTThasamaie paNNatte // " iti, tadevamanekasamudghAtasambhave sUkSmapRthivIkAyikAnAM tAn pRcchati-'tesiNaM bhaMte' ityAdi sugama, navaraM vaikriyAhArakataijasakevalisamudghAtAbhAvo vaikriyAdilabdhyabhAvAt // hU~ gataM samudghAtadvAraM, samprati sajJidvAramAha-'teNaM bhaMte' ityAdi, 'te' sUkSmapRthivIkAyikAH Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta ! kiM sajJino'sabjino vA', sajJAnaM sajJA-bhUtabhavadbhAvibhAvasvabhAvaparyAlocanaM sA vidyate yepAM te sajJina:-viziSTasmaraNAdirUpamanovijJAnabhAja ityarthaH, yathoktamanovijJAnavikalA asajJinaH ?, atra bhagavAnnirvacanamAha-gautama no saJjina:, kinvasaJjinaH, vi ziSTamanolabdhyabhAvAt , hetuvAdopadezenApi na sabjinaH, abhisaMdhAraNapUrvikAyAH karaNazakterabhAvAt , ihAsabjina ityeva siddhe no 4 sajJina iti pratiSedhaH pratipedhapradhAno vidhirayamiti jJApanArthaH, pratipAdyasya prakRtisAvadyalAditi / gataM sabjidvAraM, vedanAdvAramAha 4 // 17 // -te NaM bhaMte!' ityAdi / itthiveyagA' iti striyAH vedo yeSAM te strIvedakAH, evaM purupavedakA napuMsakavedakA ityapi bhAvanIyaM, tatra hai
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ striyAH puMsyabhilASaH strIvedaH puMsaH striyAmabhilApaH puMvedaH, ubhayorapyabhilApo napuMsakavedaH, bhagavAnAha - gautama / na strIvedakA na purupavedakAH, napuMsakavedakAH saMmUrcchimatvAt, 'nArakasaMmUcchimA napuMsakA' iti bhagavadvacanam // paryAptidvAramAha - " tesi NaM bhaMte ' ityAdi, sugamaM, paryAptipratipakSA aparyAptistannirUpaNArthamAha- 'tesi NaM bhaMte!' ityAdi pAThasiddhaM, navaraM catasro'pyaparyAptayaH karaNApekSayA draSTavyAH, labdhyapekSayA tvekaiva prANApAnAparyAptiH, yasmAdevamAgamaH - iha labdhyaparyAptakA api niyamAdAhArazarIrendriyaparyAptiparisamAtAveva mriyante nArvAk, yata AgAmibhavAyurvaddhA mriyante sarva eva dehinaH, tajAhArazarIrendriyaparyAptAnAmeva bandhamAyAtIti // sa prati dRSTidvAramAha- 'te NaM bhaMte !" ityAdi sugamaM, navaraM samyag - aviparItA dRSTiH- jinapraNItavastutattvapratipattiryeSA te samyagdRSTayaH, mithyA - viparyastA dRSTiryeSAM bhakSitahatpUrapurupasya site pItapratipattivat mithyAdRSTayaH, ekAntamamyagrUpamidhyArUpapratipattivikalAH samyagmithyAdRSTayaH, nirvacanasUtraM - 'goyame' tyAdi, sugamaM, navaraM samyagdRSTitvapratiSedhaH sAsAdanasamyaktvasyApi teSAmasambhavAt, sAsAdanasamyaktvavatAM tanmadhye utpAdAbhAvAt, te hyatisaMkkuiSTapariNAmAH, sAsvAdanasamyaktvapariNAmastu manAk zubha iti tanmadhye sAsAdanasamyaktvavatAmutpAdAbhAva:, ata eva sadA saMkliSTapariNAmatvAtteSAM samyagmithyAdRSTivapariNAmo'pi na bhavati, nApi samyagmithyAdRSTiH san tanmadhye utpadyate, "na sammamiccho kuNai kAla" iti vacanAt // gataM dRSTidvAramadhunA darzanadvAramAha-darzanaM nAma sAmAnyavizeSAtmake vastuni sAmAnyAvabodhaH taccaturdhA, tadyathA-cakSurdarzanamacakSurdarzanamavadhidarzanaM kevaladarzanaM ca tatra sAmAnyavizepAla ke vastuni cakSuSA darzanaM - rUpasAmAnyaparicchedaJcakSurdarzanam, acakSuSA-cakSurvarjaze pendriya manobhirdarzanamacakSurdarzanam, avadhireva darzanaMrUpisAmAnyagrahaNamavadhidarzanaM, kevalameva darzanaM sakala jagadbhAvivastu sAmAnya paricchittirUpaM kevaladarzanaM, tatra kimeSAM darzanamiti
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratipattI sUkSmaprabIkAyAH sU0 13 zrIjIvA- jijJAsuH pRcchati-'te NaM bhaMte' ityAdi pAThasiddhaM, navaramacakSurdarzanivaM sparzanendriyApekSayA, zeSadarzanapratiSedhaH sujhAnaH // gataM darzana- jIvAbhi dvAra, jJAnadvAramAha-te bhaMte jIvA' ityAdi, ajJAnavaM mithyAdRSTitvAt , tadapi cAjJAnavaM matyajJAnazrutAjJAnApekSayA, tathA cAha malayagi- -'niyamA duaNNANI tyAdi pAThasiddha, navaraM tadapi matyajJAnaM zrutAjJAnaM ca zeSajIvavAdarAdirAzyapekSayA'tyantamalpIyaH pratipattavyaM, rIyAvRttiH / yata uktam-"sarvanikRSTo jIvasya dRSTa upayoga. eSa vIreNa / sUkSmanigodAparyAptAnAM sa ca bhavati vijJeyaH / / 1 // tasmAtprabhRti P jJAnavivRddhiddeSTA jinena jIvAnAm / labdhinimittaiH karaNaiH kAyendriyavAgmanodagbhiH // 2 // " yogadvAramAha-'te NaM bhaMte' ityAdi ra // 18 // pAThasiddham // gataM yogadvAramadhunopayogadvAraM, tatropayogo dvividha:-sAkAro'nAkArazca, tatrAkAra:-prativastu pratiniyato grahaNapariNAmaH "AgAro u viseso" iti vacanAt , saha AkAro yasya yena vA sa sAkAro-jJAnapaJcakamajJAnatrikaM, yathoktAkAravikalo'nAkAraH, sa cakSurdarzanAdiko darzanacatuSTayAsakaH, uktaM ca-"jJAnAzAne paJca trivikalpe so'STadhA tu sAkAraH / cakSuracakSuravadhikevaladdagviSayastvanAkAraH // 1 // " tatra ka eSAmupayogaH' iti jijJAsuH pRcchati-'te NaM bhaMte!' ityAdi nigadasiddhaM, navaraM sAkAropayogopayuktA matyajJAnazrutAjJAnopayogApekSayA, anAkAropayogopayuktA acakSurdarzanopayogApekSayeti // sAmpratamAhAradvAramAha-te Na bhaMte ityAdi, 'te' sUkSmapRthivIkAyikA: Namiti vAkyAlakAre bhadanta jIvAH kimAhAramAhArayanti ?, bhagavAnAha-gautama 'dravyato' dravyasvarUpaparyAlocanAyAmanantaprAdezikAni dravyANi, anyathA grahaNAsambhavAt , na hi saGkhyAtapradezAtmakA asaGkhyAtapradezAtmakA vA skandhA jIvasya grahaNaprAyogyA bhavanti, kSetrato'saGkhyAtapradezAvagADhAni, kAlato'nyatarasthitikAni-jaghanyasthitikAni madhyamasthitikAni ukRSTasthitikAni ceti bhAvArthaH, sthitiriti cAhArayogyaskandhapariNAmatve'vasthAnaM pratyetavyam , Aha ca mUlaTIkAkAraH-kAla // 18 // .
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 to'nyatarasthitIni tadbhAvAvasthAnena jaghanyAdirUpAM sthitimadhikRtye "ti, bhAvato varNavanti gandhavanti rasavanti sparzavanti ca, pratiparamANvekaikavarNagandharasa dvisparzabhAvAt, "evaM jahA paNNavaNAe" ityAdi, ''evam' uktena prakAreNa yathA prajJApanAyAmaSTAviMzatitame AhArapade prathamoddezake tAvadvaktavyaM yAvat "siya tiMdisiM siya caudisiM siya paMcadisi" miti, tacaivam - "jAI bhAvato vaNNamaMtAI AhAreMti tAI kiM egavaNNAI AhAreMti jAva paMcavaNNAI AhAreMti ?, goyamA' ThANamaggaNaM paDucca egavaNNAiMpi AhAraiti jAva paMcavaNNAI pi AhAreMti, vihANamaggaNaM paDucca kAlavaNNAiMpi AhAreti jAva sukillavaNNAiMpi AhAreMti, jAI kAlavaNNAiMpi AhAreMti tAI kiM egaguNakAlAI AhAreMti jAva dasaguNakAlAI AhAreti saMkhijaguNakAlAI AhAreti asaMkhejjaguNakAlAI AhAreMti | anaMtaguNakAlAI AhAraiti ?, goyamA / egaguNakAlAiMpi AhAreti jAva anaMtaguNakAlAIpi AhAreMti evaM jAva sukillAiMpi AhAreMti, evaM gaMdhatovi rasatovi || jAI bhAvato phAsamaMtAI AhAreti tAI kiM egaphAsAI AhAreti duphAsAI AhAreMti jAtra aTThaphAsAI AhAreMti ?, goyamA ! ThANamaggaNaM paDucca no egaphAsAI AhAreMti no duphAsAI AhAreMti no tiphAsAiMpi AhAreMti cau - phAsAiMpi AhAreMti jAva aTThaphAsAiMpi AhAreMti, vihANamaggaNaM paDuJca kakkhaDAIpi AhAreMti jAva lukkhAIpi AhAreti // jAI phAsato kakkhaDAiMpi AhAreti tAI kiM egaguNakakkhaDAI AhAreti jAva anaMtaguNakakkhaDAiMpi AhAreMti ?, goyamA ! egaguNakakkhaDAiMpi AhAreMti jAva anaMtaguNakakkhaDAiMpi AhAreMti, evaM aTThavi phAsA bhANiyavvA jAva anaMtaguNalukkhAIpi AhAraiti // jAI bhaMte! anaMtaguNalukkhAI AhAreMti tAI bhaMte! kiM puTThAI AhAraiti apuTThAI AhAreMti ?, goyamA puTThAI AhAreMti no apuTThAI AhAreMti, jAI puTThAI AhAreMti tAI bhaMte! kiM ogADhAI AhAreMti aNogADhAI AhAreti ?, goyamA ! ogADhAI AhAreMti no
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 02-6-k jIvAbhi malayagirIyAvRttiH // 19 // aNogADhAI AhAreMti, jAiM bhaMte ! ogADhAI AhAraiti tAI ki aNaMtarogADhAI AhAreMti paraMparogADhAI AhAreMti', goyamA! 1pratipattI aNaMtarogADhAI AhAreMti no paraMparogADhAI AhAreti, tAI bhaMte ! kiM aNUI AhAreMti bAyarAI AhAreMti ?, goyamA! aNUiMpi hai sUkSmapRAhAreMti vAyarAiMpi AhAreMti, jAiM bhaMte! aNUI AhAreti tAI bhaMte ! kiM ur3e AhAreMti ahe AhAreMti tiriyaM AhAreMti ?, thvIkAyAH goyamA uDupi AhAreMti ahevi AhAreMti tiriyapi AhAreMti, jAI bhaMte ! uDupi AhAreMti ahevi AhAreMti tiriyapi AhAreti sU0 13 tAI kiM AI AhAreMti majjhe AhAreti pajavasANe AhAreMti ?, goyamA! AIpi AhAreMti majjhevi AhAreMti pajavasANe(vi)AhAreMti, jAI bhaMte! AIpi AhAreti jAva pajavasANevi AhAreMti tAI kiM savisae AhAreti avisae AhAreMti ?, goyamA! savisae 8 AhAreMti no avisae AhAreMti, jAI bhaMte ! savisae AhAreti tAI kiM ANupugviM AhAraiti aNANupurdiva AhAreMti ?, goyamA! ANupurdiva AhAreMti no aNANupubdhi AhAreMti, jAiM bhaMte / ANupurdiva AhAreMti tAI kiM tidisi AhAreti caudisi AhAreMti paMcadisiM AhAreMti chaghisiM AhAreMti ?, goyamA nivvAghAeNaM chaddisiM, vAghAyaM paDuna siya tidisiM siya caudisiM(siya)paMcadisimiti // " asya vyAkhyA-"jAI bhAvato vaNNamaMtAI" ityAdi prabhasUtraM sugam , bhagavAnAha-gautama! 'ThANamaggaNaM paDuceti tiSThanti vizeSA asminniti sthAna-sAmAnyamekavarNa dvivarNa trivarNamityAdirUpaM tasya mArgaNam-anvepaNaM tatpratItya, sAmAnyacintAmAzrityeti 4 bhAvArthaH, ekavarNAnyapi dvivarNAnyapItyAdi sugama, navaraM teSAmanantapradezikAnAM skandhAnAmekavarNavaM dvivarNatvamityAdi vyavahAranayamatA pekSayA, nizcayanayamatApekSayA vanantaprAdezikaskandho'lpIyAnapi pazcavarNa eva pratipattavyaH, 'vihANamaggaNaM paDuchetyAdi yAvad [vidhAnaM // 19 // -vizepaH,] viviktam-itaravyavacchinnaM dhAnaM-popaNaM svarUpasya yattatpratIya sAmAnyacintAmAzrityeti zepaH, kRSNo nIla ityAdi prati CROCALSCREGGALSOAMGAOOLERY
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ LeTeen 15 niyato varNavizeSa itiyAvat, tasya mArgaNaM tatpratItya kAlavarNAnyapyAhArayantItyAdi sugama, navarametadapi vyavahArataH pratipattavyaM, ni zvayataH punaravazyaM tAni paJcavarNAnyeva // 'jAI vaNNato kAlavaNNAI' ityAdi sugama yAvadanantaguNasukilAiMpi AhArayanti, evaM gandharasasparzaviSayANyapi sUtrANi bhAvanIyAni // 'jAI bhaMte! aNaMtaguNalukkhAI' ityAdi, yAni bhadanta! anantaguNarUkSANi, upalakSaNametat-ekaguNakAlAdInyapyAhArayanti tAni, spRSTAni-AsapradezasparzaviSayANyAhArayanti utAspRSTAni?, bhagavAnAha-spRSTAni no aspRSTAni, tatrAmapradezaiH saMsparzanamAsapradezAvagADhakSetrAdvahirapi saMbhavati tataH praznayati-'jAI bhaMte'ityAdi, yAni bhadanta ! spRSTAnyAhArayanti tAni kimavagADhAni-AsapradezaiH sahaikakSetrAvasthAyIni utAnavagADhAni-AsapradezAvagAhakSetrAdvahiravasthitAni?, | bhagavAnAha-gautama! avagADhAnyAhArayanti nAnavagADhAni / yAni bhadanta! avagADhAnyAhArayanti tAni kimanantarAvagADhAni?, kimuktaM bhavati ?-yeSvAsapradezeSu yAnyavyavadhAnenAvagADhAni tairAmapradezaistAnyevAhArayanti uta paramparAvagADhAni-ekadvitrAdyAsapradezaiyavahitAni?, bhagavAnAha-gautama! anantarAvagADhAni na paramparAvagADhAni / yAni bhadanta! anantarAvagADhAnyAhArayanti tAni bhadanta ! anantaprAdezikAni dravyANi kimaNUni-stokAnyAhArayanti uta bAdarANi-prabhUtapradezopacitAni?, bhagavAnAha-aNUnyapyAhArayanti bAdarANyapyAhArayanti, ihANutvabAdarale teSAmevAhArayogyAnAM skandhAnAM pradezastokatvabAhulyApekSayA prajJApanAmUlaTIkAkAreNApi vyAkhyAte ityasmAbhirapi tathaivAbhihite / yAni bhadanta! aNUnyapi AhArayanti tAni kimUrdhvapradezasthitAnyAhArayanti adhastiryagvA', ihodhistiryaktvaM yAvati kSetre sUkSmapRthivIkAyiko'vagADhastAvatyeva kSetre tadapekSayA paribhAvanIyaM, bhagavAnAha-UrdhvamapyAhArayanti-UrdhvapradezAvagADhAnyapyAhArayanti, evamadho'pi tiryagapi / yAni bhadanta! UrdhvamapyAhArayanti adho'pyAhArayanti tirya
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvAbhi0 malayani- // 20 // gapyAhArayanti tAni kimAdAvAhArayanti madhye AhArayanti paryavasAne AhArayanti ?, ayamatrAbhiprAya:-sUsmapRthivIkAyikA mana / 1pratipaccI ntaprAdezikAni dravyANyantarmuhUrta kAlaM yAvadupabhogocitAni gRhanti, tata: saMzaya.-kimupabhogocitasya kAlasyAntarmuhUrtapramANasyAdau sUkSmapRprathamasamaye AhArayanti uta madhye-madhyasamayepu Ahozvit paryavasAne-paryavasAnasamaye?, bhagavAnAha-gautama! AdAvapi madhye'pi vIkAyA: paryavasAne'pyAhArayanti, kimuktaM bhavati ?-upabhogocitakAlasyAntarmuhUrtapramANasyAdimadhyAvasAnasamaye'pyAhArayantIti / yAni bhadanta' * sU0 13 AdAvapi madhye'pi paryavasAne'pyAhArayanti tAni bhadanta ! kiM khavipayAni-khocitAhArayogyAnyAhArayanti utAvipayAni-khocitAhai hArAyogyAnyAhArayanti ?, bhagavAnAha-gautama svavipayANyAhAsyanti no aviSayANi / yAni bhadanta svavipayANyAhArayanti tAni bhadanta kimAnupUrvyA''hArayanti anAnupUrvyA ?, AnupUrvI nAma yathA''sanaM, tadviparItA'nAnupUrvI, bhagavAnAha-gautama! AnupUrvyA, 5 sUtre dvitIyA tRtIyArthe veditavyA prAkRtatvAt , yathA''cArAGge "agaNiM puTThA" ityatra, AhArayanti, no anAnupUrvyA UrdhvamastiryagvA, 8 6 yathA''sannaM nAtikramyAhArayantIti bhAva. / yAni bhadanta ! AnupUrvyA''hArayanti tAni bhadanta ! kiM 'tidisaM'ti timro dizaH samA hRtAnidik tasmin vyavasthitAnyAhArayanti caturdizi paJcadizi padizi vA, iha lokaniSkuTaparyante jaghanyapade'pi [-jIvAvagAhakSetra-] tridigvyavasthitameva prApyate na dvidigvyavasthitamekadigvyavasthitaM vA, ataridizyArabhya praznaH kRtaH, bhagavAnAha-gautama nivAghAeNaM / chaddisi'mityAdi, vyAghAto nAmAlokAkAzena pratiskhalanaM vyAghAtasyAbhAvo nirvyAghAtaM 'zabdaprathAdAvavyayaM pUrvapadArthe niyamavyayIbhAva' ityavyayIbhAvaH tena vA tRtIyAyA' iti vikalpenAmbhAvavidhAnAt pakSe'trAmbhAvaH, niyamAd-avazyatayA padizi vyavasthitAni, 20 // paDbhyo digbhya AgatAnIti bhAvaH, dravyANyAhArayanti, vyAghAtaM punaH pratIya lokaniSkuTAdau syAtkadAcitridizi-tisRbhyo digbhya% jlu
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgatAni, kadAcit catasRbhyaH kadAcitpazcabhyaH, kA'tra bhAvanA? iti ceducyate-iha lokaniSkuTe paryante'dhastyapratarAmeyakoNAvasthito yadA sakSmapRthivIkAyiko varttate tadA tasyAdhastAdalokena vyAptatvAta adhodikapuralAbhAvaH AgneyakoNAvasthitatvAta pUrvadikapudalAbhAvoDA dakSiNadikapudgalAbhAvazca, evamadhaHpUrvadakSiNarUpANAM tisRNAM dizAmalokena vyApanAt tA apAsya. yA pariziSTA UrdhvA'parottarAca digavyAhatA varttate tata AgatAn pudgalAnAhArayanti, yadA punaH sa eva pRthivIkAyika: pazcimAM dizamanusRtya vartate tadA pUrvA digabhyadhikA jAtA, dve ca dizau dakSiNAdhastyarUpe alokena vyAhate iti sa caturdigAgatAn pudgalAnAhArayati, yadA punarUrva dvitIyAdiprataragatapazcimadizamavalambya tiSThati tadA'dhasyApi digabhyadhikA labhyate, kevalA dakSiNaivaikA paryantavartinI alokena vyAhateti pazcadigAgatAn pudgalAnAhArayati / 'vaNNato' ityAdi varNataH kAlanIlalohitahAridrazuklAni, gandhataH surabhigandhAni durabhigandhAni vA, rasatastiktAni yAvanmadhurANi, sparzata: karkazAni yAvadrUkSANi, tathA tepAmAhAryamANAnAM pudgalAnAM purANAn' agretanAn varNaguNAn gandhaguNAn rasaguNAn sparzaguNAn vipariNAmaittA paripAlaittA parisADaittA parividdhaMsaittA' etAni catvAryapi padAnyekAthikAni | vinAzArthapratipAdakAni nAnAdezajavineyAnugrahArthamupAttAni, vinAzaH kimityAha-anyAn apUrvAn varNaguNAn gandhaguNAn rasaguNAn sparzaguNAn utpAdyAmazarIrakSetrAvagADhAn pudgalAn 'savvappaNayAe' sarvAsanA-savairevAmapradezairAhAramAhArarUpAn pudgalAnAhArayanti // gatamAhAradvAraM, sAmpratamupapAtadvAramAha te NaM bhaMte'ityAdi, te bhadanta ! sUkSmapRthivIkAyikA jIvAH 'kutaH' kebhyo jIvebhya udbatyotpadyante ?, kiM nairayikebhyaH? ityAdi pratItaM, bhagavAnAha-gautama no nairayikebhya ityAdi pAThasiddha, navaraM devanairayikebhya utpAdapratiSedho devanairayikANAM tathAbhavasvabhAvatayA tanmadhye utpAdAsambhavAt , 'jahA vakaMtIe' iti, yathA prajJApanAyAM vyutkrAntipade tathA
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIyAvRttiH / zrIjIvA-5 vaktavyaM, tacaivam-tiryagyonebhyo'pyutpAdaH paryAptebhyo'paryAptebhyo vA kevalamasaLyAtavarSAyukavarjitebhyaH, manuSyebhyo'pyakarmabhUmijAntara- 1pratipatto jIvAbhi. dvIpajAsaGkhyAtavarSAyuSkakarmabhUmijavyatiriktebhyaH paryAptebhyo'paryAptebhyo veti // gatamupapAtadvAramadhunA sthitidvAramAha-'tesi NaM bhaMte sUkSmapumalayagi- ityAdi sugama, navaraM jaghanyapadAdutkRSTapadamadhikamavaseyam / gataM sthitidvAramadhunA samudghAtamadhikRtya maraNaM vicintayipuridamAha-'te thvIkAyAH NaM bhaMte jIvA' ityAdi sugamam , ubhayathA'pi maraNasambhavAt // cyavanadvAramAha-'te NaM bhaMte jIvA' ityAdi, 'te' sUkSmapRthvIkA-OM sU013 yikA bhadanta jIvA anantaramuDhya sUkSmapRthivIkAyikabhavAdAnantaryeNodvRtyeti bhAvaH kva gacchanti ?-kotpadyante ?, etenAsano // 21 // gamanadharmakatA paryAyAntaramadhikRtyotpattidharmakatA ca pratipAditA, tena ye sarvagatamanutpattidharmakaM cAlAnaM pratipannAste nirastA draSTavyAH, tathArUpe satyAmani yathoktaprabhArthAsambhavAt, 'kiM neraiesu gacchanti' ? ityAdi supratItaM, bhagavAnAha-'no neraiesu gacchanti' ityAdi pAThasiddhaM 'jahA vakaMtIe' iti, yathA prajJApanAyAM vyutkrAntipade cyavanamuktaM tathA''trApi vaktavyaM, taccotpAdavad bhAvanIyaXmiti // gataM cyavanadvAramadhunA gatyAgatidvAramAha-'te NaM bhaMte jIvA' ityAdi, te bhadanta jIvA: 'katigatikAH? kati gatayo yepAM te katigatikAH, 'katyAgatikAH?' katibhyo gatibhya Agatiu~pAM te katyAgatikAH, bhagavAnAha-gautama vyAgatikA narakagatedevagatezca ha sUkSmepUtpAdAbhAvAt , dvigatikA narakagatau devagatau ca tata udvRttAnAmutpAdAbhAvAt , 'parIttA' pratyekazarIriNaH, asalyeyA asaGkhyeya lokAkAzapradezapramANatvAt prajJaptA mayA zepaizca tIrthakRdbhiH, anena sarvatIrthakRtAmavisaMvAdivacanatAmAha, he zramaNa! he AyuSman ! 8 se taM suhumapuDhavikkAiyA' ta ete sUkSmapRthivIkAyikA uktAH // uktAH sUkSmapRthivIkAyikAH, adhunA bAdarapRthivIkAyikAna-8 // 21 // bhidhitsurAha
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ se kiM taM bAyarapuDhavikAiyA ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-saNhayAyarapuDhavikAiyA ya kharayAyara puDhavikkAiyA ya (suu014|| __ 'se ki ta'mityAdi, atha ke te bAdarapRthivIkAyikAH ?, sUrirAha-yAdarapRthivIkAyikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-lakSNabAdarapRthivIkAyikAzca kharavAdarapRthivIkAyikAzca-zlakSNA nAma cUrNitalopTakalpA mRdupRthavI tadAsakA jIvA apyupacArataH zlakSNAH te ca te bAdarapRthivIkAyikAzca zlakSNabAdarapRthivIkAyikAH, athavA zlakSNA cAsau bAdarapRthivI ca sA kAya:-zarIraM yeSAM te zla-1 kSNavAdarapRthvIkAyAH ta eva svArthikekapratyayavidhAnAt zlakSNavAdarapRthivIkAyikAH, kharA nAma pRthivI saGghAtavizeSa kAThinyavizeSa vA''pannA tadAsakA jIvA api kharAH te ca te bAdarapRthivIkAyikAzca kharabAdarapRthivIkAyikAH, athavA pUrvavatprakArAntareNa samAsaH, cazabdau khagatAnekabhedasUcakau // se kiM taM saNhabAyarapuDhavikAiyA?, 2 sattavihA paNNattA, taMjahA-kaNhamattiyA, bheo jahA paNNavaNAe jAva te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-pajattagA ya apajjattagA ya / tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati sarIragA paNNattA ? goyamA! tao sarIragA paM0, taMjahA-orAlie teyae kammae, taM ceva savvaM navaraM cattAri lesAo, avasesaM jahA suhumapuDhavikAiyANaM AhAro jAva NiyamA chaddisi, uvavAto tirikkhajoNiyamaNussadevehito, devahiM jAva sodhammesANehiMto, ThitI jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM vAvIsaM vaasshssaaiN| te NaM bhaMte ! jIvA mAraNaMtiyasamu
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA- gyAeNaM kiM samohayA maraMti asamohatA maraMti ?, goyamA! samohatAvi maraMti asamohatAvi 1pratipattI jIvAbhi0 maraMti / te NaM bhaMte ! jIvA aNaMtaraM uvvahittA kahiM gacchaMti ? kahiM uvavajaMti ?-kiM neraiesu zlakSNakharamalayagi- uvavanaMti 10, pucchA, no neraiesu uvavajaMti tirikkhajoNiesu uvavajaMti maNussesu uva0 no bAdarapRrIyAvRttiH devesu uva0, taM ceva jAva asaMkhejavAsAuvajehiM / te NaM bhaMte! jIvA katigatiyA katiAgatiyA thvIkAyau paNNattA?, goyamA! dugatiyA tiAgatiyA parittA asaMkhejjA ya samaNAuso!, se taM bAyarapuDha- sU0 14 // 22 // vikkAiyA / settaM puDhavikAiyA // (sU015). 'se kiM tamityAdi, atha ke te zlakSNabAdarapRthivIkAyikA: 1, sUrirAha-lakSNabAdarapRthivIkAyikA: saptavidhAH prajJaptAH, tadeva 4 8 saptavidhatvaM darzayanti, tadyathA-kRSNamRttikA ityAdi 'bhedo bhANiyanvo jahA paNNavaNAe jAva tattha niyamA asaMkhijjA' iti, bhedo bA-, darapRthivIkAyikAnAM dvividhAnAmapi tathA bhaNitavyo yathA prajJApanAyAM, sa ca tAvad yAvat "tattha niyamA asaMkhejA" iti padaM, sa * caivam-kiNhamattiyA nIlamattiyA lohiyamattiyA hAlihamattiyA sukilamattiyA paMDumattiyA paNagamattiyA, settaM saNhabAyarapuDhavi-8 kAiyA / se kiM taM kharavAyarapuDhavikAiyA', 2 aNegavihA paNNattA, taMjahA-puDhavI ya sakarA vAluyA ya uvale silA ya loNUse / taMbA ya tauya sIsaya ruppa suvaNNe ya vaire ya // 1 // hariyAle hiMgulae maNosilA sAsagaMjaNa pavAle / abbhapaDalabbhavAlaya bAyarakAye maNivihANA // 2 // gomejae ya ruyae aMke phalihe ya lohiyakkhe ya / maragayamasAragalle bhuyamoyagaiMdanIle ya // 3 // 8 // 22 // caMdaNageruyahase pulae sogaMdhie ya boddhavve / caMdappabhaverulie jalakaMte sUrakate ya // 4 // je yAvaNNe tahappagArA te samAsato duvihA ABCAROSAROACC00%
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNNattA, taMjahA-pajattagA ya apajjattagA ya, tattha NaM je te apajattagA te NaM asaMpannA, tattha NaM je te pajattagA eesiNaM vaNNAdeseNaM gaMdhAeseNaM rasAeseNaM phAsAeseNaM sahassaggaso vihANAI saMkhijjAiM joNippamuhasayasahassAI pajjattaganissAe apajjattagA vakkamaMti, jattha ego tattha niyamA asaMkhejA" iti, asya vyAkhyA-kRSNamRttikA-kRSNamRttikArUpA, evaM nIlalohitahAridrazuklabhedA api vAcyAH, pANDumRttikA nAma dezavizeSe yA dhUlIrUpA satI pANDU iti prasiddhA tadAmakA jIvA apyabhedopacArAtpANDumRttiketyuktAH, | 'paNagamattiyA' iti nadyAdipUraplAvite deze nadyAdi pUre'pagate yo bhUmau zlakSNamRdurUpo jalamalo'paraparyAyapaGkaH sa panakamRttikA tadAsakA jIvA apyabhedopacArAtpanakamRttikAH, settamityAdinigamanaM sugamam / / 'se kiM tamityAdi // atha ke te kharavAdarapRthivIkAyikAH ?, sUrirAha-kharabAdarapRthivIkAyikA anekavidhAH prajJaptAH, catvAriMzadbhedA mukhyataH prajJaptA ityarthaH, tAneva catvAriMzadbhedAnAha, taMjahA-'puDhavI'tyAdigAthAcatuSTayam / pRthivIti 'bhAmA satyabhAmAvat' zuddhapRthivI nadItaTabhittyAdirUpA 1, cazabda uttarApekSayA samuccaye, zarkarA-laghUpalazakalarUpA 2, vAlukA-sikatA 3, upala:-TaGkAdyupakaraNaparikarmaNAyogyaH pASANa: 4, zilAghaTanayogyA devakulapIThAdyupayogI mahAn pASANavizeSa: 5, lavaNaM-sAmudrAdi 6, USo yadvazAdUSaraM kSetram 7, ayastAmrapusIsakarUpyasuvarNAni-pratItAni 13, vo-hIraka: 14, haritAlahiGgulamanaHzilAH pratItAH 17, sAsagaM-pAradaH 18, aJjanaM sauvIrAanAdi 19, pravAlaM-vidrumaH 20, abhrapaTalaM-prasiddham 21, abhravAlukA-abhrapaTalamizrA vAlukA 22, 'vAyarakAe' iti bAdarapRthivIkAye'mI bhedA iti zeSaH, 'maNivihANA' iti cazabdasya gamyamAnalAt maNividhAnAni ca-maNibhedAzca bAdarapRthivIkAyamedatvena jJAtavyAH, tAnyeva maNividhAnAni darzayati-gomejjae ya' ityAdi, gomejakaH 23, 'caH samuccaye, rucaka: 24 aGka: 25
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA-8 sphaTikaH 26 'ca' pUrvavat, lohitAkSaH 27 marakataH 28 masAragallaH 29 bhujamocakaH 30 indranIlazca 31 candana() 32 gairikaH 4 pratipattI jIvAbhi08 33 haMsagarbhaH 34 pulaka: 35 saugandhikazca 36 candraprabha: 37 vaiDUryaH 38 jalakAnta: 39 sUryakAntazca 40, tadevamAdyayA gA-6 bAdarapramalayagi- thayA pRthivyAdayazcaturdaza bhedA uktAH dvitIyagAthayA'STau haritAlAdayaH tRtIyagAthayA gomejakAdayo daza turyagAthayA'STAviti, sa- thvIkAyAH rIyAvRttiH rvasaGkhyayA catvAriMzat , 'je yAvaNNe tahappagArA' iti ye'pi cAnye tathAprakArA maNibhedAH-padmarAgAdayaste'pi kharavAdarapRthivIkA-4 sU0 15 yikatvena veditavyAH / te samAsato' ityAdi, te bAdarapRthivIkAyikAH 'samAsataH" saddepeNa dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-paryAptakA // 23 // aparyAptakAca, tatra ye'paryAptakAste khayogyA: paryAptIH sAkalyenAsaMprAptAH athavA'saMprAptA iti viziSTAn varNAdInanupagatAH, tathAhi -varNAdibhedavivakSAyAmete na zakyante kRSNAdinA bhedena vyapadeSTuM, kiM kAraNamiti-ce, ucyate, iha zarIrAdiparyAptiSu paripUrNAsu satISu bAdarANAM varNAdibhedaH saMprakaTo bhavati nAparipUrNAsu, te cAparyAptA ucchAsaparyAptyA aparyAptA eva mriyante, tato na spaSTo va rNAdivibhAga ityasaMprAptA ityuktam , anye tu vyAcakSate-sAmAnyato varNAdInasaMprAptA iti, tazca na yuktaM, yataH zarIramAtrabhAvino varNA| dayaH, zarIraM ca zarIraparyAptyA saMjAtamiti / 'tattha NamityAdi, tatra ye te paryAptakA:-parisamAptasamastakhayogyaparyAptayaste - varNAde| zena-varNabhedavivakSayA evaM gandhAdezena rasAdezena sparzAdezena sahasrAyaza:-sahasrasaGkhyayA vidhAnAni-bhedAH, tadyathA-varNAH kRSNAdi| bhedAtpaJca gandhau surabhItarabhedAhI rasAstiktAdayaH paJca sparzA mRdukarkazAdayo'STau, ekaikasiMzca varNAdau tAratamyabhedenAneke'vAntarabhedAH, tathAhi-bhramarakokilakajalAdiSu taratamabhAvAt kRSNaH kRSNatara: kRSNatama ityAdirUpatayA'neke kRSNabhedAH, evaM nIlAdiSvapyAyojyaM, // 23 // OM tathA gandharasasparzeSvapi, tathA parasparaM varNAnAM saMyogato dhUsarakavuratvAdayo'nekasalyAbhedAH, evaM gandhAdInAmapi parasparaM gandhAdibhiH
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ - samAyogAt, tato bhavanti varNAdyAdezaiH sahasrAprazo bhedAH, 'saMkhijAI joNippamuhasayasahassAIti saGkhyeyAni yonipramukhANi-yonidvArANi zatasahasrANi, tathAhi-ekaikasmin varNe gandhe rase sparze ca saMvRtA yoniH pRthivIkAyikAnAM, sA punanidhAsacittA'cittA mizrA ca, punarekaikA tridhA-zItA uSNA zItoSNA, zItAdInAmapi pratyekaM tAratamyabhedAdanekabhedatvaM, kevalamekaviziSTavarNAdiyuktAH saGkhyAtItA api svasthAne vyaktibhedena yonijAtimadhikRtyaikaiva yonirgaNyate, tataH sayeyAni pRthvIkAyikAnAM yonizatasahasrANi bhavanti, tAni ca sUkSmabAdaragatasarvasaGkhyayA sapta, 'pajjattaganissAe' ityAdi, paryAptakanizrayA'paryAptakA vyutkrAmantiutpadyante, kiyantaH ? ityAha-yatraikaH paryAptakastatra niyamAttannizrayA asaGkhyeyAH-saGkhyAtItA aparyAptakAH / 'eesiNaM bhaMte! jIvANa'mityAdinA zarIrAvagAhanAdidvArakalApacintAM karoti, sA ca pUrvavat , tathA cAha-'evaM jo ceva suhumapuDhavikAiyANaM gamo so ceva bhANiyanvo iti, 'navara' mityAdi, navaramidaM nAnAtvaM lezyAdvAre catasro lezyA vaktavyAH, tejolezyAyA api sambhavAt , tathAhi || -vyantarAdaya IzAnAntA devA bhavanavimAnAdAvatimUrcchayA''lIyaratnakuNDalAdAvapyutpadyante, te ca tejolezyAvanto'pi bhavanti, yallezyazca mriyate apre'pi tallezya evopajAyate "jallese marai tallese uvavajaI" iti vacanAt , 'tataH kiyatkAlamaparyAptAvasthAyAM tejolezyAvanto'pyavApyante iti catasro vaktavyAH, AhAro niyamAt SaDdizi, vAdarANAM lokamadhya evopapAtabhAvAt , upapAto devebhyo'pi, vAdareSu tadutpAdavidhAnAt, sthitirjaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSato dvAviMzativarSasahasrANi, devebhyo'pyutpAdAt vyAgatayo, dvigatayaH pUrvavat , ete'pi ca 'parIttA' pratyekazarIriNo'saGkhyeyAH prajJaptAH he zramaNa! he AyuSman !, 'setta'mityAdyupasaMhAravAkyam // uktAH pRthvIkAyikAH, adhunA'pkAyikAnabhidhitsuridamAha
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi0 malayagirIyAvRttiH 1pratipattau sUkSmavAdarAkAyayoH sU016 jlaalugu se kiM taM AukkAiyA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-muhumaAukkAiyA ya vAyaraAukkAiyA ya, suhamaAU duvihA paNNattA, taMjahA-pajjattA ya apajjattA ya |tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati sarIrayA paNNattA?, goyamA! tao sarIrayA paNNattA, taMjahA-orAlie teyae kammae, jaheva suhamapuDhavikkAiyANaM, NavaraM thiyugasaMThitA paNNattA, sesaM taM ceva jAva dugatiyA duAgatiyA parittA asaMkhejjA pnnnnttaa| se taM suhumaMAukkAiyA // (sU016) . atha ke te'pkAyikA:', sUrirAha-apkAyikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-sUkSmApkAyikAzca bAdarApkAyikAca, tatra sUkSmAH sarvalokavyApino bAdarA ghanodadhyAdibhAvinaH, cazabdo svagatAnekabhedasUcakau / 'se kiMtaM suhumaAukkAiyA?' ityAdi sUkSmapRthivIkAyikavaniravazeSa bhAvanIya, navaramidaM saMsthAnadvAre nAnAtvaM, tadevopadarzayati-te siNaMbhaMte! jIvANaM sarIrayA kiM saMThiyA?' ityAdi paatthsiddhm|| se kiM taM vAyaraAukkAiyA?,2aNegavihA paNNattA, taMjahA-osA hime jAva je yAvanne tahappagArA, te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-pajattAya apajjattA ya, taM ceva savvaM NavaraM thivugasaMThitA, cattAri lesAo, AhAro niyamA chadisiM, uvavAto tirikkhajoNiyamaNussadevehiM, ThitI jahanneNaM aMtomuhattaM ukkosaM sattavAsasahassAI, sesaM taM ceva jahA yAyarapuDhavikAiyA jAva dugatiyA tiAgatiyA parittA asaMkhejjA pannattA samaNAuso, settaM bAyaraAU, settaM AukAiyA // (suu017||) // 24 // // 24 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 05 'se kiM tamityAdi, atha ke te vAdarApkAyikA: 1, sUrirAha - bAdarAtkAyikA anekavidhAH prajJaptAH, tadyathA - "osA hime mahiyA jAva tattha niyamA asaMkhejA" iti yAvatkaraNAdevaM paripUrNapATho draSTavyaH - " karage harataNU suddhodae sIodae khaTTodae khArodae aMbilodae lavaNodae varuNodae khIrodae khoodae rasodae je yAvanne taha pagArA, te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA - pajjattagA ya apanattagA ya, tattha NaM je ve apajjattagA eesiNaM vaNNAdeseNaM gaMdhAdeseNaM rasAeseNaM phAsAe seNaM sahassaggaso vihANAI saMkhijjAiM | joNippamuhasayasahassAiM pajjattaganissAe apajjattagA vakamaMti, jattha ego tattha niyamA asaMkhejjA" iti, asya vyAkhyA - avazyAya:trehaH, himaM - styAnodakaM, mahikA - garbhamAseSu sUkSmavarSa, karako - ghanopalaH, haratanuH yo bhuvamudbhidya godhUmAGkuratRNAmAdiSu baddho vindurupajAyate, zuddhodakam - antarikSasamudbhavaM nadyAdigataM vA, tacca sparzarasAdibhedAdanekabhedaM tadevAnekabhedatvaM darzayati - zItodakaM - nadIta | DAgAvaTavApIpuSkariNyAdiSu zItapariNAmam, uSNodakaM - svabhAvata eva kacinnirjharAdAvuSNapariNAmaM, kSIrodakam - ISallavaNapariNAmaM yathA lATadezAdau keSucidavaTepu, khaTTodakam - ISadamlapariNAmam, Amlodakam - atIva svabhAvata evAmlapariNAmaM kAkhikavat, lavaNodakaM lavaNasamudre, vAruNodakaM vAruNasamudre, kSIrodakaM kSIrasamudre, kSododakamikSurasasamudre, rasodakaM puSkaravarasamudrAdiSu ye'pi | cAnye tathAprakArA rasasparzAdibhedAd ghRtodakAdayo bAdarApkAyikAste sarve - vAdApkAyikatayA pratipattavyAH, 'te samAsaoM' ityAdi prAgvat navaraM saGkhyeyAni yonipramukhANi zatasahasrANItyatrApi sapta veditavyAni / 'tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kai sarIragA' ? ityAdidvArakalApacintAyAmapi vAdarapRthivIkAyikagamo'nugantavyo, navaraM saMsthAnadvAre zarIrakANi stibukasaMsthAnasaMsthitAni vaktavyAni,
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA- jIvAbhi malayagirIyAvRttiH // 25 // sthitidvAre jaghanyataH sthitirantarmuhUrtamutkarSataH sapta varSasahasrANi, zeSaM tathaiva, upasaMhAramAha-'sesa'mityAdi / uktA akAyikAH, '. 1pratipattI samprati vanaspatikAyikAnAha- . vanaspatise kiM taM vaNassaikAjhyA ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-suhumavaNassaikAiyA ya yAyaravaNassa bhedI ikAiyA ya // (suu017)|se kiM taM suhamavaNassaikAiyA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-pajja sU0 17 sagA ya apajastagA ya taheva gavaraM aNitvaMtya (saMThANa) saMThiyA, dugatiyA duAgatiyA apa sUkSmavanarisA aNaMtA, avasesaM jahA puDhavikkAiyANaM, se taM suhumavaNassaikAiyA // (suu018)| spatiH atha ke te vanaspatikAyikAH ?, sUrirAha-vanaspatikAyikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-sUkSmavanaspatikAyikAzca vAdaravanaspatikAyikAzca, cazabdau svagatAnekabhedasUcakau // 'se kiM tamityAdi, atha ke te sUkSmavanaspatikAyikAH ?, sUrirAha-sUkSmavanaspatikAyikA dvividhAH prajJaptA:-paryAptA aparyAptAzca, 'tesi NaM bhaMte ! kati sarIragA' ityAdidvArakalApacintanaM sUkSmapRthivIkAyikavadbhAvanIyaM, navaraM saMsthAnadvAre sarIragA aNitthaMthasaMThANasaMThiyA paNNattA' iti, itthaM tiSThatIti itthaMsyaM na ityaMsthamanitthaMstham , aniyatAkAramityarthaH, tacca tatsaMsthAnaM tena saMsthitAni-aniyatasaMsthAnasaMsthitAni, gatyAgatidvArasUtraparyante 'aparittA arNatA pannattA' iti hai vaktavyam , 'aparIttA' apratyekazarIriNaH anantakAyikA ityarthaH, ata evAnantAH prajJaptA. hemaNa ! he AyuSman ! 'setta'mityAdi upasaMhAravAkyam // * // 25 // se kiM taM ghAyaravaNassaikAiyA ?, 2 duvihA paNNatA, taMjahA-patteyasarIrabAyaravaNassatikAiyA K
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ ya sAdhAraNasarIrayAyaravaNassaikAiyA ya ||(suu0 19) / se kiM taM patteyasarIrabAdaravaNassatikAiyA ?, 2 duvAlasavihA paNNattA, taMjahA-rukkhA gucchA gummA latA ya vallI ya pavvagA ceva / taNavalayaharitaosahijalaruhakuhaNA ya boddhavvA ||1||se kiM taM rukkhA ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-egaTThiyA ya bahubIyA y|se kiM taM egahiyA?, 2 aNegavihA paNNattA, taMjahA-nibaMbajaMjAva puNNAgaNAgarukkhe sIvaNi tadhA asoge ya, je yAvapaNe tahappagArA, eto vapaNe tahappagArA, etesiNaM mUlAMvi asaMkhejajIviyA, evaM kaMdA khaMdhA tayA sAlA pavAlA pattA patteyajIvA pupphAiM aNegajIvAI phalA egaDiyA, settaM eghiyaa| se kiM taM bahubIyA?, 2 aNegavidhA paNNattA, taMjahA-atthiyateMduyaudharakavihe AmalakaphaNasadADimaNaggodhakAuMbarIyatilayalayaloddhe dhave, je yAvaNNe tahappagArA, etesi NaM mUlAvi asaMkhejajIviyA jAva phalA bahuvIyagA, settaM bahuyIyagA, settaM rukkhA, evaM jahA paNNavaNAe tahA bhANiyavvaM, jAva je yAvanne tahappagArA, settaM kuhaNA-nANAvidhasaMThANA rukkhANaM egajIviyA pttaa| khaMdhovi egajIvo tAlasaralanAlierINaM ||1||"jh sagalasarisavANaM patteyaMsarIrANaM' gAhA // 2 // 'jaha vA tilasakuliyA' gAhA // 3 // settaM patteyasarIrathAyaravaNassaikAiyA // (sU0 20) 'se ki tamityAdi, atha ke te bAdaravanaspatikAyikAH ?, sUrirAha-bAdaravanaspatikAyikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-pratyeka
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** - zrIjIvA- zarIrabAdaravanaspatikAyikAca sAdhAraNazarIravAdaravanaspatikAyikAca, cazabdI pUrvavat // 'se kita'mityAdi, atha ke te pratyeka-* 1pratipattI jIvAbhi zarIrayAdaravanaspatikAyikAH ?, sUrirAha-pratyekazarIrabAdaravanaspatikAyikA dvAdazavidhAH prajJaptA:, tadyathA-rukkhA'ityAdi, vRkSA: bAdaravanamalayagi- cUtAdayaH gucchA-vRntAkIprabhRtayaH gulmAni-navamAlikAprabhRtIni latA:-campakalatAdayaH, iha yeSAM skandhapradeze vivakSitovaMzArIyAvRttiH / khAvyatirekeNAnyat zAkhAntaraM tathAvidhaM paristhUraM na nirgacchati te latA iti vyavahiyante, te ca campakAdaya iti, vayaH-kUSmA sU0 19 NDItrapupIprabhRtayaH parvagA-ikSvAdayaH tRNAni-kuzajujakArjunAdIni valayAni-ketakIkadalyAdIni veSAM hi tvaga valayAkAraNa // 26 // pratyekavanavyavasthiteti haritAni-tandulIyakavastulaprabhRtIni auSadhayaH-phalapAkAntAH tAzca zAlyAdayaH jale ruhantIti jalaruhA:-udakA spatiH vakapanakAyaH kuNA-bhUmisphoTAbhidhAnAste cAyakAyaprabhRtayaH, 'evaM bhedo bhANiyabvo jahA panavaNAeM' ityAdi, 'evam uktena sU020 prakAreNa bAdarapratyekazarIravanaspatikAyikAnAM bhedo vaktavyo yathA prajJApanAyAm, iha tu granthagauravabhayAna likhyate, sa ca kiM yAva vaktavyaH' ityAha-'jaha vA tilasakuliyA' ityAdi, asyAzva gAthAyA ayaM sambandhaH-iha yadi vRkSAdInAM mUlAdayaH pratyekamanekapratyekazarIrajIvAdhiSThitAstataH kathamekakhaNDazarIrAkArA upalabhyante ?, tatreyamuttaragAthA-"jaha sagalasarisavANaM silesamissANa vaTTiyA vaTTI / patteyasarIrANaM taha hoMti sarIrasaMghAyA // 1 // " asyA vyAkhyA-yathA sakalasarpapANAM pamizrANAM-zleSadravyavimizritAnAM valitA vattirekarUpA bhavati, atha ca te sakalasarpapAH paripUrNazarIrAH santa: pRthak pRthak svasvAvagAhanayA'vatiSThante, 'tathA' anayaivopamayA pratyekazarIriNAM jIvAnAM zarIrasavAtAH pRthakpRthakkhavAvagAhanA bhavanti, iha zleSadravyasthAnIya rAgadveSopacitaM tathAvidhaM svakarma sakalasarpapasthAnIyAH pratyekazarIrAH, sakalasarpapagrahaNaM vaiviktyapratipattyA pRthakpRthakavakhAvagAhapratyekazarIravai // 26 // SANGAMS44 **2-CICICA
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ | viSayapratipattyartham, atraiva dRSTAntAntaramAha-"jaha vA tilasakkuliyA" ityAdiradhikRtagAthA, vAzabdo dRSTAntAntarasUcane, yathA 'tilasakulikA tilapradhAnA piSTamayI apUpikA bahubhistimizritA satI yathA pRthakpRthakakhasvAvagAhatilAlikA bhavati kathazcidekarUpA ca 'tathA' anayaivopamayA pratyekazarIriNAM jIvAnAM zarIrasaGghAtAH kathaJcidekarUpAH pRthakpRthakavasvAvagAhanAzca bhavanti, upasaMhAramAha-'setta'mityAdi sugamam // samprati sAdhAraNavanaspatikAyikapratipAdanArthamAha se kiM taM sAhAraNasarIrabAdaravaNassaikAiyA?, 2 aNegavidhA paNNattA, saMjahA-Alue mUlae siMgabera hirili sirili sissirili kidiyA chiriyA chiriyavirAliyA kaNhakaMde vajakaMde sUraNakaMde khallUDe kimirAsi bhadde motthApiMDe haliddA lohArI NIhAThihathibhu assakaNNI sIhakannI sIuMDhI mUsaMDhI je yAvaNNe tahappagArA te samAsao duvihA paNNattA, taMjahA-pajjattagA ya apajjattagA yAtesiNaM bhaMte! jIvANaM kati sarIragA paNNattA?, goyamA! tao sarIragA pannatsA. taMjahA-orAlie teyae kammae, taheva jahA bAyarapuDhavikAiyANaM, NavaraM sarIrogAhaNA jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM ukkoseNaM sAtiregajoyaNasahassaM, sarIragA aNitthaMthasaMThitA, ThitI jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM dasavAsasahassAI, jAva dugatiyA tiAgatiyA parittA aNaMtA paNNattA, settaM bAyaravaNassaikAiyA, settaM thAvarA // (sU021) 'se kiM tamityAdi, atha ke te sAdhAraNazarIrabAdaravanaspatikAyikAH ?, sUrirAha-sAdhAraNazarIrabAdaravanaspatikAyikA aneka
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA- jIvAbhi. malayagirIyAvRttiH // 27 // NASALUC45464CREAM vidhAH prAptAH, tadyathA-Alue' ityAdi, ete AlukamUlakazRGgaberahirilisirilisissirilikiTTikAkSIrikAkSIrabiDAlikAkR-2 41pratipattau SNakandavanakandasUraNakandukhallUTa(kRmirAzi)bhadramustApiNDaharidrAlauhIsnuhistimuazvakarNIsiMhakarNIsikuMDhImuSaNDInAmAnaH sAdhAraNa- sAdhAraNavanaspatikAyikabhedAH kecidatiprasiddhatvAtkeciddezavizeSAtsvayamavagantavyAH, 'je yAvaNNe tahappagArA' iti ye'pi cAnye tathAprakArA: bAdaravana sU0 21 evaMprakArA avakapanakasevAlAdayaste'pi sAdhAraNazarIrabAdaravanaspatikAyikAH pratipattavyAH, 'te samAsato' ityAdi, 'te' bAdaravanaspatikAyikA; samAsato dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-paryAptakA aparyAptakAca, 'jAva siya saMkhejA' iti yAvatkaraNAdevaM paripUrNaH pATho draSTavya:-"tattha NaM je te apajjacagA te NaM asaMpattA, tattha NaM je te pajjattagA tesi NaM vaNNAdeseNaM gaMdhAdeseNaM rasAeseNaM phAsAeseNaM sahassaggaso vihANAI saMkhijjAI joNippamuhasayasahassAI pajattaganissAe, apajjattagA vakamaMti, jattha ego tattha siya saMkhijA siya asaMkhejjA siya aNaMtA" iti, etatprAgvat , navaraM yatraiko bAdaraparyAptastatra tagnizrayA'paryAptAH kadAcitsoyAH kadAcisayeyAH kadAcidanantAH, pratyekataravaH saGkhyeyA asalayeyA vA, sAdhAraNAstu niyamAdanantA iti bhAvaH / 'tesi NaM bhaMte ! kaisarIragA" ityAdidvArakalApacintanaM bAdarapRthivIkAyikavat , navaraM saMsthAnadvAre nAnAsaMsthAnasaMsthitAnIti vaktavyam / avagAhanA dvAre 'ukkoseNaM sAtiregu joyaNasahassa'miti, tacca sAtirekaM yojanasahasramavagAhanAmAnamekasya jIvasya vAhyadvIpeSu vallyAdInAM samu5 dragotIrtheSu ca padmanAlAdInAM, tadadhikocchyamAnAni panAni pRthivIkAyapariNAma iti vRddhAH / sthitidvAre utkarSato daza varSasahasrANi 5 // 27 // TU baktavyAni, gatyAgatisUtrAnantaraM 'aparIttA aNaMtA' iti vaktavyaM, tatra 'parIttA' pratyekazarIriNo'saGgyeyAH 'aparIttAH' aprayekazarIri-
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ SISSASALSKISOKOSMOS No'nantAH prajJaptAH he zramaNa! he AyuSman !, upasaMhAramAhu-'settaM vAdaravaNassaikAiyA, settaM thAvarA' iti sugamam // uktAH khAvarAH, samprati prasapratipAdanArthamAha-- - sekitaMtasA?,2tivihA paNNasA, taMjahA-teukAiyA vAukAiyA orAlA tasA paannaa|| atha ke te trasAH 1, sUrirAha-prasAlividhAH prajJaptAH, tadyathA-tejaskAyikA vAyukAyikA audArikatrasAH, tatra teja:-apriH kArya:-zarIraM yeSAM te tejaskAyAsta eva svArthikekapratyayavidhAnAttejaskAyikAH, vAyu:-pavanaH sa kAyo yeSAM te vAyukAyAsa eva vAyukAyikAH, udArA:-sphArA udArA evaM audArikAH pratyakSata eva spaSTatrasatyanibandhanAbhisandhipUrvakagatiliGgatayopalabhyamAnatvAt , tatra trasA dvIndriyAdayaH 'audArikatrasA' sthUratrasA ityarthaH // tatra tejaskAyikapratipAdanArthamAha se kiM taM teukkAiyA 1,2duvihA pnnnnsaa,tNjhaa-suhumteukaaiyaaythaadrteukaaiyaay|| (sU0 23) se kiM taM-muhamateukAiyA?, 2jahA suhamapuDhavikAiyA navara sarIragA sUhakalAvasaThiyA, egagaiyA duAgaiA parittA asaMkhejA paNNattA, sesaM taM ceva, sesaM suhamateukAiyA // (sU024) se kiM taM bAdarateukkAiyA ?, 2 aNegavihA paNNattA, taMjahA-iMgAle jAle mummure jAva sUrakaMtamaNinissite, je yAvanne tahappagArA, te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-pajasA ya apajattA ya / tesiNaM bhaMte ! jIvANaM kati sarIragA paNNattA?, goyamA! tao sarIragA paNNattA, taMjahA-orAlie teyae kammae, sesaM taM ceva, sarIragA sUikalAvasaMThitA, tini lessA, ThitI
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhyAnadvAre zarIrANi sUcIkajaskAyikA: ?, sUrirAhAH prajAtAH, tadyathA-kAjhyA // (sU0 26 zrIjIvA- * jahaneNaM aMtomuhasaM ukkoseNaM tinni rAiMdiyAI tiriyamaNussehiMto uvavAo, sesaM taM ceva ega 1pratipatto bIvAbhi0 // gatiyA duAgatiyA, parittA asaMkhenA paNNasA, sesaM teukAiyA // (sU0 25) trasabhedAH malayagi atha ke te tejaskAyikAH ?, tejaskAyikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-sUkSmatejaskAyikAzca vAdaratejaskAyikAca, pazabdo pU. royAvRttiH vavat // atha ke te sUkSmatejaskAyikA: 1, sUrirAha-sUkSmatejaskAyikA ityAdi sUtraM sarva sUkSmapRthivIkAyikavad vaktavyaM, navaraM 4 devat // tejaskAye saMsthAnadvAre zarIrANi sUcIkalApasaMsthitAni vaktavyAni, cyavanadvAre'nantaramuchtya tiryaggatAvevotpadyante, na manuSyagato, tejovAyu sU0 23. bhyo'nantarodbhutAnAM manuSyagatAvutpAdapratiSedhAt, tathA coktam-"sattamimahineraiyA teU vAU aNaMtaruvvaTTA / navi pAve mANussaM 24-25 vaheva'saMkhAuyA savve // 1 // " gatyAgatidvAre dvayAgatayaH, tiryaggatermanuSyagatezva tepUtpAdAt, ekagatayo'nantaramuvRttAnAM tiryaggatAveva 5 gamanAt, zeSaM tathaiva, upasaMhAravAkyaM 'settaM suhamateukAiyA' // bAdaratejaskAyikAnAha-atha ke te bAdaratejaskAyikAH?, hai sUrirAha-vAdaratejaskAyikA anekavidhA: prajJaptAH, tadyathA-"iMgAle jAva tattha niyameM"tyAdi yAvatkaraNAdevaM paripUrNapAThaH-"IgAle jAlA mummure athI alAe suddhAgaNI ukA vijU asaNi nigyAe saMgharisasamuTThie sUrakaMtamaNinissie, je yAvaNNe tahappagArA, te samAsato duvihA paNNattA, jahA-pajattagA ya apajjattagA ya, tattha NaM je te apajattagA te NaM asaMpattA, tatya NaM je te pajjattagA eesiNaM vaNNAdeseNaM gaMdhAdeseNaM rasAdeseNaM phAsAdeseNaM sahassaggaso vihANAI saMkhijAI joNippamuhasayasahassAI pajjattaganissAe apajjattagA vakramati, jattha ego tattha niyamA asaMkhejA" iti, aspa vyAkhyA-'aGgAra' // 28 // 1 saptamImahInairayikA. tejo vAyu anantarovRttA. / naiva prAmuvanti mAnuSyaM tathaivAsaMkhyAyuSa. sarve // 1 // ukAiyA jAva tatya niyama samuhie sUpa khAsya se manAyA gale napAe saMpari AUGUSMANABHAUHSS
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ vigatadhUmajvAlo jAjvalyamAnaH khadirAdiH, 'jvAlA' analasaMbaddhA dIpazikhetyanye, 'murmura phumphukAnau bhasmAmizrito'gni-1 kaNarUpaH 'arciH' analApratibaddhA jvAlA, 'alAtam' ulmukaM, 'zuddhAgniH' aya:piNDAdau, 'ulkA' cuDulI 'vidyut pratItA, 'a zaniH' AkAze patannagnimayaH kaNaH, 'nirghAtaH vaikriyAzaniprapAtaH 'saMgharSasamutthitaH' araNyAdikASThanirmathanasamutthaH, 'sUryakAntama5 NinizritaH' sUryakharakiraNasaMparke sUryakAntamaNeryaH samupajAyate, 'je yAvaNNe tahappagArA' iti, ye'pi cAnye 'tathAprakArAH' evaMprakA rAstejaskAyikAste'pi bAdaratejaskAyikatayA veditavyAH, 'te samAsato' ityAdi prAgvat , zarIrAdidvArakalApacintA'pi sUkSmatejaskAyikavat, navaraM sthitidvAre jaghanyataH sthitirantarmuhUrtamutkarSatastrINi rAtrindivAni, AhAro yathA bAdarapRthvIkAyikAnAM tathA vaktavyaH, upasaMhAramAha-settaM teukAiyA' / uktAstejaskAyikAH, samprati vAyukAyikAnAha se kiM taM vAukAiyA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-suhumavAukkAiyA ya bAdaravAukkAiyA ya, suhamavAukAiyA jahA teukkAiyA NavaraM sarIrA paDAgasaMThitA egagatiyA duAgatiyA parittA asaMkhijjA, settaM suhumavAukAiyA / se kiM taM bAdavAukkAiyA ?, 2 aNegavidhA paNNattA, taMjahA-pAINavAe paDINavAe, evaM je yAvaNNe tahappagArA, te samAsato. duvihA paNNattA, taMjahA-pajjattA ya apajattA ya / te si NaM bhaMte! jIvANaM kati sarIragA paNNattA?, goyamA! cattAri sarIragA paNNattA, taMjahA-orAlie veuvie teyae kammae, sarIragA paDAgasaMThitA, cattAri samugghAtA-veyaNAsamugdhAe kasAyasamugghAe mAraNaMtiyasamugghAe veuvviyasamugghAe, kati sarIragAvahA paNNattA, pahA orAlie
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pratipattI vAyukAyaH sU0 26 bhIjIvA AhAro NivAghAteNaM chadisiM vAghAyaM pahuca siya sidisiM siya caudisiM siya paMcadisiM. ubajIvAbhi. bAto devamaNuyaneraiesu Nasthi, ThitI jahanneNaM aMtomuhasaM ukkoseNaM tinivAsasahassAI, sesaM malayagi-2 taM ceva egagatiyA duAgaiyA parittA asaMkhejA paNNasA samaNAuso, sesaM yAyaravAU, setaM rIyAvRttiH vaaukaaiyaa||(suu0 26) // 29 // atha ke te vAyukAyikAH ?, sUrirAha-vAyukAyikA dvividhAH prAptAH, tadyathA-sUkSmavAyukAyikAca vAdaravAyukAyikAzca, cazabdI prAgvat, tatra sUkmavAyukAyikAH sUkmatejaskAyikavadvaktavyAH, navaraM saMsthAnadvAre teSAM zarIrANi patAkAsaMsthAnasaMsthitAni vaktavyAni, zeSaM tathaiva, bAdaravAyukAyikA api evaM caiva-sUkSmatejaskAyikavadeva, navaraM bhedo yathA prajJApanAyAM tathA vaktavyaH, sa caivam se kiM taM bAyaravAukAiyA', bAyaravAukAiyA aNegavihA paNNattA, taMjahA-pAINavAe paDINavAe dAhiNavAe udINavAe uvAe ahevAe tiriyavAe vidisivAe vAubhAme vAukaliyA maMDaliyAvAe ukaliyAvAe guMjAvAe jhaMjhAvAe saMvagamAe paNa1% vAe taNuvAe suddhavAe, je yAvaNNe tahappagArA, te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-pajjattagA ya apajattagA ya, satya NaM je te a pajatagA te NaM asaMpattA, tattha NaM je te pajattagA eesi vaNNAdeseNaM gaMdhAdeseNaM rasAdeseNaM phAsAeseNaM sahassaggaso vihANAI saMkhelAI joNippamuhasayasahassAI, pajattaganissAe apajjattagA vakamaMti, jattha ego tatya niyamA asaMkhejA" iti, asya vyAkhyA -pAINavAe iti, ya: prAcyA dizaH samAgacchati vAtaH sa prAcInavAtaH, evamapAcIno dakSiNavAta udIcInavAtazca vaktavyaH, Udhvamudracchan yo vAti vAtaH sa UrdhvavAtaH, evamadhovAtatiryagvAtAvapi paribhAvanIyau, vidigvAto yo vidigbhyo vAti, mAtA KAMASCUCMNAACHAK // 29 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ ddhamaH-anavasthito vAtaH, vAtotkalikA samudrasyeva vAtasyotkalikA vAtamaNDalIvAta utkalikAbhiH pracuratarAbhiH sammizro yo vAtaH, maNDalikAvAto maNDalikAbhirmUlata Arabhya pracuratarAbhiH sammizro yo vAtaH, gulAvAto yo gusan-zabdaM kurvan vApti, jhamjhAvAta: savRSTiH, azubhaniSThura ityanye, saMvarttakavAtastRNAdisaMvartanasvabhAvaH, ghanavAto dhanapariNAmo vAto ratnaprabhApRthivyAdyadhovI, tanuvAto-viralapariNAmo dhanavAtasyAdhaHsthAyI, zuddhavAto mandastimito, bastihatyAdigata ityanye, 'te samAsato' ityAdi prAgvat, tathA zarIrAdidvArakalApacintAyAM zarIradvAre catvAri zarIrANi audArikavaikriyataijasakArmaNAni, catvAraH samudghAtA:-vaikriyavedanAkaSAyamAraNAntikarUpAH, sthitidvAre jaghanyato'ntarmuhUrta vaktavyamutkarSatastrINi varSasahasrANi, AhAro nirvyAghAtena SaDdizi, vyAghAtaM pratItya syAnidizi syAzcaturdizi syAtpaJcadizi, lokaniSkuTAdAvapi bAduravAtakAyasya sambhavAt , zeSa sUkSmavAtakAyavatU, upasaMhAramAha-settaM vAukAiyA' iti // uktA vAtakAyikAH, sampratyaudArikatrasAnAha se kiM taM orAlA tasA pANA ?, 2 cauvvihA paNNattA, taMjahA-beiMdiyA teiMdiyA cariMdiyA paMceMdiyA // (sU0 27.) ___ atha ke te audArikatrasAH?, sUrirAha-audArikatrasAzcaturvidhAH prajJaptAH, tadyathA-dvIndriyAstrIndriyAzcaturindriyAH paJcendriyAH, tatra dve sparzanarasanarUpe indriye yeSAM te dvIndriyAH, trINi sparzanarasanaghrANarUpANi indriyANi yeSAM te trIndriyAH, catvAri sparzanaramAsanaprANacakSurUpANi indriyANi yeSAM te caturindriyAH, paJca sparzanarasanaghrANacakSaHotrarUpANi indriyANi yeSAM te paJcendriyAH // tatra bAdvIndriyapratipAdanArthamAha
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi malayagi-15 rIyAvRttiH 1pratipattI * trasabhedAH 6 (sU0 27) dvIndriyAH * sU0 28 . se kitaM iMdiyA 1, 2 aNegavidhA paNNasA, taMjahA-pulAkimiyA jAva samuhalikkhA, je yASaNNe tahappagArA, te samAsato duvihA paNNasA, taMjahA-pajjattA ya apajjattA y|tesinnN bhaMte! jIvANaM kati sarIragA paNNattA, goyamA! tao sarIragA paNNattA, taMjahA-orAlie teyae kammae / tesiNaM bhaMte! jIvANaM ke mahAliyA sarIraogAhaNA paNNattA ?, jahanneNaM aMgulAsaMkhejabhAgaM ukkoseNaM bArasajoyaNAI chevaTThasaMghayaNA huMDasaMThitA, cattAri kasAyA, cattAri saNNAo, tipiNa lesAo, do iMdiyA, tao samugdhAtA-veyaNA kasAyA mAraNaMtiyA, nosannI asannI, NapuMsakavedagA, paMca pajasIo, paMca apajjattIo, sammadiTTIvi micchadiTThIvi no samma- . micchadiTThI, No ohidasaNI No cakkhudaMsaNI acakkhudaMsaNI no kevaladaMsaNI / teNaM bhaMte! jIvA kiM NANI aNNANI?, goyamA! NANIvi aNNANIvi, jeNANI te niyamA dupaNANI, taMjahA-AbhiNiyohiyaNANI suyaNANI ya, je annANI te niyamA duaNNANI-matiaNNANI ya supaaNNANI ya, no maNajogI vaijogI kAyajogI, sAgArovautsAvi aNAgArovauttAvi, AhAro niyamAchadisiM, uvavAto tiriyamaNussesu neraiyadevaasaMkhejavAsAuyavajjesu, ThitI jahaneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM bArasa saMvaccharANi, samohatAvi maraMti asamohatAvi maraMti, karhi
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ gacchaMti?, neraiyadevaasaMkhejjavAsAuavajjesu gacchaMti, dugatiyA duAgatiyA, parittA asaMkhejjA, settaM iMdiyA // ( sU0 28 ) 'se kiM ta' mityAdi, atha ke te dvIndriyAH 1, sUrirAha - dvIndriyA anekavidhAH prajJaptAH, tadyathA - 'pulAkimiyA jAva samuddalikkhA' iti yAvatkaraNAdevaM paripUrNapATho draSTavyaH - "pulA kimiyA kucchikimiyA gaMDUyalagA golomA neurA somaMgalagA vaMsImuhA sUImuhA gojaloyA jaloyA jAlAyusA saMkhA saMkhaNagA ghullA khullA varADA sottiyA motiyA kaDuyAvAsA egatovattA duhatovRttA naMdiyAvattA saMbukkA mAivAdA sippisapuDA caMdaNA samuddalikkhA iti" asya vyAkhyA - 'pulAkimiyA' nAma pAyupradezotpannAH kRmayaH 'kukSikRmayaH' kukSipradezotpannAH 'gaNDoyalakA:' pratItAH 'zaGkhA: ' samudrodbhavAste'pi pratItAH 'zaGkhanakA: ' ta eva laghava: 'ghullA' ghullikA: 'khullA:' laghavaH zaGkhAH sAmudrazaGkhAkArAH 'varATA: ' kapardA : 'mAtRvAhA: ' kodravAkAratayA ye kodravA iti pratItAH 'sippisaMpuDA' saMpuTarUpAH zuktaya: 'candanakA: ' akSAH, zeSAstu yathAsampradAyaM vAcyA, 'je yAvaNNe tahappagArA' iti | ye'pi cAnye tathAprakArAH - evaMprakArAH mRtakakalevarasambhUtakRmyAdayaste sarvve dvIndriyA jJAtavyAH, 'te samAsatoM ityAdi, ve dvIndriyA: 'samAsataH' saGkSepeNa dvividhAH prajJaptAH, tadyathA - aparyAptAH paryAptAzca / zarIradvAre'mISAM trINi zarIrANi - audArikaM taijasaM kArmaNaM ca, avagAhanA jaghanyato'GgulAsaGkhyeyabhAgamAtrA utkRSTA dvAdaza yojanAni, saMhananadvAre chedavarttisaMhananinaH, atra saMhananaM mukhyameva draSTavyam, asthinicayabhAvAt, saMsthAnadvAre huNDasaMsthAnA:, kaSAyadvAre catvAraH kaSAyAH saJjJAdvAre catasra AhArAdikA: sanjJAH, lezyAdvAre AdyAstisro lezyAH, indriyadvAre dve indriye, tadyathA - sparzanaM rasanaM ca samudghAtadvAre trayaH samudghAtAH, ta
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvA- yathA-vedanAsamudghAtaH kaSAyasamudghAto mAraNAntikasamudghAtava, sajhAdvAre no samjhino'samina, vedadvAre napuMsakavedAH, pratipattI bIvAbhi0 saMmUchimalAt, paryAptidvAre paca paryAptayaH pazcAparyAptayA, dRSTidvAre samyagdRSTayo mithyAdRSTayo vA, na samyagmithyAdRSTayaH, katham? *dIndriyAH malayagi- iti cet ucyate, iha ghaNTAyA vAditAyAM mahAn zabda upajAyate, tata uttarakAlaM hIyamAno'vasAne lAlAmAtraM bhavati, evamamunA 9 sU028 rIyAvRttiH ghaNTAlAlAnyAyena kizcitsAsvAdanasamyaktvazeSAH kecid dvIndriyeSu madhye utpadyante, tato'paryAptAvasthAyAM kiyatkAlaM sAsvAdanasa myaktvasambhavAt samyagdRSTilaM, zeSakAlaM mithyAdRSTitA, yattu samyagmidhyAdRSTitvaM tanna saMbhavati, tathAbhavakhabhAvatayA tthaaruup||31|| 15 pariNAmAyogAt , nApi samyagmidhyAdRSTiH san tatrotpadyate 'na sammamiccho kuNai kAlaM' iti vacanAt , darzanadvAraM prAgvat , jJA nadvAre jhAnino'pyajJAnino'pi, tatra jJAnilaM sAsvAdanasamyaktvApekSayA, te ca jJAnino niyamAd dvijJAnino, matizrutajJAnamAtrabhA* vAt , ajJAnino'pi niyamAd dvayajJAnino, matyajJAnazrutAjJAnamAtrabhAvAt , yogadvAre na manoyogino vAgyogino'pi kAyayogi5 no'pi, upayogadvAraM pUrvavat, AhAro niyamAt padizi, jasanADyA evAntIndriyAdInAM bhAvAt , upapAto devanArakAsaTyAtava pIyuSkavarjebhyaH zeSatiryagmanuSyebhyaH, sthitirjaghanyato'ntarmuhurtamutkarpato dvAdaza varSANi, samavahatadvAraM prAgiva, cyavanadvAre devanA* rakAsalyAvavarSAyuSphavarjiteSu zeSeSu tiryagmanuSyaSvanantaramutya gamanam, ata eva gatyAgatidvAre TyAgatikA dvigatikAH tiyeramanuSyagatyapekSayA, 'parIttAH' pratyekazarIriNaH, asaGkhyeyA ghanIkRtasya lokasya yA UrdhvAdha AyatA ekaprAdezikyaH zreNayo'saGkhyeyayojanakoTAkoTIpramANAkAzasUcigatapradezarAzipramANAH tAvatpramANatvAt , prajJaptAH he zramaNa ! he AyuSman !, upasaMhAramAha-'settaM veiMdiyA' // * // 31 // uktA dvIndriyAH, adhunA trIndriyAnAha
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ se kiM taM teiMdiyA ?, 2 aNegavidhA paNNattA, taMjahA-ovaiyA rohiNIyA hatthisoMDA, je yAvapaNe tahappagArA, te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-pajjattA ya apajjattA ya, taheva jahA beiMdiyANaM, navaraM sarIrogAhaNA ukkoseNaM tinni gAuyAI, tinni iMdiyA, ThiI jahanneNaM aMtomuhutaM ukkoseNaM egUNapaNNarAiMdiyA, sesaM taheva, dugatiyA duAgatiyA, parittA asaMkhejjA paNNattA, se taM teiMdiyA // (sU0 29) atha ke tetrIndriyA:?, sUrirAha-trIndriyA anekavidhAHprajJaptAH, tadyathA-'bhedo jahA paNNavaNAe' bhedo yathA prajJApanAyAM tathA vaktavyaH, sa caivam-"uvayiyA rohiNiyA kuMthUpivIliyA uddesagA uddehiyA ukkaliyA taNahArA kaTThahArA pattahArA mAluyA pattahArA taNabeMTakA pattabeMTayA phalaTayA temvurumiMjiyA tausamijiyA kappAsahimiMjiyA jhilliyA hiMgirA jhigiriDA vAhuyA, [granthAnam 1010] muragA sovatthiyA suyabeMTA iMdakAiyA iMdagovayA kotthalavAhagA hAlAhalA pisuyA tasavAiyA gomhI tthisoMDA // " iti, ete ca kecidatipratItAH keciddezavizeSato'vagantavyAH, navaraM 'gomhI' kaNhasiyAlI, 'je yAvaNNe tahappagArA' iti ye'pi cAnye 'tathAprakArAH' evaMprakArAste sarve trIndriyA jJAtavyAH, 'te samAsato' ityAdi samastamapi sUtra dvIndriyavatparibhAvanIyaM, navaramavagAhanAdvAre utkarSato'vagAhanA trINi gavyUtAni / indriyadvAre trINi indriyANi / sthitirjaghanyenAntarmuhartamutkarSata ekonapaJcAzad rAtrindivAni, zeSaM tathaiva, upasaMhAramAha-'settaM teiNdiyaa|' uktAstrIndriyAH, samprati caturindriyapratipAdanArthamAha se kiM taM cauriMdiyA ?, 2 aNegavidhA paNNattA, taMjahA-aMdhiyA puttiyA jAva gomayakIDA, je SARA
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi0 malayagirIyAvRttiH ***** // 32 // *** yAvapaNe tahappagArA te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-pajjattA ya apajattA ya, tesi NaM 1pratipattI bhaMte! jIvANaM kati sarIragA paNNattA ?, goyamA! tao sarIragA paNNattA taM ceva, NavaraM sarI tricaturi. rogAhaNA ukkoseNaM cattAri gAuyAI, iMdiyA cattAri, cakkhudaMsaNI acakkhudaMsaNI, ThitI u ndriyAH koseNaM chammAsA, sesaM jahA teiMdiyANaM jAva asaMkhejA paNNattA, se taM cauridiyA // (sU0 30) sU0 29___atha ke te caturindriyA:?, sUrirAha-caturindriyA anekavidhAH prajJaptAH, tadyathA-"aMdhiyA puttiyA macchiyA magasirA kIDA payaMgA TeMkaNA kukuhA kukuDA naMdAvattA jhiMgiriDA kiNhapattA nIlapattA lohiyapattA hAliddapattA sukilapattA cittapakkhA vici- pazcAndrayAH ttapakkhA ohaMjaliyA jalacAriyA gaMbhIrA nINiyA taMtavA acchiroDA acchivehA sAraMgA neurA DolA bhamarA bharili jaralA vicchayA sU0 21 pattavicchuyA chANavicchuyA jalavicchuyA seiMgAlA kaNagA gomayakIDagA" ete lokata: pratyetavyAH, 'je yAvaNNe tahappagArA' iti, ye'pi cAnye 'tathAprakArAH' evaMprakArAste sarve caturindriyA vijJeyAH, 'te samAsato' ityAdi sakalamapi sUtra dvIndriyavadbhAvanIyaM, * navaramavagAhanAdvAre utkarSato'vagAhanA catvAri gavyUtAni / indriyadvAre sparzanarasanaghrANacakSurlakSaNAni catvArIndriyANi / sthitidvAre / utkarSataH sthitiH SaNmAsAH, zeSaM tathaiva, upasaMhAramAh-'settaM cauriMdiyA' / samprati paJcendriyAn pratipipAdayiSurAha se ki taM paMcediyA ?, 2 cauvihAM paNNattA, taMjahA-NeratiyA tirikkhajoNiyA maNussA devA // (sU0 31) ___ atha ke te paJcendriyAH ?, sUrirAi-paJcendriyAzcaturvidhAH prajJaptAH, tadyathA-nairayikAstiryagyonikA manuSyA devAH, tatra ayam // 32 // ta lokataH pratyetavyamakalamapi sUtraM dvIndriya sthitidvAre *** ***
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM ABSCASS iSTaphalaM karma nirgatamayaM yebhyaste nirayA-narakAvAsAsteSu bhavA nairayikAH, adhyAlAderAkRtigaNavAdikaNapratyayaH / viryagiti prAyastiryagaloke yonayastiryagyonayastatra jAtAstiryagyonijAH, yadivA tiryagyonikA iti zabdasaMskAraH, tatra tiryagiti prAyastiryagloke yonaya:-utpattisthAnAni yeSAM te tiryagyonikAH / manuriti manuSyasya saJjA, manorapatyAni manuSyAH, jAtizabdo'yaM rAjanyAdizabdavat / dIvyantIti devAH // tatra nairayikapratipAdanArthamAha se kiM taM neraiyA ?, 2 sattavihA paNNattA, taMjahA-rayaNappabhApuDhavineraiyA jAva ahe sattamapuDhavineraiyA, te samAsao duvihA paNNattA, taM0-pajjattA ya apajattA ya / tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati sarIragA paNNattA?, goyamA! tao sarIrayA paNNattA, taMjahA-veuvvie teyae kmme| tesiNaM bhNte| jIvANaM kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA?, goyamA! duvihAra sarIrogAhaNA paNNattA, taMjahA-bhavadhAraNijjA ya uttaraveuviyA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahaNNeNaM aMgulassa asaMkheno bhAgo ukkoseNaM paMcadhaNusayAI, tattha NaM jA sA uttaraveuvviyA sA jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejatibhAgaM ukkoseNaM dhaNusahassaM / tesiNaM bhaMte ! jIvANaM sarIrA kiMsaMghayaNI paNNattA ?, goyamA! chaNhaM saMghayaNANaM asaMghayaNI, NevaTThI va chirA Neva pahAru Neva saMghayaNamatthi, je poggalA aNiTThA akaMtA appiyA asubhA amaNuNNA amaNAmA te tersi saMghAtattAe pariNamaMti / tesi NaM bhaMte ! jIvANaM sarIrA kiMsaMThitA paNNattA ?, goyamA ! duvihA %2595 + + + + %2525 + +
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pratipattI nArakAH sU0 32 zrIjIvAjIvAbhi0 malayagirIyAvRttiH ROMANGRAHA paNNattA, taMjahA-bhavadhAraNitA ya uttaraveubviyA ya,tattha NaM je te bhavadhAraNijAte huMDasaMThiyA, tattha NaM je te uttaraveuvviyA tevi DaMDasaMThitA paNNattA, cattAri kasAyA cattAri saNNAo tiNNi lesAo paMceMdiyA cattAri samugdhAtA AillA, sannIvi asannIvi, napuMsakavedA, chappaattIo cha apajasIo, tividhA diTThI, tinni daMsaNA, NANIvi aNNANIvi, jeNANI te niyamA tinnANI, taMjahA-AbhiNiyohiyaNANI.sutaNANI ohinANI, je aNNANI te atthegatiyA duaNNANI atthegatiyA tiaNNANI, je ya duaNNANI te NiyamA maiaNNANI suyaapaNANI ya, je tiaNNANI te niyamA matiaNNANI ya suyaaNNANI ya vibhaMgaNANI ya, tividhe joge, duvihe uvaoge, disi AhAro, osaNNaM kAraNaM paDuca vaNNato kAlAI jAva AhAramAhAreti, uvavAo tiriyamaNussesu, ThitI jahanneNaM dasavAsasahassAiM ukkoseNaM tittIsaM sAgarobamAI, duvihA maraMti, ubvahaNA bhANiyabvA jato AgatA, Navari saMmucchimesu paDisiddho, dugatiyA duAgatiyA parittA asaMkhejjA paNNattA samaNAuso!, se taM neraiyA // (sU032) atha ke te nairayikAH 1, sUrirAha-nairayikAH saptavidhAH prajJaptAH, tadyathA-ratnaprabhApRthivInarayikA yAvatkaraNAt zarkarAprabhApRthivInairayikAH vAlukAprabhApRthivInairayikA: paprabhAvRthivInarayikAH dhUmaprabhApRthivInarayikAH tamaHprabhApRthivInairayikA iti parigrahaH, TU abhaHsaptamapRthivInairayikAH, te samAsato'ityAviparyAptAparyAptasUtraM mugamam // zarIrAdidvArapratipAdanArthamAha-'tesi NaM bhaMte !' ityAdi, SUSMSAMACAUSAM // 33 //
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ sugama navaraM bhavapratyayAdeva teSAM zarIraM vaikriya naudArikamiti vaikriyataijasakArmaNAni trINi zarIrANyuktAni / avagAhanA teSAM dvidhAbhavadhAraNIyA uttaravaikurvikI ca, tatra yayA bhavo dhAryate sA bhavadhAraNIyAM, bahulavacanAtkaraNe'nIyapratyayaH, aparA bhavAntaravairinArakapratighAtanArthamuttarakAlaM yA vicitrarUpA vaikrayikI avagAhanA sA uttaravaikurvikI, tatra yA sA bhavadhAraNIyA sA' aghanyatozAlAsayeyabhAgaH, sa copapAtakAle veditavyaH, tathAprayatnabhAvAt , utkarSataH paJcadhanuHzatAni, idaM cotkarSataH pramANaM saptamapRthivImadhikRtya veditavyaM. pratiprathivi tatkarSataH pramANaM sahaNiTIkAto bhAvanIyaM, tatra savistaramuktatvAt , uttaravekurvikI jghnyto'jlsngkhyeybhaago| na lasoyabhAgaH, tathAprayatnAbhAvAt , utkarSato dhanu:sahasamiti, idamapyutkarSaparimANaM saptamanarakapRthivImadhikRtya veditavyaM, pratipRthivi tu saGgahaNiTIkAtaH paribhAvanIyaM, saMhananadvAre 'tesi NaM bhaMte!' ityAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! paNNAM saMhananAnAmanyatamenApi saMhananena teSAM zarIrANyasaMhananAni, sUtre puMstvanirdezaH prAkRtalAt, kasmAdasaMhananAni ? iti ced ata Aha-'nevaTThI ityAdi, naiva teSAM zarIrANAmasthIni, naiva zirA-dhamaninADyo, nApi snAyUni-zeSazirAH, asthinicayAtmakaM ca saMhananamatoDasthyAdyabhAvAdasaMhananAni zarIrANi, iyamatra bhAvanA-iha tattvavRttyA saMhananamasthinicayAmakaM, yattu prAgekendriyANAM sevArttasaMhananamabhyadhAyi tadaudArikazarIrasambandhamAtramapekSyaupacArikaM, devA api yadanyatra prajJApanAdau vanasaMhananina ucyante te'pi gauNavRttyA, tathAhi-iha yAdRzI manuSyaloke cakravartyAdeviziSTavarSabhanArAcasaMhananina: sakalazeSamanuSyajanAsAdhAraNA zaktiH "dosolA battIsA savvabaleNaM tu saMkalanibaddha"mityAdikA, tato'dhikatarA devAnAM parvatotpATanAdivipayA zaktiH zrUyate na ca zarIraparikeza iti te'pi vaasaMhananina iva vanasaMhananina uktA na punaH paramArthataste saMhananinaH, tato nArakANAmasthyabhAvAtsaMhananAbhAvaH, etena yo'pariNatabhaga-10
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pratipattI nArakA sU0 32 bIvAbhi zrIjIvA vatsiddhAntasAro vAvadUkaH siddhAntavAhulyamAsanaH khyApayannevaM pralalApa-"sutte sattiviseso saMghayaNamiha'hinicayo"tti, iti so'pA kIrNo draSTavyaH, sAkSAdatraiva sUtre asthi nicayAtmakasya saMhananasyAbhidhAnAt, asthyabhAve saMhananapratiSedhAditi / aparastvAha-nairayikAmalayagi-hai NAmasthyabhAve kathaM zarIrabandhopapattiH, naiSa doSaH, tathAvidhapudgalaskandhavat zarIrabandhopapatteH, ata evAha-'je poggalA aNihA' rIyAvRttiH ityAdi, ye pudgalA: 'aniSTAH' manasa icchAmatikAntAH, tatra kizcitkamanIyamapi kepAzcidaniSTaM bhavati tata Aha-na kAntAH akAntA-akamanIyAH, atyantAzubhavarNapitatvAt, ata eva na priyAH, darzanApAtakAle'pi na priyabuddhimAsanyutpAdayantIti bhAvaH, 'azubhAH' azubharasagandhasparzAsakatvAt , 'amanojJAH' na manaHprahAdahetavo, vipAkato. duHkhajanakatvAt , amanApA:-na jAtucidapi bhojyatayA jantUnAM manAMsyAnuvantIti bhAvaH, te tepAM 'saghAtalena' tathArUpazarIrapariNatibhAvena pariNamanti / saMsthAnadvAre teSAM zarIrANi bhavadhAraNIyAni uttaravaikurvikANi ca huNDasaMsthAnAni vaktavyAni, tathAhi-bhavadhAraNIyAni teSAM zarIrANi bhavasvabhAvata eva nirmUlaviluptapakSotpATitasakalapIvAdiromapakSizarIrakavadatibIbhatsahuNDasaMsthAnopetAni, yAnyapyuttaravaikriyANi tAni yadyapi zubhAni vayaM vikurviSyAma ityabhisandhinA vikurvitumArabhante tathA'pi tAni teSAmatyantAzubhatathAvidhanAmakarmodayato'tIvAzubhatarANyupa-5 jAyante iti tAnyapi huNDasaMsthAnAni / kaSAyadvAraM sajhAdvAraM ca prAgvat, lezyAdvAre AdyAstisro lezyAH, tatrAdyayordvayoH pRthivyoH kApotalezyA, tRtIyasyAM pRthivyAM ke cinnarakAvAsepu kApotalezyA zeSeSu nIlalezyA, caturthI nIlalezyA, paJcamyAM keSucinnarakAvAyeSu cIlalezyA, zeSeSu kRSNalezyA, SaSThayAM kRSNalezyA, saptamyAM paramakRSNalezyA, uktazca vyAkhyAprajJaptau-"kAU ya dosu tai kApotI ca dvayostRtIyasyAM mizrA nIlA caturyo / paJcamyA mizrA kRSNA tata- paramakRSNA // 1 // 61-562-61-62-6 // 34 //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAe~ mIsiyA nIliyA cautthIe pNcmiyaae| mIsA kaNhA tatto paramakaNhA // 1 // " indriyadvAre paJca indriyANi sparzanarasanaghrANacakSuHzrotralakSaNAni / samudghAtadvAre catvAraH samudghAtAH-vedanAsamudghAtaH kapAyasamudghAto vaikriyasamudghAto mAraNAntikasamudghAtazca / saJjidvAre sajhino'sajJinazca, tatra ye garbhavyutkrAntikebhya utpannAste sacina iti vyapadizyante, ye tu saMmUcrchanajebhyaste'sabjinaH, te ca ratnaprabhAyAmevotpadyante na parataH, anAzayAzubhakriyAyA dAruNAyA apyanantaravipAkinyA etAvanmAtraphalatvAt , ata evAhurvRddhA:- assannI khalu paDhama docaM va sirIsavA taiya pkkhii| sIhA jaMti cautthi uragA puNa paMcami puDhavi // 1 // chaTriM ya itthiyAo macchA maNuyA ya sattama puDhavi / eso paramovAo boddhammo narayapuDhavIsu // 2 // " vedadvAre napuMsakavedAH / paryAptidvAre paJca paryAptayaH paJcAparyAptayaH / dRSTidvAre vividhadRSTayo'pi, tadyathA-mithyAdRSTayaH samyagdRSTayaH samyagmithyAdRSTayazca, darzanadvAre trINi darzanAni, tadyathA-cakSurdarzanamacakSurdarzanamavadhidarzanaM ca / jJAnadvAre jJAnino'pi ajJAnino'pi, tatra ye jJAninaste niyamAtrijJAninaH, tadyathA-AbhinibodhikajJAninaH zrutajJAnino'vadhijJAninazca, ye'trAjJAninaste matyajJAninaH zrutAjJAnino vibhaGgajJAninazca, eSa cAtra bhAvArtha:-ye nArakA asajJinaste'paryAptAvasthAyAM vyajJAnina: paryAptAvasthAyAM tu vyajJAninaH saJjinastUbhayyAmapyavasthAyAM vyajJAninaH, asajJibhyo hyutpadyamAnAstathAvodhamAndyAdaparyAptAvasthAyAM nAvyaktamapyavadhimApnuvantIti / yogopayogAhAradvArANi pratItAni / upapAto yathA vyutkrAntipade prajJApanAyAM tathA vaktavyaH, paryAptapaJcendriyatiryagmanuSyebhyo'savAtavarSAyuSkavarjebhyo vaktavyo, 1 asajJina. khalu prathamA dvitIyA ca sarIsRpAstRtIyAM pakSiNaH / siMhA yAnti caturthI uragA. puna: paJcamI pRthvIm // 1 // SaSThI ca striyaH matsyA manuSyAzca || saptamI pRthvIm / eSa parama utpAdo voddhavyo narakapRthvIpu // 2 //
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA- na zeSebhya iti bhAvaH / sthitirjaghanyato daza varSasahasrANi utkarSatastrayastriMzatsAgaropamANi / samudghAtamadhikRtya maraNacintA prAgvat / 1pratipattI jIvAbhi0 udvarttanAcintA yathA vyutkrAntipade prajJApanAyAM kRtA tathA vaktavyA, anantaramudRtya sajipaJcendriyatiryamanuSyeSvasatyAtavarpAyuSka- paJcendriyamalayagi- varjiteSvAgacchantIti bhAvaH, ata eva gatyAgatidvAre yAgatikA dvigatikAH, 'parIttAH' pratyekazarIriNo'sayeyAH prajJaptAH, he zramaNa! he hai tiryagbhedAH rIyAvRttiH 8 AyuSman !, upasaMhAramAha-'settaM neraDyA' / uktA nairayikAH, samprati tiryapaJcendriyAnAha ra sU0 33 se kiM taM paMceMdiyatirikkhajoNiyA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-samucchimapaMceMdiyatirikkhajoNiyA ya ganbhavatiyapaMciMdiyatirikkhajoNiyA y|| (sU0 33) atha ke te paJcendriyatiryagyonikA: ?, sUrirAha-paJcendriyatiryagyonikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-saMmUchimapaJcendriyatiryagyonikA garbhavyutkrAntikapaJcendriyatiryagyonikAca, tatra saMmUrcchanaM saMmUchoM-gopapAtavyatirekeNaiva yaH prANinAmutpAdastena nirvRttAH saMmUchimAH, 'bhAvAdima' iti imapratyayaH, te ca te paJcendriyatiryagyonikAzca saMmUchimapaJcendriyatiryagyonikAH, garbhe vyutkrAnti:-utpattiryeSAM yadivA garbhAdU-garbhavazAd vyutkrAnti:-niSkramaNaM yeSAM te garbhavyutkrAntikAH, te ca te paJcendriyatiryagyonikAzceti vizepaNasamAsaH, cazabdau khagatAnekabhedasUcakau // se kiM taM samucchimapaMceMdiyatirikkhajoNiyA ?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-jalayarA thalayarA // 35 // khahayarA // (sU0 34) / se kiM taM jalayarA?, 2 paMcavidhA paNNattA, taMjahA-macchagA kacchabhA magarA gAhA susumaaraa| se kiM taM macchA, evaM jahA paNNavaNAe jAva je yAvapaNe tahappagArA, 8
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-pajjattA ya apajattA ya / tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati sarIragA paNNattA ?, goyamA! tao sarIrayA paNNattA, taMjahA-orAlie teyae kammae, sarIrogAhaNA jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjatibhAgaM ukkoseNaM joyaNasahassaM chevaTThasaMghayaNI huMDasaMThitA, cattAri kasAyA, saNNAovi 4, lesAo 5, iMdiyA paMca, samugdhAtA tiNi No saNNI asaNNI, NapuMsakavedA, pajattIo apajattIo ya paMca, do diDio, do daMsaNA, do nANA do annANA, duvidhe joge, duvidhe uvaoge, AhAro chaddisiM, uvavAto tiriyamaNussahiMto no devehito no neraiehito, tiriehito asaMkhejavAsAuvajesu, akammabhUmagaaMtaradIvagaasaMkhenavAsAuavajesu maNussesu, ThitI jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM puvakoDI, mAraNaMtiyasamugghAteNaM duvihAvi maraMti, aNaMtaraM uvvadvittA kahiM ?, neraiesuvi tirikkhajoNiesuvi maNussesuvi devesuvi, neraiesu rayaNappahAe, sesesu paDisedho, tiriesu savvesu uvavajjati saMkhejavAsAuesuvi asaMkhejavAsAuesuvi cauppaesu pakkhIsuvi maNussesu savvesu kammabhUmIsu no akammabhUmIesu aMtaradIvaesuvi saMkhijjavAsAuesuvi asaMkhijavAsAuesuvi devesu jAva vANamaMtarA, caugaiyA duAgatiyA, parittA asaMkhejA paNNattA / se taM jalayarasamucchimapaMceMdiyatirikkhA // (sU0 35) - atha ke te saMmUchimapaJcendriyatiryagyonikAH?, sUrirAha-saMmUchimapaJcendriyatiryagyonikAtrividhAH prajJaptAH, tadyathA-jalacarAH
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA- sthalacarAH khacarAH, tatra jale carantIti jalacarAH, evaM sthalacarA khacarA api bhAvanIyA: / / atha ke te jalacarAH ?, sUrirAha-jala- 1pratipatta jIvAbhi carAH paJcavidhAH prajJaptAH, tadyathA-matsyAH kacchapA makarA pAhAH zizumArAH, 'evaM bheo bhANiyavvo jahA paNNavaNAe jAva susumArA samarikama mahayagi- egAgArA pannattA' iti, "evam uktena prakAreNa matsyAdInAM bhedo yathA prajJApanAyAM tathA vaktavyaH, sa ca tAvad yAvat 'sisumArA' 5 saMmUcchima rIyAvRttiH, egAgArA itipadaM, sa caivam-"se kiM taM macchA?, macchA aNegavihA paNNattA, taMjahA-sohamacchA khavallamacchA jugamacchA bhibhiya- jalacarAH macchA heliyamacchA maMjariyAmacchA rohiyamacchA halIsAgArA mogarAvaDA vaDagarA timItimigilAmacchA taMdulamacchA kaNikkamacchA sU0 35 silecchiyAmacchA laMbhaNamacchA paDAgA paDAgAipaDAgA, je yAvaNNe tahappagArA, se taM mcchaa| se kiM taM kacchabhA', kacchamA duvihA paNNattA, taMjahA-aTTikacchabhA ya maMsalakacchabhA ya, se taM kcchbhaa| se kiM taM gAhA ?, gAhA paMcavihA paNNattA, taMjahA-dilI veDhagA mudgA pulagA sImAgArA, settaM gAhA / se kiM taM magarA?, magarA duvihA paNNattA, taMjahA-soMDamagarA ya maTThamagarA ya, settaM mgraa| se kiM taM susumArA?, 2 egAgArA paNNattA, settaM susumArA" iti, ete matsyAdibhedA lokato'vagantavyAH, 'je yAvaNNe tahappagArA' iti, ye'pi cAnye 'tathAprakArAH' uktaprakArA matsyAdirUpAH, te sarve jalacarasaMmUchimapaJcendriyatiryagyonikA draSTavyAH / te samAsato' & ityAdi paryAptAparyAptasUtraM sugama, zarIrAdidvArakadambakamapi caturindriyavadbhAvanIyaM, navaramavagAhanAdvAre jaghanyato'vagAhanA aGgulAsaGkhyeyabhAgamAtrA, utkarSato yojanasahasram / indriyadvAre paJcendriyANi / sajJidvAre no sabjino'sajJinaH, saMmUchimatayA samanaskatvAyogAt / upapAto yathA vyutkrAntipade tathA vaktavya., tiryagmanuSyebhyo'saGkhyAtavarpAyuSkavaryebhyo vAcya iti bhAvaH / sthitirjaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH pUrvakoTI / cyavanadvAre'nantaramudvRttya catasRSvapi gatipUtpadyante, tatra narakepu ratnaprabhAyAmeva, tiryakSu sarveSveva, manu
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ VdhyeSu karmabhUmijeSu, deveSu vyantarabhavanavAsiSu, tadanyeSvasaGgyAyuSkAbhAvAt , ata eva gatyAgatidvAre caturgatikA yAgatikAH, 'pa rIttAH' pratyekazarIriNo'saGkhayeyAH prajJaptAH he zramaNa! he AyuSman !, upasaMhAramAha-'settaM samucchimajalayarapaMceMdiyatirikkhajo|NiyA // uktAH saMmUchimajalacarapaJcendriyatiryagyonikAH, samprati saMmRcchimasthalacarapaJcendriyatiryagyonikapratipAdanArthamAha se kiM taM thalayarasamucchimapaMceMdiyatirikkhajoNiyA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-cauppayathalayarasamucchimapaMceMdiyatirikkhajoNiyA parisappasaMmu0 // se kiM taM thalayaracauppayasaMmucchi ma01, 2 cauvvihA paNNattA, taMjahA-egakhurA dukhurA gaMDIpayA saNapphayA jAva je yAvaNNe tahappakArA te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-pajattA ya apajattA ya, tao sarIgA ogAhaNA jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejahabhAgaM ukkoseNaM gAuyapuhuttaM ThitI jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM caurAsItivAsasahassAiM, sesaM jahA jalayarANaM jAva caugatiyA duAgatiyA parittA asaMkhenA paNNattA, settaM thlyrcuppdsNmu0| se kiM taM thalayaraparisappasaMmucchimA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-uragaparisappasaMmucchimA bhuygprisppsNmucchimaa| se kiM taM uragaparisappasaMmucchimA?, 2 cauvvihA paNNattA, taMjahA-ahI ayagarA AsAliyA mahoragA / se kiM taM ahI?, ahI duvihA paNNattA, taMjahA-vvIkarA mAliNo ya / se kiM taM davIkarA?, 2 aNegavidhA paNNattA, taMjahA-AsIvisA jAva se taM dadhvIkarA / se kiM taM mauna
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi0 malayagirIyAvRttiH / 1pratipattI hai saMmUchima paJcendriya4 tiryazcaH sU0 36 liNo?, 2 aNegavihA paNNattA, taMjahA-divvA goNasA jAva se taM mauliNo, settaM ahI / se kiM taM ayagarA?, 2 egAgArA paNNattA, se taM ayagarA / se kiM taM AsAliyA?, 2 jahA paNNavaNAe, se taM aasaaliyaa| se kiM taM mahoragA?, 2 jahA paNNavaNAe, se taM mahoragA / je yAvaNNe tahappagArA te samAsato duvihA paNNattA,taMjahA-pajjattA ya apajjattA ya taM ceva, Navari sarIrogAhaNA jahanneNaM aMgulassa'saMkheja ukkoseNaM joyaNapuhattaM, ThiI jahannaNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tevapaNaM vAsasahassAI, sesaM jahA jalayarANaM, jAva caugatiyA duAgatiyA parittA asaMkhejA,setaM urgprisppaa||se kiM taM bhuyagaparisappasaMmucchimathalayarA',2aNegavidhA paNNattA, taMjahA-gohA NaulA jAva je yAvanne tahappakArA te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-pajjattA ya apajjattA ya, sarIrogAhaNA jahanneNaM aMgulAsaMkhejjaM ukkoseNaM dhaNupuhattaM, ThitI ukkoseNaM yAyAlIsaM vAsasahassAI sesaM jahA jalayarANaM jAva caugatiyA duAgatiyA parittA asaMkhejA paNNattA, se taM bhuyaparisappasamucchimA, se taM thalayarA ||se kiM taM khahayarA ?, 2 cauvihA paNNattA, taMjahA-cammapakkhI lomapakkhI samuggapakkhI vitatapakkhI / se kiM taM cammapakkhI ?, 2 aNegavidhA paNNatA, taMjahA-vaggulI jAva je yAvanne tahappagArA, se taM cmmpkkhii| se kiM taM lomapakkhI ?, 2 aNegavihA paNNasA, taMjahA-DhaMkA kaMkA je yAvanne tahappakArA, se // 37 //
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwww taM lomapakkhI / se kiM taM samuggapakkhI ?, 2 egAgArA paNNattA jahA paNNavaNAe, evaM vitatapakkhI jAva je yAvanne tahappagArA te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-pajattA ya apajjattA ya, NANattaM sarIrogAhaNA jaha0 aMgu0 asaM0 ukkoseNaM dhaNupuhuttaM ThitI ukkoseNaM yAvattari vAsasahassAI, sesaM jahA jalayarANaM jAva caugatiyA duAgatiyA parittA asaMkhejjA paNNattA, se taM khayarasamucchimatirikkhajoNiyA, setaM sNmucchimpNceNdiytirikkhjonniyaa|| (sU036) atha ke te saMmRcchimasthalacarapaJcendriyatiryagyonikAH, sUrirAha-sthalacarapaJcendriyatiryagyonikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-catuSpadasthalacarasaMmUchimapaJcendriyatiryagyonikAzca parisarpasthalacarasaMmUchimapaJcendriyatiryagyonikAca, tatra catvAri padAni yeSAM te catuSpadA:azvAdayaH te ca te sthalacarapaJcendriyatiryagyonikAzcatuSpadasthalacarasaMmUcchimapaJcendriyatiryagyonikAH, urasA bhujAbhyAM vA parisarpantIti parisarpA:-ahinakulAdayastataH pUrvavatsamAsaH, cazabdo khakhagatAnekabhedasUcakau, tadevAnekavidhavaM krameNa pratipipAdayipurAhaatha ke te catuSpadasthalacarasaMmUchimapaJcendriyatiryagyonikAH ?, sUrirAha-catuSpadasthalacarasaMmUcchimapazcendriyatiryagyonikAzcaturvidhAH prajJaptAH, tadyathA-'jahA paNNavaNAe' iti, yathA prajJApanAyAM prajJApanAkhye prathame pade bhedAstathA vaktavyA yAvat 'te samAsato duvihA paNNattA' ityAdi, te caivam-"egakhurA dukhurA gaMDIpayA saNapphayA / se kiM taM egakhurA?, egakhurA aNegavihA paNNattA, taMjahA-assA assatarA ghoDA gaddamA gorakhurA kaMdalagA sirikaMdalagA AvattA je yAvaNNe tahappagArA, settaM egakhurA / se kiM taM dukhurA?, dukhurA aNegavihA paNNattA, taMjahA-uTTA goNA gavayA mahisA saMvarA varAhA ajA elagA rurU sarabhA camarI kuraMgA goka .......
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ . zrIjIvA-*NNamAI, setaM dukhurA / se kiM taM gaMDIpayA?, gaMDIpayA aNegavihA paNNattA, saMjahA-hatvI ityipUyaNA maMDaNaharathI saggA gaMDA, 1pratipattI jIvAbhi je yAvaNNe tahappagArA, settaM gaMDIpayA / se kiM taM saNapphayA ?, 2 aNegarihA paNNattA, taMjahA-sIdA vagpA dIviyA acchA taracchA saMmUchimamalayagi- TU parassarA sIyAlA suNagA kokaMtiyA sasagA cittagA cittalagA, je yAvaNNe tahappakArA // " iti, tara pratipadameka: nuro yeSAM te pavendriyarIyAvRttiH, ekakhurA:-azvAdayaH, pratipAdaM dI khurau-zaphI yeSA te dvisurA-uSTrAdayaH, tathA ca teSAmekaikasmin pAde do nauzaphau dazyate, gaNDIva tiryavaH padaM yeSAM te gaNDIpadA:-istyAdayaH, sanakhAni-dIrghanakhaparikalitAni padAni yeSAM te sanasapadA:-dhAdayaH, prAkRtalAva 'saNaphayA' sa036 iti sUtre nirdezaH, azvAdayastvetabhedAH kecidatiprasiddhatvAtsvayamanye ca lokato veditavyAH, navaraM sanakhapadAdhikAre dvIpakA:-citrakA acchA:-RkSAH parAsarA:-saramAH kokantikA-lomaThikAH cittA cittalagA AraNyajIva vizeSAH, zepAstu siMhayAtrataramazRgAlazunakakolazunazazakAH pratItAH, 'te samAsato' ityAdi paryAptAparyAptasUtraM zarIrAdidvAraphalApasUtraM ca jalacarabajhAvanIya, navaramavagAhanAdvAre jaghanyato'vagAhanA aGgulAsayabhAgapramANA utkRSTA ganyUtapRthakvaM sthitidvAre jaghanyata. sthitirantarmuhUrtamutkarSatacaturazIti varSasahasrANi, zepaM tathaiva, upasaMhAramAha-'settaM cuppythlyrsmucchimpNciNdiytirikkhjonniyaa'|| atha ke te parisarpasthalacara- 3 saMmUchimapaJcendriyatiryagyonikAH 1, 2 dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-'evaM bhedo bhANiyanyo' iti, 'evam' uktena prakAreNa yathA prajJApanAyAM tathA bhedo vaktavyo yAvat 'pajjattA ya apajjattA ya' sa caivam-'taMjahA-uraparisappathalayarasamucchimapaJcendiyatirikkhajoNiyA ya bhuyaparisappathalayarasamucchimapazcidiyatirikkhajoNiyA y|" sugama, navaram urasA parisarpantItyuraHparisI:-sodayaH, // 38 // 5 bhujAbhyAM parisarpantIti bhujaparisa-nakulAdayaH, zepapadasamAsa: prAgvat, "se kiM taM uraparisappathaLayarasamucchimapacidiyaviri ACROSONASCOREGAON
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52*50* kkhejoNiyA?, uraparisappathalayarasamucchimapaJcidiyatirikkhajoNiyA cauvihA pannattA, taMjahA-ahI ayagarA AsAliyA mahoragA / se kiM taM ahI?, ahI duvihA paNNattA, taMjahA-vvIkarA ya mauliNo ya / se kiM taM duvvIkarA?, danvIkarA aNegavihA pannattA, taMjahA-AsIvisA diTThIvisA uggavisA bhogavisA tayAvisA lAlAvisA nissAsavisA kaNhasappA seyasappA kAkodarA dubbhapupphA kolAhA selesiMdA, je yAvaNNe tahappagArA, settaM ahI / se kiM taM ayagarA ?, ayagarA egAgArA pannattA, settaM aygraa| se kiM taM AsAliyA, kahi NaM bhaMte ! AsAligA saMmucchai ?, goyamA ! aMto maNussakhette aDAijesu dIvesu nivvAghAeNaM pannarasasu kammabhUmIsu, vAghAyaM paDucca paMcasu mahAvidehesu cakvaTTikhaMdhAvAresu baladevakhaMdhAvAresu vAsudevakhaMdhAvAresu maMDaliyakhaMdhAvAresu mahAmaNDaliyakhaMdhAvAresu gAmanivesesu nagaranivesesu kheDanivesesa kabbaDa0 maDaMbanivesesu doNamuha nivesesu paTTaNanivesesu Agaranivesesu Asamanivesesu rAyahANinivesesu, eesi NaM ceva viNAsesu, ettha NaM AsAliyA saMmucchai, jahanneNaM aMgularaMsa asaMkhejai bhAgamittAe ogAhaNAe, ukkoseNaM bArasa joyaNAI, tadANurUvaM ca NaM vikkhaMbhavAhalleNaM bhUmi dAlittA saMmucchai, asaNNI miccha+diTThI annANI aMtomuhuttaddhAuyA ceva kAlaM karei, settaM aasaaliyaa| se kiM taM mahoragA 1, mahoragA aNegavihA paNNattA, taMjahA atthegaiyA aMgulaMpi aMgulapuhuttiyAvi vihatthipi vihatthipuhattiyAvi rayaNipi rayaNipuhuttiyAvi kucchipi kucchipuhattiyAvi dhaNuhaMpi dhaNuhapuhattiyAvi gAuyaMpi gAuyapuhattiyAvi joyaNaMpi joyaNapuhattiyAvi joyaNasayaMpi joyaNasayaputtiyAvi, te NaM thle| jAyA jale'vi caraMti thale'vi caraMti, te Natthi iha bAhiraesa dIvasamadesa havaMti, je yAvaNNe tahappagArA, settaM mhorgaa|" iti / / asya viSamapadavyAkhyA-"davvIkarA ya mauliNo ya' iti, dIva darvI-phaNA tatkaraNazIlA durvIkarAH, mukulaM-phaNAvirahayogyA 4929
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ nIjIvA- zarIrAvayavavizeSAkRtiH sA vidyate yeSAM te mukulina:-sphaTAkaraNazaktivikalA ityarthaH, atrApi cazabdo svagatAnekabhedasUcakI, 'A- 1pratipattau / jIvAbhi. sIvisA' ityAdi, Asyo-daMSTrAstAsu viSaM yeSAM te AsIviSAH, uktaM ca-"AsI dADhA taggayavisA''sIvisA muNeyavA" 6 saMmUchimamalayagi- hai iti, dRSTau viSaM yeSAM te dRSTivipAH, ugraM viSaM yeSAM te upavipAH, bhoga:-zarIraM tatra sarvatra viSaM yeSAM te bhogaviSAH, khaci viSa , paJcendriyarIyAvattiH yeSAM te lagviSAH, prAkRtalAca 'tayAvisA' itipAThaH, lAlA-mukhAt zrAvastatra viSaM yeSAM te lAlAvipAH, nizvAse viSaM yeSAM te tiryazcaH nizvAsaviSAH kRSNasarpAdayo jAtibhedA lokataH prtyetvyaaH| 'se kiM taM AsAligA' ityAdi, atha kA sA AsAligA?, evaM ziSyeNa pro kRte sati sUtrakRd yadevAsAlikApratipAdakaM gautamapraznabhagavanirvacanarUpaM sUtramasti tadevAgamabahumAnataH paThati-kahiNaM bhaMte !' ityAdi, ka Namiti vAkyAlakAre bhadanta! paramakalyANayogin ' AsAligA saMmUrchati, eSA hi garbhajA na bhavati kintu saMmUchimaiva tata uktaM saMmUrchati, bhagavAnAha-gautama! anta:-madhye manuSyakSetrasya na bahiH, etAvatA manuSyakSetrAdvahirasyA utpAdo na bhavatIti pratipAditaM, tatrApi manuSyakSetre sarvatra na bhavati kintu arddhatRtIyeSu dvIpeSu, arddha tRtIyaM yeSAM te'rddhatRtIyAH, avayavena vigrahaH samudAyaH samAsArthaH teSu, etAvatA lavaNasamudre kAlasamudre vA na bhavatItyAveditaM, 'nirvyAghAtena' vyAghAtasyAbhAvo nirvyAghAtaM tena, yadi paJcasu bharateSu paJcakhairAvateSu suSamasuSamAdirUpo'tiduSpamAdirUpazca kAlo vyAghAtahetutvAd vyAghAto na bhavati tadA paJcadazasu karmabhUmiSu saMmUrcchati, vyAghAtaM pratItya, kimuktaM bhavati ?-yadi paJcasu bharateSu paJcakhairAvateSu yathoktarUpo vyAghAto bhavati tataH paJcasu mahAvideheSu saMmUrcchati, etAvatA triMzatyapyakarmabhUmiSu nopajAyata iti pratipAditaM, paJcadazasu karmabhUmiSu paJcasu mahAvide // 39 // heSu sarvatra na saMmUrcchati kintu cakravartiskandhAvAreSu baladevaskandhAvAreSu vAsudevaskandhAvAreSu mANDalika:-sAmAnyarAjA'lpardhikaH, CAPACITRAKAR *
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 595%2523 mahAmANDalikaH sa evAnekadezAdhipatistatskandhAvAreSu, grAmanivezeSu ityAdi, asati buddhyAdIn guNAniti yadivA gamyaH zAkhaprasiddhAnAmaSTAdazAnAM karANAmiti prAmaH, nigamaH-prabhUtataravaNigvargAvAsaH, pAMsuprAkAranibaddhaM kheTaM, kSullaprAkAraveSTitaM karvaTam , arddhatRtIyagavyUtAntAmarahitaM maDambaM 'paTTaNa'tti paTTanaM pattanaM vA, ubhayatrApi prAkRtatvena nirdezasya samAnatvAt , tatra yannaubhireva gamyaM tatpaTTanaM yatpunaH shkttottkainobhirvaa gamyaM tatpattanaM yathA bharukacchama, uktaM ca-pattanaM zakaTaigamyaM, ghoTakainaubhireva ca / naubhireva tu yadgamyaM, paTTanaM tatpracakSate // 1 // " droNamukhaM-prAyeNa jalanirgamapravezam , Akaro-hiraNyAkarAdiH AzramaH-tApasAvasathopalakSita AzrayaH, saMbAdho-yAtrAsamAgataprabhUtajananivezaH, rAjadhAnI-rAjAdhiSThAnaM nagaram, 'eesiNa' mityAdi, eteSAM cakravartiskandhAvArAdInAmeva vinAzeSUpasthiteSu 'ettha NaM'ti eteSu cakravartiskandhAvArAdiSu sthAneSvAsAlikA saMmUrcchati, sA ca jaghanyato'-| kulAsaGkhyeyabhAgamAtrayA'vagAhanayA samuttiSThatIti yogaH, etaccotpAdaprathamasamaye veditavyam , utkarSato dvAdaza yojanAni-dvAdazayojanapramANayA'vagAhanayA 'tadanurUpaM' dvAdazayojanapramANadairdhyAnurUpaM vikkhaMbhavAhalleNe ti viSkambhazca vAhalyaM ca viSkambhavAhalyaM, samAhAro dvandvaH, tena, viSkambho-vistAro bAhalyaM ca-sthUlatA, bhUmi 'dAlittA NaM' vidArya samuttiSThati, cakravartiskandhAvArAdInAmadhastAd bhUmerantarutpadyata iti bhAvaH, sA cAsaJjinI-amanaskA samUcchimatvAt , mithyAdRSTiH sAsAdanasamyaktvasyApi tasyA asambhavAt , ata evAjJAninI, antarmuhUrtAddhAyureva kAlaM karoti / 'atthegaiyA aMgulaMpI'tyAdi, astIti nipAto'tra bahuvacanAbhidhAyI, tato-11 'yamartha:-sanyekakAH kecana mahoragA ye'Ggalamapi zarIrAvagAhanayA bhavanti, ihAGgalamucchyAGgulamavasAtavyaM, zarIrapramANasya cintyamAnatvAt, santyekakA ye'GgalapRthaktvikA api-pRthaktvaM dviprabhRtirAnavabhya iti paribhASA aGgAlapRthaktvaM zarIrAvagAhanamAname 6225%2% 2
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIyAjIvAbhi0 malayagi rIyAvRttiH // 40 // pAmItyaGgulaprapaktvikAH, 'ato'nekasyarAdi' tIkapratyayaH, e zeSasUtrANyapi bhAvanIyAni, navaraM dvAdazAGgulapramANA vitastiH, dvicitipramANA ramitaH, kukSihitagAnA, dhanustacatuSTayapramANaM, gavyUtaM dvidhanuH sahasrapramANaM catvAri gayyUtAni yojanam, etacApi vitastyAdikagucchrayAlApekSayA pratipattavyaM, 'te Na'mityAdi, 'te' anantaroditasvarUpA mahoragAH sthalagharavizepakhAt sthale jAyante rathale ca jAtAH santo jalespi sthala itra caranti sthale'pi caranti tathAsvAbhAvyAt, yatheSaM te kasmAdiha na dRzyante ? ityAzaGkAyAmAha - 'te natthi iheM' ityAdi, 'te' yathoditasvarUpA mahoragAH 'iTa' mAnuSakSetre 'nasthiti na santi kintu bAleSu dvIpasamudreSu bhavanti, samudreSyapi ca parvatadevanagaryAdiSu sthalepUpayante na jaleSu tata iha na dRzyante / 'je yAvaNe vagArA' iti, yespi cAnye tathAkArA aladazakAvizarIrApagAhgAnAkhe'pi goragA jJAtavyAH, upasaMhAramAha-- 'seyaM mahoragA, 'je yAvaNe sahapagArA' iti, ye'pi cAnye tathAprakArAH uktarUpAdyAdirupAsate sarve'pi uraH parisarpasthalacarasaMmUchiyendriyatiryagyonikA draSTavyAH, 'te samAsato' ityAdi paryAptAparyAptasUtraM zarIrAvidyArakadambakaM ca jalanasadvAvanIyaM, navaragAvagAhanA jaghanyato'GgalAsa kobhAgagANA utkarSato yojanaprathapasaM, sthitidvAre jaghanyataH sthitirantarmuhUrttagutkarSata pibhyAza sahasrANi zeSaM tathaiSa // bhujaparisarpapratipAdanArthamAe - 'se kiM tamityAdi, atha ke se gujaparisarpamUciMgasthalacarapacendriya tiryagyonikA ?, sUrirAha-bhujaparisarpagUgalacarapazyendriya tiryagyonikA anekavidhAH prazaptAH, 'taha ceva bheo bhANiyantro' iti, yathA prajJApanAyAM tathaiva bheo vaktavyaH sa caivam" saMjar3A-godA naulA saraDA rAmmA saraMDA sArA khArA gharoliyA vissaMbharA maMsA maMgusA pagalAyA sIravigaliyA jahA upAya " ete dezavizeSato pevitavyAH, 'je yAvaNNe tadappagArA' ye'pi dhAnye 'tathAprakArA:' uktaprakArA godhA 1 pratipattau saMmUrcchimapaJcendriya tiryacaH sU0 36 // 40 //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ disvarUpAste sarve bhujaparisA avasAtavyAH, 'te samAsato' ityAdi sUtrakadambakaM prAgvadbhAvanIyaM, navaramavagAhanA jaghanyato'GgalAsa-113 yeyabhAgapramANA utkarSato dhanuHpRthaktvaM, sthitirjaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSato dvAcatvAriMzadvarSasahasrANi, zeSaM jalacaravadraSTavyam , upasaMhAramAha-'setta'mityAdi sugamam // khacarapratipAdanArthamAha-atha ke te saMmUcchimakhacarapaJcendriyatiryagyonikA:?, sUrirAha-saMmUchimakhacarapaJcendriyatiryagyonikAzcaturvidhAH prajJaptAH, tadyathA-'bhedo jahA paNNavaNAe' iti, bhedo yathA prajJApanAyAM tathA vaktavyaH, sa caivam-"cammapakkhI lomapakkhI samuggapakkhI vitatapakkhI / se kiM taM cammapakkhI !, 2 aNegavihA paNNattA, taMjahA-baggulI jaloyA aDilA bhAruDapakkhI jIvaMjIvA samuddavAyasA kaNNattiyA pakkhivirAlI, je yAvaNNe tahappagArA, se taM cammapakkhI / se kiM taM lomapakkhI?, lomapakkhI aNegavihA paNNattA, taMjahA-DhakA kaMkA kuralA vAyasA cakkavAgA haMsA kalahaMsA poyahaMsA rAyahaMsA aDA seDIvaDA velAgayA koMcA sArasA mesarA mayUrA seyavagA gaharA poMDarIyA kAmA kAmeyagA vaMjulAgA tittirA vaTTagA lAvagA kapoyA kapiMjalA pArevayA ciDagA vIsA kukkuDA sugA varahigA mayaNasalAgA kokilA saNhAvaraNNagamAdI, se ttaM lompkkhii| se kiM taM samuggapakkhI ?, samuggapakkhI egAgArA paNNattA, te NaM natthi ihaM, bAhiraesu dIvasamuddesu vaMti, se ttaM samuggapakkhI / se kiM taM vitatapakkhI ?, vitatapakkhI egAgArA paNNattA, te NaM natthi ihaM, bAhiraesu dIvasamuddesu bhavaMti, se taM vi tatapakkhI" iti pAThasiddhaM navaraM 'cammapakkhI' ityAdi, carmarUpau pakSau carmapakSau tau vidyate yeSAM te carmapakSiNaH, lomAtmako pakSI 3lomapakSau tau vidyete yeSAM te lomapakSiNaH, tathA gacchatAmapi samudgavatsthitau pakSau samudgakapakSI tadvantaH samudgakapakSiNaH, vitatau-ni tyamanAkuJcitau pakSI vitatapakSau tadvanto vitatapakSiNa: 'te samAsato' ityAdi sUtrakadambakaM jalacaravadbhAvanIyaM, navaramavagAhanA utka
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvA-8 to dhanuHpRthaktvaM, sthitirutkarpato dvAsaptativarSasahasrANi / tathA cAtra kacitpusakAntare'vagAhanA sthityoryathAkramaM sahaNigAye-"jo 1 pratipattI vAbhi0 yaNasahassagAuyapuhatta tatto ya joyaNapuhattaM / doNhaMpi dhaNupuhattaM samucchimaviyagapakkhINaM // 1 // saMmuccha pucakoDI caurAsII bhave saMmUchimamalayagi- sahassAI / tevaNNA bAyAlA bAvattarimeva pakkhINaM // 2 // " vyAkhyA-saMmUchimAnAM jalacarANAmutkRSTA'vagAhanA yojanasahalaM, catu-* paJcendriyaroyAvRttiH ppadAnAM gavyUtapRthaktvam , ura:parisarpANAM yojanapRthaktvaM / 'doNDaM tu'ityAdi, dvayAnAM saMmUchimabhujagapakSiNAM-saMmUchimabhujagaparisarpa tiryazcaH pakSirUpANAM pratyekaM dhanuHpRthaktvaM, tathA saMmUchimAnA jalacarANAmutkRSTA sthitiH pUrvakoTI catuSpadAnAM caturazItirvarpasahasrANi, ura:pari sU0 36 // 41 // sarpANAM tripaJcAzadvarpasahasrANi, bhujaparisarpANAM dvAcavAriMzadvarpasahasrANi, pakSiNAM dvAsaptativarSasahasrANi, upasaMhAramAha-'settaM garbhajaka saMmucchimakhahayarapazciMdiyatirikkhajoNiyA' // uktAH saMmUchimapaJcendriyatiryagyonayaH, samprati garbhavyutkrAntikAn paJcendriya tiryavaH tiryagyonikAnAha sU0 37 se kiMtaM.gambhavatiyapaMceMdiyatirikkhajoNiyA ?, 2tivihA paNNatA, taMjahA-jalayarA thalayarA khahayarA // (sU0 37) 'sekiMta'mityAdi, atha ke te garbhavyutkrAntikapaJcendriyatiryagyonikA: ?, sUrirAha-garbhavyutkrAntikapacendriyatiryagyonikAsividhAH // 41 // | prajJAptAH, tadyathA-jalacarAH sthalacarAH khacarAzca / tatra jalacarapratipAdanArthamAha se kiM taMjalayarA ?, jalayarA paMcavidhA paNNasA, taMjahA-macchA kAmA magarA gAhA suMsumArA,
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ savvesiM bhedo bhANitavyo taheva jahA paNNavaNAe, jAva je yAvaNNe tahappakArA te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA - paJcattA ya apajjattA ya, tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati sarIragA paNNattA ?, goyamA ! cattAri sarIragA patnattA, taMjahA - orAlie veDavvie teyae kammae, sarIrogAhaNA jahanneNaM aMgulassa asaMkhejja0 ukkoseNaM joyaNasahassaM chavivahasaMghayaNI paNNattA, taMjahA - vairosa bhanArAyasaMghayaNI usabhanArAya saMghayaNI nArAyasaMghayaNI addhanArAyasaMghayaNI kIliyAsaMghaNI sevasaMghayaNI, chavvihA saMThitA paNNattA, taMjahA - samacauraMsasaMThitA NaggodhaparimaMDala0 sAti0 khujja0 vAmaNa0 huMDa0, kasAyA savve saNNAo 4 lesAo 6 paMca iMdiyA paMca samughAta AdillA saNNI no asaNNI tividhavedA chappajattIo chaapajattIo diTThI tividhAvi tiNi daMsaNA NANIva aNNANIvi je gANI te atthegatiyA duNANI atthegatiyA tinnANI, je dunnANI te niyamA AbhiNivohiyaNANI ya sutaNANI ya, je tinnANI te niyamA AbhiNibohiyaNANI suta0 ohiNANI, evaM aNNANIvi, joge tivihe uvaoge duvidhe AhAro chadisaM vAto neraiehiM jAva ahe sattamA tirikkhajoNiesa savvesu asaMkhejjavAsAjyavajjesu maNussesu akammabhUmagaaMtaradIvaga asaMkhejjavAsAuyavajjesu devesu jAva sahassAro, ThitI jahaudi aMtomuttaM ukkoseNaM puvvakoDI, duvidhAvi maraMti, anaMtaraM uccadvittA neraiesa jAva ahe
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA- satsamA tirikkhajoNiesu maNussesu savvesu devesu jAva sahassAro, caugatiyA cauAga- 1pratipattI jIvAbhi04 tiyA parittA asaMkhejA paNNattA, se taM jalayarA // (sU0 38) garbhaja malayagi- 'bhedo bhANiyabvo taheva jahA paNNavaNAe' iti bhedastathaiva matsyAdInAM vaktavyo yathA prajJApanAyAM, sa ca prAgevopadarzitaH, 'te : jalacara rIyAvRttiH samAsato' ityAdi paryAptAparyAptasUtraM pAThasiddhaM, zarIrAdidvArakadambakasUtraM saMmUchimajalacaravadbhAvanIya, navaramatra zarIradvAre catvAri za- tiryazcaH rIrANi vaktavyAni, garbhavyutkrAntikAnAM teSAM vaikriyasyApi sambhavAt , avagAhanAdvAre utkarpato'vagAhanA yojanasahasram / saMhananaci-4 // 42 // ntAyAM paDapi saMhananAni, tatkharUpapratipAdakaM cedaM gAthAdvayam-vija risahanArAyaM paDhamaM vIyaM ca risahanArAyaM / nArAyamaddhanArAya kIliyA taha ya chevaDhaM // 1 // risaho ya hoi paTTo vajaM puNa kIliyA muNeyavvA / ubhayo makaDabaMdho nArAyaM taM viyANAhi // 2 // " saMsthAnacintAyAM paDapi saMsthAnAni, tAnyamUni-samacaturasraM nyagrodhaparimaNDalaM sAdi vAmanaM kujaM huNDamiti, tatra samAH-sAmudrikazAstroktapramANAvisaMvAdinyazcatasro'naya:-caturdigvibhAgopalakSitAH zarIrAvayavA yatra tatsamacaturasra, samAsAnto'tpratyayaH, ata evaitadanyatra tulyamiti vyavaiiyate, tathA nyagrodhavatparimaNDalaM yasya, yathA nyagrodha upari saMpUrNapramANo'dhastu hInaH tathA yatsaMsthAnaM nAbherupari saMpUrNamadhastu na tathA tanyagrodhaparimaNDalam , upari vistArabahulamiti bhAvaH, tathA''dirihotsedhAkhyo nAbheradhastano deha8 bhAgo gRhyate, tataH saha AdinA-nAbheradhastanabhAgena yathoktapramANalakSaNena varttata iti sAdi, utsedhabahulamiti bhAvaH, iha yadyapi // 42 // 1 varSabhanArAcaM prathama dvitIyaM ca RSabhanArAcam / nArAcamardhanArAcaM kIlikA tathA ca sevArtam // 1 // RSabhava bhavati paTTa varja puna: kIlikA mAtamyA / * ubhayato markaTabandho nArAcaM tat vijAnIhi // 2 // CO
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAAAAACARE sarva zarIramAdinA saha varttate tathA'pi sAdilavizeSaNAnyathA'nupapattyA viziSTa eva pramANalakSaNopapanna Adiriha labhyate, tata u-|| ktam-utsedhabahulamiti, idamuktaM bhavati-yatsaMsthAnaM nAbheradhaH pramANopapannamupari ca hInaM tatsAdIti, apare tu sAcIti paThanti, tatra || sAcIti pravacanavedina: zAlmalItarumAcakSate, tataH sAcIva yatsaMsthAnaM, yathA zAlmalItaroH skandhakANDamartipuSTamupari cana tadanu| rUpA mahAvizAlatA tadvadasyApi saMsthAnasyAdhobhAgaH paripUrNoM bhavati uparitanabhAgastu neti, tathA yatra zirogrIvaM hastapAdAdikaM ca : yathoktapramANalakSaNopetaM uraudarAdi ca maNDalaM tatkubjaM saMsthAnaM, yatra punarudarAdi pramANalakSaNopetaM hastapAdAdikaM ca hIne tadvAmanaM, yatra sarve'pyavayavAH pramANalakSaNaparibhraSTAstat huNDam, uktaJca-samacauraMse naggohamaMDale sAI khuja vAmaNae / huMDevi ya saMThANe bhAjIvANaM chammaNeyavvA // 1 // tulaM vitthaDabahulaM ussehabahuM ca maDahakoThaM ca / heDillakAyamaMDahaM savvatthAsaMThiyaM iMDaM // 2 // " lezyAda dvAre SaDapi lezyAH, zukkulezyAyA api sambhavAt , samudghAtA: paMJca, vaikriyasamudghAtasyApi sambhavAt , sabjidvAre sajino no a-I sabjinaH, vedadvAre trividhavedA api, strIpuruSayorvedayorapyamISAM bhAvAt, paryAptidvAre paJca paryAptayo, bhASAmanaHparyAptyorekatvena vivakSaNAt , aparyApticintAyAM paJcAparyAptayaH, dRSTidvAre trividhadRSTayo'pi, tadyathA-mithyAdRSTayaH samyagdRSTayaH samyagmithyAdRSTayazca, darzanadvAre trividhadarzanA api, avadhidarzanasyApi keSAzcidbhAvAt , jJAnadvAre trijJAnino'pi, avadhijJAnasyApi keSAzcidbhAvAt , ajJAnacintAyAmajJAnino'pi, vibhaGgasyApi keSAzcitsambhavAt , avadhivibhaGgane ca samyagmithyAdRSTibhedena pratipattavyoM, uktaMJca-sa 1 samacaturasraM nyagrodhaparimaNDalaM sAdi kujaM vAmanam / huNDamapi ca sasthAnaM jIvAnA SaD jJAtavyAni // 1 // tulyaM vahuvistAra utsedhabahulaM ca maDabhakoSThaM c| adhastanakAyamaDabhaM sarvatrAsaMsthita huNDam // 2 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pratipattI garbhajala carAH sU0 38 jIvA myAdAna mithyAdRSTeviparyAsaH" iti, upapAtadvAre upapAto nairayikebhyaH saptapRthvIbhAvibhyo'pi, tiryagyonikebhyo'pyasaGkhyAtavarSA- pIvAbhiyuSkavarjebhyaH sarvebhyo'pi, manuSyebhyo'karmabhUmijAntaradvIpajAsaGkhyAtavarSAyuSkavarjakarmabhUmibhyo, devebhyo'pi yAvatsahasrArAt, parataH malayagi-4 pratiSedhaH, sthitidvAre jaghanyataH sthitirantarmuhUrtamutkarSataH pUrvakoTI, cyavanadvAre'nantaramuddhRtya sahasrArAtpare ye devAstAn varjayitvA rIyAvRttiHhai zeSeSu sarveSvapi jIvasthAneSu gacchanti, ata eva gatyAgatidvAre caturAgatikAzcaturgatikAH, 'parIttAH' pratyekazarIriNo'saGkhyeyAH prajJaptAH, he zramaNa ' he AyuSman ', upasaMhAramAha-'settaM jalayarA ganbhavatiyapazciMdiyatirikkhajoNiyA' // samprati sthlcrprtipaa||43|| 4 danArthamAha se kiM taM dhalayarA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-cauppadA ya parisappA yAse kiM taM cauppayA?, . 2 cauvidhA paNNattA, taMjahA-egakkhurA so ceva bhedo jAva je yAvanne tahappakArA te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-pajjattA ya apajjattA ya, cattAri sarIrA ogAhaNA jahaneNaM aMgulassa asaMkheja ukkoseNaM cha gAuyAI, ThitI ukkoseNaM tinni paliomAiM navaraM uvvahittA neraiesu cautthapuDhavi gacchaMti, sesaM jahA jalayarANaM jAva caugatiyA cauAgatiyA parittA asaMkhijjA paNNattA, se taM cuppyaa|se kiM taM parisappA?,2 duvihA paNNattA, taMjahA-uraparisappA ya bhuyagaparisappA ya, se kiM taM uraparisappA?, 2 taheva AsAliyabajo bhedo bhANiyavyo, (tipiNa) sarIrA, ogAhaNA jahaNaNaM aMgulassa asaMkhe0 ukkoseNaM joyaNasahassaM, ThitI jahanneNaM GEOGRAMRUGALAG + // 43 // +
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtamuttaM ukkoseNaM puvvakoDI uvvahittA neraiesu jAva paMcamaM puDhaviM tAva gacchaMti, tirikkhamagussesu savvesu, devesu jAva sahassArA, sesaM jahA jalayarANaM jAva caugatiyA cauAgaiyA parittA asaMkhejjA se taM uraparisappA se kiM taM bhuyagaparisappA ?, 2 bhedo taheba, cattAri sarIragA gANA jahaNaM aMgulAsaMkhe0 ukkoseNaM gAuyaputtaM ThitI jahaneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM pucakoDa, seTha jahA uraparisappA, NavaraM docaM puDhaviM gacchati, se taM bhuyaparisappA paNNattA, setaM thalayarA // (sU0 39 ) / se kiM taM khahayarA ?, 2 cauvvihA paNNattA, taMjahA--cammapakkhI tava bhedo, ogAhaNA jahanneNaM aMgulassa asaMkhe ukkoseNaM dhaNupuhuttaM, ThitI jahanneNaM aMtomuttaM useNaM palio massa asaMkhejjati bhAgo, sesaM jahA jalayarANaM, navaraM jAva taccaM puDhaviM gacchaMti jAva se taM khahayaragaJbhavatiyapaMceMdriyatirikkhajoNiyA, se taM tirikkhajoNiyA // ( sU0 40 ) sthalacaragarbhavyutkrAntikAnAM bhedopadarzakaM sUtraM yathA saMmUcchimasthalacarANAM, navaramatrAsAlikA na vaktavyA, sA hi saMmUcchimaiva na garbhavyutkrAntikA, tathA mahoragasUtre "joyaNasapi joyaNasayapuhuttiyAvi joyaNasahassaMpi" ityetadadhikaM vaktavyaM, zarIrAdidvArakadambakasUtraM tu sarvatrApi garbhavyutkrAntikajalacarANAmiva, navaramavagAhanAsthityudvarttanAsu nAnAlaM tatra catuSpadAnAmutkRSTA'vagAhanA paD gavyUtAni, sthitirutkarSatastrINi palyopamAni, udvarttanA caturthapRthivyA Arabhya yAvatsahasrAraH, eteSu sarveSvapi jIvasthAneSvanantaramuvRttyotpadyante, uraH parisarpANAmutkRSTAvagAhanA yojanasahasraM, sthitirutkarSataH pUrvakoTI, udvarttanA paJcamapRthivyA Arabhya yAvatsaha
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi0 malayagirIyAvRttiH // 44 // nAra:, atrAntare sarveSu jIvasthAneSvanantaramudvRttyotpadyante / bhujaparisarpANAmutkRSTA'vagAhanA gavyUtapRthaktvaM, sthitirutkarpataH pUrva koTI, udvarttanAcintAyAM dvitIyapRthivyA Arabhya yAvatsahasrAraH, atrAntare sarveSu jIvasthAnepUtpAdaH // khacaragarbhavyutkrAntikapazvendriyabhedo yathA saMmUcchimakhacarANAM, zarIrAdidvArakalApacintanaM garbhavyutkrAntikajalacaravat, navaramavagAhanA sthityudvarttanAsu nAnAtvaM, tatrotkarSato'vagAhanA dhanuSpRthaktvaM, jaghanyataH sarvatrApyaGgulAyeyabhAgapramANA, sthitirapi jaghanyataH sarvatrApyantarmuhUrttamutkarSato'tra palyopamAsaGkhyeyabhAgaH, udvarttanA tRtIyapRthivyA Arabhya yAvatsahasrAraH, atrAntare sarveSu jIvasthAneSUtpAdaH kacitpustakAntare'vagAhanAsthityoryathAkramaM saGgrahaNigAthe-- "joyaNasahassa chaggAuyAi tatto ya joyaNasahassaM / gAuyapuhutta bhuyage dhaNuyapuhuttaM ca pakkhIsu // 1 // garbhami putrvakoDI tinni ya paliovamAI paramAuM / urabhuyaga puvvakoDI paliyaasaMkhejjabhAgo ya // 2 // " anayorvyAkhyA garbhavyutkrAntikAnAmeva jalacarANAmutkRSTAvagAhanA yojanasahasraM, catuSpadAnAM SaD gavyU'tAni, uraH parisarpANAM yojanasahasraM, bhujaparisarpANAM gavyUtapRthaktvaM, pakSiNAM dhanuSpRthaktvaM / tathA garbhavyutkrAntikAnAmeva jalacarANAmutkRSTA sthitiH pUrvakoTI, catuSpadAnAM trINi palyopamAni, uragANAM bhujagAnAM ca pUrvakoTI, pakSiNAM palyopamAsayeyabhAga iti // utpAdavidhistu narakeSvasmAdgAthAdvayAdavaseyaH - " assaNNI khalu paDhamaM doccaM ca sarIsavA taiya pkkhii| sIhA jaMti cautthi uragA puNa paMcamiM puDhaviM // 1 // chaTThi ca itthiyAu macchA maNuyA ya sattamiM puDhaviM / eso paramuvavAo boddhavo narayapuDhavIsu // 2 // " uktAH paJcendriyatiryabhvaH samprati manuSyapratipAdanArthamAha 1 asaMjhina. khalaM prathamAM dvitIyAM ca sarIsRpAstRtIyA pakSiNa / siMhA yAnti caturthImuragA. puna. pazcama pRthvIm // 1 // SaSThIM ca striya marasyA manuSyAzca saptamIM pRthvIM yAvat / eSa parama utpAto boddhavyo nArakapRthvISu // 2 // 1 pratipatau sthalacara khecarAga rbhajAH sU0 39 40 // 44 //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ se kiM taM maNussA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-samucchimamaNussA ya ganbhavatiyamaNussA y|| kahi NaM bhaMte! saMmucchimamaNussA saMmucchaMti?, goyamA! aMto maNussakhette jAva kareMti / tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati sarIragA paNNattA?, goyamA! tinni sarIragA pannattA, taMjahA-orAlie teyae kammae, setaM samucchimamaNussA / se kiM taM ganbhavatiyamaNussA?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-kammabhUmayA akammabhUmagA aMtaradIvajA, evaM mANussabhedo bhANiyaco jahA paNNavaNAe tahA NiravasesaM bhANiyavvaM jAva chaumatthA ya kevalI ya, te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA -pajjattA ya apajattA ya / tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati sarIrA pa0 1, goyamA! paMca sarIrayA, taMjahA-orAlie jAva kammae / sarIrogAhaNA jahanneNaM aMgulaasaMkheja0 ukkoseNaM tiNi gAuyAI chacceva saMghayaNA chassaMThANA / te NaM bhaMte! jIvA kiM kohakasAI jAva lobhakasAI akasAI ?, goyamA! savvevi / te NaM bhaMte! jIvA kiM AhArasannovauttA0 lobhasannovauttA nosanno / vauttA?, goyamA! savvevi / teNaM bhaMte ! jIvA kiM kaNhalesA ya jAva alesA?, goyamA! savvevi / soiMdiyovauttA jAva noiMdiyovauttAvi, savve samugghAtA, taMjahA-veyaNAsamugghAte jAva kevalisamugyAe, sannIvi nosannI asannIvi, itthiyAvi jAva avedAvi, paMca pajjattI, tivihAvi diTThI, cattAri dasaNA, NANIvi aNNANIvi, je NANI te atyaMgatiyA duNANI MAKAMA
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ nIjIvAnIvAbhi malayagirIyAvRttiH4 1pratipattI manuSyAH sU0 41 // 45 // atthegatiyA tiNANI atthegaiyA cauNANI atthegatiyA egaNANI, je daNANI te niyamA AbhiNiyohiyaNANI sutaNANI ya, je tiNANI te AbhiNiyohiyaNANI sutaNANI ohiNANI ya, ahavA AbhiNiyohiyaNANI suyanANI maNapajjavaNANI ya, je cauNANI te NiyamA AbhiNiyohiyaNANI suta0 ohi0 maNapajjavaNANI ya, je egaNANI te niyamA kevalanANI, evaM anANIvi duannANI tiaNNANI, maNajogIvi vaikAyajogIvi ajogIvi, duvihauvaoge, AhAro chaghisiM, uvavAto neraiehiM ahe sattamavajjehiM tirikkhajoNiehiMto, uvavAo asaMkhejavAsAuyavajjehiM maNuehiM akammabhUmagaaMtaradIvagaasaMkhejavAsAuyavajehiM, devehiM savehiM, ThitI jahanneNaM atomuhattaM ukkoseNaM tipiNa paliovamAI, duvidhAvi maraMti, uvvahitA neraiyAdisu jAva aNuttarovavAiesu, atthegatiyA sijhaMti jAva aMtaM kareMti / te NaM bhaMte! jIvA katigatiyA kaiAgaiyA paNNattA?, goyamA! paMcagatiyA cauAgatiyA parittA saMkhijA paNNattA, settaM maNussA // (sU041) atha ke te manuSyAH', sUrirAha-manuSyA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-saMmUchimamanuSyAzca garbhavyutkrAntikamanuSyAzca, cazabdo khagatAnekabhedasUcako / tatra saMmUchimamanuSyapratipAdanArthamAha-kahiNaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta saMmUchimamanuSyAH saMmUrcchanti', bhagavAnAha-gautama! 'aMto maNussakhette jAva kareMti' iti, atra yAvatkaraNAdevaM paripUrNaH pAThaH-"aMto maNussakhette paNayAlI ACASGANGANGANGANAGA // 45 //
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAe joyaNasayasahassesu aDDAijjesu dIvasamuddesu panarasasu kammabhUmIsu tIsAe akammabhUmIsu chappaNNAe aMtaradIvesu gabbhavatiyamaNussANaM ceva uccAresu vA pAsavaNesu vA khelesu vA siMghANaesu vA vaMtesu vA pittesu vA soNiesa vA sukesu vA sukkapoggalaparisADesu vA kagayajIvakalevaresu vA thIpurisasaMjogesu vA nagaraniddhamaNesu vA savvesu ceva asuiTThANesu, ettha NaM saMmucchimamaNussA saMmucchaMti aMgulassa asaMkhejjaibhAgamettAe ogAhaNAra asannI micchAdiTThI savvAhiM pajjattIhiM apajjattagA aMtomuhuttAuyA ceva kAlaM kareMti " etacca nigadasiddham // samprati zarIrAdidvArapratipAdanArthamAha- 'tesi NaM bhaMte!' zarIrANi trINi audArikataijasakArmaNAni, avagAhanA jaghanyata utkarSatazcAGgulAsaGkhyeyabhAgapramANA, saMhananasaMsthAnakaSAyalezyA - dvArANi yathA dvIndriyANAM, indriyadvAre paJcendriyANi, saJjJidvAravedadvAre api dvIndriyavat, paryAptidvAre'paryAptayaH paJca, dRSTidarzanajJAnayogopayogadvArANi (yathA) pRthivIkAyikAnAM, AhAro yathA dvIndriyANAM, upapAto nairayikadevatejovAyvasaGkhyAtavarSAyuSkavarjebhyaH, sthitirjaghanyata utkarSato'pyantarmuhUrttapramANA, navaraM jaghanyapadAdutkRSTamadhikaM veditavyaM, mAraNAntikasamudghAtena samavahatA api mriyante asamavahatAzca, anantaramuddhRtya nairayikadevAsaGkhyeya varSAyuSkavarjeSu zeSeSu sthAneSUtpadyante, ata eva gatyAgatidvAre dvyAgatikA N dvigatikAstiryagmanuSya gatyapekSayA, 'parIttAH' pratyekazarIriNo'saGkhyeyAH prajJaptAH, he zramaNa / he AyuSman !, upasaMhAramAha - 'settaM saMmucchimamagussA' // uktAH saMmUcchimamanuSyAH, adhunA garbhavyutkrAntikamanuSyAnAha - atha ke te garbhavyutkrAntikamanuSyA: ?, sUrirAha - garbhavyutkrAntikamanuSyAstrividhAH prajJaptAH, tadyathA - karmabhUmakA akarmabhUmakA antaradvIpajAH, tatra karma - kRSivANijyAdi mokSAnuSThAnaM vA karmapradhAnA bhUmiryeSAM te karmabhUmA: ArSatvAtsamAsAnto 'pratyayaH, karmabhUmA eva karmabhUmakAH, evamakarmA-yathoktakarmavikalA bhUmiryeSAM te'
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ kArmaNaM ca, manuSyAptasUtraM pAThasiddhaM, zarado bhaNitavyo yathA praantaradvIpagAH, 'evaM zrIjIvA-2 karmabhUmAsta evAkarmabhUmakAH, antarazabdo madhyavAcI, antare-lavaNasamudrasya madhye dvIpA antaradvIpAstadgatA antaradvIpagAH, 'evaM mANu- 1pratipattoM jIvAbhi. ssabheyo bhANiyavvo jahA paNNavaNAe' iti, 'evam' uktena prakAreNa manuSyabhedo bhaNitavyo yathA prajJApanAyAM, sa cAtibahuprantha manuSyA: malayagi- iti tata eva paribhAvanIyaH, 'te samAsato' ityAdi paryAptAparyAptasUtraM pAThasiddhaM, zarIrAdidvArakalApacintAyAM zarIradvAre paJca zarIrANi, * sU0 41 rIyAvRttiH tadyathA-audArikaM vaikriyamAhArakaM taijasaM kArmaNaM ca, manuSyeSu sarvabhAvasambhavAt , avagAhanAdvAre jaghanyato'vagAhanA aGgulAsanaye yabhAgamAtrA utkarSatastrINi gavyUtAni, saMhananadvAre SaDapi saMhananAni, saMsthAnadvAre SaDapi saMsthAnAni, kaSAyadvAre krodhakaSAyiNo'pi mAnakapAyiNo'pi mAyAkaSAyiNo'pi lobhakaSAyiNo'pi akapAyiNo'pi, vItarAgamanuSyANAmakaSAyitvAt , saJjJAdvAre AhArasajhopayuktA bhayasajhopayuktA maithunasajhopayuktA lobhasajhopayuktAH, nosaMjJopayuktAzca nizcayato vItarAgamanuSyAH, vyavahArataH sarva eva cAritriNo, lokottaracittalAbhAttasya sajJAdazakenApi viprayuktatvAt , uktaJca-"nirvANasAdhakaM sarva, jJeyaM lokottarAzrayam / sajhA 4 lokAzrayA sarvAH, bhavAGkarajalaM param // 1 // " lezyAdvAre kRSNalezyA nIlalezyAH kApotalezyAstejolezyA: padmalezyAH zukchalezyA alezyAzca, tatrAlezyAH paramazukradhyAyino'yogikevalinaH / indriyadvAre zrotrendriyopayuktA yAvatsparzanendriyopayuktA noindriyopayuktAca, tatra noindriyopayuktAH kevalinaH, samudghAtadvAre saptApi samudghAtAH, manuSyeSu sarvabhAvasambhavAt , samudghAtasaGgrAhikA cemA gAthA-"veyaNakasAyamaraNaMtie ya veuvie ya AhAre / kevaliyasamugghAe satta samugghA ime bhaNiyA // 1 // " sajJidvAre sajino'pi nosaJjhinoasabjino'pi, tatra nosajJinoasabjJinaH kevalinaH / vedvAre strIvedA api puruSavedA api napuMsakavedA // 46 // 1 vedanaH kaSAya mAraNAntikaca vaiyikazvAhAraka / kaivalikaH samudghAta. sapta samudghAtA ime bhaNitA // 1 //
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ api avedAH-sUkSmasamparAyAdayaH, paryAptidvAre paJca paryAptayaH paJcAparyAptayaH, bhASAmana:paryAptyorekatvena vivakSaNAt , dRSTidvAre trividhadRSTayaH, tadyathA-kecinmithyAdRSTayaH kecitsamyagdRSTayaH kecitsamyagmithyAdRSTayaH, darzanadvAre caturvidhadarzanAH, tadyathA-cakSurdarzanA acakSurdarzanA avadhidarzanAH kevaladarzanAH, jJAnadvAre jJAnino'jJAninazca, tatra mithyAdRSTayo'jJAninaH samyagdRSTayo jJAninaH, 'nANANi paMca tiNi aNNANANi bhayaNAte' iti, jJAnAni paJca matijJAnAdIni, ajJAnAni trINi matyajJAnAdIni, tAni bhajanayA vaktavyAni, sA ca bhajanA evam-kecidvijJAninaH kecitrijJAninaH keciccatu ninaH kecidekajJAninaH, tatra ye dvijJAninaste niyamAdAbhinibodhikajJAninaH zrutajJAninazca, ye trijJAninaste matijJAninaH zrutajJAnino'vadhijJAninazca, athavA''bhinibodhikajJAninaH zrutajJAnino manaHparyavajJAninazca, avadhijJAnamantareNApi manaHparyavajJAnasya sambhavAt , siddhaprAbhRtAdau tathA'nekazo'bhidhAnAt , ye caturjAninaste AbhinibodhikajJAninaH zrutajJAnino'vadhijJAnino manaHparyavajJAninazca, ye ekajJAninaste kevalajJAninaH, kevalajJAnasadbhAve zeSajJAnApagamAt , "naTuMmi u chAumathie nANe" iti vacanAt , nanu kevalajJAnaprAdurbhAve kathaM zeSajJAnApagamaH?, yAvatA yAni zeSANi matyAdIni jJAnAni svaskhAvaraNakSayopazamena jAyante tato nirmUlasvasvAvaraNavilaye tAni sutarAM bhaveyuzcAritrapariNAmavat , uktaJca-"AvaraNadesavigame jAI vinaMti maisuyAINi / AvaraNasavvavigame kaha tAI na hoMti jIvassa? // 1 // " ucyate, iha yathA jAtyasya marakatAdimaNermalopadigdhasya yAvannAdyApi samUlamalApagamastAvad yathA yathA dezato malavilayastathA tathA dezato'bhivyattirupajAyate, sA ca kacitkadAcitkathaJcidbhavatItyanekaprakArA, tathA''tmano'pi sakalakAlakalAkalApAvalambinikhilapadArthasArthaparicchedakaraNaikapAra 1 naSTe tu chAdmasthike jJAne. 2 AvaraNadezavigame yadi tAni bhavanti matizrutAdIni / sarvAvaraNavigame kathaM tAni na bhavanti jIvasya ? // 1 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ mIjIvA- mArthikasvarUpasyApyAvaraNamalapaTalatirohitasya yAvannAdyApi nikhilakarmamalApagamastAvad yathA yathA dezataH karmamalocchedastathA tathA 1pratipattI jIvAbhi0 hai tasya vijJaptirujjRmbhate, sA ca kacitkadAcitkathacinekaprakArA, uktazca-"malaviddhamaNervyaktiryathA'nekaprakArataH / karmaviddhAmavijJa- manuSyAH mala yagi- ptistathA'nekaprakArataH // 1 // " sA cAnekaprakAratA matizrutAdibhedenAvaseyA, tato yathA marakatAdimaNerazeSamalApagamasambhave sama- sU0 41 rIyAvRttiH stAspaSTadezavyaktivyavacchedena parisphuTarUpaikAbhivyaktirupajAyate tadvadAsano'pi jJAnadarzanacAritraprabhAvato niHzeSAvaraNaprahANAvazeSade-OM // 47 // zajJAnanyavacchedenaikarUpA'tiparisphuTA sarvavastuparyAyaprapaJcasAkSAtkAriNI vijJaptirullasati, uktaJca-"yathA jAtyasya ratnasya, niHzeSamalahAnitaH / sphuTaikarUpA'bhivyaktirvijJaptistadvadAsanaH // 1 // " iti, ye'jJAninaste yajJAninasyajJAnino vA, tatra ye yajJAninaste matyajJAninaH zrutAjJAninaH, ye vyajJAninaste matyajJAninaH zrutAjJAnino vibhaGgajJAninazca / yogadvAre manoyogino vAgyogina: kAyayogino'yoginazca, tatrAyoginaH zailezImavasthAM pratipannAH, upayogadvAramAhAradvAraM ca dvIndriyavat, upapAta eteSvadhaHsaptamanarakAdiva2 jebhyaH, uktacca-"sattamamahineraiyA teU vAU aNaMtaruvbaTTA / navi pAve mANussaM taheva'saMkhAuyA savve // 1 // " iti, sthitidvAre 2 jaghanyata: sthitirantarmuhUrttamutkarSatastrINi palyopamAni, samudghAtamadhikRya maraNacintAyAM samavAhatA api mriyante asamavahatA api, cyavanadvAre'nantaramuDhatya sarveSu nairayikeSu sarveSu ca tiryagyoniSu sarveSu manuSyeSu sarveSu deveSvanuttaropapAtikaparyavasAneSu gacchanti, 'atthegaiyA sijhaMti jAva aMtaM kareMti' iti, astIti nipAto'tra bahuvacanArthaH, santyekakA ye niSThitArthAH bhavanti yAvatkaraNAt "ghujhaMti mucaMti parinivvAyaMti sabvadukkhANamaMtaM kareMtI"ti draSTavyaM, tatrANimAyaizvaryAptyA tathAvidhamanuSyakRtyApekSayA niSThitArthA iti, a // 47 // 1 saptamamahInairayikA tejaskAyikA vAyukAyikA anantarodattA / naiva prAmuvanti mAnuSyaM tathaivAsaMkhyeyavarSAyuSkA. sarve // 1 //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvavido'pi kaizcitsiddhA iSyante tato mA bhUtteSu saMpratyaya iti tadapohAyAha-'budhyante' nirAvaraNatvAtkevalAvayodhena samastaM vastujAtam , ete cAsiddhA api bhavasthakevalina evaMbhUtA vartante tatra mA bhUdeteSveva pratItirityAha-'mucyante' puNyApuNyarUpeNa kRcchreNa ka-18 maNA, ete'pi cAparinirvRttA eva parairiSyante-'muktipade prAptA api tIrthanikAradarzanAdihAgacchantIti vacanAt , tato mA bhUttadgocarA mandamatInAM dhIrityAha-'parinirvAnti' vidhyAtasamastakarmahutavahaparamANavo bhavantIti, kimuktaM bhavati ?-sarvaduHkhAnAM zArIramAnasa bhedAnAmantaM-vinAzaM kurvanti, ata eva gatyAgatidvAre caturAgatikAH paJcagatikAH, siddhagatAvapi gamanAt, 'parIttAH' pratyekazarItAriNa: 'saGkhyeyAH' saGkhyeyakoTIpramANatvAt prajJaptAH, he zramaNa ! he AyuSman !, upasaMhAramAha-'settaM maNussA' // adhunA devAnAha se kiM taM devA?, devA caubvihA paNNattA, taMjahA-bhavaNavAsI vANamaMtarA joisiyA vemaanniyaa| se kiM taM bhavaNavAsI?, 2 dusavidhA paNNattA, taMjahA-asurA jAva thaNiyA, se taM bhavaNavAsI / se kiM taM vANamaMtarA?, 2 devabhedo savvo bhANiyavvo jAvate samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-pajjattA ya apajjattA ya, tao sarIragA-vevie teyae kammae / ogAhaNA duvidhAbhavadhAraNijjA ya uttaraveuvviyA ya, tattha NaMjA sA bhavadhAraNijA sA jahanneNaM aMgulassa asaMkhejabhAgaM ukkoseNaM satta rayaNIo, uttaraveuvviyA jahanneNaM aMgulasaMkhejati ukkoseNaM joyaNasayasahassaM, sarIragA chaNhaM saMghayaNANaM asaMghayaNI NevaTThI Neva chirA va pahArU neva saMghayaNamatthi, je poggalA iTThA kaMtA jAva te tesiM saMghAyattAe pariNamaMti, kiMsaMThitA?, goyamA! duvihA pa NAV
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA- 8 jIvAbhi0 malayagirIyAvRttiH 1pratipattI devAH sU042 // 48 // x paNattA, taMjahA-bhavadhAraNitA ya uttarayeubviyA ya, tattha NaM je te bhavadhAraNijAte NaM samacaurasasaMThiyA paNNatA, tastha NaM je te uttaraubviyA te NaM nANAsaMThANasaMThiyA paNNasA, casAri kasAyA cattAri sapaNA cha lessAo paMca iMdiyA paMca samugdhAtA sannIvi asannIvi ithiyedAvi purisavedAvi no napuMsagavedA, pajjattI apajjatIo paMca, diTThI tinni tiNi vaMsaNA, NANIvi aNNANIvi, je nANI te niyamA tipaNANI aNNANI bhayaNAe, duvihe uvaoge tivihe joge AhAro NiyamA chadisiM, osannakAraNaM pahuca vapaNato hAlihasukillAI jAva AhAramAhAreMti, uvayAto tiriyamaNussesu, ThitI jahanneNaM dasa vAsasahassAI ukoseNaM tesIsaM sAgarovamAI, duvidhAvi maraMti, uvyadizA no neraiesu gacchaMti tiriyamaNussesu jahAsaMbhavaM, no devesu gacchati, dugatiyA duAgatiyA parisA asaMkhenA paNNattA, se taM devA, se taM paMceM diyA, sesaM orAlA tasA pANA // (sU0 42) ___ atha ke te devAH 1, sUrirAha-devAzcaturvidhAH prajJaptAH, tayathA-bhavanavAsino vyantarA jyotiSkA vaimAnikAza, 'evaM bhedo bhANiyavyo jahA panavaNAe' iti, evam' uktena prakAreNa bhedo bhaNitavyo yathA prajJApanAyAM, sa caivam-" se kiM taM bhavaNavAsI?, bhavaNavAsI dasavihA panattA" ityAvirUpassata eva savyAkhyAna: paribhAvanIyaH, 'te samAsato duvihA paNNattA-pajjattagA ya
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ apajjattagA ya' eSAmaparyAptatvamutpattikAla eva draSTavyaM na tvaparyAptinAmakarmodayataH, uktazca-nArayadevA tiriyamaNuyagambhajA je asaMkhavAsAU / ee u apajattA uvavAe ceva boddhavvA // 1 // " iti, zarIrAdidvAracintAyAM zarIradvAre trINi zarIrANi vaikriyaM taijasaM kArmaNaM ca, avagAhanA bhavadhAraNIyA jaghanyato'GgulAsaGkhyeyabhAgamAtrA utkarpataH saptahastapramANA, uttaravaikriyA jaghanyato'GgalasavayeyabhAgapramANA utkarSato yojanazatasahasraM, saMhananadvAre SaNNAM saMhananAnAmanyatamenApi saMhananenAsaMhananinaH, kutaH? ityAha-'nevaTThI' ityAdi, yato naiva teSAM devAnAM zarIreSvasthIni naiva zirA nApi snAyUni saMhananaM cAsthinicayAsakamato'sthyAdInAmabhAvAtsaMhananAbhAvaH, kintu 'je poggalA' ityAdi, ye pudgalA iSTAH-manasa icchAmApannAH, tatra kiJcidukAntamapi keSAJcidiSTaM bhavati tata AhakAntAH' kamanIyAH zubhavarNopetatvAt , yAvatkaraNAt 'piyA maNunnA maNAmA' iti draSTavyaM, tatra yata eva kAntA ata eva priyA:-sadaivAsani priyabuddhimutpAdayanti, tathA 'zubhAH' zubharasagandhasparzAtmakatvAt 'manojJAH' vipAke'pi sukhajanakatayA manaHprahAdahetulAt 'manApAH' sadaiva bhojyatayA jantUnAM manAMsi Apnuvanti, itthambhUtAH pudgalAsteSAM zarIrasaGghAtAya pariNamanti / saMsthAnadvAre bhavadhAdAraNIyA tanuH sarveSAmapi samacaturasrasaMsthAnA uttaravaikriyA nAnAsaMsthAnasaMsthitA, tasyA icchAvazataH prAdurbhAvAt , kaSAyAzcatvAraH, sa jJAzcatasro, lezyAH SaD , indriyANi paJca, samudghAtAH paJca, vedanAkaSAyamAraNAntikavaikriyataijasasamudghAtasambhavAt / sajJidvAre / samjhino'pi asajJino'pi, te ca nairayikavadbhAvanIyAH, vedadvAre strIvedA api puruSavedA api no napuMsakavedAH, paryAptidvAraM dRSTidvAraM darzanadvAraM ca nairayikavat / jJAnadvAre jJAnino'pi ajJAnino'pi ceti vikalpo'sajJimadhyaH, tatra ye jJAninaste niyamAtrijJA-1 nArakA devAH tiryasyanujA garbhavyukAntA ye'saGkhyeyavarSAyuSkAH / ete tu aparyAptA upapAta eva boddhavyAH // 1 //
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- 1-16 pIjIvA- ninaH, tathayAnA ninaH, tadyathA-AminibodhikajJAninaH zrutajJAnino'vadhijJAninazca, tatra ye'jJAninaste santyekakA ye vyajJAninaH santyekakA ye yajJA- 1pratipattaM govAbhi ninaH, tatra ye vyajJAninaste niyamAnmatyajJAninaH zrutAjJAninaH, ye vyajJAninaste niyamAnmatyajJAninaH zrutAjJAnino vibhaGgajJAninazca, # devAdhiH malayagi 18 ayaM gha vyajJAninarUyajJAnino veti vikalpaH asajJimadhyAd ye utpadyante tAn prati draSTavyaH, sa ca nairayikavadbhAvanIyaH / upayogA- OM kAraH rIyAvRttiH, hAradvArANi nairayikavat , upapAta: sajhyasajJipaJcendriyatiryaggarbhajamanuSyebhyo na zeSebhyaH / sthitirjaghanyato daza varSasahasrANi utka- sU0 42 patastrayastriMzatsAgaropamANi, samudghAtamadhikRtya maraNacintAyAM samavahatA api niyante'samavahatA api / cyavanadvAre'nantaramuDhtya // 49 // pRthivyambuvanaspatikAyikagarbhavyutkrAntikasaGkhyAtavarSAyuSkatiryakpaJcendriyamanuSyeSu gacchanti na zeSajIvasthAneSu, ata eva gatyAgaditidvAre vyAgatikA dvigatikAH, tiryagmanuSyagatyapekSayA, 'parIttAH' pratyekazarIriNo'sayeyAH prajJaptAH he zramaNa he AyuSman ', upasaM hAramAha-settaM devA, sarvopasaMhAramAha-'settaM paMceMdiyA, settaM orAlA tasA pANA' sugamam // samprati sthAvarabhAvasya trasabhAvasya ca bhavasthitikAlamAnapratipAdanArthamAha thAvarassa NaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? goyamA! jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM yAvIsa vAsasahassAI ThitI pnnnnttaa|| tasassaNaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? goyamA! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM ThitI pnnnnttaa|thaavre NaMbhaMte! thAvaratti kAlato kevaciraM hoti ?, jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM aNaMtAo ussappiNio (avasappiNIo) // 49 // kAlato khettato aNaMtA loyA asaMkhejA puggalapariyA, te NaM puggalapariyA AvaliyAe asaM
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ khejjatibhAgo // tase gaM bhaMte ! tasatti kAlato kevaciraM hoti?, jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM asaMkhejAo ussappiNIo (avasappiNIo) kAlatokhettato asaMkhejjA logaa| thAvarassa NaM bhaMte! kevatikAlaM aMtaraM hoti?, jahA tssNcitttthnnaae|| tasassa NaM bhaMte! kevatikAlaM aMtaraM hoti ?, aMtomuhuttaM ukkoseNaM vaNassatikAle // eesi NaM bhaMte ! tasANaM thAvarANa ya katare katarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovA tasA thAvarA aNaMtaguNA, setaM duvidhA saMsArasamAvaNNagA jIvA paNNattA // duvihapaDivattI samattA (sU043) jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato dvAviMzativarSasahasrANi, etacca pRthivIkAyamadhikRtyAvasAtavyam , anyasya sthAvarakAyasyotkarSata etA-14 vatyA bhavasthiterabhAvAt // trasakAyasya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSatastrayastriMzatsAgaropamANi, etacca devanArakApekSayA draSTavyam , anyasya trasakAyasyotkarSata etAvatpramANAyA bhavasthiterasambhavAt // sampratyetayoreva kAyasthitikAlamAnamAha-sthAvare 'Nam' iti vAkyAlaGkAre 'sthAvara iti' sthAvara ityanena rUpeNa sthAvaratveneti bhAvaH, kAlataH kiyacciraM bhavati?, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenAntarmuhUrtamutkato'nantaM kAlaM, tamevAnantaM kAlaM kAlakSetrAbhyAM nirUpayati-anantA utsarpiNyavasarpiNyaH kAlataH, kSetrato'nantA lokAH, kimuktaM bhavati ?-anantalokeSu yAvanta AkAzapradezAsteSAM pratisamayamekaikApahAreNa yAvatyo'nantA avasarpiNyutsarpiNyo bhavanti tAvatya iti, etAsAmeva pudgalaparAvarttato mAnamAha-asaGkhyeyAH pudgalaparAvartAH, asaGkhyeyeSu pudgalaparAvarteSu kSetrata iti padasAMnidhyArakSetrapudgalaparA --XAMROGRAMMAR
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 50 // zrIjIvA-hai varteSu yAvatyaH saMbhavanti anantA utsarpiNyavasarpiNyastAvatya iti bhAvaH, ihAsaGgyeyamasahayeyabhedAsakamata: pudgalaparAvarttagatamasaGkhye- pratipattI jIvAbhiyatvaM nirdhArayati-te NamityAdi, te Namiti vAkyAlakAre pudgalaparAvartA AvalikAyA asoyo bhAgaH, AvalikAyA asoya-2 basasthAmalayani- tame bhAge yAvanta: samayAstAvatpramANA ityarthaH, etaca vanaspatikAyasthitimagIkRtya veditavyaM, na pRthivyambukAyasthitivyapekSayA, tayoH 1 varasthirIyAvRttiH kAyasthiterutkarpato'pyasaGkhadheyotsarpiNIpramANalAt, tathA coktaM prajJApanAyAm-'puDhavikAie NaM bhaMte! puDhavikAiyatti kAlao tyantare kevaJciraM hoi?, goyamA! jahanneNaM aMtomuhuttamukkoseNaM asaMkhijaM kAlaM asaMkhijjAo ussappiNiavasappiNIo kAlao, khettao asaM * su043 khijA logA, evaM AukkAevi" iti, yA tu vanaspatikAyasthitiH sA yathoktapramANA tatroktA "vaNassaikAie NaM bhaMte! vaNassaikAyatti kAlao kiyazciraM hoi?, goyamA! janeNaM aMtomuhuttaM ukoseNaM aNaMtaM kAlaM aNaMtAo ussappiNIosappiNIo kAlao, khittao arNatA logA asaMkhijjA puggalapariyaTTA AvaliyAe asaMkhijjaibhAgo" iti / eSo'pi ca vanaspatikAyasthitikAla: sAMvyavahArikajIvAnadhikRtya procyate, asAMvyavahArikajIvAnAM tu kAyasthitiranAdiravaseyA, tathA coktaM vizeSaNavatyAm-asthi aNaMtA jIvA jehiM na patto tasAipariNAmo / tevi aNaMtANaMtA nigoyavAsaM aNuvasaMti // 1 // " sA'pi teSAmasAMvyavahArikajIvAnAmanAdiH kAyasthiti: kepAzcidanAdiraparyavasAnA, ye na jAtucidasAMvyavahArikarAzerudvRtya sAMvyavahArikarAzau nipatiSyanti, keSAzvidanAdiH saparyavasAnA, ye asAMvyavahArikarAzerudvRtya sAMvyavahArikarAzau nipatiSyanti / atha kimasAMvyavahArikarAzervinirgatya sAMvyavahArikarAzAvAgacchanti ? yenaivaM prarUpaNA kriyate, ucyate, Agacchanti, kathamavasIyate ? iti ceducyate-pUrvAcAryopadezAt , // 50 // 1 sansanantA jIvA yairna prAptannasAdipariNAma / ve'pyanantAnantA nigodavAsamanuvasanti // 1 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA cAha duSamAndhakAranimagnajanapravacanapradIpo bhagavAn jinabhadragaNiH kSamAzramaNo vizeSaNavatyAma-"sijhaMti jattiyA kir| iha sNvvhaarjiivraasimjhaao| iMti aNAivaNassairAsIo tattiyA taMmi // 1 // " iti kRtaM prasaGgena / samprati trasakAyasya kAyasthitimAnamAha-tase NaM bhaMte'ityAdi, tase'Na'miti pUrvavat 'trasa iti' trasa ityanena paryAyeNa kAlataH 'kiyazciraM' kiyantaM kAlaM yAvadbhavati?, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSato'sahayeyaM kAlam , enamevAsaGkhyeyaM kAlakSetrAbhyAM nirUpayati-asaMkhijjAo'ityAdi, asahayeyA utsarpiNyavasarpiNya: kAlataH, kSetrato'sahayeyA lokA asahayeyeSu lokeSu yAvanta AkAzapradezAsteSAM pratisamayamekaikApahAre yAvatyo'soyA utsarpiNyavasarpiNyo bhavanti tAvatya iti bhAvaH, iyaM caitAvatI kAyasthitirgatitrasaM tejaskAyika vAyukAyikaM cAdhikRtyAvaseyA na tu labdhitrasaM, labdhitrasasya kAyasthiterutkarSato'pi katipayavarSAdhikasAgaropamasahasradvayapramANatvAt , tathA coktaM prajJApanAyAma-"tasakAe NaM bhaMte! tasakAyatti kAlato kiyazciraM hoi ?, goyamA! jahannaNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM do sAgarovamasahassAiM saMkhejjavAsamabhahiyAI" tathA "teukkAie NaM bhaMte! teukkAietti kAlato kevacciraM hoti?, goyamA! jahannaNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM asaMkhejAo ussappiNIosappiNIo kAlao, khettao asaMkhejA logA, evaM vAukAiyAvi" iti||smprti sthAvaratvasyAntaraM vicintayiSurAha-thAvarassaNaM bhaMte ! aMtara'mityAdi sugamaM navaramasayeyA utsarpiNyavasarpiNyaH kAlataH, kSetrato'sahayeyA lokAH, ityetAvatpramANamantaraM tejaskAyikavAyukAyikamadhyagamanenAvasAtavyam , anyatra gatAvatAvatpramANasyAntarasyAsambhavAt ||'tsss NaM bhaMte! aMtara'mityAdi sugama navaram 'ukkoseNaM vaNassaikAlo' iti, utkarSato vanaspatikAlo vaktavyaH, sa cai 1 sidhyanti yAvanta. kileha savyavahArarAzimadhyAt / AyAnti anAdivanaspatirAzeH tAvantastasmin // 1 //
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvA vAbhi. layagi- yAvRttiH // 51 // vam-"ukoseNaM aNaMtamaNaMtAo ussappiNIosappiNIo kAlao, khettao aNaMtA logA, asaMkhejA poggalapariyaTTA, te NaM pogga-21pratipatta lapariyaTTA AvaliyAe asaMkhejaibhAgoM" iti, etAvatpramANaM cAntaraM vanaspatikAyamadhyagamanena pratipattavyam, anyatra gatAvetAvato- trasAde'ntarasyAlabhyamAnatvAt // sampratyalpabahuvamAha-eteSAM bhadanta ! jIvAnAM trasAnAM sthAvarANAM ca madhye katare katamebhyo'lpA vA bahavo hai sthityAdi vA katare kataraistulyA vA?, atra sUtre vibhaktipariNAmena tRtIyA vyAkhyeyA, tathA katare katarebhyo ('lpA bahukAstulyA) vizeSAdhikA vA?, bhagavAnAha-gautama sarvastokAnasAH, asatyAtatvamAtrapramANatvAt , sthAvarA anantaguNAH, ajaghanyotkRSTAnantAnantasayAparimANatvAt , upasaMhAramAha-sattaM duvihA saMsArasamAvannA jIvA' iti // iti zrImalayagiriviracitAyAM jIvAjIvAbhigamaTIkAyAM dvividhA pratipattiH samAptA / / * sU0 43
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha trividhAkhyA dvitIyA pratipattiH tadevamuktA dvividhA pratipattiH, samprati trividhA pratipattirArabhyate, tatra cedamAdisUtram- tattha je te evamAhaMsu tividhA saMsArasamAvaNNagA jIvA paNNattA te evamAhaMsu, taMjahA - itthi purisA puMsakA // ( sU0 44 ) / se kiM taM itthIo 1, 2 tividhAo paNNattA, taMjahA - tirikkhajoNiyAo maNussitthIo devitthiio| se kiM taM tirikkhajoNiNitthIo?, 2 tividhAo paNNattA, taMjahA - jalayarIo thalayarIo, khayarIo / se kiM taM jalayarIo 1, 2 paMcavidhAo paNNattAo, taMjahA - macchIo jAva suMsumArIo / se kiM taM thalayarIo ?, 2 duvidhAo paNNattA, taMjahA - cauppadIo ya parisappIo ya / se kiM taM cauppadIo ?, 2 cauvvidhAo paNNattA, taMjA - egakhurIo jAva saNapphaIo / se kiM taM parisappIo ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahAuraparisappIo ya bhujaparisappIo ya / se kiM taM uragaparisappIo ?, 2 tividhAo paNNattA, taMjahA - ahIo ahigarIo mahoragAo, settaM uraparisappIo / se kiM taM bhuyaparisappIo ?, 2 aNegavidhAo paNNattA, taMjahA - seraDIo seraMghIo gohIo NaulIo sedhAo 10
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi0 malayagi 2 pratipattI jIvAsti bhedAH sU0 44 strIbhedAH sU045 rIyAvRttiH saNNAo saraDIo seraMdhIo bhAvAo khArAo pavaNNAiyAo cauppaDyAo mUsiyAo mugusio gharoliyAo govhiyAo, johiyAo ciracirAliyAo, settaM bhuygprisppiio| se kiM taM khahayarIo?, 2 cauvidhAo paNNatA, taMjahA-yammapazvIo, jAva sesaM mbahayarI o, setaM tirikvjonnio|| se kiM taM maNussio?, 2tividhAo paNNatA, taMjahA-kammamUmiyAo akammabhUmiyAo aNtrdiiviyaao| se kiM taM aMtaradIviyAo , 2 aThThAvIsatividhAo paNNattA, taMjahA-egUrUiyAo AbhAsiyAo jAva suddhanIo, serA aNtrdii0||se ki taM akammabhUmiyAo ?, 2 tIsavidhAo papaNattA, taMjahA-paMcasu hemavaesu paMcasu paraNavaesu paMcasu harivaMsesu paMcasu rammagavAsesu paMcasu devakurAmu paMcasu uttarakurAsu, sesaM akmmaa| se kiMtaM kammabhUmiyA ?, 2 paNNarasavidhAo paNattAo, taMjahA-paMcasu bharahesu paMcasu eravaesu paMcasu mahAvidehesu, sero kammabhUmagamaNussIo, serAM maNussisthIo // se kitaM devitthiyAo?, 2 caubidhA papaNattA, taMjahA-bhavaNavAsidevitthiyAo vANamaMtaradevitthiyAo jotisiyadevitthiyAo vemANiyadevitthiyAo / se kiM taM bhavaNayAsidevitthiyAo?, 2 dasavihA paNNatA, taMjahA-asurakumArabhavaNavAsidevitthiyAo jAva thaNitakumAramavaNavAsidevitthiyAo, se taM bhvnnvaasidevitthiyaao| se kiM taM vANamaMtaradevitthiyAo?, 2 aTTa to paNNatA, taMjalAyAo aMtaradIviyAmAssio?, 2 tithimAkhIo, jAyagapati RextOMOMOMOMOMOMOMOM // 52 //
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhAo paNNattA, taMjahA-pisAyavANamaMtaradevitthiyAo jAva se taM vaannmNtrdevitthiyaao| se kiM taM jotisiyadevitthiyAo ?, 2 paMcavidhAo paNNattA, taMjahA-caMdavimANajotisiyadevitthiyAo sUragaha nakkhatta tArAvimANajotisiyadevitthiyAo,se taM jotisiyaao| se kiM taM vemANiyadevitthiyAo?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-sohammakappavemANiyadevitthiyAo IsANakappavemANiyadevitthigAo, settaM vemANitthIo // (sU045) 'tatra' teSu navasu pratipattiSu madhye ye AcAryA evamAkhyAtavantaH-trividhAH saMsArasamApannA jIvA: prajJaptAsta evamAkhyAtavantaH, tadyathA-striyaH puruSA napuMsakAni, iha khyAdivedodayAd yonyAdisagatAH ruyAdayo gRhyante, tathA coktam-'yonirmUdutvamasthairya, mugdhatA''balatA stanau / puMskAmiteti liGgAni, sapta strIle pracakSate // 1 // mehanaM kharatA dAya, zauNDIrya zmazru dhRSTatA / strIkAmitetira liGgAni, sapta puMstve pracakSate // 2 // stanAdizmazrukezAdibhAvAbhAvasamanvitam / napuMsakaM budhAH prAhurmohAnalasudIpitam // 3 // tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti strIvaktavyatAmAha-se kiMta'mityAdi, atha kAstAH striyaH?, surirAha-striyavividhAH prajJaptAH, tadyathA-ma tiryagyonistriyo manuSyastriyo devatriyazca / 'se kiM tamityAdi, tiryagyonistriyastrividhAH, tadyathA-jalacaryaH sthalacaryaH khacaryazca / 'se kiM tamityAdi / manuSyastriyo'pi trividhAstadyathA-karmabhUmikA akarmabhUmikA antaradvIpikAzca / 'se kiM ta'mityAdi, devastriyazcaturvidhAstadyathA-bhavanavAsinyo vyantoM jyotiSkyo vaimAnikyazca / / samprati striyA bhavasthitimAnapratipAdanArthamAha itthI NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, goyamA ! egeNaM AeseNaM jahanneNaM aMtomuhuttaM
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA ukkoseNaM paNNapannaM paliovamAI ekkaNaM AdeseNaM jahanneNaM aMtomuhattaM ukoseNaM Nava paliovamAI 2pratipattI jIvAbhi0 egeNaM AdeseNaM jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM satta paliovamAI egeNaM AdeseNaM jahanneNaM aMto- hai strIvadamalayagi- muhattaM ukkoseNaM pannAsaM pliocmaaiN|| (sU046) * sthityAdi rIyAvRttiH4 'itthI NaM bhaMte' ityAdi, striyA bhadanta kiyantaM kAlaM sthitiH prajAtA?, bhagavAnAha-gautama ! 'ekenAdezena' Adezazabda iha prakA- sU0 46 rakhAcI "Adeso tti pagAroM" iti vacanAt , ekena prakAreNa, ekaM prakAramadhikRyeti bhAvArthaH, jaghanyenAntarmuhUrttam , etattiryagmanu-4 // 53 // pyakhyapekSayA draSTavyam , anyatraitAvato jaghanyasyAsambhavAt, utkarpataH paJcapaJcAzatpalyopamAni, etdiigaanklpaaprigRhiitdevypekssm| tathaikenAdezena jaghanyato'ntarmuhUrtam etattathaivotkarpato nava palyopamAni, etadIzAnakalpa evaM parigRhItadevyapekSam / tathA ekenAdezena jaghanyato'ntarmurttam , etatprAgvat , utkarpataH sapta palyopamAni, etatsaudharmakalpe parigRhItadevIradhikRtya / tathA ekenAdezena jaghanyaB to'ntarmuhUrttamutkarSataH paJcAzatpalyopamAni, etatsaudharmakalpa evAparigRhItadevyapekSam, uktazca sagrahaNyAm- sapariggaheyarANaM soOM hammIsANa paliyasAhIyaM / uphosa satta pannA nava paNapannA ya devINaM // 1 // " tadevaM sAmAnyataH strINAM jaghanyata utkarpatazca sthitimAnamuktaM, samprati tiryakayAdibhedAnadhikRtyAha tirikkhajoNitthINa bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?,go jahanneNaM aMtomuhattaM ukoseNaM tipiNa pliovmaaii|jlyrtirikkhjonnitthiinnN bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThitI pnnnnttaa,goymaa| jahanneNaM // 53 // 1 parigRhItetarANA sIdharmazAnAnA palyopama sAdhikam / utkRSTata sapta pacAzat nava payapazAzaya palyopamAni caivInAm // 1 // *AGRAAGRAAGASCRIPAKRAcrack MMARSHRSHABAD-GG
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ JU N .. . ~ ~ ~ ~ aMto ukko putvkoddii|cuppdthlyrtirikkhjonnitthiinnN bhaMte kevatiyaM kAlaM ThitI paNNatA?, go0 jahA tirikkhjonnitthiio| uragaparisappathalayaratirikkhajoNitthINaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkosaM puvvkoddii| evaM bhuyaparisappa0 / evaM khahayaratirikkhitthINaM jahanneNaM aMtomuhuttaM ukko0 paliovamassa asNkhejtibhaago||mnnussitthiinnN bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA ?, goyamA ! khettaM paDDuca jaha0 aMto0 ukko tipiNa paliovamAI, dhammacaraNaM paDDuca jaha* aMto0 ukkoseNaM desUNA puvakoDI / kammabhUmayamaNussitthINaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, goyamA! khittaM paDucca jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM tinni paliovamAI dhammacaraNaM paDuca jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM desUNA puvvakoDI / bharaheravayakammabhUmagamaNussitthINaM bhaMte! kevattiyaM kAlaM ThitI paNNattA, goyamA ! khettaM paDucca jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM tinni paliovamAiM, dhammacaraNaM paDucca jahanneNaM aMtomu0 ukkoseNaM desUNA puvvakoDI / puvvavideha avaravidehakammabhUmagamaNussitthINaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, goyamA! khettaM paDuca jahanneNaM aMto0 ukkoseNaM puvakoDI, dhammacaraNaM paDucca jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM desUNA puvvakoDI / akammabhUmagamaNussitthINaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, goyamA! jammaNaM paDucca jahanneNaM desUNaM paliovamaM paliovamassa asaMkhejatibhAgaUNagaM ukko ~
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi0 malayagirIyAvRttiH // 54 // ra pratipattau tiryakatrIsthityAdi sU0 47 CAUSAAMACADEMAMANG seNaM tinni paliovamAI, saMharaNaM paDuca jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM desUNA puckoddii| hemavaeraNNavae jammaNaM paDuca jahanneNaM desUrNa paliovamaM paliovamassa asaMkhejaibhAgeNa UNagaM paliovamaM saMharaNaM paDucca jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM desUNA puvvakoDI / harivAsarammayavAsaakammabhUmagamaNussitthINaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA?, goyamA! jammaNaM paDuca jahanneNaM desUNAI do paliovamAiM paliovamassa asaMkhejjatibhAgeNa UNayAI ukko0 do paliovamAI, saMharaNaM paDDucca jaha0 aMto0 ukko0 desUNA puvakoDI / devakuruuttarakuruakammabhUmagamaNussitthINaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThiI paNNattA?, goyamA! jammaNaM paDuca jahanneNaM desUNAI tiNNi paliovamAiM paliovamassa asaMkhejatibhAgeNa UNayAI ukko tinni paliovamAI, saMharaNaM paDuca jahanneNaM aMtomuhu0 ukko0 desUNA pucakoDI / aMtaradIvagaakammabhUmagamaNussitthINaM bhaMte! kevatikAlaM ThitI paNNattA?, goyamA! jammaNaM paDuca jahanneNaM desUrNa paliovamassa asaMkhejaibhAgaM paliovamassa asaMkhejatibhAgeNa UNayaM ukko. paliovamassa asaMkhejaibhAgaM saMharaNaM paDuca jahanneNaM aMtomu0 ukko0 desUNA puvkoddii|| devitthINaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI pannattA?, goyamA! jahanneNaM dasavAsasahassAI ukkoseNaM paNapannaM paliovamAiM / bhavaNavAsidevitthINaM bhaMte!, jahanneNaM dasavAsasahassAI ukkoseNaM addhapaMcamAiM pliovmaaii| evaM asuraku // 54 //
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 mArabhavaNavAsidevitthiyAe, nAgakumArabhavaNavAsidevitthiyAevi jahanneNaM dasavAsasahassAiMukoseNaM desUNAI paliovamAiM, evaM sesANavi jAva thaNiyakumArANaM / vANamaMtarINaM jahanneNaM dasavAsasahassAI ukkosaM addhapaliovamaM / joisiyadevitthINaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThitI papaNattA?, goyamA! jahaNNeNaM paliovamaM aTThabhAgaM ukkoseNaM addhapaliovamaM paNNAsAe vAsasahassehiM anbhahiyaM, caMdavimANajotisiyadevitthiyAe jahanneNaM caubhAgapaliovamaM ukkoseNaM . taM ceva, sUravimANajotisiyadevitthiyAe jahanneNaM caubhAgapaliovamaM ukkoseNaM addhapaliovamaM paMcahiM vAsasaehimabhahiyaM, gahavimANajotisiyadevitthINaM jahaNNeNaM caubhAgapaliovama ukkoseNaM addhapaliovamaM, NakkhattavimANajotisiyadevitthINaM jahaNNeNaM caubhAgapaliovama ukkoseNaM caubhAgapaliovamaM sAiregaM, tArAvimANajotisiyadevitthiyAe jahanneNaM aTThabhAgaM paliovama ukko0 sAtiregaM aTThabhAgapaliovamaM / vemANiyadevitthiyAe jahaNNeNaM. paliovamaM ukkoseNaM paNapannaM paliovamAI, sohammakappavemANiyadevitthINaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI pa01, jahaNNeNaM paliovamaM ukkoseNaM satta paliovamAiM, IsANadevitthINaM jahaNNeNaM sAtiregaM paliovamaM ukkoseNaM Nava paliovamAiM // (sU 47) 'tirikkhajoNiitthiyANaM bhaMte' ityAdi, utkarSatastrINi palyopamAni, devakurvAdipu catuSpadanIradhikRtya, jalacarastrI-|
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMOM bhIjIvANAmutkarSanaH pUrvakoTI, sthalacarastrINAM yathA audhikI, trINi palyopamAnItyarthaH / khacarINAmutkarpataH pasyopamAsAkhyeyabhAgaH, 2pratipasI manuSyatrI kSetra pratIra-kSetrAzrayaNenetibhAvaH, jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSato devakurvAdipu bharatAdiSvapi ekAntasupamAdikAle trINi * tiryakmApagi- palyopamAni, dharmacaraNaM' gharaNadharmasevanaM pratItya jaghanyenAntarmuhUrtam, etaca tadbhavasthitAyA eva pariNAmavazataH pratipAtApekSayA syAdiyApatiH prAgaM, paraNadharmamya maraNamantareNa maryaslophatayA'nyetAvanmAtrakAlAvasthAnabhAvAt, tathAhi-kAcitstrI tathAvidhakSayopazamabhAvataH sarva- sthitiH riti pranipaga tAranmAnabhagopazamabhAvAdantarmudUrtAnantaraM bhUyo'pi aviratasamyagraSTitvaM mithyAvaM vA pratipadyate iti, athavA dharma- sU0 47 paraNamida desAparaNaM pratipattavyaM na marvacaraNaM, dezacaraNapratipattistu jaghanyato'pyAntarmurtikI, tasyA bhaGgabahulatvAta, ayobhayacaraNamammI kimarthamirezaraNaM parigRpane ?, unyate, dezacaraNapUrvakaM prAya: sarvacaraNamiti khyApanArtham, ata evoktaM vRddhaH-"sammamiTara paligapudaroga mAro ho| caraNopasamayayANaM sAgarasaMkhaMtarA hoti // 1 // " evaM "aparivaDie"ityAdi, utkarpato dezonA koTI, apasAMtmariyAgaragadharmaprAmemarSa paramAntarmuhUrta yAvadapratipatitapariNAmabhAvAt, pUrvaparimANaM cedam-"puSvassa u parimArNa magari gaDa doni koDilasyAno / chappaNNaM ca sahassA yoddhavvA vAmakoDINaM // 1 // (70560000000000) mammI bhUmikAdipizeSamcIgA kinyatAmAda-amaragamanikA sugamA, bhAvArthastvayam-karmabhUmikamanuSyatrINAM kSetraM karmabhUmikAmAmAnyaubhagamapiThaca sapanno'ntarmuhUrta mukarpatampINi palyopamAni, tAni ca bharatairAvateSu supamamupamAlakSaNe'rake veditavyAni, dharmaparAmavikA upanyano'ntarmuhUrnanururSato dezonA pUrvakoTI, bhAvanA cAna prAgiva draSTavyA, evamuttarasUtradvaye'pi // atraiva vize- // 55 // pomA pAsa bhaat| cArizamohoparAmapayANA gAgarAH nayAtA antaraM bhavati // 1 //
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ jApacintAM cikIrSurAha-sugama, navaraM bharatairAvateSu trINi palyopamAni suSamasuSamAyAM, pUrva videheSu kSetrataH pUrvakoTI, tata UrdhvaM tatra tathA kSetrasvAbhAvyAdAyuSo'sambhavAt , akammabhUmigetyAdi, janma pratIyeti-akarmabhUmipUtpattimAzritya jaghanyato dezonaM palyopamaM, taccASTabhAgAdyanamapi dezonaM bhavati tato vizeSasthApanAyAha-palyopamasyAsaGkhayeyabhAgenonaM, etacca haimavataharaNyavatakSetrApekSayA draSTavyaM tatra jaghanyataH sthiteretAvatpramANAyAH sambhavAt , utkarSatastrINi palyopamAni, tAni ca devakurUttarakurvapekSayA, 'saMharaNaM paDucce'tyAdi, saMha-1 raNaM nAma karmabhUmijAyAH striyo'karmabhUmiSu nayanaM 'tatpratItya' tadAzritya jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSato dezonA pUrvakoTI, iyamatra bhAvanA -iha karmabhUmikA'pyakarmabhUmiSu saMhRtA akarmabhUmiketi vyavahiyate, tatkSetrasambandhabhAvAt , yathA loke kazcinmagadhAdidezAtsurASTrAn prati prasthito girinagareSu nivAsaM kalpayitukAmaH surASTraparyantagrAmaprAptaH san samutpadyamAneSu tathAvidheSu prayojaneSu saurASTra iti vyavahiyate, tadvadhikRtA'pi, tatra ca saMhRtA satI kAcidantarmuhUrta jIvati tato'pi vA bhUyo'pi saMhiyate kAcitpUrvakoTyAyuSkA IS yAvajjIvamapi tatrAvatiSThate tato jaghanyato'ntarmuhUrttamuktamutkarSato dezonA pUrvakoTIti, Aha-bharatairAvatAnyapi karmabhUmau vartante tatra caikAntasuSamAdau trINyapi palyopamAni sthitirasyA bhavati saMharaNaM ca saMbhavati tatkathaM dezonA pUrvakoTI bhaNyate ? iti, atrocyate, karmakAlavivakSayA'bhidhAnAt , tasya caitAvanmAtralAditi / haimavatahairaNyavatAkarmabhUmikamanuSyatrINAM janmato jaghanyena dezonaM palyopama palyopamAsaGkhatheyabhAgena nyUnamutkarSataH paripUrNa palyopamaM, saMharaNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato dezonA pUrvakoTI, bhAvanA prAgiva / / evaM 'harivAsarammae' ityAdyapi sUtratrayaM bhAvanIyaM, navaraM harivarSaramyakayorjanmato jaghanyena dve palyopame palyopamAsamayeyabhAganyUne utkarSataH paripUrNe dve palyopame / devakurUttarakuruSu janmato jaghanyena trINi palyopamAni palyopamAsaGkhayeyabhAgahInAni u AAATMAMA
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA- tkarSata: paripUrNAni trINi palyopamAni, antaradvIpeSu janmato jaghanyena dezonaH palyopamAsaddhayeyabhAgaH, kiyatA dezenonaH palyopamA- 2 pratipattau jIvAbhiH savayeyabhAga' iti cedata Aha-palyopamAsaddhayeyabhAgenonaH, kimuktaM bhavati?-utkRSTapalyopamAsapeyabhAgapramANAdAyupo jaghanyamAyuH tiryakmalayagi-CpalyopamAsayabhAganyUna, navaramUnatAhetuH palyopamAsadbhadheyo bhAgo'tIva stoko draSTavyaH, saMharaNamadhikRtya sarvatrApi jaghanyata utka- 6 syAdirIyAvattiH paMtazca tAvadeva pramANam // samprati devastrIvaktavyatAmAha-akSaragamanikA sugamA tAtparyamAtramucyate-devastrINAM sAmAnyato jaghanyataH sthitiH sthitirdaza varSasahasrANi, tAni ca bhavanapativyantarIradhikRtya veditavyAni, utkarpataH paJcapaJcAzatpalyopamAni, etAni cezAnadevI- sU047 // 56 // radhikRtya pratipattavyAni / vizeSacintAyAM bhavanavAsidevyaH sAmAnyato daza varSasahasrANi, utkarpato'rddhapazcamAni-sArddhAni catvAri * palyopamAni, etAni ca bhavanavAsivizeSAsurakumAradevIradhikRtya, atrApi vizeSacintAyAmasurakumAradevInAM sAmAnyato jaghanyena 4 daza varSasahasrANi utkarpato'rddhapaJcamAni palyopamAni, nAgakumArabhavanavAsideghastrINAM jaghanyato daza varSasahasrANi utkarpato dezonaM palyopamam , evaM zeSANAM yAvatsta nitakumArINAM, vyantarINAM jaghanyato daza varSasahasrANi utkarSato'rddha palyopamaM, jyotipastrINAM jaghanye2 nASTabhAgapalyopamamutkarpato'rddha palyopamaM paJcAzatA varSasahasrairabhyadhikam , atrApi vizeSacintAyAM candravimAnavAsijyotiSastrINAM ja-hai 8 ghanyatazcaturbhAgamAtraM palyopamamutkarpato'rddhapalyopamaM paJcAzatA varSasahasrairadhikaM, sUryavimAnavAsijyotiSkadevInAM jaghanyatazcaturbhAgamAnaM palyopamamutkarpato'rddhapalyopamaM varpazatapaJcakAbhyadhikaM, grahavimAnavAsijyotiSkadevInAM jaghanyatazcaturbhAgamAtraM palyopamaM utkarpato'rddhapa lyopamaM, nakSatravimAnajyotiSkadevInAM jaghanyatazcaturthabhAgamAtraM palyopamamutkarpataH sAtirekaM caturthabhAgamAtraM palyopamaM, tArAvimAna* jyotiSkadevInAM jaghanyato'TabhAgamAtraM palyopamamutkarpatastadevASTabhAgamAtraM palyopamaM sAtirekaM / sAmAnyato vaimAnikadevastrINAM jaghanyata: 8 // 56 // OROADCORRECASCAROSCARRC
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ | palyopamamutkarSataH paJcapaJcAzatpalyopamAni, vizeSacintAyAM saudharmakalpavaimAnikadevInAM jaghanyataH palyopamamutkarSataH sapta palyopamAni, atrApIdaM sthitiparimANaM parigRhItadevInAmavagantavyaM, aparigRhItadevInAM jaghanyataH palyopamamutkarSataH paJcAzatpalyopamAni, | IzAnakalpavaimAnikadevInAM jaghanyataH sAtirekaM palyopamamutkarSato nava palyopamAni atrApIdaM sthitiparimANaM parigRhItadevInAmavagantavyaM, aparigRhItadevInAM jaghanyataH sAtirekaM palyopamamutkarSataH paJcapaJcAzatpalyopamAni, etaca sUtraM samastamapi kvApi sAkSAd dRzyate kacicaivamatidezaH "evaM devINaM ThiI bhANiyavvA jahA paNNavaNAe jAva IsANadevINa" miti // samprati strI nairantaryeNa strItvamamuJcantI kiyantaM kAlamavatiSThate ? iti jijJAsAyAM sUtrakRttatkAlApekSayA ye paJcAdezAH pravarttante tAnupadarzayitumAha prati in ! itthati kAlato kevacciraM hoi ?, goyamA ! ekkeNAdeseNaM jahanneNaM evaM samayaM ukkosaM dasuttaraM palio masayaM puSvakoDipuhuttamanbhahiyaM / ekkeNAdeseNaM jahanneNaM evaM samayaM ukkoseNaM aTThArasa palio mAI puvva koDI puhuttamambhahiyAI / ekkeNAdeseNaM jahaNNeNaM ekkaM samayaM ukkoseNaM cauddasa palio mAI pugvako DipuhuttamambhahiyAI / ekkeNAdeseNaM jaha0 ekkaM samayaM ukko paliovamasayaM pucakoDI puhuttamambhahiyaM / ekkeNAdeseNaM jahaNaM ekaM samayaM ukko0 paliomapuhuttaM pucakoDI puhuttamambhahiyaM // tirikkhajoNitthI NaM bhaMte! tirikkhajoNitthitti kAlao kevaciraM hoti ?, gomA ! jahaneNaM aMta muddattaM ukko seNaM tinni paliovamAI puvvakoDI puhuttamanbhahiyAI, jalayarIe jahaNeNaM aMtomuttaM ukkoseNaM puvvakoDipuhuttaM / cauppadathalayara tirikkhajo0 jahA ohitA ti
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvAjIvAbhiH nalayagi 2pratipattI sAmAnyavizeSatayA strIvasthitiH rIyAvRttiH // 57 // sU0 48 rikkha0, uragaparisappIbhuyagaparisappitthI NaM jadhA jalayarINaM, khahayari0 jahaNNeNaM aMtomuhataM uko0 paliovamassa asaMkhejatibhAgaM puvakoDipuTuttamabhahiyaM ||mnnussitthii bhaMte! kAlao kevaciraM hoti?, goyamA! khettaM paDuca jahaNNeNaM aMtomuhusaM uko tinni paliovamAI puvvako- . DipuhuttamambhahiyAI, dhammacaraNaM paDaca jaha0 eka samayaM ukko0 desUNA puvakoDI, evaM kammabhUmiyAvi bharaheravayAvi, NavaraM khettaM paDucca jaha. aMto ukko0 tinni paliovamAI desUNapuvvakoDIabbhahiyAI, dhammacaraNaM paDucca jaha0 eka samayaM udo0 desUNA puvvkoddii| puvvavidehaavaravidehitthI NaM khettaM paDucca jaha0 aMto0 ukko0 puvvakoDIpuhuttaM, dhammacaraNaM paDuca jaha0 eka samaya ukoseNaM desUNA pucakoDI // akammabhUmikamaNussitthI NaM bhaMte! akammabhUma0 kAlao kevaciraM hoi ? goyamA! jammaNaM paDuca jaha0 desUrNa paliovamaM paliovamassa asaMkhejjatibhAgeNaM UNaM uko tipiNa pliovmaaiN| saMharaNaM paDucca jaha* aMto0 ukkoseNaM tinni paliovamAiM desUNAe puvakoDie anbhhiyaaii| himavateraNavate akammabhUmagamaNussitthINaM bhaMte! hema0 kAlato kevaciraM hoi?, goyamA jammaNaM paDuca jaha0 desUNaM paliovamaM paliovamassa asaMkhevatibhAgeNaM UNagaM, ukko0 paliovamaM / sAharaNaM pahuca jaha0 aMtomu0 udo0 paliovamaM desUNAe puvakoDIe abhahiyaM / harivAsarammayaakammamUmagamaNussisthI NaM bhaMte!, jammaNaM pahuca jaha. OM // 57 //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ S00+++MAMA desUNAI do paliovamAI paliovamassa asaMkhejjatibhAgeNa UNagAI, ukkoM0 do pliovmaaii| saMharaNaM paDaca jaha0 aMtomu0 ukko0 do paliovamAI desUNapuvakoDimabhahiyAiM / uttarakurudevakurUNaM0, jammaNaM paDaca jahanneNaM desUNAI tinni paliovamAI palitovamassa asaMkhejabhAgeNaM UNagAiM ukko tinni paliovamAiM / saMharaNaM paDucca jaha0 aMtomu0 ukko0 tini paliovamAI desUNAe puvvakoDie anbhahiyAI / aMtaradIvAkammabhUmakamaNussitthI?, 2 jammaNaM paDDucca jaharU desUrNa paliovamassa asaMkhejatibhAgaM paliovamassa asaMkhejatibhAgeNa UNaM ukko0 paliovamassa asaMkhejatibhAgaM / sAharaNaM paDucca jaha0 aMtomu0 ukko0 paliovamassa asaMkhejatibhAgaM desUNAe puvvakoDIe anbhahiyaM // devitthI NaM bhaMte! devitthitti kAla0, jacceva sNcitttthnnaa|| (sU048) __ ekenAdezena jaghanyata ekaM samayaM yAvadavasthAnamutkarSato dazottaraM palyopamazataM pUrvakoTIpRthaktvAbhyadhikam , ekasamayaM katham ? iti ceducyate-kAcid yuvatirupazamazreNyAM vedatrayopazamanAdavedakatvamanubhUya tataH zreNeH pratipatantI strIvedodayamekaM samayamanubhavati, tato dvitIye samaye kAlaM kRtvA deveSutpadyate tatra ca tasyAH puMstvameva na strIlaM, tata evaM jaghanyata: strItvaM samayamAtraM. samprati pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikadazottarapalyopamazatabhAvanA kriyate-kazcijjantu rISu tirazcIpu vA pUrvakoTyAyuSkAsu madhye pazvaSAn bhavAnanubhUya IzAne kalpe paJcapaJcAzatpalyopamapramANotkRSTAyuSkAkhaparigRhItadevISu madhye devItvenotpadyate tataH vAyu: +SAMROSAGARANG
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA- kSaye tasmAtsthAnAd bhUyo'pi nArISu tirazcIpu vA madhye pUrvakoTyAyuSSurutpannastato bhUyo dvitIyaM vAramIzAnadevaloke paJcapaJcAzatpalyo-12pratipasau jIvAbhi06 pamapramANotkRSTAyuSkAsvaparigRhItadevIpu madhye devItvenopajAtastataH paramavazyaM vedAntaramavagacchati, evaM dazottaraM palyopamazataM pUrvako-; sAmAnyamalayagi- TipRthaktvAbhyadhikaM prApyate, atra para Aha-nanu yadi devakurUttarakurvAdipu palyopamatrayasthitikAsu strISu madhye samutpadyate tato'dhi- vizeSatarIyAvRttiH kA'pi strIvedasyAvasthitilabhyate, tataH kimityetAvadevopadiSTA', tadyuktam , abhiprAyAparijJAnAt , tathAhi-na tAvadevIbhyayutlA'sahaye- yA strItva yavarSAyuSkAsu strISu madhye strIlenotpadyate, devayoneJyutAnAmasayeyavarpAyuSkepu madhye utpAdapratiSedhAt, nApyasaGkhyeyavarSAyuSkA satI sthitiH // 58 // 2 utkRSTAyuSkAsu devISu jAyate, yata uktaM prajJApanAmUlaTIkAyAm-"jato asaMkhejavAsAuyA ukkosiyaM ThiI na pAveI" iti, tato sU048 yathoktapramANaiva strIvedasyotkRSTA'vasthitiravApyate / dvitIyenAdezena jaghanyata eka samayamutkRSTato'STAdaza palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni, tatra samayabhAvanA sarvatrApi prAgvat , aSTAdaza palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni evaM-nArIpu tirazcIpu vA pUrvakoTIpramANAyuSkAsu madhye kazcijantuH paJcapAn bhavAnanubhUya pUrvaprakAreNezAnadevaloke vAradvayamutkRSTasthitikAsu devISu madhye samutpadyamAno niyamataH parigRhItArakhevotpadyate nAparigRhItAsu, tata evaM dvitIyAdezavAdimatena strIvedasyotkRSTamavasthAnamaSTAdaza palyopamAni pUrvakoTipRthakvaM ca / tRtIyenAdezena jaghanyata ekaM samayamutkarpatazcaturdaza palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni, tAni caivaM-pUrvaprakAreNa saudharmadevaloke parigRhItadevISu saptapalyopamapramANotkRSTAyuSkAsu madhye vAradvayaM samutpadyate tatra(ta) evaM tRtIyAdezavAdimatena strIvedasyotkRSTamavasthAnaM caturdaza palyopamAni pUrvakoTipRthaktvaM ca / caturthenAdezena jaghanyata eka samayamutkarpataH palyopamazataM pUrvakoTipRthaktvAbhyadhika, katham ? iti ceducyate, nArISu tirazvISu vA pUrvakoTyAyuSkAsu paJcapAn bhavAnanubhUya pUrvaprakAreNa saudharmadevaloke SCANNECHAUBE
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcAzatpalyopamapramANotkRSTAyuSkAsvaparigRhItadevISu madhye devIvenotpadyate, tata evaM caturthAdezavAdimatena palyopamazataM pUrvakoTipRtha- kvAbhyadhikaM bhavati / paJcamenAdezena jaghanyata eka samayamutkarSataH palyopamapRthaktvaM pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikaM, taJcaivaM-nArISa tirazcISa vA pUrvakoTyAyuSkAsu madhye sapta bhavAnanubhUyASTamabhave devakurvAdiSu tripalyopamasthitikAsu strISu madhye strItvena samutpadyate, tato mRtvA saudharmadevaloke jaghanyasthitikAsu devISu madhye devIvenopajAyate, tadanantaraM cAvazyaM vedAntaramadhigacchati, tataH paJcamAdezavAdimatena strIvedasyAvasthAnaM pUrvakoTipRthaktvAbhyadhika palyopamapRthakvaM, te hyevamAhurnAnAbhavapramANadvAre-yadi strIvedasyotkRSTamavasthAnaM cintyate tata itthametAvadeva labhyate, nAdhikamanyathA ceti / amISAM ca paJcAnAmAdezAnAmanyatamAdezasamIcInatAnirNayo'tizayajJAnibhiH sarvotkRSTazrutalabdhisaMpannairvA kartuM zakyate, te ca sUtrakRtpratipattikAle nAsIranniti sUtrakRnna nirNayaM kRtavAniti / tadevaM sAmAnyataH strI strItvaM nairantaryeNAmuJcantI yAvantaM kAlamavatiSThate tAvatkAlapramANamuktam // idAnI tiryakatriyAstiryakatrItvamajahatyAH kAlamAnaM vicintayiSuridamAha-'tirikkhajoNiitthie NaM bhaMte !, ityAdi, tiryaksI Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta ! tiryastrIti kAlataH kiyazciraM bhavati ?, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenAntarmuhUrttamutkarSatastrINi palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni, tatrAntarmuhUrta kasyAzcittAvatpramANAyukatayA tadanantaraM mRtvA vedAntarAdhigamAdvilakSaNamanuSyabhavAntarAdhigamAvA, kathamutkarSatastrINi palyopamAni pUrvakATIpRthaktvAbhyadhikAni? iti ceducyate-iha narANAM tirazcAM cotkarSato'STau bhavAH prApyante nAdhikAH, "naratiriyANaM sattaTThabhavA" iti vacanAt , tatra | sapta bhavAH sahayeyavarSAyuSo'STamastvasaGkhyeyavarSAyureva, tathAhi-paryAptamanuSyAH paryAptasajJipaJcendriyatiryaJco vA nirantaraM yathAsayaM sapta paryAptamanuSyabhavAn sapta paryAptasajJipaJcendriyatiryagbhavAn vA'nubhUya yadyaSTame bhave bhUyaH paryAptamanuSyAH paryAptasajJipaJcendriyati more-25%25A
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ } zrIjIvAjIvAbhi0 malayagirIyAvRttiH // 59 // yebhyo vA samutpadyante tato niyamAdasayavarSAyupa eva na sayavarSAyupa:, asahyeyavarNayupazca mRtvA niyamato devalokeSUtpadyante, tato navamo'pi manuSyabhavaH saJjJipaJcendriyatiryagbhavo vA nirantaraM na labhyate, ata eva ca pAzcAtyAH sapta bhavA nirantaraM bhavantaH satyeyavarSAyupa evopapadyante naiko'pyasaveyavarSAyuH, asaGkhyeyavarSAyurbhavAnantaraM bhUyo manuSyabhavasya tiryagbhavasya vA'sambhavAt, tatra yadA utkarSatastiryaklIvedasahitAH pAzcAtyAH saptApi bhavA pUrvakoTyAyuSo labhyante aSTamastu bhavo devakurvAdipu tadA bhavantyutkarpatastrINi palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni tiryaklItvasyAvasthAnam / atraiva vizeSacintAM cikIrSurAha - 'jalayarIe' ityAdi, jalacaryA: striyA jalacarastrItvena nirantaraM bhavantyA jaghanyato'vasthAnamantarmuhUrttamutkarpataH pUrvakoTipRthaklaM, saptapUrvakoTyAyurbhavAnantaraM jalacarastrINAmavazyaM jalacarastrItvacyutibhAvAt, 'cauppayathalayarIe jahA ohiyAe' iti, catuSpadasthalacarastriyA yathA audhikyAstiryaktrayA uktaM tathA draSTavyaM tatraivam - jaghanyato'ntarmuhUrtta tata UrdhvaM tadbhAvaparityAgasambhavAt utkarSatastrINi palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni tAni ca prAgiva bhAvanIyAni / uraH parisarpasthalacaraliyA bhujaparisarpasthalacarastriyAzca yathA jalacarakhiyAstathA vaktavyaM, taJcaivaM-jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH pUrvakoTipRthaktvaM taca pUrvavadbhAvanIyam / khacaratriyA jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarpataH patyopamAsayeyabhAgaH pUrvakoTipRthaktvAbhyadhika utkarSato'vasthAnamiti / tadevamuktaM tirthastriyAH sAmAnyato vizeSatazca avasthAnamAnaM, samprati manuSyastriyA Aha- 'maNussitthiyAe' ityAdi, manuSya striyAH sAmAnyato yathA audhikyAstiryastriyAH, tatraivaM - jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSatastrINi palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni tAni ca sAmAnyatastiryaktrIvadbhAvanIyAni / karmabhUmakamanuSya striyaH kSetraM pratItya sAmAnyataH karmakSetramadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrtta, tataH UrdhvaM tadbhAvaparityAgasambhavAt, utkarpatastrINi pasyopamAni pUrvakoTipRthaktvA 2 pratipattI sAmAnyavizeSata yA strItva sthitiH sU0 48 // 59 //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhyadhikAni, tatra sapta bhavA mahAvideheSu aSTamo bhavo bharatairAvateSvekAntasuSamAdau tripalyopamapramANa iti, 'dharmacaraNaM pratItya' cAritrAsevanamAzritya jaghanyenai samayaM, sarvaviratipariNAmasya tadAvaraNakarmakSayopazamavaicitryataH samayamekaM sambhavAtU, tata Uca maraNataH pratipAtabhAvAt , utkarSato dezonA pUrvakoTI, samagracaraNakAlasyotkarpato'pyetAvanmAnapramANatvAt / bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyastriyAH strItvaM kSetraM pratItya' bharatAyevAzritya jaghanyenAntarmuhUrta taca prAgvadbhAvanIyam , utkarSatastrINi palyopamAni dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhikAni, tAni caivaM-pUrvavidehamanuSyastrI aparavidehamanuSyastrI vA pUrvakoTyAyuSkA kenApi bharatAdAvekAntasuSamAdau 'saMhatA, sA ca yadyapi mahAvidehakSetrotpannA tathA'pi prAguktamAgadhapuruSadRSTAntavalena bhAratyairAvatIyA veti vyapadizyate, tataH sA bhAratyAdivyapadezaM prAptA pUrvakoTiM jIvitvA svAyuHkSayatastatraiva bharatAdAvekAntasuSamAprArambhe samutpannA, tata evaM dezonapUrvakoTyabhyadhikaM palyo|pamatrayamiti / dharmacaraNaM pratItya karmabhUmijastriyA iva bhAvanIyaM, jaghanyata eka samayamutkarpato dezonAM pUrvakoTI yAvat', pUrva videhAparavidehakarmabhUmijamanuSyastriyAstu kSetramadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrta, tacca supratItaM, prAgbhAvitatvAt , utkarSataH pUrvakoTipRthaktvaM, tatraiva | bhUya utpattyA, dharmacaraNaM pratItya samAgatakarmabhUmijastriyA iva vaktavyaM, jaghanyata eka samayamutkarpato dezonAM pUrvakoTiM yAvaditi / bhAvArthaH // uktA sAmAnyato vizeSatazca karmabhUmikamanuSyatrIvaktavyatA, sAmpratamakarmabhUmakamanuSyastrIvaktavyatAM cikIrSuH prathamata: sAmA-14 nyenAha-'akammabhUmigamaNussitthI NaM bhaMte !' ityAdi, akarmabhUmakamanuSyatrI, Namiti vAkyAlaGkAre, akarmabhUmikamanuSyanIti kAlataH kiyazciraM bhavati ?, bhagavAnAha-gautama ! 'janma' tatraiva sambhUtilakSaNaM 'pratItya' Azritya jaghanyena palyopamaM dezonaM, aSTabhAgAghUnamapi dezonaM bhavati tato vizeSasthApanAyAha-palyopamasyAsaGkhyeyabhAgonaM jaghanyataH utkarSatastrINi palyopamAni, saMharaNaM pratItya
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ pIjIvA-16 jaghanyato'ntarmuhartamantarmuhUrttAyuHzeSAyAH saMhRtibhAvAt , utkarSeNa trINi palyopamAni dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhikAni, katham ? iti pUrvakoTyA'bhyadhikAni, katham ? iti 42pratipatto jIvAbhi ceducyate-kAcitpUrva videhamanuSyatrI aparavidehamanuSyastrI vA dezonapUrvakoTyAyuHsamanvitA devakurvAdI saMhRtA, sA ca pUrvadRSTAntavalena / sAmAnyamalayagi- 18 devakurvAdikA jAtA, tataH sA dezonAM pUrvakoTiM jIvilA mRtvA ca tatraiva nipalyopamAyuSkA samajani, tata evaM dezonapUrvakoTyadhika vizeSatarIyAvattiHATa palyopamatrayamiti, anena saMharaNato jaghanyotkRSTAvasthAnakAlamAnapradarzanena nyUnAntarmuhUrttAyu:zepAyA garbhastriyA vA na saMharaNamiti yA strItva pratipAditam , anyathA jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSacintAyAM pUrvakoTyA dezonatA na syAditi / akarmabhUmikamanuSyatrIvipayAmeva vizepa- sthitiH // 60 // cintAM karoti-hemavayetyAdi, haimavatairaNyavatarivarSaramyakavarpadevakurUttarakurvantaradvIpikANAM janma pratItya yA yasyAH sthitistatastasyA sU0 48 avasthAnaM vAcyaM, saMharaNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarpato yA yasyA utkaSTA sthitiH sA tasyA dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhikA va ktavyA, sA caivaM-haimavatairaNyavatayormanuSyastrI janma pratItya jaghanyena palyopamaM palyopamAsaddhayeyabhAganyUnam , utkarpataH paripUrNa palyo8 parma, saMharaNamadhikRtya jaghanyenAntarmuhUrttam , antarmuhUrttAyuHzeSAyA eva saMharaNabhAvAt , utkarpataH palyopamaM dezonayA pUrvakoTyA'bhya dhikaM, tacca dezonapUrvakoTyAyuHsamanvitAyAstatra saMharaNe tatraiva ca mRtvotpannAyA bhAvanIyam / harivarSaramyakayorjanma pratItya jaghanyena 2 palyopamAsaGkhayeyabhAganyUne dve palyopame, utkarSataH paripUrNe dve palyopame / saMharaNaM pratIya jaghanyenAntarmuhUrttamutkarpato dezonayA pUrvako TyA'bhyadhike dve palyopame, bhAvanA prAgiva / devakurUttarakurupu janma pratIya jaghanyataH palyopamAsaMkhyeyabhAganyUnAni trINi palyopamAni, utkarSatastrINi palyopamAni / saMharaNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarpatastrINi palyopamAni dezonayA puurvkottyaa'bhydhikaani| // 6 // 2 antaradvIpeSu janma pratItya jaghanyata: palyopamAsaGkhyeyabhAganyUnaM palyopamAsaddhayeyabhAgaM yAvat utkarpata: palyopamAsaGkhyeyabhAgam ,
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ etAvatpramANasya tatra jaghanyata utkarSatazca manuSyANAmAyuSaH sambhavAt , maraNAnantaraM ca devayonAvutpAdAt / saMharaNamadhikRtya jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSato dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhikaM palyopamAsaGkhtheyabhAgaM yAvat , bhAvanA'tra prAgiva // uktA sAmastyena manuSyatrI-1 vaktavyatA, samprati devastrIvaktavyatAmAha-devitthINa'mityAdi, devInAM tathAbhavasvabhAvatayA kAyasthiterasambhavAt yaiva prAk sAmAnyato vizepatazca bhavasthitiruktA 'seva saMciTaNA bhANiyavvA' tadevAvasthAnaM vaktavyam , abhilApazca 'devitthI NaM bhaMte! devisthIti kAlato kevacciraM hoi?' ityAdirUpaH sudhiyA pribhaavniiyH|| tadevamuktaM sAmAnyato vizepatazca strItvasyAvasthAnakAlamAnama, idAnImantaradvAramAha itthINaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM aMtaraM hoti?, goyamA! jaha0 aMtomu0 ukko0 aNaMtaM kAlaM, vaNassatikAlo, evaM savvAsiM tirikkhitthINaM / maNussitthIe khettaM paDucca jaha0 aMto0 ukko0 vaNassatikAlo, dhammacaraNaM par3acca jaha0 evaM samayaM ukko0 aNaMtaM kAlaM jAva avar3apoggalapariya desUNaM, evaM jAva puvavidehaavaravidehiyAo, akammabhUmagamaNussitthINaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM aMtaraM hoti?, goyamA! jammaNaM paDuca jahannaM dasavAsasahassAiM aMtomuhuttamabhahiyAI, * ukko0 vaNassatikAlo, saMharaNaM paDucca jaha. aMtomu0 ukko0 vaNassatikAlo, evaM jAva aMtaradI viyAo / devitthiyANaM savvAsiM jaha0 aMto0 ukko0 vnnsstikaalo|| (sU049) striyA bhadanta / antaraM kAlataH kiyazciraM bhavati ?, strI bhUtvA strItvAd bhraSTA satI punaH kiyatA kAlena strI bhavatItyarthaH, evaM -
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA- gautamena prazne kRte sati bhagavAnAha-gautama jaghanyenAntarmuhUrta, kathamiti ceducyate-iha kAcitnI strIlAnmaraNena cyutvA bhavAntare (2pratipattI jIvAbhi. purupavedaM napuMsakavedaM vA'ntarmuhUrtamanubhUya tato mRtvA bhUyaH strIlenotpadyate tata eva jaghanyato'ntaramantarmuhUrta bhavati, utkarSato vanaspamalayagi-5 tikAlaH-asaddhayeyapudgalaparAvartAkhyo vaktavyaH, tAvatA kAlenAmuktau satyAM niyogataH strItvayogAt , sa ca vanaspatikAla evaM vaktavyaH / ntaraM rIyAvRttiH -"aNaMtAo ussappiNIosappiNIo kAlao, khettao aNaMtA logA, asaMkhejA poggalapariyaTTA, te NaM poggalapariyaTTA Ava- sU0 49 liyAe asaMkhejaibhAgo" iti, evamaughikatiryastrINAM jalacarasthalacarakhacarastrINAmaudhikamanuSyatrINAM ca jaghanyata utkarSatazcAntaraM / // 61 // 5 vaktavyam , abhilApo'pi sugamatvAtsvayaM paribhAvanIyaH / karmabhUmikamanuSyastriyAH kSetraM-karmabhUmikSetraM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSa-3 to'nantaM kAlaM vanaspatikAlapramANaM yAvat , dharmacaraNaM pratItya jaghanyenaikaM samayaM, sarvajaghanyasya samayatvAt , utkarSeNAnantaM kAlaM, dezonama pArddha pudgalaparAvata yAvat , nAto hyadhikatarazcaraNalabdhipAtakAlaH, saMpUrNasyApyapArddhapudgalaparAvarttasya darzanalabdhipAtakAlasya tatra tatra 5 pradeze pratiSedhAt / evaM bharatairAvatamanuSyastriyAH pUrvavidehAparavidehastriyAzca kSetrato dharmacaraNaM cAzritya vaktavyam / akarmabhUmakamanuSya| striyA janma pratItyAntaraM jaghanyena daza varSasahasrANyantarmuhUrtAbhyadhikAni, kathamiti ceducyate-iha kAcidakarmabhUmikA strI mRtlAI jaghanyasthitipu devepUtpannA, tatra daza varSasahasrANyAyuH paripAlya tatkSaye cyutvA karmabhUmipu manuSyapuruSalena manuSyatrIvena votpadyate, 8 devebhyo'nantaramakarmabhUmipUtpAdAbhAvAt , antarmuhUrtena mRtvA bhUyo'pyakarmabhUmijastrItvena jAyata iti bhavanti jaghanyato daza varSasa hasrANyantarmuhUrtAbhyadhikAni, utkarSato vanaspatikAlo'ntaraM, saMharaNaM pratIya jaghanyato'ntarmuhUrtam , akarmabhUmijastriyAH karmabhU-ra miSu saMhRtya tAvatA kAlena tathAvidhabuddhiparAvRttyA bhUyastatraiva nayanAt , utkarSato vanaspatikAlo'ntaraM, tAvatA kAlena karmabhUmyu
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ chAtpattivat saMharaNasyApi niyogato bhAvAt , tathAhi-kAcidakarmabhUmikA karmabhUmau saMhRtA, sA ca khAyuHkSayAnantaramanantakAlaM vana satyAdipu saMsRtya bhUyo'pyakarmabhUmau samutpannA tata: kenApi saMhRteti yathoktaM saMharaNasyotkRSTakAlamAnam / evaM haimavataharaNyavataharivarSaramyakavarSadevakurUttarakurvantarabhUmikAnAmapi janmataH saMharaNatazca pratyekaM jaghanyamutkRSTaM cAntaraM vaktavyam, sutrapATho'pi sugamatvAsvayaM paribhAvanIyaH // samprati devastrINAmantarapratipAdanArthamAha-devitthiyANaM bhaMte !' ityAdi, devastriyA bhadanta ! antaraM kAlata: kiyacciraM bhavati ?, bhagavAnAha-gautama | jaghanyenAntarmuhUrta, kasyAzciddeva striyA devIbhavAcyutAyA garbhavyutkrAntikamanuSyepUtpadya paryAptiparisamAptisamanantaraM tathA'dhyavasAyamaraNena punardevIvenotpattisambhavAt , utkarSato vanaspatikAlaH, sa ca supratIta eva / evamasurakumAradevyA Arabhya yAvadIzAnadevastriyAmutkRSTamantaraM vaktavyaM, pATho'pi sugamatvAtsvayaM paribhAvanIyaH // sampratyalpabahulaM vaktavyaM, tAni ca paJca, tadyathA-prathamaM sAmAnyenAlpavahutvaM vizeSacintAyAM dvitIyaM trividhatiryaksrINAM tRtIyaM trividhamanuSyastrINAM caturtha caturvidhadevastrINAM paJcamaM mizrastrINAM, tatra prathamamalpavahutvamabhidhitsurAha etAsi NaM bhaMte ! tirikkhajoNitthiyANaM maNussitthiyANaM devitthiyANaM katarA 2 hiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovA maNussitthiyAo tirikkhajoNitthiyAo asaMkhejaguNAo devitthiyAo asNkhijgunnaao|| etAsi NaM bhaMte! tirikkhajoNitthiyANaM jalayarINaM thalayarINaM khayarINa ya katarA 2 hiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovAo khahayaratirikkhajoNitthiyAo thalayaratirikkha
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi.8 malayagirIyAvRttiH 2pratipattI strINAmalpavahutvaM sU0 50 // 12 // joNitthiyAo saMkhejaguNAo jalayaratirikkha0 sNkhejgunnaao|| etAsiNaMbhaMte! maNussitthINaM kammabhUmiyANaM akammabhUmiyANaM aMtaradIviyANa ya katarA 2 hiMto appA vA 41,goyamA! sabvatthovAoaMtaradIvag2aakammabhUmagamaNussindhiyAodevakurUttarakuruakammabhUmagamaNussitthiyAo dovi tullAo saMkhejagu0, harivAsarammayavAsaakammabhUmagamaNussitthiyAo dovi. tullAo saMkhejagu0, hemavateraNNavAsaakammabhUmigamaNussitthiyAo dovi tullAo saMkhijagu0, bharateravatavAsakammabhUmagamaNussi0 dovi tullAo saMkhijaguNAo, puvavidehaavaranidehakammabhUmagamaNussitthiyAo dovi tullAo sNkhejgunnaao|| etAsiNaM bhaMte ! devitthiyANaM bhavaNavAsINaM vANamaMtarINaM joisiNINaM vemANiNINa ya kayarA 2 hiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, goyamA! sabvatthovAo vemANiyadevitthiyAo bhavaNavAsidevitthiyAo asaMkhejaguNAo vANamaMtaradevIyAo asaMkhejaguNAo jotisiyadevitthiyAo saMkhejaguNAo // etAsi NaM bhaMte ! tirikkhajoNitthiyANaMjalayarINaMthalayarINaM khayarINaM maNussitthIyANaM kammabhUmiyANaM akammabhUmiyANaM aMtaradIviyANaM devitthINaM bhavaNavAsiyANaM vANamaMtarINaM jotisiyANaM vemANiNINa ya kayarAo2 hiMto appA vA bahuAvA tullA vA vise0?, goyamA! savvatthovA aMtaradIvagaakammabhmagamaNussitthiyAo devakuruuttarakuruakammabhUmagamaNussitthiyAo dovi saMkhe
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ S tacks aguNAo, harivAsarammagavAsaakammabhUmagamaNussisthiyAo do'vi saMkhejaguru, hemavateraNNavayavAsaakammabhUmaga0 do'vi saMkhenagu0, bharaheravatavAsakammabhUmagamaNussitthIo do'pi tullAo saMkhejagu0, puvvavidehaavaravidehavAsakammabhUmagamaNussityi0 do'vi saMkhejaguru, AmANiyadevitthiyAo asaMkhenagu0, bhavaNayAsidevitthiyAo asaMkhenagu0, khahayaratirikkhajoNitthiyAo asaMkhejagu0, thalayaratirikkhajoNitthiyAu saMkhijaguru, jalayaratirikkhajoNisthiyAo saMkhejaguNAo, vANamaMtaradevitthiyAo saMkhenaguNAo joisiyadevitthiyAo sNkhengu__nnaao|| (sU050) ___ sarvastokA manuSyastriyaH, salayAtakoTAkoTIpramANatyAt , tAbhyastiryagyonikaliyo'satyeyaguNAH, pratidvIpaM pratisamudra tiryakatrI|NAmatibaddhatayA sambhavAt, dvIpasamudrANAM cAsahadheyatvAt , tAbhyo'pi deva striyo'salyeyaguNAH, bhavanavAsivyantarajyotiSkasaudharmezAnadevInAM pratyekamasalayeyazreNyAkAzapradezarAzipramANalAt / dvitIyamalpabadulamAha-sarvatokAH khacaratiryagyonikaliyaH, tAbhyaH sthalacaratiryagyonikaliyaH saGkhyeyaguNAH, khacarebhyaH sthalacarANAM svabhAvata eva prAcuryeNa bhAvAt , tAbhyo jalacaratriyaH soyaguNAH, lavaNe kAlode svayambhUramaNe ca samudre matsyAnAmatiprAcuryeNa bhAvAt , svayambhUramaNasamudrasya ca zepasamastadvIpasamudrApekSayA'tiprabhUtavAt // uktaM dvitIyamalpabahutvam , adhunA tRtIyamAha-sarvastokA antaradvIpakAkarmabhUmikamanuSyastriyaH, kSetrasyAlpatyAt , tAbhyo| devakurUttarakurustriyaH saGgyeyaguNAH, kSetrasya saGkhyeyaguNatvAt , svasthAne tu duyyo'pi parasparaM tulyAH, samAnapramANakSetratvAt , tAbhyo
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi0 malayagirIyAvRttiH // 63 // harivarSaramyakavarNAkarmabhUmakamanuSyastriyaH saGkhyeyaguNAH, devakurUttarakurukSetrApekSayA harivarparamyakakSetrasyAtipracuratvAt, svasthAne'pi dvayyo'pi parasparaM tulyAH, kSetrasya samAnatvAt, tAbhyo'pi haimavatairaNyavatAkarmabhUmakamanuSyastriyaH soyaguNAH, kSetrasyAlpatve'pyalpasthitikatayA bahUnAM tatra tAsAM sambhavAt svasthAne tu dvayyo'pi parasparaM tulyAH, tAbhyo'pi bharatairAvatakarmabhUmikamanuSya striyaH saGghayeyaguNA, karmabhUmitayA svabhAvata eva tatra prAcuryeNa sambhavAt svasthAne tu dvayyo'pi parasparaM tulyAH, tAbhyo'pi pUrvavidehAparavidehakarmabhUmakamanuSyastriyaH saGkhyeyaguNAH, kSetrabAhulyAdajitasvAmikAla iva ca svabhAvata eva tatra prAcuryeNa bhAvAt, svasthAne tu - yyo'pi parasparaM tulyAH // uktaM tRtIyamalpabahutvam adhunA caturthamAha- sarvastokA vaimAnikadevastriyaH aGgulamAtrakSetra pradezarAzeryad dvitIyaM vargamUlaM tasmin tRtIyena vargamUlena guNite yAvatpra ( vAn pra ) dezarAzistAvatpramANAsu ghanIkRtasya lokasyaikaprAdezikIpu zreNiSu yAvanto nabhaHpradezA dvAtriMzattamabhAgahInAstAvatpramANatvAtpratyekaM saudharmezAnadevastrINAM tAbhyo bhavanavAsidevastriyo'sayeyaguNAH aGgulamAtrakSetrapradezarAzeryatprathamaM vargamUlaM tasmin dvitIyena vargamUlena guNite yAvAn pradezarAzistAvatpramANAsu zreNiSu yAvAn pradezarAzidvAtriMzattamabhAgahInastAvatpramANatvAt, tAbhyo vyantaradevastriyo'saGkhyeyaguNAH sakhyeyayojanapramANaikaprAdezika zreNimAtrANi khaNDAni yAvantyekasmin pratare bhavanti tebhyo'pi dvAtriMzattame bhAge'panIte yaccheSamavatiSThate tAvatpramANatvAttAsAM tAbhyaH saGkhyeyaguNA jyotiSkadevastriyaH, paTpazcAzadadhikazatadvayAGgulapramANaikaprAdezika zreNimAtrANi khaNDAni yAvantyekasmin pratare bhavanti tebhyo dvAtriMzattame bhAge'pasArite yAvAn pradezarAzirbhavati tAvatpramANatvAt // uktaM caturthamalpabahutvam, idAnIM samasta strIviSayaM paJcamamalpabahutvamAhasarvastokA antaradvIpakAkarmabhUmakamanuSya striyaH, tAbhyo devakurUttarakurvakarmmabhUmakamanuSyastriyaH sakhyeyaguNAH tAbhyo'pi harivara 2 pratipasaM strINAma bahu sU0 50 // 63 //
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ *----- 2255554 myakatriyaH saGakhyeyaguNAH tAbhyo'pi haimavataharaNyavatastriyaH sakhyeyaguNAH tAbhyo'pi bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyastriyaH sakhyeyaguNAH tAbhyo'pi pUrva videhAparavidehamanuSyastriyaH saGkhyeyaguNAH, atra bhAvanA prAgvat , tAbhyo vaimAnikadevatriyo'saGkhyeyaguNAH, asakhyeyazreNyAkAzapradezarAzipramANatvAttAsAM tAbhyo bhavanavAsidevatriyo'saGkhyAtaguNAH, atra yuktiH prAgevoktA, tAbhyaH khacaratiyaMgyonikastriyo'sahayeyaguNAH, pratarAsahayeyabhAgavaya'saGkhyeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAttAsAM tAbhyaH sthalacaratiryagyonikastriyaH, sakthyeyaguNabRhattarapratarAsayeyabhAgavaya'sahayeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAta , tAbhyo jalacaratiryagyonikastriyaH saGkhyayaguNAH, bRhattamanatarAsaGkhyeyabhAgavaya'sakhyeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAt, tAbhyo vyantaradeva striyaH saGkhyeyaguNAH, saGkhyeyayojanakoTAkoTIpramANaikaprAdezikazreNimAtrANi khaNDAni yAvantyekasmin pratare bhavanti tebhyo dvAtriMzattame bhAge'pahRte yAvAn rAziravatiSThate tAvatpramANatvAt , tAbhyo'pi jyotiSkadevatriyaH sakhyeyaguNAH, etacca prAgeva bhAvitam // iha strItvAnubhAvaH strIvedakarmodaya | iti strIvedakamaNo jaghanyata utkarSatazca sthitimAnamAha itthivedassa NaM bhaMte! kammassa kevaDyaM kAlaM baMdhaThitI paNNattA?, goyamA! jahanneNaM sAgarovamassa. . divaDDo sattabhAgo [u] paliovamassa asaMkhejatibhAgeNa UNo ukko0 paNNarasa sAgarovamakoDA|' koDIo, paNNarasa vAsasayAiM abAdhA, abAhUNiyA kammaThitI kammaNiseo // itthivede NaM bhaMte! kiMpagAre paNNatte?, goyamA! phuphuaggisamANe paNNatte, settaM itthiyaao|| (sU051) ol 'strIvedasya' strIvedanAmno Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta ! karmaNaH kiyantaM kAlaM vandhasthitiH prajJaptA ?, bhagavAnAha-gautama ! jaghanyena
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvA- jIvAbhi0 - malayagirIyAvRttiH // 64 // sAgaropamasya sArddhaH saptabhAgaH palyopamAsakhyeyabhAganyUnaH, kathamiti ceducyate-iha strIvedAdInAM karmaNAM khasmAt 2 utkRSTasthiti- 2pratipattI bandhAt mithyAtvasatkayA utkRSTayA sthityA saptatisAgaropamakoTAkoTIpramANayA bhAge hate yallabhyate tatpalyopamAsakhyeyabhAganyUnaM + strIvedavajaghanyasthitiH "sesANuphosAo micchattukosaeNa jaM laddha"mityAdivacanaprAmANyAt , tatra strIvedasyotkRSTaH sthitibandhaH paJcadazasA- ndhasthitiH' garopamakoTIkoTyaH, tAsAM mithyAtvasthityA bhAgo hiyate, zUnyaM zUnyena pAtayet jAtA upari paJcadaza adhastAtsaptatiH, anayozca prakArazca chedyacchedakarAzyordazabhirapavarttanA jAta uparyekaH sArddha: adhastAtsapta AgatamekasAgaropamasya sArddhaH saptabhAgaH, palyopamAsaGkhyeya- sU0 51 bhAganyUnaH kriyate, iyaM ca vyAkhyA mUlaTIkA'nusAreNa kRtA, paJcasaGgrahamatenApIdameva jaghanyasthitiparimANaM kevalaM palyopamAsakhyeyabhAgahInaM (na) vaktavyaM, tanmatena "sesANukosAo micchattaThiIeN jaM laddhaM" ityetAvanmAtrasyaiva jaghanyasthityAnayanasya karaNasya vidya-4 mAnatvAt, karmaprakRtisaGgrahaNIkArastvitthaM jaghanyasthityAnayanAya karaNasUtramAha-vaggukosaThiINaM micchattukkosageNa jaM laddhaM / sesANaM tu jahaNaM paliyAsaMkhejageNUNaM // 1 // " asyAkSaragamanikA-iha jJAnAvaraNIyaprakRtisamudAyo jJAnAvaraNIyavarga ityucyate, darzanAvaraNIyaprakRtisamudAyo darzanAvaraNIyavargaH, vedanIyaprakRtisamudAyo vedanIyavargaH, darzanamohanIyaprakRtisamudAyo darzanamohanIyavargaH, cAritramohanIyaprakRtisamudAyazcAritramohanIyavargaH, nokapAyamohanIyaprakRtisamudAyo nokaSAyamohanIyavargaH, nAmaprakRtisamudAyo nAmavargaH, gotraprakRtisamudAyo gotravargaH, antarAyaprakRtisamudAyo'ntarAyavargaH, eteSAM (ca) vargANAM yA AlIyA AsIyA utkRSTA sthititriMzatsAgaropamakoTIkoTyAdikA tasyA mithyAtvasatkayA utkRSTayA sthityA saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANayA bhAge hute sati yalla-4 bhyate tatpalyopamAsakhyeyabhAganyUnaM sat uktazeSANAM nidrAdInAM prakRtInAM jaghanyasthiteH parimANamiti, tatastanmatena trIvedasya ja 4 // 64 //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanyA sthiti sAgaropamasya saptabhAgI palyopamAsalyeya bhAgahInau, tathAhi - nokapAyamohanIyamyolA sthitirvidhaniyamapa koTI koTyaH, tAsAM mithyAtyasthiyA saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANayA bhAge driyamANe zUnyaM zUnyena pAye to sAma ropamasya saptabhAgI tau patyopamAsajyeya bhAgahInau kriyene iti / utkRSTA sthitiH paJcadazasAgaropamakoTI koTyaH, nirmA karmarUpatA'vasthAnalakSaNA anubhavayogyA ca vatreyaM karmarUpatA'vasthAnalakSaNA draSTavyA, anubhavayogyA punaravAdhAhInA, (gA) ca yeSAM karmaNA yAvatyaH sAgaropamakoTI koTyanteSAM nAvanti varSazatAnyavAdhA, strIvedamya cAvitasyotkRSTA sthitiH pacadaza sAgaropamaphoTI koTyastataH pazyadaza varSazatAnyavAdhA, tathA cAha'paNNarasa vAsasAI avAhA" iti kimuktaM bhavati ? - zrIvedakame utkaSTasthinikaM ya satsvarUpeNa paJcadaza varSazatAni yAvanna jIvasya savipAkodaya mAdarzayati tAvatkAlamadhye dRTikaniSekagyAbhAvAt, tathA bAha bAhUniyA" ityAdi, 'abAdhonA' avadhAkAlaparihInA karmasthitiranubhava yogyeti gamyate, yataH 'ayAyonaH' avAthAkALaparadIna: | karmaniSeka:- karma dalikaracaneti || rAmprati strIyevamaMyajanito yaH zrIvedaH kim ? iyAvayannAha 'ithiveSaNaM aMta ! ityAdi, strIvedo Namiti pUrvavat bhayanta ! 'kiMprakAra: kiMgrUpaH prazama: ?, bhagavAnAha jIvama ! phuphukAmasamAnaH puSyukAndo |dezIlAtkArIpavacanastataH kArapAmisamAnaH paridadArU iyarthaH, prazaptaH, upasaMhAramA 'metaM itthiyAoM' // - vamuktAH striyaH, samprati puruSapratipAdanArtha gAha--- se kiM taM purasA ?, purisA tivihA paNNattA, saMjar3A-nirivajoNiyapuriyA maNupuramA devarisA // se kiM taM tirikkhajoNiyapurisA 1, 2 tivihA paNNanA, najadA-jalayarA balaparA samarA,
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ LOSE zrIjIvA itthibhedo bhANitavvo,jAva khahayarA, settaM khahayarA settaM khhyrtirikkhjonniypurisaa||se. kiM 42 pratipattI jIvAbhi taM maNussapurisA?, 2 tividhA paNNattA, taMjahA-kammabhUmagA akammabhUmagA aMtaradIvagA, settaM hai puruSabhedAmalayagi- maNussapurisA // se kiM taM devapurisA?, devapurisA cauvvihA paNNattA, itthIbhedo bhANitavvo dyatidezaH rIyAvRttiH jAva savvaTThasiddhA (sU052) OM sU0 52 'se kiM taM purisA' ityAdi, atha ke te puruSAH 1, puruSAnividhAH prajJaptAH, tadyathA-tiryagyonikapuruSA manuSyapurupA devapuruSAzca // // 65 // se kiM tamityAdi, atha ke te tiryagyonikapuruSAH 1, tiryagyonikapurupAtrividhAH prajJaptAstadyathA-jalacarapuruSAH sthalacarapuruSAH 3 khacarapuruSAzca / manuSyapuruSA api trividhAstadyathA-karmabhUmakA akarmabhUmakA antaradvIpakAzca // devasUtramAha-se kiM ta'mityAdi, 5 atha ke te devapuruSAH 1, devapuruSAzcaturvidhAH prajJaptAH, tadyathA-bhavanavAsino vAnamantarA jyotiSkA vaimAnikAca, bhavanapatayo'surAdibhedena dazavidhA vaktavyAH, vAnamantarAH pizAcAdibhedenASTavidhAH, jyotiSkAzcandrAdibhedena paJcavidhAH, vaimAnikAH kalpopapaakalpAtItabhedena dvividhAH, kalpopapannAH saudharmAdibhedena dvAdazavidhAH, kalpAtItA aveyakAnuttaropapAtikabhedena dvividhAH, tathA cAha-"jAva aNuttarovavAiyA" iti // ukto bhedaH, samprati sthitipratipAdanArthamAha purisassa NaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA ?, goyamA! jaha0 aMtomu0 ukko0 tettIsaM saagrovmaaiN| tirikkhajoNiyapurisANaM maNussANaM jA ceva itthINaM ThitI sA ceva bhnniyvvaa|| devapurisANavi jAva savvaTThasiddhANaM titAva ThitIjahA paNNavaNAe tahA bhANiyavvA // (sU053)
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'parisassa NaM bhaMte' ityAdi, puruSasya khasvabhavamajahato bhadanta! kiyantaM kAlaM yAvasthitiH prajJaptA?, bhagavAnAha-jaghanyato'ntarmuhatta, tata Urva maraNabhAvAt , utkarSatastrayastriMzatsAgaropamANi, tAnyanuttarasurApekSayA draSTavyAni, anyasyaitAvatyAH sthiterabhAvAt / tiryagyonikAnAmaudhikAnAM jalacarANAM sthalacarANAM khacarANAM striyA yA sthitiruktA tathA vaktavyA, manuSyapuruSasyApyaudhikasya karmabhUmikasya sAmAnyato vizeSato bharatairAvatakasya pUrva videhAparavidehakasya akarmabhUmasya sAmAnyato vizeSato haimavatairaNyavatakasya harivarparamyakasya devakurUttarakurukasyAntaradvIpakasya yaivAsIye AlIye sthAne striyAH sthiti: saiva puruSasyApi vaktavyA, tadyathA-sAmAnikatiryagyonikapuruSANAM jaghanyenAntarmuhartamutkarSatastrINi palyopamAni, jalacarapuruSANAM jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSataH pUrvakoTI, catuSpadasthalacarapurupANAM jaghanyenAntarmuhartamutkarSatastrINi palyopamAni, ura:parisarpasthalacarapurupANAM jaghanyenAntarmuhUrttamutkarSataH pUrvakoTI, evaM bhujaparisarpasthalacarapuruSANAM khacarapuruSANAmapi jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSataH palyopamAsaGkhyeyabhAgaH, sAmAnyato manuSyapuruSANAM jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSatastrINi palyopamAni, dharmacaraNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrta, etacca bAhya liGgapravrajyApratipattimaGgIkRtya veditavyaM, anyathA caraNapariNAmasyaikasAmAyikasyApi sambhavAdekaM samayamiti brUyAt , athavA dezacaraNamadhikRtyedaM vaktavyaM, dezacaraNapratipattebahulabhaGgatayA jaghanyato'pyantarmuhUrtasambhavAt , tatra sarvacaraNasambhave'pi yadidaM dezacaraNamadhikRtyoktaM taddezacaraNapUrvakaM prAya: sarvacaraNamiti pratipattyathai, tathA coktam-"sammattaMmi u laddhe paliyapuhutteNa sAvao hoi| caraNovasamakhayANaM sAgara saMkhaMtarA hoti // 1 // " iti, atra yadAdyaM vyAkhyAnaM tattrIvedacintAyAmapi draSTavyaM, yacca strIvedacintAyAM vyAkhyAtaM tadannApIti, utkarSato dezonA pUrvakoTI 1 samyaktve tu labdhe palyopamapRthaktvenaiva zrAvako bhavati / caraNopazamakSayANA sAgaropamANi saMkhyAtAni antaraM bhavanti // 1 //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2pratipatto puruSavedanadhasthitiH sU0 53 bhAjAvA- vapoSTakAdUcemutkarpato'pi pUrvakoTyAyupa eva caraNapratipattisambhavAt , pharmabhUmakamanuSyapurupANAM jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarpatastrINi pa- jIvAbhi0 lyopamAni, caraNapratipattimagIkRtya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarpato dezonA pUrvakoTI, bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyapurupANAM kSetraM pratItya malayagi- 8 jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarpatastrINi palyopamAni, tAni ca supamasupamArake veditavyAni, dharmacaraNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarpato rIyAvRttiH / dezonA pUrvakoTI, pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyapurupANAM kSetraM pratIsa jaghanyenAntarmuhUrtamutkarpato dezonA pUrvakoTI, dharmacaraNaM hai pratItya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSato dezonA pUrvakoTI, sAmAnyato'karmabhUmakamanuSyapurupANAM janma pratIya jaghanyena plyopmaas||66|| laveyabhAganyUnamekaM palyopamamutkarpatastrINi palyopamAni, saMharaNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarpaNa dezonA pUrvakoTI, pUrva videhakasyAparavidehakasya vA'karmabhUmau saMhRtasya jaghanyenotkarpata etAvadAyuHpramANasambhavAt , haimavataharaNyavatAkarmabhUmakamanuSyapuruSANAM janma pratIya jaghanyena patyopamaM palyopamAsayeyabhAganyUnamutkarpataH paripUrNa palyopamaM, saMharaNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarpato de8 zonA pUrvakoTI, bhAvanA prAgiva, harivarparamyakavarSAkarmabhUmakamanuSyapuruSANAM janma pratItya jaghanyato dve palyopame palyopamAsaGkhyeya+ bhAganyUne utkarpataH paripUrNe dve palyopame, saMharaNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarpato dezonA pUrvakoTI, devakurUttarakurvakarmabhUmakamanu dhyapuruSANAM janma pratItya jaghanyata: palyopamAsaGkhyeyabhAganyUnAni trINi palyopamAni utkarpataH paripUrNAni trINi palyopamAni, 8 saMharaNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarpato dezonA pUrvakoTI, antaradvIpakAkarmabhUmakamanuSyapurupANAM janma pratIya jaghanyena dezonapalyopamAsakhyeyabhAga utkarpataH paripUrNapalyopamAsaGkhyeyabhAgaH, saMharaNamadhikRtya jaghanyenAntarmuhUrtamutkarpato dezonA pUrvakoTIti // devapurisANamityAdi, devapuruSANAM sAmAnyato jaghanyataH sthitirdaza varSasahasrANi utkarSatastrayastriMzatsAgaropamANi, vizeSacintAyAma // 66 //
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarakumArapuruSANAM jaghanyato daza varSasahasrANi utkarSataH sAtirekamekaM sAgaropamaM, nAgakumArAdipuruSANAM sarveSAmapi jaghanyato daza varSasahasrANi utkarSato dezone dve palyopame, vyantarapuruSANAM jaghanyato daza varSasahasrANi utkarSataH palyoparma, jyotiSkadevapuruSANAM jaghanyata: palyopamasyASTamo bhAga utkarSataH paripUrNa palyopamaM varSazatasahasrAbhyadhikaM, saudharmakalpadevapuruSANAM jaghanyataH palyopamamutkarSataH dve sAgaropame IzAna-granthApram 2000] kalpadevapuruSANAM jaghanyataH sAdhikaM palyopamamutkarSato dve sAgaropame sAtireke sanakamArakalpadevapuruSANAM ca jaghanyato dve sAgaropame utkarSataH sapta sAgaropamANi mAhendrakalpadevapuruSANAM jaghanyataH sAtireke dve sAgaropame utkarSataH sAtirekANi sapta sAgaropamANi brahmalokadevAnAM jaghanyataH sapta sAgaropamANi utkarSato daza lAntakakalpadevAnAM jaghanyato daza sAgaropamANi utkarSatazcaturdaza mahAzukrakalpadevapuruSANAM jaghanyatazcaturdaza sAgaropamANi utkarSataH saptadaza sahasrArakalpadevAnAM jaghanyena saptadaza sAgaropamANi utkarSato'STAdaza AnatakalpadevAnAM jaghanyato'STAdaza sAgaropamANi utkarSata ekonaviMzatiH prANatakalpadevAnAM jaghanyata ekonaviMzatiH sAgaropamANi utkarSato viMzatiH AraNakalpadevAnAM jaghanyato vizatiH sAgaropamANi utkarSata ekaviMzatiH acyutakalpadevAnAM jaghanyata ekaviMzatiH sAgaropamANi utkarSato dvAviMzatiH adhastanAdhastanauveyakadevAnAM jaghanyato dvAviMzatiH sAgaropamANi utkarSatasrayoviMzatiH adhastanamadhyamapraiveyakadevAnAM jaghanyatastrayoviMzatiH sAgaropamANi utkarSatapAzcaturvizatiH adhastanoparitanapraiveyakadevAnAM jaghanyatazcaturviMzatiH sAgaropamANi utkarSataH paJcaviMzatiH madhyamAdhastanapraiveyakadevAnAM jaghanyena paJcaviMzatiH sAgaropamANi utkarSataH SaDviMzatiH madhyamamadhyamaveyakadevAnAM jaghanyataH SaDviMzatiH sAgaropamANi utkarSataH * saptaviMzatiH madhyamoparitanauveyakadevAnAM jaghanyena saptaviMzatiH sAgaropamANi utkarSato'STAviMzatiH uparitanAdhastanapraiveyakadevAnAM jagha
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi0 malayagi rIyAvRttiH // 66 // varSASTakAdUrdhvaguto'pi pUrvako evaM caraNapratipattisambhavAt karmabhUmakamanuSyapuruSANAM vapanyato'ntarmuhurtamutkarSatastrINi palyopamAni, bharaNapratipattimanIya jaghanyato'ntarmuhUrttagutkarSato dezonA pUrvaphoTI, bharatairAkta karmabhUma phamanuSyapuruSANAM kSetraM pratI jaghanyato'ntarmuhUrttagutkarSatastrINi patyopamAni tAni ca supamamupamAra ke veditavyAni dharmacaraNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSato dezonA pUrvakoTI, pUrvavideddA para videhakarma bhUmahamanuSyapuruSANAM kSetraM pratIya jaghanyenAntarmuhurtagurU to dezonA pUrvakoTI, dharmacaraNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrttagutkarSato dezonA pUrvaphoTI, sAmAnyato'karmabhUmakamanuvyapuruSANAM janma pratIya jaghanyena patyopamAmabhAganyUnamekaM patyopamamutkarSatastrINi patyopamAni saMharaNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSeNa dezonA pUrvakoTI, pUrvavidehakasyAparavidehakasya vAkabhUmau saMhRtasya jaghanyenotkarpata etAvadAyuH pramANasambhavAn hemanatAhairaNyatAkarmabhUmakamanuSyapuruSANAM janma pratIya jaghanyena patyopamaM patyopamA saya bhAganyUnagutkarSataH paripUrNa patyopagaM, saMharaNamadhikRtya japanyato'ntarmuhUrttamutkarSato dezonA pUrvakoTI, bhAvanA prAgiva, harivaramyakaparNakarmabhUgakamanuSya puruSANAM janma pratIya japanyato ke palyopa patyopamAsajyeyabhAganyUne utkarSataH paripUrNa che patyopame, saMharaNaM pratIla jaghanyato'ntarmuhUrttagurakarSato dezonA pUrvakoTI, devakurUttarakurvakarmabhUmakamanutyapuruSANAM janma pratIya jaghanyataH patyopamAsajyeyabhAganyUnAni zrINi patyopamAni utkarSataH paripUrNAni cINi palyopagAni, saMharaNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrttagururSato dezonA pUrvakoTI, antaradvIpakAkarmabhUmakamanuSya puruSANAM janma pratIya jaghanyena dezonapatyopamAsajyeyabhAga utkarSataH paripUrNapatyopamAsayeyabhAgaH, saMharaNamadhikarA jaghanyenAntarmuhUrttagutkarSato dezonA pUrvakoTIsa || devapurisANamityAdi, devapuruSANAM sAmAnyato jaghanyataH sthitirdaza varSasahasrANi utkarSatastrayatriMzatsAgaropamANi, vizeSacintAyAma 200 2 pratipasI puruSayedavandhasthitiH sU0 53 // 66 //
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarakumArapuruSANAM jaghanyato daza varSasahasrANi utkarSataH sAtirekamekaM sAgaropamaM, nAgakumArAdipurupANAM sarveSAmapi jaghanyato daza varSasahasrANi utkarSato dezone dve palyopame, vyantarapuruSANAM jaghanyato daza varSasahasrANi utkarSataH palyopama, jyotiSkadevapuruSANAM jaghanyataH palyopamasyASTamo bhAga utkarSataH paripUrNa palyopamaM varSazatasahasrAbhyadhikaM, saudharmakalpadevapuruSANAM jaghanyataH palyopamamutkarSataH dve sAgaropame IzAna-granthAnam 2000] kalpadevapuruSANAM jaghanyataH sAdhikaM palyopamamutkarSato ve sAgaropame sAtireke sanakamArakalpadevapuruSANAM ca jaghanyato dve sAgaropame utkarSataH sapta sAgaropamANi mAhendrakalpadevapurupANAM jaghanyataH sAtireke dve sAgaropame utkarSataH sAtirekANi sapta sAgaropamANi brahmalokadevAnAM jaghanyataH sapta sAgaropamANi utkarpato daza lAntakakalpadevAnAM jaghanyato daza sAgaropamANi utkarSatazcaturdaza mahAzukrakalpadevapuruSANAM jaghanyatazcaturdaza sAgaropamANi utkarpataH saptadaza sahasrArakalpadevAnAM jaghanyena saptadaza sAgaropamANi utkarSato'STAdaza AnatakalpadevAnAM jaghanyato'STAdaza sAgaropamANi utkarSata ekonaviMzatiH prANatakalpadevAnAM jaghanyata ekonaviMzatiH sAgaropamANi utkarpato viMzatiH AraNakalpadevAnAM jaghanyato viMzatiH sAgaropamANi utkarSata ekaviMzatiH acyutakalpadevAnAM jaghanyata ekaviMzatiH sAgaropamANi utkarSato dvAviMzatiH adhastanAdhastanauveyakadevAnAM jaghanyato dvAviMzatiH sAgaropamANi utkarSatastrayoviMzatiH adhastanamadhyamapraiveyakadevAnAM jaghanyatastrayoviMzatiH sAgaropamANi utkarpata|zcaturviMzatiH adhastanoparitanauveyakadevAnAM jaghanyatazcaturvizatiH sAgaropamANi utkarpataH paJcaviMzatiH madhyamAdhastanauveyakadevAnAM jaghanyena paJcaviMzatiH sAgaropamANi utkarSataH paDaviMzatiH madhyamamadhyamatraiveyakadevAnAM jaghanyataH SaDaviMzatiH sAgaropamANi utkarpataH saptaviMzatiH madhyamoparitanapraiveyakadevAnAM jaghanyena saptaviMzatiH sAgaropamANi utkarSato'STAviMzatiH uparitanAdhastanapraiveyakadevAnAM jagha
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-45 zrIjIvA- nyenASTAviMzatiH sAgaropamANi utkarSata ekonatriMzat uparitanamadhyamapraiveyakadevAnAM jaghanyenaikonatriMzatsAgaropamANi utkarSatastriMzat upa- 2pratipattau jIvAbhi ritanoparitanapraiveyakadevAnAM jaghanyatastriMzatsAgaropamANi utkarSata ekatriMzat sAgaropamANi vijayavaijayantajayantAparAjitavimAnade- puruSabhavamalayagi-5 vAnAM jaghanyenaikatrizatsAgaropamANi utkarSatastrayastriMzat sAgaropamANi sarvArthasiddhamahAvimAnadevAnAmajaghanyotkRSTaM trayastriMzatsAga-5 sthitiH rIyAvRttiH ropamANi / kacidevaM sUtrapAThaH-"devapurisANa ThiI jahA paNNavaNAe Thiipae tahA bhANiyavvA" iti, tatra sthitipade'pyevamevoktA sU0 53 // 67 // sthitiriti // uktaM puruSasya bhavasthitimAnamadhunA puruSaH puruSatvamamuzcan kiyantaM kAlaM nirantaramavatiSThate iti nirUpaNArthamAha puruSavedapurise NaM bhaMte ! purise tti kAlato kevaciraM hoi ?, goyamA! jahanneNaM aMto0 ukko sAgarova syasthitiH masatapuhattaM sAtiregaM / tirikkhajoNiyapurise NaM bhaMte! kAlato kevaciraM hoi?, goyamA! jaha sU0 54 neNaM aMto0 ukko tinni paliovamAI puvakoDipuhuttamabhahiyAI, evaM taM ceva, saMciTThaNA jahA itthINaM jAva khahayaratirikkhajoNiyapurisassa sNcitttthnnaa| maNussapurisANaM bhaMte! kAlato kevaciraM hoi?, goyamA! khettaM paDuca jahanne0 aMto0 ukko tinni paliovamAI puvakoDipusutsamabhahiyAI, dhammacaraNaM paDDaca jaha0 aMto0 ukkoseNaM desUNA puvvakoDI evaM savvattha jAva puvvavidehaavaravideha, akammabhUmagamaNussapurisANa jahA akammabhUmakamaNussitthINaM jAva aMtaradIvagANaM jacceva ThitI sacceva saMciTThaNA jAva savvaTThasiddhagANaM // (sU054) * // 67 // puruSo Namiti vAkyAlakkAre bhadanta ! puruSa iti puruSabhAvAparityAgena kiyaviraM' kiyantaM kAlaM yAvadbhavati ?, bhagavAnAha-gautama!
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 jaghanyato'ntarmuhUrta, tAvataH kAlAdUrdhva mRkhA khyAdibhAvagamanAd, utkarSataH sAtirekaM sAgaropamazatapRthaktvaM, sAmAnyena tiryanarAmarabhaveSvetAvantaM kAlaM puruSeSveva bhAvasambhavAt , sAtirekatA katipayamanuSyabhavairveditavyA, ata Uce puruSanAmakarmodayAbhAvato niyamata eva syAdibhAvagamanAt / tiryagyonikapuruSANAM yathA tiryagyonikastrINAM tathA vaktavyaM, tazcaivam-tiryagyonikapuruSastiryagyonikapuruSatvamajahat jaghanyato'ntarmuhUrta, tadanantaraM mRtvA gatyantare vedAntare vA saMkramAt , utkarSatastrINi palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni, tatra pUrvakoTipRthaktvaM sapta bhavAH pUrvakoTyAyuSaH pUrvavidehAdau (yataH) trINi palyopamAnyaSTame bhave devakurUttarakuruSu, (yataH) vizeSacintAyAM jalacarapuruSo jaghanyenAntarmuhUrta, tata Urva maraNabhAvena tiryagyonyantare gatyantare vedAntare vA saMkramAt , utkarSataH pUrvakoTipRthaktvaM, | pUrvakoTyAyuHsamanvitasya bhUyo bhUyastatraiva vyAdivArotpattisambhavAt / catuSpadasthalacarapuruSo jaghanyenAntarmuhUrttamutkarSatastrINi palyo-10 pamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni, tAni sAmAnyatiryakpuruSasyeva bhAvanIyAni / ura:parisarpasthalacarapuruSo bhujaparisarpasthalacarapu-18 ruSazca jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSata: pUrvakoTipRthaktvaM, tacca jalacarapuruSasyeva bhAvanIyaM / khacarapuruSo jaghanyato'ntarmuhUrta, antarmuhUrttabhAvanA sarvatrApi prAgiva, utkarSataH pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikaH palyopamAsaGkhyeyabhAgaH, sa ca sapta vArAn pUrvakoTisthitipUtpadyASTamavAramantaradvIpAdikhacarapuruSeSu palyopamAsaGkhayeyabhAgasthitipUtpadyamAnasya veditavyaH / 'maNussapurisANaM jahA maNussitthINa'miti, manuSyapuruSANAM yathA manuSyastrINAM tathA vaktavyaM, taccaivaM-sAmAnyato manuSyapuruSasya kSetraM pratIya jaghanyato'ntarmuhUrta, tata UrdU mRtvA | gatyantare vedAntare vA saMkramAt , utkarSatastrINi palyopamAni pUrvakoTIpRthaktvAbhyadhikAni, tatra sapta bhavAH pUrvakoTyAyuSo mahAvideheSu || | aSTamastu devakurvAdiSu, dharmacaraNaM pratItya samayamekaM, dvitIyasamaye maraNabhAvAt , utkarpato dezonA pUrvakoTI, utkarSato'pi pUrvakoTyAyupa
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 564 zrIjIvA-* eva varSASTakAdUI caraNapratipattibhAvAt , vizepacintAyAM sAmAnyataH karmabhUmakamanuSyapurupa: karmabhUmirUpaM kSetraM pratItya jaghanyato'- * 2pratipattI jIvAbhi0 ntarmuhUrttamutkarSatastrINi palyopamAni pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikAni, tatrAntarmuhUrtabhAvanA prAgiva, trINi palyopamAni' pUrvakoTipRthakvA puruSasya malayagi bhyadhikAni sapta vArAn pUrvakoTyAyuHsamanviteputpadyASTamaM vAramekAntasuSamAyAM bharatairAvatayosnipalyopamasthitipUtpadyamAnasya. vedita- + sthitiH rIyAvRttiH / vyAni, dharmAcaraNaM pratItya jaghanyata eka samaya, sarvaviratipariNAmasyaikasAmayikasyApi sambhavAt , utkarpato dezonA pUrvakoTI, sama- * sU0 54 pracaraNakAlasyApyetAvata eva bhAvAt / bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyapuruSo'pi bharatairAvatakSetraM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSatastrINi // 68 // palyopamAni dezonapUrvakoTyabhyadhikAni, tAni ca pUrvakoTyAyuHsamanvitasya videhapurupasya bharatAdau saMhRtyAnItasya bharatAdivAsayogAd bharatAdipravRttavyapadezasya bhavAyu:kSaye ekAntasuSamAprArambhe samutpannasya veditavyAni, dharmAcaraNaM pratIya jaghanyata eka samayamutkarSato dezonA pUrvakoTI, etaca dvayamapi prAgiva bhAvanIya, pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyapurupaH kSetraM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH pUrvakoTipRthaktvaM, tazca bhUyo bhUyastatraiva saptavArAnutpattyA bhAvanIyaM, ata Udde tvavazyaM gatyantare yonyantare vA saMkramabhAvAt, dharmacaraNaM pratIya jaghanyata eka samayamutkarSato dezonA pUrvakoTI / tathA sAmAnyato'karmabhUmakamanuSyapuruSastadbhAvamaparityajan janma pratItya jagha nyata ekaM palyopamaM palyopamAsaGkhyeyabhAganyUnamutkarpatastrINi palyopamAni, saMharaNaM pratItya jaghanyenAntarmuhUrta, taccAntarmuhUrtAyuHzeSa6 sthAkarmabhUmiSu saMhRtasya veditavyaM, utkarSatastrINi palyopamAni dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhikAni, tAni ca dezonapUrvakoTyAyuHsama nvitasyottarakurvAdau saMhRtasya tatraiva mRtvotpannasya veditavyAni, dezonatA ca pUrvakoTyA garbhakAlena nyUnatvAd, garbhasthitasya saMharaNapratiSedhAt / haimavataharaNyavatAkarmabhUmakamanuSyapuruSo janma pratItya jaghanyataH palyopamAsayeyabhAganyUnaM palyopamamutkarSataH paripUrNa SAMACROS 464 SSES *
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 M pasyopasa, saMharaNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhikamekaM palyopamaM, atra bhAvanA prAguktAnusAreNa svayaM kartavyA |hrivrssrmykvrssaakrmbhuumkmnussypurusso janma pratItya jaghanyato ve palyopame palyopamAsayeyabhAganyUne, utkarSataH paripUrNe dve palyopame, jaghanyata utkarSatazca tatraitAvata AyuSaH sambhavAt , saMharaNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrta nyUnAntarmuhUrttAyuSaH saMharaNA'sambhavAt, utkarSato dezonayA pUrvakoTyA'bhyadhike dve palyopame, bhAvanA'tra prAgvat / devakurUttarakurvakarmabhUmakamanuSyapuruSaH kSetraM pratItya jaghanyataH palyopamAsayeyabhAganyUnAni trINi palyopamAni utkarSata: paripUrNAni trINi palyopamAni, saMharaNamadhikRtya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSatastrINi palyopamAni dezonapUrvakoTyadhikAni / antaradvIpakamanuSyapuruSo janma pratItya dezonaM palyopamAsaGkhyeyabhAgamutkarSataH paripUrNa palyopamAsaGkhayeyabhAgaM, saMharaNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH pUrvakoTisamabhyadhika: palyopamAsaGkhyeyabhAgaH / 'devANaM jA ceva ThiI sA ceva saMciTThaNA bhANiyavvA' devAnAM yaiva sthitiH prAgabhihitA saiva 'saMciTThaNA' iti kAyasthitirbhaNitavyA, nanvanekabhavabhAvAzrayA kAyasthitiH sA kathamekasmin bhave bhavati?, naiSa doSaH, devapuruSo devapuruSatvAparityAgena kiyantaM kAlaM yAvanirantaraM bhavati? ityetAvadevAtra vivakSitaM, tatra devo mRtvA''nantaryeNa bhUyo devo na bhavati tataH 'devANaM jA ThiI sA ceva saMciTThaNA bhANiyavvA' ityatidezaH kRtaH // tadevamuktaM sAtatyenAvasthAnamidAnImantaramAha purisassa NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM aMtaraM hoi ?, goyamA! jaha0 ekaM samayaM ukko0 vaNassatikAlo tirikkhajoNiyapurisANaM jaha0 aMtomu0 ukko0 vaNassatikAlo evaM jAva khayaratirikkhajoNiyapurisANaM // maNussapurisANaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM aMtaraM hoi?, goyamA! khettaM 66464644444MLMAMALA
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ pala jahaaMtomu0uko vaNassatikAlo, dhammacaraNa pAca jahA eka samaya uko0 arNata 2pratipattI kArsa aNaMtAo ussa0 jAva avakRpoggalapariyaha desUNaM, kammabhUmakANaM jAva videho jAva dhamma puruSavedadharaNe pako samao sesaM jahitthINaM jAva aMtaradIvakANaM // devapurisANaM jaha* aMto0 uko0 syAmtaraM vaNassatikAlo, mavaNavAsidevapurisANaM tAya jAya sahassAro, jaha* aMto0 ukko0 vaNassati 5 su0 55 kAlo / ANatadevapurisANaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM aMtaraM hoi?, goyamA! jahA vAsapuhupsa uko vaNassatikAlo, evaM jAva gevejadevapurisassavi / aNutsarovavAtiyadevapurisassa jahA / vAsapurataM uko saMkhejAI sAgarovamAI saairegaaii|| (sU055) parisassaNaM ilAdi, puruSasya Namiti vAkyAlakAre pUrvavat bhadanta! antaraM kAlataH kiyazciraM bhavati ?, puruSaH puruSatvAtparibhraSTaH san punaH kiyatA kAlena tadavApnotItyarthaH, tatra bhagavAnAha-gauttama! jaghanyenaikaM samaya-samayAdanantaraM bhUyo'pi puruSakhamavApnotIti bhAvaH, iyamatra bhAvanA-yadA kazcitpuruSa upazamazreNigata upazAnte puruSavede samayamekaM jIvitvA tadanantaraM mriyate tadA'sau niyamAdevapurupepUtpadyate iti samayamekamantaraM purupakhassa, nanu strInapuMsakayorapi zreNilAbho bhavati tatkasmAdanayorapyevameka: samayo'ntaraM na bhavati ?, ucyate, striyA napuMsakassa-ca zreNyArUDhAvavedakabhAvAnantaraM maraNena tathAvidhazubhAdhyavasAyato niyamena devapuruSatvenotpAdAtH, utkarpato * vanaspatikAlaH, sa caivamabhilapanIya:-"aNaMtAo ussappiNIo osappiNIo kAlato khettato aNaMtA logA asaMkhejA poggalapariyaTThA, ve gaM puggalapariyahA AvaliyAe asaMkheja mAgoM"iti / tadevaM sAmAnyataH puruSatvasyAntaramamidhAya samprati tiryakpuruSaviSa BABAIKOKAR
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - yamatidezamAha-jaMtirikkhajoNitthINamaMtara'mityAdi, yattiryagyonikastrINAmantaraM prAgabhihitaM tadeva tiryagyonikapuruSANAmapyavizeprASitaM vaktavyaM; tazcaivam-sAmAnyatastiryakpuruSasya jaghanyato'ntaramantarmuhUrta tAvatkAlasthitinA manuSyAdibhavena-vyavadhAnAt, utkarSatoM kna spatikAlo'saGkhyeyapudgalaparAvartAkhyaH, tAvatA kAlenAmuktau satyAM niyogataH puruSatvayogAt , evaM vizeSacintAyAM jalacarapuruSasya sthalacarapuruSasya khacarapuruSasyApi pratyeka jaghanyata utkarSatazcAntaraM vaktavyaM // samprati manuSyapuruSatvaviSayAntarapratipAdanArthamatidezamAha -jaM maNussaitthINamaMtaraM taM maNussapurisANa'miti, yanmanuSyastrINAmantaraM progabhihitaM tadeva manuSyapuruSANAmapi vaktavyaM, tacaivamsAmAnyato manuSyapuruSasya jaghanyataH kSetramadhikRtyAntaramantarmuhUrta, tazca prAgiva bhAvanIyaM, utkarSatoM vanaspatikAlaH, dharmacaraNamadhikRtya jaghanyata ekaM samayaM, caraNapariNAmAtparibhraSTasya samayAnantaraM bhUyo'pi kasyaciccaraNapratipattisambhavAt , utkarSatoM dezonApArddhapudgalapajArAvarttaH, evaM bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyapuruSasya pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyapuruSasya janma- pratIya caraNamadhikRtya ca pratyeka jaghanyata utkarSatazcAntaraM vaktavyaM / sAmAnyato'karmabhUmakamanuSyapuruSasya janma pratItya jaghanyato'ntaraM daza varSasahasrANi antarmuhUttI-15 bhyadhikAni, akarmabhUmakamanuSyapuruSatvena mRtasya jaghanyasthitiSu deveSUtpadyate, tato'pi cyutvA karmabhUmiSu strItvena puruSalena votpadya kasyApyakarmabhUmitvena bhUyo'pyutpAdAt', devabhavAJcyutvA'nantaramakarmabhUmiSu, manuSyatvena tiryaksajJipaJcendriyatvena vA utpAdAbhAvAdapAntarAle karmabhUmikeSu mRlotpAdAbhidhAnaM, utkarSato vanaspatikAlo'ntaraM, saMharaNaM pratIya jaghanyato'ntaramantarmuhUrta, akarmabhUmeH | karmabhUmiSu saMhRtyAntarmuhUrtAnantaraM tathAvidhabuddhiparAvartIdibhAvato bhUyastatraiva nayanasambhavAt , utkarSato vanaspatikAla:, etAvataH kAlAdUrddhamakarmabhUmipUtpattivat saMharaNasyApi niyogato bhAvAt / evaM haimavatairaNyavatAdiSvapyakarmabhUmiSu janmataH saMharaNatazca jaghanyata
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-0 utkarSatazcAntaraM vaktavyaM yAvadantaradvIpakAkarmabhUmakamanuSyapuruSavaktavyatA / / samprati devapuruSANAmantarapratipAdanArthamAha-'devapurisassa 52pratipattau 10 NaM bhaMte! ityAdi, devapuruSasya bhadanta! kAlata: kiyaviramantaraM bhavati ?, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenAntarmuhUrta, devabhavAzyutvA garbha- puruSaveda vyutkrAntikamanuSyepUtpadya paryAptisamAptyanantaraM tathAvidhAdhyavasAyamaraNena bhUyo'pi kasyApi devatvenotpAdasambhavAt, utkarSato vanaspa- syAntaraM OM tikAlaH, evamasurakumArAdArabhya nirantaraM tAvadvaktavyaM yAvatsahasrArakalpadevapurupasyAntaraM, AnatakalpadevasyAntaraM jaghanyena varSapRtha sU0 55 kvaM, kasmAdetAvadihAntaramiti ceducyate iha yo garbhasthaH sarvAbhiH paryAptibhiH paryAptaH sa zubhAdhyavasAyopeto mRtaH san AnatakalpAdArato ye devAste pUtpadyate nAnatAdipu, tAvanmAtrakAlasya tadyogyAdhyavasAyavizuddhyabhAvAt , tato ya AnatAdibhyamyutaH san bhayo'pyAnatAdipUtpatsyate sa niyamAcAritramavApya, cAritraM cASTame varSe, tata uktaM jaghanyato vapRthaktvam, utkarpato vanaspatikAlaH, evaM prANatAraNAcyutakalpapraiveyakadevapuruSANAmapi pratyekamantaraM jaghanyata utkarpatazca vaktavyam , anuttaropapAtikakalpAtItadevapuruSasya jaghanyato'ntaraM varSapRthaktvamutkarSataH saGgadheyAni sAgaropamANi sAtirekANi, tatra sayeyAni sAgaropamANi tadanyavaimAnikeSu saGgyeyavArotpattyA, sAtirekANi manuSyabhavaiH, tatra sAmAnyAbhidhAne'pyetadaparAjitAntamavagantavyaM, sarvArthasiddhe sakRdevotpAdatastatrAntarAsa mbhavAt , anye tvabhidadhati-bhavanavAsina Arabhya AIzAnAdamarasya jaghanyato'ntaramantarmuhUrta, sanatkumArAdArabhyAsahasrArAnava di7 nAni, AnatakalpAdArabhyAcyutakalpaM yAvannava mAsAH, navasu praiveyakeSu sarvArthasiddhamahAvimAnavarjeSvanuttaravimAneSu ca nava varSANi, haiM praiveyakAn yAvat sarvatrApyutkarSato vanaspatikAla:, vijayAdiSu caturpu mahAvimAneSu dve sAgaropame, uktaJca- AIsANAdamarassa 1AIzAnAdantaramamarANAM hInaM muhUnti / A sahasrArAt acyutAt anuttarAt dinamAsavarSanavakam // 1 // sthAvarakAla utkRSTa. sarvArtha dvitIyo no // 70 / / tpaadH| dve sAgaropame vijayAdiSu. CLA RIGANGANAGAR
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtaraM hINayaM muhuttNto| AsahasAre acuyaNuttaradiNamAsavAsanava // 1 // thAvarakAlukoso savvaDhe bIyao na uvvaao.| do a-1 yarA vijayAdisu" iti // tadevamuktamantaraM, sAmpratamalpabahutvaM vaktavyaM, tAni ca pazca, tadyathA-prathamaM sAmAnyAlpabahutvaM, dvitIyaM trividhatiryakapuruSaviSayaM, tRtIyaM trividhamanuSyapuruSaviSayaM, caturtha caturvidhadevapuruSaviSayaM, paJcamaM mizrapuruSaviSayaM, tatra prathama, tAvadabhidhitsurAha appAMbahuyANi jahevitthINaM jAva etesi NaM bhaMte ! devapurisANaM bhavaNavAsINaM vANamaMtarANaM jotisiyAMNaM vemANiyANaM ya katarerahiMto appA vA paMhuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, goyamA ! savvatthovA vemANiyadevapurisA bhavaNavaidevapurisA asaMkhe0 vANamaMtaradevapurisA asaMkhe. jotisiyA devapurisA saMkhenaguMNA // etesi NaM bhaMte ! tirikkhajoNiyapurisANaM jalayarANaM thalayarANaM khahayarANaM maNussapurisANaM kammabhUmakANaM akammabhUmakANaM aMtaradiva0 devapurisANaM bhavaNavAsINaM vANamantarANaM joisiyANaM vemANiyANaM sodhammANaM jAva savvaTThasiddhagANa ya katarerahiMto appA vA bahugA vA jAva visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovA aMtaradIvagamaNussapurisA devakuruttarakuruakammabhUmagamaNussaparisA dovi saMkheja0 harivAsarammagavAsaaka0 dovi saMkhejaguNA hemavataheraNNavatavAsaakamma0 dovi saMkhi0 bharaheravatavAsakammabhUmagamaNu0 dovi saMkhe0 puvvavidehaavaravidehakammabhU0 dovi saMkhe0 aNuttarovavA--
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ lipaviNadevArisA basuriyA asaMkhe devapurimA asaMhale bayaratirisA asaMkhe .pratipattau puruSAlpabahutvaM OM541 tipadevapurisA asaMkhi0varimagevijadevapurisA saMkheja0majhimagevinadevapurisA saMkhena heSTimagevijadevapurisA saMkhe0 accuyakappe devapurisA saMkhe0, jAva ANatakappe devapurisA saMkhena sahassAre kappe devapurisA asaMkhe mahAsuke kappe devapurisA asaMkhe0 jAva mAhiMde kappe devapurisA asaMkhe0 saNakumArakappe devapurisA.asaM0 IsANakappe- devapurisA asaMkhe0 sodhamme kappe devapurisA saMkhe0bhavaNavAsidevapurisA asaMkhe0 khahayaratirikkhajoNiyapurisA asaMkhe.. palayaratirikkhajoNiyapurisA saMkhe. jalayaratirikkhajoNiyapurisA asaMkhe0 vANamaMtaradeva purisA saMkhe0, jotisiyadevapurisA saMkhenaguNA // (sU056) 'purisANaM bhaMte!' ityAdi, sarvastokA manuSyapuruSAH sakhyeyakoTIkoTIpramANatvAt , tebhyastiryagyonikapuruSA asakhyeyaguNAH, pratarAsammyeyabhAgavartyasamsyeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANavAttepAM, tebhyo devapuruSAH sakhyeyaguNAH, bRhattarapratarAsAyeyabhAgavasyasamayeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAt, tiryagyonikapuruSANAM yathA tiryagyonikastrINAM manuSyapuruSANAM yathA manuSyatrINAmaspabahulaM (tayA) vaktavyaM / samprati devapuruSANAmalpabahutvamAha-sarvastokA anuttaropapAtikadevapuruSAH, kSetrapalyopamAsayeyabhAgavAkAzapradezarAzipramANatvAt , sebhya uparitanamaiveyakadevapuruSAH sakhyeyaguNAH, vRhattarakSetrapalyopamAsamkhyeyabhAgavarsinabhaHpradezarAzimAnakhAt, kathametadavaseyamiti ceducyate-vimAnavAhulyAt , tathAhi-anuttaradevAnAM pazca vimAnAni, vimAnazataM tUparitanapraive1 yApramaTe, prativimAnaM bAmanyayA devAH, yathA cAdho'bhovattIni vimAnAni tathA tathA devA api prAcuryeNa 'labhyante, tato'vasI GANGACASSROGAMANASAA% + +
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25% te-anuttaravimAnavAsidevapuruSApekSayA'vRhattarakSetrapasyopamAsamkhyeyabhAgavartinabhaHpradezarAzipramANA uparitanapraiveyakaprastaTe devapuruSAH (saMkhyeyaguNA) evamuttaratrApi bhAvanA vidheyA, tebhyo' madhyamaveyakaprastaTadevapuruSAH sakhyeyaguNAH, tebhyo'pyadhastanapraiveyakaprastaTadevapuruSAH sahayaguNAH, tebhyo'pyacyutakalpadevapuruSAH sakhyeyaguNAH, tebhyo'pyAraNakalpadevapuruSAH saMkhyeyaguNAH, yadyapyAraNAcyutakarUpau samazreNIko samavimAnasaGkhyAko ca tathA'pi kRSNapAkSikAstathAsvAbhAvyAtprAcuryeNa dakSiNasyAM diziM samutpadyante / athra ke te kRSNapAkSikAH ?, ucyate; iha dvaye jIvAH, tadyathA-kRSNapAkSikAH zuklapAkSikAca, tatra yeSAM kizcidUno'pArddhapudgalaparAvataH saMsAra zuklapAkSikAH, itare dIrghasaMsArabhAjinaH kRSNapAkSikAH, uktaJca-"jesimavaDo puggalapariyaTTo sesao ya saMsAro / te sukapakkhiyA khalu ahie puNa kaNhapakkhIyA // 1 // " ata eva stokAH zuklapAkSikAH, alpasaMsArANAM stokAnAmeva sambhavAt , bahavaH kRSNapAkSikAH, dIrghasaMsArANAmanantAnantAnAM bhAvAt, artha- kathametadavasAtavyaM yathA kRSNapAkSikAH prAcuryeNa dakSiNasyAM dizi samatpadyante, ucyate, tathAsvAbhAvyAta, tacca tathAsvAbhAvyamevaM pUrvAcAryayuktibhirupabRMhitaM-kRSNapAkSikAH khalu dIrghasaMsArabhAjina ucyante, dIrghasaMsArabhAjinazca bahupApodayAt,. bahupApodyAzca krUrakarmANaH, krUrakarmANazca prAyastathAsvAbhAvyAd tadbhavasiddhikA api dakSiNasyAM dizi samutpadyante yata uktam.-"pAyamiha kUrakammA bhavasiddhIyAvi. dAhiNillesu / neraiyatiriyamaNuyA surAiThANesu. gacchaMti // 1 // " tato dakSiNasyAM dizi prAcuryeNa kRSNapAkSikANAM sambhavAdupapadyate-acyutakalpadevapuruSApekSayA''ra 1 yeSAmapArthaH pudgalaparAvarta' zeSa eva sNsaarru| te zukapAkSikAH khalu adhike punaH kRssnnpaakssikaaH||1||2 prAya iha krUrakarmANo bhavasiddhikA api daakssi||nnaatyessu-| nairayikatiryakamanujAsurAdisthAneSu-gacchanti // 1 // .
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ FNakaspadevapuruSAH soyaguNAH, tebhyo'pi prANatakalpadevapuruSAH soyaguNAH, tebhyo'pyAnatakalpadevapuruSAH salyeyaguNAH, atrApi 2pratipattau * prANatakalpApekSayA salyeyaguNavaM kRSNapAkSikANAM dakSiNasyAM dizi prAcuryeNa bhAvAt , ete ca sarve'pyanuttaravimAnavAsyAdaya Anata- puruSAlpa kalpavAsiparyantadevapuruSAH / pratyeka kSetrapalyopamAsaGkhyeyabhAgavarttinamaHpradezarAzipramANA draSTavyAH, "ANayapANayamAI pallassAsa- bahutvaM khabhAgo u" iti vacanAt , kevalamasAlyeyo bhAgo vicitra iti parasparaM yathoktaM saddhayeyaguNatvaM na virudhyate, Anatakalpadevapuru- + sU0 56 SebhyaH sahasrArakalpavAsidevapuruSA asaGkhyeyaguNAH, ghanIkRtasya lokasyaikaprAdezikyAH zreNerasaGghayatame bhAge yAvanta AkAzapradezAstAvatpramANatvAtteSAM, tebhyo'pi mahAzukrakalpavAsidevapuruSA asaJjayeyaguNAH, bRhattarazreNyasaddhayeyabhAgAkAzapradezarAzipramANavAt , kathametatpratyeyamiti ceducyate-vimAnabAhulyAt, tathAhi-paTa sahasrANi vimAnAnAM sahasrArakalpe calAriMzatsahasrANi mahAzukre, anyaccAghovimAnavAsino devA bahubahutarAH stokastokatarA uparitanoparitanavimAnavAsinastata upapadyante sahasrArakalpadevapuruSebhyo mahAzukrakalpavAsidevapuruSA asaGkhayeyaguNAH, tebhyo'pi lAntakakalpadevapuruSA asaGkhayeyaguNAH, bRhattamazreNyasaGkhyeyabhAgavarttinabhaHpradezarAzipramANatvAt, tebhyo'pi brahmalokakalpavAsidevapuruSA asaGkhyeyaguNAH, bhUyobRhattamazreNyasalayeyabhAgavAkAzapradezarAzipramANatvAt, tebhyo'pi mAhendrakalpadevapuruSA asaGkhadheyaguNAH, bhUyastarabRhattamanabhaHzreNyasaGkhayeyabhAgagatAkAzapradezamAnatvAt , tebhyaH sanatkumArakalpadevA asaGkhadheyaguNAH, vimAnabAhulyAt, tathAhi-dvAdaza zatasahasrANi sanatkumArakalpe. vimAnAnAmaSTau zatasahasrANi mAhendrakalpe anyaca dakSiNadigbhAgavartI sanatkumArakalpo mAhendrakalpazcottaradigvI dakSiNasyAM ca dizi bahavaH OM // 72 // -1 AnataprANatAdayaH palyopamasyAsasyo bhAgasta.
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMOMOMOM* samutpadyante kRSNapAkSikAH, tata upapadyante mAhendrakalpAtsanatkumArakalpe devA asaGkhadheyaguNAH, ete ca sarve'pi sahasrArakalpavAsidevAdayaH sanatkumArakalpavAsidevaparyantAH pratyekaM svasthAne cintyamAnA ghanIkRtalokaikazreNyasaGkhayeyabhAgagatAkAzapradezarAzipramANA draTavyAH, kevalaM zreNyasaGkhadheyabhAgo'saGkhyeyabhebhinnastata itthamasaGkhyeyaguNatayA'lpavahutvamabhidhIyamAnaM na virodhabhAk, sanatkumArakalpadevapuruSebhya IzAnakalpadevapuruSA asaGkhayeyaguNAH, aGgalamAtrakSetrapradezarAzisambandhini dvitIye vargamUle tRtIyena vargamUlena guNite yAvAn pradezarAzistAvatsaGkhyAkAsu ghanIkRtasya lokasyaikaprAdezikIpu zreNiSu yAvanto nabhaHpradezAsteSAM yAvAn dvAtriMzattamo bhAgastAvatpramANatvAt , tebhyaH saudharmakalpavAsidevapuruSAH saGkhyeyaguNAH, vimAnavAhulyAt , tathAhi-aSTAviMzatiH zatasahasrANi vimAnAnAmIzAnakalpe dvAtriMzacchatasahasrANi saudharmakalpe, api ca dakSiNadigvartI saudharmakalpa IzAnakalpazcottaradigvatI, dakSiNasyAM ca dizi vahavaH kRSNapAkSikA utpadyante, tata IzAnakalpavAsidevapuruSabhyaH saudharmakalpavAsidevapuruSAH saGkhyeyaguNAH, nanviyaM yuktiH sanatkumAramAhendrakalpayorapyuktA, paraM tatra mAhendrakalpApekSayA sanatkumArakalpe devA asaGkhyeyaguNA uktA iha tu saudharme kalpe saGkhyeyaguNAstadetatkatham ?, ucyate, tathAvastusvAbhAvyAt, etaccAvasIyate prajJApanAdau sarvatra tathAbhaNanAt , tebhyo'pi bhavanavAsiPIdevapurupA asahayeyaguNAH, aGgulamAnakSetrapradezarAzeH sambandhini prathame vargamUle dvitIyena vargamUlena guNite yAvAn pradezarAzirupa jAyate tAvatsaGkhyAkAsu dhanIkRtasya lokasyaikaprAdezikIpu zreNiSu yAvanto nabhaHpradezAsteSAM yAvAn dvAtriMzattamo bhAgastAvatpramANatvAt , tebhyo vyantaradevapuruSA asoyaguNAH, sahayeyayojanakoTIkoTIpramANaikaprAdezikazreNimAtrANi khaNDAni yAvanyekasmin pratare bhavanti teSAM yAvAn dvAtriMzattamo bhAgastAvatpramANatvAt , tebhyaH saGkhyeyaguNA jyotiSkadevapuruSAH, SaTpaJcAzadadhikazatadvayA 944
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ jalapramANaikaprAdezikazreNimAtrANi khaNDAni yAvanyekasmin pratare bhavanti teSAM yAvAn dvAtriMzattamo bhAgastAvatpramANatvAt // sa-12pratipattau mprati pazcamamalpabahutvamAha-eesiNaM bhNte|' ityAdi, sarvastokA antaradvIpakamanuSyapuruSAH, kSetrasya stokatvAt , tebhyo'pi puruSavedidevakurUttarakurumanuSyapuruSAH saGkhyayaguNAH, kSetrasya bahutvAt , svasthAne tu dvaye'pi parasparaM tulyAH, tebhyo'pi harivarSaramyakavarSAka-5 nAmalpamabhUmakamanuSyapuruSAH saGkhyeyaguNAH, kSetrasyAtibahutvAt , svasthAne tu dvaye'pi parasparaM tulyAH, kSetrasya samAnatvAt, tebhyo'pi haimavata- bahutvaM hairaNyavatAkarmabhUmakamanuSyapuruSAH saGghayeyaguNAH, kSetrasyAlpatve'pyalpasthitikatayA prAcuryeNa labhyamAnatvAt , svasthAne tu dvaye'pi para- sU0 56 sparaM tulyAH, tebhyo'pi bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyapuruSAH saGghayeyaguNAH, ajitakhAmikAle utkRSTapade (iva) svabhAvata eva bharatairAvateSu / [ca manuSyapuruSANAmatiprAcuryeNa sambhavAt , svasthAne ca dvaye'pi parasparaM tulyAH, kSetrasya tulyatvAt , tebhyo'pi pUrvavidehAparavidehakarmabhUmakamanuSyapuruSAH saGkhyeyaguNAH, kSetrabAhulyAdajitasvAmikAle iva svabhAvata eva manuSyapuruSANAM prAcuryeNa sambhavAt , svasthAne tu dvaye'pi parasparaM tulyAH, tebhyo'nuttaropapAtikadevapuruSA asaGkhayeyaguNAH, kSetrapalyopamAsaddhayeyabhAgavalkAzapradezapra-5 mANatvAt , tadanantaramuparitanapraiveyakaprastaTadevapuruSA madhyamaveyakaprastaTadevapuruSA adhastanapraiveyakaprastaTadevapuruSA acyutakalpadevapuruSA AraNakalpadevapuruSAH prANatakalpadevapuruSA AnatakalpadevapuruSA yathottaraM saGkhyeyaguNAH, bhAvanA prAgiva, tadanantaraM sahasrArakalpadevapuruSA lAntakakalpadevapuruSA brahmalokakalpadevapuruSA mAhendrakalpadevapuruSAH sanatkumArakalpadevapuruSA IzAnakalpadevapuruSA yathottaramasaGkhyeyaguNAH, saudharmakalpadevapuruSAH saGkhyeyaguNAH, saudharmakalpadevapuruSebhyo bhavanavAsidevapuruSA asaGkhayeyaguNAH, bhAvanA // 73 // sarvatrApi prAgiva, tebhyaH khacaratiryagyonikapuruSA asalayeyaguNAH, pratarAsaddhayeyabhAgavaya'saGkhyeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAt ,
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ tebhyaH sthalacaratiryagyonikapuruSAH saGkhyeyaguNAH, tabhyo'pi jalacaratiryagyonikapuruSAH saGgyeyaguNAH, yuktiratrApi prAgiva, tebhyo'pi| vAnamantaradevapuruSAH saGkhayeyaguNAH, saGkhtheyayojanakoTIpramANaikaprAdezikazreNimAtrANi khaNDAni yAvantyekasmin pratare bhavanti teSAM yAvAn dvAtriMzattamo bhAgastAvatpramANatvAt , tebhyo jyotiSkadevapuruSAH saGkhayeyaguNAH, yuktiH prAgevoktA // purisavedassa NaM bhaMte ! kammarasa kevatiyaM kAlaM baMdhahitI paNNattA?, goyamA! jaha0 aTTha saMvaccharANi, ukko0 dasa sAgarovamakoDAkoDIo, dasavAsasayAI avAhA, ayAhUNiyA kammaThitI kammaNiseo // purisavede NaM bhaMte! kiMpakAre paNNatte?, goyamA! vaNadavaggijAlasa mANe paNNatte, settaM purisA // (sU057) puruSavedasthitirjaghanyato'STau saMvatsarANi, etannyUnasya tannibandhanaviziSTAdhyavasAyAbhAvato jaghanyatvenAsambhavAt , utkarSato daza || sAgaropamakoTIkoTayaH, daza varSazatAnyabAdhA, abAdhonA karmasthitiH karmaniSekaH, asya vyAkhyA prAgvat // tathA puruSavedo bhadanta !| kiMprakAraH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama ! vAgnijvAlAsamAnaH, prArambhe tIvramadanadAha iti bhAvaH, prjnyptH|| vyAkhyAtaH puruSA|dhikAraH, samprati napuMsakAdhikAraprastAvaH, tatredamAdisUtram se kiM taM NapuMsakA ?, NapuMsakA tivihA paNNattA, taMjahA-neraiyanapuMsakA tirikkhajoNiyanapuMsakA maNussajoNiyaNapuMsakA // se kiM taM neraiyanapuMsakA ?, neraiyanapuMsakA sattavidhA paNNattA, taMjahArayaNappabhApuDhavineraiyanapuMsakA sakarappabhApuDhavineraiyanapuMsakA jAva adhesattamapuDhavineraiyaNapuM
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakA, setaM neraiyanapuMsakA // se kiM taM tirikkhajoNiyaNapuMsakA?,2 paMcavidhA paNNattA, taMjahAegidiyatirikkhajoNiyanapuMsakA, yeiMdi0 teiMdi0 cau0 paMceMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsakA // se kiM taM egiMdiyatirikkhajoNiyanapuMsakA ?, 2 paJcavidhA paNNattA, taM0 pu0 A0 te0 vA0va0 se taM egidiyatirikkhajoNiyaNapuMsakA // se kiM taM yeiMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsakA?, 2 aNegavidhA paNNattA, se taM veiMdiyatirikkhajoNiyA, evaM teiMdiyAvi, cariMdiyAvi ||se kiM taM paMceMdiya- . tirikkhajoNiyaNapuMsakA?, 2tividhA paNNattA, taMjahA-jalayarA thalayarA khayarA / se kiM taM jalayarA?, 2 so ceva puvuttabhedo AsAliyavajjito bhANiyabbo, se taM pNceNdiytirikkhjonniynnpuNskaa|| so kiM taM maNussanapuMsakA?, 2 tividhA paNNattA, taMjahA-kammabhUmagA akammabhUmagA aMtaradIvakA, bhedo jAva bhaa0|| (sU058) 'se kiM taM napuMsagA' ityAdi, atha ke te napuMsakA ?, napuMsakAstrividhAH prajJaptAH, tadyathA-nairayikanapuMsakAstiryagyonikanapuMsakA manuSyanapuMsakAzca // nairayikanapuMsakapratipAdanArthamAha-'se kiM ta'mityAdi, atha ke te nairayikanapuMsakAH ?, pRthvIbhedena saptavidhAH prajJaptAH, tadyathA-ratnaprabhApRthvInairayikanapuMsakAH zarkarAprabhApRthvInairayikanapuMsakAH yAvaddhaHsaptamapRthivInairayikanapuMsakAH, upasaMhAramAha-'se taM neraiyanapuMsakA' // samprati tiryagyonikanapuMsakapratipAdanArthamAha-se kiM tamityAdi praznasUtraM sugamam , bhagavAnAha-tiryagyonikanapuMsakAH paJcavidhAH prajJaptAH, tadyathA-ekendriyatiryagyonikanapuMsakA yaavtpnycendriytirygyoniknpuNskaaH|| 2pratipattau puruSaveda sthiti prakArau 6 sU0 57 napuMsakara bhedAH 9 sU0 58 // 74 // KAR
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ SASR ekendriyanapuMsakaprabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-ekendriyatirvayonikanapuMsakAH paJcavidhAH prajJaptAH, taMdyayA-pRthivIkAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA sapkAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakAstejaskAyikendriyatiryagyonikanapuMsakA vAyukAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA vanaspatikAvikaikendriyatiryayonikanapuMsakAH, upasaMhAramAha-settaM egiMdiyatirikkhajoNiyanapuMsakA' / / dvIndriya-| napuMsakapratipAdanArthamAha-veiMdie sAdi, dvIndriyatiryagyonikanapuMsakA madanta! kativivAH prajJatAH ?, bhagavAnAha-gautama ! anekavidhAH prajJaptAttadyayA-"pulAMkimiyA" ityAdi pUrvavattAvadvaktavyaM yAvavaturindriyamedaparisamApiH // paJcendriyaniyaMgyonikanapuMsakA bhadanta ! katividhAH prajJatA: ?, gautama! triviyAH prajJatAH, tyayA-jalacarAH salacarAH tarAJca, ete ca prAnvattaprabhedAra vaktavyAH, upasaMhAramAha-'te taM pNciNdiytirikkhjonniynnpuNsgaa| 'se ki tamityAdi, atha ke te manuSyanapuMsakAH ?, manuDAyanapuMsakAtrividhAH prajJatAH, tadyathA-karmabhUnakA akarnamUmakA antaradvIpakAca, ete'pi prAgvatsaprabhedA vaktavyAH / unko bhedaH, santravi sivipratipAdanArthamAha NapuMsakassa NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThinI paNNattA?, goyamA ! jahaH aMto ukko0 tettIsaM sAgarovamAI // neraiyanapuMsagatsa NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNatA?, goyamA ! jaha. dasavAsasahassAI ukko tettIsaM sAgarovamAI, samvesiM ThinI bhANiyacA jAva asattamApuDhavineraDyA / tirikkhajoNiyaNapuMsakassa NaM bhane ! kevaDyaM kAlaM ThitI pa0, goyamA !, jaha0 aMno. uko pucakoDI / egiMdiyatirikkhajogiyaNapuMsaka0 jahaH aMto* uko yAvIsaM vAsasaha A NCRACHNAME - ----
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM 2 pratipatta + napuMsaka sthityanta 8 sU0 59 ssAI, puDhavikAiyaegiMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsakassa NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI pannattA ?, jaha aMto0 ukko0 bAvIsaM vAsasahassAI, savvesiM egidiyaNapuMsakANaM ThitI bhANiyavvA, beiMdiyateiMdiyacariMdiyaNapuMsakANaM ThitI bhANitavvA / paMciMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsakassa NaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA ?, goyamA! jaha0 aMto0 ukko0 puvakoDI, evaM jalayaratirikkhacauppadadhalayarauragaparisappabhuyagaparisappakhayaratirikkha0 savvesiM jaha0 aMto0 ukko pucakoDI / maNussaNapuMsakassa NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, goyamA! khettaM paDucca jaha0 aMto0 ukko pucakoDI, dhammacaraNaM paDucca jaha0 aMto0 ukko0 desUNA puvvkoddii| kammabhUmagabharaheravayapuvvavidehaavaravidehamaNussaNapuMsakassavi taheva, akammabhUmagamaNussaNapuMsakassa NaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, goyamA! jammaNaM paDuca jaha0 aMto0 ukko aMtomu0 sAharaNaM paDucca jaha. aMto0 ukko0 desUNA pucakoDI, evaM jAva aMtaradIvakANaM // NapuMsae NaM bhaMte! NapuMsae tti kAlato kevaciraM hoi?, goyamA! jahanneNaM evaM samayaM ukko0 trukaalo| raiyaNapuMsae NaM bhaMte!, 2 goyamA! jaha0 dasa vAsasahassAI ukko0 tettIsaM sAgarovamAI, evaM puDhavIe ThitI bhaanniybvaa| tirikkhajoNiyaNapuMsae NaM. bhaMte! ti01, 2 goyamA! jaha0 aMto0 ukko0 vaNassatikAlo, evaM egidiyaNapuMsakassa NaM, vaNassatikAiyassavi evameva, // 75 //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ sesANaM jaha0 aMto0 ukko0 asaMkhijaM kAlaM asaMkhejAo ussapiNiosappiNIo kA lato, khettao asaMjjA loyA / beiMdiyateiMdiyacauriMdiyanapuMsakANa ya jaha0 aMto0 ukko0 saMkhenaM kAlaM / paMciMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsae NaM bhaMte!?, goyamA! jaha0 aMto0 ukko0 puvvakoDipuhuttaM / evaM jalayaratirikkhacauppadathalacarauragaparisappabhuyagaparisappamahoragANavi / magussaNapuMsakassa NaM bhaMte ! khettaM paDucca jaha0 ato. ukko0 puccakoDipuTuttaM, dhammacaraNaM paDDuca jaha. eka samayaM ukko0 desUNA puvvakoDI / evaM kammabhUmagabharaheravayapuvvavidehaavaravidehesuvi bhANiyavvaM / akammabhUmakamaNussaNapuMsae NaM bhaMte ! jammaNaM (paDucca)jaha0 aMto0 ukko0 muhuttapuhuttaM, sAharaNaM paDDucca jaha0 aMto0 ukko0 desUNA puvakoDI / evaM sabvesiM jAva aMtaradIvagANaM ||nnpuNskss NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM aMtaraM hoi ?, goyamA! jaha0 aMto0 ukko0 sAgarovamasayapuhutaM sAtiregaM / raiyaNapuMsakassa NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM aMtara hoi ?, jaha0 aMto0 ukko0 tarukAlo, rayaNappabhApuDhacIneraDyaNapuMsakassa jaha0 aMto0 ukko0 tarukAlo, evaM savvesiM jAva adhesattamA / tirikkhajoNiyaNapuMsakassa jaha0 aMto0 ukko0 sAgarovamasayapuhuttaM sAtiregaM / egidiyatirikkhajoNiyaNapuMsakassa jaha0 aMto0 ukko. do sAgarovamasahassAI saMkhejavAsamabhahiyAiM, puDhaviAuteuvAUNaM jaha0 aMto0 ukko0 vaNassaikAlo /
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2pratipattI napuMsakasthityantare sU0 59 vaNassatikAiyANaM jaha0 aMto0 ukko0 asaMkhenaM kAlaM jAva asaMkhejjA loyA, sesANaM yeiMdiyAdINaM jAva khayarANaM jaha0 aMto0 ukko0 vnnsstikaalo| maNussaNapuMsakassa khettaM paDaca jaha0 aMto0 ukko0 vaNassatikAlo, dhammacaraNaM paDaca jaha0 egaM samayaM ukko0 aNaMtaM kAlaM jAvaavaDapoggalapariyaha desUNaM, evaM kammabhUmakassavi bharateravatassa puvvvidehaNvrvidehkssvi| akammabhUmakamaNussaNapuMsakassa NaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM?, jammaNaM paDuca jaha0 aMto0 ukko vaNassatikAlo, saMharaNaM paDuca jaha0 aMto0 ukko0 vaNastatikAlo evaM jAva aMtaradIva gatti // (sU0 59) 'napuMsagassa NaM bhaMte !' ityAdi sugama, navaramantarmuhUrta tiryagmanuSyApekSayA draSTavyaM, trayastriMzatsAgaropamANi saptamapRthivInArakApekSayA // tadevaM sAmAnyataH sthitiruktA, samprati vizepatastAM vicicintayipuH prathamataH sAmAnyato vizeSatazca nairayikanapuMsakaviSayA8 mAh-'neraiyanapuMsagassa NamiyAdi, sAmAnyato nairayikanapuMsakasya jaghanyato daza varpasahasrANi utkarSatasrayastriMzatsAgaropa mANi, vizeSacintAyAM ratnaprabhApRthivInairayikanapuMsakasya jaghanyataH sthitirdaza varSasahasrANi utkarpata ekaM sAMgaropamaM zarkarApRthivInairayikanapuMkasasya jaghanyata ekaM sAgaropamamutkarSatastrINi sAgaropamANi vAlukAprabhApRthivInairayikanapuMsakasya jaghanyatastrINi sAgaropamANi utkarpataH sapta paGkaprabhApRthavInairayikanapuMsakasya jaghanyataH sapta sAgaropamANi utkarSato daza dhUmaprabhApRthivInairayikanapuMsakasya jagha*nyato daza sAgaropamANi utkarSata: saptadaza tamaHprabhApRthivInairayikanapuMsakasya jaghanyata: saptadaza sAgaropamANi utkarSato dvAviM // 76 //
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ zatiH adhaHsaptamapRthivInarayikanapuMsakasya jaghanyato dvAviMzatiH sAgaropamANi utkarpatastrayastriMzat , kacidatidezasUtraM 'jahA paNNavaNAe Thiipade tahe' tyAdi, tatrApyevamevAtidezavyAkhyA'pi krttvyaa| sAmAnyatastiryagyonikanapuMsakasya sthitirjaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH pUrvakoTI, sAmAnyata ekendriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSato dvAviMzatirvarpasahasrANi, vizeSacintAyAM pRthivIkAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato dvAviMzativarSasahasrANi apkAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH sapta varSasahasrANi tejaHkAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSata-1 strINi rAtrindivAni vAtakAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSatastrINi varSasahasrANi vanaspatikAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato daza varpasahasrANi / dvIndriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrttamu-4 tkarSato dvAdaza varSANi / trIndriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhartamutkarSata ekonapaJcAzad rAtrindivAni / caturindri tiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH paNmAsAH / sAmAnyataH paJcendriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrtamu- karpataH pUrvakoTI, vizeSacintAyAM jalacarasya sthalacarasya khacarasyApi paJcendriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkarSataH pUrvakoTI // sAmAnyato manuSyanapuMsakasyApi jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH pUrvakoTI, karmabhUmakamanuSyanapuMsakasya kSetraM pratItya jaghanya to'ntarmuhUrttamutkarSataH pUrvakoTI, 'dharmacaraNaM' bAhyaveSaparikaritapravrajyApratipattimagIkRtya jaghanyenAntarmuhUttai tata Urddha maraNAdibhA18 vAt , utkarSato dezonA pUrvakoTI, saMvatsarASTakAdUrddha pratipadyAjanmapAlanAt , bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyanapuMsakasya pUrvavidehApara videhakarmabhUmakamanuSyanapuMsakasya ca kSetraM dharmacaraNaM ca pratItya jaghanyata utkarSatazcaivameva vaktavyam / akarmabhUmakamanuSyanapuMsakasya |
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ MC janma pratItya jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSeNApyantarmuhUrtam , akarmabhUmau hi manuSyA napuMsakAH saMmUchimA eva bhavanti, na garbhavyutkrA- 42pratipattI ntikAH, yugaladharmiNAM napuMsakatvAbhAvAt , saMmUcchimAzca jaghanyata utkarSato vA'ntarmuhUrttAyuSaH, kevalaM jaghanyAdutkRSTamantarmuhUrta bRhattara- napuMsakavemavaseyaM, saMharaNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarpato dezonA pUrvakoTI, saMharaNAdUrdhvamAmaraNAntamavasthAnasambhavAt , utkarpato dezonatA datadvatsthica pUrvakoTyA garbhAnnirgatasya saMharaNasambhavAt , evaM vizeSacintAyAM haimavataharaNyavatAkarmabhUmakamanuSyanapuMsakasya harivarSaramyakava-OM tyantarAdi pAkarmabhUmakamanuSyanapuMsakasya devakurUttarakurvakarmabhUmakamanuSyanapuMsakasya antaradvIpakamanuSyanapuMsakasya ca janma saMharaNaM ca pratItyaiva- sU0 60 meva vaktavyam // samprati kAya sthitimAha-'NapuMsage NaM bhaMte !' ityAdi, napuMsako bhadanta ! napuMsaka ityAdi, sAmAnyatastadvedAparityAgena kAlataH kiyazciraM bhavati ?, bhagavAnAha-gautama ! jaghanyata ekaM samayamutkarSato vanaspatikAlaM, tatraikasamayatA upazamazreNisamAptau satyAmavedakave sati upazamazreNItaH pratipatato napuMsakavedodayasamayAnantaraM kasyacinmaraNAt , tathA mRtasya cAvazyaM devotpAde puMvedodayabhAvAt , vanaspatikAla:-AvalikAsaGkhyeyabhAgagatasamayarAzipramANAsaGkhyeyapudgalaparAvarttapramANaH / nairayikanapuMsakakAyasthiticintAyAM yadeva sAmAnyato vizepatazca sthitimAnaM jaghanyata utkarSatazcoktaM tadevAvasAtavyaM, bhavasthitivyatirekeNa tatrAnyasyAH kAyasthiterasambhavAt / sAmAnyatastiryagyonikanapuMsakakAyasthiticintAyAM jaghanyato'ntarmuhUttai, tadanantaraM mRtvA gatyantare vedAntare vA, saMkramAt , utkarpato vanaspatikAlaH, vizepacintAyAmekendriyatiryagyonikanapuMsakakAyasthitAvapi jaghanyato'ntarmuhUrta bhAvanA prAgvat , utkarpato vanaspatikAlo yathoditarUpaH, tatrApi vizepacintAyAM pRthivIkAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakakAyasthitau jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato'sayeyakAlo'saGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIpramANaH, tathA cAha-ukoseNamasaMkhenaM kAlaM asaMkhejAo ussappi
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ NIosappiNIo kAlato, khettato asaMkhijjA logA" evamapkAyikatejaH kAyikavAyukAyikakAyasthitiSvapi vaktavyaM, vanaspatikAyikakAyasthitau tathA vaktavyaM yathA sAmAnyata ekendriyakAyasthitau / dvIndriyatiryagyonikanapuMsaka kAyasthitau jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarpataH saGkhyeyaH kAlaH, sa ca saGkhyeyAni varSasahasrANi pratipattavyaH / evaM trIndriyacaturindriyatiryagyonikanapuMsakakAyasthityorapi vaktavyam / paJcendriyatiryagyonikanapuMsakakAyasthitau jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH pUrvakoTipRthaktvaM taca nirantaraM saptabhavAn pUrvakoTyAyuSo napuMsakatvenAnubhavato veditavyaM tata urdhva tvavazyaM vedAntare vilakSaNabhavAntare vA saMkramAt evaM jalacarasthalacarakhacarasAmAnyato manuSyanapuMsakakAyasthitiSvapi veditavyaM, karmabhUmakamanuSyanapuMsakakAyasthitau kSetraM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrtta utkarSataH pUrvakoTIpRthaktvaM bhAvanA prAgiva, dharmmacaraNaM pratItya jaghanyata ekaM samayamutkarSato dezonA pUrvakoTI, antrApi bhAvanA pUrvavat / evaM bharatairAvatakarmmabhUmakamanuSyanapuMsakakAyasthitau pUrvavidehApara videha karmmabhUmakamanuSya napuMsakakAyasthitau ca vAcyaM, sAmAnyato'karmmabhUmakamanuSyanapuMsakakAyasthiticintAyAM janma pratItya jaghanyato'ntarmuhUrtta, etAvatyapi kAle'sakRdutpAdAt, utkarSato'ntarmuhUrttapRthaktvaM, tata Urddha tatra tathotpAdAbhAvAt, saMharaNaM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrtta tata Urddha maraNAdibhAvAt utkarSato dezonA pUrvakoTI / evaM haimavata hairaNyavataharivarSaramyakavarSadevakurUttarakurvantaradvIpakamanuSyanapuMsakakAyasthitiSvapi vaktavyam // tadevamuktA kAyasthitiH, sAmpratamantaramabhidhitsuridamAha - 'napuMsagassa Na' mityAdi, napuMsakasya Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta ! antaraM kAlataH kiyacciraM bhavati ?, napuMsako bhUtvA napuMsakatvAtparibhraSTaH punaH kiyatA kAlena napuMsako bhavatItyarthaH, bhagavAnAha - gautama ! jaghanyato'ntarmuhUrtta, etAvatA purupAdikAlena vyavadhAnAt utkarSataH sAgaropamazatapRthaktvaM sAtirekaM, puruSAdikAlasyaitAvata eva sambhavAt, tathA cAtra saGgrahaNigAthA --" itthinapuMsA saMci
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ ARSAUGARCASSASSALMASC DhaNesu-purisaMtare ya samao u / purisanapuMsA saMciTThaNaMtare sAgara puhuttaM // 1 // " asyA akSaragamanikA-saMciTThaNA nAma sAtatyenAva- 2 pratipattau sthAnaM, tatraM triyA napuMsakasya ca sAtatyenAvasthAne purupAntare ca jaghanyata ekaH samaya. tathA yathA prAgabhihitam-"itthIe NaM bhaMte! napuMsakaveitthItti kAlato kiyazciraM hoi?, goyamA / egeNaM AdeseNaM jaha0 ega samayaM" ityAdi, tathA-napuMsage NaM bhaMte! napuMsagatti kAlato datadvatsthikiyaciraM hoi?, goyamA jaha0 eka samayaM" ityAdi, tathA-"purisassa NaM bhaMte ! aMtaraM kAlato kiyacciraM hoi?, goymaa| jaha tyantarAdi neNaM eka samayaM" ityAdi / tathA purupasya napuMsakasya yathAkramaM saMciDhaNA-sAtatyenAvasthAnamantaraM cotkarpataH 'sAgarapRthaktvaM' padaika sU0 60 deze padasamudAyopacArAt sAgaropamazatapRthaktvaM, tathA ca prAgabhihitam-"purise NaM bhaMte purisetti kAlato kiyaccira hoi?, goyamA jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM sAgarovamasayapuhuttaM sAtirega" napuMsakAntarotkarpapratipAdakaM cedamevAdhikRtaM tatsUtramiti / tathA sAmAnyato nairayikanapuMsakasyAntaraM jaghanyato'ntarmuhUrta, saptamanarakapRthivyA uddRtya tandulamatsyAdibhaveSvantarmuhUrta sthitvAM bhUyaH saptamanarakapRthivIgamanasya zravaNAt , utkarpato vanaspatikAlaH, narakabhavAdudvatya pAramparyeNa nigodeSu madhye gatvA'nantaM kAlamavasthAnAt, evaM vizeSacintAyAM pratipRthivyapi vaktavyaM / tathA sAmAnyacintAyAM tiryagyonikanapuMsakasyAntaraM jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataH sA-* garopamazatapRthaktvaM, sAtirekalabhAvanA prAgiva, vizepacintAyAM sAmAnyata ekendriyatiryagyonikanapuMsakasyAntaramantarmuhUrta tA-2 vatA dvIndriyAdikAlena vyavadhAnAt , utkarSato ve sAgaropamasahasre, sahayeyavANi sakAyasthitikAlasya ekendriyatvavyavadhAyaka|syotkarSato'pyetAvata eva sambhavAt / pRthivIkAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSato vanaspatikAlaH / eva- // 78 // |mapkAyikateja:kAyikavAyukAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakAnAmapi vaktavyaM / vanaspatikAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakasya jaghanya
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ to'ntarmuhartamutkarpato'soyaM kAlaM yAvat, sa cAsAyaH kAlo'sAnA utmapiNyAsapiNyaH kAlataH, kSetrato'sazeyA lokAH. kimuktaM bhavati?-asahayeyalokAkAzapradezAnAM pratimamayamekaikApadAre gAvadA tmapiNyavasarmiNyo bhavanni tAvanya pratyarthaH, vanaspani bhavAtpracyutasyAnyatrotkarpata etAvantaM kAlamavasAnasambhavAt , tadanantaraM saMmAriNo niyamena bhUgo banaspatikAviruvenotpAdamApAt / dAdvIndriyatrIndriyacaturindriyapazendriyatiryagyoniphanapuMsakAnAM jalanarapalanarabagarapajendriganiyaMgyonikanapuMmakAnAM mAnAnyato manu dhyanapuMsakasya ca jaghanyato'ntaramantarmuhartamutkarpato'nantaM kAlaM, macAnannaH kAlo vanaspatikAlo gayokamArUpa: pranipattanyaH, krm-|| bhUmakamanuSyanapuMsakasyAntaraM kSetraM pratIya jaghanyato'ntarmuhurtagutano vanaspanikAla:, dharmacaraNa pranIya japanyana e mamagaM gAn, labdhipAtasya sarvajaghanyasyaiphasAmayikatvAt , utkAMto'nantaM kAlaM, tamevAnanaM kAlaM nikhAragani--"anAmo utmappiNImogappiNIo kAlao, settao aNaMtA logA apara puggalapariyademaNa"mini, bharanerAsnapUrNavidedAparanikammabhUmakamanuSyanapuMsakAnAmapi kSetraM dharmAcaraNaM ca pratItya javanyamuktaSTaM cAntaraM pratyeka pakavyam / akammabhUmakamanuSyanapuMmAma janma pratItya jaghanyato'ntarmuhUrta, etAvatA gatyantarAdikAlena vyavadhAnabhAvAn, uttapato banaspanikAlA, saMharaNaM pratIya vanyatontamuMdarI, tazcaivaM-ko'pi karmabhUmakamanuSyanapuMsakaH kenApyakarmabhUmI saMhataH,gaca nAgapuruSTAnnayalAdakammabhUgaru iti gyapadizyate, tataH kiyatkAlAnantaraM tathAvidhabuddhiparAvartanabhAvato bhUyo'pi karmabhUnI saMgataH, nara cAntamuMha patA punaragArmabhUmArAnInaH, uttAno vnsptikaalH| evaM vizeSacintAyAM haimavataharaNyavataharivarparamyarUdevarurUtaraphamrmabhUmamanupyanapuMmakAnAgannarazIpatamanuSyanapuMsakampa ca janma saMharaNaM ca pratItya jaghanyata utkarSatadhAntaraM vaktavyam // tadevamuktamantaramabhunA'lpabadatamAha FARE - %
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2pratipattau napuMsakAnAmalpa bahutvaM su060 etesi NaM bhaMte! NeraDyaNapuMsakANaM tirikkhajoNiyanapuMsakANaM maNussaNapuMsakANa ya kayare kayarehinto jAva visesAhiyA vA ?, goyamA! sabvathovA maNussaNapuMsakA neraiyanapuMsagA asaMkheMjaguNA tirikkhajoNiyaNapuMsakA annNtgunnaa|| etesi NaM bhNte| rayaNappahApuDhaviNeraiyaNapuMsakANaM jAva ahesattamapuDhaviNeraiyaNapuMsakANa ya kayare 2 hiMto jAva visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovA ahesattamapuDhavineraiyaNapuMsakA chaTThapuDhaviNeraiyaNapuMsakA asaMkhenaguNA jAva docapuDhaviNeraDyaNapuMsakA asaMkhejaguNA imIse rayaNappabhAe puDhavIe raiyaNapuMsakA asaMkhenaguNA // etesiNaM bhaMte! tirikkhajoNiyaNapuMsakANaM egidiyatirikkhajoNiyaNapuMsakANaM puDhacikAiya jAva vaNassatikAiyaegidiyatirikkhajoNiyaNapuMsakANaM beiMdiyateiMdiyacauriMdiyapaMceMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsakANaM jalayarANaM thalayarANaM khahayarANa ya katarerahinto jAva visesAhiyA vA?, goyamA! savvathovA khahayaratirikkhajoNiyaNapuMsakA, thalayaratirikkhajoNiyanapuMsakA saMkheja jalayaratirikkhajoNiyanapuMsakA saMkheja caturiMdiyatiri0 visesAhiyA teiMdiyati0 visesAhiyA beiMdiyati visesA0 teukkAiyaegidiyatirikkhA asaMkhejaguNA puDhavikkAiyaegidiyatirikkhajoNiyA visesAhiyA, evaM AuvAuvaNassatikAiyaegidiyatirikkhajoNiyaNapuMsakA annNtgunnaa|| etesi NaM bhaMte! maNussaNapuMsakANaM kammabhUmiNapuMsakANaM akammabhUmiNapuMsakANaM aMta OBLIGOHOSLO S4054064064
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ radIvakANa ye katare kayarehiMto appA vA 4 ?, goyamA ! savvatthovA aMtaradIvagaa kammabhUmagamaNussaNapuMsakA devakuruuttarakuruakammabhUmagA dovi saMkhejjaguNA evaM jAva puvvavideha avaravidehakamma0 dovi saMkhejjaguNA // etesi NaM bhaMte! NeraiyaNapuMsakANaM rayaNappabhApuDhavineraiyanapuMsakANaM jAva adhesattamApuDhaviNeraiyaNapuMsakANaM tirikkhajoNiyaNapuMsakANaM egiMdiyatirikkhajoNiyANaM puDhavikAiyaegiMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsakANaM jAva vaNassatikAiya0 veiMdiyatehUMdiyacaturiMdiya paMciMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsakANaM jalayarANaM thalayarANaM khahayarANaM maNussaNapuMsakANaM kammabhUmikANaM akasmabhUmikANaM aMtaradIvakANa ya katare 2 hiMto appA 4, goyamA ! saccatthovA adhesattamapuDhaviNeraiyaNapuMsakA chaTThapuDhavineraiyanapuMsakA asaMkhejja0 jAva doccapuDhaviNeraiyaNapuM0 asaMkhe0 aMtaradIvagamaNussaNapuMsakA asaMkhejjaguNA, devakuruuttarakuruakammabhUfree dovi saMkhejjaguNA jAva putrvavideha avaravideha kammabhUmagamaNussaNapuMsakA dovi saMkhejaguNA, rayaNabhApuDhaviNeraiyaNapuMsakA asaMkhe0 khayarapaMceMdriyatirikkhajoNiya napuMsakA asaM0 thalayara0 saMkhijja0 jalayara0 saMkhijjaguNA caturiM diyatirikkhajoNiya0 visesAhiyA teiMdiya0 vise0 beiMdiya0 vise0 tekvAiyaegiMdiya0 asaM0 puDhavikAiyaegiMdiya0 visesAhiyA
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pratipattI napuMsakAnAmalpabahutvaM sU060 GRICURACOCALGAIRLIA AukkAiya0 vise0 vAukAiya. visesA0 vaNassaikAiyaegidiyatirikkhajoNiyaNapuMsakA aNaMtaguNA // (sU060) 'eesi Na'mityAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-gItama! sarvastokA manupyanapuMsakAH, zreNyasahayeyabhAgavartipradezarAzipramANatvAt, tebhyo'pi nairayikanapuMsakA asahayeyaguNAH, aGgulamAtrakSetrapradegarAzI tadgataprathamavargamUle dvitIyavargamUlena guNite yAvAn pradezarAzivati tAvatpramANAsu ghanIkRtasya lokasyaikagrAdezikIpu zreNipu yAvanto nabhaHpradezAstAvatpramANatvAttepAM, tebhyastiryagyonikanapuMsakA anantaguNAH, nigodajIvAnAmanantatvAt // samprati nairayikanapuMsakaviSayamalpabahutvamAha-eesi NamityAdi, sarvastokA adhaHsaptamapRthivInairayikanapuMsakAH, abhyantarazreNyasayayabhAgavartinabhaHpradezarAzipramANatvAt , tebhyo'pi pAThapRthivInarayikanapuMsakA asakyeyaguNAH, tebhyo'pi pazcamapRthvInarayikanapuMsakA asalyeyaguNAH, tebhyo'pi caturthapRthivInairayikanapuMsakA asaGkhyeyaguNAH, te- bhyo'pi tRtIyapRthivInairayikanapuMsakA asahayeyaguNAH, tebhyo'pi dvitIyapRthivInairayikanapuMsakA asAdhyeyaguNAH, sarvepAmapyeteSAM pUrva* pUrvanairayikaparimANahetuzreNyasaveyabhAgApekSayA'saddhyeyaguNAsahayeyaguNazreNyasakhyeyabhAgavartinabhaHpradezarAzipramANatvAt, dvitIyapRthivI8 nairayikanapuMsakebhyo'syAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM nairayikanapuMsakA asaNyeyaguNAH, aGgulamAnakSetrapradezarAzI tadgataprathamavargamUle dvitIyavargamUlena guNite yAvAn pradezarAzistAvatpramANAsu ghanIkRtasya lokasyaikaprAdezikIpu zreNipu yAvanta AkAzapradezAstAvatpramANalAt , pratipRthivi ca pUrvottarapazcimadigbhAvino nairayikAH sarvastokAH, tebhyo dakSiNadigbhAvino'sahayeyaguNAH, pUrvapUrvapRthivIgatadakSiNadi-5 gbhAvibhyo'pyuttarasyAmuttarasyAM pRthivyAmasavayeyaguNAH pUrvottarapazcimadigbhAvinaH, tathA coktaM prajJApanAyAm-"disANuvAeNaM savva RockCRIOR
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ thovA ahesattamapuDhavineraiyA purathimapaJcatthimauttareNaM, dAhiNeNaM asaMkhejaguNA / dAhiNohiMto ahesattamapuDhavineraiehiMto chaTThAe tamAe puDhavIe neraiyA purathimapaJcatthimauttareNaM asaMkhejaguNA, dAhiNeNaM asaMkhejaguNA / dAhiNillahito tamApuDhavineraiehito paMcamAe puDhavIe neraiyA purathimapaJcatthimauttareNaM asaMkhejaguNA, dAhiNeNaM asaMkhejaguNA / dAhiNillehiMto dhUmappabhApuDhavineraiehito cautthIe paMkappabhAe puDhavIe neraiyA purathimapaJcatthimauttareNaM asaMkhenaguNA, dAhiNeNaM asaMkhejjaguNA / dAhiNillehiMto paMkappabhApuDhavineraiehiMto taiyAe vAluyappabhAe puDhavIe neraiyA purathimapaJcasthimauttareNaM asaMkhejaguNA,dAhiNaNaM asaMkhejaguNA / dAhiNillehiMto vAluyappabhApuDhavineraiehiMto duiyAe sakkarappabhAe puDhavIe neraiyA purathimapaJcatthimauttareNaM asaMkhejaguNA, dAhiNaNaM asaMkhejaguNA / dAhiNillehiMto sakkarappabhApuDhavIneraiehito imIse rayaNappabhAe puDhavIe neraiyA purathimapaJcatthima dAhiNeNaM asNkhengunnaa"| samprati tiryagyonikanapuMsakaviSayamalpabahutvamAha-eesi NamityAdi, sarvastokAH khacarapaJcendriyatiyegyonikanapuMsakAH, "pratarAsaGkhyeyabhAgavayaMsahayeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAt, tebhyaH sthalacaratiryagyonikanapuMsakAH sahayeyaguNAH, bRhattarapratarAsaMkhyeyabhAgavaya'sayeyazreNigatanabhaHpradezarAzipramANatvAt , tebhyo'pi jalacaratiryagyonikanapuMsakAH saGkhyeyaguNAH, bRhattamapratarAsaGkhyeyabhAgavaya'sayeyazreNigatAkAzapradezarAzimAnatvAt , tebhyo'pi caturindriyatiryagyonikanapuMsakA vizeSAdhikAH, asaGkhyeyayojanakoTIkoTIpramANAkAzapradezarAzipramANAsu ghanIkRtasya lokasya ekaprAdezikISu zreNiSu yAvanto nabhaHpradezA-| stAvatpramANatvAt , tebhyastrIndriyatiryagyonikanapuMsakA vizeSAdhikAH, prabhUtatarazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAt , tebhyo'pi dvIndriyatiryagyonikanapuMsakA vizeSAdhikAH, prabhUtatamaNigatAkAzapradezarAzimAnatvAt , tebhyastejaskAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA asa
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 khapa- 2 pratipattau napuMsakAnAmalpabahutvaM sU060 - Reaches - yeyaguNAH, sUkSmavAdarabhedabhinnAnAM teSAmasaGkhyeyalokAkAzapradezaparimANatvAt, tebhyaH pRthivIkAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA vizeSAdhikAH, prabhUtAsahayeyalokAkAzapradezapramANatvAt , tebhyo'kAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA vizepAdhikAH, prabhUtatarAsAyeyalokAkAzapradezamAnatvAt , tebhyo'pi vAyukAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA vizeSAdhikAH, prabhUtatamAsayeyalokAkAzapradezarAzipramANatvAt , tebhyo'pi vanaspatikAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA anantaguNAH, anantalokAkAzapradezarAzipramANatvAt // adhunA manuSyanapuMsakavipayamalpabahutvamAha-eesi Na'mityAdi, sarvastokA antaradvIpajamanuSyanapuMsakAH, ete ca saMmUrchanajA draSTavyAH, garbhavyutkrAntikamanuSyanapuMsakAnAM tatrAsambhavAt , saMhRtAstu karmabhUmijAstatra bhaveyurapi, tebhyo devakurUttarakurvakarmabhUmakamanuSyanapuMsakAH sayeyaguNAH, tadgatagarbhajamanuSyANAmantaradvIpajagarbhajamanuSyebhyaH sahayeyaguNatvAt , garbhajamanuSyoccArAdyAzrayeNa ca saMmUchimamanuSyANAmutpAdAt, svasthAne tu dvaye'pi parasparaM tulyAH, evaM tebhyo harivarSaramyakavakarmabhUmakamanuSyanapuMsakAH sahaye yaguNAH svasthAne tu dvaye'pi parasparaM tulyAH tebhyo'pi haimavataharaNyavatavarSAkarmabhUmakamanuSyanapuMsakA: sahayeyaguNAH, svasthAne tu 5 dvaye'pi parasparaM tulyAH, tebhyo bharatairAvatavarSakarmabhUmakamanuSyanapuMsakAH sahaveyaguNAH, svasthAne tu dvaye'pi parasparaM tulyAH, tebhyaH pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyanapuMsakA: satyeyaguNAH, svasthAne tu dvaye'pi parasparaM tulyAH, yuktiH sarvatrApi tathaivAnusa* vyA // samprati nairayikatiryagmanuSyaviSayamalpabahutvamAha-eesiNaM bhNte|' ityAdi, sarvastokA adhaHsaptamapRthivInairayikanapuM18 sakAH, tebhyaH SaSThapaJcamacaturthatRtIyadvitIyapRthivInairayikanapuMsakA yathottaramasaddhayeyaguNAH, dvitIyapRthivInairayikanapuMsakebhyo'ntaradvI pajamanuSyanapuMsakA asoyaguNAH, etadasoyaguNavaM saMmUrcchanajamanuSyApekSaM, teSAM napuMsakatvAdetAvatAM ca tatra saMmUrcchanasambhavAt , // 81 //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ tebhyo devakurUttarakurvakarmabhUmakamanuSyanapuMsakA harivarSaramyakavarSAkarmabhUmakamanuSyanapuMsakA haimavataharaNyavatAkarmabhUmakamanuSyanapuMsakA bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyanapuMsakAH pUrvavidehAparavidehakarmabhUmakamanuSyanapuMsakA yathottaraM saGkhyeyaguNAH, svasthAnacintAyAM tu dvaye'pi parasparaM tulyAH, pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyanapuMsakebhyo'syAM pratyakSata upalabhyamAnAyAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM nairayikanapuMsakA asaGkhyeyaguNAH, tebhyaH khacarapaJcendriyatiryagyonikanapuMsakA asoyaguNAH, tebhyaH sthalacarapaJcendriyatiryagyonikanapuMsakA jalacarapaJcendriyatiryagyonikanapuMsakA yathottaraM sahayeyaguNAH, jalacarapaJcendriyanapuMsakebhyazcaturindriyatrIndriyadvIndriyatiryagyonikanapuMsakA vizeSAdhikAH, dvIndriyatiryagyonikanapuMsakebhyastejaskAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA asaGkhyeyaguNAH, tebhyaH pRthivyambuvAyutiryagyonikanapuMsakA yathottaraM vizeSAdhikAH, vAyavekendriyatiryagyonikanapuMsakebhyo vanaspatikAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA anantaguNAH, yuktiH sarvatrApi prAguktAnusAreNa svayaM bhAvanIyA // samprati napuMsakavedakarmaNo bandhasthiti napuMsakavedasya prakAraM cAha NapuMsakavedassa NaM bhaMte! kammassa kevaiyaM kAlaM baMdhaThiI pannattA?, goyamA! jaha0 sAgarovamassa donni sattabhAgA paliovamassa asaMkhejatibhAgeNa UNagA ukko0 vIsaM sAgarovamakoDAkoDIo, doNNi ya vAsasahassAI abAdhA, abAhUNiyA kammaThitI kammaNisego / NapuMsakavede NaM bhaMte! kiMpagAre paNNatte', goyamA! mahANagaradAhasamANe paNNatte samaNAuso!, se taM NapuMsakA // (sU061) 'napuMsakaveyassaNaM bhaMte kammassa' ityAdi, prAgvadbhAvanIyaM, navaraM mahAnagaradAhasamAnamiti sarvAvasthAsu sarvaprakAraM, madanadAha(samAna) ||
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 ityarthaH // sampratyaSTAvalpabahutvAni vaktavyAni, tadyathA-prathamaM sAmAnyena tiryakatrIpurupanapuMsakapratibaddham , evameva manuSyaprativaddhaM 2pratipattau dvitIyaM, devastrIpurupanArakanapuMsakapratibaddhaM tRtIyaM, sakalasammizraM caturtha, jalacaryAdivibhAgataH paJcamaM, karmabhUmijAdimanuSyarUyAdi napuMsake vibhAgata: paSThaM, bhavanavAsyAdidevyAdivibhAgataH saptama, jalacaryAdivijAtIyavyaktivyApakamaSTamaM, tatra prathamamabhidhitsurAha bandhaetesi NaM bhaMte! itthINaM purisANaM napuMsakANa ya katarerahiMto appA vA 4?, goyamA! savva sthitiH tthovA purisA itthIo saMkhi0NapuMsakA annNt| etesiNaM bhaMte! tirikkhajoNiitthINaM tiri prakArazca kkhajoNiyapurisANaM tirikkhajoNiyaNapuMsakANa ya kayare 2 hiMtoappA vA 41, goyamA! savvattho sU061 vA tirikkhajoNiyapurisA tirikkhajoNiitthIo asaMkhe0tirikkhajo0 NapuMsagA aNaMtaguNA // vedAnAmaetesiNaM bhaMte! maNussitthINaM maNussapurisANaM maNussaNapuMsakANa ya kayare 2hinto appA vA 41, lpavahutvaM goyamA! savva0maNussapurisA maNussitthIo saMkhe0 maNussaNapuMsakA asaMkhejaguNA // etesiNaM * sU062 bhaMte! devisthINaM devapurisANaMNeraiyaNapuMsakANa yakayare 2hiMto appA vA4?, goyamA! savvatthovA NeraiyaNapuMsakA devapurisA asaM0 devitthIo sNkhengunnaao|| etesi NaM bhaMte! tirikkhajoNitthINaM tirikkhajoNiyapurisANaM tirikkhajo0 NapuMsakANaM maNussitthINaM maNussapurisANaM maNussana puMsakANaM devitthINaM devapurisANaM NeraDyaNapuMsakANa ya katare 2hiMto appA vA 41, goMyamA! savva... tyovA maNussapurisA maNussitthIo saMkhe0 maNussaNapuMsakA asaM0 NeraiyaNapuMsakA asaM0tiri RIGANGANAGARIKAMGAR
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ kkhajoNiyapurisA asaM0tirikkhajoNitthiyAosaMkheja devapurisA asaM0 devitthiyAo saMkhi0 tirikkhajoNiyaNapuMsakA annNtgunnaa|| etesi NaM bhaMte!tirikkhajoNitthINaM jalayarINaM thalayarINaM khahayarINaM tirikkhajoNiyapurisANaM jalayarANaM thalayarANaM khahayarANaM tirikkhajo0 NapuMsakANaM egidiyatirikkhajoNiyaNapuMsakANaM puDhavikAiyaegiMdiyatirikkhajo0 NapuMsakANaM jAva vaNassatikAiya0 veiMdiyatirikkhajoNiNapuMsakANaM teiMdiya0 cauridiya0 paMceMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsakANaM jalayarANaM thalayarANaM khayarANaM katare 2 hiMto jAva visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovA khahayaratirikkhajoNiyapurisA khahayaratirikkhajoNitthiyAo saMkheja0 thalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyapurisA saMkhe thalayarapaMciMdiyatirikkhajoNitthiyAo saMkhe0 jalayaratirikkhajo purisA saMkhi0 jalayaratirikkhajoNitthIyAo saMkhenagu0 khahayarapaMciMdiyatirikkhajo0 NapuMsakA asaMkhe0 thalayarapaMciMdiyatirikkhajoNi napuMsagA saMkhi0 jalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyanapuMsakA saMkhe0 cauriMdiyatiri0 visesAhiyA teiMdiyaNapuMsakA visesAhiyA beiMdiyanapuMsakA visesA0 teukkAiyaegiMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsakA asaM0 puDhavi0 NapuMsakA visesAhiyA Au0 visesAhiyA vAu0 visesA0 vaNapphati0 egindiyaNapuMsakA aNaMtaguNA // etesiNaM bhaMte! maNussitthINaM kammabhUmiyANaM akammabhUmagANaM aMtaradIviyANaM maNussapurisANaM kammabhUmakANaM
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 I C4OMCHORDERS 29C akammabhUmakANaM aMtaradIvakANaM maNussaNapuMsakANaM kammabhUmANaM akamma0 aMtaradIvikANa ya kayare 2 hinto appA vA 4?, goyamA! aMtaradIvagA maNussitthiyAo maNussapurisANa] ya ete NaM dunni ya tullAvi sabvatthovA devakuruuttarakuruakammabhUmagamaNussitthiyAo maNussapurisA ete NaM donnivi tullA saMkhe0 harivAsarammavAsaakammabhUmakamaNussitthiyAu maNussapurisA ya ete siNaM donnivi tullA saMkhe0 hemavataheraNNavataakammabhUmakamaNussitthiyAo maNussapurisANa ya dovi tullA saMkhe0 bharaheravatakammabhUmagamaNussapurisA dovi saMkhe0 bharaheravatakammamaNussitthiyAo dovi saMkhe / puJcavidehaavaravidehakammabhUmagamaNussapurisA dovi saMkhe0 puvvavidehaavaravidehakammabhUmagamaNussisthiyAo dovi sNkhe| aMtaradIvagamaNussaNapuMsakA asaMkhe0 devakuruuttarakuruakammabhUmakamaNussaNapuMsakA dovi saMkhenaguNA [e] taheva jAva puvavidehakammabhUmakamaNussaNapuMsakA dovi saMkhenaguNA // etAsiNaM bhaMte! devitthINaM bhavaNavAsININaM vANamantarININaM joisiNINaM vemANiNINaM devapurisANaM bhavaNavAsiNaM jAva vemANiyANaM sodhammakANaM jAva gevejakANaM aNuttarovavAtiyANaM NeraiyaNapuMsakANaM rayaNappabhApuDhaviNeraiyaNapuMsagANaM jAva ahesattamapuDhavineraiya0 katare 2 hiMto appA vA 41. goyamA! samvatthovA aNusarovavAtiyadevapurisA uvarimagevejjadevapurisA saMkhejjaguNA taM ceva jAva ANate kappe devapurisA saMkhenaguNA, 2pratipattI napuMsake vandhasthitiH prakArazca sU0 61 vedAnAmalpavahutvaM sU0 62 SROCCOSCARRIORANG
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahesatsamAe puDhavIe NeraiyaNapuMsakA asaMkhejaguNA, chaTThIe puDhavIe neraiya0 asaMkhejjaguNA sahassAre kappe devapurisA asaMkhejaguNA mahAsukke kappe devA asaMkhejjaguNA paMcamAe puDhavIe neraiyaNapuMsakA asaMkhenaguNA laMtae kappe devA asaMkhejaguNA cautthIe puDhavIe neraDyA asaMkhejvaguNA ghabhaloe kappe devapurisA asaMkhenaguNA tacAe puDhavIe neraiya0 asaMkhenaguNA mAhiMde kappe devapurisA asaMkhejaguNA saNaMkumArakappe devapurisA asaMkhejaguNA docAe puDhavIe neraiyA asaMkhejaguNA, isANe kappe devapurisA asaMkhejaguNA IsANe kappe devitthiyAo saMkhejaguNAo, sodhamme(kappe) devapurisA saMkheja0 sodhamme kappe devitthiyAo saMkhe0 bhavaNavAsidevapurisA asaMkhejaguNA bhavaNavAsidevitthiyAo saMkhejaguNAo ibhIse rayaNappabhApuDhavIe nerajhyA asaMkhejjaguNA vANamaMtaradevapurisA asaMkhejaguNA vANamaMtaradevitthiyAo saMkhejaguNAo jotisiyadevapurisA saMkhejaguNA jotisiyadevitthiyAo saMkhejaguNA // etAsi NaM bhaMte! tirikkhajoNitthINaM jalayarINaM thalayarINaM khayarINaM tirikkhajoNiyapurisANaM jalayarANaM thalayarANaM khahayarANaM tirikkhajoNiyaNapuMsakANaM egidiyatirikkhajoNiyaNapuMsakANaM puDhavikkAiyaegidiyati jo0 NapuMsakANaM AukAiyaegiMdiya0 jo0 NapuMsakANaM jAva vaNassatikAiyaegidiyati jo0 NapuMsakANaM beiMdiyati jo0 NapuMsakANaM teiMdiyati0 jo0 NapuMsakANaM cariMdiyati jo napuMsakANaM paMceMdiyati.
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAAAAAAAAAAAAGRICS jo. NapuMsakANaM jalayarANaM dhalayarANaM khahayarANaM maNussitthINaM kammabhUmiyANaM akammabhUmiyANaM aMtaradIviyANaM maNussapurisANaM kammabhUmiyANaM akamma0 aMtaradIvayANaM maNussaNapuMsakANaM kammabhUmikANaM akammabhUmikANaM aMtaradIvakANaM devitthINaMbhavaNavAsiNINaM vANamaMtarININaM jotisiNINaM vemANiNINaM devapurisANaM bhavaNavAsiNINaM vANamaMtarANaM jotisiyANaM vemANiyANaM sodhammakANaM jAva gevejakANaM aNuttarovavAtiyANaM neraiyaNapuMsakANaM rayaNappabhApuDhavineraiyanapuMsakANaM jAva ahesattamapuDhaviNeradayaNapuMsakANa ya kayare 2 hinto appA vA 41, goyamA! aMtaradIvaakammabhUmakamaNussitthIo maNussapurisA ya, ete NaM dovi tullA savvatthovA, devakuruuttarakuruakammabhUmagamaNussaitthIo purisA ya ete NaM dovi tullA saMkhe0 evaM harivAsarammagavAsa evaM hemavataheraNNavayabharaheravayakammabhUmagamaNussapurisAdovi saMkhe0 bharaheravatakamma0 maNussitthIodovi saMkhe0 puvvavidehaavaravidehakammabhUmakamaNussapurisAdovi saMkhe0, puvavidehaavaravidehakamma0maNussitthiyAo dovi saMkhe0 aNuttarovavAtiyadevapurisA asaMkhejaguNA uvarimagevejjA devapurisA saMkhe0jAva ANate kappe devapurisA saMkhe0 adhesattamAe puDhavIe neraiyaNapuMsakA asaMkhe0chaTThIe puDhavIe neraiyanapuMsakA asaM0sahassAre kappe devapurisA asaMkhe0 mahAsukke kappe deva0 asaM0 paMcamAe puDhavIe neraiyanapuMsakA asaM0 laMtae kappe devapu0 asaM0 cautthIe puDhavIe neraha ACARICHAASCAMORORS 2pratipattaM napuMsake bandhasthitiH prakArazca sU0 61 hai vedAnAma* lyavahutvaM pAva tullA savvatthovA sU0 62 odAvataheraNNavayabharaheravaya parisA ya ete NaM do -6-9 // 84 //
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'yanapuMsakA asaM0 baMbhaloe kappe devapurisA asaM0 tacAe puDhavIe neraiyaNa0 asaM0 mAhiMde kappe devapu0 asaMkhe0 saNaMkumAre kappe devapurisA asaM0 doccAe puDhavIe neraiyanapuMsakA asaM0 aMtaradIvagaakammabhUmagamaNussaNapuMsakA asaMkhe0 devakuruuttarakuruakammabhUmagamaNussaNapuMsakA dovi saMkhe0 evaM jAva videhatti, iMsANe kappe devapurisA asaM0 IsANakappe devitthiyAo saMkhe0 sodhamme kappe devapurisA saMkhe0 sohamme kappe devitthiyAo saMkheja bhavaNavAsidevapurisA asaMkhe0 bhavaNavAsidevitthiyAo saMgvijaguNAo imIse rayaNappabhAe puDhavIe neraiyaNapuMsakA asaM0 khahayaratirikkhajoNiyapurisA saMkhejaguNA khahayaratirikkhajoNitthiyAo saMkhe0 thalayaratirikkhajoNiyapurisA saMkhe0 thalayaratirikkhajoNitthiyAo saMkhe. jalayaratirikkhapurisA saMkhe0 jalayaratirikkhajoNitthiyAu saMkhe0, vANamaMtaradevapurisA saMkhe0 vANamaMtaradevitthiyAo saMkhe0 jotisiyadevapurisA saMkhe. jotisiyadevitthiyAo saMkhe0 khahayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyaNapuMsA saMkhe0 thalayaraNapuMsakA saMkhe0 jalayaraNapuMsakA saMkhe0 caturiMdiyaNapuMsakA visesAhiyA teiMdiya0 visesA0 beiMdiya0 visesA0 teukkAiyaegidiyatirikkhajoNiyaNapuMsakA asaM0 puDhavI visesA0 AU0 visesA0 vAja. visesA0 vaNapphatikAiyaegidiyatirikkhajo0 NapuMsakA aNaMtaguNA // (sU0 62)
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMESSAGARMERIAGE __ 'eyAsiNaM bhaMte! tirikkhajoNiyaitthINaM' ityAdi, sarvastokAstiryakpuruSAH, tebhyastiryaktiyaH saGkhyeyaguNAtriguNatvAt , 2 pratipattI tAbhyastiryaganapuMsakA anantaguNAH, nigodajIvAnAmanantAnantalAt // samprati dvitIyamalpabahutvamAha-eyAsi NaM bhaMte' ityAdi, strIpunnapuM1 sarvastokA manuSyapuruSAH sadheyakoTIkoTIpramANatvAt , tebhyo manuSyastriyaH soyaguNAH saptaviMzatiguNatvAt , tAbhyo manuSyanapuMsakA 8 sakAnA asatyeyaguNAH zreNyasakyeyabhAgagatapradezarAzipramANatvAt // samprati tRtIyamalpabahutvamAha-'eyAsi NaM bhaMte! devitdhINa'mi- malpavahutvaM tyAdi, sarvastokA nairayikanapuMsakA aGgulamAtrakSetrapradezarAzau svaprathamavargamUlena guNite yAvAn pradezarAzirbhavati tAvatpramANAsu gatiSu ghanIkRtasya lokasya ekaprAdezikISu zreNiSu yAvanto nabhaHpradezAstAvatpramANatvAt , tebhyo devapuruSA asoyaguNA asaGkhyeyayoja- sU0 62 nakoTIkoTIpramANAyAM sUcI yAvanto nabhaHpradezAstAvatpramANAsu ghanIkRtasya lokasya ekaprAdezikIpu zreNipu yAvanta AkAzapradezAstAvatpramANatvAt , tebhyo devastriyaH saGkhyeyaguNA dvAtriMzadguNatvAt ||smprti sakalasanmibhaM caturthamalpabahutvamAha-'eyAsi Na'mityAdi, sarvastokA manuSyapuruSAstebhyo manuSyastriyaH saGkhyeyaguNAH, tAbhyo manuSyanapuMsakA asoyaguNAH, atra yuktiH prAguktA, tebhyo nairayikanapuMsakA asahayeyaguNA asayeyazreNyAkAzapradezarAzipramANatvAt , tebhyastiryagyonikapurupA asahayeyaguNAH pratarAsayeyabhAgavayaMsahayeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAt , tebhyastiryagyonikastriyaH sahayeyaguNAstriguNatvAt , tAbhyo devapuruSAH sahoyaguNAH prabhUtatarapratarAsazyeyabhAgavaya'saGkhyeyazreNigatAkAzapradezarAzipramANatvAt , tebhyo devastriyaH saGkhyeyaguNA dvAtriMzadguNatvAt , tAbhyasti ryagyonikanapuMsakA anantaguNA nigodajIvAnAmanantAnantatvAt // samprati jalacaryAdivibhAgataH paJcamamalpabahutvamAha-'eyAsiNaM bhaMte!' , * ityAdi, sarvastokAH khacarapaJcendriyatiryagyonikapurupAH, tebhyaH khacaratiryagyonikastriyaH sahayeyaguNAtriguNatvAt , tAbhyaH sthala GANAGAR
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ caratiryagyonikapuruSAH sakhyeyaguNAH, tebhyastattriyaH saGkhyeyaguNAtriguNatvAt , tAbhyo jalacaratiryagyonikapuruSAH saddhyeyaguNAH, tebhyo jalacaratiryagyonikastriyaH saGkhyeyaguNAtriguNatvAt , tAbhyaH khacarapaJcendriyatiryagyonikanapuMsakA asaMkhyeyaguNAH, tebhyaH sthalAlacarajalacaratiryagyonikanapuMsakA yathAkramaM sahayeyaguNAH, tatazcaturindriyatrIndriyadvIndriyA yathottaraM vizeSAdhikAH, tatastejaHkAyikai kendriyatiryagyonikanapuMsakA asahayeyaguNAH, tataH pRthivyambuvAyukAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA yathottaraM vizepAdhikAH, tato vanaspatikAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA anantaguNAH // samprati karmabhUmijAdimanuSyatyAdivibhAgataH SaSThamalpabahutvamAha-eyAsi NaM bhaMte !' ityAdi, sarvastokA antaradvIpakamanuSyastriyo'ntaradvIpakamanuSyapuruSazci, ete ca dvaye'pi parasparaM tulyAH, tatratyatrI puMsAnAM yugaladharmopetatvAt , tebhyo devakurUttarakurvakarmabhUmakamanuSyastriyo manuSyapuruSAzca saGkhyeyaguNAH, yuktiratra prAgevoktA, svasthAne / 6 tu parasparaM tulyAH, evaM harivarSaramyakapuruSatriyo haimavatahairaNyavatamanuSyapuruSatriyazca yathottaraM saGkhyeyaguNAH, khasthAne tu parasparaM / |tulyAH, tato bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyA dvaye'pi saGkhyeyaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH, tebhyo bharatairAvatakarmabhUmakamanuSyastriyo dvayyo'pi saGkhyeyaguNAH, saptaviMzatiguNatvAt , svasthAne tu parasparaM tulyAH, tAbhyaH pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyapuruSA dvaye'pi saGkhyeyaguNAH, svasthAne parasparaM tulyAH, tebhyaH pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyastriyo dvayyo'pi saGkhayeyaguNAH, saptaviMzatiguNatvAt , svasthAne tu parasparaM tulyAH, tebhyo'ntaradvIpakamanuSyanapuMsakA asaGkhyeyaguNAH, zreNyasaGkhyeyabhAgagatAkAzapradezarAzipramANatvAt , tebhyo devakurUttarakurvakarmabhUmakamanuSyanapuMsakA dvaye'pi saGkhyeyaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH, tato harivaparamyakavarSAkarmabhUmakamanuSyanapuMsakA dvaye'pi saGgyeyaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH, tebhyo haimavatahairaNyavatAkarmabhUmakamanuSyanapuMsakA
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2pratipattI strIpanapaMsakAnAmalpabahutvaM gatiSu sU0 62 ye'pi satyeyaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH, tebhyo bharatarAyatakarmabhUmaphamanuSyanapuMmakA dvaye'pi sahayeyaguNAH, svasthAne tu ra parasparaM tulyAH, tebhyo'pi pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyanapuMsaphA dvaye'pi sAzyaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH / / samprati bhavanavAsyAdidevyAdivibhAgata: maptamagalpavAkhamAha-eyAsi NaM bhaMte! devitthINaM bhavaNavAsiNINa'mityAdi, sarvastokA anu* taropapAtikA devapuruSAH, tata uparitanapraiveyakamadhyagauveyakAdhastanapraiveyakAcyutAraNaprANatAnata kalpadevapurupA yathottaraM sazyeyaguNAH, tato'dhaHsaptagapaSTapRthivInarayikanapuMsakasahasAramahAzukrakalpadevapurupapayAgapRzivInarayikanapuMsakalAntakakalpadevapurupacaturthapRthivInairayikanapuMsakapradAlokakalpadevapurupatRtIyapathivInarayikApuMsakamAhendramanakumArakalpadevapurupadvitIyaputhivInairayikanapuMmakA yathottaragasahayaguNAH, tata IzAnakalpadevapuruSA asATyeyaguNAH, tebhya IzAnakalpadevagniyaH sahayeyaguNAH, dvAtriMzadguNatvAt , tata: saudharmAkalpadevapuruSAH sAzveyaguNAH, tebhyo'pi saudharmAkalpadeva striyaH saveyaguNAH, dvAtrigadguNatvAt , tebhyo bharanavAsidevapurupA asagnyeyaguNAH, tebhyo bhavanavAsidevyaH samayeyaguNAH, dvAtriMzadguNalAta , tAbhyo ranaprabhAyAM puthivyAM narayikanapuMgatA amAdhye yaguNAH, tebhyo vAnagantaradevapurupA arAzyeyaguNAH, tebhyo vAnamantaradevyaH sAzyaguNAH, tAbhyo jyotipkAH sAhaveyaguNAH, tebhyo jyotiSka devatriyaH saMgyeyaguNAH, dvAtriMzadguNatyAt / / samprati vijAtIyavyaktivyApakamaSTagamalpabaddhatvagAha-eyAsi NaM bhaMte!' ityAdi, srv| stokA antaradvIpakA manuSyastriyo ganuSyapurupAya, khasthAne tu ye'pi tulyA:, yugaladharmapitakhAt, evaM devakurUttaraphuye kammabhUgaka irivarparamyaphavakarmabhUgakadaimavataharaNyavatAkarmabhUmakamanupyantrIpurupA yathottaraM sahayaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH, tebhyo'pibh| ratairAyatakarmabhUmakaganuSyapurupA dvaye'pi sAsayaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH, tebhyo bharatarAvatakarmabhUgaphaganupyastriyo pugyo'pi 6 //
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma saGkhyeyaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH, tAbhyaH pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyapuruSA dvaye'pi saGkhyeyaguNAH, svasthAne tu parasparaM tulyAH, tebhyo pUrva videhAparavidehakarmabhUmakamanuSyastriyo dvayyo'pi sahayeyaguNAH, saptaviMzatiguNatvAt , svasthAne tu parasparaM tulyAH, tAbhyo'nuttaropapAtikoparitanapraiveyakamadhyamapraiveyakAdhastanauveyakAcyutAraNaprANatAnatakalpadevapuruSA yathottaraM saGkhyeyaguNAH, tato'dha: saptamaSaSThapRthivInairayika(na0) sahasrArakalpadevapuruSamahAzukrakalpadevapuruSapaJcamapRthivInairayika(na0) lAntakakalpadevapuruSacaturthapRthavI| nairayikanapuMsakabrahmalokakalpadevapuru kanapuMsakabrahmalokakalpadevapuruSatRtIyapRthivInarayikanapuMsakamAhendrakalpasanatkumArakalpadevapuruSadvitIyapRthivInairayikanapuMsakAntara- dvIpakamanuSyanapuMsakA yathottaramasaGkhyeyaguNAH, tato devakurUttarakurvakarmabhUmakaharivarSaramyakavarSAkarmabhUmakahaimavataharaNyavatAkarmabhUmakabharatairAvatakarmabhUmakapUrvavidehAparavidehakarmabhUmakamanuSyanapuMsakA yathottaraM saGkhyeyaguNAH, svasvasthAneSu tu dvaye parasparaM tulyAH, tata IzAnakalpadevapuruSA asaGkhyeyaguNAH, tata IzAnakalpadevaniyaH saudharmakalpadevapuruSAH saudharmakalpadevastriyo yathottaraM saGkhyeyaguNAH, tato bhavanavAsidevapuruSA asaGkhyeyaguNAH, tebhyo bhavanavAsidevastriyaH sahayeyaguNAH, tebhyo'syAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM nairayikanapuMsakA asaGkhyeyaguNAH, tataH khacaratiryagyonikapuruSAH khacaratiryagyonikastriyaH sthalacaratiryagyonikapurupAH sthalacaratiryagyonikastriyo jalacaratiryagyonikapuruSA jalacaratiryagyonikastriyo vAnamantarA devapuruSA vAnamantaradevatriyo jyotiSkadevapuruSA jyotiSkadevastriyo yathottaraM savayeyaguNAH, tataH khacarapaJcendriyatiryagyonikanapuMsakA asaGkhyeyaguNAH, tataH sthalacarajalacarapaJcendriyatiryagyonikanapuMsakA: krameNa sahayeyaguNAH, tatazcaturindriyatrIndriyadvIndriyatiryagyonikanapuMsakA yathottaraM vizeSAdhikAH, tatasteja:kAyikaike|ndriyatiryagyonikanapuMsakA asahayeyaguNAH, tataH pRthivyavavAyukAyikatiryagyonikanapuMsakA yathottaraM vizepAdhikAH, tato vanaspati
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ IMP- 440 OMOMOMOM kAyikaikendriyatiryagyonikanapuMsakA anantaguNAH, nigodajIvAnAmanantatvAt // samprati strIpurupanapuMsakAnAM bhavasthitimAnaM kAyasthi-52pratipattI - timAnaM ca krameNAbhidhAtukAma Aha vedAnAMitthINaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, goyamA! egaNaM AeseNaM jahA purdiva bhaNiyaM, evaM sthityAdiH purisassavi napuMsakassavi, saMciTTaNA punaravi tiNhaMpi jahApuci bhaNiyA, aMtaraMpitiNhapi jahApubvi bhaNiyaM tahA neyavvaM // (sU063) alpavahutvaM 'itthINaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA ?, ityAdi, etatsarva prAguktavadbhAvanIyam , apunaruktatA ca prAk ruyAdInAM pRthak hai sU064 svaskhAdhikAre sthityAdi pratipAditamidAnIM tu samudAyeneti // samprati strIpurupanapuMsakAnAmalpavahutvamAha-(eyAsi NaM bhaMte! itthINaM purisANaM napuMsakANa ya kayare kayarehiMto appA vA 4 ?, savvathovA purisA itthIo saMkhejaguNA napuMsakA aNaMtaguNA) 'eyAsi NaM bhaMte! itthINa'mityAdi, sarvastokAH purupAH ruyAdibhyo hInasaGkhyAkatvAt , tebhyaH striyaH sayeyaguNAH, tAbhyo napuMsakA anantaguNAH, ekendriyANAmanantAnantasahayopetatvAt / iha purupebhyaH striyaH sahayeyaguNA ityuktaM, tatra kAH striyaH svajAtipuruSApekSayA katiguNA iti prabhAvakAzamAzaya tannirUpaNArthamAha tirikkhajoNitthiyAo tirikkhajoNiyapurisehiMto tiguNAu tirUvAdhiyAo maNussitthiyAo maNussapurisehiMto sattAvIsatiguNAo sattAvIsayarUvAhiyAo devitthiyAo devapurisehiMto yattIsaguNAo battIsairUvAhiyAo settaM tividhA saMsArasamAyaNNagA jIvA paNNasA
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ // tivisu hoi bheyo ThiI ya saMciTTaNaMtara'ppayahuM / vedANa ya baMghaThiI veo taha kiMpagAro u // 1 // se taM tivihA saMsArasamAvannagA jIvA paNNattA // ( sU0 64 ) 'tirikkhajoNitthIo tirikkhajoNiyapurisehiMto' ityAdi, tiryagyonika striyastiryagyonikapuruSebhyastriguNAstrirUpAdhikAH, manuSyastriyo manuSyapuruSebhyaH saptaviMzatiguNAH saptaviMzatirUpAdhikAH, devapuruSebhyo devastriyo dvAtriMzadguNA dvAtriMzadrUpAdhikAH, uktaM ca vRddhAcAryairapi - "tiguNA tirUvaahiyA tiriyANaM itthiyA muNeyavvA / sattAvIsaguNA puNa maNuyANaM tadahiyA ceva // 1 // battI saguNA battIsarUvaahiyA u hoMti devANaM / devIo paNNattA jiNehiM jiyarAgadosehiM // 2 // " pratipattyupasaMhAramAha-- 'settaM tivihA saMsArasamAvannagA jIvA paNNattA' iti // sampratyadhikRtapratipattyarthAdhikArasaMgrahagAthAmAha - 'tivihesu hoi bheo' ityAdi, trividheSu vedeSu vaktavyeSu bhavati prathamo'dhikAro bhedaH tataH sthiti: taMdanantaraM 'saMciDaNaM' ti sAtatyenAvasthAnaM tadanantaramantaraM tato'lpabahutvaM tato vedAnAM bandhasthitiH tadanantaraM kiMprakAro veda iti // iti zrImalayagiriviracitAyAM jIvAjIvAbhigamaTIkAyAM dvitIyA pratipattiH samAptA // 2 // iti vedatraividhyanirUpikA dvitIyA pratipattiH / /
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ ARNAGALGCDSAUGUST tadevamuktA dvitIyA pratipattiH, samprati tRtIyapratipattyavasaraH, tatredamAdisUtram 3 3 pratipattI tattha je te evamAhaMsu cauvidhA saMsArasamAvaNNagA jIvA paNNattA te evamAhaMsu, taMjahA-ne caturdhA jIraiyA tirikkhajoNiyA maNussA devA // (suu065)|se kiM taM neraDyA?, 2 sattavidhA paNNattA, vAH saptadhA taMjahA-paDhamApuDhavineraDyA doccApuDhavineraiyA tacApuDhavinera0 cautthApuDhavInera0 paMcamApu0 ne nArakAH rai0 chaTThApu0 nera0 sattamApu0 neraiyA // (suu016)| paDhamA NaM bhaMte! puDhavI kiMnAmA kiMgottA pRthvInAM paNNattA?, goyamA! NAmeNaM ghammA gotteNaM rynnppbhaa| docA NaM bhaMte! puDhavI kiMnAmA kiMgottA nAmagotre paNNattA?, goyamA! NAmeNaM vaMsA gotteNaM sakkarappabhA, evaM eteNaM abhilAveNaM savAsiM pucchA, vAhalyaM ca NAmANi imANi selAtavvA(Ni), (selA taIyA) aMjaNA cautthIrihA paMcamImaghA chaTTI mAghavatI hai sU0 65sattamA, (jAva) tamatamAgotteNaM pnnnnttaa| (suu067)|imaannN bhaMte! rayaNappabhApuDhavI kevatiyA vAha 66-67 lleNaM paNNattA?, goyamA! imA NaM rayaNappabhApuDhavI asiuttaraM joyaNasayasahassaMvAhalleNaM paNNattA, evaM eteNaM abhilAveNaM imA gAhA aNugaMtavvA-AsItaM yattIsaM aTThAvIsaM taheva vIsaM ca / . aTThArasa solasagaM adbhuttarameva hihimiyA // 1 // (sU068) 'tattha je te evamAhaMsu cauvihA' ityAdi, 'tatra' tepu dazasu pratipattimatsu madhye ye te AcAryA evamAkhyAtavantazcaturvidhAH 5 // 88 // saMsArasamApannA jIvAH prajJaptAste evamAkhyAtavantastadyathA-nairayikAstiryagyonikA manuSyA devAH / / 'se kiM tamityAdi, atha ke te
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ nairayikA: ?, sUrirAha - nairayikA: saptavidhAH prajJaptAH, tadyathA - prathamAyAM pRthivyAM nairayikAH prathamapRthivInairayikA ityarthaH evaM sarvatra bhAvanIyam // samprati pratipRthivi nAmagotraM vaktavyaM tatra nAmagotrayorayaM vizeSa:- anAdikAlasiddhamanvartharahitaM nAma sAnvartha tu nAma gotramiti, tatra nAmagotrapratipAdanArthamAha - 'imA NaM ( paDhamA NaM) bhaMte!" ityAdi, iyaM bhadanta ! ratnaprabhA pRthivI 'kiMnAmA' kimanAdikAlaprasiddhAnvartharahitanAmA ? 'kiMgotrA ?' kimanvarthayuktanAmA 1, bhagavAnAha - gautama ! nAnnA gharmeti prajJaptA gotreNa ratna - prabhA, tathA cAnvarthamupadarzayanti pUrvasUrayaH - ratnAnAM prabhA - bAhulyaM yatra sA ratnaprabhA ratnabahuleti bhAvaH, evaM zeSasUtrANyapi pratiSTathivi praznanirvacanarUpANi bhAvanIyAni, navaraM zarkarA prabhAdInAmiyamanvarthabhAvanA - zarkarANAM prabhA - bAhulyaM yatra sA zarkarAprabhA, evaM vAlukA prabhA paGkaprabhA ityapi bhAvanIyaM, tathA dhUmasyeva prabhA yasyAH sA dhUmaprabhA, tathA tamasaH prabhA - bAhulyaM yatra sA tamaH prabhA, tamastamasya - prakRSTatamasaH prabhA - bAhulyaM yatra sA tamastamaprabhA atra kepucitpustakeSu saGgrahaNigAthe-- "ghammA vaMsA selA aMjaNa riTThA maghA ya mAghavatI / sattaNDaM puDhavINaM ee nAmA u nAyavvA // 1 // rayaNA sakkara vAluya paMkA dhUmA tamA [ya] tamatamAya / sattaNhaM puDhavINaM ee gottA muNeyavvA // 2 // " adhunA pratipRthivi bAhulyamabhidhitsurAha - 'imA NaM bhaMte " ityAdi, iyaM bhadanta ! ratnaprabhA pRthivI kiyadubAhulyena prajJaptA ?, atra gotreNa prazno nAmno gotraM pradhAnataraM pradhAnena ca praznAdyupapannamiti nyAyapradarzanArthaH, uktabhva - "na hInA vAk sadA satA" miti, bhagavAnAha - ' azItyuttaram' azItiyojanasahasrAbhyadhikaM yojanazatasahasraM bAhulyena prajJaptA / evaM sarvANyapi sUtrANi bhAvanIyAni atra saGgrahaNigAthA - "AsIyaM battIsaM aTThAvIsaM ca hoi vIsaM ca / aTThArasa solasagaM aTThouttarameva hiTTimiyA // 1 // "
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ imA NaM bhaMte! rayaNappabhApuDhavI katividhA paNNattA?, goyamA! tivihA paNNattA, taMjahA-kharakaMDe 3 pratipattI paMkayahule kaMDe Avayahule kaMDe // imIse NaM bhaMte! raya0 puDha0 kharakaMDe katividhe paNNatte?,goyamA! pRthvIkAsolasavidhe paNNatte,taMjahA-rayaNakaMDe 1 vaire2 verulie 3 lohitakkhe 4 masAragalle 5 haMsaganbheda NDAni pulae 7 soyaMdhie 8 jotirase 9 aMjaNe 10 aMjaNapulae 11 rayate 12 jAtarUve 13 aMke 14 sU069 phalihe 15 riTTe 16 kaMDe // imIse NaM bhaMte! rayaNappabhApuDhavIe rayaNakaMDe katividhe paNNatte?, goyamA! egAgAre paNNatte, evaM jAva rihe| imIse NaM bhaMte! rayaNappabhApuDhavIe paMkavaTule kaMDe katividhe paNNatte?,goyamA! ekAgAre pnnnntte| evaM Avabahale kaMDe katividhe pnnnntte?,goymaa| ekAgAre paNNatte / sakarappabhAe NaM bhaMte! puDhavI katividhA paNNatA?, goyamA! ekAgArA paNNattA, evaM jAva ahesattamA // (sU069) ___'imA NaM bhaMte' ityAdi iyaM bhadanta ratnaprabhA pRthivI 'katividhA' katiprakArA kativibhAgA prajJaptA?, bhagavAnAha-gautama! 'triC vidhA' trivibhAgA prajJaptA, tadyathA-kharakANDa'mityAdi, kANDaM nAma viziSTo bhUbhAgaH, saraM-kaThinaM, pakvahulaM tato'bahulaM cAnva4 thetaH pratipattavyaM, kramazcaitepAmevameva, tadyathA-prathamaM kharakANDaM tadanantaraM padabahulaM tato'bahulamiti // 'imIse NaM bhaMte' ityAdi, asyAM bhadanta' ratnaprabhAyAM pRthivyAM kharakANDa katividha prajJapta?, bhagavAnAha-gautama 'poDazavidhaM' poDazavibhAgaM prajJaptaM, tadyathA 4 // 89 // -'rayaNe' iti, padaikadeze padasamudAyopacArAd ratnakANDaM taca prathama, dvitIyaM vaprakANDa, tRtIyaM vaiDUryakANDa, caturtha lohitakANDaM, hai OMHAS
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ - bhApaJcamaM masAragallakANDa, SaSThaM haMsagarbhakANDaM, saptamaM pulakakANDam , aSTamaM saugandhikakANDaM, navamaM jyotIrasakANDaM, dazamamajanakABNDam , ekAdazamaJjanapulakakANDa, dvAdazaM rajatakANDaM, trayodazaM jAtarUpakANDa, caturdazamaGkakANDaM, paJcadazaM sphaTikakANDaM poDaza riSTaratnakANDa, tatra ratnAni-karketanAdIni tatpradhAna kANDaM ratnakANDa, vajraratnapradhAnaM kANDaM vajrakANDam , evaM zepANyapi, ekaikaM ca kANDaM yojanasahasravAhalyam // 'imIse NaM bhaMte' ityAdi, asyAM bhadanta ! ratnaprabhAyAM pRthivyAM ratnakANDaM 'katividhaM' katiprakAra 5 kativibhAgamiti bhAvaH prajJaptaM ?, bhagavAnAha-ekAkAraM prajJaptaM / evaM zeSakANDaviSayANyapi praznanirvacanasutrANi krameNa bhaavniiyaani| pAevaM paGkabahulAbbahulaviSayANyapi / 'doccA NaM bhaMte' ityAdi, dvitIyAdipRthivIvipayANi sUtrANi pAThasiddhAni // samprati pratipRthivi! narakAvAsasahayApratipAdanArthamAha imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe kevaiyA nirayAvAsasayasahassA paNNatA?, goyamA! tIsaM NirayAvAsasayasahassA paNNattA, evaM eteNaM abhilAveNaM savvAsiM pucchA, imA gAhA aNugaMtavyA-tIsA ya paNNavIsA paNNarasa daseva tiNNi ya havaMti / paMcUNasayasahassaM paMceva aNuttarA NaragA // 1 // jAva ahesattamAe paMca aNuttarA mahatimahAlayA mahANaragA paNNatA, taMjahAkAle mahAkAle rorue mahArorue apatihANe // (suu070)| atthi NaM bhaMte! imIse rayaNappabhAe puDhavIe ahe ghaNodadhIti vA ghaNavAteti vA taNuvAteti vA ovAsaMtareti vA?, haMtA atthi, evaM jAva ahe sattamAe // (sU071) -- - - -
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'imIse NaM bhaMte' ityAdi, sugama, navaramiyamatra saGgrahaNigAthA-'tIsA ya paNNavIsA paNarasa dasa ceva syshssaaii|63 pratipattI tiNNegaM paMcUrNa paMceva aNuttarA nirayA // 1 // " adhaHsaptamyAM ca pRthivyAM kAlAdayo mahAnarakA apratiSTAnAbhidhasya narakasya pU. nirayAvArvAdikrameNa, uktazca-"pubveNa hoi kAlo avareNaM appaiTTa mahakAlo / rorU dAhiNapAse uttarapAse mahArorU // 1 // " ratnaprabhAdipuru sasaMkhyA ca tamaHprabhAparyantAsu pasu pRthivIpu pratyeka narakAvAsA dvividhAH, tadyathA-AvalikApraviSTAH prakIrNakarUpAzca, tana ratnaprabhAyAM pR sU0 70 thivyAM trayodaza prastaTAH, prastaTA nAma vezmabhUmikAkalpA., tatra prathamaprastaTe pUrvAdipu catasRpu dikSu pratyekamekonapaJcAzat narakA- adhodhanovAsAH, catasRSu vidikSu pratyekamaSTacatvAriMzat , madhye ca sImantakAkhyo narakendraka , sarvasatyayA prathamaprastaTe narakAvAsAnAmAvali-5 dadhyAdiH kApraviSTAnAmekonanavatyadhikAni trINi zatAni 389, zepeSu ca dvAdazasu prastaTepu pratyekaM yathottaraM dikSu vidikSu caikaikanarakAvAsahA- sU0 71 | nibhAvAd aSTakASTakahInA narakAvAsA draSTavyAH, tata: sarvasahayayA ratnaprabhAyAM pRthivyAmAvalikApraviSTA narakAvAsAzcatuzcatvAriMzaccha5 tAni trayastriMzadadhikAni 4433, zepAstvekonatriMzallakSANi paJcanavatisahasrANi paJca zatAni saptapaSTyadhikAni 2995567 prakI-3 rNakAH, tathA coktam-"sattaTThI paMcasayA paNanauisahassa lakkhaguNatIsaM / rayaNAe seDhigayA coyAlasayA u tittIsaM // 1 // " ubh| yamIlane trizallakSA narakAvAsAnAM bhavanti 3000000 / zarkarAprabhAyAmekAdaza prastaTAH, "narakapaTalAnyadho'dho dvandvahInAnI"ti 5 vacanAt , tatra prathame prastaTe catasRpu dikSu patriMzad AvalikApraviSTA narakAvAsAH, vidikSu paJcatriMzat , madhye caiko narakendrakaH, OM / sarvasaGkhyayA dve zate paJcAzItyazike 285, zepeSu tu dazasu prastaTepu pratyeka krameNAdho'dho'STakASTakahAniH, pratidinapratividikSu(k ca) // 9 // / ekaikanarakAvAsahAneH, tatastatra sarvasaGkhyayA''valikApraviSTA narakAvAsAH paDviMzatizatAni paJcanavatyadhikAni 2695, zepAzcaturviza
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ tilakSAH saptanavatiH sahasrANi trINi zatAni pazcottarANi 2497305 puSpAvakIrNakAH, uktaJca-"sattANaui sahassA cauvIsaM lakkha tisaya pNc'hiyaa| bIyAe seDhigayA chavvIsasayA u paNanauyA // 1 // " ubhayamIlane paJcaviMzatirIkSA narakAvAsAnAma 2500000 / vAlukAprabhAyAM nava prastaTAH, prathame ca prastaTe ekaikasyAM dizi AvalikApraviSTA narakAvAsAH paJcaviMzatiH vidizi caturvizatiH madhye caiko narakendraka iti sarvasavayayA saptanavataM zataM 197, zeSeSu cASTasu prastaTeSu pratyekaM krameNAdho'dho'STakahAniH, tatra ca kAraNaM prAgevoktaM, tataH sarvasaGkhyayA tatrAvalikApraviSTA narakAvAsAzcaturdaza zatAni paJcAzItyadhikAni 1485, zepAstu puSpAvakIrNakAzcaturdaza lakSA aSTanavatiH sahasrANi pazca zatAni paJcadazAdhikAni 1498515, uktaJca-"paMcasayA pannArA aDanavaisahassa lakkha coddasa ya / taiyAe seDhigayA paNasIyA codasasayA u||1||" ubhayamIlane paJcadaza lakSA narakAvAsAnAm 1500000 / / paGkaprabhAyAM sapta prastaTAH, prathame ca prastaTe pratyekaM dizi SoDaza SoDaza AvalikApraviSTA narakAvAsAH vidizi paJcadaza paJcadaza madhye caiko narakendrakaH sarvasaGkhyayA paJcaviMzatizataM 125, zeSeSu SaTsu prastaTeSu pUrvavat pratyekaM krameNAdho'dho'STakASTakahAniH, tataH sarvasaGkhyayA tatrAvalikApraviSTA narakAvAsAH sapta zatAni saptottarANi 707, zeSAstu puSpAvakIrNakA nava lakSA navanavatiH sahasrANi dve zate trinavatyadhike 999293, uktazca-"teNauyA doNi sayA navanauisahassa nava ya lakkhA ya / paMkAe seDhigayA satta sayA hu~ti sattahiyA // 1 // " ubhayamIlane narakAvAsAnAM daza lakSAH 1000000 / dhUmaprabhAyAM paJca prastaTAH, prathame ca prastaTe ekaikasyAM dizi nava nava AvalikApraviSTA narakAvAsAH, vidizi aSTau aSTau madhye caiko narakendraka iti sarvasahvayayA ekonasaptatiH. 69, zeSeSu caturpu prastaTeSu pUrvavatpratyekaM krameNAdho'dho'STakASTakahAniH, tataH sarvasaGkhyayA tatrAvalikApraviSTA narakAvAsA dve zate paJcapaTya
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ za -dhika 265, zeSAH puSpAvakIrNakA dve lakSe navanavatiH sahasrANi sapta zatAni paJcatriMzadadhikAni 299735, uktazca-"sattasayA 3 pratipattI paNatIsA navanavai [ya] sahassa do ya lakkhA ya / dhUmAe seDhigayA paNasaTThA do sayA hoMti // 1 // " sarvasaGkhyayA tisro lakSAH uhezaH 1 300000 narakAvAsAnAm / tamaHprabhAyAM trayaH prastaTAH, tatra prathame prastaTe pratyekaM dizi catvArazcatvAra AvalikApraviSTA nara-5 kANDAgha.' kAvAsA vidizi trayastrayo madhye caiko narakendraka iti sarvasaGkhyayA ekonatriMzat 29, zeSayostu prastaTayoH pratyekaM krameNAdho'dhoDa- ntaraM STakASTakahAniH, tataH sarvasaGkhyayA''valikApraviSTA narakAvAsAstriSaSTiH 63, zeSAstu navanavatiH sahasrANi nava zatAni dvAtrizadadhi- sU072 kAni puSpAvakIrNakAH 99932, uktaJca-"navanauI ya sahassA nava ceva sayA vaMti battIsA / puDhavIe chaTThIe paiNNagANesa saMkhevo // 1 // " ubhayamIlane paJconaM narakAvAsAnAM lakSam 99995 // samprati pratipRthivi ghanodadhyAdyastitvapratipAdanArthamAha -'atthi NaM bhaMte' ityAdi, asti bhadanta asyAH pratyakSata upalabhyamAnAyA ratnaprabhAyAH pRthivyA adho dhanaH-styAnIbhUtodaka udadhirghanodadhiriti vA ghana:-piNDIbhUto vAta: dhanavAta iti vA tanuvAta iti vA avakAzAntaramiti vA ?, avakAzAntaraM nAma zuddha-8 mAkAzaM, bhagavAnAha-hanta ' asti, evaM pratipRthivi tAvadvAcyaM yAvaddhaHsaptamyAH // imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe kharakaMDe kevatiyaM bAhalleNaM paNNatte?, goyamA! solasa joyaNasahassAI bAhalleNaM pannatte // imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe rayaNakaMDe kevatiyaM bAhalleNaM pannatte?, goyamA! ekaM joyaNasahassaM bAhalleNaM paNNatte, evaM jAva riDe / imIse NaM bhaMte! raya0 pu0 paMkabahule kaMDe kevatiyaM bAhalleNaM pannatte?, goyamA! caturasItijoyaNasahassAI yAhalleNaM pa // 91 // 054064054064
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ NNatte / imIse NaM bhaMte! raya0 pu0 Avabahule kaMDe kevatiyaM bAhalleNaM pannatte?, goyamA! asItijoyaNasahassAI vAhalleNaM pannatte / imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe pu0 ghaNodahI kevatiyaM yAhalleNaM pannatte?, goyamA! vIsaMjoyaNasahassAI bAhalleNaM pnnnntte| imIse NaM bhaMte! raya0 pu0 ghaNavAe kevatiyaM bAhalleNaM pannatte?, goyamA! asaMkhejAI joyaNasahassAI bAhalleNaM paNNatte, evaM taNuvAte'vi ovAsaMtare'vi / sakarappa0 bhaMte! pu0 ghaNodahI kevatiyaM bAhalleNaM paNNatte?, goyamA! vIsaM joyaNasahassAI bAhalleNaM paNNatte / sakarappa0 pu0 ghaNavAte kevaie bAhalleNaM paNNatte?, goyamA! asaMkhe0 joyaNasahassAI bAhalleNaM paNNatte, evaM taNuvAtevi, ovAsaMtarevi jahA sakarappa0 pu0 evaM jAva adhesattamA // (sU072) 'imIse NaM bhaMte!' ityAdi, asyA bhadanta ! ratnaprabhAyAH pRthivyAH sambandhi yatprathamaM kharaM-kharAbhidhAnaM kANDaM tat kiyadAhalyena prajJaptam ?, bhagavAnAha-gautama! SoDaza yojanasahasrANi // 'imIse Na'mityAdi, asyA bhadanta! ratnaprabhAyAH pRthivyA ratnaM ratnAbhidhAnaM kANDaM tat kiyadvAhalyena prajJaptam ', bhagavAnAha-gautama! ekaM yojanasahasraM / evaM zeSANyapi kANDAni vaktavyAni yA* vad riSThaM-riSThAbhidhAnaM kANDam / evaM paGkabahulA-bahulakANDasUtre api vyAkhyeye, paGkabahulaM kANDaM caturazItiryojanasahasrANi bAhalyena, abbahulaM kANDamazItiyojanasahasrANi, sarvasaGkhyayA ratnaprabhAyA bAhalyamazItisahasrAdhikaM lakSaM, tasyA adho dhanodadhiH viMzatiryojanasahasrANi bAhalyena, tasyApyadho ghanavAto'sayeyAni yojanasahasrANi bAhalyena, tasyApyadho'sahayeyAni yojanasahasrANi
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM5.4 3pratipattI uddezaH 1 ratnaprabhA kANDAdidravyasva. sU073 tanuvAto vAilyena, tasyApyadho'sayeyAni yojanasahasrANi vAhalyenAvakAzAntaram / evaM zeSANAmapi pRthivInAM ghanodadhyAdayaH pratyeka * tAvadvaktavyA yAvaddhaHsaptamyAH // imIseNaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 asIuttarajoyaNa(saya)sahassayAhallAe khesaccheeNaM chijjamANIe atthi vvAiM vaNNato kAlanIlalohitahAliddasukillAI gaMdhato surabhigaMdhAI dunbhigaMdhAiM rasato / tittakaDuyakasAyaavilamahurAI phAsato kakkhaDamaNyagaruyalahusItausiNaNiddhalukkhAiM saMThANato parimaMDalavataMsacauraMsaAyayasaMThANapariNayAI annamannabaddhAiM // aNNamaNNapuTThAI aNNamaNNaogADhAI aNNamaNNasiNe hapaDiyaddhAI aNNamaNNaghaDattAe ciTThati?, haMtA asthi / imIseNaM bhaMte! rayaNappa bhAe pu0 kharakaMDassa solasajoyaNasahassavAhallassa khettaccheeNaM chijjamANassa asthi davvAI vaNNao kAla jAva pariNayAiM?, haMtA asthi / imIse NaM rayaNappa0 pu0 rayaNanAmaMgassa kaMDassa joyaNasahassabAhallassa khettaccheeNaM chijjataM ceva jAva haMtA asthi, evaM jAva riTThassa, imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu. paMkabahulassa kaMDassa caurAsItijoyaNasahassabAhallassa khese taM ceva, evaM Avabahulassavi asItijoyaNasahassabAhallassa / imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 ghaNodadhissa vIsaM joyaNasahassabAhallassa khettacchedeNa taheva / evaM ghaNavAtassa aMsakhejajoyaNasahassabAhallassa taheva, ovAsaMtarassavi taM ceva // sakarappabhAe NaM bhaMte! pu0 yattIsuttarajoyaNasatasa // 92 //
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ hassavAhallassa khettaccheeNa chijamANIe atthi davAI vaNNato jAva ghaDattAe ciTThati?, haMtA atthi, evaM ghaNodahissa pIsajoyaNasahassayAhallassa ghaNavAtassa asaMkhenajoyaNasahassayAhallassa, evaM jAva ovAsaMtarassa, jahA sakarappabhAe evaM jAva ahesattamAe // (sU073) 'imIse NaM bhaMte' ityAdi, asyAM bhadanta ! ratnaprabhAyAM pRthivyAmazItyuttarayojanazatasahasrabAhalyAyAM kSetracchedena-buddhyA pratarakANDavibhAgena chidyamAnAyAm , astIti nipAto'tra bahulavacanArthagarbhaH, santi dravyANi varNata: kAlAni nIlAni lohitAni hAridrANi zuklAni, gandhataH surabhigandhIni durabhigandhIni ca, rasatastiktarasAni kaTukAni kapAyANi amlAni madhurANi, sparzataH karkazAni mRdUni gurukANi laghUni zItAni uSNAni snigdhAni rUkSANi, saMsthAnataH parimaNDalAni vRttAni vyasrANi caturasrANi Aya Nyapi ? ityata Aha-annamanapAI' ityAdi, anyo'nyaM-parasparaM spRssttaani-prshmaatropetaani.||4 tathA'nyo'nyaM-parasparamavagADhAni yatraikaM dravyamavagADhaM tatrAnyadapi dezataH kacitsarvato'vagADha mityarthaH, tathA'nyo'nyaM-parasparaM snehena pratibaddhAni yenaikasmin cAlyamAne gRhyamANe vA'paramapi calanAdidharmopetaM bhavati, evam 'annonnaghaDattAe ciTThati' iti, anyo'nyaM-parasparaM ghaTante-saMbadhnantIti anyo'nyaghaTAstadbhAvo'nyo'nyaghaTatA tayA-parasparasaMbaddhatayA tiSThanti, bhagavAnAha-'haMtA asthi' 'hanta !' iti pratyavadhAraNe sanyevetyarthaH / evamasyAmeva ratnaprabhAyAM pRthivyAM kharakANDasya SoDazayojanasahasrapramANavAhalyasya, tadanantaraM ratnakANDasya yojanasahasrabAhalyasya, tato vanakANDasya yAvadriSThakANDasya, tadanantaramasyAmeva ratnaprabhAyAM pRthivyAM paGkavahulakANDasya caturazItiyojanasahasrabAhalyasya, tadanantaramabahulakANDasyAzItiyojanasahasrabAhalyasya, tadanantaramasyA eva ratnaprabhAyA gha
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ CHORDEREDSORBAS 5 nodadheryojanaviMzatisahasrapramANabAhalyasya, tato'sahayAtayojanamahanapramANavAhalyasya ghanavAtasya, tata etAvatpramANayAhalyasya tanu- 3pratipattI vAtasya, tato'vakAzAntarasya tAvatpramANasya / tata: zarkarAprabhAyAH pRthivyA dvAtriMzatsahasrottarayojanazatasahasrayAhalyaparimANAyAH, 6 uddezaH 1 2 tasyA evAdhastAdyathoktapramANabAilyAnAM ghanodadhidhanavAtatanuvAtAvakAzAntarANAm, evaM yAvaddhaHsaptamyAH pRthivyA aSTamahasrAdhika- ramaprabhA 5 yojanazatasahasaparimANavAhalyAyAH, tatastasyA evAdhaHmaptamapRthivyA adhastAtkrameNa ghanodadhidhanavAtatanuvAtAvakAzAntarANAM prabha-disaMsthAnaM nirvacanasUtrANi yathoktadravyavipayANi bhAvanIyAni // samprati saMsthAnapratipAdanArthamAha sU074 imA NaM bhaMte ! rayaNappa0 pu0 phisaMThitA paNNattA?, goyamA! jhallarisaMThitA paNNattA / imIse NaM bhaMte ! rayaNappa0 pu. kharakaMDe kiMsaMThite paNNatte?, goyamA! mallarisaMThite paNNatte / imIse NaM bhaMte! rayaNapa0 pu0 rayaNakaMDe kiMsaMThite paNNatte?, goyamA! jharisaMThie pnnnntte| evaM jaavrihe| evaM paMkayahulevi, evaM Avayahalevi ghaNodadhIci ghaNavAevi taNuvAevi ovasaMtarevi, savve jhallarisaMThite paNNatte / sakkarappabhA NaM bhaMte! puDhavI kiMsaMThitA paNNattA, goyamA! jhallarisaMThitA paNNattA, sakarappabhApuDhavIe ghaNodadhI kiMsaMThite paNNate?, goyamA! jhallarisaMThite paNNatte, evaM jAva ovAsaMtare, jahA sakkarappabhAe vattavyayA evaM jAva ahesattamAevi // (sU074) 'imA NaM bhaMte' ityAdi, 'iyaM pratyakSata upalabhyamAnA Namiti vAkyAlakatI ratnaprabhApUthivI kimiva saMsthitA kiMsaMsthitA prajJaptA,5 // 13 // bhagavAnAha-gautama jhallarIva saMsthitA jhallarIsaMsthitA prajJaptA, vistIrNavalayAkAratvAt / evamasyAmeva ratnaprabhAyAM pRthivyAM sarakANDaM, tathApi KACICALCHAKRAMRITE
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratnakANDaM, tato vanakANDa, tato yAvad riSThakANDaM, tadanantaraM paGkabahulakANDaM, tato jalakANDaM, tadanantaramasyA eva ratnaprabhAyAH pRthivyA adhastAkrameNa ghanodadhidhanavAtatanuvAtAvakAzAntarANi yAvaddhaHsaptamIpRthivI, tasyAzcAdhastAkrameNa ghanodadhidhanavAtatanuvAtAvakAzAntarANi jhallarIsaMsthAnAni vaktavyAni // nanu caitAH saptApi pRthivyaH sarvAsu dikSu kimalokasparzinya uta na? iti, ucyate, neti brUmaH, yadyevaM tataH imIse NaM bhaMte ! rayaNappa0 puDhavIe purathimillAto uvarimaMtAo kevatiyaM abAdhAe loyaMte papaNatte?, goyamA! duvAlasahiM joyaNehiM abAdhAe loyaMte paNNatte, evaM dAhiNillAto paJcatthi-millAto uttarillAto / sakarappa0 pu0 purathimillAto carimaMtAto kevatiyaM abAdhAe loyaMte paNNatte?, goyamA! tibhAgaNehiM terasahiM joyaNehiM abAdhAe loyaMte paNNatte, evaM cuddisiNpi| vAlayappa0 pu0 purathimillAto pucchA, goyamA! satibhAgehiM terasahiM joyaNehiM abAdhAe loyaMte paNNatte, evaM cauddisiMpi, evaM savvAsiM caumuvi disAsu pucchitavvaM / paMkappa0 codasahiM joyaNehiM abAdhAe loyaMte paNNatte / paMcamAe tibhAgUNehiM pannarasahiM joyaNehiM abAdhAe loyaMte paNNatte / chaTThIe satibhAgehiM pannarasahiM joyaNehiM abAdhAe loyaMte paNNatte / sattamIe solasahiM joyaNehiM abAdhAe loyaMte paNNatte, evaM jAva uttarillAto // imIse NaM bhaMte! rayaNa pu0 purathimille carimaMte katividhe paNNatte?, goyamA! tivihe paNNatte, taMjahA-ghaNodadhivalae
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 984546 ghaNavAyavalae taNuvAyavalae / imIseNaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 dAhiNille carimaMte katividhe paNNase?. 73 pratipatta goyamA! tividhe paNNatte, taMjahA,-evaM jAva uttarille, evaM sabvAsiM jAva adhesattamAe utsa uddezaH1 rille // (sU0 75) ratnaprabhA ___ 'imI se NaM bhaMte' ityAdi, asyA bhadanta ratnaprabhAyAH pRthivyAH 'purathimillAoM' iti pUrvadigbhAvinazvaramAntAt 'kevaiyAe' 5 dInAmaiti kiyatyA'vAdhayA-apAntarAlarUpayA lokAnto'lokAvadhiparicchinnaH prajJaptaH, bhagavAnAha-dvAdaza yojanAni, dvAdazayojanapramA- lokAbANayetyarthaH, abAdhayA lokAnta: prajJaptaH, kimuktaM bhavati ?-ratraprabhAyAH pRthivyAH pUrvasyAM dizi caramaparyantAtparato'lokAdAga apA- ra dhAdi ntarAlaM dvAdaza yojanAni, evaM dakSiNasyAmaparasyAmuttarasyAM cApAntarAlaM vaktavyaM, diggrahaNaM copalakSaNaM tena sarvAsu vidizvapi yathokta-4 sU0 75 mapAntarAlamavasAtavyaM, zeSANAM tu pRthivInAM sarvAsu dikSu vidikSu ca caramaparyantAdalokaH krameNAdho'dhanibhAgonena yojanenAdhikaidizabhiryojanairavagantavyaH, tadyathA-zarkarAprabhAyAH pRthivyAH sarvAsu dikSu vidikSu ca caramaparyantAdalokAdAgapAntarAlaM tribhAgonAni trayodaza yojanAni, vAlukAprabhAyAH satribhAgAni trayodaza yojanAni, paGkaprabhAyAH paripUrNAni caturdaza yojanAni, dhUmaprabhAyAtribhAgonAni pazcadaza yojanAni, tamaHprabhAyAH satribhAgAni paJcadaza yojanAni, adhaHsaptamapRthivyAH paripUrNAni SoDaza yojanAni, sUtrAkSarANi pUrvavadyojanIyAni // athAmUni ratnaprabhAdInAM dvAdazayojanapramANAdIni apAntarAlAni kimAkAzarUpANi uta) ghanodadhyAdivyAptAni ?, ucyate, ghanodadhyAdivyAptAni, tatra kasminnapAntarAle kiyAn ghanodadhyAdiH iti pratipAdanArthamAha-'imIse NaM bhaMte' ityAdi, asyA bhadanta ! ratnaprabhAyAH pRthivyAH pUrva digbhAvI 'caramAntaH' apAntarAlalakSaNaH 'katividhaH' katiprakAra:
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 kativibhAga ityarthaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama trividhaH prajJaptaH, tadyathA-'ghanodadhivalayaH valayAkAraghanodadhirUpa ityarthaH, evaM ghanavAtavalayastanuvAtavalayazca, iyamatra bhAvanA-sarvAsAM pRthivInAmadho yatprAga bAhalyena ghanodadhyAdInAM parimANamuktaM tanmadhyabhAge draSTavyaM, te hi madhyabhAge yathoktapramANabAhalyAstataH pradezahAnyA pradezahAnyA hIyamAnAH svasvapRthivIparyanteSu tanutarA bhUtvA khAM svAM pRthivIM valayAkAreNa veSTayitvA sthitAH, ata evAmUni valayAnyucyante, teSAM ca valayAnAmuccastvaM sarvatra svasvapRthivyanusAreNa paribhAvanIyaM, tiryagvAhalyaM punarane vakSyate, idAnIM tu vibhAgamAtramevApAntarAlasya pratipAdayitumiSTamiti tadevoktaM, evamasyA ratnaprabhAyAH pRthivyAH zeSAsu dikSu, evaM zeSANAmapi pRthivInAM catasRSvapi dikSu pratyekaM 2 vibhAgasUtraM bhaNitavyam // samprati ghanodadhivalayasya tiryagbAhalyamAnamAha imIse NaM bhaMte ! rayaNappa0 puDhavIe ghaNodadhivalae kevatiyaM bAhalleNaM paNNatte?, goyamA ! cha joyaNANi bAhalleNaM pnnnntte| sakkarappa0 pu0 ghaNodadhivalae kevatiyaM bAhalleNaM paNNatte?, goyamA! satibhAgAiM chajoyaNAI bAhalleNaM pnnnntte| vAluyappabhAe pucchA goyamA! tibhAgUNAI satta joyaNAI bAhalleNaM pa0 / evaM eteNaM abhilAvaNaM paMkappabhAe satta joyaNAI bAhalleNaM paNNatte / dhUmappabhAe satibhAgAiM satta joyaNAiM pnnnntte|tmppbhaae tibhAgUNAI aTTa joynnaaii| tamatamappabhAe aTTha joyaNAI / imIse NaM rayaNappa0 pu0 ghaNavAyavalae kevatiyaM bAhalleNaM paNNatte?, goyamA! addhapaMcamAI joyaNAI bAhalleNaM / sakarappabhAe pucchA, goyamA! kosUNAI paMca joyaNAI yAhalleNaM paNNattAI,
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM eteNaM abhilAveNaM vAluyappabhAe paMca joyaNAI bAhalleNaM paNNattAI, paMkappabhAe sakosAI paMca joyaNAI bAhalleNaM pnnnnttaaiiN| dhUmappabhAe addhachaTThAI joyaNAI bAhalleNaM pannattAI, tamappabhAe kosUNAI chajoyaNAI vAhalleNaM paNNatte, ahesattamAe chajoyaNAI bAhalleNaM paNNatte // imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 taNuvAyavalae kevatiyaM bAhalleNaM paNNatte ?, goyamA ! chakkoseNaM bAhalleNaM paNNatte, evaM eteNaM abhilAveNaM sakkarappabhAe satibhAge chakkose bAhalleNaM paNNatte / vAluyappabhAe tibhAgUNe sattakosaM bAhalleNaM paNNatte / paMkappabhAe puDhavIe sattakosaM bAhalleNaM paNNatte / dhUmappabhAe satibhAge sattakose / tamappabhAe tibhAgUNe aTThakose bAhalleNaM pannatte / adhesattamAeM puDhavIe aTThako se bAhalleNaM paNNatte // imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 ghaNodadhivalayassa chajjoyaNayAhallassa khettaccheeNaM chijjamANassa atthi duvvAiM vaNNato kAla jAva haMtA atthi / sakkarappabhAeNaM bhaMte! pu0 ghaNodadhivalayassa satibhAgachajoyaNabAhallassa khettacchedeNaM chijjamANassa jAva haMtA atthi, evaM jAva adhesattamAe jaM jassa bAhallaM / imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 ghaNavAtavalayassa addhapaMcamajoyaNabAhallassa khettachedeNaM chi0 jAva haMtA atthi, evaM jAva ahesattamAe jaM jassa bAhallaM / evaM taNuvAyavalayassavi jAva adhesattamA jaM jassa bAhalaM // imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe ghaNodadhivalae kiMsaMThite paNNatte ?, goyamA ! vahe valayAgArasaMThANasaMThite 3 pratipasau uddezaH 1 ghanodadhyA divAhalyaM sU0 76 // 95 //
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNNatte // je NaM imaM rayaNappabhaM puDhaviM savvato saMparikkhivittA NaM ciTThati, evaM jAva adhesattamAe pu0 ghaNodadhivalae, NavaraM appaNappaNaM puDhaviM saMparikkhivittA NaM ciTThati / imIse NaM rayaNappa0 pu0 ghaNavAtavalae kiMsaMThite paNNatte?, goyamA! vahe valayAgAre taheva jAva je NaM imIse NaM rayaNappa0 pu0 ghaNodadhivalayaM savvato samaMtA saMparikkhivittANaM ciTThai evaM jAva ahesattamAe ghaNavAtavalae / imIse NaM rayaNappa0 pu0 taNuvAtavalae kiMsaMThite paNNatte?, goyamA! vahe valayAgArasaMThANasaMThie jAva jeNaM imIse rayaNappa0 pu0 ghaNavAtavalayaM savvato samaMtA saMparikkhivittA NaM ciTThai, evaM jAva adhesattamAe taNuvAtavalae // imA NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 ke. vatiAyAmavikkhaMbheNaM? paM0 goyamA! asaMkhejAI joyaNasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM asaMkhejAiM joyaNasahassAiM parikkheveNaM paNNatte, evaM jAva adhesattamA // imANaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 aMte ya majjhe ya savvattha samA bAhalleNaM paNNattA?, haMtA goyamA! imA NaM rayaNa pu0 aMte ya majjhe ya savvattha samA bAhalleNaM, evaM jAva adhesattamA // (sU076) 'imIse Na' mityAdi, asyA bhadanta / ratnaprabhAyAH pRthivyAH sarvAsu dikSu vidikSu ca caramAnte ghanodadhivalayaH kiyadvAhalyena-1& tiryagvAhalyena prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama! SaD yojanAni bAhalyena-tiryagvAhalyena prajJaptaH, tata Urdhva pratipRthivi yojanasya tribhAgo vaktavyaH, tadyathA-zarkarAprabhAyAH satribhAgAni Sar3a yojanAni vAlukAprabhAyAstribhAgonAni sapta yojanAni paGkaprabhAyAH pari-1
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ A AAAAAAAAAACANCECT pUrNAni sapta yojanAni dhUmaprabhAyAH satribhAgAni sapta yojanAni tama:prabhAyAtribhAgonAnyaSTau yojanAni adhaHsaptamapRthivyAH pratipattI * paripUrNAnyaSTau yojanAni, sUtrAkSarANi tu sarvatra pUrvavadyojanIyAni // samprati ghanavAtavalayasya tiryagbAhalyaparimANapratipAdanArtha uddezaH 1 8 mAha-imIse NaM bhaMte!' ityAdi, asyA ratnaprabhAyAH pRthivyA ghanavAtavalayastiryagbAhalyenArddhapaJcamAni-sArddhAni catvAri yoja-4nodadhyA8 nAni prajJaptaH, ata UrvaM tu pratipRthivi gavyUtaM varddhanIyaM, tathA cAha-dvitIyasyAH pRthivyAH krozonAni pazca yojanAni, tRtIyasyAH , dibAhalyaM pRthivyAH paripUrNAni paJca yojanAni, caturthyAH pRthivyAH sakrozAni paJca yojanAni, paJcamyAH pRthivyA arddhaSaSThAni-sA ni sU0 76 paca yojanAni, paSThayAH pRthivyAH kozonAni paD yojanAni, saptamyAH pRthivyAH paripUrNAni SaD yojanAni // samprati tanuvAtavalayasya tiryagavAhatyaparimANapratipAdanArthamAha-'imIse NaM bhaMte !' ityAdi, asyA bhadanta! ratnaprabhAyAH pRthivyAstanuvAtavalaya: 'phiyat' kiMpramANaM 'bAhalyena' tiryagvAhalyana prajJaptaH ?, bhagavAnAha-paTakrozabAhalyena prajJaptaH, ata UrdhvaM tu pratipRthivi krozasya tribhAgo varddhanIyaH, tathA cAha-dvitIyasyAH pRthivyAH sanibhAgAn SaT krozAn bAhalyena prajJaptaH, tRtIyasyAH pRthivyAtribhAgonAn sapta krozAn caturthyAH pRthivyAH paripUrNAn sapta krozAn paJcamyAH pRthivyAH satribhAgAn sapta krozAn paSThayAH pRthivyAtribhAgonAn aSTau krozAn, adhaHsaptamyA: paripUrNAn aSTau krozAn , uktazca-"chacceva addhapaMcamajoyaNasaca hoi rayaNAe / udahI ghaNataNuvAyA (u)jahAsaMkheNa nidihA // 1 // satibhAgagAugAuyaM ca tibhAgo gAuyassa boddhavvo |aaidhuve pakkhevo aho aho jAva sattamiyA // 2 // " eteSAM ca trayANAmapi ghanodadhyAdivibhAgAnAmekatra mIlane pratipRthivi yathoktamapAntarAlamAnaM bhavati // sampratye- // 96 // 2 teSveva ghanodadhyAdivalayepu kSetracchedena kRSNavarNAdyupetadravyAstitvapratipAdanArthamAha-'imIse NaM bhaMte!' ityAdi, pUrvavadbhAvanIyaM,
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAhalyaparimANamapi ghanodadhyAdInAM pratipRthivi prAguktamupayujya vaktavyam // samprati ghanodadhyAdisaMsthAnapratipAdanArthamAha-'imIse NaM bhNte|' ityAdi, asyA bhadanta ! ratnaprabhAyAH pRthivyA ghanodadhivalayaH kimiva saMsthitaH kiMsaMsthitaH prajJaptaH?, bhagavAnAha-gautama! 'vRttaH' cakravAlatayA parivartulo valayasya-madhyazuSirasya vRttavizeSasyAkAra:-AkRtirvalayAkAraH sa iva saMsthAnaM valayAkArasaMsthAnaM tena saMsthito valayAkArasaMsthAnasaMsthitaH // kathamevamavagamyate valayAkArasaMsthAnasaMsthita iti ?, tata Aha-'jeNa' mityAdi, yena kAraNenemA ratnaprabhAM pRthivIM 'sarvataH' sarvAsu dikSu vidikSu ca 'saMparikSipya' sAmastyena veSTayitvA 'tiSThati' varttate tena kAraNena valayAkArasaMsthAnasaMsthitaH prajJaptaH / evaM ghanavAtavalayasUtraM tanuvAtavalayasUtraM ca paribhAvanIyaM, navaraM ghanavAtavalayo ghanodadhivalayaM saMparikSipyeti vaktavyaH, tanuvAtavalayo ghanavAtavalayaM saMparikSipyeti / evaM zepAsvapi pRthivISu pratyekaM trINi trINi sUvANi bhAvanIyAni // 'imA NaM bhaMte' ityAdi, iyaM bhadanta ! ratnaprabhA pRthivI kiyadu 'AyAmaviSkambhena' samAhAro dvandvaH, AyAmaviSkambhAbhyAM prajJaptA ?, bhagavAnAha-asatyeyAni yojanasahasrANi AyAmaviSkambhena, kimuktaM bhavati ?-asoyAni yojanasahasrANi AyAmena, asaGkhyeyAni yojanasahasrANi viSkambhena ca, AyAmaviSkambhayostu parasparamalpabahuvacintane tulyatvaM, tathA'saGkhyayAni yojanasahasrANi 'parikSepeNa' paridhinA prajJaptA, evamekaikA pRthivI tAvadvaktavyA yAvaddhaHsaptamI pRthivI // 'imA NaM bhaMte!' ityAdi, iyaM bhadanta ratnaprabhA pRthivI ante madhye ca sarvatra samA 'bAhalyena' piNDabhAvena prajJaptA?, bhagavAnAha-gautametyAdi sugamam / evaM krameNaikaikA pRthivI tAvadvaktavyA yaavtsptmii|| imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 savvajIvA uvavaNNapuvvA ? savvajIvA uvavaNNA ?, goyamA!
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ imIse NaM ra0pu0 savvajIvA uvavaNNapuvvA no ceva NaM savvajIvA uvavaNNA, evaM jAva ahe sattamA puDhavIe // imA NaM bhaMte! rayaNa0 pu0 savvajIvehiM vijaDhapuvvA ? savvajIvehiM vijaDhA ?, goyamA ! imA NaM rayaNa0 pu0 savvajIvehiM vijaDhapuvvA ceva NaM savvajIvavijaDhA, evaM jAva adhesattamA // imIse NaM bhaMte / rayaNa0 pu0 savvapoggalA pavipuvvA ? savvapoggalA paviTThA ? gomA ! imIse NaM rayaNa0 puDhavIe saMvvapoggalA paviTThapuvvA no ceva NaM savvapoggalAM paviTThA, evaM jAva adhesattamAeM puDhavIe // imA NaM bhaMte! rayaNappabhA puDhavI savyapoggalehiM vijar3hapuvvA savvapoggalA vijaDhA ?, goyamA ! imA NaM rayaNappabhA pu0 savvapoggaleohiM vijaDhapuvvA no ceva NaM savvapoggalehiM vijaDhA, evaM jAva adhesattamA // ( sU0 77 ) 'imIse NaM bhaMte!' ityAdi, asyAM bhadanta / ratnaprabhAyAM pRthivyAM sarvajIvAH sAmAnyena upapannapUrvA iti utpannapUrvAH kAlakrameNa, tathA sarvajIvAH 'upapannA: ' utpannA yugapad ?, bhagavAnAha - gautama / asyAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM sarvajIvAH sAMvyavahArikajIvarAzyantargatA: prAyovRttimAzritya sAmAnyena 'upapannapUrvAH' utpannapUrvAH kAlakrameNa, saMsArasyAnAditvAt na punaH sarvajIvAH 'upapannA utpannA yugapat sakalajIvAnAmekakAlaM ratnaprabhApRthivItvenotpAde sakaladevanArakAdibhedAbhAvaprasakteH, na caitadasti, tathAjagatsvAbhAvyAt, evamekaikasyAH pRthivyAstAvadvaktavyaM yAvadadhaH saptamyAH // 'imA NaM bhaMte !' ityAdi, iyaM ca bhadanta ! ratnaprabhApRthivI 'savvajIvehiM vijaDhaputrA' iti sarvajIvaiH kAlakrameNa parityaktapUrvA, tathA sarvajIvairyugapad' 'vijaDhA' parityaktA ?, bhagavAnAha - gautama ! 3 pratipattau uddezaH 1 ratnaprabhA tayA sarvajIvapudgalotpAdaH sU0 77 // 97 //
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAiyaM ratnaprabhA pRthivI prAyovRttimAzritya sarvajIvaiH sAMvyavahArikaiH kAlakrameNa parityaktapUrvA, na tu yugapatparityaktA, sarvajIvaiH ekakAhAlaparityAgasyAsambhavAt tathAnimittAbhAvAt , evaM tAvadvaktavyaM yAvadadhaHsaptamI pRthvI ||'imiise Na' mityAdi, asyAM bhadanta! ratna prabhAyAM pRthivyAM sarve pudgalA lokodaravivaravartinaH kAlakrameNa 'praviSTapUrvAH' tadbhAvena pariNatapUrvAH, tathA sarve pudgalAH 'praviSTA ekakAlaM taddhAvena pariNatAH ?, bhagavAnAha-gautama! asyAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM sarve pudgalAH lokavartinaH praviSTapUrvAH' tadbhAvena pariNatapUrvAH, saMsArasthAnAditvAt , na punarekakAlaM sarvapudgalAH 'praviSTAH tadbhAvena pariNatAH, sarvapudgalAnAM tadbhAvena pariNatau ratnaprabhA-14 vyatirekeNAnyatra sarvatrApi pudgalAbhAvaprasakteH, na caitadasti, tathAjagatkhAbhAvyAt / evaM sarvAsu pRthivIpu krameNa vaktavyaM yAvadadhaHsaptamyAM pRthivyAmiti // 'DamA NaM bhaMte !' ityAdi, iyaM bhadanta ! ratnaprabhA pRthivI sarvapudgalaiH kAlakrameNa 'vijaDhapuvvA' iti parityakta-1 parvA tathaiva sarvaiH patalairekakAlaM parityaktA ?, bhagavAnAha-gautama! iyaM ratnaprabhA pRthivI sarvapudgalaiH kAlakrameNa parityaktapUrvA, saMsArasthAnAditvAt, na punaH sarvapudgalairekakAlaM parityaktA, sarvapudgalairekakAlaparityAge tasyAH sarvathA svarUpAbhAvaprasakteH, na caitadasti, tathAjagatkhAbhAvyataH zAzvatatvAt, etaccAnantarameva vakSyati / evamekaikA pRthivI krameNa tAvadvAcyA yAvaddhaHsaptamI pRthivI / / imA NaM bhaMte! rayaNappabhA puDhavI kiM sAsayA asAsayA?, goyamA! siya sAsatA siya asA sayA // se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccai-siya sAsayA siya asAsayA?, goyamA! vvadryAe sAsatA, vaNNapajjavehiM gaMdhapajjavehiM rasapajjavehiM phAsapajavehiM asAsatA, se teNa?NaM goyamA! evaM vucati-taM ceva jAva siya asAsatA, evaMjAva adhesttmaa||imaa NaM bhaMte! rayaNappabhApu0 kAlato
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ O kevaciraM hoi ?, goyamA! na kayAiNa AsiNa kayAi Natthi Na kayAi Na bhavissati // 3pratipattau bhuvi ca bhavai ya bhavissati ya dhuvA NiyayA sAsayA akkhayA abvayA avahitA NiccA evaM uddezaH 1 jAva adhesattamA // (sU0 78) ratnaprabhA'imA NaM bhaMte !' ityAdi, iyaM bhadanta ratnaprabhA pRthivI kiM zAzvatI azAzvatI ?, bhagavAnAha-gautama! syAt-kathaJcitkasyApi yA:zAnayasyAbhiprAyeNetyarthaH zAzvatI, syAt-kathazcidazAzvatI // etadeva savizeSa jijJAsuH pRcchati-'se keNatuNa'mityAdi, sezabdo'- zvatetarave thazabdArthaH sa ca prazne, kena 'arthena' kAraNena bhadanta! evamucyate yathA syAt zAzvatI syAdazAzvatIti ?, bhagavAnAha-gautama! 'davva- meM sU0 78 yAe' ityAdi, dravyArthatayA zAzvatIti, tatra dravyaM sarvatrApi sAmAnyamucyate, dravati-cchati tAn tAn paryAyAn vizeSAniti 5 vA dravyamitivyutpattedravyamevArtha:-tAttvikaH padArthoM yasya na tu paryAyA: sa dravyArtha:-dravyamAnAstitvapratipAdako nayavizeSastadbhAvo dravyArthatA tayA dravyamAnAstitvapratipAdakanayAbhiprAyeNetiyAvat zAzvatI, dravyArthikanayamataparyAlocanAyAmevaMvidhasya ratnaprabhAyAH pRthivyA P AkArasya sadA bhAvAt , 'varNaparyAyaiH' kRSNAdibhiH 'gandhaparyAyaiH' surabhyAdibhiH 'rasaparyAyaiH' tiktAdibhiH 'sparzaparyAyaiH' ka-2 ThinatvAdibhiH 'azAzvatI' anityA, teSAM varNAdInAM pratikSaNaM kiyatkAlAnantaraM vA'nyathAbhavanAt , atAvasthyasya cAnityatvAt , na caivamapi bhinnAdhikaraNe nityatvAnityatve, dravyaparyAyayormedAbhedopagamAt , anyathobhayorapyasattvApatteH, tathAhi-zakyate vaktuM paraparikalpitaM dravyamasat , paryAyavyatiriktatvAt , vAlavAdiparyAyazUnyavandhyAsutavat , tathA paraparikalpitA: paryAyA asantaH, dravya- // 98 // 9 vyatiriktatvAt, vandhyAsutagatavAlavAdiparyAyavat , uktazca-"dravyaM paryAyaviyutaM, paryAyA dravyavarjitAH / ka kadA kena kiMrUpA',x CASCARSAAMANG
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRSTA mAnena kena vA ? // 1 // " iti kRtaM prasaGgena, vistarArthinA ca dharmasaGgrahaNiTIkA nirUpaNIyA / 'se teNaTTeNa' mityAdyupasaMhAramAha, sezabdo'thazabdArthaH sa cAtra vAkyopanyAse atha 'etena' anantaroditena kAraNena gautama ! evamucyate - syAt zAzvatI syAdazAzvatI, evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvadadhaH saptamI pRthivI, iha yad yAvatsambhavAspadaM tacettAvantaM kAlaM zazvadbhavati tadA tadapi zAzvatamucyate yathA tatrAntareSu 'AkappaTThAI puDhavI sAsayA' ityAdi, tataH saMzayaH - kimepA ratnaprabhA pRthavI sakalakAlAvasthAyitayA zAzvatI utAnyathA yathA tatrAntarIyairucyata iti ?, tatastadupanodArthaM pRcchati - 'imA NaM bhaMte' ityAdi, iyaM bhadanta ! ratnaprabhA pUthivI kAlataH ' kiyacciraM' kiyantaM kAlaM yAvadbhavati ?, bhagavAnAha - gautama ! na kadAcinnAsIt, sadaivAsIditi bhAvaH, anAditvAt, tathA na kadAcinna bhavati, sarvadaiva varttamAnakAlacintAyAM bhavatIti bhAva:, atrApi sa eva hetuH, sadA bhAvAditi, tathA na kadAcinna bhaviSyati, bhaviSyazcintAyAM sarvadaiva bhaviSyatIti bhAvaH, aparyavasitatvAt / tadevaM kAlatrayacintAyAM nAstitvapratiSedhaM vidhAya sampratyastitvaM pratipAdayati- 'bhuviM ce' tyAdi, abhUt bhavati bhaviSyati ca, evaM trikAlabhAvitvena 'dhruvA' dhruvatvAdeva 'niyatA' niyatAvasthAnA, dharmAstikAyAdivat, niyatatvAdeva ca zAzvatI, zazvadbhAvaH pralayAbhAvAt zAzvatatvAdeva ca satatagaGgAsindhupravAha pravRttAvapi | padmapauNDarIkada ivAnyatarapudgalavicaTane'pyanyatarapudgalopacayabhAvAt, akSayA akSayatvAdeva ca avyayA, mAnupottarAdvahiH samudravat, avyayatvAdeva 'avasthitA' svapramANAvasthitA, sUryamaNDalAdivat, evaM sadA'vasthAnena cintyamAnA nityA jIvasvarUpavat, yadivA dhruvAdayaH zabdA indrazakrAdivatparyAyazabdA nAnAdezajavineyAnugrahArthamupanyastA ityadoSaH, evamekaikA pRthivI krameNa tAvadvaktavyA yAvadadhaH saptamI // samprati pratipRthivISu (vi) vibhAgato'ntaraM vicintayiSuridamAha -
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pratipattau uddezaH 1 kANDAdyantaraM sU0 79 [imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe uvarillAto carimaMtAto heDhille carimaMte esa NaM kevatiyaM ayAdhAe aMtare paNNatte?, goyamA! asiuttaraM joyaNasatasahassaM ayAdhAe aMtare paNNatte / imI se NaM bhaMte ! rayaNa pu0 uvarillAto carimaMtAo kharassa kaMDassa heDille carimaMte esa NaM kevatiyaM abAdhAe aMtare paNNatte?, goyamA! solasa joyaNasahassAI abAdhAe aMtare paNNatte] imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe uvarillAto caramaMtAo rayaNassa kaMDassa hehille carimaMte esa NaM kevatiyaM abAdhAe aMtare paNNatte?, goyamA! eka joyaNasahassaM ayAdhAe aMtare pnnnntte|| imIse NaM bhaMte ! rayaNa pu0 uvarillAto carimaMtAto vairassa kaNDassa uvarille carimaMte esa NaM kevatiyaM abAdhAe aMtare paNNatte, ?, goyamA! eka joyaNasahassaM ayAdhAe aMtare p0|| imIse NaM rayaNa pu0 uvarillAo carimaMtAo vairassa kaMDassa hehille carimaMte esa NaM bhaMte! kevatiyaM ayAdhAe aMtare pa0?, goyamA! do joyaNasahassAI imIse NaM ayAdhAe aMtare paNNatte, evaM jAva rihassa uvarille pannarasa joyaNasahassAI, heDille carimaMte solasa joyaNasahassAiM // imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 uvarillAo carimaMtAo paMkabahulassa kaMDassa uvarille carimaMte esa NaM ayAghAe kevatiyaM aMtare paNNatte?, goyamA! solasa joyaNasahassAI abAdhAe aMtare pnnnntte| heDille carimaMte eka joyaNasayasahassaM Avayahulassa uvari eka joyaNasayasahassaM hehille // 99 //
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ carimaMte asIuttaraM joyaNasayasahassaM / ghaNodahi uvarille asiuttarajoyaNasayasahassaM heDille carimaMte do joyaNasayasahassAI / imIse NaM bhaMte! rayaNa puDha0 ghaNavAtassa uvarille carimaMte do joyaNasayasahassAI / heDille carimaMte asaMkhejjAI joyaNasayasahassAI / imIse NaM bhaMte! rayaNa pu0 taNuvAtassa uvarille carimaMte asaMkhenAI joyaNasayasahassAiM ayAdhAe aMtare heDillevi asaMkhejjAI joyaNasayasahassAI, evaM ovAsaMtarevi // docAe NaM bhaMte! puDhavIe uvarillAto carimaMtAo heDille carimaMte esa NaM kevatiyaM abAdhAe aMtare paNNatte?, goyamA! battIsuttaraM joyaNasayasahassaM abAhAe aMtare paNNatte / sakkarappa0 pu0 uvari ghaNodadhissa heDhille carimaMte bAvaNNuttaraM joyaNasayasahassaM abAdhAe / ghaNavAtassa asaMkhejjAI joyaNasayasahassAiM pnnnnttaaii| evaM jAva uvAsaMtarassavi jAvadhesattamAe, gavaraM jIse jaM yAhallaM teNa ghaNodadhI saMbaMdhetabbo vuddhIe / sakkarappabhAe aNusAreNaM ghaNodahisahitANaM imaM pamANaM // tacAe NaM bhaMte! aDayAlIsuttaraM joynnstshssN| paMkappabhAe puDhavIe cattAlIsuttaraM joyaNasayasahassaM / dhUmappabhAe pu0 akRtImuttaraM joyaNasatasahassaM / tamAe pu0 chattIsuttaraM joyaNasatasahassaM / adhesattamAe pu0 aTThAvIsuttaraM joyaNasatasahassaM jAva adhesattamAe / esa NaM bhaMte! MAVM
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattau uddezaH1 kANDAdyantaraM puDhavIe uvarillAto carimaMtAto uvAsaMtarassa hehille carimaMte kevatiyaM abAdhAeM aMtare paNNase?, goyamA! asaMkhejjAiMjoyaNasayasahassAI avAdhAe aMtare paNNatte // (sU0 79) 'imIse NaM bhaMte !' ityAdi, asyA bhadanta ! ratnaprabhAyAH pRthivyA ratnakANDasya prathamasya kharakANDasya vibhAgasya 'uvarillAta' iti uparitanAcaramAntAtparato yo'dhastanaH 'caramAntaH' caramaparyanta: 'esa Na'miti etat, sUtre puMstvanirdezaH prAkRtatvAt , antaraM 'ki- yat' kiyadyojanapramANam 'abAdhayA' antaratvavyAghAtarUpayA prajJaptam ?, bhagavAnAha-gautama! 'ekaM yojanasahasram ekaM yojanasaha sapramANamantaraM prajJaptam // 'imIse Na'mityAdi, asyA bhadanta ratnaprabhAyAH pRthivyA ratnakANDasyoparitanAccaramAntAtparato yo vana5 kANDasyoparitanazcaramAnta etadantaraM 'kiyat' kiMpramANamabAdhayA prajJaptam ?, bhagavAnAha-gautama! ekaM yojanasahasramavAdhayA'ntaraM prajJapta, ratnakANDAdhastanacaramAntasya vanakANDoparitanacaramAntasya ca parasparasaMlagnatayA ubhayatrApi tulyapramANatvabhAvAt // 'imIse NamityAdi, asyA bhdnt| ratnaprabhAyAH pRthivyA ratnakANDasyoparitanAccaramAntAd vanakANDasya yo'dhastanazcaramAnta: etadantaraM kiyad abAdhayA prajJaptam ?, bhagavAnAha-gautama! dve yojanasahane avAdhayA'ntaraM prajJaptaM, evaM kANDe kANDe dvau dvAvAlApako vaktavyau, kANDasya cAdhastane caramAnte cinyamAne yojanasahasraparivRddhiH karttavyA yAvad riSThasya kANDasyAdhastane caramAnte cinyamAne SoDaza yojanasahasrANi abAdhayA'ntaraM prajJaptamiti vaktavyam // 'imIse NamityAdi, asyA bhadanta ratnaprabhAyAH pRthivyA ratnakANDasyopari5 tanAJcaramAntAtparato yaH paGkavahulasya kANDasyoparinanazcaramAntaH etat 'kiyat' kiMpramANamavAdhayA'ntaraM prajJaptam ?, bhagavAnAha-gau tama SoDaza yojanasahasrANi abAdhayA'ntaraM prajJaptam / 'imIse Na'mityAdi, tasyaiva pavabahulasya kANDasyAdhastanazcaramAnta ekaM yo Wore // 10 //
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 janazatasahasramabAdhayA'ntaraM prajJaptaM / 'imI se Na' mityAdi, asya bhadanta ! ratnaprabhAyAH pRthivyA ratnakANDasyoparitanAJcaramAntAtparato-bahulasya kANDasya ya uparitanazcaramAnta etadantaraM kiyad avAdhayA prajJaptam ?, bhagavAnAha - gautama ! ekaM yojanazatasahasramabAdhayA'ntaraM prajJaptaM / 'imIse NamityAdi, asyA bhadanta / ratnaprabhAyAH pRthivyA ratnakANDasyoparitanAJcaramAntAtparato'bbahulasya kANDasya yo'dhastanazcaramAnta etadantaraM kiyad abAdhayA prajJaptam ?, bhagavAnAha - gautama azItyuttaraM yojanazatasahasram / ghanoddheruparitane caramAnte pRSThe etadeva nirvacanama zItyuttarayojanazatasahasram adhastane pRSThe idaM nirvacanaM - dve yojanazatasahasre avAdhayA'ntaraM prajJaptam / dhanavAtasyoparitane caramAnte pRSThe idameva nirvacanaM, ghanodadhyadhastanacaramAntasya ghanavAtoparitanacaramAntasya ca parasparaM saMlagnatvAt / dhanavAtasyAdhastane caramAnte pRSTe etannirvacanam - asaGkhyeyAni yojanazatasahasrANyavAdhayA'ntaraM prajJaptam / evaM tanuvAtasyoparitane caramAnte adhastane caramAnte avakAzAntarasyApyuparitane'dhastane ca caramAnte itthameva nirvacanaM vaktavyam, asaGkhyeyAni yojanazatasahasrANyabAdhayA'ntaraM prajJaptamiti, sUtrapAThastu pratyekaM sarvatrApi pUrvAnusAreNa svayaM paribhAvanIyaH sugamatvAt // 'doccAe NaM' ityAdi, dvitIyasyA bhadanta ! pRthivyA uparitanAJcaramAntAtparato yo'dhastanazcaramAnta etat 'kiyat' kiMpramANamavAdhayA'ntaraM prajJaptam ?, bhagavAnAha - gautama | 'dvAtriMzaduttaraM ' dvAtriMzatsahasrAdhikaM yojanazatasahasramabAdhayA'ntaraM prajJaptam / ghanodadheruparitane caramAnte pRSTe etadeva nirvacanaM dvAtriMzaduttaraM yojanazatasahasram adhastane caramAnte pRSTe idaM nirvacanaM - dvipaJcAzaduttaraM yojanazatasahasram / etadeva ghanavAtasyoparitanacaramAntapRcchAyAmapi, ghanavAtasyAdhastanacaramAntapRcchAyAM tanuvAtAvakAzAntarayoruparitanAdhastanacaramAntapRcchAsu ca yathA ratnaprabhAyAM tathA vaktavyam, asaGkhyeyAni yojanazatasahasrANyabAdhayA'ntaraM prajJaptamiti vaktavyamiti bhAvaH // ' taccAe NaM
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaMte! ityAdi, tRtIyasyA bhadanta ! pRthivyA uparitanAzcaramAntAd adhastanazvaramAnta etadantaraM kiyad abAdhayA prAptam ?, bhaga- 3 pratipattI vAnAha-gautama | aSTAviMzatyuttaraM zata(sahasra)m-aSTAviMzatisahasrAdhikaM yojanazatasahasramavAdhayA'ntaraM prajJaptam / etadeva ghanodadheruparitana- uddezaH 1 caramAntapRcchAyAmapi nirvacanam / aghastanacaramAntapRcchAyAmaSTAcatvAriMzaduttaraM yojanazatasahasramavAdhayA'ntaraM prajJaptamiti vakta hai rasagrabhAvyam / etadeva ghanavAtasyoparitanacaramAntapRcchAyAmapi / adhastanacaramAntapRcchAyAM tanuvAtAvakAzAntarayoruparitanAdhastanacaramA- dInAmalpantapRcchAsu ca yathA ratnaprabhAyAM tathA vaktavyam / evaM caturthapaJcamapaSThasaptamapRthivIvipayANi sUtrANyapi bhAvanIyAni // OM bahutA imANaM bhNte| rayaNappabhA puDhavI docaM puDhacaM paNihAya yAhalleNaM kiM tallA visesAhiyA saMkhe sU080 jjaguNA? vitthareNaM kiMtullA visesahINA saMkhenaguNahINA?, goyamA! imA NaM rayaNa pu0docaM puDhavIM paNihAya thAhalleNaM no tullA visesAhiyA no saMkhejaguNA, vitthAreNaM no tullA visesahINA, No saMkhenaguNahINA / docA NaM bhaMte! puDhavI taccaM puDhaviM paNihAya yAhalleNaM kiM tullA? evaM ceva bhANitavvaM / evaM tacA cautthI paMcamI chaTThI / chaTThI NaM bhaMte! puDhavI sattamaM puDhaviM paNihAya bAhaleNaM kiM tullA visesAhiyA saMkhejaguNA?, evaM ceva bhANiyavvaM / sevaM bhNte!2| neraDyauddesao pddhmo|| (sU080) 3 'imA NaM bhaMte' ityAdi, iyaM bhadanta ratnaprabhApRthivI dvitIyAM pRthivIM zarkarAprabhA 'praNidhAya' Azritya 'vAhalyena' piNubhA- // 101 // vena kiM tulyA vizepAdhikA saGyeyaguNA ?, vAhalyamadhikRtyedaM praznatrayam, nanu ekA azItyuttarayojanalakSamAnA aparA dvAtriMzadu LASSRIGANGACASEASONGS CAKCMS 45-4
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattarayojanalakSamAnetyuktaM tatastadarthAvagame satyuktalakSaNaM praznatrayamayukta, vizeSAdhiketi svayamevArthaparijJAnAt , satyametat , kevalaM jhapra|| bho'yaM tadanyamohApohArthaH, etadapi kathamavasIyate ? iti cetsvAvabodhAya praznAntaropanyAsAt , tathA cAha-vistareNa-viSkambhena kiM? tulyA vizepahInA saddhyeyaguNahInA? iti, bhagavAnAha-gautama! iyaM ratnaprabhA pRthivI dvitIyAM zarkarAprabhApRthivIM praNidhAya vAhasyena nacA tulyA kintu vizeSAdhikA nApi saGkhayeyaguNA, kathametadevam ? iti ceducyate-iha ratnaprabhA pRthivI azItyuttarayojanalakSamAnA, zarkarAprabhA dvAtriMzaduttarayojanalakSamAnA, tadatrAntaramaSTAcatvAriMzad yojanasahasrANi tato vizepAdhikA ghaTate na tulyA nApi saGkhayehayaguNA, vistareNa na tulyA kintu vizepahInA nApi saGkhyeyaguNahInA, pradezAdivRddhyA pravarddhamAne tAvati kSetre zarkara vRddhisambhavAta, evaM sarvatra bhAvanIyam // tRtIyapratipattau samAptaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIyaH prArabhyate, tasya cedamAdisUtram-1 samprati kasyAM pRthivyAM kasmin pradeze narakAvAsAH ? ityetatpratipAdanArtha prathamaM tAvadidamAha kai NaM bhaMte! puDhavIo paNNattAo?, goyamA! satta puDhavIo paNNattAo, taMjahA-rayaNappabhA jAva ahesattamA // imIse NaM rayaNappa0 pu0 asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari kevatiyaM ogAhittA hehA kevaiyaM vajittA majjhe kevatie kevatiyA nirayAvAsasayasahassA paNNattA?, goyamA! imIse NaM rayaNa pu0 asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari egaM joyaNasahassaM ogAhittA heDhAvi egaM joyaNasahassaM vajettA majjhe aDasattarI joyaNasayasahassA, ettha NaM rayaNappabhAe pu0 neraiyANaM tIsaM nirayAvAsasayasahassAI bhavaMtittimakkhAyA // SAGAROSHARM560555
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ te NaM NaragA aMto vahA yAhiM cauraMsA jAva asubhA Naraesu veyaNA, evaM eeNaM abhilAveNaM uvajuMjiUNa bhANiyavvaM ThANappayANusAreNaM, jattha jaM vAhalaM jattha jattiyA vA narayAvAsasayasahassA jAva ahesattamAe puDhavIe, ahesattamAe majjhimaM kevatie kati aNuttarA mahada mahAlatA mahANirayA paNNattA evaM pucchitacvaM vAgareyavvaMpi taheva // ( sU0 81 ) 'kai NaM bhaMte!' ityAdi, kati bhadanta / pRthivyaH prajJaptAH ? iti, vizeSAbhidhAnArthametadabhihitam uktaJca - "puvvabhaNiyapi jaM puNa bhannaI tattha kAraNaM asthi / paDiseho ya aNuNNA kAraNa ( u ) visesovalaMbho vA // 1 // " bhagavAnAha - gautama ! sapta pRthivyaH prajJaptAH, tadyathA-ratnaprabhA yAvattamastamaprabhA // 'imIse Na' mityAdi, asyA bhadanta / ratnaprabhAyAH pRthivyA upari 'kiyat' kiMpramANamavagAhya--uparitanabhAgAt kiyad atikramyetyarthaH adhastAt 'kiyat' kiMpramANaM varjayitvA madhye 'kiyati' kiMpramANe kiyanti narakAvAsazatasahasrANi prajJaptAni ?, bhagavAnAha - gautama / asyA ratnaprabhAyAH pRthivyA azItyuttarayojanazatasahasrabAhulyAyA uparyekaM yojanasahasramavagAhyAdhastAdekaM yojanasahasraM varjayitvA ' madhye ' madhyabhAge 'aSTasaptatyuttare' aSTasaptatisahasrAdhike yojanazatasahasre 'atra ' etasmin ratnaprabhApRthivInairayikANAM yogyAni triMzannarakAvAsazatasahasrANi prajJaptAni bhavantItyAkhyAtaM mayA zepaizca tIrthakRdbhiH anena sarvatIrthakRtAmavisaMvAdivacanatA praveditA // ' te NaM naragA' ityAdi, te narakA 'antaH' madhyabhAge 'vRttAH' vRttAkArAH 'vahiH' vahirbhAge 'caturasrAH' caturasrAkArAH, idaM ca pIThoparivarttinaM madhyabhAgamadhikRtya procyate, sakalapIThAdyapekSayA tu AvalikApraviSTA vRttatryasraca1 pUrvabhaNitamapi yat punarbhaNyate tatra kAraNamasti / pratiSedho'nujhA kAraNavizeSopalambhazca // 1 // 3 pratipattau uddezaH 1 narakAvA sasthAnaM sU0 81 // 102 //
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ turasrasaMsthAnA: puSpAvakIrNAstu nAnAsaMsthAnA: pratipattavyAH, etaccApre svayameva vakSyati, "ahe khurappasaMThANasaMThiyA" iti, 'adha:' bhUmitale kSuraprasyeva - praharaNa vizeSasya ( iva) yat saMsthAnam - AkAra vizepastIkSNatAlakSaNastena saMsthitAH kSurapra saMsthAnasaMsthitAH, tathAhi - teSu narakAvAseSu bhUmitale masRNatvAbhAvataH zarkarile pAdeSu nyasyamAneSu zarkarAmAtrasaMsparze'pi kSurapreNeva pAdAH kRtyante, tathA "niccaMdhayAratamasA " nityAndhakArA: udyotAbhAvato yattamastena - tamasA nityaM - sarvakAlamandhakAro yeSu te nityAndhakArAH, tatrApavarakAdiSvapi tamo'ndhakAro'sti kevalaM sa bahiH sUryaprakAze mandatamo bhavati narakeSu tu tIrthakarajanmadIkSAdikAlavyatirekeNAnyadA sarvakAlamapyudyotalezasyApyabhAvato jAtyandhasyeva meghacchannakAlArddharAtra ivAtIva bahalataro bhavati, tata uktaM tamasAnityAndhakArAH, tamaJca tatra sadA'vasthitamudddyotakAriNAmabhAvAt, tathA cAha - " vava gayagahacaMdasUranakkhatta joisapahA" vyapagataH - paribhraSTa grahacandrasUryanakSatrarUpANAm upalakSaNametattArArUpANAM ca jyotiSkANAM panthA - mArgoM yatra te vyapagatamahacandrasUryanakSatrajyotiSkapathAH, tathA "meyavasApUyaruhira maMsa cikkhillalittANulevaNatalA" iti svabhAvataH saMpannairmedovasApUtirudhiramAMsairyazcikkhila :- kardamastena liptam upadigdham anulepanena - sakUliptasya punaH punarupalepanena talaM - bhUmikA yeSAM te medovazApUtirudhiramAMsa cikkhillaliptAnulepanatalA ata evAzucaya:- apavitrA bIbhatsA darzane'yatijugupsotpatteH paramadurabhigandhAH - mRtagavAdikaDevarebhyo'pyatIvAniSTadurabhigandhAH, "kAUagaNivannAbhA" iti lohe dhanyamAne yAdRk kapoto - bahu kRSNarUpo'gnervarNaH, kimuktaM bhavati ? - yAdRzI bahukRSNavarNarUpA'gnijvAlA vinirgacchatIti tAdRzI AbhA - varNasvarUpaM yeSAM te kapotAgnivarNAbhAH, tathA karkaza :- atidussaho'sipatrasyeva sparzo yeSAM te karkazasparzAH, ata eva 'durahiyAsA' iti duHkhenAdhyAsyante - sahyante iti duradhyAsA azubhA darzanato narakAH, tathA gandha
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ +A AGRAAGMANASARARIANS rasasparzazabdairazubhA-artIvAsAtarUpA narakeSu vedanA / evaM sarvAvapi pRthivISvAlApako vaktavyaH, sa caivam-"sapharappamAe 3 pratipattI *NaM bhaMte! puDhavIe battIsuttarajoyaNasayasahassabAhalAe. uvari kevaiyaM ogAhittA heTThA kevaiyaM vajettA majjhe caiva kavAe Y= uddezaH 1 5 kevaiyA NirayAvAsasayasahassA paNNattA?, goyamA! sakarappabhAe Na puDhavIe battIsuttarajoyaNasayasahassavAhallAe uvari egaM jo- narakAvAyaNasahassamoMgAhittA heTThA egaM joyaNasahassaM vajettA majjhe tIsuttarajoyaNasayasahasse ettha NaM sakarappabhApuDhavineraiyANaM paNa , sasvarUpaM vIsA narayAvAsasayasahassA bhavaMtIti makkhArya, te NaM NaragA aMto vaTTA jAva asubhA naraesu veynnaa| vAlayappabhAe NaM tatsthAnaM ca bhaMte ! puDhavIe aTThAvIsuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari kevaiyaM ogAhittA heTThA kevaiyaM vajittA majhe kevaie kevaiyA nira- sU0 81 yAvAsasayasahassA paNNattA?, goyamA vAluyappabhAe puDhavIe aTThAvIsuttarajoyaNasayasahassavAhallAe uvari ega joyaNasahassaM ogAhittA herTa ega joyaNasahassaM vajittA, majhe chanvIsuttare joyaNasayasahasse ettha NaM vAluyappabhApuDhavineraiyANaM paNNarasa nirayAvAsasayasahassA bhavantIti makkhAyaM, te NaM naragA jAva asubhA naragesu veyaNA / paMkappabhAe NaM bhaMte! puDhavIe vIsuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari kevaiyaM ogAhittA hehA kevaiyaM vajittA majjhe kevaie kevaiyA nirayAvAsasayasahassA paNNattA?, goyamA! paMkappabhAe NaM puDhavIe vIsuttarajoyaNasayasahassavAhallAe uvariM egaM joyaNasahassaM ogAhittA hiTThAvi egaM joyaNasahassaM vajettA majhe aTThArasuttare joyaNasayasahasse, ettha NaM paMkappabhA puDhaviNeraiyANaM dasa nirayAvAsasayasahassA nirayAvAsA bhavaMtIti makkhAyaM, te NaM NaragA jAva asubhA naragesu veynnaa| dhUmappabhAe NaM bhaMte puDhavIe aTThArasuttarajoyaNasayasahassavAhallAe uvari kevaiyaM ogAhettA, heTThA // 103 // kevaiyaM vajjittA majjhe kevaie kevaiyA nirayAvAsasayasahassA paNNattA ?, goyamA! dhUmappabhAe NaM puDhavIe aTThArasuttarajoyaNasayasaha 556
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ jassabAhallAe uvariM egaM joyaNasahassamaugAhettA heTThA egaM joyaNasahassaM vajettA majjhe solasuttare joyaNasayasahasse, ettha NaM dhUmappa-10 bhApadavineraiyANaM tinni neraiyAvAsasayasahassA bhavaMtIti makkhAyaM, te NaM NaragA aMtoM vaTTA jAva asubhA naragesu veyaNA iti, printhAprama 30001 / tamappabhAe NaM bhaMte! puDhavIe solasuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari kevatiyaM ogAhettA hehA kevatiyaM vajettA majhe kevatie kevatiyA naragAvAsasayasahassA paNNattA?, goyamA tamappabhAe NaM puDhavIe solasuttarajoyaNasayasahassavAhallAe uvari egaM joyaNasahassamogAhettA heTThA egaM joyaNasayasahassaM vajettA majjhe coisuttare joyaNasayasahasse ettha NaM tamApuDhavineraiyANaM ege|5 paMcUNe naragAvAsasayasahasse bhavantIti makkhAyaM, te NaM NaragA aMto vaTTA jAva asubhA naragesu veyaNA / ahesattamAe NaM bhaMte ! puDhavIe aTottarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari kevaiyaM ogAhettA heTThA kevaiyaM vajettA majjhe kevaie kevaiyA aNuttarA mahaimahAlayA mahAnaragAvAsA paNNattA ?, goyamA! ahesattamAe puDhavIe adbhuttarajoyaNasayasahassavAhallAe uvariM addhatevaNNaM joyaNasahassAI ogAhettA || heTThAvi addhatevaNaM joyaNasahassAI vajjittA majjhe tisu joyaNasahassesu ettha NaM ahesattamapuDhavineraiyANaM paMca aNuttarA mahaimahA-18 layA mahAnirayA paNNattA, taMjahA-kAle mahAkAle rorue mahArorue majjhe appaiTThANe, te NaM mahAnaragA aMto vaTTA jAva asubhA mahAnaragesu veyaNA" iti / idaM ca sakalamapi sUtraM sugama, tatra bAhalyaparimANanarakAvAsayogyamadhyabhAgaparimANanarakAvAsasaGkhyAnAmimAH saGghahaNigAthA:-AsIyaM battIsaM aTThAvIsaM taheva vIsaM ca / aTThArasa solasagaM advattarameva hedvimayA // 1 // aTThattaraM ca tIsaM chavvIsaM ceva sayasahassaM tu / aTThArasa solasarga codasamahiyaM tu chaTThIe // 2 // addhativaNNasahassA uvarimahe vajiUNa to bhnniyaa|
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ MANGALONGAROCARRORA majhe timu sahassesu hoti nirayA tamatamAe // 3 // tIsA ya paNNavIsA paNNarama dama peya mayasahasmAI / tini ya paMcUNegaM paM- pratipatto nAva aNuttarA nirayA // 4 // " pAThasiddhAH // samprati narakAvAsasaMsthAnapratipAdanArthamAha uddezaH 1 imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe NarakA kiMsaMThiyA paNattA?, goyamA! duvihA papaNasA, narakAvAtaMjahA--AvaliyapaciTThA ya AvaliyayAhirA ya, tattha NaM je te AvaliyapavidyA te tivihA sAnAM saMpaNNatA, taMjahA-vahA taMsA cauraMsA, tattha NaM je te AvaliyabAhirA te NANAsaMThANasaMThiyA sthAnaM tapaNNattA, taMjahA-ayakoDhasaMThitA pitRpayaNagasaMThitA kaMsaMThitA lohIsaMThitA kahAhasaMThitA hai dvAhalyaM ca thAlIsaMThitA pihaDagasaMThitA kimiyaDasaMThitA kinnapuDagasaMThiA uDavasaMThiyA muravasaMThitA 2 sU0 82 muyaMgasaMThiyA naMdimuyaMgasaMThiyA AliMgakasaMThitA sughosasaMThiyA dArayasaMThitA paNavasaMThiyA paDahasaMThiyA bherisaMThiA jhaharIsaMThiyA kutuMvakasaMThiyA nAlisaMThiyA, evaM jAva tamAe // ahesattamAe NaM bhaMte ! puDhavIe NarakA kiMsaMThitA paNNattA?, goyamA! duvihA paNNatA, taMjahA-vahe ya taMsA ya // imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe narakA kevatiyaM yAhalleNaM papaNattA ?, goyamA ! tiNi joyaNasahassAI pAhalleNaM paNNattA, taMjahA- hehA ghaNA sahassaM majhe musirA sahassaM upi saMkujhyA sahassaM, evaM jAva ahesattamAe / imIseNaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 naragA kevatiyaM AyAmavikkhaMbheNaM kevaiyaM parikkheveNaM paNNattA?, goyamA! duvihA paNNattA, KACANCISCLAIMERENCACAN
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ taMjA - saMkhejjavitthaDA ya asaMkhejjavitthaDA ya, tattha NaM je te saMkhejjavitthaDA taNa sakhajjAi jAya- - sahassAI AyAmavikkhaMbheNaM saMkhejjAI joyaNasahassAiM parikkheveNaM paNNattA tattha NaM je te asaMkhejjavitthaDA te NaM asaMkhejjAI joyaNasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM asaMkhejjAI joyaNasahassAI parikkheveNaM paNNattA, evaM jAva tamAe, ahesattamAe NaM bhaMte! pucchA, goyamA ! duvihA paNNattA, taMjahA - saMkhejjavitthaDe ya asaMkhejjavitthaDA ya, tattha NaM je te saMkhejjavitthaDe se NaM evaM joyaNasayasahassaM AyAmacikkhaMbheNaM tinni joyaNasayasahassAI solasa sahassAiM donniya sattAvIse joyaNasae tini kose ya aTThAvIsaM ca dhaNusataM terasa ya aMgulAI arddhagulayaM ca kiMcivisAdhie parikveveNaM paNNattA, tattha NaM je te asaMkhejjavitthaDA te NaM asaMkhejjAiM joyaNasayasahassAiM AyAmavikkhaMbheNaM asaMkhejAI jAva parikkheveNaM paNNattA ( sU0 82 ) 'imIse NaM bhaMte' ! ityAdi, asyAM bhadanta / ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakAH kimiva saMsthitAH kiMsaMsthitAH prajJaptA: ?, bhagavAnAha - gautama / narakA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA - AvalikApraviSTAzca AvalikAbAhyAzca cazabdAvubhayeSAmapyazubhatAtulyatAsUcakau, AvalikApraviSTA nAmASTAsu dikSu samazreNyavasthitAH, AvalikAsu-zreNiSu praviSTA - vyavasthitA AvalikApraviSTAH, te saMsthAnamadhikRtya trividhA: prajJaptAH, tadyathA-vRttAstrayasrAzcaturasrAH, tatra yete AvalikAbAhyAste nAnAsaMsthAnasaMsthitAH prajJaptAH, tadyathA - aya: koSTholohamaya: koSThastadvatsaMsthitA aya: koSThasaMsthitAH, 'piTThapayaNagasaMThiyA' iti yatra surAsaMdhAnAya piSTaM pacyate tatpiSTapacanakaM tadva
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ matipattI narakavA saMsthitAH 'piTThapayaNagasaMThiyA' atra saGgraharNigAthe-"ayakoTThapiTThapayaNagakaMDUlohIkaDAhasaMThANA / thAlI pihaDaga kiNha(ga) uhA3pratipattI murave muyaMge ya / / 1 // naMdimuiMge AliMga sughose dadare ya paNave ya / paDahagajhalaribherIkuttuMbaganADisaMThANA // 2 // " kaNDa:- uddezaH 1 pAkasthAnaM lohIkaTAhI pratItau tadvatsaMsthAnAH sthAlI-uSA pihaDaM-yatra prabhUtajanayogyaM dhAnyaM pacyate uTaja:-tApasAzramo marajomaIlavizeSaH nandImRdaGgo-dvAdazavidhatUryAntargato mRdaGgaH, sa ca dvidhA, tadyathA-mukundo mardalazca, tatropari saGkacito'dho vistIrNo ma. sAnAM - kandaH uparyadhazca samo maIla: Aligo-mRnmayo murajaH sughoSo-devalokaprasiddho ghaNTAvizeSa AtodyavizeSo vA dardaro-vAdya sthAnaM tavizeSaH paNavo-bhANDAnAM paTahaH paTahaH-pratItaH, bherI-DhakA, jhallarI-camovanaddhA vistIrNavalayAkArA, kustumbaka:-saMpradAyagamyaH. dvAhalyaMca nADI-ghaTikA, evaM zeSAsvapi pRthivIpu tAvadvaktavyaM yAvatpaSThayAM, sUtrapATho'pyevam-"sakarappabhAe NaM bhaMte! puDhavIe narakA kiMsaM sU082 ThiyA pannattA?, goyamA duvihA pannattA, taMjahA-AvalikApaviTThA ya AvaliyAvAhirA ya" ityAdi / adhaHsaptamIviSayaM sUtra sAkSAdapadarzayati-'ahesattamAe NaM bhaMte' ityAdi, adhaHsaptamyAM bhadanta! pRthivyAM narakAH 'kiMsaMsthitA' kimiva saMsthitAH prajJaptAH1, bhagavAnAha-gautama dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-vaTTe ya taMsA ya' iti, adhaHsaptamyAM hi pRthivyAM narakA AvalikApraviSTA eva na AvalikAbAhyAH, AvalikApraviSTA api paJca, nAdhikAH, tatra madhye'pratiSThAnAbhidhAno narakendro vRttaH, sarveSAmapi narakendrANAM vRttavAt , zeSAstu catvAraH pUrvAdiSu dikSu, te ca vyanAH, tata uktaM vRttazca vyasrAzca // samprati narakAvAsAnAM bAhalyapratipAda| nArthamAha-'imIse Na'mityAdi, asyAM bhadanta! ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakAH kiyabAhalyena-bahalasya bhAvo mAhalyaM-piNDabhAva 5"0" ICT utsedha ityarthaH tena prAptAH?, bhagavAnAha-gautama! trINi yojanasahasrANi bAhalyena prazaptAH, tadyathA-adhastane pAdapIThe ghanA-nicitAH chandaH uparyadhazca so maIla: vAntargato mRdaGgaH, sa ca dvidhA, abhUtajanayogyaM dhAnyaM pacyA DasaThANA // 2 // " nADI-ghaTikA, mANDAnA paTahaH padahaH-pratItaH, bhagaH sughoSo-devalokaprasiddho ghaNTA tatropari saGkacito'dho ro- DAvahA pannattA, taMjahA yA sUtrapATho'pyevamaNivalayAkArA, vA dardarI-bAya matyAdi, asyAM bhadanta ! ARE, tata uktaM vRttazca zyasAdhAno narakendro vRtta
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahasaMyojanasahana, madhye-pIThasyopari madhyabhAge suSirAH sahasra-yojanasahasra, tata 'upiti upari saGkaSitA: zikharAkRtyA sarocamapaMgatA yojanasahasra, tata evaM sarvasaGkhyayA narakAvAsAnAM trINi yojanasahasrANi bAhalyato bhavanti, evaM pRthivyAM pRthivyAM sAvaktavyaM yAvadadhaHsaptamyAM, tathA coktamanyatrApi-heTThA ghaNA sahassaM uppi saMkocato sahassaM tu / majhe sahassa susirA tigni sahassasiyA narayA // 1 // " samprati narakAvAsAnAmAyAmaviSkambhapratipAdanArthamAha-'imIse NaM bhaMte!' ityAdi, asyAM bhadanta! ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakAH kiMpramANamAyAmaviSkambhena, samAhAro dvandvastenAyAmaviSkambhAbhyAmityarthaH, kiyat 'parikSepeNa' parirayeNa prajJaptAH 1, bhagavAnAha-gautama! dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-saGkhyeyavistRtAzva asahayeyavistRtAzva, saGkhyeyayojanapramANaM vistRtaMvistaro yepAM te satyeyavistRtAH, evamasaGkhyeyaM vistRtaM yeSAM te asahayeyavistRtAH, cazabdo svagatAnekasakhyAbhedaprakAzanaparau, tatra ye te sadhyavistRtAste sAyeyAni yojanasahasrANi AyAmaviSkambhena soyAni yojanasahasrANi parikSepeNa, tatra ye te'soyavistRtAste'sahayeyAni yojanasahasrANyAyAmaviSkambhena asaGkhyeyAni yojanasahasrANi parikSepeNa prajJaptAni, evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvaSaSThI pRthivI, sUtrapAThastvevam-sakarappabhAe NaM bhante! puDhavIe naragA kevaiyaM AyAmavikkhaMbheNaM kevaiyaM parirayeNaM paNNattA?, goyamA! duvihA paNNattA, taMjahA-saMkhejavitthaDA ya, asaMkhejavitthaDA ya" ityAdi // 'ahesattamAe NaM bhaMte!' ityAdi, adhaHsaptamyAM bhadanta! pRthivyAM narakAH kiyadAyAmaviSkambhena kiyatparikSepeNa prajJaptAH ?, bhagavAnAha-gautama! dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-sahayeyavistRta ekaH, sa cApratiSThAnAbhidhAno narakendrako'vasAtavyaH, asaGkhyeyavistRtAH zeSAzcalAraH, tatra yo'sau saGkhyeyavistRto'pratiSThAnAbhidhAno narakendrakaH sa ekaM yojanazatasahasramAyAmaviSkambhena trINi yojanazatasahasrANi poDaza sahasrANi dve yojanazate saptaviMzatyadhike trayaH
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAnAM krozA aSTAviMzaM dhanuHzataM trayodaza aGgulAni ardhAGgulaM ca kizcidvizepAdhikaM parikSepeNa prajJaptam , idaM ca parikSepaparimANaM gaNitamA- 5 pratipattau vanayA jambUdvIpaparikSepaparimANavadbhAvanIyaM, tatra ye te zeSAzcatvAro'saGkhyeyavistRtAste'sahayeyAni yojanasahasrANyAyAmaviSkambhenAsa- 6 uddezaH1 yeyAni yojanasahasrANi parikSepeNa prajJaptAni // samprati narakAvAsAnAM varNapratipAdanArthamAha narakAvAimIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe nerayA kerisayA vaNNeNaM paNNattA?, goyamA! kAlA kAlAvabhAsA gaMbhIralomaharisA bhImA uttAsaNayA paramakiNhA vaNNeNaM paNNattA, evaM jAva adhe varNAdi sattamAe // imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe NarakA kerisakA gaMdheNaM paNNatA?. goyamA ! sU0 83 se jahANAmae ahimaDeti vA gomaDeti vA suNagamaDeti vA majjAramaDeti vA maNassamaDeti vA mahisamaDeti vA musagamaDeti vA AsamaDeti vA hatthimaDeti vA sIhamaDeti vA vagghamaDeti vA vigamaDeti vA dIviyamaDeti vA mayakuhiyaciraviNaTThakuNimavAvaNNadunbhigaMdhe asuivilINavigayabIbhatthadarisaNijje kimijAlAulasaMsatte, bhaveyArUve siyA?, No iNaDhe samaDhe, goyamA ! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe NaragA etto aNitarakA ceva akaMtatarakA ceva jAva amaNAmatarA ceva gaMgheNaM paNNattA, evaM jAva adhesattamAe puDhavIe // imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 NarayA kerisayA phAseNaM paNNattA ?, goyamA! se jahAnAmae asipattei vA khurapattei vA kalaM // 106 // bacIriyApattei vA sattaggei vA kuMtaggei vA tomarageti vA nArAyaggeti vA mUlaggati vA lau GANGACASSCRIGANGANAGAMAN
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ laggeti vA bhiMDimAlaggeti vA sUcikalAveti vA kaviyacchUti vA viMcuyakaMTaeti vA iMgAleti vA jAleti vA mummureti vA, aciti vA alAeti vA suddhAgaNIi vA, bhave etArUve siyA?, No tiNaDhe samaDhe, goyamA ! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe NaragA etto aNitarA ceva jAva ama NAmatarakA ce phAse NaM paNNattA, evaM jAva adhesattamAe puDhavIe // (sU0 83) 'imIse NaM bhaMte!' ityAdi, asyAM bhadanta ! ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakAH kIdRzA varNena prajJaptA:?, bhagavAnAha-gautama! kAlAH, tatra ko'pi niSpratibhatayA mandakAlo'pyAzakyeta tatastadAzaGkAvyavacchedArtha vizeSaNAntaramAha-kAlAvabhAsAH' kAla:-kRSNosvabhAsaH-pratibhAvinirgamo yebhyaste kAlAvabhAsAH, kRSNaprabhApaTalopacitA iti bhAvaH, ata eva 'gambhIraromaharSoH' gambhIraH-atIvotkaTo romaharSo-romoddharSoM bhayavazAd yebhyaste gambhIraromaharSAH, kimuktaM bhavati ?-evaM nAma te kRSNAvabhAsA yadarzanamAtreNApi nArakajantUnAM bhayasampAdanena anargalaM romaharSamutpAdayantIti, ata eva bhImA-bhayAnakA bhImatvAdeva unAsanakAH, utrAsyante nArakA jantava ebhiriti utrAsanA utrAsanA eva utrAsanakAH, kiM vahunA?-varNena' varNamavikRtya paramakRSNAH prajJaptAH, yata Urdhva na kimapi bhayAnakaM kRSNamastIti bhAvaH, evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvadha:saptamyAm // gandhamadhikRtyAha-'imIse NaM bhaMte!' ityAdi, praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama tadyathA nAma-'ahimRta iti.vA' ahimRto nAma mRtAhidehaH, evaM sarvatra bhAvanIyaM, gomRta iti vA azvamRta iti vA mArjAramRta iti vA hastimRta iti vA siMhamRta iti vA vyAghramRta iti vA dvIpa:-citrakaH, sarvatra ahizcAsau mRtazca ahimRta ityevaM vizeSaNasamAsaH, iha mRtakaM sadyaHsaMpannaM na vigandhi bhavati tata Aha-mayakuhiyaviNa
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuNimavAvaNe' yAdi, mRtaH san kuthitaH - pUtibhAvamupagato mRtakuthitaH, sa pocchUnAvasthAmAtragato'pi bhavati, na ca sa tathA bigandhastata Aha-vinaSTa:-ucchUnAvasthAM prApya sphuTita iti bhAvaH, so'pi tathA durabhigandho na bhavati tata Aha-- 'kuNimavAvaNNatta vyApannaM- vizarArubhUtaM kuNimaM - mAMsaM yasya sa tathA tato vizeSaNasamAsaH, 'durabhigandhaH' iti durabhi: - sarveSAmAbhimukhyena duSTo gandho yasyAsau durabhigandhaH, azucizca vilIno-manasaH kalimalapariNAmahetuH 'vigaya' iti vigataM pranaSTaM yadabhimukhatayA prANinAM gataM gamanaM yasminM, tathA bIbhatsayA - nindayA darzanIyo bIbhatsAdarzanIyaH tato vizeSaNasamAsaH azucivigatavIbhatsAdarzanIyaH 'kimijAlAulasaMsatte' iti saMsaktaH san kRmijAlAkulo jAtaH kRmijAlAkulasaMsaktaH, mayUravyaMsakAditvAtsamAsaH saMsaktazabdasya ca paranipAtaH, etAvatyukte gautama Aha- 'bhave eyArUve siyA ?" iti, syAd bhaved-bhaveyuretadrUpAH - yathoktavizeSaNaviziSTA ahimRtAdirUpA gandhenAdhikRtA narakAH, sUtre ca bahuvacane'pyekavacanaM prAkRtatvAt, bhagavAnAha - gautama ! 'nAyamarthaH samartho' nAyamartha upapanno, yato'syAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakA ito-yathoktavizeSaNaviziSTA himRtAderaniSTatarA eva, tatra kiJcidramyamapi kasyApyaniSTataraM bhavati tarta Aha--akAntatarA eva---svarUpato'pyakamanIyatarA eva, abhavyA eveti bhAvaH, tatrAkAntamapi kasyApi priyaM bhavati yathA garttAzUkarasyAzuciH, tata Aha-apriyatarA eva na kasyApi priyA iti bhAva:, ata evAmanojJatarA eva, amanaApatarA eva gandhamadhikRtya prajJaptAH, tatra manojJaM - mano'nukUlamAtraM yatpunaH svaviSaye mano'tyantamAsaktaM karoti tanmanaApam, ekArthikA vA ete sarve zabdAH zakrendrapurandarAdivat nAnAdezajavineyajanAnuprahArthamupAttAH, evaM pRthivyAM pRthivyAM tAvadvaktavyaM yAvadadhaH saptamyAm // sparzamadhikRtyAha - 'imIse Na' mityAdi, praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! tadyathA nAma -- 'asipatramiti vA' asiH khaGgaM tasya patramasipatraM kSurapramiti vA 3 pratipattau uddezaH 1 narakAvAsAnAM varNAdi sU0 83 // 107 //
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ kadambacIrikApatramiti vA, kadambacIrikA-tRNavizeSaH, sa ca durbhAdapyatIva chedakaH, zakti:-praharaNavizeSastadapramiti vA, kuntAnamiti vA, tomarAmamiti vA, bhiNDimAla:-praharaNavizeSastadagramiti vA, sUcIkalApa iti vA, vRzcikadaMza iti vA, kapikacchUriti vA, kapikacchU:-kaNDUvijanako vallIvizeSaH, aGgAra iti vA, aGgAro-nirdhUmAgniH, jvAleti vA, jvAlA-analasaMvaddhA, bhurmura iti vA, murmura:-phumphukAdau masRNo'gniH, arciriti vA, arciH-analavicchinnA jvAlA, alAtam-ulmukaM, zuddhAgni:-ayaspiNDAdyanugato'gnirvidyudAdirvA, itizabdaH sarvatrApi upamAbhUtavastukharUpaparisamAptidyotakaH, vAzabdaH parasparasamuccaye, iha kasyApi narakasya sparzaH ko'parasya bhedako'nyasya vyathAjanako'parasya dAhaka ityAdi tataH sAmyapratipattyarthamasipatrAdInAM nAnAvidhAnAmuMpamAnAnAmupAdAnaM, 'bhave eyArUve siyA?' ityAdi prAgvat // samprati narakAvAsAnAM mahattvamabhidhitsurAha imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe narakA kemahAliyA paNNattA?, goyamA ! ayaNNaM jaMbuddIve 2 savvadIvasamuddANaM savvanbhaMtarae savvakhuDDAe vaDhe tellApUvasaMThANasaMThite vaTTe rathacakkavAlasaMThANasaM. Thite vaTTe pukkharakaNNiyAsaMThANasaMThite vaTTe paDipuNNacaMdasaMThANasaMThite eka joyaNasatasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM jAva kiMcivisesAhie parikkheveNaM, deve NaM mahiDDIe jAva mahANubhAge 'jAva iNAmeva iNAmevattikaTTu imaM kevalakappaM jaMbUddIvaM 2 tihiM accharAnivAehiM tisattakkhutto aNupariyahittA NaM havvamAgacchejjA, se NaM deve tAe ukkiTThAe turitAe cavalAe caMDAe sigyAe uDu yAe jayaNAe [chegAe] divvAe divvagatIe vItivayamANe 2 jahaNNeNaM egAhaM vA duyAhaM vA
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ myUdvIpaH sarvadvIpa SARASCARSAGALAGACANCISCLICANA tiAhaM vA ukkoseNaM chammAseNaM vItivaejjA, atthegatie vIivaenA atthegatie no vItivaejjA, 3pratipattI emahAlatA NaM goyamA! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe NaragA paNNattA, evaM jAva adhesattamAe; * uddezaH 1 __NavaraM adhesattamAe atthegatiyaM naragaM vIivaijjA, atthegaie narage no vItivaejjA // (sU084) narakAvA'imIse NamityAdi, asyAM bhadanta ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakAH 'kiMmahAntaH' kiMpramANA mahAntaH prajJaptAH ?, pUrva hyasaGkhyeyavi sAnAM stRtA iti kathitaM, taccAsayeyalaM nAvagamyata iti bhUyaH praznaH, ata evAtra nirvacanaM bhagavAnupamayA'bhidhatte, gautama! ayamiti yatra mahattA saMsthitA vayaM Namiti vAkyAlaGkAre aSTayojanocchritayA ratnamayyA jambvA upalakSito dvIpo jambUdvIpaH sarvadvIpasamudrANAM-dhAtakIkha sU084 NDalavaNAdInAM sarvAbhyantara:-AdibhUtaH 'sarvakSullakaH' sarvebhyo dvIpasamudrebhyaH kSullako-ikhaH sarvakSullakaH, tathAhi-sarve lavaNAdayaH samudrAH sarve dhAtakIkhaNDAdayo dvIpA asmAjambUdvIpAdArabhya pravacanoktena krameNa dviguNadviguNAyAmaviSkambhaparidhayaH tato'yaM zeSasarvadvIpasamudrApekSayA sarvalaghuriti, tathA vRtto yataH 'tailApUpasaMsthAnasaMsthitaH' tailena pako'pUpastailApUpaH, tailena hi pakko'pUpaH prAyaH paripUrNavRtto,bhavati na ghRtena paka iti tailavizeSaNaM, tasyeva saMsthAnaM tailApUpasaMsthAnaM tena saMsthitastailApUpasaMsthAnasaMsthitaH, tathA vRtto yataH puSkarakarNikAsaMsthAnasaMsthitaH, tathA vRtto yato rathacakravAlasaMsthAnasaMsthitaH, tathA vRtto yataH paripUrNacandrasaMsthAnasaMsthitaH, anekadho1 pamAnopameyabhAvo nAnAdezajavineyapratipattyarthaH, ekaM yojanazatasahasramAyAmaviSkambhena trINi yojanazatasahasrANi poDaza sahasrANi dve yojanazate saptaviMze trayaH krozA aSTAviMzaM dhanuHzataM trayodaza aGgulAni ardhAGgalaM ca kiJcidvizepAdhikaM parikSepeNa 'prajJaptaH, parikSe- 6 // 108 // paparimANagaNitabhAvanA kSetrasamAsaTIkAto jambUdvIpaprajJaptiTIkAto vA veditavyA / 'deve Na'mityAdi, devazca Namiti vAkyAla samudrebhyaH kSullako jambUdvIpAdArabhya sarvalaghuriti, tathA ASSSS
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAre, 'maharddhikaH' mahatI RddhirvimAnaparivArAdikA yasya sa maharddhikaH, mahatI dyutiH zarIrAbharaNaviSayA yasya sa mahAyutikaH, mahad balaM-zArIraH prANo yasya sa mahAbalaH, mahad yazaH-khyAtiryasya sa mahAyazAH, tathA 'mahesakkhe' iti maheza iti mahAn Izvara ityAkhyA yasya sa mahezAkhyaH, athavA IzanamIzo bhAve ghapratyaya aizvaryamityarthaH, 'IzaM aizvarye' iti vacanAt , tata Izam-aizvaryamAsanaH khyAti-antarbhUtaNyarthatayA khyApayati-prathayati IzAkhyaH, mahAMzcAsAvIzAkhyazca mahezAkhyaH, kacit 'mahAsokkhe' iti pAThaH, tatra mahat saukhyaM yasya prabhUtasadvedodayavazAtsa mahAsaukhyaH, anye paThanti-'mahAsakkhe' iti tatrAyaM zabdasaMskAro-mahAzvAkSaH, iyaM cAtra pUrvAcAryapradarzitA vyutpatti:-AzugamanAdazvo-mana: akSANi-indriyANi svaviSayavyApakatvAt azvazcAkSANi ca azvAkSANi mahAnti azvAkSANi yasyAsI mahAzvAkSaH, tathA 'mahANubhAge' iti anubhAgo-viziSTavaikriyAdikaraNavipayA'cintyA zakti: 'bhAgo'ciMtA sattI' iti vacanAt , mahAn anubhAgo yasya sa mahAnubhAgaH, amUni maharddhika ityAdIni vizeSaNAni tatsAmarthyAtizayapratipAdakAni yAvaditi cappuTikAtrayakaraNakAlAvadhipradarzanaparam 'iNAmeva iNAmevetikaTTa' evameva mudhikayA evameva 'morakullA muhA ya muhiyatti nAyavvA' iti vacanAd avajJayeti bhAvaH, uktaJca mUlaTIkAyAm "iNAmeva iNAmeveti kaTTa evameva mudhikayA'trajJayeti" "itikRtve ti hastadarzitacappuTikAtrayakaraNasUcakaM kevalakalpa-paripUrNa jambUdvIpaM tribhirapsaronipAtaiH, apsaronipAto nAma cappuTikA, tatra tisRbhizcappuTikAbhiriti draSTavyaM, cappuTikAzca kAlopalakSaNaM, tato yAvatA kAlena tisrazcappuTikAH pUryante tAvatkAlamadhya ityarthaH, trisaptakRtvaH-ekaviMzativArAn anuparivartya-sAmastyena paribhramya 'havvaM' zIghramAgacchet , sa itthambhUtagamanazaktiyogyo devaH tayA devajanaprasiddhayA utkRSTayA prazasta vihAyogatinAmodayAtprazastayA zIghrasaMcaraNAttvaritayA varA saMjAtA'syAmiti 1019
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ tvaritA tayA tvaritayA zIghratarameva tayA pradezAntarAkramaNamiti, capaleva capalA vayA, krodhAviSTasyeva zramAsaMvedanAt caNDeva caNDA tayA, nirantaraM zIghratvaguNayogAt zIghrA tathA zIghrayA, paramotkRSTavegapariNAmopetA javanA tayA, anye tu jitayA vipakSajetRtveneti vyAcakSate, 'chekayA' nipuNayA, vAtoddhUtasya digantavyApino rajasa iva yA gatiH sA udbhUtA tayA, anye tvAhu: - uddhatayA darpAtizayeneti, 'divyayA' divi-devaloke bhavA divyA tayA devagatyA vyatitrajan jaghanyataH 'ekAhaM vA' ekamahuryAvat evaM dvyahaM tryahamutkarpataH paNmAsAn yAvad vyatitrajet, tatrAstyetad yaduta ekakAn kAMzcana narakAn 'vyatitrajet' ullaya parato gacchet, tathA'styetad yaduta itthaMbhUtayApi gatyA paNmAsAnapi yAvannirantaraM gacchan ekakAn kAMzcana narakAn 'na vyatitrajet' nolaya parato gacchet, atiprabhUtA''yAmatayA teSAmantasya prAptumazakyatvAt, etAvanto mahAnto gautama ! asyAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakAH prajJaptAH, evamekaikasyAM pRthivyAM tAvadvaktavyaM yAvadadhaH saptamyAM navaramadhaH saptamyAmevaM vaktavyam - "atyegaiyaM naragaM vIivaejjA atyegaie narage no bIivaejjA" apratiSThAnAbhidhasyaikasya narakasya lakSayojanAyAmaviSkambhatayA'ntasya prAptuM zakyatvAt zeSANAM ca caturNAmatiprabhUtAsa yeyayojanakoTIkoTIpramANatvenAntasya prAptumazakyatvAt // samprati kiMmayA narakA iti nirUpaNArthamAha imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe NaragA kiMmayA paNNattA ?, goyamA ! savvavaddarAmayA paNNatA, tattha NaM naraesu bahave jIvA ya poggalA ya avakamaMti viukkamaMti cayaMti uvavajjaMti, sAsatA NaM te paragA davvaTTyAe vaNNapajjavehiM gaMdhapajjavehiM rasapajjavehiM phAsapajjavehiM asAsayA, evaM jAva asattamAe // (sU085 ) 3 pratipattau uddezaH 2 narakAvAsapramANaM narakAvA sazAzvata taratve sU0 85 // 109 //
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'imIse NaM bhaMte!' ityAdi, asyAM bhadanta ! ratnaprabhAyAM pRthivyAM narakA: 'kiMmayAH' kiMvikArAH prajJaptA: ?, bhagavAnAha - gautama ! 'savvavairAmayA' iti, sarvAtmanA vajramayAH prajJaptAH, vajrazabdasya sUtre dIrghAntatA prAkRtatvAt, 'tatra ca' teSu narakeSu Namiti vA - kyAlaGkAre bahavo jIvAzca kharabAdarapRthivIkAyikarUpAH pudgalAca 'apakrAmanti' cyavante 'vyutkrAmanti' utpadyante, etadeva zabdadvayaM | yathAkramaM paryAyadvayena vyAcaSTe - 'cayaMti uvavajjaMti' cyavante utpadyante, kimuktaM bhavati ? - eke jIvAH pudgalAzca yathAyogaM gacchanti apare tvAgacchanti, yastu pratiniyatasaMsthAnAdirUpa AkAraH sa tadavastha eveti, ata evAha-zAzvatA Namiti pUrvavat te narakA dravyArthatayA tathAvidhapratiniyatasaMsthAnAdirUpatayA varNaparyAyairgandhaparyAyai rasaparyAyaiH sparzaparyAyaiH punarazAzvatAH, varNAdInAmanyathA'nyathAbhavaevaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvaddhaH saptamI pRthivI / sAmpratamupapAtaM vicicintayiSurAha-- nAtU, imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe neraiyA katohiMto uvavajjaMti kiM asaNNIhiMto uvavajjaMti sarIsivehiMto uvavajrjjati pakkhIhiMto uvavajjaMti cauppaehiMto uvavajaMti uragehiMto uvavajjaMti ityAhiMto uvavajjati macchamaNuehiMto uvavajjaMti ?, goyamA ! asaNNIhiMto uvavajjati jAva macchamaNurahitovi uvavajjaMti, - asaNNI khalu paDhamaM docaM ca sarIsivA tatiya pakkhI / sIhA jaMti uttha uragA puNa paMcamIM jaMti // 1 // chaddhiM ca itthiyAo macchA maNuyA ya sattamiM jaMti / jAva adhesattamA puDhavIe neraiyA No asaNNIhiMto uvavajjaMti jAva No itthiyAhiMto uvava1 (sesAsu imAe gAhAe aNugaMtavtrA, evaM eteNaM abhilAveNaM imA gAthA ghoseyavvA).
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 3 pratipatI uddezaH 2 upapAtaH saMkhyAvagAhanAmAnaM sU0 86 jvati macchamaNussehiMto uvavajaMti // imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 ratiyA ekasamaeNaM kevatiyA uvavajjati?, goyamA! jahaNNaNaM eko vA do vA tinni vA ukoseNaM saMkhejjA vA asaMkhijjA vA uvavajaMti, evaM jAva adhesttmaae|| imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 puDhavIe ratiyA samae samae avahIramANA avahIramANA kevatikAleNaM avahitA sitA?, goyamA! te NaM asaMkhejjA samae samae avahIramANA avahIramANA asaMkhejAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti no ceva NaM avahitA sitA jAva adhesattamA / / imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 ratiyANaM kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA?, goyamA! duvihA sarIrogANA paNNattA, taMjahA-bhavadhAraNijjA ya uttaraveubviyA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM ukkoseNaM satta dhaNUhaM tiNNi ya rayaNIo chacca aMgulAI, tattha NaM je se uttaraveubvie se jaha0 aMgulassa saMkhejjatibhAgaM ukko0 paNNarasa dhagRhaM aDDAijjAo rayaNIo, docAe bhavadhAraNijje jahapaNao aMgulAsaMkhejabhAgaM ukko0 paNNarasa dhaNU aDDAijAto rayaNIo uttaraveuviyA jaha. aMgulassa saMkhejabhAgaM ukko0 ekatIsaM dhaNUiM ekA rayaNI, tacAe bhavadhAraNijje ekkatIsaM dhaNU ekA rayaNI, uttaraveuviyA yAsahiMdhaNiM doNi rayaNIo, cautthIe bhavadhAraNijje yAsahadhagRhaM dopiNa ya rayaNIo, uttaraveubviyA paNavIsaMdhaNusarya, paMcamIe bhavadhAraNijje paNavIsaM dha // 11 //
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ NusayaM, uttarave0 aDDAijjAiM dhaNusayAI, chaTThIe bhavadhAraNijjA aDDAijAI dhaNusayAI, uttaraveuvviyA paMcadhaNusayAiM, sattamAe bhavadhAraNijjA paMcadhaNusayAI uttaraveuvvie dhaNusahassaM // (sU086) 'imIse NamityAdi, asyAM bhadanta! ratnaprabhAyAM pRthivyAM nairayikAH kuta utpadyante?, kimasajJibhya utpadyante sarIsRpebhya utpa. dhante pakSibhya utpadyante catuSpadebhya utpadyante uragebhya utpadyante strIbhya utpadyante matsyamanuSyebhya utpadyante ?, bhagavAnAha-gautama! | asajJibhyo'pyutpadyante yAvanmatsyamanuSyebhyo'pyutpadyante, 'sesAsu imAe gAhAe aNugaMtavvA' iti, 'zeSAsu' zarkarAprabhAdiSu pRthivISvanayA gAthayA, jAtAvekavacanaM gAthAdvikenetyarthaH, utpadyamAnA anugantavyAH, tadeva gAthAdvikamAha-'assaNNI khalu paDhama'mityAdi, asaJjina:-saMmUchimapaJcendriyAH khalu prathamAM narakapRthivIM gacchanti, khaluzabdo'vadhAraNe, tathA avadhAraNamevam-asaJjinaH prathamAmeva yAvad gacchanti na parata iti, natu ta eva prathamAmiti garbhajasarIsRpAdInAmapi uttarapRthivISaTugAminAM tatra gamanAt , evamuttaratrApyavadhAraNaM bhAvanIyam / 'doccaM ca sarIsivA' iti dvitIyAmeva zarkarAprabhAkhyAM pRthivIM yAvadgacchanti sarIsUpAH-godhAnakulAyo garbhavyutkrAntA na parataH, tRtIyAmeva garbhajAH pakSiNo gRdhrAdayaH, caturthImeva siMhAH, paJcamImeva garbhajA uragAH, SaSThImeva striyaH strIratnAdyA mahArAdhyavasAyinyaH, saptamI yAvad garbhajA matsyA manujA atikrarAdhyavasAyino mahApApakA(riNaH, AlApakazca pratipRthivi evam-"sakkarappabhAe NaM bhaMte ! puDhavIe neraiyA kiM asaNNIhiMto uvavajjati jAva macchamaNuehito: uvavajati ?, goyamA! no asannIhiMto uvavajati sarIsivehiMto uvavajaMti jAva macchamaNussehiMto uvavanaMti / vAluyappabhAe NaM bhaMte !!
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ SCORMERICA 5 puDhavIe neraiyA rphi asaNNIhiMto uvavajaMti jAva macchamaNuehiMto uvavarjati ?, goyamA! no asaNNIhiMto uvavajaMti no sarIsive- 3 pratipattI hiMto uvavajaMti pakkhIhiMto uvavajaMti jAva macchamaNussehiMto upavajaMti" evamuttarottarapRthivyAM pUrvapUrvapratiSedhasahitottarapratiSedha- uddezaH 2 stAvadvaktavyo yAvadhaHsaptamyAM strIbhyo'pi pratiSedhaH, tatsUtraM caivam-"ahesattamAe NaM bhaMte! puDhavIe neraiyA ki asaNNIhito, upapAtaH 5 uvavajaMti jAva macchamaNussahiMto uvavajaMti ?, goyamA! no asaNNIhiMto uvavajaMti jAva no itthIhiMto uvavajjati, macchamaNussahiMto saMkhyA' uvavanaMti" || sampratyekasmin samaye kiyanto'syAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM nArakA utpadyante? iti nirUpaNArthamAha / (imIseNaM) "rayaNa-6 vagAhanAppabhApuDhavie neraiyA NaM bhaMte!' ityAdi, ratraprabhApRthivInairayikA bhadanta ekasamayena kiyanta utpadyante ?, bhagavAnAha-gautama! ja- mAnaM ghanyata eko dvau vA trayo vA utkarpataH savyeyA asaGkhyeyA vA, evaM pRthivyAM pRthivyAM tAvadvaktavyaM yAvadhaHsaptamyAm // samprati / pratisamayamekaikanArakApahAre sakalanArakApahArakAlamAnaM vicicintayipuridamAha-rayaNappabhApuDhavineraiyA NaM bhaMte!' ityAdi, ratna-2 prabhApRthivInairayikA bhadanta | samaye samaye ekaikasaGkhyayA apahiyamANAH 2 kiyatA kAlena sarvAsanA'pahiyante ?, bhagavAnAha-gautama! 'te NaM asaMkhejA samae 2 avahIramANA' ityAdi, te ratnaprabhApRthivInairayikA asaGkhyeyAstataH samaye samaye ekaikasaGkhyayA apahiyamANA asaGkhayeyAbhirutsapiNyavasarpiNIbhirapahiyante, idaM ca nArakaparimANapratipattyartha kalpanAmAtra, 'no ceva NaM avahiyA siyA' iti na punarapahRtAH syuH, kimuktaM bhavati ?-na punarevaM kadAcanApyapahRtA abhavan nApyapahiyante nApyapahariSyanta iti, evaM pRthivyAM pRthivyAM tASadvaktavyaM yAvaddhaHsaptamyAm // samprati zarIraparimANapratipAdanArthamAha-'rayaNappabhApuDhavI' ityAdi, ratnapra- // 111 // F bhApRthivInairayikANAM bhadanta ! 'kiMmahatI' kiMpramANA mahatI zarIrAbagAhanA prasaptA', 'jahA paNNavaNAe ogAhaNasaMThANapade'
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti, yathA prazApanAyAmavagAhanAsaMsthAnAkhyapade tathA vaktavyA, sA caivaM-dvividhA rasaprabhApRthivInairayikANAM zarIrAvagAhanA-bhavadhAraNIyA uttaravaikriyA ca, tatra yA sA bhavadhAraNIyA sA jaghanyato'nlAsayeyabhAga utkarSataH sapta dhanUMSi trayo hastAH paTa paripUrNAnyAlAni, uttaravaikriyA jaghanyato'GgalasaGkhyeyabhAga utkarSataH paJcadaza dhanUMSi dvau hastAvekA vitastiH, zarkarAprabhAyAM bhavadhAraNIyA jaghanyato'hulAsalyeyabhAga utkarSataH paJcadaza dhanUMSi dvau hastAvekA gitastiH, uttaravaikriyA japamyato'nlasakhyeyabhAga utkarSata ekatriMzaddhanUMSi eko hastaH, vAlukAprabhAyAM bhavadhAraNIyA jaghanyato'GgulAsayeyabhAga utkarSata ekatriMzaddhanUMSi eko hastaH, uttaravaikriyA jaghanyato'GgalasayeyabhAga utkarSataH sArdAni dvASaSTidhaSi, paGkaprabhAyAM bhavadhAraNIyA jaghanyato'GgalAsapeyabhAga utkarSata: sArdAni dvApaSTidhanUMSi, uttaravaikriyA jaghanyato'GgulasayeyabhAga utkarSataH pazcaviMzaM dhanuHzataM, dhUmaprabhAyAM bhavadhAraNIyA jaghanyato'gulAsahayeyabhAga utkarSataH paJcaviMzaM dhanuHzataM, uttaravaikriyA jaghanyato'GgalasayeyabhAga utkarSato'rddhatRtIyAni dhanuHzatAni, tamaHprabhAyAM bhavadhAraNIyA jaghanyato'GgulAsaGkhyayabhAgamAtrA utkarSato'rddhatRtIyAni dhanuHzatAni, uttaravaikriyA jaghanyato'oNlasaGkhyeyabhAga utkarSataH paJcadhanuHzatAni, tamastamaHprabhAyAM bhavadhAraNIyA jaghanyato'GgulAsaGkhyeyabhAga utkarSataH paJca dhanuHzatAni, uttaravaikriyA jaghanyato'gulasahayeyabhAga, utkarSato dhanu:sahasramiti / yadi punaH pratiprastaTe cintA kriyate tadaivamavagantavyA-tatra jaghanyA bhavadhAraNIyA sarvatrApyAlAsayabhAgaH, uttaravaikriyA tu aGgulasahayeyabhAgaH, uktaM ca mUlaTIkAkAraNAnyatra-"uttaravaikriyA tu tathAvidhaprayatnAbhAvAdAdyasamaye'pyanulasayeyabhAgamAtraive"ti, utkRSTA tu bhavadhAraNIyAyA ratnaprabhAyAH prathame prastaTe yo hastA ata Urdhva krameNa pratiprastaTaM sArddhAni SaTpaJcAzadalAni prakSipyante, tata evaM parimANaM bhavati, dvitIye prasaTe dhanurekameko hastaH sArddhAni cASTAvakalAni, tRtIye dhanureka
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayo hastAH saptadazAGgulAni, caturthe dve dhanuSI dvau hastau sArddhamekamaGgulaM, paJcame trINi dhaSi dazAGgulAni, SaSThe trINi dhanUMSi dvau 3 pratipattau hastau sArvAnyaSTAdazAGgulAni, saptame catvAri dhanUMSi eko hastastrINi cAjulAni, aSTame. catvAri dhaSi trayo hastAH sArdhAnyekA- uddezaH2 dazAGgulAni, navame paJca dhanUMSi eko hasto viMzatiraGgulAni, dazame SaD dhanUMSi sArddhAni catvAryaGgulAni, ekAdaze SaD dhanUMSi dvau upapAtaH hastau trayodazAGgulAni, dvAdaze sapta dhanUMSi sArddhAnyekaviMzatirakulAni, trayodaze sapta dhanUMSi trayo hastAH SaT ca paripUrNAnyakulAni, saMkhyAsuktaJca-"rayaNAe paDhamapayare hatthatiyaM deha ussae bhaNiyaM / chappannaMgulasar3A payare payare havai vur3I // 1 // " vgaahnaahai| pra.1 2 3 4 5 6 7 8 9 10/11/12 |13| zarkarAprabhAyAM prathame prastaTe sapta dhapi trayo hastAH SaTa cAGgalAni, mAnaM gha.0 1 1 2 3 3 4456 6 7 - 7 | ata UrdhvaM tu pratiprastaTaM trayo hastAstrINi cAGgulAni krameNa prakSe-8 sU009 ha.3 1 3 202 13 10203ptavyAni, tata evaM parimANaM bhavati-dvitIye prastaTe'STa dhaSi dvau hastau / aN.08||17/1||10/18||311||204|| 13/21 // 6 | nava cAGgulAni, tRtIye nava dhanUMSi eko hasto dvAdaza cAGgulAni, caturthe / daza dhapi paJcadazAGgulAni, paJcame daza dhanUMSi trayo hastA aSTAdazAGgulAni, papThe ekAdaza dhanUMSi dvau hastAvekaviMzatirakulAni, saptame dvAdaza dhanUMSi dvau hastau, aSTame trayodaza dhaSi eko hastastrINi cAGgulAni, navame caturdaza dhaSi SaT cAGgulAni, dazame caturdaza dhanUMSi trayo istA nava cAGgulAni, ekAdaze paJcadaza dhapi dvau hastau ekA vitastiH, uktazca-'so ceva ya bIyAe paDhame payaraMmi hoi usseho / hattha tiya tigni aGgula payare payare ya vuDI ya // 1 // ekArasame payare pannarasa dhaNUNi doNNi rynniio| bArasa ya // 112 // aMgulAI dehapamANaM tu vineyaM // 2 // " atra 'so ceva ya bIyAe' iti ya eva prathamapRthivyAM trayodaze prastaTe utsedho bhaNito 9900 Ft ARRIAGNOSAGAR dhaSi ekoha - eko hastastrIsAhulAni, pa
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathA sapta dhanUMSi trayo hastAH paTa cAGgulAnIti sa eva dvitIyasyAM zarkarAprabhAyAM pRthivyAM prathame prastaTe utsedho bhavati, zeSa sugamam / 6|1 2 3 4 5 6 7 8 9 10/11/pra. | vAlukAprabhAyAH prathame prastaTe paJcadaza dhanUMSi dvau hastau dvAdaza cAGgulAni, ata 89 10/10/11/12/13/14/14/15/dha. UrdhvaM tu pratigrastaTaM sapta hastAH sArddhAni caikonaviMzatiraGgalAni krameNa prakSe||32103 2 2 1 032 ha. |ptavyAni, tata evaM parimANaM bhavati-dvitIye prastaTe saptadaza dhanUMSi dvau 6 9 1 15/18/21/0 3 6 9 12 aM. hastau sArddhAni saptAGgulAni, tRtIye ekonaviMzatirdhanUMSi dvau hastau trINyaGgu lAni, caturthe ekaviMzatirdhanUMSi eko hastaH sArdAni ca dvAviMzatirakulAni, paJcame trayoviMzatirdhanUMSi eko hasto'STAdaza ||||cAGgalAni, paSThe paJcaviMzatirdhapi eko hasta: sArddhAni trayodazAGgulAni, saptame saptaviMzatirdhanUMpi eko hasto nava cAGgu lAni, aSTame ekonatriMzad dhanUMSi eko hastaH sArdhAni catvAryaGgulAni, navame ekatriMzaddhanUMSi eko hastaH, uktazca-"so ceva ya taiyAe paDhame payaraMmi hoi ussaho / satta ya rayaNI aMgula guNavIsaM saDa vur3I ya // 1 // payare payare ya tahA navame jApayaraMmi hoi usseho / dhaNuyANi egatIsaM ekkA rayaNI ya nAyavvA // 2 // " atrApi 'so ceva ya taiyAe paDhame payaraMmi hoi usseho' iti ya eva dvitIyasyAM zarkarAprabhAyAmekAdaze prastaTe utsedhaH sa eva tRtIyasyAM vAlukAprabhAyAM prathame prastaTe bhavati, zeSa sugamaM / paGkaprabhAyAH prathame prastaTe ekatriMzaddhanUMpi eko hastaH, tata UrdhvaM tu pratiprastaTaM paJca dhanUMSi viMzatiraDalAni krameNa prakSeptavyAni, tata evaM parimANaM bhavati-dvitIye prastaTe SaTtriMzaddhanUMSi eko hasto viMzatirakulAni, tRtIye ekacatvAriMzaddhanUMSi dvau hastau poDazAkulAni, caturthe paTcatvAriMzaddhanUMSi trayo hastA dvAdazAGgulAni, paJcame dvipaJcAzaddhanUMSi aSTAvagulAni, SaSThe saptapaJcAzaddhanUMSi
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ eko hastabalAryakulAni, saptame dvApaSTiH dhapi dvau hastI, ukta-so ceva cautthIe paDhame payaraMmi hoi usseho / patha dhaNu 3 pratipattI vIsa aMgula payare payare ya vuTTI ya // 1 // jA sattamae payare neraiyANaM tu hoi usseho / bAsaTThI dhaNuyAI doNi ya rayaNI ya go-TU uddezaH 2 jhUThavA // 1 // " atrApi 'so ceve tyasyArthaH pUrvAnusAreNa bhAvanIyaH / dhUmaprabhAyAH prathame prastaTe dvApaSTidhapi dvau hastau, tata arva / upapAtaH * tu pratiprastaTaM paJcadaza dhanuMSi sArddhahastadvayAdhikAni krameNa prakSeptavyAni, tenedaM parimANaM bhavati-dvitIye prastaTe'STasaptatirdhapi ekA OM saMkhyA: vitastiH, tRtIye trinavatirdhanUMSi trayo hastAH, caturthe navottaraM dhanuHzatameko hasta ekA vitastiH, paJcame paJcaviMzaM dhanuHzataM, uktazca vagAhanA2 -"so ceva paMcamIe paDhame payaraMmi hoi usseho / panarasa dhaNUNi do hattha saTTa payaresu vur3I ya // 1 // taha paMcamae payare usseho * mAnaM 6 dhaNusayaM tu paNavIsaM / " "so ceva ya' ityasyArtho'trApi pUrvavat / tamaHprabhAyAH prathame prastaTe paJcaviMzaM dhanuHzataM tataH paratare tu prasta-3 sU086 Tadvaye krameNa pratyeka sArdAni dvApaSTirdhapi prakSeptavyAni, tata evaM parimANaM bhavati-dvitIye sArddhasaptAzItyadhika dhanu:zataM, tRtIye'rddha2 tRtIyAni dhanuHzatAni, uktaca-"so ceva ya chaTTIe paDhame payaraMmi ho| usseho / vAsahi dhaNu ya sar3A payare payare ya vur3I ya // 1 // * (sar3A ya sattasIi bIe payaraMmi hoi dhaNuyasayaM) chaTThIeN taiyapayare do saya paNNAsayA hoti // 2 // " saptamapRthivyAM paJca dhanu:zatAni, 8 hai uttaravaikriyA tu sarvatrApi bhavadhAraNIyApekSayA dviguNapramANA'vasAtavyA / samprati saMhananapratipAdanArthamAha imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 puNeraDyANaM sarIrayA siMghayaNI paNNatA?, goyamA! chahaM saMghayaNANaM asaMghayaNA, vahI va chirANavi pahArUNeva saMghayaNamatthi, je poggalA aNihA jAva amaNAmA te tesiM sarIrasaMghAyattAe pariNamaMti, evaMjAba adhesttmaae||imiisennN maMte! rayaNa 2-23
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra0 neratiyANaM sarIrAkiMsaMThitA paNNatA?,goyamA! duvihA paNNattAtaMjahA-bhavadhAraNijjA ya usaraveubviyA ya, tatthaNaM jete bhavadhAraNijjA te huMDasaMThiyA paNNattA, tattha NaM je te uttaraveuvviyA tevi huMDasaMThitA paNNatA, evaM jAva ahessmaae||imiisennN bhaMte ! rayaNa puM0 ratiyANaM sarIragA kerisatA vaNNeNaM paNNattA?, goyamA! kAlA kAlobhAsA jAva paramakiNhA vaNNeNaM paNNasA, evaM jAva ahesattamAe // imIse NaM bhaMte rayaNa0 pu. neraiyANaM sarIrayA kerisayA gaMdheNaM paNNattA?, goyamA se jahAnAmae ahimaDe i vA taM ceva jAva ahesattamA // imIse NaM rayaNa pu0 nerahayANaM sarIrayA kerisayA phAseNaM paNNattA?, goyamA! phuDitacchavivicchaviyA kharapharusajhAma - sirA phAseNaM paNNattA, evaM jAva adhesattamA // (sU0 87) / 'rayaNappabhe'tyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikA bhadanta ! 'kiMsaMhananinaH' kena saMhananena saMhananavantaH prajJaptAH ?, bhagavAnAha-gautama ! 'chaNhaM saMghayaNANa' mityAdi prAgvat, evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvaddhaHsaptamI // samprati saMsthAnapratipAdanArthamAha-rayaNappabhe'yAdi, ratnaprabhApRthivInairayikANAM bhadanta ! zarIrakANi 'kiMsaMsthitAni' kena saMsthAnena saMsthAnavanti prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama! ratnaprabhApRthivInairayikANAM zarIrANi dvividhAni prajJaptAni, tadyathA-bhavadhAraNIyAni uttaravaikriyANi ca, tatra yAni bhavadhAraNI yAni tAni tathAbhavasvAbhAvyAvazyaM huNDanAmakarmodayato huNDasaMsthAnAni, yAnyapi cottaravaikriyarUpANi tAnyapi yadyapi zubhamahaM vaisAkriyaM kariSyAmIti cintayati tathA'pi tathAbhavasvAbhAvyato huNDasaMsthAnanAmakarmodayata utpATitasakalaromapicchakapotapakSiNa iva hu
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ AGARMA kodazAni gandhena prajJaptAni , HIT sparzapratipAdanArthamAha- rayaNappA mAratacchavivicchavayaH, I NDasaMsthAnAni bhavanti, evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvaddhaHsaptamyAm // samprati nArakANAM zarIreSu varNapratipAdanArthamAha-'raya- 3 pratipatto NappabhetyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikANAM bhadanta! zarIrakANi kIdRzAni varNena prajJaptAni', bhagavAnAha-gautama! 'kAlA kAlobhAsA' uddezaH 2 ityAdi prAgvat , evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvadadhaHsaptamapRthivyAm // adhunA gandhapratipAdanArthamAha-ratnaprabhApRthivInairayikANAM 5 nArakANAM bhadanta ! zarIrakANi kIdRzAni gandhena prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama! 'se jahAnAmae ahimaDe ivA' ityAdi prAgvat, evaM pR.6 saMhananasaMthivyAM pRthivyAM tAvadvaktavyaM yAvaddhaHsaptamyAm // samprati sparzapratipAdanArthamAha-rayaNappabhApuDhavineraiyANaM bhaMte' ityAdi, sthAnagaratnaprabhApRthivInairayikANAM bhadanta zarIrakANi kIdRzAni sparzena prajJaptAni?, bhagavAnAha-gautama! sphaTitacchavivicchavayaH, ihaikatra ndhAdyAH chavizabdastvagvAcI aparatra chAyAvAcI, tato'yamartha:-sphaTitayA-rAjizatasaGkalayA tvacA vicchavayo-vigatacchAyAH sphaTitacchavivicchavayaH, tathA kharam(rANi)-atizayena parupANi kharaparupANi dhyAmAni-dagdhacchAyAni zupirANi-zupirazatakalitAni, tataH payasyApi padadvayapadadvayamIlanena vizeSaNasamAsaH, supakepTakAdhyAmatulyAnItibhAvaH, sparzena prajJaptAni, evaM pratipRthivi tAvad yAvadadhaHsaptamyAm // sampratyucchAsapratipAdanArthamAha imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe ratiyANaM kerisayA poggalA UsAsattAe pariNamaMti?, goyamA! je poggalA aNivA jAva amaNAmA te tesiM UsAsattAe pariNamaMti, evaM jAva ahesattamAe, evaM AhArassavi sattasuvi // imIse NaM bhaMte! rayaNa pu0 neratiyANaM kati lesAo paNNattAo?, goyamA! ekkA kAulesA papaNattA, evaM sakarappabhAe'vi, vAluyappabhAe pucchA, do // 114 // sU0 87
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ lesAo paNNattAo taM0-nIlalesA kApotalesA ya, tattha je kAulesA te bahutarA je NIlalessA paNNattA te thovA, paMkappabhAe pucchA, ekkA nIlalesA paNNattA, dhUmappabhAe pucchA, goyamA! do lessAo paNNattAo, taMjahA-kiNhalessA ya nIlalessA ya, te bahutarakA je nIlalessA, te thovatarakA je kiNhalesA, tamAe pucchA, goyamA ekkA kiNhalessA, adhesattamAe ekkA paramakiNhalessA // imIse NaM bhaMte ! rayaNa pu0 neraiyA kiM sammadiTThI micchadiTThI sammAmicchadiTTI?, goyamA! sammadiTThIvi micchadiTThIvi sammAmicchadiTThIvi, evaM jAva ahesttmaae|| imIse NaM bhaMte! rayaNa pu0 ratiyA kiM nANI aNNANI?, goyamA! NANIvi aNNANIvi, je NANI te NiyamA tiNANI, taMjahA-AbhiNibodhitaNANI suyaNANI avadhiNANI, je aNNANI te atthegatiyA duaNNANI atyegaiyA tiannANI, je duannANI te NiyamA matiannANI ya suyaaNNANI ya, je tiannANI te niyamA matiaNNANI suyaaNNANI vibhaMgaNANIvi, sesA NaM NANIvi aNNANIvi tiNNi jAva adhesattamAe // imIse NaM bhaMte! rayaNa ki maNajogI vaijogI kAyajogI?, tiNNivi, evaMjAva ahesttmaae| imIse NaM bhaMte! rayaNappabhApu0 neraiyA kiMsAgArovauttA aNA 1 TIkAkRdbhi atra 'sakarapabhApuDhavIneraiyA ki nANI annANI, goyamA! nANIvi annANIvi, je nANI te niyamA tinANI Ami. suya. ohi0, je annANI te niyamA tiannANI matiannANI suaa0 vibhaMganANI, evaM' iti pATha itaHprAk vAcanAntaragato'nusata.
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ M SCESSOROSC46k: gArovauttA?, goyamA! sAgArovauttAvi aNAgArovauttAvi, evaM jAva ahesasamAe puddhviie|| 3 pratipattA [imIse NaM bhaMte! rayaNappa pu0 neraiyA ohiNA kevatiyaM khettaM jANaMti pAsaMti?, goyamA! ja uddezaH 2 hapaNeNaM abuTThagAutAI ukkoseNaM cattAri gAuyAI / sakarappabhApu0 jaha0 tinni gAuyAI ukko0 nArakANAM achuTTAI, evaM addhaddhagAuyaM parihAyati jAva adhesattamAe jaha0 addhagAuyaM ukkoseNaM gaauyN]|| zvAsAhAimIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe neratiyANaM kati samugdhAtA paNNattA?, goyamA! cattAri ralezyAsamugdhAtA paNNattA, taMjahA-vedaNAsamugghAe kasAyasamugghAe mAraNaMtiyasamugghAe veubdhiya STijJAnAsamugghAe, evaM jAva ahesattamAe // (sU088) jJAnayogo'rayaNe'tyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikANAM bhadanta' kIdRzAH pudgalA ucchAsatayA pariNamanti ?, bhagavAnAha-gautama! ye pudgalA payogasamuaniSTA akAntA apriyA azubhA amanojJA amanaApAH, amIpAM padAnAM vyAkhyAnaM prAgvat , te teSAM ratnaprabhApRthivInairayikANAmu- 5 dghAtAH cchAsatayA pariNamanti, evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvaddhaHsaptamyAm // sAmpratamAhArapratipAdanArthamAha-'rayaNe'yAdi, ratnapra- se sU0 88 bhApRthivInairayikANAM bhdnt| kIdRzAH pudgalA AhAratayA pariNamanti ?, bhagavAnAha-gautama ye pudgalA aniSTA akAntA apriyA azubhA amanojJA amanaApAste teSAmAhAratayA pariNamanti, evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvaddhaHsaptamyAm / iha pustakepu bahudhA'nyathApATho dRzyate, ata eva vAcanAbhedo'pi samagro darzayituM na zakyate, kevalaM bahupu pustakepu yo'bisaMvAdI pAThastatpratipattyathai 8 // 115 // sugamAnyapyakSarANi saMskAramAtreNa viniyante'nyathA sarvametaduttAnArtha sUtramiti // samprati lezyApratipAdanArthamAha-'rayaNe'tyAdi,
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECENGAGE ratnaprabhApRthivInairayikANAM bhadanta ! kati lezyAH prajJaptAH?, bhagavAnAha-gautama! kApotalezyA prajJaptA, evaM zarkarAprabhAnairayikANAmapi, navaraM teSAM kApotalezyA saliSTatarA veditavyA, vAlukAprabhAnairayikANAM dve lezye, tadyathA-nIlalezyA ca kApotalezyA ca, tatra te bahatarA ye kApotalezyAH, uparitanaprastaTavartinAM nArakANAM kApotalezyAkatvAt teSAM cAtibhUyaskatvAt , te stokatarA ye nIlaleyAkAH, paGkaprabhApRthivInairayikANAmekA nIlalezyA, sA ca tRtIyapRthivIgatanIlalezyA'pekSayA'vizuddhatarA, dhUmaprabhApRthivInairayikANAM lezye, tadyathA-kRSNalezyA ca nIlalezyA ca, tatra te bahutarA ye nIlalezyAkAH, te stokatarA ye kRSNalezyAkA:, bhAvanA' gApi prAvata. tamaHprabhApRthivInarayikANAM kRSNalezyA, sA ca paJcamapRthivIgatakRSNalezyA'pekSayA'vizuddhatarA, adhaHsaptamapRthivIna5 rayikANAmekA paramakRSNalezyA, uktaM ca vyAkhyAprajJaptau-"kAU dosu taiyAe~ mIsiyA nIliyA cautthIe / paMcamiyAe mIsA || kAno paramakaNhA // 1 // " samprati samyagdRSTitvAdivizeSapratipAdanArthamAha-'rayaNe'tyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikA bhadanta! simyAdaprayo mithyAdRSTayaH samyagmithyAdRSTayo vA', bhagavAnAha-gautama! samyagdRSTayo'pi mithyAdRSTayo'pi samyagmithyAdRSTayoipi. evaM prathivyAM pRthivyAM tAvadvAcyaM yAvattamastamAyAm // samprati jJAnyajJAnicintAM kurvannAha-'rayaNe'tyAdi, ratnaprabhApRthivInarayikA bhadanta ! kiM jJAnino'jJAnina: ?, bhagavAnAha-gautama jJAnino'pi ajJAnino'pi, samyagdRzAM jJAnitvAnmithyAhazAmajJAnitvAta , tatra ye jJAninaste niyamAtrijJAninaH, aparyAptAvasthAyAmapi tepAmavadhijJAnasambhavAt , saGkSipaJcendriyebhyasteSAmutpAdAt , tri jJAnitvameva bhAvayati, tadyathA-AbhinivodhikajJAninaH zrutajJAnino'vadhijJAninaH, ye'jJAninaste 'atthegaiyA' iti astItinipAto1 na bahavacanagarbhaH santyekakA yajJAninaH sanyekakAruyajJAninaH, tatra ye'saGkSipaJcendriyebhya utpadyante tepAmaparyAptAvasthAyAM vibhaGgA
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ sambhavAda yajJAninaH, zeSakAlaM tu tepAmapi vyajJAnitA, sajJipazcendriyebhya utpannAnAM tu sarvakAlamapi tryajJAniteva, aparyAptAvasthA mApa yajJAnitava, apayAptAvasthA- * pratipatto . yAmapi teSAM vibhaGgabhAvAt , tatra ye yajJAninaste matyajJAninaH zrutAjJAninaH, ye vyajJAninaste matyajJAninaH zrutAjJAnino vibhaGgajJAni-8 uhezaH 2 - nazca / 'sakkarappabhApuDhavI'tyAdi, zarkarAprabhApRthivInairayikA bhadanta ! kiM jJAnino'jJAninaH ?, bhagavAnAha-gautama! jJAnino'pyajJAnino- nArakANAM 2 'pi, tatrApi samyagdRzAM mithyAdRzAM ca bhAvAt , tatra ye jJAninaste niyamAtrijJAninaH, tadyathA-AbhinivodhikajJAninaH zrutajJAnino'- zvAsAhA5vadhijJAninazca, ye'jJAninaste niyamAttyajJAninaH, sabjJipaJcendriyebhya eva tatrotpAdAt , vyajJAnitvameva darzaya[tI]ti, tadyathA-matyajJAnina: 8 ralezyAha zrutAjJAnino vibhaGgajJAninazca, evaM zeSAsvapi pRthivIpu vaktavyaM, tatrApi saGkSipaJcendriyebhya evotpAdAt / / samprati yogapratipAdanA- TijJAnA. narthamAha-rayaNappayAdi, ratnaprabhApRthivInairayikA bhadanta! kiM manoyogino vAgyoginaH kAyayoginaH', bhagavAnAha-gautama! tri- jJAnayogo vidhA api, evaM pratipRthivi tAvad yAvadhaHsaptamyAm // adhunA sAkArAnAkAropayogacintAM kurvannAha-rayaNe'tyAdi, ratnaprabhApR- payogasamuthivInairayikA bhadanta ! kiM sAkAropayuktA anAkAropayuktAH ?, bhagavAnAha-sAkAropayuktA api anAkAropayuktA api, evaM tAvad yAtAH yAvadhaHsaptamyAm / / adhunA samudghAtacintAM karoti-'rayaNe'tyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikANAM bhadanta kati samudghAtAH pra- 09 * jJaptA: ?, bhagavAnAha-gautama catvAraH samudghAtA: prajJaptAH, tadyathA-vedanAsamudghAta: kapAyasamudghAto mAraNAntikasamudghAto vaikriyasamudghAtazca, evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvadadhaHsaptamyAm / / samprati kSutpipAse cintayatiimIseNaM bhaMte!rayaNappabhA0pu0 neratiyA kerisayaMkhuhappivAsaM pacaNubbhavamANAviharaMti?, goyamA! // 116 // egamegassa NaM rayaNappabhApuDhavineratiyassa asambhAvapaTTavaNAe savvodadhI vA savvapoggale vA
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsagaMsi pakkhivejjA No ceva NaM se rayaNappa0 pu0 Neratie titte vA sitA vitaNhe vA sitA, erisayA NaM goyamA! rayaNappabhAe ratiyA khudhappivAsaM pacaNunbhavamANA viharaMti, evaM jAva adhesttmaae|| imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe pu0 neratiyA kiM ekattaM pabhU viuvittae puhattaMpi paMbhU viuvvittae ?, goyamA ! egattaMpi pabhU puhuttaMpi pabhU viuvittae, egattaM viuvvemANA egaM mahaM moggararUvaM vA evaM musuMDhikaravattaasisattIhalagatAmusalacakkaNArAyakuMtatomarasUlalauDabhiMDamAlA ya jAva bhiMDamAlakhvaM vA puhuttaM viuvvemANA moggararUvANi vA jAva bhiMDamAlarUvANi vA tAI saMkhejjAI No asaMkhejAiM saMbaddhAiM no asaMvaddhAiM sarisAiM no asarisAiM viuvvaMti. viuvitA aNNamaNNAsa kAyaM abhiDaNamANA abhihaNamANA veyaNa dIti mahaNamANA abhihaNamANA veyaNaM udIreMti ujalaM viulaM pagADhaM kakkasaM kaDayaM pharusaM niTTharaM caMDaM tivvaM dukkhaM duggaM durahiyAsaM, evaM jAva dhUmappabhAe puDhavIe / chaTThasattamAsu NaM puDhavIsu neraiyA bahU mahaMtAI lohiyakuMthUrUvAI vairAmaituMDAiM gomayakIDasamANAI viuvvaMti, viuvvittA annamannassa kAyaM samaturaMgemANA khAyamANA khAyamANA sayaporAgakimiyA viva cAlemANA 2 aMto aMto aNuppavisamANA 2 vedaNaM udIraMti unalaM jAva durahiyAsaM // imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 neraiyA kiM sItavedaNaM veiMti usiNavedaNaM veiMti sIusiNavedaNaM vedeti ?, goyamA! No sIyaM vedaNaM vedeti usiNaM vedaNaM .
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pratipatto uddezaH 2 nArakANAM kSuttRti kriyAvedanAH sU0 89 vedeti no sItosiNaM, [te appayarA upahajoNiyA vedeti,] evaM jAva vAluyappabhAe, paMkappabhAe . pucchA, goyamA! sIyaMpi vedaNaM vedeti, usiNaMpi veyaNaM veyaMti, no sIosiNaveyaNaM veyaMti, te bahutaragA je usiNaM vedaNaM vedeti, te thovayaragA je sItaM vedaNaM veiMti / dhUmappabhAe pucchA, goyamA! sItaMpi vedaNaM vedeti usiNaMpi vedaNaM vedeti No sIto0, te yahutaragA je sIyavedaNaM vedeti te thovayarakA je usiNavedaNaM vedeti / tamAe pucchA, goyamA! sIyaM vedaNaM vedeti no usiNaM (vedaNaM) vedeti no sItosiNaM vedaNaM vedeti, evaM ahesattamAe NavaraM paramasIyaM // imIse NaM bhaMte! rayaNappa0 pu0 NeraiyA kerisayaM NirayabhavaM pacaNubhavamANA viharaMti ?, goyamA! te NaM tattha NicaM bhItA NicaM tasitA NicaM chuhiyA NicaM uvviggA nicaM upappuA NicaM vahiyA niccaM paramamasubhamaulamaNuvaI nirayabhavaM pacaNubhavamANA viharaMti, evaM jAva adhesattamAe NaM puDhavIe paMca aNuttarA mahatimahAlayA mahANaragA paNNattA, taMjahA-kAle mahAkAle rorue mahArorue appatihANe, tattha ime paMca mahApurisA aNuttarehiM daMDasamAdANehiM kAlamAse kAlaM kicA appatihANe Narae rati(ya)ttAe uvavaNNA, taMjahA-rAme 1, jamadaggiputte, daDhAu 2, lacchatiputte, vasu 3, uvaricare, subhUme koravve 4, baMbha 5, datte culaNisute 6, te NaM tattha neratiyA jAyA kAlA kAlo0 jAva paramakiNhA vaNNeNaM paNNattA, taMjahA-te NaM tattha vedaNaM vedeti ujjalaM viulaM jAva durahi CreCoSCASSAIRAASANCHAR // 117 //
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ SADSASURESAMACHAR yAsaM // usiNa vedaNijjesu NaM bhaMte! Neratiesu ratiyA kerisayaM usiNavedaNaM paJcaNubhavamANA viharaMti ? goyamA! se jahANAmae kammAradArae sitA taruNe balavaM jugavaM appAyaMke thiraggahatthe daDhapANipAdapAsapiThaMtaroru [saMghAya] pariNae laMghaNapavaNajavaNavaggaNapamaddaNasamatthe talajamalajuyalabahuphalihaNibhabAhU ghaNaNicitavaliyavadRkhaMdhe cammehagaduhaNamuTTiyasamAyaNicitagattagatte urassabalasamaNNAgae chee dakkhe paDhe kusale NiuNe mehAvI NiuNasippovagae egaM mahaM ayapiMDaM udgavArasamANaM gahAya taM tAviya tAviya kohita kohita ubhidiya umbhidiya cuNNiya cuNNiya jAva egAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA ukkoseNaM addhamAsaM saMhaNejA, se NaM taM sItaM sItIbhUtaM aomaeNaM saMdasaeNaM gahAya asambhAvapaTThavaNAe usiNavedaNijjesu Naraesu pakkhivejA, se NaM taM ummisiyaNimisiyaMtareNaM puNaravi pacuddharissAmittikaTTha pavirAyameva pAsejA pavilINameva pAsejA paviddhatthameva pAsejjA No ceva NaM saMcAeti avirAyaM vA avilINaM vA avidvatthaM vA puNaravi pacuddharittae // se jahA vA mattamAtaMge [pAe] kuMjare sahihAyaNe paDhamasarayakAlasamataMsi vA caramanidAghakAlasamayaMsi vA uNhAbhihae taNhAbhihae davaggijAlAbhihae Aure susie pivAsie dubale kilaMte ekaM mahaM pukkhariNiM pAsejA cAukoNaM samatIraM aNupuvvasujAyavappagaMbhIrasItalajalaM saMchaNNapamattabhisamuNAlaM bahuuppalakumuda
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pratipattau uddezaH2 nArakANAM kSuttRdi kriyA NaliNasubhagasogaMdhiyapuMDarIya (mahApuMDarIya) sayapattasahassapattakesaraphullovaciyaM chappayaparibhujjamANakamalaM acchavimalasalilapuNNaM parihatthabhamaMtamacchakacchabhaM aNegasauNagaNamihaNayavirahayasadunnaiyamahurasaranAiyaM taM pAsai, taM pAsittA taM ogAhai, ogAhittA se NaM tattha uNDaMpi paviNejjA tiNhaMpi paviNejjA khuhaMpi paviNijjA jaraMpi pavi0 dAhaMpi pavi0NidAejja vA payalAejja vA satiM vA ratiM vA dhitiM vA matiM vA uvalabhejA, sIe sIyabhUe saMkasamANe saMkasamANe sAyAsokkhabahule yAvi viharijA, evAmeva goyamA! asambhAvapaTTavaNAe usiNaveyaNijehiMto NaraehiMto kuMbhArAgaNI ivA rahae uvvahie samANe jAI imAI maNussaloyaMsi bhavaMti (goliyAliMgANi vA soMDiyAliMgANi vA bhiMDiyAliMgANi vA) ayAgarANi vA taMbAgarANi vA tauyAgarA0 sIsAga0 ruppAgarA0 suvannAgarANi vA hiraNNAgarA0 kuMbhArAgaNI i vA musAgaNI vA iTTayAgaNI vA kavellayAgaNI vA lohAraMvarise i vA jaMtavADacullI vA haMDiyalisthANi vA soDiyali. lAgaNI ti vA, tilAgaNI vA tusAgaNI ti vA, tattAiM samajotIbhUyAI phullakiMsuyasamANAI ukAsahassAI viNimmuyamANAI jAlAsahassAI pamucamANAI iMgAlasahassAI pavikkharamANAI aMto 2 hayamANAI ciTThati tAI pAsai, tAI pAsittA tAI ogAhai tAI ogAhittA se NaM tattha uNhapi paviNejjA taNhaMpi paviNejA khuhaMpi paviNejjA vedanAH sU0 89 // 118 //
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaraMpi paviNejA dAhaMpi paviNejA NihAejja vA payalAena vA satiM vA ratiM vA dhiI vA matiM vA uvalabhejA, sIe sIyabhUyae saMkasamANe saMkasamANe sAyAsokkhayahule yAvi ciharejjA, bhaveyArUve siyA?, jo iNaDhe samaDhe, goyamA ! usiNavedaNijjesu Naraesu naratiyA etto aNitariyaM ceva usiNavedaNaM paJcaNubhavamANA vihrNti||siiyvennijjesu NaM bhaMte Niraemu ratiyA kerisayaM sIyavedaNaM pacaNubbhavamANA viharaMti ?, goyamA! se jahANAmae kammAradArae siyA taruNe jugavaM balavaM jAva sippovagate egaM mahaM ayapiMDaM dagavArasamANaM gahAya tAviya tAviya kohiya koTTiya jaha0 ekAhaM vA duAI vA tiyAhaM vA ukkose NaM mAsaM haNejA, se NaM taM usiNaM usiNabhUtaM ayomaeNaM saMdasaeNaM gahAya asanbhAvapaTTavaNAe sIyavedaNijjesu Naraesu pakkhivenA, se taM [umisiyanimisiyaMtareNa puNaravi pacuddharissAmItikahu pavirAyameva pAsejjA, taM ceva NaM jAva No ceva NaM saMcAejA puNaravi pacuddharittae, se NaM se jahANAmae mattamAyaMge taheva jAya sokkhabahule yAvi viharejA] evAmeva goyamA! asambhAvapaTThavaNAe sItavedaNehiMto Naraehito neratie uvvahie samANe jAI imAI ihaM mANussaloe havaMti, taMjahA-himANi vA himapuMjANi vA himapaDalANi vA himapaDalapuMjANi vA tusArANi vA tusArapuMjANi vA himakuMDANi vA himakuMDapuMjANi vA sItANi vA tAI pAsati pAsittA tAI ogAhati ogAhittA se NaM tattha HOSSEISAROSLOSOAG
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattI uddezaH 2 nArakANAM kSuttRddhi 5 kriyA vedanAH sU0 89 sItaMpi paviNesA taNhaMpi pa0 khuhaMpi pa0 japi pa0 dAhaMpi pa0nidAena yA payalAejja vA jAva usiNe usiNabhUe saMkasamANe saMkasamANe sAyAsokkhabahale yAvi viharejA, goyamA! sIyaveyaNijjesu naraesu neratiyA etto aNiTTayariyaM ceva sItavedaNaM pacaNubhavamANA viharaMti // (sU089) 'rayaNe'tyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikA bhadanta! kIdRzI kSudhaM pipAsA (ca) pratyanubhavantaH pratyeka vedadyamAnA: 'viharanti' avatiSThanti ?, bhagavAnAha-gautama! 'egamegassa NamityAdi, ekaikasya ratnaprabhApUthivInairayikasya 'asadbhAva(pra)sthApanayA' asAvakalpanayA ye kecana pudgalA uddhayazceti zepaH tAn 'Asyake' mukhe sarvapudgalAn sarvodadhIna prakSipet , tathA'pi 'no ceva Na'miyAdi, naiva ratnaprabhApRthivInairayikaH tRpto vA vitRSNo vA syAt lezataH ana prabalabhasmakavyAdhyupetaH puruSo iSTAntaH / 'erisiyA Na'mityAdi, IdRzI Namiti vAkyAlakRtau gautama ratnaprabhApRthivInairayikAH kSudhaM pipAsAM pratyanubhavanto viharanti, evaM pratiSThathivi tAvadvaktavyaM yaavddhHsptmii|| samprati vaikriyazaktiM vicicintayipuridamAha-'rayaNappabhe'tyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikA bhadanta / pratyeka kim 'ekatvam' ekaM rUpaM vikurvituM prabhavaH uta 'pRthaktvaM' pRthaktvazabdo baduvAcI, Aha ca karmaprakRtisaGgrahaNicUrNikAro'pi-"puhuttazabdo bahuttavAI" iti, prabhUtAni rUpANi vikuktuiM prabhavaH 1, "vikurva vikriyAyAm' ityAgamAsiddho dhAturasti yasya vikurvANa iti prayogastato vikurvitumityuktaM, bhagavAnAha-ekatvamapi prabhavo vikurvituM pRthaktvamapi prabhavo vikurvituM, tatraikaM rUpaM vikurvato mudgararUpaM vA mudgaraH-pratItaH mupaNDhirUpaM vA gupaNDi:-praharaNavizepaH, karapatrarUpaM vA asirUpaM vA zaktirUpaM vA halarUpaM vA gadArUpaM vA muzalarUpaM vA cakrarUpaM vA nArAcarUpaM vA kuntarUpaM vA tomararUpaM vA zUlarUpaM vA lakuTarUpaM vA bhiNDamAlarUpaM vA vikurvanti, karapatrAdayaH // 119 //
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratItAH, bhiNDamAla:-zastrajAtivizeSaH, atra saGgrahaNigAthA kacitpustakeSu-"muggaramusuMDhikarakayaasisattihalaM gyaamuslckkaa|naaraaykuNttomrsuulluddbhiddimaalaa ya // 1 // " gatArthA, navaraM 'karakaya'tti krakacaM karapatramityarthaH, pRthaktvaM vikurvanto mudgararUpANi vA yAvatta bhiNDamAlarUpANi vA, tAnyapi sadRzAni, (samAnarUpANi) 'no'sahazAni'(a) samAnarUpANi, tathA 'saGkhyeyAni' parimitAnina 'asakoyAni sazyAtItAni, visadRzakaraNe'saGkhyeyakaraNe vA zaktyabhAvAt, tathA 'saMvaddhAni' svAtmanaH zarIrasaMlagnAni 'nAsaMbaddhAni' na svazarIrAtpRthagbhUtAni, svazarIrAtpRthagbhUtakaraNe zaktyabhAvAt , vikurvanti, vikurvivA'nyo'nyasya kAyamabhinnanto vedanAmudIrayanti, kiMviziSTAmityAha-'ujjvalAM' duHkharUpatayA jAjvalyamAnAM sukhalezenApyakalaGkitAmiti bhAvaH, 'vipulAM' sakalazarIravyApitayA / vistIrNA 'pragADhAM' prakarSeNa marmapradezavyApitayA'tIvasamavagADhAM karkazAmiva karkazAM, kimuktaM bhavati?-yathA karkaza: pApANasaMgharSaH zarI-Ill rasya khaNDAni troTayati evamAmapradezAn troTayantIva yA vedanopajAyate sA karkazA tAM, kaTukAmiva kaTukAM pittaprakopaparikalitavapuSo rohiNIM-kaTudravyamivopabhujyamAnamatizayenAprItijanikAmiti bhAvaH, tathA 'paruSAM' manaso'tIva raukSyajanikAM 'ni azakyapratIkAratayA durbhadA 'caNDo' rudrAM raudrAdhyavasAyahetutvAt 'tIvrAm' atizAyinI 'duHkhAM' duHkharUpAM durgA durlayAmata eva | duradhisahyAm , evaM pRthivyAM pRthivyAM tAvadvaktavyaM yAvatpaJcamyAm / 'chahasattamIsuNa'mityAdi, SaSThasaptamyoH punaH pRthivyo rayikAH bahUni mahAnti gomayakITapramANatvAt , 'lohitakunthurUpANi' AraktakunthurUpANi vajramayatuNDAni, gomayakITasamAnAni vikurvanti, vikurvitvA 'anyo'nyasya' parasparasya 'kArya' zarIraM samaturagA ivAcaranta: samaturaGgAyamANAH, azvA ivAnyo'nyamAruhanta ityarthaH,||li 'khAyamANA khAyamANA' bhakSayanto bhakSayanto'ntaranta: 'anupravezayantaH' anupravizanta: 'sayaporAgakimiyA iva' zataparvakRmaya 25SLRESS
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ GRE iva inuparvakRmaya iva 'cAlemANA cAlemANA' zarIrasya madhyabhAgena saMcarantaH saMcaranto vedanAmudIrayantyujvalAmityAdi prAgvat // samprati kSetrasvabhAvajAM vedanAM pratipAdayati-'rayaNe'tyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikA bhadanta kiM zItAM vedanAM vedyante uSNAM vedanAM * 1 vedayante zItoSNAM vA?, bhagavAnAha-gautama! na zItAM vedanAM vedayante kintu uSNAM vedanAM vedayante, te hi zItayonikA yonisthA. nAnAM kevalahimAnIprakhyazItapradezAlakatvAt , yonisthAnavyanirekeNa cAnyat sarvamapi bhUmyAdi khAdirAgArAdapi mahAprataptamataste u SNavedanAmanubhavanti, nApi zItoSNAM vedanAM vedayante, zItoSNasvabhAvatayA vedanAyA narakepu mUlato'pyasambhavAt , evaM zarkarAprabhA- OM vAlukAprabhAnairayikA api vaktavyAH, paGkaprabhApRthivInairayikapRcchAyAm bhagavAnAha-gautama! zItAmapi vedanAM vedayante narakAvAsabhe& denoSNAmapi vedanAM vedayante narakAvAsabhedenaiva, na tu zItoSNAM, tatra te vahutarA ye upaNAM vedanAM vedayante, prabhUtatarANAM zItayoni- * tvAt , te stokatarA ye zItAM vedanAM vedayante, alpatarANAmuSNayonitvAt, evaM dhUmaprabhAyAmapi vaktavyaM, navaraM te bahutarA ye zItave4 danAM vedayante, bahUnAmuSNayonitvAt , te stokatarA ye uSNavedanA vedayante, alpatarANAM zItayonitvAt , tamaHprabhApRthivInairayikapR- cchAyAM bhagavAnAha-gautama! zItAM vedanAM vedayante noSNAM nApi zItoSNAM, tatratyAnAM sarvepAmuSNayonitvAt , yonisthAnavyatirekeNa hai cAnyasya sarvasyApi narakabhUmyAdemahAhimAnIprakhyatvAt, evaM tamastamAprabhApRthivInairayikA api vaktavyA, navaraM paramAM zItavedanAM vedayante iti vaktavyaM, tamaHprabhApRthivItaH tamastamaprabhApRthivyAM zItavedanAyA atiprabalatvAt / / samprati bhavAnubhavapratipAdanArthamAha-5 'rayaNe'tyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikA bhadanta / kIdRzaM narakabhavaM pratyanubhavantaH pratyeka vedayamAnAH 'viharanti' avatiSThante?, bhagavAnAha-gautama ratnaprabhApRthivInairayikA 'nityaM sarvakAlaM kSetrakhabhAvajamahAniviDAndhakAradarzanato bhItAH, sarvata upajAtazaGkatvAt , 3pratipattI uddezaH 2 nArakANAM kSuttRti kriyA vedanAH sU0 89 A TERIEO // 120 //
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA 'nityaM sarvakAlaM svata evApre'pi trastAH' paramAdhArmikadevaparasparodIritaduHkhasaMpAtabhayAtrAsamupapannAH, tathA 'nityaM sarvakAlaM paramAdhArmikaiH parasparaM vA 'trAsitAH' trAsaM prAhitAH, tathA 'nityamudvignAH' yathoktarUpaduHkhAnubhavatastadgatAvAsaparAGmukhacittAH, tathA 'nityaM sarvakAlam 'upaplatA' upaplavenopetA na tu manAgapi ratimAsAdayanti, evaM 'nityaM sarvakAlaM paramamazubham "atulam azubhatvenAnanyasadRzam 'anuvaddham' azubhatvena nirantaramupacitaM nirayabhavaM 'pratyanubhavantaH pratyekaM vedayamAnA viharanti, evaM pR-1 thivyAM pRthivyAM tAvadvaktavyaM yAvaddhaHsaptamI, asyAM cAdhaHsaptamyAM krUrakarmANaH puruSA utpadyante nAnye, tathA cAsyaivArthasya pradarzanArtha paJca puruSAn upanyasyati-'ahesattamAe Na'mityAdi, adhaHsaptamyAM pRthivyAmapratiSThAne narake 'ime' anantaraM vakSyamANasvarUpAH paJca mahApuruSAH 'anuttaraiH' sarvottamaprakarSaprAptaiH 'daNDasamAdAnaiH' samAdIyate karma ebhiriti samAdAnAni-karmopAdAnahetavaH daNDA eva-manodaNDAdayaH prANavyaparopaNAdhyavasAyarUpAH samAdAnAni daNDasamAdAnAni taiH kAlamAse kAlaM kRtvotpannAH, tadyathA-rAmo jA-2 madagnisutaH pazurAma ityarthaH, dADhAdAla: chAtIsutaH, vasU rAjA uparicaraH, sa hi devatA'dhiSThitAkAzasphaTikasiMhAsanopaviSTaH sannAkAzasphaTikamayasya siMhAsanasyAdarzanato lokeSvevaM prasiddhimagamat-satyavAdI kilaipa vasurAjA na prANAlAye'pyalIkaM bhASate tataH sattvAvarjitadevatAkRtaprAtihArya evamuparyAkAze caratIti, sa cAnyadA hiMsravedArthaprarUpakasya parvatasya pakSamabhigRhya samyagdRSTe radasya pakSamanabhigRhannalIkavAditvAtprakupitadevatAcapeTAhataH siMhAsanAtparibhraSTo raudradhyAnamabhirUDhaH saptamapRthivyAmapratiSThAnanarakamayAsIt , subhUmo 'STamazcakravartI kauravyaH kauravyagotro brahmadattaJcalanIsuta: 'te NaM tattha veyaNaM veyaMtI' tyAdi, 'te' parazurAmAdayastatra-apratiSThAne narake || vedanAM vedayante ujjvalA yAvad duradhyAsAmiti prAgvat / / samprati narakepUSNavedanAyAH svarUpamabhidhitsurAha-'usiNavedaNijjesu NaM
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratipattI uddezaH 2 nArakANAM zItoSNavedanAH sU0 89 bhaMte !' ityAdi, uSNavedaneSu Namiti pUrvavat bhadanta ! narakepu nairayikAH kIdazImuSNavedanA prasanubhayanta:-pratyekaM vedayamAnA biha- + ranti ?, bhagavAnAha-gautama ! sa 'yathAnAmakaH' anirdiSTanAmakaH kazcin 'kAradArakaH' loha kAradArapha: syAn, kiMpiziSTaH ? hai ityAha-taruNaH' pravarddhamAnavayAH, Aha-dArakaH pravarddhamAnavayA eva bhavati tata. kimanena vizeSaNena ?, na, AsannamRtyoH pravarddhamA- * navayastvAbhAvAt , na hyAsannamRtyuH pravarddhamAnavayA bhavati, na ca tasya viziSTasAmarthyamambhavaH, AsannamRtyutAdeva, viziSTasAmaryapra. tipAdanArthazcaipa Arambhastato'rthavadvizeSaNam , anye tu vyAcakSate-iha yadavyaM viziSTavarNAdiguNopetamabhinayaM ca tattaruNamiti loke ra prasiddhaM, yathA taruNamidamazvatthapatramiti, tataH sa karmAradArakastaruNa iti kimuktaM bhavati ?-abhinavo viziSTavarNAdiguNopetazeti, 6 balaM-sAmarthya tadasyAstIti balavAn , tathA yugaM-supamaduppamAdikAlaH sa khena rUpeNa yasyAsi na doSaduSTaH sa yugavAn , kimuktaM * bhavati ?-kAlopadravo'pi sAmarthya vighnahetuH sa cAsya nAstIti pratipattyarthametadvizeSaNaM, yuvA-yauvanakhaH, yuvAvasthAyAM hi valAtizaya ityetadupAdAnam, 'appAyake' iti alpazabdo'bhAvavAcI alpa:-sarvathA'vidyamAna AtaDo-varAdiryasyAsAvalpAtakaH, 'dhiraggahatthe' 6 sthirau aprahastau yasya sa sthirAmahastaH, 'daDhapANipAyapAsapiDhetarorupariNae' iti dRDhAni-atiniviDacayApannAni pANipAdapArzva pRSThAntarorUNi pariNatAni yasya sa dRDhapANipAdapArzvapRSThAntarolpariNataH, sukhAdidarzanAtpAkSiko niSThAntasya paranipAtaH, tathA ghanam-atizayena nicitI-nibiDataracayamApanI valitAviva valitI vRttI skandhau yasya sa ghananicitavalitavRttaskandhaH, 'cammedvagadughaNamuTThiyasamAhayaniciyagAyagaste' carmepTakena drughaNena muSTikayA ca-muSTyA ca samAhatya ye nicitIkRtagAtrAste carmeSTakadughaNamuSTikasamAhatanicitagAtrAsteSAmiva gAtraM yasya sa carmeSTakadrughaNamuSTikasamAhatanicitagAvagAtraH, 'urassavalasamannAgae' iti urasi FACHAR // 121 //
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavamurasyaM taba tadbalaM ca urasyabalaM taca samanvAgata:-samanuprApta urasyabalasamanvAgataH, AntarotsAhavIryayukta iti bhAvaH, 'talajamalajuyalabAha' iti, talau-tAlavRkSo tayoryamalayugalaM-samazreNIkaM yugalaM talayamalayugalaM, tadvadatisaralau pIvarau ca bAhU yasya sa talayamalayugalabAhu:, .'laMghaNapavaNajavaNapamaddaNasamatthe iti, laGghane-atikramaNe plavane-manAk pRthutaravikramagatigamane javaneatizIghragatau prasardane-kaThinasyApi vastunazcarNanakaraNe samarthaH lakhanaplavanajavanapramardanasamarthaH, kacit 'laMghaNapavaNajavaNavAyAmaNasamatthe' iti pAThastatra vyAyAmane-vyAyAmakaraNe iti vyAkhyeyaM, 'chekaH' dvAsaptatikalApaNDita: 'dakSaH' kAryANAmavilambitakArI, | 'praSThaH' vAggmI 'kuzalaH' samyakriyAparijJAnavAn 'medhAvI' parasparAvyAhatapUrvAparAnusandhAnadakSaH, ata eva 'nipuNasippovagae' iti nipuNa yathA bhavati evaM zilpaM-kriyAsu kauzalamupagataH-prApto nipuNazilpopagataH, ekaM mahAntamayaspiNDam 'udakavArakasamAnaM' laghupAnIyaghaTasamAnaM gRhIlA 'tam' ayaspiNDaM tApayitvA tApayitvA tato ghanena kuTTayitvA kuTTayitvA yAvadekAhaM vA dvayahaM vA yAvadutkarSato'rddhamAsaM saMhanyAt , tato Namiti vAkyAlaGkAre 'tam' ayaspiNDa zItaM, sa ca zIto pahirmanAgmAtreNApi syAdata Aha"zItIbhUtaM sarvAsanA zItatvena pariNataM ayomayena saMdaMzakena gRhItvA 'asadbhAvasthApanayA' asadbhAvakalpanayA naitadabhUt na bhavati bhaviSyati vA kevalamasadbhUtamidaM kalpyata iti, uSNavedaneSu narakeSu prakSipet , prakSipya ca sa purupo Namiti vAkyAlaGkAre "ummisiyanimisiyaMtareNa' unmiSitanimiSitAntareNa yAvatA'ntareNa-yAvatA vyavadhAnena unmeSanimeSau kriyete tAvadantarapramANena kAlenAtikrAntena punarapi pratyuddhariSyAmItikRtvA yAvad draSTuM pravartate tAvat 'pravitarameva' prasphuTitameva, yadivA 'pravilInameva' navanItamika sarvathA galitameva, yadivA 'pravidhvastameva' sarvathA bhasmasAdbhUtameva pazyet, na punaH zaknuyAd acirAttaM aprasphuTitaM avilInaM
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA avidhvastaM vA punarapi pratyuddhartum, evaMrUpA nAma tatroSNavedanA // asyaivArthasya spaSTatarabhAvanArtha dRSTAntAntaramAha - 'se jahAnAma' ityAdi, 'se' sakalajanaprasiddho yatheti dRSTAntatvopadarzane vAzabdo vikalpane, ayaM vA dRSTAnto vivakSitArthapratipattaye boddhavya iti vikalpanabhAvanA, 'mattaH' madakalitaH 'mAtaGgaH' hastI, iha mAtaGgo'ntyajo'pi saMbhavati tatastadAzaGkAvyudAsArthaM nAnAdezajavineyajanAnuprahAya (vA) paryAyadvayamAha - 'dvipaH ' dvAbhyAM mukhena kareNa cetyarthaH pivatIti dvipaH, 'mUlavibhujAdaya' iti kapratyayaH, kauM jIryatIti kuJjaraH, yadivA kule - vanagahane ramati - ratimAbanAtIti kuJjaraH 'kaciditi upratyayaH, SaSTihAyanAH - saMvatsarA yasya sa paSTihAyanaH 'prathamazaratkAlasamaye' kArttikamAsasamaye, iha prAya RtavaH sUryarttavo gRhyante te cASADhAyo dvidvimAsapramANA:, pravacane ca krameNaivaMnAmAnaH, tadyathA - prathamaH prAvRT dvitIyo varSArAtraH tRtIyaH zarat caturthI hemantaH paJcamo vasantaH SaSTho grISmaH, tathA cAh pAdaliptasUriH -- "pAusa vAsAratto, sarao hemaMta vasanta gimho ya / ee khalu chappi riU, jiNavaradiTThA mae siTThA // 1 // " tataH prathamazaratkAlasamayaH kArttikasamaya iti vivRttam, Aha ca mUlaTIkAkRt - "prathamazarat- kArttikamAsaH" tasmin vAzabdo vikalpane 'caramanidAghakAlasamaye vA' carama nidAghakAlasamayo - jyeSThamAsaparyantastasmin vAzabdo vikalpane, 'uSNAbhihataH ' sUryakharakiraNapratApAbhibhUtaH, ata evoSNaiH sUryakiraNaiH sarvataH prataptAGgatayA zoSabhAvatastRSAbhihataH, tatrApi pAnIyagaveSaNArthamitastataH svecchayA paribhramataH kathaJciddavAnipratyAsattau gamanato davAgnijvAlAbhihataH ata eva 'AturaH' kvacidapi svAsthyamalabhamAnaH san AkulaH, sarvAGgapari'tApasambhavena galatAluzoSabhAvAt zuSitaH, kacit 'jhijie' iti pAThastatra 'kSitaH' kSINazarIra iti vyAkhyeyam, asAdhAraNatRDvedanAsamucchalanAtpipAsitaH, ata eva durbalaH zArIramAnasAvaSTambharahitatvAt, 'kkAntaH' glAnimupagataH 3 pratipattau uddezaH 2 nArakANAM zItoSNa vedanAH sU0 89 // 122 //
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ kama glAnau' iti vacanAt, ekAM mahatIM 'puSkariNI' puSkarANyasyAM vidyante iti puSkariNI tAM, kiMviziSTAmityAha-catakoNAM' catvAraH koNA-azrayo yasyAH sA tathA tAM, sama-viSamonnativarjitaM sukhAvatAraM tIraM-taTaM yasyAH sA samatIrA tAm , AnupUryeNa-nIcairnIcaistarabhAvarUpeNa na kahelayaiva kacidga rUpA kacidunnatirUpA iti bhAvaH, suSTha-atizayena yo jAto vapraH-kedAro jalasthAnaM tatra gambhIram-alabdhastAghaM zItalaM jalaM yasyAM sA AnupUrvyasujAtavapragambhIrazItalajalA tAm, 'saMchaNNapattabhisamaNAla'miti saMchannAni-jalenAntaritAni patrabisamRNAlAni yasyAM sA saMchannapatrabisamRNAlA tAm, iha visamRNAlasAhacaryAt patrANi -paminIpatrANi draSTavyAni, bisAni-kandA: mRNAlAni-padmanAlA:, tathA bahubhirutpalakumudanalinasubhagasaugandhikapuNDarIkamahApuNDarIkazatapatrasahasrapatraiH kesaraiH-kesarapradhAnaiH phullaiH-vikasitairupacitA bahUtpalakumudanalinasubhagasaugandhikapuNDarIkamahApuNDarIkazatapatrasahasrapatrakesaraphullopacitA tAM, tathA SaTpadaiH-bhramaraiH paribhujyamAnAni kamalAni upalakSaNametat kumudAdIni yasyAH sA paTpadaparibhujyamAnakamalA tAM, tathA'cchena-kharUpataH sphaTikavacchuddhena vimalena-Agantukamalarahitena salilena pUrNA acchavimalasalilapUrNA tAM, tathA paDihatthA-atirekatA (ta:) atiprabhUtA ityarthaH bhramanto matsyakacchapA yasyAM sA paDihatthabhramanmatsyakacchapA, tathA anekaiH zakunigaNamithunakaiH gaNazabdasya prAkRtatvAdasthAne'pyupanipAtaH, zakunimithunakairvicaritaiH-itastataH khecchayA pravRttaiH zabdoatikam-unnatazabdaM madhurakharaM nAditaM yasyAM sA anekazakunigaNamithunakavicaritazabdonnatikamadhurakharanAditA, tataH pUrvapadena vizepaNasamAsaH, tAM dRSTvA'vagAheta, avagAhya ca 'uSNamapi' paridAhamapi zarIrasya tatra 'pravinayet' prakarSeNa sarvAsanA sphoTayet , tathA kSudhAmapi pravinayet pratyAsannataTavartizallakyAdikisalayabhakSaNAt, tRSamapi pravinayet jalapAnAt , jvaramapi parisaMtApasamutthaM pravi
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayet paridAyakSutpipAsA'pagamAt, evaM sakalanudAdidopApagamataH sukhAsikAbhAvena nidrAyeta pracalAyeta, tatra anidrAvAn nidrA- 3pratipattI vAn bhavatIti vyarthavivakSAyAM nidrAdibhyo dharmiNi kyayiti karmaNi kyapapratyayaH, evaM pracalAzabdAdapi nidrAderAkRtigaNatvAt , ni- uddezaH 2 drApracalayostvayaM vizeSa:-sukhaprabodhA svApAvasthA nidrA, U sthitasyApi yA punazcaitanyamasphuTIkurvatI samupajAyate nidrA sA pracalA, nArakANA 2 evaM ca kSaNamAtranidrAlAbhato'tisvasthIbhUtaH 'smRti vA' pUrvAnubhUtasmaraNaM 'ratiM vA' tadavasthA''saktirUpAM 'dhRti vA' cittasvAsthya zItoSNa'mati vA samyagIhApoharUpAm 'upalabheta' prApnuyAt , tataH 'zItaH' bAhyazarIrapradezazItIbhAvAt , 'zItIbhUtaH' zarIrAntarapi vedanAH * nirvRtIbhUtaH san 'saMkasamANe' iti sam-ekIbhAvena kasan-gacchan 'sAtasaukhyavahulazcApi' sAtam-AhAdastatpradhAnaM saukhyaM 6 sU0 89 sAtasaukhyaM na tvabhimAnamAtrajanitamAhAdavirahitaM sAtasaukhyena bahulo-vyAptaH sAtasaukhyavahulazyApi 'viharet' khecchayA paribhra5 met , 'evameva' anenaivAnantaroditadRSTAntaprakAreNa he gautama! 'asadbhAvaprasthApanayA' asadbhAvakalpanayA nedaM vakSyamANamabhUt kevalaM * narakagatoSNavedanAyAthAtmyapratipattaye'satkalyata iti bhAvaH, uSNavedanebhyo narakebhyo nairayiko'nantaramurtito vinirgataH san 6 'yAni imAni pratyakSata upalabhyamAnAni 'iha' manuSyaloke sthAnAni bhavanti, tadyathA-"goliyAliMgANi vA, soDiyAliMgANi * vA, bhiMDiyAliMgANi vA, ete agnerAzrayavizeSAH, anye tu dezabhedanItyA piSTapAcanakAmyAdibhedenatepAMkharUpaM kathayanti, tadapyaviruddhameveti, tailAgniriti vA tupAgniriti vA busAgniriti vA naDAgniriti vA, naDa:-tRNavizeSaH, 'ayAgarANIti vA' ApatyAnapuMsakanirdeza: ayaAkarA iti vA, yepu nirantaraM mahAmUpAstrayodalaM prakSipyA'ya utpATyate te ayaAkarAH, evaM tAmrAkarA iti vA tra-2 // 123 / / pvAkarA iti vA sIsakAkarA iti vA rUpyAkarA iti vA suvarNAkarA iti vA hiraNyAkarA iti vA, suvarNahiraNyayoratra vizepo varNA
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ dikRto veditavyaH, iSTakApAka iti vA kumbhakArApAka iti vA kavellukApAka iti vA lohakArAmbarISa iti vA, ambarISa:-koSTakaH, yazravAhacullI iveti, yatram-ikSupIDanayatraM tatpradhAnaH pATako yatrapATakaH tatra cullI yatrekSurasaH pacyate, itthambhUtAni yAni manuSyaloke sthAnAni 'taptAni' vahnisaMparkatastaptIbhUtAni, tAni ca kAnicid ayaAkaraprabhRtIni kadAciduSNasparzamAtrANyapi saMbha| vanti tato vizeSapratipAdanArthamAha-'samajoIbhUyAI' prAkRtatvAtsamazabdasya pUrvanipAtaH, 'jyotiHsamabhUtAni' sAkSAdagnivarNAni | jAtAnIti bhAvaH, etadevopamayA spaSTayati-'phullakiMzukasamAnAni' praphullapalAzakusumakalpAni 'ukkAsahassAI' iti ye mUlA-12 8 mito vitruTya vitruTyAgnikaNA: prasarpanti te ulkA ityucyante tAsAM sahasrANi ulkAsahasrANi muJcanti jvAlAsahasrANi vinirmu-18 magArasahasrANi pravikSaranti 'antarantahUhUyamAnAni atizayena jAjvalyamAnAni, kacit 'aMto aMto suhayahayAsaNA' Piti pAThaH, 'antarantaH suhutahutAzanAni' suSTu huto hutAzano yeSu tAni tathA tiSThanti tAni pazyet dRSTvA cAvagAheta, avagAhya ca 'uSNamapi' narakoSNavedanAjanitaM bahiHzarIrasya paritApamapi pravinayet, narakagatAduSNasparzAdayaAkarAdipUSNasparzasyAtIva mandatvAt , evaM ca sukhAsikAbhAvatastRSAmapi kSudhamapi dAhamapi antaHzarIrasamutthaM pravinayet , tathA ca sati tRDAdidoSApaga2 mato nidrAyeta vA pracalAyeta vA smRti vA ratiM vA dhRtiM vA upalabheta, tata: zIta: zItIbhUtaH san 'saMkasan saMkasan' saMkrAman 2 saMkrAman sAtasaukhyavahulo viharet , amISAM padAnAmarthaH prAgvadbhAvanIyaH / etAvatyukte bhagavAn gautamaH pRcchati-'bhave eyArUve 8 siyA?' "syAt' saMbhAvyate etad yathA bhaved uSNavedanIyeSu narakeSu etadrUpA uSNavedanA?, bhagavAnAha-gautama! nAyamarthaH samarthoM yaduSNavedanIyeSu narakeSu nairayikA iti, anantaraM pratipAditasvarUpAyA uSNavedanAyAH aniSTatarikAmeva apriyatarikAmeva amanojJata
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4UCOSAUSIO54464 rikAmeva amanaApatarikAmeva vedanA 'pratyanubhavantaH' pratyekaM vedayamAnA viharanti // samprati zItavedanIyeSu narakeSu zItavedanA-43 pratipakSI kharUpaM pratipAdayati-'sIyaveyaNijjesu NamityAdi, zItavedanIyeSu bhadanta ! nirayeSu nairayikAH kIdRzIM zItavedanA pratyanubhavanto dezAra viharanti ?, sa yathAnAmakaH karmakaradArakaH syAt taruNa ityAdivizeSaNakadambakaM prAgvattAvad yAvatsaMhanyAt navaramutkarSato mAsami- nArakANAM tyatra brUyAt , tataH 'sa' karmakaradAraka: 'tam' ayaspiNDamuSNaM sa coSNo bAhyapradezamAtrApekSayA'pi syAdata Aha-'uSNIbhUtaM' sa zItoSNasinA'gnivarNIbhUtamiti bhAvaH, ayomayena saMdaMzakena gRhItvA'sadbhAvaprasthApanayA zItavedanIyepu narakepu prakSipet , tata: 'sa' puruSaH vedanA 'tam' ayaspiNDamityAdi prAgvattAvadvaktavyaM yAvadviharati, tazcaivam-'se NaM taM ummisiyanimisiyaMtareNa puNaravi pakSuddharissA * sU0 89 mittika pavirAyameva pAsejA pavilINameva pAsejjA paviddhatthameva pAsejA no ceva NaM saMcAei avirAyaM avilINaM aviddhatthaM puNaravi pazuddharittae se jahAnAmae mattamAyaMge jAva sAyAsokkhabahuleyAvi viharaitti' 'evAmeve'tyAdi, anenaivAdhikRtadRSTAnto tena prakAreNa gautama ! asadbhAvaprasthApanayA zItavedanIyebhyo narakebhyo'nantaramudvRtta: san yAnImAni manuSyaloke sthAnAni bhavanti, 8 tadyathA-himAni vA himapukhAni vA, sUtre napuMsakanirdezaH prAkRtatvAt , himapaTalAni vA himakUTAni vA, etAnyeva padAni nAnAde zajavineyAnuprahAya paryAyairvyAcaSTe-sIyANi vA sIyapuMjANi vA' ityAdi, tAni pazyet, dRSTvA tAnyavagAheta, avagAhya 'zIta mapi' narakajanitaM zItatvamapi pravinayet , tataH sukhAsikAbhAvatastRpamapi kSudhamapi jvaramapi narakavedanIyanarakasaMparkasamutthaM jA1 Dyamapi pravinayet , tataH zItatvAdidopApagamato'nuttaraM svAsthyaM labhamAno nidrAyeta vA pracalAyeta vA smRti vA rati vA dhRtiM vA // 124 // labheta , tato narakagatajADyApagamAd uSNaH, sa ca bahiHpradezamAtrato'pi syAttata Aha-'uSNIbhUtaH' antarapi narakagatajA
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyApagamAta jAtotsAha ityarthaH, sa evaMbhUtaH san yathAsvasukhaM (saMkasan ) saMkrAman sAtasaukhyabahulo viharet, evamukte gautama Aha-bhaveyArUve siyA?' ityAdi prAgvat // samprati nairayikANAM sthitipratipAdanArthamAha imIse NaM bhaMte ! rayaNappa0 pu0 ratiyANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA ?, goyamA ! jahaNNeNavi ukoseNavi ThitI bhANitavvA jAva adhesttmaae.|| (suu090)|| imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe ratiyA aNaMtaraM uvvadviya kahiM gacchaMti? kahiM uvavajjaMti? kiM neratiesu uvavajjati ? kiM tirikkhajoNiesu uvavajaMti ?, evaM uvvaddaNA bhANitavvA jahA vakaMtIe tahA ihavi jAca ahesattamAe // (sU0 91) yaNappayAdi, ratnaprabhApRthivInairayikANAM bhadanta ! kiyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA?, bhagavAnAha-gautama! jaghanyena daza varSasahasrANi utkarSataH sAgaropamaM, evaM zarkarAprabhApRthivInairayikANAM jaghanyata ekaM sAgaropamamutkarSatastrINi sAgaropamANi, vAlukAprabhApRthivInairayikANAM jaghanyatastrINi sAgaropamANi utkarSataH sapta, paGkaprabhApRthivInairayikANAM jaghanyata: sapta sAgaropamANi utkapato daza, dhUmaprabhApRthivInairayikANAM jaghanyato daza sAgaropamANi utkarSataH saptadaza, tamaHprabhApRthivInairayikANAM jaghanyataH saptadaza sAgaropamANi utkarSato dvAviMzatiH, tamastamaHprabhAyAM jaghanyato dvAviMzatisAgaropamANi utkarSatastrayastriMzat , kacit 'jahA paNNavaNAe Thiipade' ityatidezaH so'pyevamevArthato bhAvanIyaH, tadevaM pratipRthivi sthitiparimANamuktaM, yadA tu pratiprastaTa sthiti6 parimANaM cintyate tadaivamavagantavyam-ratnaprabhAyAM prathame prastaTe jaghanyA sthitirdazavarSasahasrANi 10000 utkRSTA navatiH 90000,
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai dvitIye prastaTe eSaiva zataguNitA jaghanyA utkRSTA gha veditavyA, tadyathA-jaghanyA dazavarSalakSA 1000000 utkRSTA navativarSalakSAH 3 pratipattI 9000000, tRtIye prastaTe jaghanyato navativarSalakSA utkRSTA pUrvakoTI, caturthe jaghanyA pUrvakoTI utkRSTA sAgaropamasya dazamo bhAgaH, ra uddezaH2 paJcame jaghanyA sAgaropamasyaiko dazabhAga utkRSTA dvau dazabhAgau, papThe jaghanyA sAgaropamasya dvau dazabhAgAvutkRSTA trayaH, saptame ja- nArakANAM | ghanyA trayaH sAgaropamasya dazabhAgA utkRSTAzcatvAraH, aSTame jaghanyA catvAraH sAgaropamasya dazabhAgA utkRSTA paJca, navame jaghanyA sthitiH paJca sAgaropamasya dazabhAgA utkRSTA paTa , dazame jaghanyA paTa sAgaropamasya dazabhAgA utkRSTA sapta, ekAdaze jaghanyA sapta utkR- sU0 91 TA'STau, dvAdaze jaghanyA'STau utkRSTA nava, trayodaze jaghanyA nava sAgaropamasya dazabhAgA utkRSTA daza, paripUrNamekaM sAgaropamamiti bhAvaH / zarkarAprabhAyAM prathame prastaTe jaghanyA ekaM sAgaropamaM utkRSTA eka sAgaropamaM dvau ca sAgaropamasyaikAdazabhAgI, dvitIye prastaTe jaghanyA ekaM sAgaropamaM dvau sAgaropamasyaikAdazabhAgo utkRSTA ekaM sAgaropamaM catvAraH sAgaropamasyaikAdazabhAgAH, tRtIye jaghanyA ekaM sAgaropamaM catvAraH sAgaropamasyaikAdazabhAgA utkRSTA ekaM sAgaropamaM paTa sAgaropamasyaikAdazabhAgAH, caturthe jaghanyA ekaM sAgaropamaM paTa sAgaropamasyaikAdazabhAgA utkRSTA ekaM sAgaropamam aSTau sAgaropamasyaikAdazabhAgAH, paJcame jaghanyA eka sAgaropamaM aSTau sAgaropamasyaikAdazabhAgAH utkRSTA ekaM sAgaropamaM daza sAgaropamasyaikAdaza bhAgAH, SaSThe jaghanyA ekaM sAgaropama daza sAgaropamasyaikAdazabhAgA utkRSTA dve sAgaropame ekaH sAgaropamasyaikAdazabhAgaH, saptame jaghanyA dve sAgaropame ekaH sAgaropamasyaikAdazabhAga utkRSTA dve sAgaropame trayaH sAgaropamasyaikAdazabhAgAH, aSTame jaghanyA de sAgaropame prayaH sAgaropamassaikAdazabhAgAH // 125 // utkRSTA dve sAgaropame paJca sAgaropamasyaikAdazabhAgAH, navame jaghanyA dve sAgaropame paca sAgaropamasyaikAdazabhAgAH utkRSTA dve sAga
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ ropame sapta sAgaropamasyaikAdazabhAgAH, dazame jaghanyA dve sAgaropame sapta sAgaropamasyaikAdazabhAgAH utkRSTA dve sAgaropame nava sAgaropamasyaikAdazabhAgAH, ekAdaze jaghanyA dve sAgaropame nava sAgaropamasyaikAdazabhAgAH utkRSTAni paripUrNAni trINi sAgaropamANi / vAlukAprabhAyAM prathame prastaTe jaghanyA sthitistrINi sAgaropamANi utkRSTA trINi sAgaropamANi catvAraH sAgaropamasya navabhAgAH, dvitIye jaghanyA trINi sAgaropamANi catvAraH sAgaropamasya navabhAgAH utkRSTA trINi sAgaropamANi aSTau sAgaropamasya navabhAgAH, tRtIye jaghanyA trINi sAgaropamANi aSTau sAgaropamasya navabhAgAH utkRSTA catvAraH sAgaropamANi trayaH sAgaropamasya navabhAgAH, caturthe jaghanyA catvAri sAgaropamANi trayaH sAgaropamasya navabhAgAH utkRSTA catvAri sAgaropamANi sapta sAgaropamasya navabhAgAH, paJcame jaghanyA catvAri sAgaropamANi sapta sAgaropamasya navabhAgAH utkRSTA paJca sAgaropamANi dvau sAgaropamasya navabhAgau, SaSThe jaghanyena paJca sAgaropamANi dvau sAgaropamasya navabhAgau utkRSTA paJca sAgaropamANi SaT sAgaropamasya navabhAgAH, saptame jaghanyA pazca sAgaropamANi SaT sAgaropamasya navabhAgA: utkRSTA SaT sAgaropamANi ekaH sAgaropamasya navabhAgaH, aSTame jaghanyA SaT sAgaropamANi eka: sAgaropamasya navabhAgaH utkRSTA SaT sAgaropamANi paJca sAgaropamasya navabhAgAH, navame jaghanyA SaTa sAgaropamANi paJca sAgaropamasya navabhAgAH utkRSTA paripUrNAni sapta sAgaropamANi, eSo'tra tAtparyArtha:-sAgaropamatrayasyopari pratiprastaTa krameNa catvAraH sAgaropamasya navabhAgA varddhayitavyAstato yathoktaparimANaM bhavati / paGkaprabhAyAM prathame prastaTe jaghanyA sthitiH sapta sAgaropamANi utkRSTA sapta sAgaropamANi trayaH sAgaropamasya saptabhAgAH, dvitIye jaghanyA sapta sAgaropamANi trayaH sAgaropamasya saptabhAgAH utkRSTA sapta sAgaropamANi SaT sAgaropamasya saptabhAgAH, tRtIye jaghanyA sapta sAgaropamANi SaT sAgaropamasya saptabhAgA: utkRSTA'STau sAgaropa
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANi dvau sAgaropamasya saptabhAgau, caturthe jaghanyA'STau sAgaropamANi dvau sAgaropamasya saptabhAgau utkRSTA'STauM sAgaropamANi pazca 3 pratipattau * sAgaropamasya saptabhAgAH, paJcame jaghanyA'STau sAgaropamANi paJca sAgaropamasya saptabhAgAH utkRSTA nava sAgaropamANi ekaH sAgaro- uddezaH2 pamasya saptabhAgaH, SaSThe jaghanyA nava sAgaropamANi ekaH sAgaropamasya saptabhAgaH utkRSTA nava sAgaropamANi catvAraH sAgaropamasya 5 nArakANAM saptabhAgAH saptame jaghanyA nava sAgaropamANi catvAraH sAgaropamasya saptabhAgAH utkRSTA paripUrNAni daza sAgaropamANi, atrApIyaM sthitiH bhAvanA-sAgaropamasaptakasyopari trayastrayaH sAgaropamasya saptabhAgAH pratiprastaTa krameNa varddhayitavyAstato bhavati yathoktaM parimANamiti / sU0 91 dhUmaprabhAyAH prathame prastaTe jaghanyA sthitirdaza sAgaropamANi utkRSTA ekAdaza sAgaropamANi dvau sAgaropamasya paJcabhAgau, dvitIye jaghanyA ekAdaza sAgaropamANi dvau sAgaropamasya paJcabhAgau utkRSTA dvAdaza sAgaropamANi catvAraH sAgaropamasya paJcabhAgAH, tRtIye jaghanyA dvAdaza sAgaropamANi catvAraH sAgaropamasya paJcabhAgA: utkRSTA caturdaza sAgaropamANi ekaH sAgaropamasya paJcabhAgaH, caturthe * jaghanyA caturdaza sAgaropamANi ekaH sAgaropamasya paJcabhAgaH utkRSTA paJcadaza sAgaropamANi trayaH sAgaropamasya paJcabhAgAH, paJcame jaghanyA paJcadaza sAgaropamANi traya: sAgaropamasya paJcabhAgAH utkRSTA paripUrNAni saptadaza sAgaropamANi, eSa cAtra bhAvArthaH-sAgaropamadazakasyopari pratiprastadaM krameNaikaM sAgaropamaM dvau ca sAgaropamasya paJcabhAgAviti varddhayitavyaM tato yathoktaM parimANaM bhavati / tamaHprabhAyAM prathame prastaTe jaghanyA sthitiH saptadaza sAgaropamANi utkRSTA'STAdaza sAgaropamANi dvau ca sAgaropamasya tribhAgau, dvitIye hai jaghanyA'STAdaza sAgaropamANi dvau ca sAgaropamasya tribhAgo utkRSTA viMzatiH sAgaropamANi ekaH sAgaropamasya tribhAgaH, tRtIye j-| // 126 / / ghanyA viMzatiH sAgaropamANi eka: sAgaropamasya tribhAgaH utkRSTA dvAviMzatiH sAgaropamANi, atrApyeSa tAtparyArtha:-saptadaza sAga CONCE+
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ rANAmupari pratiprastaTa krameNaikaM sAgaropamaM dvau ca sAgaropamasya * tribhAgAviti varddhayitavyaM, tato yathoktaM parimANaM bhavati / saptamyAM tu pRthivyAmeka eva prastaTa iti tatra pUrvoktameva parimANaM -draSTavyam // samprati nairayikANAmudvarttanAmAha-'rayaNappabhApuDhavi'ityAdi, ratnaprabhApRthivInairayikA bhadanta! anantaramudvattya ka gacchanti ?, etadeva vyAcaSTe-kotpadyante ityAdi, yathA prajJApanAyAM [ yathA] vyutkrAntipade tathA vaktavyaM yAvattamastamAyAM, taccAtiprabhUtamiti tata evAvadhAryam , eSa ca saddhepArthaH ratnaprabhApRthivInairayikA yAvattamaHprabhApRthivInairayikA anantaramudvRttA nairayikadevaikendriyavikalendriyasaMmUchimapaJcendriyAsaGkhyeyavarSAyuSkavarjeSu zeSeSu tiryamanuSyepUtpadyante, saptamapRthivInairayikAstu garbhajatiryapaJcendriyeSveva na zeSeSu // samprati narakeSu pRthivyAdisparzakharUpamAha imIse NaM bhaMte! rayaNa pu0 neratiyA kerisayaM puDhaviphAsaM paJcaNubhavamANA viharaMti?, goyamA! aNiDhe jAva amaNAmaM, evaM jAva ahesattamAe, imIse NaM bhaMte ! rayaNa pu0 neraiyA kerisayaM AuphAsaM paccaNubbhavamANA viharaMti?, goyamA! aNiDhe jAva amaNAma, evaM jAva ahesattamAe, evaM jAva vaNapphatiphAsaM adhesattamAe puDhavIe / imA NaM bhaMte! rayaNappabhApuDhavI docaM puDhaviM paNihAya savvamahaMtiyA bAhalleNaM savvakkhuDDiyA savvaMtesu?, haMtA! goyamA! imA NaM rayaNappabhApuDhavI docaM puDhaviM paNihAya jAva savvakkhuDDiyA savvaMtesu, docA NaM bhaMte! puDhavI tacaM puDhaviM paNihAya savvamahatiyA bAhalleNaM pucchA, haMtA goyamA! docA NaM puDhavI jAva savvakkhuDDiyA savvaMtesu, evaM eeNaM abhilAveNaM jAva chahitA puDhavI ahesattamaM puDhaviM paNihAya savvakkhuDDiyA
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattau * narakAdhi0 uddezaH 2 sU0 92 94 savvatesu (sU0 92) imIse NaM bhaMte ! rayaNappa0 pu0 tIsAe narayAvAsasayasahassesu ikamikasi nirayAvAsaMsi savve pANA savve bhUyA sabve jIvA savve sattA puDhavIkAiyattAe jAva vaNassaikAiyattAe neraiyattAe uvavannapuvA?, haMtA goyamA! asatiM aduvA aNaMtakhutto, evaM jAva ahesatamAe puDhavIe NavaraM jattha jattiyA nnrkaa|[imiise NaM bhaMte! rayaNappabhAe pu0 nirayaparisAmaMtesu je puDhavikAiyA jAva vaNapphatikAiyA te NaM bhaMte! jIvA mahAkammatarA ceva mahAkiriyatarA ceva mahAAsavatarA ceva mahAveyaNatarA ceva ?, haMtA goyamA! imIse NaM bhiMte!] rayaNappabhAe puDhavIe nirayaparisAmaMtesu taM ceva jAva mahAvedaNatarakA ceva, evaM jAva adhesattamA] (suu093)| puDhavIM ogAhittA, naragA saMThANameva bAhallaM / vikkhaMbhaparikkheve vapaNo gaMdho ya phAso y||1|| tesiM mahAlayAe uvamA deveNa hoi kAyavvA / jIvA ya poggalA vakkamati taha sAsayA nirayA // 2 // uvavAyaparImANaM avahAruccattameva saMghayaNaM / saMThANavaNNagaMdhA phAsA uusaasmaahaare||3|| lesA / viThI nANe joguvaoge tahA smugghaayaa| tatto khuhApivAsA viuvvaNA veyaNA ya bhae // 4 // uvavAo purisANaM ovammaM veyaNA' duvihAe / uvvaddaNapuDhavI u, uvavAo savvajIvANaM // 5 // eyAo sNghnnigaahaao|| (suu094)|| bIo uddesao smtto|| yaNapatyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikA bhadanta / kIdRzaM pRthivIparza pratyanubhavanto viharanti ?, bhagavAnAha-gautama! 'aNiThaM // 127 //
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ ne appiyaM amaNannaM amaNAma' asyArthaH prAgvat, evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvattamastamAyAm , evamaptejovAyuvanaspatipasatrANyapi bhAvanIyAni, navaraM tejaHsparza:-uSNarUpatApariNatanarakakuDyAdisparzaH parodIritavaikriyarUpo vA veditavyo na ta sAbhAd bAdarAgnikAyasparzaH, tatrAsambhavAt // 'imIse Na'mityAdi, asyAM bhadanta! ratnaprabhAyAM pRthivyAM triMzati narakAvAsazatasahasreSu ekasmina narakAvAse 'sarve prANAH' dvIndriyA 'sarve bhUtAH' vanaspatikAyikA: 'sarve sattvAH' pRthivyAdayaH "sarve jIvA' paJcendriyAH, uktazca-"prANA dvitricatuH proktA, bhUtAzca taravaH smRtAH / jIvAH paJcendriyA jJeyAH, zeSAH sattvA udIritAH // 1 // " prathivIkAyikatayA akAyikatayA vAyukAyikatayA vanaspatikAyikatayA nairayikatayA utpannAH utpannapUrvAH ?, bhagavAnAha-'hate'tyAdi. hanteti pratyavadhAraNe gautama! 'asakRta' anekavAram , athavA 'anantakRtvaH' anantAn vArAn , saMsArasthAnAditvAt , evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvaddhaHsaptamI, navaraM yatra yAvanto narakAstatra tAvanta upayujya vaktavyAH / kacididamapi sUtraM dRzyate-"imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe nirayaparisAmaMtesu NaM je vAyarapuDhavikAiyA jAva vaNassaikAiyA te NaM bhaMte! jIvA! mahAkammatarA ceva mahAkiriyatarA ceva mahAsavatarA ceva mahAveyaNatarA ceva, haMtA goyamA! jAva mahAveyaNatarA ceva, evaM jAva ahesattamA // " asyAM bhadanta! ramnaprabhAyAM pRthivyAM narakaparisamanteSu-narakAvAsaparyantavartipu pradezeSu bAdarapRthivIkAyikAH 'jAva vaNapphaikAiya'tti bAdarAkAyikA bAdaravAyukAyikA bAdaravanaspatikAyikAste bhadanta! jIvAH 'mahAkammatarA ceva' mahat-prabhUtamasAtavedanIyaM karma 5 yeSAM te mahAkANaH, atizayena mahAkANo mahAkarmatarAH, 'ce|' tyavadhAraNe, mahAkarmatarA eva kuta: ? ityAha-'mahAkiriyatarA ceva' mahatI kriyA-prANAtipAtAdikA''sIt prAg janmani tadbhaveSu tadadhyavasAyAnivRttyA yeSAM te mahAkriyAH, atizayena mahAkriyA
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ O mahAkriyatarAH, 'nimittakAraNahetuSu sarvAsA vibhaktInAM prAyo darzana miti nyAyAddhetAvatra prathamA, tato'yamartha:-yato mahAkriyatarA 3pratipattI 5 eva tato mahAkarmatarA eva, mahAkriyataratvamapi kutaH? ityAha-mahAzravatarA evaM' mahAnta AzravAH-pApopAdAnahetava ArambhA- narakAdhika dayo yepAmAsIran te mahAzravAH, atizayena mahAzravA mahAzravatarAH, 'ceveti pUrvavat , tadevaM yato mahAkarmatarA eva tato mahAvedana uddezaH 2 tarA eva, narakeSu kSetrasvabhAvajAyA api vedanAyA atiduHsahatvAt , bhagavAnAha-haMtA gautama 'te NaM jIvA mahAkammatarA ceve'tyAdi sa0 95 5 prAgvat, evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvaddhaHsaptamI // sampratyuddezakArthasaGgrahaNigAthA: prAha-AsAmakSaramAtragamanikA-prathamaM 'puDha-5 vIo' iti pRthivyo'bhidheyAstadyathA-"kai NaM bhaMte puDhavIo paNNattAo?" ityAdi / tadanantaram 'ogAhittA naragA' iti, ra yasyAM pRthivyAM yadavagAhya yAdRzAzca narakAstadabhidheyaM, yathA-"imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassa bAhallAe uvari kevaiyaM ogAhittA" ityAdi / tato narakANAM saMsthAnaM tato bAhalyaM tadanantaraM viSkambhaparikSepau tato varNastato gandhahai stadantaraM sparzastatasteSAM narakANAM mahattAyAmupamA devena bhavati karttavyA, tato jIvAH pudgalAzca teSu narakeSu vyutkrAmantIti, tathA zA zvatAzAzvatA narakA iti vaktavyaM, tata upapAto vaktavyaH, tadyathA-"imIse NaM bhNte| rayaNappabhAe puDhavIe kato uvavajaMti ?" i-* 6 tyAdi, tata ekasamayenotpadyamAnAnAM parimANaM tato'pahArastata uccatvaM tadanantaraM saMhananaM tataH saMsthAnaM tato varNastadanantaraM gandhastataH sparzastata ucchAsavaktavyatA tadanantaramAhArastato lezyA tato dRSTistadanantaraM jJAnaM tato yogastato'pyupayogastadanantaraM samudghAtastataH kSutpipAse tato vikurvaNA, tadyathA-"rayaNappabhApuDhavineraiyA NaM bhaMte! kiM egattaM pabhU viuvittae puhuttaM pahU viunvittae" ityAdi, // 128 // OM tato vedanA tato bhayaM tadanantaraM paJcAnAM puruSANAmadhaHsaptamyAmupapAtastata aupamyaM vedanAyA dvividhAyAH, uSNavedanAyA: zItavedanA- 8
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAzcetyarthaH, tataH sthitirvaktavyA tadanantaramurttanA tataH sparzaH pRthivyAdisparzo vaktavyaH, tataH sarvajIvAnAmupapAtaH, 'tadyathA-imIse mANaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasahassesu egamegaMsi nirayAvAsaMsi savve pANA savve bhUyA" ityaadi|| tRtIyapratipattau samApto dvitIyo narakoddezakaH // samprati tRtIya Arabhyate, tatra cedamAdisUtram imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe neratiyA kerisayaM poggalapariNAmaM paccaNubhavamANA vihana raMti?, goyamA! aNiDhaM jAva amaNAmaM, evaM jAva ahesattamAe evaM neyavvaM // ettha kira ativayaMtI naravasabhA kesavA jalacarA ya / maMDaliyA rAyANo je ya mahAraMbhakoDaMbI // 1 // bhinnamuhutto naraesu hoti tiriyamaNuesu cattAri / devesu addhamAso ukkosa viuvvaNA bhaNiyA // 2 // je poggalA aNiTThA niyamA so tesi hoi AhAro / saMThANaM tu jahaNNaM niyamA huMDaM tu nAyavvaM // 3 // asubhA viuvaNA khalu neraiyANaM tu hoi savvesiM / veuvviyaM sarIraM asaMghayaNa huMDasaMThANaM // 4 // assAo uvavaNNo assAo ceva cayai nirayabhavaM / savvapuDhavIsu jIvo savvesu ThiivisesesuM // 5 // uvavAeNa va sAyaM neraio devakammuNA vAvi / ajjhavasANanimittaM mANabhAvaNaM // 6 // nerahayANappAo ukkosaM pNcjoynnsyaaii| dakkhaNabhihayANaM veyaNasayasaMpagADhANaM // 7 // acchinimIliyamettaM natthi suhaM dukkhameva paDibaddhaM / narae neraiyANaM ahonisaM paccamANANaM // 8 // teyAkammasarIrA suhumasarIrA ya je apajjattA / jIveNa mukkamettA
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ -SGARHI ACANCISCRESCRIKAAICHACHAN vacaMti sahassaso bheyaM // 9 // atisItaM atiuNhaM atitahA atikhuhA atibhayaM vaa| nirae 3pratipattau narakAdhika neraiyANaM dukkhasayAI avissAmaM // 10 // ettha ya bhinnamuTutto poggala asuhA ya hoi assA uddezaH 3 o| uvavAo uppAo acchi sarIrA u boddhavvA // 11 // nArayauddesao tio| setaM neratiyA // (sU095) 'rayaNappabhe'tyAdi, ratnapramApRthivInairayikA bhadanta! kIdRzaM 'pudgalapariNAma' AhArAdipudgalavipAkaM 'pratyanubhavantaH' pratyeka vedayamAnA viharanti', bhagavAnAha-gautama! aniSTamityAdi prAgvat , evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvadadhaHsaptamI, evaM vedanAlezyAnAmagotrAratibhayazokakSutpipAsAvyAdhiucchrAsAnutApakrodhamAnamAyAlobhAhArabhayamaithunapariprahasajJAsUtrANi vaktavyAni, atra saGghaiNigAthe-"poggalapariNAme veyaNA ya lesA ya nAma goe ya / araI bhae ya soge khuhA pivAsA ya vAhI y||1|| ussAse * aNutAve kohe mANe ya mAyalobhe ya / cattAri ya saNNAo neraiyANaM tu pariNAme // 2 // " samprati saptamanarakapRthivyAM ye gacchanti tAn pratipAdayati-iha parigrahasajJApariNAmavaktavyatAyAM caramasUtraM saptamanarakapRthvIviSayaM tadanantaraM ceyaM gAthA tata: 'etthe' tyanantaramuktA'dhaHsaptamI pRthivI parAmRzyate, 'atra' adhaHsaptamanarakapRthivyAM 'kila' ityAptavAdasUcane Aptavacanametaditi bhAvaH, 'ativrajanti' atizayena-bAhulyena gacchanti naravRpabhAH 'kezavA' vAsudevAH 'jalacarAzca' tandulamatsyaprabhRtayaH 'mANDalikAH' vasu // 129 // prabhRtaya iva 'rAjAnaH' cakravartinaH subhUmAdaya iva ye ca mahArambhAH kuTumbina:-kAlasaukarikAdaya iva // samprati narakeSu prastAvA
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiryagAdiSu cottaravaikriyAvasthAnakAlamAnamAha-bhinnaH-khaNDo muhUttoM bhinnamuhUrta: antarmuhUrttamityarthaH, narakepUtkarpato vikurvaNAsthitikAlaH, niryakAnapyeSa catvAryantarmahAni, deveSvarddhamAsa utkarpato vikurvaNA'vasthAnakAlaH bhaNitaH epa utkarpato vikurvaNA'vasthAnakAlo bhnnittiirthkrgnndhraiH|| samprati narakeSvAhArAdisvarUpamAha-ye pudgalA aniSTA niyamAtsa teSAM bhavatyAhAraH, 'saMsthAnaM ta' saMsthAnaM punasteSAM haNDaM haNDamapi jaghanyamatinikRSTamaniSTaM veditavyaM, etaca bhavadhAraNIyazarIramadhikRtya veditavyam, uttaravaikriyasaMsthAnasyAgre vakSyamANatvAta, iyaM ca prAguktArthasaGgrahagAthA tato na punaruktadoSaH // samprati vikurvaNAkharUpamAha-sarveSAM nairayikANAM vikarvaNA khala, nizcitamazabhA bhavati, yadyapi zubhaM vikurviSyAma iti te cintayanti tathA'pi tathAvidhapratikulakarmodayatastepAmazabhaiva vikarvaNA bhavati. tadapi ca vaikriyaM-uttaravaikriyazarIramasaMhananam , asthyabhAvAt , upalakSaNametat bhavadhAraNIyaM ca vaikriyazarIramasaMhananaM, tathA huNDasaMsthAnaM tat uttaravaikriyazarIraM, huNDasaMsthAnanAmna eva bhavapratyayata udayabhAvAt // kazcit jIva: 'sarvAsvapi pRthivIyu' ratnaprabhAdipu tamastamAparyantAsa sarveSvapi ca 'sthitivizeSeSu' jaghanyAdirUpeSu 'asAtaH' asAtodayakalita upapannaH, utpattikAle'pi prAgbhavamaraNakAlAnubhUtamahAduHkhAnuvRttibhAvAt , utpattyanantaramapi 'asAta eva' asAtodayakalita eva sakalamapi nirayabhavaM 'tyajati apayati, na tu jAtucidapi sukhalezamapyAsvAdayati // Aha-kiM tatra kadAcitsAtodayo'pi bhavati yenedamucyate?, ucyate, bhavati, tathA cAha-uvavAeNa' ityatra saptamyarthe tRtIyA, upapAtakAle 'sAtaM' sAtavedanIyakarmodayaM kazcidvedayate, yaH prAgbhavedAghacchedAdivyatirekeNa maraNamupagato'natisakrSTiAdhyavasAyI samutpadyate, tadAnIM hi na tasya prAgbhavAnubaddhamAdhirUpaM duHkheM nApi kSetrasvabhAvajaM nApi paramAdhArmikakRtaM nApi parasparodIritaM tata evaMvidhaduHkhAbhAvAdasau sAtaM kazcit vedayate ityucyate, 'devakammuNA vAvi' iti devakarmaNA
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26LSSSSS -CG vacaMti sahassaso bheyaM // 9 // atisItaM atiuNhaM atitaNhA atikhahA atibhayaM vA / nirae 3pratipattau narakAdhika neraiyANaM dukkhasayAI avissAmaM // 10 // ettha ya bhinnamuhatto poggala asuhA ya hoi assA uddezaH3 o| uvavAo uppAo acchi sarIrA u boddhavvA // 11 // nArayauddesao tio|| setai neratiyA // (sU0 95) 'rayaNappabhetyAdi, ratnaprabhApRthivInairayikA bhadanta' kIdRzaM 'pudgalapariNAma' AhArAdipudgalavipAkaM 'pratyanubhavantaH pratyeka vedayamAnA viharanti ?, bhagavAnAha-gautama! aniSTamityAdi prAgvat , evaM pratipRthivi tAvadvaktavyaM yAvadadhaHsaptamI, evaM vedanAlezyAnAmagotrAratibhayazokakSutpipAsAvyAdhiucchAsAnutApakrodhamAnamAyAlobhAhArabhayamaithunapariprahasaJjJAsUtrANi vaktavyAni, atra sana-hai haNigAthe-"poggalapariNAme veyaNA ya lesA ya nAma goe ya / araI bhae ya soge khuddA pivAsA ya vAhI ya // 1 // ussAse aNutAve kohe mANe ya mAyalobhe ya / cattAri ya saNNAo neraiyANaM tu pariNAme // 2 // " samprati saptamanarakapRthivyAM ye gacchanti : tAn pratipAdayati-iha parigrahasajJApariNAmavaktavyatAyAM caramasUtraM saptamanarakapRthvIviSayaM tadanantaraM ceyaM gAthA tataH 'etthe' tyana- ntaramuktA'dhaHsaptamI pRthivI parAmRzyate, 'atra' adhaHsaptamanarakapRthivyAM 'kila' ityAptavAdasUcane Aptavacanametaditi bhAvaH, 'ativrajanti' atizayena-bAhulyena gacchanti naravRSabhAH 'kezavAH' vAsudevAH 'jalacarAzca' tandulamatsyaprabhRtayaH 'mANDalikAH' vasuprabhRtaya iva 'rAjAnaH' cakravartinaH subhUmAdaya iva ye ca mahArambhAH kuTumbina:-kAlasaukarikAdaya iva // samprati narakeSu prastAvA 54054064054064050 // 129 // SNESSASSES
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiryagAdiSu cottaravaikriyAvasthAnakAlamAnamAha - bhinnaH - khaNDo muhUrtto bhinnamuhUrtta : antarmuhUrttamityarthaH, narakeSUtkarSato vikurvaNAsthitikAla:, tiryayAnuSyeSu catvAryantarmuhUrttAni deveSvarddhamAsa utkarSato vikurvaNA'vasthAnakAla: bhaNitaH eSa utkarSato vikurvaNA'vasthAnakAlo bhaNitastIrthakaragaNadharaiH // samprati narakeSvAhArAdikharUpamAha - ye pudgalA aniSTA niyamAtsa teSAM bhavatyAhAraH, 'saMsthAnaM tu' saMsthAnaM punasteSAM huNDaM huNDamapi jaghanyamatinikRSTamaniSTaM veditavyaM etacca bhavadhAraNIyazarIramadhikRtya veditavyam, uttaravaikriyasaMsthAnasyAye vakSyamANatvAt iyaM ca prAguktArthasaGgrahagAthA tato na punaruktadoSa: // samprati vikurvaNAsvarUpamAha - sarveSAM nairayikANAM vikurvaNA 'khalu' nizcitamazubhA bhavati, yadyapi zubhaM vikurviSyAma iti te cintayanti tathA'pi tathAvidhapratikUlakarmodayatasteSAmazubhaiva vikurvaNA bhavati, tadapi ca vaikriyaM - uttaravaikriyazarIramasaMhananam, asthyabhAvAt upalakSaNametat bhavadhAraNIyaM ca vaikriyazarIramasaMhananaM, tathA huNDasaMsthAnaM tat uttaravaikriyazarIraM, huNDasaMsthAnanAmna eva bhavapratyayata udayabhAvAt // kazcit jIva: 'sarvAsvapi pRthivISu' ratnaprabhAdiSu tamatamAparyantAsu sarveSvapi ca 'sthitivizeSeSu' jaghanyAdirUpeSu 'asAtaH' asAtodayakalita upapannaH, utpattikAle'pi prAgbhavamaraNakAlAnubhUtamahAduHkhAnuvRttibhAvAt utpattyanantaramapi 'asAta eva' asAtodayakalita eva sakalamapi nirayabhavaM tyajati' kSapayati, na tu jAtucidapi sukhalezamapyAsvAdayati || Aha- kiM tatra kadAcitsAtodayo'pi bhavati yenedamucyate ?, ucyate, bhavati, tathA cAha - 'uvavAeNa' ityatra saptamyarthe tRtIyA, upapAtakAle 'sAtaM' sAtavedanIyakarmodayaM kazcidvedayate, yaH prAgbhave dAghacchedAdivyatirekeNa maraNamupagato'natisaGkiSTAdhyavasAyI samutpadyate, tadAnIM hi na tasya prAgbhavAnubaddhamAdhirUpaM duHkhaM nApi kSetrasvabhAvajaM nApi paramAdhArmikakRtaM nApi parasparodIritaM tata evaMvidhaduHkhAbhAvAdasau sAtaM kazcit vedayate ityucyate, 'devakammuNA vAvi' iti devakarmmaNA
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ SGAR pUrvasAGgatikadevaprayuktayA kriyayA, tathAhi-gacchati pUrvasAGgatiko devaH pUrvaparicitasya nairayikasya vedanopazamanArtha yathA baladevaH ka-5 3 pratipattau SNavAsudevasya, sa ca vedanopazamo devakRto manAkAlamAtra eva bhavati, tata Urva niyamAkSetrakhabhAvajA'nyo'nyA vA vedanA pravarttate, 6 narakAdhika * tathAsvAbhAvyAt , 'ajjhavasANanimitta' miti adhyavasAnanimittaM samyaktvotpAdakAle tata UrdhvaM kadAcittathAvidhaviziSTazubhAdhyava- uddezaH3 OM sAyapratyayaM kazcid nairayiko bAhyakSetrasvabhAvajavedanAsadbhAve'pi sAtodayamevAnubhavati, samyaktvotpAdakAle hi jAtyandhasya cakSurlAbha iva 5 sU096 mahAn pramoda upajAyate, taduttarakAlamapi kadAcittIrthakaraguNAnumodanAdyanugatAM viziSTAM bhAvanAM bhAvayataH, tato bAhyakSetrasvabhAvajavedanAsadbhAve'pyantaH sAtodayo viz2ambhamANo na virudhyate, 'ahavA kammANubhAveNa miti athavA 'karmAnubhAvena' bAhyatIrthakarajanmadIkSAjJAnApavargakalyANasaMbhUtilakSaNabAhyanimittamadhikRtya tathAvidhasya ca sAtavedanIyasya karmaNo'nubhAvena-vipAkodayena kazvitsAtaM vedayane, na caitadvyAkhyAnamanArSa yata uktaM vasudevacarite, iha nairayikAH kumbhyAdiSu pacyamAnAH kuntAdibhirbhidyamAnA vA bhayobastAstathAvidhaprayatnavazAdUrddhamutplavante, tatastadutpAtaparimANapratipAdanArthamAha-nairayikANAM duHkhenAbhidrutAnAM-sarvAsanA vyAptAnAM 'vedanAzatasaMpragADhAnAM' vedanAzatAni-aparimitA vedanAH saMpragADhAni-avagADhAni yeSAM te vedanAzatasaMpragADhAH sukhAdidarzanAt niSThAntasya paranipAtaH, tepAM hetuhetumadbhAvazcAtra, yato vedanAzatasaMpragADhAstato duHkhenAbhiTThatAH, teSAM jaghanyata utpAto gavyUtamAtram , etacca saMpradAyAdavasIyate, tathA ca dRzyate kacidevamapi pATha:-"neraiyANuppAo gAuya ukosa. paMcajoyaNasayAI" iti, utkarSataH paJca yojanazatAni iti / duHkhenAbhihatAnAmityuktaM tato duHkhameva nirUpayati-narake nairayikANAmuSNavedanayA zItavedanayA // 130 // vA'harnizaM pacyamAnAnAM na 'akSinimIlanamAtramapi' akSinikocakAlamAtramapi asti sukhaM, kintu du:khameva kevalaM 'pratibaddham Waturemamaasumerem wine GAR & GS + C
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ anubaddhaM sadA'nugatamiti bhAvaH // atha yatteSAM vaikriyazarIraM tattepAM maraNakAle kathaM bhavati iti tannirUpaNArthamAha-taijasakAmaNazarIrANi yAni 'sUkSmazarIrANi' (ca) sUkSmanAmakammodayavatAM paryAptAnAmaparyAptAnAM caudArikazarIrANi vaikriyAhArakazarIrANi ca tepAmapi prAyo mAMsacakSuragrAhyatayA sUkSmatvAt tathA yAni 'aparyAptAni' aparyAptazarIrANi tAni jIvena muktamAtrANi santi sahasrazo bhedaM brajanti visakalitAstatparamANusaGghAtA bhavantItyarthaH // etAsAmeva gAthAnAM saMgrAhikAM gAthAmAha-ettha' iti padopalakSitA prathamA dvitIyA 'bhinnamuhatto' iti tRtIyA 'poggalA' iti 'je poggalA aNihA' ityAdi caturthI 'azubhA' iti (je) 'asubhA viuvvaNA khalu' ityAdi, evaM zeSapadAnyapi bhAvanIyAni // tRtIyapratipattau tRtIyo narakoddezakaH samAptaH // tadevamukto |nArakAdhikAraH, samprati tiryagadhikAro vaktavyaH, tatra cedamAdisUtram se kiM taM tirikkhajoNiyA?, tirikkhajoNiyA paMcavidhA paNNattA, taMjahA-egidiyatirikkhajoNiyA veiMdiyatirikkhajoNiyA teiMdiyatirikkhajoNiyA cauridiyatirikkhajoNiyA pNciNdiytirikkhjonniyaay| se kiM taM egidiyatirikkhajoNiyA?, 2 paMcavihA paNNattA, taMjahApuDhavikAiyaegidiyatirikkhajoNiyA jAva vaNassaikAiyaegidiyatirikkhajoNiyA / se kiM taM puDhavikkAiyaegidiyatirikkhajoNiyA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-suhumapuDhavikAiyaegiMdiyatirikkhajoNiyA bAdarapuDhavikAiyaegidiyatirikkhajoNiyA ya / se kiM taM suhumapuDhavikAiyaegidiyatiri0 1, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-pajattasuhama0 apajjattasuhuma se taM suhumaa|
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattau tiryagadhi0 uddezaH1 sU0 96 551150-15OMOMOM-55m se kiM taM yAdarapuDhavikAiya01, 2 duvihA paNNasA, saMjahA-pajjatsavAdarapu0 apajasayAdarapu0, se taM vAyarapuDhavikAiyaegidiya0 / se taM puDhavIkAiyaegidiyA / se kiM taM AukAiyaegidiya01, 2 duvihA paNNasA, evaM jaheva puDhavikAiyANaM taheva, vAukAyabhedo evaM jAva vaNassatikAiyA se taM vaNassaikAegidiyatirikkhAse kiM taM yeiMdiyatirikkha0?, 2 duvidhA paNNattA, taMjahA-pajjattakaveiMdiyati0 apajjattayeiMdiyati0, se taM veiMdiyatiri0 evaM jAva criNdiyaa| se kiM taM paMceMdiyatirikkhajoNiyA?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-jalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyA thalayarapaMceMdiyatirikkhajo0 khhyrpNceNdiytirikkhjonniyaa|se kiM taM jalayarapaMcediyatirikkhajoNiyA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-samucchimajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyA ya ga bhavatiyajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyA ya |se kiM taM samucchimajalayarapaMciMdiyatirikkhajoNitA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-pajjattagasamucchima0 apajjattagasaMmucchima0 jalayarA, se taM samucchimA paMciMdiyatirikkha0 se kiM taM gambhavatiyajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyA?, 2 duvidhA paNNattA, taMjahA-pajattagagambhavatiya0 apajjattagabha0 se taM gambhavatiyajalayara0, se taM jalayarapaMceMdiyatiri0 / se kiM taM thalayarapaMceMdiyatirikkhajoNitA?, 2 duvidhA paNNattA, taMjahA-cauppayathalayarapaMceMdiya0 prisppthlyrpNceNdiytirikkhjonnitaa| AKAASHARESHAGRICAGARSAGAR // 131 //
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ RASA se kiM taM cauppadyalayarapaMciMdiya0? cauppaya0 duvihA paNNattA, taMjahA-samucchimacauppayathalayarapaMceMdiya0 ganbhavatiyacauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNitA ya, jaheva jalayarANaM taheva caukkato bhedo, settaM cauppathalayarapaMceMdiya0 / se kiM taM parisappathalayarapaMceMdiyatirikkha01, 2davihA paNNattA, taMjahA-uragaparisappathalayarapaMcAdayatirikkhajoNitA bhuyagaparisappathalaya rpNceNdiytirikkhjonnitaa| se kiM taM uragaparisappathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNitA?, uragapari0 duvihA paNNattA, taMjahA-jaheva jalayarANaM taheva caukkato bhedo, evaM bhuyagaparisappANavi bhANitanvaM, se taM bhuyagaparisappathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNitA, se taM thlyrpNceNdiytirikkhjonnitaa| se kiM taM khahayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyA?, khaha0 2 duvihA paNNattA, taMjahA-samucchimakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNitA gambhavakkaMtiyakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNitA ya / se kiM taM samucchimakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNitA?, saMmu0 2 duvihA paNNattA, taMjahA-pajjattagasaMmucchimakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNiMyA apajattagasamucchimakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyA ya, evaM ganbhavatiyAvi jAva pajattagaganbhavatiyAvi jAva apajattagaganbhavatiyAvi khahayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte! katividhe joNisaMgahe paNNatte?, goyamA! tivihe joNisaMgahe
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNNatte, taMjahA-aMDayA poyayA saMmucchimA, aMDayA tividhA paNNattA, taMjahA-itthI purisA 3pratipattI gapuMsagA, potayA tividhA paNNattA, taMjahA-itthI purisA NapuMsayA, tattha NaM je te saMmucchimA tiryagadhi0 te savve NapuMsakA // (sU096) uddezaH 1 'se kiM ta'mityAdi, atha ke te tiryagyonikAH?, sUrirAha-tiryagyonikAH paJcavidhAH prajJaptAH, tadyathA-ekendriyA ityAdi sUtra sU0 97 prAyaH sugama, kevalaM bhUyAna pustakeSu vAcanAbheda iti yathA'vasthitavAcanAkramapradarzanArthamakSarasaMskAramAnaM kriyate-ekendriyA yAvatpaOM zcendriyAH / atha ke ta ekendriyAH ?, ekendriyAH paJcavidhAH prajJaptAH, tadyathA-pRthivIkAyikA yAvadvanaspatikAyikAH / atha ke te 6 pRthivIkAyikA: 1, pRthivIkAyikA dvividhAH prajJaptAH, tadyathA-sUkSmapRthivIkAyikAzca bAdarapRthivIkAyikAzca / atha ke te sUkSmapRthi vIkAyikAH 1, sUkSmapRthivIkAyikA dvividhAH prajJaptAstadyathA-paryAptakA aparyAptakAzca / atha ke te vAdarapRthivIkAyikAH?, vAdaraputhi-* 6 vIkAyikA dvividhAH prajJaptAstadyathA-paryAptakA aparyAptakAzca, evaM tAvadvaktavyaM yAvadvanaspatikAyikAH / atha ke te dvIndriyA:?, dvI-5 ndriyA dvividhAH prajJaptAH-paryAptakA aparyAptakAzca, evaM trIndriyacaturindriyA api vaktavyAH / atha ke te paJcendriyatiryagyonikAH, paJcendriyatiryagyonikAtrividhAH prajJaptAstadyathA-jalacarAH sthalacarAH khacarAzca / atha ke te jalacarAH?, jalacarA dvividhAH prajJaptAstadyathA-saMmUchimA garbhavyutkrAntikAzca / atha ke te saMmUcchimA. 1, saMmUcchimA dvividhAH prajJaptAstadyathA-paryAptakA aparyAptakAzca / atha // 132 // 1 aNDajavyatiriktA sarve'pi jarAyujA ajarAyujA vA garbhavyutkrAntikA paJcendriyA atraivAntarbhAvanIyA iti na caturvidhA, samAdhAsyati caivamagre, kevalamatra jarAyujatayA pakSiNAmaprasiddhe na samAdherAdati .
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke te garbhavyutkrAntikAH?, garbhavyutkrAntikA dvividhAH prajJaptAstadyathA-paryAptakA aparyAptakAzca, evaM catuSpadA uraHparisarpA bhujaparisapIH pakSiNazca pratyeka catuSprakArA vaktavyAH // samprati pakSiNAM prakArAntareNa bhedapratipAdanArthamAha-pakkhiNaM (khahayarapaMciMdiyatiri0) bhaMte !' ityAdi, pakSiNAM bhadanta! 'katividhaH' katiprakAra: 'yonisaGgrahaH' yonyA saGgrahaNaM yonisaho yonyupalakSita grahaNamityarthaH (prajJaptaH?), bhagavAnAha-gautama trividho yonisaGgrahaH prajJaptastadyathA-aNDajA-mayUrAdayaH potajA-vAgulyAdayaH saMmUcchimAH khajarITAdayaH, aNDajAnividhAH prajJaptAstadyathA-striyaH puruSA napuMsakAzca, potajAstrividhAH prajJaptAstadyathA-striyaH puruSA napuMsakAca, tatra ye te saMmUcchimAste sarve napuMsakAH, saMmUcchimAnAmavazyaM napuMsakavedodayabhAvAt // etesi NaM bhaMte! jIvANaM kati lesAo pANattAo?, goyamA! challesAo paNNattAo, taMjahA -kaNhalesA jAva sukkalesA // te NaM bhaMte! jIvA kiM sammadiTThI micchadiTThI sammAmicchadiTThI?, goyamA! sammadiTThIvi micchadiTThIvi sammAmicchadiTThIvi // te NaM bhaMte! jIvA kiM NANI apaNANI?, goyamA! NANIvi aNNANIvi tiNNi NANAiM tiNi aNNANAI bhayaNAe // te NaM bhaMte ! jIvA kiM maNajogI vaijogI kAyajogI?, goyamA! tividhAvi // te NaM bhaMte ! jIvA kiM sAgArovauttA aNAgArovauttA?, goyamA! sAgArovauttAvi aNAgArovauttAvi // te NaM bhaMte! jIvA' kao uvavajaMti kiM neratiehiMto uva0 tirikkhajoNiehiMto uva01, pucchA, goyamA! asaMkhejavAsAuyaakammabhUmagaaMtaradIvagavajehiMto uvavajaMti // tesi NaM bhaMte! jIvANaM
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pratipattI tiryagyonyadhi0 uddezaH 1 sU0 97 kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, goyamA! jahaNNaNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM paliovamassa asaMkhejatibhAgaM // tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati samugdhAtA paNNattA?, goyamA! paMca samugghAtA papaNattA, taMjahA-vedaNAsamugghAe jAva teyaasmugghaae|| te NaM bhaMte! jIvA mAraNAMtiyasamugdhAeNaM kiM samohatA maraMti asamohatAmaraMti?, goyamA! samohatAvi ma0 asamohayAvi mrNti||te NaM bhaMte! jIvA aNaMtaraM uvvahitA kahiM gacchaMti? kahiM uvavajjati? kiM neratiesu uvavajjaMti? tirikkha0 pucchA, goyamA! evaM uvvaddaNA bhANiyabvA jahA vakaMtIe taheva // tesi NaM bhaMte! jIvANaM kati jAtIkulakoDijoNIpamuhasayasahassA paNNattA?, goyamA! bArasa jAtIkulakoDIjoNIpamuhasayasahassA // bhuyagaparisappathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte! katividhe joNIsaMgahe paNNatte?, goyamA! tivihe joNIsaMgahe paNNatte, taMjahA-aMDagA poyagA saMmucchimA, evaM jahA khahayarANaM taheva, NANataM jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM puvakoDI, uvvahittA docaM puDhaviM gacchaMti, Nava jAtIkulakoDIjoNIpamuhasatasahassA bhavaMtIti makkhAyaM, sesaM taheva // uragaparisappathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte! pucchA, jaheva bhuyagaparisappANaM taheva, NavaraM ThitI jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM puvvakoDI, uvvahitA jAva paMcamiM puDhaviM gacchaMti, dasa jaatiikulkoddii||cuppythlyrpNceNdiytirikkh0 pucchA, goyamA! duvidhe paNNatte, taMjahA HICHOLARSANSARIGANGACASSAGAC, // 133 //
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ jarAjyA (poyayA) ya saMmucchimA ya, (se kiM taM ) jarAuyA ( poyayA ) ?, 2 tividhA paNNattA, taMjA - itthI purisA NapuMsakA, tattha NaM je te saMmucchimA te savve NapuMsayA / tesi NaM bhaMte! aari kati lessAo paNNattAo?, sesaM jahA pakkhINaM, NANattaM ThitI jahanneNaM aMtomuhuttaM ukoseNaM tinni paliovamAI, uvvahittA cautthi puDhaviM gacchaMti, dasa jAtIkulakoDI | jalayarapaMceMdriyatirikkhajoNiyANaM pucchA, jahA bhuyagaparisappANaM NavaraM uvvahittA jAva adhesattamaM pucfi addhaterasa jAtI kulakoDIjoNIpamuha0 jAva pa0 // cariMdriyANaM bhaMte! kati jAtI kulakoDIjoNI muha saMtasahassA paNNattA?, goyamA ! nava jAIkulakoDIjoNIpamuhasayasahassA [jAva] smkkhaayaa| teiMdiyANaM pucchA, goyamA ! aTThajAIkula jaavmkkhaayaa| beiMdriyANaM bhaMte! kai jAI 0?, pucchA, goyamA ! satta jAI kulakoDIjoNI pamuha0 // ( sU0 97 ) "eesi Na' mityAdi, 'eteSAM' pakSiNAM bhadanta / jIvAnAM kati lezyAH prajJaptA: ?, bhagavAnAha - gautama ! SaD lezyAH prajJaptAH, tadyathAkRSNalezyA yAvat zukulezyA, teSAM dravyato bhAvato vA sarvA lezyA: pariNAmasambhavAt // ' te NaM bhaMte !" ityAdi, te bhadanta ! pa kSiNo jIvAH ki samyagdRSTayo mithyAdRSTayaH samyagmithyAdRSTayazca 1, bhagavAnAha - gautama ! trividhA api // 'te NaM bhaMte !' ityAdi, te bhadanta ! jIvAH kiM jJAnino'jJAninaH 1, bhagavAnAha - gautama / dvaye'pi jJAnino'jJAnino'pItyarthaH, tatra ye jJAninaste dvijJAninastrijJAnino vA ye'pyajJAninaste'pi yajJAninaruyajJAnino vA // ' te Na'mityAdi, te bhadanta ! jIvAH kiM manoyogino vAgyoginaH kAyayo
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - HWARRIORAKA-NCRAGRICANCE ginaH 1, bhagavAnAha-gautama trayo'pi // teNaM bhaMte!' ityAdi, te bhadanta jIvAH kiM sAkAropayuktA anAkAropayuktAH?, bhagavA * 3pratipattI 05 nAha-dvaye'pi, sAkAropayuktA anAkAropayuktAzcetyarthaH / / 'te NaM bhaMte!' ityAdi, te bhadanta! pakSiNo jIvAH kuta utpadyante ? nairayi- tiryayo kebhya ityAdi yathA prajJApanAyAM vyutkrAntipade tathA draSTavyam // 'tesi NamityAdi, tepAM bhadanta! pakSiNAM kiyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA, bhagavAnAi-gautama jaghanyenAntarmuhUrttamutkarpataH palyopamAsayeyabhAgaH // 'tesi Na'mityAdi, tepAM bhadanta! jIvAnAM kati uddezaH 1 samudghAtAH prajJaptAH?, bhagavAnAha-gautama paJca samudghAtAH prajJaptAH, tadyathA-vedanAsamudghAtaH kapAyasamudghAto mAraNAntikasamudghAto sU0 97 vaikriyasamudghAtastaijasasamudghAtazca // te NaM bhaMte!' ityAdi, te bhadanta! jIvA mAraNAntikasamudghAtena ki samavahatA niyante asamavahatA mriyante ?, bhagavAnAha-gautama! samavahatA api mriyante asamavahatA api mriyante ||'te NaM bhaMte!' ityAdi, te bhadanta ! jIvA anantaramudvattya va gacchanti ?, etadeva vyAcaSTe-'evaM uvvaTTaNA' ityAdi, yathA dvividhapratipattau tathA draSTavyam // 'tesi NamityAdi, teSAM bhadanta jIvAnAM 'kati' kiMpramANAni jAtikulakoTInAM yonipramukhANi-yonipravAhAni zatasahasrANi yonipramukhazatasahasrANi jAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi bhavanti ?, bhagavAnAha-dvAdaza jAtikulakoTIyonipramukhazatasahasrANi prajJaptAni, tatra jAtikulayonInAmidaM paristhUramudAharaNaM pUrvAcAryairupAdarzi-jAtiriti kila tiryagjAtistasyAH kulAni-kRmikITavRzcikAdIni, imAni ca kulAni yonipramukhANi, tathAhi-ekasyAmeva yonI anekAni kulAni bhavanti, tathAhi-chagaNayonau kRmikulaM kITakulaM vRzcikakulamityAdi, athavA jAtikulamityekaM padaM, jAtikulayonyozca parasparaM vizepaH ekasyAmeva yonAvanekajAtikulasambhavAt , tadyathA-ekasyAmeva chaga 1 vyutkAntipadavattatra bhaNitatvAt vRttI yathAyathaM, mUle tu prajJApanAyA vyutkAntipada eva yathAyatha sUtramiti vaphatIetti sUtraM. // 134 // 928
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ Nayonau kRmijAtikulaM kITajAtikulaM vRzcikajAtikulamityAdi, evaM caikasyAmeva yonAvavAntarajAtibhedabhAvAdanekAni yonipravAhANi jAtikulAni saMbhavantItyupapadyate, khacarapaJcendriyatiryagyonijAnAM dvAdaza jAtikulakoTizatasahasrANi, atra saGghahaNigAthA-"joNIsaMgahalessAdihI nANe ya joga uvaoge / uvavAyaThiIsamugdhAya cayaNaM jAI kulavihI u||1||" asyA akSaragamanikA-prathamaM yonisaGgrahadvAraM tato lezyAdvAraM tato dRSTidvAramityAdi / 'bhuyagANaM bhaMte!' ityAdi, bhujagAnAM bhadanta ! katividho yonisaGgrahaH prajJaptaH ?, ityAdi pakSivat sarva-niravazeSaM vaktavyaM, navaraM sthiticyavanakulakoTiSu nAnAtvaM, tadyathA-sthitirjaghanyenAntarmuhUrttamutkarpataH pUrvakoTI, cyavanam-udvartanA, tatra narakagaticintAyAmadho yAvadvitIyA pRthivI upari yAvatsahasrAraH kalpastAvadutpadyate, nava teSAM jAtikulako-18 TiyonipramukhazatasahasrANi prajJaptAni / evamuraHparisarpANAmapi vaktavyaM, navaraM tatra cyavanadvAre'dhazcintAyAM yAvatpaJcamI pRthivIti vaktavyaM, kulakoTicintAyAM daza jAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi prajJaptAni // "cauppayANa'mityAdi, catuSpadAnAM bhadanta ! katividho yonisaddhahaH prajJaptaH?, bhagavAnAha-gautama dvividho yonisaGgrahaH prajJaptaH, tadyathA-potajAH saMmUcchimAzca, iha ye'NDajavyatiriktA garbhavyutkrAntAste sarve jarAyujA ajarAyujA vA potajA iti [ pUrvamapi vivakSitAH paramatra tu sarve'pi garbhavyutkrAntikAH potajatayA ] vivakSitamato'tra dvividho yathoktasvarUpo yonisaGgraha uktaH, anyathA gavAdInAM jarAyujatvAt (sAdInAmaNDajatvAt ) tRtIyo'pi jarAyu(aNDaja)lakSaNo yonisaGkaho vaktavyaH syAditi, tatra ye te potajAste trividhAH prajJaptAH, tadyathA-striyaH purupA napuMsakAca, tatra ye te saMmUcchimAste sarve napuMsakAH, zeSadvArakalApaH pUrvavat , navaraM sthitirjaghanyenAntarmuhUrttamutkarSatastrINi palyopamAni, cyavanadvAre'dhazcintAyAM yAvaccaturthI pRthivI Udhrva yAvatsahasrAraH, jAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANyatrApi daza ||'jlcraannaa'mityaadi, jala
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ * carANAM bhadanta! katividho yonimAdaH prajAH, bhagavAnAda-gaunama ! sirimo gonimADa prAnaH, nAmA-rnponAH maMpiMda- pratipattI mAzca, aNDajAgnividhAH prAptAH,tAyA-piyaH puruSA napuMmahAsa, ponApividhA: mamatAH, nagamA-viSa purA namAtra, nA / tiyegyo te saMmUcchimAnte sarve napuMsakAH, zeSanArakandApaninnA prAyana, nAraM sthininyAnAtila koTi e nAgAra, thiniyanyenAnnamuMdarI- nyadhika 8 mutkarpataH pUrvakoTI, cyavanadvAre'dhacintAyAM yAvatmamamI kI gAAramAhasAra:, phalaphoTiyonimA gumanAmAzimagotanAni uddenaH 1 dvAdazetyarthaH / / 'cariMdiyANamityAdi, caturindriyANAM bhanna! ni nikula koTigonipramunAmadanyAti prAmAni?, bhgvaanaad| sU0 98 -nava jAtikulaphoTiyonipramugnazatamahasrANi pramamAni, evaM prIndriyANAmaSTo pAnilakoTiyonimanamAmalAmi, sandriyAnA nA jAtikulakoTiyonipramugyAtasahasrANi prAptAni / hAniTakoTako yonijAtIgo milatAsIvAbhiyanamano gabhAnAni bhinnajAtIyatvAt prarUpayati kai NaM bhaMte! gaMdhA paNNatA? kai gaM bhaMte! gaMdhasayA paNNatA?, goymaa| matta gaMdhA matta gaMdhasayA paNNattA / / kaI NaM bhaMte! puSphajAI kulaphoDIjoNipamuhasayamahassA paNNatA?, goyamA! solasapuphajAtIkulakoDIjoNIpamuhasayasahasmA paNNatA, taMjahA-pattAri jalaparANaM cattAri thalayarANaM cattAri mahAmakkhiyANaM cattAri mahAgummitArNa // kati NaM bhaMte! vallIo kati valisatA paNNatA?, goyamA! cattAri vahIo casAri vahIsatA paNattA | kati NaM bhaMte! la // 135 // tAo kati latAsatA paNNasA?, gopamA! aha layAo aha latAsatA paNNasA // kati NaM *** SSCRECOGESEASOS +* RE bhNte|grikaapaa-DITI, ... .
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaMte! hariyakAyA hariyakAyasayA paNNattA ?, goyamA ! tao hariyakAyA tao hariyakAyasayA paNNattA, phalasahassaM ca piMTabaddhANaM phalasahassaM ca NAlabaddhANaM, te savve haritakAyameva samoyAMti, te evaM samaNugammamANA 2 evaM samaNugAhijjamANA 2 evaM samaNupehijamANA 2 evaM samaNuciM tijamANA 2 eesu ceva dosu kAesu samoyaraMti, taMjahA-tasakAe ceva thAvarakAe ceva, evameva sapuvvAvareNaM AjIviyadiDhateNaM caurAsIti jAtikulakoDIjoNIpamuhasatasahassA bhavaMtIti ma kkhAyA // (sU0 98) 'kaDa 'mityAdi, kati bhadanta ! gandhAGgAni, kacid gandhA iti pAThastatra padaikadeze padasamudAyopacArAd gandhA iti gandhAGgAnIti draSTavyaM prajJaptAni ?, tathA kati gandhAGgazatAni prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama! sapta gandhAGgAni sapta gandhAGgazatAni prajJaptAni, iha sapta gandhAGgAni paristhUrajAtibhedAdamUni, tadyathA-mUlaM tvak kASThaM niryAsaH patraM puSpaM phalaM ca, tatra mUlaM mustAvAlukozIrAdi, tvaka suvarNachallItvacAprabhRti, kASThaM candanAguruprabhRti, niryAsaH karpUrAdiH, patraM jAtipatratamAlapatrAdi, puSpaM priyaGganAgarapuSpAdi, phalaM jAtiphalakarkolakailAlavaDgaprabhRti, ete ca varNamadhikRtya pratyekaM kRSNAdibhedAtpaJcapaJcabhedA iti varNapaJcakena guNyante jAtAH paJcatrizat , gandhacintAyAmete surabhigandhaya evetyekena guNitAH paJcatriMzat jAtAH paJcatriMzadeva 'ekena guNitaM tadeva bhavatIti nyAyAt , tatrA pyekaikasmin varNabhede rasapaJcakaM dravyabhedena viviktaM prApyate iti sA paJcatriMzat rasapaJcakena guNyate jAtAH paJcasaptatizataM, sparzAzca | kAyadyapyaSTau bhavanti tathA'pi gandhAGgepu yathoktarUpeSu prazasyA vyavahAratazcatvAra eva mRdulaghuzItoSNarUpAstataH paJcasaptataM zataM sparzacatu -SAMASSSSSSSSSSSSSSS
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 Tayena guNyate jAtAni sapta zatAni, uktaJca-"mUlatayakaTThanijjAsapattapupphapphalameya gaMdhaMgA / vaNNAduttarabheyA gaMdhaMgasayA muNeyabvA pratipattI // 1 // " asya vyAkhyAnarUpaM gAthAdvayam-"mutthAsuvaNNachallI agurU vAlA tamAlapattaM ca / taha ya piyaMgU jAIphalaM ca jAIeN tiryagyo gaMdhagA // 1 // guNaNAe satta sayA paMcahiM vaNNehi surabhigaMdheNaM / rasapaNaeNaM taha phAsehi ya cauhi mitte(pasatthe)hi // 2 // " atra nyadhika taH 'jAIe gaMdhaMgA' iti jAtyA jAtibhedenAmUni gandhAGgAni, zeSa bhAvitam / / 'kai Na'mityAdi, kati bhadanta / puSpajAtikulakoTi-8 uddezaH1 zatasahasrANi prajJAtAni?, bhagavAnAha-gautama! poDaza puSpajAtikulakoTizatasahasrANi prajJaptAni, tadyathA-catvAri 'jalajAnAM padmAnAM sU0 98 jAtibhedena, tathA catvAri 'sthalajAnAM' koraNTakAdInAM jAtibhedena, catvAri mahAgulmikAdInAM jAtyAdInAM, catvAri 'mahAvRkSANAM' madhukAdInAmiti // 'kai Na'mityAdi, kati bhadanta ! vallayaH ? kati vallizatAni prajJaptAni', bhagavAnAha-gautama! catasro vallayastrapuSyAdimUlabhedena, tAzca mUlaTIkAkRtA vaiviktyena na vyAkhyAtA iti saMpradAyAdavaseyAH, catvAri vallizatAnyevAvAntarajAtibhedena // 'kai NamityAdi, kati bhadanta ! latAH kati latAzatAni prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama! aSTau latA yA mUlabhedena tA api saMpradAyAdavasAtavyAH, mUlaTIkAkAreNAvyAkhyAnAt , aSTau latAzatAni prajJaptAni, avAntarajAtibhedena // 'kai NamityAdi, kati bhadanta ! haritakAyAH kati haritakAyazatAni prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama trayo haritakAyAH prajJaptA:-jalajAH sthalajA ubhayajAH, ekaikasmin hai zatamavAntarabhedAnAmiti, trINi haritakAyazatAni / 'phalasahassaM cetyAdi, phalasahanaM ca 'vRntavandhAnAM' vRntAkaprabhRtInAM phalasahasraM ca nAlabaddhAnAM, 'te'vi savve' ityAdi, te'pi sarve bhedA apizavdAdanye'pi tathAvidhAH 'haritakAyameva samavataranti' hari // 136 // dUtakAye'ntarbhavanti haritakAyo'pi vanaspatI vanaspatirapi sthAvareSu sthAvarA api jIvepu, tata evaM samanugamyamAnA 2 stathA jAtyanta - KISARGARRORGANGANGA. SHRAM
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ vena svata eva sUtrataH, tathA samanuprAhyamANAH samanuprAhyamANAH pareNa sUtrata eva, tathA samanuprekSyamANAH samanuprekSyamANA anuprekSayA arthAlocanarUpayA, tathA samanucinyamAnAH samanucintyamAnAstathA tathA tanayuktibhiH, etayoreva dvayoH kAyayoH samavataranti, tadyathA-trasaMkAye ca sthAvarakAye ca, 'evAmeva' ityAdi, 'evameva uktenaiva prakAreNa 'sapuvvAvareNaM pUrva cAparaM ca pUrvAparaM saha pUvAparaM yena sa sapUrvAparaH uktaprakArastena, uktaviSayapaurvAparyAlocanayeti bhAvArthaH, 'AjIvagadihateNaM'ti A-sakalajagadabhivyAptyA jIvAnAM yo dRSTAnta:-paricchedaH sa AjIvadRSTAntastena sakalajIvadarzanenetyarthaH, Aha ca mUlaTIkAkAraH-"AjIvadRSTAntena sakalajIvanidarzanene"ti, caturazItijAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi bhavantIyAkhyAtaM mayA'nyaizca RSabhAdibhiriti, atra caturazItisajhopAdAnamupalakSaNaM, tenAnyAnyapi jAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi veditavyAni, tathAhi-pakSiNAM dvAdaza jAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi bhujagaparisarpANAM nava uragaparisarpANAM daza catuSpadAnAM daza jalacarANAmarddhatrayodazAni caturindriyANAM nava tIndriyANAmaSTo dvIndriyANAM sapta puSpajAtInAM SoDaza, eteSAM caikatra mIlane trinavatijAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi sArddhAni bhavanti, tatazcaturazItisayopAdAnamupalakSaNamavaseyaM, na caitad vyAkhyAnaM khamanISikAvijRmbhitaM, yata uktaM cUNoM-'AjIvagadihrateNaM'ti azeSajIvanidarzanena caurAsIjAtikulakoDi yonipramukhazatasahasrA etatpramukhA anye'pi vidyante iti // kulakoTivicAraNe vizeSAdhikArAdvimAnAnyaSyadhikRtya vishessprshnmaah| atthi NaM bhaMte! vimANAiM sotthIyANi sotthiyAvattAI sotthiyapabhAI sotthiyakantAI so 1 TIkAkRdabhiprAyeNa aciyAI aciyAvattAI ityAdi pAThasabhava
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattI tiryagyonyadhi0 uddezaH1 su099 ARRORSCUSSC-SSESCESS sthiyavannAI sotthiyalesAiMsotthiyajjhayAiM sothisiMgArAI sosthikaDAI sosthisihAI sotyuttaravaLisagAI?, haMtA asthi / te NaM bhaMte! vimANA kemahAlatA pa0? goyamA! jAvatie NaM sUrie udeti jAvaieNaM ca sarie atthamati evatiyA tiNNovAsaMtarAiM atthegatiyassa devassa ege viphame sitA, se NaM deve tAe ukiTAe turiyAe jAva divyAe devagatIe vItIvayamANe 2 jAya ekAhaM vA duyAhaM vA udhoseNaM chammAsA vitIvaejA, atthegatiyA vimANaM vitIvaijjA atthegatiyA vimANaM no vItIvaejjA, emahAlatA NaM goyamA! te vimANA paNNattA, asthi NaM bhaMte! vimANAI aMcINi acirAvattAI taheva jAva acuttaravaDiMsagAtiM?, haMtA asthi, te vimANA kemahAlatA paNNattA?, goyamA! evaMjahA sotthI(yAI)Ni NavaraM evatiyAI paMca uvAsaMtarAiM atthegatiyassa devassa ege vikrame sitA sesaM taM ceva // asthi NaM bhaMte! vimANAI kAmAI kAmAvasAI jAva kAmuttaravaDiMsayAI?, haMtA atthi, te NaM bhaMte! vimANA kemahAlayA paNNatA?, goyamA! jahA sotdhINi NavaraM satta uvAsaMtarAI vikame sesaM taheva // asthi NaM bhaMte! vimANAI vijayAI vejayaMtAI jayaMtAI aparAjitAI?, haMtA asthi, te NaM bhaMte! vimANA ke01, goyamA! jAva // 137 // 1 sotthiyAra ityAdi TIkAdabhiprAyeNa pATho'. __
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ tie sUrie udei evaiyAiM nava ovAsaMtarAiM, sesaM taM ceva, no ceva NaM te vimANe vIIvaejA e mahAlayA NaM vimANA paNNattA, samaNAuso! // (sU0 99) tirikkhajoNiyauddesao pddhmo|| 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, astIti nipAto bahvarthe 'santi' vidyante Namiti vAkyAlaGkAre 'vimAnAni vizeSataH puNyaprANibhirmanyante-tadgatasaukhyAnubhavanenAnubhUyante iti vimAnAni, tAnyeva nAmagrAhamAha-arcISi-acirnAmAni, evamarcirAvarttAni arciHprabhANi arciHkAntAni acirvarNAni acirlezyAni ardhvijAni arciHzRGgA(rANi) arciHsa(zi)STAni arci:kUTAni arciruttarAvataMsakAni sarvasaGkhyayA ekAdaza nAmAni, bhagavAnAhA-'haMtA atthi' haMteti pratyavadhAraNe astIti nipAto bahvarthe santyevaitAni vimAnAnIti bhAvaH / 'kemahAlayA Na'mityAdi, kiMmahAnti kiyatpramANamahattvAni Namiti pUrvavat bhadanta! tAni vimAnAni prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama! "jAva ya uei sUro' ityAdi, jambUdvIpe sarvotkRpTe divase sarvAbhyantare maNDale vartamAnaH sUryo yAvati kSetre udeti yAvati ca kSetre sUryo'stamupayAti, etAvanti trINi avakAzAntarANi, udyAstamitapramitamadhikRtaM kSetraM triguNamityarthaH, astyetad-buddhyA paribhAvanIyametad yathaikasya vivakSitasya devasyaiko vikramaH syAt , tatra jambUdvIpe sarvotkRSTe divase sUrya udeti saptacatvAriMzatsahasrANi dve zate triSaSTyadhike yojanAnAmekasya ca yojanasyaikaviMzatiH paSTibhAgA etAvati kSetre, uktaJca-"sIyAlIsasahassA, doNi sayA joyaNANa tevaTThI / igavIsa saTThibhAgA kakaDamAiMmi peccha narA // 1 // " 472632etAvatyeva kSetre tasmin sarvotkRSTe divase'stamupayAti, tata etatkSetraM dviguNIkRtamudayAstApAntarAlapramANaM bhavati, taccaitAvat-caturnavatiH sahasrANi paJca zatAni par3izatyadhikAni yojanAnAmekasya ca yojanasya ca dvAcatvAriMzatpaSTibhAgAH 9452642 etAvatriguNIkRtaM yathoktavimAnaparimANaka
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ PROGRESHAHARAGRUGGALORECORK raNAya devasyaiko vikramaH parikalpyate, sa caivaMpramANa:-dve lakSe vyazItiH sahasrANi pazca zatAni azIyadhikAni yojanAnAm ekasya * ca yojanassa paSTibhAgAH paTa 2835806, iti // 'se NaM deve' ityAdi, 'saH vivakSito devaH 'tayA sakaladevajanaprasidvayA utkR- tiryagyo prayA tvaritayA capalayA caNDayA zIghrayA uddhatayA javanayA chekayA divyayA devagatyA, amIpAM padAnAmarthaH prAgvadbhAvanIyaH, vyatitra-5 nyadhi0 jan vyatitrajan jaghanyata ekAhaM vA dvayahaM vA yAvadutkarpataH paNmAsAn yAvad 'vyativrajet' gacchet , tatraivaM gamane a[pranthAnam uddezaH 1 4000] styetad yathaikaM kiyana vimAnaM pUrvoktAnAM vimAnAnAM madhye 'vyativrajet' atikrAmet , tasya pAraM labheteti bhAvaH, tathA'- sU0 99 styetad yathaikakaM vimAnaM na vyatitrajet , na tasya pAraM labheta, ubhayatrApi jAtAvekavacanaM, tato'yaM bhAvArtha:-uktapramANenApi krameNa yathoktarUpayA'pi ca gatyA paNmAsAnapi yAvadadhikRto devo gacchati tathApi kepAzcidvimAnAnAM pAraM labhate kepAzcitpAraM na labhate iti, etAvanmahAnti tAni vimAnAni prajJaptAni he zramaNa he AyuSman! / / 'asthi NaM bhaMte!' ityAdi, santi bhadanta vimAnAni svastiOM kAni svastikAvarttAni svastikaprabhANi khastikakAntAni svastikavarNAni svastikalezyAni svastikadhvajAni svastikadvArANi svastikaziSTAni svastikakUTAni svastikottarAvataMsakAni ?, 'hatA atthi' ityAdi, samastaM prAgvat , navaramana 'evaiyAI paMca ovAsaMtarAI' iti kaNThyaM, udayAstApAntarAlamenaM pazvaguNaM kriyata iti bhAvaH / / 'asthi NaM bhaMte !' ityAdi, santi bhadanta vimAnAni kAmAni kAmAvartAni kAmaprabhANi kAmakAntAni kAmavarNAni kAmaleiyAni kAmadhvajAni kAmagArANi kAmaziSTAni kAmakUTAni kAmottarAvataMsakAni', 'haMtA atthi' ityAdi sarva pUrvavat navaramatrodayAstApAntarAlakSetraM saptaguNaM karttavyaM, zepaM tathaiva / / 'asthi NaM // 138 // bhaMte! ityAdi, santi bhadanta ! vijayavejayantajayantAparAjitAni vimAnAni?, 'hatA atthI'tyAdi prAgvat , navaramatra 'evaiyAI FREE
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava ovAsaMtarAI' iti vaktavyaM zeSaM tathaiva, uktaJca-'jAvai udei sUro jAvai so atthamei avareNaM / tiyapaNasattanavaguNaM kAuM patteya patteyaM ||1||siiyaaliis sahassA do ya sayA joyaNANa tevaDhA / igavIsa saTThibhAgA kakkhaDamAiMmi peccha narA // 2 // eyaM duguNaM kAuM guNijae tipaNasattamAIhiM / AgayaphalaM ca jaM taM kamaparimANaM viyANAhi // 3 // cattArivi sakamehiM caMDAdigaIhiM jati chammAsaM / tahavi ya na jaMti pAraM kesiMci surA vimANANaM // 4 // " asyAM tRtIyapratipattau tiryagyonyadhikAre prthmoddeshkH|| uktaH prathamoddezakaH, idAnI dvitIyasyAvasaraH, tatredamAdisUtram kativihA NaM bhaMte! saMsArasamAvaNNagA jIvA paNNattA?, goyamA! chavvihA paNNattA, taMjahA-puDhavikAiyA jAva tskaaiyaa| se kiM taM puDhavikAiyA?, puDhavikAiyA duvihA paNNattA, taMjahAsuhumapuDhavikAiyA bAdarapuDhavikAiyA ya / se kiM taM suhumapuDhavikAiyA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-pajjattagA ya apajjattagA ya, settaM suhumapuDhavikAiyA / se kiM taM bAdarapuDhavikkAiyA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-pajattagA ya apajattagA ya, evaM jahA paNNavaNApade, saNhA sattavidhA paNNattA, kharA aNegavihA pannattA, jAva asaMkhejA, se ttaM bAdara puDhavikkAiyA / settaM puddhvikaaiyaa| evaM ceva jahA paNNavaNApade taheva niravasesaM bhANitavva vaMjAva jattheko tattha sitA saMkhejjA siya asaMkhejA sitA aNaMtA, settaM bAdaravaNapphatikAiyA, se taM vaNassaikAiyA / se kiM taM tasakAiyA?, 2 cauvivahA paNNattA, taMjahA-beiMdiyA teiMdiyA ca
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ -* & + M -9 // uridiyA pNceNdiyaa| se kiM taM yeiMdiyA?, 2 aNegavidhA paNNatA, evaM jaMceSa paNNavaNApade 3 pratipattI yeva nirayasesaM bhANitavyaM jAva sayaTTasiddhagadevA, setaM aNurArovavAiyA, se taM devA, setaM tiryagupaMceMdiyA, se taM tasakAiyA // (sU0100) dezaH2 . 'kaivihA Na'mityAdi, katividhA bhadanta ! saMsAramamApanakA jIvAH prajJaptA: ?, bhagavAnAha-gautama! pavidhAH prAptAstavyathA-5 sU0 101 pRthivIkAyikA apakAyikA yAvasakAyikAH / atha ke te pRthivIkAyikA:?, ityAdi prajJApanAgataM prathama prazApanApadaM niravazeSa vaktavyaM yAvadantima 'se taM devA' iti padam // samprati vizeSAbhidhAnAya bhUyo'pi pRthivIkAyaviSayaM sUtramAha katividhA NaM bhaMte ! puDhavI paNNatA?, goyamA! chavvihA puDhavI paNNattA, taMjahA-saNhApuDhavI suddhapuDhavI vAlayApuDhavI maNosilApu0 sakarApu0 kharapuDhavI // sahApuDhavINaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, goyamA! jaha0 aMtomu0 ukoseNaM egaM vAsasahassaM / suddhapuDhavIe pucchA, goyamA! jaha0 aMtomu0 uko0 yArasa vAsasahassAiM / vAluyApuDhavIpucchA, goyamA! jaha, aMtomu0 ukko codasa vAsasahassAI / maNosilApuDhavINaM pucchA, goyamA! jaha aMtomu0 uko0 solasa vAsasahassAI / sakarApuDhavIpa pucchA, goyamA ! jaha0 aMtomu0 uko0 aTThArasa vAsasahassAI / kharapuDhavipucchA, goyamA! jaha, aMtomu0 uko bAvIsa yAsasaha // 139 / / ssAiM / neraiyANaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNatA?, goyamA! jahA dasa vAsasahassAI PACRICANCCC
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ **** *** ukko0 tettIsaM sAgarovamAI ThitI, eyaM savvaM bhANiyavvaM jAva samvaTThasiddhadevatti // jIve NaM . bhaMte! jIvetti kAlato kevaciraM hoi ?, goyamA! savvaLa, puDhavikAie NaM bhaMte ! puDha vikAietti kAlato kevaciraM hoti?, goyamA! savvaddhaM, evaM jAva tasakAie // (sU0 101) / par3appannapuDhavikAiyA NaM bhaMte! kevatikAlassa NillevA sitA?, goyamA! jahaNNapade asaMkhejAhiM ussappiNiosappiNIhiM ukkosapae asaMkhenAhiM ussappiNIosappiNIhiM, jahannapadAto ukkosapae asaMkhejaguNA, evaM jAva paDappannavAukkAiyA ||pddppnnvnnpphikaaiyaannN bhaMte! kevatikAlassa nillevA sitA?, goyamA! paDuppannavaNa0 jahaNNapade apadA ukkosapade apadA, paDuppannavaNapphatikAiyANaM Nasthi nillevnnaa||pddppnntskaaiyaannN pucchA, jahaNNapade sAgarovamasatapuhattassa ukkosapade sAgarovamasatapuhuttassa, jahaNNapadA ukkosapade visesAhiyA // (sU0 102) / 'kaivihA 'mityAdi, katividhA Namiti pUrvavat, bhadanta ! pRthivI prajJaptA ?, bhagavAnAha-gautama! paDidhA prajJaptA, tadyathA-lakSNapRthivIM mRdvI cUrNitaloSTakalpA, 'zuddhapRthivI' parvatAdimadhye, manaHzilA-lokapratItA, vAlukA-sikatArUpA, zarkarA-muruNDapRthivI, 'kharApRthivI' pASANAdirUpA // adhunA etAsAmeva sthitinirUpaNArthamAha-'saNhapuDhavIkAiyANa'mityAdi, zlakSNapRthivIkAyikAnAM bhadanta ! kiyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA ?, bhagavAnAha-gautama! jaghanyenAntarmuhUrtamutkarSata eka varSasahasraM / evamanenAbhilApena zeSANAmapi pRthivInAmanayA gAthayA utkRSTamanugantavyaM, tAmeva gAthAmAha-saNhA ya'ityAdi, (saNhA ya suddhavAlua maNosilA .*****
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ -8 sakarA ya kharapuDhavI / igavAracoisasolaDhArabAvIsasamasahasA // 2 // ) lakSNapRthivyA ekaM varSasahasramutkarpata: sthitiH, zuddhapa- 3pratipatto thivyA dvAdaza varSasahasrANi, vAlukApRthivyAzcaturdaza sahasrANi, manaHzilApRthivyAH poDaza varSasahasrANi, zarkarApRthivyA 5 tiryaguaSTAdaza varSasahasrANi, kharapRthivyA dvAviMzativarpasahasrANi, sarvAsAmapi cAmIpAM pRthivInAM jaghanyena sthitirantarmuhUrta vaktavyA // 6 dezaH2 samprati sthitinirUpaNAprastAvAnnairayikAdInAM caturviMzatidaNDakakrameNa sthiti nirUpayitukAma Aha-'neraiyANaM bhaMte!' ityAdi, sU0 103 nairayikANAM bhadanta! kiyantaM kAlaM sthitiH prajAtA?, ityevaM prajJApanAgatasthitipadAnusAreNa caturvizatidaNDakakrameNa tAvadvaktavyaM yAvatsarvArthasiddhavimAnadevAnAM sthitinirUpaNA, iha tu pranthagauravabhayAnna likhyate // tadevaM bhavasthitinirUpaNA kRtA, samprati kAyasthitinirUpaNArthamAha-'jIveNaM bhaMte !' ityAdi, atha kAyasthitiriti kaH zabdArthaH ?, ucyate, kAyo nAma jIvasya vivakSitaH sAmAnyarUpo vizeparUpo vA paryAyavizepastasmin sthiti: kAya sthiti:, kimuktaM bhavati ?-yasya vastuno yena paryAyeNa-jIvatvalakSaNena pRthivIkAyAditvalakSaNena vA''dizyate vyavacchedena yadbhavanaM sA kAya sthitiH, tatra jIva iti "jIva prANadhAraNe" jIvati-prANAn dhArayatIti jIvaH, prANAzca dvidhA-dravyaprANA bhAvaprANAzca, tatra dravyaprANA AyuHprabhRtayaH, uktazca-"paJcendriyANi trividhaM balaM ca, ucchAsaniHzvAsamathAnyadAyuH / prANA dazaite bhagavadviruktAsteSAM viyojIkaraNaM tu hiMsA // 1 // " bhAvaprANA jJAnAdayaH yairmukto'pi jIvatIti vyapadizyate, uktazva-"jJAnAdayastu bhAvaprANA mukto'pi jIvati sa tehI"ti, iha ca vizepAnupAdAnAdubhayepAmapi prahaNaM Namiti vAkyAlakAre bhadanta jIva iti-jIvanaparyAyaviziSTaH kAlata:-kAlamadhikRtya kiyagiraM bhavati ?, bhagavAnAha-sarvAddhAM, saMsAryavasthAyAM dravyabhAvaprANAnadhikRtya muktyavasthAyAM bhAvaprANAnadhikRtya sarvatrApi jIvanasya vidyamAnatvAt , athavA jIva iti na ekaH hai // 14 // HAMAREIGARSHANGANGANGANG+ RECASCHICAGAR
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiniyato jIvo vivakSyate kintu jIvasAmAnyaM, tataH prANadhAraNalakSaNajIvanAbhyupagame'pi na kazciddoSa:, tathAhi - 'jIve NaM bhaMte!" ityAdi, jIvo Namiti pUrvavad bhadanta ! jIva iti -- jIvanniti prANAn dhArayannityarthaH kAlataH kiyazciraM bhavati ?, bhagavAnAha - gautama ! sarvAddhAM, jIvasAmAnyasyAnAdyanantatvAt na caitad vyAkhyAnaM svamanISikAvijRmbhitaM yata uktaM mUlaTIkAyAM - "jIve NaM bhaMte ityAdi, eSA oghakAya sthitiH sAmAnyajIvApekSiNIti sarvAddhayA nirvacanam" / evaM ca pRthivIkAyAdiSvapyadoSaH, etatsAmAnyasya sa - vaidaiva bhAvAditi / evaM gatIndriyakAyAdidvArairyathA prajJApanAyAmaSTAdaze kAyasthitinAmake pade kAyasthitiruktA tathA'tra sarva niravizeSaM vaktavyaM yathA upari tatpadgataM na kimapi tiSThati, gatIndriyakAyAdidvArasaGgrAhake ceme gAye - " gai iMdie ya kAe joge vee kasAya lesA ya / sammattanANadaMsaNasaMjayaDava ogaAhAre // 1 // bhAsagaparittapajjattasuhuma saNNI bhava'tthi carime ya / eesiM tu payANaM kAyaThiI hoi nAyavvA // 2 // sUtrapAThastu lezato darzyate - "neraiyA NaM bhaMte! Neraiyatti kAlato kevazciraM hoi ?, goyamA ! jahaneNaM dasa vAsasahassAiM ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI / tirikkhajoNie NaM bhaMte! tirikkhajoNiyatti kAlato kevazciraM hoi ?, goymaa| jahanneNaM aMtomuhuttamukkoseNamaNataM kAlaM anaMtA ussappiNIosappiNIo kAlato khettato anaMtA logA asaMkhejjA puggalapariyaTTA AvaliyAe asaMkhejjaibhAgo" ityAdi // samprati sAmAnyapRthivIkAyAdigatakAyasthitinirUpaNArthamAha - 'puDhavikkAie NaM bhaMte!' ityAdi, pRthivIkAyiko bhadanta ', sAmAnyarUpo'ta eva jAtAvekavacanaM na vyaktayekatve, pRthivIkAya iti kAlataH kiyaciraM bhavati ?, bhagavAnAha - gautama ! sarvAddhAM, pRthivIkAyasAmAnyasya sarvadaiva bhAvAt / evamaptejovAyuvanaspatitrasakAyasUtrANyapi bhAvanI - yAni || samprati vivakSite kAle jaghanyapade utkRSTapade vA kiyanto'bhinavA utpadyamAnAH pRthivIkAyikAdayaH ? ityetannirUpaNArthamAha
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ -paDuppannapuDhavikAiyA NaM bhaMte ! kevaikAlassa nillevA siyA' ityAdi, pratyutpannapRthivIkAyikA:-tatkAlamutpadyamAnAH pRthi-5 pratipattau / vIkAyikA bhadanta ! 'kevaikAlassa' tti tRtIyArthe paSThI kiyatA kAlena nirlepAH syuH 1, pratisamayamekaikApahAreNApahiyamANAH kiyatA tiryagu* kAlena sarva eva niSThAmupayAntIti bhAvaH, bhagavAnAhagautama! jaghanyapade yadA sarvastokA bhavanti tadetyarthaH, asaGkhyeyAbhirutsarpiNya- dezaH 2 vasarpiNIbhirutkRSTapade'pi yadA sarvavahayo bhavanti tadA'pIti bhAvaH asahayeyAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhirnavaraM jaghanyapadAdutkRSTapadi- 5 sU0103 no'saGkhyeyaguNAH / evamaptejovAyusUtrANyapi bhAvanIyAni // vanaspatisUtramAha-'paDuppaNNe'sAdi, pratyutpannavanaspatikAyikA bhadanta! kiyatA kAlena nirlepAH syuH ?, bhagavAnAha-gautama pratyutpannavanaspatikAyikA jaghanyapade'padA-iyatA kAlenApahiyante ityetatpadavi-* rahitA anantAnantatvAt , utkRSTapade'pyapadA, anantAnantatayA nirlepanA'sambhavAt , tathA cAha-paDuppannavaNassaikAiyANaM nathi nillevaNA' iti sugama, navaramanantAnantatvAditi hetupadaM svayamabhyUhyam // 'paDuppaNNatasakAiyA Na'mityAdi, pratyutpannatrasakAyikA bhadanta kiyatA kAlena nilepAH syuH, bhagavAnAha-gautama! jaghanyapade sAgaropamazatapRthaktvasya-tRtIyArthe paSThI prAkRtalAt sAgaropamazatapRthakvena, utkRSTapade'pi sAgaropamazatapRthaktvena navaraM jaghanyapadAdutkRSTapadaM vizepAdhikamavaseyaM / idaM ca sarvamucyamAnaM vizu-5 ddhalezyasattvamabhi prAptaM yathA'vasthitatayA samyagavabhAsate nAnyatheyavizuddhavizuddhalezyavipayaM kiJcidvivakSurAha avisuddhalesse NaM bhaMte! aNagAre asamohateNaM appANeNaM avisuddhalessaM devaM deviM aNagAraM jANai pAsai?, goyamA! no iNaDhe smjhe| avisuddhalesse NaM bhaMte! aNagAre asamohaeNaM appANaeNaM 8 // 141 // visuddhalessaM devaM deviM aNagAraM jANai pAsaha?, goyamA! no iNaDhe smddhe| avisuddhalesse aNa SAASAIGARMIRE dutkRSTapadaM vizaSTayaktvasya-tRtIyAdi, pratyutpa
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAre samoharaNaM appANeNaM avisuddhalessaM devaM deviM aNagAraM jANati pAsati ?, goyamA ! no iTTe samaTThe | avisuddhalesse aNagAre samohateNaM appANeNaM visuddhalessaM devaM devaM aNagAraM jANati pAsati ?, no tiNaTTe samaTThe / avisuddhalesse NaM bhaMte! aNagAre samohayAsamohateNaM apANeNaM avisuddhalessaM devaM deviM aNagAraM jANati pAsati ?, no tiNaTTe samaTThe / avisuddhalesse agAre samohatAsa mohateNaM appANeNaM visuddhalessaM devaM deviM aNagAraM jANati pAsati ?, notisama / viddhasse NaM bhaMte! aNagAre asamohateNaM appANeNaM avisuddhalessaM devaM devi agAraM jANati pAsati ?, haMtA jANati pAsati jahA avisuddha lesseNaM AlAvagA evaM visuddhale - sevi cha AlAvA bhANitavvA, jAva visuddhalesse NaM bhaMte! aNagAre samohatAsa mohateNaM appANaM visuddhalessaM devaM deviM aNagAraM jANati pAsati ?, haMtA jANati pAsati / (sU0 103) 'avisuddha lesse Na' mityAdi, 'avisuddhalezyaH' kRSNAdilezyo bhadanta ! 'anagAraH ' na vidyate agAraM gRhaM yasyAsau anagAra:sAdhu: 'asamavahataH ' vedanAdisamudghAtarahitaH 'samavahataH' vedanAdisamudghAMte gataH / evamime dve sUtre asamavahatasamavahatAbhyAmAsabhyAmavizuddhalezyapara viSaye pratipAdite evaM samavahatAsamavahatAbhyAmAtmabhyAM vizuddhalezyaparaviSaye dve sUtre bhAvayitavye / tathA'nye avisuddhalezya vizuddhalezya paraviSaye dve sUtre samavahatAsamavahatenAtmaneti padena, samavahatAsamavahato nAma vedanAdisamudghAtakriyAviSTo na tu paripUrNa samavahato nApyasamavahataH sarvathA / tadevamavizuddhalezye jJAtari sAdhau paT sUtrANi pravRttAni, evameva vizuddhalezye'pi
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratipakSI tiryagudezA2 sU0104 - - - sAdhI jJAtari paT sUtrANi bhAvanIyAni, navaraM sarvatra jAnAti pazyatIti vaktavyaM, vizuddhalezyAkatayA yathA'vasthitajJAnadarzanabhAvAt , Aha ca mUlaTIkAkAra:-"zobhanamazobhanaM vA vastu yathAvadvizuddhalegyo jAnAtI"ti, samudghAto'pi ca tasyAprativandhaka eva, na ca tasya samudghAto'tyantAgobhano bhavati, uktaM ca mUlaTIkAyAm-"samudghAto'pi tasyAprativandhaka eve"yAdIti // tadevaM yato'- vizuddhalezyo na jAnAti vizuddhalezyo jAnAti tataH samyagmidhyAkriyayorekadA niSedhamabhidhitsurAha aNNautthiyA NaM bhaMte! evamAikkhaMti evaM bhAsenti evaM papaNaveMti evaM parUvaMti-evaM khala ege jIve gageNaM samaeNaM do kiriyAo pakareti, taMjahA-sammattakiriyaM ca micchattakiriyaM ca, jaM samayaM saMmattakiriyaM pakareti taM samayaM micchattakiriyaM pakareti, jaM samayaM micchattakiriyaM pakoDa taM samayaM saMmattakiriyaM pakarei, samatakiriyApakaraNatAe micchattakiriyaM pakareti micchattakiriyApakaraNatAe saMmattakiriyaM pakareti, evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM do kiritAto pakareti, taMjahA-saMmattakiriyaM ca micchattakiriyaM ca, se kahametaM bhaMte! evaM?, goyamA! jannaM te annautthiyA evamAikkhaMti evaM bhAsaMti evaM paNNavaMti evaM. paraveMti evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM do kiriyAo pakareMti, taheva jAva sammattakiriyaM ca micchattakiriyaM ca, je te evamAhaMsu taM NaM micchA, ahaM puNa goyamA! evamAikkhAmi jAva parUvemi-evaM khala ege jIve egeNaM samaeNaM ega kiriyaM pakareti, taMjahA-sammattakiriyaM vA micchattakiriyaM vA, jaM samayaM saMmatrAkiriyaM // 142 //
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakareti No taM samayaM micchattakiriyaM pakareti, taM caiva jaM samayaM micchattakiriyaM pakareti no taM samayaM saMmatta kariyaM pakareti, saMmatta kiriyApa karaNayAe no micchattakiriyaM pakareti micchattakiriyApa karaNayAe No saMmatta kiriyaM pakareti, evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM evaM kiriyaM pakareti, taMjahA - sammatta kiriyaM vA micchattakiriyaM vA // ( sU0 104) / se taM tirikkhajoNiyauddesao bIo samatto // 'annautthiyA NaM bhaMte!' ityAdi, 'anyayUthikAH' anyatIrthikA bhadanta ! carakAdaya evamAcakSate sAmAnyena ' evaM bhASante' | svaziSyAn zravaNaM pratyabhimukhAnavabudhya vistareNa vyaktaM kathayanti, evaM 'prajJApayanti' prakarSeNa jJApayanti yathA svAlani vyavasthitaM jJAnaM tathA pareSvapyApAdayantIti, evaM 'prarUpayanti' tattvacintAyAmasaMdigdhametaditi nirUpayanti, iha khalveko jIva ekena samayena yugapaGke kriye prakaroti, tadyathA - 'samyaktvakriyAM ca' sundarAdhyavasAyAtmikAM 'mithyAtvakriyA ca' asundarAbhyavasAyAtmikA, 'jaM samaya'| miti prAkRtatvAtsaptamyarthe dvitIyA yasmin samaye samyaktvakriyAM prakaroti 'taM samaya' miti tasmin samaye mithyAtvakriyAM prakaroti, yasmin samaye mithyAtvakriyAM prakaroti tasmin samaye samyaktvakriyAM prakaroti, anyo'nyasaMvalitobhayaniyamapradarzanArthamAha-samyaktva kriyAprakaraNena mithyAtvakriyAM prakaroti mithyAtvakriyAprakaraNena samyaktvakriyAM prakaroti, tadubhayakaraNasvabhAvasya tattatkriyAkaraNAtsarvAtmanA pravRtteH, anyathA kriyA'yogAditi, ' evaM khalvi' yAdi nigamanaM pratItArtha, 'se kahameyaM bhaMte!' ityAdi, tat kathametad bhadanta ! evam ?, tadevaM gautamena prazne kRte sati bhagavAnAha - gautama ! yat Namiti vAkyAlaGkAre 'anyayUthikAH' anyatIrthikA evamAcakSate
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ *OMOMOMOMOM ityAdi prAgvata yAvattat mithyA te evamAkhyAtavanta:, ahaM punagA~tama! evamAcakSe evaM bhApe evaM prajJApayAmi evaM prarUpayAmi.ha kha-*|3 pratipattI kheko jIva ekena samayenaikAM kriyAM prakaroti, tadyathA-samyaktyakriyAM vA mithyAtvakriyAM vA, ata eva yasmin samaye samyaktvakriyAM tiryagu prakaroti na tasmin samaye mithyAtvakriyA prakaroti yasmin samaye mithyAvakriyAM prakaroti na tasmin samaye samyaktvakriyAM prakaroti, dezaH2 1. parasparavaiviktyaniyamapradarzanArthamAha-samyaktva kriyAprakaraNena na mithyAtvakriyAM prakaroti mithyAtvakriyAprakaraNena na samyaktvakiyAM sU0105 prakaroti, samyaktva kriyAmithyAtvakriyayoH parasparaparihArAvasthAnAtmakatayA jIvasya tadubhayakaraNasvabhAvatvAyogAt, anyathA sarvathA 106 mobhAbhAvapramakteH, kadAcidapi mithyAtvAnivartanAt // asyAM tRtIyapratipattau tiryagyonyadhikAre dvitIyodezakaH samAptaH / / __ vyAkhyAtastiryagyonijAdhikAraH, samprati manuSyAdhikAravyAkhyAvasaraH, tatredamAdisUtram se kiM taM maNussA?, maNussA duvihA paNNattA, taMjahA-samucchimamaNussA ya ganbhavatiyamagussA ya // (sU0 105) / se kiM taM samucchimamaNussA ?, 2 egAgArA paNNattA // kahiNaM bhaMte! saMmucchimamaNussA saMmucchaMti?, goyamA! aMtomaNussakhette jahA paNNavaNAe jAva settaM saMmu cchimamaNussA // (sU0106) ___ 'se kiM ta'mityAdi, atha ke te manuSyAH?, sUrirAha-manuSyA dvividhAH prajJaptAstadyathA-saMmUcchimamanuSyAzca garbhavyutkrAntikamanupyA, cagabdI dayAnAmapi manuSyatvajAtitulyatAsUcakau ||'se kiM tamityAdi, atha ke te saMmUchimamanuSyAH ?, sUrirAha-saMmU- // 143 // chimamanugyA: 'ekAkArAH' ephasvarUpA: prajJaptAH / atha ka teSAM sambhavaH ? iti jijJAsipugautama. pRcchati-'kahi NaM bhaMte!' Caricheckc
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ ityAdi, ka bhadanta ! saMmUcchimamanuSyAH saMmUrcchanti ?, bhagavAnAha-antarmanuSyakSetre ityAdi sUtraM prAgvadbhAvanIyaM yAvat aMtomuhuttaddhAuyA ceva kAlaM pakareMti, upasaMhAramAha-'settaM saMmucchimamaNussA' // samprati garbhavyutkrAntikamanuSyapratipAdanArthamAha se kiM taM ganbhavatiyamaNussA?, 2 tividhA paNNattA, taMjahA-kammabhUmagA akammabhUmagA aMtaradIvagA // (sU0 107) se kiM taM aMtaradIvagA?, 2 aTThAvIsatividhA paNNattA, taMjahA-eguruyA AbhAsitA vesANiyA NAMgolI hayakaNNagA0 AyaMsamuhA0 AsamuhA0 AsakapaNA0 ukkAmuhA0 ghaNadaMtA jAva suddhadaMtA // (sU0 108) . mekita mityAdi, atha ke te garbhavyutkrAntikamanuSyAH ?, sUrirAha-garbhavyutkrAntikamanuSyAstrividhAH prajJaptAstadyathA-karmabhUmakA akarmabhamakA AntaradvIpakAH, tatra 'astyanAnupUrvyapI'ti nyAyapradarzanArthamAntaradvIpakapratipAdanArthamAha-se kiM ta'mityAdi, atha ke te AntaradvIpakA:?, lavaNasamudramadhye antare antare dvIpA antaradvIpA antaradvIpeSu bhavA AntaradvIpakAH, 'rASTrebhyaH' iti buJ , sUrirAha-AntaradvIpakA aSTAviMzatividhA: prajJaptAH, tAneva tadyathetyAdinA nAmagrAhamupadarzayati-ekorukAH 1 AbhASikAH 2 vaipANikAH 3 nAGgolikAH 4 hayakarNAH 5 gajakarNAH 6 gokarNAH 7 zaSkulakarNAH 8 AdarzamukhAH 9 meNDhamukhAH 10 ayomukhAH 111 gomukhAH 12 azvamukhAH 13 hastimukhAH 14 siMhamukhAH 15 vyAghramukhAH 16 azvakarNAH 17 siMhakarNAH 18 akarNAH 19 karNaprAvaraNA: 20 ulkAmukhA: 21 meghamukhAH 22 vidyudantAH 23 vidyujihvAH 24 ghanadantAH 25 laSTadantAH 26 gUDhadantAH 27
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhadantAH 28, iha ekorukA dinAmAno dvIpAH paraM 'tAtsthyAttadvyapadeza' iti nyAyAnmanuSyA apyekorukAdaya uktA yathA pazvAladezanivAsinaH puruSAH paJcAlA iti // tathA caikorukamanuSyANAmekorukadvIpaM pipRcchipurAha kahi NaM bhaMte! dAhiNillANaM egorUmaNussANaM egorUdIve NAmaM dIve paNNatte ?, goyamA ! jarbuddIve 2 maMdarassa vvayassa dAhiNeNaM cullahimavaMtassa vAsadharapavvayassa uttarapuracchimillAo carimaMtAo lavaNasamudaM tinni joyaNasayAI ogAhittA ettha NaM dAhiNillANaM egoruyamaNussANaM egurupadI NAmaM dIve paNNatte tinni joyaNasayAI AyAmavikkhaMbheNaM Nava ekUNapaNNajoyaNasa kiMci viseseNa parikkheveNaM egAe paumavaravediyAe egeNaM ca vaNasaMDeNaM savvao samaMtA saMparikkhitte / sA NaM paumavaravediyA aTTha joyaNAI uhuM uccatteNaM paMca dhaNusayAI vikkhaMbheNaM egurupadIvaM samaMtA parikkheveNaM paNNattA / tIse NaM paumavaravediyAe ayameyArUve vaNNAvAse paNNatte, taMjA - vairAmayA nimmA evaM vetighAvaNNao jahA rAyapaseNaIe tahA bhANiyavvo / (sU0 109) 'kahi NaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta ! dAkSiNAtyAnAM iha ekorukAdayo manuSyAH zikhariNyapi parvate vidyante te ca meroruttaradigvarttina iti tadvyavacchedArtha dAkSiNAtyAnAmityuktaM, ekorukamanuSyANAmekorukadvIpaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha - gautama / jambUdvIpe dvIpe mandaraparvatasyAnyatrAsambhavAt asmin jambUdvIpe dvIpe iti pratipattavyaM, 'mandaraparvatasya' merordakSiNena - dakSiNasyAM dizi kSullahimavadvarSadharaparvatasya, kSullagrahaNaM mahAhimavadvarSadharaparvatasya vyavacchedArtha, pUrvasmAt pUrvarUpAtharamAntAd uttarapUrveNa - uttarapUrvasyAM dizi lavaNa 3 pratipattau manuSyodezaH 1 sU0 109 // 144 //
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudraM trINi yojanazatAnyavagAhyAtrAntare kSullahimavadaMSTrAyA upari dAkSiNAtyAnAmekorukamanuSyANAmekorukadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH, sa ca trINi yojanazatAnyAyAmaviSkambheNa samAhAro dvandvaH AyAmena viSkambhena cetyarthaH, nava 'ekonapaJcAzAni' ekonapaJcAzadadhikAni yojanazatAni 949 parikSepeNa, parimANagaNitabhAvanA-"vikkhaMbhavaggadahaguNakaraNI vaTTassa parirao hoi" iti- karaNavazAtsvayaM karttavyA sugamatvAt // sA NaM paumavaravetiyA egeNaM vaNasaMDeNaM savao samaMtA saMparikkhittA / se NaM vaNasaMDe desUNAI do joyaNAI cakkavAlavikkhaMbheNaM vetiyAsameNaM parikkheveNaM paNNatte, se NaM vaNasaMDe kiNhe kiNhobhAse, evaM jahA rAyapaseNaiyavaNasaMDavapaNao taheva niravasesaM bhANiyavvaM, taNANa ya vaNNagaMdhaphAso saddo taNANaM vAvIo uppAyapacayA puDhavisilApaTTagA ya bhANitavvA jAva tattha NaM bahave vANamaMtarA devA ya devIo ya AsayaMti jAva viharaMti // (sU0 110) 'se Na'mityAdi, sa ekorukanAmA dvIpa ekayA padmavaravedikayA ekena vanaSaNDena 'sarvataH' sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena parikSiptaH, tatra padmavaravedikAvarNako vanaSaNDavarNakazca vakSyamANajambudvIpajagatyuparipadmavaravedikAvanapaNDavarNakavad bhAvanIyaH, sa ca tAvad yAvaccaramaM 'AsayaMtIti padam // egokhyadIvassa NaM dIvassa aMto bahusamaramaNije bhUmibhAge paNNatte, se jahANAmae AliMgapukkhareti vA, evaM sayaNijje bhANitavve jAva puDhavisilApaTTagaMsi tattha NaM vahave egurUyadIvayA /
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 pratipattI manuSyAdhi0 uddezaH1 hai sU0111 maNussA ya maNussIo ya AsayaMti jAva viharaMti, eguruyadIve NaM dIve tattha tattha dese tahiM 2 yahave uddAlakA koddAlakA katamAlA NayamAlA NaTamAlA siMgamAlA saMkhamAlA daMtamAlA selamAlagA NAma dumagaNA paNNattA samaNAuso! kusavikusavisuddharukkhamUlA mUlamaMto kaMdamaMto jAva bIyamaMto pattehi ya pupphehi ya acchaNNapaDicchaNNA sirIe atIva 2 uvasobhemANA uvasohemANA ciTuMti, ekoruyadIve NaM dIve rukkhA bahave heruyAlavaNA bheruyAlavaNA meruyAlavaNA seruyAlavaNA sAlavaNA saralavaNA sattavaNNavaNA pUtaphalivaNA khajUrivaNA NAlierivaNA kusavikusavi0 jAva ciTuMti, egurUdIve NaM tattha 2 bahave tilayA lavayA naggodhA jAva rAyarukkhA NaMdirukkhA kusavikusavi0 jAva ciTThati, eguruyadIve NaM tattha bahUo paumalayAo jAva sAmalayAo nicaM kusumitAo evaM layAvaNNao jahA uvavAie jAva paDirUvAo, ekorUyadIve NaM tattha 2 bahave seriyAgummA jAva mahAjAtigummA te NaM gummA dasaddhavaNNaM kusumaM kusumaMti vidhUyaggasAhA jeNa vAyavidhUyaggasAlA egurUyadIvassa bahasamaramaNijabhUmibhAga mukkapupphapuMjovayArakaliyaM kareMti, ekokhyadIveNaM tattha 2 bahao vaNarAtIo paNNattAo, tAo NaM vaNarAtIto kiNhAto kiNhobhAsAo jAva rammAo mahAmehaNiguruMbabhUtAo jAva mahatI gaMdhaddharNi muyaMtIo pAsAdItAo4 / egurUyadIve tattha 2 bahave mattaMgA NAma dumagaNA paNNattA samaNA // 145 //
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ uso! jahA se caMdappabhamaNisilAgavarasIdhupavaravAruNisujAtaphalapattapupphacoyaNijjA saMsArabahudavvajuttasaMbhArakAlasaMdhayAsavA mahumeragariTThAbhaduddhajAtIpasannamellagasatAu khajUramuddiyAsArakAvisAyaNasupakkakhoyarasavarasurAvaNNarasagaMdhapharisajuttabalavIriyapariNAmA majavihitthabahuppagArA tadevaM te mattaMgayAvi dumagaNA aNegabahuvivihavIsasApariNayAe mallavihIe uvavedA phalehiM puNNA vIsaMdaMti kusavikusavisuddharukkhamUlA jAva ciTThati 1 / ekorue dIve tattha 2 yahavo bhiMgaMgayA NAma dumagaNA paNNattA samaNAuso!, jahA se bAragaghaDakaragakalasakakaripAyaMkaMcaNiudaMkavaddhaNisupaviTTharapArIcasakabhiMgArakaroDisaragatharagapattIthAlaNatthagavavaliyaavapadagavArakavicittavaddakamaNivaTTakasutticArupiNayAkaMcaNamaNirayaNabhattivicittA bhAyaNavidhIe bahuppagArA taheva te bhiMgaMgayAvi dumagaNA aNegabahugavivihavIsasAe pariNatAe bhAjaNavidhIe uvaveyA phalehiM punnAviva visadaMti kusavikusa0 jAva ciTThati 2 / egorugadIve NaM dIve tattha 2 yahave tuDiyaMgA NAma dumagaNA paNNattA samaNAuso!, jahA se AliMgamuyaMgapaNavapaDahadaddaragakaraDiDiDimabhaMbhAhoraMbhakaNiyArakharamuhimuguMdasaMkhiyaparilIvavvagaparivAiNivaMsAveNuvINAsughosavivaMcimahatikacchabhiragasagAtalatAlakaMsatAlasusaMpattA AtojavidhINiuNagaMdhavvasamayakusalehiM phaMdiyA tiTThANasuddhA taheva te tuDiyaMgayAvi dumagaNA aNegabahuvividhavIsasApari
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pratipattI manuSyAdhi0 uddezaH1 sU0 111 NAmAe tatavitataghaNasusirAe caubihAe AtojjavihIe uvaveyA phalehiM puNNA visanti kusavikasavisuddharukkhamUlA jAva ciTThati 3 / egoruyadI tattha 2 vahave dIvasihA NAma damagaNA paNNattA samaNAuso!, jahA se saMjhAvirAgasamae navaNihipatiNo dIviyA cakkavAlaviMde pabhayavahipalittANehiM dhaNiujjAliyatimiramaddae kaNagaNigarakusumitapAliyAtayavaNappagAso kaMcaNamaNirayaNavimalamaharihatavaNijujjalavicittadaMDAhiM dIviyAhiM sahasA pajjaliUsaviyaNiddhateyadippaMtavimalagahagaNasamappahAhiM vitimirakarasUrapasariulloyacilliyAhiM jAvajjalapahasiyAbhirAmAhiM sobhemANA taheva te dIvasihAvi dumagaNA aNegayahuvivihavIsasApariNAmAe ujjoyavidhIe uvavedA phalehiM puNNA visadaMti kusavikusavi0 jAva ciTThati / eguruyadIve tattha 2 bahave jotisihA NAma dumagaNA paNNattA samaNAuso!, jahA se aciruggayasarayasUramaMDalapaDaMtaukkAsahassadippaMtavijujjAlahuyavahanimajaliyaniddhaMtadhoyatattatavaNijakiMsuyAsoyajAvAsuyaNakusumavimauliyapuMjamaNirayaNakiraNajacahiMguluyaNigararUvAiregarUvA taheva te jotisihAvi dumagaNA aNegabahuvivivIsasApariNayAe ujjoyavihIe uvavedA suhalessA maMdalessA maMdAyavalessA kUDAya iva ThANaThiyA annamannasamogADhAhiM lessAhiM sAe pabhAe sapadese savao samaMtA obhAsaMti ujjoveMti pabhAseMti kusavikusavi. jAva ciTThati ACACACAACANCARICORRESGARIK // 146 //
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 / eguruyadIve tattha 2 yahave cittaMgA NAma dumagaNA paNNattA samaNAuso!. jahA se pecchAghare vicitte ramme varakusumadAmamAlujjale bhAsaMtamukkapupphapuMjovayArakalie virallivicittamallasiridAmamallasirisamudayappaganbhe gaMthimaveDhimapUrimasaMghAimeNa malleNa cheyasippiyaM vibhAratieNa savvato ceva samaNubaddhe paviralalavaMtavippaiTehiM paMcavaNNehiM kusumadAmehiM sobhamANehiM sobhamANe vaNamAlataggae ceva dippamANe taheva te cittaMgayAvi dumagaNA aNegabahuvivihavIsasApariNayAe mallavihIe uvaveyA kusavikusavi0 jAva ciTThati 6 / eguruyadIve tattha 2 bahave cittarasA NAma dumagaNA paNNattA samaNAuso!, jahA se sugaMdhavarakalamasAlivisidvaNiruvahataduddharaDe sArayaghayaguDakhaMDamahumelie atirase paramaNNe hoja uttamavaNNagaMdhamaMte raNNo jahA vA cakkavahissa hoja NiuNehiM sUtapurisehiM sajjiehiM vAukappaseaMsitte iva odaNe kalamasAliNijattievi eke savvapphamiuvasayasagasitthe aNegasAlaNagasaMjutte ahavA paDipuNNavvuvakhaDesu sakkae vaNNagaMdharasapharisajuttavalaviriyapariNAme iMdiyabalapuTTivaNe khupivAsamahaNe pahANe gulakaTiyakhaMDamacchaMDiyauvaNIe pamoyage sahasamiyaganbhe haveja paramaiTuMgasaMjutte taheva te cittarasAvi dumagaNA aNegabahuvivihavIsasApariNayAe bhojaNavihIe uvavedA kusavikusavi0 jAva ciTThati 7 / egurUe dIve NaM tattha 2 vahave maNiyaMgA nAma dumaMgaNA pa
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattI manuSyAdhi0 uddezaH 1 sU0111 YASALASSESAMEERASEX paNattA samaNAuso!, jahA se hAraddhahAravaNagamauDakuMDalavAsuttagahemajAlamaNijAlakaNagajAlagamuttagaucciyakaDagAkhuDiyaekAvalikaMThasuttamaMgarimauratthagevejasoNisuttagacUlAmaNikaNagatilagaphullasiddhatthayakapaNavAlisasisUrausabhacakkagatalabhaMgatuDiyahatthimAlagavalakkhadINAramAlitA caMdasUramAlitA harisayakeyUravalayapAlaMbaaMgulajjagakaMcImehalAkalAvapayaragapAyajAlaghaMTiyakhikhiNirayaNorujAlatthigiyavaraNeuracalaNamAliyA kaNagaNigaramAliyA kaMcaNamaNirayaNabhatticittA bhUsaNavidhI bahuppagArA taheva te maNiyaMgAvi dumagaNA aNegavahavivihavIsasApariNatAe bhUsaNavihIe uvaveyA kusavi0 jAva ciTThati 8 / egurUyae dIve tattha 2 bahave gehAgArA nAma dumagaNA paNNattA samaNAuso!, jahA se pAgAradyAlagacariyadAragopurapAsAyAkAsatalamaMDavaegasAlavisAlagatisAlagacauraMsacausAlaganbhagharamohaNagharavalabhigharacittasAlamAlayabhattigharavadvataMsacaturaMsaNaMdiyAvattasaMThiyAyatapaMDDuratalamuMDamAlahammiyaM ahava NaM dhavalaharaaddhamAgahavinbhamaseladdhaselasaMThiyakUDAgAradvasuvihikohagaaNegagharasaraNaleNaAvaNaviDaMgajAlacaMdaNijUhaapavarakadovAlicaMdasAliyarUvavibhattikalitA bhavaNavihI bahuvikappA taheva te gehAgArAvi dumagaNA aNegabahuvividhavIsasApariNayAe suhAruhaNe mahottArAe suhanikkhamaNappavesAe daddarasopANapaMtikalitAe pairikAe suhavihArAe maNo'NukUlAe bhavaNavihIe uvaveyA kusavi0 jAva GACASGRACTICICIRRIGANGA // 147 // rasopANaNagabahuvividhavIsasApAramattikalitA bhavaNavihIraNaleNaAvaNaviDaMgajAlacaMdAna
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ citi 9 / egoruyadIve tattha 2 bahave aNigaNA NAmaM dumagaNA paNNattA samaNAuso ! jahA se aNegaso maMtaNutaM kaMbaladugullako sejjakAlamigapaTTacINaM suyabaraNAtavAravaNigayatuAbhara cittasahiNagakallANagabhiMgiNIlakajjalabahuvaNNarattapItamukkila makkhayamigaloma he maSkaruNNagaavasarattagasiMdhuosabhadAmilavaMgakaliMga neliNataMtumayabhatticittA vatthavihI bahuppakArA haveja varapaTTaNuggatA vaNNarAgakalitA taheva te aNighaNAvi dumagaNA aNegabahuvivihavIsasApariNaare vatthavidhI uvaveyA kusavikusavi0 jAva ciTThati 10 / egoruyaddIve NaM bhaMte / dIve maNuyANaM risa AgArabhAva paDoyAre paNNatte ?, goyamA ! te NaM maNuyA aNuvamatarasomacArurUvA bhoguttamalakkhaNA bhogasassirIyA sujAyasavvaMga suMdaraMgA supatiGiyakummacArucalaNA ratuppalapattamauyasukumAlakomalatA naganagarasAgaramagara cakaMkavaraM kalakkhaNaMkiyacalaNA aNupuvvasusAhataMgulIyA uSNataNutaMvaNidvaNakhA saMThiyasusiliGagUDhagupphA eNI kuruviMdAvattavANupuvvajaMghA samuggaNimaggagUDhajANU gatasasaNasujAtasaNNibhorU varavAraNamattatulavikkama vilAsitagatI sujAtavaraturagagujjhadesA AiNNahatova NiruvalevA pamuiyavaraturiyasIhaatiregavadviyakaDI sAhayasojiMdamusaladappaNaNigaritavarakaNagacchaka (ru) sarisavaravairapalitamajjhA ujjayasamasahitasujAtajacataNukasiNaNiddha Adejjala Daha sukumAlamajyaramaNIjjaromarAtI gaMgAvattapayAhiNAvattataraMga bhaMgurara
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pratipattau manuSyA dhi0 uddazaH1 hai sU0 111 ACASSAGARMATIOBC vikiraNataruNabodhitaakosAyaMtapaumagaMbhIraviyaDaNAbhI jhasavihagasujAtapINakucchI asodarA suikaraNA pamhaviyaDaNAbhA saNNayapAsA saMgatapAsA suMdarapAsA sujAtapAsA mitamAiyapINaratiyapAsA akaruMDayakaNagaruyaganimmalasujAyaniruvahayadehadhArI pasatthavattIsalakkhaNadharA kaNagasilAtalujjalapasatthasamayalovaciyavicchinnapihulavacchI sirivacchaMkiyavacchA puravaraphalihavahiyabhuyA bhuyagIsaravipulabhogaAyANaphalihaucchUDhadIvAha jUyasannibhapINaratiyapIvarapauDasaMThiyasusiliTThavisighaNathirasubahasunigUDhapavvasaMdhI rattatalovaitamajyamaMsalapasatthalakkhaNasujAyaacchiddajAlapANI pIcaravaTTiyasujAyakomalavaraMgulIyA taMvataliNasuciruharaNiddhaNakkhA caMdapANilehA sUrapANilehA saMkhapANilehA cakrapANilehA disAsoatthiyapANilehA caMdasUrasaMkhacakkadisAsoatthiyapANilehA aNegavaralakkhaNuttamapasatthasuciratiyapANilehA varamahisavarAhasIhasalausabhaNAgavarapaDipunnaviulaunnatamaiMdakhaMdhA cauraMgulamuppamANakaMvuvarasarisagIvA avadvitasuvibhattasujAtacittamaMsUmaMsalasaMThiyapasatthasaddUlavipulahaNuyAo tavitasilappavAlabiMbaphalasannibhAharohA paMDurasasisagalavimalanimmalasaMkhagokhIrapheNadagarayamuNAliyA dhavaladaMtaseDhI akhaMDadaMtA aphuDiyadaMtA aviraladaMtA sujAtadaMtA egadaMtaseDhivva aNegadaMtA hutavahanilutaghotatattatavaNijjarattatalatAlujIhA garulAyayaujutuMgaNAsA avadAliyapoMDarIyaNayaNA kokAsitadha LOSOSASSO644069 // 148 //
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ valapattalacchA ANAmiyacAvaruilakiNhapUrAiyasaMThiyasaMgataAyatasujAtataNukasiNaniddhabhumayA allINappamANajuttasavaNA sussavaNA pINamaMsalakavoladesabhAgA aciruggayabAlacaMdasaMThiyapasatthavicchinnasamaNiDAlA uDuvatipaDipuNNasomavadaNA chattAgAruttamaMgadesA ghaNaNiciyasubaddhalakkhaguNNayakUDAgAraNibhapiMDiyasisse dADimapupphapagAsatavaNijjasarisanimmalasujAyakesaMtakesabhUmI sAmaliboMDaghaNaNiciyachoDiyamiuvisayapasatthasuhamalakkhaNasugaMdhasuMdarabhuyamoyagabhigiNIlakajalapahabhamaragaNaNiddhaNikuruMbaniciyakuMciyaciyapadAhiNAvattamuddhasirayA lakkhaNavaMjaNaguNovaveyA sujAyasuvibhattasurUvagA pAsAiyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA, te NaM maNuyA haMsassarA koMcassarA naMdighosA sIhassarA sIhaghosA maMjussarA maMjughosA sussarA sussaraNigghosA chAyAujjotiyaMgamaMgA bajarisabhanArAyasaMghayaNA samacauraMsasaMThANasaMThiyA siNiddhachavI NirAyaMkA uttamapasatthaaisesaniruvamataNU jallamalakalaMkaseyarayadosavajjiyasarIrA niruvamalevA aNulomavAuvegA kaMkaggahaNI kavotapariNAmA sauNivva posapiDheMtarorupariNatA viggahiyaunnayakucchI paumuppalasarisagaMdhaNissAsasurabhivadaNA adhaNusayaM UsiyA, tesi maNuyANaM causahi piTTikaraMDagA paNNattA samaNAuso!, te NaM maNuyA pagatibhaddagA pagativiNItagA pagatiuvasaMtA pagatipayaNukohamANamAyAlobhA miumaddavasaMpaNNA allINA bhaddagA viNItA appicchA asaMnihisaM
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattau manuSyA. dhi0 uddezaH1 sU0111 cayA acaMDAviDimaMtaraparivasaNA jahicchiyakAmagAmiNo ya te maNuyagaNA paNNattA smnnaauso|| tesi NaM bhaMte! maNuyANaM kevatikAlassa AhAraTTe samuppajjati?, goyamA! cautthabhattassa AhAraTTe samuppajjati, egoruyamaNuINaM bhaMte! kerisae AgArabhAvapaDoyAre paNNate?, goyamA! tAoNaM maNuIo sujAyasavvaMgasuMdarIo pahANamahilAguNehiM juttA acaMtavisappamANapaumasUmAlakummasaMThitavisiTThacalaNAo jummio pIvaraniraMtarapuTThasAhitaMgulItA uNNayaratiyanaliNaMva suiNiddhaNakhA romarahiyavaddalaTThasaMThiyaajahaNNapasatyalakkhaNaakoppajaMghajuyalA suNimmiyasugUDhajANumaMDalasubadasaMdhI kayalikkhaMbhAtiregasaMThiyaNivvaNasukumAlamauyakomalaaviralasamasahitasujAtavadRpIvaraNiraMtarorU aTThAvayavIcIpadRsaMThiyapasatthavicchinnapihalasoNI vadaNAyAmappamANaduguNitavisAlamaMsalasuyaddhajahaNavaradhAraNIto vajjavirAiyapasatthalakkhaNaNirodarA tivalivalIyataNuNamiyamajjhitAto ujuyasamasahitajaccataNukasiNaNiddhaAdejalaDahasuvibhattasujAtakaMtasobhataruilaramaNijaromarAI gaMgAvattapadAhiNAvattataraMgabhaMguraravikiraNataruNabodhitaakosAyaMtapaumavaNagaMbhIraviyaDaNAbhI aNunbhaDapasatthapINakucchI saNNayapAsA saMgayapAsA sujAyapAsA mitamAtiyapINaraiyapAsA akaraMDayakaNagaruyaganimmalasujAyaNiruvahayagAtalaTThI kaMcaNakalasasamapamANasamasahitasujAtalahacUcuyaAmelagajamalajugalavaddiyaanbhuNNayaratiyasaMThiyapayodharAo bhuyaMgaNu // 149 //
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 puvvatayagopucchavasamasa hiyaNamiya AejjalaliyavAhAo taMbaNahA maMsalaggahatthA pIvarako - malavaraMgulIo NiddhapANilehA ravisasisaMkha cakka sotthiyasuvibhattasuviratiyapANilehA pINuoraraatthidesA paDipuNNagalakavolA cauraMgulasuppamANakaMbuvarasarisagIvA maMsalasaMThiyapasatyA dADimapuppha pagAsapIvarakuMciyavarAdharA suMdarottaroDA dadhidagarayacaMdakuMdavAsaMtimaulaacchidavimaladasaNAratuppalapattamauyasukumAlatAlujIhA kaNaya (va)ramuulaakuDilaavabhuggataujutuMgaNAsA sAradaNavakamalakumudakuvalayavimukkadalaNigara sarisa lakkhaNaaMkiyakaMtaNayaNA pattalacavalAyaMtataMbaloyaNAo ANAmitacAvaruilakiNhanbharAi saMThiyasaMgata AyayasujAtakasiNa yA alINa mANajuttasavaNA pINamaTTharamaNijagaMDalehA cauraMsapasatthasamaNiDAlA komutirayaNikaravimalapaDipunna somavayaNA chattunnayauttimaMgA kuDilasusiNiddhadIhasirayA chattajjhajugathUbhadAmiNikamaMDalukalasavA visotthiyapaDAgajavamacchakummarahavaramagarasukathAlaaMkusaasarai supaikamayUrasiridAmAbhiseyatoraNameiNiudadhivara bhavaNagirivaraAyaM salaliyagatausabhasIhacamarauttamapasatthavattIsa lakkhaNadharAto haMsasarisagatIto kotilamadhuragirasussarAo kaMtA savvasa aNutato vavagatavalipaliyA caMgaduvvaNNavAhIdo bhagga soga mukkAo uccatteNa ya narANa dhovUNamUsiyAo sabhAvasiMgArAcAracAruvesA saMgatagatahasitabhaNiyaceDiyavilA
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ / SOCIOSAS 63pratipattI manuSyAdhi0 uddezaH1 ra sU0111 - sasaMlAvaNiuNajuttovayArakusalA suMdarathaNajahaNavadaNakaracalaNaNayaNamAlA vaNNalAvaNNajovaNavilAsakaliyA naMdaNavaNavivaracAriNIuvva accharAo accheragapecchaNijjA pAsAItAto darisaNijAto abhiruvAo pddiruuvaao| tAsi NaM bhaMte! maNudeNaM kevatikAlassa AhAraTTe samuppajati?, goyamA! cautthabhattassa AhAraTTe samuppajati / te NaM bhaMte! maNuyA kimAhAramAhAraiti?. goyamA! puDhavipupphaphalAhArA te maNuyagaNA paNNattA smnnaauso|| tIse NaM bhaMte! padavIe keri sae AsAe paNNatte?, goyamA! se jahANAmae guleti vA khaMDeti vA sakarAti vA macchaMDiyAti vA bhisakaMdeti vA pappaDamoyaeti vA pupphauttarAi vA paumuttarAi vA akositAti vA vijatAti vA mahAvijayAi vA AyaMsovasAti vA aNovasAti vA cAurake gokhIre cauThANapariNae guDakhaMDamacchaMDiuvaNIe maMdaggikaDIe vaNNeNaM uvavee jAca phAseNaM, bhavetArUve sitA?, no iNaDhe samaDhe, tIse NaM puDhavIe etto iTThayarAe ceva jAva maNAmatarAe ceva AsAe NaM paNNatte, tesi NaM bhaMte! pupphaphalANaM kerisae AsAe paNNatte?, goyamA! se jahAnAmae cAuraMtacakkavahissa kallANe pavarabhoyaNe satasahassanipphanne vaNNeNaM uvavete gaMdheNaM uvavete raseNaM uvavete phAseNaM uvavete AsAhaNije vIsAiNijje dIvaNijje bihaNije duppaNije mayaNijje sabidiyagAtapalhAyaNijje, bhavetArUve sitA?, NotiNaDhe samaDhe, tesi NaM pupphaphalANaM etto itarAe ceva jAva AssAe NaM // 150 //
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNNatte / te NaM bhaMte! maNuyA tamAhAramAhAritA kahiM vasahiM uveMti ?, goyamA ! rukkhagehAlatA NaM. te 'maNuyagaNA paNNattA samaNAuso ! / te NaM bhaMte! rukkhA kiMsaMThiyA paNNattA ?, goyamA ! kUr3AgArasaMThitA pecchAgharasaMThitA sattAgArasaMThiyA jhayasaMThiyA dhUbhasaMThiyA toraNasaMThiyA gopuracetiyapA (yA) lagasaMThiyA aTTAlagasaMThiyA pAsAdasaMThiyA hammatalasaMThiyA gavakkhasaMThiyA vAlaggapottiya saMThitA valabhI saMThitA aNNe tattha bahave varabhavaNasayaNAsaNavisiha ThANasaMThitA suhasIlacchAyA NaM te dumagaNA paNNattA samaNAuso ! / atthi NaM bhaMte! egorUyaddIve dIve gehANi vA gehAvaNANi vA?, No tiNaTThe samaTThe, rukkhagehAlayA NaM te maNuyagaNA paNNattA samaNAuso ! atthi NaM bhaMte! egUrUyadIce 2 gAmati vA nagarAti vA jAva sannivesAti vA?, No tiNaTThe samaTThe, jahicchita kAmagAmiNo te maNuyagaNA paNNattA samaNAuso ! | atthi NaM bhaMte! egUruyadIve asIti vA masIha vA kasI vA paNIti vA vaNijjAti vA?, no tiNaTTe samaTThe, vavagayaasimasikisipaNiyavANijjA NaM te maNuyagaNA paNNattA samaNAuso ! / atthi NaM bhaMte! egUruyaddIve hira ti vA sunneti vA kaMseti vA dUseti vA maNIti vA muttieti vA vipulaghaNakaNagarayaNamaNimottiya saMkhasilappavAla saMtasArasAvaejjeti vA?, haMtA atthi, No ceva NaM tesiM maNuyANaM tibve mamattabhAve samupajjati / atthi NaM bhaMte! egoruyadIve rAyAti vA juvarAyAti vA Isareti
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattI manuSyAdhi0 uddezaH1 sU0111 S AALOCALSACS ARANG vA talavarei vA mADaMthiyAti vA koTuMbiyAti pA inmAtiyA seTTIti vA seNAvatIti vA satthavA hAti vA?, No tiNahe samahe, vavagayaiDDIsakArANaM te maNuyagaNA paNNasA smnnaauso!| atthi NaM bhaMte! egUrUyadIve 2 dAsAti vA pesAi vA sissAti vA bhayagAti vA bhAillagAi vA kammagarapurisAti vA?, no tiNahe samaDe, vavagataAbhiogitANaM temaNuyagaNA paNNattA smnnaauso!| asthi NaM bhaMte! egoruyadIve dIve mAtAti vA piyAti vA bhAyAti vA bhaiNIti vA bhajAti vA puttAti vA dhUyAi vA suNhAti vA ?, haMtA asthi, no ceva NaM tesi NaM maNuyANaM tivve pemavaMdhaNe samuppajjati, payaNupejayaMdhaNANaM temaNuyagaNA paNNattA smnnaauso|| atthi NaM bhaMte ! eguruyadIve arIti vA verieti vA ghAtakAti vA vahakAti vA paDiNItAti vA pacamittAti vA?, No tiNahe samahe, vavagataverANubaMdhA NaM te maNuyagaNApaNNattA samaNAusoasthi NaM bhaMte! egorUe dIve mittAti vA vataMsAti vA ghaDitAti vA sahIti vA suhiyAti vA mahAbhAgAti vA saMgatiyAti vA?, No tiNaDhe samahe, vavagatapemmA te maNuyagaNA paNNattA smnnaauso!| asthi NaM bhaMte! egorUyadIve AvAhAti vA vIvAhAti vA japaNAti vA saddAti vA thAlipAkAti vA celovaNataNAti vA sImaMtuNNayaNAi vA piti(mata)piMDanivedaNAti vA?, No tiNaDhe samaDhe, vavagataAvAhavivAhajaNNabhadathAlipAgacolovaNataNasImaMtuNNayaNamatapiMDanivedaNA NaM te maNuyagaNA paNNattA sama // 151 //
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ nnaauso!| atthi NaM bhaMte! egoruyadIve 2 iMdamahAti vA khaMdamahAti vA ruddamahAti vA sivamahAti vA vesamaNamahAi vA muguMdamahAti vA NAgamahAti vA jakkhamahAti vA bhUtamahAti vA kUvamahAti vA talAyaNadimahAti vA dahamahAti vA pavvayamahAti vA rukkharovaNamahAti vA ceiyamahAi vA thUbhamahAti vA?, No tiNaDhe samaDhe, vavagatamahamahimA NaM te maNuyagaNA paNNattA samaNAuso! / asthi NaM bhaMte! egoruyadIve dIve NaDapecchAti vA NadRpecchAti vA mallapecchAti vA cchAi vA viDaMbagapecchAha vA kaha pavagapecchAti vA akkhAyagapecchAti vA lAsagapecchAti vA laMkhape0 maMkhape0 tUNaillape0 tuMbavINape0 kAvaNape0 mAgahape0 jallape01, No tiNaDhe samaDhe, vavagatakouhallA NaM temaNuyagaNA paNNattA smnnaauso!| atthiNaM bhaMte ! egurUyadIve sagaDAti vA rahAti vA jANAti vA juggAti vA gillIti vA thillIti vA pipillIi vA pavahaNANi vA siviyAti vA saMdamANiyAti vA?, No tiNaDhe samaThe, pAdacAravihAriNo NaM te maNussagaNA paNNattA samaNAuso! / asthi NaM bhaMte! eguruyadIve AsAti vA hatthIti vA uhAti vA goNAti vA mahisAti vA kharAti vA ghoDAti vA ajAti vA elAti vA?, haMtA atthi, no ceva NaM tesiM maNuyANaM paribhogattAe havvamAgacchaMti / asthi NaM bhaMte! egUruyagadIve dIve sIhAti vA vagghAti vA vigAti vA dIviyAi vA acchAti vA paracchAti vA parassarAti vA
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. . * 3pratipacau manuSyAdhi0 uddezaH1 sU0 111 . .. taracchAti vA viDAlAi vA suNagAti vA kolasuNagAti vA kokaMtiyAti vA sasagAti vA cittalAti vA cillalagAti vA?, haMtA asthi, no ceva NaM te aNNamaNNassa tesiM vA maNuyANaM kiMci AvAhaM vA pavAhaM vA uppAyaMti vA chavicchedaM vA kareMti, pagatibhaddakA NaM te sAvayagaNA paNNattA samaNAuso! / atthi NaM bhaMte! egukhyadIve dIve sAlIti vA vIhIti godhUmAti vA javAti vA tilAti vA ikkhUti vA?, tA atthi, no ceva NaM tesiM maNuyANaM paribhogattAe havvamAgacchaMti / atthi NaM bhaMte! egUruyadIve dIve gattAi vA darIti vA ghaMsAti vA bhigati vA uvAeti vA visameti vA vijaleti vA dhUlIti vA reNUti vA paMkei vA calaNIti vA?, No tiNadve samaDe, egUruyadIve NaM dIve bahusamaramaNije bhUmibhAge paNNatte smnnaauso|| atthi NaM bhaMte! egUruyadIve dIve khANUti vA kaMTaeti vA hIraeti vA sakarAti vA taNakayavarAti vA pattakayavarAi vA asutIti vA pUtiyAti vA dunbhigaMdhAi vA acokkhAti vA?, No tiNaDhe samaDhe, vavagayakhANukaMTakahIrasakarataNakayavarapattakayavaraasutipUtiyadunbhigaMdhamacokkhaparivajie NaM eguruyadIve paNNatte smnnaauso|| asthi NaM bhNte| eguruyadIve dIve daMsAti vA masagAti vA pisuyAti vA jUtAti vA likkhAti vA DhaMkuNAti vA?, No tiNaDhe samajhe, vavagatadaMsamasagapisutajUtalikkhaDhaMkuNaparivajjie NaM eguruyadIve paNNatte samaNAuso! / asthi NaM bhaMte! eguruyadIve ahIi vA // 152 //
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ ayagarAti vA mahoragAti vA?, haMtA atthi, no ceva NaM te annamannassa tesiM vA maNuyANaM kiMci AyAhaM vA payAhaM vA chaviccheyaM vA kareMti, pagaibhaddagA NaM te vAlagagaNA paNNattA smnnaauso|| atthi NaM bhaMte! eguruyadIve gahadaMDAti vAgahamusalAti vA gahagajitAti vA gahajuddhAti vA gahasaMghADagAti vA gahaavasavvAti vA anbhAti vA anbharukkhAti vA saMjhAti vA gaMdhavanagarAti vA gajitAti vA vijutAti vA ukkApAtAti vA disAdAhAti vA NigghAtAti vA paMsuviThThIti vA juvagAti vA jakkhAlittAti vA dhUmitAti vA mahitAti vA raugghAtAti vA caMdovarAgAti vA sUrovarAgAti vA caMdaparivesAi vA sUraparivesAti vA paDicaMdAti vA paDisUrAti vA iMdadhaNUti vA udgamacchAti vA amohAi vA kavihasiyAi vA pAINavAyAi vA paDINavAyAi vA jAva suddhavAtAti vA gAmadAhAti vA nagaradAhAti vA jAva saNNivesadAhAti vA pANakkhatajaNakkhayakulakkhayadhaNakkhayavasaNabhUtamaNAritAti vA?, No tiNaDhe smjhe| atthi NaM bhaMte! eguruyadIve dIve DiMbAti vA DamarAti vA kalahAti vA bolAti vA khArAti vA verAti vA viruddharajAti vA?, No tiNaTesamaTe, vavagataDiMbaDamarakalahabolakhAraveraviruddharajavivajitA NaM te maNuyagaNA paNNattA smnnaauso!| atthi NaM bhaMte ! eguruyadIve dIve mahAjuddhAti vA mahAsaMgAmAti vA mahAsatthanivayaNAti vA mahApurisavANAti vA mahArudhiravANAti vA nAgavANAti vA kheNa
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ M vANA vA tAmasavANA vA kuMbhUtiyAi vA kularogAti vA gAmarogAti vA nagararogAti vA maMDalarogAti vA sirovedaNAti vA acchivedaNAti vA kaNNavedaNAti vA NakkavedaNAi vA daMtavedaoAi vA nakhavedaNAi vA kAsAti vA sAsAti vA jarAti vA dAhAti vA kacchUti vA khasarAtiyA kudvAti vA kuDAti vA dagarAti vA arisAti vA ajIragAti vA bhagaMdarAi vA iMdaggahAti yA khaMdaggahAti vA kumAraggahAti vA NAgaggahAti vA jakkhaggahAti vA bhUtaggahAti vA ucceyahAti vA dhaNuggahAti vA egAhiyaggahAti vA beyAhiyagahitAti vA teyAhiyagahiyAi vA vAtthagAhiyAti vA hiyayasUlAti vA matthagasUlAti vA pAsasulAha vA kucchisUlAi vA joNimUlAi vA gAmamArIti vA jAya sannivesamArIti vA pANakkhaya jAva vasaNabhUtamaNAritAti vA?, No miTTe samaTTe, vavagatarogAyaMkA NaM te maNuyagaNA paNNattA samaNAuso ! / atthi NaM bhaMte! egurUyadI dIve atiyAsAti vA maMdavAsAti vA suTTIha vA maMdabuddhIti vA uddavAhAti vA patrAhAti vAdagubheyAi vA daguppIlAi vA gAmavAhAti vA jAva sannivesavAhAti vA pANakkhaya0 jAva basaNabhUtamaNAritAti vA?, No tiNaTTe samaTTe, vayagatadgovadavA NaM te maNuyagaNA paNNattA samagAuso ! / asthi NaM bhaMte ! egurUpadIye dIye ayAgarAti vA tampAgarAha vA sIsAgarAti vA 'subaNNAgarAti vA ratagAgarAti vA baharAgarAr3a yA yasuhArAti vA hiraNNavAsAti vA suvaNNa 3 pratipattau manuSyAdhi0 uddezaH 1 sU0 111 // 153 //
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAsAti vA rayaNavAsAti vA vairavAsAti vA AbharaNavAsAti vA pattavAsAti vA pupphavAsAti vA phalavAsAti vA bIyavAsA0 mallavAsA0 gaMdhavAsA0 vaNNavAsA0 cuNNavAsA0 khIravuTThIti vA rayaNavuTThIti vA hiraNNavuTTIti vA suvaNNa taheva jAva cuNNavuTThIti vA sukAlAti vA dukAlAti vA subhikkhAti vA dubhikkhAti vA appagghAti vA mahagdhAti vA kayAi vA mahAvikkayAi vA saNNihIi vA sacayAi vA nidhIi vA nihANAti vA ciraporANAti vA pahINasAmiyAti bA pahINaseuyAi vA pahINagottAgArAI vA jAiM imAiM gAmAgaraNagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamasaMvAhasannivesesu siMghADagatigacaukkacaccaracaumuhamahApahapahesu NagaraNiDamaNasusANagirikaMdarasantiselovaTThANabhavaNagihesu sannikkhittAI ciTThati, no tiNaDhe samaDhe / eguruyadIye gaM bhaMte! dIve maNuyANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA , goyamA! jahanneNaM paliovamassa asaM gaM asaMkhejatibhAgeNa UNagaM ukkoseNa paliovamassa asaMkhejjatibhAgaM / te NaM bhaMte! maNuyA kAlamAse kAlaM kicA kahiM gacchaMti kahiM uvavajaMti?, goyamA! te NaM maNuyA chammAsAbasesAuyA mihaNatAiM pasavaMti auNAsIiM rAiMdiyAiM mihuNAI sArakkhaMti saMgoviMti ya, sArakkhittA 2 ussasittA nissasittA kAsittA chItittA akiTThA avvahitA apariyAviyA [paliovamassa asaMkhinaibhAgaM pariyAviya] suhaMsuheNaM kAlamAse kAlaM kicA annayaresu devaloesu
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ devattAe uvavattAro bhavanti, devaloyapariggahA NaM te maNuyagaNA paNNattA smnnaauso!|| kahi NaM bhNte| dAhiNillANaM AbhAsiyamaNussANaM AbhAsiyadIve NAmaM dIve paNNate?, goyamA! jaMbUdIve dIve cullahimavaMtassa vAsadharapabbatassa dAhiNapuracchimillAto carimaMtAto lavaNasamudaM tini joyaNa sesaM jahA egurUyANaM NiravasesaM savvaM // kahi NaM bhaMte !! dAhiNillANaM NaMgolimaNussANaM pucchA, goyamA! jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM cullahimavaMtassa vAsa dharapavvayassa uttarapuracchimillAto carimaMtAto lavaNasamuI tipiNa joyaNasatAI sesaM jahA e* guruyamaNussANaM // kahi NaM bhaMte! dAhiNillANaM vesANiyamaNussANaM pucchA, goyamA! jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM cullahimavaMtassa vAsadharapavvayassa dAhiNapaJcasthimillAo ca rimaMtAo lavaNasamuI tipiNa joyaNa sesaM jahA eguruyANaM // (sU0111) ___ 'egoruyadIvassa NaM bhaMte!' ityAdi, ekorukadvIpasya Namiti pUrvavat bhadanta ! 'kIdRzaH' ka iva dRzya: 'AkArabhAvapratyavatAraH' bhUmyAdivarUpasambhavaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama! ekorukadvIpe 'bahusamaramaNIyaH' prabhUtasamaH san ramyo bhUmibhAgaH prajJaptaH / 'se jahAnAmae AliMgapukkharei vA' ityAdiruttarakurugamastAvadanusatavyo yAvadanusajanAsUtraM, navaramatra nAnAtvamidaM-manuSyA aSTau dhanuHzatAnyucchritA vaktavyAzcatuHSaSTiH pRSThakaraNDakA:-pRSThavaMzAH, vRhatpramANAnAM hi te bahavo bhavanti, ekonAzItiM ca rAnindivAni khApatyAnyanupAlayanti, sthitisteSAM jaghanyena dezonaH palyopamAsayeyabhAgaH, etadeva vyAcapTe-palyopamAsaGkhyeyabhAganyUnaH, utkarSataH 3pratipacau manuSyAdhi0 uddezaH 1 sU0111 CARRIGANGANGANGANGRESCRICA OM // 154 //
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ paripUrNaH palyopamAsaGkhyeyabhAgaH // 'kahi NaM bhaMte!" ityAdi, ka bhadanta ! dAkSiNAtyAnAmAbhASikamanuSyANAmAbhASikadvIpo nAma dvIpa: prajJaptaH ?, bhagavAnAha - gautama ! jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya dakSiNena - dakSiNasyAM dizi kSullahimavato varSadharaparvatasya pUrvasmAzramAntAt 'dakSiNa pUrveNa' dakSiNapUrvasyAM dizi lavaNasamudraM kSullahimavadaMSTrAyA upari trINi yojanazatAnyavagAhyAtrAntare daMSTrAyA upari dAkSiNAtyAnAmAbhApikamanuSyANAmAbhASikadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH, zeSavaktavyatA ekorukavadvaktavyA yAvatsthitisUtram // 'kahi NaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta ! dAkSiNAtyAnAM nAGgolikamanuSyANAM nAGgolikadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha - gautama ! jambUdvIpe dvIpe maMdarasya parvatasya 'dakSiNena' dakSiNasyAM dizi kSullahimavato varSadharaparvatasya pAzcAtyAccaramAntAd 'dakSiNapazcimena' dakSiNapazcimAyAM | dizi lavaNa samudraM trINi yojanazatAnyavagAhyAtrAntare daMSTrAyA upari dAkSiNAtyAnAM nAGgolikamanuSyANAM nAGgolikadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH, | zeSaM yathaikorukANAM tathA vaktavyaM yAvatsthitisUtram // 'kahi NaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta ! vaizAlikamanuSyANAM vaizAlikadvIpo nAma dvIpa: prajJaptaH ?, bhagavAnAha ---gautama / jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya 'dakSiNena' dakSiNasyAM dizi kSullahimavato varSadharaparvatasya pA - zcAtyAzcaramAntAd 'uttara pazcimena' uttarapazcimAyAM dizi lavaNasamudraM trINi yojanazatAnyavagAhyAntrAntare daMSTrAyA upari vaizAlikamanuSyANAM vaizAlikadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH, zeSamekorukavad vaktavyaM yAvatsthitisUtram // kahiNaM bhaMte! dAhiNillANaM hayakaNNamaNussANaM hayakaNNadIve NAmaM dIve paNNatte ?, goyamA ! egurUyadIvassa uttarapuracchimillAto carimaMtAto lavaNasamudaM cattAri joyaNasayAI ogAhittA ettha NaM dAhiNillANaM hayakaNNamaNussANaM hayakaNNadIve NAmaM dIve paNNatte, cattAri joyaNasayAI
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattI manuSyAdhi0 uddezaH1 sU0112 . . . : ***OLORES EOSDELEASEOSESSO AyAmavikkhaMbheNaM yArasa joyaNasayA pannaTThI kiMcivisesUNA parikkheveNaM, se NaM egAe paumavaravetiyAe avasesaM jahA egurUyANaM / kahi NaM bhaMte! dAhiNillANaM gajakaNNamaNussANaM pucchA, goyamA! AbhAsiyadIvassa dAhiNapuracchimillAto carimaMtAto lavaNasamuI cattAri joyaNasatAI sesaM jahA hayakaNNANaM / evaM gokaNNamaNussANaM pucchA / vesANitadIvassa dAhiNapacatthimillAto carimaMtAto lavaNasamudaM cattAri joyaNasatAiM sesaM jahA hayakaNNANaM / sakkulikaNNANaM pucchA, goyamA! gaMgoliyadIvassa uttarapaJcatthimillAto carimaMtAto lavaNasamudaM cattAri joyaNasatAI sesaM jahA hayakaNNANaM ||aatNsmuhaannN pucchA, hatakaNNayadIvassa uttarapuracchimillAto carimaMtAto paMca joyaNasatAI ogAhittA ettha NaM dAhiNillANaM AyaMsamuhamaNussANaM AyaMsamuhadIve NAmaM dIve paNNatte, paMca joyaNasayAI AyAmavikkhaMbheNaM, AsamuhAINaM cha sayA, AsakannAINaM satta, ukkAmuhAINaM aTTa, ghaNadaMtAiNaM jAva nava joyaNasayAI,-egUruyaparikkhevo nava ceva sayAI aunnpnnaaii| bArasapannaTThAI hayakapaNAINaM parikkhevo // 1 // AyaMsamuhAINaM pannarasekAsIe joyaNasate kiMcivisesAdhie parikkheveNaM, evaM eteNaM kameNaM uvauciUNa tavvA cattAri cattAri egapamANA, NANattaM ogAhe, vikkhaMbhe parikkheve paDhamabItatatiyacaukkANaM uggaho vikkhaMbho parikkhevo bhaNito, cautthacaukke chajoyaNasayAI AyAmavikkhaMbheNaM aTThArasattANaute joyaNasate vikkhaMbheNaM / paMcama // 155 //
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45-5-RES ghaukke satta joyaNasatAiM AyAmavikkhaMbheNaM bAvIsaM terasotsare joyaNasae prikkhevennN| chaTThacaukke aTThajoyaNasatAiM AyAmavikkhaMbheNaM paNuvIsaM guNatIsajoyaNasae parikkheveNaM / sattamacaukke navajoyaNasatAiM AyAmavikkhaMbheNaM do joyaNasahassAiM aTTha paNayAle joyaNasae parikkheveNaM / jassa ya jo vikkhaMbho uggaho tassa tattio ceva / paDhamAiyANa parirato jANa sesANa ahio u // 1 // sesA jahA egurUyadIvassa jAva suddhadaMtadIve devalokapariggahA NaM te maNuyagaNA paNNattA smnnaauso!|| kahi NaM bhaMte! uttarillANaM egurUyamaNussANaM eguruyadIve NAmaM dIve papaNatte?, goyamA! jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM siharissa vAsadharapavvayassa uttarapuracchimillAo carimaMtAo lavaNasamudaM tiNi joyaNasatAiM ogAhittA evaM jahA dAhiNillANa tahA uttarillANa bhANitavvaM, NavaraM siharissa vAsaharapabvayassa vidisAsu, evaM jAva suddhadaMtadIvetti jAva settaM aMtaradIvakA // (sU0 112) / se kiM taM akammabhUmagamaNussA?, 2 tIsavidhA paNNattA, taMjahA-paMcahiM hemavaehiM, evaM jahA paNNavaNApade jAva paMcahiM uttarakurUhiM. settaM akmmbhuumgaa| se kiM taM kammabhUmagA?, 2 paNNarasavidhA paNNattA, taMjahA-paMcahiM bhara-. hehiM paMcahiM eravaehiM paMcahiM mahAvidehehiM, te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA-AyariyA milecchA, evaM jahA paNNavaNApade jAva settaM AyariyA, settaM gambhavakaMtiyA, settaM mnnussaa|| (10 113) S -04-16
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ 'kahi NaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta hayakarNamanuSyANAM hayakarNadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama ekorukadvIpasya 3 pratipattI pUrvasmAccaramAntAd uttarapUrvasyAM dizi lavaNasamudraM catvAri yojanazatAnyavagAhyAtrAntare kSullahimavadaMSTrAyA upari jambUdvIpavedikAntAdapi 4 manuSyAcaturyojanazatAntare dAkSiNAtyAnAM hayakarNamanuSyANAM hayakarNadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH, sa ca catvAri yojanazatAnyAyAmaviSkambhena dhi0 dvAdaza paJcaSaSThAni yojanazatAni kiJcidvizepAdhikAni parikSepeNa, zepaM yathaikorukamanuSyANAM / evamAbhApikadvIpasya pUrvasmAcaramAntA- uddezaH 1 dakSiNapUrvasyAM dizi catvAri yojanazatAni lavaNasamudramavagAhyAtrAntare kSullahimavaddaSTrAyA upari jambUdvIpavedikAntAccaturyojanazatAntare sa0113 gajakarNamanuSyANAM gajakarNo dvIpo nAma dvIpa: prajJaptaH, AyAmaviSkambhaparidhiparimANaM hyakarNadvIpavat / nAGgolikadvIpasya pazcimAJcara-5 & mAntAddakSiNapazcimena catvAri yojanazatAni lavaNasamudramavagAhyAtrAntare kSullahimavadaMSTrAyA upari jambUdvIpavedikAntAccaturyojanazatAntare * gokarNamanuSyANAM gokarNadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH, AyAmaviSkambhaparidhiparimANaM hayakarNadvIpavat / vaizAlikadvIpasya pazcimAJcaramAntAd uttarapazcimAyAM dizi lavaNasamudramavagAhya catvAri yojanazatAni atrAntare kSullahimavaddaSTrAyA upari jambUdvIpavedikAntAccaturyojanazatA ntare dAkSiNAtyAnAM zaSkulIkarNamanuSyANAM zaSkulIkarNadvIpo nAma dvIpaH prajJaptaH, AyAmaviSkambhaparidhiparimANaM hayakarNadvIpavat , padma2 varavedikAvanapaNDamanuSyAdikharUpaM ca samastamekorukadvIpavat / evametenAbhilApenAmIpAM hayakarNAdInAM caturNA dvIpAnAM parato yathAkrama pUrvottarAdividikSu paJca yojanazatAni lavaNasamudramavagAhya paJcayojanazatAyAmaviSkambhA ekAzItyadhikapaJcadazayojanazataparikSepAH padmava vedikAvanaSaNDamaNDitavAhyapradezA jambUdvIpavedikAntAtpazcayojanazatapramANAntarA AdarzamukhameNDamukhAyomukhagomukhanAmAnazcatvAro dvIpA // 156 // vaktavyAH, tadyathA-hayakarNasya parata Adarzamukho gajakarNasya parato meNDamukho gokarNasya parato'yomukhaH zaSkulIkarNasya parato gomukhaH / GARLSCRECORICA
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ REP -M- 2 eteSAmapyAdarzamukhAdInAM caturNA dvIpAnAM parato bhUyo'pi yathAkrama pUrvottarAdividikSu pratyekaM lavaNasamudraM SaT SaD yojanazatAnyavagAhya paDyojanazatAyAma viSkambhAH saptanavatyadhikASTAdazayojanazataparikSepAH padmavaravedikAvanapaNDamaNDitaparisarA jambUdvIpavedikAntAt SaDyojanazatapramANAntarA azvamukhahastimukhasiMhamukhavyAghramukhanAmAnazcatvAro dvIpA vaktavyAH, tadyathA-Adarzamukhasya parato'zvamukhaH, meNDhamukhasya parato hastimukhaH, ayomukhasya parataH sihamukhaH, gomukhasya parato vyAghramukhaH / eteSAmazvamukhAdInAM caturNI dvIpAnAM parato yathAkramaM pUrvottarAdividikSu pratyekaM sapta sapta yojanazatAni lavaNasamudramavagAhya saptayojanazatAyAmaviSkambhAstrayodazAdhikadvAviMzatiyojanazataparirayAH padmavaravedikAvanaSaNDasamavagUDhAH jambUdvIpavedikAntAtsaptayojanazatapramANAntarA azvakarNaharikarNAkarNakarNaprAvaraNanAmAnazcatvAro dvIpA bodhyAH, tadyathA-azvamukhasya parato'zvakarNaH hastimukhasya parato harikarNaH siMhamukhasya parato'karNaH vyAghramukhasya parataH karNaprAvaraNaH, tata eteSAmapyazvakarNAdInAM caturNA dvIpAnAM parato yathAkrama pUrvottarAdividikSu pratyekamaSTau aSTau yojanazatAni lavaNasamudramavagAhyASTayojanazatAyAmaviSkambhA ekonatriMzadadhikapaJcaviMzatiyojanazataparikSepAH padmavaravedikAvanakhaNDamaNDitaparisarA jambUdvIpavedikAntAdRSTayojanazatapramANAntarA ulkAmukhameghamukhavidyunmukhavidyuhantAbhidhAnAzcatvAro dvIpA vaktavyAH, tadyathA-azvakarNasya parata ulkAmukhaH harikarNasya parato meghamukhaH akarNasya parato vidyunmukhaH karNaprAvaraNasya parato vidyudantaH, eteSAmapyulkAmukhAdInAM catuNI dvIpAnAM parato yathAkrama pUrvottarAdividikSu pratyeka nava nava yojanazatAni lavaNasamudramavagAhya navanavayojanazatAyAmaviSkambhAH paJcacatvAriMzadadhikASTAviMzatiyojanazataparikSepAH padmavaravedikAvanakhaNDasamavagUDhA jambUdvIpavedikAntAt navayojanazatapramANAntarA ghanadantalaSTadantagUDhadantazuddhadntanAmAnazcatvAro dvIpAH, tadyathA-ulkAmukhasya parato. ghanadantaH meghamukhasya parato laSTadantaH vidyunmu 6 - -2256RC
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ KOKARMALAR svasya parato gUDhadantaH vidyuintasya parata: shuddhdntH| eteSAmeva dIpAnAmavagAhAyAmaviSkambhaparirayaparimANasahagAthApaTamAha-pa- pratipatto * DhamaMmi tini usayA sesANa sauttarA nava u jAya / ogAhaM viksaMbhaM dIvANaM parirayaM vocchaM // 1 // paDhamacaukaparirayA bIyaca- manuSyATS ukassa parirao ahio| solehiM tihi u joyaNasaehiM emeva sesANaM // 2 // egoruyaparisevo nava ceva sayAI aunnpnnnnaaii| dhikAraH vArasa paNNaTThAI hayakaNNANaM parikkhevo // 3 // paNarasa ekAsIyA AyaMsamuhANa parirao hoi / aTThAra sattanauyA AsamuhANaM 5 uddezaH1 * pariknevo // 4 // yAvIsaM terAI parikhevo hoi AsakannANaM / paNuvIsa auNatIsA ukAmuhaparirao hoi ||5||do ceva sahassAI aTeva * sU0113 sayA havaMti pnnyaalaa| ghaNadaMtahIvANaM visesamahio parikkhevo // 6 // " vyAkhyA-prathame dvIpacatuSke cinyamAne trINi yojanazatAnyavagAhanAM-lavaNasamudrAvagAI viSkambhaM ca, viSkambhagrahaNAdAyAmo'pi gRhyate tulyaparimANatyAt , jAnIhi iti kriyAzepaH, zepANAM dvIpacatuSkAnAM zatottarANi trINi trINi zatAni avagAhanAviSkambhaM tAvajAnIyAd yAvannava zatAni, tadyathA-dvitIyacatupke catvAri zatAni, tRtIye paJca zatAni, caturthe paTa zatAni, paJcame sapta zatAni, papThe'STau zatAni, saptame nava zatAni, ata U dvIpAnAmekorukaprabhRtInAM parirayaM parirayapramANaM vakSye / pratijJAtameva nirvAhayati-paDhamacauke'tyAdi, 'prathamacatuSke parirayAt' prathamadvIpaca tuSke parirayaparimANAt dvitIyacatuSkasya-dvitIyadvIpacatuSTayasya parirayaH-parirayaparimANamadhikaH poDazaiH poDazottaraitribhiryojanazataiH, 8 evameva' anenaiva prakAreNa zepANAM 'dIpAnAM' dvIpacatuSkAnAM parirayaparimANamadhikaM pUrvapUrvacatuSkaparirayaparimANAdavasAtavyam , etadeva caitena darzayati-'ekoruye'tyAdi 'ekorukaparikSepe' ekorukopalabhitaprathamadvIpacatuSkaparikSepe nava zatAni ekonapabhAzAni-eko // 157 // napazcAzadadhikAni / tatatripu yojanazateSu poDazottarepu prakSipteSu 'hayakapaNANamiti vacanAt hayakarNapramukhANAM dvitIyAnAM paturNI earts STORAGAON
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvIpAnAM parikSepo bhavati, sa ca dvAdaza yojanazatAni paJcaSaSTAni-pazcaSaSTyadhikAni / tatrApi triSu yojanazateSu SoDazottareSu prakSipteSu 'AyasamuhANaM ti AdarzamukhapramukhANAM tRtIyAnAM caturNA dvIpAnAM parirayaparimANaM bhavati, tacca paJcadaza yojanazatAnyekAzItyadhikAni / tato bhUyo'pi triSu yojanazateSu SoDazottareSu prakSipteSu 'AsamuhANaM'ti azvamukhaprabhRtInAM caturthAnAM caturNA dvIpAnAM parikSepaH, tadyathA-aSTAdaza yojanazatAni saptanavatAni-saptanavatyadhikAni / teSvapi triSu yojanazateSu SoDazottareSu prakSipteSu 'AsakaNNANaM'ti azvakarNapramukhANAM paJcAnAM caturNI dvIpAnAM parikSepo bhavati, tadyathA-dvAviMzatiyojanazatAni trayodazAni-trayodazAdhikAni / tato bhUyo'pi triSu yojanazateSu SoDazottareSu prakSiptepu 'ulkAmukhaparirayaH' ulkAmukhapaSThadvIpacatuSkaparirayaparimANaM bhavati, tadyathA-paJcaviMzatiyojanazatAni ekonatriMzAni-ekonatriMzadadhikAni / tataH punarapi triSu yojanazateSu SoDazottareSu prakSipleSu 'ghanadantadvIpasya' (pAnAM) ghanadantapramukhasaptamadvIpacatuSkasya parikSepaH, tadyathA-dve sahasre aSTau zatAni paJcacatvAriMzAni-pazcacavAriMzadadhikAni 'visesamahio' iti kiJcidvizeSAdhikaH adhikRtaH parikSepaH, paJcacatvAriMzAni kiJcidvizeSAdhikAnIti bhAvArthaH, idaM ca padamante'bhihitatvAtsarvatrApyabhisambandhanIyaM, tena sarvatrApi kiJcidvizeSAdhikamuktarUpaM parirayaparimANamavasAtavyaM / tadeva6 mete himavati parvate catasRSu vidikSu vyavasthitAH sarvasaGkhyayA'STAviMzatiH, evaM himavattulyavarNapramANapagrahadapramANAyAmaviSkambhAvagA hapuNDarIkahadopazobhite zikhariNyapi parvate lavaNodArNavajalasaMsparzAdArabhya yathoktapramANAntarAzcatasRSu vidikSa ekorukAdinAmA no'kSaNApAntarAlAyAmaviSkambhA aSTAviMzatisaGkhyA dvIpA veditavyAH, tathA cAha-"kahi NaM bhaMte ! uttarillANaM egoruyamaNussANaM hA egoruyadIve NAmaM dIve paNNatte ?, goyamA! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM siharipavvayassa puracchimillAo carimaMtAo
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pratipattI devAdhi kAraH uddezaH1 5 sU0 116 lavaNasamuI tini joyaNasayAI ogAhittA tatthaM NaM uttarillANaM egoruyamaNussANaM egoruyadIve nAma dIve paNNatte' ityAdi sarva tadeva, navaramuttareNa vibhASA karttavyA, sarvasadhyayA paTpaJcAzadantaradvIpA:, upasaMhAramAha-settamaMtaradIvagA'te ete'ntaradvIpakAH / akarmabhUmakAH karmabhUmakAzca yathA prajJApanAyAM prathame prajJApanAkhye pade tathaiva vaktavyA yAvat 'settaM carittAriyA settaM maNussA' iti padam , iha tu granthagauravabhayAna likhyata iti, upasaMhAramAha-'settaM maNussA' ta ete mnussyaaH|| tadevamuktA manuSyAH , samprati devAnabhidhitsurAha se kiM taM devA ?, devA caucihA paNNattA, taMjahA-bhavaNavAsI vANamaMtarA joisiyA vemANiyA (sU0114) se kiM taM bhavaNavAsI?, 2 dasavihA paNNattA, taMjahA-asurakumArA jahA paNNavaNApade devANaM bheo tahA bhANitatvo jAva aNuttarovavAiyA paMcavidhA paNNattA, taMjahA-vijayavejayaMta jAva savvadRsiddhagA, settaM annuttrovvaatiyaa||(suu0115)khinnN bhaMte!bhavaNavAsidevANaM bhavaNA pannattA?, kahi NaM bhaMte! bhavaNavAsI devA parivasaMti?, goyamA! imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassayAhallAe, evaM jahA papaNavaNAe jAva bhavaNavAsAitA, ta(e)tthaNaM bhavaNavAsINaM devANaM satta bhavaNakoDIo bAvattari bhavaNAcAsasayasahassA bhavaMtittimakkhAtA, tatthaNaM yahave bhavaNavAsI devA parivasaMti-asurA nAga suvannA ya jahA paNNavaNAe jAca vihrti|| (sU0116) kahiNaM bhaMte ! asurakumArANaM devANaM bhavaNA pa0?, pucchA, evaM jahA paNNavaNAThANapade OMOMOMOMOM // 158 //
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ jAva viharaMti // kahi NaM bhaMte ! dAhiNillANaM asurakumAradevANaM bhavaNA pucchA, evaM jahA ThANa-.., ___ pade jAva camare, tattha asurakumAriMde asurakumArarAyA parivasati jAva viharati // (sU0117) 'se kiM ta' mityAdi, atha ke te devAH 1, surirAha-devAzcaturvidhAH prajJaptAH, tadyathA-bhavanavAsino vAnamantarA jyotiSkA vaimAnikAH, amIpAM ca zabdAnAM vyutpattiryathA prajJApanATIkAyAM tathA veditavyA // 'se kiM tamityAdi, atha ke te 'bhavanavAsinaH ?, sUrirAha-bhavanavAsino dazavidhAH prajJaptAH, evaM devAnAM prajJApanAgataprathamaprajJApanAkhyapada iva tAvadbhedo vaktavyo yAvatsarvArthadevA iti / samprati bhavanavAsinAM devAnAM bhavanavasanapratipAdanArthamAha-kahiNaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta ! bhavanavAsinAM devAnAM bhavanAni prajJaptAni ?, ka bhadanta ! bhavanavAsino devAH parivasanti ?, bhagavAnAha-gautama! 'imIse NamityAdi, 'asyAH ' pratyakSata upalabhyamAnAyA yatra vayamAsmahe ratnaprabhAyAH pRthivyAH "azItyuttarayojanazatasahasrabAhalyAyAH' azItyuttaram-azItisahasrAdhika yojanazatasahasraM bAhalyaM-piNDabhAvo yasyAH sA tathA, tasyA uparyekaM yojanasahasramavagAhyAdhastAdeke yojanasahasraM varjayitvA madhye 'apTasaptate' aSTasaptatisahasrAdhike yojanazatasahasre, 'atra' etasmin sthAne bhavanavAsinAM devAnAM sapta bhavanakoTayo dvisaptatirbhaS| vanAvAsazatasahasrANi bhavantIti AkhyAtAni mayA zeSaizca tIrthakRdbhiH, tatra saptakoTyAdibhAvanaivaM-catuHSaSTiH zatasahasrANi bhava nAnAmasurakumArANAM caturazItiH zatasahasrANi nAgakumArANAM dvisaptatiH zatasahasrANi suvarNakumArANAM SaNNavatiH zatasahasrANi vAyukumArANAM, dvIpakumArAdInAM paNNAM pratyekaM paTsaptatiH zatasahasrANi bhavanAnAM, tata: sarvasaGkhyayA yathoktaM bhavanasaGkhyAnaM bhavati / | 'te NaM bhavaNA' ityAdi, tAni, sUtre puMstvanirdezaH prAkRtatvAt , Namiti vAkyAlaGkAre bhavanAni bahiH 'vRttAni' vRttAkArANi antaH
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ samacaturasrANi adhastalabhAgeSu puSkarakarNikAsaMsthAnasaMsthitAni, 'bhavaNavaNNao bhANiyabyo jahA ThANapade jAva paDirUvA' 23pratipattoM iti, uktaprakAreNa bhavanavarNako bhaNitavyo yathA prajJApanAyAM dvitIya sthAnAkhye pade, sa ca tAvad yAvat 'paDirUvA' iti padaM, sa devaadhi| caivam-"ukkiNNaMtaraviulagaMbhIrakhAyaparikhA pAgAraTTAlayakavADatoraNapaDiduvAradesabhAgA jaMtasayagghimusalamusaMDhiparivAriyA ajojjhA , kAraH sayAjayA sayAguttA aDayAlakoTTaraiyA aDayAlakayavaNamAlA khemA sivA kiMkaraamaradaMDovarakkhiyA lAulloiyamahiyA gosIsasa- uddezaH 1 rasarattacaMdaNadadaradiNNapaMcaMgulitalA uvaciyacaMdaNakalasA caMdaNaghaDasukayatoraNapaDiduvAradesabhAgA AsattosattaviulavaTTavagghAriyama- sU0117 lladAmakalAvA paMcavaNNasarasamukkapupphapuMjovayArakaliyA kAlAgurupavarakuMdurukaturukkaghUvamaghamaghetagaMdhuddhayAbhirAmA sugandhavaragaMdhagaMdhiyA gaMdhavaTTibhUyA accharagaNasaMghasaMvikiNNA divvatuDiyasaddasaMpaNadiyA savvarayaNAmayA acchA sahA laNhA ghaTThA maTThA nIrayA nimmalA nippaMkA nikaMkaDacchAyA sappabhA samirIyA saujjoyA pAsAIyA darasaNijjA abhirUvA paDirUvA" iti, asya vyAkhyA-utkI rNamiva utkIrNa atIva vyaktamiti bhAvaH, utkIrNamantaraM yAsAM khAtaparikhAnAM tA utkIrNAntarAH kimuktaM bhavati ?-khAtAnAM pari| khANAM ca spaSTavaiviktyonmIlanArthamapAntarAle mahatI pAlI samastIti, khAtAni ca parikhAzca khAtaparikhAH utkIrNAntarA vipulAvistIrNA gambhIrA-alabdhamadhyabhAgAH khAtaparikhA yeSAM bhavanAnAM paritastAni utkIrNAntaravipulagambhIrakhAtaparikhAni, khAtaparikhANAM cAyaM prativizeSa:-parikhA upari vizAlA'dhaH saGkucitA, khAtaM tUbhayatrApi samamiti, 'pAgAradyAlakakavADapaDiduvAradesabhAgA' * iti pratibhavanaM prAkAreSu aTTAlakakapATatoraNapratidvArANi-aTTAlakakapATatoraNapratidvArarUpA dezabhAgA-dezavizeSA yeSu tAni prAkA-5 // 159 // rAhAlakakapATatoraNapratidvAradezabhAgAni, tatrAhAlakA:-AkArasyopari bhRtyAzrayavizeSAH kapATAni-pratolIdvArasatkAni, etena pratolya: SCORRESS pA bhavanAnAM para khAtAni vANAntarAH / 294 sarvatra sUcitA anyathA kapATAnAmasambhavAta. soraNAni-patIzAni, tAni ga prollIkArepa, pratimArANi-kasArApAgyarALapAni laghumArANitayA 'jaMtasaya jatasagiSamusalamusaMdiparivAriyA' iti yanmANi-nAnAmakArANi pArAnayo-mahAgaNyo mahAzilA yA thA: nisAsAH pakarari
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvatra sUcitA anyathA kapATAnAmasambhavAt, toraNAni-pratItAni, tAni ca pratolIdvAreSu, pratidvArANi-mUladvArApAntarAlavarcIni laghudvArANi / tathA 'jaMtasayagghimusalamusaMdiparivAriyA' iti yatrANi-nAnAprakArANi zataghnayo-mahAyaSTayo mahAzilA vA yA: pAtitAH satyaH puruSANAM zatAni nanti muzalAni-pratItAni muSaNDhaya:-zastravizeSAstaiH parivAritAni-samantato veSTitAni ata evAyodhyAni-paraiyoddhamazakyAni ayodhyatvAdeva 'sadAjayAni' sadA-sarvakAlaM jayo yeSu tAni sadAjayAni sarvakAlaM jayavantIti bhAvaH, tathA sadA-sarvakAlaM guptAni praharaNaiH puruSaizca yoddhRbhiH sarvataH-samantato nirantaraM parivAritatayA pareSAmasahamAnAnAM manAgapi pravezAsambhavAt 'aDayAlakoTTaraiyA' iti aSTAcatvAriMzadbhedabhinnavicchittikalitAH koSThakA apavarakA racitAH svayameva racanAM prAptA yeSu tAnyaSTAcatvAriMzatkopTakaracitAni, sukhAdirzanAtpAkSiko niSThAntasya paranipAtaH, tathA'STAcatvAriMzadbhedabhinnavicchittayaH kRtA vanamAlA yeSu tAni aSTacatvAriMzatkRtavanamAlAni, anye tvabhidhati-aDayAlazabdo dezIvacanAt prazaMsAvAcI, | tato'yamarthaH-'prazastakoSThakaracitAni prazastakRtavanamAlAnIti tathA kSemANi' parakRtopadravarahitAni, 'zivAni' sadA maGgalopetAni, tathA kiGkarA:-kiGkarabhUtA ye'marAstairdaNDaiH kRtvA uparakSitAni-sarvataH samantato rakSitAni kiGkarAmaradaNDoparakSi| tAni, 'lAulloiyamahiyA' iti lAiyaM nAma yadbhUmeomayAdinA upalepanam 'ulloiyaM' kuDyAnAM mAlasya seTikAdibhiH saMmRSTIkaraNaM lAiyolloiyAbhyAM mahitAni-pUjitAni lAiyolloiyamahitAni, tathA gozIrSeNa-gozIrSanAmakena candanena- sarasaraktacandanena ca dareNa-bahalena capeTAprakAreNa vA dattAH paJcAGgalayastalA-hastakA yeSu tAni gozIrSasarasaraktacandanardaradattapaJcAGgalitalAni, tathA upacitA-nivezitAH candanakalazA-maGgalyakalazA yeSu tAni upacitacandanakalazAni, 'caMdaNaghaDasukayatoraNapaDiduvAradesabhAgA'
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 iti candanaghaTe:- candanakalazaiH sukRtAni zobhitAnIti tAtparyArthaH yAni toraNAni tAni candanaghaTasukRtAni toraNAni pratidvAradezabhAgaM--dvAradezabhAge yeSu tAni candanaghaTasukRta toraNapratidvAradezabhAgAni, tathA 'AsattosattavipulavaTTvagghAriyamalladAmakalAvA' iti A-avAG adhobhUmau sakta - Asakto bhUmau lagna ityarthaH Urddha sakta utsaktaH ullocatale upari saMbaddha ityarthaH vipulo - vistIrNo vRtto- vartulaH 'vagghAriya' iti pralambito mAlyadAmakalApa :- puSpamAlAsamUho yeSu tAni AsaktotsaktavipulavRttapralambitamAlyadAmakalApAni, tathA paJcavarNena surabhiNA - surabhigandhena mukkena - kSiptena puSpapuJjalakSaNenopacAreNa - pUjayA kalitAni paJcavarNasurabhimuktapuSpapuJjopacArakalitAni, tathA kAlAguruH- prasiddhaH pravaraH - pradhAnaH kunduruSka :- cIDA turuSkaM - silhakaM kAlAguruzca pravarakunduruSkaturuSke ca kAlAgurupravarakunduruSkaturuSkANi teSAM dhUpasya yo maghamaghAyamAno gandha udbhUta - itastato viprasRtastenAbhirAmANi - ramaNIyAni kAlAgurupravarakunduruSkaturuSkadhUpamaghamaghAyamAnagandhoddhutAbhirAmANi tathA zobhano gandho yeSAM te sugandhAH te ca te varagandhAzca-vAsAH sugandhavaragandhAsteSAM gandhaH sa eSvastIti sugandhavaragandhagandhikAni 'ato'nekasvarA' ditIkapratyaya:, ata eva gandhavarttibhUtAni, saurabhyAtizayAd gandhadravyaguTikAkalpAnIti bhAvaH, tathA'psarogaNAnAM saGghaH - samudAyastena samyag - ramaNIyatayA 'vikIrNAni vyAptAni apsarogaNasaGghavikIrNAni, tathA divyAnAmAtodyAnAM - veNuvINAmRdaGgAnAM ye zabdAstaiH saMpraNaditAni - samyakazrotramanohAritayA prakarSeNa sarvakAlaM naditAni - zabdavanti divyatruTitazabdasaMpraNaditAni sarvaratnamayAni - sarvAnA sAmastyena ratnamayAni na tvekadezena sarvaratnamayAni - samastaratnamayAni acchAni - AkAzasphaTikavadatisvacchAni lakSNAni - lakSNapudgalaskandhaniSpannAni zlakSNadalaniSpannapaTavat laNDAni - masRNAni ghuNDitapaTavat 'ghaTTA' iti ghRSTAnIva ghRSTAni kharazAnayA pASANapratibhAvat, 'mahA' 3 pratipatau devAdhi kAra: uddazaH 1 sU0 117 // 160 //
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ vixxx iti mRSTAnIva mRSTAni sukumArazAnayA pASANapratimAvadeva, ata eva nIrajAMsi svAbhAvikarajorahitatvAt 'nirmalAni' AgantukamalAsambhavAt 'niSpaGkAni kalaGkavikalAni kardamarahitAni vA 'nikaMkaDacchAyA' iti niSkaGkaTA-niSkavacA nirAvaraNA nirupaghAteti bhAvArthaH chAyA-dIptiryeSAM tAni niSkakaTacchAyAni 'saprabhANi' varUpataH prabhAvanti 'samarIcIni' bahirvinirgatakiraNajAlAni 'soddyotAni' bahirvyavasthitavastustomaprakAzakarANi 'prAsAdIyAni prasAdAya-manaHprasattaye hitAni manaHprasattikArINIti bhAvaH, tathA 'darzanIyAni' darzanayogyAni yAni pazyatazcakSuSI na zramaM gacchata iti bhAvaH, 'abhiruvA' iti abhi-sarveSAM draSTuNAM manaHprasAdAnukUlatayA'bhimukhaM rUpaM yeSAM tAni abhirUpANi-atyantakamanIyAnItyarthaH ata eva 'paDirUvA' iti prativiziSTaM rUpaM yeSAM tAni pratirUpANi, athavA pratikSaNaM navaM navamiva rUpaM yeSAM tAni pratirUpANi // tadevaM bhavanasvarUpamuktamidAnIM yatpRSTaM 'ka bhadanta ! ta bhavanavAsino devAH parivasantI'ti tatrottaramAha-'tattha NaM vahave bhavaNavAsI devA parivasaMti asurA nAgA bhedo bhANi-18 yanvo jAva viharaMti evaM jA ThANapade vattavvayA sA bhANiyavvA jAva camareNaM asurakumAriMde asurakumArarAyA parivasai' iti, 'tatra' teSvanantaroditasvarUpeSu bhavaneSu bahavo bhavanavAsino devAH parivasanti, tAneva jAtibhedata Aha-'asurA nAgA' ityAdi yAvatkaraNAdevaM paripUrNaH pAThaH-"asurA nAga suvaNNA vijja aggI ya dIva udahI ya disipavaNathaNiyanAmA dasahA ee bhvnnvaasii|| 1 // cUDAmaNimauDarayaNA 1 bhUsaNanAgaphaNa 2 garula 3 vaira 4 puNNakalasaaMkaupphesa 5 sIha 6 hayavara 7 gaya 8 magaraMka|9 varavaddhamANa 10 nijuttacittaciMdhagayA surUvA mahiDIyA mahajjaiyA mahAyasA mahAvalA mahANubhAgA mahAsokkhA hAravirAiyavacchA kaDagatuDiyarthabhiyabhuyA aMgayakuMDalamaTTagaMDatalakaNNA pIDhadhArI vicittahatthAbharaNA vicittamAlAmaulI (mauDA) kallANagapavaravatthapa
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 rihiyA kalyANagapavaramallANulevaNavarA bhAsuraboMdI palaMbavaNamAladharA divveNaM vaNNeNaM divveNaM gaMdheNaM divveNaM phAseNaM divveNaM saMghaya- 3pratipattI NeNaM divvAe iDIe divAe juIe divvAe pahAe divvAe chAyAe divvAe abIe divveNaM teeNaM divvAe lessAe dasa disAo devAdhiujjodhamANA, te NaM tattha sANaM 2 bhavaNAvAsasayasahassANaM sANaM sANaM sAmANiyasAhassINaM sANaM sANaM tAyattIsagANaM sANaM sANaM 6 kAraH logapAlANaM sANaM 2 aggamahisINaM sANaM 2 aNIyANaM sANaM sANaM aNiyAhivaINaM sANaM 2 AyarakkhadevasAhassINaM aNNesiM ca uddezaH1 bahUrNa bhavaNavAsINaM devANaM devINa ya AhevacaM porevacaM sAmittaM bhaTTittaM mahayaragattaM ANAIsaraseNAvaJcaM kAremANA pAlemANA mahayA- sU0117 ''DyanadRgIyavAiyataMtItalatAlaghaNamuiMgapaDuppavAiyaraveNaM divvAI bhogabhogAI bhuMjamANA viharaMti" asya vyAkhyA-asarA' asurakumArAH, evaM nAgakumArAH suvarNakumArA vidyutkumArA agnikumArA dvIpakumArA udhikumArA vikamArA: pavanakumArA: staMnitakamArA:. 'dazadhA' dazaprakArAH 'ete' anantaroditA asurakumArAdayo bhavanavAsino yathAkramaM cUDAmaNimakaTaranabhaSaNaniyaktanAga sphaTAdivicitracihagatAca, tathAhi-asurakumArA bhavanavAsinacUDAmaNimukuTaratnAH, cUDAmaNirnAma mukuTe ratnaM cihvabhUtaM yeSAM te tathA, R nAgakumArA bhUSaNaniyuktanAgasphaTArUpacihnadharAH, suvarNakumArA: bhUSaNaniyuktagaruDarUpacihadharAH, vidyutkumArA: bhaSaNaniyaktabalarUpaci hRdharAH, vanaM nAma zakrasyAyudhaM, agnikumArA bhUSaNaniyuktapUrNakalazarUpacihnadharAH, dvIpakumArA bhUSaNaniyuktasiMharUpaciGgadharAH, udhikumArA bhUSaNaniyuktayavararUpacihnadhAriNaH, dikumArA bhUSaNaniyuktagajarUpacihnadhAriNaH, vAyukumArA bhUSaNaniyuktamakararUpacihnadharAH, stanitakumArA bhUSaNaniyuktavarddhamAnakarUpacidvadhAriNaH, bhUSaNamatra mukuTo draSTavyo'nyatra 'mauDavaravaddhamANanijuttacittaciMdhagayA' * // 161 // iti pAThadarzanAd, varddhamAnaka-zarAvasaMpuTaM, punaH sarve kathambhUtAH' ityAha-surUpA' zobhanaM rUpaM yeSAM te tathA, atyantakamanIya
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpA ityarthaH, 'mahidiyA mahajjuiyA mahAyasA mahAvalA mahANubhAgA mahAsokkhA' iti prAgvat, 'hAravirAiyavacchA' iti hAravirAjitaM vakSo yeSAM te hAravirAjitavakSasaH, 'kaDagatuDiyarthabhiyabhuyA' iti kaTakAni-kalAcikAbharaNAni yuTitAni-bAhurakSakAstaiH stambhitAviva stambhitau bhujau yeSAM te kaTakatruTitastambhitabhujAH, tathA'GgadAni-bAhuzIrSAbharaNavizeSarUpANi kuNDale-karNAbharaNavizeSarUpe, tathA mRSTau-mRSTIkRtau gaNDau-kapolau yaistAni mRSTagaNDAni karNapIThAni-AbharaNavizeSarUpANi dhArayantItyevaMzIlA aGgavakuNDalamRSTagaNDakarNapIThadhAriNaH, tathA vicitrANi-nAnArUpANi hastAbharaNAni yeSAM te vicitrahastAbharaNAH, tathA 'vicittamAlAmaulimauDA' iti, vicitrA mAlA-kusumasraga maulau-mastake mukuTaM ca yeSAM te vicitramAlAmaulimukuTAH, tathA kalyANaka-kalyANakAri pravaraM vastraM parihitaM yaiste kalyANakavastraparihitAH, sukhAdidarzanAnniSThAntasyAtra pAkSikaH paranipAtaH, tathA kalyANaka-kalyANakAri yat pravaraM mAlyaM-puSpadAma yaccAnulepanaM taddharantIti kalyANakapravaramAlyAnulepanadharAH, tathA bhAkharA-dedIpyamAnA bondiHzarIraM yeSAM te bhAsvaravondayaH, tathA pralambata iti pralambA yA vanamAlA tAM dharantIti pralambavanamAlAdharAH, divyena 'varNena' kRSNA dinA 'divyena gandhena' surabhiNA 'divyena sparzena' mRdusnigdhAdirUpeNa divyena zaktivizeSamapekSya saMhananeneva saMhananena na. tuH sA-MS lAbhAtsaMhananena, devAnAM saMhananAsambhavAtU, saMhananaM hi asthiracanAtmakaM, na ca devAnAmasthIni santi, tathA coktaM prAgeva-"devA asaM ghayaNI tesiM neva sirA" ityAdi, 'divyena saMsthAnena' samacaturasrarUpeNa bhavadhAraNIyazarIrasya, teSAmanyasaMsthAnAsambhavAt , 'divyayA| RddhyA' parivArAdikayA 'divyayA dhutyA' iSTArthasaMprayogalakSaNayA, 'dhu abhigamane' itivacanAt 'divyayA prabhayA' bhavanAvAsagatayA 'divyayA chAyayA' samudAyazobhayA 'divyenArciSA' svazarIragataratnAditejojvAlayA 'divyena tejasA' zarIraprabhavena 'divyayA | 27M
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ -GREE HAGALOCABG - - - A NGANAGACANCE lezyayA' dehavarNasundaratayA daza diza: 'udyotayantaH' prakAzayantaH 'pabhAsemANA' iti zobhayantaste bhavanavAsino devA Namiti 23pratipattau vAkyAlakAre 'tatra' svasthAne 'sANaM sANaM'ti kheSAM teSAmAmIyAtmIyAnAM bhavanAvAsazatasahasrANAM teSAM teSAM sAmAnikasahasrANAM kheSAM devAdhisveSAM trAyastriMzakAnAM kheSAM skheSAM lokapAlAnAM svAsAM svAsAm 'agramahiSINA' paTTarAjJInAM teSAM sveSAmanIkAnAM teSAM teSAmanIkAdhipa-8 __ kAraH tInAM kheSAM kheSAmAlarakSadevasahasrANAm , anyeSAM ca bahUnAM svakhabhavanAvAsanagarIvAstavyAnAM bhavanavAsinAM devAnAM devInAM ca 'Ahe uddezaH1 vacca'mityAdi, adhipateH karma AdhipatyaM rakSetyarthaH, sA ca rakSA sAmAnyenApi (A)rakSakeNeva kriyate tata Aha-purasya patiH purapa su0117 tistasya karma paurapatyaM, sarveSAmAsIyAnAmagresaratvamiti bhAvaH, taccAgresaratvaM nAyakatvamantareNApi nAyakaniyuktatathAvidhagRhacintakasAmAnyapuruSasyeva bhavati tato nAyakatvapratipattyarthamAha-'svAmitvaM' svamasyAstIti svAmI tadbhAvo nAyakatvamityarthaH, tadapi ca nAyakatvaM kathaJcitpoSakatvamantareNApi bhavati yathA hariNayUthAdhipaterhariNasya, tata Aha-'bhartRtva' poSakatvamata eva mahattarakatvaM, tadapi mahattarakalaM kasyacidAjJAvikalasyApi saMbhavati yathA kasyacidvaNijaH khadAsadAsIvarga prati, tata Aha-ANAIsaraseNAvaccaM' AjJayA Izvara AjJezvaraH senAyAH patiH senApatiH AjJezvarazcAsau senApatizca AjJezvarasenApatistasya karma AjJezvarasenApatyaM svasvasainyaM pratyadbhutamAjJAprAdhAnyamiti bhAvaH kArayanto'nyainiyuktakaiH puruSaiH pAlayantaH svayameva, mahatA raveNeti yogaH, 'Aya' iti AkhyAnakapratibaddhAni yadivA 'ahatAni' avyAhatAni nityAnubandhInIti bhAvaH ye nATyagIte nATya-nRtyaM gItaM-gAnaM yAni ca vAditAni tazrItalatAlatruTitAni tatrI-vINA talau-hastatalau tAla:-kaMsikA truTitAni-vAditrANi, tathA yazca ghanamRdaGgaH paTunA puruSeNa pravA // 162 // ditaH, tatra ghanamRdaGgo nAma dhanasamAnadhvaniyoM mRdaGgaH, tata eteSAM dvandvasteSAM rakheNa 'divyAn divi bhavAn pradhAnAniti bhAvaH, bho
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- --- -- - gArga bhogA:-zabdAdayo bhogabhogAstAna bhuJjamAnA: 'viharanti' Asate // "kahiNaM bhaMte! asurakumArANaM devANaM bhavaNA pannatA, hiNaM bhaMte! asurakumArA devA parivasaMti?, evaM jA ThANapae vattavvayA sA bhANiyanvA jAva camare ettha asurakumAriMde asuraku mArarAyA parivasati jAva viharati" ka bhadanta! asurakumArANAM devAnAM bhavanAni prajJaptAni?, tathA ka bhadanta! asurakumArA devAH 31 parivasanti?, 'evam uktena prakAreNa yA khAnapade vaktavyatA sA bhaNitavyA yAvazamaraH asurakumArendraH asurakumArarAjA pariva+ sati gAvaviharatIti, sA caivam-goyamA! imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari ega joyaNasahassamogAhettA hiTThA gaM joyaNasahassaM vajettA majne aThThahattare joyaNasayasahasse, ettha NaM asurakumArANaM devANaM cosaTThI bhavaNAvAsasayasahassA bhavaMtIti makkhAyaM, te NaM bhavaNA bAhiM vahA aMto cauraMsA ahe pukkharakaNNiyAsaMThANasaMThitA uphinnaMtaraviulagambhIrakhAyapariyA jAna paDirUvA, etya NaM asurakumArANaM devANaM bhavaNA paNNattA, ettha NaM bahane asurakumArA devA parivasaMti kAlA lodiyaskhaciyohA dhanalapuSpadaMtA asiyakesA vAmeyakuMDaladharA addacaMdaNANulittagattA IsisiliMdhapupphapagAsAI asaMphiliTThAI suhumAI * utthAI panaraparihiyA paDhamaM vayaM ca samatA viiyaM ca asaMpattA bhade jovaNe vaTTamANA talabhaMgayatuDiyavarabhUsaNanimmalamaNirayameM maMDiyabhuyA dasagudAmaMDiyaggahatthA cUDAmaNicittaciMdhagayA suruvA mahiDiyA mahajaiyA mahAjasA mahabbalA mahANubhAgA mahAsokkhA hAravirAzyavalchA kaDagatuDirAthabhiyabhuyA jAna dasa disAo ujjovegANA pabhAsemANA, te NaM tattha sANaM sANaM bhavaNAvAsasayasaha3 ssANaM jAna divA bhogabhogAI bhuMjamANA viharaMti, camarabaliNo ya ettha duve asurakumAriMdA asurakumArarAyANo parivasaMti kAlA . . mahAnIlasarisA nIlaguliyagatalapagAsA viyasiyasayavattanimmalaIsisiyarattataMbanayaNA garulAyayaujutuMganAsA uvaciyasilappavAla - -- - - -- -
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ viphalasannibhAdharoTThA paMDurasasisagalavimalanimmala ( dahighaNa) saMkhagokhIra kuMdadhavalamuNAliyAdaMsaseDhI huyavaha niddhataghoyata tatavaNijaratatalatAlujIhA aMjaNaghaNama siNa ruyagaramaNijjanikesA vAmeyakuMDaladharA jAva pabhAsemANA, te NaM tattha sANaM sANaM bhavaNAvAsasayasahassANaM jAva bhuMjamANA vihati // kahi NaM bhaMte! dAhiNillANaM asurakumArANaM devANaM bhavaNA paNNattA ?, kahi NaM bhaMte! dAhiNillA asurakumArA devA parivasaMti ?, goyamA ! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahasvAhalAe uvariM evaM joyaNasahassamogAhettA heTThA cegaM joyaNasahassaM vajjettA majjhe aTThahattare joyaNasayasahasse, ettha NaM dAhiNilANaM asurakumArANaM devAnaM cottIsaM bhavaNAvAsasayasahassA bhavatIti makkhAyaM, te NaM bhavaNA yAhi vaTTA taheva jAva paDirUvA, tattha yaha dAhiNillA asurakumArA devA parivasaMti kAlA lohiyakkhA taheva bhuMjamANA viharaMti, camare ya ettha asurakumAriMde asurakumArarAyA parivasara kAle mahAnIlasarise jAva pabhAsemANe, NaM tattha cottIsAe bhavaNAvAsasayasahassANaM causaTThIe sAmANiyasAhassINaM tAyattIsAe tAyattIsagANaM caunhaM logapAlANaM paMcaNDaM aggamahisINaM saparivArANaM tinhaM parisANaM sattaNDaM aNiyANaM sattaNhaM aNiyAddivaINaM cauNDaM causaTTINaM AdarakkhadevasAhassINaM, aNNesiM ca bahUNaM dAhiNillANaM devANaM devINa ya AhevacaM porevacaM jAva viharai" // iti, idaM prAyaH samastamapi sugamaM navaraM 'kAlA lohiyakkha' ityAdi, 'kAlA' kRSNavarNAH 'lohiyakkhaviMboDA' lohitAkSaratnavad vistravacca-vimbIphalavad oSThau yeSAM te lohitAkSavivauSThAH AraktauSThA iti bhAvaH, dhavalAH puSpavat sAmarthyAtkundakalikA iva dantA yeSAM te dhavalapuSpadantAH, asitAH - kRSNAH kezA yeSAM te asitakezAH, dantAH kezAJcAmIpAM vaikriyA draSTavyA na svAbhAvikAH, vaikriyazarIratyAt, 'vAmeyakuNDaladharAH ' ekakarNAvasaktakuNDaladhAriNa:, tathA''rdroNa- sarasena candanenAnuliptaM gAtraM yaiste 3 pratipattau devAdhi kAraH uddezaH 1 sU0 117 // 163 //
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ SUSUGEOCESSOS ArdracandanAnuliptagAtrAH, tathA ISat-manAka 'zilindhrapuSpaprakAzAni' zilindhrapuSpasadRzavarNAni "asaMkliSTAni' atyantasukhajanakatayA manAgapi saklezAnutpAdakatvAt 'sUkSmANi' mRdulaghusparzAni acchAni ceti bhAvaH vanANi pravaraM suzobhaM yathA bhavati evaM parihitA:-parihitavanta: pravaravastraparihitAH, tathA vayaH prathama-kumAratvalakSaNamatikrAntAstatparyantavartina ityarthaH, yata Aha-dvitIyaM | ca-madhyalakSaNaM vayo'saMprAptAH, etadeva vyaktIkaroti-bhadre' atiprazasye yauvane vartamAnAH 'talabhaMgayatuDiyavarabhUsaNanimmalama-1 |NirayaNamaMDiyabhuyA' talabhagakA-bAhvAbharaNavizeSAH truTitAni-bAhurakSakA:, anyAni ca yAni varANi bhUSaNAni bAhvAbharaNAni teSu ye nirmalA maNaya:-candrakAntAdyA yAni ratnAni-indranIlAdIni tairmaNDitau bhujau yeSAM te tathA, tathA dazabhirmudrAbhirmaNDito agrahastau yeSAM te (dazamudrA) maNDitAgrahastAH, 'cUDAmaNicittaciMdhagayA' cUDAmaNiH-cUDAmaNinAmakaM citram-adbhutaM cihnaM gataM-sthitaM yeSAM | te cUDAmaNicitracihnagatAH, camarabalisAmAnyasUtre 'kAlA' kRSNavarNAH, etadevopamAnataH pratipAdayati-mahAnIlasarisA' mahAnIlaM| yatkimapi vastujAtaM loke prasiddhaM tena sadRzAH, etadeva vyAcaSTe-nIlaguTikA-nIlyA guTikA gavalaM-mAhiSaM zRGgaM tayoriva prakAza: nIlaguTikAgavalaprakAzAH, tathA vikasitazatapatramiva nirmale ISaddezavibhAgena site rakte tAne ca nayane yeSAM te vika-||DI sitazatapatranirmaleSatsitaraktatAmranayanAH, tathA garuDasyevAyatA-dIrghA RjvI-akuTilA tuGgA-unnatA nAsA-nAsikA yeSAM te garuDAyatarjutuGganAsAH, tathA oyaviyaM-tejitaM yat zilApravAha-vidrumaM ratnaM yacca bimbaphalaM tatsannibho'dharaH-opTho yeSAM te tathA, tathA pANDuraM na tu sandhyAkAlabhAvi AraktaM zazizakalaM-candrakhaNDaM, tadapi ca kathambhUtamityAha-vimalaM-rajasA rahitaM kalaGkavikalaM vA tathA nirmalo yo dadhidhanaH zaGkho gokSIraM yAni kundAni-kundakusumAni dakarajaH-pAnIyakaNA mRNAlikA ca tadvaddhavalA dantazre
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2941 - - giryepAM te tathA, vimalazabdasya vizeSyAtparanipAtaH prAkRtatvAt , tathA hutavahena-vaizvAnareNa nitiM sat yad jAyate dhauta-nirmalaM * 3pratipattI - taptam-uttaptaM tapanIyam AraktaM suvarNa tadvadraktAni talAni-hastapAdatalAni tAlujihe ca yeSAM te hutavahanitidhautataptatapanIyarakta-5 devAdhi talatAlujihvAH, tathA'janaM-sauvIrAjanaM ghana:-prAvRTakAlabhAvI meghastadvat kRSNAH rucakavad-rucakaranavad ramaNIyAH snigdhAzca kAra kezA yeSAM te ajanaghanakRSNarucakaramaNIyasnigdhakezAH, zepaM prAgvat // camarasUtre 'tiNDaM parisANa'mityuktaM tataH parSadvizeSaparijJA- uddeza:1 nAya sUtramAha sU0 117 camarassa NaM bhaMte ! asuriMdassa asuraranno kati parisAto paM0?, go! tao parisAto paM0, taM0-samitA caMDA jAtA, abhitaritA samitA majjhe caMDA yAhiM ca jaayaa||cmrss NaM bhaMte! asuriMdassa asuraranno abhitaraparisAe kati devasAhassIto paNNattAo?, majjhimaparisAe kati devasAhassIo paNNattAo ?, bAhiriyAe parisAe kati devasAhassIo paNNattAo?, goyamA! camarassa NaM asuriMdassa 2 abhitaraparisAe cauvIsaM devasAhassIto paNNattAo, majjhimitAe parisAe aTThAvIsaM deva0, bAhiritAe parisAe battIsaM devsaa||cmrssnnN bhaMte! asuriMdassa asuraraNNo abhitaritAe kati devisatA paNNattA?, majjhimiyAe parisAe kati devisayA paNNattA?, bAhiriyAe parisAe kati devisatA paNNattA?, goyamA! camarassaNaM asuriMdassa asuraraNNo anbhitariyAe parisAe addhahA devisatA paM0 majjhimiyAe parisAe tinni hai // 14 //
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATMA devi0 vAhiriyAe aDDAijA devi0|cmrssnnN bhaMte! asuriMdassa asuraraNo anbhitariyAe parisAe devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? majjhimiyAe parisAe0 bAhiriyAe parisAe devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? abhitariyAe pari0 devINaM kevatiyaMkAlaM ThitI paNNattA? majjhimiyAe pari0 devINaM kevatiyaM0 bAhiriyAe pari0 devINaM ke0?, goyamA! camarassaNaM asuriMdassa2 abhitariyAe pari0 devANaM aDDAijAI paliovamAiM ThiI paM0 majjhimAe parisAe devANaM do paliovamAiM ThiI paNNattA bAhiriyAe parisAe devANaM divaI pali. abhitariyAe parisAe devINaM divaDhaM paliovamaM ThitI paNNattA majjhimiyAe parisAe devINaM paliovamaM ThitI paNNattA bAhiriyAe pari0 devINaM addhapaliovamaM ThitI paNNattA // se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccati?-camarassa asuriMdassa tao parisAto paNNattAo, taMjahA-samiyA caMDA jAyA, abhitariyA samiyA majjhimiyA caMDA bAhiriyA jAyA?. goyamA! camarassaNaM amariMdassa asuraranno abhitaraparisA devA vAhitA havvamAgacchaMti No avvAhitA, majjhimaparisAe devA vAhitA havvamAgacchaMti avvAhitAvi, bAhiraparisA devA avvAhitA havvamAgacchaMti, aduttaraM ca NaM goyamA ! camare asuriMde asurarAyA annayaresu uccAvaesu kajakoDuvesu samuppannesu anbhitariyAe parisAe saddhiM saMmaisaMpucchaNAbahule viharai majjhimaparisAe saddhiM payaM evaM pavaMcemANe 2
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 pratipasau viharati bAhiriyAe parisAe saddhi paryaDemANe 2 viharati, se teNaTeNaM goyamA! evaM vuccai devAdhicamarassaNaM asuriMdassa asurakumAraraNNo tao parisAo paNNattAo samiyA caMDA jAtA, abhitariyA samiyA majjhimiyA caMDA bAhiriyA jAtA (suu0118)|| ra kAraH 'camarassa NamityAdi, camarasya bhadanta ! asurendrasya asurakumArarAjasya 'kati' kiyatsaGkhyAkAH parpadaH prajJaptAH ?, bhagavAnAha uddezaH 1 gautama tisraH parSadaH prajJaptAH, tadyathA-samitA caNDA jAtA, tatrAbhyantarikA parSat 'samitA' samitAbhidhAnA, evaM madhyamikA sU0 118 caNDA vAhyA jaataa|| 'camarassa NamityAdi, camarasya bhadanta! asurendrasyAsurakumArarAjasyAbhyantarikAyAM parSadi kati devasahasrANi prajJaptAni ?, madhyamikAyAM parSadi kati devasahasrANi prajJaptAni?, vAhyAyAM parSadi kati devasahasrANi prajJaptAni?, bhagavAnAhagautama! camarasyAsurendrasyAsurakumArarAjasyAbhyantarikAyAM parSadi caturvizatirdevasahasrANi prajJaptAni, madhyamikAyAmaSTAviMzatirdevasahasrANi, vAhyAyAM dvAtriMzaddevasahasrANi prajJaptAni // 'camarassaNaM bhaMte! ityAdi, camarasya bhadanta ! asurendrasyAsurakumArarAjasyAbhyantarikAyAM parSadi kati devIzatAni prajJaptAni? madhyamikAyAM parSadi kati devIzatAni prajJaptAni? vAhyAyAM parSadi kati devIzatAni prajJaptAni?, bhagavAnAha-gautama abhyantarikAyAM parSadi arddhatRtIyAni devIzatAni prajJaptAmi, madhyamikAyAM parSadi trINi devIzatAni prajJaptAni, vAhyAyAM parSadi arddhacaturthAni devIzatAni prajJaptAni ||'cmrss NaM bhaMte' ityAdi, camarasya bhadanta! asurendrasyAsurakumArarAjasthAbhyantarikAyAM parSadi devAnAM kiyantaM kAlaM sthitiH prAptA? madhyamikAyAM parSadi devAnAM kiyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA ?, // 165 // evaM bAhyaparSadviSayamapi prabhasUtraM vaktavyaM, tathA'bhyantarikAyAM parpadi devInAM kiyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA?, eva mabhyamikAbAhyaparSa SRIGANGA
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ A -25%4-%-0-% 45-23 dviSaye api prabhasUtre vaktavye, bhagavAnAha-gautama! camarasyAsurendrasyAsurakumArarAjasyAbhyantarikAyAM parSadi devAnAmarddhatRtIyAni palyopamAni sthitiH prajJaptA, madhyamikAyAM parSadi devAnAM dve palyopame sthitiH prajJaptA, bAbAyAM parSadi devAnAM vyarddha palyopamaM sthitiH prAptA, tathA'bhyantarikAyAM parSadi devInAM vyarddhapalyopamaM sthitiH prajJaptA, madhyamikAyAM parSadi devInAM palyopamaM sthitiH, prasasA, bArAyAM parSadi devInAmarddhapalyopamaM sthitiH prajJaptA, iha bhUyAn vAcanAbheda iti yathA'vasthitasUtre pAThanirNayAthai sugamamapi sUtramakSarasaMskAramAtreNa vipriyate / sampratyabhyantarikAdivyapadezakAraNaM pipRcchiSuridamAha-'sekeNatuNa'mityAdi, atha kenArthena bhadanta ! evamucyate ? ghamarasya asurakumArarAjasya tisraH parSadaH prajJaptAH, tadyathA samitA caNDA jAtA, abhyantarA samitA madhyamikA caNDA bAhyA jAtA bhagavAnAha-gautama! camarasyAsurendrasyAsurakumArarAjasyAbhyantaraparSatkA devAH 'vAhitA' AhUtAH 'havvaM' zIghramAgacchanti no 'anvAhitA' anAhUtAH, anena / gauravamAha, madhyamaparSadgA devA AhUtA api zIghramAgacchanti anAhUtA api, madhyamapratipattiviSayatvAt , bAhyaparSadgA devA anAhUtAH || zIghramAgacchanti, teSAmAkAraNalakSaNagauravAnahatvAt , 'aduttaraM ca Na'mityAdi, "athottaram' athAnyad abhyantaratvAdiviSaye kAraNaM gautama! camaro'surendro'surakumArarAjo'nyatareSu 'uccAvaceSu' zobhanAzobhaneSu 'kajjakoDaMvesu' iti kauTumbikeSu kAryeSu kuTumbe bhavAni kauTumvAni svarASTraviSayANItyarthaH teSu kAryeSu samutpanneSu abhyantarikayA parSadA sArddha saMmatisaMprabhabahulazcApi viharati, sanmatyAuttamayA matyA yaH saMprazna:-paryAlocanaM tadvahulazcApi 'viharati' Aste, svalpamapi prayojanaM prathamatastayA saha paryAlocya vidhAtIti bhAvaH, madhyamikayA parSadA sArddha yadabhyantarikayA parSadA saha paryAlocya karttavyatayA nizcitaM padaM 'tatpazcayana viharati evamidamAmasmAbhiH paryAlocitamidaM karttavyamanyathA doSa iti vistArayannAste, bAhyayA parSadA saha yadubhyantarikayA parSadA saha paryAlocitaM 4 5- 2
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ * madhyamikayA saha guNadopaprapaJcakathanato vistAritaM padaM tat 'pracaNDayana pracaNDayan viharaMti' AjJApradhAnaH sannavazyaM karttavyatayA 5 3 pratipaccI nirUpayan tiSThati, yathedaM yuSmAbhiH karttavyamidaM na karttavyamiti, tadevaM yA ekAnte gauravameva kevalamarhati yayA ca sahottamamatilA- devAdhitsvalpamapi kArya prathamataH paryAlocayati sA gauravaviSaye paryAlocanAyAM cAtyantamabhyantarA vartate ityabhyantarikA, yA tu gauravArhA * kAraH paryAlocitaM cAbhyantarikayA parSadA saha avazyakarttavyatayA nizcitaM na tu prathamataH sA kila gaurave paryAlocanAyAM ca madhyame bhAge yama bhAge uddezaH1 varttata iti madhyamikA, yA tu gauravaM na jAtucidapyarhati na ca yayA saha kArya paryAlocayati kevalamAdeza eva yasmai dIyate sA gaura sU0118 vAnIM paryAlocanAyAzca bahirbhAve varttata iti baayaa| tadevamabhyantarikAdivyapadezanibandhanamuktaM, sampratyetadevopasaMharannAha se eeNa(teNa)TeNa'mityAdi pAThasiddhaM, yAni tu samiyA caMDA jAtA iti nAmAni tAni kAraNAntaranibandhanAni, kAraNAntaraM ca granthAntarAvasAtavyaM, atra satahaNigAthe-"cauvIsa aTThavIsA battIsasahassa deva camarassa / ajhuTThA tinni tahA aDAijjA ya devisayA // 1 // aDAijjA ya donni ya divaDapaliyaM kameNa devaThiI / paliyaM divaDamegaM addho devINa parisAsu // 2 // " kahi NaM bhaMte! uttarillANaM asurakumArANaM bhavaNA paNNattA ?, jahA ThANapade jAva balI, ettha vairoyarNide vairoyaNarAyA parivasati jAva viharati // balissa NaM bhaMte! vayaroyarNidassa vairoyaNaranno kati parisAo paNNattAo?, goyamA! tiNi parisA, taMjahA-samiyA caMDA jAyA, abhitariyA samiyA majjhimiyA caMDA bAhiriyA jaayaa| balissa NaM vairoyarNidassa vairo // 16 // yaNaranno abhitariyAe parisAe kati devasahassA ? majjhimiyAe parisAe kati devasahassA OPERESPOOSS*** rasA, teMjahA-samiyA paNaranno abhitariyAyA caMDA bAhiriyA
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAva pAhiriyAe parisAe kati devisayA paNNattA?, goyamA! balissa NaM vairoyaNiMdassa 2 abhitariyAe parisAe vIsaM devasahassA paNNattA, majjhimiyAe parisAe cauvIsaM devasahassA paNNattA, bAhiriyAe parisAe aTThAvIsaM devasahassA paNNattA, abhitariyAe parisAe addhapaMcamA devisatA, majjhimiyAe parisAe cattAri devisayA paNNattA, bAhiriyAe parisAe adhuTThA devisatA paNNattA, balissa ThitIe pucchA jAva bAhiriyAe parisAe devINaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, goyamA! valissa NaM vairoyaNiMdassa 2 abhitariyAe parisAe devANaM achuTTapaliovamA ThitI paNNattA, majjhimiyAe parisAe tinni paliovamAiM ThitI paNNattA, bAhiriyAe parisAe devANaM aTThAijAiM paliovamAiM ThiI pannattA, abhitariyAe parisAe devINaM aTThAijAiM paliovamAiM ThitI paNNattA, majjhimiyAe parisAe devINaM do paliovamAiM ThitI paNNattA, bAhiriyAe parisAe devINaM divaDhe paliovamaM ThitI paNNattA, sesaM jahA camarassa asuriMdassa asurakumArarapaNo // (sU0 119) / __'kahiNaM bhaMte! uttarillANaM asarakumArANaM devANaM bhavaNA paNNattA' ityAdi, ka bhadanta! utta bhavanAni prajJaptAni? ityevaM yathA prajJApanAyAM dvitIya sthAnAkhye pade tathA tAvadvaktavyaM yAvadaliH, atra vairocanendro vairocanarAjaH pari| vasati, tata Urddhamapi tAvadvaktavyaM yAvadviharati, taccaivam-'kahi NaM bhaMte! uttarillA asurakumArA devA parivasaMti ?, goyamA! jaMbu RULESAMANASALORCASE-5
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 [: " dIve dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIuttare joyaNasayasahassagrAhallAe uvari evaM joyaNasahassaM ogAhettA heTThA cegaM joyaNasahassaM vajjettA majjhe aTThahattare joyaNasayasahasse ettha uttarillANaM asurakumArANaM devANaM tIsaM bhavaNavAsasayasahassA bhavaMtIti makkhAyaM, te NaM bhavaNA bAhi vaTTA aMto cauraMsA sesaM jahA dAhiNillANaM jAva viharaMti, valI ya ettha vairoyaNiMde vairoyaNarAyA parivasaha kAle mahAnIlasarise jAva pabhAsemANe, se NaM tattha tIsAe bhavaNavAsasayasahassANaM saTThIe sAmANiyasAhassINaM tAyattIsAe tAyattIsagANaM caunhaM logapAlANaM paMcaNDaM aggamahisINaM saparivArANaM tihuM parisANaM sattaNhamaNiyANaM sattaNhamaNiyAhivaINaM cauNha ya saTThINaM AyarakkhadevasAhassINaM annesiM ca bahUNaM ucarillANaM asurakumArANaM devANaM devINa ya AhevakSaM jAva viharai " samastamidaM prAgvat // samprati parpannirUpaNArthamAha - ' valissa NaM bhaMte!" ityAdi prAgvat, navaramidamatra devadevIsaGkhyAsthitinAnAtvam - "vIsa u cauvIsa aTThAvIsa sahassANa ( hoMti ) devANaM / addhapaNacaukhuTTA devisaya balissa parisAsu // 1 // adbhuTTha tiNNi aDDAijjAI (hoMti ) paliyadevaThiI / aDDAijjA doNNi ya divaDa devINa Thii kamaso // 2 // " kahi NaM bhaMte! nAgakumArANaM devANaM bhavaNA paNNattA ?, jahA ThANapade jAva dAhiNillAvi pucchi - yavvA jAva dharaNe ittha nAgakumAriMde nAgakumArarAyA parivasati jAva viharati // dharaNassa NaM bhaMte! nAgakumAriMdassa nAgakumAraraNNo kati parisAo? paM0, goyamA ! tiNNi parisAo, tAo caiva jahA cmrss| dharaNassa NaM bhaMte ! NAgakumAriMdassa nAgakumAraranno abhitariyAe parisAe kati devasahassA pannattA ?, jAva bAhiriyAe parisAe kati devIsatA paNNatta ?, goyamA ! dharaNassa NaM 3 pratipattau devAdhikAraH uddezaH 1 sU0 119 // 167 //
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAgakumAriMdassa nAgakumAraraNNo abhitariyAe parisAe sahi devasahassAI majjhimiyAe parisAe sattariM devasahassAI bAhiriyAe asItidevasahassAiM abhitaraparisAe paNNattaraM devisataM paNNattaM majjhimiyAe parisAe paNNAsaM devisataM paNNattaM bAhiriyAe parisAe paNavIsaM devisataM paNNattaM / dharaNassa NaM ranno abhitariyAe parisAe devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? majjhimiyAe parisAe devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA ? bAhiriyAe parisAe devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? abhitariyAe parisAe devINaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? majjhimiyAe parisAe devINaM kevaiyaM kAlaM ThitI paNNattA? bAhiriyAe parisAe devINaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, goyamA ! dharaNassa raNNo abhitariyAe parisAe devANaM sAtiregaM addhapaliovamaM ThitI paNNattA, majjhimiyAe parisAe devANaM addhapaliovamaM ThitI paNNattA, yAhiriyAe parisAe devANaM desUNaM addhapaliovamaM ThitI paNNattA, abhitariyAe parisAe devINaM desUNaM addhapaliovamaM ThitI paNNattA, majjhimiyAe parisAe devINaM sAtiregaM caunbhAgapaliovamaM ThitI paNNattA, bAhiriyAe parisAe devANaM caubhAgapaliovamaM ThitI paNNattA, aho jahA ca-. marassa // kahi NaM bhaMte ! uttarillANaM NAgakumArANaM jahA ThANapade jAva viharati / bhUyANaMdassa NaM bhaMte! NAgakumAriMdassa NAgakumArarapaNo abhitariyAe parisAe kati devasAhassIo paNNa
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattau devAdhi __ kAraH udezaH 1 sU0119 tAo?, majjhimiyAe parisAe kati devasAhassIo paNNattAo?, bAhiriyAe parisAe kai devasAhassIo paNNattAo? ambhitariyAe parisAe kai devisayA paNNattA? majjhimiyAe parisAe kai devisayA paNNattA? vAhiriyAe parisAe kai devisayA paNNattA?, goyamA! bhUyANaMdassa NaM nAgakumAriMdassa nAgakumAraranno abhitariyAe parisAe pannAsaM devasahassA paNNattA, majjhimiyAe parisAe sahi devasAhassIo paNNattAo, bAhiriyAe parisAe sattari devasAhassIo paNNattAo, abhitariyAe parisAe do paNavIsaM devisayANaM paNNattA, majjhimiyAe parisAe do devIsayA paNNattA, bAhiriyAe parisAe paNNattaraM devisayaM paNNattaM / bhUyANaMdassa NaM bhaMte! nAgakumAriMdassa nAgakumAraraNo abhitariyAe parisAe devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? jAva bAhiriyAe parisAe devINaM kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA?, goyamA! bhUtANaMdassa NaM abhitariyAe parisAe devANaM desUrNa paliovamaM ThitI paNNattA, majjhimiyAe parisAe devANaM sAiregaM addhapaliovamaM ThitI paNNattA, bAhiriyAe parisAe devANaM addhapaliovamaM ThitI paNNattA, ambhitariyAe parisAe addhapaliovamaM ThitI paNNattA, majjhimiyAe parisAe devINaM desUrNa addhapaliovamaM ThitI paNNattA, bAhiriyAe parisAe devINaM sAiregaM caubhAgapaliovamaM ThitI paNNattA, attho jahA camarassa, avasesANaM veNu // 168 //
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ devAdINaM mahAghosapajjavasANANaM ThANapadavattavvayA NiravayavA bhANiyavvA, parisAto jahA dharaNabhUtANaMdANaM (sesANaM bhavaNavaINaM) dAhiNillANaM jahA dharaNassa uttarillANaM jahA bhUtANaMdassa, parimANaMpi ThitIvi // (sU0 120) _ 'kahi NaM bhaMte! nAgakumArANaM devANaM bhavaNA paNNattA?' ityAdi, ka bhadanta! nAgakumArANAM devAnAM bhavanAni prajJaptAni ?, zAevaM yathA prajJApanAyAM sthAnAkhye dvitIyapade tathA vaktavyaM yAvad dAkSiNAtyA api praSTavyA yAvaddharaNo'tra nAgakumArendro nAgakumAra rAjaH parivasati yAvadviharati, taccaivam-"kahi NaM bhaMte ! nAgakumArA devA parivasaMti?, goyamA! imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvariM egaM joyaNasahassaM ogAhittA hiTThAvi egaM joyaNasahassaM vajettA majjhe aTThahattare joyaNasayasahasse, ettha NaM nAgakumArANaM devANaM culasI bhavaNAvAsasayasahassA bhavaMtItimakkhAyaM, te NaM bhavaNA bAhiM vaTTA jAva paDirUvA, ettha NaM nAgakumArANaM devANaM bhavaNA paNNattA, tattha NaM bave nAgakumArA devA parivasaMti mahiDIyA mahajjatiyA, sesaM jahA ohiyANaM jAva viharaMti, dharaNabhUyANaMdA ettha duve nAgakumAriMdA nAgakumArarAyANo parivasaMti mahiDIyA sesaM jahA ohiyANaM jAva vibAharati / kahi NaM bhaMte! dAhiNillANaM nAgakumArANaM devANaM bhavaNA paNNatA? kahi NaM bhaMte! dAhiNillA nAgakumArA devA parivasaMti ?, | goyamA! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNaNaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassavAhallAe uvariM ega joy||nnshssN ogAhettA heTThA cegaM joyaNasahassaM vajettA majjhe aTThahattare joyaNasayasahasse, ettha NaM dAhiNillANaM nAgakumArANaM devANaM gAcoyAlIsaM bhavaNAvAsasayasahassA bhavaMtIti makkhAyaM, te NaM bhavaNA bAhiM vaTTA jAva paDirUvA, ettha NaM dAhiNillANaM nAgakumArANaM devANaM anan
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavaNA pannattA, ettha NaM bahave dAhiNillA nAgakumArA parivasaMti mahiDDIyA jAva viharaMti, dharaNe ettha nAgakumAriMde nAgakumArarAyA 3 pratipattI parivasai mahitIe jAva pabhAsemANe, se NaM tattha coyAlIsAe bhavaNAvAsasayasahassANaM chaha sAmANiyasAhassINaM tAyattIsAe tAya- devAdhittIsagANaM cauNDaM logapAlANaM chaha aggamahisINaM saparivArANaM tiNDaM parisANaM sattaNDaM aNiyANaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM cauvI-5 kAraH sAe AyarakkhadevasAhassINaM aNNesiM ca bahUNaM dAhiNillANaM nAgakumArANaM devANaM devINa ya AhevaNaM jAva viharaMti" pAThasiddhaM // uddezaH1 samprati parpanirUpaNArthamAha-'dharaNassa NaM bhaMte!' ityAdi, prAgvat , navaramatrAbhyantaraparpadi paSTidevasahasrANi madhyamikAyAM saptati- sU0120 devasahasrANi bAyAyAmazItirdevasahasrANi, tathA'bhyantarikAyAM parpadi pazcasaptataM devIzataM, 'majjhimiyAe parisAe paNNAsaM devisataM paNNatta' madhyamikAyAM parpadi paJcAzaM devIzataM bAhyAyAM paJcaviMzaM devIzataM, tathA'bhyantarikAyAM parpadi devAnAM sthitiH sAtirekama IpalyopamaM madhyamikAyAma palyopamaM vAhyAyAM dezonamarddhapalyopamaM, tathA'bhyantarikAyAM parpadi devInAM sthitirdezonamarddhapalyopamaM 4 6 madhyamikAyAM sAtireka caturbhAgapalyopamaM vAhyAyAM caturbhAgapalyopamaM, zepaM prAgvat // 'kahi NaM bhaMte! uttarillANaM nAgakumArANaM 3 bhavaNA paNNattA jahA ThANapade jAva viharaitti, ka bhadanta | uttarANAM nAgakumArANAM bhavanAni prajJaptAni? ityAdi yathA prajJApanAyAM sthAnAkhye pade tathA vaktavyaM yAvadviharatIti padaM, tacaivam-'kahi NaM bhaMte! uttarillA nAgakumArA parivasanti ?, goyamA! jaM-* buddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari egaM joyaNasahassaM 5 ogAhittA hevA cegaM joyaNasahassaM vajettA majjhe aTThahattare joyaNasayasahasme, ettha NaM uttarilANaM nAgakumArANaM cattAlIsaM bhavaNA- 19 // vAsasayasahassA havaMtItimakkhAyaM, te NaM bhavaNA vAhiM vaTTA sesaM jahA dAhiNilANaM jAva viharaMti, bhUyANaMde ettha nAgakumAriMde nAga
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ kumArarAyA parivasati mahiDIe jAva pabhAsemANe, seNaM cattAlIsAe bhavaNAvAsasayasahassANaM sesaM taM ceva jAva viharaI' iti nigasAdasiddhaM // parpanirUpaNArthamAha-'bhUyANaMdassa Na'mityAdi prAgvat navaramatrAbhyantarikAyAM parSadi pazcAzaddevasahasrANi madhyamikAyAM paSTidevasahasrANi vAhyAyAM saptatirdevasahasrANi, tathA'bhyantarikAyAM parSadi paJcaviMze dve devIzate madhyamikAyAM paripUrNe dve devIzate bAhyAyAM paJcasaptataM devIzataM, tathA'bhyantarikAyAM parSadi devAnAM sthitirdezonaM palyopamaM madhyamikAyAM sAtirekamarddhapalyopamaM bAhyAyAmarddhapalyopamaM, tathA'bhyantarikAyAM parSadi devInAM sthitira palyopamaM madhyamikAyAM dezonamarddhapalyopamaM bAhyAyAM sAtireka caturbhAgapalyo|pamaM, zeSaM prAgvat / 'avasesANaM veNudevAINaM mahAghosapajjavasANANaM ThANapayavattavbayA bhANiyavvA' iti, 'avazeSANAM nAga-1 kumArarAjavyatiriktAnAM veNudevAdInAM mahAghoSaparyavasAnAnAM sthAnAkhyaprajJApanAgatadvitIyapadavaktavyatA bhaNitavyA, sA caivam-"kahi NaM bhaMte ! suvannakumArANaM devANaM bhavaNA paNNattA? kahi NaM bhaMte! suvaNNakumArA devA parivasaMti?, goyamA! imIse rayaNappabhAe puDhavIeasIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvariM egaM joyaNasahassaM ogAhettA hedvAvi ega joyaNasahassaM vajjettA majjhe ahattare joyaNasayasa hasse, ettha NaM suvaNNakumArANaM devANaM bAvattarI bhavaNAvAsasayasahassA bhavaMtItimakkhAyaM, te NaM bhavaNA bAhiM vaTTA jAva paDirUvA, ettha NaM suvaNNakumArANaM devANaM bhavaNA paNNattA, tattha NaM bahave suvaNNakumArA devA parivasaMti mahiDiyA sesaM jahA ohiyANaM jAva viharaMti, veNudeve veNudAlI ettha duve suvaNNakumAriMdA suvaNNakumArarAyANo parivasaMti mahiDDiyA jAva viharati / kahi NaM bhaMte ! dAhi|NillANaM suvaNNakumArANaM bhavaNA paNNattA? kahi NaM bhaMte! dAhiNillA suvaNNakumArA devA parivasaMti ?, goyamA! imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari ega joyaNasayasahassaM ogAhittA heTThA cegaM joyaNasahassaM vajjettA majjhe aTThahattare
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pratipattI devAdhi kAraH uddezaH1 sU0 120 joyaNasayasahasse, ettha NaM dAhiNillANaM suvaNNakumArANaM attIsaM bhavaNAvAsasayasahassA bhavaMtItimakkhAyaM, te NaM bhavaNA vAhiM vaTTA - jAva paDirUvA, etya NaM dAhiNillANaM suvaNNakumArANaM bhavaNA paNNattA, ettha NaM vahave dAhiNillA suvaNNakumArA parivasaMti, veNudeve ettha suvaNNakumAriMde suvaNNakumArarAyA parivasati mahiDie jAva pabhAsemANe, se NaM tattha adRttIsAe bhavaNAvAsasayasahassANaM jAva ( viharati / " parpadvaktavyatA'pi dharaNavanniravazepA vaktavyA / 'kahi NaM bhaMte! uttarillANaM suvaNNakumArANaM bhavaNA pannattA? kahi NaM bhaMte! 18 uttarillA suvaNNakumArA devA parivasaMti ?, goyamA! imIse rayaNappabhAe puDhavIe jAva majhe aTThahattare joyaNasayasahasse, etya NaM uttarillANaM suvaNNakumArANaM devANaM cottIsaM bhavaNAvAsasayasahassA bhavaMtItimakkhAyaM, te NaM bhavaNA cAhiM vaTTA jAva paDirUvA, etthI NaM bahave uttarillA suvaNNakumArA devA parivasaMti mahiDiyA jAva viharaMti, veNudAlI ya ettha suvaNNakumAriMde suvaNNakumArarAyA parivasati mahiDie jAva pabhAse0, (seNaM) tattha cottIsAe bhavaNAvAsasayasahassANaM sesaM jahA naagkumaaraannN|" parpadvaktavyatA'pi bhUtAnandavaniravazepA vktvyaa| yathA suvarNakumArANAM vaktavyatA bhaNitA tathA zeSANAmapi vaktavyA, navaraM bhavananAnAtvamindranAnAtvaM parimANanAnAtvaM caitAbhirgAthAbhiranugantavyam-"causaTThI asurANaM culasII ceva hoi nAgANaM / yAvattari suvaNNe vAukumArANa channauI // 1 // dIvadisAudahINaM vijukumAriMdathaNiyamaggINaM / chaNDaMpi juyalayANaM bAvattarimo sayasahassA // 2 // cottIsA 1 coyAlA 2 a. ThuttIsaM 3 ca sayasahassAI / paNNA 4 cattAlIsA 10 dAhiNato hoMti bhavaNAI // 3 // tIsA 1 cattAlIsA 2 cottIsaM 3 ceva * sayasahassAI / chAyAlA 4 chattIsA 10 uttarato hoMti bhvnnaaii||4|| camare 1 dharaNe 2 taha veNudeva 3 harikaMta 4 aggisIhe 5 OM ya / puNNe 6 jalakaMte yA amie 8 laMbe ya 9 ghose ya 10 // 5 // bali 1 bhUyANaMde 2 veNudAli 3 harissaha 4 aggimANava SC- SMCAMRENCRANC644 // 170 //
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 visiDhe 6 / jalappama amiyavAhaNa 8 pabhaMjaNe 9 ceva mahaghose 10 // 6 // causahI sahI khalu chapyaM sahassA u asuravajANaM / sAmANiyA. epa caugguNA AyarakkhA u // 7 // " parpavaktavyatA'pi dAkSiNAtyAnAM dharaNavat, uttarANAM bhUtAnandavat, tathA cAha"parisAo sesANaM bhavaNavaINaM dAhiNillANaM jahA dharaNassa, uttarillANaM jahA bhUyANaMdusse"ti // tadevaM bhavana(pati)vaktavyatoktA, samprati vAnamantaravaktavyatAmabhidhitzurAha kahi NaM bhaMte! vANamaMtarANaM devANaM bhavaNA (bhomejA garA) paNNattA?, jahA ThANapade jAva viharaMti // kahi NaM bhaMte! pisAyANaM devANaM bhavaNA paNNattA?, jahA ThANapade jAva viharaMti kAlamahAkAlA ya tattha duve pisAyakumArarAyANo parivasaMti jAva viharaMti, kahi NaM bhaMte! dAhiNillANaM pisAyakumArANaM jAva viharaMti kAle ya ettha pisAyakumAriMde pisAyakumArarAyA parivasati mahaDDie jAva viharati // kAlassa NaM bhaMte! pisAyakumAriMdassa pisAyakumAraraNNo kati parisAo paNNattAo?, goyamA! tiNi parisAo paNNattAo, taMjahA-IsA tuDiyA daDharahA, abhitariyA IsA majjhimiyA tuDiyA bAhiriyA daDharahA / kAlassa NaM bhaMte ! pisAyakumAriMdassa pisAyakumAraraNo abhitaraparisAe kati devasAhassIo paNNattAo? jAva bAhiriyAe parisAe kai devisayA paNNattA?, go0 kAlassa NaM pisAyakumAriMdassa pisAyakumArarAyassa abhitariyaparisAe aTTha devasAhassIo paNNattAo majjhimapari 895656546
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 3 pratipattau devAdhi kAraH uddezaH 1 sU0 121 sAe dasa devasAhassIo paNNattAo bAhiriyaparisAe yArasa devasAhassIo paNNattAo abhitariyAe parisAe egaMdevisataM paNNattaM majjhimiyAe parisAe egaM devisataM paNNattaM vAhiriyAe parisAe egaM devisataM paNNattaM / kAlassa NaM bhaMte! pisAyakumAriMdassa pisAyakumAraraNNo abhitariyAe parisAe devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? majjhimiyAe parisAe devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? bAhiriyAe parisAe devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? jAva bAhiriyAe devINaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNatA?, goyamA! kAlassa NaM pisAyakumAriMdassa pisAyakumAraraNo abhitaraparisAe devANaM apaliovamaM ThitI paNNattA, majjhimiyAe pari0 devANaM desUrNa addhapaliovamaMThitI paNNattA, vAhiriyAe pari0 devANaM sAtiregaM caubhAgapaliocamaM ThitI paNNattA, abhaMtarapari0 devINaM sAtiregaM caubhAgapaliovamaM ThitI paNNasA, majjhimapari0 devINaM caubhAgapaliovamaM ThitI paNNattA, bAhiraparisAe devINaM desUNaM caubhAgapaliovamaM ThitI paNNattA, majjhimaparisAe devINaM caubhAgapaliovamaM ThitI paNNattA, yAhiraparisAe devINaM desUNaM caubhAgapaliovamaM ThitI paNNattA, aho jo ceva camarassa, evaM uttarassavi, evaM NiraMtaraM jAva gIyajasassa // (sU0 121) 'kahi NaM bhaMte! cANamaMtarANaM devANaM bhomejjA nagarA paNNattA?' ka bhadanta! vAnamantarANAM devAnAM bhaumeyAni nagarANi praza // 171 //
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAni ?, 'jahA ThANapade jAva viharaMti' iti, yathA sthAnAkhye prajJApanAyAM dvitIye pade tathA vaktavyaM yAvadviharantIti, tacaivaM - "goyamA! imIse rayaNappabhAe puDhavIe rayaNAmayassa kaMDassa joyaNasahassabAhalassa uvariM egaM joyaNasayaM ogAhettA heTThAvi evaM joyaNasayaM vajjettA majjhe aTThasu joyaNasaesu, ettha NaM vANamantarANaM tiriyamasaMkhejjA bhomejjA nagarAvAsasayasahassA bhavatIti makkhAyaM, te NaM bhomejjA nagarA vAhiM vaTThA aMto cauraMsA ahe pukkharakaNNiyAsaMThANasaMThiyA uktiNNaMtaravilagaMbhIrakhAyaparihA pAgAraTTAlayakavA| DatoraNapaDiduvAradesabhAgA jaMtasayagghimusalamusuMDhipariyariyA ayojjhA sayAjayA sayAguttA aDayAlakoTTharaiyA aDayAlakayavaNamAlA khemA sivA kiMkarAmaradaMDovara kkhiyA lAuloiyamahiyA gosIsasarasarattacaMdaNadaddara dinnapaMcaMgulitalA uvaciyacaMdaNakalasA caMdaNaghaDasu| kayatoraNapaDiduvAradesabhAgA AsattosattaviulavaTTavagghAriyamalladAmakalAvA paMcavaNNasarasasurabhimukkapupphapuMjovayArakaliyA kAlAgurupavarakundurukkaturukka dhUvamaghamardhetagaMdhuddhayAbhirAmA savvarayaNAmayA acchA saNhA laNhA ghaTTA maTThA nIrayA nimmalA nippaMkA nikkaMkaDacchAyA sappabhA samirIyA saujjoyA pAsAIyA darasaNijjA abhiruvA paDirUvA, ettha NaM vANamaMtarANaM devANaM bhomejjA nagarA paNNattA, tattha NaM vahave vANamaMtarA devA parivasaMti, taMjahA -pisAyA bhUyA jakkhA rakkhasA kiMnarA kiMpurisA bhuyagapatiNo mahAkAyA gaMdhavvagaNA ya niuNagaMdhavvagIya ramaNA aNapanniyapaNapanniya isivAiya bhUyavAiya kaMdiya mahAkaMdiyA ya kuhaMDapayaMgadevA caMcalacavalacittakIlaNadavappiyA gahirahasiyagIyaNaccaNaraI vaNamAlA melamauDakuMDala sacchaMda viubviyAbharaNacArubhUsaNadharA savvouyasurahikusumaraiyapalaMcasohaMtakaMta viyasaMtacittavaNamAlaraiyavacchA kAmakAmA kAmarUvadehadhArI nANA vihvaNNarAgavaravatthacillalaganiyaMsaNA vividesanevatthagahiyavesA pamuiyakaMdappakalaha ke li kolAhalappiyA hAsavolabahulA asimoggarasattihatthA aNegamaNirayaNaviviha (nijutta) ciMttacidhagayA 1
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ surUvA mahiDiyA mahAyasA jAba mahAsoksA hAravirAiyavacchA nAma mahimAo usanemAlA pabhAmegANA, te NaM tattha mANaM sANaM bhojanagarAvAsasaya sahassANaM mANaM sANaM sAmANiyasAdasmIgaM sANaM sANaM aggamaddimIgaM sANaM mANaM parimANaM sANaM mANaM aNIyAnaM sANaM 2 aNIyAhivaINaM sAsaM sAgaM AyaramyadevasAhasmINaM, annemiM ca caNaM vANamaMtarANaM devANa ya devINa ya AhevanaM jAva muMjamANA vihati" prAyaH sugamaM, navaraM 'bhuyagavaiNo mahAkAyA' iti, mahAkAyA - mahoragAH, kiMviziSTA: ? ityAha-bhujagapataya:, 'gandharvagaNAH' gandharva samudAyAH, kiMviziSTAH ? ityAha- 'nipuNagandharvagItaratayaH' nipuNA:- parama kauzalopetA evaM gandhavI - gandharvajAtIyA devAsteSAM yad gItaM tatra ratiryeSAM te tathA, ete vyantarANAmI mUlabhedAH, ime cAnye'vAntarabhedA aSTau - 'aNapanniya' ityAdi, kayambhUtA ete poDazApItyata Aha--' caMcalacalacittakIlaNadavappiyA' cadhvalA - anavasthitacittAnmayA calacapalam-atizayena capalaM yaccitraM - nAnAprakAraM krIDanaM yatha citro-nAnAprakAro dravaH-parihAsasto thiyo yeSAM te calacalacitrakIDanadravapriyAH, tatatra valazabdena vizeSaNasamAsaH, tathA 'gahirahasiyagIyanaccaNaraI' iti gambhIreSu mitagIta narttaneSu ratirgeSAM te tathA, tathA 'vaNamAlAmeDamaulakuMDalasacchaMda viubviyAbharaNabhUsaNadharA' iti vanamAlA - vanamAlAmayAni AmelamukuTakuNDalAni, Amela:- ApIuzabdasya prAkRtalakSNavazAd ApIDa: - zekharakaH, tathA svacchandaM vikurvitAni yAni AbharaNAni tairyacAru bhUSaNaM- gaNDanaM taddharantIti vanamAlA''pIDagukuTakuNDalasvacchanda vikurvitAbharaNacArubhUSaNadharAH, lihAdilAdac, tathA sarvartu hai:- sarvartubhAvibhiH surabhikusumaiH suracitAH -zobhanaM nirvarttitAH tathA pralambata iti pralambA zobhata iti zobhamAnA kAntA- kamanIyA vikamantI-amukulitA amlAnapuSpamayI citrAnAnAprakArA vanamAlA racitA vakSasi yaiste sarvartukasura bhikusumara citapralamyazobhamAnakAnta vikasavitravanamAlAracitavakSasaH, tathA kAmaM 3 pratipacau devAdhi kAraH uddezaH 1 sU0 121 // 172 //
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ -khecchayA gamo yeSAM te kAmagamA:-khecchAcAriNaH, kacit 'kAmakAmAH' iti pAThaH, kAmena-khecchayA kAmo-maithunasevA yeSAM te kAmakAmA aniyatakAmA ityarthaH, tathA kAma-vecchayA rUpaM yeSAM te kAmarUpAste ca te dehAzva kAmarUpadehAtAn dharantItyevaMzIlAH kAmarUpadehadhAriNaH, khecchAvikurvitanAnArUpadehadhAriNa ityarthaH, tathA nAnAvidhairvaNa rAgo-raktatA yepA tAni nAnAvidhavarNarAgANi varANi-pradhAnAni citrANi-nAnAvidhAni adbhutAni vA (vastrANi) cellalakAni-dezIvacanAd dedIpyamAnAni niyaMsaNaM-paridhAnaM yeSAM te nAnAvidhavarNarAgavaravanacellalakanivasanAH tathA vividhardezanepathyairgRhIto vepo yaiste vividhadezanepathyagRhItaveSAH, 'pamaiyakaMdappaka lahakelikolAhalappiyA' kandarpaH-kAmoddIpanaM vacanaM ceSTA ca kalaho-rATi: keli:-krIDA kolAhalo-bolaH kandarpakalahakelikohAlAhalAH priyA yeSAM te kandarpakalahakelikolAhalapriyAH, tataH pramuditazabdena saha vizeSaNasamAsaH, 'hAsabolabahulA' iti hAsa-118 bolau bahulau-atiprabhUto yeSAM te hAsabolabahulAH, tathA'simudgarazaktikuntA haste yeSAM te asimudgarazaktikuntahastAH, 'praharaNAt saptamI lAceti saptamyantasya pAkSikaH paranipAtaH, 'aNegamaNirayaNavivihanijuttacittaciMdhagayA' iti, maNaya:-candrakAntAdyA ratnAni karketanAdIni anekairmaNiratnairvividhaM-nAnAprakAraM niyuktAni vicitrANi-nAnAprakArANi cihnAni gatAni-sthitAni yeSAM te tathA, zeSaM prAgvat // 'kahi NaM bhaMte! pisAyANaM devANaM bhomejA nagarA paNNattA?' ka bhadanta! pizAcAnAM devAnAM bhaumeyAni nagarANi prajJaptAni ? ityAdi, 'jahA ThANapade jAva viharaMti' yathA prajJApanAyAM sthAnAkhye pade tathA vaktavyaM yAvadviharantIti padaM, taJcaivaM| "kahi NaM bhaMte! pisAyA devA parivasaMti ? goyamA! imIse rayaNappabhAe puDhavIe rayaNAmayassa kaMDassa joyaNasahassabAhalassa uvariM egaM joyaNasayaM ogAhettA hedA cegaM joyaNasayaM vajettA majjhe asu joyaNasaesu, ettha NaM pisAyANaM devANaM tiriyamasaMkhejjA bhomejjana-1
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ garAvAsasayasahassA bhavaMtItimakkhAyaM, te NaM bhomejanagarA vAhiM vaTTA jo ohio bhomejanagaravaNNato so bhANiyabvo jAva paDi- 3 pratipattI 5 rUvA, ettha NaM pisAyANaM bhomejanagarA paNNattA, tattha NaM bahave pisAyA devA parivasaMti mahiDiyA jahA ohiyA jAva viharaMti" su- devAdhi gamaM, "kAlamahAkAlA ya ettha duve pisAiMdA pisAyarAyANo parivasaMti mahiDiyA jAva viharaMti, kahi NaM bhaMte! dAhiNillANaM pisA-6 kAraH yANaM bhomejA nagarA0 bAhiM vaTTA jo ohio bhomejanagaravaNNato so bhANiyabyo jAva paDirUvA, etya NaM pisAyANaM bhomejanagarA uddezaH1 paNNattA / kahi NaM bhaMte! dAhiNillA pisAyA devA parivasaMti', goyamA! jaMbuddIve dIve maMdarassa panvayassa dAhiNeNaM imIse rayaNa- OM sU0121 ppabhAe puDhavIe rayaNAmayassa kaMDassa joyaNasahassavAhallassa uvari egaM joyaNasayaM ogAhettA hevAvi egaM joyaNasayaM vajettA majjhe aTThasu joyaNasaesu ettha NaM dAhiNilANaM pisAyANaM devANaM bhomejA nagarA paNNattA, tattha NaM vahave dAhiNillA pisAyA devA parivasaMti mahiDiyA jAva viharaMti, kAle ya tattha pisAiMde pisAyarAyA parivasati mahiDie jAva pabhAsemANe, se NaM tattha tiriyamasaMkhejANaM bhomejanagarAvAsasayasahassANaM cauNhaM sAmANiyasAhassINaM cauNhaM aggamahisINaM saparivArANaM tiNhaM parisANaM sattaNhaM aNiyANaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM solasaNhaM AyarakkhadevasAirasINaM annesiM ca bahUrNa dAhiNillANaM vANamantarANaM devANaM devINa ya AhevacaM jAva viharati" pAThasiddhaM // samprati parpanirUpaNArthamAha-kAlasma NaM bhaMte! pisAyaiMdassa pisAyarano kati parisAo paNNatAo?, goyamA tiNNi parisAo paNNattAo, taMjahA-IsA tuDiyA DharahA abhitariyA IsA' ityAdi sarva prAgvat , navaramatrAbhyantarikAyAmaSTau devasahasrANi madhyamikAyAM daza devasahasrANi bAhyAyAM dvAdaza devasahasrANi, tathA'bhyantarikAyAM parpadi ekaM devI- // 173 // zataM madhyamikAyAmapyekaM devIzataM bAhyAyAmapyekaM devIzataM, abhyantarikAyAM parpadi devAnAM sthitira palyopamaM madhyamikAyAM dezonamarddha
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ palyopamaM bAhyAyAM sAtirekacaturbhAgapalyopamaM, tathA'bhyantarikAyAM parSadi devInAM sAtirekaM caturbhAgapalyopamaM madhyamikAyAM caturbhAga-1 palyopamaM vAhyAyAM dezonaM caturbhAgapalyopamaM, zepaM prAgvat / "kahi NaM bhaMte! uttarillANaM pisAyANaM bhomejA nagarA paNNatA?, kahiNaM bhaMte! uttarillA pisAyA devA parivasaMti?, goyamA! jaMbuddIve dIve jaheva dAhiNillANaM vattavvayA taheva uttarillANaMpi, navaraM mandarassa uttareNaM, mahAkAle ittha pisAiMde pisAyarAyA parivasati jAva viharati" pAThasiddhaM, parSadvaktavyatA'pi kAlavat, "evaM jahA pisAyANaM tahA bhUyANavi jAva gaMdhavvANaM navaraM iMdesu nANattaM bhANiyavvaM, imeNa vihiNA-bhUyANaM suruvapaDirUvA, jakkhANaM puNNabhaddamANibhaddA, rakkhasANaM bhImamahAbhImA, kiMnarANaM kiMnarakiMpurisA, kiMpurisANaM sappurisamahApurisA, mahoragANaM aikAyamahAkAyA, gaMdhavvANaM gIyaraIgIyajasA-kAle ya mahAkAle surUvapaDirUvapuNNabhadde ya / amaravaimANibhade bhIme ya tahA mahAbhIme // 1 // kiMnarakiMpurise khalu sappurise khalu tahA mahApurise / aikAyamahAkAe gIyaraI ceva gIyajase // 2 // " sugamam , parSadvaktavyatA'pi kAlavannirantaraM vaktavyA yAbadgItayazasaH // tadevamuktA vAnamantaravaktavyatA samprati jyotiSkANAmAha-- kahi NaM bhaMte! joisiyANaM devANaM vimANA paNNattA? kahi NaM bhaMte! jotisiyA devA parivasaMti?, goyamA! uppiM dIvasamudANaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijAto bhUmibhAgAto satta'Naue joyaNasate urdu uppatittA dasuttarasayA joyaNabAhalleNaM, tattha NaM joisiyANaM devANaM tiriyamasaMkhejA jotisiyavimANAvAsasatasahassA bhavaMtItimakkhAyaM, te NaM vimANA addhakavihakasaMThANasaMThiyA evaM jahA ThANapade jAva caMdamasUriyA ya tattha NaM jotisiMdA jotisarAyANo
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratipattI devAdhi kAra: uddezaH1 sU0 122 / 24 parivati mahihiyA jAva vidaraMti // sUrassa gaMbhaMte! jotisiMdassa jotisarapaNo kati parisAo papaNattAo?, goyamA! tipiNa parisAo papaNattAo, taMjahA-tuMthA tuDiyA pecA, . abhitarayA tuMvA majiAmiyA tuDiyA bAhiriyA pecA, sesaM jahA kAlassa parimANaM, tthitiivi| aho jahA camarassa / caMdassavi evaM ceva // (50 122) 'kahi NaM bhaMte! joisiyANamityAdi, ka bhadanta ! jyotipkAnAM devAnAM vimAnAni prazatAni ? ka bhavanta ! jotikA degaH parivasanti ?, bhagavAnAha-gautama! asyA ratnaprabhAyAH pRthivyA bahusamaragaNIyAd bhUmibhAgAd rAtopalakSitAn 'saptanavatizatAni' 9. saptanavatyadhikAni yojanazatAnyUrddhamutlusa-buddhyA'tikramya dadmottarayojanazatavAhalye tiryagasaroye'mAyayojanakoTIkoTIpramANe jyo* tirvipaye 'atra' etasmin pradeze jyotipkANAM devAnAM tiryagamoyAni jyotiSphavimAnazatasahasrANi bhavantItyAvyAtaM mayA zeSaizca 5 tIrthakRdbhiH, tAni ca vimAnAnyarddhakapitthamaMsthAnasaMsthitAni, atrAkSepaparihArau candraprajJaptiTIkAyA sUryaprajJaptiTIkAyAM sahaNiTI kAyAM cAbhihitAviti tato'vadhAryo, 'sabbaphAliyAmayA' sarvAtmanA sphaTikamayAni sarvasphaTikamayAni 'jahA ThANapade jAva caMdanasUriyA etya duve joisiMdA joisarAyANo parivasaMti mahiDiyA jAva viharaMti' yathA prajJApanAyAM sthAnAkhye dvitIye pade tathA vakavyaM yAvaccandrasUryo, dvAvatra jyotipkendrI jyotiSkarAjAnI parivasatastato'pyUddha yAvadvidarantIti, etavaivaM-"abbhuggayamUsiyapada siyA iva vivihamaNikaNagarayaNabhatticittA pAudyavijayavejayaMtIpaDAgachattAtichattakaliyA tuMgA gagaNatalamabhilaMghamANasiharA jAlaMtararayaNA paMjarummiliyanva maNikaNagathUbhiyAgA biyasiyasayavasapoMDarIyA tilagarayaNacaMdacittA nANAmaNimayadAmAlaMkiyA aMto yahiM ca 174 //
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ saNhA tavaNijaruilavAluyApatthaDA suhaphAsA sassirIyA surUvA pAsAIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA, etya NaM joisiyANaM vimANA paNNattA, ettha NaM joisiyA devA parivasaMti, taMjahA-bihassatI caMdasUrA sukkasaNiccharA rAhU dhUmakeubuhA aMgArakA tattatavaNijakaNagavaNNA jayA tahA joisaMmi cAraM caraMti keU ya gairatIyA aTThAvIsaivihA ya nakkhattadevagaNA nANAsaMThANasaMThiyA ya paMcavaNNA ya tAragAo ThiyalesAcAriNo avissAmamaMDalagaI patteyanAmaMkapAyaDiyaciMdhamauDA mahiDiyA jAva pabhAsemANA, te NaM tattha sANaM sANaM vimANAvAsasayasahassANaM sANaM sANaM sAmANiyasAhassINaM sANaM sANaM agamahisINaM saparivArANaM sANaM sANaM parisANaM sANaM sANaM aNiyANaM sANaM sANaM aNiyAhivaINaM sANaM sANaM AyarakkhadevasAhassINaM, annesi ca bahUNaM joisiyANaM devANaM devINa ya AhevaccaM jAva viharaMti, caMdimasUriyA ya ettha duve joisiMdA joisiyarAyANo parivasaMti mahiDDiyA jAva pabhAsemANA, te NaM tattha sANaM sANaM joisiyavimANAvAsasayasahassANaM cauNDaM cauNhaM sAmANiyasAhassINaM cauNhaM cauNhaM aggamahisINaM saparivArANaM tiNhaM parisANaM sattaNhaM aNiyANaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM solasaNhaM AyarakkhadevasAhassINaM annesiM ca bahUNaM joisiyANaM devANaM devINa ya AhevacaM | jAva viharaMti" iti, abhyudgatA-Abhimukhyena sarvato gatA utsRtA-prabalatayA sarvAsu dikSu prasRtA yA prabhA-dIptistayA sitAnidhavalAni abhyudgatotsRtaprabhAsitAni, tathA vividhAnAM maNikanakaratnAnAM yA bhaktayo-vicchittivizeSAstAbhizcitrANi-AzcaryabhUtAni vividhamaNikanakabhakticitrANi, 'vAuddhayavijayavejayaMtIpaDAgacchattAticchattakaliyA' vAtoddhRtA-vAyukampitA vijaya:-abhyudayastatsaMsUcikA vaijayantyabhidhAnA yAH patAkAH, athavA vijaya iti vaijayantInAM pArzvakarNikA ucyante tatpradhAnA vaijayanyo vijayavaijayantyaH-patAkAstA eva vijayavarjitA vaijayanyaH chAticchatrANi-uparyupari sthitAni chantrANi taiH kalitAni vAtodbhUtavijayavaijayantI-' 7030
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - patAkAchatrAticchatrakalitAni 'tuGgAni' uccAni, tathA gaganatalam-ambaratalamanulikhan-abhilayana zikharaM yeSAM tAni gaganatalA 43 pratipattau nulikhacchikharANi, tathA jAlAni-jAlakAni tAni ca bhavanabhittiSu lokapratItAni, tadantareSu viziSTazobhAnimittaM ratnAni yatra tAni , devAdhijAlAntararatnAni, tathA pajarAd unmIlitavad yathA hi kila kimapi vastu paJjarAd-vaMzAdimayapracchAdanavizeSAd bahiSkRtamatyanta- kAraH manaSTacchAyatvAt zobhate tathA tAnyapi vimAnAnIti bhAvaH, tathA maNikanakAnAM sambandhinI stUpikA-zikharaM yeSAM tAni maNikana- uddezaH1 kastUpikAni, tataH pUrvapadAbhyAM saha vizeSaNasamAsaH, tathA vikasitAni yAni zatapatrANi puNDarIkANi ca dvArAdiSu pratikRtitvena / sa0122 sthitAni tilakAzca-bhittyAdiSu puNDrANi ratnamayAzcArddhacandrA dvArAdiSu taizcitrANi vikasitazatapatrapuNDarIkatilakaratnArddhacandracitrANi, 6 tathA nAnAmaNimayIbhirdAmabhiralaGkatAni nAnAmaNimayadAmAlaGkatAni, tathA'ntarbahizca zlakSNAni-masRNAni, tathA tapanIyaM-suvarNavize pastanmayyA rucirAyA vAlukAyAH-sikatAyAH prastaTa:-prataro yeSu tAni tapanIyaruciravAlukAprastaTAni,' tathA sukhasparzAni zubhaspa5 rzAni vA zeSaM prAgvad yAvad 'vahassaicaMdA' ityAdi, bRhaspaticandrasUryazukrazanaizcararAhudhUmaketubudhAgArakAH taptatapanIyakanakavarNAHda IpatkanakavarNAH, tathA ye grahA jyotiSka-jyotizcakre cAraM caranti ketavaH ye ca bAhyadvIpasamudreSvagatiratikAH ye cASTAviMzatividhA nakSatradevagaNAste sarve'pi nAnAvidhasaMsthAnasaMsthitAH cazabdAttaptatapanIyakanakavarNAzca, tArakAH paJcavarNAH, ete ca sarve'pi sthitalezyA * -avasthitatejolezyAkAH, tathA ye cAriNaH-cAraratAste'vizrAmamaNDalagatikAH, tathA sarve'pi pratyeka nAmADrena-vakhanAmAkapAtena prakaTita ciI mukuTo yeSAM te pratyeka khanAmAGkaprakaTitamukuTacihAH, kimuktaM bhavati ?-candrasya svamukuTe caNdramaNDalaM lAJchanaM khanA- // 175 // mAGkaprakaTitaM sUryasya sUryamaNDalaM grahasya prahamaNDalaM nakSatrasya nakSatramaNDalaM tArakasya tArakAkAramiti, zeSa prAgvat // parSe nirUpaNAthemAha
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ -'sUrassa NaM bhaMte! joisiMdassa joisaraNNo kai parisAo paNNattAo?, goyamA! tinni parisAo pannattAo, taMjahA-tuvA tuDiyA pecA, abhitariyA taMbA majjhimiyA tuDiyA vAhiriyA peJcA, sesaM jahA kAlassa, aTo jahA camarassa, candassavi evaM ceva pAThasiddhaM jyotiSkAstiryagloka iti tiryaglokaprastAvAhIpasamudravaktavyatAmAha kahi NaM bhaMte! dIvasamuddA ? kevaiyA NaM bhaMte! dIvasamuddA ? kemahAlayA NaM bhaMte! dIvasamuddA ? kiMsaMThiyA NaM bhaMte! dIvasamuddA? kimAkArabhAvapaDoyArANaM bhaMte! dIvasamuddA NaM pannattA?, goyamA! jaMbuddIvAiyA dIvA lavaNAdIyA samuddA saMThANato ekavihavidhANA vitthArato aNegavidhavidhANA duguNAduguNe paDuppAemANA 2 pavittharamANA 2 obhAsamANavIcIyA bahuuppalapaumakumudaNaliNasubhagasogaMdhiyapoMDarIyamahApoMDarIyasatapattasahassapattapapphullakesarovacitA patteyaM patteyaM paumavaraveiyAparikkhittA patteyaM patteyaM vaNasaMDaparikkhittA assi tiritaloe asaMkhenA dIvasamuddA sayaMbhuramaNapajjavasANA paNNattA samaNAuso! // (sU0 123) 'kahi NaM bhaMte! dIvasamuddA' ityAdi, 'kva' kasmin Namiti vAkyAlaGkAre 'bhadanta!' paramakalyANayogin ! dvIpasamudrAH prajJaptAH?, anena dvIpasamudrANAmavasthAnaM pRSTaM, 'kevaiyA NaM bhaMte! dIvasamudA' iti 'kiyantaH' kiyatsaGkhyAkA Namiti vAkyAlaGkAre bhadanta! dvIpasamudrAH prajJaptA:1, anena dvIpasamudrANAM saGkhyAnaM pRSTaM, 'kemahAliyA NaM bhaMte! dIvasamuddA' iti kiM mahAnAlaya-Azrayo vyApyakSetrarUpo yeSAM te mahAlayAH kiMpramANamahAlayA Namiti prAgvad dvIpasamudrAH prajJaptA:?, kiMpramANaM dvIpasamudrANAM mahattvamiti
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvaH, etena dvIpasamudrANAmAyAmAdiparimANaM pRSTaM, tathA 'kiMsaMThiyA NaM bhaMte! dIvasamuddA' iti kiM saMsthitaM-saMsthAnaM yeSAM te kiM- pratipattI saMsthitA Namiti pUrvavad bhadanta! dvIpasamudrAH prajJaptAH ?, anena saMsthAnaM papraccha, 'kimAgArabhAvapaDoyArA NaM bhaMte! dIvasamuddA || devAdhipaNNavA' iti AkArabhAva:-kharUpavizeSaH kasyAkArabhAvasya pratyavatAro yeSAM te kimAkArabhAvapratyavatArAH, bahulagrahaNAdvaiyadhikaraNye-jA kAra: 'pi samAsaH, Namiti pUrvavad, dvIpasamudrAH prajJaptAH ?, kiM svarUpaM dvIpasamudrANAmiti bhAvaH, anena svarUpavizeSaviSayaH prabhaH kRtaH, uddezA1 bhagavAnAha-goyameM'tyAdi, gautama! jambUdvIpAdayo dvIpA 'lavaNAdikAH' lavaNasamudrAdikAH samudrAH, anena dvIpAnAM samudrANAM 8 sU0 123 cAdiruktaH, etacApRSTamapi bhagavatA kathitamuttaratropayogitvAt guNavate ziSyAvApRSTamapi kathanIyamiti khyApanArtha ca, 'saMThANato' ityAdi, 'saMsthAnataH' saMsthAnamAzritya 'egavihivihANA' iti ekavidhi-ekaprakAraM vidhAnaM yeSAM te ekavidhividhAnAH, ekakharUpA OM iti bhAvaH, sarveSAM vRttasaMsthAnasaMsthitatvAd, 'vistArataH' vistAramadhikRtya punaranekavidhividhAnAH anekavidhAni-anekaprakArANi vidhA-8 nAni yeSAM te tathA, vistAramadhikRtya nAnAsvarUpA ityarthaH, tadeva nAnAkharUpatvamupadarzayati-'duguNAduguNe paDuppAemANA 2 pavittharamANA' iti, dviguNaM dviguNaM yathA bhavati evaM pratyutpadyamAnA guNyamAnA ityarthaH, 'pravistaranta:' prakarSeNa vistAraM gacchantaH, tathAhi-jambUdvIpa eka lakSaM lavaNasamudro dve lakSe dhAtakIkhaNDazcatvAri lakSANItyAdi, 'obhAsamANavIcIyA' iti avabhAsamAnA vIcaya:-phallolA yeSAM te avabhAsamAnavIcayaH, idaM vizeSaNaM samudrANAM pratItameva, dvIpAnAmapi ca veditavyaM, teSvapi idanadItaDAgAdiSu kallolasambhavAt , tathA bahubhirutpalapakumudanalinasubhagasaugandhikapuNDarIkamahApuNDarIkazatapatrasahasrapatraiH 'papphulla'tti praphullai:-vika* I sitaiH 'kesare'ti kesaropalakSitarupacitA:-upacitazobhAkA bahUtpalapayakumudanalinasabhagasaugandhikapuNDarIkamahApauNDarIkazatapatrasaha
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapatrapraphullakesaropacitAH, tatrotpalaM-gardabhakaM paJa-sUryavikAsi kumudaM-candravikAsi nalinam-ISadraktaM paznaM subhagaM-padmavizeSa: sauga-1 ndhika-kalhAra pauNDarIkaM-sitAmbujaM tadeva bRhat mahApauNDarIkaM zatapatrasahasrapatre-padmavizeSau patrasaGkhyAkRtabhedo, 'patteyaM 2' iti pratizabdo'nAbhimukhye 'lakSaNenAbhipratI Abhimukhye' iti ca samAsastato vIpsAvivakSAyAM pratyekazabdasya dvivacanaM panavaravedikAparikSiptAH pratyeka vanakhaNDaparikSiptAzca 'sayaMbhUramaNapajjavasANA' iti jambUdvIpAdayo dvIpAH svayambhUramaNadvIpaparyavasAnA lavaNasamudrAdayaH samudrAH svayambhUramaNasamudraparyavasAnA asmin tiryagloke yatra vayaM ciMtA asaGkhyeyA dvIpasamudrAH prajJaptA he zramaNaM! he AyuSman ! iha | 'assi tiriyaloe' ityanena sthAnamuktam, 'asaMkhejjA' ityanena saGkhyAnaM, 'duguNAduguNa'mityAdinA mahattvaM 'saMThANato' ityAdinA saMsthAnam // sampratyAkArabhAvapratyavatAraM vivakSuridamAha tattha NaM ayaM jaMbuddIve NAma dIve dIvasamudANaM abhitarie savvakhuDDAe vaDhe tellApUyasaMThANasaMThite vaTTe rahacakkavAlasaMThANasaMThitevaDhe pukkharakaNiyAsaMThANasaMThite vaTTe paDipunnacaMdasaMThANasaMThite, eka joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM tiNNi joyaNasayasahassAI solasa ya sahassAI doNNi ya sattAvIse joyaNasate tiNNi ya kose aTThAvIsaM ca dhaNusayaM terasa aMgulAI addhaMgulakaM ca kiMcivisesAhiyaM parikkheveNaM pnnnntte||se NaM ekAe jagatIe savvato samaMtA sNprikkhitte|| sA NaM jagatI aTTha joyaNAI uDe uccatteNaM mUle bArasa joyaNAI vikkhaMbheNaM majjhe aha joyaNAI vikkhaMbheNaM uppi cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM mUle vicchiNNA majjhe saMkhittA uppi taNuyA
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattau devAdhi kAraH uddezaH 1 sU0 124 . .. TU - gopucchasaMThANasaMThitA savvavairAmaI acchA saNhA laNhA ghaTTA maTThA NIrayA NimmalA NipaMkA NikakaDacchAyA sappabhA samirIyA saujjoyA pAsAdIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA // sANaM 'jagatI ekkeNaM jAlakaDaeNaM savvato samaMtA saMparikkhittA // se NaM jAlakaDae NaM addhajoyaNaM urlDa uccatteNaM paMcadhaNusayAI vikkhaMbheNaM savvarayaNAmae acche saNhe laNhe (jAva) [ghaDhe maDhe NIrae Nimmale NippaMke NikaMkaDacchAe sappabhe [sassirIe] samarIe saujjoe pAsAdIe darisaNijje abhiruve] paDirUve // (sU0 124) 'tattha Na'mityAdi, 'tatra' tepu dvIpasamudreSu madhye 'ayaM yatra vayaM vasAmo jambUdvIpo nAma dvIpaH, kathambhUtaH? ityAha-sarvadvIpasamudrANAM 'sarvAbhyantarakaH' sarvAtmanA-sAmastyenAbhyantaraH sarvAbhyantara eva sarvAbhyantarakaH, prAkRtalakSaNAtsvArthe kapratyayaH, keSAM sarvAtmanA'bhyantarakaH ?, ucyate, sarvadvIpasamudrANAM, tathAhi-sarve'pi zepA dvIpasamudrA jambUdvIpAdArabhyAgamAbhihitena krameNa dviguNadviguNavistArAstato bhavati sarvadvIpasamudrANAM sarvAbhyantarakaH, anena jambUdvIpasyAvasthAnamuktaM, 'savvakhuDDAga' iti sarvebhyo'pi zepadvIpasamudrebhyaH kSullako-laghuH sarvakSullakaH, tathAhi-sarve lavaNAyaH samudrAH sarve ca dhAtakIkhaNDAdayo dvIpA jambUdvIpAdArabhya dviguNadviguNAyAmaviSkambhaparidhayastataH zeSadvIpasamudrApekSayA'yaM laghuriti, etena sAmAnyataH parimANamuktaM, vizeSatastvAyAmAdigataM parimANamane vakSyati, tathA vRtto'yaM jambUdvIpo yatastailApUpasaMsthAnasaMsthitaH, tailena pako'pUpastailApUpaH, tailena hi pako'pUpaH prAyaH paripUrNavRtto bhavati na ghRtapaka 6 iti tailavizeSaNaM, tasyeva yatsaMsthAnaM tena saMsthitastailApUpasaMsthAnasaMsthitaH, tathA vRtto'yaM jamyUdvIpo yato 'rathacakravAlasaMsthAnasaMsthitaH' // 177 //
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ rathasya - rathAGgasya cakrasyAvayave samudAyopacArAzcakravAlaM - maNDalaM tasyaiva yat saMsthAnaM tena saMsthito rathacakravAlasaMsthAnasaMsthitaH, evaM vRttaH puSkarakarNikAsaMsthAnasaMsthitaH puSkarakarNikA - padmabIjakoza: vRttaH paripUrNacandrasaMsthAnasaMsthitaH padadvayaM bhAvanIyam, etena jambUdvIpasya saMsthAnamuktam // sampratyAyAmAdiparimANamAha - 'ekaM Na' mityAdi, ekaM yojanazatasahasramAyAmaviSkambhena, AyAmazca viSkambhA AyAmaviSkambhaM, samAhAro dvandvaH, tena, AyAmena viSkambhena cetyarthaH, trINi yojanazatasahasrANi SoDaza sahasrANi dve yojana| zate saptaviMzatyadhike trayaH krozA aSTAviMzam - aSTAviMzatyadhikaM dhanuHzataM trayodazAGgulAni arddhAGgulaM ca kiJcidvizeSAdhikamityetAvAn parikSepeNa prajJaptaH, idaM ca parikSepaparimANaM 'vikkhaMbhavaggadahaguNakaraNI vaTTassa parirao hoi / ' iti karaNavazAtsvayamAnetavyaM kSetrasamAsaTIkA vA paribhAvanIyA, tatra gaNitabhAvanAyA: savistaraM kRtatvAt // sampratyAkArabhAvapratyavatArapratipAdanArthamAha-- 'se Na' mityAdi, 'saH' anantaroktAyAmaviSkambhaparikSepaparimANo jambUdvIpo Namiti vAkyAlaGkAre ekayA jagatyA sunagaraprAkArakalpayA 'sa|rvataH sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena 'saMparikSiptaH' samyagveSTitaH // ' sA NaM jagaI' ityAdi, sA ca jagatI Urddham - uccaistvenASTau yojanAni mUle dvAdaza yojanAni viSkambhena madhye'STau upari catvAri, ata eva mUle viSkambhamadhikRtya vistIrNA, madhye saMkSiptA tribhAgonatvAt upari tanukA, mUlApekSayA tribhAgamAtravistArabhAvAt, etadevopamayA prakaTayati - 'gopuccha saMThANasaMThiyA ' gopucchasyeva saMsthAnaM gopucchasaMsthAnaM tena saMsthitA gopucchasaMsthAnasaMsthitA UrddhAkRtagopucchAkArA iti bhAvaH, 'savvavairAmaI' sarvAmanA-sAmastyena vajramayI - varatnAmikA 'acchA' AkAzasphaTikavatisvacchA 'saNhA laNhA' lakSNA zlakSNapudgalaskandhaniSpannA la kSNadala niSpannapaTavat 'lamhA ' masRNA ghuNTitapaTavat 'ghaTThA' ghRSTA iva ghRSTA kharazAnayA pASANapratimAvat 'maTThA' mRSTA iva mRSTA suku
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArazAnayA pASANapratimAvat 'nIrajA' svAbhAvikarajorahitatvAt 'nirmalA' AgantukamalAbhAvAt 'niSpaGkA' kalakavikalA kardamara- 3 pratipacau hitA vA 'nikakaDacchAyA' iti niSkaGkadA niSkavacA nirAvaraNA nirupaghAteti bhAvArthaH chAyA-dIptiryasyAH sA niSkaGkaTacchAyA devAdhi'saprabhA' svarUpataH prabhAvatI 'samarIcA' bahirvinirgatakiraNajAlA, ata eva 'sodyotA' vahirvyavasthitavastustomaprakAzakarI 'prA ___ kAra sAdIyA' prasAdAya-manaHprasattaye hitA tatkAritvAt prAsAdIyA manaHprahattikAriNIti bhAvaH 'darzanIyA' darzanayogyA yAM pazyatazca uddezaH1 nuSI zramaM na gacchata iti 'abhirUvA' iti abhi-sarveSAM draSTaNAM manaHprasAdAnukUlatayA'bhimukhaM rUpaM yasyAH sA abhirUpA, atyanta-6 sU0125 kamanIyeti bhAvaH, ata eva 'pratirUpA' prativiziSTam-asAdhAraNaM rUpaM yasyAH sA pratirUpA, athavA pratikSaNaM navaM navamiva rUpaM yasyAH sA pratirUpA // 'sA NaM jagatI' ityAdi, 'sA' anantaroditasvarUpA Namiti vAkyAlaGkAre jagatI ekena 'jAlakaTakena' jAlAnijAlakAni yAni bhavanabhittiSu loke'pi prasiddhAni teSAM kaTaka:-samUho jAlakaTako jAlakAkIrNA ramyasaMsthAnapradezavizeSapatiriti bhAvaH, tena jAlakaTakena 'sarvataH sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena saMparikSiptA // se NaM jAlakaDae' ityAdi, 'saH' jAlakaTaka 7 UrddhamuJcaistvenAIyojanaM-dve gavyUte viSkambhena paJca dhanuHzatAni, kimuktaM bhavati ?-jagatyA prAyo bahumadhyabhAge sarvatra jAlakAni tAni 4 ca pratyekamUrddhamuccaistvena dve gavyUte viSkambhataH paJcadhanu:zatAnIti, sa ca jAlakaTaka: 'savvarayaNAmae' iti sarvAtmanA ratnamayaH "acche saNhe laNhe jAva paDirUve' iti yAvacchabdakaraNAt 'ghaTe mahe nIrae nimmale nippaMke nikaMkaDacchAye sappabhe samarIe saujjoe pAsAie darisaNije abhirUveM' iti pariprahaH, eteSAM [pranthAnam 5000] padAnAmarthaH prAgvat // // 178 // tIse NaM jagatIe uripa bahamajjhadesabhAe ettha NaM egAmahaI paumavaravediyA paM0, sANaM paumavarave
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ diyA addhajoyaNaM u8 uccatteNaM paMca dhaNusayAI vikkhaMbheNaM savvarayaNAmae jagatIsamiyA parikkheveNaM svvrynnaamii0|| tIse NaM paumavaraveiyAe ayameyArUve vaNNAvAse paNNatte, taMjahA-vairAmayA nemA riTThAmayA paiTThANA veruliyAmayA khaMbhA suvaNNaruppamayA phalagA vairAmayA saMdhI lohitakkhamaIo sUIo NANAmaNimayA kalevarA kalevarasaMghADA NANAmaNimayA rUvA nANAmaNimayA rUvasaM. dhADA aMkAmayA pakkhA pakkhabAhAojotirasAmayA vaMsA vaMsakavelluyA ya rayayAmaIo paTTiyAo jAtarUvamayIo ohADaNIo vairAmayIo uvari puJchaNIo savvasee rayayAmate sANaM chaadnne|| sA NaM paumavaravejhyA egamegeNaM hemajAleNaM (egamegeNaM gaMvakkhajAleNaM) egamegeNaM khiMkhiNijAleNaM jAvamaNijAleNaM (kaNayajAleNaM rayaNajAleNaM) egamegeNaM paumavarajAleNaM savvarayaNAmaeNaM savvato samaMtA saMparikkhittA // te NaM jAlA tavaNijjalaMvUsagA suvaNNapayaragamaMDiyA NANAmaNirayaNavivihahAraddhahArauvasobhitasamudayA isiM aNNamaNNamasaMpattA puvvAvaradAhiNauttarAgatehiM vAehiM maMdAgaM 2 ejjamANA 2 kaMpijjamANA 2 laMbamANA 2 pajhaMjhamANA 2 sadAyamANA 2 teNaM orAleNaM maNuNNeNaM kaNNamaNaNevyutikaraNaM saddeNaM savvato samaMtA ApUremANA sirIe atIva uvakhobhemANA uva0 ciTThati // tIse NaM paumavaraveiyAe tattha tattha dese tahiM tahiM bahave hayasaMghADA gayasaMghADA narasaMghADA kiNNarasaMghADA kiMpurisasaMghADA mahoragasaMghADA gaMdhavvasaMghADA vasahasaMghADA savvara
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- 3 pratipattI devAdhi kAra: uddezaH1 sU0125 yaNAmayA acchA saNhA laNhA ghaTTA maTThA NIrayA NimmalA NipaMkA NikaMkaracchAyA sappabhA samiriyA saujjoyA pAsAIyA darasaNijjA abhirUvA paDirUvA / tIse NaM paumavaraveiyAe tattha tatya dese tahiM tahiM yahave hayapaMtIo taheva jAva paDiruvAo / evaM hayavIhIo jAva pddiruuvaao| evaM hayamihuNAI jAva paDirUvAI // tIse NaM paumavaraveiyAe tatya tatva dese tahiM tahiM yahave paumalayAo nAgalatAo, evaM asoga. caMpaga0 cyavaNa vAsaMti0 atimuttaga. kuMda0 sAmalayAo NicaM kusumiyAo jAva suvihattapiMDamaMjarivarDisakadharIo savvarayaNAmaIo sahAo laNhAo ghaTAo mahAo NIrayAo NimmalAo NippaMkAo NikaMkaDacchAyAo sappabhAo samirIyAo saunoyAo pAsAIyAo darisaNijjAo abhirUvAo paDirUvAo ||tiise NaM paumavaraveiyAe tattha tattha dese tahiM tahiM yahave akkhayasotthiyA paNNattA savvarayaNAmayA acchA] // se keNaTeNaM (bhaMte) evaM vacaha-paumavaraveiyA paumavaraveiyA?, goyamA! paumavaraveiyAe tattha tattha dese tahiM tahiM vediyAsavetiyAyAhAsu vediyAsIsaphalAsu vediyApuDaMtaresu khaMbhesu khaMbhavAhAsu khaMbhasIsesu khaMbhapuDaMtaresu sUIsu suImuhesu sUIphalaemu sUIpuDaMtaresu pakkhesu pakkhayAhAsu pakkhaperaMtaresu yaha uppalAI paumAI jAva satasahassapasAI savvarayaNAmayAiM acchAI sahAI laNhAiMghahAI maTTAiMNIrayAI NimmalAI nippaMkAI nikaMkara -----> Z G- // 179 // C C
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ cchAyAI sappabhAI samirIyAI saujjoyAI pAsAdIyAiM darisaNijAI abhirUvAI paDirUvAI mahatA 2 vAsikacchattasamayAI paNNattAI samaNAuso !, se teNaTTeNaM goyamA ! evaM bucca paramavarave - diyA 2 // paramavaraveiyA NaM bhaMte! kiM sAsayA asAsayA ?, goyamA / siya sAsayA siya asAsayA // se keNadveNaM bhaMte! evaM vuccai - siya sAsayA siya asAsayA ?, goyamA ! davvaTTayAe sAsatA vaNNapajjavehiM gaMdhapajjavehiM rasapajjavehiM phAsapajjavehiM asAsatA, se teNaTTeNaM goyamA ! evaM buccai - siya sAsatA siya asAsatA // paumavaraveiyA NaM bhaMte! kAlao kevaciraM hoti ?, goyamA ! Na kayAviNAsi Na kayAci Natthi Na kayAvi na bhavissati // bhuviM ca bhavati ya bhavi - sati ya dhuvA niyayA sAsatA akkhayA avvayA avaTThiyA NiccA paumavaravediyA // ( sU0 125 ) 'tIse NaM jagatIe' ityAdi, 'tasyAH' yathoktarUpAyA jagatyA: 'upari' uparitane tale yo bahumadhyadezabhAgaH, sUtre ekArAntatA | mAgadhadezabhASAlakSaNAnurodhAt yathA 'kayare Agacchai dittarUve ?' ityatra, 'ettha Na' miti 'atra' etasmin vahumadhyadezabhAge Namiti pUrvavat mahatI. ekA padmavaravedikA prajJaptA mayA zeSaizca tIrthakRdbhiH, sA corddhamuccaistvenArddhayojanaM - dve gavyUte paJca dhanuH zatAni viSkambhena 'jagatIsamiyA' iti jagatyA: samA-samAnA jagatIsamA saiva jagatIsamikA 'parikSepeNa' parirayeNa yAvAn jagatyA madhyabhAge parirayastAvAn tasyA api pariraya iti bhAvaH, 'sarvaratnamayI' sAmastyena ratnAlikA 'acchA saNhA' ityAdi vizeSaNakadambakaM pAThato'rthatazca prAgvaMt // 'tIse NamityAdi, tasyA Namiti pUrvavat padmavaravedikAyAH 'ayaM' vakSyamANaH 'etadrUpaH' evaMsvarUpaH 'varNA
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ A GRAMRARSHASHANGARIKes vAsaH' varNa:-plAghA yathAvasthitasvarUpakIrtanaM tasyAvAso-nivAso pranthapaddhatirUpo varNAvAso varNakaniveza ityarthaH 'prajJapta' prarU- 3pratipattau * pitaH, tadyathetyAdinA tadeva darzayati-'vairAmayA nemA' iti nemA nAma padmavaravedikAyA bhUmibhAgAdUddha niSkAmantaH pradezAste devAdhi1 sarve 'vajramayA' vatraratnamayAH, vanazabdasya dIrghavaM prAkRtatvAt , evamanyatrApi draSTavyaM, riSThamayAni pratiSThAnAni-mUlapAdAH 'veruli-5 kAraH hai yamayA khaMbhA' iti vaiDUryaratnamayAH stambhAH suvarNarUpyamayAni phalakAni lohitAkSaratnAsikAH sUcayaH phalakadvayasambandhavighaTanAbhAva- uddezaH1 hetupAdukAsthAnIyAste sarve 'vairAmayA saMdhI' vajramayAH sandhayaH-sandhimelAH phalakAnAM, kimuktaM bhavati ?-vanaratnApUritAH phalakAnAM sU0126 5 sandhayaH 'nANAmaNimayA kalevarA' iti nAnAmaNimayAni kalevarANi-manuSyazarIrANi nAnAmaNimayAH kalevarasaGghATA-manuSya zarIrayugmAni nAnAmaNimayAni rUpANi-rUpakANi nAnAmaNimayA rUpasaGghATA:-rUpayugmAni 'aGkAmayA pakkhA pakkhavAhAto ya' iti aGko-ratnavizeSastanmayAH pakSAstadekadezAH pakSavAhavo'pi tadekadezabhUtA evAGkamayAH, Aha ca mUlaTIkAkAraH-"aGkamayAH pakSAstadekadezabhUtAH, evaM pakSavAhavo'pi draSTavyA" iti, 'joIrasAmayA vaMsA vaMsakavellayA ya' iti jyotIrasaM nAma ratnaM tanmayA vaMzAH-mahAntaH pRSThavaMzAH 'vaMzakavelyA ya' iti mahatAM pRSThavaMzAnAmubhayatastiryak sthApyamAnA vaMzAH kavellukAni-pratItAni 'rayayAmaIo paTTiyAo' iti rajatamayyaH paTTikA vaMzAnAmupari kambAsthAnIyAH 'jAyarUvamaIo ohADaNIo' jAtarUpaM-suvarNavizeSastanmayyaH 'ohADaNIo avaghATinyaH AcchAdanahetukamvoparisthApyamAnamahApramANakilicasthAnIyAH, 'vairAmaIo- uvari puMchaNIo' iti 'vajramayyo' varatnAsikA avaghATanInAmupari puJchanyaH-niviDataracchAdanahetuzlakSNataratRNavizeSasthAnIyAH, uktaM ca hai // 18 // mUlaTIkAkAreNa-"ohADaNI hIraggahaNaM mahat kSullakaM tu puJchanI iti, 'savvasee rayayAmae sANaM chANe' iti, sarvazvetaM rajatamayaM GRANGALMANGALMAGAMAY
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ puJchanInAmupari kavelukAnAmadha AcchAdanam // 'sA Na'mityAdi, 'sA' evaMvarUpA Namiti vAkyAlaGkAre padmavaravedikA tatra tatra pradeze ekaikena 'hemajAlena' sarvAsanA hemamayena lambamAnena dAmasamUhena ekaikena 'gavAkSajAlena' gavAkSAkRtiratnavizeSadAmasamUhena / ekaikena 'kiDiNIjAlena' kiGkiNya:-kSudraghaNTikAH ekaikena ghaNTAjAlena, kiGkiNyapekSayA kiJcinmahatyo ghaNTA ghaNTAH, tathA ekaikena 'muktAjAlena' muktAphalamayena dAmasamUhena ekaikena 'maNijAlena' maNimayena dAmasamUhena ekaikena 'kanakajAlena' kanakaMpItarUpaH suvarNavizeSastanmayena dAmasamUhena ekaikena ratnajAlena ekaikena (vara) padmajAlena-sarvaratnamayapadmAsakena dAmasamUhena 'sarvataH sarvAsu dikSu 'samantataH' sarvAsu vidikSu parikSiptA, etAni ca dAmasamUharUpANi hemajAlAdIni jAlAni lambamAnAni veditavyAni, tathA cAha-'te NaM jAlA' ityAdi, tAni, sUtre puMstvanirdezaH prAkRtatvAt , prAkRte hi liGgamaniyatamiti, Namiti pUrvavat hemajAlAdIni kvacit dAmA iti pAThaH tatra tA hemajAlAdirUpA dAmAna iti vyAkhyeyaM, 'tavaNijjalaMvUsagA' tapanIyam-ArakkaM suvarNa tanmayo lambUsago-dAnAmagrimabhAge maNDanavizeSo yeSAM tAni tapanIyalambUsakAni 'suvaNNapayaragamaMDiyA' iti pArzvataH sAmastyena| suvarNapratarakeNa-suvarNapatrakeNa maNDitAni suvarNapratarakamaNDitAni, 'nANAmaNirayaNavivihahAraddhahArauvasobhiyasamudayA' iti nA nArUpANAM maNInAM ratnAnAM ca ye vividhA-vicitravarNA hArA-aSTAdazasarikA arddhahArA-navasarikAstairupazobhitaH samudAyo yeSAM | 4 tAni, tathA 'IsimannamannamasaMpattA' iti ISat-manAga anyo'nyaM-parasparamasaMprAptAni-asaMlagnAni pUrvAparadakSiNottarAgatairvAtaiH / / |'maMdAyaM maMdAya' iti mandaM mandam ejyamAnAni-kampyamAnAni 'bhRzAbhIkSNyAvicchede dviH prAktamabAdeH' ityavicchede dvirvacanaM : yathA pacati pacatItyatra, evamuttaratrApi, IpatkampanavazAdeva ca prakarpata itastato manAk calanena lamvamAnAni pralambamAnAni, tataH
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ parasparasaMparkavazata: 'pajhaMjhamANA pajhaMjhamANA' iti zabdAyamAnAni zabdAyamAnAni 'udAreNa' sphAreNa zabdeneti yogaH sa ca sphArazabdo manaHpratikUlo'pi bhavati tata Aha- 'manojJena' mano'nukUlena, tatha mano'nukUlatvaM lezato'pi syAdata Aha-- 'manoharaNa' manAMsi zrotRRNAM harati - AtmavazaM nayatIti manoharaH, 'lihAde'rAkRtigaNatvAdacpratyaya:, tena tadapi manoharatvaM kuta: ? ityAhakarNamano nirvRtkireNa --- ' nimittakAraNahetupu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzana' miti vacanAd hetau tRtIyA, tato'yamarthaH-yataH zrotRkarNayormanasazca nirvRtikaraH - sukhotpAdakastato manoharastena, itthambhUtena zabdena tAn pratyAsannAn pradezAn 'sarvataH' dikSu 'samatataH vidikSu ApUrayanti zatrantasya zAvidaM rUpaM tata eva 'zriyA' zobhayA'tIva upazobhamAnAni upazobhamAnAni tiSThanti // 'tIse Na' mityAdi, tasyAH padmavara vedikAyAstatra tatra deze 2 'tahiM tahiM' iti tasyaiva dezasya taMtra tatraikadeze, etAvatA kimuktaM bhavati ? - yatra deze ekastatrAnye'pi vidyanta iti, bahave 'hayasaMghADA' hayayugmAni saGghATazabdo yugmavAcI yathA sAdhusaGghATa ityatra, evaM g2ajanarakiMnarakiMpuruSamahoragagandharvavRpabhasaGghATA api vAcyAH, ete ca kathambhUtAH ? ityAha-- 'savvarayaNAmayA' sarvAtmanA ranamayA: 'acchA' AkAzasphaTikavadatikhacchAH 'jAva paDiruvA' iti yAvatkaraNAt 'saNhA uNhA ghaDA maThThA' ityAdivizeSaNakadambakaparigrahastazca prAgvat / ete ca sarve'pi hayasahATAdayaH saGghATAH puSpAvakIrNakA uktAH sampratyeteSAmeva hayAdInAM patayAdipratipAdunArthamAha- 'evaM paMtIo vIhIo evaM mihuNagA' iti yathA'mISAM hayAdInAmaSTAnAM saGghATA uktAstathA paGkyo'pi vaktavyA bIthayo'pi mithunakAni ca tAni caivam-- 'tIse NaM paramavaravezyAe tattha tattha dese dese tahiM tahiM bahuyAo hayapaMtIo gayapatIoM' ityAdi, navaramekasyAM dizi yA zreNiH sA patirabhidhIyate, ubhayorapi pArzvayorekaika zreNibhAvena yacchreNidvayaM sA vIthI, ete ca nIthI 3 pratipatta manuSyA0 padmavarave dikAva0 uddezaH 1 sU0 126 // 181 //
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDisakvATA yAdInAM puruSANAmuktAH, sAmpratameteSAmeva hayAdInAM strIpuruSayugmapratipAdanArtha 'mihuNAI' ityuktam', uktenaiva prakAreNa hayAdInAM mithunakAni strIpuruSayugmarUpANi vAcyAni, yathA 'tattha tattha tahiM 2 dese dese bahUiM hayamihuNAI gayamihuNAI ityAdi // tIse Na'mityAdi, tesyAM Namiti pUrvavat padmavaravedikAyAM tatra tatra deze 2 'tahiM. 2' iti tasyaiva dezasya tatra tatraikadeze, atrApi tatya 2 dese 2 tahiM 2' iti vadatA yatraikA latA tatrAnyA api bahvayo latAH santIti pratipAditaM draSTavyaM, "vahuyAo paumalayAauM' ityAdi, bahvathaH 'padmalatAH' pazninyaH 'nAgalatAH' nAgA-dumavizeSAH ta evaM latAstiryakzAkhAprasarAbhAvAt nAgalatAH, evamazokalatAzcampakalatA vaNalatAH, vaNA:-taruvizeSAH, vAsantikalatA atimuktakalatAH kundalatA: zyAmalatAH, kathambhUtA etA: ? ityAha-'nityaM sarvakAlaM SaTkhapi prastuvityarthaH 'kusumitA' kusumAni-puSpANi saMjAtAnyAkhiti kusumitAH, tArakAdidarzanA-1 ditapratyayaH, evaM nityaM mukulitAH, mukulAni nAma kuDmalAni kalikA ityarthaH nisaM 'lavaiyAo' iti pallavitAH, nityaM 'thavaiyAo' iti stavakitAH, nityaM 'gummiyAo' iti gulmitAH, stabakagulmau go(gu)cchavizeSau, nityaM gucchAH, nityaM yamalaM nAma samAnajAtIyayo tayoryugmaM tatsaMjAtamAkhiti yamalitAH, nityaM 'yugalitAH' yugalaM sajAtIyavijAtIyayorlatayordvandvaM, tathA 'nityaM sarvakAlaM phala- | bhAreNa netA-ISannatA nityaM praNatA-mahatA phalabhAreNa dUraM natAH, tathA nityaM 'suvibhakte'tyAdi suvibhaktikaH-suvicchittikaH prativi-18 ziSTo maJjarIrUpo yo'vataMsakastaddharA:-taddhAriNyaH / epa sarvo'pi kusumitatvAdiko dharma ekaikasyA ekaikasyA latAyA uktaH, sAmprataM kAsacillatAnAM sakalakusumitatvAdidharmapratipAdanArthamAha-niccaM kusumiyamauliyalavaiyathavaiyagulaiyagocchiyaviNamiyaparaNamiyasuvibhattapaDimaMjarivaDaMsagadharIu' etAzca sarvA api latA evaMrUpAH, kiMrUpAH ? ityAha-savvarayaNAmaIo' sarvAsanA
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ratnamayyaH, 'acchA saNhA' ityAdi vizeSaNakadambakaM prAgvat // adhunA padmavaravedikAzabdapravRttinimittaM jijJAsuH pRcchati-se pratipatto OM keNaDeNaM bhaMte!' ityAdi, sezabdo'thazabdArthaH, atha 'kenArthena' kena kAraNena bhadanta! evamucyate-padmavaravedikA padmavaravediketi?, manuSyA0 haiM kimuktaM bhavati ?-padmavaravediketyevaMrUpasya zabdasya tatra pravRttI kiM nimittamiti ?, evamukte bhagavAnAha-gautama! panavaravedikAyAM tatra hai padmavarave tatra pradeze tasyaiva dezasya tatra tatraikadeze 'vedikAsu' upavezanayogyamattavAraNarUpAsu 'vedikAbAhAsu' vedikApArzveSu 'veiyApuDaMtaresu' dikAva0 iti dve vedike vedikApuTaM teSAmantarANi-apAntarAlAni vedikApuTAntarANi teSu, tathA stambheSu sAmAnyataH tathA 'stambhavAhAsu' uddeza:1 stambhapArzveSu 'khaMbhasIsesu' iti stambhazIrSeSu 'khaMbhapuDaMtaresu' iti dvau stambhau stambhapuTaM teSAmantarANi teSu 'sUcISu' phalakasamba- sU0 126 ndhavighaTanAbhAvahetupAdukAsthAnIyAsu tAsAmuparIti tAtparyArthaH, 'sUimuhesu' iti yatra pradeze sUcI phalakaM bhittvA madhye pravizati tatpratyAsanno dezaH sUcImukhaM teSu, tathA sUcIphalakeSu-sUcIbhiH saMbandhitA ye phalakapradezAste'pyupacArAtsUcIphalakAni teSu sUcInAmadha upari ca vartamAneSu, tathA 'suIpuDaMtaresu' iti dve sUcyau sUcIpuTaM teSAmantareSu, pakSAH pakSavAhA-vedikaikadezAsteSu bahUni 'utsalakAni' gardabhakAni bahUni 'pannAni' sUryavikAsIni bahUni 'kumudAni candravikAsIni, evaM nalinasubhagasaugandhikapuNDarIkamahA puNDarIkazatapatrasahasrapatrANyapi vAcyAni, eteSAM ca vizeSaH prAgevopadarzitaH, etAni kathambhUtAni ? ityAha-'sarvaratnamayAni' * sarvAsanA ratnamayAni, 'acchA' ityAdi vizeSaNakadambakaM prAgvat 'mahayAvAsikkachattasamANA' iti 'mahAnti' mahApramANAni vA rSikANi-varSAkAle yAni pAnIyarakSaNArtha kRtAni tAni vArSikANi tAni ca tAni chatrANi ca tatsamAnAni ca prajJaptAni he zramaNa 5 " he AyuSman ', 'se eeNa?Na'mityAdi, tadetenArthena gautama! evamucyate padmavaravedikA padmavaravediketi teSu teSu yathoktarUpeSu // 182 //
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ RANIravediketi // 'paumavaraveiyA NaM matanayati bhAvaH, bhagavAnAha-gautama sthAna sama, bhagavAnAha-gautama SAGAGACARRAASEASCA pradezeSu yathoktarUpANi padmAni padmavaravedikAzabdasya pravRttinimittamitibhAvaH, vyutpattizcaivaM-panavarA panapradhAnA vedikA pAvaravedikA padmavaravediketi // 'paumavaraveiyA NaM bhaMte kiM sAsayA?' ityAdi, padmavaravedikA Namiti pUrvavat kiM zAzvatI utAzAzvatI?, AbantatayA sUtre nirdezaH prAkRtatvAt , kiM nityA utAniyeti bhAvaH, bhagavAnAha-gautama! syAt zAzvatI syAdazAzvatI-kathaJcinnityA kathaJcidanityetyarthaH, syAcchabdo nipAta: kathaJcidityetadarthavAcI ||'se keNaTeNaM bhaMte!' ityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! 'dravyArthatayA' dravyAstikanayamatena zAzvatI, dravyAstikanayo hi dravyameva tAttvikamabhimanyate na paryAyAn , dravyaM cAnvayi pariNAmitvAda, anyathA dravyatvAyogAdu, anvayitvAca sakalakAlabhAvIti bhavati dravyArthatayA zAzvatI, 'varNaparyAyaH tadanyasamutpadyamAnavaNavizeSarUpairevaM gandhaparyAya rasaparyAyaH sparzaparyAyaiH, upalakSaNametattadanyapudgalavicaTanoccaTanaizvAzAzvatI, kimuktaM bhavati?-paryAyAstikanayamatena paryAyaprAdhAnyavivakSAyAmazAzvatI, paryAMyANAM pratikSaNabhAvitayA kiyatkAlabhAvitayA vA vinAzilAt , 'se eeNadveNa'-1 mityAdi upasaMhAravAkyaM sugamaM, iha dravyAstikanayavAdI svamatapratisthApanArthamevamAha-nAtyantAsata utpAdo nApi sato vinAzo, 'nAsato vidyate bhAvo, nAbhAvo vidyate sata' iti vacanAt , yau tu dRzyete prativastu utpAdavinAzau tadAvirbhAvatirobhAvamAtraM yathA sarpasyotphaNatvaviphaNatve, tasmAtsarva vastu nityamiti // evaM ca tanmatacintAyAM saMzayaH-kiM ghaTAdivadvyArthatayA zAzvatI uta ti, tataH saMzayApanodAthai bhagavantaM bhUyaH pRcchati-paumavaraveiyA Na'mityAdi, padmavaravedikA Namiti pUrvavad 'bhadanta !' paramakalyANayogin ! 'kiyaccira' kiyantaM kAlaM yAvadbhavati ?, evaMrUpA kiyantaM kAlamavatiSThate? iti, bhagavAnAhagautama! na kadAcinnAsIt, sarvadevAsIditi bhAvaH, anAditvAt , tathA na kadAcinna bhavati, sarvadeva varcamAnakAlacintAyAM bhavatIti
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattI manuSyA0 vanaSaNDAdhi0 uddezaH 1 sU0 199 bhAvaH, sadaiva bhAvAt , tathA na kadAcina bhaviSyati, kintu bhaviSyazcintAyAM sarvadeva bhaviSyatIti pratipattavyaM, aparyavasitalAt, tadevaM kAlatrayacintAyAM nAstitvapratiSedhaM 'vidhAya sampratyastitvaM pratipAdayati-bhuviM cetyAdi, abhUna bhavati ca bhaviSyati ceti, evaM trikAlAvasthAyitvAd 'dhruvA' mervAdivad dhruvatvAdeva sadaiva svakharUpe niyatA, niyatatvAdeva ca 'zAzvatI' zazvadbhavanakhabhAvA, zAzvatatvAdeva ca satatagagAsindhupravAhapravRttAvapi pauNDarIkahada ivAnekapudgalavicaTane'pi tAvanmAtrAnyapudgalocaTanasambhavAd 'akSayA' na vidyate kSayo-yathoktasvarUpAkAraparibhraMzo yasyAH sA'kSayA, akSayatvAdeva 'avyayA' avyayazabdavAcyA, manAgapi svarUpacalanasya jAtucidapyasambhavAt , avyayatvAdeva svapramANe'vasthitA mAnupottaraparvatAd bahiH samudravat, evaM svaskhapramANe sadA'vasthAnena cintyamAnA nityA dharmAstikAyAdivat // sIse NaM jagatIe uppi bAhiM paumabaraveiyAe ettha NaM ege mahaM vaNasaMDe paNNate desUNAI do joyaNAI cakkavAlavikkhaMbheNaM jagatIsamae parikkheveNaM, kiNhe kiNhobhAse jAva aNegasagaDaraha- jANajuggaparimoyaNe suramme pAsAtIe saNhe laNhe ghaTe mahe nIrae nippaMke nimmale nikaMkar3acchAe sappame samirIe saujjoe pAsAdIe darisaNijne abhiruve paDirUve // tassa NaM vaNasaMsassa aMto bahusamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte se jahAnAmae-AliMgapukkhareti vA muiMgapu. kkhareti vA saratalei vA karatalei vA AyaMsamaMDaleti vA caMdamaMDaleti vA sUramaMDaleti uranbhacammeti vA usabhacammeti vA varAhacammati vAsIhacammeti vA vagghacammetiyA vigacammati vA dI hai / 8 // 183 //
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ vitacammeti vA aNegasaMkukIlagasahassavitate AvaDapacAvaDaseDhIpaseDhIsosthiyasovasthiyapUsamANavaddhamANamacchaMDakamakaraMDakajAramAraphullAvalipaumapattasAgarataraMgavAsaMtilayapaumalayabhakticittehiM sacchAehiM samirIehiM saujjoehiM nANAvihapaMcavaNNehiM taNehi ya maNihi ya uvasohie taMjahA-kiNhehiM jAva sukillehiM // tattha NaM je te kiNhA taNA ya maNI ya tesiNaM ayametArUve vaNNAvAse paNNatte, se jahAnAmae-jImUteti vA aMjaNeti vA khaMjaNeti vA kajaleti vA masIi vA guliyAi vA gavalei vA gavalaguliyAti vA bhamareti vA bhamarAvaliyAti vA bhamarapattagayasAreti vA jaMvuphaleti vA addAridveti vA puripuTThae (ti) vA gaeti vAgayakalabheti vA kaNhasapper3a vA kaNhakesarei vA AgAsathiggaleti vA kaNhAsoeti vA kiNhakaNavIrei vA kaNhabaMdhujIvaeti vA, bhave eyArave siyA?, goyamA! No tiNaDhe samahe, tesi NaM kaNhANaM taNANaM maNINa ya itto iyarAe ceva kaMtatarAe ceva piyayarAe ceva maNuNNatarAe ceva maNAmatarAe ceka vaNNeNaM paNNatte // tattha NaM je te NIlagA taNA ya maNI ya tesi gaM imetAruve vaNNAvAse paNNatroM, se jahAnAmae-bhiMgei vA bhiMgapatteti vA cAseti vA cAsapiccheti vA sueti vA suyapiccheti vA pIlIti vA NIlIbheeti vA NIlIguliyAti vA sAmAeti vA uccaMtaeti vA vaNarAIi vA halaharavasaNei vA moraggIvAti vA pArevayagIvAti vA ayasikusumeti vA aMjaNakesigA S+4GGAGRAMMASALASS-55
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ kusumeti vA NIluppaleti vA NIlAsoeti vA NIlakaNavIreti vA NIlabaMdhujIvaeti vA, bhave eyAve sitA?, No iNaTThe samaTThe, tesi NaM NIlagANaM taNANaM maNINa ya etto iTThatarAe ceva kaMtatarAe ceva jAva vaNNeNaM paNNatte // tattha je te lohitagA taNA ya maNI ya tesi NaM ayameyArUve vaNNAvAse paNNatte se jahANAmaeM- sasakaruhireti vA urubharuhireti vA Nararuhireti vA varAharuhireti vA mahisaruhireti vA vAliMdagovaeti vA bAladivAgareti vA saMjhanbharAgeti vA guMjaddharAeti vA jAtihiMgulueti vA silappavAleti vA pavAlaMkureti vA lohitakkhamaNIti vA lakkhArasaeti vA kimirAgei vA rattakaMvalei vA cINapiharAsIi vA jAsuyaNakusumeha vA kiMsuakusumeha vA pAliyAikusumei vA ratuppaleti vA rattAsogeti vA rattakaNayAreti vA rattabaMdhujIvei vA bhave eyArUve siyA ?, no tiNaTThe samaTThe, tesi NaM lohiyagANaM taNANa ya maNINa ya etto itarAe caiva jAva vaNNeNaM paNNatte // tattha NaM je te hAliddagA taNA ya maNIya tesi NaM ayameyArUve vaNNAvAse paNNatte, se jahANAmae-caMpae vA caMpagacchallIr3a vA caMpayabheei vA hAliddAti vA hAlidabheeti vA hAliddaguliyAti vA hariyAleti vA hariyAlabheeti vA hariyAlaguliyAti vA ciureti vA ciuraMgarAgeti vA varakaNaeti vA varakaNaganighaseti vA suvaNNasippieti vA varapurisavasaNeti vA sallaikusumeti vA caMpaka kusumei vA 3 pratipacau manuSyA0 vanaSaNDA dhi0 uddezaH 1 sU0 126 // 184 //
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuhuMDiyAkusumeti vA (koraMTakadAmei vA) taDauDAkusumeti vA ghosADiyAkusumeti vA suvaNNajUhiyAkusumeti vA suharinnayAkusumeha vA [koriMTavaramalladAmeti vA] bIyagakusumeti vA pIyAsoeti vA pIyakaNavIreti vA pIyabaMdhujIeti vA, bhave eyArUve siyA?, no iNahe samaDhe, te NaM hAliddA taNA ya maNI ya etto iyarA ceva jAva vaNNeNaM paNNattA // tattha NaM je te sukillagA taNA ya maNI ya tesi NaM ayameyArUve vaNNAvAse paNNatte, se jahAnAmaeaMketi vA saMkheti vA caMdeti vA kuMdeti vA kusume(mue)ti vA dayaraeti vA (dahighaNei vA khIrei vA khIrapUrei vA) haMsAvalIti vA koMcAvalIti vA hArAvalIti vA balAyAvalIti vA caMdAvalIti vA sAratiyabalAhaeti vA dhaMtadhoyaruppapaTTei vA sAlipiharAsIti vA kuMdapuppharAsIti vA kumuyarAsIti vA sukkachivADIti vA pehuNamijAti vA biseti vA miNAliyAti vA gayadaMteti vA lavaMgadaleti vA poMDarIyadaleti vA siMduvAramalladAmeti vA setAsoeti vA seyakaNavIreti vA seyabaMdhujIei cA, bhave eyArUve siyA?, No tiNaDhe samaDhe, tesi NaM sukillANaM taNANaM maNINa ya etto itarAe ceva jAva vaNNeNaM paNNatte // tesi NaM bhaMte! taNANa ya maNINa ya kerisae gaMdhe paNNatte?, se jahANAmae-kohapuDANa vA pattapuDANa vA coyapuDANa vA tagarapuDANa vA elApuDANa vA [kirimeripuDANa vA] caMdaNapuDANa vA kuMkumapuDANa vA u
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattI manuSyA0 vanapaNDAdhi0 uddezaH1 sU0126 sIrapuDANa vA caMpagapuDANa vA maruyagapuDANa vA damaNagapuDANa vA jAtipuDANa vA jUhiyApuDANa vA malliyapuDANa vA NomAliyapuDANa vA vAsaMtiyapuDANa vA keyatipuDANa vA kappUrapuDANa vA aNuvAyaMsi ubhijjamANANa ya NinbhijamANANa ya kojamANANa vA ruvijamANANa vA ukkirijamANANa vA vikirijamANANa vA paribhujjamANANa vA bhaMDAo vA bhaMDaM sAharijamANANaM orAlA maNuNNA ghANamaNaNivvutikarA savvato samaMtA gaMdhA abhiNissavaMti, bhave eyArUve siyA?, No tiNaThe samaDhe, tesiNaM taNANaM maNINa ya etto u itarAe ceva jAva maNAmatarAe ceva gaMdhe paNNatte // tesi NaM bhaMte! taNANa ya maNINa ya kerisae phAse paNNatte?. se jahANAmae-AINeti vA rUeti vA bUreti vA NavaNIteti vA haMsagambhatalIti vA sirIsakusumaNicateti vA vAlakumudapattarAsIti vA, bhave etArUve siyA?, No tiNaDhe samahe, tesi rNa taNANa yamaNINa ya etto itarAe ceva jAva phAseNaM pnnnntte||tesinnN bhaMte! taNANaM puvvAvaradAhiNauttarAgatehiM vAehiM maMdAyaM maMdAyaM eiyANaM veiyANaM kaMpiyANaM khobhiyANaMcAliyANaM phaMdiyANaM ghahiyANaM udIriyANaM kerisae sadde paNNate?, se jahANAmae-siviyAe vA saMdamANIyAe (vA) rahavarassa vA sachattassa sajjhayassa saghaMTayassa satoraNavarassa saNaMdighosassa sakhikhiNihemajAlaperaMtaparikhittassa hemavayakhetta (cittavicisa) tiNisakaNaganijatadAruyAgassa supiNiddhArakarma // 185 //
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 845454451561464 DaladhurAgassa kAlAyasasukayaNemijaMtakammassa AiNNavaraturagasusaMpauttassa kusalaNaracheyasArahisusaMparigahitassa sarasatabattIsatoraNa(pari)maMDitassa sakaMkaDavaDiMsagassa sacAvasarapaharaNAvaraNahariyassa johajuddhassa rAyaMgaNaMsi vA aMtepuraMsi vA rammaMsi vA maNikohimatalaMsi abhikkhaNaM 2 abhighahijamANassa vA NiyaTijamANassa vA [parUDhavaraturaMgassa caMDavegAihassa] orAlA maNuNNA kaNNamaNaNivyutikarA savvato samaMtA sadA abhiNissavaMti, bhave etArUve siyA?, No tiNaDhe samaDhe, se jahANAmae-veyAliyAe vINAe uttaramaMdAmucchitAe aMke supaiTThiyAe vaMdaNasArakANapaDipaTiyAe kusalaNaraNArisaMpagahitAe padosapacUsakAlasamayaMsi maMda maMdaM eiyAe veiyAe khobhiyAe udIriyAe orAlA maNuNNA kaNNamaNaNivvutikarA savvato samaMtA sahI abhiNissavaMti, bhave eyArUve siyA?, No tiNaTe samaDhe, se jahANAmae-kiMNNarANa vA kiMpurisANa vA mahoragANa vA gaMdhavvANa vA bhaddasAlavaNagayANaM vA naMdaNavaNagayANa vA somaNasavaNagayANa vA paMDagavaNagayANa vA himavaMtamalayamaMdaragiriguhasamaNNAgayANa vA egato sahitANaM saMmuhAgayANaM samuviTThANaM saMniviTThANaM pamudiyapakkIliyANaM gIyaratigaMdhavvaharisiyamaNANaM gelaM pajjaM.katthaM geyaM payaviddhaM pAyaviddhaM ukkhittayaM pavattayaM maMdAyaM rociyAvasANaM sattasarasamaNNAgayaM aTTharasasusaMpauttaM chaddosavippamukkaM ekArasaguNAlaMkAraM aTThaguNovaveyaM .guMjaMtavaMsakuharovamUDhaM
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECEBCAMKAR rattaM titthANakaraNasuddhaM madhuraM samaM sulaliyaM sakuharaguMjaMtavaMsataMtIsusaMpauttaM tAlasusaMpauttaM tAla- 23 pratipattau samaM (rayasusaMpauttaM gahasusaMpauttaM) maNoharaM mauyaribhiyapayasaMcAraM surabhi suNatiM varacArurUvaM manuSyA0 divvaM naI sajjaM geyaM pagIyANaM, bhave eyArUve siyA?, haMtA goyamA! evaMbhUe siyaa|| (sU0126) vanapaNDA'tIse NaM jagatIe' ityAdi, tasyA Namiti pUrvavat jagatyA upari padmavaravedikAyA bahirvartI pradezaH 'tatra' tasmin Namiti dhi0 pUrvavat , mahAneko vanaghaNDaH prajJaptaH, anekajAtIyAnAmuttamAnAM mahIruhANAM samUho vanapaNDaH, Aha ca mUlaTIkAkAraH-'egajAI- uddezaH1 * ehiM rukkhehi vaNaM aNegajAIehiM uttamehi rukkhehi vaNasaMDe' iti, sa caikaiko dezone dve yojane viSkambhato jagatIsamakaH 'parikSepeNa' sU0126 4 parirayeNa / kathambhUtaH ? ityAha-'kiNhe' ityAdi, iha prAyo vRkSANAM madhyame vayasi varttamAnAni patrANi nIlA (kRSNA)ni tadyogAd 7 vanakhaNDo'pi kRSNa , na copacAramAtrAtkRSNa iti vyapadezaH kintu tathApratibhAsanAt , tathA cAha-kRSNAvabhAsaH' yAvati bhAge kRSNAni patrANi santi tAvati bhAge sa vanakhaNDaH kRSNo'vabhAsate'taH kRSNo'vabhAso yasyAsau kRSNAvabhAsaH, tathA haritatvamatikrAntAni kRSNatvamasaMprAptAni patrANi nIlAni tadyogAd vanakhaNDo'pi nIlaH, na caitadapyupacAramAtreNocyate kintu tathA'vabhAsAt, tathA cAha-nIlAvabhAsaH, samAsaH prAgvat, yauvane tAnyeva patrANi kizalayatvaM raktavaM cAtikrAntAni IpaddharitAlAbhAni pANDUni OM santi haritAnItyupadizyante, tatastadyogAdvanapaNDo'pi haritaH, na caitadupacAramAtraM, kintu tathApratibhAso'pyasti tathA cAha-haritA-8 vabhAsaH, tathA bAlyAdatikrAntAni vRkSANAM patrANi zItAni bhavanti tatastadyogAd vanapaNDo'pi zItaH, na cAsau na guNataH kintu // 186 // guNata eva, tathA cAha-zItAvabhAsaH' adhobhAgavartinAM vyantarANAM devAnAM devInAM ca tadyoge zItavAtasaMsparzaH tataH sa zIto
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanapaNDo'vabhAsate iti, tathA ete kRSNanIlaharitavarNA yathA (taH) svasmin rUpe'tyarthamutkaTAH snigdhA bhaNyante tIvrAJca tatastadyogAdvanakhaNDo'pi snigdhastItrazvoktaH, na caitadupacAramAtraM, kintu tathA pratibhAso'pi tata uktaM snigdhAvabhAsastItrAvabhAsa iti, ihAvabhAso bhrAnto'pi bhavati yathA marumarIcikAsu jalAvabhAsaH tato nAvabhAsamAtropadarzanena yathA'vasthitaM vastusvarUpamuktaM varNitaM bhavati kintu yathAsvarUpapratipAdanena tataH kRSNatvAdInAM tathAsvarUpapratipAdanArthamanuvAdapurassaraM vizeSaNAntaramAha - ' kinhe kiNhacchAye' ityAdi, tato'kRSNo vanakhaNDaH, kuta: ? ityAha- kRSNacchAyaH, 'nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzana' mitivacanAddhetau prathamA, yamartha:- yasmAt kRSNA chAyA - AkAraH sarvAvisaMvAditayA tasya tasmAtkRSNaH, etaduktaM bhavati - sarvAvisaMvAditayA tatra kRSNa AkAra upalabhyate, na ca bhrAntAvabhAsasaMpAditasattAkaH sarvAvisaMvAdI bhavati, tatastattvavRttyA sa kRSNo na bhrAntAvabhAsamAna vyavasthApita iti, evaM nIlo nIlacchAya ityAdyapi bhAvanIyaM, navaraM zItaH zItacchAya ityatra chAyAzabda AtapapratipakSavastuvAcI draSTavyaH, 'ghaNakaDiyaDacchAe' iti iha zarIrasya madhyabhAge kaTistato'nyasyApi madhyabhAgaH kaTiriva kaTirityucyate, kaTistaTamiva kaTitaTaM ghanA - anyAnyazAkhA prazAkhAnupravezato niviDA kaTitaTe - madhyabhAge chAyA yasya sa ghanakaTitaTacchAyaH, madhyabhAge niviDataracchAya ityarthaH, kaci| tpAThaH 'ghanakaDiyakaDacchAe' iti, tatrAyamarthaH - kaTaH saJjAto'syeti kaTitaH kaTAntareNopari AvRta ityarthaH kaTitazcAsau kaTazca kaTitakaTa: ghanA - niviDA kaTitakaTasyevAdhobhUmau chAyA yasya sa dhanakaTitakaTacchAyaH ata eva ramyo- ramaNIya:, tathA mahAn -jalabhArAvanataH prAvRTkAlabhAvI meghanikuramyo - meghasamUhastaM bhUto - guNaiH prApto mahAmeghanikurambabhUtaH mahAmeghavRndopama ityartha: / ' te NaM pAyavA' ityAdi, 'te' vanapaNDAntargatAH pAdapA 'mUlavantaH' mUlAni prabhUtAni dUrAvagADhAni ca santyeSAmiti mUlavanta:, kand epA
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ -% A mastIti kandavantaH, evaM skandhavantastvagvantaH zAlAvantaH pravAlavantaH patravantaH puSpavantaH phalavanto bIjavanta ityapi bhAvanIyaM, tatra 3pratipattau . mUlAni-prasiddhAni yAni kandasyAdhaH prasaranti kandAsteSAM mUlAnAmuparivartinaste'pi pratItAH, skandhaH-sthuDaM yato mUlazAkhAH prabhavanti,* manuSyA0 tvak-challI zAlA-zAkhA pravAla:-pallavAGkuraH patrapuSpaphalabIjAni suprasiddhAni, sarvatrAtizAyane kacidbhanni vA matupapratyayaH, 'aNupu-5 vanakhaNDA- ' vvasujAiruilavabhAvapariNayA' iti AnupUA-mUlAdiparipATyA suSTu jAtA AnupUrvIsujAtA rucilA:-snigdhatayA dedIpyamAna-C dhi0 cchavimantaH, tathA vRttabhAvena pariNatA vRttabhAvapariNatAH, kimuktaM bhavati ?-evaM nAma sarvAsu dikSu vidikSu ca zAkhAbhiH prazAkhAbhizca uddezaH1 prasRtA yathA vartulA: saMjAtA iti, AnupUrvIsujAtAzca te rucirAzca te ca te vRttabhAvapariNatAzca AnupUrvIsujAtaruciravRttabhAvapariNatAH, tathA te pAdapAH pratyekamekaskandhAH, (samAsAntain ) prAkRte vA'sya strItvamiti 'egakhaMdhI' iti pAThaH, tathA'nekAbhiH zAkhAbhiH prazA khAbhizca madhyabhAge viTapo-vistAro yeSAM te'nekazAkhAprazAkhAviTapAH, tathA tiryagvAhudvayaprasAraNapramANo vyAmaH anekairnaravyAmaiH-puruSa4 vyAmaiH suprasAritairagrAhyaH-aprameyo ghano-nibiDo vipulo-vistIrNaH skandho yeSAM te anekanaravyAmasuprasAritAgrAhyaghanavipulavRtta skandhAH, tathA'cchidrANi patrANi yeSAM te acchidrapatrAH, kimuktaM bhavati ?-na teSAM patreSu vAtadoSata: kAladoSato vA gaDarikAdirItirupajAyate, na teSu patrepu chidrANi bhavantItyacchidrapatrAH, athavA evaM nAmAnyo'nyaM zAkhAprazAkhAnupravezAtpatrANi patrANAmupari jAtAni yena manAgapyapAntarAlarUpaM chidraM nopalakSyata iti, tathA cAha-'aviralapattA' iti, atra hetau prathamA tato'yamarthaH-yato'vi-8 ralapatrA ato'cchidrapatrAH, aviralapatrA api kutaH ? ityAha-'avAtInapatrAH' vAtInAni-bAtopahatAni vAtena pAtitAnItyarthaH // 187 // na vAtInAni avAtInAni patrANi yeSAM te tathA, kimuktaM bhavati ?-na tatra prabalo vAtaH kharaparuSo vAti yena patrANi truTitvA bhUmau RECRACKASGANGANAGAR
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ Baa nipatanti, tato'vAtInapatratvAdaviralapatrA iti, acchidrapatrA ityatra prathamavyAkhyAnapakSamadhikRtya hetumAha-'aNaIipattA' na vidyte| sAItiH-nAirikAdirUpA yeSAM tAnyanItIni anItIni patrANi yeSAM te anItipatrAH, anItipatratvAcAcchidrapatrAH, 'niddhayajaraDhapaMDubharapattA' iti nirddhatAni-apanItAni jaraThAni pANDUni patrANi yebhyaste nitajaraThapANDupatrAH, kimuktaM bhavati?-yAni vRkSasthAni jaraThAni pANDUni patrANi tAni vAtena nirdaya nirddhaya bhUmau pAtyante bhUmerapi ca prAyo nirddhaya ni yAnyatrApasAryanta iti, 'navaha-15 riyabhisaMtapattaMdhayAragaMbhIradarasaNijjA' iti navena-pratyagreNa haritena-nIlena bhAsamAnena-snigdhatvacA dIpyamAnena patramAreNa-dalasaJcayena yo jAto'ndhakArastena gambhIrA-alabdhamadhyabhAgAH santo darzanIyA navaharitabhAsamAnapatrAndhakAragambhIradarzanIyAH, tathA upavinirgataiH-nirantaravinirgatairnavataruNapallavaiH tathA komalai:-manojJairujjvalaiH-zuddhaizcaladbhiH-IpatkampamAnaiH kizalayaiH-avasthAvizeSopetaiH pallavavizeSaiH tathA sukumAraiH pravAlaiH-pallavAGkuraiH zobhitAni varAGkurANi-varAGkuropetAni aprazikharANi yeSAM te upavinirgatanavataruNapatrapallavakomalojjvalacalakizalayasukumArapravAlazobhitavarAGkarAmazikharAH, ihAGkarapravAlayo: kAlakRtAvasthAvizeSAdvizeSo bhAvanIyaH, "niccaM kusumiyA niccaM mauliyA niccaM lavaiyA niccaM thavaiyA niccaM gocchiyA niccaM jamaliyA niccaM juyaliyA niccaM viNamiyA niccaM paNamiyA niccaM kusumiyamauliyalavaiyathavaiyagulaiyagocchiyajamaliyajugaliyaviNamiyapaNamiyasuvibha rivaDaMsagadharA' iti pUrvavat, tathA zukabahiNamadanazalAkAkokilakorakabhiGgArakakoMDalajIvaMjIvakanandImukhakapilapiGgalAkSakAraNDavacakravAkakalahaMsasArasAkhyAnAmanekeSAM zakunagaNAnAM mithuna:-strIpuMsayugmairvicaritaM-itastato gataM yacca zabdonnatikam-unnatazabdakaM madhurasvaraM ca nAditaM-lapitaM yeSu te tathA, ata eva suramyA:-suSTa ramaNIyAH, ana zukA:-kIrAH bahiNo-mayUrA madanazalAkA -
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zArikA kokilA'pi cakravAkakalahaMsasArasA:- pratItAH, zeSAstu jIvavizeSA Thokato veditavyAH, tathA saMpiNDitA:- ekatra piNDIbhUtA dRptA - madonmattatayA dupadhmAtA bhramaramadhukarINAM pahakarA :- saGghAtAH, 'pahakara orohasaMghAyA' iti dezInAmamAlAvacanAt, yatra te saMpiNDitadRptamadhukarabhramaramadhukarIpahakarAH, tathA parilIyamAnAH - anyata AgatyAgatya zrayanto mattAH paTpadAH kusumAsavalolA:kiJjalkapAnalampaTA madhuraM gumagumAyamAnAH guJjantazca - zabdavizepaM ca vidadhAnA dezabhAgeSu tasmin tasmin dezabhAge yeSAM te parilIyamAnamattapaTpadakusumAsa valolamadhuragumagumAyamAnaguJjantadezabhAgAH, gamakatvAdevamapi samAsaH, tato bhUyaH pUrvapadena saha vizeSa - NasamAsaH, tathA'bhyantarANi - abhyantaravarttIni puSpANi phalAni ca puSpaphalAni yeSAM te tathA, 'vAhirapattacchannA' iti vahi: patraizchannA-vyAptA vahi:patrachannAH, tathA patraiJca puSpaizca 'avacchannaparicchannA' atyantamAcchAditAH, tathA 'nIrogAH ' rogavarjitAH 'akaNTakAH' kaNTakarahitAH, naiteSu madhye baccUlakAdivRkSAH santIti bhAva:, tathA svAdUni phalAni yeSAM te svAduphalAH, tathA trigdhAni phalAni yeSAM te snigdhaphalAH, tathA pratyAsannairnAnAvidhaiH - nAnAprakArairgucche :- vRntAkI prabhRtibhirgulmaiH - navamAlikAdibhirmaNDapaiHdrAkSAmaNDapakairupazobhitA nAnAvidhagucchagulmamaNDapakazobhitAH, tathA vicitraiH - nAnAprakAraiH zubhaiH - maGgalabhUtaiH ketubhiH - dhvajairvahulAvyAptA vicitrazubhaketubahulAH, tathA 'vAvipukkhariNIdIhiyAsu ya nivesiyarammajAlagharagA' vApyaH - caturasrAkArAstA eva vRttAH puSkariNyaH yadivA puSkarANi vidyante yAsu tAH puSkariNyaH dIrghikA - RjusAriNyaH vApIpuSkariNIpu dIrghikAsu ca suSThu nivezitAni ramyANi jAlagRhakANi yeSu te vApIpuSkariNIdIrghikAsunivezitaramyajAlagRhakAni, tathA piNDitA satI nirdhArimAdUre vinirgacchantI piNDimanIharimA vAM sugandhi-sadgandhikAM zubhasurabhibhyo gandhAntarebhyaH sakAzAnmanoharA zubhasurabhimanoharA vAM 3 pratipattau manuSyA0 vanakhaNDA dhi0 uddezaH 1 sU0 126 // 188 //
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca 'mahayA' iti prAkRtatvAdvitIyArthe tRtIyA mahatImityarthaH, gandhadhrANiM yAvadbhirgandhapudgalairgandhaviSaye dhrANirupajAyate tAvatI gandhapudgalasaMhatirupacArAd gandhadhrANirityucyate tAM nirantaraM muJcantaH, tathA 'suhaseukeuvahulA' iti zubhA:-pradhAnAH setavo-mArgA AlavAlapAlyo vA ketavo-dhvajA bahulA-anekarUpA yeSAM te tathA, 'aNegarahajANajuggasibiyasaMdamANipaDimoyaNA' iti, tathA rathA dvividhA:-krIDArathAH saGgrAmarathAzca, yAnAni sAmAnyataH, zeSANi vAhanAni, yugyAni-gollavipayaprasiddhAni dvihastapramANAni vedikopazobhitAni jampAnAni zivikA:-kUTAkAreNAcchAditA japAnavizeSAH syandamAnikA:-puruSapramANA jampAnavizeSAH, anekeSAM rathAdInAmadho vistIrNatvAt pratimocanaM yeSu te tathA, 'pAsAiyA' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat ||'tss NaM vaNasaMDasse'tyAdi, tasya Namiti pUrvavad vanapaNDasya 'antaH' madhye bahusamaH san ramaNIyo bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, kiMviziSTaH ? ityAha'se jahA nAmae' ityAdi, 'tat sakalalokaprasiddhaM yatheti dRSTAntopadarzane nAmeti ziSyAmatraNe 'e' iti vAkyAlaGkAre 'AliMgapukkharei vA' iti Aligo-murajo vAdyavizeSastasya puSkara-carmapuTakaM tat kilAtyantasamamiti tenopamA kriyate, itizabdAH sarve'pi svakhopamAbhUtavastuparisamAptidyotakAH vAzabdAH samuccaye mRdaGgo-lokapratIto mardalastasya puSkaraM mRdaGgapuSkaraM paripUrNa-pAnI talaM-uparitano bhAgaH sarastalaM 'karatalaM' pratItaM, candramaNDalaM ca yadyapi tattvavRttyA uttAnIkRtakapitthAkArapIThaprAsAdApekSayA vRttAlekhamiti tadgato dRzyamAno bhAgo na samatalastathA'pi pratibhAsate samatala iti tadupAdAnam , AdarzamaNDalaM | suprasiddham , 'urabbhacammei ve'tyAdi, atra sarvatrApi 'aNegasaMkukIlagasahassavitate' iti vizeSaNayogaH, urabhraH-UraNaH vRpabhavarAhasiMhavyAghrachagalAH pratItAH dvIpI-citrakaH, eteSAM pratyekaM carma anekaiH zaGkapramANaH kIlakasahasraH-mahadbhiH kIlakairatADitaM prAyo
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ . = madhyakSAmaM bhavati na samatalaM tathArUpataDAkAsambhavAt ataH zaGkagrahaNaM, vitataM-vitatIkRtaM tADitamiti bhAvaH, yathA'tyantaM bahusamaM% 3pratipattau bhavati tathA tasyApi vanapaNDasyAntarbahusamo bhUmibhAgaH, punaH kathambhUtaH? ityAha-nANAvihapaMcavannehiM maNIhiM taNehi yaha manuSyA0 uvasobhie' iti yogaH, nAnAvidhA-jAtibhedAnnAnAprakArA ye paJcavarNA maNayastRNAni ca tairupazobhitaH, kathambhUtairmaNibhiH? ityAha vanakhaNDA8-'AvaDe'tyAdi, AvartAdIni maNInAM lakSaNAni, tatrAvataH pratIta ekasyAvatasya pratyabhimukha AvataH pratyAvarttaH zreNiH-tathAvidha- 4 dhi0 bindujAtAdeH patiH tasyAzca zreNeryA vinirgatA'nyA zreNiH sA prazreNiH svastikaH pratIta: sauvastikapuSpamANavau-lakSaNavizepau lokA- uddezaH 1 tpratyetavyau varddhamAnaka-zarAvasaMpuTaM matsyakANDakamakarANDake-pratIte 'jAramAre'ti lakSaNavizeSau samyagmaNilakSaNavedino lokAdvedi- sU0126 tavyo, puSpAvalipadmapatrasAgarataraGgavAsantIlatApadmalatAH pratItAstAsAM bhaktyA-vicchittyA citram-Alekho yeSu te AvarttapratyAvarttazreNiprazreNisvastikasauvastikapuSpamANavavardhamAnakamatsyANDakamakarANDakajAramArapuSpAvalipadmapatrasAgarataraGgavAsantIpadmalatAbhakticitrAstaiH, kimuktaM bhavati ?-AvAdilakSaNopetaiH, tathA sacchAyaiH satI-zobhanA prabhA-kAntiryeSAM te satprabhAstaiH 'samarIehiMti samarIcikaiH-bahirvinirgatakiraNajAlasahitaiH 'sodyotaH' bahirvyavasthitapratyAsannavastustomaprakAzakaroyotasahitaiH, evaMbhUtairnAnAjAtIyaiH | paJcavarNairmaNibhistRNaizcopazobhitaH, tAneva paJca varNAnAha-'taMjahA kaNhe' ityAdi / 'tattha NamityAdi, tatra teSAM paJcavarNAnAM ma NInAM tRNAnAM ca madhye Namiti vAkyAlaGkAre ye te kRSNA maNayastRNAni ca, ye ityeva siddhe ye te iti vacanaM bhASAkramArtha, teSAM Na15/ miti pUrvavat 'ayam' anantaramuddizyamAnaH 'etadrUpaH' anantarameva vakSyamANakharUpaH 'varNAvAsaH' varNakaniveza: prajJaptaH, tadyathA 8 // 189 // -'se jahA nAma e' ityAdi, sa yathA nAma-'jImUta' iti 'jImUtaH' balAhakaH, sa ceha prAvRTaprArambhasamaye jalabhRto veditavyaH, 6 SAUSIOS
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAUSAISISSOS BOSCOSSOS tasyaiva prAyo'tikAlimasambhavAt , itizabda upamAbhUtavastunAmaparisamAptidyotakaH, vAzabda upamAnAntarApekSayA samuccaye, evaM sarvatretivAzabdau draSTavyau, 'aJjanaM' sauvIrAjanaM ratnavizeSo vA 'khaJjanaM' dIpamallikAmala: 'kajjalaM' dIpazikhApatitaM . "maSI' tadeva kajalaM tAmrabhAjanAdiSu sAmagrIvizeSeNa gholitaM maSIgulikA-gholitakajalaguTikA, kacit 'masI iti masIguliyA iti ve'ti na dRzyate, gavalaM-mAhiSaM zRGgaM tadapi coparitanatvagbhAgApasAraNena draSTavyaM, tatraiva viziSTasya kAlimnaH sambhavAt , tathA tasyaiva mAhipazRGgasya nibiDatarasAranirvatitA guDikA gavalaguDikA 'bhramara' pratItaH 'bhramarAvalI' bhramarapaddhiH 'bhramarapataGgasAra' bhramarapa viziSTakAlimopacitaH pradeza: 'jambUphalaM' pratItam 'AAriSTa' komalakAkaH 'parapuSTaH' kokilaH gajo gajakalabhazca pratIta: 'kRSNasarpaH' kRSNavarNasarpajAtivizeSa: 'kRSNakesaraH' kRSNavakulaH 'AkAzathiggalaM' zaradi meghavinirmuktamAkAzakhaNDaM tadvatkRSNamatIva pratibhAtIti tadupAdAnaM, kRSNAzokakRSNakaNavIrakRSNabandhujIvA: azokakaNavIravandhujIvavRkSabhedAH, azokAdayo hi paJcavarNA bhavanti tataH zeSavarNavyudAsAthai kRSNagrahaNam , etAvatyukte gautamo bhagavantaM pRcchati-bhave eyArUve' iti bhavenmaNInAM tRNAnAM ca kRSNo varNa. 'etadrUpaH' jImUtAdirUpaH ?, bhagavAnAha-gautama ! 'nAyamarthaH samarthaH' nAyamartha upapanno yadutaivaMbhUtaH kRSNo varNo maNInAM tRNAnAM ca, kintu te kRSNA maNayastRNAni ca 'itaH' jImUtAdeH 'iSTatarakA evaM' kRSNavarNenAbhIpsitatarakA eva, tatra kizcidakAntamapi kepAzcidiSTataraM bhavati tato'kAntatAvyavacchittyarthamAha-kAntatarakA evaM' atisnigdhamanohArikAlimopacitatayA jImUtAdeH kamanIyatarakA eva, ata eva 'manojJatarakAH' manasA jJAyante-anukUlatayA svapravRttivipayIkriyanta iti manojJA-mano'nukUlAstataH prakarSavivakSAyAM tarapapratyayaH, tatra manojJataramapi kizcinmadhyamaM bhavati tataH sarvotkarSapratipAdanArthamAha-manaApatarakA eva' dra
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ RS dhi0 tRNAM manAMsi Apnuvanti-prApnuvanti AsavazatAM nayantIti manApAstata: prakarpavivakSAyAM tarapapratyayaH, prAkRtatvAca pakArasya makAre 6 3 pratipattI maNAmatarA iti bhavati / tathA 'tattha Na'mityAdi, tatra tepAM maNInAM tRNAnAM ca madhye ye te nIlA maNayastRNAni ca tepAmayameta- manuSyA0 drUpa: 'varNAvAsaH' varNakaniveza: prajJaptaH, tadyathA-'se jahA nAma e' ityAdi, sa yathA nAma-'bhRGgaH' kITavizeSa: pakSmalaH bhRga- vanakhaNDApatraM-tasyaiva bhRgAbhidhAnasya kITavizeSasya pakSma 'zukaH' kIraH 'zukapicchaM' zukasya patraM 'cApaH' pakSivizeSaH 'cApapicchaM' cApapakSaH 'nIlI' pratItA 'nIlIbheda' nIlIcchedaH 'nIlIguliyA' nIlIguTikA 'zyAmAkA' dhAnyavizepaH 'uccatage vA' iti 'ucca-uddezaH1 ntagaH' dantarAga: 'vanarAjI' pratItA haladharo-baladevastasya vasanaM haladharavasanaM tacca kila nIlaM bhavati, sadaiva tathAkhabhAvatayA hala-2 sU0 126 | dharasya nIlavanaparidhAnAt , mayUragrIvApArApatagrIvA'tasIkusumavANakusumAni pratItAni, ata UTTai phacit 'iMdanIlei vA mahAnIlei vA ra maragatei vA' tatra indranIlamahAnIlamarakatA ratnavizepAH pratItAH, aJjanakezikA-vanaspativizepastasyAH kusumamakhanakezikAkusumaM 'nIlotpalaM' kuvalayaM nIlAzokanIlakaNavIranIlabandhujIvA azokAdivRkSavizepAH, 'bhave eyArUve' ityAdi prAgvad vyAkhyeyam / tathA 'tattha Na'mityAdi, tatra teSAM maNInAM madhye ye te lohitA maNayastRNAni ca tepAmayametadrUpo varNAvAsa: prajJaptaH, tadyathA-'se jahA nAma e' ityAdi, sa yathA nAma zazakarudhiramurabhra-UraNastasya rudhiraM varAhaH-zUkarastasya rudhiraM manuSyarudhiraM mahiparudhiraM ca pratItaM, etAni hi kila zeparudhirebhyo lohitavarNotkaTAni bhavanti tata etepAmupAdAnaM, 'vAlendragopakaH' sadyojAta indragopakaH, sa hi pravRddhaH sannIpatpANDurakto bhavati tato bAlagrahaNam , indragopaka:-prathamaprAvRTakAlabhAvI kITavizepaH 'bAladivAkaraH' prathamamudgacchan // 19 // sUrya: 'sandhyAbhrarAgaH' varSAsu sandhyAsamayabhAvI abhrarAgaH gujA-lokapratItA tasyA ar3e rAgo gukhArddharAgaH, gukhAyA hi arddha 459
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ matiraktaM bhavati arddhamatikRSNaM tato gujArddhagrahaNaM, japAkusumakiMzukakusumapArijAtakusumajAtyahilakA:-pratItAH 'zilApravAlaM 4 pravAlanAmA ratnavizeSaH pravAlAGkaraH tasyaiva ratnavizepaMsya pravAlAbhidhasyAGkaraH, sa hi prathamodgatatvenAtyantarakto bhavati tatastadupAdAnaM, lohitAkSamaNinAma ratnavizeSaH, lAkSArasakRmirAgaraktakambalacInapiSTarAziraktotpalaraktAzokaraktakaNavIraraktavandhujIvAH pratItAH 'bhave eyArUve' ityAdi prAgvat // 'tattha Na'mityAdi, tatra tepAM maNInAM tRNAnAM ca madhye ye haridrA maNayastRNAni ca tepAmayametadrUpo 'varNAvAsaH' varNakavizepa: prajJaptaH, tadyathA-'se jahA nAma e' ityAdi, sa yathA nAma-campakaH sAmAnyataH suvarNacampako vRkSaH "ca mpakacchallI' suvarNacampakatvak 'campakabhedaH' suvarNacampakacchedaH 'haridrA' pratItA 'haridrAbhedaH' haridrAcchedaH 'haridrAgulikA' | haridrAsAranirvatitA gulikA 'haritAlikA' pRthvIvikArarUpA pratItA 'haritAlikAbhedaH' haritAlikAcchedaH 'haritAlikAgulikA' haritAlikAsAranirvartitA guTikA 'cikura' rAgadravyavizeSa: 'cikurAgarAgaH' cikurasaMyoganimitto vastrAdau rAgaH, varakanakasyajAtyasuvarNasya yaH kaSapaTTake nigharpaH sa varakanakanigharSaH, varapurupo-vAsudevastasya vasanaM varapuruSavasanaM, taddhi kila pItameva bhavatIti tadupAdAnam , a(sa)llakIkusumaM lokato'vaseyaM 'campakakusuma' suvarNacampakakusumaM 'kUSmANDIkusuma' puSpaphalIkusumaM koraNTaka:-18 puSpajAtivizeSastasya dAma koraNTakadAma taDavaDA AulI tasyAH kusumaM taDavaDAkusumaM ghoSAtakIkusumaM suvarNayUthikAkusumaM ca pratItaM suhariNyakA-vanaspativizeSastasyAH kusumaM suhariNyakAkusumaM vIyako-vRkSa: pratItastasya kusumaM vIyakakusumaM pItAzokapItakaNavIrapItabandhujIvAH pratItA: 'bhave eyArUve ityAdi prAgvat // 'tattha Na' mityAdi, tatra teSAM maNInAM tRNAnAM ca madhye ye te zuklA maNayastRNAni ca teSAmayametadrUpo varNAvAsaH prajJaptaH, tadyathA-'se jahA nAma e' ityAdi, sa yathA nAma-'aGka ratna
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSA * vizeSaH zaGkhacandrakumudodakarajodadhidhanakSIrakSIrapUrakrocAvalihArAvalihaMsAvalivalAkAvalayaH pratItA: 'candrAvalI' taDAkAdipu 4 3 pratipattI jalamadhyaprativimbitacandrapati. 'sAraiyatralAhagei vA' iti zAradika:-zaratkAlabhAvI balAhako-meghaH 'dhaMtadhoyaruppapaTTei ve'ti, manuSyAH dhmAta:-agnisaMparkeNa nirmalIkRto dhauto-bhUtikharaNTitahastasanmArjanenAtinizitIkRto yo rUpyapaTTo-rajatapatraM sa dhmAtadhautarUpyapaTTA, * vanakhaNDAanye tu vyAcakSate-dhmAtena-agnisaMyogena yo dhauta:-zodhito rUpyapaTTaH sa dhmAtarUpyapaTTaH, zAlipiSTarAzi:-zAlikSodapunaH dhi0 kundapuSparAziH kumudarAzizca pratItaH, 'sukkachevADiyAi vA' iti chevADI nAma-ballAdiphalikA, sA ca kacidezavizeSe zuSkA 5 uddezaH1 | satI zuklA bhavati tatastadupAdAnaM, 'pehuNamiMjiyAi vA' iti pehuNaM-mayUrapicchaM tanmadhyavartinI miJA pehuNamitikA sA cAti- ; sU0126 zukcheti tadupanyAsaH, visaM-padminIkandaH mRNAlaM-padmatantuH, gajadantalavagadalapuNDarIkadalazvetakaNavIrazvetabandhujIvAH pratItAH, DbhaveyArUce' ityAdi prAgvat // tadevamuktaM varNakharUpaM, samprati gandhakharUpapratipAdanArthamAha-'tesi NaM maNINaM taNANa ya' ityAdi, teSAM maNInAM tRNAnAM ca kIdRzo gandhaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-se jahA nAma e' ityAdi, prAkRtatvAt 'se' iti bahuvacanArthaH, te yathA nAma gandhA abhiniHzravantIti sambandhaH, koSTha-gandhadravyaM tasya puTAH koSThapuTAsteSAM, vAzabdAH sarvatrApi samuccaye, ihaikasya puTasya na tAdRzo gandha AyAti dravyasyAlpatvAt tato bahuvacanaM, tagaramapi gandhadravyam , 'elA' pratItA: 'coyagaM' gandhadravyaM campakadamanakakuddvamacandanozIramaruvakajAtIyUthikAmallikAnAnamallikAketakIpATalAnavamAlikAvAsakarpUrANi pratItAni navaramuzIraM-vIraNImUlaM snAnamallikA-sAnayogyo mallikAvizepa: etepAmanuvAte-AghrAyakavivakSitapurupANAmanukUle vAte vAti sati 'udbhidyamA-8 // 191 // nAnAm' udghATyamAnAnAM, cazabdaH sarvatrApi samuccaye, 'nirbhidyamAnAnAM nitarAM-atizayena bhidyamAnAnAM 'koTrijamANANa vA'% SAMS AASA SANE
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti, iha puTaiH parimitAni yAni koSThAdigandhadravyANi tAnyapi parimeye parimANopacArAtkoSThapuTAnItyucyante tepAM 'kuyamAnAnAm' udUkhale kuTTayamAnAnAM 'ruvijamANANa vA' iti zlakSNakhaNDIkriyamANAnAm, etacca vizeSaNadvayaM koSThAdidravyANAmavaseyaM, teSAmeva prAyaH kuTTanazlakSNakhaNDIkaraNasambhavAt, na tu yUthikAdInAm , "ukirijamANANa vA' iti kSurikAdibhiH koSThAdipuTAnAM koSThAdidravyANAM vA utkIryamANAnAM 'vikkharijjamANANa vA' iti 'vikIryamANAnAm' itastato viprakIryamANAnAM 'paribhujamANANa vA' paribhogAyopabhujyamAnAnAM, kacitpAThaH paribhAejamANANa vA' iti, tatra 'paribhAjyamAnAnAM' pArzvavartibhyo manAga 2 dIyamAnAnAM 'bhaMDAo bhaMDaM sAharijamANANa vA' iti 'bhANDAt' sthAnAdekasmAd anyad bhANDaM-bhAjanAntaraM saMhira mANAnAm 'udArAH' sphArAH, te cAmanojJA api syurata Aha-'manojJAH' mano'nukUlAH, tacca manojJatvaM kutaH ? ityAha-'manoharAH' mano haranti-AtmavazaM nayantIti manoharAH, yatastato manoharatvaM kutaH ? ityAha-prANamanonirvRtikarAH, evaMbhUtAH / sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena gandhAH 'abhiniHsravanti' jighratAmabhimukhaM nissaranti, evamukte ziSyaH pRcchati-'bhave e. yArUve' ityAdi prAgvat / / teSAM maNInAM tRNAnAM ca kIdRzaH sparzaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama! 'se jahA nAma e' ityAdi, tadyathA-'ajinaka' carmamayaM vastraM rUtaM ca pratItaM 'varaH' vanaspativizeSa: 'navanItaM' mrakSaNaM haMsagarbhatUlI zirIpakusumanicayazca pratItaH 'bAlakumudapattarAsIi veti bAlAni-acirakAlajAtAni yAni kumudapatrANi teSAM rAzirvAlakumudapatrarAziH, kacit bAlakusumapatrarAziriti pAThaH, 'bhave eyArUve' ityAdi prAgvat // 'tesi NaM bhaMte !' ityAdi, teSAM bhadanta ! tRNAnAM pUrvAparadakSiNottarAgatairvAtaiH 'mandAyaM mandAya'miti manda mandam 'ejitAnAM' kampitAnAM 'vyejitAnAM' vizepataH kampitAnAm , eta
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ deva paryAyazabdena vyAcaSTe-kampitAnAM tathA 'cAlitAnAm' itastato vikSiptAnAm, etadeva paryAyeNa vyAcaSTe-spanditAnAM tathA 3 pratipattI * 'saMghaTTitAnAM' parasparaM gharSayuktAnAM, kathaM ghaTTitAH' ityAha-kSobhitAnAM' svasthAnAccAlitAnAM, svasthAnAJcAlanamapi kuta: ? ityAda- manuSyA0 3 'udIritAnAm' utprAvalyeneritAnA-preritAnAM, kIdRzaH zabdaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-'goyameM' tyAdi, gautama | sa yathAnAmaka:- vanakhaNDA zivikAyA vA spandamAnikAyA vA rathasya vA, tatra zivikA-jampAnavizeSarUpA uparicchAditA koSThAkArA, tathA dIrgho-jampAna- dhi0 vizeSaH puruSasya svapramANAvakAzadAyI syandamAnikA, anayozca zabdaH puruSotpATitayoH kSudrahemaghaNTikAdicalanavazato 'veditavyaH, uddezaH 1 rathazveda saddhAmarathaH pratyeyo, na krIDArathaH, tasyApretanavizeSaNAnAmasaMbhavAt , tasya ca phalakavedikA yasmin kAle (yaH) purupastadapekSayA 8 sU0 126 kaTipramANA'vaseyA, tasya ca rathasya vizeSaNAnyabhidhatte-'sacchattasse'tyAdi, sacchatrasya sadhvajasya 'saghaNTAkasya' ubhayapA* valambimahApramANaghaNTopetasya sapatAkasya saha toraNavaraM-pradhAnaM toraNaM yasya sa satoraNavarastasya saha nandighopo-dvAdazatUryaninAdo yasya sa sanandighopastasya, tathA saha kiGkiNIbhi:-kSudraghaNTAbhirvarttanta iti sakiGkiNIkAni yAni hemajAlAni-hemamayadAmasamUhAstaiH sarvAsu dikSu paryanteSu-bahiHpradezepu parikSipto-vyAptaH sakiGkiNIkahemajAlaparyantaparikSiptastasya, tathA haimavataM-himavatparvatabhAvi citravicitraM-manohAricitropetaM tainizaM-tinizadArusambandhi kanakaniyuktaM-kanakavicchuritaM dAru-kASThaM yasya sa haimavatacitravicitratainizakanakaniyuktadArustasya, sUtre ca dvitIyakakAraH svArthikaH pUrvasya ca dIrgha prAkRtatvAt , tathA suSTu-atizayena samyak pinaddhamarakamaNDalaM dhUzca yasya sa supinaddhArakamaNDaladhUSkastasya, tathA kAlAyasena-lohena suSTu-atizayena kRtaM nemeH-bAhmaparidheryanasya // 192 // ca-arakopari phalakacakravAlasya karma yasmin sa kAlAyasasukRtanemiyantrakarmA tasya, tathA AkINoM-guNaivyAptA ye varA:-pradhA
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAsturagAste suSTha-atizayena samyak prayuktA-yotritA yasmin sa AkIrNavaraturagasusaMprayuktaH, prAkRtatvAd bahuvrIhAvapi niSThAntasya paranipAtaH, tathA sArathikarmaNi ye kuzalA narAsteSAM madhye'tizayena cheko-dakSaH sArathistena suptu samyakaparigRhItasya, tathA 'sarasayabattIsatoNamaMDiyassa' iti zarANAM zataM pratyekaM yeSu tAni zarazatAni tAni ca tAni dvAtriMzattoNAni ca-bANAzrayAH zarazatadvAtriMzattoNAni tairmaNDitaH zarazatadvAtriMzattoNamaNDitaH, kimuktaM bhavati ?-evaM nAma tAni dvAtriMzaccharazatadhRtAni tUNAni rathasya | sarvataH paryanteSvavalambitAni yathA tAni tasya saGgrAmAyopakalpitasyAtIva maNDanAya bhavantIti, tathA kaGkaTa-kavacaM saha kaGkaTaM yasya sa sakaGkaTaH sakakaTo'vataMsaH-zekharo yasya sa sakaGkaTAvataMsastasya, tathA saha cApaM yeSAM te sacApA ye zarA yAni ca kuntabhallimupaDhiprabhRtIni nAnAprakArANi yAni ca kavacakheTakapramukhANi AvaraNAni tairbhUta:-paripUrNaH, tathA yodhAnAM yuddhaM tannimittaM sadyaH pragu-1 NIbhUto yaH sa yodhayuddhasajjaH, tataH pUrvapadena saha vizeSaNasamAsaH, tasyetthaMbhUtasya rAjAGgaNe antaHpure vA ramye vA maNikuTTimatalemaNibaddhabhUmitale abhIkSNamabhIkSNaM maNiko(ku)TTimatalapradeze rAjAGgaNapradeze vA 'abhighaTTijamANase'ti abhighaTTayamAnasya vegena gacchato ye udArA-manojJAH karNamanonivRtikarAH sarvataH samantAt zabdA abhinissaranti, 'bhave eyArUve siyA' iti 'syAt' kathaJcid bhaved etadrUpasteSAM maNInAM tRNAnAM ca zabdaH ?, bhagavAnAha-nAyamarthaH samarthaH, punarapi gautamaH prAha-sa yathA nAmaka:-prAtaH sandhyAyAM devatAyAH purato yA vAdanAyopasthApyate sA kila maGgalapAThikA tAlAbhAve ca vAdyate iti vitAle-tAlAbhAve bhavatIti vaitAlikI tasyA vaitAlikyA-vINAyA 'uttarAmandA macchiyAe' iti mUrchanaM mUrchA sA saMjAtA'syA iti mUcchitA uttaramandayA-uttaramandAbhidhAnayA mUrchanayA gAndhArakharAntargatayA saptamyA bhUJchitA uttaramandAmUchitA, kimuktaM bhavati ?-gAndhArasvarasya sapta mU
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattI manuSyA0 vanakhaNDA dhi0 * uddezaH1 sU0126 -nA bhavanti, tadyathA-"naMdI ya khuTTimA pUrimA ya cotthI a suddhagaMdhArA / uttaragandhArAvi ya havaI sA paMcamI mucchA ||1||suhumuttraayaamaa chaTThI sA niyamaso u boddhavvA / uttaramaMdA ya tahA hevaI sA sattamI mucchA // 2 // " atha kiMvarUpA mUrcchanAH?, 2 ucyate, gAndhArAdisvarUpAmocanena gAyato'timadhurA anyAnyasvaravizeSA thAn kurvannAstAM zrotRna mUJchitAna karoti kintu svayamapi mUcchita iva tAn karoti, yadivA svayamapi sAkSAnmUcchau karoti, tathA coktam-"annannasaravisese uppAyaMtassa mucchaNA bhnniyaa| kattAvi mucchito iva kuNae mucchaM va soveti // 1 // " gAndhArasvarAntargatAnAM ca mUrcchanAnAM madhye saptamI uttaramandAbhidhAnA mUrcchanA kilAtiprakarSaprAptA tatastadutpAdanayA ca mukhyavRttyA vAdayitA mUJchito bhavati, paramabhedopacArAt vINA'pi mUJchitetyuktA, sA'pi yadyake supratiSThitA na bhavati tatona mUrcchanAprakarSa viddhAti tata Aha-aGke-striyAH puruSasya vA utsaGge supratiSThitAyAH, tathA kuzalenavAdananipuNena nareNa puruSeNa nAryA vA suSThu-atizayena samyag gRhItAyAH, tathA candanasya sAraH candanasArastena nirmApito yaH koNovAdanadaNDastena parighaTTitAyAH-saMspRSTAyAH 'paccUsakAlasamayaMsi' iti 'pratyUSakAlasamaya prabhAtavelAyAM, kacit 'puvarattAvarattakAlasamayaMsi' iti pAThastatra pradoSasamaye prAta.samaye cetyarthaH, 'mandaM mandaM' zanaiH zanaiH 'ejitAyA' candanasArakoNena manAk kampitAyA: 'vyejitAyAH' vizeSata: kampitAyAH, etadeva paryAyeNa vyAcaSTe-cAlitAyAstathA ghaTTitAyAH, U ghogacchatA candanasAra- koNena gADhataraM vINAdaNDena saha tavyAH spRSTAyA ityarthaH, tathA 'spanditAyA' nakhApreNa svaravizeSotpAdanArthamIpacAlitAyAH 'kSo bhitAyAH' mUchI prApitAyA ye 'udArA' manojJAH karNamanonivRtikarAH sarvataH samantAcchabdA abhinissaranti, 'syAt' kathaJcid * bhavedetadrUpasteSAM tRNAnAM maNInAM ca zabdaH 1, bhagavAnA-nAyamarthaH samarthaH, punarapi gautamaH prAha sa yathA nAmakaH-kiMnarANAM vA // 193 //
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiMpuruSANAM vA mahoragANAM vA gandharvANAM vA, vAzabdAH sarve'pi vikalpArthAH, kiMnarAdayo vyantaravizeSAH teSAM kathambhUtAnAm ? ityAha- 'bhadrazAlavanagatAnAM vA' ityAdi, tatra meroH samantato bhUmau bhadrazAlavanaM prathamamekhalAyAM nandanavanaM zirasi cUlikAyAH pASu sarvataH paNDakavanaM 'mahAhimavaMtamalayamandara giriguhA samannAgayANaM' iti mahAhimavAn - haimavata kSetrasyottarataH sImAkArI varSadharaparvataH, upalakSaNaM zeSavarSadharaparvatAnAM, malayaparvatasya mandaragirezva - meruparvatasya ca guhA samanvAgatAnAM vAzabdA vikalpArthAH, eteSu hi sthAneSu prAya: kiMnarAdayaH pramuditA bhavanti tata eteSAmupAdAnam, 'egato sahiyANaM ti ekasmin sthAne sahitAnAM - samuditAnAM 'samuhAMgayANaM 'ti parasparasaMmukhAgatAnAM - saMmukhaM sthitAnAM, naiko'pi kasyApi pRSThaM dattvA sthita ityarthaH, pRSThadAne harSavighAtotpatteH, tathA 'samuvidvANaM' samyak parasparAnAbAdhayA upaviSTAH samupaviSTAsteSAM samupaviSTAnAM tathA 'saMnividvANa' miti samyak svazarIrAnAbAghayA na tu viSama saMsthAnena niviSTAH saMniviSTAsteSAM 'pamuiyapakkIliyANaM' ti pramuditAH - praharSaM gatAH prakrIDitA: - krIDitumArabdhavantastato vizeSaNasamAsasteSAM tathA gIte ratiryeSAM te gItaratayo gandharva - nATyAdi tatra harSitamanaso gandharvaharSitamanasastataH pUrvapadena vizeSaNasamAsasteSAM gadyAdibhedAdaSTavidhaM geyaM, tatra gadyaM yatra svarasaJcAreNa gadyaM gIyate, yatra tu padyaM - vRttAdi gIyate tatpadyaM, yatra kathikAdi gIyate tatkathyaM, padabaddhaM yadekAkSarAdi yathA te te ityAdi, pAdabaddhaM yad vRttAdicaturbhAgamAtre pade baddham, 'ukkhittAya'miti uMkSiptakaM prathamataH samArabhyamANaM, dIrghatvaM kakArAtpUrvaM prAkRtatvAt evamuttaratrApi draSTavyaM, 'pravRtta' prathamasamArambhAdUrddhamAkSepapUrvakapravarttamAnaM 'maMdAya' miti mandakaM madhyabhAge sakalamUrcchanAdiguNopetaM mandaM mandaM saMcaran, tathA ' roiyAvasANaM' ti rocitaMsamyagbhAvitamavasAnaM yasya tad rocitAvasAnaM, zanaiH zanaiH prakSipyamANasvaraM yasya geyasyAvasAnaM tad rocitAvasAnamiti bhAva:, tathA
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'saptasvarasamanvAgataM' sapta svarAH paDjAdayaH, uktaJca - "sajje rimaha gaMdhAre, majjhime paMcame sare / vevae ceva nesAe, sarA satta vi yAhiyA // 1 // " te ca sapta svarAH puruSasya striyA vA nAbhItaH samudbhavanti 'satta sarA nAbhIto' iti pUrvamaharSivacanAt tathA'bhI rasaiH-zRGgArAdibhiH samyak prakarSeNa yuktamaSTarasasaprayuktaM, tathA ekAdaza alaGkArAH pUrvAntargate svaraprAbhRte samyagabhihitAH, tAni ca pUrvANi samprati vyavacchinnAni tataH pUrvebhyo lezato vinirgatAni yAni bharatavizAkhilaprabhRtIni tebhyo veditavyAH, 'chaddosaviSpamukkaM'ti padbhirdopairvipramuktaM paDdopavipramuktaM, te ca paDU dopA amI- 'bhIyaM duyamuppicchaM uttAlaM kAgassaramaNuNAsaM ca' / uktaJca -- "bhIyaM duyamuppicchatthamuttAlaM ca kamaso muNeyavvaM / kAkassaramaNunAsaM chadosA hoMti geyassa // 1 // " tatra 'bhItam' utrastaM, kimuktaM bhavati ? - yadutrastena manasA gIyate tadbhItapurupanibandhanadhamrmAnuvRttatvAdbhItamucyate, 'drutaM' yattvaritaM gIyate, 'uppicchaM' nAma Akulam, uktaJca--"AhityaM uppicchaM ca AulaM rosabhariyaM ca" asyAyamartha:-AhityamuppicchaM ca pratyekamAkulaM ropabhRtaM vocyata iti, AkulatA ca zvAsena draSTavyA tathA pUrvasUribhirvyAkhyAnAt uktaJca mUlaTIkAyAm - "uppicchaM zvAsayukta" miti, tathA ut-prAbalyenAtitAlamasthAnatAlaM vA uttAlaM, zukSNasvareNa kAphasvaraM, sAnunAsikamanunAsaM, nAsikAvinirgatasvarAnugatamiti bhAvaH, tathA 'aTThaguNovaveya' miti aSTabhirguNairupetamaSTaguNopetaM, te cASTAvamI guNAH- pUrNa riktamalaGkRtaM vyaktamavipu (dhu)STaM madhuraM samaM salalitaM ca, tathA coktam- "puNNaM rattaM ca alaMkiyaM ca vattaM taddeva avipu (dhu ) DhaM / mahuraM samaM salaliyaM aTTha guNA hoMti geyassa // 1 // " tatra yatsvarakalAbhiH pUrNa gIyate tatpUrNa, geyarAgAnuraktena yad gIyate tadraktam, anyo'nyasvaravizeSakaraNena yadalaGkRtameva gIyate tadalaGkRtam, akSarasvarasphuTakaraNato vyaktaM, visvaraM krozatIya vipu (ghuTaM na vighuSTamavipu (pu) STaM, madhurakhareNa gIyamAnaM madhuraM kokilAruta 3 pratipattau manuSyA0 vanakhaNDAdhi0 uddezaH 1 sU0 126 // 194 //
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ vat , tAlavaMzakharAdisamanugataM samaM, tathA yatsvaragholanAprakAreNa lalatIva tat saha laliteneti salalitaM, yadivA yacchronendriyasya zabdasparzanamatIva sUkSmamutpAdayati sukumAramiva ca pratibhAsate vat salalitam // idAnImeteSAmevASTAnAM guNAnAM madhye kiyato guNAn anyacca pratipipAdayiSurAha-rattaM tihANakaraNasuddha'mityAdi, 'raktaM' pUrvoktasvarUpaM tathA ca 'tristhAnakaraNazuddhaM' trINi sthAnAniura:prabhRtIni teSu karaNena-kriyayA zuddhaM tristhAnakaraNazuddhaM, tadyathA-uraHzuddhaM kaNThazuddhaM zirovizuddha ca, tatra yadi urasi svaraH svabhUmikAnusAreNa vizAlo bhavati tata urovizuddhaM, sa eva yadi kaNThe vartito bhavati asphuTitazca tataH kaNThavizuddhaM, yadi punaH ziraH prAptaH san sAnunAsiko bhavati tataH zirovizuddha, yadivA yad ura:kaNThazirobhiH zleSmaNA'vyAkulitairvizuddhairgIyate tad uraHkaNThazirovizuddhatvAnisthAnakaraNavizuddhaM, tathA sakuharo guJjan yo vaMzo yatra tatrItalatAlalayagrahasusaMprayuktaM bhavati sakuhare vaMze gukhati tatryAM ca vAdyamAnAyAM yattatrIsvareNAviruddhaM tat sakuharagutadvaMzatantrIsusaMprayuktaM, tathA parasparAhatahastatAlasvarAnuvatiM yad gItaM tattAlasusaMprayuktaM, yat murajakaMsikAdInAmAtodyAnAmAhatAnAM yo dhvaniryazca nRtyantyA narttakyAH pAdotkSepastena samaM tattAlasusaMprayuktaM, tathA zRGgamayo dArumayo vaMzamayo vA'GgulikozastenAhatAyAstatryAH svaraprakAro layastamanusarad geyaM layasusaMprayuktaM, tathA yaH prathamaM vaMzatavyAdibhiH svaro gRhItastanmArgAnusAri grahasusaMprayuktaM, tathA 'mahara'miti madhuraM prAgvat, tathA 'sama'miti tAlavaMzasvarAdisamanugataM samaM salalitaM prAgvad ata eva manoharaM, punaH kathambhUtam ? ityAha-'mauyaribhiyapayasaMcAraM' tatra mRdu-mRdunA vareNa yuktaM na niSThureNa tathA yatra svaro'kSarepu-gholanAsvaravizeSeSu saMcaran rAge'tIva pratibhAsate sa padasaJcAro ribhitamucyate mRduribhitapadepu geyanibaddhepu saJcAro yatra geye tat mRduribhitapadasaJcAra, tathA 'suraI' iti zobhanA ratiyasmin zrotaNAM tatsurati, tathA zobhanA natiH
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhi racanAto'vasAne yasmin tatsunati, tathA varaM-pradhAnaM cAru-viziSTacahnimopetaM rUpaM-kharUpaM yasya tad varacArurUpaM 'divyaM pradhAnaM nRtyaM 5 3pratipattau / geyaM pragItAnAM-gAnAnusAradhvaniva(ma)tAM yAdRzaH zabdo'timanoharo bhavati 'syAt' kathaJcid bhaved etadrUpasteSAM tRNAnAM maNInAM ca 6 zabdaH 1, evamukte bhagavAnAha-gautama | syAdevaMbhUtaH zabda iti // vanakhaNDAtassaNaM vaNasaMDassa tattha tattha dese 2 tahiM tahiM vahave khuDDAkhuDDiyAo vAcIo pukkhariNIo guMjAliyAodIhiyAo (sarasIo) sarapaMtiyAosarasarapaMtIo vilapaMtIo acchAosaNhAo uddezaH 1 rayatAmayakUlAovairAmayapAsANAotavaNijamayatalAo veruliyamaNiphAliyapaDalapaccoyaDAo sU0 127 NavaNIyatalAo suvaNNasubbha(jjha) rayayamaNivAluyAo suhoyArAsuuttArAo NANAmaNititthasubaddhAocAru(cau)koNAo samatIrAo ANupubvasujAyavappagaMbhIrasIyalajalAosaMchaNNapattabhisamuNAlAo bahuuppalakumuyaNaliNasubhagasogaMdhitapoMDarIyasayapattasahassapasaphullakesarovaiyAochappayaparibhujamANakamalAoacchavimalasalilapuNNAo parihatthabhamaMtamacchakacchabhaaNe'gasauNamihaNaparicaritAo patteyaM patteyaM paumavaravediyAparikkhittAo patteyaM patteyaM vaNasaMDaparikkhittAo appegatiyAo AsavodAo appegatiyAo vAruNodAo appegatiyAo khIrodAo appegatiyAo ghaodAo appegatiyAo [ikkhu kho(do)dAo (amayarasasamaraso // 195 // dAo) appegatiyAo pagatIe udga(amaya)raseNaM paNNattAo pAsAiyAo4, tAsi NaM khur3i o chappayapari bahuuppalakumuyaNaliNAANupubbasujAyava
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ yANaM vAvINaM jAva vilapaMtiyANaM tattha 2 dese 2 tahiM 2jAva ghahave tisovANapaDirUvagA pnnnntaa| tesi NaM tisovANapaDirUvANaM ayameyArUve vaNNAvAse paNNatte, saMjahA-vaharAmayA nemA riTThAmayA patiTThANA veruliyAmayA khaMbhA suvaNNaruppAmayA phalagA vairAmayA saMdhI lohitakkhamaIo sUIo NANAmaNimayA avalaMbaNA avlNbnnbaahaao|| tesi NaM tisovANapaDirUvagANaM purato patteyaM 2 toraNA paM0 // te NaM toraNA NANAmaNimayakhaMbhesu uvaNiviTThasaNNiviTThA vivihamuttarovaitA vivihatArAkhvovacitA IhAmiyausabhaturagaNaramagaravihagavAlagakiNNararurusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittA khaMbhuggayavairavediyAparigatAbhirAmA vijAharajamalajuyalajaMtajuttAviva acisahassamAlaNIyA bhisamANA. bhibhisamANA cakkhulloyaNalesA suhaphAsA sassirIyarUvA pAsAtiyA 4 // tesi NaM toraNANaM uppiM yahave aTThamaMgalagA paNNattA-sotthiyasirivacchaNaMdiyAvattavaddhamANabhaddAsaNakalasamacchadappaNA savarataNAmayA acchA saNhA jAva paDirUvA // tesi NaM toraNANaM uppi bahave kiNhacAmarajjhayA nIlacAmarajjhayA lohiyacAmarajjhayA hAriddacAmarajjhayA sukillacAmarajjhayA acchA saNhA ruppapaTTA vairadaMDA jalayAmalagaMdhIyA suruvA pAsAiyA 4||tesi NaM toraNANaM uppi bahave chattAichattA paDAgAipaDAgA ghaMTAjuyalA cAmarajuyalA uppalahatthayA jAva sayasahassavattahatthagA savvarayaNAmayA 656256256115
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ NVE - 93 pratipattI manuSyA0 vanakhaNDAdhi0 uddeza:1 sU0127 - - acchA jAva paDirUvA // tAsi NaM khuDDiyANaM vAvINaM jAva bilapaMtiyANaM tattha tattha dese 2 tahiM tahiM bahave uppAyapabvayA NiyaipavvayA jagatipavvayA dArupavvayagA dagamaMDavagA dagamaMcakA dagamAlakA dagapAsAyagA UsaDA khullA khaDahaDagA aMdolagA pakkhaMdolagA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA // tesu NaM uppAyapavvatesu jAva pakkhaMdolaesu bahave haMsAsaNAI koMcAsaNAI garulAsaNAI upaNayAsaNAI paNayAsaNAI dIhAsaNAI bhaddAsaNAI pakkhAsaNAI magarAsaNAI usabhAsaNAI sIhAsaNAI paumAsaNAI disAsovatthiyAsaNAI savvarayaNAmayAiM acchAI saNhAiM laNhAI ghaTAI maTThAI NIrayAI NimmalAI nippakAI nikaMkaDacchAyAiM sappabhAI sammirIyAI saujjoyAI pAsAdIyAI darisaNijjAiM abhiruvAiM pddiruuvaaiN|| tassa NaM vaNasaMDassa tattha tattha dese 2 tahiM tahiM bahave AligharA mAligharA kayaligharA layAgharA acchaNagharA pecchaNagharA malaNagharagA pasAhaNagharagA gambhagharagA mohaNagharagA sAlagharagA jAlagharagA kusamagharagA cittagharagA gaMdhavvagharagA AyaMsagharagA savvarayaNAmayA acchA saNhA laNhA ghaTThA maTThA NIrayA NimmalA NippaMkA nikaMkaDacchAyA sappabhA sammirIyA saujjoyA pAsAdIyA durisaNijjA abhirUvA paDirUvA // tesu NaM Aligharaesu jAva AyaMsagharaesu bahUI haMsAsaNAiM jAva disAsovatthiyAsaNAI savvarayaNAmayAI jAva pddiruuvaaiN|| tassa NaM vaNasaMDassa tattha tattha dese 2 tahiM // 196 //
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ tahiM bahave jAimaMDavagA jUhiyAmaMDavagA malliyAmaMDavagA NavamAliyAmaMDavagA vAsaMtImaMDavagA dadhivAsuyAmaMDavagA sUrillimaMDavagA taMbolImaMDavagA muddiyAmaMDavagA NAgalayAmaMDavagA atimuttamaMDavagA apphotAmaMDavagA mAluyAmaMDavagA sAmalayAmaMDavagA NicaM kusumiyA NicaM jAva paDirUvA // tesu NaM jAtImaMDavaesu bahave puDhavisilApaTTagA paNNattA, taMjahA-haMsAsaNasaMThitA koMcAsaNasaMThitA garulAsaNasaMThitA uNayAsaNasaMThitA paNayAsaNasaMThitA dIhAsaNasaMThitA bhaddAsaNasaMThitA pakkhAsaNasaMThitA magarAsaNasaMThitA usabhAsaNasaMThitA sIhAsaNasaMThitA paumAsaNasaMThitA disAsotthiyAsaNasaMThitA paM0, tattha vahave varasayaNAsaNavisihasaMThANasaMThiyA paNNattA samaNAuso! AiNNagarUyabUraNavaNItatUlaphAsA majyA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA / tattha NaM bahave vANamaMtarA devA devIo ya AsayaMti sayaMti ciTThati NisIdati tuyaiMti ramaMti lalaMti kIlaMti mohaMti purAporANANaM suciNNANaM suparikaMtANaM subhANaM kallANANaM kaDANaM kammANaM kallANaM phalavittivisesaM paccaMNubhavamANA viharaMti // tIse NaM jagatIe uppi aMto paumavaravediyAe ettha NaM ege mahaM vaNasaMDe paNNatte desUNAI do joyaNAI vikkhaMbheNaM veDyAsamaeNaM parikkheveNaM kiNhe kiNhobhAse vaNasaMDavaNNao (maNi)taNasaddavihUNo Neyavyo, tattha NaM bahave vANamaMtarA devA devIo ya AsayaMti sayaMti ciTThati NisIyaMti tuyati ramaMti
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 * 3 pratipattI manuSyA0 vanakhaNDAdhi0 uddezaH1 sU0127 CRIGANGANGANAGAR lalaMti kIDaMti mohaMti purA porANANaM suciNNANaM suparivaMtANaM subhANaM kaMtANaM kammANaM kallANaM phalavittivisesaM pacaNubhavamANA viharaMti // (sU0127) 'tassa NaM vaNasaMDasse'tyAdi, tasya Namiti vAkyAlaGkAre vanakhaNDasya madhye tatra tatra deze tasyaiva dezasya tatra tatraikadeze 'bahaIo iti ballathaH 'khuddhA khuDiyAo' iti kSullikAH kSullikA laghavo laghava ityarthaH, 'vApyaH' caturasrAkArAH 'puSkariNyaH' vRttAkArAH athavA puSkarANi vidyante yAsu tAH puSkariNyaH 'dIrghikAH' sAriNyastA eva vakA gujAlikAH, bahUni kevalakevalAni puSpAvakIrNa kAni sarAMsi, sUtre strItvaM prAkRtatvAt , bahUni sarAMsi ekapazyA vyavasthitAni sara:patistA vayaH saraHpatayaH, tathA yeSu sarassu hai patathA vyavasthiteSu kUpodakaM praNAlikayA saMcarati sA saraHsaraHpatistA bahayaH saraHsaraHpatayaH, tathA bilAnIva bilAni-kUpo* steSAM patayo bilapatayaH, etAzca sarvA api. kathambhUtAH ? ityAha-'acchA' sphaTikavadvahinirmalapradezA: 'lakSaNAH' zlakSNapudgalani6 SpAditabahiHpradezAH, tathA rajatamayaM-rUpyamayaM kUlaM yAsAM tA rajatamayakUlAH, tathA samaM-agarsadbhAvato'viSamaM tIraM tIrAvartija lApUritaM sthAnaM yAsAM tA: samatIrAH, tathA vanamayA: pASANA yAsAM tA vanamayapASANAH, tathA tapanIyaM-hemavizeSastapanIyaM-tapanIyamayaM talaM-bhUmitalaM yAsA tAstapanIyatalAH, tathA 'suvaNNasujjharayayavAluyAo' iti suvarNa-pItakAntihema sujhaM-rUpyavizeSa: rajataM-pratItaM tanmayyo vAlukA yAsu tAH suvarNasujjharajatavAlukAH, 'veruliyamaNiphAlihapaDalapaccoyaDAo yatti vaiDUryamaNimayAni sphATikapaTalamayAni pratyavataTAni taTasamIpavartino'tyunnatapradezA yAsAM tA vaiDUryamaNisphaTikapaTalapratyavataTAH 'suhoyArAsuuttArA' iti sukhenAvatAro-jalamadhye pravezanaM yAsu tAH svavatArAH tathA su-sukhena uttAro-jalamadhyAvahirvinirgamanaM yAsu tAH / // 197 //
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhottArAH tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsa: 'nANAmArNatitthasubaddhAo' iti nAnAmaNibhiH - nAnAprakArairmaNibhistIrthAni subaddhAni yAsAM tA nAnAmaNitIrthasubadvA:, atra bahuvrIhAvapi kAntasya paranipAto bhAryAdidarzanAtprAkRtazailIvazAdvA, 'caukkoNAo' iti catvAraH koNA yasyAM sA catuSkoNAH etacca vizeSaNaM vApIH kUpAMzca prati draSTavyaM teSAmeva catuSkoNatvasambhavAt na zeSANAM, tathA AnupUrveNa - krameNa nIcairnIcaistarabhAvarUpeNa suSThu - atizayena yo jAto vapraH - kedAro jalasthAnaM tatra gambhIraM - alabdhasthAnaM zItalaM ' jalaM yAsu tA AnupUrvya sujAtavapragambhIra zItalajalA: 'saMchaNNapattabhisamuNAlAo' saMchannAni - jalenAntaritAni patravimRNAlAni yAsu tAH saMchannapatra bisamRNAlA:, iha bisamRNAlasAhacaryAtpatrANi - padminIpatrANi draSTavyAni, bisAni - kandA mRNAlAni - padmanAlAH, tathA bahubhirutpalakumudana linasubhagasaugandhikapuNDarIkazatapatrasahasrapatra kesaraphullopacitAH, tathA SaTpadaiH - bhramaraiH paribhujyamAnAni kamalAni upalakSaNametat kumudAdIni ca yAsu tAH SaTpadaparibhujyamAnakamalAH, tathA'cchena - svarUpataH sphaTikavacchuddhena vimalena - Agantukamalarahitena salilena pUrNA acchavimalasalilapUrNA:, tathA 'paMDihatthA' atirekitA: atiprabhUtA ityarthaH " paDihatthamuddhumAyaM ahireiyaM ca jANa Au" iti vacanAt udAharaNaM cAtra- "ghaNapaDihatthaM gayaNaM sarAI navasalilasuGa ( uchu ) mAyAI / ahireiyaM mahaM uNa ciMtAe~ maNaM tuhaM virahe // 1 // " iti bhramanto matsyakacchapA yatra tAH paDihatyabhramanmatsyakacchapAH, tathA'nekaiH - zakuna mithu | nakaiH pravicaritA - itastato gamanena sarvato vyAptA anekazakunamithunakapravicaritAH, tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH, etA vApyAdayaH sarassaraHpaGktiparyavasAnAH pratyekaM pratyekamiti, ekamekaM prati pratyekam, antrAbhimukhye pratizabdo na vIpsAvivakSAyAM paJcAtpratyekazabdasya dvirvacanamiti, padmavara vedikayA parikSiptAH pratyekaM vanapaNDaparikSiptAJca 'appegatiyAo' ityAdi, apirvADhArthe bADhamekakAH - kAJcana
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara vApyAdaya Asavamiya-candrahAsAdiparamAsavamiva udakaM yAsAM tA AsabodakAH, apyekakA vAruNasya vAruNasamudrasyeva udakaM yAsAM / 3 pratipattI tA vArugodakAH, apyekakAH kSIramivodakaM yAsa tAH kSIrodakAH, apyekakA ghRtamivodakaM yAsAM tA ghRtodakAH, apyekakAH kSoda manuSyA0 8 iva-ikSurasa iva udakaM yAsa tAH kSododakAH, apyekakA amRtarasasamarasamudakaM yAsAM tA amRtarasasamarasodakAH, apyekakA amRta-4 vanakhaNDArasena svAbhAvikena prajJaptAH, 'pAsAIyA(o)' ityAdi vizeSaNacatuSTayaM prAgvat , tAsAM kSullikAnAM yAvadvilapatInAM pratyekaM 2 caturdizi hai dhi0 catvAri, ekaikasyAM dizi ekaikabhAvAt , 'trisopAnapratirUpakANi' prativiziSTaM rUpaM yeSAM tAni pratirUpakANi trayANAM sopAnAnAM uddezaH 1 samAhAranisopAnaM trisopAnAni ca tAni pratirUpakANi ceti vizepaNasamAsaH, vizeSaNasya paranipAtaH prAkRtatvAt , tAni prajJaptA ni, 8 sU0 127 teSAM ca trisopAnapratirUpakANAm 'ayaM vakSyamANa: 'etadrUpaH' anantaraM vakSyamANakharUpaH 'varNAvAsaH' varNakanivezaH prajJaptaH, tadyathA , -'vajramayAH' vanaratnamayA 'nemAH' bhUmerU niSkrAmantaH pradezAH 'riSThamayAH' riSTharatnamayA: 'pratiSThAnA' trisopAnamUlapAdA vai-* DUryamayAH stambhAH suvarNarUpyamayAni phalakAni-trisopAnAGgabhUtAni vajramayAni vajraratnApUritAH sandhayaH-phalakadvayApAntarAlapradezAH lohitAkSamayyaH sUcyA-phalakadvayasambandhavighaTanAbhAvahetupAdukAsthAnIyAH nAnAmaNimayA avalamvyante iti avalambanA-avataratA* muttaratAM cAlambane hetubhUtA avalambanabAhAto vinirgatAH kecidavayavAH 'avalaMbaNavAhAo' iti avalambanabAhA api nAnAmaNimayAH, avalambanabAhA nAma ubhayoH ubhayoH pArzvayoravalambanAzrayabhUtA bhittayaH, 'pAsAIyAo' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat // 'tesi Na'mityAdi, teSAM trisopAnapratirUpakANAM pratyeka pratyeka toraNAni prajJaptAni, tepAM ca toraNAnAmayametadrUpo 'varNAvAsaH' varNaka niveza:* // 198 // prajJaptaH, tadyathA-te.Na toraNA nANAmaNimayA' ityAdi, tAni toraNAni nAnAmaNimayAni, maNaya:-candrakAntAdayaH, vividhama
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ ASSES NimayAni, nAnAmaNimayeSu stambheSu "upaviSTAni' sAmIpyena sthitAni, tAni ca kadAciJcalAni athavA'padapatitAni vA''zaGkayarana tata Aha-samyaga-nizcalatayA'padaparihAreNa ca niviSTAni tato vizeSaNasamAsaH upaviSTasanniviSTAni 'vivihamuttarociyA' iti vividhA-vividhavicchittikalitA mukkA-muktAphalAni 'aMtare'ti antarAzabdo'gRhItavIpso'pi sAmarthyAdvIpsAM gamayati, antarA 2 'ociyA' AropitA yatra tAni tathA, 'vivihatArArUvovaciyA' iti vividhaistArArUpaiH-tArikArUpairupacitAni, toraNepu hi zobhArtha tArakA nibadhyante iti loke'pi pratItaM iti vividhatArArUpopacitAni, 'IhAmigausabhaturaganaramagaravihagavAlagakiMnararurusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittA' iti ihAmRgA-vRkA vyAlA:-zvApada jagAH, IhAmRgaRSabhaturaganaramakaravihagavyAlakinararurusarabhakusaravanalatApanalatAnAM bhattyA-vicchittyA vicitraM-Alekho yeSu tAni tathA, stambhodgatAbhi:-stambhoparivatinIbhirvaratnamayIbhirvedikAbhiH parigatAni santi yAni abhiramaNIyAni tAni stambhogatavanavedikAparigatAbhirAmANi, tathA 'vi jAharajaMtajuttAviva aJcIsahassamAliNIyA' iti vidyAdharayoryad yamalaM-samazreNIkaM yugalaM-dvandvaM vidyAdharayamalayugalaM tepAM kAyanAmi-apazcAstairyuktAnIva, arciSAM sahasrarmAlanIyAni-parivAraNIyAni arciHsahasramAlanIyAni, kimuktaM bhavati ?-evaM nAma prabhA samudAyopetAni yenaivaM saMbhAvanopajAyate yathA nUnametAni na svAbhAvikaprabhAsamudayopetAni kintu viziSTavidyAzaktimatpuruSavizeSaprapaJcayumAkAnIti, 'rUvagasahassakaliyA' iti rUpakANAM sahasrANi rUpakasahasrANi taiH kalitAni rUpakasahasrakalitAni 'bhisamANA'iti dIpyamAdAnAni 'bhinbhisamANA' iti bhatizayena dIpyamAnAni cakkhalloyaNalesA' iti cakSuH kartR lokane-avalokane lisatIva-darzanIyatvAti sayataH liSyatIva yatra tAni bakSulokanalesAni 'suhaphAsA' iti zubhasparzAni sazobhAkAni rUpANi yatra tAni sazrIkarUpANi,
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'pAsAiyA' ityAdi vizeSaNacatuSTayaM prAgvat // 'tesiM toraNANaM uvariM aTThamaMgale'tyAdi sugama, navaraM 'jAva paDirUvA' iti yAvatka- 3 pratipattI raNAt 'ghaTTA maTThA nIrayA' ityaadiprigrhH|| tesi NamityAdi, teSAM toraNAnAmupari bahavaH 'kRSNacAmaradhvajAH' kRSNacAmarayuktA dhvajAH manuSyA0 -kRSNacAmaradhvajAH evaM vahavo nIlacAmaradhvajA lohitacAmaradhvajA hAridracAmaradhvajAH zurucAmaradhvajAH, kathambhUtA ityAha ete sarve-8 vijayadvA'pi? iti, ata Aha-'acchA' AkAzasphaTikavadatinirmalA: "kRSNA kRSNapudgalaskandhanirmApitA 'rUpyapaTTA' iti rUpyo- rAdhika na yeSAM te vana- rUpyamayo vanamayasya daNDasyopari paTTo yepAM te rUpyapaTTAH 'vairadaMDA' iti vaso-vajraratnamayo daNDo rUpyapaTTamadhyavartI yeSAM te vana uddezaH 1 daNDAH, tathA jalajAnAmiva-jalajakusumAnAM padmAdInAmivAmalo-nirmalo na tu kudravyagaMdhasammizro yo gandhaH sa vidyate yeSAM te ja-8 sU0 127 lajAmalagandhikA 'ata: anekasvarA'ditIkapratyayaH, ata eva suramyAH, 'pAsAdIyA' ityAdi vizeSaNacatuSTayaM prAgvat // 'tesi NamityAdi, 8 teSAM toraNAnAmupari bahUni 'chatrAticchatrANi' chatrAt-lokaprasiddhAdekasayAkAdatizAyIni dvisahayAni trisaGyAni vA chatrAticchatrANi, bayaH patAkAbhyo-lokaprasiddhAbhyo'tizAyinyo dIrghavena vistAreNa ca patAkAH patAkAtipatAkAH, bahUni ghaNTAyugalAni bahUni caamryu| galAni bahavaH 'utpalahastakA' utpalAkhyajalajakusumasamUhavizepAH, evaM padmahastakA bahavo nalinahastakA bahavaH subhagahastakA bahavaH hai saugandhikahastakA vahavaH puNDarIkahastakA bahavaH zatapatrahastakA: bahavaH sahasrapatrahastakAH, utpalAdIni prAgeva vyAkhyAtAni, etaM ca chatrA ticchatrAdayaH sarve'pi sarvaratnamayA: 'jAva paDirUvA' iti yAvatkaraNAt 'acchA saNhA laNhA' ityAdi vishepnnkdmbkpriprhH|| , 'tAsiNa'mityAdi, tAsAM kSullikAnAM vApInAM yAvadvilapaGkInAm, atra yAvacchabdAt puSkariNyAdiparigrahaH, apAntarAleSu tatra tatra deza 6 // 199 // tasyaiva dezasya tatra tatraikadeze vaDva utsAtaparvatA-yatrAgatya bahavo vyantaradevA devyazca vicitrakrIDAnimittaM vaikriyazarIramAracayanti OMGAOSECSCAMGAM
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'niyaipavvayA' iti niyatyA-nayatyena parvatA niyatiparvatAH, kacit 'niyayapavvayA' iti pAThastatra niyatA:-sadA bhogyatvenAvasthitAH parvatA niyataparvatAH, yatra vAnamantarA devA devyazca bhavadhAraNIyena vaikriyazarIreNa prAyaH sadA ramamANA avatiSThante iti bhAvaH, 'jagatIparvatakAH' parvatavizeSAH 'dAruparvatakAH'dArunirmApitA iva parvatakAH 'dagamaMDavagA' iti 'dakamaNDapakA' sphaTikamaNDapakAH, uktaM ca mUlaTIkAyAM-"dakamaNDapakAH sphATikamaNDapakA" iti, evaM dakamaJcakA dakamAlakA dakaprAsAdAH, ete ca dakamaNDapAdayaH kecit 'UsaDA' iti utsRtA uccA ityarthaH, kecit 'khuTTA' iti kSullA laghava: kacit 'khaDakha(ha)DagA' iti laghava A| yatAzca, tathA andolakAH pakSyandolakAzca, tatra yatrAgatya manuSyA AsAnamandolayanti te andolakA iti loke prasiddhAH, yatra tu pakSiNa AgatyAmAnamandolayanti te pakSyandolakAH, te cAndolakAH pakSyandolakAzca tasmin vanaSaNDe tatra tatra pradeze vAnamantaradevadevIkrIDAyogyA bahavaH santi, te cotpAtaparvatAdayaH kathambhUtA: ? ityAha-'sarvaratnamayAH' sarvAtmanA ratnamayAH, 'acchA saNhA' i| tyAdi vizeSaNajAtaM pUrvavat ||'tesu NamityAdi, teSu utpAtaparvatepu yAvatpakSyandolakeSu, yAvatkaraNAnniyatiparvatakAdiparigrahaH, vahUni 5. haMsAsanAni tatra yeSAmAsanAnAmadhobhAge haMsA vyavasthitA yathA siMhAsane siMhAH tAni haMsAsanAni, evaM krauJcAsanAni garuDA vinIyAni, unnatAsanAni nAma yAni uccAsanAni praNatAsanAni-nimnAsanAni dIrghAsanAni-zayyArUpANi bhadrAsanAni yeSAmadhobhAge pIThikAbandhaH pakSyAsanAni yepAmadhobhAge nAnAkharUpAH pakSiNaH, evaM makarAsanAni siMhAsanAni ca bhAvanIyAni, padmAsanAni-padmAkArANi AsanAni 'disAsovatyiyAsaNANi' yepAmadhobhAge diksauvastikA AlikhitAH santi, ana yathAkramamAsanAnAM saGghAhikA saGgrahaNigAthA-"haMse 1 koMce 2 garuDe 3 uNNaya 4 paNae ya 5 dIha 6 bhade ya 7 / pakkhe 8 mayare ***SOORSES
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 tathA vartanta iti bhAvaH 'krIDanti' yathAsukhamitastato gamanavinodena gItanRtyAdivinodena vA tiSThanti 'mohanti' maithunasevAM kurvanti, 3 pratipattoM ityevaM 'purA porANAga'mityAdi, 'purA' pUrva prAgbhave iti bhAvaH kRtAnAM karmaNAmiti yogaH, ata eva paurANAnAM sucIrNAnAM-suca- manuSyA0 ritAnAmitibhAvaH, iha sucaritajanitaM kApi kArye kAraNopacArAtsucaritamiti vivakSitaM, tato'yaM bhAvArtha:-viziSTatathAvidhadhAnu vijayadvASThAnaviSayApramAdakaraNakSAntyAdisucaritAnAmiti, tathA suparAkrAntAnAm , atrApi kAraNe kAryopacArAt suparAkrAntajanitAni karmaNyeva rAdhi0 suparAkrAntAni ityuktaM bhavati, sakalasattvamaitrIsatyabhApaNaparadravyAnapahArasuzIlAdirUpasuparAkramajanitAnAmiti, ata eva zubhAnAMzubhaphalAnAm , iha kiJcidazubhaphalamapIndriyamativiparyAsAt zubhaphalamAbhAti tatastAttvikazubhatvapratipattyarthamasyaiva paryAyazabdamAha- sU0 127 'kalyANAnAM' tattvavRttyA tathAvidhaviziSTaphaladAyinAm, athavA kalyANAnAm-anarthopazamakAriNAM, kalyANaM-kalyANarUpaM phalavipAkaM 'paccaNubhavamANA' pratyekamanubhavanta:-'viharanti' Asate / / tadevaM padmavaravedikAyA bahiyoM vanakhaNDastadvaktavyatoktA, samprati tasyA eva padmavaravedikAyA arvAg jagatyA upari yo vanakhaNDastadvaktavyatAmabhidhitsurAha-'tIse NaM jagatIe' ityAdi, tasyA jagatyA upari padmavaravedikAyA 'antaH' madhyabhAge atra mahAneko vanapaNDaH prajJaptaH 'desoNAI do joyaNAI vikkhaMbheNa'mityAdi sarva bahirvanakhaNDavada vizeSeNa vaktavyaM, navaramatra maNInA tRNAnAM ca zabdo na vaktavyaH, padmavaravedikAntaritatayA tathAvidhavAtAbhAvato maNInAM tRNAnAM ca calanAbhAvata: parasparasaMgharpAbhAvAt , tathA cAha-"vaNasaMDavaNNato sahavajjo jAva viharati" iti / samprati jambUdvIpasya dvArasaGkhyApratipAdanArthamAha-- // 201 // jaMbuddIvassa NaM bhaMte! dIvassa kati dArA paNNatA? goyamA! cattAri dArA paNNattA, taMjahA -MASANCHAR
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ SASSA vijaye vejayaMte jayaMte aparAjie ||(suu0 128) kahi NaM bhaMte! jaMbuddIvassa dIvassa vijaye nAma dAre paNNatte ?, goyamA! jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa purathimeNaM paNayAlIsaM joyaNasahassAI abAdhAe jaMbuddIve dIve puracchimaperaMte lavaNasamuddapuracchimaddhassa paJcatthimeNaM sItAe mahANadIe uppiM ettha NaM jaMbuddIvassa dIvassa vijaye NAmaM dAre paNNatte aha joyaNAI uDe uccatteNaM cattAri joyaNAiM vikkhaMbheNaM tAvatiyaM ceva paveseNaM see varakaNagathUbhiyAge IhAmiyausabhaturaganaramagaravihagavAlagakiNNararurusarabhacamarakuMjaravaNalatapaumalayabhatticitte khaMbhuggatavairavediyAparigatAbhirAme vijAharajamalajuyalajaMtajutte iva acIsahassamAliNIe rUvagasahassakalite bhisimANe bhibhisamANe cakkhulloyaNalese suhaphAse sassirIyarUve vaNNo dArassa (tassimo hoi) taM0-vaharAmayA NimmA riTAmayA patiTThANA veruliyAmayA khaMbhA jAyakhvovaciyapavarapaMcavaNNamaNirayaNakohimatale haMsagambhamae elue gomejamate iMdakkhIle lohitakkhamaIo dAraciDAo jotirasAmate uttaraMge veruliyAmayA kavADA vairAmayA saMdhI lohitakkhamaIo sUIo NANAmaNimayA samuggagA vaIrAmaI aggalAo aggalapAsAyA vairAmaI AvattaNapeDhiyA aMkuttarapAsate NiraMtaritaghaNakavADe bhittIsu ceva bhittIguliyA chappaNNA tiNi hoti gomANasI tattiyA NANAmaNirayaNavAlakhvagalIlaTThiyasAlibhaMjiyA vairAmae kUDe rayayAmae u
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipacau manuSyA0 vijayadvA rAdhika uddezaH1 sU0 128 meM ssehe savvatavaNijamae ulloe NANAmaNirayaNajAlapaMjaramaNivaMsagalohitakkhapaDivaMsagarayatabhomme aMkAmayA pakkhayAhAo jotirasAmayA vaMsA vaMsakavellagA ya rayatAmayI pahitAo jAyarUvamatI ohADaNI vairAmayI uvari pucchaNI savvasetarayayamae cchAyaNe aMkamatakaNagakUDatavaNijathUbhiyAe sete saMkhatalavimalaNimmaladadhighaNagokhIrapheNarayayaNigarappagAse tilagarayaNaddhacaMdacitte NANAmaNimayadAmAlaMkie aMto ya bahiM ca saNhe tavaNijjaruilavAluyApatthaDe suhaphAse sassirIyarUve pAsAtIe 4 // vijayassa NaM dArassa ubhayo pAsiM duhato NisIhiyAte do do caMdaNakalasaparivADIo paNNattAo, te NaM caMdaNakalasA varakamalapaiTTANA surabhivaravAripaDipuNNA caMdaNakayacaccAgA AbaddhakaMTheguNA paumuppalapihANA savvarayaNAmayA acchA saNhA jAva paDirUvA mahatA mahatA mahiMdakuMbhasamANA paNNattA smnnaauso!|| vijayassa NaM dArassa ubhao pAsiM duhato NisIhiAe do do NAgadaMtaparivADIo, teNaM NAgadaMtagA muttAjAlaMtarUsitahemajAlagavakkhajAlakhikhiNIghaMTAjAlaparikkhittA anbhuggatA abhiNisiTThA tiriyaM susaMpagahitA ahepaNNagaddharUvA paNNagaddhasaMThANasaMThitA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA mahatA mahayA gayadaMtasamANA pa0 samaNAuso! // tesu NaM NAgadaMtaeK bahave kiNhasuttabaddhavagghAritamalladAmakalAvA jAva sukillasuttabaddhavagdhAriyamalladAmakalAvA // te NaM dAmA tavaNijjalaMbUsagA .COM CHERS // 202 // K44
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvaNNapataragamaMDitA NANAmaNirayaNavividhahAraddhahAra (uvasobhitasamudayA) jAva sirIe atIva atIva uvasobhemANA uvasobhemANA ciTThati // tesi NaM NAgadaMtakANaM uvari aNNAo do do NAgadaMtaparivADIo paNNattAo, tesi NaM NAgadaMtagANaM muttAjAlaMtarUsiyA taheva jAva samaNAuso! / tesu NaM NAgadaMtaesu bahave rayatAmayA sikkayA paNNattA, tesu NaM rayaNAmaesu sikkaesu yahave veruliyAmatIo dhUvaghaDIo paNNattAo, taMjahA tAo NaM dhUvaghaDIo kAlAgurupavarakuMdarukkaturukadhUvamaghamaghaMtagaMdhuddhayAbhirAmAo sugaMdhavaragaMdhagaMdhiyAo gaMdhavahibhUyAo orAleNaM maNuNNeNaM ghANamaNaNicuikareNaM gaMdheNaM tappaese savvato samaMtA ApUremANIo ApUremANIo atIva atIva sirIe jAva ciTThati // vijayassa NaM dArassa ubhayato pAsiM duhato NisIdhiyAe do do sAlibhaMjiyAparivADIo paNNattAo, tAo NaM sAlabhaMjiyAo lIlahitAo supayaTTiyAo sualaMkitAo NANAgAravasaNAo NANAmallapiNahi(ddhi)o muTThIgejjhamajjhAo AmelagajamalajuyalavaddianbhuNNayapINaraciyasaMThiyapaoharAo rattAvaMgAo asiyakesIo miduvisayapasatthalakkhaNasaMvellitaggasirayAo IsiM asogavarapAdavasamuTTitAo vAmahatthagahitaggasAlAo isiM aDacchikaDakvaviddhiehiM lUsemANIto iva cakkhulloyaNalesAhiM aNNamaNaM khijamANIo iva puDhavipariNAmAo sAsayabhAvamuva
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipatta manuSyA0 vijayadvA. rAdhi0 uddezaH1 sU0 129 gatAo caMdANaNAo caMdavilAsiNIo caMdvasamaniDAlAo caMdAhiyasomadaMsaNAo ukkA iva ujjoemANIo vijughaNamarIcisUradipaMtateyaahiyayarasaMnikAsAo siMgArAgAracAravesAo pAsAiyAo 4 teyasA atIva atIva sobhemANIo sobhemANIo ciTThati // vijayassa NaM dArassa ubhayato pAsiM duhato NisIhiyAe do do jAlakaDagA paNNattA, te NaM jAlakaDagA sabbarayaNAmayA acchA jAva pddiruuvaa|| vijayassaNaM dArassa ubhaopAsiM duhao NisIdhiyAe do do ghaMTAparivADio paNNattAo, tAsi NaM ghaMTANaM ayameyArUve vaNNAvAse paNNatte, taMjahA-jaMbUNatamatIo ghaMTAo vairAmatIo lAlAo NANAmaNimayA ghaMTApAsagA tavaNijjamatIo saMkalAo rayatAmatIo rajuo // tAo NaM ghaMTAo ohassarAo mehassarAo haMsassarAo koMcassarAo NaMdissarAo NaMdighosAo sIhassarAo sIhayosAo maMjussarAo maMjughosAo sussarAo sussaraNigghosAo te padese orAleNaM maguNNeNaM kaNNamaNanivvuikareNa saddeNa jAva ciTThati // vijayassa NaM dArassa ubhaopAsiM duhato NisIdhitAe do do vaNamAlAparivADIo papaNattAo, tAo NaM vaNamAlAo NANAdumalatAkisalayapallavasamAulAo chappayaparibhujjamANakamalasobhaMtasassirIyAo pAsAIyAo te paese urAleNaM jAva gaMgheNaM ApUremANIo jAva ciTThati (suu0129)|| // 203 //
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jaMbuddIvassa NaM bhNte|' ityAdi, jambUdvIpasya Namiti prAgvat bhadanta! dvIpasya kati dvArANi prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama! catvAri dvArANi prajJaptAni, tadyathA-vijayaM vaijayantaM jayantamaparAjitaM ca ||'khinnN bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta! jambUdvIpasya dvIpasya vijayaM nAma dvAraM prajJaptaM ?, bhagavAnAha-gautama jambUdvIpe mandarasya parvatasya 'puracchimeNaM'ti pUrvasyAM dizi paJcacatvAriMzaduHyojanasahasrapramANayA 'avAdhayA' apAntarAlena yo jambUdvIpasya "puracchime peraMte' iti pUrvaH paryanto lavaNasamudrapUrvArddhasya 'paJcatthimeNaM ti pazcime bhAge zItAyA mahAnadyA upari 'atra' etasmin pradeze jambUdvIpasya dvIpasya vijayaM nAma dvAraM prajJaptam, aSTau yojanAni uccastvena catvAri yojanAni viSkambhena, 'tAvaiyaM ceva paveseNaM ti tAvantyeva catvArItyarthaH yojanAni pravezena, kathambhUtamityarthaH, 'see' ityAdi, 'zvetaM' zvetavarNopetaM vAhalyenAGkaratnamayatvAt 'varakaNagathUbhiyAeM' iti varakanakA-varakanakamayI stUpikA-zikharaM yasya tad varakanakastUpikAkam , 'IhAmiyausabhaturaganaramagaravihagavAlagakinnararurusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticitte khaMbhuggayavaraveiyAparigayAbhirAme vijAharajamalajugalajaMtajutte iva accIsahassamAlaNIe rUvagasahassakalie bhisamANe bhi-15 bhisamANe cakkhulloyaNalese suhaphAse sassirIyasve' iti vizeSaNajAtaM prAgvat / 'vaNNo dArassa tassimo hoi' iti 'varNaH varNakanivezo dvArasya 'tasya' vijayAbhidhAnasya 'ayaM vakSyamANo bhavati, tamevAha-taMjahe'tyAdi, tadyathA-vanamayA nemAbhAgAdUddha niSkAmanta: pradezA riSThamayAni pratiSThAnAni-mUlapAdAH 'veruliyaruilakhaMbhe' iti vaiDUryA-vaiDUryaratnamayA rucirAH stambhA yasya tad vaiDUryarucirastambhaM 'jAyarUvovaciyapavarapaMcavaNNamaNirayaNakuTTimatale' iti jAtarUpeNa-suvarNenopacitaiH-yuktaiH pravaraiH |-pradhAnaiH paJcavarNairmaNibhiH-candrakAntAdibhiH ratnaiH-karketanAdibhiH kuTTimatalaM-baddhabhUmitalaM yasya tattathA 'haMsagabbhamae eluge|
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ CON UHAGRAASHISHTRA tisagarbho-ramavizeSastanmaya eluko-dehalI 'gomejjamayaiMdakIle' iti gomeyakaratnamaya indrakIlo lohitAkSaratramayyau dvAra-6 3pratipattI piNDau(ceTyau)-dvArazAkhe 'joirasAmae uttaraMge' iti jyotIrasamayamuttaraGga-dvArasyopari tiryagavyavasthitaM kASThaM vaiDUryamayo kapATau manuSyA0 lohitAkSamayyo-lohitAkSaratnAlikAH sUcaya:-phalakadvayasambandhavighaTanAbhAvahetupAdukAsthAnIyAH 'vairAmayA saMdhI' vanamayAH 'sa- vijayadvAndhayaH' sandhimelAH phalakAnAM, kimuktaM bhavati ?-varatnApUritAH phalakAnAM sandhayaH, 'nAnAmaNimayA samuggayA' iti samudgakA rAdhi0 iva samudkA:-sUtikAgRhANi tAni nAnAmaNimayAni 'vairAmayA aggalA aggalapAsAyA' argalA:-pratItA: argalAprAsAdA uddezaH 1 yatrArgalA niyamyante, Aha ca mUlaTIkAkAra:-"argalAprAsAdA yatrArgalA niyamyante" iti, etau dvAvapi varatnamayo, 'rayayAmayI 5. sU0129 AvattaNapeDhiyA' iti AvarttanapIThikA yatrendrakIlikA, uktaM ca mUlaTIkAyAm-"AvarttanapIThikA yatrendrakIlako bhavati" 'aMkuttarapAsAe' iti aGkA aGkaratnamayA uttarapA yasya tad aGkottarapArzva 'niraMtariyaghaNakavADe' iti nirgatA antarikAladhvantararUpA yayostau nirantariko ata eva ghanau kapATau yasya tannirantaraghanakapATaM 'bhittisu ceva bhittiguliyA chappaNNA tinni hoti' iti tasya dvArasyobhayoH pArzvayobhittipu-bhittigatA bhittigulikA:-pIThakasaMsthAnIyA stisraH paTapaJcAzata:-paTapaJcAzatrikapramANA bhavanti, 'gomANasiyA tattiyA' iti gomAnasya:-zayyA: 'tattiyA' iti tAvanmAtrAH paTapaJcAzatrikasaGkhyAkA ityarthaH, 'nAnAmaNirayaNavAlarUvagalIlaThiyasAlabhaMjiyAeM' iti idaM dvAravizeSaNaM, nAnAmaNiratnAni-nAnAmaNiratnamayAni vyAlarUpakANi lIlAsthitazAlabhaJikAzca-lIlAsthitaputrikAzca yasya tattathA 'vairAmae kUDe' vanamayo-vatraratnamaya: kUTo-mADabhAgaH rajatamaya u- // 204 // * tsedhaH-zikharam , Aha ca mUlaTIkAkAra:-"kUDo-mADabhAga ucchraya:-zikhara"miti, kevalaM zikharamatra tasyaiva mADabhAgasya saM
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ -%2-% % %A5% bandhi draSTavyaM na dvArasya, tasya prAgevoktanAt, 'savvatavaNijamae ulloe' sarvAsanA tapanIyamaya ulloka:-uparibhAga: 'nAnAmANerayaNajAlapaMjaramaNivaMsagalohiyakkhapaDivaMsagarayayabhome' iti, maNayo-maNimayA vaMzA yeSAM tAni maNimayavaMzakAni lohitAkSA -lohitAkSamayAH prativaMzA yeSAM tAni lohitAkSaprativaMzakAni rajatA-rajatamayI bhUmiryeSAM tAni rajatabhUmAni, prAkRtatvAtsamAsAnto makArasya ca dvitvaM, maNivaMzakAni lohitAkSaprativaMzakAni rajatabhUmAni nAnAmaNiratnAni-nAnAmaNiratnamayAni jAlapakSarANi-vAkSAparaparyAyANi yasmin dvAre tattathA, padAnAmanyathopanipAtaH prAkRtatvAt , 'aMkamayA pakkhA pakkhabAhAo joIrasAmayA vaMsA vaMsakavellugA ya rayayAmaIo paTTiyAo jAyarUvamaIo ohADaNIo vairAmaIo uvaripuMchaNIo savvaseyarayayAmae chA(ya)Ne' iti padmavaravedikAvadbhAvanIyam , 'aMkamayakaNagakUDatavaNijathUbhiyAge' iti aGkamayaM-bAhulyenAkaratnamayaM pakSavAhAdInAmaGkaratnAlakatvAt kanakaM-kanakamayaM kUTa-zikharaM yasya tat kanakakUTaM tapanIyA-tapanIyamayI stUpikA-laghuzikhararUpA yasya tattapanIyastUpikAkaM, tataH padatrayasya padadvayamIlanena karmadhArayaH, etena yat prAk sAmAnyata utkSiptaM 'see varakaNagathUbhiyAge' iti tadeva prapazcato bhAvitamiti / samprati tadeva zvetatvamupasaMhAravyAjena bhUya upadarzayati-'see' zvetaM, zvetatvamevopamayA draDhayati-'saMkhatalavimalanimmaladadhighaNagokhIrapheNarayayanigarappagAse' iti vimalaM-vigatamalaM yat zaGkhatalaM zaGkhasyoparitano bhAmo yazca nirmalo dadhidhanoghanIbhUtaM dadhigokSIrapheno rajatanikarazca tadvatprakAza:-pratimatA yasya tattathA, 'tilagarayaNaddhacaMdacitte' iti tilakaratnAni-puNDavizeSAstairarddhacandrazca citrANi-nAnArUpANi tilakArddhacandracitrANi, kacit 'saMkhatalavimalanimmaladadhiSaNagokhIrapheNarayayaniyarappagAsaddhacaMdacittA' iti pAThastatra pUrvavat pRthak pRthaga vyutpattiM kRtvA pazcAtpavayasya 2 karmadhArayaH, 'nANAmaNidAmAlaMkie' nAnA-13 35
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattI manuSyA0 vijayadAravarNanaM uddezaH1 su0 129 maNayo-nAnAmaNimayAni dAmAni-mAlAstairalaGkataM nAnAmaNidAmAlatam antarya hizca 'zlaNaM' zlakSNapudgalaskandhanirmApitaM 'tavaNijavAluyApatthaDe' iti tapanIyAH-tapanIyamayyo yA vAlukA:-sikatAstAsAM prastaTa:-prastAro yasmin tattathA, 'muhaphAse sassirIya- rUve pAsAIe jAva paDirUveM iti prAgvat // 'vijayassa NaM dArasse' tyAdi, vijayasya Namiti prAgvat dvArasya ubhayoH pArzvayorekaikahai naiSedhikIbhAvena 'duhato' iti dvidhAto dviprakArAyAM naipedhikyAM, naipedhikI-nipIdanasthAnam , uktaM ca mUlaTIkAkAreNa-naipedhikI ni pIdanasthAna"miti pratyekaM dvau dvau candanakalazau prajJaptI, te ca candanakalazAH 'varakamalapaiTANA'iti varaM-pradhAnaM yatkamalaM tatpratiSThAnaMAdhAro yeSAM te varakamalapratiSThAnAH, tathA surabhivaravAripratipUrNAzcandanakRtacarcAkA:-candanakRtoparAgAH 'AviddhakaMTheguNA' iti AviddhaH-AropitaH kaNThe guNo-raktasUtrarUpo yeSu te AviddhakaNTheguNAH, kaNThekAlavatsaptamyA aluk, 'paumuppalapihANA' iti pagramutpalaM ca yathAyogaM pidhAnaM yeSAM te padmotpalapidhAnAH 'savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA' iti prAgvat 'mahayAmahayA' iti atizayena mahAnto mahendrakumbhasamAnAH, kumbhAnAmindra indrakumbho, rAjadantAdidarzanAdindrazabdasya pUrvanipAtaH, mahAMzcAsau indrakumbhazca tasya samAnA mahendrakumbhasamAnA-mahAkalazapramANAH prajJaptAH he zramaNa! he AyuSman! ||'vijyss NamityAdi, vijayasya dvArasya ubhayoH pArzvayorekaikanaipedhikIbhAvena dvidhAto naipedhikyAM dvau dvau 'nAgadantakau'narkuTako aGkaTakAvityarthaH prajJaptI, te ca nAgadantakA 'muttAjAlaMtarUsiyahemajAlagavakkhajAlakhiMkhiNIjAlaparikkhittA' iti mukkAjAlAnAmantareSu yAni utsRtAni-lambamAnAni hemajAlAni-hemamayadAmasamUhAH yAni ca gavAkSajAlAni-AvAkSAkRtiranavizepadAmasamUhAH yAni ca kikkiNI-zudraghaNTA kiGkiNIjAlAni-zudraghaNTA(sakAtA)staiH parikSiptA:-sarvato vyAptAH 'anbhuggayA' iti abhimukhamudgatA abhyudgatA aprimabhAge manAga ugratA // 205 //
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 iti bhAvaH 'abhinisihA' iti abhimukhaM-ahi gAbhimukhaM nisRSTAH abhinisRSTAH 'tiriyaM susaMpaggahiyA' iti tiryag-bhittipra deze suSTu atizayena samyaga-manAgapyacalanena parigRhItAH susaMparigRhItAH 'ahepannagaddharUvA' iti adha:-adhastanaM yatpannagasya-sarpasyArddha tasyeva rUpaM-AkAro yeSAM te tathA adhaHpannagArddhavadatisaralA dIrghAzceti bhAvaH, etadeva vyAcaSTe-'pannagArddhasaMsthAnasaMsthitAH adhaHpannagArddhasaMsthAnasaMsthitAH 'savvavairAmayA' sarvAsanA vaphAmayAH "acchA saNhA jAva paDirUvA' iti prAgvat , "mahayAmahayA' iti atizayena 'gajadantasamAnAH' gajadantAkArAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ! // 'tesu NaM nAgadaMtaesu' ityAdi, teSu ca nAgadantakeSu bahavaH kRSNasUtre baddhA: 'vagdhAriyA' iti avalambitAH 'mAlyadAmakalApAH' puSpamAlAsamUhA bahavo nIlasUtrabaddhA mAlyadAmakalApAH, evaM lohitahAridrazuklasUtrabaddhA api vaacyaaH|| te NaM dAmA' ityAdi, tAni dAmAni 'tavanijalaMvasagA' iti tapanIya:-tapanIyamayo lambUsago-dAnAmagrimabhAge prAGgaNe lambamAno maNDanavizepo golakAkRtiyeSAM tAni tapanIyalambUsakAni 'suvaNNapayaragamaMDiyA'iti pArzvata: sAmastyena suvarNapratareNa-suvarNapatrakeNa maNDitAni suvarNapratarakamaNDitAni 'nAnAmaNirayaNavivihahAraddhahArauvasobhiyasamudayA' iti nAnArUpANAM maNInAM ratnAnAM ca ye vividhA-vicitravarNA hArA-aSTAdazasarikA arddhahArA-navasarikAstairupazobhitaH samudAyo yeSAM tAni tathA 'jAva sirIe atIva uvasobhemANA ciTuMti' atra yAvatkaraNAdevaM paripUrNaH pATho draSTavyaH-'IsimaNNamaNNamasaMpattA puvvAvaradAhiNuttarAgaehiM vAehiM maMdAyaM maMdAyameijamANA palaMvamANA palaMbamANA paraMbha(jhaMjha)mANA paraMbha(jhaMjha)mANA orAleNaM maNunneNaM maNahareNaM kaNNamaNanivvuikaraNaM saddeNaM te paese savvato samaMtA ApUremANA ApUremANA sirIe uvasobhemANA uvasobhemANA ciTThati / etacca prAgeva padmavaravedikAvarNane vyAkhyAtamiti bhUyo na vyAkhyAyate // 'tesi NaM nAgadaM
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ ravarNanaM tANa'mityAdi, teSAM nAgadantAnAmupari anyau dvau nAgadantako prajJaptI, te ca nAgadantakAH 'muttAjAlaMtarUsiyahemajAlagavakkhajAla' * 3pratipattI ityAdi prAguktaM sarva draSTavyaM yAvad gajadantasamAnAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman! // 'tesu NaM NAgadaMtaesu' ityAdi, teSu nAgada: 5 manuSyA0 ntakeSu bahUni rajatamayAni sikkakAni prajJaptAni, teSu ca rajatamayeSu sikakeSu bahavo 'vaiDUryaratnamayyo vaiDUryaratnAtmikAH 'dhUpaghaTyo' vijayadvAdhUpaghaTikAH prajJaptAH, tAzca dhUpaghaTikAH 'kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkadhUvamaghamardhetagaMdhuddhayAbhirAmA' kAlAguruH prasiddhaH pravara:pradhAnaH kunduruSka:-cIDA turuSkaM-silhakaM kAlAguruzca pravarakunduruSkaturuSke ca kAlAgurupravarakunduruSkaturuSkANi teSAM dhUpasya yo uddezaH 1 maghamaghAyamAno gandha uddhRta-itastato viprasRtastenAbhirAmAH kAlAgurupravarakunduruSkaturuSkadhUmamaghamaghAyamAnagandhoddhutAbhirAmAH, tathA 6 sU0 129 zobhano gandho yeSAM te sugandhAste ca te varagandhAsteSAM gandhaH sa AkhastIti sugandhavaragandhikAH 'ato'nekakharAdi'tIkapratyayaH, ataX eva gandhavartibhUtAH-saurabhyavartibhUtAH saurabhyAtizayAd gandhadravyaguTikAkalpAH 'udAreNa sphAreNa 'manojJena' mano'nukUlena, kathaM mano'nukUlatvam ? ata Aha-yANamanonivRtikaraNa hetau tRtIyA yato ghrANamanonivRtikarastato manojJastena gandhena tAn pratyAsannAn pradezAn ApUrayantya ApUrayantyaH ata eva zriyA'tIva zobhamAnAstiSThanti // "vijayassa NaM dArasse'tyAdi, vijayasya dvArasyobhayoH pArzvayorekaikanaiSedhikIbhAvena dvidhAto-dviprakArAyAMnaSedhikyAM dvedve zAlabhajike prajJapte, tAzca zAlabhajikA lIlayA lalitAGganivezarUpayA sthitA lIlAsthitAH 'supaiTThiyAo' iti suSTha-manojJatayA pratiSThitAH supratiSThitAH 'sualaMkiyAo' iti suSTha-atizayena ramaNIya* tayA'lakRtAH khalakRtAH 'nANAviharAgavasaNAoM' iti nAnAvidho-nAnAprakAro rAgo yeSAM tAni nAnAvidharAgANi tAni vasanAni // 206 // -vastrANi saMvRtatayA yAsAM tA nAnAvidharAgavasanAH 'rattAvaMgAo' iti rakto'pAGgo-nayanopAntaM yAsAM vA raktApAgAH 'asiya GREAKINGRA%ARAX
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ kesIo' iti asitA:-kRSNAH kezA yAsAM tA asitakezyaH 'miuvisayapasatthalakkhaNasaMvelliyaggasirayAo' mRdavaH-komalA vizadA-nirmalAH prazastAni-zobhanAni asphuTitatvaprabhRtIni lakSaNAni yeSAM te prazastalakSaNAH saMvellitaM-saMvRtamayaM yeSAM zekharakakarakUNAt te saMvellitAprAH zirojA:-kezA yAsAM tA mRduvizadaprazastalakSaNasaMvellitAprazirojA: 'nANAmallapiNaddhAo' iti nAnArUpANi | mAlyAni-puSpANi pinaddhAni-AviddhAni yAsAM tA nAnAmAlyapinaddhAH, niSThAntasya paranipAto bhAryAdidarzanAt , 'muThigejjhasumajjhA' iti muSTigrAhyaM suSTha-zobhanaM madhyaM-madhyabhAgo yAsAM tA muSTigrAhyasumadhyA: 'AmelagajamalajugalavaTTiyaanbhuNNayapINaraiyasaMThiyapaoharAo' pInaM-pIvaraM racitaM saMsthitaM-saMsthAnaM yakAbhyAM to pInaracitasaMsthitau Amelaka-ApIDaH zekharaka ityarthaH tasya yamalaM-samazreNIkaM yugalaM tadvat vartitau-baddhakhabhAvAvupacitakaThinabhAvAviti bhAvaH abhyunnatI pInaracitasaMsthitau ca payodharau yAsAM tAstathA, 'IsiM asogavarapAyavasamuThiyAo' iti ISat-manAk azokavarapAdape samavasthitA-AzritA ISadazokavarapAdapasamavasthitAH, tathA vAmahastena gRhItamagraM zAlAyA:-zAkhAyA arthAdazokapAdapasya yakAbhistA vAmahastagRhItAprazAlA:,' aDDa'cchikaDakkhaciTThiehiM lUsemANIo vive'ti ISat-manAga 'aDDe'tiryagvalitam akSi yeSu kaTAkSarUpeSu ceSTiteSu tairmuSNantya iva surajanAnAM manAMsi 'cakkhulloyaNalesehi ya aNNamaNNaM vijjhemANIo iva' annamannaM-parasparaM cakSuSAM lokanena-avalokanena lezA:-saMzleSAstairvidhyamAnA iva, kimuktaM bhavati?-evaM nAma tAstiryagvalitAkSikaTAkSaiH parasparamavalokamAnA avatiSThante yathA nUnaM parasparasaubhAgyAsahanata stiryagvalitAkSikaTAkSaH parasparaM khidyanta iveti 'puDhavipariNAmAo' iti pRthivIpariNAmarUpAH zAzvatabhAvamupAgatA vijayadvAravat 'caMdANaNAo' iti candravadu AnanaM-mukhaM yAsAM tAzcandrAnanAH 'caMdavilAsiNIo' iti candravanmanoharaM
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ vilasantItyevaMzIlAzcandravilAsinyaH 'caMdaddhasamaniDAlAo' iti candrArjuna - aSTamIcandreNa samaM samAnaM lalATaM yAsAM tAzandrArddhasamalalATAH 'caMdAhiyasomadaMsaNAoM' iti candrAdapyadhikaM somaM subhagaM kAntimadarzanaM - AkAro yAsAM tAstathA, ulkA iva yotamAnA: 'vijjughaNamarIci sUradippaMtateya ahiyayara sannikAsAo' iti vidyuto ye ghanA - bahulatarA marIcayastebhyo yatha sUryasya dIpyamAnamanAvRtaM tejastasmAdapyadhikataraH sannikAza:- prakAzo yAsAM tAstathA 'siMgArAgAra cAruvesAo' iti zRGgAro-maNDanabhUpaNATopastatpradhAna AkAra AkRtiryAsAM tAH zRGgArAkArAH cAru vepo - nepathyaM yAsAM tAJcAruvepAstataH karmmavAraye zRGgArAkAracAruveSAH 'pAsAIyAo' ityAdi vizeSaNacatuSTayaM prAgvat // 'vijayassa NaM dArasse'tyAdi, vijayasya dvArasya ubhayoH pArzvayorekaikanaipedhikIbhAvena 'dvidhAto' dviprakArAyAM naipedhikyAM dvau dvau jAlakaTakau prajJaptau, 'te NaM jAlakADagA' ityAdi, te ca jAlakaTakAkIrNA ramyasaMsthAnAH pradezavizeSAH 'savvarayaNAmayA acchA saNhA 'vijayasse' tyAdi, vijayasya dvArasyobhayoH pArzvayordvidhAto naipedhikyAM dve dve ghaNTe prajJapte, tAsAM ca ghaNTAnAmayametadrUpaH 'varNAjAva paDiruvA' iti prAgvat // vAsaH' varNakaniveza. prajJaptaH, tadyathA - jAmbUnadamayyo ghaNTAH vazramayyo lAlAH nAnAmaNimayA ghaNTApArzvAH tapanIyamayyaH zRGkhalA yAsu tA avalambitAstiSThanti rajatamayyo rajjavaH // 'tAo NaM ghaMTAo' ityAdi, tAzca ghaNTA: 'oghasvarAH' oghena - pravAheNa svaro yAsAM tA oghasvarAH, meghasyevAtidIrghaH svaro yAsAM tA meghasvarAH, haMsasyeva madhuraH svaro yAsAM tA haMsasvarAH, evaM krosvarAH, siMhasyeva prabhUtadezavyApI svaro yAsAM tAH sihasvarAH, evaM dundubhisvarA nandikharAH, dvAdazatUryasaGghAto nandiH, nandivad ghoSo -ninAdo yAsAM tA nandighopAH, maJjuH - priyaH kharo yAsAM tA maJjusvarAH, evaM manughopAH, kiM bahunA ?, susvarAH sukharaghoSAH, 3 pratipattI manuSyA0 vijayadvA varNanaM uddezaH 1 sU0 129 // 207 //
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'orAleNa mityAdi prAgvat ||'vijyss NamityAdi, vijayasya dvArasyobhayoH pAzvayordvidhAto naiSedhikyAM dve dve vanamAle prahAte, tAzca vanamAlA nAnAdrumANAM nAnAlatAnAM ca ye kizalayarUpA atikomalA ityarthaH pallavAstaiH samAkulA:-sammizrAH 'chappayaparibhujamANasobhaMtasassirIyA' iti SaTpadaiH paribhujyamAnA satI zobhamAnA SaTpadaparibhujyamAnazobhamAnA ata eva sazrIkA tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH, 'pAsAIyA' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat / / vijayassa NaM dArassa ubhao pAsiM duhato NisIhiyAe do do pagaMThagA paNNattA, te NaM pagaMThagA cattAri joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM do joyaNAI bAhalleNaM savvavairAmatA acchA jAva paDirUvA // tesi NaM payaMThagANaM uvariM patteyaM patteyaM pAsAyavaDeMsagA paNNattA, te NaM pAsAyavaDiMsagA cattAri joyaNAI uDe uccatteNaM do joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM anbhuggayamUsitapahasitAviva vivihamaNirayaNabhatticittA vAu yavijayavejayaMtIpaDAgacchattAtichattakaliyA tuMgA / gagaNatalamabhilaMghamANa(NulihaMta)siharA jAlaMtararayaNapaMjarummilitavva maNikaNagathUbhiyAgA viyasiyasayavattapoMDarIyatilakarayaNaddhayaMdacittA NANAmaNimayadAmAlaMkiyA aMto ya bAhiM ca saNhA tavaNijjaruilavAlayApatthaDagA suddha(ha)phAsA sassirIyarUvA pAsAtIyA 4 // tesi NaM pAsAyavaDeMsagANaM ulloyA paumalatA jAva sAmalayAbhatticittA savvatavaNijamatA acchA jAva paDirUvA // tesi NaM pAsAyavaDiMsagANaM patteyaM patteyaM aMto bahusamaramaNinne bhUmibhAge paNNatte, se jahA
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattI manuSyA0 vijayadvAravarNanaM uddezaH1 sU0130 NAmae AliMgapukkhareti vA jAva maNIhiM uvasobhie, maNINa gaMdho vaNNo phAso ya neymvo|| tesi NaM bahusamaramaNijjANaM bhUmibhAgANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM patteyaM maNipeDhiyAo paNNattAo, tAo NaM maNipeDhiyAo joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM aTThajoyaNaM bAhalleNaM savvarayaNAmaIo jAva paDirUvAo, tAsi NaM maNipeDhiyANaM uvariM patteyaM 2 sIhAsaNe paNNatte, tesi NaMsIhAsaNANaM ayameyArUve vaNNAvAse paNNatte, taMjahA-tavaNijamayA cakavAlA rayatAmayA sIhA sovaNiyA pAdA NANAmaNimayAI pAyavIDhagAI jaMbUNayamatAiM gattAI vatirAmayA saMdhI nANAmaNimae vece, te NaMsIhAsaNA IhAmiyausabha jAva paumalayabhatticittA sasArasArovaiyavivihamaNirayaNapAyapIDhA accharagamiumasUraganavatayakusaMtalicasIhakesarapaJcutthatAbhirAmA uyaciyakhomadugullayapaDicchayaNA suviracitarayattANA rattaMsuyasaMvuyA surammA AINagaruyabUraNavanItatUlamauyaphAsA mauyA pAsAIyA 4||tesinnN sIhAsaNANaM uppi patteyaM patteyaM vijayadUsaMpaNNatte, te NaM vijayadUsA setA saMkhakuMdgarayaamatamahiyapheNapuMjasannikAsA savvarayaNAmayA acchA jAva pddiruuvaa|| tesi NaM vijayadUsANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM patteyaM vairAmayA aMkusA paNNattA, tesu NaM vairAmaesu aMkusesu patteyaM 2 kuMbhikkA muttAdAmA paNNattA, te NaM kuMbhikkA muttAdAmA annahiM cAhiM cauhiM tada cappamANamettehiM addhakuMbhikkehiM muttAdAmehiM savvato samaMtA saMparikkhittA, OSTEOCRISTALLO-96 // 208 //
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ te NaM dAmA tavaNijjalaMbUsakA suvaNNapayaragamaMDitA jAva ciTThati, tesi NaM pAsAyavaDiMsagANaM - uppi yahave aTThamaMgalagA paNNattA sotthiya tadheva jAva chattA // (sU0 130) 'vijayassa 'mityAdi, vijayasya dvArasyobhayoH pArzvayordvidhAto naiSedhikyAM dvau dvau prakaNThako prajJaptau, prakaNThako nAma piitthvishessH| Aha ca mUlaTIkAkAra:-"prakaNThau pIThavizeSau," cUrNikArastvevamAha-"AdarzavRttI paryantAvanatapradezo pITho prakaNThAvi"ti, te ca prakaNThakAH pratyeka catvAri yojanAni 'AyAmaviSkambhena' AyAmaviSkambhAbhyAM dve yojane bAhalyena 'savvavairAmayA' iti sarvAsanA te prakaNThakA vanamayAH 'acchA saNhA ya' ityAdi vizeSaNakadambakaM prAgvat // 'tesi NaM pakaMThayANa'mityAdi, teSAM ca prakaNThakAnAmupari pratyekaM prAsAdAvataMsakaH prajJaptaH, prAsAdAvataMsako nAma prAsAdavizepaH, uktaM ca mUlaTIkAyAM-"prAsAdAvataMsakaH prAsAdavizeSa" iti, vyutpattizcaivam-prAsAdAnAmavataMsaka iva-zekharaka iva prAsAdAvataMsakaH, te ca prAsAdAvatasaMkAH pratyekaM catvAri || yojanAnyUrddhamuccastvena dve yojane AyAmaviSkambhAbhyAm , 'anbhuggayamUsiyapahasiyAvive'ti abhyudgatA-Abhimukhyena sarvato vinirgatA utsRtA-prabalatayA sarvAsu dikSu prasRtA yA prabhA tayA sitA iva-baddhA iva tiSThantIti gamyate, anyathA kathamiva te'tyuccA nirAlambAstiSThantIti bhAvaH, athavA prabalazvetaprabhApaTalayA prahasitAviva prakarSeNa hasitAviva, tathA 'vivihamaNirayaNabhatticittA' vividhA anekaprakArA ye maNaya:-candrakAntAdyA yAni ca ratnAni-karketanAdIni teSAM bhaktibhiH-vicchittibhizcitrA-nAnArUpA Azcayavanto vA nAnAvidhamaNiratnabhaktivicitrAH 'vAuddhayavijayavejayaMtIpaDAgachattAtichattakaliyA' vAtotA-vAyukampitA vijayaH -abhyudayastatsaMsUcikA vaijayantInAmAno (nAmyo) yAH patAkAH, athavA vijayA iti vaijayantInAM pArzvakarNikA ucyante tatpradhAnA vaijayanyo
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijayavaijayantyaH patAkAstA eva vijayavarjitA vaijayantyaH, chatrAtichatrANi - uparyuparisthitAnyAtapatrANi taiH kalitA vAtoddhUtavijayavaijayantIpatAkAchatrAticchatrakalitAH 'tuGgAH' uccA uccaistvena caturyojana pramANatvAt, ata eva 'gagaNatalamaNulihanta siharA' iti, gaganatalam - ambaram anulikhanti - abhilaGghayanti zikharANi yeSAM te gaganatalAnu likha cchikharAH, tathA jAlAni - jAlakAni yAni bhavanabhiti loke pratItAni tadantareSu viziSTazobhAnimittaM ratnAni yeSu te jAlAntararatnAH, sUtre cAtra vibhaktilopaH prAkRtatvAt, tathA parAd unmIlitA iva bahiSkRtA iva yathA hi kila kimapi vastu vaMzAdimayapracchAdanavizeSAd vahiSkRtamatyantamavinaSTacchAyaM bhavati evaM te'pi prAsAdAvataMsakA iti bhAva:, tathA maNikanakAni - maNikanakamayyaH stUpikA :- zikharANi yeSAM te maNikanakastUpikAH, tathA vikasitAni yAni zatapatrANi puNDarIkANi ca dvArAdau pratikRtitvena sthitAni tilakaratnAni bhittyAdiSu puNDravizeSA arddhacandrAzca dvArAdipu taizvitrA - nAnArUpA AzcaryabhUtA vikasitazata patrapuNDarIka tilakArddhacandra citrAH antarvahica ( nAnA - a nekaprakArA ye candrakAntAdyA maNayastanmayAni - tatpradhAnAni yAni dAmAni - puSpamAlAstairalaGkRtAH ) ' zlakSNAH' masRNAH, tathA tapanIyaM - suvarNavizeSastanmayyA vAlukAyAH prastaTaM-prataro yeSu te tapanIyavAlukAprastaTAH 'suhaphAsA sassirIyarUvA pAsAIyAM ityAdi prAgvat // ' tesi Na' mityAdi teSAM ca prAsAdAvataMsakAnAm 'ullokAH' uparitanabhAgAH padmalatAbhakticiyA azokalatAbhakticitrAzcampakaMThatAbhakticitrAbhUtalatAbhakticitrA vanalatAbhakticitrA vAsantikalatAbhakticitrAH sarvAsanA tapanIyamayAH 'acchA saNhA jAva ear' iti vizeSaNa kadambakaM prAgvat // 'tesi Na' mityAdi, teSAM prAsAdAvataMsakAnAmantarya husamaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, 'se jahA nAma AliMgapukkhare 6 yA' ityAdi samastaM bhUmivarNanaM maNInAM varNapAkasurabhigandhazubhasparzavarNanaM prAgvat // 'tesi Na' mityAdi, 3 pratipattI manuSyA0 vijayadvA varNanaM uddezaH 1 sU0 130 // 209 //
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ teSAM prAsAdAvataMsakAnAmantarbahusamaramaNIyAnAM bhUmibhAgAnAM bahumadhyadezabhAge pratyekaM pratyekaM (maNipIThikAH prAptAH, tAzca maNipIThikA yojanamAyAmaviSkambhena aSTa yojanAni bAhalyena sarvaratnamayyo yAvatpratirUpAH tAsAM maNipIThikAnAmupari) siMhAsanaM prajJaptaM, teSAM ca siMhAsanAnAmayametadrUpo 'varNAvAso' varNakaniveza: prajJaptaH, tadyathA-rajatamayAH siMhA tairupazobhitAni siMhAsanAni 'sauvarNikA' suvarNamayAH pAdAH tapanIyamayAni cakkalAni-pAdAnAmadhaHpradezAH bhavanti [muktAnAnAmaNimayAni pAdAnAmadhaHpradezAH prayuktA, nAnAmaNimayAni 'pAdazIrSakANi' pAdAnAmuparitanA avayava vizeSA jAmbUnadamayAni gAtrANi ISadacchAH 'vajramayA' varatnApUritAH 'sandhayaH' gAtrANAM sandhimelA nAnAmaNimayaM 'veccaM' vyUtaM vAnamityarthaH, Aha ca cUrNikRt-"vecce vANakkateNa"mityAdi, tAni ca siMhAsanAni IhAmRgaRSabhaturaganaramakaravyAlakinnararurusarabhacamarakuJjaravanalatApadmalatAbhakticitrANi 'sasArasArovaciyavivihama-18 NirayaNapAdapIDhA' iti, sArasAraiH-pradhAnapradhAnairvividhairmaNiratnairupacitaiH pAdapIThaiH saha yAni tAni tathA, prAkRtatvAJca upacitazabdasyAntarupanyAsaH, 'accharamauyamasUraganavatayakusantalittakesarapaccatthayAbhirAmA' iti, Astaraka-AcchAdanaM mRdu yeSAM masUra-11 || kANAM tAni AstarakamRdUni, vizeSaNasya paranipAtaH prAkRtatvAt , navA tvam yeSAM te navatvacaH kuzAntA-darbhaparyantAH, navatvacazca te kuzAntAzca navatvakuzAntAH pratyagratvagdarbhaparyantarUpANi khatikomalAni littAni-namra(mana)zIlAni ca kesarANi, kacit siMhakesareti pAThastatra siMhakesarANIva kesarANi madhye masUrakANAM tAni navatvakkazAntacilla(litta)kesarANi, siMhakesareti pAThapakSe ekasya kesarazabdasya zAkapArthivAdidarzanAllopaH, AstarakamRdubhirmasurakairnavatvakazAntalicca(tta)kesaraiH pratyavastRtAni-AcchAditAni santi yAni abhirAmANi tAni tathA, vizeSaNapUrvAparanipAto yAdRcchikaH prAkRtatvAt , 'AINagaruyabUranavaNIyatUlaphAsA' iti Ajinaka COMCARE22-CE
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ AGARSHACKAGARICORE carmamayaM vastraM tacca svabhAvAdatikomalaM bhavati rUtaM-karpAsapakSma vUro-vanaspativizeSa: navanItaM-mrakSaNaM tUlaM-arkatUlaM teSAmiva spoM 3 pratipattau * yeSAM tAni tathA, tathA suviracitaM rajanANaM pratyekamupari yeSAM tAni suviracitarajastrANAni 'uvaciya(khoma)dugullapaTTapaDicchAyaNe' * manuSyA0 iti upacitaM-parikammitaM yatjhaumaM dukUlaM-kAsikaM vastraM tatpraticchAdanaM-rajatrANasyopari dvitIyamAcchAdanaM pratyekaM yeSAM vAni tathA, vijayadvA6 tata upari 'rattaMsuyasaMvuyA' iti raktAMzukena-atiramaNIyena raktena vastreNa saMvRtAni-AcchAditAni raktAMzukasaMvRtAni ata eva sura-8 varNana myANi 'pAsAiyA' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat / / 'tesi NamityAdi, teSAM ca siMhAsanAnAmupari pratyeka pratyekaM vijayaduSyaM vanavi * uddezaH1 * zeSaH prajJaptaH, Aha ca mUlaTIkAkAra:-"vijayadUSyaM vastravizeSa" iti / te Na'mityAdi, tAni ca vijayadUSyANi 'zakunda-1 sU0130 4 dakarajo'mRtamathitaphenapuJjasannikAzAni' zazaH pratIta: kundeti-kundakusumaM dakaraja:-udakakaNAH amRtasya-kSIrodadhijalasya ma-8 thitasya ya: phenapujo-DiNDIrotkarastatsagnikAzAni-tatsamaprabhANi, punaH kathambhUtAni ? ityata Aha-'sabarayaNAmayA' sarvAsanA ratnamayAni 'acchA saNhA jAva paDirUvA' iti vizeSaNakadambakaM prAgvat // 'tesi Na'mityAdi, teSAM-siMhAsanoparisthitAnAM vijayaOM dUSyANAM pratyekaM pratyekaM bahumadhyadezabhAge vanamayAH varatnAsakA: 'aGkazA' aGkazAkArA muktAdAmAvalambanAzrayabhUtAH prajJaptAH, teSu ca 2 vanamayeSvaezepu pratyekaM pratyeka 'kumbhAyamagadhadezaprasiddhaM kumbhapramANamuktAmayaM muktAdAma prajJaptaM, tAni ca kumbhAprANi muktAdAmAni pratyekaM pratyekamanyaizcaturbhiH kumbhAprairmuktAdAmabhistadarboccapramANamAtraiH 'sarvataH' sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena saMparikSiptAni, 'te hai // 210 // NaM dAmA tavaNijalaMbUsagA nANAmaNirayaNa vivihahAraddhahArauvasobhiyasamudAyA IsimamamannamasaMpattA puvAvaradAhiNuttarAgaehiM vAehiM MCSC-SLOGAGGALSGENER
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMdAya maMdAyaM eijjamANA 2 veijjamANA 2 pakaMpamANA pakaMpamANA pajhaMjhamANA pajhaMjhamANA orAleNaM maNuNNeNaM maNahareNaM kaNNamaNani vvuikareNaM te paese savvato samaMtA ApUremANA sirIe uvasobhamoNA ciTuMti" // vijayassa NaM dArassa ubhao pAsiM duhao NisIhiyAe do do toraNA paNNattA, te NaM toraNA NANAmaNimayA taheva jAva ahamaMgalakA ya chattAtichattA // tesi NaM toraNANaM purato do do sAlabhaMjitAo paNNattAo, jaheva NaM heTThA taheva // tesi gaM toraNANaM purato do do NAgadaMtagA paNNattA, teNaM NAgadaMtagA muttAjAlaMtarUsiyA taheva, tesu NaM NAgadaMtaesu bahave kiNhe suttavavagghAritamalladAmakalAvA jAva ciTThati // tAsa Na toraNANaM purato do do hayasaMghADagA paNNattA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA, evaM paMtIo vIhIo mihuNagA, do do paumalayAo jAva paDirUvAo tesi NaM toraNANaM purato (akkhAasovatthiyA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA) tesi gaM toraNANaM purato do do caMdaNakalasA paNNattA, te NaM caMdaNakalasA varakamalapaiTThANA taheva savvarayaNAmayA jAva paDirUvA samaNAuso! // tesi NaM toraNANaM purao do do bhiMgAragA paNNatA varakamalapaiTThANA jAva savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA mahatAmahatA matagayamuhAgitisamANA paNNattA smnnaauso!|| tesi NaM toraNANaM purato do do AtaMsagA paNNatA, tesi NaM AtaMsagANaM ayameyArUve vaNNAvAse paNNatte, taMjahA tavaNijjamayA payaMThagA veru
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ RANGAROORKE 3 pratipattI manuSyA0 vijayadvAravarNanaM uddezaH1 sU0 131 liyamayA charuhA (thaMbhayA) vairAmayA varaMgA NANAmaNimayA valakkhA aMkamayA maMDalA aNoghasiyanimmalAsAe chAyAe savvatoceva samaNubaddhA caMdamaMDalapaDiNikAsA mahatAmahatA addhakAyasamANA paNNattA samaNAuso! // tesiNaM toraNANaM purato do do vairaNAme thAle paNNatte, te NaM thAlA acchaticchaDiyasAlitaMdulanahasaMdaTThabahupaDipuNNA ceva ciTThati savvajaMbUNatAmatA acchA jAva paDirUvA mahatAmahatA rahacakkasamANA samaNAuso! // tesi NaM toraNANaM purato do do pAtIo paNNattAo, tAo NaM pAtIo acchodayapaDihatthAo NANAvidhapaMcavaNNassa phalaharitagassa bahupaDipuNNAo viva ciTThati savvarayaNAmatIo jAva paDirUvAo mahayAmahayA gokaliMjagacakkasamANAo paNNattAo smnnaauso!|| tesi NaM toraNANaM purato do do supatihagA paNNattA, te NaM supatihagA NANAvidha(paMcavaNNa)pasAhaNagabhaMDaviraciyA sabvosadhipaDipuNNA savvarayaNAmayA acchA jAva pddiruuvaa||tesi NaM toraNANaM purato do do maNoguliyAo pnnnnttaao|| tAsu NaM maNoguliyAsu bahave suvaNNaruppAmayA phalagA paNNattA, tesu NaM suvaNNaruppAmaesu phalaesu pahave vairAmayA NAgadaMtagAmuttAjAlaMtarusitA hemajAva gayaMdagasamANA paNNattA, tesu NaM vairAmaesu NAgadaMtaesu bahave rayayAmayA sikayA paNattA, tesu NaM rayayAmaesu sikkaesu bahave vAyakaragA paNNattA // te NaM vAyakaragA kiNhasuttasijhagavatthiyA jAva sukilasuttasikkagavatthiyA savve R // 211 // S*
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ veruliyAmayA acchA jAva paDirUvA // tesi gaM toraNANaM purao do do cittA rayaNakaraMDagA paNNattA, se jahANAmae-raNNo cAuraMtacakkabahissa citte rayaNakaraMDe veruliyamaNiphAliyapaDalapaccoyaDe sAe pabhAe te padese savvato samaMtA obhAsai ujjoveti tAvei pabhAseti, evAmeva te cittarayaNakaraMDagA paNNattA veruliyapaDalapaccoyaDA sAe pabhAe te padese savvato samatA obhAseti // tesi NaM toraNANaM purato do do hayakaMThagA jAva do do usabhakaMThagA paNNattA yaNAmayA acchA jAva paDirUvA // tesaNaM hayakaMThaesu jAva usabhakaMThaesa do do pupphacaMgerIo, evaM mallagaMdhacuNNavatthAbharaNacaMgerIo siddhatthacaMgerIo lomahatthacaMgerIo savvarayaNAmatIo acchAo jAva pddiruuvaao|| tesi NaM toraNANaM purato do do pupphapaDalAiM jAva lomahatthapaDalAiM savvarayaNAmayAiM jAva paDirUvAiM // tesi NaM toraNANaM purato do do sIhAsaNAiM paNNattAI, tesi NaM sIhAsaNANaM ayameyArUve vaNNAvAse paNNatte taheva jASa pAsAtIyA 4 // tesi NaM toraNANaM purato do do ruppachadAchattA paNNattA, te NaM chattA veruliyabhisaMtavimaladaMDA jaMbUNayakannikAvairasaMdhI muttAjAlaparigatA aTThasahassavarakaMcaNasalAgA daddaramalayasugaMdhI savvouasurabhisIyalacchAyA maMgalabhatticittA caMdAgArovamA vahA / tesi NaM toraNANaM purato do do cAmarAo paNNattAo, tAo NaM cAmarAo (candappabhavairaveruliyanAnAmaNi
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ rayaNaciyadaMDA ) NANAmaNikaNagarayaNavimalamaritavaNijjujjalavicittadaMDAo cilliAo saMkhaMkakuMdadagarayaamayamahiya pheNapuMjasaNNikAsAo suhumarayatadIhavAlAo savvarayaNAmatAo acchAo jAva paDivAo / tesi NaM toraNANaM purato do do tilasamuggA kohasamuggA pattasamuggA coyasamuggA tayarasamuggA elAsamuggA hariyAlasamuggA hiMgulayasamuggA maNosilAsamuggA aMjaNasamuggA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA // ( sU0 131 ) 'vijayassa Na' mityAdi, vijayasya dvArasyobhayoH pArzvayordvidhAto naipedhikyA dve dve toraNe prajJapte, tAni ca toraNAni nAnAmaNimayAnItyAdi toraNavarNanaM niravazeSaM prAgvat // ' tesi Na' mityAdi, tepA toraNAnAM purato dve dve zAlabhaJjike prajJapte, zAlabhaJjikAvarNanaM prAgvat // 'tesi Na'mityAdi, tepAM toraNAnAM dvau dvau nAgadantako prajJaptau tepAM ca nAgadantakAnAM varNanaM yathA'dhastAdanantaramuktaM tathA vaktavyaM, navaramatropari nAgadantakA na vaktavyA abhAvAt // 'tesi Na'mityAdi, tepAM toraNAnAM purato dvau dvau iyasaMghATako dvau dvau gajasaGghATako dvau dvau narasaGghATako dvau dvau kinnarasaGghATako dvau dvau kiMpurupasadghATako dvau dvau mahoragasaGghATako dvau dvau gandharvasaGghATako dvau dvau vRpabhasaGghATako, ete ca kathambhUtA: ? ityAha- 'savvarayaNAmayA acchA saNhA' ityAdi prAgvat, evaM paGkivIthImithunakAnyapi pratyekaM vAcyAni // 'tesiM toraNANa' mityAdi, tepAM toraNAnAM purato dve dve padmalate yAvatkaraNAd dve dve nAgalate dve dve azokalate dve dve campakalate dve dve cUtalate dve dve vAsantIlate dve dve kundalate dve dve atimuktakalate iti parigrahaH, dve dve zyAmalate, etAzca kathambhUtAH ? ityAha-- 'nizccaM sukumiyAo' ityAdi yAvatkaraNAt 'nizcaM mauliyA niccaM lavaiyAo nicaM thaiyAo niSaM gocchiyAo nithaM jamaliyAo niSaM jner 3 pratipattau manuSyA0 vijayadvA varNanaM uddezaH 1 sU0 131 // 212 //
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ viNamiyAoM (nizcaM paNamiyAo) nizcaM suvibhattapaDimaMjarivaDaMsagadharIo nizcaM kusumiyamauliyalavaiyathavaiyaniJcaMgocchiyaviNamiyapaNamiyasuvibhattapaDimaMjarivaDaMsagadharIo' iti parigRhyate, asya vyAkhyAnaM prAgvat / punaH kathambhUtAH? ityAha-savvarayaNAmayA jAva* paDirUvA' iti, atrApi yAvatkaraNAt 'acchA saNhA' ityAdi vizeSaNakadambakaparigrahaH sa ca prAgvadbhAvanIyaH ||'tesi Na'mityAdi, teSAM toraNAnAM purato dvau dvau candanakalazau prajJaptau, varNakazva candanakalazAnAM 'varakamalapaiTThANA' ityAdirUpaH sarvaH prAktano vktvyH|| 'tesi NamityAdi, teSAM toraNAnAM purato dvau dvau bhRGgArako prajJaptau, teSAmapi candanakalazAnAmiva varNako vaktavyaH, navaraM paryante 'mattagayamahAmuhAgiisamANA paNNattA samaNAuso!' iti vaktavyaM 'mattagayamahAmuhAgiisamANA' iti matto yo gajastasya mahad-ativi zAlaM yanmukhaM tasyAkRti:-AkArastatsamAnA:-tatsadRzAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ! // 'tesi NamityAdi, teSAM toraNAnAM purato BI dvau dvAvAdarzakau prajJaptau, teSAM cAdarzakAnAmayametadrUpa: 'varNAvAsaH' varNakanivezaH prajJaptaH, tadyathA-tapanIyamayA: "prakaNThakAH' pITha| kavizeSAH 'vaiDUryamayArthabhayA' AdarzakagaNDapratibandhapradezAH, AdarzakagaNDAnAM muSTigrahaNayogyAH pradezA iti bhAvaH, varatnamayA varAGgA gaNDA ityarthaH, 'nAnAmaNimayA valakSAH' valakSo nAma zRGkhalAdirUpamavalambanam, aGkamayAni-akaratnamayAni maNDalAni yatra pratibimbasaMbhUtiH 'aNohasiyaNimmalAe chAyAe' iti, avagharSaNamavagharSitaM, bhAve ktapratyayaH, bhUtyAdinA nimajanamityarthaH, avagharSitasyAbhAvo'navagharSitaM tena nirmalA anavagharSitanirmalA tayA chAyayA samanuvaddhAH 'caMdamaMDalapaDinikAsA' iti candramaNDalasadRzAH 'mahayAmahayA' atizayena mahAntaH 'arddhakAyasamAnAH' draSTuH zarIrArddhapramANA: prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ! // 'tesi NamityAdi, teSAM toraNAnAM purato dve dve vacanAme sthAle prajJapte, tAni ca sthAlAni [tiSThanti] 'acchaticchaDiyasAlitaMdulanahasaM
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ R5R **CHOCHOLOGUE40 dapaDipaNNA iva ciDaMti' acchA-nirmalA: zuddhasphaTikavatricchaTitA ata eva nakhasaMdaSTA:-nakhA: saMdaSTA musalAdibhizcumbitA 4 3 pratipatto yeSAM te tathA, bhAryAdidarzanAtparanipAto niSThAntasya, acchetricchaTitaiH zAlitandulairnakhasaMdaSTaiH paripUrNAnIva acchatricchaTitazAlita- manuSyA0 ndulanakhasaMdaSTaparipUrNAnIva pRthivIparimANarUpANi tAni tathA sthitAni kevalamevamAkArANItyupamA, tathA cAha-savvajaMvUnadamayA' vijayadAsarvAsanA jambUnadmayAni 'acchA saNhA' ityAdi prAgvat 'mahayAmahayA' iti atizayena mahAnti rathacakrasamAnAni prajJaptAni ravarNanaM he zramaNa he AyuSman ! // 'tesi Na'mityAdi, teSAM toraNAnAM purato ve dve 'pAIo' iti pAyau prajJapte, tAzca pAcyaH 'acchodaka- uddezaH 1 paDihatthAoM' iti svacchapAnIyaparipUrNAH 'nANAvihassa phalahariyassa bahupaDipuNNAo vive'ti atra SaSThI tRtIyArthe vahuvacane hai sU0 131 caikavacanaM prAkRtatvAt , nAnAvidhaiH 'phalaharitaiH' haritaphalairvahu-prabhUtaM pratipUrNA iva tiSThanti, na khalu tAni phalAni jalaM vA kintu | tathArUpAH zAzvatabhAvamupagatAH pRthivIpariNAmAstata upamAnamiti, 'savvarayaNAmaIo' ityAdi prAgvat , 'mahayAmahayA' iti ati-8 zayena mahatyo gokalina (ra) cakrasamAnAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ! // 'tesi NamityAdi, tepA toraNAnA purato dvau dvau supratiSThako | AdhAravizeSau prajJaptI, te ca supratiSThakAH [su]sauSadhipratipUrNA nAnAvidhaiH paJcavarNaiH prasAdhanabhANDaizca bahuparipUrNA iva tiSThanti, a trApi tRtIyArthe SaSThI vahuvacane caikavacanaM prAkRtatvAt , upamAnabhAvanA prAgvat , 'savvarayaNAmayA' ityAdi tathaiva // 'tesi Nami# tyAdi, teSAM toraNAnAM purato dve dve manogulike prajJapte, manogulikA nAma pIThikA, uktaM ca mUlaTIkAyAM-"manogulikA pIThike"ti, tAzca manogulikAH sarvAsanA 'vaiDUryamayyo' vaiDUryaratnAsikA: 'acchA' ityAdi prAgvat // 'tAsu NaM maNoguliyAsu vahave' // 213 // ityAdi, tAsu manogulikAsu bahUni suvarNamayAni rUpyamayAni ca phalakAni prajJaptAni, teSu suvarNarUpyamayeSu phalakeSu bahavo vanamayAH
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'nAgadantakAH' aGkaTakAH prajJaptAH, teSu nAgadantakeSu bahUni 'rajatamayAni' rUpyamayAni sikakAni prajJaptAni, teSu ca rajatamayeSu sikkeSu bahavo 'vAtakarakAH' jalazUnyAH karakA ityarthaH prajJaptAH ||'te 'mityAdi te vAtakarakAH 'kRSNasUtrasikkagavasthitAH' iti, AcchAdanaM gavasthA:(tA:) saMjAtA eSviti gavasthitAH kRSNasUtraiH-kRSNasUtramayairgavasthairiti gamyate, sikakeSu gavasthitAH kRSNasUtrasikagavasthitAH, evaM nIlasUtrasikakagavasthitA ityAdyapi bhAvanIyaM, te ca vAtakarakAH sarvAtmanA vaiDUryamayA acchA ityAdi praagvt||'tesi Na'mityAdi, teSAM toraNAnAM purato dvau dvau 'citrau' citravarNopetAvAzcaryabhUtau vA ratnakaraNDako prajJaptau, 'se jahA nAmae' ityAdi, sa yathA nAma-rAjJazcaturantacakravartinaH, caturyu-pUrvoparadakSiNottararUpeSu pRthvIparyanteSu cakreNa vartituM zIlaM yasya tasya 'citraH' AzcaryabhUto nAnAmaNimayatvena nAnAvarNoM vA 'veruliyamaNiphAliyapaDalapaccoyaDe' iti vAhulyena vaiDUryamaNimayaH, tathA 'sphATikapaTalapratyavataTa:' sphATikapaTalamayAcchAdanaH 'sAya pabhAe' iti vakIyayA prabhayA 'tAn' pratyAsannAn pradezAn 'sarvataH' sarvAsu dikSu "sama mistyenAvabhAsayati, etadeva paryAyatrayeNa vyAcaSTe-uddyotayati tApayati prabhAsati, 'evamevetyAdi sugamam // 'tesiNaM toraNANa'mityAdi, teSAM toraNAnAM purato dvau dvau 'hayakaNThau' yakaNThapramANau ratnavizepau prajJaptA, evaM gajakiMnarakiMpuruSamahoragagandharvavRSabhakaNThA api vAcyAH, uktaM ca mUlaTIkAyAM-"hayakaNThau yakaNThapramANau ratnavizeSau," evaM sarve'pi kaNThA vAcyA iti, tathA cAha -'savvarayaNAmayA' sarve 'ratnamayAH' ratnavizeSarUpA 'acchA' ityAdi prAgvat ||'tesi NamityAdi, teSAM toraNAnAM purato dve dve puSpacaGgeyauM prajJaptau, evaM mAlyacUrNagandhavastrAbharaNasiddhArthakalomahastakacaGgeyo'pi vaktavyAH, etAzca sarvA api sarvAtmanA ratnamayyaH, 'acchA' ityAdi prAgvat // evaM puSpAdInAmaSTAnAM paTalakAnyapi dvidvisaGkhyAkAni vAcyAni // 'tesi NamityAdi, tepA toraNAnAM purato dve dve|
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMhAsane prajJapte, teSAM ca siMhAsanAnAM varNakaH prAgukto niravazeSo vaktavyo yAvaddAmavarNanam ||'tesi Na'mityAdi, teSAM toraNAnAM purato 3 pratipacau dve dve 'rUpyacchade' rUpyAcchAdane chatre prajJapte, tAni ca chatrANi vaiDUryaratnamayavimaladaNDAni jAmbUnadakarNikAni 'vajrasandhIni' manuSyA0 varatnApUritadaNDazalAkAsandhIni muktAjAlaparigatAni aSTau sahasrANi-aSTasahasrasaGkhyAkA varakAJcanazalAkA-varakAJcanamayyaH za- vijayadvAlAkA yeSu tAni aSTasahasravarakaJcanazalAkAni 'daddaramalayasugandhisayouyasurahisIyalacchAyA' iti dardara:-cIvarAvanaddhaM varNanaM kuNDikAdibhAjanamukhaM tena gAlitAstatra pakkA vA ye malaya iti-malayodbhavaM zrIkhaNDaM tatsambandhinaH sugandhayo gandhavAsAstadvatsarvepu uddezaH1 RtuSu surabhiH zItalA ca chAyA yeSAM tAni, tathA 'maMgalabhatticittA' teSAM aSTAnAM magalAnAM bhaktyA-vicchittyA citraM-Alekho 5 sU0131 yeSAM tAni maGgalabhakticitrANi, tathA 'caMdAgArovamA' iti candrAkAra:-candrAkRtiH sa upamA yeSAM tAni tathA candramaNDalavadvRttAnIti bhAvaH ||'tesi NamityAdi, teSAM toraNAnAM purato dve dve cAmare prajJapte, tAni ca cAmarANi 'caMdappabhavairaveruliyanANAmaNirayaNakhaciyadaMDA' iti candraprabha:-candrakAnto vajaM vaiDUrya ca pratItaM candraprabhavaavaiDUryANi zeSANi ca nAnAmaNiratnAni khacitAni yeSu daNDeSu te tathA, evaMrUpAzcitrA-nAnAkArA daNDA yeSAM cAmarANAM tAni tathA, sUtre strItvaM prAkRtatvAt , tathA 'suhumarayayadIhavAlAo' 9 hai iti sUkSmA rajatamayA dIrghA vAlA yeSAM tAni tathA, 'saMkhaMkakuMdadagarayaamayamahiyapheNapuMjasaMnikAsAoM' iti zaGkhaH-pratI to'ko-ratnavizeSaH kundeti-kundapuSpaM dakaraja:-udakakaNAH amRtamathitaphenapukha:-kSIrodajalamathanasamutthaphenapulasteSAmiva saMnikAza:prabhA yeSAM tAni tathA, acchA ityAdi prAgvat // 'tesi Na'mityAdi, teSAM toraNAnAM purato dvau dvau 'tailasamudko' sugandhitailAdhAravi- // 214 // zeSau, uktaM ca jIvAbhigamamUlaTIkAyAM-"tailasamudgako sugandhitailAdhArau" evaM koSThAdisamudkA api vAcyAH, atra
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahaNigAthA-'tello koTThasamuggA patte coe ya tagara elA ya / hariyAle hiMgulae maNosilA aMjaNasamuggo // 1 // " 'savva riyaNAmayA' iti ete sarve'pi sarvAtmanA ratnamayAH 'acchA saNhA' ityAdi prAgvat // vijaye NaM dAre asatacakkaddhayANaM aTThasayaM migaDyANaM ahasayaM garuDajjhayANaM aTTasayaM vigaddhayANaM (aTThasayaM ruruyajjhayANaM) aTThasataM chattajjhayANaM aTThasayaM picchajjhayANaM aTThasayaM sauNijjhayANaM asataM sIhajjhayANaM asataM usabhajjhayANaM asataM seyANaM cauvisANANaM NAgavaraketUNaM evAmeva sapuvAvareNaM vijayadAre ya AsIyaM keusahassaM bhavatitti makkhAyaM // vijaye NaM dAre Nava bhomA paNNattA, tesi NaM bhomANaM aMto bahusamaramaNijjA bhUmibhAgA paNNattA jAva maNINaM phAso, tesi NaM bhomANaM uppiM ulloyA paumalayA jAva sAmalatAbhatticittA jAva savvatavaNijamatA acchA jAva paDirUvA, tesi NaM bhomANaM bahumajjhadesabhAe je se paMcame bhomme tassa NaM bhomassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM ege mahaM sIhAsaNe paNNatte, sIhAsaNavaNNato vijayadUse jAva aMkuse jAva dAmA ciTThati, tassa NaM sIhAsaNassa avaruttareNaM uttareNaM uttarapurathimeNaM ettha NaM vijayassa devassa cauNhaM sAmANiyasahassANaM cattAri bhaddAsaNasAhassIo paNNattAo, tassa NaM sIhAsaNassa puracchimeNaM ettha NaM vijayassa devassa cauNhaM aggamahisINaM saparivArANaM cattAri bhaddAsaNA paNNattA, tassa NaM sIhAsaNassa dAhiNapuratthimeNaM ettha NaM vijayassa devassa
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhitariyAe parisAe aTThaNhaM devasAhassINaM aTTahaM bhaddAsaNasAhassIo paNNattAo, tassa NaM sIhAsaNassa dAhiNeNaM vijayassa devassa majjhimiyAe parisAe dasahaM devasAhassINaM dasa bhaddAsaNasAhassIo paNNattAo, tassa NaM sIhAsaNassa dAhiNapaJccatthimeNaM ettha NaM vijayassa devassa bAhiriyAe parisAe bArasahaM devasAhassINaM vArasa bhaddAsaNasAhassIo paNNattAo // tassa NaM sIhAsaNassa paccatthimeNaM ettha NaM vijayassa devassa sattaNhaM aNiyAhivatINaM satta bhaddAsaNA paNNattA, tassa NaM sIhAsaNassa puratthimeNaM dAhiNeNaM paJcatthimeNaM uttareNaM ettha NaM vijayassa devassa solasa AyarakkhadevasAhassINaM solasa bhaddAsaNasAhassIo paNNattAo, taMjA - puratthimeNaM cattAri sAhassIo, evaM causuvi jAva uttareNaM cattAri sAhassIo, avasesesu bhomesu patteyaM patteyaM bhaddAsaNA paNNattA // ( sU0 132 ) 'vijaye NaM dAre' ityAdi, tasmin vijaye dvAre 'aSTazatam' aSTAdhikaM zataM 'cakradhvajAnAM' cakrAlekharUpacihopetAnAM dhvajAnAm, evaM mRgagaruDarurukacchatrapicchazakunisiMhavRSabhacaturdantahastidhvajAnAmapi pratyekamaSTazatamaSTazataM vaktavyam, 'enAmeva sapuvvAvareNaM' 'evameva' anena prakAreNa sapUrvApareNa saha pUrvairaparaizca varttata iti sapUrvAparaM saGkhyAna tena vijayadvAre 'azItam' azItyadhikaM ketusahasraM bhavatItyAkhyAtaM mayA'nyaizca tIrthakRdbhiH // 'vijayassa NamityAdi, vijayasya dvArasya purato nava 'bhaumAni' viziSTAni sthAnAni prajJaptAni, teSAM ca bhaumAnAM bhUmibhAgA ullokAca pUrvavadvaktavyAH, tepAM ca bhaumAnAM bahumadhyadezabhAge yatpazvamaM bhaumaM tasya bahumadhyadezabhAge vijaya 3 pratipatau manuSyA0 vijayadvA varNanaM uddezaH 1 sU0 132 // 215 //
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvArAdhipativijayadevayogyaM siMhAsanaM prajJaptaM, tasya ca siMhAsanasya varNanaM vijayaduSyaM kumbhAramuktAdAmavarNanaM prAgvat , tasya ca siMhAsanasya 'aparottarasyAM' vAyavyakoNe uttarasyAmuttarapUrvasyAM ca vijayadevasya saMbandhinAM caturNA sAmAnikasahasrANAM catvAri bhadrAsanasahasrANi prajJaptAni, tasya siMhAsanasya pUrvasyAmatra vijayasya devasya catasRNAmagramahiSINAM catvAri bhadrAsanasahasrANi prajJaptAni, tasya siMhAsanasya dakSiNapUrvasyAmAgneyakoNa ityarthaH, atra vijayadevasya 'abhyantaraparSadAm' abhyantaraparSadrUpANAmaSTAnAM devasahasrANAM yogyAni aSTau bhadrAsanasahasrANi prajJaptAni, tasya siMhAsanasya dakSiNasyAM dizi atra vijayadevasya madhyaparSado dazAnAM devasahasrANAM yogyAni daza bhadrAsanasahasrANi prajJaptAni, tasya siMhAsanasya dakSiNAparasyAM dizi nairRtakoNa ityarthaH atra vijayadevasya bAhyaparSado dvAdazAnAM devasahasrANAM yogyAni dvAdaza bhadrAsanasahasrANi prajJaptAni // 'tassa NaM sIhAsaNasse'tyAdi, tasya siMhAsanasya pazcimAyAM dizi atra vijayasya devasya sambandhinAM saptAnAmanIkAdhipatInAM yogyAni sapta bhadrAsanAni prajJaptAni, tasya siMhAsanasya 'sarvataH sarvAsa dikSa 'samantataH sAmastyena atra vijayasya devasya saMbandhinAM poDazAnAmAtmarakSadevasahasrANAM yogyAni SoDaza bhadrAsanasahasrANi prajJaptAni, avazeSeSu pratyekaM pratyekaM siMhAsanamaparivAraM sAmAnikAdidevayogyabhadrAsanarUpaparivArarahitaM prajJaptam // vijayassa NaM dArassa uvarimAgArA solasavihahiM rataNehiM uvasobhitA, taMjahA-rayaNehiM vayarehiM veruliehiM jAva riTehiM // vijayassa NaM dArassa uppi bahave aTThamaMgalagA paNNattA, taMjahA-sotthitasirivaccha jAva dappaNA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA / vijayassa NaM
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ dArassa upi bahaye kaNhacAmarajjhayA jAva savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA vijayassaNaM 3pratipattI dArassa upi yahave chattAticchattA taheva // (sU0 133) manuSyA0 'vijayassa Na'mityAdi, vijayasya dvArasya 'uvarimAkArA' iti uparitana AkAra:-uttaraGgAdirUpaH SoDazavidhai ratnairupazobhitaH, 8 vijayadvA. tadyathA-ratnaiHsAmAnyata: karketanAdibhiH 1 vajaiH2 vaihUya: 3 lohitAkSaiH 4 masAragar3haH 5 haMsagak:6 pulakaiH7 saugandhikaiH 8 jyotIrasaiH9 te ravarNanaM aGkaH 10 aJjanaH 11 rajataiH 12 jAtarUpaiH 13 aJjanapulakaiH 14 sphaTikaiH 15 riSTaiH 16 // 'vijayassa Na' mityAdi, vijayasya uddezaH 1 dvArasya upari aSTAvaSTau svastikAdIni maGgalakAni pra0, tadyathetyAdinA tAnyevopadarzayati-'savvarayaNAmayA' ityAdi prAgvat / / sU0 134 se keNaTreNaM bhaMte! evaM vucati ?-vijae NaM dAre 2, goyamA vijae NaM dAre vijae NAma deve mahiDIe mahajjatIe jAva mahANubhAve paliovamaTTitIe parivasati, se NaM tattha cauNhaM sAmANiyasAhassINaM cauNhaM aggamahisINaM saparivArANaM tiNhaM parisANaM sattaNhaM aNiyANaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM solasaNhaM AyarakkhadevasAhassINaM vijayassa NaM dArassa vijayAe rAyahANIe aNNesiM ca bahUrNa vijayAe rAyahANIe vatthavvagANaM devANaM devINa ya AhevacaM jAva divvAI bhogabhogAI muMjamANe viharai, se teNaTeNaM goyamA! evaM vucati-vijaye dAre vijaye dAre, [aduttaraM ca NaM goyamA! vijayassa NaM dArassa sAsae NAmadhejje paNNatte jaNa kayAi Natthi // 216 // Na kayAha Na bhavissati jAva avaDhie Nice vijae daare|| (sU0134)
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ paTe evaM vacaH' ityAdi prabhasUtraM sugama, bhagavAnAha-goyame'tyAdi, gautama ! vijaye dvAre vijayo nAma. prAkRtatvAd avyayatvAcca nAmazabdAtparasya dAvacanasya lopastato'yamarthaH-pravAhato'nAdikAlasantatipatitena vijaya iti nAmnA devaH | 'maharddhikaH' mahatI RddhiH-bhavanaparivArAdikA yasyAsau maharddhika: 'mahAdyutikaH' mahatI dyatiH zarIragatA AbharaNagatA ca yasyAsau tAmahAdyatikaH, tathA mahad balaM-zArIraH prANo yasya sa mahAbalaH, tathA mahad yazaH-khyAtiryasyAsau mahAyazAH, maheza ityAkhyA-prasiddhiyasya sa mahezAkhyaH, athavA IzanamIzo bhAve ghapratyayaH aizvaryamityarthaH 'Iza aizvarye' iti vacanAt tata Izanamaizvarya AsanaH khyAti anta taNyarthatayA khyApayati-prathayati yaH sa IzAkhyaH mahAMzvAsAvIzAkhyazca mahezAkhyaH, kacit 'mahAsokkhe' iti pAThastatra mahata saukhyaM prabhUtasadvedyodayavazAd yasya sa mahAsaukhyaH palyopamasthitikaH parivasati, sa ca tatra catuNI sAmAnikasahasrANAM catasRNAmagramahiSINAM saparivArANAM pratyekamekaikasahasrasaGkhyaparivArasahitAnAM tisRNAM abhyantaramadhyamabAhyarUpANAM yathAkramamaSTadazadvAdazadevasahasrasaGkhyAkAnAM parpadA saptAnAmanIkAnAM-hayAnIkagajAnIkarathAnIkapadAtyanIkamahiSAnIkagandharvAnIkanATyAnIkarUpANAM saptAnAmanIkAdhipatInAM SoDazAnAmAmarakSasahasrANAM vijayasya dvArasya vijayAyA rAjadhAnyA anyeSAM ca bahUnAM vijayarAjadhAnIvAstavyAnAM devAnAM devInAM ca 'AhevaccaMti Adhipatyam adhipateH karma AdhipatyaM rakSA ityarthaH, sA ca rakSA sAmAnyenApyArakSakeNeva kriyate tata Aha-purasya patiH purapatistasya karma paurapatyaM sarveSAmagresaratvamiti bhAvaH, taJcAgresaratvaM nAyakatvamantareNApi svanAyakaniyuktatathAvidhagRhacintakasAmAnyapuruSasyeva (syAt) tato nAyakatvapratipattyarthamAha-'svAmitvaM' svamasyAstIti svAmI tadbhAvaH svAmitvaM nAyakatvamityarthaH, tadapi ca nAyakalaM kadAcitpoSakatvamantareNApi bhavati yathA hariNayathAdhipatehariNasya tata Aha-bhartRtvaM-poSakatvaM 'DubhRJ dhAraNapopaNayoH'
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ - naH RECEREAASAR - iti vacanAt , ata eva mahattarakalaM, tadapi ceha mahattarakatvaM kasyacidAjJAvikalasyApi bhavati yathA kasyacidvaNijaH svadAsadAsIvarga 3 pratipattau prati tata Aha-'ANAIsaraseNAvaccaM' AjJayA Izvara AjJezvaraH senAyAH patiH senApatiH AjJezvarazcAsau senApatizca AjJezvarase- manuSyA0 nApatistasya karma AjJezvarasenApatyaM svasainyaM pratyadbhutamAjJAprAdhAnyamiti bhAva: 'kArayan' anyairniyuktaiH purupaiH pAlayan svayameva, mahatA vijayAraveNeti yoga: 'ahaya'tti AkhyAnakaprativaddhAni yadivA 'ahatAni' avyAhatAni nityAni nityAnuvandhInIti bhAvaH, ye nATyagIte , rAjadhAnI nATya-nRtyaM gIta-gAnaM yAni ca vAditAni 'tantrItalatAlatruTitAni' tatrI-vINA talau-hastatalI tAla:-kaMsikA truTitAni-vA- uddezaH2 OM divANi, tathA yazca ghanamUdadgaH paTunA puruSeNa pravAditaH, tatra ghanamRdago nAma ghanasamAnadhvanioM mRdagastata eteSAM dvandvastepAM raveNa 'di- sU0 135 byAn' pradhAnAn bhogArhA bhogA:-zabdAdyo bhogabhogAstAna bhuJjAnaH 'viharati' Aste 'se eeNaDeNa'mityAdi, tata etena 'arthena' kAraNena gautama! evamucyate-vijayadvAraM vijayadvAramiti, vijayAbhidhAnadevakhAmikatvAd vijayamiti bhAvaH // kahi NaM bhaMte! vijayassa devassa vijayA NAma rAyahANI paNNattA?, goyamA! vijayassa NaM dArassa purathimeNaM tiriyamasaMkhene dIvasamudde vItivatittA apaNaMmi jaMbuddIce dIve bArasa joyaNasahassA ogAhittA ettha NaM vijayassa devassa vijayA NAma rAyahANI pa0 yArasa joyaNasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM sattatIsajoyaNasahassAI nava ya aDayAle joyaNasae kiMcivisesAhie parikkheveNaM paNNatte // sA NaM egeNaM pAgAreNaM savvato samaMtA saMparikkhittA // se NaM pAgAre // 217 // sattatIsaM joyaNAI addhajoyaNaM ca u8 uccatteNaM mUle aterasa joyaNAI vikkhaMbheNaM majjhettha
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakkosAiM chajoyaNAiM vikkhaMbheNaM uppiM tiNi saddhakosAiM joyaNAI vikkhaMbheNaM mUle vicchiNNe majjhe saMkhitte uppi taNue bAhiM vaDhe aMto cauraMse gopucchasaMThANasaMThite savvakaNagAmae acche jAva pddiruuve||se NaM pAgAre NANAvihapaMcavaNNahiM kavisIsaehiM uvasobhie, taMjahA-kiNhehiM jAva sukillehiM // te NaM kavisIsakA addhakosaM AyAmeNaM paMcadhaNusatAI vikkhaMbheNaM desoNamaddhakosaM uddhaM uccatteNaM savvamaNimayA acchA jAva paDirUvA // vijayAe NaM rAyahANIe egamegAe vIsaM paNuvIsaM dArasataM bhavatIti makkhAyaM // te NaM dArA bAvaDhi joyaNAI addhajoyaNaM ca uDDe uccatteNaM ekkatIsaM joyaNAI kosaM ca vikkhaMbheNaM tAvatiyaM ceva paveseNaM setA varakaNagathUbhiyAgA IhAmiya0 taheva jadhA vijae dAre jAva tavaNijavAlugapatthaDA suhaphAsA sassi(ma)rIe sarUvA paasaatiiyaa4| tesi NaM dArANaM ubhayapAsiM duhato NisIhiyAe do vaMdaNakalasaparivADIo paNNattAo taheva bhANiyavvaM jAva vaNamAlAo // tesi NaM dArANaM ubhao pAsiM duhato NisIhiyAe do do pagaMThagA paNNattA, te NaM pagaMThagA ekatIsaM joyaNAI kosaM ca AyAmavikkhaMbheNaM pannarasa joyaNAI aDDAijje kose bAhalleNaM paNNattA savvavairAmayA acchA jAva paDirUvA // tesi NaM pagaMThagANaM uppiM patteyaM 2 pAsAyavaDiMsagA paNNattA // te NaM pAsAyavaDiMsagA ekatIsaM joyaNAI kosaM ca uddhaM uccatteNaM pannarasa joyaNAI aDDAije ya kose AyAmavi
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 3pratipattau manuSyA0 vijayArAjadhAnI uddeza:2 sU0 135 kkhaMbheNaM sesaM taM ceva jAva samuggayA NavaraM bahuvayaNaM bhANitavvaM / vijayAe NaM rAyadhANIe egamege dAre aTThasayaM cakkajjhayANaM jAva aTThasataM seyANaM cauvisANANaM NAgavarakeUNaM, evAmeva sa puvAvareNaM vijayAe rAyahANIe egamege dAre AsItaM 2 keusahassaM bhavatIti makkhAyaM // vijayAe NaM rAyahANIe egamege dAre (tesi NaM dArANaM purao) sattarasa bhomA paNNattA, tesiNaM bhomANaM (bhUmibhAgA) ulloyA (ya) paumalayA0bhatticittA // tesiNaM bhomANaM bahumajjhadesabhAe je te navamanavamA bhomA tesi NaM bhomANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM 2 sIhAsaNA paNNattA, sIhAsaNavaNNao jAva dAmA jahA hehA, ettha NaM avasesesu bhomesu patteyaM patteyaM bhaddAsaNA pnnnnttaa| tesi NaM dArANaM uttimaM (uvarimA) gArA solasavidhehiM rayaNehiM uvasobhiyA taM ceva jAva chattAichattA, evAmeva puvAvareNa vijayAe rAyahANIe paMca dArasatA bhavaMtIti makkhAyA // (sU0 135) 'kahi NaM bhaMte ! vijayassetyAdi, ka bhadanta ! vijayasya devasya vijayA nAma rAjadhAnI prajJaptA?, bhagavAnAha-gautama! vijayasya dvArasya pUrvasyAM dizi tiryag asaGkhyeyAn dvIpasamudrAn 'vyativrajya' atikramya atrAntare yo'nyaH jambUdvIpaH adhikRtadvIpatulyAbhi 1 vRttikArA atidizanti 'toraNe'tyAdigAthAtrayaM sUtrAdarzagataM para na kApyAdarzana dRzyata idaM, anekeSu ca sthAneSvevaM vRttikAraprAptAnAmAdarzAnAmidAnIntanaprApyAdarzAnA ca parasparaM bhinnatamatvAt sUtravRttyorvecitryaM na ca tAdRza upalabhyate Adarza iti nirupAyA vayaM sarvatra dvayorekatrIkaraNe. // 218 // 605
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHISHASHASHASHISHASHASHISHA ghAnaH, anena jambUdvIpAnAmapyasoyatvaM sUcayati, tasmin dvAdaza yojanasahasrANi avagAhya atrAntare vijayasya devasya yogyA vijayA nAma rAjadhAnI prajJaptA mayA zeSaizca tIrthakRdbhiH, sA ca dvAdaza yojanasahasrANi 'AyAmaviSkambhena' AyAmaviSkammAbhyAM, saptatriMzad yojanasahasrANi nava zatAni 'aSTAcatvAriMzAni' aSTacatvAriMzadadhikAni kizcidvizeSAdhikAni parikSepeNa, idaM ca parikSepaparimANaM 'vikkhaMbhavaggadahaguNakaraNI vaTTassa parirao hoI' iti karaNavazAtsvayamAnetavyam // 'sA Na'mityAdi, 'sA' vijayAbhidhAnA rAjadhAnI Namiti vAkyAlaGkAre ekena mahatA prAkAreNa 'sarvataH' sarvAsu dikSu 'samantataH sAmastyena parikSiptA // se Na'mityAdi, dasa prAkAraH saptatriMzataM yojanAnAmarddhayojanamUrddhamuccaistvena mUle'rddhatrayodaza yojanAni viSkambhena madhye paD yojanAni sakrozAni-ekena |krozenAdhikAni viSkambhena upari trINi yojanAni sArddhakozAni [yojanAni] sArddhAni dvAdaza arddhakrozAdhikAni (dvAdaza) viSkambhena, mUle vistIrNo madhye saMkSipto, mUlaviSkambhato'rddhasya zruTitatvAt , upari tanuko, madhyaviSkambhAdapyarddhasya truTitatvAt , bahirvRtto'ntazcaturasro 'gopucchasaMsthAnasaMsthitaH' UrkIkRtagopucchasaMsthAnasaMsthitaH 'savakaNagamae' sarvAsanA kanakamayaH 'acche' ityAdi vizeSaNajAtaM prAgvat // 'se Na'mityAdi, sa prAkAro nAnAvidhAni ca tAni paJcavarNAni ca nAnAvidhapaJcavarNAni taiH, nAnAvidhavaM ca paJcavarNApekSayA kRSNAdivarNatAratamyApekSayA vA draSTavyaM, paJcavarNatvamevopadarzayati-'kiNhehiM' ityAdi ||'te NaM kavisIsagA'-ityAdi, tAni kapizIrSakANi pratyekamarddhakozaM-dhanu:sahasrapramANamAyAmena-dairyeNa paJca dhanuHzatAni 'viSkambhena' vistAreNa, dezonamarddhakrozamUrddha muccaistvena | 'savvamaNimayA' ityAdi sarvAsanA maNimayA 'acchA' ityAdi vizeSaNakadambakaM prAgvat // 'vijayAe NaM rAyahANIe' ityAdi, vijayAyA rAjadhAnyA ekaikasyAM bAhAyAM paJcaviMza-paJcaviMzatyadhikaM dvArazataM 2 prajJapta, sarvasaGkhyayA paJca dvArazatAni // te NaM dArA'
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattau manuSyA0 vijayAra rAjadhAnI uddezaH 2 sU0135 5 ityAdi, tAni dvArANi pratyekaM dvASaSTiyojanAni arddhayojanaM corddhamuccaistvena, ekatriMzataM yojanAni krozaM ca viSkambhataH, 'tAvaiyaM ceva paveseNaM' etAvadeva-ekatriMzad yojanAni krozaM cetyarthaH pravezena, 'seyA varakaNagathUbhiyAgA' ityAdi dvAravarNanaM niravazeSa tAvadvaktavyaM yAvadvanamAlAvarNanam // 'tesi NaM dArANa'mityAdi, teSAM dvArANAM pratyekamubhayoH pArzvayorekaikanaiSedhikIbhAvena 'dvidhAto' dviprakArAyAM naipedhikyAM dvau dvau 'prakaNThako' pIThavizeSau prajJaptau, te ca prakaNThakAH pratyekamekatriMzataM yojanAni krozamekaM ca AyAmaviSkambhAbhyAM, paJcadaza yojanAni arddhatRtIyAMzca krozAn bAhalyena 'savvavairAmayA' iti sarvAsanA te prakaNThakA vanaratnamayAH 'acchA saNhA' ityAdi vizeSaNajAtaM praagvt||'tesiN pagaMThagANa'mityAdi, teSAM prakaNThakAnAmupari pratyekaM 'prAsAdAvataMsakaH' prAsAdavizeSaH prajJaptaH // te NaM pAsAyavaDeMsagA' ityAdi, te prAsAdAvataMsakA ekatriMzataM yojanAni kozaM caikamUrddhamuccaistvena, paJcadaza yojanAni arddhatRtIyAMzca krozAna AyAmaviSkambhAbhyAM, teSAM ca prAsAdAnAm 'anbhuggayamUsiyapahasiyAviva' ityAdi sAmAnyataH svarUpavarNanam ullokavarNanaM madhyabhUmibhAgavarNanaM siMhAsanavarNanaM vijayadUSyavarNanaM muktAdAmopavarNanaM ca vijayadvAravat , zeSamapi toraNAdikaM vijayadvAravadimAbhirvakSyamANAbhirgAthAbhiranugantavyaM, tA eva gAthA Ah-'toraNe'tyAdi gAthAtrayaM, dvAreSu pratyekamekaikasyAM naiSedhikyAM dve dve toraNe vaktavye, teSAM ca toraNAnAmupari pratyekamaSTAvaSTau maGgalakAni, teSAM toraNAnAmupari kRSNacAmaradhvajAdayo dhvajAH, tadanantaraM toraNAnAM purataH zAlabhalikAH tadanantaraM nAgadantakAsteSu ca nAgadantakeSu dAmAni tato yasavATAdayaH sabATA vaktavyAH tato hayapatyAdayaH paklayastadanantaraM yavIthyAyo vIthayastato yamithunakAdIni mithunAni tataH padmalatAdayo latAH tataH 'sotthiyA' caturdiksauvastikA vaktavyAstato vandanakalazAstadanantaraM bhRGgArakAstata AdarzakAstataH sthAlAni tataH pAvyastadanantaraM supratiSThAni tato manogulikAstAsu SAMAGRANGA // 219 //
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAtakarakAH' vAtabhRtAH karakA vAtakarakA jalazUnyA ityarthaH, tadanantaraM citrA ratnakaraNDakAstato hayakaNThA gajakaNThA narakaNThAH, upalakSaNametat kiMnarakiMpuruSamahoragagandharvavRSabhakaNThakAH krameNa vaktavyAH, tadanantaraM puSpAdicaGgayoM vaktavyAstataH puSpAdipaTalakAni tataH siMhAsanAni tadanantaraM chatrANi tatazcAmarANi tatastailAdisamudgakA vaktavyAstato dhvajAH, teSAM ca dhvajAnAmidaM caramasUtram'evAmeva saputvAvareNaM vijayAe rAyahANIe egamegaMsi dAraMsi asIyaM asIyaM keusahassaM bhavatIti makkhAyaM tadanantaraM bhaumAni vakta darzayati-tesi gaMdArANa'mityAdi, teSAM dvArANAM purataH saptadaza saptadaza bhaumAni prajJaptAni, teSAM ca | bhaumAnAM bhUmibhAgA ullokAzca prAgvadvaktavyAH // "tesiNaM bhomANa mityAdi, teSAM ca bhaumAnAM vahumadhyadezabhAge yAni navamanavamAni bhaumAni teSAM bahumadhyadezabhAgeSu pratyekaM vijayadevayogyaM (siMhAsanaM yathA) vijayadvArapaJcamabhaume kintu saparivAraM siMhAsanaM vaktavyam , avazeSeSu ca bhaumeSu pratyeka saparivAraM siMhAsanaM prajJaptaM, 'tesiNaM dArANaM uvarimAgArA solasavihahiM rayaNehiM uvasobhitA' ityAdi prAgvat // vijayAe NaM rAyahANIe cauddisiM paMcajoyaNasatAiM avAhAe, etya NaM cattAri vaNasaMDA papaNattA, taMjahA-asogavaNe sattavaNavaNe caMpagavaNe cUtavaNe, purathimeNaM asogavaNe dAhiNeNaM sattavaNNavaNe pacatthimeNaM caMpagavaNe uttareNaM cUtavaNe // te NaM vaNasaMDA sAiregAI duvAlasa joyaNasahassAI AyAmeNaM paMca joyaNasayAI vikkhaMbheNaM paNNattA patteyaM patteyaM pAgAraparikkhittA kiNhA kiNhobhAsA vaNasaMDavaNNao bhANiyabvo jAca bahave vANamaMtarA devA ya devIo ya
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 3 pratipattI manuSyA0 vanaSaNDA dhi0 uddezaH2 sU0136 AsayaMti sayaMti ciTThati NisIdati tuyati ramaMti lalaMti kIlaMti mohaMti purAporANANaM suciNNANaM suparivaMtANaM subhANaM kammANaM kaDANaM kallANaM phalavittivisesaM pacaNubhavamANA viha'raMti // tesiNaM vaNasaMDANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM patteyaM pAsAyavaDiMsagA paNNattA, te NaM pAsAyavaDiMsagA bAvaDiM joyaNAI ajoyaNaM ca u8 uccatteNaM ekatIsaM joyaNAI kosaM ca AyAmavikkhaMbheNaM anbhuggatamUsiyA taheva jAva aMto bahusamaramaNijjA bhUmibhAgA paNNattA ulloyA paumabhatticittA bhANiyavvA, tesi NaM pAsAyavaDeMsagANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM patteyaM sIhAsaNA paNNattA vaNNAvAso saparivArA, tesi NaM pAsAyavaDiMsagANaM uppiM bahave aTThamaMgalagA jhayA chattAtichattA // tattha NaM cattAri devA mahiDDIyA jAva paliovamadvitIyA parivasaMti, taMjahA-asoe sattavaNNe caMpae cUte // tattha NaM te sANaM sANaM vaNasaMDANaM sANaM sANaM pAsAyavaDeMsayANaM sANaM sANaM sAmANiyANaM sANaM sANaM aggamahisINaM sANaM sANaM parisANaM sANaM sANaM AyarakkhadevANaM AhevacaM jAva viharati // vijayAe NaM rAyahANIe aMto bahusamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte jAva paMcavaNahiM maNIhiM uvasobhie taNasahavihaNe jAva devA ya devIo ya AsayaMti jAva viharati / tassa NaM bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM ege mahaM ovariyAleNe paNNatte bArasa joyaNasayAI AyAmakkkhiMbheNaM tinni joyaNasahassAI // 220 //
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ satta ya paMcANaute joyaNasate kiMcivisesAhie parikkheveNaM addhakosaM vAhalleNaM savvajaMbUNatAmateNaM acche jAva paDirUve // se NaM egAe paumavaraveiyAe egeNaM vaNasaMDeNaM savvato samaMtA saMparikkhitte paumavaravetiyAe vaNNao vaNasaMDavaNNao jAva viharaMti, se NaM vaNasaMDe desUNAI do joyaNAI cakkavAlavikkhaMbheNaM ovAriyAlayaNasamaparikkheveNaM // tassa NaM ovAriyAlayaNassa cauddisiM cattAri tisovANapaDirUvagA paNNattA, vapaNao, tesi NaM tisovANapaDirUvagANaM purato patteyaM patteyaM toraNA paNNattA chattAtichattA // tassa NaM uvAriyAlayaNassa uppi bahusamaramaNije bhUmibhAge paNNatte jAva maNIhiM uvasobhite maNivaNNao, gaMdharasaphAso, tassa NaM bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM ege mahaM mUlapAsAyavaDiMsae paNNatte, se NaM pAsAyavaDiMsae bAvahiM joyaNAiM addhajoyaNaM ca uDUM uccatteNaM ekatIsaM joyaNAI kosaM ca AyAmavikkhaMbheNaM anbhuggayamUsiyappahasite taheva tassa NaM pAsAyavaDiMsagassa aMto vahusamaramaNije bhUmibhAge paNNatte jAva maNiphAse ulloe // tassa NaM bahusamaramaNijjassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAge ettha NaM egA mahaM maNipeDhiyA panattA, sA ca egaM joyaNamAyAmavikkhaMbheNaM addhajoyaNaM bAhalleNaM sabvamaNimaI acchA saNhA // tIse NaM maNipeDhiyAe uvariM ege mahaM sIhAsaNe pannatte, evaM sIhAsaNavaNNao saparivAro, tassa NaM pAsAyavaDiMsagassa uppiM bahave aTThamaMga
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 3 pratipattau manuSyA0 vanapaNDA dhi0 5 uddezaH2 sU0136 lagA jhayA chattAtichattA // se NaM pAsAyavaDiMsae aNNahiM cauhiM taducattappamANamettehiM pAsAyavaDisaehiM savvato samaMtA saMparikkhitte, te NaM pAsAyavaDiMsagA ekatIsaM joyaNAI ko uI uccatteNaM addhasolasajoyaNAI addhakosaM ca AyAmavikkhaMbheNaM anbhuggata0 taheva, tesiNaM pAsAyavaDiMsayANaM aMto bahusamaramaNijjA bhUmibhAgA ulloyA ||tesi NaM bahasamaramaNijANaM bhamibhAgANaM bahamajjhadesabhAe patteyaM patteyaM sIhAsaNaM paNNattaM, vaNNao, tesiM parivArabhatAbhadA paNNattA, tesi NaM aTThamaMgalagA jhayA chattAtichattA // te NaM pAsAyavaDiMsakA aNNehiM cauhiM cauhiM tadabuccattappamANamettehiM pAsAyavaDeMsaehiM savvato samaMtA sNprikkhittaa|| teNaM pAsAyavaDeMsakA addhasolasajoyaNAI addhakosaM ca uDU uccatteNaM desUNAI aTTa joyaNAI AyAmakkhaMbheNaM anbhuggaya taheva, tesi NaM pAsAyavaDeMsagANaM aMto bahusamaramaNijjA bhUmibhAgA ulloyA, tesi NaM bahusamaramaNijANaM bhUmibhAgANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM patteyaM paumAsaNA panattA, tesiNaM pAsAyANaM aTThamaMgalagA jhayA chattAtichattA // te NaM pAsAyavaDeMsagA aNNehiM cauhiM tadaddhaccattappamANamettehiM pAsAyavaDeMsaehiM savvato samaMtA sNprikkhittaa||te NaM pAsAyavaDeMsakA desUNAI aha joyaNAI uTThe uccatteNaM desUNAI cattAri joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM abhuggata bhUmibhAgA ulloyA bhaddAsaNAI uvariM maMgalagA jhayA chattAtichattA, te NaM pAsAyava // 221 //
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ DisagA aNNehiM cAhiM tadabuJcattappamANamettehiM pAsAyavaDisaehiM savvato samaMtA saMparikkhittA / te NaM pAsAyavaDiMsagA desUNAI cattAri joyaNAI uDDheM uccatteNaM desUNAI do joyaNAI AyAmavikkhaMbheNa abbhuggayamUsiya0 bhUmibhAgA ulloyA paumAsaNAI uri maMgalagA jhayA chattAicchattA // (sU0136) 'vijayAe NaM rAyahANIe' ityAdi, vijayAyA rAjadhAnyAH 'caudisi'miti catasro dizaH samAhRtAzcaturdika tasmin catudizi-catasRSu dikSu paJca paJca yojanazatAni 'avAhAe' iti bAdhanaM bAdhA-AkramaNaM tasyAmavAdhAyAM kRleti gamyate, apAnta|rAleSu mukveti bhAvaH, catvAro vanakhaNDAH prajJaptAH, 'tadyathetyAdi, tAneva vanaSaNDAn nAmato digbhedatazca darzayati, azokavRkSapradhAnaM vanamazokavanam , evaM saptaparNavanaM campakavanaM cUtavanamapi bhAvanIyaM, 'puvveNa asogavaNa'mityAdirUpA gAthA pAThasiddhA (atra tu n)||'te NaM vaNasaMDA' ityAdi, te vanakhaNDAH sAtirekANi dvAdaza yojanasahasrANyAyAmena paJca yojanazatAni viSkambhena pratyekaM prajJaptAH pratyeka prAkAraparikSiptAH, punaH kathambhUtAste vanapaNDAH ? ityAdi padmavaravedikAbahirvanapaNDavattAvadavizeSeNa vaktavyaM yAvat 'tattha NaM bahave vANamaMtarA devA ya devIo ya AsayaMti jAva viharaMti' // 'tesi NamityAdi, teSAM vanaSaNDAnAM bahumadhyadezabhAge pratyekaM prAsAdAvataMsakAH prajJaptAH, te ca prAsAdAvataMsakA dvASaSTiryojanAnyaddhayojanaM corddhamuccaistvena ekatriMzataM yojanAni krozaM ca viSkambhena 'abhu-19 ggayamUsiyapahasiyAviva' ityAdi prAsAdAvataMsakAnAM varNanaM niravazeSa tAvadvaktavyaM yAvattatra pratyekaM siMhAsanaM saparivAraM / 'tattha Na' mityAdi, teSu vanapaNDeSu pratyekamekaikadevabhAvena catvAro devA maharddhikA yAvat 'mahajaiyA mahAbalA mahAyasA mahAsokkhA mahANu
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA bhi0 nagi ttiH 2 // bhAvA' itiparigrahaH patyopamasthitikAH parivasanti, tadyathA--' asoe' ityAdi, azokavane'zokaH saptaparNavane saptaparNaH campakavane campakaH cUtavane cUtaH // ' tesi Na' mi (tattha NaM te i) tyAdi, te azokAdayo devAstasya vanakhaNDasya svasya prAsAdAvataMsakasya, sUtre bahuvacanaM prAkRtatvAt, prAkRte hi vacanavyatyayo bhavatIti, sveSAM sveSAM sAmAnikasahasrANAM svAsAM svAsAmapramahiSINAM saparivArANAM svAsAM svAsAM parpadAM sveSAM svepAmanIkAnAM (anIkAdhipatInAM) sveSAM svepAmAtmarakSakANAm 'AhevanaM porevana' mityAdi prAgvat // 'vijayAe Na'mityAdi, vijayAyA rAjadhAnyA antarbahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, tasya 'se jahAnAmae AliMgapukharei vA' ityAdi varNanaM prAgvat niravazeSaM tAvadvaktavyaM yAvanmaNInAM sparzaH, tasya ca bahumamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge, atra mahad ekamupakArikAlayanaM prajJaptaM, rAjadhAnIsvAmisatkaprAsAdAvataMsakAdIn upakaroti-upaSTabhrAtItyupakArikA - rAjadhAnIsvAmisatkaprAsAdAvataMsakAdInAM pIThikA, anyatra tviyamupakAryopakAraketi prasiddhA, uktabhva - "gRhasthAnaM smRtaM rAjJAmupakAryopakArakA" iti, upakArikAlayanamiva upakArikAlayanaM tad dvAdaza yojanazatAni 'AyAmaviSkambhena' AyAmaviSkambhAbhyAM trINi yojanasahasrANi sapta yojanazatAni pazvanavatAni-pazcanavatyadhikAni kizvidvizepAdhikAni parikSepeNa prajJaptAni, parikSepaparimANaM cedaM prAguktakaraNavazAtsvayamAnetavyam, arddhakrozaM dhanuHsahasraparimANaM vAhulyena 'savvajaMbUNayAmae' iti sarvAsanA jAmbUnadamayam, 'acche' ityAdi vizeSaNajAtaM prAgvat // 'se Na' mityAdi, 'tad' upakArikAlayanam ekayA padmavaravedikayA tatpRSThabhAvinyA ekena ca vanapaNDena 'sarvataH sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena saMparikSiptaM padmavaravedikAvarNako vanapaNDavarNakaH prAgvanniravazeSo vaktavyo yAvat 'tattha yahave vANamaMtarA devA ya devIo ya AsayaMti sayaMti jAva viharaMti' iti // ' tassa Na' mityAdi, tasya upakArikAlayanasya 'caudisiM' ti caturdizi catasRSu 3 pratipatta manuSyA0 vanapaNDA dhi0 uddezaH 2 sU0 136 // 222 //
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ dikSu ekaikasyAM dizi ekaikabhAvena catvAri trisopAnapratirUpakANi - prativiziSTarUpANi trisopAnAni prajJaptAni trisopAnavarNakaH pUrvavadvaktavyaH, teSAM ca trisopAnapratirUpakANAM purataH pratyekaM pratyekaM toraNaM prajJaptaM, teSAM ca toraNAnAM varNanaM prAgvadvaktavyam // ' tassa NamityAdi, 'tasya' upakArikAlayanasya upari bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, 'se jahAnAmae' ityAdi bhUmibhAgavarNanaM prAgva|ttAvadvAcyaM yAvanmaNInAM sparzaH, tasya ca bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge'tra mahAneko mUlaprAsAdAvataMsakaH prajJaptaH, sa ca dvASaSTiryojanAni arddha ca yojanamUrddhamuccaistvena, ekatriMzataM yojanAni krozaM cAyAmaviSkambhAbhyAm, 'abbhuggayamUsiyapahasiyAvivetyAdi, tasya varNanaM madhye bhUmibhAgavarNanaM siMhAsanavarNanaM zeSANi ca bhadrAsanAni tatparivArabhUtAni vijayadvAravahiH sthitaprAsAdavadbhAvanIyAni // ' tassa Na' mityAdi, tasya mUlaprAsAdAvataMsakasya bahumadhyadezabhAge'tra mahatI ekA maNipIThikA prajJaptA, sA caikaM yojanamAyAmaviSkambhAbhyAmarddhayojanaM bAhalyena 'savvamaNimayI' iti sarvAsanA maNimayI 'acchA sahA' ityAdi vizeSaNakadambakaM prAgvat // 'tI se Na' mityAdi, tasyA maNipIThikAyA upari atra mahadekaM siMhAsanaM prajJaptaM, tasya ca siMhAsanasya parivArabhUtAni zeSANi bhadrAsanAni prAgvadvaktavyAni // ' se Na' mityAdi, sa ca mUlaprAsAdAvataMsako'nyaizcaturbhirmUlaprAsAdAvataMsa kaistadaddhaJca tvapramANa| mAtrai :- mUlaprAsAdAvataMsakArddhAzvatvapramANaiH sarvataH samantAtsaMparikSiptaH, tadarddhAccatva pramANameva darzayati - ekatriMzataM yojanAni krozaM caikamUrddhamucaistvena, paJcadaza yojanAni arddhatRtIyAMzca krozAn AyAmaviSkambhAbhyAM teSAmapi 'abbhuggayamUsiya paha siyAvivetyAdi svarUpavarNanaM madhye bhUmibhAgavarNanamullokavarNanaM ca prAgvat // ' tesi Na 'mityAdi teSAM prAsAdAvataMsakAnAM bahumadhyadezabhAge pratyekaM pratyekaM siMhAsanaM prajJaptaM, teSAM ca siMhAsanAnAM varNanaM prAgvat, navaramatra siMhAsanAnAM zeSANi parivArabhUtAni na vaktavyAni // ' te NaM pAsA -
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ "CLEARSA yava.sayA' ityAdi, te prAsAdAvataMsakA anyaizcaturbhiH prAsAdAvataMsakaistadoccatvapramANamAtraiH-mUlaprAsAdAvataMsakaparivArabhUtaprAsAdAva 83 pratipattI taMsakArboccatvapramANamAtrairmUlaprAsAdApekSayA caturbhAgamAtrapramANairityarthaH sarvataH samantAtsaMparikSiptAH, tadoccatvapramANameva darzayati manuSyA0 -'te Na'mityAdi, te prAsAdAvataMsakA: paJcadaza yojanAni arddhatRtIyAMzca krozAn Urddhamuccastvena dezonAni aSTau yojanAni AyA- sabhAvarNanaM - maviSkambhAbhyAM, sUtre ca 'AyAmavikkhaMbheNaM'ti ekavacanaM samAhAravivakSaNAt , evamanyatrApi bhAvanIyam , eteSAmapi 'anbhuggayamU-6 uddezaH2 hai siyetyAdi svarUpavarNanaM madhyebhUmibhAgavarNanamullokavarNanaM siMhAsanavarNanaM ca prAgvat kevalamatrApi siMhAsanamaparivAraM vaktavyam // sU0 136 'te NamityAdi, te'pi prAsAdAvataMsakA anyaizcaturbhiH prAsAdAvataMsakaistadoccapramANamAtraiH-anantaroktaprAsAdAvataMsakArboccalapramANenarmUlaprAsAdApekSayA'STabhAgamAtrapramANairityarthaH sarvataH samantAtsaMparikSiptAH, tadeva tadoccatvapramANamAtramupadarzayati-te NamityAdi, te prAsAdAvataMsakA dezonAni aSTau yojanAni Urddhamuccaistvena dezonAni catvAri yojanAnyAyAmaviSkambhAbhyAM teSAmapi 'abbhuggayamUsiyapahasiyAvivetyAdi svarUpAdivarNanamanantaraprAsAdAvataMsakavat // (etayoH sUtrayormUlapATho na dRzyate) te Na'mityAdi, te'pi ca prAsA6 dAvataMsakA anyaizcaturbhiH prAsAdAvataMsakaistadoccatvapramANamAtrai:-anantaroktaprAsAdAvataMsakArboccatvapramANamAtrairmUlaprAsAdAvataMsakApekSayA poDazabhAgapramANamAtrairityarthaH sarvataH samantataH saMparikSiptAH, toccatvapramANameva darzayati-'te NamityAdi, te prAsAdAvataMsakA dezonAni catvAri yojanAnyU muccaistvena dezone dve yojane AyAmaviSkambhAbhyAM, teSAmapi svarUpavarNanaM madhyebhUmibhAgavarNanamullokavarNanaM siMhAsanavarNanaM ca parivAravarjitaM prAgvat , tadevaM catasraH prAsAdAvataMsakaparipATyo bhavanti, kacittisra eva dRzyante na // 223 // caturthI / / NAGARIKAASANA kastadarboccatvapramAt // (etayoH satra retyarthaH
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ tassa NaM mUlapAsAyavaDeMsagassa uttarapurasthime NaM ettha NaM vijayassa devassa sabhA sudhammA paNNattA addhatterasajoyaNAI AyAmeNaM cha sakkosAiM joyaNAI vikkhaMbheNaM Nava joyaNAI uDe uccateNaM, aNegakhaMbhasatasaMniviTThA anbhuggayasukayavairavediyA toraNavararatiyasAlabhaMjiyA susiliTravisiTralaTrasaMThiyapasatthaveruliyavimalakhaMbhA NANAmaNikaNagarayaNakhaiyaujjalabahasamasuvibhattacitta(Niciya)ramaNijjakuTimatalA IhAmiyausabhaturagaNaramagaravihagavAlagakiNNararurusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticittA thaMbhuggayavairaveiyAparigayAbhirAmA vijAharajamalajuyalajaMtajuttAviva acisahassamAlaNIyA rUvagasahassakaliyA bhisamANI bhibhisamANI cakkhuloyaNalesA suhaphAsA sassirIyarUvA kaMcaNamaNirayaNathUbhiyAgA nANAvihapaMcavaNNaghaMTApaDAgapaDimaMDitaggasiharA dhavalA mirIikavacaM viNimmuyaMtI lAulloiyamahiyA gosIsasarasarattacaMdaNadaddaradinnapaMcaMgulitalA uvaciyacaMdaNakalasA caMdaNaghaDasukayatoraNapaDiduvAradesabhAgA AsattosattaviulavadvagghAriyamalladAmakalAvA paMcavaNNasarasasurabhimukkapupphapuMjovayArakalitA kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkadhUvamaghamaghetagaMdhuddhayAbhirAmA sugaMdhavaragaMdhiyA gaMdhavahibhUyA accharagaNasaMghasaMvikinnA divvatuDiyamadhurasaddasaMpaNAiyA surammA savvarayaNAmatI acchA jAva paDirUvA // tIse NaM sohammAe sabhAe tidisiM tao dArA paNNattA // te NaM dArA patteyaM patteyaM
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13pratipattau manuSyA0 sabhAvarNanaM uddezaH2 sU0 137 KARANAMESGRAMRICANCE do do joyaNAiM urdU uccatteNaM ega joyaNaM vikkhaMbheNaM tAvaiyaM ceva paveseNaM seyA varakaNagathabhiyAgA jAva vnnmaalaadaarvnno||tesi NaM dArANaM purao muhamaMDavA paNNattA, te NaM muhamaMDavA adbhuterasajoyaNAI AyAmeNaM chajoyaNAI sakosAiM vikkhaMbheNaM sAiregAiM do joyagAI u8 uccatteNaM muhamaMDavA aNegakhaMbhasayasaMniviTThA jAva ulloyA bhuumibhaagvnnnno|| tesi NaM muhamaDavANaM uvariM patteyaM patteyaM aTTha maMgalA paNNattA sotthiya jAva mcch0|| tesi NaM muhamaMDavANaM purao patteyaM patteyaM pecchAgharamaMDavA paNNattA, te NaM pecchAgharamaMDavA AddhaterasajoyaNAI AyAmeNaM jAvadojoyaNAI uhuMuccatteNaM jAva mnniphaaso|| tesi NaM bahumajjhadesabhAe patteyaM patteyaM vairAmayaakkhADagA paNNattA, tesi NaM vairAmayANaM akkhADagANaM bahumajjhadesabhAe patteyaM 2 maNipIDhiyA paNNattA, tAo NaM maNipIDhiyAo joyaNamegaM AyAmavikkhaMbheNaM addhajoyaNaM bAhalleNaM savvamaNimaIo acchAo jAva pddiruuvaao|| tAsi NaM maNipIDhiyANaM upi patteyaM patteyaM sIhAsaNA paNNattA, sIhAsaNavaNNao jAva dAmA privaaro| tesi NaM pecchAgharamaMDavANaM uppi aTThamaMgalagA jhayA chttaatichttaa||tesinnN pecchAgharamaMDavANaM purato tidisiM tao maNipeDhiyAo paM0tAo NaM maNipeDhiyAodo joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM joyaNaM bAhalleNaM sabvamaNimatIo acchAojAva pddiruuvaao|| tAsi NaM maNipeDhiyANaM uppi patteyaM patteyaM ceiyathUbhA paNNattA, te NaM ceiyathUbhA // 224 //
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ do joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM sAtiregAiM do joyaNAI uhuM uccatteNaM seyA saMkhaMkakuMdadgarayAmayamahitapheNapuMja saNNikAsA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA // tesi NaM cehayadhUbhANaM upi aTTha maMgalagA bahukiNhacAmarajhayA paNNattA chattAtichattA // tesi NaM cetiyadhUbhANaM uddisiM patteyaM patteyaM cattAri maNipeDhiyAo pa0, tAo NaM maNipeDhiyAo joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM addhajoyaNaM bAhalleNaM savvamaNimaIo // tAsi NaM maNipIDhiyANaM upiM patteyaM patteyaM cattAri jiNapaDimAo jiNussehapamANamettAo paliyaMkaNisaNNAo dhUbhAbhimuhIo sannividvAo citi, taMjahA--usabhA vaddhamANA caMdrANaNA vAriseNA // tesi NaM cetiyathUbhANaM purato tidisiM patteyaM patteyaM maNipeDhiyAo pannattAo, tAo NaM maNipeDhiyAo do do joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM joyaNaM bAhalleNaM savvamaNimaIo acchAo laNhAo saNhAo ghaTTAo maTThAo NiSpaMkAo NIrayAo jAva paDirUvAo / tAsi NaM maNipeDhiyANaM upiM patteyaM patteyaM cehayarukkhA paNNattA, te NaM cetiyarukkhA aTThajoyaNAI uDDuM uccatteNaM addhajoyaNaM ucveheNaM do joyaNAI khaMdhI addhajoyaNaM vikkhaMbheNaM chajoyaNAI viDimA bahumajjhadesabhAe ajoyaNAI AyAmacikkhaMbheNaM sAiregAiM aTThajoyaNAI savvaggeNaM paNNattAI / tesi NaM ceiyarukkhANaM aya tAve vaNNAvAse paNNatte, taMjahA -- vairAmayA mUlA rayayasupatiTThitA viDimA riTThAmayavipula
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattau manuSyA0 sabhAvarNanaM uddezaH 2 sU0 137 kaMdaveruliyarutilakhaMdhA sujAtarUvapaDhamagavisAlasAlI nANAmaNirayaNavividhasAhappasAhaveruliyapattatavaNijapattaveMTA jaMbUNayarattamauyasukumAlapavAlapallavasobhaMtavaraMkuraggasiharA vicittamaNirayaNasurabhikusumaphalabharaNamiyasAlA sacchAyA sappabhA samirIyA saujjoyA amayarasasamarasaphalA adhiyaM NayaNamaNaNivvutikarA pAsAtIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA // te NaM ceyarukkhA annehiM yahahiM tilayalavayachattovagasirIsasattavannadahivanalodhavacaMdaNanIvakaDayakaryayapaNasatAlatamAlapiyAlapiyaMgupArAvayarAyarukkhanaMdirukkhehiM savao samaMtA saMparikkhittA // te NaM tilayA jAva naMdirukkhA mUlavaMto kandamaMto jAva surammA // te NaM tilayA jAva naMdirukkhA annehiM pahahiM paumalayAhiM jAva sAmalayAhiM savvato samaMtA saMparikkhittA, tAo NaM paumalayAo jAva sAmalayAo nicaM kusumiyAo jAva pddiruuvaao|| tesiNaMcetiyarukkhANaM upi yahave aTThamaMgalagA jhayA chattAtichattA // tesi NaM ceiyarukkhANaM purato tidisiM tao maNipeDhiyAo paNNattAo, tAo NaM maNipeDhiyAo joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM addhajoyaNaM yAhaleNaM savvamaNimatIo acchA jAva paDirUvAo // tAsi NaM maNipeDhiyANaM uppi patteyaM patteyaM mAhiMdajhayA aTThamAI joyaNAI uDe uccatteNaM addhakosaM ubveheNaM addhakosaM vikkhaMbheNaM vairAmayavaddalahasaMThiyasusiliTThaparighaTTamahasupatihitA visihA aNegavarapaMcava // 225 //
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2OMOM4%95%2595%252%25% NNakuDabhIsahassaparimaMDiyAbhirAmA vAuchuyavijayavejayaMtIpaDAgA chattAlichattakaliyA tuMgA gagaNatalamabhilaMghamANasiharA pAsAdIyA jAva paDirUvA // tesi NaM mahiMdajjhayANaM upiM aTTaTThamaMgalagA jhayA chattAtichattA // tesi NaM mahiM dajjhayANaM purato tidisiM tao NaMdAo pukkhariNIo paM0 tAo NaM pukkhariNIo addhaterasajoyaNAI AyAmeNaM sakosAI cha joyaNAI vikkhaMbheNaM dasajoyaNAI uvveheNaM acchAo saNhAo pukkhariNIvaNNao patteyaM patteyaM paumavaraveDyAparikkhittAo patteyaM patteyaM vaNasaMDaparikkhittAo vaNNao jAva pddiruuvaao|| tesiNaM pukkhariNINaM patteyaM 2 tidisi tisovANapaDirUvagA paM0, tesi NaM tisovANapaDirUvagANaM vaNNa o, toraNA bhANiyavvA, jAva chattAticchattA sabhAe NaM suhammAe cha maNogulisAhassIo paeNattAo, taMjahA-purathime NaM do sAhassIo pacatthimeNaM do sAhassIo dAhiNeNaM egasAhassI uttareNaM egA sAhassI, tAsu NaM maNoguliyAsu bahave suvaNNaruppAmayA phalagA paNNattA, tesu NaM suvaNNaruppAmaesu phalagesu bahave vairAmayA NAgadaMtagA paNNattA, tesu NaM vairAmaesu nAgadaMtaesu bahave kiNhasuttavavagdhAritamalladAmakalAvA jAva sukkilavadvagdhAritamalladAmakalAvA, te NaM dAmA tavaNijalaMbUsagA jAva ciTThati // sabhAe NaM suhammAe chagomANasIsAhassIo paNNattAo taMjahA-puratthimeNaM do sAhassIo, evaM paJcatthimeNavi dAhiNeNaM sahassaM evaM
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ . jc. SASARANG 3 pratipacau manuSyA0 sabhAvarNana uddeza:2 sU0137 loo uttareNavi, tAsu NaM gomANasIsu yahave suvaNNaruppamayA phalagA paM0 jAca tesu NaM vairAmaesu nAgadaMtaesu bahave rayatAmayA sikatA paNNattA, tesuNaM rayatAmaesa sikaesu bahave veruliyAmaIo dhUvaghaDitAo paNNattAo, tAo NaM dhUvaghaDiyAo kAlAgurupavarakuMdurukkaturukka jAva ghANamaNaNicuikareNaM gaMdhaNaM savvato samaMtA ApUremANIo ciTThati / sabhAe NaM sudhammAe aMto bahusamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte jAva maNINaM phAso ulloyA paumalayabhatticittA jAva savvatavaNijamae acche jAva paDirUve // (sU0 137) 'tassa Na'mityAdi, tasya mUlaprAsAdAvataMsakasya 'uttarapUrvasyAm' IzAnakoNa ityarthaH, 'atra' etasmin bhAge vijayasya devasya yogyA sabhA sudharmA nAma viziSTacchandakopetA sA'rddhatrayodazayojanAnyAyAmena paT sakrozAni yojanAni viSkambhena nava yojanAni Urddha muJcaistvena 'appege'tyAdi anekepu stambhazatepu sanniviSTA anekastaMbhazatasanniviSTA 'abhuggayasukayavaraveiyA toraNavararaiyasAlabhaMjiyA susiliTThavisiTThalaTThasaMThiyapasatthaveruliyavimalakhaMbhA' abhyudgatA-atiramaNIyatayA draSTaNAM pratyabhimukhamut-prAbalyena sthitA sukRteva sukRtA nipuNazilpiraciteveti bhAvaH, abhyudgatA cAsau sukRtA ca abhyudgatasukRtA vanavedikA-dvAramuNDakopari vajaratnamayI vedikA toraNaM cAbhyudgatasukRtaM yatra sA tathA, tathA varAbhiH-pradhAnAbhiH racitAbhi:-viracitAbhiH ratidAbhirvA sAlabhalikAbhiH suzliSTA-saMbaddhA viziSTaM-pradhAnaM laSThaM-manojJaM saMsthitaM-saMsthAnaM yepAM te viziSTalaSTasaMsthitAH prazastA:-prazaMsAspadIbhUtA vaiDrayestambhA:-vaiDUryaratnamayA: stambhA yasyAM sA vararacittazAlabhajikAsuzliSTaviziSTalaSTasaMsthitaprazastavaiDUryastambhA, tataH pUrvapadena karmadhArayaH, tathA nAnAmaNikana 4 // 226 //
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ karanAni khacitAni yatra sa nAnAmaNikanakaratnakhacitaH, niSTAntasya paranipAto bhAryAdidarzanAt , nAnAmaNikanakaratnakhacitaH u-15 jjvalo-nirmalo bahusama:-atyantasamaH suvibhakto nicito-nibiDo ramaNIyazca bhUmibhAgo yasyAM sA nAnAmaNikanakaratnakhacitojvaPAlabahusamasuvibhakta (nicitaramaNIya) bhUmibhAgA 'IhAmigausahaturaganaramagaravihagavAlagakinnararurusarabhacamarakuJjaravaNalayapaumalayabhatti-IN cittA' iti tathA stambhodgatayA-stambhoparivartinyA vajravedikayA-vatraratnamayyA vedikayA parigatA satI yA'bhirAmA stambhodgatavajavedikAparigatAbhirAmA 'vijAharajamalajugalajaMtajuttAviva accisahassamAlaNIyA rUvagasahassakaliyA 'bhisamANA bhibhisamANA cakkhulloyaNalesA suhaphAsA sassirIyarUvA' iti prAgvat 'kaMcaNamaNirayaNathUbhiyAgA' iti kAJcanamaNiratnAnAM stUpikA-zikharaM yasyAH sA kAJcanamaNiratnastUpikAkA 'nANAvihapaMcavaNNaghaMTApaDAgaparimaMDiyaggasiharA' nAnAvidhAbhi:-nAnAprakArAbhiH paJcavarNAbhirghaNTAbhiH patAkAbhizca pari-sAmasyena maNDitamaprazikharaM yasyAH sA nAnAvidhapaJcavarNaghaNTApatAkAparimaNDitAprazikharA 'dhavalA' zvetA marIcikavacaM-kiraNajAlaparikSepaM vinirmuJcantI 'lAulloiyamahiyA' iti lAiyaM nAmaH yad bhUmeomayAdinA upalepanam ulloiyaM-kuDyAnAM mAlasya ca seTikAdibhiH saMmRSTIkaraNaM lAulloiyaM tAbhyAmiva mahitA-pUjitA lAulloiyama hitA, tathA gozIrSeNa-gozIrpanAmacandanena sarasaraktacandanena daIreNa-bahalena capeTAkAreNa vA dattAH paJcAGgalayastalA-hastakA yatra sA gozIrSakasarasaraktacandanadadaradattapaJcAGgulitalA, tathA upacitA-nivezitA vandanakalazA-maGgalakalazA yasyAM sA upacitavandanakalazA 'caMdaNaghaDasukayatoraNapaDiduvAradesabhAgA' iti candanaghaTai:-candanakalazaiH sukRtAni-muSTha kRtAni zobhanAnIti tAtparyArthaH yAni toraNAni tAni candanaghaTasukRtAni toraNAni pratidvAradezabhAge yasyAM sA candanaghadasukRtatoraNapratidvAradezabhAgA, tathA 'aasttosttvvgghaariy-||
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 . 3pratipattau manuSyA0 sabhAvarNanaM uddezaH2 sU0 137 SROADCARAM 4 - - - malladAmakalAvA' iti A-avAG adhobhUmau sakta Asakto bhUmau lagna ityarthaH Urddha sakta utsakta:-ullocatale uparisaMvaddha ityarthaH, vipalo-vistIrNaH vRtto-varnula: 'vagdhAriya' iti pralambito mAlyadAmakalApa:-puSpamAlAsamUho yasyAM sA AsaktosaktavipulavRttava-2 8 gdhAritamAlyadAmakalApA, tathA paJcavarNena sarasena-sacchAyena surabhiNA muktena-kSiptena puSpapujalakSaNenopacAreNa-pUjayA kalitA pa zvavarNasarasasurabhimuktapuSpapujopacArakalitA 'kAlAgurupavarakundurukkaturukadhUvamaghamaghetagaMdhuddhayAbhirAmA sugaMdhavaragaMdhagaMdhiyA gaMdhavahibhUyA' iti prAgvat , 'accharagaNasaMghasaMvikiNNA' iti apsarogaNAnAM saGkaH-samudAyastena samyaga-ramaNIyatayA vikIrNA-vyAptA 'divvataDiyasahasaMpaNAdiyA' iti divyAnAM truTitAnA-AtodyAnAM veNuvINAmRdagAdInAM ye zabdAstaiH samyaka-zrotramanohAritayA prakarSeNa nAditA-zabdavatI divyatruTitasaMpraNAditA 'acchA saNhA jAva paDirUvA' iti prAgvat // 'tIse NaM sabhAe Na'mityAdi, sabhAyAH sudharmAyAH 'tridizi' tisRSu dikSu ekaikasyAM dizi ekaikadvArabhAvena trINi dvArANi prajJaptAni, tadyathA-eka pUrvasyAmekaM dakSi-5 NasyAmekamuttarasyAm // 'te NaM dArA' ityAdi, tAni dvArANi pratyekaM pratyekaM dve dve yojane Urddhamuccastvena yojanamekaM viSkambhena 'tAvaiyaM ceveti yojanamekaM pravezena 'seyA varakaNagathUbhiyAgA' ityAdi prAguktaM dvAravarNanaM tadetAvadvaktavyaM yAvadvanamAlA iti // 'tesi NamityAdi, teSAM dvArANAM purataH pratyekaM pratyekaM mukhamaNDapa: prajJaptaH, te ca mukhamaNDapA arddhatrayodaza yojanAni AyAmena, par3a yojanAni sakozAni viSkambhena, sAtireke dve yojane Urddha mustvena, etepAmapi 'aNegakhaMbhasayasanniviTThA' ityAdi varNanaM sudhAyAH sabhAyA iva niravazeSa draSTavyaM, teSAM mukhamaNDapAnAmullokavarNanaM bahusamaramaNIyabhUmibhAgavarNanaM ca yAvanmaNInAM sparzaH prAgvat // 'tesi Na'mityAdi, teSAM mukhamaNDapAnAmupari aSTAvaSTau maGgalakAni-khastikAdIni prajJaptAni, tAnyevAha-'taMjahe'tyAdi, etaca vizeSaNaM -- RSSESSAGARMANANTA -- // 227 //
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudharmAsabhAyA api draSTavyam // 'tesi Na' mityAdi, teSAM mukhamaNDapAnAM purataH pratyekaM 2 prekSAgRhamaNDapaH prajJaptaH, te'pi ca prekSAgRhamaNDapA arddhatrayodaza yojanAnyAyAmena, sakrozAni SaD yojanAni viSkambhena, sAtireke dve yojane Urddhamuzcaistvena, prekSAgRhamaNDapAnAM ca bhUmibhAgavarNanaM pUrvavattAvadvAcyaM yAvanmaNInAM sparzaH // ' tesi Na' mityAdi teSAM ca bahusamaramaNIyAnAM bhUmibhAgAnAM bahumadhyadezabhAge pratyekaM pratyekaM vajramayaH 'akSapATaka:' caturasrAkAraH prajJaptaH, teSAM cAkSapATakAnAM bahumadhyadezabhAge pratyekaM pratyekaM maNipIThikA: prajJaptAH, tAca maNipIThikA yojanamekamAyAmaviSkambhAbhyAmarddhayojanaM vAhalyena 'savyamaNimaIo' iti sarvAtmanA maNimayya: 'acchA' ityAdi / vizeSaNakadambakaM prAgvat // 'tAsi Na' mityAdi, tAsAM maNipIThikAnAmupari pratyekaM pratyekaM siMhAsanaM prajJaptaM, teSAM ca siMhAsanAnAM varNanaM parivArazca prAgvadvaktavyaH, teSAM ca prekSAgRha maNDapAnAmupari aSTAvaSTau svastikAdIni maGgalakAni prajJaptAni, kRSNacAmaradhvajAdi / ca prAgvadvaktavyam // 'tesi Na'mityAdi, teSAM prekSAgRhamaNDapAnAM purataH pratyekaM pratyekaM maNipIThikAH prajJaptAH, tAzca maNipIThikA: pratyekaM dve dve yojane AyAmaviSkambhAbhyAM yojanamekaM vAhalyena sarvAsanA maNimayya: acchA ityAdi prAgvat // 'tAsi Na' mityAdi, | tAsAM maNipIThikAnAmupari pratyekaM pratyekaM caityastUpAH prajJaptAH, te ca caityastUpAH sAtireke dve yojane Urddhamuccaistvena dve yojane AyAmaviSkambhAbhyAM zaGkhAGkakundadakarajo'mRtamathitaphenapuJjasaMnikAzAH sarvAtmanA ratnamayA acchA: lakSNA ityAdi prAgvat // 'siga'mityAdi, teSAM caityastUpAnAmupari aSTAvaSTau maGgalakAni vahavaH kRSNacAmaradhvajA ityAdi prAgvat // "tesi Na' mityAdi, teSAM caityastUpAnAM pratyekaM pratyekaM 'caturdizi' catasRSu dikSu ekaikasyAM dizi ekaikamaNipIThikAbhAvena catasro maNipIThikA: prajJaptAH, tAca maNipIThikA yojanamAyAmaviSkambhAbhyAmarddha yojanaM bAhulyena sarvAsanA maNimayyaH acchA ityAdi prAgvat // 'tAsi NamityAdi,
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjIvA- ma rIyAvRttiH 228 // +36 SESSISSE tAsAM maNipIThikAnAmupari ekaikasyA maNipIThikAyA upari ekaikapratimAbhAvena catasro jinapratimA jinotsedhaH-utkarSataH paJca dhanu:- pratipa zatAni jaghanyataH sapta hastAH, iha tu paJca dhanuHzatAni saMbhAvyante, 'paliyaMkanisannAo' iti paryakAsananiSaNNAH stUpAbhimukhya- manuSya stiSThanti, tadyathA-RSabhA varddhamAnA candrAnanA vAriSeNA // 'tesi NamityAdi, teSAM caityastUpAnAM purataH pratyekaM pratyeka maNipIThikAH 8 sabhAvA | prajJaptAH, tAzca maNipIThikA dve dve yojane AyAmaviSkambhAbhyAM yojanamekaM bAhalyena sarvAsanA maNimayyaH acchA ityAdi prAgvat / uddeza: tAsAM ca maNipIThikAnAmupari pratyeka pratyekaM caityavRkSAH prajJaptAH / te caityavRkSA aSTau yojanAnyUddhamuccaistvena arddhayojanamutsedhena uNDatvena * sU013 dve yojane uzcaistvena skandhaH sa evArddha yojanaM viSkambhena yAvadvahumadhyadezabhAge Urddha vinirgatA zAkhA sA viDimA sA SaD yojanAnyUrddha| muccaistvena, sA'pi cArddha yojanaM viSkambhena, sarvAgreNa sAtirekANyaSTau yojanAni prajJaptaH / teSAM ca caityavRkSANAmayametadrUpo varNAvAsaH prajJaptaH, tadyathA-'vairAmayA mUlA rayayasupaiDiyA viDimA' vANi-vajaratnamayAni mUlAni yeSAM te vAmUlAH, tathA rajatArajatamayI supratiSThitA viDimA-bahumadhyadezabhAge Urddha vinirgatA zAkhA yeSAM te rajatasupratiSThitaviDimA, tataH pUrvapadena karmadhArayasamAsaH, 'rihamayakaMdaveruliyarucirakhaMdhI' riSThamayo-riSTharatnamayaH kando yeSAM te riSTharatnamayakandAH, tathA vaiDUryo-vaiDUryaratnamayo ruciraH skandho yeSAM te tathA, tataH pUrvapadena karmadhArayasamAsaH, 'sujAyavarajAyarUvapaDhamagavisAlasAlA' sujAtaM-mUladravyazuddhaM varaM-pradhAnaM yajAtarUpaM tadAlakA prathamakA-mUlabhUtA vizAlA zAlA-zAkhA yeSAM te sujAtavarajAtarUpaprathamakavizAlazAlA: 'nAnAmaNirayaNavivihasAhappasAhaveruliyapattatavaNijapattaveMTA'nAnAmaNiratnAnAM nAnAmaNiratnAmikA vividhAH zAkhA: prazAkhAzca yeSAM te tathA, vaiDUryANi- 228 vaiDUryamayAni patrANi yeSAM te tathA, tathA tapanIyAni-tapanIyamayAni patravRntAni yeSAM te tathA, tataH pUrvavatpadadvayapadyamIlanena karma
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ -SAR ASGA4-%ABAR dhArayaH, jAmbUnadA-jAmbUnadanAmakasuvarNavizeSamayA raktA-raktavarNA mRvo-manojJAH sukumArAH-sukumArasparzA ye pravAlA-ISadunmI-1 litapatrabhAvAH pallavA:-saMjAtaparipUrNaprathamapatrabhAvarUpA varADarA:-prathamamudbhidyamAnA aDarAstAn dharantIti jAmbUnadaraktamRdusukumArapravAlapallavAGkaradharAH, kacitpAThaH 'jaMbUNayarattamauyasukumAlakomalapavAlapallavaDDaraggasiharA' tatra jAmbUnadAni raktAni mRdUni-aka-|| ThinAni sukumArANi-akarkazasparzAni komalAni-manojJAni pravAlapallavAkarA:-yathoditakharUpA aprazikharANi ca yeSAM te tathA, BI vicittamaNirayaNasurabhikusumaphalabharaNa namiyasAlA' vicitramaNiratnAni-vicitramaNiratnamayAni yAni surabhINi kusumA phalAni ca teSAM bhareNa namitA nAmaM grAhitAH zAlA:-zAkhA yeSAM te tathA, satI-zobhanA chAyA yeSAM te sacchAyAH, tathA satIzobhanA prabhA-kAntiryeSAM te satprabhAH, saha udyotena vartante maNiratnAnAmuddyotabhAvAt soyotAH, adhika-atizayena nayanama-|| nonivRtikarAH, amRtarasasamarasAni phalAni yeSAM te amRtarasasamaphalAH 'pAsAIyA' ityAdi vizeSaNacatuSTayaM prAgvat // te NaM cei-|| yarukkhA' ityAdi, te caityavRkSA anyaibahubhistilakalavaGgachantropagazirISasaptaparNadhiparNalodhradhavacandananIpakuTajakadambapanasatAlatamAmAlapriyAlapriyaGgapArApatarAjavRkSananduivRkSaiH sarvataH samantAtsaMparikSiptAH // te NaM tilagA' ityAdi, te tilakA yAvannandivRkSA mUla vantaH kandavanta ityAdi vRkSavarNanaM prAgvacAvadvaktavyaM yAvadanekazakaDhayAnazibikAsyandamAnikApratimocanAsuramyA iti // 'te NaM tilagA' ityAdi, te tilakA yAvannandivRkSA anyAbhirbahubhiH padmalatAbhirnAgala tAbhirazokalatAbhizcampakalatAbhiztalatAbhirvanalatA-|| | bhisantikAlatAbhiratimuktakalatAbhiH kundalatAbhiH zyAmalatAbhiH sarvataH samantAtsaMparikSiptAH, 'tAo NaM paumalayAo jAva sA-14 malayAo nicaM kasamiyAo' ityAdilavAvarNanaM tAvadvaktavyaM yAvat 'paDirUvAo' iti, vyAkhyA cAsya pUrvavat // tasi NamityAdi, 29
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvA-hai teSAM caityavRkSANAmupari aSTAvaSTau maGgalakAni bahavaH kRSNacAmarapvajA ityAdi pUrvavattAvadvaktavyaM yAvadahavaH sahamapatrahasakAH sarvarana-1 pratipatta mayA yAvatpratirUpakA iti // 'tesi NamityAdi, teSAM caityavRkSANAM purataH pratyekaM pratyekaM maNipIThikAH prajJAptAH, tAna maNipIThikA 1M manuSyA0 uyagi-8 yojanamAyAmaviSkambhAbhyAmarddhayojanaM vAhalyena sarvAsanA maNimayyaH, acchA ityAdi prAgvat / / 'tAsi Na'mityAdi, tAsAM maNipI- sudhamAAvRttiH ThikAnAmupari pratyeka pratyekaM mahendradhvajaH prajJaptaH, te ca mahendradhvajA 'aoSTamAni' sArdAni sapta yojanAnyUImustvena, arddhakozaM- sabhAva0 dhanu:sahasrapramANamudvedhena, arddhakroza-dhanuHsahasrApramANaM 'viSkambhena vistAreNa, 'vairAmayavaTTalahasaMThiyasusiliTThaparighaTTamahasupaiThiyA' uddezaH2 229 // iti vaz2amayA-vajaratnamayAH tathA vRttaM vartulaM laTaM-manozaM saMsthitaM-saMsthAnaM yeSAM te vRttalaSTasaMsthitAH, tathA suzliSTA yayA bhavanti evaM sU0137 parighRSTA iva kharazAnayA pApANapratimeva suzliSTaparighRSTAH mRSTAH sukumArazAnayA pApANapratimeva supratiSThitA manAgapyacalanAt 'aNegavarapaMcavaNNakuDabhIsahassaparimaMDiyAbhirAmA' bhanekairvaraiH-pradhAnaiH pacavaNaH kuDabhIsahanaiH-laghupatAkAsahanaiH parimaNDitAH sa-1 nto'bhirAmA anekavarapaJcavarNakuDabhIsahasraparimaNDitAbhirAmAH 'vAuqyavijayavejayaMtIpaDAgA chattAichattakaliyA tuMgA gagaNatalamaNulihaMtasiharA pAsAIyA jAva paDirUvA' iti prAgvat // 'tesi Na'mityAdi, teSAM mahendradhvajAnAmupari aSTAvaSTo mAlakAni bahavaH kRSNacAmaradhvajA ityAdi pUrvavat sarva vaktavyaM yAvadahavaH sahasrapatrakahastakA iti // 'tesi Na'mityAdi, teSAM mahandradhvajAnAM purataH pratyekaM pratyeka 'nandA' nandAbhidhAnA puSkariNI prajJaptA, 'arddhatrayodaza' sArbAni dvAdaza yojanAni AyAmana, para yojanAni sakrozAni viSkambhena, daza yojanAnyadvedhena-uNDakhena, 'acchAo sahAo rayayamayakUDAo ityAdi varNanaM jagatyupari // 229 // puSkariNIvabhiravazeSa vaktavyaM yAvat 'pAsAIyAo udgaraseNaM pannattAoM tAzca nandApuSkariNyaH pratyekaM 2 pAvaravadikayA pratyaka 2 meM Kisitor:2*
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanapaNDena ca parikSitAH, tAsAM ca nandApuSkariNInAM tridizi trisopAnapratirUpakANi prazaptAni teSAM ca varNanaM toraNavarNanaM ca prAgvat ||'sbhaae NaM suhammAe' ityAdi, sabhAyAM sudhAyAM SaD (mano) gulikAsahasrANi prajJaptAni, tadyathA-dve sahasre pUrvasyAM dizi dve pazcimAyAmekaM sahasraM dakSiNasyAmekamuttarasyAmiti, etAsu ca phalakanAgadantakamAlyadAmavarNanaM prAgvat // 'sabhAe NaM suhammAe' ityAdi, sabhAyAM sudharmAyAM SaD gomAnasikA:-zayyArUpAH sthAnavizeSAstAsAM sahasrANi prajJaptAni, tadyathA-dve sahasre pUrvasyAM dizi dve pazcimAyAmekaM dakSiNasyAmekamuttarasyAmiti, tAvapi phalakavarNanaM nAgadantavarNanaM dhUpaghaTikAvarNanaM ca vijayadvAravat / 'sabhAe NaM suhammAe' ityAdi ullokavarNanaM 'sabhAe NaM suhammAeM' ityAdi bhUmibhAgavarNanaM ca prAgvat // . tassa NaM bahusamaramaNijjassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM egA mahaM maNipIDhiyA paNNattA, sANaM maNipIDhiyA do joyaNAiM AyAmavikkhaMbheNaM joyaNaM bAhalleNaM savvamaNimatA // tIse NaM maNipIDhiyAe upi ettha NaM mANavae NAma ceiyakhaMbhe paNNatte aTThamAiM joyaNAI urdU uccatteNaM aDakosaM uvveheNaM addhakosaM vikkhaMbheNaM chakoDIe chalaMse chaviggahite vairAmayavaddalaTThasaMThite, evaM jahA mahiMdajjhayassa vaNNao jAva pAsAtIe // tassa NaM mANavakassa cetiyakhaMbhassa uvari chakkose ogAhittA heTThAvi chakkose vajettA majjhe addhapaMcamesu joyaNesu ettha NaM bahave suvaNNaruppamayA phalagA paM0, tesu NaM suvaNNarUppamaesu phalaesu bahave vairAmayA NAgadaMtA paNNattA, tesu NaM vairAmaesu nAgadaMtaesu bahave rayayAmatA sikkagA paNNattA // tesu NaM rayayAma
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjIvAjIvAbhi0 malayagiyAvRttiH // 230 // 3pratipa manuSyA mANavara stambhade zayanIya uddeza: OMOMOMOMOMOMOMOMOM5% yasikkaesu yahave vairAmayA golavasamuggakA paNNattA, tesu NaM vairAmaesu golavasamuggaesu yahave jiNasakahAo saMnikkhittAo ciTuMti, jAo NaM vijayassa devassa aNNesiM ca yahaNaM vANamaMtarANaM devANa ya devINa ya acaNijjAo vaMdaNijjAo pUyaNijjAo sakAraNijjAo sammANaNijjAo kallANaM maMgalaM devayaM cetiyaM pjjuvaasnnijjaao| mANavassa NaM cetiyakhaMbhassa uvariM aTThamaMgalagA jhayA chattAtichattA // tassa NaM mANavakassa cetiyakhaMbhassa puracchimeNaM ettha NaM egA mahAmaNipeDhiyA paM0, sA NaM maNipeDhiyA do joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM joyaNaM yAhalleNaM savvamaNimaI jAva pddiruuvaa|| tIse NaM maNipeDhiyAe uppiM ettha NaM ege mahaM sIhAsaNe paNNatte, siihaasnnvnnnno|| tassa NaM mANavagassa cetiyakhaMbhassa pacatthimeNaM ettha NaM egA mahaM maNipeDhiyA paM0 joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM addhajoyaNaM yAhalleNaM sabvamaNimatI acchA // tIse NaM maNipeDhiyAe uppiM ettha NaM ege mahaM devasayaNijje paNNatte, tassa NaM devasayaNijassa ayameyArUve vaNNAvAse paNNatte, taMjahA-nANAmaNimayA paDipAdA sovaNiyA pAdA nANAmaNimayA pAyasIsA jaMbaNayamayAiM gattAI vairAmayA saMdhI NANAmaNimate cicce raiyAmatA tUlI lohiyakkhamayA bibyoyaNA tavaNijamatI gaMDovahANiyA, seNaM devasayaNije ubhao vinyoyaNe duhao uNNae majjheNayagaMbhIre sAliMgaNavahIe gaMgApuliNavAluuddAlasArlisae otavitakkho tassa bhaNaM addhajAyaNaje paNatte, tasvI R-MASTANI-CSCROR // 230 30
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ madugullapapaDicchAyaNe suviracitarayattANe rattaMsuyasaMvute suramme AINagarUtabUraNavaNIyatUlaphAsamaue paasaaiie||tss NaM devasayaNijassa uttarapurathimeNaM ettha NaM mahaI egA maNipIThikA paNNattA joyaNamegaM AyAmavikkhaMbheNaM addhajoyaNaM bAhalleNaM savvamaNimaI jAva acchA // tIse NaM maNipIr3hiyAe uppiM egaM mahaM khuDDae mahiMdajjhae paNNatte aTTamAiM joyaNAI uhUM uccatteNaM addhakosaM uvvedheNaM addhakosaM vikhaMbheNaM veruliyAmayavaddalahasaMThite taheva jAva maMgalA jhayA chttaatichttaa|| tassa NaM khuDDamahiMdajjhayassa pacatthimeNaM ettha NaM vijayassa devassa cuppAlae nAma paharaNakose paNNatte // tattha NaM vijayassa devassa phaliharayaNapAmokkhA bahave paharaNarayaNA saMnikkhittA ciTThati, ujalasuNisiyasutikkhadhArA pAsAIyA // tIse NaM sabhAe suhammAe uppiM bahave aTThamaMgalagA jhayA chattAtichattA // (sU0138) 'tassa NaM vahusamaramaNIyassa bhUmibhAgasse'tyAdi, tasya bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge, atra mahatI ekA maNipIThikA prajJaptA, dve yojane AyAmaviSkambhAbhyAmekaM yojanaM bAhalyena sarvAsanA maNimayI 'acchA' ityAdi prAgvat // 'tIse rANamityAdi, tasyA maNipIThikAyA upari mahAneko mANavakanAmA caityastambhaH prajJaptaH, aSTimAni-sAmA'ni sapta yojanAnyUrddhamuJcaistvena a IkrozaM-dhanu:sahasramAnamudvedhena, arddhakozaM viSkambhena SaDanika:-SaTakoTIkaH SaDigrahika: virAmayavaTTalaTThasaMThie' ityAdi mahendradhvajavad varNanamazeSamasyApi tAvadvaktavyaM yAvad 'bahavo sahassapattahatthagA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA' iti ||'tss Na'mi
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ -+ S yagi SS vA-8 tyAdi, tasya mANavakasya caityastambhasyopari paTa krozAna avagAhya uparitanabhAgAt paT kozAn varjayitveti bhAvaH, adhastAdapi paTa 3 pratipattau mi. krozAn varjayitvA madhye'rddhapaJcameSu yojaneSu bahave 'suvaNNarUppamayA phalagA' ityAdiphalakavarNanaM nAgadantavarNanaM sikkagavarNanaM ca prA- manuSyA0 gvat // 'tesu Na'mityAdi, tepu rajatamayepu sikakeSu bahavo vaJamayA golavRttAH samudgakAH, teSu ca vanamayepu samudgakeSu bahUni jinasa mANavakavRttiH kthIni saMnikSiptAni tiSThanti yAni vijayasya devasthAnyeyAM ca bahUnAM vAnamantarANAM devAnAM devInAM cArcanIyAni candanataH vandanIyAni stambhadevastutyAdinA pUjanIyAni puSpAdinA mAnanIyAni bahumAnakaraNataH satkAraNIyAni vastrAdinA kalyANa magalaM daivataM caityamitibuddhyA zayanIyava. 31 // paryupAsanIyAni // 'tassa NamityAdi, tasya mANavakasya caityastambhasya pUrvasyAM dizi atra mahtyekA maNipIThikA prajJaptA, yojanameka uddezaH 2 mAyAmaviSkambhAbhyAmaIyojanaM vAhalyena sarvAsanA maNimayI 'acchA' ityAdi prAgvat // 'tIse Na'mityAdi, tasyA maNipIThikAyA 2 sU0 138 upari atra mahadekaM siMhAsanaM prajJaptaM tadvarNanaM zepANi ca bhadrAsanAni tatparivArabhUtAni prAgvat // 'tassa NamityAdi, tasya mANava-4 kanAmnazcaityastambhasya pazcimAyAM dizi atra mahatyekA maNipIThikA prajJaptA, ekaM yojanamAyAmaviSkambhAbhyAmaIyojanaM vAhalyena 'savva15 maNimayI' ityAdi prAgvat // 'tIse NamityAdi, tasyA maNipIThikAyA upari atra mahadekaM (deva) zayanIyaM prajJaptaM, tasya ca devazayanIya sthAyametadpaH 'vaNovAsa varNakaniveza: prajJaptaH, tadyathA-nAnAmaNimayAH pratipAdA:-mUlapAdAnAM prativiziSTopaSTambhakaraNAya pAdAH 8 pratipAdAH 'sIvarNikA' suvarNamayAH 'pAdAH' mUlapAdAH, jAmbUnadamayAni gAtrANi-IpAdIni vanamayA vajaratnapUritAH sandhayaH, PSI 'nAnAmaNimaye cicce' iti cicaM nAma cyutaM vAnamityarthaH, nAnAmaNimayaM cyutaM-viziSTavAnaM rajatamayI tUlI lohitAkSamayAni 'bibbo // 231 // yaNA' iti upadhAnakAni, Aha ca mUlaTIkAkAra:-"vivboyaNA-upadhAnakAni ucyanta" iti, tapanIyamayyo gnnddopdhaankaaH|| 4666 - MIRM
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'se NaM devasayaNije ityAdi, tad devazayanIyaM 'sAliGganavartika' saha AliGganavA -zarIrapramANenopadhAnena yad tattathA 'ubhaovivvoyaNe' iti ubhayataH-ubhau-ziro'ntapAdAntAvAzritya vivvoyaNe-upadhAne yatra tad ubhayatovibboyaNaM- 'duhato unnate' iti ubhayata unnataM 'majjheNayagaMbhIre' iti, madhye ca nataM nimnatvAd gambhIraM ca mahattvAt natagambhIraM gaGgApulinavAlukAyA avadAlo-vidalanaM pAdAdinyAse'dhogamanamiti bhAvaH tena 'sAlisae' iti sadRzakaM gaGgApulinavAlukAvadAlasadRzaM, tathA 'oyaviya' iti viziSTaM parikarmitaM kSauma-kArpAsikaM dukUlaM-valaM tadeva paTTa oyaviyakSaumadukUlapaTTaH sa praticchAdanaM-AcchAdanaM yasya tattathA, 'AINagarU|yabUranavaNIyatUlaphAse' iti prAgvat , 'rattaMsuyasaMvue' iti raktAMzukena saMvRtaM raktAMzukasaMvRtam , ata eva suramyaM 'pAsAie' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat // 'tassa Na'mityAdi, tasya devazayanIyasya uttarapUrvasyAM dizi atra mahatyekA maNipIThikA prajJaptA, yojanamekamA| yAmaviSkambhAbhyAmarddhayojanaM bAhalyena 'savvamaNimayI acchA' ityAdi prAgvat // 'tIse Na'mityAdi, tasyA maNipIThikAyA upari atra kSullako mahendradhvajaH prajJaptaH, tasya pramANaM ca varNakazca mahendradhvajavadvaktavyaH // 'tassa Na'mityAdi, tasya kSullakasya mahendradhvajasya pazcimAyAM dizi atra vijayasya devasya sambandhI mahAn ekazcoppAlo nAma 'praharaNakoza' praharaNasthAnaM prajJapta, kiMviziSTamityAha'savvavairAmae acche jAva paDirUve' iti prAgvat // 'tattha Na'mityAdi, tatra coppAlakAbhidhAne praharaNakoze bahUni parigharatnapramukhANi praharaNaratnAni saMkSiptAni tiSThanti, kathambhUtAnItyata Aha-ujvalAni-nirmalAni sunizitAni-atitejitAni ata eva tIkSNadhArANi prAsAdIyAnItyAdi prAgvat // 'tIse NaM sabhAe' ityAdi, tasyAH sudharmAyAH sabhAyA upari bahUnyaSTAvaSTau maGgalakAni, ityAdi sarva prAgvattAvaktavyaM yAvadbahavaH sahasrapatrahastakAH sarvaratnamayA acchA yAvatpratirUpAH / /
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 6 3 pratipacI manuSyA0 siddhAyata nAdhi0 uddezaH2 sU0139 sabhAe NaM sudhammAe uttarapurasthimeNaM ettha NaM ege mahaM siddhAyataNe paNNatte addhaterasa joyaNAI AyAmeNaM chajoyaNAI sakosAivikkhaMbheNaM nava joyaNAI urduuccatteNaM jAva gomANasiyA vattabvayA jA ceva sahAe suhammAe vattavvayA sAceva niravasesA bhANiyabvA taheva dArA muhamaMDavA pecchAgharamaMDavA jhayA thUbhA ceyarukkhA mahiMdajjhayA NaMdAo pukkhariNIo, tao ya sudhammAe jahA pamANaM maNaguliyANaM gomANasIyA ghUvayaghaDio taheva bhUmibhAge ulloe ya jAva mnniphaase|| tassa NaM siddhAyataNassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM egA mahaM maNipeDhiyA paNNattA do joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM joyaNaM bAhalleNaM sabvamaNimayI acchA0, tIse NaM maNipeDhiyAe upi ettha NaM ege mahaM devacchaMdae paNNatte do joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM sAiregAI do joyaNAI uI uccatteNaM savvarayaNAmae acche // tattha NaM devacchaMdae aTThasataM jiNapaDimANaM jiNussehappamANamettANaM saMNikhittaM ciTThai // tAsi NaM jiNapaDimANaM ayamerUve vaNNAvAse paNNatte, taMjahAtavaNijamatA hatthatalA aMkAmayAiMNakkhAiM aMtolohiyakkhapariseyAI kaNagamayA pAdA kaNagAmayA gopphA kaNagAmatIo jaMghAo kaNagAmayA jANU kaNagAmayA UrU kaNagAmayAo gAyalaTThIo tavaNijamatIo NAbhIo riTThAmatIo romarAtIo tavaNijamayA cuccayA tavaNijamatA sirivacchA kaNagamayAo bAhAo kaNagamaIo pAsAo kaNagamatIo gIvAo rihAmate maMsu // 232 //
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ silapavAlamayA uTThA phalihAmayA daMtA tavaNijamatIo jIhAo tavaNijnamayA tAluyA kaNagamatIo NAsAo aMtolohitakkhapariseyAo aMkAmayAiM acchINi aMtolohitakkhaparisetAI pulagamatIo diTThIo rihAmatIo tAragAo riTThAmayAI acchipattAI riTThAmatIo bhamuhAo kaNagAmayA kavolA kaNagAmayA savaNA kaNagAmayA NiDAlA vahA vairAmatIo sIsaghaDIo tavaNijamatIo kesaMtakesabhUmIo riTThAmayA uvarimuddhajA / tAsiNaMjiNapaDimANaM piTThato patteyaM patteyaM chattadhArapaDimAo paNNattAo, tAo NaM chattadhArapaDimAo himaratatakuMdeMdusappakAsAI sakoreMTamalladAmadhavalAI AtapattAtiM salIlaM ohAramANIo ciTThati // tAsi NaM jiNapaDimANaM ubhao pAsiM patteyaM patteyaM cAmaradhArapaDimAo pannattAo, tAo NaM cAmaradhArapaDimAo caMdappahavairaveruliyanANAmaNikaNagarayaNavimalamaharihatavaNijjubalavicittadaMDAo cilliyAo saMkhaMkakuMdanagarayaamatamathitapheNapuMjasapiNakAsAo suhamarayatadIhavAlAo dhavalAo cAmarAo salIla ohAremANIo ciTThati // tAsi NaM jiNapaDimANaM purato do do nAgapaDimAo do 2 jakkhapaDimAo do 2 bhUtapaDimAo do 2 kuMDadhArapaDimAo viNaoNayAo pAyavaDiyAo paMjaliuDAo saMNikkhittAo ciTThati savvarayaNAmatIo acchAo saNhAo laNhAo ghaTAo mar3hAo NIrayAo NippaMkAo z2Ava pddiruuvaao|| tAsi NaM RACAAAAS.
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA ttiH // jiNaparimANaM purato asataM ghaMdANaM asataM caMdaNakalasANaM evaM asataM bhiMgAragANaM evaM AyaMsagANaM dhAlANaM pAtINaM supatiTTakANaM maNaguliyANaM vAtakaragANaM cittANaM rayaNakaraMDagANaM hayakaMThagANaM jAva usabhakaMThagANaM puSkacaMgerINaM jAva lomahatthacaMgerINaM pupphapaDalagANaM asayaM telasamuggANaM jAva dhUvagaDacchuyANaM saMNikhittaM ciTThati // tassa NaM siddhAyataNassa NaM upi yahave aTTamaMgalagA jhayA chattAtichattA uttimAgArA solasavihehiM rayaNehiM uvasobhiyA taMjA - rayaNehiM jAva rihehiM // ( sU0 139 ) 'sabhAe 'mityAdi, sabhAyAH sudharmmAyA uttarapUrvasyAM dizi atra mahadekaM sidvAyatanaM prajJaptam, arddhatrayodaza yojanAnyAyAmena paT sakrozAni yojanAni viSkambhato nava yojanAnyUrddhamucaistvenetyAdi sarve sudhamrmmAdvaktavyaM yAvad gomAnasIvaktavyatA, tathA cAha'jA caiva sabhAe sudhammAe vattantrayA sA caiva niravasesA bhANiyavvA jAva gomANasiyAo' iti, kimuktaM bhavati ? - yathA sudharmmAyAH sabhAyAH pUrvadakSiNottaravarttIni trINi dvArANi teSAM ca dvArANAM purato mukhamaNDapAH, teSAM ca mukhamaNDapAnAM purataH prekSAgRha - maNDapAH, teSAM ca prekSAgRhamaNDapAnAM puratacaityastUpAH sapratimAH teSAM ca caityastUpAnAM puratacaityavRkSAH teSAM ca caityavRkSANAM purato mahendradhvajAH, teSAM ca mahendradhvajAnAM purato nandApuSkariNya uktAH, tadanantaraM ca sabhAyAM sudharmAyAM paD gulikAsahasrANi paD gomAnasIsahasrANyapyuktAni tathA'trApi sarvamanenaiva krameNa niravazeSaM vaktavyam, ullokavarNanaM yadusamaramaNIya bhUmibhAgavarNanamapi tathaiva // 'tassa Na' mityAdi, tasya ( siddhAyatanasya ) bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge atra mahatyekA maNipIThikA praptA dve 3 pratipatau manuSyA0 siddhAyata nAdhi0 uddezaH 2 sU0 139 // 233 //
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ yojane AyAmaviSkambhAbhyAM yojanamekaM bAhalyena sarvamaNimayI acchA ityAdi prAgvat / tasyAzca maNipIThikAyA upari atra mahAneko devacchandakaH prajJaptaH sAtireke dve yojane Urddhamucaistvena dve yojane AyAmaviSkambhAbhyAM sarvAsanA ratnamayA acchA ityAdi prAgvat // ' tattha Na' mityAdi, tatra devacchandake 'aSTazatam' aSTAdhikaM zataM jinapratimAnAM jinotsedhapramANamAtrANAM paJcadhanuH zatapramANAnAmiti bhAvaH sanikSiptaM tiSThati // 'tAsi NaM jiNapaDimANa' mityAdi, tAsAM jinapratimAnAmayametadrUpo 'varNAvAsaH' varNakanivezaH prajJaptaH, tapanIyamayAni hastatalapAdatalAni 'aGkamayAH' aGkaratnamayA antaH: - madhye lohitAkSaratnapratiSekA nakhAH, kanakamayyo jaGghAH, kanakamayAni jAnUni, kanakamayA UravaH, kanakamayyo gAtrayaSTayaH, tapanIyamayA nAbhayaH, riSTharatnamayyo romarAjayaH, tapanIyamayA: 'cuccukAH' stanAgrabhAgAH, tapanIyamayAH zrIvRkSAH ( vatsA. ) ' zilApravAlamayAH' vidrumamayA oSThAH, sphaTikamayA dantAH, tapanIyamayyo jihvAH, tapanIyamayAni tAlukAni, kanakamayyo nAsikAH antarlohitAkSaratnapratisekAH, aGkamayAni akSINi antarlohitAkSapratisekAni, riSTharatnamayyo'kSimadhyagatAstArikAH, riSTharatnamayAni akSipatrANi, riSTharatnamayyo dhruvaH, kanakamayAH kapolA:, kanakamayA: zravaNA:, kanakamayyo lalATapaTTikAH, vajramayyaH zIrSaghaTikAH, tapanIyamayyaH kezAntakezabhUmayaH, kezAnAmantabhUmayaH kezabhUmayazceti bhAvaH, riSThamayA upari mUrddhajAH kezAH, tAsAM jinapratimAnAM pRSThata ekaikA chatradharapratimA hemarajatakundendu (samAna) prakAza sakoriMTamAlyadAmadhavalamAtapatraM gRhItvA salIlaM dharantI tiSThati // 'tAsi NaM jiNapaDimANa' mityAdi, tAsAM jinapratimAnAM pratyekamubhayoH pArzvayodve dve camaraMdhArapratime prajJapte, 'caMdappabhavairaveruliyanANAmaNirayaNakhacitadaMDAo' iti candraprabhaH - candrakAnto vajraM vaiDUrye ca pratItaM candraprabhavajravaiDUryANi zeSANi ca nAnAmaNiratnAni khacitAni yeSu daNDeSu te tathA, evaMrUpAzcitrAH - nAnApra
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ " kArA daNDhA yeSAM tAni tathA, sUtre strItvaM prAkRtatvAt, 'suhumarayayadIhavAlAo' iti sUkSmAH - lakSNA rajatasya rajavamayA vAlA yeSAM tAni tathA, "saMkhaMkakuMdadgaraya amayamahiypheNapuMjasannikAsAo dhavalAo cAmarAo' iti pratItaM cAmarANi gRhItvA salIlaM vIjayantyastiSThanti // 'tAsi Na' mityAdi, tAsAM jinapratimAnAM purato dve dve nAgapratime dve dve yakSapratime dve dve bhUtapratime dve dve kuNDadhArapratime saMnikSipte tiSThataH, tAzca 'savvarayaNAmaIo acchAoM ityAdi prAgvat // 'tattha Na' mityAdi, 'tasmin' devacchandake jinapratimAnAM purato'STazataM ghaNTAnAmaSTazataM candanakalazAnAmaSTazataM bhRGgArANAmaSTazatamA darzAnAmaSTazataM sthAlAnAmaSTazataM pAtrINAmaSTazavaM supratiSThAnAmaSTazataM manogulikAnAM - pIThikA vizeSarUpANAmaSTazataM vAtakarakANAmaSTazataM citrANAM ratnakaraNDakANAmaSTazataM ikaNThAnAmaSTazataM gajakaNTha(nAmaSTazataM narakaNThAnAmaSTazavaM kiMnarakaNThAnAmaSTazataM kiMpuruSa kaNThAnAmaSTazataM mahoragakaNThAnAmaSTazataM gandharvakaNThAnAmaSTazataM vRSabhakaNThAnAmaSTazataM puSpacaGgerINAmaSTazataM mAlyacaGgerINAmaSTazataM cUrNacaGgerINAmaSTazataM gandhacaGgerINAmaprazataM vastracaGgerINAmaSTazatamAbharaNacaGgerINAmaSTazataM lomahastacaGgerINAM lomahastakA - mayUrapicchapuJjanikAH aSTazataM puSpapaTalakAnAmaSTazataM mAlyapaTalakAnAM mutkalAni puSpANi prathitAni mAlyAni aSTazataM cUrNapaTalakAnAm, evaM gandhavastrAbharaNasiddhArtha lomahastaka paTalakAnAmapi pratyekaM pratyekamaSTazataM vaktavyam, aSTazataM siMhAsanAnAmaSTazataM chatrANAmaSTazataM cAmarANAmaSTazataM tailasamudrakAnAmaSTazataM koSThasamudgakAnAmaSTazataM coyakasamudgakAnAmaSTazataM vagarasamudgakAnAmaSTazatamelAsamudra kAnAmaSTazataM harivAla samudrakAnAmaSTazataM hiGgulakasamudgakAnAmaSTazataM manaHzilAsamudgakAnAmaSTazataM aMjanasamudrakAnAM sarvANyapyetAni tailAdIni paramasurabhigandhopetAni draSTavyAni, aSTazataM dhvajAnAm, atra saGgrahaNigAthe--- "baMdaNakalasA bhiMgAragA ya AyaMsagA ya thAlA ya / pAIo supaiTThA maNaguliyA vAyakaragA ya // 1 // 3 pratipattau manuSyA0 siddhAyatavarNanaM uddezaH 2 sU0 139 // 234 //
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ cittA rayaNakaraMDA hayagayanarakaMThagA ya caMgerI / paDalA siMhAsaNachattacAmarA samuggayaka(ju)yA ya // 2 // " aSTazataM dhUpakaDura saMnikSiptaM tiSThati // 'tassa Na'mityAdi, tasya siddhAyatanasya upari aSTAvaSTau maGgalakAni, dhvajacchatrAtichantrAdIni tu prAgvat // tassa NaM siddhAyayaNassa NaM uttarapuratthimeNaM ettha NaM egA mahaM uvavAyasabhA paNNattA jahA sudhammA taheva jAva gomANasIo uvavAyasabhAevi dArA muhamaMDavA savvaM bhUmibhAgetaheva jAvamaNiphAso (suhammAsabhAvattavvayA bhANiyavyA jAva bhUmIe phaaso)|| tassa NaM vahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahamajjhadesabhAe ettha NaM egA mahaM maNipeDhiyA paNNattA joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM addhajoyaNaM bAhalleNaM savvamaNimatI acchA, tIse NaM maNipeDhiyAe upi ettha NaM ege mahaM devasayaNijje paNNatte, tassa NaM devasayaNijassa vaNNao, uvavAyasabhAe NaM uppiM aTThamaMgalagA jhayA chattAtichattA jAva uttimAgArA, tIse NaM uvavAyasabhAe uttarapuracchimeNaM ettha NaM ege mahaM harae paNNatte, se NaM harae addhaterasajoyaNAI AyAmeNaM chakosAtiM joyaNAI vikkhaMbheNaM dasa joyaNAI uvveheNaM acche saNhe vaNNao jahevaNaMdANaM pukkhariNINaMjAva toraNavaNNao, tassa NaM haratassa uttarapurathimeNaM ettha NaM egA mahaM abhiseyasabhA paNNattA jahA sabhAsudhammA taM ceva niravasesaM jAva gomANasIo bhUmibhAe ulloe taheva // tassa NaM bahusamaramaNijassa gassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM egA mahaM maNipeDhiyA paNNattA joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ . addhajoyaNaM yAhalleNaM savvamaNimayA acchA // tIse NaM maNipeDhiyAe upi etya NaM mahaM ege sIhAsaNe paNNatte, sIhAsaNavaNNao aprivaaro|| tattha NaM vijayassa devassa subahu abhiseke bhaMDe saMNikkhitte ciTThati, abhiseyasabhAe uppi adRhamaMgalae jAva uttimAgArA solasavidhehi rayaNehiM, tIse NaM abhiseyasabhAe uttarapurathimeNaM ettha NaM egA mahaM alaMkAriyasabhAvattabdhayA bhANiyabvA jAva gomANasIo maNipeDhiyAo jahA abhiseyasabhAe upi sIhAsaNaM s(a)privaarN|| tattha NaM vijayassa devassa suyaha alaMkArie bhaMDe saMnikkhite ciTTAti, uttimAgArA alaMkAriya0 uppi maMgalagA jhayA jAva (chttaaichttaa)||tiise NaM AlaMkAriyasahAe uttarapuratthimeNaM etya NaM egA mahaM vavasAtasabhA paNNattA, abhiseyasabhAvattavvayA jAva sIhAsaNaM aparivAra ||t(e)sthnnN vijayassa devassa ege mahaM potthayarayaNe saMnikkhitte ciTThati, tattha NaM potthayarayaNassa ayameyArUve vaNNAvAse pannatte, taMjahA-riTTAmatIo kayiyAo riyatAmatAtiM patsakAI rihAmayAtiM akkharAiM] tavaNijamae doreNANAmaNimae gaMThI (aMkamayAI pasAI) veruliyamae lippAsaNe tavaNijamatI saMkalA rihamae chAdane riTAmayA masI vairAmayI lehaNI riDAmayAI akkharAI. dhammie satthe vavasAyasabhAeNaM upiaTThamaMgalagA jhayA chasAtichattA uttimAgAreti / tIse NaM. pratipattau tiryagadhikAre sidAyatana varNanaM uddezaH2 sU0 140 SSSSS4AESEX // 235 //
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ vavasA(uvavA)yasabhAe uttarapuracchimeNaMege mahaM balipeDhe paNNatte do joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM joyaNaM bAhallerNa savvarayatAmae acche jAva paDirUve // ettha NaM tassa NaM baliMpeDhassa uttarapura tthimeNaM egA mahaM NaMdApukkhariNI paNNattA jaM ceka mANaM harayassa taM ceva savvaM // (sU0 140), SH 'tassa Na'mityAdi, tasya siddhAyatanasya uttarapUrvasyAmatra mahatyekA upapAtasabhA prajJaptA, tasyAzca sudhAsabhAyA iva pramANaM trINi 8 dvArANi tepAM ca dvArANAM purato mukhamaNDapA ityAdi sarva tAvadvaktavyaM yAvad gomAnasIvarNanaM, tadanantaramullokavarNanaM tatoM bhUmimAgavarNanaM tAvad yAvanmaNInAM sparzaH, tathA cAha-'suhammasabhAvattavvayA bhANiyavvA jAka bhUmIe, phAso' iti / 'tassa NamityAdi, mAgasya bahamadhyadezabhAge'tra mahatyekA maNipIThikA prajJaptA, yojanamekamAyAmaviSkambhAbhyAmaIyojana lAvAilyena sarvAsanA maNimayI acchA ityAdi vizeSaNajAtaM prAgvat , tasyAzca maNipIThikAyA upari atra mahadekaM devazayanIyaM prazataM. tasya svarUpavarNanaM yathA sudharmAyAM sabhAyAM devazayanIyasya tasya tathA draSTavyaM, tasyA api upapAtasabhAyA upari aSTAvaSTau maGgalakAnI-11 prAtyAdi prAgvat ||'tiise NamityAdi, tasyA upapAtasabhAyA uttarapUrvasyAM dizi atra mahAneko hudaH prajJaptaH, arddhatrayodaza yojanA nyAyAmena par3a yojanAni sozAni viSkambhena daza yojanAnyudvedhena 'acche saNhe rayayAkUleM' ityAdi nandApuSkariNIvatsarva niravazeSa vAcyaM, tathA cAha-AyAmuvveheNaM vikkhaMbheNaM vannao jo ceva naMdApukkhariNINa'miti ||'tiise NamityAdi, sa hada II 1atra prathamaM jIrNapustake naMdApuSkariNIvivecanaM vartate pazcAt balipIThasya paraMca TIkAyAM prathamaM valipIThasya pazcAt naMdAyAH, etadanusAreNa mayA'pyatraiva likhita 2 asyA vakSyamANavyAkhyAyA mUlapATho na dRzyate pustakeSu.
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ -645 SCREECRECICRORSCRIKANER * ekayA padmavaravedikayA ekena ca vanakhaNDena sarvataH samantAtsaMparikSiptaH, padmavaravedikAyA varNanaM vanapaNDavarNanaM ca tAvad yAvat 3pratipatta 'tattha NaM vahave vANamaMtarA devA ya devIo ya AsayaMti jAva viharaMtI'ti, tasya idasya 'tridizi' tisRpu dikSu trisopAnapratirUpakANi nidhi 8 prajJaptAni, tepAM ca trisopAnapratirUpakANAM toraNAnAM ca (varNanaM pUrvavat ) 'tassa Na'mityAdi, tasya idasya uttarapUrvasyAM dizi atra kAre si mahatyekA'bhiSekasabhA prajJaptA, sA'pi pramANasvarUpadvAramukhamaNDapaprekSAgRhamaNDapacaityastUpavarNanAdiprakAreNa sudharmAsabhAvattAvadvaktavyA yA-* DAyatanavad gomAnasIvaktavyatA, tadanantaraM tathaivolokavarNanaM bhUmibhAgavarNanaM ca tAvad yAvanmaNInAM sparzaH // 'tassa Na'mityAdi, tasya vehu-8 varNana samaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge atra mahatyekA maNipIThikA prajJaptA yojanamekamAyAmaviSkambhAbhyAmarddhayojanaM bAhalyena TU uddezaH2 2 sarvAsanA maNimayI 'acchA saNhA' ityAdi vizeSaNakadambakaM prAgvat // 'tIse Na'mityAdi, tasyA maNipIThikAyA upari atra mahadekaM 8 sa0140 siMhAsanaM prajJapta, siMhAsanavarNakaH prAgvat , navaramatra parivArabhUtAni bhadrAsanAni na vaktavyAni ||'ttth NamityAdi, tasmin siMhAsane vijayasya devasya yogyaM subahu "abhipekabhANDam' abhipekopaskaraH saMnikSiptaH tiSThati, tasyAzcAbhipekasabhAyA uttarapUrvasyAM dizi atra mahatyekA'lakArasabhA prajJaptA, sA ca pramANasvarUpadvAratrayamukhamaNDapaprekSAgRhamaNDapAdivarNanaprakAreNAbhipekasabhAvattAvadvaktavyA yAvadaparivAraM siMhAsanam // 'tattha Na'mityAdi, 'tatra' siMhAsane vijayadevasya yogyaM subahu 'AlaGkArikam alaGkArayogyaM bhANDaM 4 saMnikSiptaM tiSThati // 'tIse Na'mityAdi, tasyA alaGkArasabhAyA uttarapUrvasyAM dizi atra mahatyekA vyavasAyasamA prajJaptA, sA cAbhiSekasabhAvatpramANavarUpadvAratrayamukhamaNDapAdivarNakaprakAreNa tAvadvaktavyA yAvadaparivAraM siMhAsanam // ettha NamityAdi, 'atra' siMhA // 236 / / 1 atra sabaMdhatruTito dRzyate.
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ sane mahadekaM pustakaranaM saMnikSiptaM tiSThati, tasya ca pustaka ratnasyAyametadrUpaH 'varNAvAsaH' varNaka nivezaH prajJaptaH - 'riSThamayyau' riSTharatnAtmike kambike puSTake iti bhAva:, rajatamayo ( tapanIyamayo) davarako yatra patrANi protAni santi, nAnAmaNimayo manthirdavarakasyAdau yena patrANina nirgacchanti 'aGkamayAni' aGkaratnamayAni patrANi nAnAmaNi (vaiDUrya) mayaM lippAsanaM - maSIbhAjanamityarthaH, tapanIyamayI zRGkhalA maSI bhAjanasatkA riSTharatnamayamuparitanaM tasya chAdanaM 'riSThamayI' riSTharatnamayI maSI vajramayI lekhinI riSThamayAnyakSarANi dhArmikaM lekhyaM, tasyAzca upapAtasabhAyA uttarapUrvasyAM dizi mahadekaM balipIThaM prajJaptaM dve yojane AyAmaviSkambhAbhyAM yojanamekaM bAhalyena 'acche saNhe' ityAdi vizeSaNajAtaM prAgvat // 'tassa Na' mityAdi, tasya balipIThasya uttarapUrvasyAM dizi atra mahatyekA nandApuSkariNI prajJaptA, sA ca hadapramANA, hRdasyeva ca tasyA api trisopAnavarNanaM toraNavarNanaM ca prAgvat // tadevaM yatra yAdRgbhUtA ca rAjadhAnI vijayasya devasya tade - tad upavarNitaM, samprati vijayo devastatrotpannastadA yadakarod yathA ca tasyAbhiSeko'bhavattadupadarzayati--- te kANaM teNaM samaeNaM vijae deve vijayAe rAyahANIe uvavAtasabhAe devasayaNijvaMsi devadUsaMtarite aMgulassa asaMkhejjatibhAgamettIe boMdIe vijayadevattAe ubavaNNe / tae NaM se vijaye deve aNovavaNNamettae ceva samANe paMcavihAe pajjattIe pajjattIbhAvaM gacchati, taMjahA - AhArapajjattIe sarIrapajjattIe iMdriyapajjattIe ANApANupajattIe bhAsAmaNapajjattIe // tae tassa vijayassa devassa paMcavihAe pajjattIe pajjattIbhAvaM gayassa ime eyArUve ajjhatthie ciMtie patthite maNogae kappe samuppajjitthA - kiM me puvvaM seyaM kiM me pacchA seyaM kiM me puvviM kara
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pratipattau NijnaM kiM me pacchA karaNijnaM kiM me pudiva vA pacchA vA hitAe suhAe khemAe NIssesayAte aNugAmiyattAe bhavissatItikaTu evaM saMpeheti // tate NaM tassa vijayassa devassa sAmANiyapassiovavaNNagA devA vijayassa devassa imaM etArUvaM ajjhatthitaM ciMtiyaM patthiyaM maNogayaM saMkappaM samuppaNNaM jANittA jeNAmeva se vijae deve teNAmeva uvAgacchaMti teNAmeva uvAgacchittA vi. jayaM devaM karatalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjali kaha jaeNaM vijaeNaM vaddhAveMtijaeNaM. vijaeNaM vaddhAvettA evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyANaM vijayAe rAyahANIe siddhAyatagaMsi aTThasataM jiNapaDimANaM jiNussehapamANamettANaM saMnikkhittaM ciTThati sabhAe ya sudhammAe mANavae cetiyakhaMbhe vairAmaesu golavaddasamuggatesu bahUo jiNasakahAo sannikkhittAo ciTThati jAo NaM devANuppiyANaM annesiM ca bahaNaM vijayarAyahANivatthavvANa devANaM devINa ya accaNijjAo vaMdaNijjAo pUyaNijjAo sakAraNijjAo sammANaNijjAo kallANaM maMgalaM devayaM cetiyaM pajjuvAsaNijjAo etaNNaM devANuppiyANaM puSvipi seyaM etapaNaM devANuppiyANaM pacchAvi. seyaM etaNNaM devApuTviM karaNijjaM pacchA karaNijje etaNNaM devA pudiva vA paccho vA jAva ANugAmiyasAte bhavissatItika mahatA mehatA jy(jy)shpuNjNti||se NaMse vijae deva tasi sAmA NiyaparisovavaNNagANaM devANaM aMtie eyamaha socA Nisamma haTTa tuTTha jAva hiyate devasaMyaNijAra .. KACASSAGARAAS hU~ tiryagadhi kAre vijayadevAbhi Seka: uddezaH2 OM sU0 141 // 237 //
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ o abhuTTheha rasAdivvaM devadUsajuyalaM pariheda 2 tA devasaMyaNijAo pacaruhara rahitA upapAtasabhAo puratthimeNaM vAreNa Niggacchai 2 sA jeNeva harate teNeya uvAgacchati uvAgacchitA hara aNupadAhaNa karemANe karemANe puratthimeNaM toraNeNaM aNuppavisati 2 tA purathimilleNaM tisovANapaDirUvaeNaM pacoruhati 2 harayaM ogAhati 2 sA jalAvagAhaNaM kareti 2 tA jalamajaNaM kareti 2 saha jalaka kareti 2ttA AyaMte cokkhe paramasUtibhUte haratAto paccuttarati 2ttA jeNAmeva abhiseyasabhA NAmeva uvAgacchati 2ttA abhiseyasabhaM padAhiNaM karemANe purathimilleNaM vAreNa aNupavi sati 2ttA jeNeva sae sIhAsaNe teNeMva uvAgacchati 2 sA sIhAsaNavaragate puracchAbhimuhe sarpiNasaNe // tate NaM tassa vijayassa devassa sAmANiyaparisovavaNNagA devA Abhiogite deve sahArveti 2ttA evaM vayAsI - khippAmeva bhI devANuppiyA ! vijayassa devassa mahatthaM mahamghaM mahariha vipulaM iMdAbhiseyaM udvaveha // saMte NaM teM AbhiogitA devA sAmANiyaparisovavaNNehiM evaM busA samANA haha jAva hitayA karatalapariggahiyaM sirasAMvattaM matthae aMjali kaTTu evaM devA tahata ANAe viNaNaM vayaNaM parisuti 2 tA uttarapuratthimaM disIbhAgaM avakamati 2 sA asaraNaM samohati 2ttA saMkhejjAI joyaNAI daMDa NisaraMti taM0- rayaNANaM jAvaM ri -hANaM, ahAbAre poMgale parisAti 2 sA ahAsu meM poraMgale pariyAyaMti 2 tI docaMpi veMu
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ gANaM evaM Apa 4 3 pratipacau tiryagadhikAre vijayadevAbhi Seka ke uddeza2 7 sU0141 puSkapaDalagA bviyasamugghAeNaM samohaNaMti 2ttA asahassaM sovapiNayANaM kalasANaM asahassaM jhappAmayANaM kalasANaM aTThasahassaM maNimayANaM aTThasahassaM suvaNNaruppAmayANaM asahassaM suvaNNamaNimayANaM aTThasahassaM ruppAmaNimayANaM asahassaM suvaNNaruppAmatANaM asahassaM bhomejANaM asahassaM bhiMgAragANaM evaM AyaMsagANaM yAlANaM pAtINaM supatiDakANaM cittANaM rayaNakaraMDagANaM pupphacaMgerINaM jAva lomahatthacaMgerINaM puSkapaDalagANaM jAva lomahatvagapaDalagANaM asataM sIhAsaNANaM chattANaM cAmarANaM avapaDagANaM bahakANaM tavasippANaM khorakANaM pINakANaM tellasamuggakANaM aTTasataM dhuvakaDacchayANaM viuvaMti te sAbhAvie viuvie ya kalase ya jAva dhUvakaracchae ya gehati geNhittA vijayAto rAyahANIto paDinikkhamaMti 2ttAtAe ukiTAe jAva uddhatAe divvAe devagatIe tiriyamasaMkhejANaM dIvasamudANaM majjhaM majheNaM vIyIvayamANA 2 jeNeva khIrode samudde teNeva uvAgacchaMti teNeva uvAgacchittA khIrodagaM giNihattA jAtiM tattha uppalAiMjAva satasahassapattAtiM tAtiM giNhaMti 2ttA jeNeva pukkharode samudde teNeva uvAgacchaMti 2ttA pukkharodagaM geNhaMti pukkharodagaM giNhittA jAtiM tattha uppalAI jAva satasahassapattA tAI giNhaMti 2sA jeNeva samayakhette jeNeva bharaheravayArtivAsAI jeNeva mAgadhavaradAmapabhAsAiM titthAI teNeva uvAgacchaMti teNeva uvAgacchittA titthodagaM giNhaMti 2ttA titvamAhiyaM geNhaMti 2ttA jeNeva gaMgAsiM pANaM khorakA hAta pukkharodagaMttA jeNeva pukkhAhattA jAti taya // 238 //
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhurattArattavatIsalilA teNeva uvAgacchaMti 2ttA saritodagaM geNhaMti 2ttA ubhao taDamahiyaM gepahaMti geNhittA jeNeva cullahimavaMtasiharivAsadharapakvatA teNeva uvAgacchaMti, teNeva uvAgacchittA savvatUvare ya savvapupphe ya savvagaMdhe ya savvamalle ya savvosahisiddhatthae giNhaMti savvosahisiddhatthae giNhittA jeNeva paumaddahapuMDarIyaddahA teNeva uvAgacchaMti teNeva 2 dahodagaM gepahaMti jAti tattha uppalAI jAva satasahassapattAI tAiM geNhaMti tAI giNhittA jeNeva hemavayaheraNNavayAI vAsAiM jeNeva rohiyarohitaMsasuvaNNakUlaruppakUlAo teNeva uvAgacchaMti 2 ttA salilodagaM geNhati 2ttA ubhao taDamahiyaM giNhati geNhittA jeNeva saddAvAtimAlavaMtapariyAgA vaTavetaDapavvatA teNeva uvAgacchaMti teNeva uvAgacchittA savvatuvare ya jAva savvosahisiddhatthae ya gehaMti, siddhatthae ya geNhittA jeNeva mahAhimavaMtaruppivAsadharapavvatA teNeva uvAgacchaMti teNeva uvAgacchittA savvapupphe taM ceva jeNeva mahApaumaddahamahApuMDarIyaddahA teNeva uvAgacchaMti teNeva uvAgacchittA jAI tattha uppalAiM taM ceva jeNeva harivAse rammAvAseti jeNeva harakAntaharikaMtaNarakaMtanArikatAo salilAo teNeva uvAgacchaMti teNeva uvAgacchittA salilodagaM gehaMti salilodagaM geNhittA jeNeva viyaDAvaigaMdhAvativaTaveyavapavvayA teNeva uvAgacchaMti savvapupphe ya taM ceva jeNeva NisahanIlavaMtavAsaharapavvatA teNeva uvAgacchaMti teNeva uvA
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ CHUT gacchittA savvatUvare ya tahevaM jeNeva tigicchidahakesaridahA teNeva uvAgacchaMti 2sA jAI tatva uppalAiM taM ceka jeNeva puMzvavidehAvaravidehavAsAiM jeNeva sIyAsIoyAMo mahANaIo jahA IoM jeNeva savvacakavahivijayA jeNeva savvamAgahavaradAmapabhAsAiM titthAI taheva jaMheva jeNeva savvavakkhArapavvatA sevvatuvare ya jeNeva savvaMtaraNadIo salilodagaM gehaMti 2 taM caiva jeNeva maMdare pavateM jeNeva bhaTsAlavaNe teNeva uvAgacchaMti savvaturvare yaM jAva samvosahisiddhathae giNhaMti 2ttA jeNeva NaMdaNavaNe teNeva uvAgacchai 2 sA savvatuvare jAva savvosahisiddhatthe ye sarasaM ca gosIsacaMdaNaM giNhati 3 ttA jeNeva somaNasavaNe teNeva uvAgacchaMti teNeva uvAgaMcchitsA savvatuvare ya jAva savvosahisiddhatthae ya sarasagosIsacaMdaNaM divvaM casamaNadAmaM geNhati geNhitsAjeNeva paMDagavaNe teNAmeva samuvAgacchaMtiteNeva samuvA02sA savvatUvarejAva savvIsahisiddhatthae sarasaM ca gosIsacaMdaNaM divvaM ca sumaNodAmaM duharayamalayasugaMdhie ya gaMdhe gehaMti 2 sA egato milaMti 2 sA jaMbuddIvassa purathimilleNaM dAreNaM Niggacchati purathimilleNaM niggacchitsA tAe ukiTAe jAva divvAe devagatIe tiriyamasaMkhejANaM dIvasamudANaM majhamajheNaM vIyIvayamANA 2 jeNeva vijayA rAyahANI teNeva uvAgacchaMti 2sA vijayaM rAyahANi aNuppayAhiNaM karemANA 2 jeNeva abhiseyasabhA jeNeva vijae deve teNeva uyAgacchati 2sA karatalapari RADUCACEBOOKGANGAEBCA-50+ 3 pratipattI tiryagadhikAre vijayadevAbhi pekaH uddezaH2 sU0141 535649SS hai // 239 //
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ gahitaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTu jaeNaM vijaeNaM vaddhAveti vijayassa devassa taM mahatthaM mahagdhaM maharihaM vipulaM abhiseyaM uvaTThati // tate NaM taM vijayadevaM cattAri ya sAmANiyasAhassIo cattAri aggaMmahisIo saparivArAo tiNi parisAo satta arNiyA satta aNiyAhivaI solasa AyarakkhadevasAhassIo anne ya bahave vijayarAyadhANivatthavvagA vANamaMtarA devAya devIo yatehiM sAbhAvitehi uttaraveuvitahiM ya varakamalapatihANehiM surabhivaravAripaDipuNNehi caMdaNakayacacAtehiM AviddhakaMTheguNehiM paumuppalapidhANohiM karatalasukumAlakomalapariggahiehiM aTThasahassANaM sovaNiyANaM kalasANaM rUppamayANaM tAva aTThasahassANaM bhomeyANaM kalasANaM savvodaehiM savvamaTTiyAhiM savvatuvarehiM savvapupphehiM jAvasavosahisiddhatthaehiM savviTThIe savvajuttIe savvabaleNaM savvasamudaeNaM savvAyareNaM savvavibhUtie savvavibhUsAe savvasaMbhameNaM savvoroheNaM savvaNAMDaehiM savvapupphagaMdhamallAlaMkAravibhUsAe savvadivvatuDiMyaNiNAeNaM mahayA iDDIe mahayA juttIe mahayA baleNaM mahatA samudaeNaM mahatA turiyajamagasamagapaDappavAditaraveNaM saMkhapaNavapa-. DahabherijhallarikharamuhimuravamuyaMgaduMduhihuDukkaNigghosasaMninAditaraveNaM mahatA mahatA iMdAbhiseMgeNaM abhisiMcaMti // tae NaM tassa vijayassa devassa mahatA mahatA iMdAbhisegaMsi vadyamANaMsi appegatiyA devA McodagaM NAtimaTTiyaM paviralaphusiyaM divvaM surabhiM rayareNuviNAsaNaM gaMdhodaMgavAsaM
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ PA vAsaMti, appegatiyA devA NihatarayaM NaharayaM bhaTTarayaM pasaMtarayaM uvasaMtarayaM kareMti, appegatiyA devA vijayaM rAyahANi sabhitarabAhiriyaM AsitasammajjitovalittaM sittasuisammaTTharatyaMtarAvaNavIhiyaM kareMti, appegatiyA devA vijayaM rAyahANi maMcAtimaMcakalitaM kareMti, .appegatiyA devA vijayaM rAyahANiM NANAviharAgaraMjiyaUsiyajayavijayavejayantIpaDAgAtipaDAgamaMDitaM kareMti, appegatiyA devA vijayaM rAyahANiM lAulloiyamahiyaM kareMti, appegatiyA devA vijayaM gosIsasarasarattacaMdaNadaddaradiNNapaMcaMgulitalaM kareMti, appegatiyA devA vijayaM uvaciyacaMdaNakalasaM caMdaNaghaDasukayatoraNapaDiduvAradesabhAgaM kareMti, appegatiyA devA vijayaM AsattosattavipulavavagdhAritamalladAmakalAvaM kareMti, appegaiyA devA vijayaM rAyahANi paMcavaNNasarasasurabhimukapupphapuMjovayArakalitaM kareMti, appegaiyA devA vijayaM kAlAgurupavarakuMdurukkaturukadhUvaDajajhaMtamaghamaghetagaMdhuddhayAbhirAmaM sugaMdhavaragaMdhiyaM gaMdhavahibhUyaM karaMti, appegaiyA devA hiraNNavAsaM vAsaMti, appegaiyA devA suvaNNavAsaM vAsaMti, 'appegaiyA devA evaM rayaNavAsaM vairavAsaM pupphavAsaM mallavAsaM gaMdhavAsaM cuNNavAsaM vatthavAsaM AharaNavAsaM, appegaiyA devA hiraNNavidhi bhAiMti, evaM suvaNNavidhiM rayaNavidhiM vatiravidhiM pupphavidhi mallavidhiM cuNNavidhiM gaMdhavidhi vatthavidhiM bhAiMti AbharaNavidhiM // appegatiyA devA duyaM NavidhiM uvadaMseMti appegatiyA GR5650840040GAOOL Rs3 pratipattI 1 tiryagadhi kAre vijayadevAbhi Seka: uddezaH2 sU0 141 SANGAMGANGANGABGANGABGANGA // 240 //
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ vilaMbitaM NavihiM uvadaMseMti appegaiyA davA dutAvalAvataNAma Nahavidhi uvadaMsaMti appaMgatiyA devA aMciyaM vidhi uvadaMseMti appegatiyA devA ribhitaM Navidhi uvadaMseMti a0 aMci. taribhitaM NAma divvaM Navidhi uvadaMseMti appegatiyA devA ArabhaDaM Navidhi uvadaMseMti appegatiyA devA bhasolaM NavidhiM uvadaMseMti appegatiyA devA ArabhaDabhasolaM NAma divvaM Navidhi uvadaMseMti appegatiyA devA uppAyaNivAyapavuttaM saMkuciyapasAriyaM riyAriyaM bhaMtasaMbhaMtaM NAma divvaM Navidhi uvadaMseMti appegatiyA devA cauvvidhaM vAtiyaM vAdeti, taMjahAtataM vitataM ghaNaM jhusiraM, appegatiyA devA cauvvidhaM geyaM gAtaMti, taMjahA-ukkhittayaM pavattayaM maMdAyaM roidAvasANaM, appegatiyA devA cauvidhaM abhiNayaM abhiNayaMti, taMjahA-dilutiyaM pADaMtiyaM sAmantovaNivAtiyaM logamajjhAvasANiyaM, appegatiyA devA pINaMti appegatiyA devA cukAreMti appegatiyA devA taMDaveMti appe0 lAseMti appegatiyA devA pINaMti vukkAreMti taMDaveMti lAsaMti appegatiyA devA vukkAreMti appegatiyA devA apphoDaMti appegatiyA devA vagaMti appegatiyA devA tivatiM chiMdati appegatiyA devA apphoDeMti vagaMti tivatiM chiMdeMti appegatiyA devA hatahesiyaM kareMti appegatiyA devA hatthigulagulAiyaM kareMti appegatiyA devA rahaghaNaghaNAtiyaM kareMti appegatiyA devA hayahesiyaM kareMti hatthigulagulAiyaM kareMti raghaNaghaNAiyaM kareMti
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 3 pratipattau vijayadevAbhiSeka uddezaH2 sU0141 SEOSES SOOSES TESCO appegatiyA devA uccholeMti appegatiyA devA paccholeMti [appegatiyA devA ukkiTiM kareMti] appegatiyA devA uciTThIo kareMti appegatiyA devA uccholeMti paccholiMti ukkiDio kareMti appegatiyA devA sIhaNAdaM kareMti appegatiyA devA pAdadaddarayaM kareMti appegatiyA devA bhUmicaveDaM dalayaMti appegatiyA devA sIhanAdaM pAdadaddarayaM bhUmicaveDaM dalayaMti, appegatiyA devA hakkAreMti appegatiyA devA vukkAreMti appegatiyA devA thakkAreMti appe0 pukkAreMti appegatiyA devA nAmAI sAveMti appegatiyA devA hakkAreMti bukkAreMti thakkAreMti pukkAreMti NAmAI sAveMti appegatiyA devA uppataMti appegatiyA devA NivayaMti appegatiyA devA parivayaMti appegatiyA devA uppayaMti NivayaMti parivayaMti appegatiyA devA jaleMti appegatiyA devA tavaMti appegatiyA devA patavaMti appegatiyA devA jalaMti tavaMti patavaMti appegaiyA devA gajjeMti appegaiyA devA vijjuyAyaMti appegaiyA devA vAsaMti appegaiyA devA gajati vijuyAyaMti vAsaMti appegatiyA devA deva sannivAyaM kareMti appegatiyA devA devukkaliyaM kareMti appegaiyA devA devakahakahaM kareMtiappegatiyA devA duhaduhaM kareMti appegatiyA devA devasannivAyaM devaukkaliyaM devakahakahaM devaduhaduhaM kareMti appegatiyA devA devujoyaM kareMti appegatiyA devA vijayAraM kareMti appegatiyA devA celukkhevaM kareMti appegatiyA devA devujjoyaM vijutAraM celukkhevaM kareMti appegatiyA devA uppa // 241
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ MAMANAMOLOMAN - lahatthagatA jAva saMhassapatta0 ghaMTAhasthagatA kalasahatthagatA jAva dhUvakaDacchahatthagatA haTTa tuTThA jAva harisavasavisappamANahiyayA vijayAe rAyahANIe savvato samaMtA AdhAti pridhaaveNti|| tae NaM taM vijayaM devaM cattAri sAmANiyasAhassIo cattAri aggamahisIo saparivArAo jAva solasaAyarakkhadevasAhassIo aNNe ya bahave vijayarAyahANIvatthavvA vANamaMtarA devA ya devIo ya tehiM varakamalapatiTThANehiM jAva aTThasateNaM sovaNiyANaM kalasANaM taM ceva jAva aTTasaeNaM bhomejANaM kalasANaM savvodagehiM savvamaTiyAhiM savvatuvarehiM savvapupphehiM jAva savvosahisiddhatthaehiM savviDDIe jAva nigghosanAiyaraveNaM mahayA 2 iMdAbhiseeNaM abhisiMcaMti 2 patteyaM 2 sirasAvattaM aMjaliM kahu evaM vayAsi-jaya jaya naMdA! jaya jaya bhaddA ! jaya jaya naMda bhaI te ajiyaM jiNehi jiyaM pAlayAhi ajitaM jiNehi sattupakkhaM jitaM pAlehi mittapakkhaM jiyamajjhe vasAhi taM deva! niruvasaggaM iMdo iva devANaM caMdo iva tArANaM camaro iva asurANaM dharaNo iva nAgANaM bharaho iva maNuyANaM bahUNi paliovamAiM bahUNi sAgarovamANi cauNhaM sAmANiyasAhassINaM jAva AyarakkhadevasAhassINaM vijayassa devassa vijayAe rAyahANIe aNNesiM ca bahUNaM vijayarAyahANivatthavvANaM vANamaMtarANaM devANaM devINa ya AhevacaM jAva ANAIsaraseNAvacaM kAremANe pAlemANe viharAhittikahu mahatA 2 saddeNaM jayajayasadaM pauMjaMti // (sU0 141) //
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16256 . . 'taNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ityAdi, tammin kAle tasmin samaye vijayo deva upapAtasabhAyAM devazayanIye devadUpyAntarite 3pratipattI prathamoDAmogabhAgamAgragADAgAhanayA mamutpanaH / / 'tae Na'mityAdi, mugama navaramiha bhASAmanaHparyAptyoH samAptikAlAntarasya vijayadeprAyopAmikAlAntarApebhagA mophatAkatena vivakSaNamini 'paMcavidAe pajattIe panjattibhAvaM gacchaI' ityuktam // 'tae vAbhiSeka , zilAdi, sammamA dAmpa pacavilyA paryAptyA paryAptabhAvaM ganasya sato'yam-enapa: maMkalpaH mamudapadyata, kathambhUtaH? uddezaH 2 _ gAda-'manogataH' manamigato-sAdhito nAgApi vanamA prakAzitakharUpa iti bhAvaH, punaH kathambhUna: ? ityAda-'AdhyA sU0 141 - simakA samayabhi panAmA bhara AdhyAmika AngaviSaya iti bhAvaH, malpazca dvidhA bhavati-kadhidadhyAmiko'parA cintA mara,ri HIT ini panipAdanAryamAda-'cintitaH' ghintA maMjAtA'sminniti cintitacintAtmaka iti bhAvaH, so'pi vinitApAnI bhAni katinvayA, nAmabhilAyAmarunagA cAha-prArthanaM prArthoM NijantAdac prArthaH maMjAno'sminniti prArthitomizIbhAra:, nirUpaH ityAda-'kiMme' ityAdi, ki 'me' mama pUrva karaNIyaM kiM bhe pazcAtkaraNIyaM, tathA ki meM pUrva ma : ki bhAraH , tathA hime pUrNamapi ca pabhAdapi ca hitAya bhAvapradhAno'yaM nirdezo hitatvAya-pariNAmamundara gAya-nagAni apamapi bhApayAno nirdeza: maMganavAya, niHzreyamAya-nizrita kalyANAya anugAmikatAye-parampa-16 bhAnumAnamAra bhAratIni 'tae 'minAhi, 'tataH' etacintAsamanantarameva divyAnubhAvato vijayasya denasya 'mAmAniyarimorAsamA daMgI nAmAnikA: pApagnarAdha-abhyantarAdiparpadupaganAH 'imam' anantarotam 'enadrapam' anantaRELATEnika / / 242 // prAdhi manogata mantaM magabhitAya 'jeNeyeti gatraiva jiyo dekhanaugopAgacchanti, upAgamya ca . A 4 . y
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ karayalapariggahiya'mityAdi dvayorhastayoranyo'nyAntaritAGgulikayoH saMpuTarUpatayA yadekatra mIlanaM sA analistAM karatalAbhyAM parigRhItA-niSpAditA karatalaparigRhItA tAm , AvartanamAvataH zirasyAvarto yasyAH sA zirasyAvarttA, kaNThekAla urasilometyAdivadaluksamAsaH, tAmata eva mastake kRtvA jayena vijayena vardhApayanti-jaya tvaM deva! vijaya tvaM deva! ityevaM vardhApayantItyarthaH, tatra jaya:-parairanabhibhUyamAnatA pratApavRddhizca, vijayastu-pareSAmasahamAnAnAmabhibhavotpAdaH, jayena vijayena ca vardhApayitvA evamavAdiSu:-'evaM khalu devANuppiyANa'mityAdi pAThasiddham // 'tae NamityAdi, 'tataH' etadvacanAnantaraM vijayo devasteSAM sAmAnikapa dupapannakAnA-sAmAnikAnAM parSadupapannakAnAM ca devAnAmantike enamartha 'zrutvA' AkarNya 'nizamya' hRdaye pariNamayya 'hahatahacittamANadie' iti hRSTatuSTo'tIva tuSTa iti bhAvaH, athavA hRSTo nAma vismayamApanno yathA zobhanamaho! etairupadiSTamiti, 'tuSTaH' topaM kRtavAn yathA bhavyasabhUdu yadetairitthamupadiSThamiti, toSavazAdeva cittamAnanditaM-sphItIbhUtaM 'TuNadu samRddhau' iti vacanAt , yasya sa cittAnanditaH, bhAryAdidarzanAtpAkSiko niSThAntasya paranipAtaH makAraH prAkRtatvAdalAkSaNikastataH padatrayasya padadvaya 2 mIlanena karma|dhArayaH, 'pIimaNe' iti prItirmanasi yasyAsau prItimanA jinapratimA'rcanaviSayabahumAnaparAyaNamanA iti bhAvaH, tataH krameNa bahumAnotkarSavazAt 'paramasomaNassie' iti zobhanaM mano yasyAsau sumanAstasya bhAvaH saumanasyaM paramaM ca tat saumanasyaM ca paramasaumanasyaM tatsaMjAtamasminniti paramasaumanasthitaH, etadeva vyaktIkurvannAha-harisavasavisappamANahiyae' harSavazena visarpad-vistArayAyi || hRdayaM yasya sa harSavazavisarpaddhRdayaH devazayanIyAdabhyuttiSThati, abhyutthAya ca devadUSyaM paridhatte, paridhAya ca upapAtasabhAtaH pUrvadvAreNa || nirgacchati, nirgatya ca yatraiva pradeze hRdastatropAgacchati, upAgatya idamanupradakSiNIkRtya pUrveNa toraNena hadamanupravizati, pravizya ca
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ hade pratyavarohati, madhye pravizatIti bhAvaH, pratyavaruhya ca idamavagAhate, avagAhya jalamajanaM karoti, kRtvA ca kSaNamAtraM jalakrIDAM 3pratipattI haiM karoti, tata: 'Ayate' iti navAnAmapi zrotasAM zuddhodakaprakSAlanenA''cAnto-gRhItAcamanazcokSa:-svalpasyApi zaGkitamalasyApanaya- vijayadenAt , ata eva paramazucibhUto idAt pratyuttarati, pratyuttIrya yatraiva pradeze'bhiSekasabhA tatraivopAgacchati, upAgatyAbhiSekasabhAmanuprada vAbhiSekaH kSiNIkurvan pUrvadvAreNAnupravizati, anupravizya yatraiva maNipIThikA yatraiva ca maNipIThikAyA upari siMhAsanaM tatropAgacchati, upAgatya uddezaH 2 siMhAsanavaragataH pUrvAbhimukhaH sanniSaNNaH // 'tae Na'mityAdi, tatastasya vijayasya devasya sAmAnikAH parpadupapannakAzca devAH 'A sU0141 bhiyogikAn' abhiyojanamabhiyogaH, preSyakarmaNi vyApAryamANatvamiti bhAvaH, abhiyoge niyuktA AbhiyogikAstAn devAn 'zavdAyante' AkArayanti, zabdAyitvA ca tAnevamavAdiSuH-'kSiprameva' zIghrameva bho devAnAM priyAH vijayasya devasya 'mahArtha' mahAn arthoM-maNikanakaratnAdika upayujyamAno yasmin sa mahArthastaM mahAthai, tathA mahAn argha:-pUjA yatra sa mahArghastaM, mahaM-utsavamahatIti 2 mahAIstaM 'vipulaM' vistIrNa zakrAbhiSekavad indrAbhiSekamupasthApayata // 'tae NaM te' ityAdi, tataste AbhiyogikA devAH sAmAni4 kaparSadupapannakairdevairevamuktAH 'hadvatuTThacittamANadiyA pIimaNA paramasomaNassiyA harisavasavisappamANahiyayA karayalapariggahiyaM dasaNahaM hai sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa' iti pUrvavat , vinayena vacanaM 'pratizRNvanti' abhyupagacchanti, kathambhUtena vinayena ? ityAha evaM * devA tahatti ANAeM' iti he devaaH| evaM-yathaiva yUyamAdizata tathaivAjJayA-yuSmadAdezena kurma ityevaMrUpeNa pratizrutya vacanamuttarapUrva di5 gbhAgamIzAnakoNamityarthaH tasyAtyantaprazastatvAt 'apanAmanti' gacchanti apakramya ca vaikriyasamudghAtena-vaikriyakaraNAya prayatnavize-hU // 243 // SeNa 'samohaNaMti' samavahanyante samavahatA bhavantItyarthaH, samavahatAzvAsapradezAn dUrato vikSipanti, tathA cAha-'saMkhejANi jo
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaNANi daMDaM nisaraMti' daNDa iva daNDa UrdhvAdhaAyataH zarIrabAhalyo jIvapradezasamUhastaM zarIrasya bahiH sahayeyAni yojanAni yAvat 'nisRjanti' niSkAzayanti, nisRjya ca tathAvidhAna pudgalAnAdadate, etadeva darzayati-tadyathA-ratnAnAM' karketanAdInAM 1 vANAM 2 vaiDUryANAM 3 lohitAkSANAM 4 masAragallAnAM 5 haMsagarbhANAM 6 pulakAnAM 7 saugandhikAnAM 8 jyotIrasAnAm 9 ajanAnAm 10 aJjanapulakAnAM 11 rajatAnAM 12 jAtarUpANAm 13 aGkAnAM 14 sphaTikAnAM 15 riSThAnAM 16, yathAbAdarAn-asArAn pudgalAn parizAtayanti yathAsUkSmAn-sArAn puddalAn paryAdadate, paryAdAya ca cikIrSitarUpanirmANArtha dvitIyamapi vAraM vaikriyasamudghAtena samavahanyante samavahatya yathoktAnAM ratnAdInAM yogyAn yathAbAdarAna pudgalAn parizAtayanti yathAsUkSmAnAdadate AdAya ca 'aSTasahasram' aSTAdhikaM sahasraM sauvarNikAnAM kalazAnAM vikurvanti 1 aSTasahasraM rUpyamayAnAm 2 aSTasahasraM maNimayAnAm 3 aSTasahasraM suvarNarUpya* mayAnAm 4 aSTasahasraM suvarNamaNimayAnAm 5 aSTasahasraM rUpyamaNimayAnAm 6 aSTasahasraM suvarNarUpyamaNimayAnAm 7 aSTasahasraM bhau-13 meyAnAm 8 aSTasahasraM bhRGgArANAm 9, evamAdarzasthAlapAtrIsupratiSThamanogulikAvAtakarakacitraratnakaraNDakapuSpacaGgerIyAvallomahastacaGgerIpuSpapaTalakayAvallomahastakapaTalakasiMhAsanacchatracAmarasamudgakadhvajadhUpakaDucchukAnAM pratyekaM pratyekamaSTasahasraM vikurvanti, vikurvitvA 'tAe ukkiTThAe' ityAdi pUrva vyAkhyAtAthai yatraiva kSIrodasamudrastatrAgacchanti, Agatya ca kSIrodakaM gRhanti, yAni ca tatra utpalAni padmAni kumudAni nalinAni subhagAni saugandhikAni puNDarIkANi mahApuNDarIkANi zatapatrANi sahasrapatrANi zatasahasrapatrANi ca tAni gRhanti, gRhIlA puSkarode samudre samAgatya tatrodakamutpalAdIni ca gRhanti, tadanantaraM yatraiva samayakSetraM yatraiva bharatairAvatAni kSetrANi yatraiva ca teSu bharatairAvateSu varSeSu mAgadhavaradAmaprabhAsAkhyAni tIrthAni tatraivopAgatya tIrthodakaM tIrthamRttikAM ca gRhanti, tato gaGgA
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA bha0 gi ttiH 4 // sindhuraktAraktavatISu mahAnadISu nadyudakamubhayataTamRttikAM ca gRhanti, tataH kSullahimavacchikhariSu samAgatya sarvatuvarAn -kapAyAn sarvANi jAtibhedena puSpANi sarvAn 'gandhAn' gandhavAsAdIn sarvANi mAlyAni - prathitAdibhedabhinnAni sarvauSadhIH siddhArthakAMcaM gRhanti, gRhItvA tadanantaraM padmadapuNDarIkaideSUpAgatya tadudakamutpalAdIni ca gRhanti, tato haimavatairaNyavateSu varSeSu rohitArohitAMzAsuvarNakUlArUpyakUlAsu mahAnadISu nadyudakamubhayataTamRttikAM tadanantaraM zabdApAtivikaTApAtivRtta vaitADhyeSu sarvatubarAdIn tato mahAhimavadrUpivarSadhara parvateSu sarvavarAdIn tato mahApadmamahApauNDarIkaideSu hadodakamutpalAdIni ca tadanantaraM harivarSaramyakavarSeSu harakAntA - | harikAntAnarakAntAnArIkAntAsu mahAnadISu salilodakam ubhayataTamRttikAM ca tato gandhApAtimAlyavatparyAyavRttavaitADhyeSu sarvatubarAdIn tato niSaghanIlavarSadharaparvateSu sarvatubarAdIn tadanantaraM tadgateSu tigicchikesarimahAhadeSu hradodakamutpalAdIni ca tataH pUrvavidehApara| videheSu zItAzItodAmahAnadISu nadyudakam ubhayataTamRttikAM ca tadanantaraM sarveSu cakravarttivijetavyeSu mAgadhavaradAmaprabhAsAkhyatIrtheSu | tIrthodakAni tIrthamRttikAzca tataH sarveSu vakSaskAraparvateSu sarvatubarAdIn tadanantaraM sarvAsvantaranadISu nadyudakamubhayataTamRttikAzca tato mandara parvate bhadrazAlavane sarvatubarAdIn tato nandanavane sarvatubarAdIna sarasaM ca gozIrSacandanaM tataH saumanasavane sarvatubarAdIna sarasaM ca gozIrSacandanaM divyaM ca sumanodAma gRhNanti, tataH paNDakavane sarvatubarapuSpagandhamAlyasarasagozIrSacandanadivyasumanodAmAni 'daddaramalae sugaMdhie ya giNhaMti' iti dardara:- cIvarAvanaddhakuNDikAdibhAjanamukhaM tena gAlitaM tatra pakaM vA yanmalayodbhavatayA prasiddhatvAnmalayaM-zrIkhaNDaM yeSu tAn ' sugandhAn' paramagandhopetAn gandhAn gRhNanti, gRhIlA ekatra milanti, militvA tayA utkRSTayA divyayA devagatyA yatraiva vijayA rAjadhAnI yatraiva vijayo devastatraivopAgacchanti, upAgatya ca karatalaparigRhItAM zirasyAvarttikAM mastake'JjaliM kRtvA vijayaM devaM jayena 3 pratipacau vijayadevAbhiSekaH uddezaH 2 sU0 141 // 244 //
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijayena vardhApayanti, vardhApayitvA mahArtha mahArgha mahAI vipulamindrAbhipekayogya kSIrodakAdi 'upanayanti' samarpayanti // 'taeNa'mityAdi, tato Namiti vAkyAlakAre taM vijayaM devaM catvAri devasAmAnikasahasrANi catasro'yamahiSyaH saparivArAstisraH parpado yathAkramamaSTadazadvAdazadevasahasraparimANAH saptAnIkAni saptAnIkAdhipataya: poDaza AmarakSadevasahasrANi, anye ca bahavo vijayarAjadhAnIvAstavyA vAnamantarA devA devyazca taiH-tadgatadevajanaprasiddhaiH svAbhAvikaivaikurvikaizca varakamalapratisthAnaiH surabhivaravAripratipUrNaizcandanakRtacacIkai: 'AviddhakaNTheguNaiH' AropitakaNThe raktasUtratantubhiH padmotpalapidhAnaH sukumArakaratalaparigRhItairanekasahasrasAyaiH kalazairiti gamyate, tAneva vibhAgato darzayati-aSTasahasreNa sauvarNikAnAM kalazAnAm , aSTasahasreNa rUpyamayAnAm , aSTasahasreNa maNimayAnAm , aSTasahasreNa suvarNarUpyamayAnAm , aSTasahasreNa suvarNamaNimayAnAm , aSTasahasreNa rUpyamaNimayAnAm , aSTasahasreNa suvarNarUpyamaNimayAhAnAm , aSTasahasreNa bhaumeyAnAM, sarvasaGkhyayA'STabhiH sahasraizcatuHpaSTayadhikaiH, tathA 'sarvodakaiH' sarvatIrthanadyAAdakaiH sarvatuvaraiH sarvapuSpaiH | sarvagandhaiH sarvamAlyaiH sarvopadhisiddhArthakaizca 'sarvAM ' parivArAdikayA 'sarvadhutyA' yathAzakti visphAritena zarIratejasA 'srvvlen'| sAmasyena svasvahastyAdisainyena 'sarvasamudayena' svasvAbhiyogyAdisamastaparivAraNa 'sarvAdareNa' samastayAvacchaktitolanena 'sarvavibhUtyA' svaskhAbhyantaravaikriyakaraNAdivAyaratnAdisampadA, tathA 'sarvavibhUSayA' yAvacchaktisphArodArazRGgArakaraNena 'savvasaMbhameNaM ti | sarvotkRSTena saMbhrameNa, sarvotkRSTasaMbhramo nAma iha svanAyakaviSayabahumAnakhyApanArthaparA svanAyakakAryasampAdanAya yAvacchakti tvaritatvaritA pravRttiH, sarvapuSpavastragandhamAlyAlaGkAreNa, atra gandhA-vAsA mAlyAni-puSpadAmAnaH alaGkArA-AbharaNAni tata: samAhAro dvandvaH, tataH sarvadivyatruTitAni teSAM zabdAH sarvadivyatruTitazabdAstaiH saha sarvazabdena vizepaNasamAsaH, 'savvadivyatuDiyasadani
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA maeN gi yattiH 85 // nAeNa' miti sarvANi ca tAni divyatruTitAni ca divyatUryANi ca eSAmekatra mIlanena yaH saMgato nitarAM nAdo mahAn ghoSaH sarvadivyatruTitazabdasaMninAdastena, iha tulyeSvapi sarvazabdo dRSTo yathA'nena sarve pItaM ghRtamiti, tata Aha- 'mahayA iDDIe' ityAdi, mahatyA yAvacchaktitulitayA 'RddhyA' parivArAdikayA 'mahayA juIe' ityAdyapi bhAvanIyaM, tathA mahatA - sphUrttimatA varANAM - pradhAnAnAM truTitAnAM - AtodyAnAM yamakasamakaM - ekakAlaM paTubhiH purupai: pravAditAnAM yo ravastena, etadeva vizeSeNAcaSTe - 'saMkhapaNava paDahabherijhallarikhara muhihuDukka muravamuiMga duMduhiniggho sasaMninAditaraveNaM' zaGkhaH pratItaH paNavo - bhANDAnAM paTahaH - pratItaH bherI-DhakkA jhallarI-carmAvanaddhA vistIrNA valayarUpA kharamuhI - kAhalA huDukkA - mahApramANo mardalo muraja:- sa eva laghurmRdaGgo dundubhiH - bheryAkArA saGkaTamukhI, tAsA dvandvaH, tAsAM nirghoSo - mahAn dhvAno nAditaM ca ghaNTAyAmiva vAdanottarakAlabhAvI satatadhvanistallakSaNo yo ravastena mahatA mahatA indrAbhiSekeNAbhiSiJcati // 'tae Na' mityAdi, tato Namiti pUrvavat tasya vijayasya devasya 'mahayA' iti atizayena mahati indrAbhiSeke varttamAne'pyekakA devA vijayAM rAjadhAnIM, saptamyarthe dvitIyA prAkRtatvAttato'yamarthaH - vijayAyAM rAjadhAnyAM nAtyudake prabhUtajalasaMgrahabhAvato vairasyopapatteH nAtimRttike atimRttikAyA api kardamarUpatAyAM utsAhavRddhijanakatvAbhAvAt 'paviralaphusiya' miti praviralAni - ghanabhAve kardamasambhavAt prakarSeNa yAvatA reNavaH sthagitA bhavanti tAvanmAtreNotkarSeNa spRSTAni - sparzanAni yatra varSe tat praviralaspRSTaM 'rayareNuviNAsaNaM' ti lakSNatarA reNupudgalA rajasta eva sthUlA reNavaH rajAMsi ca reNavazca rajoreNavasteSAM vinAzanaM rajoreNuvinAzanaM 'divyaM' pradhAnaM surabhigandhodakavarSe varSanti, apyekakA vijayAM rAjadhAnIM samastAmapi 'nihatarajasaM' nihataM rajo yasyAM sA nihatarajAstAM, tatra nihatatvaM rajasaH kSaNamAtramutthAnAbhAvenApi saMbhavati tata Aha-- 'naSTarajasaM' naSTaM - sarvathA'dRzyI 3 pratipattau vijayadevAbhiSekaH uddezaH 2 sU0 141 // 245 //
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUtaM rajo yatra [pranthAnaM 7000] sA naSTarajAstAM, tathA bhraSTaM-vAtodbhUtatayA rAjadhAnyA dUrataH palAyitaM rajo yasyAH sA bhraSTarajAstAm, etadevaikArthikadvayena prakaTayati-prazAntarajasaM upazAntarajasaM kurvanti, apyekakA devA vijayAM rAjadhAnIm 'AsiyasaMmajiyovalitaM sittaM suisammahArayAratthaMtarAvaNavIhiyaM kareMti' iti AsiktamudakacchaTena saMmArjitaM kacavarazodhanena upaliptamiva gomayAdinopaliptaM, tathA sikkAni jalenAta eva zucIni-pavitrANi saMmRSTAni-kacavarApanayanena rathyAntarANi ApaNavIthaya iva-haTTamArgA iva ApaNavIthayo rathyAvizeSAzca yasyAM sA tathA tAM kurvanti, apyekakA devA * maJcAtimazcakalitAM kurvanti, apyekakA devA nAnAvidhA viziSTA rAgA yeSu te nAnAvirAgA nAnAvirAgairucchRtaiH-UrkIkRtairdhvajaiH patAkAtipatAkAbhizca maNDitAM kurvanti, apye|kakA devA lAulloiyamahitAM gozIrSasarasaraktacandanadardaradattapaJcAGgulitalA kurvanti, apyekakA devA vijayAM rAjadhAnImupacitacandanakalazAM kurvanti apyekakA devA candanaghaTasukRtatoraNapratidvAradezabhAgAM kurvanti, apyekakA devA vijayAM rAjadhAnImAsiktotsaktavipulavRttavagdhAritamAlyadAmakalApAM kurvanti, apyekakA devA vijayAM rAjadhAnI paJcavarNasurabhimuktapuSpapuJjopacArakalitAM kurvanti, apyekakA devA vijayAM rAjadhAnI kAlAgurupravarakunduruSkaturuSkadhUpamaghamaghAyamAnAM gandhoddhutAbhirAmA sugandhavaragandhagandhikAM gandhava-14 tibhUtAM kurvanti, eteSAM ca padAnAM vyAkhyAnaM pUrvavat , apyekakA devA hiraNyavarSa varSanti, apyekakAH suvarNavarSamapyekakA AbharaNavarSa (ratnavarSamapyekakA vavarSamapyekakAH) puSpavarSamapyekakA mAlyavarpamapyekakAcUrNavarSa vastravarSa (AbharaNavarSe ) varpanti, apyekakA devA || hiraNyavidhi-hiraNyarUpaM maGgalaprakAraM 'bhAjayanti' vizrANayanti zeSadevebhyo dadatIti bhAvaH, evaM suvarNaratnAbharaNapuSpamAlyagandhacUrNa-18 vastravidhibhAjanamapi bhAvanIyam // 'appegaiyA devA duyaM naTTavihiM uvadaMseMti' ityAdi, iha dvAtriMzannATyavidhayaH, te ca yena krameNa
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 RRIAGRICKASHAHRIKANGACHELCOME , bhagavato varddhamAnakhAminaH purataH sUryAbhadevena bhAvitA rAjapraznIyopAGge darzitAstena krameNa vineyajanAnugrahArthamupadayante, tatra skha-13 pratipattau stikazrIvatsanandAvarttavarddhamAnakabhadrAsanakalazamatsyadarpaNarUpASTamagalAkArAbhinayAtmakaH prathamo nATyavidhiH 1, dvitIya AvarttapratyAvarttazre-1 vijayadeNipratizreNisvastikapuSpamANavakavarddhamAnakamatsyANDakamakarANDakajAramArapuSpAvalipadmapatrasAgarataragavAsantIlatApadmalatAbhakticitrAbhi- vAbhiSeka nayAtmakaH 2, tRtIya IhAmRganapabhaturaganaramakaravihagavyAlakinnararurusarabhacamarakuJjaravanalatApadmalatAbhakticitrAsakaH3, caturtha ekato- uddezaH 2 ca(tazca)kadvidhAtoca(tazca)kaekatazcakravAladvidhAtazcakravAlacakrArddhacakravAlAbhinayAlakaH 4, paJcamazcandrAvalipravibhaktisUryAvalipravibhaktiva- sU014 layAvalipravibhaktihaMsAvalIpravibhaktitArAvalipravibhaktimuktAvalipravibhaktiratnAvalipravibhaktipuSpAvalipravibhaktinAmA 5, pAThazcandrodgamapravibhaktisUryodgamapravibhaktyabhinayAsaka udgamanodgamanapravibhaktinAmA 6, saptamazcandrAgamanasUryAgamanapravibhaktyabhinayAmaka AgamanAgamanapravibhaktinAmA 7, aSTamazcandrAvaraNapravibhaktisUryAvaraNapravibhaktyabhinayAsaka AvaraNAvaraNapravibhaktinAmA 8, navamazcandrAstamayanapravibhaktisUryAstamayanapravibhaktyabhinayAsako'stamayanAstamayanapravibhaktinAmA 9, dazamazcandramaNDalapravibhaktisUryamaNDalapravibhaktinAgamaNDalapravibhaktiyakSamaNDalapravibhaktibhUtamaNDalapravibhaktyabhinayAtmako maNDalapravibhaktinAmA 10, ekAdaza RpabhamaNDalapravibhaktisiMhamaNDalapravibhaktiyavilambitagajavilambitahayavilasitagajavilasitamattahayavilasitamattagajavilasitamattayavilambitamattagajavilambitAbhinayo drutavilambitanAmA 11, dvAdazaH sAgarapravibhaktinAgapravibhaktyabhinayAmakaH sAgaranAgapravibhaktinAmA 12, trayodazo nandApravibhakticampApravibhaktyabhinayAsako nandAcampApravibhaktyAsakaH 13, caturdazo matsyANDakapravibhaktimakarANDakapravibhaktijArapravibhaktimArapra- // 246 // vibhaktyabhinayAsako matsyANDakamakarANDakajAramArapravibhaktinAmA 14, paJcadazaH ka iti kakArapravibhaktiH kha iti khakArapravibha CREAM
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ kirga iti gakArapravibhaktirgha iti dhakArapravibhaktiH iti ukArapravibhaktirityevaM kramabhAvikakArAdipravibhaktyabhinayAsaka: kakArakhakAragakAraghakAraskArapravibhaktinAmA 15, evaM SoDazazcakArachakArajakArajhakArabakArapravibhaktinAmA 16, saptadazaH TakAraThakAraDakAraDhakAraNakArapravibhaktinAmA 17, aSTAdazastakArathakAradakAradhakAranakArapravibhaktinAmA 18, ekonaviMzatitamaH pakAraphakArabakArabhakAramakArapravibhaktinAmA 19, viMzatitamo'zokapallavapravibhaktyAmrapallavapravibhaktijambUpallavapravibhaktikozAmbapallavapravibhattyabhinayAtmakaH pallava 2 pravibhaktinAmA 20, ekaviMzatitamaH padmalatApravibhaktyazokalatApravibhakticampakalatApravibhakticUtalatApravibhaktivanalatApravibhaktivAsantIlatApravibhaktyatimuktalatApravibhaktizyAmalatApravibhaktyabhinayAsako latApravibhaktinAmA 21, dvAviMzatitamo drutanAmA 22, trayoviMzatitamo vilambitanAmA 23, caturviMzatitamo drutavilambitanAmA 24, paJcaviMzatitamaH azcitanAmA 25, SaDizatitamo ribhitanAmA 26, saptaviMzatitamo'zcitaribhitanAmA 27, aSTAviMzatitama ArabhaTanAmA 28, ekonatriMzattamo bhasolanAmA 29, triMzattama ArabhaTabhasolanAmA 30, ekatriMza utpAtanipAtaprasaktasaMkucitaprasAritarekaracitabhrAntasaMbhrAntanAmA 31 dvAtriMzattamastu caramacaramanAmAnibaddhanAmA, sa ca sUryAbhadevena bhagavato varddhamAnasvAminaH purato bhagavatazcaramapUrvamanuSyabhavacaramadevalokabhavacaramacyavanacaramagarbhasaMharaNacaramabharatakSetrAvasappiNItIrthakarajanmAbhiSekacaramabAlabhAvacaramayauvanacaramakAmabhogacaramaniSkramaNacaramatapazcaraNacaramajJAnotpAdacaramatIrthapravartanacaramaparinirvANAbhinayAsako bhAvitaH 32 / tatraiteSAM dvAtriMzato nATyavidhInAM madhye kAMcana nATyavidhInupanyasyati-apyekakA devAH drutaM-dutanAmakaM dvAviMzatitamaM nATyavidhimupadarzayanti, evamapyekakA vilambitaM nATyavidhimupadarzayanti, apyekakA drutavilambitaM nATyavidhi, apyekakA aJcitaM nATyavidhi, apyekakA ribhitaM nATyavidhi, apyekakA a
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijayade pratipattI prA vAbhiSekaH uddezaH2 sU0 141 SWAGANAGAR citaribhitaM nATyavidhi, apyekakAH ArabharTa-nATyavidhi, apyekakA bhasolaM. nATyavidhi, apyekakA ArabhaTabhasolaM nATyavidhimupa- darzayanti, apyekakA, devA utpAtanipAtam utpAtapUrvo nipAto yasmin sa utpAtanipAtastaM; evaM nipAtotpAtaM saGkucitaprasAritaM / riyAriya'miti gamanAgamanaM bhrAntasambhrAntaM nAma, nATyavidhi-sAmAnyato narttanavidhi dvAtriMzadvidhyuttIrNamupadarzayanti / apyekakA devAzcaturvidhaM vAdyaM vAdayanti, tadyathA-'tataM' mRdaGgapaTahAdi 'vitataM' vINAdikaM 'ghana' kaMsikAdi 'zuSiraM kAhalAdi, apyekakA devAzcaturvidhaM geyaM gAyanti, tadyathA-'utkSipta' prathamataH samArabhyamANaM 'pravRttam utkSepAvasthAto vikrAntaM manAgbhareNa pravarttamAnaM mandAyamiti-madhyabhAge mUrchanAdiguNopetatayA mandaM mandaM gholanAtmakaM 'rocitAvasAna'miti rocitaM-yathocitalakSaNopetatayA / bhAvitaM satyApitamitiyAvad avasAnaM yasya tad rocitAvasAnaM / apyekakAzcaturvidhamabhinayamabhinayanti, tadyathA-dArTAntikaM pratizrutikaM sAmAnyatovinipAtika lokamadhyAvasAnikamiti, ete'bhinayavidhayo nATyakuzalebhyo veditavyAH, apyekakA devAH te pInayanti' pInamAtmAnaM kurvanti sthalA bhavantIti bhAvaH, apyekakA devAH 'tANDavayanti' tANDavarUpaM nRtyaM kurvanti, apyekakA 2 F devAH 'lAsthayanti' lAsyarUpaM nRtyaM kurvanti, apyekakA devAH 'chakkAreMti' chatkAraM kurvanti, apyekakA devA etAni pInatvAdIni catvAyepi kuveMnti, apyekakA devA ucchalanti apyekakA devAH procchalanti apyekakA devAtipadikAM chindanti apyekakArINya- 1 lA 'pyetAni kuveMnti, apyekakA- devA hayahepitAni kurvanti apyekakA devA hastigaDagaDAyitaM kurvanti apyekakA rathaghaNaghaNAyita F kuventi apyekakA devAstrINyapyetAni kurvanti, apyekakA devA AsphoTayanti, bhUmyAdikamiti gamyate, apyekakA devA valAnti, apyekakA devAH siMhanAdaM nadanti apyekakA devAH pAdadardarakaM kurvanti apyekakA devA bhUmicapeTA, dadati-bhUmi, peTayA''sphALa hAsyarUpaM nRtyaM kurvanti bhAvaH, apyekakA devAH tAyazalebhyo veditavyAH, apyaka ' // 247 // 23
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -- yantIti bhAvaH, apyekakA devA mahatA mahatA zabdena 'ravante' zabdaM kurvanti apyekakA devAzcatvAryapi siMhanAdAdIni kurvanti, apyekakA devA 'hakkAreMti' hakAraM kurvanti apyekakA devAH 'vukkAreMti' mukhena vukArazabdaM kurvanti apyekakA devAH 'thakkAreMti' thakka ityevaM mahatA zabdena kurvanti apyekakAstrINyapyetAni kurvanti, apyekakA devA avapatanti apyekakA devA utpatanti. apyekakA devAH paripatanti-tiryagnipatantItyarthaH apyekakA devAstrINyapyetAni kurvanti, apyekakAH 'jvalanti' jvAlAmAlAkulA bhavanti apyekakA devAH 'tapanti' taptA bhavanti apyekakAH pratapanti apyekakA devAstrINyapi kurvanti, apyekakA devA garjayanti-apyekakAH 'vijayAraMti' vidyutaM kurvanti apyekakA devA varSa varSanti apyekakAstrINyapyatAni kurvanti, apyekakA devA devotkalikA kurvanti-devAnAM vAtasyevotkalikA devotkalikA tAM kurvanti, apyekakA devA devakahakahaM kurvanti-prabhUtAnAM devAnAM pramodabharavazataH mA svecchAvacanolaH kolAhalo devakahakahastaM kurvanti, apyekakA devA devaduhRduhakaM kurvanti-dahadahakamityanaka kAstrINyapyetAni kurvanti, apyekakA devAzcelotkSepaM kurvanti, apyekakA devA vandanakalazahastagatA:-vandanakalazA haste gatA yeSAM te vandanakalazahastagatAH, apyekakA devAH bhRGgArakalazahastagatAH, evamAdarzasthAlapAtrIsupratiSThakavAtakarakacitraratnakaraNDakapuSpacaGgerIyAvallomahastacaGgerIpuSpapaTalakayAvallomahastapaTalakasiMhAsanacAmaratailasamudgakayAvadajanasamudgakadhUpakaDucchakahastagatA: pratyekamabhilApyAH, 'haDatuDe'tyAdi yAvatkaraNAt 'hatuhacittamANaMdiyA pItimaNA paramasomaNassiyA harisavasavisappamANahiyayA' iti parigrahaH, sarvataH samantAd AdhAvanti pradhAvanti // 'tae NaM taM vijayaM devaM cattAri sAmANiyasAhassIo' ityAdyabhiSekanigamanasUtramAzIrvAdasUtraM -ca pAThasiddham // -- - - -- - - VMon
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ tase vija deve mahayA 2 iMdAbhiseeNaM abhisitte samANe sIhAsaNAo agmuTTheha sIhAsaNAo abhuTTettA abhiseyasabhAto puratthimeNaM dAreNaM paDinikkhamati 2 ttA jeNAmeva alaMkAriyasabhA teNeva uvAgacchati 2 ttA AlaMkAriyasabhaM aNuppayAhiNIkaremANe 2 puratthimeNaM dAreNaM aNupavisati puratthimeNaM dAreNaM aNupavisittA jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchati 2ttA sIhAsaNavaragate puratyAbhimuhe saNNisaNNe, tae NaM tassa vijayassa devassa sAmANiyaparisovavaNNagA devA abhiogie deve sahAveMti 2 evaM vayAsI - khippAmeva bho devAppiyA ! vijayassa devassa AlaMkAriyaM bhaMDaM uvaNeha, teNeva te AlaMkAriyaM bhaMDaM jAva veMti // taNaM se vijae deve tappaDhamayAe pahalamAlAe divvAe surabhIe gaMdhakAsAIe gAtAI luheti gAtAI lUhettA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAtAI aNuliMpati saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAtAI aNuliMpettA tato'NaMtaraM ca NaM nAsANIsAsavAyavajjhaM cakkhuharaM vaNNapharisajuttaM hatalAlApelavAtiregaM dhavalaM kaNagakhaiyaMtakammaM AgAsaphalihasarisappabhraM ahataM divvaM devadUsajuyalaM niyaMsei NiyaMsettA hAraM piNiddheha hAraM piNiddhettA evaM ekAvaliM pidhiti ekAvaliM piNighettA evaM eteNaM abhilAveNaM muttAvaliM kaNagAvaliM rayaNAvaliM kaDagAvaM tuDiyA aMgAI keyUrAI dasamudditANaMtakaM kaDimuttakaM teatthimuttagaM muraviM kaMThamuraviM pAlaMyaMsi 3 pratipattau vijayade vakRtA jinapUjA uddezaH 2 sU0 142 // 248 //
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuMDalAiM cUDAmaNi cittarayaNukkaDaM mauDa piNidhei piNidhittA gaMThimaveDhimapUrimasaMghAimeNaM caubviheNaM malleNaM kapparukkhayaMpiva appANaM alaMkiyavibhUsitaM kareti, kapparukkhayaMpiva appANaM alaMkiyavibhUsiyaM karettA daIramalayasugaMdhagaMdhitehiM gaMdhehiM gAtAI sukiDati 2 ttA divvaM ca sumaNadAma piNiddhati // tae NaM se vijae deve kesAlaMkAreNaM vatthAlaMkAreNaM mallAlaMkAreNaM AbharaNAlaMkAreNaM cauviheNaM alaMkAreNaM alaMkite vibhUsie samANe paMDipuNNAlaMkAre sIhAsaNAo abbhuDhei 2 ttA AlaMkAriyasabhAo puracchimilleNaM dAreNaM paDinikkhamati 2 ttA jeNeva vavasAyasabhA teNeva uvAgacchati 2 ttA vavasAyasabhaM aNuppadAhiNaM karemANe 2 puratthimilleNaM dAreNaM aNupavisati 2ttA jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchati 2 ttA sIhAsaNavaragate puratyAbhimuhe saNNisaNNe / tate NaM tassa vijayassa devassa AhiogiyA devA potthayarayaNaM uvaNeti ||te NaM se vijae deve potthayarayaNaMgeNhatirattA potthayarayaNaM muyati potthayaraNaM muettA potthayarayaNaM vihADeti potthayarayaNaM vihADettA potthayarayaNaM vAeti potthayarayaNaM vAettA dhammiyaM 1'gaMThime'tyAdito yAvat 'karettA' ityayaM pATho'pralikhitasUtrasyAdAveva dRzyate vyAkhyAnusAreNa. 2 asya vyAkhyA na dRzyate. 3 'gaMThime'tyAdi yAvat 'karettA' ityayaM pATha vyAkhyA na dRzyate, 'kesAlaMkAreNaM' ityAdi yAvat 'vibhUsie samANe' ityetasya vyAkhyA'pi na dRzyate / gaMThime' tyAdi yAvat 'karettA' ityetasya lA'paDhipuNNAlaMkAre' ityetena saha saMbaMdho dRzyate vyAkhyAnusAreNa. 4 ayaM pustakadvaye'pyatraiva dRzyate'to'haM vyAkhyAnusAreNa mUlapAThe kartuM na zakto'bhUvam ..
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattI vijayadeOM vakRtA jinapUjA uddezaH2 sU0142 yavasAyaM pageNhati dhammiyaM vavasAyaM pageNhittI potthayarayaNaM paDiNikkhivei 2ttA sIhAsaNAo abbhuTTeti 2ttA vavasAyasabhAo purathimilleNaM dAreNaM paDiNikkhamai 2ttA jeNeva NaMdApukkhariNI teNeva uvAgacchati 2ttA NaMdaM pukkhariNi aNuppayAhiNIkaramANe purathimilleNaM dAreNaM aNupavisati 2ttA purathimilleNaM tisopANapaDirUvagaeNaM paccoruhati 2ttA hatthaM pAdaM pakkhAleti 2ttA egaM mahaM setaM rayatAmayaM vimalasalilapuNNaM mattagayamahAmuhAkitisamANaM bhiMgAraM pagiNhati bhiMgAraM pageNhittA jAI tattha uppalAI paumAI jAva satasahassapattAI tAI giNhati 2 ttA gaMdAto pukkhariNIto paJcuttarei 2ttA jeNeva siddhAyataNe teNeva pahArettha gamaNAe // tae NaM tassa vijayassa devassa cattAri sAmANiyasAhassIo jAva aNNe ya bahave vANamaMtarA devA ya devIo ya appegaiyA uppalahatthagayA jAva hatthagayA vijayaM devaM piTTato piTThato aNugacchaMti // tae NaM tassa vijayassa devassa yahave AbhiogiyA devA devIo ya kalasahatthagatA jAva dhUvakaDacchayahatthagatA vijayaM devaM piTTato 2 aNugacchaMti / tate NaM se vijae dekheM cAhiM sAmANiyasAhassIhiM jAva aNNehi ya bahahiM vANamaMtarehiM devehi ya devIhi ya saddhisaMparibuDe savviDDIe savvajusIe jAva NigghosaNAiyaraveNaM jeNeva siddhAyayaNe teNeva uSAgacchati 2ttA siddhAyataNaM aNuppayAhiNIkaremANe 2 purathimilleNaM dAreNaM aNupavisati aNu
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ - +NA-NAMAAT pavisitsA jeNeva devacchaMdae teNeva uvAgacchati 2ttA Aloe jiNapaDimANaM paNAmaM kareti 2 sA lomahatvagaM gehati lomahatthagaM geNhittA jiNapaDimAo lomahatthaeNaM pamati 2 ttA surabhiNA gaMdhodaeNaM NhANeti 2 ttA divvAe surabhigaMdhakAsAie gAtAI lUheti-2 sA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAtANi aNuliMpai aNuliMpettA jiNapaDimANaM ahayAI setAI divvAI devadUsajuyalAI NiyaMsei niyaMsettA aggehiM varehi ya gaMdhehi ya mallehi ya aceti 2ttA pupphAruhaNaM gaMdhAruhaNaM mallAruhaNaM vaNNAruhaNaM cuNNArahaNaM AbharaNAruhaNaM kareti karettA AsattosattaviulavavagdhAritamalladAma0 kareti 2 ttA acchehi saNhehiM [ seehiM ] rayayAmaehiM accha, rasAtaMdulehiM jiNapaDimANaM purato aTThamaMgalae Alihati sotthiyasirivaccha jAva dappaNa aTThamaMgalage Alihati AlihittA kayaggAhaggahitakaratalapanbhaTThavippamukkeNa dasaddhavanneNaM kusumeNaM mukkapupphapuMjokyArakalitaM kareti 2 ttA caMdappabhavairaveruliyavimaladaMDaM kaMcaNamaNirayaNabhatticittaM kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkadhUvagaMdhuttamANuviddhaM dhUmavahiM viNimmuyaMtaM veruliyAmayaM kaDacchuyaM paragahittu payatteNa dhUvaM dAUNa jiNavarANaM ahasayavisuddhagaMthajuttehiM mahAvittehiM atthajuttehiM apuNaruttehiM saMthuNai 2 ttA sattaTTa payAI osarati sattahapayAI osarittA vAmaM jANuM aMcei 2 tA dAhiNaM jANuM dharaNitalaMsi NivADei tikkhutto muddhANaM dharaNi
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18609648649640641646 OM 3 pratipattI vijayadevakRtA jinapUjA uddezaH2 sU0142 yalaMsi Namei namittA isiM pacuNNamati 2 ttA kaDayatuDiyarthabhiyAo bhuyAo paDisAharati / 2ttA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kahu evaM vayAsI-Namo'tthu NaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM jAva siddhigaiNAmadheyaM ThANaM saMpattANaM tikaTu vaMdati NamaMsati vaMdittA NamaMsittA jeNeva siddhAyataNassa bahumajjhadesabhAe teNeva uvAgacchati 2ttA divvAe udgadhArAe abbhukkhati 2ttA sarasaNaM gosIsacaMdaNeNaM paMcaMgulitaleNaM maMDalaM Alihati 2ttA vaccae dalayati vaccae dalayittA kayaggAhaggahiyakaratalapa-bhaTThavimukkeNaM dasavaNNaNaM kusumeNaM mukkapupphapuMjovayArakaliyaM kareti 2 ttA dhUvaM dalayati 2 jeNeva siddhAyataNassa dAhiNille dAre teNeva uvAgacchati 2ttA lomahatthayaM geNhai 2 dAraceDIo ya sAlibhaMjiyAo ya vAlarUvae ya lomahatthaeNaM pamajati 2 bahumajjhadesabhAe saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM paMcaMgulitaleNaM aNuliMpati 2 caccae dalayati 2 pupphAruhaNaM jAva AharaNArahaNaM kareti 2 Asattosattavipula jAva malladAmakalAvaM kareti 2 kayaggAhaggahita jAva puMjovayArakalitaM kareti 2 dhRvaM dalayati 2 jeNeva muhamaMDavassa bahumajjhadesabhAe teNeva uvAgacchati 2ttA bahumajjhadesabhAe lomahattheNaM pamajjati 2 divvAe udgadhArAe anbhukkheti 2 saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM paMcaMgulitaleNaM maMDalagaM Alihati 2 caccae dalayati 2 kayaggAha jAva dhRvaM dalayati 2 jeNeva muhamaMDavagassa pacatthimille dAre teNeva // 25 //
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvA0 lomahatthagaM geNhati 2 dAraceDIo ya sAlibhaMjiyAo ya vAlarUvae ya lomahatthageNa pamajati 2 divAe udgadhArAe anbhukkheti 2 saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM jAva caccae dalayati 2 Asattosatta0 kayaggAha0 dhUvaM dalayati 2 jeNeva muhamaMDavagassa uttarillA NaM khaMbhapaMtI teNeva uvAgacchai 2 lomahatthagaM parA0 sAlabhaMjiyAo divAe udagadhArAe saraseNaM gosIsa daNeNaM pupphAruhaNaM jAva Asattosatta0 kayaggAha0 dhUvaM dalayati jeNeva muhamaMDavassa puratthimille dAre taM ceva savvaM bhANiyavvaM jAva dArassa acaNiyA jeNeva dAhiNille dAre taM ceva jeNeva pecchAgharamaMDavassa bahumajjhadesabhAe jeNeva vairAmae akkhADae jeNeva maNipeDhiyA / jeNeva sIhAsaNe teNeva uvAgacchati 2 lomahatthagaM giNhati lomahatthagaM giNhittA akkhADagaM ca sIhAsaNaM ca lomahatthageNa pamajati 2 ttA divvAe udagadhArAe anbhu0 pupphAruhaNaM jAva dhUvaM dalayati jeNeva pecchAgharamaMDavapacatthimille dAre dAracaNiyA uttarillA khaMbhapaMtI taheva puratthimille dAre taheva jeNeva dAhiNille dAre taheva jeNeva cetiyathUbhe teNeva uvAgacchati 2 ttA lomahatthagaM geNhati 2ttA cetiyathUbhaM lomahatthaeNaM pamajati 2 divvAe daga0 saraseNa pupphAruhaNaM Asattosatta jAva dhUvaM dalayati 2 jeNeva pacatthimillA maNipeDhiyA jeNeva jiNapaDimA teNeva uvAgacchati jiNapaDimAe Aloe paNAmaM karei 2ttA lomahatthagaM geNhati 2ttA taM *AGOSTOSSSROX0940%2064054-
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 3 pratipattI 5 vijayade vakRtA jinapUjA uddezaH2 sU0142 13 ceva savvaM jaMjiNapaDimANaM jAva siddhigainAmadhenaM ThANaM saMpattANaM vaMdati NamaMsati. evaM uttarillAevi, evaM purathimillAevi, evaM dAhiNillAevi, jeNeva ceiyarukkhA dAravihI ya maNipeDhiyA jeNeva mahiMdajjhae dAravihI, jeNeva dAhiNillA naMdApukkharaNI teNeva uvA0 lomahatyagaM geNhati cetiyAo ya tisopANapaDirUvae ya toraNe ya sAlabhaMjiyAo ya vAlarUvae ya lomahatthaeNa pamajati 2ttA divvAe udagadhArAe siMcati saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM aNuliMpati 2 pupphAruhaNaM jAva dhUvaM dalayati 2 siddhAyataNaM aNuppayAhiNaM karemANe jeNeva uttarillA NaMdApukkhariNI teNeva uvAgacchati 2ttA taheva mahiMdajjhayA cetiyarukkho cetiyathabhe pacatthimillA maNipeDhiyA jiNapaDimA uttarillA purathimillA dakkhiNillA pecchAgharamaMDavassavi taheva jahA dakkhiNillassa pacatthimille dAre jAva dakkhiNillA NaM khaMbhapaMtI muhamaMDavassavi tiNhaM dArANaM aJcaNiyA bhaNiUNaM dakkhiNillA NaM khaMbhapaMtI uttare dAre puracchime dAre sesaM teNeva kameNa jAva purathimillA gaMdApukkhariNI jeNeva sabhA sudhammA teNeva pahAretya gmnnaae|| tate NaM tassa vijayassa cattAri sAmANiyasAhassIo eyappabhitiM jAva sabbiDDIe jAva NAiyaraveNaM jeNeva sabhA suhammA teNeva uvAgacchaMti 2ttA taM NaM sabhaM sudhamma aNuppayAhiNIkaremANe 2 purathimilleNaM aNupavisati 2 Aloe jiNasakahANaM paNAmaM kareti 2 jeNeva maNipeDhiyA // 251 //
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ jeNeva mANavacetiyakkhaMbhe jeNeva vairAmayA golavahasamuggakA teNeva uvAgacchati 2 lomahatthayaM geNhati 2 tA vairAmae golavaddasamuggae lomahatthaeNa pamajjai 2 ttA vairAmae gola samuggae vihADeti 2 ttA jiNasakahAo lomahatthaeNaM pamajjati 2 ttA surabhiNA gaMdhodaeNaM tisattakhutto jiNasakahAo pakkhAleti 2 saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM aNuliMpai 2 tA ahiM varehiM gaMdhehiM mallehi ya aciNati 2 ttA dhUvaM dalayati 2 ttA vairAmaesa golavahasamuggae paDiNikkhivati 2 ttA mANavakaM cetiyakhaMbhaM lomahatthaeNaM pamajjati 2 divvAe udgadhArA abhukkhei 2 ttA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM caccae dalayati 2 pupphAruhaNaM jAva Asatto-satta. kayaggAha. dhUvaM dalayati 2 jeNeva sabhAe sudhammAe bahumajjhadesabhAe taM caiva jeNeva sIhAsa teNeva jahA dAracaNitA jeNeva devasayaNije taM ceva jeNeva khuDDAge mahiMdajjhae taM ceva jeNeva paharaNako se coppAle teNeva uvAgacchati 2 patteyaM 2 paharaNAI lomahatthaeNaM pamajjati pamajjittA saraseNaM gosIsa caMdaNeNaM taheva savvaM se saMpi dakkhiNadAraM AdikAuM taheva NeyavvaM jAva puracchimillA dApukkhariNI savvANaM sabhANaM jahA suMdhammAe sabhAe tahA accaNiyA uvavAyasabhAe Navari devasayaNijjassa acaNiyA sesAsu sIhAsaNANa accaNiyA harayassa jahA NaMdAe pukkhariNIe acaNiyA, vavasAyasabhAe potthayarayaNaM loma0 divvAe udgadhArAe saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattI vijayadevakRtA jinapUjA uddezaH 2 sU0142 aNuliMpati aggehiM varehiM gaMdhehi ya mallehi ya aciNati 2 ttA [mallehi sIhAsaNe lomahatthaeNaM pamajjati jAva dhUvaM dalayati sesaM taM ceva NaMdAe jahA harayassa tahA jeNeva valipIDhaM teNeva uvAgacchati 2ttA abhioge deve saddAveti 2ttA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANappiyA! vijayAe rAyahANIe siMghADagesu ya tiesu ya caukesu ya cacaresu ya catumuhesu ya mahApahapahesu ya pAsAesu ya pAgAresu ya adAlaesu ya cariyAsu ya dAresu ya gopuresu ya toraNesu ya vAvIsu ya pukkhariNIsu ya jAva bilapaMtigAsu ya ArAmesu ya ujANesu ya kANaNesu ya vaNesu ya vaNasaMDesu ya vaNarAIsu ya acaNiyaM kareha karettA mameyamANattiyaM khippAmeva paccappiNaha / tae NaM te AbhiogiyA devA vijaeNaM deveNaM evaM vuttA samANA jAva. hatuTTA viNaeNaM paDisuNeti 2ttA vijayAe rAyahANIe siMghADagesu ya jAva acaNiyaM karettA jeNeva vijae deve teNeva uvAgacchanti 2ttA eyamANattiyaM pacappiNaMti // tae NaM se vijae deve tesiNaM AbhiogiyANaM devANaM aMtie eyamahasocA Nisamma hahatuTTacirAmANaMdiya jAva hayahiyae jeNeva NaMdApukkhariNI teNeva uvAgacchati 2ttA purathimilleNaM toraNeNaM jAva hatthapAyaM pakkhAleti 2ttA AyaMte cokkhe paramasuibhUe NaMdApukkhariNIo pacattarati 2ttA jeNeva sabhA sudhammA teNeva pahArettha gamaNAe / tae NaM se vijae deve cAhiM sAmANiyasAha RECRUCINECRACTICORICORNER // 252
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ ssIhiM jAva solasahiM AyarakkhadevasAhassIhiM sabviTThIe jAva nigghosanAiyaraveNaM jeNeva sabhA sudhammA teNeva uvAgacchati 2 ttA sabhaM sudhamma purathimilleNaM dAreNaM aNupavisati 2ttA jeNeva maNipeDhiyA teNeva uvAgacchati 2ttA sIhAsaNavaragate puracchAbhimuhe saNNi sapaNe // (sU0142) 'tae NamityAdi, tataH sa vijayo devo vAnamantaraiH 'mahayA 2' iti atizayena mahatA indrAbhipekeNAbhiSiktaH san siMhAsanAdabhyuttiSThati, abhyutthAyAbhiSekasabhAtaH pUrvadvAreNa vinirgatya yatraivAlaGkArasabhA tatraivopAgacchati, upAgatyAlaGkArikasabhAmanupradakSiNIkurvan pUrvadvAreNAnupravizati, anupravizya ca yatraiva maNipIThikA yatraiva ca siMhAsanaM tatropAgacchati, upAgatya siMhAsanavaragataH pUrvAbhimukhaH saMniSaNNaH, tatastasya vijayasya devasyAbhiyogyA devA subahu 'AlaGkArikam alaGkArayogyaM bhANDamupanayanti / 'tae Na'mityAdi, tataH sa vijayo devastatprathamatayA tasyAmalaGkArasabhAyAM prathamatayA pakSmalA ca sA sukumArA ca pakSmalasukumArA tayA 'surabhigandhakASAyikyA' surabhigandhakaSAyadravyaparikammitayA laghuzATikayeti gamyate gAtrANi rUkSayati rUkSayitvA sarasena gozIpacandanena gAtrANyanulimpati anulipya devadUSyayugalaM nidhatta iti yogaH, kathambhUtaH ? ityAha-nAsAnIsAsavAya vajhaM nAsikAniHzvAsavAtavAhya, etena zlakSNatAmAha, 'cakSuhara' cakSuharati-AmavazaM nayati viziSTarUpAtizayakalitatvAccakSaharaM E'varNasparzayuktam' atizAyinA varNenAtizAyinA sparzena yuktaM 'hayalAlApelavAirega'miti hayalAlA-azvalAlA tasyA api pela vamatirekeNa hayalAlApelavAtirekaM 'nAma nAmnaikArthe samAso bahula'miti samAsaH, ativiziSTamRdutvalaghutvaguNopetamiti bhAvaH,
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 15958 dhavalaM-zvetaM kanakakhacitAni-vicchuritAni antakarmANi-aJcalayonilakSaNAni yasya tan kanakakhacitAntakarma AkAza- 3 pratipattI sphaTikaM nAma-atisvacchasphaTikavizeSastatsamaprabhaM divyaM 'devadUSyayugalaM' devavastrayugmaM 'nivaste' parithatte, parivAya hArAdInyA- vijayadebharaNAni pinAti, tatra hAraH-aSTAdazasarikaH arddhahAro-navasarikaH ekAvalI-vicitramaNikA muktAvalI-muktAphalamayI 5 vakRtA kanakAvalI-kanakamaNimayI pAlambaH-tapanIyamayo vicitramaNiratnabhakticitra Asana: pramANena svapramANa AbharaNavizeSa: kaTa- jinapUjA kAni-kalAcikAbharaNAni truTitAni-vAhurakSakAH aGgadAni-vAdvAbharaNavizepA 'dazamudrikAntaka' hattAGgulisanbandhi uddezaH2 mudrikAdazakaM 'kuNDale' karNAbharaNe cUDAmaNimiti-cUDAmaNi ma sakalapArthivaranasarvasAro devendramanuSyendramUrdvakRtanivAso ni:- sU0 142 zepApamaGgalAzAntirogapramukhadoSApahArakArI pravaralakSaNopetaH paramamadgalabhUta AbharaNavizeSaH 'cittarayaNasaMkaDaM mauDa miti citrANi-nAnAprakArANi yAni ratnAni taiH saGkaTaH citraratnasaGkaTaH prabhUtarananicayopeta iti bhAvaH / 'taM divyaM sumaNadAma'ti meM 'divyAM' pradhAnAM puSpamAlAm // 'tae NaM se vijae'ityAdi, granthima-graMthanaM pranthastena nirvRttaM prandhimaM bhAvAdimaH pratyayaH' yat sUtrAdinA prathyate tad pranthimamiti bhAvaH, bharima-yad pranthitaM sad veSTyate yathA puSpalambUsako gaNDUka ityarthaH, pUrimaM yena vaMzazalAkAdimayapasarI pUryate, sadAtimaM yatparasparato nAlasaGghAtena saGghAtyate, evaMvidhena caturvidhena mAlyena kalpavRkSamivAmAnamalakRtavibhUpitaM karoti kalA paripUrNAlaGkAraH siMhAsanAdabhyuttiSThati, abhyutthAyAladvArasabhAtaH pUrveNa dvAreNa nirgatya yatraiva vyavasAyasabhA tatraivopAgacchati, upAgatya siMhAsanavaragataH pUrvAbhimukhaH sannipaNNaH / 'tae NamityAdi, tatastasya vijayasya devasyAbhiyogyAH // 253 // pustakaratnamupanayanti // 'tae NamityAdi, tataH sa vijayo devaH pustakaranaM gRhAti gRhIlA pustakaratramutsagAdAviti gamyate muJcati
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * muktvA vighATayati vighATyAnupravAcayati anu-paripATyA prakarSeNa-viziSTArthAvagamarUpeNa vAcayati vAcayitvA 'dhAmmika' dharmAnugataM vyavasAyaM vyavasyati, kartumabhilaSatIti bhAvaH, vyavasAyasabhAyAH zubhAdhyavasAyanivandhanatvAt , kSetrAderapi karmakSayopazamAdi hetutvAt , uktazca-"udayakkhayakhaovasamovasamA jaM ca kammuNo bhaNiyA / davvaM khettaM kAlaM bhavaM ca bhAvaM ca saMpappa // 1 // " 8 iti, dhAmikaM ca vyavasAyaM vyavasAya pustakaratnaM pratinikSipati pratinikSipya siMhAsanAdabhyuttiSThati, abhyutthAya vyavasAya-12 sabhAtaH pUrvadvAreNa vinirgacchati vinirgasa yatraiva vyavasAyasabhAyA eva pUrvA nandApuSkariNI tatraivopAgacchati upAgaya nandA puSkariNImanupradakSiNIkurvan pUrvatoraNenAnupravizati pravizya pUrveNa trisopAnapratirUpakeNa pratyavarohati, madhye pravizatIti bhAvaH, pratyavaruhya hastapAdau prakSAlayati prakSAlyaikaM mahAntaM zvetaM rajatamayaM vimalasalilapUrNa mattakarimahAmukhAkRtisamAnaM bhRGgAraM gRhAti gRhItvA yAni tatrotpalAni padmAni kumudAni nalinAni yAvat zatasahasrapatrANi tAni gRhAti gRhItvA nandAta: puSkariNItaH pratyuttarati pratyuttIrya yatraiva siddhAyatanaM tatraiva pradhAvitavAn gamanAya // 'tae NamityAdi, tatastasya vijayasya devasya catvAri sAmAnikadevasahasrANi catasraH saparivArA agramahiSyaH tisraH parSadaH saptAnIkAni saptAnIkAdhipatayaH SoDazAtmarakSadevasahasrANi anye ca bahvo vijayarAjadhAnIvAstavyA vAnamantarA devAzca devyazca apyekakA utpalahastagatA apyekakAH padmahastagatA apyekakAH kumudahastagatAH evaM nalinasubhagasaugandhikapuNDarIkamahApuNDarIkazatapatrasahasrapatrazatasahasrapatrahastagatAH krameNa pratyekaM vAcyAH, vijayaM devaM pRSThataH pRSThataH paripATyeti bhAvaH anugacchanti / / 'tae NamityAdi, tatastasya vijayasya devasya bahava AbhiyogyA devA devyazca apyekakA vandanakalazahastagatA: apyekakA bhRGgArahastagatA: apyekakA AdarzahastagatAH evaM sthAlapAtrIsupratiSThavAtakarakacitraratnakaraNDaka * * * OM*
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pratipattA vijayadevakRtA jinapUjA uddezaH2 sU0 142 puSpacaGgerIyAvallomahastacaGgerIpuSpapaTalakayAvallomahastapaTalakasiMhAsanacchatracAmaratailasamudgakayAvadaJjanasamudgakadhUpakaDucchukahastagatAH kra* meNa pratyekamAlApyAH, vijayaM devaM pRSThataH pRSThato'nugacchanti / tataH sa vijayo devazcaturbhiH sAmAnikasahasrazcatasRbhiH saparivArAbhira- ra pramahiSIbhistisRbhiH parSadbhiH saptabhiranIkaiH saptabhiranIkAdhipatibhiH SoDazabhirAmarakSadevasahasrairanyaizca bahubhirvijayarAjadhAnIvAstavyairvA- namantarairdevairdevIbhizca sArddha saMparivRtaH sarvaryA 'jAva nigghosanAditaraveNa'miti yAvatkaraNAdevaM paripUrNaH pATho draSTavyaH-savvajuIe savvabaleNaM savvasamudaeNaM savvavibhUIe savvasaMbhameNaM savvapupphagaMdhamallAlaMkAreNaM savvatuDiyasadaninAeNaM mahayA iDIe mayA juIe mahayA baleNaM mahayA samudaeNaM mahayA varatuDiyajamagasamagapaDuppavAiyaraveNaM saMkhapaNavapaDahabherijhallarikharamuhihuDukaduMdubhinigghosanAditaraveNaM' asya vyAkhyA prAgvat / yatraiva siddhAyatanaM tatraivopAgacchati, upAgaya siddhAyatanamanupradakSiNIkurvan pUrvadvAreNa pravizati, pravizyAlokya jinapratimAnAM praNAmaM karoti, kRtvA yatraiva maNipIThikA yatraiva devacchandako yatraiva jinapratimAstatropAgacchati, upAgatya lomahastakaM parAmRzati parAmRzya ca jinapratimAH pramArjayati pramAyaM divyayodakadhArayA napayati sapa-* yitvA sarasenAi~Na gozIrSacandanena gAtrANyanulimpati, anulipya 'ahatAni' aparimalitAni divyAni devadUSyayugalAni 'niyaMsaItti paridhApayati paridhApya 'apraiH' aparimuktaiH 'varaiH' pradhAnairgandhairmAlyaizcArcayati / etadeva savistaramupadarzayati-puSpAropaNaM mAlyAropaNaM varNakAropaNaM cUrNAropaNaM gandhAropaNam AbharaNAropaNaM (ca) karoti, kRtvA tAsAM jinapratimAnAM purata: 'acchaiH' svacchaiH "zlakSNaiH' masRNai rajatamayaiH, accho raso yeSAM te'ccharasAH, pratyAsannavastuprativimbAdhArabhUtA ivAtinirmalA iti bhAvaH, te ca te / 9 tandulAzcAccharasatandulAH, pUrvapadasya dIrghAntatA prAkRtatvAt , yathA 'vairAmayA nemA' ityAdau, tairaSTAvaSTau svastikAdIni maGgala // 254 //
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAnyAlikhati, Alikhya 'kayaggAhagahiya'mityAdi maithunaprathamasaMrambhe mukhacumbanAdyartha yuvatyAH paJcAGgulibhiH kezeSu grahaNaM kacagrAhastena kacagrAheNa gRhItaM karatalAdvimuktaM sat prabhraSTaM karatalaprabhraSTavimuktaM, prAkRtatvAdevaM padavyatyayaH, tena 'dazArddhavarNena' paJcavarNena 'kusumena' kusumasamUhena 'puSpapuJjopacArakalitaM' puSpapuja evopacAra:-pUjA puSpapukhopacArastena kalitaM-yuktaM karoti, kRtvA ca 'caMdappabhavairaveruliyavimaladaMDa' candraprabhavanavaiDUryamayo vimalo kaNDo yasya sa tathA taM kAJcanamaNiratnabhakticitraM kAlAgurupravarakunduruSkaturuSkadhUpena gandhottamenAnuviddhA kAlAgurupravarakunduruSkaturuSkadhUpagandhottamAnuviddhA, prAkRtatvAtpadavyatyayaH, tAM dhUpatti vinirmuJcantaM vaiDUryamayaM dhUpakaDucchukaM pragRhya prayato dhUpaM dattvA jinavarebhyaH, sUtre SaSThI prAkRtatvAt , saptASTAni padAni pazcAdapasRtya dazAGgulimaJjaliM mastake kRtvA prayata: 'ahasayavisuddhagaMThajuttehiM' iti vizuddho-nirmalo lakSaNadoSarahita iti bhAvaH yo granthaH-zavdasaMdarbhastena yuktAni vizuddhagranthayuktAni aSTazataM ca tAni vizuddhagranthayuktAni ca taiH 'arthayuktaiH' arthasAraiH apunaruktaiH mahAvRttaH, tathAvidhadevalabdheH prabhAva eSaH, saMstauti saMstutya vAmaM jAnuM 'aJcati' utpATayati dakSiNaM jAnuM dharaNitale "nivADei' iti nipAtayati lagayatItyarthaH 'trikRtvaH' trIn vArAn mUrddhAnaM dharaNitale 'namei'tti namayati namayitvA ceSatpratyunnamayati, Ipatpratyunnamya kaTakatruTitastambhitau bhujau 'saMharati' saGkocayati, saMhRtya karatalaparigRhItaM zirasyAvata mastake'JjaliM kRtvaivamavAdIt-'namo'tthu dANa'mityAdi, namo'stu Namiti vAkyAlakAre devAdibhyo'tizayapUjAmahantIyahantastebhyaH, sUtre SaSThI "chaTThivibhattI' bhannai cautthI"iti prAkRtalakSaNAt , te cAhanto nAmAdirUpA api santi tato bhAvAtpratipattyarthamAha-'bhagavanyaH' bhagaH-samapraizvaryAdi5 lakSaNaH sa eSAmastIti bhagavantastebhyaH, Adi:-dharmasya prathamA pravRttistatkaraNazIlA AdikarAstebhyaH, tIryate saMsArasamudro'neneti +4+8CA-babAla
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrtha tatkaraNazIlAstIrthakarAstebhyaH, svayaM-aparopadezena samyagvarabodhiprAptyA buddhA mithyAtvanidrApagamasambodhena svayaMsaMbuddhAstebhyaH, 3 pratipattau hai tathA puruSANAmuttamAH puruSottamAH, bhagavanto hi saMsAramapyAvasantaH sadA parArthavyasanina upasarjanIkRtasvArthI ucitakriyA vijayadevanto'dInabhAvAH kRtajJatApatayo'nupahatacittA devagurubahumAnina iti bhavanti puruSottamAstebhyaH, tathA puruSAH siMhA iva karmagajAna* vakRtA prati puruSasiMhAstebhyaH, tathA puruSA varapuNDarIkANIva saMsArajalAsaGgAdinA dharmakalApeneti puruSavarapuNDarIkANi tebhyaH, tathA puruSA jinapUjA varagandhahastina iva paracakradurbhikSamAriprabhRtikSudragajanirAkaraNeneti puruSavaragandhahastinastebhyaH, tathA loko-bhavyasattvalokastasya uddezaH 2 sakalakalyANaikanibandhanatayA bhavyatvabhAvenottamA lokottamAstebhyaH tathA lokasya-bhavyalokasya nAthA-yogakSemakRto lokanAthAstebhyaH, sU0142 tatra yogo-bIjAdhAnodbhedapoSaNakaraNaM kSema-tadupadravAdyabhAvApAdanaM, tathA lokasya-prANilokasya paJcAstikAyAlakasya vA hitopadezena samyakprarUpaNayA vA hitA lokahitAstebhyaH, tathA lokasya-dezanAyogyasya viziSTasya pradIpA-dezanAMzubhiryathA'vasthitavastuprakAzakA lokapradIpAstebhyaH, tathA lokasya-utkRSTamate vyasattvalokasya pradyotanaM pradyotaH pradyotakatva-viziSTajJAnazaktistatkaraNazIlA lokapradyotakarAH, tathA ca bhavanti bhagavatprasAdAt tatkSaNameva bhagavanto gaNabhRto viziSTajJAnasampatsamanvitA yadazAd dvAdazAGgamAracayantIti tebhyaH, tathA'bhayaM-viziSTamAsana: svAsthyaM niHzreyasadharmabhUmikAnibandhanabhUtA paramA dhRtiriti bhAvaH, tad abhayaM dadatItyabhayadAstebhyaH, sUtre ca kapratyayaH svArthikaH prAkRtalakSaNavazAt, evamanyatrApi, tathA cakSuriva cakSuH-viziSTa AsadharmastattvAvabodhanibandhanaM zraddhAkhabhAvaH, zraddhAvihInasyAcakSuSmata iva tattvadarzanAyogAt , tahadAtIti cakSurdAstebhyaH, tathA mArgo-viziSTaguNasthAnAvAptipraguNaH // 255 // kharasavAhI kSayopazamavizeSastaM dadatIti mArgadAstebhyaH, tathA zaraNaM-saMsArakAntAragatAnAmatiprabalarAgAdipIDitAnAM samAzvasanasthAna
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ AISHUSHUGHUSHA HOSTOLACHOSES kalpaM tattvacintArUpamadhyavasAnaM taddadatIti zaraNadAstebhyaH, tathA bodhiH-jinapraNItadharmaprAptistAM tattvArthazraddhAnalakSaNasamyagdarzanarUpAM dadatIti bodhidAstebhyaH, tathA dharma-cAritrarUpaM dadatIti dharmadAstebhyaH kathaM dharmadAH? ityAha-dharma dizantIti dhrmdeshkaastebhyH.| da tathA dharmasya nAyakA:-svAminastadvazIkaraNAttatphalaparibhogAcca dharmanAyakAstebhyaH, dharmasya sArathaya iva samyakapravartanayogena dharma-18 sArathayastebhyaH, tathA dharma eva varaM-pradhAnaM caturantahetutvAt caturantaM 2 cakramiva caturantacakraM tena vartituM zIlaM yeSAM te dharmavara. catarantacakravartinastebhyaH, tathA'pratihate-apratiskhalite kSAyikatvAd vare-pradhAne jJAnadarzane dharantIti apratihatavarajJAnadarzanadharAstebhyaH, tathA chAdayati-AvarayatIti chadma-ghAtikarmacatuSTayaM vyAvRttaM-apagataM chadma yebhyaste vyAvRttachAnastebhyaH, tathA gopakaSAyendriyaparISahopasargaghAtikarmazatrUn jitavanto jinAH anyAn jApayantIti jApakAstebhyo jinebhyo jApakebhyaH, tathA bhavA| NavaM svayaM tIrNA anyAMzca tArayantIti tIrNAstArakAstebhyaH, tathA kevalavedasA avagatatattvA buddhA anyAMzca bodhayantIti bodhakAstebhyaH muktA:-kRtakRtyA niSThitArthA iti bhAvaH, anyAMzca mocayantIti mocakAstebhyaH, sarvajJebhyaH sarvadarzibhyaH, shivN-srvopdrvrhittvaat| 'acalaM' svAbhAvikaprAyogikacalanakriyAvyapohAt 'aruja' zarIramanasorabhAvenA''dhivyAdhyasambhavAt anantaM kevalAsanA'nantatvAt 'akSayaM vinAzakAraNAbhAvAt 'avyAvA,' kenApi vivAdhayitumazakyatvAt na punarAvRttiryasmAttadapunarAvRtti, sidhyantiniSThitArthA bhavantyasyAmiti siddhiH-lokAntakSetralakSaNA saiva gamyamAnatvAd gatiH siddhigati: 2 riti nAmadheyaM yasya tatsiddhigatinAma dheyaM, tiSThatyasminniti sthAnaM-vyavahArataH siddhakSetraM nizcayato yathA'vasthitaM skhaM svarUpaM, sthAnasthAninorabhedopacArAtu siddhigatinAmamAdheyaM ttsNpraaptebhyH| evaM praNipAtadaNDakaM paThitvA 'vaMdai namasaI' iti vandate-tAH pratimAzcaityavandanavidhinA prasiddhena, namaskaroti
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazcAtpraNidhAnAdiyogenetyeke, anye tvabhiddhati - viratimatAmeva prasiddhazcailavandanavidhiranyeSAM tathA'bhyupagame kAyotsargAsiddheriti vandate sAmAnyena, namaskarotyAzayavRddherutthAnanamaskAreNeti, tattvamatra bhagavantaH paramarpayaH kevalino vidanti, tato vanditvA namasyitvA yatraiva siddhAyatanasya bahumadhyadezabhAgastatraivopAgacchati upAgatya bahumadhyadezabhAgaM divyayodakadhArayA 'abhyukSati' abhimukhaM sizvati, abhyukSya sarasena gozIrSacandanena paJcAGgulitalaM dadAti, dattvA kacaprAhagRhItena karatalaprabhraSTa vimuktena dazArddhavarNena 'kusumena' kusumajAtena puSpapuJjopacArakalitaM karoti kRtvA dhUpaM dadAti, dattvA ca yatraiva dAkSiNAtyaM dvAraM tatraivopAgacchati, upAgatya lomahastakaM gRhNAti, gRhItvA tena dvArazAkhAzAlabhaJjikAvyAlarUpakANi ca pramArjayati, pramRjya divyayodakadhArayA'bhyukSaNaM gozIrSacandanacarcI puSpAdyAropaNaM dhUpadAnaM karoti, tato dakSiNadvAreNa nirgatya yatraiva dAkSiNAtyasya mukhamaNDapasya bahumadhyadezabhAgastatropAgacchati, upAgatya lomahastakaM parAmRzati, parAmRzya ca bahumadhyadezabhAgaM lomahastakena pramArjayati, pramRjya divyayodakadhArayA'bhyukSaNaM sarasena gozIrSacandanena paJcAGgulitalaM maNDalamAlikhati, kacaprAhagRhItena karatalaprabhraSTavimuktena dazArddhavarNena kusumena puSpapuJjopacArakalitaM karoti, kRtvA dhUpaM dadAti dattvA ca yatraiva dAkSiNAtyasya mukhamaNDapasya pazcimaM dvAraM tatropAgacchati, upAgatya lomahastaparAmarzanaM, tena ca lomahastakena dvArazAkhAzAlabhaJjikAvyAlarUpakapramArjanaM, udakadhArayA'bhyukSaNaM gozIrSacandanacaca puSpAdyAropaNaM dhUpadAnaM karoti, kRtvA yatraiva dAkSiNAtyasya mukhamaNDapasyottaradvAraM tatropAgacchati, upAgatya pUrvavad dvArArcanikAM karoti, kRtvA ca yatraiva dAkSiNAtyasya mukha maNDapasya pUrvadvAraM tatropAgacchati, upAgatya pUrvavattatrApyarcanikAM karoti, kRtvA ca dAkSiNAtyasya mukhamaNDapasya yatraiva dAkSiNAtyaM dvAraM tatropAgacchati, upAgatya pUrvavattatra pUjAM vidhAya tena dvAreNa vinirgatya yatraiva dAkSiNAtyaH prekSAgRhamaNDapo yatraiva dAkSiNAtyasya prekSAgRha maNDapasya 3 pratipacau vijayadevakRtA jinapUjA uddezaH 2 sU0 142 / / 256 //
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahamadhyadezabhAgo yatraiva vajramayo'kSapATako yatraiva ca maNipIThikA yatraiva ca siMhAsanaM tatraivopAgacchati, upAgatya lomahastakaM parAmRpAzati, parAmRzyAkSapATakaM maNipIThikAM siMhAsanaM ca pramArjayati, pramAryodakadhArayA'bhyukSya candanacarcI puSpapUjAM dhUpadAnaM ca karoti, kRtvA ca yatraiva dAkSiNAtyasya prekSAgRhamaNDapasyottaradvAraM tatraivopAgacchati, upAgatya pUrvavadvArArca nikAM karoti, kRtvA yatraiva dAkSiNA tyasya prekSAgRhamaNDapasya pUrvadvAraM tatropAgacchati, upAgatya pUrvadvArArca nikAM karoti, kRtvA yatraiva tasya dAkSiNAtyasya prekSAgRhamaNDapasya pAdAkSiNAtyaM dvAraM tatropAgacchati, upAgasa tatrArca nikAM kRtvA yatraiva dAkSiNAtyazcaityastambhastatropAgacchati, upAgatya stUpaM maNipIThikA ca lomahastakena pramRjya divyayodakadhArayA'bhyukSati sarasagozIrSacandanacarcA puSpAcArohaNadhUpadAnAdi karoti, kRtvA ca yatraiva pA|zcAtyA maNipIThikA yatraiva ca pAzcAtyA jinapratimA tatropAgacchati, upAgatya jinapratimAyA Aloke praNAmaM karotItyAdi pUrvavad yAvannamasthitvA yatraivottarA jinapratimA tatropAgacchati, upAgatya tatrApi yAvannamasthitvA yatraiva pUrvA jinapratimA tatropAgacchati upAgatya pUrvavad yAvannamasthitvA atraiva dAkSiNAtyA jinapratimA pUrvavat sarvaM tadeva yAvannamasthitvA yatraiva dAkSiNAtyazcaityavRkSastatropAgacchati, S|| upAgatya pUrvavadarca nikAM karoti, kRtvA ca yatraiva mahendradhvajastatropAgacchati, upAgatya pUrvavadarca nikAM vidhAya yatraiva dAkSiNAtyA nandA-15 puSkariNI tatraivopAgacchati, upAgatya lomahastakaM parAmRzati, parAmRzya toraNAni nisopAnapratirUpakANi zAlabhajikAvyAlarUpakANi ca pramArjayati, pramArya divyayodakadhArayA siJcati, siktvA sarasagozIrSacandanapaJcAGgulitalapradAnapuSpAcArohaNadhUpadAnAdi karoti, kRtvA ca siddhAyatanamanupradakSiNIkRtya yatraivottarA nandApuSkariNI sa tatropAgacchati, upAgatya pUrvavatsarva karoti, kRtvA cauttarAhe mAhendradhvaje tadanantaramauttarAhe caityavRkSe tata auttarAhe caityastUpe, tataH pazcimottarapUrvadakSiNajinapratimAsu pUrvavatsarvA vaktavyatA vaktavyA,
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadanantaramauttarAhe prekSAgRhamaNDape samAgacchati, tatra dAkSiNAtye prekSAgRhamaNDape pUrvavatsarve vaktavyaM, tata uttaradvAreNa vinirgatyauttarAhe mukhamaNDape samAgacchati, tatrApi dAkSiNAtyamukhamaNDapavatsarvaM kRtvottaradvAreNa vinirgatya siddhAyatanasya pUrvadvAre samAgacchati, tatrArcanikAM pUrvavatkRtvA pUrvasya mukhamaNDapasya dakSiNottarapUrvadvAreSu krameNoktarUpAM pUjAM vidhAya pUrvadvAreNa vinirgatya pUrvaprekSAmaNDape samAgatya pUrvavadarcanikAM karoti, tataH pUrvaprakAreNaiva krameNa caityastUpajinapratimAcaityavRkSamAhendradhvajanandApuSkariNInAM tataH sabhAyAM sudharmAyAM pUrvadvAreNa pravizati, pravizya yatraiva maNipIThikA tatraivopAgacchati, upAgayAloke jinasakbhAM praNAmaM karoti, kRtvA ca yatra mANavakacaityastambho catra vajramayA golavRttAH samudrakAstatrAgatya samudgakAn gRhNAti, gRhItvA ca vighATayati, vighATya lomahastakena pramArjayati, pramArjyodakaghArayA'bhyukSati, abhyukSya gozIrSacandanenAnulimpati, tataH pradhAnairgandhamAlyairarcayati, arcayitvA dhUpaM dahati, tadanantaraM bhUyo'pi vajramayeSu golavRttasamudgakeSu prakSipati, prakSipya tAn vajramayAn golavRttasamudgakAn svasthAne pratinikSipati, pratinikSipya teSu puSpagandhamAlyavastrAbharaNAnyAropayati, tato lomahastakena mANavakacaiyastambhaM pramAjyadakadhArayA'bhyukSya candanacaca puSpAdyAropaNaM dhUpadAnaM ca karoti, kRtvA siMhAsanapradeze samAgatya siMhAsanasya lomahastakena pramArjanAdirUpAM pUrvavadarddhanikAM karoti, kRtvA yatra maNipIThikA yatra ca devazayanIyaM tatropAgatya maNipIThikAcA devazayanIyasya ca prAgvadarcanikAM karoti, tata uktaprakAreNaiva kSulakendradhvajapUjAM karoti, kRtvA ca yatra coppAlako nAma praharaNakozastatra samAgatya lomahastena parigharatrapramukhANi praharaNaratnAni pramArjayati, pramArjyodakaghArayA'bhyukSaNaM candanacaca puSpAdyAropaNaM dhUpadAnaM karoti, kRtvA sabhAyAH sudharmAyA bahumadhyadezabhAge'rcanikAM pUrvavatkaroti, kRtvA sabhAyAH sugharmAyA dakSiNadvAre samAgatyAcenikAM pUrvavatkaroti, tato dakSiNadvAre vinirgacchati, ita UddhuM yathaiva siddhAyata 3 pratipattau vijayade vakRtA jinapUjA uddezaH 2 sU0 142 // 257 //
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnAniSkAmato dakSiNadvArAdikA dakSiNanandApuSkariNIparyavasAnA punarapi pravizata uttaranandApuSkariNIprabhRtikA uttarAntA tato dvitIya vA niSkAmataH pUrvadvArAdikA pUrvanandApuSkariNIparyavasAnArca nikA vaktavyA tathaiva sudharmAyAH sabhAyA apyanyUnAtiriktA draSTavyA, tataH pUrvanandApuSkariNyA arcanikAM kRtvopapAtasabhA pUrvadvAreNa pravizati, pravizya ca maNipIThikAyA devazayanIyasya tadanantaraM bahumadhyadeprazabhAge prAgvadarca nikAM vidadhAti, tato dakSiNadvAreNa samAgatya tasyArca nikAM kurute, ata UrddhamatrApi siddhAyatanavadakSiNadvArAdikA parvanandApuSkariNIparyavasAnA'rca nikA vaktavyA / tataH pUrvanandApuSkariNIto'pakramya ide samAgatya pUrvavattoraNArca nikAM karoti,. kRlA parvadvAreNAbhiSekasabhAyAM pravizati, pravizya maNipIThikAyAH siMhAsanasyAbhiSekabhANDasya bahumadhyadezabhAgasya ca pUrvavadarca nikAM krameNa | karoti. tadanantaramatrApi siddhAyatanavadakSiNadvArAdikA pUrvanandApuSkariNIparyavasAnA'rca nikA vaktavyA, tata: pUrvanandApuSkariNIta: pUrvadvAreNa vyavasAyasabhAM pravizati pravizya pustakaratnaM lomahastakena pramRjyodakadhArayA'bhyukSya candanena carcayitvA varagandhamAlyairarcayitvA puSpAdyAropaNaM dhUpadAnaM ca karoti, tadanantaraM maNipIThikAyAH siMhAsanasya bahumadhyadezabhAgasya ca krameNArca nikAM karoti, tadanantaramatrApi siddhAyatanavaddakSiNadvArAdikA pUrvanandApuSkariNIparyavasAnA'rcanikA vaktavyA, tataH pUrvanandApuSkariNIto balipIThe samAgatya tasya bahumadhyadezabhAge pUrvavadarca nikAM karoti, kRtvA cottarapUrvasyAM nandApuSkariNyAM samAgatya tasyAstoraNeSu pUrvavadarcanikAM kRtvA''bhiyogi-IN kAna devAn zabdayati, zabdayitvA evamavAdIt-'khippAmeve'tyAdi sugamaM yAvat "eyamANattiyaM paJcappiNaMti' navaraM zRGgATakatrikoNaM sthAnaM trikaM-yatra rathyAtrayaM milati catuSka-catuSpathayuktaM catvaraM-bahurathyApAtasthAnaM caturmukhaM-yasmAccatasRSvapi dikSu panthAno nissaranti mahApatho-rAjapathaH zeSaH sAmAnyaH panthAH prAkAra:-pratItaH aTTAlakA:-prAkArasyopari bhRtyAzrayavizeSAH carikA-aSTaha SKOSLE GOSSAUROSIS
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ . .. - stapramANo nagaraprAkArAntarAlamArgaH dvArANi- prAsAdAdInAM gopurANi-prAkAradvArANi toraNAni-dvArAdisambandhIni Agatya ramante'tra 3 pratipattI mAdhavIlanAgRhAdipu dampatya iti sa ArAmaH puSpAdisadRkSasakulamutsavAdI bahujanopabhogyamudyAnaM sAmAnyavRkSavRndaM nagarAsannaM kAnanaM 8 vijayadenagaraviprakRSTaM vanaM ekAnekajAtIyottamavRkSasamUho vanapaNDaH ekajAtIyottamavRkSasamUho vanarAjI / 'tae NamityAdi, tataH sa vijayo vakRtA devo valipIThe valivisarjanaM karoti, kRtlA ca yatraivottaranandApuSkariNI tatropAgacchati, upAgatyottarapUrvI nandA puSkariNI pradakSiNIku- jinapUjA van pUrvatoraNenAnupravizati, anupravizya pUrvatrisopAnapratirUpakeNa pratyavarohati, pratyavaruhya hastapAdau prakSAlayati, prakSAlya nandApuSka- uddezaH2 riNItaH pratyuttarati, pratyuttIrya caturbhi: sAmAnikasahasraizcatasRbhiramamahipIbhiH saparivArAbhistisRbhiH parpadbhiH saptabhiranIkaiH saptabhi-3 sU0 142 ranIkAdhipatibhiH poDazabhirAmarakSadevasahasrairanyaizca bahubhirvijayarAjadhAnIvAstavyairvAnamantarairdevairdevIbhizya sArddha saMparivRtaH sarvA yA vad dundubhinirdhopanAditaraveNa vijayAyA rAjadhAnyA madhyaMmadhyena yatraiva sabhA sudharmA tatropAgacchati, upAgatya sabhA sudharmA 4ApUrvadvAreNAnupravizati, anupravizya yatraiva maNipIThikA yatraiva siMhAsanaM tatraivopAgacchati, upAgatya siMhAsanavaragataH pUrvAbhimukhaH snnipnnnnH|| tae NaM tassa vijayassa devassa cattAri sAmANiyasAhassIo avaruttareNaM uttareNaM uttarapuracchimeNaM patteyaM 2 pubvaNatthesubhaddAsaNesu NisIyaMti / tae NaM tassa vijayassa devassa cattAri aggamahisIo puratthimaNaM patteyaM 2 puvaNatthesu bhaddAsaNesu nnisiiyNti| tae NaM tassa vijayassa // 258 // devassa dAhiNapurathimeNaM abhitariyAe parisAe aha devasAhassIo patteyaM 2 jAva NisI OM
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaMti / evaM dakkhiNeNaM majjhimiyAe parisAe dasa devasAhassIo jAva siditi / dAhiNapaccatthimeNaM bAhiriyAe parisAe bArasa devasAhassIo patteyaM rajAva NisIdati |tennN tassa vijayassa devassa pacatthimeNaM satta aNiyAhivatI patteyaM 2 jAva NisIyaMti / tae NaM tassa vijayassa devassa puratthimeNaM dAhiNeNaM pacatthimeNaM uttareNaM solasa AyarakkhadevasAhassIo patteyaM 2 puvvaNatthesubhadAsaNesu NisIdaMti, taMjahA-purasthimeNaM cattAri sAhassIo jAva uttareNaM 4 / te NaM AyarakkhA sannaddhabaddhavammiyakavayA uppIliyasarAsaNapaTTiyA piNaddhagevejavimalavaraciMdhapaTTA gahiyAuhapaharaNA tiNayAiM tisaMdhINi vairAmayA koDINi dhaNUI ahigijjha pariyAiyakaMDakalAvA NIlapANiNo pIyapANiNo rattapANiNo cAvapANiNo cArupANiNo cammapANiNo khaggapANiNo daMDapANiNo pAsapANiNo NIlapIyarattacAvacArucammakhaggadaMDapAsavaradharA AyarakkhA rakkhovagA guttA guttapAlitA juttA juttapAlitA patteyaM 2 samayato viNayato kiMkarabhUtAviva ciTThati // vijayassa NaM bhaMte! devassa kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, go0! egaM paliovamaM ThitI paNNattA, vijayassa NaM bhaMte! devassa sAmANiyANaM devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA?, egaM paliovamaM ThitI paNNattA, evaMmahiDDIe evaMmahajutIe evaMmahabbale evaMmahAyase evaMmahAsukkhe - evaMmahANubhAge vijae deve2|| (sU0143)
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ A EXPLORER tatastasya vijayasya devasyAparottareNa-aparottarasyAM dizi evamuttarasyAmuttarapUrvasyAM dizi ca catvAri 2 sAmAnikadevasahasrANi caturyu 3 pratipattI bhadrAsanasahasreSu niSIdanti / tatastasya vijayasya devasya pUrvasyAM dizi catasro'pramahiSyazcaturyu bhadrAsaneSu niSIdanti, tatastasya vijayasya vijayadedevasya dakSiNapUrvasyAmabhyantarikAyAH parSado'STau devasahasrANi aSTAsu bhadrAsanasahasreSu nipIdanti / tatastasya vijayasya devasya dakSiNasyAM vaparivAradizi madhyamikAyAH parSado daza devasahasrANi dazasu bhadrAsanasahasreSu nipIdanti / tatastasya vijayasya devasya pazcimAyAM dizi vA- sthityAdi yAyAH parSado dvAdaza devasahasrANi dvAdazasu bhadrAsanasahasrapu nipIdanti / tatastasya vijayasya devasya pazcimAyAM dizi saptAnIkAdhi- uddezaH2 patayaH saptasu bhadrAsaneSu nipIdanti / tatastasya vijayasya devasya sarvataH samantAt sarvAsu dikSu sAmastyena poDaza AtmarakSakadevasahasrANi sU0143 poDazasu bhadrAsanasahasreSu nipIdanti, tadyathA-catvAri sahasrANi caturyu bhadrAsanasahasreSu pUrvasyAM dizi, evaM dakSiNasyAM dizi, evaM pratyeka pazcimottarayorapi // te cAmarakSAH sannaddhavaddhavarmitakavacAH, kavacaM-tanutrANaM varma-lohamayakutUlikAdirUpaM saMjAtamasmimiti va mitaM sannaddhaM zarIre AropaNAt yaddhaM gADhataravandhanena bandhanAt varmitaM kavacaM yaiste sannaddhavaddhavarmitakavacAH, 'uppIliyasarAsaNahai paTTiyA' iti utpIDitA-gADhIkRtA zarA asyante-kSipyante'sminniti zarAsana:-ipudhistasya paTTikA yairutpIDitazarAsanapaTTikAH + 'piNaddhagevejavimalavaraciMdhapaTTA' iti pinaddhaM aveyaM-prIvAbharaNaM vimalavaracihnapaTTazca yaiste pinaddhavarauveyavimalavaracihapaTTA: 'gahi4 yAuhapaharaNA' iti Ayudhyate'nenetyAyudhaM-kheTakAdi praharaNaM-asikuntAdi, gRhItAni AyudhAni praharaNAni ca yaiste gRhItAyudha-8 praharaNA: 'trinatAni' AdimadhyAvasAneSu namanabhAvAt 'trisandhIni' AdimadhyAvasAnepu sandhibhAvAt , vajamayakoTIni dhanUMpi // 259 // abhigRhya 'pariyAiyakaMDakalAvA' iti paryAttakANDakalApA vicitrakANDakalApayogAt , kecit 'nIlapANaya' iti nIlaH kANDakalApa NAGAR
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18|| iti gamyate pANI yeSAM te nIlapANayaH, evaM pItapANayaH raktapANayaH, cApaM pANI yepAM te cApapANayaH, cAru:-praharaNavizeSaH pANI liyeSAM te cArupANayaH, carma-aGguSThAkulyorAcchAdanarUpaM pANI yeSAM te carmapANayaH, evaM daNDapANayaH khaDgapANayaH pAzapANayaH, etadeva vyAcaSTe-yathAyogaM nIlapItaraktacApacArucarmadaNDapAzadharA AtmarakSAH, rakSAmupagacchanti-tadekacittatayA tatparAyaNA vartanta iti rakSo AriNaH tathA guptA-parApravezyA pAli:-seturyeSAM te guptapAlikAH, tathA 'yuktAH' sevakaguNopetatayocitAH, tathA yuktA-parasparaM baddhA na tu bRhadantarAlA pAliryeSAM te yuktapAlikAH, pratyekaM pratyeka samayata:-AcArata AcAreNetyartha: vinayatazca kiGkarabhUtA iva tiSThanti, na khalu te kiGkarAH, kintu te'pi mAnyAH, teSAmapi pRthagAsananipAtanAt , kevalaM te tadAnIM nijAcAraparipAlanato vinItatvena ca tathAbhUtA iva tiSThanti taduktaM kiGkarabhUtA iveti ||'te NaM se vijae' ityAdi supratItaM yAva|| dvijayadevavaktavyatAparisamAptiH / tadevamuktA vijayadvAravaktavyatA, samprati vaijayantadvAravaktavyatAmabhidhitsurAha kahi NaM bhaMte ! jaMbuddIvassa vejayaMte NAmaM dAre paNNatte?, goyamA! jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa dakkhiNeNaM paNayAlIsaM joyaNasahassAiM abAdhAe jaMbuddIvadIvadAhiNaperaMte lavaNasamudadAhiNaddhassa uttareNaM ettha NaM javuddIvassa 2 vejayaMte NAmaM dAre paNNatte aha joyaNAI uDe uccatteNaM saceva savvA vattavvatA jAva Nice / kahi NaM bhaMte ! rAyahANI?, dAhiNe NaM jAva vejayaMte deve 2 // kehi NaM bhaMte! jaMbuddIvassa 2 jayaMte NAma dAre paNNatte?, goyamA! javuddIve 2 maMdarassa pavvayassa pacatthimeNaM paNayAlIsaM joyaNasahassAI jaMbuddIvapaJcatthimaperaMte lavaNasamuddapacatthimaddhassa pura 9-2-2-%252525152515 %
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ CA-GC- 3pratipattI cchimeNaM sIodAe mahANadIe upi ettha NaM jaMbuddIvassa jayaMte NAma dAre paNNatte, taM ceva se 8 vaijayantApamANaM jayaMte deve pacatthimeNaM se rAyahANI jAva mahiDDIe // kahi NaM bhaMte! jaMbuddIvassa aparA dIni dvAie NAmaM dAre paNNatte?, goyamA! maMdarassa uttareNaM paNayAlIsaM joyaNasahassAI avAhAe jaMbu rANi ddIve 2 uttaraperaMte lavaNasamudassa uttaraddhassa dAhiNaNaM ettha NaM jaMbuddIve 2 aparAie NAmaM dAre paNNatte taM ceva pamANaM, rAyahANI uttareNaM jAva aparAMie deve, cauNhavi aNNaMmi javuddIve // sU0 144 (sU0144) jaMbuddIvasta NaM bhaMte! dIvassa dArassa ya dArassa ya esa NaM kevatiyaM abAdhAe aMtare dvArAntaraM. uddezaH 2 paNNatte?, goyamA! auNAsItiM joyaNasahassAI bAvaNNaM ca joyaNAI desUNaM ca addhajoyaNaM dArassa ya 2 abAdhAe aMtare paNNatte // (sU0145) sU0 145 ___'kahi NaM bhaMte' ityAdi sabai pUrvavat , navaramatra vaijayantasya dvArasya dakSiNatastiryagasaGkhyeyAn dvIpasamudrAn vyatikramyeti vaktavyaM, * zeSaM prAgvat // evaM jayantAparAjitadvAravaktavyatA'pi vAcyA, navaraM jayantadvArasya pazcimAyAM dizi, aparAjitadvArasyottaratastiryaga sakyeyAn dvIpasamudrAn vyativrajyeti vAcyam // samprati vijayAdidvArANAM parasparamantaraM pratipipAdayiSuridamAha-'jaMbuddIvassa Na'mityAdi, jambUdvIpasya Namiti prAgvat bhadanta! dvIpasya sambandhino dvArasya ca dvArasya caitat kiyatpramANAbAdhayA-antaritvA pratighAtenAntaraM prajJaptam !, bhagavAnAha-gautama! ekonAzItiryojanasahasrANi dvipaJcAzad yojanAni dezona cArddhayojanaM dvArasya ca dvArasya // 26 // cAbAdhayA'ntaraM prajJaptaM, tathAhi-caturNAmapi dvArANAM pratyekamekaikasya kuDyasya dvArazAkhAparaparyAyasya cAhalyaM gavyUtaM dvArANAM ca vi ASCRIGANGANAGG+
Page #722
--------------------------------------------------------------------------
________________ stAraH pratyekaM 2 catvAri 2 yojanAni, tatazcaturSvapi dvAreSu sarvasaGkhyayA kuDyadvAra pramANamaSTAdaza yojanAni jambUdvIpasya ca paridhi - stisro lakSAH poDaza sahasrANi dve zate saptaviMzatyadhike 316227 krozatrayaM 3 aSTAviMzaM dhanuH zataM 128 trayodazAGgulAni ekamardhA kula 13 // - miti, asmAtha jambUdvIpaparidheH sakAzAttAni kuDyadvAraparimANabhUtAnyaSTAdaza yojanAni zodhyante, zodhiteSu ca teSu paridhisatko yojanarAzirevaMrUpo jAtaH- tisro lakSAH SoDaza sahasrANi dve zate navottare 316209, zeSaM tathaiva, tato yojanarAzezvaturbhirbhAgo hriyate, labdhAni yojanAnAmekonAzItiH sahasrANi dvipaJcAzadadhikAni gavyUtaM caikaM 79052 ko0 1, yAni ca paridhisatkAni trINi gavyUtAni tAni dhanustvena kriyante labdhAni dhanuSAM SaT sahasrANi yadapi ca paridhisatkamaSTAviMzaM dhanuHzataM tadapyeteSu dhanuHSu madhye prakSipyate, tato jAto dhanUrA zirekaSaSTiH zatAnyaSTAviMzatyadhikAni 6128, eSAM caturbhirbhAgo hiyate, labdhAni dhanuSAM paJcadaza zatAni dvAtriMzadadhikAni 1532, yAnyapi ca trayodazAGgulAni teSAmapi caturbhirbhAgo hiyate, labdhAni trINi aDDalAni, etadapi sarve dezonamekaM ganyUtamiti labdhaM dezonamarddhayojanaM, uktaM ca--" kuDuduvArapamANaM aTThArasa joyaNAI parihIe / so hiya cauhi vibhattaM iNaso dAraMtaraM hoi // 1 // auNAsIi sahassA bAvaNNA addhajoyaNaM nUNaM / dArassa ya dArassa ya aMtarameyaM / viNihiM // 2 // " jaMbuddIvasa NaM bhaMte! dIvassa paesA lavaNaM samudaM puTThA ?, haMtA puTThA // te NaM bhaMte! kiM jaMbuddIve 2 1 kukhyadvArapramANamaSTAdaza yojanAni paridhe / zodhayitvA caturbhirvibhakte idaM dvArAntaraM bhavati // 1 // ekonAzIti sahasrANi dvipaJcAzat ardhayojanamUnaM dvArasya dvArasya cAntarametat vinirdiSTaM // 2 //
Page #723
--------------------------------------------------------------------------
________________ lavaNasamudde ?, goyamA ! jabuddIve dIve no khalu te lavaNasamudde // lavaNassa NaM bhaMte! samuhassa padesA jaMbUddIvaM dIva puTThA ?, haMtA putttthaa| te NaM bhaMte! kiM lavaNasamudde jaMbUddIve dIve ?, goyamA! lavaNe NaM te samudde no khalu te jaMbuddIve dIve // jaMbuddIve NaM bhaMte! dIve jIvA udAittA 2 lavaNasamudde paJcAyaMti ?, goyamA / atthegatiyA pacAyaMti atthegatiyA no pacAyaMti // lavaNe NaM bhaMte! samudde jIvA uddAtA 2 jaMbuddIve 2 paccAyaMti ?, goyamA ! atthegatiyA paccAyaMti atthegatiyA no pacAyaMti // (sU0 146 ) 'jaMbUddIvarasa NaM bhaMte!' ityAdi, jambUdvIpasya Namiti pUrvavat bhadanta ! dvIpasya 'pradezAH ' svasImAgatacaramarUpA lavaNaM samudraM 'spRSTAH ?' kartari ktapratyayaH spRSTavantaH, kAkA pATha iti praznArthatvAvagatiH, pRcchatazcAyamabhiprAyaH- yadi spRSTAstarhi vakSyamANaM pRcchayate no cettarhi neti bhAvaH, bhagavAnAha - daMtetyAdi, 'hanta' iti pratyavadhAraNe spRSTAH // evamukte bhUyaH pRcchati' te Na' mityAdi, te bha danta ! khasImAgatacaramarUpAH pradezAH kiM jambUdvIpa: ? kiMvA lavaNasamudraH ?, iha yad yena saMspRSTaM tatkiJcittadvyapadezamabhuvAnamupalabdhaM yathA surASTrebhya: saMkrAnto magadhadezaM mAgadha iti, kiJcitpunarna tadvyapadezabhAg yathA tarjanyA saMspRSTA jyeSThA'GgulijyeSThaiveti, ihApi ca jambUdvIpacaramapradezA lavaNasamudraM spRSTavantastato vyapadezacintAyAM saMzaya iti praznaH, bhagavAnAha - gautama ! jambUdvIpa eva Namiti nipAtasyAvadhAraNArthatvAt te caramapradezA dvIpo, jambUdvIpasImAvarttitvAt, na khalu te jambUdvIpacaramapradezA lavaNasamudra:, (na te) jambUdvIpasImAnamatikramya lavaNasamudrasImAnamupagatAH kintu svasI mAgatA eva lavaNasamudraM spRSTavantastena taTasthatayA saMsparzabhAvAt tarjanyA 3 pratipattau sparzotpAtapRcchA uddezaH 2 sU0 146 // 261 //
Page #724
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwOMOMOMOMOM poSAhAliriva te khavyapadezaM bhajante na vyapadezAntaraM, tathA cAha-no khalu te jambUdvIpacaramapradezA lavaNasamudraH / evaM 'lavaNassa NaM bhaMte ! samudassa padesA' ityAdi lavaNaviSayamapi sUtraM bhAvanIyam ||'jNbuhiivennN bhaMte!' ityAdi, jambUdvIpe bhadanta! dvIpe ye jIvAste 'uddAittA' iti 'avadrAya 2' mRtvA 2 lavaNasamudre 'pratyAyAnti' Agacchanti ?, bhagavAnAha-gautama! astIti nipAto'tra baharthaH, sanyekakA jIvA ye 'avadAyAvadrAya' mRtvA 2 lavaNasamudre pratyAyAnti, sanyekakA ye na pratyAyAnti, jIvAnAM tathA tathA svasvakarmavazatayA gativaicitryasambhavAt // evaM lavaNasUtramapi bhAvanIyaM // samprati jambUdvIpa iti nAmno nivandhanaM jijJAsighuH prabhaM karoti-- se keNaTeNaM bhaMte! evaM vucati jaMbUddIve 21, goyamA! jaMbuddIve 2 maMdarassa pacvayassa uttareNaM NIlavaMtassa dAhiNaNaM mAlavaMtassa vakkhArapavvayassa paJcatthimeNaM gaMdhamAyaNassa vakkhArapavvayassa puratthimeNaM ettha NaM uttarakurA NAma kurA paNNattA, pAINapaDINAyatA udINadAhiNavicchiNNA addhacaMdasaMThANasaMThitA ekkArasa joyaNasahassAiM aTTha bAyAle joyaNasate doNi ya ekoNavIsatibhAge joyaNassa vikkhaMbheNaM // tIse jIvA pAINapaDINAyatA duhao vakkhArapavvayaM puTThA, purathimillAe koDIe purathimillaM vakkhArapavvataM puTThA pacatthimillAe koDIe paJcathimillaM vakkhArapavvayaM puTThA, tevaNNaM joyaNasahassAI AyAmeNaM, tIse dhaNupaDaM dAhiNeNaM sahi joyaNasaha
Page #725
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 3 pratipasau uttarakuru varNanaM uddezaH2 sU0147 . . ssAI cattAri ya aTThArasuttare joyaNasate duvAlasa ya ekUNavIsatibhAe joyaNassa parikkheveNaM paNNatte // uttarakurAe NaM bhaMte! kurAe kerisae AgArabhAvapaDoyAre paNNatte?, goyamA! vahusamaramaNije bhUmibhAge paNNatte, se jahA NAma e AliMgapukkhareti vA jAva evaM ekkoruyadIvavattavvayA jAva devalogapariggahA NaM te maNuyagaNA paNNattA samaNAuso!, Navari imaM NANattaMchadhaNusahassamUsitA dochappannA piTThakaraMDasatA aTTamabhattassa AhArahe samuppajjati tipiNa paliovamAiM desUNAI paliovamassAsaMkhijjaibhAgeNa UNagAiM jahanneNaM tinni paliovamAI ukoseNaM ekUNapaNNarAiMdiyAI aNupAlaNA, sesaM jahA egUruyANaM // uttarakurAe NaM kurAe chavihA maNussA aNusajjaMti, taMjahA-pamhagaMdhA 1 miyagaMdhA 2 ammamA 3 sahA.4 teyAlIse 5 saNicArI 6 (sU0147) 'se keNaDeNaM bhaMte!' ityAdi, atha kena 'arthena kena kAraNena bhadanta! evamucyate jambUdvIpo dvIpa:? iti, bhagavAnAha 1 yadyapi sUtrakAra jahA egoLyavattanvayeti vAkyenAtidizyate uttarakurukharUpamazepaM tathApi vyAkhyAtamatrAzeSa tat, na caikoSakadvIpakharUpAvasare talezo'pi vyAkhyAto varNanasya, vyAkhyAyakasUribhizcAnyatrAtidizyate kalpadrumAdivarNane yathottarakuruSviti nAtra dhRtaM mUlasUtraM na ca parAvartitA vyAkhyA, parametadanumIyate yaduta TIkAkRddhi prAptA AdI atraiva kalpavRkSAdivarNanayuktA prathamopasthitakorukavarNanasthAne ca tadrahitA ativiSTA syu.,cintyametAvadevAna yana sUtrakArazailyA'pre varNanIya-2 padArthAtidezastatraiva sUtre,tatra sAmAnyena varNanaM spAdatra vizeSeNeti yukta vivecanamatra tatrabhavadIyAdarzAnusAreNa vA, ata evAtra pratisUtrapratIkadhRtirmalayagiripAdAnAm // 262 //
Page #726
--------------------------------------------------------------------------
________________ CAMERICA jambUdvIpe Namiti vAkyAlaGkAre dvIpe mandaraparvatasya 'uttareNa' uttarataH nIlavato varSadharaparvatasya 'dakSiNena' dakSiNato gandhamAdanasya vakSaskAraparvatasya 'purathimeNaM'ti pUrvasyAM dizi mAlyavato vakSaskAraparvatasya pazcimAyAm atra' etasmin pradeze uttarakuravo nAma kuravaH prajJaptAH, sUtra ekavacananirdezo'kArAntatAnirdezazca prAkRtatvAt , tAzca kathambhUtAH? ityAha-pAINe'tyAdi, prAcInApAcInAyatA udagdakSiNavistIrNA arddhacandrasaMsthAnasaMsthitA ekAdaza yojanasahasrANyaSTau yojanazatAni 'dvicatvAriMzAni' dvicatvAriMzadadhikAni dvau caikonaviMzatibhAgau yojanasya 'viSkambhena' dakSiNottaratayA vistAraNa, tathAhi-mahAvidehe meroruttarata uttarakuravo dakSiNato dakSiNakuravaH, tato yo mahAvidehakSetrasya viSkambhastasmAnmandaraviSkambhe zodhite yadavaziSyate tasyA? yAvatparimANametAvatpratyekaM dakSiNakurUNAmuttarakurUNAM ca viSkambhaH, uktaM ca-"vaidehA vikkhaMbhA maMdaravikkhaMbhasohiyaddhaM jaM / kuruvikkhaMbhaM jANasu" iti, sa ca yathoktapramANa eva, tathAhi-mahAvidehe viSkambhatrayastriMzad yojanasahasrANi SaT zatAni caturazItyadhikAni yojanAnAM catasraH kalAH 33684 ka0 4, etasmAnmeruviSkambho daza yojanasahasrANi zodhyante 10000 sthitAni pazcAtrayoviMzatiH sahasrANi SaT zatAni caturazItyadhikAni yojanAnAM catasraH kalA: 23684 ka0 4, eteSAmardai labdhAtAnyekAdaza sahasrANi aSTau zatAni dvicatvAriMzadadhikAni yojanAnAM dve ca kale 11842 ka0 2 // 'tIse' ityAdi, tAsAmuttaraku rUNAM jIvA uttarato nIlavarSadharasamIpe prAcInApAcInAyatA ubhayataH pUrvapazcimabhAgAbhyAM vakSaskAraparvataM yathAkramaM mAlyavantaM gandhamAdanaM ca "spRSTA' spRSTavatI, etadeva bhAvayati-"purathimillAe' ityAdi, pUrvayA 'koTyA' agrabhAgena pUrva vakSaskAraparvataM mAlyahA vadabhidhAnaM 'spRSTA' spRSTavatI 'pazcimayA' pazcimadigavalamvinyA koTyA pazcimavakSaskAraparvataM gandhamAdanAkhyaM spRSTA, sA ca jIvA 25%
Page #727
--------------------------------------------------------------------------
________________ . - .. - - AyAmena tripaJcAzad yojanasahasrANi, kathamiti ceducyate-iha meroH pUrvasyAmaparasyAM ca dizi bhadragAlavanasya yadAyAmena parimANaM 3 pratipattI yacca merorviSkambhasya tadekatra mIlitaM gandhamAdanamAlyavadvakSaskAraparvatamUlapRthutvaparimANarahitaM yAvatpramANaM bhavati tAvaduttarakurUNAM uttarakurujIvAyAH parimANam, uktaM ca-maMdarapubveNAyaya vAvIsa sahassa bhaisAlavaNaM / duguNaM maMdarasahiyaM duselarahiyaM ca kurujIvA varNanaM // 1 // " tacca yathoktapramANameva, tathAhi-meroH pUrvasyAmaparasyAM ca dizi pratyekaM bhadrazAlavanasya dairvyaparimANaM dvAviMzatiryojanasaha-hai uddezaH2 srANi, tato dvAviMzatiH sahasrANi dvAbhyAM guNyante, jAtAni catuzcatvAriMzat sahasrANi 44000, merozca pRthutvaparimANaM daza yoja- sU0 147 nasahasrANi 10000, tAni pUrvarAzau prakSipyante, jAtAni catuSpazcAzatsahasrANi 54000, gandhamAdanasya mAlyavatazca vakSaskAraparvatasya pratyeka mUle pRthutvaM paJca yojanazatAni, tataH paJca zatAni dvAbhyAM guNyante, jAtaM yojanasahasra, tat pUrvarAzerapanIyate, jAtAni tripaJcAzada yojanasahasrANi 53000||'tiise dhaNupahamityAdi, tAsAmuttarakurUNAM dhanu:pRSThaM 'dakSiNena' dakSiNataH, taJca paSTiyoMjanasahanANi catvAri yojanazatAni aSTAdazottarANi dvAdaza ekonaviMzatibhAgA yojanasya parikSepeNa, dvayorapi hi gandhamAdanamAlyavadvakSaskAraparvatayorAyAmaparimANamekatra mIlitamuttarakurUNAM dhanuHpRSThaparimANaM, "AyAmo selANaM doNha va milio kurUNa dhaNupaTTa" iti vacanAt , gandhamAdanasya mAlyavatazca vakSaskAraparvatasya pratyekamAyAmaparimANaM triMzad yojanasahasrANi dve zate navottare paT ca kalAH 30209ka06, ubhayozca milita AyAmo yathoktaparimANo bhavati 60418 ka0 12 // 'uttarakurAe NaM bhaMte!' ityAdi, uttarakurUNAM bhadanta ! kurUNAM, sUtre ekavacanaM prAkRtakhAt, kIdRza AkArabhAvasvarUpasya pratyavatAra:-sambhavaH prasaptaH ?, bhaga // 263 // vAnAha-gautama | bahusamaramaNIyo bhUmibhAga uttarakurUNAM prAptaH, 'se jahAnAmae-AliMgapukkharei vA' ityAdi jagatyupari vanapa
Page #728
--------------------------------------------------------------------------
________________ KARENCOURS NDavarNakavattAvadvaktavyaM yAvattaNAnAM ca maNInAM ca varNo gandhaH sparzaH zabdazca savarNakaH paripUrNa ukto bhavati, paryantasUtraM cedamdivvaM naTuM saja geyaM pagIyANaM bhave eyArUve?, haMtA siyA' iti // 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakurupu tatra tatra deze tasya deza tatra tatra pradeze bahave 'khar3A khuziyAo vAvIo' ityAdi, tathA trisopAnapratirUpakANi toraNAni parvatakAH parvatakeSvAsanAni gRhakANi gRheSvAsanAni maNDapakA maNDapeSu pRthivIzilApaTTakAH pUrvavad vaktavyAH, tadanantaraM cedaM vaktavyam-'tattha NaM bahave uttarakurA maNussA maNussIo ya AsayaMti sayaMti jAva kallANaM phalavittivisesaM paJcaNubhavamANA viharanti' etavyAkhyA'pi prAgvat / 'uttarakurAe NaM bhaMte! kurAe' ityAdi, uttarakuruSu Namiti pUrvavat kuruSu tatra tatra deze 'tahiM tahiM' iti tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavaH sarikAgulmA: navamAlikAgulmAH koraNDagulmAH bandhujIvakagulmA: manovadyagulmAH bIyakagulmA: bANagulmAH (kaNIragulmAH) kubjakagulmAH sinduvAragulmAH jAtigulmAH mudragulmA yUthikAgulmAH mallikAgulmA: vAsantikagulmAH vastulagulmA: kastUlagulmAH sevAlagulmAH agastyagulmAH magadantigulmA: campakagulmAH jAtigulmAH navanAtikAgulmAH kundagulmAH mahAkundagulmAH, sarikAdayo lokataH pratyetavyAH, gulmA nAma iskhaskandhabahukANDapatrapuSpaphalopetAH, tataH sarvatra vizeSaNasamAsaH, sarikAdInAM cemAstisraH savahaNigAthA:-"seriyae nomAliyakoraMTayabandhujIvagamaNojA / bIyayabANayakaNavIrakujja taha siMduvAre y||1|| jAImoggara taha jUhiyA ya taha malliyA ya vaasNtii| vatthulakatthulasevAlagatthimagadaMtiyA ceva // 2 // caMpakajAInavanAiyA ya kuMde tahA mhaakuNde| evamaNegAgArA havaMti gummA muNeyavvA // 3 // " "te NaM gummA' ityAdi, 'te' anantaroditA Namiti vAkyAlaGkAre gulmAH 'dazAvarNa paJcavarNa 'kusumaM jAtAvekavacana'kusumasamuhaM 'kusumayanti' utpAdayantIti bhAvaH, yena kusumotpAdanena kurUNAM bahusamarama
Page #729
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahani, sataH zriyAtAmazAla CNIyo bhUmibhAgo 'vAyavihayaggasAlehiM tivAtena vidhutA:-kampitA vAtavidhutAstAzca tA aprazAkhAzca vAtavidhutAprazAkhAstAbhiH, sUtreta 3pratipattI puMstvanirdezaH prAkRtatvAt , mukto yaH puSpapujaH sa evopacAra:-pUjA muktapuSpapujopacArastena kalita: zriyA'tIva upazobhamAnastiSThati // uttarakuru'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakurupu tatra tatra deze tasya 2 dezasya tatra tatra pradeze bahUni, sUne puMstvanirdeza: prAkRtatvAt , harutAlavanAni 8 varNanaM bherutAlavanAni merutAlavanAni zAlavanAni saralavanAni saptaparNavanAni pUgIphalIvanAni kharjUrIvanAni nAlikerIvanAni kuzavikuzavi- uddezaH2 zuddhavRkSamUlAni, te ca vRkSAH mUlamaMto kaMdamaMto ityAdi vizepaNajAtaM jagatyuparivanapaNDakavarNakavattAvatparibhAvanIyaM yAvad 'aNegasaga- sU0147 DarahUjANajoggagillithillisIyasaMdamANapaDimoyaNesu rammA pAsAIyA darasaNijjA abhiruvA paDirUvA' iti, bherutAlAdayo vRkSajAtivizepAH zAlAdayaH pratItAH // 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakurupu kurupu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahva uddAlAH kodAlA moddAlAH kRtamAlA nRttamAlA vRttamAlA dantamAlAH zRGgamAlAH zaGkhamAlA: zvetamAlA nAma 'dumagaNAH' dumajAtivizepasamUhAH prajJaptA: tIrthakaragaNadharaiH he zramaNa! he AyuSman , te ca kathambhUtA: ? ityAha-kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA ityAdi prAgvad yAvat 'paDimoyaNA surammA' iti // 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakurupu kurupu tatra tatra deze tasya tasya dezasya hai tatra tatra pradeze bahavastilakA lavakAH chatropagAH zirISAH saptaparNAH lubdhAH dhavAH candanAH arjunA: nIpA: kuTajAH kadambAH panasAH zAlAH tamAlAH priyAlA: priyaGgavaH pArApatA rAjavRkSA nandivRkSAH, tilakAdayo lokapratItAH, ete kathambhUtAH? ityAha-kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA ityAdi sarva prAgvad yAvat 'paDimoyaNA surammA' iti // 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakuruSu kuruSu // 264 tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahathaH padmalatA nAgalatA azokalatAzcampakalatAzcatalatA vanalatA vAsantikalatA
Page #730
--------------------------------------------------------------------------
________________ | atimuktakalatAH kundalatAH zyAmalatAH, etAH supratItAH, 'nidhaM kusumiyAo' ityAdi vizeSaNajAtaM prAgvat 'jAva paDirUvAo' iti / / 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakuruSu kuruSu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze vahnayo vanarAjayaH prajJaptAH, ihaikAnekajAtIyAnAM vRkSANAM paGkayo vanarAjayastataH pUrvoktasUtrebhyo'sya bhinnArthateti na paunaruktyaM, tAca vanarAjayaH prajJaptAH kRSNA: kRSNAvibhAsA ityAdi vizeSaNajAtaM prAgvat tAvadvaktavyaM yAvat 'aNegarahajANajuggagillithillisIyasaMdmANiyapaDimoyaNAo surammAo jAva paDirUvAo' iti // ' uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakuruSu kuruSu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavo mattAGgakA nAma drumagaNAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman !, kiMviziSTAste ? ityAha-yathA 'se caMdappabhamaNisa lAga' ityAdi, yathA candraprabhAdayo madyavidhayo bahuprakArAstatra candrasyeva prabhA - AkAro yasyAH sA candraprabhA, maNizalAkeva maNizalAkA, varaM ca tat sIdhu ca varasIdhu, varA ca sA vAruNI ca varavAruNI 'sujAyapunnapupphaphala coyanijjAsa sArabahudavvajuttisaMbhArakAlasaMdhiyaAsava' iti ihAsavaH - patrAdivAsakadravyabhedAdanekaprakAra:, tathA coktaM prajJApanAyAM lezyApade rasacintAvasare - 'pattA savei vA pupphAsavei vA phalAsavei vA | coyAsavei vA' tato'tra niryAsasArazabdaH patrAdibhiH saha pratyekamabhisambandhanIyaH, patraniryAsasAra: puSpaniryAsasAraH phalaniryAsasAracoyaniryAsasAraH, tatra patraniryAso - dhAtakIpatrarasastatpradhAna AsavaH patraniryAsasAraH evaM puSpaniryAsasAraH phalaniryAsasArazca paribhAvanIyaH, coyo gandhadravyaM tanniryAsasAraJcoyaniryAsasAraH, sujAtA:- suparipAkAgatAH, 'bahudravyayuktisaMbhArA' iti bahUnAM dravyANAmupabRMhakANAM yuktayo-mIlanAni tAsAM saMbhAra:- prAbhUtyaM yeSu te bahudravyayuktisaMbhArAH, punaH kathambhUtAH ? ityAha - 'kAlasaMdhiya' iti kAlasandhitAH sandhAnaM sandhA kAle-svasvocite sandhA kAlasandhA sA saMjAtaiSAmiti kAlasandhitA, tArakAdidarzanAdi
Page #731
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapratyayastata: padavayapadadvayamIlanena vizepaNasamAsaH, sujAtapatrapuSpaphalacoyaniryAsasAravahudravyayuktisambhArakAlasandhitAsavAH, madhu- 3 pratipattau merako madyavizepo, 'riSTharatnavarNAbhA' riSThA yA zAstrAntare jambUphalakaliketi prasiddhA, dugdhajAti:-AsvAdataH kSIrasadRzI, prasannA- uttarakuru4 surAvizeSaH, nellako'pi surAvizeSaH, zatAyurnAma yA zatavArAn zodhitA'pi svasvarUpaM na jahAti, 'khajUramudiyAsAra' iti a-5 varNanaM trApi sArazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, khajUrasAro mRdvIkAsAraH, tatra Na(mUladalakharjUrasAraniSpanna AsavavizepaH khajUrasAraH, mRdvIkA- uddezaH2 / drAkSA tatsAraniSpanna Asavavizepo mRdvIkAsAraH, kApizAyitaM-madyavizeSaH, supakaH-suparipAkAgato yaH kSodarasa-ikSurasastanniSpannA 8 sU0147 varasurA supakakSodarasavarasurA, kathambhUtA ete madyavizeSAH ? ityAha-'vannagaMdharasaphAsajuttabalaviriyapariNAmA' varNena sAmarthyAdatizAyinA evaM gandhena rasena sparzena ca yuktAH-sahitA balavIryapariNAmA-balahetavo vIryapariNAmA yeSAM te tathA, kimuktaM bhavati ?paramAtizayasaMpannairvarNagandharasaspazaibalahetubhiryapariNAmaizvopetA iti, punaH kiMviziSTA:? ityAha-vahaprakArA' bahavaH prakArA yeSAM jAtibhedena te bahuprakArAH, tathaiva mattAnakA api drumagaNA madyavidhinopapetA iti yogaH, kiMviziSTena madyavidhinA? ityata Aha'aNegabahuvivihavIsasApariNayAe' iti na ekaH anekaH, tatrAnekaH anekajAtIyo'pi vyaktibhedAdbhavati tata Aha-bahu-abhUta vividho-jAtibhedAnnAnAprakAro bahuvividhaHprabhUtajAtibhedato nAnAvidha iti bhAvaH, sa ca kenApi niSpAdito'pi saMbhAvyata tata Aha* -vizrasayA-khabhAvena tathAvidhakSetrAdisAmagrIvizepajanitena pariNato na punarIzvarAdinA niSpAdito vizrasApariNataH, tataH padanayasya padadvayapadadvayamIlanena karmadhArayaH, sUtre ca strItvanirdezaH prAkRtatvAt , te ca madyavidhinopapetA na tADAdivRkSA ivAGkurAdipu kintu phalepu // 265 // tathA cAha-'phalehiM puNNAvIsaMdaMti' atra saptamyarthe tRtIyA vyatyayo'pyAsA'miti vacanAt , phaleSu madyavidhibhiriti gamyate 'pUrNAH'
Page #732
--------------------------------------------------------------------------
________________ OLEN SESSORAIS saMbhRtAH 'viSyandanti' sravanti, sAmarthyAttAnevAnantaroditAn madyavidhIna , kacit 'visati' iti pAThastatra vikasantIti vyAkhyeyaM, | kimuktaM bhavatiteSAM phalAni paripAkAgatamadyavidhibhiH pUrNAni sphuTitvA tAn madyavidhIna muJcantIti, kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA:, 'mUlavanta' ityAdi prAgvad yAvatpratirUpakA iti 1 / 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakuruSu kurupu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavo bhRGgAgakA nAma drumagaNAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ! 'jahA se' ityAdi, yathA te karakaghaTakakalazakarkarIpAdakAcanikAudakavArdvAnIsupratiSThakaviSTharapArIcaSakabhRGgArakakaroTikAsarakaparakapAtrIsthAlamallakacapalitadakavArakavicitrapaTTakazukticArupInakA bhAjanavidhayaH, ete prAyaH pratItAH, navaraM pAdakAJcanikA-pAddhAvanayogyA kAJcanamayI pAtrI udako-yenodakamudacyate vArDAnI-galantikA sarako-vaMzamayacchikkAH zikkAkRti: apratItA lokato viziSTasaMpradAyAdvA'vasAtavyAH, kathambhUtAH? ityAha -kAzcanamaNiratnabhakticitrAH, punaH kathambhUtAH? ityAha-bahuprakArAH, ekaikasmin vidhAvavAntarAnekabhedabhAvAt , tathaiva te bhRGgAgakA api dumagaNAH 'aNegabahuvivihavissasApariNayAe' ityasya vyAkhyA pUrvavat bhAjanavidhinopapetAH, kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA mUlavanta ityAdi prAgvad yAvatpratirUpAH 2 // 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakuruSu kuruSu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavastuTitAGgakA nAma dumagaNAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman!, 'jahA se ityAdi, yathA te AliGgaya(murava)mRdagapaNavapaTahadardarakakaraTiDiNDimabhambhAhorambhAkaNitAkharamukhImakundazaddhikApiralIvaJcakaparivAdinIvaMzaveNuvINAsughopAvipazcImahatI. kacchabhIrigasikA, tatrAliGgaya vAdyata iti AliGgayaH muravaH-vAdyavizepaH, eSa yakArAntazabdaH, mRdago-laghumardalaH, paNavo-bhANDapaTaho laghupaTaho vA paTahaH-pratItaH, dardarako'pi tathaiva, karaTI-suprasiddhA, DiNDimaH-prathamaprastAvanAsacakaH paNavavizepaH, bhambhA
Page #733
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- ... . . DhakA, horambhA-mahADhakA, kaNitA-kAcid vINA, kharamukhI-kAhalA, makundo-marujavAdyavizeSo yo'bhilInaM prAyo vAdyate, za- 3pratipattau sikA-laghuzazarUpA tasyAH kharo manAk tIkSNo bhavati natu zasasyevAtigambhIraH, piralIvaJcako tRNarUpavAdyavizeSau, parivAdinI-5 uttarakurusaptatazrIvINA vaMza:-pratIto veNuH-vaMzavizeSaH sughoSA-vINAvizeSaH, vipaJcI-tazrI vINA mahatI-zatatatrikA, kacchabhI rigasikA varNanaM ca lokataH pratyetavyA, etAH kathambhUtAH? ityAha-talatAlakaMsatAlasusaMpauttA' talaM-hastapuTaM tAlA:-pratItAH kAMsyatAlA:-kaMsA- uddezaH 2 liyA etaiH 'susaMprayuktAH' suSTu-atizayena samyag-yathoktanItyA prayuktAH-saMvaddhA AtodyavidhayaH-AtodyabhedAH, punaH kathambhUtAH? 8 sU0 147 ityAha-'niuNagaMdhavvasamayakusalehi phaMdiyA' iti, nipuNaM yathA bhavati evaM gandharvasamaye-nATyasamaye kuzalAstaiH spanditAvyApAritA iti bhAvaH, punaH kiMviziSTAH ? ityAha-'tristhAnakaraNazuddhAH' AdimadhyAvasAnarUpeSu tripu sthAneSu karaNena-kriyayA 4 yathoktavAdanakriyayA zuddhA avadAtA na punaravasthAnavyApAraNarUpadopalezenApi kalaGkitAH, tathaiva te tuTitAGgakA api dumagaNI anekabahuvividhavisrasApariNatena, asya vyAkhyAnaM prAgvat, 'tatavitataghanazupireNa' tataM-vINAdikaM vitataM-paTahAdikaM ghanaM-kAMsyatAlAdi zupiraM-vaMzAdi, etadrUpeNa caturvidhenAtodyavidhinopapetAH, kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA: mUlavanta ityAdi prAgvad yAvatpratirUpakAH 3 / * 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakuruSu kurupu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavo dIpazikhA nAma drumagaNAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman / yathA tat 'sandhyAvirAgasamaye' sandhyArUpo viruddhastimirarUpatvAdrAgaH sandhyAvirAgastatsamaye-tadavasare navanidhipate:-cakravartina iva dIpikAcakravAlavRnda-ikho dIpo dIpikA tAsAM cakravAlaM-sarva parimaNDalarUpaM vRndaM dIpikAcakravAlavRnda, * // 266 // kathambhUtamityAha-'prabhUtavarti' prabhUtA-bahusaGkhyAkA: sthUrA vA varttayo yatra tattathA, tathA 'palittanehati paryAptaH-pratipUrNaH nehaH-4
Page #734
--------------------------------------------------------------------------
________________ tailAdirUpo yasya tat paryAptasneha, "dhaNiujAlie' iti dhaNiyaM-atyarthamujvAlitam, ata eva timiramardakaM-timiranAzakaM, punaH kiMviziSTamityAha-kaNaganigaraNakusumiyapAriyAtagavaNappagAse' kanakasya nigaraNaM kanakanigaraNaM gAlitaM kanakamiti bhAvaH kusumitaM ca tatpArijAtakavanaM ca kusumitapArijAtakavanaM tato dvandvasamAsastadvatprakAza:-prabhA AkAro yasya tatkanakanigaraNapArijAtakusumavanaprakAzam , etAvatA samudAyavizeSaNamuktam , idAnIM samudAyasamudAyinoH kathaJcidbhedabhe)da iti khyApayan samudAyavizeSaNameva vivakSuH samudAyivizeSaNAnyAha-kaMcaNamaNirayaNe'tyAdi, dIpikAbhiH zobhamAnamiti sambandhaH, kathambhUtAbhirdIpikAbhiH? ata Aha-kAJcanamaNiratnAnAM kAJcanamaNiratnamayA vimalA:-svAbhAvikAgantukamalarahitA mahArhA-mahotsavArhAH vicitrA-vicitravarNopetAjI daNDA yAsAM tAH kAJcanamaNiratnavimalamahArha vicitradaNDAstAbhiH, tathA sahasA-ekakAlaM jvAlitAzca tA utsarpitAzca varcutsarpaNena sahasAprajvAlitotsappitAH, snigdhaM-manoharaM tejo yAsAM tAH snigdhatejasaH, tathA dIpyamAno-rajanyAM bhAkhAn vimalo'tra dhUlyAdhapagamena grahagaNo-grahasamUhastena samA prabhA yAsAM tA dIpyamAnavimalagrahagaNasamaprabhAH, tataH padadvayapavayamIlanena karmadhArayasamAsaH, sahasAprajvAlitotsarpitasnigdhatejodIpyamAnavimalagrahagaNasamaprabhAstAbhiH, tathA vitimirA: karA yasyAsau vitimirakaraH sa cAso sUrazca vitimirakarasUrastasyeva yaH prasarati uddyota:-prabhAsamUhastena 'cilliyAhiM'ti dezIpadametad dIpyamAnAbhirityarthaH, jvAlA eva yadujvalaM prahasitamiva prahasitaM tenAbhirAmA-abhiramaNIyA jvAlojvalapahasitAbhirAmAstAbhiH, ata eva zobhamAnAbhiH zobhamAnA:, tathaiva dIpazikhA api drumaMgaNA anekabahuvividhavizrasApariNatodyotavidhinopetAH, kuzavikuza vizuddhavRkSamUlA mUlavanta ityAdi prAgvad yAvat pratirUpA iti 4 // 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakurupu kuruSu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze
Page #735
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM bahavo jyotiSikA nAma drumagaNA: prajJaptA he zramaNa! he AyuSman! yathA tad acirodgataM zaradi sUryamaNDalaM yadivA yathaitad ulkA-5 3pratipattA 1 sahasraM yathA vA dIpyamAnA vidyut athavA yathA nirdhUmajvalita ujvala:-udgatA jvAlA yasya sa tathA hutavahaH, sUtre ca padopanyAsavya-6 uttarakuru yayaH prAkRtatvAt , tataH sarveSAmepo dvandvaH samAsaH, kathambhUtA ete ? ityAha-niddhatadhoyeyAdi, nirmAtena-nitarAmagnisaMyogena / varNanaM yad dhauta-zodhitaM taptaM ca tapanIyaM ye ca kiMzukAzokajapAkusumAnAM vimukulitAnAM-vikasitAnAM putrAH ye ca maNiratrakiraNAH yazca uddezaH2 jAtyahiGgulakanikarastadrUpebhyo'pyatirekeNa-atizayena yathAyoga varNataH prabhayA ca rUpaM-svarUpaM yeSAM te nirmAtadhautataptatapanIyakiMzu- sU0 147 kAzokajapAkusumavimukulitapukhamaNiratnakiraNajAtyahiGgulakanikararUpAtirekarUpAH, tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH, tathaiva te jyotipikA api tumagaNA anekabahuvividhavisApariNatenodyotavidhinopetAH, kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA mUlavanta ityAdi prAgvad yAvapratirUpAH 5 // 'uttarakurAe NaM kurAe ityAdi, uttarakurupu kurupu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavazcitrAGgakA nAma drumagaNA: prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ! yathA tat prekSAgRhaM vicitraM-nAnAvidhacitropetam, ata eva ramyaM-ramayati manAMsi draSTraNAmiti ramyaM, bAhulakAt karttari yapratyayaH, varAzca tAH kusumadAmamAlAzva-prathitakusumamAlA varakusumadAmamAlAstAbhirujvalaM dedIpyamAnatvAd varakusumadAmamAlojvalaM, tathA bhAsvAn-vikasitatayA manoharatayA ca dedIpyamAno mukto yaH puSpapulopacArastena kalitaM bhAsvanmuktapuSpapujopacArakalitaM, tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH, tathA virallitAni-viralIkRtAni vicitrANi yAni mAlyAni prathitapuSpamAlAsteSAM yaH zrIsamudayastena pragalbha-atIva paripuSTaM virallitavicitramAlyazrIsamudayapragalbhaM, tathA prandhirma-yat sUtreNa pra- // 267 // * thitaM veSTimaM yatpuSpamukuTa iva uparyupari zikharAkRtyA mAlAsthApanaM pUrima-yallaghucchidreSu puSpanivezena pUryate savAtimaM yatpuSpaM puSpeNa hai SAMBABAMC4064
Page #736
--------------------------------------------------------------------------
________________ parasparaM nAlapravezena saMyojyate, pranthimaM ca veSTimaM ca pUrimaM ca savAtimaM ceti samAhAro dvandvastena mAlyena chekazilpinA-paramadakSaNa zilpinA vibhAgarahitena yad yatra yogyaM pranthimaM veSTimaM pUrimaM savAtimaM ca tatra tena sarvataH-sarvAsu dikSu samanuvaddhaM, tathA prvirlaiH| -lambamAnaiH, tatra viralatvaM manAgapyasaMhatatvamAtreNa bhavati tato viprakRSTatvapratipAdanArthamAha-viprakRSTai:-bRhadantarAlaiH paJcavaNaH kusumadAmabhiH zobhamAnaM 'vaNamAlAkayaggae ceveti vanamAlA-candanamAlA kRtA'gre yasya tad vanamAlAkRtAnaM tathAbhUtaM sad dIpyamAnaM, tathaiva citrAGgakA api nAma dumagaNA anekabahuvividhavisrasApariNatena granthimaveSTimapUrimasaGghAtimena caturvidhena mAlyavidhinopapetAH, kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA mUlavanta ityAdi yAvatpratirUpakAH 6 // 'uttarakurAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakuruSu kurupu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze citrarasA nAma drumagaNAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman !, yathA tatparamAnnaM-pAyasaM bhavediti sa-| mbandhaH, kiMviziSTamityAha-ye sugandhA:-pravaragandhopetAH, samAsAntavidheranityatvAtraitadrUpasya samAsAntasyAbhAvo yathA surabhigandhena vAriNA ityatra, varA:-pradhAnA doparahitakSetrakAlAdisAmagrIsaMpAditAsalAbhA iti bhAvaH, kamalazAlitandulA:, yaya viziSTaM-vizigavAdisambandhi nirupahatamiti-pAkAdibhiravinAzitaM dugdhaM te rAddhaM-pakaM paramakalamazAlibhiH paramadugdhena ca yathocitamAtrApAkena niSpAditamityarthaH, tathA zAradaM ghRtaM guDaH khaNDaM madhu vA zarkarAparaparyAyaM melitaM yatra tat zAradaghRtaguDakhaNDamadhumelitaM, niSThAntasya | paranipAtaH prAkRtatvAt sukhAdidarzanAdvA, ata evAtirasamuttamavarNagandhavat , yathA vA rAjJazcakravartino bhavet kuzalaiH sUpapurupaiH-sUpa kAraiH puruSaiH sajjito-niSpAditaH catuSkalpasekasikta ivaudanaH, catvArazca kalpAH sekavipayA rasavatIzAstrAbhijJebhyo bhAvanIyAH, kAsa caudanaH kiMviziSTaH? ityAha-kalamazAlinivartitaH-kalamazAlimayo vipako-viziSTaparipAkamAgataH, 'sabApphamiuvisayasaka ROSSISLOSSESS OG
Page #737
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - 262 lasitthe' iti sabAppAni-yAppaM muzcanti mRdUni-komalAni catuSkalpasekAdinA parikarmitatvAt vizadAni sarvathA tupAdimalApaga-8 pratipacau mAt sakalAni-paripUrNAni sitthUni yatra sa sabAppamRduvizadasakalasitthuH, anekAni yAni zAlanakAni-puSpaphalaprabhRtIni tai: uttarakurusaMyukta:-samupeto'nekazAlanakasaMyuktaH, tathA cAmodaka iti sambandhaH, kiMviziSTaH? ityAha-paripUrNAni-samastAni dravyANi-elA- varNanaM prabhRtIni upaskRtAni-niyuktAni yatra sa paripUrNadravyopaskRtaH, niSThAntasya paranipAtaH sukhAdidarzanAt , susaMskRto-yathoktamAtrAni- uddeza:2 paritApAdinA paramasaMskAramupanItaH, varNagandharasasparzayuktabalavIryapariNAma iti varNagandharasasparzaH sAmarthyAdatizAyibhiryuktAH-sahitA sU0147 balavIryahetavaH pariNAmA yasya sa tathA, atizAyibhirvarNAdibhirbalavIryahetupariNAmezyopapetA iti bhAvaH, tatra valaM-zArIraM vIrya-AntarotsAhaH, "iMdiyavalapuDhivaddhaNe' iti, indriyANAM-cakSurAdInAM valaM-vaskhavipayagrahaNapATavamindriyabalaM tasya puSTi:-atizAyI popa indriyabalapuSTistAM varddhayati, nanyAditvAdanaH, indriyabalapuSTivarddhanaH, tathA kSudha pipAsA ca kSutpipAse tayormathanaH kSutpipAsAmathanaH, tathA pradhAna:-kathito yo guDo yadvA kathitaM-pradhAnaM khaNDaM yadivA kathitA pradhAnA matsyaNDI-khaNDazarkarA yacca pradhAnaM ghRtaM tAni* upanItAni-yojitAni yasmin sa pradhAnakathitaguDakhaNDamatsyaNDIghRtopanItaH, niSThAntasya paranipAto'trApi sukhAdidarzanAt, sa iva modakaH sakSNasamitigarbha:-atizlakSNakaNikAmUladalaH prajJaptaH, tathaiva citrarasA api dumagaNA anekabahuvividhavinasApariNatena bhojanavidhinopapetAH, kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA mUlavanto yAvatpratirUpAH 7||'uttrkuraae NaM kurAe' ityAdi, uttarakurupu kurupu OM tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavo maNyaGgakA nAma hamagaNAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman !, yathA te hAro'hAro // 268 // veSTanaM mukuTaH kuNDalaM vAmottako hemajAlaM maNijAlaM kanakajAlaM sUtrakamukhIkaTakaM khuDakAma(kA pa.)kAvaliH kaNThasUtraM makarikA uraska
Page #738
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||dhveykN zroNIsatraka cuDAmaNiH kanakatilakaM phullaka siddhArthakaM karNapAlI zazI sUryo vRSabhazcakrakaM talabhagakaM tuDitaM hastamAlakaM ha-11 pakaM keyUraM valayaM prAlambamaGgulIyakaM valakSaM dInAramAlikA kAJcI mekhalA kalApaH prataraM prAtihAryakaM pAdojvalaM ghaNTikA kihiNI ratnorujAlaM varanUpuraM caraNamAlikA kanakanigaramAliketi bhUSaNavidhayo bahuprakArAH, ete ca lokata: pratyetavyAH, kathambhUtAH1 ityAhakAzcanamaNiratnabhakticitrAH, tathaiva te maNyaGgakA api drumagaNA anekabahuvividhavizrasApariNatena bhUSaNavidhinopapetAH, kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA yAvatpratirUpA iti 8||'uttrkuraae NaM kurAe' ityAdi, uttarakuru kuruSu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavo gehAkArA nAma drumagaNAH prajJaptA he zramaNa he AyuSman ! yathA te prAkArATTAlakacarikAdvAragopuraprAsAdAkAzatalamaNDapaikazAlakadvizAlakatrizAlakacatuHzAlakagarbhagRhamohanagRhavalabhIgRhacitrazAlamAlikabhaktigRhavRttavyasracaturasranandyAvarttasaMsthitAni pANDuratalaharmya muNDamAlahaye, athavA dhavalagRhANi arddhamAgadhavibhramANi zailasusthitAni arddhazailasusthitAni kUTAkArAdyAni suvidhikoSTakAni, tathA'nekAni gRhANi zaraNAni layanAni 'appegeM' iti bhavanavikalpA atra bahuvikalpAH, eteSAM ca parasparaM vizeSo vAstuvidyAto'vasAtavyaH, kathambhUtA ete? ityAha-viDaMge'tyAdi, viTaGkaH-kapotapAlI jAlavRndAvAkSasamUhaH ni!ho-gRhaikadezavizeSa: apavaraka:-pratItaH candrazAlikA-zirogRhaM, evaMrUpAbhirvibhaktibhiH kalitAH, tathaiva gRhAkArA api drumagaNA anekavahuvividhavizrasApariNatena bhavanavidhineti sambandhaH, kiMviziSTena? ityAha-suhAruhaNamahottArAe' iti sukhenArohaNaM-Urddha sukhenottAra:-adhastAdavataraNaM yasya dardarasopAnapatayAdibhiH sa sukhArohasukhottArastena, tathA sukhena niSkramaNaM pravezazca yatra sa sukhaniSkramaNapravezastena, kathaM sukhArohasukhottAraH? ityAha-dardarasopAnapaGgikalitena, hetau tRtIyA, tato'yamarthaH-yato dardarasopAnapanika
Page #739
--------------------------------------------------------------------------
________________ R) litastataH sukhArohasukhottAraH, 'patirikasuhavihArAe' pratirikte-ekAnte sukhavihAraH-avasthAnazayanAdirUpo yatra pratiriktasukhavi- 3 pratipattI hArastenopapatA, sarvatra strItvanirdezaH prAkRtatvAt , kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA mUlavanta ityAdi prAgvad yAvatpratirUpakAH 9 // 'uttaraku- uttarakururAe NaM kurAe' ityAdi, uttarakurupu kurupu tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahavo'nagnakA nAma drumagaNA: prajJaptA he varNanaM zramaNa! he AyuSman ', 'jahA se ityAdi, AjinakaM nAma-carmamayaM vastraM kSauma-karpAsikaM kambala:-pratItaH dukUlaM-vastrajAtivizeSaH / uddezaH2 kauseyaM-trasaritantuniSpannaM kAlamRgapaTTaH-kAlamRgacarma aMzukacInAMzukAni-dukUlavizeSarUpANi paTTAni-pratItAni AbharaNacitrANi- sU0 147 * AbharaNaizcitrANi-vicitrANi AbharaNacitrANi 'saNha' iti zlakSNAni kalyANakAni-paramavasralakSaNopetAni gambhIrANi-nipuNazilpiniSpAditatayA'labdhasvarUpamadhyAni 'nehala'tti snehalAni-snigdhAni 'gayA(ja)lAni'udvelyamAnAni paridhIyamAnAni vA garjayanti, zepaM sampradAyAdavasAtavyaM, tadantareNa samyak pAThazuddherapi kartumazaktatvAt , vastravidhayo bahuprakArAbhaveyurvarapaTTanodgatAH-prasiddhatattatpattanavinirgatA 'vividhavarNarAgakalitA' vividhairvavividhai rAgaiH-majipThArAgAdibhiH kalitAH, tathaivAnanakA api drumagaNA anekabahuvividhavisrasApariNatena vanavidhinopapetAH, kuzavikuzavizuddhavRkSamUlA mUlavanta ityAdi prAgvad yAvatpratirUpAH 10 / 'uttarakurAe NaM bhaMte! kurAe maNuyANa mityAdi, uttarakurupu kurupu bhadanta ! 'manujAnAM' manuSyANAM kIdRzaH kIdRza AkArabhAvaH, pratyavatArasvarUpasambhava iti / 8 bhAvaH, prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama 'te Namiti pUrvavat manuSyA 'atIva' atizayena soma-dRSTisubhagaM cAru rUpaM yepAM te'tIvaso macArurUpA: 'bhoguttamagayalakkhaNA' iti uttamazabdasya vizeSaNasyApi paranipAtaH prAkRtatvAt , uttamAzca te bhogAzca uttamabhogA // 269 // stadgatAni-tatsaMsUcakAni lakSaNAni yepa te uttamabhogagatalakSaNAH, tathA bhogai. sazrIkA:-sazobhAkA bhogasazrIkAH, tathA sujAtAni PACKCAHOOM-04
Page #740
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathoktapramANopapannatvena zobhanajanmAni yAni sarvANi ura:ziraHprabhRtInyagAni taiH sundaramaGga-samayaM vapuryeSAM te sujAtasarvAisandarAgAH, 'supaiTThiyakummacArucaraNA' iti supTha-zobhanaM yathA bhavati evaM pratiSThitAH kUrmavadunnatatvena cAravazcaraNA:-pAdA yepAM te supratiSThitakUrmacArucaraNAH, 'rattuppalapattamauyasukumAlakomalatalA' iti raktaM-lohitamutpalapatravat mRdu-mArdavopetamakarkazamiti bhAvaH tacAsukumAramapi saMbhavati yathA ghRSTamRSTapASANapratimA tata Aha-sukumAraM-zirIpakusumavadakaThinaM komalaM-manojJaM caraNatalaM yepAM te raktotpalapatramRdusukumArakomalatalAH, tathA 'naganagaramagarasAgaracakaMkaharaMkalakkhaNaMkiyacalaNA' naga:-parvataH nagaramakarasAgaracakrANi-pratItAni aGkadhara:-candramA aGkaH-tasyaiva lAJchanaM mRgaH evaMrUpANi yAni lakSaNAni tairaGkitau caraNau yepAM te naganagaramakarasAgaracakrAGkadharAGkalakSaNAdvitacaraNAH, 'aNupuvvasusAhayaMgulIyA' iti pUrvasyAH pUrvasyA anu laghava iti gamyate anupUrvAH, kimaktaM bhavati-parvasyAH pUrvasyA uttarottarA nakhaM nakhena hInAH "nahaM naheNa hINAo" iti sAmudrikazAstravacanAt susaMhatA:-suzliSTA aGgalayo yepAM te anupUrvasusaMhanAGgalIkAH, 'unnayataNutaMbaniddhanakhA' unnatA-Urddha natAstanavastAmrAH 'snigdhAH' snigdhacchAyA nakhAH pAdagatA iti sAmarthyalabhyaM tadvarNanAdhikArAd yepAM te unnatatanutAmrasnigdhanakhAH, 'saMThiyasusiliTThagUDhagupphA' samyakakharUpapramANatayA sthitau saMsthitau suzliSTau-mAMsalau gulphau-guluko yepAM te saMsthitasuzliSTagUDhagulphAH, 'eNIkuruviMdavattavaTTANupuvvajaMghA' iti eNyA iva-hariNyA iva kuruvindasyeva varta-sUtravalanakaM tasyeva vRtte-vartule AnupUryeNa-krameNa UI re sthUratare iti gamyaM jaGgre yepAM te eNIkuruvindavarttavRttAnupUrvajaGghAH 'samugganimaggagUDhajANU' samudkasyeva-samudgakapakSiNa iva nimagne-antaHpraviSTe gUDhemAMsalavAdanuddhate jAnunI-aSThIvantau yepAM te samudganimanagUDhajAnavaH, "gayasasaNasujAyasannibhorU' gajo-hastI shvsiti-praannityneneti| LASSANCSC-NCRENCH- C 2-562-% OLMCLR0 +
Page #741
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvasana:-zuNDAdaNDa: gajasya zvasano gajazvasanastasya sujAtasya-suniSpannasya sannibhI UrU yeSAM te gajazvasanasujAtasannibhoravaH, sajA- 3 pratipattI tazabdasya vizeSaNasyApi sataH paranipAta: prAkRtatvAt , 'varavAraNamattatullavikkamavilAsiyagaI' atrApi mattazabdasya vizeSyAtpara- uttarakurunipAta: prAkRtatvAt , matto-madonmatto yo varaH-pradhAno bhadrajAtIyo vAraNo-hastI tasya tulyaH-sadRzo vikramaH-parAkramo vilAsitA 5 varNanaM -vilAsaH saMjAto'syA vilAsitA tArakAdidarzanAditapratyayaH vilAsavatI gatiH-gamanaM yepAM te varavAraNamattatulyavikramavilAsita- uddezaH 2 2 gatayaH, 'pamuiyavaraturagasIhavaravaTTiyakaDI' pramudito-rogazokAyupadravAbhAvAt, kacitpunarevaM pAThaH 'pamuiyavaraturagasiMhaairegava-4 sU0147 TTiyakaDI' tatra pramuditayo-rogazokAyupadravarahitalenAtipuSTayorvarayosturagasiMhayo: kaTyAH sakAzAdatizayena vartitA-vRttiH (tA) kaTiSepAM te pramuditavaraturagasiMhAtirekavartitakaTayaH, 'varaturayasujAyagujjhadesA' varaturagasyeva sujAta:-saMguptalena suniSpanno gupadezo yeSAM te varaturagasujAtaguhyadezAH, pAThAntaraM 'pasatthavaraturagagujjhadesA' vyaktaM, 'AiNNahayavya niruvalevA' AkIrNo-guNaiAptaH 5 sa cAsau yazva AkIrNayastadvannirupalepA-leparahitazarIramalAH, yathA jAtyAzvo mUtrapurISAdyanupaliptagAtro bhavati tathA te'pIti bhAvaH, 'sAhayasoNaMdamusaladappaNanigariyavarakaNagacharusarisavaravairavaliyamajjhA' saMhRtasaunandaM nAma UrkIkRtamudUpalAkRti kASThaM : P taJca madhye tanu ubhayoH pArzvayovRhat , musalaM-pratItaM, darpaNazabdenehAvayave samudAyopacArAdarpaNagaNDo gRhyate, tathA yannigaritaM-sArI kRtaM varakanakaM tasya-tanmayaM tsaru:-khagAdimuSTirnigaritavarakanakatsarustaiH sadRzaH tepAmivetyarthaH, tathA varavanasyeva kSAmo valito-valayaH saMjAtA asya valita:-valitrayopeto madhyo-madhyabhAgo yeSAM te saMhRtasonandamusaladarpaNanigaritavarakanakatsarusadRzavaravapravalitamadhyAH // 270 // 'jhasavihagasujAyapINakucchI' jhapo-matsya: pakSI-pratItastayoriva sujAtau-suniSpannau janmadoSarahitAviti bhAvaH pInau-upacitau
Page #742
--------------------------------------------------------------------------
________________ kabhI yeSAM te matsyapakSisujAtapInakukSayaH, 'jhapodarA' jhaSasyevodaraM yeSAM te jhaSodarAH, 'suikaraNA' iti zucIni-pavitrANi nirupale-13 pAnIti bhAvaH karaNAni-cakSurAdInIndriyANi yeSAM te zucikaraNAH, kacideva 'pamhaviyaDanAbhA' iti pAThastatra padmavad vikaTA-vi tIrNa nAbhiryeSAM te padmavikaTanAbhAH, ata eva nirdezAdanAmyapi samAsAntaH, evamuttarapade'pi, 'gaMgAvattayapayAhiNAvattataraMgabhaMgahararavikiraNataruNabrohiyaa(A)kosAyaMtapaumagaMbhIraviyaDanAbhA' gagAvarttaka iva dakSiNAvarttA taraGgairiva taraGgaistimRbhirvalibhirbharA taraddhabhakarA ravikiraNaiH-sUryakaraistaruNaM-navaM tatprathamaM tatkAlamityarthaH yadvodhitaM-unnidrIkRtamata eva 'AkosAyaMta' ityAkozAyamAnaM vikapIbhavadityarthaH padyaM tadvada gambhIrA ca vikaTA ca nAbhiryeSAM te gaGgAvarttakapradakSiNAvarttataraGgabhaGgararavikiraNataruNavodhitAMkozAyamAnapadmagambhIravikaTanAbhAH, 'ujuyasamasahiyasujAyajaccataNukasiNaniddhaAijjalaDahasukumAlamiuramaNijaromarAI' arajukA-na vakrA samAna kApyuhanturA sahitA-santatA na tvapAntarAlavyavacchinnA sujAtA-majanmA na tu kAlAdivaiguNyAhurjanmA ata eva jAtyApradhAnA tanvI na tu sthUrA kRSNA na tu markaTavarNA, kRSNamapi kiJcinnirdIptikaM bhavati tata Aha-snigdhA AdeyA-darzanapathamupagatA satI upAdeyA subhagA iti bhAvaH, etadeva vizeSaNadvAreNa samarthayate-'laDahA' salavaNimA ata eva AyA, tathA sukumArA-akaThinA, tatrAkaThinamapi kizcitkarkazasparza bhavati tata Aha-mRdvI ata eva ramaNIyA-ramyA romarAji:-tanUruhapatiryeSAM te RjukarAmasahitasujAtajAtyatanukRSNasnigdhAdeyalaTahasukumAramRduramaNIyaromarAjayaH, 'sannayapAsA' samyaga-adho'dha:krameNa nato pAvauM yeSAM te sannatapAH adho'dhaHkramAvanatapArthA ityarthaH, tathA 'saMgayapAsA' iti saMgatau-dehapramANocitau pAzvauM yeSAM te saGgatapArthA ata eva sundarapArthAH 'sujAyapAsA' iti suniSpannapArzaH 'miyamAiyapINaraiyapAsA' mitaM-parimitaM yathA bhavati dehAnusAreNetyarthaH Ayatau-dIghoM pInau
Page #743
--------------------------------------------------------------------------
________________ | - - KAMASALAGHUSAMACHAR upacitau mAMsalAviti bhAvaH racitI-svasvanAmakarmodayanirvatito ratidI vA-ramyau pAzvauM yeSAM te tathA, 'akaraMDayakaNagaruyaganimma- 4 3 pratipattau lasujAyaniruvahayadehadhArI' avidyamAnaM-mAMsalatayA'nupalakSyamANaM karaNDakaM-pRSThavaMzAsthikaM yasya dehasya so'karaNDakastaM kanakasyeva * devakurva5 rucako-ruciryasya sa kanakarucistaM nirmalaM-vAbhAvAvikAgantukamalarahitaM sujAtaM-vIjAdhAnAdArabhya janmadoSarahitaM nirupahataM-jva- dhikAraH rAdidaMzAdyupadravarahitaM dehaM dhArayantIyevaMzIlA akaraNDakakanakarucakanirmalasujAtanirupahtadehadhAriNaH 'kaNagasilAyalujjalapasattha- uddezaH2 / samatalovaciyavicchinnapihulavacchA' kanakazilAtalavadujvalaM ca-nirmalaM prazastaM ca-atiprazasyaM samatalaM-na viSamonnataM upacitaM-* sU0147 5 mAMsalaM vistIrNam-U dhoDapekSayA pRthulaM dakSiNottarato vo yeSAM te kanakazilAtalojjavalaprazastasamatalopacitavistIrNapRthulavakSasaH 'sirivacchaMkiyavacchA' iti zrIvRkSaNAGkitaM-lAJchitaM vakSo yeSAM te zrIvRkSalAJchitavakSasa: 'jugasannibhapINaraiyapIvarapaudvasaMThiyasusiliTThavisighaNathirasubaddhasaMdhI puravaraphalihavaTTiyabhuyA' yugasannibhau-vRttatayA AyatatayA ca yUpatulyau pInau-upacitau ratidI-pazyatAM dRSTisukhadI pIvaraprakoSThau-akRzakalAcikau saMsthitI-viziSTasaMsthAnI suzliSTA:-saMgatA: viziSTA:-pradhAnAH ghanA-1 nibiDAH sthirA-nAtizlathAH subaddhAH-sAyubhiH supta naddhAH sandhayaH-sandhAnAni yayostI tathA puravaraparighavat-mahAnagarAgelAvadx * vartito ca vAhU yeSAM te yugasannibhapInaratidapIvaraprakoSThasaMsthitasuzliSTaviziSTayanasthirasuvaddhasandhipuravaraparighavartitabhujAH, pAThAntara 'jugasagnibhapINaraiyapaudRsaMThiyovaciyaghaNathirasubaddhasanigUDhapavvasaMdhI yugasannibhI calakhena pInI ratido prakoSThI yeSAM te tathA, tathA saMsthitA:-samyasthitA upacitA-mAMsalA ghanA-niviDAH sthirA-acAlyAH, kutaH1 ityAha-subaddhA-dRDhabandhanabaddhA nigUDhA // 271 // mAMsalavAdanupalakSnyAH parvasandhayo hastAdigatA yeSAM te tathA, tataH pUrvapadena vizepaNasamAsaH, 'bhuyagIsaravipulabhogaAyANaphali.
Page #744
--------------------------------------------------------------------------
________________ ucchUDhadIhabAhU. bhujagezvaro - nAgarAjastasya yo vipulo mahAn bhogo-deho bhujagezvaravipulabhogaH tathA AdIyate - dvArasthaganArtha gRhapata ityAdAnaH sa cAsau parighA AdAnaparighaH 'ucchUDha'tti avakSipta:- argalAsthAnAnniSkAsito dvArapRSThabhAge datta ityarthaH, tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH, vizeSaNasya paranipAtaH prAkRtatvAt bhujagezvaravipulabhogazca AdAnaparighAvakSiptazca tAviva dIrghau bAhU yeSAM te tathA, 'rattatalovatiyamAMsalasujAya acchidajAlapANI' raktatalau-lohitatalau avapatitau- krameNa hIyamAnopacayau mRduko 1- komalau mAMsalau sujAtau - janmadoSarahitau acchidrajAlau - aGgulyantarAlasamUharahitau pANI- hastau yeSAM te tathA, pAThAntaraM 'rattataMlovaiyamaMsalasujAyapasatthalakkhaNaacchiddajAlapANI' tatra prazastalakSaNau - zubhacihnAviti vyAkhyeyaM, zeSaM tathaiva, 'pIvarako malavaraMgu lIyA' iti pIvarAH - khazarIrAnukramopacayAH komalA - mRdavo varAH - prazastalakSaNopetA aGgulayo yeSAM te pIvarakomalavarAGgulikA:, pAThAntaraM 'pIvaravaTTiyasujAyakomalavaraMgulIyA' vyaktam, 'AyaMbataliNasuiruilaniddhanakhA' AtAmrA - ISadraktAH talinA:- pratalA: | zucaya:- pavitrA rucirA - dIptAH snigdhA - arUkSA nakhAH - kararuhA yeSAM te tathA AtAmratalinazucirucirasnigdhanakhAH, 'caMdapANilekhA' candra iva candrAkArA pANau rekhA yeSAM te candrapANirekhA:, evaM sUryapANirekhAH zaGkhapANirekhAzcakrapANirekhA diksauvastiko - dikprokSako dakSiNAvarttaH svastika ityanye sa pANau rekhA yeSAM te diksauvastikapANirekhAH, etadevAnantaroktaM vizeSaNapaJcakaM tatprazastatAprakarSapratipAdanAya samahavacanenAha - candrasUryazaGkhacakradiksauvastikarekhAH, etadanantaraM kacidevaM pAThaH -- ' ravisasisaMkhavaracakasotthiyavibhinnasuviraiyapANirehA' vyakto navaraM vibhaktA-vibhAgavatyaH suviracitAH-suSThu kRtAH svakIyakarmmaNA 'aNegavaralakkhaNuttamapasatthasuiraiyapANilehA' anekai:- anekasaGkhyairvaraiH - pradhAnairlakSaNairuttamAH prazastAH - prazaMsAspadIbhUtAH zucayaH - pavitrA racitAH - svakarmaNA niSpA
Page #745
--------------------------------------------------------------------------
________________ SECRUARMADARS datAH pANirekhA yeSAM te anekavaralakSaNottamaprazastazuciracitapANirekhAH, 'varamahisavarAhasiMhasadlausabhanAgavarapaDipuNNavi- 3pratipattI ulakhaMdhA' varamahipaH-pradhAnasaurabheyaH varAhaH-zUkaraH siMhaH kezarI zArdUlo-vyAghraH Rpabho-pabhaH nAgavara:-pradhAno gajaH, gapA- devakurva miva pratipUrNaH-khapramANenAhIno vipulo-vistIrNaH skandhaH-aMzadezo yeSAM te varamahipavarAhasiMhazArdUlavRpabhanAgavarapratipUrNavipula dhikAraH skandhAH 'cauraMgulasuppamANakaMvuvarasarisagIvA' caturahulaM-khAhulApekSayA caturahulapramitaM supTha-zobhanaM pramANaM yasyAH sA catara- uddezaH 2 alasapramANA kambuvarasadRzI-unnatatayA valiyogena ca pradhAnazadramannibhA prIvA yepAM te caturaDaglasapramANakambayarasazIvAH sU0147 'maMsalasaMThiyasahalavipalahaNayA' mAMsalaM-upacitamAsaM samyaka sthita saMsthitaM viziSTa sthAnamityarthaH prazastaM prazasthalamaNopetalAtara zArdUlasyeva-vyAvasyeva vipulaM-vistIrNa hanukaM yepAM te tathA, 'avaDiyasuvibhattamaMsU' avasthitAni-avaddhiSNuni suvibhaktAniviviktAni citrANi-atiramyatayA'bhUtAni imabhUNi-phUrcakezA yeSAM te'vasthitasuvibhaktacitrazmazravaH 'oyaviyasilapavAlaviMvaphalasannibhAdharohA' oyaviyaM-parikarmitaM yat zilArUpaM pravAlaM vidrumamityarthaH vimyaphalaM-golhAphalaM tayoH sannibho raktatayA unnatamadhyatayA'dharaoSThaH-adhastano dantacchado yepAM te tathA, 'paMDurasasisagalavimalanimmalasaMkhagokhIrapheNakuMdadagarayamuNAliyAdhavaladaMtaseDhI' pANDuraM-akalaI yat zazizakalaM-candrakhaNDaM vimala-Agantukamalarahito nirmala:-svabhAvotyamalarahito yaH zabdaH gokSIraphenaH pratIta: kunda-kundakusumaM dukaraja-udakakaNAH mRNAlikA-vizaM, etadvaddhavalA dantazreNiyeMpo te pANDurazazizakalavimalanirmalagokSIraphenakundadakarajomRNAlikAdhavaladantazreNaya: 'akhaMDadaMtA' iti akhaNDA:-sakalA dantA yeSAM te akhaNDadantAH 'a- // 272 / / pphuDiyadaMtA' asphuTitA-ajarjarA rAjirahitA dantA yeSAM te asphuTitadantAH, tathA sujAtA-janmadoparahitA dantA yeSAM te sujA COCCA-NCCCCCCHOCA5
Page #746
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadantAH, tathA'viralA - ghanA dantA yeSAM te aviraladantAH, 'egadaMta seDhIviva aNegadaMtA' ekAkArA dantazreNiryeSAM te tathA te iva parasparAnupalakSyamANadantavibhAgatvAd aneke dantA yeSAM te anekadantAH, evaM nAmAviraladantA yathA'nekadantA api santa ekAkAra - dantapaGkaya iva lakSyanta iti bhAvaH, 'huyavahaniddhaMtadhoyatattatava NijjarattatalatAlujIhA' hutavahena - agninA nirdhyAtaM sad yad dhautaM - zodhitamalaM taptaM tapanIyaM - suvarNavizeSastadvad rakte tale - hastatale tAlu- kAkudaM jihvA ca - rasanA yeSAM te hutavahanirmAtaghautataptatapanIyara katalatAlujihvA: 'garulAyayaujjutuMganAsA' garuDasyevAyatA - dIrghA RjvI - avakrA tuGgA-unnatA nAsA - nAsikA yeSAM te garuDAyataRjutuGganAsAH 'kokAsiyadhavalapattalacchA' kokAsite- padmavadvikasite dhavale kacideze patrale - pakSmavatI akSiNI - locane yeSAM te kokAsitadhavalapatrAkSAH, etadeva spaSTayati-- ' viSphA liya puMDarIyanayaNA' visphAritaM - ravikiraNairvikAsitaM yatpuNDarIkaM - sitapadmaM tadvannayane yeSAM te visphAritapuNDarIkanayanAH, kvacit 'avadAliya puMDarIyanayaNA' iti pAThastatrApi avadAlitaM-ravikiraNairvikAsitamiti vyAkhyeyaM, 'ANAmiyacAvaruilataNukasiNaniddhabhuyA' AnAmitaM - IpannAmitamAropitamiti bhAvaH yaccApaM - dhanustadvad rucire - saMsthAnavizeSabhAvato ramaNIye tanU-tanuke lakSNaparimitavAlapaGkayAtmakatvAt kRSNe - paramakAlimopete snigdhe - snigdhacchAye bhruvau yeSAM te AnAmitacAparuciratanukRSNasnigdhabhrUkAH, kacitpAThaH -- ' ANAmiyacArurucilakiNhanbharAIsaMThiyasaMgayaAyayasujAyabhumayA' tatra AnAmitacApavad rucire kRSNAbhrarAjIva saMsthite saMgate - yathoktapramANopapatre Ayate - dIrghe sujAte - suniSpanne janmadoSarahitatvAd bhruvau yeSAM te tathA, kacitpunarevaM pAThaH - - ' ANAmiyacAvaruila kiNhanbharAitaNukasiNaniddhabhumayA' tatrAnAmitacApavad rucire - manojJe kRSNAbhrarAjIva- kAlamegharekheva tanU - tanuke kRSNe-kAle snigdhe sacchAye bhruvau yeSAM te tathA, 'AlINapamA
Page #747
--------------------------------------------------------------------------
________________ MONTONIA NajuttasavaNA' AlInau na tu Tapparau pramANayuktI-pramANopetau zravaNau-karNI yepAM te AlInapramANayuktazravaNAH, ata eva 'susa 3 pratipattI vaNA' zobhanazravaNAH 'pINamaMsalakavoladesabhAgA' pInI-akRzau yato mAMsalau-upacitau kapoladegau-NDabhAgau mukhasya dezabhAgau devakuveyeSAM te pInamAMsalakapoladezabhAgAH, athavA kapolayordezabhAgAH kapoladezabhAgAH kapolAvayavA ityarthaH pInA-mAMsalA: kapoladezabhAgA yeSAM te pInamAMsalakapoladezabhAgA: 'nidhaNasamalaTThamaDhacaMdaddhasamaniDAlA' nirbaNaM-visphoTakAdikSatarahitaM samaM-avipamaM ata eva uddezaH 2 laSTaM-manojJaM mRSTaM-masRNaM candrArddhasama-zazadharasamapravibhAgasadRzaM lalATa-alaphaM yeSAM te nirbaNasamalaSTacandrArddhasamalalATAH, sUtre 'niDA- sU0 147 leti prAkRtalakSaNavazAt , 'uDuvaipaDipuNNasomavayaNA' prAkRtatvAtpadavyatyayaH, pratipUrNoDupatiriva-sampUrNacandra iva somaM-sazrIkaM vadanaM yeSAM te pratipUrNoDupatisomavedanAH, 'ghaNaniciyasubaddhalakkhaNunnayakUDAgAranihapiDiyasirA' ghanaM-atizayena nicitaM ghananicitaM suSTha-atizayena vaddhAni-avasthitAni lakSaNAni yatra tat subaddhalakSaNaM, unnataM-madhyabhAge uccaM yatkUTaM tasyAkAro-mUrtistannibhamunnatakUTAkArasadRzamiti bhAvaH piNDitaM-khakarmaNA saMyojitaM ziro yeSAM te ghananicitasubaddhalakSaNonnatakUTAkAranibhapiNDitazirasaH 'chattAkAruttamaMgadesA' chatrAkAra uttamAgarUpo dezo yeSAM te chatrAkArottamAnadezAH 'dADimapupphappagAsatavaNijasarisanimmalasujAyakesaMtakesabhUmI' dADimapuSpaprakAzA-dADimapuSpapratimAstapanIyasadRzAzca nirmalA-AgantukasvAbhAvikamalarahitAH kezAntAH kezabhUmizca-% kezotpattisthAnabhUtA mastakatvaga yeSAM te dADimapuSpaprakAzatapanIyasadRzanirmalasujAtakezAntakezabhUmaya: 'sAmaliboMDaghaNachoDiyami uvisayapasatthasuhumalakkhaNasugaMdhasundarabhuyamoyagabhiMganIlakajjalapahahabhamaragaNanikuraMbaniciyakuMciyapayAhiNAvattamuddhasi- 5 // 273 / 6 rayA' zAlmalI-vRkSavizeSaH sa ca pratIta eva tasya boNDaM-phalaM tavacchoTitA api ghanaM-atizayena nicitAH zAlmalIboNDaghanani
Page #748
--------------------------------------------------------------------------
________________ citacchoTitAH, nehakezapAzaM na kurvanti parijJAnAbhAvAt , kevalaM choTitA api tathAsvabhAvatayA zAlmalIboNDAkAravad ghananicitA avatiSThante tata etadvizeSaNopAdAnaM, tathA mRdavaH-akarkazA vizadA-nirmalAH prazastAH-prazaMsAspadIbhUtAH sUkSmA:-zlakSNAH lakSaNA-lakSaNavantaH sugandhAH-paramagandhakalitA ata eva sundarAH, tathA bhujamocako-ratnavizeSaH bhRGgaH-pratItaH nIlo-marakatamaNiH kajalaM-pratItaM prahRSTa:-pramudito bhramaragaNaH prahRSTabhramaragaNaH, prahRSTo hi bhramaragaNastAruNyAvasthAyAM bhavati tadAnIM cAtikRSNa iti prahaTagrahaNaM, tadvasnigdhA bhujamocakabhRGganIlakajjalaprahRSTabhramaragaNasnigdhAH, tathA nikurambA-nikAmbIbhUtAH santo nicitA na tu vistRtAH santaH parasparasaMhatA nikurambanicitA ISatkuTilAH pradakSiNAvarttAzca mUrddhani zirojA-vAlA yeSAM te zAlmalIboNDaghananicitacchoTitamRduvizadaprazastasUkSmalakSaNasugandhasundarabhujamocakabhRGganIlakajjalaprahRSTabhramaragaNasnigdhanikurambanicitapradakSiNAvarttamUrddhazirojAH, 'lakkhaNavaMjaNaguNovaveyA' lakSaNAni-svastikAdIni vyajanAni-mapatilakAdIni guNA:-kSAnyAdayastairupapetA-yuktA lakSaNavyajanaguNopapetAH 'sujAyasuvibhattasurUvagA' sujAtaM-suniSpannaM janmadoSarahitatvAt suvibhaktaM-aGgapratyagopAGgAnAM yathoktavaivikkyabhAvAt surUpaM-zobhanaM rUpaM samudAyagataM yeSAM te sujAtasuvibhaktasurUpakAH 'pAsAIyA' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat // 'uttarakurAe NaM bhaMte! kurAe' ityAdi, uttarakuruSu bhadanta ! kuruSu manujInAM kIdRza AkArabhAvapratyavatAraH svarUpasambhava iti bhAvaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama! tA manuSyaH sujAtasarvAGgasundaryaH-sujAtAni-yathoktapramANopetatayA zobhanajanmAni yAni sarvANyagAni-udaraprabhRtIni taiH sundaryaH-sundarAkArAH sujAtasarvAGgasundaryaH 'pahANamahelAguNajuttAo' pradhAnA-atizAyino ye mahelAguNA:-priyaMvadatvabhavRcittAnuvartakatvaprabhRtayastairyuktA-upapetAH pradhAnamahelAguNayuktAH 'kaMtavisayamiusukumAlakummasaMThiviyasi
Page #749
--------------------------------------------------------------------------
________________ ThacalaNA' kAntI-kamanIyau vizadI-nirmalI mRdU-akaThinI sukumArI-karkazau kUrmasaMsthitI-kUrmavadunnatI viziSTI-viziSTalakSa5 NopetI caraNI yAsa tAH kAntavizadamRdusukumArakUrmavadunnatasaMsthitaviziSTacaraNA: 'ujjumauyapIvarapuDasAyaMgulIo' Rjava:-6 devakarva avakrA mRdavaH-akaThinAH pIvarA-akRzAH puSTA-mAMsalAH saMhatA:-suzliSTA aGgulayo yAsAM tA RjumRdukapIvarapuSTasaMhatAhulayaH dhikAraH 'unnayaratiyatalinataMvasuiniddhanakhA' unnatA-UrddhanatA ratidA-ramaNIyAtalinA:-pratalAstAmrA-IpadratAH zucaya:-pavitrAH snigdhA: uddeza:2 snigdhacchAyA nakhA yAsAM tA unnataratidatalinatAmrazucisnigdhanasAH 'romarahiyavaTTalahasaMThiyaajahannapasatthalakkhaNajaMghAjuyalA' 4 sU0147 romarahitaM vRttaM-vartulaM lapTasaMsthitaM-manojJasaMsthAnaM krameNorTsa sthUrasthUrataramiti bhAvaH, ajaghanyaprazastalakSaNaM-jaghanyapadarahitazeSaprazastalakSaNAlitaM jatAyugalaM yAsAM tA romarahitavRttalaSTasaMsthitAjaghanyaprazastalakSaNajavAyugalAH 'sunimmiyagUDhajANumaMDalasuvaddhA' suSThaatizayena nirmitaH sunirmitaH evaM sugUr3ha-mAMsalatayA'nupalakSyamANaM jAnumaNDalaM suyaddhaM-sAyubhiratIva yavaM yAsAM tAH sunirmitasugU-, DhajAnumaNDalasubaddhAH, subaddhazabdasya niSThAntasya paranipAtaH sugvAdidarzanAt prAkRtalAvA, 'kayalIkhaMbhAtiregasaMThiyanivvaNasukumAlamauyakomalaaivimalasamasaMhatasujAyavaTTapIvaraniraMtarorU' kadalIstambhAbhyAmatirekeNa-atizAyitayA saMsthitaM-saMsthAnaM ya. yosto kadalIstambhAtirekasaMsthitI nirbhaNI-visphoTakAdikRtaztarahitI sukumArI-akarkazau mRdU-akaThinI komalI-dRSTisubhagI ativimalau-sarvathA svAbhAvikAgantukamalalezenAyakalaGkito samasaMhatI-samapramANo santau saMhato samasaMhatI sujAtI-janmadoSarahitau vRttI-vartulau pIvarI-mAMsalo nirantarI-upacitAvayavatayA'pAntarAlavarjitI UrU yAsAM tAH kadalIstambhAtirekasaMsthitanirvaNasu 5 // 274 // kumAramRdukomalAtivimalasamasaMhatasujAtavRttapIvaranirantaroravaH 'paTTasaMThiyapasatthavicchipaNapihalasoNIo' paTTavat-zilApaTTakAdi 464
Page #750
--------------------------------------------------------------------------
________________ vat saMsthitA paTTasaMsthitA prazastA prazastalakSaNopetatvAd vistIrNA UrdhvAdhaH pRthulA dakSiNottarataH zroNi:-kaTeraprabhAgo yAsAM tA: paTTasaMsthitavistIrNapRthulazroNayaH 'vayaNAyAmappamANaduguNiyavisAlamaMsalasubaddhajahaNavaradhAraNIo' vadanasya-mukhasyAyAmapramANaM-dvAdazADalAni tasmAd dviguNitaM-dviguNapramANaM sad vizAlaM vadanAyAmapramANadviguNitavizAlaM mAMsalamapyupacitaM subaddhaM-atIva subaddhAvayavaM na tu zlathamiti bhAvaH jaghanavaraM-varajaghanaM, varazabdasya vizeSaNasyApi sataH paranipAtaH prAkRtatvAt , dhArayantItyevaMzIlA vadanAyAmapramANadviguNitavizAlamAMsalasubaddhajaghanavaradhAriNyaH 'vajavirAiyapasatthalakkhaNanirodarativalIviNIyataNunamiyamajjhiyAo' vAsyeva virAjitaM vatravirAjitaM prazastAni lakSaNAni yatra tat prazastalakSaNaM nirudaraM-vikRtodararahitaM trivalIvinItaM-tisro valayo vinItA-vizeSataH prApitA yatra tat trivalIvinItaM tanu-kRzaM nataM tanunatamISannatamityarthaH madhyaM yAsa tA vanavirAjitaprazastalakSaNanirudaratrivalIvinItatanunatamadhyakAH 'ujjuyasamasaMhiyajaccataNukasiNaniddhaAejjalaDahasuvibhattasujAyasobhataruilaramaNijjaroma-1 rAI' RjukA-na vakrA samAna kApyuhanturA saMhitA-santatA na khapAntarAlavyavacchinnA jAtyA-pradhAnA tanvI na tu sthUrA kRSNA na markaTavarNA snigdhA-snigdhacchAyA AdeyA-darzanapathaprAptA santI upAdeyA subhageti bhAvaH, etadeva samarthayati-laTahA-salavaNimA'ta eva AdeyA suvibhaktA-suvibhAgA sujAtA-janmadoSarahitA ata eva' zobhamAnA rucirA-dIpA ramaNIyA-draSTamanoramaNazIlA romarAjiryAsAM tA RjukasamasahitajAtyatanukRSNasnigdhAdeyalaMTahasuvibhaktasujAtazobhamAnaruciraramaNIyaromarAjayaH 'gaMgAvattapayAhiNAvattataraMgabhaMguraravikiraNataruNabohiyaAkosAyaMtapaumagaMbhIraviyaDanAbhA' iti pUrvavat , 'aNubbhaDapasatthapINakucchIo' anudbhaTA-anulbaNA prazastA-prazastalakSaNA pInA kukSiAsA tA anudbhaTaprazastapInakukSayaH 'sannayapAsA saMgatapAsA suMdarapAsA sujAyapAsA miya
Page #751
--------------------------------------------------------------------------
________________ + 45464646 mAiyapINaraiyapAsA akaraMDayakaNagaruyaganimmaLasujAyaniruvayagAyalaTThIoM iti pUrvavat, 'kaMcaNakalasasuppamANasamasaMhitasujA- pratipattI yalaThThacUcuyaAmelagajamalajugalavaTTiyaanbhunnayaraiyasaMThiyapaoharAo' kAcanakalazAviva kAJcanakalazo supramANI-vazarI devakurvarAnusAripramANopetau samo-naiko hIno naiko'dhika iti bhAvaH saMhitau-saMtatI apAntarAlarahitAviti bhAvaH sujAtI-janmadopara-dUdhikArI hitau laSTau-manojJau cUcuka Amelaka:-ApIDakaH zekharo yayostau cUcukApIDako 'jamalajugale ti yamalayugalaM-samazreNIkayugalarUpI uddezaH2. vartitAviva vartitau kaThinAviti bhAvaH abhyumnatau-patyurabhimukhamunnatI ratidaM-ratikAri saMsthitaM-saMsthAnaM yayostI ratidasaMsthitI payo sU0 147 dharau yAsAM tAH kAJcanakalazasupramANasamasaMhitasujAtalapTacUcukApIDayamalayugalavartitAbhyunataratidasaMsthitapayodharAH 'aNupuvataNuya-9 gopucchavaTTasamasahitanamiyaAejalaliyavAhAo' AnupUryeNa-krameNa tanuko AnupUrvyatanuko ata eva gopucchavad vRttI-vartulau samau-samapramANau saMhitau-svazarIrasaMzliSTau nato skandhadezasya natatvAt Adeyau-atisubhagatayopAdeyau lalitI-manojhaceSTAkalito bAhU yAsAM tA AnupUrvyatanugopucchavRttasaMhitanatAdeyalalitavAhavaH 'taMbanahA' tAmrA-IpadrakA nakhA:-kararuhA yAsAM tAstAmranakhAH 'maMsalaggahatthA' mAMsalo agrahastau bAipabhAgavattinau hastI yAsAM tA mAMsalAmahastAH 'pIvarakomalavaraMgulIyA' pIvarA-upacitAH komalA:-sukumArA varA:-pramANalakSaNopetatayA pradhAnA ahulayo yAsa tAH pIvarakomalavarAGgalikA: "niddhapANirehA' khigdhAH pANI rekhA yAsAM tAH tathA, 'ravisasisaMkhacakasotthiyavibhattasuviradayapANilehA' iti pUrvavat 'pINunayakakkhavakkhavasthippaesA' pInA-upacitAvayavA unnatA-abhyumnatA: kakSAvakSobastirUpAH pradezA yAsAM tAH pInonnatakakSAvakSoyastipradezAH 'paDipuNNagalaka // 275 // volA' pratipUrNI galakapolau ca, yAsAM tAstathA 'cauraMgulamuppamANakaMbuvarasarisagIvA' pUrvavat 'maMsalasaMThiyapasatthahaNuyA' mAMsalam 45445 484
Page #752
--------------------------------------------------------------------------
________________ RS - 25 bhA-upacitamAMsaM saMsthitaM-viziSTasaMsthAna prazastaM-prazastalakSaNopetaM hanukaM yAsAM tA mAMsalasaMsthitaprazastahanukAH 'dADimapupphappagAsapIvarappavarAharA' dADimapuSpaprakAzaH pIvaraH pravara-subhago'dharo yAsAM tA dADimapuSpaprakAzapIvarapravarAdharA: 'suMdarottaroTA' vyaktaM 'dahidagarayacaMdakuMdavAsaMtiyamauladhavalaacchiha vimaladasaNA' dadhi-pratItaM dukaraja-udakakaNAH candraH-pratIta: kundaH-kusumaM vAsantikAmukulaM-vAsantikAkalikA tadvaddhavalA acchidrA:-chidrarahitA vimalA-malarahitA dazanA-dantA yAsAM tA dadhidakarajazcandrakundavAsantikAmukuladhavalAcchidravimaladazanAH 'rattuppalapattamauyasUmAlatAlujIhA' raktotpalavad raktaM mRdu-akaThinaM sukumAraakarkazaM tAlu jihvA ca yAsAM tA raktotpalamRdusukumAratAlujihvAH 'kaNairamukulaakuDiyaabbhuggayaujjutuMganAsA' kaNayarAatisnigdhatayA zlakSNazlakSNasvedakaNAkIrNA mukulA-nAsApuTadvayasyApi yathoktapramANatayA saMvRttAkAratayA ca mukulAkArA abhyudgatAabhyunnatA RjukA-saralA tuGgA-uccA nAsA yAsAM tAstathA, 'sArayanavakamalakumuyakuvalayavimukkadalanigarasarisalakkhaNaMkiyakaMtanayaNAo' zArada-zaranmAsabhAvi yannavaM-pratyayaM kamalaM-pagaM kumudaM-kairavaM kuvalayaM-nIlotpalaM tairvimukto yo dalanikarastatsadRze, kimuktaM bhavati ?-evaM nAmAyatadIce manohAriNI nayane yat zAradAnavAt kamalAdvA kumudAdvA kuvalayAdvA utpadya patradvayamivAvasthitamA|bhAtIti, lakSaNAGkite-prazastalakSaNopete nayane yAsAM tAH zAradanavakamalakumudakuvalayavimuktadalanikarasadRzalakSaNAkitanayanAH, etadeva kiJcidvizeSArthamAha-pattalacapalAyaMtataMbaloyaNAo' patrale-pakSmavatI capalAyamAne tAne-kacitpradeze ISadkte locane yAsAM tAH patralacapalAyamAnatAmralocanA: 'ANAmiyacAvaruilakiNhanbharAisaMThiyasaMgayaAgayasujAyabhumayA allINapamAyajuttasavaNA' iti pUrvavat, 'pINamaharamaNijjagaMDalehA' pInA-upacitA mRSTA-masRNA ramaNIyA-ramyA gaNDarekhA-kapolapAlI yAsAM tAH pInamRSTaramaNIyagaNDa %
Page #753
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhA: 'cauraMsapasatthasamaniDAlA' caturasra-catuSkoNaM prazasta-prazastalakSaNopetaM sama-U dhamtayA dakSiNottaratayA ca tulyapramANaM 3 pratipatto * lalATaM yAsAM tAzcaturasraprazastasamalalATAH 'komuIrayaNikaravimalapaDipuNNasomavayaNA' kaumudI-kArtikI paurNamAsI tasyAM raja- devakarva nikara iva vimalaM pratipUrNa somaM ca vadanaM yAsAM tAH kaumudIrajanikaravimalapratipUrNasomavadanAH, somazabdasya paranipAta: prAkRtatvAt , dhikAraH 'chattunnayauttamaMgAo' chatravanmadhye unnatamuttamA yAsAM tAzchatronnatottamAGgAH 'kuDilasusiNiddhadIhasirayAoM' kuTilA: su-6 uddezaH2 * nigdhA dIrghAH zirojA yAsAM tAH kuTilasusnigdhadIrghazirojAH, chatradhvajayUpastUpadAmanIkamaNDalukalazavApIsauvastirupatAkAyavamatsya-8 sa0147 kUrmarathavaramakarazukasyAlAGkuzASTApadasupratiSThakamayUrazrIdAmAbhipekatoraNamedinyudadhivarabhavanagirivarAdarzalalitagajapabhasihacAmararUpANi uttamAni-pradhAnAni prazastAni-sAmudrikazAstrepu prazaMsAspadIbhUtAni dvAtriMzataM lakSaNAni dhArayantIti chatracAmarayAvaduttamaprazastadvAtriMzallakSaNadharAH 'haMsasarisagatIo' haMsasya sadRzI gatiryAsAM tA haMsasadRzagatayaH, kokilAyA iva yA madhurA gIstayA sukharAH kokilAmadhuragI:susvarAH, tathA kAntA:-kamanIyAH, tathA sarvasya-tatpratyAsannavartino lokasyAnumatA:-saMmatA na manAgapi dveSyA iti bhAvaH, vyapagatavalipalitAH, tathA vyaGgadurvarNavyAdhidaurbhAgyazokamuktAH, svapne'pi tepAmasambhavAt , svabhAvata eva zRMgAra:-zRGgArarUpazcAru:-pradhAno vepo yAsAM tAH svabhAvazRGgAracAruvepAH, tathA 'saMgayagayahasiyabhaNiyaceThiyavilAsasaMlAvaNiuNajuttovayArakusalA' sagataM-suzliSTaM yad gata-gamanaM haMsIgamanavat hasitaM-hasana kapolavikAsi premasaMdarzi ca bhaNitaM-bhaganaM gambhIra-manmatho dIpi ca ceSTitaM-ceSTanaM sakAmamaGgapratyagopadarzanAdi vilAso-netravikAraH saMlApa:-patyA sahAsakAmasvahRdayapratyarpaNakSama parasparasaMV bhASaNaM nipuNa:-paramanaipuNyopeto yuktazca yaH zepa upacArastatra kuzalAH saMgatagatahasitabhaNitaceSTitavilAsasaMlApanipuNayuktopacAra // 276 // 2-562-6255
Page #754
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalitAH, evaMvidhavizepaNAzca khapatiM prati draSTavyA na parapuruSaM prati, tathA kSetravAbhAvyataH pratanukAmatayA parapurupaM prati tAsAmabhilApAsambhavAt , pUrvoktamevArtha saMpiNDyAha-varastanajaghanavadanakaracaraNanayanalAvaNyavarNayauvanavilAsakalitA nandanavanacAriNya ivApsarasaH, 'accherapecchaNijjA' iti AzcaryaprekSaNIyAH 'pAsAIyAo' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat // samprati strIpuMsavizeSamantareNa sAmAnyatastatratyamanuSyANAM svarUpaM pratipipAdayipuridamAha-'te NaM maNuyA ohassarA' ityAdi, te uttarakurunivAsino manuSyA oghaHpravAhI svaro yeSAM te oghasvarAH, haMsasyeva madhuraH svaro yeSAM te haMsakharAH, krauJcasyevAprayAsavinirgato'pi dIrghadezavyApI svaro yepAM te krauJcasvarAH, evaM siMhasvarA dundubhikharA nandivarAH, nandyA iva ghopaH-anunAdo yeSAM te nandIghopAH, maju:-priyaH svaro yepAM te majusvarAH, maju|po yepAM te maJjughopAH, etadeva padadvayena vyAcapThe-sukharAH sukharanirghoSA: 'paumuppalagaMdhasarisanIsAsasura-18 bhivayaNA' padma-kamalamutpalaM-nIlotpalaM athavA paga-padmakAbhidhAnaM gandhadravyaM utpalam-utpalakuSThaM tayorgandhena-saurabhyeNa sadRzaHsamo yo niHzvAsastena surabhigandhi vadanaM-mukhaM yeSAM te padmotpalagandhasadRzaniHzvAsasurabhivadanAH, tathA chavI-chavimanta udAttavarNayA sukumArayA ca tvacA yuktA iti bhAvaH 'nirAyaMkauttamapasatthaaisesaniruvamataNU' nirAtaGkA-nIrogA uttamA-uttamalakSaNopetA atizeSA-karmabhUmakamanuSyApekSayA'tizAyinI ata eva nirupamA-upamArahitA tanu:-zarIraM yepAM te nirAtakottamaprazastAtizepanirupamatanavaH, etadeva savizeSamAha-jallamalakalaMkaseyarayadosavajjiyasarIraniruvalevA' yAti ca lagati ceti jalla:-pRpodarAditvAnniSpattiH svalpaprayatnApaneyaH sa cAsau malazca jallamalaH sa ca kalaGkaM ca-duSTatilakAdikaM citrAdikaM vA svedazva-prakhedaH rajazvareNuopo-mAlinyakAriNI ceSTA tena varjitaM nirupalepaM ca-mUtraviSThAyupaleparahitaM zarIraM yeSAM te jallamalakalakhedarajodopavarjita
Page #755
--------------------------------------------------------------------------
________________ SCREENSOLESCES nirupalepazarIrAH, sUtre ca nirupalepazabdasya paranipAtaH prAkRtatvAt , 'chAyAujoviyaMgamaMgA' chAyayA-zarIraprabhayA uyotita- 3 pratipattI maGgamaGgam-aGgapratyaga yeSAM te tathA, 'anulomavAuvegA' anulomaH-anukUlo vAyuvegaH-zarIrAntarvartivAtajavo yeSAM te anuloma- devakurvavAyuvegAH, vAyugulmarahitodaramadhyapradezA iti bhAvaH, Aha ca mUlaTIkAkAra:-"udaramadhyapradeze vAyugulmo yeSAM tepAmanulomo 2 dhikAraH vAyuvego na bhavati, tadabhAvAcca tepAmanulomo bhavati vAyuvego mithunAnA"miti, kAhaNI' iti kaGkaH-pakSivizepastasyeva praNiH-5 uddazaH 2 gudAzayo nIrogavarcaskatayA yeSAM te kakagrahaNayaH, 'kavoyapariNAmA' kapotasyeva-pakSivizepasya pariNAma-AhArapAko yeSAM te ka- sU0 147 potapariNAmAH, kapotasya hi jATharAgniH pApANalavAnapi jarayatIti zrutiH, evaM tepAmapyatyargalAhAragrahaNe'pi na jAtucidapyajIrNadopA bhavantIti, 'saraNiposapiThaMtarorupariNayA' iti zakuMneriva-pakSiNa iva purIpotsarge nirlepatayA 'posaMti posa:-apAnadezaH 'pusautsarge' purIpamutsRjantyaneneti vyutpatteH, tathA laghupariNAmatayA pRSThaM ca pratItaM antare ca-pRSThodarayorantarAle pAvityarthaH UrU ceti dvandvaH te pariNatA yeSAM te zakuniposapRSThAntarorupariNatAH, niSThAntasya paranipAtaH sukhAdidarzanAt, 'viggahiyaunnayakucchI' vi. prahitA-muSTiprAyA unnatA ca kukSiyepAM te viprahitonnatakukSayaH, vasarpabhanArAcaM saMhananaM yepAM te varSabhanArAcasaMhananAH, tathA samacaturanaM ca tat saMsthAnaM ca samacaturanasaMsthAnaM tena saMsthitAH samacaturasrasaMsthAnasaMsthitAH, padhanu:sahasrocchritA:-trigavyUtapramANAcchrayAH, tathA tepAmuttarakuruvAstavyAnAM manuSyANAM ve pRSThakaraNDakazate paTapaJcAze-paTapaJcAzadadhike prajJapte tiirthkrgnndhraiH|| 'te NaM // 277 // maNuyA' ityAdi, te uttarakuruvAstavyA manujAH prakRtyA-khabhAvena bhadrakA:-aparAnupatApahetukAyavAghanazceSTAH, tathA prakRtyA-svabhAvena na tu paropadezata: parebhyo bhayato vopazAntAH, tathA prakRtyA-svabhAvena pratanava:-atimandIbhUtAH krodhamAnamAyAlobhA yeSAM te prakR. 2 AKASGANGANAGGC
Page #756
--------------------------------------------------------------------------
________________ tipratanukrodhamAnamAyAlobhAH, ata eva mRdu-manojJaM pariNAmasukhAvahamiti bhAvaH yanmArdavaM tena saMpannA mRdumArdavasaMpannA na kapaTamArdavo|petA: 'allINA' iti A-samantAtsarvAsu kriyAsu lInA-guptA AlInA nolvaNaceSTAkAriNa ityarthaH, bhadrakA:-sakalatatkSetrocitakalyANabhAginaH vinItA-bRhatpuruSavinayakaraNazIlA: alpecchA-maNikanakAdiviSayapratibandharahitA ata evAsannidhisazcayA-na vidyate sannidhirUpaH saJcayo yeSAM te tathA, "viDimaMtaraparivasaNA' viDimAntareSu-zAkhAntareSu prAsAdAdyAkRtiSu parivasanaM-AkAlamAvAso yeSAM te viDimAntaraparivasanAH 'jahicchiyakAmakAmiNo' yathepsitAn manovAJchitAn kAmAn-zabdAdIn kAmayanta ityevaMzIlA yathepsi|takAmakAminaH, te uttarakuruvAstavyA Namiti pUrvavat manujAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ! // 'tesi NaM bhaMte!' ityAdi, tepAM | bhadanta ! uttarakuruvAstavyAnAM manuSyANAM 'kevaikAlassa'tti saptamyarthe paSThI kiyati kAle gate bhUya AhArArthaH samutpadyate ?-AhAralakSaNaM prayojanamupatiSThate ?, bhagavAnAha-gautama! 'aSTamabhaktasya' atrApi saptamyarthe SaSThI aSTamabhakke'tikrAnte AhArArthaH samutpadyate // te NaM bhaMte!' ityAdi, te uttarakuruvAstavyA bhadanta! manuSyAH kimAhAramAhArayanti ?, bhagavAnAha-gautama! pRthivIpuSpaphalAhArA:-pRthivIpuSpaphalAni ca kalpadrumANAmAhAro yeSAM te tathA te manujAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ! // 'tesi NaM bhaMte' ityAdi, tasyA bhadanta pRthivyAH kIdRza AkhAdaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama! 'se jahA nAmae' ityAdi, tat-loke prasiddha yathA nAma 'e' iti vAkyAlaGkAre'khaNDamiti vA, itizabda upamAbhUtavastunAmaparisamAptidyotakaH, vAzabdo vikalpane, evaM sarvatra, guDa iti vA zarkarA iti vA, iyaM zarkarA kAzAdiprabhavA draSTavyA, matsya NDikA iti vA, matsyaNDI-khaNDazarkarA, papTamodaka iti dAvA bisakanda iti vA puSpottareti vA padmottareti vA vijayA iti vA mahAvijayA iti vA upamA iti vA anupamA iti vA, pappe
Page #757
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRSNAnAM yatkSIraM tadanyAnyAta yacAturakyaM gokSIra khaNDa 3pratipattI devakurvadhikAraH uddezaH2 sU014 bhAvaH, 'maMdaggikaDhie' CHORIGANGANAGANGACASS TamodakAdayaH khAdyavizeSA lokataH pratyetavyAH, 'cAurake vA gokhIre' ityAdi vA, cAturakyaM-catuHsthAnapariNAmaparyantaM, tazcaiva-gavAM | puNDradezodbhavekSucAriNInAmanAtakAnAM kRSNAnAM yatkSIraM tadanyAnyAbhyaH kRSNagobhya eva yathoktaguNAbhyaH pAnaM dIyate, tatkSIramapyevaMbhUtA-18 bhyo'nyAbhyastarakSIramapyanyAbhya iti catuHsthAnapariNAmaparyantaM, evaMbhUtaM yaccAturakyaM gokSIraM khaNDaguDamatsyaNDikopanIta-khaNDaguDamatsyaNDikA upanItA yatra tattathA, sukhAdidarzanAnniSTAntasya paranipAtaH, khaNDAdibhiH surasatA prApitamiti bhAvaH, 'maMdaggikaDhie' mandamagninA kathitaM mandAgnikathitam , atyagnikathitaM hi virasaM vigandhAdi ca bhavatIti mandagrahaNaM, varNAdyatizayapratipAdanArthamevAha 5 -varNena-sAmarthyAdatizAyinA anyathA varNopAdAnanairarthakyApatteH upapetaM-yuktaM, evaM gandhena rasena sparzena cAtizAyinopapetaM, evamukte gautama Aha-bhagavan / bhavedetadrUpaH pRthivyA AsvAdaH ?, bhagavAnAha-gautama nAyamarthaH samarthaH, tasyAH pRthivyA ito-guDakhaNDazarkarAderiSTatara eva, yAvatkaraNAt 'kaMtatarAe ceva piyatarAe ceva maNAmatarAe ceveti parigrahaH, AsvAdaH prajJaptaH // puSpaphalAdInAmAvAdanaM pRcchannAha-'tesi NaM bhaMte ! pupphaphalANa' mityAdi, teSAM kalpapAdapasatkAnAM puSpaphalAnAM kIdRza AsvAdaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama 'se jahA nAmae' ityAdi tadyathA nAma rAjJaH, sa ca rAjA loke katipayadezAdhipatirapi prApyate tata Ahacaturantacakravartina:-caturpu antepu trisamudrahimavatparicchinneSu cakreNa vartituM zIlaM yasyAsau cakravartI tasya kalyANaM-ekAntasukhAvaha bhojanaM zatasahasraniSpannaM-lakSaniSpannaM varNenAtizAyineti gamyate, evaM gandhena rasena sparzanopapetaM, AsvAdanIyaM sAmAnyena viskhA* danIyaM vizeSatastadrasaprakarpamadhikRtya dIpanIyamagnivRddhikaraM, dIpayati hi jATharAgnimiti dIpanIyaM, bAhulakAtkarttaryanIyapratyayaH, evaM darpaNIyamutsAhavRddhihetutvAt , madanIyaM manmathajananAt , bRMhaNIyaM dhAtUpacayakAritvAt , sarvANIndriyANi gAtraM ca prahAdayatIti sa-* 21556jara // 278 //
Page #758
--------------------------------------------------------------------------
________________ vendriyagAtraprahlAdanIyaM, vaizadhena tatprahAdahetutvAt evamukte gautama Aha-bhagavan ! bhavedetadrUpa : puSpaphalAnAmAsvAda : ?, bhagavAnAha - gautama ! nAyamarthaH samarthaH teSAM puSpaphalAnAmitazcakravarttibhojanAdiSTatarAdirevAsvAdaH prajJaptaH // ' te NaM bhaMte!" ityAdi, te bhadanta !! manujAstaM - anantaroditasvarUpamAhAramAhArya 'kva vasatau' kasminnupAzraye 'upayAnti ?' upagacchanti, bhagavAnAha - gautama! 'vRkSagRhAlayAH vRkSarUpANi gRhANi AlayA-AzrayA yeSAM te vRkSagRhAlayAste manujAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman ! | 'te NaM bhaMte ' ityAdi, te bhadanta ! vRkSAH 'kiMsaMsthitAH ' kimavasaMsthitAH prajJaptA: 1, bhagavAnAha - gautama ! apyekakAH kUTAkAra saMsthitAH zikharAkArasaMsthitA ityartha: apyekakAH prekSAgRhasaMsthitAH apyekakAzchatrasaMsthitAH apyekakA dhvajasaMsthitAH apyekakAH stUpasaMsthitAH apyekakAratoraNasaMsthitAH apyekakA gopurasaMsthitAH, gobhiH pUryata iti gopuraM-puradvAraM, atyekakA vedikA saMsthAnasaMsthitAH, vedikA -- upavezanayogyA bhUmiH, apyekakA coppAlasaMsthitA ityarthaH, coppAlaM nAma mattavAraNaM, apyekakA aTTAlakasaMsthitAH aTTAlaka :- prAkArasyo - paryAzrayavizeSaH, apyekakA vIthIsaMsthitAH vIthI - mArgaH, apyekakAH prAsAdasaMsthitAH, rAjJAM devatAnAM ca bhavanAni prAsAdA: utsedhavahulA vA prAsAdAste cobhaye'pi paryantazikharAH, harmya-zikhararahitaM dhanavatAM bhavanaM, apyekakA gavAkSasaMsthitAH, gavAkSo vAtAyanaM, apyekakA vAlAprapotikAsaMsthitAH, vAlAgrapotikA nAma taDAgAdiSu jalasyopari prAsAdaH, apyekakA valabhI saMsthitAH, valabhI - gRhANAmAcchAdanaM, apyekakA varabhavana viziSTasaMsthAnasaMsthitAH, varabhavanaM sAmAnyato viziSTaM gRhaM tasyeva yad viziSTaM saMsthAnaM tena saMsthitAH, zubhA zItalA ca chAyA yeSAM te zubhazItalacchAyAste drumagaNAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman ! || 'atthi NaM bhaMte !" ityAdi, santi | bhadanta ! uttarakuruSu kuruSu gRhANi vA'smadgRhakalpAni gRhAyatanAni - teSu gRheSu teSAM manuSyANAmAyatanAni - gamanAni gRhAyatanAni ?,
Page #759
--------------------------------------------------------------------------
________________ * bhagavAnAha--gautama! nAyamarthaH samayoM, vRkSagRhAlayAste manujAH prajJaptA hai zramaNa ! he AyuSman! // 'asthi NaM bhaMte!' ityAdi, santi bhadanta / uttarakurupu kurupu prAmA iti vA yAvatsannivezA iti vA, yAvatkaraNAnnagarAdiparigraha, taMtra prasanti buddhyAdIn guNAniti yadivA gamyAH - zAstraprasiddhAnAmaSTAdazAnAM karANAmiti grAmAH, na vidyate karo yeSu tAni nakarANi, nakhAdaya iti nipAtanAnnabo'nAdezAbhAvaH, nigamA:- prabhUtavaNigvargAvAsAH, pAMzuprAkAranibaddhAni seTAni, kSullaprAkAraveSTitAni karyaTAni, arddhavRtIyagavyUtAntargrAmarahitAni maDamvAni, 'paTTaNAi veti paTTanAni pattanAni vA, ubhayatrApi prAkRtatvena nirdezasya samAnatvAt, tatra yannaubhireva gamyaM tatpaTTanaM, yatpunaH zakaTairyoTakainobhica gamyaM tatpattanaM yathA bharukacchaM, uktaM ca "pattanaM zakaTairgamyaM, ghoTakairnIbhireva ca / naubhireva tu yadgamyaM, paTTanaM tatpracakSyate // 1 // " droNamukhAni - bAhulyena jalanirgamapravezAni, AkarA - hiraNyAkarAdayaH, AzramA:-tApasAvasathopalakSitA AzrayAH, saMvAdhA-yAtrAsamAgataprabhUtajananivezAH, rAjadhAnyo yatra nakare pattane'nyatra vA svayaM rAjA vasati, sannivezA iti-sannivezo yatra sArthAdivAsitaH, bhagavAnAha - gautama ! nAyamarthaH samartho, yad - yasmAnnecchitakAmagAminaHna icchitaM--icchAviSayIkRtaM necchitaM, nAyaM nan kintu nazabda ityatrA (nA) dezAbhAvo yathA 'naike dvepasya paryAyA' ityatra, necchitaM - icchAyA aviSayIkRtaM kAmaM-khecchayA gacchantItyevaMzIlA necchitakAmagAminaste manujAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman ! // 'asthi NaM | bhaMte' ityAdi, santi bhadanta uttarakuruSu kuruSu 'asayaH' asyupalakSitAH sevakAH puruSAH, mapIti vA mapyupalakSitA lekhanajIvinaH, kRSiriti kRSikarmopajIvinaH, 'paNI'ti paNitaM paNyamiti vA krayavikrayopajIvinaH, vANijyamiti vANijyakalopajIvinaH 1, bhagavAnAha-gautama ! nAyamarthaH samartho, vyapagatAsimapIkRSipaNyavANijyAste manujAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman! // 'asthi NaM bhaMte ' 3 pratipattI devakurvadhikAraH uddezaH 2 sU0 147 // 279 //
Page #760
--------------------------------------------------------------------------
________________ ityAdi, asti bhadanta ! uttarakuruSu kurupu hiraNyamiti vA - hiraNyaM - aghaTitaM suvarNe kAMsyaM - kAMsyabhAjanajAti: 'dUsa' miti vA dUSyaM vastrajAtiH, maNimauktikazaGkha zilApravAlasatsArakhApateyAni vA, tatra maNimauktikazaGkha zilApravAlAni pratItAni sad- vidyamAnaM sAraM - pradhAnaM svApateyaM dhanaM satsArasvApateyaM, bhagavAnAha - hantA ! asti, 'no ceva Na'mityAdi, na punasteSAM manujAnAM tadviSayastItro mamatvabhAvaH samutpadyate, mandarAgAditayA vizuddhAzayatvAt // 'atthi NaM bhaMte !" ityAdi, asti bhadanta ! uttarakuruSu kurupu rAjeti vA rAjA - cakravarttI baladevavAsudevo mahAmANDaliko vA yuvarAja iti vA - utthitAzana: Izvaro - bhogikAdi, aNimAdyaSTavidhaizvaryayukta Izvara ityeke, talavara iti vA, talavaro nAma parituSTanarapatipradattaratnAlaGkRtasauvarNapaTTa vibhUSitazirAH, kauTumbika iti vA, katipayakuTumbaprabhuH kauTumbikaH, mADambika iti vA, yasya pratyAsannaM grAmanagarAdikamaparaM nAsti tatsarvata richannaM janAzrayavizeSarUpaM maDambaM ta syAdhipatirmADambikaH, ibhya iti vA, ibho - hastI tatpramANaM dravyamarhatItIbhyaH, yatsatkapuJjIkRtahiraNyaratnAdidravyeNAntarito hastyapi na dRzyate so'dhikataradravyo vA ibhya ityarthaH, zreSThIti vA zrIdevatA'dhyAsitasauvarNapaTTavibhUSitottamAGgaH purajyeSTho vaNigvizepa: zreSThI, senApatiriti vA hastyazvarathapadAtisamudAyalakSaNAyAH senAyAH prabhuH senApatiH, sArthavAha iti vA, "zrINimaM dharimaM mejaM pAricchaM caiva davvajAyaM tu / ghettUNaM lAbhatthaM vaJcai jo annadesaM tu // 1 // nivabahumao pasiddho dINANAhANa vacchalo paMthe / so satthavAha - nAmaM dhaNo vva loe samuvvahai || 2 ||" etallakSaNayuktaH sArthavAhaH, bhagavAnAha - gautama ! nAyamarthaH samartho, vyapagatarddhisatkArA 1 gaNimaM dharimaM meyaM paricchedyaM caiva dravyajAtaM tu / gRhItvA lAbhArthe vrajati yo'nyadezaM tu // 1 // nRpabahumataH prasiddho dInAnAthAnA vatsala pathi / sa sArtha - vAhanAmadhana iva loke samudvahati // 2 //
Page #761
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30796436 HALASH SGARHI vyapagatA RddhiH-vibhavaizvarya satkArazca-sevyatAlakSaNo yebhyaste tathA uttarakuruvAstavyA manujAH prajJaptA he zramaNa' he AyuSman / 43 pratipaccI 5 'atthi NaM bhaMte' ityAdi, asti bhadanta ! uttarakurupu kurupu dAsa iti vA, dAsa:-AmaraNaM krayakrItaH, preSya iti vA, preSyaH- devakurva preSaNayogyaH, ziSya iti vA, ziSyaH-upAdhyAyasyopAsakaH, bhRtaka iti vA, bhRtako-niyatakAlamadhikRtya vetanena karmakaraNAya dhRtaH, dhikAraH OM bhAgillae'ti vA bhAgika iti vA, bhAgiko nAma dvitIyAMzasya caturthAzasya vA grAhakaH, karmakArapurupa iti vA, karmakAro lohA- uddezaH2 rAdiH karmakAraH?, bhagavAnAha-gautama! nAyamarthaH samartho, vyapagatAbhiyogyAste manujA: prajJaptAH, abhimukhaM karmasu yujyate vyApAryata sU0147 iti vA'bhiyogyastasya bhAvaH karma vA AbhiyogyaM, 'vyajanAd yapaMcamasya sarUpe vA' ityekasya yakArasya lopaH, vyapagatamAbhiyogyaM yebhyaste tathA he zramaNa! he AyuSman ! / 'atthi NaM bhaMte!' ityAdi, asti bhadanta / uttarakurupu kurupu mAteti vA piteti vA bhrAteti vA bhaginIti vA bhAryeti vA suta iti vA duhiteti vA supeti vA?, tatra mAtA-jananI pitA-janakaH sahodaro-bhrAtA sahodarI-bhaginI vadhU-bhAryA sutaH-putraH sutA-duhitA putravadhUH-snupA, bhagavAnAha-hanta / asti, tathAhi-yA prasUte sA jananI, yo bIjaM niSiktavAn sa pitA vivakSitaH purupaH, sahajAto yo bhrAtA ekamAtRpitRkatvAt , itarA tasya bhaginI, bhogyatvAd bhAryA, svamAtApitroH sa putra itarA duhitA, svaputrabhogyatvAtsnupeti, 'no ceva Na'mityAdi, na punasteSAM manujAnAM tInaM premarUpaM bandhanaM samutpadyate, tathA kSetravAbhAvyAt pratanupremabandhanAste manujagaNAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman // 'atthi NaM bhaMte' ityAdi, asti bhadanta | uttarakurupu kurupu aririti vA-zayuH vairIti vA-jAtinibaddhavairopetaH, ghAtaka iti vA, ghAtako yo'nyena ghAtayati, vadhaka iti vA, vadhakaH-svayaM hantA, pratyanIka iti vA, pratsanIka:-chidrAnvepI, pratyamitra iti vA, pratya mitro yaH pUrva mitraM bhUkhA pazcAda // 28 //
Page #762
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitro jAta: ?, bhagavAnAha - nAyamarthaH samartho, vyapagatavairAnubandhAste manujagaNAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman ! || 'atthi NaM bhaMte' ityAdi, asti bhadanta ! uttarakuruSu kuruSu mitramiti vA mitra - snehaviSayaH, vayasya iti vA - samAnavayA gADhatarasnehaviSayaH, sakhA iti vA - samAnakhAdanapAno gADhatamasnehasthAnaM, suhRditi vA, suhRt - mitrameva sakalakAlamavyabhicAri hitopadezadAyi ca, sAGgatika iti vA, sAGgatika: - saGgatimAtraghaTitaH ?, bhagavAnAha - nAyamarthaH samartho, vyapagatasnehAnurAgAste manujagaNAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman ! || 'atthi NaM bhaMte!" ityAdi, asti bhadanta ! uttarakuruSu kuruSu 'AvAhA iti vA' AhUyante svajanAstAmbUladAnAya yatra sa AvAha :- vivAhAtpUrvastAmbUladAnotsavaH, vIvAhA iti vA, vIvAha: -pariNayanaM, yajJA iti vA, yajJA:- pratidivasaM svakheSTadevatApUjA:, zrAddhAnIti vA, zrAddhaM pitRkriyA, sthAlIpAkA iti vA, sthAlIpAkaH - pratItaH, mRtapiNDanivedanAnIti vA mRtebhyaH zmazAne tRtIyanavamAdiSu dineSu piNDanivedanAni mRtapiNDanivedanAni, cUDopanayanAnIti vA, cUDopanayanaM - ziromuNDanaM, sImantonnayanAnIti vA, sImantonnayanaM - garbhasthApanaM 1, bhagavAnAha - nAyamarthaH samartho, vyapagatAvAhavIvAha yajJa zrAddhasthAlIpAkamRtapiNDanivedanAste manujA: prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman ! || 'atthi NaM bhaMte' ityAdi, asti bhadanta ! uttarakuruSu kuruSu naTaprekSeti vA naTA-nATakAnAM nATayitArasteSAM prekSA naTaprekSA, nRtyaprekSeti vA, nRtyanti sma nRtyA- nRtya vidhAyinasteSAM prekSA nRtyaprekSA iti vA, jalaprekSeti vA, jallA - varatrAkhelakA rAjastotrapAThakA ityapare teSAM prekSA jalaprekSA, mallaprekSeti vA, mallAH- pratItAH, mauSTikaprekSeti vA, mauSTikA : malavizeSA eva ye. muSTibhi: praharanti, viDamvakaprekSeti vA, viDambakA - vidUSakA nAnAvepakAriNa ityarthaH, kathakaprekSeti vA, kathakAH pratItAH, lavakaprekSeti vA, lavakA ye utplutya garttAdikaM jhampAbhirlakSyanti nadyAdikaM vA taranti teSAM prekSA lavakaprekSA, lAsakaprekSeti vA, lAsakA ye rAsa
Page #763
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAn gAyanti jayazabdaprayoktAro vA bhANDAsteSAM prekSA lAsakaprekSA, AkhyAyakaprekSeti vA ye zubhAzubhamAkhyAnti te AkhyAyakAsteSAM prekSA AkhyAyakaprekSA, laGgaprekSeti vA, lagA ye mahAvaMzApramAru nRtyanti teSAM prekSA laprekSA, prekSeti vA, ye citrapaTTikAdihastA bhikSAM caranti te malAsteSAM prekSA mahaprekSA, 'tUNailapecchAi vA' iti tUNaillA - tUNAbhidhAnavAdya vizepavantasteSAM prekSA tUNailaprekSA, tumbavINAprekSeti vA, tumbayuktA vINA yeSAM te tumyavINA:-tumbavINAvAdakAstepAM prekSA, 'kAvapicchAi ve'ti kAvA :- kAvaDivAhakA tepAM prekSA, mAgadhaprekSeti vA, mAgadhA - bandibhUtAsteSAM prekSA mAgadhaprekSeti vA ?, bhagavAnAha - nAyamarthaH samartho, vyapagatakautukAste manujagaNAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman ! | 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, asti bhadanta ! uttarakuruSu kuruSu indramaha iti vA, indraH- zakrastasya mahaH - pratiniyata divasabhAvI utsavaH skandamaha iti vA, skandaH - kArttikeyaH, rudramaha iti vA, rudraH pratItaH, zivamaha iti vA, zivo-devatAvizeSaH, vaizramaNamaha iti vA, vaizramaNa:- uttaradiglokapAlaH, nAgamaha iti vA, nAgo-bhavanapativizeSaH, yakSamaha iti vA bhUtamaha iti vA, yakSabhUtau tryantaravizeSau makundamaha iti vA, makundo - baladevaH, kUpamaha iti vA tAkamaha iti vA nadIma iti vA hRdamaha iti vA parvatamadda iti vA vRkSamaha iti vA caityamadda iti vA stUpamaha iti vA ?, kUpAdayaH pratItAH, bhagavAnAha - nAyamarthaH samartho, vyapagatamahamahimAste manujAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman ! | 'atthi NaM bhaMte / ' ityAdi, santi bhadanta ! uttarakuruSu kurupu zakaTAnIti vA, zakaTAni - pratItAni, rathA vA, rathA dvividhA-yAnarathAH saGgrAmarathAca, tatra saGgrAmarathasya prAkArAnukAriNI phalakamayI vedikA'parasya tu na bhavatIti vizeSaH, yAnAnIti vA, yAnaM-gayAdi, yugyAnIti vA, yugyaM -gola viSayaprasiddhaM dvihastapramANaM caturasravedikopazobhitaM jampAnaM, gillaya iti vA, gilliIstina upari kollararUpA yA mAnuSaM gilatIva, thillaya iti vA, 3 pratipattI devakurvadhikAraH uddezaH 2 sU0 147 // 281 //
Page #764
--------------------------------------------------------------------------
________________ lATAnAM yadu aDupallANaM rUDhaM tadanyaviSaye thillirityucyate, zivikA iti vA, zivikA-kUTAkArAcchAdito z2ampAnavizeSaH, sandamANiyA iti vA, sandamANiyA-puruSapramANo jampAnavizeSaH ?, bhagavAnAha-nAyamarthaH samarthaH, pAdavihAracAriNaste manujAH prajJaptA he zramaNa! he Ayuman ! // 'atthi NaM bhaMte' ityAdi, santi bhadanta azvA iti vA hastina iti vA uSTrA iti vA gAva iti vA mahipA iti vA kharA iti vA ghoTakA iti vA?, iha jAtyA AzugamanazIlA azvAH zeSA ghoTakAH, kharA-gardabhAH, ajA iti vA eDakA iti vA?, bhagavAnAhahanta ! santi, na punasteSAM manujAnAM paribhogyatayA 'havvaM' zIghramAgacchanti ||'asthi NaM bhaMte' ityAdi, santi bhadanta! uttarakuruSu kuruSu gAva iti vA, gAva:-strIgavyaH, mahiSya iti vA uSTraya iti vA ajA iti vA eDakA iti vA ?, hanta! santi, na punasteSAM manuSyANAmupabhogyatayA havyaM zIghramAgacchanti ||'atthi NaM bhaMte' ityAdi, santi bhadanta ! uttarakuruSu kurupu siMhA iti vA, siMha:-paJcAnanaH, vyAghrA iti vA, vyAghraH-zArdUla:, vRkA iti vA, dvIpikA iti vA dvIpikA:-citrakAH, RkSA iti vA, parassarA iti vA, parassaro-ANDaH, zRgAlA iti vA, biDAlA iti vA, zunakA iti vA, kAlazunakA iti vA, kokantikA iti vA, kokantikAlukaDikAH, zazakA iti vA, cillalA iti vA, cillala-AraNyaka: pazuvizeSa: ?, bhagavAnAha-hanta ! santi, na punaste parasparasyA teSAM vA manujAnAM kAJcidAbAdhAM vA prabAdhAM vA chavicchedaM vA kurvanti, prakRtibhadrakAste zvApadagaNAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ! ||'atthi NaM bhaMte' ityAdi, santi bhadanta! uttarakurupu kuruMSu zAlaya iti vA brIya iti vA godhUmA iti vA yavA iti vA tilA iti vA ikSava iti vA?, hanta! santi na punasteSAM manuSyANAM paribhogyatayA 'havvaM' zIghramAgacchanti // "atthi NaM bhaMte' ityAdi, asti bhadanta ! uttarakuMruSu kuruSu-sthANuriti vA kaNTaka ' iti vA hIramiti vA, hIraM-laghu kutsitaM tRNaM, zarkareti vA, zarkarA-karka
Page #765
--------------------------------------------------------------------------
________________ - CA 3 pratipattI devakurvadhikAraH uddezaH2 sU0 147 AGARIASISATELANGANA rakaH, tRNakacavara iti vA patrakacavara iti vA azucIti vA, azuci-vigandhaM zarIramalAdi, pUtIti vA, pUti-kuthitaM svasvabhAvaca- litaM trivAsaravaTakAdivat , durabhigandhamiti vA, durabhigandhaM mRtakalevarAdivat , acojhaM-apavitramasthyAdivat , bhagavAnAha-nAyamarthaH samarthoM, vyapagatasthANukaNTakahIrazarkarAtRNakacavarapatrakacavarAzucipUtidurabhigandhAcomaparivarjitA uttarakurava. prajJaptAH he zramaNa! he! AyuSman ! ||'asthi NaM bhaMte' ityAdi, asti bhadanta! uttarakurupu kurupu, gati vA, gartA-mahatI khaDA, darIti yA, darI-mUpikAdikRtA ladhvI khaDDA, ghasIti vA, ghasI-bhUrAjiH, bhRguriti vA, bhRguH-prapAtasthAnaM, vipamamiti vA, viSama-durArohAvarohasthAnaM, dhUliriti vA pata iti vA, dhUlIpakI pratItI, calaNIti vA, calanI-caraNamAtrasparzI kardamaH, bhagavAnAha-nAyamarthaH samarthaH, uttakurupu kurupu bahusamaramaNIyo bhUbhAgaH prajJapto he zramaNa! he Ayugman ! // 'asthi NaM bhaMte' ityAdi, santi bhadanta ! daMsA iti vA masakA iti vA DhaGkaNA iti vA, kacit pizugA iti vA iti pAThastatra pizukAH-caMcaTAdayaH, yUkA iti vA lijhA iti nA?, bhagavAnAha-nAyamarthaH samartho, vyapagatopadravAH khalu uttarakuravaH prAptA he zramaNa! he AyuSman! // 'atdhi NaM bhaMte' ityAdi, santi bhadanta! uttarakuruSu kurupu ahaya iti vA ajagarA iti vA mahoragA iti vA?, hanta! santi na punaste'nyo'nyasya tepAM vA manujAnAM kAzcidAbAdhAM vyAvAghAM vA chavicchedaM vA kurvanti, prakRtibhadrakAste vyAlakagaNAH prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ||'asthi NaM bhaMte' ityAdi, santi (madanta) uttarakurupu kuruSu prahadaNDA iti vA, daNDAkAravyavasthitA prahA pradaNDAH te cAnarthopanipAtahetutayA pratiSedhyA eM na svarUpataH, evaM prahamuzalAnIti vA, prahagarjitAni-pahacArahetukAni garjitAni, imAni svarUpato'pi pratiSedhyAni, prahayuddhAnIti * * vA, grahayuddhaM nAma yadeko maho'nyasa prahasya madhyena yAti, prahasabATakA iti vA, prahasanATako nAma prahayugmaM, prahApasavyAnIti vA // 282 /
Page #766
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhrANIti vA, abhrANi-sAmAnyAkAreNa pratItAni, abhravRkSA iti vA, abhravRkSA-vRkSAkArapariNatAnyabhrANi, sandhyA iti vA-sadhyA-1 | kAle nIlAyabhrapariNatirUpA pratItaiva, gandharvanagarANi-surasadanaprAsAdopazobhitanagarAkAratayA tathAvidhanabhaHpariNatapudgalarAzirUpANi, etAnyapi tatra svarUMpato'pi na bhavanti, garjitAnIti vA vidyuta iti vA, garjitAni vidyutazca pratItAH, ulkApAtA iti vA, ulkApAtA-vyoni saMmUchitajvalananipatanarUpAH, digdAha iti vA, digdAhA-anyatarasyAM dizi chinnamUlajvalanajvAlAkarAlitAmbarapratibhAsarUpAH, nirghAtA iti vA, nirghAto-vidyutprapAtaH, pAMzuvRSTaya iti vA, pAMzuvRSTayo-dhUlivarSANi, yUpakA iti vA, yUpakA: 'saMjhAcheyAvaraNo ya' ityAdinA''vazyakamanthena pratipattavyAH, yakSadIptakAnIti vA, yakSadIptakAni nAma nabhasi dRzyamAnAgnisahitaH pizAca:, dhUmiketi vA rUkSA praviralA dhUmAmA dhUmikA, mahiketi vA, snigdhA ghanA ghanatvAdeva bhUmau patitA sArdratRNAdidarzanadvAreNopalakSyamANA mahikA, rajaudghAtA-rajakhalA dizaH, candroparAgA iti vA sUryoparAgA iti vA, candroparAga:-candragrahaNaM sUryoparAga:-sUryagrahaNaM, iha garjitavidyudulkAdigdAhanirghAtapAMzuvRSTiyUpakayakSadIptakadhUmikAmahikArajaudghAtA: svarUpato'pi pratiSedhyAH, candrasUryagrahaNe tvanarthopanipAtahetutayA, kharUpatastayoH pratiSedhumazakyatvAt , jambUdvIpagatau hi candrau sUryo vA tatprakAzayataH, ekasya candrasya grahaNe sakalamanuSyalokavarttinAM candrANAmekasya sUryasya grahaNe sakalamanuSyalokavarttinAM sUryANAM grahaNamata iha kSetra iva tatrApi kharUpatazcandrasUryoparAgapratiSedhAsambhavaH, candrapariveSA iti vA sUryapariveSA iti vA, candrasUryapariveSAzcandrAdityayoH parito valayAkArapariNatirUpAH pratItA eva, praticandrA iti vA pratisUryA iti vA, praticandra-utpAtAdisUcako dvitIyazcandraH, evaM dvitIyaH sUryaH pratisUryaH, indradhanuriti vA udakamatsya iti vA, indradhanu:-pratItaM, tasyaiva khaNDamudakamatsya:, kapihasitAnIti vA, kapihasitAni-akasmAna
Page #767
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8458486 SHANKARACHANAS bhasi jvaladrImazabdarUpANi, amoghA iti vA, amoghAH-sUryavimbasyAdhaH kadAcidupalabhyamAnazakaToddhisaMsthitA zyAmAdirekhA, ete 53 pratipattau candrapariveSAdayaH svarUpato'pi pratiSedhyAH, prAcInavAtA iti vA apAcInavAtA iti vA yAvat zuddhavAtA iti vA, yAvatkaraNAra- devakurva8 kSiNavAtAdiparigrahaH, ete'sukhahetavo vikRtarUpAH pratiSedhyAH natu sAmAnyena, pUrvAdivAtasya tatrApi sambhavAt , prAmadAhA iti vA dhikAraH nakaradAhA iti yAvatsaMnivezadAhA iti, yAvatkaraNAnnigamadAhakheTadAhAdiparigrahaH, dAhakRtazca prANakSaya iti vA bhUtakSaya iti vA 5 uddezaH2 kulakSaya iti vA, ete svarUpato'pi pratiSedhyAH, tathA cAha bhagavAn gautama' nAyamarthaH samarthaH, keSAzcidanarthahetutayA keSAzcitsva-* sU0147 rUpatazca tatra teSAmasambhavAt // 'atthi NaM bhaMte' ityAdi, santi bhdnt| uttarakurupu kuruSu DimbAnIti vA, DimbAni-svadezotyA viplavAH, DamarANIti vA, DamarANi-pararAjakRtA upadravAH, kalahA iti vA, kalahA-vAgayuddhAni, bolA iti vA, bola:-ArttAnAM bahUnAM kalakalapUrvako melApakaH, kSAra iti vA, kSAra:-parasparaM mAtsarya, vairANIti vA, vairaM-parasparamasahanavayA hiMsyahiMsakabhAvAdhyavasAyaH, mahAyuddhAnIti vA, mahAyuddha-parasparaM mAryamANamArakatayA yuddhaM, mahAsabhAmA iti vA, mahAsannAhA iti vA, mahAsavAmazceTikakoNikavat , mahAsannAho-bRhatpuruSANAmapi bahUnAM ya: sannAhaH, mahApuruSanipatanAnIti vA, pratItaM, mahAzastranipatanAnIti vA, mahAzastranipatanaM-yannAgavANAdInAM divyAstrANAM prakSepaNaM, nAgabANAdayo hi bANA mahAzastrANi, teSAmadbhutavicitrazaktikatvAt , tathAhi nAgavANA dhanuSyAropitA vANAkArA muktAzca santo jAjvalyamAnAsahyolkAdaNDarUpAstataH parazarIre sakrAntA nAgamUrtIbhUya pAzatvamupagacchanti, tAmasabANAzca paryante sakalasavAmabhUmivyApimahAndhatamasarUpatayA pariNamante, uktazca-"citraM zreNika! te // 283 // bANA, bhavanti dhanurAzritAH / ulkArUpAzca gacchantaH, zarIre nAgamUrtayaH // 1 // kSaNaM bANAH kSaNaM daNDAH, kSaNaM pAzatvamAgatAH /
Page #768
--------------------------------------------------------------------------
________________ AkarA bhedAste, yathAcintitamUrttayaH // 2 // " ityAdi, bhagavAnAha - nAyamarthaH samarthoM, vyapagataDimbaDamara kalahabola kSAravairAste manujAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman! // 'atthi NaM bhaMte' ityAdi, santi bhadanta ! uttarakuruSu kuruSu durbhUtAnIti vA, durbhUtaMazivaM, kularogA iti vA maNDalarogA iti vA zirovedaneti vA akSivedaneti vA karNavedaneti vA nakhavedaneti vA dantavedaneti vA kAza iti vA zvAsa iti vA zoSa iti vA jvara iti vA dAha iti vA kacchUriti vA khasara iti vA kuSThamiti vA arza iti vA ajIrNamiti vA bhagandara iti vA indragraha iti vA skandhagraha iti vA kumAragraha iti vA nAgagraha iti vA yakSagraha iti vA bhUtagraha iti vA dhanurmaha iti vA udvega iti vA ekAhikA iti vA dvyAhikA iti vA vyAhikA iti vA caturthakA iti vA hRdayazulAnIti vA mastakazUlAnIti vA pArzvazUlAnIti vA kukSizUlAnIti vA yonizUlAnIti vA grAmamAririti vA nakaraMmAririti vA nigamamAririti vA yAvatsannivezamAririti vA, yAvatkaraNAt kheDakarbaTAdiparigrahaH, mArikRtaprANikSaya iti vA janakSaya iti vA dhanakSaya iti vA kulakSaya iti vA vyasanabhUtamanAryateti vA ?, bhagavAnAha - nAyamarthaH samarthoM, vyapagatarogAtaGkAste manujAH prajJaptA he zramaNa ! he AyuSman ! | 'tesi Na' mityAdi, teSAmuttarakuruvAstavyAnAM bhadanta ! manuSyANAM kiyantaM kAlaM sthiti:- avasthAnaM prazaptA ?, bhagavAnAha - gautama ! jaghanyena dezonAni trINi palyopamAni, tatra na jJAyate kiyatA dezenonAni ? tata Aha-palyopamasyAsatyeyabhAgenonAni, utkarSataH paripUrNAni trINi palyopamAni // 'te NaM bhaMte' ityAdi, te uttarakuruvAstavyA bhadanta ! manujAH kAlamAse 'kAlaM' maraNaM kRtvA ka gacchanti ?, etadeva vyAcaSTe -kotpadyante ? iti, bhagavAnAha - gautama ! te manujAH SaNmAsAvazeSAyuSaH kRtaparabhavAyubandhAH svakAle yugalaM prasUvate, prasUya ekonapaJcAzataM rAtrindivAni tad yugalamanupAlayanti, anupAlya kAzitvA kSutvA jRmbhayitvA
Page #769
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'akiSTAH' svazarIrotthakkezarahitA: 'avyathitAH pareNAnApAditaduHkhAH 'aparitApitAH' svataH parato vA'nupajAtakAyamana:pari- pratipatto 5 tApAH kAlamAse kAlaM kRtvA 'devalokeSu' bhavanapatyAdyAzrayepUtpadyante, 'devalogapariggahiyA Namiti devaloko-bhavanapatyAdyAzraya- devakarva rUpastathAkSetrasvAbhAvyatastadyogyAyurvandhanena parigRhIto yaiste devalokaparigRhItAH, niSThAntasya paranipAtaH sukhAdidarzanAt, Namiti 4dhikAra: vAkyAlavAre, te manujA: prajJaptA he zramaNa! he AyuSman ! // 'uttarakurAe NaM bhaMte' ityAdi, uttarakurupu kurupu bhadanta! 'kati * uddezaH 2 vidhAH' jAtibhedena katiprakArA manuSyAH 'anusajanti?' santAnenAnuvarttante, bhagavAnAha-gautama! paDidhA manujA anusajanti, sa0147 tadyathA-padmagandhA ityAdi, jAtivAcakA ime zabdAH / atra vineyajanAnugrahAyottarakuruviSayasUtrasakalanArtha saGgahaNigAthAtrayamAha"usujIvAdhaNupaTuM bhUmI gummA ya heruuddaalaa| tilagalayAvaNarAI rukkhA maNuyA ya AhAre // 1 // gehA gAmA ya asI hiraNNa rAyA ya dAsa mAyA ya / ariverie ya mitte vivAhamahanadRsagaDA ya // 2 // AsA gAvo sIhA sAlI khANU ya ghaadsaahii| gahajuddharogaThii uvaTTaNA ya aNusajjaNA ceva // 3 // asya vyAkhyA-prathamamuttarakuruviSayamipujIvAdhanuHpRSThapratipAdakaM sUtra, tadanantaraM 6 bhUmiriti bhUmiviSaya sUtra, tato 'gummA' iti gulmavipayaM, tadanantaraM herutAlavanaviSayaM, tata: 'uddAlA' iti uddAlAdiviSayaM, tad-* 18 nantaraM 'tilaga' iti tilakapadopalakSitaM, tato latAviSayaM, tadanantaraM vanarAjIvipayaM, tataH 'rukkhA' iti dazavidhakalpapAdapaviSayA daza sUtradaNDakAH, 'maNuyA ya' iti trayo manuSyaviSayAH sUtradaNDakAstadyathA-AdhaH puruSaviSayo dvitIyaH strIviSayastRtIyaH sAmAnyata hai ubhayaviSaya iti, tata: 'AhAre' iti AhAraviSayaH, tadanantaraM 'gehA' iti gRhaviSayau dvau daNDako, Adyo gRhAkAravRkSAbhidhAyI hai // 284 // aparo gehAyabhAvaviSaya iti, tata: 'gAmA' iti prAmAyabhAvaH, tadanantaramasIti asyAghabhAvaviSayaH, tato hiraNyAdiviSayaH, tad *
Page #770
--------------------------------------------------------------------------
________________ nantaraM rAjAdyabhAvavipayaH, tato dAsAdyabhAvaviSayaH, tato mAtrAdiviSayaH, tadanantaramarivairiprabhRtipratiSedhaviSayaH, tadanantaraM mitrAdyabhAvaviSayaH, tadanantaraM vivAhapadopalakSitastatpratiSedhaviSayaH, tadanantaraM mahapratiSedhaviSayaH, tato nRtyapadopalakSita: prekSApratiSedhaviSayaH, tadanantaraM zakaTAdipratiSedhaviSayaH, tato'zvAdiparibhogapratiSedhaviSayaH, tadanantaraM strIgavyAdiparibhogapratiSedhaviSayaH, tataH siMhAdizvApadaviSayaH, tadanantaraM zAlyAdyupabhogapratiSedhaviSayaH, tataH sthANvAdipratiSedhaviSayaH, tadanantaraM gAdipratiSedhaviSayaH, tato daMzAdhabhAvaviSayaH, tato'hyAdiviSayaH, tadanantaraM 'gaha iti grahadaNDAdiviSayaH, tataH 'juddha' iti yuddhapadopalakSito DimbAdipratiSedhaviSayaH sUtradaNDakaH, tato roga iti rogapadopalakSito durbhUtAdipratiSedhaviSayaH, tadanantaraM sthitisUtra, tato'nuSajanasUtramiti // sampratyuttarakurubhAviyamakaparvatavaktavyatAmAha kahiNaM bhaMte! uttarakurAe kurAe jamagA nAma duve pavvatA pannattA?, goyamA! nIlavaMtassa vAsadharapavvayassa dAhiNaNaM aTThacottIse joyaNasate cattAriya sattabhAgejoyaNassa abAdhAe sItAe mahANaIe (punvapacchimeNaM) ubhao kUle, ittha NaM uttara kurAe jamagA NAma duve pavvatA paNNasA egamegaM joyaNasahassaM u8 uccatteNaM aDDAijAI joyaNasatANi uvveheNaM mUle egamegaM joyaNasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM majjhe aTThamAI joyaNasatAI AyAmavikkhaMbheNaM uvariM paMcajoyaNasayAiM AyAmavikkhaMbheNaM mUle tiNi joyaNasahassAiM egaM ca bAvahi joyaNasataM kiMcivisesAhiyaM parikkheveNaM majjhe do joyaNasahassAI tinni ya bAvattare joyaNasate kiMcivisesAhie parikkheveNaM
Page #771
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratiparsa yamakapavaMtAdhi0 uddeza:2 sU0 148 pannatte uvari pannarasaM ekkAsIte joyaNasate kiMcivisesAhie parikkheveNaM paNNatte, mUle vicchipaNA majjhe saMkhittA upi taNuyA gopucchasaMThANasaMThitA savvakaNagamayA acchA saNhA jAva paDirUvA patteyaM 2 paumavaraveiyAparikkhittA patteyaM 2 vaNasaMDaparikkhittA, vapaNao doNhavi, tesi NaM jamagapavvayANaM upi bahasamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte vaNNao jAva aasyNti0|| tesi NaM bahusamaramaNijjANaM bhUmibhAgANaM yahumajjhadesabhAe patteyaM 2 pAsAyavaDeMsagA paNNattA, te NaM pAsAyavaDeMsagA bAvahi joyaNAI addhajoyaNaM ca u8 uccatteNaM ekattIsaM joyaNAI kosaM ca vikkhaMbheNaM abhuggatamUsitA vaNNao bhUmibhAgA ullotA do joyaNAI maNipeDhiyAo varasIhAsaNA saparivArA jAva jamagA ciTThati ||se keNadveNaM bhaMte! evaM bucati jamagA pavvatA? 2, goyamA! jamagesu NaM pavvatesu tattha tattha dese tahiM tahiM bahuio khuDDAkhuDDiyAo vAvIo jAva thilapaMtitAo, tAsu NaM khuDAkhur3iyAsu jAva bilapaMtiyAsu yaha uppalAI 2 jAva satasahassapattAI jamagappabhAI jamagavaNNAI, jamagA ya ettha do devA mahiddIyA jAva paliovamadvitIyA parivasaMti, te NaM tattha patteyaM patteyaM cauNhaM sAmANiyasAhassINaM jAva jamagANa pavvayANaM jamagANa ya rAyadhANINaM aNNosiMca yaDhaNaM vANamaMtarANaM devANa ya devINa ya AhevaccaM jAva pAlemANA viharaMti, se teNaTeNaM goyamA! evaM0 jamagapavyayA 2, aduttaraM ca NaM goyamA! jAva NicA 5 // 285 4 +
Page #772
--------------------------------------------------------------------------
________________ // kahi NaM bhaMte! jamagANaM devANaM jamagAo nAma rAyahANIo paNNattAo?, goyamA! jamagANaM pavvayANaM uttareNaM tiriyamasaMkhejje dIvasamudde vIivatittA aNNaMmi jaMbUddIve 2 bArasa joyaNasahassAI ogAhittA ettha NaM jamagANaM devANaM jamagAo NAma rAyahANIo paNNattAo bArasa joyaNasahassa jahA vijayassa jAva mahiDDiyA jamagA devA jamagA devA // (sU0148) 'kahi NaM bhaMte !' ityAdi, ka bhadanta! uttarakuruSu kuruSu yamako nAma dvau parvatau prajJaptau ?, bhagavAnAha-gautama! nIlavato varSadhara-1 parvatasya dAkSiNAtyAccaramAntAt-caramarUpAtparyantAdaSTau yojanazatAni catustriMzadadhikAni caturazca yojanasya saptabhAgAn abAdhayA kRtvA-apAntarAle muktveti bhAvaH, anAntare zItAyA mahAnadyA: 'pUrvapazcimena' pUrvapazcimayordizorubhayoH kUlayoH 'atra' etasmin | pradeze yamako nAma dvau parvatau prajJaptau, tadyathA-ekaH pUrvakUle ekaH pazcimakUle, pratyekaM caikaM yojanasahasramuccaistvena, arddhatRtIyAni yo-2 janazatAnyudvedhena-avagAhena, meruvyatirekeNa zepazAzvataparvatAnAM sarveSAmavizeSeNovaistvApekSayA caturbhAgasyAvagAhanAbhAvAt , mUle ekayojanasahasraM viSkambhataH 1000, madhye'rddhASTamAni yojanazatAni 750, upari paJca yojanazatAni 500, mUle trINi yojanasahasrANi ekaM ca dvASaSTa-dvASaSTyadhika yojanazataM kiJcidvizeSAdhika parikSepeNa prajJaptau 3162, madhye dve yojanasahasre trINi yojanazatAni dvAsaptatAni-dvAsaptatyadhikAni 3372 kiJcidvizeSAdhikAni parikSepeNa prajJaptau, upari eka yojanasahasraM paJca caikAzItAni-ekA zItyadhikAni yojanazatAni kiJcidvizeSAdhikAni 1581 parikSepeNa, evaM ca to mUle vistIrNI madhye saGkiptau upari ca tanukAvata 15 eva gopucchasaMsthAnasaMsthitau, 'savvakaNagamayA' iti sarvAsanA kanakamayo 'acchA jAva paDirUvA' iti prAgvat , tau ca pratyeka
Page #773
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattI yamakapavaMtAdhika uddezaH2 sU0148 pratyeka pagravaravedikayA parikSiptau pratyekaM 2 vanakhaNDaparikSiptI, padmavaravedikAvarNako vanakhaNDavarNakaJca jagatyuparipAvaravedikAvanapaNDavarNakavad vaktavyaH / / 'tesi NaM jamagapaccayANa'mityAdi, yamakaparvatayorupari pratyeka bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prataptaH, bhUmibhAgavarNanaM se jahAnAmae AliMgapukkharei vA' ityAdi prAgvattAvadvaktavyaM yAvad 'vANamaMtarA devAya devIo ya AsayaMti sayaMti jAva paJcaNabhavamANA viharaMti' // 'tesi NamityAdi, tayoryahusamaramaNIyayorbhUmibhAgayorvAmadhyadezabhAge pratyekaM pratyekaM prAsAdAvataMsaka: prAptaH, tau ca prAsAdAvataMsako dvApaSTiryojanAnyaddhayojanaM corddhamustvena, ekatriMzad yojanAni krozaM caikaM viSkambhena, 'abhuggayamUsiyapahasiyA ivetyAdi yAvat paDirUvA' iti prAsAdAvataMsakavarNanamullocavarNanaM bhUmibhAgavarNanaM maNipIThikAvarNanaM siMhAsanavarNana vijayadUSyavarNanamazavarNanaM dAmavarNanaM ca niravazeSa prAvadvaktavyaM, navaramatra maNipIThikAyAH pramANamAyAmaviSkambhAbhyAM ve yojane, bAilyeneka yojanaM, zeSaM tathaiva / 'tesi NaM siMhAsaNANa'mityAdi, tayoH siMhAsanayoH pratyekam 'avaruttareNaM'ti aparottarasyAM vAyavyAmityarthaH uttarasyAmuttarapUrvasyAM ca dizi, ata etAsu tisRpu dikSu 'yamakayoH' yamakanAnoryamakaparvatasvAminodaivayoH pratyeka pratyeka caturNA sAmAnikasahasrANAM yogyAni catvAri bhadrAsanasahasrANi prajJaptAni, evamanena krameNa siMhAsanaparivAro vaktavyo yathA prAgvi jayadevasya // 'tesi Na'mityAdi, tayoH prAsAdAvataMsakayoH pratyekamuparyaSTAvaSTau maGgalakAni prazatAni ityAdyapi prAgvattAvadvaktavyaM yA* vat 'sayasahassapattagA' iti padam // samprati nAmanivandhanaM pipRcchipuridamAha-atha 'kenArthena' kena kAraNena evamucyate-yamaka5 parvatau yamakaparvatau ? iti, bhagavAnAha-gautama! yamakaparvatayoH Namiti vAkyAlaGkAre kSullakakSullikAsu vApIpuSkariNISu yAvadvilapa lipu bahUni yAvatsahasrapatrANi 'yamakaprabhANi' yamakA nAma-zakunivizepAstatprabhAni-tadAkArANi, etadeva vyAcaSTe-yamakavarNAbhAni 151592 MUS240 // 286 //
Page #774
--------------------------------------------------------------------------
________________ - yamakavarNasadRzavarNAnItyarthaH, 'yamakau ca' yamakanAmAnau ca tatra - tayoryamakaparvatayoH svAmitvena dvau devau maharddhiko yAvanmahAbhAgau palyopamasthitiko parivasataH, tau ca tatra pratyekaM caturNAM sAmAnikasahasrANAM catasRNAmapramahiSINAM saparivArANAM tisRNAmabhyantara| madhyamabAhyarUpANAM yathAsaGkhyamaSTadazadvAdazadevasahasrasaGkhyAkAnAM parSadAM saptAnAmanIkAnAM saptAnAmanIkAdhipatInAM SoDazAnAmA sarakSadevasahasrANAM 'jamagapavvayANaM jamagANa ya rAyahANINa' miti svasya svasya yamakaparvatasya svasya svasya yamikAbhidhAyA rAjadhAnyA anyeSAM ca bahUnAM vANamantarANAM devAnAM devInAM ca svasvayamikAbhidharAjadhAnIvAstavyAnAmAdhipatyaM yAvadviharataH, yAvatkaraNAt 'po| vazyaM sAmittaM bhaTTittamityAdiparigrahaH, tato yamakAkArayamakavarNotpalAdiyogAdyamakAbhidhadevasvAmikatvAca tau yamakaparvatAvityucyete, tathA cAha--' se eeNaDeNa' mityAdi // samprati yamikAbhidharAjadhAnIsthAnaM pRcchati - kahi NaM bhaMte' ityAdi, ka bhadanta ! yamakayo| devayoH sambandhinyau yamike nAma rAjadhAnyau prajJaptau ?, bhagavAnAha - gautama ! yamakaparvatayoruttarato'nyasminnasaGkhyeyatame jambUdvIpe dvIpe dvAdaza yojanasahasrANi avagAhyAntrAntare yamakayordevayoH sambandhinyo yamike nAma rAjadhAnyau prajJapte, te cAvizeSeNa vijayarAjadhAnIsadRze vaktavye / samprati idavaktavyatAmabhidhitsurAha kahiNaM bhaMte! uttarakurAe 2 nIlavaMtaddaNAmaM dahe paNNatte ?, goyamA ! jamagapavvayANaM dAhiNeNaM ahattI joyaNasate cattAri sattabhAgA joyaNassa avAhAe sItAe mahANaIe bahumajjhadesa bhAe, ettha uttarakurAe 2 nIlavaMtaddahe nAmaM dahe pannatte, uttaradakkhiNAyae pAINapaDINavicchinne egaM. joyaNasahassaM AyAmeNaM paMca joyaNasatAiM vikkhaMbheNaM dasa joyaNAI uvveheNaM acche saNhe rayatAmata
Page #775
--------------------------------------------------------------------------
________________ ++++++ " kUle caukkoNe samatIre jAva paDirUve ubhao pAsiM dohi ya paumavaraveiyAhiM vaNasaMDehiM savyato samatA saMparikkhitte doNhavi vaNNao // nIlavaMtadahassa NaM dahassa tattha 2 jAva yahave tisovANapaDirUvagA paNNattA, vaNNao bhANiyatrvI jAva toraNatti // tassa NaM nIlavaMtaddahassa NaM dahassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM ege mahaM paume paNNatte, joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM addhajoyaNaM bAhalleNaM dasa joyaNAI ubveheNaM do kose Usite jalaM - tAto sAtiregAI dasaddhajoyaNAdaM savvaggeNaM paNNatte // tassa NaM paumassa ayameyArUve vaNNAvAse paNNatte, taMjahA - vairAmatA mUlA riTThAmate kaMde veruliyAmae nAle veruliyAmatA bAhirapattA jaMbUNayamA abhitarapattA tavaNijjamayA kesarA kaNagAmaI kaNNiyA nANAmaNimayA pukkharatthibhutA // sA NaM kaNNiyA addhajoyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM, taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM kasaM bAhalleNaM savvappaNA kaNagamaI acchA saNhA jAva paDirUvA // tIse NaM kaNNiyAe uvariM bahusamaramaNijje desabhAe paNNatte jAva maNIhiM // tassa NaM bahusamaramaNijjassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM ege mahaM bhavaNe paNNatte, kosaM AyAmeNaM addhakosaM vikkhaMbheNaM deNaM kasaM uddhaM uccatteNaM aNegakhaMbhasatasaMniviDaM jAva vaNNao, tassa NaM bhavaNassa tidisiM tato dvArA paNNattA puratthimeNaM dAhiNeNaM uttareNaM, te NaM dvArA paMcadhaNusayAI uDDuM ucca seNaM 3 pratipattau nIlavadradAdhi0 uddezaH 2 sU0 149 // 287 //
Page #776
--------------------------------------------------------------------------
________________ aDDAijAiM dhaNusatAiM vikkhaMbheNaM tAvatiyaM ceva paveseNaM seyA varakaNagathUbhiyAgA jAva vaNamAlAutti // tassa NaM bhavaNassa aMto bahusamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte se jahA nAmae-AliMgapukkhareti vA jAva maNINaM vnnnno|| tassa NaM bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM maNipeDhiyA paNNattA, paMcadhaNusayAI AyAmavikkhaMbheNaM aDDAijAI. dhaNusatAI bAhalleNaM savvamaNimaI // tIse NaM maNipeDhiyAe uvari ettha NaM ege mahaM devasayaNijne paNNatte, devasayaNijjassa vaNNao // seNaM paume aNNeNaM aTThasateNaM tadabuccattappamANamettANaM paumANaM savvato samaMtA saMparikkhitte // te NaM paumA addhajoyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM kosaM bAhalleNaM dasa joyaNAI ubveheNaM kosaM UsiyA jalaMtAo sAiregAiM te dasa joyaNAI savvaggeNaM paNNattAI // tesi NaM paumANaM ayameyAkhve vaNNAvAse paNNatte, taMjahAvairAmayA mUlA jAva NANAmaNimayA pukkharasthibhugA // tAo NaM kaNNiyAo kosaM AyAmavikkhaMbheNaM taM tiguNaM sa0 pari0 addhakosaM bAhalleNaM savvakaNagAmaIo acchAo jAva pddiruuvaao|| tAsi NaM kaNiyANaM upi bahusamaramaNijjA bhUmibhAgA jAva maNINaM vaNNo gaMdho phAso // tassa NaM paumassa avaruttareNaM uttareNaM uttarapuracchimeNaM nIlavaMtaddahassa kumArassa cauNhaM sAmANiyasAhassINaM cattAri paumasAhassIo paNNattAo, evaM (eteNaM) savvo parivAro
Page #777
--------------------------------------------------------------------------
________________ navari paumANaM bhANitavyo // se NaM paume aNNehiM tihiM paumavaraparikkhevehiM savato samaMtA 6 3 pratipatto saMparikkhitte, taMjahA-aMbhitareNaM majjhimeNaM yAhiraeNaM, ambhitaraeNaM paumaparikkheve basIsaM nIlavadrapaumasayasAhassIo pa0, majjhimae NaM paumaparikkheve catsAlIsaM paumasayasAhassIo paM0 * dAdhi0 bAhirae NaM paumaparikkheve aDayAlIsaM paumasayasAhassIo paNNasAo, evAmeva saputvAvareNaM 6 uddezaH 2 egA paumakoDI vIsaM ca paumasatasahassA bhavaMtIti mkkhaayaa|se keNaTuNaM bhaMte! evaM vucati sU0149 NIlavaMtahahe dahe?, goyamA! NIlavaMtaddahe NaM tattha tattha jAI uppalAI jAva satasahassapasAI nIlavaMtappabhAtiM nIlavaMtaddahakumAre ya0 so ceva gamo jAva nIlavaMtadahe 2 // (sU0 149) 'kahi NaM bhaMte !' ityAdi, ka bhadanta ! uttarakurupu kurupu nIlava-ido nAma idaH prajJaptaH ?, bhagavAnAha-gautama! yamakaparvatayo5 dakSiNAJcaramAntAdurvAg dakSiNAbhimukhamaSTau 'catustriMzAni' caturiMzadadhikAni yojanazatAni caturazca saptabhAgAm yojanasyAvAdhayA - kRveti gamyate apAntarAle muktveti bhAvaH, atrAntare zItAyA mahAnadyA bahumadhyadezabhAge 'ettha NaM'ti etasmimavakAze uttarakurupu kurupu nIlava-ido nAma idaH prajJaptaH, sa ca kiMviziSTaH ? ityAha-uttaradakSiNAyataH prAcInApAcInavistIrNaH, uttaradakSiNAbhyAmava yavAbhyAmAyata uttaradakSiNAyataH, prAcInApAcInAbhyAmavayavAbhyA vistIrNaH prAcInApAcInavistIrNaH, ekaM yojanasahanamAyAmena, paJca hai yojanazatAni viSkambhataH, daza yojanAnyudvedhena-uNDatvena, 'acchaH' sphaTikavadbhahinimalapradeza: 'zlakSNaH' zlakSNapudgalanirmApitavahiH-6 // 28 // pradezaH, tathA rajatamayaM-rUpyamayaM kUlaM yasyAsau rajatamayakUlaH, ityAdi vizeSaNakadambakaM jagatyuparivApyAdivattAbadvaktavyaM yAvadidaM ACCASCALCOMGANGANAGARIKAMGAR KANGANAGAR
Page #778
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryantapadaM 'paDihatthabhamaMtamacchakacchapaaNegasauNamiNapariyarie' iti / 'ubhaopAse' ityAdi, sa ca nIlavannAmA ra tAyA mahAnadyA ubhayoH pArzvayorbahirvinirgataH, sa tathAbhUtaH sanubhayoH pAzvayoHbhyAM padmavaravedikAbhyAm , ekasmin pAve ekayA pacavaraleTikayA dvitIye pAve dvitIyayA pavaravedikayetyarthaH, evaM dvAbhyAM vanaSaNDAbhyAM "sarvataH' sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena saMparikSiptaH, padmavaravedikAvanaSaNDavarNakazca prAgvat // 'nIlavaMtadahassa NaM dahassa tattha tatthe'tyAdi, nIlavaDdasya Namiti vAkyAlahAre tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahUni trisopAnapratirUpakANi-prativiziSTarUpakANi trisopAnAni prajJaptAni, varNakasteSAM prAgvadvaktavyaH // tesi NamityAdi, teSAM ca trisopAnapratirUpakANAM purataH pratyekaM pratyekaM toraNaM prajJaptaM, 'te NaM toraNA' ityAdi toraNavarNanaM pUrvavattAvadvaktavyaM yAvat 'bahavo sayasahassapattahatthagA' iti padam // 'tassa Na'mityAdi, tasya nIlavannAno hadasya bahamadhyadezabhAge, atra mahade panaM prajJaptaM yojanamAyAmato viSkambhatazcAIyojanaM bAhulyena daza yojanAni 'udvedhena' uNDalena jalaparyantAda dvau krozau ucchitaM sarvAMgreNa sAtirekANi daza yojanazatAni prajJaptAni // 'tassa Na'mityAdi, tasya padmasya 'ayaM' vakSyamANaH 'etadpaH' anantarameva vakSyamANavarUpaH 'varNAvAsaH' varNakanivezaH prajJaptaH, tadyathA-vAmayaM mUlaM riSTharatnamayaH kando vaiDUryaratnamayo nAlaH, vaiDUryaratnamayAni bAhyapatrANi, jAmbUnadamayAnyabhyantarapatrANi, tapanIyamayAni kesarANi, kanakamayI puSkarakarNikA, nAnAmaNimayI puSkarasthibukA // "sA NaM kaNiyA addha'mityAdi, sA karNikA'rddhayojanamAyAmaviSkambhAbhyAM krozamekaM bAhalyataH sarvAtmanA kanakamayI acchA yAvatpratirUpA, yAvatkaraNAt 'saNhA laNhA ghaTTA maTThA nIrayA' ityAdi prigrhH|| 'tIse NaM kaNiyAe' ityAdi, tasyAH karNikAyA upari bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, tadvarNanaM ca se jahAnAmae AliMgapukkharei vetyAdinA gra
Page #779
--------------------------------------------------------------------------
________________ nIlavadradAdhika uddezaH2 sU0149 kRECIPEECREASESAMAR nthena vijayarAjadhAnyA upakArikAlayanasyeva tAvadvaktavyaM yAvanmaNInAM sparzavaktavyatAparisamAptiH // 'tassa Na'mityAdi, tamya bahu-Tra * samaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge atra mahadekaM bhavanaM prajaptaM krozamAyAmato'ddhakozaM viphambhato dezonaM krozamUImuraisvena, anekastambhazatasagniviSTamityAdi tadvarNanaM vijayarAjadhAnIgatamudharmasamAyA iva tAvadvaktavyaM yAvadidaM sUtraM 'divyatuDiyasarasaMpaNadite' iti, tadanantaraM sUtramAha-savarayaNAmae' ityAdi sarvAtmanA ranamayam acchaM yAvatpratirUpaM, yAvatkaraNAn 'saNhe laNhe cahe mahe' ityAdiparigrahaH / tassa NamityAdi tasya bhavanasya 'tridizi' tisapu dinu ekaikasyAM dizi ephaikavArabhAvena trINi dvArANi prAptAni, tadyathA -pUrvasyAmuttarasyAM dakSiNasyAm // 'te NaM dArA' ityAdi, tAni dvArANi pacadhanu:zanAni Urjamubairatvena, arddhatRtIyAni dhanuHzatAni viSkammena, tAvadeva-arddhatRtIyAnyeva dhanuHzatAnIti bhAvaH pravezena / 'seyAvarakaNagabhiyA' ityAdi dvAravarNanaM vijayadvArasmeva tAvadavizeSeNAvasAtavyaM yAvat 'vaNamAlAo' iti vanamAlAvaktavyatAparisamAptiH // 'tassa NamityAdi, tasya bhavanamma uhocosntabahusamaramaNIyo bhUmibhAgo maNInAM varNagandharasasparzavarNanaM prAgvat // 'tassa 'mityAdi, tasya yadusamaramaNIyaspa bhUmibhAgaspa pahumadhyadezabhAge maNipIThikA prajJAptA, paJcadhanuHzatAnyAyAmaviSkambhAbhyAM arddhatRtIyAni dhanu.zatAni vAhatyena sarvAsanA maNimayI acchA yAvatpratirUpA iti prAgvat // 'tIse NamityAdi, tasyA maNipIThikAyA uparyatra mahadekaM devazayanIyaM prajJapta, zayanIyavarNakaH prAOM gvat / 'tassa NamityAdi, tasya bhavanasya uparyaSTAvaSTau svastikAdIni maGgalakAnItyAdi pUrvavattAvadvaktavyaM yAvadahavaH sahanapatrahastakA iti / / 'se Na'mityAdi, tatpamanyenASTazatena panAnAM tadoSakhapramANamAtrANAM-tasya mUlapacapramANasmAI tadardai taba tad upatyapramANaM ca tadarvocatvapramANaM tat mAtrA yeSAM te tAni tathA teSAM, 'sarvataH sarvAsu vizu 'samastataH' sAmastyena saMparikSiptaM / taba // 289 //
Page #780
--------------------------------------------------------------------------
________________ dozcatvapramANameva teSAM bhAvayati-te NaM paumA' ityAdi, tAni pAni pratyekamarddhayojanamAyAmaviSkambhAbhyAM krozamekaM bAhalyena daza yojanazatAni udvedhena krozamekaM jalaparyantAducchritaM sAtirekANi daza yojanazatAni sarvAgreNa // 'tesi Na'mityAdi, teSAM padmAnAmayametadrUpo varNAvAsaH prajJaptaH, vanamayAni mUlAni riSTharatnamayAH kandAH vaiDUryaratnamayA nAlA: tapanIyamayAni bAhyapatrANi jAmbUnadamayAni abhyantarapatrANi tapanIyamayAni kezarANi kanakamayyaH karNikAH nAnAmaNimayAH puSkarasthibhugAH // 'tAo NaM kaNNiyAo' ityAdi, tAH karNikAH krozamAyAmaviSkambhAbhyAmarddhakozaM bAhalyena sarvAsanA kanakamayyaH 'acchAo jAva paDirUvAoM iti prAgvat // 'tAsi NaM kaNiyANa'mityAdi, tAsAM karNikAnAmupari bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, tasya varNakaH pUrvavattA vadvaktavyo yAvanmaNInAM sparzaH // tassa NamityAdi, tasya mUlabhUtapadmasya 'aparottareNa' aparottarasyAM, evamuttarasyAmuttarapUrvasyAM, hA sarvasaGkalanayA tisRSu dikSu atra nIlavato nAgakumArendrasya nAgakumArarAjasya caturNA sAmAnikasahasrANAM yogyAni catvAri padma sahasrANi prajJaptAni / 'eteNa'mityAdi, etenAnantaroditenAbhilApena yathA vijayasya siMhAsanaparivAro'bhihitastathehApi panapari3. vAro vaktavyaH, tadyathA-pUrvasyAM dizi catasRNAmagramahiSINAM yogyAni catvAri mahApadmAni, dakSiNapUrvasyAmabhyantaraparSado'STAnAM deva sahasrANAM yogyAnyaSTau pamasahasrANi, dakSiNasyAM madhyamaparSado dazAnAM devasahasrANAM yogyAni daza padmasahasrANi, dakSiNAparasyAM vAhyaparSado dvAdazAnAM devasahasrANAM dvAdaza padmasahasrANi, pazcimAyAM saptAnAmanIkAdhipatInAM yogyAni sapta mahApadmAni prajJaptAni, tadnantaraM tasya dvitIyasya padmapariveSasya pRSThatazcatasRSu dikSu SoDazAnAmAmarakSakadevasahasrANAM yogyAni SoDaza padmasahasrANi prajJaptAni, tadyathA-catvAri padmasahasrANi pUrvasyAM dizi catvAri padmasahasrANi dakSiNasyAM catvAri padmasahasrANi pazcimAyAM catvAri padmasaha %ARISEARCHASAMAY
Page #781
--------------------------------------------------------------------------
________________ + KAKKARAN nANyuttarasyAmiti / tadevaM mUlapadmasya trayaH padmaparivepA abhUvan , anye'pi ca trayo vidyanta iti tatpratipAdanArthamAha-se NaM pratipattau paumeM ityAdi, tat pacamanyairanantaroktaparikSepatrikavyatiriktanibhiH padmaparivepaiH 'savetaH' savoMsu dikSu 'samantataH' sAmastyena x nIlavarahai saMparikSiptaM, tadyathA-abhyantareNa madhyamena vAhyena ca, tatrAbhyantare padmaparikSepe sarvasatyayA dvAtriMzatpadmazatasahasrANi prajJaptAni OMdAdhi0 3200000, madhye padmaparikSepe catvAriMzat zatasahasrANi 4000000, bAhye padmaparikSepe'STAcatvAriMzatpazatasahasrANi uddezaH 2 4800000 prajJaptAni / 'evameva' anenaiva prakAreNa 'sapuvAvareNaM'ti saha pUrva yasya yena vA sapUrva sapUrva ca tad aparaM ca sapU- sU0 149 vAparaM tena, pUrvAparasamudAyenetyarthaH, ekA pAkoTI viMzatizva padmazatasahasrANi bhavantItyAkhyAtaM mayA zepaizca tIrthakRdbhiH, etena sarvatIrthakatAmavisaMvAdivacanatAmAha, koTyAdikA ca sakyA svayaM mIlanIyA, dvAtriMzadAdizatasahasrANAmekatra mIlane yathoktasaGkhyAyA avazya bhAvAt // samprati nAmAnvartha pipRcchipurAha-se keNadveNaM bhaMte!' ityAdi, atha kenArthenaivamucyate nIlavaido nIlavanidaH ? iti, bhagavAnAha-gautama! nIlava-hade tatra tatra deze tasya tasya dezasya tatra tatra pradeze bahUni 'utpalAni' panAni yAvatsahasrapatrANi nIlava-hadaprabhANi-nIlavannAma hRdAkArANi 'nIlavadvarNAni' nIlavannAmavarpadharaparvatastadvarNAni nIlAnIti bhAvaH, nIlavanAmA ca nAgakumArendro nAgakumArarAjo mahardika ityAdi yamakadevavabhiravazepaM vaktavyaM yAvadviharati, tato yasmAttadgatAni padmAni nIlabadvarNAni nIlavannAmA ca tadadhipatirdevastatastadyogAdasau nIlavannAmA idaH, tathA cAha-se eeNaDeNa'mityAdi // kahi NaM bhaMte ! nIlavaMtadahasse'tyAdi rAjadhAnIviSayaM sUtraM samastamapi prAgvat // // 29 // nIlavaMtadahassa NaM purathimapaJcasthimeNaM dasa joyaNAI abAdhAe estha NaM dasa dasa kaMcaNagapa
Page #782
--------------------------------------------------------------------------
________________ vvatA paNNattA, te NaM kaMcaNagapavvatA egamegaM joyaNasataM uhuM uccatteNaM paNavIsaM 2 joyaNAI uvveheNaM mUle egamegaM joyaNasataM vikkhaMbheNaM majjhe paNNattari joyaNAI [AyAma]vikkhaMbheNaM uvariM paNNAsaM joyaNAI vikkhaMbheNaM mUle tiNi sole joyaNasate kiMcivisesAhie parikkheveNaM majjhe donni sattatIse joyaNasate kiMcivisesAhie parikkheveNaM uvariM egaM aTThAvaNNaM joyaNasataM kiMcivisesAhie parikkheveNaM mUle vicchiNNA majjhe saMkhittA umpi taNuyA gopucchasaMThANasaMThitA savvakaMcaNamayA0 acchA, patteyaM 2 paumavaravetiyA0 patteyaM 2 vnnsNddprikkhittaa|| tesi NaM kaMcaNagapavvatANaM uppiM bahusamaramaNije bhUmibhAge jAva AsayaMti0 tesi NaM0 patteyaM patteyaM pAsAyavaDeMsagA saDabAvahi~ joyaNAI uDe uccatteNaM ekkatIsaM joyaNAI kosaM ca vikkhaMbheNaM maNipeDhiyA dojoyaNiyA sIhAsaNaM sprivaaraa|| se keNaTeNaM bhaMte! evaM vucati-kaMcaNagapavvatA kaMcaNagapavvatA?, goyamA! kaMcaNagesu NaM pavvatesu tattha tattha vAvIsu uppalAiM jAva kaMcaNagavaNNAbhAti kaMcaNagA jAva devA mahiDDIyA jAva viharaMti, uttareNaM kaMcaNagANaM kaMcaNiyAo rAyahANIo aNNaMmi jaMbU0 taheva savvaM bhANitavvaM // kahi NaM bhaMte! uttarAe kurAe uttaraku- - ruddahe paNNatte?, goyamA! nIlavaMtaddahassa dAhiNaNaM addhacottIse joyaNasate, evaM so ceva gamo Netavvo jo NIlavaMtaddahassa savvesiM sarisako dahasarinAmA ya devA, savvesiM purathimapaJcatthimeNaM
Page #783
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6156456 3 pratipattI kAJcanaparvatAdhi0 uddezaH 2 sU0 150 kaMcaNagapavvatA dasa 2 ekappamANA uttareNaM rAyahANIo aNNami jaMbuddIve / kahiNaM bhaMte! caMdadahe erAvaNabahe mAlavaMtaddahe evaM ekeko Neyavvo // (sU0 150) . 'nIlavaMtadahassa Na'mityAdi, nIlavato idasya 'purathimapaJcatthimeNaM ti pUrvasyA pazcimAyAM ca dizi pratyeka daza daza yoja-1 nAnyabAdhayA kRtveti gamyate, apAntarAle muktveti bhAvaH, daza daza kAJcanaparvatA dakSiNottarazreNyA prajJaptAH, te ca kAcanakAH parvatAH pratyekamekaM yojanazatamUrddhamuJcaistvena paJcaviMzatiyojanAnyudvedhena mUle eka yojanazataM viSkambhena madhye pazcasaptatiyojanAni viSka-% mbhena upari paJcAzad' yojanAni viSkambhena, mUle trINi poDazottarANi yojanazatAni 316 kizcidvizepAdhikAni parikSepeNa madhye OM ve saptaviMze yojanazate 227 kiJcidvizepone parikSepeNa uparyekamaSTApaJcAzaM yojanazataM 158 kizcidvizeponaM parikSepeNa, ata eva mUle vistIrNA madhye sahiptA upari tanukAH ata eva gopucchasaMsthAnasaMsthitAH sarvAsanA kanakamayAH 'acchA jAva paDirUvA' iti * prAgvat / tathA pratyeka pratyeka pAvaravedikayA parikSiptA: pratyeka pratyeka vanapaNDaparikSiptAzya, pAvaravedikAvanapaNDavaNenaM prAgvat // 'tAsa NamityAdi, teSAM kAJcanaparvatAnAmupari bahusamaramaNIyA bhUmibhAgAH prajJaptAH, teSAM ca varNanaM prAgvattAvadvaktavyaM yAvattRNAnAM maNAnA ca zabdavaNenamiti // 'tesi NamityAdi, tepAM bahusamaramaNIyAnAM bhUmibhAgAnAM bahumadhyadezabhAge pratyeka pratyeka prAsAdAvatasakAH prAptAH, prAsAdvaktavyatA yamakaparvatopari prAsAdAvataMsakayoriva niravazepA vaktavyA yAvatsaparivArasiMhAsanavaktavyatAparisamAptiH / / samprati nAmAnvathai picchipuridamAha-se keNaTeNa'mityAdi prAgvannavaraM yasmAdutpalAdIni kAcanaprabhAni kAzcananAmAnazca devAstatra parivasanti tataH kAJcanaprabhotpalAdiyogAt kAcanakAbhidhadevakhAmikatvAca te kAJcanakA iti, tathA cAha-se eeNaDe W // 29 //
Page #784
--------------------------------------------------------------------------
________________ Na'mityAdi / kAJcanikAzca rAjadhAnyo yamikArAjadhAnIva vktvyaaH||'khinnN bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta ! jambUdvIpe dvIpe uttarakuruSu kuruSu uttarakuruhado nAma idaH prajJaptaH?, bhagavAnAha-gautama! nIlavato idasya dAkSiNAtyAcaramaparyantAdaSTau 'catastriMzAni' catustriMzadadhikAni yojanazatAni caturazca yojanasya saptabhAgAn abAdhayA kRtveti gamyate zItAyA mahAnadyA bahumadhyadezabhAge atrottarakurunAmA idaH prajJaptaH, yathaiva prAga nIlavato hadasyAyAmaviSkambhodvedhapadmavaravedikAvanaSaNDatrisopAnapratirUpakatoraNamUlabhUtamahApadmASTazatapadmaparivArapadmazepapadmaparikSepatrayavaktavyatoktA tathaivehApyanyUnAtiriktA vaktavyA // nAmakaraNaM pipRcchiSuridamAha "se keNaTheNaM bhaMte !' ityAdi prAgvannavaramutpalAdIni yasmAd 'uttarakuruhUdaprabhANi' uttarakuruhadAkArANi tena tAni tadAkArayo* gAt uttarakurunAmA ca tatra devaH parivasati tena tadyogAd ido'pyuttarakuruH, na caivamitaretarAzrayadoSaprasaGgaH, ubhayeSAmapi nAmnA manAdikAlaM tathA pravRtteH, evamanyatrApi nirdoSatA bhAvanIyA, uttarakurunAmA ca tatra devaH parivasati, tadvaktavyatA ca nIlavannAgakumAravadvaktavyA, tato'pyasAvuttarakururiti, rAjadhAnIvaktavyatA kAJcanakaparvatavaktavyatA ca rAjadhAnIparyavasAnA prAgvat // candra hadavaktavyatAmAha-'kahi NaM bhaMte !' ityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-gautama! uttarakuruhadasya dAkSiNAtyAzcaramAntAdarvAg dakSiNasyAM dizi aSTau catustriMzAni yojanazatAni caturazca saptabhAgAna yojanasyAvAdhayA kRtleti zeSaH zItAyA mahAnadyA bahumadhyadezabhAge 'atr| asminnavakAze uttarakurupu kuruSu candrahado nAma idaH prajJaptaH, asyApi nIlavaduhRdasyevAyAmaviSkambhodvedhapadmavaravedikAvanaSaNDatri-16 sopAnapratirUpakatoraNamUlabhUtamahApadmASTazatapadmaparivArapadmazeSapadmaparikSepatrayavaktavyatA vaktavyA, nAmAnvarthasUtramapi tathaiva, navaraM yakA smAdutpalAdIni 'candrahadaprabhANi' candrahadAkArANi candravarNAni candranAmA ca devastatra parivasati tasmAJcandrahadAbhotpalAdiyo-10
Page #785
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 3 pratipacI kAJcanapavaMtAdhika uhezaH2 sU0 150 - - KASANAS - gAcandradevasvAmikakhAza candrahada iti, candrArAjadhAnIvaktavyatA kAvanaparvatavaktavyatA ca rAjadhAnIparyavasAnA prAgvat // sAmpratamairAvatahadavaktavyatAmAha-kahiNaM bhaMte' ityAdi prabhasUtraM pAThasiddhaM, nirvacanamAha-gautama! candraidasya dAkSiNAtyAparamAntAda gi dakSiNasyAM dizi aSTau caturviMzAni yojanazatAni caturazca saptabhAgAn yojanasyAyAdhayA kRleti zeSaH zItAyA mahAnadyA 5 bahumadhyadezabhAge 'atra' etasminnavakAze airAvataido nAma idaH prAptaH, asyApi nIlavannAno idasyevAyAmaviSkambhAdivaktavyatA parikSepa paryavasAnA vaktavyA, anvarthasUtramapi tathaiva; navaraM yasmAdutpalAdIni airAvataidapramANi, airAvato nAma hastI tadvarNAni ca airAvatazca nAmA tatra deva: parivasati tena airAvata ida iti, airAvatArAjadhAnI vijayarAjadhAnIvat kAcanakaparvatavaktavyatAparyavasAnA tathaiva // adhunA mAlyavannAmaidavaktavyatAmAha-kahiNaM bhaMte' ityAdi sugama, bhagavAnAha-gautama! airAvataidasya dAkSiNAtyAcaramAntAdavIga dakSiNasyAM dizi aSTau catuniMzAni yojanazatAni caturazca saptabhAgAn yojanasya ayAdhayA kaveti zeSaH zItAyA mahAnadyA bahumadhyadezabhAge 'a' etasminnavakAze uttarakurupu kurupu mAsyavanAmA idaH prajJaptaH, sa ca nIlabaddavadAyAmaviSkambhAdinA tAvadvaktavyo yAvatpagravaktavyatAparisamAptiH, nAmAnvarthasUtramapi tathaiva yasmAdutpalAdIni 'mAlyavadahudaprabhANi' mAsyavaddAkArANi, mAlyavanAmA vakSaskAraparvatastadvarNAni-tadvarNAbhAni mAlyavanAmA ca tatra devaH parivasati tena mAsyavadhara iti, mAlyavatIrAjadhAnI vijayArAjadhAnIvad vaktavyA kAbhanakaparvatavaktavyatA'vasAnA prAgvat / / samprati jamyUpaznavaktavyatAmAha kahiNaM bhaMte! utsarakarAe 2 jaMbusudaMsaNAe jaMbupeDhe nAma peDhe paNNate?, goyamA! jaMbUrIva 2 maMdarassa pavvayassa uttarapuracchimeNaM nIlavaMtassa vAsagharapavvatassa dvAhiNaNaM mAlavaMtassa bakkhA // 292 // KUMAR
Page #786
--------------------------------------------------------------------------
________________ rapavvayassa paJccatthimeNaM gaMdhamAdaNassa vakkhArapavvayassa puratthimeNaM sItAe mahAnadIe puratthi - mile kUle ettha uttarakurukurAe jaMbUpeDhe nAma peDhe paMcajoyaNasatAI AyAmavikkhaMbheNaM paNNarasa ekkAsIte joyaNasate kiMcivisesAhie parikkheveNaM bahumajjhadesabhAe bArasa joyaNAI bAhaleNaM tadANaMtaraM ca NaM mAtAe 2 padese parihANIe savvesu caramaMtesu do kose bAhalleNaM paNNase. savvajaMbUNatAmae acche jAva paDirUve // se NaM egAe paumavaravezyAe egeNa ya vaNasaMDeNaM savvato samatA saMparikhette vaNNao doNhavi / tassa NaM jaMbupeDhassa cauddisiM cattAri tisovANapaDirUvagA paNNattA taM caiva jAva toraNA jAva cattAri chattA // tassa NaM jaMbUpeDhassa upi bahusamaramaNi bhUmibhAge paNNatte se jahANAmae AliMgapukkharetivA jAva maNi0 // tassa NaM bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe ettha NaM egA mahaM maNipeDhiyA paNNattA aTTha joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM cattAri joyaNAI bAhalleNaM maNimatI acchA saNhA jAva paDirUvA // tIse NaM maNipeDhiyAe uvari ettha NaM mahaM jaMbUsudaMsaNA paNNattA ajoyaNAI uhuM uccateNaM addhajoyaNaM uvveheNaM do joyaNAtiM khaMdhe aTTha joyaNAI vikkhaMbheNaM cha joyaNAI viDimA bahumajjhadesabhAe aTTha joyaNAI vikkhaMbheNaM sAtiregAIM aTTha joyaNAGkaM savvaggeNaM paNNattA, vairAmayamUlA rayatasupatiTThiyaviDimA, evaM cetiyarukkhavaNNao jAva savvo riTThAmayaviulakaMdrA
Page #787
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 KARNERGANGAROO veruliyaruharakkhaMdhA sujAyavarajAyasvapaDhamagavisAlasAlA nANAmaNirayaNavivihasAhappasAha 3 pratipattI veruliyapattatavaNijapattaviMTA jaMbaNayarattamauyasukumAlapavAlapallavaMkuradharA vicittamaNirayaNasura jambUpIThAhikusumA phalabhAranamiyasAlA sacchAyA sappabhA sassirIyA saujoyA ahiyaM maNonicui dhikAraH karA pAsAIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA // (sR0 151) uddezaH2 'kahi NaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta ! jambUdvIpe dvIpe uttarakurupu jamvAH sudarzanAyAH, jamcA hi dvitIyaM nAma sudarzaneti tata sU0151 uktaM sudarzanAyA iti, jambAH sambandhi pIThaM jambUpIThaM nAma pIThaM prajJaptaM ?, bhagavAnAha-gautama! mandarasya parvatasya 'uttarapUrveNa' uttarapUrvasyAM nIlavato varpadharaparvatasya 'dakSiNena' dakSiNato gandhamAdanasya vakSaskAraparvatasya 'pUrveNa' pUrvasyAM dizi mAlyavato vakSaskAraparvatasya pazcimAyAM zItAyA mahAnadyAH pUrvasyAmuttarakurupUrvArddhasya bahumadhyadezabhAge 'atra' etasminnavakAze uttarakurupu kurupu jamvAH sudarzanAparanAmikAyA jambUpIThaM prAptaM, paca yojanazatAnyAyAmaviSkambhAbhyAmekaM yojanasahanaM pakAzItAni yojanazatAni kizcidvizepAvikAni 1581 parikSepeNa, bahumadhyadezabhAge dvAdaza yojanAni yAhalyena, tadanantaraM ca mAtrayA 2 parihAyamAna caramaparyantepu dvo kozI vAilyena sarvAsanA jAmbUnadamayam, 'acche ityAdi vizeSaNakadambakaM prAgvat, uktabha-"jayUnayAmayaM jaMbUpIDhamuttarakurAe~ puvaDhe / sIyAe puvvaddhe paMcasayAyAmavikkhaMbhaM // 1 // paznarasekAsIe sAhIe parihimajjhavAhalaM / jAyaNaduchakakamaso hAryatatesu do kosA // 2 // " 'se Na'mityAdi tat jambUpIThamekayA pAvaravedikayA ekena vanakhaNDena 'savetaH' savosu, // 29 // dikSu 'samantataH' sAmassyena parikSipta, vedikAvanapaNDayorvarNakaH prAgvadvaktavyaH / tasya ca jambUpIThasya caturdizi ekekasyAM dizi 43 yena sarvAsanA jAmbUnadamayam // 1 // pannarasekAsIesa ekena banakhaNDena sA
Page #788
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekaikatrisopAnapratirUpakabhAvena catvAri trisopAnapratirUpakANi-prativiziSTarUpANi trisopAnAni prajJaptAni, tadyathA-eka pUrvasyAmeka dakSiNasyAmekaM pazcimAyAmekamuttarasyAm ||'tesi NamityAdi, teSAM ca trisopAnapratirUpakANAmayametadrUpo varNAvAsaH prajJaptaH, tadyathA-vanamayA nemA bhUmerUrddhamudgacchantaH pradezA ityAdi jagatyuparivApyAditrisopAnavatAvadvaktavyaM yAvannAnAmaNimayAnyavalambanAni avalambanavAhAzca, toraNAnyapi prAgvadvAcyAni // 'tassa NaM jaMbUpeDhassa Na'mityAdi, jambUpIThasyopari bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, sa ca 'se jahAnAmae AliMgapukkharei vA' ityAdi vijayArAjadhAnyupakArikAlayanavattAvadvaktavyo yAvanmaNInAM sparzavaktavyatAparisa|mAptiH, yAvacca bahavo vAnamantarA devA devyazcAsate zerate yAvad viharantIti // 'tassa NamityAdi, tasya bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya bahumadhyadezabhAge, atra mahatyekA maNipIThikA prajJaptA, aSTau yojanAnyAyAmaviSkambhAbhyAM catvAri yojanAni bAhalyena sarvAsanA maNimayI 'acchA jAva paDirUvA' iti prAgvat // 'tIse Na'mityAdi, tasyA maNipIThikAyA upari bahumadhyadezabhAge, atra mahatI jambUH sudarzanA prajJaptA, aSTau yojanAnyUrddhamuzcastvena, arddhayojanamudvedhena, dve yojane skandhaH Sar3a yojanAni viDimA-U. | vinirgatA zAkhA bahumadhyadezabhAge aSTau yojanAnyAyAmaviSkambhAbhyAM, sAtirekAnyaSTau yojanAni 'sarvApreNa' udvedhoccaistvaparimANamI-18 lanena, tasyAzva jamvA vanamayAni mUlAni yasyAH sA vanamayamUlA 'rayayasupaiTThiyaviDimA' ini rajatA-rajatamayI supratiSThitA viDimA-bahumadhyadezabhAge Udde vinirgatA yasyAH sA rajatasupratiSThitaviDimA, tataH pUrvapadena vizeSaNasamAsaH, 'riTThAmayaviulakaMdA veruliyaruilakhaMdhA' riSThamayo-riSTharatnamayaH (vipulaH) kando yasyAH sA riSTharatnamayakandA, tathA vaiDUryaratramayo ruciro-dIpyamAnaH skandho yasyAH sA vaiDUryaruciraskandhA, tataH pUrvapadena karmadhArayasamAsaH, "sujAyavarajAyarUvapaDhamagavisAlasAlA' sujAtaM-mUla **5*42 6*
Page #789
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyazuddhaM varaM-pradhAnaM yat jAtarUpaM tadAsakAH prathamakA-mUlabhUtA vizAlAH zAlA:-zAkhA yasyAH sA sujAtavarajAtarUpaprathamakavi-63 pratipatto zAlazAlAH 'nANAmaNirayaNavivihasAhappasAhaveruliyapattatavaNijjapasaviMTA' nAnAmaNiratnAnA-nAnAmaNiranAmikA vividhA hai jambUpIThAzAkhAprazAkhA yasyAH sAtathA tathA vaiDUryANi vaiDUryaratnamayAni patrANi yasyAH sA tathA tapanIyAni-tapanIyamayAni patravRntAni yasyAH dhikAraH sA tathA, tataH padvaya 2 mIlanena karmadhArayaH nAnAmaNiratnavividhazAkhAprazAkhAvaiDUryapatratapanIyapatravRntAH, apare sauvarNikyo mUla uddezaH 2 zAkhA: prazAkhA rajatamayya ityucuH, 'jaMbUNayarattamauyasukumAlapavAlapallavaMkuradharA' jAmbUnadanAmakasuvarNavizeSamayA raktA-rakta sU0 151 varNA mRdavo-manojJAH sukumArA:-sukumArasparzA ye pravAlA-IpadunmIlitapatrabhAvAH pallavA: saMjAtaparipUrNaprathamapatrabhAvarUpA varAGkarA:-* prathamamudbhidyamAnA aGkarAstAn dharantIti jAmbUnadaraktamRdukasukumArapravAlapallavAkaradharAH, kacitpATha:-'jaMbUnayarattamauyasukumAlakomalapallavaMkuraggasiharA' tatra jAmbUnadAni raktAni mRdUni-akaThinAni sukumArANi-akarkazasparzAni komalAni-manojhAni pravAlapallavAkurA-yathoditakharUpA aprazikharANi ca yasyAH sA tathA, anye tu jambUnadamayA aprapravAlA akarAparaparyAyA rAjatA ityAhuH, 'vicittamaNirayaNasurabhikusumaphalabhAranamiyasAlA' vicitramaNiratnAni-vicitramaNiratramayAni surabhINi kusumAni phalAni ca teSAM bhareNa namitA-nAma grAhitAH zAlA:-zAkhA yasyAH sA tathA, uktazca-"mUlA vaharamayA se kaMdo khaMgho ya riverulio| sovaNNiyasAhappasAha taha jAyarUvA y||1||viddimaa rayayaveruliyapattatavaNijapattaviMTA ya / pallava aggapanAlA jaMbUNayarAyayA // 294 // tIse // 2 // " 'rayaNamayApupphaphalA' iti 'sacchAyA' iti satI-zobhanA chAyA yasyAH sA sacchAyA, tathA satI-zobhanA prabhA -STAGRAM
Page #790
--------------------------------------------------------------------------
________________ yasyAH sA satprabhA, ata eva sazrIkA saha uddyoto yayA maNiratnAnAmuddyotabhAvAt sodyotA adhika-atizayena manonivRtti karI 'pAsAIyA' ityAdi padacatuSTayaM prAgvat // jaMbUe NaM sudaMsaNAe cauddisiM cattAri sAlA paNNattA, taMjahA-purathimeNaM dakkhiNeNaM paJcatthimeNaM uttareNaM, tatthaNaM je se purathimille sAle ettha NaM ege mahaM bhavaNe paNNatte ega kosaM AyAmeNaM addhakosaM vikkhaMbheNaM desUrNa kosaM uDaM uccatteNaM aNegakhaMbha0 vaNNao jAva bhavaNassa dAraM taM ceva pamANaM paMcadhaNusatAtiM u8 uccatteNaM aTThAijAI vikkhaMbheNaM jAva vaNamAlAo bhUmibhAgA ulloyA maNipeDhiyA paMcadhaNusatiyA devasayaNijjaM bhANiyavvaM // tattha NaM je se dAhiNille sAle ettha NaM ege mahaM pAsAyavaDeMsae paNNatte, kosaM ca uDDe uccatteNaM addhakosaM AyAmavikkhaMbheNaM anbhuggayamUsiya0 aMto bahusama0 ullotaa| tassa NaM bahusamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe / sIhAsaNaM saparivAraM bhANiyavvaM / tattha NaM je se pacatthimille sAle ettha NaM pAsAyava.sae paNNatte taM ceva pamANaM sIhAsaNaM saparivAraM bhANiyavvaM, tattha NaM je se uttarille sAle ettha NaM ege mahaM pAsAyavaDeMsae paNNatte taM ceva pamANaM sIhAsaNaM saparivAraM / tattha NaM je se uvarimaviDime ettha NaM ege mahaM siddhAyataNe kosaM AyAmeNaM addhakosaM vikkhaMbheNaM desUrNa kosaM urlDa uccatteNaM aNegakhaMbhasatasanniviTe vaNNao tidisiM tao dArA paMcadhaNusatA aDDAijadhaNusayavi
Page #791
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9.3 pratipattau jambUvRkSAdhikAraH uddezaH2. sU0 152 RECOREOGADGAOCABGASALAMAUGk kkhaMbhA maNipeDhiyA paMcadhaNusatiyA devacchaMdao paMcadhaNusatavikkhaMbho saatiregpNcdhnnusucctte| tattha NaM devacchaMdae aTThasayaM jiNapaDimANaM jiNussedhappamANANaM, evaM savvA siddhAyataNavattavvayA bhANiyavvA jAva dhUvakaDacchuyA uttimAgArA solasavidhehiM rayaNehiM uvee ceva jaMbU NaM sudaMsaNA mUle bArasahiM paumavaravediyAhiM savvato samaMtA saMparikkhittA, tAo NaM paumavaravetiyAo addhajoyaNaM urdu uccatteNaM paMcadhaNusatAI vikkhaMbheNaM vnnnno|| jaMbU sudaMsaNA aNNeNaM aTThasateNaM jaMbUNaM tayaddhacattappamANametteNaM savvato samaMtA saMparikkhittA // tAo NaM jaMvUo cattAri joyaNAI u8 uccatteNaM kosaM covedheNaM joyaNaM khaMdho kosaM vikkhaMbheNaM tiNi joyaNAI viDimA bahumajjhadesabhAe cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM sAtiregAI cattAri joyaNAI savvaggeNaM vairAmayamUlA so ceva cetiyarukkhavaNNao // jaMbUe NaM sudaMsaNAe avaruttareNaM uttareNaM uttarapurasthimeNaM etthaNaM aNADhiyassa cauNhaM sAmANiyasAhassINaM cattAri jaMvUsAhassIo paNNasAo, jaMbUe sudaMsaNAe purathimeNaM ettha NaM aNADhiyassa devassa cauNhaM aggamahisINaM cattAri jaMbUo paNNasAo, evaM parivAro savvo NAyabyo jaMbUe jAva AyarakkhANaM // jaMbU NaM sudaMsaNA tihiM joyaNasatehiM vaNasaMDehiM savvato samaMtA saMparikkhisA, taMjahA-paDhameNaM doceNaM taceNa / jaMe sudaMsaNAe purathimeNaM paDhamaM vaNasaMDaM paNNAsaM joyaNAI ogAhitsA ettha NaM ega maha uttarapurasthimA so ceva cetiyANA vikkhaMbheNaM sAti // 295 //
Page #792
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5-46 - bhavaNe paNNatte, purathimille bhavaNasarise bhANiyabve jAva sayaNijnaM, evaM dAhiNeNaM paJcasthimeNaM uttareNaM // jaMbUe NaM sudaMsaNAe uttarapuratthimeNaM paDhamaM vaNasaMDaM paNNAsaM joyaNAI ogAhittA casAri NaMdApukkhariNIo paNNattA, taMjahA-paumA paumappabhA ceva kumudA kumuyappabhA / tAo NaM NaMdAo pukkhariNIo kosaM AyAmeNaM addhakosaM vikkhaMbheNaM paMcadhaNusayAiM unheNaM acchAo saNhAo lahAo ghaTAo maTThAo NippakAo NIrayAo jAva paDirUvAo vaNNao bhANiyavvo jAva toraNatti // tAsi NaM NaMdApukkhariNINaM yahumajjhadesabhAe ettha NaM pAsAyavaDeMsae paNNatte kosappamANe addhakosaM vikkhaMbho so ceva so vaNNao jAva sIhAsaNaM saparivAraM / evaM dakkhiNapuratthimeNavi paNNAsaM joyaNA0 cattAri gaMdApukkhariNIo uppalagummA naliNA uppalA uppalajalA taMceva pamANaM taheva pAsAyavaDeMsago tappamANo / evaM dakSiNapacatthimeNavi paNNAsaM joyaNANaM paraM-bhiMgA bhiMgaNibhA ceva aMjaNA kajjalappabhA, sesaM taM ceva / jaMbUe NaM sudaMsaNAe uttarapurasthime paDhamaM vaNasaMDaM paNNAsaM joyaNAI ogAhittA ettha NaM cattAri gaMdAo pukkhariNIo paNNattAo taM0-sirikaMtA sirimahiyA siricaMdA ceva tahaya sirinnilyaa| taMceva pamANaM taheva paasaayvddiNso|| jaMvUe NaM sudaMsaNAe purathimillassa bhavaNassa uttareNaM uttarapuratthimeNaM pAsAyavaDeMsagassa dAhiNeNaM ettha NaM ege mahaM kUDe paNNatte aha joyaNAI uhUM uccatteNaM 3-- --0-0-25
Page #793
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 3pratipattI jambUvRkSAdhikAraH uddezaH 2 sU0 152 mUle pArasa joyaNAI vikkhaMbheNaM majjhe aTTa joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM uvariM cattAri joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM mUle sAtiregAI sattatIsaM joyaNAI.parikkheveNaM majjhe sAtiregA paNuvIsaM joyaNAI parikkheveNaM uvariM sAtiregAI vArasa joyaNAI parikkheveNaM mUle vicchinne majjhe saMkhitte upi taNue gopucchasaMThANasaMThie savvajaMbUNayAmae acche jAva paDirUve, seNaM egAe paumavaraveiyAe egeNaM vaNasaMDeNaM savvato samaMtA saMparikkhitte doNhavi vnnnno|| tassa NaM kUDassa uvari bahasamaramaNile bhUmibhAge paNNatte jAva aasyNti0|| tassa NaM bahasamaramaNijassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe egaM siddhAyataNaM kosappamANaM savvA siddhAyataNavattavvayA / jaMbUe NaM sudaMsaNAe puratthimassa bhavaNassa dAhiNeNaM dAhiNapurathimillassa pAsAyavaDeMsagassa uttareNaM ettha NaM ege mahaM kUDe paNNatte taM caiva pamANaM siddhAyataNaM ca / jaMjUe NaM sudaMsaNAe dAhiNillassa bhavaNa puratthimeNaM dAhiNapurasthimassa pAsAyavaDeMsagassa pacatthimeNaM ettha NaM ege mahaM kUDe paNNatte, dAhiNassa bhavaNassa parato dAhiNapacatthimillassa pAsAyavaDiMsagassa purathimeNaM ettha NaM ege mahaM kUDe jaMbUto pacatthimillassa bhavaNassa dAhiNaNaM dAhiNapancathimillassa pAsAyavaDeMsagassa uttareNaM ettha NaM ege mahaM kUDe pa0 taM ceva pamANaM siddhAyataNaM ca, jaMbUe pacatthimabhavaNauttareNaM uttarapacatthimassa pAsAyavaDeMsagassa dAhiNeNaM ettha NaM ege mahaM AAAAAAAAASARAMGARMANCE NNa purathimeNaM dAhiNaparato dAhiNapacatthimilassa padAhiNapaJca // 296 //
Page #794
--------------------------------------------------------------------------
________________ kUDe paNNatte taM ceva pamANaM siddhAyataNaM ca / jaMbUe uttarassa bhavaNassa pacatthimeNaM uttarapacatthimassa pAsAyavaDeMgassa puratthimeNaM ettha NaM ege kUDe paNNatte, taM ceva, jaMbUe uttarabhavaNassa puratthimeNaM uttarapurathimillassa pAsAyavaDeMsagassa pacatthimeNaM ettha NaM ege mahaM kUDe paNNatte, taM ceva pamANaM taheva siddhAyataNaM / jaMbU NaM sudaMsaNA aNNehiM bahahiM tilaehiM lauehiM jAva rAyarukkhahiM hiMgurukkhehiM jAva savvato samaMtA saMparikkhittA / jaMbUte NaM sudaMsaNAe: uvari ba aTThamaMgalagA paNNattA, taMjahA-sotthiyasirivaccha0 kiNhA cAmarajjhayA jAva chattAticchattA // jaMbUeM NaM sudaMsaNAe duvAlasa NAmadhenA paNNattA, taMjahA-sudaMsaNA amohA ya, suppabuddhA jasodharA / videhajaMbU somaNasA, NiyayA NiccamaMDiyA // 1 // subhaddA ya visAlA ya, sujAyA sumaNItiyA / sudaMsaNAe jaMbUe, nAmadhejA duvAlasa // 2 // se keNaTeNaM bhaMte! evaM vucai-jaMbUsudaMsaNA?, goyamA! jaMbUte NaM sudaMsaNAte jaMbUdIvAhivatI aNADhite NAmaM deve mahiDDIe jAva paliovamahitIe parivasati, se NaM tattha cauNhaM sAmANiyasAhassINaM jAva jaMbUdIvassa jaMcUe sudaMsaNAe aNADhiyAte ya rAyavANIe jAva viharati / kahi NaM bhaMte! aNADhiyassa jAva samattA vattavvayA rAyadhANIe mahiDDIe / aduttaraM ca NaM goyamA! jaMbuddIve 2 tattha tattha dese tahiM 2 bahave jaMbUrukkhA jaMbUvaNA jaMbUvaNasaMDA NicaM kusumiyA jAva sirIe atIva uvasobhe
Page #795
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANA 2 citi, se teNadveNaM goyamA ! evaM bucara - jaMbuddIve 2, aduttaraM ca NaM goyamA ! jaMbuddIvassa sAsate NAmadhe paNNatte, jamna kayAvi NAsi jAva Nice // ( sU0 152 ) 'jaMbUe Na' mityAdi, jambvAH sudarzanAyAJcaturdizi ekaikasyAM dizi ekaikazAkhAbhAvatazcatasraH zAkhAH prajJaptAH, tadyathA - ekA pUrvasyAmekA dakSiNasyAmaikA pazcimAyAmekottarasyAM tatra yA sA pUrvazAlA, sUtre puMstvanirdeza. prAkRtatvAt, 'tassa Na' mityAdi, tasyA bahumadhyadezabhAge atra mahadekaM bhavanaM prajJaptaM, krozamAyAmato'rddhakrozaM viSkambhato dezonaM krozamUrddhamucaistvena tasya varNako dvArAdivaktavyatA ca prAgukamahApadmavat, tathA cAha - ' pamANAiyA mahApaumavattavvayA bhANiyavvA ahINamairittA jAva uppalahatyagA' iti // ' tattha Na'mityAdi, taMtra yA sA dakSiNAtyA zAkhA tasyA bahumadhyadezabhAge atra mahAnekaH prAsAdAvataMsakaH prajJaptaH krozamekamUrddhamucaistvena, arddhakrozaM viSkambhena, 'abbhuggayamUsiyapahasiyA ive' yAdi tadvarNanamuparyullocavarNanaM bhUmibhAgavarNanaM maNipIThikAvarNanaM siMhAsanavarNanaM ca prAgvat, navaramatra maNipIThikA pabhvadhanuHzatAnyAyAma viSkambhAbhyAmarddhatRtIyAni dhanuHzatAni vAhatyena siMhAsanaM ca saparivAraM vAcyamiti, tasya ca prAsAdAvataMsakasyopari bahUnyaSTAvaSTau svastikAdIni maGgalakAnItyAdi tAvadvaktavyaM yAvadvahavaH sahasrapatrahastakA iti, yathA ca dakSiNasyAM zAkhAyAM prAsAdAvataMsaka uktastathA pazcimAyAmuttarasyAmapi ca pratyekaM vaktavyaH, jambvAH sudarzanAyA upari viDimAyA bahumadhyadezabhAge siddhAyatanaM, taca pUrvasyAM bhavanamiva tAvadvaktavyaM yAvanmaNipIThikAvarNanaM, tata UrddhamevaM vaktavyaM'tIse Na'mityAdi, tasyA maNipIThikAyA upari atra mahAneko devacchandakaH prajJaptaH, evaM pazvadhanuHzatAnyAyAmaviSkambhAbhyAM paJcadhanuHzatAni sAtirekANi Urddhamucaistvena sarvAsanA ratnamayaH, accha ityAdi pUrvavad yAvatpratirUpa iti / 'tatya NaM aTThayaM jiNapaDimA 3 pratipatau jambUvRkSAdhikAraH uddezaH 2 sU0 152 // 297 //
Page #796
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - jiNussehapamANamettANaM samikkhittANaM ciTThaI' ityAdi pUrvavattAvadvaktavyaM yAvat 'aTThasayaM dhUkkaducchayANa samikkhittANaM ciTTha iti padaM, "siddhAyayaNassa uppi aTThamaMgalagA' ityAdi pUrvavattAvadvaktavyaM yAvat 'sahassapattahatthagA' iti, sarvatrApi ca vyAkhyA'pi pUrva-12 vat ||'jNbuu NaM sudaMsaNA' ityAdi, jambUH sudarzanA dvAdazabhiH padmavaravedikAbhiH 'sarvataH' sarvAsu dikSu 'samantata sAmasyena saMparikSiptA / vedikAvarNanaM prAgvat / 'jaMbU NamityAdi, jambUH sudarzanA anyena jambUnAmaSTazatena tadaddhoccatvapramANamAtreNa 'sarvataH' dikSa 'samantataH' sAmastyena saMparikSiptA / tadoccapramANameva bhAvayati-tAo 'mityAdi, 'tAH' aSTottarazatasaGkhyA jamvAH pratyekaM catvAri yojanAnyUrddhamuccaistvena krozamudvedhena yojanamekaM skandhaH krozaM vAhalyena skandhaH, trINi yojanAni viDimAUrdra vinirgatA zAkhA bahumadhyadezabhAge catvAri yojanAnyAyAmaviSkambhAbhyAm , UrdAdhorUpeNa sAtirekANi catvAri yojanAni sarvApreNA udvedhaparimANamIlaneneti bhAvaH / 'vairAmayamUlarayayasupaiTThiyA viDimA' ityAdivarNanaMpUrvavattAvadvaktavyaM yAvadadhikaM nayanamanonivRttikAryaH, prAsAdIyA yAvatpratirUpAH // 'jaMbUe NamityAdi, 'jaMbUe NaM sudaMsaNAe' ityAdi, jambvAH sudarzanAyA avarosarasyAmuttarasyAmuttarapUrvasyAM, ata evAsu tisRSu dikSvanAdRtasya devasya jambUdvIpAdhipatezcaturNA sAmAnikasahasrANAM yogyAni catvAri jambUsahasrANi prajJaptAni, pUrvasyAM catasRNAmapramahiSINAM yogyAni catasro, mahAjamvA dakSiNapUrvasyAmabhyantaraparSado'STAnAM devasahasrANAM yogyAnyaSTau jambUsahasrANi, dakSiNasyAM madhyamaparSado dazAnAM devasahasrANAM yogyAni daza jambUsahasrANi, dakSiNAparasyAM bAhyaparSado dvAdaza devasahasrANAM yogyAni dvAdaza jambUsahasrANi, aparasyAM saptAnAmanIkAdhipatInAM yogyAni sapta mahAjambvaH, tataH sasu dinu-SoDazAnAmArajhadevasahasrANAM yogyAni SoDaza jambUsahasrANi prajAtAni // 'jaMbU NaM sudaMsaNA' ityAdi, sA jambUH suda
Page #797
--------------------------------------------------------------------------
________________ rzanA tribhiH zatakaiH--yojanazatapramANairvanapaNDaiH 'sarvataH ' sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena saMparikSiptA, tadyathA-abhyantarakena madhyena vAhyena ca / jambvAH sudarzanAyAH pUrvasyAM dizi prathamaM vanaSaNDaM paJcAzataM yojanAnyavagAhyAtra mahadekaM bhavanaM prajJaptaM, taca pUrvadigvarttibhavaMnavad vaktavyaM yAvat zayanIyam / jambvAH sudarzanAyA dakSiNataH prathamaM vanaSaNDaM paJcAzataM yojanAnyavagAhyAtra mahadekaM bhavanaM prajJaptaM, etadapi tathaiva yAvat zayanIyaM evaM pazcimAyAmuttarasyAM ca pratyekaM ca pratyekaM ca prathamaM vanapaNDaM paJcAzataM yojanAnyavagAhya bhavanaM vaktavyaM yAvat zayanIyam // 'jaMbUe Na' mityAdi, jambvAH sudarzanAyA uttarapUrvasyAM - IzAnakoNa ityarthaH prathamaM vanapaNDaM paJcAzataM yojanAnyavagAhyAtra maddatyaJcatasro nandApuSkariNyaH prajJaptAstadyathA - pUrvasyAM padmA padmAbhidhAnA, dakSiNasyAM padmaprabhA, uttarasyAM kumudaprabhA, tAzca nandApuSkariNyaH pratyekaM krozamAyAmena arddhakrozaM viSkambhena paJcadhanuHzatAnyudvedhena, 'acchAo saNhAo' pazcimAyAM 'kumudA, ityAdi puSkariNIvarNanaM prAgvatsamastaM yAvatpratyekaM pratyekaM padmatraravedikayA parikSiptAH pratyekaM 2 vanaSaNDaparikSiptAH padmavaravedikAvanaSaNDavarNanaM prAgvat // 'tAsi NamityAdi, tAsAM puSkariNInAM pratyekaM caturdizi ekaikasyAM dizi ekaikabhAvena catvAri trisopAnapratirUpakANi prajJaptAni, teSAM varNakaH prAgvat, toraNAnyapi tathaiva, tAsAM puSkariNInAM bahumadhyadezabhAge'tra mahAnekaH prAsAdAvataMsakaH prAptaH saca jambUvRkSadakSiNapazcimazAkhAbhAviprAsAdadvat pramANAdinA vaktavyo yAvat 'sahassapattahatthagA' iti padaM, sarvatrApi ca siMhAsa - namanAdRtadevasya saparivAram / evaM dakSiNapUrvasyAM dakSiNAparasyAmuttarAparasyAM ca pratyekaM vaktavyaM, navaraM nandApuSkariNInAmanAnAlaM, tacedaM - dakSiNapUrvasyAM pUrvAdikrameNa utpalagulmA nalinA utpalA utpalojjavalA, dakSiNapUrvasyAM bhRGgA bhRGganibhA aJjanA kajjalaprabhA, aparottarasyAM zrIkAntA zrIcandrA zrInilayA zrImahitA, uktazva "paDamA paumappabhA ceva, kumuyA kumuyappabhA / uppalagummA na 3 pratipattau jambUvRkSAdhikAraH uddezaH 2 sU0 152 // 298 //
Page #798
--------------------------------------------------------------------------
________________ SliNA, uppalA uppalujjalA // 1 // bhiMgA bhiMganibhA ceva, aMjaNA kajalappabhA / sirikatA siricaMdA, sirinilayA ceva sirima hiyA // 2 // " "jaMbUe Na'mityAdi, jambvAH sudarzanAyAH pUrvadigbhAvino bhavanasyottarataH uttarapUrva digbhAvinaH prAsAdAvataMsakasya dakSiNato'tra mahAnekaH kUTa: prajJaptaH, aSTau yojanAnyUrddhamuccastvena, mUle'STau yojanAni viSkambhena madhye SaD yojanAni upari catvAri yojanAni, mUle sAtirekANi paJcaviMzatiryojanAni parikSepata: madhye sAtirekANyaSTAdaza yojanAni upari sAtirekANi dvAdaza yojanAni parikSepataH, tathA sati mUle vistIrNo madhye saGkSipta upari tanuko'ta eva gopucchasaMsthAnasaMsthitaH sarvAsanA jambUnadamayaH, 'acche jAva paDirUve' iti prAgvat , sa ca kUTa ekayA padmavaravedikayA ekena vanaSaNDena sarvataH samantAt parikSiptaH, padmavaravedikAvanaSaNDavarNanaM prAgvat / 'tassa Na'mityAdi, tasya kUTasyopari bahusamaramaNIyo bhUmibhAgaH prajJaptaH, sa ca 'se jahAnAmae AliMgapu-15 kkharei vA' ityAdi pUrvavattAvadvaktavyo yAvattRNAnAM maNInAM ca zabdavarNanam // 'tassa Na'mityAdi, tasya vahusamaramaNIyasya bhUmibhA gasya bahumadhyadezabhAge'tra mahadekaM siddhAyatanaM prajJaptaM, tacca jambUsudarzanopariviDimAsiddhAyatanasadRzaM vaktavyaM yAvadaSTottaraM zataM dhUpakaDucchu|| kAnAmiti / evaM jambvAH sudarzanAyAH pUrvasya bhavanasya dakSiNato dakSiNapazcimasya prAsAdAvataMsakasyottarataH, tathA dAkSiNAtyasya bhavanasya pUrvato dakSiNapUrvasya prAsAdAvataMsakasya pazcimadizi, tathA dAkSiNAtyasya bhavanasya parato dakSiNapazcimasya prAsAdAvataMsa kasya pUrvataH, tathA pAzcAtyasya bhavanasya pUrvato dakSiNapazcimasya prAsAdAvataMsakasyottarataH, tathA pazcimasya bhavanasyottarata uttarapazcimasya prAsAdAvataMsakasya dakSiNataH, tathottarasya bhavanasya pazcimAyAmuttarapazcimasya prAsAdAvataMsakasya pUrvataH, tathottarasya bhavanasya pUrvata uttarapUrvasya prAsAdAvataMsakasyAparataH pratyekamekaikaH kUTa: pUrvoktapramANo vaktavyaH, teSAM ca kuTAnAmupari pratyekamekaikaM siddhAyatanaM, tAni ca
Page #799
--------------------------------------------------------------------------
________________ -++4+SSSSSSSS hai siddhAyatanAni pUrvavadvAcyAni, uktazca-"aTThasahakUusarisA savve jaMvUnayAmayA bhaNiyA / tesuvari jiNabhavaNA kosapamANA parama-, 3 pratipattI rammA // 1 // " 'jaMbUe Na'mityAdi, jambvAH sudarzanAyA dvAdaza nAmadheyAni prajJaptAni, tadyathA-'sudaMsaNe'tyAdi, zobhanaM darzanaM- jambUvRkSAdRzyamAnatA yasyA nayanamanohAritvAt sA sudarzanA 1, yathA ca tasyAH zobhanadarzanaM tathA'se khayameva sUtrakRd bhAvayiSyati, 'a- dhikAraH mohA ya' iti moghaM-niSphalaM na moghA amoghA aniSphalA ityarthaH, tathAhi-sA khavAmibhAvena pratipannA satI jambUdvIpAdhipatya- uddezA2 mupajanayati, tadantareNa tadviSayasya svAmibhAvasyaivAyogAt , tato'niSphaleti 2, 'suppabuddhA' iti supTha-atizayena prabuddheva prabuddhA sU0152 maNikanakaranAnAM nirantaraM sarvatazcAkacikyena sarvakAlamunnidreti bhAvaH 3, 'jasoharA' iti yazaH sakalabhuvanavyApi dharatIti yazodharA lihAditvAdac, jambUdvIpo hi viditamahimA bhuvanatraye'pyanayA jambopalakSitastato bhavati yathoktaM yazodhAritvamasyAH 4, 'subhaddA ya' iti zobhanaM bhadraM-kalyANaM yasyAH sA subhadrA, sakalakAlaM kalyANabhAginItyarthaH, na hi tasyAH kadAcidapyupadravAH saMbhavanti, maharddhikenAdhiSThitatvAt 5, 'visAlA ya' iti vizAlA-vistIrNA AyAmaviSkambhAbhyAmuccaistvena cASTayojanapramANatvAt 6, 'sujAyA' iti zobhanaM jAtaM-janma yasyAH sA sujAtA, vizuddhamaNikanakaratnamUladravyatayA janmadoSarahiteti bhAvaH 7, 'sumaNA iya' iti zobhanaM mano yasyAH sakAzAd bhavati sA sumanAH, bhavati hi tAM pazyatAM maharcikAnAM manaH zobhanamatiramaNIyatvAt 8, 'videharjavU' iti, videheSu jambUrvidehajambUrvidehAntargatottarakurukRtanivAsatvAt 9, 'somaNasA' iti saumanasyahetutvAt saumanasyA, * nAha tA pazyataH kasyApi mano duSTaM bhavati, kevalaM tAM dRSTvA prItamanAstAM tadadhiSThAtAraM ca prazaMsatIti 10, 'niyatA' iti niyatA 1 aSTau RSabhakUTasadRzA sarve jambUnadamayA bhanitA / teSAmupari jinabhavanAni kozapramANAni paramaramyANi // 1 // . .
Page #800
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvakAlamavasthitA zAzvatakhAt 11, 'nityamaMDitA' sadA bhUSaNabhUSitakhAt 12 / 'sudaMsaNAe' ityAdi tAnyetAni surzanAyA jambvA dvAdaza nAmadheyAni // samprati sudarzanAzabdapravRttinimittaM picchiSuridamAha-'sekeNaTeNaM bhaMte' ityAdi pratItaM, nirvacanamAha-goyame'yAdi sugama, navaram 'aNADhie nAma deve' iti, anAdRtAH-anAdarakriyAviSayIkRtAH zeSA jambUdvIpagatA devA yenAsano'tyadbhutaM maharddhikatvamIkSamANena so'nAhataH, sakalanirvacanabhAvArthazcAya-yasmAdevaM maharddhiko'nAdRtanAmA devastatra parivasati tatastasya samastA'pi sphAtiH tatra kRtAvAseti sA sudarzanA'nAhatA, rAjadhAnIvaktavyatA'pi prAgvadvaktavyA, tadevaM yasmAdevaMrUpayA jamvopalakSita eSa dvIpastasmAjambUdvIpa ityucyate, athavedaM jambUdvIpazabdapravRttinimittamiti darzayati-'aduttaraM ca Na'| mityAdi, athAnyat jambUdvIpazabdapravRttikAraNamiti gamyate, gautama! jambUdvIpe dvIpe uttarakurupu kurupu tatra tatra deze tasya tasya dezasya | tatra tatra pradeze bahavo jambUvRkSA jambUvanAni jambUSaNDAH, ihaikajAtIyavRkSasamudAyo vanaM, anekajAtIyavRkSasamUho vanapaNDaH, kevalaM pradhAnena vyapadeza iti jambUvanaM jambUSaNDa iti bhedenopAttaM, 'nizcaMkusumiyA' ityAdi vizeSaNakadambakaM prAgvat , tata epa dvIpo jambU| dvIpaH, tathA cAha-'se eeNadveNa'mityAdi // samprati jambUdvIpagatacandrAdisaGkhyAparijJAnArthamAha- . jaMbUddIve NaM bhaMte! dIve kati caMdA pabhAsiMsu vA pabhAseMti vA pabhAsissaMti vA? kati sUriyA taviMsu vA tavaMti vA tavissaMti vA? kati nakkhattA joyaM joyaMsu vA joyaMti vA joessaMti vA? kati mahaggahA cAraM cariMsu vA cariMti vA carissaMti vA? kevatitAo tArAgaNakoDAkoDIo sohaMsu vA sohaMti vA sohessaMtivA?, goyamA! jaMbUddIve NaM dIve do caMdA pabhAsiMsu
Page #801
--------------------------------------------------------------------------
________________ YHMC-64 3pratipattau jambUdvIpacandrasUryAdhikAraH / uddezaH2 sU0153 vA 3 do sUriyA taviMsu vA 3 chappannaM nakkhattA jogaM joeMsu vA 3 chAvaMttaraM gahasataM cAra cariMsu vA 3-egaM ca satasahassaM tettIsaM khalu bhave shssaaii| Nava ya sayA pannAsA tArAgaNa koDakoDINaM // 1 // sobhiMsu vA sobhaMti vA sobhissaMti vA // (sU0 153) ___ 'jaMbUddIve NaM bhaMte! dIve' ityAdi sugama, navaraM paTapaJcAzannakSatrANi ekaikasya zazinaH parivAre'STAviMzatirnakSatrANAM bhAvAt , SaTsaptataM grahazatamekaikaM zazinaM pratyaSTAzItesrahANAM bhAvAt , tathaikasya zazinaH parivAre tArAgaNaparimANaM SaTSaSTiH sahasrANi nava za- tAni paJcasaptatyadhikAni koTIkoTInA, vakSyati ca-"chAvaTThisahassAI nava ceva sayAI paMcasayarAiM / egasasIparivAro tArAgaNakoDikoDINaM // 1 // " (66975) jambUdvIpe ca dvau zazinau tadetad dvAbhyAM guNyate tataH sUtroktaM parimANaM bhavati-eka zatasahasraM trayastriMzatsahasrANi nava zatAni paJcAzadadhikAni koTIkoTInAmiti // tadevamukto jambUdvIpaH, samprati lavaNasamudraM vivakSuridamAha jaMbUddIvaM NAma dIvaM lavaNe NAmaM samudde vaTTe valayAgArasaMThANasaMThite savvato samaMtA saMparikkhittA NaM ciTThati // lavaNe NaM bhaMte! samudde kiM samacakkavAlasaMThite visamacakavAlasaMThite?, goyamA! samacakavAlasaMThie no visamacakavAlasaMThie // lavaNe NaM bhaMte! samudde kevatiyaM cakkavAlavikkhaMbheNaM? kevatiyaM parikkheveNaM paNNatte?, goyamA! lavaNe NaM samudde do joyaNasatasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM pannarasa joyaNasayasahassAI egAsIisahassAhaM sayamegoNacattAlIse kiMcivisesAhie lavaNodadhiNo cakkavAlaparikkhevaNaM / seNaM ekAe paumavaravadiyAe egeNa ya GANGANAGAR // 30 //
Page #802
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaNasaMDeNaM savvato samaMtA saMparikkhitte ciTThai, doNhavi vnnnno| sA NaM paumavara0 addhajoyaNaM uDuM0 paMcadhaNusayavikkhaMbheNaM lavaNasamuddasamiyaparikkheveNaM, sesaM taheva / se NaM vaNasaMDe desUNAI do joyaNAI jAva viharai // lavaNassa NaM bhaMte! samudassa kati dArA paNNattA?, goyamA! cattAri dArA paNNattA, taMjahA-vijaye vejayaMte jayaMte aparAjite // kahi NaM bhaMte! lavaNasamuissa vijae NAmaM dAre paNNatte?, goyamA! lavaNasamudassa purathimaperaMte dhAyaikhaMDassa dIvassa purathimaddhassa pacatthimeNaM sIodAe mahAnadIe upi ettha NaM lavaNassa samudassa vijae NA dAre paNNatte aTTa joyaNAI uDe uccatteNaM cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM, evaM taM ceva savvaM jahA jaMbuddIvassa vijayassarisevi (dArasarisameyaMpi) rAyahANI purathimeNaM aNNami lavaNasamudde // kahi NaM bhaMte! lavaNasamudde vejayaMte nAmaM dAre paNNatte?, goyamA! lavaNasamudde dAhiNaperaMte dhAtaisaMDadIvassa dAhiNaddhassa uttareNaM sesaM taM ceva savvaM / evaM jayaMtevi, Navari sIyAe mahANadIe uppiM bhANiyavve / evaM aparAjitevi, NavaraM disIbhAgo bhANiyavvo // lavaNassa NaM bhaMte! samuddassa dArassa ya 2 esa NaM kevatiyaM abAdhAe aMtare paNNatte?, goyamA!-'tiNNeva satasaha ssA paMcANautiM bhave sahassAI / do joyaNasata asitA kosaM dAraMtare lavaNe // 1 // ' jAva 1 yathA anekeSu sthAneSvatra mUlaTIkApAThayovaiSamyaM tathA'tra kacit Adarza caturNAmapi dvArANA sAmagyeNa varNanaM dRzyate mUle, na ca TIkAnusArI prAguktaM ca tadityupekSitaM.
Page #803
--------------------------------------------------------------------------
________________ avAdhAra aMtare paNNatte / lavaNassa NaM paesA ghAyahasaMDaM dIvaM puTThA, taheva jahA jaMbUdIve dhAyahasaMDevi so ceva gamo / lavaNe NaM bhaMte! samudde jIyA udAhattA so ceva vihI, evaM dhAyahasaMDevi // sekeNaNaM bhaMte! evaM bucara - lavaNasamudde 21, goyamA ! lavaNe NaM samudde udge Avile rahale loNe liMde khArae kae appeje yahaNaM dupayacaucpayamiyapasupakkhisirIsavANaM naSNattha tajjoNiyANaM sattANaM, sotthie ettha lavaNAhivaI deve mahiDIe palio maTTiIe, se NaM tattha sAmANi jAva lavaNasamuhassa sutthiyAe rAyahANIe aNNesiM jAva viharaha, se eeNahe go0 ! evaM bucai lavaNe NaM samuhe 2, aduttaraM ca NaM go0 ! lavaNasamudde sAsae jAva Nice // ( sU0 154 ) 'jaMbUddIvaM dIva' mityAdi jambUdvIpaM dvIpaM lavaNo nAma samudro 'vRttaH' vartulaH, sa ca candramaNDalavanmadhyaparipUrNo'pi zakhyeta tata Aha-- 'valayAkAra saMsthAnasaMsthitaH' valayAkAraM - madhyazupiraM yatsaMsthAnaM tena saMsthito valayAkAra saMsthAna saMsthitaH 'sarvataH sarvAsu dikSu 'samantataH' sAmastyena 'parikSiSya' veSTayitvA tiSThati // 'lavaNe NaM bhaMte!" ityAdi, lavaNo bhadanta ! samudraH kiM samacakravAlasaMsthito yadvA viSamacakravAlasaMsthita: ?, cakravAlasaMsthAnasyobhayathA'pi darzanAt bhagavAnAha - gautama! samacakravAlasaMsthitaH sarvatra dvilakSayojanapramANatayA cakravAlasya bhAvAt, no vipamacakravAlasaMsthitaH // samprati cakravAlaviSkambhAdiparimANameva pRcchati -- 'lavaNe NaM bhaMte! samudde' ityAdi prabhasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! dve yojanazatasahasre cakravAlaviSkambhena, jambUdvIpaviSkambhAde 3 pratipattA lavaNAdhi0 uddezaH 2 sU0 154 // 301 //
Page #804
--------------------------------------------------------------------------
________________ -ba tadviSkambhasya dviguNalAt, paJcadaza yojanazatasahasrANi ekAzItiH sahasrANi zatamekonacatvAriMzaM ca kiJcidvizeSonaM parikSepeNa, parikSepapramANaM caitat paridhigaNitabhAvanayA svayaM bhAvanIyaM kSetrasamAsaTIkAto vA paribhAvanIyam // 'se Na'mityAdi, 'saH' lavaNanAmA samudra ekayA padmavaravedikayA, aSTayojanocchritajagatyuparibhAvinyeti gamyate, ekena vanakhaNDena sarvataH samantAt saMpari| kSiptaH, sA ca padmavaravedikA'rddhayojanamUrddhamuccastvena paJcadhanuHzatAni viSkambhataH parikSepato lavaNasamudraparikSepapramANA, vanakhaNDo dezone dve yojane, abhyantaro'pi padmavaravedikAyA vanaSaNDa evaMpramANa eva, ubhayorapi varNanaM jambUdvIpapamavaravedikAvanapaNDavat // samprati dvAravaktavyatAmabhidhitsuridamAha-'lavaNassa NaM bhaMte !' ityAdi, lavaNasya bhadanta ! samudrasya kati dvArANi prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama! catvAri dvArANi prajJaptAni, tadyathA-vijayavaijayantajayantAparAjitAkhyAni // 'kahi Na'mityAdi, ka bhadanta ! lavaNasamudrasya vijayanAma dvAraM prajJaptaM ?, bhagavAnAha-gautama !, lavaNasamudrasya pUrvaparyante dhAtakIkhaNDadvIpapUrvArddhasya 'paJcatthimeNa'nti pazcimabhAge zItodAyA mahAnadyA upayaMtrAntare lavaNasamudrasya vijayanAma dvAraM prajJaptaM, aSTau yojanAnyUrddhamucaisvena / evaM jambUdvIpagatavijayadvArasaho dRzametadapi vaktavyaM yAvadahUnyaSTAvaSTau maGgalakAni yAvadahavaH sahasrapatrahastakA iti // samprati vijayadvAranAmanivandhanaM pratipipAda yipuridamAha-se keNaTeNaM bhaMte' ityAdi, atha kenArthena bhadanta! evamucyate-vijayadvAraM vijayadvAram ? iti, bhagavAnAha-gautama! vijaye dvAre vijayo nAma devo maharddhiko yAvad vijayAyA rAjadhAnyA anyeSAM ca bahUnAM vijayArAjadhAnIvAstavyAnAM vAnamantarANAM devAnAM devInAM cAdhipatyaM yAvatparivasati, tato vijayadevasvAmikatvAdu vijayamiti, tathA cAha-se eeNatuNa'mityAdi sugamaM ||'khi NaM bhaMte' ityAdi, ka bhadanta! vijayasya devasya vijayA nAma rAjadhAnI prajJaptA ?, bhagavAnAha-gautama! vijayadvArasya 2525602562551256252557*
Page #805
--------------------------------------------------------------------------
________________ RASHAREGARIA ra pUrvasyAM dizi tiryagasahayeyAn dvIpasamudrAn vyativrajyAnyasmin lavaNasamudre dvAdaza yojanasahasrANyavagAhyAtrAntare vijayasya devasya 3pratipaktI 2 vijayA nAma rAjadhAnI prajJaptA, sA ca jambUdvIpavijayadvArAdhipativijayArAjadhAnIvadvaktavyA // samprati vaijayantadvArapratipAdanArtha- lavaNAdhiH mAha-kahi NaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta lavaNasya samudrasya vaijayantaM nAma dvAraM prajJaptaM ?, bhagavAnAha-gautama! lavaNasamudrasya 8 uddezaH 2 dakSiNaparyante dhAtakIkhaNDadvIpadakSiNArddhasyottarato'tra lavaNasamudrasya vaijayantaM nAma dvAraM prajJapta, etadvaktavyatA sarvA'pi vijayadvAravada- sU0154 * vaseyA, navaraM rAjadhAnI vaijayantadvArasya dakSiNato veditavyA // jayantadvArapratipAdanArthamAha-kahi NaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta! 5 lavarNasamudrasya jayantaM dvAraM prajJaptaM ?, bhagavAnAha-gautama lavaNasamudrasya pazcimaparyante dhAtakIkhaNDapazcimArddhasya pUrvataH zItAyA mahAnadyA upari lavaNasya samudrasya jayantaM nAma dvAraM prajJaptaM, tadvaktavyatA'pi vijayadvAravad 'vaktavyA, navaraM rAjadhAnI jayantadvArasya pazcimabhAge vaktavyA // aparAjitadvArapratipAdanArthamAha-kahi NaM bhaMte!' ityAdi, ka bhadanta lavaNasya samudrasyAparAjitaM nAma dvAraM prajJaptaM ?, bhagavAnAha-gautama! lavaNasamudrasyottaraparyante dhAtakIkhaNDadvIpottarArddhasya dakSiNato'tra lavaNasya samudrasyAparAjitaM nAma dvAraM prajJaptaM / etadvaktavyatA'pi vijayadvAravanniravazeSA vaktavyA, navaraM rAjadhAnI aparAjitadvArasyottarato'vasAtavyA // samprati dvArasya dvArasyAntaraM pratipAdayitukAma Aha-lavaNassa NaM bhaMte!' ityAdi, lavaNasya bhadanta! samudrasya dvArasya 2 'esa Namiti etad antaraM kiyatyA 'abAMdhayA' antarAlalAvyAghAtarUpayA prajJaptaM ?, bhagavAnAha-gautama! trINi yojanazatasahasrANi pazcanavatiH saha srANi azIte dve yojanazate krozazcaiko dvArasya dvArasyAbAdhayA'ntaraM prajJaptaM, tathAhiekaikasya dvArasya pRthutvaM catvAri yojanAni, // 302 / + ekaikasmiMzca dvAre ekaikA dvArazAkhA krozabAhalyA, dvAre ca dve dve zAkhe, tata ekaikasmin dvAre pRthutvaM sAmastyena cintyamAnaM sArddhayo
Page #806
--------------------------------------------------------------------------
________________ R ostruttorty janacatuSTayapramANaM prApyate, caturNAmapi dvArANAmekatra pRthutvamIlane jAtAnyaSTAdaza yojanAti, tAni lavaNasamudraparirayaparimANAt pathadaza zatasahasrANi ekAzItiHsahasrANi ekonacatvAriMzaM yojanazataM ityevaMparimANAdapanIyante, apanIya ca yaccheSaM tasya catubhirbhAge'pahRte yadAgacchati tat dvArANAM parasparamantaraparimANaM, taJca yathoktameva, uktaM ca-"AsIyA donni sayA paNanauisahassa tinni lakkhA ya / koso ye aMtaraM sAgarassa dArANa vineyaM // 1 // " 'lavaNasse Na bhaMte ! samudassa padesA' ityAdi sUtracatuSTayaM prAgvadbhAvanIyam // samprati lavaNasamudranAmAnvartha pRcchati-se keNacheNa'mityAdi, atha kenArthena bhadanta ! evamucyate-lavaNaH samudro lavaNaH samudraH ? iti, bhagavAnAha-gautama! lavaNasya samudrasya udakaH 'Avilam' avimalamasvacchaM prakRtyA 'railaM' rajovat , jalavRddhihAnibhyAM pakkabahulamiti bhAvaH, lavaNaM sAnnipAtikarasopetatvAllindraM govarAkSa(khya)rasavizeSakalitatvAt , 'kSAraM' tIkSNaM lavaNarasavizeSavattvAt , 'kaTukaM' kaTukarasopetatvAt , ata evopadravatrAtAdapeyaM, keSAmapeyam ?-catuSpadamRgapakSasarIsRpANAM, nAnyatra 'tadyonikebhyaH' lavaNasamudrayonikebhyaH sattvebhyasteSAM peyamiti bhAvaH, tadyonikatayA teSAM tadAhArakatvAt , tadevaM yasmAttasyodakaM lavaNamato'sau lavaNaH samudra iti, anyacca 'suThie lavaNAhivaI' ityAdi sugama, navarameSa bhAvArtha:-yasmAt susthitanAmA tadadhipatiH-lavaNAdhipatiriti svakalpapustake prasiddham , AdhipatyaM ca tasyAdhikRtasamudrasya viSaye nAnyasya tato'pyasau lavaNasamudra iti, tathA cAhu-se eeNaDeNa'mityAdi // samprati lavaNasamudragatacandrAdisaGkhyAparimANapratipAdanArthamAha lavaNe NaM bhaMte ! samudde kati caMdA pabhAsiMsu vA pabhAsiMti vA pabhAsissaMti vA?, evaM paMcaNhavi pucchA, goyamA ! lavaNasamudde cattAri caMdA pabhAsiMsu vA 3 cattAri sUriyA tarvisu vA 3 bAra
Page #807
--------------------------------------------------------------------------
________________ susaraM nakkhattasayaM jogaM joeMsu vA 3 tiNNi bAvaNNA mahaggahasayA cAraM cariMsu vA 3 duNi sayasahassA sattahiM ca sahassA nava ya sayA tArAgaNakoDAkoDINaM sobhaM sobhiM vA 3 // ( sU0 155) - 'lavaNe NaM bhaMte! samudde' ityAdi pranasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! catvArazcandrAH prabhAsitavanta: prabhAsante prabhAsiSyante, catvAraH sUryAstApitavantastApayanti tApaviSyanti, te ca jambUdvIpagatacandrasUryaiH saha samazreNyA prativaddhA veditavyAH, tadyathA - dvau sUryau ekasya jambUdvIpagatasya sUryasya zreNyA prativaddhau dvau sUryo dvitIyasya jambUdvIpagatasya sUryasya, tathA dvau candramasAvekasya jambUdvIpagatasya candrasya samazreNyA prativaddhau dvau dvitIyacandrasya, tau caivam-yadA jambUdvIpagata eka: sUryo merordakSiNataJcAraM carati tadA lavaNasamudre'pi tena saha samazreNyA pratibaddha ekaH zikhAyA abhyantaraM cAraM carati dvitIyastenaiva saha zreNyA pratibaddhaH zikhAyAH parataH, tadaiva ca yo jambUdvIpe meroruttaratazcAraM carati tena saha samazreNyA pratibaddho lavaNasamudre uttarata ekaH zikhAyA abhyantaraM cAraM carati, dvitIyastu tenaiva saha samazreNyA prativaddhaH zikhAyAH parataH, evaM candramaso'pi jambUdvIpagatacandrAbhyAM saha samazreNipratibaddhA bhAvanIyAH, ata eva jambUdvIpa iva lavaNasamudre'pi yadA merordakSiNato divasaH saMbhavati tadA meroruttarato'pi lavaNasamudre divasa:, yadA ca meroruttarato lavaNasamudre divasastathA dakSiNato'pi divasastadA ca pUrvasyAM pazcimAyAM dizi lavaNasamudre rAtriH, yadA ca meroH pUrvasyAM dizi lavaNasamudre divasastadA pazcimAyAmapi divasaH, yadA ca pazcimAyAM divasastadA pUrvadizyapi, tadA ca merordakSiNata uttaratazca niyamato rAtriH evaM dhAtakIkhaNDAdiSvapi bhAvanIyaM tadgatAnAmapi candrasUryANAM jambUdvIpagatacandrasUryaiH saha samazreNyA 3 pratipacau lavaNe candrAdyAH uddezaH 2 sU0 155 // 303
Page #808
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavasthitatvAt , uktaM ca sUryaprajJaptI-"jayA NaM lavaNasamudde dAhiNar3e divase bhavai tayA NaM uttaraDevi divase havai, jayA NaM uttaraDe divase havai tayA NaM lavaNasamudde purathimapaJcasthimeNaM rAI bhavai, evaM jahA jaMbUhIve dIve taheva" tathA "jayA NaM dhAyaIsaMDe dIve dAhiNaDe divase bhavai tayA NaM uttaraDevi, jayA NaM uttaraDe divase havai tayA NaM dhAyaisaMDe dIve maMdarANaM pavvayANaM purathimapaJcasthimeNaM rAI havai, evaM jahA jaMbUhIve dIve taheva, kAloe jahA lavaNe taheva" tathA "jayA NaM ambhitarapukkharaddhe dAhiNar3e divase bhavai tayA NaM uttarar3e divase havai, jayA NaM uttarar3e divase havai tayA NaM abhitarar3e maMdarANaM pavvayANaM purathimapaJcatthimeNaM rAI havai, sesaM jahA jaMbUddIve taheva" Aha-lavaNasamudre SoDaza yojanasahasrapramANA zikhA tataH kathaM candrasUryANAM tatra tatra deze cAraM caratAM na gativyAghAta:?, ucyate, iha lavaNasamudravarjeSu zeSeSu dvIpasamudreSu yAni jyotiSkavimAnAni tAni sarvANyapi sAmAnya rUpasphaTikamayAni, yAni punarlavaNasamudre jyotiSkavimAnAni tAni tathAjagatsvAbhAvyAdudakasphATanasvabhAvasphaTikamayAni, tathA 18 coktaM sUryaprajJaptiniyuktau-"joisiyavimANAI savvAiM havaMti phalihamaiyAI / dagaphAliyAmayA puNa lavaNe je joisavimANA // 1 // tato na teSAmudakamadhye cAraM caratAmudakena vyAghAtaH, anyacca zeSadvIpasamudreSu candrasUryavimAnAnyagholezyAkAni yAni punarlavaNasamudre tAni tathAjagatsvAbhAvyAdUrdhvalezyAkAni tena zikhAyAmapi sarvatra lavaNasamudre prakAzo bhavati, ayaM cArthaH prAyo bahUnAmapratIta iti | saMvAdArthametadarthapratipAdako jinabhadragaNikSamAzramaNaviracito vizeSaNavatIprantha upadaya'te-solasasAhasiyAe sihAe kahaM jo| isiyavighAto na bhavati, tattha bhannai-jeNa sUrapannattIe bhaNiyaM-"joisiyavimANAI savvAiM havaMti phailihamaiyAI / dagaphAliyA mayA puNa lavaNe je joisavimANA // 2 // " ja savvadIvasamuddesu phAliyAmayAiM lavaNasamudde ceva kevalaM, dugaphAliyAmayAI tattha ida
Page #809
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 5 meva kAraNaM mA udgeNa vighAto bhavau iti, jaMbUsUrapannattIe ceva bhaNiyaM-'lavaNaMmi u joisiyA uDulesA havaMti nAyavvA / teNa 3 pratipattau paraM joisiyA ahalesAgA muNeyavvA // 1 // " taMpi udagamAlAvabhAsaNatyameva logaThiI esA" iti / tathA dvAdazaM nakSatrazataM evaM- lavaNe / catvAro hi lavaNasamudre zazinaH, ekaikasya ca zazinaH parivAre'STAviMzatinakSatrANi, tato'STAviMzatezcaturbhirguNane bhavati dvAdazottaraM * velAvRddhiH zatamiti / trINi dvipaJcAzadadhikAni mahAmahazatAni, ekaikasya zazinaH parivAre'STAzItesaMhANAM bhAvAt , dve zatasahaste saptapaSTiH uddeza:2 sahasrANi nava zatAni tArAgaNakoTIkoTInAm 26790000000000000000, uktazca-"cattAri ceva caMdA cattAri ya sU- sU0156 riyA lavaNatoe / bAraM nakkhattasayaM gahANa tineva vAvagnA // 1 // do ceva sayasahassA sattaTThI khalu bhave sahassA ya / nava ya sayA 4 lavaNale tArAgaNakoDikoDINaM // 2 // " iha lavaNasamudre caturdazyAdiSu tithiSu nadImukhAnAmApUraNato jalamatirekeNa pravarddhamAnamupalakSyate tatra kAraNaM pipRcchiSuridamAha kamhANaM maMte! lavaNaMsamudde cAuddasahamuddipuSiNamAsiNIsu atiregaM 2 vahati vA hAyati ghA?, goyamI! jaMbuddIvassa NaM dIvassaM cauddisi bAhirillAo veiyaMtAo lavaNasamuI paMcANauti 2 joyaNasahassA ogAhitsA estha NaM yattAri mahAliMjarasaMThANasaMThiyA mahaimahAlayA mahApAyAlA paNNattA, taMjahA-valayAmuhe ketUe jUve Isare, te NaM mahApAtAlA egamegaM joyaNasayasahassaM uvveheNaM mUle dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM majhe egapadesiyAe seDhIe // 304 // egamegaM joyaNasatasahassaM vikkhaMbheNaM uvari muhamUle dasa joyaNasahassAI vikkhNbhennN||tesi NaM CAMERICASAIRAGRASAIRS
Page #810
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahApAyAlANaM kuDDA savvattha samA dasajoyaNasatayAhallA paNNatA savvavaharAmayA acchA jAba paDirUvA // tattha NaM yahave jIvA poggalA ye avakamaMti viukamaMti cayaMti uvacayaMti sAsayA NaM te kuDDA davaTThayAe vaNNapajjavehi. asAsayA // tattha NaM cattAri devA mahihIyA jAva paliovamahitIyA parivasaMti, taMjahA-kAle mahAkAle velaMbe pabhaMjaNe // tesi NaM mahApAyAlANaM tao tibhAgA paNNattA, taMjahA-heDille tibhAge majhille tibhAge uvarime tibhaage|| te NaM tibhAgA tettIsaM joyaNasahassA tiNi ya tettIsa joyaNasataM joyaNatibhAgaM ca bAhalleNaM / tattha Ne je se heDille tibhAge ettha NaM vAukAo saMciTThati, tattha NaM je se majjhille tibhAge ettha NaM vAukAe ya AukAe ya saMciTThati, tattha NaM je se uvarille tibhAge ettha NaM AukAe saMciTThati, aduttaraM ca NaM goyamA! lavaNasamudde tattha 2 dese bahave khuDDAliMjarasaMThANasaMThiyA khurapAyAlakalasA paNNattA, te NaM khuDDA pAtAlA egamegaM joyaNasahassaM uvveheNaM mUle egamegaM joyaNasataM vikkhaMbheNaM majjhe egapadesiyAe seDhie egamegaM joyaNasahassaM vikkhaMbheNaM uppi muhamUle egamegaM joyaNasataM vikkhaMbheNaM // tesi NaM khuDDAgapAyAlANaM kuDDA savvattha samA dasa joyaNAI bAhalleNaM paNNattA savvavairAmayA acchA jAva pddiruuvaa| tattha NaM bahave jIvA poggalA yajAva asAsayAvi, patteyaM 2 addhapaliovamahitItAhiM devatAhiM pariggahiyA // tesi NaM khuDgapAtA
Page #811
--------------------------------------------------------------------------
________________ + =SGANGANAGAR SANSAROSASA lANaM tato tibhAgA pa0, taMjahA-heDilletibhAge majjhille tibhAge uvarille tibhAge, te NaM tibhAgA 13pratipattI tiNNi tettIse joyaNasate joyaNatibhAgaM ca yAhalleNaM paNNatte / tattha NaM je se heDhille tibhAge ra lavaNe ettha NaM vAukAo majjhille tibhAgevAuAe AuyAte ya uvarille AukAe, evAmeva sapuvvA velAvRddhiH vareNaM lavaNasamudde satta pAyAlasahassA aTTa ya culasItA pAtAlasatA bhavaMtIti makkhAyA // uddezaH2 tesi NaM mahApAyAlANaM khur3agapAyAlANa ya heTTimamajjhimillesu tibhAgesu bahave orAlA sU0 156 vAyA saMseyaMti saMmucchimaMti eyaMti calaMti kaMpati khubbhaMti ghati phaMdati taM taM bhAvaM pariNamaMti tayA NaM se udae uNNAmijati, jayA NaM tesiM mahApAyAlANaM khuDDAgapAyAlANa ya heDhillamajjhimlesu tibhAgesu no bahave orAlA jAva taMtaMbhAvaM na pariNamaMti tayA NaM se udae no unnAmijjA aMtarAvi ya NaM te vAyaM udIreMti aMtarAvi ya NaM se udge upaNAmijai aMtarAvi ya te vAyA no udIraMti aMtarAvi ya NaM se udage No upaNAmijai, evaM khala goyamA! lavaNasamucAuddasahamudipuNNamAsiNIsu airegaM 2 vahati vA hAyati vA // (sU0 156) 'kamhA NaM bhaMte !' ityAdi, kasmAdbhadanta! lavaNasamudre caturdazyaSTamyuddiSTapaurNamAsISu tithiSu, atroddiSTA-amAvAsyA parNimAsI pratItA, pUrNo mAso yasyAM sA paurNamAsI, 'prajJAditvAtsvArthe'Na' anye tu vyAcakSate-pUrNo mAH-candramA asyAmiti pANamAtA aN tathaiva, prAkRtatvAca sUtre 'puNNamAsiNIti pAThaH, 'aregaM aDarega' atizayena atizayena varddhate hIyate vA?, bhagabAnAhanatima!
Page #812
--------------------------------------------------------------------------
________________ jambUdvIpe dvIpe yo mandaraparvatastasya catasRSu pUrvAdiSu dikSu lavaNasamudraM pazcanavatiM pazcanavatiM yojanasahasrANyavagAyAtrAntare catvAro 'mahaimahAlayA' atizayena mahAnto mahAlikharaM-mahApiDahaM tatsaMsthAnasaMsthitAH, kacit 'mahAraMjarasaMThANasaMThiyA' iti pAThastatrArajara:-alijara iti, mahApAtAlakalazA: prajJaptAH, uktaM ca-"paNanauisahassAI ogAhittA caudisiM lavaNaM / cauro'liMjarasaMThANasaMThiyA hoMti pAyAlA // 1 // " tAneva nAmataH kathayati, tadyathA-meroH pUrvasyAM dizi vaDavAmukhaH dakSiNasyAM keyUpaH aparasyAM yUpaH uttarasyAmIzvaraH, te catvAro'pi mahApAtAlakalazA ekaikaM yojanazatasahasra-lakSaM udvedhena mUle daza yojanasahasrANi viSkambhena ekaprAdezikyA zreNyA viSkambhataH pravarddhamAnA 2 madhye ekaikaM yojanazatasahasraM viSkambhena tata Urddha bhUyo'pyekaprAdezikyA 12 zreNyA viSkambhato hIyamAnA hIyamAnA upari mukhamUle daza yojanasahasrANi viSkambhataH, uktaJca-"joyaNasahassadasagaM mUle uvariM ca hoMti vicchiNNA / majjhe ya sayasahassaM tettiyamettaM ca ogADhA // 1 // " 'tesi NamityAdi, teSAM mahApAtAlakalazAnAM kuDyAH sarvatra samA daza yojanazatavAhalyA yojanasahasrabAhalyA ityarthaH, sarvAsanA vanamayA: 'acchA jAva paDirUvA' iti prAgvat ||'ttth Na'mityAdi, teSu vajramayeSu kuDyeSu bahvo jIvAH pRthivIkAyikAH pudgalAzca 'apakrAmanti' gacchanti 'vyutkrAmanti' utpadyante jIvA iti sAmarthyAdgamyaM, jIvAnAmevotpattidharmakatayA prasiddhatvAt , 'cIyante' cayamupagacchanti 'upacIyante' upacayamAyAnti, etaJca padadvayaM pudgalApekSaM, pudgalAnAmeva cayApacayadharmakatayA vyavahArAt, tata evaM sakalakAlaM tadAkArasya sadA'vasthAnAt zAzvatAste kuDyA dravyArthatayA prajJaptAH, varNaparyAyaiH rasaparyAyaiH gandhaparyAyaiH sparzaparyAyaiH punarazAzvatAH, varNAdInAM pratikSaNaM kiyatkAlAdUI vAsnyathA'nyathA bhavanAt // 'tattha NamityAdi, tatra teSu caturpu pAtAlakalazeSu catvAro devA maharddhikA yAvatkaraNAnmahAdyutikA ityAdi
Page #813
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAKARISHMAGAR pariprahaH, palyopamasthitikAH parivasanti, tadyathA-kAle' ityAdi, vaDavAmukhe kAla: keyUpe mahAkAlaH yUpe velambaH Izvare prabha- 3 pratipattI anaH // 'tesi 'mityAdi, teSAM mahApAtAlakalazAnAM pratyekaM pratyekaM prayastribhAgAH prajJaptAH, tadyathA-adhastanatribhAgo madhyamastribhAga , lavaNe suparitanastribhAgaH ||'teN NamityAdi, te trayo'pi tribhAgAtrayastriMzad yojanasahasrANi trINi yojanazatAni trayastriMzAni' yojanatri- velAvRddhiH bhAgaM ca bAhalyena prajJaptAH / tatra caturvapi pAtAlakalazepu adhastaneSu tribhAgepu vAtakAyaH saMtiSThati, madhyameSu tribhAgeSu vAyukAyo- uddezaH2 'pkAyazca, uparitaneSu tribhAgeSvapkAya eva / 'aduttaraM ca NamityAdi, athAnyad gautama! lavaNasamudre 'tattha tattha dese tahiM tahiM' hai sU0156 iti teSAM pAtAlakalazAnAmantareSu tatra 2 deze tasya 2 dezasya tatra 2 pradeze kSullArarasaMsthAnasaMsthitAH kSullA: pAtAlakalazAH pra saptAH, te kSullAH pAtAlakalazA ekamekaM yojanasahanamudvedhena mUle ekaikaM yojanazataM viSkambhena madhye ekaikaM yojanasahasraM viSkambhena hai apari mukhamUle ekaikaM yojanazataM viSkambhena // 'tesi Na'mityAdi, teSAM kSullakapAtAlakalazAnAM kuDyAH sarvatra samA daza daza yoja5 nAni bAhalyataH, uktazca-"joyaNasayavicchiNNA mUle uvari dasa sayANi mamaMmi / ogADhA ya sahassaM dasajoyaNiyA ya se TU kuhAM // 1 // " 'savvavairAmayA' ityAdi prAgvad yAvat 'phAsapajjavehiM asAsayA' iti, pratyekaM 2 te'rddhapalyopamasthitikAbhi devatAmiH parigRhItAH ||'tesi NamityAdi, teSAM kSullakapAtAlakalazAnAM pratyekaM 2 trayastribhAgAH prajJaptAH, tadyathA-adhastananibhAgo madhyamavibhAga uparitanavibhAgaH / te NamityAdi, te tribhAgAH pratyekaM trINi yojanazatAni 'trayastriMzAni' trayastriMzadadhikAni 8 // 306 // yojanatribhAgaM ca bAhalyena prAptAH, tatra sarveSAmapi kSullakapAtAlakalazAnAmadhastaneSu tribhAgeSu vAyukAyaH saMtiSThati, madhyeSu tribhAgeSu hai vAyukAyo'pkAyazca, uparitaneSu tribhAgeSvakAyaH saMtiSThati, evameva 'sapUrSApareNa' pUrvAparasamudAyasAyA sapta pAtAlakalazasahasrANi *
Page #814
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSallakapAtAlakalazasahasrANi, aSTau ca pAtAlakalazazatAni-kSullakapAtAlakalazazatAni 'caturazItAni' caturazIyadhikAni bhavantItyAkhyAtaM mayA zeSaizca tIrthakRdbhiH, uktazca-"annevi ya pAyAlA khuDAlaMjaragasaMThiyA lavaNe / aTThasayA culasIyA satta sahassA ya savvevi // 1 // pAyAlANa vibhAgA savvANavi tinni tinni vineyA / hehimabhAge vAU majjhe vAU ya udgaM ca // 2 // uvariM udgaM bhaNiyaM paDhamagabIesu vAu saMkhubhio / urdU vAmai udgaM parivai jalanihI khubhio // 3 // " 'tesi Na'mityAdi, teSAM 'kSullakapAtAlAnAM kSullakapAtAlakalazAnAM mahApAtAlAnAM cAdhastanamadhyeSu tribhAgeSu tathAjagatsthitisvAbhAvyAt pratidivasaM dvikRtvastatrApi caturdazyAdiSu tithiSvatirekeNa 'bahavaH' atiprabhUtAH "udArA' UrddhagamanasvabhAvAH prabalazaktayazca, ut-prAbalyena Aro yeSAM te udArA iti vyutpatteH, 'vAtAH' vAyavaH 'saMsvidyante' utpattyabhimukhIbhavanti tataH kSaNAnantaraM 'saMmUrcchanti' saMmUrcchajanmanA labdhAtmalAbhA bhavanti tataH 'calanti' kampante vAtAnAM calanasvabhAvatvAt , tataH 'ghaTTante' parasparaM saGghaTTamApnuvanti, tadanantaraM 'kSubhyante' jAtamahAdbhutazaktikAH santa Urddhamitastato viprasaranti, tataH 'udIrayanti' anyAn vAtAn jalamapi cot-prAbalyena prerayanti, taM taM dezakAlocitaM mandaM tInaM madhyamaM vA bhAvaM pariNAmaM 'pariNamanti' dhAtUnAmanekArthatvAt prapadyante / 'jayA NaM tesiM khur3ApAyAlANa'mityAdi sugama bhAvitatvAt / 'tayA NamityAdi, tadA Namiti vAkyAlakAre 'tad' udakam 'unnAmijateM' unnAmyate 1 anye'pi ca pAtAlakalazAH kSudrArajarasaMsthitA lavaNe / aSTa zatAni caturazItIni sapta sahasrANi ca sarve'pi // 1 // pAtAlAnA vibhAgAH sarveSAmapi trayastrayo vijJeyA / adhastanabhAge vAyu , madhye vAyuzca udakaM ca // 2 // uparitanabhAge udakaM bhaNitaM, prathamadvitIyayoH vAyuH saMkSubhita / uurduu| vAmayati ( niSkAzayati) udakaM parivarddhate jalanidhiH kSubhita. // 3 //
Page #815
--------------------------------------------------------------------------
________________ - UrdU muskSipyata iti bhAvaH / 'jayA NamityAdi, yadA punaH ''miti punararthe nipAtAnAmanekArthatvAt , teSAM kSularupAtAlAnAM mahApA- 3 pratipattI - tAlAnA cAdhastanamadhyameSu tribhAgepuno bahava udArA vAtA: saMvidyante ityAdi prAgvat 'tayA Na'mityAdi tadA tadudakaM 'nonnAmyate' lavaNe 2 nauddha mukSipyate utkSepakAbhAvAt , etadeva spaSTataramAha-aMtarAviya NamityAdi, 'antarA' ahorAtramadhye dvikalA pratiniyate 5 velAvRddhiH kAlAvabhArga pakSamadhye caturdazyAdipu tithiSvatirekeNa te vAtAH tathAjagatsvAbhAvyAdudIryante dhAtUnAmanekArthatvAdutpadyante, tato'ntarA- uddezaH2 ahorAtramadhye vikalaH pratiniyate kAlavimAge pakSamadhye catardazyAdipa tithipa atirekeNa tata udakamunnAmyate / 'aMtarAviya Na mi- / sU0157 5 yAdi, 'antarA' pratiniyatakAlavibhAgAdanyatra te vAtAH 'nodIryante' notpadyante, tadabhAvAt 'antarA' pratiniyatakAlavibhAgAda nyatra kAlavibhAge udakaM nonnAmyate unnAmakAbhAvAt , tata evaM khalu gautama! lavaNasamudre caturdazyaSTamyudiSTapUrNamAsIpu tithipu 'a+ tirekamatirekam' atizayenAtizayena varddhate hIyate veti // tadevaM caturdazyAdiSu tithiSvatirekeNa jalavRdvI kAraNamuktamidAnImahorAtramadhye dvikRtvo'tirekeNa jalavRddhau kAraNamabhidhitsurAhalavaNe NaM bhaMte! samuhAe tIsAe mahattANaM katikhatto atiregaM 2 vaTTati vA hAyati vA , gA~ Na samudatIsAe muhuttANaM dukkhuso atiregaM 2 vahati vA hAyati vA // se keNa?mata! evaM vuccai-lavaNe NaM samuddetIsAe muhatsANaM dukkhutto airegaM 2 vaDDai vA hAyai vA?, gAyamA! uhamaMtesu pAyAlesu vahA ApUritesu pAyAlesu hAyai, se teNaTTeNaM goyamA! lavaNe // 307 // Na samuhe tIsAe muTupsANaM dukkhutto airegaM airegaM vahaha vA hAyai vA // (sU0157)
Page #816
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'lavaNe NaM bhaMte! samudde' ityAdi, lavaNo bhadanta ! samudrastriMzato muhUrttAnAM madhye'horAtramadhye iti bhAvaH 'katikRtvaH' kativArAn atirekamatirekaM varddhate hIyate vA ? iti, tadevaM (prazne) bhagavAnAha - gautama ! dvikRtvo'tirekamatirekaM varddhate hIyate vA // 'se keNadveNamityAdi praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - gautama ! 'udvamatsu' adhastanamadhyamatribhAgagatavAtasaGkSobhavazAjjalamUrddhamutkSipatsu 'pAtAleSu' pAtAlakalazeSu mahatsu laghuSu ca varddhate 'ApUryamANeSu' parisaMsthite pavane bhUyo jalena dhriyamANeSu 'pAtAleSu' pAtAlakalazeSu mahatsu laghuSu ca hIyate 'se eeNaTThe Na'mityAdi upasaMhAravAkyam // adhunA lavaNazikhAvaktavyatAmAha lavaNasihA NaM bhaMte! kevatiyaM cakkavAlavikkhaMbheNaM kevatiyaM airegaM 2 vaDati vA hAyati vA?, gomA ! lavaNasahAe NaM dasa joyaNasahassAIM cakkavAlavikkhaMbheNaM deNaM addhajoyaNaM atiregaM tavA hAta vA // lavaNassa NaM bhaMte! samudassa kati NAgasAhassIo agbhitariyaM velaM dhAraMti ?, kai nAgasAhassIo bAhiriyaM velaM gharaMti ?, kai nAgasAhassIo aggodayaM ghareMti ?, gomA ! lavaNasamuddassa bAyAlIsaM nAgasAhassIo abhitariyaM velaM dhAreMti, bAvattariM NAmasAhassIo bAhiriyaM velaM dhAreMti, saTThi NAgasAhassIo aggodayaM dhAreMti, evameva sapuvvA vareNaM egA NAgasatasAhassI covattariM ca NAgasahassA bhavatIti makkhAyA // ( sU0 158 ) 'lavaNasihA NaM bhaMte!' ityAdi, lavaNazikhA bhadanta / kiyaJcakravAlaviSkambhena ? kiyaJca 'atirekamatirekam' atizayena 2 varddhate hIyate vA ?, bhagavAnAha - gautama ! lavaNazikhA sarvatazcakravAlaviSkambhatayA 'samA' samapramANA daza yojanasahasrANi viSkambhena cakravA *
Page #817
--------------------------------------------------------------------------
________________ larUpatayA vistAreNa 'dezonamarddhayojanaM' gavyUtadvayapramANam 'atirekamatirekam' atizayenAtizayena varddhate hIyate vA va 3pratipattau bhAvanA-lavaNasamudre jambUdvIpAd dhAtakIkhaNDadvIpAca pratyekaM paJcanavatipazcanavatiyojanasahasrANi gotIrtha, gotIrtha nAma taDAgA- velAdharAH * diSviva pravezamArgarUpo nIco nIcataro bhUdezo, gotIrthamiva gotIrthamiti vyutpatteH, madhyabhAgAvagAhastu daza yojanasahasrapramANavi- uddezaH 2 stAraH, gotIrtha ca jambUdvIpavedikAntasamIpe dhAtakIkhaNDavedikAntasamIpe cAhulAsaGkhyeyabhAgaH, tataH paraM samatalAd bhUbhAgAdArabhya sU0 158 krameNa pradezahAnyA tAvannIcalaM nIcataratvaM paribhAvanIyaM yAvatpazcanavatiyojanasahasrANi, paJcanavatiyojanasahasraparyantepu samatalaM bhUbhAgamapekSyoNDavaM yojanasahasramekaM, tathA jambUdvIpavedikAto dhAtakIkhaNDadvIpavedikAtazca? tatra samatale bhUbhAge prathamato jalavRddhira lasalayeyabhAgaH, tataH samatalabhUbhAgamevAdhikRtya pradezavRddhayA jalavRddhiH krameNa parivarddhamAnA tAvatparibhAvanIyA yAvadubhayato'pi / paJcanavatiyojanasahasrANi, paJcanavatiyojanasahanaparyante cobhayato'pi samatalabhUbhAgamapekSya jalavRddhiH saptayojanazatAni, kimuktaM bhavati ?-tatra pradeze samatalabhUbhAgamapekSyAvagAho yojanasahasraM, tadupari jalavRddhiH sapta yojanazatAnIti, tataH paraM madhye bhAge dazayojanasahasravistAre'vagAho yojanasahasraM jalavRddhiH poDaza yojanasahasrANi, pAtAlakalazagatavAyukSobhe ca teSAmuparyahorAtramadhye dvau ra vArau kizcinnyUne dve gavyUte udakamatirekeNa varddhate pAtAlakalazagatavAyUpazAntau ca hIyate, uktaJca-paMcANauyasahasse gotitthaM ubhayatovi lavaNassa / joyaNasayANi satta u dugaparivur3Ivi ubhayovi // 1 // dasa joyaNasAhassA lavaNasihA cakavAlato ruMdA / 1 lavaNasya ubhayato'pi paJcanavati sahasrANi gotIrya tu / udakaparivRddhirapi ubhayato'pi sapta yojanazatAni // 1 // lavaNazikhA cakravAlato daza yoja 1 // 308 // nasahasrANi rundaa|
Page #818
--------------------------------------------------------------------------
________________ solasasahasma ucA saharasamegaM ca ogADhA // 2 // desUNamaddhajoyaNalavaNasihovari dugaM duve kAlo / airegaM 2 parivaDai hAyae vAvi // 3 // " samprati velandharavaktavyatAmAha - 'lavaNassa NaM bhaMte!' ityAdi, lavaNasya bhadanta ! samudrasya kiyanto nAgasahasrA nAgakumArANAM bhavanapati nikAyAntarvarttinAM sahasrA AbhyantarikIM - jambUdvIpAbhimukhAM velAM - zikhoparijalaM zikhAM ca- arvAk patantIM 'dharanti' dhArayanti ? kiyanto nAgasahasrA bAhyAM dhAtakIkhaNDAbhimukhAM velAM dhAtakIkhaNDadvIpamadhye pravizantIM vArayanti ?, kiyanto vA nAgasahasrAH 'agrodakaM' dezonayojanArddhajalAdupari varddhamAnaM jalaM 'gharanti' vArayanti ?, bhagavAnAha - gautama ! dvicatvAriMzannAgasahasrANyAbhyantarikIM velAM gharanti dvAsaptatirnAgasahasrANi bAhyAM velAM dharanti, SaSTirnAgasahasrANyagrodakaM dharanti, uktabhva - "abhitariyaM velaM dharaMti lavaNodahissa nAgANaM / bAyAlI sasahassA dusattarisahassA bAhiriyaM // 1 // sahiM nAgasahassA gharaMti aggodayaM samuddassa" iti / evameva 'sapUrvApareNa' pUrvAparasamudAyena ekaM nAgazatasahasraM catuHsaptatizca nAgazatasahasrANi bhavantItyAkhyAtAni mayA zeSaizca tIrthakRdbhiH // kati NaM bhaMte! velaMdharA NAgarAyA paNNattA ?, goyamA ! cattAri velaMdharA NAgarAyA paNNattA, taMjA - gobhe sivae saMkhe maNosilae // etesi NaM bhaMte! caunhaM velaMgharaNAgarAyANaM kati 1 poDaza yojanasahasrANi uccA sahasramekaM cAvagADhA // 2 // dezonamarddhayojanaM lavaNazikhopari dvivAraM dvayoH kAlayoH / atirekamatirekaM parivarddhate hIyate vA'pi // 3 // 2 AbhyantarikIM veThAM dhArayanti lavaNodadhernAgAnAM / dvicatvAriMzatsahasrANi dvisaptatisahasrANi bAhyA // 1 // SaSTirnAgasahasrANi dhArayanti aprodakaM samudrasya /
Page #819
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattau velandharAvAsAdiH uddeza:2 sU0 159 AvAsapavvatA paNNattA? goyamA! cattAri AvAsapavvatA paNNattA, taMjahA-gothUbhe udagabhAse saMkhe dagasImAe // kahi NaM bhaMte! gothUbhassa velaMdharaNAgarAyassa gothUbhe NAmaM AvAsapavyate paNNatte?, goyamA! jaMbUdIve dIve maMdarassa puratthimeNaM lavaNaM samudaM yAyAlIsaM joyaNasahassAI ogAhittA ettha NaM gothUbhassa velaMdharaNAgarAyassa gothabhe NAmaM AvAsapavvate paNNatte sattarasaekavIsAiM joyaNasaMtAI urdU uccatteNaM cattAri tIse joyaNasate kosaM ca uvvedhaNaM mUle dasabAvIse joyaNasate AyAmavikkhaMbheNaM majjhe sattatevIse joyaNasate uvariM cattAri cauvIse joyaNasae AyAmavikkhaMbheNaM mUle tiNNi joyaNasahassAiM dopiNa ya yattIsuttare joyaNasae kiMcivisesUNe parikkhevaNaM majjhe do joyaNasahassAI doSiNa ya chalasIte joyaNasate kiMcivisesAhie parikkheveNaM urvari egaM joyaNasahassaM tipiNa ya IyAle joyaNasate kiMcivisesUNe parikkheveNaM mUle vitthipaNe majjhe saMkhitte upi taNue gopucchasaMThANasaMThie savvakaNagAmae acche jAva paDirUve ||se NaM egAe paumavaravediyAe egeNa ya vaNasaMDeNaM savvato samaMtA saMparikkhitte, doNhavi vpnno|| gothUbhassa NaM AvAsapavvatassa uyariM yahusamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte jAva AsayaMti // tassa NaM bahusamaramaNijjassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe etthaM NaM ege mahaM pAsAyava.sae bAvahUM joyaNaddhaM ca urdU uccaseNaM taM ceva pamANaM arddha AyAma
Page #820
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikkhaMbheNaM vaNNao jAva sIhAsaNaM saparivAraM // se keNatuNaM bhaMte! evaM vuccai gothUbhe AvAsapavvae 21, goyamA! gothUbhe NaM AvAsapavvate tattha 2 dese tahiM 2 bahuo khuDDAkhuDDiyAo jAva gothUbhavaNNAI yahUI uppalAI taheva jAva gothUbhe tattha deve mahiDDIe jAva paliovamaTTitIe parivasati, se NaM tattha cauNhaM sAmANiyasAhassINaM jAva gothUbhayassa AvAsapavvatassa gothUbhAe rAyahANIe jAva viharati, seteNa?NaM jAva nnice||raayhaanni pucchA goyamA! gothUbhassa AvAsapavvatassa puratthimeNaM tiriyamasaMkheje dIvasamudde vItivaittA aNNaMmi lavaNasamudde taM ceva pamANaM taheva savvaM // kahi NaM bhaMte! sivagassa velaMdharaNAgarAyassa daobhAsaNAme AvAsapavate paNNatte?, goyamA! jaMbuddIve NaM dIve maMdarassa pavvayassa dakkhiNeNaM lavaNasamudaM bAyAlIsaM joyaNasahassAI ogAhittA ettha NaM sivagassa velaMdharaNAgarAyassa dobhAse NAmaM AvAsapavvate paNNatte, taM ceva pamANaM jaM gothubhassa, Navari savvaaMkAmae acche jAva paDirUve jAva aho bhANiyavyo, goyamA! dobhAse NaM AvAsapavvate lavaNasamudde aTThajoyaNiyakhette dagaM savvato samaMtA obhAseti ujjoveti tavati pabhAseti sivae ittha deve mahiDDIe jAva rAyahANI se dakkhiNeNaM sivigA daobhAsassa sesaM taM ceva // kahi NaM bhaMte! saMkhassa velaMdharaNAgarAyassa saMkhe NAmaM AvAsapavvate paNNatte?, goyamA! jaMbuddIve NaM dIve maMdarassa pavvayassa pacatthimeNaM bAyA
Page #821
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 pratipattI velandharAvAsAdiH uddeza:2 sU0159 - -- lIsaM joyaNasahassAiM ettha NaM saMkhassa0 velaMdhara0 saMkhe NAmaM AvAsapavyate taM ceva pamANaM NavaraM sa. vyarayaNAmae acche / se NaM pagAe paumayaravediyAe egeNa ya vaNasaMDeNaM jAva aho yahao khuDAkhuDiAojAva yaha uppalAI saMkhAbhAI saMkhayaNNAI saMkhavaNNAbhAI saMkhe patya deve mahidvIpa jAva rAyahANIe pacatthimeNaM saMkhassa AvAsapavayassa saMkhA nAma rAyahANI taM ceva pmaannN|| kahiNaM bhaMte! maNosilakassa velaMdharaNAgarAyassa udagasImAe NAmaM AvAsapavate paNNate?, goyamA! jaMvaDIve 2maMdarassa uttareNaM lavaNasamuhaM pAyAlIsaMjoyaNasahassAI ogAhittA ettha NaM maNosilagassa velaMdharaNAgarAyassa udgasImAe NAmaM AvAsapanvate paNNate taM ceya pamANaM Navari savyaphalihAmae acche jAva aho, goyamA! dagasImaMte NaM AvAsapavate sItAsItodagANaM mahANadINaM tattha gato soe paDihammati se teNaNaM jAva Nice maNosilae estha deve mahiDIe jAva se NaM tattha caupahaM sAmANiya0 jAba viharati / kahiNaM bhaMte! maNosilagassa yelaMdharaNAgarAyassa maNosilA NAma rAyahANI?, goyamA! gasImassa AvAsapavyayassa usareNaM tiri0 apaNaMmi lavaNe ettha NaM malosiliyA NAma rAyahANI paNNasA taMva pamANaM jAva maNosilAe deve-kaNagaMkarayayaphAliyamayA ya yelaMdharANamAvAsA / aNuvelaMdhararAINa pavyayA hoti rayaNamayA // 1 // (sU0159) // 31 //
Page #822
--------------------------------------------------------------------------
Page #823
--------------------------------------------------------------------------
________________ hI zrI AdinAtha jine dAyakA ma vAtAvidhvaMsanAya puSpaM nirvapAmatI svAhA surahitapakavAna suMdara sadyavividhivanA yahI dIptirasa dharasvarNabhAjana laSaimana lalacA yahI sokadhAbhaMjana rasaniraM jana- cAru caru caSipreyahI AdinAtha jineMdra ke yuga cara rasa-cara-cauMdhe yahI hI naivedyaM triloka kena tpAda vaidhauvAsa mieka lakhA yahI samamohapa Tala vilAya jyoM dhanapa banataina
Page #824
--------------------------------------------------------------------------
________________ - memaraa % 3Amer yAta - - - - - sijAyahI sojJAnakAragAdIpamaNa mayatejabhAskaraleyahI zrIAdi hI dIpaM.6 prArasaMgahutAsA risurAbhatemakavAvahI bajadha lssidigpaalcitainaalssitdhr|| prAyane soasaukaramavidhvaMsakA ranamalayacaMdanaSeyahI zrI prAvi nAjineDake yugcraacrcauN| dheyahI uhI dhapaM7 madharapakSI phalIghasuMdaralUlitaravaNasuhA vane suSadAyalocanakSadhAmoca nadhAraNaraMjanapAvaphalamuni kArApramaratarukethAlabharikA rileyahI AdinAthajinedake / dra phalaM - - -